Isidore de Séville (saint ; 0560?-0636).

Sancti Isidori, hispalensis episcopi, Opera omnia, Romae anno Domini 1797 excusa, recensente Faustino Arevalo, qui Isidoriana praemisit ;
variorum praefationes, notas, collationes, qua antea editas, qua tunc primum edendas.... 1850.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGIA

CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA CN1VERSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMIGA,

OMNIUM SS. PATRH, DOGTORVM SCRIPT0RVMQ1IE EGCLESASTICORCM

QUI
AB .EVO APOSTOLICO AD INNOCENTE III TEMPORA
FLORCERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQUJS EXST1TERE MONUMENTORUM CATHOLIC^ETRADITIONISPER DUODEC1MPRIORA
ECCLESIA SPECULA,
JUXTAEDITIONES ACCURATISSIMAS, INTERSE CUMQUE NONNULL1S CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS,
PERQUAM DIL1GENTER CASTIGATA; ^gES^:-^.
' *=
DISSERTATIONIBUS,COMMENTARIO LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA",^>; >" '
OMNIBUS OPERIBUS POSTAMPLISSIMAS EDITIONESQVJETR1BUS NOVISSIMA S.CCULIS DEBENTUR AU#CiJTAS
DETECTIS, AUCTA; i:
[[££'
INDICIBUSTARTICULARIBUS ANALKTICIS,SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES AL1CUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS,DONATA; Xfi ,
CAPITIILISINTRA IPSUM TEXTUM RITEDISPOS1T1S,NECNON ET TITULISSINGULARUM PAGINARUM MARCTNEM
wfóÈRIOREU
DISTINGUENTIBUSSUBIEOTAMQUE MATERIA»! SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ; ^SU)'""''
OrERIBUS CUM DUBUS TUM VERO
ALIQUA AUCTORITATE
APOCRVPHIS, INORDINE ADTRADITIONEM ^^s?*^
ECCLESIASTICA»!
POLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
DUOBUS INDICIBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA: ALTERO SCIL1CET RERUM, QUOCONSULTO, QUIDQU1D
UNUSQUISQUE PATRUM INQUODLIBET TREMA SCRIPSERIT UNOINTCITU CONSPICIATUR ; ALTERO
SCRIPTURJE SACR^, EX QUOLECTORI COMPERIRE SITOBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QCIBUS OPERUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPTURJETEXTUS COMMENTATI SINT.
Sitino ACCURATISSIMA, C&TERISQUE OMNIBUSFACILE ANTEPONENDA , SI PERPENDANTUR : CHARACTERUM N1TIDITAS
r.HARTJ!QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUMVARIETAS
TUMNUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAMCOMMODA SIBIQUEINTOTOOPERIS DECURSU CONSTANTER
6KIIIIS,PRETIIEXIGUITAS,PR^SERTIMQUEISTACOLLECTIO, UNA, METUOD1CA ETCimONOLOGICA,
6EXCENT0RUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS UIC ILLICSPARSORUM, y^^/7\ J^y\
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA B1BLÌOTIIECA,EX OPERIBUS ADOMNES JLTATES, ^ X2i\V?^
LOCOS, L INGUASFORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM. [zZ-yP
SERIÉS SECUNDA,
IN QUA PRODEUNTPATRES, DOCTOUES SCRIPTORESQUE ECCLESIALATIN/E
A^GREGORIO AD
MAGNO IMOCEN1IUM III.
Stccuvante 3-=^. SKi<pxe,
filBLIOTHECA CLERI OMIVEElSffi,
SIVE
COMPLETOnOM
CURSBUM IN SINGULOS RAMOSEDITORE.
SCIENTI* ECCLESIASTICiE

PATROLOGIA TOMUS LXXXI.

SANCTI ISIDORI HISPALENSIS
TOMIPRIMCSET SECUNDUS.

VENEUNTQUATCORVOLDMINA
28 FRANCISGALUCIS.

PARISIIS, VENIT APDD ED1TOREM,

IN VIA DICTA D'AMBOISE,PROPE PORTAM VULGOD'ENFER NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE.
ISSA
SANCTI ISIDORI

HISPALENSIS EPISCOPI

OPERA OMNIA

ROMiBANNODOMINIMDCCXCVIIEXCUSA

RECENSENTE FAUSTINO ABEVALO,

*
QUI

ISIbORIANAPRJEMISIT;VARIORUMPRJEFATIONES QUA ANTEAEDITAS,

, NOTAS,COLLATIONES,
QUATUNCPRIMUMEDENDAS,COLLEGIT;' VETERESEDITIONES
ET CODICESMSS.ROMANOSCONTULIT,
NPNCET ACCURATIORI
NOVA DONATA
EDITIONE MONUMENTIS
PRETIOSISSIMISQUE AUCTA

ACCURÀNTE J.-P. MIGNE,

SIB&IOVBEC2 CLERI UNIVERSA!,
SIVE
CORSUCMCOilPLETORUiUIN SINGULOSSCIENTLE ECCLESIASTICARAMOSEDITORE.

TOMUS PRIMUS.

VMSEUNTQCAIUOHVOLUMINA28 FRANCISGALLICTS.

PARISIIS, VENIT APDD ED1TOREM,

IN VIA DICTA D'AMBO/SE, PROPE PORTAMVULGO D'ENFER NOMINATÀM,
SEUPETIT-MONTROUGE.

1850
 ELENCHUS OPERUM

QILE ÌN PRIMO S. ISIDORI OPERUM TOMO CONTINÈNTUR.

Isidorianòrum pars prima. Gol. 9

Isidorianòrum pars seconda. 305

Ex typisMIGNE,au Petit-Moutrouge.
 EMINENTISS.ET REVERENDISS.
PRINCIPI, ET D. D.

FRANCISCO ANTONIO DE LORENZANA ET BBTRON

$. R. E. PRESBTTEROCARDINALI,ARCHIEPISCOPO TOLETANO,HISPANIAROM PRIMATI,ET GENERALI
INQUISITORICANCELLARLO MAJOR1CASTELLS, REGI A CONSILIISSTATUS,PRECLARIREGII ORDI-
N.S HISPANICICAROLIIH, MAGNACROCEINSIGNITO,ETC.

FAUSTINDS AREVALUS.
Quod diu multumque doclissitni quique exopiaoant, ut Isìdori sanctissimi Hispalensis ponlificis opera eo
cullu coqueordine, qui wtalem liane nostrani decerei, denuo in lucem predirei, id posi tot irritos plurimorum
conalus quodego prmslare in me receperim,in varias fonasse reprehensionesincurram. Veruni nikìl ea de causa
ab inceplo delerrilus, te alidore, et auspice , princeps eminentissirae, in quo uno et spes et ratio sludiorum
meorumest omnis reposila, majus eliam quiddam, quam quantum aliorum votis satis esse posset, aggredì sum
ausus. Cum enim multi prwclara doclrina, et ingenio viri cum palrum et majorum memoria , lum hac etiam
nostra sivein Operum omnium S. Jsidori, sive in hujus vel illius tantum edilionem perpoliendamabsolvendam-
que diligenti studio incubuerint, quorum commentationespartim prwlo illm quìdem subjectm, sed dispersa!, et
raro obvìmsunl, partim adirne mss. lalebanl, non salis me aut cliarkali pietalique adversus Hispanim noslrm
Doclorem, aut grato animo adversus eos qui res gestas ejus lucubrationesque illuslrarunl, (acturum esse
existimavi, nisi omnia aliorum ejuscemodi scripta , suis qumque locis aple disposita, in unum veluti corpus
eolligerem, et, sicubi opus esse viderelur, ad veri normam revocarem. Ita profecto fiet, ut adjeclis iis qua;
prò mea virili parte adjicienda esse censui, limemea unius editio instar aliarum omnium haberi possit. Qutd
menni consiliumsitibi, princeps eminentissime, probabitur, vel potius quoniam probari Ubijam inlellexi,
non dubito quin ìllud eliam cateri omnes, vel iisdem qua; me moverunl, ralionum momentis compulsi, vel
judicii lui prwrogativa incitati, libentibus animis probaturi sint : alque adeo reliquis tuis immortulìbus in
optimarum artium studia meritis Isidoriana nova editio, ut auguror et opto, veluti cumulus accedei : nomenque
iuum, cui nihil ad commendationem amplitudinemque quod addi possit, fecisse reliquum videris , tamen
inclarescetillud quidem aliquanto magis, non minus inter illos qui sacras litteras patrocinio suo foverunt,
quique sui meraores alios lecere merendo, quam inter eos , qui earumdem liiterarum studia ad perennem
nominis recordationem famamque excoluerunl. Deus te, eminentissime cardinaìis, et irsesul amplissime ,
lilleralis virisChrislianoereipubliem,atque Hispanim cum primis noslrm, cujus tam magnimi lumen es,sospitem
incolumemqueservet quam diuiissime. Ila vovebam.Ex Urbe, Kulend. Januar. anni 1796. /^f

ISIDORIANA, %
SIVE IN EDITIONEMOPERUM ^*i^

S. ISIDOM HISPALENSIS

PROLEGOMENA.

DE VITA,REBUSGESTIS,ET DOCTRINAS. ISIDORI.DEQUEEDITIONIBUS

OMNIAEJUSDEMOPERA
COMPLECTENT1BUS.

CAPUT PRIMUM. sed nunc cerle gravioribus etiam de causis proflteri

Accurata operum S. Isìdori editio difficillima.
Methodus in bis Prolegomenis adhibila.
ì. Periculosaeplenum opus alese aggredior. Liceat
enim mini id nunc prsefari, quod polui etiam lum,
cum ad veterum scriptorum opera cum manu-
scriptis exemplaribusconferenda primum me accinsi ;
PATROL. LXXXI.
ausim, in hoc sludiorum genere plus laboris ac
difficultalis inesse, majoremque dottrinse copiam
requiri, quam vulgo ii putant qui aut nunquam ipsi
experti sunt, aut ne de vera quidem doctrinse laude
judicare possunt. Franciscus Robertelius, qui de arte
sive ratione corrigendi antiquorum libros disputa
1
 11 AD OPERA S. ISÌDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 12
lionem edidit, Perridicuh, inquit, multi nostra mtate A , aliis Gallicis recensitus in publicam lucem et utili-
videri possunt^qui, cum nullius rei notiliam habeant, tatem prodiit; percommodum rhihì accidit, quod,
prodieri se libròrùm còrr'èclorésaùtièiii>, fctói iant'ék c'ìlm nidlise prsetòèa àlrórum colfa'tiónès ad me de-
corruptores potius sint appellando Alque ulinam lege venerint, prsecipuum meum onus fuerll*Mbliolheeas
iiliqua ésse'linterdiàlùm, ne oihhìbii'sii licèreì. Pri- Róniàhas, ab aliis pr&tériiàs, éxcùlefe, et inhumeros
tìiuhiigilur id slàtuWiui , in liac nostra arte requifi ariUqùissimòs mss. Codicés, qui ili eis àssérvàtìtur,
iufinitam quamdam erudiiionem g in eo qui vmen- ad examen studiose revocare. Spicileglum Roma-
daiorem se librorum dici cupìt : multa legerit oporlet, num id, si vis, appellabo, ne pars ulla gloria; prse-
multa audieril, multa triverit «su, recefiiibré'seliditi clàris illis viris qui primi in hac palestra desuda-
ewlverit. runt, detracia esse videatur. Sed tamen ad copiam
2. Elsi enim aniiquorum scripta ad veleres Jibros exemplarium mss. Isidori quod altiiietj tot mihi uni
religiose exigenda sunt* ut temere ab eis recedere in Vaticana aliisque Romanis bibliolbecis videre, et
nefas sit, tamen cum ipsa exemplaria plerumque evolvere coniigit, quod cuncti Operum Isidori èdi-
Inter se varient, ssepe etiam aperte sint mendosa, tóres non recensenti ne illis quidem exceplis quse
bis uti conjiciendi rationibus, ei regulis necesse est, V. C. Franciscus Antonius Zaccaria in adumbratam
quas ejuscemodi arti» periti magisiri prascribuni. jj suani Isidori editionem jam pridem vel conluleral
Cum autein conjecturpe fieri soleant aut additione, ipse, vel ab aliis conferri curaverat : quorum ad me
àul ablatione, aut transposilione, aut extehsione , delalaj sunt collaliones, ut paulo ante innui, et post-
aut conlractione, aut distinctione, aut copulatione, modum distinctius explicabo.
aut mulatione, quis ita csecus sii, quin videat, neu- 6. Laudes Urbis hac in parte Petrus Lazerus,
tiquam id perfici posse sine exacta quadam uotilia exc.ellenti vir doelrina et ingenio predite, vere
cum scriptionis antiqua?, cum verborum et loculio- predicavit in prsefatione ad S. Brunonis Aslensis
Dum aniiquarum, cum ipsius antiquitatis, cum deni- commenlarium super qualuor Evangelia. Urbemliane,
que argumeiiti quod scriptor anliquus traetaudum inquii, omnium principem, qum muttis prmclarissimis-
aut explanandum suscepil? que rebus communihominumjudicio cmteras muecellil,
3. Quod si in quibusvis aliis veteribus scriploribus hac ego nulli arbitrar quantumvis amplissima; orna-
recensendis obvia est istiusmodi difficultas'; quid de tìssimmqueconcedere: quodplurimas ìiabel instruciis-
nostro Hispalensi Isidoro exisiiniabimus j quem vel shnasque bibliotliecas, Codicumprteserlim mss. copia
alterum Varronern cum Braulione Caesarauguslano abundanles; ut ex hoc quasi litierurio penu multa
episcopo, vel cum aliis Plinium Chrislianum jure Grmcorum, Latinorum , exterarum gentium opera ,
possis appellare, Plinio eliam magna ex parte locu- Q i multa prmserlim doelissimorum Ecclesim l'alrum.
pleiiorem? Nihil enim Isidorus inlentatum reliqsiit : scripta j vel ali interilu vendicatain lucem atpeclum-
facullales omnes altigit, scientias bumanas divinas- que hominum prodierint, vel maculis quibusinquinata
qùé pertractavit, scriptores velerei, prbfànòs et sa- iippariiéfànt détérsìs, ad eum qtt'an 'ab àiictoribus suis
cros evolvit, atque in suum usum descripsit; nec splendorem habuerunt, et nalivam veluti eleganliam
contenlus etymologico suo opere scièntiarum-ehcy- •polueriiil értldìlórdin virorum opera revocari. Quod
clopaediamcomprehendere, multa singillatim in sa- quidem ego non collìgimodo posse, pitto ex majoribus,
eraruui litterarum inlerpretatione disséfùit, multa et hhignibiis ejusdem bibliolliecis, quas exteri ipsi
in omni alio theologise genere, multa in philoso- honiinesperitissimi harum rerum, Mabillonius,Mont-
phieis alqiie àstrdijomicis arguménlis" multa ili ré fauconiùs aliiqUecommèndariìhl,neiquantum sint vel
lillérarià, chroìibiogica, et historicà. kdificii indgnificÈUiiijj, veliibromnl copia, 'vèl Qo-
i. Ut aulem Isidorus ex antiquioribus egregie dicum mss. prmstanlia eximim, nemo paulo erudilior
profecit, ac multa antiquitatis monumentai quse iijnóral ; seà maxime ex minoribus aliis quibusdam,
frustra alibi quseras, nobis conservava, ita vicissim qumvix in hominum famam cognilionemquepervene-
qui post Isidorum floruerunt, prasertim ecclesiàstici funt. Adeó nulla est qum non ranni aliquid reprm-
scriptores frequentissime Isìdori fonlibus hortiiltìs D sentóre àtq'Ueexcellensad litteratòrum hominumutili-
suos irrigarunt. Ex quo sane laboriosiòr et ìmpìica- latèm et ììlìirarum incrementum possit.
tior reddilur aperum ejus recognilio : neque enim 7. Iia prseloquebalur Lazerus, eum Brunonis
quod
solum prae manibus et oculis vetusta exemplaria dixi commenlarium e velustis biblioihecseCollegii
Isidori habenda sunt, sed eliam idenlidem aut ad Romani membranis in publicam lucem emitierel. Ac
illos scriptores recurrendum est qui Isidoro facem portenti quidem simile est, quot mihi anliquissimi
pT.t-luleruìit, aut ali fejs quibùs prseluxit Isiilorus. Isidori Codices in Urbis ijibliòliiecis, sed maxime in
His omnibus ttìtér se còìla'tis ssepè3 fil» ut Isidorus Vaticana òcc'iìfrèfih't. Uiinam tantum mihi de me
ex aliis ilitlstrètur, itìteMùril etiam ut àlii ex Isidoro sperare licùissèt, ìit éos omnes per olium cum
ope-
èòrrjgàhtùf. rìbùs jahi èxcusìs c'onferre vacarel. Sed quoniam^
5. Òììoniàm Vero iibrorum Veterum manùscfiplb- ut àiebat ìlie, bona male usus serilenlia, Vitm summa
rììm còpia et déìéèiùs iti hànCrèiii pótisslmum facit, brevis spem nos velai inclware longoni, festinandum
et olim qùideiii Isidorus Matriti ex mullis antiquis fuii, ne , quod aliis in Isidoro illustrando laboran-
exemplaribus tìispanieis, deinde eliara Parisiis ex tifcus couligit, mihi etiam conlingeret : qui dum
 13 ISIDORIASA.— PARS J. CAP. II. H
omnia consectari et complecli conati sunt, nihil A lasse ulilis esse possit ad históriam litteràriàm qui-
exlricarunt. Eoque etiam magis maiurandum fuit, busdam in parlibus illustrandàni.
quia periculum erat, ne, si ego cessarem, non so- CAPUTII;
lum mea; in Isidorum lucubraliunculse, sed etiam Regulm S. Leandri ad Florentinim $órX>rem caput ul-
aliorum labores, quos ab interim vindicare in me timum, in quo de patria, pareiilibus}et fratribut S.
suscepi, penitus evanescerent. Isidori agilmycum exemplaribusedilis; et Mìi. Go-
8. ìgitur cum in singulis Isidori operibus recog- tkìcis collatum.
noscendis anliquissima et prestantissima quseque i. t Jam ad porlum navem oratiònis dirigitìius;et,
exemplaria sedalo pervolutaverim , csetera in locis emeaso dictorum pelago, in littore quiescéndi an-
obscuris et difficilibus consuluerim, cum diligenler choram pònimus : flatu lanien ciiaritàiis tu* hèrum
scripta omnia qua; nondum typis impressa sunt, et in flùclibus verborum revehor: Te quseso Q, soror
in mss. CodicibusIsidorum auctorem referunl, in- Fiorentina, per beatamque Trinitatem unica; divihi-
vesligaveriin, descripserim-, collegerim, opera ipsa tatis obiestor, ut, quse de terra tua, et de cogliatione
jam edita non conteninendis auctariis compleverim: tua cùrn Abraham egi essa es, cum uxdre Lolh non
cum inmimeroscriticos conjeclurarum, probabilium, respicias retro (Genes. xix), ne efliciaris exemplo
adversariorum, commenlariorum, annolationum auc- B malo documentimi aliarum ad bonum ; et ne in le
tores, qui in anliquis qua sacris, qua profanis alias videant quod in se' eaveanl : illa vero aliis facta
Ecriptoribus explicandis cum laude versali, ssupe est coiidiirienlum sapienti», sibi vero simulacrum
Isidorum teslem excitani, studiose periustraverim, stalliti» : sibi enim hocuit male factum, aliis profuit
tempus jam adesse ratus sum, quo immensam quaui- exemplum conlrdriu'm. Ne te unquam reverli ad ge^
dam rerum silvam, ac pene dixerim farraginem, liliale soluni sollicilcl cogilatio, ubi, si le Deusha-
certo ordine collocarem, ac mea alienaque suis quce- bitare vòluisset, non inde ejiceret. Sed quia utile
que locis distribuereni. Ila enim staluo, qua; ad proposito tuo fore prospexil, bene, sicut Abraham
Isidori explanationem et emendalionem periinenl, a Chaldseis,et tanquamLolh, te abstraxit a Sodomia.
ea omnia ab uno quamvis dociissimo nomine vix ac Denique errorem meum ipse fateor, me conimunem
ne vix quidem colligi posse : neque vero a niuliis, malrem s»pe allocuium, nosse cupiens, si veliet re-
Hisiunus aliquis privaias suas opes palam depromal, verli ad patriam. Illa autem, quae se noverai Dèi
quibus alii alias, ut sese dabit occasio, adjunganl. voluntate causa inde salutis exisse, sub divina obtes-
9. Quod 5 ul commodius fiat, edilionem omnium lalione dicebat : Nec velie se videre, nec unquam
operum Isidori adornare aggredior, in qua eum multa visuram illam palriam esse. Et cum magnis dicebat
sint nova, tum nibil eorum desiderelnr, quoein prae- Q fleiibus : Peregiinalio me Deum fecit aguoscerej
cedenlibus edilionibus locum habuerunt. Quisnam peregrina moriar, et ibi sepulturam habeam, ubi
aulem opporiunus ordo in tanta rerum varietale ad- Dei cognilionem accepi. Teste Jesu, hoc in c-jusex-
hiberi poterit ? Quibus vinculis tam disparala mem- periisse desideriis memor sum, ut, eliamsi diu vive-
bra colligabuntur ? Dicam in Prolegomeiiwiifine, rci, palriam illam non reviserel. Tu,-quaaso, cave;
quid in operum Isidori, adjunctarumque notationum soror Fiorentina, quod nialer limuit, et malum quod
ordinanda editione observandum sit : nunc in Prole- illa experla fugil tu prudenler evila.
gomenis quid agendum sil,-paucis exponam. 2. t Miserunì me ! doleo, qui ibidem communem
10. Velerà monumenta, quse ad Isidorum propius fralrém transmisi Fulgenlium, cujus pericula jugi
ncceiiunt, deque ejus vita, gestis, obilu sermonern formidine pertimesco. Tuiior lanieti erit, si tu secu-
habent, accurate descripla exhibebo, ad codices mss. rior, et absens prò ilio oraveiis. Ea inde arte abs-
recognita, et observationibus illustrata. Itoc fundum Iracla e-, ut si ibidem naia fueris, non memineris.
adseriemvita;S. Isidori lexendampraestabunt.Tuiiide Nulla est recordalio qua; moveai desideriis animam ;
mullis rerum capiiibus, qusejam pridem in conlro- el beala es, quse igrtórasquod doleas. Ego tamen
versiam vocala sunt, peculiares disquisiliones insli- expertus loquor; sic perdidisse statuiti' et speciem
tuam. Agam deinde de Isidori doctrina, auctorilate, D illam palriam, ul nec liber in ea quisquain supersit,
laudibus. Ediliones operum distinctius commemora- nec terra ipsa solila sit uberlate fecu'nda; et non si-
bo, adjunclis eliam edilorum praifationibus, alque ne Dei judicio : terra enim, cui civej ercpii suni, et
ipsis adeo epistolis dedicatoriis. Conalus aliorum ad concessi estraneo, niox utdignilatem perdidit; caruit
novamedilionem procurandam, copiaspraetereaquas el fecunditaie. Vide, soror Fiorentina^ qui,d te pa-
jn éam rem apparavtrant singillalimexponam. vens, mosrensque conveniani, ne te serpens prari-
11. Tum ad Isidori opera enumeranda, et vera a piai a paradiso ; et in eam ponai terram, quasspinas
falsis distinguendapergam, proemissis antiquis ejus- et liibulos germinai, de qua rursum si velis manum
cemodi operum catalogis. De singulis seorsum dispu- exlendere, el lignum vii» edendum assumere; non
tabo ; et qusenamab aliis separata, typis excusa pro- permillaris attingere. Testor enim le cum prophela,
dierint, admonebo, nihilque etiam barimi peculiarum el, conscioJesu Christo, admoneo dicens : Audi, fi-
editionum a praesentiut absit, operam dabo. Postre- tta, et vide, et inclinaaurem tuam, et obliviscerepopu-
mo veterum Iibrorum mss;, quibus adjulus sum, re- lum tuurii, el domum patris tuij quia concupivil rex
Cfcnsioiiem adoniabo non perfuncloriam, et quasfor- sveciemtuam, el ipseest J DominusDeustuus {Psalm.
15 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 16
SLIV,11, I2i). Nemo mìtlens manum suam in aratro i regis, in quo quiddam sibi antiquitas vindicavit, imo
el respiciensretro, aptus est regnoDei. » (Lue. ix, fc2.) nostrum tempus antiquitatis in eo scientiam ima-
3. i Noli ab eo avolare nido quod invenit lurtur ginavit, vir in omni locutionis genere forniate, ut
ubi reponat pullos suos (Psalm. LXXXIH). Simplicita- imperito doctoque secundum qualitatem sermonis
tis Alia es, qu» Turlure maire naia es. In eadem existeret aptus, congrua vero opportunitale loci, in-
una persona complurium necessitudinum uleris offi- comparabili eloquenlia clarus. Jam vero quantus
cio. Turturem prò maire respice : Turlurem prò ma- sapientia fuerit, ex ejus diversis sludiis et elaboratis
gistra attende : et, qu» te Christo quolidie affecii- opusculisperfacile prudens lector intelligere poterit.
bus general, chariorem, qua nata es, reputa matrem : Denique de iis qu» ad nolitiam nosiram venerunt
ab onini procella, ab omni mundano turbine in ejus isla commemoravi. Edidit libros Differentiarum
te sinibus conde. Sit Ubi suave ejus laleri adh»rere : duos, in quibus subtili discretione ea qu» confuse
sit libi dulce ejus gremium jam provect», quod erat usu proferuntur, sensu discrevit. Prooemiorumlibrum
infanti gratissimum. > unum, in quo, quid quisque liber sancì» coniineat
4. i Postremo charissimam te germanam qu»so, Scriplur», brevi subnolalione dislinxil. De orlu et
ut mei orando memineris, nec junioris fralris Isidori obitu Patrum librum unum, in quo eorum gesta, di-
obliviscaris, quem quia sub Dei luilionc, et tribus ti gnitatem quoque, et inortem eorum, alque sepultu-
germanis superstilibus parentes reliquerunt commu- ram senleutiali brevitate subnolavit. Ad germanum
nes, l*li, et de ejus nihil formidantes infamia ad suum Fulgentium episcopum Astigitanum officiorum
Dominimi commearunt. Quem cum ego ut vere filium libros duos, in quibus originem officiorum, cur unum-
habeam, nec temporale aliquid ejus charitati pr»- quodque in Ecclesia Dei agatur, interprete suo stylo,
ponam, alque in eo pronus dilectione recumbam ; non sine majorum aucloritale elicuit. Synonymorum
tanto eum charius dilige, tantoque Jesum exora prò libros duos, quibus ad consolationem anim», et ad
ilio, quanto nosli eum a parenlibus tenerius fuisse spem percipiend» veni», intercedente rationis ex-
dileclum. Certus sum, quod fleclat prò nobis aures hortalione, erexit. De natura rerum ad Sisebutum
divinas tua virginalis oralio : et, si pactum, quod cum regem librum unum, in quo tam de ecclesiaslicorum
Christo pepigUU servaveris, bene agenti tibi debelur doctorum, quam etiam de philosopborum indagine
corona, et exhortantiLeandro prspstabilur venia; el, obscura qu»dam de elemenlis absolvit. De numeris
si perseveraveris usque in finem, salva eris. Amen. > librum unum, in quo arithmeticam propter numeros
5. Varias has leciiones Florezius toni. IX Hisp. ecclesiasticis Scripluris inserlos ex parte teligit 9
sacr. , append. 5, adjecit e duobus mss. exemplari- disciplinam. De nominibus Legis et Evangeliorum
bus Gothicis, altero bibliothec» regi» Matrilensis, Z librum unum, in quo ostendit quid memorai» perso-
altero S. ^Emiliani Cuculiati, sive de la Cogolla, ut li» myslerialiler significent.' De h»resibus librum
dicunt ; et ex edilionibus Sandovalii, Tamayi, et unum, in quo majorum seculus exempla, brevilale
Holstenii. Sandovalius et Tamayus, et immenso die- qua potuit diffusa collegit. Sententiarum libros tres,
torum. Tarn., verborumreverlor. Tarn., inde ejecisset. quos floribus ex libris pap» Gregorii moralibus de-
Mss. Gothici codices, velil reverti. Sand. el Tarn., coravit. Chronicorum a principio mundi usque ad
experla (ugit. tempus suum, librum unum, nimia brevitate collec-
6. Holsteniusel Nic. Antonius in elogio S. Fulgen- turn. Contra Judatos, postulante Fiorentina germana
tii, num. 12, Biblioih. Vet. Hisp., Ea inde alate. sua proposito virgine, libros duos, in quibus omnia
Mss. ea inde arie. Sand., si perdidisse. Sand., Tarn., qu» lides catholica credit, ex legis el prophetarum
«ite ad edendum. Sand. et Tamayus in ejus pronus. le.-limoniis approbavit. De Viris Illustribus librum
Sand., Tarn., parenlibus lerrenis. unum, cui nosista subjunxinius. Monaslic» regul»
7. Adde bis, si placet, nomiullas meas observalio- librum unum, quem prò patri» usu, el invalidorum
nes. Holstenius num. i habet per bealam quoque.Ibid. animis decentissime lemperavit. De origine Golho-
Holst., te abstraxit, prò quo Florezius edidit le ad- rum, et regno Suevorum , et etiam Wandalorum
traxil. Ibid. Holst. sepulcrumhabeam.Num. 2 Holst., ) historia, librum unum. Qu»stionum libros duos, quos
ut velsi ibidem. Ibid. conjiciebam de qua sursum si $ qui legit veterum iraclatorum multam supellectilem
veli», eie. Ibid. Holst., in aralrum. Num. 3 Florezius recognoscit. Elymologiarum codicem nimia magnitu-
le sinibus concede: et jam profecto prò jam proveetm. dine, disiinctum ab eoiitulis, non libris : quem quia
Melius hoc, vel simili sensujam profeetm. Millo alios rogatu meo fecit, quamvis imperfectum ipse relique-
grammatica; errores, qui etsi fonasse in Leandri s»- rit, ego in viginli libros divisi. Quod opus omnimodo
culum cadunl, tamen librariis melius tribuentur ut philosophi» conveniens quisquis crebra mediiatione
nido quod prò nido quem, etc. perlegerit, non ignotus divinarum humanarumque
CAPUT III. rerum scienlia merito erit. Ibi redundans diversarum
S. Braulionis Cmsaraugustani episcopi Pmnotatio artium eleganlia, ubi qiwecunqueferesciri debentur,
Iibrorum D. Isidori. restricta collegit. Sunt et alia ejus viri multa opu-
1. < Isidorus vir egregius, Hispalensis Ecclesia; scula, et in Ecclesia Dei multo cum ornamento in-
no-
episcopus, Leandri episcopi successor et germanus, scripta. Quem Deus post tot defeclus Hispani»,
floruit a tempore Mauritii imperatori?, et Reccaredi vissimis temporibus suscilans, credo ad reslaurauda
 '
17 ISID0R1ANA.— PARS I. CAP. III. <(,
antiquorum monumenta, ne usquequaque rusticitate A anno primo Chintil»mortuum, nam \ \ Chinlilam cce-
veterasceremus, quasi quamdam apposuit destinam. pisse »ra674, id estChristi 636, cognoscitur ex conci-
Cui non immerito illud philosophicum a nobis apta- lio quinto Toletano, anno autem secundo Chintil» vi-
tur : Nos, inquit, in nostra urbe peregrinantes erran- demushabitumsextum concilium Tolelanum, cui jam
lesque lanquam hospites, tui libri quasi domimireduxe- non Isidorus (erat enim vita functus), sed Honoraius
runl ; ut possimWS aliquando, qui el ubi essemus, agno- Isidorisuccessor interfuit. Itaque vere dicium ab Ilde-
scere. Tu mtalempalriw, tu descripliones lemporum, fonso cognoscimus, floruisse Isidorum usque ad Si-
tu sacrorum jura, tu sacerdotum, tu domesticampu- senandum regem, nulla omnino facta mentione Chin-
blkamaue disciplinavi, tu sediùm, regionvm, locorum, til», qui Sisenandum secutus est : nempe quod ipso
tu omnium divinarum Immanarumque rerum nomina, primo anno Chintil» Isidorus decesserit. Vere quo-
genera, officia, causas apcruisti (Cicero1 Academ. que illud ab eodem Ildefonso dictum, pr»fuisse Isi-
Qumst.). Quo vero fluinine eloquenti», et quot jacu- dorum ecclesi» Hispalensi fere quadraginta annis :
lis divinarum Scripturarum seu Patrum testimoniis nempe quod omnino triginta septem anni fuerinl, ab
Acephalitarum h»resin confoderit, synodalia gesta anno 600 usque ad 636, ut paulo ante in Leandro,
corani eo Hispali acta declarant. In qua eontra Gre- et nunc in Isidoro suppulavimue. >
gorium pr»fat» h»resis antislitem eam asseruit ve- B 3. In preclara editione Patrum Toletanorum idem
ritalem. Obiit lemporibus Heraclii imperatoris, et liber Isidori de Viris Ulustribus prsemissus fuit Ilde-
IO Christianissimi Cliintilani regis, sana doctrina fonsi libello ejusdem tituli : sed in pr»notalione
pr»stantior cunclis, et copiosior operibus charitalis.) Braulionis, sive Braulii (ulroque enim modo id nomen
2. H»c pr»notalio Iibrorum Isidori a Joanne Bap- efferliir, ut Taio, Taius, el similia) de Isidori libris
tisla Perez libro Isidori de Viris Ulustribus addita nulla scriplionis varietas annotata est. Eam olim edi-
fuit, tanquam caput 47 ejus libri, notis, quas subjun- dit Constantiinis Cajetanus in opere '
: SS. trium epis-
go, illustrata. coporam religionis Benediclinm luminimi, Isìdon
Notm Joannis Baplistm Perez in pmnotalionem Hispalensis, Ildefonsi Toletani, Gregorii cardinali»
Iibrorum S. Isidori. Osliensis Vitm el acliones. Romm 1606. Ejus obser-
t Braulio episcopns C»sarauguslanus, cujus Ilde- vationes non pr»lerniiltam.
fonsus meminit, auctor est bujus vii» Isidori, ut ex Constanlini abbalis Cajelani in Vilam Isidori, a
libris veluslis constai, et ex bis epistolis Braulionis, S. Braulio scriptum, notm ac varim lecliones.
qu» Etymologiis Isidori solent pr»poni. Nam et hic i. i H»c de S. Isidoro per S. Braulium faela at-
tesiate, rogatu suo Etymologiarum librum ab Isido- testalo, Vii» inscriptione insignite in fine operis
ro compositum. " Isidori de Viris Ulustribus : atque et ipsam
ejusdem
QUASI quamdamapposuit destinam, eie. Ita omnino Vit» titulo inscripseruut Laurentius Surius, Francis-
in vetusto Codice, quem locum alii non intelligentes, co Hareus, Zacharias Lippelous, aliique suis in li-
ex ingenio reposuerunt : Quamdam apposuit lucem bris de sanclorum Vitis. Apud quosdam lamen ita
destinare. Utitur ea voce Corippus poeta Afer libro legi : Prmnotatio Iibrorum D. Isidori a Braulione
de laudibusJustini Junioris, nuper edito a doctissimo
Cmsarauguslanoepiscopo edita. Braulium hujus vit»
Ruyzio Azagrio : scriptorem, doctrina, et sanctilate fuisse illustrem,
Et ThomasLibycsenmantisdestinaterra. testante omnes qui illius meminere ; addunt alii
Isidorum mortuum sib Chintila Golhorum rege ait Isidoro juncium sanguine. Certe gloriosam ejus me-
Braulio. Ex quo multoruro. nostralium errores con- moriam singulis annis sancta Dei Ecclesia solemni-
vincuntur de anno mortis Isidori in quo mirimi est ter venerate ad vigesimum sextum mensis Martii
quam varient inler se Hispani hislorici. Itaque in diem. De eodem S. Ildefonsus cap. 41 lib. de Vir.
graiiam nostri auctoris Isidori, quem in primis illus- Illustr., atque c»teri rerum Hispanicarum scriptores.
trandum suscepimus, diem et annuni, quo mortuus Braulii hortalu Isidorus Etymologiarum 12 volu-
fuerit, definiamo. Aio, certissime mortuum anno men ex indefessa lectione conscripsit : opus diffusum
Christi 636. Primum quia Redemplus ejus discipulus, D et varium, alque ea' »tate comparandum miraculò.
qui obitum Isidori, quem pr»sens viderat, descri- i C»lerum, quas ex aliis codicibus, vel mss., aut
bens, ait, mortuum »ra 664, de quo nemo dubitai edit. varias lecliones collegimus adnotavimusque,
quin sit annus Christi 636. Idem quoque Redemptiis li» sunt.
Isidorum inducit populum alloqueniem quatriduo < In quo quiddam sibi anliqnitas. In quo quidem
ante mortem his verbis : Ita (inquit) sacri fontis un- antiquitas. Imperito. Imperio. Opporlunilate. Impor-
da, quamhodiedevolusestpopuluspercepturus, sit vobis lunilaie. Commemoravi.Commemorabo. Exlwrtatio-
in remissionempeccalorum. Cum vero compertum sit ne. Exoratione. Elementi». Eleclione. Quem. Quam.
ex omnibus Marlyrologiis, Isidorum mortuum pridie Nimia magnitudine. Nimi» magnitudinis. Omnimodo
Nonas Aprilis, si Paschales cyclos consulas, reperies pliilosopliimconveniens.Qmnimod» philosophi» re-
piane, isto anno 636 Pascila fuisse pridie Kalendas pletum. Non ignolus. -Non ignorabit. Merito. Non
Aprilis, et ita baptismum catechumenorum solem- merito. Ibi. Ubi. Cum ornamento inscripta. Quem
nem quatriduo prsecessissemortem Isidori. Pr»lerea Deus. Cum ornamento instrurnenta, qu» hic collegi:
si mortuus est sub Ciiinlila, ut ait Braulio, necesse est Quem Dominus.
 19 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 20
i Quasi quamdam apposuit destinam. Ita omnino Jh. ipsum legi : tu sedem regionum : qu» quidem repo-
in vetusto codice. Queni locum alii non animadverr nenda videntur in Braulione : non enim alio modo
tentes, ex ingenio reposuerunt : Quasi quamdam ap- probe sentenlia procedit. Sic etiam legendum Imma-
posuit lucemdestinar!. Alii vero : Quasiquasdam oppo- narumque rerum nomina, ut habet Grialius, non no-
suìt deslinans. Ego autem potius censerem legendum minimi, ut apud Cajelanum exstat.
esse : Quemdam, non quamdam, apposuit destinam ; 7. In schedis Zaccarianis, ad librum Isidori de
si destina accipiatur prò misso, vel angelo ; cum Viris illustribus, speclantibus, collationem Pr»nota-
Deus inforroand» Hispani», rusticitale hactenus ve- lionis Braulii cum tribus mss. Codicibus invenio,
terascenti, Isidorum legaverit pri'ceplorern. Ulilur uno scilicet Romano bibliothec» Excellentissim»
sane eavoce Corippus poeta Afer (lib. de Land. Ju- domus Albani», qui olim fuit cardinalis Sirleti, char-
stin. Jun.) : tacpo in-4", quocum consentiunl tres Vaticani a me
Et ThomasLibycsenutanlisdestinaterrae. collati, Regio-Vat., Urb., et Ottobon. 1720, altero
Et pr»ter eum Arnobius (Adv. gentes, lib. 11): Bononiensi bibliothec» S. Salvatoris, et tertio, ut
Non post Theutin \Al. Tlwutatem], JEgyptium, aut eenseo, vel ex hac ipsa biblioteca S. Salvatoris, vel
post Atlantem (ut quidam ferunt) gestatorem, bajulum, ex bibliolheca Fiorentina S. Marci : deest enim nu-
tibicinemilluni, ac destinamcmli?Ipse demum S. Isi» li jus collaiionis lilulus. Varias horum trium mss. le-
dorus (Breviar. Tolel.) ctiones indicabo.
UrbisRomulea;jamtoga candida \fo Codex Albanius, Otlobonianus1720, Regio-Vati'
Sepiem ponliGeumdestinapromicat, canus 349, el Urbinas 382, ex eodem, ut videtur,
MissosHésperiamquosni) apojtolis
Assignat(ideiprisca relatiò. exemplo descrìpli. De Isidoro episcopo.
Vide Joannem Meursium in Critico Arnobiano, lib. 8. In quo quidquam-ìmmo vero lempus-in omni
H, capile 13. Cui non immeritoillud ì'hilosophicuma genere loculioniset perilus doclusquequatilate sermonis
nobis aptatur : Nos, inquit, eie. Sentenlia lise est existeretet apertus. Alb. loculionisformatiti, et perilus,
Ciceronis de M. Varrone, lib. i Acad. Qu»st. non etc. -incomparabiliter eloquenlia. - prudens intelligere
'
longe a principio. potest-ad nostram notifìam.
i Tu mtatem patrìm, etc. H»c quoque ex Cicerone 9. Edidit enim libros-sanctmScripturm contineat-
S. Augustinus relulit in lib. n de Civil. Dei. Patrum, in quo gesla-dignilatemque, et mortem-epis-r
« Publicamque disciplinam, tu sedium, regionum. copum officiorum-agalur in tempore suo non sine-in
Sed apud Ciceronem legimus : Tu bellicam discipli- quibus ad consoklionemanimi.
nam, tu sederi regionum. Copiosior. Copiosis. », 10. Quam de philosopliorum-qumdamde elcclis-
13 5. Quod Cajetanus ait, ex quorumdam fide C insertos et ex parte-Florentia germana-credil, el legil,
Brauliqnem Isidoro sanguine junctum fuisse, nulli et prophetarum- cui nos ista subjungimus- codicem
veleri innjiite fondamento. Frustra etiam laborat nimim magniiudinis-fecit,ego in viginli libris divisi.
idem. Cajetanus ut, destinammasculini generis faciat. Quod omnes omnìmodo-nonignorabii divinarum,
Eam vqcein io sensu proprio prò vinculo, seu catena, humanarumque rerum scienlìam , merito etìt.-fere
qua, aliquid colligate, el coniinetur, a Vitruvio quo- scribi debelur.
.que 1. v, cap. ult. usurpatam fuisse, multi opinante : 11. Sunt autem hujus viri opusculamulta in ecclesia
quem tamen locum, alii aliter legunt. Confer not. cum ornamento instrumenta-quasi quamdam lucem
Loais» ad lib. n. S.entent. S. Isidori cap. 40. Nic. apposuit deslinari-a nobis approprialur-qiiasihospitesr
Antpnius I. v, e. 3, n. 85, putat Braulionem id ex- tanquam domum-ibiessemus.
pressisse e? Fulgentii epist. i, cap. ii ; interpretate 12. Tu autem patria! in descriplionetemporum, in
autem, destinam esse fulcimentum, aut substructio- sacrorum vitam sacerdotum - publicam disciplinam-
pem, non vinculum, quod voIueratPhilander, et im- Quanto vero flumine-limreskn,confuderit-speciali actu
probavit Barlhius Advers. 1. xv, e. 15. Pl.ura de hac declarant. Quam-eam asserunt.
voce Dictionarium Ducangii a Maurinis auctum. Codex Bononiensis.
Braulionem imitate videtur Alvarus Cordubensis in D 13. Ut perito, docloquequalitale sermonis exislerel
epistola Abbati Speraindeo directa, tom. II Patrum apertus-noslram devenerunl-brevisub nolfllione-agalur
Toletan., pag. 637 : Prmscius, et omnipotensDeus in temporestilo.
lime, in qua devenimus,tempora et esuriem verbiDei, 14. Eliam philosophorumindagine-non, ignorabit-
quam palimur, vatidam vos nobis opposuit destinam. scientiam.. Merito ibi redundans, - in- descripliones
Legerem Prmsciens omnipotensDeus lime, in qum de- temporum, in sacrorum vitam sacerdolum-coram eo
venimus,tempora. spirituali, actu.
6. Laudat quoque Cajetanus Isidorum, lanquam Codex alter fortasse Bononiensis.
auctorem hymni : Urbis Romulem: non alia, ut vi- 15. In quo quidquid-utperilus, doclusquequalitale
detur ràtione, nisi quia in breviario Isidoriano repe- sermonis exisleret et apertus-Quanlo vero flumine
rite : quam vanam esse observavi in Hymnodia 16. Multa sunt, quibus hi mss. Codices inter se
Hispanica ad diem 15 maii, ubi de ejusmodi hymno conveniunt, 15 et ab, editione Grialii differunt. Np-
in laudem septem apostolicorum disserui. Recte ob- tanduni pr»cipue, quod omillunl Astigitanumpost
servat Cajetanus, in Ciceronis verbis apud auctorem • Fulgentium episcopum : nam Florezius toni. Y
21 IS1D0RIANA.— PARS I. CAP. IV. 22
Hisp. sacr., dissert. 4, urget lectionem editionis Ma- ìA 21, Bayerius in not. ad Biblioth. Hisp. 1. v, cap.
tritensis Fulgentium episcopum Asligitanum contra &, n. 93, ex vetuslis exemplaribus produci! hane
cardinalem Belluga, qui Codicum nostrorum scriplu- discrepantiam, quam suslinere conatur : Ego in xv
ram tenet, ut defendal Fulgentium post Asligilanam libros divisi prò in xx, vel in vigìnti, ut habent edili.
sedem rexisse etiam Carthaginiensem in Hispanìa. H»G controversia disculielur cap. 48. Nostri omnes
Scriplura vero Grialii, quam plerique mulant, scilicet codices in Pr»notatione viginli libros imiicant.
non ignotus divinarum humanarumque rerum scientia, CAPUT IV.
c»teris pr»ferenda est : nam ignolus prò ignarus Braulioni asserilur Iibrorum Isidori Pmnotàlio, ejus
a Braulione aliisque ejus »qualibus usurpate, ul co- nomine vulgata. De alia uberiori Prmnolalione, guaì
gniius prò gnarus. Vide epistolare Isidori ad ipsum in nonmllis mss. exslat, dispulaiur.
Braulionem archidiaconum tunc, qu» incipit : Quia 1. Cum tot sinl vetera exemplaria qu» Braulioni
non valeo te fruì. pr»notalionem Iibrorum Isidori iribuunt, quidcaus»
17. C»terum cum Bignseus in sua Isidori edilione esse dicam, cur et superiori et hoc nostro s»cuIo ea
PrsenotationemBraulii primus ediderit, nonnullas ex de re nonnemo litem excitare voluerit ? Nic. Anto-
eo varietates indicare non pigebit. Tilulus apud eum nius in Bibliotheca veteri Ilispana cum Isidori opera
est : Beali Isidori Hispalensis episcopi vita per B. B ] recenset, sine ulla dubilalione passim Braulionis
Braulionem C»sarauguslahum antisiitem descripta. pr»nolationem laudat. Pr»terea cap. 5,1. v, n. 245,
Nota margini appicla ait, hanc Isidori vitam baberi ejusdem ita meminil : De labore hujus magni prmsulis
in fine operis ejusdem Braulionis (corrige Isidori) de (Braulionis) in Etymologiarum S. Isidori magìstri sui
Viris Ulustribus. opere exantlato diximus jam in Isidoro, Etymologia-
Varìm leclionesex Bignmo. rum (ait) codìcem nimia magnitudine distinclum J^
48. Imuginavìl, ut in omni genere loculionis fama- ab eo titilli», non libris : quem quia rogatu meo fedi,
tus, et perilus doclusquequalitale sermonis existens et quamvisimperfeclumipsereliquerit, egoin vigiliti libros
apertus-Ego in vigilitilibris divisi. Quos omnesomni- divisi. (In prmfatìone ad S. Ponlificis Opera.) Prai-
modmphilosephimreplelos quisquis,-eie. nonignorabit ter lime reliquisse Braulionem el alia opuscula, non
divinarumhumanarumque rerum scienliam. Et merito. solum Ildefonsus, sed el Isidorus Pacensis, ex coque
Est enim ibi redundans, elc.-Tu autem pairice in de- Rodericus Tcletanus referunl.
scriplione temporum, el sacrorum vitis sacerdolum, tu 2. His verbis in recenti Matritensi edilione Biblio-
domesticam publicam disciplinam, tu sedium, regio- thec» Hispan» hanc notam erutiitissimus Bayerius
num, locorum, tu omnium,etc.-coram eo specialiler subjeeit : Pramotalionis Isidori Operum, quam uno
acta declarant, qum cantra, eie, eam asserunt verità- Q ) quasi ore bibliographi Braulioni ascribunt, videtur hoc
lem.-summadoctrina prmstantior. loco Noster non meminisse. Alqui nunquam minus
19. Fabricins in Biblioteca ecclesiastica ex Gon- prmtereunda, quam nunc, est! cum litem de ea moneat
ciliis Hispaniensibus Loais» libro Isidori de Viris vir eximius, civis, ac singularis, dum Vixit, amìcus, ac
Ulustribus locum dedit, pr»nolationemque Braulio- sludiorum meorum faulor Gregorius Mayansius Sis-
nis prcefixit.Cum aliis fere consentit. H»c tamen ma- carius. Eccur Bayerio visura fuit, Nic. Anlonium
gia illi propria : auclorilale explicuil-De nominìbus Pr»notationis non meminisse? Nam et plura verbà
legis et evarigèliorum,in quomajorum seculus exempla ex ea recitat, et eam vocat prmfationem ad Opera
brevitate qua poluit diffusa collegit.-ilhid philosophi- S. isidori, vel quia a Grialio Operibus S. Isidori
antistilem, asseruit veritatem. Fortasse typographo pr»fixa est, yel quia ab ipso Braulione ideo fortasse
Fabricii exciderunt verba in quo ostendil, quid memo- facla fuit, ut prael'alionisad Isidori Opera loco esse
rala! personm myslerialiter sìgnificènt. De hwresibus. posse! : quod prmnolationìsappellati» inauft. Alioquin
16 Facile enim fuit ex verbis evangeliorumlibrum Braulio prasnotalionem suam libro Isidori de Vir.
unum ad alia delabi De hmresibuslibrum unum. Non Hlustr. se subjunxisse affirmat. De viris, inquit,
placet explicuil prò eticuil : nam Braulio verbum iUuslribuslibrum unum, cui nos isla subjunximus. <
Isidori elicui ex epistola ad Fulgentium descriptioni l>. 3. De lite vero a Mayansio mota quid dicam? Is
operis accomniodavit.Minus etiam probo illud philo- inNic. AntoniiVita, Censura fictitiapum historiarum
sophi, quam illud philosophìcum.Sic Eulogius Cwdu- ejusdem Nicolai pr»fixa, n. 425, asserii, falso eam
bensis initio MemorialisSanclorum de versa quodam. Pr»nntalionem Braulioni tribui ;-idque pluribus a se,
Swiexici-.Ulestilludphilosophicum: Hoc opus,eie, quod «bicunque locus aut occasio fera*, probatum iri
observatum a me fuit in noi. ad Juvencum, 1.1, v. 30. pollicetur. Jure Bayerius rationes desiderat, quibug
20. Ottobonianus1720 etsi cum Albanio consonat, in eam sententiam Mayansius perlraclas fuit : noi)
correctior tamen alicubi est, ut initio : in omni ge- enim gratis, inquit, aut prò lubidine, qu» ex eri
nere loculionis formatus et periliis. Qttob.onianus849 jretulimus, jactata fuisse existimandum est. Interec\
et numero et .ordine capitimi ab. Albanio differt. vero (pergit) dum eas in aprieum atta» profeti, unan-\
Pr»no,tatio in eq inscrjbite. Vita IsjApri, tacito veterum, quotquotviderim,Codicum, ac bibtiographo-
auctoris nomine,.Scriptura ejus fere editip.ni Grialii rum fere omnium, quibus Braulionis, qua de agìmus,
cohncrel.Itec peculiaria ; ut perito,,doctoquequalitete Prmnotatio ad internoscenda germana Isidori Opera
sermonis exislerel aperttfs. r Fuigentium episcopum veluti fax, et cymsura semper fuit, consensionemsali»
Officiorum-PostulanteFloyefklia-egqinxx libris, etc. superque fore exislimo, ut nullo paolo a grada quem
23 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 24
hactenus avud crìlìcos obtinuit eam removeamus./ i Joanne Vossio de Hist. Lat. I. n, cap. 25, et inter
4. Equidem Mayansii doctrinam ac judiciurn plu- alia de pr»notatione : Braulio, cui prce omnibus fide*
rimi facio, sed vereor ne falsariorum fraudibus im- haberi debet.
inodice irritatus, in conlrariam partem aliquando 7. Quale autemillud est, pergil conlra Pellizerium
propenderit, ut, ubi nulla est fraus, fraudem inesse Nic. Antonius, quod ex adverso nobis opponitur?
affirmaverit. De recentibns quidem chronicorum Braulionem, si auctor esset prmnotationis, minime
arcbitectis ]|§ nihil sane est, cur quidquam suspi- accommodaturum (in more enim hoc non habent diri-
celur, cum pr»notatio Braulii in membranis sine stiani encomiaslm) sancto Isidoro etlmicumillud, seu
controversia anliquioribus reperiate. Bayerius qui- philosophicum,ut vocat, elogium,quod nempe Tullius
dem non exprimit, quot mss. Codices videril, in de M. Tereniio Varrone Qumstionum primo libro
quibus id opus Braulioni ascribatur. Paulo ante in Acadcmìcarumusurpai, et superiori capite adduximus.
not. ad num. 243 refert, in Escurialensi Codice Braulionis sane ipsius studia, et genius convincunt
recenti quidem, sed e vetere alio descripto exstare piane utl eum potuisse disciplinarum smcularium
digramm., el plut. 4. n. 23, Braulionis Cmsaraugu- leslimoniis, quas in prmfalione vitmS. ^Emiliani ex
stani addilionemad librumIsidori de Viris Ulustribus, parte se alligisse modeste agnoscit : nec minus in usu
quod est ipsamet pr»notatio, sed a Bayerio tanquam ]l Imbuisse : qui in eadem vitm prmfalione utilur versu
aliquid ab ea diversum videlur recenseri. isto cujusdam, ut ait, velerumpoeldrum ;
5. Neque vero Bayerius memoria tenebal, qu»- Hocopus, hoc eienimforsaume snbtrahet igni.
gtionem hanc ipsam de pr»notaiione Braulionis a Apposilissimum prmterea est, Isidoroque applicali
Nic. Antonio fuisse agitatam, rationesque Pellizerii sanclissimo Christianorum Varroni prorsus dignum
conlra'eam dilulas, astipulante in nolis eodemmet vetus illud, Romano olim dictum a Cicerone: par
Bayerio. Audiamus Nic. Autonium 1. v, e. 4, n. 125: ulriusque studium indagandarum originum, par et
Habemus enim Braulionem, utrumque opus inter nostri circa idem argumentum sese prodens doctrina.
(Isidori) alia recensenteni. Qui enim approbabimus, 8. Sapiente h»c Nic. Antonius edisserit : qui
non scripsisse hunc eam prmnolationem S. Isidori tamen inter disciplinarum s»cularium testimonia
Iibrorum, quod in animum sibi prius induclum, ulterum non debuit versum illuni Hoc opus, etc, referre : est
adversus possessionem Hispalensis telum Pellizerius enim versus sanctissimi poet» Juvenci in prologo ad
vibravit? Primum (ila est) prmnotalio ista in edilione Carmen evangelic» hìslori», ab aliis deinde Chrislia-
Matritensi lucem vidit ; sed ex anliquis libris, quos nis scriptoribus in snorum operum pr»fationibus, ul
oplìmmnotmconsuluerunthi qui apud nos curam edi- ab Alcuino, et Eulogio Cordubensi, usurpatus : de qui-
tionis habuere. Stylus quoque islius, qua vixil Braulio, ^-<bus dixi in not. ad v. 50 1.1 Juvenci, et jam ante in-
tetalis auctorem prodìl : nec dissimilis est ab eo, quo dicavi. Fortasse etiam Braulio ex Augustino polius,
scripta ab eodem Braulione habemus, cum Vitam S. qui Ciceronis verba 1. vi de Civit. Dei, cap. 2, adhi*
^Emiliani, tum hymnum in ejusdem laudem, quod buit, quam ex ipso Cicerone elogium Varronis de-
(forte qui) breviario Gothico, sive Isidoriano inserlum sumpsit, ut Isidoro accommodaret. Ac notandum, in
(forte insertus) legitur, et epislolas, qumcum Isidoria- nonnullis editionibus apud Auguslinum legi quoque
nis edita; sunt. tu sedium, sed in plerisque mss. tu sedem, ut apud
6. Nollem tam liberalis fuisset Nic. Antonius ut Ciceronem. Qusedam etiam ex iis, qu» num. 10 refe-
concesserit pr»notationem Braulionis primum lucem ram, Braulio ex S. Hieronymo, ut arbitror, sumpsit.
vidisse in editione Malritensi, hoc est -anno 1599. 20 9. Ut responsionem Nic. Antonii confirmet,
Eam enim Margarinus de la Bignè su» edilioni ope- addit in nota Bayerius, Tulliano Varronis elogio
rum Isidori pr»misil, Parisiis anno 1580 procurai». longe superius esse, quod a centum fere Ilispani»
Quin et Ilalice prodierat Pr»notatio Braulionis in Patribus, et proceribus unanimi omnium consensione
versione Italica Synonymorum anno 1570, de qua in vili Toletana synodo tit. 2, n. 32, eidem sancto
sermo cap. 70 recurrel. Bayerius in nota subjungit ; doctori jure ac merito tributimi legimus : Quid quod,
Si alii deessent cmnes, unus Escurialensis codex Ut. subjungit, Varronem Cicero in Academicisprmsentem
Braulio exslinctum nuper Isido-
Q plut. il, num. 24, mra 781, sive Christi anno 745 prmsens alloquitur?
vivenlem unice dilexerat. Quis vero
scriplus, in quo Braulionis prmnotalio, et in ea C/iro- rum dolet, quem
desiderio pudor esset, aut modus?
nici, de quo agimus, Isidoro Hispalensi altributio tam diari capilis
tolidem atque apud Grialium, ipsisque verbis piane Illud (amen, inquis, ab elhnico profeclum. Esto. Seti
rem conficeret. Plures alios codices, in quibus ea cur non idem in Basilio, Nazianzeno, Hieronymo, imo
Pr»notatio legitur, ante annum Christi millesimum et in Paulo reprehendimus?
Habitarunldii quoquesilvas,
J9 exaratos alio loco narrat se vidisse, scilicet in DardaniusqueParis.
noi. ad cap. 4, J. v, n. 93. Exscribit deinde verba Potuit cum aliis nominari Auguslinus, qui, ut dixi,
Oudini ex peculiari dissertatione de Scriptis S. Isi- ante Braulionem Ciceroniana ipsa de Varrone verba
dori Hispalensis s»culo VII, tom. I, col. 1583. Ad in suam sententiara adduxit. Potuit etiam ex multo-
iudicandumrette de operibus veri»et indubiis S. Isi- rum opinione asserì, Braulionem Isidori diséipulum
dori Hispalensis archiepiscopi, necessarium duxi hic fuisse, adeoque libenter lnijus laudes exaggerasse. E1
prmmitlereprmnotationemIibrorum illius a Braulione Riscus fuidem tom. .XXX Hisp. sacr. cap. 7, n. 6,
Cwsaraugustano episcopo edilam. Addii plura ex tract. 66, ex Isidori litteris ad Braulionem colligit,
2S 1SID0R1ANA.— PARS I. GAP. IV. 26
tamen casu se ineidisse in regio
Isidorum Rraulionis fuisse magistrum. At neque in A nem : in eam
Isidori ad Braulionem, neque in aliis hujus Matritensi Codice Variarum lectionum Roderici
epistolis com-
ad illum mentio ulla tìt ejus magisterii : quod silen- Toletani, a Joanne Lopez de Leon anno 1566
verbis
tium in contrariam sententiam potius nos ducit : ac pilato, fol. 114, pag. 2, totidem atque ipsis
solum ex bis epistolis constat Braulionem, et Isido- atque apud Grialium in Operum Isidori prologo;
ul in
rum aliquando simul fuisse conversatos. MeliusRi- nisi quod prò quariam edilionem Psalterii,
Matri-
scus Martinura Carrillum rejicit, qui aftìrmaverat, Grialii edito, quariam translalionem in regio
Psalterii
Braulionem Ildefonso magistro usum fuisse : non tensi Codice legitur. Mariana etiam quariam
enim constat temporum ratio. Braulio ipse in epi- translalionem legerat, ut in ejus verbis vidimus.
Biblioth. Hisp.,
stola dedicatoria vii» S. ^Emiliani Joannem fratrem Rotoigtiezius de Castro tom. II
suum, et pr»decessorem sanct» vii» doctrin»que pag. 294, ex Codice Escurialensi, quo Etymologiarum
institutorem sibi fuisse affirmat : de aliis magistris versio Hispana conlinetur, s»culo xv exarato,
nusquam meminit. Confer dicenda cap. 20. eamdem uberiorem pr»nolalionem sermone antiquo
10. Fuisse autem Braulionem sxcularibus discipli- Hispano redditam protulit : incipit : Isidro noble
nis imbulum, vel certe veterum scriplis eruditum varon, etc.
demonstrant ejus opera, ac pr»sertim epistola ad ]ì 22 "**• Ad hanc eamdem Isidori Vitam a Brau-
ex
Tajonem presbyterum, tom. XXX Hispani» sacr» lione scriplam pertinent verba qu» lanquam
pag. 331 fcq. Apud te habeas fixum, me posse remor- aliquo Braulionis sermone repptita Constantinus
dere, si velini : possegenuinumImsusinfigere : quia et Cajetanus loc. eit., pag. 4, protulit : Inieren, fratres
nos juxta Flaccum didicimus liiterulas, el smpemanum diarissimi, dignum est, ut lame sanctissimum cohfes-
: sed
ferula; subtraximus; et de nobis dici potesl : Fenum sorem Isidorum omnis laudibus attollat Ecclesia
habetin corna, longe fuge : imo illud Virgilianum: maxime Hispanìarum, qum prm cmieris ejus speciatius
Et nos tela, pater, ferrnmque baud debile dexlra saluberrima refulsit doctrina. Nam sicut Gregorius
Spargimus,et nostrosequilur de vu'.ueresanguis. doctor Rommsuccessit Pet'o , ila B. Isidorus in Hi-
21 Et paulo post. spanìarum fartibus doctrinaJacobo successit apostolo.
Ne liabeat ingratosfabulanostra jocos, Semina namque vitm mternm, qumbealìssimusJacobus
hic beatissimusdoctor Isidorus verboprmdi-
tecundum Ovidium,ac secundum Appium caninam vi- seminavìt,
deamurexercere facundiam. Et ante praemiserat : cationis quasi unus ex quatuor paradisi fluminibu»
iuffìcienier irrigavil : alque universam Hispanium tam
Ne faciatlongasfabulanostramoras. boni operis, quam fama sanclitatis velut
exemplo
11. Difficillimurnergo est, quod Mayansius argu- solis radius illumìnavìt.
nienta ulla probabilia invenerit, quibus Braulioni ^ splendidissimus
15. Elsi autem Cajetanus ex Braulionis sermone
abjudicetur pr»notatio Operum Isidori, qu» in id elogium peiitum pr»mitlit, tamen in nota sic
membranis a Braulionis »tate non longe dislantibus, refert :
Braulionis nomine inscripla reperitur. Qu» quidem lio Elogium hoc S. Isidoro inscriptum a S. Brau-
potius excerptum esse censerem ex quopiam istiu»
de ea pr»notalione Operum Isidori dieta intelligi sermone in illius laudem
dudum conscripto, quam, ut alii
volumus, qu» vulgata est, et editionibus affirmanl, ex ea, quam elucubrava, Isidori Vita. Quod
Isidori pr»fixa. Nam in mss. Codicibus uberiorem enim ibi edisseril nec verbum quidem, ut
Braulio,
aliam exstare constai : qu» qualis sit, nunc acenra-
vidimus , hunc in locum atlulit. Cmterum inleger hic
tius invesiigandum est.
12. Grialius in prologo ad lectorem refert, a sermo, quem nancisci adirne minime potuimus, exstat
in anliquitus manu exarato Isidori Etymologiarum
Cypriano Suarez, qui nonnulla opera Isidori ad opere, quod asservatur apud Carthusjanos monachos
edilionem Matritensem recognovit, in veteri quadam cmnobiiAula!Dei in
agro Cmsaraugustano siti. Illud
Braulionis pr»notialione Operum Isidori reperla autem ex hoc eliam loco animadversione cen-
h»c fuisse verba, qu» vulgo desiderenlur : Moralium sendum dignum
est, quod Braulius, vir sane et doctissimus,et
libros B. Gregorii papm rogala compendioseabbrevia-
sanctissimus, ante mille fermeannos teslatum voluertt,
va : Canticacanticorumfacundaexposilìoneelucidami: j. Jacobum
aposlolum Hispanìarum doctorem fuisse , ac
quariam edilionemPsalterii edidit: super librosMoysi, mternmvitm semina, qum B. Isidorus postea irrigavi!,
et Psalterium, et quatuor Evangelia expositioni non seminasse.
Male autem habet, quod Pseudo-Dexlri
minimo insudavit studio. In canonico quoque, et Chronici auctoritate
Cajetanus id persuadere voluit.
civili jure permaxima composuitinstrumenta. Eamdem 16. Bollandiani operis coniinuatores ad diem
uberiorem pr»notationem e duobusveluslis Codicibus 4
excitat Mariana in not. ad •]. i, e. 2 contra Jud»os. Aprilis observarunt, initio vii» S. Isidori, auclore,
ut multi putant, Luca Tudensi, quam ipsi notis Nic.
In ejus V la, inquit, a Braulione scripta (duobus certe
etsuis illustralam publicaruni, eadem referri
veluslis Codicibus)scriptum invento, quariam eum Antonii,
ex Braulionis sermone Cajeianus protulit. Inter
.Psalterii translalionem edidisse. Confer epistolam qu»
Burrielii infra cap. 40. Opera S. Martini Legionensis, qui ante Lucam
Tudensem floruii, juxta exemplar ex autographo
13. Bayerius in nota ad n. 160 1. v Bibliolh. Vet.
Iranscriptum jussu Eminenlissimi^D. D. cardinalis
Hisp. tesiatur, inceri» originis dudum sibi visam Francisci Antonii Lorenzana,
fuisse istiusmodi aucliorem Braulionis pranolatio- archiepiscopi Toletani,
Segovi» edilà Ioni. IV, pag. 3, exstat sermo in
27 AD OPERA S. JS1DOR!HISPALENSISPROLEGOMENA. 28
transilu S. Isidori : in quo multa sunt ex Braulionis /L Patrum ; librum Lamentationis , quem ipse Synony?
prainotatione jam vulgari desumpta 23 » Qii»dam morum vocavit : lìbellos duos ad Florentinam soror
etjam qu» ex Isidori Vita , vel Braulionis de eo ser- rem contra neqaitiam Judaeorum; librum de Natura
mone , quem Cajetanus commenioral, videntur de- rerum ad Sisebutumprinciperò ; librum Pifferenliar
cerpta. Ita enim ait Martinus : Sicut enim Gregaria» rum ; librum Sjenlentiar«m. Collegit etiam de diver^
doctor Pelri apostoli successo)' exstitit, ita beatus sis auctoribus, quod ipse cognominai, secretoruni
Isidorus Jacobo apostolo successit ; quia semenmter- Expositiones sacramenlorum : quibus in unum COIIT
nm vitm, quod, bealissimus Jacob,»»seminami, hic geslis, idem liber dieitur Qu»stionum. Seripsit
doctoregregiusverbo prmdicaliqnisquasi unusex quq- quoque in ultimo ad petitionem Br-aulionjsCsesaraiit
tuor-paradisifluminibussufficiente)'irrigami,a'que uni- guslani episcopi librum Etymologiarum,quem cum
mrsani Hispaniamtam exemplobonioperis,quam(ama mullis annis conaretur perficere, in ejus opere diem
Sfinclifatis,veliti splendidissimalampada, illuminavit. extremum visus est conclusisse. Floruit temporibus
17. Animadvertit dpciissimus editor in npla ad . Reccaredi, Liuvanis, Witterici,Giuidemari, Sisebuti,
aunc locum , apud Bollandianos hsec ipsa verba ex Suinlhilanis, et Sisenandi regum : annis fere qua-
ms. Cod. Tolelano haberi n. 44. circa tìneni, uti alia draginta tenens pontificate honorem, insignemque
ejusdem sermonis aliis in numeris. Etsi autem prò j B doclrin» sancì» gloriarcipariter et decorem. >
splendidissimalampada Bollandianiediderunt splendi- 2. Caput 9 n°e est libri Ildefonside Vir. Illustr.,
dissimus solis radiu,s, recte tamen ex autographo quod etiam a Constantino Cajetano inter Isidori
Martini reti.net splendidissima lampada; nani lam- elogia reposilum , bis animadversionìbus subjunctis.
pada prò lampas dixerunt Plaulus, Pollio, Fulgentius, Notm ConsumimiCajetani.
et alii in mss. Codicibus,, ut Salmasius et Ducangius 3. i Exiis qu» nospaulo inferius de S. lldefonso
fibservarunl. nolanda censuiimis, eum a S. Isidoro summam virtù-
18. Florezius in praef. ad Append. 5, tom. V, non lem ac summam doctrinam hausisse, jam elucescere
duhilat, quin genuina sit Braulionis pr»notatio qu» poterit. Pr»terea, quod ad S. Ildefonsi librum de
ii|>ro Isidori. de Vir. Illuslr. subjungitur : aliam vero Viris Ulustribus atiinet, editus est isa Joanne Griale,
uberiorem a Luca Tudeusi, quem vit» Isidori a viro sane erudito, Matriti 1599, et a Jacobo Breulio
Bollandianis edit» auctorem putat, aflirmat esse Gallo Benedictino 16,01 ParisiiSj inter S. Isidori
inlerpolatam. Riscus tom. XXX Hisp. sacr., tract. 66, Opera : babetur etiani tom. H 2^ Hjspani» illus-
cap. 7,ii ,65, existimat, Sermoneni Braulionis de trai», Francofurti excusus 1603. Nos ex vetustis-
Isidoro, a Qajelano laudatum, distinctum non esse a simo ms. bibliothec» Casinensis Codice aliquot in
capile 41 ejusdem Vi'» inter Aet.aBollandiana, quod 'U locis scatentem mendis correximus. Sed de eodem
caput inscribjte : AbbremalioBrauliiCmsaraugustani Codice iterum inferius.
episcopi de riffa S. Isidori Hispanìarum dgetoris. « Nam. Francofurt. ed.,, illam. Is. Ita ms. Casin.,
Minime quideni .repugnabo : sed cum plura verba ex sed bis leg. Madrit. et Breul. ; His Francpf. Et obitu
hac !ib,hrey|ati,o.ne desumpta in sermone S. Martini, Patrum, vel obitu proplietarifm, Francof. el Casin.
qui Lucani Tudensem setate pr»eessit, reperiantur, Quod ipse cognominqt secretorum. Francof., Quot
necessario calljgite, Vitam S. Isidori a Bollandianis ipse nominai secret... In ejus opere. Francof., Inex-
editane vej salleni eam abbreviationem Braujipnis pleto opere. Floruit. Francof., Claruit. i
Luca Tudensi ^ntiquiorem esse : qua de re cap. 15 4. Loaisa in Concil. Hisp. e suo Codjce sic legit :
Jatips disseram. lflterea salis sit animadvertere, ne Post Leandrum Hispalensem sedis... pollens : Ulani
amhigiiitas pbrenat, sentenliani eamdem esse in tanfm... ex ea... audientes. Scripsit opera eximiq, et
prtcno.tatioiieuberiori Braulionis, in sermone, quem non pauca, id est... de Orlu,vel Obiluprophelqrum...
Cajetanus.appellat, in Vit» Isidori initio , et in ser- Lamentatiomm quem ipse Synonyma vocitavit... ad
mone §. Martini : sed pr»notatio uberior, et sermo, Florentiam... quem ipse nominai... idem liber... quo-
quem Cajetanus voca.t,verbis eliam iisdem omnino que ultimo... perficere,inexpleto opere... Claruit lem-
consentiu.nt : a,t, inilium Vit» Isidori, et Sermo " poribus Reccaredi, Gundemari, Sisebuli, SuinlJiilani,
S. Martini cum inter se, tum a Braulionis uberiori el Sisenandi regum, eie.
pr»noiatioiie tnullis verbis differunt. 5. In codice Albanio, de quo jam dictuni, h» sunt
CAPUT V. vari» lectiones : vir doctrina simul-audilais qui-opera
24 Elogium Isidori ex lldefonso in libro de Viris eximia... librum de Obitu et Orlu Patrum... ipse
Ulustribus, ad velerà exemplariarecognitum. synonymavocitavit... sororem suam contra... cognomi"
1. « Isidorus post Leandrum fratrem Hispalensis navil Expositionessacramenlorum.Omiltit secretorum,
Sedis provinci» B»lic» cathedram tenuit: vir decore prò quo alicubi fortasse errore typqgraphico legi-
simul et ingenio pollens; nam tant» jucunditatis tur sacratorum. Retinendumest secretorum;dicuntur
atfluentem copiam in eloquendo promeruit, ut uber- enim secreta sacramenta qu» in operis prologo,mys-
las admiranda dicendi ex eo in stuporem verteret tica nuncupantur.
audienles, ex quo audila bis qui audisseli, non nisi 6. Vaticana exemplaria non multa exhibenl Ilde-
repetila s»pius eommendaret. Scripsit opera et exi- fonsi librum de Vir. Illuslr. Oitobonianus 1720
mia, et non parva, id est, librum de Orlu el Obilu Urbinas 382, ut in libro Isidori de Vir, Illuslr
 29 ISIDORIANA.— PARS I. CAP. VI. 30
consimiles sunt Albanio Codici, ita eliam in libro A fonso ita-describi, ut per incuriam pr»termissa
Ildefonsi. Alii Codices, qui librum Isidori refe- fuerint h»c verba : librum de Genere officiorum,
runt, iibrum Ildefonsi omiltuni. Codex Valica- librum Prowmiorum ; quod vitium in altera edilione
nus 4877, in quo, pr»termisso Isidori libro, exstat recenti 27 Matritensi pariter occurrit. Ea omissio
liber Ildefonsi, cum his tribus facit, vir doctrina lypographi occasionem erroris pr»buit Nic. Antonio,
simul... is qui audissel, eie. qui Ildefonsi verba de Isidoro non in ipso libro IIilc-
7. In edilione Patrum Toletanorum tom. I, pag. 288, fìinsi de Vir. Illuslr., sed in Prolegomenis Grialii
ad verba audita bis qui audissel, h»c nota margini legebat. Asserit 1. v Bibl. Vet., n. 126, Ildefonsum
appingitur : Bis legitur in edit. omn. Nos in Ms. Tolel. non commemorasse Isidori librum de Vir. Illuslr.,
legimus nis, quod non coikerel, nisi male scriptum neque duos alios deOffic. Eccles., ac rursus num.146
dicamus nis prò is in nominandi casu : qum leclio et 147confirmat,IldefonsumoperisProoemiorum,etde
omnibusesset probanda : nisi piacerei vix prò BIScon- Eccles. Oflic. nullam fecisse mèntionem. Altrui» nos-
jectari. Revera salis frequens est, ut in membranis tro excidisse, reponit Bayerius in nota, quod \horum
his prò is exaralum reperialur. Imo Cajetanus ex Ms. Isidori Iibrorum Hdefonsus recordatus non fuerit.
Càsinensi edidit is : qu» scriplura sese Nic. Antonio Sed, ut dixi, Nic. Antonius exemplar negligente
probavit Biblioth. Vet. 1. v, n. 85, e. 3. gg Neque B lypographi depravate!, seii mutilum pr» oculis ha-
pr»termitiam osservare, h»c verba, ex quo audita bis buit : adeoque excusatione dignus videri potest.
qui audisset, non nisi repelila smpiuscommendarci, a Quod autem idem ait, librum Isidori de Vir. Illuslr.
Lc-aisa in Conci!. Hisp., uti eliam a Fabricio in ab Kdefonso commemorateli non fuisse, veruni id
Biblioth. Eccles. omnino pr»terita fuisse. Ila certe quidem est, si de elogio Isidori, hoc est de cap. 9
difficullas omnis eluditur. libri Ildefonsi sermo sii : alioquin Hdefonsus in
8. Nani sive bis, sive his, sive is, sive vix legatur, praefatione ad librum suum de Vir. Illustr. post
non salis clara est sententia. Padilla Cenlur. VII, Hleronymum Gennadiumque, de Viris illnstribus
cap. 22. Histor. Eccles. Hisp. ila Hispanke verba scriptores, sic Isidorum commendai : Deinde vir
Ildefonsi reddebat : Ponìa espanlo a los que le oian, prudentissimus Hispalensis sedis Isidorus episcopus
y deseavanoir de el lo que ya olras vecesavian oido, y eodemduclu quosqueviros oplimosreperii, in annota-
bolviendolo a oir tes era mas suore, y gustoso1e que tionem subjunxil.
decia.Ita fere Florezius tom. IX, pag. 195, Pasmaba CAPUT VI..
aquanlos le oìan, deseaiido lodo» oirle repelidamenle Obilus B. Isidori a Redemplo Clerico recensitus,
por el deleyle de su afluenciay suavidad. Nec dissi- Variaileclionesex mss. Codicibus.
mili modo Cellierius toni. XVII exponit, eos, qui bis Q l.c Visum est mihi, ut tu» sanciiuti breviter ex-r
audierant, eliam s»pius repetila non faslidivisse. ponerem, qualiler bon» recordationis dominus meus
Auetor quoque Vil»Gallic»S. Isidori, de quo cap. 84 Isidorus, Hispalensis Ecclesia;melropolitanus episco-
dicam, intelligif, Isidorum tunc maxime placuisse, pus , poenitenliam accep.erit, suamque confession.em
cum rem eamdem s»pius repeteret, conlra quam erga Deum vel bomines habuerit; vel quoniodo.de
accidere solet, ut auditores rerum novitate precipue hoc specuload eoeliiiii migrarit, fideli pr»iioli)lionis
delectentur. Quem ego quidem sensum in verbis me» stylo, tu» dilectioni no,tescereni. Qu» res me
Ildefonsi non assequor. Retenta scriplura communiori priiinum compulit prò. hac solliciludine, quam ex
audita bis, pularem explicari id posse de mirabili illa amore in eum offertis, vestr»charitati gratias agere:
affmentia et uberiate Isidori in eloquendo, quam deinde, quia vera sopprimere nequeo, et quod de eo
Hdefonsuspr»dicat, qua scilieet ita multa atque ita pauca de mnltis coliigere potui, te orante, dicere co-
velociier Isidorus inier eloquendum explicabat, ut gor. Dum finem suum, nescio qua sorte, jam pro-
salis non esset, eum de iisdem rebus semel atque spiceret , et fatigatum corpus »gritudinc assidua
iterum audìre, sed oporteret ut s»pius sermonem, subtililer anim» natura pr»videret, tanta eleemosyna
quem quis memori» commendare vellet, repeteret. quolidianis diebus per sex pene menses, seu amplius,
9. Ac fonasse huc perlinet quod apud scriplores U plus quam eratsolitus, pauperibus abeo est erogala,
ejus »vi commendare anliphonam erat prima anti- ut ab ortu solis usque in vesperum 28 niultam in
phon» verba pr»cinere, ut alter inde canere perge- dispergendo occupate maneret subslantiam. Post
ret. Derhetorica arte h»c Isidorus 1.H, e. 2, Trans- hsecvulnere percussus est, ita ut, dum febris in cor-
lala in Lal'muma Tullio videlicet, et Quintiliano, sed porc convalesceret, et cibum rejiceret debilitatus sto-
ila copiose,ita varie,ut eam leclori admirariiii promjftu machus, ad poenitenliam convaluit; atque suos coe-
sii, comprehendereimpossibile.Nani membranisreten- piscopos, Joannem scilieet et Epartium beatissimos
tis, quasi adkmrescitmemorimseries diclionis, ac mox mox adesse fecil pr;csentes. Et dum a cellula sua ad
reposilis, recordalio omnis elabiiur. Hinc Isidori basilicam S. Vincenlii martyris adduceretur, cuncta
elogium expressisse Hdefonsusvidetur, pr»serlim si agmina patiperum, clericorum, religiosorum om-
prò commendarci legaraus comprehenderet. Idem nium , cunclarumque hujiis civitatis plebium , cum
sensus commode eruitur, si prò bis qui audisset vocibus et magno nlulalu eum susceperunt : ut si
reponatur is qui audisset. ferreum possideret quispiam pectus, solverelur mox
10. Advertendumprseterea est, aGrialio in prologo in lacrymas et lamentum tolus. Et, dum in pr»dicti
editionis prim» Matrilensis elogium Isidori ex Ilde- martyris basilica, juxta allaris cancelluni in medio
31 AD OPERA S. ISIDORI-HISPALENSISPROLEGOMENA. 32
poneretur choro, mulierum turbas longius stare pr»- IVconfessionem, vel orationem, residuam egenis et
cepit,ut in accipiendo ipse poenitentiam,virorum tan- pauperibus mox dari jussitpecuniam. Cui lamen fideli
tum , non illarum, circa eum cernerete pr»sentia. sit dubium, ut non satini dimisso omni facinore,
Et, dum a pr»dictis sacerdolibus, ab uno cilicium , associaretur societatibus angelorum? Interea se ab
ab allero super se mitti exposceret cinerem, expan- omnibus osculari studuit, dicens : Si ex loto corde
dens manus ad coelum, ita exorsus est dicens : Tu dimiseritis ea qu» in vos adversa vel prava u?que
Deus, qui nosti corda hominum et publicano longe haclenus intuli, dimittet vobis Creator omnipotens
posilo, dum pectus percuteret suum, dimilti peccata omnia delieta vestra : ila ut sacri fontis unda, quam
dignatus es (Lue. xvm) : qui Lazarum dormientem de hodie devotus est populus percepturus, sit vobis in
monumento post resolutionemcarnisdiequarladigna- remissionem peccatorum : et hoc osculum inter me,
tus es resuscitare (Joan. xi), et Abrah» patriarci!» et vos maneat in testimonium futurorum. Completis
sinns eum reciperet, voluisli ; suscipe in hac hora his omnibus, ad cellulam reduclus est : et post diem
confessionem meam, et peccata, qu» innumerabi- confessionis vel pnenilenii» quartum, pasloralem ju-
liter contraxi, ab oculis transfer tuis : non reminis- giler curam, et lineili suum consummavit in pace,
caris mala mea, et juvenlulis delieta ne memineris. amen. Sub die pridie Nonas Apr., luna xxtj, sera
Tu, Domine, non posuisti pcenitentiam juslis, qui B DCLXXIV. >
non peccaverunt libi, sed mihi peccatori, qui pec- Constantini Cajelani in superiorem S. Isidori obitus
cavi super numerimi aren» maris (Lue. xv). Non descriptionem noimac varim lectiones.
inveniat in me hostis antiquus quod puniat. Tu scis, 2. e Prscclarum hoc de S. Isidori morte testimo-
quia postquam infelix ad oiuis istud, polius quam ad nium primo legimusilliusOperibuspr»fixum, edilum-
honorem, in hanc sanclam ecclesiam indigne per- que Mairili, deinde Parjsiis. Quid de ipsius auctore
veni,peccare nunquam sinivi ; sed, iit inique agerem, Redempto dicam, non habeo : nisi quod ex ejusdem
laboravi. Et, quia tu dixisti : In quacunque hora 30 verbis apparel, Isidoro fuisse familiarem, vel
peccator a viis suis reverterit (Ezech. xvm), omnes certe discipulum : alque eam ip?am scriptionera ad
iniquitates suas traderes oblivioni ; hujus pr»cepti episcopum aliquem direxisse : inquit enim : Visum
memor sum tui. Clamo ulique cum spe, et fiducia ad est mihi, ut tuoisanctilati breviler exponerem, qualiter
te, cujus coelos aspicere non sum dignus pr» multi- bonmrecordationis domimia meus Isidorus, etc. Sed
tudine peccatorum qu» conversantur in me. Adesto, Redemptum lume illuni eumdem esse, cui idem
et suscipe orationem meam, et mihi peccatori dona Isidorus respondens, sacras quasdam, ab eoque prae-
veniam postulatali!. Quod si coeli non sunt mundi in positas solvit qu»sliones, nemo, pularim, inficìabi-
conspectu tuo, quanto magis ego homo, qui bibi <C tur. Dilecio filio in Christo Redempto, arcidiacono,
quasi aquas iniquìtalem (Job. xv), et sumpsi, ul co- Isidorus. Exslat hsec espistola inter Isidori Opera.
lostro , peccatum? His igitur consummatis , corpus, Quod si Isidorus eum vocat achidiaconum, illese
et sanguinem Domini cum prnfundo gemitu cordis, ipsum non nisi clericum, ad illorum temporum id
indignimi se judicans, ab ipsis suscepit ponlificibus. referas consuetudine!».
Deinde eorumdem 29 sacerdotum, et, quicunque de t Habuerit, Breulius; Imbuii, Malr. Cod.-Tania
clero erant, civium cunclarumque plebium veniam eleemosyna.Malevero Madrit., lanlam eleemosynam.-
precabatur, dicens: Deprecor vos, sanciissimi domini Ab oriente. Madr., oriente. ConvalescerM.Madr., Con-
mei sacerdotes, sanctamque congregationem clerico- valuit.-Faceret. Fedi, Madr.-Basilica. Basilicam ,
rum et populi, ut prò me infelici el pieno omni sorde Madrit.- Cilicium, ab altero super se mini exposceret
peccali, ad Dominimi vestra porrigatur oratio : ut cinerem. Madrit. vitiose hab., cilicio, ab alt. sup. se
qui meo merito Dei non sum dignus impetrare cle- mini exponere cin.-Et ut. Et, Madr.-Au/er. Dìffer,
mentiam, intercessu vestro inerear consequi meorum Madr.-Finivi. Sinivi, Madr.-Susurrones. Susurro,
veniam deliclorum. Dimittite mihi, obsecro, indigno, Mair.-Tamen. Breul., Tandem.-Amen. Sub die prid.
quod in unumquemque commisi vestrum : si quem Non. Aprii. Breul., Prid. Non Aprii. Sed. Cod. Ma-
conlempsi odio, si quem rejeci impie charitatis con- D drit. vitiose habet : Prid. Kalend. Aprii. »
sorte, si quem maculavi Consilio, si quem Iaesi 3. H»c pr»terea ad marginem Cajetanus annoia-
irascendo : dimiltite nunc petenti imo et poenitenti. va : ad verba : exorsus est dicens: — Oratio S. Isi-
Et, dum una voce omnes prò eo indulgenliam poslu- dori morientis ad Deum. Ad verba publicano, etc. ,
lassent, el unìcuique debiti sua vineula, vel ehiro- citai cap. xvm Lue» ; ad verba : qui Lazarum,
graplia condonasset, circumslantes iterum admonuit, cap. xi Joami. ; ad verba, Tu, Domine, non posuisti,
dicens : Sanctissimi domini mei episcopi, et omnes cap. xv Lue» ; ad verba, In quacunquehora, cap. xvm
qui adsunl, rogo el obsecro, ul charilalem invìcem Ezech.; ad verba, Quod sicmli, cap. xv Job. Ad
vobis exhibeatis, non reddenles malum prò malo, verba corpus et sanguinem, — Dominicumcorpus de-
nec velitis esse susurrones in populo. Non inveniat in votesumit. Veniam petit ab omnibus, et roqat prò se
vobis hostis antiquus quod puniat, non'reperiata vobis orari. Ad verba , admonuit dicens, — Ad charitatem
relictum lupus rapax quem auferat, -sed polius ere- omneshorlalur. Ad verba, osculari studuit, — Osculo
ptam ab ore lupi ovem paste suis bumeris congau- omnes suscipil in signumcharitatis, qum nunquamex-
dens reportet ad hanc caulam. Igitur post hanc cidit. Qu» nolui omnino pretermini.
53 ISIDORIANA.— PARS I. CAP. VI. 34
4. Narratio obitus Isidori conservata fuit in Ilde- Venim colostra primum lac, quod olim maxime in de-
fonsiani collegi! Complulensis Codice, ut Nic. Anto- liciis erat. Cum autem Codex consenliat cum editio-
nius 1. v, e. 5, Bibl. Vet. Hisp. n. 219, refert ex ne Grialii in his verbis pridie Kalendas Aprilis, eum-
Ambrosio Morales 1. xn, cap. 2 ; qui Codex lune demque diem designet exemplar ms. Golhicum, quo
ratio cur Breulius et Cajetanus
septingentorum annorum credebatur, et nunc exstat Florezius usus est,
in Escurialensi bibliotheca digramm., et plut. 1, leste mutarint, quandoquidem vetera monumenta, quorum
nonnulla mox indicabo, ipsi non allegant, petite ex
Bayerio in not. ; qui pariter asserii eamdem narra-
lionem asservari in Toletana Joannis Baptist» Pe- die quo obilus S. Isidori in Martyrologiis celebratur,
rezii opusculorum collectione. EamFlorezius tom. IX scilicet pridie Nonas Aprilis. Addit Cajetanus, loc.
Hisp. sacr. pag. 366 protulit ex regio Matritensi cit., pag. 38, rationem, quod anno 636 Pascba cele-
Codice iuscriplo, Scìnlìllarum 31 Alvari Corduben- bralum fuit pridie Kal. Aprilis, et cum Isidurus ex
sis, ubi titulus hic legitur : Incipit liber de transiiu Redempti narratene post diem quartini! a confes-
beatissimi Isidori Hispalensis episcopi, editus ad sione ipso die Paschatis persela obierit, consequens
Braulionem Cmsaraugustanumepiscopuma Redempto est ut obilus acciderit pridie Nonas Aprilis.
ejusdem HispalensisEcclesim clerico. Succedunl Acta 9. Huic ipsi ralioni adh»ret Nic. Antonius I. v,
iranslaiionis. B Biblioth. Vet. Hisp., n. 72, admonens, id a viro
5. Diversum ab his omnibus puto esse Codicem doctissimo Joanne Grialio observatum in noi. ad Re-
niembranaceum in fol. magno bibliothec» regi» Ma- dempti relationem edilionis Mairitensis, anteCon-
iritensis, cujus meminil Christophorus Rodriguez in stanlinum Cajetanum, illius opera; immemorem. Sed
Polygraphia Hispanica ad ahnum 1047. Exhibei cha- cum ad Redempti rtlalionem nuli» sinl Grialii not»,
lacteris formam ex S. Leandri libro ad Floreniinam existimo Nic. Antonium Jo. Baptist» Perez nolas ad
sororem de Institulione virginum ; lum titulum ad- pr»notationem Braulionis indicare voluisse. Eas
dii : Liber de transitu Hisidori editus a Braulione : habes supra cap. 3, ex quibus agnosces, Cajetanum
sed in specimine characleris »ri inciso legitur editus quidem Perezii nolas non nominasse, ex iis tamen
ad Braulione Cmsaraugustanumepiscopuma Redempto suai» rationem sumpsisse, vel, si nègat, subripuisse.
ejusdemHispalensisEcclesimclerico.In BraulioneAtesA Auget suspicionem meam de Nic. Antonii lapsu,
liueola superpoui solita, ac fortasse vetuslale deleta: quod simul allegai Breulium ante edilionem Operum
legi enim debet Braulionem. Exstant alia in eodem Isidori. Breulius autem ita pr»miltit : Confirmat hanc
Codice, ut Liber generaiionis Jesu Christi fili David, Redempti opinionemde anno transitus B. hidori Joan-
fin Abraham : Explanatio Danìelis prophelm, eie. nes Grialius tali noia ad prmnolationemBraulioni»
Auclor explanationis non nominate. iElas, et scri- l superius recensitam subjuncta : tum subjungit notatn,
plor Codicisita exprimitur:Facundus scripsit'.memo- quam dixi, Jo. Baptist» Perez, a Breulio per errorem
ria ejus sit semper : era bis quadragies et V post mille- Grialio tributam, in qua editor Grialius mendose
sima regnante domino nostro, el glorioso principe posuit mortuum mra 664 prò 674.
dominoFredenando prolis domini Sanclionì, el con- 10. In Aclis sanclorum apud Bollandianos ad diem
iuge sua gloriosa domina Sanclia Regina prolis Ade- 4 Aprilis exstat Vita Isidori, auctore quodam cano-
fonsi principi», anno regni sui fuit scrilum hoc liber. nico Legionensi, in qua inseritur narratio Redempti
Annus regni Ferdinand! ab eo, qui Codicem exara- de obiiu Isidori, sed interpolata, vel ab ipso Vitse
vit, saltem in hac subscrìptione, ut edilam vidi, scriplore, vel ab alio non multum antiquiori. Ea
omissus fuit, sed annus Christi erat 1047. vita in Appendicibusproferelur : ac facile per se, qui
6. Inverno in schedis Zaccarianis collalionem nar- velit, ea discrimina observare poterit, qu» inler ge-
ralionis Redempti ex edilione Breuliaoa 1602, nescio nuinam Redempti relationem, et hanc aliam auctio-
a quo faclam cum esemplari ms. Vallicellano Longo- rem occurrunt. Quod allinei ad annum obitus Isidori,
bardico s»culi x, num. 22, pag. 135 terg. Titulus est auctor ejus vit» a Redempto valde discrepa',.
in Codice : Obilus B. B. Isidori Spalensis episcopia 33 11- Exemplar Golhicum regi» bibliothec»
Redempto clericorecensilus. PridieKal. Aprilis. Hsec ) Malritensis, ex quo, ut. dixi, narrationem Redempli
sunt discrepanles lecliones Codicis ms. : ad cmlum Florezius toni. IX Hisp. sacr., append. 7, protulit,
migrassel-ad pmnilentiam convaluil-scilicelel Hupar- nonnullas discrepantias ab edilione Grialii exhibet,
cium... adesse faceret-et cum magno-lantum ac non quas hic annolabo. Habuerit et prò habuit vel.-Migra*
illarum-die quarto. nenfpro migrarit.-Hoc vero primum compelloragere
7. Ab oculisdiffer luis. Non inveniat... polius quam prò hac solliciludinequam ex amore charitatis in eo
honorem in sanclam... taboravi. Non reminiscaris offerlis: deinde, prò Qum res me primum compulit prò
mala mea, et juventulìs delieta ne memineris. Tu, Do- Imesolliciludinequam ex amore in eum offerlis, vestree
mine, non posuisti, eie, arenm maris. El quia tu charitati (grulias) agere : deinde. Florezius pulaverat,
dixisti-ut clauslra, peccalum-dummagna voce ìndul- Grialium legisse churiiatìs gratias agere; sed deceptus
gentiam cum lacrymis poslulassenl-Amen : sub die fuit uncino quo verbum gratias post charitati Grialius
pridie Kalendas Aprilis. inclusit, ut in Cod. ms. gratias abesse demonslraret.
32 8- Omittit Codex luna, etc, cera DLXKIV. Aper- 12. Pouea pré pania. — Igilur dum finem suumvir
tum mendum est ut clauslra prò ut colostro : smit beatusnescioprò Dumfinemsuumnescio.—Fatigatocor-
55 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PRÓLÉGOMENA. 36
pore prò mgriludine assidua.-Provideret prò prcevi-À i CAPUT VÌI.
der'et.-Tanla eleemosynaprò lantani eleemosynam.-Ut Epitaphium. Isidori
qttod_circumfsrtur ex veteribus
ib orla soli» usque in vesperummulta in dispergendo membranis, et S. lldefonso ascribilur.
occupalusmaneretsubslanlia. Reponendpm censuimul- 1. Cohslaritinus Gàjélàìius iti opere saepe laudalo,
ta/il... substanliam prò ut oriente sole usquein vespe-
rum mullis illis in accipiendam maiieret substanliam.. pag lòj prdliilit epitaphium beatorum Leandri ,
et
Et dum prò ila ut dum-Huparcium prò Aparrium. Isidori, Flóreritih» ; tx vetustissimo, ut ait, nis.
ttìierìs Golhìcis Codices, qui npiid Nicolaum Fabrum ,
-Tantum, et non prò tantum non.-Mitli exposceret, virum sane èfuditissimuni Parlsiis asservabatur. In
qu» vera e§t leclip, prò mitti exponere-, ut editio eo enim kori tantum et alia; mulìA
Grialii habet. anliquiorum Hispà-
horùrh epìidphia ebriilnèhìur : sed èliam nonnulla
13. Sinu eum recidere voluisli prò sinus eum recipe-
Dràcbntii presbytefì Hispani, et Eugenii ///; episcòpi
ret, voluisli.-Transfer tui's prò differ lui».-Non destili
sinivi.-Peccator se a viis suis converleril Toletani, scfiptu uditile desiderata: Fortasse hic est
prò nunquam Còdéx , ex quo Sifmondiis mutila Dràcòntii ( quem
prò pe-ccalor a viis suis reverteriti-Ut clauslra prò ul
colostro, - Citiiumquoque, cunclarumque prò civium, présbylèrum fuisse hbh constat) èarchiiià ab Eugenio
III Tolelano emendata formis excudit : qiianquam
cunclarumque.-Impìe a charitatis consortio prò impie Isidori Sirmondus òniissurùs non fuisset,
charitatis consortio. Dimittile mihi nunc prò dimit- épitaphiuni
Ut mihi quidem videtur. Àpud Cajetanum ergo sic
tile nunc. -Magna voceprò una voce.-Indulgenliam
cum lacrymis postulassent prò indulgenliam poslu- legimus :
lassent.- Cqndonassei prò condonassenl.-Susurrones 35 Epitaphium beàlorum Leandri, Isidori,
el Flóreiitinm.
prp susurro.-Hanc aulam prò hanc caulam.-Dimissis Crilx basoalma gerii sanetofumcqrpbratratrum
omnibusfucinoribus prp omni facitwre dimisso.-Coeti- Leandri Isidorique;priprumex ordinevalum:
bus angelorum prò socielqlibus angelorum.-Curam ge- Tenia Floreniinàsoror, beo vola perennis,
Et posilaconsbrssic. . . ; . diguaqaiesCit.
rens,.et prò curam, et. Isidorusin mediodisjupgilmembraduqrum.
Hi qualesfuerin't;libris icqtiirilo,lerior,
14; In pace pridie Ealendarum Aprilis , postqaam Et cognoscésedsbene cunctàfuisseliscutos.
per annos ferme XL pontificaleni curam irreprehensi- Dogmatlbussanctorum^eruecrevisse fldeles,
Ac re Domino,quos inopiajura ienebant.
bilil'efddminìslrabil: (era DCLXXIHI in
prò pace, amen, Llqué viroscrédassublimesvivere séinpér,
*%bdié\pridie Kdl> Apr;f etc., ul jam notalum fuii. àsjiiciens suisuln pioloscontendevidére.
Àdvertit FlorèzniSj humerum Imi» xix, qui in edi- Obiit felici»memorie Léahdér èpiscopiis rfifenl Ka-
lioiiè Grialii èxprimitóir, corrigemium esse per xxu, lend. Marliàs, mra DCXLI.
qui 1respòtìdet diei quarto Aprilis anni 636; que {* ^ Obiilsaricimmemòria;Isidorus épiscopusdie il No-
anilò Isidorum' Obiissé Rederuptusi 34 auctor Ghroi nas Aprilis, mia DCLxxìVi
nici Kalendarii Burgèrtsis, et ÀtealiùmGompbsteila- Obiit pim memòrim Fttìrenliliìt; Dio vota, Keletid,
nortìm, RodéricUs Gérràtensis ; aliique còniirmant. Septembrièj wr'abcfcxSi.'
In Annalibus Goiiipostellanis, ùti ètiam in quodam 2. Ini quarto versu Cajetanus suppletìdum ecriSel
itìs: Gdtfiico m'DiiasteriijEmilianensis a Florezio ih- sic Christo dighà, M quid-Slmile':lii vefsli nòno con-
dkàto recte dèscribitu'r dies pridie Nonas Aprilis prò jicit Dominio p'rp Demino. In obilu FÌorènlin» cor-
'pridie'Mli Aprili»; quod ftiendOsein plèrisque mss. rigit xli. Rat. Julii prò K'al. Séplembris : faletu»
exemplaribus narrationis Redempti réperitur. enim Codicem in aliqùiBiis mehdosum esse. Ac for-
15'. Obsè'fvat praetérèa Florezius, errasse Ambfp- tasse h»c qu» versibus de die obitus sarictorum ad-
sitim Morales, aliosquè, qui chorépiscópos fuisse jècla cdnspiciuritur, alierius sunt manus et aUctoriS,
dicUnt Joaiiiiem et Epartium, qui Isidori pòshiienli» nam desùnt apud alios qui idem epitaphium référùnt,
pr»sentes adfùèrùnt. Redémptus feniniéòs vOcatnon et .obitus S. Leandri àntéserà'm' 641 videtur eoriti-
chorepiscopos, sed coepiseOpos : àc revéra conci- gièse, ut cap. 20 di'cam.
lio iVToietàno arino .635, cui Isidorus pr»fnil, decimo, 3. Qui Pseùdtì-Juliani afeliipfesbyferi opera con-
nohx»loco Joatines Ileplensis épiscopus subscr'ipsil, "* finxit, an. 1628 vulgata , in colleciione Varioru'm
et quinquagèsimo locò Eparius Ilalicerisis : qu» dù» carminunì, q'ùaéa Jiiliànó fàctà fiiigiiur, epitaphium
dioeceses Sub Hispalensi Metropolitano erani con- Ièidori aaclius irilriisit, quasi ab lldefonso' comppsi-
stitut». lum : quod cum in multis discrepét, hic lolite fé-
16. An auiem Redémptus, auctor ejus narrationis, pohèndum est :
Cruxlise àllinagerii géminoronicorpòràfratte»,
fuérit ille ipse ad quem exslat Isidori nomine ìri- Lgaiidrum,Isidorum,paril<rqueex ordine valum,
scripìa epistola, quod Nic- Antonius pulabat, vehe- 3gTertia Fiorentinasoror, devotaperennis.
menter dubitai Florezius : qui probabilius esse cre- 0! qìià'mcómpósiiecoìiicorsh<ecdigiiaqniescit!
I-sidorusmediusdisjuugilmembrapriorum.
dit episiolam scriplam fuisse ad Redemptum archi- Hi qualesfuerint, libris inquiritò, ìector.
diaconùih Emeritensem , de quo agite cap. 9 Pa- Có'grioscès et eos Benecunctàfuisselocutos.
In quibushic recubat Fulgenlius: infpicetres bus
trum Emeritensium ; auctorem vero narrationis Spe certa, plenosquelide,super omniacharos,
fuisse alium Redemptum clericum Ecclesi» Hispalen- Dogmalitmscériieéborùmcrevissefldèlés,
Ac reddi Domiitp4quosjmpiajura lenebaiii.
sis , ul ih titulo ms. exemplaris golhici prescribilur. Alque viroscredaSsubliuiesviveresemper,
Aspiciespuros, rursus contenderidere.
 57 ISIDÓRIANA.— PARS 1. CAP. VII. 38
4. Magnostudio egit Pseudo-Juliani archileclus, ,A.ad nos mendosi devenerint. Conferantur cum versi-
ut versus quos apud Cajetanum vel alios potius lege- bus quos Eugenii HI Toletani certo esse constat,
rat, ad melri norinam redigeret : nec male, ut puto, neque magnimi, ut ego puto , discrimen invenietur.
conjecit, cum reposuit Ac reddi Domino quos. Non In secundo versu pr»feram scripturam Cajetani :
debuit tamen poslremos versus sollicilare : auctor Leandri Isidorique, priorum ex ordine vatum, nisi ex
ehinì antiqui epilaphii innuere videtur imagines san- conjeclura nialis, Leandri, isidori, primorum ex or-
clorum, qu» in ipso altari, sub quo corpora jace- dine vatum, vel primori ex ordine vatum. Accipiebatur
baht, coli consueverant. eo tempore vaies prò sacerdote, vel episcopo : quod
5. Mentionem Fulgentii quod instrusit, omnino mullis exemplis in Dietionario Ducangii à Maurinis
ineple feeit, quamvis in hanc sentenliam verba dis- auclo comprobatur.
jungit membraduorum mutaverit in disjungit membra 8. In versibus Bibliothec» Isidori sic de Leandro
priorum; ut mullis arguit Nic. Antonius 1. v Bibl. habelur :
Vet., n. 52; qui concluda, lolum epitaphium barba- Nonsalis anliquisdocloribusiniparhaberls,
riora, quam Ildefonsinum fuit, seplimum scilicet, re- Leandervates: hoctuadieta docent.
dolere s»cu!a. Inter alia carmina, a Pseudo-Juliano . Quanquam ego in pervetusto Codice Archivii Vali-
affida lldefonso, reposilum fuit hoc epitaphium in B cani hunc titulum inveni Isidoro, non Leandro,
edilione Palrum Toletanorum. Observal tamen sa- ascriplum, in quo proinde legebatur Isidore antistes,
pientissimusEditor in nota, in Vita S. Isidori, a Luca non Leander vates.
Tudensi, ut credimi', scripta, reperii! hoc epita- 9. In codice Escurialensi s»culi xv deseripto a
phium sub Ildefonsi nomine : nibilominus Nic. An- Rodriguezio de Castro, t. JJ. Bibl. Hisp.,.pag. 286,
tonio assentite, qui neque Ildefonsi, neque alterius in quo sunt Etymologi» in sermonem 38 anliquum
antiqui putat esse, qua [orma, ul explical Nic. Anto- Hispanum cpnvers», exstat idem Epitaphium tum
nius, apud collecloremapparuìt, ab ea, qumex Codice Latine * lum Hispane, fere ut in codice Fabri. In,
Nicolai Fabri propria forma fuit, non parum diversa. primo versu geminorumcorpora fratrum : in secun-
De forma, qua apud auctorem vii» S. Isidori appa- do, mendose, parumque ex ordine natimi , in lerlio,
nni, Nic. Anlonius nihil staluit : qui forte, dum b»c soror devota: in quarlo, 0 quam composila concors
scriberet, hanc pr» oculis non habuit. In ea Vila S. hic digna quìescit : in quinto , Isidorus medius : in
Isidori legilur, uti apud Pseudu-Julianum, his exce- sexto, Hi quales fuerunl : ih seplimo, Coghosceset
piis : Leandri, Isidori, pariumqueex ordinevalum-O! eos. A Iditur oclavo, Spe cerlos, plenosquefide, super
quam composilaconsors! hic digna quìescit. Oaiiliilur omnia charos. In nono, Dogmalibus cerile» horum
menlio Fulgentii, seu versus : In quibus hic recubat C crevìsse fideles. In decimo, Ac rredi Domino prò Ac
Fulgentius : ìnspice tres hos.-Spe cerlos , plenosque reddi. Desiderante duo postremi, Ulque viros, etc,
Hde-Dogmalibuscernàs horum- 37 Ac reddi Domino sed versio Hispanica eos fuisse arguii.
quod-Ulqueviros credas sublime»viveresemper,-Aspi- 10. Fuerunl, qui epilaphio Isidori non Ildefonsum,
ciens sursum pictos contendevidere. sed aliuni auctorem qu»reren(, scilicet Braulioneni.
6. Cum ergo auctor Vii» S. Isidori, quisKculo xiu Audi Nic. Antonimo 1. v; cap. 5, Bibl. Vet. Hisp.,
vixisse credilur, epitaphium Isidori lldefonso atlri- n. 67 : Braulioni tamen Cmsarauguslanoepiscopo at-
buat, qu»rendum est, an ejuscemodi versus, etiamsi tribulum alicubi iegimusepitaphium SS. Leandri , et
S. Ildefonsinon sint, tamen s»c. xm, antiquiores Isidori, quod scriptum exslare aiunl ad finem Etymo-
censeri possinl, quod aperte negai Florezius toni. X. logiarum S. Isidori in libro ColiticomonasleriiS. Do-
Hisp. sacr., cum de S. Fulgente agii. Equidem ani- minici de Silos... Alqui lilteris D. Antonii (Lupian.)
mum ego non induco , ut credam, scriptorem Vit» Zapalm, et Aragon ad Rev. P. F. Ludovicumde Mier
S. Isidori, ac multo minus, si is fuerit Lucas Tuden- Benedicjìnorum Hìspanm congregationis Roma; pro-
sis, vir probus, epitaphium Isidori composuisse, ut curatorem 11 Februarii die anni 1657, ex S. Mmì-
. Mani monaslerio dalis, dislichonillud :
lldefonso, tanquam auclori, illud aflingeret. Oportet lì -
ergo, ul censeamus, epitaphium jam olim sub Ilde- Crux lisecalmagerit sanctorumcorporafratrum,
fonsi nomine ante Viiam Isidori scriptam divulgatum LeandriIsidorique,,priorumex ordinevatum,
fuisse, quod scriptor Vita: Isidori bona fide arripuil. ila legi in laudato Exiliensi Codice comprobarepos-
VeluslissimuhiCodicemGothicum laudai, ul vidimus, sumus :
Cajetanus, in quo hi versus magna ex parte contine- Cruxbaacalmagerii corpora.frairum.,
banlur. Id si verum est, majorem epilaphii vetusta- Leandri Isidoriqueparum ordine abbalum.
ex
tem arguit, quam qu» a Nip. Antonio agnoscitur. Quas lilleras ejusdemZapalm manu scriplas pene»me
Sed Cajetani tìdes in veleribus membranis allegandis habeo. Nihil tamen id nos removet a saniore judicio :
Naud»o ac nonnullis aliis fiuxa et incerta visa est. cum e manu ista tot male sanm fictione»prodierinl :
7. Alioquin dum versus ipsos, ut apud auctorem ordoque abbalum vix est, ul imputati prm pontificali
veterem Vii» S. Isidori, el Cajetanum sunt, attente dignitale, qua funcii ambo sunt, sanctissimisviris ab
inspicio, nihil sane invenio, cur s»culo vii aut vm ineplissimo, et rusticissimo poeta, qui Braulio certe
indignos judicem ; pr»sertim cum facile sii, ut de- non est, merealur. Breviler de his, etc.
gcriplorumincuria, quod fere in aliis omnibus àccidit. 11. Inepiissinium, et ruslicissimum poelam vocat.
39 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSIS PROLEGOMENA. 40
qualem famosus fabulator Zapata repr»sentat : qui. \ transitum gloriosissimi pr»sulis Isidori omnis gens
ut sibi Benedictinos demereri pergeret, nullum non Golhorum occulto Dei judicio gentili gladio ferienda
movil lapidem, nullum non finxit aut corrupit scri- esl tradita. Transmarini namque Saraceni mare illud
ptum. Quod si Nic. Antonius in eo perstet, epita- quod Hispalensi urbi alludi! transfretantes, primum
phium Isidori, eliam non inlerpolatum neque depra- eamdem urbem ceperuut ; deiu B»iicam, et Lusita-
vate), poel» ineplissìmi et rusticissimi opus esse, niam provinciam occuparmi!. Quibus Rudericus rex,
in aliantime abire senlentiam profiteor. Mabillonius aggregato exercilu Golhorum, armate occurril. Sed
1.1. Annal. Benedict., pag. 278, conlirmat hoc epi- quia pr»falusrex, neglecta religione divina, vitiorum
taphium 39 inveniri subjunctum regul» Leandri in se dominio mancipaveiat, proiinus in fugam versus
quodam Codice. Opinate, sub cruce forsan trans- et omnis exercilus fere ad internecionem usque gla-
versa parte simul jacuisse sanctorum iria corpora dio deletus est. Saraceni deinceps longe lateque va-
gèrmahorum : picturam in adjuncto pariete expressa gante, innumeras, horridasque c»des perpetrarunt.
eorum effigies et merita repr»sentasse. Conjicit, Qui quantas c»Jes quanlasque strages noslrorum
verba Isidori de Vir. Illustr., Leandrum Recaredi tem- dederint, leslanlur eversa castra, et anliquarum ur-
poribus floruisse, ac terminum vilm clausisse, non ila bium diruta inoenia. Ea tempestale omnis Hispania
rigide esse accipienda, ut aucloritatem epilaphii ele- B luxit mor asteria in se eversa, episcopia destrucla,
vent : Florentinam Hispali verosimilius fuisse sepul- libros sacr» legis igne combuste, thesauros eccle-
tam, quam Astigi, quod alii tradunt. De anno obitus siarum direplos, omnes incolas ferro, fiamma, fame
S. Leandri sentenliàm Mabillonii minime' probo. consumptos. Tandem pietas illa, qu» non est solila
Confer cap. 20. eos, quos corripit, ad internecionem usque delere ,
12. Aliudexstat Isidori epitaphium, quod lldefonso sed, flagellando, inisericorditer corrigere, animos
pariter in collectione carminum Pseudo-Juliani aflin- Pelagii cujusdam, qui regia traduce exstiiii oriuudus,
gilur : quod piane apocryphum est, tum quia nulla corroboravi!, et contra Saracenos loco , qui dicitur
ejus memoria ante Pseudo-Julianum apparet, lum Goya Sanct» Mari», rebeilando, eis bellum indixit.
quia Isidori exsilium, quod fabulosum esl, in eo Qualiler autem in conflictu ilio divina manus prò
commemorate. Sic autem habet : nostrispugnaverit, ex hoc poterit adverti, quod ar-
Menspenelrat coelos,hac corpus dormitin urna, morum spicula, a Saracenis missa, in eos ipsos vis
Dulcedecus genlis, dux Isidore, luae. divina retorsit ; et rupesqu»dam, Dei nulu pres-
libi
Quae discipulussacrat, prsesume,magisler,
Qui fuit cx»iliiparsque,coniesquelui. cissa, corruit, et ex Saracenis non miniinam mujti-
Carminasuine libens, et quemlu vivusamasti, tudinem opprimendo exslinxit : quod si quis ad ple-
Posttuasecuius faia, magisler,ama. ' S num voluerit uoscere, lugubrem historiam temporum
Ora prò nobisniiseris, alarissimedoctor,
0 decus Hisperise,relligionishunor. illorum sludeat legere. >
Da, rogo, te facilem,te desine, qu»so, rogari.
l'eque vocanlpopu'i, discipulusque vocal. 41 « Leclio ii. — Ilio ex tempore rursum gloria,
Quemvarisecingunteur», quemdensa pericla et regimili Gothic» genlis sensim alque paulaiim
coelif'acstallonefruì.
Inft-stant,
ccepit, veluti virgultum ex rediviva radice, pullulare,
13. Auctor Vit» Isidori, post Isidori epitaphium, et industria regum, qui, regali stemmate progeniti,
quod ab lldefonso componiteli diserte asserit, scili- nobiliter gubernabant, singulis mo-
apicem regni
cet Crua; lime alma gerit, etc., adjungit aliud sine menlis succrescere. Fuere, namque armis, el viribus
nomine aucloris : atque adeo diibiuni leclorem red- famosi, Consilio ciari, misericordia , atque juslilia
dil, an hoc etiam alterimi lldefonso adjudicet. Sed pr»cipui, religioni dediti, quique antiqua episcopia
certe ad Golhorum Patrum tempora minime pertinet, innovarunt, basilicas fundarunl, et thesauris dita-
cum et fabulas permixlas habeat, et versibus leoni- runt, auro, et gemmis, librisque ornarunt, ac prò
nis composituin sit, quales ea aitate in Hispauia non viribus Christian! nominis gloriam dilalarunt. Ex
constat in usu fuisse; certe inter genuina Eugenii et quorum illustri prosapia emersit vir clarissimus Fre-
squalium poemata Carmen longiusculum hujusmodi dinandus Sancii regis filins, qui, ut sceptra regni
rhythmo vulgari conslans non reperite. Suum ergo D possedit, non esl nostra intente evolvere, quantam
locum lune habebit, cum vita ipsa Isidori proferetur. et quam crebram perniciem Saracenis intulerit. Hic
CAPUT VIII. inter reliqua pietatis opera, qu» religiose gessit, pe-
40 Ada. translaiionis corsoti» S. Isidori, ad ms. llit a Benabeth, Hispalensis urbis rege, quatenus sibi
Codicem Golhicum regim bibliothecm Malritensis corpus beatissim» virginis Just», quod in. eadem
recognita. Aliud Actorum translaiionis exemplar. urbe quìescit, concederei, ut eiim ad urbem Legio-
Observalionesin ulraque Ada. nem transferret. Petitionibus cujus, ut voluit, assen
1. « Hujus beatum corpus divina dispositene ab sum prabuit, et ei se daturum repromisit. Qua
Hispalensi urbe post annos CCCCLXVHI [Forte post an- sponsione accepta, convòcavit rex Frediuandus ve-
no» ccccxxvu] est translatum, atque in urbe Legio- nerabilem Alvitum Legionensis urbis episcopum , e*
nensi condigno honore sepultum. Qualiler vero id reverendum viium Ordonium Asloricensem episco-
actum sit, etsi non claro, veraci tamen slylo, buie pum, simulque Munionem comilem cum manu mili-
operi dignum duximus inserere. tum ; el eos ad deferendum supradicl» virginis cor-
«Leetio i. — Anno igitur septuagesimo V, post pus Hispalim misil. Qui venienles causam su» lega-
 41 ISIDORIANA.— PAttS I. CAP. Vili. 4*
tionis regi Benabeth patefecerunt. Quibus ille ait : A tissimi Isidori, qui hac in urbe sacerdotii potitus est
Scio piane, me domino vestro quod dicilis promi- infula, et Hispaniam suo opere decoravil, et verbo,
sisse ; sed nec ego, nec aliquis ex meis vobis corpus sumus delaluri. H»c ail, et ordìnem visionis eis se-
quod quxritis oslendet. Vos ipsi qu»rite, el inven- riatim patefecit. >
luin tollite, et abito Lectio v. — t Quod audientes, Deo gratias refo-
Lecito ni. — < Quo responso acceplo, venerabilis runt ; et regem Saracenorum simul adeunt, cuncia-
episcopus Alvilus secreto socios tali voce affate : que ei ordinatili! pandunt. Quibus auditis, licet infi-
Ut cernitis , o sodi, nostri itineris laborem nisi di- delis, virtutem tamen Dei perpendens, expavit, eis-
vina miseratio relevaverit, frustrati recedemus. Ne- que 43 respondit : Et, si Isidorum vobis tribuo, cum
cesse ergo est, dilectissimi, ut a Deo opem qu»ra- quo hic ego remaneo ? Sed quia viros tanl» aucto-
mus, et hoc triduo jejuniis et orationibus insistamus, rìtatis fas sibi non erat spernere, dat licentiam
qnatenus divina majestas oecultum nobis sancii cor- membra confessorìs inquirere. Mira loquar ; ab his
poris thesaurum revelare dignetur. Placuit cunctis tamen qui interfuere me reminiscor audisse; sepul-
exliortatio pr»sulis ; et triduum illud jejuniis et ora- crum videlicet corporis beati, dum qu»reretur, ve-
tionibus exegerunt. Jamque die tertia, emenso olym- stigiumvirg», cum qua beatus confessor trina percus-
po, sol occubuerat, et quarta nox supèrvenerat, cum R sione locum monumenti monstraverat, in ipso terr»
venerabilis pr»sul Alvitus pervigil orationi insiste- solo inventum est. Quo detecto, tanta odoris fra-
bat. Interea, dum sellula sedens, secum nescio quid grante emanavi!, ut capillos capitis et barb» omnium
de psalmis ruminaret, sonino opprimitur, apparuit- qui aderant veluti nebula et balsami rore perfun-
que ei quidam vir, veneranda canilie complus, pon- deret.i
tificali infula amictus, talique cum voce 42 sdloqui- Lectio vi. — i Corpus autem beatum ligneo vas-
tur : Novi quidem te eam sociis tuis ad hoc venisse, culo, exjunipero facto, erat oblectum : statim vero
• ut corpus beatissima;virginis Just» hinc transferen- ut reseratum est, reverendum virum Alvitum episco-
tes deferatis : et licet non sit divin» voluntatis ut pum »gritudo corripuit, et septima die, accepla pce-
lisec civitas abscessu hujus desoletur virginis, tamen nitenlia, juxta edictum visionis angelis, ul credimus,
non vacuos divina bonitas vos remittet ; corpus nam- spiritum tradidit. Asturicensis autem episcopus Or-
que meum vobis est donatum ; quod tollenles au- donius, et omnis exercilus, accepta gleba beati Isi-
ferle, et securi ad propria remeate. Quem cum re- dori, et corpore pr»sulis Legionensis Alviti, ad re-
verendus • vir Alvilus interrogarci quis esset, qui gem Ferdinandum feslinabant repedare. Dum vero
talia sibi monita injungeret, ait : Ego sum Hispania- corpus beatissimi Isidori in lignum gestatorium po-
rum doctor, hujùsce urbis antistes Isidorus. Quo di- ri neretur, rex Saracenorum supradictus, Benabeth,
cto, ex oculis cernenlis èvanuit. » cortinam holosericam, miro opere contextam, supra
Lectiorv. — < Pnesul vero evigilans visioni ceepit corpus ejus jactavit, et magna ex inlimo pectore
congratulari, et Deum attentius exorare, efflagilans, trahens suspiria, dixit : Eccerecedis ab hinc, Isidore,
ut, sì ex Deo esset h»c visio, iterum , et tertio ple- vir venerande ; ipse tamen nosti, tua qualiler, et
rrius innotesceret ; sin autem, discederet. Taliter mea res est : linde mei memorerà le semper depre-
orans, rursum obdormivit. Et ecce idem ipse vir ap- cor esse. H»c ab illis qui audiere me recolo audi-
parens non dissimilia, quam prius, verba peroravit, visse.i
rursumque evanuit. Expergefactus iterum pontifex, Lectiovii. — t Quibus ita peraclis, ad propria cum
alacrius trinam visionis admonitionem a Domino summa Isctitiasunt regressi. In adventu quorum rex
implorabat. Qui, dum obnixius Deum orarel, terlio gloriosissimus Ferdinandus magnimi exhibuit appa-
somno compite. Virque supra dictus, veluti semel, rate! : et, licet contristaretur de obitu Legionensis
atque secundo, ei apparuit, et qu» antea dixerat, pr»sulis Alviti, quem mira semper venerate fuerat
tertio replicavit ; et virga pastorali, quam manu le- dilectione, tamen occursui gloriosissimi confessorìs
nebal, terr» solum percutiens terlio, locum, in quo Isidori ambiliosam pr»buit pompam; corpusque ejus
corpus sanclum delitescebat, ostendit, dicens: Hic, .. beatum in basilicam B. Joannis Baptist», quam idem
hic, hic meum invenies corpus. Et ne putes te phan- rex noviler fabricaverat, deposuit : aggregatisque
laslica visione deludi, hoc erit tibi signum veri : universis regni sui nobilibus viris atque episcopis,
Mox, ut meum corpus super terram eduxeris, mo- eam in honore confessorìs consecrari fecit ; hodie
lestia corporis.corripieris, quam finis vit» statini sub- que x Ealendarum januarii dies dedicalionis eccle-
sequetur; sicque exutus hoc mortali corpore, ad sia;, et translationis beali antistitis festive annuatim
nos venies. Quo diclo, visio ablata est.Evigilatpr»- celebrate. Tania autem devotione in festivitate illa
sul, certus de tanta visione, el l»tus de sua voca- rex clarissimus cum omni domo sua ob reverentiam
lione; factoque mane, ad socios dixit : Oporlet nos, beali confessorìs humililati deditus fuisse perhibetur,
dilectissimi, divinam omnipotentiam submissis vulti- ut, cum ventura fuisset ad convivium, religiosis qui-
bus adorare, qui nos sua gralia precedere est digna- busque viris delicatos cibos, deposito regni superci-
tus, et mercedem nostri itineris frustrari non esl lio, 44 contentus vice famulorum manibus propriis
passus ; divinoenim nutu prohibemur membra bea- apponeret. Regina quoque cum iiliis et filiabus suis
t» ac Deo dicat» virginis Just» hinc abslrahere ; reliqu» multitudini more servulorum omne obse-
sed non minora deferemus pignora, dum corpus bea- quium humiliter dependeret. >
PATROL. LXXXI. 2
 43 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. U
Lecitovili. —-« In eo autem loco, quo sancii cor- À. 4. e Anno igilur. Videtur adfuissé pròlògiìs ali-
poris reliqui» a fideli plebe veneranlur, tanta et lalia quis, qui hic desiderate. Lèct. 2. Ilio ex tempore.
miracula Dominusnoster Jesus Christus ad honorem Interponitur hic in ms. quìa et; qu» ab aliqtia pa-
et gloriam sui nominis est dignatus ostendere, c»cis rentesi inter describendum praelerniissa videntur
lumina restituendo , surdis audiium reformando , residua : hic vero jam turbabànt sehsum, ideoquè
immundos spiritus ex obsessis corporibus eliminan- omissa sunt. Lect. 7. JS. Joannis Baptislm, quam.
do, claudis gressum redintegrando, ut, si aliquis pe- Sandoval., pag. 10, in margine notai, in Ula ecclesia
rilus lilteris ea traderet, non minima Iibrorum volu- asservari maxillam S. Joannis Baptist» : et quia
mina conficeret ; sed partim imperitia, partim negli- inventio capitis a Baronio notatur ab anno 1025, di-
gente silente sunt obtecta. Quod si indubia fides vinando asserit, AlphonsòV donatamia comitoAqui-
petenlum exigat, non dissimiliaDominus noster Je- lani» Guilielmo.
sus Christus per confessorem suum usque hodie 5. i Lect. ead. 7. Annuatimcelebratur.Hinc discas,
dignatur operari. Reliqui» vero beali confessorisab hanc historiam scriplam esse prò leciionibusodo ad
Hispalensi urbe translat», atque Legionem sunt dela- Matutinum recitandis. Sed quomodo x Kalend. Ja-
t» anno ab incarnatene Domini nostri Jesu Christi miarii notalur, quandoqnidemfestum agatur xn ka-
i. LX.ni. (1063), Indictione 1, coneurrente nl.> B lendas? Error est, sed haud dubie antiquus, quem
Lectio ix. — f Ad laudem quoque ponlificis almi Aetorum prolixiorum auctor transcripsit. Errorem
videtur pertinere illud, quod, cum Hispalensiscivitas tamen non tantum probat hodieruus usus, sed anli-
propler »quoris calidum vaporem nunquam sit solita quissimaj et iilius piane s»culi inscriptiones, lilteris
uredinem ghciei perpeti, eo tamen anno, quo exinde Golhicis legend», supra pilas, duas, quibus parvi
beata membra sunt abstracla, adeo urente glacie est quidam fórnices susiinentur, lumen pr»benles in-
exusta, quod neque in vinelis, neque in olivetis, seu Irantibus a claustro ad capellam : quas inscriptiones
ficetis aliquid fruclus renianserit. Dicat quisque, recitat Sandoval. p. Ì6, et hic referre place!, ut to-
prout senlit. Ego autem assero , ipsa quoque de- tani praesentem historiam illuslrent. Prima est :
menta discessumsancii corporis sensisse ; senliendo Hanc, quam cernis, aulam, etc. (Vide infra cap.
doluisse; incolasque urbis, tanto patrono destitutos, 2J5). Altera : Deinde in mra MCIII,sexto Idus Mail,
privatene fructuum Dei nutu percussisse. His vero adduxeruntibi de urbe Abita corpus S. Vincentii, fra-
et hujusmodi operibus electos suos in conspeolu ter S. Sabinm, Chrisielisque. Ipsius anno prosfalus
mortalium glorificai, qui in pr»sentia Dei Patris, et rex, reverlens de hosle ab urbe Valentia, Itineibi die
sanclorum angelorum sua illos visione remunerat sabbato, obiitdie terlia feria, sexlo>KalendasJanua-
Jesus Christus, qui cum eodem Palre et Spiritu C < riì, mra MCIII.Sanccia Regina Deo dedicala peregit.
sancto unus Deus viviti et regnai per nunquam fi- Eodem referri polest Ferdinandi regis epitaphium,
nienda s»cula. Amen. > 46 hujusmodi lilteris simililer Golhicis tumb» ejus
2. Nonnullaverba ad rectain scribendi rationem insculptum, a Samiovalio consequenler ad priores
revocavi, ut urbem ceperuntprò cmperunt, interne- . inscriptiones sic relalum : Hic est lumulalus Ferdi-
cionem prò interntcionem, idem prò hisdem, etc. Si- nanda Magna», rex lotius Hispanim, filius Sanciii
milia in sequioris »vi monumenlis passim reperiun- regi» Pyrinmorum, et Tolosm. Iste translulit corpora
tur, sivelibrariorum vilio, sive auclorum etiam abusu sanclorum in Legione, B. Isidori archiepiscopi ab
invecta. Pro religione dediti subslitui, lect. 2, reli- Hispali, Vincentiimarlyris ab Avila, et fedi ecclesiam
gioni dediti : nam i in e facile in mss. commutate. hanc lapideam, qumolim fuerat lutea. Rie prmlìando
Mendumputo, quod, lect. 5, Florezius edidit a sodi fedi sibi tribulariosomnesSaraceno»Hispanim, cepit
pio o sodi. Pr»slaret eliam legere lalique eum voce Colimbriam, Lameo, Vaseo, el alias. Iste vi cepit
prò talique cumvoce.Non casu videtur factum,quod, regna Garcim, et Veremudi. Obiit vi Kalendas Ja-
lect. 6, duo 45 versus hexametri simulconjungunte: nuarii, mra MCIII.
Ipse tamen nosti^tua qualiler, et mea res est.— Unde 6. < Ad lect. 8. Christi millesimo,etc. Annossuos
mei memoremte semper deprecar esse. Ac fortasse 1D Hispani in publicis privatisque aclis usilata sibi aera
auctor alium pr»mitlere voluit his verbis : Ecce re- numerabanl : qui mos vix demum anno 1385
cedis abitine, Isidore, vir venerande: verba eliam , a Joanne I Castell» rege subiate est, teste Loaisa.
qusepr»cedurit, disjecti membra poel» videntur. Quomodoergo hic numerante anni ab incarnalione
3. In Addcndis ad diem i Aprilis Bollandiani, Domini? Hinc colligimusauctorem non fuisse Hispa-
pag. 901, lise eadem Ada, qu» genuina neque in- uum, sed verosimililer Gallum ex Cluniacensibus
terpolata dicunt, ediderunt ex Ms. D. Joannis Lucm monachum: his enim inler alia reformaiionis per
Cortes Rispai., sed omissis primis verbis, Hujus ipsos induci» pimela eliam cur» fuisse videtur, ut
beatum corpus, etc, et initio ducto, Anno igilur modum numerandorum annorum Christi, jam alibi
sepluagesimoquinto. Codicem ms. dicunt antiquum passim usurpaium, etiam apud Hispanos conimen-
annorum plusquam quingcntorum, aut sexechtorum, darent et propagarent. >
litteris jam pene fugientibus, hoc tilulo : Ada trans- 7. Suspicantur Bollandiani, auctorem hujus trans-
lationis corporis beati Isidori Spalensis episcopi. Eo- lationis fuisse Hebrelmummonachum Cluniacensem,
rum not» h» sunt: qui eodem tempore consimilem translalionem S.
43 ISIDÓRIANA.— PARS I. CAP. Vili. 46
Indaieliì e régno Granatehsi in Aragohiàm cónscri- A regis HispalensisSaràcèribfum, ciini corpus firdbri
)sit, editam inter Ada Bullandiana ad diem 30 tràdidit : Urne ab illis qui àtrdieréme recoiò audivisse.
Aprilis. De quo paulò post dicam. Mirari tamén su- Auctor ergo syrichrohiis censeiidns est. Sed itane èa
bii, quo pacto in tam antiquis monumentìs, qu» Ada sincera exislimabimus, ut hitììl omnino aliunde
quidem palam in Ecclesia recilabantùr, annus inlrusum fuèrit? Certe cum ad usuili ièeiiònum, ul
incarnationis dominic» prò »ra Hispanica ìnlrusus dixi, accommodata luerint, noh mirum videri debet,
fuerit. si aliqua aut pretèrita fiierint, aut adjecta. El Bol-
8. Florezius, qui h»c eadternActa tòni. IX Hisp. landiani quidem noniiiiiil prceteritum inhùunt : sed
Sacr. protulit, ioni. XXVII, p. 135, de historia trans- ab inlerpolationis fermento pura Acta declaràh't.
laiionis S. Isidori agii, quam Lue» Tudensi adjudi- Crèdiderim tamen, posteriori »tate a;!jècia, que "da
candam cehsel, repugnante Riscò continuatore, tom. niiraculis, lectione 8, dicimlitr, sìlehlio bb'teciispar-
XXXlV, pag. 198, quia ea historia libro miracùlorurn tim imperilià, partim Hegligeniià. 43 Et qìiae se-
S. Isidori, a Luca Tudensi cèrte conscriptó, contra- qunntur : Quod si indubia fidespelenturnexi'gal, non
ria in noiinullis est : àdeoque posteriòr Luca Tu- dìssìmilìaDominus noster Jesus C'hrìsluiper 'c'òhféssó
densi, neque ita fide digna ipsi videtur. Distinguere rem suum usque badie digriàtùr operati.
autem oportet historiam translaiionis, sive Acta jl 12. Nani prèlerquahi quòd sfequiorìs sevi'eà full
uberiora, qu» Bollandiani ad diem 4 Aprilis edide- corisueludo, ut genuina hionumenta ihtèipòlàrèìitiir.
runt, ab Àctis brevioribus magisque sinceris qu» in officiis ecclesiasticis sàtis frequéntes ferà'nt ejus-
iidem Bollandiani in appendice ad diem 4 Aprilis-, et modi mulationes, pr»sertim cum riiiìlus cèrtus ' au-
dèinde Florezius iom. IX, appehd. 7, divulgarunt. ctor lecliotìdrii indicaiclur. Neque alia de càusa
Florezius è ms. Còdice Gothico, in quo narrate lectiònes èditionis nov» Matritensis a Florezii Aetis
quoque Redempti de obiiii Isidori, diverso quamvis ih mullis, ut jam inonui, discrepànt. Mèhdum for-
characlere, erat, Acta 47 correxit, et prologo tasse in illis est, quoti annus consecraliohisecclèsi»,
brevi auxit, quèm in suo exemplari desiderari Bol- lect. 9, designate 1081, Kài. Januarii. Acta Florezii
landiani adverterant. et Bollandianorum translatioiiis et CohseCrationis
9. H»c quoque Acta in edilione nova Matritensi ànnuiii èxprìinunt 1065, indiclione i; ctìhcurrènle
tom. Il inter appehdices, p. 61, ex alio exemplari in, x Kal. Jàriuàr. Hinc Florezius, et Bolìanìliàni
ms. inserta sunt, in novem lectiònes prò usu officii axguuht auciorem Acteum fuisse monachum ali-
ecclesiastici distributa. Sed quamvis editoririima pà- quèiii ClùiiiacehSbm, qiiod »rahi iioft èxprèssèrit.
gina moneat èas lecliones ad litteram desumptas Fonasse id eliam ad inlerpbiatiohes pertinèt. Ih
èsse ex Àctis translationis S. Isidori a Florezio edi- G Ms. Gotliicò biblioteca; règia? MairitèhsiS ma'rgini
tis, tamen non levis est mullis in locis inter uirurii- astripta erat »ra Mei, q;ui est ahriiis 1063. In vètéri
ijue exemplar varietas, ut nécessarium quòque sit iiiscriptiònè, quàhi cap. 28 àfi'èraril,Ìi»ceadèiti »ra
èa hic repr»sentare. notate, et dies 12 Kal: Januarii; quem diem |>rae-
10. Sèd prius obsèrvandum èst, in exemplari ferehdiini Florezius pròbat, quia in Kaìèhìiaiib per-
etiam Florezii inilium Actòrum mutilum videri : petuo, edilo 1578, dèsighatur dies 21 Dècembris prò
Hujus beatumcorpus, etc. Étsi enim narratio Re- templi dedicatione, et corporis Isidori trahslàtiòrie ;
dempti pr»eedit, tamen Ada alio characlere scripla quamvis ecclesia Legionensis, ut olisèivài Tamayds
sunt, et aucloris longe posterioris esse debelli. Equi- in MartyrOlogio,diem 20 èlegèritàB eòheiirsum fe's'ti
dem censeo Acta ipsa, quse Florezius exlìibet, ex 5. Thoni» apostoli evitandum. Addii Florezius, anno
leclionibus olfitii ecclesiastici in die translaiionis 1065diem 21 Decembris incidisse in tìibm Diimihi-
esse desumpta : quarè cum jam in officio menlio cam ; qua die, ex canohuriiproescripto, écclesi» con-
Isidori prcecesserit, non absurde inilium lectiònum secrari debebanl. Proplerea corrigendum ait in Aclis
sumttur, sive cum Florezio : Hujus beatumcorpus, concurrenteil prò concurrenteni, et itìitio post anno»
sive cum Bollandianis, et edilione nova Matritensi : ccccxxvii prò ccccLXvui.
Anno igitur, de. Conformala autem fuisse h»c Acta D 13. Varielales àutem exeiriplàris Boliabdiànòrum
in inorem lectiònum ecclesiastici ollicii, dare de- a sito has Florezius obsèrvavit. Lect. 1, Qualiler
moii^lrat, quod huiriero, sive lectione 7 legitur : enim in. Lect. 2, Gloria regnurn.— àuro, gemmis.
Hodieqtie x Kalendarum Januarii dìes dedicalionis — órnarunt, prò viribus. — prosapia éxstìlil vir. —
ecclesia;,et translaiionis beali antislilis festive annua- sceplrum regni. — ili èam ad urbem—nequeali-
ìim celebratiir : qu» verba desunt in exemplari quis. Lect. 3, Itineris, et Ihbórum. — miseralio reve-
èditionis tìov» Matritensi?, in quo alioquin novem laverit. — oratio prmsùlis. Lect. 4, EkiXeorare. —
lectiònes nominante et distingùuntur, ut inox pa- idem vir. — hic ihvenies. — sùbsequetàr. Quo dicto.
tèbil. Bjllandiani in odo tantum lecliones Acta di- — Oportet dilcctissittii. Lect. 5, Cuni quo ego. —
vidunt. Mira loquar. — interfuere reminiscoraudire. — Lect.
11. De auclore Actorum id tantum liquet quod 6, Prmsùlis Aitili. — ex intimo corpore. — Lect. 8,
ipse narrai lect. 5, Mira loquar ; ab his tamen qui fides peteniìum. Infine: finienda smculórumsmtula.
ititerfuere (Hispali, dum qu»rerelur corpus Isidori) 14. De nomine regis llispàleiibis Sàracehprtìm,
ms reminiscoraudisse. Et leci. 6, posi relala verba qui S. Isidori corpus concessit, .nonnulla est Ul
47 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. l'i
exemplaribus dissensio. In lectionibus 49 breviario- Kreligiose gessit, petiit a Benadab Hispalensis urbis
rum quorumdam vocaiur Enelus. In Aclis Bollan- rege, quatenus sibi corpus beatissim» Just» virginis,
dìanorum, Florezii, et aliis uberioribus apud ipsos quod in eauem urbe quìescit, concederei, ut eam
Bollandianos Benabeth : in Aclis nov» èditionis ad Legionensem urbem transferrel. Petitionibus cu-
Matrilensis Benabet, et Benadab. Ex historia Ara- jus, ut voluit, assensum pr»buit, et ei se daturum
bum Roderici Toletani cap. 48, colligitur, transla- repromisit. >
lionem peraclam regnante Hispali Habeth. Jam Acta 18. Lectio iv. — e Qua sponsione accepta, con-
qu» dixi nov» èditionis Matrilensis, mendis quibus- vucavit rex Ferdinandus venerabilem Albitum Le-
dam emendatis, h»c sunt : gionensisurbis episcopum, etreverendum virum Ordo-
15. Lectioi. — e Anno igitur septuagesimo quinto nium Asturicensem episcopum, simulque Munionem
post transitum gloriosissimi pr»sulis Isidori, omnis comilem cum manu mililum, et eos ad deferendum
gens Golhorum occulto Dei judicio gentili gladio fe- supradict» virginis corpus Hispalim misit. Qui ve-
riendaest tradita. Transmarini namque Saraceni mare nientes, causam su» legationis regi Benadab patele-
illud quod Hispalensi urbi alludit Iransfretantes, pri- cerunt. Quibus ille ait : Scio piane me domino ve-
mo eamdem ceperunt. DeindeB»ticam et Lusitaniam slro, quod dicitis, promisisse : sed nec ego, neque
provinciam occupaverunt. Quibus Rudericus rex, B aiiquis ex nostris tale corpus quod qu»ritis ostendit.
aggregato exercitu Gothorum, armatus occurrit. Sed Vos ipsi qu»rile, et inventum lodile, abiteque. C»-
quia pr»fatus rex, neglecta religione divina, vitiorum terum, delilescendo, an vere barbarus nostr» lega-
se dominio mancipaverat, protinus in fugam versus, tioni ista dixerit, parum comperimus. Sed plerum-
et omnis exercitus fere ad internecionem usque gla- que human» voluntates, ut sunt vehementes, ita et
dio deletus est. Saraceni deinceps longe lateque mobiles. Quod audiens egregius Albitus episcopus,
vagantes innumeras horridasque casdes perpetrarunt. socios secreto affate, sic dicens : Ul cernimus, fra-
Qui quantas c»des quantasque strages nostrorum tres, nisi divina miseratiolabori nostri itineris subve-
dederint, teslantur eversa castra, et antiquarum ur- niat, frustrali recedemus. Necessarium itaque vide-
bium diruta mcenia. > tur, ut a Deo, cui nihil impossibileest, opem qu»-
46. Lectio n. — t Ea tempestate omnis Hispania rentes, hoc triduo jejuniis et oralionibus insistamus,
luxit monasteria in se eversa, episcopia destructa, quatenus divina majestas occultum nobis sancii cor-
libros sacr» legis combustos, thesauros ecclesiarum poris thesaurura revelare dignetur. Placuit cunctis
direptos, omnes iucolas ferro, fiamma, fame con- exhortatio pr»sulis, ut triduanum illud precibusper-
sumptos. Tandem pietas illa, qu» non est solita eos ageretur. Jam die tertia emenso olympo sol occu-
quos corripit ad internecionem usque delere, sed C buerat, cum justa superveniente nocte, venerabilis
flagellando mi.sericordilercorrigere, animos Pelagii pr»sul Albitus pervigil oralioni insistebal. »
cujusdam, qui regia traduce exslilit oriundus, corro- 19. Lectio v. — t Interea dum sella residens fessa
boravi!, et contra Saracenos loco qui dicitur Cova membra paulisper sustentaret, alque secum, nescio,
Sanclm Maria;, rebellando, eis bellum indixit. Qua- quid de psalmis recilans pr» nimio vigiliarum labore
liler autem in conflictu ilio divina manus prò nostris somno opprimerelur, apparuit ei quidam vir vene-
pugnaveritjhocpotest adverti,quod armorum spicula randa 5 J canilie comptus, pontificali infula amicius,
a Saracenis missa in eos ipsos vis divina retorserit. eumque tali voce alloquens, ait : Scio quidem, te
Quare rupes qu»dam Dei nutu pr»cisa corruil, et ex cum sociis tuis ad hoc venisse, ut corpus beatissim»
Saracenis non minimam multiludinem opprimendo virginis Just» hinc transferentes vobiscum ducatis.
exstinxit. Quod si quis ad plenius voluerit noscere, Sed quoniam non est divin» voluiitalis, ut h»c ci-
lugubrem historiam temporum ìllorum studeat le- vitas abscessu hujus virginis desoletor, immensa Dei
gere. > pietas vos remiiiere vacuos non paliens , corpus
17. Lectio in. — e Ilio ex tempore rursus gloria, meum donatum est vobis, quod lollentes ad propria
et regmim Gothic» gentis sensim, atque paulatim remeale. Quem, cum reverendus vir interrogare!,
ccepit veluti virgultum ex rediviva radice pullulare, ;9 quis esse!, qui talia sibi injungeret, ait : Ego sum
el industria regum, qui regali stemmate progeniti Hispanìarum doctor, hujusque urbis anlisles Isido-
apicem regni nobiliter gubernabant, singulis mo- rus. Quare h»c dicens, ab oculis cernentis eva-
mentis succrescere. 50 Fuere namque armis, et nuit. >
viribus famosi, Consilio clari, misericordia atque 20. Lectio vi. — i Vigilans autem pr»sul ccepit
juslilia pr»cipui, religioni dediti. Qui etiam episco- visioni congralulari, ac Dominum aitentius exoraret
pia innovarunt, basilicas fundaverunt, et thesauris deprecans, ut si ex Deo esset h»c visio, iterum, ac
dilarunt, auro, et gemmis, librisque ornarunt, ac tertio plenius innotesfceret. Taliter orans rursus ob-
prò viribus Chrisliani nominis gloriam dilataverunt. dormivit, et ecce idem vir in eodem habilu non dis-
Ex quorum illustri prosapia emersit vir clarissimus similia, quam prius verba perorans, rursum eva-
Ferdinandus Sancii regis filius : qui, ut sceptra regni nuit. Expergefactus iterum ponlifex alacrius etiam
possedit, non est nostra inlentio evolvere, sed quanta visionis admonilioneni a Domino implorabat. Qui,
[Forte quantamj, et quam crebram perniciem Sara- dum enixius Deum exoraret, lertio somno compi-
cenis inlulerit. IJic inter reliqua pietatis opera, qu» te. Tunc vir supradictus veluti semel et secundo ei
 "
49 ISIDORIANA.- PARS I. CAP. IX. *A
apparens, quse ante dixerat, tertio replicavit, atque A exhibuit pompam. Cujus sanctum corpus in basilica
"virgaquam manu tenebat terr» solimi ter percu- beati Joannis Baptist» , quam idem serenissimus
liens, locum in quo sanctus thesaurus lalitabal, rex, ut paulo (ante) menimi, Legione noviter fabri-
ostendit, dicens : Hic, hic, Ine meuminvenies corpus. caverat, reposuit. Albitus autem venerandus anlistes
Quare ne, putes te phantasmale deludi, hoc erit in ecclesia beat» Mari», cui pr»fuerat, Deo an-
libi signum mei veridici sermonis, quod mox ut nuente, habet sepulcrum.»
meum corpus super terram eductum fuerit, molestia 23. Lectio ix. — t Igilur post annos 400 obitus
corporis corripieris, quam finis vit» subsequens (sic) sui ab Hispalensium civilale translatum est corpus
exutus hoc mortali corpore ad nos cum corona justi- beatissimi Isidori confessorìs Christi, atque in urbe
ti» pervenies. Qui postquam loquendi finem fecit, Legiouensi cum digno honore conditum est; aggre-
visio ablata est. > galis etenim totius regni sui nobilibus episcopio,
21. LectioVII.— t Surgens ergo pr»sul a somno, et abbalibus prsefatam ecclesiam rex in honore beati
certus de tanta visione, sed telior de sua voeatione, confessorìs consecrari fecit 53 anno dominic» In-
facto jam mane, sic socios boriate, dicens : Oportet carnationis millesimo octogesimo primo Kalendis
nos, dilectissimi, omnipotentiam simuli Patris divi- Januarii. Cslerum cum tanta devotione in festivilate
nam pronis mentibus adorare ; qui nos sua gratia g illa rex gloriosissimus ob reverenliam sanctì antisti-
pr»cedere est dignatus, et mercedem nostri itineris tis humililati deditus fuisse perhibetur, ut cum ad
frustrari non est passus. Divino etenim nutu proni - convivium ventum fuerat, religiosis quibusque viris
bemur membra beat» ac Deo dical» virginis Just» delicate cibos, deposito regali supercilio vi» (vice)
hinc abslrahere, sed non minora deferemus dona, famulorum propriis manibus apponeret. Regina quo-
dum corpus beatissimi Isidori, qui in hac urbe sa- que Sancia, cum filiis et iiliabus suis, reliqu» mul-
cerdotii polite est infula, et totam Hispaniam opere titudini omne obsequium humiliter exhibet. In eo
suo decoravi! ef verbo, delaturi sumus. Quare h»c aulem loco, quo beati corporis reliqùì» a fìdeli po-
dicens, ordinem visionis ejus seriatim patefecit. pulo veneranlur, tanta et talia miracula Dominus
Quod audientes, immensas Deo gratias referendo, noster ad honorem, et gloriam nominis sui dignatus
regern Saracenorum 52 simili adeunt, eique universa est ostendere, quod si aliquis perilus ea membranis
ordine pandunt. Expavit barbarus, et licet inlidelis, traderet, non minima Iibrorum volumina confi-
virtutem tamen Domini admirans, dixit eis : Quare ceret. »
si Isidorum vobis tribuo, cum quo hic remanebo ? 24. Editor Matrilensis, lect. 4, in fin., legebat
C»terum tant» auctoritatis viros spernere non audens, emesso olympo,et conjiciebat e medio olympo. Restituì
datlicentiam confessorìsmembra inquirere. Stupenda (Q emenso olympo. Plures alios orthographi» errores
loquuntur, ab iis tamen, qui interfuere, prolala; siqui- correxi, quos indicare nihil refert. Undenam vero
dem sepulcrum beati corporis dum qu»reretur, vesti- h»c translationis Acta originem trahant, ex capile
giumvirg», cum qua sanctus confessor trina percussio- sequenti patebit.
ne locum monumenti mohslraverat, in ipso terr» solo CAPUT IX.
inventum est. Quo detecto, tanta odoris fragrantia De translatione corporis S. Isidori narratio excerpta
emanavi!, ut capillos capitis et barb» omnium qui ex Chronico monachi anonymì Silensis.
aderant veluti nebula nectareoque balsami rore per- 1. « C»terum Fernandus rex, ordinalis per confi-
funderet. Corpus autem beatum ligneo vasculo ex nia rebus, cum primum opportunitas lemporis ad-
junipero facto, eral obtectum : slatimque, ut rese- venit, congregato rursus exercilu, in B»ticam et
ralum est, venerabilem virum Albitum episcopum Lusitaniam provincias hostiliter profectus est; de-
»gritudo corripit, ac septimo die, aceepta pcenilen- populatisque barbarorum agris, ac plerisque villis
tia, angelicis manibus, ut vera fides credit, spirilum incensis, eidem Abenhabet Hispalensis rex cura
- tradidit. » magnis muneribus occurrit, eumque per amiciliam,
22. Lectio vm. — t Ordonius aulem Astoricensis perque decus regni obsecrat, ne ipsum [forte ne ipse]
episcopus, et omnis exercitus, aceepta gleba beali .r. regnum suum persequi velit. Fernandus vero rex
Isidori, et corpore Legionensis pr»sulis, jam ad more humanas [more humano] miseratus anguslias,
regeni Ferdinandum remeare festinabant. Quare dum precibus grand»vi barbari flectilur, omnes
ecce rex Saracenorum supradictus Benabel coronam idoneos viros ex Hibernis accersiri jubet, quorum
miro opere contextam super sarcophagum beati con- Consilio disponat quem finem supplicatiouibus regis
fessorìs jactavit, atque ex imo pectore magna emit- Maurorum ponat. At, ubi consilium erat, ex consilii
lens suspiria, dixit : En abhinc Isidorevir venerande decreto et munera recipit, et corpus martyris beai»
recedis; ipse tamen nosti, tuaqualiter, etmeares Just», qu» ohm Hispali cum corona martyrii perre-
esl. Ha;cab illis sunt nota, qui prasentialiter se au- xit ad Christum, quatenus eam ad Legioriensem
disse testati sunt. Legati vero cum tanto dono coeli- urbem transferat, reddi sibi imperai; imperialibus
tus misso iter arripienles, ad propria sunt reversi. cujus jussis illieo barbarus assensum 54 preebens, et
In reditu quorum gloriosissimus rex Ferdinandus se daturum beatissim» virginis corpus spopondit. -
'
magnum exhibuit apparateli. Qui licet de obitu 2. tQua sponsione aceepta, postquam de expedi-
Legionensis episcopi contristaretur, tamen in ad- lione illa venlum fuerat, Legione rex Fernandus
ventn beatissimi confessorìs Isidori ambitiosam convocat ad se Alvitum, hujuscemodi regi» urbis
 SI • AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGÓMENA. 52
"inerabilem episcopiini, et Ordonium, Astpricensem ,A^subsequens (sic), exutus Iioc RiOEialicorpore, ad nos
*verendum antistitem, simulque Munipnem comi- cum corona jusiiii» pervenies. Qui postquam lo-
tem, et eos cum manu mililum ad deferendum pr»- quendi finem fecit, visio ablata est.
fal» virginis corpus Hispalim mitlit. Qui venientes 5. i Sprgens ergo pr»sul a somno, certus de tanta
mandata regis Alìenhabetreferoiit. Quibus ille : Novi, visione, sed l»tior de sui vocalione, facto jam mane
inquit, me domino vestrò promisisse, quod quxritis. socios lionate, dicens : Oportet nos, dilectissimi,
Sed neq ego, nec aliquis meprum vobis corpus quod omnipatentiam summi Patris divinarci pronis menti-
desiderali!, oslendere poterli. Vos ipsi quserite, et bus adorare, qui nos, sua gratia precedente, est
inventura lollite, abeuntes cum pace. C»terum , de- dignatus, e(. mercedem nostri (itineris) frus'trari non
litescendq, an vere barbarus nostr» legaiioni ista est passus. Diyinp etenini nutu prohibemur membra
dixerit, panini comperimus. Sed plerumque human» beat», Deo dical», virginis Just» bine abstrahere ;
yoluntalès, ut sunt vehementes, ita et mobiles. Quod sed non minora deferim»s [Forte deferemus] dona,
audiens egregius Alvilus episcopus, spcips suos (allo- dum corpus, beatissimi Isidori, qui hac in urbe sa-
quitur) sic dicens : Ul cernimus, fratres, nisi divina cenlpiii polite est infuia, el.loiam Hispaniam sue
miserate, labori nostri ìlineris subvenerit, frustrati opere decoravit, et verbo, delaturi, sumus. Et h»c
recedemqs. Necessarium itaque yidete, dilectissimi, B 1 dicens, ordinem visionis eis seriatim patelpcil ; quod
ut a Deo, cui nihil impossibile est, opem quscrenles, audientes, imifcensas Deo. gratias referendo, regem
triduo jejuniis et oralipnibus insislamus, quatenus Saracenorum simul adeunt, eique universa ordine
divina niajestas occultum nobis salirti corporis the- pand.unt. Expavit barbarus, el licet infidelis, virtutem
saurum reyelare dignetur. tamen Domini admirans, dixit eis : Et, si Isidorum
3. e Placuit. cunclis exhortatip prasulis, u|, tri- vobis tribuo, curo quo hic remànebo ? C»terum
duum illud precibus peragerent. Jamque die tertia, tanl» auctoritatis viros sperpere non audens, da'
emenso olympo, sol pccubuerat, cum, quarta perve- licentiam confessoris membra jnquirere. Stupenda
niente nqcte, venerabilis prsesul Alvite. pervigil ora- loquor, ab his tamen qui interftiere. prolata, liqui-
tioni insislebat. Iriterea, dum sella residens, fessa derai sepulcrum beali cprp.oris dum qu»reretur,
membra paulisper sustentarel, alqup seenni nescio vesligtum virg» cum qua sanclus confessor trina,
quid de psalmis recilans, pr» nimio vigiliarum la- percussione locum monumenti mpnslraverat, in, ipso
bore somno opprimeretur, apparuit ei quidam vir, terrae solo inventum est. Quo deleclo, tanta odoris
veneranda canitieepmptus, pontificali infuia amictus, fragrante emanavi!, ut capillos capilis et barlxe om-
eumque- tali voce alloquens, ait : Scio quidem te nium qui aderant veluti nebula nectareoque 5S
cum sociis lu's ad hoc vennse, ut corpus bealissim» G C balsami rore perfunderet. Corpus autem beatum li-
virginis Just», bine transferenles, vobiscum ducatis. gneo vascuìo, ex-junipero facto, erat obtectuni,
" Sed
quoniam non est diyin» voluniatis ut h»c civi- staiimque, ut reseratum est > venerabilem virum
tas abscessu hujus virginis desoletur, immensa Dei Alvitijm episcopum »gritudo corripuit, ac septimp,
pietas vos remiiiere yacuos non paliens (sic), cor- die, aceepta poeniteutia, angelicis manibus, ut vera
pus meum donateli est vobis, quod tollentes, ad fides.credidit, spiritum iradidit.
propria remiate. Quem cupi reverendus vir interro- 6. t Ordonius autem Astoricensis episcopus, et
garci quis esset, qui lalia sibi injungeret, ait : Ego omnis exercitus, aceepta gleba beali Isidori, et cor-
sum Hispaniarum doctor, bujuscemiìdi urbis antis- pore Legionensis pr»sulis, jam ad regem Fernandum
tes Isìdprus. Hsec dicens, ab oculis cerntmlis eva- repedare fesiinabant, cum ecce rex Saracenorum
nuit. supradictus Abenhabet corlinam, miro opere con-
55 4. e Eyigilans autem pr»sul ? ccepit visioni textam , super sarcophaguni beati confessorisjacta-
cpngralul.iri, ac'Reuiii attenlius exorare, deprecans, vi.l, atque ex imo pectore magna emiltens. suspiria,
ut, si ex Dtio esset'.-h»c visjp, ilerum et terlio pje- dixit : En abhinc, Isidore, vir venerande, recedis ;
nius innptescerel. Taliler orans, rursus obdormivit; ipse tamen nosli, tua qualiler, et mea res est. H»c
et ecce idem vir in eodem habitu non dissimilia D I ab ilìis sunt nota qui pr»sentialiter se audisse testali
quam prius verba perorans, rursum evanuit. Exper- sunt. Legati vero cum tanto dono ccelilus misso
gt-factus ilerum pontifex, alacrius trinam visionis iter arripientes, ad propria sunt reversi. In redini
admonilioneni a Domino iniplorabat. Qui, dura ob- quorum gloriosissimus rex Fernandus magnum exhi-
noxius [Forte obnixius] Deum exoraret, terlio somno buit apparalum ; qui, licet de obilu Legionensis
compite. Tunc vir supradictus, veluti semel et episcopi conlristarelur, lamen advenlu bea:issinii
secundo, ei apparens, qu» anlea. dixerat tertio re- confessoris Isidori ambiliqsam exhibuil ponipam,
plicavi!; atque virga., quam manu tenebàt, terra? cujus sanclum corpus in basilica beati Joannis Bap-
solum ter pereuliens, locum, in quo sanclus the- tist», quam idem serenissimus rex, ut paulo (mite)
saurus latilabat, ostendil, dicens : nic , hic , hic memini, Legione noviter fabricaverat, reposuii. Al-
meum invenies corpus; el ne putes, te phantasniale vilus aulem venerandus aniistes in ecclesia beata;
deludi, hoc eril libi signuro mei veridici sermonis, Mari», cui pr»fuerat, Deo annuente, habet sepul-
quod ro°X-pi; WW corpus super terram eductum crum.
fuerit, molestia corppris cprripieris, quam finis vii» 7. f Igitur post annos quatuorcentos obitus sui ab
53 ISIDORIANA.— PARS I. CAP. X. 54
Hispalensium civitate translatum est corpus beatissi- A \ doctor eximius, ita ut secundum qualitatem sermo-
mi Isidori confessoris Christi, atque in urbe Legio- nis omnibus videlicet Lalinis, Gr»cis, et Hebr»is,
nensi cum digho honore conditum. Aggregatis et- sapientibus, ac minus intelligenlibus in eruditene
enim totius regni sui nobilibus, epìscopis, abbalibus, existeret aptus, atque incomparabili eloquente stre-
praefatam ecclesiam rex in honore confessoris conse- nuus. 58 Tantce sapienti», et doctrin», aique
crari fecit anno dominic» incarnaiiohis millesimo sanclitalis fuit hic vir gloriosissimus, ut recle de eo
quinquagesimo (sexagesimo legendum) secundo, un- dicatur : Ecce sacerdqs magnus, qui in diebùs sui»
decimo Kalendas Januarii. C»lerum cum tanta devo- placuit Deo, et inventus est juslus ( Eceti, xuv, 16,
ti one in festivilate illa rex gloriosissimus ob reveren- 17, et L, 1).
tiam sancii anlistitis humilitati dediius fuisse perhì- . 2. f Sacerdos nomen habet compositum ex Gr»co
beiur, ut, cum ad convivium veutum fuerat, religiosis et Latino: et dicitur sacerdos, quasi sacramidans.Sicut
quibusque viris delicatos cibos, deposito regali rex vocatus est a regendo , ita sacerdos vocàtur a
supercilio, vice famulorum propriis manibus appone- sanclificando, et a sacrum dando (Isid. l.-vn Etym.,
ret. Regina quoque Saneia, cum filiis et filiabus cap. 12). Ex causis quippe duabus quisque efficilur
suis, reliqu» multitudini more servulorum omne sacerdos magnus. Prima videlicet, ut bene vivat,
obsequium hurailiter exhiberet. j secunda, ut bene doceal. Quamvis bene vivai doclor
2}
8. t In eo autem loco, quo beati corporis reliquia; ecclesiasticus; tamen, si bene non docet, non es*
a iideli populo venerantur, tanta et talia miracula magnus. Et quamvis bene doceat, tamen, si bene
Dominus nosler ad honorem 57 el gloriami nominis non vivit, magnus pmninp non erit. Necessaria est
sui dignatus est psiendere, quod si aliquis perilus igilur doctrina cum bona vita : nam doctrina sine
ea membranis iraderet, non minima Iibrorum volu- bona vita docloreiu arrogantem reddit; et rursus
niina conliceret. Sed mihi, qui regum gesta tantum- vita sine doctrina doclorem iiiutilem facit (Isid. lib.
modo scribere proposui, non est intenfio in praesenti ni Seni., e. 36). Unde Dominus in Evangelio dicit :
horum [Forte in pr»sentiarumj evolvere quanta, et Qui solverli unum de mandati» istis, et docuenl sic
quam crebra miracula per confessoris merita in homines , mìnìmus vocabuur in regno cxlorum : qui
diversoruin languentium corpoiibus, ejusdem suffra- aulem fecerit, et docuerit, magnus vocabiturin regno
gia qu»renlium, a diviso opilice sunt percepta. Ipsi coelorum (Maith. v, 19). In hoc loco regnum coelo-
gloria in s»cu!a s»culorum, amen, > rum congregate est eiectorum. S»pe Scriplura Ec-
9. Editum hoc Chronicon fuit a Florezio tom. clesiam fidelium.regnum coelorumvocat,f quia prò eo
XYU Hisp. sacr., qui, num. 5, Surgeli» post nosiri quod ad ccelestia anbelat, jam in ea Dominus quasi
supplet itineris, quod fortasse non est necessariuni : f,. in cedo regnat. Qui ergo solverit unum de mandalis
posset enim intelligi mercedemnostrani. Addidi ante Domini nostri Jesu Christi, iJ esl, qui illud-opere
post paulo, n. 6. Ordonius autem. Annus coiisecra- non impleverit, el docuerit sic homines, ut illud im-
tionis ecclesia; ab aliis dicitur 1063. Non multo post pleant, minimus voctMlur in regno coelorum, scilicet
auclor scribebat, scilicet s»culo xii ineunte , ut rei in congregatene fidelium. Ac si aperte diceret :
gest» veritas minime in dubium vocari possit, quam- Qui mandata mea implere neglexerit, et homines ut
vis Acta deinde quibusdam additamentis aucta fue- impleaiitilla docuerit, minimus-vocabilur, scilicet in.
rint. Auctor Chronici est Hispanus, imo Gallis se.. sancla Ecclesia imperfectus erit. De hoc eliam Do-
conlrarium dare profitetur. Nibilominus annum in-,, minus alibi dicit : Dicunt, et non faciunt. Sequilur :
carnationis doniinip» commemorai : quod mirum Qui aulem fecerit, id est, qui opere impleverit man-
mihi accidit, nisi Chronicou. hac in parte inlerpoia- data mea, et docuerit homines ut impleant Ula, ma-
tum dicamus. C»lerum Ada ex hoc Chronico esse gnus erit (Maith. xxui, 5),,scilicet idoneus in sanela
desumpta denionstralur ex num. 6, ul paulo ante Ecclesia. Operibus ergp-confirmanda est sacerdotis
memini, qu» verba in Actis quoque apparent : sed predicate, ita ut, quod'docet verbo, inslruat esem-
auctor Chronici ea adhibuit, quia re vera paulo ante plo. •
meminerat basilic» illius quam rex fuudaverat. _ . 3. f Bene eliam illud convenit ad corifìrmandum
CAPUT X. hoc teslimonium, quod legitur in Ganticis cantico-
Sermo S. Martini Legionensis in Iransilu S. Isidori. rum : En ledulum Salomonis sexaginta forte»,ambiunt
Nota; in hunc sermoneni. ex fortissimi» Israel; omnes tenentes gladios, et ad
1. t Isi loriis vir egregius, natene Carthaginensis, bella doctissimi:.uniuscujusqueensis super femur suum
a Patre Severiano genilus, Hispalensis Ecclesi» epi- propler timores noctumos (Cani, m, 7, 8). Salomon,
scopus , Leandri episcopi exstitil germanus- atque quippe pacificus interpretate. Quis ergo per Salo-
successor sanctissimus. Vir iste heatissimus a pueri- monem, nisi Christus inlelligilur (Gregor. in lume
tia studiis liilerarum tradite, Lalinis, Gr»cis et; loc), de quo scriptum est r Ipse est pax nostra, qui
Hebraicis lilteris inslructus, omni loculionis genere: fecit utraque,unum (Eph. n, 14). 59- Lectulus Salj-
formate, suavis eloquio, ingenio pr»slantissimus, monis, scilicet Christi, sonda Ecclesia est, quia dum
vita quoque alque doctrina fuit clarissimus «. Sic; ab mundauis so'llicitudinibusrecedit, dum cor ab omni
namque de virtule in virtutem proliciens refulsit. terrena conlagione per pccnitenliam mundare non
° Sic ms. Tolet, ab Henschenio editum, num. 5 et 42.
 55 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSISPROLEGOMENA. 56
desinit, dumque tolo mentis desiderio ad coelestemA . tit, ita beatus Isidorus Jacobo apostolo successit :
patriam tendit, quasi leclulum facit, in quo Christus quia semen »tern» vite, quod beatissimus Jacobus
delectabiliter réquiescit. Unde ipse amicabililer suis seminavit, hic doctor egregius verbo prcedicalionis
discipulìs dicit : Ecce ego vobiscum sum omnibu* quasi unus ex quatuor paradisi flumiuibus sufticien-
diebus usque ad consummationemsmculi(Maith. xxvm, ler irrigavit, alque universam Hispaniam tam exem-
20)- Et iterum per prophetam dicit : Inambulabo, et plo boni operis quam fama sanctitalis velut splendi-
ero in illis, et ipsi erunt mihi poputus, et ego ero illis dissima b lampada illuminavit.
Deus (Levit. xxvi, 12). Sexaginta forles qui lectulum 5. i Ezechiel propheta in visione quatuor anima-
Salomonis ambiunt pr»latos Ecclesi» ostendunt, qui lium sic ait inter c»tera : Et simililudo, inquit, ani-
eam verbis atque exemplis muniunt, et ab ea hostes malium, el aspecluseorum quasi carbonum igni» ar-
visibiles et invisibiles tam orationibùs quam prsedi- denlitim,el quasi aspedus lampadarum (Ezech. i, 13).
cationibus repellunt : Omnes, inquit, tenentesgladios, Per quatuor h»c ammalia multitudo sanclorum est
et ad bella doctissimi existunl. Quid per gladium, figurala : aspeclus vero eorum carbonibus ignis,
nisi verbum Dei figurate, et quid per manus, quibus alque ardentibus comparatur lampadibus, quia quis-
gladios tenent, nisi operatio designate-? Quia videli- quis sanclis viris conjungilur, ex eorum imilalione
cet dum verbum Dei opere complent, quod corde B ! atque doctrina in amore Creatoris accenditur ( Ex
sciunt, magis ACmagis semper dodi inimicos Eccle- Gregor. I. i Hom. in Ezech., Hom. 5, n. 6). Sed ta-
si» sapientia et fortitudine vincunt. Ad bella spirita- men hoc inter carbones et lampades distai, quod
lia doctissimi sunt, quia prius in se , deinde in sibi carbones quidem ardent, sed ab eo loco lenebras
subjectis vitia resecare sciunt. Ad bella doctissimi non expellunt in quo jacent. Lampades autem, quia
existunt, quia Dei pr»cepta, qu» verbo pr»dicanl, magno flammarum lumine resplendent, diffusas in
opere perficiunt. Sun! ad bella prudentes atque circuitu tenebras illuminant. Ex qua re notandum
doctissimi, quia gladio discretionis in se et in aliis est, quia sunt plerique sanclorum ita simplices et
subjectis sibi superflua resecant, ac delectabilia hujus occulti, alque in minoribus locis sub magno silente
Mundi. De quibus bene subditur : Uniuscujusque abscondili, ut vita eorum vix ab aliis possit agnosci.
ensis super femur suum, propter limores noclurncs. Quid itaque sunt isti, nisi carbones, qui etsi per
Quid per ensem, nisi rigorem cpnversationis, et quid fervorem spirilus ardorem habent, tamen exempli
per femur, nisi carnis appetitum accipimus? Pnelali famam non habent, nec in alienis cordibus lenebras
ergo Ecclesi», qui jam ad virtutum perfectionem peccatorum illuminant, quia vitam suam aliis omnino
pervenerunt, semper ensem super femur suum ie- celant? Sibimetipsis quidem accensi sunt, sed aliis
runt, quia rigore conversationis appetitum carnis lQ exemplo luminis non sunt. Isti quamvis.ardeant igne
assidue frangunt, ne hostis, quem in nocte hujus divin» charitatis , tamen alios non accendunl fama
mundi perlimescunt, repente veniens, eos debiles sanctitalis, nec 61 verbo pr»dicationis. Lampades
ac dissolutos in Dei opere inveniat, et per voluptatis vero longius lucent, et cum in alio loco sint, in alio
mollitiem et carnis delectationem facilius se sibique resplendent, quia quicunque exemplo boni operis,
subjectos decipiat, atque ad graviora peccata per- et verbo praedicationisrefulget, ejus opinio longe
ducai. lateque, ut lampas, lucet. Cum aulem proximi bona
4. e a Me ergo in regno coelorum, hoc est in Ec- ejus audiunt, per h»c ad amorem coeleslium hono-
clesia, vocatur magnus, qui ea qu» pnedicat verbis, rum consurgunt. Ineo aulem, quod se per bona opera
bonis implet opferibus. Dicatur ergo de beato Isi- exhibent, quasi ex lampadis lumine resplendent. Cum
doro : Ecce sacerdos magnus, qui in diebus suis pla- ergo sancti viri quosdam juxta se positos quasi lan-
cuit Deo, et inventus esl juglus. Revera magnus, quia gendo, ad amorem palri» eoeleslisaccendunl, carbo-
opera Dei qu» verbis pr»dicavit, factis implevit. nes sunt : quando vero quibusdam longe positis
Recte utique dicitur sacerdos magnus, quem Deus lucent, né in peccatis suis [Forte, peccati sui] tene-
suscitavit Hispani» novissimis QQ temporibus post bras corruant, eorum ilineri lampades fiunt. Jure
tot defectus, credo, ad restaurandam antiquorum D ] ergo lampades appellante, qui et exempla virtutum
sapientiam virorum, qu» pr» nimia antiquilate pene pr»stant, el lumen boni operis per vitam et verbum
jam defecerat in humanis mentibus ; ne diutius igno- aliis demonstrant. Revera ut lampades resplendent,
ranza, ac ruslicitale veterasceret populus Christia- qui et per amorem Creatoris, et per fiammam bon»
nus. Sic namque plenus charitate et sapientia non pr»dicationis de cordibus peccatorum tenebras re-
abscondit in lerra talenta sibi eredita ; sed in com- pellunt erroris. Qui igitur in occulto bene vivil, sed
mune omnibus divisit illa, atque ut bonus negoliator aliis non proficit, carbo est : qui vero imitalionc
Domino reporlavit duplicata, dum multorum nienles sanctitalis in Ecclesia positus, lumen ex se reclitu-
predicando sollicitavit ad ccelestiadesideranda. Sicut dinis mullis prsebet, lampas est, quia et sibi ardet et
enim Gregorius doctor Pelri apostoli successor exsti- aliis lucet.
a Ms. Tolel., apud Henschen. e. 11, num. 43, tum : Tene hanc lampadam. Sermo etiam 56, in Ap-
circa medium. Fulgentii, liane vocem usurpat : 0 bona lam-
b Edit. ibid., splendidissima»solis radius. Lampada petiti.pada, inquit auctor, non qum diligii smculum,sed
prò lampades a Pollione usurpari ait Dufresne, ex qumdiligii calimi, el infra : Sunt multi qui diem vo,*
mss, Codicibusobservavit Salniashis... et apud Plau- cant lampadam. (Nola editeis 5. Martini.)
 57 IS1D0R1ANA.— PARS 1. CAP. X. . 53
6. « Recte ergo hic beatissimus vir lucenti lam- A cautus, in Consilio providus, in liabitu humilis, in
padi comparatur, quia et pr»sentes et absentes tam mensa sobrius, in oratene devotus, honestate pr»-
. verbo pnedicationis quam fama sanclitatis illumina- clarus, omni bonitate conspicuus. Pneterea pater
bat, eosque ad amorem coeleslis patri» accendebat. exstitit clericorum, consolator mcerenlium, tulamen
Congrue siquidem lucern» ardenti comparatur, quia pupillorum ac viduarum, levamen oppressorum, de-
et in amore Dei et proximi ardebat, el de aliorum fensor civium, persecutor h»reticorum, malleus su-
cordibus lenebraspeccaiorum«ffugabat.Quicunquead perborum. Et quid amplius dicam? Speculum om-
eumaccedebaut,su»assiduilate visionis, et usu locu- nium honorum factus est mundo, et ideo, ut credi-
lionis, atque exemplo boni operis lumen veritalis ac- mus , jam sine fine regnat cum Christo. Obiit tem-
cipiebant, et in desiderio xtern» lucis inardescebant. pore Heraclii imperatoris , et » Suinlill» Hispani»
7. a i Hic enim vir beatissimus c»lera sanctitalis regis : 63 illius videlicet Heraclii, qui crucem do-
opera, qu» in Christi Ecclesia sapiente egit, mali- minicam, quam impius rex Cosdroe asportaverat,
loco suo Hierosolymis restituii atque exaltavit. Dor-
gnato Acephalitarum h»resim confudit, atque des-
iruxil, qui in Christo duas substantias negantes, unam mivit aulem beatus Isidorus cum patribus suis era
in ejuspersona naturam pr»dicabant, dum illuni non DCLX , sana doctrina sanoque Consiliopr»stantior
verum Deum, ac Dei Filium, sed tantummodo pu- B cunctis, etcopiosus operibus charilaiis, sepultusque
rum hominem fuisse asserebant. Gregorio namque est in senectute bona. Interea, fralres cliarissimi,
est ut hunc sanclissimum confessorem at-
pr»fat» hseresis antistite superato, et sanctarum te- dignum
stimoniis Scripturarum auctoritate convicto , docuit, tentius exoremus, quatenus prò nobis miseris pecca-
duas in Chrislo fuisse naturas, divinarciscilicet et hu- toribus, qui adhuc in periculis animarum nostrarum
manam. Divinam, qua Deo Patri semper esl co»ler- constitutisumus, apud Deum inlercessor existat assi-
ut ejus sacratissimis meritis et precibus post
nus, et co»qualis ; humanam, qua prò nostra salute duus,
liane vitam ad societalem electorum Dei pervenire
teraporaliter fieri dignatus 62 esl Filius Iiominis, id
est Virginis. Et quid de illius sanctilaie alque sa- possimus. Ipso prestante, qui in Trinitate perfecta
vivit et regnat Deus per omnia s»cula s»culorum.
pientia dicam? Nimirum humana lingua ad plenum
narrare non sufficit, quanta bona Deus per eum Ec- Amen. >
clesi» su» contulit, quamque utilis ignoranti populo, 8. In amplissima Operum S. Martini Legionensis
ac senescenti mundo fuerit, dum in Chronica sua edilione, tom. IV, pag. 3 et seqq. exstat hic sermo,
selates s»culi, et temporum series aperuit. Chronica editus juxta exemplar ex autographo descriptum,
Gr»ce, Latine series temporum appellate. Chronos ut c»tera S. Martini Opera. Sermo centonarius est,
enim Gr»ce, tempusinlerpretatur Latine. Temporum C ex diversis veterum parliculis hinc inde assulis com-
igilur series et s»culi selates nescienti populo ape- paeths : qui usus erat Martini Legionensis aliorum-
ruit ; sacrorum jura ostendit ; sacerdolibus eccle- que Palrum. Qu»dam, ut vides, sunt ex Braulionis
siastica officiaet gradus cunctorum ordinimi expo- pr»nolalione breviori, seu genuina Operum Isidori,
suit; regibus et principibus leges instituit ; judicibus qu»dara ex pr»notatione uberiori, sive interpolata,
avariliam interdixit; civibus et cunctis domestichi qu»dam ex continuatene Chronici Isidoriani, cujus
fidei populis disciplinam Christianam religioni» insi- auctorem S. Ildefonsum Lucas Tudensis asseruit.
nuavit : ad ultimum vero sedium , regionum, loco- Nihil tamen Martinus desumpsit, quod fabulam re-
rum, omnium divinarum humanarumque rerum no- doleat, sive quod in opera correctiora, minusve in-
mina, genera, officia, causas, et quceque obscura terpolata incideril, sive quod subacli judicis acumine
atque ab hunianis menlibiis fere jam remola, scri- usus probatissima qu»que selegerit. Hoc certe colli-
béudo patefecit. b Floruit sapientia , et sanctilaie gere licet, ante Lucam episcopum Tudensem exsli-
temporibus Mauritii et Phoc» imperatorum, sub Re- tisse qusedammonumenta, qu» in vitam S. Isidori
caredo rege Gothorum. Fuit enim in eleeraosynis inserta sunt, et qu» ab ipso Luca multi confida
largus, hospilalitale pr»cipuus, corde severus, in exislimant. De anno obitus S. Isidori error velus
senlenlia verax, in judicio juslus , iti predicanone est, ut ex Vita S. Isidori apud Bollandianos colligi-
assiduus, in exhortalione l»tus, in lucrandis Deo tur : quem errorem secutus videlur Martinus. Confer
animabus studiosus, in expositione Scripturarum nolam editoris.
a Ms. Tolet. n" 43 apud Henschen. sexcenlesimum vigesimum secundum : jam enim
h Ibid., n. 44. omnes consensere in sexcentesimo trigesimo sexlo
* Si nomen regis Suinlill» manu infida, et recen- nisi auctoritate Redempti clerici sive archidiaconi
tiori (et abs dubio post scriptum Salmanticense ejusdem S. pr»sulis, S. Braulionis, et S. Hdephonsi.
exemplar, quod habet Suinlillm) nostro Ms. non fue- Sed non mirum, pr»fatum auctorem, seu exscripto-
rit appositum, recte coaptabantur lempus regis et rem in illuni errorem lapsum : nani ita misere cucu-
annus obitus Isidori 622, seu »ra 660. Sed quoniam livil hac in re, ut primum dicat defunctum Isidorum
Ms.Toletanumeum habeat errorem in assignanda»ra, temporibus Cintillani, poslea eum floruisse usque ad
et poslea sub rege Cinlilla, seu Cintillano dica! obiisse Sisenandura, et statini illuni obiisse temporibus Suin-
Isidorum, non ambigimus nostrum Ms. eodem errore lillani »ra 660, novem videlicet annis aniequam
laborasse, quem sanare voluil corrector. Allucina- Sisenandus regnare inciperet, et quatuordecim ante-
tum dicimus auctorem, seu exscriptorem CodicisTo- quam Cintillanus ; quod miraniur haud Henschenium
letani, cum asseruerit auuum uiorlis S. Isidori esse adnolasse. (Nota editoris S. Martini.)
KO AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 60
64 " CAPUT XI. A militatem repr»sentat. Nosli etiam, beatissimam Vir-
S. ginem matrem Domini utroque specialiter fuisse ve-
Sermo S. Martini Legionensis in iraitslatione Isi-
dori cum noli». S\ Martino Legiònensidoctrina cm- stitali!. Unde et de ea scriptum est : Gloria Libani
litus Isidori opè infusa. Alii'Rispani swculó xni ditta est ei : decor Carmeli, el Saron (Isai. xxxv, 2).
Isidori laude» celebrant. Et ipsa de se ait : Quia respexit Dominushumilitatem
1. t Non timebil domai sum a frigoribus nivis; andito! sum (Lue. i, 48). In apparatu quoque harum
omnes enim domestici ejus vestili sunt duplicibus vestiumidem attendimi1; nam vestis linea multo la-
(Prov. xxxi, 21). Anno ab Incarnatene Domini fere bore et difficultate perflcitur ; non usque adeo vestis
millesimo centesimo quadragesimo septimo nuntius lanca. Ad hunc modum munditia corporis multo la-
summi Regis, videlicet angelus, quem mittit Domi- bore mulloque conaiu uliliter habetur, et custoditur,
nus in circuitu timentium eum (Psalm. xxxm, 8), utpote cui resistit lex membrorum, fomes et languor
unus ex eis qui semper vidént faciem PaUis qui in nate», slimulus carnis, quem pati se etiam Aposto-
ccelis est (Manli, xvm, 10), felici rumore nuntiavit lus (IJ Cor. xu, 7) confilelur, prava, et fluxa eonsue-
in curia summi Imperatoris , qui imperat ventis, et tudo, exterior alien» cutis illecebrosa tentate, inte-
inari (Ibid. vin, 26), parari, vel potius repàrari do- rior hostis incentiva suggeslio.
mum beati Isidori, Hispalensis quondam metropoli-. B 1 3. « De lino aulem pianura est, quia primum a
tani episcopi, intra muros urbis Legionensis!religio- terra avellilur, deiade in fasciculos colligalur, in la-
sorum clericorum ordini et inhabilationi. Quo rumore cum demitlilur, ad solem exsiccalur, quisquiliis et
susceplo, venerabilis Pater Auguslinus catholic» Ec- stupa emundatur, per colum in fila,redigiiur, in glo-
clesi» doctor egregius, gratulabundus et exsultans, mos complicalur, in telam extenditur et contexilur,
dominimi ' Isidorum inter confessores prsecipuum,, tandem incidilur et insuite, et sic superpellicium
nescio quid secum meditanteni, intuens, sic eum al- aptatur. Linum enim de terra orilur, per quod can-
loquilur : Quid est, reverende frater, quod lecumi dens decor munditi», et corporalis atque spiritalis
volvis? Nunquid aliquid de Scripluris exponendisi castitas designate. Liuum ergo primum a terra avel--
meditaris? Sed in hac ""'patriaspirituum coelum.id l lite, quia quicunque causa timoris et amoris Dei
est Scriplura, non extenditur sicut pellis, sedI mundiliam caslitalis habere desiderai, necesse est,
plicatur sicut liber (hai. xxxiv, 4) : nec plebesi ut primum terrenam, ac s»cularem conversationem
dqclrina indigere cognoscis, quia hic impletur illudl deserat, seque ipsum societali religiosorum virorum
quod scriptum est : Non docebit vir proximumi conjungat. Congruura esl etiam inde corporaliler
smini , omnesenim cognoscenlme a minimo usque ad( quisque [Forte quemque] recedere, ubi se meminit
majorem (Jet\ xxxi, 34), Cum. aulem;, ut videtur,, C ( viliis deseryisse. Plerunique enim dum mulatur lo-
de regimino et dispositene Ecclesiarum soìlicitus> cus, mulatur etiam. mentis affectus. Deinde linum
sis, tamen de ea qu» le spiiitalius [Forte specialius]J 66 i" fascisculos colligatur, quia oportet illuni qui
familiariusque contingit, dece! ut sollicileris. Loquor, e, prius carnaliler vivendo,per illicilos aclus defluebat,
autem de ea qu» intra muros urbis Legionensis llie--, ut vinculo divin». charitatis obslriclus sese intra SUL
saurum corporis lui cpnthiens, religiosis clericis pr»- cordis hospitium recolligat. Linum post h»c in la-
paralur inhabitanda. cum demittitur. Per lacum, quia semper est in imo,
. 2. t Ad b»c doniinus Isidorus : Sollicilor, inquit,, coropunctio cordis figuralur ; quia sicut linum in la-
super his; sed precìpue de imlumentis Deo servien- cum [Forte in lacu] mundalur et abluilur, ita pecca-
tiuni in domo illa clericorum : 65 nam victui ipso- te in lacrymis compunclionis , qu» cum profondo
rum jam necessaria ex magna parte paravi, et reli- gemitu pectoris oriunlur, a peccalis el viliis muiida-
qua suflicientius praeparabo; sed terra illa non abun- lur atque abluilur. Deinde ad spleni exsiccalur. Deus
dat vestibu§. Vplp auleni , eos, lia.beiiles victum etl est verus sol justiii», a cujus calore nemo se polest
vestitimi, iis contente, esse (I Tini, vi, 8). Ad.h»ce ahscondere, scilicet ab ejus.cognilione. Calore igitur.
Pater Augustinus, Et ego, inquit, providebo hisfilijss a;lerni soiis exsiccatur in domine illicilus humor li-
tii.isindurcierita. Legilur autem apud. Salonipnem de; D I bidinis ; quia illius succensus cognilione, ac fervore
muliere quadam, quqd non liniebji,domai sum a frir charitatis, statim recedit ab inleniione pravi, operis.
goribus nivis (Prov. xxxi, 21), et c»lera. De qua ett Mundalur eliam Unum ab slupa et quisquiliis, quia
ibidem subditur : Operata est Unumet lanam (Ibid.,, quilibet conversus per poenilenliam mundalur ab illi-
13). Ad hunc ergo modum ego his tìliis, et do-- citis et supervacuis actionibus. Linum ilem per co-
mesticis luis vestem duplicem ex lino lanaque con- lum in fila redigitur. Colum geslatur in sinistra, fu-
lextam [Forte, contexam], superpellicium scilicet ett sum vero in dextera : et sicut descendunt fila de
capam, ih quorum altero mundiliam,, in altero voloo colo , sic omnes aclus servi Dei de pr»lati sui pen-
humilitatem inlelligi; quod ex ipsarum quoque ve- dent arbitrio, ita ut nihil ei agere liceat sine illius
stipm colore et apparatu potest agnosci. Nani corpp- Consilio. Deinde in glomos complicalur ; quia sub
ris munditia candorem haoet, et nigredo vestis.hu-.- imperio sui pr»positi restringitur. Post hsecin lelam
» Quare hic et sequens sermo in translatione Isì-- verlat seu verlif) in ré omnino mi-
de (fortasse versat,
dori, qua nec verbum ullum-exhibént, ab aneto: e randa, cujus fidem p.enès lectprem *':" '' reliiiquimus.
''-''"
pl'aelitulentur, haud facile suspiceris. Tolus enim sesè' è' (Nola editoris S.Mdrtinu)'
61 ISID0R1ANA.— PARS I. CAP. XI G2
extenditur et contexitur, dum, jubente pr»tato, foris .1 beato Augustino sufficienter estis instructi, et regu-
et intus discucendo, bona quepotest operalur. Tela laribus vestimentis, videlicet superpellieio el capa,
tandem inciditur, et insuilur, dum servus Dei per- duplìciler induii. In superpellieio, sicut jam supradi-
fecte mundum conlemnit, visibiiia despicit, seque clum est, munditia mentis et corporis designate.
ipsum in contemplatene sui Creatoris introrsus re- Gavete igitur, fratres, ne subter superpellicium dam-
colligit; quasi jam a tumultu pr»sentis s»culi inci- nabilis lateat fornicatio. Mihi credite ; superpellieio
dilur, et »tern» patri» civibus mente et desiderio non induilur, quisquis fornicàtione polluilur. Quid
insuilur, hoc est innectilur, ut dulcedinem coeleslis prodesl foris ante oculos hominum superpellicium
regni, quam perfecte nondum polest, saltem suspi- oslendere aqua ablulum, et intus ante oculos Dei
randp degnsiet ; et sic superpellieium totius mundi- portare corpus fornicàtione pollutum? Aut quid
tire, et lionestatis aptalur, quia jam socielali perfe- prodest foris in conspeclu 68 hominum demonslrare
clorum idoneus efficitur. mundiliam vestis, et occultare inlrinsecus immun-
4. t Jam per Dei graliam, fralres, superpellicium ditiam foriiicalionis ? Nihil celatur ante Deum : videt
habetis; sed tamen ovina capa adirne indigetis. La- occulta, qui fecit abscondita. Omnia nuda, et aperta
nca et nigra vestis humilitalem insinuai religios» sunt oculis ejus (Hebr. iv, i5). Vos igilur moneo,
conversationis. Lana igilur primum londetur, abrade B dilectissimi, ne velilis esse sepulcra dealbala, qu»
mundalur et abluilur, colo suspendilur, in fila redi- foris quidem apparcnt hominibus speciosa, inlus
gite, texilur et insuilur, et sic capa perficitur. In aulem piena sunt ossibus mortuorum, et vermibus ,
lana Dei dona ostendunlur, qu» nobis a Deo in pre- atque omni spurcitia (Manli, xxm, 27).
senti vita iribuuntur. Lana ergo londetur, cum 7. e Capa ex lana contexitur ovis, et ideo humi-
propler Deum terrena substantia abjicitur. Lana litatem significai religios» conversàiionis. Igilur,
quasi mundalur et abluilur, cum largitene eleenio-. diarissimi, solerier prsevidele, ne lupus lateat sub
synarum 67 homo a pecealis mundatur. Unde illud : ovina pelle. Unde Dominus in Evangelio : Attendile
Date eleemo»ijiiam,el ecce omrtia manda, sunt vobis a
falsis prophetis, qui veniunt ad vos in veslimenlis
(Lue. xt, 41). Colo lana suspendilur, dum summa ovium,inlrinsecusaulemsunt lupi ropaces (Maith. vii,
vigilante allendilur, ne aliquid causa jaclanli», vel 15). Lupus lalet sub pelle ovina, quando sub habitu
inanis glori» amore tribuatur. In fila redigilur, cum regularis vit» late! simulate, discordia , atque
discrete eleemosyna largilur. Lana contexitur, invidia. Sub pelle etiam ovina lupus latet, cust
quando operibus misericordia; studiose insislilur. quilibet simulator sub specie religionis proximis suis
Tela prapcidite', cum jam voluntas habendi ab animo nocet.
Lupus rapax est inlrinsecus, qui, exterius
perfecte excluditur. Tandem insuilur, cuni jam qui- C innocentiam simulando non cessat, detrahendo,
libet conversili de adiva vita consceudens, relictis murmorando, susurrandp, comedere carnes proxi-
omnibus,' vit» contem.plativ» inserite , atque cou- morum Suorum in occulto. Habitum ergo religionis,
jungitur, et sic regularis capa perflcilur, dum sibi a fralres, quem pr»tendilis specie, bonis operibus
Deo per bpnam operalipnem indumeiiliiiii »tern» implete. Non qu»ratis aliud esse in occulto, et aliud
glori» promeretur. in publico. Concordel animus interius cum religiosis
5. t Iterum beatissimus Auguslinus sanctura allo- vestibus. Concorde! vita cum lingua. Sanctus est
quitur Isidorum, dicens : Reverende frater, ecce habitus, sanclus sii animus. Sancta sunt vesiinienla,
omnes domeslieos tuos, sicut promisi, duplicibus sancta sint opera vestra. Habenles igilur, dileclis-
indumenlis vestivi. Non ergo- timeas ultra domili simi, victum et vestitura, his conlenti estotè ( / Tini.
tu» a niveis frigoribus, dum omnes domestici lui vi, 8), et nullum apud vos reteeatis proprium.
vesliii sunl duplicibus. Primum eis aptavi superpelli- Procaldubio ipse facit furlum qui in commune habet
cium, quo significate munditia mentis et corporis ; omnia cum c»teris fralribus, et apud se aliquid
deinde capam ovina lana contextam, in qua osten- habet abscondilum. Omnia in commune cum c»teris
ditur innocente vii» el humililas conversationis. fravribus possidere, el apud se aliud abscondere
Tu igilur, venerande frater Isidore, eis victualia •^ quid est aliud, nisi posi mortem seipsum poenis
suflici.nlér acquire, ut dum vestibus abundant, sine ir'adere ? Qui in commune habet cura c»leris fra-
indigenlia Deo possint servire. Tibi etiam competit tnbus victum el vestitura, et aliud relinet abscon-
eos nionere, dum es pr»sens spirilu et corpore, ut dilum, quid est aliud quam manifestimi furlum ?
regulam sibi a me instilutam cum omni devotione Ergo, fralres charissimi, divitias conlemiiite, pauper-
siudeant implere. Pudica eliam illis, ut studiose tatem diligile, terrena despicite, coelesliadesiderate.
spiritalibus inh»reant olficiis, ne, quod absit, terre- Nihil superfluum qu»ralis, nihil apud vos relineatis,
nis delectali bonis, omnino careant »ternis. Ad h»c nihil abscondalis, si ad communem socielatem ele-
noster patronus sanclus Isidorus : 0 reverentissime ctorum Dei pervenire desideratis. Ad quam vos per-
Pater Augustine, sic te decet eos horlari, bene ducere dighetur ille qui in Trinitate perfecta vivit
vivere. OumipoLenliDeo referimus aciiones gralia- et regnai Deus per omnia sseculasseculorum.Amen.>
rum, qui te conslituit doctorem sanctarum Eccle- 69 8. Sequilur, toni,IV OperumS. Martini, pag. 52,
siarum. sermo secundus in translalione S. Isidori. Sed cum
6. f Ecce, fratres charissimi, per Dei già tiara a nihil aliud contee») nisi idem coUoquiuni inter S,.
 63 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSISPROLEGOMENA. 64
Auguslinum et S. Isidorum, iisdem et similibus alle- 1A coloribus praclaram homilìam,in qua Christi confes-
goriis exornatum, oper» pretium non est eum de- sorem Isidorum laude celebri exlulil gloriose. Eam
scribere. Martinus vero Acta translaiionis non attin- nancisci non polui, ut huic loco insererem. Riscus
gi!, quia, cum eo tempore, ut credere »quum est, in tom. XXXVHisp. sacr., pag. 277 seqq., agitde hoc
Ecclesia Legionensi legerentur ipsa Ada genuina, Petro Munionis, sive Munoz, quem ait episcopum
in lecliones distincta,superfluum erat eamdem histo- Legionensem fuisse ab anno 1205 ad 1207, inde ad
riam sermone, sive homilia explicare. Neque vero sedem Compostellanam translatum. Ex eodem Luca
necesseest ul credamus, colloquium, quod Martinus Tudensi in prologo Iaudat Riscus pag. 279, duos
narrai, inter S. Auguste uni et S. Isidorum vere ila alios doctrina excellentes viros, Martinum decanum
accidisse : potuit enim Martinus, ut sermoni suo ar- Legionensem, el Veremundumarchidiaconum. qui
gumentum jucuudum qu»reret, hunc quasi apologum versus in S. Isidori laudem scripserunt, et eodem
excogitare. s»cu!o xm floruisse videntur.
9. Anlequam vero a S. Martino recedamus, juvat
referre qua ratione ex rudi et illitteralo repente, de- CAPUTXII.
precatore Isidoro, faclus fuerit doctissimus. Vitam Continualio Chronicorum B. Isidori archiepiscopi
S. Martini scripsit Lucasdiaconus Legionensis,postea n] Hispalensis, per B. lldephonsum archiepiscopum
Toletanum,ul a Luca Tudensi asseritur, composila:
episcopus Tudensis, in eo opere quod inscribilur, in qua nonnulla fabulosa de S. Isidoro sunt ad-
De miraculisS. Isidori. Ea exstat tom. I Operum S. mista. Notm ad Itane continualionem.Monilumex
Martini ; in cujus cap. I sic legimus : Eodem tempore edilione Patrum Toletanorum.
venerabilisvitm Martinus presbyler, canonicusejus- 1. e Quoniam pr»clarus doctor Isidorus »!ates
dem monasterii, quem paulo ante superius memoravi, mundi, el quorumdam imperatorum et regum histo-
inlellecluScripturarum interno fere idiota, sed virtu- rias ab exordio mundi usque ad tempus Sisenandi
tum operibus sapientissime fiorebat insignis. Hic, regis Golhorum docili compendio patefecit, nos a
quamvisessetecclesiaslicisofficiisdoclus, el, ut dicium tempore quo ipse desiit sumamus principium, ne
esl, internum Scripturarum non caperei inlelleclum, pr»sentium heroum memoria a futurorum raentib.us
tanquam ille, qui grammalicorumscholasunquam mi- dilualur.
nime frequenlaveral, tamen inerat [Ms., inltierat] ei 712. e jEra DCLXXI, anno imperii Heraclii decimo
inlelligendi sacras Scripturas suminumdesiderimi, et octavo, post Suinlilanum regem Sisenandus regnat
oralionibus, et jejuniis ìnsìslebal, serviensDominodie annis tribus. Iste synoda (sic) episcoporum egit,
ac nocle in spirilu verilalis. Sed dum nocte quadam patiens fuit, regulis catholicis orthodoxisstelil. Toleti
pervigìl orationi insisterei, apparuit ei bealus doctor |C finivit vitam.
Isidorus, (erens parvulum librum in manibus, el dixit 3. i jEra DCLXXIV,anno imperii Heraclii vigesiino
UH: Accipehunc, dilecle mi, et comede; et dabil libi primo Chinlilanus regnum accepit. Synoda plura To-
' Dominus sacratimi scienliam Scripturarum, quia fi- leti cum episeopis egit, et subditum regnum in fide
delis et justus invenlu»es in domoejus. Obtinui etiam calholica iirmavit. Regnavit annos quinque, menses
a Domino Jesu Christo ul accìpias quìdquìd a Deo quatuor. Anno sexto regni Chintilani doctor et le-
pelieris; el eris consociusmìraculorutn qum Dominus gislalor Hispaniarum Isidorus.stans in ecclesia, per-
per me in hac ecclesìa operalur. Ego sum Isidorus ado sermone ad populum, et expandens manum ad
hujus loci patronus, el ea qum te Spirilus sanclus ccelum, ac benedicens omnibus, Deo sibi hactenus
docuerit studebìsin gloriam Christinominispropinare. Iraditum gregem commendans, felicissimo somno
10. Addam qu» Lucas Tudensis cap. 12, narrai de obdormivit in Domino, senio salatissimo decorate.
eodem Martino Legionensi : Cum in scribendoma- Exstitit quippe spirilu propheti» clarus, in eleemo-
nuum et brachiorumsuorum 70 pondu»suslinerenon synis largus, hospitalitate pnecipuus, corde serenus,
possel, fecit ad quamdam trabem in sublimi colligari in sententia verax, in judicio justus, in praticatene
funes, quos per scapulas el brachia ducens, quodam- assiduus, in exhortalione I»tus, in lucrandis Deo
modo suspensusimbecilliscorporis pondus levìus tole- p animabus studiosus, in expositione Scripturarum
ràbat, et sic in tabulis ceratis scribens, tradebal scri- cautus, in Consilio providus, in habitu humilis, in
ploribus,qui ab eo diciala velcompilata [Ms. copilata] mensa sobrius, in oralione devote, honestate pr»-
scribebant, transferenlesin pergamena.Ex quo arguo, clarus, semper prò Ecclesia ac veritatis defensione
hòc exemplar sic in pergamenis descriptum in edi- mori pronus, et in omni bonitate conspicuus. Pr»-
lione Operum vocari autographum. Hinceliam liquet, terea pater exstitit clericorum, doctor et sustenlator
usum tabularmi; ceralarum ad s»culum xm, in monachorum ac monialium, consolator moerentiimi,
Hispania perseverasse. In Aclis Academi» Barcino- tutamen pupillorum ac viduarum, levamenoppresso-
nensis cap. 2, pag. 305, menlionem hujus usus post rum, defensor civium, attrilor superborum, perse-
sjeculum x non facile inveniri innuilur. cutor et malleush»relicorum. Rexit archiprasulatum
11. Idem Lucas Tudensis, cap. 15, refert Pelrum Hispalensis-Ecclesi» quadraginta annis, diversis ful-
virum admodum litleratum et probum, decanum gens miraculorum signis, primati» dignitale florens,
Legionensem, qui precibus S. Martini, intercedente et Romani pap» in Hispaniisvices gerens. Sacerdo-
S. Isidoro, febri quartana liberate fuerat, et postea tibus, regibus et populis divinas el humanas leges
Compostellanamrexit Ecclesiali!, edidisserhetoricis tradidit, et Romano antistiti humiliter obedire pr»-
6S 1SID0RIANA.— PARS I. CAP. XII. 66
cepit. Nolenlibus obedirè maledictionem intulit, et, K. 6. Ad »ram DCLXXXII de Chindasuintho, Hispani»
eos a fidelium consortio separavit. Mullis Iibrorum rege, sic refert : Libros sanclorum Patrum diligenter
voluminibusChristi Ecclesiam inforraavit, et in pace fecit perquiri, el instituta B. Isidori firmiler observari.
quievit »ra DCLXXX. Tolelum ad synodum episcopos Hic perfidum Theodìsclum Hispalensem episcopum
convocavit, et ore prophelico eis sui obitus diem et synodali sententia exsulavit, et dignitatem primalim
Hispaniis ventura pr»dixit. translulit ad EcclesiamToletanam.
Sidushoneslslis,lux niorum,so!probitatis, 7. Lucas Tudensis Chronico Isidori uberiori, quam
Hsc ait in synodoToleli virsacer ille quod genuinum Chronicon ejus est, hanc conlinua-
ISIDORCS, per quemfloruitalmafides: lionem Ildefonsi nomine attexuit : sive ipse addilio-
Si servaveritis,qua;vobisprajcipiuntur,
72 ServabitChristusvos inamoresuo. nes ad Chronicon Isidori, et totam hanc conlinua-
Frumentumdabit, ac oleum,dabit oplimaquaeque, tionem confinxérit, ut nonnulli putant, sive saltelli
Si puramentecomplacealisei.
Si neglexeritisea, non impuneferetis, qu»dam Chronico Isidori adjecerit, et continuate-
Cumrecte pravapuniatacta Deus. liem Ildefonsi interpolaverit, sive, quod »quins»est
IndecadentGotliibellis, et barbarushostis
Vospremetinnumeraclade,timore, fame. credere, Chronicon et continuationem, ita jam ab
Timeconvenimini,lune crimina plàngitevestra, aliquo anliquiori ampliata et interpolala, incaute prò
El statimDominusaoxilialorerit.
Gloriamajoreril vobis: et gralia Chrisli g genuinis àcceperit. Bayerius in not. ad Bibl. Vet.
ExtoUetGolhosuberiore bono. Hisp. Nic. Antonii 1. v, num. 325, testatur, in Escu-
4. i De gestis ejus h»c inter règum Actus annota- rialensi Codice lit. B, plut. ì, num. 9, opus exslare
vimus, quia ipse de pr»clara regum Gothorum stirpe, hoc litulo : Beali Ildefonsi archiepiscopiToletani con-
patre Severiano Carlhaginensi duce, exstitit pro- tìnualio HislorimGothoruma temporibusSisenandi ad
create. Post transitum autem ejus mense uno rex Reccesuinthum.
catholicus Chintilianus Toleli decessit, bono fine 8. Hujus Codicis qu»nam sii veluslas, expenden-
perfunctus. Successit beatissimo doctori Isidoro dum esse!, ac videndum, num cum conlinuatione a
Theodisclus, nalione Gr»cus, varietale linguarum Luca Tudensi edita consentiat. Rodericus Toletanus,
doctus, exterius locutione nilidus, inlerius autem, ut qui Lue» Tudensis »qualis fuit, refert, Ildefonsum
exilus demonstravit, sub ovina pelle lupus voracis- scripsisse Gothorum tempora a quinto anno Suiu-
simus. Nam libros quosdam de naluris rerum el arte thil» usque ad oclavum decimimi Reccesuinthi
medicin», necnon et de arte notoria, quos pater annum : cujus verba cap. seq. proferam. Hoc certe
Isidorus facundo slylo composuerat, et nedum ad arguit, Lucani Tudensem tolius continualionis, quam
publicum venerant, in odium fidei corrupit, resecans sub Ildefonsi nomine edidit, auctorem non esse, ut
vera, et inserens falsa : alque per quemdam Arabum, Q Laurentius de Padilla affirmat in Vila S. Isidori
nomine Avicennam, de Latino in Arabicum trans- inter Vitas sanctorum Hispani». Producendum a
lulit. Hic in his et aliis pluribus inh'delisinventus, et nobis est monitum clarissimi editoris PP. Tolet, 1.1
erroneus in articulis fideicomprobatus, per synodum ad Continuationem S. Ildefonsi, qu» ex t. IV Hisp.
ab archiepiscopali dignitate degradate est, Assere- illuslr. recusa ibi est inter opera S. Ildefonsi, sup-
bat enim Doroinum nostrum Jesum Chrislum cum posilitia.
Patre et Spirilu sancto non esse unum Deura, sed 74 9. Lucas Tudensis episcopus, quijussu Beren-
polius adoplivum. Hic, ul dicium est, privatus ho- garim reginm Chronicon mundi scribere aggressus est
nore sacerdolii ad Arabes transiit, et sect» pseudo- smculo xm, primus fuit qui illius operis quasi funda-
prophet» Mahometi adh»sit, et plura'docuit dete- menta jaclurus, post Chronicon ab Isidoro scriptum
standa sub imperatore Heraclio. Tunc temporis usque ad Sisebuti regnum, nobis obtrusil prmsenlem
dignitas primati» translata est ad Ecclesiam Tole- proseculionemChronicorum, tanquam ab Ildephonso
lanam. > Toletano prmsule compositam, cujus operis nulla an-
5. Ita pergit hujus continualionis supposilitius terior exslabal memoria. Unde Tudensisillud hauserit,
auctor, vel interpolate', multa narrans qu» non incerlum esl. Sunt, qui cum Lamentio de Padilla pu-
solum antiquis monumenlis innixa non sunt, sed tant, lolum id quod sub Ildephonsi nomine vendilavit,
II
illis etiam sunt contraria. Addii longiori sermone fuisse ab ilio conficlum.A nobis nunquamimpetrabunl,
Mahometi historiam mendaciis contextam : de quo ut de viro probo temere cogitemus; mirali lameii satis
hxc confingit: Verumlamen, ut ferlur, diabolusIrcns- •non possumus tanlam viri credulilatem, qui tot fabu-,
figurans seinangelum'JQ luci»,qumdameiprmdicebai ' larum porlenla non viderit, quibus lime historia; pars
futura. Unde est, ut in exordio sum subdolmprmdica- iota contexla esl. Quure jam nullus est hìslorìcus, qui
tionis adirei Uispaniam, et Cordubm sum perditionh1 eam velulcommenlumpulidumnon despiciat, indignum
sedani doceret. Dicebat enim Jesum ChrislumDomi- prorsus quod S. Ildephonsi aliquando exislimatumsit.
nimide Virgineessenatimi operatione Spiritus sancii , 10. Inter alia qtiamplurima, S. Isidorum sedetti
non tamen esse Deum. Quod cum beatissimo Pali-i Hispalensem tanquam primatem obtinuissediserte as-
Isidoro nuntiatum fuisset, 'qui lune revertebatur t t s-rit mendacissima consarcinalor nugarum, Theodi-
Romana curia, confeslimmisit ministros, qui caperai [ scium quemdam inlroducen» illius successorem, nulli
eum. Sed diabolus Mahumetoapparuit, et quatti cìliu,i haclenus anlea nolum, nec ullis prmsulumcatalogis
fugeret,imperavit. Mahumelus aulem post fugam h i ascriptum, ob apostasia; crimina dignitate depositum,
Africaniet Arabiaminnumerabilesplebe»seduxit, eie exsulantemque: qua occasioneprimalialem dignitatem
 67 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 6$
ad Ecclesiam Tolelanam transla'tam commentalur.,A vero genlis historiis id non accidit?); tamen non
11. tiuic fàbula aliam non minus ineplam allexuit satis inielligitur, quo pacto viri dodi, ut Lucas
de Mahiimelisimpii propheim advenlu in Hhpaniam, Tudensis aliique hujusmodi fabellis anilibus fidem
efusque Cordubmprmdicatione instilula; quemfingil pr»5literint. Postquam aulem ejusmodi comnitnla ,
de rèdìiu M. Isidori ex Urbe admonìtuma diabolo au- ab es aceepta,ad aliosque ex eorum manibus trans-
fugissè, alqti.e ea ralione vincula, carcere», pmnasque missa sunt, facilius malum serpere 76 ccepit., et
jam ab Isidoro indictas evasisse. non solum in aliis libris, sed eliam in liturgicis locus
12. Quis lime legai, qui historiam veram infanti» figmentis dalus esl, qu» falsorum chronicorum ar-
prophetm,ejusquevitmchronologiamobservaverit,quia c'hilecti s»culo xvt exeuhte, et séquenii avidissime
ista portenta non rideal, ac miretvr homines fuisse arripueruut.
qui tot insulsis anilibus fabulis vel fingendis, vel nar- . CAPUT XIII.
randis delectarentur? Vita S. Isidori a Bollandianis edita an auctorem
13. Urnevelleviter indicata sali» sint ad hujus mo- habeat Lucani Tudensem. Ea vita ad appendice»
numenti falsitatém suadendam, atque ab lldephonso rejecta,defendilur Lucas Tudensis contro nominilo»,
nostro illius invidiavi ablegandam. Qui plura veliti qui eum in Chnnicis et Isidorìanis rebus multa
finxisse conlendunt. Auctor libri de Miraculis
cotisulat D. Nicolaum Anlonium in S. et
Isidoro, B \ S. Isidori quisham fuerìt.
ìldepìtonso,ubi has fabulasdiffuseinsequitur : tum P. 1. Propositum mihi fuerat hoc loco Vitam S. Isidori
Florcz in tomoV Hispanim sacrm, el alibi, ubi de
reeudere, quam pnevio doclissimo comnifiiiario
primalis dignitate S. EcclesimToletanm verba facil. Bollandiani inter Acta sanclorum ad diem 4 Aprilis
14. Nos interea ejus edilionem reprmsentamus ad retulerunt. Sed cum non
a parum vii» ejus melbodus
exemplar 75 edUionis factm Francisco Scotto in nostrorum Prolegomenwn ordinem interturbaret, et
tom. Il Hispanim illustrata, qui eam ex Tudensi aliunde
gesia qu» in ea enarrante idonee ex alia
transcripsii cum hoc eodem Ululo quem prmfigimus. Vita breviori cap. seq. producenda suppleri possint,
15. Qu»dam eliam sunt qu» ex hac continuatione commodius visum fuit Vitam a Bollandianis
illustra-
S. Martinus Legionensisin suum sermonem detrans- tam cum uberiori historia translaiionis, el narra-
itu S. Isidori transtulit, ut fere tola illa periodus , tene
quorumdam miraculorum ad appendices reji-
Exstitit quippespirilu prophelim clarus, etc. Omiltit cere. enim ea omnino pr»lermitli a nobis
Nequè
autem verba, suslentator monaclwrumac monialium:
debet, cum Zaccaria ad su» intentai» èditionis pro-
ac fonasse in aliquam conlihuaiionem minus inler-
legoinena magnum subsidium in hac Vita et Bollan-
poiatam incidit. Hoc Isidori elogiumpartim descripsil diaDorumcommentario collocasse videatur.
etiam Constantinus Cajetanus loc; cit., pag. 15, ex **
2. Inlerea b»c duo a nobis investiganda sunt,
Ciironicis Lue», diaconi Tudensis, ut ait : sed dia-
conum Legionensem primum, ac deinde episcopum quisnam ejus Vi!» auclor fuerit, et an Lucas Tuden-
Tudensem debuit vocare. sis, qui vulgo auclor censelur, architeclus fabularum
16.Jam tigmentàqu» in Continuatione suppositiva fuerit, qu»in Isidori Acta irrepserunl. Nic. Anlonius,
ildefonsi refefuhtur, fuse explodit Nic. Antonius in cum exemplar Vit» S. Isidori ad Bollandianos misit,
Bibl. vet. Hisp., ubi de Isidoro Ildefonsoque àgit : cènsuit auctorem Vit» non esse Lucam Tu.lensem,
iter vero MaliÒmeliiii Hispaniam adeo prolixe rèfu- multìsque rationibus id persuadere conatus est, ut
in pr»vio Boliandianorum commentario legitur. Hi
tàt, ut vel Fabium valeanl delassare , quod Bayerius
aiihotavit ; ea fabula cap. 25 breviter a nobis explo- non inviti «pinioni Nic. Antonii adb»serunt ; sed
detur. Plura eliam disserit de corrùptis, ut lingitur, cum raliones Nic. Antonii in eo maxime nilerentur,
ab Avicenna S. isidori Operibus, et de Theodiscli quod stylus Cbronid Lucat Tudensis et Vii» Isidori
diversus esset, ac multa inter se contraria in ulroque
apostasia : de quibus nos infra. Florezius tom. IX,
observarunl Bollandiani
pag. 212 seq., demonstrat, Isidoro Honoralum suc- hocopere commemorarentur,
cessisse a die 12 inaii 656 ad diem 12 novembris 641, posse aliqùem, qui eumdem auciorem ulriusque ope-
ut arguite ex inscriptione sepulcràli Honorati, quam ris assereret, opponere Vitam S. Isidori a Luca
accurate describit. In catalogo iEiiiilianensi post B adhuc diacono in coenobioLegionensi S. Isidori con-
Honoratum collocate Anlonius, neque Theodiscli scriplam fuisse, Chronicon 77 vero, et alia opera
ìiomen còmpareì, qùàmvis Èpiplianii intrusi nomen ab eodem jam seniore episcopo Tudensi, ac ma-
non desi!. Hunc catalogum cap. 24 proferam. Cum turiori judicio.
autem ìldèfoiisùs anno 18 Reccesuinthi règis deces- 3. H»cNic. Antoniuslib. vm Biblioth. vet. Hisp.,
serit, manifestimièst èhm non pótuisse coiiliniiatio- n. 68, cum expendisset, judicium quodamiiiodoco-
hem Chronici pèrdùcefe ad obitùra usque ipsius ttemi : Nunc sisto, inquit, et doclissimorumhominum
Réccèèuinthi, ut àpiid Lucani tudensem legitur. senlenliam non improbo: pótuisse hanc di/ferenliam
Hac ex parte narratio Ròdefici Tolè'làni slare pos- cstatismaiurioris, aut provecliorisvarietale excu»ari;
sel, qui Ildefonsum tempora Golhorum scripsisse a nonadeo tamen, ut episcopusjam TudensisChronicon
quinto ahhtì Suinlbil» usque ad óétàvum decimum Lucas, quod aiunt, scripserit, qui diaconum se ad
Réceèsuintlii affirmavit. Mirum certe non est quod Berengariain id mitlens nuncupavit. Addit Nic. Anto-
per tòt bèltorura et ignoranti» in Hispariia s»cula in nius , vix sibi dubium esse, quin unus idemque au-
historiam nósiràm muli» fabùl» irrèpsèrinl (in cujus clor sit Vii» S. Isidori et Ristori» translaiionis
$9 1SÌD0RÌANÀ.— PARS I. CAP. XIII. 7(1
S. Isidori episcopi, qu» in codice suo toletano an- À polaiionis auctorem esse. Ildefonsum Isidori Cnro-
nexa est Vii» : adeo ut nullius horum operum, aut nìco, sive Histori» Golhorum supplementunì aliquod
ulriusque laus Tudensi sit consignanda. De historia adjecisse cap.. super, innui. In velustissimis mem-
translaiionis cap. 8 diximus, qu» certe Luca Tu- branis, quibus Eiymplogi» Isidori continente, s»pe
densi antiquior est, et ab auctore translationi fere reperi Chronicon brevius Isidori ab initio mundi,
»quali conscripta, quamvis postea, ul hujusmodi in supputatione temporis adjecta usque ad Reccesuin-
monu.nentis accidere solet, interpolata fuerit, ut esl thum regem : quo tempore Hdefonsusfloruit, quem,
in eo Ms. Tolelano, ex tradilionibus scilicet scriplis, ut librum Isidori de Vir. Illustr. conlinuavit, ita et
aut documenlis, qu» multis communia erant, adeo- Chronicon hoc Isidori, etpr»cipue Historiam Golho-
que a diversis scriptoribus in suis operibus trans- rum continuasse facile credi polest. Persuaderci id
cribi, aut compilali poterant. Lucas in Chronico , omnino verba Roderici Toletani ex edilione recenti
quod certo ab ipso scriplura constai, translaiionis Patrum Tolelanoriim torci. HI, ih prolog., sivé
quoque meminit, et diversum quiddam narrat : cum epist. nuncup. ad libros de Reb. Hisp. tempore enini
enim Ada referant, S. Isidorum solo Albito episcopo vaslalìonìs Arqbum scripta et libri ehm pereunte pà-
apparuisse, deinde Albilum Ordonio episcopo reve- tria perierunl, nisi quod panca dìligentìum custodia
lalionem designasse, Lucas conlra ail : Tunc appa- B evasere. Itaque ea qum ex libris bealorum Isidori, et
imi ambobus episcopis oranlibus Christi confessor Ildefonsi, et Isidori Junioris , et Idacii Gallmcik
Isidorus, el ostendìleis sui corporis locum. epìscopi, et Sulpicii Aquitanici, ei conciliis Tolela-
4. De auctnre vero Vii» simile judicium profero , nis el aliis scripturis, quas de membranis, el piclà-
aliuni eum fuisse a Luca Tudensi, ac prorsus diver- ciis laboriose invesligatas laboriosiuscompilavi,a tem-
sum ab auctore conlinuaiioiiis Chronici I.-idoriani, pore Japhel Noe filli usque ad tempus vestrum, gì '-
nomine Ildefonsi a Luca Tudensi cum a'iis clironi- rìosissìmerex Fernande, ad historiam Hispanimcon-
cis collect». Consentitmt ii qui mss. Codices in qui- lexendam, quam sollicite, postulaslis, proul polui,
bus Vita Isidori conlinetur, inspexeruni, auctoris fideliler laboravi.
nomen non exprimi. Bollandiani inscribunl : Vita 79 "'• Qu°d Suipiciiis Aqùitanicus à Roderictt
S. Isidori, auctore canonico regulari coznobiiLegio- nominate, id crediderim accipiéhduhi de Chronico
nensis S. Isidori. Nullus alius profeitur auclor eo- quod e membranis Hispanicisprihius edidit Florezius
rum temporum , qui Vitam ullam S. Isidori a Luca tom. IV Hisp. sacr. hoc Ululò : Epitome Chronico-
Tudensi eompositam tesletur. Quid ergo est caus», rùm Severi Sulpicii. Desìnit sera 771, sive anno 733.
cur Lucam audorem Vit» credamus ? Ostendi, Dubitat Florezius, ah hujusmodi chronicon aliqua
cap. 4, plura esse verba et sentenlias, qu» in hac C ex parte Severo Sulpicio tribui possit. Libentèr cre-
Vita et in sermone Martini Legionensis, qui Luca diderim, Sevèrum Chronica aliqua scripsisse, qua
Tudensi antiquior fuit, eodem contextu exprimun- alius postea, ul in hoc òperuhi genere solet evenire,
lur : et qu» polius Martinus ex Vita , quam auctor in epitomen redeg'erit, interpoiaverit, còntintiàvé-
Vii» ex Martino videtur deprompsisse. rit. Ad hoc etiam Chronicon, sive ad Roderici verba
70 5. Cum autem qu»dam diversa narrentur a respexisse puto Joànnem Gerundensem in prologo
Luca Tudensiin pr»falione ad syllogenChronicorùm, Ànacephaì»osis Hispani», qui Isidorian» tlisiori»
et ab auctore Vii» Isidori, hunc ab ilio distinguere Gothorum aliqua Ildefonsum et Sulpicitim adìlidisse
oportet. Neque permovere nos debet Bollandiano- tradit. Neque enim est, cur ciìm Nic. Antonio lib. v,
rum ratio, quod potuit Lucas sententiam mutare. Bibliot. Vet. cap. 6, num. 527, Gerundensem emeh-
Nani sive aule Chronicon Lucam Vilara S. Isidori demus, et prò Sulpicio Julianiim sive isidorum
scripsisse fingamus, sive post Chronicon, de quo mi- Pacensem leganius.
nime sibi Constant qui Chronicon,Vitam, et Transla- 8. Mirandum tamen magis, quod Nic. Antonius,
lionem S. Isidori eidem Lue» tribuunt, si de facti ib., num. 325, asserat continuàlionem Chronici
alieujus verilale dubitavit, .aut opinionem aliam Isidoriani sola aucloritate Tudensis lldefonso tribui
assumpsit, debuit hoc ipsura advertere, cum ad sen- D posse, el illieo, num. 327, in eamdem rem auctorì-
tentiam retractandam deventum fuit. In pr»falione taiem Roderici alleget. Multa hujusmpdi parum sibi
ad Chronica matrem S. Isidori Theodoram appella- consenlientia in Biblioteca Veteri, quippé opere
vi! : h»c eadem in Vita dicitur Turtura. Cur si idem posthumo, et quod auctor ad limam non revocavit
est ulriusque operis auclor , diverso eam nuncupat occurrunt, etiam post Bayerii èrùdilàm rescensiò-
nomine, aut non indicai rationem cur aliam tenuerit nem. Sic igitur, num. 325, ait Nic. Antonius : At si
sententiam ? revera Ildefonsi est (continuate Chronicorùm Isidori)
6. Exstat quidem fàbula de Mahometi in Hispania aliqua ex parte quod non alia quam Lucm ejusdem
predicatene tam in Vita Isidori, quam in continua- Tudensis auctoritate affirmare possumus, certe plura
tione Chronici Isidoriani, nomine Ildefonsi a Luca sunt novm, el alienm manus antiquis consuià. Mox,
inter alias historias relata. Sed praelerquam quod num. 327, exscribith»c verba Roderici Toletani
longe plura hac de re in Vita Isidori narrantur, qu» lib. II, cap. 22, de Reb. Hisp. : El cum bealus l»i~
in continuatione Chronici Isidoriani non reperiuntur, dorus scripsissel Golhorum origìnemusque ad qnin-
minime constat Lucam-ejus continuationis àut inter- lum annum regis Suinlilm, S. Hdefonsus scripsit
71 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLÉGOMENA. 7a
tempora Gothorum, Alanorum, Vandalorum, et Sue- A t pergit : exsulavit, el dignitatem primatim transiu'M
vorum a quinto unno Suinlilm usque ad oclavumdeci- ad Ecclesiam Toletanam.
mum Recesuindi. Hactenus Codex ms. Toleianus ; in 11. Tenendum ergo est, Ildefonsum Histori» Go-
aliis mendose addite : El Isidorus Junior, qui a lhorum Isidori supplementura ad sua usque tempora
principio mundi incipit chronica, usque ad oclavum adjecisse, quod alii postea, ut ipsa Isidori Chronica,
decimimi Recesuindi annum fideliter prosecutus, et ex aliis monunientis falsisve vulgi rumoribus auxe-
usque ad deslruclionem Hispanim per Arabes ipse runi, el interpolarunt ante Roderici Toletani, et
scripsit. Nic. Antonius ila emendat, el conjungit h»c Lue» Tudensis tempora. Ac fortasse Pelagius Ove-
verba cum superioribus : a quinto anno Suinlilm lensis, fabulosa» dictus, nonnullam in his inlerpola-
usque ad oclavum decimum Recesuindi annum. Et tionibus pariem Imbuii : nam, ut dicam e. 77, in syl-
Isidorus Junior prosecutus usque ad deslruclionem loge Chronicorùm Pelagii Óvctensis reperitur etiam
Hispanim per Arabes ipse scripsit. Malimlamen cre- Supplementum D. Ildefonsi. Et s»cu!o quidem xn,
dere inlerpolationem sive additamentum 80 id quo Pelagius vixit, ea licentia invalili! veterura li-
esse alicujus : non enim hic erat Iocus ut Rodericus bros foedandi apocryphis additionibus, ut conlirmat
de Isidoro Juniore verba faceret, pr»sertim cum Mariana in tract. de Pr»dic. et Advent. S. Jacobi in
Isidorus Junior, sive Pacensis Chronicon suum a g Hispaniam, cap. 12 : Calixti, inquit, librum sincerum
temporibus Isidori Hispalensis inchoaverit, el post nusquam exslare certuni habeo, sed additionibus et
destructionem Hispani» per Arabes ad plures annos cenlonibusalienìs fmdum, frequenti ejus smculi more,
continuaverit. quo velerum scripla additionibus locuplelandi specie
9. Cum ergo Rodericus Toletanus, et Lucas Tu- miseris polius modis feedarunt : cujus Ucentim non
densis eodem s»cu!o floruerinl, ineplum est suspi- unum exemplumexstat. Sed exslant eliam hujusmodi
cari, contiiiuationem Chronici Isidoriani, qu» Ilde- corruptel» exempla longe ante s»culum xn.
fonsi nome'n pncfert, a Luca confidarci fuisse. Imo 12. Ne vero Lucam Tudensem auctorem fabularum
Nic. Anlonius, lib. v, n. 215, conjicil LucamTuden- qu» in velerà illa chronica irrepserunt credamus,
sem ex Roderico Toletano desumpsisse qu» de pri- spedata ejus pietas suadet ; ut recte in monito ad
matu ex Hispalensi sede ad Toletanam ob Theodiscli continuationem Chronicorùm Isidori, lldefonso asori-
episcopi Hispalensis aposlasiara translato in conti- ptam, observatur : Sunt, inquit doclissimus editor,
nuatione Chronici Isidoriani referunlur. Unde Lucas qui cum Laurentio de Padilla pulant, totani id quod
Tudensis, inquit, per me desumpseril Suspecla sub Ildefonsi nomine vendilavit (Lucas) fuisse ab ilio
enim qùodammodo hmcmihi sunt e Roderici calamo confictum. A nobis nunquam impelrabunt, ul de viro
venientia, qui perpetuam hanc Tolelanm primaliw probo temere cogitemus. Alfonsus Garsias Malamorus
pmrogaHvam ita acriter omni temporetutatus fuit, ut de Academ. et docl. Hisp. vir., censet Lucam Tu-
brevissimo etiam, quod laudavimus , capile bis eam densem, et Rodericum Toleianum non ad voluptatem
neque necessario expresserit. Atqui Lucas Tudensis aurium, sed ad memoriam, et ad judicium posleritatis
anno 1236 suum Chronicon absolvit, Rodericus scripsisse, el quam a deliciis longe tam ab inepliis et
vero septem post annos : ex quo Florezius arguit mendacioprocul abfuisse.
tom. XXII Hisp. Sacr., p. 123, Rodericum potius 13. De pr»claris Lue» Tudensis geslis, ac pietate,
verbis Tudensis usum, quam contra Tudensem cujus eliam precibus, dum viveret, Deum mirabilia
Roderici. Sed multo magis »quum est credere, ante qu»dam operalum fuisse,salis firma opinio est, plura
ulriusque »tatem continuationem Isidoriani Chro- Florezius tom. XXII Hisp. sac. Quod autem ad rem
nici exstitisse, quam Rodericus in sua Historia noslram maxime facit, ipse Lucas in libris contra
conscribenda pr» oculis habuerit, Lucas vero in Albigenses in velerum scriptorum corruptores acer-
Chronicorùm colleclionem admiserif. rime invehilur. Neque juval opponere, Lucam eos
10. Dieat aliquis, Rodericum continuatione ge- poluisse reprehendere, qui erronea, aut h»relica
nuina usum fuisse, quam Lucas interpolavi!. Veruni libris Palrum immiscerent, quin eos improbaverii qui
neque id sustineri potesl. Etsi enim Rodericus de n falsa qu»dam, ut religionis causam adjuvarent, in-
praticatene Mahomeli in Hispania verba non fecit, lersererent. 82 Nam 1. n, cap. 11, aperte ait : Quod
tamen, ul nunc dicebam, aliam de Theodisclo fabu- autem dicunt, aliqua esse fingendo, licet vera non siiti,
lam, qu» in ea continuatene legitur, adoptavit, lib. ad Christi nominis gloriam dilatandam, cimi B. Job
li, e. 21, de Reb. Hisp., ubi multa alia ad verbum ex simpliciterrespondemus: Nunquid indigel Deus veslro
ea continuatione de rege Cindasuindo protulit, el h»e mendacio, ut loquamini dolos prò eo? Unde ait orga-
in rem nostrani : Librò»sanclorum Patrum diligenter num Spiritus sancii (Gregorius Magnus in ea Job
fecit perquiri, el insliluta beali Isidori firmi!er obser- verba), Deus mendacio non egei, quia veritastfulcìrì
vari. Hicperfidum TheodislumHispalensemepiscopum non qumrii auxilio falsitalis. Minime ergo etiam ex
synodali sentenlia in exsilium misit, et dignitatem Lue» Tudensis sentenlia excusari polest, qui Isidori
primaliw, quamab antiquohabueral, tolius approbalione aut Ildefonsi -nomineea venditet qu» eos nunquam
concilìi Toletanm Ecclesim confirmavit. Ad marg. no- scripsisse scit, quamvis talia ea sint qu» alioquin ad
tate ex Mss. Compi., et al. exsulavii prò e&sulare Christi nominis gloriam dilatandam pertinere vide-
fecit.Alque exsulavit legitur in continuatione; in qua rentur.
tamen desunt 81 nonnulla verba Roderici ; ila enim 14. Eum veritatis amorem, quem candide Lucas
73 ISIDORIANA.— PARSI. GAP. XM. 74
profitetur, Florezius, loc. cit., pag. 124, ultro agno-, A rus scriptorum, vel mmulorunivitio reperitur. Quapro-
scit; sed nihilominus auctorem interpolationum pler ego in hujus operis annorum concordiam, ulcun-
eumdem Lucam esse contendit, quia scilicet vir que potai, laboravi. Corrigat tamen calholica veritas,
bono ac simplici animo praditus sibi id licere putavit, si quid forte in his vel aliis opusculis mei»me viderit
quoniam in preefationejam advertit, sibi proposilum deviasse. Sane si Isidoriani Chronici continuate anie
esse historiam conficere, in qua veteres historici Lucam Tudensem non exislebat, quo pacto is sine
conjuncti conspicerentur. Hoc autem monito, eos falsarli nota eam potuit non solum confingere, sei
scriptores exhibuit, ut legentium utilitati magis con- etiam lldefonso imputare? r
sentaneum esse credidit, mullis additis, quibusdam 17. Ut autem ad auctorem Vii» translationisquc
resectis, aliis suo stylo enarratis. H»c optima esset S. Isidori redeam, eum Lucam Tudensem esse non
Lue» defénsio, quantum quidem ad veri studium credo, primum quia de auctore ex nullo véterum
attinet, si revera ipse in pr»fationibus indicasset, testimonio aut ms. Codice constat, deinde quia elsi
se non genuina Isidori. aliorumque chronica repr»- plura chronico Lue», ac Vit», et translationi com-
sentalurum, sed suo stylo accommodata, et ex aliis munia sunt, tamen h»c ratio solum arguit, ex anti-
monumentis locupletata. Simile exemplum in prima quioribus monumentis diversos auctores eadem
parte histori», qu» nunc dicitur Mhcella, processe- JJ verba sumpsisse : denique quia tam in Vita quam in
rai; nam undecim.priores libri sunt decem Eutropii trauslatione qu»dara sunt quibus Lucas in Chronico
libri, quibus Paulus Warnefridi subinde qu»dam refragatur, quin h»c ratio ex diversa »tate, qua Lu-
adjunxit : Entropium Paulus idem continuai,-Paulum cas diversa opera scripserit, debilitar! possìt, cum
Landulphus Sagax : alii alia addiderunt, aut inter- polius videatur Lucas omnia sua opera ante episco-
polarùnl. De Paulo vero Leo Marsicanus I. i, e. 15, patum composuisse, ut colligit Florezius tom. XXII,
Chron. Casin. : Ejusdem Adelpergm rogalu in Histo- pag. 133, et claiius pag. 145.
ria Romana, quam Eutropius breviter composuerat, 18. 84 Contendit tamen Florezius, Lucam aucto-
plurima hinc inde de hisloriis ecclesiastici» addidit. rem Vit» ac translaiionis esse, quia auctor est libri
Hoc in ipsa inscriptione operis innuilur. Adelperga, de Miraculis S. Isidori ; et auclor Vit» ac transla-
sive Aldeberga dux Beneventana fuit, filia Desiderii tionis diversus non est ab auctore operis de Miracu-
regis. lis. Videndum nunc, quodnam sit hoc opus de Mira-
45. Ex Lue» Tudensis pr»fatione h»c proferri culis S. Isidori. Nic. Anlonius librum de Miraculis a
possunt : Astriclus prmeeptis gloriosissimm ac pru- Iranslationis hisloria diversum non esse conjicie-
denlissimmHispanìarum reginmdomina; Berengarim, bat 1. viii, n. 71 : nam postquam de translationis
qum, ut chronicorùm libros, a beato Isidoro el a qui- .P historia egit, addidit : Piane scriptum hoc trans"
busdamaliis perilis de historia regum Hispanorum et tutisse in vernaculam (linguam) videtur nobis Joan-
quorumdam aliorum edilos, sibi scriberem imperavi!, nes de Robles in eo libro qui solet vulgo ei. ascribi,
liane promisi prmfationem. Jn Hispani» illustrai» Historia de los milagros de S. Isidoro àrzobispo de
tom. IV editum est Astricli»; sed 83 sensus exigit Sevilla-nuncupatus, el anno 1525 in lucem editus.
Asfrielus,et ita scriptum reperio in Codice Vaticano Dubius h»rebat in Biblioiheca nova, verbo JOAKNES
7004, olim Francisci Peni». Post plura Lucas : Nos DEROBLES ; de quo ait : Scripsisse dicitur, De la iras-
vera ad libros chronicorùm a dodorè Hispanìarum tacion y milagros del glorioso San Isidoro àrzobispo
Isidoro edito» manum mittimus, secundum eliam de Sevilla, Salmanlicm, ut suspicor... Qui transtu-
quosdam alio», Hispanorum regum el aliorum quo- lisse, dui scripsisse mihi videtur anonymi opus de
rumdam seriem prosequendo, prmeeptis gloriosissimm Vita S. Isidori, et Lucm Tudensis, si non et hujus
Hispanìarum reginm dominioBerengarim omnideside- esl laudala Vita, libellupi de translatione et miraculis
rio desiderante»fideliter satisfacere. Ipsa enim, cujus ejusdem sancii doctoris: qum duo pene» me mss. ex
calholicis prmeeptis non licei nec libel resistere, mihi Codice .Toletanm ecclesim, nec liaclenus edita, re-
Lucm indigno' diacono, ut hoc perficerem, imperavit. missurus propediem sum ad clarìss. virum Godefri-
46. Verba illa quibus usus Lucas est, Ad libros n dum Henschenium, etc. Librum describit Florezius,
manum mittimus, etc, innuere videntur, non solimi qui vidil. Edilio absoluta fuit die 2 Januarii 152"),
a Luca describenda fuisse chronica, sed in novam Salmantic», ut ex postremo folio liquet. In primo
formam redigenda. Veliera tamen, clarius id expo- folio est imago S. Isidori, et alia S. Martini Canonici
suisset; nam sunt alia quse suadent, propositura Legionensis, in altero h»c libri inscriptio : Comienza
tantum Lue» fuisse ut chronicorùm seriem et eol- la historia del muy bienavenlurado S. Isidoro àrzo-
leclionem ordinarel. Quid, quod Lucas ipse innuit, bispo de Sevilla, primado et doctor excellentissimo de
nihil se mutaturum, nisi quod exseriptorum vitio aut nuestra» Espana», la qual se divide en tres partes. En
fraude corruptum reperisset ? In prologo ad Isido- la primera se contienesu rida, el origen. En la s,e-
rianum Gothorum Chronicon : Jam nunc, inquit, gunda su glorioso pasamiento de este siglo a la perpe-
ad gestaregum Gothorum manum mittimus, Chronico- tua bienaventuranza. En la tereera se contiene la tra»-
rùm librum Isidori docloris Hispanìarum secundumin ladacion de su santo cuerpo de la ciudad de Sevilla a
opere proponentes; tamen sciendum, quod in règutn la ciudad de Leon. Y despues de loda là dìcha hisloria
Gothorumserie, et in Romanorum imperatorum, atque se sigue el libro priucipal de los miraglos (sic) de
aliorum principum fere ubique dìscors annorum nume- mismo santo Isidoro. Lo qual lodo fue sacado a tt
PATROL.LXXXI. 3
 "
75 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLÈGOMENA. 76
letràde làs ìiisiòrias origihdles,'eì'niàs duÌÈràicàk,que À K rezius, divèrsàs quahdoque rès in his 'o^enbns eSftr-
estati escriptàs por los biènàvèiìlùràa'ós'sani Àilfohsò-, rari, quia Ltt'càs tìtrSsqùè próBabilés-creàidit, aut
arzòhìspo àe Toledo, e 'sani Bràklib','òffisfo dèZdrà- quod pòstrentó IcripsTt; mìelHis ere'didit; primumj
gozà, discipùìòs aé 'sàia Isidoro",%t por ìlro's àiilì- c'umsérmò sit de iÈfctisinter ié còhtìiliii-,- sustineri
guos, qùè escrìb'iérbnSii tó'sionàj la ìjiial fife ami iieqùit ; àlierkm Vàlèret, 'sì !McasT%ììònem*-rédélì-
sacada, et tfastadàdà de latin 'èn ròrtìànc'epòi' un dìsset ciir nòia inulto ante c'óntràrìnm %snùniiasset:
Religioso'Cdnoni'goIkègtàr de sumònSsìério de salito ìd'ènim qùòdàm'módoekigitS'ncorr^ptàlBdes'iustorièi;
Isidoro de Leon, que fue el mismò qùè romahceO el GÀ#&T XIV. -----
dicho ìibrò prin'cipdl ée su» mìragtos\ 'sin qiiitar, Vito "S.-isidori, Hucitìre RóìtericbCirrHtétisìì 'NòYa-
85 ni anadir cosà algunà^ùbsiàrtciat^cbmòse liàltarà tionés'ih 'homiVitdm'r —~ —-
colejàndo e»% vu'lgàrHràsihduéiòk'con ~ió~s 'dìcliòsori- i. \ Isidorus, nàtìòne Cartiràgihensìst ^Hiis Sìeve-
ginale», que son escrìpiòs 'eh%uìnhlatinidati. tìàni ejusdemProvincie dùcis, thèò'o'Òrrcii-egisGò-
491Auctor opris, Vel ópjerumìiaJlifioWi fae vita:, th'offlòi 'ffiiì",gèrm'atìnssàlibtorum BeaHdri atrcìifèp'r-
trànsitu, tr'anslatiòriè, %Vpr»dpVè iniracùiis S. Isi- • BeppiHispaféiisis, et Fùigentii episcòpi etiàòcifonsàc
dori nulltìs indicate. Interpres linS 'ìdemq'ue èsse tìoren'iin» virginis, virgìnòmpr»pòsìi», arctìpriis'ul
dicitur Càhóriìèus qtìidàm moìnastèrìi tegionènsis '= a Hispalensis, tìispàhiàtiitti p'rimasj cum èssèt infan-
S. tàiibri, qué'mÌEgidius GoMaféz)5ètMci'Atìtohinb tulùs, *anntrìce ad hòrtùm ductus fùit, et ibi- per
Jòanhém de Robles nò'niinant. Refert- imèrptès ih òbliviónem inter ólèra dimissus. Post 'àliqùos dies
opere de Miraculis, Codicem liatircùm niètìibranà- lugèns fiiiutnSèvèriariusi^èaSns contra liortum, vi-
ceum, quo id opus Latiriùm ^on'ùtféna'tiir, 'èxstitisse ditaputì mtìtiuitììn'èni-^tim Ingènti "mUrmure: qui
olinì in nionàsteriò LTegionensiS. isidòìrì, inde pósi inslùpòrèm Versus-,:àd Iròrtùm, vocatis servièntibu's,
varios casus ad collegiùni CÒniplùiènse, a "cardìri'aìi fèklin'avit: et accedente^ vidèrùnt tìia's 'apurii in òs
Francisco Ximene'z fùiidatum,, dèvehTsse*:ex quo puèrì ihtràiiles, èt'èxeuh'tès-; 'aliasvéro superfàcièm,
e'xénipìar ibtèscripluinfuit et ad 'mÒnàstèriuni' Legiò- ettòtdm 'corpus 'ìnellis ìètfavi opèrinienta tèxèhtès.
nènse S.Isidori dèiàtuin. Ex libe esemplati liber in 'Pater'àtitem cùnVclamÒrè,et 'làcryìriis pfieruhi'ànì,-
Bispànùm idiòma coiiversus fuit. plexalus èst, et apes'ità'ih ^tiblime^è'-ex-tulèrant :ut
%. Tiistòria vitai et translaiionis, qu» libro de non possent videri.
Mracuìis prìemittìtur, breviòr est ea quam Bollàn- 2. VLèaiider'à'ritèm àrcbipraèsul diligebàt puerum
diaiii edidérunt, et cui pauca qùsedain miracula sub- spiritualiiter','extra patriaih 'è'iimhabèiìs ^olaiìuni', et
lècéruhìt. Diìo'èrgó''Òperadivèrsa Florezius àgnoscit, ìfò'h'parcèlbat urgere, "db'cèiisieù'in. Cum ìgitùr piièr
Éèi ab èodèin aùctòrè Luca Tudensi composita, ;P Isidorus lilteris fiiìsset tradlìtis, àfquè Iit "sibi vidé-
p!riusòpus de Miraculis,prsèmis'satrevi Kistoria vit» 'batur, hiinùs es~sèì5c'àpàTisiìfgèhii-, vèrbèrà rnaìgisXri
'et translaiionis', pòsierìus Tiistoriàm lòngìòrèm Vi!» mètuèns, iiàud proctìl fùgtt %'b -urbe TlispalètìSi.
et 'trà'tfsìaliòhfs, sul5juheià paìicòrum qiiorùmdam Cùhique fatigalùs jtixtà -margihèin cnjOS'flampiitèi
'mirliculòrìim eipòsitiòriè. Jani quoti Lucas Tudensis résedisset, vidit pergràh'dè saxum tórtuòsis iòràmi-
òpus aeSliradilis S'. Isìdori scripsèrit, ex ejus pro- nibus perforàtùra, et "qùoddalmsuppòsitum -lignuni
logo ìibròrùhi adversus Albigenses constat : Sepo- Canelàtùni'[Fb'rie càìialàium^. H»c!dilimseciimJiàci-
'nèiis'ad tempuspró'séqui é'a'qum de miraculis S. Isi- tus 'cò'g'itóret-, ecce quóedam'inulier ^87 Vénit'ad
dori c'onfèsèóriscìepéram enarrare : et in fine libro- hkurièhd'àm àquam. Ad quà'mp'uer, -Rò^O,•'inquit,
rum : Diviniius factum crédo, ut qui beati Putris dissere, ijliis, vèl ad quid lfpidis h'tijus fòraminà,
Isidori miracula prÒpòsùiih laudetii Donimi decla- et llìiùs Ugni canaiès faci» fuerunl ? !Eà'pis,ait, -iste
rare, !ètc. TDèhìquècùm'in librò de Miraculismulta frequenti gutlaruni in'stillàliòiieperfòràtus ;~eVligtiutn
sint quseéodèminòdò ih Chronico et Hist0rià"T?it3è et frequènti chordarum dòetu Téànèratttni.Tùhe ptier
transialionis 'referuntur, inde Florezius concludi!, àdserevèrSus'dixitVBÌiàpis ddrìstìliTusàqiiàNcàva-
horum omnium operimi unum éumdemque:esse au- Hur, «t lignùm'èhòrdis secate, guanto tegis-'ego
'
ctorem Lucani Tudèhseni.- % 'homo, discehdò quotidiè', ad àùgni'enltìm''sciènti»
£1. Veruni, ut coricedàm absòlvissèLucani òpus' va'lèbò perveriife1?Révéreùs igitur Bispahm'; ni'agi-
de "Miraculis, qu» enarrare cceperai, èl dèciaràre 'sli'Òrùm'discipliinfeseìiuhiilitèrsuò^idit^'èt lànla illi
pfópósuérài; iit admittam, opus Lue» de Miraèulis grafìa 'coalitusèst infusa,-iit -quiflqiiiìl"a; iìiàgisfris
tìivèrsiimnòh'esse "ab'eo quod in vernaculum sermb- iaiidièbat, avide fétinèbat. Sicque Lalinis', Gracìs et
nein redditum est, rèclit"itériim reditìitque semper HébraiéìsIitierisTiistifu'cItì's,'in trivio "èVquadrivio
'mea responsiò, fàcillìis esse, ut plurès divèrsi au- Jfiiit[perfeclus,'in dòclniiis'pmloStìpliòriini?pr»clarUs,
eiorés è vetustioribus monumentis "multa'ètiani ad cdivinishùhiànisqiiélègibiis -er-uditusj'suavicolloquio,
veirbum'in'siloslibros immilterènt : quimos itine viià et ^dòètrina clar'iSsimus. /.\. : ..; -.,...;,--.
e'rat^scribèhdi': quam "iit unus ideniquè auclor in 5.!« (Cuih essèt'jùvéhis,'eiihscientiaimultuniìpro-
86 noiinuiiis varius sibique panini constàhs esset, 'feeissét, -au'dit'afàmvGrpgorii, node'nataiis Domini
pr»sèrtiin ciimlFlòrezius dòceat, hsec omnia opera'a ìnècelòsia Hispàìèiisi!priiriàlectiólieJpérlectaij extra
Luca Tudensi absòlul'a Msse ai) anno 1234 ad an- ecclesiam«gressuSj ih iparvissimo tempore iRomam
num ?1259, quo ad sedem Tudensem evectus fuit, dèveriit ,!ét :beatum:Gregòrluni in MaiuliiiisinvCiiit:
exstinctus dejnum anno 1249. Quod autem àit Flo- aito viso ,;beàtiis Gregòriùs, nimiuni iselalusv'pfoti-
77 IS1D0RIANA.- PARS I. CAP. XIV. 78
nusagnovit, et Deo gratias agens, amplexatus est À ram, non ad honorem, sed ad onus, non ad princi-
eum : post evangelicam vero lectionem valefaciens pandum, sed ad serviendum, non ad subdilòrum
ad ecclesiam Hispalensem ipsa nocte rediit, et clerì- marsupia evacuanda, sed ad faeinora exstirpandà,
cos inatutinas laudes reperii celebrantes.) non ad quietem, sed ad laborem, episcopi dignitate
4. < Ad ulilitatem fidelium multos libros compo- se vocàtum, non minus operibus qtiam seritìonibus
suit, mùltas h»rèses èxslirpavit, Ariitin còndémnàvit. fatebatur.
Hujus Arii, presbyterì Alexandrihi, insània cum 7. i Circa scholàres ita sollicitus erat, ut pater
insanirenl impii, Àthanasio expulso, Eusebio exier- singulorum probaretùr. Et, ut removèrèt ab eis mà-
minatò, Hilario proscripto, Leovigildus rex, Hispà- ieriam vagandi, extra urbem Hispàietìseth mir» pul-
lìiarum eccléslas persequens, Masonam Emeritensem « chritudiriis construxit inonasteritiin, a quo nulli sebo -
episcopum,et Leandrum Hispalensemarchiepiscopum lari exeundi ante qnadriènniuni licentiàih pr»bebà-
relegavit. Isidorus autem scienlia clarus, genere no- tur : quòsdam 89 véro ditiores, qui ihessemòriàsterio
bilis, corpore pulcher, moribus gravis, eloquente recusabant, ne gyrovagantes inentés a studiò rèvoca-
suavis, inter oblatfantés Arianorum fréquentias nec i-erit, fefrèis astringébat compèdibùs : ex quorum
niinis terretur, nec blaridiliis demulcetur, sed fervore collegio emicuit Hdefonsus, et Brauliiis episcopus
charitatis succensus fulmina divini eloquii ardeniia g C»saraugustànus. El quia non sèitìper dòcere èos
emittebat, quibus s»vientium obumbrabàt aspectus. pr»sentialiter pòterat; ubicunque magistròs aptos
(Adiit etiam Recaredum Leovigìldi regis filium, et sciebat, prece et pretio eòs ducebat, ut iti scholari-
eum ab Ariana h»resi ad fidèm catholicam revoca- bus docendisdàrent òpèràm fefficacenì; fomès nam-
vi!.) Mortuo autem Tolelimiscrabiliter Leovigildo, et que et occasio b»resis, et tòtius inali lapsus morum
subslitùto in regno calholicò Recàredo, reversus est clericorum et religiosorumj segnis contempltis scien-
Leander a Cartilagine, et pax Ecclesi» reslitula, et ti» Scripturarum. Super religiosos quoque sumrno-
Ariana h»resis exstirpata, et Suevi, qui Gall»ciam père vigilabat* né qais èorùm inopia nièrgeretur, aut
oblinébanl, consecuti sunt baplisma. verbi Dei inedia deperirei. Quamvis etiam su» et
88 5. * (Cerriensèrgo Leander Isìdori coristan- aliorum cohsulèiidò saluti, mulierum vitàrèt pneseii-
tìam, nescio quo praeventuspr»sagip, he, se dimisso, liam, quascunquè tamen sanctimoniales in Dei lau-
causa prsdicàtìoriis vel ob aliud, ejstraneas pelerei dibus cernerei permanèntesj mira affedione venera-
regiòires; vel ne virginitateni, quam ab infamia cus- ftatur, et assiduis largitìonibus provìdebal. Per Hìs-
todièrat, levi famitié inacularel, in cella eum, rege pani» ètiam fegiohem plurima et pulcbra »diflcavit
retmnltis ségrè lereniibus, reclusit. Box vero Recare- monasleria.
dùs et inulti alii Celi» assis'te'bant,-et de fonte Salva- Q 8. « Non autem èòritentùs imi soli provlnci» pro-
toris almi Isidori sapientiam hauriebanl. Gum igitur desse, qui omnium fidelium militali sé natum erede-
Leander linem suuai appropinquasse cognosceret, bai, per civitaies «t regiones egressus, verbum Dei
fratrem suum Isidorum a cèlla éduci, et sibi pf»- prsedicabat. (Inde venit Romani; idliumiliier summo
seulari precate. Quod cum Isidoro tetulissent, qui pontifice postulante : ibi expeditis riegotiis, regressus
jam parvam cellulam omnibus temporalibus (divitiis) est in Hispaniam cuni honore. Cujus àdvenium au-
pr»ponèbat, ait : Scilote, me an hac cella minime dientes Gallici-ètjHispahì,cum siccilale aeris iabora-
«gressurum, quandiu frater meus superstes exstile- rent, et ex pluvi» defectu fruges, àrbores, atque
rit, ipse enim hoc proposito sacramenti firmavi!.) berb»arèscerènt,etliòminesex ipsa intemperie gra-
6. t Bealo igilur Leandro inter angelos iranslato, vem molesliam corppfum saslinèrent, cum crucibtìs
vexRecarèdus, principes, epìscopi, et populi in epis- et lampadibus de singulis cìvitatibus eiobviam pro-
copum unanimiter elegerunt, et, licet invi'tum,de cedebant, ut prò eis Domìnuin precarelur. Narbo-
cella eduxerunt. (Quod cum nuntialum esset beato nensés vero populi clamàbant ad eum dicenies : 0
Gregorio pap», electionem libenlissime confirmavit, pie Hispanìarum doclor Isidore ! taìs oralionibus ab
pallium tiibuit, el, ut primati» honorem in Hispaniis imminentibus periciilis ernenos. At Ile, elevans
exseqiieretur,concessit.) Decorate igitur infuia pr»- jnanus ad coalum, Dominumprecahalur, quod ad glo-
sulari : semper erat prudens, semper castus, semper riam sui nominis populo suo rémissioném peecàto-
conslaiis, semper justus, semper modestus : ubique rum, corporum sanitàtém, àeris temptì-iem, pluvia-
ulilis, ubique devolus, pàssionem Christi semper ha- rum largitioiiem, atque fructuum sbuiidaiitiam im-
bens in oculis : plus amari appètejis, quam timeri : pertiri dignàretur.O mira òration» virtós! cum enim
magis prodesse, quam pr»esse : jejuniis, el orationi- aeris esset nimia serènìtas, et sòlis ardóre omnia
iius, etsahctarum Scripturarum medilationibus insis- scstuarent, magna subsecuta èst pluvi» a'bundantia,
tens:exvilissimiscibis, nonadcupiditalem, sed-neces- et aeris temperiès, et corppTumsa'nitas, àc frucluum
sitatemmodica suhiens, sìbiparcus, aliis largus, eam- abufidanlia. Profedus inde, curatiònès Tjegfitùdihum,
dem, quam prius, sequebatur humilitatem. Inerat, simililer et pluvi» comitabàntur eum.')
quasi proprium, gaudere cum gaudehtibus, fiere cum 9. « (Veniente autem eo hàud procul "ab'Hispàli,
flentibus, miseris compaxiens,éleemosynas «is largis- nuhtiatum est èì, quod quidam Madiòmelus inaiidin
sinie tribuebat. In prosperis et adversis inius semper tarum opiniòhum ore vipèreo inTeceratàtidienles ; e(
vullus Cunctis I»lior occurrebal. In tanto dignitatis draco, magh» traliìs quantitatem e'xcedens , ora
culmine sublimate, non ad calbedram, sed ad cu- flammivomo90 ptà (sic) sùburbia redègit in sòiitu-
 79 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSISPROLEGOMENA. 80
rtiiiem. Quo audilo, misil nunlios, qui Machometum A . cens : Revertantur anima; horum ad corpora sua,
vinculis astrictum suo adventui pr»sentarent. Sed quoniam amicus Dei Isidorus orat prò eis.)
numani generis inimicus apparuit dicens Machome- 15. i Veniebant aulem ad eum alii, ut audiren't
lo : Adversariusnoster adest Isidorus : velociter igi- alterius sapienliam Salomonis ; alii, ut viderent eum
lur ab Hispania discede, quoniam ejus pr»senliam miracula facientem ; alii vero tentantes eum ; quo-
nec tu, nec angeli Dei poleslis suslinere. Cui Macho- rum unus fuit Gregorius, h»relicus antistes, qui in
metus : Quid esl hoc novitatis, quod angeli mortalis synodo Hispali celebrala coram judicibus cum eo
hominis pnesentiam sustinerè non valent? Ad hoc disputans, admirans in doctrina ejus, non exspectans
diabolus : Ne dixeris, novitatis, sed plurim» antiqui-,, senleiiliam judicum, se victum clamavit, episcopis
latis.Nam primus homo, cui angeli deputati erant ad autem et omnibus congaudenlibus. (C»cus aslilit,
cuslodiam, de paradiso ejectus est circumventione rogans Isidorum, ut lumen per eum recipere mere-
diaboli ; et angeli Dei in nullo eum juvare poluerunt. retur, Gregorius vero, ialuens dissimulantem Isido-
Cui Machpmetus : Et, si Isidori instanlia me minime rum, precatur ul chiroihecam quam manu tenebat,
proficere praesciebas, quare totam Hispaniamper me sibi porrigeret, qua impetrala, surrexit, et c»ci ocu-
lucralurum dixisti? Ad hoc diabolus : Ex divina re- los de ea (sic) tangens, dixit : DominusJesus Chri-
velatione cognovi eum Rom» remansisse; sed prò- B '. stus, qui oculos cordis mei per beatum Isidorum il-
-
posila divin» voluntatis alt.... in.... videretur propler luminavi!, oculos corporis tuiilluniinet merilis ejus.
nequitiam hominum, et propler pcenilentiam : pro- Quodicto, sanguine de oculis c»ci erumpenle, visura
pter nequitiam, ut prò.... terr» promissioiiis filiis recepii.)
Israel : nondum enim, ait Scriplura, compiei» sunt 14. i Diem autem obitus sui discipulis pr»signa-
iniquitates Amorrh»orum : propter poenitentiam, ut vit, et sollicitus de grege sibi commisso , omnis His-
in populo Niniye, cui propter pcenilentiam misertus pania; episcopos, abbatesj et principes, Toleti ad
est Deus. Nunc igitur festina hinc, et vadein Africani, synodum convocavi!, ubi finem pr»dicavit, pacetn
in gentem magnani futurus ; docesque (Forte doce- firmavit, et h»reses condemuavit. Et, regressus His-
que) ibi pr»cepta mea ; nondum enim complet»sunt palim, largas éleemosynas fecit, et gravi febre fessus,
iniquitates Hispanorum. Convocate itaque suis, Ma- ad ecclesiam se deferri jussit ; et facta oratione prò
chometus cunctà uarravit eis per ordinem, et acce- venia peccatorum, Viaticum suscepit, et residuarci
leravi! fugam ; et veniens in Africam, innumeram pecuniam fecit pauperibus erogari ; et dans osculum
Ismaelitarum gentem seduxit. Venientes autem nun- omnibus, ad celiarcisuam reportari se fecit. Omnibus
tii Isidori Cordubam, et non invenientes Machome- autem silentibus, et obitum exspectantibus, post
tum, ad mare usque persequentes, quibusdara de suis tQ diem quariam cònfessionis su», stans in ecclesia,
captis, reversi sunt ad sanctum doctorem.) peracto sermone ad populum, expandit manus ad
10. e jEra DCLVI prophetavit Machometusin tem- coelum, et benedicens omnibus, gregem Deo. com-
pore Sisebiiti Gothorum, et in tempore Heraclii Ro- mitlens, sanctum Deo tradidit spiritum. Et de cor-
mani imperatoris. Decem annis sectam obtinuit; et pore ejus tanta eflluxit fragrantia omnium 92 ar°-
obiit »ra DCLXVI, anno Heraclii xvu, et docente in matum vincens odorem, ut omnes qui aderanl cceles-
Hispania Isidoro. ti perfrui beatitudine viderentur. Diversarum autem
11. i (Accedente autem eo ad locum qui Sancta »gritudimira concurrerunt infirmi, qui, non solum
Eulalia dicitur, apparuit horrend» visionis bellua tactu corporis, sed solo odore prislin» resliluunlur
inimanissima ex ore cujus flamraarum strepilu soni- sanila ti. Plures viderunt ejus animam ab angelis ju-
tus audiebatur. Horlabatur vero suos sanctus, ut se- bilantibus in sublime deferri, et Chrislum cum innu-
curi accederenl. Appropinqùantibus illis, draco, de- merabili sanctorum (caterva) ei obviamprocedenlem.
misso capite, stetit. Cui sanclus : In nomine, inquit, Quidam familiaris ejus tristis, raptus in exslasi, vidit
Jesu Christi pr»cipio Ubi, ut, eas in locum ubi nulli eum cum virginitatis, et cònfessionis corona inter
noceas creatur». Ad hoc serpens, cum sibilo et stre- innocentes primatum tenere, et dicentem sibi :
pilu recedens, nusquam comparuit.) ; • 1v Consolare, quia paratus sum per me auxilium implo-
91 42. t (Cunique appropinquasset Isidorus His- ratoribus [Forte implorantibusj ferre subsidium.
palim, occurrit ei multitudo clericorum, scholarium, Obiit aulem »ra LXXIIII(deestÌ>C),episcopatus sui
monachorum, etlaicorum cum magno gaudio; el ex XL anno, Nonis Aprilis, tempore Cinciliani regis
compressione turbarum concurrentium, ut tangerent Hispani» et Heraclei imperatoris Romanorum, illius
fimbriassancti Patris,qu»dam mulier pr»gnans pr»- qui crucem Domini a Cosdroe allalam Hierosolymis
/ocata exspiravit. Quod cernens sanctus, fiens oravit .restituii,, et exaltavit. Et sepullus est Hispali inter
Dominum, et surrexit mulier dicens : Benediclus tu, Leandrum fratrem suum, et virginem Florentinain
Pater, quia per te ego et Illius nieus liberati 'sumus sororem suam. Teslamentum nullum feci!, quia, an-
de manu inimici. Et sciscitanti populo qualiter eve- tequam obiret, pauperibus distribuii omnia qu» lia-
nisset ei, respondit : Egredientem animam meam et bebat. (Duas lucernas arte naturali fecit ipse perpe-
animarcifilii mei, qui in utero est, caterva dsemoiium trai ardenles, quarum una ad caput, aliarciad pedes
nexibus igneis eas ad pcenas carpere parabant ; sed posuerunt, ut continue corpus sandissinium il'u:-
glorioso Patre prò nobis orante, audita est vox, di- (careut.) '
.,,.,.,.. .
 '
81 ISIDORIANA.— PARS I. CAP. XV. 82
15. « Anno autem LXXX post obitiim Isidoi* tem- A tem, penilus jam pridem invaserai, cònstanier palarci
pore Roderici capta est Hispania a Saracenis usque arguebat ; ul prope fuerit ut ab Arianis necaretur.
ad covam, qu» dicitur Sand» Mari», ubi Pelagius, Sed cohibitus a Leandro, hunc sibi successorem
ex regia traduce oriundus, et alii post eum Sarace- fore pr»sagiente, et, ut se commodiori tempori re-
nos viriliter expugnaverunt. Anno autem Domini servaret, admonitus, indignationem temperavit. Igi-
1062, regnante rege Ferrando, filio regis Sancii, cum lur Leandro vita functo, Isidorus magno regis Reca-
uxore suaSantia,translatum est corpus beati Isidori redi et populi consensu in Hispalensi archiepisco-
in urbem Legionensem x Kalendas Januarii. > patu sufficitur. Quam electionem S. Gregorius papa
16. HsecVita a Roderico Cerralensi scripta com- confirmavit, eique pallium misit in Hispaniam.
pendium quoddam est alterius Vit» a Bollandianis Quantum vero pontilex factus, 94 fuerit constans
edit», auctore Canonico Legionensi, qui Lucas Tu- et humilis, patiens et benignus, compatiens miseris
densis a nonnullis creditur. Multa in ea sunt aut et pauperibus, et cunctis virtutibus insignitus, nul-
aperte falsa, aut saltem dubia, et apocrypha ; ea lius lingua suificeret ad narrandum. Construxit rcio-
praesertim quse Florezius uncinis clausa esse voluit ; nasléria, et collegia »dificavit : in quibus, sludiis
qui breves notas adjunxit. Num. 2, in ms. erat spai, sacris et divinis leclionibus vacans, plurimos disci-
prò quo Florezius edidit spiritualiler, et conjiciebat g pulos, qui ad eum confluebant, erudivit : inter quos
specialiter, aut aliquidhujusmodi. Suspicabar dilige- fuit B. Hdefonsus, Toletan» Ecclesi» postea archie-
bat puerum. Spali (prò Hispali) extra palriam, eie; piscopus. Scripsit librum Etymologiarum, et sacri
Num. 5, apud Bollandianos nescio si quo ; in ras. Canonis libros plurimos commentate est : et tot
Florezii videtur fuisse nescitur quo. Ibid. Bollandiani tanraque alia volumina scripsit ut bumana vix vita
lègunt temporalibus diviliis : ms. Florezii omittit di- tantis suilecla laboribus videate. Sed qui Deo stn-
vitìis, quod in compendio Vit» omissum fortasse ab dent, nihil non proclive senliunt,. nihil frustra co-
ipso Roderico est. Num. 44, prò Nonis Aprilis Flo- rcante, nihil non ex voto consequuntur. Fuit deni-
rezius legi jubet Prid. Non. Api:, nam die 4 Aprilis que Isidori tanta doctrin» ac sanctitatis opimo, ut
Isidorum decessisse, communis et prope 93 certa coacto concilio generali, ullro fuerit a pontifica
sentente est. Num. 45, corrigendum est quod dicitur maximò vocatus. Ubi mirum est, quantum ponderis
anno autem LXXX ; in actis translaiionis legitur LXXV. et auctoritatis habuerit in singulis rebus Isidori sen-
47. Dubitari etiam potest, an alii sint librariorum tenlia apud pontificem et omnes pr»latos. Reversus
errores, ut num. 43, synodo Hispali celebrato prò autem in Hispaniam, cum suam mortem et Hispani»
celebrata, et num. 44, crucem\Dominia Cosdroe alla- vastationem a Saracenis publice pr»dixisset, migra-
tam prò ablatam. Rodericus Cerralensis ordinis Pr»- li ( vii e vita pridie Nonas Aprilis, anno Domini sexcen-
dicatorum claruit s»culo xin.Vitas sanctorum ex an- tesimo trigesimo quinto, Sisenando in Hispania re-
tiquis ecclesiarum breviariis aliisque monumentis col- gnante , sepultusque fuit Hispali. Unde postea trans-
legi!, nondum editas, paucis exceptis, quse in Hispa- latus est in urbem Legionem a Fernando I, Castell»
nia Sacra vulgat» sunt. Ejus mentionem nec Nic. simili et Legionis rege, qui hoc ab Eneto Saraceno,
Antonius in Biblioth.Vet. Hisp., nec Bayerius in not. Hispali regnante, magnis precibus et pr»miis impe-
faciunt. Florezius tom. m Hisp. Sacr., pag. 596, travil : cujus nomine teraplum »dificatum est Le-
num. 4 Append., ex ipso Cerratensis-opere, quisnam gione ; ubi sepullus, miraculis clarus, colilur magna
is homo fuerit, collegit, rfuem prope medium s»cu- populi religione. »
lum xm scripsisse affirmat. Constantini abbalis Cajetani notm.
18. In veleri editione Iibrorum S. Isidori contra 2. Hanc S. Isidori VitmHistoriam habuimus ex
Jud»os, qu» ad annum 4483 refertur, ut exponam eo libello qui sejunctim impressu» Antuerpim 1572
ut eo locò prmnotatur, Festa sanctorum,
cap. 66, sunt excerpta qu»dam ex hac Vita, ut vide- ampleclilur,
lur, vel et leclionibus alicujus officii S. Isidori. et eorum Officia propria, auctoritate apostolica re-
Cum in iis Excerplis legate, nescitur quo- duclus cepta, qu» in ordine divi Jacobi in Hispania specia-
liter celebrante. Eadem lime quoquesanctorum Hì-
spirilu, posselnum..5 Vitseretineri nescitur, prò quo JJ
Florezius edidit nescio. spanorum Officia in totius Hispanicm Ecclesim gra-
tiam Pius V, Gregorius XIII, et Sixlus T ea ipsa
CAPUT XV. auctoritate apostolica confirmarunt, et concesserunt, ut
Lectiònes in festo S. Isidori ex Breviariis antiquis : ex editione eorumdemRomm facla 1609 comperimi
Hymni : memoria in aliis libris liturgici». habui. DeniqueItane ipsam S. Isidori Vitm historiam
4. e Isidorus, natione Hispanus, ex Nova Cartila- ante concilium Tridentinum, in ejusdem Isidori festo
gine, cui pater ipsius Severianns dominabatur, a die, per lectiònes ilem dislinclam, Romana Ecclesia
sanctis viris Leandro archiepiscopo Hispalensi, recilabat, ut ridere.esl in eo Breviario quod 95 a
et Fulgentio episcopo Àstigitano, fratribus suis, Cardinali Francisco Quignonio, jussu Clemenlis VII
sancte et liberaliter in studio litterarum educa- papm confectum, Pauli III vero recognitum atque
te est : et ingentem doctrinam Latine, Grsece editum est. Qua de causa sacra istorum Officiorum
atque Hebraice cum magna nominis claritate con- auctoritate et nos in hoc opusctilo non semel usi
seculus. Hic adolescens adhuc 'h»resim Arianam, stimus.
qu» gentem Gothorum, Hispani» latissime dominan- 3. In Breviario Quignonianó has easdem lecliones
 8f» AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PRQLEGOMENA, 84
in festo S_.Isidori exstare, Cajetanus innuit ; quod ex A
j Isidori, eomniemoratio exstat, Tamayus in Martyr.
Pftrfe vpjura £&l. Congruit finirci Breviarium Qui- Hisp. recenset Hispalpnse, Toletaiinm, Plapentinum,
gnopianupi cum bis lectjpiiibus usque ad verba, Segoviense, Salmanticense, Zamorense, Segunti-
palliùm misit in Hispaniam. Tum ornittit. Quantum num, Abulense, CQmpostelJanum,CprdBpense, II}}-:
vqpgpnritìfex factys, ujqjie. ad verba, ex votoconse- beritapum, Burgense, Pajpnlinum, Panipilonense,
oyuiifur. Qbi^iip S. Isidoxi assignat anno Christi nati, C»saraugustanum, Astpricgijse ms,, T.urisjspneivs.e,
se^entesimQ.v\ges\mo Sjemtndo.Addit, translalus est PomiqiGanuni, Benedictinura.; quse pippia apud s§
»$ u.rben\Legifittem a. Fernando rege Legionensi: le- esse, si predere digouffl est, testaturj Cqpi yrbaj
ctiònes,a Qajetanp prpdupt» vpcan{.Castellai simul et nus II primatujn IJispapiarufft sgfli Tfll^^P?e anno
Legioni*regem ; qnpdquideni veruni est, et eodem 1088 reslituit, ac ppnfirmayit, simul pallipm archie-
modo exprimitur in leclipnibus inter plfieia propria piscopo Tpletanp D. Beri\aril,pffligit, qqp jp, praiBir
'
sanctorum, qui in Hispania celebrante, Anluerpi» puis fesliyitatibus nteretur, in.ter qgas npmjnat 1$ai-
1716 exeusis ; anno Qqraini sexcentesinio trigesimo tale S. Isidori et Leandri.
quieto, Sisenaridq in Hjiqpqniaregnante, Cujus corpus 6- Cum autem pfficium S., Isidpri oro, tgfa Epeie-r
sepullumprimo Hispali, deindeIranslqtum fuit in ur- sia reeitandura in Rpmanuni Brpyiarium. imniisspifl
bem Legione^ a Fernando primo,Cqslellm simul et B ] hoc sseculo fuerjtj juva| leetipnes, ijov^s h,pj;Igeo,
Legignh rege, etc. Reliqua in bis npyjs, leclipnibus apppnere, ut cum yeteribus coiileraptur :
aliisque apljquìpribus apud Cajetanum conveniunt, Lecliones in festa $, Isidori e,x Breviario B.g,mqìjia
pisi .gupd in his noyis legitur suffect'ira esse prò recognfto ; plie| Avrijis.
'
suffegtqesse apud Cajetanum- Lectiònes, ut a cardi- 7. Lectio ry. -r- i.lsidpfjus natiqne H||panns, 4.QPr
nali Quignpniq in sqp, Breviario edil» sunt, prpdie- tpr egregius, ex noya Cartagine Igy^rjajip pa|ro
junt deinde IH(modani Breviario Rpniaqo.de Camera proyinci» duce.natus, a spptis egiseppigLean$rQ
suncupatp, Yen§(iis impresso in fpl. anno 1550, ut Hispalensi, et F^lgentio GaTtJjagineiisifratrjbjs suis
facile tunc ante Pji V coflsUtutipqgnì dp Breyiarip pie et liheralitpr edupafus, I^atinis,,Grsggjsp| pebrai?
Rpnianp reformando ejusmodi auctjqra Breyiaria cis lilteris, dÌTinisgue Q7 §t, hlJmsnis Jegj}jp| ij);
prp Ubiti edjtprurci aut typpgrap.horumvu.lgaban.te. slructps, pinni scipniiafun^ ^tque Ghrjstianar.^inrir?
4. Recilassp quoque Romanam Ecclesiam liane tuttim pnpre pr»stan^simus, pvasjt. Ad^ng aihir
Isidori VilJffl Pfir lecliones distinclam, ex Breviario jpsceps li^resini Afianani, p» gpnjpm gotlioruin,
QuignQnia.no,cplligit Cajetanus, sed minus idoneo jfjisppl»^ Jatissjni.e^pminantem) jam pridpjn inyase-
argtimentp. $pn enim Epclesia Romana noyum illud r^f, {anta cprjsf^te pajaip onpugnjyit, u| parun]
Breyiarium unquam adoptayij;: sed solum auctoritate gi " abjgeritj qpin gb ìbjereticisngcargfur. Lggndrp vita
apostolica ponfectum fuit, ut privatjm, qui vellenl, functe ad Hispalenpm gathpjram iay.jtps f|pidem,
pelila et pbtenta prius faculfate, eo inerente. Qua spd urgenfp in primll BcSfic.ai,edp rege, niagnpquq
de re plura dixi in Appendice secpnda ad Hymnp- etiani cipri, pppuljgug ppnsgnsu, agsumitur, ejusqua
diam Hispanieam, qu» tota in Breviarii Quignoniani e]eptipnem sanpfup Gregorius Magnus, nedum aucto-
fatis explieaiidis yersalur. Usns nunp spni editione ritate apostolica confirmasse, sed et èlectuni, transr
Lugdunensi anni 1553, quam tunc in biblioiheca iqisso de more pallio, deeprassé, qpin éjiam suuni
Imperiali esistentem laudavi, ac deinde ex auctipne et apostolica^ sedis in universa Hispania yicàrium
ejusdem bibliothec» mihi comparavi. Plures ap di- cpnstituissp perhibetur. ,
versas alias ejusdeni Breviarii edijippes in schedis Lecito v. — t In episcopati}quantum fuerit con-
96 notatas habep, qu» p»teris in ea appendice stans, huinijis, patiens, misèrieprs, in Christjana et
aescriptis addì poterupt, siqu.aRdjBJymnpdiaHjspa* ecclesiastica disciplina instauranda sollicitus, eaque
jsica aiiptipr pprrectiorqwVdepup tygjs committete. verbo et scriptis slabilienda indefessus. alque omni
Intere? descrjbam ajiam editjoneni, a me nuperrimp demum virtpjtjm ornamento insignite, nullius lin-
coeìrcptam ex libris duplicibus bibliothecre Ange- gua enarrare s.ufficeret. Monastici quoque instituli
j lic» : qua? editio plim in biblioteca Passipneia ex-rnj per Hispaniam prpmptor et amplificator eximius,
stabat, ut ex steniniatg apparpt. Titulus esf : Bre~ * plura construxit monasteria, collegia itidem »difica-
jiiartum Romanum ejnsaura pQtksimum Scriplura et vit, ubi, studiissacris et lectionibus vacans, plurimos
probati» smdPI'Wn hfetQrtisWP.er,pwnfecluni,uc dg- discipulos, qui ad eum confluébant, erudivit, quos
; nup per eumdeni a^torem accuratius recognitum, inter sancii Hdefonsus Toletanus, et Braulio C»sar-
eaque d\\igen\iq,hoc i\i anno o meydjs ìtff purgatym, augustanus episcopi emicueninl. Coado Hispali
yl iffoinjjudicium non perfimespaf.Cutrjprivilegioaff cpncìlip 4cppha)prpm hsergsjn) gjspapjaì Jam mipi-
decpnnium, Lugduni apud hmredes Jacobi Jtinctm tantem, acri et elpquppti 4ispi|tatiope fregjl atqup
15f>6.Edjtjp pst in folio, qua jn fpi-ma Breyjgriiini cqntrìyit. Tantani apud pmnes sanptitatis et ^octrin»
Qujgppniauum editpra nonduin yjderam. Iferetici f^mam ajjpnfiisest, p,\ e!ap§p vix ab ejus obilu sexto-
jactant, rarissima esse hujus Breviarii exeniplaria, decimp anno, jiniversa Tql.etana syiipdo duorum
flliqd cathplici illud abplpre slqduerjnf. Sed pr»ter supra fluinpagipta ep}se.qnorircn plauilentp, ipspqup
Jisecduo, quaedixi, exeinplarja, egpplim triaaliaac.qpi- etiam sanptp iìdefonsp spffraganje, doctor egregius.
Rivi,qu» viri ilhistres a me dono oblala acceplarunt. caHiplic» Epcl.esi» poyissinium depus, in s»culprum
5, E breviariis peryfiteilJs flj§panj»r, in fluibus fipe .(Jpctjssinius,et cum reFerpnjtianpniinandus ap?
85 * IS1D0RIANA.— PARS I. GAP. XV. 56
pellarj.nieruerit; eumque sanctus,Braulip non modo A Demiim suo muneri »oft defuerpnt 99 postulatores,
Gregorio liiagno comparaverit, sed et erudiend» qui cojlectisu)j.diquelesiimoniisexcellentiam doctrina:
Hispani» loco Jacobi apostoli ccelitus datum esse S. Indori pienissime,demonstrqrunt, edito etiam typis
censuerit. suffragio emìnenlìssimi domini cai;$na/is Bellugm,
Lectio vi. — i Scripsit Isidorus libros Etymolo- cqusm relatoris, qui a,n,ìn}adver»j.ones a me tanquam
giarum, p|. (j(e Ecclesiasticis Officiis, aliosque quam- fidei promotore fada,s, docte de more confulavil, et
plurimos Christian» et ecclesiaslic» disciplina adeo plura addidit in :cqnimendalipnem eximim doctrina}
utiles, ut sanctus Leo papa quarte ad episcopos ejusdem S. Isidori,
Britanni» scribere non dubitaverit, sicut Hieronymi 10. Qupd si leptiones §. -Isidorj ad vetusUssiina
et Augustini, ita Isidpri dieta retinenda esse, ubi mpnumenta exjgend» essent, illis pptius ali prsesta-
contigerit inusitatuni iiegotilim,quod per canones mi- ret, qu» in. officiis prqprijs sanctorum ecclesi»
nime definiri possit. Plures etiam ex ejusdem scriptis Toletan», ediijs Matritj ex typographia ' regia 1618,
sententi»; inter canonicas Ecclesi» leges relat»con- exstant, scilicet :
spiciuntur. 98 Pr»fuit concilio Tolelano iy, om- In secundo nociamo ex Braulio Cmsaraugustanp,
nium Hispani» celeberrimo. Penique pum ab Hispa- et lldefonso Tp,letang archiepiscopis, et Redempto
nia Arianam h»resim eliminasset, morte sua et B Isidpri discipulo, atque ex ipso Isidoro, et concilio
regni vastatione a Saracenorum armis publice pr»- Hispalensi li, cap. 12.
nuntiata, postquam quadraginta circitpr annos suam 11. Lectio iv. — e Isidorus natene Hispanus,
rexisset ppclesiam, Hjspalì migravit in ccelum anno patre Seyerianp provinci» Garthaginensis, maire
sexcentesimo trigesimo sesto. Ejus corpus inter Turtura ortus est. A sanctis viris Leandro archie-
Leandrum fratrpm, et Florentinam sorprpm, ut ipse piscopo Hispalensi, et Fulgente episcopo Astigitano,
mandaverat, primo conditura, Ferdinandus primus, fratribus suis, sancte et liberaliter educatus, Latine,
Castell» et Lègionis rex, ab Pneto Saraceno Hispali Gr»ce atque Hebraice dpctus, in omnium discipli-
dominante magno pretip redeniptum Legionem narum genere eximiani eruditionis laudem consecu-
Iranstulit, et in ejus fipnorein tenipjum »dificatnm tus est. Adolescens cum esset adirne, Arianam h»-
est, ubi miraculis clarus magna populi devotiqne resin, quam Gothorum arma in Hispaniam invexe-
colite, i . . rant, serpentem quolidie latius, ea liberiate et con-
8. Concessumfuit orffipiumS. Isidori episcopi, con- stantia palam insectahatur, ut parum abfuerit quin
fessoris et jàpptprjfj piiii]his leclipnibus prò universa ab Arianis necaretur. A quibus omni persuadendi
Ecclesia ab innocente XIII die 25 Aprilis 1722, de quo artificio adhibito tentata ejus fidel^iequidquam est.
videri potest BenediclusXIV, I. jv de Beatif., part. n, V Leandro igitur vita functo, Isidorus regis Reccaredi
cap. 11, num. 15, qui rationem/addit : Sanctus votetele, et singulari Hispalensis populi laetitia,
quippe hic jam lattquain doctor colebatur in regni» successor in episcopatu, diu multumque repugnans
llispan\qruin, et in licclesii» in$yfar,uri(i
et conlinentis eligilur.
Indiarifm regi ca,{hf>lico suhjectarum, ex litteris apo- Lectio v. — « Ponlifex factus, intelligens se ad
stolici» Gregorii XIII, ubi lime liabenlur de officio onus, non ad honorem yppatum, pirum esl, quantum
S. Isidori : Item festìvitas S. Isidori archiepiscopi omnium virtutum exc.eilenfia et singularis doctrin»
'Hispalensis, prò quo celebrelur officium doctoris, et pr»stantia nniversam Hispaniam illustraverit. Disci-
recitelur Credoin celebraiione missm, etc. pulos multos insiiluit, in quorum numero Hdefonsus
9. Qa»dam in his lectionibus traduntur, qu» ex fuit, Toletan» ecclesi» postea archiepiscopus. Elo-
monumentis antiquioribus et »tati S. Isidori pro- quente fuit adjBirabili. M,onac]iprumjfegulamdurio-
pinquioribus non Constant ; scilicet qupd Severjànjis rem ipmperavil, et infirro.orumimbecillitati mitio-
pater S. isidorj dux fuerit proyiijcj» Carthaginiensis ; rem reddidit. ConciHisHispalensi II et Toletano iv
quod Fulgentius Carthaginiensem episeppatum te- pr»fuit, in quibus ad constìluenda fidei dpgmata
nuerit ; quod Brauliosub disciplina Jsidori profecerit : magni semper Jui't ponderjs Isidpri spntentia. Gre-
quod idem Braulio auctor sit comparatìonis inter. P gorium quemdam Syrum episcopum, Acephalitarum
Gregorium Magnuni,qui Pètro successit, et Isidorum, h»resi infe.clum, ipsa jn synpdp Hispalensi gravis-
qui Jacobo apostolo in erudienda Hispania , de qua sime confulavit, et ad meliorem méntem reduxit.
cap. 4, dixi ; quod Hispani» yastationeni a Sarace- Sedem 100 apostolicam eximia reverente coluit,
norum armis publìce pr»nunliavèrit : qiiòd corpus de cujus potesiate atque obedientia ad Eugenium
suum inler Leandrum fralrem el Florentinam so- Toletanum archiepiseppum scriberis^sjc,ait : Hujus di-
rorem condì marcdaverit, ut alia omiltam deconfir- gnitas poleslatisetsi ad omnes calholicoruin episcopos
mationè', pallio, et vicarii apostolici munere. De est transfusa, specialius tamèn Romano antistiti
quibus omnibus agii Florezius toni. IX Hisp. sacr., singulari quodam privilegio, velut papilì c»teris
pag. 195; et Benediclus ponlifex XIV, qui promo- membris celsiori pèrmanpt fk ^|,ernup : qui igitur
toris fidei munere tunc fangebate, cnm h»c causa debitam ei non exhibet reverenter obediemiam, a
Rom» agitata est, rpspònsip/}espgstjijatorum et car- capitp sejjjnctus, Acephalitarum schismale (sic) se
dinalis Bellug» contra suas animadyersiones com- redditobnoxium.
mendai 1.w de Bealif. part. il, tap. 11, num. 15. Lectio vi, — « Multis iisque prseclaris in omni
 87 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA.
divinarum humanarumque litterarum genere proprii, A 102 AdMatul. Sol ab occasu roseosad ortus,
ingenii monumentis non parum Christianam disci-
plinam auxit, et ornavit. Ecclesiam suam quadra-
ginta ferme annos sanctissime rexit. Iraminentem
sibi niorlém multo ante pr»videns, per sex menscs
orationi, pcenitenti» ac misericordi» operibus se
dedit ardentius. Morti vero proximus in basilica»!
S.' Vincentii delalus, ab Eparcio et Joanne epi-
scopiSj quos ea de causa ad se evocarat, cilicio
indutus, àc cinere conspersus, corpus et sanguinem
Domini de eorum manu humi prostratus accepit.
Publice veniam a populo petens, mutuamque omni-
bus charitatem commendans, bonis omnibus in
pauperes distribulis, pauper ipse spiritu.et in Christo
dives quarto post die, dierum, ac honorum ope-
rum plenus migravit ad Dominum pridie Nonas j$
Aprilis; sepultusque est Hispali. Qua civitate a bar-
baris occupata, a Benabeto ejus rege Saraceno Fer-
dinandus I, Castell» ac Lègionis rex, magnis mune-
ribus Isidori corpus impetravit, Legionemque trans-
tulit : in tempio Deo ejus nomine dicato honorifice
collocavi!. Miraculis et vivus claruit et mortuus,
multaque in universam Hispaniam contulitbeneficia:
s»peque Christianis regibus ejus opem contra bar-
baros implorantibus prsestofuit. >
12. Hymnos in laudem S. Isidori ex Breviariis
antiquis non multos video celebrari. In Officijspro-
priis sanctorum Ecclesi» Hispalensis anno 1659
excnsis hi sunt hymni in festo die S. Isidori.
CAPUT XV.
101 Officii Hispalensis hymni in festo
die S. Isidori.
HYMNOS.
43. Ad Vesp.Genlis Hispan» Pater atque doctor,
Digna pr»clari soboles Severi,
DigrceLeandri, similisque sancta
Indole frater,
Dum tuas curat soror alma cunas,
' . Lucida examen veniens ab aura -
Vidit infantis nitidis liquare
Mella labellis.
Dulce facundi fuit hoc leporis,
Atque doctrina; specimen supera»,
Qua pios pascis, stimulisque sontes
Pungis acutis.
Pungis infectum genus Arian»
Pestis, nltores minitantis ignes :
Nec furor regum juvenis resistit
1 Fortibus ausis.
Pr»sul inslauras fidei trlumphum,
Perfidos ejus quoque perduelles
. Pellis Hispanis pavidos ab oris
Fulmine lingu».
0 Pater cleri, populique pastor,
Orphanis tutor, viduis levamen,
Virginum custos, itìonachissever»
Regula vit»,
Nunc in excelso residens olympo,
Sidus o nostr» columenque genlis,
Compari priscis fidei magistris
Luce refulges.
Sis memor chari gregis, et patronus
Esto ad xternam Triadem, precamur,
Cuncla cui dignas resonent per orbem
S»cula laudes.
88
Luce qui terras meliore luslrans,
Noctis Hispan» nebulas, et atras
Discutis umbras,
Cujus exortu lenebrosus error,
Fraus, et irccoiistansfuror, et profanus
Luxus, et van» sitiens profugit
Ambite aur».
Sed redi! fas, et pietas revixit,
Et fides casto redimita cultu,
Paxque cum sancta probitate, et sequi
Conscia virtus.
Hispalis clarum jubar, Isidore,
Redde virtutes, vitiis repulsis,
Fac et, ad priscos redeant caduca
S»cula mores.
H»c rogat sacras tua gens ad ajas,
Dum Deo vero pia vota fundunt,
Qui tibi festum peragunt ovantes,
Bsetisaiutimi.
Laus, honor, virtus tibi sit perennis,
Gelsa Majestashominum creatrix,
Quem Deum trinum celebrant, et unum
Rite lideles.
Ad Laud. Qui, Pater, charos populos relinquis,
Missusad celsam Lègionis urbem,
Qu» tibi fido posuit patrono
Regia tempia ?
An times hostem fidei rebellem?
Barbarus fugit, liceat reverti,
Aut tuos saitem juvet inde missa
Luce fovere.
Civitas felix spoliis opimis
Corporis sacri tua mira pictis
Gesta percensettabulis, tholisqne
Munera regum.
C 103 Qu%tuo partis merito triumpbis
Grata non uno retulere bello,
Namque te nostris et adesse castris
'- Fama vetusta est.
Huc ades fessis, Pater alme, rebus
Nosque commenda Triadi potenti,
Cujus in cunctas resonat perennis
Gloria gentes.
14. Hos ipsos hymnos ego etiam olim non sin«
debita eleganti» laude exhibui in Hynmodia Hispa-
nica ad diem 4 Aprilis : quos ut cantui ecclesiastico
accommodarem, quatuor versus ita refinxi : 1. Luci»
examen veniensab aura, prò, Lucida examenveniens
ab mthra. 2. Sis ad mternamTriadem, precamur, prò,
Esto ad mternam Triadem, precamur. 3. Paa;, pudor,
morjimprobilas, et mqui,prò, Paxque cumsancta pro-
bitate , et mqui. 4. Fama canebat, prò, Fama vetusta
" est. Recentes puto hos esse hymnos; quorum
auctor fabulis de Mahometi in Hispaniam adventu,
et fuga ex ea assentiri videtur in quinta stropha,
Prmsul instaura», etc., nisi si forte Acephalorum
bseresin ab Isidoro prodigatam inteliigit.
15. Antiquiores videntur hymni, quos in Mar-
tyrologio Hispano Tamayus exscribit ex Breviariis
vetustis Hispani» :
Ad Vesp. Congaudeat Ecclesia,
Et prasulis solemnia
ConfessorisIsidori
Honore colat celebri,
Qui velut solis radius,
Demptisprorsus hneresibus,
Et devotus martyrio,
f;g ISIDORIANA.— PARS I. CAP. XVI. 90
Dogmate fulsit vario. j\ quatuor clavis, et pecloris dextra parte translixa. Se-
Hispanìarum populis quunlur fol. 307 Rogationes, sive litani» sanctorum,
Divin» legis regulis, in quibus S. Isidorus appellate, et invocalur. Hunc
EtRomanorum moribus
Invigilabat sedute. pillo esse Codicem quem num. 82 signatura Blan-
In clericorum commodis, cbinus describit t. II Evang. Quadrupl. pag. 604;
Et paiiperurn subsidiis
làtor clarissimus cujus characterum specimen excusum est' ibidem
Lègum tab. 6, num. 1, post pag; 600. Codex Vaticanus Otto-
Hic inh»rebat arctius.
104 AdLand. Magne doctor Isidore, bonianus 576, characlere Longobardico, sive Bene-
Nos de hoc diro carcere (£: ventano, s»culo x circiter exaratus, continet Missale
Fac poli reddi solio,
Placato Dei Filio. monasticum, in cujus lilaniis sunt S. Gregorius,
Per te, confessor inclyle , S. Hysidorus, S. Germanus,Benedidu»,Mauru»,Seve-
Ovans chorus Ecclesi», rinus, etc. In alio Codicemembranaceo siculi xv ex
Et caterva fidelium
Collaudat Christum Dominimi. oppido Ass.ergiodicecesisAquilan», ad oflìcium pro-
Jesu Christe, Rex glori», priura S. Franci petendum Romam allato, ad mo-
Vota servorum suscipe, -nasterii alicujus, ut videtur, usum exarato, litani»
Hujus doetoris precibus B sanctorum pr»ter alios exhibent S. Franami, Ma-
"Nobis fave propitius.
carium, Basilium, Leonardum, Isidorum, ut in
Da peccatorum veniam,
Pr»sta sanctorum gloriam, his membranis scribitur. Neque dubium mihi est,
Ut lami Patris merilis
Coeli fruamur gaudiis. quin de nostro Isidoro sermo sit, quamvis fortasse
alii de Isidoro monacho suspicentur.
16. Pervetusta vocatTamayus Breviaria, ex quibus CAPUT XVI.
hos hymnos profert. Sed eum in officioGothico nulli Series vitm et gestorum S. Isidori, ex monumenti» et
fuerinl hymni in laudem Isidori, et ea breviaria, scriptoribus antiqui» ordinata. Ac piimum qumritur
qu» Tamayus laudat, ad ritum Roman» Ecclesi» de diversis Isidoris, comparalionequorum noster
sint conformata, ea vetustas non in longum lemporis Hispalensis modo Junior, modo Senior àppellatur.
spalium protrahi debel. S»culo xm antiquiores 1. Ut a nomine Isidori incipiam, vario ac diverso
eos hymnos non censeo : quanquam cum solum in modo in vetustis membranis et monumentis illud
Isidori laudibuscommemorandis versenlur, nihil illis scriptum reperitur: nimirum \QQYsidorus, Hisi-
inest quod veteri histori» repugnet. Neglect»prorsus dorus, Hysidorus, Hisydorus , Isydorus , Esidorus,
sunt regul» carminis. Secunda stropha ad vesperas Isodorus, Ysydorus, Eisidorus, et, quod c»teris
videtur desumpta ex uberiori prenotatene Brau- C pr»ferendum, Isidorus. Ea discrepante ex varia prò
lionis, aut ex prologo Vit» Isidori, auctore Canonico diversis temporibus scribendi ratione- magnam par-
quodam Legionensi, apud Bollandianos. tem oritur, ut nihil de antiquariorum incuria dicam.
17. De Marlyrologiis qu» memoriam S. Isidori S»pe enim usus invaluit, ut y prò i usurparelur, et
celebrant agit Henschenius in Commentario pr»- aspiratio facile initio voci pr»poneretur. Interdum
vio ad Vitam S. Isidori. Mentìo pr»lerea fit S. eliam e prò i adhibebatur. Isidori nomen GMecae
Isidori in Martyrologio Canonicorum Regulariurci, originis videtur ab his : certe inter Gr»cos multi eo
in fine nov» Martyrologii Romani èditionis jussu nomine claruerunt. S»culo tamen quo Isidorus flo-
Benedicti XIV, ad 4 Aprilis -'Hispali in Hispania ruit, Esidori nomen in usu fuisse, testimonio S. Ju-
sancii Isidori Confessoris, qui inter' Canonico» liani Toletani evincitur in opere ms. de Re gram-
Regularesascriptus, ac illius civitatis episcopus con- matica, quod cap. 493, num. 46 etseqq. describam.
secralus, sanctilaie et doctrina conspicuus, zelo Ita enim ait num. 324 : Da aliud nomen, quod ex
catholicmfidei et observanliaecclesiaslicm disciplina plurimis parlibu» sit composilum.ESIDORUS : E prm-
Hispanias illustravil. Pr»mitlitur signum quod indicai positio est, si conjunctio est, DO verbum est, ncs
feslum S. Isìdori eodem die ab omnibus Canonicis nomen est.
Regularibus celebrari. Ibidem in Martyrologio 105 D 2. Fabricius, tom. IX Biblioth. Gr»C., pag. 256
prò omnibus monachis ordinis Cisterciensis ad dieni seq., 1. v, cap. 34, num. 3, postquam de Isidoro
4 AprilisHispaliin Hispania S. Isidori, ex monacho Pelusiota egit, curiosa illa sua diligentia catalogum
ordinissancii Benedictiejusdem civitatisepiscopi,sanc- texuil de claris aliis Isidoris plusquam trigìnla. Ex
tilaie, ac doctrina consolati, qui zelo catholicmfidei, Hispahis pr»ter S. Isidorum Agricolam récenset
etc. Use controversia de ordine monastico S. Isidori isidorum Asiuricensem, qui concilio Bracarensi
cap. 19 agitabitur, ubi nonnulla verba proleram ex anno 675 subscripsit, Isidorum patria Hispalensem,
Breviario.Canonicorum Regularium Laterànensium. sed episcopum C»saraugustanum, a Pellizerio con-
18. Reperi etiam Isidori nomen in litaniis veterum fictum, lsidoros Cordubenses duos, pariter a Pseudo-
Codicum, ut de officiiMozarabici lilaniis nihil dicam. Dextro conficlps, unum ad annum 384, alterum ad
Sic codex Vaticanus 84, pergam. in fol., s»culi x annum 423 et 430, Isidorum nostrum Hispalensem,
circiter, in quo est Psalterium ab Hieronymo recen- Isidorum Mercatorem, sive Peccatorem, collectorem
situm cum canticis, fol. 274 exhibet orationes ad ado- decretalium suppositarum, Isidorum Pacensem, Isi-
raudam crucem, sive ad poscenda suffragia omnium dorum Setabiensem ; sive Setabitanum, qui concilio
sanctorum. Depicta est Christi cruci aifìxi imago Tolelano anno 681 et 688 inlerfuit.
91 AD OPERA S; ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 92
3. Horum ex numero sex sunt soli veri Isidori A Perezius Bayer in net. ad Bibl. vet. Hisp., 1. v,
Hispani, 9sidojfusHispalensis, Isidorus. Asturicensis, num. 109 ; nam in Escurialensibus s»culi x et s»-
Isidorus Setabitanns, qui concilio Tolelanp xn culi xi inennlis codicibus Iit. Q, plut. 3» n. 7, et
anno 681 interfuit, et alter diyersus, qpi ppncilip 1@8 digramm. et plut, 1, n. 3, aliisque longe ante
Ttìleianqxy anno 688, et rursus concili" Tpletano xyi Sigebertum Isidorus Hispalensis Junioris titulo a
anno 693 gnbscripsit, Isidorus Pacensis, et Isidorus cognomine antiquiore alio coque scriptore discer-
Agricola. Hjs addi pptest Isidorus Juvenis mpnachus, nitur : non enioi Junior diperptur, nisi antiquior
martyr Gprdubpnsis, annp 853 a S. Eulogio 1, m alius Isidorus scriptor prsecessisset.Quodautem nihil
Mempr. Sapct. gap.. 15 laudate, Alii inventi popfìc- eoruifexstet qu» Isidorus antiquior scripsit, inde
tjque suiil, ut inter plures djversg Isidori ppera dis-. constat, quod ea opera qu» Sigebertus et Trithemius
iribuerenturi ag disiipctip quaein yeteribus exempla- Isidoro Seniori seu Cqrdubensi attribuuut, certo
ribus- rppprilur, Isidpri Seniori» et Jut\iori», prò sunt Isidori nostri Hispalensis. H»c fusius Perezius,
libitu ejijusque explicarpte-. . qui pr»miserat, verba Marian» argumentum hoc
h- Laudai quidpin Sigeherlus cap. 51 de Script, exhaurire.
epplps, IsUpruin Gonlubensem , pui commenlarium 7. Gommemorari quoque debet sentente Joannis
ii) Jibrqs .Regum tribui!; 10? ex qup. arphjtecti B ^Igidii, de quo h»c Nic. Antonius 1. v Biblioth.
snpgositpruflj chronicprum ansarci arripuerupt, ut vet., n. 109 : De Isidoro Cordubensi, quem primus
oliarci TÌpos J§jdprqs ^prdubpnses ponfiiigerent, ac. Sigebertus laudai Ùembtlacerfsi»,Dexin aulem (sup-
multa de iis cprominisperentur. At Nip. Antpnius posititius) «nus Chronici auctorem finxit, quod supra
non levibus ratipfjibps siispipaiur, fiullum quideip commodioreloco dicium, nunc non repelo : conlentus
fuisse Isidorum bujpsmodj Cordubensem : sed Sige- hoc solum annoiare hic qdjuhgereque olim de Cordu-
berijini s.aeptiljxij scrjptprerci cjespplnm fuigse, qqpd. bensi , aC'Seniore, ut audit, Isidoro dìctìs, Joamiem
in.qujjdgni sejnipnB, jnlpr S. Augj}stiniQpgra edito, JEgidium Zamorensem Franciscannm, qui innumera
Q$. assmnpijgne Maria; Virginis Jeg§ri{, Isidpri cu- vidit et annotavit de Hispani» rebus, et in avversaria
jusslajn verba aliegari, El punì ppu§ Isjdprj d§ alle- sua qdhuc inedita conjecit-, nonnisi duo» Isidpros
gpriis Orpsip dicat.um sit, pptijit his dp pausjs ppr- tradotti laudalQ.runi Adtoersaripj-umsextq agnomsse
rnpyeri Sjgeberjus, ut Isidprum Hjspalensi nqs|rp laudasseque : nostrum scificel HispalensemSEMPREM,
afiliqujqrem »nualeraque Augustiqp et Paulp Grosip Ut vocat, allerutnque JOHIOREH a se didum, qui P«r
expogitgppt. Adisjs PiWiplb. yet, Hisp. }em, cap. 2, eensis est, qui ad Arqbum in Hìsparàqs irrupiipnem
j). 52 et seq, Cur Sigeberjfls Isidprjjm illuni smiip rerum,in orbe geslaruni n\em,oriamcpntinuavit.
anfiqfiiprem, cui yeri Iskìori Hjspalei|sis qqasdam g 8, Ut autpni dislinctio Lsidori Senipris.et Juifipri»
opera affingprfif, Cqrfy^ensem appellare, vpluerif, ili pppp luiniiie collopptur, brevitpr indipabp velerà
nulla idonea ppnjieitrjr ralioije. Florezius, qui ioni. X exemplaria, et pppra ppstri Isidpri Hispalensis, in
Hisp. s.acr. Isjdqruni Gord^enierci a gige^prlo cop- flujbrusmpdpSenipr,nip,dpJunipr appellafur. Joannes
fictun) geiisgf, spspicatur, px nppjn^ ^avnptensi^ Vas»us, qui Isidorum llispalenseni Junipreni dici
djcepfum. gjgeberfuih, uf ggnnpm_ ijlujrc l|ir|or^rn pjitaj. prppter Isidorum Cordubensem, qui tempore
Cprdubensej}}epjscpptjpi statuprpf :.JJ3[J}sernip de brjsii floruerit, asgerit, cap. 4 Annal. Hisp,, in
assunipjipiie Dfari» Virginis, quj olirci graf 85 de J'rorjte Etyniologiaruni Isidpri Jegi ; Incipit epistola
Sahcfis jnjer %era Augusjjnj, dpjndj $ !n ^ppdjce, hjdori Junioris Hispalensis episcopi ad, Braulionem
Pt in edìUpneMaprippriiin 20.8,a Jbepl^gisjLpyanjpn.- 'Cmsaraugustanum episcopum. Non explicat Vasseus
sjbus Fu}ber.tp Carnotensj tribuifur, Qu,» 'arcieji ex quo exemplari hùnc titillimi excerpserit.
longe semola esset erranti ppcasiq, punì auefpr 9. Junior dicitur Isidorus noster in Codice Vati-
Sermonis non 4ipaj,ur Isjjjorns, seti in ^prmone fiat cano .202, de quo cap. 93 agam , ubi eju? dieta ex
isidori mentip. libris de Officiisecclesiaslicis proferuntur. Codex in
5. Hac in re Marian» jiidicium, quod Florezjus pallia videtur scriptus s»culò x, circiter, Contra
Ipm. YHI Hisp, Sacr., trapt. 27, append. 2, p. 275, D in Codice Vaticano 641 s»culo ìx aut x scripio, dp
prinius yulgayit, pjusmpdi est ; eruditoruni opinione qup cap. 94, yocalur Senior in lilulo Procemiorum,
recepirci» esse, tres Isidpros jn Hispania fujsse npbiles sedila ".l ddem Seniori Isidoro ]}bri Officiorum,
cum primis : CORPUBENSEJII , gueni vixissg Triiìfeniius et de Orlu et Obitu Patrum tribuantur. In Codice
flit syb,Jiqnorjp circiter saluti» aimupi 420, HISPAL^N- Escurialensi Etymolpgiarum s»culi x), de quo
sm .fìreggrii Muggitimauqlem; atque PApKNSjjp , qui 100 vuie cap. 55, appellatrcr Junior. Idem epilhe-
eco |j||«pgiif yjxriKiT,dubflaUir, Qor^ubet}s\sèmioji lon tribuitur Isidoro in codicibus ssecnli xin aut
va,c_$iur,;^xi(jm§ appplfatiggluqb.^»ppsterigtjhys an- seq., quibus chronicon continualuni et interpolatuni
tìqul0e cQmparqtione vulgo datar , /ijs^afens^ frer continetur, de quibus cap. 78.. Junior quoque vo-
metitifiSifìordubensisn\l}ilspripsila:uodexstet, iqn]elsi catur Isidprus in antiqsiissimq.CodiceValicano 5321,
qti(Bq)ani illi Trifheniius gitribuU; fl^spaleqsi»multa , recensendo cap. 96, ih quo sunt differenti» verboruoi
fttwe ì%Ur alia ab exprdìq mundi usque da' quiplniji ordine iittèraruiji ; in recentiorì Vaticano 4327, in
qnpuni 0uinlfiilm Gpthgrum regi» summa brevitate quo sunt libri duo ponlrij judseps, de quo cap. 97,
Cìu'pnicoti. in Regiòvaticauo 294, de quo cap. 400, s»cu1i
6. Doctissimi viri judicium proba! confirmatque xif ut videtur, in quo.,sunt libri Ét^molp|tìàriim,
93 ISID^RIÀìSA. - PARS I. CAP. XVII. 94
in Regipvatic,3?0 ibid, Incipiunt Differentimspirir A nijqnensis.ab IsldpròHjspaletisì in libro de Vir. II-
tuales Isidori episcopiJunioris Spaniensi». Et rursqs, justr, repensltus, sic cpminendat. : N,<irnvir etiam
Incipit SoliloquionimIsidori Junìgris Spalensis epis- sancfissjjnjjg, et mqgnm in Ecclesia gloria; Isidorus
copi. Junior etiam dicitur Isidorus in codice Regio: presbyter JEyyplìu»,Petysiotq, quem dito mij.Haepisto-
vaticano 846, ibjd., dum fragmenta Etymologiarum larum qdtaidificftiionew.Ecclesia; multi scripsisse npve-r
exspribuntur : qui quidem Codex s»eulo yiii ppsteT runt, qui etiam prò vitmac sapientia; supemeriti», ut
rior non videtur. Junior quoque vocatur in fittilo pq(er abipso Cytjllp el hpnprqtus est et yopalus, etc.
chronici Codicis Palatilij 259, cap. 102, in Gallia, Qpnfer Natalem Alexandrum Hist. epcles, ssepul. iv,
ut videtur, exarati s»culo x, circiter. In fine Etymo- art, 9, pap. 4, Prqdiit Qi?|(,ingas,an^ip 1737, disserr
logiarum codicis Urbinate cbartacei 479, cap. 104, Jalip Christpphpri Augus|ini Hpunianni De Isidoro
Ysidori Junioris, eie. In Ottob. cod. 336 Etymplpgia? PelusiptU ejusque epistolis,, qua» m(tx\mam pqrtem
rum s»culi xrv, circiter, e. 105, Ysidori Junioris, etc. fictitiqs es§e'dcnionstrafur, digna , ul in Bibliplheca
Alii Codicesextra BibliothecamVaticanam non djssir selpc a pbseryat pi. Zapcaria , qu» a yirp doctp re-
mili modo Junioris titulum Isidoro nostro ascribun! : fellaiur. Cura Isjdori Pplusiplse i|onien celeberriinum
ni codex Lucensis Iibrorum contra Jud»os, de quo in Ecclesia jam. esset, quq tempore Isi.dprusHispà'
cap. 43, num. 48 ; Codex Chisianus Etymologiarum, B lensis scrihebat, nihij mirimi est sj operibus hujus,
de quo cap. 45, num. 2 ; antiquissimus C»senas Mar pr»serlim ubi Hispalensis'episcopi \W\$%n°n pr8?'!-
laleslius Etymologiarum, de quo cap, 45, num. 6. gerelur, apponi cqeperit Junioris insprjptip. Dejpde
In Codice 2, archivii Vaticani, de quo cap. 107, facile Hbrarii ntrumque titulum pomplgx| sunt, ul
Etymologi» Isidori Junioris , etc. In Codice collegi! Isidoruni J'unipren}episcopyniRìspgfeiisemvpcarentj
Romani, ibid., Chrpnicon Isidori Junioris. Cap. 55, quaipvis pjillijs alius Isidorus episcopus Hispale.nsis
num. 18 et 19, duo pccurrunt exemplaria Fiorentina Isidorum nostrum prsecesserit.
Etymologiarum Isidori Junioris. Gap. eod. 55 num. 42. Quisnàm auteni est Isidprus Junipr, cujus coni
24, codex Florentinus S. Crucis, in quo sunt Etymo- paratene Hispalensis Senior nominate? Mariana,
logi» Isidori Antiqui, et Isidorus Junior De computo. Nic. Antoniqs, pt Bayerius 1J.1 Isidorum Pacenseui
Synonyma Isidori Junioris recenset Labbeus, ut .di- Hispalensi Juniqrem intpUigi asserunf, Isidorus Pa-
cam cap. 70, num. 3. Epistola ad Leudefredum in cercsis vixit sseculo yin progrediente, ut probat Nic.
Codice Vigilano, de quo cap. 73, num. 7, nomine Isi- Antonius 1, vi, cap. 3, et Chrpnicon Isidori Hispar
dori Junioris inscribitur. In Codice Fiorentino S. Cru- lensis psque ad Hispani» per Arabes eyersioiiem
cis, de quo cap. 76, num. 9, liber de Nate» rerum continuayit. Hip certe scriptòr est, qui Isidoro, His-
titulum Isidori Junioris illustri» exhibet. Isidori Ju- « palensi junipr est, ap reipsa ita a mullis appellatur.
"
nioris chronographia, sive chronicon indicatur ex Sed contendimi fjonnulli, alios fuisse Isidorps Hispa-
Codice Mediceo, cap. 77, num. 7. In Codice Ove- lensi repentipres, quprum elifim cpniparatioiie Hispa-
lensi s»culi xn, de quo cap. èpd. 77, num. 13, lensis Senipr yppetur : prpdijcunt Isìdoruni episcopum
corographia, sive reclius chronographia Isidori Ju- Setabitanqni, ppi Ppllizerjps librnni De significqiìone
nioris. In Codice ISscurialensi s»culi xiv, de quo nqminum frij|uìt?Luijprandus supposititiam collectip-
cap. 78, num. 18, chronicon Isidori Junioris. nem^anpnum sub. Isidpri Pecpatpris, seu Merpaloris
110 10. Marian» Bayerioque libenler assenliflr, npnjing fditam. Rjfellij: has fabulas Nip, Antonius
aliquèm' Isidorum Isidoro Hispalensi antiquioreni lib, vi Bibl. ver., cap. 3. Liber de significatìoneno-
agnoscendum esse, cujus comparatene Hispalensis minum est liljgr Isidpri Hispalpjisis de Nominibu»
Junior dicatur. Sed cum Isidori Cordubensis mentip legi» et Evangeliorum, jjt Braulio appellai, quem
in calalogis Hieronymi, Gennadii, Isidori, Ildefonsi Allegeriarufliyulgp vpeant, Isidor^q] auctorem col-
et aliorum velerum de scriptoribus ecclesìasticis non lectionis appcrypj}» deerelajirjrn neque Isidoruni
appareat, ac primus Sigebertus ejus meminerit, et episcopum Sejabiian.pm,npqqg ullun) ajjuni Hispa-
quidem sic dare errans, ut Hispalensis Isidori qù»- num esse ppntendnnus. Duo arctpm isidpri episcopi
dam opera Cordubensi adjudicet, facile adducor, ut n Selabilani exsj,ilerunl, ut dixi ; prior, qui synodp
credam, Isidorum HispalensemJuniorem dictum, quia Toletan» xn anno 681 inlprfuit; posterior, qui syn-
ante ipsum floruerat s»cnlo iv Isidorus Pelusiota, odo Toletan» xv anpp 688 et xvi annp 693 sub-
scriptis, virlutibus, rebusque géstis in universa Ec- scripsit. Neutruni hpmm quidqiianiscripsisse cpnslat,
clesia clarus, el apud episcopos ipsos venerabilis, multo vero piinus falsarcicpllectionem canpijum, sse-
ut ait Ephremius episcopus Antiochenus in epistola culo demum ix cpnfictam.
ad Zenobium Scholasticum apud Pbotium in Biblio- 13. Ab Isidoro Pacensi alipm Isidprum diversum
teca; de quo etiam Evagrius lib. Hist. eccl., Ejusdem Pellizerius agnovit, queni appellai de Bejq, auciprem
theodosii principatu claruit Isidorus, cujus latissima èujusdarciChronici, qupd incipit : Sex diebus rerum
est gloria, et qui cum ob res gestas, tum eloquéntice omniumcrealuram formavjt Deus.Forcasse Pellizerius
causa ubique celebralur. Isidorum Paccnsem pptabat esse jfa djetum px qrbe
11. Erat quidem Isidorus Pelusiota jEgyplius, Badajoz : id enim pónnulli ita sibi persua.seru.nt;
gente Alexàndrinus, et juxta Pelùsium, jEgypti ur- pleriqu.e gplem Pacem sive Pacem-jjiliam oppiduin
bem, monachus : sed non minus pròpterea fàrciaèjus Beja ìntelìigpnt esse. Idem ergo esjtisidprus d,e Beja,
«pud Latinos vigebat : quem etiàm FàcUudus Her- et Isidorus Pacensis; idem Chronicon, quod in duo
gg AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 9ii
Pellizerius mate dividebat, ut ostendit Nic. Antonius iA candì ratio, Isidorum origine fuisse Golhum : imo
loc. cit. Nimis enim liberalis videtur Pellizerius in contrarium suadent nomina parenlum, fratrum ac
multiplicandis tam operibus quam Isidoris; qui sororis, qu» ex lingua Latina et Gr»ca petita sunt,
duos Isidoròs Hispalenses, quorum alter episcopus minimevero ex Gothica; quod arguit parentes Isi-
C»saraugustanus fuerit, duos Cordubenses, duos Pa- dori Hispanos quidem ortu, cives tamen Romanos
censes confingebat. fuisse, sive, ut vocat Nic. Antonius, Hispano-Ro-
14. Cur autem non potius aut Pellizerius, aut qui- manos.
vis alius Hispanus de Isidoro Asturicensi, qui^concilio 2. Non desunt tamen inter Hispanos, qui conten-
Bracarensi anno 675 subscripsit, inter scriptores dant, Severianum, Isidori patrem, origine Gothuni
recensendosquidquamcommentus est? Poterat enim fuisse,atque ita feresentiunt pr»ler pseudo-historicos
hic comparatione Isidori Hispalensis Junior dici. Ac jam ubique explosos Rodericus Sanclius de.Arevalo,
re 112 vera inter scriptores medii »vi eum Fabrì- Latirentius Padilla, Beuter, Sandovalius, nec repu-
cius in Biblioteca reponit : sed quid in litleras mi- gnat Andreas Resendius in epistola ad Ambrosium
serìt, addit, cum a Cangio inter scriptores referatur, Morales. In continuatione, sive supplementoIsido-
mihi incomperlum.Eum infelici exilu decessisse, re- riani Chronici, quod a Luca Tudensi sub Ildefonsi
fert S. Valerius tom. XVI Hisp. sacr., num. 36. Or- B nomineprelatura est, supra cap. 12 a nobis exhibito,
dinis Qùerimoni» : Qui dum sic veniretimmissusab tradite, regio Gothorum sanguine orlum fuisse,Isi-
inimico, ut me minerei in commolioni'sinleritum, et dorum. Adverlimus jam eam continuationem falso
aliorum fratrum pessimumscandalum; recto videlicet lldefonso imputar!, et longe post Isidori Ildefonsique
omnipotentis Domini judicio, lacum, quemnobis ope- tempora fuisse scriptam, aut figmentisinterpolatam.
rili!, ipserepente ingressus est. Eunidem pestilentissi- Alia tamen addunt Rodericus Toletanus, et Lucas
mumvirum vocat. Alii de eo tacent. Tudensis, scilicet TheodoricumAmalumOstrogotho-
15. Ver,|m cum isidori Pacensis nomen inter rum regem, qui, cum in Italia dominaretur, prò
Hispanos band obscurum fuerit, minime dubito, quin AmalaricoGolhicumsimul Hispani» regnum aliquot
Isidori Junioris vocabolo hunc Hispani insignierint, annis tenuit, parenlem fuisse SeverianoIsidori patri.
ut ab Isidoro Hispalensi distinguerent. Exteri autem 3. Alii, ut Ambrosius Morales, Antonius lepes,
aliud fortasse in mente babuerunt : qui de Isidoro Mariana, Francispus Padilla, Pellizerius, Nic. Anto-
Pacensi parum aut nihil cogitabant. Scilicet auclor nius, huic narrationi fidem negant. Cur enim Theo-
suppositìti» collectionis canonum et decretalium, doricus Amalaricum, ex Amalasuntha filia nepotem,
sseculovili exeunte, se non solum Risparmili finxit, regni successorenireliquit,et non polius Severianum1
sed etiam celeberrimum inter Hispanos nomen usur- C Quod autem Ambrosius Morales contendit, Theodo-
pans, Isidorum Peccatorem, sive Mercatorem nun- ricum neque in Hispaniam quidem ùnquam ivisse, id
cupavit. Illico ea collectio in manibus omnium certe idoneis argumentis refollitura Bivarioad Alaxi-
ccepit versari : et quamvis Isidorum nostrum Hispa- mum ann. 109. Isidori verba satis manifesta sunt in
lensem auclorem ejus crediderint, tamen alii, qui Hisloria Golhorum »ra 549 : Theodoricus...exslindo
concilia et monumenta alia, Isidoro Hispalensi re- Gisaleicorege Gothorum Hispanim regnum xv annis
centiora, in eam colleclionem intrusa fuisse obser- - obtimiil, quod superstitiAmalariconepoli suo reliquit.
vabant, alium Isidorum colleclorem esse jntulerunt, Inde Ilaliam'repetensjaliquatidiuomnicutiiprosperitate
quem, ut ab Hispalensidistinguerent, Juniorem vo- regnavit.
cilarunt, et eadem ratione Isidorum Hispalensem 4. Lucas Tudensis, sive alius potius ' interpolate
Seniorem. Concludendumigitur est, Isidorum Hispa- Isidorian» Histori»,H4 Golhorum, qui Theodo-
lemem modo Juniorem, modo Senioremdici "scilicet ricum Severiani patrem fuisse affirmavit, uxorem
Juniorem , dum comparatur Isidoro Pelusiot» , aut quoque Theodorici dixit fuisse quamdam nobUissi-
etiam , si ita velis, Isidoro Cordubensi a Sigeberto mam feminam Toletanam. Alii antiqui de maire Se-
laudalo : Senioremvero, dum conferlur Isidoro cum veriani tacent. Pseudo-historicì huic femin» nomen
Pacensi, tum ftctilio Peccatori, seu Mercatori. D imposuerunt Santinm, aut Sanciinm, aut Sanciivw,
CAPUTXVII. aut Sancia:; quam eliam Benedictinis Caradignense
S. Isidori Hispalensispatria, parentes, ortùs. S. Petri monasterium constrdxisse commenti sunt.
1. Isidorum natiohe Germanum fuisse, nescio cur Ejusmodi figrcientaexplodit Nic. Antonius, J. iv,
somnìaverit Joannes Eisengreinius in Catalogo test, cap. 4, Biblioth. vet., qui irridet pseudo-Hauberti
veri!., cui fidem tantum noti adhibent Ceoluriatores, alfectationemin Chronico ad ann. 534, Leanderprin-
cent. 7, cap. 18, § 8. Suspicatur Nic. Antonius, ceps-filius Severianiduci», etc.
Eisengreiniumexistimasse, Golhuui fuisse Isidorum, 5. At fortasse, tametsi Severianus filiusTheodorici
el hac ratione 113 proprios sibi oculos fascinarei regis non fuerit, tamen ejus liberi ex regia stirpa
voluisse.Cumenim jam multo ante Gothi in Hispaniai Theodorici procreati sunt : nimirum si uxor Seve-
corisedissent,etiamsi Golhum Isidorum fingere velis, riani fuerit filia Theodorici. Id asserirciQuiniana-
non tamen pròpterea natione Germanum appellare' dueìias in VitaS. Fulgentii*S.Isidori fratris, laudatus
poleris, nisi Germanum accipias prò Gotho jam• a Bollandianis in noi. ad Vitam S. Isidori, cap. 1
Hispani» incola et cive. Neque vero ulla est suspi- Ita cene occurrìtur difficullati, quod Severianusfilius
&7 ISIPORIÀNA.— PARS I. CAP. XVli. 98
Theodorici non videtur fuisse, quandoquidem Theo- K.rici, nomen avide arripiercles, alia de penu sua ad-
dorico in regno non Severianus, sed Amalaricus ex diderunt : Flaviam Theodoram Cervellam, seu Cer-
Amalasuntha Theodorici nepos successi!. Alioquin viliam, filiam Paul» de genere alarissimo Gothorum
cum monumenta, ex quibus regia Isidori fratrumque nuncuparunt : qu» tamen a pseudo-Luitprando Theo-
origo arguite, sseculo xn antiquiora esse non con- dosia Cervela dicitur. Hsecsoircnia, qu» a supposilo-
stet, ejuscemo'diopinio sustineri aliquo modo poterit rum chronicorùm commentatoribus inscriptionibus
tanquam ex traditione : prò certa autem venditari etiam antiquis illustrante-, fuse Nic. Antonius more
non debet, sive matrem Isidori filiam Theodorici suo refulat, cum de.S. Leandro agii, ubi etiam duas
esse cohjiciamus, sive Severianum Theodorici filium, ex Ambrosio Morales inscriptiones producit, alteram
sive eundem Severianum Theodorici fratrem : de de Paula quadam clarissima femina, alteram de
quo nonnullam qu»stionem esse innuunt Bollandiani Cervella clarissima femina. Has inscriptiones pseudo-
loc. cit. historici pr» oculis habuerunt, ut Flaviam Theodo-
6. Ex monumentis antiquis id unum affirmare ramCervellam, Paul» filiam, uxorem Severiani confin-
possumus, Leandri, Isidori, Fulgentii, et Fiorente» gerenl, cui alii easdem inscriptiones accommodarenl.
patrem fuisse Severianum provinci» Carlhaginiensis. Notandum quoque, Ambrosii Morales in veteribus
Isidorus de Vir. Illustr., cap. 41, Leander genitus B inscriptionibus producendis fidem apud nonnullos
patre Severiano Carlhaginiensis provincim,professione npn satis firmam esse.
monachus, etc. De Severiani nomine omnes cònsen- 116 9. Rejecto Theodor» nomine, Nic. Anlonius
tiunt.: quod enim in hymnis Officii proprii Hispa- uxorem Severiani Turlurem vocatam contendit, al-
lensis, supra cap. 15, Severus dicitur, id ratione legatque cura verba Leandri mox aflerenda, tum
metri factum liquet. Sermoneni autem esse de pro- breviaria nonnulla Hispanica, qu» Bivarius viderat.
vincia Carthaginiensi in Hispania, non in Africa, Florezius, toni. IX Hisp. sacr., Nic. Antonium cum
quid opus est animadvertere ? Alqui his verbis alieno aliis, et Breviario Hispalensi ita sentire affirmat.
sensu acceptis, Joannes Trithemius de Vir. Illustr. Nominandus ante alios est Canonicus Legionensis
ord. Benedict., 1. u, cap. 9, et Xystus Senensis in auclor Vit» S. Isidori; Maler vero Turlura vocìlata.
Biblioth. 1. ìv Leandrum Afrum esse pronunliarunt. S. Leander cap. ull. regul» ad Florentinam soro-
7. Qu»rendum polius est, an Severianus dux fuerit rem, quod supra cap. 2 allatum est, communis ma-
Carlhaginiensis provinci», ut more illius setatis et tris meminit, atque inter alia sic refert : Simplicitati»
gentis Claudius dux 115 Lusitani» fuit, Paulus filia es, qum Turture maire nata es ; in eadem una
Tur-
provinci» Narbonensis : ita enim vocabantur, qui persona complurìumnecessiludinumuteris offido.
provincias adminislrabant. Joan. Baptista Perezius C turem prò maire respice; Turlurem prò maghlraatten-
in not. ad Isidorum observat, falso verbis Isidori de, etc, Non potuit clarius, inquit Nic. Antonius, adeo ut
Lucam Tudensem et alios addere duce, Rodericus etiam Bivarius, hac permolusauctoritate, apud pseudo-
quoque Toletanus ejusdem setatis, ac Lucas Tuden- Maximum lectionem Theodorm cognomenloCeruellm
sis, et auclor continualionis Chronici Isidoriani sub rnutaiidarcicensueritin Turturam cognomenloCerulam.
Ildefonsi nomine aperte Severianum provinci» Car- 10. At validiorem adversarium hac in re nostro
lhaginiensis ducem vocant. .In Breviariis antiquis tempore naclus est Nic. Antonius, scilicet Florezium,
Hispanicis vel hoc ipsum traditur, vel asserite, Se- tom. IX Hisp. sacr. Is cum apud scriptores s»culo vìi
verianum tunc Cartilagini Nov» dominari. Brevia- proximos nomen Turturis uxori Severiani tributum
rium Romanum recognitum pariter provinci» ducem non invenerit, nullo id fundamento astrai posse exi-
Severianum vocat in lectionibus S. Isidori. Nihilomi- stimat : siquidem Leandri verba non innuunt, Tur-
nus.in Officiis propriis ecclesi» Toletan», supra turem vocatam fuisse Fiorente» matrem, sed femi-
cap. 15, verba Isidori retenta sunt, quin addatur, nam quamdam aliam, monasterio, in quo Fiorentina
ducem fuisse Severianum. Breulius in epistola dedi- degebat, pr»posilam. Nimirum Florenlinam horla-
catoria ad Isidori Opera, otiosorum commentis fidem tur Leander, ut preepositam suam Turturem prò
pr»stans, affirmat, Severianum, Isidori patrem , ^magislra, et prò maire respiciat, eamque repulet
fuisse regis Theodorici filium : matremque Isidori, veluti matrem, etiam ea maire qua nata fuerat cha-
quam Theodoram vocat, regio Gothorum prognatam riorem.
sanguine. 11. Fateor, aliquantulum obscura esse verba Lean-
8. Theodor» nomine uxorem Severiani appella- dri, chariorem qua nata es reputa matrem. Sed cum
tam fuisse, Rodericus Sanctius de Arevalo, Palenlinus idem Leander dical : Turture maire nata es. In eadem
episcopus, scriptum reliquit, part. II Hist. Hisp., una persona complurìumnecessiludinumuteris officio...
cap. 9. Id unde hauserit, Nic Antonio non occur- Sit libi dulce ejus gremium jam provedm, quod erat
rebat. At Bollandiani in not. adxap, 1 Vii» S. Isidori infanti gratissimum, vix h»c intelligi possunt, nis/
jam observaverant, ita uxorem Severiani appellatam de vera maire Florentin», quse simul illi ad viam
fuisse a Luca Tudensi in pr»fatione ad Chronica. perfeclionis fuissetmagistra.etqu» pròpterea charior
Imo hoc ipsum idem Nic. Antonius adverterat in Florentin» esse deberet, quod eam Christo affectibus
epistola ad Bollandianos, cujus hi meminerjunt in generasset, quàm quod eam in lucis auram emisis-
eomment. previo ad Vitam S. fcidori. Pseudo-histo- set. Majorem difficultatem creai, quod Florezius
 99 AD OPERA S. ISÌDORI HISPALENSISPROLEGOMENI. 100
urget, sermonem Leandro esse de Turture femina,, A Gosuinlham, neque in consuetudine tunc reges
qua: ih vivis tube àgèrèt ; ehm tamen paulo post Gothos habuissè, ut feminàs ex Romana stirpe sibi
reféfat, parèiitès Silosad bóminuni commeassè. in matrircìoriiunicollòcarent. Joannes Bìclarensis in
ll^ 12. Nimirùm Lèahdèr àit i- Tuflùhhì prò Clirònico ad ànii. 5f3 de Léovigììdò ait : Duosque
nlagìstra attende; et qum te Christo quotiate ùfféciibùà jilios suòs ex àniissà ctìhjiigèHermenegìldumet Reca-
denteraij ihàriòrèm ; qua nàta es , reputa tilair'èm. fedum consorte» régm facìi. H»c cohjiix fuìt Rih-
Niliilòmimis1id de FÌòrèhtlii»! ihatré ihlèìiigò, qiisé cliildìs.
jàin in èfeelUm recé'ptà, Christo ijùotidiè Fiòrehtinàhi 15. De ìràtribus igitur Isidori hoc hàbeinus cer-
affédibus gènerabàl. Pèrgit pròpterea Léàhdér: ab tuni , Leandrum et Fulgentium fuisse illi ifratres,
olititi procèlla , ab bmhì mùndahb tùrbine ìli 'éjiis le Fiòreuliiiain sòrorem., ila ut ipse omnium minimus
sinibus cbhde:Sit tibi suatié ejui laleri àdhmfére: sii nàto fuerit, ut ostenditur ex cap. iiìt. fegul» S. Lean-
libi dul'cè eju» gfèmìùih jafa provèdm {ÀI., jam dri. Florentin» soròri's méiiiinìt'qubqué Isidorus in
pr'ofecib) quòQerat infanti gratissììhum. Cum aulèdi elogio Leandri, quem narrai opusculum edidìssè de
totani bahe exhortàtionèhi sic Leander ìhcliòèt : iiiÉtiiutìóné virginiihi ad Fiòrehliiiàm sororein. ipse
Noli ab eo àvoiarè Mdo , quod inventi iù'rttlf, ubi isidorus duos libros contra Jud»ós eidem sòrori siisà
repotìat pullos Suo». Simplicilàiisfilia es, qiumlùriurè B Florenlih» inscripsit, ut testaiur in prologo,: Sancim
maire naia eà , èie., dubiìaiidi àdhUc ratio èst, ah sorori Ftorerilinm Isidorus , eie. Hmc ergo, sancta
Turlur nomen proprium apud Leandrum gii, ah soror, ìé petente ob mdi'ficaliohemsiudii luì Ubi dicavi,
polius liirtur ab èò mate? dièatur, quia turttiri con- ut qua consòrteperfrùor stingami», còhmredeihfactum
fértur. el mei labori». Mémlhiietiam Braulio Fiòrèfitiu» hi
13. Iéìdòrì fratres quod àttinét, piane rèjicìendum pr»nolatrane libroruhi Isidori; Contra Jùdmos, pos-
èst, quod ex Breviàrio Hìspàìèhsì Breulius in epis- tulante Fiorentina , germana sua, pfmposiia vìr-
tola dedicatoria refert, Jiislinam abbatissam isidori yinian, libros duos, èie. ìldefoiisu'ssimili mòdo càp. ix
Bororem fuisse, Braulionem C»sàràug"istànum frà- de Vir, iliùstr. Quòd fiorentina éòdém còni fràtriBùs
trém : qfll addii ex Yàs»ò in Chroriìco'adannum 567 siiis Leandro et Isidoro sèpulcrò condita fuerit,
Jusiìhàih èamdém èsse atque Floreritinani, Braulio- narrate m epìlàphio suprà feàp. 7. Sètì epitapliiutu
nem véro inter Isìdori fràirès nèquàqùam recensen- iflùàS. iìdeiònsì, tuì tribuitur, non constai èsse,
doli. Riscus, toni. XXX Hisp. sac, p; 143 >,errò- et muitis còìlfà pugnàt Flòfèzìus tom. X Hispan.
rèni Lùcìì Màrìh»i Siculi révihcit, qui Isidoro frà^ sàcr;, qui ÀSligi sèpùìtani, ibiquè jàcuisse tradii,
trèni dàt bori sòìuhi Braulionem, sed etiam S; Her- dònèc , Hispaniam ìhtadèntìbus Màuris , ad mòntes
tìienegildnm; ètRecàrèdum régemì Braùiiòrièmi de f, Aqùilùpiàhòs, sivè Guàdalup'seos trahsiata Mi. De
cujus vera stirpe minime inter vètères èòiisTàl; divèfsìs FlPrètìlih» rìoniiiiibusVide fcàp. 66.
Hèrmènegildi et Rècàredi règis fratrem foissé prìmùS 18".Ad Fùlgétilium "quoque, fralrém suoni, duos
episcopus Gabilòhénsìs ih Tò'p'àgr. verbo Hìspatis, libros de Eccièsiasticìs o'ffieìis Isidorus misit. Etsi
et MàurolycW ad dièiiì 13 Aprilis itiepiè asse-- ehim mscriplio Uà solum reièrt : Domito meoet Dei
ruerutìt. serio Fuìgéntio epìscopo IstHòrus , tamen Braulio
147 Illaqtfoquè Wàaìtròihtér Hispanosiècèptaèst, apèrte aìt : Ad germanum suùnl Fulgéniiuni èpisco:
Severìàhi ifiliain nomine Tlieodóràni fuisse, Leòvi- pttinOfficiOtùih libro» dutìs. Editi aMùniepiscóBMfn
glldò nuptam, ex qua S. Hermeiiègiìdus marlyr, et AiÉ'giràìwin, qùòd éxprìmiiùr \j$ji étiahi in prse-
Recarèdùs prinius Gothorum catiiolictis rex progè- no'tationisversione Itàlica AÌclbàiniàiriii1$70, càp. 70,
nitì fuèrint. INife.'Antonius, qui acri judicio,Seve- mini. 17, describénda : V'èScbVo As'tigitanò; qua dò
riani , et èjus prolis òrigihem Gòthicam èxperidìt', id re vide notata supTacàp. 5. Fulgetitius epììcopus
prò cèrio statùit. Hòc affihitatis vinculum, àddit, Astigìtanìis erat aniio 6Ì0 , qilò decretò 'Gùnflèmari
non ftliù'à ,'credimiis, Severianiwb'àli cum iìòlhicìs: cum Isidoro subscripsit, "ut dìcaìn Cap. '21, et
( reijiMs iniercessìssé. Al si qu»raà, quibus àucloribus; anno 61'8, seù 619, quo Conciliòli His'pàleM ìhlèr-
corislèt èisUtissèuìiqnatìi.ThePdoraih eam Severianii n fuit, ut 'èod. Càp. rèféram. Nic. Antohras ì. v, e. '1
filiam, regis Lèòvigildi ùxòrem * teli alios » Ppinor, BM. vet. Hisp., n. 1$, assérlt, "Fùlgèntiùffièònci-
quis prolèrèt, «isi illos ipsos quibus Severiani gehus liìsdnobus HispalehsiTóiè'iàno'quecuinlsidpro in'tèr-
Golhicum,uxoris Severiani Theodor» nonien, aliaque fmssfe: scìlieèt ToTétano anni ^10'; tram nòni. 13
mttlta àssétentibos, minime fidès pr»stàtùr, quia docuerat, Fulgentium obiisse ante annum 625 ( Cor-
'
anliqùiores tàcènt. Atqui seqae tacent «juSmodì rige '633), 'qttò subscrip'iùs legitur concilio To'le-
àlfiiiilatis vincttliim intér 110 Lèandram, Iside-- tàiiò iv llaTjèsites episcopus Asligìtanus. An"TuÌgèn-
rudi, et règès ©O'thòram;qùòd~ minime ISCétìduui tìus Isidori frater ò;uidquamscripsetìtj disséfit Sic.
èràt. Malia de vi hujus argomenti negativi in re Anlonius, et post eum Florezius tom. X tìisp. sacr.,
prsesentidisputai Florezius lo'c. eit., praestìFtim"quia qui contendit, doctoris titSlum , qnem apud Hispa-
Leander cap. tilt, regul» 'ad Flòrèhiinahì sororèm , nos assèCutiis dicitur, vèteribus niofiumèritisniiiiiiiie
non alios IralréS Suostèceuset, aìsi Falgèntitìm -et; irinixumèsse.
Isidorum, non aliam soròrem, tìisi Flòrèntiiiam. 17. Fulgentii non vulgarèm doètTittamarguii dò-
Addii, duaslìiissè uxores Leovigìldi ; iit ek vètòstisi cumèriinmvètus s»cuii-yii àpttd'Floreiium tòin. Ili
historicis; constai . alteram Riuchildein , alteram Hisp. sacr. , append., THim.3, pag. 390 ; Et sic
 101 ISIDOR1ANA.--PARS I. CAP. XVII. 102
crevit fides calholica ( in Hispania ) paulispèr, donec,, A de hoc èxsìlio ac de pàtriàloquitur : monet sororem,
de orlhodoxisel catholicisviris fui! illustrala , id esl, he in palriam, unde eam Deus olim ejeceral, redire
Fulgenlio, Petro, Leandro, Isidoro , lldefonso, Frac- cogitet, exemplumquè matrìs proponi!, qu» se pà-
tuoso , Juliano. Testimoniu'm Roderici Toletani prò triam, unde salutis càusa exièràt, nunquam visu-
Fulgentii doctrina ad s»culum xm pertinet : eodem ram s»p'e obtestàbatur, atque in exsilii loco, in quo
s»culo floru.it Lucas Tudensis -, qui in Isidori chro- Deum ccepit agnoscere, sepeliri voluit. Suspicio
nico simile teslimonium protulit. Hac de controver- subirla est Nic. Antonio, àn ùxor Severiani olim
sia anno 1723actum iuit in sacra Rituuin cohgrèga- Ariano errore implicita fiiissel, qherii ih exsìliò
tione, ut exponit Bènèdictus pontìfex XÌV de Beatif. dei-s'latà fuerit : sed rèclè advèrtit, vérba Leandri
1. iv*'p. 2, e. 14 , qui eo tempore Promotorem fidei ila i' lèiligi pòsse , "utriiàter ejus màjorém piètàiis,
, agebal: et ita narraiìonem àbsòlvit : Novis s'uppìi- quam prius habuisset, sènsiim ih èxsiìiò pèrcèperil.
cationìbus exliiliiiis sacrm cÒhgregMohi eo prmsér- 2l. Imo cura exiei'ii saluti» causa e patria', n'ià-
tim fondaménto,quod ab antiquo tempore titulum lia- guùra argumentum hoc est, èaiii càlàhiitatéih contra
buisseiìdoctorisTnnonnitUisHispàniài-iìmdiòe^ Severiani domum, quod £J£J, fide! càtholic» àddicia
i 7 Aprilis 1725 respohsumfuit, ul in officioS. Fvilgen- esset, fuisse à Golhis Àriariis pròin'ótam. "Quoaitimi
consuetudoquoàd titàni duclòris. JJ ardore Leander h»rèsim Àrìanàm cotifodèrit, coiii-
tiì solita ób'ser'vàrelùr
18. Ciàriòr res ès'it de 5. Leandro , qiiéin Isido- m'e'mòrat Isidorus de Vir. Illuslr-. èàp. 41 : Ilic
rus in libro de VÌr. Illustr. "làudavii: in epistola ad iiaitiqùe in exsilii sui peregtinàfione iòinposuit duos
Clauàium ducem vocavit communemnostrum dodo-, adversus hmrelìcorum dogmata libro» , ehiditìoiie $a-
rem, et in versibus biblioilièc» non imparerà antiquis crar'iim liilèrariim diléssìnìòs-, in quibus vè'fièmen'ti
docloribus: de quibus lamèn epistola et versibus stylo Ariahm impiélàtis còhfodit atque Mtegit fravitu-
judicium suo loco feretur, ah 'genuina Isìdori opera iem : o'stèndensscilicet -, quid 'contra cosàem liabeal
sint. Senedicius XÌV, qui toc. cii. alia ih èàrii sen- 'càthoticaF/cdesiàfVél quantum disia! ab eis religione,
tentiam proferì", ita de e'òd'èm Leandro àbsòlvit': 'vè'tfidei sacràmehii». Ex's'tatet aliud 'laudabile ejus
In ecclesiis aulem, et Hiàcesibus Hispalensi 'atque 'opiisculitm adversus instUùtà Àriànoftim-, in quo
Carllìaginiensì celebranti' officium de ipso tanquam propòsiti» etirum Màis , Wus responsione» 'opponit.
doclore, hujusque 120 òffiòii extensio 'die25 Apri- Trmter'ea 'edidit ùtium 'ak Florentinam SoWreìn'ile
li» 1722 'facto est ad totani Hispaniam, et regione» 'insiilùtiorièv'irgihum,'etc.
regi Catliblicosubjeclas. Laudes Lfean'dfi ante isido- '22. Pèfegrinàtiohem exsilii, 'qttam Isidorus yocat,
rum celebravi! S. Gregorius lifàgiìus in epistolis ad intelligi polest communemfuisse parènlmus, satqne
eum ; qui etiam Leandro paìlìùm niisìl, et ìibrb's /-, eara ipsam quam Leander cap. flit, regul» ?sive de
Moraliumin Job dedicavi!. institulione vir^inum, commemorai. Verum non
19. His exposiiis, qu» ad parentes fraìresque solum Leander exsilium su» domqs.eoiocorecensel,
Isidori pertinent, de éjus loco natali agendum est. sed etiam patri» èversionem desGribit. Ego tamen
Severianum fuisse e provincia Carthaginieiisi Hispa- experlu»loquor, sic perdidisse statimiet speciem illam
ni» -, ipse.Isidorus scriptum reliquit , Leandrum, patriam, ul nec liber quisquam in ea supersit, nec
et Florentinam Cartilagine in Hispania nalos , Bre- terra ipsa solila sii uberlate fecunda : el non sine Dei
viaria Hispana tradunt. De Fulgenlio hoc ipsum - judicio. Terra enim, cui cìves erepti sunt,et concessi
multi affirmant, quod Nic. Antonius non audet extraneo , mòx ut dignitatem.perdidii,,canài el,fecun-
asserere. Pe Isidoro major est controversia : fama- ditaie. Et quoniam vix dubium est, quin de Car-
est , Hispali natimi, quo parentes e nova Cartilagine lhagine Sparlarla, seu Nova, Leander loquatur,
exsules concesserant. Quod in Breviariis Hispanicis, subyersio Carlbaginis quo tempore acciderit, inves-
in Breviario Quignonii, .et in Romano recognito tigandura est.
di'eitur 'Isidorus nalione Hìspanus ex nova Carlha- 23. Isidorus 1, xv Èlymoi., cap. 1, sic Iiàliet:
gine , id ex hac urbe oriundum Isidorum innuit, non Afri sub Annibale(melius^wfiHasdrubdle)marilimaHis-
in ea nateli. Rodericus Cerratensìs, et qu»dam panim occupantes,CarthaginemSpartariam construxe-
Breviaria vetera nalione Carthaginensemdicmit. Bre- : runt, qum mox a Romanis capta, et colonia facta,
yiarium vetus Hispalense-: Ex cìvilate Carthaginensi nomenprovìncimdedìl. Nunc aulema Golhis sùbv'ersa,
provincia;Hispanim originem duxil. In duobus Codi- atque in desolalionem redada est. Florezius , ì. v,
cibus Florentinis Iibrorum contra Jud»os, de quibus Hisp. sacr., tract. 4, cap. 2, allirmat, prius Carthà-
cap. 43 agapi, Isidorus dicitur Toletanus episcopus, ginem a Vandalis subvèrsam fuisse, dèliidè a Golhis
aut Toletanus Hispalensis episcopus : sed id quin tunc, cum Isidorus scribébat. ÌHunc enim sensum
errori librarli tribuendum sit, nemo dubitaverit. Isidori verbis imputat : Àora acaba de sèr clestruida
Idem error occurrit in nonnuUis mss. exemplaribus por los Godos. Equidem Isidorum ita inielìigp , ut
bibliothec» Vatican», aliisque Codicibus, quibus tres urbis status innual, primum sub À'fris, alterimi
idem opus contra Jud»ps contraete. sub Romanis, tertium eum in quo lune in dèsolà-
20. Quoniam vero exparentum exsilio conjicilur, tioneni jani redacta reperiebatur, quin arguì possit,
Isidprum in eorum patria genitura non fuisse, pri- reccnlem esse eam desolalionem.
mum quale hoc fuerit exsilium, videamus. Leander 24. Putarunt nonnulli, liane Carthaginis eversìò-
cap. alt. regul» ad Florentinamsororem (supra cap. 2) i.iemfuisse quam Vandalis tribuit Isidorus in Historia
103 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 404
Vandalorum ad »ram 459 122 anno Christi 421: A in virtulibus et litteris. Non fuit Gregorii Magni
/Vtinus aulem in Hispania Gundericusrex Vandalo- discipulus. Iter Romanum Isidori ipsa nocle Nata-
rum , etc. Balearìcas Tarraconensis provincim insula» lis Domini commentilium.AnIsidorus vicesLeandri,
deprmdatur. Deinde CartilagineSpartaria eversa cum dum hic exsularet, gesserit. Disserilur de Leandri
omnibus Vandalis ad Bmticam iransit, Hispalim di- legatione et exsilio, ac de Hermenegildimartyrio.
ruti , aétaque cmde in direptiohem miltit. Sed cum 1. Isidorum oris specie a puero commendatum
Leander aliam fuisse direptionem Carthaginis in- fuisse, colligit Nic. Anlonius ex verbis Ildefonsi
nuat, cujus causa parentes ejus in Baelicam se cap. ix de Vir. illustr. : Vir decere simul et ingente
contulerint, Isidorus quoque in lib. xv Elyra. intel- pollens, quod conceptis .verbis tradit auctor Vit»
ligendus est de hac ipsa direptione quam Leander S. Isidori Canonicus Legionensis.Apud hunc éumdem
memorai ; eoque etiam magis, quia in Hisloria historicum, liti etiam apud Rodericum Cerraten-
Vandalorum Carthaginem ab his eversam tradit in spm , supra caput 14 , legi potest miraPulum, sive
1. xv Elymol. a Golhis : neque verisimile est ut pslentum de examihe apum quod infanti Isidoro
Gothos prò Vandalis acceperit. aslitit. Id in aliis quoque accidisse, veluti omen
25. Bivarius, in comment. ad Maximum anno 509, fùtur» doclriu», sive suavis eloquènti», conlirmat
Carthaginem Spartariam ab Agilarceanno Christi 532 BBerneggerus miscellari. Observat. cap. v. Auctor
eversam fuisse existimat. Et idoneis quidem rationi- Vii» S. Isidori narràt examen apum ab Isidori patre
bus ille evincit, duplicera distingùendam esse Car- vìsum. In leclionibus propriis S. Fiorente» apud
. nonnihil variai h»e narratio : Digna evasit,
thaginis Nov» èversionem : alteram, de qua Isidorus Hispanos
in lib. xv Etymol. Nunc autem a Golhis eversa, etc; ut de institutione pueruli fratrìs sui Isidori nata mino-
-alteram anliquiorem, de qua Idacius in Chronico ad ris curam susciperet,quemlacle»piritu» nutrire, atque
ann. 1 Theodosii, sive annum Christi 423 : Vandali in omni dogmale fidei ìnslruere una cum Leandro
Balearicas insula» deprmdantur ; deinde Cartilagine diligenter curavit. Tanto autem alacriori cura sanclis-
sìme inslituèndum pulavit, quanto adidexeo magi»
Spartaria ,,el Hispali eversa, et Hispaniis deprmdali»
Mauritaniam invadunl. Huic anliqù» eversioni per excitabatur, quod dum in cunabuliserat, viso examin*
Vandalos convenire nequennt Isidori verba , qui non apum in es ejus ingredi, atque exinde egredi, in
solum Gothos diserte nominat, sed rem suo tempore ccelumqueevolare, territa, quid hoc esset, in oratione
posìta, illum magnum Ecclesim doctorem futurum
gestam dare innuit.
inlellexit, qui hmrelicosab Hispanim-finibuseratvro-
36. Erat Agila, rex Gothorum , infensissimus re-
Isidoro in pulsuru»;
ligionis catholic» hostis, ut liquet ex 2 2. Apud àuctores Vii» Canonicum Legionensem,
Gothorum Historia ad »ram 587 : Agila rex consii-
et Rodericum Cerratensem pater Isidori ostentimi
luitur, regnans annis v. Iste adversus Cordubensem
vidit, idque in horto : in lectionibus S. Fiorentina!
urbem prmlìummovens, dum in cohtemplumcatholicm h»c in cunabulis examen apum observasse 124
religionisbeatissimi martyrìs Ariseli injuriam inferret, tradìtur, nisi explicare velis , dum in cunabulis esset,
hostiumque ac jumentorum cruore sacrum sepulcri hoc est dum adhuc infans esset. Ila contingere po-
ejus locum, ut profanalor, pollueret, inilo adversus tuit, ut el pater et soror Isidori ostentimi apum
Cordubenses che» cerlamine, pmnas dignas, sancii» in borio
inspexerint : neque enim ratio ulla est, ut
inferentibus, meruit. istiusmodi miraculum bis contigisse credamus. Ta-
27. Si ergo teneamus, Agilanem Carthaginem mayus in Martyr. Hisp. Acta isidori exvariis,ut
Spartariam excidisse, concludendomierit, parentes ait, collegit, ubi de Fiorentina sic legitur : Hac
Leandri et Florentin», catholic» religionis tenaces, infantuli spìrilum deprelienden», et in eo supra natu-
hac calamitate patri» concussos ih exsilium abiisse ram specimen perscrutala; nani aliquando Isidorum
anno circiter 552. Post id tempus Fulgentium et e cuna erectum super aeris diaphaneitatem evolare,
Isidorum natos crediderim ; sed neque de anno, acquando monstra deformia manibus exslinguere :
neque de loco judicium certum ferri potest, nisi ^ omnem curam prmsaga futuri in ejus educalioneprm-
quod fama est, Hispalim Isidori natale solum fuisse. posuil. Qu» mihi quidem in aliis reperire non licuit.
Ortus ejus poterit ex conjectura referri ad annum 3. Florezius, tom. IX, pag. 194, rem ex Cano-
circiter 560,siquidem episcopus electus fuit anno 600, nico Legionensi, auctore Vit» S. Isidori, et Rode-
circiter, 123 ut mox dicam ; et credibile est, eum rico Cerratensi narrat : et, quamvis multa ab hig
non ante quadragésimum setatis annum epistopaium scriptoribus relàla inter fabulas reponat.de hoc
accepisse, ut prsescribitur in epìstola Siricii pap» ostento simile judicium proferre non audet, quia
ad Hinferium Tarraeonensem anno 385 missa. Non scilicel nihil ex antiquis monumentis eruitur quod
video cur Florezius, 1. x Hisp. sacr., p. 120, veluti contrarium videri possit. Ita ètiam senlit de argo-
prò certo p'onat, Isidorum Cartilagine natura fuisse. mento quodpuer Isidorus ad marginem putei ex
Dupinius contra tom. V Bibl. Eccl. Hispali eum saxo frequentibus gutu's excavato ad difficullalem
ortura affirmat. scienti» comparand» labore et perseveranti studio
CAPUT XVI11. superandaui collegit, quod iidem scriptores aliiqùe
hidori puerìtìa ; ostentumde exainine apum: intlilutio ejusdem fere temporis commemorani. Idem Flom»
LOS ISIDORIANA. — PARS I. CAP. XVIlI. ifìb
fcius tom. X , pag. 120 , asserii, si statuatur, ul. A 6. Nonnullam tamen parlem in hac Isidori insti-
statuendum putat, Isidorum Carthagine natum fuisse, tutione habuisse Florentinam, lectiònes ejus,
quas
cóhxrere non posse, quod Fiorentina examen apum paulo ante protuli, referunt. De Fulgenlio quoque sic
viderit, et ad orationem confugiens intellexerit, Iectioues ejus officii habent : Cujus rei illud
quoque
Isidorum magnum Ecclesi» doctorem futurum, quod argumenlum esl, quod egregius idem doclor
Isidorus,
Breviariuni velus Hispalense aliaque narrant : nam qui ab eo fuerat educatus, el piis documentis
imbulus,
Leander , cap. Ult. regul», ita Florentinam allo- etc. Quod aliqua ex parte veruni esse, nihil est cur
quitur : Ea inae (e patria ) mtate abslracta es, ut vel negemus, sed ita tamen ut pr»cipuum Isidori ma-
ti ibidemnata fueris, non memineris. Nulla est recor- gistrum Leandrum pr»dicemus, non solum quia id
datio , qum moveat, desideriis animam. Sed etiamsi Leander innuit, sed quia etiam ipse Isidorus in epistola
verba Leandri de Infanlia Florentin» accipere veli- ad Claudium ducem sic profitetur : Mementocommu-
mns, quod minime esl necesse, aliunde non con- nis nostri docloris 126 Leandri, e! ejus fidem atque
stat, Isidorum Carthagine potius quam Hispali natum dodrinam prò viribus imitare. Multi tamen spuriam
fnisse, ut in fine cap. 47 dixi. hanc esse Isidori ad Claudium epistolam existimant :
1. Hispali primis lilterarum rudimentis Isidorum de quo nos alibi. Commentum est pseudo-Maximi ad
imbutum fuisse, ex Vita ssepe citata constat : quo B ann. 568, num. 8, Isidorum Davide Hispalensi magis-
tempore, ut ibidem narrate, accidit id, quod modo tro usum fuisse : quem locum ita illustrare voluit
dicebam , Isidorum puerum exemplo saxi frequen- Bivarius, ul dubilet primum, an iste David diversus
tibus guttis excavati, et (igni frequenti funium ductu fuerit a Davide Hispalensi episcopo : deinde advertif,
io canalis formarci redacti, didicisse se quoque , Leandrum, dum in monasterio degeret, minus ido-
quamvis improbo labore, difficultates qu» in litte- neum fuisse, ut per se Isidorum lilteris imbueret.
rarum curriculo occurrére solent posse superare. Canonicus Legionensis, auctor Vit», pr»ter Lean-
II»c quidem sequioris »talis documentis traduntur. drum aliis quoque magistris, usum fuisse Isidorum
Sed 125 Joamies Mariana in Hist. Hisp. lib. vi, tradit, ut scilicet encyclop»diam illam scientiarum,
cap. 7, auctor est, ostendi adhuc Hispali ejus nar- qu» mirifice exaggeratur, assequeretur. Quanquam
rationis vestigia : Asseriate , inquit, in ecclesia fatendum est, Isidorum, prò captu illorum tetnpo-
Hispalensi S. Isidori pars putealis ex marmare, quod rum, porlentum quoddam in soeculariiim maxime
funi» «sa el attrilu excavatum Isidorus puer obser- lilteraruin studio fuisse, non quod in singulis linguis,
vavit. Illud certum de Isidori institutione, quod aut in singulis facultatibus eminuerit, sed quia tam
Leander cap. ult. regul» profert : Postremo charis- multiplici diversarum rerum, et scriptorum cogni-
simam te germanam rogo , ul mei orando memineris C tione imbulus fuit, ut admirationem quoque nostris
nec junioris frutris Isidori obliviscaris; quem quia temporibus ingerat.
sub Dei luitione , et tribus germanis superslilibus 7. Qu»ritur, fueritne Isidorus Gregorii Magni au-
parente»reliqueruni communes, Imli, et de ejus nihil ditor. Ila enim asserunt Lucius Marin»us Siculus
formidantesinfanlia, ad Dominumcommearunl. Quem 1. v de Reb. Hisp., Arnoldus Wion 1. n Ligni vit»,
cum ego ul vere filiumhabeam, nec temporale aliquid Eisengreinius in Catal. tèsi. veri!. , et Constantinus
ejus charitati prmponam, alque in ejus pronus dìlec- Cajetanus p. 45. Fidenter Joannes Andreas Quens-
lione recumbam, tanto eum charius dilìge, tantoque ledt de Palr. illustr. Vir. pag. 4 : S. Isidorum episco-
Jesum exora prò ilio , quanto nosli eum a parenlibus pum, ac alumnum suum veneratur Hispali», Gregorii
terrenis fuisse diledum. Magni ab ineunte mtate discipulum. Nic. Antonius
5. Decesserunt ergo Isidori parentes, dum ilio suspicatur, id inde originem habuisse, quod Isidoro
adhuc in infanlia esset, quem pròpterea tribus su- cum Gregorio magna est consensio non sententiarum
perstitibus liberis natii majoribus, Leandro, Fulgen- tantum, sed et verborum : quod Lucas Tudensis 1. n,
lio, Florentin» instituendum commendarunt. Sed cap. 4, adversus Albigenses ad peculiarem quamdam
cum Leander curam domus gereret, quippe primo- Spiritus sancti inspiralionem referre non dubitavit :
geuilus, ut videtur, Fulgentium in palriam misit ; D quo fortasse etiam allusisse videbitur Prudentius Tre-
quod igse sic loc. cit. refert : Tu, qumso,cave, soror censis adversus Erigenam de Pr»destin., in edilione
Fiorentina, quod maler limuil, et malum, quod illa eorum auctorum qui de pr»destinatione nono s»-
experla fugit, tu prudenter evita. Miserum me ! dolco, culo scripserunt, tom. II, pag. 215, et t. XV Bibl.
qui ibidemcommunemfratrem iransniisi Fulgentium, Patrum Lngdunensis, pag. 474. Quem (Gregorium)
cujus periculijugi formidine perlimesco. Tulior lumen seculustam fide quam sensu et verbis,sanclus Isidorus
erit, »i tu securior, ei absensprò ilio oraveris. Fortasse Hispalensis episcopuseamdem pene sententiam diclis
qu»dam in patria, unde exsules exierant, negotia suis interposuit, quos quisquis conferre voluerit, inve-
occurrerant, qu» Leander per Fulgentium procurari me! ila uno eos spirilu alque ore loculo», ut eumdem
voluerat, dum junior adbuc esset Isidorus, et Fio- Spirilum sanctumulrisque affuisse,et perulrumque una-
rentina inter virgiues Deo devotas comuioraretnr. nimiter locutumminime dubilet. Isidorus : Gemina est
Precipua ergo cura Isidori inslitnendi inaiisit penes pmdestinatio, etc. Verba profert ex I. n Sentent., cap.
Leandrum, quod is paterno polius quam fraterno 6. Fusius id, allatis etiam rationibus, probare co-
amore peragebat, uatur Lucas Tudensis loc. cit. oui 127 concludi! '
PATROI. LXXXI.
 107 AD OPERA S. ISÌDORI HISPALENSISPRÓLEGOMENA. 108
'Fa'ièàrhùr'ergo eorum scrìpluras per Spìriium sanc- ì gessisse, ab eo per iitleras confirraatuiii, ul causarci
'fùm concòrdés, ut dictùm èst, et non ex\sùffragiis fidpi.strenue agerpt. Sed quodnam est hoc Leandri
"mendUàtùiàm ihsignes Ecclèsie Dèi phitoióphòscòri- pxstlramliFortasse;illud ipsura quoti auctor Vii» prius
'cofdàrè. indèliuèas perniovetur, quia ad isidorum indicayerat, cupi narrayit, Leandrum amioili» vin
itoviòih'nès*Grégòriilibri pervènèrarit, ut ex libro ile culum cum Gregorio Magno Constanlinopoli con-
Vir. Illustr; pàl'éT. S'éd hiiniinè pòbai, ad Isiàòr'ùm traxisse, quo tempore Leovigildi cpneesserat prò
èós libr'os "Gregorii non pervenisse, in quibus sèh- confirmandis sanclm et inimaculalmTrinitatis eapi-
fèhtife iìsderiiverbis' ab Isidoro usurpai» cotìtitieìi- iuli»-
fuf. Bac ergo ex parte plà'giu'iii'exèuskr'i"n'oripós'sét. 41. Videtur ianien idem Vii» scriplor hocloco
'8. Recté àùlerii rèspòridet Me. Ànton'iusex Thèo- àlìud innuere, cum refert, Leandrum, mortuo Leo-
plriTo Ttàyriaìudòde bob. et mài. Libr., parili, i, vigildp, triumpliatorem Cartilagine reveriisse in His-
èròtèni. 40, ri. 275, plagiàrilini n'oriesse cefisèMum', paniam. Cum auterii prius amiciiiani inter Gregorium
'qui àilerius ilorès décefpèré ariiàl, tìtì IsldòrWéGre- Màgiium èl Leandrinrc Cohslaritjnopolislabililani, et
gorii et aliofuni : quod ipse Isidorus pr» se fert, curii mirabile Isidori in urbenì Romani iter commemorel,
ait, se Coinnierit'ariòssuos in Vetus Téstàm'ènturii tura Leandri exsilium, el Isidori vices prò Leandro
sùmpsisse èie Origene, etc., ài nòsiris temporibus B gereiiiis constantiam in luenda fide explicet, hoc
insignitèr eìò'queniiGregorio. Opus Séntehliàrkm satis Leandri exsilium diversum esse innuil ab itinere
ex titolo ìri'dicat,vetères séntentias ibi esse còllèctàs': ejusdem in urbem Conslanlinopplilanam. Colligaraus
et. ìdefreò Bràuliò in prsenolàlìòne àil, cóllegìssè ex bisloricis monumentis qu» hac in parte pròìiabilia
Istdoruiri seniéhiiàruhi libro»tre», quos floribiis ex li- sunt. Leander, ut ait, Isidorus de Vir. Illuslr., cap.
bri» papié Gregorii rnò'rdlibusdecòrdvit. H»c ài'iiém 41, ex monacho Hispalensis EcclesimprovincimBm-
oni'niia,'qu» ab aliis quoque Pàtribus simili mòdo ticm cònstiiutusepiscopus, eie, doctrina clarissimus,
fièri coìisueveruril, minime probante Isidorum aut ut el fide ejus alque industria populi genlis Golhorum
à'ù'difò'rèin,aut piagiaritirii Gregorii fùis'sè. Imo Màr- ab Ariana insania ad.fidem calholicqm revérterenlur,
gàrinùs de là Bignè', ih epistola dedicatoria sii» Isi- Hic namque in exsilii sui peregrinaliune composuit
dòrìàri» èditionis,arguit Isidorum GregoriidiscipùJùm àues advèisus iicereticorumdogmata libros, etc.
iióii fuisse, quìa àlioqùin siriè gratissima'-discipìih» 12. Pr»lerea ex lib. in Dialogorum Gregorii Ma-
còmmemoratiòne Gregoriùin non cqhìhieridàss'et. giti, cap. 31, id habeinus : Sicut mullorum qui ab'
9. Portasse etiam quia Isidorus àlius'Sicùtusluìssè Hispanìarum pariìbus venìunt relatione cognovìmus,
dicitur, S. Gregorii discipulus, de quo àgiiìit Cò'tìs- < tiùper Hèrmcnegildusrex, Leovigildiregis Visigotho-
tàntitìs Felix in Kalendario, Ferrarius ih nòtis sui rum filius, ab Ariana limresiad fidem calliolicani,viro
Catalogi sanclorum, et Arnoldus Wiori ih Ligiió vii» reverendissimo Leandro Hispalensi episcopo,dudum
1. iri, horiioiiymia fecit, ut Isidorum quòque Hispa- mihi ih àmicifiis familiariter junclo, predicante, con-
lensem S. Gregorii aùditorèhi fuisse creàerétiir. vérsus 'èst. Melius iritérpungém cognovimùsnuper,
Cariònicùs Legionensis auctor Vii» solum refert '; Herhicnegiiclu»rèa;, etc. S. Gregorius scribebat dia-
Gregorio Isidorum cognitùrii fuisse ex 'epistola de log'òs anno circiter 594. Cónversio Hermenegildi, et
beatitudine qùàm ad eum Isidorus rriì'sit: c'ùjus ta- faniiliàrìtàs 129 cum Leandro a Gregorio conlracla
men rei pehès ipsum fides sit. Nulla 'ènirii apud à'h- audum èvèherant ; sed paulo ante quarti id scribèfèt
tiquiores hùjùs èpistòl» meii'tiò. Militòv'eromiràbl- (ideirco alt nuper), n'arràtionem marlyrii et miracu-
li'u'sest, quod ideft tiislòricìis narrare p'érgit;tsidór'um lorum qu» consecuta sunt, et veneraliònis sepuìcro
quidam ri'òcteNàlaliS Pò'mihi Ròriiàm Mviriitils'a'èTà- niàrtyris exhibiia; àcceperat. Pèrgit post marlyriura
lùra, ut Gregoritìm cSrivehirét; eàd'éhi'qn'é n'òc'lè ilèrrcieiiegildi relalum : Pater vero perfiàus el pàrri-
domimi répètiis'sé : de quo portento 'quWdàiiia Bol- cìÈa,'commòfuspcénitèniia, hoc ferisse se doluti; nec
landianis annoiala 'Sunt. Tàniày'd'sih Màrtyr. Hisp. ìdmen usque ad òftinènadm sàlutem pmiiilùil. Natii
ìrilér incèrta vel iiicredibilià refert hòc Isidori iter , guiòiierò essèt catliolica fides agiiovit, sed gentis sum
Romàhuùì in Natali Pomini ex Luca Tudensi ih Mi- * Umorepèr'tèrriìus, ad liane pervenirenon meniti. Qui,
raculis S. Isìdori, ex quo Rreviànùhì Sègovfetìse diària egritudine, ad éxtrema perductus est, el Le-
pè'rvetùslum, 128 lect. 2, idem narrai. Ari àutèm andro episcopo, quem prius vehèmenleràfftixerat, Re-
aiiquaridò lsidorós Rómàm verièrit, cap. 23'dispùia- CKreUùrii regemfilium sùuhi, quém in sua librisi relin-
biliir. ijuèèat, commendare curavit, ut ih ipso quoque lalià
itì; Curiijam Isidorus juvèhis ad arnia còritrà hà;- faterei, qualia el ih fruire sui»èxlioitàiiònibusfècisset.
Jèticps cap'esseridàidorieus èsset,-:hsérèlicòs AriàribS HòrlalioniÒusigitur Leandri tribuitùr coiivérsìo Her-
a'cèrrinìé ihsèctà'fus futésè a Vit» auctore ììicilur. m'énègildi.
Id quidem salis'slmile vero èst, el in officiisp'ròprìis (13.Éam divèrso modo Gregorius Turoiièrisis re-
Hìspariicis còrifirtriaftir. Sèd Breviaria rta'rràh't,Ìs'i- fert 1. v 'flist. Francor., e. 58, qui docet, Leovigil-
«lòrùm à Leandro cohìbituìn fuisse',et, ut s'è èòm- diira Hèrmeriè'gildoet hujus uxori Ingundi dedisse
iflòaiori'tétópòrì resérvàrè't, admòhituiii. À'iìctòrVitiàe u'ìiam de civiiatibùs,in qua residenles régnarerit. Ad
cum réfèràf, Leàndrùrii ab b»rèticis ex Hispania qùàiii cura àbiisseiit, ccepit Ingundis pr»dicarè virò
pxjiulsu'iiifuisse, addii, Isidorum vlcès fra'lris Hispali suo ut relieta h»resis fallacia calholic» fidei veri-
 "Ì& iSlPÒRÌÀNÀ. — PÀTiSil. GAP. XV1ÌL l'io
»àtem agnosceret. Quòd. ìlle olù refùtans, tandem ", A perduxisset, omne luis aunbus, quod de me disphcebaL
còitìmòtus ad ejus nf»aicàiiòhem, conversus èst ad exposui. A quo autem alio rege prò causis fidei mìtti
lègem calnòiicara. Explicàri l'amen hsec Ita possùii't, p'oiuit Leander, nisi ao Hermenegildo ? aùxilìum
ni Iiiguridis pradicaifórii dóctìòr alia pèrsùàsiò et -ti-) enimivi-.imperatoris Hermenegildus catholicòrum
prò Mi
Boi t L "jlifti'V: , i'.4-iWl'Bl-.Y,
Iiivl , «u u .'V,
bòrtatio Leandri à'ccèsserìt, ut liùìc preecìpù» in causa contra Arianos expetebat; Leandrumque dè-
ìwiii. .«i.iitmiti y. ..,'!%>-Ri; i:.5,3''Ì.-'JÌI,-UIJ.JÌ
.itf^oi\a»ijli
ilerniènègildi conversione partès às'cribantùr : quòd legit, quem hac de re .legatura Constantinoppilm
Gregorio Magno, Leandri amicissimo, asserenti òin- t mìtVèret. Fiorézius fora. IX, pV182, tìòTlanmanórùm
àino credèndum èst. Ùrbs quam Hè'rriienègiidPcon- -opinionem rejicit,
«insili i\'.'-ii><i qui censent Leàhdrùni prius C'òns-
•-',.--ìi;t)'if.'jSr;'.-,
ÌJI» viiirt 4,'J,v:l;u«LXi
cèssam furònensìs ai't, fortasse èst Hispalìs, qua in lanlinopoliiri adiisse quam Hermenegildus fidem ca-
urbe episcopus erat Leander. Florezius tòni. IX tliólicarii ampiècte'reiùr, hàc permòli ràtiÒne,~qupd
Hisp. sacr. s p. 162, Hermenégildum sèdem siiàm Gregpriiis Magnus 1. ui bìalòg"., càp. ti, convefsfò-
Hispali fixìssé anno 579 affirmat. rièin Hèririèné'giìdinuper iactàm alt, amicìtiam a so
14. De tempore aulem quo h»c acciderin't, confé- cinri Leandro coritractaiii dudum. Repònit FiòrèÈìus,
rèndus èst Isidorus, qui in Chronico ad annum ab non pótuisse Leandrum al) Hèrmènégildò prò causis
orbe córioito 5780, ait: Tiberius regnat annis vii. fidei Cònstanti'nopolirii riniti, 131 nisi jam essét
•
Longobardi, pulsts Romanie, ìtdliam ddeunl. Gdtiiì g calhòlicus. Pròba'bilis quidem h»c èst ratio, sed non
per H'ernienegìldum, Leovigildi regis filium, vifarle prorsus evidens : potuit enim Hèrmèiiégildus nondum
divisi, mutua cède vaslantur. Et rursus ad arcuimi catholicus eam legalionem decernere, qiiod. catholi-
5801 ab òrbe condilo : Mauritius regnai annis xxi.... cis ipse faveret, et vìcissirh cà'tnòlici partibus ejus
Hoc tempore Leander episcopusin Hispdniìs ad genlis adh»rérent. Sentèiitià PÒIIaiidianòrummini piacérei;,
Golhorum conversionem doctrina fidei et scienliarum si constàret Grégórium pi'òprietatein, adverbìorutn
claruit. In Historia vero Gothorum ad »ram 624, secutiim fuisse ; sèd mìnime id constat. Nic. Antonius
sive animai Christi 586, anno 3 imperatoris Mauri- n. 85, iter Leandri Cònstaritìnòpolitanum post Her-
cii : Leorigildo defuncio, filius ejus Recaredus regno menegildi còrivérsìonénià'ècidissestatuii ;'sedi, n- 87,
esl còronatus... In ipsis enim 130 regni sui exor- constare tìègat Lèàndrù'm ahté L'è'Òvigiidiòbitum
diis calholicam fidem adeplus, tolius Golhicm genlis Hispaniam rediisse. Alia interpuiiciione coghovimus
'
populos,Jnolili erroris labe deserta, ad cùltìim recim nuper ; Hermenegildus rex, quam modo explicui,
fidei revocai. Àddè abba'iis Biclarìènsié vèrbà : Anno difficultas Bollandianorum evanescit. Multi putant,
lertìé Mdurìcii (qui est Leovigildi sèpiimùs dècimiis Leandrum ih exsilium missum pósi Hermenegildi
àiraós) Éèrìftèhéùildusin ìith'èTarràconensl a Sisbèrlo marlyriuiii : nani Adò Viennerisis narrai, post Her-
inlérficitur. p( menègildi c»dem patrem Leovigildum àcerbiorem
in ca'tholicos perseculionem' excitasse, orlbodoxis
15. Petavins in Rationario temporum, pari, i, lib. in diversa loca relegatis.
episcòpis
vm, cap. 12, et Pagius ad Baronium, anno 584, col- 17. Censeó equidem Leatìdrum, legatione funclum,
ligunt, Hernienegildi marlyrinm conligisse anno 585,
defue- Constaritiiiopoli in Hispaniam remeasse, imo et au-
quod facile cuivis persuadebitur, quamvis non xìliares copias ab imperatore prò Hermenegildo
rint gui annììm aut 583, aut 584, aut 586, aut 588, oblinuisse. Narrat enim
Gregorius Turonensis L y
airi 589, prò Hermenegildi martyris obilu designa- Hisl. Francor., e. 38
Leovigildum pr»fécto impera-
verint. Leovigildi mortem Baronius ad annum 585 toris
minus bene triginta millia sòlidorum dedisse, ut se a filii
retulit, ac post hoc ipsum retractansj solatio revocaret, uli factum est. Hermenegildusvero,
distulit ad annum 591. Bollandus in commentario
pergil idem històricus, DÓCHI"J5 Grmeis, contra patrem
ad Vitam S. Leandri ad annum 587 revocat, Pagius
egreditur, relicla in urbe conjuge sua. Cumque Leovi-
probàbihijs ex Biclariensi ad annum 585. De anno
gildus ex adverso vehiret, reliclus a solatio (Graccorum)
obilus Hermenegildi et Leovigildi Florezius Pagio
Hermenegildus, cum vìderet nihil se prmvalere posse,
consentii tom. IX Hisp. sacr., p. 163, et antea ioni. etc.
Addit, Inguìidem, Hermenegildi uxorem, a
VI, p. 409; annum 585 prò eo obitu staterai. Inves- Gratis ereptam, ul eam ad imperàtorem perduce-
]
tigaudum ergo nunc est, quo tempore Leander Gre- rènt, in Africa decessisse. Hoc crediderim esse tem-
gorium MagnumCostantinopoli convenerit. Baro- pus quo Leander* Hermenegildo capto, et ejus exer-
nius ad annum 583, n. 11, probat, S. Gregoriura a citu exciso, exsùl in Africani, fortasse
Inguìidem
II
Pelagio pontifice apocrisiarium sive legatum Cons- seculus, anno 584 concesserit, ut verum esse possit
tanlhiopolin eo ipso anno 583 missum fuisse. Anno quod Canonicus Legionensis, scriplor Vii» Isidori,
584 éxeunte, aut anno 585 ineunte, S. Gregorius
refert, Leandrum, deÉmcto LéOvigildo, Carthagine
Constantinopolimreliquit, et Romani venit, ut Pagius in Hispaniam rediisse.
eonfirmat. „ 18. Ralioni eliam congrua est ejusdem hislorici
16. Ifaqiie arino 585, aut seguenti, Leander Cons- narratio, quod
Isidorus , dum frater Leander aberal,
tantì'nopoli commorabàtur, de quo S. Gregorius in religionis causam strenue agebat, non solum non
pr»fatiòne Mora!. : Dudum te, frater beatissime, in cobibente, sed impellente polius Leandro. Audiens
Cohstantinopolitnna urbe cognoscens, cum me illic autem reverendus doctor Leander fortissimi juvenis
sedis apostolkm responso ccnstringerenl, et te Ulvein- Isidori
conslanliam, in Domino gavisns, eie. Misti
aimela vro causi» Mei regis Wisigotliorum legali- ei ilaaue epistolam in
qua prmmonet, mortem prò fide
 141 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 112
catholica quidquam non esse timendam. H»c est.t A 3. Validius tamen argumentum Cajetanus esse
epistola cujus -menimit Isidorus de Vir. Illustr., cap. putat, quod ex regula S. Isidori depromit, quam
**> 132 de Leandro : Scripsit et epistolas multas : Benediclinam esse jactat. Alii cum Iepesio Benedic-
ad papam Gregoriumde baplismounam, alteram ad! lino rectius in aliam eunt sententiam, et ex
Regula
fratrem, in qua prmmonel, cuique mortemnon '
esse ipsa Isidori colligunt eum non fuisse Benedictinum.
timendam. Isidori constantia contra blanditias, terro- Non disséram hoc loco de opinione doctissimi Her-
re», et tormenta ab hsereticis Arianis illata ab eodemi nandezii in notis ad Conspectum èditionis Zacca-
Vitaeauctore narratur. rian» S. Isidori, cap. 42, producendis, qui regulam
49. Collatis inter se accurateque expensis monu- monachorum, sub Isidori nomine vulgatam, alium
mentis qu» produximus, dare deprehenditur error habere auctorem suspicatur : quia auclor se mona-
Ambrosìi Morales lib. x, cap. 5, qui Leandrum ait• chuin ostendit : Isidorum autem, addit, cucullum
concilio oecumenicov Constantinopolilano cum Gre- induisse nullus dixerit, quin obemeatissimuset liabea-
gorio Magno interfuisse ; quem Florezius, tom. IX, tur, et sit. Confer cap. 71, ubi observabo, inquodam
p. 185 seq., fusius refellit. Moralesius inde collige- Escurialensi codice s»culi ix, aut ineuntis x, ab
bat, Leandrum longo teraporis spatio sedem Hispa- aliquo inepio librario epigraphem hanc appositam :
lensem obtinuisse, quandoquidem anno 354, quo !B Incipit regula S. Palris Isidori abbatis. Urget Cajeta-
ipse concilium Constantinopolitanum n, et v gene- nus, Isidorum non solini regulam monachorum qu»
rale collocai, Leander jam tum antistes Hispalensis exstat, sed uberiores in Regulam S. Benedicti com-
concilio illi interfuit, unde initium amiciti» inter mentarios deperdilos scripsisse ;
quorum fragmenla
Leandrum et Gregorium Magnum contract» ducit. qu»dam profert ex Petro diacono
Casinensi, qui in
Sed neque bujus rei auclores alios laudat, neque epit. ms. super regul. S. Benedicti sic ait ; Sed nos
temporum ratio id sustineri ullo modo patitur. ideirco breviter hanc exponemus, quia in hujus rei
CAPUT XIX. negoiio operam dederunt Paulus Casinensis diaconus,
Isidorus an monaslicumaliquodinstilulum, velCanoni- Rabanus Maurus, doctor Isidorus, Stephanus ac
corum Reqularium vel Carmelitarumprofessusfuerit. Paulus abbates. Milto Naud»i aliorumque suspicio-
1. Pace Ecclesi» Hispan» a Recaredo donala nem, qui Cajetano mss. vetera exemplaria alleganti,
anno circiter 586, Leander fratrem suum Isidorum non satis fidimi.
non invitum cella inclusum degere curavit, si vernm 4. Ad rem Nic. Antonius respondet, pleraque
narrai auctor Vit». Consenliunt quidem Breviaria istiusmodi fragmenla in regula ipsa Isidori exstare,
vetera Leandrum cavissene Isidorus in publicum pro- alia ex aliis Isidori operibus esse desumpta; qui
diret : sed id eo tempore accidisse dicunl, quo Ariani *C eliam, num. 158, ex Benedicto Hafteno1. x Disquis.
contra catholicos s»viebant; quippecuin Leander Isi- monast., tract. vi, disq. 3, observat, regulam mona-
dorum ab h»reticorum furore servare tentaret. Auctor chorum S. Isidori Regul» S. Renedicti similem non
Vit» alias causas ejus inclusionis exponit. Antiquiora esse. Verba autem Petri 134 Casinensis ex ms.
monumenta omnino sileni. Cum ea lune vigeret con- opere ita explicat, ut Petrus ex Isidori regula plura
sueludo, ut nonnulli, consortiura hominum fugientes, ad regulam S. Benedicti illustrandam proferre se
in celiarcialiqua m sese recluderent, fortasse Isidorus, innuat, non quod Isidorus regulam Benediclinam
annuente Leandro, ejusmodi vit» genus amplexus respexerit, sed quia monastic» regul» multa habent
est : nam quod ipse Leander ejus consilii primus au- inter se communia : nisi malis fateri pótuisse quo-
ctor fuerit, minus rationi consentaneum arbilror. que Petrum Casinensem decipi, si ex regula vulgata
2. Suspicatur Nic. Antonius, a celi» hac inclusione Isidori collegerit eum Benedicti regulam exponere
persuasum fuisse nonnullis Isidorum in monastico voluisse.
aliquo ordine vixisse. Actum de hoc argumento a 5. At Cajetanus vehementi ilio suo desiderio
Bollandianis in Comment. pr»vio. Inter eos qui Isi- quosvis sanctos ordini Benedictino aggregandi inci-
dorum ordini Benedictino asseruntrecensenlur 133 tate, ulterius eliam progredilur. flts omnibus,inquit,
Sandoval, Leander a S. Thoma in Benediclin. Lusi- D E irrefragabilem quoque rationem ascribamus. Extra
sitali, additionib., cap. 3, Quinlanaduenas in SS. controversiampositum est, nullum per ea tempora, qui
Hispalensibus, Joannes Cisneros in Vita Isidori ms., monachusnon esset, monachorummagislrumexstilisse:
Tamayus in Martyr. Hisp., et vel in primis referen- imo piaculi loco habilum, si quis monachus alienimi
dus Constantinus Cajetanus, qui Petrum Ricordatum, audire aliquo poeto prmsumpsisset.liane vero ? At in
Hist. monast., diar. 4, Hieronymum Platum Debono couciliis Hispani» aliud definitimi invenimus. Conci-
status relig., 1.1, e. 31, et Antoldum Wion objurgat, lium Oscense anno 598, can. 1 : In nomine Domini
omnesin unum conci-
quia etsi Benediclinis Isidorum ascribunt, tamen tam nostri Jesu Christi conveniente»
ut annui»
supine, ut ait, obiterque rem atlingunt, ut salius fuis- lio Oscensi, hoc synodus sancta fieri elegil,
r,et, si eum silenti» pr»teriissent. Isidori imaginem vicibusunusquisquenostrum omnes abbates monaste-
inter complures alias illustrium Benedictinorum riorum, vel presbyteros, et diacono»sum dimeesisad
monastico cullu ante 140 ferme annos depictani Ar- locum ubi episcopus elegerit congregareprweipiat, el
noldus, Wion narraverat : Quod et ego quoque, addit OMNIBUS REGOLASI DEMONSTRET ducetldìvitas, CUttCtUS-
Cajetanus, a/firmarenon ambigo. que sub ecclesiasiicisregulis adesse prmmoneat,quos.*
 115 IS1D0RIANA.— PARS I. CAP. XIX. 114
que etiam parcimonim,el sobrietalis, alque veridica A comparari, ut propositum religionis Fructuoso, non
castimonia honeslorum virorum forma commendet. Isidoro, atlribuatur, subdidit, idipsum continuare
Paulo post Isidorus episcopus constilutus fuit. Quid Lucam Tudensem his verbis Chron. 1. m, in princ. :
ergo mirum, si monachis regulam, quamvis non Prmterea pater exstitit clericorum, doclora et sutten-
monachus,pr»sc'ripserit ? tator monachorumet mònialium.Quibus docuisse eum
6. Minustolerandum est, quod subdit Cajetanus, et aluisse monachos, pr»fuisse autem clericis, non
illud in confessoesse, celeberrimarum scholarum ca- obscure signiiicat. Patris enim appellalio pr»fecto
thedra» non nisi Benedictino»obtinuisse,quorumetiam adaplari solet, uti abbatibus can. 10 concil. Hispal.
item can. 11, et alibi. Nec cellm nomen ,
plerasque fundaverunl... CavisseRomano» pontifices, n, atque intra clauslra
ul grassantibus ea tempestale per Christianumorbem pergit, restringendum est, cum ex
' relatione constet, Isidorum jam moriturum
Arii, Pelagli aliorumqueid generis monslrorumhmre- Redempti
sìbus obviam irelur, ne sacrm litlerm alibi quam in e cellula sua, hoc est camera domus 136 episcopa-
monasleriisel a monachis docerenlur. Quod postre- Iis, se fecisse in ecclesiam deportari : cellulmque
mum in Angli» regno prò certo statuit, in c»teris presbylerorumei levitarumin can. 23 concil. Tolet. iv
mentio fiat. Observat etiam in epitaphio Isidori, de
regionibus probabile in primis esse dicit. Undecon-
tinuo sequilur, ait, Isidorum, qui per illa ipsa tempora B quo supra cap. 7, Antonium Lupian Zapata prò prio-
sacrarum litlerarum inlerpretationem publice profite- rum ex ordine valumvel inverasse alicubi vel finxisse
extra parum ex, ordine abbalum, ut Isidori monachatum
batur, monachum necessario fuisse, nec monas-
teria id prmstare pótuisse. Quid facias arguto isti dis- comprobaret ; cum tamen adverbium parum mona-
sertatori ? Vellet, opinor, omnes episcopos, omnes chatui polius resistat. Fortasse voluit Zapata, ut
eo fuisse Bene- aliquis conjiceret, patrum ex ordine abbatum. Sed
sacerdotes, qui tempore florebant, vera lectio, ut eo loco oslendi, est priorum ex ordine
dìclinos.Cerle in concilio Toletano iv, anno 633, cui
statulum valum, ut Isidorum intelligatur fuisse sacerdoiem
pr»fuit noster Isidorus, id 135 leg'mus
cali. 25 : Ignorando, mater cundorum errorum, primi ordinis.
9. Vigebat tunc in Hispaniaquoddam vit» coni-
maxime in sacerdotibus Dei vitanda est, qui docendi
Sacerdotes enim munis genus in »dibus episcoporum, quod Canoni,
in
officium populis susceperunl. legere eorum Regularium ordini potesl comparari. Ita enim
sanctas Scriplura» admonentur , Paulo apostolo di-
decernit concilium Toletanum iv, pr»side Isidoro ,
cenle ad Timotheum: Intende leclioni, exhorlalìoni,
can. 22 et 23 : Oportet episcoposlestimonium proba-
doclrinm; semperpermane in his. Sciatti igilur sacer-
bilium personarum in conclavi suo habere, ut et Deo
dotes Scripluras sanctas et canones, ut omne opus
conscienliam puram, et Ecclesim per
eorum in prmdicatione et doctrina consistat, atque Q placeant per
Non aliter placuit, ut quemadmodum
mdificentcunclos tam fidei scientia quam operum dis- optimamfamam.
antistiles, ita presbyteri alque levitm,quos forte infir-
ciplina.
mitas, aut mlatis gravilas in conclaviepiscopimanefe
7. Poterai ad BenediclinurnS. Isidori monachatum non sinit, ut iidemin cetlulissuis lestes vita;
Cisterciensi- habeant,
probandum allegari Martyrologium prò vilamquesuam, sicut nomine, ita et merilis leneant.
bus ad finem Martyrologii Romani jussu Benedi- Inslitutio etiam
Canonicorum, in concilio Aquisgra-
cti XIV, cujus verba protuli cap. 15. Sed cum simili nensi anno 816 proposita, ex aliorum quoque Patrum
modo Martyrologium prò Canonicis Regularibus as- senlentiis, sed ex Isidori
pr»cipue operibus corctexta
iruat, &.Isidorum inter Canonicos Regulares ascri- est, ut cap. 31 ostendara : ex quo factum, ut
regu-
ptum fuisse, ejus Martyrologii aucloritas hac in re lam Canonicorum Isidorum scripsisse nonnulli pu-
dubia redditur, cum utrique ordini »que faveat. Inter tent.
Pennottus, in Histor. Canonie. Regular., lib. n,
Officiapropria sanctorum Canonicorum Regularium
cap. 31, num. 5, cum Joanne de Nigravalle inter
ex speciali S. Pii V concessione a congregatione La- ecclesias Canonicorum
Regularium Hispalensem
teranensi recilanda, Mediolani edita 1751, ad diem ecclesiam
metropolitanam recenset : el merilo qui-
4 Aprilis occurrit Feslum S. Isidori, episc. ei con- dem, ait, cum illiu»' B. Isidorus,
D archiprmsul fuerit
fessa Canonici Regularis, ubi in prima lectione ad quem dubiumnon est, in ordine canonico in Ecclesia
secundum nocturn. h»c habentur : Sanclus Isidorus restituendo, ab ea cujus ipse erat episco-
ex Golhorum stirpe progenilus, filius futi Severiani Hispanìarum tantum negotium auspicari voluisse.Cum autem
duci» Carthaginemis, et frater magni illius sancii pus Canonicorum originem nonnulli cum
Leandri olim Hispalensisepiscopi, Canonicorum Re- Thoraassino Regularium eccles. p. i, lib. i, cap. 40 el
Disciplin.
gularium inslilulum professus, cum summis virtulibus seq. a S. Auguslino repetant, hinc S. Isidorum Au-
-
pollerei,HispalensisEcclesimprasul esl consecralus... gustinianis accenserè quidam voluerunt.
Verba ex Golhorum stirpe^ et ducis sequioris »vi 10. Aliud argumenlum prò Isidori monachatu
monumentis nituntur. eruitur ex eo quod frater ejus Leander monachus
8. Nic. Antonius in hanc sententiam propende!, fuerit, Isidorumque instituerit. Veruni h»c conjectura
Isidorum inler Canonicos Regulares recercsendum salis levis est, cum oplime coh»reat, quod Leander
esse ; cum enim observasset, in elogio S. Fructuosi vel ante monachatum, vel jam monachus, Isidorum
abbatis et episcopi Bracarensis, de quo nos cap. 33, parlim instituerit, partim institui curaverit, quìa
n. 3, ageuius, ita inter se Fructuosum et Isidorum Isidorus unquam 137 monaslicum orditieni fuerit
 US AD OPERA S. ISIDORI HI&PALENSISPROLEGOMENA. Alrf
professus. Neque grayiores sunt ali» Cajetani con-. A Leander et Isidprus professi fueript ; cujus xei apud
. jectur» : qui primo sme ullo a,uctore affirmat Lean- yeterps.scriptpres nec ypla, nec yestijtium,
Jn .eam-
: drum ab miali» exor.dio cucullam indiasse ; tum de dem senlenliam proferì epitaphium, ut pjutat, ab ll-
loco monasteri! probabilius esse dicit, Leandrum defonso coniposjlum : Leandri Isidorique priorum ex
Hispali jam prideui monachum, deinpepsque hujus ordinevatum; de cujus epitaphii spiale et expjica-
consuetudine ac exemplo Isidorum ibidem initialum, lione plora noscap. 7. Addit auctoritalem, Isidori, qui
Gothis Arian» pravilatis sectatoribus ropx stevieiiti- lib. 11. Qffic., cap. 45, insiituti monastici Eliam
bus, Legionem se recepisse : nec alitar de S. Ful- principerò fuisse dicit ; quod certe professionem aut
gentio Astigitano episcopo judicandum. Somnia hsec monasiicain, aut,. Carmelilieam Isidpri nullo modo
mera sunt : siquidem apud veteres scriptores (non indicat. Multa Carmelil» prò sui ordinis autiquitate
eommenlitios intelligo) neque Leander, neque Isido- contra Papebrochium dispptarunt, multa contra re-
rus Legionem venisse unquamdicuntur : quo denniui posuit Papebrochius in Rèspons. ad Èxhibit. error.,
post plura s»cula corpus Isidori translatum est : qui pag. 564 et seq. Apólogiarum agii de quadara
quod fortasse occasionem fingendi aut conjiciendi statua Deipara;, reperla Hispali, ad cujus pedes qui-
nonnullis prsebuit dam prat effictus taiis, ut ex habitu multi colligerent
14. Leandrum ipsum, quem Isidorus monachum B | esse Carmelitani. Morgadus, qui rem narrat, simul
fuisse tradit, plerique cordati viri, et ab studio par- asserit, certo constare ordinem Carmelilicuin in
tium alieni, existiniant Benedictinis minime esse ac- Hispania non fuisse receptum, antequam ultimum
censendum. Cum enim monachorum et monasterio- recùperaretur Hispalis, hoc est ante annum 1248.
"'
rum in conciliis aliisque monumentis Eccl.esi» Go- CAPUT XX.
thic» passim fiat mentio, de Benedicto ejusque Re- Isidorus post Leandrum episcopusHispalensis consti-
gula ne verbum quidem ullum appare!. Genuius, luilur ': quo id anno uccìderti. An Rispali colle-
dissert. 6, cap. 3, de antiq. Eccles. Hisp., inulte giumerexerit, ecclesiaslicmjuvenuminstilutioni ac-
est in Benedictinorum opinione refellenda, qui S. Be- commodalum.S. Hdefonsus Isidori discipulus; an
nedicti Regulam in .Hispaniajam s»culo vii receptam eliam Braulio, et Bedemplusclericus?
tuentur; contendilque eam Regulam in Hispania 1. Sanctus Leander, qui in conversionem genlis
non antiquiorem s»culo ix fuisse : regulam S. Isi- Gothorum plurimara operam contulit, et concilio IH
dori regul» Servitani monasterii, in Eutropii epistola Toletano anno 189 subscripsit, anno sequenti 599
proposi!», consentaneam esse, contra in mullis ca- concilio 1 Hispalensi pr»fuil. In epitaphio, de quo
pilibus omnino a Regula Benedictina discrepare : cap. 7 egi, Leander obiisse dicitur »ra 641, hoc est
fainiliaritatem S. Leandri cum S. Gregorio Magno nf anno 603; sed 139 epitaphium illud quamvis for-
minime arguere, vocatos ex Italia Benedictinos mo- tasse anliquum, sàìlerii in hac parte vix ullam fidem
nachos, qui novam aliquam regulam inveberant ac meretur. Antiquitas epitaphii, pr»ter èa qu» loc.
.multo minus Benedictinum jam ante, ut quidam p.u- cit. in liane rem adduxi, comprobari potest ex codi-
tant, stabiliteli ordinem latius propagarept. Joseph ce Regularum S. Benedicti Anianensis, ex quo, ut
Perezius Benedictinus, vir doctus, in Dissertationi- videtur, illud edidit Holstenius post regulam S.
bussuis ecclesiasticis, pag. 109, hunc titulum ppsuit : Leandri : ac fortasse de hoc cpdice inlelligend.usest
Eliam Golhorumstante imperio Benedictinumin His- Mabillonius, qui tom. I Annal. Benedict., pag. 278,
pania institutum maxime -viguit.-Operoso id labore regul» S. Leandri in quodam Codice subjunptum re-
conalus est probare; sed parum sane proiecit, et fe- periri affirmat. In exemplari Holstenii epitapliiuin
lipior qiiodammodo fuit in altero ilio suo paradoxo duodecim hexaircetrisconstat, ut in codice Fabri su-
non minus absurdo, quod diploma celeberrimum de pra cap. 7. num. 1, hac lectiònum discrepantia,
[ voto, in prselio Glavixensi in fayorem S. Jacobi a quod vers. 2 Holstenius habet pìorum prò priorum ;
Raiiimirol facto, supposilitium sit. Id enim leguleii vers. 3, devota prò Deo vota ; vers. A, Et posila am-
quidam in Hispania ambabus ulnis amplexi sunt, ul- borumconsors sic digna quìescitprò Et posila consors
- terius -èliàm progressi, ut solet licentia de «bus sa- JJ rxsic... digna quìescit; vers. 7, Et cognosceilio»prò
cris aut piis opinandi in lemerariam audaciam im- Et coynoceseos; vers. 8, Dogmalesanctorum eernens
pellere. prò Dogmalibus sanclorum cerne; vers. 9, JEterno
138 ,2- Agìt etiam Henschenius de ratipnibus Dominoprò Ac re Domino: utrumque mendose prò
quibus permotus fuit Lezana, ut Isidorum suo Car- Acreddi Domino. Dies obitusS. Isidori et S. Floren-
melitano ordini ascriberet : quod Casanate quoque tin» ab Holslenio pr»termitlitur ; sed h»c sunt ver-
in Paradiso Garmeliliei decoris, et alii coiitenilunt. ba de S. Leandro expressa : Obiti felicis memoria;
Nic. Antonius paucis ab hac controversia seseexpe- Leander episcopus die m Kalend. Marita», Mra
diit. Isidorum, inquit, inslitulo suo asserititi Benedic- DCXLI. H»e ipsa »ra notatur apud Rodericum Carum
lini, imo et Carmelitani. Alquehi guidemnullo, UHco- in Maximumpag. 212, el Tamayum de Salazar in
lore aliquo. -P. Daniel a virgine Maria in Yinea Car- Mariyr. 27 Februarii : et in ea. pprstant Baronius,
men, num. 475, rationes Lezan» prò suo Carmeli - Breulius Mabillonius, et alii. Veruni ex aliis monu-
tico ordine prorciovet: Hispali per S. Elmidium asce- mentis fals.itatisrevincilu!'. Tr.esexstaut epislol» S.
terium Carmeli exstructum e suisauctoribus comme- Gregprii Magni ad Lpanilriim, scilicet lib, 1: Reges.
morai, in quo institutum prppheticimi Elianuiii ti, epistola 41, Jib. iy, epistola 46, et lib. VII.euislo--
147 ISIDORIANA.— PARS I. CAP. XX. 418
la 126, qu» postrema ad annum 599 relertur,, uti, A, 5, ^seclara Isidpri ges,ta in episcopatu admiiii-
alia eodemlibro ad Recareduin, "num. 127, qù» est slrando Canonicus Legionensis et Rodericus Cerrà-
gratulatoria de ejus conversione. Ih editione Maufì- teiisis in ejus Vita distinctius et èxplicatius riarràut ;
norùm h» du» epìstol» sunt 421, Ì22,' libri rx, in- qii» quamvis ita singillatira expressà antiqìiioribus
dictione 2, hoc èst anno 899, sed ita ut indictio 2 iri- monumentis non constent, certe sìmiìia veri sunt,
cipiat a mense Septembri anni 598. Ex his epistolis et magna 141 ex parte véra esse, non invitus cre-
colligi posset, Leandrum ad annum 599 salterà sii- dami.Illud in primis invesligalionè dignum videtur,
perstiiem fuisse. At Nic. Antonius existimat uas duas au vere monasterium, sive cpllegium Hispali con-
èpistolas non suo esse ordine cplìocatàs. Non enim struxerit, quo juvenes ecclesiasticis disciplinis ira-
simile vero est, Gregorium gratuIatiÒnèm de con- bueret. Id enim non solum laudati auctores comme-
versione Recaredi, pailiumque Leandro transmilten- morant, sed recentiorcs alii conUrmant, inde Patres
dum landiu distuìisse, scilicet post dècennium : concilii Tridentini ad clericorum seminarla iusti-
nam ea epistola 126 lib. vii palliu'mad Leandrum se tuenda exemplar sumpsisse. Duo sunt qu» in hanc
transmittere'ait Gregorius. ' -'" me sententiam pertrahunt, canon 24 concilii Tole-
2. Aliam ergo viam iiiit Nic. Antonius, ut annum tani iv, cui Isidorus prsefuit, et narratio Gixilanis
obitus Leandri constituat. Constat Isidorum obiisse B in Vita S. Ildefonsi.
anno 636, ut ex Redempto arguite, sedem vero 6. Concilium Toletanum iy.ila pr»scribit can. 24.
Hispalensem tenuisse annis l'erme 40, ut 140 a't Prona esl omnis mia»ab adalescenlia in malum ; nihil
Hdefonsus. CoHigilur èrgo Isidorum anno 596* aut enim incerlius quam «ito adolescentium Ob hoc con-
paulo post, ad episcopatum evectum fuisse, atque stituendum oporluit, ul si qui in clero puberes (AL,
àdèo parilo ante Leandrum vitani cura morte com- impuberes)aul adolescentes existunt, omnes in uno
mutasse. Conjicit pr»terea, anno 597, quo tempore conclavi alrii commorentur,ut lubricm mtatis anno»
aliud concilium Toletanum sub Recaredo celèbra- non in luxuria, sed in disciplinis ecclesiasticisagant,
balur, adhuc vacasse Ecclesiam Hispalensem; nani deputati probalissimoseniori, quem magislrum doctri-
deest subscriplioepiscopi Hispalensis, cum ex metro- nm et testemvilm habeant.... Qui autem his prmeeptis
polilanis interfuerint Massona Emeritensis, Migetius resultaverint, monasleriis depuleniur, ul vagante»ani-
Narbonensis, et Adelphius T-olelanus: ex quo col- miet superbiseverioriregula distringqnlur. Quis igilur
ligi potest, totius Hispani» et Galli» golhic» conci- sibi non persuadeat, Isidorum, etiàm antequam hoc
lium fuisse; quamvis sexdecim tantum episcopos ad concilium habilum fuisset, tam utile molliteli non
id convenissein aclis legatur ; in liane ipsam sen- osservasse?
tenti un inclinasse videtur pseudo-Juliani architeclus. C 7. Accedit Cixila, qui Vitam S. Ildefonsi sic exor-
5. Aliud tàmen spntit Joan. Bap.tistà Perez in not. ditur : Ecce dapes melliflui illius domini Ildefonsi,
ad lib. Isidori de V>r-Illustr., cap. 41, qui Lean- quas de Paradiso Dei rapiens, el per totam Hesperiam
drum anno 600 mortuum arguit his conjeclqris. Pri- dispergens, 'mediumnostrani ingenti salianl eloquio:
mum quia Isidorus ait eum vita funclum tempore non impar mentis sandissimi illius domini Isidori,
Recaredi regis, qui obiit anno 600. Non yero mpr- de cujus fonte adhuc clienlu.luspurissimo*latice»bibit:
tuuni Leandrum ante islum annum 600 exeo liquet, nam diredus a sanclo ac, venerabili p.qpnEi^gemxì,
quod Gregorius papa ad Leandrum scribit anno Toletana sedis metropolitanoepisco.po^ ad si^pradidum
599. Ita cpnstabit surama annorum episcopatus In- doclotem, Hispalensem melroppMaiwm,episcopum,
dori ferme 40, ut ait Hdefonsus. Nam qui annos cum sibi jam sciolus videkatux, adgp,ab es>tmlm et
ferme 40 dicit, commode intelligi polerit de annis eHmafus,et, ut femnt, temporaliferro. con»tricitus,ut
36. Vehemeuter tamen dubito an Hdefonsus,, qui SÌ quid scientitedeerat, plmiu» instructus ad pmdqgo-
certe annorum numerimi scire debuil, ita loqui yp- gum suum doninu.m.Eugeniuni rejne.an»,, non post
luerit; nam de Eugenio II ait : Yixil irt S.acezdòMp multo»dies adhuc diaconii pfficiupip.eraggns,in ec-
fere undecimannis, et de Eugenio HI Fere, dy-pdecim clesia sanclorum Cosmeeet Dantiqni, qum sita est in
annis lenensdignitatem; alqup ita similiter in Isidoro j) suburbioTelelane, abba'pxwficeretu.r,,
videtur innuere, euro annunj quadragesinijim epi- 8. Ex eo collegioHispalensi, in OUQHdefonsus ec-
scopatus prope altigisse, non lampo compleyisse. clesiasticis disciplinis excnltUsfuit, Rrajijipnem quo-
4. Florezius, toni. IX Hisp. gacr., pag. 182, erro- que emicuisse scriptores sscnli xm aliique rp.een-
rem numeri advertil in Calendario yeteri editò a tiores referunt. Corcsonantofficia Hispanica sancto-
Muraiorio, part. li, toni. II Spript. rer. ita}., col. rum ad diem 18 Mariii, quo S. Braulio celebrate :
1024 : jfEra DCXLobiit Leander episcopus, hoc est Lilteris veroinformandus §. Isidoro episcopo Hispa-
anno, 602. Ipse anno 599 et Leandrum pbiissje,et lensi Iradìtus, id. primum 142 et* asseculus, ut qb eo
Isidorum cpnspcratum episcopumHispalensemfilissp, charissimi filli loco haberetur; tanti deinceps illum
probabilius esse opinate". Neque immorabpr in re- fecerit, ut libros ei suos ad emendanduni alque, ordi-
fellendp.errore CodiciscujusdarciFiorentini librpruni nandum commendarci. Sei!, ut cap. 4 imuii,.px anti-
contra Jpd»os, quem cap. 43 describam, Isidprum quis monumentis id liquido non constat. Probabilior
fuisse Tpletunumepiscopum,sive iniiuat fuisse patria conjectura est de Redempto, qui narrationem de
Toletanum et episcopum Hispalensem, sive episco- obitu S. Isidori scripsit; nam cum is clericus eccle-
patum Toletanum tenuisse. si» Hispalensis in membranis anliquissiinis dicalur,
419 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 120
Isidorumque dominum suum vocet, »quum est ere- 1A dori, aliisque vetustis monumentis Florezius pag
dere, in collegio Hispalensi eum inler alios juvenes 100, 1. ix, ostendit. Quod autem vocem secretarium
elericos institutum fuisse. interpretate de aula Ecclesi», in qua secreto, sive
CAPUT XXI obseratis foribus habilum fuit concilium, et causarci
Isidorus anno 610 decreto Gundemari subscripsit. episcopi Syri, qu» in line dicitur absolula in tribus
Deindeconcilii»Hispalensi n et Toletanoiv prmfuit. secretariis, in tribus secretis congressibus definitam
An aliis eliam concila» interfueril? explicat, alque hanc secretarti significationem in
1. Cum in synodo Tolelaua sub Gundemaro anno Dictionario Ducangiideesse, addique posse affirmat,
610 episcopi Carlhaginiensis provinci» declarassent, rem acu minime teligit. Nani secrelarium era! sacra-
riunì ecclesiarum, nunc sacristia ; et in secretano
metropolitani nominis auctoritatem in omnes epi- solita fuisse concilia, mullis exeinplis Du-
scopos ejusdem provinci» ex antiquorum Pairum congregari
qui addit : Ninc ipsmconciliorum
synodali sententia antistiti Toletano convenire, Gun- cangiusdemonslrat,
-demarus rex eodem anno decretum edidit, quo ejus- sesstonessecretaria fere semper appellantur : ac plura
modi declaralionem confirmatani esse voluit, cui testimonia producit. Pr»tereo eruditissiinuniCancel-
lieri! De secretariis velerum. AdfuerurctSisisclus
post Gundemarum subscripserunt 26 episcopi, qui rectoropus
ad provinciam Carthaginiensem non spectabanl. B ' rerum publicaruni, sive public» annon» ad-
Eorum primus Isidorus ita : Ego Isidorus Hispalensi» ministrator, et Suanila, sive Suinlhila patrimonii
Ecclesim provincim Bmlicmmetropolitanusepiscopus, regii curator. Hic filius erat Recaredi, dux esercite
dumin urbemToletanamprò occursu regio advenissem, a Sisebuto deinde conslilutus, et poslea ad regnum
tandem a Sisenando et a concilio Toleta-
ugniti» his constilutionibusassensum prmbui, el sub- evectus,
no iv depositus, ut Pueyus in noi. advertit.
scripsi. Succedunt metropolitanus Emeritensis, et
alii episcopi, in quibus Fulgentius Astigitanus Isidori 144 4- Concilium hoc Hispalense n erudilumet
frater. Decretum Gundemari qui prò primatu Ec- doclumest, juris cìviliset canonicisapientia refertum,
clesi» Toletan» in universas ecclesias Hispani» ai- ut recte ait Loaisa in notis. Inter alia, cap. 2 aduni
legant, parum prudenter agunt. est de discussione inter Fulgentium, Astigitanum
2. In Conciliis Hispani» h»c exstat Isidori meniio. episcopum, Isidori fratrem, et Honorium Corduben-
Concilio il Hispalensi, regnante Sisebuto, anno 619 sem episcopum agitala propter parocrciam basilica;,
sive 618, ut Pagius Mansiusque in not. ad Baron. quam horum alter Coelesticensem,alter Reginensem
ann. 619 malunt, pr»fuit. Rodericus Toletanus I. u, asseruit.
e. 17, annum hujus Concilii male prolraxit ad seram 5. Braulio in pr»notaiione operum Isidori ita de
661, sive annum Domini 623. Florezius, p. 258, *" geslis in hoc concilio refert : Quo vero flumine elo-
tom. IX, annum 619 statuit, quod Mss. omnes Co- quentim,et quot jaculis divinarumScripturarum, seu
dices apud Perezium et Loaisam in designarla ara Patrum testimoniisAcephalitarumhwresin confederi!,
657 consenliant ; adeoque anno 7 Sisebuli, non synodalia gesta coram eo Hispali acta declarant. In
nono, ut quidam habent, concilium coactum con- qua contra Gregoriumpraifatm hmresisantistilemeam
eludit. 143 Apud Dupinium, tom. V Bibl. Eccl., asseruit veritatem. Isidoro Braulio adjudicat eam
error typographicus videtur annus 614 prò 618 aut saltem gestorum partem, in qua de Acephalitarum
619. En Exordium : In nomine Dominiet Salvatoris hseresi disseritur. Isidorus Pacensis in Chronico ad
nostri Jesu Christi Isidorus, Bisinus, Ruffinus, Cam- »rani 650 ; Hispalensem Isidorum melropolitanum
bra, Fidenlius, Theodulphus, el Honorìus episcopi, pontificati clarum doctorem Hispania celebrai, qui
qui pariterin urbe Hispalensi prò aliquibusecclesiasti- anno septimo suprafati principi» Sisebuli contra Ace-
cis negotiis coadunati sumus. Considenlibusnobisin phalorum hmresim magna auctoritate Hispali in se-
secretorio sacrosanctm Hierusalem Hispalensis eccle- cretorio sancta; Hierusalem concilium agitai. Flore-
sim cum Ulustribusviris Sisisclo, reclore rerum publi- zius pag. 258, tom. IX, opinatur, non hanc pr»ci-
curum, alque Suanilane, aclore rerum fiscalium, piiani fuisse synodi congregandi causarci, sed alia
astante religiosissimoclericorumccelu.Ecclesia Hispa- ecclesiastica negotia, el jam inchoato concilio uovum
lensis dicitur Hierusalem, nimirum ex civilate Hie- illud contra Acephalos certamen intervenisse : quod
rusalem, quam Joannes in Apocalypsi describit. ego tamen minus probabile censeo. Etsi enim leviora
3. Ita eliam ecclesia Emerilensis dicitur Hierusa- qu»dam negolia prius decisa sunt, tamen potuit
lem in concilio Emeritensi, et apud Paulum Emeri- disputaiio conlra episcopum Syrum vel ob liane ipsam
tensem cap. 12 : Ecclesimsenioris, qumvocaturSon- causarci differii, quia maturius examen exigebal.
da Hierusalem. Simile illud est in libello orationum Totuni vero hoc concilium doclrin» Isidori tribuen-
Gothico-Hispano ex Codice Veronensi a Blanchino, dum, idem Florezius pag. 261 existimat : Cellierius
edito pag. 65 : Item completarlaposiexplicilaslaude», quoque tom. XVIIin canonibus concilii Hispalensis n
quas psallendo vadunt usque ad Sancta Hierusalem, zelura.veteris ecclesiastic» disciplin» perspici, eos-
qum in sancto Fructuoso dicenda est. Sermo est de que opus credi Isidori affirmat. Non immerito igi-
ecclesia Tarraeonensi, qu» S. Fructuoso dicala erat: tur inter appendices hoc concilium collocabitur,
ut ecclesiam principerai Hispalensem S. Vincentio pr»sertim cum IsidorusPacensis loc. cit. ila pergal-
dicatam fuisse, ex rèlatione Redempti de obitu Isi- Atque per veridica dodorum testimonia Syrum quem-
421 ISIDORIANA.— PARS I. CAP. XXI. 4S«
dam Acephalorum epìtcopum, suprafatam hmresim , i 9. De jndicibus vero, sub quorum prasentia Mar-
vindìcantem,exsuperal, ut vera concilii asserta confir- tianus dejectus vel depositus fuit, decernitur judi-
mant, ejus eloquentia damnat, alque a pristino erroret casse, non astu, neque depravando judicium, sed fe-
prmfalum ponlificemdiu insequendo perpelualiler li- fellisse eos fallaciam testium Hidcirco et abentio et
beral. Martiano episcopiscontroeos intercludiadilum appel-
6. SubsGribunt octo episcopi in exordio nominati, lationis. In his judicibus videtur comprehendi Isidorus
el primo loco : Isidorus in Christi nomine Ecclesim jam delunclus ; pr»millilur enim : Et quanquam
Hispalensis episcopus subscripsi. Quarto loco : Ful- maxima pars judicum vitm prmsenlis jam habjuerit
géntius in Christi nomine Ecclesim 145 Asligitanm excessum,eie. Sed neque certo colligi potest, Martia-
episcopussubscripsi.Deh»resi Acephalorum qu»dam num Isidori calculo fuisse damnatum ; ut enim Acta
notat Loaisa ex Isidoro 1. vili, Etyra., e. 3, et Nice- de Martiano narrare pergunt : Nec consonata ab
phoro 1.xvm Eccles. Hist., cap. 45. ipsi» judicibus accepit sententiam, dum alii eum, ut
7. Post hoc concilium Hispalense u, et ante con- ipsi confessi sunt, eoin tempore dixerint innocenlem,
cilium Toletanum iv, anno 633 habitum, aliud fuisse alii proclamaverint culpabilem.
Hispalense concilium ex concilio Toletano vi. anno i 0. Quo autem anno Martianus in concilio Hispa-
638 coacto, demonstratur. Inter acta hujus concilii B lensi depositus iuerit, difficileest definire; sed.cum
Toletani vi exstat exemplar judicii inter Martianmn anno 638 maxima pars judicum Martiani jam deces-
et Habenlium episcopus, in quo hac legimus: Dudum sissent, arguere possumus, Fulgentium Astigilànum
in concilio Hispalensi Marlianus Asligitanm ecclesim episcopum post concilium Hispalense ii, cui sub-
episcopusfàlsis criminibusexauctoralus ad universali» scripsit, non diu superslitem fuisse ; cujus successor
prmsenliscondlii confugit remedium purgandus, indi- Marlianus post non multos annos, el fonasse circa
gnoquequestu, ul judicium damnalionis sumretraclare- annum 624 exaucloratus fuit. Concilio vi Toletano
lur, esl deprecatus. Jam enim in prmeedentiuniversali neque Martianus, neque Habentius subscripserunt.
concilioex parte fuerat auditus et gradui tantum, et Judicium inter ulrumque a Florezio primum edilum
non loco restilutus, quoniam angustia lemporis, ne ad fui!, deinde recusum in Colleclione conciliorum
plenum negolium suum venlilarelur, fuerat inltrce- Hispani», a Silvestro Pueyo adjuris canonici corpo-
ptum. Putant nonnulli indicari concilium v Toleta- ris exemplum digesta. Concilio Toletano ìv Haben.
num, cui episcopus Asligilanus non interfuit, et in tius loco trigesimo octavo subscrjpsil, post quem alii
quo censent causam Marliani retractari coepisse.Sed 24 episcopi subscripserunt ; id arguit, multos ante
cum pracedens concilium, in quo Martianus ex parte annos Habenlium sederciAsiigitanam, expulso Mar-
fuerat auditus, dicatur universale, hoc est nationale, n liano, obtinuisse. Nam in subscriplionibus ordo
non potest intelligi esse concilium v, cui tantum antiquitatis plerumque servabatur.
quatuor et viginti interfuerunt episcopi, et vicarii 11. Praefuit etiam Isidorus concilio Toletano ìv,
episcoporum, et unus metropolitanus, scilicet Euge- anno 633, quod fuit nationale, et omnium Hispani»
IHQSepiscopus Toletanus. Dicuntur quidem sacerdo- conciliorum celeberrimum , ac magn» in universa
tes ex diversis Hispani» provinciis congregati : sed Ecclesia auctoritatis. De quo ita Baronius ad ann.
cum concilium erat nationale, Hispani» atque Galli» 633, n. 68 : Prmfuit S. Isidorus, Hispalensis episco-
sacerdotes conveniebanl, e quibus tres quatuorve pus, primus ordine recensitus, et in subscriptionibu*
aut quinque erant metropolitani. Oportet ergo ut episcoporumcmlerìs prmlatus. Ex quibus dubitare mi-
intelligamus sermonem esse de concilio ìv Toletano, nime liceat, fuisse 147 idem concilium ejusdem
cui Isidorus oraeluil et interrali Habentius episcopus Isidori nobilemparlum probeformalum, cmterorumque
Asligilanus. episcoporum senlenliis éxornatum. In eamdem fere
8. Defunclo Fulgentio post concilium Hispalense n sententiam descendit Florezius tòm. IX, pag. 196,
successit Martianus, qui in quodam Hispalensi con- qui Isidorum pr»fuisse ait, quod exteris metropo-
cilio exaucloratus fuit, subrogato Habentio, qui, ut litanis antiquior esset, non quod, ut vult Cellierius,
modo dixi, concilio ìv Toletano suscripsit. Daumatus Q doctrina ac sarcctitale alios pr»celleret. Isidorus Pa-
ergo iuit Marlianus in concilio Hispalensi, cui Isido- censis solum refert, quod Sisenandus hoc concilium
rus tunc Ecclesi» Hispalensis metropolitanus pr»- celebravit, constante adhuc Hispalensi Isidoro epì-
fuerit, necesse est. In concilio Toletano ìv, ut ego scopovel in mullisjam libris fulgente mirifice. Mabil-
interprelor, gradui suo, sed non loco restilutus fuit: lonius, tom. I Annal. Benedici., pag. 361, addit,
ac pròpterea subscripsit Habentius Ecclesi» Asligi- S. Isidorum auctorem fuisse canonum hujus concilii
lan» episcopus. Concilio Toletano v nullus episcopus Toletani ìv.
Astigitanus interfuit : quippe universale, seu natio- 12. Sisenandus, qui Suintilani regno exuto succes-
naie 146 concilium non fuit. In concilio Toletano v seci, ut imperium suum confirmaret, convocavit
retractalo judicio, e sede Astigitan* Ecclesi» re- totius genlis et omnium provinciarum synodum.
motus fuil Habentius, atque Martianus restilutus, ila Postreinum igilur caput, quod est 75, ita incipit ;
ut Habentius sub satisfaclione poenitauli» apud Post instituta qumdamecclesiastici orainis, veldecre-
Martiauumrelento honore subderetur : cum Habentii ta, qum ad quorumdam periinent disciplinum, postre-
Consilio et ope falsa contra Martianum crimina ma nobis cunctissacerdolibus sententia esl prò robore
uissetit congesta. nostrorimi regum, el stabilitale genti» Gothorumponr
 423 AD OPERA S. ISIDORI fllSPALEmiS PRO^EGOMENA. 1$4
tific'ale ultimimisub DM'judice ferre decr£(um. Sub--A gnu» tua perlegere eloquio :. slatjimut accepi pitiqthmi
scripserunt sexaginta novem partirci episcopi, partimi tuum, puer.regius ad me venti : de$\ cu.bicular.ipmeo
•vicarii episeopprn'm; ac primo loco : Ego Isidorus> illud ptilqiium, el cgnfeslitn ambulavi q.d prijiàpem,
in Christi nomine Ecclesim Hispalensis episcopus.me- %tpostea perUger,em,ei, rescribefeni. Re,vers,use pq-
tropolitanus subscripsi. Quinto loco : Justus ecclesim j lalio regis non solum scripla tua non inveni, sed efiatu.
Toletanm metropolitanus subscripsi. Quinquagesimoi quìdquid aliud in charlis futi, periti.
quarto loco : Braulio Gmsaraugustaum Ecctesim epi- 16. Tunc lpiigiorem episjplam rescripsil Braulio,
scopus subscripsi. . - ubi aii ; Sepliniiwi, ni follar, a/fnuirt,lepiporcigyrqnt,
13. Hoc porro concilium est in quo Isidorum Hi- ex quo me menimi lipros a le cpndìtos Ofigjnupi
spani» eversionem àuctPres continualionis direnici \ postulasse, el vario diversoque modo pxmsenfetij.vos
Isidori sub Ildefonsi nomine et Vit» S. Isidori pr»- me frustratimiesse,et absentinihil inde vos rescripsisse,
<dixisseferunt. Eadem prophetia in Actis uberiorjbus-, sed subtili dilatione MODO necdjxmessep.erfectos, 14S
translaiionis corporis S. Isidori apud Bollandianosi tpoponecdum scrjptps, JIODO meusrlittems interpidisse,
exponitur. Anliquiores sileni. Tamayus in Martyr. qliaque multa apponente», ad hqnc usque diem perve-
flisp. censet, non fuisse eam veram pr»diglionem, nmius, et sine peltiìoniseffecty.manetfflis.IJsee spribt;-
«ed prudentemsapientis hcmiuis conjecluram. Loaisa g bat Brauljp ante animili 655; nani hoc anno ppn-
in dissertatione de primaiu Ecclesi» Toletan», quami cilio iy Toletano subscripsit Audax Tarracouensis
in Concil. Hisp. post decretum Gundemari anno 610i .episcppus; et Rraulio litleras .dedjt, .curiisejl.esTar-
inseruit, Justum metropolitani Toletanum huic epn- .raconensis per phiteii pr»de&essaris Euspbii yaca-
cilio pr»fiiisse alfirmat § a, sed addii : Non desunt: rei. Itaque synpdlus centra ^ntharium anno .625,
qui affirmen!, Isidorum aposl.olicmsedi» legalionem in aut ante videtur celebrata.
hoc concilio obiisse, eidemque prmfuìsse. Atqui ipse 17. Quisnain autem est hic Sinlharius? et qu»-
Loaisa primum locum in sjihscriptionibus Isidoro nam ejus eausa? Nib.il sane hac de re inverno,
tribuit. Unde.ergocplligerepotuit, Justum pr»fiiisse? nisi quod concilio Egarensi anno 614 undecimo loco
14. Ex epistolis Braulionis arguo, Isidorum cuidam subscripsit Sintharius episcopus. Nonnulli. suspiean-
synodo interfuisse, vel pr»fuisseetiam, in qua Sin- tur, hunc Sintharium qui concilio Egarensi subscrip-
tharii cujusdam causa 148 agl'ala est : siquidèm sit, esse Sisaldum Empuritaiium episcopum, qui con-
in epistola, qu» ìncipit. 0 pie, Domine, sic Braulio cilio ìv Toletano interfuit. Sed pura in Braulionis
Isidorum alioquilur : Saggerò sane, et omnimoda epistola Sintliarii nomen occurral, nihil est caus»
supplicalionedeposco,ut librum Etymologiarum, quem cur non eodem mpdo in subscriplionibus concilii
jam, favente Domino, audivimus consummalum, pro- C Egareusis Sintharium Iegamus.
missioni»veslrmmemoresservovestro dirigerejubealis : 18. Cellierius lom. XVII adverlit, sermonem esse
quia, ut mihi sum conscius, magna ibi ex parte servi non pòsse de episcopo Syro ad fidem catholicam in
lui postulalione sudasti. El ideò in me primum exisle concilio Hispalensi n conversò, neque locum esse
munifi'cu»: sic in sanclorum cmlibuset felix habearìs, suspicandi Gregorium Sintharium appellateti : natii
*t primus. Gesta etiam synodi, in qua Sinlharius exa- Braulio de Sinthario loquitur, qui decoctus, -sive
mini» vestri igni, e/si non purificalus, invenìtur tamen convictus fuerit, non tamen purificatus, sive ad bo-
decoelus,qumso, ut vestro inslinctu a filio vestro do- nam frugem conversus. Si Sintharius, addit, est
mino rege nobis dirìgantur cito. Nam et nostra ejus Suinthila, rex Gothorum intelligurclurActa esse con-
sic fiagilavilgloriamsuggestio,quia mullumin condlio cilii Toletani ìv, in quo Suinthila anathemate
per-
prò investigandoopus estveritaté. In exemplari èditionis '
culsus fuit. Hanc suspicionem cum alia, tuni ratio
Bign»an» bibliolhec» Vatican» ad verba Sinlharius temporis excludit. Veriuscredi potest, Sintharium vc-
examinis vestri, vel, ut ibi mendose editum est, Sin- catum episcopum illuni Cordubensem, de quo Isido-
taurius exanimis vestri, nota h»c ms. appicta legitur : rus in epistola ad Helladium Toletanum,
c»terosque
in qua sit thesaurus, examinis vestri, etc. Sed reli-
qui cum eo eranl adunati, episcopos : Vestram sanc-
nendum est Sinlharh proprium nomen, quod plera- ii tilalem
deposcimus,ut idem lapsus sancto cmluì vestro
que exemplaria confirmant, el inter Hispanos inau- prmsentatus, agnìlo a vobis cònfessionis eloquio, sy-
ditum non esse, ex conciliis Hispaniensibus constat. nodali sententìa a
grada sacerdotii depbnalur. Elsi
15. Hujusmodi concilium, in quo Isidori doctrina autem Padilla, Hislor. Eccles. cent, vii, e. 32, et
et virtus contra Sintharium taritòpere eflulsit, non Gomèzius bravus in Epise. Cordub., p. 72, veliemen^
fuit certe conciliumìv Tolelanura arino 633 habilum; ter dubitali!, an ea epistola vere sii Isidori, tamen
non solum quia in ejus gestis nihil de Sinlhario le- Florezius pag. 254, tom. IX, eos refellit, quòd disci-
gitur ; sed eliam quia epistola Braulionis longe ante plinam ecclesiasticam illorum temporum ignorantes,
id teniporis scripta fuerat, ut nunc exponam. Braulio eam epistolam primatu m Ecclesi» Toletan» arguere
ab Isidoro petjit librum Etymologiarura, quem au- aliquo modo pòsse existimaverinU Validioribns ar«
dierat consummalum. Post aliquot annos, ut videtur, gumentis eamdem epislplam oppugnare aggressus
Braulio rursus librum Etymologiarum postulavit alia fuit Hernandezius, quae cap. 74 disculiemus. Riscus,
epistola, qu» perii!, ut còlligitur ex epìstola Isidori : tom. XXX Hisp. Sacr.., pag. 154, existimat epistolam
Quia le hwqfutnem,etc, ubi Isidorus ait : Noti fui di- Braulionis paulo ante concilium ìv 150 Toletanum
 i2S ISipORIANA.— PARS I. CAP. XXII. 126
•criptam, ad quod parate Braulio lectione concilii A , in universa Hispania vicariumconstituisse perhibelur.
Hispalensiscontra Gregorium accedere volebat. Sed, Auctor Vit» pallium et primatus honorem Isidoro a
il dixi, id sustineri nequil, neque simile vero est, Gregorio concessimi confirmat. Auclor Continualio-
Braulionem post tot annos gesta synodi Hispalensis nis Chronici Isidori lib. in Ghronicorum Lue» Tu-
li ignorasse, ànt a rege petere debuisse. Suspicari densis sic breviter: Primatim dignitate (l\irens,et
deuium aliqnis possit, an Braulio eo nomine Martia- Romani pupmin Hispaniisvices gerens. Narrai deircde
nuiii, de quo supra, exauctoralum intellexerit. Tunc sub Theodisclo apostata, successore Isidori, dignita-
conjectura addi poteril, prò Sintharius legendum tem primati» translalam fuisse ad Ecclesiam Tole-
Centaurtis: ita enim appellali solebant clerici, qui cu- tanam.
ris s»cularibus iiimiiim immiscebantur. 2. Harum rerum omnium auctores s»culo xin an-
19. In epistola Isidori, qua Braulioni respondet et liquiores non habemus. Quod allinei quidem ad pal-
ait se Codicem Etymologiarum nrisisse, scilicet dum lium certe ex moribus nostris tempora antiqua me-
sedes Tarraconensis vaGaret, allerius concilii mentio rlili non debemus. Nostris quidem temporibus pal-
occurrit, ad qued Isidorus vocalus fuerat. Ila enim lium omnibus archiepiscopis miiliiur: olim res aliter
refert Isidorus : Tumsanctitalis epistolm me in urbe se habebat. S. Gregorius Magnus1. vii, epist. 5^ sic
Toletanoinvenerunt: nam permolusfueram causa con- ,, proferì: Prisca consueludoobiinuit, ut horror palili
cilii. Sed quamvisjussio principis in itinere positum nisi exigenlibuscausarum merilis,pi fqrtiter postulanti
remeareme admonuisset, ego tamen, quìa propinquior dari non debeat. Atque eum honorem precipue obi*-
eram prmsentimipsius, quam regressioni, malui po- nebant qui ad liniina Aposiolorum veniebant. Deindp
tius cursumitineris non intercludere. Videtur hoc con- pallium mitii ccepit per legatos.sedis apostolic», ac
cilium indiclura fuisse, el inox suspensum : ac for- denique per procuratpres, ut nunc fit, qui instantet,
tasse quod poslraodum celebratimi fuit anno 6.33, instantius, et instantissimein consistono a summo
scilicetconcilium ìv. Toletanum, ante id tempus rex pontifice prò archiepiscopis palUum expetunt, ut
celebrari ypl.perat, quod cerlis de causis in aliud nunc prò omnibus archiepiscopis fieri solet. Auctores
tempus distulit. In ejusdem concilii locum Braulio qui de pallio agunt innumeri sunt. Inter recentiorps
. convenire debuerat ; sed cum rex sententiam ìira- videri poiest dissertatio Pi Joan. Laurenti Berli in
tasset, Isidorus, qui Codicem Etymologiarum Brau- ejus prp.sis yulgaribus pag. 273, repetila in collec-
lioni ofierendu.mattillerai, de itinere ad ipsum re- lione Zappariapa d,isserlation,uniItalica lingua Ioni.
ìnisit. IX, pag. 223 : Sopra l'argomentoprescritto dell',anni-
?0. Ita enim ait : Cpdicem Etymolqgfarum cuni chila del piàllip,e s,egià sj. cpncedevfta' s/>[imetropp-
aliis Codicibusde itinere iransniisi, el licei inemeifdfi-r litani
tiim prm ipytatitudine, icmien (ibi niqdo ad emendan-
dum slalueram offerte, »i ad desfinqlumconcilii Ipcum alque pb s.ingularia merita Jipnore paili.idignissimus,
pervenissein.Libenlin.slegerpiii pervenisse»: nanj Isi- tamen jjon.ijjlico.arguì cerio potest, eum palljpm siye
dorus, qui cursuni itineris non interclysit, ad destina- a S. Gregorio, sive ab.alio ppntifice aec.epissp.Valdo
Jten locum videtur pervenisse, quaniyis conciliumce- |ameii probabile cp.nseq,Isiijor.umIjpnore palili non
lebratumnpn fuerit. Hpc Isidpri ad urbem Toletanam carpisse. iUiqyan.dopnim yidentur ipsi ppntifices Ro-
iter ad annum 654 circiter referri ppte^t. Braujio mani .pallimi!misiss.pp.liamnon pelpntibus, si allun-
diacpnuirc suum coramen.dayerat ad ppiscppaluni ile eximia yjrtiilum et .dottrina? laude pininprent.
farracopensem lune yacantem. Respondet Isidprps: Gregpjius Magnus,pum pallipm Leandro inisit, pe-
De cpnstiiuendo qutepi episcopo Tarraconensi non titipnis npn mpminit, 1, VII, epist. 126 : Prmterea ex
eam, quam pelisli, sensi sententiam regi»; sed tqnien benedictìpn^beati Petri apostolonnn principis pallium
et ipse adhuc ubi cerlius concertai animumillj manet v/pbisIrqnsmisipius,ad sola miss.a'rynisMlernniff ulep-
.iBcertòn.i.FJorezius, tom, XXV Hisp. sacr., Eusebiura .dufti. Quo. transn}feso7 valde d$bm, qualiler vobis
Tarraconensem anlistitem ad annum circiter 632 esset yfveifdum,qdmonere; sed loculioiipmsuppripip,
fuisse ppnjicit; .cui anno 633 jam AuJax s.ucces- ,n quia verba rnpribif.santeitis. Et in epist. seq. a^l Re-
serat. paredum rpgem Hispani» ; Reverendissimo<?«j£»? fra-
1^1 CAPUT XXII. tri, et coepiscoponostro Leandro pallium,a beali Petri
An pallium a pontifice Romano ad Isidorum trans- apostoli sede transmisjmus,qupd ej aifliqua?consuetu-
missum fuerit. An prìmatum [HispanimIsidorus te- dini, et nostri»moribit^ ef,ejtfs borritati.,glgue gravi-
nuerit, an. pontifici/) Rpmqni rices in Hispania lati debeamus.H»c salis innuunt, ìnillam pr»cessisse
gesseril. Leandri nomine petitionem palili. Credibile ergo est,
1. In leclipnibus antiquis Officiisanclorum Hispa- Isidorum, cujus doctrina, et vit» sanctitas omnium
ni» asserite, S- Gregorium Magnum eleclionem Isi- admiralioiiem exciiaverant, pallium a Romano aliquo
dpri in ep^spopumHispalensem confirmasse, eique pontifice, gtiara si non postiilayerit, habuisse.-
pallium in Hispaniam misisse. In lectionibus Bre- 4. Potest bue eliam referri quod concilio Toleta-
viarii Romani hoc ipsum ita efferlur : Èjusque elec- • no ìv pr»fuerit, cui quinque àlii metropoliiani ili—
lionemS. Gregorius Magnus nedum auctoritate apos- terfuerunt, scilicet Selva Narbonerisisi Stephanus
tolica confirmasse,sed el eleclum transmisso de more Emerilensis, Julianus Bracharensis, Juslus Toletanus
valfìo decorasse,quin eliam suum et apostolica;sedis Audax Tarraconensis. Hoc ipsum argumenlo esse
127 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSIS PROLEGOMENA. 428
potest, quod primatum Ecclesi» Hispan» oblinuerit,. A Hispanìarum, et vicariatus pontificii honorem. Quod
vicesque Romani pontificis gesscrit. Fabulosa certe autem prò S. Isidoro peculiari ratione addunt, eum a
est narratio de Theodisclo, sive Theodisto episcopo Braulione vocari episcoporumsummumin titillo epis-
Hispalensi, S. Isidori, sive, ul alii volunt, Honorati tola, qu» incipit: 154 0 pie domine, etc, id ad
Hispalensis episcopi post S. Isidorum successore; Isidori summam virtutis scienti»que lauderò potius
quo in exsilium misso, dignitas primate ex Hispa- referendum est, quam ad dignitatem aliquam, qua
lensi ad EcclesiamToletanam translata fuerit, quod c»teros episcopos anteire inielligalur. Vel etiam in-
praeterpseudo-Ildefonsumin continuatione Chronici nuit Braulio, jam tum Isidorum conciliis pr»esse so-
Isidori refert etiam Rodericus Toletanus lib. II, cap. litimi ; sic enim in ipsa epistola habet : El ideoin me
SI. Nic. Antonius lib. v, cap. 3, n. 70, deS. Isidoro primum exisle munìficus : sic in sanclorum emiibusel
loquens ila habet : Confirmasse vero ejus in episco- felix habearis el primus. Gesta eliam synodi, in qua
pum eleclionem,atque eumdemin sedis aposlolicmle- Sinlharius examinis vestri igni, elsi non purificatus,
gatum, el primalem creasse Gregoriumpapam, vereor, invenilur tamen decodus, qumso, ut vesiroinsiinclu a
ne absquesufficienti fondamento in breviario quodam filio vestro domino rege nobis diriganlur cito.Necmul-
apud Cajetanum, pag. 14, Gonzal. in Theatr. Hisp., timi dissimile,est quod in alia epistola qu» incipit,
Tamayum 14 Apr., et a Luca Tudensi Chion. I. in, in fi Solet repleri, ila de Isidoro Braulio loquilur: Spe-
princ. el vita 153 Isidori scriptum sit. Demus tamen ciali quoque gratia fretti»specialidomino, in quovires
postremumhoc breviariis noslralibus, et natali loco Ecclesimconsistunt, suggero, etc.
Hispali, quod et Baronius admìsit ad annum 636. CAPUT XXIII.
Cum autem Nicol. Antonius agit de epistola Isidori Isidorus an Romani ad penlificem sive ad concilium
ad Helladium c»terosque episcopos cum eo congre- aliquando venerit, Liber de Ordine creaturarum an
gate, ut de causa episcopi Cordubcnsis, in crimen sit Isidori.
carnale delapsi, cognoscerent, addit posse bine ali- 1. Primus prodigiosus Isidori ad urbem Romam
quo modo colligi, aposlolicam delegationein sive adventus, qui a nonnullis narratur vel lingilur, in-
primatis jura Isidoro concessa. dicate fuit cap. 48. Nunc agendum est de itinere
5. Nihil aliud habuit Nicol. Anlonius, quod prò ejus, ut dicunt, ad concilium generale Rom» coac-
patria sua Hispali proferret. At Baronius ex pseudo- tum. In Breviariis veleribus Hispani» sic legimus:
IldefOnso in Chronicis Lue» Tudensis narrationem Fuit denique Isidori latita dodrinm ac sanctilali» opi-
sumpsit tam de primaria dignitate, et Romani ponti- nio, ut coaclo concilio generali ultro fuerit a ponti-
ficis vicarialu in Hispania, quam de successione el fice maxima vocalus. Ubimirum est, quantumponderi*
IweresiTheodiscli, et translatione primari» dignilatis G et auctorilatis hubueril in singulis rebus Isidori sen-
ab Hispalensi ad Toletanam Ecclesiam cum Nic. An- tenlia apud ponlificemel omnesprmlalos. Fusius b»Q
tonius totam de Theodisclo historiam conimelilitiam in Vita Isidori, auctore canonico Legionensi; ubi an-
exislimet. Hac Tudensis, inquit Baronius, quem ex- notant Bollandiani, pótuisse esse aliquod non publi-
scriptum ex prolotypo nobis concessit Franciscus Pe- cnm, sive solemne concilium, qualia duo Rom» fue-
gno mei amantissimusrotm auditor. Baronius vocat runt anno 601 ; ac revera auctor Vit» minime indi-
Theodiscum,et verba de primati! Isidorisic exseribit : cai fuisse concilium generale ; imo innuit, Isidorum
Primaria dignitate fiorens, et Romani papm in Hispa- ex Hispania ad concilium evocalum non fuisse, sed
nia vicem gerens. Et postea : Tunc tempori» dignità» de eo evocando lune cogitalum, cum Isidorus pr»-
primatu» translata est ad Ecclesiam Toletanam. Hanc sens Rom» adesset, ut ejus Consiliosynodalia acta
ipsam fabulam de Theodisclo sibilo explodit Agnir- dirigerentur.
rius in Colteci, concil.Hisp., tom. I, pag. 85et seqq., 2. Nic. Anlonius in aliquo Breviario videtur le-
dissert. 4, excursu 7, cujus hic titulus: Quisnam gisse, Gregorium Magnumfuisse eum poiililicem qui
fuerit inlerpolalor, et vitiator earumdem epislolarum Isidorum evocavi!, ul concilio Romano inleresset.
(Decrelalium Pseudo-Isidori), a» fortasse Theodisclus Concludit autem, h»c probabili ratione 155 carere,
successorS. Isidori, in episcopatu Hispalensi ? Pro- *•*cum S. Gregorii postreinis annis, quibus »qualis fuit
ferlur el expendilur leslimoniumnomineS. Ildefonsi Isidorus,alque item ejusdem successorum Sabiniarci,
Toletaniea de re a Luca Tudensi editum. Verunios- Bonifacii IH, BonifaciilV, Deusdedit, Bouifacii V, et
tenditur, illud esse aut supposilìlium,aut valde suspec- Honorii I, sub quo exstinctum est lumen hoc Hispa-
tum. nìarum, temporibus non ullum generale concilium
6. Nonnulli contendunt, primatum ecclesiarum in urbe celebralum fuerit, quo debuerit evocari pr»-
Hispani» jam olirci penes metropolilanum Hispalen- sul Hispalensis. At h»c probare quidem possunt,
sem.resedisse, quod inde confirmanl, quia Simpliciusi falsum esse adjunctum de concilio generali quod in
Romanus pontifex Zenonem anlistitem Hispalensemi lectionibus antiquis reperitur ; interpretationem au-
vicarium suum constituit, et Hormìsda Sallustio> tem Bollandianorum de synodo non publica, sive so-
episcopo Hispalensivices suas in provinciis B»tic»; lemni, non debilitant.
et Lusitani» commisit. Qu» lanieri minime evincunt,, 3. Tamayus in Martyrol. Hisp. allegat pervetusta
sedi Hispalensi aut ex antiqua consuetudine, aut ext Hispani» Breviaria, Abulense, Compostellauuin, Se-
privilegio aliquo pontificio anuexum fuisse primatumi guntiuum, Turiasonense, Oscercse, Caesaraugusta-
129 ISIDORIANA.— PARS I. CAP. XXIII. 130
num, et ana, quibus narralur Isidorum a Gregorio A / rio indicate, quo Isidoro liber de Ordine creaturarum
Magno-Romani ad concilium generale vocatum, et ascribitur, yetuserat, nec procul ab Isidori»vo. Baye-
Isidori consiliis acta feliciter fuisse expleta. Id non rius tesiate, in pervetusto Escurialensi Codices»culi
constare addit Tamayus ; de causa vero itineris Ro- summum vili ineuntis, Iit. R, plut. 2, n. 18, haberi
mani agere ait "AmbrosiumMorales 1. xn, e. 24. Ma- Isidori de Ordine creaturarum librum unum. Non ex-
rianam 1. vi, e. 7, et Padillam Cenlur. VII,C. 22. plicat an in epigraphe addatur Braulioni episcopour-
4. Quoniamvero hoc iler Romanum Isidori monu- bis Romm:Idem Bayerius vidit aliud ejusdem operis
mentis s»culo xu non antiquioribus tantum innilitur, exemplum in Escurialensi codice Iit. E, plut. 4, nuui.
lnquirendum est an istiusmodi narratio conjectura 13, s»culo, ut videtur, xm exaralo, sed ex antiquiore
aliqua juvari possit. alio et piane Golhico descripto, ut liquet e Irequenli-
5. Omilto nunc, quod alio loco dicam, fuisse qui bus quibus respersus est golhicisniis.Nnllam epigra-
crederei)!, Isidorum, dum Roma in Hispaniam regre- phem relert, sed notai pero'rationem sive nuncupa-
deretur, diem exlremum obiisse Bononi»; cujus etiara tiorcem operis aliquanto uberiorem esse ea quam
corpus in Ccelestinorum ejusdem urbis ecclesia re- Acherius edidit, atque ita concludi .•Benedidus Deus,
quieseat. Nam nostri scriptores, qui Romanum Isidori qui finemlaboris condidit: Explicit Ysidorusde Ordine
iter narrant, cum in Hispaniam revertisse atque B ] creaturarum. Rodriguezius, tom. II Bibl. Hisp., p.
Hispali vitam cum morte commutasse confirmant. 326, existimat Codicem s»culo xiv scriptum. Addii,
lsliusmodi aulem peregrinationis vestigium aliquod esse membranaceum, in 8°, titulis capiturn , lilteris
exstat in libro de Ordine creaturarum, qui S. Isidori initialibus et indice rubris, recentiori 157 iuscrip-
nomen preferì. Eum edidit Acherius , sive mavis, tione, B. Isidorus de Ordine creaturarum. Et homilim
Dacherius aut D'Acherius, in suo Spicilegio e ms. Co- super, Missus esl angelus Gabriel. Opus incipit, De
dice non procul ab Isidori »vo exarato Remensis Ordine crealurarum universilatisdispositio bifaria ra-
Benedictini inoriasterii S. Remigii. Nuncupatur li- tione debet intelligi. Homili» incipiunt, Scribere me
ber Braulioni episcopoutbis Romm. Conjectura Hens- aliquid et devoliojubet, etc. Desinunl, octavam Beane
chenii in commentario pr»vio ad Vitam Isidori est, resurreclioni»mtalem, in qua cum Domino perenniter
legendum Bonifacio episcopourbis Romm. Cura au- regnabunt... Sunt imperfecl» et mutil», neque, ut
tem auctor operis eum, cui librum nuncupat, pr»- ego pulo, Isidoro in Codice àscrìbuntur.
senletu alloqui videatur, et se in patrìam 'festinare 8. Bandiniustom. Ili Codicum mss. Lat. Florent.
dicat, hinc arguitur Rom» aliquando versalum fuisse bibl. Gaddian», plut. 89, Cod. 31 membran. s»culi
Isidorum sub aliquo e Bonifaciis, qui speculo VII' xn, num. 1, exbibet : Isidori de Ordine creaturarum
ineunte Romanam sedem tenuerunt. G liber. Incipit : Universilatisdispositio; desinit : Scien-
6. Tria tamen noe loco extricanda sunt : primumi tire conditoris reservemus. Advertii Bandinius, hunc
an Kber de 156 de ordine creaturarum Isidoro sitt librum de ordine crealurarum ad Braulium episco-
adjodicandus; deinde an retinendum sit in titulo no- pum urbis Rom» editum fuisse a Dacherio, ubi ver-
men Braulionis, an reponendum nomen Bonifacii ; sibus 39 longior est. Et in ima pagina notat, Isidori
tum an recle eolligalur, Isidorum Rom» presentem i opera mss. uli exslantia in biblioteca Gaddiana,
fuisse, si consliterit, librum ab eo esse scriptum, et; memorare Jac. Gaddium de Script, non ecclesiast.,
ad BonifaciumRomanum pontificem direclum. Dei tom. I, pag. 263. Quod autem liber hic Braulio epi-
libro ejusmodi Bellarniinus, Caveus, Placcius aliiquei scopo urbis Rom» directus fuerit, non ex Codice
praeserlim antiqui bibliographi omnino lacent. Alii, Gaddiano, ut ego puto, sed ex Acherio sive Dacherio
ut Fabricius in Biblioth. med., nihil definiunt. Ache- Bandinius didicit. Siquidem amicus meus Rochus
rius, Henschenius, Dupinius, Cellierius, stylum Isido- Menchaca a me rogatus, ut titulum operis attente
rianum in eo opere agnoscunt ; Nic. Antonius stylumi inspiceret, meque de eo certiorem redderet, respon-
»vi Isidori dicit, sed qu»damde igne purgatorio no- dit, initio rubricarci hanc esse : Incipit liber Isidori
tat qn» non omnino ipsi arrident. In novissima edi- de Ordine crealurarum : et in fine : Liber Isidori de
lione Matritensi Operum S. Isidori pr»termissus fuiti D Ordinecreaturarum explicit. In Catalogo veteri mona-
liber de Ordine creaturarum, quia, ul ait auclor pro-.* sterii Bobiensis s»culo x, ut videtur, descripto apud
logi, vel spurium opus est, vel nimium suspeclum. Muralorium tom. Ili Antiq. Italie, medii »vi,pag.
Al Bayerius in not. ad Biblioth. vet. Hisp., Nihil! 818, inter libros Isidori antiquioris bibliothec» re-
Mioramur,'inquit,hoc opusIsidoro ascribere,reclamante- fertur Liber de Ordine crealurarum ; et nescio, an
licetnovissimmèditionisMatrilensis prologo. Zaccariai huc pertineat quod inox commemorate liber Cano-
in conspectu èditionis Operum Isidori, quam medi- num i,.»n quo habetur Ysidori de Ordine rerum. Ita
labatur, dubius h»rebat, an Isidoro id opus tribui[ eliam inter veteres libros monasterii Fuldensis, el
possi!. Vir in primis doclus, qui pr»falionem ad1 S. Nazarii in Laurissa exstabat Liber Isidori de Or-
opera Isidori, cap. 58, exseribendam, paraverat, dine crealurarum in uno Codice,ut cap. 46 ex cata-
mullis osiendit, fetum genuinum Isidori eum librum logis antiquissiniis dicam.
videri, neqne obstare propugnat qu» in eo de origine 9. S. Martinus Legionensis, serm. 2 de adventi
ammanircideque igne purgatorio leguntur. Domini, p. 27, tom. I librum de ordine creaturarutr
7. Expendamusvetera exemplaria : Codexab Ache- Isidoro adiudicat ; sic enim refert : Unde Ifispaniaruy
 itH AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 132
doctor Isidorus illud Isaia; exponens ait : Post judi- A t Ambrosio dicitur dedicateli ; Ambrosio enim scrip-
cium vel laboris sui mercedem percipiel. Unde pro- tum reperio prò Braulioni. In Codice vero Oltobo-
pliéia : Sol lucebit septempliciler, etc, Dpclissimus niano 477, Braulionis nomen non semel sola prima
editor òbservat, h»c a S. Martino cpntexta esse ex littera B indicate, quamvis in hoc Codice alicubi io-
Magtólro'séntenliarumlib.iv, dist. 48, § Putant quidam, tum Braulionis nomen expressum legate.
qui ex càp. 5 libri de ordine crealurarumita.|5ÌJ 12. Dnobiis autem modis eiplicari potest èpigra-
isidòriiirilòcùm Jsaise exposuissp arguiti Addii, me- pitó ab Acherio edita; vel ita ut omnia
ejus vèrbàre-
ritò diibitàri iiuin liber ejusniodi de Ordine crèatura-
tinèànte; vel ita ut prò Braulioni le'gàniusBonifacio.
rìim sii isidori, rieque àliùd eo loco legì, nisi hanc Si retineatur Braulionis
nomen, lune extficaiidiim
séh'tehtiàm : Cum... sancii prò mercedesui labori»... est qua ratione Cssàraùgusta;
cujus iirbis Braulio
futs'eririi,sicùi sol et
jusiiiiie... tunc ipsi corporeo huic
episcopus erat,- dicalur Roma ; nam Acherius éxpli-
ìoìi prò mercede sui minislèrii... in-sepluplumfulgori» cationis gratia addidit, urbis Roma:, hocest Cmsàraù-
r'ùWatìd festiluetiir. Rursus Martinus Legionensis gusté. Nic. Aiitotiius multus est irr hàc controversia
idem caput'ylìbìri de Ordine, creaturarum excilal explicanda; Suriinia rerum h»c est. Forum
Jndìcum,
sentì. 2 de Resurrèct. Domini, p.41Ì, tom. II bis sive liber legum Gòthicarum in
prooe'mio tòrci; IH
Verbis : Unde ah egregius doctor Isidorus : In die »] Hisp; Illuslr. ìneminit urbis Romm in
Hispania ; ita
Mianon venVetddoccasum sol, nec luna, sed in ordine enim appellate; ut videtur ;
regia curia. Cixilà'ih
sito sldbuiii, quo creati suiti : ne impii in lormentis Vita S. Ildefonsi sedem Romùleàm de Toletó dixit.
sub terra posili eorum luce fruaniur. Rerum editor Nempe sicut in monumentis ecclesiasticis Hietiisùlem
ex M'àgisìrosèiìtèiitiàrum dist. 45, lib. iv h»c erui ab Hispanis qu»yis ecclesia metropolitana xKeebatór,
òbsérvalt. Cóliigamus,igilur, librum' de Ordine crea- ut cap. 21 observatum fuit; ita ìli prbfanis regia urbs
iurà'rtfm' prò ìsidòriàno a MàgistrÒ" sènièriliaruiri ba- qu»Iibet antohomasticè\ Sive
per exceUeritiàmRohia
llilo fìiiss'è, Martino Legìohèrisi vel àpproba'ntè, vel vocabatur.
non*'dis'èènii'èìiiè. 13. Sed cum C»saraugùsta tempore Gothorum
40. Acherius, qui, ut' dixinìus, e tms. Codice Re- nunquam urbs regia fuerit, inscriptiorièm eam ad
ircènsì burle librum edidit, in ora monuit, se repe- Braulionem urbis Rohimepiseoptiiumerito a Dache-
risse cum citari ab jEnea episcopo Parisiensi in rio in procemio ad lectorem primi volumirìis Spicile-
tractatu contra Gr»cos, sed sub alio,titillo, nempe -gii liaberi suspectam ait Nic. Antonius,"nisi dixeris,
Isidorus in Fide calholica. Nic. Antonius veretur, ne eas quoque urbes qri» aliqua Rom» Urbis pr»rogà-
id potius
i.-ift-^ referendum
- iw.^... " t-sit ad libros
-- - de -Fide.calholiea
* ,. liva sive sacra, sive profana quandoque fùncl» es-
contra Judaeos ad sororem Florentinam directos. G ' seni, secund» , sive alterius Rom» appellationem
Opus contra Gr»cos iEne» Parisiensis, qui sseeulo jprome'ruisse: ut in epitaphio Ivpnis cardinalis apud
tx iloruit,.editum fuit ab ipso Dacheriojtpra. VII Spi - Trevirps sepulti : Romm.secundamihi dedit exseguia*
cil. In eo reperio, Isidorum laudari ex libris de Offi- veneranda», apud Browerum lib. xiv Annal, Trevi-
ciis ecclesiasticis, ex libro Difterènliarum, ex libris rensium..SiciGerardus, cap. 6 de Miraculis S. Adel-
Etymologiarum et Sententiarum ; sed non inverno liardi \ Exinde hujuscemodifama ila longe laleque
eum ex librò'- de'--Ordine
citari'i-.:'.i. -> creaturarum
'- " •<> -- Ululo empii vùlgari, ul Corbeia (Corbeiensp monasteriqm)
-'sub
.:;' Olisi;-
de Fide calholica, ut Dacherius in pr»falione ad merito ducerelur altera Roma appellqri. Exemplum
Iiunc librum àssénierat, neque ex libro de Fide ca- aìiuddeurbeTuroiiensi, secunda sede Romanceurbis,
Uralica adversus Jud»os, ul Nic. Antonius suspica- Mabillonius affert in suis Analeclis pag. 16. Hanc
bàtùr. ipsam interpreta lionerade urbe Roma,hocesl Cmsarau-
il. Cselerumcum stilus operis de Ordine creatura- jgusia, tuetur Florezius toni. V Hisp. Sacr», p. 512,
rum Isidorum, sapiat, ut gravissimi viri consèntiuiit, ii. 15.
et yeterrimi Codices illud Isidoro dare ascrìbarit, le- 160 *4- Reponit Bayerius in not. ad Bibl. vel.
lienduni est, ab Isidori manu produsse; nisi quid*^.Hisp., has meras esse divinàliones, et, si libere phi-
aliud obstet. Ópponitur solum, quod liber in Codice losopbari licet, ineplias ineplissinias. Continuate
Remensi dicalur direclus Braulioni episcopo urbis Hispauj» sacr», Riscus, tom. XXX, trapt. 66, cap.
Romm. Mihi quidem non liquet, àn hoc ipsum in aliis 3,n. 21, simili modo probat, nunquam C»saraugu-
mss; Codicibus ila exprimatur, et in CodiceFioren- stain dictam fuisse Romam, et opus de ordine crea-
tino Gaddiano,opinino ea verba desunt ad Braulionem lurarum non ad Braulionem, sed.ad Bonifaciuni Ro-
episcoptm urbi» Romm, uli etiam in Codice Escuria- rcianuni ponlificem esse directura ; addit, non esse
lensi. Sed etianisi alii Codices in hac nuncupatipne opus Isidori, tanquam ex sentenlia Bollandianorum,
cóhàpreanl,ea minime evincit, opus non esse S. Isi- seculus, opinor, Florezium, qui tomo IX; pag. 197,
dori. Poisit enim ab alio esse, addita sine ullo 159 a sentente quam tom.*V amplexus fuerat reeedeiis,
fondamento, potuit cum aliquo. Cum operum inscrip- pr»ferendum esse dixit Bollandianorum judicium,
tiones io mss. plerumque mendosissim» sint, ex dif- qui id opus Isidori esse non assentente. Veruin
ficultaie iiùjuè ins'erìptionis non debet Isidoro abju- Bollandiani conjiciunt prò Braulione legendum èsse
dicari opus quod mullis in locis ìIli - aperte adjudica- Bonifacium, et subjungirat : Nos propria conjectura
tur. Ih CodiceOìioboniano 4Ò4, opus Etymologiarum nihil hic definitms : quibus non vacavi! tolum illud
 ̧3 isiDÒRIÀNÀ — PARS I. CAP. XXIÌf. 134
ópusculumaiteiitius [ègire. Mihi sane nullo modo A A «émùsVìiìb'er Istàòri de Ordine creaiuràrfìm eXpli-
placet, ut titulus episcopi urbis Romm, qui ubi- citur.
que tahquàni propriùs Romano pontifici iribuitur, • 17. Quod autem Nic. Anlonius, ùì dixi, quidam
Brauìiòni àpplìcetùr, àc multò minus a S. Isidoro. de stàtu ammarimi post niofteiri, àc Se purgatorio
15. Pr»lerea urgent ali» raliones, quas Bayerius igne ili fine òpéris non omnino prònànaa esse cèrcsèi,
exponit, ne opus de Ordine creaturarum Braulioniab Bayerius in hot. ejusniòdìscrupuluriiahunde reféiìii.
Isidoro credatur nuncupatura. Non enim Braulio Plus nimio, inquit, meticulosuhisé prpdti hoc loco
taiil» aucloritatis vir erat, cui Isidorus tam revereh- Noster ; cum, nisi vehemenlerego fattor, plana siiti
tèr ac demisse ópusculum nuncuparet : quem Vene- omnia ac sine offendiculo.Caput 13 inscribitiir de di-
rabilem Patrem appellaret, cujus timor invidosgar- versitale peccanlium, quo agite de infidelibus, forni-
rierilesque in officio conlinerel, cujus auctoritutem cariis, adulteris, ayaris, etc. Caput 14 est de igne
commendaret, erga quem suum obsequium,obedien- purgatorio, quo agite de iis qui vivenles prò Cliristo
tiam, veneraliohem,sx\)eprofilerete. Alio certe stylo pauperes effecti, in labore el fatigalione perseverane
Isidorus Braulionem alloqui solet, scilicet ul seuex quique perseculiónes hominum propter juslitiaui
juvenem, ut niagister discipuluni, quamvis fortasse sustinent. Priores ait Isidorus jam judicatos esse, ne-
Braulio sub Isidori disciplina non vixerit. Maxime B -1 que in judicio surrecturos : jspsterioribus antera non
ergo probabilis est ac properaodum necessaria Ilen- modo regnum coelorum in futura vita proniitli, sed
schenii.conjectura, prò Braulione reponeudum esse in et in pr»senli dpnari. Hsec,scilicet sentenlia est :.
operis inscriptione Bonifacium.E tribus.aulem Boni- perfect» sanctitalis laude. prseditihomines vel in hac
faciis, Romanis pontilicibus s»culo vii ineunte, Bo- vita regnum Dei quodammodo pr»ripiùnt; contra
niiacius V pr»sertim esse poluit, cui Isidorus opus iuipii homines et impoenilenlescopscienti» slimulis
suum ab eo consulte dedicaverit ; nani ille ab anno 162 etiam yiventes crucianlur. H»c fere loquendi.
617 ad annum 625 pontificatum lenuit : quo tem-- ratio apud alios quoque Palres reperite : scilicet
p'oie jam Isidori nomen et doctrina ubique sese diffu- judicandos esse, qui neque pii sunt neque inipii ;
derai. nani judicium in pios necessarium non est, in inipios
16. Slatuamus igitur, librum de Ordine Créatura- jam in hac vita peractum est.
rum et Isidori opus esse, et Bonifacio Romano p'oiv. 18. Audi S. Hilarium pnarrat. in ipsalm.i : Sunt
tifici nuncupalum. Cerlusne erillióc pacto accessus, enimaliquì inter impio'spiosque..; Plurex namqueDei-
isidori ad urbem Romani? Bayerius concludi*; vii metusin Ecclesia conlinet, sed eosdemlamin ad stscu-
locum ambigendi de Romano Isidori itinere super- laria vitia smalli blandiménto 'sòUicitmit... ìmpii
esse. Verba enim -hsecdarà sunt : Domini SuffragioG non manènt, quia his Deihome'n in honoreest :pìi
armalus ad palriam festindre 161 tulus tiiroque ia- non sùhl, quia quwpielafi sunt aliena sedqntur... In
tere curabo. Isidorum àutem in Urbe diu niaiisisse eos ergojudicium est; quodjam et in incr'édklosttetum
colligit ex opuscoli labore non exlempòràli, nequé esl, et in credente»non necessariumest. Confer notala
vulgarj, nisi eum in pàtria sùseèptum dicimus. Eqfli- a me in Prolegomeni;; ad Pruderilium n. 179, et
dem ih hanc ipsam sèiitentiam pròpendeo; cuiii vi- Constantium iìi Pr»fationè ad S. Hilarium § 1-,pag.
deatur h»'c esse v'ètus in Hispania tiaditio, in Vita 69. Porro doctrina Isidori de igne purgatorio, cap;
Isidori et Breviariis antiquisrepetità. Vereor làiiiè'n; 14 libri de Ordine creaturarum, piane consentanea
catholico, et iis qu» ipse Isidorus tradii
' ne in aìium sensu'mverba nuncupationis delòrquè'ri estdoginati
valea'nt. Allegòrice enim auctor operis loquitur : lib. i eccles. Offic.j càp. 18; ut óbsèrvatCellièriusiu
Mempàrvilalis obedienliamplacido pedóiis tui portu Isidoro, num. 38, qui conjeetùram BòUàridiànorum
reciperenon dedìgnare, et contra garrientium instàbi- de Braulionis nomine prò-Bonifacio, ex prima liltera
lès flucluslum timore [Foriti temone]aucloritatis prm- B ab aliquo exseriptore suppósilo, comprobari dicit
séntis'opusciiliiìaviculamnòti te pigeal gubernare. Ad- ex hujus operis stylo, cura aliis Isidorianis operibus
dit, se non curare invidor'uniquerelas : Cotitra quos, , congruenti. Isidorus cit. e. 18 osleiidit Ecclesiam ca-
ait, tua; orationissento protedus, el domihicosuffrà- D tholicaiii tènere, qùibusdam fidelibus defunctis ih
gio dfmatti»ad palriam fesiìiiare iulus tìtròque latere altero s»culo dimiltendapeccala, d quodam purgato-
carabo. Accipitergo putriath pr.i portu, nisi liic eliam rio igne purgando. Eadem est doctrina in capitibus,
legere velis ad portum festihare, eie. Ih Cod. Escu- 27 el 28 libri II de Offic.; qu» tàmen diio capita in
rialensi est Domini cujus suffragio armalus : apùd nonnullis mss. et editis dPsùnt. Ultima quoque sen-
Dacberium Domini perg'am suffràgio iirthatus. Màio tenlia libri tertii Sententiarum, qu» in quibiisdam
dominicòsuffràgio. In Codice Fiorentino, qui sséculi editis et mss. desideralur, huc pe/tinet : Hic est
xn esse credilur, loia h»c dedicatoria operis peròrà- Chrislianm miserationis affectu», ut prò unoquoque
tio desideralur, àc fortasse in aliis Codicibusà poste- mprluo sacrificìumDeo offeralur, etc. Sed verba cap.
riori manu adjecta est. Habeo varias lePtì'orcesejus 18 libri i Offic. clarissima sunt, et certo ab Isidoro
Codicis accuratissime collectas a V. G. Tbórcià de ex Auguslini Enchiridio ad Laurenlium cap. HOde-
Andrade, sive Dendrade, sacerdòte collegii Massi- prompta.
liensis sàhctissimi Cordis Jesu, quas suo loco profe- CAPUT XXIV.
rani. Oous ita absolvitur : scienlim Còhditorisreser- Còmmeiìfumde Isidoro
'episcopoex'sùi'e,et de "Gó>"
 i35 AD OPERA S. ISIDOBI HISPALENSISPROLEGOMENA. 136
diano in ejus locum intruso. CatalogusepiscoporumA litiam aut viliatam esse ostendit tom. IIConcil. Hisp
velerum Hispalensium. pag. 461. Confer etiam Nic- Antonium 1. ìv, e. 5, n.
1. jEgidius Gonzalez in Tbeatro Hispalensis Ec- 124 seq., qui commentìliaiu aliam epislolaro pariter
clesi», pag. 27, Tamayus in Martyr. Hisp. ad diem 4 rejicit, qu» nomine cujusdain Arluagi Gothi Toletani
monachi Augustimam ad Isidorum exsulem scripta
Aprilis, et alii narrat Isidorum aliquandiu Malac»
exsulem vixisse; quod desumunt ex pseudo-Luit- asserebatur. Supervacaneum autem non erit catalo-
velerum episcoporumHispalensium ex Cod. ms.
prando. 163 Descriptum a nobis cap. 9 fuit epita- gum
962 exarato àttexere, ut constet,
phium Isidori, quod lldefonso a pseudo-Juliano af- jEniilianensi anno
fingitur, ubi HdefonsusIsidorum alloquens, de seipso neque hunc Gordianum, neque alium Theodisclum,
ait : qui a nonnullis Isidori successor fingitur, in Hispa-
Qui fuit exsiliiparsquecomesquetui. lensi sede locum habuisse. Exstat hic catalogus apud
Negligendo;essent ejusmodi fabulos» narrationes, Florezium tom. IX Hisp. sacr., p. 124.
nisi pseudo-historici ex aliquo probabili fundamcnto, Incipiuni nomina defundorum episcoporumSpaien-
quod in examen vocari debet, fingendi occasioneirc ti» sedis. i. Marcelli. 2. Sabini. 3. Evidi. 4. Deocleli
arripuissent. (Forte Deodati). 5. Samproniani (Forte Sempro-
2. Pontifex Romanus Deusdedit ab anno 614 ad gj niani). 6. Gemini. 7. Glauci. 8. Marciani 9. Sabini.
annum 617 calhedram Petri tenuil ; ejus circumfertur 10. Epiphanii. 11. Oronlii. 12. Zenonis. 13. Asfali.
epistola ad Gordianum Hispalensem episcopum. Gor- 14. Maximiani. 15. Sallusti. 16. Crispini. 17. Pigasi.
dianus igitur tunc erat episcopus Hispalensis,quod 18. Stephani. 19. Theoduli. 20. Hyacinthi. 21. Re-
intelligi nequit, nisi in locum Isidori adhuc viventis parali. 22.- Stephani. 23. Leandri. 24. Isidori. 25.
et in exsilium missi, intrusus fuerit. Objicil Nic. An- Honorali. 26. Antonii. 27. Fugitivi. 28. Bracarli. 29.
tonius, nullam veri habere simililudinem, tam Isido- Florentii. 50. Fiorentini. 31. Floresindi. 52. Fauste».
rum quam Ecclesiam Hispalensem sub caiholicissi- 33. Gabrieli».31. Sisiverli. 35. Opponi. 56. Nonniti.
mis regibus tantam liane calamitatemi perpeti pó- 37. Elim. 38. Teudulfi. 39. Aspidii. 40. Humeliani.
tuisse, aut Romanum pontificem cum GordianoHis- 41. Meudulani. 42. David. 43. Jùliani.
palensis sedis usurpatore sic benigne commutasse lit- Hic desinit Catalogus. Octo ultimi episcopi irrup-
teras. Fuit scilicet eo tempore Gothorum rex Sisebu- tione Maurorum posteriores sunt, sed eorum memo-
lus, de quo nihil sinistri suspicari possumus. Imo ejus ria alibi non exstat.
laudes Isidorus in Historia Gothorum luculentissime 165 CAPUT XXV.
prosecutus fuit. Fabulosm narrationes de Mahometo ab Isidoro ea
3. Quid ergo ad epistolam decretalem pap» Deus- C Q Hispania expulso : de duabus lucernis perpetini
dedit reponemus? Nic. Antonius censet, falsarciesse ardentibus: de prmdictione eversioni» Hispanim.
eam inscriptioneni, et admarginem notat, prò Hispa- Alia commenliliaaut dubia Isidori gesta.
lensem legi Hispaniensemapud Anselmuro,Burchar- 1. Pseudo - Hdefonsus in Continuatione Chronici
dum et Luitprandum : de quo videndus Thomas Ta- Isidori, et Canonicus Legionensis in Vita S. Isidori,
mayus in not. ad Luitprandum, pag. 37. In colleclione iter Mahometi, sive Machomeliin Hispaniam, ejus-
quoque canonum CodicisVaticani 1348, in quinque que exinde per Isidorum expulsionem narrant. Hens-
libros distributa, s»culo xi circiter digesta, 1. ìv, tit. chenius conjicit pótuisse aìiquem^fabometic» sect»
5, ea epistola inscribitur Gordiano episcopoHispa- seminatorem in Hispaniam venire, qui inde mature
niensi. In Codiciousmss. recensendis passim invenie- discedere coaclus fuerit ; ex quo bufus narrationis
mus, Isidorum prò Hispalensi Hitpaniensem vocari : origo. In pseudo-hisloricis h»c invenimus. Maximus
quippe facilis duarum istarum vocimimutatio. Simili ad annuiti €06 , num. 2, Machumetu», homoimpiut
modo Florezius tom. IX Hisp. sacr., p. 156, ohser- et flagitiosus , grassatur per Hispania». Luitprandus
vat, aliquando inveniri Hispalensi» prò Hispellensis, ad annum 607 , Machumelus, qui virus errori» sui
et Spolilanus prò SpalUanus, sive Hispalitanu». Con- fundens per Hispaniam , Cordubm,Hispali, Toleti
tra Augustinus alicubi nominate Hispalensis proj)D empiiseminare, ab Amasio Toleti archiepiscopoTole-
Hipponensis, ut cap. 83 dicam. In ConciliisLnbbei tano ( Forte Toleto ) pulsus : calholicique doctore»
nota hsecmargini affigitur : Falsam esse epistolam do- verbo et scripto nefarium errorem persequuniur.Rur-
cent lum alia, tum Isidorus ipse, qui Hispali sedil ab sus ad annum 615, Machumelus pseudo-propheta.
anno 600 ad annum €36, nec ullum passus est sibi col- Cordubmprmdicat. Denique ad annum 619 affirmat,
legam ab anno 614 ad 617. In Dacherii Spicilegio Mabomelum libros erroris sui in Arabia vulgasse.
toni. II, pag. 410, exstat epistola Arnulfi, sive Er- Quod peiiten videtur ex Pseudo-Ildelonso in Conti-
nulfi de incertis Conjugiis, in qua laudate 164 nuatione Chronici Isidoriani ad »ram 653 : Mahomel
epistola pap» Deusdedit ad Gordianum episcopum ab Hispania turpiter fugalus, in Africa nequitiam
Hispalensem : sed cum Amulfus ssculo xn floruerit, nefarim legis stullis populisprmdicavil.
ejus auctoritas tanta non est, ut a suspicione falsita- 2. Historiam hanc fabulosam non solum multi ex
tis epistolam pap» Deusdedit ad Gordianum liberare recentioribus amplexisunt, ut AlfonsusSpina, War-
possit. nerus de Rolevink, Quintanaduenas, Rleda, Vas»us,
A. Cardiualis Aguirrius, apocryphis decretalibus et antiqua Breviaria Hispanica Eborcnse, etZamora
alioquin non infensus,hanc tamen epistolam supposi- mini apud Tamayuirc in Martyr. Hisp. ad diem i
137 ISIO0R1ANA- PARS I. CAP. XXV. 138
frueretur. Ita fere Rodericus etiam Cerratcn-
Aprilis, sed etiam nonnulli antiquiores, ut auclor iv lumine
Histori» generalis Hispani» sub Alfonso X , cujus sis in fine Vit» isidori. S»culo quo vixit Isidorus
eum sequalés venera-
auspiciis vel etiam labore conforta fuit, et S. Anto- tanquam scienti» portenlum
nius in Hist. Ut. 13, cap. 2, § 6, qui Iradit Isidorum, bantur ; qu» opinio consequentibus sseculis, sub
cum ipsi occurrissel Mahometus, prognoslicum; ex Maurorum imperio, vehementer aucta fuit. Harum
vultu ejus fecisse, pestem aliquando illum hominem aulem lucernarum nullum vesligium reperio , non
Ecclesi» futurum : quo exemplo jurisperiti eliam solum apud eos scriptores qui cum Isidoro conversa-
confirmant ex o?is foedilate judicium criminis fieri ti sunt, verum neque apud Acta vetera translaiionis
posse, ut Mascardus de Probat. tom. II, conci. 831, ejus corporis, qu» a nobis producla sunt cap. 8 , in
n. 29.Totam 166 vero fabulam de Mahometi pr»di- quibus sermo aliquis de duobus lucernis habendus
catione in Hispania rejiciunt Ambrosius Morales, esset, siquidem in sepulcro Isidori apposit» fuissent.
Franciscus Padilla , Mariana , Rodericus Carus ad Tamayus in Marlyrologio ex Petro Crinito de Hopest.
Maximum,Joannes Tamayus in Marlyr. Hisp., alias discipl., lib. VII, e. 13, ejusmodi lucernas crcimiciim
hujuscemodi fabularum et nctiouum acerrimus de- aliquid sapere ait, adeoque Isidoro indignas esse
fensor, et plerique alii e recentioribus. cum Ambrosio Morales concludi!.
3. Uberrime commentitia hsec narratio de Maho- ]B 6. Perpetuum hujusmodi lucernarum, qu» ali-
meli in Hispaniam adveiitu a Nic. Antonio refulatur, quando invent» dicunlur, lumen multi in dubium
qui ex historicis Arabibus, Grftcis el Latinis, probat revocant, nonnulli aperte oppugnant, alii prò gene-
Maliometumin Hispaniam nunquam venisse, nedum re phosphori et lumine sine calere habuerunt, quidam
in eà per longum temporis spalium coramorari pó- tolum illud quod apertis sepulcris flamm» conspicite
tuisse. Conjecturas etiam addit, qu» tamen minus »ris ventilationi tribuunt. Videsis auctores a Fabri-
urgerent, si graviori histori» fundamento res nìtere- cio in Bibliograph. antiq., cap. 23, num. 10, lauda-
tur. Unum tamen praeteriit egregium testimonium; a te; qui opponit experientiam eorum qui lucernas
nobis non omiltendum. S. Eulogius Cordubensis, itlas eruerunt, et, aere'admisso,'exstinctum quidem lu-
gloriosus Christi marlyr s»culo ix , in Apolog. Mar- men, sed calorem adhuc a se deprehensum, testati sunt.
tyr. , 14 seqq., prmcedenlium, ul ait, doclorum de Sene, inquit, ellychnia,qumab igne non consumantur,
Mahometi sceleribus testimonium proferre volens , pararì ex Carystio lapide et lino Carpasio asbesto,
sic narrat : Cum essem olim in Pampilonensi oppido notimi antiqui» fuit Ecquid verosit illud quod tam
posilus, el apud Legerense cmnobìumdemorarer, cun- constattieni, et diuturnam possi! flammam ardoremqut
claque voluminaqum ibi erant gralìa dignoscendi, in- alere, minus quidem adhuc videtur compertum, rem
comperta revolverem, subilo in quadam parte cujus-. ,-»tamen ideo neuliquam negandam duxerim contra tot
doni opusctililiane de nefando vale hisloriolam absque «ìrtimTustestes, etc. Rem latius prosequuntur Lice-
auctoris nomine reperi. tus, Robertus Plot, Franciscus Carolus, Joan. Bap,
4. Exortu» est namque Mahomdl Jimresiarcliestem- Ursatus-, Jac. Ozanamus, et alii, quorum opera'
pore Heraclii imperatoris, anno imperli ejus septimo, laudate Fabricius récenset.
currenle mra DCLVI.In hoc tempore Isidorus Hispa- 7. De pr»dictione qua Isidorus eversionem .His-
lensi» episcopusin catholico dogmale claruit, et Sise- pani» pnenunliasse dicitur, nonnihil jam cap. 21
bulusToleto regale culmen obiinuit Obiiriuitque disputatum fuit. Tamayus in Martyr. Hisp. ex non-
prmdìclu» Mahomat nefandu» prophela prìncìpalum nulla; sèriptoribus et Breviariis narrat Isidorum,
annis decem, etc. Sic velus ille auclor vilam Maho- morti jam proximum, in basilica S. Vincentii popu-
mat describere pergit, quin verbum ullum de itinere lum composita oratione admonuisse, el inter alia
Hispanico facial. Similem narrationem Joannes His- Hispani» excidium pr»dixisse ex Lue» Tudensis
palensis ad Àlvarum Cordubensem misit apud Flo- Chronicis librò ni, a quo sumpserunt Baronius ad
rezium t. XI, p. 146, ubi prò regale culmen male ann. 656, n. 7, et D. Laurentius Ramirez in not. ad
scriptum est regulm culmen. Cum aulem Mahometi Luitprand, |6g num. 188, fol. 390, ubi ab ^Egidio
in Hispaniam iter solum ab historicis decimi terlii. r. GonzalesDavila e membrana vetustissima hsecIsidori
circiter s»culi, in quibus multa alia de Isidoro verba se accepisse testatur: Vm Ubi, Hispania, bis
falsa occurrunt, et a pseudo-historicis antiquis nar- perdita, tertio perdendo propler malas nuptias! Rc-
relur, contra Mahometi res gest» ab Elmacino, pugnat bis Tamayus, qui eliam de verbis qusn in
Abullaraia, et ab ipso Mahometo exposil» ejusmodi concilio Toletano prolulisse Isidorus dicitur, Si ser-
commento adversenlur , concludendura omnino est vaveritis, etc., qu»rit an ex spirito prophetico, an
nulla probabili ratione defendi posse quod Maho- ex prudenti conjectura processerint ; et quamvis
metus in Hispaniam venerit, el ab Isidoro pulsus sententi» communi de Isidori prophetia adh»r£re
lugalusque fuerit. videalur, (amen addi! magis ad vaticinium accedere
5. Mirum vero est, quod canonicus Legionensis, qu»dam carmina in Codice ms. Gothico apud se
auctor Vii» Isidori, prope finem refert, eum duas margini prooemii Hislori» Roman» Roderici Xime-
lucerrias fere perpetim ardentes,167 et pene inex- nii addita, Ad le convertor, merelrix Hispania mundi,
Stingoibilesnaturali arte fecisse, quartini una ad ca- eie. Verba ipsa Roderici adeo in principes, potentes
put, altera ad pedes, in sepolcro ejusdem Isidori col- el judices acerba sunt, ut, regnante S. Ferdinando,
locata èst; ut corpus sanclissimum quasi continuo solmn ad quorumdam procerumlyrannicas adversus
PATROL. LXXXI. S
139 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 140
sìbi sùbditoS yéxatio^ès, sìlentibnirintèf arnia fegi- A Anum eùctìaristicàrùm* collectores prò obitu Isìdori
bus, referti possini, ut cènsel Nic. Antonius lib. vm , diem 4 Aprilis in 14 convertisse, nisi error sit typo-'
n. 46: Nisi tragica hmc lamenlàiio , addii., alkujus grap'hi : Isidorus quippe decessit feria 5 post Pascila,
aitate inferìoris sit appendix orm libri asctipta, etc., quod anno bìssextili636,lilterisdominìcalibus G. F.,:
quod fàcinorìs gends exemplis non deficilur , eie. Sed incidit in 31 Martii, sera 674.
repugnant velerà Mss. exemplaria, qu» ipse Nic. 2. Pseudo-Ildefonsùs in continuatione, Chronici
Antonius laudai, et ad qu» nuper in éditìòne Pa- Isidoriani, et Brèviàrium C»saraugustanurà apud
trum Toletanorum exàctà èst Roderici Toletani Nic. Antonium, prò Isidorì obitu annum 032 indicarli:
Historia. Breviaria mi»dam vetera Hispani» annum 633, etiam
8. De prodigioso Isidorì Romano itinere Ipsa nocte Breviariuni C»sàraugustanum apud Breulium , qui
Natalis Domini actum est cap, 18; de altero vero ad; Qfficìumprpprium sanctorum Hispanorum C»sarau-
concilium Romanum, sive quafuriquè alia causa,'. gust» anno,i597 iniprèssum prò eodem anno 635
cap. 23. AHa de parenlibus et fratribùs Isidori cap. allegai; Arnòidus Wion àninim 642; canohicus Le-
17 discussa sunt. Conferri eliam potest Isidori Vita , gionensis,"auctor Vii» S. Isìdori, annum 622; Baro-
auctore Roderico Cèrratensi, cap.'14, descripta, libi nius ad ann. 626, Padilia cent. 7, cap. ^ ; Ribad.e-
uncinis inclusa apparént qu» aut certo falsa in ea B 1 neyra in Flòre sànctoruni ad diem 4 Aprilis ; auctor
Vilà de Isidoro narrantur, aut salteni dubia et apo- Catalpgi regum Gothorum in edilione Cpriciliprum
crypha videntur. Hisp. Loais», et plérique recentipres 170 cum
9. Inter falsas vel dubias de Isidoro narrationes Redempto annum 636 S. Isidpri eniprlualem dicunt.
reponi potest amiciiià ejus cum Cyriaep, C»sarau- Auctor etiam Actorum uberiorum tràiislatìonis S.
gustano episcopo , quem Isidorus. bqrtatus. fuerit Isidori eum anno 636 obiisse jnnuii,.cuna refert Sara-
Romani proficisci ad nonnullas Petri" apòstoli relì- cenos anno 75 post transitiim Isidori in Hispaniam
qirias obtinendas. Ita refertur in scriplura canònica, transiisse : id. aulem anno 611 accidisse Henscheniiis
ut vocarit, monastèrii S. Petri de Taberna, descripta annoiavi!. In veteri kalpnclario Hispanicomonastico,
anno 1448, hoc titillo : Ex pervelusto CodiceS. Joan- cujus fragmentum Muralorius tom. ti, part. n, Scrip-
nis de Pinna, pergamena lilteris antiguis descripto , tor. Rer.Italie, col. 1023, edidit, cera:pcLXXiyobiti
hic habelur Canonica S,. Petri de Taberna. Auctor Isidorus episcopus, hoc est, anno 636. Nie._ Anlo-
hujus Canonie» dicitur Balaslutus mpnacbus ssecplp nius pseudo-Ildefonso affingjt quod, annum poslre-
vili, qui morti jam proxìmus nislpriam fundatipnis nium yitse, Isidori coiisliluerit 632, siypje.ram 670.
sui monastèrii S. Petri de Taberna monachis peten- Sed, ut dixi, in continuatione Coronici Isidoriani an-
tibus retulit : ex cujus ore excepta esl narratio. Post *G'nus 642 indicate; exprimitur enim sera 680; ac ne
hmc, aiebat Balastutus, fuit Hispalensis episcopus quis errorem numerorum piitet, pr»iiiiserat auctor
S. Isidorus, et in 16S Cmsaraugustanacivkate Cyria- Isidorum anno sextp regni Cliintilani in Domino
cùs. In Cordubensì Suintìla rex'erat, et in Iberim obdormiisse.
partibus Recharedus regnum oblinebai, Lmli ergo am- 3. Braulio quidem in pr»notatione operum Isidori
bo episcopi in una erant chartiale junelì : qui in unum tradit eum temporibus Heraclii, el Chintil», seu
convenernnt,et hoc salubre consilium reperet;unt, etc, Cliintilani, decessisse : Hdefonsusvero in libro de Vir.
Sequitur narratio de itinere romano Cyriacj. Riscus,. illustr. affirmat Isidorum floruisse tenippribus Reca-
tom. XXX HÌsp. sacr., pag. 152 et 199 seq., npn redi, Liubanis, Witerici, Gunderci^ri, Suiiilliilani et
levibus argumèntis ostendit istius modi canonicam Sisenandi : neque in his CÌiinlilanuni, qui Sisenando
scripturam suppositiliam esse , neqrce aliunde.con- successit, commemorai. H«c recle cph»rent, si.
stare de episcopo C»saraugustano Cyriaep. Canonica annus 636 a Redempto designatus tènpatur : nam is
inserta fuit a Pellizerio initio Annalium monarchi» annus primus fuit regni Chintilani, ut vere, dixerit
Hispan», post ejus eversionem. Braulio, temporibus Chintilani Isidprum.obiisse.Cum
in ipso regni Chintilani initio decesserit, recte etiam.
CAPUT XXVL |^Hdefonsus inter re'ges sub. quibus Isidorus flpruit
JS. Isidorum anno 636 e vita decessisseòstendilur. Chintilanum pr»t.ermìsit._
1. Ea omnia, qu» in extrem'o morbo et obilu 4. Ex Actis conciliorum constat Isidpr.um adhnc
Isidori contigerunt, Redémptus Cleficus narrat, cap. vixisse anno 633, quo concilio ìv Toielano praefuit^et
6 a nobis relatus. Etsi autemr Redémptus testate jam vita furictum anno 638 , quo concilio vi Toielano.
Isidorum pridie nonas Aprilis, »ra 674, qu» in annum Honnràlus sedis Hispalensis aritistes interfuit, minus,
636 incidili, obiisse, tamen magna est scriptorum de bene disseniienle Ambrosio Morales, qui cpnciliuni n
anno obilus Isidori dissensio, vel quòd Redempti Toletanum anno 636 celebratimi putat, ac prpinde
narràtionem pr» pculis non habuerint, vel quod fidem .ad annum 655 obitum Isidpri revocai. Pagius in not.
non adhibuerint, vel quod errorem in numeros ad Baron. ann. 656 asserìt nònnullos Hispanos colli-;
irrepsìsse èrediderinl. Làbbeus in not. ad Bellarmi- gere S. Isidorum jam anno 636 , tempore concilii y
num de Script. Ecclesi : Valeal, inquit, cum suo Toletani pridie kal. jul. celebrati e yiyìs excessisse,
Pekrgo ineplissìmus Patrologus qui docet Isidorum quia illi concilio 'non. interfuit. Verum cum ejus--
(loruìsse anno 650. Observàl Regioporluenses leclio- modi concilium fperil provinciale, neque ipsi.suepes-
 141 1SID0RIANA — PARS 1. CAP. XXVII. U2
sor aliquis Isidori subscribat, imbecillum hoc saneB A 1 3. Anno 583 aut sèquenti, quo Leander, Isidori
èst argumèritùm. . frater, Constantìnopoli degebat, Isidorus strenue
8. Ratio ergo efficà'x cur ab anno 636 receden- causarci religionis contra Arianos tuebatur, et, ut
dum non sii petite ex ipso Redempto , qui non so-- nonnuUi narrapt, vicés Leandri in episcopati! Hispa-
lum seram 674, in cujus numeris errorem aliquiss lensi agebat, ex cap. 18 prope finem.
suspicàri poSsèt, designai, sed etiam narrat 171 L 4. Anno 586 aut seqq., cum jam pax Ecclesi» His-
obilùin Isidori contigissé pridie nonàs Aprilis, etI pan» reddita fuisset, Isidorus non invitus a Leandro
quarto die post baplìsnium catechumènoruni. Diess celi» inclusus dicitur, ul beo, sibi aclitteris vacaret.
quarta Aprilis prò die festo S. Isidori passimassigna- 5. Anno 590 aut seqq.,fingitur accidisse prodigio-
tur : ex quo cohcràdite rètihénduni esse apud* sum iter Isidori in urbem Romani, ut
Gregorium
Redemptum prìdie nonaì Aprilis, non pridie s
kalendas
Magnum inviseret, nocle scilicel NaiiyitsttisDomini,
Apritìs. Trìlhemius, ut dicam cap. 47, fi. IO et sèq.,'
qua eadem nòcte Hispalim rediisse narrate 1.Vide
longe aberravi!, qui isidorum nostrum asseruit eumII
supra cap. 18.
qui 15 Januarii in kaiéiidario Romano celebratnr. In 6. Anno 600 circiter Isidorus episcopus Hispalen-
Auctariis martyrologii Usuardi ad diem 7 Jànuàfìi
sis renuntiatu's fuit,
- ex cari. 20. •
profertur : Ipso die sancii Isidori episcopi, magnaie R I 7. Anno 606 epìstola Isidori ad Masspnam data,
sandiiati» viri. Notài Sollètìu's : Nusquam iìolus est
hic Isidorus. In Codice tamen Palatino 1448, de quo est, ut constabit cura de epistolis Isìdori agemus.
. 8. Anno 610 Isidorus in congressu Toletano epi-
cap. 103, véttis kaièhààrium exstat; in quo ad dieni
_ 7 Januarii memoria Isidorì episcopi recolitùr. Verum scogoruni decreto Gundemari regis subscripsit, ex
hunc etiam a teslrò distinguere oportet, etijìis fes- cap. 21.
tum, vel Certe Obitus dieì, 4 Aprilis debel àssignari. 9. Anno 612 aut seqq. ad annum 619, quibus Si-
Re vera ex paschaìibiis cycìis conficitur anno 6363 sebutus regnavil, Isidorus librum de, Natura rerum
paschà, sìyp diem quo bàptiÉmns catechuinenorum! scripsit, quem Sisebuto regi, nisi ftllit inscripiio, de*
peragebalur, ìnfcidìsseindièui poStremumMartii,sive» dicavit,. Ex epistola dedicatoria non eyincilur jam-
tum regem fuisse Sisebuten, . . . -.
pridie kal. Àpr. isidorus ergo, qiii quarto postdieob-
i'sse a Redempto dici te, obiit feria v hebdomadisi IO. Anno615 et seqq. nsquead annum 653, Hella-
pascfiàlis, quse èo àtirio fuit pridie noli. Aprilis. dius fuit episcopus Toletanus, ad qhem exstat epi-
6. Cònstantinus Cajetanus vellet hoè ipsum inso- stola Isidori.Anno 616, Isidorus Chronicon sunna ah.-'
lubili, ut ait, argomento Confirmare, quia Isido- solvit: scilicet anno 5 Sisebuli. Confernolas inChro--
rus mense aprili anni 657 obiisse non poluit, si-. Q C ivicon,et vèrba Hermanni Contracti de Isidoro in-
quidem hpè anno 637 secundo regni Cbintilafti[ fra, cap. 53.
m-mse januario celebratum fuit vi conciliumTolela- 17311. Anno618 aaseq.IsMoroseencllionHis-
mim. Sed fallite in auno concilii designando : cele- palensi pr»fuit, ex cap. 41.
bratum quippe fuit anno secondo Chintilani,' Sèd'ì 12. Anno 619 ani seqq. ad ammiri 625 fe'rfortrm
anno 638 ; cum enim Chintilanus anno 636 regnare Romam ad Bonifacìum "V venisse Cónjieitur, quo
coeperit,iniiio anni 638 adhuc agebatur annus secun- tèmpore ©pus de Ordine creaturarum" fortasse com-
dus regni Chintilani. Itaque ineptè nóniiulli còlìeclOres; posirit, ex cap. 23. '-
conciliorum Hispani» conjiciunt annum secundum 13. Anno 620circiter Fulgèntìus, Isidori frater, ere-
Chintilani quinto idus januarii, 'aera 676, intélligen- ditur decessisse, ac proinde ante id'ternpus librosde"'
dum esse aniipm secundum completimi et lerliuin;; Officiis ecclesiasticis Isidorus Fnlgentiò riuncupàvìt.
inèunlem. Nolalio qua Jóàhhés ,JBàplìsla Perez de 14. Anno 623 circiter Isidorus intériuit aut prsefuit
hoc argumento agit expósìtà' jàm fdit cap. 3, riunii cnidàm concilio Contra Sinthàriììm. Vide
1 cap. 21
2, in'qua observaritìurà Ws"a;rà'm , qua Isidorus . prope finem.
- mortuus
fuit, ndmìnari : primum, nioriunm èra 664; 15. Anno 624 cireiter concilium quoddam Hispa-
qui error èst numeri, deinde TécfàChinìilàm empissej) lense celebratum, pr»side Isidoro, credimi^, in quo
èra 674.'Error ille" hùmetì'editrònis Griàlian» in :r
. Marììanus episcopus Astigitanus depositus fuit.
ajias quoque irrepsìf, clarius a nobis corrigèndus,:
ehm isìdori liber de Vir; illustr., et post éiim pr»nq- 1.6. Arcuo 625 Isidorus historiam GotJiorpmabsol-
tàtio Braulionis cum' riota'Perézii rècudetur; - vit : scilicet anno 5 Suinthilani regis, qui in annum
; 625-incidit, iit ostendit Pagius ad annal. Baronii ann.
172 CÀPtlT xxvii.
625,nuni. 18. Pagius.enira,vet,siGhrojiicpnnpnninat,;-
Ytia Sf. Isidori in suas epochas dislributa, t'amen, ut, e\ verbis allegatis colli-gite', historiam
4. Quamvis diffieije sii resgestasS. Isidori certis Golhprmii intelligjt, qu». anno 5 Suinlbilani ab Isi-
suis annis alligare, tamen ex -bis qu» hactenus dis- doro absoUita fuit. .-:-..-
putata suRt-colligemus ea quse.magis probabilia ve- 17. Armo 630•cireiter Isidorus ad urbem Toìeta*
roque similia sunt, et in suos quseque annos dislri- nam se conlulit concilii cujusdam causa, qiaod tameii
buemus,- : ^ celehratuni hinc non videtur. Co'dicem-,Elymotogia-
2. Anno cireiter 560 Isidprum natum fuisse credi rullìi ad&auliumj misili De, constituendo
episcopo
potest ex cap. 47 prope fiaem. Tarracpnensi cura.rege egit, ex cap. 21.
 Ì45 AD OPERA S. ISlBORl HISPALENSIS PROLÉGOMENA. 144
18. Anno 633, sive »ra 671, dicitur obiisse Fio- À A decoravit. Errorem Guillelmi Malmesburiensis, qui
rentina Isidori soror in epitaphio recensito cap. 7. Toletanum prò Legione, et Joannis Naucleri, qui
Itaque ante hunc annum libros contra Jud»os ad Hispalim prò Legione hac in translatione corporis
Florentinam sororem Isidorus scripserit oportebit. 175 sancti Isidori aceepit, recte notavit Cònstanti-
19. Anno 633 Isidorus concilio ìv Toletano pr»fuit nus Cajetanus, qui de loco quo obiit Isidorus et quo
ex. e. 21. ejus ossa reqniescunt pluribus disserrai. Verba
20. Anno 636 Isidorus decessit, ut cap. 26 osten- Guillelmi Malmesburiensislib. n, e. 10, de Gest. reg.
sumest. Augi., hsecsunt: Successit Leandro Isidorus, doctri-
CAPUT XXVIII. na, sanctitateque nobilìs: cujus corpus nostra alale
S. Isidori Hispalensi» corpus Bononimosservati falso Atdefonsusrex GallicimToletum translulit, ad pondut
traditimi. Hiracula ad altare ecclesimLegionensis, auro comparatum. Nauclerus Chronogr. voi. II, ge-
ubi ejus corpus requiescil. neral. 9, ail : Huic etiam (Ferdinando regi) B. Isido-
1. Plerique scriptores qui de rebus Bpnoniensibus rus, quem translulit in Hispalim, revelavitdiem morlis
agunt asserunt Isidorum Hispalensem, dum Roma sum. Guillelmus quidem Malmesburiensis etiam
in Hispaniam rediret, Bononi»decessisse die 14 Apri- . in nomine regis erravit : appellare enim debuit Fer-
Iis, anno 615, aut 616, aut 640,aut 174 670, ani alio ii I dinandum Castell» et Lègionis regem, non Aldefon-
quovis : non enim inter se de anno coiisentiimt. Ad- sum Gallici» regem. Uterque tamen opinionem qu»
dunt corpus S. Isidori in ecclesia S. Stephani mona- Isidori sepulcrum Bononi», collocat narratione sua
chorum olirciiiigrorum,rcuiicCoelestinorumsepultum satis refellit.
fuisse, quod anno circiter 4141, Henrico Bononi» 4. Idem Cajetanus conjicit Isidorum episcopum Si-
episcopo, inventimi, recognitum, et veneralioni ex- culum, de quo ConstanliusFelix in Kalendario die 15
postami fuit die 16 Septembris, quo ejus memoria kalend. februari, et ArnoldusWion Lign. vii. lib. IH
Bononi» celebratur. Sigonius ad annum 616 sic ha- ad 18 Kalend. februarii, esse eum sancirmi, cujus ossa
bet: Hoc tempore S. Isidorus episcopusHispalensis, Bononiensesvenerante ; quem Isidorum Hispalensem
per Mmilìam iter faciens, Bonomo; mortuus fertur. homonymiadecepti vocaverunt. Hanc etiam conje-
Certe hodie quoque sepulcrum ejus in basilica SS. Pe- cturam exponunt Bollandiani in comment. praav. ad
tri et Pauli posi aliare majus ostenditur, qum capella Vitam S. Isidori. Ughellus in Ital. sacr. tom. 11, de
SS. Petri et Pauli vulgo dicitur. H»c est basilica episcop. Bonon. in Petro episcopo Constantini Caje-
sancii Stephani et ecclesia Patrum Coelestinorum. tani de Isidoro Siculo Bononi» defunclo narrationem
Arnoldus Wion de Isidoro ita refert : Obiit anno 642, veram dicit, sed non confirmat. Iterum Bollandiani
vel circiter pridienon. Apr., cujus corpusrequiescitBo- C hanc quaestionem excilarunt ad diem 18 Decerabris
noniqsin ecclesiaRR. PP. Coelestinorum. in catalogo sanctorum pr»termissorum. S, Isidóru»
2. Occasionem huic fabula; pr»buit anonymus Be- Bononiensis, aiunt, in Martyrologiouniversali, apud
nedictinus auctor Chronici ejus ecclesi» et ccenobii Castellanumannuntialur in Italia, ut episcopus ulte-
circa annum 1180, cujus verba Henscheniusin com- rius civitatis. Bononienseshac die celebrati! S. Isido-
ment. pr»vio ad Vitam S. Isidori profert : quibus ita rum, quemHispalensemcredimi, ex errore quod Bono-
basilicam sancti Stephani Anlonius Casalis Coele- nimdefunclusfuerit... Certenon inveniargumenla tam
stinusexms. Chronico sic alloquitur : Similiter el solidaprò possessioneBononiensiumcorporis cujuscun-
corpus beatissimi Isidori, confessoris Christi et lucu- que Isidori, ut ex errore manifesto de corpore S. Isi-,
lenlìssimi docloris, in te requiescit: qui cum rediret a dori Hispalensis aliumstatim Isidorum inferre debeam.
Roma, apud hanc urbem hospitatus, ac gravi molestia Masinusin Bononia perlustrala de cultu S. Isidori
corporis est detentus, etc. H»c si quis de Isidoro His- agit die 4 Aprii, el 46 Septembu
palensi intelligi debere contenda!, susiinebimus fig- 5. Etsi autem de loco quo Isidori nostri corpus
iiientum hoc intolerabile esse ejus Chronici, quod jacet ulteriori probatione res non indiget, tamen,
Redémptus clericusIsidori in hujus obitus narratione quia opportuna modo se offerì occasio, veterem in-
Tjìscriptionem, qu» in claustro Legionensis monastè-
piane rèfellit,ut omnesalios scriptores Hispanoset mar-1^
tyrologia omittamus. ^Equeconstat Isidori corpus Hi- rii S. Isidori conspicilur, proferemus. Eam transcri-
spali conditimifuisse, unde Legionem translatum fuit, psit Anlonius Ponzius in Itinerario Hispani», Malriti
ut retulimus ex Actis sinceris translationis, cap. 8. edito 1783, tom XI, pag. 218, qu» seculo xn ineunte,
3. His addi potest vetus nominis' exteri testimo- aut xi exeunte, videtur facta ; barbaro certe stylo sic
nium. Breulius in pr»fatione ad opera sancti Isidori estconcepta.
refert, 'in Victoriana Luteti» Parisiorum biblioteca 176 6. Hanc, quam cerni» aulam sancti Joannis
aniiquissimum esse librum in membranis scriptum, Baptislm, fuit olim luteam, quam nuper excellentissi-
quo itinerarium ad S. Jacobum Gallxci» describitur, mus Fredenandus rex et Sancia regina mdificaverunt
in quo sic habetur : Apud urbem Legionensem vi- lapideam. Tunc ab urbe Hispali adduxerunt ibi corpus
sìtahdum est corpus B. Isidori episcopi,et confessori», sancti Isidori aspiscopi,in dedicatìone templi Imjus
sivedoctoris ; qui regulampiissimam clerici»ecclesias- diem xn Kal. Januarii mra MCI.Deinde in mra MCIII,
ticis inslituit, el gentem hispanicam suis dodrinis im- VIKal. Mali, adduxerunt ibi de urbe Avita corpus S.
buti, tolamquesanctum Ecclesiamcodicibus florigeris VincentiiFR Sabinm, Cristeliique ipsiusanno prefa-
ug IS1D0RIANA— PARS 1. CAP. XXVHI. 146
tus rex revertens de hostes ab urbe Valentia hinc ibi A\. Joannis Baptistm. Infra inter alia"eonceditur ecclesi»
die sabbaio et obiti die HI, feria vi Kal. Januarii, mra sive monasterio S. Joannis Baptist», ecclesia cum
clU. Sancia regina Deo dicala peregil. tribus allaribus in campis Gothorum in Riosecoad
7. Exstat h»c eadem inscriptio apud Fiorezium Villani Verdem... eo quod ibi quievitcorpus beatissimi
toni. IX, pag. 211, ex Sandovalio in Historia règis Isidori, quando asporlalum fuit de Hispali metropoli-
Ferdinandi fol. 16, sed solum nsque ad verba mra tana. In fine: Facta scriptum testamenti, vel confir-
MCI.Ibi legitur olim fuit... excellenlissimus Fredi- matìonis in dedicalione ipsius basiliem sub die duode-
nandus... edificaverunt... episcopi. cimo Kalendas Junuarii : sequenti vero die translalio-
8. Ex hac inscriptione colligitur translationem nem corporis S. Isidori celebravimusundecimo Ka-
'"
corporis S. Isidori celebratam fuisse anno 1065, die lendas Januarii, mra millesima centesima prima.
20 Deceinbris. Dies iestus hujus translationis in Bre- 12. Hic erat annus Christi 1063. Olim igitur, vel
viario Toletano agebatur 22 Decembris, apud Legio- certe primo ilio anno, die 21 Decembris, dedicate
nenses vero 20, ut refert Cajetanus pag. "^4. Tem- templi S. Joannis Baptist» celebrata fuit, die vero 22
plum-Isidori appellatione deinde insignitimi docet translatio corporis S. Isidori.. Procedente tempore,
Mariana lib. ìx Hjsi. Hisp., e. 13 : Alviti corpus in tem- «uno
« eodemque die dedicate et translatio celebrat»
pio maxima lumulatum esl, Isidori in Joannis Bapli- B fuerunl. Inde nat» divers» auctorum hac de re opi-
stm loco sublimi atque prmclaro : unde conseguenti niones, de quibus vide cap. 8 et 9, ubi Acta transla-
tempore factum, ut mdes illa vetus Joannis Baplìstm iionis exposuimus. De hoc ipso instrumento Pagius
nomen Isidori appellatione mutarti, ad Baronium anno 1053, num. 47, ex Sandovalio
9. Huc refero quod architectus Petrus de Deo eam mentionem facit, ubi errorem Baronii corrigit, qui
S. Isidori ecclesiam supermdificasse dicitur in epita- translationem anno 1053 assignaverat : ipse vero Pa-
phio descripto a Risco tom. XXXV Hisp. sacr., p. gius Albitum, seu Alvitum, qui episcopus Legionen-
356".flic reouiescit Petrus de Deo, qui supermdificavit sis erat, vocat episcopum Hispalensem. In verbis au-
ecclesiam liane. Iste fundavit poniem qui dicitur de tem qu» ex Pelagio Ovetensi in 178 eamdem rem
DEUStamben : el quia era! vir mirm absiìnenlim, el profert : Iste translulit corpus S. Isidori episcopi ab
multi» florebat miraculis, omnes eum laudibus prmdi- Hispali metropoli in Legionem per manus pontificum
cabant. Sepultut est hic ab imperatore Adefonsoet Aloyli Legionensis, et Ordonii Asloniensis (corrigen-
Sancia regina. Verbum tamben est prò etiam, nunc dum, Albili Legionensis, qui Hispali ante translatio-
Hispanice lambien, ex Latino tam bene. nem decessi!), el Ordonii Astoricensis, sive Asluri»
10. Neque ab hoc loco alicnum est quod Mariana censi».
lib. ìx Hist. Hisp., cap. 3, de Elisabelha Alfonsi VI Q ( 13. Instrumentum secundum continet alias dona-
uxore, prius Zaidanuncupala, commemorai: Casildce tiones monasterio Legionensi S. Isidori factas, anno
exemplo, sive sua sponle incitata Zaida, lavacro Chri- 1148, ab Alfonso imperatore Hispani». Instrumen-
stiana ex nostro more lustrata, in Alfonsi regis nup- tum tertium exhibet donationem qua, anno 1159,
tias postaliquot annos concessit. Prodigio, qumhidori Ferdinandus rex Legionensis, sepulto corpore aniit»
corpori exportando contigissedivinitus paulo ante di- su» D. Sancì» in monasterio S. Isidori, donavit ab-
etim est, multumeonlulissevisasunt, ut insuscipiendm bati ejusdem, et c»teris Ganonicis, monasterium S.
Christiana!religionis voluntatem 177 vehementerih- Juliani. Riscus, eod. tom. XXXVI Hisp. sacr., tract.
cumberet. Accessit somnium, in quo divum Isidorum 72, cap. 2, refert edictum regum catholicorum Fer-
vìderat in augusta specie, blandaque voce, ut rem ma- dinandi et Elisabeth, quo jubent observari pr»ceptum
turarci, monenlem,etc. Filia h»c erat Benabeti regis ab abbate monastèrii Legionensis S. Isidori sub ex-
Hispalensis, qui corpus S. Isidori exportari con- comunicationis pceria latum, ne juramenta prò veri-
cessi!. tate dicenda fierent super arca qua reconditum est
11. Ad hanc ipsam rem confirmandam, uti etiam corpus S. Isidori ; nam h»c invaluerat consuetudo, et
ad poslhumam Isidori gloriam comprobandam per- opinio, quod ii qui ita pejerarent, ante annum a
tinenl plura instrumenta vetera, quibus mentio fit rrj perjurio e vita eriperentur. Pr»tereundum vero non
corporis Isidori Legionem translati, aut in ea urbe est diploma Gregorii IX ad abbatem et conventum
sepulcro conditi. Tom.XXXVIHisp. sacr., post alias S. Isidori Legionensis apud Raynaldum ad ami. 1233,
appendices,.describuntur instrumenta ad insigne S. num 69 : Cum, sicut accepimus, in monasterio vestro
Isidori monasterium Legionense spedante. Primum corpus B. Isidori requiescat, nos, considerata ipsius
est hoc titulo : Ferdinandus rex, et Sancia regina, loci religione, ac fratrum ibi moranlium honeslate, de
translato corpore S. Isidori archiepiscopi Hispalensis beatorumPetri et Pauli auctoritate confisi, òmnibusde-
in Legionem, amplissime ornant, et dilant monaste- vote ad monasterium ipsum die feslivitatis B. Isidori
rium S. Joannis Baptistm coram pluribUs episcopi»ei venieniibus quadraginta dies deinjunda sibipmniten-
optimalibu»,qui ad translalionem celebrandam vene- lia prò ipsius sancii reverenlia relaxamus. Da tum La-
rant : ex quo pauca h»c excerpo : Nos indigni et ex- ter, xiv Kal. Junii, pontific. nostri anno VÌI.
igui famuli Christi Fredenandus rex, et Sancia regina, 14. Cum autem Ordonius episcopus Asturicensis
fecimusirasladari corpus beati Isidori de metropolita- corpus S. Isidori Legionem transtulisset, rex Ferdi-
na Hispali per manus episcoporum, sive sacerdolum, nandus ipso anno 1063, die 22 Decembris, die scili-
intra muros Legioni» civitatis nostrm in ecclesia S, cet sequenti postquam translatio celebrata fuerat»
 il-, AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 148
eideui Ordonio prandi loco donavit monasterium S. A tano vm, anno 653, scilicet post annos 17 ab ejus
Martha; de Tera, et terrani dictam Noceto : Pro eo, obitu celebrato; amplissimis verbis donate fuit can.
inquit rex, quod tu, pater, sanctissime, Ordoni prmsul, 2 :' iVosfri quoque stendi doctor egregiu», Ecclesia
noti» dignum exhìbuisli obsequiu,m,dumte de expedi- catholicmnovissimumdecus, prmeedentibusmtate po-
tione civitatis Emeritm duximus ad Ispalim, vocata stremus, doclrinm comparationenon infimus, el; quod
nuper civila» Sibilio, cum episcopoAlvilo, ubi ipse mi- majuse»!, in smculorumfine doclissimus, alque cum
gravit ad Dpminum, tu autem fecisli nobis inde, an- reverentia nptninandus lsidoru»^ eie. Ubi nonnulli
nuente Domino, deportare sanciissimum.et gloriosum minus bene legunt atque-,et guod majus esl, jam.sm-
corpus beati dodoris nostri sancii Isidori archiepiscopi culorum finilorum doclissimus. Interfuerunt et sub-
confessori»Christi, quem nos per 179 manus tua» spripserunl buie concilio episcopi quinquaginla duo,
tiliorumqueprmulum fecimusrecondèrein ciiitate Le- abbates duodecim, vicarii episcoporum decem, viri
gionense, in ecclesia S.. Joannis;ubi per ie liabelur illustres Palatini sexdecim. In concilio etiam Toie-
nostri decus et gloria doctrina, lotius Hispanimdoctor; lano xv; tui subscripserunt episcopi sexaginla unus,
ideo, etc. abbates undecim, vicariiepiscoporumquinque, viri
j 45. Bollandiani in commentario pr»vio plura re- illustres. officii Palatini septemdecim, anno 688 cele-
ferurctprodigia S. Isidoriope,postquam ejhs corpus gE brato, idem litulus.doctpris egregiiIsidoro confirmatus
jam Legione venerationi expositum «rat; impetrata. fuit : Honorantes videlied,- el sequentés senieniiam
Alia addi possunt ex Vita breviòri S. Ferdinandi re- dedoris egregii, Hispalensis sedis episcopi, quam in
gis apud epsdem fiollandianòs, num. 8; ac praiser- libris suis de Differeniia natura Christi vel nostra
tim ex opere Lue» Tsudensisde Miraculis S. Isidori, dissenti, ubi ait, etc. Joannes, Baplista Perezius in
Pelagius Ovelensis, teslis oculate; narrat in Chro; var. leclion. mss. ad-Concilia Hispani» suspica-
nico suo,; prope finem Vit» Adephonsi VI, lapides tur deesse hoc loco Isidori nomen post dodoris
altaris S. Isidpri, ubi sàcèrdos pedes tenet, dum egregii. Sic veteres scriptores Hispani passim Isido-
missam oelebrat; aqpa manàsse; quo calamitalès rum magnimi Hispani» aut Hispaniarura doclorem
post regis obitum eventurae ptedicebaritiir. Refert appeìlant, ut Isidorus Pacensis; S. Martirius Legio-
etiam Rodericus Toletanus lib, vi Rerum Hisp., nensis, alii. .--'....-."
cap. 43, Isidorum Ferdinando I apparuisse, et diem 2. Benedictus pontifex XIVde Bealific sanciurunii
obitus praenuntiasse : qui piissimnsrexeoram sarco- lib.m, pari, n,cap. 11; num. 15; refert die 25 Aprilis
phagp Isidpri pravitj et aceepta db episcopi»pmniten- anni 1722 apostolica auctoritate indùltum fuisse, iit
tia, el gratia ultimm unclionis , indulus cilicio, el OfficiumS. Isidori in universa Ecclesia recitelur ex
conspersuscinere, duobus diebus in pcenitenliaatque n( pr»ceplo cum antiphona 0 doctor optimi, et cum
lacrymissupervixit... et juxta patrem suum in eadem Evangelio Vo»e»lis»al terra,- Jam ènim tanquam
ecclesiaS. Isidori esl sepultus. Aliam S. Isidori appa- docior.colebatur in regnis Hispaniarura, et in Eccle-
ritionem refert Lucas Tudensis in Chronico, quod siis Indiamo) regi catholico subjeclarum ex litteris
anno 1230 visus fuerit auxilium Christianis adversus apostolicis Gregorii XIII, quibus approbavit Officia
Saracenos cum S. Jacobo laturus. Pr»terea narrat sanctorum regni Hispani», ubi de Officio S. isidori
Didacum coniitem, qui S; Ferdinando règi rèbella- hsechabenlur : Ilem festivilas S. Isidori archiepiscopi
verat> et turrim atque ecclesiam S: Isidori occupa- Hispalensis, prò quo celebretnr Officium -docloris, et
yerat, tandiu gravi morbo implicitum fuisse, dbnèc recitelur Credo in celebratione missm.
turrim.et ecclesiam restituit, jurans quod deinde 181 5. Addit Benedictus XIV auctorilatem S.
fulurus esset miles et vassalIusS. Isidori. Leonis IV in can. de libelli»;,disi. 20^ qui S. Isido-
16. Mabillonius, tom. IV AnnaL Beiiediciin., rum inter Ecclesi» doclores recensuit : nam post
pag. 671, referl Ferdinandum regem arino 1065 a expositas regulas, quarum usus esse debebat in ec-
S. Isidoro pr»monituin obiisse, in ecclèsia S. Isidori clesiasticis judiciis, et post menlioiiem nònritillorum
conciliorum etdecretorum Romahorum poniificum,
I sepultum, quam cum adjunclo Benedictinorum mo- sic ait :
nasterio condiderat. De hoc monasterio pag. 64911» Isti omnino suntj et per quos judicant epi-
preemiserat, post Benediclinós transiisse ad monia- scopi, et per quos episcopi simul:judicàntut'il clerici.
les Benedictinas : lum, ineunte s»culo xm; ad Cano- Nam si tale emerseril, vel Còhiigeril inusiialum nego-
nicos •regulares, a. quibus nempe mine òbiinelur. tium, quod minime possit per istos definiti; tunc; si
Eodem loco Mabillpiiiusjrecehset donatìònèm regia illorum, quorum meminislis, dieta Hieronymi; Augu-
Ferdinandi ex Iepesio, Facta scripinra ipso die dedi- siini, Isidori ; -vel cmleroruni sifnititer sanclorum
cuiionis basilica;, xn Kal. Januarii, .po»tridÌB quam doclorumreperla fuerinlf magnahiniilerstati retìnendà
ejus. reliquiarum translatio facto, {uerat.- Fortasse et promulgando. H»c ipsa, verliis noiinihiì nralfitis,
legendum pridie quam, ul in scriplura num. .11. sed eadem prorsus relenta sentenlia, describuntiir a
Berardo in Giuliani Canonib. gercuin.part. n, cap.
180 CAPUT XXIX.
76, ex vulgatisinlegr» episioi» exemplaribus, adjecta
Ifidorus Ecclesimdoctor: An olim aduni fuerit de eoi eliam aliorum Codicumvarietale. deinde •
Exposiia
kJitier,quotilo,!].LatinaEcclesim PUlrès S. Ambrosii'
,1oco< opinione quorumdam^ qui èxistiinaverant Isidorum'
-'-- *' - a—j
nnumerando.
i .--' .: ,
vel qrcaluor aliis Ecclesi»^Latinae doeloriBns àdJH-'
-. i--Egrmi doctoristitulusisidòfò a conciliotale-"
ciendurn, vel Ambrosio piaefiaenduiii,idem -Benedi'-
M9 .: ISIDORIANA— PARS I. CAP. XXX. • 150
ctuspOntifex XIV-subjungit : Demumsuomunerinon A 1 ex quo nonnuUi existimàrunt Màrtinum Polònum
Mèfuerithlpottutatores, qui, coltectis undique teslimo- eò àdhnc tempore vixisse. Fabriciiis lòc. cit. assè-
niìs,exitllinliam'dodrmmS. Isidori pienissimedenmn- «tèa qu» in Chrotìicò Martini post animili 4277
strarvnt:, seditir.mtiam typis -suffragio eminentissìmii sèqmmtur, addita esse a Ptolfem»o IMfeénsiad an-
dominicardinalis BMugw, cause relaiòris\<qnì ttni- num 1294, a Bernardo Guidonis ad atìnùm 1316;
madversiones a me tanquam fidei promotore fàètns, Sehcettgenius, tom. VI ejusdem BibiiothèC» metìii
dotte de'mòre tconfùtavii ; -ét: plura 'addidit ini et infimi »vi, verb. Plolemmui\Mcehsis bbservàt,
tommendationemeximia doclrina^jùsdem S. Jssì'o'brt; , ih ctaabus Chronici editiònibus; quse ipsi ad màniis
- :. 4, Leonis IV àùctorilati conjungi vel pf»mittì i erant; continuationem Ptolemaei Lùfcénsìs nòmine
ipossuriiverbà ffadriani I, qui ssèculovtìi clariiil, ini non exstare, neque in alio scriptore eam nòtitiaiii a
epistola ad Egilam episcopum in pariibus Hispaiii», se repertam.
.95 Codicis Carolini, tom. HI Scriptev-Galli Du- 7. Equidem nonnulla exemplaria Ghronicì Martini
chesiiii,: Nequaquumhmreticoru'mhominumignaviattlì, Poloni edita, qu»dam etiam Mss; ego evolvi; quibus
atqueimpiam perversarnqm amenliam, inùnesque ac conlinuatio post Bonifacii VHI tempora; ; 1821 sme
mendace»sequere.fabula»-,sed magis doctorum nostro- auctoris tamen nomine, annexa erat. Id autem, quod
rum sanctorum Patrunii sicut nobis intimanti videlicei IlI de Isidoro inter alios Ecclesi» doclòres còndeeòrahd'O
beali SilvestriMtqueInnocentii papm, parilerque almii Mariana refert, nusquam invera. Sed Marian» ita
Hieronymi seti Isidori divinos sermones ànnecte, et.;. asserenti libens credam, cum milita ac varia esse
ex nostro-apostolica olitana (veteri) regula sabbaio,, ppssint Chronici Martini Poloni additamènta; Ray-
jejunare firmile»'atqueproculdubio tenensiua non de- ììaldus ad annum 1295, num. 55; profert diploma
sina! sondila». In Ottoboniano Codice 336; de quo quo Bonifacìus VHI, anno 1295; statuii, festa apostò-
cap. 105, h»c est ìnscriptio : Jneipturiì!capitala libri lorum, evangelislarurci; et quatuor Ecclesi» docto-
Senter.tìarum sancii Isidori dodoris /Ecclesia. Ali» rum Gregorii Magni, Auguslini, Ambrosii et Hiero-
non multupi divers», etquàeeodèmrecidunt; in aliis nymi, officio duplici per universas orbis Ecclesias
Mss. «ccurrunt. ceiebrari debere; quod anno 1297 magna ex parte
^ 182 & Quod autem de Isidoro inler quatuor in librum sextum Decretalium (cap. Gloriosus de re-
Ecclesi» Latin» Pàtres recensendo sub Bonifacio liquiiset venerat, sanctorum) ab eodem Romano pon-
VIil aduni fuerit, rèferunt Bollandiani in còràmèiit. tifice insertimi fuit.
pfsevio ad Vitam S^Isidori, éxscriptis Mariàri» ver- .8. Pseudo-Luitprandus Advers. 169, pag. 860 -,
bis ex Hisloria Hispani.r. Qii»ritur quisnàm hujìis èditionis Matrilensis Thom» Tamayi rem ipsam,
rei sit auclor. Mariana in.Historia Latina Solum ait :'*6 quam Mariana ex Chronico Martini Poloni protulit,
Sunt qui scribant Bonifacio Vili pontifica Romano enarrat. Sed quam imprudens stupidusque fuit sup-
deliberante de iis qui doctorum Ecclesìa; nòmine et posititii ejus operis architectus (ut apposite notat
numero essentcòhohestuhdi,etc. Al ih eadènr Histo- Nic. Antonius), quiLuitprando scriploris»culixmen-
ria, litìgu» Hispan» ab ipso liberò reddila; Màrti- tionem eorum affìnxit, qu» Bonifacio VHI, s»culo
num Polorcuni rei auctorem esse affirmat : Marlmo xiii exeunte pontifice Romano creato,, gesta esse di-
Paiono.en su.Cronico» dice, que comòel papa Bonifa- cuiitiir ? Laurentius Ramirez de Prado in editione
cio oclavotrdtdse dehombrar los quatro docìores de là Plantìniana ejusdem operis Adyersarium illud 169
lglesia, etc-. Nic. Antonius negai Martmuiii Pòlò- oraisit, fortasse quod anachronismum advertisset.
iium leslein ejus narrationis a Mariana laudari, quia Prudentius tamen iecisset, si totum opus tenebris
scilicet Historiam Hispani», in volgare Hispànicurii potius damnasset quam nova editione illustrare
idioma a Mariana conversarci, hoc loco noli Còiisii- tènlasset,
luil>sQhservat bocce testimonium dfesidérari in Atì- CAPUT XXX,
luerpiensi editione Chronici Martini Poloni àriiii Isidori doctrina de prmdesiinatiohe Vanirà Hihcmà-
1374-,ìiec novum esse^ ut in id Chroriieon sup'pbsiti-._ rum-Remensem, de SS. Eucharislim et Còhfirma-
tia mulla irrepserint» Ut fabella de ìòàhne Anglico " lionis sacramenti» contra Binghamum et alio»
papa, sive Joaima papissà,-tot arguraentis ac vètérurh défeiisa.
Codicumdocumentis debellata. 1. Cum in controversiis fere omnibus theologicis
6. Profecto cum Martinus Polonus profileatur se Isidorus versalus fìierit, ejus'tamen doctrina magnis
Ghronieon Sminiproduxisse usque ad ahtìum 1277, ubique plaùsibiis èxcéptà èst : ac vix quidquam
et non multo post òbierit; ut tradit Fàbricìtis iti Bi- irivénièiur quod in repréhensiònem qtianivìs rigido-
blioth. mètt. et irif. »vì; mìnime scrìberè illé pòtìiil rtim iheologòrtim dèbeàt incurrerè. Éxpendamus
de rebus qu» Bonifacio Vili Romario pontifice ève- igitur hoc loco ari Isidorus Prsèdesiiriatianis unquam
nerunl ; qhahdoqiridBmis nònnisi anno 1294 calile--- faverìt, quod tìincmarus Remensis ìhnuerè videtur.
drani *apostolicam Petri tenui!. Itaque Mariana in Ila enim ait cap. 9 de Pr»dèsiràaliòhè : Adducuhi
Chronicon Martini Poloni, ab alio continuatimi, -vi- elioni iti tesiimohìum Isìdoruìn Hispalensem episco-
detrir incidissè, quod fortasse totum Martirio ipsi in pum, viruhì doctum, et ìegentibusih multis proficuum,
fronte operis àl'fingèbatur. Ac reperiunlur o;uidem qui in libro Èenlentiarum geminam dicit esse prmdesti-
ejus Chronici exemplaria ad ann'iite 1520 pròductà ; nàlionem, sìvéélèdorum 184 a(*requiem, sive repro-
 451 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 452
borum ad mortem. Qui liane sententiam in secundoA A Gregorio Magnoconsentire arguii, quia quod Isido-
libro, cap. 6, quasi ex verbis S. : Gregorii de libro rus ait, gemina prmdettinatio, Gregorius, cit. 1. 29,
Moraliumxxiv vel xxv, sive de S. Augustini diclis,ut numero plurali dicit prmdestinationes.Verba Gre-
videtur legentibus, vel undecunquesumpserit, compi- gorii h»c preemiltit : Ordinem cali nasse est su-
lavit : sed non ita sicut in lectione ejusdem libri quili- pernorum dispositionum occulta» prmdestinatione»
bet evidentissime potesl cognoscete, secundum beati videre.
Gregorii sensumexcerpsil. Unde.polestopinati, ul iste ii. Ut autem clarius Isidori sententia et ratio in-
Isidorus, in aliis docili»,in hoc sententia de reliquiit telligatur, expliesmdus est Gallonino,error, quem
Galiorum in Hispaniis per succisione» remanserit. in eo Hincmarus deprehendere sibi videbatur. Adru-
2. Addit Hincmarus Augustinum libros de Pr»- metini monachi epistolam S. Augustini 105, ad
destinatione et de Bono perseveranti» contra Gallos, Xystum, cum legissent, eorum multi S. doctoris
male de pr»destinatione sentientes, scripsisse : et verba in alienum ab ejus mente sensum acceperunt :
concludi! Gregorium alio sensu modos supernorum ex quo ea dissensio inter monachos exoria est,
judiciorum in electis et reprobis demonstrasse, quam quam Auguslinus explicat in epistola ad Valenti-
Isidorus in pr»dicta sententia colligat. Verba qu» num : Venerimi ad nos duo juvene», Cresconius et
ex Isidoro allegai h»c sunt : Gemina esl prmdestina- B S Felix, de vestra congregatane se esse dicentes, qui
tio, siveeleclorumad requiem,sive rèproborumad mor- nobi»retulerunt monasteriumveslrum nonnulla dissen-
tem. Utraque divino agitur judicio, ut semper eleclos sione turbalum, eo quod quidam in vobis sic gratiam
superna et interiora sequi faciat, semperquetreprobos, pradicent, ut negenthominisesseliberumarbitrium, el;
ut infimis et exlerioribus deledentur, deserendo per- quod gravius esi, dicant quod in die judicii non sit vel'
mitlat. Sicut ignorat homo terminumluci» et tenebra- redditurus Deus unicuiquesecundumopera ejus. Eliam
rum, vel ulriusque rei quis finis sit, ita, etc. Verum hoc tamen indicaverunl, quod plures veslrumnon ita
apud Hincmarum legitur aguntur prò agitur, et mox senliant, sed liberumarbitrium adjuvari fateantur per
reprobos, ut infima el exteriora deledentur, deserendo Dei gratiam, ut recto sapiamus atque faciamus.
5. Hanc epistolam ad Valentinum ccenobiiAdru-
permiltat. Sic ut ignoret homoterminum lucis el tene-
metini pr»feclum, simulque librum de Gralia et
brarum, vel utriusque rei quis finis sit. Qu» tamen
sententi» varietatem in re de qua agitur non indu- libero Arbitrio Augustinus misit, quo grati» et li-
curct. Lectio quidem illa ut infima' et exteriora dele- beri arbitrii concordiam monachis exponebat. Eo
dentur, commuriissima est in nostris mss. Codicibus: libro perlecto, Adrumetinus quidam monachus col-
alii inde suspìcàntur, ut infima et exteriora sectentur. legit, ac sustinere voluit neminem esse corripien-
Locus aulem Gregorii indicatur, a Loaisa ex libro Q C dum, sed tantum prò eo qui malus est orandum,
xxxui Moral., cap. 20, al. 21 et25, ubiilaGregorius: quandoquidem omnia opera bona, ut Augustinus in
Nemo ergo Deum nieritis prmvenit, ut tenere eum eo opere saepiusdocet, sunt dona Dei. Hunc errorem
refutavit Augustinus edito libro de Correptione et
quasi debitorempossit: sed miro mòdomquusomnibus
conditor el quosdampmelegit, et quosdam in suis Gratta, quo 186 ostendit correptionem utilem et
necessariam esse, quamvis omnia bona opera sint
pravis moribus jusìe derèlinqùit.tton alia inverno
dona Dei. In Adrumetino igitur monasterio, quod
qu» gemin» pnedestinatiòni Isidori ex Gregorio
in Africa situili est, ex libris S. Augustini male intel-
Magno aptari possint. Qu» sequuntur apud Isidorum lectis
de occultis Dei judiciis, clarius pelila sunt ex eodem Pr»deslinatianorum hceresim pullulasse Sir-
mondus aliique affirmant. Natalis Alexander, in dis-
Gregorio luVxxix, e. 35; al: 32, ai. 18. Sane hic locus
a Prudentio Tricassino indicatur, ut nunc dicam. sertai. 5 de bseresi Pr»destinatiana ad s»culum v,
Censeo tamen Isidorum, in gemina prcedestinalione cum aliis tenet in Adrumetino monasterio nullos
fuisse Pr»destinatianos : quia S. Augustinus librum
distinguenda, Augustini potius et hujus discipulorum
et sententiam de Gralia et libero Arbitrio scripsit propler eos qui,
Fulgentii Prosperi pr» oculishabuisse;
cum defenditur Dei gralia, putantes negati liberum
quorum verba distinctius postea afferam, cum Isidori
185 mentem explicabo, sensumque ejus verborum Q ' arbitrium, sic ipsi defendunt liberum arbitrium, ut
ab omni erroris suspicione alienum ostendam. negent Dei gratiam, asserentes eam secundum merita
nostra dori, ut ait idem Augustinuslib. n Relractat.,
3. Càusam prò Isidoro egerunt Ratramnus mona-
cap. 66.
chus Corbeiensis, lib. n de Pr»destinatione ad Caro- 6. Ad Augustini verba supra relala, Et quod qui-
lum Calvum, et Prudentius Tricassinus, sive Trecen- dam in vobissic
gratiam pradicent, ul negent hominis
sis, de Pr»destin. adversus Joannem Scotum Erigenam1 esseliberum arbitrium,
respondet Natalis Alexander
cap. 2. Ratramnus, sive Rerlramus, sic defensionem> Cresconium et Felicem, pr» simplicitate et imperitia,
orditur: Hincsanctus Isidorus Hispalensisepiscopus, > statura contentionis qu» Adrumetum tebabat expo-
vitm meritis et sapientim lumine prmclarus, catholico- nere congrue non
pótuisse ; idque suspicatum fuisse
rum sequen»doclrinam magislrorum in libro secundo > S, Augustinum, qui cap. 1 de Gratia et libero Ar-
sententiarum geminam fare prmdestinalionem tami bitrio disjunctim et sub dubio
loquitur : Sed quoniam
sensuum quam verborum attestatione docet. Pruden- sunt quidam qui sic gratiam Dei defendunt, ut negent
tius noster Galindo loc. cit, Isidorum piane curai hominisliberum
arbitrium, aut quando gratta defendi-
155 1S1D0RIANA— PARS I. CAP. XXX. 154
I sententiam, ut re vera calholica est, errabanl tamen
tur, negari exittiment liberum arbitrium, hinc aliquid... A
tcribere curavi. Sed quam absurdum est credere putantes, ea admissa, libertatera arbitrii corruere,
Cresconium et Felicem Adrumetinos monachos, qui quod contra ipsius Augustini mentem tuebanlur :
Valentin! abbatis snmptu et; cum ejus lilteris Augu- qui Pr»destinatiani a Gennadio, Hincmaro et aliis
stinum'adierunt, ut de dissensione in eorum mona- dicti sunt. Alii denique concordiam grati» et liberi
sterio orla ejus sententiam exquirerent, statum arbitrii ex Augustini libris et doctrina defendebant.
in Gallia
qu»stionis non pótuisse congrue exponere, et aperte Pr»deslinatianorum h»resim paulo post
dixisse esse quosdam monachos qui ita Dei gratiam exortam fuisse leslis est Hincmarus in epist. ad
pr»dicarent, ut liberum esse hominis arbitrium ne- Nicolaum papam : Ex veterì baresi Prmdestinatiana,
garent, cum eorum nullus ita errasse! ? Fingamus qumprimum in Africa, el poslea in Gallia per idem
tamen tamslupidos eos monachos fuisse, atque. eo- tempus quando et Nestoriana hmresis est exorta, et
rum abbatem Valentinum, qui alios potius ad Au- 188 temporibusCalestini papm, ipsius auctoritate et
gustinum non miseril. Augustinus certe eorum nar- inslinctu est revincia. Contendit Natalis Alexander
ralioni fidem prestare debuit, alque adeo contra Pr»destinalianorura ,b»resim in Galliis tempore
eos, qui liberum hominis esse arbitrium negarent, Coelesiini I Romani poulilicis non emersisse. Sed
scribere. At suspicatus est, inquis, eorum narratio- B J non aliler sese a difficullatibus objectis extricat,
nem non esse veram. Cur id suspicatus fuerit? Con- nisi ut fidem trine Hincmaro, tunc auctori Prsedesti-
stat, repones, ita suspicalum fuisse, quoniam disjun- nati, a Sirmondo vulgati, neget. Concedit tamen
ctim el sub duino loquiiur. Primum in epistola ad. non fuisse imaginariam Pr»destinalianorum h»resim,
Valentinum non disjunctim, nec sub dubio loquitur : quamvis plurimos non hàbuerit sectatores, et Luci-
Nobis rdulerunt monasteriumvestrum nonnulla dis- dum presbylerum Pr»destinatianorum erroribus
sensione turbatum esse, , eo quod quidam in vobissic adh»sisse, qui in concilio Aralelensi in, et Lugdu-
GRATIAM PRADICENT, 187 UT*EGENTHOMINIS ESSE nensi s»culo v, damnati sunt. Concludi! gyrovagum,
LIBERUM ARBITRIUM, et, quod gt'oviusest, dicanl quod turbulenlum, et novatorem monachum Got.hescalcum
in die judicii non sit vel redditurus Deu» unicuique s»culo ìx h»resim Pr»destinatianorum suscitasse.
secundum opera ejus. 9. Omissis igitur cavillis Jansenislarum, qui con-
7. Quod ergo cap. 1 libri de Gralia et libero tendunt veros S. Augustini discipulos ab Hincmaro
Arbitrio disjunctim Augustinus loquitur, non arguit et,aliis vocatos fuisse Pr*destinatianos, suslinen-
eum dubitasse an falsa essel Cresconii et Felicis dum est et s»culo v in Gallia aliquos, quamvis for-
narratio; sed voluisse eadem opera confulare lum tasse non multos, -h»resim Pr»deslinatianam do-
eos qui ita gratiam Dei prxdicant ut negent liberum C ( cuisse, et sseculo ìx Gothescalcum eamdem reno-
hominis esse arbitrium, tum eos qui putant liberum vasse. Hoc autem erat primuni Pradestinatianorum
arbitrium negari, cum gralia Dei defenditur, ut ab dogma, ut refert Hincmarus in epist. ad Nicolaum
Augustino defendebatur, sive ipsi hanc defendendi papam : Quod sicut Deus quosdam ad vitam mternam,
rationem probent, sive secus. Deinde, etiamsi admit- ita quosdam prmdestinavit ad mortem. Cum ergo
tere velimus Augustinum dubitasse an monachi Hincmaro, Pr»destinatianos redarguenti, objiceretur
Adrumelini negarent liberum arbitrium, an solum Isidori sententia : Gemina est pradeslinatio, sire
putarent liberum arbitrium negari cum gratia Dei electomm ad requiem, sive reproborum. ad mortem ,
defenditur, omnino tamen fatendum est Augustinum, non aliam interpretationem adhibere curavit, nisi
ut dubitalionis su» utramque partem comprehende- quod fortasse Isidorus in bac sententia de reliquiis
ret, librum de Gratia et libero Arbitrio scripsisse Gallorum in Hispaniis remarcserat.
tum contra eos qui ila Dei gratiam pr»dicarent ut 10. Sed cum nulla aliunde vestigia appareant h»-
negarent liberum hominis esse arbitrium, tum contra resis Proedestinatian» in Hispaniis, per successiones
eos qui putarent liberum hominis arbitrium negari Gallorum aut alio modo
invect», oportuit potius
cimi gratia Dei defenditur. Ecquodnam igilur argo- in Isidori mentem inlrospicere, ejusque
mentimi profers, ut in monasterio Adrumetino ndiligenliusI hoc in loco sententiam cum aliis
Pr»destinatianos fuisse conslanter neges ? Cresco- ejusdem compo-
ut verus sensus erueretur. Notimi èst, quòd a
nius et Felix, monachi Adrumetini, Pnedeslinalianos nere,
S. slmilis senten-
in suo monasterio fuisse ingenue fatentnr. Ex Au- Semipelagianis Augustinoqu»dam
tia veluti in ejus scriptis defensa objiciebatur. Apud
gustino solum colligere laboras, eum dubitasse an S.
illi duo monachi statum qu»stionis explicare scive- Prosperimi inter objeciiones Gallorum capitulum
rint. _ primum est : Quod ex prmdestinatione Dei, velut
fatali necessitate, homines ad veccala compulsi cogan-
8. Itaque in Augustini scriptis Pelagiani ac Semi- tur in mortem.
Capitulum nonum Gallorum est :
pelagiani doctrinam de gratia ideo reprehendébant, Quod per potentiam Deus homines ad peccala compet-
quia eam cum libero arbitrio, quod ipsi propugna- uti. S. Fulgenlius in epist. ad Monimum cap. 30
bant, cob»rere posse negabant. Àlii contra ita do- eamdem objectionem, a Massiliensibus contra Au-
ctrinam ejusdem Augustini de gratia interpretaban- gustinum propositam, repraeserctat,simulque Augu-
tur et retinebant, ut simul liberum arbitrium nega- stini mentem
explicat : Non autem ignora», etiam
rent : nam cum catholicam crederent Augustini prmteritò tempore illi luculentissimo S. Augustini
1S5 AD OPERAU ISIDÓRl HféP^LENSÌS PifoLÉGOMENA. 156
operi sàePWàesiihàììoìiè 189 iàndòrùm'; a quibdi- A t materia 1 ìnìius osìèndami ExpeWdóidrnen-verbum
dadi Galli» objèèiìim,quod bèatusMg"u»ÌÌhusinàssèr-" Mudi POTESTA-TÉ SUA; quo significatitr Deum 'ex
lìoné prmdè'slihàtiòhisdivina p'eccaiòtésnon ad soltim sola pòtentià et Muntale neminem admalum aler-
predestinato» dicèretjiiàìciuih, sedèìiam ad pèccatum; tid' misèria brdimtssei IH v'ero non exeludii quin
àijùs dieta, ^uio ipse celeri prmvènim est obitu, Pro- ex jusiilia àtiqu'os ih alérnum punire Aecreverit.
spèr; wr erudita» et sanctus', -rècto defehdit fide et- Hòc attieni decretum suppóHit prascienliam culpa,
':;f'••
copioso sèrmóite. propier quahì homo dighùi m fati pana, idebque
11. Lu'cidùs Pr&déstiiiàliàrius dàmnatus fuit, quia tate tdecrètùnihbh polesi dici pmdèstinatio in ordine
rèpròbòrùi'ii piraedesimàtioriériiad lìiòrtem ita deferi- ad prmsciehiiam\ sed ratione ieteriiitàiis comparata
debàt, ut crederei reprobos a Déo praedéstmari; ad làlèm-èffecium;el ita ìoqùiiiitur UictiPatte» : nam
et propèlli ad péecaiurri.- NaialiS Alexander disserti esprèsse declarant pfèdUliMtionetA illam xùpponere
de hàerèsì- Pr»desii!iatianà, s»culo v; propos; 4;- dictam prmtìenliàm Ex his èrgo palei prior'pars
slfc refert": Sexta demurh pròpositìó; qua dicuntur asserlio'nis.Nani didàìocuìio in priori sensu vera èst.
Alili DEPUTATI ADMORTEM, Atjj, ADiVITAM PRÌÉDEST1--Et ratio illìnè esl-,fqùiaDai» vere dicitur prmàestinare
TÌÀTI,eòihteltecta sensu-,ut alii ad mternam damna- illàquéè absetuia H- efficaci volunìate sua aternitale
lióheriipfoptèi•mala mèrito predestinali sint; olii ad gj ordinat'il, et fuceredecretai, saltem eo sensu.quo par-
viiàihìtàpi-mdestinaii, ut in eorum'eleciiònemiscricor- liculti PRIEdicit antècessìónemmternilati» ad tempus.
dia Dei bona merita prwcedatjcatholibu est; à concìlio^ Sed Deus absoluta voluntale decrevit punire quos
Valentino sieundùin S-Augustini et 5;, Fulgentii. fieccaiuiwset usque ad finem in peccati» permansuròs
dòdrinàm asserltti H ab.Ecclesia Lugduhensi defensor esse prascivil'; ergo eo»; ul impiòs, recte dicitur ad
Eo vero aceepta sensu; quodDeus reprobo»ad pecco- pxhanì pradeslinn'ste; Posterior item.assertionis^pars
lutti ptópìllatyvèl quod generali Creatoris intenlìone et. ex eadem doctrina dèclaraiur, quia Deu» dicitur pror
bollitale conditi non sint onihes ut vitam mternam: priissimeprcedestinare hominem,quando ex se et ex
c0ns'equerèntùr,$ed conditi; sin! aliauiut damnhrèn-'. èuu benevotentia,et affectu, et non tantum provocalut
tur,hièrelica'est. Lncidus pomUpresbytet propoiìlìo-. ex prmscientia alicujtis.operi» ipsìu» hominis, illuni
nesMdt>pravo semiti quem in singulis indicavimus', ordinat efficaciler ad aliquem finem vel. terminum
proptignabak nomini eonvénieitiemei cOtnmodum,etc,
- 12LDuplici aulem sensu accipi potest pr»dejtina- 43. Alia pltirà in èàmdem sententiam Suarias.
tio : Deus enim aliquo véro sensu dicitur 'pr»desti- Quod àutém Isidòriis nullo mòdo intellexèrit; à Dèo
nài'è ea omnia quje ipse laetuius èst; quamvis in rèprobbs proédeslinàri ad nialum ciilp», sive ad mor-
sensu magis: proprio et usitato pr»deslinaiio G { lem àriinix, palèi ex Càpite superióri 5 èjusilem
Dei soluti! - dicitur - cum Deus ex sua benèvolen- libri, libi de òbduratóoiie et csèeitàte hòmiriuhi sic
tia aliquèiii ordinat ad aliqnenì finem. ipsi coni- ràtióciiiàiiir : Obdurdh dicitur Deus hominem, dòn
modum; Hoc sensu magie proprio Deus non pr»de- éjits fàtìehdo dhriluiiìi, séUwoìl aufer'etVtòeum; quark
siìnat hominem reprobùm àdpcéiiam OGternam : potest sibi ipse nutrivii. Nòh àliter 191 et obetìstàredieitur
altiera dici eum predestinare ad poenarii,»ternam quosdàhi Deus, non ut in eis eamdem ipse cacitatem
sensu minus proprio-; quia; provocate ex pr»-' fàciìil ; Sed quod^pro.eorum ihutilibus meritiscacitd-
sciente crilp»; decernit eum pcena »lérna punirei feriieorum ab eis ipse non éufèrut. -Delibero -autem
Qu» uberius. explicare juverit verbis Suarii .tom. L bomiiiis arbitrio; et reprobatione malorurii; sìvè
tràci. 2; lib. i, cap. 5, ubi locum eliam Isidori nostri proedestiiiatioiie repròbofum ad poenaffiOBpeccata;
indicat : Secundo dicendum est licei ih aliquo iérò: clàrilis ipse Isidorus libi iiDifferenf., ftuiiii 32: Dei
sensu dici, possit Deus prmdes'inare, aliquos homines èst ergo bonum quod aghnus propter uraliani prmve-
ad malutp pania,, non tamen in sensu propriissimo et. nientem et subseqà'éntem.Nostrum vero èst propler-
rigoroso, in quo nunc loquimut\ Prior par» ponitur. obséquenièniliberi arbitrii voluiitalem.... Proindè ergo
propter Augustinum;?qui interdum qbsolutedicit ali- in ee quod graiià prmvènimùr, Dèi est; in co vei-ó
quo» esse a Dea prmdestinulosad gehennam, ut potei ÌJ r quòd bene operando pravenienVemgraiiam seqtiihiur;
iti Encliirìdio, càp. 400, et lib. xv detCivit., cap. 1, et nostrum est: Nemo mitemDeum meriti» antecedìt; ài
lib. xxi, cqp.%b. Etitaiiitelligendus psl, |9Ò si ali-, tenere eum quasi debìtorem possit. Sed miro modo
cubi dixerit absolute aliquo» esse prmdesììnqlòs ad mqùusomnibuscoiidiw àlias prmdestindndóprmeiigti,
inte'ritum, ut libro de Perfect. jìisipr,, sicul illuni ex- alios ih sili»moiibiispravisjuslo juditio dèrèlinquìh;:.
pasuit Fidgentius diete lib. I ad Monimum. Et eodem Quidam èhith -graiissitiw misericòrdia ejttì prmvè-
mpdoloquitur Isidorus lib.xide supimoBono, cap. 6, et nientis dono salvanlur, effècii vaso mìsericordim:
hidifiat conciliumValenlinuiiisub Lolharìo,cap. 3. Sed quidam vero repròbi Inibiti ad pmnani.prmdestinati
in hoc genere loculionis qdvertetidim esl.Ulam parti- dqmnantur, effectivaso ira. Non desunt iheologi qui
cuiam^pr».dìcexe,antecessioneni-mternìtiiiis. ad tempus,. pr»diestiiiatiQiiem post pr»visa merita tueanlur,
npn volunlalis divina ad prms.ciejtliamejus.. Sic enim neque repugnare Augustinum contendant ; nonpulli
. veruni,.esrt.,qupdconcilium Ara.iisican.ume.l Tridenti-. etiam hac in parie deserere Augustinum non yerep^
nudi definierunt, Deumpoteslaté sua neminemad ina-. tijr ; qup fprlassp spectat opus in Codice,Yatipanp
l%ni.pradestijnasse. Quod.ego inleìlìoo elioni de malo Òttobonian^ 392, sic inscriplHm."-Dialogus.C4rifg«^
In
pana, el alemm miserim, ut in secunda parte hujus nu» de Pra'destinaiione contra S. Augustinum. fine
157 ISIDORIANA-- PARS 1. CÀP. XXX/ 438
Codicis elenchus auctoritatum prò stabilienda sen- ?Lisris, sive Ratramnus^ quo ^ecUridtf'riòrhWi-nóiiiii'
tentia, italice incipit : Felice e beato. Séd pr»de- esl; s»culo ìx floruit, Cum autem vèrBà de Elicila^
stinatio ante praevisamerita, ut Aiiguslinoco'ngruèn- ristia ex Isidoro ab ipso adduci*-non SOliiniiiriiic in
tior est, ita etiam.inter theologos communior, et ad etiitis -non compareant, séd omnirib à mss. Goilici-
exposila Isidori verba accommodatiór, bus -, etiamr-Bértramo: antiquioribus, • absidi,- cur
44. Ex his aliisque hujusmodi Hincmarus colligere Binghamus fidenler asserii,!ex fraudò quadam ea
potuit, npn ex reliquiis Gallorum Rr»desiinàtiano-r verba proprio suo loco non reperiri ? Equidem plu-
rum, sed ex Augustini Gregoriique Magni,libris Isi- rima Etymologiarum .exemplaria mss; diligènlèr
dorum prasdestinalioncinreproborum ad poenamdo- pontuli, si ea verba loco citalo possem .invenire :
cuisse, accepto prtedestinalionis vocabulo in;senso 133-èorum èxemplarium qu»dam s»culum ix et
quodamvero, non lanieri in sensu magis proprio el Bertrami »latem antecedunl, Nusquam.lanien repe-
usuato. Sententiam et verba ipsa Isidori, approbat rire inihi licuil ea qu» Isidoro a Ratrarano tribunn-
Honorius Augustodunensis de libero Arbitra,toni. II tur. Omnia exemplaria, etiam vétetissihiiim.Regin»
Thes. Anecd. Pezii, ubi plures Patrum serclentias Suecorum, num. 1953, cumeditis consentimi! lib, vi,
colligit, pr»sertiiii Isidori. Prima sentenlia i Arbi- cap. 19, ubi ila de sacramento. Eucharisli»disseri-
trium est volutila»libera poteslatis, eie..; ex lib. il |j tur : Sacrificium dictum, quasi sacruthrfactum;, quia
Differ., n. .52, al. 27. Secunda sentenlia.: Sciant prece myslica consecralur in. ntèmoriam prò nobis
liberi arbitrii defensores,etc; ex lib. li Senient.,.c.: 5. dominìca passionis ; unde, hoc eo jubènte, corpus
Terlia. sententia : Gemina est prmdeslinaiio; eie, Christi et sanguinem dicimus,,quod dum sii ex-frucli-
usque ad verba perpendere ordinem ex loco-qui ab bus terra, sanciificalur et fil sacramenium, operante
Hincmaro notate. Quarta sententia : 192 Deus invisibìitier.spirilu Deij cujus panis et calici» sacra-
pradestinavit quosdam,, eie. Sed de tota hac contro-^ meniumGraci eueharistiam diclini, quòd Latine bona
versia, uti de aliis ad gratiam spectantibus, copiose graùstinterpretaiuf. Et quid meliuscorporeet aunghine
et erudite aget amicus meus Franciscus Xaverius Christi? Ratramnus post h»c Isidori verba;. ex-'libris
Perotes, qui universam de controversiis omnibus ad, Etytnologiarumlaudala, corilirientèr ait : Panis;vero•
divinarciprovidentiam quoquo modo spectantibus hi-, et vinum.,-.eie,, ut supra ex Binghanio rettili-,-Nota
storiano,multis voluminibuscomprehercsam,exquisita margiuis h»g est ; Verbo,Panisi etc* nonreperiuntur
doctrina refertam, et improbo labore coucinnatam, apud Isidorum toc. cit. vi Elymol.j cap: 19; sed lib. i
jamdudum editioniparatam habet; quod ut exsequi de Offic., cap. 18,/rcec habenlur : Panist quia corpus
possit, optandum maxime est ul munificiis aliquis ac confirmat, eie. Pergit Ratramnus : El iste doctor.ca-
tanto mobilimi par M»cenas invenialur. . (ri llwlicus, eie-,dum dicit panetti el vinum.ideo corpori et
45. Aliam nobis controversiam excitant hetero- sanguini Domini comparqri, etc.
doxi, qui veram corporis Domininostri Jesu Coristi 18. Cur igitur non concludemus aut Ratramnum
pr»senliam, aut iranssubstanlialionem in eucharistia in aliquod Isidori exemplar interpolalum incidisse,
negarci, et Isidorum in eanniera sententiam perlra- aut in Ralrarani opus allributa Isidoro verba cum
here conantur. Josephus Binghamus, Origin. eccles. suhsequenli ratione ab aliquo falsario fuisse intrusa?
lib. xv, cap, 5,allegalpro suah»resiIsidurilocnm ex Neque tale certe est Ralrarani opus, cui fidere de-
lib. 1,cap. 18, de Ecclesiasl. Offic: Panis enim, quem bearaus. Prohibitum nempe est in Indice Tridentino
frangimusj corpusChrisliest, qui dixi! : Ego sum panis Romano, et Hispanico cardinalis Quirpg». Natalis
vivusqui de calo descehdi. Vìnum aulem sanguis ejus Alexander in dissert. 13 ad s»culuni ìx, etsi conten-
est, et hoc est quodscriptum e»t : Ego sum viti»vera: dit Ratramnum in fide realis presenti» corporis et-
Sed panis, quia corpus confirmat, ideo corpusChrisli sanguinisChristi in Eucharistia etii'anssubstantialionis.
nuiicupalur; linum aulenti quia sanguinem operàlur convenire, tamen concedit ejus librum, obduriores.
in carne, ideo ad sanguinem Christi fefertur. Hmc quasdarà et obscuriores senlentias, quas exp'osilione
aulem dum sunt visibilia, sanclificala tamen per Spi- aliqua molìiri òpus erat, in indice jussu Clemen-
ritum sanctum in sacramentimidivini corporis trans- rj;tis VHI pontificis maximiedilo, inter libros non sa-
enni. • -. nani aut suspèclàm dòctrinàm cont'irieiites,'rejecium
16. Alium locuin proferì Binghamus ex libro vi liiìsse'. Theòptìilus Ràyhàudus lòm. XI, partii, i,
Etymol., cap. 19, in h»c verba : Panis et vinumideo erotèm. 10, de boti- el mài, Libf., pag. 276, piurcs
corpori et sanguini Domini comparanlur, quia sicut numerai écn'ptòres qui Ràtramrio libroni de Èucba-.
visibilis hujus pani» vinique substantia exleriorem ristia ab ÓEcoìarnpàdio aùi omnino aut magna .ex
nutrii et inebriai hominem, ita verbum Dei, qui esl parte sflppositeii fuisse Cèrisuèrùiìt. Séd. libi uni a
pani»vivus, parlicipaiionesui fidelium recreat mente». Ràtramnò Scriptum negari hèqìiit; interpolatimi ab
Àdfeitit h»c verba citari a Bertramode Corpore et aliquo facilius crédara, qiiàiiiyis multi cum Naiali
SanguineDomini apud Flaccum in Catal. lesi, veri!., Alexandre iiihil in rè ipsa calhòlico dógmàii con-
lib. x, sed. nunc.ex quadam fraude loco suo pr.sprio- tràrium reperiri exisiiment. In èditiònè Pà'risiénii
non reperiri,: 194 Ratrairihi Galliéè èi Latine anno 1686 èst prav
17. Quserendum modo est an genuina sint èèri- fàlitì sic sàtis eruditi ; qua Ràlràrarius vèrris auclor
senda Isidori verba securido loco allegata, q"» operis asserite. Aàduritùr noi» quibus Ratranini
Iraude aliqua proprio loco mola dicunlur. Bérlra- verba catìiolico sensu éxpònùiitùr.
159 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 160
19. Quod si Ratramnus in ilio suo opere nihil do- A quem frangimus, nonne commutiicatiocorporis Christi
ctrin» catholic» de transsubstantiatione conlrarium est ? Quasi dicat, distributioneiri et communicatìonem
habet, inulto minus Isidorus; quem prò se Ratramnus hujus panis non alterius rei ( secundum substantiam
allegai, ver» fidei contrarius censendus est. Re vera quidem) communicatìonem esse, quam ipsiusniet
locus Isidori nomine a Ratramno allatus nihil aliud corporis Christi. Quo referend» sunt plurim» sen-
evincit, nisi ideò corpus Christi sub specie panis, et tenti» Patrum, quibus illi affirmant, ut ait, eum pa-
sanguinem Christi sub specie vini, in sacramento nem Eucharislia revera esse ipsum corpus Christi.
Eucharisli» exhiberi, quia sicut panis hominem nu- Triplici aulem ratione Eucharistia vocatur panis :
trit, et vinum inebriai, ita verbum Dei, vel Christus prima, quia reficit, ut panis; altera, quia panis vi-
ipse, qui est panis verus, recreat mentes eorirai a detur; terlia, quia ex pane confecta est. Postularet
quibus !participatur. Quis aulem proplerea neget hic locus, ut opinionem quorumdam recentium ibeo-
conversionem panis in corpus, et vini in sanguinem logorum in Germania propugnatam refeìlerem : qui
Domininostri Jesu Christi? Hanc conversionem, quam fatentur quidem in Eucharistia et adesse corpus et
calholica Ecclesia apposite irànssubslantialionem sanguinem Christi, et abesse substantiam panis èl
vocat, isatis dare innuic Isidorus eodem cap. 19 vini : sed necessarium èsse negant conversionisver-
lib. vi.genuinis qu» prolulimus verbis : Unde hoc, B bum astruere. Verum hoc argumentum occupavi!
ea jubenle, corpus Christi et.sanguinemdicimus, qiiod; exhausitque vir et doctrina et dignitate eminentis-
dum sit ex fructibus terra, sanctificatur, et fit sacra- simus, quem honoris causa nominatimi volo, cardi-
menluml operante invìsìbililér spirilu Dei... Et quid nalis Gerdil in opere anonymo : Animadversiones in
melius corpore et sanguine Christi? nota» quas nonnultis Pistoriensis synodi proposilio-
20. Priorem nunc locum, qui certe Isidori est, ex nibus damnati» in dogmatica constituiione SS. D. N.
lib. i de ecclesiast. Offic. cap. 18 explicemus. In du- Pii VI, qumincipit, Auctorem Fidei, ci. Feller cla-
biurà minime verti potest, quin realem corporis rioris inteltìgentim nomine adjiciendas censuit. Romm
Christi prasentiam eo capile aslruat : Sacrificium 4795, apud Lazarinos. Quamnam theologicam cerisu-
autem, inquit, quod a ClirislianisDeo offertur, primum ram merealur illa opinio, dilucide Suarius jam ex-
Christus-Dominusnoster et magisler instiluil, quando' posuerat tom. XVHI, qu»st. 75, disput. 50, art. 8,
commendavit apostoli» corpus et sanguinem suum, sect. 4, in fine : Secundo infero, si quis confileaiur
priusquamtraderetùr, etc. Sic enim placati Spiritai pmsèntiàm'corporis Christi, et àbsentiam panis, neget
sancto per apostolos, ut in honorem tanti sacramenti tamen veram conversionemunius in aliud, in hmresim
in os Ghrìsliani prius Dominicum corpus inlraret, labi, quia Ecclesia calholica non solum 196 d*10
quam cmteri cibi ; et ideo per universum orbem mas Q G priora, sed eliam hoc lertium definti ac docet ; sicut
iste servalur. Panis enim, quem frangimus, corpus in miraculo facto a Christo Joannis ir non solum de
Christi est, etc. Hinc aliquis collìget, ab Isidoro sub- fide est illis hydriis prius fuisse aquam impositam, et
stanliam panis simulcumChristi corpore in Eucharistia postea inventum illic fuisse vinum, sed eliam est de
esse in vinum. Si quis tamen
agnosci, adeoque transsubstantiationem ab eo ne- fide aquam conversam
vocem TRANSSUBSTAPÌTIATION
gari. Non ita certe. Postquam enim Isidorus explicuit, confidendo rem totani,
ut et in re ipsa non exi-
panem , quia corpus confirmat, ideo corpus Christi abjiceret, ineptam barbaram,
esse hmrelicum, quia usus vocis per se non per-
nuncupari, et vinum, quia sanguinem in carne ope- stimo
esset tamen valde lemerarius,
rate, ideo ad sanguinem Christi referri, illieo con- tinet ad objectum fidei;
versionem panis in corpus, et vini in'sanguinem scandalosus , ac pia» aure» offenderei, ac denique in
Christi non obscuris verbis indicavit : Hmc autem externo foro habendus esset vehemenler de hmresi
dum sunt visibilio, sanctificata tamen per Spiritum suspectus.
22. Aliumerrorem ex eodem cap. 49 Etymologia-
sanctum, in sacramentumdivini corporis 195 TRANS-
EUfiT.Intelligi enim hic transitus non potest sine rum Isidori lib. vi confirmare nititur Binghamus
transsubstantiatione. lib. xn Origin. ecclesiast., cap. 1. Colligit enim
Y| unum idemque sacramentum esse baptismum et
21. Neque vero rèferl quod Isidorus dicat, Panis, P chrisma ex his Isidori verbis loc. cit. : Sunt autem
quem frangimus, corpus Christi esl. Loquitur enim sacramenta baptismus et chrisma, corpus el sanguis.
cum Apostolo I ad Corinth., cap. x, vers. 16 : Calix Sicut '
ergo corpus et sanguis unum sacramentum
benedictionis, Cui benedicimus, nonne communicalio coiistiluunt, ila baptismus et chrisma. H»c est Hin-
sanguini»Christi esl? El panis, quemfrangimus, nonne ghami argumenlalio, in conjunclione et post
bapti-
pariicipatio corporis Domini est? Hanc sententiam ut smus fundata : et ita quidem hunc locum exhibent
Isidorus explicet, dixit, panem, quem frangimus, esse non tantum edili, sed et
plerique Codices mss.
corpus Christi ; quod nullo vero sensu intelligi po- In Codice tamen 2 archivii Vati'cani (nani duos Co-
test, nisi panis in corpus Christi conversus fuerit.' dices ex hoc archivio consolili, quos
poslmodum
Gregorius de Valentia libro il de Eucharistia, cap. 6, describani) diverso modo legitur : Sunt autem sacra-
h»reticis respondet qui iranssubslantiationem negant, menta
baptismum, corpus et sanguis Christi. Verbum
quoniam Aposlolus vocat Eucharistiam panem eliam Christi alia exemplaria Mss. et Edita addunt : editio
posi benedictionem. Observat] Apostolum declarare regia Matrilensis omitlit. In codice Règiii» Suecòrmr.
panem esse ipsum corpus Christi, cum dicit : Panis,, num. 1850, sic; Sunt aulem sacramenta'baptismus,
161 ISÌDORIANA- PARS 1, CAP. XXXI. v 168
chrisma, corpus et sanguis. Dtrolibet ex his modo A, tata sunt de trium capitulorum, ut vocant, defenso-
legere velimus, corruit Binghamiarguircelitum. ribus : qu» Grialius in prcefatione ad Isidori Opera
. 23. Sed lectionem vulgatam retineamus, si placet. breviter exponit : qui 198 etiam malitiose et impie
Quis ex sola illa conjunctione et recte colligi existi- adjecta credit qu» de pr»finitione exlremx diei in
inabit Isidorum sacramentum confirmationis a sa- quibusdam exemplaribus expositionis in Genesin
cramento baptismatis non distinxisse ? Eodem quidem cap. 6 reperiuntur, in aliis desunti De his sermo suis
modo unum Eucharisti» sacramentum exprimit, in locis habebitur.
corpus et sanguis : addo etiam omitti conjunctjonem CAPUT XXXI.
post chrisma, quod indicare potest duo tantum sa- Isidorus a Romanis pontificibuset in multi»concilii»
cramenta ibi recenseri, unum per h»c verba ba- lauaatus.
ptismusel chrisma, alterum per hxc corpus e! sanguis. 1. Adriani I, qui s»culo vm vixit, egregia in Isidori
Sed cum agitur de re tam gravi stabilienda, leviora laudem verba cap. 29 deprompsi. Sxculo ìx floruit
hxc sunt indicia, quam ut ex his mens scriptòris Leo IV pontifex Romanus, qui in synodo Romana
aperte estendi possit. Ex aliis autem verbis qu» se- anni 853 plures carcones de disciplina ecclesiastica
quunlur contrarium potius demonstratur : cum enim promulgavit, et ob heroicas virtutés inter sanctos
sacramentumEucharisti» paulo ante simul per corpus ]B relatus est. Quo elogio is Isidorum ornaverit, cit.
197 Christi et sanguinem explicuerit, postquam cap. 29 dixi. Gregorius IX negotium S. Raymundo
sacramentum in genere definivit, de baptismo seor- de Pennafortio dedit, ut Romanorum pontificum
sum agit : Baptismus Grmce, Latine linaio interpre- résponsa, et conciliorum generalium qu» postremis
tatur, etc. Tum sacramentum chrismatis, iit a bapti- temporibus habita fuerunl decreta in unum corpus
smate piane distincteii, exponit : Chrisma Grace ,. redigeret : atque adeo suo ipse pontifex nomine
Latine unclio nominatur, ex cujus nomine el Christus quinque Decretalium libros in vulgus edidit anno
dicitur, et homopost lavacrum sanciificatur. Namsicu! 1230 circiter, suaque auctoritate confirmavit. In his
in baptismopeccatorumremissio datur, ita per unclio- Decretalium libris s*pe sententi» ex Isidoro petun-
nem sanctificatioSpiritus adhibetur. Atque ita in ex- tur, ut lib. ìv, Ut. 2, cap. 3, Isidorus (anno 630, in
plicatione sacramenti chrismatis, sive confirmaiionis Bxiica) : Puberes a pube sunt vocali, etc. Alia similia
procedit, verbis fere ex Tertulliano cap.7 deBaplismo loca indicai Bignxus in pr»fatione ad Isidori Opera,
pelitis, quibus doctrina de sacramento confirmationis mox exseribenda.
niirilice traditur. 2. In duobus conciliis Toletanis , altero vm, al-
24.. Ita etiam in libro II de Officiisecclesiast. idem tero xv, qu» sxculo vii celebrata sunt, magnis lau-
Isidorus cap. 25 agit de baptismatis sacramento, <C dibus pr»dicatus fuil Isidorus, ut jam cap. 29 expo-
deinde cap. 26 de chrismate, ac denique cap. 27 de silum esl. Inter hsecduo concilia collocandum esset
coniirmalione,velmanuum impositione : Sed quoniam, aliud Toletanum, quo divisio proviiiciarum Hispani»
inquit, post baptismum.per episcoposdatur 'Spiritus tèmpore Wamb» regis, Quiriacosive Quiricoepiscopo
sanctus cummanuumimpositione, hoc in Actibusapo- Toletano prxside, peracla dicitur, nisi eam divisio-
stolorum apostolos feriste meminimus, etc. Indicai nem commenlitiam esse constaret. Quiricus pr»fuit
hunc locum Gregorins de Valentia in libro de Numero vero concilio Toletano xi, anno 675. Suppositilia
sacramentorum nov» legis, ubi catholicam doctrinam divisio exstat apud Labbeum tom. V Concil., col.
de septenario numero sacramenlorum confirmat, et 878, ex Mss. ecclesi» Toleian» et Ovetensis, ubi
sententiam fere communem sectariorum refellit, qui prope finem sic legimus : Statutum est praterea
docent sacramenta nov» legis duo tantum esse, in dido concilio, ul omnes clerici viverent secundum
nempe baptismum et eucharistiam. Natalis Alexander regulam santissimi Patri» Isidori, prout conlinetur
disserti 10 ad sxculum H, contra Dallseumet alios in libro ejusdem de Honeslate clericorum. Innuitur
h»reticos, confirmationis sacramentum tuetur, et liber secundus de Officiisecclesiasticis. Cerle Isidori
nominalim Isidori doctrinam exponit : nam ex Isidori doctrinam secul» sunt plures 199 synodi Gallicana;
verbis cap. 26 lib. il de Officiis.Sed quoniam post ]D et Germanie». Bignxus loc. cit. in testimonium pro-
baptismum per episcoposdatur Spiritus sanctus cum fert synodum Francofordiensem ad Meenum,Aquis-
manuumimpositione,etc.,Dall»us colligebat,chrisma- granensem utramque, Moguntinam, Triburiensem et
tis unclionem,qu»manusimpositionem pr»cesserat, Parisiensem : qu» Isidori auctoritate et verbis ca-
ad baptismum pertinere. Sed inepte Dallaeusita ca- tholicam doctrinam confirmarunt, et sapientissimos
villate : nani Isidorus aperte tradit tam chrismatis canones constiluerunt. NonnihiIde singulis dicemus.
unctionem, quam manuum impositionem, baptismo 3. Synodus Francofordiensis, in qua h»resis Felr-
posteriorem esse : datur igilur post baptismum primo ciana, sive Adoplianorum,ab episcopis universi régni
chrisma, tum per episcopos manuum imposilio, Francorum Itali», Galli» et Germani», presente
25. Ea qu» in libro de Ordine creaturarum Isidori Carolo Magno rege, atque Adriani pap» legatis
nomine edito traduntur de igne purgatorio et statu Theophylacto et Slephano episcopis, damnata est
animarum post obitum, Nic. Antonio non omnino anno 794, in epistola synodica ad pr»sules Hispania!
probaia sunt. Hac tamen de re salis cap. 25 disputa- sic Isidori nieminil : Isidorus quoque in libro Etymo -
timi fuil. Quxdam alia Isidori dieta a nonnullis no - logiarum ; Sic autem, inquit, Dei Filio juncla ist /tu-
 163 AD OPERA S. ISIDOÌtl HISPALENSIS PROLEGOMENA. 164
maria natura, ut ex duabus subslantiis fieret ima per- A j gulìs Canonicorum, quamvis ipse de libro li Olite.
sona. Exstant hxc verba lib: vu, cap, 2, prope finem. ecèles, id intelligi suspicetur*Prxcipuaìm vero ope-
4. Anno 816 conciliurii Aquisgranense celebratum rami in eo concilio navassè dicitur Amalarius Metensis
fuil, quo forma instilulionisGanonicoruiii ex sacris diaconus, qui totani Illud òpus ex diversis doctorum
caiionibug et sanclorum Patrum dictis, Ludovico Pio sententiisconeiùnavil, concilii judicio et auctorilate
rege. et imperatore instante, excerpta est. Liber i est comprobatiini, Exstài prifetèreàGàhonicorum regola,
de Iiistilutione canonicorum, liber u de Institutione a Ghrodogango Meterisi episcopo disposila, ab ano»
sanclimonialiura. In libro i sunt capita 145, quòrum nymp quòdàm ex laudali COnCiliiAquisgrànensis
plurima ex S. Isidori cpptexta sunt libris : scilicet, nonnuUis capilulis, alqtté àliuhdè aucta et interpo-
Caput 1, de tonsura clericorum, ex lib. il, cap. 4, de lata : ih qua plura Isidori loca jam indicala repé-
ecclesiast.{Mie. "Caput2 , de qstiarììs , ex cap. 14, tirate. Inverno etiam (qiiod obiter notàtum volui)
ibid. Caput 3, de lectoribus,.ex pap. 11, ibid» Ca- cap. 62 quosdam versus ex càrm. 5 Eùgènii Toletani
put 4, de exqrcistis, ex cap. 13 ibid. Caput 5, de pari, t contra èbrietatem, tàcito àùctbris tìominè,
acolythis, ex lib, 7 Elym., cap, .12, Caput 6, de »ub-' prodiictos. Neque prsèlermiltara, in inventario bi-
diaconibus, ex lib, li Offic, cap, 1Q, Caput 7, de dia- bliothec» Vaticana; Codicem menibrànaGèuiiiconcilii
conibus, ex cap. 8 ibid. Caput 8, de presbyieribus, ex-]j$ Aquisgrànensis sub Ludovico Primo imperatore re-
cap. 7 ibid. Caput 9, de sacei'doMbus,ex. eap.. 5 ibid. Kcenseri : in quo, addite, est posita 201 regtda Ca-
5. Post alia ex a bis Palribus ilerupi caput 15, de! nonicorum forlior ac -estilla 'qua;in impressi» habMùr
indigni» prapqsitis, ex Isidori lib, m Sententi, cap. etiam inserta in hoc concìlio.
34. Capul 16, de ìndoclis prq;posjlis,,.excap. 35, ibid. 9. Ab episcopis quatuor provineiarum Reménsis,
Caput 18, de prmppsilis ecclesia;., ex cap. 33 ibid. Senoni», Turonic» et Rothomagensis vi, concilium
Caput 20, de doctrina et exempli» praposilorum, ex Parisieuse celebratum fuit anno 829. Gap, 19 libri i
cap. 36 ibid. Caput 2.2, de Immilliate praposilorum, hujus concilii verba Isidori proferunlnr ex cap. 28
ex cap. 42 ibid. Caput 29, de hi» qui bene docent et lib. in Sententi, Quia, ut Isidorus in libro Senien^
male vivimi, ex. eap. 3.7 ibid. (paput 30., de exempli» tiarum scribit, redorès a Deo sotummùdó, non a
pravorum sacerdotum, ex cap, 38, ibid. Caput 31, de subdilis, sunt jitdicandi, eie. Idem Isidorus laudatur
prmposìtì»carnalìbus, è^ pap. 5?, ibid. Caput 33, de lib. li, cap, 1, ex capp. 28 et 29 libri in Sentent.,
iracundìs d'ocìori.bus,ex cap. 40 ibid. Caput 36, de ubi de regum probitate et justitia dissèrilur. Rursus
disciplina sacerdotum in his qui delinquunt, ex cap. 46 cap. 3 ejusdem libri, non indicato Isidori loco, ex
ibid. Caput 99, de clerici», ex libro Officio?..ii,pap. 1. lib. m Sent. cap. 21 : Isidorus : Prindpes saculi
Caput 100, de regtilìs clericorum 20J) ex caP- %ibid. P. nonnunqmm intra ecclesiampòtésialis déepia culmina
'
Caput 101, de generibus clericorum,,ex cap. 3 ibid. .lenent, etc. Et cap.- 3 : Quod quando pravi judices
Caput 104, de subdilis ex lib. ih Sentent., cap. 17, populo Dei praferuntur, ad delidwihilliiis pertineat a
6. Advertèndum est, post cap. 115, quod est S» Au- quo constiiiiuntur-, dieta l Sideri manìfesttmt quibus
gustini de Vita et morìbus clericorùrn,addj l.iocmo- ait : Ad delicttìm pertinet principwmqui pravo judice»
iiitum : Explicit. Quia ergo constat sanelam Ecclesiam contromlunlalem Dei populi»fidelibusprmferunt, ètC;
pradicatorum Patrum exempla_sequi debere, Quorum Qu» desumpta sunt ex eod. lib. ut Sententi, cap, 62.
noscitur documentis post apostolica instilula uberlim Sic cap. 5, ex lib. in Sentent, cap. 28 : Ut enim Isi-
coruscare, debent non solum prmlali imitando, veruni dorus exponit, irascenle Beò, talem tedorem populi
eliam subditì pbsequendo,usquequaque.studere,qualiler suscipiunt qualem prò peccato merenlur. Initio libri li,
eorum exempliset doctrinis parentes, ad felicitali» gau- . cap. 1, quamvis non exprimatur Isidori nomen,
dia, quo illi prmcesserunl,valeanl,pervenire, eie. . tamen ejus doclritia profertur ex cap. 3 lib. ìxEty-'
7. Sequuntur alia capita : et caput 126 est.: Qua molog., ubi discrimen inter reges et tyrannos expli-
auctoritate hqrw canonicm celebrenlur, qua», scire ac catan
religiose observare Canonico» oportet, excerptpm ex 10.Exdem Isidori sententi» celebrante in concilio
Isidori lib. ii Officior,, cap. 19. Caput 127, de vesper- Aquisgranensi u anno 856, cap. 2, canon. 1, ubi
tinis, ex cap. 20 ibid. Caput 128,, de complelis, ex expresso Etymologiarum libro sic referlur -..Antiqui
•
cap. 21 ibid. Caput. 129, de vigiliarum anliquilale ex autem, ul idem Isidotus libro Elyniologiarum scribit,
cap. 22 ibid. Caput 130, de matulinis,' ex cap. 23 omnes rege» tyrannos vocabmt; sed postea pie, et
ibid,/ /''"." V . ; . - .; juste, etmìsericorditer-regentes regis nomen sunt
8. Longe igitur sxpius Isidori aucloritas- in hoc • adepti; impie vero, injustecrudeliterqueprincipantibu»
concilio laudate, quamalterius cqjuslibel e Patribus, non regis, sed tyrannicum aptum est nomen. Verbà
Hieronymo, Augustino, Gregorio, Prospero, sive hxc Isidori non sunt, sed sententia, ut dixi, lib. ìx,
polius Juliano Pomerio, Leone papa, Gelasio, papa, cap^j Etymolog»reperite. Libri Senteniiarum sic
qui in eodem concilio producuntur. Ex hoc concilio in hoc concilio citante : Ut quid rex dieta» sit, i*ì-
Aquisgranensi desumpta sunt ea capita, quse in in- . dorus in libro Sententiarum scribit : Rex enim, i?j-
ventano bibliothec» Vaticana codice 1351 Isidoro quit, a regeudo vocatur.
adjudicantur, De tonsura, osliartis, etc. Neque aliud 11. Triburiense concilium prò reformanda disci-
puto esse^quo.dNic. Anlonius lib. y, n. 179, inbiblip- plina ecclesiastica anno 895 coactum, fuit, cui ar- .
theca Ambrosiana asservari ait Isidori opus De re- chiepiscopi Moguntinus, Colpniensis et TreviiensiSi;
ICS ÌS1D0R|AN,A-*- PAR&-L-:GAP.iHXXlI. ; - ,-;;. «fò
pluresque alii episcopiinterfuerunt, Canpne27 agitur A> 1^debel, non. solimi, uti falsa, «ed eliam uti iis -.qu»,
de clerici* qui ad sxculum regrediuntiir, atque ita prxcedunt contraria. Torismundus,enim, Theodorici
roncludiw : Sanctus Isidorus tate» hippocenlauri» filius, anno -447yiyebat; qupd lenmvtS;ab Isidori}ef.
dicit es»e similes, qui nec,equi, nec homines, atque Gregorii Magni temporibus valile distai. Alioquin
quasi bruta ammalia liberiate ac 2©2 desiderio suo Prpyincialis, l^ìstorìamtemporum salis clarp, perl.ur-
ferttniur.-Excerpta senleptia est ex Isidoro, libro il» bat : innuit enim, in conciliis Hispaniensibus ceìe-
Officior. ecclesiast., cap. 3, bralis post ejuratam hxresin Arianam. in Syinbojo
12; His quinquc conciliis a Bignsoo indicatis alia additimi fuisse processionemSpiritus s^icti ex Palip
addi' possimi quse Isidori doctrinam còrnméndàruht. et. Eilio ; quod primum factum asgent ,tenipor*
Anno 874 habitimi fuit concilrcmiDuziacerisè.ii, ìri Lepiiis pap» in Regula fidei calhplicx,quam episcopi
epistofa hujus concilii synotHca ad episcopos £qqi- Tarraconenses, Carlhaginenses, et Lusita,ni{gt,B»lkj!.
lani» sic Isidorus ex lib. ìx, Etymol. cap. 6 citatùr ; fecerant, et cum prsecepto pap», Lpouis urbjs fiorai*.
Isidorus inique de consqhguìniiatesic logttitur'ì Cujus ad BaleorciuniepiscopumGallaecia;miserunt. -.. •__...
series seplem,gradibus-dirimiturhoc modo, etc. .1-6. Res ila.se habet? armo 400 cpactuin fuit cp«~>
13. Generale conciHum Fiorentinum prò unione cilium Toletanum .i, quo .Regulalùiei exljibila.fuit, ef
Gr»coruni anno. 4439 babitum fuit. Parie secunda-|g g prpeessio Sp,iritussariGtiex Patio Filipque eonpeptis,
hujus.concilii, ppllat.,24, Joannes dpMpnte Nigrp,, yerbis expressa. Hseceadem Regulafideiex prscceptq
ord. Prxdic., provincialis Lombardi», processionem Leonis pap» a conciliò, Hispanico ,. temporibus
Spiritus sancii ex Patre et'Filìo Isidpri verbis contra Theodorici, et Tprisniundi annp 447 celebrato,, ad.
Gr»còs cònfirmavit. Etiam de tempore beati Gregorii Baìconiunr (non Baleomum\ ppiscopuni Gallxci.se,
Biologi fiorati Isidorus aomiiw in Hispania :, unum transmissa fuit. Qu» omnia Reccaredi regis tempus
ejus testimoniumdicam. Fècit librum Etymologiarum sub quo Gote, Ariana hxjesi ejurala, (idem calho-
dhisum in xxntib.rps. In duodecimalibro,, cap;. 3 sic licam ampiexi sunt, longp prxpessissp, certum psl.:
ait : Hoc aulem interest inter tiatccnlem.Filium et- Iri indice Cpllectionis yeteris canonum tìjspaiii»,,
procedenlem SpirituM , quia Filius ab uno nascitur, quem Aguirrius, elCenniusediderunl,,lib, iy, Iit. 4»,
el Spiritus ab uiroque procedil; ideo dicitur : Si quii diserte allegatur Regula fidei habita.in concilio Tole-,
Spirilum Christi non habet, non est ejus..... Et quia, imo primo. In hac Regula jam ab initio lectapi
post islam doctoremtota patria Rispmwrum cum rege, fuisse particulam Filipque pstendit Flp.rezius,ti-apt,6,
Reccarédo, aiti fuerat Ariunus, cum pradecessoribus disserti 1, Hisp. sacr., Contra nonnullps qui piilla
suis, confinata hmr'e»iAtianòrum.',ei ea onaiìteniàti-' idonea ratione hac in parte interpolatam fuissp.ar-
mia, receperunt fidem, el futi necesse pluteo in sua C bitrantur.
loco fieri, utUla gerì»ea frequenti telabraliane conci- xxxii. ';'
'£Ò4;cAPiiT
liorum imbueretuTin' fide, et hac concìlio fuérunt Isidori aucloxitas, colleclores»acrorumcanonum.
a pud
ritaglia;auctorìlatts, in quikusaliqua d.efide dieta sunt Gratiam càhohés ex Isidori operibus à Carolo
contro.hmr*tko.s: et Ecclesiauniversa Grmca et Latina Sebastiano Berardo indicati, et Correcii.
cum magna teneratione receperunl illa concilia, et ibi' 1. Sanctus Leo IV pniitiTex Romanus censuit,
fuil facto regula fide}hòc modo,"•Règulà {idei cathór' ecclesiastica hegotia, qu» ex éoncìliorum aut ponti-.
lìca, quam episcopi Carlhaginenses, etc.: Credimus flcuhi Ronianòrum decrelis liquido judicari non pos-
in unum verum Deum, etc. sunt, quia sCiliCetriihil'certum antea éis de rebus
.11. Qusédam hòc Ipcò anìmadvèrtenda sunt. De delìnitum fuerat, ex diclisHieronymi,. ÀiigustiniJ,
numero librortmi Etymologiarum non eonvenitint Isidori, et simììiiirà' Ecclesi» doctorum esse deci-
intènse. Godices-mss., ut alibi exponam. Joannes dendà. Ejus vèrbà cap. 29 exliibui. In mullis conci-
Provincialis (ita enim in Aclis concilii appellar!solet), liis quanti potidéris Isidori aiìctòrità's fuerit, cap.
xxu libros agnpvit, et libri xn caput 3 indicat cura super, osténdì, Ubi etiarii de cotìéc'tiorieDecretalium
Isidori allegata verba exstent lib. vii cap. 5. Apud Gregorii IX, in qua fsidPrì »erba s'sèpeprodiicunlur,
Isidorum paulo aliter id legitur : et procedenlemSpi- D I verba: feci.'"Nuricdè iis dìcàm qui é'cclésiasiicos
rifum sanctum, quìa Fìliù» ex uno nascitur, et Spirir canones in unum aliqùòd corpus privalo studiò col-
tus sanclus.tx ulmqué proce'dit: el ideo dicil Aposto- légeriirit et prodUctisisidori sèritéhtiis sùìs'collectio,-
:
lus : Qui-Spirtiumiìhrisli; eie. Quód autem posi Isi- nes illustrarmi!. :
dorum Hispania, haeresinArianam abjurasse dicitur,' ' 2. Collectiònem canonum, in seplem libros.c^islri-
rationi temporurciac yerllati 203 Mstoricseid non biitàm, s»culò xii ineunte confectam, exhibetCpdex
congruit ; ac legendum puto per istum dootiorem,non VàliCamis 1346, de quo agunt etiam Ballerinii
post ipsum dòctorem,'jtr&senim quia ipse Provincia- pari, iv, cap. 18, de aniiq, canon. Cpliepl.,Passim,
lis obseryal Isidorum. tempore Gregorii Magni, qui ih hac colleclìone Isidori auptpritas allegatur, et
aDialogorum libris-DialoJI« vocari consuevit, ilo- pag. 15 terg. catalogus hscretìcorum ex libris Ety.r.
ruisse. ';;J - •""•',;- ,: - - -
riiolpgtarum.isidori sumitur. Collectipnis Canonum%
15. Hac eliam de; causa diserepantia lectionis in qu» exstat in Codice membranaceo in fol. episcopii
margine Labbearc* colleclipnis indicata, scilicet«HI» Pìstoriensis, titulus, sive caput 483 : De.jesur.rt?.
rege TòtìtmundO prò ctimrègè Réecuredó, rejièi elione - -.,-.;-,et .de
: moriuorum, - gaudio .;.'.- ' ---'-ac
honorum,
fi---. ----- ')".panama-
*r- ?.&*"*--.-''<
467 AD OPERA-&"ISÌDORI HISPALENSIS PROLÉGÓMENA. - , . !6S
lorum, et depurgatione panati, coritèxtum est non- À i disserlalionem Berardi, characlere minutiòri, ut
nullis locis Gregorii, Isidori, Ambròsii, acprxcipue compendii aliquid faciàm, in medium profero , ad
Augustini. Bandinius, Plut. 49 bibliothec» SVCrucis editionem primam Taurinense!» anni 1535 pollatene
cod. 5 s»cùli xi, refert, inler qùasdam canorticas adhibita : nam Veneta mendosior est.
constitutiories cap. 45 exstare Isìdori sententiam ae
' 206 Monumenta Isidori Hispalensis episcopi multa
illi» qui Deum haredem faduni. exstant apud Gratianurn.
3. Burchardus Wormaciensis s»culo x exeUnte
ckiodecim tòmos decretorum cum ex Ex lib. de Distantia Véteris et Novi Testamenti :
floruit, qui — Can. 5, dist. 34, ad plures Isidori sentenlias exl-
mullis aliis, tum ex Isidori operibus collegit, ex quo gendus.
plurimum Gratianus profecit. S»culo TU claruit Ex Commentariis in Exodum: —Can. 15, caus. 32,
AnselmusLucensis, e cujus Decreto, sive libris trede- qu. 5, lib. consonai cum editis Isidori Codicibus.
Ex de ecclesiasticis Officiis : — iCan. ,3,
cim Collectionis canonum similimodoGratianus multa dist. 23, ad mtjegros Isidori Codices exigendus
sumpsit, ut nòtavit Latinus Latiriius in Bibl. select. Can. 20, dist. 63, pèrperam Isidoro ascriptus.—
sacr; prof., p. 84. Collectio Ansélmi Lucensis 205 Can. 10, dist. 76, consonat cum intégris IsidoriCo-
dicibus.— Can. 7, caus. 30, qu»st. 5,. ex intégris
ms. exstat in mullis bibliothecis ; et ad liane collec- .Isidori Codicibus supplendus.—Can. 19, de cons.,.
tionerci refertùr, quod in inventario bibliothec» »1 dist. 4, ex intégris Isidori podicibus emeridandus.—
Vatican» Cod. 3531 indicante Colicela ex Isidorii Can. 74, de 'còni.,— Can. dist. 4, consonat cum intégris
Isidori Codicibus, 13, dist. 93, jure Gelasio
Elymologiis; qu» repeluntur in Codice 3551. Priori tributus in epistol. ad episcopos Lucam».,.
ilio Codice papyraceo Decretum Anselmi Lucensisi Ex Epistola ad Ludifredum. — Can. 1, disi. 25,
contraete, hoc altero membranaceo miscellanea dubi» fidéi et àuctoritatis.
Ex Regula Monachorum. — Can. 48, caus. 41,
quxdam. qu. 3, ad sentenlias Isidori et concilii Moguntini
t 4. Prseraeteris commemorare òportét Decretum Gra- exigenous, •
tiani ,:>ive, ut ipse Gratianus inscripsit, Concordiam. i. Ex lib. Sententiarum ; seu de Suturino bono.—
discordantium canonum. Floruit Gratianus s»culo xn,' Can. 3, dist. 6, fere consonat cum intégris Isidorì
Codicibus. — Can. 2, dist. 9 , paulo varius in
•
de quo hxc Nic. Antonius : Jam Gratianus, decre- diversis Codicibus. — Can. 15, disi. 37, adLinte-
torum compilalor, ecclesiastica disciplina regula»i gram Isidori sententiam exigendiis. — Can. 10, —
dist. 45, consonat cum intégris Isidori Codicibus.
ordine descriplurus, populoque Chrìsliano veluti; Can. dist. 81, fere consonat cum Isidori Codi-
sed 9,
album sanctorum legnitiproposliuru», non auctor, f cibus. — Can. 72, caus. 1), qu, 3, consonat cura
colleétor tantum selectissimórum velerum Patrumt Isidori Codicibus. — Can. 13. caus, 22, qu, 1, con-
dociimentoruni ac sententiarum, ex nulla alio plures.' sonai cum Isidori Codicibus. -^-Can. 13, caus. 221
r' qu. 4, lere cohsóriàtcum Isidori Codicibus.—Can. 9,
quam ex Isidoro nostro decerpisse flores deprehendi- càus. 22, qu. 5, jungendus cum can. 43, caus. 22,
tur a viris nempe dìlìgentibus. Quod tamen nonnihill qu. 4.-—Can. 20, caus, 23,^-qu. 5,ex inlegris Isi-
si Isidorus cum dori Codicibus emendandus. Can. 45, caus. 32,
exaggeratum videri possit, Augustino, '
qu. 7, partim ex intégris Isidori Codicibus supplen-
Hieronymo, et nonnullis aliis conferatur, Illud eerte5 dus, partim ad Origenis commenlaria reierendus. —
extra oninera dubilationis aleam posilum, Gratianurni Can. 9, de posti, disi. 5, melius Isidoro quam Sma-
multa ex Isidoro sutnpsisse. Index eorum locorumt ragdo tribuendus. 207-^Can- **» de posnit. dist. 3t
ex intégris Isidori Codicibusèutendandus.—Can. 24,
Isidori, quos Gratianus in suum Decretum invexit,' de cons., dist. 2.—Can. 445, de cons., dist. 4.
pfoducitur in editionibus Parisiensibus Bign»i ett Simul jungendi, et ex intégris Godicibus supplendi.
Breulii, in Matritensi veleri, et altera recenti, ett Ex libris Etymologiarum. Ex lib. v:---Can. 1,
àpud Cajetanum in Elogio S, Isidpri, pag. 35, sedi dist. 4.—Can. 1.—Can. 2, dist. 1.—Can. 3, dist; 4.—Can. 4,
accuratissime apud Berardum part. ili. Canonum1 dist. 5, dist. 4. —Can. 6, dist, 4.—Can.1,
disi. 4.—Can. 8,-dist. l.-^-Can. 9^ dist. 1—Can. 40,
Graliani |genuinprum ab apocryphis discretorunii disi. 1. —Can. 11, dist. 1.— Can. 12, dist. 1.—
cap. 27, quod totum est De Isidoro Hispalensi.' Can. 1, disi. 2.—Can. 2, dist. 2.—Can, 3, dist. 2.
h»c notanda censuit : in —Can. 4, dist. 2.—Can. 5, dist. 2—Cari. 6, disi. 2.
Cajetanus distinct. 2, can. • —Can. 7, dist. 2.—Can. 8, dist. 2.—Can. 3, dist. 3.
Plebiscita sunt legi apud Isidorum scita, non ple-- ^ —Can. 4, dist. 3. — Can. 1, dist. 4. — Can. 2,
biscito; can. Responso prudentum deesse prudentum » ^dist. 4.—Can. 1, disti. 7.—Can. 2, dist. 7.—Simul
jungendi atque ex intégris Isidori Codicibus émen-
apud Isidorum; distinct. 16, canonem '*
Canones qui dandi.—Can. 48, caus. 27, qu. 2.—Can. 1, caus. 36.
dìcuntur, esse alterius Isidori, ut creditur : namn. qj], i. — Idem exhibent monumentimi, ad inlegros
Isidorus de canonibus apostolorum egregie sensit.;. sancti viri Codices exigendum. —
Sèd fallitùr Cajetanus : nam Isidorus, qui canones Ex lib. vi. —Can. 1, dist. 3. Can. 2, dist. 3.—
Can. 1, dist. 15. -^ Simul jungendi, et ex intégris
apostolorum admisit, non Hispalensis est, sed com- Isidori Codicibusemendandi.,
menlitius Isidorus Mercator. Verba autem Canonias Ex lib. va. —Can. 1, dist.21, ex intégris Isidori
emendandus.
deprompta sunt ex prxfatione genuinx collectipniss Codicibus Ex lib. vm.--Can. 39, caus. 24, qu. 3, ex inlegris
canonum Ecclesi» Hispan», cujus auctorem fuisse e Isidori Codicibus emendandus. — Can. 1, caus. 26,
Isidorum credidit Gratianus, et multi etiamnumo qu. 4, consonai cum intégris Isidori Codicibus. ,
credutiti Addii Cajetanus, canonem, Qui peccantibus ;s Ex lib. ìx. — 208 Can. 6, caus. 87, qu. 2, con-
.: sonai cum intégris Isidori Codicibus. —Can. 15,
eonsehtit, caus. xi, q. 5, cohxrere cum Isidori caus. 32, qu. 4, ex intégris Isidori Codicibus emen-
norma'vivendi, Non solum fdcìpr, sed et consciu» '* dandus.—Can. 4, caus. 35, qu. 4, potius ad Augustini
peccati obnoxius tenetur. Jam caput quod dixi, sive e sentenlias exigendus.
 169 ISIDORIANA.— PARS I. CAP. XXXII. 170
Ex libro xvm. —Can. 1, caus. 23, qu. 2, ex in- A \ eo capilido consonanti In primis in lib. n de Diffe-
tegris Isidori Codicibus supplendus. rentiis spiritualibus num. 28, ita legitur:Inter Legem
Ex libris Synonymorum.—Can. 2, dist. 11.—Can. et Evangelium hoc interest, quod in Lege littera, in
16, caus. 22, qu. 2. — Can. 5, caus. 22, qu. 4.— Evangelio gralia... illa conjugìorum ìndullum habens,
Can. 8,caus. 32, qu. 5.—Can. 42, de poen., dist. 3. crescere et generare pracipit, isla conlinenliamsuasil.
—Dubix auctoritatis et fidei. Prseterea in lib. n de Officiisecclesiasticis, cap. 19,
Ex Epistola ad Massanum episcopum.—Can. 28, multa de conjugiis traduntur, inter qu» ista sunt
dist. 50.—Can. 11, caus. 33, qu»st. 2.—Apocryphi, cum Gratianeo canone admodum consonanlia : Quod
et simul jungendi. autem non unus el multa, sed unus et una copulanlur,
Adjiciuntur : — Can. 1, dist. 16, referendus ad ipsa prima divinitus facto conjundio in exemplumest.
Isidori Hispalensisprxfalionem in canones concilio- Nam cum Dominushominemfigurasset, eique parem
rum. — Can. 4, vers. Isidoro» , dist. 16, referendus necessariam prospexisset, unam de costi»ejus mulua-
ad prxfationem Isidori Mercatoris.—rCan.1, dist. 29, tus, unam illi feminamfinxìl, sìcque Adam et mulier
referendus ad varias sententias Isidoro tributas. — Eva inter se nuptiis juncli formam hominibus de ori-
Can. 8, dist. 40, pèrperam Isidoro tributus.—Can. 59, ginis auctoritate el prima Dei volunlate sanxerunt.
caus. 1, qu. 1, ad sentenlias Isidori exigendus. — Item secundum spirilales nuptias, sicut unut
Can. 60, caiis. 1, ou. 1, pertinet ad Capitolarla ?;1Q hristus, et una Ecclesia, ita et unus vir, el una uxor
Francorurrc.—Can. 84, caus. 1, qu. 1, eompositus tam secundum generis documentimi, quam secundum
ex variis Hieronymi, Gregorii, el Isidori senten- Christi sacramentum. Numerus autem matrimonio a
tiis. — Can. 100, caus. 11, quxst. 3, ad varias maledido viro empiiLamech, qui duabus marilatus,
Isidori sentenlias, exigendus.—Can. 101, caus. 11, B " tres in unam cameni effecit. Sed dicit aliquis, quod et
qu. 3, referendus ad varias sentenlias Isidoro tribu- patriarcha simul pluribus uxoribu»usi sunt : ergo prò-
tas Can. 3, caus. 20, qu. 1.—Can. 4, caus. 20. pterea licebilnobis plures ducere, sivehabere. Sane li- '
qu. 1 (cum terlio jungendus) Can. 19, caus. 22, cebil : sed si adhuc typi alicujus futuri sacramenti su-
qu. 4, est polius Basilii.—Can. 18, caus.—53, qu. 2, ' persunl, quibus plures nuptia figurentur. Secunda»
ad fusiores Isidori senlenlias Can. 14, aulem nuptias propter incontinenliamjubet Apostoius;
- exigendus
caus. 35, qu. 2, periinei ad concilium Vormaciense. melius est enimdenuo uni viro nubere, quamexplenda
—Can. ì, caus. 35, qu. 5.—Can. 6, caus. 35, qu. 5 libidinis causa cum pluribus fornicari ; sapius enim
procedenti exigendus ad cap. 5 seq. lib. ìx nubendi Hcenliajam non esl religionis, sed eriminit.
Stymologiarum).— Can. 23, de cons., dist. 4, refe- Nam quod in ipsa conjunctioneconnubiia sacerdote
Scura
rendus ad can. 59, caus. 1, quxst. 1. benedicunlur, hoc est a Deo in ipsa prima conjunctione
209 6- P°st Isidorum Cordubensem,qui et senior hominis factum. Sic enim scriptum est : Fecit Deus
dicitur, maxima cum doctrin» ac sanctiiatis fama hominemad imaginem suam, masculum et feminam
apud Hispanos celebratum, floruit penes eosdem sub fecit eos, et benedixiteos dicens: Crescileet multipli-
imeni sexti et inilium septimi s»culi Isidorus alter, camini. Hoc ergo similitudinefil nunc in Ecclesiaquod
junior proinde appellate, Hispalensis episcopus, ni- tunc factum est in paradiso. Denique in lib. i Senten-
mirum ab anno 595 ad annum 636, cujus prxclara tiarum cap. 20, cuititulus esl, de DifferentiaTeslamen-
laus exstat in cap. 2, concilii Toletani vm anni 653, torum, hsec habentur : < Quidam ideo non recipiunt
his verbis, etc... Multae! illustria sancii viri opera Velus Testamentum prò eo quod aliud in tempore
recensuit Hdelphonsus Toletanus archiepiscopus, qui rf prisco, aliud agatur in novo : non intelligentes quod
prxfuit ab anno 658 ad annum 667, in libro de Viris Deus quid cuique congruerit tempori magna quadam
ìllustribus, cap. 9, ita scribens, eie. Utinarn vero disiributione concessori!; sicut in Lege imperat nu-
Unti viri opera integra ad nos usque pervenissent ! ptias, in Evangelio virginilatem commendati.. Illic
Nimirum lugendum esl, quemdam Theodiscum, qui enim fornicatio et retribuirà injuri» perraissa sunt,
in episcopali sede Isidoro successit, decessoris sui nec nocebant, in Testamento autem Novo gravi ani- -
opera corrupisse, resecando optima , inserendo im- madversione damn.iiilur, si admiltantur. > Ex qui-
proba ; omniaque ita depravala per Avicennam Ara- bus facile conjicitur, eos qui primum Gratianeum
bem de Latino idiomate in Arabicum transtulisse. canonem eluenbrarunt, paucis voluisse perstriugere),
Nec quisquam mirelur immane Theodisci flagiiium : nonnullis adjectis, pluribus delractis, qu» sparsilo
etenim fuit ille perditus vir, in Ecclesiasticis conciliis apud Isidorum habentur.
damnatus, atque ab episcopali sede depositus, tan- De Commentariisin Exodum.
quam hsrelicus, qui Chrislum hominem esse dicebat,
Dòn Deum, Dei aulem filium vocandum rconnisiper 8. In nonnullos Veteris Testamenti libros commen-
quamdam adoplionem. Neque damnatus ab hxresi tarla edidit Isidorus, breviore stylo usus, ut quse
recessit,sed potius defecit omnino apud Maometbem, mullis sacer ad auctor explicavit, paucis legemibus
cujus sectx adscriplus plura docuit detestabilia ac fessus objiceret ipse levandum desidiorum iàstidiuin. Pro-
nefanda sub Heraclio Imperatore. Nemo exinde non . est sanclus antistes in sua pr»fatione, se
colligit, quanta solertia opus sii in meditalione Isi- secutura eo in opere fuisse antiquiores Palres, Cas- Ori-
dorianòrum Iibrorum, in quibus sane si quid offen- genem, Victorinum, Ambrosium, Hiéronymum,
diculi esse potest, id non Isidoro tribuendum erit, P I sianuin, Augustinum, Fulgentium, et Magnum Gre-
aut Theodiscoaut Avicenn». gorium. In Commentario in Exodum, cap. 39,
expendens Isidorus pr»cepta Decalogi ait : Quintum:
De Libro de dislanlia veteriset Novi Testamenti. non mmchaberis: id est, ne quisquamprmter matri-
7. Nullus exstat inter opera Isidori liber sub ea monii fadus aliis feminis misceatur ad explendam
libidinem.Nam adullerium facil qui prmtèr
inscriptione : Dedistantia VeteriselN.oviTestamenti,et suam ad alteramspecialiteraccedil. Hxc verba exhibenlur in
qualis apud Gratianurn laudatur in cani. 5, dist. 34. can. 15, caus. 32, qu. 5 ; observandum aulem ibidem
Ivo Carnotensis eadem verba descripiurus in par-
occurrit, pr»ceptum illud quinto loco ab Isidoro re.,
te vm decreti, cap. 66, hunc titulum edidit : Isidorus censeri,
de Consonante Veteris et Novi Testamenti, cap. 3. non servato et sexto.loco pr»ceptum aliud Non occides,
Hujus inscripiionis auctores sunt ipsi canonum col- cap. xx Exodi. prseceptorum ordine, qualis habetur iq
lectores, qui nimirum cerlas Isidori sententias expli-
caturi, quas sanctus antistes, Velus cum Novo Testa- De libris de ecclesiasticis Officiis.
mento conferens, protulerat, memoraveruni Isidorum 9. Primus ex recenlioribus edidit Joannes Cochleuj
de Ditlantia vel consoiianiia ulriusque Testamenti duos Iibellos de ecclesiasticis Officiissub nomine
disserentem. Cxlerum neque ipsum aut Ivonis, aut Isidori, quos scripsit se
Graliani capitulum apud Hispalensem doctorem ha- reperisse in codice 211 ve-
tusto inter libros Amalarii, olim Treverensis archie-
helur: tantum qu»dam apparenl, qu» plurimuin cum
piscopi, sub Carolo Magno. Missihi fuerunt ab Isidoro
PATROL.XXXXI. fi
 Stl AD OPER'A-g,--ISIDORIfflSPALENSIS4»l#Lt«fÌOMENA. ¥jfr
«1 Itolgentiuiftèpiseópum, tee ferevi•pr&pòsita^epis-A j Isidorus idem admaDusaTchìa^co"notnm élèctioneia
loia, «x^qua-, quis Juérit Operis el >scopus el ralio^ parpchorum reittlisset? Tateor, eraìit àrchìdiacouì
«oliigitur-: Domino meoet Dei servo Fulgenlio &pis- episi'xriHiNiravicàrii Vsedet idem"Isidttru's iradidit,
copo isidorus episcopus. Quaris -a meériqinem ut officio- Tic-arìaihoperam episcopo chorepiscapOspt'Xsiitisse;
rum, tnmrum-magisteriom-E'cdesìk'-eì'Mmùr, qui'- cur^quoil-tìni vicario coocèssH, vicariis csetèrisdené-
bu»siniiiveenta mici4^us,-brevibm>iognostasindiciis. gayit. Qu» observatio eòmihi splìdìor yidetur, quod
flttjue,*!D©ta'sti, libellum de genere officio/rum or- «tìtfius éemstat ex vétemio monumentis, aTclìidiacp-
Uwàìunt-misi, =esscriptis («tos-tisstmoruwmcibruth; nós ih'tempoTàlibiis ; iPboTepìscoposin spifitualibiiS
uèfocus •fibtulil, commèntalnm. >ftiijwdpleraque meo ecclesiarum negoiiis episcoporum diligenliam .a<<jù-
ttyio'^elùcm; nonitìitlu vero il* sui-'àpué ipso» cràni, visse. Faleor prsetPreà archidiaconos, sxculo Ecile-
wàmiscui, <quo-fncUim-leetiode singuM»fideiMic-torì- si.e-septimo et sequentibus, imaximaiii exèrcuìsse in
ìatem-tenerel. éiqua tamen ex-his'0splteueri-nl, erro- parocblis ppiestàiem. Vèrumjd ex facto epfìfmdéjii
fibasiheis paratior nenia erti, quia non Sani feferendà archidiaeonorum pròtieiscebatur, mandai» juiìsJi-
ad'cdlpm memtitulumi'ée quibus UMficatio aàéibelur ctiorcisexcedèntium fities, Hinc ih concilio Cabilò>
àmiofum. Prior liber varias>résècclesiastìcas exhibet, nensi, tmde depromptii? èst cari. 3, -dist.44, OJerre
«limiriiiulemplor-uin,psalràodi»,^àcraruni -leciìoiimi), prelium fuit illorum eireumscrìbere auctririuilein', et
oralionom, soiemnitatum-, a*(jte-jejiQ#orumvailias Hincmams Rliemensis in suis capituìis, gri» dedit
iiisiituiiones. Posterior iii dislìnguèndis -clericotvuni arciiitìiaconis«ap. 5, §-7, moi'rait illos, riè circum-
ìgraéibus, itera nwiactior-um et làìcórùm gèneribus euntes paroebias, eas confunderent, unam ^ìi altèra
.versaDir: Nori defuerunt >quiklé %'oftim Wbrórum »* dividéretft, aut -unam alteri subiicérent. iJèìieràlì
feritale dubitaverint ; rerum argomenta, quibus prò- autem et «arcetoram virorum testircioiiiolanta non
bàbi-lis dubitatio fiat, >mèojudicio aut desiderantur, fuit coiilirmata potesias, quod veruni esstt, si revera
. aut parum valida proponuntur. fifigerèmuslsidonimcafionis illius 20 auctorem. li»
• ln;cap. 4 lib. li exordite isidoriis ab interpretando cónspeciu-Iiujus observaiionìs suspicari juvàt, eilito-
elèficòrtìm nowime, qUPs ideo ^ppel.laiosscribit,quìa fèmcanonis vo-liiissésèquì"in monumento eìuciìbriii-
Vocati -sunt in soriem ©oriiifiit qtìèùiadniodu'iii et dri-ea qu»-traduniur sub-feidòrì nomine in.pan.4,
$tìèrft sanctus vir alibi' tradidit, ìiiriiiriim in libris disi. 25., -Ubinòniiulfa'exhibéntur.-quxspectaiii^ib-
EiymPlogiarum,uftdèdepr-oraptus èslcan.l, <fist'.'2t; iestóleift archidiaconorùTii in Tiegòliis.i'ià'rocliìalìum
Pòst:h»c in e. 2;-progredite 'Sd èxpendeiidas clerì^- ècclesiatìam.'QuMl -deeo-can. dìcenduin sii, iiiferìiis
*Ortìm *egulàs, ita swibèns'i:-Hi» igilur (bgèPatrum explìcabitur. .' '!.
%càvètur,.ula vulgati Vita-setìud «•mifiidìyoihptatibii» 11. In libro 1, capìtè.42,:iegtiritur'verbacanònìs'li&^
tesè-abslineant; net spectàvulis, 'dèe p&mpìsitftersiti't';, 'flis-linci.TC;«irc agitur de varìis jejÙH'iorumVccle'
«Onirtwapiètica fùgiahl,•privata TÌOÌIì-aiitumpudfea , «iasiicorirm teiiporibos,
séfl -èl •sobrio'colante -Usuri» netniaqmm itieùmbahi, 42. iJoxhateilur irccah. 7, paus. ;30.,^u.'.5,1e-
nèqùè Slrpium oceuptitiòHèsUcròrnm, fràndìsque -chr- ^QiitUr;iircàp. 19, libri il, ubi tòtos esl Isidorus, lij
•jmquam studium àppeiunt, amorem -pecunia! quosi -dPmonsiret -oiiatti taritimi conjugem marito psisé
materiàm cundormi [Lege tnnctórum~brimihum'\fd- •JftigfehdaBi.Pluribus id .òsteiidit -feaiictusVir, quérri-
•gianl,smeuiaria officia,negoiiaqdè•àbjìdarìl, honorum adiftodum--Kquèl;exiis ^u» paulo anlea animalivéfii
-tiradm per ambiiiones non subbarii.Pro benefica»mè- «dtanorièm^y'ffist. 54-pósrquafi ita prostrqiii'iur';
'dicinm Dei mimerà noti acciftiarindólòs et cònjuràlìò- ^g ^ tQuodvere<eédèml'eminic, dum martiàhhir, velti^Tur,
•ne» caveani : odium , wthiìtatiohèhi, vbtredaìiònem <$eilieétuVnwerinl-seperltmc virìsiuis essè'Sù'bftdtits
aìqae invtdiùm'fugmàt.'Nphìfàgi$'ocu1ìs,Wn -infittii <eiburnitesi -unde eiipshhi vèlttmtn vulgo Mavòrierti
incedunt, 'sei vomni,idesliM'tt^èm;qida^igmm
ìiriguoi nul petulanti ttimidoiiuè gressiiftàbìtuinces-
pudorèm-ac'verecMtìéidm'mèhtnWmplicì ac-pfftestatis 'esl ih -eó. C-apùt'enim mulréris vir est;•
ìtìtOKépsiendun'l. 'Obseeniiatm elioni verborum, sìmt licei proinée velentìtr^duth natomi, iti vetecmìàitàR
>exsèerenlu<r.Viditàrnm nciirgiriuni mulieri» agnoscahì^ vquiajhm-Sequiiurhrde quo'd'0,-
' 'Operum, penniits (Inde iRébeccaj,cuih nttisìpónsam-213 ducet'ètttr9
feisiialìònes/'r«i/«eH'2f*sfiHtis 'fagiani-, còtìtubèrhia e&- tka%.
4¥àhenrìim feminwiWniiinltotenus dppetant, casiìmo- simul•ut>étimaptìspexH, suliàuiitjnèmvel Osculasiisiìr
Wiént .quòque inviolati corporis pefjtètdo cmisfnurè nuitt-séd-tamèn staiim "éeniiehs,quid esset fàrdt'a,
sludeant, aut certe unius malrihiDnìì4ihtiilo 'federén- paitio'eupuiìvetmììl.^Óinabereenim velare didlur,ittnì;
lur. Senioribus<quog)ie, depiiamAbedietitimnprmbeant, ttiam^einnirtè dieta, gmd,-vulius-siio»telèitt.'Uhdd'st-
neque ulto, jdctandm stùdio semetipsosftllollaiU.-P-ps- Mbes Motiè, *o -quòd lerfam atti téììiera Vbie'gàhi.
ìrèmo ih 'doctrina^ ih lec'iwnìbui, tò^firi'i's.,'liylnMis, 'Qjttpil-amèm mberiiesposì benedìdimiem-vtilwìhiìùe.fh
tqn'iitì»., exerdlìò jugi 'incuinbmit. Ttìlep 'èiiim,;èàgé vintulo cdpultitilur,vìSèslìciél netompaàehi conjujjmis
se
Èfibeiìt -qui divh't'is'cóliìbUs mant'fpaiiuo'è'siuaeni,; u*hatis dissipeni. Attero,:quòd eìmèìh*i)'iJja 'càndido
~siììicèt,uiduni'^ìèdàa òpèrom Mht,'dddridim'grUmm pi<rp#<reogue colóre'périfiistétut, cuhdòKUàìhUndttian).
irppulò adntànistrèril. Iniegra IsWpiì Vt'ilja iìèsci'ìpsl, Wt-hoc vitm, pnfpura *M iangwrtis pos'ierilatem 'adlìibè(i(L
Sd^aa;èxigàW:piiriòri:3, 8isi,^3^ ,;;:" sigiloi:òntìnentiaJtÌ!XHèdetiAadb Ufrist/Wài
, 40. 'Quasi àiìììbi'os dé-òlnniis Isidòriànos referiéri- ... tempus-admimeUlur,éVpòst hmtàdre0èndum$éiii-
dus es^eijia'udaluslrcìlctni. 20, dìjJt,' ;65. ^erurii^ip tì 1 t»mmonmegèlur. QiVo'denim •dicit-Aftìsiolls éònjtigtir
-.siiiiiji>quitlem sercieiitÀibràèfiiièpè'ijìtiir,;%!,% S^'a Iis : Abslinetevos ad tempus,'hi 'imceiìs' -branditi, tìé'c
afcuìdiàcoirpium èxìmia;;pritèstas-ineì.ìgeiidisjPar.ò- illecondor vjtim,insinuai;,gu,o,d
hòc
uerfi.wbjpffliuE^tietiim
cjiì|ir1imtèctòribris, ììsdpràq'uìEipàr'p'phlàlihps "vapafl- retìèrtìiHìiiiin ìdipsiiin, purpurèus color ille de-
llb'ùs ècclesìis atìràliiisiXaìiUis;èx^'èfjrla^iirj:^: Polli» lìic-tfòttiattMudmroquadri» -primi»mtntilits <tt$pdnso
ripniiùIlaqrièdairil? gririte i^ sposi*»sfatar»ifityioc,hrmiriàa, .vei.pl-JOpiet tumida jfiiM
^ativèrsa!i. !Ài11idorus ìVi•Jib,ii C^p.*^:'tì.ioxepiscopi sigpunii <vé propler id,magis, ni eodem pignoreépmik
Kd'M, vicqrS ^pTì§iiòì>&f:^!JÌ ^^itasfà^.jjt&ò'^t' ìpsj cord/ijungattìur.Undeei.qumtodigiioaimi^^Memin^
'.'^Vi^to'n^s
ÌeM.dh)drf'idùittàì'suhiqn t&hfpììi$'.js$plual}iutpiffi serituf, yuod per eumtxua.quKd&iiM^urfvtmguì-
' ì^òfjfni'yiahgiiaìì'i &aeer.àòie»prfijjfèf sòltinjiidih'eM nì$ .(ftd., ,usque perveniat. .Amiìpiims >>mmm
c or v.òh
Wiìs'idi'iììdtii,'.ìjùkèfimÙ amplìus miiè-dabalur, ne plumUi^àmoremjttm-c&i^-
fuùpeWih: '"MÌ'Wi^riÌìk'% - . :-.,'-. ';[ ,- : •
sibi commissa»ecclesia»,habenle»licenffànicònsiìiuere pii'set. . : : ,
ledores, suli^pcmmm^féstASip're^ietibS autem el . frlg.tSive4!anon-lfl, «ìveieanw'54,de «on*;,dÌ'st.i4,r
diacono» ordinare non audmnt prMpr- fipnseieniimi bpbefl.lpr,inseap.;2;4,rfibri ti; Wii*agii»r'ite'-il«piisiiMi
prw iis<j<u,ev<|yìrvelspscipiuni, vel «teist ani sii>ui1fisterà*
ipistdpi^ ihcujiiètréyìbne est, «-xbi-
. .it's/iMCì'èpistbpo cìvilaiisi^i.;«ffjfli^tó.^'flJHa;tfui-.Piior.- ìueìiiuui»libi de ibapikaii iis ijiarvuiis-sferHio
. -sUtoJii»t ÌiiVerìói;u-ai^i>àelà;tói,uVi! c^ jiiriSUiciio berclur v«rua carcoiiis.I4, qu\fi ominiio cuiistaiaM
ex:èènTteiìfe.Isiàprit, iii ford puBi.integiìsdsidori tìotlicibus. .At'Verba-oa». ì9ypi:
dó^&i^èjp'lè'slalè solis episcopis rèsèrvata, si quibus disseriiur de mJuislro sacraineiili, erunt
 173 ISIDORlANA.— PARS 1. CAP. XXXII. i,»
emendanda. Dempnstrabal sanctus anlisies, saperJo:- koblationes altari» ipse accjptt a populo Ipse épUfoìl
tibus solis baptismatis ministerium fuisse a Chrisio per ecclesia»cereos iti fesiìxilatìbus.Adeum per/ineni
pòmmendalum , quod apostolis, quibus sacerdotes ornamenta, et v.e»iimeniaaltari» : lel.quiflquidi/^'.usu
successcrunt, dixerit Clirisliis : Ite, 4ocetepmn.es templi ,est,,sub ejus orfUitaiionecxhlit, V-éla.e}.or#a-
gente», baplizqnte», eie., quemadiiiodum et sacra- ptenta kastiicardm, qua in urbe swìt, #f n»n habent
jnentum Pomiieiilix sòhs sacerdptibus rpsery^lur presbulerum, ipse custodii. De candeUs -aviem et ce-
adniiiiislrandum, quod apostolis data divinilus pò- reptis quotidiani»quidquidsuperesl iy basUicis.,basili-
teslas fuerit remiltendi peccata ; post qu» ita cp»r carili» jier singolo» mense» huic deppriat. Ex quibus
ctodit : Unde constai baptismum solis sacerdoiibus ihesaitrarius dal qnurlam basUicarip. tres-reiiguas
esse tradilum, cujusquemysterium nec ipsis diaconibus parte» dividenl mguatiter fibiiC/ip}primicerio et pres-
explere esl licitum absgue episcopis, vel presbyieris,, bitero, qui Missum celebrai in eadem basilica. Ad
nìsi illis procul absentii us ultima languoris cogai ne- ceconoommpertinet separatio glòrie Jegenduin zevar-a-
cessita», quod et laici» fidelibusplerumquepeimittilur, lio) basiticarum, alque con$tructi#,.jactipnesecclesim
ile quisquam sine remediosalutari de stvculoevocelur. in Midi», tei in proferendo.»vel in• retpondendto,,
Subjicit Gratianus nonnulla Gelasti nomine, qu» tributi guoqueMcceplio,et ratione»eorum qua infern»,-
sane eadem sunt cura verbis carc.onis13, dist. 93, tur. Cura et agrormn, et cultura vinearum, 215
qu» quoniam san loco a me prxtermissa fuerunt, causa possession.um,et .servìlìaliumstipendia clerico-
hic describam. Habentur in episi. Gelagli I ad epis- rum, viduarwi et devoiarum .pauperuni ; dispmsatio
copos Lucani», cap. 7 et 8, ibi : JHqc.onosquoque vestimentiet rictus 4oniesfi.co.iMm clericorum, servitia-
propriam constiluiams servare mensuram, nec ultra " iium quoque, et ariifipum, qua omnia cum jussu et
lenorem paterni» canonibu»deputatimi quìppìani ten- arbitrio sui episcopiab eo iwpleMtw; Hac jsutiil,qum
tare permitlimus, nihil eorum pentiti» suo ministerio vela majpribusper officiorfi-mordine».di&trìbMosunt,
applicare, qumpruni» ordinilm»proprie decrevit anti- i<elconsuetudineEcplesiarumin unuptquemquesemata,
guila». Absgueepheppo, pel presbitero baptizqre non nec aliquid ex iti» nostri judicii depytes, nisi quod aut
audeant, ititi, pra;dictis (orlasse officiisloti ,ius consli- ratio docuit, aut xetusialis antiquilaf t/mxH. Patrem
tutis, necessita» ,exlret)ia compellat. Quod et laicis autem Monastèrii, unde innotuislis,, illum prjeferri
Clifistiadis fucereplerumque conceditur. Non in pres- oportet.,quem »an.ctavita et prpbilm momm commen-
Isglerìoresidere, cum divina celebruntur, velecclesias- • dai , quique »'uiu j-ubjectu»exslitiìt,fxaue in ilio non
ficus habaiur guicunque traclqtus. Sacri .corporis fuil, Huic juste gratia emmiatur,. di.cmte Domino :
pmi-ògalìoncmsupcotispecltt,puniifiat, seu preshyteri, Quia in panca jfuigi fideli»,,jn miiùfi te conslituani.
iiisì M»absentibut, jus non'habeam exereendi, Qui vero adlmc s/ib regiminepo.situs.impmkevisti ; et
fralribus frwdent faeem. mn ppn.igyuft,.Inepredala»
214 Pe Epistola'ad Ludifredum, licenier ac .Ubere-nmajornet daerwa eomùitet -,dum
14, Post duos libros de eccjlesiaslipis Officiis.in se fa pplestafe ac tibet'Me ospe.xerif,j)e ffilibm enim
editione Operum Isidorì Bieulìaiia subsequilur epis- dicit Àppslolu»: Sed vos infurimi {AcHis,--el,hoc-fra-
tola ad Ludifredum .Cordubensem episcopum, quam tribus. An ne,s.diis.quia imqvLre munì Dei non possi-
ibidem editor descripserat, ,ut ipse profiletur, quafepi debuntf Sed.nobis &uffidaihfa dieerelibi-i QifodBeo
apud Gratiaiiuni jn pan, 1, disi. 25, apu I Ivonem in dignum existinias., adimple, i>pntjim/c.aytem-precàri
parte vj decretile. 20, ài que etiam in mss, Codicibus tuam sanctitutem noti desino, ut pio .meiufercessor
inrpnerat; deìndpjPpst libros Sententiarum eju^lera •£ apud Dominimi-exislas.;ai ,gi#a meo,villo lapsussum,
épistpÉè aniea pmissàm postreinani parleni ailjecil, per teremiiisimem cojisequat-peccaiomm.Sice-xiSreu.
.quam nuberrime, ut ipse ait, naclus fuerat. Aiiqua ijano Codice descripta integri epistola, delibeiaiiiiurci
iiintfluxapu.d BreuHuin .dìscrimenbabeijl; siquidem est, an padeio iure pptiuio jlsidojw HisMalen.sitributa
ubilègit Gialiànu's in canone 1, distinct. 25, Qum in fuerit. F*iit quidem, non iguorp, Ludjfredus metro-
sequenlibus...ad psalmistam pertinet officiumcanendi, politico jure Isidoro Hispalensi sujbjectiis, qui anno
dicere benedictiones... qua prgpheia valicìnarunl... jam c655,Cp.rdubetis.em Epìscopalum jiabuissa proba-
manutergiupi tenere, spiscopoque, et presbyleyo, et tura .quod eodem anno subsempserit concilio Tole-
levitis... disponere in aliano... primicerii, acilm/iuri laiio IV, iip'ni.inetam.en Leodeiìci ;àp.u.dLabbeum, ut
iollicìludine djjviduntur...,Epistolam et fyungdiuw- annp Ì(J,38,concilio sPoletanpVI, noraine Laufredi
legai,,, et jurgia ad ejus pertinenl curani... et ab ipso apud eurcidem Lab.heuin. ,-§edqnocunqiie nomino
piiblicein ecclesia prmdicalur .(verbum hoc prmdicor appellalur, vel LudiirMi, vel Laodèfiei, vel Laufredi,
tur, apppsiium esl a Uouianis Gprrectoribus, cura ,an iflieiT.ogaypritIsidorum, ut «ingiala clericorum
olim legeretiir pradicanlur j... .supra .omnespresbyr- pllipia jecensecet^plurimuni dubilp, Saneiubi integra
Ipros.., et officii medilandi, ef- peragejtdi sollicite^ epistola .ponsidiefieiur,^u» (rescripti instar «blinet-.,
Ìectionesfvenedicliones,psulnmpi,{.audes,offertorimn,, .slatini argomenta «mergent, ex quibus jconjicialur
ef responsoria quis clericorum dicere dekeat. f)xdp «aifl es.ss.apoftrypliaip, ìiisi'quisftuamdicaUiljrosde
quoque el fnodus psullendiiu cliorp prò .solemnilute officiis Ecclesia.-licis,ver.eIsidori iiiau xjsse. iCerium
tentpòrum... Ad TluMaurariumpertinet basilifiurum,et est .Ludifredujn,eo tómpore ad Gocdubenseaiìfuisse
o»tiarii ordiiiatio, eie, Jfta edendpm Aoluil Breulius : ppiseiipalum.esetstuiri, quo iisidowis jja«!:.6eiiio..ctìtì-
Qum in conȎguen}ibus...,44 psalmislarh perline!t>f- D fecliis era.l ; .vix.euim.duobus aut. tiikus : annis post
ficium canendi, scilicet dicere benediciiones... Qum adeptuin iudifoedi.episcopati!m isidonus ,pbiit,.-quem<-
prppheta vaticinarmi... mantiiergiun}.tenereepiscopo, .admpd.miicoJligitur «x ^collutioi*- subicripteiiwa
presbyteris et levitis...disponere in altari.,., p.rimieerà epispopaliiiui-inicoiftcilijsiHispankis. Jiàque ^eaepisi-
ac iìiesaurarii soUiciiudiiietlìridtinlui-,,,..Apo.slolion.et tP.Laabilsidoi.ojam-ieneiconscribipoluil,acpropteren
Evangelìiimlegai.» eljùrgiqdd ejusdem perMneniai- eo deniuirc tempore, .quo jam editi -iueraut ifiliriduo
roni,., et ab ipso pdblice in ecclesia pradkanhir.,. de officiis £(K.lesiasticis';spper,ius.-inieniorali;Quis
super omnes presbitero»... et officium pantandi, ,ef focile,dixerit, posJ,inligips officiorum.pditosdibriis -,
peragendi sollicite lectiònes, psalmum, ìousl.es,respotir- et quidem anii'lioreSj, de eadem re interi-ogatuip
sofiapffiàorumjjuis clericorum.diceye debeat, Orda luis.-.eisidoroma LuJii'r,e.do. qua^i illi aderiiiiiliooeni
quoque,et modus canendiih eliow prò jso.l.emmtflie, si Ludlfie di non fiufucer.eiit? Quis facile diwrit-respon-
tempore,,. Ad thesaui^rium pertinet ASfiorUkasilim- .ijenteio ilsidoruui.-dp iis oltieioruin iiliellis mullaiii
rum ordinaiio, èie. Non eri! inutile his ia.djieere.pps- fecisse nieulioiierci,nec Ludifredum j»d iiloraun iee-
ireaiaw.epistol» parlerò, ,a ,Gra!ianp jpraissaui.ìeta lioném in ea parte i'uisse bortatuui? -Adde iliis,
Breulip, uti iprxiiotayjniiis, e<Ji!am; ,e!ei,ii.medita 4isparem fuisse hujus epistola; meilioìum : ab iea
inlegra epistola clarius .patefaciet ©JFipiorijniecple- quam sei vavit Isidorus ÌJIlibro 4e(^li ciis,-ila ut in
.siasticoruui distrihuli.ó.nes.Pros.eqpite auclor epir libris de tìlficiis, in quibus ex proposito-sitìgulo?
sto!» post veriià friàlianì ; 4d,6UHt^ci.l.icejt,Tbes.a!UL- *leii(»ruiii,recensuit gradus, eo^peiiitus praàemrit
rarium) venieni de paroditi» prò Chrismale. Cereo»el quos in epistola recensuit, et e converso in «pistola
175 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 178
praeterierit omnes gradus quos recensuit in multa libris Ji gelium legat, quis preces dicat, seu resporcsorititnin
Omciorum. Ut enim exempla tradam, 216 Dominicis diebus, aut solemnitatum. Sollicitudo
-dechorepiscopis traduntur in libris Officiorum, multa quoque parocbitanoruni ; et ordinatio, et jurgia ad
de clericis inuioribus tonsura initiatis. Ubinam de ejus pertinent curam; prò reparandis dioecesanis
Islis occurrit sermo in epistola ad Ludifredum ? In basilicis ipse suggerit sacerdoti -, ipse inquirit paro-
Iwc autem epistola omnia fere spectant polestalem chias cum jussione episcopi, et ornamenta vel res
«rchipresbyterorum , archidiaconorum , primicerio- bàsilicarum parochitanarum : gesta liberlalum ec-
ìrilm, basilicariorum, et similium personarum. Ubi- clesiasticarum episcopo idem defert, collectain pecu-
ttàm de iis menlio tìt in libris Officiorum? Denique niam de coramunione ipse a'ccipil, et episcopo defert,
magna Codicum varietas, in quibus epistola diversa et clericis pròprias partes idem distribuii. Ab archi-
ratione descripta apparet, fusior hic, illic contractior, diacono nuntiantur episcopo excessus diaconorum,
suspicionem augere videlilr. RomanideCorreclores ad ipse denunliat sacerdoti in sacrario jejurìidrum dies
Gratianeum canonem nonnulla jam hac Codicum atque solemnitatum , et ab ipso publice in ecclesia
.varietale adnotarunt ; qui enim versieuli alicubi predicate ; quando vero arcbidiaconus absens est,
exhibeiitur, alibi desiderante, alibi etiam inverso vicem ejus diaconus sequens adimplet. Ad primice-
ordine describunlur. Edidit aliud epistol» exemplar rium pertinent acolylhi, exorciste, psalmisl», atque
Garzias Loaisa apud Labbeura t. VII. Veneti ed., leclores, signum quoque dandum prò officio clerico-
434, professus se illud accepisse ex Codice ms. rum, prò vit» honestate, et officium mediiandi et
tibtiolhecm D. Laurenlìi ( Philippi regis Calhotici peragendi ; sollicitudo, lecliones, benedictiones ,
Ì>.
admirabile opus) peranliquo diclo Vigilano. Hujus psalmum , laudes, offertorium , et responsoria quis
exemplaris referam verba, qu» ad Gratianeum ca- B clericorum dicere debeat. Ordo quoque et modus
nonem, imo et edilionem Breulianam, si videatur, psalleridi in choro prò soleninilale et tempore. Or-
emendandam facere plurimnm possunt. Ibidem ila dinatio quoque prò luminaribus deportandis : Si quid
legitur : < Perlectis sanctitalis tu» lilteris, gavisus eliam necessarium est prò reparatione bàsilicarum
sum quod optatami salutem inani eorum relatu co- qu» sunt in urbe, ipse denurttial sacerdoti, epistolas
gnovi. De his aulem qu» in sequentibus insinuare episcopi prò diebus jejuniòrum parochitanis per os-
eloquii tui sermo studuit, gratias ago Deo quod tiarios ipse dirigit. Clericos, quos delinquere co-
sollicìtiidinem officii pastoralis impendis, qualilerque gnoscit, iste distringit. Quos vero emendare non
eccle-iastica officia òrdinentur perquiris? Et licet vult, eorum excessus ad agnitionem episcopi defert,
omnia prudenti» tu» sint cognita, tamen quia alfectu basiiicanos ipse constituit, et matriculas ipse dispo-
paterno me consulis, ex parte, qua valeo,adexpediam, niti Quando autem primicerius absens est, ea qu»
et de omnibus Ecclesi» gradibus, quid quemque predicla sunt ille exsequitur, qui ei aut loco est
pertineat, eloquar. Ad osliariuni namque pertinent proximus, aut eruditione in bis expendendis inten-
•ciaves ecclesi», ut claudat et apeiiat templum Dei, te. Ad thesaurarium pertinent basìlicariì et osliarii,
«t omnia qu» sunt intus extraque cuslodiat, fideles ordinatio incensi praparandi, cura chrismx confi-
recipiat, eXcommunicaios et infideles projicial. sa- Ad ciend», cura baptisierii ordinandi, prxparatio lumi-
acolythum pertinet prxparatio luminariorum in nariorum in sacrario, prxparatio sacrifici'! de his
erarlo, ipse cereum port.at, ipse suggesta prò Eu- qu» immolanda sunt, etc. » Quxdam hinc sequuntur
charisti» calice preparai. Ad exorcistam pertinet de officio basilicariorum et ceconomorum , qux hic
exorcismos memoriter retinere, manusque super r, non expendo, quod ea epistol» pars apud Gratianurn
energumenos et catechunienos in exorcizaudo im- non exliibeatur. Interea vero colligere juvat exdictis,
ponere. Ad psalmistam pertinet officium canendi, parum valere posse laudatum Gratiani canonem ad
dicere benedictiones, laudes, sacrificium, responso- disciplinam clericorum slabiliendaui, sive quìa de
ria, et quidquid pertinet ad canendi peritiam. Ad epistol» veritate non satis constat, sive quia magna
leciorem pertinet lecliones pronuntiare, et ea qux est Codicum dissimilitudo.
prophetx vaticinarunt populis predicare. Adsubdia-
conum pertinet calicem et patenam ad altare Christi De Regula monachorum.
deferre, et levitis tradere, eisque ministrare, urceo- 15. Quam ad institutionem monachorum edidit
lum quoque et aquam,nianile et manulergium tenere ; regulam Isidorus, viri ecclesiastici, ipsi etiam mona-
episcopoque, el -presbytero, et levitis prò lavandis chi, inasinii semper fecerunt. Habetur illa inler
ante altare manibus aquam prsebere. Ad diaconum c»tera sancti antistitis opera, atque una cum c»teris
pertinet assistere sacerdolibus, et ministrare in regulis prodiit 218 cura Lue» Holstenii eisdem fere
omnibus qux aguntur in sacramentis Christi, in verbis, scilicet aliqua quidem cum varietale vocula-
iiaplisnio scilicet, in chrismate ; in patena et calice rura , qu» tamen sententias non immutanti Exinde
oblationes inferre, et disponere in altario, componere depromptus est canon 18, caus. 41, q. 3, quem more
etiam mensam Domini atque vestire, crucem ferre, suo Gratianus tanquam generalis ecclesiastic» disci-
«t predicare evangeliura et Apostolum. Nam sicut pline monumenlum exhibuit, nonnullis preterea
lectoribus Velus Teslamenium, ita diaconis Novuin adjeclis qux aliunde exhausit. In capite 18 liido-
predicare prseceptura est. Ad ipsum quoque pertinet rianx regulx ita legitur de monacho, a communione
officium precum, el recilatio nominum ; ipse pramo- D exterorum monachorum excluso : Cum exeommuni-
net arcres haberi ad Deum : ipse boriate orare, ipse calo neque orare, neque loqui cuilibet licebit. Cum ex-
ciani it, el pacem ipse annuntiat. Ad presbylerum communicatonulli penitus vesci liceat, ne ipsi quidem
pertinet sacramentum corporis et sanguinis Domini qui alimenta victui prabei. Addiderunt Collectores ,
in allario Dei conlicere, oraliònes dicere, et benedi- Gratiano anliquiores, verba illa, «is» qua ad eamdem
eere dona Dei. Ad episcopum pertinet bàsilicarum exeommunicationem pertinent. Preterea Gratianus
consecratio, unctio altaris et confectio chrismatis. adjecit ea qu» subsequunlur in vers. Si quis enim ,
Ipse predicla officia, 217 et ordines ecclesiasticos el qu» ad Isidorum minime pertinent. Errandi occa-
tonsliluit, ipse sacras virgines benedicit, et dura sionem Gratiano prabuit Lio, qui, descriplis Isidori
precessi! unusquisque in singulis, ipse tamen est verbis in parte xiv decreti, cap. 95, ita subdidit in
pratordinator in cunctis. Hi sunt ordines et ministe- cap. 96-: Unde supra : Si quis frater, aut palam, aut
ria clericorum, qu» tamen auctoritate pontificali in absconsecum exeommunicato fuerit locutus, commu-
archidiaconi cura; et primicerii, ac ihesauraiii solli- nem »latim cum eo exeommunicationiscontrahet pa-
ciludine dividuntur. Arcbidiaconus enim imperat nam. Verba illa unde supra ita ille intellexit, ut pu-
lubdiaconis et levitis, ad quem ista minisleria per- taret subjectum fragmentum ad eumdem Isidorum
tinent : ordinate vestiendi altaris a levitis, cura in- prxeedentis capilis auctorem referretur [Forte rè-
censi et sacrificii deferendiad altare, cura subdiaco- ferri], quod tamen falsum est; nam potius erat refe-
Qorum de subinferendis ad altare in sacrificio neces- rendum ad auctorem capilis 93 et 94, nimirum ad
ftariiB.Sollicitudo, quis levitarum Apostolum et Evan- concilium Moguritinum anni 888, in quo canon ie^i-
 177 IS1D0RIANA.— PARS I. CAP. XXXII. 478
'tur adversus raptores ila concepius : Si qui» autem A 1 Quacunquearte verborum quisquejurel, Deus tamen,
post hanc sententiam a nobis prolatam sciens cumeis qui eonscienlia testis est, ita hocautem accipit, sicutille, cut
reus fit, qui et
communicaverit,uno eodemquemucronecum ipsis sciat juralur, intelligit. Dupliciter
te a nobisesse percussum. Hanc Moguntinorum Pa- Dei nomen invanum assuntit, et proximumdolo capii.
trum sententiam aliis verbis Ivo descripserat in lau- Non etl conservandumsacramentum, quo thalum in-
dato capite 96, atque ila descriptam in suum Codi- caute promillilur, veluti si quispiamadultera perpètuo
cem collector noster transduxit. Itaque quicunque cumea permanendifidem polliceatur. Tolerabilius est
velit Gratianeum canonem recte interpretari, primo enim non implere sacramentum quam permanere in
intelligel apud monachos cautum fuisse, ut ob certa stupri flagitio. Descripsit hxc verba Gratianus in can.
crimina monachi a cxterorum consortio separaren- 13, caus. 22, qu. 4., et in can. 9, caus. 22, qu. 5.,
tur; deinde intelligel eos qui raptoribus cominunica- qu» sane si quis accurate perpendat, stalim intelli-
vissent, ex deiinitione Moguntinorum Patrum simili get inde everti illorum opinionem qui ineiitatibus, ut
poena fuisse damnandos. Hanc ipsam definitionem vocant, restriclionibus mendacia fovere non dubitant.
sub nomine octav» syuodi legimus in canone 28, 22. In libro ni, cap. 51, paulo post verba superius
eadem causa et questione ; quanquam in nullo con- relata in cau. 2, disi. 9, ìeguntur verba canonis 20,
cilio, quod octavum dicilur, reperiatur. Siini h»c caus. 23, qu. 5, ubi hxc qu» sequuntur prò Gralia.
emblemata Graliani, qui corruplis usus Codicibus, neis erunt subslituenda : Principe» smculi... Cmlerum
non semel sub nomine oclav» synodi laudavit ea intra Ecclesiam... potestà»hoc imperet per disciplina
qux Isidori esse putabantur, uti aniniadvertendum lerrorem... el ut venerationemmereatur, vintile pelei,-
mihi fuit in prima parte capit. 56, principio, et in . tatis impertial, etc. -.
hac ipsa parte ni, cap. 9. 220 23. Ad librum n, cap. 39, referendus est
canon 15, caus, 32, qu. 7, ubi Isidorus indicabat,
De libris Sententiarum, seu de Summo ìiono.
quandonam homo peccali adhuc lubrico inquiuelur,
16. Libri Isidori qui Sententiarum dicuntur, ap- his verbis : Si plus obledat mentem delectatio fornx-
pellante eliam de Summo Rono, quia prima operis eationis quam amor castilali», adhuc in hominepècca-
verba hxc sunt : Summum bonum Deus esl, eie. lum regnat. Certesi ampliu» delectat pulchritudo inti-
Tribus libellis dislribuiunt illud esl, pulcherrimum mm castitatis, jam non regnai pèccalum, »ed regnat
sane, et ad bene dirigendos humanos affectus recte jutlitia. Nam non solumde commissafornicàtionepec-
accommodalum. Ex cap. 6 libri ni in fine deprom- catimi regnai in homine; sed si adirne delectatur, alque
ptus esl canon ni, dist. vi, ibi : Non esse pèccalum, animum leneat, procul dnbio regnat. Fornicano carnis
quando nolente»imaginibus nocturnis illudimur ; sed adulterium est, (ornicatio animm servitus idolorumest.
lune esse pèccalum, si antequam illudamur, cogilatio- Est aulem et spirilualis fornicalio, secundum quod
num affeciibus prmveniamur. Luxurim quippe imagi- Dominusait : Qui videri! mulieremad concupiscendam.
nes, etc. Reliqua cum Gralianeo canone consonant. eam, jam mmchalusest eam in corde suo. Omni»im-
17. In eodem libro ni, cap. 51, legitur canon 2, manda pollulio fornicalio dicitur, quamvi»quisque di-
dist. 9, ubi nonnulli 219 Isidori Codices prò illis versa turpitudini» voluptale prostìtualur. Ex aelecta-
verbis nec in se conventi posse damnare jura, habent tione enim fornicandi varia gignunlur flagitio, quibu»
nec in se conventi frustrari jura ; in edilione autem regnum Dei claudìtur, el homo a Deo separalur. Inter
Breuliana : neque in se posse damnare jura. cmtera seplem villa fornicalio maximi est sederi»,
18. Itera in lib. in e. 13 habentur verba canonis ,ri quia per carnis immunditiam templum Dei violai, el
15, dist. 37, ubi priora verba ila legenda smit ex tollens membra Christi, facìt membrameretrici». Qua
Breuliana editione, Ideo prohibètur Christianis, eie. sequunlur apud Gratianurn in vers. Sunt aulem qua-
Querebalur ibidemIsidorus de iis qui puetarum fa- dam, non sunt Isidori, sed polius Origenis ita soiben-
bulis delectabantur duplici de causa : primo quia in lis in homilia 5 in Genesimad cap. xix et xx : i Non-
iis obscena qu»dam menti objicerentur, et legentes nulla; vero mulieres (neque enim universas pariler
inde ad libidinem excitarenlur; secundo quia Chri- noiamus), sed sunt quxdam, qu» sicut animalia abs-
stiani quidam itàdelicium suum conslituebant in illis, que ulla discretione indesinenter libidini serviunt,
ut divinarum litterarum meditationem fastidirent. quas ego nec mutis pecoribus comparaverim. Pecora
Ita enim post verba a Gratiano relala prosequitur enim el ipsa sciunt, cum conceperint, ultra'non in-
Isidorus : f Quidam plus meditari delectanlur genti- dulgere maribus copiam sui. >
lium dieta propter lumentem et ornatum sermonem, 24. Sub Smaragdi nomine exhibetur apud Gratia-
quam Scripluram sanctam propter eloquium hu- nurn canon 9 de poén.;,disi. 3. Sane Smaragdus, qui
mile. Sed quid prodest in mundanis doctrinis per- initio noni s»culi apud monachos llorùit, commenta-
ficere [Leg. proficere], et inanescere in divinìs? Ca- rla scribens in regulam sancii Benedicti, mullas ve-
duca sequi figmenta, et coelestia fastidire mysteria ? lerum Patrum, ac prxseriim Isidori Hispalensis sen-
Cavendi sunt igitur tales libri, et propler amorem tenlias congessit. Quando vero sententia illa canonis
sanctarum Scripturarum vitandi. > 9 integra apud Isidorum reperitur, de recentiore
19. Qu» leguntur in can. 40, dist. 45, integra scriplore, quem colleclprem polius nominavero, mi-
habentur in 1.He. 52, ubi plurima de judicum of- ' nus solliciti esse debemris. Ait Isidorus in lib. li cap.
ficisS. antistes tradebat. Canon9, disi. 81, legitur D ] 13 : < Ille poenitcntiam digne agit, qui reatum suum
in fine capitis 10 lib. u, ubi prò illis verbis, quod salisfactione legitima plangit condemnando scilicet
smpeibi vel cogilavil, vel gessil, edidit Breulius : quod ac (ledendo qux gessit, tanto in deplorando profu-
semper ibi vel cogilavil, vel gessil. sius, quanto exstitit in peccando proclivius. Ille poe-
20. In libro in, cap. 54, adversus illos judices ora- nitentiam digne agit, qui sic prseterila mala deplora!
tionem convertii Isidorus, qui muneribus corrumpi ul futura iterum non comminai ; nam qui plangit
se a divilibuspatiuntur, proptereaque pauperes op- peccatum, et iterimi adrciiltilpèccalum, quasi si quis
primunt, ila scribens inter extera : Dive»muneribus lavet laterem crudum, quem quanto magis eluerit,
cito corrumpitjudicem. Pauper autem, dum non ha- tanto amplius lulurci fecit. » Plura ex Isidoro descri-
bet quod offerat, eie. Sunt hxc verba cum sequenti- psi, quam Gratianus ediderit, ul palam explicarem
bus relata in can. 72, caus. 11, q. 3. duplicem pcenitenti» partem juxta sententiam Isi-
21. Multa Iradidit de jurejurando Isidorus in cap. dori, priorem nimirum qu» preterita crimina respi-
31 lib. ii. Siquidem ibi ila prxfatur : Sicut mentiri cil, posteriorem qu» fuluris prospiciat.
non potestqui non loquitur, sic pejerare non poterti qui 25. Ad cap. 16 libri u exigendus est canon 41 da
jurare non appetii. Cavendaest igilur juralio, nec ea peonit., dist. 3., et his verbis describendus : t Irrisor
utendum,nisi in sola necessitate.Non esl conlra Dei est, non pceniiens, qui adhuc agit quod pceniiei;
praceplumjurare, sed dum usum jurandi facimus, per- nec videtur Deum poscere subdilus, sed subsannara
jurii crimenincurrimus. Habentur hxc in can. 13, superbus. Canis reversus ad vomitum est poenilens
caus. 22, qu. 1. Deinde post aliqua ila prosequitur : ad pèccalum. Multi enim lacrymas indestiuemer
 '
Jlè . AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGÒMENA, 180
ftindurit,etpe«carfi non desiniint. Quosdani àccipéré k.fièni. Agitur inprimp deGrammàtica, in sécundo de
jacryjiiasad ppenitentiam,ei èueclum.posriitéìiii» non ìiliétófidà et BiàfèCtica', Irt tertio de Arilhmetìcà,
habere constai, quia incorcstantiameiiiis nunc récòr- èeòmelrìa, Mrisicaet Astrorioircià,inquarto de Mei-
datipne peccati laéryrciàs juridu'hl, nunc véro révi- dipiria, in quinto de Légibus èl Tempoiibus, ili sexio
yjécéiite usu* ea quoé.fleverant, iterando coiiimìitiint. de Libris et Oiliciìs ecclesiasticis, in septinio de Deo,
-22'iÌ- Qui et .prxlérila yiiìl piangere, et aclionibus Àngelis, et fidelium.Ordinibus,in notavo de Ecclesia
sxcularibusincubare, iste rnundaiipneni non habet, et Vafiis seclis, in nono de Lingnis et Societalibus,
quoniam adhuc agit,qu» poeniieftdo;dellere possit. ili decimò de Litleris, et eàruiii A'phabelo, in unde-
lsaias peccaloribus dicit : Lavnmiiii, mundi -estdie: cìmo de ilomine et Porteniis, in duodecimo de Aui-
lavate itaque ei mundus est qui et pr> ieriia plan- ìiialibtis, in deciiiip terlio de Munlo et partbus, in
git, et ilenda iterum non adraitiit. Lavate' itaque et "decimoquarto de Terra et parlibus, iit decimo quinto
non est mundus qui plangit qu» gessit, nec deserit, de JEdiliciiS et Agris, iti decimo sexio de Lapidibus
et post iacrymas ea qu» fleveral repelit. i èl Melailis, in decimo séplimo de Rebus rustici^ in
-26. Simul jungendi sunt can. 24 de cons., dist. % decimo octavo de Bello el Ludis, in decimo nono de
can. 115 de cons., dist. 4; ulerque enim depromp- Navibus, Jidificiis el Vestibus,etdenique in vigesimo
;tus<est ex cap, -22 lib, i; ubi Isidorus agebat tlebap- de Penu, Instfuiiiéntis rusticis domésticis-.
lisrcio et eucharisticà communione ; imo verba qu» 28. Non nieliora su» colleciiorcisauspicia capere
leguntur in fine canonis 115 eadem sunt cum iisqu» potuit Graliaiius, quam exordiéndo a genéralibiis
descripta fuerunl in canone 24. Reféram hic inte- legurciprincipiis qu» Isidorus jecit in libro v Origi-
jgrum Isidori monumentum. Ait ipse : « Qui in ma- » num, in quo diximus niaieriem lègum fuisse Iràclà-
ternisutèris sunt, ideo cum maire baptizari lioii po.s- tara. Hinc ad hunc librum referehdì sunt canon 1 et
sunt,- quia-qui Ualus adhuc secundum Adam non sequenies tota dist, 1, can.4 et seqnenles tota dist. 2,
est* rehasci secundum Chrislum non potesti Nequè canon 3 et 4 disi. 3, canon 1 et 2 disi. 4, canon 1
eoini di'ci-régeneratio ineo poterit^- quem generatio ,-Pt2 dist. 7, Eam rem ordinale explicalurus Isidorus
non precessi!. Qui intra Ecclesiam noii ex dignitate in cap. 1, oxpendit legum universarum prìginem,
'Ecclesi» vivrai1, sed- fidem, quam verbo tenerci, breviter iradens, quinam iuerint speetabiliores, legum,
operibus destruunti de ipsis legitur : Moltiplicali auctores. Hinc ait in cap. 1 : Moysesgenti Hebraica
*sjffltsuper iiumerum, ut subaudias* in regno pr»des- primus omnium divinas leges sacri» litleris explicavit,
t<titiatoru«ìi-Quiscelerate vivtnit in-Ecclesia, et coui- eie. Hic est canon 1, dist. 7, ubi prò verbis illis •-
niuiiicare non dèsimint, pulantes se tali communione Lycurgus primus Lacedamonìis jura ex Apollinis au-
iiuindari, discant nihil ad èmundalionem proficere ctoriiale confinxti, legeuduin e»l juxta vulgalos Isi-
,sibì,dièenteprOpheta : Quid estqiiodyAlectusmeuiin dori Codices : Lycurgus primus Lacedemoni» jura
domò mia ferii scettro multa ? NunqUÌdcarne» sancta legum ex Apollini»auctoritate confinxit. Statini post
mufertntate maliiias luas? Et Aposiolus : Probel, in- canonein 1 nectendus esl canon 2 eadem dist. 7,
quit,se homo,et siedepaneilloedat,éidecalice bibaU> cujus verba paulo aliler in vulgatis Isidori Codicibus
' exbiìieniur : Fuerunl autem hi Appiu» Clauditis, Ge-
~i'', De libri» Etymoiogtàfuih. nutius, Velerius, Julius, Mànilìus, Sulpitius, Sextius,
^,-87. Oniiiigena; erudilionis virum fuisse Isidorum ' Curalius, Romelia»,Poslhumius... incuria exoleterunt,
vel soli Elymologiaruiii, qui et Originimi dicuntur, quorum, etc, Nolaniiuirchoc in loco esl, alluni ser-
libri .vigilili demoiistrare facile |)Ossuni;siqnidem in <^ vari siienlium apud Isidorum de cpmpilaiione legum,
illis per oiimes scientias adeo late sanclus vir expa- facla auctoritate Ju-:luiiaiii, quanquara memìrierit
tiattig est; ut sircgularum materies, et res universas Theodosiani Codicis. Quod argumenluin est gravissì-
paitcis perstrinxeriti precipue nolans vocabulorum, niuin, mide dedupitui', apud -
Hi panos lune temporis
quibus disciplinarum culiores uluntur, significationcs ignotos fuisse Jusliiiiani Codices, quod imperio
-et discrimina. -Atque nlinain libros illos perfecisset , Jusiiniani aut subsequeutium imperalorum suiijecli
.isidorus; tum enim niirari vebementer deberemus non fuissenl. Prosequitur Isidorus jn cap. 2 : Omnes
magnani eleganliam cum esimia doctrina conjurce- autem.legesaut divina sunt, aut-humànm. Divina na-
ta ni. Noverat Braulio Csesaraiiguslanus episcopus, tura, huttiatue moìibus Constant; ideoque ha discrt-
Isidorum eo genere iaboris defatigari, quo rerum om- . pani, quoniam alia aliu gen.libusplacent. Fas lex
nium el vocabulorum origines ac vires inv.esiigarel; divina est,jus lex huniana; transire peragrum alienum
rquamobrem nihil imperisius ab eo expostulavit, fas est, jus non est. Hic est canori 1, distinct, 1.
quara -ut libelli iidem quam cilissime bono publico Forle cuiquanvnegolium facesset, quod ibidem di-
. ederentur. Re nondum omnino. absolula, mprem citur, leges divinas natura constare, quasi nullum.
gessit sanctus Hispalensis vir amico suo Braulioni, discrimen inter rcaturales 223 ac divinas leges
, ad quem pròpterea libellos misilut ut adhuc iulòrmes Isidorus agnoverit. Ego vero quanquam dicere pos-
-iiiiiiiiueque peifectos. Hos ut accepitCxsàraugustarius sem, Isidorum de legum auctore, origine el causa
episcopus, in cérliim ordinem redegit, alque sub loculuui fuisse, in quo genere divirc» leges a naiu-
Isidori nomine.evulgavit. Id tèstatur ipse Braulio in ralibus minime discrepali!, cum idem sit et natura-
«pistola ad Isidorum ila scribens : Seplimum, nisi :relium et divinarum omnium legum auctor, nihilominus
i fallar, annum tempora gir ani, ex quo me memini libros puio senteniiam Isidori refèrendam esse ad^ legum
à<te condilo»'OriginUmpostulasse^et vario diversoque , vini ac firmitatem, secundum quam divin» jure -di-
modo prasenlem vos me fruslralum esse,-et abseiui cuntur natura constare* quernadmodum morjbus
itrihil -inde vos rescripsìssè, sed subiili dilalione modo bumaii» ; et cum natura juxla philosophorura efiata
meedum-esse perfeclos, modo needum scriptos, modo perpetua causa sit, eam ob rem perpetuum jus di-
-meas lilteras.intercidisse, aliaque multa opponente»ad vinimi est, sive tale, quod ubique locorum, quod
,hane usquediem pervenimus, et sine -petizioni»effeclu . qiiandocunque temporum obiineat ; vice versa bu-
manemus. Qb hoc et egoverlam prece».222 *n Que~ manx leges, quod moribus innitantur hominum, prò
itelamf ut qwodsupplicatione nequiri, vel, calumnia varietale roorum, vari» esse poteruiit, Neque dipas,
lacessendo mleamadispici, etc. His ita rescriosit Isi- divinas aliquot Veteris.Testamenti leges Evangelio
dorus -.Codicem Etymologiarum eum aliis Codicibus fuisse anliqiiatas. Siquidem non' est inverosimile,
de itinere transmisi, ef licet inemendalumpra inva- isidorum tantum de divinis, qu» sane perpeiux suol,
titudine, tamen tibi modo ad emendandumsialuerum Evangelii legibus inslituisse sermonem ; nisi dicere
•/offerte; si ad destinatam concilii Idcum venissem. malis, etiam ipsas legesoaines Veteris Testameiiii
haque etsi Iibrorum auclor sii Isidorus, liberum adhuc in eo sensu perpetiias posse dici, vel qutìd
tamen Braulioni Mt eosdem digerere, atque euien- oonnisi statuto divjnilus tempore antiquari pot-oe-
darè; quoti nondum suprema manus imposila illis lint, vel quod e»dein «iaion in specie, saltejn in
esseti fin paucis adunibratam libellorurci partitio- genere,, perseveraverint : nimirum c»i,emp«iaiia
 1*1 !SI80ftIA&fc -<Mm li GAP. XXXtV 182
pjr^epta ^a veter», *cu. a*va ad Cliristrcmreferunr A WJd seiscila-Uir-et rogai ut fiat. » Adrcotat hoc in
1tur universa.;.:et ^ux.Gflrìstumvenluruin, prxfigura- loco Joannes Grialus, uienduip iirepsisse-in vuhjares
ìiaiil ante:, GheisJi adveulum, foroiaan quidem eo C%iicesIsidoriiircos,,et legemiuni:potius; esse AQuod
veniente-wularuiit, non gemis, quod aliis successe- eaplebs scint, vel, quod uhcit,,..fa,.'uli.lròq$a{.!ì[uitii
rinl.alia, <f»®ad Christum pariter referrentur, non uti, in aliquiJiu's,veluslis CodicilMis.cxbiliei.ur,,quod
*jutie*i vealurwiiv sed natiim, passum,, gloriosum; sane magis congruit priscis, pieliisiilpirum lormuiis^
et ad desieraia- Deì.sedeivteni. In cap. 3 leguntiir quibus iionrogabaiplebs, sed,rogabaturF,ìn,cap-.-Ì2-:
®à»efti^:2,i3; 4.et;-5dtst, 1 his verbis : t- Jus gene- « SenaUis cotisultum est.quod lantaui senatóres po-
rale nomea esl, tex-aatenvJHris. est «pecies., Jus pulis cpiisulendo deceMiurct-»-ln e. 13: ijCphstii.uiib
autem dietimi, quia juslura esl ; orane autem jus v*j; edictuin, quod rex, V*limperate Cttii&iìtuii,J vel
teg-ibus:et inorUws constai. Lex, est con.siituiio seri- edicit., 1 In, e. 14.: t Responsa-,sunt,,qp» jur-kcon-
pia. Mas esi velustateprobata eo,nìuetudo,»si-velex suùi resppndere diciirctur:coriswtentibus; undè: et
non scriptai. Nam lex a legendo-.viicata esl,. quia responsa Pauli dieta. F-uerunt-etiimquietili'prudente*
«cripta est. Mos autem longa cousuetudo-est de,ino- et-.arbitri xquilalis, qui institujLifines;civilis: juris
ribus tracia tariteli. Gonsuetudo aulem est jus compositas pdiderunl, quibus dissidpntium,liLes.coivr
qufxtdarcimoriiius iBàtitiUum,quod prò-lege. suscipi- tentionesque somreat. » Singulai-es.alias leges,,ni-
tur, cura,deficit lex, ne&ditlért scriplura-au ratione mii'uin consulares^liibuuitias, et cxteras.-.ab sui's
" congislal, quando et legem ratio couamercdat.Porro auctoribus. uuiicuiialas,,,-item satyvas ac, Rhodias
si-ratei* .le* constai, lex erit omne jam quod r-a^ expendit Isidorus in cap. IS,.16 et 17, quorum verba
tipfte corcslileril, duutaxat quod-religioni, congrua-I-,_" ita leg-nda sunt in can. 6, 7 et 8 dist. 2 ex cap,,15.
^ùad-disciplin» eenveniai, quod saluti proiieiat; 1 Qaxdam eliam leges dicuntur ab iis qui condide-
:Voealaauiemconsuetudo,quia.-io communi est usu.» runt;, ut;corcsulares,,iribuiiUte,yJulise,Cornelix, Nàm
In capite,4, 5 et.6, Iraditur vulgaris,divisio juris in et sub Qe-tavianoGsesare sufiècti: consuies Papius et
abiurale, gentuwa, et civile, .bis verbis, : là cap. 4: Ppmipeius.legem l-uleru-nt,qu» a noraiiiibus eorum
.=«Jus-naturate est, ani civile, aut geutìura. Jus naT appellaluEPajda.et Porapeia, contiuetis priuiumpr»-
turale est commune omnium nationura, ea quod niia, prò su-cipieudiò iiberis,, ,^ub eodem quoque
«b^ue iustinctu nate»:,, non consiilutione a&pa imperatore Falcidius tribuaus plebis .legeip iecit,' né
kabeatuc ;. ut viri et fisnin*. conjnnctio, liberoruni quis plus in extrarceis.iestaménlo legare!, quam ut
iSuccessio(Gorrectores. Romani, annoiarci urquibus,- quarta pars, superesset ixcedibus.' Ex; cujus, -nonnine
daui trcs. Codicibus legi susceptio, Uiraq-ue lectio Ipx Faicidia 223 ..nuneupala; est.. Aquilius .quoque
«pinna videtiir, dommodo successionis iwrciinenon legpm.eondidit, qu» liaptercusAquilia vpeatur. t E$
hasreékaria» ialelligas; sed.Tperspnalem,qua scilicet capite, 16 : i: Satyra vero ìex est qiix de pluribus
" ^«sPairijiateasucceditvigeiterationìsJeieducaliOi, rebus simul. loquitur, dieta a copia rerum,,, el quas;
.couimunisomnium possessione*omnium una liberias, a societate ; mule et satyram scribere est. poemata
acquisite eorum qua; ei»lo,,terra marique-capimitur. .varia corcdere, •ut lioralii, Juvenalis, et Persii.. 1
Item deposii*-*ei,vetepramendat» pecuni» restitutio, Ex capile- 17 : « Rhpdi» leges, Navaliuin comrcier-
violenti* per vini:repulgie...Narci hoc,,aut si quid huic ciorum-sunt,rab insula Rhodo cognominai» „ in qua
simile est,. niHiquaminjusluua, sed naturale- seqimm- antiqukus mercatorum fuit usus. > Qu» prosequitur
que babete.. ir In e. 5 : «Jus cibile est quod quisque Isidorus in- cap. 18 et 19 edidit Gratianus. ih can. 3
populi» vel civilas sibi proprium, humana divinaque C et 4 dist, 3. Legitur in cap. .18 : « Privilegia autem
causa eousiituit. >la e, 6: «Jusgéiitiumest-sedium oc- sunt leges priyaiorum,-quasi private leges. Nam,pri-
PupatiOiadilieaii.0, mnHÌlioi-224tì^la,> caplivitates, vilegium inde dictum, quod in privalo l'erafur.» Et
servjlules, [Hislliniiina,ftedera pacisT induci», lega- in capite 19 : i Omnis.aulem lex aut pernii Hit ali-
lorinu itón violarctiorumreligio,: connubiai inter allei- quid» ut vir fortis. pelai praemium,; aut velai,,, ut
mgeMasi|«obibka:;et inde jus gentiura, quod eo jur-e .sacrarum virginum nuptias nulli, pelere liceat ; aut
ounes l'ere gertte-siMunlur. > Ad lixe exigpndi sunt punii, ut qui cxdèm fecerù, capite plectatur, aut
.«aattses-6V7^ 8 èl 8 dist. L -JS'orc tic eoiisiilil Isido- enim piaemìo aut peena vita ircpderatur humana, 1
rus; qm «ItcriuSiexpendit qukl.sitijus:militare, quid Duobusadirne capitibus, vigesioio et vìgesimo primo
jus pabieiau, qoki jus singolare Qufiilum. Itine ait Isidorus generalia legum prxcepta explicayit., njiee
in capi 1; .ad quod exigendus erit canon 10 .dist,. 1-: recenseiitur in can.. 1 et 2 dist. 4. In capite 20 lixc
.* Jus,nwltare est.belli infernali solemniias, -leederis babentur ; i Factx. suut leges, ut earum, nietu hu-
facieiKli nexas-,.-sagnodato, congressi© in liostem, marca coerceatur audacia, lutaque sit.Inter iiiiprobps
iterasigrco tkilo receplio; iteui 11igitii inrcopeiilia,et in ipsis improbis fprmidato sùpplicìo,
vel Ciitutt'ìSDio.
-wilHaris<tìseipli»a;;si locus deseralur;, itera siipen- refrenetur oocercdi facullas,. >- ini cap. ; 21 : «Erit
diorum modus, dignitalum gradua^ pr»mioruui, ho- aoiteui lexhonesta;, jiijsla,, possibilis, secundum. na-
»or, veluti wini corona, vel lopques- donate,, Iteia turarci, secundum patri»- consueladinem,, loco lem-
prxdae «écisi», el - prò persouàrur» qoaliiatìbris et pprique conveniens., necessaria,„ utilis» manifesia
faboiibus jais**.divisio, ac principis porli*.. » la quoque, ne. aliquid per obscuritatem in captione
e. 8, quoti idem est cuoi c*n. 14 dist. In Jus pu- contineat, nullo.privato commodo, sed proeamawnii
blieum est in saciis ei saceroVilibus,el iu magistra- * civium utililale conscriplai *
tibos. j:I» e. 9; quodiidem .est cum can. 12, disti.1: -29. Sic tradita generali legum nptitia,,graduai
< Jus Quirite* est proprie Romanoruirc, quod nulli fecit sanclus antistes ad varias res in quibus legum
tenen* nisi-Quirite*, id esl-Bomanv tanquam de te- disciplina versate, bxredilatós uimirom, QPiitraete,
gilimis hsreditaiibus., de eretiorcìbus, de tulelis, de etcriminum coercitionem» Hine incapiie-26.ejusdeni
usucapione, quae jura apud nullum alium populura libri vniultas criuiiimm species disteguens, aitinler
-reperiwitev sed propria- sunt Roovaiiorimi, et in .«Ktera : € Siupium, id est raptus, proprie-est illiei-
eisdem-sòlis conslitutai. Con-la_taulem Quiritum jus lus coiliis, aconfuiiipenslftdìctus,.unde et qui rapto
(hxc verba eadem sunt cum Gratianeis, ubi eollettor polite, stupro fruite. » Hxc retuUt Gratianus duo-
exontitur disti % « ex legibus et plebisciiis,«i>nslitur Jbusin locis BOI!solum ab Isidoro, sed, et a semet-
tionilws principum et ediciis, sive prudeatium ipsftdissimiliSj uti.videro urcusquisquepotest in can.
respottsàs. > Post taee esplicante sìngulx memorai» 48, caus. 2J, quxst. 2,et.iii-<can..4,. caus. 56,jqu. 1.
juris QnirUBMspecies ia cap. 10, 14, 12, 1.S et 1.4; Qui,his canonibus utLvelit,semper prx oculis habere
unde Gratianus excepil cationes 1,2, 5; 4 el 5 dist. 2. debebìt, Isidorum nominis tantum origiaem adnota-
In cap, Ift:-4 Lex esiconstituliopopuli, quainajores visse-, non naturarci seu raptus, seu stupri yoluisse
ttalu simul cum plebUius aliquid-sanxeiunt. > In esplicare.
«p. 41: t Stila «rat, qa» plebs[Al., pleb^j tantum 30. Insello Eiymologiarum libro, in quo agitur
«oustituunt; el vocata scita, quod ea pietassciat, vel de libris et officiis-ecclesiasticis,,nonnulla traduntur
 183 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLÉGOMENA. 184
de canonibus ecclesiasticorum conciliorum in cap. 15, A succentor. Prxcentor, qui... concèntor autem dici-
ad quod exigendi sunt canones 1 et 2; dist. 3., nec- tur, qui consonati., nec cantor, nec succentor erit...
uon can. 1, dist. 45. Principio ila legitur : < Canon adjuratores, sive increpantes... Ostiarii, 227 id est
autem Grace, Latine regula nuncupatur. Regula janitores, qui in Esdra custodes templi dicuniur ser-
quod recte ducit, nec aliquando alior-
' autem dieta, Alii vortim Salomonis libi (notai Breulius, verba ista, qui
sum trahil. dixerunt, regulam dictam, vel quod in Esdra, etc, usque ad dictionem filli non legi in
regat, vel quod normam lecte vivendi prxbeat, vel Codicem».) qui in Veteri Testamento... ut non in-
quiadistortum.pravumquecorrigal. > Sunl hxeverba gredereiur eum immundus...habentes (notai Breulius
can. 4 et 2, dist. 3, post qu» ita sequitur Isidorus : in margine : alias, tenentes) judicium, fideles reci-
«Canonesautem generatami conciliorum a temporibus piunt, respuunt inlideles.
Ciiustantini coeperunt, eie. Exhibentur hxc in can. 4, 32. In lib. vm Etymologiarum, in quo de Ecclesìa
dist. 45, ubi prò illis verbis : « In unum convenien- et variis sectis agitur, legitur, cap. 5, canon 39,
di... una Patrum sentenlia damnavit... in hoc opere caus. 24, qu. 3, in quo perspicue texitur series hx-
constila continente... Concilii vero nomen, > etc, reticorum per ordinem temporum digesta. Nonnulla
ita legendum est ex Breuliana editione. < In unum jam Romani Correctores emendaverunt : ut vero ad
convenire... una Patrum sententia prxdamnavit... in Breulianam edilionem Canon exigalur, prò illis Gra-
hoc opere Condita coniinentur... Concilii autem tiani verbis : « Quidam autem hxretici... magica
nomen tractum est ex Romano more. Tempore arlis perito... Menaiidrini... iacluni asserunl... corc-
225 enim, quo caus» agebantur, conveniebant jugia commutarentur... quod odisti facla Nicolaila-
omnes in unum, communique intentione tractabant. rum... Laiine Millenarii sunt appellati... NazarxUs
»
Unde et concilium a communi intentione dicium. est appellate... Appelli!», quorum auclor Appelles
Nam cilia oculorum sunt ; unde efreonsidium, id est, fuil... illuni ignem affirmans, dixit et Chrislum non
consilium, rf in / litieram transeunte, Cuetus vero in veritaie Deum... Cablarciinde sunt appellati... a
convenlus est, vel congregano a coeundo, id est, l'ilio Ad»... Apostolici hoc sibi nomen ideo sumpse-
conveniendo in unum. Onde et conventus est nun- runl... qui aliquo in hoc mundo utuntur... principia
cupatus ; sicut a conventu coetus, vel -concilium a asseruit. Marcionisi» a Marchine... crealionis, et
societale roultorum in unum. > bonilatis. Artotyritx... dicentes a primis hoinini-
.31. In libro seplimo Etymologiarum superius ad- bus... et fructibus ovium... Cataphrygìs nomen pro-
notavimus, agi inter extera de variis ecclesiasticorum vincia Phrygia dedit, quia ibi exstiterunt. Auctores
Eo pertinet canon 1, dist. 21, eorum Montanus, Prisca et Maximillafuerunt. Hi
' virorum ordinibus. adventus Spiritus sanctus non in apostolos... hic
depromptus ex cap. 12, ubi prò verbis Gratiani, duas
< cleros et clericos hinc appellate credimus, quia... naturas... ex aliquo fonte manere asseruit...
Summus Patrum inlerprelabatur... Archiepiscopus ex parte recepii. Anlhropomorphilx.:. Hierarcbit»
Grxcò dicitur vocabulo, quod sit summus episcopo- ab Hierarcha... Novatiani a Novaliano... Cathedram
rum... ipsis commissa est.., Princeps, iride archi- sacerdotalem... Apostatas suscipere rebaptizans bap-
episcopus... Episcopato autem vocabiilum inde tizatos... per profectum solum virum justum...
ductum, quod ille qui efficilur episcopus, superin- intelligenti» appellati sunt. Hi enim semijudxì...
tendat... Grasceintendere dicitur... antea autem qui Gallogr»ci» Syrmii... Aeriani ab Aereo... Aeiiani ab
reges eranl, et pontilices erant, nam majorum hxc Aelio SUD!vocali, idemque... Aeiii discipulo... pec-
erat consuetudo, ut rex esset eliam sacerdos et n catorum a coelis usque ad terras diversa corpora...
pontifex... consecrat enim et sacrificai, sacerdotes eaque causa factum esse mundum. Noetiani... qui
autem gentilium... quod cum propter xstum ferre dicebant Christum... quia Patrem passum dicunt...
non possenti., non modo prò ostale... sed eliam quod ait Dominus : Ego et Pater... Anlidicomartix...
propter honorem... iidem episcopi... nomen digni- viro suo fuisse commixtain... asserunt enim, sic
tatis esl et non setatis... sicut episcopi... quod solis esse... intra vas majus... Colluthiani a quodani Col-
deberi episcopis... mystici sacramenti mimsteria tello... non lacere mala... quod scriptum est: Do-
explebantur.., et officiislevitarum. Oblationes enim minus creans mala. Floriani a Floriano... contra
in tempio Dei... ita miserabiliter pronuntieni... hoc, quod... Circumcelliones dicuntur... quos Sco-
iidem etiam et pronuntiatores vocantur,... Latine totòpìcos vocànl... a Lucifero Sardini» episcopo
dicere potermit pr»centor-et succentor. Pr»centor orti, qui episcopos catbolicos, qui Constantii perse-
scilicet, qui,... Concantor aulem dicitur, quia con- cutione perfidi» Arianorum consentientes erant, et
sonai,... neccantor, necconsenlòr erii...adjuranles, postea corredi in calholicam redire delegerunt... ab
sive increpantes... Ostiarii iidem et janilores, qui Ecclesi» communione recesserunt... nullam nupta-
in Veteri Testamento... ut non ingrederetur ih illud rum et virginum... de suo Joseph peperisse... exorti
immundus... habentes judicium lìdeles recipiunt, et inferiores corporis pariès... atque in novissimo
recìpiùnl inlideles ; > ita legendum eri! ex Breuliana utrumque resurgere... tantummodo matrem asse-
editione : <Cleruset clericus hinc appellate, quia... ruit... nec unum Christum... alterum Filium Dei,
summus pater interpretatur... archiepiscopi!? Gr»ce alterum hominis... existere in duabus naturis, sed
dicitur summus episcoporum... ipsis episcopis com- solam in eo divinam asseruit naturalo... id est sine
missa est... princeps. ArchiepiscOpus... Episcopatus D capite, nullus enim eorum reperite auctor... Agnoi-
autem vocabulum inde dietimi, quod ille qui super- t»... ex quibus Agnoit»... quia ad perversitatem...
elficilnr superlnlendat... Giacee, Latine intendere qu» sunt subscripta... tres asserunl Deos esse...
dicitur... antea autem pontilices et reges erant ; nam Sunt ali» hxreses... Christi descensione non cre-
majorum hsec erat consuetudo ul rex esset etiam dimi... e! quxeunque 228 an inialia... Scripluram
sacerdos et pontifex (ad marginem adnotavti Breulius sanctam intelligit, eie, > Uà legendum erit: «Qui-
in aliquibus Codicibuslegi, vel Pontifex)... consecrat dam etiam hxretici... magic» disciplin» perito...
enim et sanctificat. Sacerdotes gentilium... quod cuin Menandriani... facilini esse asseruit... conjugia rau-
prò »stu (ad marginem Breuliana èditionis legitur : tarentur... quia odisti facta Nicolaitarum... Latine
alias, per »sluin ) ferre non possenti., non prò Milliastx sunt appellali... Nazarenus est appellate...
xtate... sed propler honorem... idem episcopi... Apellilx, quorum Apelles princeps fuit...- illuni ig-
nomen dignilatis, hoc est cetalis... sicul et episcopi... neuin affirmans. Appellila;, quorum auctor Appelles,
quod solum deberi episcopis... mystici sacramenti qui dixit Christum non Deum veritaie... Caimani
mysleria (Breulius ad marginem : alias, mirtisteria) proinde sic appellati... a filio Adam... Apostolici
explebantur... et officiis Levitarum, qui in Esdra hoc sibi nomen ideo prxsumpserunt... qui aliquid in
Nathanei appellante, id est in humililate Domino hoc mundo utuntur... principia asserunt. Martio-
servientes. Oblationes enim in tempio Dei... ila mi- nistx a Martione... Creatoris, et bonilatis. Artote-
serai, ter proininiient... Iidem eliam- pronuntiatores rilx... dicentes primis hmninibus... et a fructibus
vocantur... Laiine dicere potuerunt prxcentor, et. ovium... Gilaphrygiis nomen provine» Calaphrygia
 185 ISlDÒRIANA.— PARS I. CAP. XXXII. 486
{adnotat ad marginati Breulius : alias, Frigia) dedit, A
J quibusdam exemplaribus >, ut ipse ail, haberentur..
quia ibi exstiterunt auctores eorum Montanus, et Ibidem autem prò Gratiani verbis : e Consanguini-
Prisca, et Maximilla. Hi advenlum Spirilus Sancti tas... ad sexlum generationis gradum > legitur :
non in apostolis... Hic Manes duas naturas... ex <Hxc consanguinitas ad sextum generis gradum. >
aliquo fonte manare asseruit... ex parte recipit. Ego facile puto cum Romanis Correctoribus, adjecta
Anomiani, id est, Latine sine lege dicuntur. Anlhro- fuisse ex sancti Augustini monumentis, nimirum ex
pomorphil»... Heraclii» ab Heraclio... Novatiani a lib. xv de Civilate Dei. cap. 16, ubi ita legitur :
Novale.. Cathedram poniificalem... Apostatas reci- « Fuit autem antiquis Patribus religios» curx, ne
pere, et rebaplizans baptizatos... per prophelam ipsa propinquiias se paulaiim propaginum ordinibus
(adnotat ad marginem Breuliut : alias, prophetata, dirimens, longiusabiret, et propinquitas esse desiste-
alias, profeclum, qu» lectio verior est) solum veruni rei, eam nondum longe positam rursus malrimonii
justum... intelligenti» compellati sunt. Hi semi- vinculo colligare, et quodammodo revocare fugien-
Judsei... Gallogrxcix Sirmix... Aetiani ab Aeiio... leiu. > Cxierum qu» subduntur de gradibus cogna-
Aeliani ab Aetio quodam sunt vocali, iidemque... tioiiura intra sextum gradum coercendis exemplo sex
Aeiii discipulo... peccatorum de coelis usque ad mundi xlatum, erudilis viris minime placent, cum
terras lapsas, diversa corpora... eaque causa mundum exemplum illud vetustis Ecclesi» Patribus nullibì
factum fuisse. Noelani... qui dicebat Christum... probaium fuisse reperiatur, unde ail Vanespen in
quia Patrem passum aiunt... quod ait Dominus di- brevi Commentario in Gratianurn ad eumdem cano-
cens : Ego, et Pater... Antidicomariix... vjro suo nem : e De hac restriclione usque ad sextum gradum
commixiam... asserunt enim esse... inter vasmajus... _. alibi me legisse non memini, multo minus rationem
Golliulhiani a quodam Colliulho... non facere ma- "J adductam ab ullo probatam scio. >
limi... quod scriptum est : Ego Dominus creans 36. Debello et ludis egisse Isidorum in lib. xvm
inala. Floriani a Fiorino... contra id, quod... Cir- Etymologiarum, superius animadvertimus. Eo spec-
cumcelliones dicti... quos Cotopitas vocant... a Lu- ial canon 1, caus. 23, qu. 2. Nimirum in capite 4,
cifero Sirinix episcopo, qui contra episcopos catho- postquam tradidit sanctus antistes, a Nino Assyrio-
licos, qui Constantii persecutione ( notat Breulius, riiin rege bella originem habuisse, ita prosequitur :
' alibi legi : qui Constantio persequenle ) perfidi» e Quatuor aulem sunt genera bellorum, id est
Arianorum consenlientes erant, et poslea corredi justum, injustum, civile, et plusquam civile. Justum
redire in caiholicam delegerunl... a communione belluin est, quod ex pr»dicto gerilur de rebus repe-
recesserunt... nullam nuptiarum et virginum... de ti tis, aut propulsandoium bosliuni causa. Injustum
viro Joseph peperisse... exorti, qui inferiores corpo- belluin est, quod de furore, non de legitinia ratione
ris parles... atque in novissimoPie utrumque resur- initiir. > El post p;iuca : < Nullumbelluin justum
gere... tanlummodo asseruit genitricem... neque habelur, nisi denunliatum, nisi indictum, nisi de
unum Chrislum... alterum Filium Dei, el alterum repelitis rebus. > Qu» subjiciuntur apud Gratianurn
hominis... existere de duabus naluris, sed solarci in in vers. Judex, non videntur proposito ejusdem
eo asseruit divinam naturam esse... id est sine ca- Gratiani accommodata ; habentur autem in capite
pite, quem sequuniur hxretici : millus enim eorum 45 ejusdem libri, ubi Isidorus nonnulla tradidit 230
reperite aucior... Gnoiix... quiaperversitate...qu» de fori contenlionibus, et postquam docuit sex per-
sunt scripta... tres astruunt deos esse... sUnlet ali» sonas judicium constituere, judicem, accusatorem,
hxreses... Christi descensionein non credunt... et Q ( reuin, et tres tesles, ait : f Judex diclus, quasi jus
in quxeunque ammalia... Scripturanv sacrarciintelli- dicens populo, sive quod jure disceplet. Jure autem
git, etc. > disceplare est juste judicare. Non esl aulem judex, si
33. In capite D ejusdem libri varias magorum non est in eo justitia. i
species Isidorus enumerat, atque inter extera ita De libris Synonymorum.
scribit : i Sortilegi sunt, qui sub nomine fict» reli-
gionis per quasdam, quas sanctorum sortes vocant, 37. Libri duo, qui sub nomine Isidori Hispalensis
divinationis scientiam proììlentur, aut quarumeun- appellante Synonyma, alias eliam et verius dicuntur
scripturarum inspectione futura promillunt. > Soliloquio. In iis inducilur homo variis pressus el
Sieic est canon 1, caus. 26, qu. 4. * fraclus xrumnis conquerens et fere in desperationem
229 34- De linguis et societalibus, ut diximus, adductus, quem ratio proposita Dei clementia conso-
agitur in libro ìx Etymologiarum; in postremis autem late. Asceticum sane opus, quod humanam mentem
capitibus de neces'situdine conjugum et consangui- ad rerum divinarum conteraplalioiiem pene impelli!,
neorum. Eo pertinet, nimirum ad caput 8, canon 6, tanquam ad eam in qua vera felicitas sita est. Breu-
caus. 26, qu. 2, ubi ila scribit Isidorus : e Conjuges lius huic operi epistolam adjecit Isidori, librum ad
appellali propter jugum quod imponitur matrimonio Braulionem dirigenlis sub hac inscriplione : In
conjungendis. Jugo enim nubentes subjici solent, nomine Domini, in Christodiarissimo et ditedissimo
propter futuram concoriiam, ne separentur. Conju- fratri Braulioni archidiacono Isidorus, et in ipsa
ges aulem verius appellante a prima desponsationis epistola ila inducilur scribens : Mittimusvobis Syno-
fide, quamvis adhuc inter eos ignoretur conjugalis nymorum libellum, non quod alicujus utilitatis sit,
concubitus, sicut Maria Joseph conjux vocatur, inter D I sed quia eum volueris. Synonymorum librum vulgo
^uos nec fuerat nec futura erat carnis ulla coinmix- diclum putant, quia multa verba ibidem in unam
tio. > coeunt significalionem.Ego sane vix mihi persuadere
Ad caput 5 ejusdem libri referendus est canon 15, possura, germanum esse Isidori Hispalensis felum,
caus. 32, qu. 4, ubi Isidorus ita scribit : e Item li- . quanquam in eo multa utilia con'tineantur. Siqui-
beri dicti, quia ex libero sunt matrimonio orli. Nam dem observo in primis, in epistola Braulionem non
flUi ex libero, et ancilla.servilis conditionis sunt; episcopum, sed archidiaconum nominari ; una etiam
semper enim qui nascitur, deteriorem parentis sta- appellari fratrem, quando episcopi coepiscopos suos
tura suniit. Naiurales autem dicuntur ingenuarum fralres appellare solebant. Deinde in eadem epistola
coiicubiiiarum filii, quos sola natura genuit, non bo- inducilur Isidorus exspeclans a Braulione decadem
nestas conjugii. > Et paulo infra, postquam de spuriis sancii Augustini,subdens : Poscout quoquemodome
egerii [Forte egerat], quibus certa mater est, pater cognitum ei facias ; qux verba ad viventem adhuc
incerte, ait : f Unde et ii qui non sunt de legitimo hominem, quam ad diu vita luiicluni cominodius
matrimonio, matrem potius quam patrem sequun- i referuntur. Addo his, proferri sub ejusdem Isidori
iur. > nomine duos alios libros, quorum prior inscribitur
35. Qu» sub Isidori nomine leguntur in Can. 1, de Contemptumundi, posterior de Norma vivendi:
caus. 35, qu. 4, noni in omnibus Isidori Codicibus in omnibus aulem eadem fere verba, nedum exdeui
«inibente, quemadmodum testificate est Breulius sententi» passim repetuntur, ut inverosimile adrao-
ad calcem capitis -6. lib. ìx, ea adjiciens, quod iti durcisit. sanctum virurci pluries eamdem rem fuisse
 m AD OPERA S. ISIDORI" HISPALENSIS.PRQ.LEGQMENA. .188
-perseeutum. Qux ratio si plunmum potuit apud eru- A pròpterea commodius Gratianei canones exigaiiiur.
.dltosvlreev ut «onniilli vx'- ipsis «fl^ry-phc» esse-pu-.-. , Ita èdita est i« editione Breuliana, pag. 3&%ye?
bareni KbVosdeGonteniptiimundioe! de NormaViveri- Godice;ms. bibliothec» coenobiiS.-Germ^m à'Pralis:
di, riescio; cur non possWeliam «raemqiiarciindueere, i Doinino vere sancto (kie-ést canon 28", dist,.5&)
«I spuri uni librum Syiionymorum,- se» Soliloquio- meritisque; beato fratri Massano.episcopo, Isidorus
rum esse ftrbitretur. Sic pàucàde operis; auctoritate episcopus. Veniens.ad nos famulus veslpr, vir- reli-
prxfatus, ad Graiianèos canones-.exirtde depromptos giosns Nicelius, lilteras lionorificerrti» 232 vestrse
àecèdOi qui omnes ad librum u referendi «uni, uno nobis detulil, in quibus àgnilìio salulis.vesir» niUilo-
dèmpto cànone 12 de pasn., disti 3, qui sane apud mircus perpatuit : maxime per euin. portitoreitt:',
•Gratiarium pèrperam Auguste^ iribìiitur. Legiiur cujus lingua epistola vivens era!. Unde prò .salute
ille in fine libri r, ubi completo-dialogo inter hoirci- vestra gratiarum actiontbus Deo oosiru reii.ensis;-in
-neni et ratiorcem, tàudem ita concludit ratio : quantum valiiit mediocritàs nostra inquisitioni ves-
« B^plorato-delieta, ne rursus faciasVquod- iterum ti» studuil respondere : poscenlcs; vestrorum meri-
plàrcgas,ne Culpamprò qua ventarci postulas iterare .torum suffragiis, divinis nos commendare con.specti-
fpTxsumas; inanis est poenitentiav quam frequens bus. Veruni quod sequenter in epistolis fraternitas
*»lpa coinquiiial. Vulnus iteratimi lardius sanate, tua nobis ianotuit, videlicet, quod in canone.Anpy-
•Irèquens pèccans et lugens veniam vix merelur. ritano capitulo 4Hrlegilur, posi lapsum corporalem
-NihitpTosUntlamenta, si replicante peccata, nihil j-eslaurauduin honoris gradum posi poeniteniiani;: et
Vflletveniam fflalis pascere, et mala deimo iterare. . alibi legitur , post hujusmodi delicium neqoaquam
'•Pèretsle èrgo hi confessione, esto in peonitentia ,» reparajidum aniiquiordims merituiu, hxc diver^itas
firmiter contirmaliis'.-"Vitam bonam, quam cospisli,., "-hoc - modo disiinguitur. Illosenii» ad pristiuos,gradus
tenere non deseras;'231 proposilum bon» vii»"-' redire canon prxcipit, quei pcenitenii».prxcessit
5-còÀservar jugiler. Bealus eris,-sipermaiiseris, bealus, • saiisfactio, vel cpftdigna peccatoirum confessio. At
st-persèveraverii; Saliis perseveraniibus prorailiitur, •- centra bi, qui neque a vitio correpiiemeadantur,
pr»nitómpersever*niibus datuÈ Beati qui custodinnt alque hoc ipsum. carnale dclictùitì-,quod adrciitlunt,
faciunl-jusiitiam in omni tèmpore. Non etiam vindicare quadant superstiliosa temeriiate m-
; JudieiUrc»,-«t
est beato* qui boiiunvfacit, sed qui inceesanter facit. lunliir," nec gradum ulique honoris-» nec gratiam
' ' -Quì-enimperSéVeraverit- usque in finem, bìcsalvus i conimunionis .recipiunt.v Ergo ita est uiraque diri-
4àt, -» - - - - menda senterclia, ut neeessp sit, ilìos restaurari in
38-,I» capile 46 libi n legitur canon 1, disti 11, locum honoris qui per peeniierctiami.reconciliationeu]
• m quo deptorabal auclor hmnanos actus èx-longa aieruerunt divin» pielatis,- Hi enim non imroerito
p^Càndi consuetudine depravate, in eanl re-m re- epnsequuiiiur adeiiipt» digniiatis. statum, qui; per
clami iritfèns his Verbis : f Multa sunt coiisuelu- emendationem po3riile;iiti* recepisse noscunlur vit»
din» vitìataf, multa pravo usò prxsuropta ;.-multai remedium. Id autem ne forte magis-ambigupm sit,
r eon-tra pudieosmores iHicite usurpata.- Adirne con- divinx auclorilatis sentenlia confirmeiur. Ezechiel
-sUetudinewi ; serva legem. Cedat consuetudo' aucto-. ,'enim • proprietà sub typo pixvaricatricis Hierusalem
rilati, pravum usum; lex, et ratio vincati » Liquet; ostendit, per peercilenlix saiisfactionem pristinu.m
i.-ttliisitadèseriptis, non de quacunque consuetudine. reslaurari honorem. Confundere(inquit), o Juda,£t
ibidem sermonei» instimi', sed de ea qua quis ad- porla ignominiam tuam. Et post paululum :Etiu,
versus piiMieas leges privatim se gerat. Ul paucisi rt-i&qnil,-et
Q filim lum reveriimìnì ad anliquilalem ve--
dicam, eam corisueiudinem in mala impiobatanii ; strani, Quod dixit.Confunrfere, ostendit, posi peccati
>voluit, cui-contrarium usum in bona proclive!» red- opus debere queroque ei'ubescere., et post cenfessio-
. dèiitem hominem laodavii in cap^ 12, ita scribens. nem, prò admissis sceleribus verecund'am frpnlem
l'Sxpe natura moribus immutate j sxpe naturat humiproslratam demergere, prò eo, quod: d^ium
consuetudine syperalur, Assiduite enim mores facit, confusione perpetraverit: opus.-Deinde prxcipit, ut
jugis usus in'riàturàm'sé veriit.'Oìriiiia usui cefiunt,\ ,portet ignominiam depositenis sùx, lugens .cimi
«sui-airhma parai t,-~res ipsa se agii -, ut usus erit. .buinilitale. Quam si porlaverit, revppari secundum
Quodèum difficullate «eperisy^per usura eum-yo-. prophetam ad, priorem statura poterit. Idem Joannes
'iiintate perficies. » '< evajigelislà.angelo Éphesi Ecplesi» inter cxteraisi-
Ih- capi te-IO ejusdem libri -principio legitur ca- inife quiddani scrib.it. Menior esto unde_cedderis, et
it&n16,"caus. 22; qu. 2* ibi-: * Oinrie quoquegenus. . age panitenliqm,, eLpxmia.aperafac : aìioqnin veniam
metrdacìi somroopere fuge, nec easir, nec studio, ,J#i, et movebo candelabrum. lumi de loco'èjas. In
tóqUaris fàlsum. Nèc per Ifestesmerctiri studea?, néc. apgplo Ecclesi» t prxppsituip uiique, id est, sacer-
: 'ijuàlibet' fallaci* vitium allcujus defendas; Gate,' dolem ostendit, .juxta tìalachiaiii,.qui dicit : Làbja
-taercdaeiumin omnibus, mendacio enim fides-tòllite, sacerdolis custadiunl scientiani, et. legem exquirdnt
! terror induCìiur, verità* aboleturs El in' fine ejosdera\ '>,dèore ejus, quiaangelus Domini,est. Pi»posi!|ts ergo
«apitis ila hafeetur: In iBalis auleta proniissis rè-. .lapsus in vitium perevangelislam monetili-, ut me-
scindaiu'r fides,-in turpi voto muta decretum ; quod[ . Hior,sit unde ceciderit, et pceniieiitiain agàt,et
ìteauie rovisti-, non faèias. Impia est promissio , . prima faciat opera, ut non moveatur candelabruni
«fued -sèelere impletur. >' Aie est canon 5, caus.!- IX D «jus. Nani candelabrum angeli doclrina-sacprdolalis,
m, qu. 4. -"- ; -vel rconor polita tis,. quem gesta!, iiUeiligite. Juxta
• 559.In capite 4 ejusdem libri éxhibetur canon scriptum est :i|*ud Samuelem in. damitótiopeui
8,
eaufr. 32; qu. S, bis verbis legendns : t- Non potest fupd eli : Oculi ejus caligaverunt, nec poterai videre tu-
eorpiis-eOrremp»,nisi prius aiiinius corruptos fuerit. cernam Dei,.aniequamexslingueretur. Lucerna quippa
l*um anima babetur; statini caro ' ad peceandum pa-'_ Dei fuerat, quando dignitate sacerdotali pojiejs
rata- esti Anima enim camera prxcedit in crii»ine , justitia' clariìate fulgebat. Exstircciam propùeta as
• nihilque potest caro lacere, nisi quod voliieiit ani-1 serit.duni ob scelera, lilioruin sacerdolis poiestateui
tóus.=Murnla ergò-cogilaiione aiiimum, et caro nonx .merjlorumque lumen ainisit. Candètibrum ergOj sfv»
peceaBit-j si enim voluerìs vinci ; omnino non po-_ . lucerna sacerdolis ( qiix intelliguniar charismata
-'tiénSi-> honoris) tunc penilus juxta Joanoera exsiiaguitur,
vel movete,Mquando- post, delicli. casum neg^ecla
DeJepistolaOd Massàttutìi episcpptmi. pceiiitenlia 233 admjssa scelera non dtileniiu'. Non
4Ò,;Prodiit:pene integra apud G;raiiaiium tum ini enim dixit, Tro ep quod 'pecidisti, commovebocan-
; «ap.:28, disti 50, lum in can. 11,,caus, 33, qu. 2,, delabrinn tuum ;. "sed, iSisi pcenitenliam egèris,-mò»
epistola sub nomiiie Isidori ad. queradaui episcopum,, vebo candelabrum munì. Erga quemqiiam prsepua*
fuem;modoMassanum, niodo Massipnem appellavit. tum peceantem si prxvenerit poeiiiterciia detóii,
Alii etiam nomiiuveiuiit Masonem, alii Massellimi. ulique stquilur et ineriti. Et in
Sm "ùjel uilegraiii hoc in loco dascribere, ad quami abscondit scelera sua, non dirigelurProverhiis,:.Qlà :aài,confdft0•.-Si
J89 ISIDORIANA.- PARS I. CAP. XXXII. 190
et tiliquerit ea, misericordiam conseguitar. i ecclesiastieis Officiis,cap. 5. Denique cuin in tota
ani et ipsum (hic est can. 11, caus. 33, qu, 2) epistola nihil aliud explicetur quam Ancyrarius
e-erif,
quod canonum censura post,septem annos non reroeare Canon, quo sacerdotes publico gravi crimine inqui-
poeniteninn in statura pristinum prxcipii, bue nati de gradu in perpeluum dejiciuntur.non videtur
ex eleclione proprii arbitrii Patres, sed polius ex Isidoro digna iitlerpreialio, qua Ancyranus canon
qui in peccato
sententia divini judicri sanxerunl. Nam legitur, quod inlelligatur de saeprdotibus illis, sacerdotii
Maria soror Aaron prophetissa cum oblreciationis perseveranti Quae-enimde.illis ad rannera
(monet Breulius alias legi detractionis) adversus iion adniittendis esse dubitatili potuìsset? Amplili»
ecclesiastica;
Movsemincurrisset deliclum, illieo stigmate lepr» quidquam rigor exigebat disciplinai
•perfu-aest, crimquepeterel Sloyses, ut emendaretur; apud Aiicyranos antistites.
prxcepit eam Dominus extra castra seplem diebus De caieris canonibus Isidoro tributi».
-egiedi, et post eniundationein rursus eam incastra
admilli. Maria ergo soror Aaron, caro inlelligiiur 41. Ad Isidori opera exigendi adhuc supersunt
sacerdPlalis, qux dum superbi» dedita sordidissim» nonnnlli canones sancto viro apud Giatianum in-
-corrupionum coniagiis maculatur, extra castra sep- scripti. li sunt in primis canon 1 et canon 4, disti 16,
lem diebus, id esl extra collegium sanclx Ecclesix vers. hidorus, qui sane quolies invicem conferantur,
seplem annis projicilur, ubi post emundalionem opus diversorum auctorum esse illieo vìdebuntur,
vitioram loci, sive pristin» digiiitalis recipil meri- cum in canone 1 canones apostolici tanquam apo-
timi. Ecce in quantum valili (ilerum in «an.. 28, cryphi rejiciantur, in canone 4 tanquam venerabiles
dist. od, descripsiì Graiianus), concilii Ancyritani -, proponantur. Sèd jamdiu post RonianosCorrectores
antiqnarn piane et plenain aucloriiate sententiam Virieruditi numero plurimi Isidorum ab Isidoro distin-
sacris teiimoniis esplanavi, ostendeiis, eum proprio guere sciverunt, videlicet Hispalensem a Mercatore, et
honori posse restaurar! qui per poeniienii» satisfac- canonem 1 Hispalensi, Canonem4 Mercatori tribuere.
tionero noveiil priora delieta dellere ; eum vero non Olerquè prxl'atioriem edidit;in, canones conciliorum.
posse resiaurari ÌJUÌnec luget quaegessit, et lugenda Et quidem Hispalensis Isidori prxfationem vjderunt
sine ullo pudore religionis, vel timore judicii divini laudati Correctores Romani ad se missam eie biblio-
"committii. In fine aulem ( ulrobique ista Gratianus tlieca Toletan» Ecclesix, in qua memoratami cano-
delincavi!) epistol» hujus hoc adjiciendum pillavi, nem 1 iegisse se prolìlente. Vidit etiam eamdem prx-
ut quotiescunque in gestìs conciliorum discors sen- falioiiem prxpnsilam Conciliis Hispanicis Antonius
tenlia inveiate, illius concilii leneatur sententia Augustinus, uti ipse testate in lib. 1de Emendatione
cujus antiquior aut potior esl auctoriias. Data sub Gratiani, dial. 6 et dial. 20 , lugens, prò prxfatione
die li Kal, Martii, anno m regnante domino nostro Hispalensis Isidori in edilione Conciliorum a recen-
Viclerico glorioso rege. i Inde Breulius hanc episto- lioribus fuisse substitutam prxfationem Merpaioris.
lam refer^ndam vult ad annum 609, cum in hunc Cxterum Isidpnis Hispalensis a canonibus apostolicis
inciderit annus tertius regni Viclerici, Sic ad inte- canonum ecclesiasticorum originem nunquam voluit
grarci epistolam restitulis Gratiani Canonibus, non repetendam, sed polius a concilii Nicsenitemporibus,
sunt oniiitend» erudiiorum animadversioues, qui sive arebus Ecclesi» pacatis sub imperio Constan-
arbitrali sunt epistolam eamdem falso fuisse Isidoro tini, uti ìuculentissime probalur ex lib. vi Originnm
tributarci, quemadmodum tradidit Natalis Alexander cap. 16, quod refertur in can, 1, disi. 15, superius
in historia septimi sxculi cap. 4, art. 4. Sane non 1 laudato. QuPd spectat canonem 4, is sane legitur in
desunt ad . id demonslrandum gravia argumenia. prxfatione Mercatoris, cujus et qualis;., et quanta
Siquidem in primis multa ibidem inveniuniur incon- esse debeai.aueloriiàs , vel, files, nemo.ignorat,. ea
cinne digesta pra ter Isidori inoreni, et divinarum .nimirum, qu» debelur insigni, uti ab omnibus nomi-
. lilierarum esempla parum. rei proposiue acconimo- nate, decep.iorL235 -Nonopus est, ut hoc in.loco
data, quemadmodum illud est Mari» sacerdotum eam coniroversiara exp-icem, qua de< canonibus
canieni significanlis, ut quemadmodum Maria per apostolicis disputate, Fuit jam alibi fusius discussa,
seplem premienti» dies resiiluia est, ita sacerdotes Tantum a moiabo, canonem illum 4 rpferri' apud
post seplem poeniienlìp, annos restiiuaiilur, 11is ivoupra.-in.parte ìv Decreti, cap._lfl6, cujus aueipr
addi potei quod:dicitur in fine epistol» de sèr- expresse nominate Isidorus Mercator, in quo pr»-
vandis conciliorum canouibus, quolies. alios. aliis terpa prò verbis illis, quoniam plures eo» recìpiunt,
adversari cpnlingat. Quanqtiam enim ea observalio qux descripsil Gratianus, legitur, quia pppulare» eos
opportuna fuìsset, ubi plurimo conciliorum canones recipiuni. Si recipienda sit Ivonis editio, concludere
oppositi Lidoro exsiìiisseiil, frustra fiebat ubi unus oponebil, ne Isjdorum quidem Mereatoremcredidisse
Ancyrani concilii canon expendebatur. Quod vero lani|iiain vere aposiolicos primos iilos, quos propo-
maximum aigurcienluin est, depronntur ex aliis sen- nebat, canones, sed eos exhibuisse, ut volgali seu
tenliis Isidpri, qui non semel docuit sacerdotes pu- populari, qualiscunque esse!,. Iradilioni indulgerei.
ilico crimine lapsos in suam digniiaiem non posse •42.In canone 1, dist. 29, non verba ipsa isidori
ordinario iure revenì. Ita habet ille in 234 epis- Hispalensis descripta puto, sed senleiitiam, qualis
tola ad Helladium et c»teros episcopos cum èo. v describitur in libris-Isidoro eideircIribulis. Etenim
coiivenieiitesde episcopo, Cordubensi, in grave cri- in primis in libro de norma vivendi, ita legitur :
meri misere ìapso : i Cuoi effusione lacryniaruni i Pro-picè, quid aptum sii libi, et tempore, el ubi,
vestrani sanctìtatem deposcimus, ut idem lapsus quando, quare, „quandiu fapere debeatur, causas
sancto coeiuì vestro prxsei^taius, agnilo a vobis còn- rerum,,et.tempora inspice,,et singulorum operum
fessionis eloquio, syiiodali seulentia a gì adu sacer- discretiones diligenter distingue. > Iteiii in libro de
dotii deponaiur. Meliusest illi, ut lemporaliter judì- contempiu mundi hxc habentur : « Ante factum
eeiur a vobis, quamseterno daraneiùr.judicio. Lpvior coglia, ante opus prxmeditare diu. quam vis agere,
est illi prxsénlis lèinporis ignominia, quam futura diuque acquire, diu proba, et sic age,. cum diu cp-
gèlierm» tormentai. Si'ial.enthi, se amisisse nomen gitaveris, lune lac quod probaveris.... suscipienda
et officium sacerìotìs qui raer.tuiii perdidit sancti- est enim veritas personarum, et quem quoquomodo
tàtis, Quapròpter judìcìl vestri decreto pcenitenii» erinfias, tracia. Cominunia omnibus, secreiiora per-
perpeiiiu uag tia perpetrata lamentalione.deploret, fcctioribus loquerp, aperta cunciis, operla paucis
plangat sacerdoti! cu tura, quem male, vivendo per- aiiiiuntia. i Qu» omnia iisdem fere verbis leguniiir
niditi Lugeat ànìnix su» statura, quam tanto pulre- in liiiro ii.Syrcoiiymoi'uin,cap. 16 et sequentibus. Ve-
dìnis caino coiiiquiiiavit. Furiasse porrigei illi ina- runi curii incerta sii auctoriias horum quoriiracunque
nimi quandoque Spiritus sanctus, ut per digtiani Iibrorum, uti superius altigi, luio sententi» ìli», sicut
salisfaelìonetn mereaiur peccaiorum reaiissionem. i et Gì atianeus canon, Isidoro ascribi non poterunt.
Hxc eadem doctrina tradite ab Isidoro in lib. ri de 43. Qupd sub Isidori nomine legitur in can. 8,
194 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA.. 19»
dist. 40, non solum inter opera Isidori minime re- A lima baptismatis fuisset forma servata, can. 24, de
perite, sed -etiam ecclesiastico»quocunque viro, cons. dist. 4. Ita rescribendi causam Romani antis-
ledum Isidoro , minus dignum videtur. Quis enim lites prò data occasione exhauriebant ex veterum
probare possit crassas illas similitudines pèrperam Patrum Augustini et Isidori monumentis. Elenim
congestas inter viri et mulieris conjunctionem, unde Augustinus passim in libris suis tradebat, in confe-
unum conjugum corpus efficitur, atque electionem rendo baptismatis Sacramento, sicut non probitatem,
ne consecrationem episcoporum, unde unus emergat ita neque fidem mmistrantis attendi oportere, cum
episcopalus? Quid prxterea ineplius subjici potest, baptismatis virtus tota dependeat ex iustiluiione
quam dicere ea omnia unum corpus efftcere , quod Christi, non ex merito conferentis. Atque ut de
cilius corriimpatur, et ad terram trahatur, nisi lega- Isidoro loquar, ipse in cap. 24 lib. il de ecclesias-
liter servetur, nisi juste vivendo laudetur? Ego puto ticis Officiis ila scribebat : J Constat, baptisma solis
auctorem hujus fragmenti sluduisse imitari formulas sacerdotibus esse traditum, cujusque mysterium nec
Isidori Mercaioris, qui ad nauseantiusque in epistolis ipsis diaconibus explere est licitimi absque episcopis
a se conuctis similitudines illas corporalis spiritualis- vel presbyteris, nisi illis procul absenlibus ultima
que conjugii passim persequitur, uti exemplum est languoris cogat necessilas ; quod et laicis fidelibus
prxcipue in can. Il, caus. 7, qu. 1, ex qua imita- plerumque permittitur, ne quisquam sine remedio
lione nomen Isidori irrepere potuerit in laudateli salutari de sxculo evocetur. H»relici autem, si ta-
canonem 8. Quod si Isidorus Hispalensis aliquando men in Palris, et Fìlii, et Spiritus sancti attestalione
conjugiorum sirailitudinem ad res sacras protraxit, docentur baptisma suscepisse, 237 non ilerum sunt
eleganlius id factum video, ul liquet ex lib. II de baptizandi, sed solo chrismate et manus impositione
Officiise. 19, ubi h»c legunlur : t Quod autem non B purgandi. Baptismus enim non est hominis meritimi,
unus, et muli», sed unus et una copulante, ipsa sed Christi : ideoque nihil interest h»reticus an li-
prima divinitus facla coujunctio in exemplum est. delis baptizet. Quod sacramentum tam sanctum est,
Nam cum Dominushominem figurasse!, eique parem ut nec homicida ministrante polluatur. Habet qui-
necessariam prospexissel, unam de còstis éjus mu- dem h»reticus baptismum Christi ; sed quia extra
tuatus , unam illi feminam finxit, sicque Adam et uniiaiem fidei est, nihil ei prodèst. At ubi ingressus
mulier Eva inter se nuptiis jnnetì formarcihomiiiibus fuerit, statiin baptisma, quod habuerai foris ad per-
de originis auctoritate et prima Dei volunlate san- niciem, incipit illi jam prodesse ad salutem. Quod
xerunl. tieni secinidum spiritales nuptias, sieut unus enim accipit, approbo, sed quia foris accipit, im-
Christus et una Ecclesia, ita et unus vir et una uxor probo. Dura aulem veneril, non mutatur, sed agnos
tam secundum generis documentum, quam secun- citur : character est enim regis mei baptismus, non
dum Christi sacramentum; > in quibus 236 sa"e error sacrilegus ; corrigo desérlorem, non muto
verbis enitel ipsa Pauli apostoli doctrina, qualis characterem. > Itaque sententi» Patrum Augustini
habetur in cap. v Epistol» ad Ephesios. et Isidori erant in ea parte qua Iradebalur
- 44. Cum canone 59, caus. 1; qu. ì, jungendus est baptisma perspicu»collatura ab hxreticis valere; in altera
canon 23.de cons., disi. 4, utrobique enim sub autem parte, qua quxri posset, an baptizatum esse
Isidori nomine eadem sententia describite. Non est oporterèt qui baplizaret, dubi» quodammodo vide-
consistendoli! in Codice Gratiani, sed ad antiquiores banlur; ubi enim tradebant illi, non attendi meri-
Collectores, quos Gratianus sequebatur, respicien- timi baptizanlis, sed unam Christi sacramenti auc-
dnni est, ut in monumenti auctorem inquiratur. Ivo p toris institulionem, generalis traditio videbalur ad
Carnolensis in parte ì Decreti, cap. 294, lauda! illud u non baplizaios facile producenda ; at ubi de h»re-
tx dicti»Isidori episcopi, qu» sane inscriplio nihil ticis ac proinde de baplizatis hominibus prxcipuum
aliud indicai quam nonnulla ex Isidoro in illud caput sermonem babebant, coerceri videbalur generalis
derivata fuisse. Clarius quiddam apparet in codice illa definitio ad eos tantum qui jam baptizati propo-
ins. Panormi» Regii Athen»i.in quo pag. 11, col. 1, nerenlur. Dubia mens Patrum explicari deb'uit per
recensente verba canonis 23 laudati sub hac in- pontilices maxiraos, inter quos nominate est Ser-
scriptiorie : Augustinus ad Fortunatum ex diciis Isi- gius et Gregorius, nominari aulem etiam potuisset
dori episcopi, item in margine alio characlere : ex Nicolaus I, unde Collectores canonum, ut rem uni-
diciis Isidori episcopi. Hinc facile colligo, auctorem versam paucis perstringerent, exposueriint, aliud
canonis eam composuisse sententiam, qualis recen- forte erui posse ex Augustino et Isidoro ; sed Roma-
tioribus sxculis obtinuit, eamdemque ita compositam norum antistilum detinilioneni omnibus velerum
veteribus Patribus Augustino el Isidoro tribuisse, dubitationibus prxvaiere. En paucis explicatam lau-
quod apud Augustinum et Isidorum nonnulla ircve- dati canonis 59 senlentiara, in cujus initio dubilatio
nirentur, ex quibus ea disciplina Ecclesi» stabili- proponebatur, qualis ex Isidori aut Augustini diciis
rete. Quod ut clarius explicetur, observandum est, emergebat; in cujus deinde fineprodila est sententia
veterem controversiam, qu» diu Africanara Eccle- pontificum maximorum. Nonnulla adjicio ad inter-
siam adversus Romanam exagitavit temporibus Ste- pretationem laudati capitis 0 libri v Capilularium,
phani pap» et Cypriani Carthaginensis, fuisse defi- ubi dicitur, haptizatum a presbytero non baptizato
nitimi jam sxculo tertio, de recipiendo bxreticorum impositione manuum indigere; vel enim nomine im-
baptismale, sive de non rebaptizandis iis qui ab hx- D positionis manuum intelligitur impositio manuum
reticis semel ritè baptizati fuissent. Num vero et ii cxremonialis, et eam lacere jure non poterà! pres-
tanquam vere baptizati haberentur, qui a non bapli- byier non baptizalus : vel intelligitur impositio ma-
zatis baptizati fuissent, perspicue nondum traditum nuum ab episcopo facienda in sacramento confirma-
fuerat. Hinc Augustinus in ea quxstione se dubitan- tionis. Fingamus enim vero agi de presbytero non
teni exhibuit, quanquam in eam polius sententiam baptizato, qui una et sacramentum baptismatis, et
inclinaret, qua diceret validum 'esse baptismum, ut sacramentum confirmationisjuxta aliquarum provin-
apparet ex can. 31 de cons., disi. 4. Recentioribus ciarum veterem morem contulisset, uti in can. 1,
sxculis, prout res incideret, singularibus pontificum disti 95 et in cap. -4 de consuetudine : licet non
maximorum- rescriptis, definiri controversia ccepit. esset iterandum baptismatis sacramentum, erat ta-
Hinc legimus in lib. v Capilularium, capite 6 : e Si men ilerandum sacramentum confirmationis, quod
quis bapiizatus esl a presbytero non baptizalo, et passim apud veteres nomine imposilionis manuum
sancta Trinitas in ipso baptismo invocata fuil, bapti- appellate. Aliter dicendum est de manus imposi-
zatus est, sicut Sergius papa dixit, Impositione vero tione, cum qua loco supra laudalo Isidorus aiebat
manus ircdiget. Gregorius episcopus Romanus, et recìpiendos esse baptizatos ab "hxreticis; etenim
Joannes Sacellarius sic senserunl. » Item sub Nico- manus illa impositio erat reconciliatoria, qua scilicet
laol Bulgari in eadem controversia Romanum an- hxretici ad Ecclesiam reverlentes reconciliari soZe-
tistitem consuluerunt, rescriptoque definitum, valere barct. Quod vero in eodem canone legitur, presby-
baptismum etiam a non baptizato collatura, ubi legi- terum non baptizatum baptizanduin esse, sed non
493 1S1D0RIANA.- PARS I. CAP XXXII. . 19*
iterum ordinandum, nullibi legitur apud veleres Pa- À\ dori tantum, sed aliorum complurìum monastichevii»
tres, vèl Augustinum,vel Isidorum. Neque ego ibi ar- institutorum sententias congestas fuisse in can. 100,
bitrar abjectum fuisse, ut indicaret auclor canonis ila caus. 11, qu. 3, qui inleger exstat apud Smaragdum
aliquando fuisse servatum, sed potius ut quxdam du- monachicarum regularum corapilalorem. Paulo aliter
bitandi causa proponeretur. Siquidem qux inde se- canonem descripsit Ivo in parte 14 decreti, cap. 140,
quunlur, sed Romanuspontifex, etc, ideo adsuta fue- his verbis : t Qui consentii peccantibus, et defendit
runt, ut 238 significaretur prxcedenlia canonis alium delinquentem, malediclus erit apud Deum, et
verba in disciplinam Ecclesix nunquam recepta fuis- apud homines, et corrìpietur increpalione severis-
se. Aiictor Palearum ad id respéxisse videtur, cum sima. Hinc et quidam sanciissimus Pater ait : Si quis
descripsit canonem subsequentem, id esl 60, ubi sta- errori alterius consenserit, sciaietse cum ilio simili
tuite, presbyterum non baptizatum, et baptizandum modo culpabilem judicandum exeommunicàn-
esse, etiterum ordinandum. Depronipiusillecanonfuit dum. > Laudat aulem Ivo ex dictis Basilii. Revera
ex lib. vi Capilularium, cap. 94, ibi : Si qui»presbyter in regula Basilii ab Holslenio edita, interrogalione
ordinata» depreltenderit,se non esse baptizatum, bap- 26, nonnulla leguntursimilia, ibi : « Quale judicium
tizelur, et ordinelur iterum, el omnes quos prius bapti- esse debet de his qui fratres defendunt ? Resp. ut
zavil. Burchardus eumdem caiionem reiulit sub no- mihi videtur, gravius ab ilio qùod dixit Dominus :
mine concilii apud Compendium (neque enim ex- Quia expedit illi, ul suspendatur mola asinaria ad
presse Capitularia Francorum nominare opportunum colhiin ejus, et pr»cipiletur in mare, quam ul'scan-
ducebat apud Germanos lune Francis infensos) in dalizet unum ex minimis islis. Non enim jam cor-
cap. 74 lib. i, et ex Burchardo Ivo in parte i, cap. B reptionem, aceinendaiiouem , sed defensionem ad
268. Baluzius aulem in notis ad Capitularia jam coiifirmandumpèccalum suum suscipit qui delinquit,
animadvertit, in concilio Compcndiensi illum cano- sed et alios ad simile provocat malum, ita ut con-
nem non reperiri. Ego illud monumentum ircvenio veniat ei, qui peccantes defendit, illud quod dictum
inter canones poenitentiales Theodori Canluariensis, est : quia si non ostenderilis fructus dignos peni-
de quibus inferius suo loco disserendum erit. Sane in tenti», excidemini, etili ignera mittemini. > Prxlerea.
ea parte, qua statuite presbyterum non baptizatum in regula S. Pachomii ab eodem Holslenio edita,
et baptizandum esse, el ilerum ordinandum, reclam cap. 476, exbibentur ipsa priora verba Gratianei ca-
agnoscimus sententiam re lalain deinde in cap. 1 de nonis, ibi : « Qui consentii peccantibus, et defendit
Presbylero non baptizato, juxta quam jure rescri- alium delinquentem , malediclus erit apud Deum et
bendura voluit lnnocentius HI in cap. 3, eod. Ut. homines -, el corripielur increpatione severissima. >
Verum in ea parte, qua traditur baplizaios ab eodem Ut vero huc referantnr consonantes Isidori senten-
presbytero esse rebaptizandos, referri quidem potest ti», ex quibus.monumentum sancto eidem viro non
ad veterum dubitationes, de quibus modo sermonem injuria attribulum videtur, animadverto in primis,
habebam; at postquam aliud rescriplis maximorum Isidorum ita scripsisse in lib. m Sententiarum cap.
pontificum definitimi est, recipi minime potuit. Hinc 32, in fine : < Plerique mali similes sibi in malum
omissa fuit ea capilis pars in dicto cap. 1 de Presby- defendunt, et patrocinio suo pravos contra correp-
tero non baptizato, et Romani Correctores in dicto tioiiem honorum suscipiunl, ne unde displicent
can. 60 eamdem delrabendam a Gratianeis Codicibus emendentur ; adjicicntes in se aliena deliela, ut non
non immerito exìstimarunt. tantum de suis malis, sed eliam de aliorum facinori-
45. Ex variis veterum Patrum senlentiis, Hiero- p**bus puniantur quorum peccata defendunt. > Et in
nymi, Gregorii Magniet Isidori compositum a Gratiano cap. 50 , in fine : « Cujus peccatimi quisque sequi-
fuisse canonem 84, caus. l,qu. 1, jam alibi aniinad- Inr, necesse esl ul ejus poenam sequatur. Neque
verti ; nimirum lum in cap. 59 partis u, tum in cap. 3 enim imparerit supplichi, cujus erroris quisque par
parlis hujus in, ubi et qux Gregorii, et qux Hieronymi est ac villo, i Item in regula monachorum, cap. 44 :
essent, exhibui. Superest nunc ut ea describam qux «Peccanlem autem nulius occulte!, criminis enim
deprompta fuerunt ab Isidoro. Nimirum apud Isido- esl consensio posi secundam admonilionem celare
rum in lib. vi Etynwlogiarum, cap. 19, nonnulla le- quempiam peccantem. > Similia prxlerea sunt in li-
gunlur, ad qu» exigendus est versiculus Myslerium bellis Isidoro tributis. Sic in Norma vivendi, cap. 12,
itaque, usque ad versiculum, Hoc de corpore, ibi : ita legitur : i Non solum quippe factorum, sed con-
i Sacrificiuni didimi, quasi sacrum factum , quia scius peccati tenetur obnoxius ; neque imraunis est a
prece mystica consecratur, in memoriam prò nobis scelere, qui ut faceret male, obedjvit. Sirailis est qui
dominicx passionis : unde hoc eo jubente corpus obtemperat, malo ei qui facit malum ; facientera et
Christi et sanguinein dìcimus, quod dum sit ex fruc- obsequentem pari pcercaconstringe. > Et in lib. u
tibus terr», sanctificatur el Ul sacramentum, ope- Synonymorum cap. 16; t Similis est qui obtemperat
rante invisibiliter Spirilu Dei, cujus panis et calicis in malo ei qui agit malum. » Porro hsecfere omnia
sacramentum Gr»ci Eucharisliam dicunt, quod La- nemo non videi ad monachorum instiluliones perti-
tine bona gratia interpretate. Et quid melius cor- nere, ad quas pròpterea memoratus Gratiani canon
pore et sanguine Christi ? Sacramentum esl in aliqua prxcipue exigetur.
celebratane, cum res gesta ita sit, ut aliquid signifi- 240 46. Non dissimiliratione Isidori nomen pr»-
care intelligatur, quod s'ancte accipiendum est. Sunt P seferi canon 101, caus. 11, qu. 3, cujus sententiam
autem sacramenta, baptismum, et chrisma, corpus in regulis brevioribus S. Basilii inveniri jam adnota-
et sanguis Christi, qu» ob id sacramenta dicuntur, verunt Correctores Romani. Plurimum etiam con-
quia sub tegumento corporaliuni rerum virtus divina venit cum iis qu» tradit Basilius in Ascelicis capii,
secretius salutimi eoruradem sacramentorum opera- ita scribens : < Si malus sit Dominus iniqua prxci-
tur, unde et a secretis virtutibus, vel sacris sacra- pìens, et servum ad transgressionem mandati veri
menta dicuntur. Qu» ideo frucluose penes Ecclesiam Domini nostri Jesu Christi cogens, satagendum est ut
liunt, quia sanctus in ea inanens Spiritus eorumdem cavpatur ne nomen Dominiblasphemetur propter ser-
latenler sacramenlorum operate effectum, unde seu vimi illum, si faciat aliquid quod Deo displiceat. >
per bonos, seu per malos ministros intra Dei Eccle- Consonat prxlerea Hieronymus in iis verbis, quaa
siam disperdete ; tamen 239 tluia Spiritus sanctus superius reluli ad can. 93, caus. 11, quxst. 3. Ut
mystice illa vivificai., qux quondam apostolico in vero ad Isidori uniiis sententias respicianìus, cujus
tempore visibilibùs apparebat operibus, nec honorum proinde nomine canon descriplus est, lego in libro
merilis dispensalorum amplificante hxc dona-, nec ejusdem de Coiiterciptumundi : < Ita aulem obtem-
malorum attenuante, quia neque qui piantai est ali- pera homini, ut voluiitaiem Dei non oflendas. > Itera
quid, neque qui rigat, sed qui incretnentumdot Deus, in libro de Norma vivendi : t Cunctis in prxcepiig
unde et Gr»ce myslerium dicitur, quod secretarciet sic oblempera, ut obteniperando hominumvolis Deum
recondilam babeat dispensatioiiem. > non offendas. > Denique in libro u Synonymorum'
Observaveruni jam Romani Correctores, non Isi- cap. 16 : i Malumlacere jussus, non aequiescas, ma -
 *<J5 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 496
lum facere jussus non consehtias. 'Noliin màlum pò- j\ spirituali, aui maiììièsta confessione, vel aperta con-
testati cuìpìam consentire, e'tiamsi pcenacompéiìiii : victìoiie ex corporali fornicàtione. i
Diieiìusèst morteli! pati, quam perniciosa jussa com- J 49. Nemo inticiarì pnlest depravatam esse inscrip-
piere, etc. j'Cxierum qux horum Iibrorum Hd.essit tìone'm.canonis 14, pan?. 35, qu, 2, ila conceptam i
pi auctoriias,' jam superius ailiginius, Isidorus sx concilio Manticensi, vel, ul aliqux èdilip-
• Quod «lib nomine Isidori legimus in.can. 4, caus,. nès habent., Maciensi, Ivo Carnoieiisis in parie re
Decreti c»p. 44, idem rcionniiienlimilaudavi! omissò
2|),qu. l.n.on videturomjiìiip.placuisse.Isìdoroeideni, Isii'lori nomine ex concilio Èqìtiiceno, Hugo aulèin ;a
iiipsius est regula niorcachorumilli tributa; si qm- S. Victore in ììb. n de Sacr.amemis,parte xi, cap, 15,
^lemincap. % ita legitur inter cxtpra ; A.Oiniiiscorc- ex conciliò Maiiiiscon.ensi.
Versus non est.recipiendns in monasterio, pisi jirius ièuiilVerò ultra ìpvesUge-
ipse «cripto se .spoponderil perniansurum. \ Cxtèr .m.iis? 'Legitur canon"ille in''.conciliò .Vormaciènsi
rum spb Isidpri nòmine, uti («staniur Romani Cor- anni 868, nuniero 78, liis verbis : « Cojilradicimus
rectprès, legitur apud Smaragdum.in exposilione r«- quoque, ut in quarta Ubi
geiieralìpne mill.us amplila
autem post inlerdictum"fa'Cr
igiilx'S. Beiiedicij. Ego vero non putos .-verba-jpsa cpnjugio copuletur;
luni inve.niiim fuerit, separeiur. 'Sane eadem , jqu»
èsse Isidorì, sed polius Smaràgdùm paucis,expo-
suisse., quid temporibus Isidori vigere! de paryulis in viri, hxc nimirum in ùxoris parentela' de lege
yolimiate par.enlum nioiiasieriìs aildicendis. I i clp- nupliaruni regula custodienda est ; quoniamcpnstàt
ductuni in primis fuil ex canone -J9 concilii Tole- eos duos esse in carne una. Ideo communìs iijìs
tani iy, :cuì prxfiiit Isidorus, quem ego ideo huc «re- rilrinqueparentela esse crpde.ndaest; sicui scriptum
ferendum«enstii diabete auleiu in can. 3, eadeai . est : Erunt duo iti carne una. > Èàdem verba legun-
Càusa et quxstione) liìs verbis; «Monachum anl.pa- 'B lis tur in concilio Mbguntino I anni 847, can. 30; sìri.iì-
Jenna deyolioj, aut propria prol'essiofacil; quidguid anniautem s.euléatia reperitnr in concilio Gabilpnensi
Iiorum fuerit all'galum' (legunt alii allegatimi) tene- hxc 813, can. -29, ibi : < Sane quxin proprio viro,
3)ìi. Proiride his ad rciuiidunireferti iiiiercludìmus nimirum iri uxoiis parentela de lege rcuptiarum
custodienda est. Quia ergo consiat eos duos
aditiirii, et omnem ad sxculiim interdicimus regres- regula
spin: > -Notai.adli une canonem Baluzius, hanc dis- rssein carne ima, cpmmutiis illis uti'ìnqiie parentela
esse credèuda est, sicut scriptum est: Eruntéuo iti
ciplinarci renovalaui .deinde luisse a .Chindasuiiito canieuna. t Itaque VòrmaciercseapudGoi-
regé edita cousiilutio.nequ» exsiat ip lib. iti btgis "le.ctoresMaciènse cpncìiuninomine
Wisìgotbóruin, liti 3^ cap. 3. Itaque ex canone $0- aót coTrupto appellàri ccepit,
iétàh'o regulam efformavit Smaragdiis sub nomine nonis Maniìcense, unde Gratianus in insciiptione ca-
adjipiens Samueì's exeui- rationelacile
.sancii Bispàlensìs aii.tisfit.iSj,
fieri
lapsus deprehènditur. 'Séd'quxres,^ua
pTiim Tde quo nonnulla etiam apud. Isidoruni iuve- potuérìt ut Isidpri npnrenTrréperei? Ego
' tiferai;teli in Commenti in lib. Graiianòm èifravisse ex Còdice:Ivoms ; 242
IReguin cap. 4,-tUBi puto "eienìmapud lvoném canon meriiprate sub Tiotniria
")<irallègpr'iisin sapram ;Scrip.turaiii' l iversìc. -Aniia^,et 'concilii Manticeni describitur in parte rx, jeàp. 44,
Versjc,
' Sadwel.
,i7v.JExiiSìqux dieta;simtcolligitealiquaiido Gra- ex deìndè ì.n cap. 45.subsequitur hxc mscnptio : Item
dictis Isìdori : ex uàriicuia Iteih ,'qux conjnnctìp-
dante! Isidorum ipro fiasilioJaudauisse. id evenire Tièm'lacere videtur, arbirratus est-Gratiaìnis etiam
faciàéipotuit sex.brèyiatis notis,,quibus veièresawà- prxcedenli canoni posselsidori ìiomen^scribi.
(«ueJisps.iUlieb.atiìlui'.finge <enim<,illos ita ^scripsisse k-," ^<>.Supersunt adhuc canones 1 et;6, cauS.,5'5,qu,
_JB,SM« pro^ictione BASMUS. (Quì.legeban», occasione»"iu
R. Beata» *S,in quibiisiipiilsiaori vérha referjmtur, «ed làntrim
..capiebant, .ut legerent^ .Isidorus; id-est., ideo Isidorìnomen
-Isidorus.,Idevenisse -puto in «canone«HI,-caus.22, isidorus tradidit in lautìatur, qupdmultaadhancTe.nl
lib. K Elyniólogiarum, ;cap. '5 et
qu. 4, cujus verba tiabPnte in iregulis hnovioribus sequentrbus^ imo icanoii 6 tòtus èst JuVùPaini ìiiii-
iBasilìi Ruffino iiuenpnete interrogai/ione .184, ibi: Ì»rorv "Sèntentiarriin,'tit.il, de'GTadibus.ìrlunc ca-
,<Si quis prxveiitusiueriK, tui difftniat agere aliquid nonem'tìéScripsìt ivo in parteD •Decreti, icap. ^4,
-841 eorum.* squx «non placeai iDeo., preniteiitiani nullo adjecio auctoiis -nomine, 'Ubitamen notaium
gebetiagere,,».(Optu'lét irrita revocare, qn»cuitq«e -;fiiitad -inarginem,multa de ea re ab Isidoro tràciarì,
ex prsesuitìptioiieconii'ia(mandate» >B.ei staimuatur. » quod cènsèp occasìotteiii 'dedisse"GTatianopulandi
,|<iihil,in;prd;senlia;a(ljicÌode versiculo Wribus:liuiic "Isidorumfuisse canóiiisautìtorem- ilincpalam faciam
enim jam superiusexpeiidi,- ubi-ageiidumduit aleHie- làdorì verba ili ^icto cap, S et
seqtj., -ai qux IJra-
rOiijrcii.moiiiimerclis. lianea monuniema èxiganlur alquèemendéntur. Ait
48. In canone 18., Caus. 33,, qu. S, non ipsa Isi- ille : e Pater esl,-a quo rrascite iriitium generis*:
dori verba exhibentuf, sed ptfucls perstringitur -ea Itaque .is paierTamiliasvocilàte. IPater a-tìtemdicliis
«erilenlia ^ quii-msanctus vir haliet in pap. lt) libri II 'eO^uod patràtione peràcta iìlium ptòcreèt..,. Mater
deOffictìsèeclèsiaSticis, ibi': ApoStoltt»;'prmcìpio; ìn- dicitur, quod exindè etficia'tur aliquid; maièr eriim
jquil,mOii'ègO,-Sed Dominus,uxorem awìro non jdisce- est.quasi materia, *nampater causa est/... Avus.pa-
dere. f Prohibet enim dimil.ti .quacunque',ex'-causa, tris pater est, db arvp.'diclus, ìà èst ab antiquitiitè.
-ne -aliis corijungatur secuiitlum consuetudmeim-Ju- 'Proivus avi paier est, quasi prope avuni. Aiiavris
<J.coruiii,quam ''DoniinMsnflerdraìt ,$ìcens ': Quìcutì-:I) pToavipater, jairi longe'ab aro. Aiavujsànavi jaier.
-que -dimiserit ^rxorem suàni, -excepta fornìcationìs Trpitav.usa'tavipater,-quasi ireiavusjF.iija. ietrayli^],
casosa,^èt aliam ^ouxèvi.tjlffi03chattir.^SolumJ"ut ait fid;est, quatltissupraabavum. Sed IritaVus^ulli'inu'm
..HieirmiywiiSjudu!terium-«st,?qnodAuxoris'virccaiat- cognatipnisiioriièneSt/FamÌÌìaauteni,p'riiHr a.'pàttié,,
-feoiumi'imo'cum'iì|la,BnamcBroemìnaiiam divìserit, termìnaiurÌn;ttìiavo.^iìius"èl filia;à'famiiiatiicti,ipsi
-èt<*se "forittcàiione-sepàraverit, ;à 'ihav'ito non debet enim primi in órdine 'nà5.céiilTririi xxistuiit,,.. 'Nepp^
teneri, we^TRIBIiquòquesubmaièfficio!faciat,-tìicènte est qiii exiili0;natiis est, didius àùtem ii.epps qua^i
Seripwira,?q«i adulieram tènrt,stu'Ii,iis:etiirripius'es"t. :natos posi.... Proiieppsest, qui exneppie concepTns,
:UMctì«qnè*si:igiiur!ftirn!etfiio.^el;iÌòri) i'catiònissusjS- natusque esi'; et tìictus.pròii'epos, qu.àsi liatiisBprri)
-Pip, libere uxOrénnittilUr^uia ergo, fsì s'!enTisest,^i post.... "frpnepos tìicius,,quìa pròpe.nepplèm, abnè.
deformi*,si telale vetrila.'sì'-i'etida,
fei;tem,ulenta,;'sìirà"- pos, quia sèjringiiur ab-rgeppiè. Estènìraitìièrilluni
;circida,-sÌHialisworibusJsiilBxiiriosfl,s'ii15ufosa,si fatua, et neppteiri prònèpòs. A^hepos 'àbiiépòtisflllus,, Wi-
*i5vàga,^iijurgàtrix;i'etmàkdicai?'TèTÌ¥nda=e§t,v'élis, riépós adnèpptis'iiiius, paia pesi nepolem ijuar,ius;in
nolis, et «qnaliscunqueiaréeeplfl'^st'habpndà.>,:^N'òii 'lotrlliné*é>U.°giiiasi Sutétji iipii m-
tèXrian'èpoSvifflififiirés
«rultum quoque a-'Gratiarieo-eaiiòne ttistat-'quodìe- cimus; nisi iquoiIe's''graduuiii deficit jli'ojiien.,Jit put<j*>
^lur apud Hincmaruni^lieraenseai ìn-opuscuio :8e 4liu5,'nepòs, 'prònèpòs, Siiiep.os, atìnèpos/Arihèpòs.
ttìivPrtio^tiPtha*ii:ÌHrespoiisionè'ad^quirilàni'inlerro- tbi iati gradus :defecferint.,,inerito jainidiciinus iùi-
gationein ibi 1: l'Legoliter mituiti 'cùnjrigiurii nulla uqres, sicut et m^jbr'és'.dìèimuspost pàlris j :»yi,
potisi patene éìsBotvi, nisi eonjuncta separatìorce proavi, àbavi, atavi; tritavi vocàbulum. » Post lasc
 m isitìoaiANA. — PARS a. ÌCAP. XXXIH. im?
iraasìt Isidorus in eàpifibns'SubsequerciibùsMexpli- A'isìdorianos
; ad edilionem potius Gtìàrtanam quàm ad
caMa cognalorum agnalorumque nomirra, quos col- Breulianam èxegìsset. Sed edilioirèm ÌJrMii,
ibi :< Fralres dicti eoquod .sint "244
làieralesappellanius,
ex eòdem l'ruciu, id est ex eódem semine nati... Soror ut 'videtur, ad Tiianus non ìiabuìt, neque 'mss. alia"
auterii, ulfrater, narrisororest ex eodem semine dieta, exemplaria ìnspèxil quibus juvaripossèt.
' " '
quod soiacum fratribus in sorte agnationishabeatar.' [ 'CAPUT,XXXIII.
Erairuin-fililpairueles dicti, eo quod.patres eorum- ....". ';J
gèrniani fratres intèr se fuerunl. Consòbrini vero. Isìdofì laudes ex quìbusdam veierìbus scripiorWus
"' "•- !
vocati, qui aut ex sorore et frafre, aut ex duabiis collectie.
sororibus ^uatnati, quasi consororiui. Fratrueies au- 1. Satis quidem multa j àtri aliata sunt, extjuibusìi-''
tem malefter» fiìii sunt ;;sobriiii consobrinorum iìlii,
Tius Grxcum nomérc est. Patruus frater patris est quldo colligipossit doctrinam isìdori hiàgho in pré-"'
quasTpaler alius, unde decedente patrèpupillbnr lio ab antiquis s'eriptorìbus habìlam fuisse. ^utedariì''
prior patruus susclpit, et quasi filium lege tuetur. tatoèn addere juvabit, ut intelligatur, Isidòi'om non'
Avunculus est matrfs frater,cujus nomen sformarcidi- solum ah 'ììs laudateli
minuiivjliabere videtur, quia ab avo venire mpnsira- fuisse, qui data opera gèsta
- tur.Amitàestsórorpatris,qiiasìaliamater.Malertera ejus exposuerunt aut elogium àdorriarunt, ut ìì'rati-"
243 'è*1 soror «ìatris, quasi altera mater. So- lio, Hdefonsus, Redémptus, historìci anonymì ejus
cer est fluì diliam dediti Gener est ,qui filiam Vii», aut iranslatiorcìs corporis, Martinus
duxit, gener autem -dicitur quod asciscatiir ad Legìonen-
augercdnm geims. Socer aUtem, et socrus, quod -B'sis ' in sermonibus de ejusdem translalione, et alii,
gener«m, velourum sibi associavit. Vitricus autem, sed etiam ab his qui, aliud agentes, aut in Isidori '
qui uxorem ex alo viro filium, aiit Aliam habeutem laudes èxcurrerunt, et ad cpnfìr.nandà réligioriis
duxit,,,etdiclus vitricus quasi novitricius,quod a ma- nostr»
ire superducalur novus. Privignus est, qui ex alio dogniala et inslituta, vel ad òmtiigen» erudi-
patre nate est, et privignus dici putatur,- quasi pri^ tionìs copiairi Isidorì auctoritate uslsunt.'Neque vero
vigercus,quia prius- genite, unde et vulgo-«irte-na* anxi'e quserendimihi sunt isiiìismòdi'scripiores : qriis
tus. Vocabula.autem agente hxc videntur declinata,, enim
genitor, genitrix, agnati, agnat», cognati, cognàlx, modus, aut finis hiiicìabori'èi studiò essei'Vsed"
progenìtoies, progénitrices, germani, -germanx. » n'onnullostantum, qui sese niihi facile o'btulerunt,pro-
Post-base in aliquibus exemplaribus, uti superius jam ducam; plures in notis ad ipsa opera, cum sese dabit
adnotatum est, leguntur verba canonis 1, caus. bS, occasìo, revocàbo, aut dercuò in medium proferam.'-
qu. 4, àc deiiìque in eap. 7 èxspaiiatur Isidprus cla- "% Joseph Rodriguez de Castrò, tòm.HBibl. ffisp1.,
rius mflicans «scendeniìuhi et descèiidentnim grà-
itos, .iìem «ollateralium; idest>patruprum, am-itarum, pag. 293, caput de S.' Isidoro ita exorditur : be'
ayunculorum et malpr.terar«m1,-bis.verbis -: *. Auctev S. Isidoro fverbà ejus HispanaLaliriè'reddo) aiterò'
niei generis, pater mihi est, ego illi filius, aut fiiia, -
Pàtris mei pater, mitir avus est, ego illi'nepos; aut'" DatHele,ut S. GrègOriuiMagnus sensi*,éobìore-His-i1
neptis. Patris mei avus, mihi proàvus-est,-ego iiti , pdniórum,'<ut-S. Braulio,ei'drcfAèpÌstOpùs<(ntìoepiSi
pronepos,.aut proneptis, Patris .mei proavus, «uhi^p-Copus) D. -Lticas Tudensis,-speculo -eptseopòrttm &?
abavos est, ego illi abriepos, aut abnep.lis, Patris mei*- sacerdotum, ìà
abavùs, niìhì atàvus èst, ego illi adnepos aut ao"- et S.Tldefbnsus, pralalv èpìitopbrum,
neptis. Patris meiaiavus mihi lritavusest,ego'illitri-- ; pfthnpe saceidoium, dtS\ Martinus '^4iégÌoriensìs,s
nepos, aut iripeptis. ,PalHsaiei frater, mihi patruus utpUtb),WposÌ»i(oVlirìsii;ul ttrchitpis'tdpù* VtmpSsS
esl, ego illi fratris filius, aut filia. Palmi mei telianu» D. Petrus judienrit, eie.
©oleodotti, quoti
pater, mM parer magnus èst, ego illi filit
fratris iftius*; aut fila."Patrui mei avus, -mihi Rodrigtìezius loca non indìcet ex qtìib'us-prséplaras^-
propalruus esl, ego illi filii, aut liìif» «epos, aut haslsidòrilaudès deprpmpsit. SedÌHa Gregèrii Ma'- •
neptis. Patrui mei .proavus, mihi adpalruus est, gni, Braulionis et Ildefonsi verba exàpocryphisj Tft';
égp illi pèpolis, aut neptis filius, aut 'filìa.Ma--
tris-mèx'soror, mihi amila* esl, r-go Hiì-fratris filius, - opinor, libris haosit. ArcliiepìscOptis ille tiomprjslèi-
aut filia; Ami!» «ex mater, tnibi amila.piagna esl, .- lànus per me fuerlfPetrus Monsoro, sive, ut -alii•Vo-
ego illi filia;fratris filius, auliilia. Amila; me» avia, cant, Monsc-ncio, qui -a iioniirillis sxctìio "x àscri-
mihì proamita est, ego UH lieptìs filius, aut fiiia.
Amitx mex pròaVia, mitri ahacthita-'-evl,*ego illi' bitur, ab aliìs sx'culò ili, de -quo Vidérì potest
neptis nepos, -aut .neptis..Mairis niex frater, mihi Nfc. Ànlotiius: Sed cum ipse'Rodfìgneziùs p. 887,
avunculus est, ego illi sororis filius, aut filia. Avun-. corilèndat, nullum Petrum Mohsoro, sive Mònsòri- :
cùlimèipaìer, mihi avunculus magnus est, ego illi. -. cium episcopum 245 Gompòs'tellànum intpr'Hispà*-
fllìì sororis'filius; aut 1ilia. Munculi -mei avus,''
mìM .pnoavwneulus-est»eg« illi-filii nepos,:autj-ne-, jf.nos scriptores locum teiierè posse, ritrsus hxreo,
pijs, Avunculi mei proavus mihi .abayurceuius e=t, atque scine aveo quem Petruni archiepiscopnm €0m.
ego illi neptis filius,.aut filia. Matris mése soror." póstellanum Isidori laudàtòré'm àppèllavérit.
imnl ni'àfertefa est; ego 'M 'Sòrorrs fìlius, aut lilla.' -
me»' 'soror, 'mibi-materiera -magnaest,; 5. S. Valerius àbbas morcasterii ;MOntènsìs,iscri-
- .Matenèr-se-
ego illi ;sororisnepos£aiit.ueptis. Aytóe:roex soror, ,. ptorVit» i,S.'PrticftfOsi,'episcòpi 'Bràcharérisis, sS- "
mihi abinatprtera, est, egp illi pronepos sororis, aut culo 'Vii B; IsìdÒriTm:cumf ructuòso ;Ms
Proavi» me» tìiiui • èxeunlè,
pfòneptis.' soror, promatèrtera
- • % verbis Tbmpafàt : Posìqaam nMiqnùé'mu'ndiìehebras
est, ego illi neptis filius aut lilia. >
supèrna'veritàtis' ndiu 'Irradiami cltt~riitts,jèt'a sede
51. Utilissimain operarci Berardum in Gratianeis Romanaprima SddctieE-ct?festótàtketÌtà,?fiUei'èdlhO-'•
canonibusgenuinisabapocryphisdiscer'nendis, cor- liete' dogmtttum fulgor an» rittiìàrèlHmihenSilttS; 'mq'ue
rupiis.ad emendaiiorum Codicum fidem exigendis, exMyypÌò,orìentdlìpròviheìà, exietleftiissìhta"sacre ''
difiìcilioribus interprelatione illuslrandis, posuisse, religionispramìcarehi exèmpia, et ìiujuS decidua pia- "
salis opi.nor, vel ex hoc specillane de Isidoro uosiro gm èxigiVm'perlucerel
exirémitas, perspicua ilarilaÈi *
cp'jstal. Ejus tamenjudipium de iegitiniis q'uibusdam egregius divinapietasduas illumihavft 'lucèrna»: 'Is£ '
Isidori operibus minus probo. Veliera etiam canones
doram, revèt'mtissìmum 'triìicèt virum, Hispaieraah
49» AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENI 200
episcopum,atque beatìstimum Fruduotum ab infamia ^ iarius, in quo cum Ambrosio et aliis Isidorus lauda-
immacalalumet justum. Ille autem oris nitore clarens, tur. Hic scintillarum liber, qui in nonnullis Codicibus
Insignis industria! sophisla arti» indeplus primitias, Bed* ascribitur, in aliis tribuilur Paulo Alvaro Cor-
dogmata reciprocavil Romanorum :. hic vero in sacra- dubensi, de quo videri potest Nic. Antonius in Bibl.
tissimo religionis proposilo, Spiritus sancti fiamma Vet. Hisp. cum not. Bayerii, et Florezius Bisp. sacr.
succensus, ita in cunctis spiritualibus exercilalu», om- tom. XI, p. 47 seqq., in aliis Defensor!, monacho
nibusqueoperibus sancii» perfedus emicuit,ulad Pa- Locogiacensi apud Pictones.quod ex prxfatione col-
trum se facile comquaret antiquorum meriti» [Forte ligit Fabricius in Biblioth. med. xvi verbo Defensor.
merita] Thebmorum. Ille adiva vitmindustria univer- Alii minus recte Cxsariuin episcopum, aut Cassiodo-
sum exlrinsecus erudivi! Hispaniam : hic autem riumauctorem ejus collectionis asserunt. Beda certe
contemplativa vitm peritia vibrante fulgore micans, in commenti in sacram Scripturam verba Isidori cum
intima cordium illuminavi! arcana. Ille egregio ruti- aliorum Patrum verbis colligit.
lans eloquio, in libris claruit mdificationis; hic autem 6. In Codice Vaticano Regin» Suecorum 234 exstat
culmina. [Forte culmine] virtutum coruscans, exem- similis colleciio : Incipiunt sententia de diversislibri»
plum relìnquen» sanclm religionis, et innocuo gressu sanctorumdoctorumexcerpta. Incipit ; Deiomnipotenlit
secutti»esl vestigia Domini nostri el Salvatoris, etc. ^ Filiu» ; desinit : fervenlius inhiare cognoscit.Aucto-
Ita edidit Florezius toni. XV Hisp. sacr., ex nova res sententiarum laudante Isidorus, Beda, Xystus,
Codicum mss. recensione post Sandoyalium, Ta- Gregorius, Augustinus, Seneca, Hieronymus. Sequi-
mayum et Mabillonium. tur in eodem Codice 247 dìinì opus, cujus priinus
i. Hoc idem elogium editum fuit a Constantino titulus est : Incipiunt capilula de callidi hostisinsiditi :
Cajetano, p. 6, nomine anonymi Benedictini in Vita sed revera esl colleciio sententiarum Isidori, Cassio-
S, Fructuosi abbatis et episcopi Bracharensis. Sed dorii, Hiiarii, Hieronymi, Gregorii, Xysli.
constai jam auctorem Vii» S. Fructuosi abbatis 7. Inter mss. Codices Florentircos S. Crucis Bandi-
Dumiensis et episcopi Bracharensis, qui paulo post nius, plut. 10, enumerai Codicem 10 membranaceuui
Isidorum floruit, fuisse Valerium abbatem monastèrii sxculi xm- ineunlis, in quo advertit, post Aurorain
S. Petri de Monlibus siedilo VII exeunle- Èdita fuit Petri de Riga ascripla esse quadam dieta senlentiosà
ea Vita a Prudentip Sandovalio, Joanne Taraayo de ex Petro apostolo, Seneca, Bernardo, Augustinoet
Saiazar, Mabillonio in Actis sandorum Benedictino- Isidoro. Ibidem plut. 36 receriset Codicem 9 membr.
rum sxculo li, p. 581, a. Bollandianis ad diem xvi sxculi xiv, Liber de aùciorilatibussanctorumeditus a
Aprilis. Florezius tom. XV Hisp. sacr., pag. 139",et Fratre Vincentio Belluacensi ordinis Pradicatorum,
Bayerius in not. ad Biblioth. Vet. Hisp., 1.v. e, n. l Senienlix depromptx sunt ex Isidoro et aliis. Liber
263, observant, in Codicibus Ovelensi, 248 Carra- neque ab Echardo, neque a Fabricio memorate, ut
ledensi, Arlanziensi, Toletano et aliis Vitam S. Fruc- Bandinius observat.
tuosi inter genuina .Valerli opera recensori stylumque 8. In Codice Bibliothec» veteris Vatican» 2951,
piane Valerii esse. Monacbatus vero Beiiediclìnus Isidori librum De mundo et alia, pag. 133, in-
post
Fructuosi et Valerii Benedictinis facilius quam aliis cipiunt sementiateex pluribus veteribus ad mulliplex
probabitur. Consule Nic. Antonimi! loc. cit. Biblio- rerum argumentum, inter quos Isidorus etiam nomi-
thec» Vel. Hisp. nate. Veruni hoc òpus auctoris non ita prisci est. Sic
5. Isidoro laudi verti denet, quod in antiquis sen- etiam sxculo xm Thomas Hibernicus scripsit Mani-
tentiarum colleclionibus ex sanctis Patribus ejus no- pulum florum, sive Flores omnium doctorum, qui su-
men et auctoriias reponatur. Hoc in studio excer- per sacri»lilteris seripserunt : quod opus sxpissime
pendi flores ex sanctis Patribus muftì olimfloruerunt. In recusum fuit. Antiquius est colleclaneum sententia-
libro Joannis Egonis de Vir. illuslr. monasl. Augi» rum Megiugotiad Regiomarum episcopum Patavien-
Divilis apud Peziura tom. I Anecd., part. ni, lauda- sem sxculo xn, cujus metniiiit Pezius in disserti
tur cap, 9. Reginbertus monachus, qui saéculo ìx Isagog. Tom IV Thesauri Anecdpt., p. 3. Mengigo-
bibliothec» prxfuit, plura voluiiiina manu sua des- ) lus sentenlias collegit ex Cypriano, Ambrosio, Au-
cripsit, proposito plerumque epigramiuale : Magnoin gustino, Hieronymo, Prospero Aquitanico, Claudio
honore .Dei,etc,et excerpsit compendiaetflosculos ex Mamerlo, Gregorio Magno, Beda, Hxymone (sic)
SS. Patribus. Celeberrimum est hoc in genere opus in- Halberstadiensi, Smaragdo abbate, et Severino epis-*
scriptum Liber scintillarum colledus desenlentiis sane-'. copo. A Pezio non nominate Isidorus. Fabricius in
torum Patram.scilicetJAmbrosii, Athanasii, Augustini, Bibl. med. »vi de Mengigòto isto, sive Mengolohxc
Basilii,Cxsarii, Clementis, Cassiani, Cypriani, Effren, pr»termisit, et pauca alia annòtavil.
Isaix, Eusebii, Gregorii, Hierpnymi, Hiiarii, Isidori, 9. Inter appendices Operum Augustini tom. VI
Josephi, Origenis, et Vitarum Patrum, Tom. Vìi relatumest opus inscriplum Speculum, quod Mau-
Operum Bed» .titulus huic operi est, Quteslione» Pa- rini editores'arbitrantur colledum ex senteriliis Au
trum, et initio inter Palres commemorate Sedulius, -Gregorii et Isidori, imo et Alcùiriì : Mabil-
fortasse poeta auctor carminis de historia evangelica; gustini,
invento. Non lonius vero in Aiialeclis, p. 492 edition. Paris. 1725,
eujus tamen nihil in opere ipso' ex Confessione fidei, quam AI
asserit excerptuin
diversum puto opus quod apud Bandinium, plut. 35, ut jrecte* Riscus tom. XIX}
cuiuo adjudicat. Sed,
ou}. IV, cod. 5, S, Crucis jnscribitur AlcuiniScintU-
201 ISIDORIANA.—PARS I. CAP. XXXHI. 202
Hisp. sacr. pag. 162 animadvertit, Taio s»culo vii, .A 13. Alchuvinus, sive Alcuinus, pr»terquam quod
quo floruit etiam Isidorus, cum sententias ex Grego- in officiisper ferias ex Isidoro quasdam inserit ora-
rio Magno colligere sibi proposuisset, àddilis non- tiones, ita libr. II. adversus Elipandum laudes Isidori
nullis ex Augustino, ex Speculo non pauca decerpsit, exprimit : Quiescile, viri fralres , quiescile, et notile
tanquam ex opere, ut Riscus putat, Augustiniano vel vestii blasphemiam erroris patribus imputare vesltis.
quod tunc tale censebatur. Loca ergo qu» Maurini Illi sua habuerunt tempora, nobisque praclara sui
248 indicant ex Isidori Sententiaruni libris ab sudoris in sancta conversatione reliquerunt vestigia,
auctore Speculi desumpta, potius ab Isidoro ex Spe- quos laudamus , amamus. Beali itaque Isidori eia-
culo excerpta sunt. rissimi dodoris non solum Hispqnim, veruni etiam
10. Inler recensendos mss. Codices sxpe occurret cunclarum Latina eloquentìm Ecclesiarum perplu-
et in magna habemusve-
Isidori nomen in isliusmodi antiquis sententiarum rima legebamus opuscula,
neralione: in quibusnunquam de Bedemptoris nostri
colleciionibus, ut in Codice Val. 4250, in quo sunt
Isidori Collecta ex libris de Trintiate. In Ottobon. humanitate adoplionis nomenexaralum invenimus.
14. Ipsum Elipandum , cujus Alcuinuserrores re-
2524, de quo cap. 106, Flores ex Isidoro et aliis Pa-
tribus. Inter opera autographa S. Laureniii Juslinia- fellit, auctoritate Isidori in epistola ad Carolum
ni, anno 1684 bibliothec» Vatieanx ab Innocentio B Magnum usum fuisse innuit Bignxus in prxfatione
XI donata , Codex est 6460, partim papmceus, ad Opera S. Isidori, et ostenditur ex epistola Caroli
partim membrariaceus,in8° parvo, in quo sunt Flores Magni ad Elipandum et exteros episcoposHispanix :
ex variis SS. Patribus et ex S. Isidori libro i de Sum- Exemplum mihi Constantiniimperatoris proposuislis,
mo Bono: Compunctiocordis, etc. cujus inilium beatum Isidorum laudasse dicitis , et
doluisse: quodne mihiaccidat per quemdamBea-
11. Clarum etiam est Isidori nomen inter eos qui finemtum , quemAntiphrasium cognominastis, benignesua-
chronica ex antiquioribus, uti ipso Isidoro et aliis, detis.In collectione Conciliorum Labbeana tom. VII,
contexuerunt. Paulo post Isidorum Fredegarius col. beatum: sed scriben-
1051, legitur per quemdam
Scholasticus floruit circa annum 641, cujus Chroni- dum est
con editum est inler Opera Gregorii Turonensis, tur doclus per quemdamBeatum: nam Beatus vocaba-
quidam presbyter Hispanus , qui Elipandi
curante Theodorico Ruinart, col. 585, ubi initio sic hxresin confutavit.
Elipandus autem eum Antiphra-
:
prxfalur Itaque beali Hieronymi, Idacii, et cujus- sium yocdb&t, scilicet Beatum per antiphrasin, quasi
dam Sapienlis, seu et Isidori, imoque et Gregorii
infelicem. Epistola ad Carolum Magnumedita demum
chronicas a mundi origine diligentissime percurrens, • fuit a Florezio e ms. Codice Toletano lom. V Hist.
usquedecedenteregno Gunlramni, his quinque chroni- sacr., ubi proposilo exemplo Constantini: De quo,
cis hujus libelli, nec plura prmlermissa, singillatim Q
inquit, beatus Isidorus dicit: Heu prò dolor! benò
congruentiastylo inserui : quod illi solertissime abs- usus principio, et fine malo. Ex Chronico petita hxc
que reprehensionecondiderunl.Notat Ruinartius nec
Elipandus in epistola ad Alcuinimi iterum
pkra pralermissa forte esse prò sexto casu nec pluri- sunt, qux
bus pralermissis. Hanc loquendi rationem in Isidoro atque iterum produxit. In hac autem epistola ita
Isidori elogium texil: Beatus quoque Isidorus, jubar
aliisque xqualibus sxpe ego animadverti : quam ta- Ecclesim sidus
men inepti correctores Codicum interdum corrupe- , Hesperia , doctor Hispanim, in libro
runt. Etymologiarum dicit, etc.
15. Regino Prutriiensis coenobii abbas, qui sx-
12. Nic. Antonius Bibl. veti lib. v, cap. 4,
num. IH, nota dignum censet quod Fredegarius culo x claruit, in Chronico ad annum 572 sic habet :
Vix de auctore Chronici Isidoriani certum se esse Sub his etiam regibus Isidorus, Hispalensis Ecclesim
ostenderit. Sed, ut ego puto, Fredegarius chronicon episcopus,floruit, nulli modernorum doctorum 250
multa de fide, regulis ecclesia-
alicujus anonymi ab Isidoriano distinctum intelligit, poslponendus, qui
cum chronicon cujusdamsapienlis laudai, et particu- slicisquedisciplinisdisputavi!. Simili modo alii scri-
las seu et prò simplici conjunctione et accipit. Suspi- ptores Chronicorùm.
catur eliam Nic. Antonius legendum Georaii, scilicet D 16. Apud Schelstratum tom. I Antiquit. eccles.
monachi, prò Gregorii; sed cur sermonem de Grego- exstat Chronicon sxculo xi exaratum ex Codice
rio Turonensi esse non intelligemus ? Jam multi alii Vaticano 1358, ubi sub Heraclio : Isidorus episcopus
in chrooicis confieiendissimili modo Isidorum auc- Spalensis in Hispania clarus , doctor eximius, cum
torem laudarunt, prxcipue Hispani, ut Isidorus Eugenio Toletano , el Selva Narbonensi, et aliis.
Pacensis, Lucas Tudensis, auctor Historix generalis Antea pr»mis?rat : Concilia Hispanim Tolelana et
Hispanix sub Alfonsi Sapientis nomine, et alii. Hispalense, ubi Leander e! Euphemiusclari.
Theodoricus Engelhusius sxculo xv scripsit Chroni- 17. Hermannus Contractus ad annum 616, tom. I
con chronicorùm, et ex libris 249 Etymologiarum Antiq. lect. Canisii, pag. 497 : Hoc tempore Isido-
Isidori protecit. Ranulphus Higdenus s»culo xiv in rus Hispalensisepiscopusclarus in Hispaniis habetur;
suo Polychronico auctoribus usus est Plinio, qui Imeusque temporum abbrevìalionemproduxit, at
Isidoro, etc. Joannes Fordun s»cu!o xv in suo Sco- multa egregia opusculaedidit.
tiehronico (sic enim inscripsit) s»pe Isidorum lau- 18. Sigebertus ad annum 627, in editione Auberti
dat et sequitur. Mirxi Antuerpi» anno 1608, pag. 90 : In Hispaniis
PATROL.LXXXL 7
203 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSIS PROLEGOMENA. 201
Isidorus Spalensis tum sanctilate, tum doctrina eia- A, quoqueS. Isidori seriplorum monimènia comminerai.
rebal. Notate in mss. Codicibus legi Spalensis, ut Exstat hujus auctoris opus in ecclesia Bracharensi
olirciHispania dieta est Spania. litteris Golhicismanu exaratum. An Maurus Castella,
19. Martinus Polonus ad annum 621 : Hoc tem- sive quivis alius, ex Pannormia Ivonis PanprnHUoni*
pore floruit Isidorus Hispalensi»episcopus,beati Lean- episcopi nomen confinxit ? Ita ego conjiciebam.
dri successor. Hic vir eruditissimumEtymologiarum 23. Sàmson abbas Cordubensis sxculo ix, lib. 1
librum composuit, etc. Apologetici cap. 5, tom. XI Hist. Sacr., pag. 344:
20. Guilielmus Malmesburiensis, lib. n de Gest. De nominibusveroejusdemFilli Deiiam propriis, eie,
Augi., cap. 10: Per Leandrum episcopum Hispanen- non mihi aliquid videtur necessariumhuic operi inseri.
sem (forte Hispalensem) et per Riehardum ( hoc est, De quibusbeatumIsidorum constai mirifico disputasse :
Reccarèdum ).... Gotlti catìiolico choro uniti sunt. quem leder, interrogando ejus Opera , ad liquidum
Successit Leandro Isidorus, doctrina sqndtiateque no- poterti cognoscerecolesti fuisse dono refertum. S»-
bili» , etc. Confer cap. 28 de hoc Guilielmi loco. pius Sampson Isìdori verba cum laude proferì, uti
21. Vincentius Bellovacensis , sive Belluacensis, etiam ejus »qualis Alvarus Cordubensis in epistolis
Spec. Hist. 1. xxni, cap. 31 : Hic sanctus Isidorus, etindiculo luminoso , eodem Ioni. XI Hisp. Sacr., et
Hispalensis episcopus, scripsit multa utilia , eie. Re- Bi alii deinde scriptores Hispani. Libri Lue» Tudensis
censet Opera. Commenlarium in libros Veteris Te- contra Albigenses pieni sunt Isidori laudibus , cujus
stamenti allegoriarum nomine donati Tribuit Isidoro sentenlias sxpissime Lucas usurpai. Ctarissimus, ait
Iractatum unum de Corpore et sanguine Domini , et . lib. il, cap. 7, philosophus calholicorumIsidorus, tam
librum Decrelorum apostolicorum quem primus, ait, etymologiis 252 quam rerum naturi» disserendis,
compilavi! Isidorus, et ex quo Ivo et Gratianus scientiarum et lingua-rumvarietale inter docloresobti-
profecerunt. nel principatum.
22. S. Anloninus in Chronica , parti n, til. 13, 26. Aliquoties jam in his Prolegomenis accidit,
cap. 2, fuse agit de S. Isidoro ejusque operibus : et sxpius deinceps occurret, ut antiqui scriptores
Imperante Heraclìo , de quo supra, in Hispaniis proferantur qui in suam rem Isidori verba alleganti
claruit beatus Isidorus Hispalensis episcopus circa Ejusmodi sunt, ut de nonnullis nunc dicam , Theo-
annum Domini sexcenlesimumquadragesimum,sancii- dulfus Aurelianensis, qui in opere de Spirilu sancto,
tale el doctrina copiosus , etc. In Chronico Leodiensi tom. II Oper. Sirmondi, Isidorum excitat ex lib. VII
apud Labb., Biblioth. mss. tom. I, pag. 335, Etym., cap. 3, ex.lib. Differ. n, al. ì, cap. 3, ex lib. i
breviler :"Anno 613 Isidorus episcopusclaruit. Senti , cap. 17. Auctor descriptionis rhylhrciic»
23. Petrus Equilìnus in Catalogo sanctorum, lib. ìv, CI Veron», quam regnante apud Làngobardos Pipino
cap. 30.: Isidorus 251 episcopus Hispalensis, etc. , Caroli Magni Alio, ex Italia retulit Ratherius Vero-
qui multa volumina Ecclesia Dei ulilia condidit, eie. nensis episcopus, et in Lanbiensi autographo apponi '
Quievit Hispali, vita el doctrina prmfulgidu», pridie curavit, apud Mabilloniumtom. I, pag. 371, edition.
Nonas Aprilìs,ibiquejacet humatus. Ignorabat videli- Parisiens. 1675: Magna et praclara pallet urbs hac
cet Petrus de Natalibus translationem corporis Isi- in Italia in partibu» Veneiiarum, ut docet I»idorust
dori. In recensendis ejus libris interdum de uno qum Verona vocilatur olim anliquitu».
eodem libro bis sermonem facit, ac multa errai : 27. Apud Pezium lom. II Thes. Anecd., part. n ?
quatuor libros Sententiarum nominat, Synonymorum col. 41,Adhelerus in admonit.ad Nosuindam,cap. 13:
le-
viginli, nisi error exseriptorum est; alia ex Vincentio Dicit enim Isidorus quod, oralìonibu» mundamur,
Bellovacensi videtur mutitatus, prxsertim de libro ctionibusinstruimur : ex lib. ni Senti, cap. 8, inilio.
Decretorum apostolicorum Romanorum pontificum, Ibidem col. 91 Placidus Nonantulanus de Honore
canonumque conciliorum. Longircnesset omnes chro- Ecclesix cap 16 : Ex dicti»S. Isidori episcopi: Sub
nicorùm et catalogorum auctores recensere qui Isi- regiminis disciplina smculipoleslates, eie. Petrus Cel-
dori nostri laudes celebranti lensis, lib. ìv, episl. 2, apud Sirmondum tom. HI
24. Panormiuon ignolum mihi nomen est, neque I) Oper. : Unde dicitur Deus simplex non ob aliud, teste
in Bibliotheca Hispànica repertunij: exscribam tamen Isidoro , nisi quia non est aliud ipse, el aliud quod
de eo verba Constantini Cajetani in Isidori Elogio, in ipso esl : ex lib. i Sent. cap. l.His adjungi possunt
pag. 34 : Coronidisloco hic tandem nobis liceal com- Anonymus Ravennas, siveis fuerit Guido presbyter,
mendare »ummam summi hujus Viri sdentiam , ex qui in sua Geograpbia Isidorum pag. 42 laudat, et
eo etiam quod ulilissimam navaverìt operam Eccle- Scholiastes vetus Horatii, qui pag. 207 editi Jac.
sim caiholicm, ut cum ex aliis mullis, tum vero ex Crucquii Isidori auctoritate utilur.
decreti» constai, quorum non minima pars ex illius 28. In Evangeliario quadruplici Blarichini pag. 603,
lucubralionibusdecerpta est. Quare hoc in loci animad- terg., recensetur Codex Regio-Vaticànus num. 76,
vertendumillud est, quodPanormiuon quidamepiscopus exaratus sxculo xi, cujus specimen characlerum
(ut est apud Maurum Castellani) scriptor vetustissimi^ reprxsentatur num. 7, tab. 5, post pag. 60. Is
in libro ìlio suo de multimoda scripturarum distin- Codex continet Pauli problemala de xnigmatibus,
clione, dum eorum Iibrorum qui suo temporemb Eccle- ac tomis canonicis , quorum initium hoc est : Veliti
sia eatholica recepii erant, menlionemfacit, universa Testamehlum, Isidorus dicit, ideo dicitur, mia »f-,.
$03 ISIDOR1ANA.—PARSI. CAP. XXXIV. 206
niente Novo cessavit.Non explicatur quisnam sii iste j errorem. Iti tanta igitur varietate rerum anliquarum,
Paulus, qui lortasse est dìaconus Warnefridus, sive, quas Lidorus perlraclavit, si quis error in ejas.
ut àlii vocant, Warnefridi. Obiter advertam, ab opera irrepsit, antiquitati potius quam Isidoro ipsi
auctoritate quoque Isidori ircilium ducere duos au- tribuendus videtur, neque ita temere de eo judican-
ctores hislorix Roman», Italico veteri sermone con- dum , ut quidam faciunt : quanquam plerique eum
seriptx , alterum in ms. Codice Oitoboniano 2616 : mentis laudibus extollunt. Nonnulla recentiorum
Dice lo glorioso missore santo Isidoro , alterum in quorumdam de Isidoro judicia Nic. Antonius lib. v,
CodiceOttoboniano2658. Dice253 '° gloriososanto cap. 4, n. 91, Bibl. Vet. Hisp., collegit. Scilicet
Isidoro nellolivrodelle Etimologie,etc. Prioris operis JacobusGaddiustom. I Script, non Ecclesiasti, exem-
auclor dicitur LelloPelroni : alterum anonymum est. plar episcopinumeri»omnibusabsoluli, doclrinmmul-
In codice Regio Vaticano 1575 mox describendo, tiplicis, erudilionisqueimmensa virumIsidorumvocat.
in quo quxdani sunt Isidori, reperite opus inscri- Xystus Senensis lib. ìv, Bibloth. sanct. eximim san-
ptum : Dexiv ditristontbus temporum.Incipit : Divisiones ctitalis et eruditionì»,divinarum Scripturarum perilis-
temporumquot sunt? xiin , id est, atomus , momen- simum , et in tegendis, colligendiscoaplaiidisquedi-
limi, etc. Passim laudatur Isidorus : Isidorus defini- ciis, ac senlentiis, el rapsodiis veterum Patrum ex
vit dicens, eie. Tomo I Operum Bed» exstat opus innumeris et immensiseorum votuminibusdesìderìum
ila inseriptum, cujus Codex ms. auclior commen- habenteminexplebile, el vires omninoinexhausta».
date a Mabilloniolomo I Musei Italici pag. 69. In 2. Resendius lib. li Lusit. anlìquit. virum magnum
alio Codice Regio» Suecorum, infra etiam recen- appellat, et rerum multarum bene peritum, neque
sendo , opus reperitur auctoris non ita prisci, hoc elegantiorum tam expertem lilleràrum , ut insolènti
titillo : Auctcritates quod Romm a sondo Silvestro fastidio sit a dìcendi testimonio ablegandus. Alibi
Cónslaniinus baptizatus est. Indicatur Isidorus prò mulimtum erudilionis, lum dilìgentia /lominemvocat.
hoc argumenio inter alios : sed , ut ego puto, ex Raphael aulem Volaterranus , pergit Nic. Anlonius,
apocrypha collectione Isidori Mercatoris. non tam doctrina quam vita philosophum,din dicendo
29. Codex Vaticanus 1343 exhibet quamdam de- non Jam rudem quam inexerciialum, haud omnino
crelornra et canonum colieciionem, et nonnulla de recle censuit. Stylum enim ejus sxculi quis in eo
rebus ecclesiasticis opuscula. Primum opus initio reprehenderit? Aut cuinam videbitur is non doctrina
mutilum est, in quo de vestibus sacerdotalibus, philosophus, qui morìbus et pietati pr»scripsit re-
saeramenlis et aliis agitur, et in rubricìs s»pe cita- gulas universisEcclesi» sxculis merito suscipiendas?
te Isidorus, ut de exorcismis , de scrutinio, etc. Quantum vero favet Josephus Scaliger ! Isidorus
Ibidem , pag. 445 , ópusculum de baptismo et omni I multa, ait in primis Scaligerianis, p. 65, ex vele-
ejus ordine , juxta indaginem catholicorum, incipit: rum libris , quibus hodie caremus , eaque oplimd
Bapiismi sacramentum si prima repetens ab origine Iranscrìpsit. Ideo illuni velim habere. Dodi» utili»,
pandam ex cap. 24, lib. u de Officiis Isidori, qui sìmus est.
expresse nominalur in titulo : De catechumenisexor- 255 3. Hxc fere ex Nic.Antonio. Ut autem is Isi-
c'ismi: Isidori : scilicet ex Ub. n de Officiis, cap. 20. dorum contra RaphaelemVolaterranum vindicat, sic
30. Nomen Isidori celebratum videre etiam pote- etiam Julius Minutolus similem defensionem adomat
ris in Codice Laurentiano S. Marci, recensendo contra Alcialum et Polletum, qui Isidorum vocat
cap. 44, in quo est qu»dam homilia sub Isidori virum non latti eruditum quam bonum. Minutolus,
r.cmine. Bandiniustoni. II Codd. Latinor. biblioth. disserti 7, ita pergit : Isidorus suo Etymologico,quì-
Medìcea;, plut. 47, describit Codicem s»culi xi busdamlicet navis resperso, erudilionibustamen refer-
ineuntis, continentem scholia in Priscianum, quibus tissimo, magnani lucemantiquitati feneralus esl. Unde
prxter alios Isidorus et Beda laudante. porlenlum illud erudilionis Panvinius in principio sui
51. Curiosum est opus inscriplum , Tomus singu- operis de Circensibusludis ingenue falelur : Nec pa-
lari» insignium auciorum tam GrmcorumquamLati- nini adjulus sum Isidori Etymologiarumlibris. Bail-
norum, quos ex variis bibtiothecis accersitos nunc )letus in judiciis Sapiente!, tit. 99, observat Vos-
primmi, in lucem prodire et publice prodesse jussit sium Seniorem de Philolog., pag. 26, Scaligero prò
Petrus Stevarlius Leod'm»lngolsladii ex lypographia Isidoro assentiri ; Juniorem du Verdier contra Isido-
Ederiana, in 4°. In nonnullis hujusmodi opusculis rum Paulo Merul» Censur. in auctor., pag. 26 ; ano-
Isidori verba expromuntur, ut cap, 69 et 73 dicam: nymum vero auctorem bibliogr. histor. Cur. pag. 36,
aUquando citate Isidorus in Senlentiis suis, ut non magni interesse existimare qu» Isidorus de suo
pag. 691, hoc est in libris Sententiarum. addidit. Ludpvicus Vives de Trad. discipl. lib. iti, ubi
254 CAPUT XXXIV. agit de philologis : In hunc numerum, ait, nescio,
Recenliorumquorumdam de Isidori scriptis judicia an patientur grammatici Isidorum Hispalensem in-
varia expenduntur. lerferciri. Affert nonnulla ex antiquis batista haud
1. Qulde Isidori operibus censuram facere volunt prorsus aspernanda, prasertim quodfontes illi non
eo animo erga eum esse deberent quo ipse anii- pervenerintad hanc alatem.
quiores Iegebat. Nec historicos, inquit lib. xv Etym., 4. Criticos alios viros qui Isidorum celebrarunt,
cap. 4, nec commentatore», varia dicentes, imperilia addamus, si placet. Lilius Gyraldus lib. ii, dialo-
condemnare debemus, quia anlìquìlas ipsa creavi! gismo 12, verbis utitur Isidori, pontificis,inquiens,
 2Ù7 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSISPROLEGOMENA. 203
'
doctrina ac sanctitale prmclari. Gerardus JoannessA.affert.... Librum quoque de Natura rerum, seu
Vossius de Natura arlium, lib. n, cap. 5, utili» eliam n mundo, edidit, quo cosmographiamquamdamexhibet,
opera esl quam Isidorus.... prmstitil in viginliOrigi-, velideo commendandamquod multafragmenlaNigidii,
mini libri», quos ex optimi» quibusquescriptoribus, i VeiTom's,Suelonii Tranquilli, aliorumqueexhibeat
plerisqueecclesiasticis,compilavil. dudum deperdila. Ex his vero lum de ipsa Isidori
5. Thomas Dempsterus in Elencho scriptorum adj philosophia, tum de merilis ejus in eamdem judiean-
Paralipomena Antiquitatum Romanorum Rosini : dum esl. Priorati ex collectaneisveterummagis consii-
Isidorus Hispalensisgrantmaticus necessarius,in quo 0 tisse quamsyslema aliquod257 coharens exposuisse
ex diciis intelligitur, adeoquemagnum inter philoso-
' pleraquequa nusquamalibi. Albertus Dieterus Trekel,j
in noi. ad Brissoniuralib. ìv cap. 20,Select. anliquit. : phos locum,quem forte non admodumaffedabat, non
'
Joan. Dan. Ritlerus praf. ad cod. Theod. tom. I, occupai. Hmc vero non exigua fuisse ob plurima
cmleris diligenlior, de cognitoribus et procuratoribus s veterumphilosophorum,qui inler Lalinos scripserunl,
egit : sed prmlermisit locumIsidori quo nemoveterum ij fragmenla el excerptaconservalaomninofatendumest#
melius differentiaminter procuratoreset cognitoresini; Quamvisenim non ubiquejudicium probaverit, suaque
sensu proprio exposuti. non ex suis horreis sed ex aliorum penu Itauseril,
6. FranciscusFIoridusSabinuslib. nLcct. succis.,t B * eamdem tamen philosophia ejusque hisloria prastilit
cap. 12, Isidorum a Beroaldo in magno babitumi operarti, quam in Diogene Laerlio, Snida, Stobao,
prelio fatelur, dum sic hunc alloquitur : Tu ex Isi- uliisque collecianeorum philosophicorumscriptoribus
doro AlbertoqueMagno insulsa ìnvenustaquescriplaj merito laudamus. Id quod eo magis inter ejus merita
contaci». Salmasius in iElium Sparlianum, pag. 5, referendumest, quo magis smculahac meliora non
v. 35, cum 256 Plinti locum de Sainolhraciis an- habebant, nec egebànt,magnaqueerat velerumscripto-
nulis attulisset, Erravit, inquit, Lipsius, qui Plinium, rum penuria. Durius itaque cum Isidoro agunt, nec
emendareilio loci conalur. Tom verba Isidori profert1 mvi illius quo vixit conditionemsalis recordantur, qui
ex lib. xix, cap. 51 Etymolog. : Samolhracius,etc, centonum consarcinalorem, fartoremque semipriscum
ac conc'ludit: Nemomelius poterai aut breviuslocum t nominando,plagii etinepta compilalionisreum agunt.
Plinti exponere. Idem Salmasius in Flavium Vopi- Quem si non habuìssenl smculorutnsequentium scri-
scum, pag. 225, v. 33 : Isidorus, in quo auctoremulta, ptores, in mullis gravius cmculiissent,nec depromere
smpe bona notm reperi, et alibi non reperiunda, sic5 poluìssent ea quibus scripla sua tanquam gemmi»
mulleos describit, eie. txornant, quod fecisse Rabanum Manrum observavit
7. Cellierius, qui tom. XVII Hist. auctor. eccles. Guil. Malmesburiensis,invito licet Guil. Caveo(Hist.
Opera Isidori diligenti examine describit, recenset, G C litter. script, eccles., pag. 456). Quisi cogitasse!lume
et. singillatim laudat, sic in genere de Isidori do- omniumfere medii mvi scriptorum moretti fuisse, ut
ctrina pag. 650 concludit : Ea; operibusIsidori qua, prmcedenles scriptores excerperent, et ex hit sua
ad nos perveneruntperspicilur immensa eum erudi- compilarent, inlellexisset nihil Rabani eruditioni,
lione prmdilumfuisse, et ex antiquis scriptoribus lum, qualis smcnloìx fuit, derogare, quod Isidorum ex-
' ecclesiasticis,lum profanis, quos legerat, scile pròfé- scripserit.
cisse. Ejus quidem slylus nequeeloquens est, neque, 9. Inter Isidori elogia, a recenlioribus profecla,
castigalus : clarus tamen et facitis. In operibus ejus, collocare possumusPanegyricumcenlonemex diversis
de morum doctrina quidam pielalis, ac spiritualis; poelarum versibusin D. Isidori Hispalensis archiepi-
eompunctionisgustus emine!, qui corda penetrai et( scopi laudem a Joanne de la Pena compositum,et
emollìt. Alia ejusdem opera rerum qua periractaniur editumHispali 1643, t"n-4°; ac librum ConstantiniCa-
stupenda varietale commendanlur. Hxc ex Cellieriii jelani sic inscriplura: SS. Irium episcoporumreligionis
Gallicisverbis Latine reddita. Renediclinmlumìnum, Isidori Hispalensis, Ildefonsi
8. Judicium Jacobi Bruckeri de Isidori doctrina in, Toletani, Gregorii cardinalis Ostiensi»Vita et aclio-
Hisloria critica philosophix toni. HI, pag. 569 seq. nes, etc. Additasunt aliquol ejusdemIsidori scripta
non est obiter prxtereundum. Certe, inquit, virum D " nondum edita, Roma 1606, apud Jacobum Mascar-
fuisse non sacra modo, sed et profanm litleralurm dum in-4°. Multa in Isidori laudem Cajetanusin epi-
perilissimum, ejus scripta a laudatis viris enar- stolis dedicatoriis congerit, alque inler alia: Horum
rata, passimque a scriptoribus historim lilteraria in numerosicut sanctilaie clarissimus,ita etiamlibro-
ecclesiastica enumerala oslendunt. In quibus licei rum copia, ingenti uberlate, facondia, et doctrina
consai'cinatoremegeril veterum,centonisqueinstar ex ponderepracipuus, aut certe inler primos S. Isidorus
illorum scriptis sua consueril, judicium tamen in Hispalensis est reponendus. Habet in ilio quod Ju-
seligendisoptimi»probavit, cumque multa excerpserit ventus discendi cupida delibet, quod curiosila»admi-
ex libris, quibushoàie caremus, non inutilem prmsli- relur, etc.
tisse operam sequenlibussmeulis censendusest. Tum 258 CAPUT XXXV.
de Etymol.igiis: Non enim solas elymologiassedalur, Edilio OperumIsidori, curante Bignao, describitur.
aridoque calamo jejunum argumentum prosequitur, 1. !Se quid huic nostr» editioni desit, ea omnia
sed per omne fere erudilionis genus diffusus, pleraque qu» in aliis Isidori editionibus reperiunlur colligere
sciln digna, et multa egregia, alibique vix reperiunda est animus. Primum eas recensebimus qu» ad onr
 509 ISIDORIANA.— PARS I. CAP. XXXV. 210
nia Isidori Opera comprehendenda coraparatx fue- Acujuspiam aniiquorum Ecclesix Patrum lectione,
meam collocare in luto : et hunc, si riego-
runl. Deinde de aliis peculiaribus quorumdam ejus- operarci tiatio nostra, peccatis nostris adversum nosmetipsos
dem sancti doctoris Operum edilionibus agemus. pugnantibus et dividentibus a Deo, minus optatum
Joseph Rodriguez de Castro tom. II Bibliothec» haberet finem, cederetque aliler quam fralrum no-
su» Hispan», p. 534, edilionem omnium Isidori strorum, prò quibus hac legatione f'ungimur,egestas
postulare! : in tempestate sacrarci anchoram, ad
Operum Basile» anno 1477 fol. laudai, ab aliis om- diem luctus opporlunum, et certum solatium, rebus
nino prxtermissam. Vereor ne Basileensis editio dubiis divinura oraculura comparare. Quod si rex
Etymologiarum, a Maittairio recensita, de qua infra Christianissimus angustiarum nostrarum misereri, et
errorem editio omnium eas aliquo suo augustali edicio sublevare vellet,
cap. 54, ab aliquo per Ope- gaudii moderalorem xquissimum oppor-
spirilualis
rum existimala fuerit. Margarinus de la Bignè primus tune mihi providere.
omnium, ut puto, studióse elaboravi! ut Isidori 4. Post quaìuor autem Occidentalis Ecclesix lu-
in unum èditionis hic minaria, DD. Hieronymum, Ambrosium, Augustinum,
Opera corpus colligeret. Ejus maximum pontifìcem Gregorium, unus om-
terque
est titulus. nium, judicio meo, pietatis et doctrinx palmam suo
2. S. Isidori Hispalensis episcopi opera omnia merito et jure auferre potest S. Isidorus Hispalensis
virorum doctissìmorum episcopus, uon hujus quidem discipulus, ut nonnulli
qum exslant, partim aliquando
nunc el existimant, vcrum ejus xtati sic vicinus, ut ado-
laborìbus edita, partim primum exscripta B lescens pontificem maximum videre potuerit, quod
castigata. Per Margarinttm de la Bignè, theologum licet conjicere ex eo quod ipsemet prxfate in sua
doclorem Parisiensem. Parisiis, apud Michaelem Commentaria in Teslanientura velus, se ea sumpsisse
sub sento Basitiensi in de mysticis thesauris veterum sapientum, et ab
Sonniuni, via Jacobma, 1680, aucloribus, inquit, Origene, Viclorino,Ambrosio,eie.»
fol. Ea nunc subjiciam qu» editioni prxmisit.. ac nostris temporibus insigniler eloquenti Gregorio.
Quem tantum ac lalem virum, sine gratissima disci-
EPISTOLA DEDICATORIA. plinx commemoratione, a religiosissimo discipulo
pótuisse pr»leriri, simile non est vero. Et quidem
R. in Christo Patri, ac DD. Francisco Parcensi, SS. noster hic quam magno in 260 pretio fuerit ante
(sanctx sedis) apostolica protonotario, Canoma- multas xtates, plura sunt qu» indicanti Imprimis
nensis Ecclesia decano maximo, et dominoin Che- vero Gratianus ipse, qui vix plures canones decre-
miray, avunculo chariss., Margarinus de la Bignè torum ex alio quam Isidori fonte hausit, ut salis
sacrm theologim doctor, gràliam in Christo el aperte ostendit index ille quem hujus argumenti
pacem. paulo post subjeciraus. Nec contentus plura ex ejus
quam alius cujuspiam libris citasse ; quasi non ob-
5. Cum ad 15. Kal. Junias in hanc urbem rediis- scure magno Augustino anteposilum vellet, qu» ex,
seni, ut proviuci» nostrx Rolhomagensis nomine hujus operibus potuit, maluit tamen non semel ex
adessem convenlui quem ad consiiluenda negotia Isidoro transcribere, qualis ille est, quem apud eum
sua rex Chrislianiss. Ecclesix Gallicana; in illud 'r, habes 24 q., 3 e. Quidam aulem hxretici ex Isidori
tempus indixerai (D. et avuncule reverende) : qui " Originum lib. viti, cap. 5, prolixiorem de Hxresibus
me primum salulatum, prò sua in me benevolenlia badatura.
et humanitate, veneruni amici complures, multa et 5. Quin et Hispalensis concilii conslitutionibus
varia mecum de comilioruni nostrorum argumento, niajeslatis aliquaiitum, Isidori commemorato nomine,
Ecclesi» calamitatibus, 259 et periculis infelicis- adjectum iri cum non dubitare!, quoties fere ex eo
simi hujus sxculi genio, reipublic» Gallicana; stalu, citai quidpiam, non nisi nominato Isidoro citati Ex
et aliis rebus collocuti, demum ex Blesensis triimi concilio Hispalensi, inquit, cui interfuit Isidorus 15,
hujus regni ordinimi conventus exitu, el bene sub q. 7 e, absque synodali 16, q. 3 e, prima actione,
duclis rerum nostrarum momentis omnibus provide- q. 7 in nona actione : quod in aliis tòrte videre non
bant fulunim, ut vel riie confirmalis qu» forle liceat observatum, quam in his quibus non modo per
alioqui slare non polerant, jampridem cleri nomine legatos, sed prxsentes ipsimet etiam adfuere ponti-
initis pactis, perpetuum sub pondere gemerei Eccle- fices maximi. Nec vero dixerit Gratiani privalum
sia, vel ubi longum, ut Lari, parturiisseinus, nihil esse, sed commune et synodicum Ecclesi» Gallican»,
nisi aulicum et quod revelasset hujus mundi sa- imo lolius orbis Christian! judicium illud, quo tam
pientia, qux inimica esl Deo, et cura hominibus magnifice de sancto Isidoro sentite', quisquis inlue-
placeat, Christo non servii, nil ecclesiastici ordinis biiur Gallicas illas el Germanicas synodos, Frarcco-
majestale dignum nascerelur, sacrosanctam enim fordiensera ad Moenum,Aquisgranensem ulramque,
vero etcecuinenicaniTridentinam synodum sincere in Moguntinam, Triburiensem, et Parisiensem, quibus
hoc religiosissimoregno publicari, clerum Gallicum ecclesiastica disciplina Christianissimorum imperato-
pastores canonico ordine sibi deligere, pecu'ium JDrum, Caroli Magni, Ludovici Pii, Arnuiplii,et aliorum
nostrum, jura omnia sarta tectaque nobis servai! auspiciis tam sapienier et prudenter et integrimi est
(qux petitionum nostrarum sumraa erai), denique resiituia, et religiose prxscripta regibus, nobilitali,
regem Chrislianiss. in rebus omnibus charismata plebi, omnibus denique hujus imperii ordinibus
xmulari meliora, nunquam ferre posse ingenium vivendi norma, non alio legislatore quam Isidoro ,
eorum que alieno sanguine splendescere et luxu- non alio pxdagogo, non alio prxcejilore : cum vix
riari, quxstum non parricidium arbilrantur. Quod unum alque alterum ex DD. Hieronymo et Augustino
cum ego in animimi meum inducere non possem, qui prxcipuis Ecclesix doctoribus desumpsissent, plura
perspeclum haberem pluribus argumentis clemen- tamen uno spiritu, uno dudu, ex illius libris passim
tissirai nostri principis candorem et pielatem, qua exseripsisse capitula.
jam apud multos illud est asseculus, ut non modo 6. Quid vero attinet commemorare quam accu-
Clirislianissimuset omnium Gallorum maxime ca- rate ex ejus Etymologiarum lib. VII,e. 2 venerabiles
iholicus, sed devotissima audiat : viderem porro, concilii Francolòrdiensis Patres cura omnibus episco-
huic nostro conventui adfuluros Patres complures pis Germanix, Galli», Aquiianix, et loto catholic»
totius cleri Gallici facile principes viros, quos in pacis clero, prxsulibus Hispanix, et cxti-ris ibidem
Blesensibus regni comitiis lidelem el slrenuam Christianitalisnomenbabenlibus, sicDeiFiiio jurcclam
Christo et sponsx illius Ecclesix operam navare, esse naturam humananam contìrmaveriinl, ut ex
seque forliter prò Dei domo aheneum murum oppo- duabus substanliis una fieret persona ? Vel quoti eos
nere prxsens eram intuite ; maini lamen unius qui a clero ad sxculura redirent, hippoceniauris si-
211 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 212
miles esse, ex ejus Officior. lib. n, e 3 citat conci- A lere : nec forte sic prò comperto habeatur, fora et
lium Triburiense, cap. 27, et alia id genus infinita ? foros, ut genere, ita sensu differre. Quin et Steli»,
Quippe juvabit multo magis meminisse illud prx- et Survio, et Martiali opponere liceat auclorìtalem
clariun concilii Parisiensis, lib. n, cap. 1, ex Isidori veterum : qui, sì Cpelio Rhodigino credinlus, pleri-
Sententiarum lib. ni, cap. 48 et 49. Qui recte utitur que mascolino genere, ut et Gr»ci fòfos paroxyto-
remi potestale, ita prasiare sedebel omnibus, ut non, pronunliaverutit.
quanto magis honoris celsitudinedarei, tanto seipsum 9. Nec moror quod forum ètìam a Foroheo rege
mente humitiet, proponens sibi exemplum humilìtatis dicium vòluisse Isidorum ille ait, licet nihil tale
David, qui de suis meritis non inlumuil, sed humiliter usquam mihi oecurrerit in quatuor mss. Exempla-
sese dejiciens, dixit : Vilis incedam, et viti» apparebo ribrcs, qu» ad liane Isidori Editionem utenda mihi
ante Dominimi, qui elegit me. Tum et illud : Qui dedere Viri clariss. Brissonius regis el reip. in se-
prave regnum exerceni, post veslem fulgentemet lu- nati! Parisiensi patroriUs,Joannes a S. Atìdreà Deca-
mina lapillorum, nudi el miseri ad inferno lorquendi nùs Carcassonensìs, et P. Daniel, de re lilieraria
S161 descendunl. Reges a recte agendo vocati^sunt, quam optime meriti. Redeo ad Isidorum, cujus lalis
ideoque sicut recte agendo regis nomen lenelur, ita ac tanti viri opera, veluti membra, nondum quod
peccandoamiltitur. sciarciin unum corpus coàlùis'sè magnò rei liìlerari»
• 7. Quod cum prxscriptis fere verbis repetivissénl detrimento cum viderem, hoc studii sum agressus ,
Aquisgrànensis Concilii ii Patres sub Ludovico Pio , ac perfeci siiecisivis boris, quibus mihi licuit a gra-
anno post Parisiense paulo plus minus quarto, ac vjssimis comilior'um nostrorum negotiis ad hxc stu-
deinceps etiam Moguntina synodus sub Arnulpho dia redire. Quantulumcunque vero illud est quod in
imperatore, anno post Aquisgranensem n fere quin- B hoc opere meum esse dicive pólest, libi, D. et avun-
quagesimo quinto, hoc adjecerunl prxlerea ex Ori- cule reverende, hoc novo ineunte almo mitlo xenio-
ginum Isidori libro ìx, cap. 3, reges omnes antiquis lum, Lutetix Parisiorum, Kal. Jan. ann. 1580.
tyrannos vocatos, sed postea qui pie, juste, et niise- Tibi ex animo devinclissimus,et obsequenliss.
ricorditer regerent, regis «omeri adeptos, tyranni M. DELABIGNÈ.
vero nomen, non regis, aplatum fuisse impie, injuste
et crudeliter principantibus : quales, ìrascenle Deo, 10. Bignxus in liac prxfatione, quam Nic. Anto -
populi--;prò peccalo dari, ac proinde non judicandos, nius doclam salis atque elegantem appellat, negat
sed tolerandos, iidem Parisiensis concilii Patres Isidorum S. Gregorii Magni fuisse auditorem, quod
judicaverunt i lib., cap. 19, et n lib., cap. 5, ex
Isidori Sent. lib, HI, cap. 28. Recte igitur illos vo- càp. 18 simili modo a nobis negatimi filiti De copia
cari règes qui tara seipsos quam subjectos bene re- canonum quos ex Isidoro Gratianus collegit, Bignxi
gendo noverimi pacificare, lenenlque intra Ecclesiam judicium reformandum esl ex diciis cap. 53, num. 4.
polestatis adeplx culmina, ut per eamdem pote- Quanto in prelio Isidori auctoritas apud concilia et
slalem disciplinam Ecclesiasiicani muniant. Alio-
qui enim, ut ejusdem concilii Patres scripserunt collectores canonum babita fuerit, fusius ostensum
lib. H, cap. 2, ex Isidori Seni. lib. ni, cap. 21, ne- est cap. 31 et 32. Defensio quarumdam etymologia-
cèssarix non essent in Ecclesia potestates, nisi ut rum Isidori, quam Bignxus innuit, suis in locis dili-
quod non valet Sacerdos efficere per doctrin» ser-
niorcem, hoc imperet potestas per disciplina; ter- geritius instruetur. Hic autem est ordo Operum Isi-
rorem. Nec facile est eorupi qu» in synodo Aquis- G dori quem in sua edilione Bign»us leniiit.
granensi i ex Isidoro de divinis Officiis exscripta Index operum S. Isidori Hispalensis episcopi, ex
sunt, de ecclesiasticis ordinibus et magistratibus quibus ea qua nunc primum prodeunt in lucem,
capitulorum snmmas dicendo enumerare. Qua de re, ascriplus ad marginem asteriscus indicai.
id unum in prxsentia satis sit dixisse, vere aposto- Prima parte hujus operis lime còhtinenlur.
licum hunc virum, quod in Christiano pontifice desi-
deravi! Àpostolus, etiam ab his qui foris essent te- 11. Sancii Isidori Hispalensis Episcopi Originum
stimonium bonura habuisse. libri viginti, repurgati a niendis, variisque lectioni-
[ S, Cum enim supra omnera esset impudentiam bus et scholiolis illustrati per Bonaventuram Vulca-
viri; per omnia doclrinx et vit» momenla probatis- num " Brugensem.
ài))i: sermonibus ad erroris confirmationem abuti De Differenliis liber unus.; ex biblioteca v. ci.
vplle, Felix; tamen -Orgelitanus, et Elipandus Tole- Petri * DeDanielis Aurei.sermonum liber
tanus ep:is;cppi,cum a fide catholica ad impielatem Proprietate unus, ex ejus-
ab.d.uctiirocmterent Carolum Magnum imperalorem , dem
* bibliotheca.
urgebaiil::eu'm sancii Isidori auctoritate, ut ille me- De Natura rerum, ad Sisebutuin regem, liber.
miiìUlinèa qua illis respondii epistola : Exemplum Hisloria, sive Chronicon Gothorum,
mihi Constantini imperatoris proposuistis, inquit, cu- 263 Historia Vandalorum.
jus inilium laudasse beatum Isidorum dicilis, et finem Historia Suevorum.
dohàsse, etc. Sed cum his qui discessionem a nobis, p. De Scriptoribus ecclesiasticis liber unus.
naufragium vero ih fide fecerunt, nulla prorsus in re De Vila vel Obitu sanctorum qui Deo placuerunt
sjt credendom, postremus de S. Isidoro senten- liber.
tiam dicet Greg. IX P. M., qui quanti esse mo- De Nativilate Domini,Passione, Resurreciione, Re
menti illius auctpritatem existimaverit, apparet gno, atque Judicio, ad Florentinam sororem suam,
vel ex eo quod frequens illum' testem et aucto- liber unus.
rem facit canonum Decretalium; ìv lib., liti 2 Ad eamdem Florentinam sororem, de Vocatione
dedespons. impub, cap, 3,,'Puberes a pube, ex Orig. genlium, liber unus.
librum xi, caput 2, v librum, Ut. 40, de verb. Allegoriarum quarumdam• Scripturx sacr», liber
sigili!', cap. 9. Quamvis omnes cap. 10, Forus unus.
est exercendarum lilium locus, ex Origin. lib. v, Procemiorum in Vetus et Novum Testamenlum,
cap. 44, pacium dicitur : e. 12, Jus dictum a jure liber unus.
possidendo, ex Origin. lib. v, cap. 25, ac forte alias Totnus vero secundus hmchabet.
* Commentarlain Genesim, in Esodimi, in Leviti-
non infrequenler. Quorum canonum ex numero
quosdam reprehendere ante aliqupt annos ausus est, cum, in Niuneros, in Deuleroiiomium, in Josue, in lib.
ingenio certo et virtute magnum fuisse S. Isidorum Judicum, in I, II, III, IV, lib. fteg., in Esdram.
confessus, F. Antonius Stella Verceìlensis Minorila ; De Anliocho rege et Maeliabxorum mariyriò
qua fronte nescio, cum nec temere liceat semel a consummato.
summo pontifice in canonem recepta 262 convel- Norma vivendi, nunc primum exscripta ex ms; Co-
515 ISID0R1ANA.— PARS I. CAP. XXXVI. 214
dice bibliothec» Sancii Victoris ad muros Parisienses.. A 265 CAPUT XXXVI.
Synonyma. Editio operum Isidori Matrilensis prima, curante
Epistol».
*Sententiarum, sive de Summo Bono libri tres, Joanne Ùrial. Hujus epistola dedicatoria ad Philip-
fidelissime repurgati studio, et labore doctis- pum IH et prafatio ad leclorem dèscribunlur.
pridem
simi viri Joannis Aleaume, doctoris Sorbonici, et 1. Accuratissima est hxc editio, et ob egregios vi-
poenitentiarii Parisiensis. Adjecirnus Isidori prxfa-
tionem in eosdem libros, ex bibliotheca S. Victoris ros qui in eam adornandam incubueruntceleberrima.
ad muros Parisienses. En primam frontem : Divi Isidori Hispal. episcopi
De Contemplti niundi, Tecognitore Huberto Scutte-
canònico Lovaniensi. Opera, Philippi 11 Catholici regis jussu e vetùstis
puieo,
De Officiis ecclesiaslicis, libri duo. exemplaribus emendala. Matriti, ex typographiaregia,
* DeDoctrina et Fide ecclesiasticorum dogmatum, 1599, in fol.
ex bibliotheca v. ci. Petri Danielis Aurelianènsis. 2. Sequilur privilegium regis prò editore Julio
12. In hoe indice, quem ex ipso opere nonnihil Junti de Modesti anno 1595, die 28 Novembris sub-
àuxi, adjectis libro in Numeros et Epistolis, asteris- scriptum ; ad quod ita rex prxfatur : Quoniam intel-
cus ita est nolatus, ut indicet libros Sententiarum a lexi, Opera gloriosi S. Isidori Hispanìarum doctoris
Bignxo tunc primum in publicam lucem eniilti : pèrperam esse descripta, mullisque in locis depravata,
quamvis fortasse innuat non hos libros, sed Syno- . ut non leve periculum dìam esset ne aliquì de sana
nyma tunc primum prodire. Utrumque falsum est, ejus atque admirabili doctrina, quam sancta Dei Ec-
uUn recenséndis singuiorum operarci edìtionibus con- clesia magno semper in prelio habuit, minus bene sen-
sftibit. Affirmat Bignxus se adjicere prxfationem lirent, pietate permolusqua erga S. dodorem afficior,
Isidori ad libros Sententiarum ; sed non 264 al'a et propter obsequium quod eidem in his regnis jure
prxfatio adjicitur, nisi epistola Isidori nomine ad merito debelur, lanlis incommodispccurrere cupiens,
Massonem, qu» in nonnullis Codicibus libris Sen- in antiquis Hispanim alque in aliis aliorum regnorum
tentiarum pr»figitur, quamvis ad eos certe libros nul- bibliothecisMss.eorumdemoperum exemplaria exquirì
lo modo pertinere videatur, ut fusius cap. 73 edisse- jussi : qum cum multa atque magna antiquitatis et
ram. Etsi autem Bign»us in indice epistolas non com- auctoritalìs reperto fuissent, ea inter viros dodo» dis-
memorai, tamen nonnullas producit part. ì, pag. 60 tribuì praeepi, qui accuratissime el diligenlissime
seq.-, scilicet ad Massonem, ad Leudifredum,' ilerum Opera S. Isidori ad ea exemplaria castigatunt et
fragmenla epistol» ad Massonem et epislolam ad emendarunl, atque veteri prima el verm scriplura re-
Fulgentium fratrem, dedicaloriam librorura de Officiis stituere conati sunt.
ecclesiasticis, minus opportuno loco collocalam an- 3. Hxc ex exordio Hispanici, quod dixi, priviiegii
te libros Sententiarum, qui illieo succedunt. Post translata sunt. Sequitur index operum parlis prioris ;
Operum indicem Bignxus adjungit quxdam fragmen-1C pam in duas partes Grialius opera divisit, et suum
la, Isidoro ascripta in ms. Codice monastèrii S. Dio- cuique parti Operum indicem prxfixit. Eos ego hic
nysii ; qu» nos Etymologiarum libris adjiciemus : simul subjiciam, ut uno aspeclu tota operum distri
quod fortasse diversa est aliqua lectio ex Etymolo- butio percipiatur.
giarum exemplaribus, qux non semel ab Isidori ma- OPERCM D. ISIDORI PARSPRIOR , in qua grammatica
nu in vulgus prodierunt, ut mox explicabimus. et hislorica. — Etymologiarum libri yiginii. —
Differehtiarumlibri duo. — De natura rerum liber
13. In hac Bignxi editione sex epistol» libros unus. — Chronicom — De Viris iflustribus eum
Etymologiarum prxcedunt : 1. Isidori ad Braulionem : S. Ildefonsi libello. — De orlu et obilu Patrum.
Omni desiderio. 2. Braulionis ad Isidorum : 0 pie —, Gotthorum, Wandalorum, et Suevorum hi-
domine. 5. Isidori ad Braulionem : Quìa le incolu- sloria cum Golihorum regum, et Toletanorum àn-
5. tistitum catalogo.
mem. 4. Braulionis ad Isidorum : Solet repleri. PARSALTERA. —Sententiarum libri tres. — Myslico-
Isidori ad Braulionem : Tua SanclUatis. 6. Ejusdem runi expositiones sacramenlorum. — Ailegori» ex
ad eumdem : En tibi; qux potius est prxfatio Ety- Veteri et JVovoTestamento. — Contra 3ud»os.libri
duo. — Proòemiorum liber. — De ecclesiasticis
mologiarum. Editio elègans est, et quantum quidem Officiis libri duo. — Synonymorum libri dtìó; —
res patitur, correda : nam cum Bignxus quxdam Epistol» aliquot. — Regula monachorum. -— De
"^ Conflictu vitiorum et virtutum. — Exposilio in
opera Isidori primus omnium vulgaverit, et in depra-
vaia exemplaria, ut accìdit, incurrerit, non valde mi- Canticum Salomonis.
rum est recentiorum diligentiam plura animadverlis- 4. Post indicem operum prim» partis sequuntur
sequx corectione indigerent. Nonnullas seripturx Grialii dedicatio, et pr»fatio ad leclorem : quas nunc
varìetates margini, uti etiam breves quasdam nolas sislo.
interdum adjecit, prxsertim in Etymologiarum (Hanc prafationem cum dedicatione legere est initio
op'ere ex Vulcanii editione. Initio catalogum scripto- tomi sequenlis.)
rum, quibus Isidorus in libris Etymologiarum usus 273 31. Nonnulli falso asserunt editionem Phi-
est, apposuit : in fineveroduos indices.alterùm rerum, lippou a Grialiofuisse dedicatami,ex eo deceptosquod
alterum locorum sacrxSeriplur». Advertendum deni- jussuPhilìppillcoeptafueri. Neque de aliis idmirum :
qua est magnam esse in paginarum numeris pertur- sed in Rodriguezio deCastronotandusis error est, qui
bationem, aliquando etiam in numeris capitum. tòtam editionem tom. II Biblioth. Hispan., pag. 298,
sàlis alioquin diligenter descripsit. Quod in epistola
 215 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 216
dedicatoria Grialius non semel asserit reges Calholi- A regiam editionem, tum aliam nunc describendam
cos ab Isidori stirpe genus ducere, modo jam passim Breulii, valde imperfectas esse : in epistola vero ad
rejicitur, aut in dubiura revocatur. Disputalum a no- P. Franciscum 275 Rabago, easdem ediliones ex-
bis fuit cap. 17 de Iraditione, qu» olim maxime in- trema manu, et pollliori cullu, quem xlas nostra
ler Hispanos viguit, fuisse Isidori sororem germa- exigit, carere affirmat. V. ci. Petrus Emmanuel
nam Theodoram nomine, Leovigildi uxorem, S. Hermandez, bibliothec» archiepiscopali Toletan»
Hermenegildi et Recaredi matrem, quam traditionem pr»fectus, in nolis ad Conspectum èditionis Isidoria-
valido iraiixam esse fundamenlo negavimus. Faletur n» a Zaccaria paratx, e. 42, prolerendis, censet hanc
Grialius, in pr»falione ad leclorem, se solerli» Pelri editionem regiam Matritensem exteris sive anterio-
Cbacon, qua ille in Etymologiis Isidori corrigendis ribus, sive poslerioribus esse prxferendam. Fatetur
usus fuerat, perparura rainusque fortasse quam nihilominus, mendis typographicis eam scalere, et
»quum fuerat tribuisse. Dolendum maxime est tum quxdam opera spuria, vel dubia, prò legitimis com-
hàs Giacomi conjecturas, tum Alvari Gomezii anno- plecli. De erroribus typographicis prxsertira in
taiionum in omnes viginli libros Etymologiarum cor- Chronico fidem eliam facit Florezius tom. VI, pag.
pus 274 magnx molis, quod ipse Grialius memorat, 478, qui recte advertit parum hanc edilionem exle-
aut omnino inlercidisse, aut eo in loco esse ex quo ris notam fuisse, ut neque Baronius, neque Pagius,
" uno
nunquam telasse emergenti neque cardinalis noster Aguirrius eam pr» ma-
32. Equidem de Grialii fide et diligenlia minime nibus habuisse videantur. Ex libris Zaccari» posi
dubito, quin ea omnia qu» sibi necessaria aut valde ejus obitum exemplar hujus èditionis ego acquisivi,
ulilia viderenlur selegerit : sed cura de doctissimo- nonnullis notis mss. respersum manu ejusdem Zac-
rum hominum commentariis res sit, maluissem Gria- cari».
liura abundasse , quam nos incerlos reliquisse an CAPUTXXXVII.
quidquam prxtermiserit, quod alii ad Isidori scriptu- Editio OperumIsidori, curante Breulio, Parisiis ann»
rara corrigeudam aut declarandam pertinere fortasse 1602, repetita Colonia anno 1617.
cxistimassent. Parum accurate Fabricius de his no- 1. Non multo post editiohem Operum Isidori Ma-
lis loquitur Biblioth. vet. Latin, lib. ìv, e. 6, n. 6, tritensem Jacobus du Breul, monachus Benedictinus
ubi refert prodiisse Elymologias Matriti 1599, ac de- S. Germani a Pralis, aliam editionem curavit ; quam
nique, addit, accuralius Parisiis 1601, cumnolis variis Nic. Antonius Margarinianx èditionis veluti exem-
cura Joan. Grialii, opera Jacobi Breulii : siquidem plum censet, correclius tamen, et luculentius, nee
in edilione Matritensi, qux Breuliana longe est cor- non quibusdam editis de novo libellis locupletateli.
rectior et accuratior, jam prodierant Grialii notx, a " Fallite tamen, quod addit Breulium editionem no-
Breulio ad su» èditionis calcem adjeetx. Recte au- strani Hispanam non vidisse, ut mox constabit.
tem Fabricius monet eas notas minime ambilìosas, Breulius sux edilioni hunc titulum affixit.
eruditissimas tamen vocare Barlhium ad Briton. 2. S. Isidori Hispalensisepiscopi Opera omnia quos
p. 544. exstant, partim aliquando virarum doctissimorumla-
33. Addidit Grialius calalogum scriptorum, ab Isi- boribus edita, partim nunc primum exscrìpla, et ad
doro vel citatorum, vel quibus maximevideatur usus : chirographa exemplaria accuralius quam antea emen-
tum prxfationem peculiarem in Etymologiarum li- data. Per Fratrem Jacobum du Breul, monachum
bros. Sed auctorura catalogum diligenlius a Barlhio S. Germani a Pralis. Parisiis apud MichaelemSon- \
confeclum, indicalis locis, quibus Isidorus eos appel- nium, via Jacobma, sub sento Basiliensi, 1601.
lati exhibebimus infra cap. 55, cum de Etymologiis 3. Epistola dedicatoria Breulii digna est qu» hoc
seorsum disseremus ; uti etiam cap. 50 Grialii prxfa- loco reponatur, quamvis et nonnulla de Isidoro falsa
tionem ad Etymologiarum libros describemus. In fine commemoret, ut postea notabo, et magna ex parte
prim» parlis notatur : Matrici apud Joannem Flan- ne ad Isidorum quidem pertmeat.
drum 1597. In fine secund» partis Matriti apud D 276 R-' m Christo Patri, ac D. doniino Mariano de
Joannem Flandrum 1599. Indicem locorum sacrx Marlimbos cwnobiarcha S. Michaelis in Eremo,
unico rerum indice con- Mecanati suo, Frater Jacobus du Breul, monachus
Scriplur» Grialius neglexit, S. Germani a Pralis S. P. D.
tente. 4. Cum ad certam diem mensis Maii, anni Chri-
34. Nic. Antoniuscum hanc editionem Matritensem stian» salutis 1579 ,. Henricus III Christianissimus
Francorum rex, comitia clero GallicanoLuteti» in-
recenset, ait eam jussu Philipp! II a viris tolius Hi- dixisset, fuisselque ad hoc opus ccenobiumnostrum
spanix doctissimis atque eruditissimis per partes electum, bue convenerunt viri ecclesiastici circiter
adornari coeptam fuisse, quorum unus tandem su- sexaginla; nimirum reverendissimus cardinalis ac
princeps, Carolus Borbonius, omnium
perstes Grialius defunctorum adjutus, nec non suis illuslrissimusarchipr»sules
Erant tamen coryph»us,- ires, episcopi odo, reliqui
in
perfunctuslaboribus, publicum emisit. abbates, aut aliqua dignitate in suis dioecesibusrasi-
etiam tum alii superstites, ut Loaisa, Mariana, glies : omnes autem ob raram scientiam, rerum ex-
vii» integritatem, ex
eie, quod ex ipsa Grialii prxfatione satis colligitur. perientiam, et (quod majus esl)favore electi. Quorum
35. Andreas Burriel, qui, ut mox dicemus, ad Isi- omnibus magno judicio absque
ex numero (dignissime archimandrita) cum domino
dori senpta excudenda Consilia sua direxerat, in Margarino de la Bignè, Iheologo doctore Parisiensi,
epistola ad D. Petrum de Castro asserit, cum hanc prò Rothomagensi provincia; licet absens, delegatus
 217 ISIDORIANA.—PARSI. CAP. XXXVII. 21S
fiiisti. Quod certe majori tibi cedit honori quam sii A.sleriis pr»fectam. C»sar Baronius cardinalis, tomo
presens exstitisses. Quispiam enim malevolus, ex septimoAnnalium.sub anno Christi 569, addit Tbeo-
suo contorto nec just» mèrisur» pede potuisset aliosi dosiam, Leuvigildi (alias Leovigildi) regis uxorem.
metiri, et dicere aut prxsenlia perterritos, aut prece, 7. Breviarium Hispalense ponit insuper Justinam
vel prelio in hac parie corruptos, lapillum album, abbatissam, et Braulium sive Braulionem Cxsarau-
luì gratia, in urnam misisse. Sed collega luus, dum gustaninn episcopum. Sed Joan.Vasxus in Chronico
putat negotia Ecclesix cito terminari posse, vel ho- sub anno Domini 567 hanc eamdem putat esse cum
ras succisivasad studendum sibi abunde datura, ro- Florenlia : hunc vero negat reliquorum fratrem.
galus a Michaele Sonnio bibliopola famosissimo, Defuncto Leandro die 27 Februarii anni 603 (ut in
suscepit curam emendandi Opera sancii Isidori Hi- MartyrologioRomano nolavit idem Baronius), in ar-
spalensisepiscopi. Quod absolvere minime valuit, re- chiepiscopum Hispalensem electus esl Isidorus, non
bus Ecclesi» ju^iter intentus, et nihilominus in sep- fraterno successionis jure suffectusmore eorum, qui
timum diem'Februarii sequentis anni productis. dicunt : Hxreditale possideamus sauctuariuni Dei ;
5. Hujus autem bibliopola; filius, nomen, statura nec verentur regi! vatis imprecaliones eo loci sub-
candoremque morum parenlis retinens, nec eo minus sequentes. Hanc aulem electioncm confirmavit S.
boni pubici cupidus, me in cella delitescentem s»pe Gregorius papa, eique pallium dignilali congruens,
sollicitàvit ut quod alius per olium absolvere non po- imo necessarium ad ejus exseculionem, inisit : ut
tuit (licet hoc in frontispicio, et in epistola liminari habet officiumejus peculiare, inter proprium san-
ad avunculum suum, Ccenomanensem decanum prò- . ctorum Hispanorum, annoDominil597 Cxsaraugust»
minai) ipse consummarem. Quod, Deo l'avente, vi- B ' impressum. Nec arebiepiscopum tantum, sed etiam
resque cura animi, lum corporis, per senilem xlatem metropolilanum, primaiein et episcoporum siimmuni,
faiiscenies sustentante, perfeci, collalis multis Codi- RodericusToletanus, Alfonsusa Carlhagena, Vasxus,
cibus chirographis, et potissimum uno v. ci. Pauli et Braulio eum fuisse confitente. Quibus asiipula-
Petavii, senatus Parisiensis eonsiliarii : altero Papi - lur Baronius ila dicens : Diversis et fulsil mWaculorum
rii Massonii, in eodem senatu advocati, ex editis signis, primaria dignitate florens, Romani papm in
libris notissimi, et tertio viri probi Sebastiani Nivellii, Hispania vices gerens. Lucas'autem Tudensis talibus
omnium librariortim decani, seu aniiquioris. Libri eum exlollit encomiis : Decoratus exstitit sanctitate,
autem duo de Officiisecclesiasticis adeo corrupli, spirilu prophetia clarus, in eleemosynislargus, hospi-
mendis et lacunis referti erant, ut nihil supra. Sed latitate prmcipuus, corde sercnus, in sentenlia verax,
hos ex veteri Codice nis. nostr» bibliothec», et alio in judicio justus, in prmdicalione 278 lanus, in lu-
Coloni», anno Christi 1568, apud Gervuinum Cale- crandis Deo animabu» studiosus, in exposiiione Scri-
niura, et hxredes Joannis Quentel impresso, emen- pturarum caulus, in Consilioprovidus, in actu humilis,
davimus, et .capila integra qux deerant addidimus. in mensa sobrius,'tin oraiione devo'.us,honestaieclarus,
Qui vero libri nostro labore conquisiti in hac Edi- semper prò Ecclesia et verilatis defensione mori
tione de novo, prodeànt, index operum indicabit. parala», el in omni bollitale conspicuus. Prmlerea
Locorum insnper sacr» Scriptur» in texlu produ- Pater fuil clericorum, doctor et suslenlalor monacho-
cloruni libros et capita ad marginem notavimus : ut rum ac monialium, consolator mmrenlium, lutamen
ad ipsos fontes, quasi digito monstralo itinere, sedu- pupillorum ac viduarum,allritor superborum, persecu-
te leclor recurrat, videatque, num quod quxrit, con- ^G tor el malleus hmrelicorum.
IrScliusquamdecebat (unde nata sit obscuritas), aut* xtate 8. Quod postremutn magna fiducia ab ineunte
pèrperam citatum fuerit. Qui labor nunquam tanti prxstilit. Nam (ut est in lectionibus festi
xstimabite quanti mihi constilit ; nec mihi tantum, illius) adhuc adolescens , hxresim Arianam (qu»
sed et meo 277 fralri hieronymo Le Juge, bacillo se- genlem Gothorum Hispanix latissime dom'uiantem
nectulis mex, quem in adjulorium adsciveram. Nam penilus jampridem invaserai) tara constanler palam
in quibusdam locis auctor non vulgari, sed Seplua- arguebat, ut parum abfùcrit quin ab Arianis necare-
ginta Interprete!! translatione utitur : luncquefrustra tur. Sed admoniius a Leandro, hunc sibi successo-
rem fore pr»sagienle, indignalionem temperavit.
ad concordantias Bibliorumrecurrissem.
Contra eos, vel quosvis alios h»reticos, teste S.
6. Jam tempus esl utde ipsius S. Isidori parenlibus, Braulione, Toielano (Cmsarauguslano),
sanctilaie eruditione et ab archiepiscopo
orlu, vii», obitus, qu» librum qui hodie desideralur. Quin etiam xra
historicis Hispanorum didicimus, breviter referamus. 661, idscripsit est anno Domini 623, regni aulem Sisebuli
Bxlica Hispani» regio, poslea ab Wandalis Wanda- in secretano sancì»
et nunc Andeluzia maxima regis septimo, apud Hispalim,
licia, (cujus porlio esl) Hierusalem concilium celebravi! adversus Acepha-
dieta, civitatem Hispalim, hodie Sevillam nuncupa- los, h»reticos scilicet, quorum primus auctor igno-
lam, tanl» amoenitatis, pulchriludinis , et opu- rate : et Cyruin quemdam episcopum, istorum
lenti» habet, ut velus proverbium fuerit, Horaini- h»resim
bus quos Deus amai, Hispali domimi largite et vi- monia confutavit. defendentem, per veredica doctorum testi-
ctum. Spalis vero et Spalensis, suppressa prima Quam Sicque per eum floruit alma fides.
ejus successor longe dissimilis corrumpere
syllaba, prò Hispalis el Hispalensis, in velustisimis D £ nisus est, ul his verbis declarat Tudensis: Successit
mss. Codicibus, atque eliam in aliis impressis pas- beatissimo Isidoro Theodiscus, nalione Grm-
sim legilur. Sic Gr»ci Hispaniam Spaniam appel- (inquit)
lanti Quos Childebertus, secundus Francorum cus, varietale linguarum doclus, exlerius locutione
verius aulem (ut exitus demonstravit) sub
rex Chrislianus, in suo fundationis rcostr» basilic» nilìdus, ovina
pragmatico, anie mille annos edito, imilatus est. Isidoripelle lupus voracissimus. Nani libros quosdam
Nam de S. Vinceniio martyre loquens ait : Cujus nos Arie de Naluris rerum et Arte medicina, nec non de
notoria, autequam in publicititi venireiit, corru-
reliquias de Spania apportavimus. Igitur S. Isidorus pii, resecali»vera el inserens falsa : alque per quem-
Hispali nalus est, patre Severiano, Theodorici Ostro- dam Arabem, nomine Avicennam, de Latino in Ara-
golhornm el Itali» regis filio, maire vero Theodora, bem transtulil. Erroneus quoque in allietili» fidei
inclyto Gothorum regum sanguineprognata. Idemque conlprobatus, per synodum archiepiscopali dignitate
de eo quod de S. Ambrosiolegitur : scilicet examen
degradalus esl. Qui pròptereaad Arabestransiti, el seda;
apum ipsi infanti visum in os ingredi, et egredi, ac pseudoprophetm
in cadimi usque evolare, futur» ejus eloquenti» Mahometi eo smculoexorti adhmsil.
9. In cujus Theodisci detestalronem, et ipsa quo-
prxsagium. Qu» postea tanta fuil, ut auditores
in stuporem venerei. HabuitlratresS. Leandrums»pe ar- que Hispalis Ecclesia (qu» undecim suffraganeos
in libro Thealri orbis nominatos, hacle-
chiepiscopumHispalensem, etS. Fulgentium,episco- episcopos, nus habueral) primate, archiprxsulalus, et metro-
pum primum Astigitanum, deinde Carlhaginensem, et politani amissis, in ordinem redacta, et
eprorem 'Florenliam, sanctarum virginum mona- Toletan»dignitatibusest Ecclesi». Qu» sedis subii-
subjecta
*H9 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLÉGOMENA. 220
mioris dégradàlio quàndiu dtiràverit non satis con- A , rientiam ab eo, sicut Joseph a veteri Pharaone, jam-
'stati Nam bodié ih pristinum statum relevata, tres jam constitutum dominmi] domus su», et principem
tantum prxstiles suffraganeos habet: Malacitanum, Omnis possessionis sii». Quam provinciam ita pro-
Gaditanum, et Forturialarura insrilarum. Aden diffi- vide et modeste Usque ad ejus obitum exercuisti,
cile est quod semel amiserit ex loto recuperare. ut nulliis esset cuiquam quereto locus, sed omnia,
Eonstruxit S. Isidonis quxdarn mOnasteria et colle- veluti in domo Salomonis, pacate, tranquille et or-
gia, in quibus sludiis sacris et divinisièloquiis va- dinate fierent.
cans, plurimos discipulos qui ad eum corilluebant 280'*?• Et quia, teste Psalmista, Sorte» nostra in
eriidiviti Inter quos fuit beatus Hdefonsus, Toletanx manibusDei sunt: modoque Ixt», modo tristes (prout
Ecclesi» postea arehiepiscopus. Fuit etiam ex eorum ipse permittit) contingunl : quam diversx sortes do-
numero Redémptus clericuSj qui ejus Pbittim qua- mini mei principis, cardinalis, et abbatis exsliterint,
letri vidit, recenset, asseritqiìe contigisse pridie liceat breviter commemorare: ita tamen ut de adver-
Kalendas Aprilis, xrà 674, id est; anno Christi 656. sis (prxter tempus quo ccepérunt, et locum ubi per
Vàleant ergo ali» àliòrum contràri» opiniones, mortem desiernnt) nihil proferam ; ne nioveam Ca-
tèste Plauto : marinam,
PIuris est oculate teslis unus, quamauriti deceni. Et patiar telisvulnera facta méis.
Carolus noster, anno Dòmini 1523, die 22 De-
Relationem prxfati Redempti habes infra. Hactenus Igitur hora undecima malutina, in castrò Firmi-
de sancto Isidoro. Nunc 279 ad te convertor, do- _ cembris, tatis Jodarensis nàlus est : susceptoresque e sacro
mine mi, quo scias qu» caus» me moverint ut " fonte babuit fratrem suum majorem Anlonium Bòr-
hunc laborem tuo noriiini nuncupàrerii. Henrici quarti nunc regnàiltis patrem, et
10. D. BèrnarduS méHifluus, àc mire spirilualis bonium, dominum de Ham'es : Matronas autem virtute ac no-
doctor, ut nos Deo hòminibusque de acceptis benefi- bilitate insignes, D. D. de Pleumeson, et de Torsy.
Ciis gratos, et ad majòrà proihérèjida idoneos red- Cui patentini nomen indiderunt. Nani pater ejùs
dat, hxc duo sacrx Scriptur» loca : Diligenier consi- Carolus dicebatur: Mater vero Francisca Alenconia,
dera qumlibi'àpponuntdr; et, Colligilefraqmehta, he optimi Renali ducis Alenconii et Lotha-
ita : Disce in re- Margaritx
pèreant, spiritualiier interpretato Parthenonis Argentami in Nortmania funda-
férendo gratiam non esse tardus aiti segnis. Disce ring», filia. Qui ubi excrevit, liberafibusque studiis
ad sirigula dona gratias agere. Diligenier considera tricis,
libi : ut nulla videlicet Dei dona aptus visus est, ad regale Campani» seu Navarrx
qux àpp'onuntùr Lutetian» civitatis, consodalem Carolum
debita graliarum actione frUstrèntur, non grandia, gymnasium
non mediocria, non pusilla. Denique jubèmur colli- Lotharirigrim, postea archiepiscoptim Rheraensem
ac cardinalèm habitiirus, mittitur. Ili cujus favorem,
gere fragmenla, ne per'eant : id est, nec minima be-
neficia óblivisci. Nùmquid nori perit quod donate lapsis aliquot annis rudioris Minervx, ad xdes ejus-
dem archiprxsiilatus Lutelix silas migrant : filque
ingrato? Deinde qux mala sé
post ingratitudo vehal, eis lectio de jurisprùdentia et de iheologia. Quarum
ostendit. Ingratitudo inimica est animx, exinaniliò scientiarum aiterà quxlibet vis tola hominis xtate
riieritdruni, virtuttim dispersio, bènefieiortim perdi- lóugxva comprehenditur. Et tamen
lio. Ingratitudo ventus urens, siccàns sibi fonlem quantumcunque noster Borbonius, biennio expleto, ad aulam regiam
pielalis, rorem misericordix, fluèrità grati»; Absit C evocatur : eique prxter quasdam abbalias jam ob-
àutera ut beneficia qux abs te accèpiex quo in tui lentas, episcopatus in subsidium suni-
noliiiam per revereiidissimum àc illusirissimum car- ptuiini vii» aulicx Nivernensis, accediti Quo reli lo, fil antistes
dinaletn Borbohium, seniorem, tuum àrchiprxsulem, Xanctonensis : et postea decedente Georgio de Am-
meum vero primum Meccenatem,dèveni, oblivioni basia, Legali nepote,
tradam. Absit ut novemleprosos evangelicos,corpore anno scilicet Domini arehiepiscopus Rhotomagensis,
1549, in mense Augusto. Se-
quidem sanalos, sed deteriorern ingratitudinis lepram quenti die decima Januarii diaconus cardinalis, Ululi
se'cum reportantes, sequar. Absit ut pineern» Pha- sancii Xisli, a Paulo papa tertio ordinate.
ràorcisin gradum pristinum restituii, et interim vatis 15. Deinde in prxsbyterum cardinalèm a Julio
sui Joseph iiiìmemoris, unquam sim imitate. Adh»- papa tertio promovete : et defoncto cardinali a
reat lingua méa faucibusmeis si non meminefo lui : Meudone cognominalo, titulum ejus, qui fuit sancii
maxime apud eos qui te ob nobilitatem generis, vir- Chrysogoni, alio assumiti Quem nunquam
tutum cumulum, et promeriiaruni dignitatum fasli- poslea mutavit. dimisso, Hunc cardinalèm Borbonium huc
gium (quorutìi maxima turba) apprime norunt. Sed usque appellavimus, licet hoc cognomen non usur-
quia gràlitudo non modo verbis efferenda, sed etiam
confìrmanda en meos labores in paverit ante patrui sui Ludovici a Borbonio cardi-
opere aliquo est;, nalis et archiepiscopi Senonensis obitum, qui in an-
emendando ac primxvo nitori reddendò Isidoro con- nulli 1556 incidit : sed dicebatur cardinalis Vindo-
sumptos tibi offero; obriixe deprecans Ut in bis te cinen;is. Quem his laudibus exornat pius doctor An-
conslantem censorem geras, tìec mei gratia, quos tonius -Demochares,libro n de Sacrificio.Miss», cap.
deprèhenderis, errores perfunctoriè transeas : quin 20 : Si aliquis in medium consliluendus sii, qui prò
potius obelis confodias, genuìnam lectionem resti-, O Missm defensione consistat his nostris temporibus,
tuens. Cònabor saltem exemplar meum novuiii ad quis generosior princeps, quis alacrior dux, quam Ca-
ihcudem tuam revocare ac retemarè : nam alia jain rolus Vindocìnensi» cardinali» reverendissima pro-
distracta el vendita quis possel? Hoc si fèceris, de ducelur? Nonne solus hic plus auclorilale, nobilitate,
le quod D. Augustinus ad saiictum Hieroìiymum doctrina, dignitate, bonis moribus, quam universa ad-
scribens, in pari adhortalione ex regio vate assurait, versariorum cohors prmstat ? Ad quod probandum
profèrara : Gorripiet mejusliis in misericordia, elin- unico exemplo xterrca memoria digno (quanquam
crepabìt me : oleum aulem peccatori» non impinguet et alia non desuiit) contente ero. Anno enim Chri-
caput meum. sti 1575, die Sabbali, decima quarta Julii, advespe-
11. Altera causa qux me ad'id quod dipteri est rascente jam luce, cura esset Rothomagi, primores
induxit, recordatio prxfati cardinalis fuit, qui nos suorum civium eo quo solebat pio affèctu monuit
ambos unice pr» caeteris dilexit, ei sua familiaritate ne amplius sinereiit hxreticos conventicula lacere,
in tantum uti voluit, ut sxpe ad multarcihoclem ul- etconcionibus 281 virulentis plebem inconstantem et
tro citroque habitis sermonibus nos relineret. Quod lapsui pronam decipere, atque ex via salutis in viam
inmemàgis uiirimi cunctis videbalur ut sciiicet lan- perditionis transferre. Nihilominus die dominica se-,
tus archipràesul et princeps, paùperrimo ac ignoranti quenli in quadam urbis platea, ad iria fere millia
monacho, quasi Elisxus puero, contraéta celsitu- virorum (ul p.utabatur) coiivenp.runt, seduciorem
dine, se coxquaret. De le vero non ila : ulpote quem concionantem audiiuri. Quod ubi resciyit bonus pa-,
noveiant ob prudéntiam, sapientiam rèrumqùe expe- slor, linea pontificaliquasi lorica indutus, et prxlata
 221 ISIDORIANA— PARS I. CAP. XXXVII. n-ì
eruce, ex xdibus-Sancti Andoeni, in quibus moraba-1Apore non sinere peccatoribus ex sententia agere,
tur, hora snplima matutina egressus est, paucos se- ;ed stalim ultiones.adhibere, magni beneficii est
cum habens comites : nimirum D. Claudium de; indiciiim. Obiitautem in eodem Fonlaneti loeo anno
Sainctes, episcopum Ebroicensem, et tres aut qua- Christi 1590, die Mercurii, mensis Maii nona, circa
tuor Canonicos (quorum unum te fuisse certo sci- fiorarci diei nonam, xtatis sUx sexagesimum sepli-
nius ) nec non ex nobilibus laicis, dominos a Rubeo> mum annum agens, non veneno (ut quidam suspicati
Piai», et Mainevillx-,paucosque alios. sunt), sed slranguria quam calculus generabat, ac
14. Cumqueputaretur ad suam basilicam pergere,, febrè victus. Eramin urbe Turóhica a reverendissimo
reflexoitinerevenitad locum ubi hxretici et alii nov»; xque el illustrissimo cardinali Vindocinensi, ejus
doctriu» curiosi erant congregali. Quos reverendoi nepote, accersitus, cum hujus mali nuntii bajulus
vultu, et habitu suo, non alilerquam Jaddus, Iliero- advenit : tuncque defecerunt pr» lacrymis oculi mei,
solymorum summus pontifex. stola hyacinthina ett conturbata sunt viscera méa. Effusum est in terra
tiara Alexandrum Magnum, ita lerruit, ut ipse pseu- jecur meum pr» contritione mortis mei Meccenatis.
doecclesiastesinox conticeret, ejusque auditores at- 10. Quot caterv» hominum tota die ad eum vi-
toniti starenl, vira annorum metuentes. Quam illei sendum confluxerint impossibile est referre. Qui
magna auctoritate fieri cohibuit : eosque blande af- recedentes prxdicabànt ejus bònitatem, clementiam
fate, ut in fide calholica, apostolica et Romana et humanitalem, slupebantque eum a morte pul-
permanerei, horlatus est, ne crederent pseudo- chriorem apparare. Ex hac infausta civitate die 49
prophetis qui veniunt in vestimentis ovium, intus; Julii educitur : el (te fidissimoAchate cunctà di.spo-
attera sunt lupi rapaces. Quot verba dedit, tol acu- nente, eumque moesto animo cum suis domesticis
leos in cordibus aslanlium confixit : quibus contritii B1 deducente)Castrum Gaillorieum,die 8 Augustiihgre-
et compuncti, absque tumulai quisque in domumi ditur. Cujus animam jam coelo fruì, anleacta vita,
suam recesserunti Neque unquam ab hoc tempore expiata confessione peccata, devotaque sacramento-
auditum est, hxresim publice Rotbomagi prxdieatam rum perceptio in ipso vitx exitu, me credere fa-
.fuisse. De tanta animorUm Victoria gloriosus nosler ciunt. Si quid tamen residui est quod obsit, precor,
Borbonius, ad ecclesiam properavit, et grates Deo bone Jesu, ut hoc sacratissim» tu» passionis meri-
auctori rependit : sxpe apud suos testate nun- timi eluat. In serie archiepiscoporum Rolhomagen-
quam sibi jucundiorem illuxisse diem. Attènde, pre- sium fuit, secundum Democharem, octogesimus
cor (quisquis h»c lecturus es), et considera, si non primus, vel secUndumalios octogesimus secundus :
in mullis Joseph filio Jacob assimiletur. Joseph, filius eamque sedem annis 41 lenuit. Ex ejus liberalitate
accrescens, in Genesi nominatur, et ab aliis augmen- major pars bibliothec» non communis, sed celi»
tum Domini inierpreiatur. Quantum autem hic in nostrx (qux numero Iibrorum et excellentia aucto-
profectura Ecclesix excreverit, dicium est : cum ex rum a mullis dòctis commendate) prodiit : nec
abbate episcopus, ex episcopo arehiepiscopus, et dubiura quin in iinmensum crevissel, si non tara
tandem cardinalisiieret, Spartanaquameunque nactara cito hunc nobis Atropos suslulisset. Hanc tamen,
exornans. Joseph patriarcha, id est princeps Patrum quasi in ejus locum succedens, nec minori me dile-
fuit : nec minus iste, habens sub se Patres, seu epi- ciione prosequens, jamjam aliquot libris prxter me-
scopos suffraganeos sex, singulis elementis hujus ritimi auxisti. Cujus beneficii meraor, non desino
effidx vocis SACBLE significate. Joseph, ad imperium r/ quotidie Deumomnium honorum largitorem precari,
patris domo egressus, quxsivit fratres suos in Do- ut te donis temporajibus et spiritualibus abunde
thaim, id est in defensionemprofectos : et hic ad «remuneret, vitamque tuam ad multos annos produ-
fratres suos qui a fide defecerant audiebanlque in- cati Mei quoque apud eum (integerrime abbas, et
cantatorem, non obluralis in modum aspidis, sed duplici canitie ornalissime) memor esto, cum in
aperlis auribus, properavit : iisdemque propemodum oralionibus, tura in incruento altaris sacrificio : ut
verbis, quibus et Joseph usus, disit : Pax vobis, ego qui docuit me a juventule mea, et cujus 283 m'_
sum, nolite expavescere: prò salute enim vestra misti rabilia in Ecclesia cuoi fratribus nostris quotidie
me Dominusad vos. Et h»c dicens, non pOluit ita se pronuutio, usque in senectanij et senium iion me
c-ontinere, quin aliquantulum lacrymis genas riga- derelinquat. Vale. E monasterio nostro sancii Ger-
ret ; quas tamen, ut minus su» auctoritali et digui- mani a Patris, ad muros Lutetix Parisiorum ereclo,
tati congruentes, occulte abslergebat. anno Christi 1601, die 15 mensis Seplenibris.
15. At qui eum comilabante, longe copiosiores Cliens luus obsequenlissimus,
fundebant : cum ob perspectam pittatem et charita- JACOBOS DUBREUL.
tem tanti pastoris, lum ob erranlium ovium ejus in 17. Bxticam a Wandalis dietimi fuisse Wandali-
yiain salulis reducti.onera. Erantque islx lacrymx
jucunditatis et Ixliti», non doloris, aut moeroris. ciam, et nunc Andaluzia,Breulius cum mullis asserit :
Quales (proli dolor!) mutat» sortes vit» ejus ab om- sed alia est mihi aliisque opinio. Bxticam ab antiquis
nibus sincero affectu in eum propensis postea ex- Wandaliciam
torserunt. 282 Nam anno Domini 1588, die 23 nuncupatara nunquam comperimus :
Decembris, ccepit repleri amaritudinibus, et in- j) D Andaluzia vocabulum inter Mauros, dum Hispanix
ebriari absinthio : cum irato et mandante rege Blesis dominarentur, primum audiri cceplum : quo illi no-
relentus est, el postmodum per varias stationes ad mine universam Hispaniam, ac prxsertim provincias
Fontanetum Comilis, Pictavorum oppidulum, deduc-
tus. In quo quidem viro (ut verbis Alfonsia Cariba • qux eorum ditionì parerent, appellabartt, scilicet a
gine utar) satis cognoscere potuerunt qui viderunt, voce Arabica ondalo», ut nonnulli conjiciunt, qux
et etiam non videntes qui audierunt, quanti valoris rem occidentalem significai. Consecutis temporibus
mundana prosperitas sit: cum ex summaprosperitale Andalusia vel Andaluzia nomen circa
ad summamadvèrsitatem fortunx rota frequentér ac regiones Bx-
velociler humanos successus revolvat. Constantiam ticx, in quibus Mauri diutius perstiferunt, quasi
nihilominusel patienliam in adversis usque ad vitx proprium hxsit. Confer, si placet, Prolegoniena mea
terminum nunquam amisit : et qui consolari a suis in num. 116, et Iaudaios ibi
eos subtristes Draconlium, cap. 12,
debuerat, ipsemet consolabatur, sxpe
ista memorans : Non sunt condignmpassiones hujus scriptores, Nicolaum AntoiiiUm,et Flòrézium.
temporis ad fv.luramgloriam,qumrevelabilurin nobis. 18. Severianum, Isidori parentem, fuisse Theodo •
Et, Si bona suscepimusde manu Domini, mala quare rici regis filium temere affirmat Breulius : neque
non susiineamus ? Itemque illud Macbabxorum :
Advèrsi casus qm uccidunt, non ad inleritum, sed ad Isidori matrem Theodoram vocatam constat, multo*
correpiionemsunt generis nostri. Etenim multo tem- que minus Gothorum regum. sanguine prognalam.
223 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 224
Recole ea qux cap. 17 de Isidori parenlibus dispu- A Prooemiorum liber in Vetus et Novum Teslamen-
lavi. Episcopalum Carihaginehsem Fulgentii com- tum.
Commentarioin Genesim, in Exodum,in Leviticum,
ìiientitiuni censeri; cap. 3 monili. An Isidoro fuerit in Numeros, in Deuteronomium, in Josue, in librum
soror Theodora, sive Theodosia nomine, Leovigildi Judicum, in librum Ruth, in I, II, IH, IV Reg., in
regis uxor, vehementer dubium esse cap. 17 dixi. Esdram. DeAutiocho
285 rege, et Machabxorum in*tyrio
Ncque annus emortualis Leandri 605 esse potest ex consummato.
momenlis rationum cap. 20 allatis. Quxstio de pallio, Allegoriarum quarumdam sacr» Scripturx liber
quod Isidoro a Gregorio Magno missum dicitur, agi- unus.
tala esl cap. 22. Cum Breulius Braulionem C-xsarau- De Scriptoribus ecclesiasticis, liber unus.
De Vita vel Obilu sanclorum qui Deo placuerunt.
gustanum episcopum prius dixerit, post neque ila De Nativitate Domini, Passione, Resurrectione,
multo per errorem Toletanum archiepiscopum nun- regno, alque judicio, ad Florentiam sororem liber
cupavit : Braulionem enim inlelligit, cum ex eo re- unus. Ad eamdem, de Vocatione gentium.
fert Isidorum librum contra hxreticos scripsisse : De OfficiisEcclesiasticis, libri duo. Ex C. M. S.
nam apud Ildefonsum in Isidori elogio omnino nihil sancti Germani a Pralis emendati.
simile legitur, apud Braulionem vero : De hmresibus .Epistola ad Ludifredum (alias Leudefredum) Cor-
librum unum, in quo, majorum seculus exempla, brevi- li dubensem episcopum, de episcopi- et cxterorum
clericorum in Ecclesia officio. Hujus epistol» posle-
tate qua potuti, diffusa collegit. Neque tamen hinc rior pars, qu» desiderabatur, quamque Madriteni
arguas, Isidorum hxreses potius hoc libro refellisse Hispanix exemplar nobis tandem suppeditavit, ha-
quam earum historiam enarrasse. betur infra.
Sententiarum,
* sive de summo Sonolibri tres.
19. De anno quo Hispalense concilium n celebra- Epistol» aliquot, prxter eas qu» ante Etymolo-
tum fuit, egi cap. 21, in quo concilio convictus fuit gias * et Synonyma habentur.
monachorum.
Gregorius episcopus. 284 Breulius Cyrumquemdam * Regula
De Conflictu vitiorum et virtutum.
episcopum nominai, errore, ul puto, typographico, "
* Exposilio in Cantica canticorum.
prò Syrum quemdamepiscopum: erat enim Gregorius *S. Ildefonsi liber de Viris Ulustribus.
Liber de Differentiis,sive proprietale verborum.
nalione Syrus, ut ex ipso Hispalensi concilio constat.
Qui in editione Matritia anni 1599 (prxter alios duos
Breulius denique fabulas narrat, quas jam pridem superius post Elymologias impressos) repertus est.
alii de Theodisclo Isidori successore finxerunt, a nobis * Liber divi Isidori de Viris illustribus, qui certe
cap. 22 refulatas. libro S. Ildefonsi de eadem materia preponi debili!,
20. Post epistolam dedicatoriam, prxnotationem 'r sed" Not» non tara cito nobis innotuit.
virorum doctorum in quosdam libros D.
Iibrorum Isidori a Braulione editam, Sigeberti ac Isidori, per Joannem Grialium collecl» et auclx.
* Glossarteli ex diversis
Joannis Trilhemii capila de Isidori elogio, et narra- qu» nomine Isidori Hispa-
lionem Redempti de Isidori obitu, Breulius quxdam lensis episcopi circumferuntur, collectum.
sancì» aucloritatum qu» in toc opere
addit de anno obilus Isidori Scriptur»
alque ejus corporis irans- sparsim citatx et explicatx sunt, index.
latione, qu» a nobis suis locis expensa sunt. Subjicit Rerum et verborum qux in hoc opere continente,
Breulius iibrorum indicem hoc titulo : index copiosissimus.
Index Iibrorum S. Isidori Hispalensis episcopi, ex 22. Breulius asleriscum iis operibus prxfigit qu»
quibus eos qui nunc primum prodeunt in lucem no- in editione Bign»i desiderabanlur, quamvis jam in
Intus ad marginem aslericus indicat. edilione Grialii excusa apparuissent, ut Chroniconab
21. Originum, sive Etymologiarum libri vigiliti.
De Differentiis, sive Proprielate verborum, liber initio mundi, et ea omnia opera qux post libros Sen-
primus. tentiarum recementur. Videtur enim Breulius jam
De Differentiisspiritalibus, liber secundus. fere ad umbilicum suam Edilionem perduxisse, cura
Synonymorum, sive Soliloquiorum, libri duo. ad ejus manus editio regia Matrilensis pervertiti Ex
De Contemptu mundi libellus.
Norma vivendi. quo accidil ut ea omnia qux in edilione Matritensi
* Exhorlatio
prenitendi, cura consolatione et mi- a se non observata reperii, eliam Grialii nolas ad
se*icordia Dei, ad animarci futura judicia formidan- calcem rejecerit : cum interim contextus operum
tem. Quam ex ras. Codice bibliothec» S. Mauri "]
Fossatensis, quondam regularis, v. ci. Nic. Faber editorum sine ulla Grialii emendatione peririanserit,
traiiscribi curavit. ac solum aliqua ex parie ope nolarum juvari possit.
* Lamentum
pcenitenii»,versu ac duplici alphabeto 23. In hac Breulii edilione prxfationes Matrilensis
editimi. Ex
* Oratio eadem bibliotheca.
prolixa S. Isidori, ad fionda semper pec- èditionis 286 omissas »gre ferunl Colomesìus et
cata, prò correctione vitx. Ex eadem bibliotheca.
* Oratio alii, ut notavi! Fabricius in Bibl. med. xvi. Judicium
ejusdem brevis, contra insidias diaboli. doctissimiviri Andre» Burrielii de ulraque hac edi-
Epistola ad Massanum(alias Massonem)episcopum
de lapsu et reparatione sacerdolis. Ex bibliotheca tione, Grialiana el Breuliania, protuli cap. 36, prope
S. Germani a Pralis integra reddita : cura antea non finem. Alioquin editio Breuliana nitida etiam est,
nisi fragmenta quxdam impressa exstarent. accurata et Bignxi editione longeprxstanlior; Regia
De Natura rerum, sive de Mundo, ad Sisebutum
regem, liber. quoque Matritensi uberior, quamvis minus correda.
* Chronicon ab initio
mundi, usque ad annum In ulraque tamen editione Grialiana et Breuliana
quintum Suitithilani regis Gothorum, per Garsiam deest liber de Doctrina et Fide Ecclesiasticorum
Loaisam emendatimi, et scholiis illustrateli. muhis
Chronicon Golhorum, Hisloria Wandalorum, Hi- dogmatum, a Bignxo produclus, qui Isidoro a
"SVoriaSuevorum. iribuitur, et, quamvis re vera Isidori non sit, tamen
 - Stt
iSIDÒRtANA—PARS I. CAP. XXXVIII.
»3
non minori jure atque alia opera, in appendicem , editionem quanta potui diligentia ac studio el ag-
gressus sum et perficere curavi.
dubìorum aut suppositorum conjici potest. 4. Et quidem vehementer amabam non solum Isi-
24. Repetita est editio Breuliana Operum S. Isidori dori Opera jam olim excusa denuo optimis characte-
Coloni». 1617, typis non ila elegantibus; editio Pa- ribus, aliisque ornamentis qu» ad typographum
speclant, pr»dita in medium, producere, verum
risiensis constat paginis 975, Coloniensis 631, prxter • etiam , undique collatis veteribus manuscriplis ,
indiccs. In Coloniensi post titulum a Breulio appo- emendatiora, aucliora illustrioraque publici juris fa-
silum addilur: Editio postrema auclìor, et correctior, cere. Sed animi vim repressi! tum rei magnitudo fa-
meas superans, cum ejusdem mèi conatus
Colonia Agrippinm, sumptibus Antonii Hieral, anno cultaies vel omnino jam èxpleta, vel non nisi xgre ni-
spes
1617. Sed neque auctior, neque correctior est edi- mis explenda. Nemo enim nescit quanta cura et di-
tione Breulii Parisina, cum non sit nisi repetita a ligentia, accedente Philippi H Hispanìarum principis
speciali mandato, viri ex tota Hispania
lypographo, ut dixi, nemine correctionem aliquam augustissimi doctissimi, conquisitis hinc inde non per totam tan-
prioris èditionis curante; ac solum ordo notarum tum Hispaniam, sed etiam per universam fere Italiani
Grialianx èditionis mutate fuit ; et notx in Senten- antiquis Codicibus, singuli partes singulas ad truti-
omnia tandem sancii Isidpri scripta
tiarum opus ex editione Taurinensi per singulos nam revocantes, inveniri potuerunl et emendarunt, et selectis
elo- qux
libros conspiciunlur. Additum'quoque est initio annolatioinbus illuslrarunt. Hinc prodiit anno 1599
gium Isidori ex libro Bellarmini de Scriplor. ec- 3 editio regio nomine insignita, quam Joannes Grialius
clesiast. vir clarissimus, aliorum perfunctus laboribus, adje-
CAPUT XXXVIII. clis quoque suis, Philippo III jam tunc regnanti nuncu-
patam, 288 m vul8us emisit. Regiam liane editionem
Editio recentior Matrilensis Operum S. Isidori. Eru- optimam quidem, atque aliis etiam posterioribus an-
dita prmfatio, qua huic edilioni prmmiltendaappa- teponendomi asserunt eruditi ; non tamen numeris
rabatur, ex adversariis durissimi auclori» de- omnibus absolulam arbitrante-. Certandum adhuc,
prompla. et novo labore insudandum clamant, ul Isidorus, qua
est, gloria et decore procedat in publicum. At
1. Barlholomxus Ulloa, bibliopola Matritensis par dicunt, non faciunt : Isidorus interim pene lalet, at-
nostris temporibus haud ignobilis, cum intellexisset que in dies magis magisque desideralur.
novam Operum S. Isidori editionem jam pridem de- 5. Igitur quod per me licei, quodque a me et ob-
in Isidorum, et publicx ulilitatis amor exi-
siderar! , ad eam elegantibus formis adornandam servantia id prxslo : eamdem ipsam videlicet regiam
gunt,
strenue aggressus est. En titulum : Divi Isidori editionem integram, illustrimi forma digestam, ele-
Hispalensis episcopi Opera Philippì II Collidici regis gantioribus characieribus, etsunt nitida charta, id est, op-
timis (qux typographi partes), conspicuam
jussu el vetustis exemplaribus emendala, nunc denuo iterumtypis in medium profero. Neque tibi, lector bene-
diligentissime correda, atque aliquibus opusculis Ap- vole, aliud a me exquirendum putes. At lortassis,
pendicis loco auda. Matriti, typis et expensis Bar- »' plura sunt,inquies, Isidori nomine inscripla opuscula
tholommi Ulloa : apud monasterium Conceptionis qux frustra in regia edilione quxras. Ex his nonnulla
anno Domini 1778. Duo vo- sparsim ab aliquibus fuere in lucem edita ; reliquà
Hieronymianm : magna adhuc in ecclesiarum archiviis vel chartulariis deli-
lumina in-fol. tescunt. Sunt piane, eademque tibi nunc exhibeo Ap-
2872. Ordo èditionis hic est. Omnia Isidori opera pendicis loco.luculenlum Qua in re conjectur» me» effectu ipso
balies testimonium. Revera
qux a Grialio edita sunt, eodem ordine iisdemque comprobatx enim nec labori, nec sumplui peperei, ut omnia ea
omnino nolis, nullisque aliis novis recudunlur. Nec requirerem, qu» novam edilionem uberiorem locu-
desimi epistola dedicatoria et prxfatio Grialii ad le- plelioremque redderent. Accepi itaque hinc inde
clorem, quam a Breulio pr»termissam fuisse non- apographa varia, sancii Isidori nomine insignita. Sed
ea a viris doclis in trutinam revocata, apocrypha in-
nulli »gre ferebant, ut diximus. Adest nova Editoris venta fuere fere omnia. Edidi nihilominus et in slu-
prxfalio in hoc exemplum : diosorum gratiam, et in eruditorum exercitationem.
In novamsancti Isidorì Hispalensis episcopi Operum Itaque singulorum seriem, addita brevi censura,
contexam.
editionembrevisEditori» prmfalio. 6. Primum oblinet locum L^er quartus Sententia-
3. Paucis te volo, lector benevole. Sanctìssimi Pa- rum, qui hactenus a nonnullis ob aliquornm Codi-
tris atque clarissimi Hispanìarum doctoris Isidori curri, Isidori nomen prxferenlium, fidem, tanquam
Opera omnia, quptquot 'exstant, quxque eruditorum ejusdem sancti doctoris genuinum opus fuit habitus.
virorum sentenlia genuinus ejusdem sunt felus, lux ) At jam ut spurium habendum dubitavit nemo, qui
ac public» omnium ulilitati libercs onero. Neque libros quinque Sententiarum a Taione Cxsarau-
meam qualemcunque operam in hac edilione ador- gustano episcopo collectos, atque a continuatore
nandacuivis ingratam futuram pulo. ldquo.l vel inde Hispani»Sacr» tom. XXXInovissimein lucemeditos,
mihi salis persuasimi habeo, quoniam per duo fere attente legerit. Excerptus namque inde esl quarlus
sxcula, ab anno scilicet 1617, nullus, quod sciarci, hic liber, ut cuique conferenti patebit. Atque ul id
recudenda curanti Exigebal sane aucioris nobilissimi facili negotio perspici valeat, singulis capitibus an-
omnigena ac prxclarissima doctrina ut, quemadmo- notatili', quodnam ex quonam Taionis libro, et capite
dum ab omnibus jure merito prxdicatur, ila omnium sii desinnptimi. Observanlur pr»lerea lecliones va-
manibus diu noctuque lereretur. Verum id qui fieri ri» , et alicubi non perpetu» Sententiarum series
p:-test, nisi exemplaria abundent? Ea propter ipsorum alioquirc sibi utrinque cohxrentes. Qux omnia ad
de-iderium, quod doctoris lolo orbe celebralissimi SS. Patrum Augustini et Gregorii opera, e quibus
magnum nomen augebat, ad novam quamdam eamque Taio libros compilavit suos, illustranda pluriraum
cccuralissimam elaborandam editionem, eruditorum conducenti
omnium, Hispanorum prxserlim, animos sollicitabat 7. Sequuutur Duo alia Sententiarum capitula: quo-
pcrteniabatque. Nec tamen propierea fui!, qui opera rum primum ex divo Gregorio super Ezeclnelem ad
el indusiria sua publicis votis satisfacerel. Hxc aulem verbum est deproraptum ; alterum ex JulianiPomerii
omnia animadvertens ego, simulque verens ne inde De Vita contemplativalib. ni, capitibus 3, 4,9 et 1Q.
Hispanorum genti dedecoris aliquid accederei, hanc lnvenitur bocce opus inter sancti Prosperi Aquilani»
227 AD OPERA S. ISIRORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 228
scripta, eidemque longo tempore a permultis seri- A quem doctum incidit, qui votis ejus faceret satis.
ploribus fuit assertum. Nimc ab omnibus Pomerio Primum enim edilionem veterem Grialii ita reprx-
vindicatur. Videantur hac de re Isidorus noster de
Viris illustribus cap. 25, et ci. Ceillerius tom.,XV. sentavit, ut nullo loco anliquam scripturam reslitue-
Histplre Generale de» Aut. ecclesiast. de Juliano Po- rit, nullam variam lectionem ascripserit, nulla nota-
merio disserens., tione Isidori sententiam illustranti In edilionem.
8. Tertio loco subnexui ópusculum hoc titulo, .
Exhoriatio humilitatìs, quod sancto Martino Bracca- GriaUinon pauca irrepserunt menda : nullum cor-
rensi episcopo ascribilur, editumque est 289 '"'er rectum fuit in hac altera editione recentiori Matri-
ejusdemOpera tom. XV Hispani» Sacr» a doctissimo tensi : plura, nec levia adjeda sunti
Florezio.
9. Abjudicandus similiter est Isidoro nostro ser- 19. Illud vero negligentix magnae argumentum
ino qui sequilur, de Corpore el Sanguine Domini in est, quod, cum Grialius in fine, ut fieri solet, prrores
Pascila; pum idem sit omnino cum hpmil. 7 sancti quosdam lypographicoscorrigendos indicaverit, cu-
Cxsarii Arelalensis, De Paschate. Vid. Biblioth. PP. rate
Tom. H, col. 277, editi Paris. 1624. Matritensis nov» èditionis eosdem errores in
10. Adduntur carmina quxdam bibliolhecx sancti conlexlu intaclos reliquit, neque in fine aut hos aut
Isidori appensa, qux tom. IX Hispan. Sacr. edita alios errores emendandos proposuit. Quid ergo est,
fuerunt hac inscriptione : Titulus Bibliotheca a do-
nino Isidoro editus ; nec non fragmenta nonnulla, R quod in fronte èditionis et in prxfatione asserite,
quibus capila ìbidem indigitala suppleaniur. pP Opera Isidori nunc denuoemendatissime correda, et
11. S.exto loco edidi Expositionem Missa ;qux, defmcatiora quam Regia exhibuit editio,
elsi non indigna videatur Isidori ingenio et erudi- aliquanlo in lucem prodire ?
tione, vel eo nomine ab ipso est ablegauda , quod
Isidori xtate alius Missx ordo. rilusque vigebat in 20. Deinde cum Editor sibi proposueril novam
Ecclesia Hispana ab eo qui ibidem exponitur, quique editionem veteri Regia uberiorem locnpletioremque
idem est omnino cum Romano hodierno. cur Breulii editionem prx manibus non ha-
12. Deinde subjunxi Lectione» novem, in festo reddere,
Irarcslationissancii Isidori alias reeitatas. Desumpl» buit, ex qua nova editio auctior posset evadere ?
sunt ad verbum ex actis translaiionis ejusdem tom. Sero, inquit, admonitussum de Lamento panìtenlia,
IX Hispan. Sacr. editis, Bollandianiediderunt. Alqui hoc ipsum Lamen-
13. Postremo tandem loco supplendum curavi Ca- quod uti alia etiam in nova edilione Malriteiisi
pul 17 Quastionum in Leviticum ex- Àlbornoziano tum, qux
Codice a D. Petro de Castro transcriptum : cujus desiderantrcr, in Breuliana editione comparuerant.
apographum in bibliothecaFloreziana conventus divi Et Lamentum quidem pcenilenlix apud Breulium
Pbilippi regalis Matritensis ordinis sancii Augustini multo auctius exstat quam apud Bollandianos. Pro-
asservatur.
14. Lamenlum pmnifentia duplici ulphabelo edi- fertur in Appendice ex mss. Codicibus, tanquam in-
tum, etc, cujus iiieminit v. ci. Nicplaus Antonius editum, caput 47 de parlibus terr» libri de Natura
tom. I Biblioth. Veter., lib. v, cap. 4, p. 265, quod- (3 (' rerum. Ac revera prxtermissum hoc caput fuit a
que ab eodem ipso Nicolao acceptitm ediderunt AA.
Àctor., sanctor., toni. I Aprilis ad diem 4; Edilioni Grialio, nescio qua causa aut negligentia : reperitur
huic non addilli, quod sero, ea nempe fere in finem enim non solum apud Breulium, sed etiam apud Bi-
perditela, admpnitus sum. Grialium in editione Operum Isidori
15. Liber, autem De Ojrdine crealurarum a D. gnxum, qui
D'Acberi tom. I Spicilegii pag. 225 editus ; el qu» prxcessit : in multis etiam antiquissimis membranis,
abb. Constautinus Cajetanus evulgavit opuscula sub non tamen in omnibus veteribus exemplaribus libri
Isidori nomine, cum a viris doclis vel ut spuria, ve! de Natura rerum.
ut iiirciiumsuspecla traducantur, non talia visa sunt 21. Judicium Editoris de nonnullis operibus Isi-
qux hic insererentur.
16. Habes igitur, candide lector, Isidori Opera, si dori nomine vulgatis, qux vel spuria vel suspecla
non ea summa diligentia, quam non nisi homines existimat, alio loco commodius expendam. Nuncin-
doctissimi et eruditissimi prxstare ppleranr, illu- dicem Operum qux
strala, ac nativo nitori, reslilula ; aliquanlo tamen de-, Appendix exhibet subjungam.
fxcatiora amplioraque quam regia exhibuit editio. 22. Appendix ad opera divi Isidori Hispalensis
Ipsis itaque perfruere, ipsorum le.ctioniseduto in - episcopi ex antiqui»291 Codicibusmanuscriplis, qui
cumbe, meumque laborem, studium , conalum liberc- in diversisecclesiarum Hispanim tqbulariis ac biblio-
ter arciplectpre.Vale. lltecis reperiunlur, prout continetur in hoc tomo se-
cundo, Matriti typisetexpensi» Bartholommiab Ulloa,
17. Affirmat Editor, ad editionem regiam Grialii .-, «j in via Conceplionis: anno Domini 1778.
conquisitos fuisse Codices mss., non per totani tan- Liber
tum Hispaniam, sed etiam per universam fere Ita- quarlus Sententiarumdomini Isidori, contentut
in hoc tomosecundo. Explicit liber tertius.
liani : quòd tamèn minus verum puto, ut ex ipsa
Grialii prxfatione colligitur. Idem Grialius, ul in Incipiunt capìtula libri quarti,
epistola dedicatoria profiletur, sperabat fore ut alii nem :23. Cap. I. De Rectoribus, qualiter conversatio-
habeant. — IL De Clericis, quales eos oporteat
non nostri mVdo, sed externi eliam erudìlìone pra- esse. — HI. De invidis et protervis subdilis. —
slantes viri in id certatim conspirarenl, ut laboriosissi- IV. De Vita vel conversalione monachorum. —
mo Hispani dpciori» excerpta studio suo pervesligare V. De Hurailitate vel opere monachorum. — VI. De
vel otio Monachorum. — Vfl. De Adhi-
porro pergerent, fortuna»quenoslras opìbusipsi sui» Tepiditate bendis prò corporis necessitate subsidiis. —VHI. De
conslabilirenl. Electis inter tumultus reproborum bene vivenlibus.
— IX. De Passione electorum et compassioneproxi-
290 18- Doleo vicem optimi Editoris, qui nec — X. De Discretione. — XI. De Pceni»
labori nec sumplui pepercil, ut omnia ea requireret inorum.—
lentia. XII. De Confessione peccatorum. —
ornamon'a qux novam editionem uberiorem locu- XIII. Quot sint genera somniorum. — XIV. De
pleiioremoup redderet, neque tamen in virum ali- Noclurnis illusionibus. — XV. De muhimodis argo-
 229 IS1D0RIANA.—PARS I. CAP. XXXVIII. 230
mentationibus Satanx. — XVI. Demullimodis viliis. A judicium tara in his qu» adsunt quam in his qu»
— XVII. De noiuiuìlis vitiis, qu» virtutes se esse desiderante', non ita difficile 293 est perspicere.
simulanti—XVIII. Quod ex virjutibus virtutes, et ex Neque obscurum est quid alii de eadem seniiant.
vitiis vitia oriantur.—XIX. De Cogitationibus noxiis Bayerius id not ad cap. 4 lib. v Bibl. vet. Hisp.,
et innoxiis. — XX. De Superbia et vana gloria. — Prodiit, inquit, nuper Matriti anno nimirum 1778
XXI. De Avarilia.— XXII. De Iracundia. — XX1I1. quinta Isidori Operum editio cum Grialimite 1599
Quaiiter ira deprimi debeat. —XXIV. De invidia. — nolis integri», novisque aliis HAUD QUIDEM CEDRO LI-
XXV. De supprimenda invidia. —XXVI. De Malitia. NENDIS, duobus voluminibus, fol., quibus adjungitur,
— XXVII. De Discordia. — XXVIII. De Odio. — quasi Isidori sit quartus Sententiarum liber, qui lainen
XXIX. De Concupiscentia ocnlorum. — XXX. De maximaex parte Taionem Cmsaraugustanumauctorem
gul» concupiscentia. — XXXI. De Mulliloquio. — habet.... aliaque bene multa e variis, ulasseritur, an-
XXXH De Taciturnitate. —XXXIII. De perversa tiquis Codicibus Begim prmserlim bibliotheca Escu-
Locutione. — XXXIV. De Luxuria. — XXXV. De rialensi», ABSQUE VANNO TAMEN ETCRIBRO.
Torpore animi. — XXXVI. De Pigritia. —-XXXVII. 26. Novas nolas fortasse vocat Bayerius eas qu»
De Munnuratione. — XXXVHI. De Mendacio. —
XXXIX. Quibus modis peccatum perpetratur. — in Appendice ex§lant : nam in cxleris operibus so-
Item. De Odo principalibus vitiis, qualiler pos- lum excusx sunt èditionis Grialianx noi», ul dixi.
sessas mentes exhortentur. — XL.,: De palientia. Quod autem liber quartus Sententiarum adjungalur,
— XLI. De Humilitate. — XLII. De Mansuetu-
dine. — XLIII. De Obedientia. — XLIV. De Vere- qua.tìIsidori sit, falsum certe est, ut liquel, non so-
curcdia. — XLV. De Detractione. — XLVI. De lum ex Editoris prxfatione, sed etiam ex nota 1 ad
Hospitalitate et Eleemosyna. — XLVU. De mulii-
moda erogandi largitione. — XLVI1L De Spe et ipsum librum, qux ita habet : Hic liber est exceptus
fortitudine electorum. — XL1X. De regni coelestis ad verbum ex libris Sententiarum Taionis. Vide
desiderio. 292 L- Pe Bonorum concordia. — LI. toni. XXXI Hisp. sacr. Tum loca Taionis passim
De divinisTudiciis. — LU. De his qui judicio Dei indicante. NihilominusBayerius in noi. ad num. 137
obdurantur. — LUI. De Reproborum prosperitate.
— LIV. Qualiler lapsi post ruinam surgere queant. ejusdem libri 5 eamdem reprehensionem refricat :
— LV. De Appetitu laudis human», vel favoribus In nova edilioneMatritensi 1778 tertio Sententiarum
adulantium. — LVI. Qualiler sacra Scriptura male- libro subdilur quartus ejusdem argumenli, ac Ululi,
dicli promat sententiam. — LV1I.Quid sit jubilum. quasi Isidori sit, cum maxima ex parie Taìum, sive
— LVHI. De Discretione Spiritus septiformis. —
LIX. De variis percussionibus mundi. — LX. De Taionem Cmsaraugusianum, el Gregorium Mqgnum
Jirda'ui populi circa mundi finem conversioni1. — auctores habeal.... quod vel Editor, ubi se misere de-
LXI. De Antichrisli temporibus.— LXII. De Salute lusimisensil, palam professus est. Sed quo paclo hxc
vel Languore corporis, vitxque prxsentis corru-
plione. — LXUI. De ..Egritudine corporis.— — LIV. cobxrenl, quod Edilor eò ipso lemporis puncto, quo
De Brevitate vel miseria vit» prxsentis. LXV. fatetur librum isidori non esse, eum adjungat, quasi
De morte corporis. Isidori sit ? Edilor ergo ejusmodi librum Appendici
Finiunlur libri quatuor Sententiarum D. Isidori. " inseruit, quia multi pulaverant librum esse Isidori,
Incipiunt capitula alia Sententiarum ejusdem. et quia, ut ipse Bayerius narrat, in Codice Escuria-
De Superbia, concupiscentia, invidia, atque Ja- lensi sxculi xn circiter is quartus Sententiarum liber
ctantia. tribus.Isidori de eodem argumento libris, continuato
Incipit Exhortatio hurailitatis.
Sermo Isidori episcopi de Corpore et Sanguine scriplionis filo, subjicitur, quamvis simul adverterit
Dominiin Pascha. revera eum librum Isidori non esse. Etsi autem for-
Incipit Titulus Bibliothec» a domnp Isidoro tasse editor Matritensis, cum primum animum ad
editus.
Addenda in Lib. de Natura Rerum ad Sisebutum. quarium sententiarum librum formis excudendum
De partibus Terr» XLVII,ex Codice Ovetensi. adjecit, ex Taione excerptum esse ignoraverit, ta-
Ex Codice Oxoniensi : De Partibus Terr». men piane constat, ab ipso rei ejuscemodi minime
Addenda in libro de Natura Rerum ex Codice
Ovetensi supra memorato. ignaro edi cceptum. An autem nulla omnino sit ratio
Addenda ad mysticorum expositiones sacramento- dubitandi de auctore, seu collectore earurcisententia-
rum, seu Quxstiones in Velus Testamentum, et in rum, ut certo is liber Isidoro sit abjudicandus, op-
Judices.
in Missa. porluniori loco infra disputabitur.
Exposilio
In transizione S. Isidori episcopi et confessoris -" 294 27- Joseph Rodriguez de Castro in sua Hi-
lecliones. spana Bibliotheca t. II, p. 353 seq., plura in hac edi-
Qu»stionum S. Isidori in Leviticum cap. xvn. tione desiderai, diligentiam correctoris, judicium in
S. Isidori elogium in laudem Hispani».
VetustissimiVersus, qui olim in Bibliotheca S. Isi- operibus dubiis expendendis, èruditionem in mss.
dori Hispalensisepiscopi legebantur. Exemplaribus recensendis. Leviler, inquit, hac de re
Incipit Titulus Bibliothec» a donino Isidoro ago : etenim ejusmodi editto Operum S. Isidori hit
editus.
24. Titulus Bibliothec» bis editur, ut vides : sed temporibusperada cum homines nostro», tum exteros
ex diversis exemplaribus, qu» aliquantulum inler in maximam admizalionemadduce!, qui optime inlelli-
sese varianti Ex codice Ovetensi in libro de Natura gunt quanta doctrinm supelledile opus esl, ul scripla
rerum additur ecloga, ut ibi dicitur, elegantissima : tam
Tu forte in luci»: quod est Carmen quoddam astro- prmclaridodoris eo decore, quo oportet, publica
logicum, jam olim editum, ut infra explicabo. luci ac typis committantur.
Isidori elogium in laudem Hispani» jam a Labbeo 28. Habeo penes me exemplar epistol» v. ci. D.
editum, Histori» Gothorum pr»falionis loco prx-
mitlendum est. Sequitur index rerum, qui idem Petri Ercimanuelis Hernandez, pr»fe"cti bibliothec»
omninoest atque in editione Grialii. archiepiscopalis Toletan», ad archiepiscopum ipsum
25. Quodnam meum sit de tota hac editione Toletanum, nunc cardinalèm amplissimum, D. Fran-
231 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSISPROLEGOMENA. 232
ciscum Lorenzana, die 45 Decembris anni 4782 \ 56. Cardinalis Bona, Mabillonius,Ceiller, Joannes
èditionis Zaccarianx Daylle, Casimirus Oudinus el Guillermus Fentzelius,
datx.'qua de Conspeclu Operum ut supposititias judicant S. Isidori Hispalensis Epi-
S. Isidori sententiam suam aperil. Ingenue affirmat slolas, primam ad archidiaconum Redempium ; in
Dllox laborem in Isidoriana editione inutilem prorsus ea namque agitur de controversia inler ecclesiam
Orienlis el an Christus pane azymo sive
esse : Ulloa hechó a perder, quanto trabajo en su im- fermentato Occidentis, usus fuerit in suprem» nocte coen»;
prestili del Santo. Addit tamen, ea opera qux ab quod dissidiura excilatum non legitur nisi quatuor
Ulloa in appendicem conjecla fuerunl, in nova qu» sxculis transaclis post Opera S. Isidori ; aliam ad
curettir editione non esse prxiermittenda. Claudium, et teriiam ad Egenium episcopum, in qui-
bus referlur conterctioinler Gr»cos et Latinos super
29. Habeo eliam lilteras eruditi Ca-
autograpbas processione Spiritus sancii, cum aliunde sit satis
noni- i Gaditani D. Josephi Munoz et Raso ad Fran- noium, hanc Grxcorum ambiguilatem txculo septimo
ciscnm Anlonium Zaccariam , die 13 Oclobris anni increvissestimmi ; et denique, quia in his duabus postremis
confirmat Ulloam in epistolis, pontifìcispotestas eo colore depin-
1778 Gadibus scriptas, quibus gitur, quo posset auctor s»culi xm eam validius
sua Isidoriana editione hominum dortorum opera qui ** exprimere.
eam illustrare potuissent, uti non curasse. 57. Joannes Morinus, Zegerus Bernardus Wane-
illustri» et doctus nespen, et Ceiller, ut spuriam rejiciunt epistolam
30. Erat sane vir in primis qui S. Isidori ad Massonam episcopum Emerilensem,
editioni decus el splendore»! adjicere poterai, et in » licet Patres Anluerpienses el Florezius eam ul legi-
eam rem prxfationem crudilissimam apparabat : sed timain lueanlur : sapientissimi viri Morinus et Wa-
suffulti aucloritale conciliorum et Patrum
in Adversariis marcsit, e quibus tamen in lucem ego nespen, sex priorum Ecclesix sxeulorurn el duobus testimo-
eam proferam, ut tam insigni Isidori elogio Isidoriana niis ipsiusmet S. Isidori libro II de. Ecclesiastieis
nostra non careant. Officiis, cap. 5, el in epistola ad 29S Helladium,
solidissimisrationìbus ostendunt prael'atamepistolam
Prafalio ad novam S. Isidori edilioneme Mss. nullateiras ascribi posse S. Isidoro, nani in ea me-
schedis viri doctissimi. morate quxslio an clericus ordinis sacri qui in
grave pèccalum inciderit, possit secundum veterem
31. Post veterum magnos exanllalos labore?, ali-
novi virtutis est : disciplinam admitti ad exercilium sui ordinis posi
quid posteris delegere, paucorum peraclam pcenilentiam; et auctor epistol» intendi!
antiquitatis dilacerala scrinia , vegetiora et puriora conciliare decisiones, utrique parti faventes, sibimet
exhibere, admodum difficile, et retroacta obscura in varias abiisse viros ejus xtalis sen-
sxcula clariora reddere, non sine temeritalis et au- persuadens tentias ; cum aliunde menti S. Isidori ei Patrum
daci» noia id aggredì licebit. priorum sxculortim, benignitas restilutionis omnino
32. A s»culo septimo, quo floruit noster doctor adverselur, et in collectionibus aniiquioribus non
egregius Isidorus, Hispalensis episcopus, ad hxc us- reperiate canon iiidulgens delinquenti ad sui sacri
que tempora, tam nostratum, quam 295 exlerorum ministerii redire functiones.
ìngenia inquirendis, comprobandis, elucidandis ejus p 38. Eugenius episcopus, cui rescribere supponunt
operibus, magnopere insudarunt, aulographa ab S. Isidorum, juxta clarissimum Joannem Baplistam
apocryphis secernendo, spuria opuscula a lcgitimis Perezium Valentinum, canonicum Toletanum, et
segregando, alia dubia sua in fide relinquendo, et postea episcopum Segobricensem, fuit secundus
spurcata, aucta, seu foedissimeascripta nostro S. do- Eugenius Archiepiscopi Toletanus : e contra Hen-
ctori, penilus rejiciendo. ricus Florezius asserit esse Eugenium episcopum
33. Huic inslituto incubuerunt ex nostris Nicolaus Egarensem, qui una cum S. Isidoro inlerfuil conci-
Anlonius in sua Hispana veteri Bibliotheca, ubi sin- lio ìv Toielano, ex quo non levis oritur suspicio
gillatim enucleat cunctà opera qu» jure vel injuria adversus pr»fatam epistolam, in qua ab ecclesia
S. doctoris nomen pr»seferunt ; necnon Ambrosius asserite receptum Syrabolum sancti Athanasii no-
Morales, et alii eruditissimi viri, qui jussu regis mine inscriplum, quod non reperies hoc Ululo, nisi
Pliilippi II Matriti typis anno 1599 ea ediderunt : post tempora S. Isidori.
R. P. Henricus Florezius tomo V et VI Sacr» Hispa- 59. Inter opera sanclorum Ambrosii, Augustini et
ni» ; in quinto clenim tractatum S. Isidori de Viris Leorcis,annumerate S. AmbrosioTractalus de Con-
illustribus, et in sexto Chronicon, et Historiam Wan- fitela viliorumet virtutum, et eodem modo indigitatur
dalorum et Gothorum ejusdem S. doctoris prelo in indice bibliothec» sanct» Ecclesi» primalis
comniisit. Nolas Grotii et Labbei addidit ; nec non Toletan»; sed cum S. Ambrosio, Augustino, aut
summo studio correxit, et ordinem Chronoiogicum Leoni iramerito adjudicari stamani Mabillonius,Ni-
stabiìrvit. colaus Anlonius, Fabricius et Ceiller, evertentes
54. Exteri quoque non minus elaborarunt ut senteiitiam eorum,qui S.Isidoro Hispalensipostremo
S. Isidorum, quasi in suo solo natum, illustriorem D ascripserunt, propendemus in fundamenla quibus
redderent, magna aviditate ejus scripta comparante.*, credilur auclor, non S. AmbrosiusMediolanensis,sed
et de gloria contendente ; Godefridus-Henschenius, alter Ambrosius Autpertus, monachus Benedicliims,
et Daniel Papebrochius die 4 Aprilis, S. Isidori opera scriptor sxculi viti.
lato calamo prosequunlur : Albertus Fabricius to- 40. Omnino nos latet exposilio in Cantica canti-
IV
mo su» Bibliothecx medix et infimx Latinilatis, corum sit necne feius S. doctoris Hispalensis, neque
caircdemprovinciali) dilucidandam suscepit. eam denegari tarito doctori, vel iribui certo posse
55. Abbas Constanlinus Cajetanus edidit opuscula asserit Ceiller, et nos falcem mitlere aliorum judicio
S. doctoris, qux desiderabante in anterioribus relinquimus.
editionibus Parisiensibus factis opera Bignxi, et 41. Lucas Acherius, congregationis S. Mauri, suo
Jacobi du Breul, et in regia Matritensi ; et licet prx- in Spicilegio veterum aliquot scriptorum, in lucem
fàtus abbas omnes sanctorum albo ascriplos su» edidit sxculo xvu librum S. Isidori de ordinecreatu-
Benedictin» familix.iil lilios annumerare!,' ita ut ca- rarum , et de eo Nicolaus Antonius ait redolere s»-
cbinnos moverei legere, S. Franciscum Assisiiìm culum S. Isidori ; sed cum postremo capile quasdam
monachum fuisse Benedictinura , el ideo cardinalis dubietates congerat de slatu ammarimi post mortem,
Cobellucius hxsilaverit, an abbas Constanlinus et de igne purgaiorii, qu» piejalem aut doctrinam
S. Petrum apostolum in monachum su» religionis S. doctoris evertere videntur, nullatenus illorum
transformaverit, tamen cordati viri memoratam edi- sententi» adbxrel qui nostri doctoris opus esse
tionem non parvi pendere. aslruunt.
 833 ISIDORIANA.— PARS I. GAP. XXXVIII. 234
42. Liceat in re tanti momenti, ut nostrum sen- ^A libet subjacenle crealurarum corporalium materia fieri
sum promamus, aliquantulum immorari. Ordo ser- Deum instiluisse, quoniam non Dei parlem, sed Dei
vato! in prxfato libro de Ordine creaturarum, capi- creàturam credimus esse, neque aliquid habere corpo-
tomi divisio, senno concisus et proverbiis refertus, rale in sua natura, aut catorem de ignea, aut flaium
cali sine arena, cxmentum absque speciositate for- ex area, aut humorem ex,aquatica, aut crussìiudinetn
nii» , et perspicuilas seutenti» absque facundia , re et solìdilalem ex terrena, et auia his omnibus caret,
vera omnia inler se coltala , congruunt methodo a incorpoream esse, et per ipsam incorporabìlilatem et
S. Isidoro in libro de Etymologiis, et prxcipue mutabilitatem, et liberi arbitrii p.olestatem,eamdem
Sententiarum servai», de quibus operibus nullus cum angeli» habere substantiam, creandique originem
hucusque dubilavit ; et licet hominem tam emunctx dignosci.
naris , ut Nicolaum Antoninm, non bene redoleant 47. Utrum autem singulis corporibus singillatim a
dttbietates 297 c'rca statum anhnarum post mor- Deo anima creetur, an tempore Adami, vel'postea
tem , et purgatorium , tamen non demiror S. Isi- fuerit creatio, hanc qu»stionem scienti» refert
dorum obscurius hac in materia fuisse locutum. Conditoris, in quibus verbis non offendat piissimus
43. Evolvènles veterum Patrum libros, et eorum lector, nam eadem profectoinveriietin S. Augustino
opiniones sedulo meditantes, non expavescent, dum et aliis doctoribus qui ante eum floruere. Tantum-
perlegerint episcopum Alexandrix cum S. Victoré modo igitur colligitur S. Isidorum pedem fixisse, aut
papa de die Paschatis acrius disputasse : Juslinum, sententiam proferre non valuisse, quia nec idioma
Irenxum et alios Patres ejusdem xvi aliquantulum iheologicum de hac re adhuc constabat, et magna
in opinionem Millenariorum prolapsos fuisse : Cy- caligine involutimi manebat, an Unicuique corpori
prianum forti ter obnitentem S. Stephano papx de B Deus animam crearet,
rebaplizandis hxreticis, ila ut ex bisce nihil crederet 48. Lucas Acherius monet fortasse legendum ìm-
-
Cyprianus, tanquam ex instrumentis mortuis et eje- mutabilitalem in pr»falo loco S. Isidori, sed non
clis ab Ecclesia Dei, ad saluterò spiritualem, ad nos egemus hac correctione, nani in prxsenti vit» statu
posse venire : et Hilarium Arelalensem objurgatum, anima secundum poteslatem liberi arbitrii est rauta-
et in epistolis a S. Leone papa fama fuisse diminu- bilis. ad bonum, vel ad malum temporalUer suis af-
irai] ; hxc et alia iis similia non torvis oculis aspi- fectionibus, mutabilitate cogitationum, justa damiia-
cient, primo quia licet semper arliculi fidei iidem tione primi hominis pcenas luens, ut ipsemet S. doc-
fuerint, non tamen eodem tempore detecti ; omnes tor luculentioribus verbis exprimit 1. i Sententia-
enim in Symbolo apostolorum, sicut in spica grana rum, e, 12 de Anima.
tritici, continentur; sed non lam aperte et propalulo 49. Aptius ad rem sit sequens auctoriias S. Augu-
omnes patent, nisi quando post discussionem dele- stini, epistola 157, ad Optatum : Quorum autem rerum
gnniur. atque causarum consideratione permoveor, ul in neu-
44. Secundo : similes contentiones inter Patres et tram assertionem meu»inclinelur assensus, sed adirne
Ecclesi» doctores non ex superbia, fasiu aut aversa inter utramque disceptem; et lib. i de Origine anim»,
voluntale, sed ex quadam sinceriiate, addiscendi de- cap. 16, de traduce aniraarum ait : Ego nec defendo,
siderio, et animi sententia in rebus qux ad fidem non nec refello. Expressiuslib. x de Genesi, cap. 21, cen-
spedare sibiihet persuadebant, oriebanlur : et si sura sua perslringens Tertulliani errorem, qui ani-
lubet adjicere, SS. Patres singillatim, ut homines, mas ex corpulentisspminibus originem irahere asse-
potesse in aliquo decipi, aut errare, aneli Augusti- C _ v.erabat, inquii : Ego adhuc inler ulrasque ambigo et
num in Retraciationibus suis quxdam verba et opi- moveor, alìquando »ìc, aliquando autem sic
niones retractare non dedignatura. fnisse , ut nobis . 50. Augustinus Tertullianum reprehendil, non
humililalis viam sterneret. Solus Deus est per es- quod traducem animarmi! poneret, sed quod non
sentiara sapiens, omnia scit, cunctà percalle!, et in recte illum assereret, putans animam esse corpoream,
nullo fallere aut falli potest, nec hucusque misit in atque adeo per semen corporeum generantis traduci,
Ecclesiam suam S. doctorem qui in omnibus et su- ut asserit sapieniissimus cardinalis Henricus de No-
per omnes esset perfecte illuminate, sed tantummodo ris in Vindiciis Augusliiiianis § m, quod fusius osten-
eos replev.it scienlia congruenti operi ad quod desti- deraus in notis ad caput de futura vila S. Isidori de
nava. Tertullianum itaque et Justinum nemo ante- ordine creaturarum. In pr»senliarum «ufficiai dicere
celluit in Apologiaprò catholica religione, Origenem S. Augustinum, Àfricanos Patres et alios quamplures
et Hieronymum in sensu et versione Veteris et Novi Ecclesi» Occidentalis, certissimos fuisse de incorpo-
Testamenti, Gregorium et Ambrosium in sensu mo- re.itale, xternitate, spiritualitale et immortalitale ani-
rali , Augustinum in exponendis arcanis grati» et mx, solumque dubium eorum exsiitisse circa modum
liberi hominis arbitrii, et in Hesperia nostra isido- traducisahim» : quidam etenim credebant animas ho-
rum in Etymologiis, sentenliis, et artium varietate minum eodem tempore quo angelos, vel postea, fuisse
capessenda. creatas : alii animas ex Adam venire, non ex corpore
45. Ut Dionysium Atheniensem Areopagilam de Adami, sed ex anima Adami traduci, qnasiin polentia
divinis Nominibus, et de ccelesli Hierarchia, lector anim» Adami alix anim» hominumfùturorum conti-
possit rimari, filo aureo Angelici doctoris S. Thom» nerentur ; sicut enim hodie asserimus 299 omnes
indiget, ut sensum capiat et in baralhrum non inci- ;D'homines, quoad peccatum originale, esse in capite, vo-
dati S. Augustinus, loquens de substanlia angelorum luntale, et semine Adami, et ex ejus materia nascen-
et de anima hominis ejusque potentiis, caligine in- tium corpora provenire, sic quidam Patres Occidenta-
volute legentibus apparet ; ipsequemet S. doctor les amnas nascentium ex traduce anim» Adami des-
fatelur sensus sui imbecillitatelo. Quid igitur obest cendere aulumabant : modo quo hoc accideret igno-
nostro S. Isidoro, si capile 15 de lutea vita, in libro rabant, et ob hoc insolubiiem quxstioiiem vocavit S.
de ordine creaturarum, non tam presse diserteque Augustinus iisdem verbis quibus S- Isidorus. Ne du-
loquator de anima rationali ? Ego enim (ait in calce, bitando locum relinquamus, claudimus argomentimi
Braulium Cxsaiaugustanum episcopum alloquens ), expresso S. Isidori testimonio lib. n de Ecclesiasticis
bonis et catholicis lecloribus consenliens, invidorum Oliiciis, e. 23, de Regula fidei, ubi post confessionem
non curo queriolas {vel querelas), qui sine pennis in myslerii sanctissira» Trinitaiis, lncarnationis, et
terra reptantes, volalu ranarum nidos oviumirridati ! Articuloruni fidei, addit sequenlia verba; Et quod ani-
Adeat, qui velit, S. Augustinum lib. v contra Julia- ma; s:t incerta origo, el quod angelorum origo, et na-
num cap. 3, et obscuriorem reperiet auctorilatem tura; vel animm non sit pars divinm substanlia, sed
de traduce anim» quoad peccatum originale his 298 Dei creatura ex niItilo condita,'et in corpore esseevi-
Verbis : Quod aulem horum sii verum, libenlius disco, dente!'estendimi'.
quam dico, ne audeamdecere quod nescio, . 51. In capile de igne purgatimi asserit S. doctor
46. Circa medium prxfati capiluli astruit S. dòclor Isidorus, non eo purgari graviora crimina qu» macu-
Isidorus, Animam nequede Deo, neque de aliqua qua- lant eos (quorum operarios a regno Dei Paulus exclu-
PATBOL. LXXXI. 8
235. AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSIS PROLEGOMENA. 236
sit); sed illa qu» noli multuni nocèùt, quamvis minus À i pta, quod congruens est testimonio S. Braulionis
xdilìòénti: Hmc igitur minora peccata, seu venialia, asserentis tres libros Sententiarum florihus decorasse
per ignem purgari posse non est denegahdum, et eo- S. Isidorum ex libris moralibus Gregorii pap» de-
rum-faciorem; si mùjoribusculpis non gravelur, sic libalis.. ;
tamèh quasi per ignem salvarì putahdum est. QuXrat 57. Novum non est apud auctores de hac re per-
abusi et cito succumbemus, verba-tàm clariora in iractantès dubium excitare, an S. Isidorus libro uno
alio sancto Patre ejusdem xtatis lo'quendp de igne complexus fueril totum opus Sententiarum,, quod
purgatorii; prxcipue si postrema Si Isidori verba appeilalum est de Summo Bono ab initio primi ca?
perpendat : Sed de ilio purgatorio,igne hoc animajì- pitis sic incipientis : Summum bonum Deus est ; sei
vertendumest, quod omni alieni exco'gtiàrein prmsènti hxc opimo aperte..contrariate aucloritati S, Brau-
potest domo tormentorum modo et longior et acrior lionis, tres libros Sententiarum numeratitis, et simul
fit, asserentis; ipsummet partitimi fuisse Elymplogiarum
52. iEneas Parisiensis collectòr sententiarum Codicem S. Isidori iri.viginti libros,. quia a sancto
SS: Patrum tam Orientis quarii Occideritis, adversus doctore prodiera! nimia. magnitudine imperfectus,
Grxeos, procès'siónemSpiritus sancii a Pàtre et Filio distraete-litulis; non libris. Quomodo.ergo nos, hu-
pèrnègàriiès ; locumS. Isidori de ordine Creaturarum jusce difficultatisvincula dissolvemus, ut libro quarto
à'ddu'cit(Lucas Acherius; Spicileg.), ex quo -non leve de Sómmo Bono fides adhibealur ? .;,..-,.
potest formàri judicium divulgàtiohis irajUs tractatus. 58. Quidam ab alio doctore additum/uisse librum
nomine S. Isidori tempore quo floruit jEneas, et' quarlum siispicabuntur. Aliilaciniam Pastoralis seu
ejus testimonio fulcitur. s^
sj Moraliura S. Gregorii Magni credent, et nos in hac
• 53; Librum de Viris illustribus non respuimus, B 1 ancipiti viaconstituti, judicium proferrenonanderaus
quia in cap. 5 et 14 fiedàta et conspurcatà apparet circa auctoris progeiiiem ; saiius sit dicere librum
memoria Osii episcopi Gordubensis ; jam enim in quartum .per plures annos, latuisse, perspicacissimò-
pr»fàtione ad BreviariumGòtbicum àttulimus lesti- rumque yirorum oculos effugisse, ut neque in regia,
-
nioiiium Athànasii ad defensandam posthumam fa- editione Matritensi, neque Parisiensibus prpderetur
mam Ósii; nani origo fabeli» contra Magni Osii ho- autographum ; et si-verum non.sit exemplar operis
norem et postremum ejus vii» exitum, confarla et S. Isidorì, laudo artifìcium anctoris, magis assimi-
adinventa fuit a Marcellino et Faustino, presbyteris larciis filium suo patri, >quam ipsum patrem sìbimet-
Luciferianis, qui tale scelus adversus Osium excogi- ipsi : discretio verborum, perspicuus ..Sententiarum
tarunt, Ut firmiorem redderent suam pravam doctri- sensus, slylus redolens s»culum, septinuirc, omnia
nam de non commiinicatidocum iis qui in fide defe- non abo'rtivus S. Isidori felus, sed 301 naluralis
cissent, etiam postquam judicio Ecclesi» condignam videntur. Alii igitur videant, judices se consliluaiit,
egerunt pcenilentiam. Passim Luciferiani litteras suas nosque èorum judicio libenter subjiciemur.
et aliorum.nòmine suppositas spargebant, ut adino- 59. Chirographuni ex quo traiiscriptps. est liber
nerent Hispanos, Gallos, Italos -,et Afros Palres, de quartus Sententiarum, specimen et sxcuii XII anti-
MagniÓsii.lapsu in postremo yit» line, de ejus opibus quitatem redolet : ob hoc admiratione rapimur, dum
et àvarilia, de ejus pusillanimilate et timore, ne perpendimus nec in S. Braulionis manus, neque in
imperatori displiceret : et cuni mentis human» fra- Sigeberti Gemblacensis, nec.Joannis.Trithemii, lo-
gilitas èl carnis concupiscentia jam diu sit cognita, quentis de opusculis S. Isidori, neque in aliorum
magno Ecclesi» plancia,etsacris litleris edoeeiilibus, r<
p
^ nolitiam tale libri quarti mahuscriptiim pervenisse,
Salòmonem corruptum depràvatum fuisse circa cum magna diligeolia et jussu regis Cpdip.es/uiss.ent
ultimum vitx su» curriculum,- et nemo inficias èat, per universam Hispaniam, Italiani et Galiiam con-
Tertullianum et Origenera a via declinasse miruin quisiti. ....
non est, SS. Hilarium, et Isidorum 300 assensum 60. Ut major fides huic editioni exhibeatur, ad cal-
pr»buisse Osii làpsui, pr»sertim cura'tam in longxva celo hujus pr»fationis apponemtis indicem Iibrorum
hujus xtate, minacibus imperatoris litleris u'rgenli- S. Isidori qui typis excusi fuerunt Parisiis apud.Se-
bus, pertìmescendum esset ne decrepite senex ad bastianum Nivelliumanno 1601, studio, opera et ìa-
infantiam- reversus decipi aut verius cogi potuisset borilms F. Jacobi du Breul, monachi S. Germani a
ab hxreticis, ut form» Arianorum subdol» subscrr- Pralis, et aliorum clarissiiiioruircvir.orum, et collata
beret. Quid inde, etiam si accidisset? Diceremus, hac ampliori editione cura prxfala -rfuBreul, adrto<-
defectu perfectx deliberationis in tara decrepita xta- tantur libri S^Isidori hucusque mediti, scilicet: Liber
te, plenx defectu libertalis efdiscussionis forni», vi quat'lu» Sententiarum, Expo»itio Missm, qu» forte
metuque coaclUm Osium pótuisse falli, sed-iiulla- idem- est traclalus quem Joannes Tritbenuus de
tenus a vera et reda fide ex ànimi sententia de- Scriptoribus ecclesiasticisdenominai deOflicioMiss» :
clinasse. Liber unus de Astris, qui forle idem est ac qui in-
54. -Rursus convertimur ad alia opera S. Isidori. In scribitur a Trithemio de Astronomia : Serrao de
bibliotheca'domus de Medicis àsservateopusS.-Isi- Corpore et- sanguine Domini, quem etiam tractatum
dori de Astris, quod forte idem erit cum eo quod ih commeraorai Trilhemius inter Opera S. Isidori, sic-
regia-bibliotlieca Escurialensi custodite. .'.; que legentibus patet aditus, ut cuncla ejus opera sive
55. Oratio Audi, Chrisle, Irislem flelum,edita est a Deerta-sive
I dubia possmt perscrutar!, et editiones
Papebrochio tom. I Aprilis,cui deficiunt fere quin- exterorum emendicare non cogantur. - .-.
quaginta- stanti», seu slrophx : cotislabat etenim 61. De expositionis Miss» iraelatu non solum judi-
centum et decem, sed earum divisio forte auxil nu- cis, verum nec arbitri partes suscipere audemus,
merum: hoc opus non dedecet S. Isidorum, nam licet usquequoclariora aigumeota una ex parie appareant:
non omnia -piene eorrexerit, tamen opuscula ircipo- Tiiiliemius etenim meiitionem facit libri unins S. Isi-
lita mcomptaque ejus discipuli posteris servarunt. - dori de Officio Miss», sed cum superscriplio non
56. In discernendis pr«fatis libris, alios viros conveniat, licet aliquantulum discrepent verba expo-
docti-simos judices habemus, sed nullalenns nobis sitionis et Officii,jam in dubietateìn mentem induci!:
materiàm subminislrant .ad vindicandum chirogra- aliunde ùiiajor militai adversus pr»faium:iradatum
phura libri quarti Sententiarum, qui hucusque in difficulias;quia in eo eiponilur Missaiisdeni oralio-
lucem non fuil editus. Asseryatur in regia bibliotheca nibus, et eodem prorsus modo quo hodie celebrate
Escurialensi tara nitide, luculenler, et Golhicis cha- post correctionem Missalis faciam a S. Pio V, et
racteribus exaralus, ut de eo ambigendi locus non Clemente Vili, cum explorauim sit-, et ex Missali
relinquatur. Dignilas materi» quam pertractat non Romano-antiquo perspicuum .fiat., in plurimis, licet
«oliraixquat, sed exsuperat tres priores libros Sen- non esseniialibus, differre Romauam vetereirc litur-
tentiarum, seu de Summo Bono. Sententi», seu giam a correda. . -
proverbia ibi passim reperiuntur fecundissinia, et 62. Cum igitiir nec Gregorii Magni temporibus
ex Moralibus Pastoralique S. Gregorii Magni excer- talis ordo procura fuerit observalus, nec S. Isidorus
 «7 ISIDORIANA.— PARS I. CAP. XXXlX. 238
albini peragend» Miss» ritum agnoverit, nisi quem À jj Cuiicla testimonia pfòiererous, ut tibi, diarissime
idercimet exponit cap..18 lib. I de Officii»Ecclesia- lector^jucuriduiri èxhibeamus Officium.
sticis, ut legentibus patebit, et fusius in nostra Dis- 69; Isidorus, ait S.-Bràulius, vir egregius, Hispa-
sertatione ad Breviarium Golhicum declaratur, non lensis Ecclesia;episcopus, 303 Leandri episcopisuc-
est verosimile S. Isidorum fuisse ejus auctorem, etsi cessoret gernìanus,floruit a temporeMàuritiì imperato-
ultro fateamur Gregorium MagnumilliMiss» ordinem ris ètRècàrèdi rè§is..;vifìn bmhi locutitìniséfènérefòr-
iransmisisse. matus i incomparabili eloquehtiaclariisì.; èl quantus
63. Cistercienses,Garthusiàrii,Wominicani el Car- sapientia fuerit, ex ejus diversis studiis,et elqboralis
melitani Calceati proprio ritu et Missàli ante ctìrrec- opusculis perforile pru.dens.lector inielligere poterti...
tionem utuntur, et omnibus sacrimi audientibus obiti tempòribusHèfàilii imperatoris et Gìiristiàhìssi-
videtur alius ordo preconi et exremoniarum , cum mi Chintillarii règie,- sdHà dottrina prm'àtàhtiàr buli-
tamen J»onsit ritos Gothicus, nec Orientalis Eccle- ctis, el copiòsiòroperibus Charitatis; S.- Ildeplioiisus
si», sed tantum vetus Romanus post sxculum quo asserii.opera ex.imiaet.npn parva scripsisse. •;
vixit S. Gregorius Magnus usilatus. „ fO".Joannes Tritnemius S. Isidorum vòcàÉ virum '
64. Cardinales et prxsules Tolelànì, F. Franciscus iti divini» Scripihris et èmculàrìb'usliiìèflS tiullì suo
Ximenius deCisherosi 302 et Joam*és Martinez tempore secundum; ingènio sublilèm;-sensu claruin, \
Silicxus in lucem ediderunt Missaleimixtum Tole- eloquio compssilum, Carmineexcellenleni._ef,prosat, et
tanum , idemqiie iterum cudere mandavit cardinalis non minus sanctilaie quam doctrina insighem efful-
Joannes Tavera, et non solum iit-rubricis Missalis, sissé.
sed inordme precum qiiamplurimum differì a Missali .^ 71. Redeaipitus clerieusv qui mòrti adfuit S. Isi-
Romàno post corrèctionem S. Pìi V, in cujus com- '* dori, examussimrefert .S.;.dociorisin ecclesia S. Vin-
probalionerii compertum èst Phiìippurri H, fiispania- centiiclerum antepbilurci ad. Deum orationem, ad coepisco-
rrim regem, S. Piò "Vpréces fudìssè, ul suslineret pos, et p'opùitìiii'àllPciitione'rii, cilicio iri'dù-
laudabiles consueludines S. Ecclesi» Tòletàrix, ejus tum- et cinere conspèlpsum,'juxlà Veleris diiscipliin»
canium;tet .rubricas, -ut videre est- in bulla Missali norriiam, expandissé manus ad cadum, córapletisque
S. PK V pr»fixa ; et licet memoralus summus ponti- omnibus, post diem .cònfessionis vel goenitenlix,
fex Missale ejus in loto orbe observari mandavit, quarlum, pasioralem j'ùgem cuVànièi finem"suuni iti
tamen quoad cOnsuetodiiieslaudabiles et cantimi, pace cònsummasse pridie Nónà'S ' Àprilìsj »rà; 679,-"
regi Gathoiicobenigne indulsiti aririo Domini-686.
.65. MissaleMixtuiiiToletanum erat revera Roma- 72. Imbuere, disertissime lector, Isidori.senleiw
num anliquùm, quod in Ecclesia Tpletana fuit intrò- tiis, operi veienda patrum, si adullerinì filii ea die-'
ductura temporibus regis Alphònsi'VI, cujus auspicìis texerurit' ; ne lumine aut pér^piPic'ùio'Òtìiii'sìo 3 solis
summus pontifex ritum Koriianiith' ad universam" maculas aut lnn» defectris perSCrotèris:;;sed1 riiorèhi
Hispaniam exlendit, et.ritus Gothicus seu Mozara- gerere majoribus disce,-et vicissitudini, rerumy car.
bicus,. cancellis quarumdam parochiarum civitatis lamo, prelo, tot calamilàtibus, cladibus, vaslalioni-
Tulétànx, et sacèllo S. Ecclesi», fuit circumscripiiis: bds ; pr»dìs, bellis, ei barbarùrurif in'duVsiiiusmala'
statini ac Pius V misit Philippo HMissàle correétum, addicitò, si vis niari secundo' hoc gx'CDlamtfàri's-
in desuetudiriemabiit. Missale-mistura,- ita appella- meare. ...- . ......
tum cum ob niix,lionemritus Romani et Gothici, lum CAPUT XXXIX.
ob rubricas rateriextas ritu Romano veteri et cor- G Q Conatus quorumdam ad .novam Operupt-Isidori edi-
recto. lioiiem pèrficienddm.Càsithìri O'udihi judicium de
66. Missale Ambrosianum,pr»locusum anno 1522;- melhodò qua-ea perfici deberet.
quamplurimum congrui! Missalimixto quo Ecclesia
Tuleiana utebatur ante. S. concilium tridentinuin ; 1. Curii pleriqué dòdi viri jam dìfidumnovam ope-
et tamen prxfatum MissàléAriibrOsìaiiùitì,sép'utfdum* rum editionem
morém S. Ambrosia, ut-ìn frónte 1asserite, non so- expelerent, ejus périicierid» consi-
lum ante corrèctionem S:: Pii- V,-.-sed: etiam ante, lium non pauci inierunt, ut Jacobus Hòm'nìèy, An-
ordiiiationem liturgix factam a S. Gregorio Magno, dreas Burriel, Fràrieiscus Perez Bayer, Fraricisctis
fuìt a S. doctore Ambròsio òrdiriatura, quii! possit Anlonius
denominari ritiis Ambrosianus-Gollìicus-, sed'veiris- Zaccaria,-DeBurrieraac de Zaccaria seorsum
tissimuj.Romanus. - mox dicam. Jacobum Hommey, morte interceptumj
67. Propinamus UmVjucundissime lector, quid- eà qiiàe de Ikid'órì scriptis exctideridis cògilàvèràt
qìiid optimum invenire poldiraus ; adauge, si valès, exsequinon pótuisse, testis est laudate Zaccaria in
el dites.cedisserlalionìbiis tuis òpera nostri doctoris.
Nobistam periculosum est-passim de omnibus ambi- conspectu parai» sux edionis lsidoriarix,. et -refert';
gere quam de nullo dubitare.- Proxime post obitum eliam Fabricius iuBibl. metìii »vi verbo IsVdoru»':
ipsius S. doctoris, sivp TheodiScus ejus sùccesspr, 304 2- Bayerii còriàtiis ad Isidori éditiorièm
ih quo non immoràmur, sive alii, hbtiori S. Isidori adorna ndani leviores fuisse videntur ; qui fortasse
maxime infensi, PbtèUèbrare et1 fere èxstinguere
intenderunt clarissimuni,.nostr» Hispanix . lumen £K-neque omnia edere Isidori opera cogitabat. Bandi- -
Isidorum : alii, prxcipue monachi, ejus Coiliees re- nìtis tòni, f Co'd. làtiii. bibl. Medici Laurent'. Fio-
condentes, solertissima cura transcriberè optàbàiit : renti, plut. .19; Cpd. 31, cura
sed non omnium par èrat in transcribèndo diligen- myslicorum expositio-
tia, pròpterea plurima1menda iri?chirograpba irrep- nes sacramentorum, seu quxstiones Isidori1iii Velus
sere : alii, ut suum lenuem: laborem decorarent, Tesfam'èritum' féce'iisiiissel, haric subtììdit riotam :
sive clerici, sive monachi, foèdissimostéllionàtUset Nostrum-hunc CodicemdnhoAÌo6
vulpinò'criltìinè se màcuTàiit'es',
siib nomine S: Isidori CI. P. jussii sibi conferri
suas ineplias effntientes; posteris consluprala opera Zacharias S. J. cum Dispaila edilione. ln'bi-
virginea etpurissima S., isidori reliquere, ul opus blìtilliecavero Tòletana Codex asservàtiir niembranà-
suum tanto auctpreextollerent, non agnoscentes nec ceus ih quadrala forma rernolìssima antiquitatis, sm-
lupus òVirij'spèìlimis"diebere cOnlegi, nec asinina culo nimirum viti-vel ineunte ìx
deliràriìeiit» diulilis posse sub pielatis specie con- exaratusi,.quempVà-
imeli. . laudalum Zacitariain consuluis»eoporlèbat,• ul' iiiììir
. 68, Isidorus igilur non egei nostro testimonio, tunc 'tempori» affirmdvil Barcìnonensi» cdnòhicus
supplici tantum gaiidel S. Braulionis amicissimi sui,
et S. Ldefonsi discipuli sui, àuctqritatè'j-ét relationè Bayerus Perezius, qui Còdicehiilludi diligentissinie
obitus facta: a; Redemplo,:clerico suo, qui eum e vita coniulerat jussu Ferdinandi VI Hispdnììmihi regis,
ad Deum in pace jucundissima emigrare conspexit. dum illum edere meditaretur. Hoc ipsum ex Bayerio
 339 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 240
audivit Andreas Petrus Julianellius, bibliothec»i A i Lamentimipoenitenli»prò indulgentia peccatorum,
Laurentian» prò regio bibliolhecario vices gerens, duplici alphabeto digestum, el trochaicis v.ersibus.
Oratio ad flenda semper peccata ad cor-
ut testatur ipse verbis e. 43 referendis, cum de eo1 rectionemprolixa
vit».
Codice Fiorentino sérmonem instituam. Oratio brevis contra insidias diaboli.
5. Miror tamen a Bayerio laborem istum suum in Liber de ordine creaturarum.
Commentarius in Canticum canticorum.
noti ad Biblioth. vet. Hisp. fuisse silerctioprxter-
missum. Commemorat ille quidem in not. ad num. Appendixsuppositorum.
102 lib. v cap. 4, se ad annum 1752 Codicem Etymo- sii 7. De conflictu vitiorum et virtutum, qui Ambro-
est. — Epistol» :~-ad Massonemde lapsu
Autperti
logiarum Toletanum sxculi ìx aut ineunlis x, aliuni- sacerdotis et restitutione post lapsum. — Ad Clau-
>que item antiquum contulisse cum Grialii edito : ex dium ducem. —-Ad Redemptum archidiaconum. —
Ad Eugenium Toletanum episcopum.
quo labore, inquit, non panitenda mihi varianiium
lectiònum suecrèvit seges. At cum in not. ad num. 8. Hic est ordo quem Oudinus in proxima omnium
# 439 de mss. Codicibus Quxstionum in Vetus Testa- Isidori Operum editione servari cupiebal : qui sane
ìnentum sérmonem instituit, quinos Codices Escu- in multis cum eo convenit quem mihi prxscripsi.
rialenses indicat, de Toletanis vero ne verbum qui- 308 CAPUT XL.
dem ullum facit. Imo neque Andreas Burrielius, qui ** j De novaeditione Operum S. Isidori adornando An-
i»ss. exemplaria Toletana Isidori diligentissirae in- drea; Burrielìi Consilia et erudita epistola. Alia
v'estigarat et consuluerat, Codicem ullum refert, quo V. C. Petri de Castro epistola ad Frane. Antonium
Quxstioncs in Velus Testamentum contineantur, ut Zaccariam.
ex ejus epistola mox proferenda manifestimi fleti 1. Franciscus RabagusSoc. Jesu, vir egregie doc-
Varias autem lectiònes ex veteri Golhico Toletano tus, ut scripta ejus testante, doclrinx vero inter
Etymologiarum libro a Bayerio collectas fuisse, Hispanos augendx studiosissimus, dum confessarli
Rodriguezius de Castro tom. II Bibl. Hisp., pag. 312, niiinus apud Ferdinandum VI Catholicum regem
in not. confirmat. exercuil, cum multa alia lilteratur» Hispan» utilis-
4. Quoniam vero multo ante Casimirus Oudinus sima regis auctoritate peragi curavit, tum illud in
de Script, ecclesiat. tom. I, col. 1583, peculiarem primis quod peritissimi homines vetera insjgniorum
dfesertationem edidit de Scriptis S. Isidori Hispalens ecclesiarum cathedralium tabularia diligenter inve-
sis, in qua ordinem exhibuit quem in operum Isidori stigarejussi sunt, ut anliquissimaquxque monumenta,
editione servari ipse cuperet, quale fuerit dodi quibus religio aut historia illustrar! posset, e tenebris
hujus heterodoxi vel apostat» potius judicium vi- in lucem vindicarentur. Andreas Burriel ex eadem
deamus. , Q socielate, avidissimi^ et solertissimus antiquitatis
P
ad ecclesi» Toletan» omnium Hispaniensium
3Q5 Ordo Operum S. Isidorì Hispalensis episcopi. cuite,
celeberrim» tabularium excutiendum destinate
5. Originum, sive Etymologiarum libri vigilili.
Differentiarum, seu de proprietale sermonis libri fuit : cui socius additus est Franciscus Perez Bayer,
tres ordine prxdicto. (Scilicet primum liber alphabe- non obscurura in orbe lilterario nomen.
ticus verborum, deindé liber verborum sine ordine 2. Meminit hujus rei ipse Bayerius in noti ad
aiphabetico, tum liber. Differentiarum rerum.)
De Natura rerum, sive de mundo ad Sisebutum Bibl. Vet. Hisp. lib. in, cap. 5, n. 69, ubi de Codice
regem. ms. Dracontii sic refert : Contulil, et variantes lec-
Liber Prooemiorumde libris Veteris et Novi Tes- tiònes annotavil CI. amicus, et in colligendis e charto-
tamenti.
Liber Allegoriarum sacr» Scriptur» de nominibus phylacio el bibliothecaillustrissimiCanonicorum T-ole-
Veteris et Novi Testamenti. tanorum collegit, qum in palriam historiam conferre
Commentarii breves in libros historicos Veteris fossetti, monumenti»,collega olim meus AndreasMar-
Testamenti, Genesim, etc. cus Burriel, Soc. Jesu presbyler, magnò rei litierarim
Sententiarum, sive de summo Bono, libri tres. damnoanle annos aliquotpramatura morte abreptus :
Libri duo contra nequitiam Judxorum.
Libri duo de officiis divinis seu ecclesiasticis. quas cum plurimis ejusdem stupendi piane labori»
Epistola ad Ludifredum Cordubensem episcopum atque industria felibus in regiam bibliolhecam Matri-
de hsdem officiis. D tensem
Synonymorum, sive Soliloquiorum libri duo ad posteadelatas aulographasquead manumhabeo.
Braulionem archidiaconum. 3. Igitur Burrielius, cum sludiorum suorum ratio-
Regula monachorum capitibus 24 distincta prò nem Rabago redderet, de S. Isidoro loquitur litleris
patri» usu.
De Vitaet morte sanctorum qui Deo placuerunl, Hispanice scriptis Toleti 22 Decembris anni 1752,
sive dfeortu et obitu Patrum. quarum sententiam Latine reddo.
Liber de Scriptoribus ecclesiasticis cum Supple- Excerptum ex Burrielii epistola ad P. Rabagum,
mento S. Ildefonsi Toletani archiepiscopi. k. f Quoniam S. Isidorus Hispani» nostra doctor
Chronicon ab initio mundi usque ad annum quin-
timi Suintillani regis Gothorum, Christi Domini est celeberrimus, et ejus Opera in duabus edilionibus,
626. Breuliana et regia Matritensi, sine extrema manu et
Historia Gothorum, Srcevorumet Vandalorum ; ex politiori cultu, qu» tempora nostra 307 flagitant,
editione tamen Labbeana, quam designavimus.
. Paucx admodum et breves quxdam epistol». excusa fuerunt, quxdam èjus opera cum mss. Codi-
cibus qui hic asservantur collata sunt, prxseriim
Appendia;incertorum.
9, Exhortatio poeniiendi cum consolatene et mi- Etymologiarum libri cum duobus Gothicis exempla-
sericordia Dei, ad animam fulura judicia formidantem. ribus, quorum alterum fortasse ante Maurorumin.
 241 ISIDORIANA.- PARS I. CAP. XL. 2*2
Hispaniam irruptionem exaralum. est;neutrum au- A Epistola ad monachos Benedictino» congregationis
tem ab Isidori editoribus Matritensibus observatum Parisensis S. Mauri super quibusdam parum conso-
fuit. ni», pratermissis, alque improbabìlibu»invita S.Gre-
,5. e Exstant iu hac bibliotheca Biblia èditionis gorii Magni, ab ipsis adornata, et in tomoTV Operum
vulgatx volumine satis crasso, et tribus columnis in lucem edita, reperti»Matritiel Bononim1754. Huic
exarato : quaeMariana in epist. dedicati Commenti ergo Zaccaria litteras dedit, ut mss. Codices Tolela-
Novi Testamenti, et in epist. dedic. ad card. Bellar- nos Isidori aut ipse conferret, aut ab alio conferri
minum Commenti Veteris Testamenti, antequam curaret. Petrus ad Burrielium negotium detulit. Ha-
Mauri Hispanias invasissent, hoc est ante mille an- beo penes me Burrielii quatuor familiaria ad Petrum
nos scripta fuisse censuit. In»stimabilis hic Codex a epistolia, data anno 1754, die 3, die 6 et die 13 De-
S. Isidoro, ut patet, ad usum ecclesiarum Hispani» cembris, etanno 1755, die 3 Januarii.
ordinatus fuit. Singulos libros prxter Hieronymi 8. Harum brevium epistolarum hoc unum est ar-
prologum alius S. Isidori pr»cedit, et singulos pro- gumentum, ut de ratione qua Zaccari» responderi
phetas elogium historicum, quod in libro ejusdem posset disseratur. Burrielius prxmittit, sibi in ani-
S. Isidori, de Ortu et interitu Patrum, reperite. mo esse editionem Isidori meliori methodo digeslam
Pervulgata controversia est, sitne Isidori ejusmodi B quam Regia Matritensis esset, e mss. Codicibus
opus. Equidem, sexcentis conjecturis perinotus, opi- Hispanis adornare ; addit facile se Zaccari» suas
_ nor S. doctorem ea prophetarum elogia perscri- omnes in Isidorum lucubrationes concessurura, si
psisse, ut in Bibliis ea singulis prophetis prxfigeret ; bona cum venia eorum e quorum penderet nutu id
quod itidem de prologis existimo. Ut igitur prologi fieri posset : c»terum brevem Codicum mss. descri-
simul uniti ópusculum separatum Prooemiorum con- plioiiem, si nihil aliud Zaccaria flagitei, in sua esse
ficiunt, ita etiam prophetarum elogia. Alia elogia potestale, ut cum Zaccaria commuiiicet. Voluisset
SS. Virginis et apostolorum, ex quibus altera pars Burrielius editionem, collatis auxiliis et consiliis
opusculi, de Ortu et inleritu Patrum, constat, for- sive in Italia, sive in Hispania peragi : sed forimi»,
tasse alium ab Isidoro auctorem habent. In eodem qu» tunc in curia Hispana sibi prospera era!, non
Codice Evangeliisdecem canones Eusebii Cxsarien- satis fidebat : atque eventus ipse prudentes hominis
sis prò evangelistarum concordia prxmittuiitur : timores confirmavit. Agnoscebat etiam diflicultaies
quorum harmoniam Isidorus in Etymologiarum libris qu» in Hispania ad ejusmodi operum absolulionem
exponit. Ante Pauli epistolas canones Priscilliani interdum occurrunt. Vereor, inquit, ne forte edi-
h»relici a Peregrino episcopo corredi reperiuntur : tioni extra Hispaniam impedimenlum aliquod ap-
quos ab aliis commemoralos non novi : itaque éos G ponatur, et in Hispania interim nihil pertìciaiur.
descripsi. > Denique 309 longiorem epistolam exaravit, qux
6. De canonibus Priscilliani, quos Burrielius com- ad Zaccariam mitti posset. Ea edita jam est a Jose-
memorai, videri potest Fabricius in Biblioth. medii pho Rodriguez de Castro in Bibliotheca Hispana
»vi, et Zaccaria lom. V Hist. litter. Hai. cap. 9, verbo Isidorus : sed. quod ille loco fonasse alieno
num. 4, qui se ignorare fatetur quisnam fuerit Pe- fecit, nos loco maxime opportuno prxtermittere non
regrjnus ille episcopus qui canones Priscilliani cor- decet, prxsertim cum digna sit qu» cum exteris
rexit. Ac fortasse pseudonymus auctor est, qui, cum communicelur. Eam igitur ex Hispanico autographo
suum nomen occultari vellet, Peregrini nomen as- exemplari sic Latinam faciebam.
sumpsit, quod simili de causa alios usurpasse con- D. Petro de Castro, amico diarissimo, Andreas
stai. Burrieliusin litleris ad D. Petrum de Castro die Burriel S. D.
m Jan. 1754 mox afferendis, adhuc putabat Priscil- 9. Litteras luas simul cum iis quas P. Franciscus
liani hos canones typis non fuisse exseriptos : sed Antonius Zaccaria die 8 Novembris Bononi» ad le
eos jam ab anno 1752 in Bibliotheca Pisloriensi Zac- dedit, libentissime legi. Forte fortuna hoc ipso tem-
Patres Panigai et Bramieri e provincia Veneta
caria vulgaverat, ubi animadverlit eosdem Priscillia- pore
societatis Jesu, qui Ulyssipone ad istam regiam
n.cos 308 canones a Peregrino correctos exstare D curiam se conferunt, hac iter fecerunt : qui cum
in Bibliotheca Vaticana cod. 5729, 217 ; fortasse in- Toleti quinque diebus ad hujus urbis antiquitates, et
telligit paginam 217 Codicis. In laudalisBibliis Golhi- rariora quxque monumenta observanda commorati
idoneum tempus nactus sum, ut cum eis de P.
deerat sint,
cis ecclesix Toletan» primus prologus, omni- Zaccaria, quem optime norunt, longum sérmonem
bus sacris libris communis, quem ex celeberrimo instituerem : atque adeo ut prudentiam ducis Muti-
alio Codice collegii majoris complutensis Burrielius nensis, qui in prxleetura su» bibliothec» eum eia-
rissimo viro Muratorio subrogavil, uno ore prxdica-
describi curavi!. remus ; ac pr»lerea inter nos conferremus, qua
7,. Post litteras ad Rabagum datas, biennio exaclo, potissimum ratione tuis prò eodem Zaccaria postula-
Burrielius Zaccari» nomine, qui editionem Operum tis a me responderi oporteat.
S. Isidori meditabaiur, de mss. Isidori exemplaribus 10. Ac primum gratias tibi ex corde ago quod
dodi islius Jesuit» lucubrationes et plausus tam sin-
qu» Toleli asservarentur, consuilus fuit. E regio cera et propensa voluntàte promovere satagis :
Hispanorum majori collegio Bononiensi, quod S. communi etiam lotius nostrx genlis voce vellem uti
Cìenientis nuncupalur, Matritum venerat vir clarus posse, ut eidem Zaccari» clarissima memoris grati-
que animi argumentaexhiberem, quodsuarum cogni-
Petrus de Castro ejusdemcollegii aluranus, nunc His- tionum
doclrinxque copiam ad doctoris nostri S.
palensis ecclesi» Canonici», cujus exstat erudita Isidori scripta illustranda effundere decreverit.
 243 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PRQLEGOMENA. 244
11. Deinde persuasum habeo novam Operum A ria, alia sxculo ìx, alia x, alia xi, quxdam xn exara-
sancti hujus doctoris Hispani editionem summopere tà': quàquidein collectione'tEcclèsià;Hispariafere ad
necessariam esse, ac multa commoda allaturam. h»c postrèma sxculaupa est. Opus hoc longe divèr-
Necessaria nempe est, quando quidem dux illx edi- sum esl ab eo quod cardinalis Aguirrius, et post eum
tiones, eodem fere tempore peractx, Matritensis et Cennius.,mullis ulerquè erroribus deceplus, excu-
Pàrisfna, Grialiana et Breuliarià, valde imperfectx; derrint, prxfixo titulo': Codex veterumcanonum Ec
Sunt,' ut liquet cum ex ipsis, tum ex judicio quod de desia Hispana. Opus ab his auctoribus editum
eis Nic. Antonius -tortiti Maxime etiam eadem nova solum est instilulio quxdam canonica, collectipni in
editio necessaria est, quod ad ecclesiasticas profa- inss. Codicibus prxmissa, cujus auctorem Joan.
riasque Hispanix antìquitates illustrandas scriptà Baptisla''311 Perez S. JulidnUm Tòletahum esse
Isidori quaquàversum splendidissimum lumen effun- suspicatus est, Anionio Angustino non. probante.
dunt, ut quodlibel erudilionis genus facile coinpre- 17. Differ-tetiam hxc colleciio a canonum Orien-
hendatur. taliumcolleclione S. Martini Dumiensis: nani coiledip
12. Profeclo Hispanum genus catholicx religioni S. Martini, a" nòniiullis concilium Lucense male
ac traditioni incomparàbile monumentum erigere' èxistimala, èxiguà est, et una ex "partibus canonie»
potest, si eo splendore et cultu, quem xlas nostra collectionis S. Isidori, inter Bracharenses synodos
exigil, fundamenla et columnas su» fidei ac mon- collocata. Neque hic noster Cpdex esse potest cano-
archi» in publicam lucem proferat, et seriem deinde nicus ille Codex conciliorum generalium et p^rticu-
ecclesiastieorum s»culariumque monumentoruin ad lariiim, in concilio Bracliarensi i leclus: siquidem ,
nostra usque tempora conlinenter producati De ut alia argumema omittatn, ille certe brevissiraus
Bibliis Gpthipis loquor, de canonum Gothica colle- B erat, hic noster est amplissimus. Dislincta etiam est
elione, de MSrtyrologiiS,et màrtyrum confessorum- "nostra collectip a collectione canonum conciliarium
que actis sircceris, et qu» ad Gothorum imperium et epistoiarum synodicarumiRomanórum prxsulùin,
pertinent, de -SS. Patinili Hispaniensium Gothico- quameanon 1 concilii m Toletani, prxside S. Lean-
rum lemporuni, 310 sive antiquiorum operibus, dro, cpmprobavit : etenim canon ille profeclo bre-
denique" de chronicis, sive de veleribus historicis yem collectiorcem Djonysii Esigui puram ac sine
sxcularibiis et eeclesiastieis. His fundainentis atque Adriani 1 àdditibriibus respexit, ut multi ahi ejusdem
his columnis xdificium Hispànx religionis et mon- Celeberrimiconcilii canones.
archi» innititur : qux ab ipsis iniliis inter fé fortu- 4,8. Multo vero magis collpctio Gothica diversa
nato rinculo counexx juerunt, et, volente Oe.p, per est a colleclione Isidori Mercqtoris, sive Peccatoris
longoni s»culorum spaihi m connex»"pèrmanébunT. nomine vulgata, quam cardinalis Aguirrius contra
13. C»terum hxc omnia, ac sirigtfia, cum S. Isi- riiiànirriem'órbìs fitterarif cònsensiirà a falsitatis
doro atque ejus Operibus arctissime conjuiicla sunti. et ficiionis noia liberare frustra conatusest; qui
Bibliorum Codices habemus nii}ie annis aiuiquiores etiam apocrypbam pr»fationem fuse illusiravil, do-
cum versione S. Hiéronymi, sed ab Kidoro'recogriita, cumenta legilima esse propugnava, ac probare vo-
qui novura prooemium singulis libris a'djecit, ex quo- lu.it opus esse legitinYum àc certum S. Isidori. Stu-
Liber Prommìorum prodiit. Singulis veroprophetis penda sane tam dodi ac diligentis viri pertinacia:
narrationem eorum vii» et obilus adjunxit, ex quo qui duos prxslantissimos Codices Gothicos ver» col-
Liber de orlu et obitu Patrum coaliilt. Libris Regum lectiop.isGoliiic» in hac primate Ecclesia Toletana
seriem chrònologicam regum Jrcda et Israel prxftxìt, _ assérvatos excìitere debuit, quinque in bibliotheca
qux ejus chronico respondet. Canones Eusebii, quo- *i S. Laurenlii Escurialensi, el alios quos facile in Hi-
rum usimi in Etymologiarum libris expiicuit, ad spania reperisset, ut eos in Gotholauniaarehiepisco-
Èvangeiiòruhi éoricordiain iutexuit. Ad faciliorem pus Marca reperii^ ex quo yeram prxfaiìoneni de-
Episloràrum Pauli pèrceplioriem, prxter S. Damasi scripsit, et qiiem nibiloniinus refellit. Collectionis is-
versus, canones Priscilliani addidit, a quodam epi- tius Peccatricis nescio àriVel unicum vetus ms.
scopo Peregrino emendate, ìioiidiim edilps. Argu- esemplar in universa, qua late patet, Hispania ex-
menfa, séu capitum tilulos fere omnibus libris, qui islati
alio ordine atque in vulgata editione divisi suntj 19. Contra genuinx ac legitim» collectionis,
apposuit. pr»ler antiquissìrauiriCodicem Lucerisem, in biblio-
14. Denique in eam propendeo sententiam, vere theca Escurialensi combustimi, cujus indices adirne
in nonriullis renolalionis S. Braulionis exeraplari- exstant, et cujus exemplar descriptum prp correctio-
bus asserì, S. doctorem quariam Psalterii editiorierii nè Decreti Gratiani jiìvanda, Romani transmissnm
fecisse. Ita sentii P. Joannes de Mariana in noti ad ftiit,' haberiiusnon solum quinque illa, qu» dixi, Go-
cap. 2 lib. i Contra. Judxos : qui Psalterium S. Isi- thica Escurialensia exemplaria, duoque Toletana,
dpri illud.ipsum esse credidit, guo Muzarabes utun- sed aliud eliam Gothicutn, quod olim archiepiscopi
tur, abèo quòd in. n'ostris Bibliis'Golhicis ex S.flie- Loais» fuerat, nunc penes me est, bibliothec» regi»
ronymitrà'iislatioiie exstat rè vera divèrsum. Itaque a rege destinatimi ; duo à|ià eharactere Gàllico, al-
si nostra' Bililia 'Gothica.publici juris facere velimus, terum Ecclesi» Urgellensis, a Mendoza, qui presby-
éa cutn léi'dóri scriptis intime és^e connexa repe- lerorum subscriptiones in commentario ad «onciliiini
rìèmus. |v
' lH.iberilanumex eo descripsit, celebratum, aUerum
-
15. Omitto nunc, diligenti animadversione obser- Ecclesix Gerundensis, in cujus Une duo illa concilia
vanda esse (UtMariana in not. ad libros S. doctoris,. Gerundensia reperiuntur, qux Tavernierus de. Ar-
quos illusiravil, òbséryabat) illasacrxScripturx loca derine ad P.-Harduinum remisil, Harduinusvero tomo
qux' Isidorus passim iti omnibus suis Operibus, prout Xll post indices adjecit : aliud-Ecclesix Cordubensis :
ijpse légejb'at,Recital : quemadmodum eliam ea qu» alia monastèrii Rivipullensis : aliud Gothicum Vien-
ih conciliis;Toletano ìv et Hispalensi II, quibus ille na; Àustrix existens; illue Mediolano delàtura : ac
p'rxfaii, atqùèin universa Muzarabica liturgia oceur- denique partem indicis ex alio Cellanovx in Gallxcia,
fùtìt. Neque'éacpnimemorabo qux Isidorus in opere quo expelitum concilium Toletanum xy«i eontineba-
Étyhiologiai'umde libris carcoiiipis,de eorum versio- lur. Hoc aulographum fragmentum apud P. Sarrciien-
nibus, deevplicàiionibus nominùin Veieris ac Novi tum vidi, quod a Florezio postea typis coniroisàum
Testamenti scriptum reliquit. Nihil etiani dicam de fuit. Omitlo ejusdem collectionis Codices qui in Gal-
éjUs librò Allegoriaruiii,nihil de qu'xstionibus, sive lia asservente; eos enim P. Constantius recen-
commenlaiiis in l'ere omnes sacros libros. Ului hxc set.
suril, antiquissimos testes fondamenti fidei noslrx 20. Igitur collectio nostra canonica Gothica earum
iti piibliciim oVóferrenon pos$uriius,quin eos Isido- omnium, qux in 312 Ecclesia calholica Orientali
rus Coiiiiteìur, aiqiiè mullis ràtiònibus custodiat', et Occidentali unquara exstiterunt, amplissima est,--
46. Sunt 'etiam nobis magno numero Gothicx purissima et ordinalissima. Constat primo loco in-
canoiiuui collecliO)iis.g6nuinscet Jegitima; exercipla- stituiione cauprcica,guani dixi, ab Aguirrio et Cepnip
245 ISIDORIANA.— PARS I. CAP. XL. 246
«dita, in decem libros divisa, cui m mss. Codicibus A ordine, ea titulorum divisione, etc, quana > mss. Co-
titulps est, Excerpta Canonum: quod opus duobus dices repr»sentant.
diversis mpdìs dispositi™ reperitur, et, ut ego puto, 25. Oporteret orbi Christiano evidens reddere
récehtiùs est Isidoro. Sequitur genuina prxfatio, à quodj cum ex Hispania ad imperium FrancO-Gàlli-
Marca excusa, et ab Àguirrio,recusa; quam eliam cUm hujus coliectionis canonie» Gpthic» geimin»
Correctores Romani Decreti Gratiani Tolelo ab Al- exemplar delatum fuisset, quo tempore illis in locis
varo Goméz de Castro missam pr» oculis habue- breves' tantum collecliones , a Justello et Quesnelló
runt. publicat», de quibus fuse Constaritiiis, et còllèctio
21, Succedit index conciliorum, et post indicem, Dionysii Exigui, ab Adriano I aiicta, et versibus
nulla habità mentione canonum apostolicorum, acrostichis Carolo Magno exhibiiaj cognitx erant
quippe qui in prxiatióne, ut apocryphi etverbis ab hxre- sxculo vm exeunle aut ìx ineunte, ad xterriam iiifa-
ticis confidi rejiciuntur conceptis illis qu» miam ex hoc exemplari Hispario, veluti e solo ac
Gratianus descripsit quamvis omnino contraria aliis fundamento, alia abominanda eollectio,' fictioiiiblis
quxparlterex supposititiaprxfafionedesumpsil, post referta, ereda fuit, dare iiihilominus et diserte S.
indicem , inquam, illieo concilium Nicamum col- Isidoro iriiputata, ascilo nomine Isidori Peccatori»,
locate, solis viginti canonibus constans, illis ipsis sive Mercaloris , qu» corrupta Scriptura prxvaluit :
qu» deinde in concilio Carthaginensi vi repetuntur, cum vellet falsarius perniciosissimis suis fabulis spe-
ex aulbenticis regestis Constaniinopoliianis lune ex- ciem auctoritalis conciliare, expublica existimatione
iractà, cuoi de canonum Nicxnorum et Sardicensium quam S. Hispanus doctor scriptis suis per universam
distinctione controversia exorta fuit, quia Dionysius Ecclesiam jam disseminalis obtinuerat.
Exiguus sub eodem numerorum ordine et serie con- B * 26. Manifestum etiam Tacere oporteret non solimi
fusos coacervaverat. Sequuntur canones aliorum doctissimum P. Turrianum in canonum apostolico-
conciliorum Grxcorum, npn versione Latina Diony- rum , et decretalium ante-Siricianarum defensioiie
sii Exigui, sed alia diversa, quam pseudo-lsidorus deceptum fuisse, quamvis idonea excusationè di-
maxima ex parte retinuit, et Harduinus in sua maxi- gnum, sed etiarci Beveregium in eorumdem canonum
ma Colleclione ejusdem pseudo-Isidori nomine in se- defensione ; pr» exteris vero doctum cardinalèm
paralam poluranam conjecil. Aguirrium, qui non solum legitimam esse Isidori
22. Post synòdos Gr»cas sunt African»,sedin ordi- Peccaloris còllectiònem, séd'et Verum illius aucto-
nem redact», et sine illa perturbatione qux apudDio- rem S. doctorem Hispanum Isidprum fuisse obsti-
nysium Exiguum nolatur : post Africanas Gallican», nalo animo propugnavit/ Collatis iriter se colleclione
postGallicanasHispanip». Atque ita prima collectionis canonica gothica legitima, ut in tot mss, Codicibus
pars absolvitur. Secunda pars, post brevem prologura Hispanis conservate, et colleclione Isidori Peccato-
et indicem, epistolas decretales 102 exhibet. Prim» riSi ut in imperio Franco-Gallico confida fuit, unde
du» epistol» sunt S. Damasi ad Paulinum Antioche- in reliquas regiones pérriianarit, excepta Hispania,"
num : tres deindeSirieii ; tum viginti dux lnnocenliil; alipd tunc agente Mauròrumque jugo opprèssa, in
dux Zosimi; quatuorRonifacii ; tres Ccelestini: trigiri- qua ejus exemplar ms. nullum omnino offendimus ,
ia novemLeonis Magni,comprehensis scilicet una Fla- liquido appareret qiiidquid est superadditumi 'iriter-
viani Consiantiiiopolilani, et alia Petri Raveniiatis ; polatum, corruplum, mutatum, confictum:"'
tres Hylarì ; dux Simplicii, quaruni altera est Sim- 27. Al nihil horum sine Isidoro ejusque operibus
plicii'ad Zenoriem Hispalensem, aitera Acacii Cons- r( perdicipotest : de eo enim, tanquam de auctore, agi-
tantinopo|itàni ad Simplicium ; tres Felicis ; dux tur. Necessarium igitur est validis conjecturis pro-
Gelasi!; unaAnàstasji; una Syroniaclii ; decerci Hor- bare, Isidorum còllectiònem nostram genuiriam instar
misdx, inter quas una est Justini imperatoris, alia collectionis Dionysianx confecisse ac digessisse,
Joannis Cònstaritinopolitani ad eumdem Hormisdara; multo tamen meliori methodò ac judicio, màjorique
una Vigilii; ac dpnique qualuor ili» quas S. Grego- rerum copia ac varietate. Necessarium pariter' est
rius Magnusad. Hispaniam misti, nempe tres ad S. oslendere, neque S. Isidorum, neque ullum"alium
Leandrum, et una ad regem Recearedum. Hispanum' collectionis 314 apocryph» auctorem
: cujus auctor ille ipse potuit èsse qui capitola
23. Fere in omnibus mss. exemplaribus addilur fuisse coniinxit exuibita , ut in nonnullis litùlis asserite,
Decretale de" libris recipiendis et non recipiendis; sive Ingelranno ab Adriano I, ut in aliis,
ex quo Gratianus caput Sancta Romana desuhipsit. Ingilrlìarano,
In omnibus nostris mss. Hormisdx, non Gelasio, a Sirmundoaliud observatis, Adriano"I ab Ingilrliainno :
est : ac fortasse ulrumque fàlsum,
tribuitur. Exstat eliam in alio diversorum opusculo- quod longe
rum Codice Goihico, de quo infra. Ejusmodi epistola,' neque aliud habet luridamente!) prxler eam, de qua
sive Gelasii, sive Hormisdx, in primxva canonum jam dixi, Adriani I additionem adDiòriyslanam còl-
colleclione cum exteris inserta uon fuit : alioquin lectiònem.
suo loco conspiceretur. Minime ergo dubiuni quin in 28. Dtutljxc sunt, cpnslat Adrianum I ea capitula
hanc suani additionem , qui maxime opportunus
collectioni addita fuerit, imo etiam post insiit'utionem locus
canonicam, sive Excerpta canonum: in quibus nulla lius additionìs erat, non ingessisse, ut ex duobus vetustis il-
illius raenlio Iit, proul fieri debuit, si in colleclione . Codicibus RivipuUensibus, quos vidi,
D liqueti Cum ergo" hxc capitula confida sint, ruit
primxva continerelur. Earum Decretalium 313
nulla est qux legitima et aulhentica non sit, nulla Achilleum Aguirrii argumentum. Potuit eliam suppo-
sititix hujus collectionis auclor esse arehiepiscopus
qu» falsilalis aut interpolationis vitio laboret ; atque Riculfus, qui eam per imperii Franco-Gallici regio-
bx tantum sunt epislolx decretales antiqua;, ac nul- nes
I» àlix (exceptis illis qux cum Actis synodi vi con- nocenter disseminavit : quanquam flirtasse hie prxsul in-
id gessit, dolo deceptus obscuri alicujus
junclx fuerunt) ab Ecclesia Hispana cognilx, obser- aricloris
valx, et ìect» , donec ali» a personalo Isidoro rit, et Riculfo qui sineprum Codicem Hispanum corrupe-
Mercatore confida; e regionibus exteris ad ejus cog- delatum. pbtruseril, tanquam ex Hispania ita
nilionem devenerunti 29. Certe eollectio Franco-Gallica in Hispania
24. His positis, etiamsi monumenta qu» hac col- neque confida èst, neque illis
leclione eomprebeiìdiiiìte maxima ex parte typis ùllo modo potuit. Corruit igitur temporibus cohfingi
testimonium Hinc-
vulgata jam sint, lanieri Ecclesix utilitaii, glorix et mari Remensis, cujus auctoritate Labbeus et alii,
confirmationi fidei Hispanx gentis. maximopere con^ etiam Coustantius, Hispaniam abortivi illius felus
ducerei hoc allenirci l'undamenlumet columnam ejus matrem crediderunt. Prxlerea 'in ipsa cpllectione
religionis et disciplin» ecclesiasiicx ila omnino pu- quxdam animadverti debeiit qux ad Isidorum spe-
blicare, ut in vetusiissimis indubilat» auctoritalis ctahl, ut verba prxfatìonis ver» qu» in Etymologia-
exemplaribus, inler se in rei substantia ircireconsen- rum libris reperiuntUr, etiam illa, Concilia... quorum
fientibus, reperitur, atque ea melhodo, eo capitum gesta ÌK hoc òpere condita continenti»': qu» minime
247 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSISPROLEGOMENA. 248
Etymologiarum operi còngruunt, et omissa esse /A episcopi Sabini depositione; qu» in fineCodicisEc-
oportet, ut Grialiusrcotavit. clesi» Gerundensis exstat, sed extra ordinem ad-
30. Illud etiam expendendum, synodum genera- juncta, et postquam eollectio decretali epistola sub
lem v, Isidoro antiquiorem, in colleclione omitti : Hormisdx nomine jam memorata conclusa erat ?
cobxret quod tam in prxfatione quam in Etymolo- 36. Hxc omnia ad Isidorum quodammodo atti-
giarum libris quatuor tantum synodi generales ab nent : alque de his omnibus disputandum est, si còl-
Isidoro commemoranlur. Quxrendum quxnam fuerit lectiònem nostrani canonicali! Golhicam in bono
ejus de synodo v el quxstione trium capitulorum lumine collocare voluérimus. Omilto, ad dissertaiio-
sententia, i;u» ex is colligitur qux de Acephalis, nes perficiendas.,commentarla, vel nolas in Histo-
de Justiniano, de Victore Tunnensi aliisque scripsit, riam vel concilia Hispanix, ad Isidori Opera omnino
et ex iis qux in concilio Hispalensi n erga episco- recurrendom esse, in quibus vera notio plurimarum
pum illum Orientatemigessit, atque-ex prxnotatione rerum explicatur, prxsertim quod allinet ad Hispa-
Braulionis. nix concilia. Omino etiam, monasiicam Hispani»
31. Explicandum etiam est cur in maxima Codi- disciplinam ex ejus regula et ex concilio n Hispa-
cum mss. collectionis parte synodus generalis vi lensi pendere, ut disciplina ecclesiasticacleri s»cu--
Constantinopolilana n invernate cum Leonis pap» laris ex ejus epistolis, libris , el conciliorv Toletano
epistolis ad episcopos Hispani», ad Quiricum Tole- pendei. De nostra collectione canonica Gothica, ab
laiiuin, ad coniitem Simplicium, et Benedicti electi Isidoro digesta, sérmonem xquo longiorem babui :
ponlificis ad Petrum notar!um regionarium, et ad sed cura 316 P- Zaccaria singillatim de ea interro-
regem Ervigium, qu» Isidoro recentiores sunt. Ejus- _T *
" gaverit, elaborandum fuit, ut, crini tu rescribas, in
modi epistolas cardinalis Baronius prò sinceris non hoc argumento explicando non parce verseris.
habuit, quia arehiepiscopus Loaisa tanquam in uno 37. De liturgia Gothica, quod tertium est funda-
tantum ms. exemplari regii conventus Toletani S. mentum et columna fidei noslrx, brevius disseram :
Joannis regimi, quod hodie desideralur, reperlas nam vel ex ipso Isidoriana; vocabulo lìquel quam sit
produxerat. At potuit Loaisa Codicem ipsum Gothi- cura S. Isidoro connexa. Vocatur liturgia Muzarabica,
cum, quem possidebat, et qui nunc penes me est, quia cum urbs hxc Toletana ab AlfonsoVI anno
allegare: duos item Golhicos Ecclesix Tolelanx ; 1085 expugnata fuit, plures Christian» familix in ea
alium Urgellensem, alium Gerundensem, alium Lu- reperì» sunt, a Gothorum temporibus fere per qua-
censem in bibliotheca Escurialensi tunc exstantem , tuor captivitatis sxcula conservai», in septem pa-
ali.osque, quibus hx epistolx post synodum Con- roeciasdivisx, ad quas quidem perpetuo jure, non-
stantinopolitanam ii continentur. lerritorii, sed sanguinis et generis ratione pertine-
32. Neque Loaisa, neque Aguirrius, istiusmodi bant. H» familix, quas expugnalor meritis bonori-
epistolas in memoralis 315 Codicibusobservarunt: bus cumulavil, suprèmum urbis regiraen illis conce-
quia cum eorum scopus ac labor ad sola Hispani» dens, Mauro vocabulo dictx sunt Muzarabes sive
concilia unice lenderet, Codices ea parte qua conci- Mozarabes : quo ab aliis incolis Castellaniset Fran-
lia Grxca reponuntur, evolvere non curarunt, ne cis, per alias denuo erectas parcecias territorii jure
suspicantes quidem latere ibi quidquam posse quod distributìs, distinguebantur.
ad Hispaniam atlineret. Quod si constitisset, eas 38. Rex idem AlfonsusVI non solum ritum, sive
epistolas non solum in Codice S. Joannis Regum , liturgiam Golhicam, sed characleres etiam Gothicos
sed in reliquis etiam omnibus in quibus synodus G < in tota sua ditione aboleri curavit : sed qui ab ec-
Constantinopolitana u exstat, reperiri, fonasse ne- clesiis cathedralibus et raonasteriis scripturam et li-
que Baronius, neque alii post eum scriptores, quin turgiam Golhicam evellere potuit, subrogata Galli-
legitim» sint, dubiiassent. cana seu Romana', aut non potuit aut noluit hoc
33. Opus quoque erit exponere cur cum nonnulli ipsum a MuzarabibusToletanis extorquere, qui in
Codices, ut illi quos in monasterio RivipullensiMarca paroeciissuis veterem ritum conservarmi, et eliam-
inspexit, concilia Hispanix solum usque ad ìv Tole- num conservanti Mansit ergo scriplura et liturgia
tanum exhibeant, nihilominus alii usque ad conci- Gothica penessolos Muzarabes; ac pròpterea appel-
lium xi Toletanum, alii usque ad xv, alii usque ad lata fuit scriplura et liturgia Muzarabica, rilus et
xvu, laudate vero Codex Cellanovx usque ad xvm officium Muzarabicum, cui Toletaninomen additur,
et' ultimum coraprehenderint : qux omnia concilia quoniam Toleti tantum retircetur.
post Isidorum habita fuerunt. Qua ergo via et ra- 39. Verum dieta quoque fuit et dicitur liturgia
tione eollectio aucta additamentis est, ut ex conciliis Isidoriana, sive officium Isidorianuni, quia prò certo
Toletanis ìx, xiv et xvi arguitur? habetur prxcipuum ejus auctorem fuisse Isidorum ,
34. Idonea ratio reddenda est, cur tametsi Leo saltem quod aitinel ad melhodum ordinemque tolius
pontifex in-epistolis suis quinque synodos generales liturgi» et officii, ac plures partes quibus constai.
suscipit et laudai, et synodum Conslantinopolitanara Cardinalis Ximenezde Cisneros, vir inconiparabilis ,
II, quam ad Hispanosremittit, vi generalem appellat, cum in paroeciis Muzarabum usum ejus officii lau-
tamen episcopi Hispani in concilioToletano xvi, syn- guere cerneret, in hac sua primate ecclesia sumpluo-
odum Constanlinopolitanamu, cui subscribunt, non "n sum sacellum erexit, ac quatuordecim capellanias
vocant sextam, ac solum quatuor synodos generales fundavit, ut quatuordecim Muzarabes parochi et
antiquiores, quas in suo Codicesive collectione con- beneficialiquotidie missamet omnes horas canonicas
lineri innuunt, preterita v synodo generali, comme- suo ritu caniarent. Quod ut perficerel, libros omnes
moranti Quid vero sentiendum erit de conciliis ex- mss. paiceciarum collegit, atque ex eis missale el
travagantibus, hoc est de nonnullis conciliis provin- breviarium MuzarabicumIsidorianuni in formam re-
cialibus, qux in uno vel altero Codiceextra ordinem digi, atque typis excudi jussit, sed quibusdam'recen-
reperiuntur, prxsertim in CodiceyEiiiilianeiisibiblio- tibus admixlis et nonnullis antiquis omissis.
thec» Escurialensis, in quo collectionis canonie» 40. In hujus sanct» ecclesi» -bibliothecaadhuc
methodus non servatur ? Cur ea concilia, cum Isi- odo illa volumina mss. membranacea, characlere
doro sin! vetustiora, in aliis Codicibusin quibus eol- Gothico exarata, asservantur , quorum P. Joannes
lectio rite digesla est, non reperiuntur? Pinius in suo de hac liturgia tractalu nieminit ex
35. Quid vero causx est cur epistol» Gregorii D. Petri Camini, amici mei, recensione, qui adhuc in
Magni de episcopi Malacilani depositione in còllec- vivis agit, et nunc congregationi Muzarabumpr»si-
tiònem inserì» non fuerint, cura id factum Isidorii det. Asservantur quoque tria alia, qu» Caminusnon
tempore necessario evenerit, atque in limitibus pro- vidit, pr»ter quxdam aliorum fragmenla. Quamvis
vinci» Bxticx, cujus ipse erat metropolitanus? Quidl P. Emmanuel Azevedusnunc Rom» missale et Bre-
item dicere oportebit de alia epistola S. Leonis Ma- viarium Muzarabicumcardinalis Ximenii, notis illu-
gni ad episcopos Bxticx et Lusitani» de alteriusi strata, recudit, tamen oporleret ut hxc volumina
 249 ISIDORIANA.— PARS I. CAP. XL. 250
mss. Gothica eo modo publicarentur quo alia ab aliis A Codicibus quoque collectionis canonicx et bibliorum
omnium gentium scriptoribus publicala suol, et quo inveniuntur : alius vetus annorum 600 in cpnventu
nuper, anno scilicet 1748, Muratorius Codices Li- S. Joannis Regum; alius recentior in hoc collegio
j turgix Romanx veteris illustravit, qui duobus volu- Sock'tatis. Prxlerea alia exemplaria Gothica biblio-
\ minibus Sacramentaria S. Leonis, S. Gelasii, S. Gre- theca Escurialensis possidet.
gorii, dalia, ut in veteribus exemplaribus mss. ad 45. Divinus rex noster S. Ferdinandus staiim at-
Verbumdescripta exstant, typis edidit, brevibus no- que Cordubam expugnavit, et priusquam ingens opus,
lis subjectis. cui Pariitarum titulum fecit, adumbraret, prudenlis-
317 41. In nova Operum cardinalis Thomasii edi- sima arie jussit in leges vulgi lingua publicari, atque
tione primo volumine, quod a bibliopolis nostris in unas easderaque toto regno servari, quantum qui-
duo divisimi, dislinctis titulis alque epistolis dedica- dem nationis sludium et amor erga sua jura raunici-
toriis ornaium, prò duobus diversis operibus ali- palia pateretur. Hunc ad usum Forum Judicum Lati-
quando venditum esl, Blanchinus Codicem li turgix num , quod Toleti prxvalebat (quanquam in usu
Gothicx, in capituli ecclesi» Veronensis bibliotheca quoque erat Forum Caslellanum ), quia gubernator
repertum, inseruit. Vidi etiam conspectum èditionis, Muzarabum, quibus, ut liturgia Gothica, ita eliam
quam prxsules AssemaniiRom» medilantur, omnium leges Gothicx conservai» fuerant, civitatis et ejus
lolius orbis lilurgiarura quindecira voluminibus excu- territori) judex prxcipuus erat, in Castellanum idioma
dendarum, ut in Codicibus antiquis jacent. Liturgia converti jussit ; quod ila conversimi prò municipali
nostra Gothica Muzarabica, aut Isidoriana, mullis de jureCordubx assignavit, el Forum Cordubensevocari
causis cura cujuslibet alterius genlis liturgia de digni- prxcepit. Idem Forum Judicum vulgarì lingua Hispali,
tate et amplitudine contendere potesti Sola biblio- B a se expuguatx, illieo tradidit : idem Murcix et
theca hujus ecclesi» priraalis.Toletan», ut jam dixi, Alonx, slatini atque Alfonso Sapienti (ilio suo, tunc
nobis undecim voluu.ina exhìbet : nostrum est mis- Infanti, deinde regi, se submiserunt.
sale Golhicum a Mabillonio excusum, et a Muratorio 46. Versio hxc Castellana Fori Judicum semel
recusum, noster laudatus Codex capituli Veronensis, tantum typis edita est, et pessime quidem, atque in—
nostra volumina Gothica monastèrii Caradignx, ex numeris erroribus, quamvis in èditionis fronte nola-
quibus P. Berganza nonnulla excerpta ad suarum rius solente juridico testimonio affirmet eam cuidam
appendicum calcem conjecit; nec dubito quin in volumini ms. ecclesix Tolelanx conformatara esse.
aliis quoque Hispanix monasteriis alia volumina Go- Non unum, sed tria sunt egregia hujus versionis mss.
thica mss. liturgica, ut in monasterio Caradignx, exemplaria in hujus ecclesix bibliotheca : alia conser-
sive de Gardena, lateanl, e qnibns tam ampia eollec- vante in bibliotheca Escurialensi; aliud Colmenares
tio compleri poterit, ul nulla alia natio similemvaleat possidebal, ut in sua Segovix historia testatur; urbs
opponere. Murcia aulographum exemplar, ab espugnatore do-
42. Martyrologia eorumque in officio divino usus nateli, adhuc servai ; alia alibi reperiuntur. Consen-
ortum in Ecclesia Cordubensi habuerunt, in reliquas taneum ratioui videtur, has leges, quibus tanquam
Ecclesias exinde propagala, siquidem epistol» qu» fundamentis monarchia nostra Hispana innilitur, per
cum additionibus ad Martyrologium Adonis Viennen- tot sxcula observatas, a mullis regibus confirmatas,
sis circuuifeitur, fidem pr»slatnus. Nonnulla sum in et a nullo hactenus abrogatas, utraque lingua quam
Hispania, et satis quidem antiqua, ejusmodi marty- fieri possit correctissimas edi. Prxter innumeras alias
rologia : ac sola hxc bibliotheca Ecclesi» Toletan» P utilitates conspicua est ea qu» in religionem re-
duobus inter se diver.sispotitur. Habemus itidem ma- dundat, inirandura in modum ab bis legibus conlir-
gno numero sanctoralia, et libros aclorum ìiiarlyrum, rci3tam.
qu» in ecclesiis legebantur. In hac quidem urbe Co- 47. Quocunque id modo expedietur, Isidorum cerle
dices ejus generis exstant valde antiqui : in aliis His- silentio prxterire non possumus : ipse enim ejusmodi
pani» partibus eliam charaeleris el lemporis Golhici. collectionis legum princeps auclor est, si Lue» Tu-
Elsi ejuscemodi monumenta in Tamayi Martyrologio densi fidem prxbemus : eollectio ipsa in concilio ìv
deturpata fuerunt, non tamen pròpterea suum inler- Toielano, cui Isidorus pr»fult, formata et publicata
nura iundamentum splendoris amiserunt, quem quivis fuit, si inscriptiones el prologus versionis Castellanx
eruditus, fidelis et sincerus, demonstrare poleril, si non fallimi. Profeclo nihil prohibet quin, eiiamsi
modo judicio a parlium studio alieno, prudenti et Ervigius, Leovigildus el alii reges Golhi Codices le-
incorrupto, merita eorum patefaciat, Hxc aulem ve- gum formaverint, uti antea Alaricus Breviariura et
tera documenta liturgica Hispanix absque Isidori ope Codicem Anianuin publicaverat, nihilominus Sise-
illustrari rcnllatenuspossnnt : tum quia ipse est eorum nandus Isidoro usus fuerit, ut novam formarciCodici
prxcipuus auclor, tum quia e diversis ejus operibus augmenlumque redderet : quem rursus Chindasuindus
lumen peli debet : ut nihil interim dicam de vincolo aiiique consecuti 319 reges mutaverint, conexe-
quo hxc cum Bibliis Golhicis et collectione canonica rint, auxeunt. Prxlerea ircterpretatio. plurimaruin
Gothica copulata sunti rerum ejusdem collectionis apud Isidorum quoque
43. Quod si opera sanctorum veterum et scriplo- siniiliter quxrenda est.
rum ecclesiasticorum Uispaniensium, quod quartum 48. De hisloria quid attinet dicere, cum conslel
esl fundamentum et columna tradilionis fidei nosirx, D hislorix ìmstrx fonles in Isidori chronicis et histo-
opporluiiis ìiotationìbus illustrata, in unum corpus riis polissimum consistere? Postremo si quxnam fue-
redigere voluerimus, S. Isidorus sine ulla controver- rit antiquis ili s temporibus genlis noslrx doctrina in
sia, sive multitudinem Operum ejus species, sive con- olirai bcieiiliarumac divinarum humanarumque disci-
dhionem, eorum omnium princeps est habendus. plinarum genere, scire cupimus, prxsto est S. Isi-
Prxlerea Isidorus primus omnium inter noslros ca- dorus, qui in suis Eiymologiarum libris encyclopx-
talogum virorum illuslrium, Hieronymum el Genna- diam conforiiia\it, omnesque intra atque extra His-
dium imilatus, contexuil : a quo maximam parlem paniam lune cognitas faculiates in compendium re-
cognitionum histori» noslr» iillerari», ac vii» et degit : quod compendium, quibusdum licet n»vis
Operumscripìorum ipso aniiquiorum muluari necesse respersuni, rciliiloniinuscenseri debet pr»stantissi-
est. Qui Isidorum subsecuti sunt, eum lanquam ma- mum opus eorum omnium qu» illa quidem sxcula
gistrum communem suspexerunt. apud quaslibet alias naiiones protulenint.
313 44. Denique fundamenla monarchi» uostrx, 49. iiorura omnium venerand» anti-
cum religione intime connexx, sunt leges Gothic» quitatisComplexio nostrx monumenlorum nalioni nostra;
et historia. Forum Judicum Golhorum Latinum in cul dubio hoiiorificenlissinium esset : invidimi pro- tra-
Hispania nunquam typis commissum est. Editiones dilionis fiJei Hispanx argumenlum in omnibus dog-
extra Hispaniam procuratx ad Codices, quos anli- matis calholici capitibus a primis Ecclesix sxculis
quissimos habemus, recognosci et casligari possurct. prxslaiel; ac simul supremam Ecclesi» Roman» et
In biblioteca hujus Ecclesix Toletan» tres exislunt, sedis apostulicx auctoiiialem a primis Evangelii
quorum unus Gothicus cum notis Arabici?, quales in splendoribus usque ad nostra tempora constante in
 251 ^ AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 2S2
Hispania receplam serie chronologica demonstraret. Vantiquum, ut {jrobabilis suspicio sit, ante Maurorum
Egregiae inductionis argumènloin singulishis rebus irruptionem fuisse scriptum. Integrum èst hoc exeni-
u'ti possem,, sed salis exit quaedam ex his quae ad plar, magna diligenti» descriptum, versicoloribus
sedem apostolicam
' spèctani, indicare : nam caetera ornatum figuris geometrìcis, itidenique flguris mu-
in legitima sùbjeclìone et communipne jidei hujus sicis, quae in excusis desiderantur, brevibus ubique
apostolicae sedis necessario jneludun.lìir. nolis, et vocum Arabicarum respondèntibus signifi-
50. De SS- apostolórUm Petri, Palili et Jacobi in cationibus refertum : ab Alvaro Gomez de Castro et
nostrani pèninsulam adventu et pr^oedieationequid- caeleris qui editionem regiam Matritensem prqcura-
quid tenere liberi, certissimum est SS. Ecclesiara nos- runt, recognitum non fuit ; nam ex secretìori Sàcra-
trani Golhicam prò suis apostqlì's èpiscopos a rii tabularlo, ubi latebàt, ad bibliòtbecani nonnisi
Petfo apostolo" in Hispaniam nnssos, ac propterea anno 1727 transiit, Patribus Benedìctinis Mecolseta
Apostolicos cognoininatos celebrasse :Romanaerite
qui primo et Sarmiento, qui Codicem inspexerunt, id sua-
chrisiiano saeculo Ecclesiam Hispanam deniibus.
Subjectam atque unitani stabilierunt. Saeculom sub- 56. Alterum Gotbicum exemplar n: 9, clariori et
missio erga supremain Romas aùclòritalem ostendi- grandiori characlere exàratrim, sec. xi eerte poste-
lùr tam ex libellaticoruni depositoruin appellaiione, rius non est. Tertium' exemplar n. 10 charactere
quam ex angustiis in quas Romani póniificìs niandata minuliori Gallico ad saeculùnrxi perlinei : ex operi-
Basilidem, Martìalem (corrigo Sabinum, Felicem), ac mentis arguitur olim fuisse mónasierii Ognensis.
clerum et popnlum qui hos elegfirant, iompulerunt. Quarium num. H grandioribus iilteris Gallicis prope
Ita enini ad incitas redacti sunt*,ut in 'Africa con'si- finenì saeculi xm, aut ètiàm postea descriptum èst :
lium a S, Cypriano exquirere coatti Fuerint; quod B praemittitur enim praenolatio Braulionis, ut "aLuca
non fecissent, nisi legiiimam poteslaleni quae eos Tudensi, qui dimidiato ilio saeculo floruit, interpo-
compellebal agnovissent. . lata el corrupta fuit. In hoc eodem volumine post
51. Hoc ipsum consecutis saeculis comprobatur ex Etymologias reperitur" libèr ' ' De astris celi -
ad Sìise-
:
appellatiouibus, cousultationibus, ilecretis, legatiò- butum regem.
nibus, yicàrialibus apostòlicis, reliquìarutn palliique 57,' Eodem pluteo 15, num. 12, asservatur alius
transmissione, quae in epislolis coniinentnr Sirici! ad Codex Goltrieus, quo tres libri Sententiàruni, sive
Himerium Tarraconensem, S. Leonis ad S. Turibium de Suinmo Bono continentur : itìiiiò mùtilìis 32J
Àstùricensem, Hylari ad Ascanrùm 'Tarraconensem, est, a cip. 7 libr. iincipìèhs. In Une ìd notatur: Fi-
Simplicii ad Zenonem Bispalensem, Felicis ad euni- nit il Kai. Aprìlis horàyn-, in atra DCÒCC. ira. Teo-
dem, Hormisdae ad Joannem Ilicensem et caeleros demirus ac si indig'nus scnpsil (Forte scripsi). Orate
Hispaniae èpiscopos in genere, ad Sallustium Hispa- prò me. Aimo igitur 915 iiniliis: est. Hic est ille
lensem et èpiscopos Baeticae,Viglili ad Profuturum ipse Codex quem archiepiscopus Loaisa in sùis ';'
no-
Bracharénsèm, S. Gregor'u ad S. Leandrum et ad tis allegai.
Reccaredùm', denique in epìstolis jani memoratis 58. Alius Codex"membranaceus charactere Galli-
Leonis et Benedjcli «lesubscfipiiòne vi synodi gene- co saeculisin , plut. 21, num. 12, èxs'tat, qui initio
ralis. Concilio Nica;noiion alids praefuit quam ma- éxhìbet Vitam S; doctoris, longa oralkme dèscrip-
gnus Osius epìscopiis Cordubensis. In concilio To- tam, insertis Renoiatione Braulionis interpolala,
letano i. cernere 320 Ì'ce' obseqùiuin, et venera- Alphabeto orationis, quibùsdam ejusdem Isidbri epì-
tionem exliibitam liltérii $ LeO'niSde Priscilliano, i stolis , narratione Redempti interpolata, nonnullis
quas episcopia I Balcomum s'imurcum regiila siine versibus sub Udefonsì nòmine, atque alia pfolixa
iidei miserimi. Éadeni reverentia' in concilio Biacha- nàrrationè de trànslàtione S. Isìlori atque ejus mi-
rensi i saepius observatur erga epistolas decrètales raculis : quod tolum Lucae Tudensis vidétur opus,
S. Leonis, et Vigilii, et càthetjrsé Pélri auclori- nugis refertum. Sequuntur niinutìóri charactere ehro-
taiem. nica S. Isidori, S. Ildeforisi, S. Julianì ,'ac postremo
52.-Universae Ecclesia^ Hispanoé, in concìlio ni ejusdem Lucae Tudensis , qui caetera inierpolàvit ;
Toletano congregai, post hsefésiri Àrianaih ejurà- ut toni. IV Hispaniaeillustrata; edita fuerunt studio
tam, primus conaUis fuit ut cc-ìiciliórumet epùto- PAiris Marianae, cujus mahu ' , uti etiam Alvari Go-
Iarum synodicarum Ròmanóruni ponliiicum aucto- niez de Castro, nonnulli versiculi : iti
' hioc
; Codice
ritas recipereiur, ut ex canone primo liquét. In con- script! conspiciuntur.'
cìlio ìv Tolelàno nationali, praeside S. Isidoro, epi- 59. Pjuteo 2, num. 1, celeberrimum exemplar
stola S. Gregoriì próducla fuit, Ut quaestio de trina Biblioruin Golliicorum reperiiur, quod Mariana yàli-
mersione resolverelur. Denique S. Isidorus in prae- disbimis argumentis exislimavit ante tìauròrum ir-
f'alione ad colleclioiiem canonicani hoc ipsum so- ruptionem exaralum. In eo suis locis ìjiserta légu'n-
lemnibus verbis professus est : Subjicientes eliam tur nonnulla prooemia et prophetaruiii elogia quae
decreta praisulum Romanorum, in quibus prò culmine Is|dnrus comjiosuil; alia eliam sunt ornamenta quae
sedis apostolica; non impar conciliòrum exslat auc- reluli cimi de Bibliis Goihicis verba feci.
toritas. 60. l'hit SI, mini. 18, 19 el 20, tria vojumina
53. Antiquitatum igitur Hispanise dilucida expor characleris recentis inveniuniur, quae Joan. Baplisia
sitio, eamethodo, quam congrueniissimam puto, 3 Perez ex veteribus exemplaribus describi curavil,
peracta," utilitatis plurimum afl'erélillustrar!
atque glodse. concilia , sanolòium opera et aiitiquas Hispaniae
Sed, ut ex diclis palei, nihil horuni poiest historias complectenlia. Ih hac (.olléclione inseruit
quin Isidorus menti et oculis continue obversetur. S. Isidori epistolas sui Leudefreiium , ad M'assonam,
Quamobrem maxime interest, ut Operum omnium ad Hell-uiimn, al Claudium , ad Redcmptum et ad
S. doctoris nova editio diligenler curetur, quae edi- Eugenium; Regulam monachorum ; Versus biblio-
tionibds Griaiiana et Breulianà amplior sit, melio- thecae , quos Tamayus edidit, deinde Muratorius,
rique meihodo procedal : preeterquam quod duse illse et modo Florezius; Alphabilum orationis; Chroni-
editiones rarissimae jam sunt, neque ab iis omnibus con ; Historias fiolhorum, Wandalofum et Suevo-
qui eas expetunt possunt comparari. rum : demum "Viroium illuslrium librum , proul in
54. Teraio' loco notum libifacere debeo Opera editione Mairiunsi exeusus fuit, addilis 16 elogiis
niss. S. Isidoii quae hic exslant haec esse de quibus dubiis ex Codice Galisioeano.
nunc dicere aggredior. 61. Plut. 14, num. 25, exemplar récens exstat,
55. In bibliotheca ecclesioe primatis, plul. 15, jusstt Loà'isaj descripium, Operum Beali, Helheiii>
num. 8, 9, 10, 11, quatuor sunt éxertiplaria libro- • et SamsoiiisCordubensis, quaein CodiceGothico ejus-
rum Etymologiàrum, duo scilicet characlere Golbi- detii biblìolliécae invèhiùntìir. Sequilur exemplar ré-
co, duo Gallico èxarata. Nota temporis quo descripta cens libròrum Differehti'àrum S. Isidori usque à'3
fuerunt, carèlit; sed primum num, 8 adeo videtur caput 38 iijj. li, regola motìachpruin, libèr VìroruiiV
253 JS^OJ-dANA. — PARS I, GAP. XL, 254
illustrimi, ut a Loaisa in conciljorum collectipne JV " rat occasio, scribendi flnem facio ; ac denuo et Zac-
ediluS fuit ab Aguirrio repetitus. Sunt in'liòc librò càrice industriai et tuo studio singulares gratias me
quoedaiiinotoe, fortasse archiepiscopi Loaisae, non habére profltéor. Vale. Toleti, die 30 Decembris
tamen ejus marni, quam optime novi. anni 1754.
62. In regio convenlu S. Joannis Regum veterem 323 69. In eruditissimis his Burrielii lilterisquaì-
Codicemvidi litteris Gallicis scriptum, quo Senten- dam animadvertenda occurrunt ut sine offensione
tiaruìn libri cohtinen'tur : alluni eliam antiquum
membranaceum deOrtu et Obiiù Patrum, qui tamen ulla legi possint. S. Isidorum quartana Psalterii
splum Vilas Patrum Veteris Testamenti complecti^ translationeni edidisse legitur in Braulionis Renota-
tur, quamvis index Vilas quoque Patrum Novi Testa- tione interpolata, sive uheriori, de qua dixi cap. 4.
menti pollieeàtur.
63. Penès me est exiguus Codex Gothicus libro- De canonibus Priscillianxis, quos jamtum edilos
rum contra Judaeos, qui olimfuit bibliolhecaearchi- Burrielius ignorabat, paulo anle sermonem habui.
episcopi D. Garsiaede Loaisa, nunc regiae Malritensi 70. INon expresserat Burrielius, quonam concilio
destinalus.
64. Commodatumetiam ab amico babeo Codicem Carlhaginiensi canones vigiliti Nicseni repetiti fue-
Golhicum , ingemibus 322 membraneis, veiustissi- rint, quamvis locum vacuum prò numero apponendo
mum , sed male babitum ac discerptum , quo inter reliquerit. Ascripsi esse concilio vi Carthaginiense,
alia libri Hieronymi, Gennadii, Isidorique de Viris al.
illustribus , necnon addiliones Braulionis, Ildefonsi v, sub BonifacioI, anno 419. Hoc enim conci-
et Juliani contiiientur : prseterea liber Allegoriarum, fi lium a Burrielio signiflcari existimo. Res autem ipsa
et liber de Ortu et Obitu Palrum, ab excusis satis explicatione aut nonnulla etiam correclione indiget :
diversus. Suspicor in hoc Codice fuisse eliam librum nam longe ante Dionysium Exiguum, qui saeculovi
Isidori de hseresibus , a Braulione laudatuni. Denique
dubius baereo an Isidori sit liber quidam acephalus ilpruit, in exemplaribus EcclesiaeRomanaecanones
quaestionumbrevium de sacra Scrittura , per inter- Sardicenses-Nicaenisuniti erant, et a Romanis pon-
rogationes ei responsiones digestus.
65. In voluminibus mss. P. Joannis de Mariana , liflcibus Hicmnivòcabanlur, quia scilicei Sardicenses
quae in hoc Societatis collegio , in quo has liiteras erant velut quaedam explicalio Nicaenorum. Cum
do , custodiunturj exstant exemplar commentario- igitur Fauslinus episcopus legatus RomanaeEcclesie
rum in Cantica, ut in edilione regia Malritensi, in concilio Carlhaginiensi vi commonitorium Zosimi
Braulionis Renolatio sincera,' et alia a Luca Tudeiisi
interpolata, narratio sincera Rédempli, et, qu.od papaeprotulìsset, quo quidam canones Sardicenset
praecipuum est, exemplar librorum Differentiarum, nomine canonumNicoenorum laudabantur, el Patres
ab eodem Mariana ad plures mss. Codices recogni- ejus concilii Carthaginiensis in Groecis exemplaribus
torum, quorum varias lectionesexaclemarginiascrip- ad Bonifacium,
sil, Codicibus per litterarum notas indicatisi Hoc concilii Nicaenieos non invenissent,
exemplar magno in pretio haberi debet, nani in qui Zozirao successeral, litleras ea de re deiieriml,
edilione Grialiana labor hic Marianaeoranino praeter- et exemplaria authemica Constanlinopoli et Alexan-
missus fuil. C
66. Quarto IDCOlibi denuntio fere omnes ejus- drioe conferri curarunl. Adisis Labbeum in collert.
modi mss. Codices Toletanos eo Consilio a me Conci!, tom. II, col. 1504, ubj producuntur viginli
recognitos et collatos èsse, ut paulatim, et quantum canones JNicamiper Teilonem et Tharislum Constan-
alive meae occupaliones sinani, maleriam, quam tinopoliianum de Graecoin Latinum sermonem con-
djligeniissime possim, comparem ad novam Operum
S. Isidori ediiionem aliquando perficiendam, quae, versi ; et rursus col. 1671 seqq.
ut jam expendi, maxime necessaria est. 71. Narrai Burrielius breviarium et missale Golhi-
67. Omnes illi quibus cognilussum , me et fuisse cum eo tempore, quo ipse scribebat, ab Emmanuele
et esse sciunt mearum qualiumcunque cognitionum, Azevedo nòtis illustrata Romaè
schedarum et curiosorum documentorum satis su- typis excudi. Res ita
perqué liberaleni. Erga P. Zaccàriam magis, quam se habnit. Alexander Lesleus Soc. Jesu missale Mu-
erga quemvis almm , ila me praeslare debeo : lum zarabicum eruditissimis notis illustravi!, quod Romae
quia in opus incumbit, quod ego vehementissiine prodiit anno 1755. In editione curanda Azevedum
cupio, quodque tara utile, tamque Hispano nomini elaborasse tradii Zacharia tom. I Bibliolhecae
gloriosurii,ut exposui, mecinn in animo considero : Liturg.,
tura quia Zaccaria maxima, qua pollet, doctrina pag. 63. Breviarii Muzarabici eilitionem, cum jàm
novam editionem ad perfectiouem , quam ego non coepta esset, Lèslei mors ìminatura intercepit. Ex-
comprehendam , provehere poterit : praeserlim cura stant adhue
facile illi sii ( quae mihi facultas deest) omnes ve- àpud elarissimum praesulemJosephum
teres mss. Codices Italiae ac reliquae Europaecon- Dinium , sacrorum riluum et caeremoniarum eccle-
sulere; lum denique quia ad divulgandum opus non siastiarum perilissimum, breviarii Muzarabici fo-
illa terribilia impedimenia et innumerae difficultales
Zaccariaeoccurrèrit ad quas ego fortasse offèndam , lia, quae, recensente Lesleo , jam lypis Impressa
eliamsi tandem post plures annos laborem possim fuerant.
perflcere. 324 72. Jam in contextu animadvertì.pro Basi-
68. Verum in his quae nunc ago, non arbitrio lidéM Martiak
meo sed alieno imperio versor ; neque jus habéo subrogandos Sabìnum,et Felicèm.
ejusmodi lucubrationés prò iibitu donandi. liaque Nam Basilides et Marlialis libellatici haerelicifuerunt,
egrégiis Zaccariae còhalibus meam qualemcunque qui deposili ad Romànam sedem àppellarunt. His
opera et operara polliceri non possum , nisi ille bo- Sabinus et Felix sufféctì fuerant, quòrum èlectionem
nam eorum a quorum nutu peiiileo , veniam inipe-
traverit. Doclus iste Jesuila jutiicabit, opinor, re- Cyprianus approbavit.
sponsum hoc meuin non inhumanitali esse tribuen- 73. De alìis controversa quas Burrielius exciiat,
dum, sed'iis condiiiohibus quibus teneor : quaequé quid ego tandem séhliàm òpportdnior etit dicerìdi
eumdem Zaccàriam cogerent ut simili modo cogi-
tarci ac responderel. Qùoniam verofulurum spero, locus. Nunc vero, ut caput hòc de Burrielii ad Isi-.
ut iteium tecum de hoc argumenlo disserendi recur- dori ediiionem apparandam conàtibtis absolvam,
 855 AD OPERA S. ISIDORI H1SPALENSISPROLEGOMENA. 256
litteras adjiciam, quas Petrus de Castro ad Zaccà- A siatum in curia Matritensi conversum fuisse, dejecto
riam scripsit, cum longiorem Burrielii epistolam P. Francisco Rabago, qui regi a confessionibus erat,
aliasque breviores familiares, de -quibus ante dixi, et istiusmodi litlerarios conalus persuaserat, et
simul mitteret. Litterae antera Petri de Castro, ver- promovebat : ex iis quae ipse ad Isidorianam ediiio-
bis Latinis ab ipso conceptae, apud me autogra- nem paraverat, nihil omnino sine regis bona venia,
phae sunt. aut praecepto , ad Zaccàriam remissurum. Addit
Reverendissimo Patri Francisco Antonio Zaccaria collectionem canonuin Gotbicam ad quinque mss.
e S.J. Petrus de Castro S. P. D. Codices a se recensitam asservari in secretarla
74. Pridie Kal. Decembris, doctissime Pater, litte- Status, ut vocaut : banc quoque se libenter Zaccariae
ras luas accepi benevolentiae in me plenas. Qua ra- concessurum, si per regeni liceat. Interea Burrielius
tione libi in iis quae de tua Isidori Hispalensis edi- ab eruditionis studiis seposilus, totum se esplicando
lione ad me scribis, per R. P. Andream Burriel
morem gerere curaverim, quia cum illa magnae theologise scholasliese,aliisque Socielalis ministeriis
molis, alque ego insummis collegii rebus totus es- obeundis tradiderat : quanquam etiam eo tempore
sem , exsequi haud poteram ; quae ejusmodi in nos docta quaedam opera in vulgus emisit, suppresso
humanitas , quaesuper eodem argumenlo assiduitas, scilicet nomine.
quaetandem sui auxilii sit tibi necessitas, ipsius epi-
slolce,quas tibi iransmilto, satis superquè ostendunt. B 77. Exstat simul cum his epistolis catalogus
Quoniam vero non iudicant a quibus ei de iliis inter Operum Burrielii post hujus obitum confectus, quo-
vos commuuicandi libertatem impetrare debeas , rum alia lucem viderant, alia mss. asservabanlur.
paucis exhibeam. Quatuor ab bine annis doclissimus Mostriinstituti est tantum referre collectionem cano-
hic tuae inclyise Socielalis vir, regia suffulius aucto-
ritate atque stipendio , Toleti commoratur, ut illius nicam Golhicam, collectioni Isidori Mercatoris
primariae ecclesiae archiviuni scrutetur. Ilaque, ut oppositam tomis IV in fol., absolutam anno 1754,
conjicio , nisi per serenissimum tuura Mutinaeducem ms. Dissertationes mss. de hac collectione canonica
a minislris regiis ; a confessionibus et stalu ipsam
assequaris , te eam aliter oblinere posse, minime Gothica, et contra Cennii errores. Dissertationem
confido. Veliera ulique ut occasionemliane effugere ms. de Bibliis quibus Isidori telate usa est Hispania,
non sineres. Nam si a vobis, qui pene omnes mss. anno 1759.
Codices consultos habetis, edilio non perficitur, quis Epistolam 326 ms- ad D-Joannem de
eam aggredietur ? Quod scribis , te velie ab aliquo Amaya de Legibus Hispaniae. Epistolam ad D. Pe-
viro docto de libris qui hic divulgantur, ceriiorem trnm de Castro de Legibus canonicis Hispaniae.Fo-
fieri, id facturum in se recepit sapientissimus vir rum Judicum Hispaniaecum notis et variis lectionibus
e sacra Franciscanorum familia, R. scilicet P. F.
Joseph Torrubia, cujus jucundissima consuetudine mss.
fruòr. At ipsum video ila suis scriplis occupatimi CAPUT XL1.
pòdagfaque laboranlem , ut de pollicilatione diffi- Q Franciscus Antonius Zaccaria conspectumsua: editio-
dano. Idem etiam ad te mittet exemplar sui nuper nis Isidoriance typis committil.
edili opèris, cui tilulus est Aparato para la /ustoria
naturai de Espana ; et quod a te smmmo (ut hic) i. Non inverno in Zaccariae schedis quidquam
favore accipiendum esse non dubilo. Praefecturambi- aliud inler ipsum el Burrielium de Isidori nova
bliothecoe, quam Mutinensiumdux tibi post Muratorii ediùone procuranda traclatum fuisse. Burrielii qui-
obitum reciissime commisit, pluriraum 325 gratu-
tor. De te quidem certe lanlus princeps , cujus sub dem lucubrationés, ut jam ex Bayerio rctuli, in
auspiciis divulgata divulgamiaque Italica hisloria bibliothecam regiam Matritensem omnes delataefue-
litteraria cemilur, aliter bene mereri non poterat. runt, in eaque asservantur. Interea Zaccaria in
Vale. Matriti, mld. Januarii 1755.
suum opns non segniler incumbebat : ac tandem
75. Post Zaccariae obitum, inter alias virorum Consiliasua orbi lilterario palefecil,Conspeclu edito,
illustrium ad eum scriptas epislolas, quas penes me cujus quidem nullum omnino apud auctorem exem-
retineo, reperi tres Burrielii, primam Laiinam Ma- plum manserat, nisi quoddam aulographum nonnihil
triti 20 Septembris 1755, alteram Hispanicam To- ab edito discrepans. Sed egoconspectumtypis commis-
leti 12 Decembris 1755, tertiam ilidem Hispanicam sum nactus raunere V.C. doctissimi praesulisReggii,
caeteris longiorem, et autographam Malriti 25 Fe- hujuscemodi lilierarite supellectilis curiosi indagato-
bruarii 1759.Omissisaliis quae ad me non pertinent,
p ris, et acqui aestiraaioris, Prolegomenis Isidorianis
vel si ad me quidem, certe non ad hoc tempus aut inserendum judicavi.
opus, Burrielius in prima epistola sic tolidem verbis Conspeclusnova;S. Isidori Hispalensis Operum edi-
ait : Isidorus H ispanica; sapienlia; cum ecclesiastica; tionis, quam parai Franciscus AnloniusZaccaria
tum profana; fons quidam, centrum et origo est. Ejus . Socielalis Jesu, serenissimi Mutinensium ducis bi-
bliolkecmpmfectus. Veneiiis 1758, ex tgpographia
Opera nec omnia hucusqueedita, nec ea melliodo qua Remondiniana.
par est illustrata habemus. Nova ergo Operum om- 2. Cum tres omnino sinl omnium S. Isidori
nium edilio iltuslratioque non nisi magno reipublicce lensis Operum ediliones, Margarini BignauHispa- una
litteraria; commodopolest accidere. Id tantum dolco, Parisiis 1580; altera, eaque praeslantissima Matri-
Hispaniarum doctorem ab homine non Hispano sed Jacobi tensis Joannis Grialii 1599 ; tertia demumParisiensis
Breuiii Benediclini monachi 1601 quae
exter» itlustralum tri, nalionisque nostra; decus ab e Colon, lypogi'aphtoprodiit an. 1617 ipsa(nam est Paris.
aliis quam a nostra nationis hominibus, nec sine Breuiii recusa, ut novas inter editiones numerari
aliquo nostro dedecore, decus novum accipere. vix possit) ; queruniur tamen viri quique, saerae
erudilionis studiosi, multa etiamnum
76. In epislolis Hispanicis exponit Burrielius, quod - profauaeque
desiderari ut absolutam lantoque Hispaniensisatque
allinei ad studia in quae ipse incumbehal, rerum adeo calholicae Ecclesiaedottore dignam librorum
 557 ISIDORIANA.— PARS I. CAP. XLL 258
ejus editionem habeamus. Hanc sperare nos jusserat J\ dempium archidiaconum, et ad Eugenium Tolela-
Jacobus Hommeyus; verum morte interceptus libe- num episcopum, de quarum «ÙSSVTIK multa disputa-
rare fidem minime potuit. Ilaque de illa paranda bimus adversus hypercriticos quosilam. Has porro
cogitatum a. nobis e<t, ut ne lillerariae, Christianae tantum hic epistoias memoro ; nam quae ad Braulio-
autem cum primis reipublicae lantus in posterum nem sunt ab Isidoro missae, aiiaead Elymologiarum
deessei ornatus. Quid porro a nobis hactenus prae- libros spectant, aliae ad Synonyma, aliae ad mona-
slitum sii, quid proetereamoliamur, ut edilio islhacc chornm Regulam, quorum quidem iibrorum cum
nostra, quoad licei, perfettissima sit, lubei doctis veluti sint nuncupatoriae epistoloe, non video cur,
viris, Hispanis cum primis, quorum gloria S. D. repugnanlibus lere eliam mss. Codicibus, distrahi
maxime interest, antequam prodeat, ob oculos a suis illse locis debeant. De ordine crealurarum
ponere, ut si qua mutanda esse censuerint, de illis liber,-a Dacherio edilus, epistoias sequetur; qui,
nos humaniter moneant, simulque 327 ea omnia elsi praeter ea quaeDacherius et Nicolaus Antonius
quae ad desideratissimi operis praestaniiam utilita- disserunt, Isidoro illuni adjudicat eliam Bobiensis
lemque facere existimarint nobiscum communi- indiculus, a Muratorio vnlgatus, vereor, ut S. do-
cent. ttori tribui possit. Sermones tandem aliquot volu-
3. Oudinus, in eo quem de scriptoribus et scriplis men claudent, non genuini illi duo de ISativitate
' ecclesiasticis Lipsia; edidit commentario (T. I, p. Domini, deque Sanctis Angelis, a Constantino Caje-
1595 seq.), ordinem exbibet ad quem nova, si qua tano divulgati (hi enim, quod editor haud animad-
curaretur, Isidorianorum Operum esset editio exi- verlit, ex aliis Isidori libris excerpti sunt), sed
genda. Nobis alius omnino placet. spurii tres, quos e bibliolhecis primi eruimus, Isidoro
4. Ilaque in quinque volumina ediiionem nostram B '. perperam iuscriptos, unus scilicet ex Malaiestio
parlimur. In primo autem , quod in duas parles Caeseuate Codice conlra Arianos ; alter, a Nicolao
tribuimus, biblica et dogmatica S. D. opera dabi- Antonio menioratus, de S. ./Emilianilaudibus e Ver-
mus, certa primum ; quae deinde spuria nobis sunt cellensi tabulano ; terlius e Fiorentino S. Marci ms.
visa. . libro. Accedet quartus, sub Eusebii Emisseni no-
5. Biblicahaec sunt. I. Liber Proosmiorum, prseter mine vnlgatus, de Corpore et Sanguine Domini,
editiones, quas semper contulimus, cum tribus com- quem apud Martenium (De anliq. Ecclesiae Rilibus
parai us Codicibus, Veronensi, Caeseuate, Fiorentino t. I Mediol. edit., p. 410) Isidoro nostro iribuunt
S. Crucis. II. Quaestiones, et myslicorum expositio- Rothomagensis el Pratellensis Codices pervetusti.
nes sacramentorum in Vetus Testamentum. Èas non 7. Sed in fronte prioris hujus voluminis parlis
solum cum iis aucloribus coniendiraus, quos multa praeter gfiieralem prxfationem duae exsiabunt dis-
ex his quaestionibusin suos commentarios novimus sertalioues. Agetprior de rebus a S. Isidoro praeclare
derivasse, Bedani, inquam, et Claudium Taurinen- geslis, ubi etiam de illius monachalu Benediclino
sem, ex Pistoriensi Codice nuper editimi a CI. deque ejus eorpore dispulabimus ; monachatum qui-
Joanne Baptista Trombellio ; veruni etiam cum dem, Mabillonio duce, negantes adversus Conslanti-
duobus Laurentianae bibliolhecae mss. exemplis, num Cajetanum ; corpus vero Hispanis asserenies,
recentiore altero, altero peranliquo; ac praeterea contra quam Bononiensium rerum scriptoribus qui-
cum insigni Bouoniensis Alburnotianae bibliolhecae busdam visum est. Vitam quoque sancii, a Luca
Codice, quem ad aulographum ipsum lsidorianum, Tudensi descriptam, et a Boliandianis editam, hic
Toleti tuiic asservatum, elsi non uno in loco tempo- recudemus cum HenscheniiV. C. nostrisque nolatio-
rum injuria lacerum, Alburnotius cardinalis mira C nibus. Obitum, a Redemplo narratum, juxta eo: um-
diligentia exigcndum turavil. Hinc, ut estera mit- ilerò Bollandianorum Editionem, quam cum Con-
tam, extreroum quse>tionumin Leviticum caput in staniiui Cajelani exemplo, Hispaniae saerse (t. IX)
edilis exemplis pene integrum desiderari comperi- edilione, ac vetustissimo Vallicelliano Codice com-
mus. III. Allegoriae, cum Veronensi, Gaesenale, et paravi. Quae ad Isidori doclrinam scriptaque spe-
Fiorentino S.. Crucis libris mss. collatae. IV. De clant, expiicabit aitera dissertatio. In ea proptérea
Numeris liber, qoem periisse Oudinus existimabal; de scriplis ab eo libris, tum qui ad nos pervenerunt,
Joannes AlbertusFabricius vero non diversum fortasse tum quos iniercidisse dolemus ; de calholicjs dog-
a capitibus Elymologiarum quibusdam perperam malibus, ab ilio propugnalis ; de Scriplurarum
conjecerat. Euui ex egregio regiae Taurinensis quam adbibuil versione ; de magna quam conseculus
bibliothecaems. Codice primi eruemus in octodecim est doctrinae fama ; deque amplioribus ejus Operum
capilula tributum, quorum hoc initium : Non, est ediiionibus disceplabimus. Illius quoque biblioihe-
superfluum numerorum causas in Scripluris sanclis cam illuslrabimus, vetustissimos versus explanantes,
attendere. Habenl enitn quamdam sdentici doclrinam, qui Isidbrianaebibliolhecaepluleis inscripti feruntur,
plurimaque myslica sacramenta. Proinde regulas uli apud Muialorium videre est in altero Anecdoto <
qUorumdamnumerorum, ut voluisti, placuit breviler rum Latinorum volumine (p. 208. seqq.), et in
inlimare. In principio autem quid sit numerus defi- Hispan. sacra (l. IX, p. 376).
niendum est. Appendicis instar spurius in Cantica 8. Secundum Isidorianorum Operum volumen duas
canticorum Commentarius edelur, non fusior ille, item in partes dividimus : Asceticis libris alteram,
quem S. Gregorio Magno adversus GussanviflaeumD alteram iis tribuentes qui ad disciplinam pertinent
vindicarunt Maurini, illius edilores ; sed brevior, «cclesiasticam. Primi generis sunti. Synonymorum
quem Grialius el Breulius divulgarunt, quemque libri duo, cum duobus Laurentianaebibliolhecaeexem-
Isidoro abjudicandum multa sunt quae mihi sua- plis comparali. 2. De 329 conteinptu mundi. 5.
deant. Exhorlatio pcenilendi. 4. Lamentum pceiiitentiae.5.
6. Altera prìoris voluminis pars dogmatica, uli ( Oratio prò correptione vitae. 6. Oratio contra insi-
nuper dicebam, S. Isidori opera complectelur. Pri- dias diaboli. 7. Oratio, sive Gonfessio, a Constan-
mum inter ea sibi vindicant locuni Sentenliarum tino Gajetano divulgata. 8. Regula monachoruin,
libri tres, qui et de Summo Bono inscribunlur. Eos cui ex nono Marteuianaecollectionis volumine acce-
autem recudemus, cum undecim mss. Codicibus det caput illumini), sive Regula devotarum; ex
comparatos, Veronensi, Chisiano, Barberino, Pisto- primo vero Benedictinorum apnalium ionio Pacium,
riensi, Lucensi, Florentinis duobus S. Marci, tribus quod Honoriaceusis monasterii monachi (horum
item Florentinis S. Crucis, ac nostro saeculixm. gratta Regnlani suam Isidorus scripsit) abbati suo
Accedent libri duo ad Florentinam sororem, cum faciebant. Haecgenuina sunt, quae inter locum haud
quinque mss. Codicibus collati, Malàlesliis duobus, idamus libello de Conversis, quem Henricus Canisius
totidenrFlorenlinis ac Lucensi ; tum epistola aliquaé, primus edidit, recudit vero Cajetanas, non quod
ad Massonem nempe (hanc cum duobus, Pistoriensi Isidoro abjudicandus sit, ut nugatur Basnagius; se.I
scilicet ei Vindobonensi, 328 exemplis comparavi- quod, ipso non dilfltente Cajetano, ex Isidorianis
mus), ad Helladium, ad Claudium ducem, ad Re- , Sentenliarum libris decerplus sit. Quamobrem saiis
S59 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 260
erit, in animadversionibus ad eos libros capila ex A humanissimus P. Gabriel Laget Augustinianaeilìustris
quibus libellus de Conversis cohstat, adnolare. familiaenobiscum communicavit. Nam licet Honorii
Spuriis autem adcensebuniur 1. Fragmenta commen- Augustodunensis opus reapse sii, in nostro tamen
tarioriim in Regulam S. Benedicti, quae ex Pelro Codice, in quo Isidoro tribuitur, ab editis exemplis
Diacono et Sniaragdo inutili diligentia collegit nuper admodum discrepai. Quare inutile haud erit illud
appellalus Cónslantinus Cajètanus. 2. Die Norma, hic etiara exhibere.
vivendi libellus. 3. De Confiietu viliornm opusculuin. 14. Restant philològica opera. Igitur in quartum
4. De Institutione bonae yitae liber, a Nicolao Anto^- -volumen dtìodecim priores Elymologiarum libros
nio memoratus; nunc vero ex Veronensi Còdice conseremus.
primum diyuìgalus. . ..16. In quintum vero caeleros octo cum variis lec-
9. Liturgici inter ecclesiaslicae disciplinae libros tionibus, quas ex octo mss. Codicibus prompsitnus,
primas obiinem. Ilaque duos Isidori de Oftìeiis libros VaticaiiOi624,Estensi, Chisiano, Bononiensi, Lucensi,
posi Ascetica,recudemus, quos cum. mss. Codicibus Floreniino S. Marci, ac Malatestiis duobus, quorum
quatuor;, Bononiensi uno, altero Pistoriensi, caeleris qui vetustissimus est, a Clariss. Viro P. Joanne Dó-
Lucejisibus conlendimus. Tum epistolahi ad, Leuder minico Mansio ( lib. ix Biblioth. Fabricianae medi»
fredunv et Hymnos duos ex veteribus editionibus et inlìmaeLatinitatis, pag; 490) saeculovii ascribiitir.
d'animus. Veruni majoris erit indaginis Dissértalio „ Glossarium Elymologiarum libris subjiciemns cum
quam de ìsiiìomna Liturgia addemos, veluti prodro^. observationibus, emendatìonibusque, jam editis; ce-
limili ad iibellum Orationum Isidoriani ritus, quem a leberrimorum virorum Joannis Ludovici de la Cerda
jCl. P. Josepho Blanchinio Romanis typis excusum, "^ S. J., Joan. Georgii Graevii, Theodori Janssònii ab
cum ejus nostn'sque adnotaiionibus iterum hoc locò Almeloveen, Barihii, Schurztìeischii, Daumii; atque
yulgabimus, Ad eamdem ecclesiasticam disciplinam inedilis, iisque uberrimis, dottissimi-viri Joan. Salo-
speclat Isidoriana canonum colleclio, tum quaeab lomonis Semleri, qui illas Altdorlìo misit ad me,
Aguirrio cardinali, tum quae a Cennio erudito pres- an. 1752, summa ac sane .laudabilianimi facilitate.
bylero predili. De utràque hic erit agendum non Tandem Differenliarum libros tres hoc volumine
paucis, simuìque de aliis canonum cpllectionibus, comprehendam, coliatos cum duobus Codicibus Lur
de quibus aliqua, l'orlasse hactenus inobservala ne- censib.us, ap toliiiem aliis, altero Pistoriensis capi-
que inutilia, promemus. Concilia quoque.duo, quihus tuli, altero Florentinae bibliolhecaeS. Crucis.
Isidorus praefuit, et quorum ipse canones fortasse 16, lndices quatuor.exlremam operi nianum ini-
scripsit, Hispalense et Toletanum, minime praeier- ponent. Primus erit Testimoniorum Scripturae quibus
niillemus; sed ex Aguirrii edilione. cum variis lec- utitur. Isidorus. Secundus Aiictorum quos citai. Ter-
tiònibus exhibebimus, Utinam àuteni, quae Ci. P. tius Rerum in S. D. libris conlentarum. Quartus
Buriel e S, J. in liane rem Toleli collegit, liceal nobis Rerum quae in adnotaiionibus explicantur.
impetrare! 331 i'i Hactenus librorum ordinem àc varias
10. Terliuni volumen Hjstorica- complectélur. praeterea quibus illuslrabuntur lectiones persecutus
Quamobrem iribus illud omnino parlibus consiapit, sum ; nunc paucis rationem editionis ipsius expo-
sacram, profanamquéhisloriam parsprior exhibebii, nam.
nempe 1. Chronieon, ad quod a mendis ìnterpoiato- .18. Primo. In praefationibus quaB ante singulos
rumque auctariis vjndicandum, praeter Aguirrianam, Isidori libros edentur, 1. S. Dottori eum quo de agi-
Schelstrafaéam, caeterasque ediiIones; perveiustis Q tur librum asseremus; 2. Editiones eoriim librortìm
quinque Codicibus usi sumus, Valicano ,' Lucensi, referemus omnes,: àut certe praeeipuas; in Dìs'ser-
Pistoriensi, Fiorentino S. Marci, et CaesenateMala- latione enim de S. Isidori doctrina librisqùe illas
téslio. Cum àutemi ad saeculnmx pefductum illud in tantum numerabimus qux universa Opera còmpleC-'
tribus Codicibus invènerimus , coiitiriualiones hasce tuniur. 3. Codices ad quos illos exegimus^ diligenter
primum in lucem dabimus non sine, uli speramus, recensebimusr, deque eorum veiùstalé agemuS.'
lìtteratqrum vìròrum fructu. 2. Hìsipriàiii Golhoruni, 19. Secundo. Varias lecliones ab adnolationibus
quàih ex liabbeana edilione prOféremus, non tamen sejunctas voluinus.
omissis aliaruni edilionùm variis leclionibus. 5. Li-^ . 20. Tertio. Adnotationes vero, cum noswas, lum
brunii de Vita.et Obitu Patrum, quem, repugnaniibus eliam aliorum non. ad voluminum calcem, ut moris
pìurimis 330 crititis, auclori suo yindicabihius, ad est, rejiciemus; sed t,uis quasque locis; ascriptis
varias lecliories adhibilisCodicibus tribus, aniiquis- auetorum nominibùs, exhibebimus.
simo'Veronensi, ac. duobus Florentinis, alicio S. Dabam Mutinae, ex Eslensium principum bihlio-
Marci .^altèro Mediceo-Làureniianaebibliolhecae.
( tljeca, Kalendis Januains, anno vulgata aerae1738; '
il^Ne.hisloriam. qui'dem iiuerariam neglexii Sì -v }21. Ante huhc ÌJ^Itìonis Isidorianae conspectùni,
Isidorus; non enim audiendum esse censemus Hai- typis editimi, Smerlo in Ziccariae schédis diversam
duìnum nostrum, qui sub4itiliist.libris Isidprjannm
opusculuhi adeensuit de Viris illustribus ; quin Du- aham edmoms periìciHidi ratipnem, sive operum
pinii -(Pi-sef.ad quintum bibliolhecaesuae volumen) distnbutionem ab ipso excogitklam. Quinque etiam
argumènlis ac veierum Codicum aucloritate' .inmxi, \olunnna in pnpri ilio
paiadoxon illud explodimus, Sepjem autem ommno ] mum conspepiu.designàntur. pri-
Codices'evolvi, quibuscum Fabricianani, quae hujus \alupien prolegómena el ijuodecimpfiòres Ety»
libri novissima est, editionem comparavi,<Barben- mologiawam librostcfinprehendere debèbat. Secun-
nimi, Estensem, Florentiiips tres. ac duos Bononien-
sés /quòrum posiremorum copiam iniihi humanissime jdum caeleros cete Elymologiaj-umlibros cum variis
fecil celeberrimusP, atbas-Trpmbelhiis. Wectioiiìbus, Qlcw'arium, et iDinerentiàrun» libros
12. Est eliam inter Isidoriana opusculimi, quod tres. TerXiumhisloricos S. docliorislibros, lum asce-'
ad naturalìem hisioriam réferre possis, nimìrum de licos,
Natura rerum libellus, quem proplerea in tei lia hujus postremo librum de Natura rerum Qtàdrtunt
voluminis ,parte typis exprimendum cmabimus, ad biblica primum, deinde dogmatica, iahdem liturgica
quatuor mss, libros recensitum,. Lucensem unum , opera. Quintumdubia, ani certo suppositilia.
aiterum Flòreniinum Mediceo-Laurentianac biblio- , 22. Inter haecsnppoBititia lùsior in Càntica com-
ttìecaelócùpleiissimae, caeleros bìblioiliecacitem Fio; \
rentihae S. Marci. .,,, Jinnentari&s receés^tur, qui in secundo Corispeelu
>i
13. Appendice parsjiàèc lertia augebilur, alquejn omittcndus clicitnr. Simili modo prior Conspectus
eà B. Isidori Iraagineni mundi divulgabmius, Iibellum supposititns annumerai testimonia Scriplurte, de qui-
quidem piane a B. Isidoro, cujus nomine ^rsenotaiur, bus alter
alienum.; sed rerum conia atque ulilitate praesian- Conspecius omnhio silèt. Vérba prioris
lém. Nos euih primi edemus e ms. Codice, quem, Conspeclus sunt : Testimonia Scriptum, anecdotum
 261 isiDORIANÀ. — PARS I. CAP. XLII. 264
libelìumin ànìiquissimo Veronensi Còdice, undeeumAA tati tribuere, sed polius tum dignitati quahi in His-
emiltemus in vulgus. Eum ilaffèius vir clariss. palensi Ecclesia sustines, tum singularibus virlulibus
primi tuis, quarum in dies apud nos fama percrebrescit.
aliquando vulgare decreverat. In schedis Zaccarianis Rem ipsani stalim edissero.
iiujus libelli nulla alia mentio occùrrit. Scilicet edi- Mutinensium-i. Anno 1758 , cum adhuc essem serenissimo
tionem Zaccaria tandiu differì non passus, eiim yul- tam nationemduci a bibliotheca, prò meo in incly-
volumine Excursuiim ìitterariorum Hispanam studio conspectum emisi
gavit in secundo novae editionis, quam parare cceperam, Operum
pei- italiani. Inter appendices a nobis reponetur, magni lui decessoris Hispaniarumquè doctoris prae-
cum V. C. MaffeiòIsidorianus visus fuerit. Uberior rerum stanlissimi S. Isidori. Verum ab ilio tempore muìfìs
difflcullatibus, quod promiseram, praestare
de eo redibit sermo cap. 85, ubi contrarias hinc hactenus non polui. Dolenl enimvero quamplurimi
inde Zaccariaequi Isidori genùinum opus non credit, cum nGStrates, lum exteri, tot in conferemiis per
etMaffeiiqui illud Isidoro asserit, rationes excu- totani Italiani mss. Isidorianorum Operum Codicibus
tiemus. inipensos a me labores inanes fuisse; ego autem
cum primis dolèo, qui et deinceps juturos illos iri
332 23. Dupinii locus, quo liber de Vir illustrib. mum ritos intelligo, nisi ainpiissiinum et beaelicentissi-
adversus Harduinum defenditur, ex praefatione tomi v dum subsidia principem nanciscar, qui et ad òpus perlicien-
conferai, et ediiionem quoad 'fieri por
Bibliolhecae suae indicatus, non in praefatione ad lerit splendidissimam, ut laiili doctoris, Hispanseque
tom. V, sed ad tom. IV in ea edilione quam ego B Ecclesiae nomini et dignitati piane respondeat, Ro,
evolvi, a me repertus est. Judicium Zaccariae de mae, praeside me et correttore turandam suis sum-
suscipiat, nec absque certissima spe, exem-
Isidori scriplis infra 'suis lócis expendetur, cum de ptibus piarium, quae 750 esse debelli, venditione impensa-
singulis operibUs sermo habebìtur. rum omnium, quae sine dubio exiguae esse non
CAPUT XLH. possunt, atque ad aureorum duo riiillia pertingent,
largiter sarciendarum. Sed bene est., Haec niecum
Novi Zaccaria; conalus ad Isidorianqm editionem pro- saepe, nec absque mcerore animi cogitanti illud op-
curaridam: novus hujus editionis Conspeclus. D. portune venitinmeiitem,Hispalensenì sedem, cujus
Petrl Emmanuelis Hemandez, biblioihecm.archi- Isidorus decus et praesidium est immortale, ab Émi-
episcopali To'téjaha;prafecli, in huric Conspectum iientia Tua teneri. Ad quem ergo confugereni ? cujiis
animadversiones. palrocinium potiori jure, ac iinniore.quae peteìem
1. Cum anno 1758 Conspectum editionis Isidorianae Tuae assequendi fiducia, implorarem, quam Emineritiae
quaeIsidorum sanctissimum doclissiniumque dè-
Venetiis Zaccaria vulgasset, plures tamen éffluèrè >*cessoremtuum singulari pietate prosequilur ?
annos passns est, quin ad eam maturandam animimi 5. Scio equidem nuper Malriii novam prodiisse
serio eonverterit; sive occupationibus aliis magis isidorianorum Operum ediiionem, cujus exempla
duo ad mei operis faciliorem absòlutionem penieces-
necessariis dislentus fuit, sive calamitate temporum sària cimi sexdecim caeterisque consequentibus His-
quae consecuta sunt impeditus. Post exstinctam So- »' _ sacra; Florezii voluminibus frustra hactenus
^ pania;
cietatem Jesu, de fide quam orbi litlerario dederat ab Hispania exspectavi. Veruni si tantum tipi olii
fuerit ut quem tibi subjicio, meae editionis conspe-
liberanda cogitare ccepit. Hab'eo inter, ejus schedas ctum cum «a conferas edilione, statini inteliiges
exemplar libelli supplicis SS. D. N. PIO Vi, sive adeo illam conatibus meis non pbfuturaim^ .ut eos
exhibiti, sive parati ut exhiberetur, quo Zaccaria etiamnum necessarios ad optimam quamdam tanti
editionem prò tua sapienlia sis jndicaturus.
summum pohtificem precabatur, ut èminènlissimi Palris . 6. Àge igitur, princeps emirienliss.ime, me prò
cardinali^ Francisci Xaverii Delgado , archiepiscopi decessoris tui gloria alque universae.Ecclesiae uiìli^
Hispalensis et patriarchi Indiarmi], animum ad tate laborantem tua editionem. benignilale compleclere, nec
necessariorum sub-
Isidorianaeeditionis palrocinium suscipiendum aliquo paliarisoptalissimam
sidìorum defectu 4iutius dill'erri. Haep enimvero si
patto per Nuntium apud regem Catliolicum allicere suppetant,, sex post menses inchoari illa facile pote-
tentaret. Id tunc Zaccaria postulabat : RiserianSosi, rit, ac triennio, fortasse eliam citius, perlici; dum
enim primus lomus edelur, reliqui duo commodis-
inquit, d supplicarla poi di qualche agevolezzaper sime absoiventur.
consultarecon àgio, e senza spesa alcuni Codicidella 7. Ista cum legeris, Isidorum tuum animo ìdentidem
Vaticana, come ottenne già dalla S. M. di Bene- revolve, illumque 334 u°i pariim prò me preces
detto xiv. _; adbibere existima, panini prò se ipso, suorumque
librorura dignitale. Id si Eminentia Tua cogitarit,
2. Cardinalitiam digiiitatem Delgadus non diu j)exploratum habeo fore, ut libéralissimi, quo maxime
jj
obtinuh : quippe in cardinalium collegium coopta tus indigeo, Maecenatis munus nequaquam detrectes.
anno 1778, vilam cùm morte commulavit anno 1781. Vale, princeps eminenlissime, atque audaciae in te
Vel hac igitur de eausa, vel alia Zaccariae spes in interpellando meae sic ignosce, ut amorite ac pietati
erga Isidorum, obsequentissimae erga voluntati
irritum abiit. Ac fortasse ne illae quidem lilterae, faveas. Romae.
quas ad eminentissimum Delgadum Zaccaria scrip- Eminentia; Tum
serat, in Hispaniam missaesunt. Apud me sunt duo Humillimus, ac devolissimu'sservus.
earuai exemplaria, quorum alterum totum inanu 8. Ex bis litteris constai jam tum Zaccariae in
Zaccariae exaratum : neutrum diem , vel annum, mentem venisse, ut edilio Operum Isidori tribus
quo data» vel dandaeerant, designat. Nolim tamen Tòluminibus absolverelur, quanivis quinque volumina
eas inìercidere : ita ergo habent : olim jpollicilus fuisset. Qualis autem fuerit ejusmodi
333- Eminenlissimeel reverendissimedòmine,domine. novus conspeclus, colligi potest ex eo quem paulo
- ?• Mjraberis fortasse, princeps eminenlissime, me, post ad excelleniissimum archiepiscopum Toleta-
qui tibi jgnotus siih, de re gravis momenti ad te num , nunc eminentissimum cardinalem Franciscum
audère perscribere. Noli tamen id inconsulte temeri- Antonium Lorenzana, idem Zaccaria misil. Dùas
 563 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 264
habeo Zaccariae epistoias ad eminentissimum cardi- A 13. Acceditad haec, fieri non posse quin crebra
nalem Lorenzana , autographas quidem, sed ita suboriantur dubilaliones, praesertim quod ad varias
lectiones attinet, vix diluendae, nisi nova eaque fa-
frequentibus lituris el correctionibus respersas, ut cillima Cod.cum, qui hic magno numero sunt, con-
merito dubitari possit an esemplimi earum in Hispa- sultalione. At quid si manuscriplum meum exem-
niam missum omnibus in parlibus consenliat. In re plum isthic esset ?
14. Ha?, ne longior sim quam par est, gravissima?
ipsa certe vix ullum discrimen ihtercessisse credide- cau-aesunt cur Toletana? Romanam mihi editionem
rim. Primam epistolam datam opinor anno 1782, necessario praeferendamcenseam. Eas prò tua liarum
qua? sine inscriplione ulla incipit : rerum experienlia si perpenderis, quidni a?qui illas
Zaccaria; epistola ad excellentissimumarchiepiscopum mihi bonique te facturum sperem? Neque tamen tuum
defuturum auxilium
Toletanum nunc eminentissimumeardinalem Loren- a te peto, ut cujusmodimeluo. Itaqueillud primum
sit quod apud te laterc
zanam. iniellexi «VÉXSOTOV S. Isidori opusculum, me edo-
9. Recreaverant me Toletanae litlerae, ex quibus ceas. Hoc enim ubi mihi significaveris, slatini novum
acceperam, quanta animi facilitate .non solum ma- meaeedilionis conspectum hic edam, late per Italiani,
gnificis islis tuis eum Toletanorum Palrum, tum Hispanias, Galliam aliasque regiones disseminandum,
Conciliorum Hispaniaeeditionibus, me donare con- quo dotti viri ad nomen suum huic editioni dandum
stituisses, sed eliam ad eam, quam a multis annis invitentur, quin quidquam pecunia? in antecessum
molilus sum, omnium Isidorianorum librorum edi- numerent, pactum pretium non nisi ubi siugulos
tionem insigni nescio cujus hactenus inediti operis B tomos acceperint persoluturi.
additaménto locuplelandam, hancque ipsam, diffl- 15. Deinde hoc maxime velini, ut ne renuas Isi-
ci limis licet temporibus, aliquo pecunia?,subsidio dorianam hanc editionem amplissimo nomini tuo
juvandam declarasses. Nec vero aliud mihi exspec- inscribi. Quoniam vero sociorum -numerum satis ex-
tandum fuerat, sive amplissima? tuae sedis, quae pensis secundi voluminis, ac deinceps tertii suppe«
Isidorum duorum apud se conciliorum praesidem ha- ditandis fuiurum 336 non dubito, erit humanitalis
buisse gloriatur, dignitatem, sive singulare in anti- tua?, luique in Isidorum studii tantum pecunia?saltem
quos HispaniaePatres, quorum sane priaceps Isido- subministrare, quantum editionem primi voluminis
rus est, sive exquisitissimam, qua polles, erudilionem et ab amanuensibus parandara, et a typographo ma-
consideranti. gnificenlissime perficiendam postulare existimaveris,
10. Verum (patere enim, praesul excellentissime, ' ea tamen lege, quam supra indicabam, ui quidquid
ut animum libi meum Uberrime pandam) nonnihil expenderis, exemplorum numero et venditione tibi
hffisi cum postea cogitare le de mea hac edilione sarciendum scias.
Tòleti curanda intellexissem. Nam Si repugnarem, 16. Vide, praesul amplissime, quanta tecum liber-
verebar ne aut in tanlam quam erga me praetetulisti iate agam. Ne id, quaeso, viiio vertas. Mea?primum
humanitatem ingratus, aut in mea petitione moles- ingenuilati id tribue, comitati deinde tua?, qua? ut in
tus tibi atque importunus esse viderer., A'tqui lamen te Patrem amantissimum pervideam effecit. Interea
necesse est ut tibi gravissimas sane causas aperiam, sanctissimum Hispalensium praesulem rogare non
cur 335 ab hoc tedimoveri Consiliomaxime cupiam. desiuam, ut le Hispanae Ecclesiae incolumem quam
Atque illa certe maximi ponderis est, quae sese pri- *,u diutissime servet. Ex Urbe.
mumoffert, magnum, quo disjungimur, locorumin- 17. Meniinit in his litteris Zaccaria novi conspec-
tervallura. Nuperrime cum duorum aut irium anno- lus quem edere parabat. Sed brevem quemdam
rum exspectatione fatigalus, tandem postremam, conspeclum editionis Isidorianae ad archiepiscopum
quae mihi necessaria est, Matritensem S. Isidori edi- Toletanum deferri jam curaverat, ut opinor, per duos
tionem Gadibus impetrassem, vigiliti quinque a ordiuis SS. Trinitatis insignes viros , alterum Roma?
Liburnensi portu milliaribus periit navicula qua? lune commorantem P. Antonium Quevedo procura-
meum Isidorum deferebat. An non eodem in itinere, torem generalem, alterum provincia? Castellana?
aut etiam, qìiqd non semel accidit, isthic apud ip- praefectum P. Martinum Ortega : qui editionem Isi-
sum typographum, aut alio non absimili casu inter- dorianam ad felicem exilum provehi vehementissimè
cidere posset, quod ad le milterem, edendum mei optabant. Atque haecfortasse est causa, cur Zaccaria
operis exemplum? Aliud, inquies, apud te servato. exisiimaverit, praesulem Toletanum velie ut Isidori
Àt nemo te melius intelligit quam difficile sit tres Opera Toleti exuderenlur, cum potius Matritenses
eosque praegrandes tomos posse nunc exseribi-, ac typos commendaiissimus praesul ad editionem desi-
summa deinde diligentia, ui omnino necesse foret, gnasset. Eodem refero, quod Zaccaria? nuntiatum
recognosci in tanta vatiarum lectionum atque anno- fuerit, apud Toletanum antistitem quoddam Isidori
tationum copia : quin et diutissime protrahenda edi- opus nonduin editum latore : cujus rei nullam pror-
tio essel, et maxima argenti vi amanuenses repen- sus mentionem inverno neque in ejusdem antìstilis
dendi. litieris, neque in observaiionibus D. Pelri Emma-
11. Quid vero si plurima quidem, ac pene dixerim nuelis Hernandez, bibliolhecaearchiepiscopalis prae-
innumerabilia in adversariis habeam ad editionem ,n fecti, de quibus nunc dicere aggredior.
pertinenza, paucissima vero prelo parata? Nimirum > 18. Archiepiscopus Toletanus novum, quem indi-
ea mihi seaiper mens fuit, ut cum Maecenatemtui cavi, conspeclum ad suum biblioihecarium remisit,
simiiem nactus essem, qui editionem suis sumptibus Ut in sententiam suam 4e eo proferret. Penes me est
facidima impressorum exemploruni vendilione, ut exemplum epistola? Hispanicae biblioihecarii Toleli
decet, compensandis curaret, ad eam lune primum die lo decemb.is 1782ad Archiepiscopumdalae. Her-
manus admoverem, eodemque tempore et edenda nandezius breviter exponil conspectum editionis,
scripto consignarem, et scripta typographo impri- quem Zaccaria I januarii anni 1758 vulgaverat, cujus
mendà traderentur. Neque id miraberis, praesul ex- eliam in MemoriisTrivuliianis mense Decembri ejus-
cellenlissime, qui probe intelligis quanto mihi tae- dem anni mentio occurrit. Praefert autem novum
dìo futurum fuisset texlum emendare, varias lecliones conspeclum, ac summopere Zaccariaestudium laudat,
adjicere, opporlunis cum meis lum aliorum annota - ut archiepiscopi animum ad operis palrocinium sus-'
tionibus obscura loca explicare, quin certa spes cipiendum inducat. Animadverlit Zaccàriam jam
affulgeret tam laboriosi operis aliquando landem in gelale proveetùm esse, et aliunde necessarium esse
lucem emlltendi. ut edilio exigatur ad mss. Codices Hispanos, eos
12. Quamobrem vides non posse me, nisi Roma?, praesertim, qui diligentiam correctorum editionis re-
Ubidego, de edilin.De cogitare. Sit mihi pecunia: gia? Matritensis fugerunt. Proplerea innuit, oportere
uno alterove post mense suscipietur illa, neque un- ut idonei in Hispania 337 v'r' designentur, quibus
quam cessabil dum perheiatun collatio exemplarium mss. cornraittatur, et a Zaccaria
*S8 ISIDORIANA.— PARS I. CAP. XLII. 26C
aliquemvel aliquos eligi qui in idem opus incumbant, A . ut te din sospitem el incolumem servet. Matriti,
si quid humanitus ipsi accideril. die 20 Martii anni 1783.
19. Censet Hernandezius novum Zaccariae con- 26. In Schedis Isidorianis Zaccariae has lilteras
spectum nondum perfectum. Quamvis enim biblio- eminentiss. cardinalisde Lorenzana reperi. Post Zac-
pola OHoaoleum et operam in edilione Malritensi caria? excessum inter alias virorum illustrium ad
recenter vulgata perdiderit, tamen appeudices ejus eum dalas epistoias, quas penes me relineo, occur-
editionis locum habere debent in nova edilione pro- rerunt mihi dua?ejusdem dottissimi cardinalis, altera
curanda. Praeterea conspeclus prò legitimis quaedam datasextoldus Januarii 1786, altera xviuKal. Oclobr.
opera exhibet, quae aut spuria sunt aut saltem du- ann. 1789, quibus ad perflciendam Isidori ediiionem
bia. De iis tamen commodiori tempore se aclurum reheraenler Zaccàriam hortatur. Auctarium noia-
Hernandezius poilicetur. Promissis stetit : ejusque rum bibliothecarii arcbiepiscopalis, quod in descri-
Latinas animadversiones in Conspectum editionis a plis litieris promittitur, Romam ad Zaccàriam mis-
Zaccaria parata? archiepiscopus Toletanus ad eum- sum non credo. Habeo notas ipsas, exquisila dottrina
dem Zaccàriam misit simul cura his liIteris quas referlas, quas huic loco inserendas censeo, prae-
archiepiscopi signo munitas habeo, et quia maxime misso Conspectu Zaccariae, numeris ac litteris insi-
dignaesunt quae ab omnibus leganlur subjicio. p gnito, quibus nolationes respondent.
Clarissimo dominoFrancisco Antonio Zaccaria Fran- Brevis Conspeclus nova; editionis, quam Franciscus
ciscus archiepiscopusToletanus S. D. Antonina Zaccaria a multis annis parat, Operum
S. Isidori Hispalensis.
20. Pergratae mihi fuerunt luae litlerse, amoris 27. Tribus lomis universa editio constabit; Opera
et revereniiae plenae erga nostrum parentein (eodem tamen in septem veluti classes tribuentur.
enim affeciu copulamur) Isidorum, cujus Opera Prima pars Biblica complectetur, nempe :
merito praefers aliis Hispaniarum Pàtribus : nam 1. Librum Prooemiorum.
licet theologus jure possit S. Julianus in ejus con- 2. Quaestiones,et mysiicorum exposiliones Sacra-
spectu cognoniinari, propter omnigenam tamen Isi- mentoruin in Vetus Testamenlum >$(.
dori eruditionem ambabus ulnis tuam sententiam 5. Allegorias.
amplector. 4. De Numeris Librum nunquam editum, ex Regio
Si.-NusquaTm oblivioni tradiderunt Hispani ejus Taurinensi Codice.
miranda scripla, monachi precipue de illis addi- Addetur suppositus in Cantica
' caniicorum Com-
scendis, asservandis et transcribendis, necnon de mentarius (1). ' .
prelo mandandis sedulo, licet non ut decet tantum 339 Secunda pars Dogmatica exhibebit. Sunt ea :
doctorem, curarunt. Tu vero quasi in hac Hesperia 1. Sentenliarum libri Ires.
natus, et litteris imbutus, muìtis ab hinc annis assi- 2. Libri duo ad Florenlinam sororem.
duo ea mente volvis, ejus sehtènlias scrutaris, Accedet dubius de Ordine creaturarum liber (2).
perquiris diligenter mss., cum aliis fidelissime con- G Tertia pars Ascetica, nimirum :
ifere, et de absolutissima omnium edilione jam diu 1. Synonymorum liber.
meditaris. Laudo studium, tua cemulor vota , et in 2. De Conlemptumundi (3).
eamdem finem mea collimant. 3. Exhortalio posnitendi(4).
22. Ne mireris adhuc haerere me ea in sententia 4. Lamentumpmnitentia;(5).
ut Matriti et non alibi edilio iial. Ad id quamplures 5. Oratio prò correplione vita; (6).
me cogunl privala? et publicae rationes : nec exteris 6. Oratio contra insidias diaboli (7).
typographis invideo, una contentus Matrilensi edi- 7. Oratio, sive Confessio,a Constammo Cajetano
tione ; tuoque labore plurium annorum fretus, spero primum divulgata (8).
cagleràs superaturam. 8. Regula Monachorum, sed integra (9).
25. Easdem difficultales, quibus mepremis ut tuo Acced.enlde more-spuria, nempe .
asquiescam judicio, perspectas habuì, priusquam 1. Fragmenta quaedamcòmmentariorum in Regu-
P. Orlega rescriberet suo condiscipulo P. Quevedo. lani S. Benedicti.
Perlege, si vis, nolas quas ad conspectum nova?tuae 2. De Norma vivendi libellus.
editionis meus bibliothecarius apposuit aliasque 3. De Contliclu vitiorum ffr.
insuper adjiciet. Eaerit 338 igitur accuratior editio, 4. De Institutione vita?liber nunc primuni vulga-
non qua? copiosior, sed verior, correctior, et enu- tus, ex Veronensis capituli pervetuslo Codice ; ubi
nieralioni operum S. doctoris quam singillalim fecit S, isidoro tribuitur.
ejus dilectissimus Braulius Caesarauguslànus, con- Haecomnia primus tomus complectetur.
gruentior. jj 28. Secundus lomus tres item partes babebit.
24. Uno tantum verbo animum meum pandani. Prima pars paucas epislolas et sermones babebit
Tumetipse appellas isidorum duorum apud Toletum Isidoro in Mss. tributos (10).
conciliorum praesidem; et nos tanlummodo in quarto Secunda pars Qua; ad disciplinam tcclesiasticam
praefuisse: concilio vero , quod dicitur Gundemari, pertinent, scilicet :
non adfuisse, sed tantum ad regis inslanlum ei 1. Duos de Officiis libros cum epistola ad Leude-
subscripsisse testamur. Aliunde Codices mss., qui in fredum, et hymnos duos.
Italia, Galliis, et alibi asservantur ex Hispanis aspor- Accedet Oralionum Isidoriani rilus Libellus (41) a
tali, forte cum Tolétanis et Escurialensibus non CI. Blanchinio ex Veronensi Codice editus, cui Dis-
consentient ; et dum parare volumus editionem per- sertatio de Isidoriana liturgia praemilietur.
fec'tam, forte in majores scopulos incidcmus. . 2. Isidorjana canortum collectio lum qua?a card.
25. Eapropter, clarissime domine, ne moreris Aguirrio, tum qua?a Cennio vulgata fùit, cum nostro
elucubrationes tuas quantocius mittere : uno enim de utraque judicio (12).
apice non discedemus ab eis, nomenque tuum, etsi Accedent concilia duo, quibus S. D. praefuit, et
expensis meis fiat editio, tantum.personabìt. Eas quorum ipse fortasse canones scripsit.
prius accurate transcribemus, et si quid occurrerit Tertia pars Historica dabit, nempe :
obscurins, vel difficilius, quod emendatione egere 1. QuaeSacram profanamque historiam exhibent,
visuin fuerit, nihil tamen, te inconsulto atque inscio, nimirum :
linniulabitur : do (idem.Et interea D. 0. M. obsecro 1. Chronicon.
PATROL. LXXXI.
8«7 AD OPERA S. ISIDORI tilSPALEMlS PROLfJGOMENA. 268
2. Historiam Gothorum (13).. A!Lvilae«t centra insidias diaboli e'jiisdémnobis videritur
3. Librum de Vita <t Obilu "Patrum. esse furfuris. Exhortatio fere tota m+nricaest, quod
340 2- Qua? ad 'hisjorJam iftte,rmìam spectant, n.emp adnotavit,, Alienamqu.e fixistimo jdt Jsjdoro
opùsculum scilicet de Virisjllustribus. mentionem Cyprìàni Magi poslea sacerdo,tj.set mar-
3. Quae ad lìistoriam nwturdUm referri possunt, tyfis, quem non commemorarit uHa'Hispantae'sìiiicio-
ut de Natura rerum libellus (14). ralia. QuàreisSùrius(lome, Syms;afioquinmenflum
29, In lertio Jtmip MUpl^gka .opera ' *ec,nd,emus. esf 4ronèapg)ab auctpre Exlioiitationis fire4ei«taE, et
Sunt illa ; ., _, caetera de hoc martyre,, vjdesjs in An^uerpien^ibug
1. Etymologiarum Bbri yiginti, quìbiis GUssarnlfn ad :26'Septenibrìs. Ìli ofàriòhe prò corrèpliane vilae
subjieiemus cum òbservàtionibUS'et 'èiiiendalioiii'bus praal«i!quaniiquod-affatìni *litur auctór 'Vulgata •ver-
slarissimorum yirQWini. j sioiBe4ìibHoK»ra» fluam :sa?e8!tìiseplimo.nsB*ersflb»nt
2. Dijferentiafiim libri Ipes .(15.), nec sappi; Paires^ ne.c inierpr.etes iiispHnj, ^x ipso
Ciandenl volumen Iiidicès quatuor : Isidoro àccepit ìile, quicunquè sit, ea qua?de poéni^
1. Teslimoriiorum Scrìptura? quibus S. D. utitur. tertlià *t •sàtMaetione agii,: videlicet, ex :lib. vi
2. Auclorum quos citat. Eiywoliog., cap. %$.., «tlib ai;Sent.,caip. 4S. Oratio
3. .Rerum in ejus iitais .ep,ntentaru,m, contra-insidias diafibli *u\qi(leni,-sed kicertum, sapfe
• aùciorem. Altera, a Constantino .Cajeianp divulgata,
4. Rerum qua? in adnqtationibus illustrantur..
Operi universo binae praemitieiitur Disseriaiiones. ad ilitteràm est caput, sive sect. ult. lib. i Sjuony-
moruiii. Er^o ha?eopuscula,iilet liner de Gonversis
In prima Vitamiidabimus S. il.
In secunda de ejus scriptis, doclrina,, «dilionibus -, _ ab ipso Cajetano ediius, 4igna;£unt qua? ad.classem
disseremus. ™ B apocryphorum ablegentur.
Omnia autem,qua? dabimus S. D. opera ad quin- P. (9) ^uidguid sii de ^rjepotai^ne. Brftulionis,
quaginta celebriorum bibliothecarum llalicaram Co- qua? nieininvt Rsgula? 'mon.^Hii'Uiiiintpr opera Isi-
dices exacla erunt, et notis cura iioslris limi aliorum dori, omnino suspectam habemus- divulgatam sub
illq-Irata. ejus nomine.„ et tfelum credUims agnoti «lienjus
monachi, ^pd snecHjspaiii, Isidoro jiosierioris, enjns
Animadversìones D. Petri Emmqmwlis Mernundei, veri??:in .gap., il, lib, ni Sfflù,, iaffertsiib nomina
bibliothecmarchiepiscopali Toìetana; rpmfecti, in cMjusdaui fftlris eap* 5**i ftditiene Holstenii. Afona-r
brevem conspectumnova;editionis -Isidoriana;. ciiufiiidieimiisauctmlèm, ptiepteMaiqu®!shic Itoci;ail
30. Opera S. Isidori parum diligenter re.cusa fue- mqnachfts-viftrbajacien%, ;aii n. Pmnde et nos liben
runt Matriti anno 1778, duob. tom. sfpL, J,j?piset fj() flctì6i(s-saiCMii esse:idebe>mm:,tì£c.kidos um Hiilem
jJI.Ioa; sed ex ad cucullum induisse nuilus dixerit, quin obcaeealissinius
expensis Barthòloma?i Appenda
calceni toni, li adderedebetCl. Zaccaria, in ìeditio,»£ et habeatUtK,ej, si.t, Ide.fìvero exlerunv eumitem «u-
«a in nptis ad citìf em a#itiramui%fqvto;niaii(! cpenòbiumJlonori.acense,
quam parai, opusenla qua? ejustcon- cui iRe^jiia scrJpla appàre;t in eadeni .e:dUi(me,,igncr
spèctum signabimus iittera A. iumomivinp e|tapiitìliispanos,qùiiJqtHii,d-érfeóiicaJ
Noia; ad conspectum editionis a
isidoriana;, "Frapeyicd Cèillériqs, Jejùnidrwi flies in Rejgiiià.fto,mmeaiflr.àia
Antonio Zaccaria prmpprdtm. cap, li et 12 efusdem e.ditiqnis tòte coélftAlistaptab
éls qu,os àescrìblt^sidòrus, càp, :3$ jetseqq,, lib.. iSg
.31. Regiam ediiionem Mateitensem anni4@99, cui „«Q Eec'feiì&t. 'QfffiÈ.'fì(iid quod aiiftlor 'iiqgijloé dlenj
et
adòmanda? per "viginli amplius amvos, jussu Phi- relsttitEti 'iivcijlca^,.e.ujusnec vèrbuiii
"^ÈÌÉÌ
"Ci>rpin)]iaA4{VSÌ<itiiI^
lippi II, incubuere viri praestantissimi,.quor-tim me- is|dpniin?, flam.^jiis, aftialp indictum «raipro
minit Joannes Grialius "in praefatione, oportet prò apud ea die sòlemnè'jejuiiiuni., ut;p?itet ex cap, 4.1prìpejfaji,
textu sequi Zaccariam^quippe qua?longe-periecrior lib, !,, et ex can. 1Q enne: 4F ToÌelafti,.3j|2£ir-
est cjeteris sive anterioribus, sive sposterioribus. Ad cunicìsiohis fes0v'itàlem coepitcolere Ecclesia.figlia?
eam igitur aplanda? sunt lectiones war-iantevita ut, na paucis annis post ojjjituniIsidori, 'JUilluin«M)U,U5
nisi ope alicujus Codicis texlu8»ille".ijunieliorémfor- mentuni apùdJ^òs.'iiac,dé're Yetugfiuslegei ll.,tit, l>
saam irevocetur, pracferatur semper aliis, quorum lib. ìi ie'gùm^ty.i.sllòlhòfùjw,^.uam (Circ^aiu^m ipo
verna ad imam paginam amandeiiiur. Hoc non obi prómu^gavit'Réccesuirilhus.Dè)ii(jue,,capìlulor.uui <u>
stat quominus menda lypographica, tqueis. scalei, do diversus adroodum apud flra^enium;, tìrialiudi
corrigantur.; et opera dubia, seu spuria, qua?prò eiBreùliùm, ^u^liciafqweapàd iÌlunjca,pitas.qua5(|a.nB
legitimis complectitur, inAppendicemrejiciaiaur. Ve- assuinenta ^otìd^i.ectàiitia,, g^uiiwìs. àsJd carent.' J^aee
rum enim vero inter opera legitima -Isidoriana, sidi- omnia, inquaiii,' et sìiia.tloflnidlà,,ijuae^.eBitfysJiaw
brum Numerorum, quem haud svidimus, <excèpe#is, Bégiiìalm intrp'sp'icìeiitiin. jinjentem jyènient., ,taiia
vix nostro judicio alia numerari possimi, -praeter ea iitìbis videntùr 'uMarò'isittftéoabjudicemiis.
quae Regia conlinet editio, ut ex subjeotis animad- '35. (IO) 'E^ èn'.islòìisistori pòjiiit(e..editis snuria?
yersiònibus appar.ebit. Quamobrem mini videbaiur» suiv^,ut p'r.ob;ant'Bp.fta,;Mabi!fo'nìus,, Hicojaus&iiia^
iis solum retentis, caetera in Appendicibus collocare,' niusj 'FaWi,cius(,, Ceij^fe, ^ Ballerinii Vei.òaense&,
32. >5<Fraginenla addaniur«x pagg. 54 et 64-A. quse dirigunlùr:ad Redémptum, Claudium ducemvet
341 (1) Addesis post Commentarium in Cantic. j Eugenium epis,copmn,.JJubia sal.tem psopi.ep arf u-
j)
versus paginae,5.0 A. méilti 'iUprini, 'A^tiìi;]Fét,\E4Je^nii, jet "JCeilLer.ÌIA
Colloceiur liner ^^ap
(2) hic, utspurius^ qwai*us'Sèn<- ad Wassona»! ^cr'ibilur,, "iicèt ia .coxf^ariuftvea'ni
tenliaium A. Itidem et liber de Ecclèsiastieis Dogma- Patres Ani^érpiètìsjese.t Flòre^iuSj.iAitéra a.dlÌ*41a.'
tibus, qui, licet Isidori non^sil, ut bene advertit diuni su'bjè.slàe' '^jéi àppa,r£hi,tvsi rìisciniina .guaitt
Breulius, nihitotiiinusiei iribùitur a Sìgeberto,' Ti i- nieiiTòrarcohffir'ailurciiflj,.ftan.'§et. 2J5Ì¥Ì.io.dc;i-l
de la. inter $*
Ihemio, atque Margarino Bignè, qui spaleris. li et Tóiélap,. jy^;éj,QÙ^'XH.'15:^tec^iiiVi.
Opera sanctii;nra?&uiisseùiiasedìdit. Aliantte Me liber, Marte. Bracar.Ar^jbu's:ìn _J^.cÌs,-siàtuUur, epis/jopuni,
cujus parenssul plniMum icreditur Gennadtos Massi- pWJtbS'^tìl^aifti^0^«ifli,^riÌJ3iUiig
liensis, nos arbitranmr .quod alterimi habest auelo- alterimi 'àdeaYt :irr^ti^m,^J#^ii9H^
Bràcharium antistitem tf^bìtr^t», .^riqp.t.iaeip,siu$,provincia^
réni, .quemdam nempe Hispa- sinodi judìtìrulriil^bJiarUm.,'i^ìrhuj.Usftiódi passus
lensem abisjdoro .quartum. Sedbocce argumèniitìm est-%ceTdqs Córììubèiisis.,'%. ìjsidoi'us,'#tjppljetaiior
agimus in bTevi dissertaliuncula, qua? àMquàhdò,si tìi\rn calientisttóus, b'ànà jjiijitler.éj^ ^»i$à) ^ SXBOT
Deo placet, iiilueera iprodibit. duiij, TiV'ab i^/^j^b^érèttir/.grà'db^ sed .ut Patres
33. (3, etc, uisqùe;ad:8.i).Gum*l«r-6,e/;eo4itemptu cffniiiTnaìèiVtVE fè^ó'cafeiit.«.eiiteniiamab.^ftp^la?-
Mundi de libro.S(yno»ymorun»©onfltlUs sit, potius tàm ; praèlerijuam qùp.il;òpus.lu'c; lUDiireratappeila»-: ;
ignoti consarcinatpris.quam isidori ietus crii, ut et lionein iiltèrpp,n.ère, cum ei,. iuxucia? eriinejp reùs.
Bi
ipse jam suspiealur eulius. Exhoriatio péenftendi, cònfiieretur , et èxài^uia,Vio,jpis;p^ia'. ^ujniodf
Lamentino poenitentia?, et orationes prò «brrèplione riòcentìbùs per 6anòhys,%flirctàa n'eminjein duWui»
 269 IS1D0RIANA.-» PARS I. CAP. XLH. $fò
,'èvoearetur. Quid, quod auclor epistolae homo alle- À J| (14) Hujus libelli lragmenluin appare» pag. IH; A.
rius ordinis quam pontificii videtnr? Ea verba : Vobjs (15) Inter opera philologica, quidni locus dabUur
ìollicitudopastora(is incumbit, vestrpquejudicijodelin- versibus pag. 47 et 67 A,,'
yuentiumerrores discuiiendoscensura divina disposuit, 40. Singularem Hernandezii doctrinaBU^t.. acre
dicens : Sacerdotesstabunt in judiciis meis, et judica-
bunt inter sanctum et pollulimi; haec, inquam, verba judicium maximopere suspicio : an aiitmn WntentiiB
quis ab episcopo, el tanto episcopo Isidoro pronun* ejus omnino sint sustinendte cum de singoli» Isidori
liaia fatebilur? Millo supinum lapsum, quo infectus libris
erat vetiis Codex Complutensis, cujus meminii Am- agam, non perfunctorie disputabo. In coji|pé-
brosius Morales cap; 2i), lib. xn flisp. Ciiron., vide-r ctu novo Zaccariae id observo -, silentio ab ipso pr^r
licet epistolam scripsi&seisidorum ad Helladium, et teriri Imaginem mundi, S. Isidoro alieubi tribulam,
conciliuin Tpletaniini in cuni eo tempore sedem sed quae 34^ Bonorium Àuguslodunensem
Hispalensem Leandrum, et Toletanam Eupheinium auctorem.Enni olim edere haìbej
lenuisse, ex ipso eonstet concilio. Quamobrem omni- prpmiserat ex Cadice ma^
bus perpensis expungendam cense.nms epislolam ex qui ab editis multum discrepai. Veruni in ejus Adver-
numero Isidorianarum. Qua? manente.reliquae,edaiir sariis nec volam , nec vesligium Iraaginis muri«K
tur, velim, cupi notis auctorjs lomi XXX Hisp. Sacra?.
36. Aliòs sermones Isidori nomine vulgaios haud reperio.
vidimus'praeter ediios a Constammo Cajetano. Ho? 41. Quis autem crederei Zaccàriam honorificen-
nini prinius-caput est 26, lib, I de Ecclesiast. Ofliciis; lissimis litteris ab archiepiscopo Toletano peraman-
aHerius autem prima pars toluin est cap. 10, lib. j j, I
ter invitatura suas lucubrationés in Hispaniam mlt-
Sentenliarum; secunda vero exGreg. Magn. lib. xxvm
Mor., num. 3, contesta est, silocum Danielis, quem tere, obstinato animo recusasse, neque. inlellexisse
inserii consarcinalor, exceperis. Idem aut simile non satis Hispanos conlidere, quod exterus horao ,
judicium erit de sermone in natali S. ^Emiliani epi- quantumvis doclus, res Hispaniae proprias ea qua
scopi Vercellensis, cujus meminil NicplausAnlonius;
et adhuc aliorum, si qui sunt edili vel inediti Indori oportet intelligentia et cautione complecleretur ?
nomine. S?d cum, ut diximus, ad nostrani noiiliam Atqui raliones denup protujit cur archiepiscopo
haud 343 venerint, erudilorum sententiam exspe? morem gerere non posset. Hàe exstanl in
ctahimus, Adjicias bis spuriis sermonem de Corpore autogra-
et Sanguine Domini, pag. 45 A. pho litterarum ejus exemplo, lilufis et emendationi-*
37. De hymnis nullus dubito quin eos abjudicem bus referto : quod Ine sialo,,
Isidoro; deepistola vero ad Leudifiedum nescio quid Excellenthsìmo ae reverendissimodomino Z>; Fwifci
persentiscam mali ominis.Codicum mss., qui larvati cisto Antonio de Lorenzana Toletano; Ecclesia; pon-i
Isidori collecliunem 'haud omnino puram continent, Frane. Ani. Zaccaria [elicilatem.
quaedam- esl haec epistola sub titolo : Epistola tifici
pars 42. Quas dignains es ad me perscribere, archi-
Papa. Spalemis episcopi ad Laudefredum Cord%ben-
sem, ut tradiint Ballerina Yeronenses tom, HI Oper:. praesul amplissime, litteras, inS. Isidorum Hispalen-
S. Leon., pag. ccxxxv. Quod in jionnullis Codicibus sem piissimas, erga me'humanissimas, v Idus
eam complectenlibus legitur de officio archipresby- C Apriles
p
Ieri', ut in lexlu edidiiBreulius, el in nolis Joannes accepi. Aique utinam satisfacere desiderio tuo pos-
Baplista PerezioSvperquam alienum cuiqup videbilur sem, atque Opera tanti doctoris prelo parata ad te
ab. Isidori mente, et disciplina priorum octo saecu- mittere, ut Matritensibus elegantissimis typis exseri-
lorum Ecclesiaecalholica?.Quamobrem ego judicave- berentur. Nihil mihi
rim centonarii hominis fetum esse, ex lib. H Officior. optatius, nihil honoriflcentius
beati praesulisinfartum. foret. Verum uti me scripsisse ad te mèmini, etsl
38. (Il, 12.) Non repugnabo quod in hac edilione •. varias Italicorum Codicum lecliones fere dispositas,
locus detur libello Òralionum a Blanchinio vulgato , et multa
canonum collectioni, quam cu>it Aguirrius, et recusit praeterea quaead annotationes perlinent, in
Cennius, duobusque synodis Isidoro praeside coactis; adversariis servo, promptum tamen vix quidquam
sed meo judicio nequaquam probabimus illorum esse habeo, quod non modo isthuc mittere, sed ne hic
parentem. Ergo Appendicis loco typis denuo man- quidem typographo slatim tradere possim. Statueram .
dentur, prout Qnesnellus et fratres* Ballerinii fecere
in edilione Operum S. Leonis cum Sacramentario et enim ut poslremam Matritensem editionem nactus
• Codice canonum ecclesiasljeorum.. Animadverti au- fuissem , eam cum vetere item Malritensi conferre,
tem oportet Blanchi.niumplurimum aberrasse uUis exactam ad hanc variis lectionibus et annola-
in nolis, ut in ea qua de iniiio anni apud. Hispanos atque
agii, duclus auctorilate Godicishoc loco manifeste tionibus, ipso ilio tempore quo typographus prelo
corrupli. Ubi enim legilur iv Rai. Januarii, legi comminerei, paulatim illustrare :id enim mihi multo
omnino debet iv Non., ila ut djei secunda? Januarii, D D commodius fulurum erat, neque iis sumptibus ob-
non vigesima?n.onaeDecembris, ilice aptentnr oratio- nec ferre "
nes : ob hanc quippe causam statini postfeslivitaiem noxium, quos ego possem, et-tamen facere'
Circumcisionisin Codice appununtur, cum ad iv Kal. necesse esset, si tolum opus ab amanuensibus exa-
Januarii lesti Joannis Evangelisia? luenlLo fiat, quo randum curafem.
die. nos hunc sanctum cojuimus usque ad saeculuni 43. Ilaque quoni'am de MatTitensi'editiorie, quam
saltpm undecimura.
39. Collectionem canonum, nimis delurpatam in velles, cogitare mihi vel invito non licet, dabis mihi
ediiionibusAguirreet Gejyiii, nos cprreetissiuiam re- ' hanc veniarn, excellentisskne aiilistes,ut aliam viam
cudemus ad ealcepi tomi II Collectionis sanclorum ineam hujus editionis lue parando?, quae sJA:rojinus.
Patrum Tyleianorum,, ubi ejus propria est sedes.
Qaamvis enim non astipuiemur perdoelo viro Jòanni splendida, mihi saltem et l'acilior et* opportunior sit.
Baptisiae Perezio, qui existimavit eam concinnasse; Equideia intelligo, quanlis huiates typographi pjse-
sanctum Julianum, ìrihilominus circa illius a la lem mantur angusiiis : illud.etiam doleo, m«j in summa
digestam esse non ambigimus.
Ponesis, ut spuriam, Expositìonem Missaepag. 54 A. (liflicultaleessepecuniaria, cum tamen amanuensibus
(13) HistoriaeGolhorum precedere poterli, juxta labqris pretium pendenduni sii, alqjie e© hirgitis qua
JMUIIIUUQS Codices, elpgium Hispaniaepag. 66 .4. aeeiu'atioi;es esse debent. Socielalis tamen: beiieiJr
* Huiales,ab interjectiohe
hui, hoc est miserandi.EBIT.
 171 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 272
cium, quod ante editionem publico programmate A aliquantulum imminuitur, cum mentem ad innumera
doctis viris, ac praesertim Hispanis proponetur, non illa omnigena? doctrinae opera convertunl, qua?ioc
leve typographis subsidio futurum spero. ipso tempore Zaccaria aut composuit, aul illustravi^
"'' fiducia in- aut edenda curavit, qua?queab uno homine poluisse
345 **• Ad me porro quod attinet,usus
dulgenti» tua?non dubito rem aggredì, consiliis prolicisci vix intelligitur; ut nihil dicam de plurimis
a praeclarissimo viro, qui tibi est a biblioteca, aliis magna?molis aut varii argumenti operibus, qua?
mihi indicalis, eoque libenlius, quod pleraque meis
Èensibus,:etsi in brevi meaeeditionis conspeetu dissi- molitus et pollicitus fuerat, et moriens in schedi!
mulatis, piane consentiant. Age ergo, inclyte archi- reliquit. Poslremis annis cum de Zaccariana Isidori
praesul, tria ut a te exorein prò singulari humanilate edilione plerique jam despe'rarent,mihi etiam in men-
tua sinito. Primum illud, ut qui tara grandibus im- tem
venit, quaniumvis aliis operibus excudendis non
pensis Mozarabici Breviarii, Toletanorum Palrum,
Hispaniensiùm Conciliorumnovam apud vos eamque panini occupato, animimi ad novam Operum Isidori
magnificentissimam.editionem curare non desinis, ediiionem curandam convertere : sed indignum pror^
in meam Isidori ediiionem, quam cominus Matriii, sus videbatur quod Zaccariaelabor aut perirei, aut,
uli voluntali tua? obsecundaturus maxime cuperem,
concinnandam velim., suseepta prohibent praeterilae cessantibus Hispanis, ad aliorum manus deveniret.
vitae Consilia, symbolam aliquam conferrè non re- Igitur mense quintili anni proxime elapsi 1794, sua-
jiuas, primis saltem necessarii apparalus sumptibus 9, dente maxime eminentissimo cardinali D. Stephano
suflecturam.
Borgia, eximio' lilterarum omnium cultore ac litte-
45. Alterum est, ut quos sperare me jusseras li- Zaccaria omnia sua de
Dros, mittere ad me, ut primum licuerit, velis. Tan- ralorum virorum patrono,
dem te vehementer rogo, ut septuagenario seni, qui Isidori rebus adversaria ad me deferri concessit.
le reverentissime colit, tuosque prò Hispanae nobi- 2. Ea autem, uli ego accepi, sic exponam. Praoler
lissima? Ecclesia? gloria, atque utiliiatibus labores
maximi facit praedicatque, hoc solatìi indulgeas, ut epistqlas, quas jam atluli, erat Vila S. Isidori ex Bol-
sua amplissimi lui nominis patrocinio-Romana Isido- landianis cum commentario praeviodescripta : histo-
rianorum Operum editio prodeal, testis aetali nostra?, ria eliam iranslalionis corporis S. Isidori ex iisdem
testis postergati fulura meae demississimaein te ob- Bollandianis, manu
gervantiae. Id unum si per te mihi licuerit, magnis exarata, sed neque vita, ncque
animis emisso slatini conspeetu novo, ac salis ampio historia translationis integra, et mendose utraque de-
Jotuis editionis, ad quam citissime inchoandam stu- scripta. Desiderantur notaequas Zaccaria promiserat,
dia omnia referam. Vale, poniifex excellentissime, ac solum sunt quaedamvaria? lectiones ad nàrratio-
tueque sacras manus tuas osculanlem tuagralia pro- nera
sequere. Roma?,Idibus Aprilibus, 1785., Redempti de obitu S. Isidori ex quodam Codice
inBibliolh. vet. Hisp. lib.v
46. Quid post has Zaccaria? litteras sive ad archi- Vallicelìano. NicAntonips
duo capita, lertium scilicet et quartum ejus libri,
episcopum Toletanum missas, sive eo Consilio, ut
„ vilae et doclrinae Isidori illustrandae destinaverat.
Jnilterentur, scriptas, de hoc negotio traclalum fue-
Haec igitur duo capita sibi Zaccaria exscribi simili
rit, penitus ignoro. Quanquam ex re ipsa, ex duabus
modo curayeral, scilicet ex prima editione, adeoque
posterioribus epistolis eminentiss. D. cardinalis Lo- sine iis notationibus quas Bayerius in edilione Ma-
renzansc, quas num. 26 indicavi, satis perspicilur trilensi
nihil deinde actum fuisse. Archiepiscopus Toletanus adjecit, 347 ubèrior.in hoc argumento quam
in plerisque aliis, cum de Operibus S. Isidori edéndis
multis iisque gravissimis rationibus tunc impulsus
ipse quoque cogilavisset. Dùas dissertationes Zacca-
a
ediiionem Zaccaria, dottissimo quidem, sed rerum
nostrani!» fintasse non. ila perito, adornaiam, in S. pollicitus
ria fuerat, alleram de Vila rebusque gestis
curandam decreverat. Id Zaccaria Isidori, alteram de doclrina scriptisque ejusdem :
Hispania praestare neuira inchoata erat, nedum perfetta : nisi si l'orlasse
non poterat, nisi improbum laborem susciperet ex Bollandianis Aclis extractam,
exacte digerendi ea omnia qua? paraverat, et absol- Vilam, quam dixi,
duo illa bibliolhecaeHispanaeNic. Anlonii capila
vendi qua? promiserat, ut jam prelo parata in Hispa- et
Voluerat etiam de Isidori genuinis epi^
niam mitierentur. Senio jam ipse confectus, diversis intelligebat.
Muzarabica liturgia, atque colleciione
maximi momenti occupalionibus impeditus, neque stòlis, deque
canonum Hispanica disserere : sed manus operi non
laboriosa?collalioni textus cum mss. et editis exem-
id unum admovit. Constiluerat singulis libris S. Isidori -prae-
plaribus assuefaclus, spectabat, ut pecunia fationes
praefigere, sed unam tantum invenio adum-
adjutus, rem per se ac per alios Roma?maximo quo bralam ad librum Prooemiorum, el alleram ad librum
posset commodo expedire tentaret. Sane multa Zac- de Vir.
caria in suis puLlicisprogrammatis pollicitus fuerat, illustr., quas edam cum de his libris agam.
Cum ipse Prooemia primo loco excudere cogitasse!,
quaeperficere quidem cogilabat, sed nondum inchoa-
prologum huic operi apparere studuerat. Librum
veral, ut nunc dislinctius explicabo.
vero de Vir. illustr. simul cum tota Bibliotheca ec-
346 CAPUT XLIII. . clesiastica Fabricii edere decreverat : bine prologum
Apparalus Zaccariana; Operum S. Isidori editionis habemusa^'<um librum.
. recensetur.-Adversaria ejus prò volumineprimo. 3. Slatuerat quibusdam in locis notaliones suas
1. Cum vir nostri temporis erudìlissimus Zaccaria antiquis aliorum addère : nullam istiusmodi notalio-
per quadraginta annos, edque amplius, nova?editioni num absolutam invenio, nisi paucas ad librum de
1sidoriana?apparanda? allaboraverit, incredibilis pro- Vir. illustr., et quorumdam auctorum loca indicata,
fecto doctorum hominum esse debet exspeciatio de ex quibus lumen posset haurire, si quando eum lar
^uscemodi apparata : qua? tamen apud nonnullos borem susciperet. Post ejus eseessum acquisivi eiU«
 273 1S1D0RIANA,— PARS I. CAP. XLIII. 274
lionem Regiam Mairitensem S. Isidori, cujus margini A pue, ita pergit, in Codice 51 veneranda; anliquitàtit
simili modo nomina quorumdam auctorum et loca qui certe secundum locum oblimi a Codice membra-
appinxerat. Collegerat, praesertim vero per alios, naceosmculivili, qui in Toleiana bibliolhecaasservatur
plurimorum Codicuni varias leetiones, quas ordine charactere quadralo. Hunc a se fuisse collatum mihi
disposilas textui subjicere cogitabat. Sed improbum narravit canonicus BarcinonensisBayerius, qui editio-
hunc laborem aggressus, in ipso limine subslitit. nem Alvari Gomezii de his commentariis instaurare
Scilicet propositum illi fuerat librum Prooemiorum meditatur et illustrare.
ante alios omnes edere, ut nuper dicebam, et ex 7. Pro Alvaro Gomezio reponendum est nomen
conspeetu ejus editionis palet : sic ergo variantes Joannis Grialii, 349 qui editionem Regiam Matri-
leetiones adornare ca?perat. VARIJS LECTIONES. tensem curavit, nolisque suis hoc opus illustravi!.
I. B. E. Liber Procemiorum, beato Isidoro auclore. Bandinii verba, quibus eamdem de Codice Toletano
Br. E. In nomine sanctmTrinilatis incipit liber Prooe- aBayerio collaio narrationem texuit, recensui cap.
miorumB. Isidori de libris Veleris ac Novi Testa- 59, ralionesque altuli cur ea mihi dubia videatur.
menti. C. C. Ìncipit liber Prooemiorum de libris Novi Alia addit Bandinius tom. I Codic. biblioth. Medie.
el Veteiis Testamentisancii Ysidori Spalensis episcopi. Laurent., scilicet Codicem 31, plut. 19, membr. iti—
V. C. In nomine Patris, et Filii, el Spiritus sancii. B ] 4° minori, in line diversa sed item antiqua manu
Auxilìatrix esto mihi, Trinitas sancta. Orditur liber suppletum, constare foliis scriplis 193 ; ad eremum
pmmiorum (sic) diatogus sancii Hieronymi presbyleii. Camaldulensem olim pertinuisse, ut videlur. Post
i. Haectantum Zaccariaeipsius manu exarata erant inscriptionem libri Quaestionumin Vetus Testamen-
in magno charlarum purarum fasciculo ad varias tum subjicitur tabula capilum 31. Post librum Isidori
lecliones parato. Nota?indicanl 348 Bignei et Breu- sequuntur in eodem Codice anonymi commentari!
iii ediliones, Cassenalensemet VeronensemCodices, in Geuesin, in Parabolas Salomonis, in Ecclesiastem,
ut in prologo , quem dixi, ad librum Prooemiorum et, pag. 184, Inlerpretationes sermonum seu locorum
ipse adverterat. Vides igitur Zaccàriam, praeter con- Veieris ac Novi Testamenti. Incipit : Nomina flu-
, gestam quamdam rerum silvam, nihil aliud ad edi- minum qua; de paradiso exeunt. Desinit : et corruplione
tionem expeditum habuisse : quod ipse in litteris suis veteris nequilim deleclatur.
ad eminentissimumcardinalem archiepiscopum To- 8. Isidoriani operis inscriptio est : In nomine Dor
letanum piane fatetur. Superest ut Codices enume- mini. Incipit Codex a beato Isidoro Spaiente episcop»
remns quos a secollatos Zaccaria in suo programmate de quinque libris Moysi, el cwterorum librorum Vete-
affirmat, et servato ordine quem ipse sibi prx-scri- ris Testamenti cxplanalus, atque de dwersisuuctoribus
pserat. Sed praemonendumcenseo quod suis deinde G ( in unum collectus, luculenlerque exposilus. Incipit
locis distinclius observabo, paucos a Zaccaria per prologus. In schedis Zaccarianis legitur explanalum...
, se ipsum Codices, plerosque ab aliis fuisse collatos. collectum... exposilum. Ac fortasse ita habet Codex.
Sed quamvis optandum .essel ut Zaccaria ipse opera 9. Codicem 18, plut. 21, sic describit Bandinius.
edita Isidori ad mss. Codices exegisset, nihilominus Codex membranaceus in-fol. saeculixvi ineunlis, nili-
iis divitiis quas reliquit contenti esse debemus. Nam dissimus cum effigie aucloris, stemmate Leonis X,
. vere divilias censeo magnani copiam illam collatio- numismate Antonini Augusti in prima pagina litte-
num, quarum nonnulla? satis in se ipsis exactae appa- ris initialibus elegantissime depictis, et illuiiiinalis.
. rent, quaedam etiam e mss. exemplaribus vetustissi- Iu schedis Zaccarianis, et attestatione Julianellii ad
mis sunt colletta?. saeculumxv Codex pertinere dicilur. Num. 1 est Caii
5. Proòemia, a Zaccaria primo loco edenda, erant (legendum Tali) velTaionis cognomenloSaorohelìs, vel .
collata cum tribus Codicibus, Veronensi, Caesenale Samuelis, Sentenliarumlibriv. Epistola ad Quiricùm...
et Fiorentino S. Crucis. Eos descripsil in praefatione, Tabula capilum librorum v. Liber ì incipit, Solus
. quam suo loco inseram. Habeovarias leetiones horum Deus in semetipso incommutabilisest. Liber ullimus
. trium Codicum, sed non a manu Zaccariae, nisi in desinit, videbimusshuti est. Subjicitur epistola Qui-
primis capilibus Codicis Caesenatis. I rici ad Taionem, En beatissimevirorum, etc. In fine :
D
6. Quaestionesin Vetus Testamentum, collata?cum Explicil liber Sentenliarum Samuelis episcopi.
duobus Mss. bibliothecae Laurentianae Medicea;, et 10. Edidit quinque hos Sententiarum libros claris-
cum insigni Codice Albornoziano, sive, ut ipse vocat, simus continualor Hispaniaesacra?Riscuslom. XXXI,
Albumotiano Bononiensi. Horum trium Codicum sed mutilos in line, ut cap. 47 fusius dicam. De Taione
collatio ad me delata est, simul cum alteslalione An- agit Nic. Antonius lib. v, e. 7, Bibl. vet. Hisp., et
drea?Pelri Julianellii, Laurentianaebibliolhecaeprò re- Bayerius in notis, qui de Taionis cognomento Saoro^
gio bibliolhecariovices gerenlis, quiaffirmatCodicem liei, sive Samuel, penilus sileni; quaedam ego cit.
prinum saeculo forte xi scriptum in forma quarti, cap. 47 advertam. Quod autem ait Mabillonius in
, plut. 19, num. 31, et alterum plut. 21, n. 18, nieni- Analectis suis, primum sibi videri Taionem, 350 ad
branaceum saeculi xv. in fol., fuisse a diligenlissimis cujus exemplum ahi cum Pelro Lombardocolleciiones
alumnis Fiorentini collegii Societalis Jesu rogatu hujusmodi condiderint, oblilus l'orlasse erat ante
dottissimi Francisci Zaccaria?collalos, eodem Julia- Taionem tres Sentenliarum libros ab Isidoro fuisse
liellio duce, et aliquando scriplura? interprete, prqsci- conditos, quem certissime Taio imilatus fuit, ul
178 , AD OPERA S. ISIDORORIHISPALENSIS PROLEGOMENA. 276
utrumque legenti constabit : de quo ilerum redibit Al annialem vicem, lapis factus est.albus, significabatur
termo cit. cap. 47. S. Jo... cubi... in extasi starei in Sancta Zacharias,
Ìl. Sumero 2 hujus Codicis sunt quaestionesS. Isi- et populusvaidè timeret, alius saeerdos ingressus est
dori in Vetùs teslamentum : Hunc sibi Codicem,alt Sancta, et superhumerale populo ostendit. Quare
Bandinius, con'ferendumcum editis cumvìt Ci. Frane. omnes cognoverunt 2achariam visionem àngelicam
AnìoniusZaccaria anno ÌT56, mense Februario. Ti- vidisse.» Èxscriptor Codicis hà?c post ÌràgiiiehU>m
lulus est : In nomine sancta et individua;frinitalis subjungil: Qui scripsit, s'enbat, sémpèr cum Domino
incipit libellus, quem Isidorus Spalensis episcopusde vivai. — Vivat in crnlisHónio bònus ìiòntàiièfélix:
iìversis opusculis Patrum collegit. Ve exposiiione 15. De veste sacerdotali ih lège agii Isidorus lib.
Hisloria. xrxEtym.,cap. 21., et in Expos. Èxodicap. 59., quo-
Ì2. Vellein Bandinius annoiasset cujus auctoris cum haecconferri possunt, Vèfba Jeremia? videntur
imago initiò Codicis àppicta est, àn Taiònis, àn Isi- esse ex cap. xv, vers. 2, ubi in Vulgaiia: Bàie dicil
'dòrì, an utriusque. In hònnùllis veteribùs Codicibus Dominus : Qui ad mortem; ad morìeiii; et qui ad gla-
id òbse'rvaftn%ut auctoris, sivè àuctorum, quòrum dium, ad gladium ; et qui ad famem, ud faiiiem; et qui
"é'xscfibuntur òpera, imagihes éxprimàhtur : de quo ad captivitalem,ad capiivilaièm.Apocryuha sunt qua?
irgiimèntò distinclitis in his Pfolegòmèhis a'gamcap. *an de sacerdolesHper/iMnìerfltepopiiio òélendenteharran-
m. tur Adamantem gemftiis ra'lionàlis àdjectuiii, cujus
\%. béscribèridiis tìùhc èst cèlébefrimils Còdéx fulgore Deus consuìentibiis fespohdebat, tfaduht Epi-
Mboriiòzianus, num. li ih bimToiheeàBoiìoiiiensis phanìus de dùodecim Gemmis,et Siiidas verbo Èpliod.
Hispànorum Còìlégif Clemenlirii. Èst nrempfanateus PiocopiuS, Arias MoiitàriusaliiqUè dtfas gérahias eam
in Ibi. saeculi xm. Praemittilur expositiò p'saTmòruiii in rem adjiciùnt, quae fórlàssé sùht duo scùtula, ab
incerti auctoris. Bequitur : Èrevis et pèrulilis expó- hoc auctore indicata. Adisis Calnìetum verbo Urini
Qtite Sancii Ysidori episcopiYspalensis in èplalicum, et Thumrnim."Ej-<is qui codiCémexaravit hòìhen -duo-
id est, in quinque libros Moysi, Josue el Judicùm, et bus ufthnis versicUlis exprimilur tìoMts homo, irei
deìiincin Ruth, adullimum Regum. tsidorus episcopus liomòbóms, quo cògiiòminé Celebriséstapiìd nòS Do-
Hispalensis super Genesin. Omittilur prael'atio.Desi- minicanus Alfonsus Bònushomò,qui èòdem Saeculo
deratur etiam commentarius in l.ibros Regum. Ulli- xiv, quo Albornozius flor"uit,et, tit nòhnù'.li exisli^
mus est liber Kulh, qui ila concluditur, cum quo est mant, in eàdem Urbe Cotìcliae,in qiia Albòrnòzius
illi ìionoret gloriavi steculàsaciilorum. Amen. Còtiàlus natus fuerat : qua iti urbe multis post saeculis màn-
est, ut potuti. tìt famìlià ejus cogiiòmehti Buénhombrè. Quidni au^
lì. ìttico eàdem manta, eodeiiiijue aifariiéntò subji-_Q lèni conjiclaitìtis, htihc ipsum Altonsum 352 Bo-
cftur hoc fràgmenrtum : « Làpis adamans (corrigo numhominemGodicis^xscripitìrem fuisse? VideoCo-
adamas) còlorem habet à?feum : liunc portabat sa- dicem ad saeculum xm referti : sed cohstatne certo
eerdos., cum ingredéretur Sancta sanetòrum : sed ter ad sacculutnxili poiins quàiu ad =Éèquènsesse réfe--
io anno, in pascila, pentecoste, et sc'ènopegià, id est, Tèhdum t Ròchus^léhchàcà, qui meo rògatti Codicem
ereciio tabernaeuli. Nam super "podéresaeerdos pd- i'nspèxit, èutìi potius saeculiXm quatti xiv videri exi-
nebat supérhuméralè, in quo éfàt lapis iste affile stimat, sed rem in dtibio reliiiquit.
peclus. "Superliuniefàle quidémi parum descèndebat 16. Illud àutém tìtllius, si ^pes àDulgètet, in've'sii-
J5ub,pectore: qdippè tìnlus palmi et dìmirìii efàt lòh- gandUm esset, qutìcum 'exèmpla'ribicCodèx ab éx-
giludo ejus' a déxlris, et a sinistfis super ubera, scfiptòré còtlaiUsdicitùr. Zaccaria in suo prograin-
(óbscurum ìà.) in quo duo simul erant scola "(fortasse male affirmat Albornozium hunc Codicem ad aWo-
legendum scuta vel scùtula) cum singulis smaragdis. gtaphnm ipsum Isidoriaiium, Toleti tuncassiervatuiu
Inter ulraque (obscuré) sculiilà èràt àclàmàs.Inter hu- exigéndum curasse. Sed, ut ex variis lectionibns
merpsvero bine et Inde xn làpides pretiòsi.Cum saeer- colligitur, ipse Àlbornozitis exe'git. 3Samidem Zac-
dos itaqùe òràret 351 prò pòpiilo, et òratiò «jus caria, uli eliam alii qui Codicem -cóiiiuìèrunt, obser-
noffièSsél àcceptàbilis Dèò, color àdamantis*aliquando™ vant vatias leetiones inanu Albornozii èsse ascriplas,
n
vèr tebàtuf ih hìgrò, et mortàlitatem sighificabat in qui interdum notai : Isidòrm ?n ÙriginaHj vel Dicit
populo : aliquando in sanguineo, et gladiiim signi- Isidorus in integro originalìi Mafgiiumproféc'to pre-
flcabàtsupèrpnpulum.iitinJeremia : » Cuncta?habi- tiuiii buie Codici àccedit ex eo quòd lahttìs vir scri-
tàtiòtìes aceedànt, qui in morte ad mortem, qui in pturam ejus curiiaiiiographo, siveoTigihaliisidoriano
glàdio ad gladium, qui in peslilentia ad pestileutiara, conltilerit. Adhuc tàmen scire vellem onde constet
'qui in captivitate ad captivitalem. Si 4utem in al- autographiim opus tuhc Toleti asservatum fuisse.
tùm véttebàfìtìrèòlòfitipidìs, àcièValsaeerdos populum 17. Hàc etiam in re amici mei Rechi Mènchacae
tiberum esse "à peccalo : et àgebanì sotemnitaiemin constìiuih et judicium éxqùisivi: qui «u'ffidiligenter
gaudio. tVnrfèpropheia : Solemiiiter age, Juda, «ole- Codicem inspeiissèt, et Hispànorum :Bèiióaiè«sis feol-
mnftates tuas, "ReddeDèo vota tua. Abstulit Dominus legii feclórem D. Sinìonem Rodìiguez, qui prò *a
litiquitatès tttàfs: ìibeTavit te de manibus iniinicorum qua ipse pellet dottrina, ad Isitìofianam editiofteìu
tiiorum. Regìiamt Dominus in medio tui, et non vi- peragendàm humanissiraé yetèra sui Collegii
esem-
débìs mala, i ilaque Cum Zacharias pater Joannis sè»-
plarla obtulil, còhvenisset,*ÌH banc rescripsit
'Baptiste priinus suwipsissèt sàcerdotium secùndum «.ehtiam: Legi m inembraois. aliquando ìndutéiitt
 £77 ISIDORIAJXA.- PARSI. GAP. XLltt. 27S
integro originali, plerumque Ysidpr. in originai. ; /A 21. Fol. 193 ejusdem S. Isidori Hispalensis liber
eharacteres isliusmodi notationuin astate Codicis Numerorum, praemisso capitum indice. Adsertuut
non multo posteriores videri, neque admodum dissi- auetpr.es Catalogi Dupinium libri hujus nullam lecis-
miles esse characteribus Albornozii, qui in scholiis se meulionem, Oudinum, et Caveum, penitus e ma-
ad quemdam librum Justiniani conspiciuntur, in quo nibus hominum evanuissa, exislimasse. Integrum,
nolatum est, eam èsse manum Albornozii : liquido pergunt, 354 ""S fprtuhantibus superis in Codice
autem non constare varias leciiones Codici Iside- nostro habemus, et inlegram ideircoejusdem anolysin
rìaiio ab Albornozio fuisse ascriplas, aut originale hoc loco tradere opera pretium existimavimus, donec,
exsliiissc Toleti. aul inler anecdota publicijuris fqciamus, aut novam
18. Quod allinei ad varias leetiones inde excer- hujus ms. Codicis ape paremus $• Isidori ediiionem.
plas, nonnulla? sunt Zaccaria? manu, aliae aliorum Mvi incisum repraesenlant specimen characleris.ex
trium, vel quatuor, qui laborem inler se disti ibuisse initio libri Numerorum. De omnibus Isidori operibus
videnlur. Dubito etiam an alicu.bi sii manus D. Petri edendis videnlur cogitasse. Zaccaria in Histor. litler.
de Castro, de quo jam dixi ; certe ex litteris nuper Ila], tora. II, lib. 11,cap. 5, affirmat Rivautellam in
laudati Rochi Menchaca? inlellexi, nolani nunc in animo habere, librum Numerorum lypis committere:
Codice apparere, qua? indicat eum anno 1762 a D. B I quod fortasse ex peculiari aliquo nunlio acceperat,
Pelro de Castro collatura fuisse, dum in collegio Al- nam hoc loco quem expressi edilio libri ab auctori-
bornoziano sodalis esset. In edilione quidem 353 bus Gaialogi indicalur vel inter Anecdota, vel in uova
Malritensi recenti caput 17 in Leviticum ex Codice Operum S. Isidori edilione procuranda.
Alb.ornozianosuppletum fuit, apographo D. Petri de 22. In eodem Codice Taurinensi, folf'SQ.,pag. 2,
Castro esemplari adhibilo. Denique animadverto est perbrevis Irattatus De alleluia, et amen. Alleluia
non vulgari diligentia praestantissimuni hunc Codi- in Lalinum sonala Laudate Dominum. Fol. 202. Fi-
cem fuisse, ut mihi quidem videlur collatum : ac for- gura?, quae apud auctores plerumque iiiveniuntur ;
tasse nonnullàm parlem in bis variis lectionibus ba- Endiadyin est figura, quandouna res dividitur in duo,,
JhentP. Joan. Aloisius Mingarelìius, et D. Pons ejus- interposila conjunclione. Auctores Catalogi ex stylo
dem collegii aliimnus, postea archidiaconus Dertu- conjiciunl utrumque hoc opusculumessefetum Isidori.
sensis, qui anno 1748 in hoc aliisque lsidorianis Exslat primum opusculum inter fragmenta , pos*
exemplaribus conferendis collaborarmi!, praesertim Etymologias a Breulio edita. Alterum ad snhemata
in opere Elymologiarum saeculoxv exarato, in «uyus sive figuras pertinet, de quibus Isidorus lib. 1Elymo-
fine sunt breviari.! singulorum vigilili librorum. logiarum edisseril. In fronte CodicisPhiliberlus Pin-
19. Allegoria?: collalionem trium Codicum ad hoc G( gonius, ad quem olim perlinuit, scriptum reliquie sa
«pus Zaccaria promiserat,' scilicet Flor-enliniS. Cru- illum dono accepisse a celeberrimo Cujacio anno
cis, Verouensis et Csesenatis: qui iidem sunt, de salulis humanse 1S67.
quibus supra in Proceoùis dictujn. in Fiorentino S. 23. Ultinumi opus prima?parlis eral Commenta-
Crucis post Prooemìa; Item Isidorus ad Oresium. rius brevis in Cantica caiiticorum, supposititius : da
la fine AllegoriarumìExplicit liber primorum (Prooe- quo in Adversariis Zaccarianis nihil notalur. Eum
miorum) Isidori sancii ad Odorosium(ac). Innuitur, editimi habemus in edilione Grialii, a Breulio recti"
utrunique opus Oroàodicalum esse Pfpcemiorumno- sum.
mine» In Veronensi; Incipit opuscuta sancii Isidori. 24. Sentenliarum libri tres ad parlem secondala
In Caesenate: Explicit vilab velobilus Sanclorum qui primi voluminisreferebantur. Varias leetiones ex un»
in Dominepraeessérmt. Incipit epistola 8. Ysidori decim mss. pollicitus fuit Zaccaria, inveni varias
ad Orosium pr-esbulerum. leetiones trium Codicum Sancta? Crucis Florentia?,
iSOjDe numeris: hoc opusculum in 27 capita tri- quorum primus est membranaceus in fol. saeculifor-
mltum, non in 28, ut in conspeetu editionis Zacca- tasse x aut cerie xi, in quo praeter eos libros sunt
riana? legilur, manuneicio cujus descriplum penes Dialogi S. Gregorii papa? urbis Romse,num. 250.
anèegt, 4uo loco edenduiu. Bescriptloileih Codicis-1 D 25. Alter est saeculi xiv membranaceus ii.i-40 n.
Taurinensi», ex quo exlractum luit, exliibeo ex Ca- 233, de quo vide praefalionem Zaccariae ad librum
talogo Codicum mss. bibliolhecae regii Taurinensis Prooemioruminfra cap, 62. Tertius est saeculisalt.em .
Àtlienaei, auctoribus Antonio Rivantella et Franci- xnmembr. infoi, num. 251, in.quo posi libros Se.n-
sco Berta, patu ì), pag. 12, God. S3, d. i, 30 : Mern- tentiarnm sequitur liber Exhortatipnum beati Augu-
branatm iteenli xl Constant fottìi 201, conlinet inte- stini ad quemdam comilem charissimum sibi. Hi tres
grili» S. Isidori Hispalensis Orìginum seu Etymo'.o* Codices perlinent 355 a*1 eumdeni pl.uteum, scili-
giafttm dpwj, ih decm el séptm libros dispartitimi... cet bunc. xx ex parte ecclesia. Abest ab bis omnibus
in nostroCodicenihil désideratttr. Immutami tst Can- epistola ad Massonam, qua?libris Seiitentiarum prae-
terai ctiphnm-èrtió, etc. Magna èst porri) ieciionis mittitur in eiiilione Bignaeana: quacum hi Codices
éUcrepitmiii, etc. Nòtant auctores Catalogi, inter coìlati sunt ab aliquo Zaccaria? amanuensi, seu
epistola» praevias«Ssè étiam Isidori epistolam qua? amico , cujus manus in aliis etiam cpllalionibus
incipit: Omni desiderio. Specimenvariarum lectio- observatur, isanimadyertit, eas tantum nolari va-
mim «xbibent. rias leetiones in quibus hi tres Codices aul concor-
 279 AD*OPERA S. ISIDORfHISPALENSIS PROLEGOMENA. •' 280
dant cum Lucensi Codice, aul certe ab edilione dis- A £ Sermo super Jacobi verbis : Notile jurare:&. Augu-i
sentiunt. stini liber de sancta virginilate. Ejusdem liber de
26. Codex num.250 finit : Explicilfeliciter liber ra.. Httera et spirilu. Colleclanèa quarumdem auclorita-
Deo gratias, amen. Codex 233 : Explicit feliciter liber tum SS, Patrum et legum.
terlius Saneti Isidori. Deo gratias, amen.Diligentia ini 50. In Codice vetustiori : Incipit prologusS. Ysido-
diversa Codicum scriptura amiolanda non magna vi- rus (sic) Spalensis episcopi ad Masonem episcopum.
detur fuisse. Codex reeentior omittit prologum. In ulroque prae-
27. Codicis Lucensis, de quo nuper, eadem manui mitlitur index capilum. In vetustiori : Expliciunl ea-
exarata? sunl collaliònes cum editione Bignaeàna,eti pitula : incipit liber primus S. Isidori episcopi,la fine
alia antiqùiori horum librorum, scilicet anni 1483. vetustior : Explicit liber Sententiarum sancii Isidori
Codex est bibliolhecaeCàpilularis Lucensis membra- Hyspaniensis episcopi.Deo gratias, amen. Recenlior :
naceus in fol. saeculi xi, plut. 2, num. 56. Continett Explicil liber Sententiarum, sive de summo Bono S.
eliam libros contra Judseos, de Oiliciis ecclesiastici?,, Isidori Hispalensis episcopi. Discrepantia scriptura?
et librum Differentiarum ; praeterea libros Alcuinii praesertim ex vetustiori exemplari accurate in sche-
deTrinilale cura epistola ad Carolimi imperatore»!,, dis animadvertitur.
el epigrammate : 0 rex, etc. Titulus Codicis est : InIR] 31. Pistoriensis cum Lucensi sopra recensito ple-
nomine Domini nostri Jesu Christi incipit prologus s rumque consentit. Ex Pistoriensi Zaccaria sua manu
sancii Ysidori Spalensis episcopi ad Masonem episco- plerasque varias leetiones ascripsil, séd post prima
pum. In edilione anni 1483 deest hic prologus. Postt capila libri i vix aliud annotat, nisi Pistoriensem cum
prologum et indicem capitum : Incipit liber primuss Lucensi cohaerere. Reperitur eliam in Pistoriensi
sancii Isidori episcopi. In fine : Explicitus est liberr epistola ad Massonam, libris Sententiarum prologi
Sentenliarum sancii Isidori episcopi Hispaniensis. vice praefixa,et post libros Sententiarum libri Diffe-
Deo gratias, amen. Plurima? insignesque sunt in hocc rentiarum et OfficiorumS. Isidori, qui vocatur J«-
• Lucensi veieri Codice
scriplurae varietàles. dorus Hispanensis episcopus
28. Cum duobus mss. Codicibus bibliolhecaeFioren- 32. In programmate Zaccariaesermo fit umus tantum
tina? S. Marci eadem, ut videtur, manu coltali suntt Codicis Veronensìs. In schedis invenio varias lecito-
libri Sententiarum. Primus Codex antiquior saeculi li nes duorum Codicum 357 noc titulo : Libri Sen-
xi haec continet, B. Prosperi libros tres de Vita con- tentiarum editionis Malrilensis collati cum duobusCo-
'
templaliva (verus auclor Julianus Pomerius) ; tra- dicibus, altero mutilo, cujus initium a cavile 21 libri
ctatum S. Ambrosii de Poenilentiain libros duos dis- primi saculi fortasse ix, attero saculi xv. Vetustior
tributum ; Sermonem S. Augustini de Pcenitenlia,, r( diligenter collatus, ex altero tantum quasdam varias
Poinitentes, pmnilentes, si tamen eslis peenitentes,etl leetiones excerpsimus. Hi duo Codices cujus biblio-
non eslis irridenles. Hisidori de pwnitenlia : Ex eoo iheca?essent cum dubitarem, incidi in epistolam Jo-
unusquisque justus esse incipit, ex quo sui accusator r annis Francisci Seguier, Verona? 6 Mariii 1755 ad
exstilerit ; Sobloquium Aurelii Augustini, {Volenti li Zaccàriam datam, qua exemplaria mss. Isidori Vero-
mihi ; Relractaliones S. Augustini ; librum Ambrosii ii na? asservata recensentur cum descriptione Latina,
episcopi de paradiso Dei, item librum de Cain et:t quam eruditissimus Maffeius,jam tum vita funclus,
Abel, et libros S. Hisidori, nimirum Sentenliarum.i. reliquerat. Ex hac epistola coliigo utrumque hunc
Codex est membranac. in fol., in duas columnass Codicem esse Veronensem. Vetustior Codex num.
disiributus : tituli capitum 356 minio notantur. 23 ita a Maffeiodescribitur. "
Quod Isidori velut distinctum opus aliquod indicaturr 33. Parlim majoribus , parlim minoribus, parlim
de Panitenlia, nihil aliud id est, ut ex primis verbisIs celeribuslitteris perscriptus, singularisqueex hoc capi-
'
arguitur, nisi excerplum ex lib. n. Serttent. cap.». te propterea liber, de anliquis characieribusagenti mi-
13. hi multummemoratus est. Isidori Hispalensis libros
29. Alter Codex membranac. in-8° saeculo xnli continet Sentenliarum, velde summoBono. Libro cui-
ad lineili vergente conscriptus, multa continet, nem-.- T>cunque index suus pramittitur. Nec operis inscriptio
i pe libros Sententiarum Isidori, epistolam hujus ar- neque auctoris nomen superant. Avolarunt quaternio-
gumenli margini ascripti : Quidfuerit ante crealionem n nes primi, initiumquenunc est, Exercitium super uni-
\ mundi, et quid post judicium fulurum sit, el de ipso io - versam lerram, lib. icap. 21, in eximia editione anni
finali judicio. Incipit: Dileclissimofratri Ada pecca-i- 1599,Matritiperacta, tom.l, pag. 26. Subsequentica-
tor monachus humilis in Domino salulem. Sequitur ir pili verbis ìllis testimonium datur finis imponilur, el
brevis Exposilio super quod in libris Regum legilur, r ad 23 transitur. Illa ergo exsulant prò solo originali
quod David, fugiens Saul, ingressus est speluncam ad A reatu luunt in inferno, et reliqua. Obi de prasdestina-
purgandum ventrem. Epistola seu liber Brunonis Si- i- tione idem error in ms. cubai qui in editis, exteriora
gniensis episcopi dileclissimo frUlri G. Maqdlonensi si delectentur : legi enim debet, sectentur. Libro H, cap.
episcopo, de consecratione ecclesiae, de sacramentis is 39, edili, de Fornicatione : ms. de. Luxuria. Ultima
et vestibus sacerdotalibus. Excerplum ex epistola la inms. verba. non quos coelestis aula laetificandos
Clemenlis papa?, Qualiter ardo ecclesiaslicus perfici ci " concludit,
debeat. Breve fragmentum Gregorii papaead Honora- i- 54. De hoc ipso Codice canonicus Joan. Jacobus
tum diaconuui Salonitamim de cura arciiidiaconali. i. Dionysius verba facit in litteris ad Zaccàriam 25 iulfe
 *- ISIDORIANA.— PARS I. CAP. XLII1. 282
281
1781 Verona?datis, et ait Codicem ita finire : Qui» A Hieronymi ; sed falsa? sunt et supposititiae, piena?
. legis, in menlemhabele scriplores, si habealis Deo da- dotti erroribus, fabulis et anachronismis, ut quidem viri
observarunt. 4. Soliloquia S. Augustini : ex-
ut
tori. De eodem MafTeius, ipse indicai, ante disserue- stanl tom. IX Operum ejus, sed in appendicem reje-
rat in Bibliotheca?Veronensis mss. part. ì, pag. 88,, età, quia ex ejusdem confessionibus aliisque opu-
sculis consarcinata sunt. 5. Eidem Angustino tributus
cujus verba in praefationead Procemia Veteris et No- liber de Cohflictuvitiorum et virtutum ex eadem ap-
vi Testamenti, quam postea expromaro, inseri Zac-
pendice tom. IX, qui etiam ascribitur S. Leoni. Ve-
caria voluerat. Mendum, quod emendare Mafieius s rus auctor credilur esse S. ISIDORUS Hispalensis,
inter cujus opuscula reperiliir. 6. S. ISIDORI Solilo-
voluit, exteriora delectentur, nescio an potius sit Isi- quia edita sunt inter caetera ipsius opera. 7. S. Ber-
doriani saeculipropria locutio prò exterioribus dele- nardi abbatis de Vita contemplativa : in Editis sic
ctentur : Codicum mira est constantia in ea lectione? inscribitur, Medilalinnes ad humana conditionis
exteriora delectentur. Locus exstat lib. il Sententia- cognitionem.Perperam nomen Bernardi praefert : est
6. primus liber de anima inter opera Ugonis de S. Vi-
rum, cap. etare. 8. Excerpta quaedamax libris Ugonis de clau-
358 35- Recentior Codex num. 54, 2, qui inter'' stro anima?,qui editi sunt. 9. Decretum Gratiani ab-
Mafleiilibros adhuc reperiebatur, sed Bibliotheca?ea- breviatura : est index rerum omnium, qua? a Gra-
Maffeiorecen- ' tiano nolantur, conlinens sin.gulorumcapilum argu-
pituli Veronensis jam destinatus, sic a menta. IO. Liber S. Bernardi de conscienlia pseii-
' "
setur : Membranaceusin 4° de novo accedil. Incipiunt depigraphus. In edilis Bernardi inscribitur, de inte-
capitula libri primi : post quem,Explicit liber primus5 n'ori Domo. Inler' quatuor libros, de Anima, Ugonis
de S. Vittore teriius ordine est. 11. Epistola
beati Isidori archiepiscopiIspalensis de summo Bono,' S. Bonaventura?, exstat tom.liber II opusculorum ejus.
" Post'
a rerbis prioribus Hebraorum more denominalus. 12. S. Antouii expositio decalogi. Excerpta videtur
librum terlium, Explicit die primo Decembris 1467. ex libro ejus edito de eruditione confessorum. 13.
Incipit ejusdem de Institutione bona? vilae liber pri- Exempla quaedam ex variis libris transcripta, qui
omnes editi sunt. 14. Libri quatuor de Imilatione
mus et unus : Dilette fili, dilige lacrymas, etc. Brevi' Christi, olim tribuli Joanni Gersoni, nunc Thoma?a
-
opusculoallato : Incipit prologus Synonymorum san- . Kempis. 15.'Tractatus S. Bernardi, qui dicitur Scafa
cii Isidori. Horum Codicum varias leetiones Zacca- cali; reperiliir eliam tom. IX S. Augustini, est aulem
ria sua manu notare coeperat : sed a cap. 12, lib. ì, al- Guigonis majoris Carlhusia? prioris, qui obiit anno
1137. 16. Bernardi formula honeslae vilae. Est Ber-
teri perscribendas commisit, qui, ut videtur, non ea1 nardi Silvestri monachi Cisterciensis, cujus est eliam
diligenlia quam Zaccaria expelierat usus est. ACodice? inler Opera S. Bernardi epistola de re familiari bene
recentiori abest epistola ad Massonam : vetustior ini- adminislranda.
morlis. 18. Breves
17. Epistola Petri Damiani de die
oraliunculae ante et post
tio raulilus est. Quid sit opusculum de Institutione' commuuionem. 19.quaedam Oratio ad angelum cuslodem.
bona vita, dicam cap. 82. 20. Epigramma de sacramento Eucharistia?.
36. E bibliotheca Chisiana unus codex Sententia-' 'C 38. Hactenus elenchus opusculorum a cardinali
rum nominatur in programmate. In schedis plures1 Bona perscriptus. De Conilictuvitiorum et virlutuiu,
coimuemoranlur, sed in genere tantum cum EditisÌ et Soliloquiis Isidori suo loco dispulabilur. JUtas Co-
collati. Scilicet in Bibliotheca Chisiana A 6, 164,, dicis colligilur ex fine Sermonum S. Ephrem, ubi
Codex membranaceus in-4° saeculixm, in quo Sen- legilur : Die xxvi Junii 1481, manu propria F. Jo.
tenliarum libri continentur. Subjicitur index capi- Gaii ordinis S. Dominici.
tum 30 libri primi fere, ut in editis. Codex membra- 360 59. ECodicibus a Zaccaria in suo program-
• nacens in 4° saeculi xiv A 6, 159, Isidori Sentenlia-- mate memoratis solimi mihi desunt collaliones Co-
rum libri. Ordo libri primi, ut in superiori Codice. dicis Barberinii et Mutinensis, nisi si forte ex eorum
Sequitur liber Cypriani martyris (allerius potius) des alterutro excerpta? sint quaedamvaria? leetiones Co-
duodecim abusionibus saeculi. Codex membranaceus> dicis mihi ignoti, qui ila describitur : Codexsecun*
saeculi xv A. 3, 74, Sententiarum libri, ut in prse- dus, pkt. 13, a sinistra ingredienlium, membranaceus
cedeniibus.In tribus his Codicibus, cap. 3, lib. i, legi-•in fol. parvo inscriplus : Soliloquia Isidori Hispulen-
lur ut in editis : Humanitas a Christo suscepta, qua' sis, conlinens nempe Sententiarum libros. Initio niuli-
tenia est in Trinitale persona. Consule notas ad eum1 lus est Codex ; nam a capite duodecimo libri primi
Iocum. Dducit initium. Mutiluseliam est sub finem : nani cum
37. Initio tertii hujus Codiciscardinalis Bona elen- tertius liber capilibus 65 constare deberet, sub me-
chum opusculorum in eo contentorum ita descripsit : dium capituli 22 desinit. Pauca etiam exiranea ad-
Continet hic Codex diversa opuscula, ad ascesili, duntur, nempe planclus bealae Virginis Maria?secun-
pertinenlia, a viro religioso in unum colletta, qua? dum B. Bernardum : Dicat Domina mea, die, etc. ;
omnia typis edita sunt, exceptis9, 19, 20, qua? nul-
lius momenti sunt. 1. Occurrunt libri ires Sententia- Epistola S. Dionysii de morte Pauli; Summula
rum, quas S. Isidorus ex S. Gregorio Magno maxi- parva de cometis ; ac tandem oratio pulebra et
ma ex parte excerpsil, nonnulla adjungens ex S. devola."
Angustino. In edilis notata sunt ad marginem loca 40. Fortasse in hoc Codice praecesserant Soliloquia
, SS. Palrum. 2. S. Ephrem Syri aliquot sermones, S.
interprete Ambrosio Camàldulensi. Excusi sunt Ar- Isidori, unde inscriptio remanserit, quae Senten-
gentorali anno 1509, et Colonia? anno 1547. Omnia1 liarum libris minime cohgruit. Zaccaria in Conspeetu
autem opera Ephrem edidit primum Romae Gerardus' Mu-
Vossius Tungrensis tribus tomis in fol. anno 1593. aulographo sua?editionis non nominat Codicem
3. Compendium 359 vita?S. Hieronymi, post quod.[ liiiensem, sed post decem alios addit : Ac tandem
sequuutur epistola? Eusebii Cremonensis, et ipsiusi nostro saculi xm, quem ab erudito Auqusli.niensisfa-
 283 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 284
mitia viro P. Lagel dono accepimus.Sùspicarl possu- ÀÌ fol. min. sàiCuTixv, nitidissimus cum litteris ìnitìà-
'iiitfé htthC ips'um esse Codicem Mutìhensen?, iièqtie libus librorum aurèis. In ìpsa Codicisfronte descripti
flivérsùm ab éo cujus varias iectiones habeo, saeculo àppatetii tri quatuor SWèisaredHSvarii» ornameniis,
xmexarato, qui a Zaccariainbàblioaiecaiii Mutinen- et embleniaiibus dìstìnctis opéf«ni tìttali : iti altera
Sèm illaws ftieril, pag'mà Medicèum stèrtìma. Sunt autètti ha?Copera :
tt. JÉXiitterlé ad P, Dòniltìiìc^troin eoe. lesili a i. Bè*ti Prosperi-de Vila contemplativa cum epistola
. qtaodamamico Jesrataj quinon siibscribit,<lalis, coi- Jacob! Becchetti, quaiem habet Codex iwbliolhecse
ligitur^ 1*14ppidOMónte Poliliaiiò àssefvari Codicem S. Mstrci.Hiec «dita futi a Zaccam in itili, liler.per
"nis.libròfnm'Sen'tetìirafurti,queffisibi còhfeffì Zacca- Italiani pag. 54. 2, Isidori liber Primorum (eorrige
ria expetierat. Sed Codex recentior visus est, ac so- ProcemienmifyDe tibroramf etc. 5. iSitìe Hiseriptione
lum speciuii»js loco caput 13, al. ISj lib. i, ex eo de- allegoria? : 362 Domino sancto ac reverendissimo
fccribiftaf-de Sensìbiis carnis : héque enim in ed óp- fratri Orosio Isidorus, etc. In fine hoc opus inscribi-
pìdo reperitala fuit ©pus edìtum Senlenliarum S. Isì- tur Liber Primorum, vel Prooemiorum,sed male. 4.
donii Liber Differétiliarum capilibus eonstans 42, quorum
• 42. Inter
quosflàni Codices mss. Pisloriènses indi- tabula librum praeeédit. Hic est .liber secaodus
catur ì,ibéiìus de summoBonosaeculixiv, qui ad no- N R'Differentiàmni Grialii, Inter Dernn et hominem,eie.
«troni Isidorum nihil allinei, ut ex iniiio palei. Cup. 5. S. Augustini episcopi liber ite quatuor virtutibus,
t r "Quotimi nattiralìs faliotiis ducatti Derni Unum -seu proprieiairbus charitalis : Desiderium cliaritaiis
theiis humana repererit. Summupiomnium principium . vestìa Anobis exìgit, etc. ; finii non (olia laudis. In-
Deus est, quemiaminvenire difficile est quam invenlUm ter opera S. Augustini non exstat. 6. Isidori Senten-
fàglie frofnt'u Scholasiici hominìs liber esse cre- tiarum libri tres, praevia singulis capitum tabula. In
flituK fine : Explicil liber Senlentiamm,sive de summobono,
4~5.Spemalterius Sententiarum Codicis conferendi «SvIsidori Hispalensis episcopi*Floruit Isidorus tem-
lereratD. Earolùs Maria OrsininSj qui'litteris ad V. pore li erudii itìtperatom-, qui iccepilanno Domini
G. Tròmbelliahi, 22 Sèptembfis 1752 Pisis 361 e Dcxiv, et regnuvit -annis xxx, sicut mt Vincentius in
Carlhusiensi ccenòbio scriplis,. allumai exstare in eo Speculo part. >n, e<tp. 31. Succedunt Isidori conica
«cenobio, ut puto, Codicem inscriptum Sententim Judaeos iibfi duo, indice capitum singulis prae-
§%ÌsiàoH, *t Diadèma monàóhoi-ùm,etaiium Syno- tnisso»
WymaS. IsìÈori, quos ad etani légilimà Càudònè àd- 46. Titulus operis est, Incipit pmfalio, vel recapi-
. bibita sperferri cùrabal : Trombellius Zaccàriam de iulatio fidei calholica, «inesuperdictio operis Isidori
his CodiCibWs-certìorèmfécil;sed nihil àliùd praeter- C Q Iftspa^nsis episcopi ad Florenlinam sororem suam.
ea aétìim Kfèrib, Sancìm Fiorentina Isidorus Toletanus episcopus.
44. Contea JudSéóslibri duo ad Flòrèffliitàm sòrò- Quadanì, eie. Cum Isidorus primum dicaiur«pf*co-
J*é1Sf *l quinque miss. GòdiceSin còhspèctta editionis pus Hispalensist ac postea Toletanus episcopus,Por-
tZacefflfifm*dicuSttafrecognili, scilicet ad duos Ma- tasse intferpolator Codicis intellexit patria fuifse To-
;late*ti^dff©s1?l©yentihos, et untani LtaCensèm.Ce- letanum,-tal clarius cernitur in Codice 10, plut. 21,
dex membranaceus in-4° Mbliòl.becae-Màlalestiae Ca?- a Bandinio sic tìéscripto : Codex membranaceussacuti
«enati*, piwt. *l«x sinistra hlgMieiilinm^ exhibet sili ineunti* cum tilulis rubrieatis et iniliaiibus colo-
Evasgelium S. JoanhisiGumglòssulisiscripluni saeculo mt'm S; hidofi TsimnU Hhpsisnsis epìscopi*,libri
Hi, glossite autem saeculi«utrt s'equioris. Item M- -duo-contra iudteos : ei in -Maialesco'tiiam centra
éóffit Pterenflfiée sòròri sua. ìncipit liber contra J'u- Judsebs, quem nUpèr recensui : ut facile inlelligaà,
' 4'm«s4è Cì/ifiSfóiPauculas varias lèctìòiiés Zaccaria tres hos Codices ex urtò eodemqiie fonte infeeto ori-
«§®f1psit*«aatefas-, «ce wiultas illas ^uidehi, alius gineni 'trabere, lllnd prò cèrto habendum errorem
>»sqtìead >cap.9 libi j, tibi obsefvst 5Vi vides, Codex - iitanc esse ab aliquo libràrio interpolatore, vel per
- itile
epitome yÉaìdsm 'èst potiusUbforum quumiibri «scilàtionem iitimissum, Nolat -Bandiniusad Codicem
' iffWf.M fin* porto-libri n prò capite -28est pmfniio D j 44, plut. -23,itiuìlas se variantes lecliones ms. exem-
'
-qua éabetm pigi 2S6 editionis MtiiritensiSiUincse- plaris ab edilis Isidori operibus animadvertisse : sed
iegikas mriantes.Codex allCr Malaleslius estilleipse non meminit variantium leclionum, quas ex duobus
•in ifjwo'Prooemia,ut disi, et plurai alia Isidori opera tsontra Judtìos libris Zaccaria nescio cujus ape. et
«o«tìneotuf. Post BèrmoBémcontra Arianos, Domina manu sibi comparaverat.
- Mnctmsorsri FismnliwWolelanus Ysidoriis 47-.Alter Florentinus Godex est S. Marci, mem-
episcopus.
in tuie : Explicit iiber Ysidori Tolet'anl episcopicòn- 'branàcetas Ìn*4° hììirori, saecuii xv, in quo swipta
; 'li* JHdwosi lumen.De hòc errore* quo Isidorus To- ;S. ìsidórl epìiiòfi IspaleiUit ari Frarenfiam ìororèm
letanus episcopus inepte nuncupatur, moxreeurret mani de Passione Domtmca,tottecla de plurìbui, el'ex
• sermo. tèstìmoniis pròphetarmi. Preelèfea Augustinus ad
45. E duobus mssv Codicibus Florentinis alter-est Eremitàs simplicés et iflaòctòs-de regimine feoriifn,
iaureulianus-, alter S; Marci-..&aurenlianum, in . - ne in siniplicìlate eòrum càdant in ìàqueos erro^is
ISchedis Zaccarianis bréviter descriptum, uberiuset Excerpta alia ex Auguslihò, 363 L*er »«aU Augu,
€isthrctius recensebimus ex catalogo Band'miitom. I istilli de vera et falsa poanitèntia, distiiiclus per piar
Audi-
cod. Lai., pluL.aS, «od. Ui Membranaceus -est in capitola, tìber Augustini de igm piirgatorio :
885 1S1D0R1ÀNA.— PARS 1. GAP. XLIV. 2*6
timut, fruire* durissimi, Apostolumrficenfem,quia A j faUts : Aiiqua hinc excerpshnus , tok\erindo libros
fundamentum«diari, etc. Item de laude Dei et peenfe ad Florenlinam sororem editionis Parisiensis 1601*
purgatorii : Returrectìo et clarificatio D. N-.J. G> 52; De <ordÌne•cr'eaturutwmlibrum dubiiim voeat
Ejusdem de gratia Novi Testamenti, et de quinque Zaccaria, neque a se vel ab aliis in sua? ediiionis
quaeslionibus. Liberbeati Augustini de fide rerum «sum collatura indicata In schedis ejus nihil de hoc
invisibilium. In fine : Exi>licitopusculum Isidori I$- libro reperio.
palensis ad Ftorenliam sororem suam de Passione 53. Synónynìa : pio^eollàtiòné .hiijusOperis duo*
Dominica. Hic Codex ab eodem collatus est, a quo mss. Laurentiànòs Zaccaria in pfogràThiifcUeìndica-
superior Codex Laurenlianus, ut ex characlere.ap- Verat : sed in AdvéfSàriistreSLàtifèhtianùs còllalos
paret. manuejusdém qui àlios Codices FlOWhtihÒscontùlft,
48. Ejusdem quoque manus sunt varia?leetiones inveniOi Primus Codex membranaceus in-8° -plut.
Codicis Lucensis. Inscriplio est : In nomine Domini 20, num. 46, sa?culixtii aut xiv. Bandinius tefeft ad
nostri Jesu Christi incipit epistola sancii Isidori Junio- £a>fcultìmjrv, et Mediceo stemmate insignitiim ani-
ris episcopiad sororem suam Florenlinam in libro le- . madvertit : dèèsse etiam prologum primum, et ali-
stimoniorumproplielarumde Cimalo. Prologo succedi! quid aliud in torpore : ac librtinì u desinéfé, per fu-
capilum index. In fine haecadduntur : His sii vitiis B 3 uràni age riteteedeni,ut in edìtTOhcMatrìtètìsì, pag.
effuscalurjusìitia interra. Adolescensabsqueobedien- 590, col. 2, vers. IH. Est -ènim mulilus ili fine, in-
ìia. Feihina absquepudiciiia. Sapiens absqueoperibus. scriplio -': lncipitUbér SynonyrhiifumDomini isidori
Pòpulus absque lege. Sènes absquereligione. Dominus Spalensis episcopi. Vèiiii nupet ad mtfiifs mèdi qua-
absque virlule. Dives mendax. Pauper superbus. Chri- dam caduta (sclièdulà) Cicerònis, etc.
iìianus contenliosus.Rex iniquiis.Episcopus negligens. 54. Laurenlianus alter Codex est membranaceus
Haec eadem in aliò Pistoriensi Codice reperiuntur. in-4°, saeculixm, plut. 20, n. 49. Bandinius ait Co-
Collier librum de duo'decim Abusionibus saeculi in- dicem esse saeculi XII, parlim xiii. Duo Sunt
parlim
ter opera sùppositilia S. Cypiiani, et infra cap. 83,
prologi, ut in edilione Malritensi. Titulus videtur
'Munì.4. esse : Isidori Ispalensis Synonymorum. Sequuntur
49. In programmate Zaccariae mentio non fit Go- quaedammiscellanea, ac praesertim liber Ecclesiaslis,
diris Barberinia? Bibliolhecae, cujus lamen varias le- et epistola?septem canonica?, ìiber Job cum glossis.
etiones in ejus Adversariis invenio. Codex est mem- Sequitur annotatio : Ab incarnatione Domini 1215
branaceus in-4" saeculifortasse ottavi : eodem enim celebrata est sancta universalis sy'nodus Roma in ec-
charactere scriplus est quo Orosius Laurentianaebi- clesia S. Saivatoris, qua Constammo (forte Consiaa-
bliotheca? praenolalus num. 250, qui clini fuil Fra- ^' tìniana) vocatur, mense Novembri, prasidente domino
troni S. Saivatoris de Seplimo Cisterciensis ordinis, Innocenlio IH papa, pontificatusejus 18 anno, in qua
ac deinde Caroli Strozzae, Tliomae filli. Titulus : in fuerunt episcòpi412, etc. Sequitur libellus de officio
nomine D. N. J. C, et B. Maria semper virginis in- Jtadicis.
cipit prwfalio, sive superdiclio operis ad Florenlinam1 365 SS. Tertius Codex Laurentianus membrana-
sororem suam. In Codice Laureniiano nuper re- ceus in fol., plut. 23, num. 23, in fol. min. saeculi,
censito simili modo haec praefatio dicitur superdiclio1 ut pulai Bandinius, undecimì, optime servatus. Cou-
operis. Quaedam de hoc Codice cap. 66 aniniad- tinentur in eo sententiae SS. Patrum, liber Martini
vertam. '
Dumiensis de quatuor Virlulibus, Sermo S. Joannis
50. Sequunturhoinilia?aliquot S. Augustini; Iwmi- Chrysostomi de Palieniia. Sequitur, In nomine Dei
lia S. E ausimi de Theophania : Proxime est ; iterimii summi incipit liber sancii Hysodori Hispaniénsis (sic)
homiliacAugustini ; item de transito S. Martini, ex: episcopi, id est, Synon'yma,In fine : Explicit Sunony-
epistola-qnamSulpicius Severus scripsii ad Bassulami ma; dòmni Isidori liber secundus. Post alia sunt libri
socrum suam.; homilia?aliquol S. Gregorii; Admoni- tres Prognoslicwn S. Juliani Toletani.
-lio S. Basili'!episcopi ad monachos; libri S. Ephrem1„ 56. Nihil habent Zaccariana?.scheda?«deConlemplu
1
diaconi de Die judicii; 304 ejusdem de Comprai- mundi, de Exhorlalione pcenitendi, de Lamento pani-
elione cordis; S. Augustini liber Dogmatum ecclesia- lentia, de Oratione prò
correptione vita, et contra in-
sticorum : subjungitur explanalio symboli, Dum de' sidias '
diàboli, de Confessione, de Regula mónacho-
symboloconferre volumus. Deest autem in hac expla- rum, de Fragmenlis in reguiam S. Benedieli, de
natione arliculus, Vilam mlernam.
Cofiflictu vitiorum. Spuriis pàfitèr recenselur liber
51. Sequitur libellus inscriplus, Qua sunt instru- de Institutione bona vita, quem ex Codice Veronensi
menta honorum. In primis Dominum Deum diligere, descriptum reperio. De opere seorsum agam : Codex
etc. Ditta S. Ephrem de fine mundi ; Et consumma- dèscribittar in ptfttatiohè Zaccariae ad iibruni Prooe-
lio saculi, et conturbano gentìum. Dieta S. Methodiii miorum suo loco referenda.
episcopi» Mulilus est in fine Codex. Liber dogmatum' "' CAPUT XLIV.
ecclesiaslicorum Auguslino aflictus, Isidoro etiam1 ApparalusZaccaria; adseeundum vòlumènUUaeditionis
tribuitur, ut cap. 83 exponam. Erudilus aliquis ini S. Isidori.
«som, ut opinor, Zaccaria? quasdam varias leclio- i. In secundo volumine primum locuin Zaccaria
ues ex Barberinio hoc .Codice annotavi*, ita pra?- éphlolis. deslinaverat ; sermombus -item , Isidoro hi
 287 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA, 288
mss. tributis. Epistola ad Massonamin programmate A A mentio diaconi, qui post Evangelium dicere debet -
collata dicilur cum mss. Pistoriensi et Vindobo- Si quis est ealechumenus, procedat foras. Sequun-
tiensi. Ex Codice quidem bibliotheca? Vindobonensis tur alia de missa, el de exposilione symboli,
Integrami epistolam descriptam invenio : ex Codice ac passio S. Margarita?. Exposilio similis missa?
vero Pistoriensi varias leetiones ad marginem exem- exstat in Codice Vat. Palatino 1578, ut cap. 84
plaris Matritensis. Neque vero, qualis sit Vindobo- dicam.
nensis Codex, exprimitur. Caeteras epistoias exedi- 367 "• Haec de sermonibus spuriis Isidori, quo-
tionibus Zaccaria recudere cogitaverat. rum Zaccaria meminit. An autem prò certo ponen-
2. Praeter sermonem de Corpore et Sanguine Do- dum siteos esse
spurios, suo loco, ut monui, dis-
mini sub Eraisseni nomine vulgalum, et apud Mar- tinctius
invesligabitur.
tenium Isidoro a duobus pervetuslis Codicibus tri-
7. De Officiislibri duo ad quatuor mss. Codices're-
butum, tres spurios nondum editos Zaccaria promi- nimirum Bononiensem, Pisloriensem duosque
serat, primum contra Arianos et Malateslio Codice, cognitì,
alterum de S. ^Emiliano e Vercellensi, terlium e Lucenses. Bononiensis est Codex Albornoziana? bi-
Fiorentino S. Marci sine titolo. Sermo contra Aria- bliolhecae collegi! majoris S. Clemenlis Hispànorum,
nos exstat in Codice Malatestio, in quo sunt etiam ^membranaceus in fol., num. 10, saliera saeculixi.
J) In eo est liber
Procemia Veteris et Novi Testamenti, ut exposituna beali Hieronymi presbyteri contra
fuit 366 capile precedenti. In Catalogo monasterii Jovinianum haerelicum. Liber S. Isidori Ispallensis
Ecclesia episcopi de Origine officiorum.Liber S. Au-
Pomposa? saeculixi, bic sermo jam Isidoro ascribeba-
tur, ul infra cap. 46 dicam. Utrobique incipit : gustini episcopi de Disciplina Christiana. Altercalio
Lanfranci et Berengarii de Corpore et Sanguine
Veni, Domine Jesu Chrìsie Redemptor. De hoc ac
Chrisli : Lanfrancus misericordia Dei calholicus Be-
seqtaentibus duobus sermonibus quid ego seniiam
cap. 72 aperiam. rengario catholicmEcclesia adversario.Si divina pietas
3. Sermo in laudem S. emiliani transcriptus est cordi tuo inspirare dignarelur. Dialogus est Lan-
es aniiquissimo ms. Codice archivii S. Eusebii Ver- franci cum Berengario. In fine : Explicit confliclus
cellensis hoc titulo : In natali S. ^Emiliani episcopi Lanfranci et Berengarii de Corpore et Sanguine
Vercellensis sermo B. Isidori. Vir ecclesiasticus,etc. Chrisli.
. Tertius sermo est contra gulam, cupiditatem, et 8. Libri duo de Origine officiorum integri sunt,
superbiam, inscriptus, Homilia S. Isidori episcopi. cum praefatione et indice capitum. Hujus Codicis
Fralres, oportet nos satis timere, etc. Hujus Fioren- meminit Bayerius in not. ad lib. v Bibl. vet. Hisp.,
tini S. Marci Codicis uberior descriplio ita re- r_ num. 147 : Meminìme olim vidisse Bononia in cel.
fertur. S. ClemenlisHispànorum collegio insignemOfficiorum
4. Codex membranaceus in-8° saeculi xm in quo ecclesiasticorumCodicem,qui vulgalis aliquanto auclior
videbalur. At varia? Zaccaria?manu ex hoc
aliquot homiliae : sequitur : In nomine Palris incipit Codice cum editioneleetiones,
regia Matritensi comparalo col-
epistola de Die dominico,,a Deo missa : Diem sanctum letta?, minime indicant eum vulgalis auctiorem esse.
dominicum, eie. De seplimo thròno venit epistola in
civìtdtemGazam a Domino transmissa, ubi S. Petrus Hunc aulem Codiceni, uti alios omnés Isidorianòs
collegii Hispànorum Bononiensis, anno 1748 a Min-
episcopatumaccepit.Conlrà hanc, aut similem aliam
exstai Liciniani Carlha- garellio et Ponsio collalos fuisse, ex nolis ascriptis
' epistolam epistola episcopi relatione perspectum habeo.
in saeculovi exeunle ad Vincen- aliorumque
giniensis Hispania
thim epiìc. Ebositana? insula? : Inter varias, etc. 9. Pistoriensis Codex est ille ipse in quo sunt libri
In principioipsius epistola legimus, ul dies dominicus Sentenliarum, de quo supra. Inscriptio : Incipit pro-
colalur, etc. Edita est toni. V Hisp. sacr., append. 4. logusin libro Officiorumedito a beatoIsidoro episcopo.
Explicalio brevis orationis Dominicae.Aliaehomiliae. Est eliam index capitum. Manu parlim Zaccarise,
Tractatus quidam de besliis quarum in Scriptura partitn alièrius primus liber collatus apparei : in
mentio. Exposilio missa? quibusdam versiculìs in j cujus fine Zaccaria ascripsit : Hucusque contuli
- liane sententiam • anno 1755. Calerti cursim annotavi. Scilicet pauca
quaedam ex lib. n in cujus fine : Expliciùnt libri
Est ratio, qnodpars altaris dextera missse
PriricipiOm finemquelenet, niediumque.sinistra: Officiorum duo. Incipiunt cdpitulu libri Differen-
"Déxtera Judseos,Genlilesteva Ggurat. tiàrum.
a b
Coepit his, iransferturad hos, referlur ad illos
Nostrafldes, el erunt sub mundifinefideìes. 10. Duo Lucenses Codices accurate, nescio a qui-
HocanimusrecoUt, hoc tua linguasonat. bus, collàti sunt: manus enim duorum appare^ Nulla
nota Codices inter se disimeli sunt. Pro eórum alterò
Videtur legendum referalur et sonet prò referlur
haec est epigraphe : Collatìo S. Isidori 368 Bispa-
et sonai.
lensis de divinis officiiscum ms. membranaceoCodice
5. Sequilur Inlroilus missae : Introilus autem mis- Canonicorum majoris ecclesia Lucana. Titulus ms.
sa nuncupatur, eie. Tractatus de veslibus, de laudi- Codicis est. Incipit prologus in libro officiorum edito
bus missa?, iterum de sacris veslibus, de missa. Ce- a beato Isidoro episcopo: qui omnino consentii cum
: lebralio missa in commemoralione passionis Clirisli prologo Codicis Pistoriensis modo recensiti. Post
{peragitur. In hoc capite citalur isidorus : item lit prologum est index capitum, '"''.
 289 ISIDORIANA.— PARS 1. CAP. XLIV. 290
il. Pro altero Lucensi Codice sic litulum Zaccariax Actesiarum
* Hispania Codicibus, et fragmentà lib. vu
praescripsit : Libri de officiis ecclesiasticis editionis s et vm Etymologiarum Isidori.
Parisiensis 1580 collati cum Codice Lucensis capitali,t 13. Pro secundo volumine promiserat Zaccaria li-
de quo Mansius tom. XLV Caloger. Sequunlur varia? B bellum orationum Isidoriani ritus a Blanchiuo edi-
leetiones charactere allerius, quo in istiusmodi col-. tum, praamissa dissertatone de Isidoriana liturgia :
lationibus saepissimeususest Zaccaria. Tom. cit. XLVj Isidorianam Canonum collectionem Aguirrii et Cennii
Caloger. collect. pag. 73, comvnenlariusJoai).Dominici j cum suo de utraque judicio : et concilia duo quibus
Mansii exstat de insigni'Codice Caroli Magni atalet S. dottor praefuit, cum variis lectionibus. De his
omnibus nihil ab eo inchoatum, nedum perfectiim
scripto, et in bibliothecacanonkorum majoris ecclesia„
Lucensisservato.Codex est membranaceus in-4°, cha-. invenio; ac solum mihi in ejus schedis oCcurrit
ractere modo Italico minutissimo, modo Italico gran-. Scipionis Mallei judicium de Codice Veronensi sexti
aut seplimi saeculi, quo Breviarium Golhicum eonti-
diori, modo quadrato : sive ab uno, sive a pluribusj
mendose descriptus. Scioli cujusdam medicam ma- netur; de quo ego infra plura disseram.
num experlus, saepegravius vulnus accepit. Quaedam ( 14. Chronicon pertinebat quoque ad secundum to-
praeterea a Codicis scriptore confuse exarata sunt, mum, ad quinque mss. Codices recognitum, videlicet
et inter se commista. JEtas Codicis hac nolatione, j$ 1 Valicanum, Lucensem, Pistoriensem, Florentinum
veteri designatur : A resurrectione Domini nostri Jesu, S. Marci, Cassenatem Malateslium cum auclario ex
Chrisli usque ad prasens (sic) annum Caroli régis in, tribus Codicibus ad saeculum x. Desideranlur colla-
Langobardia, in menseSeptembrio,quando soleglypsini tiones Codicis Vaticani. Adstant varia? leetiones
.
paluil, Ind. x anni sunt DCCLXII,m. v. Indicatur Chronici Isidoriani editionis Breulianae collali cum
annus Christi 787. Colligit Mansius, in scribendo, ms. Codice Lucensis capiluli, de"quo agitur in col-
Codice isto aliquot annos fuisse impensos ; nam in- lectione Calogeriana opusculorum.cit, t. XLV. In-
ter alia est excerplum epistola? Leonis III, qui anno( scriptio est a manu Zaccariae, reliqua ab alia. Man-
795 pontifex esse ccepit. sius loc.<;it. litulum refert: Chronica Esidori episcopi.
Addit se hoc chronicon cum editione Loaisa?contu-
12. Dubitare tamen aliqms possit num notalio de
ex quo uberem variahtium lectionum raessem
anno 787 ab exseriptore ex alio Codice, ut fieri so- lisse,
collegit ; et inter alia notai Heraclium in editis an.
let, descripta fuerit. J5lalem quidem Caroli Magni 5814 in ms. cum anno 5813 compo-
Codicemreferre Mabillonius, qui Codicem inspexit,' ni. 370 assignari,
Existimo tamen Zaccarianam lectiònis varietatem
indicavit, ut Mansiusrefert. Conlinentur hoc Codice :
non Mansii sed allerius esse.
I. Chronicon Eusebii, Latine a S. Hieronymo reddi- ' 15. E Codice capitoli Pistoriensis describitur
tm», ej Continuatum. 2. Antiphonae nonnulla? per Q
anni circulum. 3. Isidori Chronicon. 4. Libri duo compendium quoddam Chronici Isidoriani, quod
: David regnavit ann. XL,Salomon, etc. Finii :
•Isidoride Officiis, a Mansio collati cum editione Co- incipit Heraclius dehinc quintum annum agit imperii. Fiunl
chlei. Desunt in Codice duo postrema capila de Suf-
ut etiam iti edilione et in còl- igitur ab exordio mundi usque ad prasenlem aram,
fragiis, eie, Cochlei, hoc est in anno quinto imperaloris Heraclii et quarto
leclione de catbol. Eccles. Offic. Colonia?f568, et in
anni millia oclingenti xm.
aliis. 5. Historia ecclesiastica Eusebii ex Ruiini in- principis Sisebvli,vacua quinque
6. S. ad Post, inlerposita pagina, sequitur auctarium :
terpretatione. Epistola Gregorii Magni
editis exem- Adoloaldus,eie, rrsque ad annum 1027.
quaestionesAugustini Anglorumapostoli,
16. Codex Florenlinus S. Marci est membranaceus
plaribus auclior. 7. Libri Hieronymi et Gennadil de,
Vir illustr. 369 8. Romanorum pontificum Vila?, in-4", sa?c. xi, de hmreditale, ut initio notatur, Nico-
sine auctoris nomine, quae Anastasio bibliothecario lai Niccoli Fiorentini. Titulus : Incipit liber Chroni-
alibi tribuunlur. 9. Fragmentum Isidori de haeresiett coriw» S. Hisidori Hispalensis episcopi, ab exordio
Heraclii imperiuni, et Sisebuti regis
schismate, ex lib. vm, cap. 3 Etymol., quod Isidori mundi usque ad
nomen non praefert, et olim fragmentum operis ali- Golhorum principatum, qui regnaverunt circa annum
cujus Hieronymi credebatur. 10. Regula?ecclesiasti-'-l . I) Domini seimila secenlo: quae duo Italica verba is qui
caeapostolorum, sive noti 50 canones. 11. De Musi- Codicem conlulit, prò numeris Romanis, ut puto,
vis opus jam ex hoc Codice a Muratoriò editum, ascripsit, ac fortasse eos non ihlellexit. Nam Isidori
: tom. II disseit.med. cevi, pag. 668, quem tamen duo, Chronicum ad annum mundi 6000 non perlingit.
alia ejusdem Codicis in vacua ('pagellaf«gerirai, De, Multum discrepat Codex ms. a Chromco edito,. Finit :
fabrica in aquy, et de Multa. 12. Versiculi Gregorius, Explicit liber Chronicorumsive de temporibus sancii
prasul mentis et nomine dignus, plures et correcliores Hisidori archiepiscopi Hispalensis.
quam apud Vezzosium in not. ad quartum volumen1 17. Prosequitur alius Chronicon usque ad Leonis
oper. Ven. Thomasii. 13. Ìncipit de dogmatibus ec- imperatoris, qui Michaeli successit, impefium; ac
clesiasticissedis Gennadii episcopi Maxiliensis (sic).. notandum auctorem hujus supplementi, ubi de Ni«
14. Nuga?quaedamsuperstitiosae de numeris. 15. Col- cephoro imperatore, Leonis antecessore, loquilur
lectio quaedamCanonum. 16. Liber B. Augustini des ila habere : Sic redargulus Nicephorus ab avaritia sua
quinque haeresibus, falso ipsi ascriptus. Praeler pluraì cessavit... et octo annorum prwlerilorum redhibitiones
alia sequunlur Excerpta Canonum ex quibusdani ec-- aprincipii (sic) domibus exigere; et erat lamentimi
BOI AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 292
mngnum,. Haec Dominus nont. Ipse ego conscriplor A sunt, in ejus etiam schedis apparent. Godex Vero-
horum viva voce audivi a TJieodosio.Sequitur aucta- nensis plura Isidori opera continet, ac sic describitur
rium, Albuinm 4ecimu,s srex Longobardorum, etc, a marcliione Maffeioin epistola Seguierii ad Zaccà-
usque ad annara 1051. riam, 372 cujus antea memini. Codex capìtoli Yo-
1& Malalestius Codex post Pro«emiaet alla Isidori ronensis num. 54, scripiione mimiscuia veleri, *ubri~
opera Chfònicpn hoc titolo refert: Incipit Chronica catis titulis, ipsisque et priorikusopusculorumvertibut
S, Ysidori episcopi Spalensis, deétrìbens-liisloriarum majorum lilterarum decore efictis : quatuor aéieniunt
breviaturas ab exordio mundi. oj»»dem.Isidori tucubxatìone^,-I. Qrditur liber pRè-
Id. in programmale Zaccariae mentio non iti Co- raioruui dialogus sancii liiertìBymi presbyteri. Noe
dicis Albanii et Mutinensis; e quibus tamen varias prwmia memorat, nec dialogus est, sed Hispalensis
leetiones, aliena »ia«u «xaratas, in ejus schedis in- illud, de quo Braulio, Prooemiorum librimi unum.
venio. Albanius est Codex chartacetas num. 4, cujus . Editiones : la libros Veteris ac Novi Testamenti
inilio haec legas:: isidwi Hispalensis de Viris illustri- , Prooemia : sic Matrilensis.lom. Il, p. 310. Post illa
bus. : IldephoHSusawhiepiscopus Toletanus de Viris Teslamenti Veteris ms. liber, item praifaiiones libro-
illustribiis post Isidorum. De ortu et obitu sanclorum rum Novi Testamenti. Ad Evangelista*non habet mi»
Patrumj sei nullo auctoris QtJ\ nomine designato : B 1 scilicet Maltbseus, scilicet Marcus, scilicet Lucas,
opuscul»tamen altera manu prwmismm exstat: Isidoril qu« ex ora librorum in textum hrepsert,. Penetrai',
Hispalensis Jiwmis. Isidori Hispalensis- chronicai ms.. compenelrat> Post digessit editi viginti versus
brevis ab initio mundi usque. ad Heraclium imperato- oddunt, quibusms, caret. Corei etiam periodi* qtiìbits-
rem- Librum hunc sic tmnscriptum dono mihi detlit1 dam in D. Petri episloiis.
Jllitstriss. et Revefendiss.dominusmeus D. cardina- 23, Secundoloco, Incipit:vita velobitussancionnn
li» Sirlekts, cui pturimum me debere foteor. Romani ' qiii in Domino praecesseranl. Teriio Incipit opuscula
Junii 1576. B. càrdinaiis Lometlinus. Inscripti©ini sancii Isidori Domino reverendissimo Orosio IsidO*
Codice-est * incipit liber.Civronicommisidori Hispa- rus. Liber sequitur, quem tomus secundusMatriti citsut
lensis episcopi ab exordio mundi usque ad Eracliii hoc tiMo exhibet ; Allegoria? quidam saerae Scri-
Augustiimperium, et Sisehuti regi» priitcipofum.Pr<B- piurae, Idem est a« t'Hfede Nominlbus Legis et Evanr
f«tio, Cbronicon, multis in locis interpolalum ab ali- geliorum, qui a wppQÙtifaFlayiq Ikxtro perperam
quo scriptore Gallo, apparet descriplum ex exem- Cordubensi Isidoro tribuilux. Hoc titulo pupi donavtt
plari anno XLLeikarii Francorum regis, et xivHe- firmilo, puto., qu.\aintip.il, Quaedam,npiissiwa npmU
raclii imperaloris exarato, ut ex poslremis verbis5 na Le^is et Eyan^ejiqrum. GpifytmuMCam i&ier do-
COÌligitor. (
Cperditos rec.ensuU,ii^.mnquamexstgsse sumicqlw,
20. Mutinensis Codex quibusdàm in locis est mu-. mvt «ta%a^ a?»id<>msii cum libro PrQjxmiomw: sed
lilus.'Titulus èst : Incipit liber Chronìèqrum S. tsy- Mollili editionem upn yiderat, Quarto loco, in ias.
dori epìscàvi. In fine cOmputantur anni usque ad1 tn<»a;twis. litteris* Incipiunt, testipipnia divina? Seri*
XXVIICaroli Magni, quo tempore descriptus Codex5 ptura?. (et Patxum etiam qiiorumdam). lsidoriatia, e$
videtur. Atque hanc àelatem arguii specimen cha-_ inedita,collectio est, qua non inutiliter infer anecdota,
ractèrum, quod apud me habeo. Orthógraphia codicis s si ptiuni.$uppetel,prc-fe,retu)-,
est: Eusevius,condedil, adque,reperit, moni, trilustri?,
-,t 24, Qui Codicem hunc Veroaensfim cum edilione
Spanias, nomi prò numi.Verba extrema operis sunt ;: MatrUensi .contulit, ila exhibet litulum : Isidori,
* A quinto vero anno Heraclii imperatoria Usque add Incipit' niftttei abitui sanetomm qui. in Domino pree-
vigesimum octavum Luiprandi regis Langobardorum,i, cesserunl. In fine notatipnem baqe suojecit : Cum
et meara infelieis JohannÌ6... selalenl subputàntiirir in hoc Codicepr'wM UMIMSpraamiorum Hieronymo
anni exxiv. Debine usque ad xxvu Chrisiiamssimi ù tribuatur, apmmlMm mfm hot nullo auctoris Ulule
et piissimi domni-Garoll Magni regis Francorum et•t praiìoietw,, elsi mlis antiqua- marni Isidori nomen
Longobardorimi in Italia... inveniuntor anni LXH. I. AVPWmarginem-ftwriptumsii, qua autem sequunlur
Colligantur ergo omnes anni ab Adam usque ad pra?- Ì- D hunc tituiumJiapeant; Incipit opuscula tantti Isidori,
jentem vm indictionem, quo (sic)pascila Hebrseornm ^ uidemr primus smmuemis hoc opusnulumIsidoro ab-
idus Aprilis, pascila vero nòstra tertio decimo Ka- ,. judicareKSed,VanumicjiUigjluramafiuenseniprimum
lendas Madìas (sic), principium mundi quarto Idus ,'s fòrte igoorasse, CHJUSauctoris sit liber- de Orlu et
Aprilis, luna condita Idus Aprilis, homo ad iniaginem n Qbiliy patmm, ^ÌMòd3731?artani Dbesi, praesertim
Dei faclus-septìmo Kalendas Madiàs; «ompierilur ir mm idem araanuenas ljbmra Procemiorumdiuloguni
anni... Residuum erge «a?eùli teiiipus huinana in- i- inepte vocaverit, et iS. Hleronymoafu'nxerit. Opus
vastjgasAoneipcertom est, » in ms- Codice post elogia Patrum Novi Testamenti
21. 'Hittoria GolhOrum>.de hiu?nihil' 'annotaveratu desimi ; Explicit vita vel obitus Sanetomm qui in
Zaccaria, nisi eam edendam cum variis lécliònibus IS DòminoprasesterutHL
ex Labbeana edilione. 25. Primus Godex Florentimis est Laurenlianus,
22. De Vita et Obitu Patrum liber : ex mss. Codi- i- plut. 67, n. 12, membranaceus in fol., saeculixv, in
cibus, Veroiiftnsiet duobps Florentinis, -variseleetio-
1- quo est Eusebii et Rullili Hisloria ecclesiaslica^
nes colletta?, quaein programmale Zaccari* promissse se Chronicon Bèda?, Gennadius, Isidorus «t lldefonsut
283 1S!P0RÌA>:A,— PARS. 1. CAP. XL1V. 29*
,Aepiscopi de ortu, \vitu el obitu sanctorum Patrum -
de Viris illustribus ; quos tres libros de Viris illus- ,\
tribus a se collatos leslatur qui varias leetiones qui in Voleri et Nove Testamento vìrtutibus eia- >
collegit ex libro Isidori de Ortu et obitu .Patrum, ruermt.
qui libro Gennadii succedil. Jnscriptio est : Liber 51. Liber Ohronìeorum Bedae. Jacobi Antonii
beati Isidori Hispalensis episcopi 4$ ovtu, vila et Marcelli ad Jicnalum regem Sicilìse praefat'ioiuqtHH»-;
obitu sanctorum Patrum. Incipit prologus. In ine : ' dam Wstoriam de sacerdolio Jesu dirteli. Sequltw
Liber Isidori de.ortu. et mio,, £l.pbitii Patmm ex- baie historia, qua? dictis sanctorum non eoRgrwt, de
plicit. qua «os alibi. Quaedamde Sybilla Erythra?». Epislo*
26. Ex Banditilo, tom, il, Catalogi Cod. Lalinor. la? Lenitili et Palali de Jesu Christo. Epistolae
hiàl'iotli. Laurent., diseisfrustoc .volumen anitidissi- S. Anastasiaeei S. Chrysogo»i. Legenda S. Roberti
m.umel ornalissimum.-esse cum stenunalie Mediceo. episcopi VoMnacensis. Vita S. Albanasii episcopi
Liber Isidori, ut idem refert, eonstat 58 capitibus, Alexandrirà, incerto auclore. Astrologia a»vai»
-
quorum primum .est de Xyslft, ulliixiumde Severo : Arislotelis.
plura occurrunt menda. Sequitor addilio Braulii, 32. Tractatus Joannis Gerson de celebratìonè
sive pra?notaiio vOpePumIsidori, Hdefonsi liber de misssc. Tractatus Bart'holomaeiLapaiciì ord. Praedi-
Vir. illustr. diversum capitoni ordinem ser-vat àcsg % catofum, episcopi Goronensis, de glorifieatìone sert-
liber edilus aFabrieio, Primum-caput in ms. est de suum in paradiso : cum elògio auctoris." Historia de
Asterio, sive Astiw? ut in «is. scribitur. Opus excidio Cònsiantinòpoleos, scripta ex Chio die 18 '
desinit : S. Leocadia; tenet liabitaiionis sepulcrum. Augusti 1453. Senno in co?na Domìni'habitus in ca- '
Sequitur Anonymiaddilio.de S. Ildefonso : Ildefon&us pitulo convenlus S. Marci Fiorentia?.
memoria, etc, Haecest Juliaiù Toletani, quas tamen '33. In extrema pagina notàlur, exseriptorem Gq
in aonnullis mss. Felici ascrihltur. dicis Fr. "LeonardumSer Uberti peste obiisse Romae,,
27. Alter ms. iFlorentìmis Codex est bibliotheese1 in convento S. Maria? super Minervam die xxv
S. Marci coharlaceus sseotili xv. Initio legilur : ilie Maii 1481. Chronicon BedaèIn hoc Codice auciius
liber,est.conventus&. Miarcide Ftorentiaordinis Ftà- est edito. Inscriptio operis Isidori est :,'Incipit liber
trum Pradicatorum, quem scripsit froler Leonardus - 375 S- Isidori Hispalensis episcopi ie ortu, vita et
Ser Uberti de Florentija,ejusdem oonvenlusfilius, qui obitu sanctorum Patrum, qui hi Velefi ac. Nmo Te
obiit Roma die xxv Mail 1481. in hoc sequentia s»i>t. sttmento virtulibus c'tarueruni. In fiiiè : Amejj. Lous '
Traclatns beali Bernardi de .spirituali «xercitio, sci- Deo. 22 Novembiis 1472, Explicil liber 'S, Isi-
licet leclione, mediiatione, oraiione, et contem- dori, eie.
platione. Verba S. Bernardi .de passione Domini : C 34. In adversariis Zaccarianis £St liber de arto et
Ab inilio comersationis meae fasciculum. Epistola' obito Patrum in coiiipendium redacius, de quo in
beati .Bernardi ad ijuemdam suum devolum de ho- ejus programmate nulla fit mentio. Exslat in Codice
nestate vita?et religione "Peiis a me, ma frateiefia- membranaceo capitoli Veronensis in fol. saeculix.,
msime, quodMunq>'(iM etnusqudm. num. 58, plut. Q, in quo libri septeni forte Sedie, ,
28. flpislolabeatt Bernardi ad quemdam de exer- aut Rabani. Similliraus buie est Codex Regio-Vati-
chio-religiosi-et dejgratìibus perfectionis : Quonìam,, canus^O'/quem cap. 10 desciibam. Lib. i, jium. 8, <
dilette mi fraler, «» Bomino odhuc me in prasenl'rài Incipit de ortu et obitu Patrum, Est, ut dixi, coinpeo--
tibi posilo. In fine de bae epistola nolatur : 374 li' diura libri Isidoriani, quod collatura est cum.alio;
Qua quidem, licei bona sit et uliIis, minus tamen sd--" Codice"ejusdem capituli num. ,63,,plut. P,, uhi Bedae
pil, quia nec sensummecetoquenliamvidetur redolere? MarlyròlogiiiniBlanchinianum,cujus scilicet variai:»
Bernardi. Epistola beali Bernardi ad pairentescujus- lesleetiones Blancliinusin suis ad Anasjasii tom.moiy
dam novitii4ólentes' eum quasi -peiditoni : Si filiumi prolegomenis protulit. In hoc Codice,ti3, post Eh>
testmm. Ejusdem ad eosdem'in pérsoua ditti novitii : gium Titi, additur, Item nomina,,eorumquorumigno*
Stia causa,iqm monlicèi. Ejusdem ad quemdam quii r'aillur sepulcra. Abel filius Adam* eie. t ut apud Isi-
exierat, et differebat itérum ordihèni ingredi : Dolcot>^^ doruni. Lot filius Aram, etc, ut apud Isidorum,
super le,,-filimi'Guàifrede. Pliinees Saeerdos, eie., ul dpud Isidorum.. Muchab&i .
"^9. Epistola beali Ambrosii episcopi ad qùemdanx x seplem (ralres, eie, ut apud Isidorum. Juyat.Qredero
Staum•ffiscipultamde nioribus et honestate vita? .: ha?c verba Ut apud Isidorum io.ipso ins. CodiceiegL. ,
Diiecté fili, dilige lacriymas.Hoc vìdetur esse opuscu- non ab eb esse addita, qui opusculum ex. vederi,.
lom de inslitulione boria?vitae, Isidoro in quibusdam4 . Codice transcripsit.
mss. libris tribuluhi, de. quo nos cap. 83. Liberr 35.3àbep eliam in schedis Zacfiariaiùsufaria^les
beati Augastini de Speculo anima?. Exposilio Hiigo- - leetiones .Codicis Albanvi, in.^uoest Chr^njQonisi*
nis S. Victoris super regula beati Augustini episcopi,, dori, ut paulo ^nle expUcu.i.Jnscripiio est {Isidori
Ejusdem Hugoììisòpus de'Clàustro anima?. Hispalensisjuniaxibde orlut$ita.Aet ,ob,itu,§S. vP«li-u»i,
30. Liber S. Isidori 'Hispalensis archiepiscopi dee qui Veteri et Novo Testamento virtutibus claruerunl,
Viris illustribus, qni posi Hieronymumet Gennudiuni rt liber incipit.,Pr,aJalio- Quoti Isidorum juniorem au.
scripsit. Liber beatiHrldefoilsi archiepiscopi Tolelanili dis, Inon alium a nostro celeberrimo Etymol&giariiiB-
do Viris illustribus. Wier Sancii Isidori Hispalensis « auclore putes : nam. idem Isidorus iu Cudicibu-
 IflS AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 296
modo senior, modo junior dicitur, iis de causis quasis A dori presbyteri sermone nilidiori (sic). Ornittitur pro-
cap. 16 protuli. In eisdem quoque schedis sunt va- logus. Plura etiam capita in hoc eodem Codice
ria? leetiones ex Codice Malateslio, in quo sunt Prooe- 5- omitiuntur.
róia, et alia Isidori opera : Incipiunt capitula libri r; 41 .Alter Godex recentior est ad saeculum xu
Ysidori Spalensis episcopi de vita, ortu, vel obitu :u pertinens. Exhibet Elymologiarum opus in viginli
sanctorum Patrum. Post indicem capitum ex Veteri ri tres libros divisum ; quorum post'remus est hic liber
et Novo Testamento : Incipit liber Ysidori devila^ i, de Natura rerum. Titulus ergo est, Incipiunt capitula
ortu, vel obitu SS, Patrum qui in Scriplurarum lau- '.- libri xxni. Post prologum est index capilum.
dibus referunlur : in primis de Adam. 42. Bibliotheca? Laurentianae Codex 39, plut. 29,
36. De Viris illustribus liber, prò quo Zaccaria ia est membranaceus in-4°, saeculixm, in quo, praeler
collationem septem Codicum mss., Barberinii, Esten- a- librum Isidori de Natura rerum, continetur Carptum
sis, Florentinonim 376 trium duorumque Bono- >- de hisloriis Orientatium Ecclesiarumde^eoquod magna
niensium promiserat. Non invenio, nisi varias leetio- >- est fides Chrislianorum, et ìmmobilessermonesDòmini
nes duorum Codicum Bononiensium, quas eruditis- 3- nostri Jeiu Chrisli, qui dixit : Quodcunque ligaveris
simus vir Joannes Chrysostomus Trombellius ad Zac- ;- super lerram, erit ligatum et in coslis; et quid non
càriam misit. Eas autographas servo cum ejusdem g ioli Pèlro apostolo sit data lime poteslas, el cunclis
m r>
Trombellii litteris ad Zaccàriam, quibus discrepan- i- aposlolis, verum eliam et omnibus sacerdotibus, qui
tiam etiam scriptura? in libris Hieronymi et Genna- 1- recte credunl et pradicant verbum veriiatis. Ilem
dii de Viris illustribus pollicetur, die 3 Julii 1754 14 Exposilio orationis dominica? : Canones pceniten-
datis. De bis Bononiensibus Codicibus nihil notatum m tiales : De concurrentibus epactis, et alia,
est, nisi ulrumque, vel certe eorum alterum esse ie 45. Isidoriani libri inscriptio est ; Incipit liber de
bibliotheca? conimunis monasterii S. Saivatoris is astris cali S. Isidori Spalensis episcopi. Incipit pro-
Bonònia?. logus. Domino fratri Sidebuto, Hysidorus. Desini!,
37. Cum Codicem Laurentjanum de ortu et obito tu quinque existimaverunl, cum circulari tabula trium
Patrum paulo ante descripsi, observavi, eum qui ni mundi parlium, ut nos docet Bandinius tom. II Cod.
illud opus contulit, librum etiam de Viris illustribus is Latin. Bibliotb. Med. Laurent,
contulisse. Is autem qualiscunque labor ad nos non 'n CAPUT XLV.
pervenit. Ejus loco reperio varietatem lectionis ex ìx Varia leetiones ex- mss. Codicibus ad volufnen III
Codice Albanio supra descritto, cum de Chronico io editionis Zaccariana parata. Obilus et eloqium
verba feci. Omittit hic Codex prologum Quamvis ,;s Zaccaria.
superius, eie, atque ita incipit : Isidori Hispalensis is r 1. Elymologiarum libros primum et praecipuiim
de Viris iltuslribus. De Xyslo papa : atque ita dein- ì- opus voluminis. tèrtii editionis suae Zaccaria esse
ceps : De Macrobio diacono, etcì Servat editionis is voluerat, ad octo mss. exemplaria emendatos, ni-
M'atritensisórdinem. mirum Vaticanum mira. 624, Estense, Chisianum,
38. Reperio etiam paratam a Zaccaria praefatio- o- Bononiense, Lucense, Florentinum S. Marci, et duo
nein in huiìc librum, sed, ut puto, ante confectam m Malatestia. Desunt varia? leetiones Vaticani, Bono-
quam de editione omnium Isidori operum cogitare!. :t. niensis, et Estensis -: adest tamen Codex capitoli
Videtur enim ita esse comparata prsefatio, ut ad id Mulinensis, mulilus et semiustus, saeculi ìx. Ìncipit
Bibliothecam ecclésiasticam Fabricii recudendam m a praefatione libri in. Desinit cap, 3 libri ìx. Habeo
deserviret. Fabriciana editio libri Isidori ad plures es specimen charaeterum hujus Codicis,
alias editiones, non ad mss. exemplaria, recognita la 2. Chisianum exemplar est membranaceum infoi.,
apparet, notis.variorum et quibusdam etiam Zacca- a- signalum 378 A- 3, 35, saeculi xiv. Incipiunt capi-
ria? illustrata. Praefationem suo loco edam, cum sci- zi- tuia lib. Isidori junioris Spanensis episcopi ad Brau-
licet de hoc libro agam ; notasque, cum excudetur ur tionem Auguslinum(sic) vel ad Sesibutum, suum sci-
liber, recensebo. Et Zaccàriam quidem de nova Bi-. ìi-, licet dominum et filium.scripta. Plurimum differì ab
bliotheca? ecclesiastica? Fabriciana? editione ador- edito, cum in ipso librorum ordine et serie, tum in
r-u
nanda cogitasse, ex supellectile ejus litteraria postist rebus ipsis qua? aliunde ab interpolatore aliquo vi-
ipsius obitum intellexi, ut supra jam monui, denlur inserta?. Liber i. De Grammatica. Lib. n. De '
'39. De Natura rerum libèr, cum quatuor mss. ss. Rhetorica. Ibi cap. 21 ab ilio verbo Anadiplosii
Codicibus collatus, videlicet uno Lucensi, duobus us usque ad lineili capitis omittitur. Lib. ni. De Dialecti-
Florentinis S. Marci, uno Fiorentino Laurentiano. ò. cà. Lib. iv. De Arithmetica. Lib. v. De Geometria,
Collecta? exstant varia? leetiones ex his quatuor or Libèr 6. De Musica. Lib. vii. De Astronomia. Sequi-,
j, exemplaribus. Codex Lucensis "estS. Maria?Ctartis tis tur. Incipit liber de Medicina secundum Isidorum.
I Orlàndingorum, siye; Orlandigorum, membranaceus ÌUS Cap. 4, post ultima verba additor : Logici rationem,
! in-40, saeculixii aut xm, Incipit liber de astris cali Teli etc., quod fragmentum alibi inter appendices profe-
* S. Ysidori Ispalensis
episcopi. Incipit prologus. Do-
to- remus. Sequitur liber de Legibus, cui praemittitur
mino fratri, eie. epistola ad Braulionem. In fine libri de legibus post
40. E duobus Florentinis S. Marci Codicibusalter ter breve Chronicon additor : In Hispania Judai bapti „
est saeculi ìx, 377 in quo etiam est liber S. Hie- ie- zantur. Explicil hic'Chronica secundum «S.Isidorum,
ronymi de Scriptoribus ecclesiasticis. Incipit Hisi-si- Hoc tempore fuit S. Isidorus.
 IS1D0RIANA.- PARS I. CAP. XLV. 253
597
3. Snbjieitur auclàriuin Chronici : TheodosiusA^ quinque ultra numerum quem edili preeferunt.Id vero
sint quadan»
«miorv, etc.Desinit: Otto IV annos vii. Hic depositus discrimennon inde provenilquod addila
et est Frìdericus II, supra edita, sed ex diversa tantummodo disponendi
fuit per Innocenlium, assumptus
nunc Saeculo xm ineunte, inter- operis ratione. Ita ergo distribuitur. Quatuor priore»
qui imperai. igitur
luil ex quo Chi- libri sunt, ut in editis, exceptoquod libri ìv caput 13
polatum exemplar Elymologiarum,
deest. In libro v variat nonnikil
sianum descriptum videtur. Liber xiv tolus piane de initio medicina
in hoc CodiceOrdinem
immutalus est duobusque auclus capiiibus, altero de ChroniconIsidori, quod incipit
dein libri usque ad caput 26 (le-
terra sancta, altero de Hierusalem gloriosa metropoli. temporum. Reliqui
finem omnia ex arbitrio immutala : gendum cap. 16 libri xvm pari passu cum Edilis pro-
ad
Hinc operis
de baerelicorum Indiculus ceduti!, sed initium capitis 27 (legendum cap. 17) in
sequilur enim, schismate,
Editis est in Codiceinilium libri xix ; tum caput 20 li-
hareticorum, qui Hieronymo tribuitur : Simon qui- in editis est ibi liber xx ; liber xxi incipit a
dam magus, etc., caput de philosophis gentium, de bri xvm
ex capile 52 libri xvm ; liber xxn est caput 60 libri xvm,
poelis, etc. Indiculum haereticorum antiquioribus
aliis membranis nos exhibebimus. liber xxm exorditur a capite 7 libri xix ; denique liber
4. LucensisCodex est plut. 2, num 55, collatus xxv libro xx edilorum coharel.
cum edilione Bignaeanaet antiquiori anni 1483. Est IB 380 8- Additamenla illa, qua in editione Pari-
membranaceus in fol. saeculixi, quo haec initio Co- siensi 1601, p«g. 269, seorsum danlur, hic etiam, sed
dicis ascripla sunt : Iste liber est beati Martini Lu- non omnia, comparent ad marginem descripla, ut la-
censis episcopalus: quemsi quis furatus fuerit, aut lenlum, etc. , mina, etc. , obolus, etc., siclus, etc.
Sunt vero hac addililia allerius et paulo recenlioris
fraudulenter relinuerit, ex auclorilate hujus malricis
manus quam reliqua omnia. Variantesquadam occur-
ecclesia, qua caput est omnium ecclesiarum Lucani
tamen ego majori diligen-
episcopalus,et canonicorumconsensu,anathemasit in runl non conlemnenda, quas
lia annotare ex lemporis angustia prohibitus sunt.
perpetuum, nisi reddiderit. Amen, fiat, fiat, fiat, fiat,
In Codice nullus est titulus. Unumhoc tantummodonon neglexi. Quo loco in edito
fiat, fiat. prò epislolis
Post epistoias Index capitum libri primi. Tum Ìncipit lib'. xix cap. 19 legilur canlerium, gablaia, guvia, ibi
liber primus de grammatica el partibus ejus. in fine. cauleria lingulina. Deniquein fine libri eadem ac cat-
terà manu versusisti leguntur :
Explicit liber Elymologiarumdomni Ysidori episcopi. Ul est labor agricolisvomereprescinderelerras,
Deo gratias. Amen. Variantes 379 leetiones satis Est mihiarundineuscalamussulcarenovales.
copiosas collegit amanuensis aliquis, vel socius Zac- lite eliamloslascongaudetcernere inesses:
Sicet ego flnemlectoconcludereversum.
caria?, qui frequenter, ut jam observavi, opeiam 9. Descripsit quoque Zaccaria hos versiculos : sed
suam in hujusmodi conferendis mss. exemplaribus 'Q
in primo raelius legit : agricolis proscindere vomere.
conluìit.
Redundat est, ut stet versus. In secundo versu re-
5. Alia manu scripta? sunt variceleetiones non ita erit arundineo calamo. In ultimo versu
uberes Codicis Fiorentini bibliotheca?S. Marci, qui ponendum
reclius Zaccaria letor prò lator : nam ledo apud
membranaceus est in fol. saeculi fortasse undecimi, Mansioni nihil est. Pro versum praesliterit legere
in quo Etymologiarum opus in viginli duos libros
versu. Zaccaria ex eodem Codicehaec addidit : Rogo,
distribulum esl, et liber de Natura rerum prò libro
boni lectores, ut rogetis prò Petro scriptore, si Deum
vigesimo ler'tio :
subjungitur. Inscriptio Incipiunt lex- habeaiis protectorem. Explicit. Deo
tus epistolarumYsidori el Braulionis ad Ysidorum de amen. Penes me est gratias semper,
specimen characlerum hujus
peiilione libri Etymologiarum. Multa, qiiie Lucensi Codicis, quem antiquissiraum esse facile credam :
Codici peculiaria sunt, in hoc eliam S. Marci rèpe- ad
saeculumvli, quo scilicet Isidorus obiit, pertinere,
riunlur. Mansio non ita facile assentiar.
6. MalatestiumEtymologiarum exemplar anliquis- 10. Joseph Maria Mucciolus edidit Caesenae,anno
simum plul. 21, num. 5, hunc praefert titulum : In
1780, catalogum Codicum mss. Malatestiana? Caese-
nomineDomini nostri ìesu Chrisli : incipit liber Ety- » natis
bibliotheca?,Fratrum Minorimi conventualium
mologiarum,etc. Incipit epistola, etc., scilicet epi- fidei cuslodiaeque concredita?. Tom. II,
stola Isidori, Omni desiderio,eie, et Braulionis : 0 pag. 141
seqq., describit hunc ipsum Codicem,plul. 20, num.
pie Domine, etc. Sequitur : Incipiunt libri Hysidori' 4 : S. Isidori Etymologiarum libri viginti quinque.
Junioris Spanensis episcopi ad Braulionem Casarau-
Majusculiset quadratis characteribusad primam Co-
gustanumepiscopumscripli. Incipit prologus. En tibi, dicis paginam hac epigraphe: In nomineDomini nos-
etc. Incipiunt capitala libri primi. tri Jesu Chrisli incipit liber Elhimologiarumedilus ab
7. Praeslantissimum hunc Codicem sic describit; Isidoro Juniore
Hispalensi episcopo,ad Braulionem
Mansiusin addii, ad Biblioth.medii sevi Fabric. verbo>
Casaraugustanum episcopumscriptus.' Primo Codicis
ISIDORUS : Veniam peto ab aquis lecloribus si eorumi
tegumento interius lirmiter adhacret membranaceum
sub oculis hic reprasenlem omnium,
quolquottinquami folium, quod rerum in CodiceIractandarum indicela
audièrimvel legerim, veiuslissimumCodicem Eiymo- conlinet : Ut valeas
qua requiris, etc.
S.
logiarum Isidori, quem servai bibliotheca Malale- 11. Deinde epistola?amcebaea? Isidori et Braulionis.
tlarum Casenatensis, librum quem credo
scriptum ia- Observal Mucciolusepigraphem Codicis esse : Incipit
culo vu. Continetveroilte libros
viginli quinque,nempe! liber Ethymologiarum,381 quia, inquit, Isidorus ipse
PATKOL.LXXXI. 10
 299 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSISPROLEGOMENA. 300
in libros non dispostili, sed, Isidoro defunclo, Braulio \ in addit. ad Bibl. med. Fabr. scripserit, deesse lib. iv
xltimam operi mantim dedit, inque viginli libros dis- caput 13, de Initio medicina : siquidem titulus hujus
tmxit, addiditque multa utilissima ex variis optimisque ultimi capitis exstat, et per errorem librarli legitur,
scriptoribus collectu, scila digita, qua; alibi vix repe- de Inilium medicina : imo in ipsius capilis margine
riri poterant. dextro et inferiore visuntur armotatiunculae,quartini
12. Veruni quidem, Isidorum opus in libros non ultima verba sunt, Caruticum, Calaslicum, Marliatu.
divisisse : yerum etiam, Braulionis esse distinctio- Neque ita facile judicari potest aliquid deesse.
nem librorum. At Braulionem aliquid operi addi- 16. Post Etymologias sequunlur in eodem Codice
disse, aut inseruisse, neque Braulio ipse refert, homiliaenonnullaeS. Augustini, et quaedamquaestio^
neque aliunde constat. Diligenter idem Mucciolus nes de sacra Scriptura per interrogationes et res-
singula in Codice contenta exponit, quia , ul ait, ponsiones, mutilae in fine. Inilium : Quia video te de
tanta est Codexveneranda aiitiquilgtepradilus, ut viri Scripturis contendere velie, etc. Inter anecdota a
doctissimiquimultas Europa biblìothecasperlustrarmi!, Muccioloedita? sunt pag. 249 seqq.
faleanlur, nec audivisse, nec legisse Codicemhoc ve- 17. Pag. 287. Mucciolus profert indiculum mss.
tustiorem. Cumquenovam OperumIsidorianorum edi- Codicum bibliotheca?Malatesliae,quem olim Mansius
tionem multi meditentur, ad plenum accuratamque ]i confecerat. De hoc Codice notalum est esse in eo
leetionem pltirimumconducere polest. Exspectant viri qiuedam Augustini, sed apocrypha. Addit Mansius:
scienliarum amatores ex animo editionem omnium Codea;iste omnium, quolquol sunt, in hac biblio-
Operum S. Isidori vel jam paratam, vel propediem theca prastanlissimus est, cum scriptum»! praferat
parandam a ci. abb. Francisco Zaccaria. Ulinam fata saculi ìx... Annolationes habel nonnullas in margine
ejus consiliumnon prwvertant! additas manu paulo recenliori, ac prasertim lib. v, ubi
13. Rerum de antiquitaie Codicis haecobservat : duo legmitur imperatorum conslituliones , quorum
Codex velustissimus est omnium quos insignis biblio- priorem desumit auclor ex lib. i Constitutionum, 11as
theca Malatestiana Ccesenasservai. De hujusmodiCo- legesnuspiam naclussum. AffirmatMucciolus, p. 143,
dicis antiquitaie si ea consulamus qua excusa sunt in Additamenla qua? in editione Parisiensi 1601 seor-»
udditamentisci. Mansii ad bibliothecamFabricianam, sum sunt excusa, sive in marginibus, sive in lextu
saculi VIIest,.... licei,in pagelli» mss, hujus nostra Codicis omnia conspici, ut talentum, etc, mina, etc,
bibUotliecaleganms ab amanuensi (Mansii) scriptum, obolus, etc.
codicemesse saculi ìx. Sozculipariter ìx esse Codicem 18. Discrepantiam scriptura? celeberrimi Malates-
senlit eruditissimusabb'. Zaccaria, cujus judicium per tii Codicis ab editione Malritensi tribus primis libris
li'tteras mihi allalùm est a studioso juvene Cajelano I2 Zaccaria annotavit, 383 alium Codicem Malates-
Marinio. Addit Mucciolus Zaccariaejudicium, quod tium recentiorem simul conferens. Hucusque, inquit
hujuscemodi est. In celeberrima, qua Casenm est, in fine libri ni, conluli Matritensem editionem cum
bibliothecaMalatestiaduo exstant Isidorianorum Ety- utroque codice Casenatensi. JPorro cum Casena disce-
mologiarumCodicesmembranacei,alter saculi xi ; ve- dendummihi esset, cateros libros conferendos reliqui
tustior alter, num. 5 , et fortasse saculi ìx. Uterque cum editione Veneta anni 1483 Francisco Gualterio
multis nominibuscommendandus, cumuberrimam va- presbytero.
riarum ab editis exemplis lectionum segetem suppedù 19. Contulit reipsa Gualterius utrumque Codicem
lei. In ulroque Codice nolandum maxime est Isidori Caesenatem,et ex recenliori indiculum haereticorum
Chronicon, quod positum est prò lib. v cap. 37, in S. Bxeronymotributum exscrjpsit, in cujus fine sic
Malritensi anni 1599 edilione inseriptum : De discre- notatum invenio : Franciscus GualteriussaeerdosCa-
tione temporum: nec parum ab impressis ejusmodi senas exseripsit idibus Septembris anno reparationis
Chronici libris discrepata In recentiorè vero exempto humana 1755. Jam Codex hic recentior Malateslius,
illud giugulare est, lib. v capita 4 et ti S. Isidori de plut. 21, n. 1, saeculixi, liane praefertinscriptionem :
haresibus pralerniitli, in eorumque locum suffici loli- In nomine Domini nostri Jesu Chrisli incipit Eiymo-
dem capilulis Indicutum Hieronymi 382 de haresi- .* logiqrum Isidori Spaliensis episcopi liber primus.
bus, ex quo multa emendesininquinatmima Parisiensi Sequitur, praetermissisEpistolis vulgo editis, index
ejusdemoperis editione, quam primus curavit Claudius capitum libri primi.
Menardus. 20. Glpssarium: praeterpluriumjam editas in Glos-
14. Haecex Zaccariaelitteris Mucciolus; qui prae- sariuni, quod Isidori nomine circumfertor, pbservatio-
terea notai, in marginibus multa esse verba addita, nes, Zaccaria pollicitus fuerat uberrimas Joannis Sa-
a librario omissa aut indicantia quid peculiare ibi lomonis Semleri notas, quas ab auclore ad se missas
agatur : libro ili praeuiiui praefationem de quatuor anno 1752 testatur. invenio in schedis Zaccarianis
sequentibus disciplinis, et aìiaui praefatiunculamli- aulographas has Semleri observationes cum litteris
bro xiu; qua?duaepraefaliones,quod sciamus, inquit, ad marchiotuem Maffeiuramense Martio anni 1752
haudquaquamin edilionibmoccurrunt: Parum attente datis, quibus suas animadversiones typis edendas
editiones legeral: nam in vulgatis Elymologiarum m'iltit. Sed cum a Mafieio Semlerus intellexisset
editionibus obvia?sunt ejusmodi praefatiuncula?. Zaccàriam in novam omnium Isidori Operum.editio?
15. Mansium deceplum Mucciolus advertit, quod nem incumbere, ultro assensus fuit ut sua?in .Glossa-
50! ISIDORIANA.— PARS I. CAP. XLV. 304
riunì noia?ad Zaccàriam dcferrenttar: imo quasdam A, DifferentiarumYsidori Spalensis episcopi.Ha?csunt
alias in Elymologiarum libros observationes prouii- differentiaererum. Sequitur : Explicil liber primus.
sil, ut colligilur ex ejusdem litteris ad Maffeium Incipit secundus de differenliis verborum. Solum ex
mense Augustoejusdem anni 1752 scriptis. Re vera prologo nolatur discrepantia scriptura?.
adsunt etiam nonnulla?Semleri animadversiones in 25. Etsiaulem in programmate Zaccaria varias
libros Etymologiarum, sed tam diflicili characlere leetiones Codicis 385 Vaticani 624 non memora-
exarata?sunt nota?in Glossariumet in libros Elymo- verit, quasdamtamen ex eo Codicein adversariisinve-
logiarum,tot praeterealituris inquinata?,ul non magna nio prò libro Differentiarumnominumsiveverborum.
utilitas inde sperari possit. Tempus,inquit ipse, in Erunt fortasse qui scire cupiant cur tam pauca Zac-
altera ex epistolis ad Maffeium,impediebalquominus caria e mss. exemplaribus bibliotheca?Vaticana?ex-
ilerum describi curare poluerim,licet liturarum mulli- cerpserit; siquidemipse in volumine sui itineris Ut—
tudo id fere efjlqgitaret. terarii per Italiani sibi per olium mss. CodicesVali-
.21. Enimvero enitar, quantum poterò, ut eruditis canos consulerelicuisse narrai.
Semleri lucubrationibusin Isidorum respublica litte- 26. Verum si narrationis ejus seriem expendimus,
raria non omnino careat. Ipse tilulum hunc apponi colligemus potius nullum ipsi fuisse otium tat bi-
jusserat: GlossariumLatinum, quod Isidori nomine J]. bliolheca?Vat. mss. exemplaria exculerel. Refert
aliquoliesest editimi, variis doclissimorumhominum part, i Itjner. litter. per Italiani, cap. 6, se anno
emendationibus, 384 el fl'"s novis Ulustratum a 1754, dum Florentia? consisterei, a serenissimoMu-
Joan. Saloni, SentieroPP. Hisloriarum el poeseosin tinensium duce Francisco III accersitum; ut Atestiae
academiaS. R. I. libera reipublica Norimbergensis bibliotheca?praeesset. Tum haecaddii:
Altdorfina, Socielalis Latina lenensis membro hono- mani 27. Veruna anlequam Mutinam proficiscerer, Ro-
rarìo. Opus marchioni Maffeio sic inscribebat : Il- aliarumque petendam mihi esse intellexi, ut Vaticanos
bibliothecarum, qua?in prìncipe illa ter-
lustr. excellentissimoquedomino domino Scipioui rarura urbe magno numero sunt, mss. Codices con-
Maffeio marchioni, de omni re litteraria bene merilis- sidererò ad eam, quam paro, Isidorianorum Operum
editionem. a P. Ignaiio vicecomile, Socielalis
simo, celeberrimoviro, Glossarlihujus hanc ediiionem, nostra? tuncItnque generali proposito, facultate impetrata,
quam luculentissime ipse adjuvil, D. D. D. Joan. Sa- Septembr}menseRomanum iler aggressus sum. Qui
loni. Semler. e nostris Roraanis sociis mihi maxime amicitia ad-
Lagoniarsinius, Nocetius, Cohluccius,
22. Differenliarumlibri tres, cum duobus mss. junclisunt, Carpanius, Mazzolarius, Lazerus, Boschovichius,
Lucensibus, uno Pistoriensis capituli, et altero Fio- Gunichius, Faurius, aliique bene multi, de litteris
rentino bibliotheca?S. Crucis. Ita' referebat Con- optime merili, quorum nomina percensere longoni
P
I omnino esset, in Tusculano omnes ruslicabanlur.
speclus editionisZaccariana? : sed in ejus Adversariis Ne tamen Roma, invisis illis, discederem, ut Urbem
solimi existunt variantes leetiones Codicis unius ingressus fui, bibliolhecas statim adire et Isidoria-
Lucensis, el alterius S. Cfueis ; neque eae pertinent nosCodices conquirere undique constilui, ut, eo de-
mum labore perfunctus, Tusculuni ad eos aipplec-
ad duos libros Differenliarum verborum, sive de tendos excurrerem. Quare ut Vaticana?bibliotheca?,
proprielate sermonum, sed ad solum librum Diffe- cujus potissimum Codices in animo erat conferra
rentiarum rerum. Codex Lucensis est ille ipse in cum edilis Isidori exemplis, fàciliormihi pateret adi-
contineri etiam dixi libros contra Judaeos. Titu- lus, Fabio Danzelta, Socielalis nostra?dottissimo ac
quo sapientissimo viro, auctore, duce autem Hieronymo
lus : Incipiunt capitula libri Differentiarum Ysidori Lombardio, el ipso nostra?Socielalis praesbyteroper-
Hispalensis episcopi. Post indicem capilum, Incipit erudilo, ad BenpdictiXIVP. 0. M. pedes me sup-
- liber DifferenliarumYsidoriepiscopi. plex advolvi. Incredibile dictu est quanta pie cle-
menlissimus pontifex benigniate exceperit, multa
23. Florentinus S. Crucis Codex num. 233, plut. de meorum sludiorum ralione atipie Consilioexqui-
omnem mihi opem promiserit praesti-
20, exhibet etiam procemia Isidori, ac proinde in sierit, atque Illud etiam ad caeteratanta? clementia?offi-
Zaccaria?ad Procemia leritque,
praefatione describetur. Prac- cia accessit, ut semel in singulas, quibus Romaemo-
senlis operis inscriptio est : Incipit liber Differentia- rabar, hebdomadasdiebus Veneris pontilicemipsum
rum S. Isidori episcopilspalensis. Collati sunt hi duo adire mihi licuerit, ejusque doctissiraiscolloquiisfruì.
Ì8. Pontificia igitur auctorilate ad Valicanamme
Codicescum editioneBreuliana : sed illud perincom- D conluli
bibliolhecara, immensum illum vetusta?eru-
modum in hujus operis ci quorumdam aliorum Zac- dilionis ihesaurum ; atque ab ejus doclissimo aeque
carianis recensionibus accidil, quod verba editionis atque humanissimopraefetto Assemanio facile itn-
non exseribuntur, sed solum numerus nolatur qui peiravi ut lsidorianosomnes Codicesper otium con-
sulere mihi liceret. Lustrala Vaticana bibliotheca,
varianti editionis verbo eodem numero similiter Ghisianamet Barberiniam adii; Vallicellanam quo-
dislincto respondeat. Curaautem editionisillius Breu- que excussi. Per tempus mihi non licuit in illis ultra
liana?exemplar, cui istiusmodi numeri appicti sunt, lsidorianos Codices excurrere. Interea qua est hu-
manilate Petrus Lazerus, Romani 386 nostri col*
ad manus non sit, imo neque ubinam asservetur, com- legii bibliolhecaepraelectus, relicto lantisper Tuscu-
pertum ego habeam, necesse prorsus est ut non nisi lo, ad Ùrbem venit, ut bibliothecam illain a meo
theologica studia Roma discesau miritice auc-
improbo labore Codicum vera leclio investigari, ac post DominiciFranchimirectoris
tam, studiis potissimum
sa?pe eliam nullo modo inveniri possit. atque auspiciis, exoruatamque mihi ostenderet.
24. Nonnulla?sunt variantes leetiones ex Codice Alque ex ea sane non pauca p.olùissem in. hoc
Malatestio, in quo, ut saepemonui, procemiaaliique volumine edenda mutuari. Cum tamen paucis ante
mensibus primum miscellaneorumex illius mss. Co«
Isidoriani libri continentur. Inscriptio : Incipit liber dicibuslibrum Lazerus ipse, litteraria plaudente re-
303 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 5i;4
ut A dixi, leetiones Differentiarumsermonum annotaiiiur,
publica, protulisset in lucem, nolui in alienam,
aiunt, messem falcem iramitlere. Quare in mentem el nonnulli alii Codices Vaticani, in quibus Isìdoriana
venit bibliolhecam potius domus nostra? professae exstant opera, scilicet undeviginti breviter recen-
excutere, et si quid in ejus Mss. delilesceret notato
dignum, in adversaria referre, in hoc deinde libro senlur, alicujus scriptura? varielate in uno vel altero
publicis formis excudendum. Atque Consilio buie descripta, veluti speciminis loco. Hactenus de litte-
meo potissimum favit praeierSocielalis nostra?,quem rario Zaccaria?apparato ad Isidorianam editionem,
anlea memorabam, generalem praeposilumP. Igna-
tium vicecomitera, DominicusTuranius Siculus prae- cujus industria?et laboribus bac in parte Hispani
stantissimus sacra?, ut aiunt, Poenilentiaria?tbeolo- maxime grati essedebemus.
gus. Laborem hunc lamen distuli, dum redirem 52. Atque hic esset locus, ut, quoniam jam sine
Tusculo, quo cogitabam; incredibile enim me tene-
bat sociorum meoruin videndorum desiderium. Tus- adulalionis nota doclissimum virum laudare possu-
culiira igitur me conluli, ubi etiam apud Lagomar- mus, elogium ejus texeremus. Sed quam latus sese
sinium, qui tum podagra laborabat, me perhumani- aperiret dicendi campus ! Et nos quidem ad alia
ter invisit Benediclus Stay, poeta elegantissimus; festinamus. Vilam ejus
bine ad Castrum Gandulphi et Albanum quoque di- prò dignitate, ut modo in-
verti, unde rediens doclissimum abbatem Rodulphi- nuebam, V. C. Aloysius Cuccagni, qui id negotium
num Venutium rusticantem convéni. Paucis tandem in se suscepit, posteritati commendavit. Ea ego
Tusculana? commorationis elapsis diebus, aegre ab B proferam quae Zaccaria ipse de primis suis studiis
amicis divulsus, quos inler accesserat Prosper But-
tarus, Auximas nobilis, ac praeclarissimaeindolis anno 1750 aut seq. scribebat, ut bibliolhecaeJesui-
juvenis, Romam contendi. ticae insererentur, omisso magno operum catalogo,
29. Praesulem illustrissimum mullisque mihi rio- qua? jam lum ediderat. Cognomen ejus non uno
minibus memorandum, Franciscum Xaverium Zela- modo in schedis mss. ad bìbliothecamJesuilicam
dam ab expeditione, nescio qua, redeuntem exspec- per-
tabam. Rediit enimvero cilius quam credideram. tinentibusexaratum reperio, Zaccarias,Zacharias,Zac-
Quare quos deinceps Roma?iransègi dies, inter ipsum caria. Hocpostremumego exidiomateltalicoretineo.
et domus nostra? pTofessorumbibliolhecam parlitus
sum. Sed ad Codices mss. hujus bibliotheca? ver- est33. Zaccaria Franciscus Antonius. Veneiiis natus
anno 1714, 27 Mariii. Vienna?Austria?Societalem
tendus est senno. Hi sunt, eie.
ingressus est anno 1731, Ottobri mense : bine abso-
30. Neque hunc solum librorum mss. catalogum luto tirocinio Goritiam missus, humaniores litleras
Zaccaria sua?Romanaecommorationis tempore con- quadriennio docuit, ad theologiam vero audiendam
evocalus est Romam : deinde Mediolani solemnem
fetti, sed et nummorum aliquot Roma? paulo ante quatuor votornm professiouem misit (forte emiri!-),
inventorum noiitiam acquisivii, ac diligenter de- 15 Augusti anno 1747. Nunc per Italiani conciona-
scripsit. Atqui cum iter Romanum mense Septembri toris munere fungitur. Eminenlissimus Quirinus in
ad P. Hierouymum Lagomarsinum, 13 Au-
nihilominus mense No- epistola
aggressus fuerit, .ut vidimus, r gusti 1749 perscripla, p. 12, de eo sic loquitur.
vembri ejusdem anni ineunte, jam Mutinam adieral, 388 34. Demumle rogo, Hieronyme, ul nomine
ut narrare pergit eod. cap. 6 : Sed Roma tandem meosatutem plurimam dicas Frane. Ani. Zaccaria,
deserenda fuit, imo et Florenlia, ad quam urbem sodali tuo, tecumquein prasens Florenlia moranti,
recto itinere contendi,ut, rebusmeiscoltectis,Mutinam ac certum eumdem facias magni me asliware ipsius
eruditionem, quam teslanlur plures ab eo in lucem
proficiscerer. Igitur Mutinamveni sub Novembris ini- edita lucubrationés. Illustrissimus, idemque doclissi-
tium. Non ergo mìrandum si, ad editionem quam mus Joannes Baptista Passerius disserlalionem de
lune maxime parabat, Isidori Operum pauca e bi- veterum ossilegio Patri Zaccaria? inscripsil, qua?
Florenlia? edita est anno 1747 toni. I Monumenlo-
bliotheca Vaticana collegeril. V. C. Aloysius Cuc- rum Societatis Colombaria?Fiorentina?. Clarissimus
cagnius in Vita Zaccaria?, quam nuper edidit, non autem Antonius Franciscus Gorius, toni. 1 Symbola-
sine magna diligenti* laude ex variis monumentis runi lilterariarum, pag. 34, ait : Sumtna cum laude
memorandi quoque sunt e Socielate Jesu presbyteri
colleclam, num. 36, ex mss. 387 schedis colligi eruditissimi Emmanuel de AzevedoLusilanus, ejusque
posse pulat, Zaccàriam slatini atque praefectus bi- sodi in arumnoso opere edendo, nempe ThesauroLi-
bliothecaeAlestiaefuit renuntiatus, Mutinam se con- turgico, Petrus Lazerius et. Franciscus Antonius Zac-
caria. Percrebuerat nimirum fama eum Romani
tulisse, antequam iler Romanum aggrederetur : sed cersitum iri Patris de Azevedo socium, atque ac- id
vel ex ipso titolo cit. cap. 6 Itineris litterarii con- _. quidem ferme conslitutum fuerat, sed cerlis de
trarium patet : Mense Augusto Mutinam accersilus v causis consilium bocce immutalum est.
auctor a serenissimo duce Francisco III, ut Atestia 35. Haec, ut dixi, exstant in schedis mss. biblio-
bibliotheca prasil. Antequam eo migret, Septembri theca? Jesuiticae, quas Franciscus Oudin, et Joannes
mense Romam adit, eie Ludovicus Courtois, dum Socielas Jesu starei, ac-
31. Cum ergo Zaccaria anno 1758 sua?editionis curatissime collegerunt. Multa ex iis monumentis
Isidorianae Conspectum ediderit, scilicet postquara misere perierunt : sed multa adhuc penes me as-
vetera bibliotheca?Vaticana?exemplaria inspexerat, servaniur, qua? illusiranda? prope omnium scienlia-
et in eo vix quidquam e bibliotheca Vaticana se rura ac nationum historìae litteraria? utilia esse pos-
deprompturum promiserit, consequens est ut cre- simi, et ut sint operam, si poterò, aliquando dabo.
damus non multa eum ex hac bibliotheca excerpsisse, Jam elogium funebre, quod pollicitus sum, Zacca-
neque ab alio sibi excerpi impetrasse. Nihilominus ria? tumulo insculplum hoc est : Franciscus Alito'
septem paginas charactere nescio cujus exaraias in nius Zaccaria, patria Venetus, saeerdos Societatis
Zaccarianis schedis reperio, ad ipsum, ut opinor, Jesu, cujus instilutum, quardiu exslitil, candide pro-
post editum programma delatas, quibus varia?, quas fessus est, pluribus copiose docle orthodoxequeeditù
305 1SIDORIANA.- PARS II. CAP. XLVI. 506
Frane. Antonn Zaccaria, domò
libris, de litteris, de scientiis, de religione optine me-, { Quieti et memoria
rilus. Vixit ann. .LXXXII,mens. vi, dtes xiv. Decessi* Veneiiis, omnibus lilteralorum muneribus functi, re-
ad vi Idus OctobrisHDCCLXXXXV (1795). P. Q. ligione et doctrina clarissimi, in quo Ecclesia stu-
36. Addo aliud epitaphium, a V. C. hujus facul- dium, et recle sentientium amor enituit, labor scri-
taiis peritissimo magistro Stephano AntonioMorcellio bendi, judicium, delectus summa pulantur. Plus vixit
quod typis editum eircumfertur. Sed in ann. LXXXII,m. vi, d. xmi, atatem operum numero
eompositum,
vitroquc corrigendum vixit annos LXXXI prò LXXXII. supergressus. Amici seni optimo mitissimoF. C.

DE SINGULISS. ISIDOBIOPERIBUS,EORUMQUEPECULIARIBUS
EDITIONIBUS.

389 CAPUT XLVI. 1 Albini. Notalur etiam libellus Quinti Julii Hilarionis
B
de origine mundi in uno Codice: item Expositio Jusii
Recensentur Opera S. Isidori ex veteribus
bibliothecarum calalogis. episcopi(Urgellitani) in Cantica canlìcorum : item liber
Prognosticorum Juliani episcopi, scilicet Toletani;
1. In antiquissimis bibliothecarum calalogis qui ad
indican- cujus, ut puto, est eliam liber', qui appellalur Anti
nos pervenerunt, interdum Opera S. Isidori est Antikeimenan.
Cymenon ; quippe legendum
lur : qua? commemorare opera?pretiumerit, cum ut 4. Alius catalogus ejusdem bibliolhecae uberior
melius intelligatur quanti olim Isidorus habitus fue- describitur in cit. Cod. Vaticano-Palatino 1877. Con-
rit , tum maxime ut de veris ejus operibus seeurius sonat praecedenti recensio Operum S. Isidori usque
judicare possimus. ad incommulabilis sit : pergit : Secundus de sapìentia.
2. Fuldensis monasterii celebre nohien est. Ejus Tertius de flagellis Dei in uno Codice.Ejusdem de Na-
bibliolhecae antiquissimus catalogus exstat in Codice tura rerum (supra, id est, liber Rolarum) liber ; et liber
Vaticano-Palatino 1877, saeculix circiter, sic inscri- Differentiarum i. Et de origine officiorum librili, et
ptns : Quot et quorum libri [uerint in libraria Fuldensi. Synonyma ejusdem libri li, et quomodo accipiendum
Elsi autem post quosdam Hieronymi libros recensito» sit, Nolile judicare, el de Trabe el Festuca, hac omnia
manu notatur, Index bibliotheca Laurissana, tamen in unoCodice. Ejusdem ad Florenlinam sororem suam,
'
dare perspicitur catalogum Fuldensem continuari : " de civitate (nalivitate) Domini, passione, resurrectione,
nani index bibliotheca?Laurissanaejam in hoc volu- regno, atque judicio liber ì, liber il de gentium voca-
mine praecessil, et diversus ab hoc Fuldensi est. Ibi : tione in uno Codice. Ejusdem proamiorum, et chro-
Isidori Siri Elymologiarum vigiliti unus, etc., ut in nica, et ejusdem designificalione nominumad Orosium
catalogo mox referendo bibliotheca? Laurissanae, ex in uno Codice.Breviarìum ejusdem super divina histo-
hoc eodem 360 Codice. Hic legilur de Nalivitate, ria libros, et versus, qui scripti sunt in armarla sua
non de civiiaie, et non indicatur liber n ad Florenti- ab ipso compositi, et in eodem libro Sermo S. Aiigus-
nam. Desinit : apostolorum Petri et Pauli. In fine ca- lini in natali S. Joannis 391 Baplisla, et in natali
talogi : DescriplioArculfi de silu Hierusalem, et loco- apostolorum Petri et Pauli. Isidori de origine (ordine)
rum sanctorum in circuitu ejus, et Isidori de ordine creaturarum, etc., ut supra. Prope finem : Ilem liber
creaturarum in uno Codice. Videtur scriptum creatura glossarum, et Chronica Isidori; et sententia (sic) Se-
aut creatura. nechein uno Codice.
3. Codex Valicano-Palatinus 57, membranaceus 5. In alio Codice Vaticano-Palatino 235 charlaceo
in 4", siculi ìx circiter initio , exhibet indicem ve- in folio, pag. 294, ex catalogo, ul videtur, alicujus
tustissimum librorum monasterii S. Nazarii in Lau- veteris bibliotheca? recensentur Isidori libri tres de
rissa, ex quo plures Codices per varia rerum discri- T) ] summo bono, et libri viginti Etymologiarum, et Isi-
mina in bibliothecam Palalinam, atque inde in Va- dorus de officiis ecclesiasticis, cujus finis : sententiis
ticanam transierunt. In hoc indice enumerantur Li- firmaretur, ut in edilione Grialii. Alii quaedam ad-
bri Isidori Elymologiarumvigiliti unus in uno Codice. dunt. Coniinet hic Codex flores ex Operibus S. Au-
Ejusdem libri tres (Sententiarum). Primus sic incipit : gustini collectos. Ejusdem bibliotheca?Vaticano-Pa-
Quod Deussummuset incommulabilissit. Ejusdem de latinaecodex 226 chartaceus in 4° saeculi xv, eadem
Natura rerum liber, el liber Differentiarum. Ejusdem Isidori opera simili modo repraesentat, sed extrema
ad Florenlinam sororem suam de civitate (lege de na- verba librorum de officiis ecclesiasticis omittit.
livitate) Domini. Ejusdem Proamiorum, et Chronica. 6. Pezius, tom. Ili Thesaur. Anecdot., part. m,
Breviarìum ejusdem super divina historia libros. Isi- col. 609, ex notitiis anliquis monasterii Benediclobu-
dori de origine (forle de ordine) creaturarum in qua- rani haec refert : Describuntur libri, quos ecclesia S.
ternione. Sentctia et Chronica in quaternienibus. In Michaelis ad Quoclialum tradidit Kisyla monialis,
hoc indice praeter libros biblicos plerique Codices regali Francorum progenie edita. Kisyla per Suo*sa-
referunt opera SS. Patrum ; in his Beda? quoque et cellanos scribi eos libros fecerat, scilicet per Engil-
307 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 398
hardum, Chadoldum,TracholfumFrisingensis ecclesia l\ i Sanctorum Patrum qui in Scripturarum laudibus
episcopum, Rudpetlum, Racholfum. In his est liber e refernntur. Hic liber sic incipit (Allegoria) : Inci-
Synonyma, scilicet Isidori : nam libri donati a Kisyla, i piunt nomina... Sanctorum Patrum Veteris Testa-
sive Gisela, aut Gisala, uxore Gbilderici regis Mero- « nienti mystice exposita a S. Isidoro Spalensi epi-
vingiorum ultimi a suis depositi, ad monasleriuni « scopo : hic liber sic incipit : Adam figuram Christi
Benedicloburanum postea delati sunt. In catalogo < gestavit. Item nomina sanctorum de Novo Testa-
autem librorum monasterii Benedictobarani saeculi <mento : hoc opus sic incipit : Quatuor. Chronica S.
xm apud Pezium loc. cit. recensentur : Isidorus Ety- e Isidori Spalensis episcopi, describens historiarum
mologiarum... Senlentia Isidori, item alius liber sen- i breviarium, ab exordio mundi usque ad Heraclii
tentiarum... Isidolus (sic) de synonymis. Nolatur, « lempus liber. Liber DifferentiarumIsidori Spalensis
Etymologiarum Codicem esse bona? nota?, saeculox f episcopi : hic liber sic incipit... Item de dislinctio-
scriptum. < nibus quatuor vitiorum : hic liber sic incipit : Contra
7. Carolus Meichelbeckordinis Benedictini, tom. I < hsectamen quatuor virtulum genera. (Est finis libri
Hist. Frising. part. i, sub Josepho episcopo IH Fri- < n Differentiarum.)Uemsecundusde differeniiis393
singensi, sic narrat :Uxor illius (Childerici deposili) « verborum : hic liber sic incipit : Isidorus lettori sa-
Gisala inter religiosas moniates Parlhenonisad Coche- li « lulem : Plerique veterana sermomim differentias
lum Boiaria lacum nuper instituti, ac Benedictoburano i distinguere studueriinl. Sermo Isidori contra Aria-
monaslerio subjecti, se recondidit... Ejusdem Gisala t nos, qui sic incipit: Veni, Domine Jesu Christe re-
vetustissimiCodiceshodiequein dicto monasterioBene- c demptor poster, i
dictoburano exhibentur illasi. Inter hos igilur repo- 10. De indice librorum mss..qui in monaslerio
nenda censeo Synonyma Isidori, qua? proinde sae- Bohiensi saeculo x servabanlur, sermonem habui in
culo vui exarala fuisse dieendum erit. Bine etiam Prolegomenis ad Dracontium num. 27, ex Muralo •.
colligitur quam falso nonnulli tradiderint Childeri- rio tom. Ili Antiq. Italie, roedii sevi, col. 817 seq.
cum,caelibem fuisse : imo Mabillonius Anna). Bene- In antiquiori ejus bibliotheca? parte invenio ; Li-
dica lib, xii, pag. 154, n. 55, 392 ex Fontanellensi brum i, in quo conlinetur ars cujusdam, et Synonyma,
chronographo refert filiumChilderici, e regno dejectj, et Chronica apostolorum.Isidori Synonyma fortasse
Theodoricum clericum effectum fuisse. sunt. Clarius de Isidoro : Item de libris Ysidori:
8. In praefatione ad tom. I Thesauri Anecdot., Expositum in Genesi i. De diebus, et septimanis,
num. 43,- Pezius ex catalogo librorum monasterii temporibus,et signis libros, n (fortasse ex Etymolo-
Weinhenstephenensis saeculixi eirciter profert : Isi- giis, aut ex libro de Natura rerum). Officiorum
dorus de Summo Bono. El iterum, num. 71, ex cata- Q libros v,. et in uno ex his.continenlurepistola diverso-
logo librorum saeculixm qui in Canonica S. Nicolai rum, el Synonyma Ciceronis,et gloss. Libros differen-
Palavia? existebant, sed anno 1395 combusti sunf, liarum tres. Libros Proamiorum u. Libros et Homo-
etliibet : hidorus de Summo Bono, Isidori epistola. logiarum (Etymologiarum) iv. Libros Sententiarum^
ibidem, num. 45, In bibliotheca^ait, Canonicomm ni. Librum de ordine creaturarum i. Chronica Ysidori
Frisingensium quidam Codices ad mille annos pro- librum.... Pergit infra catalogus : Item de canoni-
xime accedunt. Gregorii Magni, Hieronymi, Isidori, bus.... Item librum canonum.i, in quo habelur Ysidori
eie. Opera non sine stupore spectavimus. Orosius sa- de ordine rerum.... Formula vita honesta cujusdam
culi circiter vm, eie. Eodem tom. I, part. 3, ex libro Martini (Dumiensis).... Synonyma Ciceronis.... Li-
Joannis Egonis de Vir. illustr. monasterii Augi»?Di- brum Ysidori de vitiìs i.
vitis, cap. 12, constai, Kerardum monaebum saeculo 11. Haecomnia in vetustiori, ut dixi, bibliotheca.
x Synonyma uno volumine coroprehensa conscri- Sequuntur in Catologo libri quosDungalus monaslerio
psisse : quaeIsidori nostri Synonyma esse facile sibi Bobiensi saeculo ìx donavit : in his calologus refert
quivis persuadebit : sermo est enim de librario, non Librum Elymologiarum' Isidori unum : inter libros
de auctore libri. In dissertatone isagogicaejusdem vero Benedicti presbyteri librum officiorum Isidori
Peziiad tom. Il, pag. 11, ex Codice saeculixn refe- ». unum. Inter libros Theodori presbyteri : Prognostica
runtur libri, Gotwiciensiecclesia?ab Heinricio donali, Juliani Pomerii liber.... Chronica Isidori liberi....
ut Eucherius de Hebraicìs nominibus. Isidorus brevi- liber 1 Ysidori, Servii, eie. (ea qua? de grammatica
ter super totam bibliolhecam(intelligo in totam sacram agit in Etymologiis, ut pulo).... De dialettica, Mar-
~eripturam). Item SententiwIsidori de utroque Testa- tiani, Augustini, Apulei, et Isidori liber 1. Adverten-
mento, etc. dum est, numérum i, ir, m, etc, libris appositom,
9. Montfauconiusin Diario Italico, cap. 6, indicera non indicare paries in quas opus divisura sit, sed tot
' librorum monasterii
Pomposae saeculi xi affert, in in bibliotheca esse vofumina quae ejusmodi opus
quo « Isidori epistola ad Mastonem episcopum (Al., contineant. Notare etiam juvat, jam lum Pomerii
< Massonem,Massanum,Massenum) de sacerdòte !a- cognomen Juliano Tòfetano episcopo affictumfuisse,
t pso per pcenitentiam,posse resurgere in graliarum quod uni convenit Juliano Pomerio, natrone Mauro,
e pristinum statuto : incipit : Veniente ad nos fa- auctori trium de Vita contemplativa librorum, qui
t muto*Liber Etymologiarum Isidori Spalensis epi- sub Prosperi nomine vulgati circumferunlur.
« scopi. Liber prooemiorumdeNovi et Veteris Testa- 12. Bibliotheca Pistoriensis edita a Zaccaria anno
< menti. Item liber S. Isidori de Vila, Ortu et Obitu 1752 exhibct catalògum librorum sxeculixn hoc
 509 ÌSÌDORIÀNA— PARS li. CAP. XLVII. 310
tìtulo : Breverecofdationis 394 de thesauroecclesia A j digessit. Libri qui a Braulione recensentur sunt
S. Zencnis: ubi inter'alia sunl Isidorus Etymològìa- septemdecim, qui alia etiam opuscula Isidori exstare
m,... Summum bonum Isidori; quod fortasseÌ àit. Auctor monachus chronici Silensis apud Flore^
exemplar èst indicatum inter libros qui exstant, zium tom. XVII Hisp. Sacr. quatuordecim tantum
pag 13, S. Isidori Spalensis libri tres, scilicet Sen- Isidori libros, vel fortasse quindecimagnovisse vide,
tentiarum . tur, cum loquens de Gothorum chronicis sic habet
15. Tomo I Monastici Anglicani exstat charta dei num. 6 : Scripta sunt hac in libro beati Isidori ,
ierris, orhamentis, véstimentis, atque libris ecclesia? queminter alios quatuordecima se edilos de Vandalo-
S. Petri monasterii Excèstrensis a Leofricò loci rum et Suevorum Gothòrumquegestis diligenter com-
episcopo, qùiobiit anno 1071, datis; et inter libros, posuit. Quibus tamen verbis potuit intelligere lsido-
pag. 225, rèferuntur Liber Isidori Etymologiarumet rianos Codices, quibus plura opera continerentur,
passiones apostotorum.... Liber Isidori de miraculis Florebat hic auctor saeculo xii ineunte. Eos nunc
Chrisli. scriptores excitabimus, qui data opera in clarorum
14. In Hispaniaesacra? torà. XXXIV,pag. 455, de virorum recensendis libris versali sunt,
Oveco episcopo Legìonensi (raditur, quod anno 2. Notkerus Balbulus, qui saeculix initio deces-
951 circiter monaslerio S. Joannis" de Vega, a se gj sit, librum de Interpretibus divinarum Scriptura-
fondato, inter alia donaverit libros ecclesiaslicòsvii, rum edidit, qui a Pezio tom. I, part. i, Anecdot.,
id sunt Anliplionarium, etc. Libros spiritualés X,id pag. 17; vulgatus fuit, a Fabricio in fine,tom. V
sunt, Vilas Patrum.... Sententiarum beali Isidori, et Biblioth. medii aevi recusus. Caput 5 inscribitur :
Synonymaejus; Sentenliarum domini Gregorii, etc. De his qui ex Occasionedisputalionispropria.,quasdam
Fortasse Tajonis òpus Sententia domini Gregorii senlentias divina auclorilalis explanaverunt: ubi post
dieuntur. alia sic Balbulus pergit : Libri Isidori Hispaniensis
15. Monasterio Fontanellensi, ut in ejus Chronicò episcopi, Etymologiarumnominelilulati, omnimodate
cap. 12 refertur, tempore abbalis Wandohis anno perficiunlscientia. Item Sentenliarum ejus ulilissimus
'742 seqq. inter alios libri hi Isidori acquisiti memo- liber occurril. Item alius de Palribus Veteris et Novi
ranlur : Item in eodemlibro Differenliarum spirìtud- Testamenti. Ilem alius de' Officiiset ord\nibus eccle-
lium et carnaliumIsidoriJunioris Hispalensisepiscopi, siasticis , qui tibi mqx Dei gratia futuro sacerdoti
in quo sunl capitula quadraginta duo.... Item in eo- maximesunt necessarii, in quibusomnemralionem, et
dem capitula tredecim ex libro Sentenliarum Isidori. nomina singularumfestivitatumet jejuniorutn repertes,
Ansigisus, qui fuit abbas anno 823 seqq., ut ex ut praco Dei populofuturas slationes pranunliare pos-
cap. 16 ejusdem Chronici constat, monasterio Fon- rt i sis in Keriki (in ecclesia). Quia si non anmniiaveris
laneliensi donavit, Tagli (Taii, vel Tajonis) Senten- populo, qui speculatorisofficiumdesiderai, veneritque
tiarum volumenunum. Monasterio Flaviacensi Apo- 396 gladius, et lulerit éum (Ezech. xxxm, $), ipse
calypsin S. Joannis, quo Codice conlinebatur etiarn iniquitate sua morielur, sanguis autem ejus de manu
Liber S. Isidori Differenliarum.... Librum testimo-. . tua requiretur, -
niorum Isidori de Christo et Ecclesia Codicemunum. 3. Scribebat Notkerus ad Salomonem, discipuluni
Ejusdem Etymologiarum Codicem unum. Ejusdem suum, postea Constantiensis Ecclesia? episcopum.
Rotarum (de Natura rernm) ad Sisebutum regem Non commemorat, quamvis id maxime ejus scopus
Codicemunum. postularet, Isidori commentationes in sacram Scri-
16. Inter vetere3 catalogos recensèri non debet pturam. Fortasse non nisi eas commentationes lege-
index Codicum mss. basilica?S. Petri Roma?in Co- .rat, qua? permista?et confusa?sub Eucherii nomine
dice Regio-Vaticano 1598 cbartaceo in 8° exslans, venditantur ; de quibus cap. 6 sic refert : H abes Eu-r
commemorandus tamen, vel quia ms. latel, vel ob cherium,nescio, utrum ipsumquem beatissimusAugus-
dignilatem archivii. In eo recensentur haec,.fol. 7, tinus presbyterum ex Hispania velcri morbo caladi
Isidori Hispalensis super librum Geneseosusque ad laborantemper sanctissimumStephanum in libro nv
librum Jtadicum.Fol. 8, ex lectionariq scripto anno, , gesimosecando de Civitate Deinarrat curatimi : an
998, Isidori episcopi testimonia de Chrisli passione, alium episcopum, vel doctorem, qui muitas et ulilissi-
Scilicet ex libris contra Judaeos.Fol. 9, Isidori epi- mas inlerpretaliones,tropologia)et anagogessacrarum
scopi de incarnatione. Ex iisdem libris. Ibid. De Scripturarum proposuit, et dissolvit.Alio loco de Eu-
Divinis officiis charactere 395 "niiquò. Fol. 80, cherio isto ej usque nomine-inscriptis commèntariis
Isidori, quare virgines in benediciionevelentur.Ex agemus.
cap. 18, lib. n de Officiisprope finetti. 4. Sigebertus Gemblacensis, qui valde^enex obiit
CAPUT XLVII. anno 1112aut seq., in libro de Script, eccl. ila Isi-
OperumIsidori catalogus ex antiquis scriptoribus. dorum nostrum laudai e. 55 : Isidorus Junior, Hi-
1. Braulionis et Ildefonsi de Isidoro dieta, qui ejus spalensisepiscopus,multa scripsit. Scripsit ad Brau-
tempore vixerunt, expendimus cap. 3, % et 5. Quae- lionem episcopumviginti libros Etymologiarum.Scri-
dam etiam similiade Isidori lucubrationibus Constant psit librum Proamiorum, de libris Veteriset novi Tes-
ex auclore Vita? ejusdem Isidoti, qui vulgo Lucas tamenti, quosin canone recipit Ecclesia calholica. De
Tudensis esse creditur : alia cap. 14 protulimus ex ecclesiasticisOfficiisad Fulgentium. De Ortu, Vita et
Cerratensi, qui eanidem Vitam in compendii formam Obitu'sanciorumPatrum.quiin Scripturarumlaudibus
 SU AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 312
efferunlur. Ad Orosium librum de significationibusno--Alensis
A episcopus, Heraclii imperatoris temporibus
minum. Ad Sisebutum librum de Natura rerum. Scri- clarens, scripsit Soìiloquiorum tei Synonymorum
psit et librum de Differenliis verborum, librum dee libros duos, Sententiarum libros tres, de origine Offi-
Proprietate rerum, librum Sermonum, tibrum eccle? ciorum libros duos, Ad Florenlinam sororem suam
siasticorum dogmatum, Scripsit Synonyma, ubi indu- contra Judaeos libros duos, Ad Horosiuni episcopum
cuntur dua persona, una honànis plangentis, alterai de signilicatione veteris et Novi Testamenti libros
rationis admonentis. Scripsit el lamentum panitentis,, duos, AUegoriarum in Genesin librum unum, in Le-
distinctumalphabcto, addila oralione. Scripsit de Con-. vilicum librum unum, in lib. Numeri librum unum,
flictu virlutum et vitiorum librum unum. De mysteriiss in Deuteronoraium librum unum , in Josue librum
Saivatoris librum unum. Totum Vetus Testamenlum i unum, in lib. Judicum librum unum, 398 in lib.
simpliciterexponendopercurrit.Scripsil et aliasacularii Regum librum unum, de Corpore et Sanguine Do-
litleratura competentia,qua commemorarenihil ad nos. mini traclaluin unum, et alia plura. Item librum
5. Item Sigebertus cap. 51 breviter Isidorum Cor-- Differentiarum; item librum Etymologiarum; item
dubensem comaiemorat : Isidorus, Cordubensis epi- grande volumen Epistolarum Decretalium Romano-
scopus, scripsit ad Orosium libros quatuor in libross rum pontificum, Canonesque conciliorumper succes-
Regum. Sed hoc ipsum opus ad nostrum Isidorumi J5 B sionem temporum diversis in locis per orbem a
'catholirìs episcopis celebratorum. Ex quo constai
Hispalensem quoque pertinere simillimumvero est,
ut ex cap. 65 colligitur. Videlur autem Trithemiusi Joannis • praeposili Belvacensis, et Graliani decreta
nihil aliud de Isidoro Cordubensi audivisse, nisi quodl ut plurimum fuisse decerpta. Ilem de Vila et Obitu
apud Sigebertum legerat, quanlvis 397 uberius; !Sanctorum, qui in Domino Sanctorum praecesse-
illuni laudet cap. 120. De Script, eccles. : i Isidorus; runt. Ilem de Natura rerum. Item librum Artium.
senior, episcopus Cordubensis, vir in divinis Scriptu- Item librum Differentiarum. Item librum de Summo
ris valde peritus, et saeculariumlitterarum tran igna- Bono. >
rus, ingenio promptus, et satis disertus eloquio, noni 9. Notatur in hac Pastrengi editione opus Micbae-
minus conversatione morum quam scientia Scriptu-. Iis Angeli Biondi cura ab omni errore expurgatum
rarum insignis, cujus eruditio apud veteres in magno, prodire.
! At Montfauconius in Diario Italico pag. 48
pretiò exislebat : scripsit non pauca in divinis volu- advertit
i mendis inlinitis fcedatum esse, ut vix apta
minibus opuscula, de quibus ego tamen reperi opusi isententia eruatur, hiulcuni, et lacerum in multis:
egregium, quod edidit ad sanctum Orosium presbyte- 'quod vel ex Isidori elogio satis intelligilur. Quaedam
rum Hispanum, in quatuor libros Regum libri iv. De» tamen auctoris propria sunt, ut quod libri Senten-
'caeteris nil reperi. Claruit sub Theodosio et Honoriot Q C tiarum bis diversis titulis indicantur ; nisi Isidoro
principibus, anno Domini 420. i affingit alias Sententias ex opere Taionis Samueli*
6. Anonymus Mellicensissaeculiduodecimi scriptor• in nonnullis Mss. per errorem, ut puto, vocali,
in libro de Scriptoribus ecclesiasticis, a Fabricio int 'quod imperfeclius quam credebat Riscus edidit.
Bibliotheca ecclesiastica post Bernardum Pézinm int Vide 67.
Bibliotheca Benediclina Maurinorum rursus edito, ' 10. Non omittam Trithemium, quamvis saecu-
eap. 26, Isidori haec opera enumerat. < Isidorusi lum xvi jam attigerit ; nam in veleribus Mss. exem-
Hispalensis episcopus, qui beato Leandro in episco- 'plaribus evolvendis vehemens studium ac maxjmam
patu successit, multa et magna opuscula edidit. < diligentiam collocavit. Is in libro de Script, eccle-
Nam inter alia Synonyma scripsit, et abbreviationemi siasi, i cap. 232, ila Isidori operum catologum texit :
temporum, qnam ad Constantinum Heraclii filiumi Isidorus Junior episcopus Hispalensispost Lean-
perduxit: librum quoque Etymologiarum, librumt 'drum, vir in divinis Scripturis eruditissimus, et in
Officiorum, et librum Virorum illustrium. Praeterea ''saecularìbuslitteris nulli suo tempore secundus, in-
sermones plutìmos, diversis temporibus habitos, genio subtilis, sensu clarus, eloquio composilus,
,
Carmine excellens et prosa, non minus sanctitaie
stilo egregio scriptos transmisitad posteros. » >
quam dottrina insignis effulsit. Hicdicitur Junior ad
7. HonoriusAugustodunensissaeculoxiilibrumsuum. D TVdifferentiam Senioris episcopi Cordubensis, cujus
de luminaribus ecclesiae, sive de Scriptoribus eccle- supra (cap.eum 120) fecimus mentionem, vel alterius
etiam, qui praccessit, Hispalensis episcopi. Scri-
siasticis concinnavit, ubi cap. 4 lib* m sic refert : psit autem iste Isidorus Junior multa preclara opus-
Isidorus, Hispalensis episcopus, innumera scripsitl cula; de quibus duntaxat reperi subjecta. Ad Brau-
lionem episcopum Etymologiarum lib. xx. Disciplina
opuscula, ex quibus hac sunt : libri Etymologiarum 1 a discendo.-In Genesin allegoricelib. i. Historia sacra
vigìnti duo, liber Glossarum, liber -
Sentenliarum, Sy- legis. In Exodum lib. i. Quadam mysteria. - In Nu-
nonyma, liber de differentia. Totum Vetus Testamen- meros lib. i. Ideo hicliber unus. -la Leviticumlib. i.
tum dupliciter exposuit, historice etallegorice, el multa Sequens Leviticus lib.-In Deuleronomium lib. i. Liber
-
Deuteronomii. In Josue lib. i. Post mortem Mosi.-
alia. Floruit sub Heraclio. In Judicum lib. ì. Historia Judicum.-ln Regum lib. iv.
8. Saeculo xiv claroit Gulielmus Pastrengus, sive. Post librum Judicum sequitur.-In Ruth lib. i.-InPa-
de Paslrengo, Pelrarchaepraeceptor et amicus, qui in ralipemenon
;lib. m.-In Tobiam lib. u. - 399 'n Esdram, et Nehemiam
libro de Originibus rerum Venitiis anno 1547, per lib. lib. i.-In Judith lib. i.-ln Esther
] i.-ln Job. lib. i.-ln Psalterium lib. i.-In Prover-
de
Nicojaum Bascharinis excuso, de scriplis virorumi bia i Salomonislib. i.4n Ecclesiasten lib. i.-In Cantica
illustrium ordine litterarum disserit : et pag. 43 seq. ]caniicorum lib. i.-In librum Sapienllaelib. i.-In Eccle-
hsec de Isidoro. «Isidorus, gente Hispanus, '
siasticum lib. i. - In Esaiam prophelam lib. i. - In
Hispa- Jeremiam lib. i.-In Ezechiclera lib. i. - In Danieleirv
 513 1SID0RIANA.— PARS II. CAP. XLVI11. 314
propbetam lib. i. -In duodecim prophetas minores A ì caeterissecum feri, quod in operibus universalioribus
lib. xn. In Michaba?orum lib. n.-In quatuor Evange- notiones rerum communiores praìscribuntur, qua?
lia lib. i. Liber generalionis.-ìn Episiolas Pauli facilead
lib. xiv.-In Actus apostolorum lib. i.-In Epistoias peculiarium argumentorum intelligentiara de-
canonicas lib. vii.-In Apocalypsin lib. i.- Interpre- ducunt.Qui enim ante alia omnia Etymologias Isidori,
tationis Novi et Veteris Testamenti lib. n. Domino libros Differentiarumrerum et verborum, glossarium
meo, et Dei servo.- Prooemiorum lib. i. Quinque libri Lalinum sive ejus, sive certe ex ejus operibus
Afosi.-Differenliarumlib. i. Inter Deum et hominem.- magna
De Ortu et Obitusanctorum lib.i. Adam protoplaslus.- ex parte excerplum perlegerit, ac mente perceperit,
Ad sororem contra Judaeos lib. H. Domina sancta haud iladifficuller reliqua ejus opera percorrere pote-
Fiorentina sorori.-Synonymorum, vel Soliloquiorum rit. Ita etiam in biblicissi Allegoria?in Vetus el Novum
lib. ii. Venil nuper ad manus. - De illustribus Viris
lib. i. Osius Cordubensis.-he summo bono Sentenlia- Teslamenlum, si elogia Patrum Veleris et Novi Te-
_rum lib. n. Summum bonum Deus.-De Origine offi- slamenti, si Procemia in libros Veleris et Novi Testa-
ciorum lib. n. Ea, qua de Officiis.-Desancta Trinitale menti praemittanlur, expeditior aperietur via ad
lib. i.-De Corpore et Sanguine Domini lib. i. De commentarla in
Officiomissa?lib. i.-Decretimi canonum lib. i.-De singulos libros percipienda. Super-
Computo el Natura rerum lib. i.-De Proprieiale re- est ergo ut de singulisoperibus, eo ordine quem in
rum lib. i.-Sermonum lib. i.-Ecclesiasticorum dogma- edilione sequar, singillatim et accurate sermonem
tum lib. i.-Lamenlum poenitentia?lib. i.-De Astrano- .8' instiluam.
mia lib. i. Dominoet filio e/iarisrimo.-Historiam, sive
Cbronicam lib. HI. - De Cosmographia lib. i. - De 3. Elymologiae Isidori opus sunt omnium reliquo-
grammatica et vocabulis lib. i.-AUegoriarum quoque- rum maximum 401 et praecipuum : de
lib. i. Mysteria sacra Scripl.-De haeresibus lib. i. quo consu-
Epistolarum ad diverso» lib. i. Alia quoque multa lendi sunt Braulio et Ildefonsus in Isidori elogio supra
scripsisse dicilur, quae ad notitiam meam non vene- cap. 3 et 5, praeter alios auctores Vita? ejusdem
runt. Claruit sub Heraclona imperatore, filio Heraclii, Isidori
anno Domini630, temporibus Sisebuii regis Golhorum cap. 15 et 14, et epistoias amoebaeasIsidori
in Hispania, et ob sanctissimam vitam et conversa- et Braulionis. Canonico Legionensi scriplori Vita?
tionem suam catalogo sanctorum insertus est : cujus Isidori asserenti, ab ipso adirne juvene opus Elymolo-
festum celebralur xvm Kalend. Februarii. > inchoatum fuisse, satis fidere non possumus.
giarum
11. Trithemius, ul mihi quidem videtur, solum ea Ostendi
cap. 21 et 27 Isidorum anno circiter 630
Isidori opera viderat, quorum inilium ascribil. Ex Codicem Etymologiarum ad Braulionem misisse.
his autem solum desiderantur quatuor commenta- 4. Multo anlea per litteras Braulio Etymologias
riorum libri in quatuor Evangelia, quorum hoc no- sibi mini : Omnimoda, inquit, supplicatione
In aliis rogaverat
latur initium, Liber generationis. operibus deposco, ut librum Etymologiarum,
quemjam, [avente
enumerandis interdum Trithemius unum in duo vel Domino,
audivimusconsummalum,promissignisveslra
tria partilur prò diversis ejusdem libri titulis, ut haec e_
locis memores, servo veslro dirigerejubeatis : quia, ut mihi
omnia distinctius a nobis suis quaeque exponen- sum conscius, magna ibi ex parte servi lui
lur. -Isidorus, qui xvm Kal. Februarii, sive die 15 sudasti. Alias iterimi litteras eadem de reposlulalione Braulio ad
400 Januarii in Martyrologio Romano dicilur: Isidorum dedit, qua? interciderunt antequam ab Isi-
BeatusIsidorus sanctilatemta, fide et miraculis clarus, doro
legerenlur. Rescripsil Braulio : Seplimum, ni
alius a nostro Isidoro est. Secutus sum ediiionem annum tempora gyrant, ex quo me mentirtili-
fallor,
Fabricii in Bibl. Ecclesiast. Alibi varius est ordo bros a te condilos
Originimi postulasse, et vario di-
librorum, et duo libri distincti indicanlur Allegoria- versoque modo prasentem vos me [ruslratum esse , el
rum lib. i et Mysteria sacra? Scriptura? lib. i, ac absenti nihil inde vos rescripsisse, sed subtili dilatione
revera nullus Allegoriarum liber incipit, 1Mysteria modo needùm esse
perfectos, modomeas litteras inlcr-
sacra Script. cidisse, aliaque multa opponenlesad hanc usque diem
CAPUT XLVIH.
pervenimus,et sine petilionis effeclumanemus.
Quonam ordine in hac nostra editione Isidori opera
collocandasint. De Etymologiarum libris primo loco 5. Ex his liquet, Isidorum multo ante annum 630
disseritur. quo libri Etymologiarum ad Braulionem missi sunt,
1. In OperibusIsidori simul edendis aliis alius ordo -. n in hujuscemodi opus incubuisse : ac conjicere pos-
placebat, ut vidimus. Diversam a caeteris viam mihi sumus, eam epistolam, qua Braulio ait audiisse se
tenendam censui. Primum enim locum iis operibus opus jam esse consummatum, septem 'annis scripiam
assignare vòlui, qua?quodammodo universalia sunt, fuisse ante alteram, qua ait : Seplimum , ni fallor ,
ac propemodum omnia argumenta complecluntur. annum tempora gyrant, eie. Aliud etiam ex hac se-
Inter opera vero qua?de re quapiam peculiari agunt, cunda Braulionis epistola colligilur, quod pra? oculis
argnmentorum dignitatem sequar;ut biblica prae- habendum, scilicet aliquos Elymologiarum libros sive
mittantur,. atque suo ordine sequantur dogmatica, tilulos ab Isidoro seorsum in vulgus fuisse e ;itos ,
theologica, liturgica, canonica, mystica, poetica, antequam Braulio totum corpus accepissct. Ita enim
physica, bistorica. In singulis autem classibus eam- post multa pergit : Ergo el hoc nolesco, libros Ely-
dem regulam observabo, ut ea praeferam qua? com- mologiarum, quos a te dominomeo pasco, etsi delrun-
muniora sunt, el per plures ejusdem licet generis calos corrososque,jam a multis haberi. Inde rogo ut
species vaganiur. eos mihi transcriplos integros , emcndalos, et bene
2. Hic ordo, ut ad editionem regiam Matrilensem coaptatos digneris mittere, ne raptus qviditale in per-
propius quam alji accedi!, ita hanc utilitatem pra? versum, cogar vilia prò virlulibus.sumere. Pul-rem
515 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLÈGOMENA. 316
Iegendtam corrasosquepio corrososqùe: innuit enim À j nimiam magnitudinemCodicis celebrare non debuit
Braulio pàrtès aliquas operis e suo corpore fuisse ob plura illa spalla et intervalla, quHais nihil erat
avulsàs. exaratum.
402 6. Mirum ergo non est, si exemplaria Ety- 9. Braulio quidem, cum Isidorus opus Etymolò-
mologiarum multis in locis varient, et aliquando aliai giàfùm rogato ejus feeisset, et sive inemendatuni,
aliis siiit auciiora. Quin etiam, ut ego puto, isidorus sive imperfecium reliquisset, e ré sua esse àrbitratus
post integrum exemplar ad Braulionem direction ih est Codicem titulis solum ab Isidoro distincium in
autographo suo quaedamalia aut addidit, aut muta- libros partiri. Minus rette Fabricius Bibl. Vet. Lai.
vit. Nani Etymologiarum opus -èjùs generis est, ut lib. iv, cap. 8, ri. 14, de Elymologiarum opere ait :
sempér aliquid denuo addi possit, aut reformari. Isidorus scripsit et imperfecium reliquit : Braulio
Ildefonsuscerte de Isidoro àif : Scripsit quoquein ul- deinde
complevit, et in libros digessit; quod alios
timo ad pétiliòhemBraulionis Càsardùgusìani episcopi èliam existiniare video. Non ait Braulio
opus se com-
librum Elymologiarum, quem curii.multis annis coha- plevisse aut emendasse,,
quamvis facile credere pós-
retur perficere, iti èjiis opere diérii èxtremuni visus est simus curasse eum, ut sine librarioram
conclusisse.Crini àù'tèm anno circiter 630, ut dixi, qtioad ejus fieri posset, describeretur. erroribus,
Nequaquani
Etymologias ad Braulionem Isidorus deferii curate- iB véro ex Braulionis Verbis argoeré licèi eum aliqua
rit, et deinde ad annum usque 636 Supérstesfuerit, aut mutasse, aut addidisse. Neque assentire doclis
consequens est ut èliàhi post exemplar ad Braulio- alioquin bominibos possnm, qui, quoties in Etymoló-1
nem transniissum in eodem opere magìs magisqae giis aliquid occurrit quod nulla ratione excusari
perficièndo àllaboraverit. posse ipsi autumant, illìco clamant ejusmodi erro-,
7. In epistòla qua Isidorus Etymóiogias ad Brau^- rem a Braulione intrtìsum fuisse. Videnlur enim ii
iìoiiem mitiit, ait Codicem èsse iNÈMEfoAftaM : Co- ignorare quantus vir fuerit Braulio, ctijos elogium
dicem Èiyittotogiàrkm.clini aliis Codicibus de itinere ex Udefònsoin libro de Viris illustribus referelur, in
transmisi, et licèi iriérnendatumpra .vulttudine,tamen cujus etiam commendationem nonnulla cap. iprotu-
liti mòdo ad em'èriddndumstatueram òfferré , si ad: limus : non quod Isidoro aequiparandus sit, aut non
destinaium cóticilii locum perveriisseni.Ubi fortasse fuerit fa'eiliusBraulionem potius quam Isidorum er-'
legènduni est pèriièhissés, ut cap. 21 conjiciebam. rasse; sed dum non constat Etymologias a Braulione
BràuliÓhòc ipsuni intèllèxit, cum dixit in Praènota- . ullo modo interpolata? fuisse, aequitaspostulat ut si
iione libfottani Isidori : Codicem Elymologiarum.... quid occurrerit quod Isidoro omnino indignum sit,
qiiamvisimperfeciumipse reiiqiièrii, etc. Cum enim non Braulioni, sed cuivis alteri interpolatori, intolera-
Isidorus diedi se dècrèvisse CòdiCèm iiìemendaturà, > C bìlis error imputetur.
ad emeh'tia'ndumBfaulioni offerfé, opus ad u'mbili- 10. In quol titnlos Isidorus Etymologiarum opus
cum jam perduxissé videtttr, àC solimi vòluisse ut; divisèrit, omnino latet : neque vero Satis palei in
Bratalio exemplar ex Isidori autographo descriptomi quot libros Braulio diviseiiu Communis persuasi»
émendafèt. Braulio étaim contra ab Isidoro librosi est eum in viginli libros divisisse : et haec est per-
Èlymologiardm transcriptos intègros, EMENMTOS , etl vulgata operis divisio, cui favét edita Pra?notalio
bene coaplatos, sibi initti postulavéràt. 404 Braulionis : Ego in viginli libros divisi. -Aece-
8. Semlerus in praefationead notas mss. Glossari! ptam liane opinionem infirmare conatus fuit Baye-
Isidoriani, Braulionis verbis permoius , existimat rius in not. ad lib, y, cap. 4, n. 93, Bibliotb. vet.
Isidorum Codicem Etymologiarum non integrum re- Hispan. € Braulio, inquit, non in xx sed in xv libros
liquisse, et autographum suum ad Braulionem mi-. Isidori Elymologiarum opus.discreyit, teslibus vetus-
si'sse, pìuribus spatiis et inlervallisdislentum, quibus; tis, quotquot viderira, Codicibus ante annum Chrisli
quòtidie suppleiiiénta sufficefe, et qua?déhuo óccur-. millesiiBum exàratis : vidi autem non paucos ; binos
rébant addere et còngèrere solébat.-Nam cura Brau- suppeditat bibliotheca regia Escurialensis, alterum
lio assb'rat Codicem cs"s"é nimitt magnitudine, iASem-, litéra Q, plut. 11, titani. 24, sera 781, seuChristi an-
iériis interpretator ob ejuscemódi spalla et intervalla: D nò 745, arium ìtém ahtiqufssimum ecclesia? olim
ipsaenim magnitudo, quahódie Constai, nimia dicii Ovetetisislit. *, plut: HI, n. 14, atque in utroque in
non possit. Veróni haec ratio iuibetìlla èst ; narrii Braulionis Praenotàtiótié de Etymologiarum opere
verbo nirnia non ita inhaerèndùm èst, ut immènsumi legitur, dlstincttam ab Isidoro iitulis, non libris,
Codicem 403 indicci. Est atatein Etymologiarum qtaemego (inquit Bratalio)in xv libros divisi. Conso-
Codex valde magnus, non solum si conrefatur cum nat Hispana ejusdem ópéris Saettili xrv versio in ea-
caeteris Isidori ac plerisque aliis veterani scriptorumi denì bibliotheca Escttrialensi exstans lit. b, plut. i,
operibus, sed etiaiii in seipsò spectatus, ut viderei n. 13... El qual porqtae le fiso por mio ruego, màgùer
licet in multis ingentibus mémbranis, quibus libriì que el non lo acabò, empero departilò yò en quince
Etymologiarum tantum còhtinenlur, praesertim cimii libros. » Alia ejusdem Bayerii in frane sententiam
charactere majusculò scripti sunt. Nic. Antonius noni verba exhibebo cap. 67, cum ejus Ànimadversiones
dubitai appellare immensa niolis òpus : quanquam is; de quarto Sententiarum libro Isidoro in quodam Co-.
fortasse non tara magnitudinemquam operis laboremi dice ascripio proferàoa.
et comUum commendare vòluérii. Sed Braulio certe 11. Inter varias leetiones ex nostris mss. exem-
 317 ISIDORIANA,"— PARS II. GAP, XLVIII. 318
ift*A ut potitas xxvt referre deberet : Ipsi autém numeri
plaribns, quas ad Briuliònis Pra?nòtstionem ilrastfani.
dam cap. 5 ascripsi, nihil est quo Bayerii séntentià tià multis lituris corrupti et immutati sunt, ut aliqned
confirmari possit : et in ipsis antiquis niémbranis, in Vestigium cernatur, librum nunc vigesimum a prima
ii- manu fuisse inscriptum numero xv, quod divisioni a
quibus Braulionis Praenotàtio exhibet in xv libros di-
visi, Etymologiae in xx libros5dividtantur. Neque id Bayerio propugnata? favere potest.
|* Bayerius dissimulai, sed rèponit >. Poluit curiosior •or Ai, In aliis mss; libri Elymologiarum sunt Viginti
alìquis statimi dui nòti tònge a Braulionis mòrte, pò*io* duo, ut in Codice Fiorentino S, Marcia de quo cap.
re, 45 ;' etsi enim libri Viginti tresindicantur, taméh ul*
mere librarti "nonttullosè quindecim libris tubdrvidere,
aut prioremoperis économiàm refingerei quin ìpsi ali- li- timus, sive vigesìfflus tertiiis, est •liber de Natura
quid addiderint : id quod vetustissimoomnium Casse- \è- rerum. Numerìiffi etiam viginti duorum librorum
natensi Malaiistarum sacitli VIICodici accidisse Fa- a- Honòriiis Aiigustodunensis àssigrtat : et in sessione
trìdui- (Mansiuspotius in suppleménto ad Fàbriciufh) n) Vigesiràaprima concilii 406 «ecumenici Fiorentini
tradii Bibliotli. med. et inf.in Isidoro nutrì. 25, nam
«w apud Labbeum tom. XÌII, còl. 1113,- sic legittìr ?
, cum xxv omnino libris constel, nihil tamen continet tèi Etiam de tèmpore beati GregoriiDialòyì fiofuit Isido-
quod in vulgalis Codicibusnon exslet. rus nomine in Hispania .' unitni ejus testimonimi di-
12. At vero quanto facilius fuit ut numeri xx a li- B i iam- Fedi librum Etymologiarum divisum in viginti
brario aliquo in xv commutàrentur, unde hic errof 0T- duos libros : in duodècimo libro cdp. 3 sic ait : Hòc
in plura exemplaria permànaverit, quam ut ex quin- n_ autem interest intér nnscentem Filium et procedenlerri
decim libris ita aliquis vigmti libros confeceril, ut Spiriturti, èie. Ubi obsèrvandum diversum etiam li-
ntillnm reliquum fuerit exemplar prima? divisióni^ ,jg brorurii ordinem indicari : nam locus allatus nunc
quindecim librorum ? Versio vero Hispanà praeiidtà- à_ exstai cap. 3 libri Vii. Godei Vaticanus 625, cap. 83
tiGnis Braulionis est illa ipsa qua? a Rodriguezio de jje deseribendtts, Etyràologias in viginti libros dividiti
Castro tom. II Bibl. Hisp., pag. 294, edita fuit : ne- e_ sed prima manu librarii nolatur, aliquos ponere vi-
que haec est genuina Braulionis 405 Praenòlatioj , gin ti otto libros, et loca divisionum singillatim indi-
sed alia interpolata, de qua jam dicium. At versio lo camtur. Plura exemplà varia? divisionis librorum
italica genuina? praenotationis, Alchaino interprete,, cap. 55 occurrunt.
de qua cap. 70, num. 17, viginti libros exprimit, f» in 15. Ad ordinerà librorum" qtaód àttinét, ita nòta-
venti libri. Ilaque ego verum censeo Etymologias a nullis mss. liber de legibus praferttar libro' de niedi-
Braulione in viginli libros fuisse discretas : qua? ia? cina, lit in Albanio et in Csesenate minus antiquo,
causa est cur pleraquè exemplaria in 4ioc librorum m Mirum quantum variat In librorum rerumque ordine
numero consentiant, vix tilluin minorem numeruiii ni G( exemplar Chisianuni recensitùm cap. 45. Codex
indicci. Eccur autem in nonnullis etiam antiquissi- ii- Règio-Vaticanus 1850, initio mutilus, magnani libro-
mis exemplaribus in plures quam viginti libros opus ns rum commixlionem el perturbalionem continet, ac
distribuitur? Ratioiiem isiiusmodi varia? divisionis iis multis locis interpolatus auctusque est, ut explicabò
inde exislimo peti posse, quod Isidorus ipse in titu- a- cap. 101. Irt pluribus eliam velustis exemplaribus
los, ul. Braulio referl, opus divisit, qui lituli plures
es reperio deesse librimi x Etymologiarum, quo voces
fuerunt, ut ego censeo, quam vigilili. Constat etiam ni qvaedam per alphabetum èxplicantur ; in quibus Ii-
ex Braulionis litteris ad Isidorum , plures Etymolo)-- bro nono pròxime succedi't liber undecimuS : for-
giarum libros, sive lilulòs malimus appellare, ante te tasse quia jam toni glossarium Isidori nomine cir-
seorsùiii vulgatos ftiisse, quam Codex inleger ad id cumferebalur, adéoqué inutile vidèri poterai librum
Braulionem dèferrelur. Praeterea exemplar autogra- i- x, qui glossarli vieés gerii, caeteris Etymologiarum
phum Etymologiarum, ut nuper arguebam , penes es libris'in'serere.
Isidorum remansit. Facile èrgo fiiit, ut, quamvis' is 16. Minusobvia est divisio Etymologiarum in duas
Braulio optas ad viginli libros rèdegerit, tahien alii 'ii partes, quarum prior decem priores libros, poslerior
vel ex autographo Isidori, vel ex separa iis libris aa-»* reliquos decem complectitor, sed eodem.nnmeroruni
tea edilis, vel ex litoloeum quoiumdam ratione ac ic V1 ordine usque ad vigesinium.conlinuatos, ut cernitur
divisione, numerum librorum auxerint, uli in quibus- s- in Codice Valicano 623, quem cap. 95 recensebo :
dam etiam ordinem commularunt. ac simili fere modo indicatur in Codicibus duobus
13. Id dislhiclius explicabitur, cum Codices mss. s. Florentinis S. Crucis,, de quibus cap. 55, ubi plura
exppnentur : nunc» satis, sit observare, communem m de mss. Codicibus Elymologiarum aut exprimuntur
esse v.uìgatumàn Regia Malritensi editione ordinem, in, aut indicanlur.
et divisionem:librorum.;', nihilominus in multis mssi. s». 47. De titulo non-valde- laborandum nobis est :
exemplaribus antiquis,. in quibus divisio,viginti li- i' libri msSi constanler inscribunt: Etymologia, recen-
brorum conspicilur, apparet, adhuca prima manu ti liores nonnulli Etymologicon Isidori ; alii ex usu-
fuisse divisionem illam in viginti quinque libros,, •,, eliam veleri et: frequenti Isidorus Elymologiarum, ut
quam .Codex Malatestius,_ a Bayerio indicatus et a^ quodammodo per excellentiam noster S. Dottor
nobis.cap. 45 recensitasi - prseferi, ut in Codice 1- cognominetur Isidorus Etymologiarum; quod in re-
Vaticani. Archivii et in abis, Albanius Godex nunie- e-: (elisióne Codicum mss. facile cuivis occurret. Se-'
I?MUetianixxvlibroruin^offert,, sed it* djyisus est,. l,. (pilori aelale multi bujusmodi 407-Miuli insetti fue»
 319 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 520
runt, ut Magisler Sententiarum, Valerius Hisloria- i- A tum. Oltoboniani 343 et 427 epistolam nuncupalo-
rum, eie. riam ad Sisebutum , non ad Braulionem, proferunt.
,1.8.;Etsiaulem veteres scriptòres ; cum hos libros is Confer de his aliisque mss. caput 55.
laudani, Etymologias appellali!, lamen recentiores;s 21. In Chisiano exemplari, descripto cap. 45 ,
non pauci Originum libros solent nuncupare, quem n et in Codice 2 Archivii Vaticani, de quo cap. 107,
titolimi Vulcanius, Bignaeus el Breulius in suis edi- i- disjunctio ita adhibetur, ut dicantur Elymologia?
tionibus praetulerunt. Deceptusquippe fuit Franciscus is scripla? ad Braulionem, velad Sisebutum, tuumscili-
Padilla, Centur. 7 Histor. Eccles. Hisp. fol. 227,1, eci dominum,et filium.Quidni autem accidere potue-
qui cum a Baronio libros Originum laudari vidisset,', rit, ut ulrique opus inscriberelur ? Solebant veteres
asseruit ejusmodi opus inter alia Isidori non reperir!.i. duas praefationes suis operibus praefigere, solebant
Suspicatur Nic. Antonius appellationem Etymolo- i- idem opus ad duos, cum epistola dedicatoria ad
giarum Braulionem affixisse operi a se parato edi- i- utrumque, mittere, ut oslendi in Prolegom. ad
tioni, el, siculi membra secrevit, ita caput adap- i- Dracontium num. 16. Solum obstare potest quod
tasse , paululum ab auclore , qui Origines sesee Sisebutos decessit anno 621, cum Isidorus solum
mittere reliquil scriptum, deflectentem, aut ab Isi- i- circa annum 630 Elymologiarum Codicem ad Brau-
doro nondum appositum titulum supplevisse. Isidorus is B lionera miserit. Ilaque Sisebuto Isidorus solum of-
quidem exililer et modeste, ut ait Nic. Antonius,, fere potuit Etymologiarum libros aliquos, sive partes
de suo opere existimans , his verbis Braulioni illud d seorsum antea publicatas, ut ex Braulionis litteris
nuncupavit: En tibi, sicut pollicitus sum, misi opus de
le patet. Magis tamen crediderim epistolam dedicalo-
origine.quarumdam rerum ex veleris leclionis recorda- i- riam Isidori ad Braulionem Etymologiis cum inscri-
tione collectum, etc. Sed non inde colligi debet,, plione ad Sisebulum ab aliquo inepto librario pra?-
Originum litulum potius quam .Etymologiarum, abb missam tuisse, quod vidisset, librum de Natura
Isidoro fuisse inditum , cum is in epistola nuncu-i- rerum Sisebuto nuncupatum in aliquo exemplari prò
paloria ad Braulionem inscriptione.m, ut videtur,-, vigesimo lertio et ultimo libro reponi.
non retuleril, sed argomentimi libri exposuerit.t. 22. Quid si aliquis contendat Etymologiarum opus
19; Aliunde certum est, Elymologiarum opus jamu non Hispalensem nostrum , sed Cordubensem alium
ante editionem non solum a Braulione, sed ab Isidoro o Isidorum auctorem liabere ? Id vix cuiquam in meli-
eliam ila appellatum fuisse , ut ex amoebaciseorunili lem venire potuisse videatur. In ea tamen fuit opi-
epistolis liquet. Isidorus voeat Codicem Etymologia- nione vir caeteroquin doctissimus Martinus Roa in
rum , Braulio primum librum Elymologiarum, tumii libro de Principato Cordubae, ul Nic. Antonius ob-
libros Elymologiarum. In secunda aulem epistola , G ( servai : quanquam mihi ediiionem Latini operis Lug-
ubi libros Elymologiarum appellai ,prius libros Ori-- dunensem 1617 evolventi 409 verba Roaenon oc-
ginum dixerat. Igitur ctsi Elymologiarumliiulus, quoo currunl ; neque aliam ediiionem Nic. Antonius re-
Ildefonsus etiam usus fuit, communior el verior est,, censet, cuin Roam in Bibliotheca nova laudai. Video
tamen alter Originum sustineri potest : ac l'orlasse e eliam , Roam lib. li Singul. cap. 9 non. semel D. Isi-
auctor ipse titulum conjuuctutn Etymologias, sivedee dori nomine Etymologias appellare : quo sanciilatis
origine rerum inscripsit. An alicubi opus hoc voceturr Ululo Hispalensem Isidorum certe intelligit, quando-
Liber de omnibus scientiis, dubitat Montfaueoniusinn quidem Isidorum Cordubensem neque inter Cordu-
Bihliolh. mss. : nam recensens in bibliotheca mo- i- benses quidem sanclos nominavi!. Ilaque doceri ab
nasterii S. Martini Turonensis Codicem 92 anno- aliquo cuperem quo loco Nic. Antonius viderit eum
rum 800 : Liber de omnibus scientiis, addit, AH lsi~ '• tam absurdam sentenliam lenuisse. Fabricius quoque
dori-Hispalensis sii, videndum : neque ad aliud d in Biblioth. med. verbo Isidorus Cordubensishoc ip-
Montfaueonius respicere potuit opus nisi ad ElyT 'f sum repetit, sed ex Nic. Anlonii fide, ut perspicuum
mologias. est. Conferenda erii versio Hispana ejusdem ope-
20. Etymologicum opus Braulioni ab Isidoro nun- ris, auctore ipso Roa interprete, quam ego non
cupalum 408 fuisse diximus : idque nemo non 11D vidi.
dicit. Sed cerlumne est Braulioni el non alteri nun- CAPUT XL1X.
-cupatum ? Minime dubito quin Braulioni Isidoruss D,octorumhominum de Isidori Etymologiis judicia.
Etymologias dedicaverit, non solum quia id epistolaa Isidori studiumexplicandiin Etymologiispra cateris
dedicatoria in plerisque niembranis exslans suadel, res peculiares Hispania.
sed etiam quia mutua? utriusque epislolae omnino9 1. Doclrinam Isidori contra qUorumdam crilico-
persuadent. Invenio tamen, in Codice Regio-Vati- i- rum reprehensiones exgraviorum aliorum evidentis-
cano 112, exarato saeculo xi ineunte, post sexx simis testimoniis cap. 34 deféndimus. Nunc peculia-
epistoias amoebaeasBraulionis et Isidori in quibuss rem Etymologiarum causam agimus. Ad Elymologia-
est etiam epistola dedicatoria Isidori ad Braulionem,, rum nomen tolumqueopus, ait Nic. Antonius, attenti
et post librorum indicem, qui epistolis succedit,, grammaticorum, quos hac cura sollicitat, filli dudum
addi praefationem ad Sisebutum regem , iisdem om- immaniter exclamant, Isidorumque multis accusalio-
nino verbis quibus ad Braulionem. Ila" etiam Pala- numjaculis petunl. Pro eorum tamen piena confuta-
tinus 283. Ottobonianus vero 536 ila inscriplionemli tione lectorem ad praefationem Grialii, quam postea
refert : Libri Isidori ad Braulionem', vel ad Sisebur - nos proferemus, delegat. Interim observat quasdam
 IS1D0RIANA.- PARS II. CAP. XLIX. 32*
321
aliis reprehenduntur, ab /
A colligilur lib. vi Advers. cap. 19, lib. xi, cap. 5, et
Etymologias Isidori,qua?ab
aliis sustineri. Sic Joannes Kirchraannus elymon lib. xx, cap. 5.
feretri suspeudit naso, quod lamen non improba! 411 s- Chrislianus Becmannus, qui de Origini-
Vossius. Nic. Rigaltius Isidorum negligenlia? culpat bus Latina? linguae satis accurate scripsit, librumque
quod Scorpion sagiltam dixerit, quod Stewechius anno 1608 publicavit, fatetur abusum esse quemilam
defendit. Joan. Schefferus Isidorum reprehendit in hac Etymologica arte, sed contendit non propterea
quod Pharum iEgyptiam a >f£>slux, et òpuvvidere, eam conlemnendam. Ila in pra?fatione,de propria sig-
dictani crediderit : quod tamen non spernendum ely- nificatone verborum pag. 158 disserti : t Valla in-
mon Marlinius vocavit. quit lib. vii Eleganl.cap.57, et una alii : Nihil habel
2. Mariinius iste in praefatione sui Lexici duo ety- magis ridiculum haecqua de loquimur, scientia, quam
morura genera distinxit, alterum eorura qua? lalia etymologiam. Ilaque tanti non fiat, quasi indepro-
sunt Suvópci,hoc est polenlia, quibus scilicet polue- prietas eximatur. Responsio in promptu est per dis-
rit noraen deduci : alterum eorum qua? lalia sunt tinclionem : Valla loquitur non de oinni, nec de sana,
ivipysta, sive aclu, ad qua? vocabulorum 410 anc" et vera elymologia : alioquin esset sibimet ipse con-
tores vero simile est respexisse. Utrumquehqc genus trarius, saepe enim in sex libris Eleganliarum, et
in Isidorianis Etymologiis reperitur. Docet autem ipse B 1 contra Antonium Raudensem nititur elymis : veruni
Isidorus lib. i Elyniol. cap. 29, quod non omnia< de facelis allusionibus, ilemque ridiculis, et ineptis
nomina a veleribus secundum tialurum imposila sunl, saepe allilerationibus, quas ex ignorantia in primis
sed quadam et secundum placilum... Bine est quod' linguarum natas libenler ipsis auctoribusrelinquimus,
omnium nominum elymologia non reperiuntur ; quia et, ubi serii, aversamur. ijuales apud Varronem, dum
quadam non secundum qualilatem qua genita sunl, omnia e Lalinis infeliciler traini, Isidorum episco-
sed juxta arbilrium humana volunlatis vocabula accer pum Hispalensem, Pelrum Lombardum, Durandum,
perunt, Zachariam Chrysopolitanum, Jacobum de Voragine,
3. Propterea origines verborum ita difficile est Accursium apud Jureconsultos, et similes nonnun-
>
invenire, ut vEgidius Menagius in epistola nuncupa- quam occurrunt.
toria Originum lingua?Gallica?asseruerit, nullum hu- 6. Exerapla proferì in pascha, a TM^X^', diabolu»,
cusque, quantumvis prestantissima? sive in antiquis, a duobus bolis ; locusta, quia longa pedibus, sicut
sive in recentioribus famae, enarratorem acu remi hasta ; Donalus, quasi a Deo natùs ; Marcellus, quasi
tetigisse. Contirmat nihilominus Nic. Antonius, opusi arcens matura, vel maria percellens ; Fabianus,
Elymologicum , quale ab Isidoro prodiit, post ex- quasi fabricanus, fabricans bealiludinem ; Sebastia-
slincia illa veteris ac florentis philologia? lumina,{, ^ nus, quasi sequens bealiludinem, et quia astiti est
nec saeculo ejus, nec posierioribus aliis , Beda eliami civitas, et arid sursum ; Euphemia, quasi bona fe-
incluso , qui Encyclopedia? operaio dedit, sperar 1 mina, aut suavis sonoritas :• ColossuSiquasi colens
poluisse. Neque enim Isidoriani, hoc est semibarbarii ossa ; examen ab ì\, et a.\mi, quod quidam Zachaeus
temporis, Elymologicon hocce videtur opus, sed piane5 Faber confinxit, ut vilium, quod in versu commise-
miraculo comparandum, praecipuein sacro homine, > rat, corrèpto a in examen, sanaret. Sed posilo,
atque studio pielatis , el gerendo prò dignilate ma- pergit Becmannus, non tamen concesso, quod Valla
neri usque adeo intento. Barihius quamvis perpetuimi i et atiquot alii omnem piane etymologiamvocent ridi-
Servii extcriplorem ad lib. vi Theb.vers.241 Isidorum1 culam : quid tum postea ? Una, et altera, et tertia,
vocet, tamen ad lib. xu vers. 812 asserit eum suo> imo etquarta hirundo nonfacit ver. Quod autem idem
a?vo encyclopsediamprope integram complexum : quo> Becmannus pag. 146 Varronem, Festoni et Isidorum
satis innuit multa Isidorum comprehendisse de quibus3 ila interse commitlil, ut dica!, Isidorum quandoqu*
ne cogiterai quidem Servius. nil nisi nugas agere, et risum lettori movere, non
4. Animadverlit etiam Nic. Antonius, cujuscunquey satis adverlif illas ipsas, quas vocat, Isidori nugas,
aeiatis lectores in hoc Isidoriano opere plus forsitan[ ex Vairone, aul aliis magni nominis antiquis scri-
quam in quibusvis aliis, sibi licere existimasse, alque, D
' ptoribus esse desumptas. Fabricius in Bibliotheca
ora? libri, quem ut cornucopiam, ant compendiumi medii a?viverbo Isidorus ila eum defendit : < Grani-
certe omniumlibrorum e manibus elàbi vix sinebant, li)alicus necessarius judicio eliàm eorum qui illi de-
obvia quaequehinc inde affixisse,quibus exscriploresi trahunt... In notatione originis 412 vocabulorum
seducti merini, ut marginales interdirai ineplas notasi non semper rem tangit acu, uli nec Varrò apud
in texlum intruserinl. Neque vero Isidorus reprehen- Laiinos, neque apud Graeeos Pialo, vel Philo apud
dendus est si aliquando, ex ingenio suo ad verisimile. J udaeos: unde acerbior Christ. Becmanni censura,
respiciens, etymologias quasdam, ut multi alii ve- nil nisi nugas agere, et risum movere, et Salmasii
teres, cònfinxerit. Secus equidem , ail Turnebus ad His!. Augustam pag. 28 Isidorum more suo ine-
lib.'xxvi Advers. cap. 22 , quam quisqitampularet, , plum in etymologiis tradendis improbanlis, quem ia>-
Isidorus quadam enarrai, nec lamen inerudite, nec men in mtallis defendendum ali! eruditi dócuere. >
inscite. Magnum vero pretium bis Etymologiarumi 7. Joan. Georgius Walchius in Historia critica
libris accedi!, quod ex eis plurima obscura clarornmi Latina? lingua? Colonia? 1734, cap. i>,n. 6, plura de
scripiorum loca illustranlur, ut ex eodem Turneboi Isidoro totoque hoc eiymologico studio congerii ;
 325 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. §24
<Nunc dicendomi» ratio postulai ut ad diversa le--'A'tasse.
A Morhòfius in Polyhistore tom. i, lib. vi, cap.
ticorum Latinorum genera enarrànda nos converta- 9, n. 2, jam aiiiràadverterat veteres grammaticosi
raus. Primum locum inter ista attribuìmus lexicis» Varròhem, Festum, Flacctam, Isidorum Origines
etymologicis, qua?in originibus vocum Romanarumi nominimi quaesivisse : Isidorum praesertim ob còrà-
explicandis versantur : ad quam operam et antiquiorii pilatos veteres vapulare. Etsi autem e recentioribus '
et recentiori aevò eruditissimi viri accessèrunt, Mi Julius CaesarScaliger magiiuroopus Originum lingua?
Terenlius Varrò, M*Verrius Flaccus, Sextus Pom- Latina?, viginti quatuor libris absolvendum, molitus
peius Festus, de quibus jam in capite de grammatici.-; 5 fuerit, quod nullus typographus inventus fuit qui [
quaedam disseruitnus. Princeps illorum est Isidorus5 excudere ausus fuerit, tamen Menagius inde non '
Hispalensis, cujus exstant Originum sive Etymolo- multum fructum, si prodiisset, speravit in epistola
giarum libri xx, qui prodieruntseòrsim Venetiis 1483,, nuncupatoria Originum linguaeGallica?ad Puteanrim,
Parisiis 1512, etc.i Eruditi Viri sunt qui haud hono- ut conjiciebàt ex etymologiisquas Scaliger in suo de
rifice senserunt, quorum judicia collegit Jacobusi causis linguae Latina? libro inseruit : qua? aliis anti-
Thomasius de Plàgio-litlerarioy § 484, atque ex Po- quiorum nihilo sunt meliores.
trò Ciàconio observavit, quod isidorus ex Servio,, 10. Quam preclare Burrielius de Isidori Operibus
Maronis intèrprete, Festò, NòiiniOVAugustino caele-- jg senserit, praesertim quod attinet ad peculiares res
risque mèlioris notae àuctorìbus ad verbtam plèraque? Hispaniaeexplicandas, ex ejus epistola cap. 40 relata
transCripserit : item quod ex senténtia Rhenani lalis3 perspicitur. Nunc animadversionem ejus recèhsèbd
férme sit apud Latinos Isidori rhapsodia, qualis apudI de Etymologiis in Hispanico opere inscriplò, Infor-
Gfra?cosSnida? tìndecunque a compltìribtìs consarCi- me de Toledo sobre igualarìon de pesos, y medidas,
nata : quod Jàhus Dousa ètam aniiumerel fartoribuss Matriti anno 1758, quod sine ejus nomine prodiit ; sed
semipriscis. atque alibi vocet centonum sarcinatorem. ab ipso fuisseelaboratum, tum aliunde Constai, tùm in
Praeter eum Corta. RiltershUsius ad Salvianum pag. exemplari quod ego 4l4babeo, manu ipsius notaturà
206$ exislimat quod in bisce libris saepe attuleritt est. Igitur pag. 219, et seqq. observat, S. Isidorum fri
nugas : quod quamvis haud possit negàri, nec hoee opere suo encyclopaedicoEtymologiarum potissimum
quod multa ex aliis auctoribus transcripserit, id ta-i- curasse,ut eadiiigcnter exponeret qua? propria lune
men indusiriasejus debemus,omnino laudandum,quodd essent Hispaniae, et quibus prtecipue Hispania a
beneficio illius varia antiquorum scriptorum monimen-ii. caeteris regionibus differret. Haec exempla proferì;
ta sint conservala. Plura dehocauctore habet Joan.i. 11. Isidorus lib. i. Etymolog. cap. 38, al. 39, ait de
Fabricius in Historia bibliotheca?part. in, pag. 273. > Threnis : Adhibebanlurautem funerìbus atque lamtn-
8, Reeenset deinde Walchius recentiores quos-. rp tis; simililer et nunc. Lib. iv, cap. 8, de impetigine s
dam Etymologiarum scriptores, Joan. Fungerum,, Hanc vulgus sarnam, appellai. Ma'net adhuc nomea
Ghristianum Becmannum, Matthiam Martinium, Ger. sarnu. Lib. xn, cap. 7, Tucos, quos Hispani cuculo»
Joannem Vossium, Christianum Daumium. De utili-, vocant, etc. Nunc cuclillos Hispani dicunt. Grialius
tate vero Etymologiarum ita § vii disserit : i Equi-. mallet cum Chacone legere, Cuculos, quos Hispani
dem haud negandum 413 est, quod studium ely-,. cucos vocant, Lib. xm, cap. 11, de vento Coro, seu
mologicum cultoribus linguarum utilitalem afferait Cauro : Quem plerique Argestem dicunt, non, ut im-
atque elficiat ut cognitis vocum originibus vera ace prudens vulgus, Agreslem. Ibid. de circiò : Hunc
nativa significandi vis quam habent illustretur t sedj Hispani Gallecum vocant, <propter quod eis. a parte
tamen eliam in hoc studiorum genere modum teneree Galleria fiat. ModoGaltecoventi no'menest Hispanis.
decet, ila ut nec in perscrutandis, vocum originibuss 12. Lib. xv, cap. 9, Eormalum, sive fórmatium in
majoretti operam ac par est, collocemus : nequee Africa, vel Hispania parietes de terra appellant. Adhuc
scientia? etymologica? plus quam rei ipsius digniiass Bormigon dicimus.. Lib. xvi, cap. 2, Chalcanlum,
posiulat, tribuamus, Pleraque in hacphilologia? pariee etc, olim in Hispania puteis, vel stannis, etc, ex Pli-
dubia sunt et incerta,., Res ipsa bocce loquitur, quo- nio. Ibid. cap, 4, de pyrite •;Hunc vulgus focarem
modo Latina? linguaeorigines possunt restituì, qua?, e "n petram vocat. Ibid, de haematite : Nascitur in ultima
per tot sajcula sunt abstrusae ac reconditae ? Fàteturr J2.gypto, Babylonia, et Hispania, Ibid. Schistos ime*
hoc Varrò ipse, solerlissimus Latina? lingua? scruta-i, nitur in ultima Hispania. Ibid. cap. 21, de aquis
tor, quando de Latina lingua libro w dicit : Non n quibus ferrum immergilur, quo ulilius fiat : sicut Bil-
omnis imposiiio vyerborum exstat,, quod velustass bili in Hispania, et Tirasone, Comiin Italia. Ibid. cap*
quaedam delevit : nec qua? exstai, sine mendo0 22, de plumbo : Siquidem et in Lusiiania et in Gal-
omnis iroposita : nec qua? reote imposita, eunctaa leda gignitur,.. Nigrum plumbum circa Cantabriam
maiiet : multa enim verba litteris comrautatis suntit abundat, etc.
interpolata. » , . 13. Lib. xvn, cap, 7. de genere quodam lampadis
9. Alia in hanc rem addit Walchius, et observatit Pausia nuncupatae, ut ai! Burrielius, sic Isidorus :
Richardum Simonium in Gallico Nova?Bibliotheca? e Pausia, quam corrupte rustici FUSIAM vocant, viridi
seletta? opere part. i, pag. 113, per exemplum vocis s oleo el suavi aplaì. ex quo suspicatur Burrielius Hi-
Graeca?0£Ò>ostendisse, .quam incerta sint studiaa spana nomina nata pavesa, et bujia. Verum sennò
etymob gica,,atqueidem argumentum Cbr, Falsterumn Isidoro non est de lampade, sed de oliva jucundissi.
in epsUaiionjbus variis pbilologicis pag. 179 perlrac-;- ina, qua?et posta dicjtur ; in mss, au!eui v prò e siepi
 525 IS1D0R1ANA.— PARS II. CAP. L. 326

mutatur, et * prò £, ut pusia prò posea, Ibid. de crus- w A locus non est- Suspicatur Burrielius inde ortum
et votemis dieta : Quidam autem volemum dita, cillero, cillerizo: elsi assentilur, poiuisse etiam
tumia, quae ex ciliare, quod èst
Gallica lingua bonum et magnum intelligurit. Nescio nasci ex cella, cellarium, vel
, cur id a Burrielio producàtur ; nam prseterquam quod movere trilicum apud Isidorum. Cap. 9, Mozicia
unde el modicum : z prò il, sicut
e Servio sumptum est, ad Hispaniàm non periinet. quasi màdida,
ad
Ibid. Oleum autem.., sed quod ex albis fuerit olivis ex- solent Itali dicere ozia prò HODII;.Non video quid
haec animadyersio perlineat. Mozica seu
pressum; vocatur Hispanum. Ex Galeno et Aure- Hispanos
liano. mozina dicilur esse genus repositorii, sive arcula.
Telonem hortulórii vocant, etc, hoc instru-
4!5 14. Eodem lib. xvii, cap. 9, Toscicavenena Cap. 15,
ex eo dieta quod ex arboribus laxeis exprimanmr : mentum Hispani cjconiam dicunt.
19. Ha?e, ut dixi* exeinpìa Burrielius proferebat ;
maxime apudCantabriam. Lib. xvm,cap. <ò,Framea...
vocant. Ibid. Secures... el sed, ut nonnunquam adverti, non omnia id quòd
quam vulgo spatham quas
ab usu Francorum derivationem Francis- vuìt efficiunt. Nam quaedam, ex àuctóribus exteris
Hispani per : alia
cas vocant. Ibid. cap. 9, Dolones... Hos vulgus Graco desumpia, iiiluTdeBispaiiia. peculiareexhibeni
nomine Oxos vocal, id est acutos. Lib. xix, cap. 10, res. quidem Hispania?tangunt, sed eodem modo ac
Arenalius tapis,.. Idem et in Bilica Gaditanus ab in- g'. res aliarum gentium, qua? ab antiquis scriptoribuSj
tuia Oceani, triti plurimus excidilur. Ibid, cap. 16, el ex his ab Isidoro conimèmorantor. Haud dubium
Minium... cujus pigmenti Hispanig cateris regionibus tamen quin inlerdum satis Isidorus expresserit sibi
cordi fuisse ea exponere qua? magis propria ' Hispa-
plus abundal : linde etiam npmen proprio flumini
dedil. nia? viderentur.
:
lo. Cap. 22 ejusdem libri xix : Exolica veslis est CAPUT L.
Editio Etymologiarum a Vulcanio curata-: ejus
peregrina, de foris séijiens, ul in Hispaniàm a Gracis. prafatio.
Ibid. Armelansa vulgo vacata, etc. Camisas vocamus, 1, Cum Vulcahii ad Isidori Etymologias praefallo-
in
quod in his dormimus camis, id est in stralis noslris. neiii animus sit in medium proferre, prius ediiionem
Hispani adhuc comaet camisa dicunt. Ib. Femoralia .; ipsam describere.opportonum visum est. En titulum :
ipso et brucha.,. tubrucos vocutos, quod tibias , bru- Isidori Hispalensis episcopi Originum libri viginli ex
cliasque tegunt. Gap. 23, Sua cuique propria vestis aniiquilate ermi : el Martiani Cqpella de Nuptii*
est, ut Parlhis sarabara,.. Hispanis stringes : Mox , Philoloyla et Mercurii libri novem, Ulerque praler
VidemuscirrosGermanorum, granos, et cinnabar Go> Fulgentìum, et veteres grammalicos, variis leclionibu*
thorum. Cap. 24, MantumMspani vocant,quod manus el seliùliisilluslratus opera atque industria Bonaven-
'
legai tantum. Eadem voce Hispani utuntur, sed ani- " luta VulcaniiBrugensh. Basilea per Pelmm Pernam,
pliori jam significatione. Annus editionis non indicatur, sed nuncupaloria
16. Cap. 25 ejusdem libri xix de amiculo : Erat epistola data est anno 1577, iv Eal. Seplembris,
enim hoc apud veteres signum meretricia vestis, nunc Epistoias omnes, qua?praemitti ab aliis sojeiit, Vul-
±n Hispania honesialis, Ibid, Anaboladium,amictorium canius omiltit, 417 eliam eam quaepraelaiionis loco
lineum feminarum,quo numeri operiuniur, quod Gra- ab Isidoro posila est, En tibi, eie. Varia? nonnulla?
ti et Latini sindonem vocant. Arguii inde Burrielius• leetiones, el breves quandpque annotaiiones margini
anaboladium nec Graecumnec Lalinum esse verbum, affiguntur.
adeoque esse Hispanum, quod aliquatenus perseverai 2. Post Isidori Etymologias Vulcanius Iibellum
in voce pavana eadem significatione. Censura ha?c• Fulgenlii de prisco Sermone adjecit, quem ad Isidori
indigeni : nam potuerunt Latini ex Graecoverbo ana- cujusdam manuscripti calcem annexum in vetuslis-
boladium producere, ut reipsa fecerunt ex verbo1 simo exemplari iuvenit hoc titolo : Fabii Plantiadis
mattala : atque adeo longe ante Isidorum, et extrai Fulgenlii Virgilii exposilio sermonum anliquorum
Hispaniàm vocem anaboladium eadem significatione cum leslimoniis, Sequuntur apud Vulcaniuni vele-
Hieronymus et Arabrosius usurparmi!. rum grammaticorum de proprietale et differenlia
17. Cap. 28 ejusdem libri xix : Ferrugo est color " sermonis libelli, scilicet Cornell} Frontonis, Nonii
purpurm subnigra qua fit in Hispania, 'ut, Ferrugine' Marcelli, Agrcetii, JEA'n Donati, Arrunlii Celsi, FJ.
clarus Ibera. Id autem ex corruplis Servii exempla- Sosiijalri Charisii, Q. Asconii Pediaui, Marii Servii
ribus Isidorum sumpsisse, Grialius in noi; censet. Honprati, Sexli Pompeii Testi, M- Terentii Varro-
Cap. 33, Ferninw non usa annulis... al nùtic prò? iiis, Q. Tefenfu Scauri» Agellii. Duo deinde sunt
auro nultum feminisleve est atque immune membrum- indices in Isidorum, quorum altero nomina apeìla-
Id ex Tertulliano sumplum. Cap. 53, Redimiculum tiya, altero nomina propria loCorrim, animaliuni,
est quod succinctoriumsive brachile nuncupamus. Id1 herbarum, gemmarum, atque id genus alia coiiti-
ex Cassiano, Cap. ult. 34, 416 Socci, cujus diniinu- nentur. Praecesserat voluminis iniiio br-evis index
tivumsoccetti.Hinc vetus voxflispana suchiellos,quasi scrlptorum quòs Isidorus in his libris aljegat, quejn
zucquillos. Adverto, diminulivum socculus UsiUbuw nosinfraauctior.emexBarthioexhibebinius. Postrema
fuisse a Seneca, Suetonio et duobus Pliniis. loco Vulcanius edidit Martiani Felicis Capello;Afri
18. Lib. xx cap. 2, Calia a calefaciendo appella- Carthaginensis. de
Nuptiis PIttiologia et Mercurii
ta. ,i qua fit in iis parlibus Hispania cujus ferax viniì librgs nopem. Ulilem sane operam Vulcanius in
827 AD OPERA S. ISIDORfHISPALENSiS PROLÉGOMENA. 328
delilescerent. Cum itaque jam tandem a Gyiillo
bujusmodi scriptorum collectione comparanda et.t A lore Latine a me verso, et terlia amplius parte aucto,
edenda impendii : ulinam edilio nitidior esset, ma- melioraque tempora ut in lucem prodeat exspeetanle
gisque a mendis repurgata. Sed Vulcanius etiam1 feriarer; ac pluscuìum olii haberem, arreplis in
excusalione, qua multi alii, usus est, urgentis obb manus lam excusis quam manuscriplis Isidoris Codi-
mercatus F ranco[ordìensis vicinitatem typographi. cibus, quos a multo tempore ex Hispania el Belgico
dedi operam ul eum ab innumeris
in
Nunc praefaiiouem ejus Etymologias Isidori, ^
sive conquisieram,
iisquè foedissiinismendis repurgarem, prislinoque
epistolam nuncupatoriam proferamus. suo nitori, qnoad ejus fieri posset, restituerem.
Illustrissimo principi ac prasuli reverendiss. Gerardo' 419 6- Hac autem in parie eam ratiouem tenui,
ut ne temere quidquam immutarem ni consenlieuli-
a Groesbeck, episcopo Leodiensi, duci Bullonensi,' bus inter se veleribus
marchioni. Francimonlensi, cornili Lossensi, sacri1 rantia scribarura vel operai wniypùipoi;,et errore ex igno-
um orto
Romani Imperli principi, dominocltmentiss., Bona- manifeste se prodenle. Neque'typographicarum
enim eos mihi imi-
ventura Vulcanius Brugensis S. D. tandos censui qui religiosa quadam diligenlia sese
5. Cura vehemenler oplandum sit, illustrissime '
ac jaclitantes (quam tamen potius inanem superstitio-
reverendissime princeps, ut veteres auctores, qui de5 nera aut ineptam osteniationem appellaverim ) ubi
singulis artibus et scientiis scripsertant, integros; plurium Codicum manuscriptorum consensu locus
emendatosque habeamus : tum precipue eos quii aliquis, quein sensus ipse corruplum esse indicat,
non unam aliquam artero, sed totum orbem scien- emendari potest, priorem tamen eumque viiiosum
tiarum, quem ÈyxuxWaiSsiKvGraeci vocant, com- B 1 textum retinere malunt, et variis lectionibus mar-
plecluntur. In quorum numero duos reperio princi- gines librorum pariter et leclores onerant. Ego vero
pes, Isidorum Hispalensem episcopum, et Marliannmi hasce varias lectioqes non nisi cum utraque lectio
Capellara Afrum. Caeterurahic tantum seplem illas,i lolerari polest, apposui.
quas appellainus arles liberales, libris novem,. 7. Quod vero ad Etymologias attinet, aliaque non-
418 1U0S de nuPtiis Philologia? et Mercurii con- nulla, in quibus Isidorus aut imperitia linguaeGiacca?,
sci ìpsit, comprehendit : ille vero, praeter bas, medi- aut nimis longe pelila voi abolì alicujus origine
cinam, jus, theologiam, hisioriam utramque, hoc esi•- erravit, nolui esse nimis curiosus , cum et Varrò et
naturalem et eam quae de temporibus agii, persecu- alii qui in hoc scripiionis genere versati sunt, suo
tus est : ad denique omnia qua? in coinmunem vilae' quisque judicio aut conjeciurae indulserint, et Plinius
usura cadunt, pertractavit : eosque libros Originumi ipse linguae Graecae ignoratione non raro falsus
vocavit : quod iis non nudas vocum etymologias' fuerit. Multas tamen etymologias Graecas emendavi,
(ut ii comminiscuntur qui horum librorum dignila- quae quidem multum negotii mihi crearunt, cura in
tem elevare alque convellere nituntur), sed rerum> manuscriplis exemplaribus, aut nulla Graccarumlitte-
ipsarum origines ostenderit, artiumque omniumi rarum vestigia exstarent, aut ejusmodi, ul nihil ex
fondamenta jecerit. iis nisi ex conjeclura et variae lectionis memoria
4. Quorum quidem librorum auclorilas quanti' certi colligi posset, aut sicubi characteres adhuc
seniper habita fuerit, vel ex eo manifeste elucere' integri essent ila, ut legi possenl, falsarli nominis
polest, quod quicunque multis ab bine saeculis jus> ' originem iraderent : de quibus passim leclores adhi-
tam civile quam canonicum, medicinam quoque atque ',-, bita aliqua ad mnrgiiiem nota adinonui, taraelsi
adeo Iheologiam ipsam Iradiderunt, ex his tanquam>^ non pauca? operarmi! negligenlia praelermissaefue-
fontibus multa antiquilatis et doctrina? monumentai rint.
derivarint, alque Isidori testimonio libenlissimeì 8. Praeterea locos quamplurimos, et quibus Plinius
frequenlissimeque nilantur. Nèque id "immerilo,* emendari potest, annoiavi : praecipue in ea parte ubi
cuin hoc certo constet, Isidori aelate multa veterumi de gemrais et marmoribus agiiur. Denique geminum
scripla, qua? nunc injuria temporum interciderunt,> indicem adjeci, ut facilior Studiosis elymologiarum
integra lum adhuc exstitisse, e quibus puleherrimumi inventio sit. Alque haec quidem de Isidoro : in quo
hoc opus construxit, ut facile perspici potest ext tamen multa tali Sevréput; y/wric-iv necessario re-
multis auclòribus, quos citat, quòrum nihil hodie2 lieta fuisse ingenue prolileor.
praeter nuda nomina, atque ea ipsa nobis ignoia,, 9. In Martiano Capella eumdem ordinem sum se-
exsiat. Quo lit ut nonnulli, sive ignoranza prxpedili,, culus : quem , cum non minus quam Isidorus cor-
sive yesana reprehendendi libidine correpti, cumi raptus esset, ad vetustissimorum Codicum fidem,
temere ab hoc auclore dissentiunt, eumque proscin- quos mihi parlim typis excusos, parlim manu
dunt, edilis postea in lucem iis veterani libris, es exaralos, clarissimus vir et jurandae "rei litierariae
quibus illa fuerat mulualus, temerarii ac praecipitatii sludiosissimus, Basilius*Araerbachius J. C. suppedi-
judicii . maledicentiaeque suae juslissimas pcenas s lavit, emendavi : et sclioliis parlim veleribus, partim
Inani : cujus rei multa exempla afferre possem, sii meìs illustravi, ne verborum scabrities atque obscu-
id epistola? hujus brevilas paterelur. ritas, cui duobus praecipue primis libris, ei reliquo-
, 5. Reclius vero Alcialus, cum quidam, magnii rum initiis et clausulis studuisse videtur, multos ut
alioqui nominis jureconsullus, Isidorum reprehenditt Q hactenus, ab ejus leclione delerreret.
quod cretionem, quasi decrelionem dictam pule), idi 10. Haecsunt quaeprò meo erga rem litlerariam
est, decernere, vel constituere, Isidori senientiam? studio in bisce scriptoribus casiigandis praesliti,
tuelur. Cur enim non dicalur creilo esse quasi de- idem propediem in. Cassiodori et Symmachi epi-
cretio, cum cernere sit quasi decernere se haeredem ii slolis, et Julii Pollucis Dictionario, Deo foriunante,
esse. Atque ita I. Is qui haeres §pen. D. de acq. haered. praestiturus. Cui vero liane opellam olferrem alque
dicitur : Antequam hares decernai de hareditaie : etìt consecrarem, cogitanti mihi, princeps illustrissime,
1. pupillus eodem lit., Neque scire, neque decernere e Celsiludo Tua praecipue occurrit, cujus singularis
talis atas potest. Quae cum ila sint, penitusque mihiii quaedam humanitas el-benevolenlia, ac benetìcenlia,
partirà experienlia duce, parlim doclissimorum viro-'• qua litterarum sludiosos omnes complecteris, loto
rum judicio approbationeque persuaserim, non rai- orbe est celebralissima. Quis enim non admirelur,
norem, at certe magis variam ac multiplicem ex x quis non eximias tuas laudes praedicel, qui cum
bisce libris militatelo, quam ex Vairone, Nonio o vicina?tibi provini inefunestissimis bellorum incendiis
Marcello, Verrio Fiacco et aliis id genus scriptori- ardeant, dioacesim luam pace et litterarum 420
bus ad rempublicam Christianam pervenire posse : studiìs fiorenlissimam tenes ? e qua adeo praeclara?
neque quamquam fore, cujuscunque tandem rei:i doclissimorum virorum futurae quolidie prodeunt,
studio animum adjecerit, qui non ex.eorum leclionee ut Musae tam Graecaequam Latina? sedem suam
aliquid se quod ignorahat didicisse libenler sit pro-i- ac domiciliuni a Grudiis ad Eburones lraustulisse
=
le surus, ferre non polui, ut diutius in sito et squa-i- videantur.
 529 I5JD0RIANA, - PARS Ìl- CAP.; LI. 330
11. Cum itaque non solum doctos, ad teconfu-ì- A , vero culpam hanc(si'modo culpa est) ita agnoscat, ut
gieutes, singulari benignitate prosequaris, veruni ni sibi ipse ignoscat ; neque enim aliter toties illamin se
etiam quotquot aliqua rara? eruditionis laude excel- si- admitteret, Graeciset Latinis nominibus Hebraicas no-
lere intelligis, summis praeniiis propositis ad te alii-li- taliones (ut ipsius utar verbo) tam violenter assignans.
cias, in certam propemodum spém erectus sum, ì, 4. Lusisse, inquies, gravissimos viros? Non nego.
Isidorum hunc, ul doctum et praesulem tibi non tan- a- Illud aio assecutos, ut, cum lusisse existimari volue-
tum dotto et praesuli, sed principi illustrissimo gra- a- rint, turpiter labi minus prudentibus hominibus
tissimum futurum : praecipue cum, si quid quod ad id videanlur. Sed rursus eos, sive lusus, sive ineptias
ejus laudem pertineat, praeterniiserim, .Dominicum m appellerà, non carere fructu et u tifilate dico. Nam ,
Lampsonium popularem meum, quem ob eximiam ni quin res aut involutas explicent, aut obscuras in.
ejus eruditionem, virtutem ac fidem, aliasque pra?- e- apertum producant, aut qua?nota? manifestaequesint,
claras animi doles jamdudum ad secretiora negolia ia acrius ut sensus irritent, faciant, aequusharum rerum
tua silentiarium adhibuisti, facile id prò ea ac valet et aestimator negabil nemo. Mantum (quod iiidumen-
judicii acrimonia, et singulari apud te grafia, com- Q- tum Hispanicum dicit esse Suidas ) Isidorus, quod
peiisaturum conlidam : cujus commendatione si ali- li- manus legat tantum, nominalum vult. Qua notatione
quando Isidorus, et Martianus in illustrissima?cel- il- profusiore nos ea veste nunc uti ostendil, utpote
situdinis tua? conspeetu manibusque versabuhlur,r, qua? non manus solum, sed pedes quoque jam tegat.
uberrimum me laboris mei frattura percepisse judi- i- Loricam noverat e Servio suo ( neque enim librum
cabo. Dominus Deus te, princeps illustrissime, et alium tam legendo triverat ) tegmen esse de loro
praesulreverendissime, Christiana? reipublicaeclien- n- ,n factum. Loris carentem dixisse maluit; ut a lorica,
tibusque tuis quam diutissime sèrvet incolumem. n. *»• qUaejam olim exolevisset, ad circulis consertam fer-
Anno Domini 1677, iv Kalend. Septembris, reis lectoris animum oculosque converteret. Sexcenta
CAPUT LI. sunt hujusmodi.
5. De dettnitionibus qui scripsere, cum unam, qua?
Prafatio Grialii ad^ Isidori Etymologias. Animadver-
'' rei naturalo proxime atlingat, vera? definiiionis no~
siones quadam in liane prafalioriem. Nomina au- *- mine dignentur, tamen reliquas ita non faslip'iunt,
clorum, quos Isidorus allegai, librariorum incuria
ia ut earuin plurima genera sedulo conquirant ( nam.
smpe intercidisse conjicitur. quindecim, aut iis etiam plura Victorinus et Boelhius
1. Uberius quam a Vulcanio Isidori causa a Grialio io prodidere) notationum, qua? verborum enodationes,
propugnata fuit. Editionem ejus eap. 36 recensuimus [jg descriptionesque sunt, conceptiones varias cur tanto-
in omnia Isidori *• pere aversentur, si quaeras, causam quam afferant ?
ibique prologum opera exseripsimus. Nisi forte, id se indignar!, quod aberrationes hujus-
Sed cum peculiari praefatione libros Etymologiarum m modi in verborum quam in rerum lusu magis appa-
iilustraverit, ea huic loco inserenda est: reant. At minori apparent cum periculo, non minori
interdum cnm fructu. Ut, si qua in re, in hac piane
Ad Etymologiarumlibros Joan. Grial. verum sit quod ait Flaccus :
2. Origines verborum qui tradunt, sive se intra ra ..... Ridiculumacri
grammalicorum fines coniineant, sive philosophandi JJ Forlius, el nieliusmaguasplerumquesecai res.
studio latius evagentur, sive utrumque ( quod S. Isi- ii- 422 6. Sed ad Isidorum redeamus. Qui, cum
dorus fecit ) sequantur, pericnlosa? tractanl plenum mC 1 omne scriptorum genus diligenlissime peryolutaret,
opus aleae.Id quod non modo Plato, et Varrò, Stoi- d- optimum ratus, si parum eruditi sa?culi hominibus
cique ( quos hujus rei persludiosos fuisse e Cicerone ie brevem facilemque viam ad disciplinas omnes ape-
novimus) sed gravissimi quique e nostris nimium in rirel, ut simul et rerum et verborum notiliam tra-
experti sunt. Neque tamen ipsorum culpa, sed eorum m deret, quaque licerel in ipsis vocibus haerere omnia
vitio, qui, quid illi spedarmi, non sunt satis asse- e- ostenderet, nihil aplius yisum quam si vocum enu-
culi. Cujus rei caput illud est praecipuum; quod cum m cleandis notionibus , el proprius earum usus osteii-
uniuscujusque verbi (ut ait Varrò) natura? sint dua?Ì ; deretur, et rerum iisdem siibjectaruni, audito sono,
a qua re, et in qua re vocabulum sii imposituini : obversaretur ante oculos, mancreique veluti spe-
illudque spettare grammatici, 421 uoc magis sit iit ctruni quoddam alque simulacrum. Quod cum faceret,
philosophi : priorem iilam rationem ingressis, huic- e- plurimas quidem sive origines, sive explicationes, e
que disciplinae(qua?'Ervp.oloytxridicitur) insisleniibus is veterib'us scriptoribus desumpsit; sed neque veritus
multi dilficiles se et morosos idenlidem exhibent;t; est ipse illorum exemplo (quod bonum sibi esset,
dum ad syllabas et litteras omnia revocanles, si atque commodum ) novas quoque proferre, consi-
quid paululum deerraril, id ut dissimulerà imperare re milique ludo ràdere. Eorum, inquam, exemplo,
sibi non possunt." quorum aemulari exoptavit negligeniiam, non admo-
3. At qui alterum genus (quod mpì trviuatvofisvwa Bu dum curans levium criticoruin obscuram diligentiain.
idem Varrò nominat) sibi proponimi, dum rebus us Qui si quid in eo carperent attendissent, minus saepe
ipsis edocendis atque oculis subjiciendis intenti,i, ininusque audacter in illum saevirent. Ridiculi enim
occasionem tantum in vocibus captant, neque tam ni j)j piane ipsi sunt, cumea multoties ridentqua? illorum
verbis quam rebus lucem inferre studerà, ii vero,i, quos ipsi venerantur, quosque hic noster auctores
dum parum grammaticos videri se negligunt, in in habuit, bona ex parie fuisse reperiuntur.
minus eruditorum opinionem incurrunt : cum sint it 7. Quos spero forejam à?quiores, cum multa quae,
maxima ex parie illis ipsis qui ariera hanc unam m quasi Isidoriana, cachinno excipiebant, vetustioribus
profilenlur ea in ipsa longe solerliores, modo ani- ii- auctoribus reddita videbunt. Quod si hoc opus aut
mum ad eam rationem adbibeant, quam serio se >e perfecisset D. Isidorus, aut non damnis auxissent
nosse dissimulani. Quis enim credat, qua? res minu- ì- maximis leclores, non diffideremus fortasse omni
tissimis grammaticis obviae sinl, eas doclrinarum m illum propemodum culpa liberare. Testatur enim ex
omnium parentes ac repertores usque adeo fugisse, ;, veteris leclionis recordalione collectum : aliorum
ut se deridendos levissimis hominibus tam saepe ie autem vitia pra?stare nolle se diserte ipse profitelur.
propinarmi ? Àn erit, qui Ciceroni lumultumtimorem m Nunc vero , cum auctoris summa abfuerit manus,
muilum, Su'pitio teslamenlum mentis teslalionem!,, interpolaritque h«c et digesserit (ut quibusdam
Tertulliano limimi liquorem opimum fuisse, persua- i- videtur) Braulio, leclores, quod in hoc volumine satis
sali habeat? Aut qui Sylvestrum, et Romanae a? magnani satisque lautam librorum supelleptileui per
synodi Palres curiam a cruore dictam exislimasse se id tempus sibi esse ducerent, quidquid aliunde pos-
arbilretur ? Nam ex Platone, Varrone, Hieronymo o seni, huc congererent, librarli, quidquid illitum
exempla congerere superfluum. Cum duo priores» chartaruin margini cernerent, prò se quisque cer-
jam pliui ea de re vulgo male audiaut ; Hieronymus is latim iu coiitextuoi inferrerà, cùjus audacise (an im-
PATROL. LXXXi. 11
 331 AD OPERA S. ISIDORI HJSpALENSlSPRQLEGQMENA. 53 ì
pielatjs potius dicam?) tam multis aliorum delictis ?tis A
t logias jongam esse de eisdem dissertalionem Grialii,
id Isidori invidiam abuti? dubito, an in nonnullis exemplaribus ejusmodi dis-
8. Sed, ut quid in eo reprehendant, videamus, sertalìo, sive praelatio diverso loco compatta aul
lecusationis capita proposuisse fuerit operaepretium. m\
Vocibus (inquiunt) Latinis Graecas, Giaecis Laìinas ìas posita fuerit. Egregie sane a Grialio Etymologiarum
origiiies tribuit. Quae priora sunt, e p'pslerioribus. ràS. opus defenditur contra eos praesertim qui ex paucis
oriri vult. Orthographiaerationem nullara dueil. Quae ''•
verborum prpductiones sunl, in stirpibus, et rà ìi- etymologiis, quas ineptas ipsi credunt, rerum pluri-
cibus numerat. Pro cerlis originibus origines alias,, as,. marum dottrina refertos commentarios dijudicare et
quo? significaiionibus subserviant, arbitrio suo sup- )p- damnare volimi. Illud mihi non probari jam ante
poni!. Ad hanc opinor summam crimina omnia rè- «stendi, quod Braulio .a nonnullis creditur ita opus
ferri. Qua? nisi comminila illi cum optimis auctoribuslus
ostendero, non causam dico, quin, quod merilus est, st interpolasse, ut ineptias erroresque immiscuerit.
ferat. Sed plurfiius exemplis non utar : quod indi- di- Assenlior pra?lerea nihil ab Isidoro in etymologiis.
caiis locis, facile sibi quisque ingentem Sylvain com- m" deducendis tara absonum 424 afferri, quod in pra>
portare possit.
9. Artemet. oratorem Lalinas esse voces ambigit g,t clarissimisveleribusauctoribus exemplum simillimum
neiiio, At artem Donatus àps-r-nv,oratorem «pxTijpc? ìpa non habeat. An autem re vera Isidorus, exemplum
voluit esse Feslus. Quam multa eodem modo Varrò rro aliorum secutus, ejusmodi elymologias sine anliquio-
ex iis etiam, qua? in utroque agro (ut ait ille) non rum auct(>ritateeftìnxerit, non ausim definire. Mihi
serpunt? Quid? qui ex nostris 'Jesuni ìào-iv, Cephas i°as£I
xsyaWvesse dixerunt, quorum nominimi certas ?ori- ri- Isidorus in hoc atque in plerisque aliis suis operibus
gines et interpretationes ex Evangelio nov.erant At videtur centonarius, ut fere semper aliorum verbis,
qui viri ? Quatuor a figura quadrala deduxii Isidorus, us' aut senientiis saltem eum credam insistere. Atque,
cum quadratimi e quatuor oriri recium sjmplexque
videalur. Nonne jus eodem modo a justifia tràxii xit ut multa casus oblulit qua?ex veleribus certo pelila
423 Ulpianus? Orihographia? rationem nullam im esse jam constai, ila plura alia similia pstenderentur,
ducit. Quid ? qui horlum ab oriendo, aul hederam ab aj? nisi scripta, ex quibus Isidorus profecit, magna ex
edendo, aut ab harendo dietimi docet? At is esl
Festus Pompeius. Cui vero productiones prò stir- ;r_ parte inlercidissent.
pibus non sint, ut Sulpitio in testamento, Aquillio in 13. Ridiculum autem est plagii crimen objicere,
posiliminio, eorum qui in hoc ludo se exercueruut '"t cum ingenue Isidorus ipse "majorum se verbis uti
arbitror omnino fuisse neminem.
10. Quid illis facias, qui de originum suppositio- io- profiteatur. Ita praefatur ad Elymologias, ut dicat
nibus, quo significationesmagis appareant, querun- in- esse opus de origine quarumdam rerum ex veteris
tur, nisi ìectionisrecordalione colleclum,atque ita in quibusdam
Grammaticorum inter juDeaspiorarecalhedras? locis annotatum , sicul exstat conscriplum siglo ma-
Nam cum sinisirum, quantum ad auguria allinei, ìt jorum- In praefaiionevero ad librum Differenliarum;,
et senatorem,quantum ad agendi facultatem, utrum- m- C sive de proprietate sermonum : De his, inquii, apua
que a sinendo trabit Servius ; nonne aliud verilo- lo- Latinos Caio primus scripsit, ad cujus exemplumipso
quium sciens prudensque dissimulat? Quid quod, paucissimas parlim edidi, parlim ex auclorum libris
nonnunquam ita fièri res ipsa cogit? Germanumnegai
esse Varrò de eodem germine,sed de eadem genetrìce ice deprompsi. Simili modo rà epistola dedicatoria libri
manantem. Quid cum dignitati, vel honestali ser- ?r- de Natura rerum ad Sisebutum : Qua omnia secun-
viunt, aut melius aliquid innuunt, quam voces prae- s?" dum quod. a veleribusviris, ac maxime sicut in tilleris
seferant? Ignorabat idem Varrò culinam, quam in
postica domus parte fuisse dixerat, a postica ani- ,;_ calholicorumvirorum scripta sunt, pròferenles, brevi
malis parte dictam? A colendo ignem duxisse maluit. it. tabella noiavimus. Ita fere in praefatione ad com-
ObscurumIsidoro fuerat, mediciuama medendooriri? ri' mentarios veleris Testamenti, et clarius ad lib. i
A modo dettexit, ul ejus qualis usus esse deberet 'et Officiorum:
ostenderel. Libellum, inquit, de Origine officiorum
11. Sed instant clamoribus atque urgent; etymo- o- misit ordinatum ex scriplis vetuslissimis auclorum, ul
logias veriloquiaque, qua?neque elymologia?,neque ne locus-oblulit, commentatimi,in quopleraque meo slylo
vertloq'uiasint, appellar! nequaquam debuisse ; ilaque H nonnulla vero ita ni apud ipsos erant, admiscui.
neque elymologiarum nomine libros fuisse prcestri- alieni,
beodos. Quasi non àìt/.'Cavp.xpr\>;-n ÈTUfto),oyi« a Quo facilius lecliode singulis fidei aucloritaiem lene-
Galeno ditta sii? Sed laborasse piane videtur san- n- rei. Si qua tamen ex his displicuerinl, erroribus meis
ctis-imus vir, ut opus longe ulilissiimmi, et, ul illa
ferebant tempora, immensi laboris, exigueadmodum, r\ D paralior venia erit, quianon sunt referenda ad mea cul-
el, ul ila dixerim, exiliter indicaret. Ilaque rerum inj pa litulum , de quibuslestifìcalio udhibelurauclorum.
pluriraarum dottrina refertos commentarios, quasi isi 14. Saepe quidem Isidorus testificationem hanc
nomina sòia cònlinerent, Etymologiarum libros ap- P" auclorum suis in locis diserte non exprimit. vel
pellar! voluil; aut certe,, cum longius progressus us
de
est, opus quarumdam rerum origine ad Braulio- ,0_ quod satis esse putaverit, initio ea de re lectorem
nem mitlere se scribil. Qua praescriplione quid iid nionere, vel quod, ut ego arbitror, nomen auctorum
verecundins, aut modestìus exeogitari potuit? Ergo go
id ille consecutus esl, ul posteri non quarumdam,' ahquando margini appinxerit, quod librarii postea
sed omnium (prope dixerim) rerum ac verborum, facile praetermiserunt. In plurima ego veterum scri-
ab bis libris haberè se cognitionem ad haec us,|ue nò plorum exemplaria incidi, in quibus nomina aueto-
tempora perpetuo agnoverint, et magna voce prae- e- rum, quorum verba describuntur, eo modo margini,
dicaveriiit. aul initio capilis apponuntur, sed ita ut quibusdam
!2. Praefationemhanc Grialii in Etymologias dixi, si, in locis uomen auctoris allegali a librario fuisset
quia in meo exemplari, et in aliis qua?vidi, Etymo- o- omissum. Codicemmss. explanationuni Sedulii Scoti
logiis praeponilur. Sed cum Rodrigùezius de Castro ro cap. 61 describam, quo verba Isidori 425 refe-
toni. II Bibl. Hisp., pag. 299, asserat, post Elymo- o- runtur, appositis tantum margini primis hujus no-
 m iSlDORIANA. — PARS 11.CAP. LIl. 354
minis litlens, nihilominus alii auctores, quorum m A conciliis profert : quorum gesta, pergit, in hoc opere
èxscnbèbantyérba, nominare negligebant. Carolus us condita conlinentur.
BuronJins del Signore in praefatione ad Opera Atto- o- 17. Quod si ipse Isidorus ad collectionem canonum
rni Vercellensis observatj ipsum Atlonem loca lesti- ti- lectorem dare delegavit, sed ea notatio a librario
uioniòram qua? désumpsit non indigitasse : Et Et praetermissa fuit, nulla ejus culpa, aut negligenza
quandoquidem Atto in rebus divinis el ecclesiasticis :is censenda est. Non lamen vehementer repugnabo, si
versatissimussuas lucubrationéstestimoniis quasi mar-r- quis contenda!, Isidorum quaedam longiora loca
garina e sacra Scriptura, e Conciliis, et ecclesia ia exseribenda amanuensi commisisse, in quibus ipse,
Patribus desumplisqdornayit, haudqueIgea indigilavit,it, opus emendalurus, superflua resecare! : quod lamen
etc. Edebal autem Burontius Altonis Opera ad au- u- aliis occupaiionibus impedilus non perfeceril.
lographi Vercellensisfidem exacla, adeoque per se 18. Sunt eliam quaedam senlentia? apud Isidorum
animadvertere potuit, auctorem ipsum loca scriplo- o- inter se contrarile, ex diversis auctoribus pelila?.
rum, qua? in medium proferii non indicasse. Cessaret omnis contradiclio, si opinio quaeque suo
15. Ex quo fit, ul aliquando etiam Ano verba alio-o- auctori ascriberetur. Quod vel fecil Isidorus, e,t
rum exscribat quaeparum suo argomento congruere re nomen auctorum intercidi!, ut jam dixi, vel inler
la? 15tam varia ac mnltiplicia arguhienla aliquando non
vjdentor, ut tom. II, pag. 140 in cxposilione Epistola?
ad Timolheum ; Ul cum lotus mundus Dei sit, eccle- e- satis animum ad contraria, qua?excerpebat, aliorum
sia lamen domus ejus' dicalur, eujus hodie reclor estsi eifata adverlit, vel non grave iiiconniiodum esse
Damasus_. Editor in notatione haec habel : Quid id arbitratus est, si aliorum senteutias còlligere pro-
dicamus de his Epistolis ad Thessalonicenses, et iessus, duas inter se parum cpnsentientes opiniones
Timotheu'm,valde incerti sumus : mentio hic de Da- a- in re aliqua controversa lettori exhiberet,
mato coavum redo/et, Posset tamen haec esse ex iis 19. Quae autem mea est conjeclura, auclorum
interpolationibus, qua? saepissime fieri solebant ab ib nomina ab I-idoro quidem indicala fuisse, sed-libra-
cxpositoribus. Eadem Verba leguntur in commenta- a- riorum incuria aut ignorantia in exemplaria non
riis Ambrosio falso ascriplis. Vide Append. t. II fuisse transcripla, rairuin in modum coniinnalur
edil. Maurin., col. 296. Similia quaedam apud Isido- 0- Beda?exemplo in Collèctaneis ex veterum Patrum
rum nonnunquam occurrunt, ut cum lib. vi Etym. a. sententiis, de quo haecXyslus Sencnsis lib. ìv Bibl.
is sanata? : < Et ne inajorum dieta furari, et ea quasi
cap. 16 plurima affert, qua?in praefatione colleclionis
Hispanica?canonum reperiuntur, quamvis nonnulla la sua propria componere videretur, nomina doclorum
extra suum locum apposita videanlur, per singula inlerponefe decreverat, et quid a quo
16. Scilicet Isidorus sive ex suis aliis operibus,s, Q auclore dieluin esset > nominatim ostendere : sed
sive ex aliis aliorum longiorem orationeni solel et cum ei nimis operosum appareret, priraas tantum
coniexere, ut cap. 68 fusius ostendam : adeoque ae nominum syllabas in marginibus e 427 regione
de origine canonum aclurus, praefationem, qua? ia? cnjusque sentenlia? apposuit : qua?poslea librarioi uni
antiqua?Hispanica?canonum collectioni praefixaerat, il, vel inscitia, vel incuria ex omnibus exemplaribus
sive a se olim, sive ab aliis elaboratali! magna ex 3X periere. >
parte inseruil, et inter alia haecverba -: Sed el si 20. Nec leve in eamdem rem argumenlum est,
qua sunt concilia, qua sancti Palres Spirilu Dei pieni
ni quod in Elymologìis, aliisque in operibus Isidori
sanxerunl, post islorum quatuor auctoritalem omni ni saepe occurrunt infinitiva sine verbo, a quo regan-
manenl stabilita vigore : quorum gesta in hoc opere re tur : quod in mss. exemplaribus maxime observatur,
condita continentur. Quodnam est hoc -opus, aut ut Sic cap. 3, lib. HI, Etymol : Nam unumsemennumeri
hoc corpus? nam nonnulli Mss,habenl in hoc corpore, e, esse, non nuinerum.Notai Grialius, TÓt'ofent addittam
Certe coilectio canonum, ad quam praefalio et haec ec in excusis; abest (inquit) q'Gothicis, et quidemhujus-
verba referuntur, non Etymologiae, in quibus conci- i- modi pracisa loculionesper infinita verba frequeìitesin
liorum gesta mìnime continentur. Sed si haecverba ia hoc opere. Cnde autem eas Isidorus,grammatica?peri-
ila ab Isidoro exscribereiitur, ut vel initio capitis,
s, n tissimus, expripiere potuit ? Nimirum, u,t ego arbi-
vel inargini locum, ex quo sunt extracta, annòlasset,:t, tror, primas tantum litteras apponebat auctoris, qui
426 nu'ia occurrerel difficullas : nam lune omnes es aliquid referret, et verbi refert, iradit, dicìl, etc, ul
facile intelligerent opus, in quo conciliorum gesta la Aug. d., Gr. d. prò Augustinus dicil, Gregorius
conlinentur, esse non Elymologias isidori, sed col-: 1- dicil, quas cum librarli non intelligereni, exseribere
leciionem canonum. Ila haeceadem Elymologiarum m non curarunt, sensumque imperfecium reliquerunt.
verba a Gratiano disi. IS, e. 1, a S. Antonino part.t. CAPDT LH.
li Chronic. tit. 13 , cap. 2, et ab aliis integre re De inchoalis Joannis Salomonis Semleri mss. ani*
referuntur : et nihilominus quisque percipit, non in madversionibusin libros Etymologiarum: prafatio
Graliani, arà Antonini, aut aliorum, qui ea allegant,,[ ejusdem. Observatione'sin hanc prafalionem
indigitari opus, in quo canonum gesta contineantur, r, 1. Animadversionesin Isidori Etymolpgjas Senjle^
sed aliud, de quo Isidorus sermonem habei. Raba- a- rus inchoaverat : sed in cap, 16, lib, i, subsiitit, ve)
nus quoque Maurus, qui siios xxn libros De universo so si progressus ultra est, uotas ejus ràss. praeter eas,
ex Isidoro potissimum, tacito ejus nomine, coiupila- i- quas dixi, iu schedis Zaccarianis non reperio. Pro
vit, lib. v, cap. 7, eadem verba de canonibus et de le fecto prologus non est omitteudus.
 535 AD OPERA b. ISIDORI-HISPALENSISPROLEGOMENA. 356
Joannis Saloinonis Semleri animadversiones,et nota« A eos scriplores, quibus in his Originibus usus est
in libros Originum. Isidorus : quia brevius indicari suo loco possuut',
% Hos Elymologiarum libros, qui pene comple- '' ubi simul islud* commodi inde consequeniur, ut
leetionum varietas, el vera scriptura illuslrè-
ctuntur antiquiorum temporum eruditionem instilu-' tur. Neque enim meìiori fortuna utuntur hi libri,
tiouemque,et olim in magno pretio habitos, el hodie
nou sperni, satis, arbitror, constat. Nam olim qui- '" 429 quam vetustiores omnes, quorum integritatem
et tempus, et calamus, et inscitia hic ibi iramuta-
dem cum maxime conderentur, et ex sexcentis aliiss runt.
scriploribus colligerentur, non tam compendii inslarr 9. Collegi raptim breves animadversiones, quid-
tantum habebanlur, quam ulilissimarum ad plen s-'" quid ejus rei olim subinde occurrit, cum ad has
que pereuntium tura litterarum amatores institutio-
num loco erant, juvandorum certe studiorum causa humanitatis litteras nonnihil opera?, studiique con-
ferre licuit. Nam hos ipsos libros diligenter legi, et
multo labore conscripli. His autem nostris tempori-" mullum inde : quae laus non ad me perlinet,
bus nec eadem isla ulilitate omnino careni, nec sed ad eorumprofeci utiliiatem. Interea non negligeiidani
minorati mereniur existimationem, celeberrimo "^- occasionem utendi vetusta editione harum
auctori et pietalis, et eruditionis laude, et diligentia? putavi
debitam. Originum, cujus haecest inscriptio :
10. < Praeclarissimum opus Divi Isidori Hispalen-
428 3. Nam quod fuerunt quidam superioris fere
immensum hunc, sis, quod jElhimologiarum inscribitur. Nectefallat
aetatis, qui quem suscepit Isidorus, ' studiose lettor, cum titulum aspicies, quasi
laborem vel ideo reprehenderint, quod com-" opinio, in hoc volumine solum de re grammatica, alque
pendiorum, quae olim nimis vulgata fueriiit, cri-" R
" vocabulorum mentio fiat, cum hi
mini? faclum sit, quod ipsis hodie pracc'aris mul-". eo lantarum, interpretalionibus
tis corporibus librorum integris careamus, haud dita sit, ut nusquam altissimarumque rerum notilia recon-
alibi major, digniorque inve-
scio an satis digna sit gnaris rerum estima to- nialur. Quidquid enim cognitionis in caeteris scripto -
ribus oratio : quippe qua? honestissimorum la-" ribns cum Graecaelum Latina? li'sloria?
borum omni fere iructu defraudare videatur viros universis, in hoc unico libro utili quadam reperitili'
inultos optimos, labantium litterarum, quantum per invenies. Quod si perlegeris, cum varietale brevitale hisloria-
ipsos licuit, unicos fere, prudentissimosque staloi es.' rum, tura rerum magnitudine non minus ptoficies,
Atque hi quidem eo majoribus afficiendi erant quam oblectaberis. Venale habetur in vico Saneti
laudibus, quod ipsorum hoc beneficio est, quod{; Jacobi sub signo lilii aurei. Finis,: impressum Par
epitomarum saltim, qua? supersunt, recto usu nos' rhisii sumptibus, Joannis Petit. Anno salutis mille-
consolari possimus, et faclam integrorum librorum simo vicesimo, die vero vicesima
haud paulò levius ferie. quingenlesinio
jacturam niensis septembris. i
4. Accusant vero, et occasionem criminandi, do-" quinta 11. Excusa est haecedilio ex bono ms., ut ex Ie-
lenUique inde arripiunt, quod negligi coeperint ipsa ctionibus quibusdam non spernendis apparet. Sed et
corpora, cum uti licuerit compendiis. Dabimus, non alia libri dos est. Dotti viri antiqua manu el cor-
contenti, plura non curaverint :;
defuisse, qui pauco rectiones quaedam, et varia? leciiones addila? sunt,
sed hujus negligenlte an in istos culpam transleram,' quarum non est nulla ulilitas, ut spero. Nec neglexi
qua? non sine cerla commodorum, quae curabant,
ratione majora corpora in minora redegerunt?; alias, qua? ad inanimi fuerunt, ediiiones, quas con-
tuli cum edilione Dionysii Godofredi in Corpore
Nonne innumeri perierunl libri quorum nullumt Q' auclorum Latina?linguae1602, in 4.
compendium factum est ? Fueram ipse in illa prava 12. Et quoniam hi Originum libri diligentissime
opinione, quam magnorum virorum auctoritas fir-'
olim letti, et lere integri in alia glossarla et lexica
mare videbatur : sed postquam verius raliones sub- transcripti sunt, cujus rei exempla sunl Papias,
duxi, jam ab ea discedo. Calholicon,. Saloni. Constanliensis, Brevi-
5. Trogus Pompeius omnino jam perieral, nisi, Huguitio, etc, etiam hos subinde in consilium adhibui.
Justini uti liceret epitoma, Festum non magis' loquus, Quod idem de vetuslioribus valet grammaticis, ex
inlegrum habucramus, licet vel maxime Pauli opera 1 Isidorus multa excerpsit. Breves vero dixi
abfiiisset. Varronis aliorumque grammatica scripta quibus uieas animadversiones : nam verbosioribus aut facile
ideo non integra ad nos pervenissent, si vel maximeJ caruerint leclores, rneis saltem, aut otium defuit
secutorum saeculorum quorumdam grammatici nihil[ raptim vel h.tc conscribenti.
simile ex ipsis scripsissent. Ila his Isidori libris, non1 13. Utar vero his signis ad distinguendos libros.
est quod quis^putel, interitum aliis majoribus et A indicat lectionem ms. margini editionis Peliti
simìlibus allatum fuisse.
6. Sunt vero alii qui id vituperanl, quod com- fuit ascriptam. Ista editio, ut ex inscriptione intelligo,
multorum auclorum scrinia. Hi inter libros Dionysii Dnreiitii, qui praeler
pilala hic sint nomen suum addidil etiam et amicorum. Pe: linei
quidem ignorare, aut negligere videntur omnem ille Codex ad celeberrimum Altdorfina?Acade-
hujus insliluli consiliique rationem. Quis repre- jam mia? ornamentum Joannem Heumannuni : qui ejus
hendat Cassiodorii Excerplum Orlhqgraphia?? An copiam, ut est jsumma? humanitatis, lubens fecit.
alia est ratio, quod nomina scriptorum, non ad- D j
didit Isidorus ? Non arbitror. Qnoties repetendi B designabit lectionem impressam hujus editionis
fuissent eidem auctores, et cur magnum per se Pelitianae.
librum (nam nos quidem integrum non habemus, 14. Tandem non opera? esse arbitror aliquid
qui non perfectus luit) augere sexcentis aliquot no- addere de his qua? a vera linguae Latina? ratione
minibus ? Sufficit ex veteris lecliònis recordalione, recedere videntur. Temporis islud fuit viiium et
et ex veluslis libris multis congessisse, quod ipse ad paucorum grammaticorum : collegit ergo et isla
Braulionem scribi!. . Isidorus, quae lum non exiguo pendebant momento.
7. Praeclara vero, et insignis omnino fuit Isidori Sed pleraque inepta a mala manu posteriorum
diligentia, et summum profecto studium, qui tam temporum infarla sunt. Felices nos, quibus piiriori
niulios libros et comparaverit, et perlegeril, el es- litterarum luce omnino uti contigit.
cerpserit ; idque, quod ad laudem maxime perlinet, 430 15. Haecesl praefatio Semleri, qui suis nolis
precibus, et utilitalis aliorum causa adductus. Exi-
inium vero, et dignissimurn,quod alii hodie imilen- litulum hunc subjecit : Breves animadversiones ad
tur exemplum, qui eamdem episcoporum gcrunt libros Originum. Observat illieo, indicem omnium
graveiu personam, et minori opera, majorique librorum, quem Gothofredus praemisit, abesse ah
commodo lacere possuut, quod olim et difficilius
erat, et minus late patebai. editione Pelitiana, et Codice, cujus leetiones mar-,
8. Non est autem, quod pluribus hic enumererò giiii ascribuntur ; ejus vero loco ibi baberi se*
 537 JSIDORIANA.— PARS II. CAP. LUI. 330
epistoias Isidori, et Braulionis. Animadvertit eliam,, A j Africanus, n, 21.
, Afri, i, 31.
caput 4 libri i in editione Gotbofredi pertinere Alcmaeon,i, 39.
ad caput 3 editionis Petitianae ; quod tamen non1 Ambrosius, xi, 3.
probat. Ammonii episcopi Alex, canones Evangelioruni, vi,
15.
16. Inter compendia, qua; integrorum corporum1 Amphion, in, 15.
interitum induxisse multi putant, recenseri soléràl Anacreon Teius, i, 38.
opera eneyclopsedica, ut elymologia? Isidori, ett Apicius,ni, xx, 1.
21. Vide Oracula.
similia. Ac lortasse aliquando accidit, ut alicujus5 Apollo, APOSTOUJS (Paulus), xix, 8; ìx, 6, 8.
compendii causa opus aliquod in eompendium re- Appius Ccecus, 1, 37.
dactuin perierit. Sed praeterquam quod diversai Apuleius, ii, 28; vm, 11 fin.
videtur esse ratio epitomarum, atque operis etymo- Aquila libertus 6. Mcecenalis,i, 21.
Arcesilas, vm,
5
logici Isidori, aliorumque hujusce generis, ego potius Archilochus, 1, 58 bis.
exisliniaverim, nonnullos amore scienliarum, quemi Aristoteles, i, 1, 5, 28 ; il, % 22, 25, 26, 27, 31 ; in,
Elymologia?Isidori inspirant, permolos corpora sibi; 70; vm, 6, 9; xi, 3.
1 Artigraphi, li, 9.
integra auctorum, quos laudat, comparasse, quam n Asciepius, i, 58. Frequentissime et elegantissima
occasionem inde natam, quod velerum scriptorumi ** ' usus metro Asclepiadeo.
libri aliqui perierint. Elsi enim Etymologia?Isidorii Atlas exeogitator astrologi;», ni, 24.
comuiunes quasdam rerum noliones praebenl, quae ,' Atta, vi, 8.
Julius Atticus, xvn, 1. ;
magno usui esse possunt, tamen lecioris desiderium' Auguslinus, vi, 6 ; xvi, 4.
acuirai potius quam satiant. Auguslus, i, 2i ; v, 36.
Boelhius, u, 25 fin. ; in, 2.
17. In elogio, quo Semlerus Isidorum prosequitur, Brutus, i, 23.
animadverto, non solum ab eo commemorari Isidorii Cadmus, i, 3.
eruditionem, singularem diligentiam, et suramumi Caecilius,x, 3 ; xix, 4.
• studium, sed etiam pietalem, eximium et dignissi-' Jul. Caesar,ìv, 12 ; xi, 2.
Canones conciliorum, vi, 16.
mum, quod alii hodie imitentur 1
exemplum, qui Carmentis, i, 4.
eamdem episcoporum gravem gerunt personam.. Calo, xv, 2; xvn, 1; xix, 2. De innocentia sua,
Quod ab homine quanivis heterodoxo libens, grato- xx, 3. Censorius, n, 12.
Catullus, vi, 12.
que animo accipio. Quod ait Semlerus, nos integra» Cclsiis XVII \
Etymologiarum opus non habere, quia perfeclumi 432 Cicero, i, 28 ; II, 2, 5, 6, 9, 13,21, 25, 26, 29,
non fuit, è! ipsum, quod habemus, posleriori manu. . 30,3l;v, 25, 26; vm, 6;ix, l,4;x,12, 15, 17; xi,
C 1 ; xn, 2, 7 ; xiv, 6, 8 ; xvm, 1; xix, 1, 23, 24*29.
interpolatimi esse, non ita facile est probare. Nam1 Pro Valerio Fiacco xn, 7. In Prognoslicis, el mn-
Is'dorum codicem quidem inemendalum reliquil, sedì lulinos exercet acredula canlus, xn, 7. Secundo da
cui nihil jam deesset ; et ea, qua? in plerisque cor- Rep. x, 11. Oralione, quam habuit contra compe-
titores in toga candida, xix, 24. Philippicis xix,
rectis exemplaribus reperiuntur, Isidori esse, non1 29. In Topicis, xiv, 8.
est, cur negemus. Nam eliam multa, qua? nonnullii Cinna, vi, 21 ; xix, 24, 33.
inepto alicui interpolatori tribuunt, compertum jam^ Colophonius poeta, i, 38.
esl, auctores habere Isidoro longe antiquiores, et Comici, Goluinella, xvn, 1.
v, 26.
quosbono ipso Lalinìtatis et doclrinae politioris sevo» Conciliorum canones, vi, 16. Nicaeni,Consiantinop.,
florenles anliquitas suspexit. Epliesini et Chalcedonensis, ibid.
CAPUT LUI. Cyrilli Alex. Cyclus Paschalis, vi, 17.
431 Dares Phrygius, i, 41.
Index scriptorumab Isidoro in Etymologiis el in libriss DAVIDrex, i, 38 ; v, 24 ; xi, 1 ; xu, 6 ; xm, 4 ; xx,
Differenliarumlaudalorum. 9. In Psalterio dicitor IH, 20. Psàlmista, xx, 9.
1. Cum Margarinus de la Bignè catalogum auclo- Democrilus, vm, 6, 9 ; xvn, 1.
ì, 39.
rum, qui in Isidori Elymologiis allegantur, post' Demosihenes, vi, 7.
Vulcaiiiuui exhibuerit, eumque catalogum Joan.• .TVDydimus Chalconlcros,
Grialius correxerit auxeritque, sed solum indicalis' • DionysiusLintrius, i, 15.
Stoicus, vm, 6.
scriptorum iiominibus, non locis in quibus Iaudan- Dionysius Dioscorus
tur : consentaneum maxime visum esl uberiorem1 Donatus, Alex, episcopus, vi, 16.
56.
indicem a Barlhio confectum i, 15, 32,
potius attexere exc
BibliothecaLatina Fabricii lib. ìv, cap. 6, n. 6, tom. II,' DraConlius,xn, 2.
edition. Venet. 1728, p. 437. Ennius, i, 25, 35 bis, 58; ix. 1; x, 19; xi, 1; xv,
1; xvn, 9; xix, 1, 2 ler. Nola? lachygraphicà? ah
Casp. Barthii index scriptorum in Isidori Originibus s Ennio reperlae, i, 21. Hexametros Laiinos primus
laudalorum. fecisse Iraditur, i, 38.
2. Acatesius (leg. Hecataeus)Milesius, 1. ì, e. 38. EPISTOLA, Epicurus, vm, 6.
ADHEBRA:OS, VI, 2.
Actius, vm, 7. Eratoslhénes, ìv, 2.
iEgyptii picluram exeogitarunt umbra hominis li- ESAIAS, vi, 9; xi, 1; xiv, 5.
neis cireumductam, xrx, 16. ESDRAS, i, 41; vi, 5.
jEmilianus (Palladius), xvi, 1, 10. EVANGELISTA, I, 35; xi, 1. Canones Evangeliorum
jEmilius (Macer), xn, 4, 7. vi, 15.
^sculapius, ìv, 3. Medicina?inventor, vm, 11. EVANGELI™, IX, 5.
/Esopus, i, 39. Eusebius, i, 43; v, 28; vi, 5, 15,17.
Afranius, ni, 8; xx, 3i ''
EweciHELpropheta, i» 3; ìv, 9j xv, 1*
 539 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA, 340
Flaccus, xix, 32. A Philargyrius, i, 21.
; Phòróneii*, v, 1.
Fronto, xx, 2 fin.
Galenus, xx, 2. Pindarus, vi, 1.
Gallice taxea, lardum, xx, 2. Plato, 1, 1; il, 24; m, il, 70 j vm. 6.
Gennadius, vi, 5. Plautus, i, 38, 59; v, 26: ix, 1, 3 fin. ; x, 20'; xii,
5; xv, 5; xvi, 24; xix,'2, 5, 23,24, 31.
Gorgias, II, 2. Plinius, xn, 2 ter, 4,6.
Gracchus, II, 21; ìv, 1; xix, 32. Poeta incerlùs, i, 3 ; xn, 2, 7. Vide Martialis et
Hesiodus, xvn, 1. Paulinus.
Ileraclilus, vili, 6. Pomponius poeta C'hristianus Virgilianis versibus
Hermagoras, n, 2. inler caetera styli sui olia filyrum in Chrisli ho-
Hermes Trismegisttas, Vm, 11. norem composuit, i, 58.
Herodotus, 1, 41. Pòrphyrius, ii, 25.
HIEREMIAS, xix, 23. Proba uxor Adelpliii centonem ex Virgilio de fa-
6
Hieronymus, il, 43; v, 28; vi, 1, 5* ; VII,.1; xm* brica mundi et Evangeliis pienissime expressil,
21. De Virginate conservarla, xx» 3. i, 58.
Hippocrates, ìv, 5; vm, 9; xiv, 6. Prosper, vi, 17.
Hippolyli episcopi Cyclus PaschaliSj vi, 17. Proverbium, Rex eris^ si reclé facias, ìXj 3.
Historia, xix, 1. Lege Hisier. Prudentius, vii, 9 ; xix, 33.
Homerus, i, 20,38; vm, 8, 11; xi, 3; xiv, 2; xvn, P a PtoSemaeusrex et astrologus, m, 25.
9 ; xix, 30; Publius, xix, 23.
Horatius, i, £8, 39 ; ìv, 12; v» 16; vi, 1; vm, 7; n Pythagoras, i, 3; ili, 2; vili, 6; xu, 4; xiv, 6.
fin.; x, l;xi, 2,xiii 1; sv, 8;xvi, 5; xvm, 7; xix,
1, 12, 24. Quintilianus, n, 2.
Idis, pastor Agrigenlinus, invenlor fistola?,ni, 20. Rutilius Rufus ; vide Salilius.
JOANNIS Apocalypsis,vi, 17. Sabinorum lingua quiris hasta dicitur, undeQuirinus et
JOBIi, 38; xi, 1.
vi, 1. Quirites, ix, 2.
Josephusm, 24; Sailustius, ii 43; ix, 3, 4; xi, I: xiìl, 18, 21; xiv, 1,
Juba apud Mauros ut Deus cultus, vii, 11. 6, 7; x^ 1 ; xvm; 2, 12; xix, 25, 24.
Juvenalis, m, 21; v, 16; vm,7; xn, 2; xv, 5. XIX,1, 26,
Juvenci hemistichion, praeterilo ejiis nòmine, i, 12. SALOMO, Salvius grammalicus, i, 4.
Leogaras Syracusanus primus SiizìM-J
apposuit vèrsi-
bus Hoinericis, i, 20. Satilius Riifus de Vita sua, xx, 11. [Lege, Rutilius,
Rufus de Vita Scipionis.]
Linus, ni, 15. ' Scipio, H,21.
Livius AhdrOniCus,xix, 4.
T. Livius, vm, 11; ìx, 2. Sedulius, xx, 4
Lucanus, 1, 3; ni, 40, 70; vm, 7, 9; ix, 2 ter, 3; Sibylìa, ix, 2 ; xiv, 6.
X, 12; xi, 3; xn, 4, 7 ter; xm, 21; xiv* 8; xv, 7; Simonidès, i, 3, 38 bis.
xviì, 7; xvm, 1, 3, 7; xix, 3. Solon, Vj 1.
8 30. C Sotades, ì, 38
Lucilius, i, 32; xv, ; xix, 4,12,
xn, 2; xìn, 4* 11 bis; xiv, 1; Statius, ita, 70 ; xiv, 8.
433 Lucretius, ix^ 5; Suetonius, vm, 7; Xii, 1, 2.
. xx, 14.
Macer, xii, 4, 7. Symmachus, vi, 3.
Maeeenas,xix, 32. Syro sermone bases nomen pelrae forlissima? xix,
10.
Mago, xvii, 1.
Martialis, xn, 1, 7; xm, 21; xX?2, 14. f ages, vm, 8.
Martius vates, vi, 7. Terenlianus, i, 58.
Memmia(Al. Emmia, vellneràla, Mrtehiia)Tìmothoe Terentius, ì, 35, 56, 59; II, 9,10,21, 434 50 vili,
(Al. Cymolhe) temporibus Ennii hympos scripsit , 7; x, 16 17; xi, 1, 2.
in Apollìneo?et Musas, i, 8. Terlius Persanius, i, 21.
Mercuritaslyraeinvéiitòr, ih, Sl.Trlsmègistus, vili, 11. Tales, ii, 24; vm, 6.
Metrophanes graiiàrà Mithridalis obseqneiulo pro- Theodosianus Codex, v, li
meritus, n, 14. Theodotion, vi, 3. .
Monatius, x, 13. Theophilius Alex., Vi, 17.
MOSES;I; 38, 41; v, i; vi, 7; xvi, 24; Timotlioe ; vide Memmia.
Naevius.v,26;ix; 1; xn, 1*li, 12 fili.; xiy,8; xix,22. Titianus, n, 2 ; ix, 2.
Jficomachus, ni, 2. Tiro Tullius, i, 21.
, Nigidius, XI,1; xx, 2. Turpilius, xix, 4.
: Numa, v, ì. n Valgius, xix, 4.
Oracula, i, 33, 38. Varrò, i, 5, 26, 58;n, 25; ìv, 8, 11, 12; vi, 4, 0
Origenes, vi, 6. vm, 6, 7, 9; ix, 2; x, 15; xi, 1 bis, j; xm, I, IJ:.
Orpheus, m, 21. xiv, 6, 7, 8,9; xv, 1,13; xvn, 1,7; xvm, 16, SO
Ovidius, vi, 7; v-m, 11; xi, 1, 2, 3, 4; xn, 4 bis, 7; xx, 10, 11. De Vila populi Rom., xx, 11.
* xm, 21; xvn, 7; xvn, 2. In Fastis, Vili, 11. Verrius Flaccus, xiv, 8.
Pacuvius, xm, 21. Viclorinus, n, 9, 25, 28,29.
Victorinus Episcopus, vi, 17.
Palaraedes, i, 3.
Palladius ; vide jEmilianus. Virgilius, i, 7, 18, 20, 35, 56, 38, 39; n. 4, 20, 21,
Pamphilus, vi, 5. 30; in, 20, 21, 70; v, 27, 31, 36; vi, 7, 15, 18;
Paulini versus allegantur nomine ejus pretèrito, ix,2. vm, 7, 8, 11 bis; ix, 1, 2 ler, 3 ter ; x, 3 bis, 6
PADLCSapostolus,i, 9; iv, 9; v, '24; Vi, 1; Vìi, 13; ter, 9, 11, 15, 18, 19; xi, 1; xu, 6, 7, 8 ; xni, 7,
LX,1; xn, 7. 18, 21; xiv, 6; xv, 6; xvn, 1,2, 5, 4, 6, 7 quin-
Paulus jureconsultus, v, 14. quifes, 9; xvm, 1, 2, 4, 5, 7, 12, 15; xixs 1, 9
Persius, i, 5, 23; v, 16; vi, 10 ; vili, 7; Sii, 4; xviì, 22, 24, 28, 53 ; xx, 1, 2,5,12, 15,
7, 9; xvm, 4; xx, 5, 10. Zeno, vm, 6. ." ;'
Petronius, v, 26. Zenodotus Ephesius, I, 20. , ,
Pherecydes, i, 37, 38^ 4L Zoroastres. vili, 9; ir, 2, •.;'
341 ISIDORIANA. - PARS II. CAP. LIV. 342
In ejusdem Isidori libris primo a et tértio Dlfférentia- A } 3. Incèrto anno, et loco ex veteri editione in Ita-
rum, sive de proprietate sermonisLatini citantur. lia pròdiisse Elymologias refert Fabricius ih Bibl.
Accius lib. ni, cap. 610. med., atque indicai Gestièri bibliòiliecam pag. 468.
m,
Affàniiis, 86, 500.
Àugùstiniis, ni, 215, 432, 578. Epitonialor Gesneri edilion. Tigiir. 1574, pag. 455,
Calo m, Bj 220,457. Primus de differetìtiis seriho- in Isidoro sic habet : Originum libri xx impressi in
num apud Lalinos scripsil : praf- libri ni, Italia. Dubitai Bayerius, an haec sit edilio, quae in
Cicero, 1, 84; ni, 1.7,Ì18,159,179, 191, 194, 437, catalogo librorum ducis de là Vallière, tom. II, pag.
459, 507, 587.
Ennius, HI,218. 12, num. 2185, circa annum 1470, absque loci no-
Hieronymus,ili»-299»431. tatone prodiisse dicitur.
Hilarius, m, 578.
Homerus, ni, 541, 448. 4. Haec esl mihi editio, quàni nunc describam.
Juvenalis, ni, 38. Praemitluntursex nolaeepistolae: Incipit epistolaIsidori
Livius, in, 148b. junioris Hispalensis episcopi ad Braulionem Casarem
Lucanus, in, 513.
Lucilius,cm, 589. Auguslum(sic) episcopum. Subinde Incipit liber pri-
Melesius gramniaticus.ni, 375. mus Etymologiarum sancii Isidori Hispalensis epi-
Ovidius, i, 182. scopi. In primo libro capita 3 et 4 sub Uno compre-
Pacuvius, ni, 47, 244. ]" henduntur, quae in aliis exemplaribus nielius sepà-
Palaemon,ni, G34.
Plàcidus, ni, 99. rantur. Post librum xx index, 43© s've llèpeHórium
Plautus, ni, 87, 159* omnium capitulorum in libros Elymologiarum, eie.
Sallustius, 1,52; m, 38,176, 420, 423, 516.
Stoici, IH, 71, 264. Sequunlur libri tres Sententiarum, ul in alia edilione
Terentiùs, in, 5C7. Veneta anni 1485, In Chrìsti nomine incipit-liber pri-
Vario, m, 459, 524. mus, etc, de summo bono. In terlio libro post verba
Virgilius, i, 84, 109, 251 ; ni., 17, 19, 47, 58, 71,' latìficandos includa, qua? in aliis exemplaribds post-
76,268,358,485,529,561. .
5. Bàrthius in hoc indice conticiendo editionem, rema sunl, subjiingilnr : Hic est enim Christiana mi-
Breulianàm Videtursecutus : ex qua nonnulla varie- seralionis affectus,ut prò unoquoquemortuo sacrificium
las in nomimbus et capitum numeris obsérvatur : Ut Deo Inde est, quodscriptum est : Et mortuo
loco ÀchatesiusMilesius lib. J offeratur.
primo i, cap. 58, apud
Cfialitamcap. 59, ubi legilur HecqlmusMilesius, ut, ne fraudes misericordiam. Finiunt libri de summo
recle Fabricius in not. correxil. Addipossent aucid- bono sancii Isidori Hispalensis episcopi novissimere-
res quos Isidorus in libro de Natura rerum aliisque? cogniti, cunctisqueerroribus castigati. Suceedit index
ailegat : sed cum id a nobis in Indice 435 generali1 capitum. Characlerad Gothicum, quem vocant, ac-
praestaridumsit, salis nunc fuerit aliorum labores cedit. Referti
ùoii praelermisisse. De primo et terlio libro Difìe- polest ad annum circiter 1470. Locus
rentiaram quod ai! Fabricius in hot., uberitas èxpli-- iC editionis Italia videttar, et* ut puto * Venetias; nisi
cabitur cap. S6,.ubi ostendam, duos tantum esse5 fortasse obslet,
libros Differentiarum, alterum rerum, alterum ser- qtaod Petrus Delphinus è S, Michael*)
mpnum, sed ila ut libri Differenliarum sermonum[ Muriani 16 Martii 1480, epist. 141, apud Marlen.
duplex sitexemplar, alterum àlphabéliciim plèniiis aà Collect. Vet. Script, lom. Ili, scribebat ad Hierony-
Grialio editum, quod Fabricitas libfuni tertiuni Diffe- '' mura Generalem : Isidorus Etymologiarum,
rentiarum vocat, alteram brevius sine ordine litte- cujus
rarum, qiiòd Fabricius librimi primum appella!. desideriote afficisignificasti, non invenitur impressus.
CAPUT LIV. Pro titolo in media prima pagina erat, Isidori Ety-
mologiarumopus. Idem de summoBono. *
Etymologiarum editiones recensentur.
ì. Ediiionem Elymologiarum Isidori non aliama 5. Anno 1472 editio Elymologiarum a Fahricio in
Nic. Anlonius antiquiorem videUuvagnovisseedilione e ulraque Bibliotheca indicatur, qua? exstat, inquii,
Parisiensi anni 1520, quam, ut refert, principem n apud venerandum nostrum Wolfium: quaedamexem-
existimabat D. Josephus Petlizerius, qui penes séé plaria in membranis excusa idem narrai. Peracta
habebat, in libro suo Maximo obispo de Zaragoza, etst fuit haec editio Augusta?Vindelicorum in ibi. per
in praefatione.Sed plures alia? Itìnge ante praecesse- Gouterium Zainer de Reullinga, sive, ut alii scribunt,
rant, quas nunc recensebo. D Gintherum Zainer ex Reutlingen. Meminit quoque
2. Maìitairius Annal. lypogr. torà. I, pari. 1, edi- ejus e Caillio Maittairius Annal. typograph. t. I,
tionis auclioris pag. 768, id indicai : Isidori Elymo- pag. 100, et auctor Catalogi bibliotheca? antiquae
logia : Rabàni Mauri de rerum Naluris et Proprleta- Vindobonensis 1750 Philippus Jacobus Lambacher
tibus libri viginli duo fol. Nolat, editionem antiquata)a pari. ì, p. 127, ut alios omiltam. In editione auc-
esse, et, ut videtur, primitivam, sine ciplir., signatur.,, tiori Mailtairii pag. 317, tom, I, part. i, inscriptio
reclam. Sed mihi dubium est, an sinl genuina?isidori j haec apponitur : Isidori Junioris Hispalensis episcopi
Etymologiae,an illae, quas Rabanus Màurus interpo- Ethimologiarum libri numero vigiliti per Gintherum
lavi!, ac suppresso Isidori nomine vulgavil. Nulla estt Zainer. In fine : Libri finiunt feliciterper Gintherum
loci, aut anni designalio, Zainer, ex Reutlingen progenitum, litteris immessi
11Liber primus ex Agrcetio magnani parteni ex- Adversar. FABRIC
pressus. Terlius.lucein primum yidit in editione Ma- b Adde Barilài Advers., p. 1785,
lritensi anno 1599, In mss. Codicibus hos libross « Helius'Melissusex Gelilixvm, 6. AddeBarilài Ad*
loiige alios legi notài Bàrthius, idqtae se òslèndissee versar., p. 1465.
jpecimine quod edidit xxxii 1, et xxxix; 6* et xiv,
 343 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 544
alieni», anno ab incarnaliorle Domini millesimoqua-\- A mologicumin 4 Parisiis 1500. Notat, id indicar! in
iringentesimo septuagesimosecundo, decima nona die ie Catalogo Vander Meer.
mensis Novembris. Character est Romanus. 12. Anno 1509, Parisiis ex Fabricio in utraque
6. Anno 1477 Basilea?in fol. ex Maittairio in edi-[. Bibliotheca, et Dupinio in Biblioth. Eccles. tom. V.
lione aucliori Amstelodamensi anni 1735, tom. I, 13. Anno 1520, Parisiis : quam editionem aceu-
part. i, pag. 582, ubi sic refert : Isidori Hispalensis s rate describit Semlerus in praefatione, quam cap. 52
opera fol. Basilea 1477, ex Joan. van Home cat.f protuli. Exemplar hujus editionis vidi in bibliotheca
uag. 56, n. 54. Sunt, ut ego puto, Etymologia? cum a Collegii Romani.
libris Sententiarum, non alia Isidori opera. 14. Anno 1529, Haganoa? apud Secerium ex Fa-
bricio in Bibliotheea medii sevi, et Nic. Antonio, qui
437 ?• Aimo !483. Venetiis in fol. cum libris
alios Isidori libros simul cum Etymologiis editos
Sentenliarum, sive de summo Bono, per Petrum asserit. Exstai in Bibliotheca
Loslein de Langencen. Hujus editionis meminerunt Vaticana, n. 884, col-
leclio quorumdam operum S. Isidori Haganoa1 hoc
Maiilairius, Fabricius in utraque bibliotheca Latina,' anno 1529 editorum : et exemplar hujus edi-
Fr. Peregrinus Antonius Orlandius in opere italico ipso
tionis post Zaccariae excessum ex ejus libris acqui-
de Origine, et Progressu typographia?, et Bayerius,'
cuiadmanum erat. Incipit : Registrumìn libros Ety- B sivi : sed Etymologia?simul edita?non fuerunt. Postea
eam editionem describam. Vidi quidem editionem
mologiarum sancii Ysidori Hispalensis episcopi. Post' in 4" vel 8° magno apud v. ci. Gasparem de Segovia,
capilum indicem sequuntur sex epistola? Isidori, et
alii non meminerunt. Etymologia? cum Diffe-
Braulionis. Post vigesimum librum : Finii liber Ety- cujus
rentiis rerum, et sermonum simul editae sunl : sed
mologiarum Ysidori Hispalensis episcopi. Sequilur. cum
Rubrica libri primi de summo Bono sancii Ysidori prima folia desidereniur, neque annus, neque
, locus editionis erui potest ; in fine conspicitur prò
Hispalensis episcopi. Deinde, In Chrisli nomineincipit stemmate Mercurius alatus cum
liber primus sancti Ysidori Hispalensis episcopi de lemmate, Docla per
summo Bono. Post librum tertium, Fiiiit liber terlius, orbem scripta fero. Omnia indicia arguunt, ex editione
et ùllimus de summo Bono sancti Ysidori Hispalensis BignaeauaEtymologias et Differentiasesse desumptas.
15. Anno 1577, curante Vulcanio, ut fusius dicium
episcopi. Impressus Venetiis per Petrum Loslein de fuit
MCCCCLXXXIH. in cap. 50, Omitlo nunc editiones Bignaei, Grialii,
Langencen Quod appendice alpha- et Breuiii
bèlica Maittaìrii indicantur Isidori junioris Hispalen- repelere. Nec distinctius recensebo Ety-
sis episcopi epistolaead Braulionem Caesaraugustanum mologiarum editiones anni 1595,1602!, 1622, inler
latina? linguae Dionysii Gothofredi, qui
episcopum Venetiis in fol. anno 1485, rette argueres' Scriptores
nihil id esse aliud nisi in G Vulcanium ac Bignaeumsecutus est. Titulus editionis
possumus, epistoias quas
hac editione Etymologiarum pra?cedere diximus. anni 1622, apud me hic est : Auctores Latina lingua
in unum redacti corpus : quorum auclorum velerum, et
8. Anno 1489, Basileae in fol. ex Bayerio et Fa- neotericorumelenchum docebit.Adjectis
sequenspagina
bricio in utraque Bibliotheca. Maittairius in editione* notis
Dionysii Gothofredi J. C, una eum indice gene-
aucliori p. 515, tom. I, part. i, ita exhibet : Isidori1 rali in omnes auctores. Editio
postrema emendatior,
HispalensisElymologiconfol. Basileal&$9. Et in nota : el nonnullis auclior. Geneva excudebal Alexander
Ex variis Mss. emendalum manu Jani Gruteri, cum1 Pernet. 1622 in 4. Col. 809 sunt
Etymologia?Isidori,
perpetuo ejusdem Gruteri commentario fuit-hoc exem- col. 1905 varia? leetiones hi Isidorum ex Vulcani!
plar in bibliothecaGerii. Joan. Vossii. Videtur poslea% editione.
transiisse in bibliolhecamcancellarli Weimmanni. *
439 CAPUT LV.
9. Anno 1495, Venetiis Isidori Etymologia?, et dea Codices mss. Etymologiarum. Excerpta, nota,
summo bono per Bonetum Locatellum sumpiibus3 versiones.
Octav. Scot. in fol. Maittairius ex Caillie. In editione? I. Manuscripti Codices Etymologiarum, ul ai!
auctiori notai, Orlandium afferre p. 199. Isidor. dee Nic. Antonius, plures passimque reperiuntur in bi-
summo Bono Lipsia; 1493. Idem Maittairius poslea : j) bliothecarum angulis. Commemorai Codicem seplin-
Isidori Elymologia per Bonetum Locatellum expensis s gentorum fere annorum in Complutensi S. Ildefonsi
Oclaviani Scoti fol. Venetiis1494; qua?fortasse eademì collegio : qui, ut refert Bayerius in bibliolhecam
est editio. Nullum enim norninat auctorem, ne ini Escurialensem migravit, ab eodem Bayerio ad an-
auctiori quidem editione. num 1762 recensitus. Addi! Nic. Antonius alium in
10. Anno 1499, Parisiis in fol. ex Maittairio, ett Mediolanensi bibliotheca Longobardicis litteris ma-
Bayerio, apud quem erat.' Maiilairius tilulum exhi-- jusculis descriptum, alios in bibliotheca Patavina
bet : Isidori Hispalensis Elymologia opera Georgiì ì S. Joannis lune Canonicorum Laleranensium, in
Wolff, el Thielmanni Keruer Parisiis 1499 25 Mail. Parisiensi Renali Moreau medici, in Veneta S. An-
I. P. Jehan Petit, venalis in vico Sancti Jacobi apudd tonii, in Pinciano monasterio S. Benedicti. Pro Ve-
leoneiii argenteum. neta S. Antoni! laudai Tomasinum pag. 13; qui cer-
438 **• *nn 0 4S0B, Parisiis in 4 ex Josepho9 te in Bibliothecis Patavinis mss. non semel Elymo-
ftòdriguez de Castro in Bibliotheca Hispana, et Mait- logias recensét, ut pag. 3.0, 31, etc.
tairio pag. 72, 1.1, pari. i|, edilionis.auclioris, ubiii 2. Ad haec Bayerius veteres Etyinologiarum Codi:
art : Indori Hispalit (corrigo Hispalemk) Opus Ely>• ces ultra quadraginta se vidisse. atque evolvisseail
 345 JSIDORIA'NA.— PARS lì. CAP. LV. 84C
tum apud Hispanos Toleti, Hispali, atque in regio A i videbimus, Junior appellalur. Quod autem dicitur
Escurialensi coenobio , tum in Italia? bibliothecis, libros esse duodecim, mendum librarii videtur. Ut
Vaticana, Laurentiana Medicea, Ricardiàna Fioren- enim Rodriguezius advertil, hic Codex in distribu-
tina, Ambrosiana Mcdiolanensi, Bononiensi S. Sai- tione partium, et capitum cum editione Grialii con-
vatoris, Veneta S. Marci, Patavina, Taurinensis grui!. Posi monitum est index librorum et eapilura
academia?, e! aliis. Observat, unam Escurialensem magno artificio exaratus, ac circulis distinctus.
denos minimum exhibere, quorum nonnulli millia- 6. Operis inscriptio haec est : In nomine Domini
rium Ecclesiae saeculum,sive annum Christi M anti- nostri Jesu Christi incipit liber Ethimologiarum bea-
quitaie superant. De notis juridicis, qua?in Codicibus tissimi Esydori Junioris ecclesia Spalensis episcopi
antemillenariis reperiuntur, quod Bayerius addit, ad Braulionem Casaraugustanum episcopumscriptum.
cap. 93 expendam, cum Codicem Vaticanum 623 Ante epistoias Isidori, et Braulionis, quae Etymolo-
describam. giis 44-1 praemillunlur, sunt nota? juridicae, quas
3. Rodriguezius de Castro tom. IIBibl. Hisp., pag. Isidorus, lib. i, cap. 28 abolilas refert : quem ad
314 seqq., fuse, neque inutili labore CodicesEtymo- locum in nonnullis noslris Mss. inseruntur, in pleris-
logiarum, aliosque Isidori recenset, qui in biblio- que desunl. Epistola? Isidori ad Braulionem sunt
*theca Escurialensi asservantur. In 1 et 5 exstat g; quinque : 1. In Chrislo Domino, et dilectissimofilio
Codex membranaceus Elymologiarum in fol. exara- . Rraulioni arcediano (corrige archidlacono) Isidorus.
tus aera 781, hoc est anno Christi 743, ut Rodrigue- 2. In Chrislo reverendissimo, et colendissimo fratri
zius colligit ex quadam noia codicis mox referenda. Braulioni Isidoms. Tres reliqua? : Domino meo, el
Sed adverlere debuit, eum codicem, quem describit, Dei servo Braulio episcopo Isidorus. Prima ex his
non illa aeraexaralum luisse, sed posieriori tempore quinque epistolis incipit : Dum amici litteras; altera :
ex alio qui aera 781 scriptus fuerat, ut ex ipsius Ro- Quia non valeo. Braulionisad Isidorum epistola?sunt
driguezii 440 narralione patet. In primo folio, ut dua?hac inscriptione : Domino meo, et vere domino,
ait, quod papyraceum est, haec legilur nota : t Hic Christiqueelecto Ysidro episcopoepiscoporumsummo
liber scriptus est aera MLXXXV a Dominico presbyle- Braulio servusinulilis sanctorum Dei.
ro, u! in fine libri dicilur. Is est annus Christi MXLH. 7. In fine libri v, ubi est Chronicon, ita legilur :
El fortasse fuil Sanctii Secundi nondum tamen regis, . i Mauriciusannis xxi Gothi catholici efficiuntur. Fo-
qui ex Sanctia regina Veremundi Terlii sorore na- cas annis vm... V.DCCCVIH Romani caeduntura Per-
tus est. Cum horum trium mentio fiat lum hujus li- sis. Eraclius seplimum decimum nunc agi! annum
bri initio in tabella tessellata repetili saepenominis, V.DCCCXXVI. Judaei Spania christiani efficiuntur. Resi-
tum primo libro in pedum poeticorurn tabulis ; neque C( duum sexta?aetatis tempus soli Deo est cognitum. >
temporum ratio discrepat. > litico subjungitur : e Invenimus, collectam esse
4. Haecnota Rodriguezium admonere debuit, codi- hanc Coronicam Sub aera PCLXVI ; sicut et in alia.
cem non anno 743, sed anno demum 1042 exscri- Deinde a sequenti ;era DCLXVH usque in hanepraesen-
ptum ; nam annus aera?fortasse est MLXXX. In eodem tem eram, qua? est DCCLXXXI , creberunt (sic) anni
folio primo haec est noia Hispanico sermone : Este cxvi, qui addili ad superiorem hujus Cronica? sum-
libro es de la Iglesia de nueslra SeTtora del Pilar de mam, faciunt simul omnes annos ab exordio mundi
Zaragoza. Scilicet, Hic liber est ecclesia Casarau- usque in liane praefatam DCCLXXXI aera v. DCCCCXLH.
gustana Ddpara Virginis de Columna.In folio secun- His itaque ita diciiis (hoc est, dictis, vel potius dige-
do, quod membranaceum est, ul alia sequentia, st is) fatemur denique, difficile posse quemquam
notalur, Litlera isla Mozaraba appellatiti', vel Tole- hominem annorum sumiiiam post etiam tempore
tana. Nimirum characleres sunl Golbici, sed afta- incarnationis jam Domini praeterraissa quoque a?ra
bre et studiose exarati. Initio depicta esl crux ver- veritalis indice per reges, et principes computare, et
sicolor his verbis superiori parte : Pax, Lux : infe- in errore minime incurrere. Proinde ergo necesse
riori vero : Lex, Rex. Sequilur labyrinlhus verbo- quippe est secundum niorem prorsus aeram illam
rum, diversis coloribus, ut ipsa crux, omatus, in D I partire, quae suo repererit tempore incurrere. Et
honorem beatissima?Virginis Mariae: el alius similis, quod partiendo invenerit, hoc quippe facial ad ere
in quo legilur : Sancio, el Sancia librum. In folio majore (fortasse ad aeram majorem) adicere, quaeve
sequenti litteris majusculis hoc monitum : < In Dei ab Adam usque ad Christum noscilur percurrere.
nomine simplo triplo divino incipiunt capitula libri Tunc sane probabilur quisque se scilicet ad veritalis
Ethimologiarum. Ut valeas, qua? requiris, cito in hoc polius tramile pervenisse. >
corpore invenire, haeclibi, lector, pagina monstral, 8. Ex hac nota male Latina colligebat Rodrigue-
de quibus rebus in libris singulis conditor hujus zius, Codicem Caesarauguslanumsera 781 exaratum
- Codicisdisputabit (prò disputavit) in libris duodecim. fuisse : sed solum hinc
constai, eum originem tra-
Deo gratias, amen, saettila saeculorum. > here ex alio ea a?ra scripto. Idenim passim cernere
5. Non dissimile monilum in nostris Vaiicanis co- licet in aliis Codicibus,in quibus librarii posteriorum
dicibus reperimus : ex quo suspicari possumus, temporum ad verbum ea omnia exseribebant, qua?
exemplar Gsesaraugustanumad alia extera conforma- antiquiores alii primigeniis operibus inserueraut.
timi fuisse, priescrtim quia teidoru* auctor» ut inox 443 9< N°n sejungendus ab hoc loco est codex
 «T AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 348
alius Escurialensis, in qno sun! Etymologio?Hispano A ecclesia? Tolelana? Ip Hispanum idioma conversa,
sermóne» Sed diversoì'ordine àtqpèin editis. Elymo- Exaratus fuit anno 1444. Opera sunt Vita S. Isidori,
logìsepéTeapilfl* tractàlus ei libros dividuntur, ac Vita Si Ildefonsi, ethujns opus deperpetuaVirginitate
pluf3 BWfltonturTquaein Edilisj atque aliis Mss. ex- S. Maria?, Soliloquium S. Augustini. Omnia hispa-
Stanl. Incipit. : Capitulo primero de ia disciplina, et nice. Titulus Vita? S. Isidori ita habet : Comienza
ie.te arte;'Captai tallirànin estdè hisloria. Tura ibi. el prohemio de la Vida de S'anet Isidoro, arzobispo de
COincipitlfrictatos tertiiis, qui est de rhetorica. Sed Sevilla, que conio del se collige, es homelia escrita de
noir exprifflittarquòdiiarà sit inilium tractatus se- algun sanclo. hombre. de gquel mesmo tiempo. Con-
cundii Fol. 77. Libro fercero, e capitulo primero de stat 51 capilibus, et inserunlur .nonnulla? epistola?
la Idiùleclica ;, ila aliai capitai Fortasse cimi antea sancti Isidori, et tractatus ejusdem de Qratione, sive
dicilur itactaius lertius, mendum est prò tractatus Lamentum poenilentiaealpbabelò editum.
securtdm i vel hoc locolegèndum est liber lertius: 14. Hic annectenda opinor, qua? Rodriguezius
nam foL 95 sequitur quinto capitulo primero de las pag. 518, cum de Etymologiis Hispanicis sermonem
quatto disciplinai, eie, -. habebat, narrabat, scilicet cap. 7 hujus VitaeS. In-
IO. Post (ria capita fol. 117 : Capitulo primero de dori agi de libris ab ipso scriplis, ac praecipue de
les fqsedores de las leyes. Fol, 151, rursus quinto Il Elymologiis, quanmi magnimi fit elogium. Capite 20,
capitulo primero de la palsbra Cronica. Fol, 142. est Lamentum poenitentia?; cap. 21, epistola S, Isi-
Capitulo primero de las lenguas de las gentes, Fol. dori ad Mausonarn, al, Massonam, Sequitur epistola
190. Aqui comiènm el onseno libro, la nascendo de Isidori, qua Braulionem invitat ul ad se veniat. Tum
iinostiombm, eie. Ifie dicitur liber undeciums, qui epis'ola Braulionis, qua librum Elymologiarum pe-
iràcaeteris exemplaribus est decimus, scilicet de No- tit,. Responsio Isidori. Ejusdem ad Eugenium epi-
ininibus per. alphabelum. In I|ac versione liber is stola. Alia ad Leofredum, sive Leudefredum.
desinit in verbo seditiosus, . . 15. Censet Rodriguezius hanc Isidori Vitam di-
il, litico addii Rodriguezius. caput 7 Vitaesancii versam esse ab ea qua? Lucae Tudensi a plerisque
Isidori esse de los libros^ que dexò escrilos, etc. Sed ascribitur, in Actis Bollandianis edita. Et divisio
cum non praemiserit, in hoc codice Vitam S. Isidori quidem capilum diversa esl; sed cum Bollandiani
per capita distinclam contineri, spspicor, hoc loco non omnia ediderint, qua? in Ms. veteri Toletano ,
non levem errorem typographicum irrepsisse, atque ùnde exemplar ejus Vita? deprompluni ftaeràt existe-
ea omnia, qua? Rodriguezius narrare pergit, esse bant, et aìiunde observetor in Vita a Bojiàiitìianis
inteiligenda de alio Codice, quem pag. 320 describit. edita inserlas etiam esse epistoias laudatàs Isidori,
Codex igitur, quo Etymologia? Hispanice reddìta? p suspicandi locus.est, an reipsa Vita Hispanica nou
repraesentantor, soràni prinios Etymologiarum libros ditterai a Latina, qua? a canònico Legionensi, vét a
perturbato . ordine, et nonnullis omissis, videtur Luca Tudensi scripta fuerat. Multa certe" utriquié
complecti. Quod autem Rodriguezius conjicit, has Vita?sunt commtaiiiii.
Etyniqiogìas desproptas ex primo exemplari, quod 444 Ì6. Exemplaria Toletaha Btìrrièl iti stiis
Isidorus ad Brauhòriem misit, quia divisse sunl, ul litteris dèscripsit supra cap. 40. Fabricius in Biblio-
ait, non .per jibros, sed per tractatus, aut capita, ut theca niedii sevi testatur eximiòs Elymologiarum
abìsidoro scriptas Braulio asserit, sustineri nequit : mss. CodìCes exstare Lugduni Bàtàvòi'ùrà inter li-
nani Bratalio,aìtIsidorum opus non libris, sed tilulis bros, qui fuere Isàaci Vòssii. Longuto foret eos óm-
distinxisse : Ètympìogia? autem Hispanica?, quod nèsiéceiìsére Etynitìlògiafom mss. Còdicès, qui ih'
Rodriguezius animadvertere debuit, et capìtibus, Bibliotheca biblioliieear'ùni tìiss. Moiitfiiiconi!, aliis-
et Iraetatibus, et libris distirìguuntur, non tìtulis. qiie' hujtisce generis càtàlogis indicantuf; Iti Diàrio
12. Addit Rodriguezius, in Elymòìogìis Hispanicis EncyclopaédicoGàUieéedito Januarii 1761 * part. ij
mfiltà desiderafi, qua? in Edilis iiiveniiintitr : quod pag. 18 et 20, describilur Codex àrgenteiis UlfilSB-j
éièitapìari ab Isidoro ad Braulioneni misso congruere quo versio Gothica Evangeliorràn coiiiirieiiir, a Junio
pótést : siqtaidémBraulio Iràdit,isidorum'443 Étv~ " inde typis edita. Addilur aiinò circiter 1757 a.Do''
ìnologias nòta absòìvisse. Sed tal àlibi osténdi, Bratt- mino Knitell in bibiiolheca Wolfeinbutèflii reperlum
ilo nihil Ètymoìogiis addidit, séd solum eas in libros codicem membranaceiim Etymologiarum Sy Isidori
divisit. Intèrpres autem Hispanicus vel exemplar ex iis qui Rescripii nuncupanlur, quia super vete-
àiiqi.iòd jnuiiium, ac perturMtùiii reperii, qiialia rém aliquam scriptUram deletam, sed ila" aliquando^
hiuità passini reperiunttar, Vel sòitam partes quas- ut legi possit, nova alia addita est. In èo Codice
dam Elymologiarum in pStfiiim sermonem conver- «texlus superscriptusf ut vocant, est opus Etymolò
tefé Vòliiilj Vel fortasse ili sepàfatas aliquas Etyrho- giarum ; velus plura velerà monumenta comprehen
logìartihi partes, jam ab aliquo in libros divisas in- deba't, et in his partera versionis Gothica? Epistolari
cidi! ex iis, quas Isidorus seòrsurii vulgaveral, anle- S, Pauli ad Rómànòs, Charatìeres Elymologiaruui
quàiii toluifi òptasIti ònuiii corpus eoaclum ad Braii- similes sunt iis quos Mabillonius pag. 351 de Re di
liòìieiii minerei. plomalica reprseseutat, : versio Gothica iisdem lille
15; PSg\- 320 describit Rodriguezius codicem *ris, quibus celeberriraus argenteus codex Ulfi/a?,
Esctifialèifsèm Hi. b. L papyraceum, in quo non- exarata erat. ...
nulla sunt òpera ex codice latino velcri biblio|Iieca; 17. Bandinius in Calai. Cod. Lat. bibl. Medie
349 ISJD0R1ANA. — PARS il. GAP. LV, 350
Laurent. Fiorerà, nonnullos Etymologiarum Codices t catis, et aliquot suHmTSrlisin margine. Subdiltar
dislinctius exponit ; scilicet tom. I, plut, 19, cod. 32 Excerplum de lapidibus pretiosis, etanonymi tracta-
chart. in 4 min., qui nitidissimus est, et cum initìa- tus astronomicus, qui incipit, Calum drcuìis quinque
libus singulorum librorum anno depictis, constai distinguilur : desinit : fruamur uno , et permaneamus
foliis 518. Sunt Etymologia?libris ixxn praevia sin- in unum. Amev
Isidori et
gulis libris capitum tabula, et sex epistola? 23. Ex eadem bibliotheca S.. Crucis plut. 27,
Braulionis. Liber secundus, uli et tertius, in duos Codex 9, in fol. saeculi xi, vere insignis cum, sum-
distribuuntur : bine libri 22 sunt, de quo numero mariis in margine, et initialibus coloratis, suppletis
dixi cap. 48. quatuor prioribus Etymologiarum paginis maiiu sae-
18. Ibidem toni. II, plut. 52, codex 21 membra- culi xm, omissis epistolis. Praecedit alphabetica
naceus in 4 min. saeculixm, in cujus summo tegu- tabula rerum, 446 et verborum, in cujus fine :
menti margine notatum est, Isidorus Elymologiarum, Explicit tabula super Isidorum Elijmglogiarum scri-
florenorum quinque, chartarum 87, signum N. Sunt ptq per. fratrem Thedaldum de Mucello Florenlia
libri viginli duo, praevia siugulis libris capitum ta- MCCCLXXXIV, xx Oclobris. Hanc recentiorem tabulam,
bula, et priori libro epistola Isidori, qui Junior dici- quae priora otto Codicis folia complectitur, alia
lur, ad Braulionem, Tua sanciilatis. In fine, Expli- * vetosiior consequitur, argomenta, singulorum libro-
rìunt libri Etymologiarum Isidori. "Deo gtatias. Clau- rum repraesentans, subjeclo hoc monito : «Post
dit Codicem tabula argumenlorum , qua? in singulis hos Elymologiarum libros est in hoc volumine liber
viginti librorum capitibus periractanlur. S. Isidori ad Sisebutum de Astronomia, de diebus
19. Inter libros bibliolhecae Gaddiana?lom. Ili, et noctìbus, de solstilio, de mundo et ejus partibus,
pltat. 98, Codex membranaceus in fol. min. sseculixiii de coelo et partibus ejus, acomni ornato ejus , de
ctam inilialibus el titulis rubricatis, 445 et multis sole, et luna, ei stellis, de tonitru, de fulmiràbus, de
in margine variis lectionibus salis honis instructus. arcu, de nubibus, el pluviis, de nive et grandine, de
Antiquus possessor Frane. Maria Tarlarinus de ventis et nominibus eorum , de tempestate et'sere-
Mulina cléricus. Titulus Isidori Junioris Hispalensis nitale, de pestilenti», de oceano, et amaritudine
ecclesia episcopi ad Braulionem episcopumElymolo- aqua? maris, de Nilo flumine, de terrae motti, da
gicon libris viginti. Praecedit librorum et capitum monte JEtm. Item quidam tractatus de Natura
tabula, et septem epistola?, ut editione Matritensi avium. » ,
part. li, p. 395. In duabus primis scribitur Braulioni 24. Alia, inscriptio pag. 10 occurrit : Iste liber
archidiaconus Isidorus prò Braulioni archidiacono< I si-
Etymologiarum isidori ANTIQUI,in quo est Isidorus
dorus. Ili àliis plerisque exemplaribus solum pra?- i JuNioiide computo, el mundo, et catalogus summorum
mitti Etymologiis solent quinque epistolae, praeter usque ad tempora Hermelis, el catalogus
pontificum
eam qua? praefalionis locum obtinet. In hoc exem- usque adMickaelem
duaealiaead Brau- generalium (Ordinis S.;Fiancisci)
plari el in nònntallis aliis addunttar de Casena cum tabula optima per alphabeium, fuit
lionem, ducaadhuc archidiaconus esse!, scripta?. Index
fralris Thedaldì de Casa, quem donavit convenluì
Codici a recentiore manu uberrimus appositus est. anno Domini MCCCCX, die ìv Decembris. Pag. 11 inci-
20. Aliud Etymologiarum exemplar in eodem piunt Elymologia?cum brevi ad Braulionem prologo,
Codice 17, n. 2, est inscriptum Isidori Hispaniensis et tabula capitum. In fine : Explicit liber Etymolo-
episcopiEtymologiarum libri viginti. Praecedunt quin- giarum S. Isidori episcopi.
que solita? epistòla?; finit, character autem Grace, 25. Sequitur, num. 2, pag. 69, liber anepigra-
Latine forma dicilur, ul prope finem editionis. Codex in Catalogo forte Isidori esse dicilur, de
phus, qui
est membranaceus in fol. saeculi xi, titulis rubricatis, animalibus. Cap. 1, de noclicorace inci-
quibusdam
praevio indice librorum et capitum a recentiore pit : In psqlmo ci dicil David : Faclus sum sicut
manu. Ex quibusdam insértis monumentis arguilur, noclicorax in domicilio.'Physìologusdicil, Nocticorax
olim ad Imolense aliquod monasterium perlinuisse. immunda avis est, eie. Caput ultimum de pelicano
21. Tertium Etymologiarum exemplar in eodem desinit., Ila et D. N. Jesus Christus per Esaiam
Cod. 17, n, 3, Isidori Hispalensis Elymologicon li- proplielamdicil : Filios genui, el exaltavi ; ipsi autem
bri viginti. Codex membranaceus in 4° majori sine spreverunl me. Liber Physìologus, ab aliis Fiorino,
epistolis saeculixm, cum rudi auctoris pictura initio ab aliis Theobaldo tribuitur : sed duplex est Pbysio-
praeter alias tres. De hac consuetudine appingendi logus in mss. Codicibus, alter versibus elegiacis
initio operum imagines auctorum plura afferam Fiorini, alter versibus leoninis Theobaldi, ut ex
cap. 105. Nomen antiqui possessoria Jo.annes Gaddi. Fabricio in Bibliotheca medii nevi colligitur. Qua
22. In bibliotheca olim S. Crucis tom. IV, plut. 27, aetale hi auetores vixerint, incertum : sed certe Isi-
Codex 7 Isidori Elymologia?prima pars, praeviis epi- doro sunt posteriores, adeoque liber de Natura
stolis. Desinit in fine libri undecimi (in editione de- avium, seu de quibusdam animalibus Isidoro abju-
cimi) alatores, pressores. Godex 8 Elymologiarum dicandus esl.
secunda pars a libro xn (in edilione xi), ad finem 26. Opus de Mundo., sive de Natura rerum,
libri xxii (in editione. xx). Codices membranacei quod in Codice sequitur, cum nonnullis addilionibus
initio saeculixm, eadem manu exarali titulus rubrj- ex Etymologiis, explioabitnr 447 suo loco. Succe-
 351 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 352
dit catalogus apostolorum et Christi discipulorum, A circulos, sive rotas, qua? ad rerum explicationem (le-
generalium et prolectorum ordinis S. Francisci. pida? sunt. Ejusdem quoque Isidori librum de Ortu
Subjicitur inscriptio : Iste liber est ad usum (ratris et Obitu Patrum pulo significar!per librum Vita?san-
Thedaldì Ser Octaviani de Mucello, quem emil a ctorum ; cujus etiam fortasse sunt liber Officiorum,et
quadam saculari prò prelio sex (lorenorum anno Do- glossa? in Vetus ac Novum Testamentum. Virgilii
mini MCCCLXXI, circa finem mensis Novembris.The- presbyteri Hispani nomen, cujus Etymologia?làudan-
daldus manu sua addidit notiliam de septem orbis tur, ignotum adhuc est in bibliotheca Hispana. Mu-
miraculis, et tabulam librorum et capilulorum Ety- ratorius tom. H Anecdolor. Latin, in disquisitione
mologiarum. Codicemclaudit quoddam monumentum post Expositionem syinboli Quicunque, advertit hunc
de electoribus imperatoris. Codicem ante mille et plures annos fuisse exaraìum :
27. Ejusdem bibliolhecaeS. Crucis Codex plut. 27, in eo praeterea esse anonymum librum Dogmatis fide!
10, membranaceus in fol., vere insignis, saeculix (qui est liber de ecclesiasticis dogmatibus Gennailio
cum litteris et titulis rubricatis, eontinet Etymolo- a plerisque Iributus), el alium, qui inscribitur Fides
gias, praeviissummariis, epistolis, et tabula capitum. Bachiàrii, scilicet Apologia.
In primo folio notalur : Iste'Isidorus Etymologiarum 52. Quibus mss. Exemplaribus Etymologiarum Zac-"
esl ad usum (ratris Andrea Ursili de Florenlia ordinis' "I caria ad suas varias leetiones
usus fuerit, exposui cap.
Minorum : posi mortem vero ejus debet poni in arma-
45, uli etiam 46 alia ex veteribus catalogis in-
rio Fiorentini convenlus, et in eodem manere, quia ad dicata sunt. Incap. Codicibus Valicanis aliisquè Romanis,
hoc principaliter emptus est.
quos ego cousului, ei poslmodum singillatim recen-
28. In catalogo mss. Codicum regii AthenaeiTau-
sebo, saepeElymologiarum opus recurrit, ut in Codice
rinensis Rivantella et Berta auctores praeter Codicem Vaticano de quo cap. 95, Cod. Vatic. 624, de
625,
55, in quo sunt Elymologia? et libèr Numerorum, de1 quo cap. 94, Cod. Vatic.
referunt alios 625, ibid., Vat. 5763 et
quo alibi, tres Codices Elymologiarum. 5764, olim monasterii Bobiensis cap. 98. In Vatic.
Codex LV,d. ìv, 30, membranaceus saeculixi, constai' 5873 sunt
Elymologia? interpolata?, et diverso ordine
foliis 176. Habenlur in eo sexdecim priores libri Ori-
atque in Edilis : sed versus finem imperfetta?. Vide
ginum S. Isidori Hispalensis. Specimen variarum lec- cap. 98. In Codice Regio Vaticano 61,.de
tionum exhibent. Innumera ita Codice sunt schemata quo cap.
99, sunt plures libri Elymologiarum bine inde excer-
rubro colore elegantissime pitta ad geometriam, as-
pti. In Regio Vaticano 84, ibid., alia Excerpta ex
tronomiam, el musicam pertinentia ; fol. praesertim Etymologiis. In Regio Val. 112, ibid.,
155 et seqq., ubi pitta? conspiciuntur manus, et homi- pulchrum
exemplar Elymologiarum saeculo undecimo ineunte
num icones, qua? variam numerandi indicant ratio- C exaratum. Aliud in
Regio Vat. 137, ibid., Isidorus
nera. Sirailia sunl in Codicibus Vaticanis, in quibus inilio dicitur Hispaniensis. Aliud in
Regio Valicano
exstant libri de Computo, sive loquela per digitimi.
205, ibid., et in 259, ibid. 449 Decem libri pos-
Ad calcem, Explicil liber sextus decimus. Incipiunt tremi in
Regio Valic. 287, cap. 100. Etymologia;
capitula libri septimi decimi Isidori episcopi Elymolo- cum epistolis praeviis, mutila? in fine, in Regio Vati-
giarum feliciter. cano 294, cap. eod. 10). Liber decimus Etymologia-
' 29. Codex LVI,d.
iv, 35, ejusdem AlhenaeiTàuri- rum in Regio Valle. 310, ibid. Liber quintus Etymo-
nensis membranaceus saeculix, Etymologiarum li- logiarum Isidori Junioris in Regio Valicano
846, ibid.,
bri viginli. In line : Explicit iibér vicesimus, amen. in quo quaedam alia sunt
fragmenta Elymologiarum
Eaedèm ferme variantes leetiones occurrunt qua? in
antiquis Tironis notis exarata. Alia fragmenta Ety-
antecedentibus 53 et 55. mologiarum in Regio Vatic. 1048, cap. 101. Alia in
50. Codex LVII,d. ìv, 54, Taurinensis, membrana- Regio-Valicano
1515, ibid., et 1575, ibid. In Reg'o
ceus, saeculixiv. Sunt libri viginti Etymologiarum, Vaticano 1824, eod. cap. 101, sunt viginli libri Ely-
quibus in Une subjungitur tabula rerum alphabeti mologiarum, sed ordine diverso ab Edilis, et mullis
ordine disposita. in compendium redactis. Ibid. in Regio Vatic. 1850,
51. Muratorius, tom. IHAntiq. medii abvi,dissert. D opus Etymologiarum diverso ordine ab impressis el
4", col. 804, 443 quemdam Codicem bibliotheca? imperfecium. Ibid. in Regio Vatic. 1955, vetus el
Mediolanehsis describit, silenlio a nobis non praeter- pulchrum exemplar viginli librorum Etymologiarum
eundum : In Anecdotis, inquit, mei* evulgavi opus- cum sex notis epistolis Isidori et Braulionis. In Cod.
culum Gezonii abbatis, eie. Complectebaturista unus Palat. 281, cap. 102 libri viginti Etymologiarum si-
Codex Ambrosianus, in quem el alia congesta fuere, culo vm aut ix scripli, fere ut editi. Ibid. in Cod.
vìdelicetglossa in Genesin, etc. Elymologia e Virgi- Palat. 281, saeculi xiv circiter : Incipiunt capitala in
lio presbyleroHispano : lum alia e libro domiti Isi- libro EthymologiarumYsidoriJunioris Hispalensisepi-
dori. Deniqueitlic habenlur glossa in Vetus ac Novum scopi. Sunt libri viginti ab impressis parum diversi.
Testamenlum, in librum Officiorum, in librimi Rotar Ibid. in Cod. Palai. 283, saeculixiv circiter : Rubrica
nescio quis, aut quid Ine significelur), in librum Vita libri primi Ysidori Ethimologiarum, etc, cum episto-
anctorum, in Cassianum, in Eusebium, in Orosium, lis Isidori et Braulionis, qui interdum sola filiera B
.le. Liber Retar, qui indicatur, est liber Isidori de indicalur. Dividitur opus in viginti duos libros, el
datura rerum, dictus in membranis liber rolarum òbi nun cupatur cum Braulioni, tum Sisebuto. In Codi
 353 1SID0RIANA. — PARS II. CAP. LV< 3B4
Palai. 1050,cap. 103, fragmentum ex libro v Etymo-, A Argentorali 1757, a pag. 387. Haecest ars rhetoriea
logiarum de Legibus divinis et humanis. Ibid., alia qua?, ul dixi, invenilur inter Rhetores Anliquos Fran-
fragmenta Etymologiarum Cod. Palat. 1357. Ibid., cisci Pithoei, ex libro li Etymologiarum.
alia in Palat. 1448. In CodiceUrbinate 100, cap. 104, 34. Plura praeterea de excerptis ex libris Isidoria-
Etymologia?in viginli duos libros divisa?,addito libro nis cap. 33 retulimus. In Codice Vaticano 3906, et in
xxm, qui est de Natura rerum. In Urbinate 479, alio Vaticano 4877, de quo cap. 97, excerptum est
ibid., Isidorus Etymologiarum. Sunt viginti libri. Ini ex lib. xvi Etyraol. ponderum ac mensurarum, eie.
line : YsidoriJunioris Spalensis episcopi. In Ottobo- 451 Idem in Codice Vaticano Palatino 1719 sine
niano 556, cap. 105, libri Ysidori Junioris Spalensis; auctoris nomine, ubi subjungitur caput de modo
episcopiad Braulionem... vel ad Sisebutum. In Oito- conficiendi epistolam formatam, ul apud Sirmondum
bon. 545, ibid., Etymologia?Sisebuto, non Braulioni,, in fine tom. II Concil. Gali. In Ottoboniano Valicano
nuncupata?. In Ottobon. 345, ibid., Etymologiae. 56, membr. in 4", exslat Proba? cento, cui praemit
Sunt viginli libri, sed diversi in titulos : quaedametiamL tuntur verba Isidori ex Etymologiis de Natura cento-
varia? leetiones veteres. Io Otloboniano 352, libri vi- num lib. i, cap. 39.
ginti Elymologiarum ad Sisebutum, non ad' Braulio- 35. Inter scriptores ecclesiaslicos de Musica sacra
nem ibid. In Oltob. 1100, Etymologia? in viginti duos>Ba Martino Gerberlo typis San Blasianis anno 1784
libros distinclce, ibid. In Ottobon. 427, ibid., vigilitii edilos, tom. I, pag. 19, inseruntur S. Isidori Hi*
libri Etymologiarum ad Sisebutum. In Oltob. 477,, spalensis Sententia de Musica. Quidnam sint ha?
ibid., viginti libri Etymologiarum. In Codice 1 Archi- sententi», docet Gerbertus hoc monito, quod prae-
vii Vat., de quo cap. 107, Elymologiaein viginti quin- mittit: In Mss. bibliotheca Casarca Vindobonensis
que libros divisae.450 In CoJice 2 ejusdem Archi- saculi xm , qua sequunlur ex S. Isidori Hispalensis
vii ibidem Etymologiaead Braulionemvelad Sisebutum. episcopi Etymologiarum libro terlio excerpla, seorsim
Eodem cap. 107 agam de Codice Etymologiarum Al- reperì hoc tilulo : Incipiunt Sententia Isidori episcopi
banio, in quo multa extranea admista sunl, et de', ad Braulionem episcopumde Musica. Quamepigraphen
Codicibus bibliotheca?Angelici»et Collegii Romani. servandam duximus, dum excerpta hac cum edilis
33. Excerpta Elymologiarum quaedam, ut advertit. coltala edenda existimammuscum Cassiodoro , quorum
NLc. Antonius, conservat Codex bibliolhecae Caesa- quippe auctoriiale cateri deincepsscriptores de Musica
reae, uli apud librum ii Petri Lambecii commenta- medii avi (requenler sunl usi. Nec sejungere voluimus,
riorum de ea cap. 8, pag. 934, legilur. Quo in genere, quod in laudato Codice Vindobonensìe vestigio addi-
innumera a'ia nos addere possemus. Bandinius toni. tur, excerptum de Rhythmìmachia, ad idem nempe
IV Cod. Latin, bibl. Med. Laur. ex libris olim S. Q argumenlum, calculqlionem numerorum musieprum
Crucis, plut. 17, cod. 10, saeculixi, indicat elogium speclans. Adverlciat Gerbertus in [praefatione ad
S. Augustini ex lib. x cap. 6, al. lib. VIIcap. 6 Ety- tom. I temporibus Isidori, ineunte saeculovii, musi-
mologiarum. Isidorus de Arte rhetorica exstat int eam Iheorelicam cum practica magis magisque efflo-
in Galliis praesertim. Excerptum conslat ex
antiquis rhetoribus Francisci Pilhcei, ex libro. n[ ruisse,
. Isidori de Musica a cap. 15 seqq.
Etymologiarum. Catalogus haeresum ex lib. vm capiiibus novem
Etymologiarum repelitur a Gìaliano part. li Decreti, libri in Elymologiarum. Gerbertus quasdam varias
causa 24, quaest. 3. Elilus etiam fuit ab Hieronymo leetiones observat : caput quod addit, sive Excer-
Gebuwler Argentorali 1523, in 4, cum S. Augustino plum de Rhythmimachia inler Isidori dubia opera ,
de Fide atque Operibus, et S. Hieronymo conlra aul fragmenta append. 5 ad Eiym. non numerilo
Helvidiumet Vigilantium, et separalim a Joan. Quin- collocabitur. Fabricius in bibliolh. med. verbo Bemo
tino J. C. Parisiis 1560, ut observal Fabricius in Bi- Elenchimi inlexuit scriptorum Latinorum medii sevi,
bliotheca medii a?vi. In veteri Codice Lucensi, quem qui de musica cantuque ecclesiastico egerunt, in
ex Mansio cap. 44 reeensui, sunt excerpla de haeresi quibus recenset Isidorum lib. in, Elymolog.,
el schisniale, et alia ex lib. vii cap. 1, 2 el 3, ex lib. cap. 14, etc
vm cap. 1 et 2 de Ecclesia et Synagoga, etc., qua?; D 36. Commentarium quemdam incerti auctoris se-
duo capila conjungunlur cum extremo libriVIIcapite, cundum alphabeti litteras in totum Etymologiarum
perinde quasi unius ejusdem libri tria capita essenl. opus refert Nic. Antonius ex variis annolationibus
Catalogus haereticorum exstat in Codice Valicano mss. Alfonsi Ciaconii, qua?ad S. Isidorum Hiberno-
511, de quo vide cap. 93. Fragmenta de ponderibus rum ordinis Minorum asservantur. Exslal hic Codex
et mensuris in Urbinate 307, cap. 94. Alia num. prae- in bibliotheca Vaticana, quod Nic. Antonius suspica-
ccd. indicata sunl. Edita quoque sunt fragmenta de balur, num. 625,quem cap. 94 suis coloribus depin- '
Arte rhetorica et grammatica ex libris Elymologia- gain. Nunc satis sit animadvertere , esse quoddam
rum. De viliis orationis fugiendis, et de Iropis, et vetus glossarium non solumex Etymologiis, 452SCQ"
schematibus in collecttone Italica : Autori de ben ex aliis operibus piena manu collectum. Rodriguezius,
parlare pari, ii, a pag. 237, Venetiis 1643. De Rhe- tom. II Bibl. Hisp., pag. 336 seq., Nic. Antonii
torica liber in appendice, Autori della Relorica, toni. mentem non asseculus, asseruìt Codicem ipsum
H, posi pag. 30. Pars prior ejusdem libri exstat inter alphabeticum Elymologiarum manu Alfonsi Ciaconii
Autiquos Rhetores Latinos Claudii Caoperonnesii, descriptum in bibliotheca Vaticana exstare. Hujus,
 558 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLÈGOMENA. 3S6
vel consimilis Alphabeti auctor est Jacobus Ciba de A / siue de distantia verborum. Errores in librorum
lilulos quibus ex causis olim irrepserint.
gancio.Andrea ord. Praedic., qui decessit anno 1580:
nam praeteralia ejus scripla, de quibus Queiif tom. I, 1. Hoc Isidori opus Ildefonsus librum Differenlia-
pag. 681 j el Fabricius in Bibl. med., Alphabetum rum appellavit, Braulio distinciius libros Differentia-
Etymologiarum ex Isidoro HispalCnsi ad Grego- rum duos , in quibussublìlì discretioneea qua confuse
riani XI asservatur in bibliotheca Bodleiana. Pecu- usu proferuntur, sensudiscrevil. Male alios tres libros
liarem alium commentarium, sive observaiiones in numerare , Nic. Antonius observal, in quibus esse
, librum ìv Elymologiarum, qui de re medica agit, Grialium addit Bayerius : qui etiam pulat, esimplici
edidisse Symphoriaiium Gamperium, idem Nic. An- priore librò prò rerum diversitate, 4e quarum diffe-
tonius alicubi legerat. rèntiis Isidorus agit, geminum a Braulione factum :
57. De notis Bonaventura?Vulcanii, Bignaei,Breu- -siquidem Cellierius tpm, XVII, n. 7, in Isidoro binos
ji, alque omnium accuratissimi» Grialii, aliisqué priores libros indiscretos primitus fuisse jam conje-
nchoatis Senileri verba iterum facere nihil juverit. cerat.
Sx epistola dottissimi viri Andrea?Gallandiiad Zac- 2. Sed cum in ihis libris describendis ordo editio-
?ariam, die 25 Septembris 1758 data, colligo in num vàriet, slatuendum est primo loco, quem locuin
bibliotheca Veneta Patrum Oratorii S. Philippi Nerii B ] itaunaquaque editione hi tres libri teneaut. Bignaeus
exsiare editionem S. Isidori Breulianam, quibusdam duos solum edidit, primum librum inscripsil Diffe-
.nptis ms§, et variis lectionibus, partini etiam con- rentiarum, qui est de diflerenliisrerum, Inler Deum'
jecturis ornalam ; in cujus initio scriptum est eodem, et Dominum, etc. , alterum Differentiarum, sive de
„ut yidetur, eharaetere ac nota?: Petri Thomrn, proprietatesermonumlibrum n, non servato alpbabe-
JQQIUIÌS F-, Simonis N., Joannis P;, ex bibliotheca. lieo ordine : Inter polliceli et promiltere, etc. Omisi!
Earum iiotalio.num nonnullas in pretio habendas etiam prologum : Plerique velerum. Joan. Grialius
Gallandiuscensebat., alias non ilem, quippe qua?in cum hoc prologo primum librum posu'itDifferentia-
locis auclorum ab Isidoro allegali» indicandis ver- rum , sive de proprietate sermonum, Inter aplum et
sentur. utile , etc., servato 454 scilicet alphabeti ordine :
58. In Bignaeana-Isidori editione, quae in biblio- quo primo libro absoluto , inscripiionem hanc adje-
theca: Vaticana cusiodiiur, sunt quaedam nota? el cit : Idem Differentiarum, sivede proprietate sermo-
Varia?leetiones in libros Elymologiarum, qua? mini num liber ex Parisiensi editione, nimirum Bignaeana:
nonnulli usui sunt futura;. Caetera Isidori opera ejus- Inter polliceli èi promiltere, etc. Non ergo Grialius
modi obseryationibus carent. Aliquando nota? appo- duos velali diversos libros distìnxil, quod ait Baye-
njtor P., aliquando P. A,, aliquando P. R. Dubito C rius , sed eumdem librum diversò modo , ut a se et
an indicetur Codex basilica?S. Petri duplex, Anti- a Bignaeoeditoni, repraesenlavit. Itaque libro se-
quus, et Recenjtior: an auctoris alicujus nomen. quenti titulum fecit : Differenliarum liber secundùs.
59. Non indignum observatione ait esse Nic. An- Inter Deum et Dominum, etc., qua? sunt differentiaa
tonius, in catalogoquodamGrsecorumlibrorum apud rerum.
Antoniuin Verderium in Supplemento Gesneriana? 2. Breulius duos libros editionis Bignaeana?prb-
bibliolhecaeIsidori Hispani de llieologiaEtymológi- lulit, sed diverso ordine, primum de diflerenliis,
cutn comprehensum conspici : quod de ea parte ubi sive proprietate sermonum ; Inter polliceriet promet-
theologicaetraclanlur origines intelligendum existi- tere , eie., secundum de dìflerentiis spirilualibùs ;
mal. Sed'- cujusnamfrugis, inquii, Gracos docere ila vocat cum nonnullis mss. difiei*entiasrerum ;
Latina elyma? Sed oblitusne est sui ipsius Nic. An- Inter Deumet Dominum, ete. Cum autem in editio-
tonius , qui paulo ante nobis IsidoTunnepra?senlavit nern Malrilensem poslea incidisset, versus finem
453 SUDmodesto ilio Elymologiarum titolo, non pag. 741, addidil librum Differentiarum, sive de
ulique nudas vocumderivationesiconsectantem,sed et' proprietate sermonum, a Grialio ordine alphabetico
rerum ipsarum origines demonstranlem, artiumque ' editum. Hinc èst, quod Fabricius in Bibl. med.
omniumfondamentajacienlem? Acrevera in libris viii Q Isidori Opera ex edilione Breuliana recensens, hunc
et vm, in quibus Isidorus de theologicis rebus agit, i vocat librum lertium , qui , inquit , primo Unge
vix quidquam de vocum Lalinarum originibus dispu- plenior, ditjestusordine litterarum, atque nolis erudi-
tai. Quid,quod GraecolinguamLalinam seire copientii tis-illuslratus ex edilioneMalritensi1599. Id p'erinde
- non inutile fuerit verborum etyma investigare, utf
est, ac librum Differenliarum sermonum alpbabeti-
Latini Graecescienies Graecarumvocumoriginationes3 cum a Grialio editum pleniorem esse libro earumdem
addiscuiit? Differentiarumverborum, quem sine lillerarum or-
40. Ex Bayerio indicavi, cap. 48, versionem fli- dine Bignaeussecundum , Breulius primum Differe»-
spajiam Elymologiarum saeculixiv, de qua alio ini- tiarum librum inscripsit.
loco, inibì ignoto, se agere Bayerius profitetur. 4. Non ergo Grialio imputandum, quod tres Diffe-;
Eanideni esse opinor atque eam quam ex Rodrigue- renliarum libros numeraverit: neque probandaBaye-
lio hoc cap. 55 descripsi. rii opimo, cui e simplici priori libro geminus a
. • .. CAPUT LVI. Braulione videtur faclus. Elsi enim Ildefonsus librum
De Lijtris Differenliarumverborumet rerum. Agra- Differenliarumnominai, lamen librum acpipit pi;/)"
tiùi an aliquis exstiterit auctor Synonymorum,, Codice, volumine, opere. Omnino vero distiiictio
 357 ISÌDORIANA.— PARS II. CAP. LVI. 358
ab auclore ipso inter duos libros apponi debuit, A bricius in Bibl. méd. in Sigeberto cap. 55 notai
quorum unus alpbabeticus est, et solum discrimen quod perperam librum Isidori de differenliis verbo
significationumvocum explicat, alter potissimum in rum dixerit de proprietate rerum. At Sigeberlus non
explicalionererum versatur, nullo servato alphabeti primum Isidori librum, sed secundum ila appellava
ordine, ut delinitiones intelligantur Dei et Domini, ait enim:-Scripsit tibrum de Differenliisverborum.
Trinitalis et unitatis, etc. Haud equidem negaverim, librum de Proprietate rerum. Ila editum est in
Braulionis verba potius ad librum Differentiarum Biblioth. eccles. Fabricii ejusdem. Alii referunl;
sermonum quam ad alterum rerum esse referenda : Scripsit et libros duos de Differenliis verborum,
7n quibus, ait;, suolili discrezioneea qua confuse usu sive de proprietate rerum , ubi sive accjpi polest prò
proferunlur sensi»discreuit. Verum Braulio ex prologo et, ut idem sit sensus, et diversus significetur liber
primi libri id sumpsit,quod aliqua ex parie libro etiam de differenliis verborum a libro de proprietale re-
alteri congruit, 455 ut cum exponit Isidorus quid rum. In quodam lamen Codice, de-quo num. 8,
intersit inter vìrum et hominem, inter puerurn et idem liber dicitur de proprietate sermonum, velrerum.
infantem , inler mèniem et rationem, etc. Dupinius 7. Ex duobus autem libris de Proprietate sermonis
lom. V Bibl. Eccl. tradidit, tractalum de Proprietate Isidoro tributis antiquior fortasse videri poterli -is
verborum Matriti anno 1529seorsum prodiisse : sed, B qui brevior est alque ordinem alphabeticiim non
nisi fallor ipse, deceplus fuit ex libro de Proprietate servai. Similius enim vero est, aliquem tumultuarias
sermonum , quem ex Editione Matritensi omnium differenlias vocum in ordinem alphabeti digessisse
Lsidori Operum, anno 1599 peracta, Breulius de- atque amplificasse,quam ex libro pleniori bene digesto
'
sumpsit. Vidi equidem Ediiionem quamdam initio quaedamsine ullo ordine excerpsisse. Ilaque si liber
mulilam Etymologiarum, et Differenliarum rerum rette ordinatus isidori esse dicatur, alterum perlur-
et sermonum, ut dixi cap. 54, sed haec Editio sive batum et confusum vetustiorem 'licere oportebit.
Matrili, sive alibi peracta ad editionem Bigtia:anam Cur autem idem Isidorus non potuerit primum diffe-
tota conformata est, desumptis etiam inde notis renlias vocum sine certa melhodo vulgare, tura
marginaiibus. easdem per alphabeti litteras disponere elaugerè?
5. Librum de Diflerentiis sermonum, sive alpha- Mihi ex Isidori aliorumque 'veterani consuetudine
beticum pleniorem, sive breVioremconfusum, magna probabilis opinio est, quaedam eorum opera modo
ex parie ex Agròetiosumptum, multi notarunt, ac còntracliora, modo auctiora prodiisse, nonnunquam
nominatim Goldastus ad Valerianum de Bono disci- quibusdam commutatis. Gollatis vero inter se his
plina?pag. 54, ubi córrigit differentiam , Inter her- duobus commentarìis, duos potius diversos auctores
bosum et herbidum, eie. Plurima similia opuscula C G colligo: nam e 255 diflerentiis qui? sunt in breviori,
de diflerenliis et proprietate Latini sermonis a Vul- multa?desunt in uberiori, alioquin non contemnendae
canio post Isidori Etymologias edita fuisse, obser- ab eo qui opus augere voluisset. Ilaque nec deliniri
vavi cap. 50 , qua? etiam repetita fuerunt in editione potest quisnam horum librorum tempore alterum
Auctorum Latinorum Gothofredi. Fabricius in Bibl. praccesserit. .,....:
Lat. vet. lib. ìv, cap. 6, praeter antiquiores alias 8. Commentarius brevis, Inter polliceriel promil-
scriptorum de diflerentiis sermonis Latini recenset tere , inter alia Isidori opera exstat in Codice Regio
Ausonii Popma?libros quatuor de Differenliis-Latino- Valic. 510, saeculix circiter, post librum x Etymo-
rum verborum, et libros duos de Usu anliquae locu- logiarum , et librum Differenliarumspirilualium, sive
tionis cum Joan. Friderici Heckelii additamenlis rerum; titulus est, Incipit de proprietate sertnomni,
recusos Lipsiae 1694, in-8, et Differenlias Latini Vel rerum ; Inter polliceri, file. Postea, Incipiunt
sermonis collectas et editas a Daniele Achrelio Differenlia spiriluales Isidori, Et in fine : Expliciunt
Aboa? 1692, in 8. In Codice 624, quem cap. 94 Differentia spirilualium, sive carnalium Isidori : tabi
describam, post Etymologias est liber Differentia- uterque liber Isidoro aseribilur. In CodiceOltob, 1261, '
rum verborum , quin dare Isidoro ascribatur neque de quo cap. 106 , litulus siniiljs operis est, Marci
servato ordine alpbabetico, neque initio sumpio, D 457 Tullìi Ciceronis(de) diciionumDifferenliisliber
inter polliceri, etc., sed inter melum, etc., fere ut incipit: Inter polliceri, etc. Desinil; Inter vesper et
o;;usculumjam editum, de quo infra recurret sermo, vespera,ele. Liber Isidorianus alio modo desinit. Da
De DifferenliisCiceronisin rebus dubiis. aliis similibus Mss. confer num. 10 et 19,
6. Quisnam autem liber de Differenliisverborum 9. Amplioremalterum librum alphabeliciimInter ap-
Isidori censendus sit, breviorne an alphabeticus tum et utile, etc., Isidoro adjudicat Codex Vaticanus
p'enior, ex velustis membranis quaestio resolvenda anliquissinìus 3521, describendus cap, 9o, ubi Isidor
est. Liber brevior, qui incipit, inler polliceri et pro- Junioris djcitur.
miltere , eie., editus est post auctores Latinos Go- 10, Quidam sunt Codices, in quibus sine aucloris
thofredihoc titolo : Excerpta Differenliarum a Jacobo nomine Isidoriana, a«t similia opera de diffìereràiis
Bongarsìo legato regio communicata, de Proprietate verborum, arà proprietate sernionis occurrunt,«t Va-
sermonum velrerum. Haec titoli pars de Proprietate ticanus 1471 ,dequo cap. 96 valic. 1558, ibid,-,valic.
rerum non satis libro congruit 456 Q,usepotius 5120, de quo cap. 97, ubi esl prologus Isido-
libro a de diflerentiis rerum accommodanda est. Fa- ri, Plerique , et differenliaediverso ordine ab Editis,
3S9 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 360
neque per alphabetum. Vatic. 5151, ibid., ubi duo A verba, qua?pluribus modis dicerentu*, etc. Igitur per
sunt anonynia Differentiarum exempla, aliud per ordi- alphabetum initium capiamus. Abdilum , opertum,,
nem litterarum, aliud sine eo. Ita eliam in Vat. obscurum, obumbratum, etc. i Finii : e Videlur, ap-
5205, ibid. parel, lucet, exstat. » Sequitur, de Diflerentiis Cice-
11, De Codice Malateslio Differenliarum sermonum ronis in rebus dubiis : Inler metum , timorem , et
dixi cap. 45. Bayerius testalur, plurjmos exstare in pavorem interest, quod melus iutura prospicit, timor
bibliotheca regia Escurialensi Differentiarum Isidori, subita mentis consternatio, pavor animi melus est. »
sive de Proprietate sermonum Codices : sed quales Paulo posi: « Pollicemur ultro, promittimus rogali. >
sint non exponit. Bàrthius Advers. 1. xxxix, cap. 6, Desinit : t Nefarius intelligitur a praeterilis, nefandus,
haec habet : < Isidori Differentiarum manuscriptum qui in opere luitprincipium. •
Codicem olim redemi, et jam nonnihil ex ilio propo- 14. Opusculum Fatii incipit, Inter ignavum el pi-
sitom memini, cujus haecesl praefatio: Plerique vete- grum , Synonyma Flisci per classes, Prudenlia , eie.
rani , eie. Haecest praefatio, qua? cum Latina atque Fliscus anno 1456. Venetiis scribebal Eodem saeculo
elegan'ssii, in libello vero ipso plurima inepta , buie inter Hispanos AlfonsusPalentinustres Synonymorum
quod plerisque hujus census, contigisse arbitror, ut libros, a Nic. Antonio relatos, composuit. Raymun-
somniis exseribentium monachorum sit distentissi- B dus Diosdado in suo egregio opere de prima typo-
mus. Notabimus nos pauca seiecta. > Idem Bàrthius graphia?Hispania?a?tale, pag. 54, recensuit OpusSyn-
lib. xxxix, cap. 14, membranam antiquissimam vocat, onymorum Domini Alfonsi Patentini liisloriographi
exemplar suum Isidori de Proprietate sermonis. Ob- impressum Hispali per Meinardum Ungul Alamanum,
servat, non pauca in hoc commentario esse qua?vel et Ladislaum Polonum socios anno lncarnalionis Do-
de Catone, ut praefatio docet, vel de aliis majorum mini 1491, die 459 vero24 mensisNovembris.Idem
genlium scriptoribus ducta sunt, et vel eo nomine pag. 87, post Maittairium et Nic. Ànlonium descripsit
blattarum imperio eximenda. Cogitaverat autem Bàr- Differentiasvocumexcerplas ex Laurentìo Valla , No-
thius totum hunc librum edere et illustrare, ut expo- nio, Marcelloet Servio , excerplore Antonio Nebris-
nit lib. xxxii, cap. 1 : < Manuscriptumcommentarium sensi. Synonyma et differenti»? Victurii prodierant
Isidori publicare aliquando et emaculare volo , qui cum Fatii opusculo Venetiis 1507, et sine eo 1552.
DIFFERENTIARUM in membranis inscribitur ; si qui forte Indicari video in Casanatensi bibliotheca : Velruvius
inde utilitalis, aul voluplatis quid capere possint, ut Cicero : Synonyma cum Differenliis in rebus dubiis ,
iis òperanostraprosimus.j Caputila concludit : eHaec Mediolani 1508, in 4. Fabricius lib. i cap 8 Bibl.
ego digna nolatione hic proponere volui, plurimis vet. Lat., num. 8 , refert Synonyma Ciceronis Victu-
ineptioribus omissis. Commentarius etenim ipse non <C rii edita Venetiis 1587 in 8,1515 in 4, eadem sub
est exiguus, ut in tales inlruserunt prò lubitu librarii Ciceronis nomine primum excusa Patavii 1482 in 4,
fere qua? voiuerunt. » per Matihaeum Cerdonis, deinde sine loci nolatione
in sub titolo, De proprielatibus lerminorum.
458- *2. Bàrthius tamen, reponit Nic. Antonius» 1485, 4,
si editionem Matritensem vidisset, pleraque aut om- Ad manus habebat editionem Augustanam anni 1488,
nia qua? in isto ejus Codice vitiosa mancave reperta cum inscriptione : Ciceronis de Proprielatibus lermi-
sanare aut supplere internili, sana et integra reperire norum : incipit : Inter polliceri et promiltere hoc in-
:
potuit. Tanti plerumque constat in mala? noia? libris terest, quod promittimus rogati , pollicemur ultro
ingenium exercere, aul potius defatigare velie. Et quod inilium est libri Isidoriani de Proprietate ser-
Barthio quidem hac in parte ignoscendum, qui multa monis a Bignaeoet ab aliis editi.
hujusmodi in illa sua Adversaria, antequam Isidori 15. Aliam editionem viderat Fabricius Parisiis
Opera Matriii edita fuissent, aut ad ipsum pervenire apud Ascensium sine anni nota, praemissaepistola :
poluissent, eonjecerat. Videas etiam nostro saeculo CiceroLucio Venturio salutem : Collegi ea qua plu-
quosdam, qui Matritensis veteris Editionis ignari, aut rimis modis synonymadicerentur, etc. Initium operis
immemores, nonnulla Isidori loca ; in aliis editionibus in hac editione lacet, et solum observat, librum huiiG
corrupla, labore improbo et maximo conato sanare 1P de Synonymis esse, Erasmo judice, tumultuariam non
studerà, ac vix tandem aduni agunt. adeo multarum vocum collectionem, ab aliquo Cice-
13. Quoniam vero quidam libri de Proprietate ser- ronis studioso ulcunque factam ex ejus scriplis.
monis, de Distantia verborum, synonymorum, sive 16. In Codice Valicano 2950, de quo cap. (6,
alio titolo circumferuntur, parlim Ciceroni Victurio inter Mss. exstat editio veius Synonymorum Cicero-
ascripii, parlim Agroetio,sed qui alicubi etiam Isidori nis cum prologo ad Velurium, Collegi, etc. Abdilum,
esse dicuntur : haec quoque controversia a nobis per- opertum, etc. Desinit : Vela lelendil, moralur, opperi-
tractanda est. Vidi librum hoc titolo : « Synonyma tur , cunclalur , prastolalur , exspeclat. Sequitur De
Ciceronis Victurii rhetoris disertissimi cum Stephani Differentiis Ciceronis in rebus dubiis : Inter metum,
Flisci Synonymis, ejusdemque Ciceronis Victurii, timorem, et pavorem, etc. Desinit, Nefarius intelligi-
Itemque Barlholoma?i Fatii Diflerentiis. Opuscula tur a prateritis; nefandus, qui in opere fuit inilium.
aurea, nunc reeens recognita, castigata, aucta, eie. Finis. Sequunlur Differenti»?BanholomaeiFatii cum
Venetiis apud DominicumNicolinuml 564, in 8. >Pro- epistola hujus ad Joanncm Jacobum , in qua ait, se
logus :.« Cicero Victuriuslectorisalutem : Collegi ea Sytionyina quoque conscripsisse, sed in Difterenlii»
 SOi ISlDORIANA.— PARS II. CAP. LV1, SG2
agnoscendis majorem utilitalem et fruclum inesse /A scriptnram mulforiim Codicum in praefatione Solilo-
asserii. Epistola incipit : Menimi,' Joannes Jacobe, quiorum, sive Synonymorum Isidori : Venti nuper ad
etc. Differeniia?,Inter ignavumetpigrum. Ultima dif- manus nieas quadam schedula Ciceronis,quam syno-
ferenlia : Inter latria el dulia. Latria est celebratio,' nyma dicunt, ubi alii omillunt Ciceronis.
velveneratio, qua debetur sanctìs, et angelìs , el divi- 20. Divérsum tameii ab Edilis est opus in Codice
ni» cultibus. Dulia est cuttio qua soli Deo debetur. Vaticano 6018 , saeculix circiter inscriptum , Distan-
Fallilur : nam 460 contrario modo se res habet. tia verborum, Synonyma Ciceronis. Incipit : Tenebo,
Lairia esl cullus qui Deo exhibelur ob increaiam et possidebo,oblìneÉo, etc. Desinit : perseculor , emis-
in.finilamejus excellenliara : dulia est cullus sanctis sarius , prado ; quod non sine aliqua conjicieudi
praestitus ob excellenliam supernaturalem creatam. ratione Isidori esse suspicari possumus. Exslat enim i
17. Sequunlur Synonyma, scilicet ejusdem Fatii, post opus, in eodem Codicejnscriptum , Glossèmata
ut ex epistola Differenliis praemissa collìgilur. Inci- sancii Isidori episcopide Distanlia verborum, et ante
piunt : Abcsse, distare, remolum esse. Finis : Vide- Chronicon Isidorianum. Inscriptio autem Giossemdta
tur, appwet, elucei, exstat. Impressimi Roma per ho- de distanlia. verborum non solum comprehendere
norabilem virum Magislrum Eucharium Silber, alias videtur opusculum proxime subjeclum ; quod est
Franck Anno Domini u. ecce, txxxx. Terlio Nonas B 3 index alphabeticus orlbographia? quarumdam vocum
OciQbris.Addilur monitum , quod hoc loco subne- cum capile 21 libri Etymologiarum, sed etiam hoc
clendum censui. aliud illieo subjunclum : Incipit Distantia verborum;
18. i Paulus Alexius Sulpiiianus lettori S. Habes Synonyma Ciceronis. Qiìibus verbis indicali videtur,
jam, puer, duos tibi utilissimos de verborum Copia et non Cicerouem esse eorum Synonymorum colletto-
Eleganlia libros, in quibus si quid tui recto pracccplo- rem , sed verba illa synonyma e Ciceronis operibus
ris judicio est improbandum, canina filiera annoia : esse desumpla.
si quid depravatone, emenda : si quid addendum vi- 21. Sed aliam bine quaeslionemingredimur. Post
debilur, signa in margine, ila ut nec Ciceronis , nec iiiscriptionem, quam dixi, in Codice Vaticano 6018,
Fatii id esse appareat. Nunquid vero lisce qua? cir- Glossèmatasancii Isidori episcopide Distanlia verbo-
cumferunlur Synonyma sint.a Cicerone colletta, elsi rum, ila incipit opus : Acrocius per e el o, non per y,
cerle judicare non possumus, tamen vetustorum in- ut quidam pulant. Ad illuni vado , ad me venit per
scriptio Codicum, et Ciceronis adolescenza, in qua et d scribendum esl. Legi aulem debet Agralius per o
rhetorkos non virili aetale dignos edidit, magno sunt el e, non per y, ut'quidam pulant : quod fere esl ini-
argumenlo, ul aut ejus, aut alicujus ex"Ciceronibus tium libri inler Grammaticos Pulschii, nomine
.esse inficiari non audeam. Vale. > Haecedilio exqui- C Agroetiiedili ; scilicet, Agralius cum Latine scribis
silam dottissimi P. Audiffrcdiin recensendis Roma- perdiplilhongummscribendum,non, ul quidampulant,
nis saeculixv editionibus diligentiam effugit. per y, Agrylius. Titulus est, Agralius de Orlbogra-
19. In Codice Regio-Vaticano 215, saeculoix exa- phia, el proprietate, et differentiu sermonis. Domino
ralo , ila pag. 52 opus inscribitur : Synonyma Cice- Eucherio episcopoAgralius, Libellum Capri de Or-
ronis, Velario suo Cicero salutati. Collegi ea, qua ihographia misisti mihi, etc. Sine hac praefatione
plurimis modis dkerentur, cum pluribus significatio- exstat opus in Codice Vaticano 1491, de quo cap.
nibtis conveniant, per alphabetum initium capiens. 96. In Urbinate. vero 308, cap. 104, descrivendo,
Abdilum,opertum, absconsum, eie. Desinit Vitcre , sine operis titolo epistola nuncupaloria : Domino
declinare, cavere, subierfugere.. Similis est Codex meo EnchierioepiscopoAgrelìusS. D. LibellumCapri,
Vaticanus 6265, de quo cap. 98. Diverso modo desi- etc. Quisnam ergo liber censend.us est prior, illene
nit Codex Oltob. 604, de quo cap. 106 , in quo sunt Isidoro, an hic Agro?tioascriptus ?-.. .
SynonymaMarci Tutlii Ciceronis.Cicero Ludo Vec- 462 22- Facilìs esset responsio, si constaret,
.turio, etc^ Diversus ab hoc etiam est finis in Ottob. Agroelium grammaticum sacculo medio v floruisse,
.2992, eod. cap. 106. De Ottobon. 1261 vide supra qui Capri Orthographiam supplevit, ut Fabricius In
num. 8. Peziusin pracfal. Anecd. lom. I, num. 65, j) Bibl. med. asserii. In Bibliothecavero veteri, quo
commemorai Codicem membranaceum in fol,, mini- nos remittit, de Agroetiiaetalenihil astrai!, ac solum
mum octingentorum annorum, inscriptum, Ciceronis ait, prodiisse ejus opus primum Vulcanii cura in
liber Synonymorum: incipit: Veturio suo Cicero sa- editione Etymologiarum Isidori, deinde recensitoli!
lulèm. Collegi ea. Ambrosius Camaldulensis in suis . ex ms. Bongarsii inler grammalicos Pulschii. Vix
epistolis apud Martenium in Thesaur. anecd. tom. II, ullam ego alicujus Agroetiimeniionem invenio, nisi
col. 447, de quodam Lucio ita refert : Opusculum quod Sidonius epistolam 5 libri vii Agrario papa
quoddam,Ciceronistilulo insigne, transcripsil ac de- scripsit. Is fortasse Fabricio est Agroeliussaeculi v
tulit secum; quod meo quidemjudicio illius 461 non grammaticus. Vellem tamen id aliunde comprobari,
est. Habet synonyma primum, lum de verborum dif- pnesertim cum facilius credam, ex primo ejus libri
. ferentiis. Constai igitur opuscula, qua? in multis Edi- verbonomenauctoris confictum.esse,quam auclorem
tionibus Vitturio, aut Ciceroni Vieturio, vel Velurio aliquem a nominis sui orlhographia praescribenda
tribuuniur, in antiquissimis membranis nomine Cice- librum inclinare voluisse. Nobis quoque episcopus
IOUÌS ad Veturium reperiri : quod coulirmare potest est Barcinonensis Agricius, qui anno 516 concilio
Palila.. LXXXI. ._ .,... ^
 563 AD OPERA S. ISIDOtÙ HÌSPALENSÌS,PRÒLEGOMENA: S*CÌ
Tarracotiensi, auno vero 517 .concilio Gerundensi j i bavila? de "Roa.priorehi S. Jòanhis de Clìavèfò Càff
subscripsi! : quod noinen ad primum verbum libelli Reg. S. Àugiisiihi,cujiìs èxslà't ita Vaficàhà ChrisUiia?
de Dislantia verborum referri potesti.quod ab aliis Suecorùm regiiiaé cpd. 472 tr'àctótus, de pèjrSdjìàii
Agralius, sive Agroecius, ab aliis Àgrtjcius, sive Praedicatiòné S. Jacobi apostoli in Hispania. » Nòh
Agrìdus diceretur : sed, ut iiimiebam, aliud ego cogito. soluni hic.coinniéntàriB's, séd multi etiàni alii libri
25. Non sémei accidit, .ex primis verbis alicujus -mss..fecènlisliujus scriptofis in bmìi'òth'écàTatican^
:
anonymi operis. aut titilli libràrios. veteres nomén asservàhiur..
. auctoris cònfinxisse. Ludovicus Vives de dorrupt. Ì5. Séd, ut eo rèdéam uiidé àiiijiiahtisper mgrès'sus
discipl. lib. ì : < Fuere, > inquit, i qui ad cóneiiiàn- som, ex iniìiò Isidoriani libri GÌòs^èmàladedUtanlìa
dàin iibrò àuctoritatém noinen maghi auciorìs verborum, éffitagì pòtìift nòriièta.;Affralii scriptofis.
:
àscribéfènt : alii cùni.muili olim libri anbqymi"èdè- flohieh cÓiiirédià?Plauti iitanc dèpefdlià? fuit Agroi-
réhiùr, levìssimà àliqua adiiicti coBJèclura, liuic cns, id èst, àgresìis, rusticàhtas. ÌEàmlaudai Nonhis
aut illi àdjiidicabanl : aìii, si titoli ìiorùèn non agno- cap. 5, 'niiiii. Sé, vioìmìnta'sbÈ'tigàìii legilnt, Pìaulus
"scebaiit, niliil dubilarunt mutare, et ad quemcunque Àbroìco,"vèìÀmbròicò, Id Làiiiiis litteris' ita" scribi
esset visura, tràiisferre ; fuerèdescripiores, qui, quod dèbèt Agmcus non Àgrycus, tìt àìlqtìi, prbntìhiiatiòhe
noìrieii primum hientióccurferet, id proporierent prò g fortasse décépli, ptatabànt. Auctóf gibssémàtiiin in
tìtolo. » Hac Jfere ratione in noi. ad Diltochaeum aiìqùb foftaSèè s'chòliàsté Plauti eain òbserVàfttìiiein
Prudentii observavi, versus quqsdam anónymi poe- legerat, atque ab ea suas Dislàntìàs vèfBÒfuni,
ta?, qui in lìiembranis antiquis (uceius dicitóf, deih- quas per litterarum ordinerà iiistru'èbàt, exòrdiri
4e poetae nomine Faceto fuisse ascrjpios : ipsum vòiuit. Sive àtateni isidòriàhùs liber 464 a'^r 0»
éìiàìh Pradèh'tiiini dmanum dìclum, lino pòèiam 'qui Àgròé'tìidìèitu'r, ^òstéfi'Or fiìèrit, sive àntiqùior,
Amanum, a Prudenlio alicubi distincttam, quia in pèntade cònjlcfèMumefit operi àhoiiymo libf'arìiim
yèlèrìbus Mss. Ditiochaeòpramifitùnìur versus, quo- àliquètììex pritaio verbo nòhìeh féeis'se.Àliiibd'èinde,
rum primtas est, ìncipìunl Ululilibri manuali? umani. quod fàcile èst, pfòlóiuni àdjécit Àgfèèlìlnomine ad
Cuoi enim abèsset Prudentii nòmen, nohnulli libra- 'Eucberiùni, ut in siniìlibus cómmént'àriis prologus
rii putartant àucl'ofem esse Àtriahum alìquèm ila ' Cicèìrònisàd'Vetiirium iégitìif. Quin etiàni tìidacus
hùncupàium poetati), àc titùtuni libri esse Librum Ròdrigiiez de Alniéllà ita òpere ItalcfipìÒ Valerio 'de
mànùàiem, sive Ericiìiridi'dm.. A'uclòr véro eòftam tàs hisfóriu's èscol'asiìcas,qtaòd alicubi Fefàìiìaffdo
'
yersuùm, .qui Ditt'òchaeum laudare vòluit, vdcàvit PefeM'ò de^^tìiiìzpàh ^érperani ascribitor,'!ÌDÌ'%I,
Jìbrum màiiualeni amqm.um, , "ÌÌÌV8', cap. 6, Ftaigèniio episcopo fratri ab Isidoro
'24. In Prùiìèntìahis quòque jpàg. 44 ànimàdvèr^ p 'ó'pù>bitterentiàrùmihscripttìni fuisse narrai; *quod
'
tòfani, ipsum 4plì óptas, quod .Mitbcfiwùrìì,lèi est tàmetì légo ita eiempiaribus qua? evòlvi boftìin libro-
" ' '•
duplex cibus, in Vétusiissìmis exemplarilhis appo- rum reperire non potili: .
site, vocatur, in nonnullis reeèutiòfib'ta'sdici de 'Co- 26. Jàni de Pantihò," qui in editiotaeMatrìténsi
iutiibis, sive dè'Còìùmba, non àìià (lecàusa, hisiquia bilieretatiàs verbbfum fécetasuit et illtastràvit;'%cili-
prinius versus 'incipit:. 'Eva c'oliìrrìbàfuit. -Decéptus cet lìbfum àlphàbeticum de PPópriètàté Sermonis,
hibiìòiiihiùs fuit érumti'ssiiiius Bayerius, qui ih ìi'of. iègefé 5pbtèsptìélatiòtaèm Grialii suprà capi 36; Ca-
à'dììb. Vili cap. 8 Bìbliòth. vèt. Hisp., ti. 283, inter , tàlò|tam àuéibrlim qiió's ìsid'òrtasitalibrò Differenlia-
kìì'òs qùòS ad saecuturìi'Siii, qii'àìhq^uàni liaesitàiis, rum vérbòrùm, sive de -Proprietate sermonis làiidat,
refert, Scriptores Hispanos, Prudèitiinm 'CoUmVam prptuli ex Bàr'ihio eàp\55:Ttì Regiò-VàlièataòCoilice
recelisuìt; qui nè'mbalìiìs èst bis! sacer iios'lér poeta récéràìori 1858 aKtìs liber est Difleréniiarumlsiàori
saeculi ìv et v Pfudèiitius. i Née ìiiirius quam de àivèipsòmoiìò'incTpìensiac reliqùi : i Inter àbiindare
' Màiiìr'edoiiaesitansb'tacrèfè'roTòàiinem de
Vàlèniia, eì; 'stapeffluèrè; abundàì iinda, supè'rfluit litìiiVor.»
èie. Itera Prudenliuni Cóitahibàm (Leniòsinis Pru- Dèsiriit ":i lùtérvespèr, vesserà, vèspere ètvesperam
défas Colònia) Valentintam-,aiVt,Càtàianii'riv, ictajus ìiòc interest, quod "vesper et vèsperè nòmina tèriia?
exstàiil èpigràmm'àtà vària telrMiclia : de Adami©i. decliiiàtioiris sunt, vesserà «rutènifeminetariisécu'ndae
ti Eva, tìé Muviè; de Arca; •de Abràliàtìio, deJo- déclinatiónìs, vèspefum nèutrtainel-sècundaèxléclina-
seplio (casto), di Mò'yseiSamSoné; Davide, tré de 'tiònfe. » NòMff stabindè-\ « Pì-àèstàtatissiniiHesidori
veleribus Pàtribtai tisquè ad Cfesti àdvénWni."In DiiflferèhlHJé. h De hoc Còdice itérùm àpui éa'p/liOl.
feseurìàì. lit. S , pitti. 5itabhiihi: 16; Mque in Mòn- 27. De Di'ffefèntÉS''reru'mlirevìtas -àgéndumìsèbis
' -iis- Casini
apud Siòìrtfàuc'oiHtìniBibììoth; taiss. pag. est. Hic liber intéràum slmpicì 4ifler,éiitiàram Do-
• 202; ili. A*.» Vìdei ipsissimtìm-hòcie'sseDitiòcbaeum
mine à vètefibffs atìegàbàtori tal ab ^Enea-Parisiensi
Aurelii Clemenlis PrudéMi-. 'Màfìs Itameli iniror, episcòjró in opere advèrstas Griec'ò^tòni. VII-Spici!.
• qtìò'd
Bayerius in éàd. tabi. JóanSièinDàvila de Roa, Dacbèr. iàildàtòr isidorus librò Dìfferériftàiiim, ver-
feffloMhì Sa?ctìlixvii Scfiptorènr, %l a Nic. Atatonio bis prblàtìs ex libro IMneren'liàrurn Veruni cap: 5.
In Bibliotheca nova non pérriinétórie ctfmmeinóra- Ita^ridice Kégiò-Vaticano 310, ut pauló aiitéaione-
Ivmi, ad SéecMùmxiii ant-ée^uèmis initium revocare làm,'Òpiis tbluin mseri^
Vo'Mérit;%-AcdémUÉ, -i inqtìiii t «liMltamtas aìios, vèl ''rériiìhjét posì:ìp'ritìirànliWUni, Inter pollicerij'èlc.,
iqin^ub feujtaSxiii Sa?eSliSéMutó^aot sub initium tMdMr%WM'\:kWàs, ìfmpìiiht Differenti/aspmhia*
setiuentis Nonnulla elucubrasse videnlur, Joannem les Isidori episcopi jmioris - Spaniensk ,. inter
 §G2. .'* ' ISinORlANA/-" PARS IL GAP. LVtfi
366
Deam,èlc. Infine, ExplidunUDifferenlitespirilUatiiHnfA j ExàéitaèronIsidori sunt : quae tàhieh olim ad Àuxilii
sitiècàrnaliumIsidori. Difterentiae igitur verberUfri ' presbyteri dorìiiniiim pértiriaerint. Possessoris no-
dicuiìtur.carnales, rerum spiriliidlèì,rquia scilicet in nien saepe àucttìri libroram gloriarti abstulit. Àuxilii'
bis plura de rebus spiritualibus inseruntur, Simìlem presbyteri solum ilòti statailibri duo de -Onliiiàtioni-
inscriptióiiem obsèrvaré potéris cap. 46 iriqùtrdani btasa Fofmòso fàctìs,quòsadcàlcenì Operis de sàcris
codice Chronici Fontaneilèhsiss - OftìiiiàtioiiibtasJòàtanes Mòrihus iii ptablicàm lucetti"
28. Peculiari modo Differenlià?rerum in concìlio eitaisit. ...
Toielano xv Citantur : 465 laudatur enim sententia CAPUT LV1L
quam Isidorus--iti libris -suis de differenlià natura De Glosènritsqua sub Isidori riothiné éirctiinferùntur.
Christi vii nostra dissentiti Verba desumuntur ex Ludovicide la Cerdé prologi et epiloghi-.Prologus'
differenlià 8 apud Grialium, et 6 apud Brè'uliùm;' ad notas Barthii et aliorum,
Inter nalivilatem Chrisli el nostrani hoc interest,-Ac li Opimo Barlhii,; lib. xvi AdverSicap. 24, est
fortasse in conciliò Tolelano ìegendum erit, de Diffe- glossarium, Isidori, magislri cujuspiàm nòti iiihumani,
renlìa naiivltalis Chrisli, vel nostra. Certa codex nomine quod circunifertùr , pro'rsus -nécessàriùm.
Regio-ValicaVis 4823, Longobardicus, sive Gothicus^ esse, ut juvari possint, qua? in multis veleribus sèri-
ut vocant* cordellatus, post Isidori plura alia opera g] ploribus-obscura ani falsa sunt. Sedàddit; vix a quo-1
Differentias rerum exhibel sine titolo, sed ita ut quara, nisi Germanica; linguaeadmodum perito, illud
incipiant : Inter natìvitalem Christi et nostramboc explicari posse, ut apud quam gentem Golhicae voces
interest. Brevior autem est hie Differentiarum liber cum ipsarum phrasium collocaiioiie a Latinismo in—
• : fuscataesupersints Rurstìs libr. xj càp, 22 : < Glossas,->
quam Editi.
29. Differentias rerum editionis Màtriterisis cor- inquit, > quae Isidori titolo continentur, quotiés
rexit notisque illustravil Rolandiis Vicelius; ut Gria- accurate inspieias, tòties multadiscas,- aliorum locò-
lius exposuit in praefatione supra cap. 36, Codices ram minus obvia, aut frustra quaerenda; Bonuni
hujus operis, ad Zaccarianam editionem consultos, factum eas^qua potè illtastriores fiérk i Idenllib,
recensuicap. 45. Opusculumquoddam de Differeritid xxvi, capi 14, glossarium i Isidori Junioris' appella!,
vita adiva et -.contemplativa-, quod fortasse ad in quo limila, ait, sunt egregia, multa ridiede còr-
Differentias rerum perlinet, Inter opera dubia ex rupta, omnia non negligenda iis qui Latinitatis prae-
veleribus membranis edam. cipue cadentis intellectui studerà, J Aliis ita locis, ac
30. In memoriam revocare hoc loco oportet ex praesertim lib; xxxi, cap. 4, hujusmòdi-glòssàs Isidori
epistola Burrielii.cap. 40, in Toletano socielalis Jesu esse asseritf i auctas fameti per suecèdentes iriagi-
collegioad Burrielii usque tempora assèrvatum fuisse i„ stros usque ih eum fascerà, quem modo" plenum
esemplar librorum Differenliarum, a Mariana ad bonarum rerum habemus. ì Distinctius capi 9 libv-
plures mss. Codices rccognitoruràj quorum varias LV: < Talia infinita iti m glossis pòssiirit taotàri,1quae
leetiones exacle margini ascripsit : quod exemplar Isidoro vulgo ascribuntur. Ego autem ab eo primutìi
magno in prelio habendura, quippe quod ad editio- tale quid instito'tumputemVpostSuccessù temportìm
nem Grialianam emendandam adhibitum nota fuit. ab aliis grammaticis ita fuisse aucltam, u! infinita
31. QuaedamExcerpla ex Diflerentiis rerum sine,.. accesserint; qua? minime nunC ejus nomine possili
uflo titolo exstant in CodjeeRègio-Vaticvl823ì dequo, citari; Neccum Isidofiim 467Ld'ieoV iUu'in"-illicó in-'
cap. 101. In Codice Urbinate 100, de quo e.104, Liber... teljigo, quem unum et solum illi norunt,- quibus
DifferenliarumsqnctìYsidoriYsp'alensis'epìscopiincipit^ ca?terorum cura non est, modo id norint quod ign'o*
Inter Deum et Dominum, eie'.Ab'surit ab Koc Co-, rare non possunt. Tainfen quid velài, éliàm èìtiìi
dice Diflefeneia? verhorùrèi. Ìli Urbinate .1504,; de.' scriptórem tale quid muginatum credere, qui Origines'
quo cap. 104, liber Differentiarum S. Isidori lspa- etbifferentiarum riobisiCommentaria ea déderit; 0
niensis episcopi: Inter Dentri, etc. Absunt différèniia? ; nequaquàiii ighoMIior. talis labpr èo fp'sò ètiain!
i verborum. Ita Ollòboniànò 240; saeculi xii circiter,. aucióTe cefisefi debeat? Nov'imus tamen, etiam post
càp, 105, Difterentiae rerum tantum hoc peculiari ' illum ejusdem nominis iniisdem curii ilio locis versa-
tìtolo : Ysidorus de Differenliis:calholicé fideì, tosi de quibus àlibi, alios Isidorós, et ipsos litteris
52. Genseo, Differentias Isidori per errorém' tribiii c'elebres prò capto quemque suorùm temporum.
Ataxiliopfésbyterò apud Joan. Bàpitistam Marum in.. 2, Cqntroversiam de diversis Isidorìs Hispaiiis
np't. ad lib, Petri diàconi de Vhv illustr., cap. 13j, cap. 16 explicui. De auclore Glossarli simili mòdo
ubi referlur, Authpértum abbaioni Casinensem ab; Nic. Anloiiitas opiriafur, eas glossas compilationem
anno 834Casihénsibus légavissè suambibliothecam, esse a pluribus, nec semel aut simul, fàclam, cujus
et inter alios libros Étymologicon^Àuxilii presbyteri tamen àliqua pars Isidori Hisp'àlensis-sii1, hoc est
inscamno-5ad466slnisiram cod.29, ef hura.'SOi'- prima operis dementa, et qtaòdàntiquiss'im'e ita eìiiu
ibid.- «aria tlteològicaejusdeiriAu'xìtii,iiempéqùaslio- librarii conjectura novis accessionibus Jiradanieulum
nesihExùemeron : capilulùm piffèrentiurum 36 dei praestruxit. Neque alia fuit sententia Ludovici de là 1
distinctione quatuor- wrto/wm.Totidera : capitibus ini: Cerda, qui in Adversariis saCris, càp. ÌM, ilo'ctìs
Mss», et Editis <>Difleréntià? Isidori cómprehendiì. aiiiinadvèrsionibusGlossarium Isido.riillustravit, piia?-
solent"': qnoruiii pÓStréiuumest de quatuor virluiibus., misso brevi monito ad
Glossarium, et altero ad iio-
Fortasse eliam Etymologicon illud, et Qucesliouesini las quae ìuitac subjiciami
5 &7 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSISPROLEGOMENA. 3Gtf
3. ( Lubet sancti Isidori Glossariummagna ex parie ALrum adjectum est ex edilione, ut videtur, Dionysii
•'
transcrìbere, quod deformatum est admodum. Ego Gothofredi post Grammatico» Latino» Genevce1595,
hic tantum dicliones illas qua? babent peculiarem qua? repetita est 1602 et 1622. Inscriptio est : Libtr
difficultatcm apponam, qua?pertinere possint ali alia Glossarum ex variis glossariis,qua sub Isidori nomine
indaganda : praelerea Isidorus, cum sanctissimus sit, circumferuntur, collectus. Golhoiredus addii : Ex-
suo jure cadit in haecAdversaria, et Glossarium istud, cerpta Pitlioeana ex veleribusglossis.
quod Isidori nomine circumferlur, in libris ejus non 7. Fabricius in Bibl. vet. Lat., lib. ìv, cap. 6, n.
ìnvenitur. Demum quod potissimum est, Glossarium lo, observat, librum Glossarum ex variis glossariis
hocemendabo, accitis doctissimorum nominimi notis Isidorianis editum fuisse Cumaliis glossariis Gracco-
Turnebi, Scaligeri, Salmasii, Rutgersii, Gebhardi et Latinis, et Lalino-Graecisa Bonaventura Vulcanio
aliorum prope infinitorum, qua? exstant in Isidori 1600. Praeter alios, qui hoc Glossariumobservatio-
gratiam, ac meis non paucis. Ad hoc autem neces- nibus itlustrarunt, recenset Meursium in Exercit.
sarium est Glossarium praemittere. » erit., Vossium in Etymologico, et Cangium in Dictio-
4. Ejusdem prologus ad notas Glossarli hic est : nario. Animadverlit eliam ex Joanne Diecmanim,
<Absolvi Glossarium : par est jam accèdere ad ejus piane alias, et auclore quem prseferunl digniore»
emendationem, in qua id praestabo, ut vel emendem, j3 esse Isidori glossas mss., quibus ex bibliotheca Pe-
vel illustrem hoc Glossarium, quod a multis ut pu- tri ac Francisci Pilhoeorum aeceplis Savaro usus est,
tidum ejicitur, cum secus sit, et profunda èruditio et inde non pauca in suas ad Sidonium Apollinarem
Isidori, viri sanclissimi, in eo elucescafc, qui non notas transtnlit,
solum divina, sed humana litteratura impense pra?- 8. In Actis societalis Latina?Ienensis, volimi. III,
slitit. Addncam eliam saepeGlossarium Isidori, ma- Iena? 1754 editis, pag. 252, inseruhtur nota? et
nuscriptum , quod fuit Petri et Francisci Pilhaei : emendationes ad Isidori Glossas ex Manuscriptis
ilaque saepicule in isto Glossario non offendes voces Barthii, Schurzlleischii et Daumii colletta? et edite
de quibus iractabo ; quod aliquando admoneo. » a Joan. Ern. Imm. Walchio societalis direttore.
5. Addam ejusdem epilogum : « Ha?cplacuit an- Prologus : f Servalur in instructissima serenissimi
notare in Glòssis 468 Isidori, si possim effieere ut ducis Vinariensis bibliotheca editio Glossariorum
illa? habeant auctoriiaiem : reliqua, qua? deformata GTseco-Lalinorum, et Lalino-Groecorum, quam Bo-
sunt, nihil curo : exislimo enim ab, insciis esse ad- naventura Vulcanius Lugduni Batavorum 1600 forma
ditamenla, qua? nemo doctos probet. Quis enim pro- prima juris489 publici fecit ".In libri hujus exem-
babìt coso prò insuo, cordiscosìoprò agnosco, aquoro plo ad glossas illas, ex variis Glossariis qua? sub Isi-
prò navigo, gignarus prò ignarus, matrasla prò no- ,n dori nomine circumferuntur collectas b, multa utilis-
verca, tius prò avunculo, torno prò redeo, et similia, sima manu celeberrimorum virorum Casp. Barthii,
qua? vere sunt fatua, quaequenihil ad gloriarciIsidori et Conr. Sam. Schurzfleiscbii, nonnulla quoque Dau-
laciunt? ». mii notala reperiuntur, ab iis qui glossas has emen-
6. Quod Cerda pra?misit, Glossarium Isidori in' darunt el illuslraruntc, vel penilus praeterraissa, vel!
libris ejus non inventari,intelligit, opinor, editionem non satis accurate explicata. Haud inutilera itaquo-
Bignaeanam Parisiensem, et Matritensem regiam : me fatturimi operam arbitralus sum, si dociissiraas;
aam in edilione Parisiensi Breulianaad calcem Ope- horum trium virorum ad dictum illud glossarium ani-
* Sciscitanti mihi ex dottissimo bibliotheca?hujus a Bersmanno profecta sunl, liItera B in exemplo suo*
praefecto J. C. Bartholomaei nonnulla qua? de bis indicavit Conr. Sam. Schunzfleischius, quem et aliò1
Barthii et Schurtzfleischii ani.madversionibusscire e Codice Stephani Le Moyne forte usura fuisse, ex bis-
re mea esse videbàlur, rescripsit vir humanissimus, ejus verbis, qua? in diclis glossariis habenlur, frater
Barthium suas emendaiiones ad Bonav. Vulcanii Henricus Leonhardus suspicatus est : Hercularis tur"
Thesaurum utriusque linguae,Lugd. Bai. 1600 forma ba , lege : Hercularis herba, siveporcularis [abd. Ita
prima editum, adnotasse : pervenisse hoc exemplum Slephanus Le Moyne emendavit. Sic in excerptis,
post ejus mortem in manus Clirist. Fricl. Francken- Erculus i5pax).>j? legitur. Apparet simul ex his, par-
steinii, Lipsiensis professoris, qui Barthianis ani- tem solummòdo bai uni animadversiomun me nunc
madversionibus Daumianas adjunxisset, in aliò ejus- iD dedisse, pltara ex his in pòsterum daturum, si consi-
dem libri exemplari repertas : Franckensleinio e vi- lium meum harum litterarum amatoribus haud disr-
vis erepto, istud in Schurtzfleischii, deinde in fratris plicuisse cognovero.
ejus bibliolhecam, postremo in ducalem Vinariensem b Reperiuntur glossaeha?ad finem OperumIsidori,
delàlum esse. Conr. Sarai. Schurlzfleischium multa et Auclorum Lalinae linguaeDionysii Godefredi. Ad-
quoque ad Caroli Labbei Glossariorum ediiionem dila? quoque sunt, una cum Joan. Georg. Graevii et
scripsisse, quibus dii'iìcilioresaliquot barrali glossa- Almeloveenii ad easdem observaiionibus, edilione
rum loci in sanilatem pristiuàm restiluerenlur; has Lexici etimologici Malili. Martinii, qua? lucem as-
vero Schurlxfleischiiobservationes una cum Barthia- pexit Trajecti ad Rhen. 1697 sive, ut in aliis hujus.
nis, illius fralrem, Henricum Leonardum, junctim editionis exemplis est, Àmslelodami 1700, fol. Lege
edere his, Bersmannianas et Daumianas adjungere, Joan.Alb. Fabriciuin Biblioth. latin, voi. 1, pag. 779.
ipsumque opus inscribere voluisse : Gasp. Barthii, c Quo praeter Graeviumet Almeloveenium modo
et Coni: Sani. Schurtzfleischii animadversiones et laùdalos pertinent Joan. Lud. de la Cerda Adversar.
glossario, glossas Isidori, colloquiascholastica,aliaque sàcror. cap. 141 ; Adr. Turnebus et ipse Bàrthius ini.
glossematica scripla. Acceduntobservationesquadam Adversariis; Thomas Reinèsius variis lectionibùs;
Gregor. Bersmanni, et Christ. Daumii..Omnia nunc Joan. Meursiusexercilaiionihus criticis ; Carol. du
primum e manuscriplis prodeunt e Museo Henr. Fresne Glossariomedia?et infimaeLalinitalis, aliique
Leonhardi Schurtzfleischii. Consiliumvero hoc lau- apud Fabricium loc. excit.
dabile variis ex causis irriluin rcddilum fuisse. Qua? - ........ ...... . ••••; : ---' '1
 — PARS II. CAP. LV1II. ^ - ' '* • 370
369 IS1D0RIANA.
uiadversiones, mecuni benigne 470 communicatas,. A bene existimandum de hoc libello non parum habere
debet momenti. Neque vero isto uno alque alieno
In lucem proiraherem publicani. Qusc asterisco no- se tuelur : non desunt, imo multa et ple-
praesidio
tantur, Barthii, qua? litlera D. Daumii, reliqua? raqne omnia sunt, qua?opusculi certam Militatela
Schurzlleischii sunt. i a?quis arbitris facile probent.
CAPUT LV1II. 3. Certe, si quis opinetur facile se hoc nostro
Semleri prafalio in nolas mss. Glossarli Isidoriani. libello cariturum, quippe du Fresile magno instruc-
tum opere : ille, ex nostra quidem sententia , non
1. Observatum jam fuit cap. 45 Semlerum notas parum aberrat. Namque grande hoc opus, immortale
suas in Isidori Glossarium ad inarchionem Scipionem maximorum laborum documentum, plura et multa
Maffeiumedendas misisse. Praefationem ejus nequa- omisitc, qua?hic Rev. tamen, nec alibi explicantur : qua?
nec in recentiori Rev. Palrum Benedictinorum
quain supervacaneum erit hic sistere. S. Mauri sociorum d, edilione suppleta sunt. Soleo
LECTUEO. vero 472 et 'Pse non magnopere laudare, quod
2. Prodit mea qualicunque hac cura, celeberrimi diligentissimi hi editores grande opus ex hoc Glossa-
vero et illustr. marchesii Scipionis Mafleibenevolo rio auxerunt; minus adhuc patior, quod Graevii
ausilio ", qui Lucina?hic hònore fungilur, Glossarium suspiciones, servàlis omnibus, immiscuerunl, licet
breve, ISIDORIvulgo nomine insignitum : ea vero auctore laudato. Nani istaetantum elegantissimi et Latine
militale praeditum, ut mea laude eo minus opus sii, peritissimi viri opiniones, abest, ut omnes
quo major plerurhque similium omnium libellorum n feliciter susceplae sint et inveniae, ut potius bene
lexicorumque b commendali*)471 ?d eruditos intel- multa negligentius scripserit, quam aliter ad insignera
ligentesque viros esse solet. Alque hoc quidem glossa- suam laudem solebatcensum scribere. Tum vero illud pro-
rium precipua quadam uli forluna videtur, quod do- bare nequeo , quod non inierunt, et nume-
clissimorum plurimorum hominummanibustractalum rum earum vocum quae inde ex optimis scriptoribus
emendalumque in hunc fere usque diem est. Neque hic colletta?minime sunl. Nam hae quidem in glossarium
enimobscura est isla opera quam Bonav. Vulcaniusc, medii aevi omnium conjici possunt, cum
Janus Gebhardus, de la Cerda, Martinius, Rulger- pertineant ad opiima quaequelexica, quae ex praeci-
sius, Bàrthius, Reinèsius, ab Almelowcen, duFresne, puis Latinae linguae auctoribus congeri solent. Hoc
el novissimeJoàn. Georg. Gracvius, ad castigandum glossarium bona ex bonis sublegerale ; licet postea
illustranriumque illud opusculum aemulantes supe- pejora eliam, ut istis temporibus solebat fieri, admixta
riorum quisque studia contulerunt. Quod ipsum ad sint, qua? istorum fere numerum jam exsuperent.
" * Licuerit enim honori mihi
ducere, quem conti- nomine merebantur, ut et a nobis non negligalitur.
gli felici esse, et litterarum quodam uti commercio, Vitium autem, quod temporum secutorum malitia
quod ab honoritice collaudando marqu. Mafleicele- conlraxerunt, ineptiarum mullitudo, qua? subinde se
berrima Bosius Wiltembergensis, dignissimus hoc insinuavit, aevi inielicitatem ob oculos ponit, ubi
eruditionis acuo professor, mihi impetravi! : ut est moleste seduli homines casco Latine Graecequedo-
vir piane opiimus, et omnibus prolixac volunlatis cendi impeto molem de suo adauxerunt, fingendoque,
' studiis deditissimus. Nam quod buie ipsi viro optirao et imitando, el strenue comminiscendo barbarmi!
non impune quasi et periculosum fere fuit, fautores iC lingua? habitum, quem vitare volebant, et sua tra-
sua? et virtulis et eruditionis in Italia inter purpu- dendo ejicere, lege quasi et auctoritate publica ad-
ram invenire, et summi sanctissimique pontiucis juvarunt. Atque vel hoc nomine, quod multa inve-
niereri graliam : non est, ut quismiretor, vel nietual, nusta congesserunt, iis opus est : cum ex his foniibus
cum invidia ab eximia virtule quam proxime soleat liausturà ire solerent, si qui expolitom aliquid atque
abesse. Certe simile in periculura viri summi bene eximiurà elaborabant. De origine glossarum vide
muli! polerant adduci, qui in hac litterarum luce Harpocrationis editiones, et Maussaci dissert., du
ila versantur, uti decet. Sane, si vel maxime non Cange prolegomenis ad Glossariummedia?Lalinitalis.
possit ista piaculi species, illud inofficiosi crimen, si « Vulcan. Edidit inter alia glossarla 1600 fol.
placet, in alios, aut multos cadere, quia Wiltemberga? Lugd. Batavorum. Gebhardus attingit in Creoundiis;
non degunt, ubi illud unice contrahalur : tamen tot, Cerda in adversariis sacris ; Malthias Martinius in
et lam boni, meritissimique caeteraviri in islius cau- Lexico elymologico ; Rutgersius in variis Lectioni-
sa? sunt societate, ut, si aqua et igni in republica bùs ; Bàrthius in Adversariorum corpore ingenti,
litteraria ìnlerdicalur iis, carenduni et nobis sit, et idem hic ibi ; Turnebus in Adversariis ; Reinèsius in
posteritati insigni isto fructu, quem ex humanissima variis Lect., earumque Defensione; ab Atmeloveen
et hominibus Christianis digna consuetudine cum in appendice nova? edit. Glossarli hujus ad calcem
exieris omnibus colligere didicerunl, et illis ipsis perGrsevìum edili Lexici nominati jam Mariinii; du
multimi de virtutum suarura eruditionisque laude Fresne in celeberrimo Glossario; Graeviusin editione
decedal. Meliora ominabor, nec islud idem extime- Marliniani Lexici etymologiciAmstelod. 1701, cui an-
scam, si vel maxime conlingat, non solum corda tis nexum est hocGlossarium. Nonnulla etiam Vossius in
et eximiis viris aliorum sacrorum pluribus innote-11) Etymologico, el Meursius hic ibi, levi manu tangunt.
scere, sed etiam summo sacrarum rerum poni,liei d Jure omìlti polerant ista omnia, qua? ex optimis
Benedicio, maxime digitassimo isla et sede, et hac Latina? lingua? auctoribus desumpta sunt, Virgilio,
nostra aelate, exosculari honoris causa sandalia. Cicerone, Plauto, Terentio, aliis : nam his in glossa-
llluslrein vero Maffeiumsi vel verbo laudem, in- rio media Latinilatis locus rette iribui non potest.
digoaretor, scio, resp. litteraria, qua? hoc nomen Sunt vero el horum nonnulla omissa : cum alia eo
meritorum causa inler optima posteritati transmitlet. colletta sinl, el plura ejus generis, quae medium in
b Opera?non arbitror esse pretium exseribere doc- tempus perlinent, ut in nolis observare solemus.
iorum virorum honorilicas senlentias de Glossariis c Inaudimus, atque id satis-certo, nova huic operi
et Graecis et Latinis : quorum quidam verbosius ea supplemento scribi, istorum eorumdem Benedictino-
commendarunt, plerique diligenter voivendo, el rum opera, auspiciis praecipue Patris cujusdam R.,
appellando, semper, el eximie laudani. Antiquiorum qui in nova du Fresnii editione plurimas paries ba-
temporum servant quasi monumenta, linguarum ad- buerat. Haud dubie ergo etiam hoc Glossarium no-
juvani causas, opiuionum verborumque docent, aut strum denuo conl'eietur ; forsitan et votis nostrjs sa-.
indicant diversitatem ; priscos scriptores receniiores- tisiiet, rà simul ex omnibus Latinis glossariis, lexi-
que illustrant,'iransmissarumque ad nos usque lin- cographis, vocabùlariis, ut sunt diversis aliis nomì-
guarum vel cognilionem, vel decora augeut. Fuerit nibus, meliora, negleclis insania et imitandi vitio
sane «lira major eorum usus et utilitas : hoc ipso lictis, congerantur.
 STI AD OPERA S, ISIDORI HISPALENSIS PR4JLEGOMÉNA. 373
4. Caelerum consta t, quod jam dixi, inter doctis-j II ambitus ornatqsque contineri videretur. Atque, quod
simum quemque &glossariis superioruro temporum, Laijnam lipguainatlinet, Varrò, '
si quidem satis emenderàur, et. recte illostrerànr, Servi us, ppnàlus, "aliique ijorninàii*Verrius,
gii Fesijis,
àiì
(yèrp' sfecù>,
àuxilii subsidiique mqltum cqntineri, non solum ad nòta Ihtefprétòr) itanòìninàtique gfàràinaiicf,'viàni
oranenl Latinam linguam-ejusque y.eras eaiisas, sed quasi siraverunt secuturis aliis glossògraphis. '
etiam ad mediornm tenipprnm intelligendqs scripto- 6. Celeberrimus ille,Hispalensis episcopus Isido
jiès, ut de ajitiquipribus",qua 'sanctjs.,' Patr'tarifécgle- rus, queni Juniqrèmidicere soleìitc, incigni labore et
èìàsti'eòriiinj gtaà' prófànis, àliqruuique" sàcrórjjro, multa òpera'ex istis*,"qdbs''nominavi^ Ktyiùològia-
jam nihil dis^érani, Oliare, sipà'sint'de quibus rum opuscolligefeinco?pii,etsijion perfetti'-*; quod
age're bici afjjne.àt, ea br.éyiss|i|)g 'ita' colligam t" ut famen 474 MW PP^eripri a?yp multuin àuxilii
tubi de GJòssàrjp,'tum de inèa' nova induistrìa, panca praesìitit ad dispendam.iingiiam yeter.eiiiRomanam.
in Joiedium prdfér'ahi.' Atque liicqujdèm' èapra?fepìre Eum instituto simili'secutusi'est Rhàlànùs' Màiìrus ';
jiceat"quae 'docpssimi 'quidam' viri de gìpssarjprijni seculi sunt alii, ita ut primum omnium èsse, etmo-
' gitjssarumqiié origine, yérbqsiùs ppcuéruint;' *jfk5>etr'xi.mentum habere magnum .vjderetur scriptoribus fere
flicébànto.r'fgces -perègriìiaruni ji^gu^rum , qua? jn cunctjs, ante instaurata post caplani Cpn^tajjtinppolin
Cra?cain"Latihàfnqtapiinguàs inyécjaeMdèWntur. Mà- }jtl<?ràrùinsltadia,^^o]o^f\0:.i»Hv^'S)Ì*'tb^^rTO
; giiu'sfuit niiménis illoruinscripiprfltii (mi ylappui tàlps éxpónii), or'igjnM^
. cpllegerpni,. et peregrinas et ofescurifìresyoce's,"aliis indeqp ppnniliil àugéndp/W^
nóiToribus'exgpsuèrtìnt ; "certe ppp'tàròm scjmliasiae " mento , dpstaniprè',"et'décpris","' et e^plfliTigijii:. '
"sa?pis,simèaq glossàrià hujus generis provocante R 7- Alque bis pò^ripribus fapjilìmuip 'j^jn"erat
5. Mutayii poslea 'sìgniiicatip vòcabuTiyXwcfó-at, a
ut magnas hàrtaiii'rerum cpplas pst^niaf% cuni Papiàs,
illa omnia qua? pauliihim'..diificilia'intell^ttu"' yjjle- gajònifin t5^jg!tau^^nsis; p|tìtiò, ievt ìlfugujtiòVJpan-
Ìiai.itur,"eò nóniine ingìgnirenlur;, "et ve'rJMSaliig cfa- iips de Janìia, ijuctór brevilòqui "yp'eàbjiijarii,'
fie^niae
.rìiis redderentur- Solebant janfjani glossàrià cplligi gèmmariiinj pi' similium ppefiiìn alìj,' p^iipsfere in-
et jpstìlui"ex iiliistr.alipnibus jet èxppsìtjpnib.'us'gop- jgènii'liumaì)}yires exlja'usis's||ji", % dèjfiyandisì'px-
. iaru'm ajìorùm'fijje"scripjprii'm : 4731 qmVrtamprba ^pijfindìique, et àtagendis'ljil^tts^ Ijebràipis Ivàtìnis-
. iistarpata, yì&àirm erant",id èst primo jòcp pppeban- qije ypcibus"1?.Inaiti tiia^nà;p^rs glos§àf|ini sèriprum
iur ;' secundp 'vero ipsa pxppsitjpcejplu;ìuni'doetp- |.pGusj''^p!, aliis'que
. rilin, vei"scripiqriim', Crévit t^ri'dei^^)pssàfiiiii auc- gaépprpr^'tai'pxBp!HiERq^xMp
|anclpruin' pàtrun}',' L^tì^rum'pfaiClp^ s^F'Rt'S
ni
"jiòritàj, iis, dmms Ljiràa^Gla^ ||jnnipntgriis|[ué'|ij:^i'iptor^ saflc|njV^pgl|É ^
Nempe maximam parlem ex S. Isidori Etymolo- spersa sunt, qua? rem brevius et planius dicerent,
giis et scriplis aliis congestum fuit; at diligenlissi- dpnec tapdem (graec^pumvoeuni mnllito.dp et suum
nius scriptor :ex vetusiioribus grammaticis, Varrone, prdineiii per lilteras poscere videbaliir ; inde Graeco-
Verriò, Velio Longo, A. Genio, "Festó,.Nonio,Macro- jatina elLalinograecagIpsgaria'enaia S»nt :.cujtaSfix-
bio, Prisciano, Servio, Donalo; «choliastisque Latinis pHcandìralipiiis vertigia jam in grammaticis«torlflo-
in poetai alios, praeter Virgilhiro; id est, Horatium, graplpae auptpribus veiqstis, Carisio»,Pris.cianOjJuty-
Persium, Statium, alios, suos libros confecit : com- ehe et aliis qua? Cassjodoras co}iegit, inven'mntur.
pendio istis temporibus utilissimo, et consiliooptimo. f De S. Isidoro Hispalensi, seulunìare, 4àm est
*>Fabricium, Joan. Aìb. omninp laudabo, qui li- IG hic locus-ui verbogius agam,pumpra?]ter antiquiores,
bro JV Bibliolhecae.Latinae, cap. 6, pag. mihi 779,1 qui in Aub, MiraciSQC,Jesu [dele spc. Jesu], biblio-
ita, occasione a -nostro Glossario ulens,. prodii : In theca ecclesiastica hàbetatHr, LucaequeTudensis Vi-
his (glossis) plurima recondita ulriusque lingua voca- .tam S {sidori iti aciis SS., et Era. Bellarminum do-
bula et sepulta obblivionesignificaiiones exponunlur. ttissimi viri iiostrorum temporum, Du Pinius, Caveus
linde passim ad illa doctissimosquasque, lanquamad de ejus.scriplis diligenter expssuerint, mpraetermit-
oraculum recurrere, -et in iis evolvèndisillustr andisqùe tam ea qua?et. cardili. Dopa, Joan. Mabillonius,Joan.
operam suam collocarevideàs. . '. Lamioiusj-bic ibi quasi obiter observarunl. tìaodad
c Neque enim ignolum esse potest, istis vulgo in- hpc Glosarium attinet, paulo post rà medium profe-
scriplionibus, Servii, Donali, Acronis, Cornuti; safis ram, e qua? viris doclis yisa sunt..
, certo Alienitiabéri rioq posse. Servii nomen praefe- Non perfecisse, non solum res ipsa palam faci!,
•ront commeiitaria satis verbosa in Yirgilium; non sed et elare aflirraat Braulio, Caesarauguslanus epi-
sane nullius pretii, sed utilissima, praecipue eam scopus , in elogio B. Isidori, qui ubi ad hos libros
parlem qua? ex veiustioribus grammaticis inlerpreti- perverrà, ila scribit : Etymologiarum codicem tàmia
busque Virgili! desumpta est. Sed multa addita et magnitudine, dìstinctuniab eo titulis non libris. Quem,
insuta sunt sequenlia per tempora, ul Servio omne . quia rogatu meo fecit, quamvis imperfectum ipse re-
emolumentoni quod inde ad nos fedii, ani onine vi- ìiqiierit, ego in viginli libros divisi, etc. Loquitur
timn quod jam inest, tribuere uni taon possimus. - Braulio band dubie de ipso ilio Codice quem manu
Donati nomeii insignius fere est coinmenlario in Té- •sua scripserat Isidorus, et, quia.subinde augcbat, et
rentium, quam isto nugarum et-futili uni rerum ap- n plura ad islos tituios congerebat, nimia magnitudine
parato , qui Virgilium conscelerat, nullius pretii et "esse dicil; scilicet, quia spalia et intervalla plura
ineptissirais homuncuiis, qui Donatimi imitali vole- reliquerat, in qua?quolidie nova supplementa suffi-
bant, iribuéiidum. Islud ipsum , quod ad Terentiu'm ciebal. Nam ipsa magnitudo, qua hodie constai, non
perlinet', a Donato non est, salfim ita talijam habe- possit nimia dici.
mus, ;a dotto bomine ipsius nominis profectum non ( In operibusejus multa hujus generis simillima
est, ulpole inaiiibus distinctiunculis vaticiniisque (memini) ine legerè; - habenlur eliam ejus glossa la-
potius quam ilijjs.trationibus plurimam partem, 'nec . tinobarbara.
sine iràeriiisiSi^sidliSj constans. Bonis certe quibus- $ Wotomest Durandi Rationale divinorum officio-
dam reliquiÌB^t4sto'-nomineinon indignis, varii scioli rum; nota est Historia LongobardiG»; ut multa,
suam insciiiam immiscuéfuriiis'Similis fere est causa qua? ideili insiitaiuni servant,: commentarla jam non
scholiogiàphoruin alitìfùmf f quibus raro lidendum appellein. • •
est, licet nonnunquarà iistì$?i'etopus iis esse possit. * Sacrorum librorum commentatores inde 4 Phi-
Eiigraphii, et obscurtórtainìiorainum ne nomen qui- lone jam hac via processerànt, ut Hebraicornm no-
dem aditoci possim ut hic éloquar; adeo nihili sunt. minum veriverbia invesligarent, alque inde seiisuin
Festus, vèl Sexlus Pompeius, litterarum olim ordi- mysiicuro, seu allegoricuin, adjuvarent. Sublegerunl
nerò-in congèrendo secutus est, unde idem consilium ilaque. antiquos scriptores , et in glossarla ìiìgesse-
posteà obtinuit, ut in emndem variorum sententia? runt "eorum vel expositiones,-vel opiniones.JiiMar-
aut expositiones cogerenlur. Paulaliiu Graeca in- lianaei editione Operum Si Hieronymi babeuUtf
 '
573 ;. ISIDQRI^NA. rr ,-PARS.IL CAP. LVIH. r 37.1
Isidqri aulem Origines omnes quasi fundamepti loco» A ruui leinpprum yiruip, Salomonem Constantiensem»
ponunt,. eumque librum strenue exscribunu" si rédéài'in has tèrras, ètoptas sudili jam vìdeaf'.
8. Neque vero eadpm omnium èst ralìp, npc idemi tanta oiiscqritàie" insigne ", ab ira el risii simul ipsi
consilium. Alia glossàrià plus rerum sàcraruni, allai non temperàturum Veclèque detestatùrum insana
niiuus illustrant», alia.nomihanl 472[undé'habent, , capila qua?diìigenlissimiviri eximium Consiliuinirri-
alia iil taceràb. Aija db suo.addutal?, alia jam scrìpl.aì lupi fecerunl, ipsumque tanta, nisi hiòiierèmus, iri-
repellili! tantum et coUigunt. Alia Graeca et Latinai- faniia àspérsériìtit. 1 Natii hoc ego piarle insigne et
Latine tantumd,aliaetiani Franpica'.yeleri.velThécj- ègre'giunv òpus fuisse, cura. diìigenter versarim,
dica lingua « inlerprelantur et éxppnùivt.Qua?si quis> certo scio ;' niàximequè untani. ptainiiim juvare in
recle sciat, ille exiniie alia .ex. aliis emendare pótés!,, iutèUigèndis eyexpelleiidis aliorum èl illis nionstris
et purgare tot inépiis, instalsis, inveiinstis, barhai'is> qua? subinde poslea irrepserùnt.'ISeque exigiià àut
atque oscis loquendi scribendique v'itiis, qua?a itiuT- nuUafuerii ista ulilitas, qua?ex collalis còmp'araiis-
lis, qui nimis sunt ili opinando praccipiìés, saepeÌ que inViceni his lexicis redire ad Lalinam iinguam ,
quibusdam bonis, et benp meritis, et non indoc;iisi et yéìustós sc'riplores ? pòssif; si éi hàéc pfofana
nominibus falso iribuuntur f ; etani ista òìnnis lurpi-• sejutagerèptor, et isla qua? ad saiictos libfps uiiice
tudo ad sciolos* et nasutu.jos, et stopidps scribis i "pertinièpt.
pertineal. . 'IO,, CeVlelepliònurnyariantiupi illud insignepego-
476 8. Equidem certo arbitror, dolimi) superia- ^iuni.nòti pai-upiadjumenfiindcvcpnspquiposset,'quia
mullae hujus generis expòsiliones, licet editor hac pxplicat, qua?liapd sciò an a ppctjs:-ipiisviriìi, qui
operis parte pantani laùdis peperisse yideatnr, "quia B ' Ipcujenter illustr'afìmt' Frà'ncò,(.he6dìscainlinguam?
imperfette (Ait imperite?) hic.ibi negolium hoc ira- usurpala, pu't visà Olimpiofpeript. Sunt sane egrèr
citai,'quod ad tanti doctoris, quantus est HierqnymtaS, già nonnulla, et qpà?"tèlustipri|itas''i(qciimieritjs'',
aliorumque optimorum virorum' existimationem mul- imp Latinae lingua? "njéfìiòriini "'" ''' ' saecù^prpip'.ex'imiairi
''" :' '
-tum sé refert'. I lucem ienerefltn'r.
* MammoUireplus,notimi vocabulariuni, per bi- f'UtS. Isidorus eorum ratione excusetor, quap
bliorum Latinorum ordinem, obscuriores illuslrat nonnulli venustati Latina? nimis assueli in Qriginum
Voces; licei aliis glossariis eniendandis ideo non. libris reprehendunt, qua??o,quptos qui'sque jam. sU»
inu'tìlis sit. Ideni quaedamgrammatica, et-orth.ogra- qui nota; facile pàiiatur? Nani quj credibile est,
phica praecepta collegit. Multa?èunt ejus editiones-, huiiG diligeniem in ver^and.isvetoslis cpipjnentarijs
el qua?nonnunquam differunt, omnes vero non raro virum, ita aberrare potuisse, et p.ejpra seculuni
cmen'dandae.Nomen hujus libri eximie variat ; et esse, meìioribus negleclis.,pti Jiic ibi hòd.ipYidfifflP.' '
fuerant nuper, qui- tnammotractum dici jubebant; Erani'vei'oob ocuios posila qua? cólligèbaj ; èrgi)
Sed non còhstat ea ratio quam obtruduiit. Nani 1n non poterai inepta ipse compiipisci. Sed posteriorura
bis et Vetustissima?scribèndi rafionis, et etymologia? hoc viiium est sciòlorum, quia sua iinmiscuerupt
non ineptà?, habenda est ratio. Alqui anliquissimi bonis, et mutandi corrumpendiqpe" pccasiònem dpr
scribunt mammotreplHs,facili vitio ; recte vero seri- derunt. Ita el quosdam alios expus.em,'quorum tip»
Ini Erasmus Roterodamus, vir cujus auctorhas eo mala glossarla libraria quaedani ipancìpia infarlis
major èst, quo notior illi liber tipi, queni nonnihil suis ipsorum quisquiliis, ipaculis.' et tu.rpìiudinp
reprebendii. Videntur ejus epistola, qua colloquia g» varia affecerunt. Quod vero ad eps attiiiej:', qui ipsi
sua defendita quorunidaiii criminationibus ; et bi-* non optima commenti et cominenlali sunt, te'qipp'r
•blipthecaeHalensis (quaeest Sigm. Jàcobi Raunigar,- rum isla est culpa, non hpminpin.,Videbaniurpptini.p
lénii.-HaiaeSaxonicae doctoris theologi, et professo- de lingua? discipulis mèreri, si ejus, causàs origi-
TÌSceleberrimi) indices, toni. VI, ubi Berolipensium nando et formando, minufissimis,venàlis, àpèrirènl;
tìiurnorum ( inscriptio : Berolinensis bibliotheca:) priscam vero lingua? elégaplissjniati'i ratipjiejji bis
obsèryatio qùiedani'impùgnatur ; hoc Erasmi p!ncu- temporibus quis jure requira.i ? llpdje "s'eimus;istjs
inenioja'm cerio refulata. Erasmisentenliani statini adolescèntiae formaudu?ducibus npn opus esse, cupi
iiluslrabimus.
h Verosimile omninp annpta- singulari Dei beneficio, via optima ad liiteràrurii et
pst| pjim diìigenter .eleraenia pi decora pateat. Ha inle|ligenda sunt, iiuae
.luni. fqisse, pnde là'ni glossa, quani'ejus expositio Erasmfis' ìlpteròdanietisis" repféhendéré" vidèliir in
.desumpta fuit. Restant ejus rei vestigia in hoc ipso epistola qu;e cp.ilpqplprujn"ipsius càusàiiì agii. JE*
.glossario nostro, ubi Àugusliiiùs, Plautos, Dóna'tu'è, /iis "(Hibppplanó,Ptòphplogia,"et Convìviolabu loso)
pomijianlur : sed, ut coinppnditamscribendi ìiancis- si nihil aliud ^iscerertt puèri quam Latine loqnì,
ceréniur scribi, omiserunt tandem. Papiàsjfeidò- meq meretùr industria, qui per
.riim; Papiam, Iliiguitipiiem, juris lnlerpretès:, q'uaniò'pliisìuiidis
(it'sumac yól\ìplaièi)\id [acìq, quam illorum qui mi- .
aiios. no.minat Brevilóquus, iJpm facit Càthòìicpn , sera
licei non ubiquè.' Constanlipìisern npn meinini ita lÌcoì\tas, jiiiiejitut'iManmepireptos, 'Brachytogós, XJt>^à>-
et siepii.ficàndi»iqdos oi'tnidefcaHt? Eoquitùr
solere, sed is Hieropyrnum, ÀUgusiitium, Isidorum, 4è sup tenippre,
Plipium, alios, siepe pe'r plura vprba iratiscribit, tiat,/. qiip jam Latina "lingua èlflor'escè-
licet npn jiidicet. t'axatqtae illud, quod non defuérànt qui istis
c Breviloquussòlel de suo hic ibi addère, sed pp- JO D J'jbjis tatmè loqui dpcebant: ienìpòruni enini cri-
ne itajni? saegujo xv' exeunté, et iniliòxvi, niaxinio in
jpidoinfauslisaqspicijs, et jnfeliciter, péjtas dicam ; preiio erantisiacòriimeniària , quìa itaeliqrà et bre-
pujus rei pongerere tiiniì opinino ptlinet.
d Hoc exeìiipia
nostrum adèp Glossarium hip ibi Graeca yipra non erapt, aut neglectis pristinis scriptoribus
addii ; ,pjura negletta pi òmissa $un't. Aliis inde ^nvphiii npii polerant. sed Brqcliylògosvetustius'éìoqui-
iiir qìiain Brpvìlpquos ; cur calholicontas Erasmus
inscriptio est, Graecolafinis, api Latinpgraècìs glps- iiòiiiinarit,, et,Ludpy, Vives elianti hàc mutandi no-
.sariis, ut Graeca vel Latina primo aut' seenndo niiriis forma usùs sii, ìipn intèrpreior, ciim Catho-
.loco sunt, ut in Cyrilli, Pliiloxeni glossariis, ut au- formare debuerit;
diunt, pnomaslicis quibusdam antiquis yiderelicef; . l\con, caiììolici, cqiholicò,."èie.'.*
aliorum certe inscjljam non'-debebantsua auttoritalo
qua?olim, si Deus voluerìt, melìus et àuttiorà edere tueriiErasmi is'tà vprba exstant pagina 904antiquis-
-Cònslitulumnqbisest, variorpm, noridurà edifortam, simaé
doelorum hominuni obsèrvaiiònibus, aut notis, eo (et ab' ipso Erasmo ' curata?
' - ~ . Colloqtaio-
primae) ' ;
iisuris. • runi edilipnis1529.
e Eo ilem jElfrici glossa?,pertinent, et Rab. « Solebam jam dm et ìioc et illpd potare, ut
Mauri, episc. Mogunliirii ; ìtpni Saiomp Cònslaniiert- ex Graecpruni poelaruni sclioliastis uiiuìti'quasi
sis, qui Graeca mulla L'aline exponit, licei Graeca corpus CQiiiicereiur, item aliàd ex intèrjoretibùs
Latinis litteris excusa insane co'rriiptà sint; plura Craccorumpiosaicorum scriptpruin Graecis : quia
tei Gra?ca, vel Latina, Francica Theòdisèa lingua «t magno sumplu cpràpàranda sunt, pi vix tiaberi, si
 575 « AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 576
auctores glossarum ex antiquis, qui raro supersunt, A , opus est. At illud ipsum est Catholieon, magnuiu
libris descripserunl. Ila ppssent tandem isla immania opus. Constantiensem idem manibus voluii : sed
corpora, qua? et sua mole magna sunt, et arlis typo- minus diligenter et assiduo quam opus erat; aliter
graphicae nond.um adulta? et excultaevitio, mulluin et et
plura clarius vidisset.
creverunt, latere in forulis sine quodam nostro de- 13. Sed redeundum est unde digressus sum. Isidori
trimento; cum nec sperandum, nec suadendum sit, nomen praeferl hoc Glossarium, atque eo ab omni-
novas editiones hodie curare. Pertinent sane ad bus excitalur et laudatur. Nec ipse sine gravi causa
/.citj.r,\utbibliothecarum antiquissima? islae editiones mutem , ut distinguere possiinus ab aliis glossariis",
ex sa?culo xv post Chrislum natura; quibus 477 simili ratione congestis. Sed aliam causam hujus
quotiquique destituii fuerunt, ii ad hoc glossarium designationiset nominis quaererem,quam quaevulgo
emendandum parum àuxilii allulerunt. essevidelur. Solent enim quidam Isidorum simul au-
li. Martinius, cujus lexicon elymologiconnec ho- ctorein siatuere, quaenon nova est opinio, sed vetusta.
die sua militate card, licet jam insignis esse desierit, Ita enim illum Honorius Augustodunensis nominai,
non male usus est Papia, Catholico, Brevi- intèr alia Isidori 478 scripla b. Sed non salis certa
firimus
oquo, Gemma gemniarum, Mammothreplò, et simi- illa mihi ralio videlur. Nam non min ipsum Hono-
libus ; sed Constanliensis opere rarius, ut lexico alio, rium, quam librarios describentes, addidisse el no-
quod cum isto simul paulo post inventam imprimendi minasseGlossarium putem, cum IldefonsusToletanus,
artem editum fuit. Sed Martinius saepe suo ingenio Braulio, et alii superiores inter Isidori opera Glossa-
nimium ìndulsit et abundavit omnino ; saepe indigna rium non designerà. Causam ila opinandi et nomi-
lingùarum perito arbitro comminiscitur potius, quam .n nandi duplicem facile invenio : alteram, quod ex Isi-
bommentaiur, ut nonnunquam egredi et cxornare "' dori operibus, praecipueex Originibus fere subleclum
ìnfelix quoruradam superiorum videatur iingendi et coactum est hoc Glossarium, cujus ipsa verba saepe
inuiius. Omnibus istis aut rarius aut usus non est relinei, et semper retineret, nisi subinde per secuta
Caspar Barlhius «, et Alnieloveenius, qui pueriles saecula immutatomifuisset; alleram, quia Isidori qui-
nugas agunt magno conato. Est enim dicendum quod busdam operibus subjunctum et subnexum fuerit,
res est, nec defendenius hodie talia qua? invidiam simili quippe argumenlo constans ac libri Etymolo-
atque infamiara bonis litteris ad minus vel nimis giarum, et inde magnam parlem desumplum.
eruditos conflare solent. 14. Ilaque hodieque viri docti solerà numerare vel
'12. Alque non deluerunt alii qui similiter his praa- nominare inter Isidori opera, ut Bellarminus cardi-
sìdiis dedila opera tam diligenter usi non sunt, quam nal, Cave, et alii faciunt ». Ulcunque existima-
dedenmt operam conjecluris ; sed ii felicioribus tum fuerit, hoc corpusculum, quod nos jam edimus,
auspiciis fere usi sunt. Vulcanius, haud scio an adeo nulla ratione ab Isidoro proiicisci potuit ; sed si
laud'aridus sit ab ista ingeritavirtute. Sed Thomas quidem ille indicem quasi expositionum quarumdam
Reinèsius fere semper feliciter emendavi! qua?alli- incepil d, imperfectiorem et multo minorein, sed et
bii; Gebhardus non infeliciter in eodem argumento ineliorem reliquit, quam hic est hodie. In quem qui-
versàtiis est, nec de la Cerda nihil laudis meruit. dem multa ex glossariis Graecis,et serioribus, multa
Rulhersius non multa attigit, nec ea insigniler mala male intellecta, aut letta, illala sunl, ut putem inde
elegit. Du Fresile félicius versar! potuit in hoc nego- a saeculox, xi, xn, praecipue addi et inseri coeptum
tio, cui fere omnes thesaiiri monasteriorum palue- esse *. Alque id quidem oppido hteplis auspiciis, ab
-runt. Graevius non sinistre hanc provinciam gessit, Q imperita manu et barbara, qua?nescio qua religione
licet non adèo luculenier. Videntur enim aù?oayi- et syllabas corruptas aut detraclas in lillerarum or-
Si«o-T«esse, qua? ad has glossas commendatus est, dinem coegil. Tum vero pejus malum accessit, ut
quod et ipse non diffitetur. islam certe hujus viri ductus scriptura? librarii secoli non iniellexerinl,
eximiam famam non adaugebunt. Utitur Papia, non sancteque servarint id institulura, ut sicubi littera
infelici successu; utilur'etiam Joanne Januensi; sed mutare! novas e! ipsi voces inde conficereni; unde
suis manibus hunc versasse non videtur, quia vetus colligcre licet aliis glossariis scribas jam usos esse,
vocabularium apud Marliniumexcitat, sicubi usus et cum quibus 479 noc contenderint, et inde lepide,

yel maxime impendas, possunt, ul de laboris, qui in rice, et altegorice,et multa alia.
evolvendo insumitur, dispendio nihil dicam. Idem c Ita R. Bellarm. in libro de Scriptoribus eccle-
Latinorum duplicium iràerpretum ratione unice siasticis Colonia?1684, in-4°, pag. 138, poslquam
exopiem. Ita polerant scriptores ipsi sine grandi Isidori alia Scripta enumeravit, Glossariumex diver-
sumptu excudi, cum meliora ad intelligendum prae- sis qua?nòmine Isidori Hispal. circumferuntur, col-
sitlia nitro semper ad omnes parata sint, si semel lectum. Similiter Caveus et alii.
èortiparavèris. Ila novis semper edilionibus nova? d Id quod nobis quidem non fit verosimi'è ; cui
impensa? nasttintur quibus me.diocris plerorumque enim rei illud fece.rii? At post ipsum fuisse, qui
fortuna nunquam par est, cum poluerint minores tàmia magnitudine librum Etymologiarum excerpse-
esse el tolerabiles. Nam repeli omnia qua? nihil rini, credibile maxime esl. Ipse ameni quia glossa-
addunt novi, non opus est. Hujus consilii rationem jla rum, seu expositionum auclor et collettor fuit in
pluribus propedieiu, si contingit oppprtunitas edendi, isto Originumopere nomen etiam ipsius huic Glossa-
declarabo, qua?, ut spero, facile probabitur peritis rio• sumptum esl.
arbitri* lingùarum. Inde factum esse arbitror, quod Honorii tempore
a Bàrthius immensa?Iectioniset vasta?eruditionis liber Glossarum jamjara inter Isidori alia opera nu-
latade nunquam carebit. Sed crudam lectionem vi- meraluni fuit.; licet non tam Honorium, quam cata-
detur saepeaggerere, non digestam satis, ingenioque logi ejtas descriplores addidisse novum libellum,
magis plerumque quam judicio valere. Grande et existimem; qui quidem ipse minor adhuc, et paucio-
insanum opus Adversarioruni poterat longe minore rum e»set foliorum, nisi librariorum ineptia una et
iesse mole, etoinnemquam habet utilitatem com- eadem vox ter qualer, repetita fuisset oh leveiu
•ple'cli. Ea qua? ad has glossas pertinent fere omnia . lilterae unius aut quarumdam mulationem. Istorum
• ex Germanica lingua vaiicinatur, incerta, incredi- etiam vitio acciJit, quod ea qua? in alias litteras
bilia, et nulla specie veri commeinlabilia. perlinebanl, in eas relata sunt qua?novas jam voces
. b In Auberli MiraeiBibboth. eccles., pag 127, ita pati piane non poterant; ul Bras Brat, quod venit ex
liabes Honorii cap. 40 libelli m : Isidorus Hispalen- lucubro, as, al. Ha?c et hujus generis inepta alia,
sis episcopus innumera scripsit opuscula, ex quibus quis putet Honorium Isidori nomine digna exisii-
Mac sunl, libri Etymologiarumviginli duo, liber Glos- masse? Alqui soiiinoleiiier el ineptissime sublege-
'-;sarum, liber Sententiarum, Synonyma, liber de Diffe- runt ex auis glossariis, et litteras ; si placei, MOW
rentia'.TolumVetus Testoni,dùplicilerexposuii, histo- glossis auxerunt. .. ..v:
 377 IS1D0RIANA.— PARS II. CAP. LIX. S78
f« placet, exornaverint. Sed quid reprehendere et A CAPUT LIX.
.conviciari allinei ! Deo referamus semper gratias Quidnam aemumcensendumde auctore Glossarli
. recle utendo hac luce litterarum, iisque, quantum Isidoriani, Codicesmss. indicati.
licei, augendis et illustrandis.
15. Venio ad istud, quod promisi, alterum. Cum 1. Glossarium Isidorianum id nominis obtinere
bonas litteras inde a pueris eximie amaverim, dili- potuisse, vel quia cum Isidori Operibus conjungi in
. genter et tales libellos manibus trivi, ex quibus non Mss. solet, vel ex ejus Etymologiis magnani
utililalis ad me redire intelligebam. Utebar quia
parum
vero hujus Glossarti ea editione quam Dionysius Go- parlem confettura fuit, jam alii animadverierunl.
- dofredus corpori Latina?lingua? Auclorum addilli! : Adhuc vero invesugauduih superest, an probabilis
lutulenta illa quidem, et sine auxiiiis, sed qua? eo
me magis alliceret ad tentandas puenles vires. Scripsi aliqua sit ratio, Isidorum ipsum Glossarium aliquod
ad marginem qu e videbantur emendari a me posse ; composuisse, quod alii deinde auxerint, aut cujus
collegi dottissimi, hora'raum opinìones, comparavi imilaiione alia Glossàrià prodierint. Semlerus urget,
cum meis, novas inde excogitavi, vel istas confir- Glossarium inter alia Isidori opera a Braulione et
mavi. Tandem ubi mea cum Graevii editione, et
KR. Benediclinorum nova Glossarli du Fresniani Ildefonso non censeri, adeoque colligit, apud Hono-
contendere licuit, videbar non pauca melius inve- rium Augustodunensem librarios in Isidori libris re-
nisse , et multa nova. Ejus rei specimen quoddam censcndis Glossarium addidisse. Primum Braulionis
. Misceìlaneis Lipsiensibus inseruit celeberrimus, et B
juris eleganiiarumque omnium consultissimus Men- Ildefonsique silenliuin non illieo arguii, Opus Isidori
'
kenius a. Lucinam tamen deam invenire in nostris non esse, praesertim etani illi profìteanlur, alia ab
, terris non licuit. Isidoro edita, qua? ipsi singillatim non enumerant.
16. Conligit denique in favorem illustriss. mar-
chesi! Scip. Mafleiinsinuari, quem, quia id non aegre Deinde vana est suspicio de interpolato Honorii Au-
latiirum ex vulgata ad omnes bonos ejusprolixa vo- guslodunensis loco, quo Isidori elogium contìnetur.
luiitate inlelligere poleram, litteris adii, qua? inler Cum enim Honorius Augusloduiiensissaec.xn florue-
alia etiam deglossariisqua? pararem, brevibusindi- rit, ac multo anie membrana?exarata? fuerint,
cium faciebant. Ille vero benevolenlissime annuit, et 431
ignotum nomen ita hnmaniier est amplexus, ut ul- quibus Isidoro Glossarla ascribuiitur, nihil est causa?
tra auctor fuerit, mitterem, quam id primum liceret, quamobrem negemus Honorium inter alia Isidori
. Veronam ; ibi non defore, qui edant. Jain levi manu opera Glossarium nominasse.
relegi qua? ante plures annos temere congesseram, 2. Sigebertus quidem in catalogo librorum Isidori
eaque ex Catholieo, Constauliensi, et lexico vetusto
alio, alque ex Breviloquo hic ibi auxi, emendavi, Glossarium praelerimsit; sed subjunxit haec verba :
continuavi. Inde natura fere esl illud Spicilegium Scripsit et alia saculàri lilteralura competentia, qua
qnod adjecib. Antiquissimis istis libris, quod raro commemorarenihil ad nos. In his Glossarium locum
solet alibi, omnibus instrutta est bibliotheca publica
academiaeNorirabergensis Alldorfina. Lexicon vetus, habere potuit. Trithemius Glossarli noinen non usur-
qnod ita nomino, quia aliter nescio, eadem forma, C pat, sed. Isidorum scripsisse ait de Grammatica et
.eodem habitu, folio maximo, excusum simul esse vocabulis : quo secundo titulo vocabularium seu
videtur cura Conslanliensi, unum certe esl volumen;
mole multo Salomone minus, et Festoni fere exscri- Glossarium comprehendi quid vela! ? Enimvero in
bens, cujns inde nonnulla?bona?scripturae erui pos- Etymologiis ipsis liber decimus quid aliud est nisi
sint; immiscetHebraica el Graecanomina multa : ut vocabularium, seu Glossarium? Inscriptio ejus libri
videatur Festus auctus esse a studioso homine in est De
privalum usura. quibusdam vocabulisnominumper alphabetum:
17.Hispraesidiis,el diligentirepetitaque saepetedio- sive Vocumcertarum alphabetum.In hoc quidem librò
ne#hujus Glossarli D, (ita ipse laudo) non pauca cer- Isidorus origines vocum per alphabetum potissimum
to restituì qua?summi omnes 480T'rideposueranl,
inulta melius et certius excogitavi, quam isti, plura inquirit, sed ila ul saepe opportunam explicafioitem
confirmavi. Quod elsi universum exiguum est.sirefe- adjungat.
ratur ad eaeteram aliarum rerum, divinarnm humaua- 3. Neque mihi absonum videlur exislimare Isido-
rumque scientiarum magnitudinem,et momeniumma- rum ex aliquo suo uberiori Glossario librum decimimi
jus, tamen a?quiarbitri juvenilis opera?,Latinaelinguae
studiosis dicala?, facile dabunl veniam.Si Deusvelii, Elymologiarum magna ex parte adornasse, eo fere
quod occasio me docebit, glossarla alia Lalinograeca, modo quo Chronicon in compendium redegit cap. 37
vel Grcecolalìna subinde emendaliora procurabo. lib. v
Alidori! Noricorum,menseMarlio, anno 1752. Etymologiarum, et, ul conjici polest, ex libro
Scripsi
Joannes Saloni. SEULER. D de Haeresibus,quem Braulio inter Isidori Opera enu-
Prof. pubi, ordin. historia et poeseos. merai, capita 4 et 5 libri vm compegit- Quod si Isi-
18. Haec erudite Semlerus, cujus opinionem de dorum alicujus Glossarti aiictorem esse slaiua.i:us,
auctore Glossarli Isidoriani rationesque cap. seq. ad difficilenihilominus eril judicare, quodnam sii ge-
examen revocabo. Hominis, quamvis heterodoxi, nuinum ejus Glossarium, cum fortasse inilium exslet
commentationes in oonas litteras dignas censeo qua? quod non sit aut auctum, aut contrattura, et eliam
non diutius lateant. sic inlerpolalum. Non enim ea judicandi ratio placet
a Exstat illud in septiini>oluminis parte quarta, sit, qui et glossas Latinas alias, el, si qua meliora
inde a pagina 717-730. in metileni veniant, ea complectatur.
1 Poleram verbosius illis uti, sed nisi in re ob- e Esl illud maximum praesidium,et auxilium, quo
scura, impetrare a me non polui, non solum, ne ha? glossa?gaudeant, imo, quo magna pars artis cri-
uirais cresceret haec editio, sed eliam ne lemporis tica?,quatenus emendandis libris rette dal operam,
nimis prodigus essem dispensator, qui jam certe vix absolvilur. Nec aJbuc «nirari desino, qui factum sit,
aliquot horaS impendere in novam induslriam potui. ut dottissimi viri negletta hac via, minus totani aliam
Faciam vero seduto, ut, si licet Lalinograeca el alia tara saepe elegerinl, cum hac brevissime ad id peritai»
glossari»emillere, supplementi quasi locus aliquis gere poluerint quo vplebaut.
 "
§73 AD 0PER4 S. INDORI HISPALENSIS PRQLEGOMENA. --3I30
quod Glossarium ep antiqutiis sU, quobrevius. NamJA Qufeslipnes in Vetus Testanienfum^ertinept. Sed
ufc.Glps§afÌ!im,fspilp.al? alicjpp.apge.fipqtuijt, ita, ab perle Ildefonsi, qui multa alia Isidori opera Iaculi,
alio contraili, selectis vocibus qua? magis explica- silentium contra perspicuam Braulionis testificatìp-
Glossa- npm parpm yalerp debet, Caveus ipsp npii satis sibi
lipijp djgnae-yidprenlur.In iis jgitor antiquis
riis qpa?.|s'irjpri fifiraep pra?ferjjpt, illpd pràis,3jq!tapi consta^, siqpideni ad annuni 595 Allegorias.inler
cxnendpndprapst, quodnam pluribus sequjoris aelafjs exstanlia Isidori opera nominat. Neque alii rèceu-
yocibug jedundet, pt pqlligerpj pps,sj)pus.,ejnspjpdi tipres hac dp re dubitant, Oiidinus, CellierUs, Fabri-
Glpssar'ipm aut Istori ppp gss,p,aut inulto roagjs cius. Hoc ipsuni ppus Diipinius toni, V Bibl. Éccles.
quani pa?],prges.se,| .interpolatone.,jn Mss,;vero exem- fortasse inlellexit, cum dixit, Isidorum librum Alle-
plaribus hapcexslapt a ine. obs^eryalaGlpjsaria. goriarum super Oclaleuchoscripsisse : deb.uilauteiii
4. In gpdjpe Valipanp 14"1, de.qup pap. 96, pst dicere super utroqke Testamento, S,éd, Ut opinor, Al-
Glossarjpoisip,e indorinoniipe, quod[tpmpninscribi- legorias confudit cupi Quaeslionibus in Velus Testa-
tur Liber jE.tyniplagimim.Simile ajipd, sed uberips mentuni ; quod accidit edam Labbeo in Compienlario
in pprvptqsjló Gpilice Yatjcanp p2jg, eod. cpp. 96. 'atl.pellprjpipuinp^pScript, eccjps.NampriniiiniCom-
A'iiid, qpod esterno titolo tiicjtor Isidori, in Codice .inenlarios allegoricps commenioravit : toni addidit :
Pegip-Vptipapp 227, jdpqup c^p, ?9. j Allegoria, etc, sive GompendiolumAllegoriarumin
"Q
482 ?r Q.iJfiniainvero negar} pequif verba, Glps- Ctctateuchumex Origene, Vìctqrinq,Ambròsio,Hiero-
sarii Isjdprianj maglia ex parte genuinis Isidpri expl'i- nymo, Angustino, Cassiodoro, Fulgentig, Gregorio,
cajliqnjbugdecjarari, e] aliun^è satis verisimile est, aliisque. Hi videlicet sunt quos Isidorus in prxfatipne
P'iinj prjnjanj.gjpsSarii.fpriqani adornasse, pam aliii Cpnitaieplariprum npràinalim rficénsét". Addii ijlic'o
pqsjpa apxerjnt, ordo nijlii in liac ediiipne praescri- Labb'eus: VideXyshtm Senenscm,guiiib.vni Bifitioth.
ptus, ppstulaf,;ut post Etymojpgias PjtfereptiasqueÌ «anct. 3Vi//iemÌKm accusai quod hicubralionumIsidori
ipriim.et verborprn Gjpssarip:.,qppd in ppdem fere' copiam amplificare vqluerit. At Trilhemius alias qui-
i
prgiMiientòvprsator, et ad pmnes, larn saprps quatai dpùi lucppiatipnes,.ut yidptur, amplificsivit,sed recte
profanos scriptores inteljigpndQSet pxplicandos utile- fecit quod allegorias a Coramcnlariisin Genesin, etc,
essepotpst,.lpcutal propani, :adjpnptis doptissiiiio- distinxerit.
rum hpmìnum npt.aiionibns,quibjspb^cpra illiisireii-- 5. Bayeritas ex antìqoitiribus profprt Hpnovitatii
tur, depravala cprrigantur, velerà a recentiorihus> Augiistodunensein,-qui Isidorum Hispalensem lolura
secernantur. '"
?"'""' Vetus Testamentum allegorice exposuisse affirmàt.
"'''":' At Hpnprius mystjcpruni e'xppsìtìpnèg'sacj'gm
C,API|T.^l;.i '.•;
Allegoria Veleris et Novi Testaménti. Non Isidoro} t-« rum intelligit, qp^suntcpnimentarii allegorici, sed
,. ..pliciijCwkheim, qui alii, quam nostro.Hispalemii diversum opus ab eo quod Allegorias nominanius.
qdjudicai\da, Editiones, Mss. .velerà exgnipfgrig, Allegat idpm Bayerius Trilhemiuiìi ? qui inter Isidpri
. 1."Braulio.ita. luinc libi'iim describit : De Ngniini- Jjispalpnsis Qflerà Allegorias diverso tamen in'itio
bus legis et Èyangeliqruni librvtn ?(»»i)i;, ili quo o.sten- Tècenset. In Trithemiovero bis; Allegorias indicali
d\l quid memorqjqìpersona mysteripUtefsignificent. • video, primum ltiterpretationis Veteriset Novi Testa-
Haecex prologo operis ad Orosiuni pelila supt : Q\ia- menti lib. li Dopiinpjneo et Dei servo .'iiòppst, quód
dam, alt Isidorus, notissima pontina legimlur, legis5 plii habenf, Domino scindo et reverendissimo,fratri.
-
jEyangeliprnniqve,qua sub aUeqoriq bnaginarie otyie- DeinàeAllegoriaruìtiMb.ì; ut enim cap. 47 notavi,
guntur et interpretatione alìqua egent, etc. Cupi haec E Tritheniius idèni opus divèrso ìitplp bis intìerdum
satis per sp.aperla s,inf, nihilp.mjnus,p Orpsii nomine8 enarrai, Pastrepgps, queni.eof), pap? 47 espilavi, jn-
ansara lingendi Pseudp.-Pexi.er arripuit, qui ad aq- ter alia Isidori nostri opera collocai ad Horosium
num 423 haechabet : Scribit per hac tempora Isidqrtiss episcqputpde SignificattónibusVeleris et Novi Tesfa-
JuniorCordubensisepiscopusAllegoriarumlibrimiPatito0 menti lib. a. ,
, Orosìo Tàrraconeiisi. Architetti ejiismodi fabularùui» 484 4' IpseSigeberlus, qui primus Isidori Cor-
duos Isidoros Cordubenses dislinxerunl, alleruni ad1 -dubensisiiièmoriamnobis conservavit, aut'sibi finxit,
annum 381, alterum ad annum 423, quéni proptereal'^quem scilicet gètaiprem.ypc'a|, ut ab IJispalepsi di-
Jiimorein ap'pellarnni, Quod fprfasse cpnteinnendunii sjinSUS!»et pdidisse ait qd ^anelimi tyrpsiutn,presby-
prorsus esset, pisi Cayeus quoque ad annum 420) . teriim Hispanuni Comnientarios in quatupr ìibrps
Isidoro Cprduhensi Allegorias probapiliter tribuii Reguni, nihUpnii.nusAjjegorias Isidoro Hispalensi
existimaret, eoquodad OrosiumCordubensistrvyxpoyp? o adju.dicat : Ad( Oresiutn fitruni de Sigiiifica,tionibvs
scripla sint. Addit Caveus, ejusjtipdi ppnipientariòs s nSminum.Cotelerius lom. I, pag. 738, edjlipn. An-
allegoricos neque a'Bratalione, neque ab ìldefonsoÌ luerp. ann. 1698, ad Pàtres apostolicos hujus libri
inler Isidori opera rec'enseri : quod eliam Bivarius3 Isidoriani titulum e suo ms. Codice profért : De Si-
urget in cpmmentarip ad Pseudp-pexlrum. anificalionibusVeteris et Novi Testamenti,
2. De Braulione quam falsum jd sii, modo vidimus. 5. Prpbat praeterea Bayerius allegorias isidpri
De ìldefonso nolo cura Bayeriosuspicari, Secreforunt t Hispalensis esse, ex slyli siinplicitale, qua? ab illius
tibrum, cujus 433 '"? nieminit, èumdémalque Alle- gènio et aevonon abludii ; cupi contra saeculiv iniiia,
.goriqmm esse,I5_ptaj pipilo,cpngruentiusIldefpnsiverbaa 'spu Isidori Cordubensis aciateni respuat, non «iiiips
lid tnusticorum'Expositiones sacrammimim, sivee quam operis nuncupalio.: Domina smelo ac revereu-
 381 ISIDORIANA. — PARS II. CAP, LX1. 382
éisaimo fratri Orosio, e mitiore, ut ait, complioreqne, A 8. Allegoria?Isidori exsiaht in edilionibus omnium
quam quintum itail, saeculo,alque e decrepita Latini ejus operam, et in Regia Matriiensi cura notis Cy-
.sermonis aetaleprofecta. Quid,-quod nec Cordubensis priani Suarez, de quibus Grialius in praefatione
.episcopus Orosium presbyterum fratris appellatone descripta cap. 36. Antea prodierant Haganoa?cum
dignalurus esset ? Cum autem animadverteret Baye- aliis Isidori operibus hac inscriptione : « B. Isidori
rius Orosii nomen:tot turbàs eruditis viris peperisse, , episcopi, iheologi velusiissimi, de nativìtate Domini,
nuUtanique Orosium episcopum Isidori aequalemin passione, et resurrectione, regno, atque judicio libri
Hispania inveniret, c'onjecit, prò Theodosii nomine, duo. Ejusdem traclatulus de Vita et Obito quorumdam
qui Arcavicensis episcopus fuit, et ad annum 610 -utriusque Testamenti sanctorum. Item Allegoria?quae-
Toletana?synodo sub Gundemaro septimo loco.sub- dam ex ulroque Testamento excerpta?,una cum libro
scripsit, Orosii nomen in membranas irrepsisse. Po- Praèmiorum (cornee Prooemiorum). Omnia haec ex
tuit probabilius id conjicere de Oronlio metropolitano Codicibusduobus antiquissimissunt excerpta?, hacie-
Euieritensi, cujus nomen in conciliis Hispanis jam ab nus prorsus a nemine yisa. Haganoa? per Joantiem
anno 638 legitur : quique, etiam vivente Isidoro, Secèrium anno 1529 mense Marlio : J» quatuor Alle-
.eam dignitatem fortasse jam obtinebaf. Potuit simili goriis pramittilur epistola Orosio fratri, etc. i
.modo suspicari de Honorio Cordubensi episcopo, qui.*B 486 9- Exemplaria mss. a nobis observata Inr-c
concilio Hispalensi n , cui Isidorus praefuit, ottavo sunt. Godèx Vaticanns 287, ubi simt Allegoria? Vele-
loco subscripsit. Et in nonnullis quidem niembranis ris Testamenti falsò S. Ambrosio ascripla?, de quo
^Allegoriarum scribitur Borosio, quod fieri ' potuit ex cap. 93. Codex Val. 629, de quo cap. 94. Godex
UOnorio. Imo si Honorius hic alicubi Cordubensis , Regio-Yaticànus 231, de quo cap. 99, hoc titolo :
episcopus dicebatur, fortasse inde fundamentum ali- JAberdeInlerpretationeqiiorumdàm r\ominumVeteris
quis arripuit, ut de Isidoro Cordubensi auctore AUe- Nopique Testamenti. Dominoet Dei serpo Orosio epi-
-f óriarum cogitare!. scopo Isidorus. Quadam, eie. Auctor Inventarli de-
;:'-'6. Nic. Antonius lib. in, cap. 2, cum de Isidoro «eptus, ut putp, a pseudochroniepram auctoribus
-Cordubensi agit, suspicatiir Isidorum Hispalensenf inscripit.: Isidori Cordubensis-deInterpretazionequo-
Allegorias nuncupasse Orosio illi abbati cujus fit .rumdatri nominum,Pie, ad Qfodum presbyterum Vax-
'mentio in duabus epistolis Gregorii Magni, altera ad raconensem. Allegoria?sine auctoris nomine sunt in
Ùionachósinsula?Montis Chrisli, altera ad Symma- Codice Regio-Valic 1825,deqpp cap. IQl.Iii Ca-
'«hum defensoremj lib. ì, epist. 49 et 50. Elsi.-enim dice Palatino 277, de quo cap. 103, Allegoria?pra?-
4sidorus Orosium 485-fr»i«*m nominai, tamen jd missa rubrica ; Dotnino tqncto uc reverèntissimo
non obesse debet, quia potuit Isidorus nondum epi-:' „ fratri Orosio Isidorus. In Urbinate .100, cap. 104 »
scopus ad Orosium scribere, vel potuit ipse Orosjus eadem rubrica, cui praeit titulus : Liber Isidori- qd
aliquando episcopali dignitale augèri. Hoc secundum Orosium incipit. In eodem Codice est etiam .Liber
potius esset tenendum, siquidemin AllegoriisIsiijorus Spliloquioruni<td Qroshtm Patreni fonasse per errò-
jaih Gregorii Magni auctoritate utitur, quod vix ab .rem librarii, qui Qrosii np.nienex Allegoriis siiippsit,
«o nondum episcopo fieri potuit. In allegoria Servo- .pi pgtretn, ut puto, prp pi\esb,yterumppsuit. Adi?er-
rum in Novo Testamento Cyprianus Suarez (Joannes tenduin est, in vetuslissirais piembranis legi reveren-
Grialius ait Nic. Antonius, fortasse ul ediiionem indi- tissimo aratri, non relereiidissimo.: quod verbppi
cci), qui notas adjecit, sic observat : Aliiin primoservo: deinde praevaluit. In Conciliisquoque Hispania?mss.
D. Gregoriumsignificai cujus fuit in primis studiosus: hoc «pilbeton effertur eodem mpdp reveKnlistimus.,
is enim ad hunc modumtraetetipr.wsenlemallegorìam. . ut in anliquissiipis,Codjcibus bibliptliecà? Vaticana?
7.0pinio Pelliceriiin observalionibus adGhrpnìcon, observay|. ; .
quod DulcidiiSalmanticensis esse pulabat, Isidorum CAPUT Lxi. ;
episcopum Setabitanum prope finemsaeculivi aneto- . Liber de Ortu el OkiluPatruin Isidoro,gsserìtur. Edi-
rem fuisse operis de Significationenominum,esplosa tiones, mss. Codiceshujus libri. Pradicalip, Jqcqbi
a iiobìs fui! cap. 16 -, nèque ulli ea jnnili potest Majoris in Hispania abìsidòro asserto comprqbàtiìr.
p Ejusdem operis quadam exemplointerpolala et con-
-fondamento, sive hic titulus Allegoria?, ut videtur, - editus num ab gliquy interpo-
trada. Genuinusliber
in licei, sive Glossarium Isidorianura. Quid autem latore cprruplus.
dicemns de Codice Valicano 287, in quo Ambrosius ì. De Isidoro auctore libri de Ortu el Obitu Pallimi
auctor Allegoriarum dicitur? Nani post alia Ambrosii lam cpnsiaus est veternm scriptorum et exsnipli-
•opera eidem .liber Isidori de Ortu el Obitu Palrum rium mss. Operum Isidori consensiò, ut valde mi .in-
•el Allegoriarum Veteris Testamenti ascribitur : ac dura sii exstilisse aliquos recentipres, quibus in
finito opere Allegoriarum notalur : Explicit liber nienlein .venprit id; {legare, aut etiàni in dubiran re-
MeatiAmbrosii archiepiscopiMediolarieitsis: de Figurìs vocare. Omillo slupendam Vossii 'liiillucinalionein ,
Veteris Testamenti,Nimb-uniinvepit aliquis pa opera qui Callixtuin II saeculoxn Ronìanurà ponlificein ,
inter alia Ambrosii: pt quia vel npmpn deerat, vel auclorem libri dixìt de Vita et Obito sancloruni, ejus
npn satis dare apparebat, Ambrosio adjudicavit. scilicet qui inter Isidori opera 4S7 legilur, iit ab
;ISeque auctoritas ejus Cqdieis,qui sacculoxv exaratps 'Qudinp tpm. II, pag. 1006, et a Fabric'ip Biblipih.
fuit, ,tot aliis anliquioribus el Codicum et scriptpruin med. yerb. Callixius fi jam nplafuni fui). Quis non
teslimoniis quidquain obesse debet. iniretur Natalis Alexandri conlidentiam, qui saeculoi
 583 AD OPERAS .ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA^ 384
Hist. Eccles. ,'dissert. lo, pròpos. 2, jam constare, Aplores alios ante Isidorum Hispanicum S. Jacobi
ait, apud dbctos librum de Vita et Morte sanctorum, apostolatum contìrmasse. Mariana in traci, de Adveu-
« qui sub nomine S. Isidori circumfertor, sancii revera tu S. Jacobi in Hisp., et Florezius tom. III Hisp. sacr.,
i Isidori genuinnm return non esse? Scio, nonnullos pag. 106 seq. ignorare se dicunt quaenamsint ea qua?
, viros doctos dubitare, an Isidori opus hoc sit, quos- Isidoro indigna mendacia Baronius appellai. Si quos
dam eliam Isidoro aperte abjudicare. Sed cum alii forte moveant verba de Jacobo Majori : Sepultut est
neque minus dotti, neque numero pauciores opus in Marmarica; facile respondetur errorem librarii
, -Isidoroasserant et vindicent, quo jure Alexander lueri irrepsisse, ul ex voleri Breviario Toleiano colligitur:
poteri! suum illud jam constare apud doctos ? Cui re- El, ut dicit beatus isidorus, sepultusin arca marmo-
funere facile quis poierit, et nunc constare apud do- ricq^ cui aduserei leclionarium ms. Complutense :
ctos, et olim apud omnes semper conslitisse, librum alludunlque antiqua alia instrumenta de sepulcro
deOrto et Obitusanctorum Isidorum auctorem habere. Corapostellano:arcuatamdomumi arcit marmoreis,sub
: 2. Baronius, Cennius, el quolquol advenlui et prae- marmoreis arcubus. Ac fortasse, ut apud Marianam
dicalioni S. Jacobi'in.Hispania refragantur, librum nonnémo conjecit, primum scriptum fui! murmorit
de Ortu et Obitu sanctorum coiificlum, falsoque arca, ex. quo levi inutatione facium est marmarica.
Isidoro tributum, corruplum atque interpolatimi as- B ! Alii, ut Gaspar Sanchez, et Maurus Castella, suspicati
serunt, vel suspicantur, ut Bayerius observat. Man- sunt inTamarka, namTamarici populi suntGallaeciae:
sius vero, in noi. ad Alexandrum, inter eos qui quod tamen minus probandum. Mea conjectura esset
praedicalionem Hispanicam S. Jacobi defendunt, Marmarica, sive aliud simile noinen (nam nomina
Cennium enumerai de Antiq. Eccles. Hisp. toni. I, propria in Mss. passim inveniuntur corrupta), nomea
dissert. 1, cap. 2. Scilicet Cennius praedicalionem loci esse, in quo primum Jacobus sepultus fuit, vel
S. Jacobi in Hispania ex sola iraditione tueri vult, ctt- intra, vel prope civitateni Hierusalem.
jus tamen nulla mentio exstet in monumentis qua?in- 4. Gonferenda tamen sunl qua? de sepulcro S. Ja-
veutionem corporis praecesserunt. Quo autem judicio cobi in Hisp. sacr. toni. XIX enarrantur, pag. 58,
id egerit, satis duo haecspecimina oslendunt. Negat, ex Hisloria Compostellana, aliisque monuuieutis.
Isidori esse librum de Orto et Obitu Patrum, quia in Theodorus et Atbanasius, discipuli S. Jacobi, sepelki
eo epistola canonica apostolo Jacobo Majori Iribui- se jusserunt bine indead sepul.crumsancii apostoli. In
tur, quod a nullo, inquit, hominum factum compe- quodam Codice HistoriaeCompostellana;, qui asser-
ritur. Quid imperitius? Apud eos qui prò Jacobi in valur in collegio 489 Majori Saliiiantino Arclào-
Hispaniàm adventu scripserunt, eorum catalogum re- piscopi nuncupato, initio exstat imago episcopi sub
. perire potuit qui epistolam canonicam Jacobo Majori (C arcubus inspicientis sepuJcruiu quoddam magnuiu co-
aut aperte tribuerurà, aut id saltem probabile judi- - opertum in medio positura, et duo alia minora bine
carunt. Praeterea affinila! nihil promoveri, etiamsi inde sine operculo. In ipsa Historia Compostellawa
hyinnus Breviarii Mozarabici,'quo praedicalioS. Ja- corpus S. Jacobi sepultum dicitur sub marmorei*
cobi in Hispania asseritnr, S. ìldefonso ascriberetur, arcubus : in multis regum Hispànorum diplomatibtis,
quia Ildefonsus, ait, longeposttempora Isidori floruit. hoc toni. XIXHisp. sacr. relatis, niodolocusindicatur
Quid falsius? quid inepiius ? Ildefonsus Isidori auditor sub arcis marmoricis, modo in locumarcis murmoricis,
fuit, obiit anno 667.Corpus Jacobi invenlum inGalla?- modo sepulcrum habemusin archis marmoricis, modo
cia fuit tempore AlfonsiCasti nuncupati, qui regnare arcis marmorica fundo Gallacia. Dubitali potest an
coepit anno 795, anle quod tempus negat Cennius ex tribus illis arcis, quas dixi, sive sepulcris, inilio
monumentimi ullum exstare praedicationis Jacobi; nomen indilum fuerit Arca marmorica, vel ab arcubus,
neque promoveri quidquam posse 488 pulat, sub quibus sunl sepulcra, appellalio fluxerit loci
etiamsi hymnus in quo praedicatio statuilur, Ìldefonso Arcus marmorei, el corrupte arca marmorica. Caete-
ascribalur. Et gloriatur quidem Cennius, se non in rum in lauta Codicumet leciionum varietate seligam
Hispànorum graliam, ul Bollandiani, sed in veritalis apud S. Isidorum scripturam quam mihi exhibet Co-
gratiam scrìbere. D dex Casanatensis G. m, 1 membran. in fol. saeeulixi
3. ConslantinusCajetanus, in elogio Isidori, pag, 29, circiter, sepultus indrcamamorea; quam lectionem
verba proferì Baronii ex noi. ad diein 15Julii Marlyr. conjecturaegravissimorum hominum, et leetiones Bre-
Roman, de hoc libro : An sit Isidori, non immerito viarii Toletani conlirmant. In ms. vero Casanatensi
adducilur in conlroversiam,cum copiplurain eo indigna scribilur archaprò orca, et veleri manu notata?sunt
'Isidoro reperianlur coagmeniata mendacia. Excipit ha?diversa?' leetiones, vel Acha marita, vel in Achaia
. autem illieo : Revera tamen Baronius hac non dixis- Marmorica. Ex Acha marita alius fortasse conjiciet
set, nisi Isidorus evangelicamad Hispan s Jacobi pro- aclamaritima.
feciionem,quam ipse inficiatur, docuisset. Sed de Ba- 5. In Chronico interpolato Isidori, quod in sua
ronio quidem aliler sentie.idum : nam aliquando Chronicorum syllogeLucas Tudensis edidit, alia innui-
praedicalionem S. Jacobi in Hispania sustinebat, tùr leclio : Petrus et Pauliis sepulti sunt Roma;, An-
etiamsi negare!, feloni S. Isidori esse librimi de dreas Patras cintate Achaia, Jacobus Zébedwiin uree
Ortu et Obito Patrum. Addit Càjelamis se singidari marmorica, eldelatusin Gallaciam Bispania ulthnam
Cpiioertatione probajse, fide dignissimos eliam scri- provinciam. Sed ad marginem notalur in arca mar-;
 385 iSiDORlANA*- PARS IL CÀP; LXL 380
morfca ; et, ut ego arbìlror, auctor voluit, Jacobus, A rum auctorem S. Gregorium Magnum negare 49J,
Zebedai in arca marmorica est delaius in Gallali. ausit, quia multa in cis sunt qua? fide nunc indigna
ciam, eie plerique censeol? El audent quidem aliqui, sed tam
. 6. Ut autem eos recenseamus auctores qui librumj validis rationibus refelluntur, ut lemeritalis sua?eos
de Orlu et Obito sanctorum Isidoro tribuunt, a Brau-. pudere debeai. Deinde scriptores colleclaneoruin
lione initium ducendum est. De Ortu, inquit Braulio, magis excusandi sunl, si quaedam aut aliquaiituluin
et Obitu Patrum librum unum, in quo eorum gesta, absurda, aut minus credibilia proferant : proposiluin
dignitatemquoque,el mortem eorum, atque sepulturum t enim illis eral non tara ul vera a falsis discernerent,
tentennali brevitale subnotavit. Vjdes non solum in- quam ut aliorum ditta congererent, et aliis dijudi-
scriptionem, sed argumenlum quoque operis dare» canda proponerent.- Praelerea Colleclanea qua? Bedae.
. proposilum ex ipso Isidori prologo : Quorumdam % nomine circumferuntur, aul Beda?omnino sunt, aut
sanctorum Patrum, nobilissimorumquevirorum orlus, auctoris aequalis, vel non multimi posterioris, cum
tei gesta cumgenealogiissuis iti hoc libelloindila sunt'. in antiquissimis membranis descripta reperianlur. •>
dignità*quoque, et mors eorum, atquesepuliura SEN- II. Allegai deinde Nic. Antonius auctorem sermo-
TIMIALIBREVITATE notata. Csccus sit oporlet 490 . nis de AssumptioneMaria Virginis, inter alios sancii
qui in Braulionis praenotationeexpressum non videa!t gfi Augustini olim retali, nunc in appendiceli) editionis
Isidori, quem nunc habemus, librum. Maurinorum tom. V, semi. 208, rejecti. Hic senno
7. Ildefonsusin Isidori elogio ab hoc libro incipit: a Labbeo in dissert. de Script, eccles., Fabricio in
Scripsit, ait, operati eximia, el non parva, id est, li- Biblioth. med., et aliis credilur esse Fulbeili Carnor
brum de Orlu el Obitu Patrum. Adhaerentalii scripto- tcnsis. Mabilloniusin Actis SS. Benedici, saeculom*
res de Vir. illnstr., Sigebertus Gemblacensis, qui ne- part. u, pag. 266,.asserii, in quodam Codice Clunia-
que Braulionem, neque Ildefonsum viderat, ut ex. censi Autberlo, seu Ambrosio Aulperlo eumdem,
horum trium collarone Nic. Antonius animadvertit ; sermonem tribui. Fabricius in.Bibl. med, verbo A»i-
Pasirengus et Trithemius cap. 47 laudati quibus, brqsius Aulperlus hunc Anlpertum, sive Aulbeiluuk
prxniisimijsNotkeruin fialbulum, qui saeculox ineun- abbatem S. Vincentii ad fonles Vullurni, qui saeculo
te decessi!, etinier alia Isidori opera recenset librum, vm floruit, distingui! ab Aulperlo abbate Casinensi
de Patribus Veteris el Novi Testamenti, saeculo ix ; et ad hunc secundum a nonnullis referri
8. Addit Nic. Antonius Ferdinandum Perez de, ait sermonemin assumplionem Maria?.interAugusti'
Guzman (corrigendum Didacum Lopez de Almella)i nianos de sanclis, et in Coinbefis.iibibliotheca cpn-
in opere Hispanico Et Valerio de las Historias-sub, cionaloria. Codex Vaticanus 1209 saeculi xi vel xn,
Joanne H Castella?rege conscriplo, Joannem Eisen-. £C Inter alias homilias exbibet in octava Assuraplionis
greinium, Lippomanum, Surium, Pbilippum Bergo- laudalum sermonem, praemissarubrica : Sermo Am-
malem, Possevinum, Andream Schotum, quem, brosii Aulperliin octava S. Maria. Incipit -.'Adett,,
inquit, appellainiisaiite alios hujus scripti vindicem:, dilectissimi fratres, dies valde venerabilis, eie. Ru-
quippe qui de scriplis SS. Patrum in dubium revo- brica manu veteri perscripta esl, sed ila ul aliud
catisac vindicatis edilurum se opus promisi! in sebo- prius exaratum fuisse videalur, .
liis ad Photii Bibliolb. cod. 1. .12. In hoc ergo sermone ms., qui sane veteris au-
d, Ex antiquioribus scriptoribus qui Isidorum hu-: ctoris est ita legilur : < Sed nec inveniliir apud La-
jus libri auctorem agnoverunt, proferì Nic. Anto- tinos aliquis Iractatorum de ejus morie quidpiam
nius Bedam, qui saeculo vm floruit, ac fere cen- aperte dixisse. Nani cum illum Evangelii versiculura,
toni annis posi -Isidori mortem decessi!. Scripsitt quem Simeondixi! ad Domini malrem : Et tuara ip-
Seda paulo ante obitum, ut auctor Vita?discipulusi siusanimampertransibitgladius*; beata? recordalio-
quidam ejus narrat, de libris Isidori episcopi excer- nis iractarci Ambrosius, ai! : Nec hisloria, nec li!'
ptionesquasdam.Exstant etiamnum VenerabilisBeila? tera docet, Mariani; gladio vitam linivisse. Hiuc et
Colleclanea seu Excerpla ex probatissimis Ecclesia? Isidorus: Incerimi) est, inquit, per hoc dicium, utrum
doctorum sententiis colletta voi. III Operum ejus : in ..n gladium spiritus, an gladium dixerit persec.ulionis. »
quo libro multa iisdem verbis referuntur ex opere Habes Isidori senlenliam in libro de Orto et Obitu
de Ortu et Obito Patrum deprompla, praesertimcap. Palrura, cap. 67, 492 de Maria, neque alibi apud
de divisione apostolorum ; ac nominatili! Jacobus ad Isidorum reperiendam : i Hanc quidam crudeli peci*
anuunliandum Evangelium Hispaniàmaccepisse dici- passione asserunt ab hac vita migrasse, prò eo quod
lur. Hac sunt certe excerpliones illa?de libris Isidori; juslus Simeon compleclens bracbiis suis Chrisluiu
~ Bedaediscipulus laudai.
quas proplietaverit Mairi, diceps : Et luam ipsius animata
10. Nolim dissimulare istiusmodi colleclanea fé- perlransibit gladius. Quod quidem incerlum est
tum genuinumBedaea Natali Alexandre, ac nonnullis uirum prò materiali gladio,dixeril, an prò verbo
aliis viris critìcis non censeri, quia, ut pulant, Dei valido, et acutiori omni gladio ancipiti. Speciali-
ineptiis referta sunt. Sed advertendum primum est, ler tamen nulla docel n'istoria Mariani gladii ani- '
non omnia ea qua? nostra hac aetale inepta videri madversiónc peremplàm. »
Solerà, aut reVera inepta esse, aut scriptoribus an- 13. Bayerius, qui in npiis ad Biblioth. Hisp. eam?
tiquis, bona «plerumque fide iiarrationes aliorum dera causai» suscipit, plures exciial recenijores, qu
eicipieutibus, inepta videri debnisse. Quis Dialogo- libium de Orto el ObituPatruni Isidoro, adjudicaut,
 387 AD OPERA S. ISlDÒRr IÌ1ÌPÀL1NSÌS PRÒLIGOMENÀ^ ÌÈ&
Géfuerl èpitonìàtPrém, Bèllàfnìiiiiim, Jòàh. Gèr;, À citata faerai abitine Asturinnis uSquein ori». Fkife*
Vossium, Caveum, Oudinum, Alberlum Fabricitam, zìusj tbm. XV Hisp. sacrij pagi 469, Arcaficiinij Às*
Cellierium, el Placcium, qui in Thealro Anonym. et caricum, sive Ascarium episcopum BracareitSètii
Pseudonym. In Isidoro Hispal., num. 1484, adversus collocai anno 785, sed addit, a Pagio* Fléuriòj Bàs-
Isidorum hujus libri auctorem ne liiscere quidem au- nàgiS, auctore Gatslogi:episcoporiim Bfacàréhsium'j
del. Ex antiquioribus laudat auctorem Vila?S. Isidori et àliisi épiscòptìiii Bracarensem eonstitiiii nulla ta-
apud Bollandianos tom. I Aprilis, el Ascarìcurà nnatialiala ratione* .
quemdam Hispanum episcopum In epistola ad Tuse- 16J Ita eamdem senienliàih Nic. Antonius pròTert
redum nondum edita. Incidi! in eani epistolam, dum omnes ejus operis èdiiionesj quae Isidbfuin àtiétorem
récenseret Escorialensem Isidori Etymologiarum Co- agnoscunty et inter alias «aita quahi ipsé ài! fàcianì
dicem digramm. el plut. i n. 3, aera MLXXXV, sivè Haganoa? apud Séceriunl cubi libris de Nalivitate
Christi arino 1047, xn Kal. SeplèmbTis a Dominico Dominij Allegoriisj et Procemiis, anno 1524; Córri*
presbylcro exaratum, ul in fine legitur. Titulus verbis gendum arbitror «ntìo 1529 ; neque enim diversam
male Latinis est : Direcla Ascaricus ad Tuseredus Dei hanc ediiionem esse credo ab ea
quam =cap;prsec.
famulus, de ipsis sanctorum dbrmìenlìum, qui cdm dèscripsi. Fabricius aliàni àiìtiquiorem commemorai
Chrislo surrexerunt, corpora, eie. Ibi cum opiniònerii sinéloetì et anno in 4, tum eliam Basileetasem-in
j§
quorumdam expòsuissél, qui asserebant sanctorum Orthodoxographis 1569 in fol;, partu iir pag. 4736;
Patrum, qui cum Chrislo resufrexerant, corpora Latét quaedamejusdem libèlli «dillo in opere non
ad : « propria remeasse busta, addit, illud quasi ebe- sàlis in: iiostris regionibns obvio hoc titolo J f Dis
tes beati Isidori edicto in medium proferentes, id est, Vila et Morte Mosis libri tres cuin observaliònibus
de Adam, tresquepatriarcis, quod eos inlocum Arbè Gilbert! Gaulmiiii Molinensis. AcceduntPseBdo>DoT
propriis narret requiescere in sepulcris non intelli- ìothei Tyrii, et aliorum veterum apospàsmalia de
genles stolidi et lirarites, quod ille si patria, vel cum Vila prophelarum, apostolorum, et «epluaginta dis-
{aut quòrum, aut quoniam) nescifet Domini jussu cipulorum Christi, Grasce et Latine. 494 2- De"
suscitata illa corpora essent, neque propriis ea vi- Sira et aliorum Orientattuin isentenlia?§a Paulo Fa-
dissè ùculis, si sint in suis, aut non sint sepulcris :' giov et Joan; Drusioptìdém éditse. Si Nicephori^lal*
sed antiquam solummodo de Patrium vitam, vel obi- listi Menologiuni breve - ecclésiasticnm. Girti praefei»-
tum Genesis proferat storiarti, t tibne Joàu. AlbertiFabricii.flambiirgi,«unipt& CJalri-
14. Quamvis obscura ha?c sint verba, lamen darre stiani, Liebezeit, anno 1714. 3 In 8. Igitur pag. 512
indlcam. caput 1 libri de Ortu et Obito Palrum : Se- hujus, .coilèctionis exstat Isidori liber hoc titolo:
pultus esl autem (Adam) in loco Arbee, quiiocus no- p Beati -Isidori Jùniorisì Hispalensis. archiepiscopi', de
men a numero sumpsit, hoc esl, quatuor : nam lièi Vita et Gbitu sanctorum qui Deo placuérunt. i>èetìt
patriarcha ibidem sunt sepulli, et Ine quarlus Adam. prologus. Index prò utfoqtae Testamento^ capitibus
Quo auteitf saeculo Ascaricus hic vixefìt, incerlum. 87 continetur. Fabricius ipse, qui liane ediiionem
Ex incompto et horrido Latini sermonis ad Hispani- euraveratj in sua Biblioth. medii aevi eam lacilus
cum piane declinanlis 493 stv'° Bayerius colligit praetermisil. Edilio similis Haganoensi anno 1529
auctorem saeculo ix aut ineunte x vixisse. Prorecto jam indicala? : sed in Haganoensi adést;praelalio et
saeculo xr, quo exaratus est Codex, aut ante, inter ha?Cinscriptioi-Liber B, Jtidorilepiseopide Miami
Hispanos, Ascaricnm scilicet, et eos qui ab eo dis- Obitti. sdiictorùm. qui Deo ptacnermk -.M preefatiooe
seràiebant, constatai libroni de Orlu et Obito Patrum qiiaedamverba praepòstere eollocanlur interne" nie-
fetum Isidori esse. dum : -Ptmfatio quorumdam/sanctorum nobilissimo-
15. Sed mea cónjectura est Ascaricum auctorem rumque virorum oriutvì.i-dum.brevi sermonelegunlur,
epistola?antistitem Bracarensem fuisse ; illum scili- qui in Scriptumlauìlibuspmfuerunt; •-<-..-
ed, qui saeculovm Elipandum interrogava per lit- Hi Ad velerà exemplaria inss. libri ide Orto -efr
lèras, an Jesus Christus Filius Dei adoptivus, an na- Obitu Pàtruni provocai ^emdeiNiCi Antonius^ quae
turalis esse!, atque Elipandi errorem amplexus fuit. n nùlluni albini atictòrèm pra?Ìerunt,; oisi. Isidorum,
Epistola Ascafici scripta est non sermone Latino aulper -errorem Pai res Isidoroantiquiores, ,H,yprpr
doetorom proprio, sed idiomate lune apud vulgus nymum,et Arabrosiura, ut postea dicam. Inter-alia
tìsitato, adeòqué srrnillirnahac ita parte est epistola? Isidori. pppra hahent hunc -librum Cpdicef antiguis*
^miliàri Élipartfi' ad Fèlicèm* Ùrgèlitàntim, quàtìì sisai. in bibliotheca Parisiensi S. .Cermani à Pralis.
FtereMùs"tòni.'V Hisp. 'sàcr^ pag; 577/edidit, et Plusquam quingentoru.mannoruni.Gpdicem laudabat
bacàtiglui, niimV29 et 31 praefet; ad Glòlsàr; nièdì saeculo xvi Hyeronymus Zurila in Aiinalibus>:Alius
èi inf: Iiàt>, in èxeràplurn vulgatìs sermòriis Liitmi mèmbranaepus auBorpìm 250, fuit eodemsaeculo in
Mduiit. Incipit'iDòmino Felice^ sciènte vài rèddò; bibliotheca Antoni! Augustini.: alius hi.bibliolheca
ijitìtt'èxevnieJuKo vèstM scriptoeccepii,' eie. Jonas Ca?sarea anno 1475 descriptos, ul Petrus Laiubep'Bg
Aìireliànènsis iti òpere adversus Claudium Taurinèni testatur. Duos alios.anUquissimpsCQdicesànleipculo*
sem refert Elipandum Asturiàs et- GaHseéiamsuaL liabuit, qui editioni Haganoensi pKiefuit;:octo epp'-
ìfisàiia Adelfina"-imbuère tentasse* cujus discipulosj tuljt .Petrus de Fuentidueuna, qui aa^jlipiipm.^ej
ifnjd -Astofèsipse Jòtiàs aliquando vidérat: Sic etiami ìgiàm Matritenseoj-huncilibram,jeipendàyi^ ut.jKiau»
Jfeéàrkus Ttiseifetlo'cótìtróversìàm expoiiit, qua? ex-• Grialius in priefatipneoiari'al. toiiblip^ejw^ibfp;
 389 y .r , : ISIDORIANii -r.PARS H. CAP. LXI. . ,,. 39<ì
.siaua hic;idem liber cum aliis ìlss., asservatur. Baye- jIVpamquè Romam accepit, Andreas Acbaiam Jacobus
rius annoiai bibliolhecam Escurialensem binos Co- Hispaniàm, Joannes Asiani, Thomas Indiata), Mat-
dices.hujus operis non tamen usque adeo antiquos, thaèus.Màcedpniànì,Philippus Gajliam, Barlholoraaeiis
jpxhihere, octonosParisiepsem regiam,.ut ex catalogo Lycaoniàm, Simon Éelotes jEgypium, Maltiifas' ju-
,appareti Observandum, Bivarium ad annum 57 Dex- daeam, Jacobus frater Domini Jerosolymam, '
Jtadàs
'-triChsotì. asserere; PelrumFuentiduenna, sive Fon- fratè'r 'fibniinlMèsòpÒtaiiiìaiti; Paulo aìitèin "bum
tidomuni 18. Codices vetustissimqs conlulisse : qui cStéris àpostòlis libila Bòrs propria iràdituf, r|inà
.errar esttypographi prò 8,Cpdices,;Repreheiidilìdem in omnibus gétitibus magistef et prà?dicàt6f"f IH
Bivarius Grialium et,Lpa.isam, qui, ut ajt, etiam pdi- gitiir.' »" .';'' ': " .- -"' -";^
tioueni correxit, quodin elogio S. Jacobi 495:Ma- 29: Accipé tttìhc verbà Jtaliàiii TètetahlfcSJHfnèfflà.
joris vocem pradicavit prò scripsit posuerint : npiii in Nahiiiri prOplretam' pag-.509, lomYlI Patram T#-
Jpse cum Joanue de Salazar de Àdventu S. Jacobi, lètàiii : i Isti ergo pedès Dòmitii meriihty qui ^eum
.et aliis tenet epistolameànonicani, qua? S. Jacobi p'rbaflièàndoper tìtaiversunimundilm dépleWlil» PiS-
Minoris vulgo creditur, scriplam fuisse a S. Jacobo Irtas eniiii eum Ro'riiéj An'dréais Ach'àliirà, JPaWiife%
Majore, ut Codices mss. isidori probaui. . Asiani; Philippus Galliam, Bàftbdlètìia?i6 PàWhSflfì,
. 18. Veruni pura Nic Antonius ievit.er lestimonium g; -Sinìoh^iEgypllimj'JaCobus Hispaniàm, tiìpinas -Ift-
IPeltì de Marca de qùodam vetustissimo Codice in- - diàm, Matlhà?iis iElhiòpiaffli Jùdàs Thàdà?us éslm
dicél, illud uberius.,a:nobis exponendum est. In epi- réltalit Mesopotamiàhi, JàCebifiiAlpbaji Stataireliniiit
stola.ad Henricum %desium de tenipore quo primum ':Hieròs'olymàiii: i '•*
in.Gaìliis suscepia est fides Christi, Petrus de Marca ''^^%'%taasòHp>CnrìsiiffiSp%Y«ii'SiìÈre'ifòréc,
e
.. primum verìJà Dsserii iranscfibìt capile secando Per l'aolum vero lotoflispergkur orbe. .-••.,
de àntiquitàlibus eccìesiàruni Bniànnicàrum : «Quòd 2L Hoc èst discrimèii iritef lsidoriim et Jiilianuin
aùiém de Phìlippi in Gàìliis apostolati} liàbèl Ffèctal- quod ab hòc-òiiiitt'iiuf Màtthias, MàWliaéòiflbiiiitìr
à Maiinésbufiensi cìtatus, ex Isidori libro"de P'a- ''aEtliiópIa, BàrlhPlòitòò Paftiiià) ctìlìi MdortaSMàt-
' fus,
tribus ùtriùsque Testamenti cap. Th ad'vèrbùiii é'x- thac'pMacedofiiam,BarllìoloniaeòLycàotaìamassigiiM.
pressit....' Ideinque Gàìlis praedicavisse Ctiristiim le- Ac fòrlàsséptarà Godex ex qup HenviciisCàiiisiu's
gilur in libello de fe'stis "apostolorum, qui i'ii Hièr'o- TitìiiCJtaliàriiCòm'méiitàTiuìta 'èruity meiidisinquina-
"nymianòtóàrtyròlògì'ò ms. habettar, ex quo pleràque Hus fuerit,- 'ekscriptOi'isvitio ea^variètas '- imputari de-
' .:--,- - >.:. -.-L
_ jòniiiiàiti librum Suiim de" .Patribus Nòvi Testaménti bebit. '•' -'-'"' .'.. - ~ ;..'
trànscripsìt IsiSorus. Addii Parisieiisis aiilistès ': Bis 22." Jtìlià'riiisipse de CofflpPobatlòn'esexiae aeta^s
àdjùngendum pùlàvl tèstìinbnìum vetustissimi Codi- fj adversus JùdaèPB-lib. ii, pag. 118,-totììi II Patrum
cis ms. ex bibìiottiéea S, Germàni Parisi'ensisl ìli quo ' Ttììetataoriini-,«tsi non òmrtesrecensél apostolòs qu 1
Iste"tfàciatós isidori ante òclihgeràòs à'nri'osascfiptos Ghiistùm per varias «orbisregionesànnuntlafpiit, quia
ima curii aliis ejusdem 'auctoris libris 'corj'linetor... ' idtuncmintas erat argumenlo.suo ^ìecessariuhii ta-
" Nec djssìmùiànduni èst, ili eòdeni Góàìce l'ègi, "His- anéh hanc. eamdein divisioneni indicat VPosl'quatai
paniàni JàeobÓ apòstolo datàri!, èùmqiiè Hispàhis enim narravi!,' Pelfurn iidem pfaedicasse»-qtrin
"Tidem
p'raedicàs'sè.Quàe vetusti Codicis àùctòrilas a a Jiidaeis ipsi-diffkullaè de sepluaginla hebdomadfiHis
ijiìibusdàiti'co'n'ceptàitì "Suspicioiié'tóèximére 'debet - Danielis oblifeereltarrsicpergit--; Hm etimi M simili '
vitfalà?fdftèatalocò in ilio l'ècliònis in priò'rilittl èdi- regula Jacobus Mierosokjmam,,Thomas Indiani, Ma-
'
iiòrobus ab aliquo Éispàhicarràii p'àrfi'umslùdfàs'Ò.> cedoniamMoliJia'iii 'ithlUràtf-calefaque ómitis'tnulli-
S'citi'CeV cùm èjtìsmò'diCòdéX s'àècùlovìii aut "pàèlo . tudo oposiolica CitrislumDei-Filium similidòéirihàAn
:
post e'xàràtus^iierit, v'itiàtà?recéntiofi "tèYriporè ìe- muMu'myvenissevérhopradicawtel testificatami,;.,
clionis suspicio omnis cessare debet. Non 'oihUtàm - 497 ; 23i.Minime dubium est quin.Jnilià'iius,,bpc
hoc loco notare praedicatioiièmS, Phìlippi in Gallia, -. libro divisionem apDslolorumy-ctìjusIsidorus in libro
quaea S. Isidoro quoque assefliuf, tìòn pèrinde cer- de Orto el Obito Patrum meminit-^Éespexeril4 et ime
lani censeri ac praedicalionem S. Jàèòbi IP Hispa- quidèiu loco. Macedonia Matlhaeotribpitury tati apud
Q
nia : tòni quia Isldòifus de rèbus dotaièstieis loquens Isidorum. Sed quoiiiam.pra?dioàti'DJacobi -Majoris;et
majorem fidem meretur ; tum quia cum Philippus - .aliorqm aposlol.orjiràihic. Oinittiluri; ;qua?diserte in
"pfaedicàverit "Chfìsitamita GuÌàtià,é\'Gàlatià dieta commenti ad Nahum prophei,am commemorator,
etiam fuerit Gallia, et Ghiaia; Galli, ut houhtalliób- ideircoiiquipraediGatipiiera-JacobiAlajprisin Hi'spa-
sèrvant, facile iritélligìpolest, atti,ita fiiss*.exempla- nia.rejiciunt, quam vis. opus de cpmprobalione sexiae
ria Gdlliam prò Gàlatià irrepsisse, aut de Vdlàtia setatis Juliano asseranti. negata! tamen coniiiipnla-
" Isidorum àliòsquè qui simili mòdo ìoqutaràuf, esse . rium in Nahum.Juliani genuiiwimopus esse, Dupinius,
éxi>]ieàndos. ait Fabricius in Bibliolb. med., hunc. conjtnentorium
19. Quoniani "VeroUsserius loc. cit. anlmadvertit . Juliano,ereplurus torti;-VI Biblioth. eccles., pag. 30,
eadem, qua?apud Isidofìiiti de praedicàliotaeàposto- duobus utitur argumentis, non omni exceplipne n}a-
tòfuin, apud ""Jdilanimi 496 Toletanum còniméht. , jqribus, sìlentio Felicis Tolelani, et diversa, pi ipsi
in Nahum prophetara légi, hoc loco àriobis auclorrtas videtur, s'.yli oc stribendi ratione. Emiiieiitissiiiius
Jùlìaiiì diligenter, è'xpètadenda'èst. Caput 81 libri de cardinàlis Lorénzànà, qui ediiionem Pàtfùni Tole-
iirlù 1et Obito Pàlrtaiu post alia sièìrèfért : e Pelkis tànoruni non ininùs docVriuacÌ splendóre, quaui "typo-
591 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 5*
Timi elegantia ornatara in lucem emisit, in monito / Ladimere ipse volet Miraeum, Fabricium, Labbeum,
ad lectorem, quod commentàrio praeraitlilur, opus Nio. Antonimo, card'malem Aguirrium, niarchionem
Juliano vindicat, et contraria argomenta in nihilum Mondexarensem, Bollandianos, alios innumeros.
redigit. Alioquin cur non potius afiirmat viros doctos librum
. 24. Observat contra Natalem Alexandrum, quod in Nahum S. Juliano adjudicare? Silentium Felicis in
eum viri dotti antea Julianum auctorem ejus com- elogio Juliani Mamachius cum Dnpinio urget. Sed
conslet Felicem Vitam S. Ildefonsi, a Juliano
mentarli sine ulla dubitandi ratione agnovissent, ipse cum
dubitare coepit non alia eausa, ut videtur, permolus, certo scriptam, non commemorasse, et cum potior
nisi quia in eo commentario praedicatio S. Jacobi in fuerit ratio cur de opere inchoato et non perfetto,
quale est commentarium in Nahum, silefet, quid est
Hispauiis asseritur. Expendit tres rationes, quas cur
Alexander proferì. Prima est, quod ex uno Codice lantopere argumenlo buie neganti Mamachius
confidai? Nuper inveiti egomet in vetustissimis mem-
ms. undequaquemutilo et mendis scoiente editum est.
branis Vaticanis opus S. Juliani Tolelani, a Felice
Ha?cratio per se ipsa ruit. Multa enim sunt opera
practermissum, de quo fusius cap. 103 dicam, ubi
qua? ex uno tantum Ms., ac, si vis, mutilo et men-
codicem Palatinum 1746 describam.
doso, alieni auctori ascribuntur. Altera,, quod qua-
tuor tantum, aut quinque versus Nahum propheta? 1j 26. Ceilierius cumeodem Dupinio diversum styluro,
cum sit ac scribendi rationem objicit. Sed unde arguunt
exponit. Quid miruin, opus imperfecium? liane diversitatem ? Et cur
Tertia : Recenliorem sane auctorem Juliano.indicant 499 si qua ea est, ejus-
diversis tempòribus, di-
versus Leonini : Quisque sua, eie. Bollandiani in dem auctoris diversa?astati,
ascribi non debebiÌ?.Fabricius animad-
commentario praevio ad Vitam S. Jacobi tom. VI verso scopo
Julii pari, ii, § 7, respondenl, primum versum nullo vcrtit, eo commentario priraos versus capilis primi
-numero contineri,, secundum Leoninum non esse, Nahum propheta? solemni illis temporibus per variot
liberiate fusius exponi. Cur igitur Ju-
cut» medium non consone! exlremo : ac solum posse sensus vagandi
similiter lianus in hoc commentario morera sui saeciìh'tenere
appellari cadentes; quod apud antiquos
et sine non potuerit, quamvis in aliis peculiari quadam sua
poetas saepissime accidit, quidem quandoque
«Hoartifìcio. Non autem video cur,dicant Bollandiani, ratione ac methodo scripserit-?
27. Quandoquidem vero Natalis Alexander fatétur
primum versum nullo numero contineri ; nam versus
hexameter est. Quisque sua sòrte Christum spartii praedicalionem S. Jacobi in Hispaniis asserì a Fre-
a a
«ine sorde : ubi e in sorte producitur vel ralione cae- cuifo, Walafrìdo, Nolkero, a Metello roonacho
ut Cliristiani saeculivii Tegersèensi, a Zacharia Chrysopolitano, ab Ottone
aurae, 498 poeto? praesertim
vel ob duas consonanles diclio- Frisiugensi, àliisque aut ejusdem teraporis, aut se-
prodneere solebant, omnes illi auctores eàm opi-
f-'nis sequentis. Exempla vero versuum similiter ca- quentis, quia scilicet
ut sunl etiam nionem, quam post saeculumvm ait invaluisse, in-
deniium, sorde, orbe, plura apud discussam
. poetas Juliano anliquiores. Confer, si placet, Hym- amplexì sunt ; videndum est num ex aliis
, nodiam meam Hispanam in dissertat. praevia, num. quoque teslimoniis ante saeculumix, quo scilicet in-
215 seq. Apud Eugenium Toletanum, Juliani ma- eunte corpus S. Jacobi in Gallaecia.inventimi fuit,
memorala divisto et praedicatio apostolorum com-
gistrura, carni, i, lib. i, hi duo sunt continuati versus :
probetor. Mariana cit. traci, de Adventu S. jacobi
Criminenec laedamquamquam; n ec crimine laedar,"
Sic bene veliequearo,quopravumposse recedat.: cap. 7, Venantium Forlunalum Isidoro aequalem
profert, qui Jacobi doctrinam non se continuisse
ubi sibi assonant verba ladamt ladar, queam, recedat.
intra Judacaefiues lestatur in cannine de S. Jacobi
Adverte etiam, Natalem Alexandrum, cum de S. Ju-
: ìiatio Toletano saeculovii agit, sine ulla duhitatione laudibus :
ita asserere : Scripsit eliam commentarios-in Nahum CullonsUominitotumsonusexit in orbem,
Neclocnsest, ubi se gloriaceIsa negel.
pròphetam, qui ab Henrico Canisio ex ms. Codice
• Bavarica bibliotheca edili, in bibliothecas Patrum U Et post multa :
- transcripti sunl. Guilielmus CUperus in Vindiciis bre- Geniilesdocet hic, Jndaeosincrepatidem,
Fruclilicansque'Deo seminaiorbe fìdein.
vibus prò Hispanica S. Jacobi praedicaiiohe inter
.Addii Mariana se eos versus inler Fortunati carmina
Apologias Aclorum sanctorum pag. 874 seqq., num.
: 114; suspicalur verba S. Juliani ita legenda : Quisque non inverasse, sed ex tenia Calixti II homilia in
' tua sorte Christum B. Jacobi laudem desumpsisse. Primum dislicbuin
sparsit : sine torte vero per PaulUm exslal lib, i, carni. 9, quod est de basilica S. Vin-
toto dispergiiur orbe. Ac fortasse Juliano duo hexa- cenzi Vernemelis, non, in B. Jacobi laudem.
Legitur
melri etiam non cogitanti excideruni, quod aliis non aulem el
apud Forinnalum, et apud Caliximn, ioio
semel contigli. sonus exiit orbe. Plura alia disticha desumpta sunl ex
25. Natali Alexandro cónsentiens Mamachius Fortunati carni. 2 lib. v in laudem Martini Duinien-
tom. II Orig., et Antiq. Christian, e. 23, ita S. Jacobi sis, ad quem scribi!. Parum ergo cenlonario carmini
in Hispania praedicationem negat, ut simul astruat in Jacobi laudem fiJendtam.
viros doctos commentariorum librum in Nahum Ju- 28. S. Bealum Liebanensem, qui Adoplianoruiu.
liano Toletano adimere. Nimifum e doctorum numero liacrcsimstrènue confutaYit, commenlariuni in Apo-
 393 ISIDORIANA.— PARS II. CAP. LX1. 594
calypsin edidisse, jam pridem inter viros doctos; A JacobusJebus, et MgypwmZelotes,
constabat. Typis tandem coromissum fuit a Florezio,> Barlholomseustenens Lycaoniam,
MalthiasPolitimi,et PhilippusGatlias.
qui observat Beatum in. Apocalypsin scripsisse anno > Magnideindefilii lonitrui
784. In prologo igitur libri ii, pag. 97, sic Beatus' Adepti fulgentprece matris inclyta? '
Utriquevita?culminisins'tgnia,
ait : Hi sunt duodecim Chrisli discipuli, pradicalores5 Regens Joannesdextram solusAsiam,
/idei, et doctores genlium. Qui cum omnes unum sint,» Ejusque frater potitusHispaniàm.
singuli tameneorumad pradìcandnm in mundo sortess Nodum praecidi putavit Naialis Alexander, si repo-
propriasacceperunl: Petrus Romam, Andreas Achaiam, neretur, Officiumillud Toletanumnon fuisse a Romana
Thomas 500 Indiani, Jacobus Hispaniàm, Joanness Ecclesia approbatum. Sed nunc id quaerimus : num
Asiam, Matlhaus Macedoniam, Philippus Gallìas, ante saeculumix opinio de praedicatione S. Jacobi in
Bartholomaus Lycaoniam, Simon Zeloles JEgyptum, Hispaniis invaluerit. Dummodo ergo liqueat, in offi-
Mutthias Judaam, Jacobus frater Domini Jerusalem. cio Isidoriano, quod saeculoVIIet vm per universam
Paulo aulemcumcateris apostolisnulla sors propria ira- Hispaniàm celebrabatur, eam praedicationem aperte
ditur, quia in omnibus gehtibus magisler el pradicator,. asserì", id quod volumus obtinebimus. Mirum vero
est qnod Alexander illieo addit : Probabilius asseri-
eligilur. Omissusesl a librario Judas Thaddaeus,quem,
ut panlo ante ait Beatus, ecclesiastica tradidit histo-_ gB tur nunquam profeclum in Hispanias esseS. Jacobum,
ria missum ad civitatem Edessam ad Abagarum re- quia id Bomaria inficialur Ecclesia, quam asseratur
gem. Addit Beatus de apostolis : Hoc est semen san- illue profeclus, quia id tradii Ecclesìa Hispaniensis.
ctum et electum, regale sacerdolium per universumx Quandonam, rogo, Ecclesia Romana inficiata est
mundum'seminatum. Quo inlelligitur apostolos pro- profeclum in Hispanias esse S. Jacobum? In Bre-
vincias adiisse quae ipsis destinata? erant. Praeterea( viario Romano jussu S. Pii V recognito Hispanica
verba Beati ipsa sunt Isidori verba cap. 82 de Orluv Jacobi preedicatio diserte affirmalur ; sub Clemen-
- et Obito
Patrum, et in prologo libri i Isidorum no- te Vili, ex Baronii sententia, Ecclesiarum Hispaniae
minat cum aliis quorum descripturus est senteniias. hanc esse tradilionem subslitutum fuit. Anno 1625,
29. S. Jacobum Majorem'in Hispania praedicasse, re piene discussa, repositura fuit quod nunc legitur:
ex verbis Hieronymiejusque magislri DidymiAlexan- Post Jesu Chrisli ascensum in calum, in Judaa et Sa-
drini inter se collalis evidenti ratione colligitur. maria ejus divinitatem pradicans plurìmos ad Christia-
Hieronymus in cap. xxxiv Isaia?ait : Spiritum Domini nam fidem perduxit. Mox in Hispaniàm profeclus, ibi
congregasse apostolos, dedisseque eis sortes, atque di- aliquos ad fidem convertit: ex quorum numero seplent
«isisse, ut alius ad Indos, alius ad Hispanias, alius adl postea episcopi a beato Petra ordinali in Hispaniàm
Illyricum, alius ad Graciam pergeret. Didymus in li-_ pC primi direcli sunt.
bris de Triuitate, Bononia?demum anno 1769 cum 31. In Breviario Quignoniano, cujus fata in Ap-
notis V. C. Mingarellii editis, simili modo de divi- pendice 2 ad Hymnodiam Hispanicam explicui, ita
sione apostolorum loquitur : Hac ratione videlicet, res haecnarrabatur : Hispaniàm adiisse, el ibi novera
quod alteri quidemapostolorum in India degenti, alteri tantum viros convertissetraditur. Ita habebat prima
vero in Hispania, alteri autem ab ipso in alia regione editio Breviarii anni 1535, paucis cognita. Cum au-
usquead extremitatemterra distributo. Praedicalionem tem anno sequenti recusum fui! Breviarium recogni-
in Hispania ita a Didymo asserlam Jacobo Majori, tum, quale spatio plurium annorum a multis ad re-
non Paulo, neque alteri apostolorum congruere, citandas horas canonicas adhibitum 502 foit, sic
Mingarellius in nota demonstrat, qui etiam verba reformatum est : Hispaniàm adiisse, et ibi Evangelium
Marlyrologii Blumani ex Florentinio de Jacobo Ma- pradicasse auctor est Isidorus. Haeceadem sunl verba
in antiquis Breviariis Segunlino, Cauriensi, Civila-
jore allegat : Hic Spantani, el occidentàlia loca pra-
dicalur : et sub Herode gladio casus occubuil : sepul- tensi atque Patentino, qua? Mariana cap. 8 de Ad-
venlu Jacobi apostoli in Hispaniàm allegat. Eadem
tusque in Acaìam Marmoricam vm Kal. Augusti.
aliis verbis (addii) Tudense Breviarìum :
Scriptum fuit hoc Martyrologium anno 772. Florezius[ senlentia,
tom. Ili Hisp. sacr., p. 117, duo alia velerà Marty- J) _ Hispaniàm quoque Jacobus ad pradicandum adiit, ut
rologia in eamdem senlenliam addit, alterum saecu- auctor est Isidorus. Salmantinum : Hispaniàm adiisse,
lo vm, alterum saeculoix ineunle, scilicet anno 804 et ibi Evangelium pradicasse, auctor esl Isidorus.
exaratum. Non omittam advenere versus Walafridi, Breviarium ordinis praedicatorum : Hispaniàm adiit,
"qui a Natali Alexandre producuntur : ibique Evangelium, ut auctor est Isidorus, pradicavit.
PrimitusHispanasconvertitdogmalegentes, Qua? omnia non solum Jacobi in Hispania praedica-
Barbaradiviniscenverlensagminadictis, lionem confirmant, sed eliam librum de Orto et
Obito Patrum Isidori legitimum esse comprobant.
reperiri etiam inter carmina edita nomine Alcuini,'
Alia sunt Breviaria, qua? sine Isidori mentione ad-
qui saeculovm florebat; adeoque Walafrido fonasse
sunt antiquiores. ventum S. Jacobi in Hispaniàm astruunt, ut Pompe-
501 '/®' Produeendns demum est hymnus ex lonense, Caesaraugusianum.Valentinum, Pacense,
Breviario Mozarabico ad diem 30 Decembris, quo in Burgense, Hispalense, Bracarense, Asluricense, Se-
eo officiofeslum S. Jacobi agilur. gobiense, Compostellanum, Militimi S. Jacobi, ge-
Pelrusque Romam,fraler ejus Acliaiam, mina ordinis Carmelitani breviaria, alterum anpp
fndiamThomas, Levi Macedoniam, 1568, alterum 1586, Venetiis edita.
PATROI.. LXXXI. 13 '".-.,.
 395 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSISPROLEGOMENA. 396
32. Sententia vero de Jacobi praedicatione adeo À A Hispaniàm e Hierusalem rediens decollatur. Thomas
veterum animps .pccimavi).,,ujt.eJLi(m;djillal}ula geo- in Indiajnajori lancea transligitur. i
graphica antiqua «aepiilox circiler exaraia id anno- 35. Caeterumtotum hoc Chronicum aut omnino
tatum fuerit. Jn;C(94icp,Regip-,Va]Ucahoi57!l, pag. 71 suppositum, aut valde interpolalum est ab«liqup
terg., est tabula geographica, qua«Oriens parte su- scriptore Gallo, ut videtur : nam multa de fidei
dextro praedicatione in Galliis traduntor, ac singillaiim de
periori pingitur, jQcj|dpps ipfei'iptrj,,e?s._,lgjjere
Ara? Philenpruni, ex .:finisjrq Roma, Hispania, etp. ecclesia, S. Petro adhuc viventi Senonibus aiS.Sàr
In Hispania uiteriori prone Mjorani fluirijer)ha?p est viniano fundata , qua? ecclesia S. Petri vivi dieta
epigraphe : Èie. pradicavit Jagóbus, Sic prope Ero- fuit. Certa suppositionis ani inlerpolationte a*gu-
diuni montóni : Hic sanctusAndreas pradicavit. Alibi, inenla sunt, quod cap. -l'5 el 46-kudatur^Hierony-
lpdia, ubi Bqrlliqlqinauspradicavit. Alibi, India, ubi mus, qui -Beatus appellalur, el cap. 'Miversus «finem
Tliqmaspradicavit. ila legilur .jConstanlinumveroa beato Silvestrobap-
33. Ac majus fpjrtasse robur haee cpmmunis tra- lizalum ejusdempontificis actus deetarant. Continua^
ditiq inde accipit,, qopd non .sine examine recep.la tio Hieronymi eodem vitio laborat, cujus -margini
fuit, sed etjani nonnullis vel:ex igtaoraptia, vel ex charactere rubro -prima ma-husàscripsil : «Nonridé-
inyitiia repugiipniib.ps, fibigup .d^emmnpraayalujt^jg R tur Hieronymionus 504 stjtus. Desini*: AlaniM
reviptis ab ip.spsaepplp.x contrarli.rumori? auctprir Hispania montanis, qui Cascoli•(•EeTie,Wktscones)
bps verbisJsidori. nostri, qpanivis non pxprpsso.nnr nunc narrali sunt. HucusqiteHieronymuspresbytersui
mine allegali. Ca^arjns.abbas epislplam scrjpsit ad temporis, digessit liisloriam.
Jpannemtpapam. Flojcezi.us,qui topi. XLXHisp. sacr. •56. •Pauca'haec de praedicationeS. Jacobi inHi-
eamedidii, ipleljigil Joaupeni XII, el epislolam scri.- spania -pro re nata-a nobis-dici -debuerunt. Mansius
pjain anno circiter ^p.jB.alpzius, qpi prjpiuseaniipror in not. adHistor.'Natalis Alexantìri catalogumMexit
tuli! topi.VH.Misceli., inl^lligit JpanpemX.1V,qui re^ eorum qui eam defendendam suseeperunt. Nominai
gnare cqepitani).p984,iC.a?sariusconsecratps fuerat ab Joan. Alberlum Fabiacium , qui in -salutari !Lùcé
episcopoCompostellanpaliisque archiepiscppps Tar? Evangelii cap. li), § 2, t recenliores ad usque suam
raconensis; cum auteni nopnulli, episcòpi;provincia? tetatem percenset, P. Guilielmum Cuperum «oc.
Tarraconensis, 503 praesertim illi qui regibus Jesu in Aclis sanctorum in append. ad. -t.-Vl Juliii
Francorum parebant, eum recipere nollenl, Capsarips P. Godefiidum Henscheniuni in diatiiba^ad tòm.I
scripsit ad papam,. et inter alia ait : e Isti jam supra Aprilis, P. Adrianum Daude soc. Jesu in -Hisloria
peripli et nominati, quia istum appslplatoip, qupd uriiveits.Rom. imperii lib.'i'Hist.-eceles.,Ȥ-3, et-in
est nominatomi Spania, et Occidpptalia, dixerppt Q r>animadvers.S ad cap. 2 iib. t-, et Cajetanum Gen-
non eral apostolptom.S.,J^acoltii pia iìlpappstolus liium de Anliq. Eccles.,H»p. 4.4, -dissèrt. 1, eap.a,
interfe.ctus:hicvenjt, rngllp.nipdq .auieni 'viyus. Et aliosque Hispanos ;in Aclis sanctorum appeod.ad
egpjesp.onsum ,ftedi jljjs.,,ptc.;iQDjnijp.e,.scia^.s,yps tom. VH Julii indicalos. Inter -receoies qui saeculo
qnia Petrus -naaique ^Romani accepil,, .Andreas xvn =scripserunl,-Te«ensendus est Joannes Davila
àchaiam ; Jacob,us,.!qui.interpretatur#l|us Zebedaei, de Roa, cujus exstat' tepactatus'ws.-Cod...4724>ibliof
frater Joannis apostoli et evangelista?,.Spamam.et thetije -Regio-Vaticana?*depersenali-PrAdicatione^S.
Occidpntalialoca pra?dicavi]t,et sub Erpde .gladio Jacobi apostoli in fliàpàiii'a : '(rwern'Bayerius in not;
ca?susoccubuit Joannes, et Philippus Galaliaiii, etc, ad Bibl. Hisp. vet. Kb. vita, n-484, ad saeculumxm
Q.Palergancte, ego.di.cp,,qpi,hpp contradipit, quod revocare conatusest. Alia est tlispuiatio; de advenlu
verum non est, Lcontradictor,es4,Dpjmjpo.et legi.» et praedicationeS. 'Jacobiin Hispania in biblioibeca
Provincia?ab hoc auclore apostolis assignantor ut veteri Vaticana Cod. '5§4i) papyr. in fol., Incerto
apud Isidorum, excepta Ga/atia prò £<i//ig, ut Binili auctore, qua?incipit : Aggrcdimurnunc.
legunl apud ilsidoruni : alii eliam apud Isidorum 37. Ut autem ad librum «deOrto et tìbito-sancto-
scrfbunt Galalia. rum redeam, cujus occasioTTecoràrOversia de S.Ja-
34. AnUquiorem,auctorem laudare,ppssem,Euse-p[) " cobi in'Hispania praedicationemòla est, «unrlsidòrO
bium Caesariensem, si ejus esset ,genui.num..ppus, afljudicandummultis probàt mareh'io'-Mondexarensis
quod in Regio-Vaticano Codice 2034,sa?culixvlegi- ca.p.^20de'PraedicalioneS. Jacobi, qui plures inss.
tor. Rubrica pag. 90 haec est : «Incipit Chronica Codices Hispaniae,Gallio?, Germani* et'Britannia?
Eusebii Gaesariensis,Pamphiiimartjriscpptuberiiajjg. in eam sentenliam'appellai, 'Mariana:<in> trattato de
t. Capilulumprimum de prinia aetale. > In principio eodem arguineiito^Flòrez'Hisp.-sapr. Hom.ili, pag.'*
temporisanteomnem diem Deus Pater in Verbo,,et 100 seqq., ci. Hispania:sacra? oootinuaior Riscus t.
per Verbum ^suum fecit ex nihilo rerum omnium XXX, trai. (36,e. 6,<n.12, quique, utBayerius obser-
materiam. >,Desinit: e Fuit autem, ut dicilur, Nicaena •vat, argiimentiinipiene exfeàuritfìenedicius Clemens
. syoftiias ajuio Constanlini imperii xx celebrata. Huc- ide'Aròsteguiin disserl. deaposloli JacObi'Majorisiin
.usqiiie Cbrouicam suam perduxit JEnsebius Cacsa- ]Hispania praedicationeNeapoli 1743, a'pag.'lO. Qui-
riensis, Pampbili martyris cofltubernalis. Abbine tus -j quaedamnos exveleribus membranisadderélicel.
•Hieronymus sui lemporis digessit historiam. Per 38. In Prolegómenis ad Sedulium num. 58 de-
idem tempus, Helena, etc. » Hujus Cbronici cap. 13 iscripsi CodicemVaticanum 242, in quo sùnt-£a;ptó-
haecreperio : <Joannes Ephesi-quiescit. Jacobus Major natienes
i Sedvlii Scotti in quatuor evangelista/. Fio-
597 ISIDORIANA.-, PARS IL CAP. LXI. 5g8
ruit is Sedulius saeculo ix. Codex vero tol addila- Ai 41. Ex schedis.Zaccarianis^.cap., 4||, i;ecensmJJp-
mentis 505 et correctionibus ejusdem manus dicemVeronenseni^CqdicemFJpppnljjiuqiftlpdipeuni,
prima?notatus est, ut jure eum prò,.autographo ac- alium Flprenlinum S, Marci, Cpdipem AJbanjun),
cipere possis. Sedulius ergo primum pr.cfalionem Codicem Malatestium, quibus pmpibus liber ^p.Qr^u
Hieronymi in quatuor evangelistas, exponil, et de et, Obitu Patrum Isidoro ascriplus. cofl.tinptojf.Cap.
Maithaeo sic habet : i M.àlheus cognomento Levi 46, ex catalogo bibliplhecag mpn.jujteri'iPomposa?
dicilur, quia ex prosapia iribus Levi ipse originem saeculoxi confetto indicavi librui}}&•Isidori de Vitja,
dncit. MATHA in Hebraeo sermone donimi dicitor: Ortu..et. Obitusanctorum,Patrum,, qui in. Scripturarum
unde Malheusdonalus interpretatur, eo quod ei do- laudibus referunlur. Ibidem,relatpni fujJtLeofripum,
nalum est, ut non solum apostolus, sed etiam evan- sjve Leofridum, qui saeculo,xi vixit, monasterioEx-
gelista esset : qui etiam ex tribù sua Levi sumpsit cestrensi donasse Isidpri EtynmlogiaSj,et Pcssiones
cognomen. Ex publicano a Chrislo electus primum aposiolqrum,,qupd uliiniunip^us.l||jrani esse de Orto
quidem in Judaea evangelizabal, postmodum in Ma- et Obito Patruni. Nic, An,toniu$.prò. cerio, babei.
cedonia praedicabat;-hic requiescit in montibiisPas- Cap. 55, exMuratoriq descripsi Cpdicerp^mbnpsia-
torum. » Ad-verba Qui elioni, eie., margini eadem num, ante mille e! plures pnnps pxaratuni, qui ipter
manus majusculis litteris appinxit, ISID. Qua?certe 1} I alia Isidpri opera referebat librum Vita, sunctqrurn,
deprompta sunt ex cap. 75 libri de Orlu et Obitu quem hunc ipspm librum de Orto,pt Obito Patrum
Patrum, ubi ali! legunt in monlibusParthorum. Sic esse crediderim.
etiam de Marco et Luca quaedam verba ex Isidoro 42. Bandinius tom. IV Cpdic. Latin, infer Codices
sumit, quamvis non Rerum laudalo, et de Joanpe mss. S. Crucis, plut. 21, describit Codicem 11. in
evangelista longam narrationem ex cap. 72, a ver- quo sunl Isidori libri tres Senienliaruni, liber Pri-
bis : Hic anno sexagesinioseplimo ad finem capiiis morum (lege Proamiorum), item. Isidori de Orlu,ei
apud Ephesum vi Rai. Januar. Vila, vel Obitu sanctorum qui in Dqrpiti.0.pracesse
59. Plura nobis ad manus fuerunt mss. exenipla- r.unt, cura prologo et tabula, ut in edilione Grialii.
ria, qua?libro de Orlu et Obito Patrum nomen Isi- Sequunlur Allegoria?,ut in editis, et liber anepigra-
dori praefìgunl,ul praeteriniltam alia in quibus sermo phps (Synonyma): incipit : Venit nuper ad manus
de S. Joanne Bapiista Isidori nomine profertur, sci- meus quadam schedula. Desinit, imple.opere, quod
licei ex cap. 72 libri de Ortu et Obito Patrum : de qui- didicisti exlwrtalione, cap. penult. in Edilis. Nulla
bus infra, cum de sermonibus agam, cap. 72 dicam. est librorum divisto. Sunt et.alia, praesertim S. Au-
40. In Codice Vaticano 287 saeculixv est liber de gustini, in hoc Codice, qui membranaceus esl in-.8°
Ortoj etc, mulilus in fine primaeparlis, et carens se- Q ( majori saeculixm, cupi titulis,rubricatis et inilialibus
cunda, S. Ambrosio perperam afficlus, ut exponam coloraiis.
cap. 93. In codice Valicano629, nomen auctoris non 43. Idem Bandinius ,.' ibidem plut,., 22,, recenset
est, sed illieo subsequuntur alia Isidori nostri opera. Codicem12,membrana.ceumip-4° majori saeculixm,
Vide cap. 94. In veleri Cod. Regio Vaticano 509, in quo esl hic idem liber cuin aliis Isidpri operibus,:
est-compendiiimhujus libri sine auctoris nomine. scilicet num. 0, de Natura rerum, eie,,, num. 1,2,
Vide cap. 100; In codice Palatino 216, de quo cap. 507 Isidori Hispalensis episcopi, de Ortu, Vita; et
lt)2, est caput 72, al. 73, de S. Joanne Baptista, sed Obitu sanctorum Patrum, pie. Subjungitur nolilia de
inserlum in quadamhomilia, et sine auctoris nomine, duodecimapostolis, quiper universumprbemlerrarum
et quibusdam addilis'quae in alio libro de Orlu et dimissi sunt ad pradicandum. Num, 13, Hieronym.u.s
Obitu Patrum a me typis edendo reperiunlur. Ibid. de Vir. illuslrib. Adduniur duo capila, 1 dp Valeriano
in Cod: Palat. 277; sine.Isidori.nomine, sed post alia Calaguritana?urbis episcopo, 2 de.Prud.entio, quod
Isidori opera, in quorum titulis pariter deest auctoris ita habel : Prudcntius Catagurilanusversificatorinsi-
nomen, liber de Ortu et Obitu Palruni cum prologo. gnis, multa contra hmrelicoset paganos diversoedidit
Codex est vetustissimus. In Codice Palatino 1448; metro, nqslrumquedogma luculeniissime.cecini!. Sp-
sacculix circiler, cap. 103^.est compendium hujus-. n quunlur libri Gennadii, Isidpri et lldefonsi dp Vir.
cemet libri sine auctoris nomine, quod ad alios mss. ' illustr,. Caput de Prudentio vehementèr confirmat
Codices recensitosi typis exprim.am: existimo 506 j eorum opinionem qui Prudeiilium Calagurritanum
enim, non post saeculumix composiliim.In Urbinate» dicunt: praesertimquia in bibliotheca Vaticana,npn-
100, cap. 104, Jsidorus de Obitu Patrum, etp,, ut ini nullus est similis Codex. Bayerius in not. ad Bibl.
Editis. Ita in Urbinate 582, cap. eod. 104 : Isidorii vet. Hisp. lib. n, cap. 10, observat, in,CodiceMmi-
Hispalensisepìscopi de Ortu, Vita el Obitu Patrum, liancnsi conciliorum,saeculo.x exarato, et in Escu-
etc. Simile exemplar ibid. in Urbinate 592. In Qlto- rialensi Vigilano ditto ejusdem saeculi hoc ipsum
boniano.1720idem liber inter alia Isidori opera, sed1 referri, nisi quod liber Hierpnymi desinit cap, 135
non expresso auctorisnomine: vide cap. 106.Ih Co- quod'estde Sedulio, et cap. 136 qupd, est de ipso
dice Casanatensi G. in, i, quem cap. 107 recense- Hieronymo. Additor, HucusqueHierqnymus. Exlfinc
bo, idem liber.a prima manu S. Hieronymo affingi- GennddiusMassiliensis episcopus^ : et post. Valeriàr
tur, a secunda manu S. Isidoro, cujus snbsequunturr num, qui primus esl, legilur, n, Prudentius,Calqgur-
quaedam alia ex Etymologiispetita sine nova aucto- ritanus, eie. Apparei autem eps.C.odipes,interpola-
ris mentione. tos esse vel ex eo quod HieroiijHVj$Sedulii pienti-
 599 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSISPROLEGOMENA. 480
nisse non potuit saltem eo elogio quod circumfcrtur, A Isidorus elogium historicum scriptorum Novi Testa-
et Gennadii est. Forlasse inde natum est, quod elo- menti omississet, si scriptores sacros laudare sibi
gium Sedulii a Gennadio conscriplum Hieronymo a proposuisset? Praelereo Biblìa illa Golhica Tolelana
' nonnullis tribuatur : de
quo dixi in prolegom. ad non eam anliquilatem praeseferre quam Burrielius
Seduliiim num. 6 et 7. Nec Gennàdius episcopusMas- putai, ul cap. 87 oslendam. Refert quidem Burrie-
siliensis dici debuit, sed presbyter. De patria Pruden- lius, in regio convento Toletano S. Joannis Regum
tii pluribus rgi in Prudenlianis. asservari antiquum membranaceum Codicem, qui
44. Florezius tom. Ili Hisp. sacr., p. 107 s<>q. solum Vilas Patrum Veleris Testamenti complecii-
observat librum S. Hieronymi de Script, eccl. Grac- lur: sed adverlit indicem Vilas quoque Patrum No-
co redditum fuisse a Sophronio Hieronymi aequali, vi Testamenti polliceri.
multis additis, quorum nonnulla Isidorus in libro 47. Imo etiamsi index eas Vilas non pollicerelur,
suo de Orto et Obitu Patrum adoptavit, ut Jacobum nulla haec esset conjiciendi ratio, Vilas Novi Testa-
•
Majorem duodecim tribus dispersionis praedicasse, menti ab Isidoro non fuisse 509 scripias. Id enim
et Simonem CananaeumJacobo Minori in sede Hie- passim accidit in similibus operibus, ut etiam de
rosolymitana successisse, quod tamen falsimi est : prooemiiscap. seq., num. 5, dicam, vel quia Codex
nam successit Simeon. Sed Isidorus, Orientalem jg mulilus esl, aut ex alio mutilo descriplus, vel quia ìn-
auctorem seculus de rebus Orientalibus, erravit. lerdum ex integro opere nounulli id tantum sumebant
Alia, qua? Isidorus omitlit, putat Florezius Sophro- quod sibi magis usui esse posset. Ac nonnulla est
nio addila a Graecispost Isidori tempora, ut quod de ratio cur ea pars seligatur qua?de Veteris Testamenti
Eunucho Candace et Crescente narralur apud So- Palribus agit. Nuper prodiit Roma?apud Giunchium
phronium. EunuchumCandacemvocat Florezius, qui lomis IV in-4° opus quod in Diario ecclesiastico
error, vel memoria?lapsus, nonnullis aliis communis Romano 27 Septembris 1794 laudatur, sic inscri-
est prò eunucho regina Candaces. plnm : Degli vomirtiillustri dell Antico Testamento,e
45, Breviter nunc expendam opinionem Burrielii delle principali analogie, che le lor persone, i lor detti,
in epistola 508 ac*Petrum de Castro relata cap. 40, falli, etc, hanno con CeshClirislo e colla sua Chiesa.
qui cum in Bibliis Golhicis ante irruptionem Mau- Saggi del sacerdoteBernardino Farnioni. Exstat eliam
roruin in Hispaniàm exaratis, ut ipsi videtur, repe- Georgii Cassandri liber inscriptus de Firis illustribus
risse! anle singtilos prophelas elogium historicum, ab Adam usque ad historiam Regum, Colonia 1551,
"quod in libro S. Isidori de Ortu èl Obitu Patrum le- in-12.
gilur,-descriptum esse, arbitratus est ab Isidoro ea 48. Alium Codicem Gothicum Burrielius laudai,
elogia composita fuisse, ut singulis prophetis in Bi- Q quo Isidori liber de Orlu et Obito Patrum ab excu-
bliis praeponerentur: quod ilidem censel de prooemiis. sis satis rliversus conlinetur. Duos ego habeo qui ab
• Inde unita prooemia, quae in eisdem Bibliis sunt, li- Editis diflerunl, alterum Veronensem inter schedas
brum Prooemiorum confeceruni, et unita elogia hi- Zaccarianas, ut cap. 44 dixi, qui est compendomi
slorica propheiarum librum de Ortu et Obitu Patrum. libri Isidori, alterum descriptuni ex Codice Regio-
Addi! librum ii, sive elogia Deipara?,et apostolorum Valicano 199, de quo cap. 99; qui Is'idoriano libro
aliura forlasse habere auctorem. Haccopinio sustineri vulgato auclior est in multis capitibus, in aliis bre-
non polest, quantum quidem ad librum de Orlu et vior, plura omitlit, quaedam nova addit, et caret
Obito Patrum atlinet : nam de prooemiisalia videtur principio. Utrumque inter opera dubia vel spuria
esse ratio, ut cap. seq. dicam; primum quia mss. reponam. Liber acephalus incipit : De sancloAbra-
velerà exemplaria utrum.que librum Isidoro adjudi- ham, qui fuit prima viacredendi. Pelitum id est ex
cant, quibus multi antiqui scriptores piane aduserei)!, primo versu prologi Psychomachia?Prudentii :
ut vidimus. Deinde credendum potius est ex libro Senex fidelis,primacredendivia,
Isidori de Orto el Obitu Patrum desumpta fuisse Abrambeali seminisserus paler.
elogia propheiarum, ut in Bibliis inserereutur, quam Desinit in elogio Slephani protomartyris, quod in
librum ipsum ex elogiis prophetarum unitis coaluis- p. excusis omnino deest. Nullaest dislinctio libri primi
se. Nam liber de Ortu et Obito sanctorum Patrum, de Yeleri Testamento et secundi de Novo. Patres et
eliam semolis Novi Testamenti Palribus, constai 64 sancii ex utroque Testamento laudati sunt quinqua-
capilìbus, ab Adam, Abel, eie, ad Machabaeos,cum ginta quinque. Anle apostolos praemiltilur breve
pauci sint sacri scriptores quorum elogium initio caput De apostolisin genere. Pdst S; Matihiam rursus
operimi praeligidebuerit. caput aliud de apostolis in genere, et de eorum di-
46. Praeterea si Ungere velimus Isidorum prius visione et praedicatione.
elogia tantum propheiarum composuisse, deindevero 49. Subjungitur aliud caput de apostolisqui uxores
animum ad librum confìciendum applicuisse, nulla habuerunt : ubi adverlendum est auctorem libri,
est ràtur cur eum dìcàmus in Veteris Testamenti ' vel hujus certe capitis se aequalem S. Clemenlis
elogiis substitisse, neque ad Novi Testamenti lau- apostolorum discipuli, asserere. De apostolis, inquit,
rìandos Patres accessisse, cum totus liber utrumque <juisine dubio uxores habuerunt, audivi sanctumCle-
Testamentum compleclens Isidori nomen praeferat, mentemita dicentem,qui eorumeomesel eorum disti--
et prologus Scripturarum laudes commeinorei, neque pulus fuit, el lertius a Pelro papa in Roma exsiilit,
Vetus a Novn_Testamento distingua!, Cur aulem In utroque vero hoc libri) de Ortu et Òbito Patrum
ani ISIDORIANA. - PARS II. CAP. LXII. 402
pra?dicatioJacobi in Hispania non secus atque in A \ sancta conlineai Scriptura,. brevi subnotatione dis-
Edilis 510 annnntiatur. In primo : Jacobus filius tinxit. Ildefonsus : librum Proamiorum ; qua? verba
Zebedai evangelizansHispaniis : in altero : Hispa- omissa sunl initio editionis regiae Matrilensis, ubi
nia et Occidenlalibuslocis pradicator. Iu Codice Pa- caput hoc libri lldefonsi de Isidoro exscribilur, ex
laiino 216 describendo cap. 102, referlur fragmen- quo deceplus, ut jam alibi monui, Nic. Antonius
tum Vita? S. Joannis evangelista? ex hoc uberiori existimavit nihil in ìldefonso de Prooemiorum libro
libro desumptum, sed tacito auctoris nomine. legi. Simili modo Rodriguezius de Castro tom. Il,
50. Genuinus Isidori liber de Orlu et Obito Pa- Bibl. Hisp., p. 296, erravil, qui inter Isidori libros
trum ille censendus esl, qui jam editus exstat, et ab ìldefonso praHermissos, libros Prooemiorum et
Isidori nomine in antiquissimis exemplaribus piae- de Officiisecclesiasiicis reposuit. Braulioni Ildefon-
notatur. Dubitant tamen adhuc viri nonnulli critici soque Sigebertus et alii passim cohaerent. Nic. Anto-
an ab aliquo interpolatore sit corruplus. Papebro- nius secutum in hoc ait Isidorum •argumentum S.
chius in Respons. ad exbibil. error. part. ii, accu- Hieronymi in prologo Galealo. Sed cum Hieronymus
satone 9, Petavio adha?rere videtur, qui similem ad suse versionis defensionem prologum Galeatum
librum de Ortu et Obitu propheiarum Epiphanio, cui ediderit, argumenlum Isidoriani libri melius ex Brau-
aftingitur, indignum censet, librum vero de Ortu et j) ] lionis verbis jnieliigilur.
Obito sanctorum, qui Isidori nomen praefert, vere 3. In nonnullis exemplaribus desideratur prooe-
hujus fetum esse conlra Baronium pronuntiat : sed. niinm libri, Pleniludo Noviel VeierisTestamenti, etc,
corruplum, addit Petavius, ab aliquo interpolatore in quo libri omnes sacra? Seripturae breviter recen-
crediderirn. Verum ea quae communi omnium exem- sentur, ut déinde de singulis distinciius agalur. Qua
plarium praesertim veterum, et in diversis orbis re- fueril ee tempore, ait Fabricius in Bibl. med., senten-
gionibus exaratorum consensu comprobanlur, inter- tia Ecclesia Occidentalisde canone librorum sacroritm
polata esse, nemo sanus sine evidenti aliqua ratione ex hoc aliisque512 Isidori scriplis benepotest intelligi,
arbitrabilur : alioquin nihil in scriptorum veterum ul notavit Richardus Simon in censura Biblioth.eccles.
quantumvis legilimis operibus ab impudenlium cen- Dupiniana toni. I, p. 252 seq., qui etiam p. 259 seq.
sorum lemeritate et audacia tutuhi erit el immune. notai Latinam versionem librorum biblicorum non
Aliud judicium ferri poteril de iis quae in quibusdam semper Hieronymianam sequi, sed aliam subinde, uti
Codicibus reperiuntur, sed ab aliis desunt. Exemplo in psalmis, Romanum sive llaticiim Psalterium. De
esse polest quod idem Papebrochius part. i, accus. Latina versione qua Isidorus ulebatur nos alibi
14, narrat, habere se ms. unum Codicem ex Susa- plora.
lensi patrum Praedicatorum bibliotheca; in quo Vita IQ 4. Opus hoc emendavit, ut ex praefatione Grialii
erat S. Catharinaehoc initio : Conceplionemet Vitam observat Nic. Antonius, et ex septem Codicibus inler
B. Calharina B. Isidorus in libro de Orlu et Obitu se collalis editioni maturavitJoan. Mariana soc. Jesu,
juslorum describit. Hespondet Papebrochius librum Hispania? decus singulare. Prodierat anlea non so-
de Ortu et Obito sanctorum Isidori nomine editum, lum in Bignaeanaeditione , sed eliam in Haganoensi
solum comprehendere Vilas Patrum Veteris et Novi anni 1529, cum nonnullis aliis Isidori operibus. Ro-
Testamenti, adeoque additamenlum de S. Catharina driguezius de Castro toni. II Bibl. Hisp., p. 300, af-
auctoris esse longe posterioris. Ego sane nulium re- finnat Prooemia in edilione Grialii cum libro i Offi-
peri exemplar libri Isidori, in quo Vita S. Calharinae, ciorum continuari sub eodem numerorum et capilum
ne ut additamentum quidem, contineatur. ordine, ila ut Prooemia et liber i Officiorum viginti
quinque capilibus consterà. Quod oppido falsum est:
511 CAPUT LXII. nam neque Procemia capilibus numeralis dislinguun-
Procemia S. Isidori in libros Veteris ac Novi Testa-
menti. Zaccaria proamium in hoc opus. tur, et liber i OfficiorumProoemiisquidem.succèdi!,
sed ipse solus ab initio ad finem quadraginta quinque
1. Qua?fuerit Burrielii de Isidori Prooemiis opinio
capita complecliiur. Laudatus Nic. Antonius indicai
cap. praecedenti dixi : scilicet ea ab Isidoro composila ms. Codicem Procemioruin in bibliotheca Ambro-
fuisse, ut singulis Bibliorum libris praefigerenlur, U siana. Bayerius addii duos in bibliotheca Escuria-
deinde in unum corpus unita coaluisse. Tilulus ipse lensi.
Cap. 46, exveteri monasierii S. Na-
Prooemiorum satis probabilem liane sententiam red- zarii indicalus fuit Codexcatalogo
Prooemiorum, duo ex ca-
dit. Potuit tamen Isidorus ipse ea prooemia in unum
talogo monasterii Bobiensis : cap. 61, uiius ex bi-
volumen compatta edere, ut alii omnium sacra? bliotheca Fiorentina S.
Crucis, ut de multis aliis
Scriptura? librorum argumenta pra? oculis ac mani- taceam.
bus faciiius haberenl : ex quo volumine alii 5. Exemplaria mss. Prpcemiòrum a me visa et
singulis
Bibliorum libris in nonnullis exemplaribus prooemia coltala haecsunt. Codex
Vaiicapus 287, in quo sunt
. praefixerint. In exemplari Bibliorum Golhico, quod procemia tantum Veteris
Toleti asservatur, ea procemia suis locis inserta sunt, Tesiamenti, de quo agam
cap. 95. Codex Vaticanus 641, de quo cap. 94, Pra-
sed non piane omnia, ut idemmet Burrielius innuil.
' 2. Profeclo Prooemiorum fationum nomine exhibet procemia in Vetus el No-
librum ab Isidoro con- vum Testamenium, omissa praefatione
fettura Braulio et Ildefonsus lestantur. Braulio : generali, sed
adjuncto capite de Esther, quodin Editis desideratur.
Proamiorum librum unum, in «no quid qukmie liber Sine Isidori nomine sunt
Prafaliones librorum Noi*
 403 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 404
TestdmWìi itaCod, 4ggifcVìrtto:'931 ; 4'e quo cap. 99, A Hispano, inscriptusque Reverendiss.inChristo P, F,
Sed desinuiit pàtìlo post ihitiutii.In Regio-Vatic. 310, V. magistro ordinis Fratrumpradicatorum; de Messia
nempe epistola, tal in éxtrènia pàgina adnoiatum
in quo plufà sunt Isidori "opera,sutai-duolibri Prooe- rèperiò, Rubi Sà'mirèlisIsilite (sic) òrìimdi de civitate
miorum -curii pròlogo, sed non expressò auctoris regis Móroclioritmm'issa Rabi Ysaac magistro Sina-
nomine. Vide càp. 100. In Codice Palatino 277-, goga, qua esl in Sublimela in regno.prariicto. 5. B.
eadem Procemia, addito tàhien Isidori nomine recen- Hysidori Byspalensis episcopi libèi-Novi Testamenti;
qui fragtiìPÌìiuhièst ex -primo de Officiislibro decer-
liori manta, e. 102, In Urbinate IO©,cap. 104-, Proce- pium. %.Libèr PfomtiiiorumS. Tsidiori.5. ejusileiìi de
mia uiriusqtaè Testaménti etanipròlogo. In Ottóbò- Vita etjìbitu. Sanctorum Patrum. 6. Chronicon S.
7. Ejusdem liber Differenliarum.8. Ejusdem
nianò 278, càp. 105, excerptum .ex Pròceniilé db S. Isidori. Sèriiio contia Àtìaiiòi. 9. Ejiis'demt'oiìtra jìidàos:
Paulo apostolo; 10. Multo vetìislior his est leni «Veronensis, ut
513 6- ^"m V. C. Zaccaria ab bob Procemiòrum aiunl, Capitali iriembraneus Codex in-4°, in cr plus
òpere editionem Isidoriànam inchoare eònslitoissei, ronensis 54, de quo CI. Marchio Mafieius in Bibliotheca Ve-
simili ita meditatus fuerat. mànusefiptieparie prima, pag. 8.8, iiSce ver-
prologtim bis dis'seiit : Ejusdem forma librò, niixio iiideiiive-
Sancii Isidori Hispal. episcopi in libros Veleris ac lusloque, ac ad lypographimm ul plurimum accedente
Novi Testamenti Proamia. charactere, conlinentur hac. 1. Ordilur,liber Proce-
to miorìim Dialogus S.. Hieronymi prè-bytèri. Nec
ED1TORIS PROOEMlUM. **PBMUIA meinorat, nec dialogus esl, dui D. tìiéróriijmì
Qua? S. Isidorus Hispalensis èpiseoptas de sacrà- opus, sed illud Indori, de quo Braulio : Proafniorunì
rum litterarum volumine commentatus est opera librum unum. 2,. Vila vel Obitus sanctorum, qui in
editori ab ejus in utriusque Instrumenti Veteris ac Domino praecesserunt. 3. Ìncipit Opuscula S. Lidòri;
Nòvi libros prpqetniis inilium làclìnus. Fuisse illa ab ac si qua autecediint, u'ddliilm pertihèl-'ènt: liber se-
Isidoro cónscripià némo nega'rit; cubi corinti di- quitur,'a siipp'osìlitiópseudo-Dextri Ghronico altèri
serto memineririt eum S. Braulio Caesàrauguslanus Isidoro perperam tributus, de Nomiuibiis legis et
in praefatione ad sanctissimi episcopi Opera, toni S. Evangeliorum, giiem tilulum a Braulione, ut videtur;
Ildefóristis in libro de Viris illustribus, cap. 9, quos eccepii. 4. liùipiuhi testimonia divina Qcripi&aì;
sècùius Sigebértiis in libro de Scriptoribus ecclesia- piiànì sètatentiaium coll-'ttioiiei'n ex ipso hoc Còdice
sticis cab. 55 ait de Isidoro : Scripsit librum Proa- in aliero nostromo) Excursuum lilterariorum per
miorum de libris Veteris et Novi Testamenti, quos in llaliam volumine divulgavimtas.
cànonem recipit Ecclesia cgtholica. il. Hi Codices sunt, quibiisciiìnprtòres; isidoriani
7. Pròdierunt atatera iti BigriaeàiYààc Breuìiàha hujtascé libri edilio~n.es comparavi. Sed et aìjud iti-
lsidoriàtiortam omnium Operum editione ; ì» Malri- speralo subsidium e Bhabano Mauro, noni saeculi
tensi praeterea ad seplem mss. Codices castigala ab scriptorp dottissimo, mihi obiigit. Legeraip in Cavei
Joanne Mariana societatis nostra? viro dottissimo, Angli Hisiorià tiilerarià p. 456, edìt. an. Ì720, Wilr
qui et illa brevibus at de more pereruditis adiiolà- liéltaiurti Malnisbu'riensein iìi prafaìione qiiàm ex
tió'nibus illustràvit. Nos praeter tres hasce editiones bibliotheca Lambetb'aiiaPetrus Alixiiis evulgavir, ad
lotidein ad ea recognoscenda manuscriplos libros /iJ abbrevialionem Amalarii Rliabano insignis cujusdam
adliibuipius, de quibus nonnulla hic duxinius ani- plagi.ici-iinen exprplirasse, quasi duos de Officiis ecr
itiàdvèftenda. 'cièèiàslicislibros ex Isidoro , Àiigusiinò'et Giègoru
S. Hòrtirii Gòfliettmprimus èxstàt, ita celeberrima Magni Pastorali ad vérbum transcribsissel, alia in-
Patrum Ffànciscanorum quos Conventuale*dicimus, super opuscula ex eodem Isidoro elBeda compilasse!.
bibliotheca Flqr.entia?ad Sanclae Crucis : inscribitur Pràra fortasse hac de,re in ea disserlaii.onc iiiven.is-
autem Codex 23$, plutei 2ìt, ita ea parte qua? tein- sein, quam jehaè àn, 1724, de Vita àc.Dbctrina tira?
pluni ipsum spèctat, èòllocàti'. Qui in èo descripti bàrii Màgnéhtii Màuri Joàta. Fràhciscìis jjiicldàeiis'ih
sunt libri,' plures surit.hoc ordine: Isidori déSummò vulgus eiuisil; veruni ejus copia mihi non fuil. Nihilo
bono; ejusdeni..liber Proamiorum.; ejusdem Orius et tamen minus Malmsburiensis,,accusatone, ducius.
fita,_yél Obiiùs^ancioruni,qui ìli Dominòrecesserunt; iihàbani de' Universo, séta Etyiìiologiarum libros
ejusdem Allegoria ad Orosiuni; èjusilein Synonyma; vigiliti duos adii, qui in Codice Caroli de Monicbal
ejusdem liber Differenliarum; Dialogus S. Augustini archiepiscopi Tolosani spu.l Labbeura Nova Biblio-
Episcopi ad Orosium (cujus ipitium : Licet multi theca mss. libi:, p. 176, de serinonum proprietate el
doctissimi viri).;, seu liber S. Augustini episcopi ad myslica i;erum significatione accuratissime pracno?
Pàulùm et EiilròpìumèpiscoposHispanos super qua- taniur ; quodque suspicatus 515 fuefain ex Lidori
slioiié'sCtétéStiide perfectìonèjùslilia. Ejusdem liber Etymologiis plurima in rem suam li*«iisnilisseRha-
ad Vir.qin'es: Cpra iiiorlalium mntabilis inens ; ejus- b.anuin deprebfndi. Porro cura libri sexli caput
v'emde quatuor Virlulibuscliaritatisj Desideriuin Cba- lèrlium, qaod inscribitur brevis annolalio, qua indi-
. ritalis;,ejusdpm àé.decèni Plagia : £Ìonest sine causa, ~cal quid in sanais Codicibusconlinealur, in Isidoriano
fràlrès; ejusdéitì ad Dulcilium de Ariimabtisdefiin- ]9 itè'in sexlo Elymologiarum libro desiderari cpmp.e-
clórum: Si quidem legimus ; ejusdem de Consolalioné risseiìV, in inenlèm veni! Rbalianum èò càpite Isi-
defunclqrum : Admonet nos ; ejusdem denique de dorianum t'roamiorùm iibellum coiiclusissc. Cònliifi
Iniroiiu epìscoporum: Qui non intrai per oslium. igitur utrumque, el queiiiadmpdum conjeeerajn,
9. Codex alter Cesena? in Malatesiiorum pririci-' alterum ex altero desciiptum animadverli. .Quam-
pura bibliotheca apud Fianciscanos quoqueCoiiven- obrem cuin co Rilàbaiii capile Isidori Proceitaiacon-
tuales asservaiur, quinlodecimo, ut videtur, saeculo tendi, ut ea exbiberéraqualia Rhabahus honò Sje.culó
exaralus : praenoiaius 2, plutei 13, in dextera biblio- legerat. Io liane autem rem usus sum perrara; eàque,
lhecam àdetaiuium parte collocati. Multa in ìioc sive lyjpps sive .cliar.iaiii.spectes, pprp)ega.,tj,,,qu.i:
èiià'm Codice ctim Isidori nostri; turò' aliorum òpus- in dòniéslicà tiujùscè'Mutinènsis colìegii, nòsiri bl-
pula,:co;iitinentor hoc ordine. 1, S. Bonaventura blioibeeà sèlvaiiif; Rhàtiàniàni operis èditiòrie ìii
5 Jl4 Inductionum,ad inlelligenliam sacrarum Scri- folio, ut aiunt, niajore quintodecimo Saeculociiràlai
pluràrum; qpi libèr in exlrerap òpere dicilur frodar Èjiis mentami Orlaudius in libro cui. lituluni.Jecil :
tUs-iniràdtìciòriUsiriièlligeniiàm (sic) sacra Scripiùrà Origine è progressi della siampu, p. 96, ac vere ait,
et fideiChristiana:; ttam baecaddunlur : Iste liberèditus prodiisse illaitanulla anni, loci, aut typtagraph'inota
ejslq Rev. P^.^F, Bonaventura de ordine Minorimi ascriplà, aule annum lamen quingenlesirìiurii su-
sèdjs apostolica cardinali, et est coinpendjumtheolo- pra niillesinium ;.. quanquam quod..illam.-.minime
giieetfiWèt GhììiWiiS: 2. Lìbeliiiisab Àrabco iti viderat, néqtie quid operis ea contraerei, neque
Laliiium idioma versus a Fr. AlphonsoBoniliominis quanto lyporum nitore, quem capitales singulorum
ÌOS ISÌDORIAtiA,_ PARS IL MP. LXIlt. 1W-
litì'erà? cssYuleW alIiS?i rubro 1 alia? colore A Megipost Isidofi- Opera": ESptieìuni éàpittilà Isidori
càprlnm
pietre;' cseteraéque majores minio rube'ràes'Porro niirlQee cóntfà Judtèòs:-Quod àttiiiét 0 Sèim'oiiélri'cotitr»
ne
augent, elaborata .fuerit,.niininie.noverat. Atìtftio'SV nota'invento etaftaindi'càri $ MueèiòTo,- duni
Codices aut eàiiitines yiis q'iiàsqiu? nó'mitaibusinani
1
rèpetìffótae singuìis in'fòcis appellare cogamiiri Sìn- Codiceni Etymòtògiàrunv describit toni': 11; pi 144,
^iSriiS' ulemur' qiias' hic damus; ascripta illàram ubi alia òp'u'sculà'Si Aggrottimi* ibi ascripta féèeiiset;
significatione. , qiiè tamen supposititia censenliir :' et in his opuscu-
. 12, Siugularia, quaeZaccaria appellai, haecerant: lum de Anima el ejus virtulibus, eie., quod fortasse
B.\E. Bignaei editio. — Br. E. Breuiii edilio. — ideili est ac Seriìiotinàtió de anima substanti1®,deque
M. E. Mairilensis (Ciiafit) edilio. — F. C. Floren- èjifs iirtuie, aliìsqùé ad eam sptìtiaiitìbus; qua? in
linus Franciscanorum Codex. — C. C. Caesenas hòc Codice aliis' Isidori operibus stibjungitur. Séd
Franciscanorum Codex. — V. C. Veronensis capi- Mucciolus; coiift'to ìiist òptisciilo; reperii esse Cas*
tuli Codex. — R. Rhabani libri m caput ultiraum. slodorillbranrdè Aitìmd;
Sed, ut jam ante monui, varia? leetiones, quas ordine CÀ'PUTLifìì.
texiui ineboatae 50
digeslas sttbjicere cogilaverat, qui-
dem ab eo erant, sed non ullra hnjus libri litulum Liber ìsidòrt de Numeris .e.bìblioìhepa regict Tàuri-
. rìeilslii'Ùhcpfi'niìiìitètien'dàì.-Miiscrìfìbr'és 'de m'iji-
progrèdiebaiitor. Neque in schedis ejus invenio ullam lied knmeróritiii sicjnificalibn'è.Aliud opus de nu-
%
'
discièparàiam' scriplurae ex illa quam memorai Ra- meris nonditin,editum, in bibliotheca Vaticana ex-
bani, seu Rhabani, vetustissima editione; neque slans, an ad Isidorum referri possit.
tamen magnani hanc jacluram reputo. , 1. Operis de Numeris Braulio dare meminit : De
15. Mucciolus torà; I catalogi Codicum mss. Numeris librum unum, in quo ariihmeiicam propter
bibliolhecae Malàtésliee? pàg. 57; plul. 13, Cod. 2, numeros, ecclesiasticis Scripluris inserlos, ex parte
agii de Codice itaquo sunt S. Bonaventura?iraclatus teiigit disciplinam. Alii veteres de eo sileni : pleri-
inirodùetoritasad sacra? Scriplurae intelligenliam,-et qj:e etiam recenliores : alii, ut Caveus el Cellie.ius,
Rabbi Samuelis' epistola de Messia^ inler"prete Al- jjbrum de Nupieris inler Isidori deperdila receiisent :
fonso Bònihominis Hispaiìó. Succedunt « S. Isidori Fabricius in Bibl. rtied. putat diversum non esse a
Hispalensis de Novi e\ Veleris Testamètali Scriptori- quibusdam capilibus libri m Etymologiarum, quòus
bus Opusculum'.Ejusdem epistola ad Orosium preS- de arilhmetica et de numeris agitur. Sed cum
bytérmu. Ejusdem Chronicoii breve de Vita, Oi-iuet Braulio, qui Etymologias in ordinem digesscral,
Obito SS. Patrum- qui laùdantur cum in Veleri timi librum de Numeris diversum a caeteris opus esse
in Novo Testamento; Ejus.fem chronicon describeiìs enunliet, conjeclura Fabricii rejicienda omnino
historiSrum abbreviaiuras' ab exordio mundi usque • «Si:
ad quintum Evadii (Eraclii) imperatoris annum, et £ 2. Exslat opus in bibliotheca regia acadcaiiae
quarto religiósi g'Bg'p'fincipis Si'sebuti anno 5820. Taurinensis : ex quo exemplar descripluni inihi ad
Ejusdem liber Diffèreràiariim. S: Isidori sermotaes, manus est in schedis Zaccarianis. Bayerius quoque,
unus «entra Arianos,- binicontrà Ju'daeoS.Sermoci- ut in not. ad Nic. Aràonium refert, apographum ad
naiio de dniin%substatitiaVdéq«e"èjufvirtute,- aliis- annum 1754 desumpsit ; Cbdicenique sibi visura ait
que ad eam speclantibus. > Codex est sacCUli xiv. acculi xm; iriscriptnm de Numeris ac de quadrage-
14. Nescioart antiquus librarius,- an"Catalogi au- nario numero. Fonasse haeceràl in indice inscriptio.
ctor itascriptionem effecerit : De Novi et Veteris Ih exewrpisriZsccariano solum invenio : Incipit libèr
Testarne/iti ScripMribUs; (pile a'd librum Prooemio- Nutilèroriim. Incipiunt capitula: Post tabulam capì-
rum referenda est, .noft ad librimi de Vir. illustr. tiim; Quid sii numerus ? Nihil aliud de hoc opere in
Adveftii"Mucciòlùs'©odicemin GhronicoHistórlarum schéilis'Zacfàriatais reperire licuit. Codicem descripsi
indicare èpòchani regni Sisebuii : qua non ita facile, cap. 43 f ex catalogo bibliolheSab regiae Tauri-
addit, aliis tri Codicibus;quod sdam, invem'twr. Verum tiétasis.
nihil hiàgis obvium ih Codicibus et in Editionibus 3. Quaérent aliqui ntim geiìutniini Isidori opus
Chronici Notàt ànnu:n 5820; jiixUf Martyrologium ,Ij^Cènsendum sit. Ego qtaidem ila -arbitror. Nani argu-
ahiìo 614 et-àiino 5 '
Roinanu'iti,'respòndere inipètìi mentum si cóhsideres, Braulionis verbis pe'mius
Brachi. còiigruit : versatur enim in mystica ììunierorum
f5. De sermone contra Arianos; cujus initium esl, tsxp'os"itionfe-; qui in ecclesiasticis ScripHuris inserii
Veni,1 Dòmine,S. Bjidòro ascritto, observat Muccio- sunt, praemissabrevi àrithmeiicae disciplina; libtitia.
lus, in Codice alio vetustissimo Malatesiio Elymo- Non énim' hic liber revocari debet ad opus de com-
log. saec. vii (réponam ix sacuto) scripto S. Augu- puto , quod Trilhemius inter Isidori opera enumerai,
stìno tribui : ih tabella vero pluteo àffixa duos ser- innu'ens; ut opinor^ aut captat 17 libri vi Etymolo-
mónes Contra Judaeos perperam Isidoro Tole- giarum de Cy~clo pàschali, aut majiis aliquod opus de
tano adjudicari. Hinc colligo duos illoS sermo- hoc argunienlo; vel de loquela per digitos, àlienbi
nes conirar Jddaeos non differre a duobus libris Isidoro ascriptum, de 518 *ÌU 0 cg° alibi- Neque
contra Judaeos; vel a fragmentis eòrum : nam in item referendus liber de Numeris esl ad quoddam
aliis quoque Codicibus hi duo libri Isidoro Toletano òpuscriltam, sive fragmentum, qùod in Codice Otto-
ascributatur. Quam meam suspicionem comprobatam bonianò 6 hàc rubrica nòlatùr : Ilem de nùmero
Videovè/Bis quse Mucciolus; p. 58 in not., testatur Ysidori : Cdrdinalbs sunt, eie. ; ubi p'IìirèB htìm'éro"
407 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 408
rum gpecies recensentur, cardinalium, ordinalium :,: A quibus velnt in tenebris palpitant, qui tamen quasi
quod fragmenlum ad Elymologias potius perlinet. per nebulas vident, auctores, quorum de numerorum
De eo Codice cap. 105 agam. .Numerienim ecclesia- mysleriis integra exstant volumina, etc. »
sticis Scripturis inserti, ut Braulio loquitur, non aliii 6. Idem Morhoiius ibid. lib. li, cap. 7, num. 50,
esse possunt nisi numeri qui in sacris litteris occur- ex Ghilino in Theatro homin. lìller., pag. 219,
runt, quorum allegoria? et mysteria in hoc libro) observat Theodotum Osium Pythagoricam de nume-
exponuntur. ris doclrinam instaurare voluisse, seripto libro, cui
4. Genium quoque Isidori sapiunt stylus operis,, titulus : Meditationesrhythmica in duas partes dis-
ratio interpretandi, varia eruditio sacra el profana eì tincta, qnaram una theoreticam, altera practicam
multis scriptoribus colletta : nonnulla?quaedamphra- facultalis sciendi per numeros, siverestitulam Pytha-
ses, ut cum cap. 2 infinilivus adhibetur sine verbo at goraorum doclrinam pollicelur : qui liber an edilus
quo regalur : eumdemque solum esse mensuram elt fuerit Morhofius ignorabat. In eadem Pylhagorica
ìncrementorum causam, stalumque decremenlorum: numerorum dottrina versaius esl Jamblicus Clialci-
ubi supplendum constai, vel quid simile, ut passim in1 densis, cujus sunl lnlroduclìo in Nicomachi arithme-
operibus editis Isidori, et frequentius in mss. Prolo- ticam e.t Arilhmelica Theologumena; e recentioribus
gus quoque simplicitalem Isidorianam in aliis ejus-• B ] vero Pelrus Bongus, sive Bungus de Mysleriis nu-
dem prologis perspicuam redolet : Non est super- merorum, et accuratius Meursiusin Denario Pytha-
fluum numerorum causas in Scripturis sanctis atten- gorico.
dere : habent enim quamdam scientia doclrinam, 7. De numeris, quantum quidem ad res ecclesiasti-
plurimaque mystica sacramenta. Proinde regulas quo- cas maxime pertinent, posi Isidorum egit Rabanus
rumdam numerorum,ut- voluisti, placuit breviterinti- Maurus, cujus opera mullum de Isidoro referunt; de
mare. Sententia eadem exstat lib. HI Elymol. cap. 4:: quo confer Codicem Vaticanum 939, cap. 95 recen-
Ratio numeri contemnenda non est-: in multis enimi sendum. Edilus liber est a Baluzio lib. i Misceli.,
sanclarum Scripturarum locis, quantum mysleriumt pag. 1, Rhabani Mauri abbalìs Fuldensis liber de
liabeant, elucei ; non enim frustra in laudibus Deil computo. Dilecto fratri Marcarlo vionacho Hrabanus
dictum est : Omnia in mensura, et numero, et pendere, peccalor in Chrislo salutem. Legìmus scriptum, eie.
feristi, etc. Exempla adducit ex senario et quadrage- Quia le, venerandepraceplor, sapius audivi deNume-
nario numero, quae in hoc etiam opere apparent, utii ris disputantem, etc. Cap. 2 : Unde Isidorus dicil:
quaedamalia de numerorum dottrina ex eodem lib. nii Nummus numero nomen dedit, etc, ex cap. 3 lib. m
Elymol. petila. Elymol. Agit etiam de signilicatione numerorum per
5. Isidorum in paucis quibusdam numeris mysticeì ri digitos, de tempore, de decemnovenali 520 cyclo,
explicandis praecessil Epiphanius brevi opusculo in- de epactis, eie. Odonis abbatis Morimundensissa?-
scripto, de Numerorum mysleriis; quod tamen inultii culo xn inter alia opera Fabricius Biblioth. med.
volunt allerius esse Epiphanii : nam plures fuere? refert : De Significationibusnumerorum. De numero-
Epiphanii etiam Cypri episcopi praeter celeberrimumi rum Figuris. De Cognilionibus et Inlerpretationibut
scriptorem libri contra baereses et aliorum operum. numerorum. DeSigni ficationibusunilalit. De Analyli-
Eucherius Lugdunensis episcopus in Formulis spiri- cis ternarìi.
tualibus cap. 11 de Numeris sic ait : Numeros quoque s 8. Codex Vaticanus 919 pergamen. in 16, pag. 7,
breviter digeramus, quos mystica exemplorum ratio> exbibet fragmentum operis anonymi de numeris :
inter sacros celebrioresfecit, a primo ad millenarium,, Item numeri, etc. Rerum pag. 204, quaedam de nu-
multis omissis. De numerorum mysleriis et dottrinai meris : sequitur de Ordinalibus; acrursus versus ad
haec noiavil Morhofiusin Polyhistore torà. I, lib. i,, cognitionem numerorum : Possidetk numetum quin-
cap. 12, n. 19; « In mathematicis 519 porro> genlos ordine redo. Hos versus descripsit Joannes
scientiis quid non divini esl? Hic numerorum dottrinai Noviomagus lib. i de Numeris cap. 10; sed cum
primum se offerì, Iota merito divina vocanda.Quanta?, , aliqua discrepantia ab iis qui exstant apud Uguiio-
quam arcana? numerorum potestates sint, ne in hunc? rj nem ins., ut Ducangius liltera A animadvertit: In
quidem diem satis cognitum est. Quod cum beneì alio Codice Valicano 3101 manu Benedicti acolythi
nosset Pytbagoras, non inverti! commodiorem ratio- anno 1077, sunt Hermann! Contratti opera, Ilem de
nem qua philosophia? sua?secreta celare!, et iritelli-- numero 22 pulchra scitu digna : Jam prima, etc. For-
gentibus tamen omnia panderet, quam si numeris3 tasse liber est de Numeris 22. Obierat Hermannus
suis, quos formales rette dixeris, abscotaderet. Cumì paulo anle, scilicet anno 1054. Ab anonymo Melli-
enim numeri nominantur, non inlelliguntur, nisii censi dicilur scripsisse de principalibus computi
natura?occulta?proportiones,progressus, operaiiones,, regulis, aTrilhemio de confliclu rhylhmomachise.
reVolutiones a Deo ipso definitae. Quomodo noni Codex Oltoboniano Valicanus 819 exhibet ms. tra-
difficile admodum est omnia divina? humanaeque ì clalum Iialicum super mystico numero septenario :
sapientia? mysteria illis adumbrare. Non credat quiss II settenario esser, etc, auctore Raphaele Aquilino.
temere fieri, sonos septenario, numeros. novenario) Codex item Ottobon. 3140, opusculum arionymum
absolvi : atque hinc per easdem àvaxuxXwo-Eir ini ms. Italicum, Del Numero quaternario.
centenariis et millenariis reduei. Illic abstrusarumi 9. De usu Patrum in mysticis numerorum sacne
rerum typi latent, atque his quasi praefìgurantur. Inì SCriptura?inlerpreiationibus explicandis videri pote>|
 409 ISIDORIANA.- PARS IL GAP. LXHI. 410
Sirmondus in not. ad «erm. 19 Augustini, tom. I A «di'. Ad marginerà vero sic citat : lsidor. Hispal.
Operum ejusdem Sirmondi, col. 338, ubi agit dee Eadem verba Collius in suo trattato de Sanguine
numero piscium 153, qui in mari Tiberiadis ab apo-i- Christi lib. iv, cap. 1, allegai ex recenti, ut ait, sa-
stolis post Christi resurreclionem capti sunt : cra? 522 Scriptura? studioso, qui Isidorum citat :
uti etiam editio apostolicorum Patrum Colelerii ii sed cap. 3 addit : Neque ea D. Isidori verba, quod
tom. I, pag. 29, in not. ad epistolam Barnaba?, ubi ii sciam, reperiri ita facile possunt. Simili modo Barra-
disseritur de numero 318 yernaculorum Abrahami : das traci. 4, lib. vii, cap. 22, post eadem relata
de quo plura a me exposita fuerunt in Prudeniianiss verba concludi! : Hac ille (Isidorus), sed ego illa
cap. 20. non potui reperire.
10. Etsi librum de Numeris, qui in bibliotheca a 13. Hanc quaeslionem V. C. Franciscus Alexius
regia Taurinensi asservatur, genuinum Isidori fetum ii Fiori, lune soc. Jesu, qui nuper Bononia?pie deces-
esse exislimo, tamen alium nunc recensebo de quo) sii, litteris Manlua?9 Junii 1758, ad Zaccàriam,
nonnulla quaestioesse potest, an sit Isidori. Exslatt Isidori Opera edere mediiantem, datis, pioposuerat,
in codice Regio-Valicano199, de quo cap. 99, postt quonam scilieel loco Isidorus ea verba prolulisset.
tres libros sentenliarum Isidori, el librum ejusdemi Nullum Zaccariae responsum invenio : sed cum in
interpolatum de Orto et Obitu Patrum : ex quo> JJ ] -ms. hoc opere de Numeris eadem fere verba repere-
scilicet libro de Numeris paraphrasin quamdami rim, illud mihi veni! in inenlem Salmeronem, sive
Decreti Gelasiani de libris recipiendis et non reci- alium, ex quo Salmeron ea descripsit, in hoc opus
piendis in appendices521 editionis Sedulii conjeci. de Numeris incidisse Isidori nomine praenotatum,
Rubrica est ab aliquo ignaro amanuensi apposita,, nam in reliquis ejus operibus nec vola, nec vesti-
Qutedamde DominonostroJesu Chrislo,quia prologos; giura. In opere de Numeris omittitur quod Longinus
incipit : Dominonostro altissimo adjuvante, el Salva-. altero oculo privaius esset, etc, sed episcopalus
tore nostro clemenlissimoconcedente: sed libri argu- honor el marlyrii corona diserte exponunlur : ac
menlum auctor exponit illieo pergens : de numero, fortasse Salmeron, sive alius fortasse eo antiquior
et ejus mysterio pauca breviter, lamen ulililer volo, in hanc senleniiam Isidorum appellavit, caetera ex
scribere. Us,|ue ad numerum 24 explicationempro- aliis monumentis asserens.
trabere auctor voluit, ac fortasse protraxit : sed[ 14. ExCollioid praeclarecomprobatur : qui cap. 1,
opus mutilum est, et paulo post inilium expositionis; lib. ìv bis Isidorum allegat, scilieelprò militis qui latus
mystica?numeri ternarii delicit. aperuit, caccitaieex altero oculo, verbis Salmeronis,
11. Multa auctor sumit ex iis qua?in libro de Nu- el prò ejusdem militis martyrio : de quo ai! : Nec
meris Isidorus breviter indicavit : sed cum longius Q desunt eliam qui hujus sententia patronum S. Isi-
plerumque in rerum ipsarum explicatione evagetur, dorum esse arbilrenlur, eum lalia prqnuntianlemin-
ad alia Isidori opera exseribenda interJum recurrit, ducentes : Lancea Longinus latus Saivatoris aperuit,
ui in exposilione unitalis, dum de anima disserit : et non tantum veniam invenit, sed episcopalushono-
Anima etenim, dum una res esl, mullas species el or- rem et marlyrii coronampromeruii. Eadem sunt verba
namenta ita in se habet : qua, dum spirai, spiritili in libro inedito de Numeris, exceptis ullimis et mar-
est; dum sentii, sensus est; dum sapit, animus est; lyrii coronam promeruit, prò quibus Ms., el marlyrii
dum intelligit, mens esl; dum reete discernit, ratio gloriam et coronam habere meruil. Addi! Collius :
est, eie. Qua?desumpta sunt ex Isidori libro de Dif- Verunihujusmodiauctores de loco in quo hac ab Isi-
ferenliis rerum, num. 29, de dhTereràiainleranimum doro consignata sunt, taciti sileni, et fortassis non
el ammani : Quia eademuna est anima : qua , dum temere, cum mila talem'de Isidori consensuin illius
contemplalur, spiritus est; dum sentii, sensus est; scriptisnusquamoffenderehactenuslicuerit.
dum sopii, animus esl; dum intelligit, mens est; dum 15. Bollandianiad diem 15 Martii de S. Longino
discernit, ratio est, etc. Poterai haecesse aliqua du- marlyre agunt, qui latus Dominilancea perforavit :
bitandi ratio, num liber hic de Numeris in Codice, et observanl, in tragoedia Christi palientis, auctore
in quo alia sunt Isidori, sine nomine auctoris reper- D p Apollinare Laodiceno, vel quovis alio saeculiìv scri-
lus, sit Isidorianus : nam hic erat Isidori mos ut e ptore potius quam Gregorio Nazianzeno, alludi ad
suis aliis libris plura passim sumeret ac repeteret. melaphoricum illum loquendi modura, quo videtur
12. Sed validior alia est conjiciendi ratio, alicubi inter Chrislianos solitum circumferri, aperto Christi
hoc opus Isidoro ascriptura esse : nam ubi numeros latore, aperlos quoque ejus 523 Qu' lanceam in-
binarius explicalur, ac duo poenilentia?genera enar- torserat oculos, scilicet mentis ; quod rudis vulgi
ranlur, ila legilur : Longinus lancea lalus Saivatoris ìgnorantia ad corporeos oculos detorsit. Neque au-
aperuit, et non tantum veniam invenit, sed epi- . ctoritatem Isidori prò unius tantum oculi caecitatea
scopatushonorem el marlyrii gloriam , et coronam nonnullis allegalam agnoscunt. De episcopato Lon-
habere meruil. Salmeron toni. X, traci. 48, similia gini sive militis qui lancea lalus Domini percussit,
verba proferì : Longinuslatus Saivatoris aperuil, el sive centurionis qui Dominum confessus fuit,, nihil
taclu sanguinis Christi cum esset altero.acuto priva- . referunt : neque Collius, qui loe. cit. contrpversiam
lus, illuminatusest extra et inlus lamine fidei, el per de Longini caecitatefuse exponit, alium auctorem de
apostolos baptizalus fuit : et post lotiginn lempus in eo episcopato, exceplotlsidoro, nominat. Sententiam
eremo episcopalus honoremel marlyrii coronam in- vero de oculorum caligine, aut unius oculi excitate
ìil AD OPERA S. ISIDORI HÌSPALENSIS pRÒLEéOMENA. M
%iWéà alii àuélórey tenuerunt ,* ut S. Vincentius iA ait se exposiliónem sécrét'óruni sacraiheiifórum in
Fèrrériui ef LtìdulpbuSSalo, ab eodem Collio alle- uno Óiivensis coénòìbìiCòdice' Sfionila vetusto repé-?
gaci qui Cottcfiidil ejusmodi figmeràum ortum ex risse, Ululo Quffistiòntiminslgnitam, in qtib'scìiiceì
male inlèlrectte Soànnis Evangelista? verbis : Et qui singulis expositionitius" sua? sunt p^èrcù'iictalronei
vidit; téÈitffbtiiumperhibuil : quòd cura de se Joan- praeposilae.Sed cuni àddàt' liiijus Codl'cisquaesiìonèl
n@ M%%"ifi'orftftflliperperam ad mililem lateris sibi non videri eàsdèm cum iis ijuàrtirà' HdeTotisiìs
CliViSti-pèfaiss'of'èindètofsèruntl meminit,- duDios nos relinquTt à'ti Sè! CÓtoitìffitSriis
CAPUT LXIV. ipsis loqiiàltir qui in eo Codice' p^r intéfr'ogati&ries
et responsiones ordinali sint, an de diversis aiitià
Quasliones^de Veteri M .Novo...Testameiiigjyonium qu <stioniius', qiiàlès sunt nòstriè; Propfè'rea' Sic.
e\ditcè.uQ/iiiiiàm sii tsìdo'n qfus te bistaifiìd Nòvi Anfonitis lib. v, nuin.
'éì fétèrrs t'èslam'èriii, sii'i de EòtisòrìmitìàNovi et 139, de sé'cfetolfiiitiÉ&posiìiò1-
VeWfUTeslÉfiìenlihi canonum collectionibuslau-- nibus sacrànientóruni et Quaèstioiitanilibro'seti libris
datum. loquens, in rem nostrani'ài't :' Jódn'nèsGridìiùé viHèWr
I-i Nultiim àdhtie vidi Isidori Operum pTaestantiò- distinguere, séd nulla, ut efèdirnus, congrua ràfiané.
iifii Godicene quiqse clàriora ànliquitalis indieia 4. Dubitare alìqiiis possit àn' isiiusmodì qlfaestiò-
forerai;' quam Vàticano-Palàiinum riunì. 277; Seri- g] nes, Braulione petente, ab Isidoro sint èxpòsii§e;.
ì^àm Bi'àuliò iti epistola' ad Isidorum', iSfòfetfepieri,
pus est Cràni lineriii majusculis Romania, quales
sSlèuIó'vm afutix noiirrulK éxarali reperiuntur i ne- qua Ely'rilòlogiàs,àdsè' tiiittì pbsttalàf, ita' p'érgì! : Bis
èrutìl mila quàstiónés dè'ìà'crhl$^%
iqué certe ratio ulla obesi cur ad saeculum ipsum igilur expieìis
Isidòrij scilicet vir,<revocali noti possit. In èo sunt aivinièqùe p'ugihis, quartini milìi éxpòHlionehi'c'tì'rdis
PróòMfia'-Isidori, liber de Orto- et Ob'itu Patrum vestii lumen' apéfifei, M t&tiìériii n'òtiè jiéW {toffe
fqtia'iiqtaani"hic sine ùtìo titillo auctoris), Allegoria? jùvei) rèspieridèrè', è't divìÀk ìègW òbscWà rééèràré.
Ctim Isidori ad Orosium prologo, et praeter quidam Nèc si isi'a, qua pèìó, pèrcepe'r'Ó;de illis sÌVèvO;'à£d
nani resèras capiendà fiducia. Nibilomitius éxìstiind,
SHajstìò loeVreeensenda,- pag. 29,; rubrica : In no-
mine Domini nostri Jesu Chrisli incipiunt Quaslioiies lùaWtiÒ'nesqui nùnc èxstitifi iion èsse èafìdè'qWmls
Sancti Bysodori tam de Novo guani de Vetere Testa- Bratilió' ìòqùitur : pi'imunvqiiia' timi làetiissét fsidS-
mento: Sunt quaestiones 61, quibus sua'1 responsio f us se B'ra'ulìònì querelili r'ékpSncféVè , praSlìiisyo
SU'bjieitu'r/Q'uastio I : Die nìilii, quid esl intèr No- aliquo brèvi pròlogo : dèWdè quia h'ae qiià'S liWé-
ittttii ei Fetus Tesltimenlum? Respondil : Vetus est mus, quaestiones, ut' allégoria!, ffi pròteiiiià, iif lflJer
de Orlu et'Obitù' P'àtriitì, pè'ifcriptae-''etesplicai'aè vi-
pèccàtum Ada;- elei
* dèVilur, ul fàciiìói-vìa àWperp'èluo§ sacM Écrip'ìufae
,2?tìlrs^riaf quafestiofrièsprò geiiàitaò Sv doctoris Q
Nidóri óp'rfc"èxliìbeò auetóiiiaiè laui eximii Codicis eoniinénlà'rio's àp'èrireìur : piìstrerào q'tiia Braulio
freCùgiè'fqWdnìnilquo'ii òbstèt 524invemam>mu,ta quaestiones sùàs pfò'p'ò'nere voièbat, ppstquàni lài-
doius Eiyniològiàs èxptevisWèt,'qiìólltiTÌTta)iini''A*Ìde'!iùr
4&affih' eaittiem ine sentenliam pèrirahant. Elsi
Wivà «tintili™ fonasse exìstimàbunt hunc librimi a fuisse indori òpus.
Bracone et"Tfldefóìisònon commentiorari,- tamen id 5. Ut in aliis libris, sic èìiatii in hòc S;.Isidorus
mhif me: commòvémi* noli solimi quia Braulio et sé'nt'enffàset quàtadòq'iièvcVbà'è$ aliis' Suis 1
Operibus
MéfòiTStìs aperte afurìhaììf se non omnia Isidori suinif," tal qiiaest. 2, de*tiutafèio'libroruvin Veteris et
ÒfeWrèc'elisUissèl Seri etiarà quia meràiònem haj'us Nòvi Testàriieiiti : Juxìà sépiì(a'girilà duas linguas
5 duo libri inìelliguiilur; è£ JiB. i Ofiic.,
.bperls SfuM tìtrimiqiil videfè miM videor. Braulio sèpluagirita
a'it : QojESTfóSfeilibrài feòs, qiìos qui tegit, veterum càp. l'I. Éf quafes'l'. 9, Sciiti se itoti Ssé episcopumqui
iraciaiorùm niu'tlam Mpèllectilem récogiiòsiit. Ilde- praèsse desidefàt, noir prffiessé",ex liti, ii de Òffic,
tòitSiis : CoVégi'tèiidnf de diversis auctoribus^ quod cap. 5".Et quaesfe37, Ufa èst ìfHfnW,qua;, S&nicón-
ipìè i'og'fiòìiiirYàl secfèiórum expositiones sacranierito- tèmplaiur, spiritué èst; attmisentii, iénsus ehi, eie,
ex librb'de Dlifèretiliìs fè'ru'nì; ntaftiv29, dèDiUerèii-
t'ànìj quibus tri unum cèfigeslis idem liber diciiur ». tia*iòt'ér àtiiniùni et'
àrVÌnìanì'.'SènxèWuade episcopo
QÌÌÉSTÌONM;
exstat étiàiti' in Qiiàes'ìi'òntìtìdiàlogo'intèr dùbià vel
_^o. HiS Brà'ùiioiiis, iTfléìótisiquVverbis nàcìèntas spuria Aug'iistiiiiòta'éraq'uafsi. tafr1.N'dm qui precesse
ìfyoìt aìitiTÌ Si|tai'ucàr1 vìpNiiìàtìrrqlu'à'ni'Exposilio in fèsiiridi',quìddiri Pàtruni ileganìèr expl-eìsìl dicens :
^uoidàni- Véf§fil Tèstainientf irarol, fìia? ekstàt. Sed Sciai se noii esse èpiseopìith; qui priiè's'secujiiì, non
ìnvenlis nunc bis quaestionibusin Vetos et Novum
prodesse. Ex Angustino iti péti tom' lib'. xix (le Civit.
fesfòmentuM, facile cuiyis p®iuà*rlérì piftft èàs1 Dei; càp. 19, Ìhtèlli§àt non"se Siili episcopuiriqui
: iii èó>opere' OTÌhpfeÌn?n8i,quòd ìslÉoyus sécrèìòrum
praiése dilèxerìt, noii ptoTessè.
Mposiliori.essdcram&omm; inst?rtplìt;"alii véro, for- 6. Cum libèr hiè Q'naMiònum nìKipiàt', Dì; nìihi-
.t^sse' ^à&. IpSisiionel cprSeiità'rios prà?ceaè- tfiìiti est inter NqvUm ei Vèlìis Téstametìilìm? stispi-
iàìnif, librum, yè'l Itb'ioi Sitai' '^uM^onum àpp'èlfà- ciò mihi sùborla est àliCÌìBi
inscrizioni fuisse, de
rjjtit. Dì autem p^aècèdéfeiiltquIeStioìrieìslia?c#at ' pistaniia[ Novi el VèiefiSTestùinehti. Étènini Gràtia-
rafeò^ijfu^èarum" plèràjq'uè iti re aTilùà ùnìvèrssììi, nus, dìsiinct. 31, capi 5, Chrisìianò non dicam, Isi-
seii àd^ iarumqtie f esVanienttaniperiinintó
exjpli- dori noinen .ita' prsaniiltìt : fieni Isidorus de Dìstàìitia
caìtiiS ve^iiitur; Grìàliìifm p^Moìil àrìÈàììionemi itovi'ei Vétéiis
tes'ianièiiìi, funi veiWàlìsce dés'eri-
 413 ISibbRlANA. — PARS II. CAP. LXV. 4l4
bit : Chrisiiaho non dicam plurimas, sed nec duassÀses, , Judais' Chrisìiani. illico rubrica) Prologus de
simul habere licitimiest, nisi unam tantum, aut uxo- nomìnìbus Hebrais : Quoniam, filicliarissìme, supe-
rètri, aul loco uxoris concublnàm. Quo respexit, utit rlorì libro, eie. In ima pagina antiqua manus, diversa
pùto, Joseph 'Catalanusita riot. ad epistolam S. Hie- à prima, ascripsit : Explicit liber Quastionum Novi ei
ronymi de. honèstat'e gHo clerìcorum : Àdverleexv Veteris Testamenti. Hic est liber primus ìnstructio-
concilioTolet. i, c'ari. 17, concubìnumdici conjugem n nuiti : liber secundus èst de Nominibus Haebraeis-,
qiia ad plenum jus cohjugale non erat àdmissa. Sice variis vocabulis, eie, ut in Biblioth. Patrum Lngdun.
et Isidorus in libro de Distanlia Novi el Veleris te- toni. VI, pag. 853, ubi primus liber post quaeslionem
stamenti. Ejusmodi Isidori verba neque exstant ini in Epistolam ad Colossenses procedi! usque ad Apo-
lib. i Seràent., cap. 20, quod inscribitur de Diffe- calypsin. Quaestioautem in epistolam ad Colosseri-
fènììa Tèsiamentórum,neque in libro Differentiarum i ses in Ms. est imperfetta.
rerum num. 35, Inter legem ei Evangelium, eie, CAPUT LXV.
néqué in libro ti contra Judaeos, si'vè de vocationes Secretorum Expositiones sqcramentorum?sive quas-
geiititatiì,ubi quaedamde utroque Testamento dìsse- tioues, aui commentarliin quqsdam libros Veleris
rtìiiitar. Désiinlétiatii in lioc libro Quà?sÌiontain: sed. Testamenti.An Isidorus còmmeklàfiós litte'fàlèsili
,, sucram Scripturàrn e'didéril?Glòssa ordinària an
cèrte lòcìis hic opportonus erat ut de uxoribus etl B ! Isidorus auctor ?An allerius, qua nondumedita est?
concubihis Veteris àc N'ivi Testamenti quaestio ali- Alii commentarli. Inlerprètatio in Job.
qiià iiistitueretur. Quod si ea fuit ab Isidoro contro- Ì.Post Isidori opera qua? ad universani sacram
versia agitata, in tania èxscripìòruni Hcetaliamirumi Scripturam in genere exponendam quodammodo
non esset, si ea ab imperilo aliquo praetérmissa fuis- pertinent,commèntariisqui exstant in singulos libros
set, qnod non inlellexisset Christiano licere ioco) locum nunc damus. Et praeferendi quidem essent
uxoris cotacubinàmhabere, hoc est, verara conjugem, commeniarii lìtterales; si ab Isidoro scriplos esse
qua? ad plenum jus conjugale non erat admissa, qua- el alicubi adirne asservari constare!. Sed cum solum
lés lune pérniillebànlur, et tanquam Uxores minus3 mihi cognite sint quaedam glossa? Iillerales quas
sólèninilér diicià?liabébahtur. Ejuidem potius cre- Isidoro ex conjectura tantum ascribere possumus, de
dìderiin Gràtìàtiuni has quaesiiones_, ex inilio ipso> genuinis ejus allegoricis commentariis primum verba
inscriptàs de Distantia Nòvi et VeterisTestamenti, alle- faciam, de aliis inox facturus.
gasse, quam captai aliquod aliorum operum, qu.e; 2. In praefatione ad ediiionem suam Isidorianam
pròprio gaùdént titolo, tariquani distinclum a caete- Grialius multa de hoc opere disserit, relegenda su-
ris opus, indicasse. De hoc titolo agit Berardus su- pra cap. 56. Unum hoc addam, Latinium, Bibl. Sei.
pra rejaiiis, càp. 52, num. 7. 'A
| pag. 173, jam olim animadvertisse in Eucherio,
7. Ex epistola Burrielii cap. 40 descripta constaij, Roma? anno 1564 excuso, haberi commentarios in
habuìssè eum ab amico sibi commodatum Codicemì Genesin et in libros Regum, in quibus locis aliquot
Gòthicuni, in quo plura erant Isidori opera, ett S. Gregorii papa?,.52'8. el Isidori verbà citàn'tùr et
liber quidam acephàlus bfeviuiti questionimi de sa- gesta : qui ètiaiii addii àpparèrè hominem,in Briiàn-
cra Scriptura per inierrógàiionès et respònsionès,f nià scrip'sìssé. Quod nonnullis lócis àddùctìs Nic.
qui àn Isidoro adjudicandus esset ipsè diibilabat. Siì Àtiloniùs cònfirniàt. Edilio Bignaeana hunc praefèrt
àliquam quaésliòhemindicasset, judicium ferri pos- titulum : BeatiIsidori Junioris Hispalensis archiepi-
set ali cum nostro convenirci. In. Codice Vaticano•> scopi commentarla in .Vetus festamèntum. Id secuttis
sacculi vm aut ix esl ètiam libér Qiiaestiontamsacraè * fuit Breulius. Éxempìai'ia mss. mirum guantoni dis-
Scriptura? iniìiò niulilus, sed a nostro diverstas. crepant. Nic. Antonius refert titulum in Pentaììu-
Prima quae òc'eurrit quaestio est, Quoi modis iniel- chumex quodam Codice bibliotheca? Medicea?,et ex
lexit Joannes quia a Chrislo debet baptizari ? Ultima , alio S. Isidori urbis Legfo'nensis; in quodam aliò
Gar Jesus itìfans puer dicilur, cum infanlia septimo ) codice observat separatuiti é'xstare quod;adi.libros
anno finìatiir, puèrilìa quaviodecimoclaiidalur ? Re- Regum pertitaet : et ex schedis mss. Alfonsi Ciatìo-
sponsio : Hoc nimirum constai, quia ut minastreret ett D nii Roma?in coenobi.oS. Isidori Minorimi fralrum
esurirei (legàm «fruirei) venit Jesus, quia filius homi- Hibernorum asservatis inscriptionem liane promit :
iiis non venit minislrari, sed ministrare, etc. ElenimÌ Expianatio in, hisioriqm divina legis : ex ,nis. Codice
omnis minister, et omnis servus puer vocatur, etc. bibliolheca? Ambrosiana? Mèdiolanèiisis : Super
Aliaeeliàm sunt quaesiiones qua?in Codice Golhicoi Pentaieuchum, Jesu Nave, et Reguminterpretglìotfè*
Regio-Vaticano 1823 inter alia Isidori opera hoc ti- S. Isidori. Inscriptio Éxpositiotiis , sìvé,. Éxpla-
tolo insigriiuntor: De Quaslionibusdifficilioribus527 nalionis Hisloriae divinar--legis in nonnullis etiam
Veteriset Novi Testamenti,Prima quaestioest : Qui- nostris Mss. appare!, veleri nior.e ex ilebraeis pelilo,
bus Scripturarum tèsiimóniis Trinilas approbalur. quo lilulus ex primis verbis libri constabàt ; nam hu-
Diverso charactere, sed satis antiquo àscribitur no- jus commentarli prologus incipit : Historia sacra
men auctoris,-Euclieri episcopi,: s.er revera sunt duo
libri Inslructionum Eucherii Lugdunensis ad Saio- è. Cura autem Nic. Antonina, solum nominasset
moni filium. Post primum librum recenti manu no- Isidori expositiones in iibros Pentaleuchi, Josue,
tatimi est septem ullimàs lineas abessé ab Edilis. Judìcuni, Rplh, Regum^^et Esdra), Bay.èrius.iti nota
Finis quaeslionumin Ms. est in Epistola ad Colossen- subjècil : Alque etiam in libros Machabaorum, ut in
US AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSISPROLEGOMENA. 416
Codicibus Esturialensìbus duobus, e quibusnonnulla A A olim pertìnebat ad collegium Majus, ut vocant,
Grialius tom. II, pag. 236. Exstat quidem non solum Complutense.
in Grialiana editione, sed etiam in Bignaeanaet aliis 8. Codex in, P. 7, membranaceus, saeculi xv» Hi
breve quoddam caput de Machabaeorum martyrio. videtur, recenliori hac epigraphe : Isidorus in Pen-
Sed eum Bayerius dicat Grialium nonnulla in libros tateuchum et primum Regum. Mutila est exposilio
Machabaeorum e duobus, quos laudat, Codicibus in Genesin. In fine haec adest subscriptio '
: Petrus
Escurialensibus afferre, innuere videtur alia adhuc in Castrensis puer nobilis scripsit digilis libellum
eis Codicibus latore quae excusa nondum sint. Sed prìorìs. Scribsil libellum in pessimum pergamenum:
fonasse Codices mss. cum editis non contulit, adeo- scribsil studiose, sed non satis curiose.
que existìmavit plura esse in mss. quam in excusis : 530 9. Codex ni, P. 17, in 8, membranaceus,
quippe cum in excusis exiguum tantum, ut dixi, ca- sa?culixv, ul videtur, titulis et litteris inilialibus
put reperialur. Praeter eos duos Codices'Escurialen- rubris, hac inscriptione characteris recentioris in
ses Bayerius tres alios itidem Escurialenses ejusdem prima pagina. Epitome Hisloriarum Veteris Testa-
operis myslicarum exposilionumlaudat ;sed ex nullo menti per Isidorum. Bayerius vero, qui Codicem
peculiarem litulum describit. _ òlim irispexit, subjecit : Non epitome, sed integrum
4. Rodriguezius, tom. II Biblioth. Hisp., pag.]B Isidori opus. Titulus Codicisita habet : Incipit Epta-
326 et seqq., nonnullos recenset CodicesEscurialen- meronB. Ysidori Yspalensis episcopi.Opus incipit :
ses, in quibtìs est. exposilio in libros Veteris Testa- <Istoria sacre legis non sine aliqua pronunciatione
menti. Codex membranaceus in-4, in II R. 14, est fu.lurorum gesta, atque conscripta est. Nec periine-
saeculi, ut Videtur, xm, cujus in qperculo hi adsunt ret ad prefigurationem misterii lam multiplex rerum
titoli, e Ysidorus super Penlateuch. Item tractatus umbra gestarum, nisi Apostolus docens diceret : Lex
super Pater Noster. Item Magister 529 Compostel- figtaramhabet iuluroram honorum, non ipsam ima-
lanus de Consolatione ràlionis. Item quaedamquae- ginem rerum. > Desinit, t nomina duarum filiarum
stiones theologic3emultum uliles. Ilem Summa magi- ejus : nomen primogenite Merob, et nomen minoris
siri Alani de arie praedicandi. Item alius tractatus Michol. David filius Eufratei. > Codexolim erat bi-
super Pater Nosier. » Inscriptio operis est : t Inno- - bliolheca? S. Antonini ecclesiae Pallantinae (quod
mine Domini nostri Jesu Chrisli ìncipit Godexbeato charactere veteri notalur), inde anno 1578 exlractus.
Ysidoro Spanense episcopo : de quinque libris Moysi 10. Elsiaulem Nic. Antoniusde Isidori expositione
caeterorumque librorum veleris Fondamenti expla- in libros Machabaeorumnon meminit, tamen aniinad-
natum de diversis auctoribus in unum collcctum, vértit ex"Roberto Coco Anglo el Vincentio Piaccio
luculentiusque exposilum. Historia sacra? legis non C , de Scriptor. pseudon. pag. 209, prologum in Macha-
sine aliqua praenuràiatione futurormn gesta atque baeorumlibros, qui Hieronymi Operibus solet inseri,
conscripta est, etc. > Isidori esse. In editione Operum Hieronymi Eras-
5. In Codice n R. 9, membranaceo, characteris miana, initio tomiTinter opera duina id notatur ; In
perspicui et magni, saeculi xiv, est eadem exposilio. Machabaorum libros prafationes dua eodem initio :
In operculo noia haec: < In isto volumine conlinen- Machabaorum libri; mihi non videntur esse Hie-
tur isla qua?sequunlur : Expositio moralis beali Isi- ronymi. Isidoriani opuscoli aliud esl initium. Cocus
dori super, quinque libros Moysi, scil., Genesis, aulera apud Placcium verbo Hieronymus non de hòc
Exodi, Levitici, Numeri, Deuteronomii, Judicum, opusculo loquitur, sed de fragmenlo Prooemiorum
Regum.,Item in fine libri Historia Daretis Frigii de Isidori,quod in Bibliis Antuerpiae1570 impressis in-
Excidio Trojanorum. » Additor verbis Hispanis,' li- serìtur, età Roffensi, Bunderio el Alfonsode Castro
brum esse bibliolhecaeDeipara?Virginis Guadalupen- cilatur tanquam Hieronymiprologus, dissentientibus
sis,ac subscribit, Belasco. Tilulus hic esl : In nomine Erasmo, Seultingo et aliis.
Dei summi, amen : signum Christi, cooperante sancio 11. De cominenlariis quae exstant in Vetus Te-
Spiritu, incipit prefacìo Ysidori. Completoesl Pen- stamenium, vel saltem in Genesim, non nemò dubi-
lateuchi exposilio. I) lavii num sint Isidori. Plaecius de Pseudonoym.
6. Codex ii, L. 8, chartaceus, saeculixm, hoc verbo Isidorus, haecrefert ex Symbola Maslricliana :
titulo recenliori : S. Isidori expositio in Genesin,el t Saeculo vii adesl Isidorus Hispalensis episcopus,
alia nonnulla : el S. Joannes Chrysoslomusde cordis vir erudito», el niullis scriplis clarus, qui in com-
Conlritione.In hoc ilidem Codice completa est expo- mentario in Genesin (si modoesl illius, einon Hilde-
sitio, ac praeterea additor liber S. Isidori"inscriptus, fonsiTolelani, qui tamen et ipse eadem floruit aetale)
Colleclum,de quo plura nos cap. 85. cap. vii, eie. Sam. Andrea?in distarà,de salute Adami,
7. Codex m, Q. 21, in 4, membranaceus, saeculi i thesi 28. Nullamhic auctor indicai rationem, cur aut
xiìi, ut videtur, multis litterarumnexibus, hoc titulo : Isidoro ejusmodi commentarium contra tot veterum
Incipit prefacìo Ysedori episcopi in libro Geneseos. testimoniaabjudicet,aul sine ulloÌldefonsoadjudicet.
Addit Rodriguezius hoc Codice conlineri exposiiio- 531 *& Decommentarioin quatuor librosRegum
nem usque ad librum Jeremiac.Hic desidero luculen- major est controversia. Tbeophilus Rayriaudus de
tiorem explicationem : an sit eliam expositio Jere- Mal. et Bon. Lib., pari, i, erotem. 10, S. Isidoro,
miae quaecerte ab Editis abest : an saliera aliquid1 inquit, Hispalensi episcopo,passim supponunlur com-
aliud, quòd nondum typis commissum fuerit. Liberr meniarii in quatuor libros Regum, quos vera sententia
 417 1S1D0RIANA.''~ PARS 11. CAP. LXV. 418
est conscriptos esse ab Isidoro ilio Seniore, ilem in A t doctissima, brevissimaquetn Genesin, etc. Rothomagi
Hispania episcopo , sive Cordubensi, sive Pacensi : apud Franciscum Vaultier 1647, in-8. Compreliendit
nec desunt etiam , qui Casaraugustanum statuant. tantum haec editio expositiones Veteris Testamenti,
Sed cum tara anceps sit Raynaudus de seniore ilio qua»jam tum erant edilac. At videtur repetita ex
Isidoro, cur veram sententiam vocal quae non a no- alia antiquiori Coloniae 1530, in-8, impensis Petri
stro Isidoro, sed ab alio Seniore commenlarios con- Quentel simili modo inscripta : Isidori Hispalensis
scriptos tenet? Et Isidorus certe Pacensis nostro episcopi theologi pervelusli Enarrationes doctissima
junior est : Caesaraugustanumrecentiores confinxe- brevissimaquein Genesin, etc.
runt, Cordubensem primus ex antiquis Sigeberlus 16. Cum autem non solum Mss., sèd Edili omnes
nominavi!, aucloremque commentarii in quatuor consenliant in Isidoro Hispalensi hujus operis auclore
libros Regum slatuit : cujus erroris .causam investi- laudando, quid Angelo Rocca?venit in mentem, cum
gavi, cum de diversis Isidoris disserui cap. 16. in Indie, theolog. et Scriptur. tona. II Oper., pag.
13. Ac proietto commentarii in libros Regum ita 110, praetermisso Hispalensi, Isidori Junioris Cordu-
cum reliquis qui praeceduut in mss. Codicibus con- bensis in ulrumqueTestamenlum commentarios nomi-
juncli sunt, alque uno conlextu el sub ejusdem navi!? Tribuunt Isidoro Cordubensi, quem Seniorem
auctoris nomine connexi, sententiis eliam S. Grego- ]B vocanl, commentarios in quatuor libros Regum non-
rii Magni ornali, ut de diverso anliquiori auclore nulli, ut dixi, sed neque id quidem contra io! Mss.
nequaquam liceat cogilare. Inilium etiam commen- fidem admìlii potest, etiamsi aliunde ex Sigeberlo
tarli in I librum Regum quodammodo liane connexìo- staluere velis, Isidorum Seniorem Cordubensem
nem innuit : Post librum Judicum sequitur Regum. quosvisalios dìversoscommenlariosin quatuor libros
Et aspice tempora, primo Judicum , poslea Regum; Regum composuisse.
siati erit primo judicium, postea regnum. Labbeus - 17. De mss. Exemplaribus, ad Zaccarianam,ediiio-
in comment. ad librum BeUarminide Scriplor. eccles. nem collatis, egicap. 43. Ea autem qua? a raevisa
anceps etiam quodammodo est : nam primum asserit sunt, breviler indicabo. Cap. 94 recensebo Codicem
Isidorum Seniorem Cordubensem commentarios in Valicanum 626, in quo hi commentarli Expositiopis
libros Regum Paulo Orosio historico dicasse anno nomine nuncupantor, et quaedam adduntur, ad Ap-
circiter 412 ; deinde solum notat esse qui- inalili! pendices rejicienda. De Codice Vaticano 5002 nuper
coimnentarium in quatuor Regum libros Isidoro dixi. In Cod. Regio-Yat., de quo cap. 100, titulus
Cordubensi adjudicare. In uno tanium Codice Vali- est, Tractatus in libro Geneseos: et initio^: Pffafa-
cano 5002, de quo cap. 97, reperio dubitatìonem tio Isidori episcopi in libro Geneseos. Isidorus:ileclori
nonnullam injici de auctore commentarii in quatuor (C salulem. In Codice Palatino 275, cap. 102J potiimen-
libros Regum : nam posi expositionem in praeceden- tarii 533 Isidori praemisso versiculo, \^v>
tes libros nota haec legitor : Bue usque excerpta
IsidorusBresit dittando paienter inbsesitr*c«i.^i
Isidori episcopi; qua autemsequunlur excerpta sunta
Reda presbytero. Sed unus hic Codex contra tot alios ac fortasse quaedamin eo Codice sunl ex coinmenla-
fidem non iiieretur : praesertim cum Bedain auctorem riis lilteralibus, ut lune dicam. Ibid. In Cod. Palai.
nomine! de quo nemo cogilarat, neque cogitat. 276, Explanatiuncula sancii Isidori in libros Regum,
14. Rette Nic Antonius errorem Ambrosii Moralis insertis quibusdam fragmenlis nondum editis. In Co-
coarguii, qui opus Expositionum secretorum sacra- dice Oltoboniano 55, cap. 105, posi praefalionem
mentorum idem esse existimavit atque opus inscri- super Velus Teslamentum inscribitur Expositio libri
ptum de Summo bono, sive Sentenliarum. Ex eodem Geneseos,eie, ul vulgo in Edilis.
autem Morale refert in monasterio Hispano de Spina 18. Quid causae esse putem cur, cum Isidorus
Cisierciensis 532 Ordinis -,insigne volumen esse ipse commentariis suis litulum fecerit, tantopere
ExpoSilionis super Penlateuchum, sive catena? ex libri mss. et editi in hujus operis inscriptione varient?
diversis plerumque ignolis auctoribus, quos inler - Ex ìldefonso discimus, Isidorum secretorum Exposi-
saepiusIsidorus ex bis, ul credere par est, common- 1 liones sacramentorum cognominasse. Grialius titulum
tariis adducilur. Intelligit praeterea, ad hos commenta- primaevum restituere voluit, inscripsitque : Mysti-
rios alludere Raymundum Martini Oominicanumsae- corum Expositiones sacramentorum , quia Isidorus
culi xm seriplorem, qui part. II Pugionis fldei contra in prologo ait: et sunt piena mysticis sacramentis.
Judaeos, cap. 3, § 12, laudat Isidori glossano,ad IV Sed potuit Isidorus mystica sacramenta in prologo
Reg. cap. II : Ascende,calve, eie. Id antera perlinet appellare ea quae secreta sacramenta in epigraphe
ad eas Patrum Catenas, ut vocant, in sacram Scri- vocavit. ltaque libentius retinebo secretorumExposi-
pturam, de quibus nos plura infra : nam in hujusce- tiones sacramentorum. Joannes diaconus in Vila
modi Catenis expositiones Palrum aliquando glossa? S. Gregorii, lib. ìv, cap.. 77, nomen expositionis ,
dici solent. dfl his commentariis loquens , usurpavil : Cujus
15. -Praetereditiones Expositionum Isidori in sil- ( Gregorii ) facundia consonantiam.Isidorus , Hispa-
in Geneseosadmi-
loge aliorum ejusdem Isidori operum, exstant hi lensis urbis episcopus, Exposilione
«ommenlarii seorsum edili hoc titolo : S. Isidori ralus : Sumpla , inquit , sunt ab auctoribus hac
Hispalensis episcopi, Mitologipervelusli, enarrationes Origene, Victorino, Ambrosio, Hieronymo, Canio,-
 419 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PBOLEGOMENA. 420
no, Angustino, Fulgentio , ac nqslris temporibus A } verbis etiam constare ipsis qua? in aliis,elabpratissi-
insigniter eloquente.Gjegqrio. niis eorpm operibus inveniunlur, quod quideni iìips
19. Grialius in noi. observat Ishlprum pers'.udio- fecissepulandum esl,yel ut labori npn ulique neces-
sum quidem fuisse Fulgenti!, sed hujus nullum locum sario parcerent, vel qpod illa conipiodius quam
a se in.his Exposjiio.niiiu§referluni : adeoque nomen faclura' fuerat, dici posse diffiderent : vel id iiebal
Fulgenti^ jn toxlp pinisit, ojiiissuni quoque itayeli'ribps haruni homiliarum et sernionpni frequeniia, qua?pai
norì.ii'uljis,exeiiiolaribps. Sed cupi'joannes diacopus niedilanduni CQgitapdpmquetempus nplhirn spppeie-
saeculoix in prologo Isidori npnien Fulgenlii legerit-, bal i. De frequentia
hac'^qn^pnpni fuse djss.eruisse
el velerà exemplaria,consentiant, omnino retinen- anirnadyertit Dernardràgni,
yprr^riujn de Rit. sacr.
durri est, lum quia difficile est afflrmare nihil cpneipn., cap. ljj , et
Bjnjjjjajpnji' 53£, toip.. jl
Fii'geniii in his Isidori conimentariis reperiri, tura Qrig. eccles., lib. xiv, papi' 4, 5 eC^'ln Syijpge
quia deesse videntur similes alii Isidori commen- dissèi't.atipnuniJtaHQalingua stod.jp Zaccaria? pp|p|a.,
tari^ lum denique quia potuit Isidorus ex aliisi qua? adhuc post ejus obitum continuatur, t.„ XI,
Fulgenlii libris, qui ad nos non pervenerunt, aliqua p. 126, exstat ejusdem Zacc;ri.s, Disseriazione
excèrpere. detta in Lucca neW academia di Storia ecclesiastica
20. Quod autem Isidorus in mysticis et allegoricis B ] '"' di 26 Marzo ì 753 ritoccala poi, ed accresciuta, sulle
inlerpretalioiiibus eruendis verseiur, mininie culpan- antiche concioni ecclesiastiche, ubi plures alios de
dus èst, non solum quia jam prius sensum litterarem eodem argumenlo scriptores laudai.
exposuerat, ut mox dream , séd eliam quìa gravissi- 25. Et Isidorus quidem non solum in bis commen-
mós secutus duces, nec sine certa ratione hanc viain tariis, ted in aliis quoque suis operibus verna, non
lenuit. Uberrime et dottissime de hoc argumenlo minus a se olim usurpata , quam in aliorum Patrqni
disserit Petrus Lizeri 334 >n praefatione ad Bru- scriplis reperta , libentér adhibel, In commentariis
nonis Aslensis commentarium in quatuor evangeli- autem praecipuus ejus scopus fuit- ut divérsas Pa-
stas. Sunt-, inquit, explicaliones eqsdemin Patrum trum expositiones in unum colligeret, ac legentibus
scriplis frequentissima :nt si demptas eas ex eorum repraesentaret. Ac fonasse pripius ipse fuit qui eum
scriplis vclis, peritura hujusmodisint opera-ferme,tota. interpretandi orJineni ac viam constanter tphueri,! :
Praeter Gregor-ium,Bedani, Origeneip, allegai om- post ipsum rnulli simili modo saqras Scripturas
nium sententia et vocibus probalissimps laudalissi- exposuérunt, sive Patres, a quibus verba et exposi-
mosquo Palres , Hilarinm , Arabrosiura , Hierony- tiones niuiuabanlur nominarent, sive sequs : ea fer.e
raura , Auguslinum, Raiiones. deinde alteri, cur methodo quam Xyslus Senensis de Beda refert lib. ìv
Palres in aHegoriois interpretationibus frequenles C £ Bibliolh. sancta? : In Rhapsodìis, sive. Slromatibus,
erant, nimirum utausteriora prà?cepta. morum. sa- veiColleclaneis congregavii mysticas magis quam hi-
pore quodam non illiberali condirent, pjaejeTtim storicas expositiones ex probatissimis Ecclesia doclo-
quia cupa,acj popjlum, (repppter verba fagere debe- rum sentenliis diclisque Itine indeinlerruptim etinier-
rent, somniculosis audiloribus usi fuissent, nisi alle- polatim collectas, nonnullis etiam de suo insertis ad
goricas et mysticas hilerprelaliones aduibuissenl ; imìtolionem sensus eorum , ubi opporlunum fuit, qiip
quae eruditis quoque et ingeniosis auditoribus non diversi Patrum sermones, ac periodi velaplius inler se
piacére non poteranfc cohwrerent , vel brevioresei illuslriores reddereniur.
21. Idem Lazerus morem veterani Patram expo- Ildefonsus , Isidori discipulus , non solum e suo ma-
nit-, quo ipsi verba ex aliis antìquioribus passim, su- gistro , sed etiam ex Angustino el-Gregorio plura
mebant, velali flores e diversis pràlis decerpentes , desumpsit:, praeserlimin eo opere quod Annolalione*
saepe etiam in aliis operibus a se dieta repetebant. de cognitione-froptisnji'inscripsitjut loca demonslrant
JSee «ero nosis.sìveitttsrp^etaiiojiibjis^ffemialis^ sive in edilione Malritensi Palrum-Toletanorum ad marti-
sentenliis cudeudisìsctipUtnhic,»Makma,l,.sed,qntiquip,- netti diligenter indicata : quod-neque. ildefonsus ipse
rum Batmm. ffpnkmveM deempmdik, pmMlmMm dissimulavit; namin prologo ait:-J¥»HnosIris-Honitó-
setàcei explicatianibits,, imiUManikm, dacumeniìs^,j) iv tibus incognita proponentes, sed antiquorum monito vel
effatis, tuVntftil aHuàvolvìm «feuwi- qusm %hq» inlelligentia reserantes, vel memoria annotantes,
comp^ntatàum mim, le,gexet,,qua,, i;j; aliis oirm^us 2-ì. In opusculis velerum quorumdam scriptorum
uliliaetpraiclar,ainveuiunluu ea Imkexsl-ìft,*Hft,.Hpc Bononia? editis 1755 , recensente dottissimo viro
de.lsidoio: aiebat, Braulio •. Qumiiomm libros dfQSi, Tròrabellio, exstant Glaudii Taurinensis commenlaria
quo&quilegil, veterum.ir{tcialòi:um:multa.mmpellgfill- in libros Regum : in quorum prologo ita Glaudius:
lem r-ecqgnosritìEt Isidorus. in. prologo : Velerumque Et quia tu sape a me requiris multarum rerum absolu-
eccletùastiaoruimsentenlias còngreganlesyveluli e di- tionem , maximeque in Penlateucho alque libro Re-
versis pratis.flores leclosad-inanum.(eoimu$> gum....; alque in eis non ex meo ingenio, sedex illus-
2-2. Paulo postila pergit Lazerus :,i Non antera trium doctorum judicio-; neque ex propria temeri-
ia\\ primum ab auctore factum, neque. hoc novum. late , sed ex aliorum aucioritaie inlerrogationibus-tuis,
esse, ut- qui sermones baberent. ad; populuja, ex: p,qnquantumdebui,,sedfqMntiimpotui> satisfeci, eie.
aliis ipsorum operibus istos muluarentoR, facile sibii Advertit 53© ^pmbp.liius in, not,, CJaudiuniijnto/-
persuadebuntsquianimadvertaiH-,inAugustinoaliisque duoi Isidori nostri Expositiones exscribeiìft,sed/>verbis
Partibus mullas homiliarum partes iisdem senieuliis, aliquando, diversis, et ordine nonnihil immutato-
i2| ISIDORIANA. — PARS II. CAP. LXV. 422
Constai simili modo alios commentariorum et homi-, A et Deuteronomium cum glossa ordinaria , eie. Isido-
llarum auctores ex Isidori hoc aliisque operibus pro- rus incipit :Mmnis hosliamm diveriitas Chrisli ho-
fecisse, Bedam scilicet, pseudonymum Enclierium sliam prafigurabat, etc. Ex Isidori coiiimenlariis
Lugdunensem auctorem commenlariorum, Rabanuni baej!et alia ejus nomine in Catenis prolaia , libere.
Matarum, MarlinuriidLegionenseni, alios. non ad ^erbum desumpta sunt. Expositio Isidori in
25. Ex hac inlerprelandi ratione collectis bine inde Leviticum ita incipit : Sfauetis LeMm #Jff %$.?-
velerum Patrum exposiiionibus, nata? sunteaecol- rum dmmtaies MxsequMw,W?E"» tV0i mi9ìnm
leciiones quae Catena in sacram-Scripturamapp.el- passioni*Pirisiì prafereljMl-
lanlur, in Bibliis eliam excusis exstantes. Edi%).qpae i8. Bibliotheca vetus Vaticana plures ftcìbis b.H-
in hoc genere oplima censeniur haec est : Biblia sacra, juscemodi Codices nifert, In.Gòd, i5# ,e|t. Cenesig
cum glossa ordinaria primum quidem a Strabo Fulr cum exposiiionibus Patrum , Isìdòrì, Hierflnynvj,
densi colletta ; mine vero novis Pntrum. cum Gra;.- Augustini, Reda?, Gregorii, et mw glossis mprali,
coruvi tum Latinorum explicationibus locupletata : interlineari et aliis : in Gpd. 54, Genesis.pt jExodta.s,
ànriotatis etiàni iis , qua confuse antea citabanlur, cum exposiiionibus Indori, ,eie., Strabòflis>ctam-
locis : et Postilla Nicolai Lyranì, addilionibus Pauli glossis jaiyslipa , allegorica, et interlineari. -In Cpdd.
Burgensis, ac Mattina Thoryngi replicis, ab infinilu'.]B 55et56, idem cum E.xgosi.tio,aibUS Isidori, etc, In
mendis purgalisin commodioremqueordinem digeslis , Cod. 57el 58, Exodus cum Exposiiionibus Jsjdori,.elc.
per Fr. Franciscum Feuardenlium ordinis Minorum ,- Sic CodiGes 59, fiQ ad J@6,,,j;efsr,unt exppsitiqnps
Joannem Dadraum , et Jacobum de Cuilly, llieologos Isidori vel' in Leviticum , ,v.elin Nunaerps, ve] ip
doctores Parisienses. Lugduni, 1590 , sex voi. in fot. Deuter,onomii,m , vel in Josuè , vel. m Judices, vel
Feuardentius, in epistola dedicatoria ad Xystum V, in libros Reguip.
auctorem glossa?ordinaria?et inlerlinearis post Stra? 29. El in hos quidemomnessàcijaeScrigtura?Jibrps
btani Fuldensem nominat Ambrosium Laudunensem , commemarii Isidori supersuni, ex quibus scliolia,
quem alti Aiìseìmum dicunt. Post Hieronymi pRftlo- sive glossa?, aul exposiliones ad Cntenas, Patrum.
in Genesin, constituendas excerpta? sunt. Ai GodexVaticapps 10|
gos sunt prothemata glossa? ordinaria?
Laudantur post alios Isidorus et Reda .mystice. Pri- Ezechielis prophetias continet cum expositiojie Hie-
mqrdia generis Immani,quibus ipsa lucepcrfmì ccepif, ronymi, Gregorii, Isidoro, ejc. Ita alii Godicps Isi,T
bene comparantur primo diei, quo Deus lucei)}fecit, dori Exposiliones inalias saerpeUmplura? !ljbj»s.cpni,?
%t hac alias tanquaminfantia pulanda £sl ipsitis.UMr, niemoranl; sed, ut distinetius inox explicabòi,<qua?R
«ersi siculi,etc, cap. i Genes., ad verba Et spiritm dam tantum Isidorii verba icx variis. ,ejus opuscttn
Domini ferebatur super -aquas .allegati» Isidorus i Q lisdesumuntur ad unius vpl alterius iloci explaji.a7
Corda scilicet flucluantia, qua mentis quieteniwiise- tienem,
rànt, quia eis spiritus -non innilebatur, -etc. .Simili 30. Quaerendi hic locus est an IsidMtja Hb|^
ihòdo Isidori Exposiliones inseruntur in primis sacrat omnes Veteris 538 ac Novi Testamenti «xgo&uejàti;,
Scriptura? libris , comprehensis quatuor Regum. for et an praeter eos conimelitarios,quos eililiones vulgo
dicatur etiam Isidorus ad librum Job ; sed -solujn praeferunt, alii aliciibi exslent. Ex Brauliorie q^iile.ra
quaedam ejus verba in medium proferuntur ex 'libro el ìldefonso minime estendere possimiys, Isidoram'
de Orlu et Obito Patrum. in universain sacram Scripluram ,penpetuoscommen-
26. Manu exarati Codices multi sunt, iin jquihus . tarios elaborasse. De ;VeterÌ:TestamenlosBayfirius,duos
hujusmodi asservaniur Catena Pfltì<Mm,-seilicet Biblia produeit auctores , Sigeberlum ifiemblacensem , et.
sacra, sive partes eorum quaedam cum seholiis seu ante hunc, ut putat, -Honorium Augusiodurienspni.
glossis ex commentariis Patroni, ac nominatìm Isi- Sigeberlum Honorio aiitìquioreiii .dicere debuit ; nam
dori. Blandiniusstom.'lCod. Latin, biblioth. Laurent. Sigeberlum anno 1H3 obiisse , Honoriura circa an-
Med., plut. 16 , num; 58, describit Codicem Deule- nulli 1120 floruisse tradifur. Sigeberlus : Totum Wetut
rpnomii saeculi xm, cum 537 seholiis, quorum Testamentum simpliciler exponendo percutwil. Hotao-
auctores sunl Rabanus... Isidoras, eie. Ibid. plut. 17, p rius :Toium Vetus Testamentum dupliciter exposuit,
num. 14, Codicem Exodi saettili su , cum comnien^, Mstorice et allegorice. Trithemius vero libros oinnes
tòrio ex Operibus Rab'ani... Isidori,ele., et num. 17,- Veteris Novique'.Testamenii singillalim enumerat, in '
Levilicum cum commentariis Hesyohii. ..Isidori,-ele. quos omries commenlaria Isidorum edidisse 4eslalur,
Idem toni".IV, plut. 9 ,5. Crucis cod. 3, membr., ut supra cap. 47 relegere poteris. Ex quo , ut vide-
steculi xiv, refert PosTillas variorum SS. Patrum in tur, Eisengreinius Isidori commenlariosin Evangelia
Octateuchum , ut Ambrosii,Isidori, elc.J ei Pauli Epistoias doclissìmoslaudavit.
27. Genesis el Exodus cum glossis veterum , ut 'SI. Putat Nic. Antonius Trithemii verba referri
Hieronymi, Isidori, Strabonis , etc. , exstant ita posse ad Prooemiorumlibrum, sive mystieorum Expo-
Codice membranaceo Vaticano-Palatino num. ©9, siliones sacramentorum , et in hanc. rem auctores
saeculi xiv circiler. Isidori glossa incipit : Primordio allegat Ambrosium Morales, Bellarminum et Padil-
generis Immani, quibus ista luce fruì empit, bene lam. Sed certe Trithemius Prooemia et Expositionesj
comparantur primo diei, quo Deus lucem, etc. qua? exstant, ab Exposiiionibus in alios Veteris
Codex Vaticano-Palatinus membranaceus num. -60, Novique Testamenti libros apertissime distinxit. Po-
ejusdem fere aitatis, exhibet Leviticum , Numeros tius ergo credendum -Trithemium id asseruisse par-
 423 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 124
tini auctoritate Sigeberti et Honorii permolum , par- A , Rabanos Walafridi magister Isidori peretudiosus me-,
tim quod de commentariis lilteralibus in universami ri!, hujusque scripta compilarli, facile inielligimus,
Scripturam nonnullum vestigium apparet in prologo in glossa ordinaria multa esse ex Isidoriana penu de-
ad expositionem allegoricam ; Genesis : El quia jam prompta. Pro Rabano auclore glossa? faci! Notke-
pridem juxta litleram a nobis sermo totus contextus rus Balbulus, cap. 4, lib. de Vir. illustr.: Si glossutas
- est, necesse est'ut pracedente. historia fondamento voluerisin totam Scripturam dhiinam, sufficittiabanut
allegorìcus sensus sequatur.Grialius in noi. de jaclura. Mogonliacensìsarchiepiscopus.
hujus litteralis commentarii conquerilur, nisi forte , 54035. Aliaesunl glossa?Hugonis a S. Caro, alia?
inquit, id glossa sunt qua vocanturordinaria. glossa? marginales el interlineares Anselmi Lau-
32. Reponit Nic. Antonius glossam ordinariam dunensis, alia glossa magistralis in psalmos.sive glas-
SlraboniFuldensicommunilerlribui. Isidorihacverba, satura major Petri Lombardi. In appendicibug
pergit, sic non male inielligimusforsan, ut scribere fe- ad Commentarios Menochii edita? sunt glossa?di-
ceril per amanuenses suosBiblia sacra, hoc esl textum vinorum librorum Roberti de Sorbona, in quibus
sacrorum librorum : et in fine cujnsquecapilis sivesec- pariter multa ex Isidori libris excerpta repe-
tionis exposiliones suas has mysticas, velini glossam, rimus. Turneminius, qui eas glossas edi curavi!,
sublexi. Quo videntur ea ex initio capitis 1 respicere: B] observat Robertum de Sorbona Patrum textus
Creatura cali el terra quomodohistorialiter ab exordio quosdara aliter ac nunc leguntur eilare, - ejusque
principii condita sit, legimus: sed qualìler.in Ecclesia lectionem non raro sibi et probabiliorem et coirano-
spirilualiler a doctoribusaccipiatur intelligamus. Sed diorem visam fuisse. Fuit Roberlus Pcenilenliarius,
praelerquam quod haec ipsa verba capilis 1 ad com- vel Sacellanus S. Ludovici regis Gallia?, ac collegii
mentarium 539 quoque litleralem referri non in- Sorbonici fondamenta jecit, saeculovidelicel xm.
commode possimi, Isidorus certe in prologo affir- 36. Ducangius in praefatione ad Glossarium med.
mat se jam pridem juxta litteram totum sermonem et inf. Latin., num. 49, disserit de glossis variis
contexuisse, adeoque vix intelligi potesl, quod Expo- cum inedilis, lum edilis in sacra utriusque Testa-
sitiones suas in fine cujnsque capilis , sive seclionis menti scripta, quartini alia?, incertis auctoribus,
veluli glossam subicxuerit, si sermo, jam pridem latent in biblioihecis, aliae suos laudant auctores,
juxta litteram contextus, esset lexlus ipse sacrorum inter quas eminent glossa? hoc titolo inscripta? in
Bibliorum per Isidori amanuenses exaratus. Praeterea, CodicibusCorbeiensis monasterii, S. Germani Pari-
cum explicatio sensus litteralis explicationem sensus siensis, et collegii Navarrici Parisiensis : Guillelmi
myslici precedere debeat, cum ail Isidorus : Necesse Brilonis ordinis fratrum Minorum opusculum diffici-
esl ul, pracedenle historia fundamento, allegorìcus0li lium vocabulorumbiblia, ex glossis sanctorum. Brito
tensus sequatur, omnino intelligit, in historia?fun- obiit anno 1356, cujus fortasse etiam sunl Synonyma
damento non solam litteram lexlus praecessisse, sed edila Parisiis 1508. Ad glossas biblica» Ducangius
eliam expositionem sensus litteralis. refert librum qui inscribitur Mammotrectus, cujus
33. Saepe Isidorus diversos!sensus quibus sacra nominis rationem et etymon sic prodit auctor in
Scriptura accipienda est dislinguit et explicat : ac prologo : Et quia morem gerii talis decursus pada-
diserte lib. r Sentent., cap. 18, Lex divina triplici gogi, qui gressus dirigit parvulorum, Mammotrectus
sentienda est modo: primo ut HISTORICE, secundo poteril appellari. Auctor fortasse scripsit, aut seri-
ut TROPOLOGICE, terliout MYSTICEintelligalur.HISTORICEbere voluit Mammothreptus ex Graeco pappiOpimos.
namque juxta litteram, TROPOLOGICE juxta moralem Tribuitur hic liber Marchesinoordinis Minorum, qui
scientiam, MYSTICE juxta spiritalem vitelligentiam. vixit anno circiter 1500, vel, ut alii volunt, anno
Ergo sic historiceoportet fidemtenere, ut eam el mora- 1450. Opus excusum fuit Moguntia?,in ipsis typo-
liler debeamus interpretari et spiritaliler intelligere. graphìa? initiis 1470 per Petrum Schiller de Gerns-
Vix ergo dubium esse potest quin Isidorus et ante- beim.
quam ad alios sensus sacra? Scriptura? exponendos 37. Isiiusmodi autem glossis biblicisconliciendissi
se accingerei, litleralem explicuerit, è! hoc ipsum rj D Isidorum viam aperuisse dixero, non certe deerunt
significaverit, cum totum sermonem juxta litteram a probabiles, quibus id ostendam, rationes. Codex
se contexlumfuissedixil, post quem allegorìcus sen- Regio-Vàticanus 310 saeculi ix circiter inter alia
sus necessario sequereiur. Isidori opera hunc titulum exponit : Incipiunt glossa
34. Conjectura Grialii de glossa ordinaria funda- ex Novoet Veteri Testamento, seu ex Elymologiarum
menium aliquod posset babere in Sigeberti verbis : (sic) spirilualiler composita. Fortasse. legendum
Simpliciter exponendopercurrit. Sed cum alia?glossa? specialiter prò spirilualiler : nam eodem litterarum
illi similes quae ordinaria dicilur esse pòtuerini, ac compendio utrumque adverbium scribi solet, ut
revera sint, de glossaordinaria non valde laborandum advertit Mariana in not. ad cap. 3 lib. i Isidoricon-
nobis est : satis enim erit, si Isidorus sacram Scri- tra Judaeos. 541 Est glossarium copiosissimum,
pturam simplici glossarum expositione percurrerit. quod incipit : Abavus, pater proavi, id est, avus avit
De glossa ordinaria satis consentiunt eruditi, VVala- Abba, pater. Syrum nomen est. Desinit : Zizama
fridum Slrabum ejus auctorem esse, aut saltem lolium. Quaedamoccurrunt quaeneque in Etymologiis
eam ex Rabani Mauri ore excepisse : cujus editiones Isidori, neque in Bibliorumvocabulis reperiuntur, ut
exhibeuiur tom, VHisl.litter. Gali., pag, 62. Et cum AbasUfinfama, domiti ; prò quo in fjiis glossariis
 4i$ ISID0R1ANA.— PARS II. CAP. LXV. 426
Abaso,ìnfima domus. — Abusitatus, minus tnslructus A restila formala sunt..Inani» — inutilis. Spiritus Dei
in scientia Adverruncal, multumveruni racit. — Al- ferebalur, — id esl, Providenlia, qualiter cuncta.
truncal, avertit, alienai. creasset. Pnecedunt glossa?in prologum Hieronymi,
38. Multo lamen probabilius Isidoro adjudicari sed litteris fiigientibus, vix ut legi possint. Etsi au-
polerant glossa? secundum sacra? Scriptura? libros tem ha? glossae cum glossis ex Vaticani Archivii
digesla?,quas in veleri Codice 1 ms. Archivii Vati- Goiice edendis saepe convellimi!, saepiustamen dif-
cani, cap. 107 describendo, post Elymologias reperi. feruut.
Deesl finis Etymologiarum, e! initium glossarum, 41. Bibliolhecae veleris Vaticana? Codex 202 ,
adeoque resciri nequit an glossa? auctoris nomen quem cap. 93 describam, cxhibel dieta domiti Ysidori
pnclulerint. Sed lam glossa? quam etymologia? de libro Genesis ad litteram, qua?, ut lune exponam,
eadem veleri marni exarata?sunl ; non tamen perve- in commentario allegorico non reperiunlur, ac
niuni glossa?nisi ad caput 3 libri II Regum, vel quia proinde forlasse fragmentum sunt commentarii lit-
librarius catterà describere neglexit, vel quia in teralis. In Codice Palatino 275, de quo cap. 102
exemplar mutilum incidi!. His certe glossis apiari agara, inler alias aliorum expositiones litlerales in
posset titulus libri in catalogo Gotwicensi saeculixn sacra? Scriplurae quxdaai loca referunlur Isidori
recensiti, de quo cap. 46, num. 8, videlicel Isidorus B quoque nonnulla?inlerpretalionés, qua? ad commen-
breviter super totani bibliothecam, hoc est, super tarios quidem morales, quos habemus, non perli-
universarasacram Scripturam, ul lune interpretabar. nent, et, attenta rei natura, ad commentarios litte-
Inter opera Isidori dubia bas glossas, quamvis im- ralés propius accedunt. ':'.:'.
perfeclas, rcponere est animus : nani praeterquam 42. Quoniara vero quidam commentarii in nou-
.quod multa sunt in ipsis certe Isidoriana, eas ad nullos sacra?-Scriptura?libros in calalogis Codicum
-expositionem litleralem Isidori perlinere cum alia mss. indicantur, aut etiam editi circumferuntur,
straderà, tum quod multa verba in eis explicantur, qui lametsi Isidori nomine insigniti, ejus tamen non
qua? non in aliis Bibliis facile reperientur, nisi in sunt, aut an sint dubitari jure polest, de Singulis
Golhicis Toletaniscum prooemiisIsidori, qua?ita ab nunc dicendum. Ea qui? ex Bibliis cum glossa ordi-
ipso Isidoro digesta et disposila fuisse Burrielius in naria edilis Isidoro altribui possunt vel in librum
sua epistola ad D. Petrum de Castro arbitrabalur. Job, vel in Ezechielem, vel in duodecim prophetas
Editio quidem bibliorum Toletanorum vetustissima minores, vel in quatuor Evangelia, vel in Epistoias
est, ab exemplaribus versionis Hieronymiana?, qua? Pauli, vel in Aclus apostolorum, non ex commen-
Hieronymus ipse in Hispaniàm misit, orìginem tra- tariis 543 eius peculiaribus in hos libros deprompla
hens, ul fusius cap. 87 narrabo. Q sunl, sed ex sentenliis et exposiiionibus qua? in
39. Exempla quaedam proferam, ex variis lectio- diversis operibus ejus, aut ipsi altributis, repe-
nibus ejusdem exemplaris Toletani a Blanchino riuntur.
edilis in Vindiciis Vulgata? Latina? editionis. Cap, 43. Post explanationem historia?divina?legis, quo
xxxv, vèrs. 5, Genesis Vulgata nostra, ATonsunt nomine secretorum exposiliones sacramenlorimi in
ausi persequi recedentes;exemplar Gothicum Tolela- Codice Vaticano 627, quem eap. 94 recensebo, vo-
'
num, cedentes.Glossato!' ila, cum glossa obedienles. cantur, sequitur in eodem Codice opus sine Ululo et
Auguslinus quaesl. 112 in Genesim : Et non sunt nomine, quod incipit : Quisquisde Deo loquitur, curet
' consecùti
post filios Israel. Cap. XLVH Genesis necesse est, eie In inventario bibliolhecaeVatican»
vers. il, Vulgata nostra in oplitnoterra loco; versio inscribitur, Interprelalio Isidori in Job : sed revera
in terra. Biblia Toletana, in optimo neque est interprelalio in Job, sed senlentia?quaedam,
' antiqua, optima
terra solo; ita etiam glossalor : 542 seu"fonasse et uberiores in plura ac diversa sacra?Scriptura? loca
distinxit in optimoterra, solo Ramesses; nam versio commentarii : neque apparet ullum indicium, aut
antiqua cxhibet in optima terra, in terra Ramessem.. ratio, cur miscellaneum hoc opus Isidoro adjudican-
Plures sunt hujusraodi varia?leetiones glossis nostris dum sii : quod characlere etiam diverso ac praece-
et Bibliis Toletanis Golhicis communes, quas frustra D ; dentes Isidori commentarii, exaralum esse videtur,
quaeras aul in versione vulgata Hieronymi, qua? licet ejusdem fere aetafis, saeculividelicet XII.
nunc circumfertur, aut in versione antiqua , aut in 44. Cum aulem ea verba quaeprimo loco ponunlur
' variis versionibus
quas e SS. Palribus Petrus Saba- - desumpla sint ex epistola nuncupatoria Gregorii Ma-
liei- diligentissime collegit. In nolis ad Glossas eas gni ad S. Leandrum, cui expositionem libri Job dedi-
- cavi!, forlasse inde interpretalionis in Job titulus ab
peculiares leetiones singillalim observabo.
40. Non dissimiles alia? glossa?biblica?exstant in aliquo invenlus fui!. Suspicari etiara possumus hoc
Codice Regio-Vaticano215, fortasse Caroli, Carolo- esse opus cujus fit mentio in uberiori seu interpolata
inanni, et Ludovici temporibus exarato, de quibus Braulionis praenotaliotaede libris Isidori : Moralium
lil menlio in line continuationis Chronici Isidoriani : libros B. Gregoriipapa rògatu compendioseabbrevia-
ac de Carolo dicilur : Cujus regni annus nunc ugilur ' vit. Taio caput 22 lib. n Sententiarum inscripluin,
xxxvii. Glossa?in Genesin sic incipiunt. Incipit liber - de Tractatoribus divinarmi Scripturarum, verbis iis—
Genesis.In principio—in ordinecreaturarum. Calum dem Gregorii inchoat : Quisquisde Deo loquitur, ou-
et terroni — informati materiam, unde calestia et ter- rei necesseest ut quidquidaudienlium mores intintiti
'
PATROI. LXXXI. ì 14
 W AD OPERA S. BÌD9RL IifSPALENSlSMOiiEClOMENA. M
inireturì'ete. Vltlelur igitur liiijus Codicis opus esse A praefert : sed doctissimorum 545 Maurinorura opera
«jòllectiosentenliarum', praesertim ex libris S. Grego- effettuai yam est, ut Gregorio ahjudicari non debeai^
rii -. cujus Verbaj obiter Godicem percurfens>, reco- Ab his omnibus exposiiionibus diversa est exposilip
giroscò; Initio, utdixii, nullus'est titulus', sed proce- giusti Urgellilani in Canticav cujus Isidorus ;tneipfnlt
dente òpere, pàg. 127-, apponitur tanqùam titulus cap,34deVir.illustr. Inliacetiam, utinjBibliisGor
Èéposìlio, quin aliud addatorv Finis est : Et lavàhtùr thiciSj Tepetoptur verba Vox Ecolesiai VoxCliristk
ergo, et nequaquam mundi sunl, qui commissa fiere ,de qua cpnferAcià Sanctorum tom. Vfjjp. 773. .-.,.
non desinùnt, sed ruisu'tii flèrtda'commiiturìt.Sèquun- ,• 47* Idem Fabricius loe, cit. Explanalionèni; Daniel
ttìr qtia?dani alia'similia mitaràiòri «hàrà'clere ; opus ilis propbetac-, el de Susanna ms. Isidori -nomine'in
tatnen imperfectum viJetur. bibliotheca Leìdensi asservari referi «x Catalogo-pag-.
45. Expositionem in Càntica a Cypriano Suarez; 3291 de qua judicium ferre non possumus, an! sit
in tino tantum ms* reperiamo pi ex interpolata "sive alteritas auctoris, -àu fragmentum aliquod ex.Isidpri
«lièriori Braulionis pfaènolatitìnèIsidoro adjùdicàlam, operibus.' '-.'/ '; '• -- -:- -y-r-'--tì
Crialius caeteris Isidori operibus adjecit, qua'mvisde 48. PòstillasFrvLaiidulphidéNeapoli.'uperEvatr
aiic-tòreipM non Hquerèt, ulin ejusipraefatiòne^44 gelia, in quibus «nifi aliis Palribus allegato^ «iicforir
viflmius. Sed quod addit, verba éraénoiaiiònis ube- ig ias IM'dorì, Wcensèl Bandinius toni. IY, plii't.,'36,-Si
•rieris, Cxniica varilicorum factinda.expositioneciuci- Crucis Cod. 5, membri is'aDetali.xiv^.qoi staspicatur
davit; brévissimae expositioni -non,-satis convenire', collectorem èsse Landulphunii five^andenulphiin»^
adverlendiim in - Braulionis ùberròri pràenotaftóne -ordinis -Minorane 'Scoti audiiorèm, arcbiepiscopuni
-apud Bòllànflianosrap» 11 Vita?-S,isidori légisèéun- Amalphilanum anno 1550. Explanationes Isidori h-
'da èxpdsitìònè; iion facundài fortasse ut dislinguàtur **iledesumi potuerunt-ex diversis nolis ejus operibus,
ab aiterà expósitiòtae in Cantica, qua?inter S. Gre- ita quibus saepe evangelica 1verba occurrunt et expli-
-gdrii Magni opera edita réperitinyin. :ta'unedicàm. eantur. Ip Braulionisinterpolala praenotatione ita ip-
jabrìciusin Bibl. vet, IlàLvèibi in, -cap,16, numi i% -gimus :,Super libros Mousi-^t, Psalterium, et quaiuor
-inter stapppsfta Cassiòdorii opera irecenset. Exposi- 'Evangelia expositàoni non minimo insudavit- studiò.
titfnèm iti Cantica, •editàm Friburgi 1538'Ibi.» cura Cap. 104 describam Codicem Urbipaiem il, ;in qua
<Apisiiioin Càntica^ et in 'edition-eCasliòdorii Gàrè- jest versio Gallica Galena?Patrtam in Evangelia *xlsi-
-'lia'na: **cnjusEpil-dine-,inquilt,"occurrit inter Opera dòro et aliis. In Catalogo mss. Gòdipum bibliolbec*
Isidori Hispalensis. Scilicet eam ex edilione 'regia :-Sfortianac,qui asséfvalur in bibliotbeca Vaticana,Ot-
'SlàtrileiiSi 'Breulius in suam i!transiulife/Galetius ita tobonian'à num; 2355»pag, 3,*jandieaturExposiliq^ii
'praefationead Càssiodorii Opera iaiidat-supposilitiam <E EvangeliumLuca ex palribus, Isidoro, eie.1,satis 4*-
illSrii Gàs'siodb'rii«xpoBitioneins,cujtìs xrompéndiuìii 4tquus membranaceus. .: , :.
esse Lidoro tribulam expositionem rette observavit; 49.- Reperio eliàrà apud Bandìniinn nonnullaìn
rìQuodconipetidràm ab aliquo Hìspafip factoni Predi ménlionem Exposiiionis Isidpri in-Episfolàm Pauli
'potest, 'quia inseruntur verbav Vox,Ecclesia, Vox ad Philemonem. Nam lora.IVy ^pìut. 34, -cod,..- 7.^.
Christi, ut in BibliisCothicis TKléìanis, Vox Eecle- Crucis", nieitabraiiaceo., saeculi;xinfl in 4 majori ,:ex-
Hai V°x 'Ghrkti. Zaccaria Exposiliòni in Cantica lo- slare ait leciionariuni Sanctorum, PalreS ex quibus
coni inler ;stippÒsitaIsidoro'operSrdeslinaverat. leetiones excerpta? sunt, noniinanlur Alcuinus.,etc>,
46. Eistatiibèrioralia Exposilio in Cantica Inter DamOsus-papaad Joan.;; otin Calai. Pontif,, Rilde-
Gtégòrii Magni Opera, qua?; tal :F»hricius in Bibl. fonsus ar.chiepiscopusToletanus... IsidorusinSermpu,,
Inèd.testàinr, in qtìibusdam Codicibus Isidoro nostro et super.EpislolanvadPhilent, Contra Judmqs.,,.,.Petrus
ascribinir» A^cfortasse haec est ratio cur in recenti Coniestor, eie. In indice clarius legilur,-super,Èpisfq.-
éditiòitè Qpérurn Isidori tom. II inler appenàices, lq.ni ad Philéwwiem., et contro Judmos. In operibus
pag, 50, Isidoro tfibuaWr quoddàm -epigramma in D.Isidori, atque indice lpcorum:sacra?Scriptura?,a Breu-
CàWlìCa: '#**£ 'vecinìt-, etCv-; qtiarfquam ejusmodi lio confèeto ne semel quidem Epistolam ad Philemp-
èpiÌra"iiyniaéftéerptiini èst ex Codice saepuli x vel '%\ «ein allegaii videov , . ...
ineuntistp'ostexpositionem, ut'itìiassé'riU»,.B. Isidòfi 50. 'Restai ut:de Apocaly,psiverba faciani, in qupm
'èpiWifpiinCantita'cdmìcòmin. fNescioautenv, aiiin- Còmnientarios Isidprijm pdidisse colligere possuitips
difeeitiribréVte,'qiiàm dixi, exposilio in Càniica, àn . jex jraefaliotìe Beali J54JB ,a^P°? commentarios. in
alia 'uBefiòr-, «rase:S. 'Cfegorio -Magno ascribitor a Apocalypsin, editos Matriti 1770, pperp Hetiripi Flp-
%lér¥q% t%iaìtiviVtìac^ Roma- rez. Beatus, qui El.ipàndi èrrores saeculoviìi strènue
'j!i|s:>pòHt.'jexCòco p^'410et Pamélio,, assetai Gpm- Jnipugnavit, in -praefationea-d commentarium Apócà-
nieiitàiitìtai Grégòrii in Catìtrca"in omnibus mss. Isi- 4y.psis5ait, sp-sua ex Hiè|onyino? Augustino, Ambro-
doro 'tìibtìi.'In Véteri'Codice Vaticano 650, post hòc gio, Fulgéntip, Gregorio, Tichonio, Irenaéo, Vlcfoirino»
IpStfni'coiii#entarium in Cantica» qùod Gregorio Ma- Apringio, et -Isidorocpllègisse. Id autem soluta)àrspit
•^iiòàdjtìdicari'ntaiic solèljiet'in n'ònnullis vel multis Beatum quasdam Isidori interpreialiones è diyéreìs
Codicibus -Isidoriassedici tur j -tlegituridem epigrahi- ejus operibus sumplas cpipinentario suo ipseruisse.
wiavq'nod a iiobìs inter alia Isid'Ori dubia carmina Id commentariuni nonnulii falso prediderunl esseil-
/«StoffeCodice eméndàtum exhib'èbitor.Commeniarius lud ipsunaguod ab ApringipconfecluniiKirra^moni^
iu nostro Vaticano Codice nullum auctoris nomen cap.30 deVir. illustr,MonlJaucouiusiriBibiiOtn.mÌBi
449, ....„;• ISlDQRlANAvr-PARSII, GAP. L&Vt 430
iBter Codices Saiigéfniànenses nominai Cod. 255^ i , 3, In his ler.tionibus narrator quod, inoriHo ièow-
^sidoriin.Penlateuchum et Apocalupsin. Id quale sit, gildo, beatus Isidorus palam arguens dìclam haresim
rescire non possumus. Ut autem iràelligalur, quam ad polmoni marlyrii pervenire arihelabat. Deinde ubi
versatps esset in Isidpri iOperibusBeatos, àdverton- Rodericus Cerratensis de S. Leandro habet nescio,
quni, eum asseÈere eloquia Pairum a se jnlerseri, ut, vel nescilur quo pravenlus prasagio, hic legilur, ne-
serjpto,.inquit, nqsler^paterni» sentenliis firmaretur, scilur quo duclus spiritu. Confer cap^ 14. Editio est
qujb.us,yerbjs Wberii Isidori de Qflip. eccles. in mui- in 4 parvo, charactere Romano satis eleganti. Exem-
lis %pdicibuseoncjuditori Addii,Beatus, se opus plar bibliolheca? Alexandrina? primam exhibet pagi-
Etberio dicare, ut,.quo mnsqrfe, ai!,pezfruqr reli- nani rubris aureisque picturis ornalam. Non appare!
gionis, coharedem,faciapi eimeiXqborìs, Sic Isidorus logos aut annus editionis: in catalogo, sive indice
in epistola nraicupaloria librorum contra Judaeosai. bibliolhecae Alexandrina? referlur ad annum 1483,
FÌprenlinapa^rorpni,:^t9«o,consorte perfrjior san- et ad-typographum Pelriim Loslein; sed, ut opinor,
guinisxtohaxedemfaciametmeblaborii.. non alia de causa, nisi quia in eodem volumine coni-
i^--.- i--r-:J , «CAPUT LXVIs -•,. ;''•• : .--:' li patti sunt quaiuor libri de Cònlempto mundi, qui in
Libri duo Isidori centra Jntteos ad Florenlinam soro- bac edilione dicuràiir Joannis Gersòn cancellarii Pà-
<_remde Fidecatliolicaex Veleri et.NovoTestamenlOi ,; risiensis, charactere longe diverso editi Venetiis 1483
ÈàiiióneSf Codicesmss,, veriionés. . '
per Petrum 548 Loslein de Langeceri. Joan. Bapiista
,^|.;Hi duo cpnlra,Judceps libri alio, modo ab aliis Audiffredus in opere de Rom. edition; saeculi xv,
1
juscribuntur., In Bignaeana editione titulus est : Beat pag, 356, meminit hujus editionis, quam exslare ait
Isidori Junioris Hispalensis archiepiscopiad Ftorenti- ita bibliolheca privala SS; D. N. Pii VI, et in Valli-
nani sororem suam de Itulivilate Domini, passione et cellafia. Sed dicit fortasse Romataam non esse. Nic.
refurreciioncyregnoalquejudicio. Prp.allerp libro, .de Antonius nuetoritate catalogi bibliotheca? Alexan-
apilium Vocattone, Bignaeum seculus est, ut solet, drina?, ut pillo, typographum Petrum Loslein loCum-
BxeuliuSi Nic,.Antonius refert editionem Veneta» qùe .editionis Venelias dominavi!.
1483, in 4, apud Petrum Loslein,praomisso Ululo, -*. ]sidòfussdrtòbu'sìiié libris Jiidaeos refellit, ac
/sidorus tontra /wdicos.in qua e duobus libris solum fSrlassè Ipstim imitatus Juiianus Tolélàtaiis, Ires
priprreperitur, mulilus i;pt;npii parum yariaps : ap- fetttfilibfds aéfflònsirafiònis sèxta? aetatis, sive da
penduntur Judaeorum quaedam blasphema? fabula?de Christi àdVéhto adv'èrsiisJiidaós ìnscripsil. Contra
Christo et Maria ex libris Tbahnud, quas ediminime ItìdiéòS
paritèr ex antiquis s'cripserìiiit Ràbanus Màu-
opus erat, fabriciusvero in 547 ^W^toe*. asseriti fiiij et Agòlìardiisj sive Amùlò LùgdUriensis: de
de
Jibrum ildeVoeatipttpflenliunieuni «superiore Natir 41tjuiBiis FàbVièitis cohsuiéndiiB.Inter opera veierum
vitate Domini, etc, absplv.ere duos,libros contra
qtìòrtinidàin Pàtriirà a Stévaflio Ingolsladii edili
Judaaoseditos.Venetiis,1483,in4| sive contra nequi-
1616, pag. 399; recensentur nomina eorum qui boll-
iìam Judaorum, Haganpa?1529, in 4, apud Jpannem irà Judaeos
scripsèiunt, praeléritò tamèn noslro Isi-
Seceriuni;.Veneliis:158f,jatquein Oceano -jurisi sive
doròi vèl in priìnis recensendo. Ita bibliolheca Venèla
,$raclatu tractatuum. tom. XIV/ pag. 23. In hac coir S. Aiitonii ariiic[taissimumCòdicéiti asservari-refert
leclione tituius est, Isidori episcopi Hispalensis tra-, S. fsidSrui contra Judaos.
cta'lus. Contra Judaos., Editionem Haganoensem des- Thòmàssinuspranoiàium,
Alii tamen alios titulòs proferunt. Gap. 46 indicatutii
cripsi cap. CO,n, 8. Captai ullimum libri i inscribitur filif hoc opus ex èàlàlogò itaonàstérii S. Nazàrii in
Superdicliooperis in tabula capitoni hujus edilionjs, Laiirissa, ile Ndtivitàie Dòmini : àc furiasse nòta
sed in texlu Epilogus operis. diifert ab eo quod in Monastico Anglicano dicilur
2.
,. Edilio Veneta 1483, quam Nici Antonius et Liber Isidori de friifdcMs
Chrisli, et ita Cliròiiicò
Fabricius laudani, fortasse ea est quae exstai in bi- Fòntànéilènsi Libèr tesiimbniSruiriIsidori de Chrislo
bliotheca Alexandrina Sapientia?, Roma?,et incipit : et Éccièiià
càp. cit'. 46. De'ìnss. Zàccàfiàriis Confer
Ysidori contra Judwos. Domina et. dilecla soroii Fio- in ideiti Òpus iritèrdum dicitur Còn-
rai liq; Ysidorus. Quadam, qua dijjersisyetc;Est pri- © càpiit 43, quibtis
fra Judaiós, àtit contro JUdaos de Christo, aliquando
Dius liber contra, .Judaeos..,Non numeràn.tur capita : Fidéis de Passióne dòmìriicà,
ultimura est;: Quod Judoei èxccccaii debuerunt Chri- caihòtièà;" aliquando
de thristò.
stutn negare, et quidquid de Christo. fuerat prophèlìza- tiòiinatiquàtii T'ésiìrnoriitipfopliéìàfuin
timi; Desinit y regnum-ntque..judicium declaramusì 5. Joannes Mariana, qui ad editionem Mairilenseia
In edilione Malritensi, decfararimus. Pergit edilio : bis duobus libris notas breves, sed oppido erudiuis,
VidecacitatemJudmortimfonlenlam in. suo Talmulhi ùi ait ÌSic Àiìlonius, subjunxit, iriscriptionem e duo-
Explicit libelUtsdomini Ysidori episcòpi de Fjde cq-, bus Golhicis Codicibus, quos ante sexcentos (aiebat
lliolica, et Novo et Voleri Testamento edilus contra tunc Mariana) àuiios descriptos fuisse conslal, desum-
Judaos imp'ws, quh ducti,sacrilega cacilqle in suo psit, cum quinque alti Codicest quos nacius fiierai,
Goltiicorum
Talmiith*cripserunl,t\K,. Exponunlur quaedamaniles magnopereyàriarenl. Inscriptio Codicum
Judaeprum fabellae; Sequunlur tesiimoniuin. Jpseplii haecest : De Fide calholicaex Vet. et NovoTestamento
Hebrsei, et epistola Pilati de Christo : et in fine ex-r contra Judaos ad Florenlinam sororem suam. Mariana
cerpia quaedamex leclionibus ofliciide beato Lidoro : in notis duos nominat Codices Tarraconenses, majo-,
Mira reti quadam noele dominiye nativùaisj etc. rem et minorem, cui maxime fidebat» unum Hispa-
 431 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. ,»S*
lensem : de aliis, quos vidit, tace!. Nullum omnino, ,A rentina, ut Claudius Ctaudianus, et similia alia erant
verbuni faci! de quodam additamento quod in fine nomina apud Romanos. De eadem Isidori sanctiss'ima
libri li, post verba, in quibus habitat in miernum, in sorore legi possunt cap. 2,17 et 18.
pdilionibus Bigi)vana et Breuliana apponitur, quo 9. Quod quibusdam aliis Isidori operibus acridi!,
agitur 549 de Formulis spintalis intelligenlia, de ni in linguas vulgares converlerentur, id etiàni duo-
quibus cap. 86 disseram. Deest eliam in noslris mss. bus bisce coilira Judaeos libris evenisse novimus.
ejusmodi addilamenlum. In titolo operis cum mss. Nam, ut Fabricius in Bibl. med. refert, fragmentum
Golhicis exemplar ms. anliqnissimum bibliolheca? insigne versionis antiqua? Theotiscae hujus operis ex
Barberini* convenire, Nic. Antonius affinila!. Confer Codice Coibentalo, quem Baluzius communicaverai,
excerpla cap. 45 ex Zaccarianis schedis. Puto enim, cum Tatiani Ilarmonia vulgavit, alque insigni glos-
eumdem esse Codicem qui ad saeculum vm pertinere sario auxit et illustravi! Joan. Philippus Palthenius,
dicilur : sed inscriptio Codicis diversa esl ab ea quam Gryphiswàld. 1706, in 4, repelitum eliam tomo I
Mariana protulit. Fortasse Nic Antonius inscriptio- Thesauri Antiqui!. Teulon. Schiller"! Ulm. 1727, in
nem aliquam recenlem indicai; pauio enim post ait- fol. In editione Paltbenii fragmentum Isidori exstat
titulum Codicis Barberini num. 230 per anliquilalem pag. 239, et incipit : Et caidines orbi» terrà, toc
detritum esse. Bayerius in not. ad Bibl. Nic Antonii ]B Titulus capilis seq., Quia Christus Deus et Dominus
unum Codicem hujus operis in bibliotheca Escuria- esl : Post dectaratum Christi divina nativilatis myste-
lensi asservari testatur, sed nihil de titulo exprimit. riutn, etc. Ullimum caput: Quia Christus de stirpe
6. Fortasse hic est Codex quem Rodriguezius David natitii-est: Ecce ex qua tribù. Desini! : Hic locut
toni. Il Bibl. Hisp. pag. 524 recenset inler alios bi- in Bebroeosic habet : Et erit requìes ejus gloriosa.
bliolheca? Escurialensis. Est membranaceus in 8 sae- Utiquequia moriens caro ejus non vidit corruptionem
culi xiv, alque inter alia aliorum opera exbibet li- secundumpsalmi sententiam: Necdabis Sanctum tuum
brum i contra Judaeos, ab edito valde diversum, ut viderecorruptionem. Palthenius in praefatione ait, cha»
ex titolo operis et capitum Rodriguezius colligil. Ti- raclerem versionis Theotiscae fragmenli Isidoriani
tulus operis esl : Incipit liber Ysidori contra paganos, esse Merovingicum saeculivii, de quoMabillonius de
benthos et Judeos. Domine el dilecle sorori Fiorai- Re Diplora., p 49, 359, ejusmodi fragmentum prò
eie. Prologus ila corruple incipit : Quadam qua Deus omnium vetusiissimo anliquiialum Theotiscarura hoc
Veleri Testamenti libris pronunciala de nalivilale in genere monumento venditari posse. Advertendum,
Domini el Saivatoris nostri secundum divinitatem, vel in Indice Casanatensi minus accurate versionem hanc
de incorporalione ejus, etc, coheredem faciam et mei Theoliscam factam dici ex Sermone Isidori de nati-
laborìs. lncipiamus ergo de ejus nalivitate, qua esl jQ vitale, passione, etc Pertinet enim ad librum i Con-
""
anle secula a Palre generatiti: Quod Christus esl Dei tra Judaeos, cap. 2, 3, etc. ,
, filius « Deo fatre genitus. Ita procedunt alia capita, 10. Versio alia librorum Isidori contra Judaeosin
sci alio modo divisa atque apud Grialium. linguam Italicam indicatur in Codice Valicano 5420
1. Sunt eiiam inler ipsa capila nonuulli titoli, membranaceo, qui olirà fuit e libris Francisci Peniae
quibus novum argumenluni expriniilur, ul posi sex Hispani, celeberrimi decani Sacra? Rota?, de quo Vida
prima capila : lncipiamus de ejus nomine loqià. Posi cap. 98, ubi advertam non esse versionem 551
aliud capii!: De genere Christi secundum cameni, duorum librorum, sed libri primi tantum, et quidem
quia de s mine Abraha duxil originem. Post tria alia, in compendium redatti. Titulus est : Santo Isidoro
De loco in quo nasci debuit in Betlilehem secundum dòclore et vescovo confonde Giudei. Ad la sua so-
proplietias. Post alia qualuor : De Virlutibus Chrisli rella, eie.
et miraculis secundumprophetas, eie. Hic titulus an- il. Exemplaria mss. operis de Fide catholica
sati! forlasse praebuit iis qui Isidori opus de miraculis contra Judaeos, quaenobis ad manus fuerunt, bare
Chrisli laudaruni. Elsi autem ms. hunc librum mul- sunl. Codex Valicanus 939, describendus cap. 95, in
luni ab edito diiferre Rodriguezius existimat, lamen, quo tantum sunt dieta excerpla ex hoe opere. Codex
ut ego puto, discrinien solum posilum est in diversa U Valicanus 1268, eod. cap. 95, in quo simili modo
librorum divisione, ac nonnullis vaiianlibus lectioni- sunt quaedam testimonia extracla ex libro i de Pas-
bus, qua? in mss. Codicibus quibusvis eliam optimis sione Chrisli. In Codice Valicano 4527 hi duo libri
frequentes sunl. de Chrislo contra Judaos Isidoro Juniori ascribuntur.
8. In nòmine Fiorentina,' isidori sororis plerique Vide cap. 97. Ita eliam in Codice Vài. 4918 ibid. In
mss. et èditi 550 consentiunt. In nonnullis mss. Codice Regio-Valic. 421, de quo cap. 100, esl fia-
Marlyrologiis nominàlur Florentiana. Marinseus Si- gineràum horum librorum. In Codice Palatino 278, de
culus male F'brani voeavit; princeps edilio anni quo cap; 102, hi duo libri, praemissa nota : In hoc
1483, aeque male, ut ait Nic-Antonius, Florenliaml volumine conlinentur abjectiones Judaorum, et voca-
Falendum lamen, Florentia nomen in multis quoque tiones gentium. Caput ullimum libri 1 dicilur Super-
Mss. apparere, quod idem reperitur in multis Màr- diclio operis anacephalaosis. ItaCod. Palai. 279 ibid.,
tyrologiis et in Breviario etiam et Missali Mozam- Liber sancii ac beatissimiIsidori ad Fiorentina»»,«Wv
bico inter Teceniiora officia: ncque; fortassis absur- Caput ultimum'Lini i Anacephalaosis. Liber il Miuti-
dum est, quod utroque nomine appellari consueverit lus esl. In Urbinale 100. Cap. 104, Prtefalio, velrc-
Florenlia, aut Fiorentina, aut simul Florenlia Fio- capilulatio Fidei catholica, sive superdicliooptrit Yii-
 m KIDORIANA. - PARS il. CÀP. LXVII. 431
doriYtpanensisepiscopiad Florenlinam sororem suam. t\ Pra?Jicalorum, clarus saeculoxm theologus, inscri-
Sancta sorori Fiorentina Ysidorus Toletanus episco- plionèm de Summo Bono cuidam suo magno operi
pus, etc. Jam adverli hunc errorem, quo Isidorus fortasse ex argomento indidit : quod ms. asservatur
Toletanus episcopus Ungitur in aliis quoque Codicibus in bibliolheca Corsendoncana, teste Valerio Andrea
libroiuin contra Judaeos nolari. Liber i dicitur'Con- Bibl. Belg. mss. n, pag. 70. In inveniario bibliolhe-
1 tra Judaos in hoc Codice, ii de Vocatione geiitium. ca? Vaticana?Codex 1311 praefert titulum : Vitici de
In Ottoboniaiio 945, cap. 106, libri contra Judaeos, Argena ordinis S. Augustini de Summo bono 553
ut in Vatic. 4918. libri sex. i. De laude Scripturarum, etc Crediderim
CAPUT LXVII. idem esse opus quod ita Bibl. nied. Fabr. Ulrico de
Libri tres Sentenliarum S. Isidori, sive de Summo Argentina ex Val. Andrea tribuitur, et sub articulo
Bono. Editiones, et mss. Codiceshujus operis : ver- Ulrici Engelberli ord. Prati, referlur. ;
sio Hispana. Julianus Toletanus, Taius, Petrus 5. Inilium cujusdam versionis Itala? Sententiarum
Lombardus, el alii post Isidorum Sentenliarum Isidori in schedis Zaccarianis sic descriptum reperio :
scriptores. Quarlus Sententiarum liber num Isidoro
supportiti. Erudita Bayerii Animadversionesde hoc Isidorus de SummoBono.Cap. 1. El sommobene è esso
quarto libro. Dio, impero che lui è incommutabile,è non si può per
1. Aperte hos libros Braulio indicavit : Sententiarum U alcun modo corrompereste. Ubinam haecversio exi-
librot tres, quos floribus ex libris papa Gregorii mora- stat non indicatur. Pabricius exislimat libros Sen-
- libus decoravit.
Neque aliud Ildefonsus inlcllexit, cum tentiarum a Sigeberto vocari librum ecclesiasticorum
scripsit, librum Sententiarum, scilicet opus, Codicem, dogmatum; nam qui in edilione Bignaeanahoc titillo
volumen sententiarum : ita enim vulgo opera 552 Isidoro tribuitur, auctorem , ut ipse ait, habet Gen-
in plures libros divisa nomine libri indicabanlur : et nadium Massiliensem. Bayerius addit, Placcium ex
: in hoc
ipso opere indicando Balbulus aliique librum Rob. Còco p. 131 asserere, librum de Ecclesia?do-
Sentenliarum cum ìldefonso appellarunt. Neque de- gmatibus male beato Isidoro tribui : quod, inquit,
buit rir doctus Scipio Maffeiusin' Ildefonsi verbis num ad Sententiarum Isidori opus retulerit incerlum
" aliud est. Imo certum mihi èst eum loqui de libro ecc'e-
opus a tribus Sententiarum libris diversum ri-
< mari : sic enim ait in Biblioth. Veron. mss. pag. 89, siaslicorum dogmatum qui a nonnullis Augustìno, a
post Historiam de grafia, uhi describit Codicem in plerisque Gennadio Massiliensi, a quibusdam Isidoro,
quo sunt testimonia divina? Scriptura? a Sentenliis a noràiemine verius, ut suo loco dicam, Bracano
diversa : Ea quoque ineidil mihi cogitatio, opus istud Hispalensi episcopo ascribitur. Elipandus in epistola
(Teslimoniorum) indicali, cum Isidori Sententia ab ad Migetiumhaereticum, quam Florezius tom. V Hisp.
antiqui* scriptoribus laitdantur : buie enim multo ma- C sacr. p. 543 primus edidit, sic hos libros laudai : De
gis quadrat denominano quam libris de Summo Bono, quibus etiam beatus Isidorus, doctor egregius, ìn sui»
qui etiam tres sunt, cum Ildefonsus Sentenliarum li- dogmatibus ita loquitur, dicens : Scripturas hareii-
brum unum numeret. Eodem modo librum de genere '• ci, eie. SeJ Elipandus dogmatum nomine qux-vis alia
officiorumIldefonsus nomina! ac librum sententiarum, opera Isidori, Ambrosii, et aliorum solet appellare.
.- cum ille duobus libris cònstet : neque enim expressit 4. Sententiarum litulum praeferunt plura concilia
unum esse Senlénliarum librum. cap. 31 indicata, Canonum colléctores, aliique vete-
2. Concilium Toletanum vm cum magno Isidori res scriptores ecclesiastici, ut Ratraranus de Praede-
elogio nominalim allegat librum Sententiarum secun- stinatione lib. n, Jonas Aurelianensis lib. i de Institu-
dum, al observat eliam Loaisa in not. ad titulum li- tione laicali cap. 10, et antiqui catalogi bibliotheca-
bri. Sanison abbas Cordubensis saeculo ix, lib. n rum cap. 46, praeter scriptores de Viris illustribus,
Apologetici, cap. 1, sic refert : Doctor namqueegre- quos cap. 47 excitavi : in quibus lamen recentiores
gius, meriti»el facundia clarus Isidorus in libris Sen- nonnulli utramque inscriptioneni proferunt ; Pasiren-
tentiarum ait : Non ideo cwlum el terroni implel gus autem. ita ut duo disimela opera commemorare
Deus, etc. Quod autem ait Loaisa, omnes mss. Co- videatur. Eorum antiquissimus Balbulus,' saeculi x
dices in Sententiarum inscriptione consentire, si ve- jvscriptor, Isidori Sentenliarum librum utilissimum
tuslissimos quosque intelligat, ita quoque a me ani- esse prolitetur. In eadem Senlénliarum inscriptione
madversum est in his quos vidi. In multos tamen consentire videntur duo Codices mss., quos ex Am-
incidi non ita antiquos, qui de Summo Bono inscri- brosio Morale in monasleriis S. Facundi et Legio-
buntur, ut in iis etiam observare poteris quos ex nensi S. Isidori exslare Nic Antonius refert, aliosque
Zaccarianis schedis cap. 43 recensui. Duo exempla in bibliotheca Ambrosiana.
ejusdem titoli refert Nic. Antonius, alleram in bi- 5. Ediliones vero antiquiores hos tres libros de
bliotheca Patavina olim Canonicorum Lateranen- Summo Bono inscribunt. De edilione Italica veteri
sium, alterum in monasterio S. Francisci Pinciana? circa annum 1470 operis de Summo Bono simul cum
urbis, quod refert Morales in suo jam edito libro del Etymologiis dixi cap. 54; quo loco rettili 554 aliam
tanto Viage. Oclonos minimum Sentenliarum Isidori similein editionem Venetam anni 1485, aliam pariter
- Codices ex bibliotheca Escurialensi Bayerius indicat, Veiietam anni 1493. Ediiionem veterem in 12, sine
quorum terni annum Chrisli millesimum antiquilatè loco et anno, Fabricius in Bibl. nied. lauda!, allegai-
superant : sed eorum peculiares inscriptiones non que Theophili Sinceri Nachri&htenvon alten unti
«infimi!. Ulricus Engelberlus Argenlinensis ordinis raren Bukern.
 «55 AD OPERA S. ISIDORI }iÌSf\\IJtfS!S PROLEGOMENA.' '
...'"'Ì86
6. MaittaiiiHSeditosires libros de Summo Bono A ppere dixi cap. 56, num. 18. Neque.tainpn
propterea
refert Lovann in 4 per Joannem de Westfalia 1486, Xjstura defendo, aut Loaisam omnino excusatum
et Papisti» in 8 per Pigouchet 1491. Sic toni. I, volo.
pag. 475, Libri ttes lsidon Hispalensis de Summo 15. Cum Taurini non prope excusi fuissen,»Sen-
Bono, impressi per me Joannem de Westfalta, in 4. In tenliarum libri, Loaisa seeuod/s curas adlpbuit, ut
alma Uni\en>ilale Lovanicnsi 1486, el rur=usp. 5J6, in regia edilione Matntensì emendatiores prodirept.
Istdoius de Summo Bono irnpiessus pei Plnlippum Breulius quoque in line sua? cditoHus no^as Loaisi?
Ptqouchet. PP. Philippus Pigouchet curri insigni Pe- cum aliis ex edilione regia Malritensi deprompus m-
licam, E. G. (id est, Engmlberìus Geotgius) de Jtfai- seruit. In edilione lamen Taurinensi quaedam pecu-
nef, eie. llaria sunt qua? in Grjaliana et Breuhana des,id,pran-
7 Anno 1493 edilio librorum irium de Summo tpr; nam praeter varias leetiones in ««argine et notis
Bono a Maittairio dicilur fatta Parisiis in 8, ci Li- sepius expositas, Loaisa senlentias ordine mimeio-
psia? m 4, per Arnoldum de Colonia. Orlandius sic rum distinsi!, et admargmem loca Patrum indiraui,
refert. De StiminoBono Venetiis1494, pei Bonetum ex quibus ea?desumpta? sunt. lite no|ap ad margineni
Localclli, et pei eumdemanno 1493, 4, Lipsia 1493. eodem modo in edilione Breuhana, Colorane regeliia
8. Idem opus editum fuit Parisiis anno 1495, in 8, adjecta? fuerunt.
per Stephaniim Jehannot in vico S. Jacobi, 27 Au- 14. Npn jevis est Sententiarum Jsidort ppmmepda-
gusti, titolo . [Isidorus de Summo Bono, ex Maittai- B tip, qpod Yen. Thomasius,in sjsternale sup ipstito
rio. tionum iheologicarum, quod,meditatos fuerat ex se
9 Prodierunt quoque Parisiis libri tres de Summo letti* veterum, Patrum
operibus, tres, Sentenliarum
Bono apud Joannem Petilum 1519, in 12, ex Nic. libros simul cum alns excudere decreverat. Prodnt
Antonio et Fabricio : et Venel'ps 1553, ex Nic. An- ejus Indiculus inslitutionuni tbeolpgiq^ruin veterani
tonio et epitome Gesneriana. Patrum, qua?aperte et breviter expqount ibeologiam
10. Pansina alia est editto apud Joannem Roigny Sive theoreticam, vulgo
spepulajjvam, sivp practi-
via adD. Jacobum sub Basiliscael quatuor Elemeptis cam. Inter alios erant S. fstdQii episcopiHispalensis,
15"8, cum inscriptione de Summo Bono, fusius cajp. qui obnt anno 636, tres libri Senleiiluuimi, swe de
seq. desenbenda, cum ejus praefauo praferetur. Summo Bono, Pei Imeni ad uli attigue thcùlogiani,
11. Margarm is de la Bignè litulum posili! Senten- maximequead practteam ; qui boxa, ex pprte e&cetytt
t\arum de Summo Bono, el in operum indice Senten- sunt ex libris morqlibus £. Giegori'\papa;. Extiant
narum, sive de Summo Bono, quod opus se pdere intei opera ejusdem S, Istd,oit, et sepataltpi edili a
ai! ex emendalione Joannis AJeaume dpclpris Sorbo- Ga»p«reJ(cc-rngeGai sta) Loaisa. yezzasius, sui con-
nici, adjecta praefatione, scilicet epistola pd Mas,s.o- silium Yen. Thomasn556 exseciitus fuit, in not, ad
nam, quaepag. 60 ierg., lom. U legilur Solet enim Indiculum |id observat .In puma Indicali editione
li ce epistola in multis mss. libros Sententiarum pro- lihrarioium,e\roxe legebalurquatuor esse &gq«(tkujttt
cedere, sedinepte, ut cap, 73 expo'iam, cum de ea episcopi Sentenliai uni libros, cimiti es mtsalwwdi 0'
epistola agam, a Gradano quoque tanquaip prafa-l C Errorem illum secuta sunt omnes alia Indicali edi-
none librorum Sententiarum laudata. tiones qua, hanc nost\am piacesteiunl
12. Secuta est ejusdem operia editio cura el stu- 15. Quatuor institutionum volurauta VeiiPStos
dio Loaisa?: Isidori Hispalensis episcopi Sententia- edidit hoc titolo : Yen, Joseph Marm cardmalis
rum libri tres emendati et nolis llUstrati per Garstam Thomasulnsttìutwnes ittiologica o&tiquoxu»taitum,
Loaisa Taurini apud Joan Baptistam Bilaquam 1593, qua aperto seimone exponunl breviter tliealogtamaie
in 4. Ad Plnlippum pi mupem Httpantarum, pagims thgorettcum,sive pxachcayn.Recetisiut nqHupte auxit
450. Ibidem, 555 et eodem anno, C/iromcon2)./si- -A,*t,tqmui.. Fj ancis.cijsVezzoftut,. .£, R., Rq$a}, tfj$.
dori archiepiscopi Hispalensis emendaium notisqveil- _ Fk lyp£grqph.iqMqr.^
lustratum per Garciam de LoqlM'^r^hxdiacòrvum-4% doriapo. pppr^toP^lf^
Guadalajura : in 4, pp, 96, ad Philippum II. De nolis prapfat-,: £m, s«8f #?£«!$• ^^««WfW^B?^'
Loaisa?hoc est Fabricii in Bibl; med. judiótiim : :In , qfiSpamqua; e^sti^nfif^W^WMftfl^ììl^P
illis erudita multa ; illud vero ptor&usdestitùtumn&so quoji 0 feostremyt);!,.sun^iUisi \%£,^|fnj|jrip^n-
critico,_ quod p. 48S*efifrit Loaisa:•; Nostris eliam .. #ii.,Ìsidojri^ij«copi:,IÌHR««efisj|,5sttf,0 9§i WMM**
exulceratissimis temporibus OEcòIàmpadii volumen ^i^ìdoxi IjtniorkfjitJtunc rf^ftì«5!»Ì«e(WI|-; fluitg^gii^,*gi-
adversus sacramèntum Euéharistia? Bertrando pre- V-4aw,^qui;:eutn ^tpto,«nnpsì ^««iflMjpfMfe^ter^t^et
sbytero ad Càrolum Magnum àscribitur : Carolosfadii . epijcspatimrtónKertìt Cordaieiiseia. Li*w illisonlexti
opus adversus imàgines ipsi Carolò Magno"r Galvini ^.mqj^iexpqrJe-ex BregorìiMagni^^aUbMt,, $&>&-
quidam liber Alcuinó Caroli Maghi praeéeptori. Ex- tìcamtlieqlogiqmpostquamiWì^ètige^
stant haecverba in not. ad lib. ni Sententi, eap. 12, l ad mm quwnmesdirigit,.E^pS;W
pag. 83, editionis'Matritensis regia?; séd Fabricius in ,pmsenliu.,mc»sqil:4uxiq. Pmhymsent e^&antm
oniisit ea quae Loaisa in sui ditti coiifirmationem il- anni 4601 ,a<fomatpw nkiJjoeobo.duj,Bmi^, ,i)um$o
-- licoadjecit, Utdocie annotavi!Mystus in Bibliotheca. r S. Germani ,q Pr«i«^ atgue ;deserip|»ssi»,=iP«|#e
sua. Relege etiam qua? de Ralramni, seu Berlraitii {olii variatimi *conttdiitiu*><*«ùattorni i«»#KÉlm
 • 1SID0RIANA.-PARS IL CAP. LXVII. 438
/4S7
* Margarinolà Bìgrìe Périsiens'tiheologolitigato anno A Patrum, Conradum super quinquealleluia. Explicau-
-Ì580, tumatìflo 1595Taurini i Corsia Lòaistt, qui dtamèssél quid sit moiiachusllironus B. Virginis sed
'éòsdènilibros doctis ornaiil animddversionibus. ' in Dacàngio cura àuctario nihil idoneum invenio. In
~~!-'16.'User?
Yizzòsi'is, qui per errorem, ut vìdettar, v,;ce toiiarius, ait Ducangius suspectam eam esse,
Tsi lorum Cordubènsérii annos centuin ante Hispa- prò qua forlasse resliluendum Centenariis, aul Of-
-lètisèfiiyixisse refert pri? otanosducenios : ut enim 'ficialib'us.Seilforlasse thronus, et Ihronarìus accipitur
L!pkeitviiot. atiiilulum libri i Senlénliarum observat, prò eo qui soliò assistil, aut deservii, aut-Thronus
Isidorum Cordubensemfornisse constai non longe ab èst nonièn co?nobii.
initìis quinti a Christo saculi. Sed re vera ne satis 558 *$• RoJriguezius de Castro tom. H Biblioth.
qiiidènfconstai, àn is GordtabensisIsilorus unquam Il sp/pag. 321, describit Codicem Escurialèn citi
'cxstileritf Quod' autem inliis notis ail, editiones Pa- in ti, e 19, in fui. saeculi xv, titulis capitum rubris,
rsiènses, Bignaeanam'etBreulianam, vireruni consèn- litteris ihitialibus vel rtabris, vel violaceis, in quo
:sìoiiè pfóbatiorès' repittari, id arguii ipsum ncque sitai! Sentenliarum libri Dispailo idiomate. In primo
-editionem régiàni Màlriten'sémcoritulissè, et quid de folio haec est nota : Éste libro fiso sani Isidoro ar-
'irìbiii; bis éditiònibus ìsidòrianis viri dótti -senseritit zobispoque fuè de Sevilla, e fue doctor. Sequilur
ignorasse. - Asserit<=;praètefeaVezzòzius * editiones index capitum : Capitulo primero del Soberano Bien,
^Margarini et Lòàisà?^bori seeus- atque ovum Ovò, etc. IiidicanliiTomnia triuiii librorum capita 140, sine
sitatér se «ìiiiilliiiias esse";:quod falsum •pariler est. ; ulla divisione librorum, el sub eodem numerorum
•'Étsì'èiiiiiiLoaisapìérumque;557lectionem Bignaea-"-orditae. Optasincipit :'Soberano byen Dìos es, caes
'lia'rti'in'texto rètine!, taméh ad niàrginémel in "nolis synmùdàtniento, e syn cotronpimientonitiguno. Desi-
f5p'àssiriraliani scripturam" exprimit:' màrgitai èliàm tilt lol. '409, mas àquèllos ito devemosllòrar^ que el
loca'Pàtriini ajipìtagit, ex'qoibus Seritetatià?siirit de- parayso cori grand àlegria les rrescibe en si/. Explicit
"iprpniplae";
" qtaórfnèqué iti Bìgnaeaiia,nèqueirt Brèiì- -Ysidór'usde-Summo.Bono. Deo gratias.
ÌTànapriina edilione òbsèrvatitiH. iBrepiianiitai tataien - 2ÓVAtaclòr htijtìs versionis a Ro^rigupzip,dicitpr
ctèittain'Vèzzostus:pìliibuit;àddifisàdr pagina?calcèm -Alfoti'susMaitinPz de Talavera. Nic Antonius lib. x,
^lèpiiòiiuni discrépànfiis' ex edilione'Parisiensi Bì- 'bum. 314,;meminit -Alfonsi Martinez a Toleto, qui
" ci Taurinensi; Loaisa?, brcyibiisquè notis regis Joannis li capella? niinisler fuil, el ai^elii-
gnpana
" tiuàs nos efiahi ' '':i ' '-" !'" ' f
rècpdètiitisr prèsbyieri de Talavera dignilaie nptior est, quam
"17. Ex bis èdiliónibus sàtìs ìiquèt, quanto 'seniper proprio suo el familia?nomine. Veruni neque ipse,
in preiid libri Sètaientiàram liauiìi merini : nèqtae inéqiiè Bayerius in not., versionem HispanicamSen-
minus id constai ex niss. exemplaribus quae:ihbibliò- tenliarum Isidori inter hujus Alfonsi opera referunt.
"thecisfrèqtaénleròécurriiiitalìisqtae àràiquii :nvònu- - 21. Alius esl CodexEsciirialensis'in iv, f. 8, mem-
'
mentis. Refert eiiini Clàudiiis Casléllanus in Mònito branaceus ita 8, elèganter exaraius a Didacode Asti-
<'àd tomtatìi I sui 'MàriyrèlOgii, iti nìuliis-eccìè'siìs Q'-gia 'anno 1467, cpió cóntinento'r Tmctàliis Synony-
'morelliitivàlùlsse, ni pósi Marlyrolpgiuiri òpera et*f^pìórttm beatissimi Ysidori arciiiepìscopi Ispalensis.
1Sententiaè'S'.' Isidori
ìegérenluiV Msé; exeniplaria fràciatus Sententiarum,seu SmimUm tìonum ejusdem
tiòtintalia jatai hòc' capileI-'indicata statai, alia nutac beatissimiYsydori.Liberde cons'cièhtiabeati Bernaldi
' breviter -Còmnienibràbutatur.-
Càp. 61 Còdèx F-lorèn- abbatis. Sermo beatissimiAugustinide Honestatermi-
slintasS;CrucisSentènliàrùiti dèS'criptus fuìt.:Bàtìdi- - ?-lkmm: alius sermo ejusdem. beatissimi Augustini de
nius toni: iVCòdic. I.aìin; S.'CrUcìs, pliit. 21, refert 'Igne purgaiorii. In line baee estsubscriptio : Hunc
: alium Codicem''tiiim. 8> Libri tres'Senteritiaritìn, 'tàbruriiscripsi
ego Didacus de Astigià Ispalensis dix-
rprai?vià capitoni iàbiilà'. Dèindè"Si" Gregorii Magia ì'tesisi Compieviet correxi ad honorem eilgloriam sott-
''Dtàlogi. Codex est niembranaèeus in fol. quadrato ilissima frinitalìs;, et beatissima V^jginisMAftW,et
1
-'TKEèùii'xi,:cum titulis et iniiialibus rabrieaiis, PI ad laudem et memoriam beatissimi"Ysidori archiepi-
'-''aliquo!"'figuratisi ut'"alt Bandinius, Ibidènr Cod. 9, scopi ex<prmeepto Domini mei Joannisì Alfonsi de
'"Libri très' Sententiarum, Hi in' Còdice -superiori. Logrono'-Gattonici ejusdem ecclesia.,/IspalfitipM,#*
' Deiridè
liber'Éxhoriatioràim' S. Augustini. Còdex-esl -vero Jovis in-feslo sancti Fulgenlii supradictiJsidqri
; 'mèìubranàcèiis ih fòl. saeculi
xi, rotondo àc perspi- frafris, v die mensisJanuarii, sub amo. a -nativitale
'- può chàràc'lèrè diligétatissinie eiàràtus, cumlitttlis 'D,Domini MCCCC. Lxvn. Mihi porcai justut natjts de
et "iiiitialib'us*
rubricatis, pt aliquòtcòloratis." - *: Virtjine Gliristus,ejusque irinus et unus laudelur sini-
18. Ita Th.esaufoAnècdotprum PeziFtom. I itafine pilemus liotìor. Amen.
- SS. Alius Codex Escurialepsis in fol. saecujixiy,
priniaeparlispòst tractalum degratia et vlr't. Deipara?;
* àtactore Engéibertò.,qui òbìil anno1531,librarli sub- r ut videtur^ membranaceus, qharacterp magnp et
^scripliò héelegitùr-:'Explicit Éngèlbertuè, eie; per eleganti in iti, R. 21, est imperiectus. 559 tTiluli
! 'mattilemonachi thròni
B.'Virgiùis, et sacerdolis ordi- ; sunt rubri, litterae initiales versicolores. Alius itidem
"'hisCarffiùsierisìs^In margine, D.Petri,posteaprioris. in fol. charlaceus saeculi xm, titulis rubricatisi e!
''Additor, priorattam eum administrassè ab anno 1595, -litteris initialibus vario colore ornalis, cujus, b.aec
pltarà eleganti characlere scripsisse in inembranis, Ut esl inscriptio : Sancti Ysidori Yspaniensisde. Astro-
^isidorum de Summo Bono fltfno;1580, Collàtiònes nomia, seu de Natura rerum. .Item liber Sententia-
 m AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 440
rum. Laudatur quoque a Rodriguezio Codex Escu:- \ per cerlasclasses tribus bis Sentenliarum libris primus
ìialensis, in quo esl exposilio Isidori in Penlateu- Isidorus videtur proposuisse, cujus titulum et scopimi
chutn, et opus Sententiarum quatuor libris conslans, Petrus Lombardus imitatos, theologia? scolastica?
addilo scilicet tribus genuinis Isidori quarto alio, de planiorem viani aperuit, Magistri Sentenliarum no-
quo infra redibit sermo. men conseculus : quod lorlasse nomen ipsi Isidorus
23. Omissis autem aliis mss. Codicibus Senlénlia- praeiipuissct, nisi jam tum a nobiliori opere Isidorus
rum, quorum mentio fit cap. 46 et alibi, indicem Etymologiarum consuevisset nuncupari. Exstabanl
eorum texam quos ego Li bibliotheca Vaticana, aut quidem ante Isidorum (ul libros Sentenliarum apud
in aliis Urbis vidi. Codex Valicanus 632, de quo jurisconsultos omiltam) iEgyptiorum Palrum Sen-
cap. 94 agam, tres hos libros exhibet Sententiarum tenti»?, auctore Graecoincerto, Martino abbate Du-
titolo, praemissa epistola ad Massonam.Codex Vatic. miensi et episcopo Bracharensi interprete, quas
653, ibidem recensendo, a veteri manu Sententia- Rosweydus, ex bibliotheca Toletana a Chrislophnro
rum itascrìptionem relinet, a recenliori de Summo de Castro socielalis Jesu Ibeologo, el Salmantica?
Bono. Codex Vat. 657 ibidem titulum exhibet de sacrarum litterarum professore acceplas, in appen-
Summo Bono, sed non ante saeculum xv exaratum. Jicibus ad Vitas Patrum edidit. Vcrum ha? sententia?
Eadem aeiate scriptus fuit Cod. Vat. 5992, de quo solum exhibent quaedam apophibegmata spiritualia
cap. 98, in quo sunl Sentenliarum liber i, el inilium monachorum, nullo inler se ordine connexa. Neque
secundi, primo titolo, Quadam,Théologia, alio re- j, mullum dissiniilis est colleclio Sentenliarum ex
cenliori de Summo Bono. In Codice Regio-Valic S. Augustini Operibus a S. Prospero excerptarum,
199, de quo cap. 99, solum esl recens inscriptio: de qua dicam cap. 83, num. 7. Quod si Isidorus ti-
Diri Isidori Hispalensis Sententiarum libir. Ibid. tulum inde forlasse suo operi feci!, rem ipsam inulto
Codex anliquus Regio-Valic. 255 peculiarem litulum longius prò inovii, digeslis aliquo ordine argumenlo-
exhibel, Incipit liber.Spermologon Isidori, forlasse ..rum capilibus, el sacra? Scriplurae Pairumque sen-
•quia Spermologus avis est qua? semina colligit, ut tenliis in sua capita relatis. Quod enim plerique
Isidorus sententias Patrum collegit. In Cod. Regio- dicunt, Isidori opus maxima ex parte Gregorii sen-
Valic. 1823 sunt tres libri Sentenliarum initio mu- tenliis constare, id ita accipiendum est, ul Isidorus
tili, ut dicam cap. 101. Ibid. in Cod. Regio-Valic. Gregorium potissimum sequalur; quamvis etiam
2095 libri Irés Sententiarum hoc titulo : Capitula de passim et verba sacra? Scriptura? reterai, et plurimo
libro Sententiarum domini Isidori. Liber lertius ini- , Palrum sentenliis, Augustini, Hieronymi, Ambrosii,
perfecius esl. In Codice Palatino charlaceo 267, , Eucherii, Cypriani aliorumque inhsereat, ut in nolis
.cap. 102,opus inscribitur de ecclesiasticaInstitutione, Loaisa?cernere licet,.
de Summo,Bono,, et Sentenla;, el in quatuor libros .. 561 25. Igitur cum in Isidoro perspicuum sit
-distribuitur. In Pai. 280 diari, saeculi xv, cap. 102, ,,exemplar, quod Magister Sententiaruni pra? oculis
Isidorus de Summo Bono. Titulus libri hujus, Isidorus certo habitat (nam libros Sententiarum Isidori laudai,
.BispatiusÀnSententiis, In Palai. 602, cap. 103,Jres: £et ex iis multa sumit), nescio cur Mabillonius, quem
libri Sententifìriim Ysidori, qui sunl veluti generales nonnulli alii Hispani eliam secoli sunt,, pag. 317
: canones,'si perspicùtiter intueanlur.ln Urbinate 106, . tom. I Analector. asseruerit, primum Taionem Caesar-
de quo cap. 104, saeculiforlasse xv, opus inscribitur . augustanum episcopum sibi videri fuisse, ad cujus
de Summo Borio cumlepistola praevia ad Massonatu . exemplum alii cum Petro Lombardo collectiones
loco praelationis. In fine libri li et IH titulus Senten- bujusmodi theologicarum senlénliarum condiderint.
liarum apparet. In Urbinate 1504 charlaceo, cap. Sclicellgenius lidenter tom. VI Bibl, nied. Fabricii :
eod. idi,'Liber ..Indori de Summo Bono :-sunl-tres. -Adeoque Taio primus fuit, qui sententias collegit, et
libri Senteiitiarumv 560 Excerpta ex Senientiis in Pelro Lombardo in hoc ipso operis labore pra'luxit.
Codice Ottoboniano 6, cap. 105. Alia in Olioboniano Edidil Mabillonius lom. cit. Analect. praefationem
122 ibid. Iti Otlòbòniano 128, saeculi; xiv circiter, Taionis ad Quiricum Barcinonensem antistitem in,
Ysidorusde Summo Bono : sine distinctione librorum quinque libros Sentenliarum, a se collectosex operibus
a prima manu, el continualo capitum numerali or- S. Gregorii papa, et initium operis. Potuit ergo
dine. Ih Ottoboniano 139ibid. fragmenta ex his libris. facile agnoscere, et Taionem ipsum Isidori exemplo
In Ottoboniano 159, saeculi xiv circiter, libri tres de et taralatione libros Sententiarum composuisse, et
Summo Bono. In Ottoboniano 356, ejusdem aetatis, ; ) Petrum Lombardum multo magis ex Isidoro profi-
ex Taione. Taio in praefatione
cap. 105, tres libri Sententiarum saniti Ysidori do- cere poluisse quam
ctoris Ecclesia. In Ottoboniano 508, cap. 106, sae- ad Quiricum ait, se de sacris voluminibus, scilicet
culi xiv circiter, sententia? excerpta? ea;Isidoro in .sancii papa Gregorii RoniensisSententiarum capitula,
libro de Summo Bono. In Ottob. 1737, cap. 106, ti- jn quinquelibellis discreta, imo Codicistextu conclusa,
tulo recenti, Isidori libri de Deo. Cap, 107recensebo colligendodecerpsisse.Paulo post subjungit : Sed quia
duos Sentenliarum Codices bibliolheca? Angelica?, quorumdam litulorum capitolavi ejusdem sancii.papa
alium bibliotheca? Collegii Romani, alium a me opusculis ad supplementumrei reperire minime potui-
comparatimi. mus, ex libris sancii Augustini episcopi pauca con-
24. Systema quoddam theologicarum quacstionum gerere curavimus. At Isidorianae Sententia? inulto-
U\ ,;: IS1D0RIANA.—PARS li. CAP. LXVII. : -442
ac pluAim Patrum tcstimoniis com- \ hoc cognomentum Samuelis, Taioni appositoin : nam
magis patenl,
, , in Codice Thuanaeo, quem ante ,800 annos scriptum
'pròbantur. •
26. Quinque Taionis Sentenliarum libri paucis ante Mabillonius putàbal, inscriptio .epistolaeest : Donine
annis Matriti prodieruut, curante P. Emmanuele .venerabili sanctissimoqueviro Quirico Taius indignus
Risco, Hispania? sacra? dottissimo continuatore, Casaraugustana urbis episcopus cognomenlo Samuel.
tom. XXXI, a pag. 171, e vetèri Codice Gothico S. At in Codice Gothico S. /Emiliani de la Cogoli;i, ex
Sentenliaruin Riscus eddit, hic
./Emiliani, praèmissa etiam epistola Taionis ad Eu- quo libros quinque
tilulus : Incipit liber Sententiarum do-
genium Toletanum ex Baluzio, qua de alia colle- ;tantum erat
ctlone loquitur a se fatta locorum S. Gregorii; quibus mini Gregoriipapa lìomensissubtractus ex libris 563
Vetus Novumque Testameìilum illuslrantur, praeter , Moralium. Neque in epistola Taionis ad Eugeniiim
Samuel. Imo etiamsi vere Taio
praefationem ad Quiricum, et hujus responsionem. additor cognomenlo
Desideratur lamen finis cap. 53, et integrum.capul 34 !cognomen Samuelis habuisset, tamen minime ab eo
libri v, ut Riscus advertit : imo capul etiam 35, ui scriptum crederem, Quirico Taius, indignus Casar-
urbis episcopus, cognomenloSamuel, cupi
patet in ejusdem operis exemplari membr. saeculi xv, augustana;
cxstantein bibliotheca Medicea Laurentiana, plut. 21, consueto more simplicius posset dicere Taius Sa-
cod. 18, supra cap. 45 recensito : ex quo in schedis muel. • .
habeo descriplam prrefalionem Taionis ad Quiricum, 29. Ex libris Taionis cum Isidori opere collatis
epistolam Quirici ad Taionem, qua? Ioli operi subji- illud colligero licei, Taionem non solimi Isidori
citur, tabulano capilum quinque librorum, et non- sententias prae manibus habuisse, sed eliam pleros-
nulla in specimen capila. Titoli capilum 562 non~ que titulos inde formasse; cavisse lamen, ne sen-
nihil variànt ab editis : et in libro terlio index ins. tentias seu verba Gregorii jam ab Isidoro colletta
exhibet quinquaginta quinque capita , cum in edi- ingereret. Trium prioruni libri primi capilum lilulos
tione tantum sint quinquaginta quatuor; scilicet exhibeo. Taio. Cap. 1 : Quod Deus incommulabilis,
deesl in edilione caput de Vidùis, quod est indicatum summits el alernus exislal.- 2. De Immelmiate, vel
in hoc Codice ms. post caput 7 de Conjtìgalis. : onmipolenlia Dei. 3. De id ( prò de eo) quod inrisi-
27. Sed cum per amicos ipsum Codicem ms. dili- bilis, rei iricomprehensibilissit Deus. Isidorus. Caput 1:
genler inspici curaverim, responsum mihi fui!, in Quod Deus summus el incommulabilis sii. Cap. 2:
indice quidem notari caput 7 de Conjugalis, sed a Quod immensuset omnipqlem sii Deus. Cap. 3 : Quod
contexlu operis omnino àbesse, neque reperir! nisi invisibilis sit Deus. Saepe Taio capila alio ordine
quinquaginta quatuor capila, ut in editione. Inscriptio -'colloca! : sic apud Isidorum sequilur caput 4 : Quod
Taionis epistola?haec est -.Domino venerabili sanctis- ex creatura pulchritudine agnoscalur creator ; quod
simoque viro Querìco episcopo Gaius indignus Casar- apud Taionehi est capii! 9,his verbis : Quod ex crea-
augustana urbis episcopus, . cognomenlo Saorohel. tura pulchritudine invisibilis agnoscalur aternitas.
Facile condonabili!!-librario error Qùerico prò Qui- Isidori caput 5, Quod ex usu nostro quadam specie*
rico, et Gaius prò Taius. Sed quid illud esl quod ad Deum referantur, esl capul 10 Taionis :. Quod,ex
Taio dicilur cognomenlo. Saorohel? Alqui in fine humanis affectionibus quadam .species ad Deum re-
operis novum appare! nomen : Explicit liber Sen- .feratur, ut in meis schedis; sed praeslilerii cimi Isi-
tentiarum Samuelis episcopi. Laos Deo. Nisi forte hic . doro legere referantur. Nam quod huic operi Isidorus
quoque legendiim sit Saorohelis, vel initio reponen- lilulos apposuerit, satis ex eo ostendilur quod Taio,
dum Samuel prò Saorohel. Nic Antonius Bayerius- qui Braulioni successit, jam eos ila legebat, ut ex
que in Biblioth. Hisp. neutrius cognominis memi- collàlione patet.
nerunt. A continuatore Bibliotheca? media? Fabricii 30. Arguet fortasse aliquis, Taionem meliori or-
vocatur Taio, vel Taius cognomenlo Samuhel. Dicam dine senlénliarum iheologicarura syslema disposuis-
.quod senlio. Alicubi exslitit Codex Taionis, cujus [) se : nam in praefatione ad Quiricum suam mcihodmii
possessor aliquis Samuel fuerit, ac proinde liber lolius operis ipse exponit, quam éliam his versibus
Samuelis fuerit appellatus. Cum ergo libraritas vi- ( apud Mabiilonium) expressit :
disset, opus Taionis et Samuelis dici, unum eumdem- Quisquisamas sacrimi,leclor, sddiscerelegem,
que hominem auctorem credidit Taionem Samuelem. Huncnostri s:udii librumpercorre legendo:
Conjecluram peculiari observatione confirmo. In Repperies Tacile,quidquidconoscere malis,
Fioreacunclagerii (lum), prati virentiagesta!.
vetustissimo catalogo, qui inscribitur Breviarium li- Pascit amantisoves, sinceraammalia,Cliristi,
brorum S. Nazarii, scilicet ita Laurissa, Cod. Vàlic- OMenrtitpalriam'cclsanv,regniimqnepoleniein,
Tarlareosjgnes, ut tristia npn finienda.
Palatino 1877, veteres quorumdam librorum posses- En libi Christusadesl regimilicouferre bealis,
sore noraiiianlur, et in his : Item Missales, qui 6451 ^F1'15e contri liorrendasuppli'ciaconfert.
Suliliinisanima,conscendead regia coali.
fuerunt Samuelis, Baboni, Randulfi. CollectionesSa- Impiger accurre, careasne praemialama,
muelis de opusculis S. Gregorii. Hunc Taionis librum El picei fonlisliorreiidusdespice flammas.
esse pulo, qui Samuelis olim fuerit. Post multa alia Qui versus prò ejus actalis captu non omnino
in eodem catàlogo recensetur Liber Tagii (Taii ) ex mali sunt, sed, ul videtur, quibusdam in locis viliati
opusculis S. Gregorii adunatus. exscriplorum incuria : cxempli loco forlasse auctor
28. Negari tauien non potest, aiiliuuissimum esse scripsi! regemque potentati, non regnumquèpotentem,
 443 AD OPERA S. ISIDORI IIISPALkNSlS PROLEGOMENÀ. 4M
Nic Aiitònius ex hoc epigrammate colligere voluit-, t'A illi enim solum versantur in Ecclesia?figjUM9,expJicajj-
Talum idonéum pòèiam fuisse; dis ex sacrarum litterarum leslimoniis. Cuin,Petrus
'51; Quod aitine! ad meihódum Sententiarum, Isi- Lombardus sibi proposuerit ex divetsis Palruui libris
dòraìs in primo suo libro eam ipsam tenni! quam senteniias theologicas in unum corpus coUisere, nir
Tàiò sibi proposuit. Ait emiri'Taius in praefatione Siilmirum videri debet, si qua?damad Isidpri exem-
ad Quiricum : Sumeniei exordiurrt (ab) omnipolentis plum expresserit. Sic . eliam a nonnullis nrgiiìlui,
Domìni'ineommutabilisèssenlià Trhtitate, atque ab pkirà sumpsisse ex Jpanms Damaseppi libjrjs,jje.cj-
origine -mundi liòhiinumque plasmatane, usque ad thodoxa Fide, atque ex pra?ceptoris SUAPeiri;Aba\-
hujus saculi consurnmaliónem.Isidorus lib. i agit de Jardi scriplis, pra?serlim ex libris qujn,qu,aTheologia?
'Déo ejusque atlributis, de origine mundi hominìsque Cbrisliaiiaè.et ex libro Senleutiaruni Sic «t Jfe», siye
plàsmatiotae, de Christo, de Spirito sancto, de Ec- Introductipne ad tlieologiam. Neque prateriri de-
clesia, de ùlroque Testainèritoj de resurreclione, de bet Hugo de S. Vietóre, qui annftil'W. vpl 1142
geheiina, de gloria sanctorum ; quod èstpostremum obiit : cujus lertio. tomo operum ex^at Smunto Sen-
caput '50 libri ì. Reliquis duobus libris, quodcorà- tentiarum, sive eruditionis theologieai,seplpoi traci i-
inodius fortasse est, virlutes theologicas aliasque . tibus satis opportuno ordine comprehensa. Noitnulti
explicuit, de peccatis et vitiis disseruit; quaenam, addirai, Pelro Lombardo praoluxisse.M^jislrum Bafl-
praesulum, et principum, aliorumque sint officia,]ÌJ dinum in Summa tlieologìca, sive Sentenliarum {lieq-
..•-.-. -
:descripsit. logicarmi libris quatuor, editis.deinde- yiep.nae;%$\%f
32.; Ut aliterà Taio Isidorum imitatus fuiti decer- Sed alii contra contendoni Bandirà ppus epitp.meii
piis Gregorii potissimum sententiis, ita eodem lem- quamdani videri Sententiarum Petri Loiubarjli.Hugo
'ppré Juiiàrtus Tolelaniiséàmdètii, excèrpehdi -raliò- Malhoud congregalipnis S, Mauri, quj pp,p i§5J
neiii ex Augustini libris secuttas est. Huc enim typis commisit Roberti Pulii cardinalis Se»(«ifiaraHi
qua? Felix Vitae Juliani scriplor reféri, libros odo, et Pelri Piclayiensis Seatejitipriam libra*
1 pèrtinent
Excerpta de libris S. Augustini cantra Juìianum ha- quinque, coiilendit, Robertum is tum Pullum, anno
-reiìciiincollecla. Hi sunl elabóralissihii illi Augustini, circiter 1150 vita funclum, primum tiipplpgunj 6chp-
vél ipsius'judicio (lib. ti Relracl., cap. 62), contra lasticum fuisse. f
Jiiliatiiim Eclanènsèm episcop.unilibri sex, de quibus, metliodum scholà»-
566 ^A- 9;Wtum. c8° existimp,
-àit Nic Antonius' in Biblioth. vet., post alios Hen-
|i,icpm Pe,!ri Lpnjbardi prppriapi ejus èsse : qua sci-
riciisdeNorisAUgustinianUs nosier agii libi ì Histbr. lipet PifitalPSenienliarum l'ibro dpclrinanl de Deb
'Pelagiàna. Hacsiàliquantolum, faleor, ad haecverba! Iripp octo ^islinctionès cóm-
r
C unp^i per quadra||inta
quid enim est-cur Nic. Antonius Norishim Augusti- fui!, libro secundo de crèalionè, angèlis, et
Àn plpxus
ritqnùni tiostni'mvocèt? Norisius ainicus Nic. An- de Dei quadraginia qiialuòr
tòrtìi fonasse, fui!, idque Nic. Antonius significare |ppine lapso, grafia deperi.ncartiatiòneVèrbi; de
libro lèrtip
'voltali? An coiiflrniari hinc poteri! nonnullorum listincfion.es, Dei ac proxirni, de virlutibus et vitiis péT
veferem Nic. ètia,rtia!e
suspicip, qtaod in Bibliolhecam Anlonii
Idem Fèlixiràer alia 'gpadjaguìta di^tinptipneSjlibro rjuarto tip sacirataiétì-
qiiaèdanisuppOsìtitiaIrrepserint? et. de qpatpor novissimis per quinquaginta dis-
JuliahTopera recensel librum Sentenliarum ex decade tmctiones. jjis,
' Pillici liniupi sanp erit In liàc ttieòlogià?
ptàhnòrum B. Augustini breviter summalimqué colle- schoiàsli.cjc nieiliodo., qua? theologis olim nVaxiitie
. ctum: 5650t>scura sententia, ait Nic- Antonius, nisi
tiiacuit, plagii Magistrpni ^enlentiaruiti: ctinviricère4:
decadem taiilum primam psalmorum innuere volucrit. cura ita : Brevi' vòiùirilne
Fortasse praeslilerit legere ex dècadibus:. nam Au- pracscrliii) rATRDM praelòquàtor eórumtesti-
cpsipncANS SENTENTIAS, apposilis
gustinus in plures d.eca.d.pspsalmqruni interpre.(alio- mouiis, ut non sii necessequarenti libròrurhnumeio-
neili.dirisii. Bayertipppjectora de pecpliaBipsalterio sì.latem
inter evolvere, cui breviias, quód quarilurl'offei-l
Augtaslinipro Motaicfc.niàt.risusu, supposililip sitie labore. Inter Palres. vero Isidorum' saepetio-
aut dubia sancti doctoris opera l'eposilo, niipus minatim excitat ex libris Sententiarum. f
D- etiam
idonea est. De Augustiniapis psalniprora dècadibus
sermo redibit ip: polis ad epist. Isidpri ad Brau- 35. Fortasse autem quia quatuor sunt fletrijLpnj-
lionem. bardi Sentenliarum libri, in mentem aticui vepit
33; Veruni' de Juliani Sententiis, quales fuerint quarlum quoque Sententiarum librarà Isidoro,afiin-
ex
jiidicipn^ipri'i npgtait, quippe pum,non exSlèiil : ac gere : quanquam Codices quibus descriptui bic
solum pbservare place! poluisse Pelruin Lombardum quàrtus liber esl, anliquiores Retro, Loinbardo yj-
ex Juliani hp.copere yaldé prpficeiré,siad taianus illi dentur. PrDdiit Senlentiarum quarto? libar hiter
fuisset, cum ex:Angustino pJR?e caeteris Senteptiàs suas appendices receuiis editionis Malrilfinslf, sfalicptex
contexuerit.i De aliis anteni Senlcnliis Isidori et Taio- nonnullis Codicibus in quibus Isidpri npme§ p.ra?fèr^,
nis, sed Isidori praecipue,adhuc quaestiosuperesl, an ulin praefationead lomum I editor monpt: Ci Bpf-
'
'ex.bis ita Petrus Lonjbardus profeceril, ul plagii àr- rius in not. ad Bibl. Hisp. indicai Gpdiceni Espuria-
:'gui:possit.'D'e sex libris Seritenliarum S. Brunonis lenseiii saeculixii aut xm.in quo exstai. Capita sunt
Àstènsls, qui òiitta S. Brunoni CaHliusiensiuiiiftin- G5, posi quorum tabulam nota ha?c ex:ins,va.|iqu|p,
-"ààlorl iribuebànlur, locus ilio non est disserjndi : ut puto, -a'djicitiiF- : Finiuntm.libxi qMtu#tJtenJje$tÌq-
44S ISIÒORIANÀ.— PARS II. CAP. LXVII. 446
rum -Lì. Isidori ; titulus esl : Incipit liber quqrtus de Ai sumpsil, ul jam monili. Praeterea quaedam veterum
rectoribus,qualiter cohyersationcmhabeant. Cpllector 568 Patrum loca sub iisdem titulis, epderà ordine
solum ex libris S. Gregorii Sententias excerpsjt. atqpe Isidorus, ponjungit, et eodem opinino stylo
Editor in nota ad titulum. diserte ait : Hicliker est procedit.
excerplusad verbum ex libris Sentenliarum Ttìioras. 38. Rodriguezius de Castro tom. H Biblioth. Hisp.,
Tuni capita suis ita, Ipcis. indicai, qua? éapitibtas pag. 352, non pmnipp assentiri, videtur ppjnipni in
librorum Taionis resppndejjt; neque enim cerio postrema editione Matritensi proposita?,, librimi
aliquo ordine excerpla sunt : nonnulla? etiam senten- quartum Sententiarum ex Taionis libris excerptum
tia? iranspqsita? apparerà. Non igitur assentiri pos- fuisse : atque ad ferpndum bap in re judicium putat
"suin Bayerio, qui affirmat hunc quarlum. Sentenlia- pra? pculis habendas Bayerii observalion.es in .re-
) uni librum in novissimaeditione Matritensiadditom, censendo boc Codice, quas ex ejus Adyerspriis pro-
quasi Isidori sii : quo.dileruni a nobis dicendum fuit, ferì, ppc loco a npbis repraspiitpndps.
quQn.ia.nibis ipse idem crimen editori Ma.triten.si Animadversiones
misere errorerh Bqyerii.de quarto, senlentiarurn Isi-
objicit, quem aif. delusimi, postea dori libro in veleri Codice 'Escurialensireperio.
palam professura fuisse. Et quidem, 567 addii, in 59. S. Isidori Hispalensis Sentenliarum, ani alias
Escurialensi saculi pi qui xm ineu^tis Codice lit, \, de Summo Bono gudiunt, libri quatuor. Mirabitur
plut. 2, num. 7, unde is liber desumptusfuit, quarius IB sane qui apud Grialium, Nicolaum Antpnium, Ges-
Sententiarum tribus Isidori de eodem argumenlo. nerum et alios, tres lanlum de hoc argumento, at-
que, hoc titolo a sancto dottore libros conscriplos
libris continuato scriptiqnis filo subjicitur; ut cuivis . fuisse legerit : id quod nobis etiàni, ubi primum HI
proclivesii in eumdepz scopulum allìdere. Multo id Codicem nostrum incidimus, eonligit: al Godèx
proclivius erit, si in fine, ut ante dixi, annotetur, saeculodecimolertio exaralus, atque ex antiquiésinio
alio, ut videlur, descriplus, tèslatur; in quo posl-
finiti quatuor Isidori libros Senlentiarutri.Spd re véra qnam terni illi sentenliarum libri, quos bibliographi
lue liber in editippe novissima Matritonsi inter sup- omnps S. Isidoro ascribunt, eodem prorsus-titolo-
posititia Isidori opera, non inler vera, aut dubia, rum ordine (si pauca, eaque levissima excipias) at-
;relatusest. que in edito Grialii recensenlur, eadem' prorsus
- ' 36. Ex,iisdem mss, Codicibus alia Seiitenliaruni manu atque praecedentis libri, ac non inlèrrupto
.tractationis filo, subditur liber quarius sub hac ma-
capila deprompta videnlur, qua? in recenti Matrilensi jori rubrica, iis persimili quas absolulo librò primo
- edilione libro quarto Senlénliarum subjiciuntur, sic et secundo scrìptor indidil, scilieel : Explicit liber
lertius. Incipiunt capitula libri quarti. Et nullo relieto
'inscripla : Finiuntur libri quotuqr Sententiarum disi vacuo spatio, subjiciuntur ejus libri rubricse- hòc
'Isidori. Incipiunt capitula,alia Sentenliarum ejusdem. ordine : De rectoribus, eie. (ul in èdito).
-Sunt duo tarilum capita : primum sine Lillotitulo, in 40. In numeris rubricarum ad niimerani se'xàge-
-quodeabstinenlia maxime agitur, ex S, Gregorio videlur:quintum
simuni procediltir. Sed error iisdem inesse
nani omissa luit rubrica 51 de honorumCon-
;lÌagno„ ot in notis editor observat, alterum de Su- ^C cardia, qua? habelur in corpore operis: Sequitur
perbia, concupiscentia,invidia atquejactanlia, quod autem continuo in Codice major rubrica hujusihodi :
Ìncipit liber quarius, de Rectoribus, qualiter convèr-
-editor in praefatione ad'tom. Ianirnadvertit. desuni- sationemiiabeanl:
postquam niinores, qua?praecedunt,
;ptum. ex capitibiis 3, 4, 9 et 10.libri HI Juliani Po- 64 rubrica? ordine ex*pendunttìr, attributo singulis
".paèrii de Vila contemplativa ; quod opus in multis singulari capite. Liber autem inleger: constat tri-
edilionibus perperam S. Prospero ascribitur. ginta et tribus foliis, formsequarlae cum allerius
1 37. Si quis tamen contendat eliam liane colle- dimidio. De quo mox recurret sermo : nunc rèliqtaa
qua? habenlur in Codice., exhibeamus, eie. Nunc
ctionem libri quarti et aliorum capitum Sentenliarum autem ad quartum Isidori sentenliarum librum; quod
.Isidoro tribui posse, non facile reyincetur. Et Isidoro superbis polliciti sumus revertamnr.
41. Ac nobis quidem uli pósi èximios. illos de-
quidem maxime pongruerp librppi quarlum Sènten- cemviros, qui inquirendis atque emendaiidis liujus
7 tìàrum dpctìssimus auctor prsèfalionis exhibitae cap. sancii doctoris operibus jiissu Phìlippi II Hispaniaram
38, num 56 et seqq. exislimabat, antequam Taionis regis insudarunl,. Alvàrum scilicet Gomesium, Pe-
libri Sententiarum ili lucem venissenl. Vèrum eliam truni Pantinnin, Rolandum Wicelium, Garciam Loai-
sam (qui in iis ipsis, de quibus agimus, Sententia-
post éditos Taionis libros adhuc quseslionifocus esl. rum libris expurgandis incubili!, eamque in rem to-
iCrànenim fonles e quibus senlenliae deprompia? tos tredecim Codices, inque bis binosLongòbardicos
«uni, acqueIsidoro paluerin! ac Taipni, nijnimp àb- excussil) J. B. Perezium 569 non uno nomine nos-
-surdum esl quod Isidorus aul seorsurn liane colle- trum, Petrum Fontidoniiim, Gypiianum' Suarium,
Joannem Marianam, utrumque e S. )., et Petrum
ciipnem in suum usum sibi comparaverit, aui post JJ Cliaconem, quorum omnium labores collegii ac rè-
tres sententiarum libros editos quarlum adjici vo- - finxil Joannes Grialius : uli, inquam, posilo! insi-
liierit, qui tamen non in omnibps exemplaribus coiì- gnium virorum, qui hanc trivére atque omavère
altura de quarto sentenliarum Isidori
svrvatos fuerit. Quod si ita est, Taio ex hoc quoque provinciam,
libro silentium, eum sancto doctori ascriberp minime
quarto ti'brpprofeci!, uli certuni mihi est eum ex tolum, conlidenliaequeac lèmèrilaiis plenum opus
cura vix fieri possit, ut uni alieni eorurà -in
.tribus, prioribus profeeisse : non solum quia mtìlla videlur, lauta Isidori Codicum copia ne unus quidem ob'ti-
apud Taionem occurrunt quae in Isidori libris et non gissel noslro sirailis, in quo is liber antiqua aut re-
in aliorum operibus reperiuntur, id enim forlasse centi manu exaralus esse! ; ila qua?prò hoc libro
inde pritor qupd aliorum opera perierint, sed polis- Isidoro ascribciido lacere, aut. saltcra scrupulum
movere videntiir, omnino indicta rglinquere, religio
: flftffift 9n'a titulos ipsqs capilum saepe ex Isidoro fuit. Ea igitur in medium adducam, sapientoni sci-
 447 AD OPERA S, ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. H8
licet examine dijudicanda. Et primo quidem hunc .A Quod ex vitiis vitia, et ex virtulibut virlutet Orianlur.
;libfuni Gregorii Magni .noni esse; quod pridem ego: . —?. fife,IH, cap. 55 de simulati*Viriuiibus.—'ù.lib:m,
,.suspicalus fueram, scilicet ubi caput ipsius primum e. 5, de Tenlationìbusdiaboli. Lib.-va; cap. 6, de Ten-
de Rectoribus niagtia'ni parlem ex Pastorali Gregorii ' tationibussomniorum.—4. Lib. ni, cap. 20, de Tepore '
parie, ii, cap. 2, ad' litteram descriptuin observ'avi monacliorum. •
(admonuit me de eo notula Palris Josephi de Seguii- k%. Quarta* "liber Sententiarum Codicis nostri. \.
1lia eo locoCodicis margini ascripta),: manilesto imii- cap. 18, Quod ex virtulibus virtutes, et ex vitiis viltà
esl quod càpite 40, quod est de octo principalibus ,oriantur.—2. Cap. 17,de nonnullis,vitiis,.qua.yirtules
1ciò
Vitiis, Gregorius ipse Magniiscum elogio éitalur. Ibi ' essesimulani.-—5.Cap.'13, Quot sint genera somniorum.
' enim lcgitur. Egregius ' doctor -Gregorius
' insinuai 14. Denoclurnisillusionibus.iS. Demultimódìs Argu-
, sententiam Ulani beato' Job a Domino dictam ex- mentationibus Satana. — 4. Capi ' 5; De tepiditate vel
potìens. .... -,,. olio monacliorum. . ,...-,. , , , ,
. '42. Secondo scriptura? ac librorum ordo in Codice 49. Licei, inquam, in bis et fortassis in aliis maxima
-nostro,^qui et ipse non usque adeo recens (saeculo sint inter editi el Codicis nostri rubricas similitudo,
,enim xm videtur scriptus)* et ex aniiquiore alio, longe tamen alia alque alia est in niroque loco tracia-
soque Gothico, aut Gothici saporis omnino, descri- tio, quod nos pericolo. facto didicimus. Praeterea
pius est : qua de re mecum pròfectb sentiet, quisquis nihil nobis, dum peritandone carptimque, librimi
ni Codice nostro frequeràes, quibus respersus est, nostrum legiiiius, òccurrit, quod tanto dottore imli-,
Goihicisinosobservarit : nani in co, domrins Isidorus, gnura visura sii, aul ejus retale recenlius, aul demum
iotiinus Nicòlaus, ex ejus lemporis more prò domi- aliud quod scrupulum nobis injiciat..
nus, quoti alibi a nobis nOtalum. Itera adolari etado- 50. Imo è contrario slylus, si noti idem,,cerle ab
•lanies prò. adulali et adulantès, jubillim prò jubilus, . Isidori stylo minime alienus, pinguisque, ac leres,
-cottltibsuspm.collapsus, palfebre prò palpebre, slrio- senlenliisque ac Scriplurae locis referiissiinus èst,
.nit prò histrionis, ablius prò aplius, lemeritudinem iD necnon ex Moralibus (haec altera notioest) aliisque
, prò temeritatem, Incipit "dieta prò5Incipiunt dieta, Gregorii Magnioperibus mulualis,,in quibus integrum
dignilale precelles hac fide prò pracellis 'ac fide : cum capili 15 de Geheribus somniorum, eie, totidem
aliis;:bene multis in transcursu a nobis observaiis. fere verbis alque integrum ex lib. ivDial. Gregorii
43. Historia antera Iranslationis corporis S. Isi- e. 48, descriplum e-t,;ul.conferenti palebit (quod),
dori, in qua annum Chrisli 1071.,memorati primiira ad librutn de quo agimus Isidoro ascribendum inducit :
diximus, aUunde desumpta, et:.Codici nostro jam ut enim Braulio in. ejusdem Vita : Scripsit. Sententia-
completo extra ordinem aliixa fuit cura' Màrtyrolo- rum libros tres, quos'floribus ex libris papa Gregorii
giis, seu lectionibus, quas superius rétulimus. .Moralibus decoravi!. Al inquii, irès, 'non amplius.
44. Terlio, quod Codex mister ;in veleri aliquo Fateor : sed ni-c 571 Braulio omnia Isidori scripia
Hispaniaenostra? monaslerio, et fortassis Oniensi, seu coraplexus fuit, quod et ipse fatetur, sed ea tantum
.de Ona, ut mox dicelur, prò tironibus ad pietàtem qua? in ipsius memoriamvenerunl coritmemoravit.
informandis scriptus fuerit, in cujus proinJe biblio- 51. Et idem de Etymologiaruni opere scribens ait ,
lheca; cum.penes monaclios ili ccènobiisservareniur . illud ab Isidoro capilibus divisimi fuisse, non libris :
veliisliores Codice-, potili! integrum Sentenliarum . el quod quia rogaiu meo fecit, quamvi*imperfecium
B. isidori opus quatuor sic in Codice nostro libris ipse reliquerit, ego in quindecim libros divisi : cum vi-
dislincluni custodiri. , gititi omnino numerentur, nec sii propterea qui pos-
45. Quod autem is monasterii usibus dcslinatus teriores quinque libros Isidoro abjudicei. Potuit ni-
olim fuerit, liqiet ex eo quod in librortam inventario, mirum (ale aliquid in libris Sententiarum conlingere.
cujus olim memininius, lfgitor.v: Psalterium. Cùnlo- 52. Grialius autem in eo quod Operibus lsi 'ori
ris Parisiensis (Petri-scilicet Lombardi, scholaslici praemillii Braulionis elogio prò quindecim subslituit,
cantoris et episcopi, de quo vide Gesnerum in Pctro Ego in vigiliti -libros divisi : quam lectionem unde
Cantore), quod jussit 570 ferì dompnus abbas;<C hauserit nescio, cum in veleribus mss. Codicibus
neciion ex noia qua? sub extrenium Codicis legilur - perpeluò quindecimlegatur. Mihi certe inilium bacte-
scilicet : XXVIIMariti unno a nalivitate Domini nus videre eonligit qui non ila habeat, praeter unum
MCCCLXXWII, Petrus Fernandi de Granon.baclialarius : Ovetenseina Moraiio descriptum hujus regia? bihtio-
in-decreta, quo anno videlicelrecepii Inibitimimona- thecae lit. b, HI n. 14, in quo legilur in corpore
chalenii pi,rfecit legere islum librum. Videlur autem quinque,sed error èst prò quindecim,quaevox in mar-
coèiiobium.islud fuisse de Ona ex eo quod bis in gine subrogatur.'
postremo ejusdem folio, quod vacuuin pridem reli- 53. Praeterea Codex ejusdem bibliolheca? lit. et
cliim luerat, legalur : Clemensepiscopusservusservo- , ìv, n. 23, ex antiquissimo alio descriptiis quindecim
rum Dei dileclis filiis abbati et conventui Oniensi in '. habet : ac pra? aliis insignis Codex lit. Q, plul. 2, n.
ecclesia S. Salvutoris, eie. Certe ad Veleris CasteìLc, 2'i, anno Christi 743, seu aera '781 exaralus quinde-
Asturumve, aut Galkeciae partes olim pertinuisse, cim eliam habet. Nec vereor rie ab hac leclione dis-
yrrnacula earum regionum dialectus in invetaiario sideanl Toletani Codices, quos alias consulere erit,
supersies indicai, in quo.legilur : Dos Domingales, modo Deus animai. ,
tutu nuevu,-y otru vieju : Dos Coleclarios, unu nuevu, 54.Atquehoecderalionibusdubilandipronostro.qnar-
y otto vieju. . losentenliarum libro sancto Dottori Isidoro tribuemlo.
•iti, Denique quodmihi multo pra? aliis valid'usac Anautem terna?qu:e hunc quartum librum cohseqouti-
piM'seniinsin rem nostrani semper visura est, Quar- j) tur majores rubricae scilicet. 1..Item capitula diver-
ius ine, de q..o agimus, liber non opus novum ali— sorum sentenliarum. 2 De supèrbia, concupiscentia,
quod ab ipso Isidoro, aut ab aliquo alio auctore pro- - invidia, alque jactantia. 3. Incipit exhorlalio humili-
feclum, sed potius tri uni qui praecedunl de eorum tatis : cujus auctor in Codice nostro non perhibetur,
, aignmeiito .librorum complemenlum esse videtur: attribuì Isidoro debeant, seu alii, quisquis demum
ejiisqne argumentom ac rubricae coinmodissime ru- librum quarlum Sentenliarum conscripserit, nostrum
hricis alque argumenlo priorum librorum aplantur nonest.nec dijudicare vacai, praesertim cum jam plus
atqùc aggliilinaràiir, ul unum omnino cum illis cor- niraioin hoc Còdice describendo immorali fuerìmus.
pus elficiani, quod in diversorum auclorum Operibus 55. Haec : quaedam verità Rodriguezius
( rarissime accidjl : nec ulla inter rubricas priorum alieno loco Bayerius scilicet
librami]! cura rubricis libri quarti communio aut posuerat, aliisque GregoriiMagni
confusili esl. operibus mulualis, eie nsque ad palebit posi verba
47. Quamvis enim seqnentes rubricie non mulinili , consulereerit, modoDeus annuat. Ex conjeelur.ilò^
• Inter se dissimile^ èsse videantur, videlicel : Libri-va. cum.reslilui. Ila sentiebat Bayerius., anlequani libri
Sentenliarum Isidori a Grialio editi. 1. libr. n cap. 35, Sentenliarum Taionis in publicain incera vèiiirenl :
449 ISIDORIANA.- PARS 11. CAP. LlVÙl. «6
deinde sententiam hanc prorsus abjecit ; séd fater i À offeratur.lnde est quod scriptum èst : Et mortue ne
autem Joannis Aleau-
oportet nonnullam adhuc superesse rationem dubi- fraudesmisericordiam.Eìusùem
tarne. Quod de numero quindecimlibrorutii Elymolo- me studio recógnili operis Sentenliarum Petri Lom-
in Bibl. med. Fabr. recensen-
giarum prò viaintidisserti, cap. 48 a nobis rejecluni esl. bardi plures editiones
Braulio opus Elymologiarum ait ab Isidoro titulis dis-, tur, sed post annum 1538, cum lamen in deseripta
tinctom : Bayerius prò titulis capila referl. Opuscu-: praefatione innualur, Sententias Petri Lombardi a
lum inscriptum, Exhortalio humUilatis, S. Martino Jeanne Aleaume emendalas paulo anle in lucem
-.•
Dumiensi adjudicari sole!, ul cap. 84 dicain. prodiisse,
72 CAPUT LXV11I. 4. Epistola nuncupatoria Garsiae Loaisa?ad Phi-
HI regem Hispa-
Prafationes in libros Sentenliarumeditionis Parisiensis . lippum principem, postea Philippum
anni 1538 et Corsia Loaisa in suam ediiionem. Ex- nia?, editioni Sententiarum Isidori praemissa, cuin
cerpta ex libris Sententiarum, Prafaliones in Ex- in editionibus Matritensibus repetila fuerit, a nobis
cerpta Sententiarum, scilicetin librumde
' Conversis, minime omini debet.
el in alium, de Pralatis inscriptum.
Philippo Hispaniarumprincipi Garda deLoaisa S.P. D.
1. Editionis Parisiensis anni 1538 inscriptio ma- 5. Scienliam morum , quam ìtfmiv Graeci appel-
gno cum Isidori elogio conjuncla in hunc modum est : lanti a juvenilis aetalis ardore et inconslanlia alie*
t D. Isidori Hispalensis episcopi de Summo Bono nani esse, sapientes pbysicì docent. Veruni in viris
alia est condiiio : iis enim virtus ante
libro HI, orniti hominum generi quam utilissimi. _ principibus
diem conlingit, praesertim Christiana fide el religione
Quibus vir ille divinus per locos quosdam communes " imbuiis, qua appeliliones rebellantes in adolescenlia?
res omnes-cum humanas, tura divinas a philosophis flore molliuiiiur, et humani mores divinis institutisin
retinentur. Noverai id aplius is qui adoles-
ac theologis multis voluminibus ad summum illum officio centi scrip-it, Juveiiilia desiderio fuge, sedare vero
finem assequendum conquisitas et tradilas compen- justitiam, fidem, charilatem, el pacem cumiis qui in-
dio complexus esl. Jam primum focdissimisatque te- vocarti Dominum de corde puro. Unde, jucundissime
terrimis mendis (ìdelissime repurgati studio ac la- princeps, hos libros Sentenliarum a D. Isidoro, san-
Golho regio orto, episcopo Hispalensi conscri- '
bore doctiss. viri Joannis Aleaume Parisiensis doc- guine plos, libi in line aetale dicandos censui, quos adbibilis
toris Ideologi. Parisiis apud Joannem Roigny via ad mss. Coiicibus emendavi, et notis obscuris locis ali—
D. Jacobum sub Basiliscoel quatuor Elemenlis 1538. i quam lucem et novis erralis velustatein dedi. In illis
universum ofiiciura Chrislianum leges, quo animum
in fine : Parisiis excudebal Joannes Lodoicus Tile- ad omne virtulis genus informabis; uladolescenuam
tanus impensis honesliss. bibliopola? Joannis Roigny honeste et splendide possis agere, a hbidinibus ar-
1538, Editio est in 8, cui prologus hicpraefixus est. cere, el in labore, et animi paiienlia, litlerarumque
meditationc sedulo exercere : ut in provida senecia
Candido leclori salulem. in amore rerum divinarum summa cum auctoriiate
2. Qualis quantusque vir fuerii Isidorus, suinma el exspeclatione conquiescas. Duaccura sint via?qui-
iulegrilalis laude quondam Hispalensis episcopus, bus ad sapientiae regiam lendimus, vi>x el leciio,
quàntaque in rebus divinis et humanis perlraclandis in utraque le laborare cupio. Cum enim sis 574 a<i
rogniiionc et scientia, cum alia multa opera, tum humani imperiilasiigium vocalus, principato adèpto,
maxime hi Ires de Summo Bono libri apertis- C debes orbem libi subditum difficili disciplina regendi
sime indicanl; nihil enim mihi quidem ab co videtur ad iranquillam vivendi rationem, ceu in portoni tti-
praelermissum,quod ad rerum illustrium cogniiionem tissiiiium, dirigere; quod praesidio divino freius
pp.rlineret. Sic ille a'Deo, summo ilio opilice, exor- consequeris, si ad praeceptoris vocem, et librorum
«us, per caetera omnia discurrit, ut nihil, quod ad lectionem (quod potissimum esl) usura rerum addi-
nllani rem vel uiileni cognitu vel memoria dignam deris , quem a sapientissimo polentissimoque palre
faceret, omisisse censeatur. Nam et omnium homi- tuo, velini a regendi peritissimo artilice, cognosces ;
num ordines recensens, eorum cuilibel quasi certuni cui melius quam Poriio convenit illa nobilis.M. Ci-
ofiiciura praescribit. Omilto incredibilem rerum om- ceronis exclainàlió ':•0 tèfelicemlaquò rem iinpro-
nium varielalem, quibus nolandis animus cujusque bam peiere nemo audet; simulque addisces fortu-
suinma quadam votuplaie afficiator. Nam sive vilae na? amplitudine hoc uno animum miliari, ul pro-
moruir.que inslilulionem, sive divinarmi! huinana- desse populis tantum possis, quantum optimo impe-
rumque rerum mirilicam congeriem desideres, rio velis. Vale.
ea omnia hi libri cumulalissime suppedilabunl', 6. Ex his quoque Sententiarum S, Isidori libri*
adeo ut si te his diligenter dedideris, possis quacun-
quede re proposila copiose et nonnulla eliam cum Excerpta, ut vocant, inulta occurrunt, neque solum
admiratione disserere. Quos lamen ipsos ila misere in mss.Vsed etiam in editis. Omilto nuìic agere da
deformatogli jamprope ab omnibus propter infinita- quibusdam sermonibus qui ex his libris excerpta
lem errorum derelicios, 573 ad.lupem revocai exbi-
betque Joannes Aleaume,iheologiaedoctor sane quam sunl, ul sermo de Tentatipnibus, senno de Angelis;
erudilissimus : qui eos pristini» inlegrilali et p'erspi- D nam de sermonibus suus erit disserendi locus. De
cuitali eadem diligentia, qua nuper Petri Lombardi . aliis excerplis, qua? in plura concilia inserta sunl, vi-
Sentenliarum opus, bonis omnibus instauravi!. A quo deri
cum tam eximia volunlate ad consulenduin potest cap. 51. Hugo Menardus in prolegom. ad
quidem,
iirgenuis el studiosi:'semper fuerii, majora quaedam Concordiaiii.regularum, referl in Codice FloriacensS,
inagisque exquisii£ sxspeclanda censeo. Vale. ex quo Cpncordiam extraxil, exslare quasdam sen-
3. Ex hac edilione et Joannis .Aleaume emenda- tentias de virtutibus el vitiis, qua? monachos maxime
tane Margarinus de la Bignè Sentenliarum libros re- spectani, ex multis Palribus , el nominalim ex S.
cudit, adeoque in utraque. editione haec sunt 1pos- Isidoro in Sententiis. Menardus putabal hunc esse li-
trema libri lenii verba, qua? in plerisque exemplari- brum •Benedicli Anianensis ex sanctorum Palrum
bus desiderantur : Hic ett entm Christiana miseralio- hemiliiscolleclura, et ab Ardone Smaragdo indicatum :
f* Qfeelus, ut vro ungquoauemorluosacrifioium D o cui tjmen repugnat Holsienius, existunans Appéudì-
4SI AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 452,
cem ac Codicem regularum, àse «dilum, esse opus .A opuscula hoc etiam edidit, agnovit ex libris Senten-
ab Sniaragdo commèmefaiutai.Iti Codice Palatino tiarum esse desumptum : ut cernitor in hoc ejus,
Vaticino 216 est Excerplum, sive^ ut ibi dicitore monito ad noias el varias leetiones.
Exetìrpsum ex librò S. Isidori tìellageilis Dei, scilicet . 10. Librum hunc Si Isidori de Conversis ad mo-,
exlib. TÌJSènt. cap. I, Ibidem est aliud Excerptum tiachos Hehrìcus Canìsivis,velèrum motautaiènttiWhi
scrutatór àiti'getìtissimus, ex tiis. Còdice mtìn'astèriì-
feidórivnoti indicato .loco: incipit i Dilettissime, S. Galli apud Helvétios post omnes Isidori Operimi
OrnitiIlòta liabeto morlem pr-a oculis tuie, etc. Prima, editiones juris publici feejt : tcstatusque est Codicela
verba sunt ex lib. i Synonym. post nied. usque ad illuni tali titulo praenotari : 576 Sancii Ysidori "de.
delictà ms. Conversis, et in fin"eultÌmaBpàgitìae:¥sidòrtJS (dèCón-
pèf pènimnttain abiter'gmturi'm. paniten- versis) admonachos. litio, et IO
"«ap.; ejusdem libri,
tià'dèirciaOmhiiiexiliHg'uuntuì'i. Pergit ms, Ille pat- . lsidoruni.se auctorem probal, dum ait : Vantila
«itèhliam ditìitè «Jit>étc, Vt iib, il Séntent.', cap. 45? misero Isidoro, qui et panitere reiroacìq negligo, el
.,:•.' adhuc panilenda compiuto. Haec sunt etiam Ganìsii
ùsqaè ad ihem.
Ga- argumenta, quibus stabilire nititur librum Lune non
7. Quaelam capita libri li Sententiarum edidit nisi ab Isidoro Hispalensi fuisse conscriptum, Sed
niiitis lenii V Àntiq. lèct;, putanssé librimi Isidori revera Canisium (perspìcacis alioqui ingenti vìrurii)
ntedum anteà vul|àtum in lucem pròferre, de Cón- non mifari libri non possimi ; sicut et qui eum làudat
hujus editione, Antoiiium Possevinumi,
tò>& iti friondiìiòs inscriptum. De quo titulo Bàr- prò illud videjicet unum, quod omnino probat, librutiì
thius Advers, cap. ì, lib. xvm : Pórrò ab his et sì- B allerius nbn esse, qtaàm Isidori Hispalensis; tiònf
tnUibas •dìclis in Eectésiu Latina speciwiimConvem animàdverlisse, ^uandOquidèm 'fauneipsum librum
f fuisse ,ex libro secondo Sentenliaruni,
ìdiciinìiir,- qui posiìis cèris rerum ieìrislrium solavi excerptum ejusdem isidori, adeo certuni 'est.,,ut a capite ottava
bèatVtiidinemvèràmsequunltir.Et èxstaì sihgulàriè li- ad eapiit dècitìiiim sèptinium, capitibiis irigésiiiiò'
belltisìsidori de Conversis, eo Ululo capiéndus. 575 belavo et ifigesiìno'iftjno additis, ipsius libri Sèiisi'
fi-.Paulini ViUricium Mo-. tetiliarum, in quibus materia oranis de Conversis
Quo-perlinet<et <epMoia>M dissèritur absolyiturque,. nihil aliud quanirìredecim.
firiórurri ìepiscointm.Adile vèftià in Ine pràèfatiònis capita ejusdem .libri de Conversis ad Moiiachos eptt-'
Cassiodori ad Historiam tripartitali! : CassuWoi'iSe-, tineataitir. Praeièfìojiràniquod utriusqiiè libri tSpìtn-
Dominò conversi lorura iidem sunl lituli : et paucis quibusdam mula-
Ktttorisjàm, praslanie, explicit pra- eadein in omnibus «eries verborum.- Isidorus
rècte Fabricitas Bibl. rtaèd. verbo |is,
fììiio. Quae;,ut ìp ih sua Rè|ti|a monacliorum, intèp-ó capite!
ìèfissiodorus exponit, non conlirmant, Cassiodortain SVaetereà ùàrlta, hàtac ipsaiii Cótivèi'sbfiimdbctHnain iHdferiì-
ex ethnicò faciiun lune Cbrislianum, sed possuut ac perlractavil. Neque id fuisse Isidoro nòstro iiicpn-
pptime ,oslendunt et alii ipsius libri, Nàm;
debetat iìiteiligi de Vita monastica, icfuampdstrehìiis suetum, iti eo qui est de Cotitemptu mundi, muìlà rèpètun-
Vitaeannis, rerum aulicarutai per lapsus,vitae saécp- tur qua? ita"libris Syhònyhiortam seu SolilÒquioiiirii
lari praetolil. Proprie autem conversi dicebaniur* qui eliam scripsi! : quemàdtiiodurà et allerius de Norma
s&culò retiUntiàhiefc ad nltìnaStèrium aecédébanL, Vivendi judicium. fieripotesl. Hujus rei lamenttausa:
culpam in Isidorum confene nequaquara debemus
etìàni in"nìònachòftini ccet'uìiinotidutii adibissi, ut ex quippe qui bono Christiana? reipubìicae nàtus, p^rp
isidori regula monacliorum cap, 4 colligilur. Suspi- temporis et loci opportunitaie, et.sapienlibus et in-
bionera Basnagii, quod verbis epitapbii cujusdam ,& sipientibus auxilio esse slaluerat. . <
IL Flores ex Isidori libris de Summo Bdho t,H\-
Isidpri edidit formarti périilUdihisópusCuìtataìde Con-
stani itaCodice Vaticano 4414, pag. 135| inèjti-
yersis indicar! possit, ncque ipsé auctor approbabat, lècti, Immensitàs dirina, èie. Simìlès àliPs Cd-:
ut ex ejus verbis apparet cap, 71 referèndis. Apud branacèo,
Canisium hà?cèst inscriptio et prà?f;Éilibi dices; in quibus sunt Excerpta ex libris Senlenliaruita
S. Isidori, recensita cap. -67; bum. 23. -
Isidorus de tòhvèfsis, sive aéirioridcìiòs nUricpfU
'25.ÌHttrriix 12. Librum lsidòri de Praelalis cum Vaièriàni Ci-
irìsè. me'riibr'ériis
' 'Gtilli'ètiìiiis. Ail lèclòrem. t eUb'erririiìinòriasierii S. meliensis sermone de Bono disciplinae a Goldasto
Gènevà? 1602 in 8 editimi Nic Atatotaitascpmmèmo*
» Si Hoc opusculum .invènimus in mss, inenibranis faiéiur. Ilpe
monasterii S. Galli, lali titillo praenolatuiìi : S. TSÌT rat, qui tànìén a sé librata! nota visitata
dori de .Conversis,Et in line iiltima?pagina? : Ysidorus eliam est excerptum sive fragmèntom libri IH Seiw
òli'.moiiachos.Notaexstat ita Jpcpbi du Brèiil'recenti téiitiariirà. Librata!invento Roma? hàtid ita faciléiii
Isidori edilioriei quatti accurate apparavi!, itìuHis tàndem comparavi. Eli litulum : S. Vàiertìihìdi Bòhp
ciiiisopusculis, quaeanlea-luceni non vidèranl.-Equi-
dem gaudepime nactum esse huncTms. Codiceli!,, disciplina Serrilo. S. Isidori Hispalensis epheopi ile
quatiiumvis littera non solum fùgìeràé scriptum, sea Prmlatis {ragmentiim. Méliór Hathenùelto Goldastui
^p'ènèqua?légiiiequeàt, et vititìsissiitip-:àitàmètavére dédìl cuiii cóliéclanèis: in queìs trillilapdrHer mtiiio-
tlìesauruni censeo^ quidquid de reliquiis Operum S. ruìn
Isidpri...Hispalensis erui potest, De.Isidoro enim Ju- auclorum, Palrum cimimaximeloca belante edita
iiidre liic tànìum cogito : nànìiil Isidoro Seniori, D expiicaniurijsriiendanlùr, velnoviler-edunlur., Excuf
ifidèniHispalensi, vel Isidoro Cordubèiiai tribuahi, dèbal Péitué de la Ròiisre '1601 irt $. Ih BibliÒtli;
éèts stìspicàri volo. Isidori esse hoc optasciilumipsé
hièd. Fabrìcii verbo Taleridnùs Cetrìètiénsis|GoÌd'às^
tpstaturhic cap. 10; his verbis : V>amihi misero Isi-
doro, qui et pmnitere retro acta negligo, el adhuc ' .tusscribilCime/ejisis) advèrlitur, librum esse in 8j non
f'éAiiehda Comminò. jn 12, ut dicuiil auctores Historia; liller. 537 pai"
?. Quemnam Isidorum Seniorem Hispalensem ab jic. tom. II, pag. 331. Nic- Antonius annum designa!
Isidoro Hispalensi Jùniore diversum Ganisius vocet» 1602, per errorem, ut pulo. Meminit etiam libri
.uon.sal.isassequpr. Confer caput 16 de diversis lsi- cujusdam Dosithei Magistri simul edili. Adest in hoc
doris. Constanlinus Cajetanus, qui inter alia Isidori meo exemplari una corapactus, sed alia pagmarpui
 #83 iSIDORIANA.- PARS II. CAP. LX1X. 45*
distinctìone el novo titolo : Dosilhei Magistri liber Hi, t\ Exstat Rem elegantissimus de una Religione et
Ctmtinensdivi Adriani imperatoris sententias et «pis- dóctlssimiis libèr a CI. Jtasto Lips'io conscriptus, ex
toias. Meliòr Htimèkuéltò-Goìdastusmaximdmparieriì ad qob àrgumèràà multo plurima et probatissiiiia hafiti
rem dicen'luh
fiuxit, emèriiavìi, illiistravit. Èxcuitebat Petrus de là °44. tìoilati Collectanea .non indigna ttiilii visa
•Roviere 160I-. Locus editionis hic non exprimitur, sunl
qua?in Jsidoriana edilione lòcuniSHùm:habeànti
fcedUènevàiti fuisse nitro assehlior. 'Goldastos pbst tamen opportunisìiotaiionibuSìjquibus hète-
Sèrnionèm S. Vàléfiàni, èì. Tra^nietiftim S. IsidoVi subjeclis roloxi ihoriiiiiisnonnollaesententiae, a Vera cailiiolica
de Praelaiis adjecit Colleclanea, sive nptas in S.
religione abòrrantesi, ita dilucide rtìfellatittir v ut
Vàlériàfrani, Wm-HotàsinS. IsidorHm, ime monito iiostris lecloribus minime
possint noeere.
praShiUiÒ.'. CAPUT LXIX.
. 13. ir» S. Ididorum de pmlàlis Colleclanea..Esl
in manuscriplp Codice perpeto.a.horuni continuafio Xibrt duo de ecclesiasticis Officiis Isidoro wsei'ti*
Editiones. Pia fallo Joannis Lochlei.Excerpla. Opu-
seriesqtae iraclattium, ut hic ex ilio annexus, et uler- scula de variis vita monastica Geiieribus,et de per-
que inler se aptus collìgalusquè videàtur. Id pèssimis
factum exemplis, atque modoerroris perversissimo cipiènda sacra Euclìarisiia : prafa'iio in hiec fra-
facile demonstrabimus. Primum,omnium ipse Vale- gmenta. Codicesmss.
riaiius in senlcnliam liane prodit, exserte ila scribens 1. Pracc'arutuisidori opus oc ècclesiàstiéis •OfficKs
ìpxlremo sermone,-:..Ifu/ta quidem erant adhuc, dile- Bràulio'iii Pracnòlalionehis verbis descripsit :Ad ger-
ttissimi-, qltiv disciplina ratio suadebal aperire , qua inanimi4uumFulgèntium episcopum-As'tigitanumOffi-
interim putavimus differendo, ne olìosis quribus fasli-
étum parerei longa narra/io. Sonerie quid in hocopere •óionmiibres,$iiios-,in quibus origmèmòfficìorimi-,dir
tublrax'me videamur,~elaborobimus, ul eq qua religio- 'vìitimqWdéltein Ecclesiu 'DeiOgalUt; interprete suo
,th eclibus competunl sequenti tempore dìsserqmus. eli/lo, M« -sitiemiUjoikm'dmtòritiiteetièuit. Ea scilicet.
«Quoti6ispra?stittt,et *i praeter hoc quidquam scripsit,
(Quiine docerel et ex incerto certus ut essem facerèl, JJTa'uliòi'Cjièlilqua? in 'Isidori epistola ^ad-Pulgentiuiti
lecit -nemo: ae-ne.ii.quid.em-, qui Augustini edjtip- legerat : ^««eris a me origìnem 'officiorums,«tc,.;.
E»cs.4>rócuràvere,qups quam maxime condecebai. libellum de origineofficiorummisi, ordinalum cxseri-
.Elenini isthaec «on esse,, qui diligenter superiora
^attentare et velil animo ruspari sedulo, praèterquaiii .plis veiustissimisauclorum,ut locusoblulit:, -cominen-
ànimi menleni insinceram gerat, nunquam cai inli- tatuni) in qnopleraquemeo sigloelicui, eie. ildefonsus
«ìaliun. Nani quamvis |j9S breviter opus hoc indicavit vocans librum de
Konita Stìnt-tìissimiii
arguraenlO,sed tamen
Dissimili«ratione-suoliàGtiacstylo. genere officiorum: qua? verba., a Grialio iniiio sua?
*"®ìnTt !<iiim -intènSipta ^pèrpetaum in modum, non editionis, ubi capul hoc 9 iidcfonsi descripsit, omissa,
'ièotatinHà,'non tìbi%ob*fèrnia, sed quasi Sento qui- Nic. Antonium-et Rodriguezium de Castro in erro-
"flifme tìmltis M variis sententiis farla, seu constata. rem traxerunl, utdldefonsum hujus Isidoriani operis
c©pift&rvìic^v*hii.JPiitednusfliionachus publico boiió recordatum non fuisse ere Sereni; quod Bayerius.ve-
'fcclflhi VOléns, etani eà quibus fiietn Valerisnus de-
serà! lèl obstrinxerai', frustra videret desiderar!, ex hementer mirabalur, uti jam olim monui.
'Isidoro 'qua? reiigìósis ^elibus pntavlt adjicìertda, 2. Cum autem opus a Braulione et ìldefonso aper-
*Iectt Sit suppleret, ét-principes simul, quod Vale- tissime -Isidoro
riàtaHiii'fàcliirtim aestimavil, instrueret disciplina. Q ascriptum innumeri mss., eliam an-
•^Jisi'si qtalssìtqiii =pOtiushabeàt ;Isidorum ista, id tiquissimi, atque omnes edili conslanler Isidoro
"^iiodtiso'lens ih largo ilio opèfeiet quotidianutai, de allribuant, qu« tanta esse potuit Baronio conlraria
Majori CihièleiiSis volumine èxscripsSsse, et in seir- ratio, ut supposililiura esse cxislimarel?Quanquam
i^emiarom libros-prb -siiìs relulisse. Monaehuih deih-
cèps "èxslHissè,aut jiescio qaém alium, imi Isidori Caveus, qui id àsserit, locuni Baronii noti indicat.
'%criptà'lè!g«r}t,:quiillius Eprtoitaain integro scriplPri Bayerius Baronii librum milii ighofum de Script,
jprselatuni ìverityiit Vel praepostera diligentia alió- ecclesiast. ad anntam 630, pag. 259 (vel 259, nani
tttfa téoraJ»Odo^nsiilériet-, vel »èsidi negligentia secundus nuìrièrus itameo
-jeribehtìi -làborém SUblèrlagérèt. Utcunquè res sit, exemplari non sàtis digno-
"tesoro "àSefitìtant-,qp&fimm 'vider'e "fuit 'veterum, scitur), allegai. Pulabam Baroni.inomen prò Bellar-
''WftSòrés,Palres -conciliiParisiensis, concilii Aqiiis- mino irrepsisse : sed neque apud Belìarmiiiiim id
"^neiisls %ub Ludovico Pio, synodi Mtanguniiha? reperio. Nic. Antonius observat
"^78;IUB ^ATnulpho-iiHp;-, Rabaiius Madras, Gfaiia- hujus Isidoriani
'••ÌÌH'S', •alii', quos loco -suo cóiiìitiemorabOi.Quae -res operis memìnisse Sigèbèrtura, ci Jonam Àurelia-
-'-abattdè'ndétiilàcere p'è'tèsl'fuìssèbaéc semper «tesse - nènseinìib. ii de Iiisìitoiione laicali cap. 1,. tom. S
'aBfet"Wiiaiis%HflimìeiSSpèrnandàeJ èt;'digna admodum "Spicilegii Dacheriani, p'àg. 64, aepraelerea ex Pos-
in q^Hfeus-illust*9ÌidlsHiOdicum'^étìiporis suniam.
COiitìtient-proTécto'itìsignia "«truculenta testimonia sevino inÀpparàlu sacro ràonet, Àlcuinum capul ^9
'-i'HMi ìsolnm4h *n»bàptistaram, ^fynierianortam.-,*t inlegriim in suo opere de divinis Officiis transcri-
éju*ìno*%'omitaum;liaonstru6sos
- Verfusieós furOfesj veruni àd- psisse. Pe'ziiuin praèfal. "tòni.1 Thèsàuri Aìiècdòt. ,
eliam qui'in?divinipri(}ptìgftatióHe cullus, .Driirà. 13, referl in bibiiollieca abbaiia?Saiisburgensìs
*t-prolelAio1ie'^ùb1iCà?-sanct*qu'e in Ecclesia Patliò-
licatpaels litèiiiaik fé*sè«Has ChMstiataimagisltàltas S. Petri ord. Benedict. exiiare Codiceni siculi xiii
Ì?aftes fiiéairellcoslmmineset-mordiHàtos.^Quos'èl 'Màgìstri Prepositivi de divino officioel diurno, in
plimmórimVoplittor«rtarégura;aC'impéràtoWm!edicla cujus prima pagina nolanlur nomina eorum qui de
isanefiSifflisoinBroiBfe'exemplis"i£tatuta atque sancita,
«t-ipssè etiàni qno^ue sénipitèHiEe divinae ieges sàtis divinis OfficiislibrOsscrifisèruiit, IsldórÌ,,Ràbìitii, fette.
«bpferqùèrep^goànt. Nec*est,-ui-quèm"quamtuèriac "Hic ipse Rabanus ex Isidori libris de Officiis-plura
'^éfe*4éte>possint 'lùritisi'Origenìs fùripsa?ehàrralio-
-''Btetn^èlriiitfm'dècimiB'm ad Roniàn. Namquè pervèr- in sua In.titotione clericali Iranscripsil.'Gaveus Con-
"MsEejiB errores-i^èt ab Anabàptistico spirito delira tra Baronium proferì eliam leslimonia'fiedb?, ^Ful-
mmùstyU. Hwonyttm fccit m fundilus evertcret. . berli. Carnotensis, et Freculli Ltìioviensis. Dg^ègia
 455 AD OPERA S. ISIDORIHISPALENSIS PROLEGOMENA. 456
de Officiorum Isidori libris Balbulus cap. 47 relatus,. A e! hominum malilia tam perlinacìter mihi obstant,
ubi inter alia Isidori opera ad Salomonem , poslea Ridleie mi. diarissime, quo minus 58'. pateat tibi
litteras privalas cor meum, et animimei erga te tam
Constantiensem episcopum, sic refert : limi alius per plum, erudilum, et bene mcritum amicum gratiudo,
de Officiisel ordinibus ecclesiasticis,qui tibi mox Dei léiilanda sane mihieslalia tandem via, nipote per libel-
gralia. futuro, sacerdoti maxime sunt necessurii, in tibi lospublicos, an forte per eos ellicere queam ne v'idear
ad tot tua in me pia studia ac benefica obsequia
quibus omnem rationem et nomina singularum festivi- perpetuo mulus, obliviosus et ingratus. Qualis certe
talum et jejunior uni reperies, ul praco Dei populo fu- tibi non injuria videri queam, dum tam raro libi
turas stattones pranunliare possis, eie. Auctor anpny- mea? reddunlur. litlerae. Scripsi' profecto ad teli len- hac
ex urbe non raro, scripsi ex Augusta anle
I1H15 regula: monastica?, de quo dicam cip. 71, qui iiiiini, dum invictiss. imperalor nosler Carolus V,
non rapilo post S. Isidorum vixisse a Marlenio cre- lolius sacri Romani Iinperii principes et procercs
ditur, cap. 5 sic referl : De his autem dìebus S. Isi- ob publicam salulem ac pacein ibi congregatos ha-
dorus in libro Officiorumait : Post Poscha autem ad bere!. Scripsi el ex Ralisbona in Caesareiscomitiis
per. règium oratorem; dominum Thomam Cranme-
Pentecoste!!, 580 e,c- Alia ibidem ex iisdem libris rum, viruin 'eruditimi el theologum insignem, cujus
sumit. Quin etiam ipse S. Ildefonsus in opere de co- colloquia eo mihi jucundiora erant, quod non levia
ac eruditioni lua?dabat ille testimonia, aflir-
gnilione baptismi plura conlinenter capita ex libris r. pietati mans te sibi olim egregium fuisse in philosophia prae-
Isidori de Officiisecclesiasticis producit : cujus qui- ceplorem. Scripsi denique ac ex Moguniia Rheni
dem nomen lacci, ut aliorum Patrum ex quibus cóniisus. navjgiis, qua? inde usque in Brilannicuna
. decurrunl oceaiium. Quod si haecinter novas Ger-
profecit, eònlenlus in,pròlogo, dixisse, se; non suas mani* sectas temporum malignilas tot modis vota
noviiates, sed anliquorum morata proponere. Fuit mea frustrare non verelur, ignosces mihi, spero,
autem, ut notum est, Isidori discipulus Ildefonsus. prò summa humaniiale tua, dum aliam quaero viaro,
Eosdcm Officiorum libros Anonymus Mellicensis , qua dulcissimo innotescat animus meus amico, quo
nulluiii unquam habui candidiorem. Singulari enim
Pastrengus, et alii eodem cap. 47 prolati, coinine- benignità te, ac piane divina (ut arbitror) disposinone
morant. ......--.•. temelipsuin parvitati mea? per litteras insinuasti
3. Catalogi veterum bibliothecarum, quorum men- prior, atque amicitiam luani, ullro mihi oblatam,
confeslim io! benefaciendi sludiis, ac exquisilis pro-
tio cap. 46 facla est, siepe libros Isidori de Officiis merendi occasionibus decorasti, in diesque magis
recensent; et in aniiqnissima bibliotheca monasterii ac magis conlirmasli, ul ferreiis videri jure posse»,
Bobiènsis quinque OfficiorumIsidori libri, hoc est, alque eliam chalybe durior, et quavis caute slupi-
dior, magisque insensatus, si tot officia tam piiac
quinque exemplaria exslilissc dicuniur. Codices qua- sinceri amici me admuluam charitatem debiiamque
tuor mss., quorum collationes in schedis Zaccarianis animi graliludinein, quibuslibet indiciis ulcunque
44 Adduo significandam ac exliibendam non excilarent. Caete-
habeo, cap. descripti sunt. mss. exemplaria Q rum dignas tibi referre graies ac justas rependere
eosdemlibrosJoan. Grialius emendavit, ut ipse in prae- vices, non opis esl meae, Ridleie mi suavissinie pa-
fatione narrai; Breulius autem ad unum ms. Codicem riter et doclissime. Nam quam curia mihi sit domi
S. Germani a Pratis. Bayeruis in bibliotheca Escuria- supellex eruditionis, ingeniique tenuitas, ex aliquot
libellis ineis, jam pridem edilis, procul dubio intel-
:
lensi exslare ait aliud exemplar sic inscriptum De. lexisli. Cum igitur litlerae quas ad te privalim seri-
genere et orìgine officiorumecclesiasticorum ad Ful- bere soleo, a malignis insidiose intercipianlur, et
libelli mei, quos incessabilis mihi novarum impro-
genlium libri duo. CodicesVaticanos mox indicabo. litas seclarum extorqueal, leclione digitanon sint,
4. Aniiquissima hujus operis edilio, quam ad an- decrevi sane alios ad le quaerere internuntios, quo»
nulli 1510 Nic. Antonius perlinere exislimabat, an- et improbi revereaniur magis quam litteras privata*,
et erudiiio tua facilius in colloquium admiltat. E
no deinuin 1534 peracta est. En titulum : « Beali quorum venerabili coeluac ordine prodit nunc sani
Isidori, Hispalensis (mondani archiepiscopi, de of- ctus ac erudilus poni. Isidorus, qui apud Hispanos,
ficiis ecclesiasticis libri duo 'ante annos 900 ab eo oh eximiam et vita? sànclimoniam et doctrina? pie-
. tatem, rectitudinem ac uberlalem, non solum regi-
editi, et nunc ex vetusto Codice in lucem redimii. bus ac populis ebarus et admirandus exsiilil, verum
Lipsia? 1534 sub illustri ac orlbodoxo principe : eliam in publicis Palrum conciliis digniiate conspi-
' D.
Georgio Saxoniae duce, eie. In 4 In fine : Lipsia? cuus, alque aucloriiate praecipuus cunctis praeemi-
excudèbat Michael Bloum anno Domini 1534. Li- 'D nebat, adeo ut Palres in octavo concilio Toletano
eum laudibus in haec verba efferre dignati
publicis
ber il desini! : qui jam bapli/.alis Iraderenl Spintoni . merini : Nostri ( inquiunl) saculi doctor egregius,
sanctum ; > ut illud caput iinilur in Bignaeana edi- .Ecclesia catholica novissimumdecus, pracedentibus
lione : et omittunlur duo capila, quaein Bignaeanaet atale postremus, doctrina comparatane non infimus,
Breuliana edilione addunlur de suffragiis. Parlem . dociissimus,atque et quod majus esl, jam sacvAqrumfinilorum
cum reverenlianominandusIsidorus, eie.
epistola? dedicatoria: Cochlei Bignaeusinitio sua?edi- Hujus igitur viri tara probati jam olim, et 582 :lll~
tionis et Breulius initio librorum de Officiiseccle- Ibernici duos edo libellos, velui nunlios aclestes meae
le graliiudinis ac benevolenti», quos edito? an-
siasticis descripserunt. Integram hoc loco exh'.bere erga lea non vidi. Reperi autem eos in Codice vetusto
opporlunum nobis visum esl. Moguntiac,conjunctos antiquis Ammalarli Trevcreh-
Eximia pietatis ac eruditionis viro, domino Roberto sis olim sub Carolo Magno archiepiscopi libris, quos
de divinis composuit. officiis. Faxil Deus, ul. juxta
Rid.leio'Aiigld,insigni artium ac sacra theologia 'votimi el inteniionem meam sic exeanl, ut et tibi
doctori. ac reverendiss. domini Cutheberliepiscopi sint
Dunelmensis a secretis, eie. Joannes Cochleus ci i sui grati, et cum fructu emeaciter admoneani offi-
S.P.D. èpiscopos et presbyteros nostros, et novarum
quoque seclarum duces ac propugnatores ab iiujiìis
5. Si locorum distanlia, leiiiporuuiquc iniqultas, cpeptis revoceni, alque a -barbarica contra vetusta
 4S7 1SID0RIANA - PARS IL CAP. LX1X. 458
sacra et antiquas Ecclesia?caeremoniasgiganlomachia A i desia? officiis Colonia?1568 fol., ubi desimi duo
salubriler deterreant et avertimi. Quod prastare postrema libri sècundi capita De Suffragiis Ecclesia,
dignelur is a quo esl orane datura optimum, et orane
donum perfeclum. Bene vale. Ex Dresda Misniaead et Quorum suffragio prosuni ; alque eorum loco le-
Albini, in Kalendas Januarias. Anno Domini 1534. gilur clausula : Hac sunt pauca ex multisi etc ; ut
6. Multi exinde Cochlei ediiionem recudi curà- itaeditione Grialii. Duo àutetii illa capita 'deesse quo-
irunt, veluli denuo correclam et ad mss. exemplaria que in Cochlei editione jam ante monui. Exstant
casligalain : de quo tamen dubitar! potest, an ex etiam hi duo Officiorum libri in Sylloge Romana
bibliopolaruni fraude sit adjeclum. Praleolus Mar- scriptorum de officiis ecclesiasticis 1591 fol., Pari-
cossius nomiihil videlur fecisse in procuranda hac siis 1610 fol., et in Bibliolheca Patrum Parisiis 1644,
editione, cujus litulum subjicio : t De examine eb- toni. X, 'et-in Auclario 1624. Addii Fabricius : Ex-
rum qui sacris ordinibus inilianlur, dialogus non stat et in Aclis sanctorum tom. 1 Aprilis pag. 345 ;
solum sacerdolibus, sed eliam omnibus Chrislianis quod, ut opinor, contra auctoris meràem in hunc
pcrulilis et riecessarius, aiiclore Fralre Francisco locum intrusum est : quem errorem Rodriguezius
Ponissono. Cui subjecti sunl vere aurei illi beati tom. II Bibl. Hisp., pag. 335, incauto transcripsit.
Isidori Hispaniensis quondam archiepiscopi de Ori- Libri duo de Officiis ecclesiasticis neque ita Aclis
gine Officiorumecclesiaslicorum libri duo, anle non- g] sanctorum suntj neque ulla exeogitari potest ratio
gentos annos ab eo edili, el mine ex vetusto Codice cur esse deberent. Paulo ante num. -7 Fabricius de
in lucem restituii, et ad unguem mendis repurgati Lamento panitentia observaTat, conferendomi Lucam
per Gabrielem Prateolum Marcossium. Parisiis apud Ttadensem in Isidori Vita cap. 6, tona. I Act. sancì.
GulielmuraCavellat, 1561. i In forma minori. Pra- Aprilis 3, pag. 340 seq. Lamentutii quideni pceni-
leolus Marcossiusin epistola nuncupatoria data Pa- tentiae in Aclis sanctorum exstat : ac fortasse nòia
risiis ex gymnasio Becodiano vm Idus Decembris de hoc opusculo ad libros de Oitìciis prèposlere
1569, laudai primum Francisci Ponissoni opuscu- translata est.
lum. 10. Omissa est a Fabrició edilio anni 1561, quàm
7. Deinde de Isidoro nostro haec addii: «UHquo- descripsi, et alia qua? exstat Roma? in bibliolheca
que in tiiam piorumque omnium gratiam, infinilis Alexandrina, repelila ex edilione Cochlei in 24,
erroribus per nos prius expurgaios subjiciendos cu- Parisiis 1539, apud Joan. Foucherium sub scttlo
ravimus vere aureos illos beali Isidori Hispaniensis Florebtiae' via ad D. Jacobum. Post Verba tradtrenl
quondam archiepiscopide'Origine officiorumlibellos: Spiriium 584 sanctum, qua?extrema sunt In Co-
nempe quos non minus huic nostra? aetali quam prio- chlei editione, adduntor in hac duo illa capila de
ri, ad doclrinam ecclesiaslicam condiscendam ne- C < Suffragiis Ecclesia, ef Quorum suffragio prosùnt,
cessarios censeremus. Quos sane cum parlim ex sua qua? in nonnullis destata!, neque in tabula quidem
ipsorum dignilate el excellentia, parlim ex Joannis capitoni hujus editionis sunt indicata. Haec editio a
Cochlei, viri utique et integerrimi et doclissimi epi- me nuper comparata est. Tilulus idem esl alque in
stolari accessione, limini operis apposita, satis com- editione Cochlei, eàdem praefatio. Non indicalur
meridatos inlellìgerem, de illis aliud judicium ferre undenam duo illa qua? dixi exlrema capila desumpta
noiuimus. Hos ilaque omnes libellos per nos ad sin!.
unguem repurgalos, et sua? prislina? integriiali re- 11. Ex hoc Isidori òpere pelilam esse innuii Fa-
slitutòs, eie. i bricius Exegesin in Missa?canonem, Parisiis anno
8. At verosiex operis titolo argamehlum sumere ve- 1548 edilam in 8.. Aperte id affirmal Zaccaria in Bi-
]imus,583corruplam ediiionem Cochlei, non corre- blioth. Ril. tom. II, ad annum 595, « Ex hoc Isi-
etani, eensebimus. Ila enim titulus pag. 56ex Cochleo dori opere, ex libri scilicet primi cap. 36 decerptum
describilur •.Beali Isidori, Hispalensis quondam ar- esl de Inslilulione jejunii quadragesimalis, quod in
chiepiscopi, de origine officiorumecdesiasticorum li- nolis ad Clodium Albinunt Sparliani Boxhornius se
bri duo ante annos Domini quadringentos ab eo edili, editurum promiserai, uli et Exegesis in Missa? ca-
el nunc ex vetusto Codicein lucem restiluti. In fronte ip nonem Parisiis 1548 in 8. > Fragmentum de Insti-
editionis Cochlei legilur ante ànnos ». ecce, hoc est, tutione jejunii quadragesimalis ex hoc Isidori opere
arile annos fiongenlos, non, ante annos Domini qua- desumptum Fabricius non asserirà, sed suspicatus
dringenioi. In editione Pfaleoli post extrema verba esl : ac fortasse esl sermo S. Isidori in capile jeju-
editionis Cochlei traderent Spiriium sanctum addun- nii, qui in Breviario Mozarabicorecitatili-, ut cap. 72
lur duo capita, De Suffragiis Ecclesia, et Quorumsuf- fusius exponam. Exegesis vero, sive exposilio Missae
fràgioprosunl: qua? in tabula capilum non sunt indi- certe omnino diversa est ab his libris de Officiisec-
cata, ac forlasse desumpla sunt ex alia Parisiensi clesiasticis; de qua cap. 84 singillatiin erit agen-
emlione anni 1539, de qua mox dicam. dum.
.9. Alias librorum de Officiis editiones Fabrièius 12. Boelius Epo quaedamS. Isidori fragmenta ty-
recenset, videlicet ex Cochleo Parisiis apùd Vivan- pis edidit, qua? ipse nondum exeusa credebat : sed,
lium Gaulherot 15-42,forma minore, et 1564 in 8, re vera in opere jam tum volgalo Isidori de divinis
et in Orlliodóxographis Basii. 1369 fol.; atque in Officiisexslabant. Ea fragmenta ab Epone subjecta
Melch. Hiliorpii syllogc scsiptorum de catholicis Ee- sunt S. Juliani operi ita jnscripto : e Antiqui seriolo-
•
PÀÌRÒL. LXXXI. _ .
 4S9 AD OPERA S- ISIDORI UÌSPALENSÌS PRÒLEGOMESÀ. , 460
ris eceiesiasiiej Juliani archiepiscopi olim Tolelani} l nes Clunacus,.Graeci,et novìssime&ÌattiiaeùsCàÌehus
si ve de fuluro saeculo libri ires a VestcappelHus, amicus, mister,vdìligenlissiopusanlì-
jipoYi>orrTiY.wi>i ..quitatuin theologicarum pbservalor,.;.seà SSlS.ti'ènió
.Boelip Èpone Ròrdaiiusanp Frisip, juris ulriusque bop Isidoro aut verbis brevius, autre luculetilius,
professore regio et ordinario in. acadeniia.Duacenà, aut traclandi genere cpmmodius. Mei oilicii esse
rnunusCulOtepòtisshnum donareì: lutai ut
. ex.velustissimìs membranis, in Marcbianensi biblio- pulàvilioc linde accepissem, eodem candide.Teferrem ; tom pt
theca repertis, in lupemprolati. Cuoi ejusdem Boetii libi de coenpbionim rjte.el laudabiiiter adniinisti'an-
Eppnis ad CyN. Philippum regeni Calhplicuni,pra?- ' clorura gloria cura làudaiissinTisètsaiieiiàsimis règiò-
hurà iiarùni archiràiindritis ad priscóriiìh iiionaclio--
fatiptie Duaci anno 1564j typis Ludovici de Winde. . rum et itaiilalionem SG'riosèse componenli-
Post librum m vestigia
in 8, Sequunlur fragmenta quaedam bus (qua laude inter primos. inclaruit praestautiss.
elegantissima D.Isidori. Hispalensis, viri sanclissinii, vir Joannes -Leiiiallèhi=, àta'tisies Aquisciricìcnsis,
de vita? monastica? variis generibus et inslilulis. Vicinuset àipictisiutas)"toiiictidènii,sirosìdiùnV àlìqu'od
Eucliaristia.» Primum per liuric Isidorum parareitar.' Aut eiiim ego fallor
Itemdepercipienda fragmen- velieineiite!> aut, .si. tua illa iiionachorum genera
tum est caput 16 inlegruni. libri.H de ecclesiasticis opiipia, quae describit Isidorus, éxorianlur, et quo-
Officiis; secundum fragmeràtam est pars capilis 18 babebit dam "quasi postiitìiiiiib rèdèànt, 'suiiimàin lauilcui
vita inonasliea,.et a coiiieitapliiet lìespicien-
libri 1: Dicunt aliqui, nisi aliquo intercedentepeccalo, unde propter compìurium superioris saeculimo-
ac- ij-lia,
., Eucharistiam quolidie qccìpìendam, eie. nsque ad y iiachorum, seu ut vulgo loqiiimur, religipsorum nou
cedere 585 dignìus possit, vel, ut in edilione Grialii, 'minus quatiì saecùlàriutìietluxùni, et ìàsiiirii,et in-
accedere : ubi quoli- scìtiani pene dcprcssajacii.it ad lèmpus jàcelque ex
dignius possit staiuilur, quibus • parte eliatamum, sese,lacilìime vindicabit.
. diana vel frequens Eucharistia? susceplio ulilis esse 15. Quare meum hoc erga le ofiiciumIraniano
, possit.. betievoloque accipiès an'tano,'atq'tae àlias niajórà qii;E-
13. Primum fragnientumi quod est de sex mona- ria dain exspecTabis." Sunt enim pfehes me duo exèmpia-
Pelvi Rigensisi veleris poetae Cliristiani-ejusdem-
chorum generibus, jam olim in aliis Codicibus sepa- que sumrai', ut. videtur,, iheplogi, qui tptius.Testa-
, ratimi a reliquo-corpore videlur exslilisse,.et exstat menti et Veleris et Novi libros historicos, et Petita-
etìamiium in Codice Casanatensi D. ivi 23, quem teuchum Mosinon solum cannine elegiaco reddìdit,
praeter Jobnm propbetara, el Càntica cànticortam, et
cap. 107 describam. Huc referp quod inter opera S. Acta apostolica, qua?,versibus herojcis absolvjl :
., Valerli .abbalis, qui saeculovii floruit tom. XVI Hisp. ' veruni 'etiam allegorias omnes àcifissinie exprè'ssìt :
sacr,, pag. 387, edita,sunl Dieta S. ValerUdegenere feiulit èl, iibì 'aliegoriis locus non est, liistòiiam ad itaoies
: Origetiéiti praecipue et Hieronymum in eo
monacliorum: Hinc subsistit seplimum-genus mona- explicationis genereseculus. Opusest.iiigen.s.et hac-
, chorum nuper adjectum,pejiis prioril)Ìts,'!ele.Subjici- tenus nunqua.ni typis, quoti in tènebris "delìtiiii,
lur tisecFlorczìi nota. : Ex concordia regularumcap. niandatu'm. Èqùidem, si itiodò'factìllàtes nièà? férent,
.5, § 7, Cùinque non integrum caput de genere mona- r diligenter primtìita' onihlbtas per diversa exemphiria
Vale- collatis-, quateuus tamen per pr-ofessionem meam
cliorum, Menardq teste, citelur, ìqcupìelioresb. juris horis quibusdani succisiiislicetiil, luci ut re-
rli Codices possumus sperare. Sed qui Isidpri sex stìtoatur, Deo voleìitè, cu'rabó. llàbcolef optiècuTum
Màttiiìae Vitidocinen'sis,:poela?itidem Clirisiiani, qui
, .genera monacìiorumìegat, facile iiiteìliget Valerium solum Tobiam; versibus eleg-iacisaslrinxit-. Olerqùe
septl'iiiumgenus àddìiisse; cura ex cllct'isbis Valerti . dignissimus est luce,; .tal dolenduin sii hujusraodi
'consiel versatum eum in libris de Officiis, ul cum tbesauros tàmditi recòndìlos fuisse. Vale, 13u"4.
ait : Ul scribitur, habentes religiqnis signum, non re- ì6. Collectionem,quoruindan?veterum ecc'esiasli-
lìgiòriìs mefilum, hippocèntduris slmilés, riec equi, corum auctorum Stevartius edidit tipe titolo :'« To-
riec ìiorriinisfàcla "discredo,itti superine diciiirn'esl. mus singnlaris. ipsignium auclprum lam Gra;corum
Videlìcè'teodètii lìb. H cap. 3>':Rabenies 'sigriumreli- , quam Latinorum, quos ex variis jtibl.iothecis accer-
giòriis, noii rbìigìoniso'fficiùm,hippòcèriiàurissìmiles, silos nnne primum in lucem pròdire et "pubìicepro-
'n'éqùe'è'qw,'ncqueliorriiriès,eie.' Iti Concordia Regu- desse jussi.t Petrus Stevartius Leodius, Ingolsladii,
farùtii Dic'iisS. Valérli praniittitur càp. ì'6 lib. ti de ex typographia Ederiana 1616, in 4. Pag. 797 hujus
ÓfBc.eccìèsiàst. etani taòtis Mén'ardi, quas sub loco voluminis exstai Benediclio'Dei, hoc e*t, Commen-
'
profèràiii. Epo epistólatai dèdicà'tóriàm his fràginen- , tarioltaSiquomodo Deus praecipueper psalmos bene-
iis pràefixll, quae ita habèl. " dicendns atque laudandus est, ex Cassiodoro el Isi-
Prudenti,dodo etpio virò D. ArnoldoVriHioìs,antis- doro magna.ex parte contextus ab anonymo quodam,
titi M'archianérisi;BdelitisEpa S:
14. Italér 'eos libros sane ànliquìssimos, Ariiolde sed, ut videtur, monacho Ralisbonensi ^ad Balliuri-
Gàiviois,•praesul ornalissimé, quos ex biblio'tiieca Cumepiscopum Ratisbonensem, etc. J IS floruit an-
veslra Jacobus magnus, decpsspr tous, vir doctos et no 814 et seqq. Auclor 587 o£ferlilli hos flosculos,
humàìitis, filili! concèsserat, qùpsqueàdmè iti ipse - « quof-,1ait, <sancii Palresnoslrieldoctores Ecclesiae
inisisti, eràiit et fragmenta ìiaèc,nuiiqtìàYtiatiteliac,
q'uod scinti, excusa, Isidori episcopi- Hispalensis, «xpostaerunt, Hieronymus videlicel-, Auguslinus,
hominisel scriptorum multiludine, et vita?iràegrftale Cassiodorus, magnus et eloquetasvir; sed et Isidori
, clarissimi-: queni anno Christi Liberatoris 630, lem- de antiphonis. resppnsoriisque et aliis rebus,. Bedae
; pMibùVSisébtixi'regisGolho'runiinHìspaniàfloruissè,
et ob sànelissitaiàmvilam catalogo sanctorum inser- quoque exiipii niagislri inserui moniia. \ Ex opere
-tum esse, Trithemius abbas. annotavi!,; dignissima Isidpri de Officiismulla hic inserla sunt,, quiè.repeti-
p.rofecto, quaecum in omnium, tum praecipue vestii la simiJi modo fuerunt in Basnagiana edilioneIèctio-
brdiiiislioiriiii'ù'rnmanibus jferp'ètoóvèilèntùr. Seri-' numCanisii
p*ere de monasiicis institutis eòmplures antiqui, et lom.li, gag. 58. '..'; , ...
omnium copiosissime Joannes Damasceni» et Joan- 17. Reliquum est, ut.mss, exemplaria qua? a nobis
 461 1SID0RIANA— PARS IL CAP. LXX. 4G2
collata inspectave sunt recenseàmus. In Codice Vati- A J morum addatur de Lamentàtione anima peccatricis.
càhó 641, quem càp. A4 describam, suiìt duo libri Alioquìn quatuor Codices mss. apud Marianam, qui
Omciorùmcum ProoemiisVeteris et Novi Testametati, ex decem mss. exemplaribus opus hoc emendavit,
qua? isidori Senioris dicuntur. Codex Vaticanus exhibent communiorem titulum Synonyma; de quo
1146, de quo cap. SS, solum exhibet quaedam plura laudatus Mariana in nota ad titulum operis,
fragmenta hujus operis. In Vatic "5785^vetusiissìtiio qui de suis Codicibus Mss. rursus loquitur in not. ad
èst liber secundus, mulilus ih line. Vide cap. 98-.In capp. 1, 4j 7,18, libri i, et in noi. ad capp. 2,
3,7,
Regio-Vaticano 191 aniiquissimo, de quo cap. 99> libri li. Unus ex bis mss. inscribit : Dialogus inler
Mbriduo ©mciorupi fere ut in edilione Regia Matri- rationem et appetiium,~ttes Soliloquia. Haec varietas
tènsi. In Cod. Regio-Taiic 256, de quo cap. 09, est observari potest cap. 46, ubi recensentur opera Isi-
ifìsctìptìo : Ystaorus de étericis, Omnes, etc., scilicet dori ex calalogis antiquis, et inter antiquissimòs
ex lib. nWfic cap. 1. Alia fragmenta de clericis libros regina? Gisela?Synonyma ìndicanlur : praeters-
iti Regìo-VatÌc;fl82, e. 101. Fragmentum ex lib. H ea cap; 47, in lestimoniis eorum qui de Viris illustri-
©fhe. in Codice Ouoboniano 6, cap. 105. In Ottobo- bus scripserunt, uti eliam cap. 43, ubi de Codicibus
niano 122 ibid., Libri Officiorumdomni Ysidori num. quorum collationes in schedis Zaccarianis exstant
duo ":desìnunt ut apud Grialìum. I disseritor, ut nihil nunc dicam de mss. Vaiicanis
B
CAPUT LXX. poslea referendis. Labbeus in Bibl. mss., pag; 277,
Synonyma sive Sofifoquia Isidori. Editiones. Prafa- refert, duos libros Isidori Junioris
• -tiofediiionisanni 1532. Versio Italica Synonymo- exstare in bibliolhecaSynonymorum
rum. Monitum . Breuiii. Harelicus Synonymorum, regis Christianissimi 589
conrupt.gr divino judicio punilus. Codices manu God. S13. Rodriguezius tom. II Bibl. Hisp., pag;
exarati. Plura opera ex Synonymis derivala. 323 seq.-, duos Codices Eseurialenses Synonymorum
*1.Braulio, Ildefonsus, Isidorus ipse, Synonymo- refert, alterum in quo sunt etiam libri Sententiarum,
rum meminerunt. Braulio : Synonymorumlibros duos, jam-descriptum, alterum in 4 chariaceum saeculi, ut
quìbusadconsólationemanima, et ad spernpercipienda ait, xi, aut ineuntis xn, quod Portasse intelligendum
venia,, intercedente ralionis exhortatione, erèxìt. de charta bombyeina.1
Ildefonsus : Librum Lamenlalionis, quem ipse Synor 3. Quoniam vero Isidorus in prologo aii.se ad opus
riyritorum vócavit : ubi alii legunt Synonyma* alii id conscribendum permotum ex quadam schedula
corruple Synonymam, ut in prologo ipso S, Isidori quaead ejus manus pervenerat, quam Synonymadi-
nonnulli Synonymam habent prò, Synonyinu, Non eunt,^controversia orilur, ;an id de Synonymis Cice-
male esset Sijnomjmiamex ipso Isidoro., cujus de- ronis intelligi debeat s nam mullianss. Codices pra?-
finitionem de synonymia mox profèram. Pelierat C * fermi! quadam schedula .Ciceronis, Mariana hanc vo-
autem Braulio ab Isidoro sibi 588 mitli Synonyma : cem Ciceronisexpungendam censuit, quia a plerisque
ea ergo misit Isidorus, ut ex epistola ejus ad Brau- Codicibus abest, --et inscriptio libelli iSyuonymorum
lionem adhuc arch'niiaconum constai ; Jllisimusvobis Ciceronis ad Lucium Ve.itoriummendacio allieta est.
Synonymorum libellum non pio id quod alicujus Multa ego deejuspemodi Synonymis Ciceronis cap. 56
ulilitatis sit, sed quiaeum volueras. Hanc epistolam, collegi. Mihi sane difficile videtur, -;npnsolum quod
qua? de aliis eliam rebus loquitur, nonnulli prò Syn- Isidori.tempore jam libellus ille snomen Ciceronis
onymorum praefatione, sive epistola dedicatoria pra?tulerit, seti etiam quod ad libellum, pliamsitunc
accjpiunt.-Sed re vera Synonyma jam tum scripta exsliterìl sive Ciceronis nomine, -sive alio notatus,
crani, cum haecepistola ad Braulionem dala fuit, ut Isidorus respexeril. ,
vél ex ipsis epistola? adduclis verbis liquet. Synony- 4. Siquidem Isidorus lamentum sibi condidii, imi--
morum quoque meminit S. Julianus Toletanus in taius, ait, profecto-nou ejus operis-eloquium, sed
opere nondum edito de Re grammatica mini..343. meum i>ot«m.Quodnam autem eloquium, aut quaenam
Siculsì dicqs mihi, Quis scripsit Etymologiam (forte eloquentia in eo: opere exeogiiari polest, in quo so-
Etymologias) 1 Dico, Esidorus. Ecce dìctum nomen lum sunt quaedam synonyma-nomina nullo ordine
F.sidori, elres qua factasunt, etquis.fecisset, estendo. D1 congesta, quin ulla inde sententia oriator? Praeterea
Item dicis mihi Synonyma quis? Dico, Ipse. .. Isidorus affirmat.foi;mMfam ejiis scheda animo persua-
% Nulla videtur essedubilandi ratio de pperis ti; sisse quoddam lamentimi sibi et miseris, seu peeca-
lulo, quem auclor ipsepraescripsit. Nihilominus Ma- toribus, eondere. Formula autem Synonymorum Gice-
riana addiditde Lamentqtiqne-anima peccatrMs, quia ronis, qu* circumferuntur, quid peculiare habet,
ea verba in Guadalppeo el Hispalensi Codicibus quod ad Lamentum condendum quemquara possit
invenitT et quia loquentium abusu, ut ait, nomen la- excilare ? ^ic, Antonius suspicatur, Isidorum iniita-
menlalionis ab ipso Ildefonsi tempore usurpatimi tum .fuisse Boelii librum de.Gonsolulione philoso-
videtur-, cum is voce! Librum Lamenlalionis, etc. phìa, ita tamen ut pietati.simul et eloquentia? in lam
Profecto Isidorus in prologo ad leclorem ait : Venit salutari negoljo prodessel. HuCìfortasseperlinet quod
nuper ad manus meas quadam schedula, quam-Syno- Braulio ait, composilns eoslibros ad consólationem
nyma dicunt-,:cujus formula persuasil animo quoddam anima:, el quod idem -opus anonnullis inscribitur
lamentum tniiii vel miseria fondere.: scilicet mihi et: de Spirituali consùlalione. Neque aliud Isidori Opus
peccalorihus; id ,enim -verba mihi vel miser'v,signili- indicare.voluil,»,ulpulo, auclor óperis-flispanici in-,
cani.jNpner^p-abliprret .quod.jnscriptipni Synony- scrijli, Valenti*. Historiarum,.qui inler alia Isidori
 K, AD OPERA S. IS1DOKÌHISPALENSIS PROLEGOMENA. 464
iaudat scriptum de Consolalione.animarum : quam- A abbatem Hildenscm, lamen locum hunc Andreas
vis Nic. Antonius id ad a'iud opusculum Isidori a Marcus Burriel in noi. mss. primus omnium resti-
Breulio editimi, Exhoriatio pqmitendi cum consola- tuii, ac legendùm docuil Albaildensis,sive Albelden-
lione, de quo infra, referre videalur. Exislimant alii,. sis, prò abbas lldensis, ul Bayerius lib, v, cap. 6,
librum- quem Isidorus indicai, esse Ciceronis conso- n. 285 et 289, ac rursus inler scriptores incerli teui-
lationein, sive de luclu minuendo 590 opusculum poris pag. 567 observavit. De Eladio autem, sive
in obito ejus filiae Tulliolae. Id si ita esset, relineri Helladio scriplore Vita?S. lldefonsi, etsi alius etiam
fossét schedula Ciceronis, in Isidori prologo. Codex Toletanus sa?culixii consentii, tamen certuni
5. Sed cum Isidorus dical, Synqnyma vocari sche- yidetur,Helladii nomenprò Cixilaneirrepsisse : de quo
in notis.
dùlarà, quam laudai, nullomodo inlelligilur id nomen consuli possunt Nic. Antonius et Bayerius
in Boelii librum de Consolalionephilosophia, aut in 7. Veruni erilne eliam nobis decertandum, ul hoc
alium Ciceronis de Consolalionein obitu Tulliola ca- opus Isidoro asseramus? Video enim in dubiuin a
dere posse. Aliud esse!, si hoc proocraiuin libello de Berardo vocari cujus verba exscrlpsi cap. 32,
37. Sed quam fulilibus rationibus! Isidorus,
Conlempto mundi praefigeretur, eo scilicet modo quo num
a Breulio editor : Venit ad manus mèas quidam liber ait, in epistola ad Braulionem praemissavocat hunc
et frali-era , quem alibi episcopum
Ciceronis, cujus forma persuadi animo, eie. Ubi g archidiaconum,
Breulius nota! •.Intelligit Consólationem Ciceronis, appellai. Quid hoc contra Synonyma ? Polest enim
falsilalis arguì, quin aucloritas Synonymo-
qua se de obitu filia meestumronsolatus est. liane epistola
habes ad calcem tomi quarti operumejus. Imo Conso- rum convellalur. Sed quid rursus illud arguii contra
larlo Ciceronis inlercidit : ea qua? exstat supposila epistolam? Addit Berardus : Inducitor in ea.epistola
Isidorus exspectans decadein S. Augustini, subdens,
est, et a Carolo Sigonio, ut creditur, confida. Quod ut quoquomodocognitum me ei facias; qua?
attinet ad Isidorum, vetera exemplaria Synonymo- Posce,
verba ad Auguslinura jam diu vila funclum cora-
rum prologum exhibent, ul a nobis indicatur : qua- li) e referri At Berardus phrasin Isidori
vel od nequeunt.
dam schedula, quam Synonyma dicunt, quadam non intellexit. Ait
schedula Ciceronis,quam Synonyma dicunt. Libellus Isidorus, cognitumme et (decadi)
more facias, hoc esl, cognilam mihi eam facias. Ita enim
de
ipse Conlempto mundi Synonymorum pro- tunc
loquebantur, ul alias demonslrabo.
cedit-, et ex. Synonymis Isidori maximam parlem 8. Synonyma saepe seòrsiim typis excusa sunt.
consta!, ut Breulius quoque notavi!, qui propterea Fabricius
- dubitat nura ab alio fuerit colleclus. post alios Isidoros recenset. S. Isidori
' 6 episcopiPalalinensis Soliloquia ex veleri edilionesine
Itaque magis crediderim sermonem Isidoro esse loco el anno fol. in bibl. Buluziana pag. 16 ; qua?
de aliquo opere, quamvis nobis ignoto, quod Syno-. Q - èadem esse atque Isidori nostri Synonyma, sive So-
nymorum titolo et more contèxlum lucubralioni liloquia, adyeriil. Ih catalogo librorum ducis de là
Isidorianae exemplar esse- potuerit. Alque ita qui- Vulli'eren. 787, haec edilio videtur ila indicala:
ipsa
dem post Isidorum Synonyma ejus Ildefonsus imi- Liber Soliloquiorum Ysidori episcopi Palalinensis
talus est, de quo auctor ejus VilaeCixi!a : Et libel- urbis :
impressus circa 1472 in fol. ; absque loci et
lum Virginilatismore synonymia teslimoniisVelerisac nolatione. Palalinensis prò Hispalensis
typographi
Novi Testamenti plenum compieconderet, etc. For- scriptum fuisse, exploratum est. Eodem mendoso
lasse legendùm èst more synonymorum. Praeslat au- titolo inler bibliotheca? S. Vicioris'Parisiensis mss.
tem relinere synonymia : nam Isidorus lib. li Elym., Codices MontfaueoniusCommemoraiIsidori episcopi
cap. 21, Synonymia, inquit, est, quoties in tonnèxa Paìalihensis Soliloquia. ...
oraiione pluribus verbis unam rem sigitificamus,ut ait 592 9. Constai ex eodem Catalogo n. 4405, Isi-
Cicero: Nihil agis, nihil iiioliris, nihil .cogitai. Ilem, dori opus de spirituali Consolalione, sive
Synony-
Non feram, non paliar, non siiiam.Habeo operis èdi- morum prodiisse anno 1473,
typis Joannis Veldetier^
t'onem non valde obviam, in qua Vila lldefonsi non designato loco. In appendice alphabelica Mait-
bealo Eladio Toletano anlitisli tribuitur, ubi legilur ' lairii indicantur Soliloquio Isidori in 4, Mani-
wore synonymo. Titulus editionis est : Divi Ililde- poli 1479. Orlandius commemorai Isidori
Synonyma
phonsi Tolelana Ecclesia episcopi, viri in divinislit- de homine et ratione Antuerpia 1488in 4. Fabricius
teris eruditissimi, de Ldudibus Virginis Maria, deque eamdem ediiionem
Synonymoruin Antuerpiensein
illius tirgiiiilateadversus Hebraos liberi qui nunepri- anni 1488, in 4 indica!.
Rodriguezius de Castra Da-
iiiiimin lucem prodìt. Adjecta est ejus Vila, simulque ventriensemanni 14Ì31in 4 apud Ricàrdum Panrbed:
piwfalio,qua pia admodum illiusconfessioexprimitur. Maiilairius toni. I, pàg. 5ó«, lilulum repracsentat :
Basilea 1557. In 8. Opus edi curavil Basilius Milla-
1 Synonyma Ysidori de homine et ratione cum colloquio
iiitas 591 Casinas ex Codice queiu Goniesahus Àl-
peccatoris et Crucifixi, per Richardum Paffróed in
beldensis mpnachus in graliain episcopi Golliiscàlci, platea Episcopi anno 1491, 18 Novembrisiìt i.Da-
sive Gólhescalci saeculo x descripsit. Gomesanum venlria.
ameni \ocoAlbeldensem monachimi : quia licei in 10. Aliam ego ediiionem vidi in Romana Ahi
laudata edilione legatiti*«MAS lldensis, alque Nic gelica bibliolheca ili 8, Venetiis, per Simonettafex
Anlortius saepe eum abbatem lldensem voccl, el Ris- Luere 1512,
qua?repelila fuit ibidem 1516; et ex-
cus eliam tom. XXXIJJHisp. sacr., traci. 69,
cap. 12, Stai haecaltera edilio in eadem Angelicabibliolheca, -
 46S ISIDORIANA.- PARS II. CAP. LXX. 460
et in Romana bibliotheca Patrum Triiiitariorum i i Colonia? Johannes Prael excudebat «nno 1522. t In
Excalceatorum S. Caroli ad Quatuor Fonles. Isidorus 8. Putabal editor nondum excusa fuisse Synonyma,
de homine et ratione consolante per Synonyma. In cum tamen tol jam praecessissenl editiones-quot
fine : Earp/icimit Synonyma S. Isidori Hispalensis enumeravi, ac fortasse plures. Primus Synonymorum
Venetiis impressa a Simone ex Luere x Martii 1512. .liber ab editore vocatur DiaZojus, secundus Solilo-
Altera edilio eodem modo Venetiis impressa a Geor- quio. Post epistolam dedicatoriam, mox describen-
gio de Rusconibus die 23 Junii 1516 in 12. In hac dam, sequitur Carmen elegiacum in laudem Rutgeri
edilione est prologus Isidori qui incipit : In subse- Suederi Lunensis ecclesia?ad gradus Maria?canonici,
ijMetitihoc libro, eie, et alius: Venit nuper ad manus et monasterii S. MaximiniColonia?recloris, in cujus
ìneas quadam ceduta Ciceronis, quatti Synonymam bibliotheca hic Isidori liber reperlus dicilur. Tum :
dicunt, uhi correctiores libri habent quadam sche- Isidori Hispalensis episcopiin dialogum suum oc So-
dula, quam Synonyma dicunt. Adesl in hac edilione liloquio prafatio; qua? ila incipit: Venit'nuper ad
quaedam noia in fine apposita, qua? in aliis exempla- manus meas quadam schedula, quam Synonymam di-
ribus mss. et excusis vulgo desideratur : cunt, eie Corrigendum Synonyma, Secundus liber
li. < Io cujuscunque manibus libellus isie vene- inscribitur Dialogus secundus, sive Soliloquia. Desi-
ri!, rogo, et cum grandi humililàle supplico, ul eum B nit fere ul vulgati : Tu mihi supra vitam meam place*
el ipse frequenlins legai, et aliis ad scribendum et in smcnla saculorum, amen. Additor ex Trilhemio :
transcribendum non solum credat, sed etiam ingerat, Clarttit autem Isidorus hic sub Ilei-adone, eie. Jam
ut ex ejus el aliorum profectibus duplicera a Domino epistola dedicatoria Joannis Volscii haecest.
remuneralionem accipial. Homini suggero, quia sunt ac pia in ChrisloCatharina Herrel ,-
594 Religiosa
multi, et forte religiosi aliqui, qui plures libros et domina ac maqislra, ilemquèveneranda Elisabeth
satis nilide el pnlchre ligatos habere volimi, el eos Bersloltz priorissa, necnorimàversis castitatìspuri-
in armariis clausos tenent, ut illos nec ipsi legant tale conspicuisvirginibus monasterii sancii Maxi-
mini in Colonia, filiabus suisin Chrislo charissimis,
nec aliis ad legendùm lribuant ; ignoraràes quia ni- Joannes VolsciusLuneii. earumdem rector humilis,
hil prodest libros habere, et eos propier mundi pielalem exoptat Christianam.
impedimenla non legere : liber enim bene cooperlus 13.Volvenli ordinanlique mihi, religiosa in Christo
el nitidus, si non legalur, non faci! muudam ani- domina, veneranda priorissa, ac universa? virgines
mani. Ille enira qui jugiler legilur, el prò eo quod diarissima, recloriim vestrorum meorumque anie-
cessorum monaslerio vestro vario? successive reli-
saepe volvilur pulcher a foris esse non potesl, intus cios libros, in manus meas obiler incidi! pulpito cui-
pulchram ammani faci!. Propier intuitimi 593 dam inclusus, in pergameno antiquissimis characle-
Palris pielalis, et qualiscunque pastoris solliciludi- r ribus conscriptus libellus, cui titulus est : Liber S.
nem atlmonitionis simplicem parochiis necessariani Isidori episcopi, in quo loquitur homo et ratio. Qui
profeclo libellus, ul apparai! prinia fronte abjectis-
in hoc libro scripsimus, quas [Forte quam] in lesti- simus, ila mihi penilius iiilrospicienti videbatur
; vitailbus majoribus sancti presbyteri, vel diaconi pientissimus, simulque eleganiissimus : quippe in
' sibi commissis dna? personac, nempe Homo la-
populis debeant recitare ; quam rem quo volutietdialogo Ratio admonens, salutifero fruuntur
dum animo benigno ego implere curavi, apud Dèum roentans,
- ego conscientiam absolvi. Si qui vero presbyteri vel alloquio. 14. Praeter enim ingenuam hominis seipsum ag-
- diaconi ila se nimirum teirenis
impedimeràis obli- noscenlis deplorantisque confessionem, necnon piani
ul sérmones illos non fre- Christì.inamque ralionis, ad optima hortantis, ad-
gaverunt, possint populo monitionerà luculenlissimam , eleganlissimani,- ac
quentius recensóre, videanl qualiter ante tribunal uberrimam, in eo deprehendelis rerum verbonunique
Christi de credito sibi grege dominico possint red- . copiara. Cujus rei vel solius gralia .iniquissimum
dere ratione», sed de Dei misericordia credimus, fore duxi, si iste S. Isidori episcopi in duo.opuscula
distinctus libellus, vestrarum charitatum, cacteróruni-
quia omnibus clericis et praecipue presbyteris vel que piorum, et sludiosorum hominum diulius stib-
diaconibtas,inspirare dignabitur, ut non de negligen- traherelur aspectui etleciioni. Ob admirandanvetiajn
tia reatom incurrere, sed magis de assidua praedica- Christiana? religionis frugem pieialemque, quibus
tametsi nullus adesset verborum lepos, se'r-
tione aeternum praeinium merebunlur. Et ideo excel- D scalei,monisve venuslas, in lucem tamen enchiridii forma
lenliaevestraefeci epistolam , quae pia vos aflectione emitti propter pia quae in eo conlinentur ad virtutem
de honore et reverenti.! sacerdotali testatur esse sectandam boriamela mihi dignus videbatur.
15. Isidorus siquidem iste Junior cognominati»,
sollicilos. Hinc elenim cuncti vos ostendilis fideles Leandrum episcopus, B. Gregorii
Hispalensispost
Dei esse cusiodes, dum sacerdotes ipsius gralia ac - papa? discipulus, vir in divinis Scripturis eruditissi-
debita veneratione diligilis. Expliciunt Synonyma inus, el in saecularibus litteris nulli suo tempore se-
S. Isidori Hispalensis, etc. 1 cundus, ingtnio sublilis, sensu clarus, eloquio corti-
non minus sanctiiate ac miraculorum varie-
12. Vidialiam Synonymorum editionem in biblio- positus, tale, quam doctrina insignis efl'ulsii. Caeterum, dia-
theca Vaticana n. 1487, sic inscriptam : « Isidori rissima in Chrislo domina, ac virgines, nemo homi-
Hispalensisepiscopi «v0/>ujrou x«ì Xo'you,jd est, homi- num sese mihi, quam veslra?chariiates, prius oblulit,
nis et rationis dialogus. Ejusdem Soliloquia, Opuscu- cui decentins ac commodiushosce in veslris aedibus
reperlos dicarem libellos: quippe quae nedum in
lum, me flercule, Christiana?pielalis ;viia?quefprmam regula: D. Aur. Augustini, antistills vestii, ac con-
succinola ac commoda brevitate conipleclens : quan- stìtiitioniim vestrarum diligenti observatione sitis
verum etiam in sacrorum atque adeo
titate quidem parvuni, verum inlormationibus sanclis occupatissima?,
piorum. librorum leclione attentissima:.
magno acstimandum. Nunquam ' * --' àntelìhc èxctisum.
< ' li'-^- ---
'--'y~ .16. Accipite ilaque placido ac benigno vullu hojce
 467 AD OPERA S. ISIDOIU HISPALENSIS PROLEGOMENA. 468
duos S. Isidori episcopi libros, veslro potissimum 1A fatiti nota auctoris, sed altéfius, qnaelnvéttislissimTs
auspicio è lenebrìs'in lucem èditos, atque in mille eliam membranis reperitur: In subsequentihoc
exemplariaper Joan. Prael Suerten. veslrum vicinum, ètc. Verbà, Isidorus libro,
chalcographum, meo boriato ac opera a?neis typis archiepiscopus ex Hispania,
pxcusos. Quorum sane 595 assidua attentaque auctorem praefalionis Hispanum non fuisse arguunt.
leclione proculdubio efficièmihi meliores. Id qtaod Inscripsit aulera Bignà?ussimpliciler ': Isidori
vestris charilatibus praesfare digneiur ille qui esl Hispa-
omnium optimus maximusque. Valete. Ex aedibus lensis episcopiSynonyma.
vestris S. Maximini, Colonia?, anno a Christo nato 19. Breuiii edilio ita procedi!: Isidori Hispalensis
1531, Idibus Deèembribus. . episcopi Synonyma, sive Soliloquia. Argumentum.In
i 17. In linguani Ilalicam Synonynia a Josepho siibsequenlì hoc libro, qui Synonyrha dicitur, eie.
'
Aìchaino conversa Vèneliis 1570 prodiisse, Nic An- Subjicilur : In nomine Domini 'in Christo diarissimo
tonius leslatur. Exstat haec versio in bibliotheca el dilectissimo [i-atri Rraulioni archidiqconoIsidorus.
• Angelica Roipa? sic mscripta : fi Soiiloquii di S. Quiarion valeo teperfriii, etc. Pulabat Breulius"hanc
-Isidoro arcivescovo d'Ispoli (sic) doves'-introduce epistolam non anlè fuisse éditam; sed jam in edi- •
la le tione Matrilensi inter alias Isidori epistoias reposila
l'fluomp e Ragione, che piangono miserie hu-
fuerat, qui màgis propriiis ejus locus esl. Post epi-
mane, e trattano della vera regola di ben vivere,
B id monuit Breulius :
Appresso i quali sono state aggiunte due utilissime slolapi i
20. Hanc epistolam nunquam anlea Imprèss'àm
opere, cioè le Sententie morali del bealo Nilo abbate, exhibuii
et il libro di Rabano delle Virtù e delti Vitti. Tra- nobis Codex ms. V. C. Pauli Petavii, regii
dotte nuovamente per il R. P. Fra lseppo Aìchaino in senato Parisiensi consiliarii. Sequebatur et alia
Isidori ad leclorem epislola : qua: cum
dell' ordine de' Predicatori, in Venetia, appresso ejusdem
infra procemitam libri de Conlempto mundi faciat,
gli heredi dì Marchiò Sessa MDLXX. I In 16. Àlchainus
versionem suam P. Camilfio Spera vicario electo fidelinsque (schedula?diclione nequaquam buie loco
congruente, in librimi commutala) referalur, liane
provincia? S. Dominici dedicai 16 Aprilis. 1570, in
mòdo praelermiUendam censuimus. Qua?vero SVNO-
convento Veneto SS. Joannis et Pauli. Primum est '
KVMÀ Isidorus appellavi!, praefatus Cedex SOLILOQUIA
, prologus, qui incerti auctoris ab Aìchaino dicilur,
in questo libro, scilicet In subsequenti hoc libro, etc nuncupat, atque' in duos libros divìdi!. Quam dìvi-
Deinde Vita Isidori a Braulione scripta, quam non sionem eliam Joan. Trithemius in suo de Scriptori-
anle ediiam se credere Alchaintas"ait. Praeniittilur bus ecclesiasticis operehabet, nosque cara reiine-mus:
: mie mani existimantes tamen Soliloquia ad secundum librum,
operi Prologus auctoris Alle pocofa capilo
un libretto di Cicerone, chiamato i Sinonimi. Desinit C . ubi solus honio loquitur, peculiarius spedare : qui
et in capita sèu locos communes parlitus est, punì
prologus : Et Isidoro arcivescovodi Spagna conlrafà
la persona,, che piange. In secundo libro posi verba : prior uno còntexlu fluat. >
21. Fatelur Breulius Codicem Petayianum cum
Dico-; che mi sei più cara, che la propria vita ; qui
operis finis est ; pergit Ratio : 0 anima dolente, plerisque aliis in prologo Isidori consentire : Venit
perchè ondeggi tu percossa dalle tempeste? eie, In nuper od, «lanus meas quadam schedula, etc. Non
margine notalur id in exemplari Latino-Veneto non ergo idonea erat ratio cur hoc loco praetermitlereliir.
reperiri. Desini! : le cosecontràrie farle pròspere ; il Neque probo, quod ait, in libro secundo solum ho-
quale vivee regna, eie. Hoc est opusculum a Breulio minem loqui : nam tiber secundus acquedialogus est
editum-et inscriptum, Exhorlatio panitendi cumeon- inter hominem et rationem: in quo multo etiam
solalione el misericordia Dei. Addit Àlchainus épilo- plura ratio loquitur quam homo.
gum libri et exhortationem auctoris ad lectorem : 22. In Malritensi editione inscriptio operis est : Syn-
Humilmente,e di tutto cuore prego, etc, quam supra onymorum de 597 Iqmentutione anima peccqtricis
ex Latina editione.Veneta anni 1512 descripsi. Àl- lib. i. Prologus prior : In subsequentihoc libro, qui
chainus Isidoro hanc exhortationem affingit, et nuncupalur Synonymg, etc. Prologus -alter : Isidorus
solimi perducil ad verba : se in ciò non saranno stati .-. leclori salutem, Venit nuper ad. mqnus-meqsquadam
negligenti. E così sia. Il fine. Post verba : pulchram schedula, quam Synonyma dicunt, etc. Deinde Syno-
ammani fqdt, omiltit Propter intuitum Patris pietatis, nymorum lib. H, in quo, ut in primo, cqllpqpium
el-qualiscunque pasloris. Legit pqrqchis prp pgrqchia- instituitur inter hominem et rationem, exprpssis his
tiis, et mox quam, ut conjeceram, prò quas. In vocabplis : Homo, Ratio.
prsenotatione Braulionis notanduin quod Àlchainus 23. Dum de Isidori Synonymis agimtas, silenlio
. jam toni legebat vescovoAstigilano... in venti libri. prailereundum non est miracuìum pcenae Albigensi
Vide capul 3,. num 21, el cap. 48, num. 12. ' cuidatii haeretico divihitus
infliclaeiquOd eà cófrum-
598 18- In editionjbus omnium Operum Isidori pere tentàVerit. De haerelìcisvelèrtini Codicum cor-
Synonyma vario modo disposila -sunt. Bignaeus sine ruptoribus nonnulla dixi cap. 7 Pròlegóm. ad Se-
ulla ìibrortam dislirictione tino còntexlu totum opus duìium. Anliquas esse has ha?relicofuni fràudès ex
compleclitur. Omitlit prologum Isidori, Venit ad libro i Dialogi Severi Sulpicii de Miraculis S> Mar-
manus meas, quem cum nonnullo discrimine libro tini cap. 3 colligitur : t Episcòpi quaedam in libris
de,Conlempto mundi,, inler dubia Isidori ab aliis ipsius (Origenis) insànius scripla meiriorabant, qua?
rèposito, praefixit. Locò hujus pròlogi est alia prec- asseriores ejus deièndére nbn àusi ab haèréticis
469 . . .. ISIBORIAN'A.— PARS il. GAP. LXX., , 470
potius fraudulenter inserta^ dicebant.. . . Npn esse I\ catholicis, ut iaii/allacia posset deciperp el illaqueare
autem mirum, -si in libris neutericis et rccenier. incaule legentiurn mènles. Accidil quadani die, cura
scriplis fraus ha?reticorum fuisset operata , qua? lranslaliohis' beatissimi confesspris Isidori pelebra-
in quibusdamlocis non tipiuisset incidere evangeli- relur fesliyitàs, erat ipse scribens, et ditti confes-
cam veritaterp. »..-.., soris SYNONYMA .peryerlebal.'Visura fui! ci quod aq'ua
2i. Joan. Bapiisia Geper pari, m Tlieologiae,trac. calida de ledo domus super caput ejus delluerei,
2, lib. in, de virluiibiis moralibus prolusionem pole- eumque Jevaret manum dèxterani, ut cappi tergerei,
micam, de Erronibus in yerilate, sive de [raudibusv brachium ejus fraclum es!, ac si valido ictu fuisset
hareiicorum, praeraiserat. Tonius edi typis ccepera!, perepssum , et lumen oculoruni amisit. .. Coepit
Sed imperfectos ipa.psil, neque passim yulgaluni est Chrisli confessorem Isidorum blaspheniare, et infUe-
quod jam formis excusum fuerat. Vidi lamen exem- lilalis sua? sedani nefandis yerbis de.legere. Sed
p'ar hujus ìnchoati voluminis. In ea prolusione haere-. abrepius a diabolo subito, tandip crudelissinie yexa-
liepruni scxia fraus esl ; Incredibili subinde impu.- tus est, donec funditus spiritimi exhalavit, eie. »'
deìitia sacros corrupipuni falsanlque Codices; quod Arnaldus iste haereticus in civiiaie Legionensi
proba! indicatis leslimoniis ex Rufino lib.. i Invect. sépullps fuissevidetur: pam cap. 9 ejusdem lib. HI
apud flipronyjnum tom. IV nova?editionis, pag. 366, K,' Arnaldi hacretiei,in éa urbe sepólti, Lucas meniinil,
peloni. V, pag. 25.0, ex Isidoro lib. in Seràept-, cap, quo deprecanle miracula fieri fingeban! liaareliqi.
12, ubi consulente suri! nota? Loaisae, ex Luca Tu- 27. Synonymprum mss. exemplaria plura vidi. Duo
densi lib. II pap. 8, e| lib, ut cap. 1, tom, XXV Bi- Soliloquiorumlibri cum prologo Isidori exstanl Co-
h'iolb, P-àirpm, p. 221 et 210; ex Irenaep.lib. isub dice Valicano 475, de quo dicàm cap. 95. Iidem
ini!., ex Tertulliano de Praescripi. e. 17., ex Dip? libri Synonymorumtitulo cum-prologo Isidori, 599
nysio Cpriulb. episc. apud Eusebium lib, ìv Hisl., pt alio prologo secondo, qui argumeràun» dieitur,
e. 23. Cod. Vaiic. 628, de quo cap. 94. Ibidem recensetnr
25, Fraus decima hacreticorupi est : SS, Palrum Codex Vat. 650, ip q'uq'Synp.uymainiljp indjcantor,
.scripla.alìosque ecclesiasticosCodices mutilare alque sed nunc non exstanl. In Codice Vaticano 1290 est
corrumperedeprehensi sunl : ex Hieronymo Apolog. excerptum ex SoliloquiisIsidori, de quo cap. £6. In
ppntra Rufin. lib. i et ii, Isidoro tib. IH Sentent. cap. vetustissimo Cod. Val. 4948, de quei cap. 97, sunt
12, Luca Tudensi centra Albigenses tib. in cap, 15; Synonyma, cum sólo pròlogo In subsequenti, eie.
qui ita ait : < Superbis dietimi esl,quod baerelici In Vat. 5077 ibid. libri duo Soliloquiorum-sine uti»
divinas perverlurà Scripluras, vei resecando, vera, prologo. Codex Regio-Vatic. 254 , de quo cap- 99i,
aut falsa intersercndo. Et nunc dieendum existimo, C exhibet librum SoliloquiorumIsidori, qui in Editis
qualiter quibusdam immutalionibus lilulorum . am- esl libern. In Regio-Valic. 310, de quo cap. 100,
biguitatem 598 intcndaiU ducere iiiEcclesiara Dei, SoliloquiorumIsidori Junioris libri duo cura epistola •
ut illis.decipicndifacull'asfacilius tribuatur. In libris Isidori ad Braulionem , qua de Syhonymorum hoc
namque sanctorum Patrum peregrinps apponunt lilu- opere loquitur, et prologo Isidori, Venit nuper, eie. In
los ,.. ut sermo qui editus est ab Augustino , inti- •Urbinale 100, cap. 104, Liber Soliloquiorum beali
lulelnr Ambrosii nomine-, et -qui editus est ab Am- Ysidori incipit ad Orosium Patrem ; quod mendmn
brosio , titulum praeferat Augustini, Hieronymi, puto librari!, ut lune dicam. Sunl duo libri Synony-
Gregorii, ve] Isidori : edilps ab Isidoro pomen/,cpn- morum cum prologo; Venit nuper ; sed opus inler-
tijieal, Maximi, vel Fulgentii, et sic de caeleris.,.ut polalum est,multisadditis,multis etiampraetermissis.
sanctorum Palrum auctorilates incerta? habeantor In Ottoboniano 958, cap. 106 , Synonyma, ut in
a nobis. Hoc facilini inimici Dei maxime in parochia- Vaticano 4948. In Ottobon. 869, Liber Synonymorum
libus ccclesiis, etc, > Neque id mirum videri debel, cum duobus prologis. Sunt duo libri edili, sed inter
punì etiam Codicum prpfanoram scriptorum multi se non dislincti. CodexCasanatensis G. vi, 7, de quo
exstilerint falsarti apud veteres, quod erudilissimus cap. 107, exhibet Excerplum libri Isidori, quidicitur
Blasius Nasarre observat in prologo ad Pplygra- •D Symonia, corrupie prò Synonyma seu Synonymia.
pìiiam.HispanicamChristophqri Rodriguez, ex Plinio 28. Ex Sytaonymisplura opuscula excerpta sunt.
lib. x, epist. 71, et Galeno de Natur. bum. lib. n , jBandiniustoni* IV Cod. mss., pjpt. 19 bibliotheca?
,-iom.V, et in Comme.rà.lib. v, p. 16. S. Crucis, recensel Codicem 3 membrapapeum saeculi
28. Certe Lucas Tudensis rei qua? in civitate Le- Mi, in fol. majori* elegantissime exafatum cum ìni-
gionensi suo tempore accidil lestis idoneus esl. Sic lialibus piclis etlitulis rubricatis, ubi inler alia pag.
referl lib. ni, cap. 17 : t Quidam etiam haereticus .154 pstSermo ex Synonyma S. Isidori: alia manu
nomine Arnaldus de confinibus Gallia? veni! in Hi- suinptusex Synonymis suis. Incipit • Lectiq enimdocet
spaniàm, zizaniam erroris haeretici seminando, Inter quid caveas,Des, Qmnesin mansuetudineet charitqle
caetera pravitatis opera era! studium sanctorum Pa- -ampleclere-Scilicet ex lib. HSynonym, cap, de Ocu-
lrum Augustini, Hieronymi, Isidori, et Bernardi Jis e( olio propè finem : Lec.(iodocelquid qaveas, etc.
opuscula minora corrumpere , subtrahendo vera, et usque ad caput de Pace iailip : Pacemqma, pacem
adjiciendo falsa. Era! enim scriplor.velocissjmus, et dilige, paccm cupi omnibus retine, omne§in mansue-
cprrupta sanclorum opuscula vendebai vel dabat tudine el charilqle ampleclere. .
 471 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. . 472
29. Desumplus'quoque ex Synonymis esl libellus A\que in Diademate monacliorum, seu exposilìone in
de Contemptu-mundi, aliusqiie ìnscriptus , Norma S. Benedicti regulam, decimisaculi scriplor, Isidori
vivendi: Eodem special opusculum a nobis edendum hanc laudat, ei in ejusdem argumenti opere Petrus-
de Institutione bona vita , sive Isidori collectum de diaconus Casinensis : Gralianusque ejus verbis ulitur
lacrymìs, aliudqu'e inscriptum , Nolabilia dieta S. in cap. Cum exeommunicato 18, 11, quasi. 3. Ante
Isidori, seu Norma vivendi, ex Codice bibliotheca? hos S. Benedictus quoque Anianensis abbas in regula-
Borgiana? describendo cap. 107 , num. 31. Etsi enim rùm sua Concordia, ab Hugone Menardo in lucem
Breulius in praefatione ad Normam vivendi affirmat edita, noni sacuii altctor. Haec erudite Nic.-Anto-
se nunquam creditoriuii tantum virum 600 crambem nius. Non multo post Isidorum el Fructuosum vixisse
bis coctam nobis apponere unquàm statuisse, tamen auctorem cujusdam regula? monastica: existiraat
ego contra existimo, Isidori aliorumque Patrum id Martcnius, qui eam edidit lom. IX veter. script.
proprium fuisse, ut prò re nata ex praecedenlibus Collecl., col. 181, ex ms. Coibentalo ante annos
libris multa in alios Iranferrent ; neque enim ingenio 700 exaralo. Incipit : Dominicum diem, sicut ait Isi-
fecundo praediii videri appelebant, sed populis quam dorus, apostoli ideo, elfi., ex e. 24 lib. ì Oflic. Ano-
maxime prodesse. Conslat certe, in genuinis Isidori nymus auclor praeler alios Palres laudat S. Bene-
operibus multa esse communia iisdem omnino verbis Ig dictum, S. Caesarium,S. Fructuosum, et Isidorum ex
repelila. De his autem aliisque similibus libellis sin- Regula monachorum, ut cap. 6, S. Fructuosus?
gillatim erit agendum, eum Isidori dubia opera excu- Vivere autem solis oleribus, etc. Isidorus episcopus:
tiemus, scilicet cap. 81 et 82. Per omnem autem kebdomadamvile*eleritm cibos, ac
pallentia utantur legumina ; quod pelitum ex cap. 9
CAPUT LXXI.
Regula?monachorum.
Regula monacliorum. Expenduntur argumenta V. C. 3. Petrus autem ille Casinensis, ex cujus commen-
::Petri Emmanuelis Hernandez, qui eam Isidoro ab- tario ms. in
. judicandam censet. Commentilasunt Commentarii regulam S. Benedicti Conslanlinus Ca*
in Regulam S. Benedicli, quos Isidoro Constantinus jelanus Isidoriana fragmenta edidit, luit monachus et
Cajelanus affingit. Isidoriana regula Canonicorum. bibliothecarius Casinensis, et diaconus Ostiensi»
Editiones Regula monacliorum-Caput ullimum de anno circiter 1137, de quo Joan. Baptista Marus ad
regula Devotarumex Martellio quidnam sit ?
cap. 47 libri de Viris illustribus Casinensibus. In Cod.
1. Perspicuum est Braulionis tesiimonium de mo- Vat. 5718exslal
exposilio Petri diaconi in regulam
nacliorum regula ab Isidoro composita : Monastica S. Benedicti ex pergam. in fol. magno, in cujus
regula librum unum, quemprò patria usu et invalido- prologo dicilur Petrus peccator. Aliam expositionem
rum animis decenlissime lemperavit. Dubium esse r incerti auctoris in eamdem regulam exhibet Codex
'
potest, an eodem Isidorus respexerit in epistola ad Valicanus 5719 membr. in fol. Incipit : Cnniquetur-
< Braulionem adirne archìdiaconum ; qua?incipit, Dum bas. Fabricius in Bibl.
med., verbo S. Benediclut
amici litteras , ubi ait : Qualerttionèm regularùm per Nursinus, elenchum
scriptorum e quibus Concordia
MaurentionemPrimiclerium dìreximu.i.In Codice ms. Benedicli Anianensis composita esl adornavi! ad pa-
Escurialensi, lit. B, plul. i,n. 12 ut Bayerius anno- ginas editionis Menardina?, el plusquam quinqua-
tavi!,exslal regula monacliorum cum hoc Isidori ginta locos quibus Regula Isidori in medium aflerlur
commale : Qunlemionem regularùm per Mauren- indicavi!.
tionem primiclerium direximus. Velus erge - est
602 4-1" eamdem senlentiam faciunl mss. veter*
liaec persuasio , quod Isidorus regulam suam tunc exemplaria, qua? regulam monachorum Isidoro as-
niiserit. Neque sane quidquam occurrii, quo ea debi- cribunt. Correclores Romani in Decreti" Gratianì
litar! infirmarive possi!. Quaternio enim. dicebanlur correctione Codicem regula? monachorum S. I.-idori
diaria? invicem compacla? : de quo Ducangius ex- ex Hispania aliatimi pra? manibus habuerunt. Ad edi-
ponit Alcuini versus poem. VII: tionem regiam Matrilensem procurandam Pelrus Cia-
Plurimahic praesulpatravitsigilaslupendus, conius uno usus esl, Grialius altero Ovetensi Gothico,
t}ua?nunc in cliarlisscribunlurrile quadrati».
1*
' sive Longobardico. Aliud exstat inter regulas Palrum
Adducitqiie auctorilaiem Eckehardi Junioris de Casib. Golhicis characteribus in monasterio S. Peiri Garadi-
S. Galli cap. 16. Wisit... quaternionem,omnemseriem 'gnensis, aliud in monasterio S. Pelri de Arlanza, uti
'Sandrati. lenentem. Isidori autem quaedamopera in domestici testes Benedicliui Patres affimiani apud
quaternionibus descripta fuisse, ex antiquissimo Bivarium pag. 85 ad Maximumel Nic Antoniura. Ex
catalogo bibliolheca? S. Nazarii in LaurisSa conslat apogràpho Coloniensis Codicis Canonicorum Regu-
ex 601 quo praeler alia cap. 46 protuli : Isidori de larium, qui ex antiquissimo alio S. Ma'ximini prope
Origine(corrigendumvidetur de Ordine)creaturarumin Trevirensem urbem descriplus fuerat, eamdem
quaternione, Sententia et Chronicain quaternionibus. Isidori Regulam.Holstènius in suo Codice regularùm
2. Regulam vero qua?exslal esse ipsissimam quam pari, II, pag. 196, edidit. Quemdam ms. Escurialcn-
Isidorus scripsit, Nic. Antonius idoneis rationibus sem nuper laudavi : alium pariter Escurialcnsera
astrili!. Plura quidem sunt, inquit, unde regulam Golhicum saeculiix aul ineuntis x, lit. A, plut. 1,
islam db Isidoro esse discriptam novimus.Converv.unl n. 13, Bayerius recensel, sic inscripium : Vetustot-
. hic non solum'res., sed verba cum aliis ejus libris, de -lectio regularùm monaslicarum, et sacrarum Dea vir-
quo in notis brevissimisadmonemur. Amaragdus quo- ginum : in quo regula est Isidori hac epigraphej
473 ISIDORIANA.•- PARS II. CAP. LXXI. ; 374
Incipit regula-saneti Patiti*Isidori abbatis. Ubi saliss \t git, ut videtur, vel Exhortationem pamitenlia,*
inlelligilur, abbatis litulum Isidoro nostro Hispalensii Breulio editam, vel Lamentum panitenlia,' quod a
ab aliquo allietimi, qui jam tum exislimaret eum1 Canonico Legionensi in Vitam S. Isidori, in qua
monachimi fuisse, adeoque monachis praefuisse. epitaphium Illud primum apparuit, conjeclum' fuit,
5. Mabilloniustoni. I Annal. Benedici, de regulai vulgaium a Breulio, deinde etiàni a Bollandianis ad
Isidori agii pag. 73, 361, 597, Ex Vepesio, ann. 646,, diem % Aprilis.
cap. 3, refert in Arlanzensi ccenobio S. Pelri servarii 8. Rejecla igitur Basnagii opinione, lot alinnde
'
Codicem inscriptum. Regola Patrum, quo regula? sunt velerà monumenla prò Isidoriana monacliorum
Macaiil Pacbomii, Basilii, Benedicli, Frucluosi et1 regula agnoscenda , ul iiemohactenus contra quid-
Cassiani contineiitur, aliumque in Caradignensi iti— quam opponere lenlaverit. Natalis Alexander ad
deni sancii Petri, regulas Posinomi, Macarii, Pacho- saeculumvi, cap. 6, art. 5, cum praemisissel, mona-
mii, Bisilii, Cassiani, Benedicti complectenlem. siicam disciplinam certis legibusinslitutisque tempe-
Putat bine Mabillonius, eo tempore in monasleriis: ratani primum in Hispanias intulisse Donalum mo-.
Hispanis plures simul regulas, saltem ut libros spi- nachum, Gregorio Turonensi acqualera, addidit ;
riiuàles, legi consuevisse. Colligit etiam Isidorumi 604 S- Isidorus Hispalensis regulamHispaniensibut
et Fruciuosum regulam Benediclinam usibus patriis>B j moiìasieriistradidit ex regulis priorum Patrum deflo-
aplavisse, e duobus illis Codicibus, in quibus, ait,, ratum. Ita profecto fuil : ut enim cap. 19 admonui,
S. Benedicti regula cum Isidori, Bildefonsì (corri- canone 1 concilii Oscensis anno 598 praescribebatur
gendum videlur, Frucluosi) aliisque aliorum regulisi quod episcopi annuis vicibus abbates monasteriorum
componili)!'. congregarent, et regulam demonslrareiit ducendi vi-
6. Hocautem ostendere débuisset Mabillonius, eos: lam. Cum autem monachi, e quorum fere manibus
Colices Isidori aeiaie posteriores non esse. Conferì. pleraque alia Ishìori opera accepimus, in hac regula
ille quidem quosdam canones concilii iv Toletani, cuii describenda magis solliciti esse debuerint, quis dubi-
Isidorus p«.';efuit,et nònulla loca regula?Isidori cumi tei eam in iis anliquissimis membranis conservalam
lleneilicuna regula, ex qua ea desumpta contendi!. luissc, qua?Isidori auctoris nomen praeferunl? Brau«
Seti cur non et Benedictus el Isidorus ex communiì lio quoque, dum ait : i Pro patria? usu et invalidorum
aliquo 603 antiquiori fonie suos horlulos irrigassei animis regulam ab Isidoro teiiiperatam, » innuit prolò-
dicendi sunt? Imo cum Isidori mos fuerit Palrumi gum quem habemus : t Praeterea quisquis vestrum
quos legeiat plura verba saepe continenler dèscri- illara universainveterum disciplinam conleiidii appe-
bere, ncque id ex collatione factum ab eo appareal lere, pergat, in quantum placet, el arduum illum
quod allinei ad Benediclinam reguhm, reciius con-- C limitem atque angnstum levigato corso incedati Qui
i-ludemus liane ab eo perleclam non fuisse. Proferì vero lanla jussa priorum explere nequieril, in hujus
Mabilloniusex vetustissimoCodiceLirinensi pactum limite disciplina?gressus couslilual, nec ultra decli-
quod monachi abbati monasteri! Honoriacensisi nandum disponal : ne, dum declinalus appetit infe-
faciebant, regula? Isidorianae pracmissum; atquè riora, tam vitam quam nomen monachi perdat. >
aliud simile reperiri observat in fine regula? com- 9. Nihilominus rationes quas V. C. Hernandezius
munis S. Frucluosi. Monaslerium Honoriacensei in nolis ad Conspectum editionis Zaccariana?, cap.
quodnam fuerit, Mabillonius incerlum dicit, quii 42, n. 51, relalis, exposuit, ejusmodi sunt, ul sine
pag. 398 auctorem pacli, sive professionis, quami diligenti examine praeleriri non debeahl. Regulam
vocamus, monachorum Ilonoriacensium Isidorumi Isidori nomine divulgala» Isidoro abjudicat, fetum-
Ipsum esse innuit. Mihi non liquet an ex uno ilioi que credit ignoti alicujus ac ne Hispani quidem mo-
Codice Lirinensi id argui possil. Ad dubia igitur nachi , Isidoro posterioris. Quippe auctor regula?
Isidori opera paclum monasterii Honoriacensis re- cap. 5 editionis Holstenii verba Isidori ex cap. 21
tralieiiJiim esse exisiimo. lib. HI Scntcnt. alleit sub nomine cujusdam Putris.
7. Minus opportune ad monachorum regulam Ut ab hac prima ralione incipiam , vellem virerudi-
Basiiagius in observatìone de Halilgarii libro Poeni- D I tissimus adverllsset, posse regulam esse Isidori,
lentia!! Tbesauri monum. part. il, lom. lì, pag. 86, qiainvis aliquo in loco, vel aliquo in exemplari sit
versiculos quosdam ex Isidori epilaphio accomrao- interpolala. Ex seduta innumerorum Codicum mss.,
davit, scilieel : quos ad Isidori editionem evolvi, collatione in hanc
Ul sincereTcdidit, sinceresic edidit ego cogilalionemdescendi,vix ullum esse Isidori opus
Fo manipoeiiiludiiiis. quod jam a saeculisix et x in multis exemplaribus
Hac forma, inqu l Basnagius, panitudìnìt, quam, interpolatimi non sit. Invaluerat enim circa ea tem-
edidit Isidorus, bilicare possit tractatus de Cvnvertis. pora in imperio praesertimFrancogallico haec con-
Aitamelicumnullasveterum hujus opusculimeminerit, sueludo, vel corruptela potius, ut opera velerum
epitaphium «ialini interpretari de regula monacho- Palrum describerentiir, multis aliunde intermislis
rum, quam conciniuiveratHispalensis prasut, quaque, qua? in idem argumenlum facere videreutur.
inler regulas Holstenionas Parisiis vulgata» locum 10. Id ul in monachorum regula berci, peculiaris
habet. Auclor ejus epilaphii, qui multis post Isido- inerat causa : sive quod in diversis moiiastcìiis,
rum sa?culisvixit, ut ex cap. 7 et 13 liquet, intelli- quorum usui ea regula esset destinala, diversa qui»
 m AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PHQLEGOMENA. m
busdam in rebus vìgéret consuetudo ; sive quPd A eadem praefafipne.et epilpgppplUgitor,.apclorem re?-
605 ejusdem sententi;» major cxplicatio interdum gulae.non-esse nionachuni,; ad nipnachos enim yerba
necessaria aut ulilis viderelur, -Quo posilo, facile fatit lanquam ab, eorum statu seniotps. Sic in prae-
erit. Hernandexii raliopes diluetìe.,Ac prinipm qua?-! fatioue : Ad .quorum (Patrum) exemplum nos lise
rendiimest an idquod Isidori esse npn .credi tur in Pfiuca vppis eligere ausi stiinus... Prmlerea quisquis
omnibus exemplaribus invenialur. Nani si non inve- yfsinuM illuni Mnil'ersa»} veterum discipltnam coiiteiir
jvj)pr, clara per se est ipl'erpgla|ÌQ..,peinde si quid dit appelere, etc
ù\ qppd Isidorum auctorem puìlatenus habpre possi!, 12. In ppilogo : «Ha?c igitur, o servi Dei, etmi.iiips.
el nijiiloniinus.in pninibfus mss. Cpv}icjbusexstot, Chrisli, coplempiores niundj, ila VOBIScuslpdienda
tonc ex epnjectoris interpolatjo arguenda eri!. vplunins,,u|,majofapra?cepta sprvetis. Suscipite igi-
Verba qua? cap* 5, editionis Holstenii euidam Patri tur Inter Hip et hap.eadniopitionem noslrani, humili
.Iribuuntor,, ppita,sint Isidori cap. 21 lib. in Sentent....» cprde cpstodientes, qua? p^icimus,libenter sumenles
jpl.Hernanderius pbjicii, ha?c.sunt :,Muiti enhiimq.- quod dispeniamus : qiialenus. et VOBIS de fructu ope-
tiqchqrupi juxtd cnjusddm Pq\rìs sententiam,.amore Tjs,sitgloria, einpbis projpsa pdnionitipne postillata
pqrentum sa^ctflqribusqctibys et fqrensibus negolììs prpyeniait yenia. Deus aut,em omnipotens cuslodiat
involuti,, dum propinquUali prodes.se qtpiuHl,. siias g ypS.in omnibus bonis, el quoinodo cccpit, sic et con-
anitnas .perdideruiU, etc In editiqpe Malritensi caT fjrniet gratiara suam in vobis. » Si igitur vèrba ab-
pul 19 rpsp.pndpt capiti 5 Hqlsteniajia? editionis, et Herpanderio objpcla auptorem monachum arguerenl,
KPSt yerba, cqntuenles erudiunlnr, oniittitor tptom pa potius.spuria censenda pssent, ul potè praefationi,
iljud quod Hplstenius inserii : Nullus mpnqclio- et epilogo conlraria, quam lolum opus Isidoro abju-
rum, eie, usqqe ad Nqn est pnesnmendiim; alque dicapdup],, Sed,,ut dixi, ea verba ab episcopo non
fidep oipUlitor illa senienlia, Jlfitiit enim nio.naehq- pionaclio apposito profèrri poluerunt, ut sipiiba alia
ìtipn, etc., quiplibrp pi Sententiarpra, cap. 21, non alj Isidoro lib, ni Senlenl., cap. 21, ubi agii de mq-
:tanien jhjdem verbis, inserta es,|. Priipupi ergo rc- naciiis, qui.curis smcùliqccupaniur : sìcut nostra nobis
sppnileri polest, editipneni ilplslenianani hoc loco non odiendq est anima, sed ejus càriiqles affeclus odio
interpplalani .esse, neque Isidori verba .refprre. debemus habere, Ha nec purenles odio a nobis hqbendi
Delude Isidorus prsediciara senteiiiiain lib, IH cap. 21 sunl, etc. ... ',..'.
prplulil ex Gregorio lib. Moral, \;ii cap. 30, Vprba . 13. Auctorem regulac nionachoruro Hispanum non
igitur Jua;fa cujiisdgni Pgtris $qn,t$ilimnGjegprmm, esse Hernandezius arbilratur, quia nionasterium Ho-
|ipn Isiflprpni,, indicanì. Sententia quidem in Regala poriacense, sive llpnorianense, ut in edilione Hol-
magis.expressa yidelpr ex Isidpri Setil.ept. lib. IH, iC stenianà legilur, prò quo regula .scripla iti eadem
quam ex Greprip loc.cit,, sed re eadeni iilrp.bique edilione Holslenii apparet, apud Hispanos ignotuiti
est, adeoque auctor pr.iuuis Gregorius esl. Breulius omnino est. Haec conjeclura arguere tantum posse!
eifal. cap. 18, Grialius cap, 17, in edilione -Maurino- adjectùpi esse titulum qui de inonasterio Honotìanéiisi
rum est caput-3Q. Propih etiàni Isidori est ine ab flolslenio edilus esl, praesertim cum in "editioni-
ratio ajlegapdi. quemdam Palreiii,.tacito .nomine, ut bus Grialii et Breuiii omillalur. Sed neque hoc ipsum
ljb. in Seni. cap. 48 : Nani, ut quidam Pater ait, arguii. : nam. monasterii Honorianensìs, sive Hono-
qpine quodsupererninel plus tiiccroribusaffidila; quatri riacensis 6Q7 oeque extra Hispaniàm mentio ulla
jiqnorH>usgqudet. Sententia esl Gregorii lib. xxxm apparet. Et cum reljquse gentes, non minus quam
Moral. cap.J9. Hispani, in anliquilaies suas ecclesiaslicas et mo-
11, fylp.nachunii regujaeaupioreui Hernandezius di- nasticas diligenter inquisierint ; et cupi iacitiiis sit
pi!, quia verba ad nionachos fàcieiis Ioc. cit. .ait: ut memoria monasteriorum Hispaniènsium per Mau-
Proinde et rws liberi ab actibus saculi esse debe- ro/uni irrup!ioneminIerciderit,quam monasterioruni
mus, eie, Pernegai auteni, Isidorum monachum un- aliaruin nationum, aequajudicandi ratio postulai ut
.quam fuisse. Mihi contra facilius vìderetur, Isidorum ex regula ipsa Isidori colligamus, monasleritim ali-
inler monachos recensere, quales eo saeculoin Hispa- j) quod Honoriacense àppeliatum in Hispania, aut for-
liia Leander Isidori frater, Ildefonsus discipulus, tasse in partibus Gallia?quae regibus Golhòrum pare -
aliique. gravissimi viri fuerunt, qqam monachorum bant exslilisse- Cellierius, in Bxiica silum illud fuisse
V gulam eideni abjpdicare. Séd iit omitlam, haec ait; opinor, quia id magisrationi conSenlanéum est,
Ipsa veiba? £03 Proinde et nos liberi, etc, abesse scilieel Isidorum regulam prò suae provincia? mona-
'cinipi ab edilione Regia Malritensi, qua? Hoìsteniana? chis conscripsisse, quam prò aliis. Npn autem absnr-
prail'erendà est, niiniiiie conseqiiéns ex relatis verbis dum esl, quod regulam prò Baelicaemonachis com-
esse arbitrar, quod auclor regulaè fuerii monactius. -posjlam ad alios, eam petentes, niiserit, uli ad
Potuit enim episcopus ad motiachos verba facitns Braulionem misisse diximus.
ea dicere, qua? omnibus ecclesiasticis commuiiia 14: Verba Braulionis prò patria ùsu magis indicali!
sunt : omr.es enim"ecclesiastici liberi ab aciibus sai- regulam ab Isidoro prò Baelicaconcinnatam fuisse,
culi esse dcbenl. Huc etiam faci! quod Isidorus pas- quam prò quavis alia Hispaniae provincia. Nirnirum
sim aliorum Patrum sententias ci verba in sua opera -ex concilio Hispalensi H, cui Isidorus praefuit, consta!
-transfert; qnem morem Isidorum ita regula mona- plura fuisse in Baelica monasteria et antiqua, elpaulo
choruni secittiim, sai isex ipsa prafaliorte constat- Ex àule condita : Decima aclione, pqscenlibustndnaste-,
 477 ISIDORIANA- PARS li. CAPÌ LXXI. 478
tioruth Palribus, pari sententia statuimusul canobiai A quaritahì monasiicum jejiiniuin contintiabatur cum
nuper condita in provincia Baiica, sicut et illa qua' primo Quadragesima?jejunio': quo Quadragesima?
sunt antiqua, immobiliet inconcussa stabilitale permo- tempore non solum a prandiis, sed eliam a vino «t
neant solidata. Probabilis igitor est còtajectura, rego- oléo abstinebant. Illud Verocum Isidori doctrina non
lami ab Isidoro praescriptam prò aliquo ex dentatii coìià?rel, quod hoc quarlum jejunium inchoelur pò».
coiidilis monasieriis, quod Honoriacensis noinen aut: diemCircumcisionis: nam ipse cap. 41 lib, i de Offic.
simile aliquod habuerit : cum enim nomina propriai jejunium Kalendarum Januariarum propier errorem
in plerisque mss. Codicibus corrupla invenianlur, et: geniilitalis instituisse Ecclesiali!afjirmat : quod eliam
ipsum Honorìacensemonastèrium ita editione Holsle- cap. 10 concilii ìv Tolelani, coi Isidorus anno 633
nii dicatur Bonorianénse, a Mabilloriiòe! aliis Hono- pracrait, pracscrihilor, Inilium igitur quarti jejunii
rìacense; non admodum repugnandùm eril, si quis Kalendis Januarii collocali debuisset. Quid, 609
prò Bonoriacensi nomen àliquahtulum simile mo- quod, ut Hernandezius adveriili festoni Circumcisionis
nasterii Baetici,ctajus adhuc supersit memoria, velit ab Isidoro nunquam coinineraoratuni fui!, cupi non
• subslituere. Sed cum multa, ut dixi, in Baelica et in nisi posi ejus obitum Ecclesia flispana hujusmpdi
Hispania Isidoriano saeculo fuerinl nionasleri.a,noni festoni agere cooperit? Neque ulluin momimentum
multa certe sunt quorum distincla nomina ad, nos• B de hoc lesto veluslius exstat lego 11 lit. 1 lib,. ii
pervenerunt ; quorumdam etiam notitia in mio vel1 leguni Wisigolhorum anno circiter C50, reguaiue
altero veleri monumento reperitur, ut monasterii Reccesuinlho. -....
Honoriacensis in Regola S. Isidori, et in pacto quoti 17. Faleor hoc loco aliqtaamihlerpolationeffi ne-
monachi monasterii Honoriacensis abbati suo facie- cessariam videri, sed qua?ex auctoris mente quo-
bahl, edito a Mabillonio lom. IV Annal. Bened., dammodo processorit. Nani Isidorus initium quarti
pag. 397, Paulus diaconus E.meriieqsis cap. 9 de monastici jejunii a Kalendis Januarìis sumpsit, quia
Vila Patrum Eraeritensium sic de Massona refert : co die solemne eràt prò omnibus inslittilum jejunium.
Statini ih exordio pontificatùs sui monasterio ìivtik Statini autem ac Circumcisionis fesiratain Hispania
fundavit, pradiis niagnis 608 lacùpleimijit.Qujsnani, celebrari coefiil, jam contraria ratio suasit ul mo-
rogo, eorum monasteriorum omnia noniina unquam nachi jejunium quartum post dièm festoni Circumci-
expressit ? sionis, non ipso'die, inchoarent. Cum ergo regula ad
45. Aliudargumentum Hernandezius petti ex jejq- exactam obsérvaniiam ita monachorum manibus
niis in regula monachorum cap. 11 et 12 editionis èsse!, aut etiàni palam praclègi.deberel, ne expres-
Holstenii prascriplis, qua?lóto cqelo, inquit, distarà ^_ sum inilium jejunii Kalendis Januarìis confusioncm
ab eis quae Isidorus' cap. 38 seqq, lib, i de eccìes. •parere!, subrogala sunt verba post diem Circumcisio-
Offic. describil. Adveriendum tamen est jejunia in nis. Si quis tamen summo jure agerò velit, potei il
regula prò monachis praescribi, in libro de Offic etiam sustinere Isidori haecipsa verba esse, et duce
«cclesi, prò omnibus Christianis, De prinio igitor quidem gravissimo viro Lesleo in noi, ad Missale
jejunio, quod est jejimium quadragesimale, Isidprus Mqzarabicum, p. 492, qui ex reguja Isidprj coìligit
agit cap. 37 lib. i de Offic. eccles., et in Regula, ante hujus chitoni soleninitateni Circunicisippis ce-
cap.-'il'ait: Primum jejunium quadragesima qiiqti- lebrari cpepisse: qua? circa.medium sacculivii legibus
dianum, in quo major abstinenlia observantiqmaneblt Wisigotliorura inler praecipuas lesiivilalcs, quibus
in monachis, eie. Secundum jejunium explical Isido- etiam forum yacabat, relatp est. Negai ante liane
Tus cil. cap. 53 lib. i de Offic, quodjuxta canones, epocham facile inyepiri posse certopi aliquqd hpjus
inquii, alia die post Penlecosteminclioatur. In Regula ieslivilatis ipslimpniuni, qua? ex Hispania brevi in
"vero cap. cit. 11 distinctius idem jejuniuni exponit : Galliam, inde in Gernianiara propagala e.l.
Secundum jejunium interdianum post Penlecosletn 18. Hactenus cdntuli jejunia, in libris de Officiis
alia die inchoatumusque ad aquìnoctium autumna{e -ecdes, stabilita, coni jejtapiis regola? monaclioniln
protendiiur ternis scilicet diebus per singulas hebdq- *y*
editionis regia?Matrilensis. In editione HoMenii ca-
madas. Ubi vides> prima verba ex libro de Officijs put 11 est de Feriis, et caput 12 de Jejuniis. Oinis-is
Sideri petita. Tertium jejunium Isidorus cap. 39 " aliis varieiàtibtas, qua? nibil ad rem peilincnt, et li-
lib. i de Offic slatuit oclavo Kalendi OctobrMquod brariis tribuendaéStatai, HolsleniuSposi verb;i, iulcr-
vocatur jejunium te.ptimi mensis ; quartum deinde rumpunlurjejunia, inierserit haec,in edilione Mal i-
jejunium collocat Kalend. Noveinbr. In regula ha?a tensi omissa: Si tamen non fuerinl generatili. Cipol
duo jejunia conjungunlur, et continuantur : opra cit. 1de Jejuniis in utraque edilione consonat, neque pila
cap. il : Tertium sequitur quotidiammi jejunium ab in sententia differì. Cum ergo regula de jejuniis h
oclavo-Kalend.Oclobtìsusque ad natalem dothinicum; edilione Malritensi exposita isidpriiin aqclqrppi he -
in quoquotidianajejunia nequaquamsolvunlur.Scilicet bere possit, hoc ipsum de eadem regula in eiiitipre
apud eos monachos quos Isidorus insliluebal. Holstenii dicendum : siquidem paupa illa verba ad-
16. Major superest difficullas de jejunio quarto dila, » la-nea non fuerini gèneralia, nullani prapsefe-
praescripto ci!, cap. llregiilae: Quarlum item quo- runt difficultalcm. Ac forlasse explicaiioiiis gì alia
lidianum jejunium post'diem Circumcisionisexoritur, posteriori tempore in aliquo monasterio, in quo ea
p^fagiturquexisqùeadsdlemnia P«sc/i«vNimirum hoc vigere! regula»610 sjve a priyato aliquo mpij^lio.
;479 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 4S0
adjuncta fuerunt :. ut intelligerelur facultalem a re-.• A S. Isidori monachatus explosus fui!. Fragmenta ejus-
gula concessam interrumpeiKli jejunia, dum quisquei modi commentariorum Cajelanus edidit ex Pelro
fratrum convertitur, aut ex aliis monasteriis frutres: diacono Casinensi : qua?tamen. quidquid Cajelanus
gratiavisitandi concurrunt, non posseextendiad jeju- in monito ad nolas jactet, fere omnia ex monacho-
nia quae.Ecclesia ab omnibus observanda praescribit. rum regula deprompta sunl : quaedam ex aliis operi-
19. Levlofa sunl qua?postremo loco Hernandezius( buslsidori qua?exstanl, -nonnullafortasse ex aliis qua?
objicit, videlicel capitum regula? ordinem admodumi perierant. Neque tanien ea omnia qua?Cajetanus ve-
diversum esse apud Holsteniuni, Grialium el Breu-. luti Isidori verba ex Petra Casinensi refert, Isidori
lium, dupliciaque apud Holslenium esse capila qui-. sunl, sed ipsiusmet Petri, qua? Isidori senlenliam
busdam assumentis constantia, quibus hi carent. Ex; dilatai, ut cpnferenli palebit. Haecfragmetita.ad ap-
recensióne mss. exemplarium bibliolheca?Vaticana?,, pendices rejiciemus, subjeclisCajetani notis. Monitum
quam poslea instituam, liquido apparebit vix aliquod[ autem quod prsemillil, ila habel:
esse Isidori opus quod ejuscemodi diftìcullali non sitE Constantini abbatis Cajetani ad fragmenta Isidori in
obnoxium : satisque jam hoc ipsum ex éxposila col- regulam S. Benedictinoia ac varia leetiones.
latione Codicum editionis Zaccariana?, aliorumque, 23. Quaehucusque reluiimus, nonnulla sunt fra-
T, gmenia qua? ex Isidori in Regtaiam S. Benedicli
imo ex notis editionis Grialianae constili!. Isidorus|' Commentariis, temporum injuria deperditis, sirper-
in manibus pene omnium vcrsabalur. Quid mirumi fuerant. Ea piane nos excerpsiraus non tantum ex
quod ejus opera transposiiionibus capitum, additio-, Petro diàcono Casinensi, qui quingeritos fere abbine
annos scripsit : séd eliam exSmàragdo S. Michaelis
nibus, mulationibus, inierpolalipnibus imperitoruin,1 in Loihariiigia abbate, qiii ante octingenlos annos
vel, quod pejus est, sciplornm audaciumquo homi- vixit. Hi nanique inter .alios, S. Benedicti Regulam
num patnerint ? Egregie Vivcs lib. i de Corrupi. di-. .explanàntes,hascelsidoriHispalensisineamtieiii regu-
lam lestilicaliones ih medium adducunt. Quamobrem
sciplin. : f Sed enimvero in describendis maxima1 hosipsametlsidorifraginèntàexiis Petri diaconiCom-
haesil culpa : fuerunt semper librarii homines fere inentariis, qui Mss. in Bibliotheca Casinensi-asser-
imperili, qui libris transcribenitis tenuitaiem suami vantur, collegimus : ex Smaragdo autera, cujus ex-
suslentarent : non raro etiam mulieres et sacra? vir- positio jam ediia circumferlur, variàs~nonnisi le-
etiones, paulo inferius adiiotandas, observavimus.
gines... Interdum qui scribebant, nesciebant ,
legere, Praeterea hujusmodi fragràentorum auctorem Isido-
confundebant omnia... In aliis scriptoribus non solumi rum hunc nostrum exstitisse, is certo cognoscet,
librarii errata persequebanlur semidocluli, sed eliam! qui ea -cum ejusdem Isidori monachorum Regula
conlulerii: imo eamdem hanc Regulam nihil aliud
probe scripta qua? ipsi non caperenl. Itaque depra- esse quam Commeniariorum in S. Benedicli Regur
varunt rectos sensus, et prò errato uno, quod cona- lani breviarium quoddam ; eo usque tara sylo quam
banlur espungere, aspergebanl quatuor. Videmus, G subjecto 63 2 i'taer sesimilia sunt, aut verius eadem
sunt. Denique cum ab Isidoro Hispalensi in Regulam
ni quisque veterum scriptorum his quingentis annis' S. Benedicli scripla et alia quaedam exslent, qua?
•
in sludiosorum manibus versatus est, ita ad nos ve- neque in >u,aRegula monachorum, neque in reliqtais
nisse corruptissimum. ejusdem libris habeantur : absque dubio faleri ne-
cesse est, Isidorum majores in illam Commenlarios
20. In Isidori operibus ad examen revocandis, iis> conlexuisse. Sed de hoc eliam alibi.
maxime qua? ad mores hominum informandos spe- 24. Nominili Canonicorum quoque Regulam ab
clant, illa ratio identidem r.petenda est, quoti ipsei Isidoro compositam Iradunl : neque omnino quidem
auctor eadem opuscula auctiora, et nonnibil mu- aberrali!. Sed haec lfegula, ut cap. 19 et 31 explicui,
tata, prout res exigebat, saepius communicasse cumi est Canonicorum Regula in concilio Aquisgranensi
aliis videlur. Ita fortasse factum est, ut cum ex ca- proposila, quo? ex SS. Patrum et Isidori in primis
nonum praescriptis vivendi regulas monachis tradereì sententiis contexta est.
teneretur, prò diversis monasleriis, locis ac tempo- 25. Reguìa monachorum Isidori primum prodiit
ribus, quaedammutaverit, auxeritve ; qua?postea a li- in regia edilione Malritensi, inde repelila in
brariis in unum corpus collecta, in nonnullis Mss. re- editione Breuhana, et in secunda recenti «dir
rum el capilum perlurbalionem aliquam pracseferant.. tione Malritensi. Lucas Holslenius collectionem re-
JJ
'
611 2L Nullum ms. exemplar Zaccaria invenit,, gularuni hoc tiiu'o curavit : «Codex regularùm quas
quocum Isidori regulam conferendameurarel. Holsle- sancii Palres monachis et virginibussanctimonialibus
nius qui nonnullas veterum Palrum regulas ad mss. servandas praescribere, collectus olim a S. Benedicto,
exemplaria exigil, regula?tamen Isidori nullas varias> Ananiensi abbate. Lucas Holslenius Valic Basii.
leetiones adjeeit : quod arguii nullum ab ipso reper- Canonicus, e! bibliolhecae praefectus in tres paries
itilo ejus regula?Codicem,quocum apographum suumi digestuni auctomque edidit. Roma? excudit Vitalis
compararet. Ne mihi quidem coiitigit inter tol mss. Mascardus 1051 in 4. i In eo vetusto Codice regularùm
Codices Yaticahos ullum invenire, quo Regula Isi- praefatiopraeinìllilurIsidori Regula?: i Incipit praefatio
dori continerelur. Isidori Hispalensisepiscopi in Regulam monachorum.
22. A regula monachorum separandi non foreràt Sanctis fralribus, in-coehobip HonoriaiiensL cons-
uberiores commentarii in Regulam S. Benedicti,, titulis, Isidorus. Plora sunt, eie. i .Deesl titulus
quos Conslàniinus Cajelatans Isidoro tribuit, si ge- prsefationis in editionibus Operapi isidpri. Monasle-
nuini illi essent, et non potius commenlilii : de qui- rium, ul supra morrai, a Mabillonio dicilur fi wion'o-
bus nonnibil jam dietimo,cap. 19, cum Bcnedictinuss cense. Capila Regula?S, Isidpri in Codice S.Benedi-
481 ISIDORIANA.- PARS IL CAP. LXX». 482
eli Anianieusissunt viginli tria, in ediiionibus Operum A Vii est caput li: < Undecima actione, > eie. Forlasse
Isidpri sunl viginli quatuor. Neque ordo capitum id ila reperiiur in edilione Parisiensi Regularum Hol-
idem est; sed in rebus ipsis exiguum discrimen in- slenii : in edilione quidem Romana nihil tale inveiiio.'
tercedi!. Holslenius, qui paulo anlequam in lucem 614 29. Marlenius tom. IX veter. script. Col-
Codex regularùm prodirei, mortem oblerai, in prae- lecl., col. 160, ex ms. Codice EÌnonensi ante annos,
fatione praemiseral Codicem hunc esse illum ipsum ut lune ipse aiebal, 800 exaralo, caput ullimum,
de quo Hugo Menardus in not. ad Acta S. Benedicli sive 24, sive 25, Regula? Isidori adjecil hoc titolo :
Anianensishaecait : In testamentoS. Gennarii episco- Sententia de regula Devolarum: Nemo ad eas vadat
pi Asturicensis,inler libros qui ab eo daiitttr monasle- visilatidas, eie. Rodriguezius tom. II Bibl. Hisp.,
rio S. Petri de Montibus, recensetur.liber-regularùm pag. 356, occasionem erroris bine sumpsil, quod
virorum illustrium,qui an idemsitcum eq quid nostro asseruerit Regulam monacliorumIsidori edilam fuisse
Benedictocollectusesl, non adeo constai^:: '. tom. IX Collectionis Marlenianae, cum solum Caput
26.HoIslenianus Regularùm Codexiterimi typis ex- ullimum, quod dixi, ibi typis fuerii excusum.
cusus fuit Parisiis 1663, in 4, et in nova collectione 50. Hugo Menardus concordiam Regularum hac
Regularum hoc titolo : « Luca? Holslenii Codex re^ ó] inscriptione plim vulgaverat : i Concordia Regularpm,
gularum monasticarum et canpnicarum, colleclus auctore S. Benedicto, Aniana?abbate, nunc primum
olim a S. Benedicto Anianensi abbate, mine autem edita ex bibliolheca Flpriacensis monasterii, notisque
auctns, 613 amplificatus, et in sex tomos divisus ; et observationibus illustrala, auclore Fr. litigone
observationibus criiicohisloricis a P. Mariano Broc- Menardo, monacho Benedictino congregaliOnis-S.
kie, priore monasterii S. Jacobi Scolorum Ralisbona? Benedicli, alias Cliiniacensi, ci sancii Mauri Parisiis,
illustratus. Augusta?Vindelicorum 1759, in fol. lb. ex officina Hieronymi Drovat 1658. > Sunt duo totali
tom. I, pag. 187 seqq. S. Isidori Hispalensis episcopi in 4, sed ila ut capilum el paginarum numeri eodem
regula monachorum. > ordine continuentur. In praefatione de hujus concor-
P. Mariani Brockie observaiio critica in Regulam diac regulis earumque auctoribus, haec breviter ile
S.' Isidori. Isidoro pag. 62 : Regula S. Isidori episcopi est ma-
27. Auclor hujus Regula: est S. Isidorus, Hispa- gni illius Isidori Hispalensis episcopi,qua exstai inler
lensis episcopus, et S. Leandri in episcopato succes- ejus Opera Colonia edita 1617. Hanc recenset iiìler
sor, ejusque frater utcrimis, anno 636 defùnctus, et S. Isidori
fafstissanctorum ascriptus. Sanclissimus enìni epi- . scripla S. Braulio, etc. Non multum differt
scopus hanc Regulam scripsisse videlur ante ade- C a S. Benenedicii, regula. Quaedamtamen ex aliis Isi-
ptura episcopaiuin, cura a leneris annis monasticam ' dori operibus desumunlur, ut cap, 3, Dieta S- Isi-
vitam secuius sit: sed tatruni in hoc ccenobioHono- '•' dori de
riacensis [Forte Honoriacensi] lirocinium posuerit, generibus monachorumex Jib. li de Oilic ec-
merito dubilalur, cum ad ejusdem raonacbos in- cles., cap. 15, al. 16, Erudita? Menardinotie a nobis
struendos regulam praeseniem composueri! vigilili non praelermilleiitùr. Concordia ha?c Regularum
tribus capitu'.is compreliensam, atqiie alias vitaetaio- diverso ordine,
nastica?norraas, a SS. Palribus scriptas, suis mona- procedi! àc Codex Regulahim ab
chis summopere commende!. Et quidem quamvis eodem S. Benedicto Anianensi colleclus, et ab
modo ignoremus hujus monasterii situili, tamen il- Holslenio edilus. Nam in Codice Regula?diversorum
liid Benedìclinisinslilutis inibutum, facile supponere continuato orationis filo conlexuntur : in concordia
possumus, cum Regula S. Benedicti jamdudum per
S, i£milianum apud Hispanos promulgata fuerit, at- praemisso lexlu Regulas S. Benedicli per Varios lilu-
que S. Leander eamdem amplexus sit. Denique si los, cuni eo aliorum Règola?lune inde excerpta? cori-
nane S. Isidori Regulam recto atiendamus, lune et ferunltir. Benedictos Anianensis prosa él "Carmine
Ulaniex disciplina Benedictinadesumplam agnoscere
debemus : nam eodem modo inanimili laborem, jeju- praefalur; ex Carmine luce sunt:
nia, leetiones, divinum olficium, aliaque munia mo- Vir Kenedictus,el Isidorus, Hasiliusexstant
nastica praescribit: vult etiam monachos in eodem Exiniii,quorumreniteli!sai dieta per urbem.,--
dormitorio pausare, in eadem mènsa relìcere, alque CAPUT LXXII.
denis decanum mandat. om- 615
singulis invigilare Quae Sermone: S. Isidoro ascripti. An eorum atiqui genuì-
nia ex Regula S. Benedicti desumpia esse videntur,
quam prò in suis monachis observàndam propositi!, i- zambico ni, et quintini? Sermo-S. Isidori in Breviario Mo-
ad carnes tollcndas. Plures Isidori sermo-
paucis superatidiiis loco et regioni magis accoimno-,,D nes in Homiliariis.ex ejus Operibus excerpli.
datis. Ondenon desunl auctores asserenles ulrainque '
regulamsimul in eodemmonasterio observaiam fuisse. .. I. Minime ego dubito quin Isidorus prò episcopalis
28. Praefatioita inscribitur in hac edilione : San- .sui muneris ratione saepe sacram concionem ad po-
ctis fralribus in ccenobioHonoriacensiconslitulis,Isido- pulum habuerit,elmulla? ejusmodi homiliarum lii-
rus. Praemiuiturex Martenio capul 24, sive Senten- leris consigliala?, ac posteritati mandata? fuerinl..An
tia de regula Devolarum. Rursus pag. 404, Editor ;autem. corpus sermonum Isidori volumine aliquo
produci! eamdem Senienliam de regula Devotarum . comprehensum mqiiam exslilerit, non ila cerlum
-ob variantes leetiones ad roentem Holslenii : i In videlur. Aiionymus Mellicensis saeculi xn scriplor,
veleri,> inquit, i Codice, qui sanctorum Palrum mo- .supra cap. 47 rélatus, hoc innuit : Pratereasertno-
nasticas sanctiones conlinei, etiam sequentes dua? .nes plurimos, diversis temporibus habitus, slijlo egre-
constitutiones, altera nescio cujus regula? Devota- gio scriplos, transmisil ad posteros. Ciarius Sigeber-
rum, altera concilii Hispalensis li, post Regulam S. lus eodem sactulo, et multo posi Trithemius Isido-
Isidori Iegebaulur. ) Consliluiio concilii Hispalensis rum scripsisse aiunt librumsermonum. Nescio an bue
 485 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PHOLÉGO.MENA. 484
perlineat quod a Montfàuconip in Biblioth. mss., Amenlarip Bivarii ad Maximum, in Martyroiogii» Tà-
'
inter Codices iiblìótbècae Ambrosiana? Mediòìanen-,' niàyiàd dìeiti fÌ%y^tìmrìs, iti Actìs SS. "BèìieW-
sis làuilantur Isidori ìiòmilia et quadam "alia. Anli- tinpruiti toìn. 1 èÙitàm".itìàgtaa " est cOtiti-Ovèrsià
quipres sileiit. Fortasse Isidori'sertiiónps ab ìpstì: qflémhàtii "
^niifià'taiini Braitiió latìdàvèrit, Pleriqùè:
'
in suos alios commentarios more quorum Patrtani Hispani, ientitìiit, ^èssé & ìEmilià'iitamCucunà'luin,:
inserti macini ex parte fùefunt :: ex quo facilini ut vulgo "de ìa CòìjóMà.Aragòhènses cohlènflunt" èsse'
còììéctìo sefmontata)èjus ianqùàtii tintiui Necessaria ^inilìantim. Àragoiiiaè'régni eremitani, Cujus sacra'
ab èxscrìjp'tòribus librorum negH'gerétur. Kihilo ta- pignora in oppido Tórre fa Pàjà àsservàhuirV Au-
nieti minus tenendum est sermonem aliquem Isidoìfi ctores, qtai Còmmèntìtià cti'rprticàcónilnxériint, plura
ésle, si antiquis monuriietitis19lcò'nstè't, aut iii]vété- alia addimi. SH^posiiitmmÈetècanerii,mquit Wé. kn-
rilius exemplaribus ipsi sérriìo àlìquis, stylo ejus non
>- t&tiitas',lib. v,'b. 237, pdri'tèr habeo, qui huic èìiani
.
itidignus àscribatiir. „ dispeìlèhdé quàstiòrii intéiitos, 6l|7 V-ercetìensèm
2. Tires, ut cap. 44 éxplictai, S.tslàoro àt'iribùiòs episcopumeum esse garrii, qui apud Aragòriéhsesico-
sermones Inter sctieclàsi Zaccàfìanas ìiabeò, quo ìitiir;véla Bivàrióipsoriiaìe qccè'ptus,
omnes Zaccaria in suo IsidorianaeèmiiÒnisCòtispèclu n 5. Iti Officio MòzàrabìcO festoni fe emiliani ab-
éàitò spurios cénsèbài. Priràus norù'm èst Sèrti'ò • ba'tis et confèsibris agitur die 12 ÌSóvèmbris: ótaiBia
contra Arianos, qui nòia solum Ita CtiàìSe Cteseriàti sunt coinràuriià, èxcépto by'Hmo senàrip iàmbicta,
Malàìèstio exstat inter alia Istèori opera ejus no- cìijiis auct'or Bràtìlio crèditur; nàto ipsè Bràtiiiolti
mine inscriptus, sed etiam in catalogo monasterii fine "epistola?nuncupal'orià? Viià? iS. Amìliàtìi se in
Pomposa? saectilo xi èxàiatò Isidoro quoque adjudfr liiijiis sancti cÒnTéssòrislàtadeni iiy'mniirà cóiììpó-
«cattar, èouem pi incipìti indicato, ut càp.*44, et 4o* suìssè tèstatùr^lCertè "byràhus elegans est, tsi siqira
atiimadvcrtì. Ìx Canonico Legionensi, àuctòre Vita? Ba?culìviita'ptuni vìàeti possit. Ita incipit : "
S. Isidori, et Brèviàrlìs Hispanicis càp. 18 rettali '"Ò magnererum Christerècto? inclytè,
isidorum àÉìuc jtiveném li!?erésìmAriànòrani acer- l'areutolympiperpeiim'cuiSidéfa, - - '
lEl.voiafestisannuis(avenlia . -, j ;
rime impugnasse. Cèrte nihil iti hòcJB1ÌBI sèrinónp ;---. largire h'óhìs et
casta,jM-aebe sòbria,
.inverno quoti ab Isidoro pvóficiscìiloti pothérit ; ne- Placare qua?posimi tuam clemenliam.
.que fortasse. eirrabit quiTàb eo Iti jùveniutè.'fàetom l!à'prbcédit"sinfe itaetri òffensiònt.tìsi juibusdaita in
jpxistimayerit. . - , • locis, libi, jpentinm Codicum facile est ladverierèi
5. Alter senno estjn laudeniS.; lErtiiliàni ex ms. . praeseriim cum etiam in bymnis Prudentianis, qui in
Codice vetustissimoarchivii Vèjrceitónsis,dèscripfus? Breviàrio Wzàrabic'o occurrunt ;¥jusmóil.i errata
tipe titulo : ìh ndldl, É. [Mriàììatìi episcopi Yenel- rt < scriplurae."pas'sjtiiobsèryentiir. In Xeftìo versu lor*
tensis senno È. Isidori. Olim, ut. opìnór, in ecclèsia .tasse auctor scripsit lime vola, tA in quinto Piacar*
" v: j '. -
Verceiiensi hip sertiio recìtabatorj quo jliè /nalàlè 5. 'possint gite iùatri clèméniì&m.'
emiliani .ceìebrabaiur, forlasse anteqpani eà ecclè- ,6. llaqùè.ctaìti. ''apùll^.",Hisn|itiositiempria .Sìtij'us
sia, pecuiiàrem rìtum suum a S|>. Eusebio Éusèbia- emiliani Celebris fuerit;, <qtalpfofecto ab ^Emiliano
ntini ajp.eilaluni relitiquerei, ut" Rótiiamim suscipe- 'epìscopo Vércèllen'si lòiige divérstas èst, suspicàri
ret : tie quo cìàré tesiatur Joati. Atidrèas Iriciis lib. aiiqtais'ppssèt B.èrtaipPptó"S. Isiàptì iti Jàudetii S..JÈ-
i HìstpriaeÌTriàinensìs,.pag.l'i. Joannes Stephànus ^oiiianl Cuculiati ,perscripiunii.fuisse,.quem Vereelr
'Ferrei'ius episfcopusVercellensis iti opere de Vita et Ifensès^pOste'asuo episcopo. iEmiliàno^appWctìériniii
'
,rebps ;gestis S. Eusebii.Vercellensis, enisque In.ep 'Cerlutai Vamèn poto, àliquéni ex" Sènténtiàrunl &
'episcopato succèsse-rum,"Roma?.1602, in i, àpuil Isidori libro lerlio in..35.emiliani Vercellensis epì-
Aloysium.Zanneltuin, èunidèni Sermojiém iti tabula- scopi laudem sermonem Pontexuisse, quem; -idéirc©
rio anìiquissinio, ecclesia? Vercellensis exstare com- nomine S. IsidÓtìpreho'tàWr.iij ijtiiate vèrài-pxceptfe
memorati designatis primis verbis,: Vir ecclesiasticus ^paucisyèrbis, quibus ar|umènturti. sermonis Mstir
et crucijixi inundoper mortificaiiohem^propria cqrràs -lianO:accommo.dalun,ìplus sermo scOntextos-ièsi-ex
.debelli dispensàiionem., eie Carrài 8. jEmilianum, icàp'p.53',36, 42 :^t 43 integro, libri in 'Sènteltiartani'.
•cujus diès fesltas iià -ecclesia V4rcè!Iérisiterlio Idus jijlìejicietadtaà ergo hic sèrìtip. est ad àppetiaicès' Irtier
'-"
Septenib'ris celebratiti-, "èxLyblò Àràgotiiaeoppido' alia ejusmodi opera ex isidori libris, consarcinaila..
"orlendtim fuisset épiscòp'ìfinjàràVeft?el|eiiseni •con- - 5. Tértìtìs èst .serrào ita Codice saeculixm fsidoro
ciliis Pómaiiis.nii iv et^vi, SymitaachòiRóniànopón- -asCriptus contra jgulam,, superbiamo et ciipidilatein.
-tifice,ataniS'50H 502, «1^04,4iìterMssé-«jtaS èòr- Pia esl, «t -contra vitia efficax haec bomilia-j sed
pus iiivetitum àe tràiislàtum in priheipém Vercèl- -non aninium induco ut credam eain^esse S. isidori.
de.nsèmecelesiam^Bno MSI; xviiKal.'Jtanii. Qùfòd .PtìSlériorasaecularedolet doctrina distinctius -expo-
annotatoin Mie Antonius volpi!, ne Aragonia? et ;sila>de dtaobus angélisvaltero-bono custode a dextrìs
..praesertimjLybii.oppidicivesignorarent. • -.-' èominum sitaguloruni:, altero malo,tentatore a $i-
4.;Ha?c ergo esse causa poiuil cùr Isidorus S. -nislris., Eam quidem ;schoIastici 618jcommuui
jEmilianum episcopum Vercèllensèm celebrare!. consensi! tencnt, el in-genere nonnullis veierum
- Est-tainen •quod opponam. Braulio Caesaraugusiairus -Palrum testimoniis. confnimant..;Sed ,-distinetjus,-sut-
-episcopus Vitalù ;S. .iEmilianiiprèsbyteri,-^quianno .dixi, et explicatius io iiìic;homiliaexliibeluT> guam
^64, decessisse dicilur, litteris consignavit, in com- .^Utad Isiaol'ianum saeculum relerri posse videaluf.
 -4SS >'-X;> ISIDORIANAW PARS IL CAP. IXÌU. ; SÌ86
Idemiicluni velini de inlerorum poehis, qua? stylo JA qnod sa?culo xi aiitiquius in Ecclesia non esl, pro-
«centioram tenipornm videnlur descripta?*Làtidatiir cedente tempore e raissali Toletano Rortwrio raagnam
Inliac bomilia S. Aiigustiritìsi quasi asséruerit die parlem sumpserurà-, nonnullis aliunde asciiis. Confer
-resùrrectìonis do&inica?'animas juslorurn sepiilcra 4iotas Lésléi ad MissaleMòzaraburài pag: 503. -'
siiorum corporum visitare, et dicere : Berte \<a- .' 41, In Missali Toielaiio post impositos cineres ila
sieas, Itone socie,, -etc; ; ita centra aniinas damna- -praescribebàiur : Hòc facto.erantomnes adprocessìì-
'torum corpora stia i'ncrépare : Hèuy'heu, tiàsèrtmi iièrh : finita processione,fiat scrino, quo finito, inci-
',corpus, eie., quódmiiiime, ul puto,apud Auguslìnuin piani ad nussdm. Eamdein rubricata!:'Mtazarabesin
vreperies,- neque apud aliquem pròbatum veterèm suum missale trànstuleruni : et loco hujus sermonis
- auciofem. - ; -' . in .Breviario insertos fuit senno S; Isidori ad carnes
.8. Cum inulti Isidpri libros et opuscula diligènìis- tollendas, qui scilicet olim ad priinani Quadragesima?
, siine recensuerint, nemo tamen homiliam •iiidicavit . domiuicani videtur fuisse accommodatusi tal ex ipso
-quaeejtìs nomine'iti Breviàrio tìozàrabico reciiatiir. - ejus diei Golhicó officioeolligittar. Agitur ih sermone *
Ea exstai fèria quarta in càpite jej"unii,'pag, 135 . de jejunio et eleemosyna, ab iis praesertim praestan'da
editionis nova? Matrilensis, sic- inscripta :- Sermo qai jejubare non possint.. Hoc duplex argumenluni
beatissimi Patini -tiò'siri Isidori episcòpi,"ai càrnei B \ imiuitur in Breviario Mozarabico addominicum pri-
iqllendas. Incipit : Fralres diàrissimi, rogo i;os, et mum Quadragesima, pag; 159, Ecce venìent dies Do-
admoneo vos, ul in istojegiiimo ac sacratissimo. die, mini magni eleemosyna et jejunii : eslòte parali bene-
- eie. Hujus' lioiniliae .mentihit- Eugèiiiu'S Robles -ini ^acere appressisi viduis et orphanis, èie. Succedit
"d.éscriplióiiè officii Mozà'ràbici,inserta libro de Vilai oratio qua? in Orationali Gothico Hispano sub titolo
', et gestis cardinaiis Xinienii, cap. 26 : Appositeautemi ìlhzarnestoilendaspost matuiinum pag.64 inveratili-,
inseritur breviario=sermóS. hidori; giti hoc officium : et incipit : Deus, qui tlremosynam nós fac'ereproci-
i
dies . eie- "
ampliavi! pio b.acchanalium, s eu Mar-tis die,-cui. fìs,
CineruMiimmediatesuccedit. .Ila Latine ^reddìlur $x: ''-'M2. Inter Isidori Opera Nic. Àtiibiiitis' rèfcètisèbat
L,.Hispaiiicplibro Roblesii in Bianchini proJegonienis' liarum lde Instiliiìionè jejiinìì 'qiiddràgèsirìialis,"qui
.-ad;Ora.tionale.G.oihico-Hispanujnpag. 120,.Robl.esius > Katét -adiate, tit ait; ex verbis scìlicét Màrci Ztiérii
,->in.opere, Ilispanico., .quod penes-me iiabèò,.yccat ' '• Bbxhòrnii in noi. ad Scriptòr.'Hist.' Aiigiist. itaClbdio
^iolemnemsermonem, et diem, quo recitator,.=appeHat' - Albino Spàrtiàni : Non pòàsunì erudìtuìti et ecclèsia-
martes, de Carneslolendas-:-ila enim .Hispani loquun- MibadiiliqUìlMs sìùdiòiiùh ieciòréniliòcHòcóg'audiiim
, -tur, prò JJUO;alii .Cttrnispriviumi.dicuiHVEtsi autem1 "--mèìtritcelare;' rèpèriuth tièrhpea'me esse sUp'eriòribus
Roblesius sacello Toletano, -quo officium Mozaràbi--(**--dìebus illustre ti berteÌÒiigumIsidori Ilispalensis epi-
,cum celsbratur, saeerdos addiclus fuerit, lanveh pii- scopi fragmehluiiì de liisìiluìibnè jejiiriiiquadràgèsi-
rmis aepurate <diemquo sermo sS. isidori-recitatnr, > <'maiisr: 620 qUod-dUbVelioi'nmodìòrèlocò, si vitòm
..designavi!. ,..••--. --.-- Ì-. -: ,>--..->. -r Deus dederil, publicì juris fàciàm.' Fabricius ìli Bi-
. . r9..-Non"eViimpro ólBcio diei 'Marlisi-'sìve feria?: "liliolh; -mfcd,,'ftii;'n.;'21,staspìcàtìfr bbc fràginenlum
tèriiae ad éarnes-lolleiidas; quod iivBreviàrio Mèza- » iderà esse àe"Càptit36, al. 57, libri i de etclès. Oliic.
-, rabico ntaliunr proprium •'estj séd ' -prò"officio' €ieii 5. Fortasse id ita'est : sÈ'dqUòtiBéxliÒrriitaSbeneiófigùm
., -Mercufiij siVefèria?-quarta: Cin'cnmiyquod iti capite; -•fragménttìiii Vocaleid màgissértiltìtiì iibslVócongrui!,
'-fe/Miminscribitor; sermo Isidori àppositus -est,' elI -• quidtìabtas partibus laudato càpite "37 ìòiigiòr est.
t-'-qiVìilemad-frnem-'éjus-oltìciì.-Décéptus fonasse exi . -Sbd sive haecnostra Ìiòmilia5rialiquo aliò M's/èxslèl,
i-eo'fuitiRofblèsiiis/ quia titulus liomiliaeèst -odc'arnes s Visive sèctaSi "cinti:«aiti tàiiquani isroljri gètiiiinàm
-^Ollenàus.-él vero olirti ooi! solum dies qui-jejuliiumì -Mozàrabès adoptàvèriìit,- riec ratio iillà atisit'quje
-•quadragesimale proxime praecédebant, 'éèd" eliamì,'- nos in co'nlrariam parlem indticàt, iftib citili tanto
ipsum inilium jejunii quadragesimalis ila noinitaarii doclorè ea Sii maxime digiia, iiitér Véra'Isilbri tiferà
. - aolèbat. 'Diicangiiis :•619 Garitispriviuinièmpiis quo) -eamdem reponèndatai fessecenstìiniui.' ^
--cahnbus privari étqbiis'abstiHefeincipiùnì fideies'àrii'e ' 15. Ac faèilè Bòxliornium de càpite 37
; jejurtia Quadragesiriia. Addimi -MauriniiHìidndóque'"' libri'1 de Offic crèdanl,IbcutPtii:
è'ccles. siquìdèni in aliis
kùmilur prò primis jejunii diibiis. ' iliss. Codicibus doctrina Isidori de jejunio
' K>. quoque
Àlióquiiiserino tsidori, ul ego puto,. npn prò> "" ex libro i Officiorum dcpróitipta iìiveniiiir. 'Potili set
'" fèria
quarta Ciii'èru'nicomposìtus fuil, sed prò primai Bokhorniùs hac nos cura liberare, si verba aliqua
•'' domìnica'Quàdragèsìma?. Ita officio ai
tiquo Gothico) fràgnienti sui inrììcàsse't. Burtaihius. iti calai. Còd.
'baec,dóràìn'icàdicéba'fur in carnès iólléndas, quia je-- Làt. Biblìòtl). Me'ìlic.toni. I, pliiì. 14, sic describit
feria secunda posi1 Còdiccm 1' : Homilia S. Anìbrosìi, seu potius homilia
' junium quadragesimale incipièbai
'"doóiìiiicàni a iióbis dicilur Quadragesimac,ut'1' 'oc 'sermones,' qui tegebahiiir in ecclesia ab advènlu
' ' cértìiuir ita quae
Oràiiotiàli "Gothico HispanO. Bianchinii Domini usque ad sabbaluin majoris ìiebdomada, se-
pàg.'63. ^tallititi igitur apud Golhos Hispanos age-• r ledi ex operibus SS. Ambrosii...Tsidori episcopi, eie.
batur officium feria quarta iti capile jejunii, aut1- Ibi pag. 130, S. Isidori episcòpi sermo. ìncipit, Je-
'' "'fèria
"quarta Cinèrum,. Slozarabes officium b.encdi- ':- junii tempora secundum Scr'ipìuras sanctus quatuor
ceodi cineres, eósque capitibus fideliu'-' siponèndi,, - <sùriì,tri--quibusper àbsiìneu'tìàihet lainbìituitl pani-
 487 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 488
lentia Domino supplicandum,est. Hoc est inilium A tanus a se recensita et notis illustrata nova?Operum
. capilis 37 libri i Oflic Desinit sermo : el universale Isidori editioni annecti proposuerat, duo sunt sermo-
jejunium hac observallonecelebrai. Hic finis est capi- nes,, alter in die nativitàtis Domini, alter de sanclis
tis 40 ejusdem libri ; sed in editione regia Malritensi angelis. Sermoni de nalivitate Domini hoc adjecit
; legilur : et universali jejunium observatione celebrai. monitum.
Hic sermo non solum inslitutiònem jejunii quadra- - In primis, quod ad nomen Tsidori allinei, diverso
illud nolatum inverà, non tantum in exempla-
gesimulis, sed aliorum eliam comprebendit. Idem ribus,modo verum etiam in impressis : nempe ut ab aliis
Senno sub Isidori nomine a Bandinio indicatur scriberelur HUìdorus, et Hisydorus, vel Hysidorus :
tom. IV, plut. 36, bibliotheca? S. Crucis codice 4 ab aliis autem Ysidorus,aut Isidorus. Omnium tamen
membranaceo saeculi xn, seti hoc loco -Bandinius. ; leclio ea nobis maxime 622 placidi, qua Isidorus
vocat sermonem de Quadragesima. ''.- exprimilur. Isidorum ilaque exarasse libroni Sermo-
num testis est non solum Trithemius, et Sigebertus
li. Alios exhibet bibliolheca Vaticana Codices,, Gemblacensis, lib. de Scriptor. Eccles., sed etiam
quibus Isidoriana jejunii explicatio exprimilur. In, et Braulio, dum ai! : Sunt et alia ejus viri multa opuscula,
in Ecclesia Dei multo cum ornamento inscrìplo.
i Codice Vaticano pergam. in fol. magno pag. 76, Maxime lamen dolemus,
;i quod miserrima illa' leita-
Isidori sermo de jejunio quadragesimali -: Jejunii porum condiiio pliirimos hosce ipsius sermones,
tempore. Idem sermo eodem initio in Codice Vali-."E ,-B. plurima quoque diversi generis scripla pessime con-
cano papyraceo 6454, pag. 205. sumpsit. Hune autem sermonem de Domini Nativi-
taleHispàlensemIsidoriimconiexuisse,praelerphrasìrii
15. Post alia excerpta ex Isidori Sententiis et' in ilio, certo Isidoro familiarem, ConratìiisGesnerus,
Synonymis Codex Palalinus Valicanus 216, saeculixii elsi damnatie memoriaeauclor, ex Alcuini Homiliario,
in sua Bibliotheca animadvertil. Ipsum quoque.Àlcoi-
circiter, exbibel opusculum titulo libri, sed ad ho- num Ms. jussu Caroli Magni opus illud (quod ms.
90
. niilias potius referendura, scilicet pag. terg. :621 : Casini iegiuius, Basilea?vero an. Dora.1498 imprés-
.Incipit liber de diejudicii, de disperationepeccanlium, , sum) a sanctis. Palribus collegisse, certuni esl.
sancii Isidori : Rogo vos, fratres diarissimi, etc. 18. Cajelanus Braulionisverba, multa opuscutàel in
Inscriptio haec potius esse! apponenda, Incipit senno> . Ecclesia Dèi multo eum ornamento inscripta, ad iir
de die judicìi ; nam praecessit excerptom Isidori de- brum Sermonum delorquet : qua?tamen quosvis alios
disperatione peccantiupi ex libris Scntentiarani. Ani libros indicant. In Homiliario Alcuini Venetiis 1551,
autem. Scrmo de die judicii vere sii Isidori, nonì pap. 25, et Colonia? 1569, pag. b7, legilur in die
ausini definire : certo non videlur excerptus ex ejus5 Nativitalis Domini serrào S.:IsidOri : Ndlalis Domìni
, operibus quaeexistunl : neque indignus esl qui inlerr - dies, eie. Desinit,- quod natus est Christus, qui vivit,
appendices legatur, quaravis jara edilus fuerii interr etc. Prodierunt Homilia ac Meditiitioiiesin'fesinm
Sermones S. Augustini. Lovanienses dubium cen-> -/** Nativitalis Jesu a Christiana Dannilo< collecla Cygnèa;
sebaut, Maurini spurium, ci verum Cacsariifetum.. . 1670, in 8, ubi num.12 imerilur Isidori senno de
. Iti Codice Palatino quasdamomiltuntur, alia confuso o ,< Nalivitate ex Homiliario doctorum desuinptus. Idem
Ct perturbato ordine proferuntur. est sermo, idemque Homiliarium Alcuini nomine edi-
. 16. Duos sermones ex. antiquissimo Codice Vati-- ... tum. Quod tamen opus praeter rem Alcu-no ascribi,
cano Palatino 67, quem cap. 102 iiberius recensebo, )t .etiam inversione Hispanica Valentia?1552 iol. Ito-
, descripsi, alterum Isidoro aperto ascriptum, ajlerum li : miliario recopiladopor Alenino,in Biblioth. med. Fa-
qui illieo consequilur,. et eidem Isidoro videlur ascri-[. bricii animadversumest, ubi Paulo Winfrido tribuitur,
bi. Codpx referlur ad saeculumxi, et reccnsetiir a , plurcsque editiones.ab anno 1482 peracta? recensen-
Blanditalo lom. Il Evangeliarii .Quadrupl., pag. 601, \ , tur, omissis lamen; iis duabus quas ego rettili. Anno
f, et characterum ejus specimen exhibetor ibidem post st proxime elapso 1795 recudi Matriti coeptom fuit
pag. 60. In ipso autera luce continentur, ait Blanchi- :_ Homiliarium Alcuiniex versione baccalaurei Joannis
, nus : li omelia sancii Isidori, qua indpìt : Brevisest s( . de Molina, quae esl ipsa versio vetus -, tribus lomis
hujus mundi feliciias, eie Item Sermo de .falsoamico: ,. ì.i.4..
Protecloret nutritor, eie- Non explicat Blancbiiius an in 19. Ad auctorem sermoni* de Nalivitate Domini
hic quoque sermo sit Isidori. Revera post brevem il- 1*D.ftaod aitine!, jjm alii observarunt esse vere S. Isido-
lain lionieliam, paucis lincis conlentam, titulus ascri-j_ rum, quandoquidem tolus sermo nihil differì a capile
bilur : Incipit sermo de falso amico, quin addatur 26 libri ì de Officiisecclesiasticis, exceptis nonnullis
ejnsdem aut allerius auctoris uomeu. Characler idem variis leclionibus, qua?facile in mss. exemplaria ir-
horum duorum sermonum est, diversus lamen a cha- repunl, ut in fine quod Christus natus esl prò quo die
raclere psalmorum, qui scqutiiilur, et commenlarii .. Christus natus est. Reperlus a me esl idem sermo in
'n psalmos. Ncque stylus, neque argiunenlum, aut antiquis membranis Vaikanis, ul in Cod. Regio-Valic
sententia? quidquam praefeiunl qnod Isidorum no- 425, de quo cap. 99.
strum non maxime deceat : aC merito inter sermones 20. Longior est sermo de angelis, quem Constan-
tlubios collocabilur non solum homilia sub titolo : linus Cajelanus veluti nondum editum publicayit.
Incipit homelia sancii Isidori, sed elia.ii sermo, qui'. Notas etiam ac varias leetiones addidit, quibus hoc
brevissima? homilia? succedi!, praenolalus : Incipit . monitum praemisit.
sèrmo de falso amico. . 623 *n uno aut aItcro ex velustioribus mss. Lec-
lionariis Bibliolheca? Casinensis, sign. nuni/75, et
f 17. Inter septem opuscula qua?ConslanlinugCai* je- 236, ac io duobus BibljothecoeVaticanu?Codtci*us
489 ISIDORIANA.— PARS IL CAP. LXXII. 490
sign. num. 1296 (corrige 1269) et 3836, exstat A, ìnterpolaverit, insertis verbis Danielis, an afius, non
sermo hic Isidori de sanctis angelis, in quibus lamen ita facile est definire. Ego enim, ut saepernonui, Isi-
S. Michael! archangelo tanlummodo inscriptus est. doro indignimi non judico, quod ejusmodi'veterum
Revera thesaurum censeo quidquid de reliquiis Palrum sententias et
Operum Isidori Hispalensis erui potest : de eo enim fragmenta in unum corpus
hic solum cogito : nam ut Isidoro Cordubensi, vel compegerit. Haecenim fuit ejus, haecaliorum Patrum
Isidoro Pacensi tribuam, nec suspicari volo. Isidori consuetudo.
namque nomine, non eodem tempore, tres in Hispa- 24. In Homiliario bibliotheca? S. Crucis, quod
nia viros, eruditionis et probilatis opinione excel-
lenles, exslitisse conslat : Isidorum Cordubensem paulo ante commemoravi, pag. 34 indicaturS. Isidori
episcopum, cui ob antiquitatem Senioris cognomen- episcopi sermo de Vita S. Joannis Baptisla?, qui, ut
tum est, vixitque temporibus Honorii imp.; Isidorum advertit
: Bandinius, anepigraphus est in alio Codice.
Hispalensem, cujus acliones jam explicuimus
postrèmo Isidorum Pacensem, qui, quod duobus fuit Hic sermo nihil, ut arbitror, diversum continet a ca-
a?late posterior (vixit enim longe posi Hispalensem),, pite 72, al. 73 libri Isidori de Orto et Obitu Patrum.
Junioris cognomen tulit : tametsi Isidorus Hispalensis
a Cordubensi ea appellalione nonnunquam secerni Respondent enim simili titolo alii nostri Codices,
cousueverit. Ne te, lector, idem cognomen in erro- ut Regio-Vaticanus 125, de quo dicam cap. 99.
rem mittat, cave. 25. Sermo de Trinitate, qui incipit, Multis eliam
21. Cajelanus Codicem Vatieanum primum desi- jj modis, Isidoro tribuitur in Codice Vaticano 6451,
gnat num. 1296, sed legi debel 1269, ul ipse eliam in pag. 248, qui desumptus est ex Etymologiis, lib. VII,
nolis indicai. Hoc certe numero 1269Codex ille nunc cap. 2. Inter homilias Codicis Veronensis, de quo
iti bibliothecaVaticana signatur, cap. 95 describendus. cap. 44, num. 50, exstant Sermones ex libro S. Isi-
Illud vero animadversionedignumquod Cajelanus Ires dori de Passione Domini : Congregati sunt, etc., sci-
leetiones de angelis uni Isidoro tribuit, cum lamen id licet ex libro i contra Judaeos, cap. 19, eie Ex
ex mss.Vaticanisnon liqueat : imo in Codice1296sola Adversariis Zaccaria? cap. 43 recensitus fuit Codex
illa leclio Angelorumnoinen,eie, usque ad et angelis Sententiarum Isidori bibliotheca?FlorenlinaeS. Marci
redditam, Isidoro iribuitur, reliqua? duaeS. Gregorio in quo indicabalur Sermo S. Isidori de panilentia ;
Magno. Nam finita lectione, Angelorum nomen, illieo sed cum initium ita ascribatur : Ex eo unusquisque
est rubrica : S. Gregorii papa unde supra : Nonnun- juslus esse incipit, ex quo sui occusalor exstilerit, facile
quam, eie Rursus : Item ejusdem unde supra : Ali- intelligo esse caput 13.libri n Sententiarum, cujus
quando per angelos. Aliquantolum lamen Cajetano est titulus : De Confessionepeccalorum et panitentia :
favet Codex antiquior 3836, de quo cap. 97 agam, inilium idem : JEa;eo unusquisque, etc.
ubi posi lectionem Isidori nomine : Angelorumnomen, 26. In Codice Règio-Vaticano 261, quem cap. 100
eie. rubrica apponilur sine auctore -.Itemunde supra : ,-. describam 625 Post P,ura aiia, et nonnullos sermo-
Nonnunquam vero, eie, et iterum post banc lectio- nes S. Joannis Os aurei, sive Chrysostomi, pag. 175
nem rubrica : Item cujus supra : Aliquando per an- est Sermo sancti Isidori de tentaiionibus diaboli.
gelos, eie Certum tamen videtur librario excidisse Incipit : Multis calamitalum tentationibus mens justi
auctoris nomen, cum rubricam scripsit prò leclione in hac vila pulsaiur. Desinit : commisso procul dubio
Nonnunquam vero. Etenim alii etiam Codices, qui cavet facinore. Est integrum caput quintum libri m
sermonem S. Isidori de angelis referunt, solum lectio- Sententi, eodem modo inscriptum, de Tentaiionibus
nem, Angelorumnomen, etc, ipsi adjudicant. diaboli, nonnullis variis occurrentibus lectionibus non
22. Homiliariumsaeculixn describitur a Bandinio inagni pretii.
tom. IV Cod. Latin., plut. 35 S. Crucis Cod. 4, ubi 27. Quid sit sermo S. Isidori ex Synonymis, in
pag. 193 legilur : S. Isidori episcopi sermo de S. Mi- quodam Codice Fiorentino recensitus, dixi cap. 70.
chaele archangelo. Angelorum nomen, etc, usque ad Catalogus regia? bibliotheca? Parisiensis plures re-
angelis redditam. In Codice Valicano 1271, quo Le- censel Isidori sermones, quorum plerique ejusdem
ctionarium vetus continetur, idemsermo sicindicatur titoli sunl ac sermones jam relati. Alii, elsi titulo
in Inventario sine auctoris 624 nomine : In celebra- diverso, non videntur tamen differre a jam recen-
tione atque VictoriaS. Micliaelisarchangeli.Angelorum,U sitis, aut certe ex operibus Isidori esse decerptos
nomen, eie conjici potest. Haec sunt maxime notanda in eo
25. Sermo de angelis, qui in Mss. Isidoro ascribi- Catalogo. Cod. 6623 membr. saeculi xu, S. Isidori
tur, est caput 10 inlegrum libri i Sentenliarum. Ea episcopi dua homilia, quorum prima de tribus causis
qua? a Cajetano sub eodem titulo adduntur, et in peccalorum, altera de vita hujus mundi. Cod. 5302
mss. Gregorio papa?adjudicantur, desumpta sunl ex saeculixn, num. 79, Sancii Isidori sermo de Sep-
Gregorio Magno lib. xxvm Moral., e. 1, num. 3, ex- tuagesima. Cod. 3806 membr. saeculi xiv, in die
cepto Danielis loco. Videlicet verba Gregorii sunt, Pentecostes sermo excerptus ex libro S. Isidori.
Nonnunquam vero, ete, usque ad ventura sentirei. Cod. 1713 saeculixi et Cod. 1714 saeculi xn, Sermo
Qua? sequunlur : Velut ad Danielem, etc, usque ad S. Isidori de malilia. Jac. Philippus Tomasinus in
in finem dierum, absunt ab Operibus Gregorii. Caelera Biblioth. Palavin. mss., pag. 30, indica! Isidori Ser-
Aliquando per angelos verbis usque ad qua infra se monem de diebus malis.
ventura sunt, videat, petuntur ex cit. loc Gregorii 28. Inler appendices editionis novae Matritonsis,
num. 6 seqq. An autem argumentum de angelis a pag. 45, ex quodam ms. Codice reposilus fui! Sermo
S. Gregorio pertractatum Isidorus in usura concìonis Isidori episcopi'de Corpore et Sanguine Domini in
PATBOL.LXXXI. 16
49Ì AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 492
Paschq : Magnitudo caleslium, etc. Editor in prò-, A opporlunum magis esl in unum corpus epistulag
iogo monuit S. Isidoro abjudicandum esse hunc ser- omnes compihgere, qua? aliorum operum praefa-
inpnem, qui est homilia 7 S. CaesariiArelalènsis de tiones 627 no» sint. De duabus Isidori epistolis
Pascliate tom. II Bibliotheca?Patrum editionis Pari- ad Braulionem, archidiaconi inuntas obeuntetai, ser-
siensis 1624. Bayerius, in not. ad Bibl. vet. lib. ìv, monein habet Benediclus XIV in litteris ad archi-
num. 179, teslatur in Escurialensi saeculi xin Co- episcopum Caesaraugustanum,quibus novas leetiones
dice exstare hunc sermonem hac epigràpbè : Isidori et colieclam prò officioS. Braulionis a se reformatas
episcopi sermo de Corporeel Sanguine Christi in Pa- et approbatas niiltit. In prima observat titulum in-
schale. Hunc sermonem indicatimi pulo a Paslrengo, scribi, diarissime fili, in fine vero Dilectissimemi
qtii in catalogo Operum Isidori posuit de Corpore ei domine, quod specimen obsequii arGhidiaconosibi
Sanguine Domini iractatum unum, cui consonat Tri- subjeclo ab episcopo non exbibenduni pula!. Altera
themius ; de Corvore et Sanguine Domini lib. i. epistola inscribitur dilectissimq fratri Braulioni.
Zaccaria in suo Conspecto animàdvèrlit sermonem Colligit summus pontifex Braulionem in ecclesia
de Corpore et Sanguine Domini,, qui sub Entisseni Hispalensi àrebidiaconum fuisse, contra quam archi-
notatineeditus est, apud Martenium a duobus vetusti»< episcopo Ca?saraugustannvisum fuerat. Braulionem
CodicibusIsidoro iribui. B vero discipulum olim Isidori fuisse arbitratur,
5. Ad editionem regiam Matritensem joan. Baptisla
626 CAPUT LXX1II. Perez epistoias collegit, notisque illustravi! ; qui in
, noi. d ad epistolam primam unum Codicem Com-
Epistola Isidori quanam genuina, qumnam spuria:
aut dubia? Genuinisascribenda non solum epistola plutensem nominai, aliosque in genere : in not. ad
ad Braulionem, sed etiam ad Leudefredum et ad; . epistolam duodecimam Solet repleri, eie. Codicem
Massonam. Gothicum Ovetensem, ac Romanum , aliosque Mss.
1. In catalogo Operum Isidori Trithemius postremo• in genere appellat. Tredecim autem epistoias edidit :
loco posuit Epistolarum ad diversos librum ì, cujusÌ 1. Ad Leudefredum. 2. Ad Braulionem archidiaco-
initiiim cum non ascripserit, inler eos libros refero1 num : Dum amici. 3. Ad Braulionem àrebidiaconum ;
quos Trithemius non vidit. Isidori epistoias in Ca- Quia non valeo. 4. Ad Massonam. 5. Ad Helladium..
nonia S. Nicolai Patavia? cum aliis libris anno 1595; 6. Ad Claudium ducem. 7. Ad Redempium archi-
combustas fuisse cap. 46 commemoravL Cum Ely- diaconum. 8. Ad Eugenium. 9. Isidori ad Braulio-
wologiis praeraitti soleànt in Mss. epistolae plures'< nem ; Omni desiderio. 10. Braulionis ad Isidorum :
Isidori ad Braulionem, non valde mirandum esset O pie domine. 11. Isidori ad Braulionem : Quia te
si totum Codicem aliquis epistoias Isidori inscripserit.. **incolumem. 12. Braulionis ad Isidorum : Solet re-
In appendice alphabetica Maittairil indicantur ìsidori pleri. 13. Isidori ad Braulionem : Tua sancitiatis
Junioris Hispatensis episcopi epistola ad Braulionem epistola:
Casaraugustanum episcopumfol. Venetiis 1483, quod1 4. Ex bis epistolis quinque illa? amo?ba?a?Isidori
de epistolis operi ipsi Etymologiarum praefixisintel- et Braulionis Etymologiis praefixaeexstant, ut dixi,
ligere oporlel. Epistolarum isidori neque Braulio, non solum in pjerisque edilionibus, sed etiam in
neque Ildefonsus, neque Sigebertus meminerunt, * multis pervelustis mss. exemplaribus. Ganonicus
nipote vix, ait Nic. Antonius, inter opera reputan- Legionensis in Vita S. Isidori inseruit duas hujus
darum. epistoias ad Braulionem in Actis sanctorum u m. I
2. Quaedamsunt Isidori epistola?qua?dedicationisi Aprilis, e. 7, p. 544 seq, ; scilicet Ad Brauliuni aisci-
loco Operibus ipsis praefixaesunt, videlicet brevisi pulum suum. In Chrislo.dominò dilectissimo Braulio,
epistola ad Braulionem, qua Etymologias mittit, Eni archidiacono, Isidorus. Dum amici litteras, eie Ad
tibi, etc, praefatio Allegoriarum ad Orosium, duoi sancium Braulium. Dominomeoet Dei servoBraulioni
prologi libri i et H contra Judaeos ad Fiorentina)))i Casaraugustano episcopo Isidorus. Tua sanctiiatis
sororem, dedicatio operis de Officiis ecclesiasticis, Ì epistola. Inserilur Braulionis una ad Isidorum; Bruu-
ad Fulgenlium fratrem Asiigitanumepiscopum,prae- lius Casaraugustanus episcopusad Isidorum : Domino
fatio Regula? ad monachos Honoriacenses, epistolai meo, ut verodominoChristiqueelectoIsidoro, episcopo-
nuncupaloria libri de Natura rerum ad Sisebutuml rum summo, Braulius pessimus peccalorum, inutili»
regem. Istiusmodi epistolae dedicatoria?a suis locis> servus sanctorumDei : Sqlei repleri, etc His tribus
removenda? non sunt. Minus tamen recto faciunti epistolis et Epistola? ad Eugenium nulla?628 subji-
qui plures alias epistoias amoebaeasIsidori et Brau- ciuntur nota?: sed subjiciuntur epistola?ad Massonam,
lionis Etymologiis praemittunt, quia in multis vete- et alteri ad Leudefredum,pra?sertim ex Nic. Antonio.
ribus mss. Codicibus ila eas collocatas invenerunl ; Rursus cap, 8. fortasse extra suum locum alia? epi-
aul qui epistolam Isidori ad Massonam prò praefa- stola?intermiscentui sine inscriptione propria, et cuin
tione librorum Senlentiarum exhibent, aut qui epi- brevibus Bollandianorum notis, videlicel Epistola
stolam ad Braulionem, Quia non valeo], lanquamI S. Isidori ad Braulionem: Quìa npn valeo. Epistola
dedieationem Synonymis praeponunt. Etsi enim inì Braulionis ad S. Isidorum : 0 pie domine. Responsum.
quibusdam veteribus membranjs librarii eas epistoiasì S. Isidori: Quia te incolumem, Riscus tolta. XXX
cum Iaudatis Isidpri operibus coujunxerunt, lameni Hisp. sacr. epistoias Isidpri ad Brauljpnen»et Braur
Ì93 ISIDORIANA.-. PARS IL GAP. LXXllI. iU
lionis ad Isidorum produxit, nonnullasque suas no A , millesima sive cuarta decima. Alii deinde versus
tatioiies adjecit. acrostichi, quorum primus èst, t) Del VerbumPatris
5. Epistoias ama?baeasIsidori et Braulionis nemoi ore proditum. Mra 10Ì4 respóndèt anno Chrisli 976.
fere in controversiam vocal. Nec de epistola ad1 Ex Loaisa desumpsil epistolam Labbeus toni. VI
Leudefredum plerosque viros crilicos video dubitare.. Concil., col. 420. Titulus est : Epìstola beati Isidori
Eam Isidoro ascribunt Gratiauus in cap. i, disiin- Junioris episcopiHispalensis ecclesia'ad Leudefredum
clione 25, Ivo Caruotensis part. vi Decreti, cap. 20,, episcopum Cordubensisecclesia direcla. Pars hujus
et epist. 75 editionis Parisiensis 1585. Tamen si:i epistola?ad Leudefrediiiti Isidori nomine inserta est
inspiciamus epistolam Isidori Leufredo Cordubensi ii in opere inter alia veterum a Sievartio edito, et in-
episcopo directam, paienier intelligi pòterit quiaa scripto, Slaluta canonutn de officio sacerdolum, in-
non perlinet ad archidiaeònum,etc. In Codice Règio- certocoilectore,pag. 675. ExemplaIsidori ad Lamfidum
Vaticano 1026 , in quo esl coileclio canonum in- (sic)episcopum: Ad psalmìsiam, eie., responsorìumin
scripta Polycarpus, reperitur epistola Ysidori episcopiì dominicisdiebus, vel in aliis fcsiiviialibusdkcantet, ei
Hispalensis ad Ludefredum Cordubensem episcopum i reliqua. HucusqueIsidorus de ecclesiasticis ordinibus.
dircela, sed mutila est in fine, ut apud Gratianum. Quod ex Burchardo indicatur esse desumptum. Cala-
Cellierius epistolam hanc epitomen vocat librorumi B logus Mss. bibliotheca? regia? Parisiensis duos exhi-
de Officiis,quod allinei ad ministros altari inser- bet Codices epistola? ad Lanfredum, sive Ludi-
Vienles. Proplerea Breulius parlerà ejiis epistolae,, fredum.
quam naclus fuerat, libris de ecclesiasticis Officiis è 8. Leudefredum forte iilum esse qui .in subscri-
subjunxit. Deinde pag. 693 inter epistoias fragmen-- plionibus conciiii ìv Toletani Leudeficus Cordubae
tum quod deerat, adjecit hoc brevi monito praefixo: episcopus esse dicitur, censet Nic Antonius. Nec
ii dubitandi ratio supercsi, cum in editione Concìiio-
Li6rissancti Isidori de ecclesiasticis Officiisepistolam
ejus , de iisdem tractarilem, quam ad Ludifredum, rum Hispania? Loaisa?et Aguirrii prò Leudefico ad
alias Leudefredum,Cordubensem episcopumscripsit,, marginem diversa scriptura notelur Leofredus : et
subjunximus, non lamen inlegram, sed qualem inii concilio Toletano vi idem episcopus Cordubensis
Decreto Graliani disi. 25, Periecfis, ei apud Ivo- subscribat Laufredus, et concilio toletano VIIsub-
nem Carnolensethepiscopiinip. 6 sui decreti, cap. 20,', scripserit Valeniinianus archipresbyter ageus vicem
atque eliam in Codicibus mss. legimus. Nuperrime e Leudefredt 630. Cordubensis episcopi. In mss. Co-
autem pestremam parlem, qua dèsidèrabaliir, noeti,, dicibus Vaticanis, in quibus epistolam isidori ad
liane modo leclori àppohimus absque priorum repè- \- Leudefredum reperi, similis varielas esl in eo IIO-
liliòhe, qua, si libuerit, supra pag. 615 inveniet.. C mine exseribendo. ÌJnde aulem Loaisa Leudefici
Correctores Romani ad Gràliani Decretum jam an- noinen asciveril, cum in veteribus edilionibus, et
notarant inlegram epistolam baberi in Codice mo- Mss. Escurialensibus et Toletanis non ita ìegatur,
nasterii Dominicahorum, scilicet in Codice bibliò- Florezius se nesdre ait tom. X, pag. 235.
theca?Dominicancesupra Mitìervam. 9. In Codice Escurialensi, quem ex Rodriguezio,
6. Concilium Legionensè anno 1091 celebratimi n cap. 55, recensui, est versio Hispana quarumdam
slatuit (quod refert Lucas Tudensis in Chronico)) Epistolarum Isidori, et in his epistola?ad Massonam»
ut secundum Regulam beati Isidori 629 Hispalansis s ad Eugenium Toletanum, et ad Leudefredum, qui
orclnepiscopi, ecclesiastica Officiòin Hispania regt-i- Hispanice Leofredo vocatnr. Epistola ad Leudefre-
rentur. Rodericus Toletanus lib. vi, cap. 50, breviterr dum in antiquis Mss. conjuncla esse solet cum epi-
ait : Multa de Officiis Ecclesia statuerunt. Multi«iniii stola ad Massonam,ut in Vaticano 1344.
Aguirrio in not. ad Còlie Hisp. Tudensis verbaa 10. Vir apprime doclus Hernandezius suspicatur
interpretanlur de epistola Isidori ad Leudefredum : epistolam ad Leudefredum fetum centonarii alicujus
siquidem officiumGothicum jam lune in Hispania a honiinis esse ex lib. n Officiorum, quia reperitur in
abolitimi fuerat. Poluerunt tamen intelligi de libriss nonnullis Codicibus, collectionem non puram Isidori
duobus Isidori de Officiis ecclesiasticis, in quibus s 0 Mercatoris complectentibus, ut tradunt Ballerinii
cum alia tum ea qua? in epistola ad Leudefredum n toni. Ili Oper. S. Leon., pag. ecxxxv. Nihil tamen
còhlmentur, étiarii illa qua? officio ecclesiastico Ro- id obest, cum ea exstet in aliis exemplaribus qua?
mano accommodari possint, explicàntur. ab ejuscemodi fraudibus omnino libera sunt, ut in
7. Hanc epistolam ad Leudefredum edidit Loaisa a Vigilano. Addit, quaedamverba in textu editionis
in not. ad concilium vm Toletanum ex pefantiquoo Breulianae, et in notis Perezii de officio archipresbv-
Codice Escurialensi, dicto Vigilano ab exseriptoree tori legi, a disciplina eorum temporum aliena.
Vigila; et Albeldensi a monasterio, in quo exaratuss Verum id arguii non epistolam esse falsam, sed in
fuil : de quo agit -Riscus tom. XXXIII Hisp. sacr.,, aliquibus exemplaribus reperiri interpolatali!, ut
tract. 09, cab. 12. Scriptus Codex fuit a Vigila, a pleraque alia opera Isidori. Ita etiam in Codice
Garzia Vigila?disCìpulo,et a Sarracino monachis. Inn Vaticano 3788, pag. 11, sub rubrica : Ex diclis
fine voluminis sunt versus ametri acrostichi, quo- B. Ysidori ad Landefredum (sic) episcopum,quaedam
rum prima? et ultima? syllabae in hanc prodeunt it de presbyteris proferuntur spuria, quaeque in aliis
sèntentiam : Vigila Sarraeimisque edìderunt araa Mss.desunti Codicem describaut eap. 97. Ea quaede
*9B AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENI: m
presbyteris dicuntur, ad appendices rejiciam. Berar- A Lucensem, alterum Florentinum S. Marci, in quibus
dus, cujus verba habes cap. 32, num. 14, propende! eadem epistola prologi vice libris Sententiaruni pra?-
etiam in sentenliam quae hanc epistolam apocry- figilur. Accedit ibidem num. 31 terlius hujus gene-
phani dicit. ris Codex Pistoriensis. Similes sunt duo Vaticani
11. Isidori ad Massonam epistola in monumentis inter alios 632 indicati cap. 67, num. 25. Bigna?us
antiquis frequentissime occurrit. Fragmentum ejus quoque epistolam ad Massonam libris Sententiaruin
legitur in colleclione canonum Hatligarii, et cap. 1 lanquam praefationem adjecit ex bibliotheca S. V'c-
Pcenitentialis Rhabani Mauri, quod Antonius Augu- loris, ut cap. 35 narravi.
stinus edidit : et in ejusdem Rhabani epistola ad 15. Massona?nomen vario modo in Mss. reperì tur
Heribaldum Antissiodorensem episcopum a Petro scriptum. In concilio Toletano ni, anno 589, et in
Stevarlio publicatam, et a Stephano Baluzio post alio Toletano, anno 597, quibus praefuit, Massona
Reginonis opus de ecclesiasticis disciplinis excusam. dicilur : sed in nonnullis exemplaribus Mausana, in
Eadem usi sunt Algerus praefat. in lib. de Miseri- aliis Mausona, in aliis Masona. De quo nomine vide-
cordia et Juslilia in Analecl. Mabillonii, Bnrchardus ri possuut Ant. Augustinus ad Pcenitentiale Rhabani,
lib. xix, cap. 73, Ivo lib. ni, tit, xi, cap. 17, suorum et Tamayus de Vargas in not. ad cap. 9 Pauli Eme-
Decrelorum, et Gratianus 631 caP- Domino 28, B ritensis de Vii. PP. Emerilens. Perperam alictabi
disiinct. 50, et cap. Hoc ipsum 33, quaesti 2, scribitur Mesanus, aul Massanus, aut Massenus. Mi-
ubi annotatores addunt Polycarpi auctorem lib. ìv, nus fortasse abhorret ad Massonem, vel Masonem:
tit. 39, Anselmum lib. vm, cap, 37, et rursus Ivo- potui! enim ulroque modo dici Masson, aut Massona.
nem p. 8, e 398, et p. 15, e 91. Observat autem Pro Massonemautem mendosum est Mansonem, aut
Nic. Antonius, titulum capitis Hoc ipsum Gràliani Mastonem, ut legitur in catalogo Pomposa? veleris
quidquam amplius continere ; si quidem ita habet : saeculi xi, ut indicavi cap. 46. Fuit autem Massona
De his ila scribit Isidorus ad Massonali episcopum Emeritensis metropolitanus, ante annum 573 ad 606,
in prafatione ad librum de Summo Bono. Cuinam doctrina et vita? sanctitate conspicuus, gravissimus
Isidorus libros Sentenliarum, sive de Summo Bono ejus vir atatis , ut Nic. Antonius vocat : ad qua?
nuncupaverit, pergit Nic. Antonius, nondum liquet-: vèrba Bayerius annoiai, in vetusto saeculi xn aut xiii
atlamen epìstola hac nihil, quo prafafjoni assimitetur, iueuntis bibliolhecae Escurialensis Breviario, quod
continet. fortasse ad Emeritensem ecclesiam olim perlinuil,
12. Ita profecto : epistola ad Massonam neque posi fesla SS. Laurenlii, Nunilonis et Aìodiae, Ser-
praefationis, neque dedicatoria? epistola? speciem vandi et Germani, Aciscli et Victoria?alque Eulalia?
praefert, neque ad libros Sententiarum ullo modo 3 Emerilensis liane exslare oraiionem : Misericordiam
perlinet. Florezius tom. X1H Hisp. sacr. edit. 1, tuam, Domine, nobis, quasumus, inlervenientibus
pag. 205, contra Morenum de Vargas, qui libros sanclis confessoribusalque ponlificìbusluis Damasoet
Sententiarum, Massona?ab Isidoro dedicalos, ex eo Massona, clemenler impende, el nobis peccatoribus
Gratiani capite Hoc ipsum collegerat, advertit in
ipsorum propiliare suffragiis. Memoriam Damasi in
editione Gratiani Parisiensi anni 1552 deesse verba hoc Breviario nonnihil Lusitanis ejus natalibus fa-
in prafatione ad librum de Summo Bono, ac conten- vere exisiimat Bayerius : quod tamen intelligi ve-
,
dit verba a Graiiano allegata minime partem esse lini de Lusitania veteri, cujus caput erat Emerita in
libri Sententiarum. Nihilominus Gratianus in Ro- Extremadura, nunc extra Lusitaniam novam, sive
mana correcta Decreti edilione non sine veterum sita.
Porlugalliam
mss. Codicum auctoritate loquilur. In duobus exem-
Roma? membranaceis 14. Controversia autem inter viros criticos est.an
plaribus bibliotheca? Angelica?
in vices Isidori ad Massonamepistola genuina sit. Falso Isi-
libri Sententiarum exstant, quibus prologi doro tributali! existiniant
Morinus, Cellierius, Dupi-
epistola ad Massonamgerit. Alter eorum in-4 parvo nius, Aguirrius, e! alii apud Placcium n. 1484. Loca
rubricam liane exhibet : In nomine Domini nostri
in not. ad Nic. Àntonium indi-
Jesu Chrisli incipit liber S. Ysidori episcopi. Incipit singillalim Bayerius
Domino sancto meritisque fratri Masoni Q cat, et Hernandezius propter Espenii aliorumque
prologus. dubiam eam esse epistolam concludit in
Veniente ad nos famulo argumenla
episcopoHysidorus episcopus. not. ad Prospectom editionis Zaccariana?,quamvis
veslro, viro religioso Nicetio, etc. Non est integra,
sentenliam Bollandiani et Florezius
sed desinit : cqnsequisecundumprislinos gradus. li- in conlrariam viri clarissimi
tico rubrica : Incipiunt capitula libri i. Alter codex abeant. Confer eliam praefationem
num. 57. Antiquiores quidem
in-fol. parvo simili rubrica insignitur : Indpil liber descriptam cap. 58,
in examen
Sentenliarum primus DompniYsidori episcopi : epi- eam prò legilima agnoverunt, 633> quin
stola ejusdem ad Mansonemepiscopum.Dominosancto vocarent. Florezius tom. XIII Hisp. sacr., pag. 204,
Cellierium breviter epistolam tuetur, quod
meritisque bealo fratri Monsoni episcopo Ysidorus. contra
Veniente ad nos filio veslro religioso Nicenlio, eie. stylum Isidori sapial, nihilque doctrina?Isidori con-
Desinit : a«f antiquior, aut polior stai auctoritas : qui trarium praeseferat. Oudinus et Natalis Alexander
est finis epistolae, ubi alii habent est, vel exstai prò iis adhaerent qui epistolam commentitiam censent. -
slot, et nonnulli àdduut, Data sub die, eie Duos Eorum raliones bue redeunt, doclrinam ejus epislp-
Codices recensui cap. 43, num. 27 et 30, alterum la? conlrariam esse Isidoro lib. n de Offic. eccles.
 497 ISIDORIANA.— PARS IL CAP. LXXIII. 498
e 5, el in epist. ad Helladium. Dupinius t. V Bibl. A j etiam vindicare quadam superstitiosa temeritate
Eccles. confictam ab eo suspicatur qui Isidori Merca- nituntur, nec gradum utique honoris , nec gratiam
tori» nomine famosam canonum et decretalium col- communionis recipiunt ... Hi neque iinraerito con-
lectionem fabricavit. Ita fere senliunl qui rigldioris sequunlur adempia? digniialis stalum qui per emen-
veteris disciplina? studiosi videri volunt. Quibus an- dalionem posnitenlia?recepisse noscuntur vila? reme-
nui! Berardus, cap. 32, num. 40, relalus. dium. >El post plura : t Ecce, in quantum valui, con-
15. Caeterum, si quid ego video, epistola ad Mas- cilii Ancyritani anliquam et plenam auctoritate sen-
sonam non solum in se spedata Isidoro maxime tenliam sacristestimoniisplatae explanavi; ostendeng
digna est, sed etiam nihil exhibetaut libris de Officiis eum posse restaurari in proprio honore qui per
ecclesiasticis, aut epistola?ad Helladium contrarium. poenitentia?saiisfaclionem novit propria delieta de-
Orninohanc ipsam ad Helladium epistolam aliis spu- flere : qui vero neque luget qua?gessi!, sed lugenda
riam, et gravioribus fortasse rationibus, videri. Certe sine ullo pudore religionis vel timore divini judicii
non esl epistola ad Massonam rejicienda , quia con- commitlil, eum nullo modo posse ad pristinum gra-
traria est epistolaead Helladium, et rursus haec, quia dum reslaurari.
alteri opponitur. Dissensio quidem, quod aiebam , 17. Doctrina ergo Isidori, sibi undique cohaerens ,
inter has epistoias nulla esl, nisi epìstola ad Mas- B 1 haec est, eum qui per carnis lapsum , vel quodvis
, souam sibi ipsi dissentire et repugnare dicatur. Ex aliud grave deliclum digniialis sua? gradum aniisit,
epistola ad Helladiumet ex loe cit. de Officiiseccles. recuperare illum nullo unquam tempore posse, nisi
solum arguilur, post lapsum corporale™ nequaquam dignos paniientia fruclus faciat, ut per emendalio-
reparandum antiqui ordinis meritum. Verba epistola? nem vita? remedium recepisse noscatur. Quare loe.
ad Helladiumsunt : <Deposcimusul idem lapsus sancto cit. de Offic. eccles. concludit : Qui negligit recto
cedui veslro praesenlalus, agnito a vobis confessionis facere, desinai recto decere. Prìus enim semelipsum
eloquio, synodali sententia a gradu sacerdolii depo- corrigere debet qui alios ad bene vivendumadmonere
natur. . . Sciat enim se amisisse nomen et officium sludel. Quod si in epistola ad Helladium Cordubensi
sacerdolis, qui merilum perdidit saiictitatis. Qua- episcopo perpetua poenitentiaimponenda indicatur,
propler judicii veslri decreto pcenilentia? perpelim forlasse graviora quaedam crimina id flagilabant :
flagitia perpetrata lamentatione deploret , pianga! dicilur enim de altitudine honoris in profundo flagi-
sacerdolii cultum quem male vivendo perdidit, etc > tìorurn flendaruinademersus... Lugeat anima sua sta-
Minusautem urgerà qua?Isidorus de sanclitate sacer- tum, quem tanto pulredinis cwno inquinavìt. Innuitur
dolis loe ci!, de Offic. disputat : i Quod autem is 635tamen locum esse posse restilutioni, cum addi-
qui post baplismum aliquo mortali peccato correptus C tur : Fortasse porrigel illi manum quandoque Spirilus
sit, ad sacerdotium non promoveatur, lex ipsa le- sanctus, ut per dignamsaiisfaclionem mereatur pecca-
statur . . . Sed quid plura subjiciam? Si enim is qui lorum remissionem. Praeterea aliud est quod poeni-
jam in episcopato, vel presbyterio posilus , mortale tentia injuncta esset perpetua ex parie poenitentis ,
aliquod peccatum admiserit, retrahitur ab officio, ut ita loquar, quia ipse jure reparationem exigere
quanto magis anle ordinalionem peccalor inventus non poterat, aliud quod in potestaie episcopi vel
non ordinelur ?. . . Qui enim alium de peccatis concilii esset presbylerum, vel episcopum lapsum
arguii, ipse a peccalo debet esse alienus. » qui peculiaria pcenilentia?et contritionis signa prae-
16. Haecomnia, et fortasse gravioribus verbis Isi- buisset, ex indulgentia ad pristinum gradum ad-
dorus in epistola 634 ad Massonam astrai! ; sed mitlere.
ita ut in concordiam revocet cum canone 19 concilii 18. Doctrinam vero ab Isidoro in epistola ad
Ancyritani, quo praescribitur in lapsu corporali re- Massonam tradìtam de sacerdotis lapsi reparaliona
staurandum honoris gradum post poenitentiam. e Ve- disciplinaeEcclesiaeHispanaecontrariam non fuisse
rum, »inquit, e quod sequenter in epistolis venerabilis colligi potest cum ex epistola Innocentii I ad Patres
fraternilas vestra innoluit, nulla est in hujusmodi concilii Toletani, tum ex concilio Toletano xm anno
sententiis decrelorum diversitas inlelligenda, quod D I 683, can. 10, tum denique clarius ex concilio Iler-
alibi legitur, in lapsu corporali restaurandum hominis densi anno 564, apud alios 524, can. 5, ubi haecsta-
gradum post poenitentiam,alibi, post hujusmodi deli- tuuntur : t Hi qui allario Dei de'serviunt, si subito in
cium nequaquam reparandum antiqui ordinis meri- flenda carnis fragilitate corruerint, et, Domino respi-
tum. > Viden ut Isidorus etiam in hac epistola su- ciente, digne poenituerint, iita ut mortificato corpore
slineat posi corporalem lapsum nequaquam repa- cordis contriti sacrificium Deo offerant, maneat in
randum antiqui ordinis meritum ? Audi nunc ipsum potestate pontificis vel veraciter afflictosnon diu sus-
Isidorum canones in speciem diversos ad concor- pendere, vel desidiosos prolixiore tempore ab Eccle-
diam reducentem. Haecenim diversitas hoc modo sia? corpore segregare : ita tamen ut sic officiorum
dislinguilur. « Illos enim ad pristinos officii gradus suorum loca recipiant, ne possint ad alliora officia
redire canon praecipit, quos poeuitenliae praecessit ulterius promoveri, etc. > Adde Bachiarii scripturis
satisfactio, vel digna peccatorum confessio : at con- Hispani anno circiter 400 epistolam ad Januarium de
tra ii qui neque a villo corruptionis emendanlur , Reparatione lapsi, sive de Lapsis recipiendis.
atque hoc ipsum carnale deliclum quod admittunt, ia. Edita est epistola Isidori ad Massonamin Aclis
499 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA, 500
sanctorum ad diem 4 Aprilis cum aliis, quas anony- A rì riatur épisl. 72 in editione Moguntinpa Nife.Serario
inus Canonicùs Legionensis Vita? S. Isidori inseruit. procurata anno 1605. Imo multom prodesl, quod
Alias editiones memorat Constantinus Cajelanus, qui etiam in ea epistolarumcollectioneIsidoro tribuator :
eamdem epistolam notis a se illustratam inter alia Dominosancto, eie-. Masoni episcopoIsidorus episco-
sèptem Isidori opuscula typis commisi!. Ha vero pus. Inititio scribiltar Nicitio prò iVicetio.637 Pesi-
praefalur ad notas et varias leetiones : _ nil, Cujus aut antiquigr aul fortìor restai auctoritas :
Antequam inlegra haec Isidori epistola passim amen. Sequilur fragmentum quod vel ad eamdem
legeretur , illius fragmentum videre erat in librf epistolam 72, vel ad aliam cujus desk initium , S.e-
Posniteptium Rabani Mauri cap, 1, quem Antoniuf rarius pertinere existimabat : Interdum enim et juxta
Àugustinus, archiepiscopus Tarraconensis , antiqui meritum plebium , etc. Sed re vera est fragmentum
tatis peritissimus, una -cumaliis Poenilentialibusan
tiquis edidit el nolis illustravi!. Praeterea apud Grà- cap. 5 lib. ii de Offic eccles. Isidori usque ad verba
tianuin disi, 50, cap, SS, Domine sancto: apud Bur- a peccato debetesse alienus: quod in eodem argu-
cnardum lib, XIJJ; , cap. 75 , apud Ivoqem lib. m,
tit. lì, cap. 17,atque alios. Veruni Joannes Grialius, menlo versatur. Haec confusio et permistio veterum
et Jacobus Breulius, qui recentem Operum Isidori • operum frequens in Mss. est : et de epistolis ipsis
editionem adornarunt, islam epistolam, qua? prius Bonifacii,quo lempore data?sin!, cum in Editis men-
imitila exs.tabs!.!integrano dedere : sicut et Henricus jB „ dosas temporis notas praeferant, exstat Mansii dis-
Casinius ex mèmbranis mss. mopasteriorum S. Galli P
apud Helvetios, et Weingartensis in Germania. sertatio toni. I Supplem. Goncil., col. 551 , ubi agit
Quamobrem ex omnibus hisce cilalis Codicibus di- de litteris mutuis Zacharia? papa? et S. Bonifacii.
gnum censuinms yarias leetiones observare. Serarius breVesquasdam notas epistolae ad Masso-
636 3Q- Diem quo data fuit epistola, alii alio nani adjecit, uli eliam fragmenlo Isidoriano de Offic,
modo ascribuni. Grialius habet prid. Kal. Mari, an- quod epistolam 73 nuncupavit.
no Hi W\lerici. Nic. Antonius referl sub die xi Kal. CAPUT LXXIV.
Mart. Alii sub die secundo Kal, Munii, Canisius
IJI, Epistola; Isidori nomine inscripta ad Belladium, ad
qttnumIV Witeripi regis designat..Plerique mnv,rn Claudium ducem, ad Redemptum archìdiaconum,:
qui respqpdet anno GQ6; nani Wilericus anno 6Ò3 ad Eugenium, an sint genuina ?
regnare coepil, Procul a vero Breulius aberrai, qui, 1, In Conspeetu editionis Isidoriana?Zaccaria pro-
cum ex bibliotheca S. Gerqiani a Pratis epistolam miserai se de Isidori epistolis ad Massonam,Hella-
edjderit, anpumqup tertium WHlevicijndicaverit, in ' dium , Claudium, Eugenium multa disputaturum ad-
ìqarginenptam adjecit : Erat annus Christi 609. Nani versus quosdam hypercritieos ; quo innuit eas omnes
iste.tVicterjcMSregnare fwpit arti 645, id est anno, prò genuinis a se haberi. Nihil tamen in ejus schedis
Christi 607. Auctores rei laudat Rodericum Toleta- r, , prò epistolis. scriptum uotatuinve invenio. De epi-
num Hb. n de Reb. Hisp., cap, 16, Rodericum San- stolis ad Helladium, Redemptum, Claudium et Eu-
etipni par!, n, cap, 12., el Yasaium in Chronico sub genium digna est qua? relegatur sapientissimi viri
eodem anno. Atqui ipse Brevdiusin Historia Golho- praefatio producta cap. 38, n. 56, 37 et 38. Ac pri-
ruin Isidpri Witterici regnum inchoavit aera 642, hoc niuiii de epistola ad Helladiumpotissimum expenden-
psi appo 604. Editiones autem correda? exhibent daesunt Hernandezii rationes in not. ad Conspectum
aeram 641, siye, anpum 603. Recenliores historici Zaccariana?Isidori Operum editionis. Nam Cellierius,
yel erranl ipsi, vel amanuenses. qui numeros aerae Fabricius, Oudinus, videnlur eam àgnoscere, Dupi-
pervertqrunt, CJajelaniisjn not. ppinionem Breuiii nius epistolam ad Massonam commenliliam censet,
ajpptat, sed nulla nova ratione adductus. In multis quia buie alteri contrarialo existimat, et hanc ad
mss. exemplaribus omnino desunt verba quibus cer- Helladium doclrina?Isidori in libris de Offic.eccles.
iqs, dies pt annus data?epistolaegxprimuntor. iradila? consentaneam prommliat. Bellarminus et
21, Expniplar epistolaead Masspnani invenimusin Caveus ejus non meminerunt, neque Perezius aut
Codice VaticapQ632,, ante librps Sententiarum , de Grialius indicarunt, unde haec aliaeque tres sequen-
qup gap, 94, ubi data dicilur sub die pridie Kal. Mar- tes epistolae depromptae sin!, ut Bayerius animad-
t\arupii; jn Vaticano 1344, data sub die n Kal. Martiasi 1j.' vertit.
Mg,seniq, praeeedentpepistola ad Leuclefredum, de• 638 2- Mabillonius, lom. I Annal. Benedici. ,
qup cap, 96, Ip Vaticano antiquissimo 5751, de quoi epistolam Isidori ad Helladium legitimamesse astrai!,
cap, §8, In Palatipp saeculix circiter, cap, 103, sui dies ex qua, pergil, falsi convincituralia ejus nominecon-
pridie Kal, Mart, qnr\o,ìv regni domiliWiterid regis. fida ad Massonemepiscopum,qua lapsorumsacerdo-
In Urbinate 106, cap. 104, anno lertio. Ita in Otto- ium restilulionem approbat. Sed cor non potius epi-
boniapp 14, cap, 105 , et in Ottoboniano 312 ibid. stola ad Helladium rejicielur, quam altera ad Masso-
Indicatur eadem epistola ad Massonamin multis cala- nam, lo! velerum lestimoniis comprobala ? Et ipse
logisbibliothecarum; et in bibliotheca regia Parisiensii quidem Mabillonius saeculo n Benedici., pag. 138,
sex esse dicuntur Codices quibus ea exhibetur, utl utramque liane epistolam prò vera e! genuina acci-
ex Catalogo patet, pere videlur. Inquirendumvero es! quibus auctoribus
22. Cum epistola ad Massonam in tot; veleribus> aut mss. exemplaribus fides epistolae ad Helladium
documentisetab aptiquissimisscriptoribus Isidoroas- constet.|Perezius in noi. nullum Codicemms. allegat.
cribatur, obesse minime debet, quod ea inler S. Bo- AnibrosinsMorales lib. xn, cap. 20 Chron. veterem
nifacii martyris episcopi Moguntini epistoias repe-• CodicemComplutensemewitat; in quo tamen diciiui
501 ISIDORIANA.- PARS II. CÀP. LXXIV. 502
ab Isidoro script» ad Heliadium, et tertium conciliaci }S.jectus in secunda synodo innòcèhs reperiatur, non
Tolelanum,palmàrio errore : nam tempore quo teriium posse esse quod filerui, nisi gradus amissos recipial
eonciliuin Tolétanum habitum fuit, sedetti Toletansm corani aitano , étc.
non Helladius sedEuphetnius obtinebat,flispalenseis 6. Ex hìs titulus 13 colléctionis S. Martini Braca-
vero Leahder non Isidorus. Qua permotus ratìone rensis propius rem à'tlingit, quo non tam proescribi-
Padilla cent, vii, càp. 33, de eà epistola dubitare tur quain veluti in usti positura indicatur, quod
coepit coltra Petrum de Àlcocer, qui inde primaium episcopus ab episcopis suae provincia? judicaretur.
sedis Toletàna? colligere sluduit, quamvis, eà etiam Cur ergo episcopus Cordubensis in synodo Hispalensi
admissa ; male primàtum Tolétanum ex èà astrui judicatus non fuit? aut si judicatus fuit, cur non
Padilla contèndat. Padilla Codicem à Moràlesio.ì. *u» depositus? cur petit Isidorus ut in synodo Toletàna
C. 21, lauuatum vocàt Ovèlensem : Hernandézius deponalur? NéqUe responderi potest ipsum appel •
Complutensem ; sed untts idémque èst Codex. lasse, nam Isidorus loquitur de depositione in sy-
3. Àpostolicam dèlégàtionem Isidoro commìssam nodo Toletàna péragenda, non de sententia confir-
aliquo modo in èa epistola indicari. Nic. Àritonhis manda ; neque erat cur episcopus Cordubensis, qui
colligebat. < Hìc est, » iiiquit, « Helladius, Totetaiius crimen fatebatur, appellaret. Non levis quidem haec
episcopus, qui nostro Isidoro aequàiis yixit, Sisé-1È est difficultas, sed non tanta ut epistolam ad Helia-
buio, Suinthila et Sisenando règnantibus , ejusque dium suppositiliam esse evincal. Minime quidem
prsecìpue cura fuit cóncilium cógendi in suffraganei mihi dubium est quin ea fuerit Ecclesia; Hispana?
prsesulis dirimendo negotio. Quod vero, pergit, Isi- disciplina, 640lu°d causa depositionis episcoporuni
dorus rem a se non alìènàm èxistimaverit, poterit in conciliò ejus provincia? ad quam pertinerent,
eo quis reducerè, ut apostolìcàm sibi déiegalionem, discuieretur. Sed cur non potuit in peculiari aliquo
seu prìraatis jura conimissà inhuere aliquo modo facto justis de causis ab ea disciplina recedi? Qiiot
videalur. i Minime tamen ego video cur Corduben- soepeaccidunt alicui negoiio adjuncta, qusenecessario
sis episcopus Toletani suffràgàneiis vócetiir : nam ne Vulgari et trita via prócedat efficiunt '?Atque lisce
episcopus Cordubensis metropolitani Hispalensis èst ratio cur in rebus antiquis judicandis inlerduru
suffraganeus erat. Quo pertinèt quoti in epistola di- fallimur. Miraniur qusedàm facta, ac plerumque
cilur Hispalensis Còrdubeiisisecclesia sacerdós is qui non credimus, quia ab adjunctis suis prsecisa, qualia
judicandus erat, ut óphiatur Florèzius toni. V, p. 840, nobis repraesentantur, dirflcullalem ingerunt, quam
ijuanquam Joan. Baptista Perez vóCem Hhpnknsem causarum ignari explrcare non possumus.
redundare suspicatur. Florèzius, ut càp. 22 disi,' 7. In re autem proesenti probabilis quidam ratio
epistolam ad Heliadium disciplina?ecclesiastica?, qua? tG slatim in oculos inCUrrit, eur episcopus Cordubensis
eo tempore in Mispania vigebat, valde consentaneam in synodo Toletàna polius judicari debuerit. Si enim
esse 639 arbilraiur, quiu inde aut sedis Toletàna? crimen epìscopi Cordubensis, ut videtur, non solum
aut Hispalensis primaius ullo modo argualur. manifestimi erat, sed gravissimum eliam, etpoèna
4. Sed hoc maxime èst qUod Hernandézius cotuira slatim vindicandum; -cónciliumvero Hispalense non
eam epistolam urget. Ut enim inscripiio seu dire- illieo congregari poterat r centra cóncilium Toléta-
elio ad cóncilium lertium Tolelanum alicujus librarli num aliis de causis ceactum ilio ipso tempore erat ;
oscitationi tribuatur, doctrina epistolce (ait) cano- cur non potuit, consentiente maxime metropolitano
ni C synodi Hispalensis n et canoni 28 synodi Tole- Isidoro, causa in synodo Toletàna deflnìri? Quod
tanse iv, et titulo 13 colléctionis Martini Bracarensis enim ait Isidorus, agnito a vobisconfessionis eloquio,
contraria est. Conferamus igitur cum bis canonibus non arguit causam in aliquo concilio Hispalensi jam
epistolam ad Heliadium. Ac primum epistola directa fuisse discussam -, sed solum Isidoro, quippe metro-
est non tantum ad Heliadium, sed ad aliquod cónci- politano, jam constare, aut episcopum Cordubensein
lium quod tunc Toléti congregaluni esset. Ila enim crimen fateri, aut in tam manifesto scelere fuisse
habet titulus : Dominis meis et Dei servis, Helladio deprehensum, ut nequaquam negaturus videretur.
cfélefisque,qui cum eo snnt coadunali, episcopis hi- ID Alisesimiles causae exeogitari possunt, ut si rex in
dorus. Id autem petit Isidorus, ut episcopus Còrdu- urbe regia de gravissima Causa cognosci voluisset,
beiisis carnali labe lapsus sancto colinivestró prwsen- vel si episcopus Cordubensis in eadem urbe regia
tatus, agnito a vobis confessionis eloquio, synodali crimen commisisset.
senlenlia a grada sacerdolii deponalur. 8. Levioris ponderis est quod Hernandézius urget,
5. Jam titulus 13 colleclionis Martini Bracarensis auctorem epistola?non videri episcopum, cum verbis
astruit, judicandum episcopum ab episcopis qui in iìlis utalur, Vobissolliciludo pasloralis incumbit, etc.
ejus provinciasunt : quod si episcopi inìer se injudicio Neque enim Isidorus solum Heliadium alloquitur,
discrepent, de vicina provincia alterum convocandum sed universum cóncilium, ad cujus ju"dicium ait
metropolitanum, ut per eum confirmeturquod secun- perlinere istiusmodi graviores sacerdotum causas.
dum rectum p'acuerit. Canon vero 6 concilii u Hispa- Quo autem anno eà synodus Toletàna habita fuerit,
lensis slatuit presbyteros veldiaconosab une episcopo liaud ita in promptu est divinare. Helladius obiit
deponi non posse, sed synodali judicio. In concìlio anno ineunte 633, post octo pontiflcatus annos. Ita-
Tolelano iv, canone 28, deiinitum fuit episcopum, que. inter cóncilium Hispalense n, anno 619, et
presbyierum, aut diaconum, si a gradu suo injutfe de- .____Tolelanum HI, anno 633, causa episcopi Gordubensis
 503 AD OPERA S. ISIDORl HISPALENSIS PROLEGOMENA. S04
discussa fuit. Concilio Hispalensi n subscripsit Ho- )- A/ quo Gothi ad fidem conversi sunt, Leandro priinas
norius episcopus Cordubensis, concilio Tolelano in in partes tenente, symbolum Constantinopolilanum cum
Leudefredus episcopus itidem Cordubensis, nimirum m hujusmodi additione legitur : Credimuset in Spiritum
is ad quem aliam Isidori epistolam exstare diximus, s. sanclum, Dominumet vivificatorem, ex Patre et Filio
641 Episcopus depositus quisnam fuerit ignoratur : procedentem. Eadem in synodus Toletàna, cap. 2,
in commentitio Chronico Juliani Perez dicitur Hele- e- constituit ut per omnes Ecctesias Hispania: vel Gal-
ca, successor Honorii, quod sine ullo fondamento to ' Ha:, secundum formam Orientalium Ecclesiarum con-
dictum ostendit Florèzius toni. X, pag. 233, ubi rur- r. cilii Constanlinopolitani, hoc est centum quinquaginta
sus conlirmat epistolam Isidori ad Heliadium germi- i_ episcoporum, symbolum fidei recitetur, ut priusquam
nani sibi videri. Helladii elogium texuit lldefonsus inin dominica dicatur oralio, voce darà a populo decan-
libro de Vir. illustr., cui etiam Carmen sepulcrale [e tetur, etc. Intelligitur autem symbolum Constantino-
prò eodem Helladio tribuitur, quod alii spurium, alii ii politanum cum additione et Filio : quod pra?missum
genuinum quidem, sed nonnihil interpolatum pulant.i. fuerat hoc titulo Fides sancla, quam exposuerunt
Vide tora. I Palrum Toletan.^ pag. 444, cum not. t. ci Palres Constanlinopolitani concila, consona magna:
Mabillonius tom. I Annal. Benedict., et sa?c.u Bene- e- Nicanx synodo. Ac sane eadem verba ex Palre et
dictin., pag. 139, idem epitaphiura partim prò vero '0 BI Filio procedentemsymbolum exhibet, quod in Missa
accipit, parlim verisimile dicit. Golhici officii recitatur.Quod cum ita sit perspicuum,
9. An epistola ad Claudium ducem genuinus Isi- i- nescio cur doctissimus theologus Petavius de Trinit.
dori fetus sit, major est inter viros eruditos contro->. lib. VII, cap. 2, n. 2, non solum dicat ignotum
versia. Bayerius aifirmat fere omnes bibliographos >s esse quando ea additio symboli instituta fuerit, sed
spuriam censere : non tamen in eo numero Me. s. etiam aperte neget concilia Hispana , ac nominatila
Antonius reponendus est; quod aliqui fortasse ex •x Tolétanum HI, in symbolo ipso quidquam adjecisse,
Hernandezii verbis suspicabuntur. Nam Nic. Anto- ,- quainvis fatealur ea in professione fidei posuisse
nius, cum eam epistolam inter alias Isidori recen-i- Spiritum sanctum ex Patre Filioque procedere.
seat, neque rationem ullam dubitandi proferì, neque ie 12. Eo autem tempore quo in Hispania ba?c con-
auctores dissentientes indicat. Neque alii bibliographiili suetudo increbrescebat, multi illic Gra?ci erant,
ita passim eam rejiciunt, ut vult Bayerius ; quiu iu Romanis militibus permisti ', aut in urbibus Conslan-
Nalalis Alexander post eensuram contra epistolas JS tinopolitano imperatori subjectis commorantes, quo-
ad Massonam et Redemptum, suppositionis nota a rum nonnullos ha?resi infectos haud temere credere
se conflxas, Romani primatiim ponlificis, pergit,t, possumus , ut nihil interim de aliis Arianis dicamus,
jure divino egregie asserii Isidorus in epistola ad id r( qui etiam post gentis Gothorum publicam couver-
Claudium ducem, cap. 1 : Sic nos scimus, eie sionem in Hispania remanserant, ut ex nostris histo-
Et In epistola ad Eugenium Tolétanum episcopumaitt:: riis patet. Huc igitur referri potest quod auctor epi-
Quod vero de parililale agitur apostolorum , etc. stola ad Claudium ait : Sed quod subjecisti, habere
10. En pra?cipuam rationem qua heterodoxi per- r- te hwreticos, cum quibus assidue disputas, et quos ad
moti utramque hanc epistolam explodunt. Oudinus is fidem calhoticam sludes revocare , etc. Erat nimirum
pra?terea dicit epistolam ad Claudium fuisse confl- ì- hic Claudius dux Recaredi regis, cujus 643 vir-
ctam post controversias de processione Spiritussanctiiti tutes S. Gregorius lib. vn, epist, 125, al. 124,
tempore Pholii exortas : redolere garrulitatem scho- )- summopere commendat, in Historia Gothorum Isi-
lasticam sseculi xn vel xm, vocem pmlatus prò epi- i- dori i iu Chronico Joannis Biclarensis, et in Vitis
scopo sequioris cctatis esse : affectari obedientiam m Patrum Emeriiensium laudatus.
erga Romanum pontiflcem : de qua, inquit, apud id 13. Igitur cum aliis ha?reticis, tum maxime Gra?cis
velerem Ecclesiam altissimum silentìum ; pra?terea >a permolesta erat addilio ex Filio, in synodo m Tole-
symboli Athanasiani mentionem fieri. Nulla ex bis is tana tam solemni ritu stabilita : quam neque Isidorus
rationibus me commovet quominus epistolam Isidoro •o in Historia Gothorum omisit a?ra 624, ubi de Reca-
abjudicem, quam alioquin eo dignam censeo, neque ie j\j redo ait : Cui concilio idem religiosissimus princeps
facile ab auctoribus sseculi xn vel xm simili stylo [o interfuit, gestaque ejus prmsenlia sua et subscriptione
perscribendam. Lucas Tudensis Kb. n adversus er- x- firmavit, abdicans cum omnibus perfidiata quam Ime
rores Albigensium : cap. 9, verba ex hac epistola la usque Gothorum populus, Ario docente , didicerat, et
ad Claudium ducem contra ha?reticos proferì : Quod \d prwdicans trium personarum unitatem in Deum, Fi-
suggessisli 642 habere te hmreticos, etc. AI. Quod \d liuma Palre consubslantialiter genilumesse, Spiritum
subjecisti. Nec Mariana in not. ad marg.quin vera sit it sanctum inseparabiliter a Patre Filioque procedere, et
dubitai. esse amborumunum Spiritum, unde et unum sunt. Ac
11. Ac primum mirum videri non debet, si Isidori ri fortasse ha?reticievidentiorem sui erroris partem dis-
tempore in Hispania de processione Spiritus sancii iti simulantes.'contra additionem ex Filio se lutius agere
ex Palre et Filio mota fuerit aliqua quaislio. Notum m posse existimarunt, Etsi enimveleres etiam Gra?ciPa-
«ist in conciliis Hispania?jam inde a concilio Tole- ?- tres de processione Spiritus sancti ex Palre Filioque
tano ì symbolum professionemque fidei ila exponi ni recte plerique senserunt, tamen nonnulli non ita
consuevisse, ut Spiritus sanctus a Palre et Filio io dare locuti sunt : multi etiam symbolo addendum
procedere diserte diceretur. In concilio Tolelano HI i,, contendebant.
 SOS ISIDORIANA.— PARS II. CHAP. LXXIV. 500
14. Natalis Alexander dissert. 18, sseculiìx et x,:, A interpolata esse occasione controversia?inter Gracos
audiendum esse negat in controversia de processionele . et Laiinos. Epistola sic habet : Ideo quidam ex Grascia
Spiritus sancti Theodoretum, qui, nimio contentio- \- Laiinos proterve nilunlur repreliendere, quod in pro-
nis nesiu in S. Cyrillum abreptus, errorem de pro- )- fessione sancta: fidei Deo corde et ore decantent : Qui
cessione Spiritus sancti a solo Palre primus effuditil ex Patre Filioque procedit : cum in prtedictis conciliis
in confutatione 12 ipsius capitulorum. Verba Theo- >- fuerit posilum , Ex Patre procedit, et sancta Romana
doreti sunt : Quod autem Spiritum Filiiessepronrium m Ecclesia ex Palre Filioque Spiritum sanctum proce-
disserit, siquidemut ejusdem cum eo natura;, et ex 'X dere approbat, atque credit. Qum supradicla' prohibi-
Patre procedentemdixit,, assentiemur, et eam vocem m tio, etc. Superflua videntur, et extra locum verba
lanquam piani admiltemus. Sin hoc asserii, tanquam <n illa : Et sancta Romana... credit, pra?sertim quia in
ex Filio , et per Filium existenliam habeat, velut it epistola primuni additio defenditur, tum 645 dogma
blasphemum hoc impiumque rejiciemus.-Fidem enim n coniirmalur. Ha?c igitur verba epistola? genuina?Tor-
adhibemus dicenli Domino : Spiritus, qui ex Patre•e tasse addita sunt.
procedit : necnon divinissimoPaulo simililer loquenti: 18. Nec graviora alia sunt qua? Oudinus Objicit.
ISos autem non Spiritum mundi accepimus, sed Spi-'" Nam quod in epistola ad Claudium
garrulitatein ne-
ritum qui ex Deo Patre est. B scio quam scholasticam odoratur, alius gravitatem
15. Cur ergo nonnulli in Hispania his similibus is Isidorianam epistolam redolere facile reponeret.
verbis quaestionem nane excitare , et catholicos ur- Verbum prwlalus prò episcopo Isidoriani a?vi esse
gere non potueriht, cum symbolo additum verbumn negat. Veruni Isidorus, ut lib. m Sententiarum pas-
Filioque animadverterent ? Ac ratio cur Hispani id d sim prwposilos, praisules, rectores episcopos, alios-
verbum addiderint, peli potest ex Ratramno lib. n que sacerdotes vocat, et lib. II Synonymorum caput
Contra Gra?cos, qui anno circiler 868 scribebat : integrimi de prmlalis et subditisex planat, ubi de en-
Dein Ariana repullulantevesania,volenlequeconfirmarefi juslibet generis prsepositis et subditis sermonem ha-
non esse recto} fidei Spiritum 644 sanctum dicere e bel, ita in bac epistola ait cmteris ecctesim prmla-
de Patre procedere , hoc quia videretur esse blasphe-- lis, etc; quo scilicet verbo intelligere solet Isidorus
mum , quoniam duorum profiteretur esse Pater, id est~t eos qui auctoritatem habent pra?cipiendi. Exstat
Filii et Spiritus sancii, liane quoque blasphemiam n etiam Cypriani liber de Simplicitate pmlatorum : sed
propellendam decernentes Ecclesia: doclores, super- antiquus verusque titulus est de Unitale Ecclesia:.
addidere symbolo, Spiritum sanctum de Filio quoque e 19. Quod apud veteres altissimum sit de obedien-
procedere; ne si de Patre tantum procedens diceretur,» tia erga Romannm pontiOcem silentium , ut jactat
pularelur Filius , nec diceretur Spiritus Filii. ( Oudinus, a catholicis
theologis satis superque refel-
16. Auctorilate Isidori et Toletanorum concilio- litur. De veteris Ecclesia? Hispana? observantia erga
rum compressi Ariani, aliive Gra?ci in Hispaniai Romanam sedem luculenta exstant monumenta : de
degentes , controversiam de processione Spirituss qua videri potest Collectio Concilior. Hisp. a Pueyo
sancti additioneve Filioque ulterius non videnturr ad juris canonici formam digesta, cujus titulus 1 est
promovisse. Consuetudo vero illa legendi canendivee de Romano pontifice in sex capita distinctus ; tilu-
symboli Constanlinopolitani cum additione Filioque,> - lus II, de sedis apostolica: Vicariis ac Legalis, capiti-
Ecclesiis Hispania?etGallia? Gothica?communis, pro-- bus quatuor constans. In pra?fatione colléctionis ge-
cedente tempore in aliis Gallia? et imperii Gallo-- nuina? canonum Ecclesia? Gothica?, Isidoro etiam au-
Germanici partibus propagata fuit, pra?sertiin CaroloJ tiquiore, nisi ipsum auctorem velis dicere, sic legi-
Magno imperante, cujus dilioni nonnulla quoquee mus apud Marcam de vet. Collect. canon., Balleri-
Hispania?pars subjacebat. Anno igitur 809 Joanness nios et alios : Subjicienles etiam decreta prassulnm
quidam monachus Hierosolymitanus eamdem qua?- Romanorum, in quibus prò culmine sedis apostolica:
stionem commovit, adversus quem cóncilium Aquis- non impar conciliorum exstat auctoritas. Consonat
granense coactum fuit : legatio quoque ad Leonem IIII cóncilium Hispalense n, cui Isidorus prafuit, cap. 2,
pontificem missa, in qua , stabilito dogmate de pro-- UH tricennalis objecliosilentium poni't : hoc enim et
cessione Spiritus sancti, pontifex approbare noluitt swcularium principum edicta prwcipiunl, et prmsulum
consue:udinem symboli in missarum soleraniis can- Romanorum decreoit auctoritas. Burrielii epistolam
tandi, ac multo minus, cum additione Filioque : cap. 40 Latinam feci, qua ille affirmat ex veteri no-
cbnsiliumque exhibuit, ut paulatiui, si fieri posset,, stra collectione canonum evidentissime comprobari
ea consuetudo aboleretur, ut ex Aclis legatiouiss Hispanorum perpetuam erga Romanos pontifices ob-
constat apud Labbeum in collect. Goncil. Verunii servantiam et obedientiam. Non omittam religiosis-
eodem sa?culovel a Nicolao I, vel circa ejus temporai simi regis Sisebuti, qui ante Isidorum obiit, testimo-
Ecclesia quoque Romana eamdem recepii, ut colli- nium ex epistola ad Adualvaldum regem Longobar-
gilur ex epistola encyclica Photii contra Nicolaum. dorum apud Floreziumlom. VH Hisp. sacr., pag. 321
17. Perspicuum ex his est epistolam ad Claudiumi seq. : i Doctor gentium currens per magislri vestigia
censendam spuriam non esse, quia in ea de pro-- his verbis enuntiat: Unus Deus, una fides, unum
cessione ex Patre et Filio, deque additione Filioquee baptisma. 646 Clare lucideque permonuit unam ad
agitur. Non tamen difficulter credam aliqua verbaÌ cultum venerationis esse confessionem credeuiium,
807 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PKOLKGOMENA. S(é
quam sequax Ecclesìa.aD apostolis tràditam RomanaaÀostendi, dubiiàt àn idem sit Rèdémjttus clericus ee-
suscepit, et récte petentibus, ha?ieticOrumsegetibuss desia? Hispalensis àuclor narrafiouis de obitu ìsU
exstirpaiis, malemis affeclibus iràdidit. » S. BraulioÌ dori, et Redéttiptus archidlacOttus, cui epistola di-
Isidori amieus, et, ut multi volunt, discipulus, etiami récta inscribìtur : ac poliùs credit hunc fuisse
in ea epistola, qua gesta Hispanorum Patrum no- Redemptum Emeritensètii archidiaconum, qui eodem
mine concilii vi Toletani defendit, sic Honorium I tèmpore florebat. Suadere hoc ipsum potest, ut
alloquitur tom. XXX Hisp. sacr., epist. 21 : «Optinie? idem Florèzius ioni. Xlil Hisp. sacr. confipmatj quod
satis valdeque congrue cathedra? vesira?, a Deo vobis3 àuclor harràtionis de obitu S. Isidori dericus appel-
collata?, munus persolvilis, cum sancta sollicitudine? làtur, èum alter archidiaconus vòcetur. Etsi éhiin
omnium ecclesiarum, pra?nitenle doctrince lumiue,, clerici norneti commune quodammodo est,, tàttici»
et in speculis constituti, Ecclesia?Chrisli digua tuta-- jam tum inter clerici et diaconi appellalionem disciri-
mina providetis, et dominici»tunica? derisores [Fortei fnett aliquod èràt, ut in judicio inter Martianum et
divisores] divini gladio verbi et superni telo zelii Habentium episcopòs in concilio vi Tolelano, apud
confodilis, atque sanctam domimi Dei matrem no-- Pueyum pag. 690, Per TiMOlhéumfune clericum,
strani studio vostro vel yigilantia a nefandis pra?va- modo autem diaconum. *
ricalprlbus.et exsecrandis desertoribus ad Nehemia? *B
; 22. Bayerius argumentà proferì ob qua? epietola
similitudinem expurgalis. > ad Redemptum suspectà videri potest ; quia stylus
20. Symboli Alhanasiani mentionem in epistola ad' ejus hodiernum in scholis arguendi morem sapere
Claudium Oudinus objicit. Quid tum inde?Consen- videtur ; quia verba illa, pannos autem lineo*, quo*
tiunt viri dodi, etiam ii qui symbolum illud Athana- Corporalia dieimus, sequitts pra? bidonano ssecuhuu
sii esse negant., niliilominus anliquissimum esse, > redoleni : quia de pane azymo ac fermentato disserit
cum in quodam veteri Codice Gregorii Magni tem- longe àntequam de hoc argumento lis inter Laiinos
pore exaralo repertum meriti Sive ergo Vigiliusi Gra?Cosque oborta essét. Observat Mabillonium et
Tapsensis sseculo v exeunte symbolum sub Allumimi> cardinalem Bona alteram tantum e tribùs Leonii
nomine ediderit, ut multi -volunt, sive eodem sseculo> Acrideni archiepiscopi Bulgaria? ad Leonem IX de
ineunte, Vincenlius Lirinensis, ut alii malunt, cer- hoc argumento epistolis, apud Baronium ad aiinum
tuni est ab Isidoro sub Athanasii nomine laudari pò-'-' 1053 Latine editarli, videri legisse : cum ipseolira e
tuisse. Confer Natalem Alexandrum sa?culoiv, cap. 6,> Gra?co Antonii Attgustini Codice tres descripsérit ;
art. 8, qui observat, in synodo Augustodunensi anno1 in quibus tamen nihil inverni quod Isidoro ansam
670 Symbolum S. Athanasii a clericis recensendum^ pnebuisse potuerit ad Redemptum scribendi. Nihilo-
prsescribi, et jam ab anno 633aliqua ex isto symbolo> G i minus Bayerius plura ptofert, ut epistolam a censura
videri descritta in ea confessione fidei.qua? edita est1 suppositionis vindicet. 648 < Quidni, > inquit, t hsee
a celeberrimo concilio Tolelano iv, cap. 1, prpesìde - epistola ante utriusque Ecclesia? de pane azymo et
scilicet Isidoro nostro. fermentato litem, occasione scrupuli, ut in eadem
21. Epistolam ad Redemptum ab eodem aucloreì legitiir, de eo aliisque ecclesiastica? disciplina? arli-
confictam fidenter pronuntiat Oudinus, atque addit : culis Redempto oborti scribi ab Isidoro potuit ? Ne-
Ita censenl omnes eruditi. Falsam quidem banc epi-- , que in ea, ut Mabilloniopersuasum fini, controver-
stolam censent Labbeus in comment. ad lìbr. Bel-- sia? inter utramque Ecclesiam mentio, ac ne vola
larmin. de Script, ecclesiasl., qui scriptam post con- quidem, aut yestigium exstat. > Addii epistolam ni-
troversiam de azymo exislimat, Caveus, Cellieriuss Ini absonuin, aut Isidoro indignum continere, ejus
n. 31, Dupinius, au;tores supplementi Aclorum eru- doetrinam cum catbolico dogmale mirifice consen-
ditorum tom. II, se :t. 9, p. 475, àlii apud Plaeciumi tire; neque demum slylum prorsus ab Isidoriauo
n. 1484. Fabricius n. 23 solum ait eam suspectamii abludere. Viderinl Ime tamen, concludit, quibus ve-
Iiaberi a viris doctissimis. Suspectà quoque visa fuitt teris Ecclesia: disciplina: sludium animo hairet.
Florezio 647 tom x'^ H'sp. sacr., pag. 319. Na- 23. Ut a verbo corporalia incipiam, fortasse glossa
talis Alexander, qui epistolam ad Claudium recipit, , j) est e margine in textum intrusa, quos corporalia di-
banc confictam àsserit post exortas inter Gra?cos s cinius. Neque tamen persuaderi facile potest, Isido-
Latinosque controvisrsias de azymo, adeoque postt riano ssecjilo eam verbi significationem in usu non
Photianum schismal Nic. Antonius, postquam aui-- fuisse ; quandoquidem ea vox ita usurpata exstat iu
madvertit cardinalemBona lib. iRer. lilurg., cap. 23,'; libro Sacramentorum Gregorii Magni, in Ordine Ro-
eamdem epistolam ut supposititiam configere, Ma- mano, in Missali Francorum. veteri, pag,. 400, iu
billoiiiuni etiam , qui àzymi causarci adversus cardi- Capilulis Caroli Magni cap. 234, lib. VII,apud Aleui-
nalem Bona egit, argumentum ex hac epistola aliass num, Amalarium, et alios veteres, quos Ducangius
validissiinum inter dubia eonjecisse disserl. de Panee excitat. In Missali Gotbico-Hispano , pag. 219, ad
euchar. azym. etferment., cap. 6, ipse quodammodoj pra?paraiionem missa?habemus oralionem : Ad,ex-
dubius lineret. Qua?ritqua ratione Isidorus ad suumi tcndendum corporalia dicat sacerdos : In tuo con-
archidiaconum Redemptum scrìbere potuerit ? Agé- speclu, quaisumus, Domine, lime nostra munera lib*
bat forsàn* inquit, eo ipso tempore in curia regiaa piacila sinl, ut nos tibi piacere valeamus : aitollile
Isidorus, ut ex epistola ad Brauliouein inter hUo-. >- portas, principes, vestras, et elevamini,porfa; wterm-
riauas decima colligi potest. Florèzius, ut cap. 6 les, et iniroibit rex glori®, etc. Sed observandum.
 S09 ISIDORIANA.— PARS II. CAP. LXXIV. 510
corporalia a Gotho-Hispanis dieta non pannos, qui-' A . Armenis, qui, ad Eutychianam bseresim deficientes,
bus corpus Dominiritu Romano imponitur, sed qui- azymo pane uti cceperant, viiio id Gra?cidabant, ac
bus dona sacra, et ipsum altare a diacono cooperie- vetus formula Armenorum, ad fidem catholicam et
bantur. Ac fortasse in rubrica MissalisGolho-His- concordiam cum Ecclesia Gra?ca650 redeuntium, a
pani legendum eril ad extoltendum corporalia ; nisii Cotelerio in not. ad lib. v Constit. apostol. descripla,
ita coopertorium attolleretur, ut super altare illieo> hoc anathema exprimebat : Siquis in panem obiatio-
extenderetur ; nam in Missa dominica?prima?adven- nis non immittil fermentum et sai, nec aquam cum vino
tus pag. 2 rubrica alia est : Dimiltendo patenam su- in sanctum calicem, anathema sit. Allegai!tur etiam
per eorporales ; vel, quod magis credo, calix et pa- qusedam Gregorii Magni verba a Gennadio patriar-
tena super corporalia ponerèntur, et plicata extremai dia Constantinopolitano prò synodo Fiorentina, et a
aliqua corporalium parte cooperirentur, ut colligitur' . S. Thoma HI part., qusest. 74, art. 4, et in Catena
ex iis qua? cardinalis Bona diss.erit Rer. liturg. lib. i,, super Maitliseum,veluti ex illius regesto deprompta :
cap. 25, nura. 11. Consonat his cóncilium Coyacense, sed, ut viri eruditi jam observarunt, in nullis S.
in dioscesi Ovetensi anno 1050 celebratimi : Subius Gregorii operibus ea reperiunlur, Ita vero habent :
calicemet desuper corporale tineum mundum et inte^ Solet multos perturbare, quamobrem m ecclesia qui-
grum. Golho-Hispani et Mozarabes panem et corpusi B • dam panes azymos, quidam offeruni fermentalos. Rq-
Domini in patena semper relinebant. mana Ecclesia offerì azymospanes, etc, sed sive in
649 2*- Controversia ergo in epistola ad Re- azymo, sive in fermentaloconficiatur, Domini corput
demptum videtur esse non de his pannis quos nos; el Salvatori» nostri sumimus.
corporalia dicimus, sed de velo, seu pannis, quibus; 26. In eo autem maxima hujus rei difficultas ver-
apud Gothos diaconus dona sacra cooperiebat, quodI satur, an Isidori tempore usus azymorum in Ec-
quidem velum, seu pallium, nunc solet esse sericum, clesia Latina, prsesertim Gothico-Hispana fuerit.
auroque interlextum, sed, ut ex epistola arguitur, Dissentiunt enim inter seviri doclissimi. Mabillo-
oliiu erat, saltem apud plures Occidentales Ecclesias, niUs in prsefat. saeculi HI Ben'edictini, et in disseri.
Tineum. Gregorius Turonensis lib. VII,cap. "2, vocàt; singulari de pane eucharistico azymo et fermentato,
coopertorium, quo altare dominicumcum óblalionibus; et Cbristianus Lupus tom. Ili Schol. in decr. et ca-
tegitur : quod ponilur super mimerà altaris. Nèque> non. Concil. in dissert. de Actis S. Leonis IX. cap. 7
verba epistola? abludunt : UH sericos pannos, nos; seqq., contendunt perpetuimi fuisse in Ecclesia La-
autem lineos, quos CORPORALIA. dicimus, ad ornamenta; tina ab ipso suscepta?fidei inilio pànis aiymi euchà-
tanti sacrifica exhibemus. Mullis post sa?culis in ristici usura. Contra Sirmondus in dissert. de azymo
Hispania idem pallium quo calix cooperitur corpo- - usum panis fermentati in Ecclesia Latina solemnem
ralium nomen adhuc oblinebat, ut constai ex lege oclingentis eoque ampHus annis fuisse, neque re-
Alfonsi IX, part. i, tit. 4, lege 57 : Corporales son cepta azyma nisi*post Photii schisma propugnat ;
dkhos aquellospannos blancos, queponensobreelcaliz, cui opinioni cardinalis Bona, lib. i Rer. liturg.
con que lo cubren, quando face el clerigoel sacramento cap. 2, adba?sit, nisi quod azyma non oninino, ut
del Corpus Domini, e eslosno deven ser de iirgo, niti Sirmondus , ab Ecclesia Latina primis illis sa?culis
de panno tinto , mas de panno de lino puro e bianco. excludit. Rationes prò utraque parte Natalis Alexan-
Sed prò vario tempore diversisque regionibus corpo- der in dissert. 11 sa?culi xi el xn, art. 3, accuratis-
ralium nomen diversis pannis altari inservientibus sime exponit, sed prò neutra sententiam ferre au-
invenitur tributum, ut videre poteris apud Ducan- det : aliquantulum.tamen sibi contrarius, qui sseculo
giuui verb. Corporale, Palla, Substratorium. vn, cap. 3, art. 22, constare ait ex canone 6 conci-
25. Aliud lortasse recentioris styli indicium ali- liixvi Toletani, pane fermentato Ecclesiam Hispa-
quis reponet in verbis epistola? ad Redemptum , nam illis temporibus usam fuisse*et cap. 4, art. 4,
Cumnon ànt de essentia, sive substantia sacramenti. negat epislo'.am ad Redemptum Isidori esse, quia ea
Sed qusedam none inter theologos communiores . a?tate Hispanicà? Ecclesia? fermentatum consecra-
pbrases in antiqutoribus Patribus fundamentum lia- bant. In pra?senti aulem dissertalione observat,
bent. Particula? prsepositionis de usus adeo varius utrosque canonem 6 concilii Toletani xvi prò se al-
mlrusque est apud optimos etiam Latinitatis au- l'erre, et concludil : Judieet lector cui opinioni faveat.
ctores, ut difficile possit in proposila phrasi novitas Crediderim verba concilii Toletani cum utraque opi-
aliqua recognoscL Quod autem ante conlroversiam nione componi posse, adeoque neutri favere.
de pane azymo inter Latinos et Gra?cos excitatam 651 27. Reprehendit cóncilium cap; 6 eos qui
Redempto scrupnlus aliquis de eo discrimine oriri i non panes mundos et studio pra?paratos supra men-
potuerit, imo quod tempore quoque Isidori nounulli sam Dominiiu sacrificio offerant, sed passim quo-
orientales consuetudinem Latinorum in reprehen- inodo unumquemque aut necessitas impuleril, aut
sionem vocare studuerint, nihil cene est causa? cur voluntas coegerit, de panibus suis usibus praparatis
negemus. Nam si ea?dem erant dissidii causa?, cur crustulam iu rotunditatem auferant, eamque super
non et quaedam initia esse potuerunt qua? tamen in altare cum vino et aqua prò sacro libamine offerant.
apertum belloin et schisma non nisi post multa Quod factum nequaquam in sacra? aucioriialis histo-
saeeula, aliis obortis controversiis, eruperint ? Sic ria uspiam gestum perpendilur. > Prpbat deinde»
Mi AD OPERA S. ISIDORI Hl^PALENSIR PROLEGOMENI. 51»
Chrislum panem intcgrum accepisse, et benedicenaoo A J cóncilium Tolétanum damnabàt ; scilicet quod ea
confregisse, et pergit : t Quid aliud instituit nos, nisi
5i rotunda crustula ex panibus vulgo usitatis confice-
ut panem integrum sumentes super altaris ejus men- i- ; rentur. Hac autem in parte, qua cóncilium vult pa-
sam benedicendum ponamus, non pariiculam panis, 5, nem sanctificandum debere esse nitidum et ex studio
quod caput nostrum' nequaquam fecisse perpendimus ? pra?paratum , Mabillonius arguit panem azyuium
Nam si homo sua?vita? diligentiam stùdiosius adhi- i- pra?cipi ; Sirmondus, cardinalis Bona et alii colli-
bere procurat, quanto magis sacris Dei cultibus is gunt panem fermentatum non rejici, cum expressa,
nitorem debitum exhibere summopere debet ? Unde le uloportebat, mentio non fiat : quibus etiam Chri-
temerilatis hujus, aut nescienti* cupidites lerminum n stianus Lupus assentitur, quamvis usum panis fer-
ponere, id unanimitatis nostra? delegit conventus, ut ii mentati Ecclesia? Hispàna? proprium, non Latina?
non aliter panis in altari Domini sacerdotali bene- >- communem indcastruat. Rerum confirmo capilulum
diclione sanclificandus proponàlur, nisi integer et ?t concilii xvi Toletani cum utraque sententia conc-
nitidus, qui ex studio fuerit praeparatùs,- neque ie rere posse, cum verba illa nitidus et ex studio prai-
grande aliquid, sed modica tantum oblata, secundum ii paratus panem azymum salis innuant, si alioquin
quod ecclesiastica consuetudo retèntat : cujus relì- ì- usus illius lune viguisset, et possilit etiam peculia-
quise aut ad conservandum modico loculo absque ] rem curam ac diligentiam , sive studium panis
ie B
aliqua injuria facilius conserventur, aut si ad consu- i- eliam fermentati ex optima farina conliciendi signiti-
mendum fuerit necessarium, non ventrem illius qui ii care : adeoque ex aliis monumentis lis tanta est di-
sumpseril, gravis farciminis onere premat. i rimcnda, quam nostrum non est componere. Credi-
28. Deest fortasse aliquid inter verba fecisseper- derim tamen cóncilium Coyacense, anno 1050 habi-
pendimus, et Nam si homo. Sentenlia certe concilii ii tum, opinioni Sirmondi et cardinalis Bona? favere :
est, panem sancliflcandum in altari reponi debere, t Hoslia sit ex frumento,, sana, et integra, al., exfru-
qui integer sit, nitidus, ex studio pra?paralus, mo- »- mento eleclo, ubi nulla azymi mentio, ut necessarium
dica mole. Apparet jam tum aliquod initium in Hi- i- videbatur, si communis esset consuetudo. Exstat
spania earum particularum, quue nunc consecrata? ae Joan. Golter Hermanni Historia 653 concertalionum
communicantibus distribuunlur : quod a concilio o de pane azymo, etc. Lipsia?1737. Interea relinquitur,
damnatur, quia contra veterani consuetudinem erat,t, epistolam ad Redemptum ex hoc capite saltem du-
et Christus panem integrum accepit, quem benedicens is biam esse.
iregit deditque discipulis suis. Ac nisi multimi fallor,
r, 30. Quod autem vasa quibus sacrifica immolatili
legendum est, crusiula in rotundilatem auferant,t, agitur melallina potius debeant esse , ut in eadem
eaque, etc. Nam elsi crusiula femineo genere dici si G
( «pistola exponitur, quam lignea, vel fictilia , id ex
potest a crusta, tamen hoc loco melius videtur cru- :- antiqua consuetudine videtur dictum. Cóncilium
stula in plurali neutro a crusfum. Ut enim advertit it Coyacense nuper laudatum : Ita ut non sacrificent
Servius ad lib. VII^Eneid. vers. 114 : Cruslum et et cum calice ligneo vel fidili. Lege, si vacat, cardina-
crusta neulraliler dicimus de his qua: comedi possunt, *, lem Bonam Rer. lilurg. lib. ì, cap. 25, qui num. 2
femineo autem genere qum comesse non possumus. s. concludit, orthodoxam Ecclesiam semper et ubique
Neque alius concilii sensus esse potest : loquitur ir in hoc conspirasse, ut aureis vel argenteis calicibus
enim de pane qui integer accipiendus 652 erat> el 2t sacerdotes uterenlur. De palla linea, qua? corporale
particulatim confractus dislribuendus ; cujus reliquia?se dicitur, multa etiam tradit doctissimus idem cardi-
aut modico loculo conservarentur, aut consumeren- i- nalis ibid. num. 11, qua? epistola? ad Redemptum
tur : exemplumque Christi repetitur, qui panem inte- e- consentanea sunt. Sententia quoque veterum Pa-
grum accipiens(non buccellam),quem post benedictio- J- trum fuit, verba ccelestis oraculi non subjacere.ut
nem confringens suis particulatim discipulis dederit. '• ait àuclor epistola? ad Redemptum, Prisciani re-
Non igitur reprehenduntur qui unum aliquod crustu- i- gulis, vel Donali. Gregorius Magnus in epistola ad
lum panis rolundum, sive unam buccellam super ?r Leandrum, praemissaExpositioni in Job : lndignum
altare offerebant., scilicet prò ipso solo offerente le D
] vehemenlerexistimo, ut verba cmlestisoraculi resirin-
sacerdote, sed qui plura crusiula rotunda ad altare fe gam sub regulis Donali. Neque enim hwc ab ullis in-
-afierebant.qua? deinde sanclificata sine fractione ie terpretibus in Scripturm sacro: aucloritale servata
communicantibus dabant. sunt.
29. Qua?nampanis consecrandi forma seu figura fa 31. De epistola ad Eugenium dicendum superest.
olim fuerit, et quomodo ad hanc hostiarum el par- r- Perezius in not. asserit hunc fuisse Eugenium II
ticularum formam, qua nunc utimur, deventum in anlisliiem Tolétanum, Justi successorem. Nonnulli
sit, accuratissime perscrutatur cardinalis Bona ìa propterea putarunt inscriptionem falsam esse, quia
Rer. liturg. lib. i, cap. 23. Sed hostiarum et parti- ,i- Justum post Isidorum vita functum credebant ; quod
cularum originem ex sa?culis posterioribus repetit ; : Oudinus refellit, quamvis epistolam ejusdem suppo-
quod veruni quidem est, si de communi usu iu eccle- e- sitionis et auctoris cum pra?cedentibus esse, dicat.
siis recepto sermo sit. Alioquin initium ex ea con- n- Florèzius tom. V Hisp. sacr. pag. 267, epistolam
suetudine repeli debet, qua? in concilio Toletano io prò legithna habet, sed ad Eugenium Tolelanum
repreheusa, postea tamen iu meliorem formam red- d- scriptain non censet : cum enim Justus pra?decessor
acta invaluit., ab eo vitio expurgata quod simul ul anno 636, mense Martio prope medium obierit,
SÌS iSlDORÌANA.— PARS 11. CAP. LXXV. SU
cousecratio Eugenii circa finem ejusdem mensis, noni A 3. Alia est epistola Isidori nomine in Codice Vati-
ante, collocari debet : Isidorus autem obiit inilio> cano 4418 satis antiquo, de quo cap. 97, inter alia
mensis sequentis Aprilis. Non ergo idoneum tempus» opera medica sic inscripta pag. 167 terg. rubrica :
effluxisse videtur, ut Isidorus ad Eugenium jam epi- Incipit epistola Ysidori Spaniensi. Rursus pag. 108,
scopum litteras dare potuerit. Quid, quod epistolai recentiori manu : Epistola Isidori : Quatuor sunt
potius ad episcopum antiquum directa videtur?ì venti, quatuor anguli cmli, etc. Epistola a Christiano
\estrm sanclilalis litteras per nunlium suscipiens i homine videtur confecta, qui qua?dam ex Isidoro
Verecundum, rerum omnium conditori grates impen-- sumpsit, scilicet ex lib. iv Etymologiarum, qui est
dimus, quod Ecclesia; sancloe sua: mentis et corporiss de medicina, et aliis in locis. Fabricius tom. XIII
vestri valetudinem conservare dignalur. Existimatt Bibliot. Gra?c, pag. 746, inter velerés medicos re-
ergo Florèzius epistolam ad Eugenium Egarensem , censet Isidorum Aniiochenum a Galeno citatum, et
qui concilio iv Toletano cum Isidoro subscripsil,, Isidorum Memphitem ab Aetio. Addit Isidorum Hi-
directam fuisse. Inscriplio quidem certam episcopii spalensem medicis a Tiraquello annumerari propler
654 sedem non designat, et chronologica ratio» ea qua? de rerum proprietate scripsit, et multa alia
quam Florèzius explicat, conlra Eugenium Toléta- ad medicinam perlinentia, praesertim lib. xl, xn, xvi
num facit. I et xvii Etymol. Nescio an quod dicit de proprietate
JJ
32. Partem hujus epistola? ad Eugenium Lucasi rerum ìntelligat opus a Sigeberlo indicatum : Scri-
Tudensis operi suo de Albigensium ha?resi inseruit : psit et libros duos de Differentiis verborum, sive de
Mariana etiam libro vi, e. 6, Hist. Hisp., qui amici- proprietate rerum, an solum innuat Isidorum in libris
tiam inde colligit qua? inter Isidorum Eugeniumquee Etymologiarum plura de rerum proprietate scripsisse.
Tolelanum n intercedebat, et in not. ad Lucam Tu- 4. In bibliotheca Romana Angelica Codex est
densem lib. n, cap. 1, aflirmat eam epistolam exstaree membranaeeus in-4, sseculi xiv circiter, inscriptus :
in vetusto Codice templi Toletani. Lucas vero Isido- isidorus et alii de medicina : hxterea moneo te, me-
rum auctorem laudat, sed opus sive locum, ex quoo dice, sicut ego monitus sum a nostris magistris, etc.
verba ejus depromit, non nominat. Natalis Alexan- Desini! : posse noscilur. Explicit Isidorus. Alloquitut
der primatum Romani pontificis jure divino egregiee quemdam suum nepotem. Non exprimitur ess^'jfsi-,
ab Isidoro in hac quoque epistola, ut in alia ad Clau- i- dorum Hispalensem. SeqUuntur qua?dam an/Onyfùa':_
dium, confirmariasserii. Oudinus, ut dixi, Dupinius,i, Medicina èst qua: corpus vel tuelur, vel resfafet; etc.
Dalfceus, Tenlzelius et alii, pra?sertim heterodoxi,, Hic est liber quartus imperfectus Eiymoldgiaruni
commentitiam aperte dicunt cum ob affeclam ergaa Isidori. Postea Incipit liber aureus : Si dolor^pitjsr
Romanum pontificem obedientiam, tum ob injectam^ neQ etc. Explicit liber aureus. Deinde IncipiuniTtùii^
symboli Athanasiani mentionem : qua? duo objecta a magislri Rariholommi : Hydrophobia est passio, etc.
jam diluì, cum de epistola ad Claudium disputavi. i. Codex in line videlur mulilus.
De hac igitur epistola, an sit Isidori, minor est du-' 5. Suspicor medio a?vo Isidorum àliquem exsti-
bitaudi ratio, quam de precedenti ad Redemptum »; lisse, qui Latinis litteris medicinam illustrare prò
major fortasse eliam asserendi eam ab Isidoro scri-l" virili parie conatus fuerit. Nam in Codice eliam
ptam, quoniam a Luca Tudensi jam reperitur lau- '" Vaticano 2439 membranaceo in-fol. post Averrois
data. Veruni cum ipsius Tudensis auctoritas satis 1S commentarium super Cantica Avicenna?, magistro
firma aut antiqua non sit, dum cerliora veluslioris's Armengando Blaxii de Monte Pessulano ex Arabico
setatis exemplaria non oslendantur, quatuor has epi- i- interprete, pag. 45, sunt Joannis Damasceni aplio-
stolas saltem dubias esse pronuntiabo. rismi subjecto commentario. Aphorismi incipiunt :
CAPUT LXXV. Liberet te Deus, fili amantissime, a devioerroris. Com-
. menlarium vero : Jo'annesDamascenus, tradens quos-
De aliis epìstolis Isidoro atlributis aut affirtis. Epi-
stola Isidori medica commentilia. An Isidorus ali- i- dam canones medicina: operi suo 658 prmmittit
quod de medicina opus conscripserit. procemium. In fine ha?c est rubrica : Expliciunt
1. Canonicus Legionensis, auctor Vita?S. isidori ri D aphorismi Joannis Damasceni, filii Serapionis, cum
apud"Bollandianos, refert Isidorum adirne juvenem m commento beali Isidori. Codex sseculi xiv circiter
epistolam ad Gregorium Magnumde beatitudine scri- i- est. Neque Armengandi Blaxii, ncque Isidori alicu-
psisse : cujus mentio apud anliquiores alios non ex- *- jus medici Fabricius in Bibliotheca medii a?vim<?-
stat, ut cap. 18, n. 9, observavi : neque ejus exem- i- minit. Joannes Damascenus medicus ille ipso est
plum usquam*ìnveniri puto. quem Fabricius lom. XM Bibl. Gra?ca?librimi apbo-
2. In Codice Valicano 3791, post Isidori epislolas ad
id rismorum 160 ad Jìlium scripsisse testatur, et ad
Leudefredumet Massonam,inscriplio hsecest : ìncipit nt sa?culum vili prope finem revocat. Etsi enim de
episloladenominibushmriticorumquiunitatem Ecclesia: 'm Joanne Damasceno, Serapionis filio, in Serapione
turbaverunl, Isidori. Sed 655 id depromptum est si agere pollicilus est, tamen id solum prolulit : Joan-
ex lib. vni Etymol. cap. 5 : Quidam eliam hwre- •e- nes Serapio, aut, ut alii vocant, Serapionis filius,
lici, eie. Alia adduntur ex cap. 6, sub litulo : De ìe medicusArabs circa annum Chrisii 1070, mullis sos-
philosophisgenlium qumdam. De hac epistola Rerum ia culis vixit "post Serapionem mediami Alexandri-
cap. 86. num, etc. Arabis autem illius, quem ad smculumvili
515 AD OPERA S. ISIDORI MSPALENSiS PRÓLEGOMENA. 816
perperani reférùhì alti," plura scripla Latine versa; À }, id non Isidoro tribuendumerit, std aut Theoditco, aut
hdbemùs, étc. Ai auctor apborismorum ad filium ad[ Avicenna;. Rodriguezius, tom. 11 Bibl. Hisp., pag.
sa?cùiùmvili ab ipso Fabricio refertur. Quidquid idI 344, sententiam Nic. Antonii male expressit : ait
èst, certe Isidorus noster commentarium in apho-- enim eum apologiam prò Theodisclo adornasse, cui
rismos scripioris longe se posterioris minime edere> nonnulli errorem Adoptianorum imputaverant, cum
potuit. Nic. Antonius ne exsiitisse quidemullumTheodisclum
6. Quòd si aliquis, Ut opinor, fuit Isidorus, quii anlistitem Hispàlensemcontendati
medio sevo, ut dixi, nomen suum inter inedicosi 9. Nullum quidem fuisse Theodisclum , qui post
scriptores professi» fuerit, facile fuit ut ineptii Isidorum sedem Hispàlensem tenuerit, cap. 12 de-
librarii Isidorum Hispàlensem , cujus late fama per- monstratum jam manet. Neque tamen propterea
vagala erat, auctofem crederent. Ac fonasse auctore Lucani Tudensem auctorem conlinuationi» chronici
continuationis Isidoriani Chronici sub Ildefonsi no- Isidoriani Ildefonso affida?, aut interpolatorem cre-
mine vel prorsus confict», vel plurimum interpo- diderim, quod multi pulant. Nam Rodericus quoque
lata?, inde occàsionem sumpsit, ut qua?damde libris> Toletanus, Luca?sequalis aut etiam antiquioi-, eam-
niedicis isidori a commentino pariter Theodisclo,, dem conlinualionem legisse videtur, ut apparét lib;
Isidori successore, faìsatis in vulgus spargerei : B j n de Reb. Hisp, cap. 21, ubi de Cindasuindoait : Li-
e Successit beatissimo Isidoro Theodisclus, na- bros vanclorum Patrum diligenter fecit perquiri, et
tiòne Gra?cùs, etc. Libros quosdam deNaluris ì institula beati Isidori firmiter observari. Hic perfidum
rerum et Arte medicina?, necnon et de Arte notoria,, Theodistum Hispàlensem episcopumsynodali senten-
quos pater Isidorus facundo stylo composuerat, ett lia in exsiliummisit, et dignilatemprimalia;, quam ab
neduni ad publicum venerant, in odium.(idei cor- antiquo habueral, lolius approbalione conciliiTolelanm
rupit, Tesecans vera et inserens falsa : atque perr Ecclesia;confirmavit.De corruptis Isidori libris nihil
qUéradam Arabum nòmine Avicennam de Latino inÌ Rodericus 658 diserte proferì, vel quia inslituto
Aràbicùm transtulit. > suo satis erat, si Theodisclum aut Theodistum per-
7. Totàin liane fàbùlam merito explodit Nic, An-- fidum appellarci, vel quia fortasse éxemplar conti-
tonius, qui ex interpolato hujusmodi chronico erro- nuationis Chronici Isidoriani minus corruptum nactus
reiii ortùm putat eorum qui Avicennam Hispaiium i fuit, ut loc cit. jamrnonui,
fuisse éxistiniarùnt ; cum iàmeri Avicenna, princepss 1O.Inter Isidori epistolas rei'erre aliquis possàt
scilicet medicorum Arabum neque in Hispania natus,, qpùsculum de Institutione bona?vita?, de quo cap.
neque illue àccessisse unquam videatur",et sa?culoxiI 82; nam epistola?nomine insignilur in CodiceVali-
démum vixerit, ut osteiidit Hb. VII, cap. 2, ubiiQ| cano-Palatino 832, ubi tamen non Isidoro, sed
duos Avìcèhnas sine ullo fundamento ab aliis di- Ambrosio perperani ascribitur pag. 80 terg. : Incipit
stingui animadvertit. Ridiculum pra?terea videtur,, epistola beati Ambrosi*archiepiscopide Morìbut el
Theodisclum in odium fidei vera in libris de Medi- - honesta Vita ; DUectefili, dilige lacrymas, etc;
cina et Rebus 657 naturalibus resecuisse, ac falsaa
inseruisse, cum id potius ad libros de Rebus sacriss CAPUT LXXVI.
scriptos essét referendum. Dubium autem èst ànii De,Natura rerum liber Isidori ad Snebutum regem.
pseudo-Ildefonsus nomine arlis notoria? intellexeritj. Editiònes, mss. Codices,excerpta, caput quoddam
Salomohi'sclaviculm tituio
0 liiijus libri nondum editum-.Carmen aslrólògicum
superstìtiOsam illam, quam huic libro addilum ; fortasse Isidori ,• cómpèndium
Cornelius Agrippa integro libro explarìavit, de quaa melricumejusdemlitri nondum editum, fortasse S.
Delrius, Torreblancà, Alberghìnus, aliique agùnt,j Eugenii Toleiani.
qua? certe sanctissimo viro Isidoro sine maxima a 1. Neminemvidi hactenus, ait Bayerius , qui de hoc
injuria ascrìbi nequit, an artem nolariam, qua?perr opere lìtem Isidoro iniendat. Ac notandum id sane ìii
notas scriberé docet, quam Hebra?i ètiam inferioriss tanta judicandi de genuinis Isidori operibus licentia
a?vi cognoverunt : de qua videndus Mullerus lib. nII ac varietale. Sisebuti regis, cujus doctrinam el eio-
Mise cap. 13. Ha?cautem notària ars multo minuss 0 queiitiam Isidorus non solum in epistola nuncupat'i .
idonea est, ut in odium fidei corrum'patur. Pìnius is ria, sed etiam in Historia Gothorum celebrat, epi-
in tract. de Liturg. Hisp. cap. 4 eidem commentitioo stolas, quosdam versiculos, et Acta martyrii S..Desi-
Theodisclo ittiputari posse conjicit, quod exemplaria a derìi Florèzius tom. VII Hisp. sacr. edidit : ex
qua?daniliturgia?Mozarabica?corrlipla fuefint ; quiaà quibus Isidori judicium de regis eruditione satis
scilicet Baronio fidem pra?stitit, referenti ad an-i- comprobatur, quamvis is. sermone panini Latino, et
num 794 Theodisclum primum in Hispania asse-Ì- ad vulgarem declinante scripserit. Opus clare a
risse Christum Dei Filium esse àdoptivum. Itaa Brauliorie describituriDe Natura rerum ad Sisebutum
facile errores serputtt. regem librum unum : in quo tam de ecclesìaslicorum
8. Berardus, qui Canones Gratiani genuinos edidit, t, docloruni quam de phìlosophorumindagine obscura
eamdern crambem recOquit part. in, pag. 481, at-l- quondamde elemenlis absolvil. Brevius Ildefonsus :
que ita concludit : Nemo exinde noti colligìt, quanta la Libi-um de Natura rerum ad Sisebutum principem.
solertia opus sit in meditalione Isidorianorum m Hunc quoque titulum de Natura rerum Sigeberlus
i, aliioue relinuerunt. Nic Antonius putat hoc essa
librorum, iti quibussane si quid offendiculiesse potest,
 Si? iSlDORlANA.—PARS II. CAP. LXXVI. 518
opus quod Trithemius Gòsmographia;nòmine laudat, A mundo, elementis, de stellis, de meteórlsj eie. Prav
' piani inscriptionem in Pithceano Codice appàrerej fatio est metrica :
jiionuitScriverius in arìiniadversionibus ad Vegetium Naturasrerum varias, labentis et a?vi
editimi. 1670, tom. Il post Stewechii commentarium Perslrinxit Utulistemporalata citis.
Hoc opusculum edere Mansius cogitabal. Auctor ab
pag. 54; Sed cum Trithemius nonnunqUam qua?dam
opera diversis 659 titulis reprasentet, crediderim ipso creditur Jacobus diaconus, cujus sequitur syn-
opusdiversum non esse,quod alibi vocat de Computoet opsis epistola? Alcuini. Ego puto Reda? opus esse
natura rerum, alibi de Astronomia, jam editum. Alvarus Cordubensis sa?culo ix Isidori
2. Nequé dubitandum videtur"quin liber de Astro- librum Naturai rerum appellavit in Indiculo luminoso
nomia a Trilhemio recensitus sit opus ipsurii de num. 15, Carnalibus vero et minus peritis scandatum
Natura rerum. Nam initium a Trithemio indicatimi : nasci tempore martyrii beatus, et lumen noster (torte
Domino et filio diarissimo, epistola? nuncupatorià? nostrum) Isidorus in rerum Natura: libro evidenti
Isidori ad Sisebutum congruit. Nic. Antonius inter eloquio, et apta figura stella; cujusdam Horione (Orio-
opera a Trilhemio commemorala, sed aliis ignota, nis) nuntiat.
refert librum de Astronomia: quem'ipse quoque sus- 5. Prodiit hic liber, ut ex Fabricio dixi, anno
et consentit Bandinius tom. IV Cod. Latin.
picatur esse librum de Natura rerum. Attamen, addit, «1472,
B
in Medicea bibliothecaIsidorus DEASTRIS bibl. Laurent. Medie, plut. 27, cod. 9 bibliotheca?
repéritur. S. Crucis :
Exstat adhuc hic Codex, Liber Isidoii de Astris codi; qua? editio Margarino de la Bignè ignota
sed cumdem esse ac librum de Natura rerum , per- fuit, qui anno denique 1580 se primum id opus in
edere existimabat. Repetita est deinde editio
spicuum est ex collaiione inter schedas Zaccarianas vulgus libri ejusdem in editionibus Operum Isidori regia
càp. 44 indicata. Néque in aliis mss. exemplaribu9
similes inscripliones libri de Natura rerum desunt, Matritensi, Breuliana, et recenti Matritensi. Sed in
ut-in Cod. Regio-Vaticano 1573. Bayerius'quoque editione Regia caput ultimum de Partibus terra pr?e-
Codicem Tolétanum recénset, qui de Astris coiti ad termissum fuit. In recenti editione Matritensi inter
Sisebutum inscribitur. Ab aliis dicitUr liber aslrotio* appendices pag. 51 additum est hoc caput ex Codice
micus, et inedilione Aìigustana anni 1472 fol., quarti Ovetensi, scripto sseculovii, et ex alio Oxomensi
Fabricius laudat, de Responsiónemundi ètOrdinàtioné sa?culo xn, vel circa initium sa?culi xm exaralo.
astrorum. In Codice Escurialensi, quein Rodrigue- Editor, qui nonnullas varias lecliones ex' Ovetensi
lius tom. II Bibl. Hisp. pag. 327 describit, sseculi Codice adjicit, adyertit in centro figura? capitis 11
xn, titulus èst, Sancti Ysidori Yspahieiisis de Astrò- litteris minio notatis legi ; Eulogii mementotepec-
nomia seu Natura rerum. Subjungituf in eodem Co- r, 0 catoris ; qui Eulogius, ut addit, videtur scriptor, vel
dice ltem liber Sententiarum, scilicet Isidori. possessor libri. In, nota subjecta dubitatùr num is sit ,
3. Miratur etiam Nic. Antonius, opus de Natura S, Eulogius niartyr Cordubensis. Aimo 859 S. Eulo-
rerum inms; Codice Pauli Petavii, quem Scriverius gius inarlyrio eoronatus fuit ; adeoque si liber ad
laudat, appellari Rotarum librum. Neque assentitur sa?culum vii, vel, ut alii putànl, vili periinet,
Scriverlo qui Rotarum in NotarUm commutare vo- sanctus hic niartyr solum possessor esse potuit.
6. Advertit idem •ditor, post caput, quod nunc
luerat, ac probabiliorem putat conjecturam, quod
Rotarum ex Natura rerum compendiose scripto eru- est ultimum, de partibus terra:, alia in eodem Codice
de Asia , et partibus ejus, qua? sunt
perit. Verius tamen censet, a rolis seu circùlaribus Ovetensi addi
figuris,quibus Isidorus multis in hoc libro utitur, ti- caput 3, .4 et 5 libri xiv Etymologiarum : et conjicit
tulum RolarUmab aliquo inéptissimo, ut ait, exscri- ille quidem non inepte, vere olim ad librum de Na-
plore fuisse fabricatum, pra?séftim cum cumdem ti- tura 661 rerum, qui.Etymologiaspra?cessit, perlii-
tulum in Chronico Fontanellensi invenerit : de quo nuisse ; postea vero ab Isidoro in Etymologias con-
confer supra cap. 46, ubi in alio Codice niottaslerii jecta , et in plerisque exemplaribus libri de Natura
S. Nazarii in Laurissa idem titulus Rotarum supra rerum pra?termissa, Bayerius in not, ad Biblioth.
verum titulum apponitur. Codex noster Regio-Vati- p vet. Hisp. observat pervetustum ìllum olim ecclesia?
canus 310 eadem inscriptione pranoiatur. Codex Ovelensis Codicem, quem Longobard.icumGrialius
Mediolanensis Liber Rotar., quod MuratoriUs non appellai, nunc exstare in regia Escurialensi biblio-
intelllgebat, cum Codicem dèscriberet, ut cap. 55 theca, ac constare partim cursivo eharactere Lon-
dixi : ac fortasse vetustaté consumpta? èrant ultima? gobardico , quem nos Alaulphicumdicimus , partim
littera?in Rotarum. quadrato , seu vulgari Romano.: videri autem sa?cu-
4. Grialius, qui ad Matritensem editionem librum lo vm, eoque non multum adulto scriplum : ex quo,
hunc emendandum 660 m se Tecepit, titulum de pergit, inedilum eatenus Isidori caput 47 de Partibus
Natura rerum pra?ierendum ait, cum èliam Bèdà terra; in novissimamMatritensemanni 1778 editionem
Isidori exemplo librum suum de Natura rerum in- permanavi!. Fallitur quod id caput non ante editum
scripserit ; quamvis alias Isidori liber de Astronomia, censet ; nam et in Bigna?anaet in duabus Breulianis
sive de Mundo, sive de Naluris rerum inseribatur; editionibus conspicitur, Et cum illud non solum editi
Mausius in descriptione Codicis Lucensis , de quo et plerique nostri mss, Codices exhibeant, sed etiam
supra cap. 44, receuset opus cujusdam Jacòbi hoc ille ipse Longpbardicus , quo Grialius potissimum
titulo » Incipit de Natura i trutn. Agit de terra, usus fuit, colligilur incuria alicujus accidisse, quod
 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. - 520
S19
in Matritensi Grialiana editione omissuin fuerit. A caput est de monte Mina : sunt versus de ventis, et
Quod si stùdio pra?lermissum fuit, quia a nonnullis Carmen, Tu forte in luco, etc. In Regio-Vatic. 1573, '
Mss. abest, debuit editor pra?monere cur caput cap. 101, inscriptio est, Liber aslrorum cedi edilus
quod in Bigna?anaeditione jam conspieiebalur, et in ab Isidoro. Adest caput 47 de Partibus terra?. In
multis antiquissimis membranis apparet, nihilque Cod. Palat. 834 de quo cap. 103, Incipit liber de
pra?sefert Isidoro indignum , excluserit. Astra costi sancti Hisidori Spalensis episcopi. In
7. Libri de Natura rerum •qusedam sunt in mss. Palatino 1448, sseculi xi circiter Liber Rotarum
exemplaribus excerpta : ut in Codice Regio-Vaticano sancti Isidori episcopi; adest caput 46, de Nominibus
571, inter alia ex Patribus deprompla pag. 13, de maris ac fluminum nondum editum. Hoc est ca-
Signis tempestatis, vel serenitatis : quod est caput 38 put 48, in Codice Palatino 834. Idem caput exstai in
integrum libri Isidoriani de Natura rerum, et in Co- Urbinate 100, de quo cap. 104, ubi liber hic de Astro-
dice Casanatensi D. iv, 23, de quo cap. 107. nomia inscriptus, Etymologiis tanquam liber 23 et
8. Codicem unum ms. libri de Natura rerum ex ultimus subjungitur, auctus in fine opusculo de Coelo,
bibliotheca Mediolanensi Nic. Antonius memorat, quod Isidoro quoque adjudicaiur. Invenitur pra?terea
•' in Codice Albanio, de quo
Bayerius tres Escurialenses et unum Tolétanum; cap. 107 fusius agam.
cujus meminit etiam Burrielius in sua epistola. In B I 663 "'• Caput novum de Nominibus maris et
fine capitis 44 recensui quatuor Codices, unum Lu- fluminumex mss. Codicibusa nobis producendum est,
censem et tres Florenlinos, quorum varias lectiones scilicet post caput 22 de Nilo. Etsi enim in Editis de-
Zaccaria sibi paraverat. Inler Codices Albornozianos sideratur, et a multis quoque manu exaratis exem-
Expositionis in Genesin, etc, indicatur initio liber plaribus abest, tamen cerlum mihi est ab Isidori
Isidori de Natura rerum. Inter Codices Etymologia- manu esse. Quis enim alius post Isidori tempora tam
rum, ut jam a me observatum fuit, alicubi reperilur scile veterum auctorum loca interserere novisset, ut
liber de Natura rerum, tanquam pars, sive liber ulti- in hoc capite cernitur ? Respondet enim hoc caput
mus Etymologiarum. reliquo operi, de quo notanda sunt Scriverii verba
9. Bandinius tom. IV Cod. Latin, bibl. Med., ad Vegetium a Nic. Antonio indicata, et a Fabricio
plut. 27, bibliotheca? S. Crucis, describit Codicem 9, relata : Sane non contemnendumopusculum,et dignum
in quo est opus Etymologiarum, ut alibi dixi. Num. 3, viri dodi censura. Multa indidem fragmenta Nigidii,.
pag. 175, Isidori Junioris illuslris libellus de Astro- Varronis, Suelonii Tranquilli, et aliorum haurienda.
nomia sive de Natura rerum. Prologus : Domino et Profert Isidorus iu hoc capite verba Tranquilli in
filio 662 Sisebulo, etc. Tabula capitum 45; ultimum Pratis, Virgilii, Naeviiin Bello Punico, Atta? in To-
est de monte JEtaa, ac desinit : ad puniendos pecca- C gatis, Pacuvii et Augusti, ex quo refert, Nos venimus
tores, qui cruciabuntur in sosculumsosculi. Qusedam Neapolim flucluquidem casco: quod fragmentum aliis
alia addit editio Matritensis, et caput aliud integrum Augusti, qua? Rutgersius collegi!, adjungi poterit,
editiones Bigna?ana et Breuliana. Subjiciuntur in non minus quam verba Tranquilli, Nsevii, Pacuvii et
eodem Codice capita quatuor, quorum primum : De Atta?, qua? in hoc capite referuntur, inter veterum
nominibus stellarum, quibus ex causis nomina accepe- poelarum fragmenta, qua? jam multi vulgarunt, re-
rìnt. Secundum De prmcedenlta et antegradatione poni poterunt. Laudatum caput exstat in Codice
stellarum. Tertium de pmcedenlia el antegradatione Albanio, in Lucensi, et in multis Vaticanis, ut in
(legendum retrogradatione). Quarlum de stata stel- eorum indice nuper exposito observare licet.
larum. Qua? sunt quatuor postrema capita libri tertii 12. Libro de Natura rerum in nonnullis Mss. sub-
Etymologiarum. Succedunt alia capila de mundo, etc, jicilur quoddam astronomicum Carmen versu hexa-
scilicet decem priora capita libri 13 Etymologiarum. metro, Tu forte in luco, etc. In editione recenti Ma-
Pag. 188 occurrit totus liber x Etymologiarum, ali- tritensi descriptum fuit hoc Carmen,ubi dicitur ecloga
quanto longior in hoc Codice quam in Editis, videlicet elegantissima, desumplum ex Codice pervelusto
nonnulla adjuncta habet in fine, ut Bandinius obser- Ovetensi, in quo inter capp. 46 et 47 collocatimi erat,
vat. Alius Codex de Natura rerum recensetur a Ban- JJ j et ex alio Codice sa?culi xiv, scilicet Escurialensi, ut
dinio plul. 22 bibliotheca? S.Crucis, n. 12, qui ex nota Bayerii ad Bibl. Hisp. arguo, qui poemalion
membranaceus est sa?culixm et inscribitur de Astris de Sole vocat, ellipticumtamen et misere defosdatum.
cceli, similis Codici 39, plut. 29, de quo dixi cap. 44. Initium inter appendices nova? Matritensis edilionis
10. Non pauca nec contemnenda recognita a me est : Tu forte in lucis. Desinit : Lumen, et fratrem
sunt libri de Natura rerum mss. exemplaria. Codex recti*objeclibusargens. Multis mendisin hac editione
Regio-Vaticanus 255, cap. 99 describendus, exhibet carmen corruptum est. Emendatum a me prodibit
opus de Natura rerum hoc titulo recentiori : Isidorus non solum ex ms. Regio-Vaticano 255, in quo post
de Nalura rerum. Codex vetus est, fortasse sa?culiix. librum de Natura rerum reperitur, sed etiam ex an-
Non multo inferior est Codex Regio-Vatic. 310, deÌ liquis editionibus.,
quo cap. 100, ubi liber de Natura rerum inscribitur 13. Id enim tam editor Matritensis quam Bayerius
Rotarum liber Isidori. In Cod. Regio-Vatic. 571, de ignorasse videntur, scilicet hujusmodi Carmen astro-
quo cap. 100, est fragmenlum hujus libri. In Regio- nouiicum longe ante, nec semel typis excusum in
Vaticano 1260, cap. 101, integrum opus sine titulo : luceru venisse. Exstat in Anthologia Latina pag. 494
incipit : Domino et filio Sesibuto Esidorus. Ultimum tom. IV Poetar. Latinor. edilion. Pisaur., ubi in fine
 521 IS1D0RIANA. - PARS II. CAP. LXXVI. 322
dcLOtafuraliquid deesse post versum, Luna meat, etc; A j insertum operi anonyrao de Computoex Còdice pèr-
sic enim legendum, 664 non ut in editione Matri- antiquo bibliotheca?Ambrosiana?. Liber ex multis
tensi, Lumen eat. In ms. Regio-Vaticano 255, nullo) opusculis de computo, de ratione paschalis, de cyclo,
'
signo arguitur imperfectum esse Carmen : versus> etc, collectus est anno 810, aut sumnium paucis
autem ultimus sic habet : Luna meat, fratrem rectiss post annis, ut ex cap. 153 aliisque locis colligitur.
objeclibusurgens. Editio Matritensis argens, Pisau- Ex Isidoro qua?dam desumpta sunt. Titulus capilis
rensis arcens prò urgens. Primum prodiit hoc poe- 106 est, Ilem Sesebutusde eclipsibussolis et luna; di-
mation inter- P. Pithcei poematia velerà : de quai cit:
editione agit Fabricius lib. iv Biblioth. vet. Lat. Quur fessoluna libescitcirculusorbe, eie.
cap. 1. Vocat incerti auctoris' de Defeetu luna;, sive3 Ita procedunt versus, multis meudis inquinati, us-
de Astronomiafragmentum, quod incipit : Tu forte ini que ad extremum versum : Lunam erat fratrem rectis
loco Iwtus. Sed legendum in luco lentus. Observatt arguens ; qui corrigendus est : Luna meat fratrem
Fulgentium auctorem indicari in titulo ex conjeclurai rectis objectibus urgens.
minus verisimili; subjieì in mss. libro Isidori de Astro- 17. Cur autem Sisebuto hi versus ascribanlur
nomia; Varronis Atacini esse, conjicere Pithosumi ratio peti potest ex ipso libro Isidori de Natura re-
et Pelrum Danielis apud Turnebum xix, 3 Advers.,, B ] rum, Sisebuto dicalo, cui adjici vel inseri solent. Ac
contra quos disputai Salmasius p. 1131 ad Solinumi re vera versus finem hujus de computo libri, sive
editionis Parisiensis. colléctionis, exstat Isidori opus de Natura rerum,
14. Gerardus Joan. Vossius, cap. 5 dePoet. Lat., quod pag. 208 a Muratorio ita indicatur : Domino ci
putat fragmentum hoc esse carminis astronomici,t filio Sisebuto Esidorus : Dum te prasslantem ingenio
atque Isidorum fortasse habere auctorem, cujus ope-. facundiaque, etc Omittitur a Muratorio, qui addit ex
ribus ssepesubjicitur, nullo auctoris nomine expresso : Codice quosdam versiculos :
doctissimum quemdam hominem conjicere VarronisS Anuussolis continetur
Atacini esse. Cum Fulgentii nomen solum ex conje- Quatuortemporibus.
Desinunl.
clura pnefixum fuerit, ut Pithoeus in nolis consentii,» Trienuariumbiennium
et vetusta exemplaria Astrologia? Isidori, cui fere; Bisquetrinis supramissis.
subjicitur, nullius auctoris titulum pra?ferant, conse-, Reliqua desiderantur.
quens videtur aut Isidori esse, aut alicujus ex anti- 18. Non tamen absurdum esset Sisebutum, inge-
quioribus scriptoribus, quibus Isidorus libens utilur. nio doclrinaque prmstantem, ut ait Isidorus aliique
Et in Codice quidem Ovetensi antiquissimo ante ca- couiirmant, auctorem carminis credere. Ex ejus
'C
put ultimum in lextu ipso hi versus inseruntur : quod epistola ad Theudilanem, dum ex laico habitu se ad
\
arguii ab auctore libri id factum. Locus tamen car- inonasterium convertisset, colligimus Sisebutum
minis proprius esset post caput 21 de luna; eclipsi : musis quoque amicum fuisse : concludit enim epi-
id enim auctor agit ut luna? eclipsin explicet, paucal stolam tribus dislichis ad Theudilanem, quibus pra?-
de solis eclipsi addens. Neque video cur imperfe- cedit versus Draconiii lib. i de Deo vers. 128 :
ctum carmen plerique dieant : nam poeta, quodi Magnusubique Deus, nunquammutabilisauctor.
initio de luna? eclipsi dicere proponit, piene exse-' In Draconiii editionibus legebalur :
quitur. Clarusubique Deus, nunquammutabilisauctor.
15. Ut Isidori poemation hoc esse fidentius conji-
Carmen Dracontii tribus libris comprehensum e
ciamus, Codicis Fiorentini S. Marci 604, sseculi ix
ms. Codice Vaticano ego edidiRoma? 1791, in quo
circiter, auctoritas favet : in quo fragmenta qua?dam,
sed interpolata, Etymologiarum proferuntur, scilicet! erat
Clarusubique Deus, nunquammaculabilisauctor :
de inventoribus lilterarum, ubi ha?c sunt peculiaria :
Mlhicus philosophuset cosmograplmssuos litterurumt quam leclionem confìrmant duo alii 666 Codices
characteres, quos adinvenit, ita ut infra nolalum estt Vaticani 3853 et 5884, deinde a me visi, in quibus
dislinxìt, quosquebeatus bonm memoria; Hieronymuss D ' eodem modo exstat Dracontii poema, nomine Aurelii
presbyler una cum libro suo Cosmographo Latiniss Augustini inscriptum. Sisebuti distichon secundum
tradere curavit,etc Sequuntur characteres litterarum, ita habet :
et subinde rubrica : Incipit Hisidori presbyteri sermone, Qui libidivinumjussit concederevotum,
lpse libi tribuat Sandrimeralmavia:
nitidiori : Tu forte 665*" ^ucolentus, etc, qui ver-
sus multis niendis apparent inquinati, ut ex specimine corrigendum videtur, Sandrimer alme, viam. Ultimus
versus est,
quod Rochus meus Menciaca ad me misit, colligo.
Succeduut alia Isidoriana fragmenta de die, hebdo- Sit libi vita?lux Christusubique pius,
mada, mense, anno, etc Cur autem presbyler Isido-- el in ms. Codice Toletano, Sit Ubi vita lux : restituì
rus vocetur non intelligo, nisi eum juvenem adhuce potest Sit libi vita el lux.
et presbyterum hoc astronomicum carmen compo- 19. Aliud ego poema inveni, ad eumdem librum
suisse dicamus. de Natura rerum aliquatenus spectans, in Codice
16. Fragmentum hujus poematii Sisebuti nomineì Albanio eidem libro subjunctum : quod veluti coifl-
inverno inter Anecdota Muratorii t. IH, pag. 160, pendium meliicum est plurium ejusdem libri capi-
I'ATKOL, LXXXI. 17
 523 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. g&
tum. Qua?daiusoluto sermone pro?cedunt: In ipso>A 1 grassala fuit, ut in collectionibus canonum, in
quidem principio, etc., de septem primis creationisì Kalendariis, in chronicis, et histpriis. Neque is
diebus. Tum rubrica : Item -versus de eadem re :: ego sum qui illieo jùdicein omnes ejusmodi operum
Primus in orbe dies lucis primordia sumpsit; qui suntt corruptores dolo malo egisse : nonnulli enim, ut inibì
septem versus S. Eugenii Tolelani, qui inter ejus> quidem videtur, ita libros sibi describebant aut de-
carmina réperiuntur, et descripti etiam sunt in Pro-- scribi curabant, ut plura alia sive ex aliorum glossis
legoìnenis ad Dracontium pag. 17. Sequitur rubrica : et addilionibUs,sive e sua penu in eamdem senten-
Item versus de sole : Sol oriens faciem stellarumi tiam insererent, ut aliquando usui esse possent.
eviscerat omnem, etc, qui perlinent ad capul 27. Pessimo tamen id exemplo faciebantj cum alios jfa-
Ita versus de arcturo, de boote, de pleiadibus, de? cile deoipi sinerent, qui omnia in libro exarata au-
orione, de lucifero, de vespere, decometa, de Sirio,, ctori cujus pra?ligebatur nomen, bona ndeaspribe-
de duodecim signis, de tonitruo, de fulminibus, de? bant. Cui malo paucis verbis occurrere poteraut, .si
arcu ccelesti, de nube, de pluviis, de nive, de glacie,, opus collectaneum, aut ex variis consarcinatum esse
dejventis. « .....!. adverterent. Sed non deerant qui, cum e libris èxa-
20. Postremi versus, videlipet. de Ventis, illi ipsii randis qua?stumfacerent, ex alicujus magni auctoris
sunt qui in editionibus Bign.aeanaet Breuliana capi-- gj nomine, qupdjn.fronte conspiceretur, majuspretium
tis 37 textui subjunguntur hoc titulo : Versiculide; sibi po.llicebantur., ,:
supranominalis ventis. Breulius ad marg. notai eos5 2. Ha?cCodicum corruptió rerumque mixtaruin
versus in ms. Codice non haberi. Grialius. animad- perturbatio in multis Isidori,pperum, ac nominatim
vertit eos ab. aliis Mss,, abesse, exstare autem ini Chronici exemplaribus,: dé^rehenditur, 668 eòq'ue
Ovetensi Golhicp ab Isidori opere separatos, magis- etiàm magis quia isidori nomen clàriini ubique erat,
que emendatos quam in editis :t quos, quia non pror-- et scripta latissime dìssèmihabantùr. Àtque; Ut de
sus inelegantes, et Isidoro antiquiores ipsi videban-- Clirohicp singìjiàiim yérba faciam,' hac uè caìisa àc-
tur, in nota proposuit. Sed cum hi versiculi deÌ cidit ut Isidoro parìim suiim veruni ichronicb'nnege-
ventis ab eodem auctore videantur profecti a quo» lur,partim alia aut non sua aut interpolati àffingàn-
reliqui, in Codice Albanio eodem contextu exarali,, tur. Chronici lldefonsus nph mémirìit, quìppe cui
Isidoro antiquiores non sunt dicendi., Nam ca?lerii cura? non fuit historicos Isidori librpS rècénsere.
ita clare Isidori verbis insistunt, ut etiam allegòrias; Non ita Braulio, qui Òpusperspicue describit : È/iro-
ejus mysticas non pra?termittant. In Codice Otlobo- nicoruma principio mundi usque ad lempussminili-
niano 6, de quo cap. 105, sine auctoris nomine iidem brum unum, nimia breviìale cóilectum.
versus de Ventis proferuntur, tuji eliam in Codice>Q C 3. Nolim Braulionis verba ita àccipi , quasi
Yeronensi Oratiqnalis Gothico-Hispani, ut indicat; brevitalem isidori minus prpbet : potiùs enim laudai
Maffeiusin Codicis ejus descriptione, cap. 88, num. quod ab orbe condito hisloriam rerum et teìiìpòruiii
93, referenda. brevi chronico scite compreiienderit, eó fere modo
21. Quem ergo auctorem slatuimus ? Nulla mihii quo Isidorus ipse cap. 38 de Vir. illustr. brevem Vi-
occurrit ratio 667 cur .Eugenio ^Toletano istius; cioris Tunnensis hist'oriam laude et notàtiohe Ulti':
modi versus abjudicem: et est contra non levis cur strem et memoria digrtissimamdicit. Quod tamen ita
illi adjudicem. Cum enim eodem omnes contextui est inteìiigendum, ut Braulio non solum chronicum
fluant, idem omniumcensendus est auctor. Priorumi conlractum, quod in Etymologiis exstat, sed àliud
autem septem versiculorum auctorem Eugeniumi fusius seorsum editum innuat ; quandoqutdem hoc
esse jam monui. Nimirum delectabatur Eugeniusi etiàm prò rerum qua? explicantur copia et magnitu-
res naturales brevibus carminibus explicare, quod1 dine nimium breve, hoc est valde breve appellari
satis ex poematum ejus libris constat. Ac fonasse: potest.
rubrica, qua? loti carmini pra?cedebat, et jam velu- 4. ChroniconIsidori scriptores vetustissimilaudant.
stale corrasa legi nequit, nomen poeta?, Eugenii, ut; Fredegarii Scholastici, qui eodem sseculo vii quo
ego arbitror, ìndiGabat. Sed quicunque demum fue- iI) Isidorus floruit, explicui verba cap. 33 contra Nic.
rit ejus poematis auctor, pum neque adhuc illud lu- Antoniuni, qui existimavit Fredegarium vix de Isido-
cem viderit, et ad libri Isidoriani sive explicationem, ro Chronici auctore se certuin esse ostendisse. Sse-
sive commendationeimpertineat, jure meritoque culo vili Elipandus aucloritatem beali Isidori ex hoc
inter Appendices a nobis referetur. chronico in épistolis ad Carolum Magnum et ad Al-
CAPUT.LXXVII. cuinum éxcilavit, ul dixi cap. eòd. 33..Eodem sa?culo
ante Elipandum, Isidorus Pacensis, qui
^Isidorus noster Hispalensis verus auctor Chronici, vili, eliam
quod aliud est a Chronico Isidori Pacensis. Coni- Isidori Chronicon conlinuavit, Isidoriani Chronici
pendium Chronici Etymologiis insertum ab ipso prope finem sui sic meminit : Secundum històriàm
Isidoro. ecclesiasticdmdominiEusebii Cassariensisepiscopiih
l.Cum magna fuerit quorùmdam hominum licentia lib. i, ostalevi, vel nunc secundum chronicamdòmini
a sseculo rx pra?sertim, et aliis subinde consecutis, Isidori. Post chronicon Joannis BiclarensisFlorèzius
iiiterpolandi, augendi mutilandique veterum scri- tom. VI, append. 9, ex Codice Compiute ;si addidit
ptprum opera, ha?c tanta teuieritas in quorùm- epilogum anno 742 conscripluin, cujus auctor ait :
dam argumentorum libris pervertendis potissimum « Usque DCLinia?ram, ih qua beatus Isidorus ch'ro*
525 IS1D0RÌANA.— PARS II, CAP. LXXVÌI. §26
ìiicam suam condidit, in quinto Heraclii imperatoris A 670 7- Aliàm contrariam vìam iuiit Joseph Pel-
anno, et quarto Sisebuti regis Gothorum, etc » Si- lizenus, qui Chronicum communi omnium coiisénsu
anuoi
mili modo auctor Chronici Silensis initio sa?culi xu, Isidoro Hispaleiisi atlributum ab Isidoro Paceusi
num. 2; ««Quod
Quod in Chronica lucide declaratur, quam conscriptum fuisse contendit. Bandinius, tom. i Cod.
Isidorus Christi famulus, Hispalensis ecclesia?episco- Latin, biblioth. Laurent. Mèdie, plut. 20, describìt
pus abexordio mundi usque ad Eraclii Romàni im- Codicem 54,sa?culi xi, nitidissime èxaratum, in quo
Sisebuti., Hispaniarum* religiosissimi est Isidori Junloris chronographià cum prologo : Ju-
peratoris , et Sisebuti,
principis tempus compendiose scripsit. > » 669 Pr8e'
Pr8e~ '*as Africanus, etc; qua?verba Occurrunt in prologo
lereo scriptores veteres Hispanos qui ex Isidori Chronici Isidori paulo post initium. Liber incipit:
Chronico, auctore non laudato, verba retulerunt, Adam cum esset, etc-.Desinit Consummatiosmculiest. '•
Beatum sa?culovai
sa?culovili in Comment. super Apocalypsin, In indice catalogi ita ànnuntiatur : Isidori Junioris
et Dulcidium, sive alium auctorem Chronici Albel- ejusdemqueantistilis Gwsarauguslàni, confidi a Jóse-
densis sseculoix.
sseculorx. pho fellizerio ', Chronographià cum prologo. Non ita
5. Tot veterum testimonia, ut de niss. antiquis id "telligas, quasi Pellizerius Chronographiam con.
exemplaribus nunc taceam , evidenter evideiiter osiendunt . tìnxent< sed <Iuodsim ^ finxerit auctorem ejus
re vera est Isidorus Hispalensis epi-
Isidorum nostrum Chronici quoa quod ejus nomine cir- B C1,romci' 1ui allum Isldorum
cumferlur, auctorem fuisse, ut catalogi eliam per- pér- SC0PUS' Patria Hispàlensem et
*"**?
vetusti et bibliographi plérique cap. 46 et 47 allegati episcopum Csesaràugustanuni. Nam aliquando, scili-
conseatiunt. Apertum in primis est testiniòinum ca- cet ,n Observat. ad Dulcidium, fol. 16, ila existi-
soecùUxi : Chronica S. "f"*; Sed,in ,ibro de Maximo Csesaraugustano,
talogi mòhàslerii Pomposa? sa?cd!ixi
Isidori Spalensis episcopi, deseribens historiarum foL *»• mnllis probare conatur Isidorum Paeeusetti
breviariumubexordiomundi
breviariumab ad Heraclii tempus. auctorem esse Chronlcl Isidori ePiscoPi Hispalensis
exordiomundi usque adHeraclii
wmiae edlti- Bandimus verba Fabric11ìn Bibl- med-
Anonymus etiam Mellicensis chronicum intelligit,
cum inter Isidori Opera abbrevialionem tempòrum trameripsit, ejus mentem fortasse non assecutus.
laudat. Repugnant tamen aliqui recehtiòres pra?ser- Fabricius ait • hidorus Hispalensis Junior, idemque
lim post famosa chronica confida, quibus Theophi- mlistes ^^augustanus, conficlus a Josepho Pelli-
hi RaynaUdus, Joan;
lu Joan: Harduinns et alii apud Vincen- zede' ut ***' m dicere me memb± Scilitet Po-
lium Placcium in Theatro Anon. et Pseudon.,'
timi serat : JsidorusCmsaraugustanus commentiti™ quem
Pseudon., n.
assentirividentur. Ac primum
assentir!videntur. Bivarius Pséudo- Chronm duplmsscnptoremfacitJosephus Pellizerius,
1484, ... prinium -
„Dexln sui ha?c conaius•. est. i- i adj ann. t vQuodinter Isidori Hispalensis
r ' . rectxus refere-
scnpla ' .
expheare verba
-oi num.
584, „ 8,
o Isidorus
i -J a
Senior J L •,. .•„ , nC mus. OmittO
rCordubensiscontinuai rationes quas Pellizerius ex lldefonsi
. . . ... . .
i . TI J «»•„
chronicon a primo consulalu Theodosn: qua? in ira- „ ,. . silentio petit; uti etiam ex suspicione quam contra
. ,,.....?.
Braulionis prsenotalionem de libris Isidori movel :
g'.uenloEstepani Cùdicis non apparere Nic. Antonius
aiiimadvertit ; atque adeo ab àliquò postea addita quasi ea genuina non sit; jam enim cap. 3 ea con-
troversia a uobis agitata est. Pra?cipuum ergo Pel-
sunt, qui minus caute senioremIsidorum Corduben-
sem a Dextro nominàlu'm confinxit, comparatione hzeriiarguinentumpetiturexpra?fationechronicoruin
scilicet Isidori Hispalensis, qui longe post Dextri Pellagii Ovetensis, qui sa?culo xn plura chronica in
a?latem floruil. Bivarius, ut Pseudo-Dextri inipru- unum corpus collegil, quse adhuc asservantur in
dentiam excuset, duos Cordubenses Isidoros com- Ovetensi Codice, ejusdem Pelagii partim manu,
mentus est, alterum Seniorem auctorem Chronici, partim jussu conscripto. Titulus Godicis est : Liber
alterum Juniorem auctorem Allegoriarum ad Oro- chronicorum ab exordio mundi. Nic Antonius addìi
sium, et commenlarii in libros Regum et Evange- usane asrancLKX, qua?verba a Ms. abesse àit Flo-
lium Luca?.Censet ergo Chronicum, quod Isidorus rèzius tom. IV Hisp. sacr; pag. 20Oseqq., ubi loluiii
Hispalensis scripsit, désumplum esse magnani par- libri prologum accurate describìt. Pelagius chroni-
tem ex Chronico senioris illius Cordubensis Isidori : corum, sive centonaria?Historia?compilator, sic pra?-
quod Isidori Cordubensis Chronicum Lucas Tudensis j) fatur : i diarissimi fratres, si chronicam hanc, quam
aliis chronicis inseruerit, putans opus esse Isidori aspicitis, bono animo eam legeritis, invenièlis quo-
Hispalensis. modo Junior Isidorus Pacensis Ecclesise episcopus,
sicut 671in Veteri Testamento et Novo legit, et
6. Inepta hsedsunt : nam Isidorum Cordubensem
sanctum inlellexit, ita ab Adam usque
Chronicum scripsisse, solum inter Pseudo-Dextri nu- per Spiritum
ad Noe, et usque ad Abraham, Moysem et David,
gas relàtum èst. Etsi autem Lucas Tudensis Isidori et
nomine multa prpfért qua? in Isidori.Chronico non usque ad adventum Redemptoris, et de judicibus
et regibus in Israel, et de Romànis regibus, sive
exstant, tamen id non arguii reperta ea fuisse iu
imperatoribus, et de Evandalis et AlàniS, sive et
autiquiòri aligao Isidori Cordubensis chronico : nani Suevis
inulta etiàm pariter referl de tempore, quod ab Isi- Hispanis régibus, sicut a majoribus e.t'prà?-
decessoribus suis inquisivi! et atìdivit, pienissime
doro Cordtibensi explicari non potuit. Solum ergo
scripsit. Et B. Isidorus, de quo nunc Legiohensis
arguitur Lucani Tudensem Chronico Isidori in om-
nibus partibus interpolato usum fuisse, ut mox gaodet Ecclesia, de regibus Gothorum a primo
Athanarico usque ad catholicum Wàmbanem regem
dicaui.
Gothorum, prout potuit, pienissime scripsit. »
827 AD OPERA S., ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 52<5
8. Ex his colligit Pellizerius Pelagium Ovelen- A J! fieri potuit ut Pelagius, qui a?ra ii£S» aut ante jam
sem Isidoro Pacensi Chronicon ab exordio mundi, obierat, chronica ad a?ram 1170 perduceret? Baye-
et Historiam Vandalorum ac Suevorum tribuere, rius in nota reponit deesse hunc titulum in Codice
Isidoro autem Hispalensi solum Gothorum Historiam. Complutensi, sed vere Pelagium centonèm historia-
Neque ambigi potest -quin ha?c Pelagii mens fuerit, rum ad a?ranrll70 consarcinasse.
si vere ejus est ha?c prsefalio. Enimvero dubitat Nic. 11. Parum hac in re vidit Bayerius, qui ad animili
Antonius lib. v. Biblioth., num. 121, an prologus, quo Pelagius decessit animum non adverterit. Si
fo?dissimis erroribus scatens, Pelagii Ovetensis fé enim Codex Complutensis ad a?ram 1170 protendi-
tus sii : et rursus lib. VII,n. 49, cum de Pelagio agit: tur, colligere debuit auetum ab aliquo continuatore
Facile per&uadeor,inquit, nisi librum contrectanlibus fuisse chronicum, non a Pelagio eo usque perdu-
aliunde conlrarium eonstet, non Pelagii liane prasfa- ctum, aut contra Pelagium ad a?ram usque 1170
tionem, sed allerius eo recentioris esse, qui summam vitatn prolraxisse. Et in hoc eodem argumento jam-
rerum qua: in eo libro conlineretur conficere vòluil. dudum facem Florèzius prsetulerat tom. IV"Hisp.
Subjicit Bayerius liane notam : Rem videtur noster sacr., pag. 200 seqq. Ostendit, ut jam nionui, abesse
acu leligisse: cum enim tot insint, quot vidimus, pras- a Codice Ovetensi verba illa usque asram MCLXX.
laudato Compiutemi Codici, abest ab eo praifatio, quos: B1 Tradii tamen Pelagium vitam cum morte commu-
magnas illi lurbas excilavit. tasse aimo circiter 1143, sive a?ra 1181, ac nihil in
9. Ut ba?c inter se exemplaria chronicorum con- Codice contineri quod post id temporis peractum
ferantur, Codices ipsi describendi sunt. Godex Com-- fuerit. Addit genealogias Golliorum regum jpsius
plutensis, nunc Regius Matritensis, sine titulo com- Pelagii manu esse conscriptas; ccelera, etiam pra?-
muni Chronicorum, et sine pra?fatione continet, 1. falionem, de qua quaestio est, allerius manu, sed ita
Civitales quas regebant reges Gothorum, earumque: ut facile intelligatur omnia ejusdem Pelagii nutu lit-
ponlifices. 2. Parvos annales per osras a xxxvni, ini teris esse mandata. Obiter advertam fortasse ge-
qua Chrislus natus fuit, ad MLXXUI. 3. Sub majorii nealogias Pelagii 673 manu exaratas, esse opus
rubrica : Pelagius episcopus Ovetensisait.: De orìgi- Pelagio antiquius, cujus mentio fit in Chronico AI-
nikus celebriorum Hispanim urbium. 4; Librum Chro- beldensi sa?culorx scripto tom. XM Hisp. sacr., pag.
nica, seu Tabularium ab Adam ad diluvium, et qua- 462 : Liber etiam géneralionumsimiliter affirmat, quia
tuor Romanorum, Gothorum, Asluriarum^ et Sarace- de Magog filio Jafet veniunt Gothi, el Gotliia el Scia
norum regum ordines. Hic insertum intelligo Chroni- a Magog nominata sunt. Suspicari possumus opus
con Isidori, et Hislorias Golhorum, Vandalorum ett Géneralionum vetus, ut alia, a Pelagio fuisse inter-
Suevorum. 5. Ordinem annorum mundi beati Julianii C ' polalum. Tenet Florèzius, cum Mpralesio, prologuni
Pomerii archiepiscopi Toletani. Opus falso Juliano> ipsum auctorem habere 'Pelagium : quin obstare
ascriptum, qui neque Pomerii cognomen habuil. 6. possit conjectura Nic. Anlonii, qui in eo prologo de
Excerptum e Sebastiani Salmanlìcensis Chronico. 7. Pelagio sermonem haberi ait, tanquam de bomine
Chronicon Sampiri Asturicensìs. 8. Chronicon Pelagiii ab eo qui loquitur distincto : Et a Veremundo po-
Ovetensis. 9. 672 ^e Salomonis posniienlia. 10. dagrico usque ad Adefonsumregem, filium Raymundt
Decreta Adephonsiet Geloirosregina;, et minora alia. comilis et Urracosregina;, Pelagius Ovetensis ecclesia;
10. Codicis Ovetensis, Pelagii, ut dixi, partimI episcopus, sicut a mujoribus el pradecessoribus suis
marni, partim jussu exarati, meminerunt Moralesius,, inquisivitet audivit,de Golhiset Aragonensibusregibus,
Sandovalius et Pellizerius, a Nic. Antonio recensiti. prout potuit, pienissimescripsit.
Exstabat Codex, dum Nic Antonius scribebat, ini 12. Ita de se loqui potuit Pelagius, vel ut ordinem
bibliotheca Reynosiana, scilicet D. Didaci de Arce' quem in ca?teris scriptoribus commemorandis te-
Reynoso : quem apud Pellizerium aliquando se vì- nuerat servaret, vel quod non a?gre fortasse ferret
disSe testatur, nisi forte diversum aliud exemplarf si alius prologi auctor crederetur. Veruni sive ipse
Pellizerius habebat. Nam eliam Moralesius in eccle-- Pelagius prologi auctor fuerit, sive alius aequalis,
sia Ovetensi duos similes Codices chronicorum Pe-- "' ineplissimum prorsus est chronicon Isidorianum, ab
lagii invenerat, et plura etiam exempla ad manumi exordio mundi deduclum, Isidoro Pacensi adjudicare
habuisse videtur, quibus eadem chronica conlineren- contra tot alios antiquiores scriptores, qui prò Isi-
tur, alia tamen facie ac Ululo quam edita sunt, utt doro Hispalensi suflragium ferunt, neque ipso ex-
Nic. Antonius observat, et collatìs lestimoniis con- cepto Isidoro Pacensi, qui, ut dixi, ChronicamDomini
lirmat : qui lib. x, num. 245, asseverate ait, Codicemì Isidori laudai cum de anno quo Chrislus natus est
ecclesia?Ovetensis, a Sandovalio visum, esse illumì disserit. Stylus etiam Chronici nostri a barbaro et
ipsum qui fuit eliam Garsia?de Loaisa, ac deinde D. inculto Isidori Pacensis sermone multo magis differì
Didaci de Arce Reynoso Piacentini episcopi, atqueì quam utriusque Isidori inter se setas ; ut iu Isidoro
adeo bibliotheca?Reynosianse. Aulographi ergo Co- Hispalensi hominem videas puri sermonis Latini,ex-
dicis Ovetensis potissimum ratio habenda est : cui exc pressa vestigia retinentem, in Isidoro vero Pacensi
Fellizerio titulus est : Liber clironicerum ab exordioi scriptorem e barbara Maurorum colluvie misere de -
mundi usque asram MCLXX. Hanc inscriptionem vacil-. turpatum. Sane Pelagius ipse Ovetensis in rebus prjc-
lare Nic. Antonius recte animadverlit. Qui enimi Ecrlim antiquis nullam fidem meretur, qui, ut Ma»
 529 JSIDORIANA.— PARS II. CAI». LXXVII. 530
riana in prologo ms. ad ejus chronicon a Florezio A / tliorum Sebastianus Salmantieensis episcopus, sicut a
laudato animadvertit, fabulosusvulgoest didus. Idem majoribus et prosdecessoribussuis inquisivi! et audivit,
Florèzius in exemplari Batrensi Chronicorum Pelagii, pienissime scripsit. Hoc loco auctorem prologi er-
quod fuit Ferdinandi Perez de Guzman, avi Garsia? rare Pellizerius ipse fatetur, nam continuatio histo-
Lasso de la Vega, hunc ordinem fuisse tradit. Post ria? a Pelagio ad usque Alfonsum Castum non Seba-
prologum sunt chronica Vandalorum el Suevorum, stianum Salmanticensem episcopum auctorem habet,
et Historia Gothorum : qua? sunt ipsamet Isidori sed Alfonsum III, qui eam Sebastiano direxit. Adhuc
Hispalensis opera, sed interpolala. Sequitur Supple- tamen hseccontroversia sub judice est. Nam epistola,
mentumD. Ildephonsi : qua?est continuatio aut llde- Alfonsi nomine chronico pra?missa, sensu caret et
fonso penitus artiet a, aut ab aliquo alio fabulis cor- mutila videtur ; neque ex ea saiis colligi potest
rupta. Tum Numerus sedium Hispania: : qua? est quisnam auctor Chronici fuerit. Alii cum Mariana
commentitia divisio episcopalnum, qua? 674 a suspicantur chronicon a Sebastiano compositura, sed
Wamba facta dicitur, sed ab ipso Pelagio Ovetensi, regis nomine editum.
ut multi jam consentiunt, omnino confida, et Idacii, 15. Sequitur : El ab Adephonso Casto usque ad
sive Itacii nomine divulgata, fortasse quod Pelagius Weremurìdum regem Podagricum Sampirus ecclesia;
Idacium quemdam Chronici auctorem exstitisse lege-1B Asturicensisepiscopus,sicut a majoribus et prwdeces-
rat : qui lamen longe ante Wamba? tempora floruit. soribus suis inquisivit el audivit, de Gothis regibus,
13. Ha?c alio ordine in autographo Codice Ove- prout potuit, pienissime scripsit. Hsec de Sampiro,
tensi referunlur, in quo, post commenlitium hunc quippe qui proxime ad Pelagium accedebat, magis
Itacium et Historiam Sampiri, est Corographia Isi- sunt veritali consentanea : etsi variant etiam scri-
dori Junioris, quod est Chronicon nostri Isidori, qui ptores, cum Moralesius Sampiro isti relationem de
fortasse Pacensis est creditus, quod in aliquo Codice ama reliquiarum in Asturias translata tribuat, quam
Junioris titulo repertus fuerit insignitus, ut cernere sub Sebastiani Salmantieensis nomine Sàndovalius
licet in Codice Fiorentino supra recensito, in quo vulgavit.
correctior est titulus, Chronographià Isidori Junioris. 16. Quidquid id est, auclori prologi ad systema
Nam Hispani Isidorum Hispàlensem Seniorem, Pa- chronicorum Pelagii, qui in rebus aniiquis tam tur-
censem Juniorem dicere solebant : exteri autem sa?pe piter hallucinatusest, minime oporlet fidem prsestare,
Isidorum quoque Hispàlensem Juniorem appellarono dum Isidori Hispalensis Chronicum Isidoro Pacensi
Sequitur in eodem Ovetensi Codice: Incipit chronica aftìngit, sive ex eo, ut dixi, deceptus, quod Isidori
regum Gothorum usque ad calholicum regem Wam- Junioris nomine inscriptum repererit, sive ex eo quod
bànum scripta ; qua? est Isidori nostri Historia Go- £« exemplar viderit Chronici ab Isidoro Hispalensi ad
ihorum, sed, ut puto, cum ea continuatione qua?in Sisebuti tempora perducli, et ab Isidoro Pacensi
Codice Batrensi dicitur Supptemenlum D. Ildefonsi. continuati ; cui postremo totum opus ascripserit.
Succedit Historia rebellionis Pauli contra Wambam, Similem in mss. Codicibus chronicorum confusionem
auctore Juliano, ibi perperam Pomerio cognominato. Joannes Vasseus cum invenisset, in gravem. diftìcul-
Subjunguntur diversa? epistola?, chronica Sebastiani, tatem incidit, ex qua lamen non iufeliciter sese ex-
Pelagii, etc. Apparent dare in Codice hoc Ovetensi pediit lib. i Annal., cap. 4, e Isidorus Pacensis epi-
interpolationes Pelagii, inlerdum etiam insertis ver- scopus etiam scripsit Chronicon Hispania?,cujus si est
bis, Addillo Pelagii episcopi Ovetensis. Chronicon illud quod illius titulo pra?notatum vidi,
14. Quod si prologum ipsum Codicis Ovetensis portentum potius dixerim quam chronicon : adeo
inspiciamus, vel ex eo solo liquido constabit nullan» prodigiose scripsit et Gothice potius quam Latine.
proestandam esse fidem monumento quod historicis Certe mihi lanquam in novo quodam et inaudito
erroribus et anachronismis evidentissimis refertum idiomate desudandum fuit ut intelligerem. >Hactenus
est. Isidorus Hispalensis Chronicon Gothorum usque Vasa?usverum IsidoriPacensis Chronicon suis colo-
ad Wambam regem pienissime scripsisse dicitur, ribus depingit. Nam de stylo horrido et inculta
cum Isidorus anno 636 ad superos evolarit, Wamba _. j consentiunt Resendiuslib.iv Antiq.Lusit.,etMariana
autem non ante annum 672 regnare coeperit. Pergit in prologo ad Chronicum Isidori Pacensis.
prologus : t Et a pra?dicto rege Wambane usque ad 17. Pergit Vasseus : e Inveni- et aliud Chronicon,
calholicum Pelagium regem Gothorum B. Julianus titulo Isidori Junioris 676 tanquam illius (Pacensis)
Toletàna?sedis archiepiscopus, qui arcam cum san- ab iniiio mundi usque ad quintum annum Suinthila-
clorum pignoribus, qua nunc ecclesia Ovetensis glo- nis Gothorum regis, qui fuit annus Domini sexcen-
riatur, cum rege Pelagio sa?pius in Asturias trans- tesimus vigesimus sextus. Sed hoc ego Chronicon.
tulit, et sicut a majoribus et pra?decessoribus suis S. Isidori Hispalensis archiepiscopi, non Isidori
inquisivi! et audivit, prout potuit, pienissime scri- Pacensis, esse certo mihi persuadeo, pra?sertim cum
psit. i Atqui S. Julianus anno 690 jam vita functus ipse etiàm S. Isidorus in Etymologiis se ad eum us.
fuerat. Qui ergo fieri potuit ut post Maurorum irru- que annum Chronicum suum perduxissè testetur...
ptionem, qua? sa?culo vili accidit, aut Historiam Go- Neque obest Junioris cognomentum, quod D. Isidoro
thorum conlinuaverit, aut sacra pignora ad Astures Hispalensi convenit, non huic Pacensi; Dicitur vero
detulerit ? Audi reliqua : Et a Pelagio rege usque ad D. Isidorus Junior propter Isidorum Corduben-
AdephonsumCantimiet catholkum regem 675 G°" senij eie... Hsec ego pluribus excussi prouter contra-*
 531 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 532
rias opinione?, et sententiam meam dixi, facile ces- A j non Chronicon Idapii, quod npnnuUji dijterunt, sed
surus, sì quis compértìora in medium adducat. » Isidpri Hispalensis conti miayit. ipsum Jsitlori Pacen-
Recte, ut vidìriiùs, Tasseus sentìt : ncque ulja jam sis Chronicon ab alio cpntinuatum yidplur ; najn
liàc de re dubitàtio sùpérest-Etpi autem Chroniconi Ambrpsius Morales refert a se yjsum Jsjdor| Pacen-
Isidori ad annum S Suinlhilanis pérductum dicit, sis Chronicon pertinens ad nongentesimum amplius
tàirién vulgatum S, Isidori ihièljigit, quod .anno 5; salutis annum : ex quo Mariana de Isidori Pacensis
Sisebuti finitura Variant enim Codices.: sive ex com- selate dubitavit. Sed Ambrosius Morales, ut notai
pendio Chronici Etymologiis insertò, et ad annum Florèzius', in ejuscemodi c.hronicis describendis,
'5, ai. 7, Suinthilanis protràctp, ab aliquo conclusio auctoribusque distinguendis, ssepè haijucinatus luit :
in latius Chronicon fuerit trà'nslata,uf.Loai.sa in not. et cohtinuatiohes chronicoruHi cura recentiorum
conjicit, sive, ut ego mag'is"credo, Isidorus ipse addita? in mss. exemplaribus frequepter pccurrunt.
Chronìcoii usque ad annum 4 gjsebjiti primum edi- Dupinius in pra?f. ad tom. IV Biblioìtì. eccles. obiter
tum, in aliquo exemplari suo consje(quentibusannis dixit se auctoritaie Chronici Isidpri Pacensis non uti,
conlinuaverit : ex quo Yarietas conciusjpnis in mss. quia instrumentum indubi.tàtùm non est : sed, ut
Codicibùs apparet, Norinulli aiunt secundam ,Chro- puto, Pseudo-Dextruin, aut ajiquem alium sseculo
nici editioiiem ab Isidoro factam : sed id necessarium jj] xyii contìctiim, non nostrum Isidorum Pacensem,
non est, cum Isidorus sine nova editione suo exem- nominare vpluit.
ptari cputinuatipnem addere potuerit. 20. Non semel innni cpnipendium Isidoriani chro-
18. AHud Chronicon Isidoro nostro atlribulum nici ab ipso Isidoro in Étymologias relatuni fuisse.
Vasffius)op. cit. commemorai : $ Vidi quidem in eo- Cum enim Isidorus opus éncjclòpaidicum Etymolo-
dein Codice alipd Chronicon,, Isidoro Hispalensi giarum tituboallàborare statjjisset,' multa ex iis qua?
in aiiiS suis OpèribUs tìivulgàvéràt"',"ih breviòrèiii
episcopo inscriptum : sed cum in ultimo Trasainundi
Vandalorum in Africa regis anno "desinat, alterius redacta formam Etymplpgus inserùit. Ita librò v,
post alia de àhhis, saeculisj"etc.,caput
' _.' 37 inscripsit :
potius atque ejus Africàni, quam S. Isidori Hispa- rrt .lii-.sn'i?-.-iVcu-f ' sitar•.v.n. SiLi*.--r'.^-1':
De Discrelione tempòrum -: qua? est 678 epitome
lensis, èsse arbitror : prsecipue-cum raiipnem potius Ai- /«:•, irnt.^; nj.VfoTft'-j 3. ..;•'.:•:-(
,ff:f"L •rtivsK-
cum regibus Vandalorum in Africa quam Gothorum Chronici ahquantulum pro.tracti; desinit pnim j
in Hispania habeat. » De ejusmodi chronico, cum ad Eraclius xvil
. nùnt à'qit imperli' annum,'"etc., cum
,;.,.:;, ..;. -i-j„ „ffct .•.•'L"i.'..,"!»iii'it''; :<i'.!!.
manus nobis non fuerit, judicium ferre non possu- chronicum solum quintum Erafdù annum atlipgat.
mus; sed rationes Vasa?i satis per se evincuntlsi- Alii Codices in Cbronicó Etymologiarum annum
dori iUud non esse. Non inutiliter aulem in yulgus decimum Eraclii designànt,'alii àlitèr. Hoc tamen
ederetur, si pp.aljqup modo Gothórpin in Hispania Q ( cònstat, posj Clironi'cumfusius, anno quarto " Sisebuti,
in -' el'quinto Eracili' termìnàtuni, isiiìorum idem àrgu-
JTandalprumque Africa hisforia iJlustrari posset.
At quis jndicabit quo loco nunc existat, si tamen ìnentiini in opere étymplogico, "quodpòstremum ejiis
'Ad qiiàm lemporum
existit, et non, ut mujti alii Gpdices, irreparabili fuit, m'cpinpèrìdium'rédègiss.e.
damnpperjit? rationem BenarminusnoiiattehdilqUi ex'istimàvit ex
19. JJt autem redeam ad veruni isidpri Pacensis Etymblogiis 'désùmptùm fuisse Chronicon isidpri
nomine ih vulgus edjtùin, ii'uprobantè Labbeo, ebqùe
clirpnicpp, 677 a Sàndovalio primum Pampjlone etiam
typis editum |qit 1615, bop tituJQ: Isidori Pacensis magis quia Clironicon separatimi multo ube-
episcopiEpitome imperttorum et Arabum, una -cuni, rius est Chronico EtymològiarUn). Neque jnsplens
est eumdem norihuriquàm"scrìpiòrènì "exlongioribus
Hispania; ehronkp, ex Codice Go^hicg-Qomptutens} 0 >"•'-.•.!'.-' r'-^'ì'ì liv^'li -11,0:- \i:'-;.'> linig'- !
Oaiomens»..Marianain prologo rcfert al} Oxoniensi spattis in arctum yelut gyrum liicubratipnes suas,
*
Codice nomen auctorii abesse.jltprum prodiit.Ma- cum sùbest causa, cpntrahere.
triti 172ÌJ,emendatiim a |. pr.-jfranc.ìsco Berganza 21. Quod autem Isidorus ipse Chrpnjcpn suum in
ad exemplaria duo, alterum despriplum a Joan. Etymqlogiis cpntraxerit minime ego dubitp. Eppur
Baptista Perez ex veteri Codice (Jxomensi, a]terum enimBraulipni, quod Oudinus cum Labbeo suspica-
| ex libro Gothico Cpniplutensi jussu Ambrosiidel 0 tur, interpplatipnem Chronici in Etymologiis Isidori
Morales. Denique illiid edidit Florèzius toni. Vili ! imputabimus? Quid enim tulumj'n Etymplpgiis re-
Hisp. sacr., recognitum ad priores duas ediliones, manebit, si IJraulipneni hujus vel allerius papitis
ad ms. Cpdjcem C.pmpklensem membranaceum, sed auclprem pronuntiamns, non alio dupli rajipne, nisi
non Gothicum, ad ins. Mariana?,cujus prologum quod Braulio ppus, solis tit.u|is dislinctflm |n libros
descrjlijt, et ad varias quasdam iediones a pra?suje djyisit? piyersa ratio est de quadam nq|a, Cjirpnipp
de Marca pbservatas. Inscriptip est : Incipit epitome Elymplogiarum adjecta in editione Bxpuliana, ubi
itkperalorum .velArafiurn^ephemeri^es,atque Hispania: Suinthilanjs mentio. fit, e.t guss^am r^p:||unjur ex
clironographia sub.uno volumine cqllecta. Chronicon prologo ad Chrpnicon fusius.. Yossius enim lib. JIde
injtio exprimit feram 649 et. §nnum mund.i5837, Hist. Latin., cap. 25, non ap Isidoro, s«l ab alio
quo Heraclius decessit : sera enim prsemissa non additam yerpsimilius credji, civn in yeteribus suis
annum quo imperatores regnare «cceperunt, sed quo optjma? nptOi.mss. ea ygrba ^esi^erenjur. In p|eris-
obierunt, designat, ìsidorus igitur pacensis ab initio que etiam nostris mss. desiderantur, qua? recte par
Heraclii, cujus anno 5 Chronicon S. Isidori desinit, riter a Grialio omissa sun{. Sed Crrialiji| (uji aujjr
historiain perducit ad annum usque 75|? ac proiude qua etiam exemplaria) nibilpminus nptat. aunufii^?
£33 ISipORIANA.—PARS II. CAP. LXXVIII. 53*
aut 18, certe alium poster jorem annp quiu.tQfjraplii : A Spq., cum Codices Vaticanos Chronici Isidoriani rè-
quod ab isidori manu esse certum videtur; cuni enim censebo.
ille post annum quintum Eraclii ppitpmen phronici 68Q CAPUT LXXVIII.
formaret, annum qui tunc agebatur debuit espri- . Chronicon Isidori inlerpolalum; quod Lucas Tudensis
inter sua Chronica retulit. Melliti Chroniconidem
mere, non annum quintum, Eraclii, quo scilicet ube- atque Isidorianùm, alio modo inlerpolalum, srnpius
rius Chronicum erat finitura. autem mulilum et decurtatum. Editiones Chronici
22. Brevioris Chronici exempla exstant in mss. Isidoriani, prologus Loaìsos, versio Italica edita,
alia ms. Hispanica Mss. exemplaria ejusdemChro-
Codicibus,.etiam a reliquo corpore Etymojogiarum nici.
separata; De hoc Chr.onicoaccipipyetustissimps duos 1. Lucas Tudensis systema quoddam chronicorum
Codices,quos Joseph Blanchinus describìt in indiculo
et ex quatuor libris complexus est. Primus liber continet
Codicuui aureorum, argenteorum purpureorum Isidori Chronicon auclius vulgato. Secundus Isidori
diversis aucloribus collecto tom. II Evangeliarii Historias
593. Primo Codice conti- Vandalorum, Suevorum et Gothorum.
quadruplicis, pag. 678 Tertius èontinuationeui chronicorum Isidori ilde-
nentur Biblia sacra Latina, qua? circa annum 790
fonso ascriptam, atque alia. Pars libri tertii et in-
describi sibi curavit Theodulfus, postea Aurelianen-
liber quartus labor sunt Luca? ipsius Tudensis.
sis episcopus, de quibus Sirmondus tom. II Operum, teger Cum autem Chronicon quod Lucas Tudensis nomine
p. 1046. Codex in-fol. membranaceus : « Versus
ait in libri fronte, B S. Isidori Hispaniarum doctoris edidit, plura com-
quidam Theodulli, ut Sirmondus, in Chronico Isidoriano in vulgus edi-
aureis characleribus expressi erant. Alii versus lit- prehendat qua?
leris argenteis desciipli pra?fixi brevi chronico (quod to desiderantur, quoeri potest primum an uberius
an brevius Chronicon verus sit ac genuinus Isidori
Bibliis adjunctum est ante Novum Teslamentum)
fetus. Deinde si Chronicum fusius interpolatum esse
Isidori, et ppusculo Eucherii de interpretatione ut certum videtur, an Lucas Tudensis sit
Hebraicorum noniinuni, et Grsecorumcum davi, ut dicamus,
auctor. Prima qua?siio difucultate
nonnullis yisum est, Melitonis episcopi Sardensis. » interpolationis
:
Blaucbinus subjungit versus litteris aureis in mem- caret cum enim exemplaria Luca Tudensi, qua? sa>
branis purpureis exaratos esse, Chronicon vero Isi- culo xm claruit, longe antiquiora Chronicon brevius
sine hscsitationé est'ea qua?
dori et opusculum Eucherii argenteis. Insigne hoc exhibeaht, colligendum
monumentum in bibliotheca Mommiana, sive domini sa?culis consequenlibus addita in Mss. conspiciim-
de Mòsinesservabàtur, tur, ab Isidori manu non esse, praesertim cuni, ut ssepe
23. Similis alius Codex, ac fortasse ex prsece- monui, tanta fuerit hominum sequioris setatis licen-
tia in amplilicandis interpolandisque chronicis.
denti descriptus, exstabat in ecclesia Domina?Nostra?
2. Ergone, inquiet aliquis, Lucas Tudensis prò
Ppdiensis ex dono ipsius Theodulli, in quo erant Bi-
_ e sua penu Isidoriano
blia Latina cum chronographià S. Isidori, libro de C Isidorianis venditavit, qua? ipse
Chronico immiscuit? Nonnulla quidem infamia hoc
nominibus Hebraicis, altero de expositione diversa-
a eum cap. 13 li-
rum rerum, et tractaiu de Deo, de ejus attributis, in genere Lucas laborat ; qua ego
sum. Quòd allinei ad Isidorianùm
et de variis rebus moralibus cum versicujis Theo- berare conatus
in Chronicon, Nic. Antonius, qui alioquin Luca?non
dulli, qui praepedenli
''' quoque
!<i":' volumine legeban- valde
l'ur!' ' favet, ita censet : e Ampliatio autem hsec an
24. Chronicumbrevius Etymologiis insertum ssepe Tudensis, an allerius sit, quserentibus, libere dicam
in mss. Codicilius Etymologiarum occurrit, anno- Tudensis calamum mihi non sapere, qua? Isidoriano
tato in fine anno decimo Ervigii, el a?ra qua? tunc Chronico apud eum insernntur, sed sà?culiLatinioris el
currebat; quod ab Ildefonso aut alio à?quali in suo culiioris auctorem. At cum Isidoriana fere omnia in
Etymologiarum exemplari factum, in alia subinde hoc, ut ita dicam, interpolato exstent Chronico, vero
exemplaria permanavi!. Hic enim mos, ut apud alias magis consentatteum 681 videtur, Isidori Hispa-
genles, ita etiam apud Hispanos viguit, ut ab erudi- lensis germanum Chronicon illud esse, quod iu om-
tis scriploribus chronica describenda continuaren- nium est manibus : alterius autem eo junioris opera
tur, aul saliem annus qui tunc agebatur subnòtare- in eam formam redacium, quam totani Isidoriana?
tur. In veteri quodam'Ms. Mediceo sunt qusedam manus esse, Tudensis credidit. Hoc, inquam, vero-
stemmata genealogica ab Adam usque ad Jesu Christi j) ] similius est quam quod alius existimare possit, Bi-
Incarnaiionem, fortasse ex Isidoro deSumpta, quibus vario adhserens, isidorum Cordubensem scriptum
libràrius certe Hispanus banc notam subnexuit : Ab reliquisse id Chronicon, quo usus Tudensis fuit,
Incamalione autem Domini nostri Jesu Christi usque atque idem defloratum sive excerptum ab Isidoro
in prcesenlemprimum gloriosi Wambani, etc. Ab ex- Hispalensi, hoc esse Chronieou quod ejus nomen
ordio autem mundi usque ad advenium Domini anni prsesefert. >
vcxcv. Id enim a librario potius quam"a primo gè- 5. Levissimamhanc Bivarii de Isidoro Cordubensi
nealogiarpm auctore adjectum suspicor. cujusdam Chronici auctore conjecturam supra refu-
25."In Codice Valicano 1&69, de quo cap. 96, tavi. Judicium vero Nic. Antonii, quo Lucam ab
Chronicon Etymologiaruminscribitur de Descriptione interpolationis crìmine absolvit, libens probo : certe
vel Diserzione tempòrum,quod Freeulli Historia prce- opinor in Clironicum Isidori jam auclius Lueam in-
cedil. De aliis shuilibus exemplaribus agam cap. cidisse, quem non facile tanquam fabularum inven-
 555 AD OPERA-S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 550
torem traducendum, oslendi cap. 13. Codex pa- si-A iìtus scripsit, nec nisi oscitantia amanuensisin Codi-
pyraceus bibliotheca?veleris Vaticana?, num. 7004,:, ceni Colbertinum aliter irrepsit.
exhibet Chronicon Luca? Tudensis, Realitudo poten- i- 5. Cum qua?stiosit an Isidorus Mellitum exseri-
tia:, etc, ciim epistola Francisci Penise, viri anti-i- pserit, an contra Mellitus Isidorum, minus dare sen-
quitatum studiosissimi, ad cardinalem Baronium dee teutiam suam Mansius exposuit. Sed, ut opinor,
ejusdem historia? auctore, et epistola Alfonsi Spi- i- contra Pagium ille tenet, non Mellitum ab Isidoro,
nosa?et Garsia?dò Salazar Hispanica de eadem his->- sed Isidorum a Mellito exscriptum fuisse : ideirco
toria. Hic, opinor, est Codex de quo Baronius add enim Codicem suum Lucanum Chronici Isidoriani
ann. 636, num. 9, Rase Tudensis, quem exscriptum n appellat. Sed enucleatius id exponendum est. Pa-
ex protolypo nobis concessit Franciscus Fegna mei li gius enim contendit Mellitum anno quarto Sisebuti
amantissimus Rota: Auditor; ubi Baronius Tudensisi Chronicon suum scripsisse, siquidem illieo addit,
ascribit qua? is ex Ildefonsi supplemento ad Isido-i- sequentia tempora Deo nota esse, cum Isidorus, ut
rianùm Chronicon proferì. Rodriguezius tom. II li modo dicebam, Chronicum suum in Etymologiis ad
Bibliolh. Hisp., p. 527, recenset Codicem Escuria- quindecim alios annos protraxerit. Hoc loco videlur
lensem sseculi xvi aut fortasse sequentis hoc titulo : Pagius Isidorianùm Chronicon passim vulgatum, et
t Genealogia? ex Novo et Veteri Testamento. Histo-- B a Compendio, Etymologiis insèrio, distinctum igno-
ria sive Chronicon D. Isidori cum prologo L'uca?Tu-i- rasse. Atqui jam ad annum 567, num. 4, Chronicon
densis. Continuatio per D. lldefonsum. Continuatioo Melliti cum Chronico Isidori a Schelstralio publicato
cujusdam incerti, forte Luca? Tudensis. Turpini ar- contulerat. Referam ejus 683 verba : e Ita Mellitus
chiepiscopi mendacia de Carolo Magno. Ex Isidoro0 de verbo ad yerbum, qui testatur se opus suum ab-
de ingressu Wandalorum, Gothorum et Unonum. i solvere anno Heraclii imperatoris v, et iv Sisebuti,
Notatur initio descriptum Codicem fuisse ex libroj anno scilicet Christi DCXIV,aut insequenli : quem
vetustissimo ecclesia? Ovetensis litteris Gothiois ex- Hispanum fuisse Sisebuti regis mentio in tam parvo
arato, et in fine subjungitur : Hosc transcripta suntt Chronico ostendit. Habemus itaque auctorem co-
ex antiquo Codice manu scripto, qui exstat apud Fr, a?vum, qui nihil scribit quod ab antiquioribus non
Michaelem a Medina, ordine Franciscorum. Reliqua% acceperit. Codex ab oclingentis circiter annis exa-
usque ad Garsiam regem filiumAdefonsi desideranlur. ratus. Idem habet sanctus Isidorus Hispalensis epi-
Scilicet imperfectum est ultimum Codicis opus ex - scopus, auctor etìam coa?taneusin brevi suo Chro-
cerptum ex Isidoro de ingressu Wandalorum, etc, , nico, nuper a Schelstralio ex bibliotheca Urbino-
cujus initium : Incipit ordo tempòrum, quibus ingressii Vaticana publicato.
sunt in Hispanias Suevi, TV'ondali, Alani et Gotti,, C ( *>•Quis hsec in hominc acutissimo et in Chronicis
editus a Domino 682 Isidoro archiepiscopo, brevi- conferendis versatissimo non miretur ? Afiìrmat Isi-
terque colledus mra 444. Mendum est in bis cera? ì dorum qusedam ex Mellito sumpsisse, non contra
numeris, Mellitum ex Isidoro, quia Isidorus in Etymologiis
4. Mellitum quemdam Hispanum, Isidori Hispa- Chronicon ad alios quindecim annos provexit, cum
lensis a?qualem, et Chronici cujusdam scriptorem,t tamen videril Isidori Chronicon, a Schelslratio typis
Pagius aliique invexerunt, cujus tamen Bayerius ini editum, quod eodem anno quarto Sisebuti, iisdem-
not. ad Biblioth. veter. Hisp. mentionem nullami que verbis ac Melliti Chronicon, absolvitur, et quod
fecit, fortasse quod in mentem ea non revoeaveritt ab eodern Schelstratio cum Isidoriano Chronico au-
qua? Florèzius tom. VI Hisp. sacr. de Mellito isto) ctiori, inter opera Isidori. obvio, quodque simililer
ejusque Chronico litteris consignavit. Pagius ad an- anno quarto Sisebuti concluditnr, passim compara-
num 567 et ad 614, num. 41, ex bibliotheca Colber- tur? Quis autem sibi persuadeat duos scriptores
liua indicai opusscriptoris Hispani Mellitihoc titulo : uno eodemque anno quarto Sisebuti regis Chronicon
Rrevis tempòrumexpositio, cui consonai Montfauco- iisdem sententiis ac verbis composuisse ? Nam Chro-
nius in Biblioth. mss. tom. Il, pag. 924, Expositio> nicon quod Pagius Mellito tribuit, el Chronicon quod
tempòrum Melliti. Cum Melliti hoc Chronicon ad1 jn in codice bibliotheca? urbino-Valicana?exstat Isidori
annum quartum Sisebuti -regis perdueatur, in eoqueì nomine inscriptum, non aliter differunt quam duo
sistat, certum videtur auctorem Hispanum esse. Pa- ejusdem operis exemplaria, nonnullis scriptura? va-
gius ad cit. ann. 614, n. 41, verba exlrema Chro- rietatibus ac fortasse brevi aliqua interpolatione
nici Melliti profert et existimat Isidorum ex Mellito) distincta. Neque in solo Codice urbino-Vaticano 609,,
illa ipsa de Heraclio et Sisebuto verba sumpsisse,, nunc 592,'quem Schelstratius consuluit, exstat Isidori
cum libro v Etymologiarum quindeciin alios annos5 Chronicon diversum ab edito, et simillimumChronico
àdjecerit. Mansius in nota observat verba qua? exe quod Melliti dicitur, sed etiam in Codice 60b ejusdem
Ms. Colbertino eruta Mellito cuidam a Pagio tri- bibliotheca? urbino-Vaticanse, qui nunc est 382, ubi
buuntur, exstare simililer in ms. Codice Lucanoi post alia Isidori opera pag. 186 est rubrica : Incipit
Chronici Isidori sseculi ix, vel forte eliam vm, ett liber Chronicorum Isidori Hispalensis episcopi ab
aniniadverso numerorum errore, sic concludit : Idem% exordio mundi usque ad Erudii (Eraclii) Augusti im-
facile relulil Mellitus, quem in fragmento a Pagioo perium, et Sisebuti regis principatum. Prwfatió. Qui
servato Isidorum exseripsisseex iis qua; ex nostro Co-- idem titulus est in altero Codice 609, d. 392. Omnia
dice fetulimus, perspicuum esh Ita ergo forte et Mei-- ulr'obkrue ita consentimi!, ut allersm ex siterò
 557 ISIDORIANA.- PARS II. CAP. LXXVIII. E38
exemplar descriptum videatur, vel ex uno eodemque A j multis iu locis manifeslum est, ut prope lineili Isi-
fonie ulrumque dimanet. Inscriptio apud Schelstra- dorus scripsit : Heraclius dehinc quintum agit imperii
tium est : ChroniconS. Isidori Hispalensisepiscopi a: annum. Cujusinitio SciaviGrwciamRomanis tulerunt,
Caio Cwsare usque ad Heraclium imperalorem, et Si- Persie ScylhiamelJEqyplum, plurima&queprovincias.
; In Hispania quoqueSisebutusGothorumrex quatdam
sebuti regis principatum, ex ms. Codice609 bibliotheca;
urbino-Vaticana:, 684 'onffediversum ab edito. Hine ejusdem Romana: mililim urbes cepit. Epilomator
incipit sexla swculi mtas, etc Ad marginem nolatur Mellitus, sive alius, sic hsec contraxit, vel potius
Chronicon esse collatura cum alio ms. Vaticano et commiscuit et confudii : Heraclius dehinc quintum
editis. agii imperii annum, Sisebutus Gothorum gloriosissi-
7. Quid ergo de Mellito censendum est? Florebat, mus princepsplurìmas in Hispania provincias Romana;
Isidori S. Mellitus , militios urbes sibi bellando subjecit; ubi, ut vides,
' quidem tempore primus episcopus
loco suo in alium male trans-
Londinensis, qui anno 624 decessit; de quo tamen plurimas provincias e
nihil est cur cogitemus auctorem Chronici nostri[ tulit. An autem Mellitus fuerit Chronici epilomator,
fuisse ; si quis vero eonjieiat ex aliquo Codice cujus an solum Codicis possessor, imo an vox ea Melliti
Mellitus possessor fuerit descriplum Codicem Col- casti ab aliquo Codici adjecta fuerit, band ila facile
bertinum fuisse, indeque Melliti nomen propagalum, jj . est definire. Illud potius quovis pignore contendam,
nihil fonasse absurdum dicet. Jam dudum Florèzius Hispanum non fuisse qui Isidori Chronicum in hunc
modum decurtavit et interpolavit. Primum quia, ut
suspicaius fuit nomen id esse exscriptoris Chronici cum Isidorus prope finem
Isidoriani; qui etiam advertil in exemplari quod ex jam Florèzius adverlit,
Codice Colbertino sibi describi curavit liane operis, dicat : Fiunt igitur ab exordio mundi usque ad pras-
sentem asram DLIV,abbreviator Chronici, si Hispanus
inscriplionem referri : Incipit brevis tempòrumexpo-
non ita id commutasset : Fiunt igitur anni ab
sitio, quin addatur Melliti. Cum autem Florèzius fuissel,
non solum hanc suspicionem promoverit, sed eliam exordio mundi usque in Eraclii annum prossentem.
dubitaverit an librarius qui Isidorianùm Chronicon Deinde quia Hispanus minime pra?termisisset quse-
in compendium redegit, fuerit Hispanus, eccur titu- dam peculiaria decora Hispania?,in Chronico Isido-
lum appendicis 11 fecit, De Chronico Melliti, scri- riano relata, ut ad annum mundi 5773 : Per idem
MartinusBracarensis episcopusapud Gallasciam
ptoiis Hispani, nondumin vulgus edito, et de Chronico tempus
Isidori ? Vera operis inscriptio esset : Chroniconhi- prudenlia et doclrina catholicw fidei clarus Imbellir.
dori ab aliquoextra Uispaniamdecurtatimi, et quibus- Et ad annum 5801 : Hoc tempore Leander episcopus
dam in locis inlerpolalum, alicubi Mettilo allribulum. inllispanìis ad genlis Gothorumconversionemdoctrina
Ut Mellitusauctor Chronici credi possit, rationem n< fidei et scienliarum claruil:
Florèzius profert quod in Chronico Melliti aliquando 9. Quod si in Codice Pelagii Ovetensis sseculoxn,
additur : Hucusque Hieronymus, hucusque Prosper : et inter Chronica Luca?Tudensis sseculoxm, Isidori
quam mox rationem solvit, respondens potuisse ali- Chronicon inlerpolalum reperimus, eamque inter-
quem librarium in suuni usum Chronicon Isidori polalionem.in Hispania ladani verisimile esse fate-
contrahere, cui vir aliquis curiosus adjecerit ea mur, aliunde certuni est vestigia interpolati Chro-
verba. Sed magis consentaneum videtur ut is qui nici Isidoriani extra Uispaniam antiquiora esse, ut
Chronicon in compendium redegit, uti nonnulla alia, patet ex hoc Melliti 686 Codice, el ex aliis mss.
ita etiam illa verba adjunxerit : nam interdum viri exemplaribus, qua? mox recensebo, quibus idem
docti.libros sibi exscribebanl, ac librarii ipsi ple- Chronicon in Gallia aut Germania inlerpolalum con-
rmnque scioli erant, quod satis est, ut exseriptor et linualumque continelur. Profecto sseculisviu, ix, x,
epilomator Chronici Isidoriani annotare potuerit : quibus ejusmodi antiqua monumenta interpolali
HucusqueHieronymus,hucusque Prosper : quod ego cceperunt, difficile erit in Hispania vel levissimum
etiam in nonnullis exemplaribus reperi, ut in Codice hujus fraudis vestigium invenire; neque Hispanis
Val. Palat. 259. Ex notis etiam marginalibus qua? partim Maurorum jugo oppressis, partim contra
ab auctore aut ab aliis adjecta?sunt, interdum hujus- D ] Mauros arma assidue gerenlibus, id olium ersi ut
modi additiones in texlum irrepsisse compertum est. nova documenta conlingerent, aut velerà auaerent
8. Denique Florèzius, cum dubius bsesisset de immutarentve.
auctore Chronici Mellito ascripti, Chronicon Isido- 10. Neque his adversatur quod Julianus Toletanus
rianùm edidit hoc titulo : Divi Isidori Hispalensis Chronicon Isidori coiilraclum, quale Melliti est, le-
archiepiscopi (ac Melliti) Chronicon. Scilicet 685 gisse videatur, cum aliquando in compendio Chro-
l notai in textu diverso charactere qua? in Codice nici, quod ipse exbibuit libro ni de comprobatioue
u Melliti omissa sunt, et in notis prolert ea qua? in sexia? setatis, simili modo verba proferal : nam pri-
' eodem Codice Isidori Chronico
adjecta sunt, auim- mum ctiamsi extra Hispaniam Chronicon in coni -
adversis etiam quibusdam scriptura? varietatibus. pendi uni redactum fuerit, potuit nihilominus ad Ju-
Nobis satis erit nunc in genere admonere multa esse liani manus pervenire, ©einde cum Julianus piciaque
in Codice Melliti proetermissa. pauca addita, qua? contrahat, facile poluit aliquando eodem modo
suo loco afferemus. Quod autem exemplar ejusmodi contrahere, ut liquet in exemplo quod producitur in
Mellitire vera compendium sit, et non contra Chro- not. ad .Julianum. Isidorus scripsit : Sem anno sé-
nicum fiuius ex Isidoriano auctuui et inlerpolalum, cundo post diluvium, cum centum esset annorum, gè*
539 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 540
nuit Arfaxat. In exemplari Melliti: Sem anno secundo A 1 Bxvpt.Bjlaquam 159?, in-4, scilicet eodem annp ej.
post diluvium genuil Arfaxat. Ita etiam Julianus edi- loco ac libri Sententiaruni, ut jam annotavi. Epistola
dit, qui eliamsi non viderit exemplar Melliti, cum niinciipatorja Lpajssehaecest :
similia alia pra?termiltat, potuit, ul dixi, prseter- Potentissimo et Catholico Philippo II, Hispaniarum
inittere verba illa, cum centum esset annorum, qua? regi, Garcia de Loaisa S. D.
etiam in Chronico Isidori Etymologiis inserto prseter- 15. Longi temporis ' ratipnem pxacte accurateque
tradere làborios'uin diìjicuitàlibus re'fér-
ìnittunlur, ubi legitur, Sem post dilùviumsecundo tuni opus est': 'còni niàgnisque 'rerum c!isus certiqùè" eveiitus
anno qenuit Arphaxud. Neque dnbium esl quin Ju- prius bomirium memoria?mobili et inconstanli, quam
lianus Elymologias legerit. litteris el libris temporis selernitati eonsecrentur; an-
11. Age vero, editiones Chronici Isidoriani recen- ualesque ipsi innumeris sint mortalium injuriis expo-
:
siti, ptinio'scribenliuiiiperturbaiiòiiibus etaffecljbus
jeamus. In bibliotheca Vaticana, num. 2865, exstat 6§8 dum unusquisque sua? genlis palriseque glo-
lsio.dori.(sic)opusculumde temporibus.Incipit : Breve riam immortalem prseejare gesloruni commemora-
tempòrumper generaiiones,etc. Multismendis scalei, tione efficere qua?rit,cd' èihdé rerum puùlicarum inmul-
Ut ex initio patet. Frologus desinit : proslerilorum seditioneei tibus, pròvinciarum incursibUs, omnia igne , ferro ,
impela populi vaslantibus. Denique
tempòrum cognoscalur. Multis in locis conlractum cqm rerum pra?teritaruni recordaiio illibatam ten?-
psl. Desinit Chronicon : Eraclius nunc v annum ini- II j''' pòlis veritalein cóntinerè nitatur , lamen temporis
séneScit et ànliquàtUr, alque' in
perii agit. SisebutusGothorumrex Judwos ad Christi ipsìiislònginqUìlàtè'
intèritum' labenti aimorum cursu ruil. Et quamvis
fidem convertit, et quasdam militum urbes proslio ha?c ita sint, tamen inter alia lipc unum maxime
(supple subjecit). Fiunt igitur ab exordiomundi usque virum docliim, cpiisumnialumquej et 'òmnibus"fere
ad cera delivì (sic prò DCI.IV) nùmèrìs absolutùm'efficit"':' nimirum in'"ha'c'Veruni
, hoc esl quinto anno He- hreeriitudine et obseùritate studiose veriialem cer-
raclii imperaloris, v mil. octinginta decimosexta.Re- tam perspicuamque investigare, inusilatasqup.et oc-
siduum smculi, etc In editionibus correctis anni cultas bislorisevias indagare ; cum nihil sii prséstan-
riùs vel ad sapièntiam 'àugendàm, Ve'l'àdcprudéntiàin
quinquiesmille oclingentiqualuordeeim.In bibliotheca cbniirmandahi , vel ad imperii' gubernaculà" pie et
Vaticana compactum hoc opusculum est simul cum moderate regenda,vel ad reipuii. inoresinielligendos
alio Chronico ex Hieronymo, Eusebio aliisque ex- motHsque populi coercendos, vel dpmeslicoruni
cerpta, 687 et editoRomxin domonobilisviriJoannis cònàtus'reprimendos, quam rerum pra^iè'ritàruiu'p'ii-
biicàm m'émò'riani,casus,eventus, saeculoruinomnium
de
Pliilippi LignamineMCDLXXHII. Characler et diaria ac gentium observationem cogniiam exploratamque
non videntur diilerre. ' . . tenere. Qua?omnia unico chronologia?ambilu com-
12. Jpan, Baplista Audiffredi, vir in omni slu- plèctùntuf. Accipe igitur, poteniissimé Philippe',
studiuhi'Christi'àni liòmin'isél culius,
(lioruui. genere clarus, in hoc vero de veterum in quo 'réligio,
r
^ singularis elemèntia , admirabilis qusedam planeque
editionum notilia princeps, ili opere de Roman.( divina ad imperandum sapientja long|ssimo rerum
EdiUpn. ssecujjxy, pag. 5§5j hanp editionem descri- usu, ut experimento, firmata elucet, Chrohicon a D.
Ì)il, quam exsiare aitin bibliotheca SS. D. N- Pii VI, Isidoro Hispalensi àrcliièpiscopò, regìa? Gothorum
genlis lùmine alque corona editum , quod, Majestate
et apud abbafpm de Rpssis, cujus pleraeque veteres Tua jubenle, eniendandum |iolisqueillus,trandiimsus-
e.iitioiies Irans'ierunj;in bibìioibecam-Corsiniani. Ait ceperàm, ili ad tejuride exjit, tanquàmin imiiiensum
eam esse in-4 paryp, pharaclere Romano nidori, toliù!s''probitàtiset à?qùitatis óceàhum Vrevértàiùr":
èt'si iioiiitàoriiatum/utpar erat.iamen quanto ma-
Joan. Philjpjji de Ligiianiine , ac ponjicit ad annum ximo potui, lucubratum studio. Cum hoc mihi: in
1473 pertinere. Addit aliaiii editionem in-4 parvo primis iucundum charumque ' CaSfip'lica?sit, et ànie
' mentispculps
asservari in biblioljieca Casanafensi, charactere Go- s'émper"posiiu'm,et hiiihilì àiiimO Tusé Majèsta'ir'óbnixe
niò'i'éni gérere, dèsefvìre, t'ùam-
thicp Stephani Planck, sive Plaunck. Locus editionis quéregium el auguslum nomen, quoadpossujn, im-
npn designatur. NpnnuHi perperani in-8 esse eam mortafitati fjicare., prò teque piirislo Regi seternp
solvere, ut' incòluiiiis inter' tòt régn'ò-
pularinit. piirpnicpn desinit anno v Heracjii; titulus assidué'vola ruhi Mlicitddiriés et "cuM ,'-int'egérqù'e et sàlvus
est Opusculumde temporibus. .
permaneas. Vale.'
\3, Nic Antonius ex Labbeo in Biblioth. mss. 16. Taurini dixi, non Matrili, ut Nic. Antonius,
produsse Chronicon Isidiri refert cum titulo de num. 110, refert Chronicon Isidori scholiis Loaisa?
Temporibusanno 1474, qua? fortasse est editio prima! f] illustratum ]irodiisse, nisi forte Taurinensem edi-
Romana. Fabricius sub eodem titulo editionem an- lionem alia Matritensis proecessit: nani <lubitani}i
ni 1477 recensel. Maittairius nullius baroni editio- nonnullam ratipnem expressa Nip.. Antiinii verba
num meminit in Annaj. lypograpb. Sseculosequenlii pra?ferunt : Notis suis i((us(nus (phroijpon) Malriti
ajjnp 1577 editum fuit cum inscriptione Chronologice ; cum Sentenligruni, de quibus jam dfcennis, libris de
in-8, per Thomani Quarinum, cum Gerhardi Merca- novo publicavit Garsias Loaisa, cuti} P{iijij)_p|III ,
ì'oris et Mauhsei Beroa'ìdi dum adhuc pater magnus viverel,\n lilleris magisler
jChrpnplpgia,Basilea?.
14. In Chronici porrcela editione proeurandai esset, nondum sedi Tòlefanps,quam poslea obtinuil,
egregie laboravit Garcia , seu Garsias Lpaisa,qiiqd I initialus. Sed cum ad ea qua? de libris §enj.entiaruui
notis ejus illustratum lucem vidil,"• non Malriti"''ut
'-''' »i." ". •, ;f!(| "'••H '" " 1,!t djpfuruserat, jecj;orenidelegej.,et ep )pcp soliini edi-
ait Nic. Antonius, sed Taurini. En tilujum : CJironi- -
fjpnem Taurinenseni cpmmemoret, omninp creden-
con D. Isidori archiepiscopi Hispalensis emendalum j i|um est ìlalrili nomen prò Taur\ni excidisse ifi
scholiisqueillustratum per Cardani de Loaisa, archi- Chronici edjlione coinmpmpranda. |||ud magjs mirpr
(kaconùmde Quadalaxara , etc. Taurini apud Joan,. in bibliotlieca689 uova Hisp. eliam secundis puris
 ISIDORIANA.— PARS II. CAP. LXXVIII. 542
541
i la cronica de santo. Vsidoro Menore corecia
aucta, et recens Malriti edita, cum Loaisa? elógium A Finisce
revista per Baptista Alexandre Iaconello Reatino,
texitur, nullam a Nic. Antonio mentioiiem fieri edi- et Maestro Adam de Rothwil
tionis librorum Sententiarum, et Chronici Isidoriani stampala in Aquila per
anni Domini MGCCC.LXXXH, a di cinque
a Loaisa adornala? , ncque opera? quam idem Loaisa Alamano alii
amen. >
ad editionem regiam Matrilensem Operum S. Isidori de octobrp. L,a_usDeo
cum aliis contulit. 20. Rodriguezius toni. II Bibl. Hisp., pag. 328, ex
perficiendam
S. Isi- Codice Escurialensi sseculixi,' indicai Versipnem Hi-
17. In editione Parisiensi Bignseana Operum Chronici Isidoriani, sed ut exstat in colle-
dori pratermissum fuit Chronicon , quamvis jam ctione spanicam
Pelagii Ovetensis. Inscriptio est : Historia
pridem vUlgatum. Breulius illud edidit, sed in indice
tunc general collegida de diversosauctòres , conviene saber
librorum nota àslerisci apponilur, qua id opus
alia ratione |e sant Isidro, arwbìspo, de Serico, Jvlia.noPomerio,
primum in lucem prodire indicate, non
sitnu) Arzobispo de Toledo, San Piro, o Sampliiro, o Zafiro
nisi quìa a Bigna?o;pra?lermìssunifueral ; nam
ab initio mundi (que con estos nombres le nombran diversos liìstoria-
hic titulus designiate : Chronicon de Aslorga , Pelayo , dbispo de Oviedo.
dores), obispo
usquèadannum quintum Suinlhiluni.'(corrige quartum 21. Exemplaria niss. Chronici Isidoriani passim in
Sisebuti) regis Gothorumper Garsiam Lòaisam emen-
JJ bibliolhecis occurrunt. Fabricius refert in ms. Vos-
datimi et scholiis illustralum. Omisit Breulius epi-
Loaisa? ad II, et siano bibliotheca?Leidensis inscribi , Chrmica de sex
stolam nuncupatoriam Philìppum mundi aslalibus, et in ipsis paginis, Imago mundi.
loco ejus pra?fixìtVasaei de Isidori Chronico verba pt Oudinus Codicem collegii CBaromonlani
a nobis aliata, Làbbeps
superbis cap. 77, num. 16 et 17, S, J., sseculo'VIIexaratum , commemorant. Oudinus
18. Vetefem yersipnem Italicam Chronici Isido- adfjit Cpiiicpqi Cprbeiensem, postea S. Germani
riani Audiffreddusdescribìt ih catalogo edition. Italie. garisiensis sseculiyii, vej saltem vm. Bayerius in una
Sseculixy, pag. 212 :i Cpmenza la Cronica de pscuria]ensi bibliothepa terna minimum, ac non vul-
santo Isiderò ( sic < :: con' alehune.
- ') Menore ,:'i-' additione
"i'Vi " garis anliquilatis exemplaria asservari affirmat. In
cavate del texlo et istoriò de la Biblia : e del libro bibliotheca universitalis Senensis reperitili' Chronicon
de Paulo Orosio : e de le passione de li sancii. In S. Isidori cum supplemento usque ad annum 1516 ,
fine : Finita la Cronica de santo Isidero Menore in cp,d. membr. in-4 sa?culi xiv. In Une legitur : Finis
Cividad de Friuli, nel anno del nostro Signore ad hoc opus, scriptum manu mei domini Christofori
Jesu• Cristo 1480 , a di 24 de• Novembre
ivi';,H11,'!- :• laudato
:>.•!<)!;ir' de Aqugpendenle, ^u.j,pnjusPonzius toni. XI Iliner.
.>:
sia sempre il nostro signor Dio. » Exstat in bi- Hispap., pag. 220 , in bibliolbeca monasterìi Legio-
bliotheca Casanatènsi ha?c editio charàctere Go- npnsis S. Isidpri exsfare ait chronicum ejus' conti-
thico in-4 parvo. Exemplar hujus. editionis Nic. Q nuatimi usque ad regem 4lfp,nsum yi. Ex adversariis
Antonius habèbat, qui in-8 esse dicit, advertilqué Zaccariaiiis, cap. 44 , despripsi Codices Lucensem ,
intèrpretem multa Isidoriano textui"interpolare , Pistpriensein, FlprentinuinS, Marci, PsesenatemMala-
opusqué "continuareusque ad Frederici II impera- t,estium,Albaniiim et Mptinensem..
tòris òbitum, annumque 1250. Sed ego potius credi- GSìi. |2. |}a?g a me yisa sunt mss. exemplaria
der'nii intèrpretem Ilalicum in velus exemplar ila
Clh'rpnip;|sidpriani. pptlex Vatic. 629, describendus
auclum contiriuatumque iheidisse, qualià ego multa e. 9'l. Codex Vatic. 1348., de quo e. §§, ubi Chro-
reperi. Èjus generis chronicon Latinum exstat iti nicon esf inferpolatum, et A,«gustinipotius atque-Hie-
bibliotheca Escurialensi, sseculo xiv exaratum, ubi rpnymi opus dicitur quam Isidori. Co^ex Vat. 1974,
primum est opus, t Chronica Nichobaldi", deindì! epd. e. 96. Regip-yafip. 215, e. 99, in quo inscribi-
Cronica sancti Isidori Junioris cum quibusdam addi- tur Liber Chronicorunp.Isidori S.p.amnsis episcopi. In
cionibus extraclis de lextu et isloriis.biblje , et de: Regip-Vajipanpt 1852, cap. ^01, Chronicon, cujus
libro Pauli Orosii, et de passiònibus sanctorum coii- "auctor dicitur Isidorus Hispanensis, cop^inualur a
tinens in se ipsa crònica sex eiàtes seculj, scilicet ab1 quodam Pelrp, Ibid. in Regio-Vajip. 2034, Chro-
initio mundi, quando Deusin principio crèavit celurìi| nippn breve Isidori, addita no^a anni decimi Re-
j.
et terram , et primum hominem ;Adam, usque in! ' cesuinthi regis. ìn podice Palatino 239,, sa?culi x
prèsentem dieni, que'est Ìn'690'an.' Domini ab circiter, de quo cap. 1^2 liber Chronicorum sancti
incarnatiòné 1335, tempore" Domini Benedicti Esidori.episcopi Junioris, in pallia , ut videlur, in-
papa? XII residentis > Alia desiderari videnlur.! terpolatus. In Urbjnale 1Q0,e- lf!4>^lker.Chrpiiico-
Ita enim Codicem refert Rodfiguezius tom. Il" Bìjil. rum sancii Ysidori Hispalensis episcopi, eie. phroni-
;!'"
Hisp., pag. 328. epp extra Hispapiani interpqlatum pt continiiatum.
19. Aliam editionem versionis Italica? Chronici In Urhin. 3S2, e. ÌQf, liber ClirqnicorumJsidpi'i Hi-
Isidoriani raram chàractere Romano in-4 minori, spalensis epscqpi, etc., in pallia interppjalus. Simije
qua? in Bibliotheca Corsiniana asservatur, Audiifred- exemplar in Urbinate 392 ibid. In Urfiina^e 58,5,ibicj.
dusloe. cìt.,pag. 402, recenset : « Èierisce (lego Chrouicoii breve Étyniolpgiariim , npunplljs jnsjrtis
Referisce) et narra ja presente opera la (ìjironica de manu nipiiaelii alipuius pasinensis, j|{. yidetpr. fn
santo Isidoro Menore con alehune àdionctiorn' cha- Ottobon. 1720, Chrpnicpn npnnihij inl.ernp^afum,pje
vale dal texto et historie della biblia, e 4el libro de quo cap. iÒp. In Óttob. 1758 ibid., iCbrppicpninjler-
Paulo Orosio, e delle passioni dell»'sancii. In calce : pplatpm et continuafum. Iu bibliptliepa p|?!!eg]j^p-
 S43 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 544
mani exstat ms. chronographià, sive, ut mendose A seni ab Adam, etc, et de Evandalis et Alanìs, siveet
scribilur, conographiaIsidori Junioris, ni cap. 107 Suevis Hispanis regibus, scripsisse. Quibus verbis
dicam. Historiam quidem qua? exstat Isidoride Vandalis et
CAPUT LXXIX. Suevis fortasse intelligit : 693 at Alfonsusrex con-
Historia de regibus Gothorum,Wandalorumet Suevo- tra cum HistoriamGothorum Isidoro asserit, Histo-
rum Isidoro cantra Pellizeriumvindicalur. Codices1 riam quoque Vandalorum et Suevorum intelligere
mss., editionesinter se diversa. ChroniconWisigo- videtur :
thorum Wulsosdietimi an S. Isidori? Monitumde, qua? ita inter se connexa?sunt, ut nonnulli
hoc Chronico ex editione Patrum Toletanorum. eas tres historias uno nomine Historiam de Gothis
Exemplar interpolatum Historia; inter chronicaTu- olim etiam appellarmi. Errarunt autem Lucius Ma-
densis. A'ia mutila, ut videtur, ab Isidori tempore,1 rinseuset
et cur ? Verba Isidori de S. Hermenegildiadversus Eisengreinius, qui HistoriamLongobariorum
patrem bello exposita. Hitram Isidori .et aliorum, ab Isidoro scriptam tradiderunt.
Patrum Ecclesia: Gothicos silentium de gloriosoi 5. Suspicatur autem Pellizerius Historiam Gotlio-
S. Hermenegildimàrlyrio. Obsequiumepiscoporum 1 rum, qua? Isidori nomine inscribitur, esse opus
Ecclesia;GotUca:in quibusdamarduis regum faclis.
quod idem Isidorus laudat cap. ult. de Vir. illustr. in
l..De Historia Gothorum, Vandalorum et Suevo- Maximo Caesaraugustano: Scripsit et brevi stylo his-
rum Placcins in Theatro Anonym. et Pseudonym.. B J toriolamde iis qua; temporibusGothormnin Hispaniis
lìteni non intentai. Sed intentarat 692 Pellizerius; acta sunt, hislorico el composilo sermone: qua ille
iis rationibus quibus Chronicon eidem Isidoro abju- opinione pseudochronicon aliud Maximisseculoxvu
dicare conatur,. ut cap. 77 dixi. Et quod altinett confictum loco suo exturbare conatus est. Sed et
quidem ad Historiam Gothorum, ex ipso prologo> falsitas ficiilii Chronici Maximi satis per se perspe-
Chronicorum Pelagii Ovetensis, quem alioquin pròi età est, et Historia Gothorum ila Isidoro congruit ut
se Pellizerius proferì, Isidori Hispalensis opus esse> ad Maximumtrahi non possit. Maximus non multo
constat : Et beatus IsiSms, de quo nunc Legionensis 5 post annum610 vivere desiit : HistoriaveroGothorum
gaudet ecclesia , de regibus Gothorum a primo Atha- ad Suinlhilanis tempora, sive ad annum 621, eodem
narico usque ad calholicum regem Wambanemregemt stylo progreditur.
Gothorum, prout potuit, pienissime scripsit. Erratt 4. Adde Braulionis verba, cujus auctoritas alibi
quidem auctor prologi, quod continualionem Histo-. jam contra Pellizerium defensa est : De Origine
ria? Isidori ad Wambanem usque Isidoro quoque« Gothorumet regno Suevorum, et etiam Vandalorum
adjudicat. Simili errore Alphonsus III rex Magnuss historia librum unum. Conferìhis Nic. Antoniusverba
in epistola qua Chronicon suum Sebastiano mitlit, , auctoris Historia?ex prsefaiione ad Sisenandum re-
sive quìvis alius sit auctor : Et quia Gothorumchro-. Q gem, edita in Luca?Tudensisclironicis : Quia de ori-
nica usque ad temporagloriosiWambaniregis Isidorusi ghie GothorumHispanorum(sic conjunctim legendum
Hispalensis sedis episcopus pienissime edocuit, nosì ait) Suevorum, Vandalorum, et Alanorum, et qualiter
qua;dam ex eo tempore, sicut ab antiquis et prmdeces- rexerunt Hispanias, libi fieri notiliam postulasti, etc
soribus nostris audivimus, et vera esse cognobimus s Qua?verba, si vere auctoris primi Historia?Gotho-
(prò cognovimus),libi breviterindicabimus. Qua?epi- rum essent, Braulioni quidem apprime consentirei!t;
stola edita fuit ab ipso Josepho Pellizerio initio> sed cum petita sint ex Luca?Tudensis chronicorum
Chronici Dulcidii Salmantieensis. systemàte, in quo multa sunt interpolata, non vali-
2. Ea opera, qua? appendicibus aliorum auctorumi dum inde argumentum exsurgit, nisi quod Tudensis
ancia sunt, interdum in mss. Codicibusuni tantumi auctorem Historia? Gothorum, Vandalorum et Sue-
primo auctori ascribuntur, interdum vero soli con- vorum Isidorum credidit. Verum Braulionis senten-
tinuatori. Hinc frequens in nominibus auctorum de- tia confirmatione non indiget. Sic Ger. Joan. Vos-
siguandis occasio erroris. In Iroc ipso libro quemi sius de Hist. Lat. 1.1, u, e. 25, de Isidoro : Condidil
pra? manibus habemus, idem est error monachii quoquehistoriam de orìgine Gothorum, regno Suevo-
scriploris Chronici, quod, Exiliense vocalur, ssecu- rum, et Vandalorum,cujusoperis meniinitBraulio, etc.
lo xi, qui Isidoro ila Historiam Gothorum, Vandalo-- r»Et j de anno obitus Isidori : Et ante memoraius Brau-
rum et Suevorum tribuit, ut eidem narraiionem deì Ho, cui prce omnibus fides haberi debet. Quin obslet
Pauli adversus Wambam rebellione, qua? a Julianoj silentium Ildefonsi, qui alia Isidori opera, pra?serlim
Toletano composita longe post Isodorum fuit, eidemì hisloripa, tacitus prseleriit.
Isidoro ascribat : Scripta sunt, inquit, in libro B. Isi- 5. Innocentius HI in epistola ad Petrum Compo-
dori , quem inter alios qualuordecim a se edilos, de8 stellanum anno 1199 694 data teslimonium quod
Vandalorum,el SuevorumGolhorumquegestisdiligénlerr ex Isidori Historia Gothorum, Vandalorum et-Sue-
composuil.Sed cumnon solum Alfonsusrex Magnus,ett vorum prò sua?sedis juribus protulerat, tanquam
auctor chronici Exiliensis, sed auctor quoque prologii genuinum agnovit : Isidorus autem in chronicis de
chronicorum Pelagii Ovetensis Historiam Gothorum1 Gothis titulo de Suevis testalur, quod Remismumlus
Isidoro attribuant, Pellizerius parum sibi constai qui,, ad Lusitanumtransilt, etc., Ila in HistoriaSuevorum
auctorem prologi hac in parte errare putans, ejuss a?ra mi. Remismundus, etc, inde ad Lusitaniam
teslimonium arripit, ut Isidoro nonsolum Chronicum,, transit. Ac nolandum Historia; Gothorum nomine
sed etiam Historiam Vandalorum et Suevorum ab- comprehendi chronica de Gothis, Vandalis, Suevis
jUdicet : quia in eo prologo legilur Isidordin Paceii'i- in tilulos divisa. Historia enim de Gothis juscipUa:»
S45 ISIDORIANA.-PARS lì. CAP. LXX1X. 546
-
partem obtinet; et qua? de Vandalis adduntur, ap- A gothorum, quod Wulsa? episcopo nonnulli ascribunt.
pendix potius videntur. Trithemius vero de Isidoro,> 8. Similis est Lindebrogii editio hoc titulo : t Di- '
Historiam, sive chronicumlib. m. Ac fortasse quod* versarum gentium historia? antiqua? scriptores tres,
"
frequens non sit in catalogis veterum expressa men- Jornandes episcopus de regnorum ac tempòrum suc-
tio Historia?Isidori de Gothis, Vandalis et Suevis, ea' cessionibus. Ejusdem historia de origine Goihorum.
causa est quod chronicorum nomine has omnes histo-* Isidorus Hispalensis de Gothis, Vandaliset Suevis.
rias multi intellexerint ; quanquam nonnulli ea Isi-' Ejusdem Chronicon regum Wisigolhorum. Pauli
dori opera qua?ad ssecularemlitieraturam pertinent,» WarnefridiF. diaconide gestisLongobardorum Uh.vi.
5 Frid. Lindenbrogius recensuit et observationibusillu-
prsetermittere se professi sunt. In editione Isidoriana?
Historia?de Gothis, Vandalis et Suevis, curante Lin- stravi), Hamburgi apud Michaelem Heringium 1611,
denbrogio, hsecLeonis Marsicani verba lib. in Chro- in 4. » liane editionem, cum vellet, Florèzius nan-
nici Casin., cap. 62, de Isidori Historia exponuntur : cisci non potuit, ut cum ea editionem Aguirrianam
Desiderius subjunciosCodicestranscribi curavil... Hi- Chronici Wulsa? nuncupati conferret; Chrouicou
storiam Longobardorum, Gothorum,Wandalorum.Hi-" enim regum Wisigolhorum, quod a Vulcanio et Liu-
storiam Jordanis episcopideRomanis et Gothis.Auctorr denbrogio snbjungitur, solum exhibet annos quibus
quoque Chronici Albeldensis sseculo ix, Chronicam * B reges regnarunt- prsemissabrevi preefatione, et hac
Gothorum simpliciter vocat Isidori nostri Historiam1 inscriptione : Chronica regum Wisigolhorum. JEra
tom. XIH Hisp. sacr., num. 84, pag. 462 : Et quia% quadringentesima in Gothis primus rex Athanaricus
Gothorumgens ex Magog venti affirmal Chronica Go-- - efficilur, eie., et hoc ipsum est Chronicon quod falso
thorum : Gothorum antiquissimam esse gentem,etc, j Wulsm nomine inscriptum est, et a nonnullis Juliano
quod est initium Historia?Isidoriana?. Toletano tribulum. Ex mss., ut videtur, Codicibus
6. Neque nobis quidem, aut ci. Zaccaria?ulla mss. Vulcanius et Lindenbrogius Isidoro hoc breve chro-
exemplaria historia? Gothorum videre licuit, nisii nicon ascribunt ; neque ulla contraria ratio apparet,
quod in Codice Vaticano-Palatino 927, pag. 122,, si intelligamus Isidorum Chronicon ad Sisenandum
terg. fragmentum ego reperi Historia? Goihorum,, usque regem perduxisse, alque inde Julianum, sive
tacito Isidori auctoris nomine. Titulus : De primoa alium 696 au Ervigium continuasse : nam in Er-
adventu Gothorum ad Italiani, el Roma capta. JEra% vigio Chronicon apud Lindenbrogium desinit. Fa-
quadringenlesitnatrigesima septima, anno imperii Ho-. bricius in Bibl. med. hoc Chronicon in editionibus
norii et Arcadii IV. Grotius mendose : JEra quadrin- Operum Isidori desiderari notavit; cui proinde in
gentesima trecentesimaseptima. Desinit hoc fragmen- nostra locum inter appendices assignabimus. De quo
tum aera 448. Inter familìares fabulas jugulatur.. C judicium Joan. Baptista? Perez hoc est in prologo
Cohseret cum editionibus Grotii et Labbei in bis5 ad Concilia Hispania? emendata apud Aguirrium
qua?, deletis prioribus, manus Longobardica antiquoj tom. I Concil. Hisp., pag. 13 : € Posteriores (reges)
exemplari Claromontano ascripseral. Pauca alia le- sumpsimus ex Wulsa? episcopi perbrevi, sed aureo
vioris momenti discrepant ut a?ra 447 in fine .: chronico, quod in quodam libro' bibliotheca? regia?
defundm in Italia est. Grotius, defunclus Italia. et aliis vetustis exstat. De cujus in scribendo fide
Labbeus, defuncti Italia. Editio regia Matritensis, de- nihil est quod dubitemus, cum et tempora ab ilio
funclus estin Italia. In 695 CodiceOiloboniano 1758, notala lam exacte cum conciliis quadrelli, et posle-
de quo cap. 106, dicam, exstat genealogia reguml riorum regum menses et dies ita minulatim de-
Hispanorum, ascitis multis ex Historia Gothorum ett finiat, ut vixisse sub Hispania?excidium videatur.
Vandalorum Isidori. 9. Editum fuit idem Chronicon in appendice
7. Quibus mss. Joari. Bapt. Perezius usus fuerit, Operum S. Juliani Toletani tom. II Patrum Tole-
ut nane historiam ad editionem regiam emendaret, tanorum, pag. 385, continuatum etiam usque ad
non constai. Eam aucliorem multoque magis cor- Witizam ; quo tempore jam Julianus vivere desie-
rectam exhibuit, quam ante prodierat. Deceptus. rat. Et videtur quidem Chronicon a pluribus conti?
Fabricius fuit, qui in Bibl. med. affirmat Chronicon, D nuatum : quod aliunde. etiam satis est verisimile :
sive Historiam Gothorum prodiisse Taurini cum, nam si Ildefonsus, quod exempli gratia dictum volo,
scholiis Garcia?de Loaisa in-4, nam Loaisa Chroni- Chronicon Wisigolhorum usque ad Sisenandum con-
con ab orbe condito, non Historiam Gothorum, eo, textum accepit, potuil ipse reges qui deinde succès-
anno Taurini publicavit suis scholiis illustratum. serunl adjungere : potuit alios Julianus post Ilde-
Historia Gothorum primum, auod sciam, prodiit. fonsum, potuit alios alius post Julianum addere.
Parisiis cum libris duodecim legum Wisigolhorumi Nobis quidem animus est, ut dixi, hoc opusculum
apud Sebastianum Nivellium 1579, in folio, ex utilissimum ad appendices rejicere, prsemisso inte-
bibliotheca Petri Pithoei. Recusa deiude fuit in rim monito doctissimi editoris Patrum Toletanorum
editione Bignseana Operum Isidori anno 1580. Bo- loc cit.
naventura Vulcanius Lugduni Batavorum post Jor- 10. Omnia opera S. Juliano fa>soascripta, pauca
nandem,apag. 203, eamdem Historiam Isidorianam, illa quidem, bac brevissima concludimus appendice :
Gothorum cum notis suis subjunxit : qua? editio est' Chronicon scilicet regum Wisigothorum, Vulsasfre-
quenter appellabili : tum duo carmina et epìtapbia
in-8, anno I597peracta, addito brevi chronico Wisi- quatuor. Quscris, quis lisceJuliano imoulaveril ? Me
«47 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 548
qui sub ementitis Juliani et Luitprandi nominibus»A Ulm» 1722. Sed quid fnirum, Goldastum, Linden-
chronica [Ila peryulgata, tot fabulis insignia, eom- brogium, Barohium j Pagium aliosque exleros edi-
mentus est. Et quod ad Chronicoh Wisigolhorum tionem
Mairitehsem Historia? Goihorum ignorasse,
spectat-,quanquam opus est'Vere auréum (quemàd-
ntodum, illud .appejjayit perdoctus vir Joan.-,Bapt. cum cardinalis Aguirrius tom. U Concil. Hisp. pag.
Perez in epistola prseyia tom, I. colléctionis. Conci.L 183, eamdem 698i historiam prOduxerit non inte-
card, de Aguirrè), cujus luce Hispania?chronologia
et sacra et profana nimium quantum illustrata est; gram, aut ex editione règia, sive altera Gròtii, sive
ut tamen illud S...Juliano altribuatur; nullo satis tertia Labbeanà, sed,ruutilam , Ut ih primis editio-
solido ev.incilur.argumpnlo.Neque enim illud tolum, nibus èxstabat; el ut in Hispania illustrala Andrea?
pròiil liiinc exstat ad ìisqiie Witizà? regnum perr Schotti tom. HI, pag. 847, excusà fuit ? Quod item
ducimi!-, Juliani esse potest; rièque elianisi dicatur ab
ppstremaiéjus capita fuisse ab aliquo prioris chro- eo factum in libro de Vir. illustr. Isidori jure
nici cpiiiinuaiore epnscripta ( quod npbis sìngula mirate Florèzius, ac mirabitur quisquis doclrinàiii
cònsidérantibui, atque alterius ab altero indesignan- eruditissimi cardinalis aliunde perspePtam habeat.
dis-àhhis diebttsqUe diversitatem cohtemplàritibus
tantum non evidens> est et exiiloraluni ), prióris AùdiendUs auteiii non èst Fabricius ih Bibl. iiied.;
Chronici, parlis /Julianus minime polést àuclor. ap- qui Historiam Gothorum in Cohciliis Hì'spàh.Aguirrìi
pellar!. Si quid enim conjectando àssequi valemus» longe àuctiorem et emendatiorem ptòdiissè affirniai
697 ex nonnullis àntiquioribiis Codicibus, in quibus g quam apud Vulcanium,
prasens Ghroiiicon ad'Erv.igii regni initia tantum mas LindènbrOgiumet àlias bri-
pervenil, ut patet ex edkionibust Aguirriana el.Vul- ediiiones, fortasse quod putàverit Aguìrriiim
canii in notis ad.Historiam Wisigp.lhorumJornandes, emendatioribus editionibus usum fuisse. -Titulus
illud potius elicite àUctoreni itliiis àliunl fuisse apud
Aguirrìum toni. II, pag. 183, est: t Historia
quam Julianum nostrum , qui sub Ègicà riiòrtuUs-, sive Chronicon
nec Ervigii morlem, necEgiGsead regnum accessuni Gothorum; Wandalorum; Suevorum
facile silentio pra?termisisset, ,=Jani vero ,si illul el Wisigotborum, auctore S. Isidoro archiepiscopo
adjungàs , pra?dicti chronici nùllam a^Feiice fri Jur Hjspalensi. Et p.ag.:18.9: Chronica regum Wisigo-
liani elogiò fieri meniionem, curii taìnén Wàhibse
regis. historiam:.diligenler arinotavèriti<concludere lhorum, partim, ex Isidoro, partim ex Wulsa. mila
oportet:,..hujusmpdi opus,teniere,,S. Juliano fuisse breyiier prsefalur ; « Vix potest chronologia coiìeilio-
ascriptuni. Nunc si vérurn auctorpm quseris, omnino ruin et aliorum veterum monumentorum„Hispània?;
ignoramusVNarriipi'òd Valsa; àppéllatur, atqùé hujus qua? in hoc opere prpdeunt, innotes.cerej nisi
nomìnis scriptori vulgo tribuium est, quein episco- pra?
sii index histpricus regum.ipsius, àssignata
pum,Hispanum nonnulli eliam dixeruiit,:pulidus est p oculis
error, nostro quiden»jtidipio ex ep..ortus^ quod, ab unicuique prppria ,eppcha., Ha?c,autem exliibclur .a
aliquo libràrio imprudèiii,èrexscriplum fuerit Wulser S..Isjdoro Hispalensi in brevi.,.Histpria. sua ab ,a?ra
Gothorum prò' Wise-Golhorìim, quod in vètuslis
exemplaribusilegitur,.atque inde,ad alios manaverit: Ca?sarisccxiv (id est anno Christi,CLXXVI) usque ad
Vulsm certe nornen; inier-dlliuS)leniporisspripipres, |Q a^ram.ucLxvi,id est annum.Christi pcxxviu, .quo Sir.
muilo minus inier Hispania?episcòpos, uspiain legi- sebptus rex, Hispania?jam obierat,,, vivente, adhuc
tur. De qub còrisulenduSP. Florez, toni. II Hispania? Isidoro. Cseterum
saera? : cujus nos editionem-prsesentis Chronici ex- Gplhi reges, aliique hpc libello
pressimus, adjeclis simjliter ad marginempluribus comprehensi, non irruerunt in Uispaniam sera,CCXITÌ
quam is variàntibus ex Codice quem sa?pe memora- imo nec multo post tempore ; sed solum ineunte
VimusJoan. Bapt. Perez.
jam sseculov, circa seram CDXLIX, Christi CDXI,
.TheOr.
11. Compendium aliud Histpria?regum Golhorm»i dosii Junioris i, quo pelebralum ppnilur cóncilium
inverno in Codice Regio-Vaticano 667, al. 1009, ab, Bracarense sub Panpraiiano,, a nobis ep annp.exhi-
aliquo exlerp, ut pillo, ex nostris chronicis ab initio, biliim. Cui ìiumer.andi rationi re.spondet,Chronicon
regni Gothorum ad irruptionem usque Saracenorumi Idalii, Vide Chronolpgiam eormndem regum Gp-
scriptum. Pra?cedit Historiam Wamba?a S. Juliano, thorum breviorem initio tom. I editam, a,pag, ,15,
Tolelano editam, et inscribitur : Chronologia et se- ex eodem Isidoro et Wulsa epjsc, qua? incipit ab
ries Gothicorum regum. Codex recenlior est, sed de- Alhanaricò. »
scriplus ex alio antiqùiori, qui an. 1127 exara.lus fuitt 13. Itaque èditipnes hisloria? Isidoriana? cseteris
a Petro Willelmo Armario, de quo uberius cap. 100. omnibus prseferendse sunt regia Matritensis. altera
Chronicon editum primum puto siculo ix, quodl ij Grolii, tenia Labbei, quarta Florezii, qui tom. VI
quia neque adhuc excusum scio , et Chronico sive; Hisp. sacr. eam historiam edidit, collalis inter se
Histqria?Gothorum Isidoriana? illustranda?utile esseÌ tribus illis pra?ped"enlibusediiionibjis, et yarietale
potest, non inepte inter appendices collocabitur,, scripturà? subjuncia, npnnullisque nplis.suis aliisque
prsèseriim cum per omnia antiquitatem redoleat. antiquis Perezii illuslratani. Hugo Grotius,,dumyi-
12. Sinè Chronico Wisigpthorum Breulius Histo- véret, opus dìgessit, post ejus pbitum bpc..Ululo
riam Gothorum edidit. imperfectam ex editione, utt editum : t Historia Gothpruni, Vandalorum et Lan-
putO,Big;na?ària Operum isidori ; in quo non leyis ejus3 gòbardorhm, ab Hugone Grotio partim yer,sa,.panini
negligenza arguite, ciimeditionem regiam Matriten- in Ordinpm.digesta, Prsemiss^. 699 ;sunt pjusdem
seìii, in qua ea historia àuctior correcliorque pro- Prolegóinena, ubi regum Gothorum ordo et[chrpnOTT
dierat, pra? manibus habueril, antequam suam ille8 logia cum elogiis. Àpcedunt noinina.appellal.iKaj.et
editionem absolvérel; ac multa ex eadem regiaì verbà Gothica, Vandalica, Langobardica cum expli-
edilimie,$$ calcem,,sua? adjuiixerit.; Eodeni modo5 catione. Amslelodami, apud LudpyicfiiiijElzeviriuiii
mutila prpdiit Historia Goihorum inler Scriptoress 1655. i Editor in prologo ait.Is.idprum, quem. a
rerum Suevicarum Guidasti Fràncoi'urii 1605, eti Grotio haberc non potuit, e bibliollieca Isaaci Vossii
 5À9 iSlDORlÀNA. — PÀls il. è&P. LXXÌX. 550
a se conipàralum. Exemplar Vossiànum descriptum A / tégriùs produsse affirmst curii Còdice; sivé duòdeemi
filerai,ex Codice Clafomontanp, de quo,.paùìo post, libris lègiim Wisigothbrum è£ bibliòihèca Pétri Pi-
titulus hip est pag. 705 colléctionis : t Beali isiddri, ttìcèi, et tom. HI Hisp. illustr., quam in libro li Chro-
archiepiscopi Hispàìehsis, Gothorum, Vandalorum nici Lupi; f udénsis tòm. IV ejusdem Hisp. illu-
et Suevorum in Hispania Chronicon, quod nùnc , stràla?. Quòd non sàlis ihteliigilur : nani apud Lu-
demiim plus altera parte àùdius prorjit e bibliotheca cain Chronicon est uberius èliàni Chronico Codicis
Isaaci Vpssii. Grotius in Prolegomenis pag. 63 lime Claromoittani : et Chromcoh Pithceanum vàlde im-
prasmiserat:.isidorus prsétér breviàrìà Ostrogotlii- peiFectum, multisqUe fòcis ìUutiluiri èst. Fonasse
carum Vandalicarumque rerum, Westrogothorum Fabricius innùère voldit Chróhicotì apud tutìétiseni
acla ad sua deducit tempora, colleclis qua? alibi minus sincerum èsse. Tudérisislibro li sùoruin Phrò-
sparsa non sìiìè labore quà?ramùs. « nicórum prà?miuii proioguhi sUum: Dèce'ttiiròs,etc,
14. Post Hugonis Grolii colleptionem rerum Go- ubi*ait: Jam nunc ad gesta regum Goihorummànùm
ibicarum typisParisiensibusexcusaprodiit anno 1657, mittimus, chronicoi-umlibrum Isidori doci'orì'sHispa-
in fol. Nova Bibliotheca manuscriplor|im librorum niarum secundum in òpere proponente^ Nàih prius
Chronicon ab orbe condilo exhibùeràt^ Sùfccedit
opera ac studio Philippi Labbe soc. Jesu. Tomo I Isidori Prologus: Dominò el filio diàrissimo,
egregii hujus operis, pag. 61, exslaul: « Sancii £Beati 1
Isidori Hispalensis episcopi Historia? Gothorum, Van- Sisnando regi Goihorum Isidorus. Quid de origine
dalorum , Suevorum , longe auciipres et emenda- Gothorum , eie. Posteà : Ante biennium autem Ro-
liores haclenus editis. Ex Codice ms. collegii Claro- mana; urbis irruptionis ara ccccxuii exciiatm, etc.
montani Parisiensis soc. Jesu, in quo ijicerli aucloris Sequitur Suevorum Historia. JEra cc.ccxi.vi, Sueiii
de rebus gesiis Constantini Magni, ex chrpnicis in- principe Hermerico cum Alanis el Vandalis simul
ceriis de rebus Zenonis et Anastasii iniperatorum, Hispaniam ingressi sunt, eie. Explicuil Ristoria Sue-
nec non Theodprici regis : item ex aìiis chronicis de vorum. Goihorum Historia. Gothorum anliquissima
rebus Justiniani Augusti, et dèinceps ad Caroium origo , etc., qua? est Capilulalio in .editione Lab-
Marlellum , etc. >. Ìncipit ; De laude Spaìiim sancti beana. Tudensis ita dislinguit, ut Chronicon ge-
Isidori. Omnium terrarum , eie In syllabo autem nerale ab,; orbe coudito dicat primum librum Chro-
nicorum Isidori , tum Chronica Vandalorum, Sue-
eorum, qua? in primo tomo contineniur, sect. 1,
num. 5, ha?c prsemitlit Labbeus: i Sancii Isidori vorum et Goihorum secundum Chronicorum.librum
Isidori.
Hispalensis in Bselica episcopi Historia?regum Go-
thorum , Vandalorum et Suevorum longe àuclioreS „ 17. Ad tres ergo dasses exempiàrià Historia?Gb-
et emendatioies liactenus editis , ex optima? noia? G ( tliorum revocante. Primum exèinplàr èst historia?
inembràneo Codice collegii Claromoiitani Parisiensis mutila? et impericela?, qualis ex bibliotheca Pi-
soc. Jesu, eie. Illud porro debuerant observaretypo- thoeana vulgata fuit ; alterum' historia? àuctioris et
rraphi Hollàndi,qiiinuperrime, cumnostèrhic tomus, emendatioris in regia Matritensi editione , et deindé
a tribus aiiiirs inchoatus , sub prelo laboraret, tres ex CodiceClaromontano. 701 Terlium Historia?pos-
iilas liistoriàs cum Hugonis Grolii colleclione re- teriore manu interpolata? apud Lucani Tudenseiu;
rum Goihicarum emiserùnt in lucem , .non. ex Prima editio mutila incipit : Gothorum antiquissìmùm
Co lice ullo ms. bibliotheca? Batavicse, sed ex apo- esse regnum certuni est. Secunda auctior et genuina :
grapho R. P. Jacobi Sirmondi societatis Jesu TOU Gothorum antiquissimamèsse gentemcertuni est. Ter-
fiKZKftroj, qui ex hoc nostro Codice iilud descri- tia interpolata : Gothorum antiquissima origo de
pserat. » Magog. Prima editio imperfecta desinit sera 656 ,
15. Editor Hollandus et Labbeus ex ms. Claro- in obitu Sisebuti. Secttnda auctior adjungit elogium
uiontano elogium Hispania?Historia? Gothorum prse- Suinlhilse et Riccimiri filii, usque ad annum quintum
niiseruut, quod antea editum non 7ÓÒ fuerat : Subitela? a?ra 661. Succedili Item retapitulalio ejus-
Omnium terrarum , eie., quod a Florezio recusuui dem Isidori in Gothorum laudem. Tenia editio inter
ex hoc elogio Gothorum sumit exordiuin ,
fuii, et in sepunda editione Hispania?Sacra? ad ms. D pelata
el laudes etiam Suinlhila?conlinet, sed nulla habita
exemplar Codicis Legionensisrecognitum el emenda-
lum. Non videtur hic Legionensis Codex Historiam Riccimiri ineiilione. Quod autem Nic. Antonius indi-
Gothorum comprebendisse : nam Florèzius in elogio cai, exceplo Labbeo, apud alios alium .esse de
Ricciniiro , a Suinlhila in regni consorliumjlelecto,
fcriplura? varietatem ex eo Codice notat, non in
Historia. In Codice Claromontano ea laus veluti silentium , non ita piofeclo est : eadem pniinjam in
prsefatioHistoria?Gothorum pra?figitur, qua?quidem regia edilione Matritensi de Riccimiro verba vulgata
a Nic. Antonio prasfatio lei/i dìgnissimavocatur : et fueraiit,, .ut editionem Grotii pra?teream, qua? ex
esl sane ita comparala, ut ab Isidoro in hunc usUm Claromontano Codice originem ducit.
composila videatur. Neque ratio ulla subesl cur Isi- 18. Vandalica historiain prima mutila editione in-
dori eàiii esse negemus. cipit : Vandali cumAlavisel Suevis.Desinit : et menses
16. Aliud esemplar Historia?Gothorum multo auc- septem. In secundà correctiori edilione, JEra CDXLIX,
lius inter Chronica Luca? Tudensis tom. IV Hisp. ante bienniumirruptionis. Apud Labbeum: M'ra qua-
illustr. reperite. Fabricius Ghronicon Gothorum in- dringentesima quarta, et ih èxèroplàtì bibliotlieca?
 SS* AD OPERA S, ISIDORIHISPALENSIS PROLEGOMENA. 552
Collegii Romani nota ad mag. ms. : l'v'o legendumA exemplaria in fine mutilata, ex quibus editio prima
JEra 444. Desinit: usque ad Gilimeri interitum. In imperfectior prodiit. Ac de Sisebuto, qui Suiiìihilam
interpolata editione initium est: Antebiennium autem prsecessit, ita vivo Suintlnla Isidorus scripserat:
Romana:urbis irruptionis èra CCCCXLIUI excitatm.Pra?- Hunc alii proprio morbo , alii immoderato medica-
cedil prologus, sive epistola nuncupaloria ad Sise- menti haustu asserunt inlerfectum, relieto Recaredo
nandum , qua?in genuinis exemplaribus deest. Quse- filio , qui post palris obilum princeps paucorum die-
dam omittuntur, alia adduntur. » rum morte interveniente abiit. Ita Codex Claromon-
19. Nic. Antonius ait Historiam Suevorum ubique tanus : alii habelur prò abiit. Ego nialim obiti. Dam-
eamdem esse. Sed in hac quoque aliquod discrimen nati postea Suinthila, his verbis aliquantulum mu-
observatur. Prima editio imperfectior incipit : Suevi, tatis , partim etiam omissis, sic finita est Historia
duce Hermerico rege, cum Alanis et Vandalis simul Gothorum : Hunc alii morbo , alii VENENO asserunt
Hispanias ingressi sunt, eie. .Desinit : mansil annis inlerfectum. Hi sunt anni Gothorum regum ab exordio
centum viginti sex.Secunda emendatior : JEracDXLvn Alhunarici regis usque 703 a& *stum Sisebutum
Suevi, principe Hermerieo cum Alanis, eie. Desinit: anni ccu , cera DCLXV. Explicit Chronicon Gothorum.
quod mansissé CLXXVII annis. scribitur. Interpolata. Injecla venenisuspicio , cujus , vivo Suinthila, nulla
incipit, JEra CCCCXLVI Suevi, etc , ut in editione: B menilo facta est, arguii Historiam Gothorum de
Labbeana, finis quoque idem. Fonasse varielas scri- industria truncalam fuisse post damnationem Suin-
pturse, qua? in hac Suevorum Hislorià notatur, a thila? , cui aliqui iortasse ex Sisenandi factione iin-
manu librariorum est, non ex industria alicujus putabant quod veneno Sisebutum interfecissei. Editio
interpolatoris. Satis enim tres editiones diversa?hac regia Matritensis ex Luca Tudensi, ut arbilror, tres
in parte sibi concinnili. illas causas obitus Sisebuti conjunxit : Hunc alii
20. Omissis iis qua?Isidoro recentior aliquis scri- proprio morbo, alii immoderato medicamenti haustu,
ptor in Historia 702 Gothorum a Luca Tudensiadop- alii veneno asserunt inlerfectum.
tala aut inseruit, aut reticuit, consideratene ini 22. Profecto maxime sequum videbatur ut lot
primis dignum est discrimen quod in peculiari Go- eximia? laudes, ab Isidoro in Suinlhilam collata»,e
thorum Historia enarranda inter editiones mutilas; Gothorum Historia, quoad ejus fieri posset, deleren-
et auctiores observalur : quod antiquum mihi vide- tur, postquam Suinthila solemni concilii Toletani ìy
tur, et ab Isidoriano sevo, forte etiam ab ipsius. nationalis decreto damnatus fuit. Patres ejus concilii
Isidori manu. Editio auctior elogium Suinthila? longa a Sisenando congregali caput ultimum constituerunt
oratione comprehendit : < /Era DCLIX , anno imperii <de commonitione plebis, ne in principem delinqua-
Heraclii x, gloriosissimus Suinlhila gratia divina regnii G
C tur, et de electione principum, et de trasgressione
suscepil sceptra. Iste sub rege Sisebuto ducis nactus fidei qua? principibus promittitur, ut in hoc delin-
officium , Romana castra perdomavit, Ruccones su- quens exeommunicatus et anathematizatus habea-
peravit. Postquam vero apicem fastigii regalis con- tur, atque de exsecratione Suinthilanis, et conjugis,
scendit, urbes residuas, quas in Hispanis Romana et prolis ejus ; simililer et de Geilane germano ejus,
manus agebat, prselio conserto obtinuit, auclamque: ac rebus eorum. Hmc ergo' est Suinthilanis exsecratio.
triumphi gloriam pr.a?cseteris regibus felicitate mira- De Suinthilane vero, qui, scelera propria metuens, se
bili reporlavit. Totius Hispania? infra Oceani fretumi ipsum regno privavit et polestatis fascibus exuit, id
monarchia regni primus idem potitus, quod nulli; cuoi gentis consultu decrevimus, ut neque eumdem
retroprincipumestcollocatum. Auxit eo pra?lio, etcì vel uxorem ejus, propter mala qua? commiserunt,
Post multa egregia facinora : < Prseter has militarisi neque fillos eorum, unitati nostra? unquam consocie-
gloria? laudes plurima?in eo regia?raajestatis virtutes, mus, neque eos ad bonores a quibus ob iniquitalem
fides, prudentia, industria, in judiciis examinatio, , dejecli sunt, aliquando promoveamus : quique etiam
strenua in regendo regno cura, prsecipua circai sicut a fastigio regni habenlur extranei, ita et a pos-
omnes munificentia largus, erga indìgentes et inopesi sessione rerum quas de miserorum sumptibus hause-
misericordia salis promptus : ita ut non solum D runt [Al., auxerant. Forte auxerunt] maneant alieni,
princeps populorum , sed eliam pater pauperum! prseter id quod pietale piissimi principis nostri fue-
vocari sit dignus. > rint consecuti. Non aliter et Geilanem memorati
21. Tum Isidorus laudes Riccimiri, vel Racimiri ; Suinthilaui et sanguine et scelere fratrem, etc. >
a patre in consorlium regni assumpti, persequitur, 23. Difficile quidem est tot scelera Suinthila? cum
alque Historiam Gothorum anno quinto gloriosissimi, elogio ejus, ab Isidoro adornato, componere. Aiunt
ut ait,J5uinthila?principis concludit. Perezius liane. nonnulli initio fuisse optimum principem, deinde in
brevetti nolam subjunxit. lime, vivo Suinthila, , vitia et scelera prolapsum. Sed cum anno 626 tam
scripta. Atqui damnatur in concilio ìv Tolelano , in insignibus virtutibus prseditus ab Isidoro prsedicaretur,
quo subscribit Isidorus. En rationem cur ego existimoi ut pater pauperum vocari dignus esset, credibilene
Gothorum Historiam ab Isidoro scriptam quidemi est jam anno 631, quo a Sisenando regno dejectus
primam fuisse usque ad annum quintum Suinlhila?,, fuit, in lantani iniquitatem deflexisse, ut etiam ei
sed deinde vel ab ipso, vel ab alio sequali, qui Sise- objiceretur, de miserorum sumptibus possessiotiem
nando regi successori gratuiti facere voluit, qua?dami rerum suarum hausisse? Quid ergo? MentitumMr
583 ISIDORIANA.- PARS II. CAPy LXXIX. 354
Isidorum credemus? Minime gentium. Una igitur via A nam Jum vult próbare apud Isidorum Hermenegil-
guperest, ut 704 dicamus apparuisse quidem iu dum tyrannum, id esl justum principem vocari, verba,
Suinthila virtutes, quas Isidorus anno 626 pra?dica- proferì quibus tyrannis Hermenegildi cum rebellione .
Jbat, dissimulalis interim viliis, qua?poslea apertius conjungitur : quod idemmet agnovit : Improbavit
eruperlnt, ac fortasse exaggerata fuerint a Sisenandi fortasse, ait, principis factum Biclarensis, qui lune v\
amicis, ut acrius in concilio ejus crimina eoargueren- Hispania florebat, quamvis a rege hosretico (Leovi-
tur. Etsi enim in concilii decreto dicitur Suinihilam, gildo) male multatus. . . <
scelera propria meluentem, se ipsum regno privasse 27. Quoeramigitur, cum Isidorus asseruit Henne- ,
et potestatis fascibus exuisse, tamen satis per se negildum imperiis palris tyrannidasse, improbavitne
intelligitur factione Sisesandi coaclum Suinthilam id factum principis? Addam vocem quidem tyrannus
fecisse : quod ex Isidoro Pacensi, qui sa?culo se- aliquando in bouam partem fuisse acceptam, sed
quenli vili post Maurorum invasionem liberius seri- . procedente tempore semper, aut feresemper,in ma-
bebat, comprobatur ; nam de Suinlhila ait : Digne lam. Auctorem habeo Isidorum nostrum lib. i Etym.
gubernacula in regno Gothorum suscepilsceptra. De cap.51, etlib.ixcap. 3.Quamvisautem nequeIsidorus,
Sisenando vero : Per tyrannidem regno Gothorum neque Biclarensis tyrannidem Hermenegildiaccipiant
intaso, quinquennio regali localus est solio. Qua? de- B prò crudeli et barbaro regimine, tamen accipere pos-
sumpta suni ex. anliquiori continuatore Chronici simi prò imperio contra jus ac fas arrepto;qaoi in Isi- .
Biclarensis a Florezio toni. VI Hisp. sacr. primum doroarguuntadjecta verba imperiis suis. Nam Herme-
edito, qui anno circiter 720 scribebat. negildum tyrannizare imperiis patris innuere videtur
24. At sanclissimorum prsesulum qui Ecclesiam eum in palris imperium sine ullo jure invasisse.
Gothicam regebant ea ceconomiaet prudentia erat, Hoc sensu Isidorus in eadem Historia vocem tyran-
ut, quantum in ipsis esset, obedienliam el obse- nidis usurpare solet, ut sera 659 de Liuva : Quem in
quium populi erga principes confirmarent, omnem-, primo flore adolescenlimWitericus, sumpta lyrannide,
que lumultuandi occasionem tollerent. Ita Isidorus innocuum regno dejecit. Quid, quod in historia Sue-
Suinthila?, dum is regno potiebatur, virtutes, ut voruai Isidorus Ilermenegildum rebellemvocat ? sic
poterai, commendabat. Idem Isidorus aliique Patres prope finem de Mirone rege Suevorum : Deinde in
concilii Toletani ìv Sisenando, cujus jam imperium. auxilium LeovigildoGothorum regi adversus BEBELLEH
stabilitimi erat, favebant, ejusque pielalem et reli- FILIUM expugnandumHispalim pergit.
gionem prsedicabant, quod non solum'in rebus Imma' 28. Josephus Perezius in ecclesiasticis suis erudU
nis, veruni eliam in causis divinis sollicitus maneat : lissimis dissénalionibus Salmantica? 1668, quarum
quod còram sacerdotibus Dei humi proslralus cum Q G cum laude mentio facta est in lilteratorum Diario
lacrymis et gemitibus prò se interveniendumDomino Parma? 1690, pag. 81, nolandis verbis in hoc argu-
postulava. Ha?c ipsa prudens agendi ratio viam mento versalus est pag. 272 : i Sed illud omnem.
aperit ad explicandam non levem difficultateni quss adimiraiionem superat, eumdem Biclarensem, Leo-
in hac Isidoriana Gothorum Historia viros doclissi- vigildo nomini Ariano infensum, et a quo in exsilium
mos diu torquet. missus fuerat, hsec de S. màrtyre scribere : Leovi-
25. Ea difficultas cap. 36 proposita full in Grialii gildus 706 rex exercitum ad expugnandum tyran-
prsefalione. Ait Isidorus de Leovigildo sera 606 : num filium colligit. At longe mirabilius Isidorum,
Ilermenegildum deinde filium imperiis suis lyrunni- Leandri fratrem, quem ille pareiitis loco habuit,
eanlem obsessum exsuperavit. Neminem insolentia quique Hermenegildi catholici pariibus favit, nec
vocis iyrannizantem offendi debere, neque propter Leovigildi scelera tàcite tulil, quemque nostrates
eam vocem Historiam Gothorum Isidoro abjudicare, histórici produnt principem niarlyrem sanguine con-
Grialius reponit : qua eodem in argumento Roderi- ligisse : hunc, inqUam,pene incredibilcvidetur ha?c
cus Toletanus usus est. Contra observat Nic. Anto- de Hermenegildo litteris consignasse : Ilermenegil-
nius potuisse Rodericum ex hac Historia Gothorum dum filium imperiis suis tyrannizàntem, ante obses-
talia verba^sumere;quin eam prò Isidoriana haberet. pjj sum, exsuperavit. Jam apud ut rumque de miraculis
Ergo ipse isidorum tuetur ex usilata vocabuli tami qua? in ejus passione accidisse Magnus GregoriuS
apud Gwecos quam apud Laiinos acceptione, quii locuples testis est, altissimum silentium... Et tamen
regiset lyranni nomine promiscue usisunt. Plato 705 ea, cum tot scateant difficultaiibus, omnes eruditi
elAristoleles tyrannumprò justo principe posuerunt. concoquunt, neque in voSsia; suspicionem sive Bi-
Ita apud Laiinos Virgilius, Horalius, Aviemis, alii, -* clarensis, sive Isidori Chronic'on adducurit. > Scili-
ut vel ex vulgaribus Iexicis patet. Pro omnibus tamen, cet nondum in vulgus prpdierat Aguirriana Collectio
addit Nic Antonius, ad rem Isidori habeo Joannem Conciliorum Hispania?.
Biclarensem; qui non aliter locutus fuit de Hermene- 29. His enim diflìcultatibus ut sese expediat car-
gildo anno ni Tiberii imperaloris : Filius ejus Her- dinalis Aguirrius, propugnai, tom. II Condì. Hisp.,
menegildus, factione Gosuinlha: regine tyrannidem pag. 422, Chronicon Biclarensis Iris omnibus in locis
assumens, in Hisvali civitaie ribellione facta se re- ab aliquo Ariano depravalum esse quibus Hermene-
cludit gildi tyrannis et rebellio affirmantur, nulla hab.ita
26. Ha?c autem Joannis Biclarensis verba, qua? martyrii ejus menlione. Sed incassum doctissimus
Nic. Antonius prò sé affert, potius ipsi avversante : cardinalis laborat : cum enim omnia mss. exeinpla-
PlTHOL. LXXXI. 18
 855 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSIS PROLEGOMENA. 555
ria consentiant, cum multa alia in Biclarensis et; A causam bèlli dederit, et cuiiiam ratio fcverit? Quid 4
Isidori Chronicis contra Arianos loculeritiora testi- enim Si Leovigildus, sciens Herineuegildum ad fiJein
monia intacta permaneaht, non ita facile opinionis catholicam conversum, regnum ejus primus vexare
sua? fautores inveniet. Gregorius quoque Turonen- ccepil? Neque id difficileest credere, sìquidem Leo-
sis, quem prò se emiiientiss. Aguirrius allegat, vigildus, ut Isidorus in Chronico scribit, Arianosper- "
extra Uispaniam eodem tempore simili modo de fidimfurore replelus, in calholicos perSecutionecom- "
Hermenegildo scribebal lib. vi Hist. Frane, num. mota, plurimosepiscoporumexsilio relegavi!, ecdesia-
43 : Nesciens miser, judicium sibi imminere divìnum, rum reditus et privilegia abstulit, multos quoque terro-
qui conlra genitorem quamlibet hmrelicumtalia cogi ribus in Arianam pestìlenliam impulit, eie. An is '
laret. Certe nenio sanus afflimabitea verba in Gallia a;-quoanimo fèrrei religionem catholicam, agente '
ab Ariano aliquo hoereticoin codiPes Gregorii Turo- maxime Leandro, in Hermenegildi regno florere, il-
neìisis fuisse intrusa. lucque calholicos a se vexatos confugere?' Audi
30. Ut argumentum hoc enueleatius explicetur, nunc GiregoriumMagnum, qui lib. ìii Dialogoruin,
multiplex distinguenda est quaestio. 1. An Herniene- cap. 31, postquam 708 conversionem Hermene-
gildus, bello adversus patrem suscepto, injuste se gildi retulil, sic pergit : Quem pater Arianne, Ut ad
gessèiil? 2. Au saltem dubia causa fuerit, in qua B eamdemhosresimrediret, el prosmiissuadere, et mi--
ali! òro Hermenegildi justitia senserinf, alii contra. nis tenere conalus est. Ha?c causam bello dedisse
3. Ah licèt Hernienegildus bellnm adversus palrem videntur. Addit illieo S. Gregorius :- CumqueMe '
clàrè injustum susceperit, nihiloniinus vere martyr constantissime responderet nunquam se veroni fidem
obiérit? 4. An ante M'aurorum irruptionem in Uispa- posse relinquere, quam semel agnovissel, iralus pater
niammartyrium S. Hermenegildi a nostris scripto- eum privavit regno, etc. Aperlius S. Gregorius Turo-
ribus commemoratimi fuerit, vel potius quaenam nensis lib. vi, cap. 39, de Hermenegildo : Commolus
ad ejus (Ingundis ) prmdicationem conversus esl ad
exslitprit lanii silentii de ep marlyrio causa? Primani
catholicam : ac dum chrismarelur, Joannes est
qusestionem nobis in promptu 7Q7 non est definire, legem
cum nóii omnia rei adjuncta, ex quibus belli justitia - vocìlalus: Quod cum Leovigildusaudisset, cospit ÒAU-
SÀSQU.«;RERE qualiter eum perderei. Ille vero Ime in-
pendet, perspecta habere possimus. Florèzius tom."
ad se
Vt, pag. 577, injustum bellum adversus palrem abi lelligens^ partem imperatoria jungit, etc.
Hermenegildo molum pronuntiàt, iieque' alia de 32. At Biclarensis et Isidorus factum Hermene-
causa nonnullas urbes Hermenegildo adhsesisse, nisi gildi' condemuant, et tanquam rebellionem tradu-
qupd ejus pater hsereticusesset. Ex Chronico Bicla- ' cunt. Id jam ad secondali) qusestionem pertinet.
rensis ad annum 579 constat, quod Leovigildusv» Dubia enim, ut mihi videtur, eo tempore fuit Her-
rex Hermenegildo filio Sup filiam Sisberti regis,Fran- menegildi causa, in qua alii belli rationes, idoneas., .
corum ( Ingundem). in matrimonium tradidit, eti ut fit, crederent„alii inepias. Perte ego exisiimo
provincia? partem ad regriandum tribuit. Cum jam! Leandrum, virum sanptissinium ac doclissi.nium,
essèit rex constitutus Hermenejrildus, quis neget: bellum Hermenegildi non improbasse. Ut enim
potesse aliquam òriri justam causam cur sui regni,i, cap. 18 ostendi, Leander ab Hermenegildo Con-
jura adversus palrem tueretur ? stantinopolim missus fuit, ut auxilium ab impera-
31, De causa belli Biclarensis id tantum addit : tore contra Leovigildum impetraret : quod verba
< Leovigildo ergo, quieta pace regnante , adver- Gregorii Magni innuunt : Te illue injuncla prò causis
sariorum securitalém fai, sepurilatp] domestica, fidei regis Wisigolhorumlegatio perduxissel. Superalo
rixa contarbat. Nam eodem. anno fifius. ejus Her- autem Hermenegildo, et regnante jam Recaredo,
Biclarensis scribebat, aul ratiònes
menegildug, factione Gosuintha? regina?tyrannideui ' quo tempore conira Ilermenegildum magis patuerunt,
assumem;,,in Hispali civitate rpbeUione.facta reclu- Leovigildi
alias castella secum contra aut màjpres vires quodammodo ab effeclu ipso ac-
ditur, et ciyilates atque : décébat eos, si qui fortasse adhuc
patrem rehejjare, fpcit, >.Domesticam rixam yocat, ' D quisierunt neque, fautores remanserant, antiquis ralio-
quia prigp diss.ensionis ex rixa inter Ingundem; Hermenegildi
nibus ad '
prò Hermenegildo renovalis, novos tumullus
HernienpgiWi uxorpm , et. Gpsuintham Leovigildl
uxprpin, vijdplur nata. Florèzius pontendit legendum instigari.
facilitile Ingundis, yeginm; pam Jbigundis Hermener 53^ Dlud certissimuni, qupd, tertfo: Ip.cp,qua?reii-
gildumpermpvissptcredite ut bellum contra patrem-t dum dixi., Hermenegilduui yere martyrem pbiisse ,
gereret. Saiis id probabile est, : sed cum Ingundisi eliamsi conpedere velimus.injustum bellum,eum. ad-
esset catholica, Gosuintha ariana, atque, ipse Flp- versus, palrem excijasse., Nep refert qupd Gregajrius.
rezius consentiat Gpsuintham, rixa?, occasionerà, de^ Turonensis, qui extra, Hispaiiiam scribens, fortasso, ;
disse, imo cum Gosuintha caput hujus.s.celeris, ut; non, tqtam rei seniem,cp^noyit,, miseruni, Herinene-; >
ait Turon.ensis.lib. v, cap. 59, id, est persecutipnis ai, gildniii yocarit :.de. quo. Gregorii Turonensis lopo sic :.
Leovigildo adversus calholicos excitata? fuerit,. sive; Baronius, ad annum 5.84, nìirp., 4„Sed in eoqjiam
legate facilone Ingundis, sive Gosuinihm, s.emper r prudens, ipse videril, dum appellat MISEROM Rermen»?
remanet qua?rendi locus an, Leovigildus primus a,\. gildujn, etc, Quqsj.n&n. monuisset Dominus, pietaii-
Gosuintha permptus, an Hernienegildus.ab lngunde,, erga Deum.palrem, malrepi^ e:ti,omnvivaiihabeuda, -,
 '
SS7 ISIDORIANA.- PARS ÌI. CAP. LXXlX. 858
Sed a nobis.causa pollssimum morlis illata?conside-A A ad annum 585 : Hermenegildusin urbe Tarracomnsi.
randa est, quam Gregorius Turonensis ignorasse a Sisberto inierficilur. Et mox ad annum 587 : Sis-
709 videtur, qui, ut ego puto, narrauonem suam berlus interfector Hermenegildimorte turpissima perì-
contexuit ex fideOppila?legati a Leovigildoad Chil- milur. Et Biclarensis quidem graliam fortasse mire
pericum missi : nam Leovigildus limebat ne Childe- voluit a Recaredo, qui tunc regnabat, et cui displi-
bertusèxercitumad utciscendamsororis sum injuriam cuisset audire fratrem suum Hermenegilduminiquo -,
commoveret, ut Gregorius refert lib. vi, e. 4, ubi jussu palris martyrium passum. Gregorius enim Tu-
colloquium a se cum Oppila de' religione habitum ronensis , qui alioquin miserum Hermenegildum ap-
exponit. A palre Hermenegildusjussps est interlici, pellavi!, narrat Xeovigildumsacramente! dedisse,,
quod nollet catholicam religionem abjurare, ut fuse ne Hermenegildushumiliarelur, ac nibilominus, post-
narrat lócupletissimustestis Gregorius Magnuslib. m quam Hermenegildusad patris pedes se prostraverat,.
Dialog., cap. 31, qui gloriosUmHermenegildimarty- jussisse filiumveste vili induium in exsilium milti,,
rium sunimis laudibus celebravit. ConsentiuntMarly- delude eliam morti tradidisse. Quid autem Isidorus,
rologia vetera Usuarci, Adonis, Wandalberti, Ful- qui omnino de morte Hermenegilditacuit, cum Sise--
dense. In multis Chronicis antiquis idem Hermene- buti vel Suinlhila?tempore scriberel? Grialius alii-
gildi marlyrium pra?dicatur. Juvat eliam adverlere B E quesuspicantur aliquid deesse in Isidoro, quo mar-
DialogosGregorii Magni,quibus historia martyrii S. tyrium Hermenegildi assererelur. Et sunt quidem '
Hermenegildicontinfcte, -noslris Golhicis Patribus duo Chronica Isidoriana in bibliotheca Urbino-Vati-,
hànd fuisse ignotos ; nam Ildefonsus cap. 1 de;Vir. cana, num. 382, olim 606, et num. 392, olim 609,
illustr. eos ita laudat : Quem quidem CodicemDia- quibus ita res exprimilur : Collii per Hermenegildum
logorummatuit appellare : in quibus libris quanta di- Leovigildi regis filium bifarie divisi mutua cade,vas-
vinitatis lateant sacramenta, et in amore cceleslispa- tantiir, et ipse inarlyrio coronatur. Sed pum hsec
tria mira documenta,studiosuspalesifacilecognoscere chronica multis in locis, et extra Uispaniamquidem
lecior. Pauius eliam diaconus Emeriiensis de Vita et sint interpolata, et cum vetera exemplaria genuini .
Miraculis Patrum Emeritensium scripsit, ut nullus Chronici Isidoriani'-extremis illis verbis careanl,
1
ambigui,Mi in prologo, qua sanctissimusegregiusqué Isidorum prò Hermenegildi marlyrio allegare non .
viilesRomanceprmsul urbis Gregorius, inflamnmtus possumus, ae ne suspicari quidem ea in parte Chro-
Paracleli charistnatespiritus, Dialogòrumin librisve- nicon mutilum esse.-"Quisenim et qua de causa in
ridico edidit prcmotalionis-siglo. Sed hinc rursus aiuiquissimis exemplaribus eà verba dolere vo-
'
major mirandi causa exsurgit : nam Pauius non so- luisset?.
lum pra?oculis habuit relationem martyrii S. Herme- C 35. Aliam viam init Nic. Antonius :"Quidquidsit, .
negildi a. Gregorio Magno -exposilam, sed etiam inquit, de omissioneisla, quuliscunquefuìsset histo-
verba qusedamex. ea .narratene Gregorii exseripsit, ria àuclor, dummodo calholicus, expostulàri dignus
Hermenegildi tamen meniionem studiose pra?termi- est-. Ea tamen brevilale constai' opus, ut summa tan-
sjt. Audi Gregorium : Post cujus (Leovigildi)modem tum capita, qua ad res gestas regum perlinent, attin-
Recaredus rex NONPATREM'PERFIDUM, SEDFRATREMgere voluissevideatur. Verunires ipsa flagitare vide-
MARTTEEM SEQCENS,"at Ariana hosresispravitale coli- • batur, 711 ut injècta Hermenegildimenlione, in
versus est : lotamque Wisegotlwrumgentem ila ad Chronico, vel certe in Historia Goihorum, ubifusiori
veram.fidemperduxU, ut..., pie. Expende nunc verba calamo minuterà alia enarrante,'duo sailem verba
Pauli cap. ì6, Post cujus erudelissimamniorlemvene-: de ejusdem martyrio adderentur. Et de industria
rabilisvir Recaredusprincepsfiliusejus.,, NONPATREM mentionem obitus S. Hermenegildiab Isidoro fuisse
PERFIDUM, SEDCHRiSTUu DOMiNUM SEQUENS, ab Ariana: prseterrtiissamsuadet Pauli Eméritensis exemplUm,
hareseos pravitale conversusest, lotamqueWisegotho- de quo num. 33.
rum gentem mira pmdiculione,ad veroni fidem per- 56. Difficultatemauget quod plérique alii scripto-
duxit. Videsui Pauius,.ne martyrem Hermenegildum res Ecclesia?Golhica? S. Hermenegildinon
martyrii,
nominare!, eliam venustalem , qua? verbis Gregorii "I memiuérunt, neque de eo ofliciuma Gothis, aiit, qui
inest, amisit : niullo enim venuslius est non palrem successerunt, Mozarabibusin eorum liturgiis perac-
perfidum, sed fratrem. martyrem sequens,. quam no» lum fuit. Ac fortasse nemo alius ex Palribus Golhi-
palremperfidum,sedChris'.um'J\Q sequens,ab Aria- cis prò martyrio S. Hermenegildi allegali polerit,
na hmreseospravitale conversusest, etc. Scribebat nisiMs noli multis ante annis Florèzius
- cujus opera
Pauius Isidori tempore, atque iisdem, ut puto, causis, toni. XV! S. Vajerius
Hisp. sacr. primus v'ul'gaVil,
Hermenegildiinartyriiim silente pra?terivit, abbas,qui, exacto jam sseculoab Hermenegildiòbitu,
34. Quid, ergo est causa? quamobrem scriptores in opusculo de vana sseculi' sapienlia n. 8 agnijna
veteres. Hispani vis ullum nobis de tam glorioso -' martyrum celebrans obiter ail : De regali vero fasti-
Hermenegildi mavtyrio teslimonium reliquerint ? : gio meminimusCmsarem nomine Crispum, regem
Hsecenim est quarta qusestio. Nam quod vix ulla Gothorum Hermenegildum, regemque barbarorum
mentio ejus martyrii apud antiquos nostros Palres Aucuia, Hippolylum ducem, GeorgiUmcomitern, el
aut scriptores reperiate, extra controversiam est. reginam nomine Alexandriam. Nomina Aucuimet
Nam Biclarensisde Herineuegildimorie solum habet Alexandria fortasse corrùpla sunt. Crispus certe
 S5.9 AD OPERA S. iSÌDÒRl HISPALENSIS PROLEGOMENA. Ó'ÓO
ìhier martyres referri non debet. Àtqui Gregorius A ut auctor est Biclarensis, victor ad patrem patriam-
Magnus ex fide Hispànorum màrlyrium Hermetie- que rediit. Delude anno 587, ut narrat Turonensis
t" giidi fuse commemorai : ila enim narrationem Kb. ix, cap. 16, Recaredus jam catholicus legato*
esordite : Sicut multorum qui ab Hispaniarum par- ad Childebertum et Gunlramnum prò pace et ami-
'' tìbus veniunt, relatione cognovimusnuper, Hermene- ciiia slabilienda misit, quos cum Childeberlus beni-
gildus rex, etc, ubi alii distinguunt, cognovimus, gne accepisset, Guntramnus respondit : « Qualem
nuper Hermenegildusrex, quod mihi minus piacere mihi fidem prouiittere possunt, aut quemadmodum
dixi cap. 18. Testimonium quoque idem S. doctor a me credi debent quLneptem raeam Ingundem In
prsebet de cullu Hermenegildo ab Hispanis exhibilo : captivitatem tradiderunt, et per eorum insidias et
linde el factum esl, qualenus corpus illius, ut videlicel vir ejus interfèctuà est, et ipsa in peregrinatione
martyris; jure a cunclis fidelibus venerali debuisset. defuncta ? Non recipio ergo legaliouem Recaredi,
Opórtet ergo causam aliquam politicam ab ipso douec me Deus ulcisci jubeat de bis inimicis. » Secu-
Recaredi tempore exstitìsse, ob quam Uispani sequa- tum ergo esl anno 588 bellum quo Claudius dux
les martyrium Hermenegildilitteris consignare nolue- Lusitania? 713 exercilum Franeorum penilus dele-
rint. Hanc ego causam repelo non tain ex eo quod vil, ul uno ore Biclarensis, Turonensis, Isidorus,
Recaredus memoria? patris Leovigildi consultum B aliique narrant.
vèllet, aut factionem Hispànorum qui prò Hermene- 39. Dum ergo res ineo erant stani, nihil est mirami
gildo steteraiit, exstinguere conarelùr, quam quia, si scriptores Hispani causa? Hermenegildi non mul-
superstite adhuc filio Hermenegildi, Childebertus et turti faverint, pra?serlim quia filius ejus Athanagil-
Guntramnus reges Franeorum novas res contra Hi- dus superstes Costantinopoli commorabatur. Quan-
spaniam moliebantur, ulluri etiam injurias, ut puta- , diu is vixerit incertum ; sed ad eum quidem veluli
bant, Ingundi sorori Childeberti et uxori Hermene- ad regem et nepolem exstant litterse Bruniebildi»
gildi illatas. regina?, et Childeberti regis Franeorum toni. I
37. Pauius diaconus de gestis Longobardorum Chesnii Scriplor. Histor. Frane, pag. 867, et iu
lib. in, num. 21., sic ad rem nostrani : e lnterea append. ad Opera S. Gregorii Turonensis editionis
Childebertus rex Franeorum bellum 712 adversum Maurinae.Apud eminentiss. Aguirrium tom. II Con-
Hispanos gerens, eosdem acie superavit. Causa au- ci!. Hisp., pag. 407, indicari video dissertationem
tem hujus certaininis isla fuit : Childebertus rex ms. D. Joannis Luca? Cortes, qua antiquis roonu-
Ingundem sororem suam Hermenegildo, Leovigildi mentis is probabat, ex filio-S. Hermenegildi Albana*
regis filio, in conjugium tradìderat. Qui Hermene- gildo, post aliquot generaliones inlerjectas, Hispaniae
gildus prsedicatione Leandri episcopi Hispalensis, reges produsse. Semel autem ac ratio istba?c poli-
atque adhortatione sua? conjugis ab Ariana ha?resi, tica de martyrio Hermenegildi tacendi Hispànorum
qua pater suus languebat, ad catholicam fidem con- animis, insedit, facilius fuit ut silentium deinceps
versus fuerat : quem pater impjus in ipso sacrato conlinuaretur, donec, gloriosi niartyris cultu in
paschali die securi percussum interemerat. Ingundis exlerorummarlyrologiisel historiis passim celebrato*
vero post mariti et niartyris funus de Hispaniis rebus quoque Hispania?in alium ordinem conversisi
fugiens, dum Gallias repedare vellet, in manus mili- publica illi veneralio in Hispania fuit exbibita.
tum incidens, qui in limile adversum Hispanos 40. Hsec salis probant obsequium, quod dixi,
Golhosque residebant, cum parvo Clio capta atque veterum Hispania?episcoporum erga reges, ut multa
in Siciliam deducla est, ibique diem clausit. extre- ssepe dissimulaverimyne offensio aliqua ac rerum
mum, lilius vero ejus imperatori Mauricio Constan- perturbalio exoriretur. Erant multa alia. qua?adde-
tinopolim esttransmissus.> Non explicat Pauius quo rem ; sed cum longior hsecquam putaveram evaserit
anno id bellum acciderit quo Golhi a Childeberto oratio, unum tantum indicabo quod ad historiam
superali sunt : neque ea Gallorum Victoria aliorum quoque Isidori de Golhis pertinet. In fine Chronici
historicorum testimonio comprobatur. Nam Childe- _ de Sisebuto ait : Judaos sui regni subditos ad Christi'
bertus post niartyrium Hermenegildi bis adversus fidem convertii. Vivebat scilicet tunc Sisebutus :
Golhos arma movit ac bis magna suorum strage adeoque ejus factum improbàre prudenter pra?lerrai-
superatus fuit, primum anno 585, tum anno 589, ut sit. At in historia Gothorum post Sisebuti obilum
Pagius computai. senlentiam suam aperuit : Qui initio regni Judaos
58. Gregorius Turonensis loquens lib. vm, cap.28, de ad fidemChristianampermovens,cemulalionemquidem
'
gestis anno decimo Childeberti regis, qui annus est Imbuii, sed non secundumsciènliam; palesiate enim
Christi 585, ila habet : i Ingundis a viro cum irnpe- compuliiquosprovocare fidei raiione opertuiì. Eadem
ràtoris exercilu derelieta, dum ad ipsum principem erat aliorum episcoporum sententia, quamvis Sise-
cum filio parvulo ducerete, in Africa defuncta est buti legineminem repugnasse constet : nam in con- "
et sepulia. Leovigildus vero Hermenegildum filium cìlio Tolelano congregati anno 633, cap. 57, pra?ce-
suum, "quem ante dieta mulier babuit, morii tradidit. perunt, nemini deinceps ad credendum vini inferri
Quibus de causis commolus Guntramnus rex exerci- [•Forteinferri]... sicut factum est temporibusreligio-
tum inHispaniain destiuat, eie. > Hoc bellum, vivente sissimi principis Sisebuti, eie.
adhué Leovigildo, per Recaredum gestum fuit, qui, 41. Peculiaris qusedam animadversio est Thomas
591 ISIDORIANA.— PARS IL. CAP. LXXX. 562
sini de Vet. 714 etNov. Eccles. Discipl. part. ni, A i tibus constantem cum brevi Isidori pra?fationeGria-
3ib.i, cap. 40, num. 14, < Sed nec illud abhorret ai fius edidit notis Joan. BaptislsePerezii, quas Labbeus
vero, sanclissimos nonnunquam viros potuisse tan- in dissert. de Script, eccles. doctissimasvocal, illu-
tisper ab orbita recta deflectere, et canonicarum re- stratum. Sed fallite Labbeus cummultis aliis, quipu-
gularuui observantia accurata, sive per incogitan- lant notas editionis Regia?Matritensis a Loaisa fuisse
iiam, sive torrente abreplos consuetudinis, sive utt compositas : quidquid sit, an Loaisa, quod nonnemo
jiescioquo charilatis vinculoaccommodarent se prin-- asserit, operam suam cum Grialio conlulerit, ut
cipis voluntati, ex quo uberiores postea fructus spe- edilio Regia correda prodiret. Hic liber recusus fuil
rarent ad Ecclesia?dignitatem et salutem rediluros. >» a Breulio, qui primum librum de Scriptoribus eccle-
Sed illud certius plerumque multa adjuncta rerumi siaslicis, qualem in editione Bignseana reperit, edi--
latere,quae. si paterent,in adornanda sanctissimorumi . dit, deinde editionem Malritensem nactus, antequam
veterum Patrum apologia parum esset laboràndum. suam absolverel, ex ea librum de Viris illustribus
CAPUT LXXX. auclum sumpsit, inverso tamen ordine ; nani librum
Liber Isidori de Viris illustribus. Editiones hujuslibri, Ildefonsi de eodem argumento priemisit quem post-
mss. exemplaria.Prafatio Zaccaria. Harduini deli- ponendum fuisse idem postea animadveriit.
ria contra pleraque veterumscripla perslrìngunlur.• iB 3. Loaisa in Collectione Conciliorum Hispania?33
1. Praìnotatio Braulionis de Isidori libris subjunctai capila editionis Bignseana?produxit, et post Ildefonsi
esse solet hujus de Viris illustribus libro. Quod exe librum de Viris.illustribus tredecim alia, capita da
Braulionis niente factum constat : sic enim ait : de? Xyslo papa, etc, adjunxit, qua? sine certo auctoris
Viris illustribus librum unum, cui nos ista subjunxi- nomine prolulit. Loaisa?exemplum alii. seculi sunt,
mus. Udefonsusin Isidori elogio librum de Viris illu- et, quod mireris, Aguirrius ipse in, .collectione Con-
stribus non commemoravi!, ut Oudinus et Cellieriuss ciliorum Hispania?,qui editionem regiam Matriten-
animadvertunt ; sed addere debuissent causam silen- sem Operimi Isidori omnino ignorasse videtur : nam
tii lldefonsoidoneam fuisse quod in prsefatione suai in libro S. Ildefonsi primum caput, quod est de S.
ad supplementum , sive auctarium ejusdem librii Gregorio Magno, et exstat in edilione Matritensi,
elare illuni expresserit : « Deinceps Vir prudentis- pra?termisit ; quia scilicet in. editione Loaisa? illud
simus, Hispalensis sedis Isidorus episcopus, eodemì non invenit. Prseferenda certe est edilio Matritensis,
duclu quosque viros optimosreperii, in annotationemì ut agnovit etiam Zaccaria in prsefatione mox aifé-
subjunrit, siquidem non omnia perscrutatus absces-- renda, quamvis ipse ordinem Fabriciana? 716 eu'-
sit. t Et in fine pra?fationis: < Sane beatissimum Gre- lionis relinere voluerit, quia Bibliothecam ecclesias-
gorium sancla? memoria?Isidorus annotaverat : sed1 (Q ticam Fabricii rursus lypis committere susceperat.
quia non tantum de operibus ejus dixit, quantum1 4. Florèzius tom. V. Hisp. sacr. librum eumdem
nos sumus experli, ideo renotationem illius submo- Isidori, nonnullis a se notis recensiteli, publicavit
ventes, qusequede ilio novimus, stylo pleniore nota- ad normam editionis Matritensis, quam etiam secu-
mus. > Hunc-eumdem librimi plérique alii Isidoro' tus fuit doclissimus editor Operum Patrum Toletano-
adjudicant, cap. 46 et 47 laudali. Sigebertus autem1 rum toni. I, qui eruditis observalionibus Vitan»
Gemblacensis,qui librum quoque de Scriptoribus5 S. Ildefonsi, a S. Juliano scriptam, et Vitam S. Ju-
ecclesiasticis scripsit, et Isidori Opera recensuit, li- liani a Felice Toletano antistite composilam, tom.
brum Isidori de Viris illustribus non expressit, quem1 II illustravit : siquidem ha?dua? vita? post Ildefonsi.
neque legisse videtur, lit observat Sufl'ridusPelri in1 librum de Virisillustribus in editione Matritensi pro-
epist. dedicatoria, et.ad cap. 98 Gennadii ': adeoque* dierànt. Nobis ab hac ipsa editione recedere non
multi sunt qui in utroque opere Isidori et Sigeberti1 lied. Exstant quidem plures Codices, in quibus liber
commemorante. Oudinus, 715 et Cellierius silen- incipit ab Hosio, ut Codex jEmilianensis a Bayerio
tium Sigeberti et Udefónsl excusanl, quod hi operum1 indicalus, anno' 994 scriptus, ubi fol. 346 : Hucusque
bisloricorum Isidori non meminerunt. Gennadius. Exhinc Isidorus Spalensis incipit. I Osius
2. Tria tamen sunt hactenus vulgata exemplaria,i -, D Cordubensis.Sed praeter Codices a Zaccaria lauclatos
primum brevius capitibus33 comprehensum, alterum' alii quoque sunt qui opus integrum exhibent, quale
auclius ad capita 46 protraclum, tertium primis illis5 Perezius recensuit, ut modo constabit. Duo quoque
35 capìtibus constans, adjedis aliis tanquam incerti- v Codicesex Bandinio cap. 44 des'criplì, alter Medi-
auctoris tredeGim capilibus, qua? in exemplari au- ceus,alter Florentinus S. Crucis, initium dueunt a.
ctiori Isidoro ascribuntur. Crediderim errorem ali- Xysto, quamvis Bandinius addat in Codice Mediceo,
quem latere in alio Isidori catalogo, a Bayerio not. cui Florentinum S. Crucis similem dicit, solum 38
ad lib. v, n. 216, Biblioth. vet. Hisp., ita indicato :;. esse capita, diverso eliam ordine disposila., Ac sana
In.bibliothecaCottonianainJulio, lit. F, num. 7, pag. ulthnum caput indicatili' de Severo, cum in editis et
14, exstat Calalogut virorumillustrium, siveecclesias- plerisque aliis mss. liber in Maximo Ca?saraugustano
ticorum scrìptoruma passioneChristi usqueadMVan- terrainetur. Nic. Antonius,quamvis dubius aliquando
num Theodòsiiex Isidoro Hispalensi. Liber de Viris' hseserit de auclore 13 capilum qua? Loaisa separata
illustribus, 33 capitibus, quorum primum est de' edideral, tamen libro v, num. 112, a?quum esse
Hosio, comprehensus, prodiit in primis editionibus,' pronuntiavit Isidorum auctorem agnoscere. Neque
ut iuBignsoana et aliis. Librum auciiorem 46 capi- buie judicio, cum de Isidoro
agit, prolalo pbstat,
 665 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. - 564
qupd etiam postea de ea re dubitare videatur : nani A1580 A emisit in lucem. 718 Sèd et illura Garsias
. cum bibliotheca yétus opus poslhumum sit, et ssepe Loaisa an. 1593 intulit in Màtritensem suam Cotici-
. ea qua? ordine posteriora sunt, anteriori tempore lioruin Hispania? editionem. Accessit his Franpo-
furtensis editio Andrea? Schptti, Societaiis noplra?
scripta esse contingat, tenendum est eum prius dubi- viri doctissimi, qui in Hispania illustrata ipsum hunc
tasse, et liane suam dubilationem litteris consignasse, libellum rursns typis exprimi jus?it, suis adnolatio-
deinde dubitationem deposuisse, quin ea qua?in alie- nibus explicatum. Mirseusan. 1629 eodem libro suam
nis quodammodo locis scripta jam erant, deleverit auxit Bibliolhecani ecclesiaslicam, quam Antuerpia?
divulgavii. Cardinalis quoque Aguirrius (Tom. HI
morie pweventus, et opus non Sbsolutura relin- Conciliorum Hispania?;'pag. 71 seqq. j suis margini
quens. ascriplisj atque Schotti ad caldera rejectis animad-
emendatum illustralumque commenta-
5. Manu exarati Codices hi a ine visi sunt, Vati- versjonibus,
riolum istud prolulit. Millo, ouam pra? manibus ha-
eahus 1974, in quo Vita Órosii exstat, qua? a non- bémus, Fàbricii ediiionem. '
nullis Isidoro in libro de Vir. illustr. àscribitur, sed libros 9. Jam vero Matritensis illa editio ad septem mss.
exacta, prseseriim vero ad exemplar Fonlis
4alsòj ut cap. 96 dicam, Ea Vita ad appendices a Sancti, apud Palistseumpauriensis dioecesis,quadra-
nobis rèjieiete; Gòdéx Vaticàhus 4827, cap. 97, in gìnta sex eapiiibus constai, a Sisto Romàna? Urbis
quo est Continuatio Ildefonsi ad librum isidori de episcoposi initio ducto, Nam prioraeà?lera? quatuordecim
„ capitai quintum excipiàs'dè Osin, editiones
Tir. illustr. Codex 717 Regio^Vàtifcanus1Ì9, de "B vel piane omittunt, vel ut appendiculam incerti au-
quo cap.'99, in qùòtàhtuni exslat caput É7, ai. 14 ciorié Isidori et ildefonsi libe'Uisadj'ungunt, ab Osio
de S. Fulgènte. RègiO-Vatic.349, de quo cap. 100, exordium Isidoriano commentario dàntes. Àique equi-
dem
librum exhibet de Vir. illustr., initio «ludo a XystS, cum existimo capita ha?cvere ad Isidorum spedare
proeliitiunpula, quam infra invenies. Nihil enim
<et additò elogio Isidori auctore Braulioiie. Alius ih his eapiiibus (suppleò exslat, quod Isidoro indignum.
Regio-Vatic 551 ibid. exorditur ab Hosio, ut in sit). Vòssius (de Hisl. Lai. 1. n, càp. 25) àìt de Isidoro:
editione Bigna?àna. Codex Urbinàs 60, de quo càp. Eliam ms. opusculum-compostilide XLVIviris illustribus,
quod. exstat f.anlubrigi e in bibliotheca Csitegii
404, solum habet càputde S. Joanne Chrysostomo. Ih S. Benedicii, el Oxoni'iin CollegioMerlonensi. Qua?
Urbinate 382, cap. 104, est liber de Vir. illustr. quidem vérba iiidicant non qualecunqué Opus hòc
cum Braulionis praenòtalione et conlinualionè Ilde- esse, sed ipsum illud in qUadraginta sex Capita dis-
eo fere tribulum, quod in Matritensi edilione habemus.
fonsi, Ordine quo apud Grialium, In Ottobo- Quamobrem Hispano illi Codici auctoritas ,accedit
niano 502< cap. 105, caput de Vita S. Juliani dubruin Codicum Angiìcarioruin. ProefaliiihculàVero
•Toletani. Ih Ottob. 849, cap. 106, liber de Vir. quam Mirseus objicit,"nihil" habèt difficuliaiis, si ad
illustr. capitibtìs 33 et prenotatene Braulionis con- Hieronymi atque Gennadii libros cum doplissimo
Perezio referatur, Itaque immulaiidus esset ordo, ac
stans, initio ducta ab Hosio. In Ottobon.~1720, cap. Matritensis editio prorsus reprsesenianda.
106, sine titulo et pra?fatione : De Xysto papa, etc, C 10. Etsi tamen nec titulum; nèc ordinem Fabri'
cianse, ut par erat, abjeci, multa lamen conluli, ut
subjuiicta prenotatene Braulionis de S. Isidoroj et libéllus iste in nostra bac edilione absolutissimus
libro S. Ildefonsi de Vir. illustr. pròdiret. Nam Fàbriciànam ediiionem cum Matritensi
6. Edilionéin hujus libri sitimi cuhi aliis de èòdem cliones et Aguirriàna contendi, atquè ex utraque varias le-
Zaccaria excerpsi.Adnotalionibus quoque MirseietFày
argomento paraverat, aniéquam de Isidori bricii npsiras adjeci, necPereziijSchotti atque Aguirrii
omnibus Opèribus excudendis cogitationem susce- observaliones prsetermisi. Qua in re eos imitate
sum qui veteres auctbres cum notis Vàriorum divul-
pisset. Habeó ejus notas ex variis auctoribus cblle- garmi, nec enim Fàbricii melhodtis placet, quam
ctas, quante mihi suo loco erit èl
usus, praefàtionem tame;i in Hieronymo et Gennadio servavi, lypographi
quatti sUbjicio. et sumptibus parcens, et festinationi indulgens, varia.
istha?ccommentarià seprsim édéntis;sed suis quaeqde
Incipit Isidori Addillo ad libros S. Hieronymi et lOcis ascripsi, addito tantum auctoris nòmine, Ubi
Gennadii de Sh-iptoribUs ecclèsiàslicis. In nòvam aliorum animadversiottes exhibeo* ut a meis facile
liane editionem P'rcsfatio\ secernantur. Sed ad librum ipsum accedo.
7. TitulUifl àlque prdinèm Fabriciana? editionis 11; Ex hac prìefatione colligitur Zaccàriam Biblio-
serravi-, ne afeéa nittiisàblùtìefèt isthsecedite. Coete- thecam ecclesiasticam Fàbricii reCudere cogitassè.-
rum-fucre qua?persuadefent utrUinque immuiandum. -
rjarn ad titulum qupdaltinet, cum Braulio, antiquis- nJJ Sed étsi fesliiiationem typographi commemorai,
sitiiùs ille rerum Isidòrìànarurii scriptor,. doceat tamen cpnatus ad exitum perduPtus non fuit; Vidi
disèrtis verbis, librum litittc de ViriS illustribus luisse inter ejus jam defuncti schedas fascem magnum char-
pramotatum, mirino est Loàisam; Mira?um,Aguirrium tarum
aìiosque, eq pra?termisso_tiiulo, hunc alium cudissé 719 cum ipsa Bibliotheca ecclesiastica Fà-
Addiliònis ad libros S. Hieronymi et Gennadii de bricii ad eam quam dixi editionem- destinatum.
Scriptoribus' éedesiastibis. Quod de titolo ait-, id ita se habet. Isidorus Hiero-
. 8. De ordine dicam, ubi libèlli hujùs editiones et : *
nymum Gehnadium secutus èst sèd ipsius Hiero-
percensuero. Ha?autem duas velutj in classes tribui '
pbssunt. Naia iisdem.quihus cseteraS. Doctoris opera,, nymi liber a multis de Scriptoribus ecclesiasticis in-
excusus Pàrisiénsibus an.
• typis est, nempe 1580, scribitur, quod ah Hieronymi mente aliénum non est.
curante Margarino de ià Bignè, Màtritènsibus an. 1599 Nam
cum adnotationibus Joahiiis Baptisla? Pérezii tiini èpist: 89 ad Àugustinum asserii, quod titulus
Canonici Toletani, Segobricensis deinde episcopi; libri sui a plerisgue emendatoribusiniperitis, de Auc-
1iterum
atque Pàrisiénsibus an. 16ÓÌ?opera Ja.cobidu toribus, dìcaiur imcriptus", Clini appellanduè sit de"
Bfèul. Prsétèfèà Suffridus PétriCartnusiens'is [Dele illustribus
Carlhusiensis] cuiii eos* qui seriptòrum éeclésiàsti- titis. Priorem Viris, vel proprie de Scriptoribus ecciésiàs-
cprurn catalogps texuerunt; suscepisset uno volaniine itvscriptiònem de Vir»illiist; élegisse; ;
còmprehèndere,, librum quoque Isidori-Colonia?an. videtur Isidorus, ut ex BraUlióneàrgùildr; Gunitìiiàin/"
 565 . isiDORIÀNA. — PARS II. CAP. LXXX. 566
et alteràin Zaccaria? pra?fatiuncùiàm ad isidori Opera AVèrnm
A neque Isidorus Pacensis librum Isidori de
edénda ab ipso pàràtam in mèdium protuletìm, cUr• Vir. illustr. commemorayit, neque ejus Chronicuui
aul alias ejus lueubratiottes silente prèmerem, aut, suspectà? fidei est, nisi fonasse apud aliquem exte-
si qua bidè gloria oriri p'ossèt, mihi arrogarem? Addioi rum, qui rerum Hispanicarum ignarus Chronicon
enim esse aliquos qui, cum nondum viderint quidl Isidori Pacensis inter Pseudo-Dextri et aliorum sa?
ego typis sim Cohiinissurus, Zàccàriaih à ine ne iio- culo xvn confida chronica reponendum censuerit.
miuari quidem vulgo jaeiànt. In quo Mi quidem mul-- Dupinius contra Harduini opinionem urget similem
tis de causis vehementer errant. Nam si sUUincuiqueÌ in hoc et in aliis Isidori operibus stylum esse, atque
constanter reddo, ut singulis fere paginis perspicii omnia qua? in eo libro narrante; veritati ac tempori
potest, etiam ubi res est de scriptis non vulgo notis, mirifice congruere.
cur eam laudem Zaccaria?inviderem? Quid quod mea, 43. Àrgumenta Harduini qua?namfuerint non con-
qualiacunque sunt, ita a Zaccarianis difterunt, ut: stat. Nam Dupinius solum relert auctorem Defensio-
etiam si ego gloriam ex his in me redundaturam, siì nis epistola? S. Joannis Chrysostomi ad Ga?sarium
auctor esséni, inleiligam, tamen non possim liberei hanc opinionem HardUino àscribere, quod Isidori
prò nìeis agnoscere, nisi mea esse negem qua?reÌ libèr, uti multi alii, in Gallia recéntiori tempore
vera proprio marte confidò? Si qui tanien sunt qui & jj erant confidi : cujus rei probàliones aliquando se
in discérilèndo divèrso StylO parum judicio valent, eshibituriim auctor ejus Defertsionis pollicebatur.
in ipsis Zaccarianis schedis qua? penes me exslant, et Quod Si Dupinius systémà Harduini piane iiitellexis-
facile a me cuivis exhibentur, possunt, si lib'èt, per- sèt, noii hiùituni, opinor, illud refelleré curasset,
spicere quid demum Zaccaria egerit. Nàm' indicia pra?sertim ailalis in medium Braulionis, Ildefonsi et
incépti Operis, et pàucas post lineas intermissi, ita Honorii Augustodunensis 721 tèstimohiis, qdà? Hàr-
sunt manifesta, ut mirificum consuetudinis Zaccaria? duinus eodem in loco atque Isidori librum ponebat-
in scribendo exemplum id esse possit : ut minus jam Eo enim paradoxa, sive erudita potius Harduini de-
niiremur, quod cum Historiam concilii Tridentini, liria spectabant, ut sseculo demum xiv omnes vete-
auclore cardinale Pallavicino, programmatibus editis, rum libros, quos pra? manibus habemus, exceplis
recudere multis auctam notalionibus et monumentis Bibliis Latinis, paucisque aliis, quos prò llbilu selegit,
confirmatam Zaccaria jam pridem pollicitus fuisset, ab àtheorum quadam societate confictos traderet.
eamque demum Faventise edere ccepissei, àdeo ni- Pàlinodiam cecinii Harduìnus, si tamen homo jam-'
hilominus imperfectam reliquerit; ut post èjtts óbitum. tum, ut ego puto, mentis ìmpos tam absurdum sys-
editor virum aliquem eruditum qUà?rèrédeBuéritj qui ifemaserio aut còhciperè aut retractare potuit. Nobis
posteriora volumina levibus nonnullis nOtàtiuhCiiliS*« g« quidem in eo evertendo morari non deeel, ac satis sit
aspergerei, ut quoquo modo editio àbsolverètur. indicare observalionèS Patrum Trivultiensium in suis
Profecio Zaccaria, vir, ut eratj erUditósSimus,et qui Èphemeridibus anni 1761, artic 169, toni. Il Octobr.,
intimos doctrina? recessus et ìbiitès bébé pèrspèeiòs si dissèrtationem domini Maleville tom. II operis de
haberet, in multis 720 operibus èueiiiìsi pr&setttìrì religione naturali et revelata e Gallico sermone in
in aliorum auctorum libris illustfandis, éum mòréki ItàlicUBi conversato el editam Roma? 1792, tom. I
lenuit, ut simul et scripta digèretet, et -préió trafle- GoUeCtiphis Dissertalionum Historia? ecclesiastica?
ret, ea fere ductus ralione quartt JoàcMmiis Fef tius ©péraV.CI.FràncisfeiAntPniiZaccaria?.Utde libroIsi-
et secutus ipse fuit, et aliis óbsérvàndàni praesèrìpsit tìoriBàrdmnus dubitavit, ila hòc ipso anno 1796 Mar-
cap. 24 de Ratione studii : Die chalcógràphn pnrènt èèillnus itulkenbunr Òrditt.Minor, in dissert. erit. 18,
tese : librum le dare velie excudènàutot,elìamsi ne pa- éap,"4j probare còntendit catalogum S. Hieronymi de
qinam quidem paraveris. Tum fàcile totani tìDfemiJiii Vin illustr., qùéin Gennadius Isidorusque secuti sunt,
speciem animo concipere, inde sirigulai purtés leviief éssesupposililiumi Sèd quamvis multa doctrina et nia-
m comadiarum argumenti nwdum Aescribere: déntqm . fiió acumine Molkenbulirus polleat, ejus tamen in
quolidie, quantum illis satis èrit,» •absòln^ré-pòtérMi' ìiàc et in siiWlìbiBiquàs excitat, controversiis argu-
Cumsic inceperis aliquid, perfiterv debés,-veliti UóMìi'iì menta piane ad scepticishium ducunt.
gì
12. In Conspectu editionis Isidoriana? JÉacGàfìav. ,. .44. Dubìfàrgili^uis póssit num liber Isidori de
pollicebatur se argumenlis Dupìnii épmÌa;ÌÌàr4uÌBt,.:•,, fìrsiliustr* ììn^tìoTrVulgato alicubi existat. Nam in
opinionem librum de Vir. illustr. ÉsWèròvmdic*' Offlciis proprìii SàfiéiòrUm Hispania?ad diem 9 Au-
turum. Cujus rei cum nulla éxstèt lìi prsefàtiòhii gusti léctiones SS* hìàrjiyrum Justi et Pastoris in
mentio, uli neque aliorum Gòdicumj quorum coìlà- Jécìitìdò hocturno *éfcitantur ex libro S. Isidori et
tionem ad hunc librum recenseridum sibi paràvèrat, libro S. Ildefonsi de Viris illustribus, ut in rubrica
perspicuum argumentum est, multo ante eum de praemiltilur, cum tamen in 'libro Isidori edito nulla
hoc libro Isidori edendo cogitasse, ut nuper aiebam, mentio eorum martyrum occurrat. Sed, ut ego qui-
quam de editione omnium Operum adornanda. Argo- dem censeo, rubrica minus recle apposita est, sum-
menta vero Dupinii, qua? innuit, ad auctoritateni pto tamen inde fondamento quod hymni in horum
Braulionis et Ildefonsi, quam protuli, referuntur, et marlyrum laudem qui in officio Isidoriano recitanlur,
ad Honorii Augustodunensis testimonium. Addit Du- S. Isidoro a nonnullis aseribuntur, ut cap. seq. di-
pinius se Isidori Pacensis verba non allegare, quia cam , vel potius quod in libro Ildefonsi, qui Isidori
ejus Chronicum haud est indubitalum monumentum, bro unitus esse solet, cap. 2, laudatur Asturius
 567 AD OPERA S. ISIDORI HISPALENSISPROLEGOMENA. 568
Toletanus, qui divina revelalione commonilus, ut nulla facta menlipne,Isidori et Ildefonsi; quem unum
.ibi narrate* corpora SS. martyrum reperit. Simili de episcopiToletani nomine appellare debuit. Ita eliam
càusa halliicihalumexistimo Notkerum, qui cum in Petrus Crinitus quod lib. v de Poei. Lat., cap. 90,
uno aliquo volumine Gennadiumet IldefònsumTole- ait Isidorum testari, Prudenlium in Latìnis litteris
lanum antislitem de Vir. illuslrib. vidisset, in suo magna diligenliapariquestudio inslitutum,Gennadium
libro de Vir. illustr. Gennadium Tolétanum episco- fortasse voluit appellare, non Isidorum. De Orosii
pum bis dixit, scilicet cap. 7 et 11, 722 quem post Vita, qua? Isidoro tribuitur,paulo ante dixi, cum
S. Hieronymum de hoc argumento egisse affinilat, Codd. mss. indicavi.

Monitum.

Cum liber Isidori de Vir. illustr. in eo systemate quod tenere constilui ultimus sit inter,genuina ac certa
ejus opera, et cum primus hic tomus justam mensuram jam impleverit, ea qua? de operibus dubiisaut sup-
posititiis supersunt dicenda ad alterum tomum necesse est reservare : in quo scilicet, prasler disputationes
de multis. aliis levioiis momenti lùcubrationibus, enuclealius agam de anliquitate et versione Bibliorum
Gothicorum, de liturgia Gothica, de collectionegenuinaHispana sacrorum canonum, et altera spuria Pseudo-
Isidoriana, necnon de Codice legum Wisigothorum. In his enim omnibus el magnam parlem habuisse Isido-
rum plérique credunt, et quaninam habueril opera?pretium erit investigare. Neque a meis Isidorianisabesse
velim diligentem.et aecuratam recensionertiCòdicumbibliotheca?Vaticana?supra centum septuaginta, prseter
alios aliarum Urbis bibliolhecarum quibus Isidori Opera coniinentur. Id enim, prseterquam quod historia?
lilteraria? nonnullam ulilitatem afterre potest, in Isidori gloriam quodammodocedit, ci ad ejus scripta illu-
stranda plurimum confer».