Eugippius (saint ; 046.?-053.?). Opera omnia, sive Thesaurus ex S. Augustini operibus...

de emendatissimis exemplaribus electus, diligenti cura Joannis Herold Acropolitae....

1848.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 CURSUS • COMPLETUS

SIYE'
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OffllM SS. PATRIJM, DSCT0RUM SCRIPTOKfflPBECBSIASTICORIIM

QUI

AB ,EVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA'

FLORBERTJNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQILE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICE TRADITIONISPER DUODECIMPRIORA
ECCLESIJS SJHCULA,
JUXTA EDITIONESACCURATISSIMAS, INTERSE CCMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTISGOLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA ;
COMMENTARnS
DISSERTATTONIBUS, LECTIONIBUSQUE YARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA',
OMNIBUS OPERIBUS POSTANPLISSIMAS EDITIONES QU<ETRIBUS - NOYISSIMIS SJECULTS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA ;
INDICIBUS PARTICULAMBUSANALYTICIS, SINGULOS SIYETOMOS, SIYEAUCTORES ALICUJUSMOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, DONATA;
CAPITIILIS
INTRA JPSUMTEXTUM RITEDISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM FAGINARUM SUPERIOREM
MARGINEM
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS^ ADORNATA;
OPERIBUS CUM DUBILS
TUMAPOCRYPmS, ALIQUA YERO AUCTORITATE INORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAMPOLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
DUOBUS INDICIBUSGENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTCRO SCILICET RERUM, QUOCONSULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUE PATRUM IN QUODLIBETTHEMA SCRIPSERIT UNOINTUITU CONSPICIATUR; ALTERO
SCRIPTURJE-SACRiE, EX QUOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES
ET IN.QUIBUSOPERUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPTURJ5 TEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITIOACCURATISSIMA, CETERISQUE OMNIBUSFACILE ANTEPONENDA , SI PERPENDANTUR NITIDITAS
: CHARACTERUM
CHARTJE QUALITAS, INTEGRITAS TEXTfc, PERFECTIO" CORRECTIOMS, OPERUM RECUSORUM TUMVARIETAS
TUMNUMERUS, FORMAYOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTOOPERIS DECURSU
PRETIIEXIGUITAS, ISTACOLLECTIO, METHODICA CONSTA.NTER//<—"-^N^
ETCIIRONOLOGICA, /
SIMILIS, PR^ESERTIMQUE UNA, O^.
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLICSPARSORUM, / ^, /EX<J
PRIMUM AUTEMIN .NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS AD OMNES .&TATES, / {*&. V
LOCOS,LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COATtUNATORUM. j I tP
SERIES PRIMA,
IN QUAPRODEUNTPATRES,DOCTORESSCRIPTORESQUE
ECCLESI/ELATlNiE
A TEUTULLIANOAD GREGORIUMHAGNUM.
ACCURANTE J.^-P. MIGNE,
. CUHSUUH IKEINGUtOS
OOMK.ETORUM SCIENTIB
ECCLESIASTIca!
RAMOS EBITORE.

PATROLO&L3E TOMUS LXII.

D. EUGYPPII ABBATIS
TOMUSUNICUS.

PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,

IN VIA DICTA D'AMROISE,PRES LA BARRIERE D'ENFER,
OV PETIT-MONTB.OUGE.
1848
 J\ Pfi |-1YPP1T
JLFo IJU \y 1 x 1 11

ABBATIS AFRIGANI

OPERA OMNIA

SIVE

THESAURUS

EX S. AUGUSTINIOPERIBUSINGEHTl LABOBE DE EMENDATiSSlMISEXEMPLARIBUS ELECTUS„

DILIGENTICURAJOANNISHEROLDACR0P0LH7E, CUMINDICETBIGEMINO ATQUECOM-
PLETISSIMO,ANNOR. S. MDXLUIN LUCEMEDITUS,IN HACAUTEMNOVISSIMA
RECENSIONE SPHALMATIBUSINNUMERIS,QUIBUSSCATEBATVIXQUE
IXTELLECTUIPERVIUSEVADEBAT,EMENDATUS.

ACCESSIT

VITA S. SEVERINI NORICORUM APOSTOLI

GUM EPISTOLA EUGYPPH AD PASGHASIUM DIACONUM

^«uvanfc 3.^. SHtgne,

BIBUOTHECJEUHIVEReatX3AO USUMCLEBXEDITORfc

TOMUS TJNICUS.
PRIX: 1 FRANCS.

PARISIIS^ VENIT APUD EDITOREM,

IN 711 VICTA D"AMBROISE, PRES LA BARRIERED'ENFER,
ou PETIT-MONTROUGE.

1846
 ELENCiUS GPERUM

0JLE IN 'HOG LXII.TOMO GONTISENTUR

Thesaurusex S. Augusiiisi operibus, cura indice trigemino.

Vita S. Severini abbalis.

NOTA. Vita S. ,Auguslim Favianensis quee in Biographia Felleri inter Eugyppianas

lucubr&liones recensetur, nonduut poliri contigit, quamvis nou paucos de hac re hagiogra-
phos bibliographosque consuluerimus. Lectorem ipsum nuac rogare juvat ut, si qaid de
sanclo illo ejnsqueVita-ab abbate nostro adornata investigaripotuerit, sni nos lucri parlici-
pave dignetur, lacunam, sicnbi licuerit, sarcituros.

Imprmicnede MIGNE,au Pelil-Moiilrouge.

 -' ANN0 DOMINICCCCX.CI-DXJI.

PASCHASIIZS DIACONUS.

PROLEGOMENON,
(Ex Cave.)
Paschasius, Ecclesiss Romana? diaconus, claruit A deri possunt, Supplemcnt., pag. 107. Cum tarnen
ineunte hoc saseulo. ann, 501. Fiagranle Romano -lcclissiiidM el luculenti libri (ut Gregorii verbis utar)
schismaie ann. 498, Lauren-.iiadversus Symmachura Gregorii Pascbasiodiacono eos diserle tribuenfis le-
paries slrenue luiabalur; ejifsqne causam adobitum slimonio nitantur (et certe Dialogorummaximam hac
usque perlinaciter propugnavit. Obiit ann. S12. in eausa auctoriiatem esse ipse agnoscit Oudinus) ut
Hac occasione lepidam plane fabulam de Pascliasii de S'geberto Gemblacensi (Cap. 17) nibil jam dicam,
anima Purgaiorii flanirmVexustarefert nobis Grego- Paschasio nostro haiid temere sunt abjudicandi. Ncc
rius, seu quisquis Dialogorum auctor. Exstal Pas- obslant codicum quorumdam mss. lituli, qui libra-
chasii Epistola ad Eugippium, S. Severini Vila; pra- riorum incurii appo-iti incaulos lectores haud raro
fixa, apud Surium Jan. 8 et Baronium ad an. 496. fallnnl: praeserlim cum Fauslum scripsisse librum
llabentur etiam Libri H de Spiritu sancto, contra de Spiritu sancto tradiderit Gennadius (Cap. 85). Et
Macedoriium,Colon., 1539, in-8°, Helmstad., 1613, ipse Trithemius, quem pro se testem laudat Oudi-
el in Bibliotheca Patr. tom. VIII, pag. 806. llos Pas- nus, bos ipsos libros, quorum meminit Gregorius,
cbasii esse pernegat, et Fausto Rhegiensi tribuendos Paschasio nostro luculenler asoribit; quamvis aliud
eonlendit Casimirus Oudin. Sane rationos ejus rion g agens, prima hujus operis verba unico isti, quem
prorsus contemnendaevidenlur, quas apud ipsum vi- hac de re scripsil Fauslus, libro incaulug affinxerit.

PASGM.&SII DlAGOHTI

DE SPIRITU SANCTO
UBRIDUO.

PR^FATIO.
Fides calholica in universum mundum per patriar- tione Graecasignum crucis, decem et octo vero, Jesu
chas et prophetas et gratiae dispensatores, Spiritu adorandum nomen ostendunt. In hoc ergo numero
Bancloinsinuante diftusa est. Hanc apqstolica sollici- atque mysterio, in quo et sanctus Abraham de innu-
ludo.alque perfeclio, sicut per sanctas paginas dila- p, nieris gentibus triumpbavit, seniorum pietas hostem
taverat, ita per Symboli saluiare mira brevjtate col- fldei sub una Patris el Filii et Spirilus saneti prsedi-
legit, et tanquam per diversas remediorum species catione confundit: unde etiam intelligendum est eos
djsposuil in corpus unum, ac velut ex innumeiis aro- qui in Spiritum sanctum sub a-lerna damnatione
matibus pretiosum confecit unguenlum, cujus odor blasphemant, aut sine professione symboli baptizatos,
omnes fines lerrse potentia flagranliae spiritualis ini- aut in ipso sibi symbolo ac fonte mentilos, antequam
plevit, ut in ipso universitalis Jiscensu virtus appa- omnis honio dfaholo renunlians confitetur : Credo et
real veritatis. Et quia oportet ut errantibus quasi inSpiritum sanctum. Credo, inquam, et in Spiritum
parvulis et ignaris, priniaeChristianse traditionis ele- sanctum. Agnoscamus Verbi ipsius privilegium. Crc-
menla repelamus (De his videAmbrosiilib. i de Abra- dere illi quilibetpotesthominum. Credere vero in illmn,
Itamo cap. 3 el Prudenlii Tu^oft«^iotv),in bae sym- soli debere te majestali noveris. Sed et hoc ipsum aliud
boli perfectione et unitas evidenter aperitur, el tri- est,Deum eredeie, aliudestcrederein Deum.Esse Deum
nilas, dum ter repetita confessio Palri, et Filio, et el diabolus credere dieilur secundum Apostolum: Nam
Spiritui sancto, unum credulitatis redditobsequiurn. et dsemones credunt et contremiacunt. In Deumvero
In quibus verbis etiam trecentorum decem et octo, credere, nisi qui pie in eum speraverit, non pronalur.
sacer numerus sacerdotum, emergentes Arii ac Ma- T»InDeum ergo credere, hoc estfideliter eumquserere,
cedonii damnavit errores, dicens : Credo in Deum estloiain eumdileelionelransire.Credoergoin illuin/
Patrem, Credo in Filium ejus unicum Doruinumno- hoc e4 dicere, confiteorillum, colo illum, adoro illum,
strum. Gredo et in Spiritum sancium. Nam el si ex totum me in jus ejus ac doininiumtrado atque irans-
boc iiamero paucorum fragilitas declinavit, univer- fundo. In professionis hujus reverentia, universa di-
salis lamen numeri mysterium non resolvit. Et ideo vino nomini debiia continentur obsequia.
saC'-rnumerus diximus, quod irccenti mera suppula-
'
PATUOL. LXH. i - -
41 PASCHASIIDIACONE II

LIBER PHIMUS.
CAPUT PRIMUM. \ pairem aeslimenl Redemploris. Si palrem forte re-
'Qu.oinon in Ecclesiamsical in Spiritum sanclum; sed sponderini, cum jam in principio symboli dixerint,
remola in prcepisilione, EcctesiamCallwlicam cre- Credo in Deum Patrem
dere debeamus. omnipotenlem, duoseumha-
bere patres confusibililer fatebuntur. Si vero creato-
Sed opponis el dicis, non statim in hbc verbo Detim rern ui h bet veritas
asseruerint, vel neeessitate no-
posse monstrari, quo dicimus: Credo et in Spirilum biseuoi iiniversitatis Deum
: Credoin sanctam Ecclesiam pronimtiare cogentur. Et
sanctum, quia sequllur ideo per Isaiam prophetam, velul per tubam suam ac
catholicam. Primo nescio quomodo Eccleslam catho- de
lemplo suo loquitur, dum duas in Christo substan-
licam nominare audeal Macedonius,qui extra caiho-
licam exsul salulis exclusus efet, ex illorum factus tiaspraesignaret: Rorale, cceli,desuper,et nubespluant
justum, aperialur lerrael germinelSalvatorem,egoDo-
numero, dequibus dicilur: ln circuilu impii ambulant. mhms creavi eum (Isai. XLV).Homo namque assum-
Ergo dicis: Credo in sanclam Ecclesiam catliolicarn.
ptus ex Maria, operatio Spiiitus sancti fuit, non por-
Quod supponendo exiguam, id est in syllabam, in- tio; necab eo genitus, sed crealus. esl po-
gentem caliginem suhtexere conaris? Credimus Ec- lenlia,- non substantia; operatione,Conceptus non participa-
clesiam quasi rcgeneralionis matrem, non in Eccle- lione uon genere.
; virlute,
siam credimus quasi in salutis auctorem. Nnm cura
lioc de Spiritu sancto universaconfiieatur Ecclesia, B CAPUTIII. '
De unitale teslimoniisasserenda pfTpnehcis.
ntmquid et in semetipsam credere|poiest ? Ergo cum
in solam spec^aliter credi oponeat! Trinitatem, etiam Caiholica fides trigeminam majestatem sub uniiis
memoratorum Patrum toto celebrata orbc docirina divinitatis confessione veneiatur. Aceipite unam ex
sacris vpluminibusdiviniiatem. Audi, Israel: Dominus
conflrmet, aut remove hanc de Eccleske nomine syl-
labam : aul certe credere te in Ecclesiam manifesla Deus tuus, Deus unus est (Deut. vi) : et, Dominum.
Deumtuum adorabis et itli soli servies, in psalmis, fa-
professione Scripluris assere, leslimoniis doce, divi-
nis oraculis, remota verborum luorum prae.sumpiione, cl ns'mirabilia, lu es Deus solus. Item : Tu solus aliis-
convince. De sacris omnimodovoluminibus qusesjwt simus in omniierra. Per isaiam quo jue : DeusIsrael
credenda sumamus, de quorum fonte symboli ipsius qui sedet stiper Clierubin,tu^s Deussolus omniumre-
series derivata subsistit. Qui in Eeclesiam credit, in gnorum terrrn (Isai. XLV).Item . Ego Dominus,primus
iiominem credit. Non enim honio ex Ecclesia, sed et novissimnsego sum (Isai. XLI).Ilem : Ego Dominus,
«Ecclesiaesse cepit ex homine. Reeede ilaque ex hac hoc esl nomen meum; gloriam meam alleri non dabo
Ut vero hoc lcslimoiiiimiad Christum no-
.b"laspliemiaa,persuasione,nt in aliquam humanam te (Isai. XLII).
sestiraes^lebere credere creaturam: cum omnino nec vcris pertinere, id est primus et novissimus,de se alio
*in angelum necin arcbangelnm sil credendum. Haec - loco dixit: Ego sum principium, qui el loquor vobis
enim quse in symbolo post sancti Spiritus nomense- (Joan. vm). Item : Ante me non fuit Deus, el posl
me non erit. Ego sum Dominus, el non esl absque me
quuntur, ad -clausulam symboli remola in proeposi- .'
lione recipiuuiur, ut sanctam Eeclesiam, sanctoriMi Salvaior (Isai. XLIII). Quod ^pecialiter perlinet ad
'Communionem,remissionem peecatorum, carnis re- Cbristum humani generis Salvatorem. Iiem : Ecec
surrectioneni', vilam selernam credamus. Credamus dicit Dominusredemplortuus, el formalorluus ex ulero.
"in Deum, idest ut hteca'Deo deposita, et inDeo con- Ego sum Dominusfaciens omnia, exlendensccelos,so-
stare fateamur. Nam nonnullorum imperitia, in prae- lus slaMiciis terram, el nullus mecum (Isai. XLIV):
posilionem hanc, velut deproxima vicinaque^enlen- • quod ad Jesum pertinei, et faciorem ac redemplorem
'lia, in consequentem traxit ac rajmit, et'ex superfluo • proprie respicil. De quo evangelista commemorat:
-imprudenier apposuil. In nullis auiem canonicis de Omnia per ipsum facla sunl, el sine ipso factum esl
•uuibus symbjili lextus pendet acoepimus, qnia in Ec- niliil. llem : Non esi ullra Deus absqueme,et Salva-
•elesiamcredere sicul-inSpiritum sanctum, Fillumque ' tor non est prteter me (Isai. XLV).lienj : Ego primus,
<deb'eamus.El ideocumabhocbonorecrealura ornitis el novissimus,manus mea fundavit lerram, el dextera
-sit aliena, iiic in quem credere praeeipimur,Deuscst. mea mensa esl ccelos (Isiti. XLVIU).Sicut itesus Chri-
slus alio loco de se evidenler asseril dicens : Ego
jQuod,yerbum divinilatis specialiter vo.\ Domini Sal- T)
vatofis assignal, ita dicens : Crediiein Deuin, ei inme sum Aipha et Omega,'inilium et finis (Apoc. xxi). In
credile.Et ilerum: Qui credilin me, non credit in me, his teslimoniis etiam-Spiritus sanctus conlinelur, in
sed in-eum qui me misit (Joan. xiv, 10 el 12). • qutbus ita eonfitenda esl omnis sulislanlia) unita*, ut
et in eis inesse cfedejida sit etiam personarum
CAPUT.II. distinc-tapropriet:is, et indivisa pluralilas.
Ckristum a Spirilu sancto ulpoleDeo, non genilum sed
creatum. CAPUTIV.
Cum suleni ealbolica confilealur Ecclesia, conce- De Trini'.ale vel liberales etiam disciplinas de Iribus
* transisse Personis.
ptus est de Spiiilu sanclo, interrogandi sunl hoc loco
ilacedoniani ulr-m Spiritum sanctum creatorem an Cum ilaque Terbi unam monstravimtts deilalem,
 13. DE SP.RITU SANCTOLIB. 1. . 14
tria mmc in una Deitate doceamus, tria nomina non A.singulari pluralepermitcet, non dicit ad imagineset
-triaregna; tres appelialienes, sed non tres potestates; simililudines hostras, vel cei te ad iniagiiiemet simi-
ires hyposiases vel suBsistentias,' sed non tres sub- liludinem meam, unilatem singularitaie, trinitateiu
Btantias.Manifestumest eliam sajcularem inlellexisse pluralilate commendat. Ilaque in eo quia dicit: Fa-
tapientiam, omnium mululudinem soeculaiium,inlra ciamus hominem ad imaginem noslram, personarum
iiunn' pcrsonarum conclusam tsse ralionem. Qua; numerus explicatur, in eo quia singulariter ad ima-
- sui.i <six tres? Id est: Ego, Tu.Tlle. Ergo, ut dixi- ginein et similitudinem, in unam substanliam divini-
JHU5,tres tJiiiiim in rebus esse personas, etiam libe- las indivisa colligitur. Cum Abrabacin nstio taberna-
ralta studia de spuiuialibusdiscipiinis instriiclione culi apparuissel Deus (GMI.XVJII),ct ex uno tres
mutuaia seuserum, ei^quc evidenter apparuit, nec ejus se oculis mirabilter oblulissent, in tiilius unuin
scouulam pcrsonaui satisfacere perfectioni nec ler- conscius majestalis adotavit, ln- psalmo quoquo
tlain posse iraiisceudi, ijuia dualitaicm semiplenam absolute personis s/iis uniias desjgnalur : Ne proji-
essead icriiuin iiumciuui tendens arguit plenitudo, cias me, inquit, a facie lua, el Sphitum-sanctum luum
. quaieruiiaiem vero respuit iu tiibus cmistiiniiiala ne auferas ame (PsaL h). Filius sicut imngo ' Palris,
pcrfectio. His ergo levi eoimiieiiioraiioiietraiiMiiissKi, ita et Jacies Patris accipilur. Et ideo legimus :
magis sacris iestimoniis asseramus, Trinilatcui m B Philippe, i,ui videl mc, videtel Patrem (Joan. xiv). Et
uuitate mutaiione subsistere. Sed dicis :.Quid mriii ilerum : Quo ibo a Spiritu luo, et quo a facie lua fu-
profers unitatis ae Triuiiatis veiba, qiiodin lanouica -giam? Adverte in fide perfetlce confes^ionis myste-
.icetione non invenis? Non uiirum, si is qui ingiedi num Triiiitatis. Proplieta ad Patrem loquiiur, faciem
^nonmerelur penetralia salutis, expavescit ac rclugit Pa'ris Filiiim Patris profiietur, necnon diffusum per
etiam lestimonium veritalis. Quid enim tam proxi- -oiunia Spiriium sancliim profileiiir. De Filio ad
mum, tam nalurale, tam proprium, quam ulde uno Moysemetiam loquiiur Doniinns, facies mea pracedet
-unilas, de tribus Trjnitas, ealholicis primum dilfini- le (Exod. xxxm). Quod nonien, id e»l faeies, et ad
.tionibus liuneupelur ? Non. ex se discutienda sirat unitalis substauliam, et ad actemitatein perlinct ma-
.verba quaa de jpraecedentibuspendent,- nec-sane con- jestatis. Quodautem minorempul.int, quia natus est,
.sequeus est ut peregrina indicentur, quae cx uno et quid est Deum de Deo esse natum, nisi ex Deo na-
tribiis, id estde manifesti exordii proprietaie nascun- turaliier exstitisse ? Sed dicis j Si ex illo esl, junior
lur. Adverte <piianon est praesumptivus uterque hic • est. Ecce brachium excorpore,etfacies de corpore
^sermo, sed derivativus. Qusevoeabula a lempore pri- suo nascitur, nec lamen faciem minorem capite suo
mitivaeEeelesiae anliquiias invenit, auctoritas p.otu- vd biachiutn corpore suoconstat esse posterius. Si
lit, setas Ionga finnavit. - C ergo ullum capm anfrquius unquam fuit, lunc asse-
rere praesumeantiqiiioiem esse Patrem ab imagiue
CAPUT V.
sua, quaein Cbrisli perfeeta siinilitudiue et oequalitatc
- Dumfacies Pa:ris, Filius diciuur, Pa'.ri-cequcevus cons.slit. Ita ergo nescil Fi ius vel poteslate .vel
agnoscitur. tempore a Patre discerni, sicut facies a capite se-
Suseipede sacris voluminibus Trinitatem. Inprin- parari, vel.capite suo nequaquain potest juni r
Deusctelumet terram, el Spiritus Deifere-> inveiiiri.
' cipio fecil
bdlur super aquas (Gen. l). Pater auclor,. aequoevuBi CAPUTVI.
"principium, superfusus aquis Spiriius sanclus. Sit-per Spirilum Paliis, ipsnm esse Spirilum sanctum.
dominantis eminentia ferebatur ; -jam
"aquas itaque Sed dicis : Ostende tnilii quod in sua estentia SUIJ-
lunc, eredo, baptismi munera -figurans. In facierado sistat Spiritus sanctus. Ubicunque vel iiuotiens lego,
quoque homine, non unius, sed trium persouanm aut Spintum Palris, aut Spiritum meuni, aut Spiri-
opus esse denionstrat trina repetitio deitatis. Iia tuui Dei: yideo, inquis, non ad Spiritus sancti, sed
enim legimus : Ei dixit Deus: Faciamus homir.emad -ad Patris referendam esse personam. Primum huic
imaginem et similitudinemnostram. Adverte senten- blasphemiam suoe iinpietaiis accumulani, cum alte-
liam in proposiiionesimplicem, in responsione mul- j) rulrum dicanf, Spiritum sanclum Deiaut crealuram,
tipficem. Eldixit Deus, faciamus hominem. Quidesl aut cerle ipsum Patrem esse credendum. Merito qui
aliud, nisi guia subslanlia unilatis loquitur, et polen- Spirilum sanctum noirconfitetur, usque ad conlu-
lia Trinitaiis operafur? Perspice qubmodo trinavice meliam Pali is confusa mente devolvilur. Ulique si
nomen Dei in creatione bominis nuncupatur. Sic factura, ad Patris non polesl pei linere substanliam.
enim habemus in Genesi: Et dixil Deus, faciamus Si vero eum paiernam putas esse potentam, quo-
hominemiEt ilerum : Creavit Deus liominem.Et ter- modo eum usquead facturae liumiliare praesumis iu-
lio : Benedixitei Deus. Dixit Deus, fecit Deus, bene- juriam? Nos vero Spir ttim Dei non de Paire dici,
dixilDeus. Propler tres personas, ler ileratnr una sedproprie deSpirilu sancto evidentibus testimoniis
divinilas. Quo loeoevidenter myslerium etiam Tri- •demonstrabimus. Legimus in Isaia super Dominuin
nitatis imellige. Ecce imago Dei et similitudo 'uni- . Jesum descendisseSpi'ria<msanclumDomini,spiritum
cuique homiui a tribus datur, et taiiien una esse sapienticeel intelkctus, spiriluniconsilii el foriiludinis,
dignoscilur. Dixil Deus, faciamus.Diligenter attende, spiritum scientite et pietalis (Isai. xi). De boc Haqiie
dum unus dicit, et non unus facit, dumque iterum spiritu Domiui, qui supra Salvalorem sacro descen-
 33 . ^ASCIIASII'DIACONI - - - j/!
dit illapsu, per IsaiaMiFJius dicit : Spirilus Domim~A A tem? Et sicut in bis tribus verbis nul'a dissimil ludo,
super me (lsai L- I). Et evangelista Matlbacus:Ecce nnlla differentia, ita in Trinila is verilale nulla po-
nperti sunl ei cosli, et vidil Spirilum Dei descendentem teslesse disscnsio.
sicul columbam(Mall. m). Ilunc aulem spiritum Dei,
qnem in baptismo Salvator accepit, manifesle Spiri- - CArUTVlI.
lum sanctum Lucas evangelisia perdocuit esse di- De digilo Dei.
cens : Jesus plenus Spiritu sanclo regressuscst a Jor-
dane (Luc. m). Legimusin Joel propheta : In diebus Sed dicis : Ex hoe minor esse Spiritus sanclus
itlis effundam de spirilu meo super omnem carnem agnoscitur, quia Dei digilus nuncupatur. Non itae t.
(Joe/.n).Quod dicit de spiritu meo, de Spiritu sanclo Sed quando audis de Spirilu sancto dici, Si ego in
dictum esse manifesium est, quia quando super Spiritu Dei, vel Dei digito ejiciodcvmones,non g atlae
apostolos Spirilus sanclus sacra quinquagesimaeso- imminutionem, sed subsiarithe demonslrari noveris
lemuilaie descendit, tunc istud lestimonium de pro- unitalem : nec honoris discrepantiam, sed ojieris
phela aposlolus Petrusa-serii. Iliinc Spiritum Pa- esse concordiam. Quid ergo? quia Spiritus sanctus
tris, esse Spiritum sanclum evangelisloedi- digitus inlerdum dicitur, ideo minor Filio et Patre
' versoipsum
sermone, sed consona veritatedocuerunt. Nam 1p interdum creditur. Refuge hujus persnasionis erro-
cum Matlhaausdixerit: Non enim vos estis qui loqui- rem, vide ne aliquoties in hac designaiionedigiti, et -
mini, sed spirilus palris vestii qui loquitur in vobis Patrem comprehendal el Filium. Meminimnsnon de
(Act.n), hunc spirituni Palrisaperte Spirilum sanctum uno digilo dictum esse, cum legimus : Quoniamvideo
esse Marcus exposuil dicens: Quod dalum vobisfuerit ccelostuos opera digitorum tuorum. Sed dicis in digi-
id loquemini: non enimvoseilis loquenles, sed Spiri- lis de Filio hoc lanlum, et de Spiritu sancto, sub
lus sanclus. Et Lucas similiter hunc Spiritum Dei, quadam dualitate signari.Ne boc de duabuspersonis
Spiriium esse sanctum demonslravit dicens : Noile asserere coneris, alio loeo Isaias digitorum numero
solliciti esse qualiler aul quid dicatis.- Spirilus enim loquitur; Trinitatem dicens : Quis appendit tribus
sanctus docebit vosin illa hora, quce oporleal dicere. digilis molemterrm (Isai. iv)? Quidevldenlius de Tri-
Secundum haec ergo quol:ens aul Spiritum Patris, - ni'atis uniiaie, quid clarius?Nonne h:c in tribus di-
«utSpiriium Dei Iegitis, specialiier ad Spirilum sm- gitis potentiaeuninssequalitaiem,subquadam myste-
cium esse referendum, deposito necesse est errore rii lance libravii? Ergo ut dictum esl, cum jain
lalearis. Item quoque Isuias Spiritum sanctum unum' instruclus sis de soeietate operis, non dubites de
in gloria Trinitatis annuntiaveratquaudo dicit, Vidi pmiliiate virlutis, dicendo ergo, Qtrs appendil tri-
Sominum sedentemsuper soliumexcelsum,et seiapliimp| bus digitis molemterrce: Ilic specialiter loijui volunt
slabanl, et ctamabant alter ad alterum, Sanctus, san- de cooperalione poienlise, et de unitaie subsianfx,
ctus, sanclus, DominusDeusSabaoth (Isai. vi). El in qnse una eademque essein. trihus digilis approbatur.
consequenli dicit : Et audivi vocem Domini dicenlis, Sed nihilominusin Isaia personam propriam Spiritus
Vade et dices populo huic : Audilu audielis, el non ' sancti, sub distinciione Trinitatis adverte. Ubi enim
iuleltigetis, eVvidentesvidebitis et non videbitis. Hic Filius asseruit de se dicens : Ego primusel ego novis-
Dominus Sabaotb, qui per assuinpiam speciem visus simus, conscquenier adjecii. Et nunc Dominus misil
•est a propheta vel locutus esl in propheta, quis fue- me, el Spirilus ejus (Isai. xi.un). Alter ergo in pcr-
rilin AetibusSpostolorum Paulus apostolus ostendit snna est Dominus Paler, afier Spiritus Dei P.lns.
-dicens^:Bene Spiritus sanclus per Isaiam prophe:am Ilaque dum a Patre et Spiritu saitcto destinari Filius
ocutus est ad palus nostros: Auditu audietis, el non: legittir, sub trum nominepersonarum Sp:ritus san-
Intelligelis, -etvidenlesmdebith, el non videbilis(Act. clus a semctipso subsistere evidenter aperitur, sicut
iilt). Credamus saltem Paulo proeconi celeberrimoi - alio loco idem propriam Trinitatis dislinguil esseh-
-veritalis, quia Spiritus sanclus fuerit il!e Deusexer- tiam. Ecce puer meus suscipiam cum, eleclusmeus,
cituum quem- vidit Isaias, et qui locutus esl per complacuilsibi in illo anima mea, dedi Spirilum meum
Isaiam. Sed quia trina repetitione persultat Sancto,, rjsuper eum (Isai. xui). Pater dilecium ptierum suum
sariclo,sancto, videamus an ne hic honor respiciatt vocat, super quem dedit Spiritum suum, de quo Jesus
• Trinilatem. lsaias cum dicit: Yidi DominumSabaoth,, Chrislus propria voce lcstatur : Spiritus Dominisu-
fatrem Judaeisagnoscilur prsedicare. Joannes evang. perme (Luc. IV). Et nt illud eliam genlibus possit
aperteFilium prohaturasserere, ita dicens : Propt.r- esse manifestum, Ite, inquit, baptizateomnesgentes in
ea non poterant crederein' Jesum, quia dixit Isaias :; , nominePutris el Filii el Spiritus sancli (Matth. ult.).
Excwcaviloculos eorum,et obduravitcoreorum (Joan. Uhi sub tribus personis, unum opus et unum nomen
xn; Isai. vi). Haecdixil Isaias, quando vidit graliam1 indivisam asseril majestalem. Habemus ut diclum
Filii Dei, et locutus est de eo. Quod autem idem1 est secundum Lucam : Et Jesu baplizalo apertum est
Isaias dicit, Et audivi vocem Domini dicenlis, Vadee ccelum, el descenditSpirilus sanclus corporalispecie
sl dic populohuic: videnlespidebilis, et non videbitis. sicut columba, et voxde cce'ofacta esl: Tu es filius
Hunc Dominumapostolus Paulus/uPdiximus, Spiri- meus dilectus, in le tomplacui (Luc. m) : Filius «rgo
lum sanclum esseconfirmat.YidesergoquiaSanc/iis, , in corpore, Spirilus sanctus in.speciecolumbae,Paier
jnnctus, sanclus, hsecvox totam concelebral Trinita- declar tur in voce. Sed hoc loco intelligenda esl i:|
17 DE SPIRITU SANCTOLIB. I. 18
coluinba species perlransicns, ncn substantia perse- A^ opportuna vel dixeris vel nudieris, nunquid rn hoc
vcrans. iinestare conlenlus eris? Cerle adhuc utrum Detts
CAPUT VIII. sit interrogabis. Cum verum Deum esse ex liis quoe
Non obessesancti Spirilus deiiali, quia nec genitus
videatur esse nec ingenilus. ' leguntur acceperis, jam quod interroges non habe-
. bis, quia cum coepcris foriia et consummata cogno-
Sedinter haeccum Spiritus sancti personam pro- scere, inania et vactia non indigebis
inquirere. Ubi
priam demonslremus, et Palrem confiieamur inge- crgo ulilitatis ratio el veritaiis esse intelligitur pie-
nitum, Filium vero cognoscamus unigenilum, quseris nitudo,iIluc salutaris pendeatintentio.'
a me utrum Spiritus sanclus ingenilus, an genitus,an
quid aliud confitendussit. Scripturae sanctse de po- - CAPUT IX.
tentia et deitaie Spiritus sancli loquuntur, utrum Spirilum sanclum perfec'oremesse charismatumet
yerogenitus dicidcbeatan ingenitus, non loquuntur. largilorem.
Vidc quas sibi tenebras infidelilatis facit. Non vis Spirllum sanclum coelestium charismalum largito-
scire, quia noluit ignorari; et vis scire quia non rem et dispensatorem sanctificationum eliam ipsa
jussit inquiri. Non di\it genitum , ne Filium crede- raiio nominis protestatur. Magnificenlia aulem ejus
res : non dixit ingeuitum, ne Pairem putare-; sed ad j etiam in Veleri Tesiamenlo manifesta esl.Nam illic
essentioe dislinctionem, procedere eum ex Palre gratia ejus non nisi certis qu!busque, id est patriar-
testatus esi, sicut legimus : Pdraclelus qui ex Palre ehis paiiter etprophetis, et sanctis electisque con-
procedit.Quaecum ita sint, .vel sic agnosce Spiritum cessa est, ut per ipsam donorum perfectionem do-
sanctum propriam habere personam. Prater duos nanlis inlelligas dignitalem. Quanlum vero in Scri-
esse terlium probal diversitas nominis, procedentem pluris sanciis manifeslissime deprehendilur, alia
ex Deo, non esse ordine vel gradu lerlium monsirat Paler ipse per se, alia specialiter per Filium, alia per
unilas majestatis. Quienimde inlerioribus Dei pro- Spiritum sanclum, Iicel sub privilegio potenlioocom-
munis operaturi Quia sumus, ad Palretii proprie
grediiur, non Dei creatura, sed Dei probatur esse
subslanlia. Noh scruteris qualiter Deus sit quem referri videtur, inquo, sicut Aposlolusdicil: vivimus,
Deum essc niaflifesiumesl. Hic ratio Tatet, veritas movemur, elsumus. Quod vero rationis et sapientios
non latet. Cur interroges quomodo sitsociusetaequa- et juslitiae capaces sumus, illi specialiter, qui est
lis regis, quem regii conslat esse honoris et generis. ratio el sapientia et justilia, id est filio dejiutatur.
Ex superfluo de nomine agilur inquisitio, ubi non Quod autem vocati regeneramur, el regenerati inno-
esl de sublimitate dubitare. Ergo Spirilus sanctus ex vamur, innovati sanctificamur, per divina eloquia
nlroque procedit, ideo dicit : Qui autem Spirilum , personae Spiritus sancti evidenter ascribitur. Sed
Christi non kabel, hic non *sf ejus. El alio ioco. In- hoc iia sacrse paginoesub disiihctione iridiscretaeTri-
sufflavitet dixit: Accipile Spiritum sanctum. Utrum nitatis loquuntur, ut cuilibet appareat in singulis
ingenitus sit an genilus requiris. Nihil ex hoc elo- <Iiversitasoperis, maueat tamen in tribus unitas vo-
quia sacra cecinerunt, nefas est erumpere divina Juntaiis. Ergo et gentiles et caiedmmeni, de Patris
sileniia. Quod Deus Scripturis suis indicandum esse et Filii dispensatione participant, de sanclificaiione
non credidit, indicare vel scire te superflua curiosi- vero et iufusione Spiritus sancti non facile, nisi jam
taie noktit. Hoc pervenire debere indicavit ad con- beatissimum consecuti, purificati et spirituales effecii
scientiam luam, quod perlinetadsalulem tuam. Quid et apostolici etiam, ac toto spirilu ad mariyrium
vobis de saneto Spiritu sit credendum, sanctaconsu- prseparali. Etinter hascadhuccreatura esse ab impiis
lamus eloquia. Hoc ipsiim.enim quod ait genitum judicabitur, qui apud individuam Trinitatem in or-
Jilium, iniquum dicere^uderes, nisi coelesti ex Scri- dinalione salutis humanae, magnificenliora quoeque
pturis alleslatione didicisses? Aut nunquid usurpares munera et perfectiora sonitur? Sed fortedicas:
asserere Christiim Dominum,vel ex Virgine procrea- Major est Spiritus sanctus, cujus majora et nobiliora
tum, vel ex asquoevoet coaeternoPatre progenitum, suait opera. Non ita est. Nam id moris est Trinitaiis,
nisi ex lectione sumpsisses, nisi de Deo divinas n ut cui personae admiuistranda; reicommittilofficium,
voces interrogasses? Et idco quomodo cOnsenlirede ei peractoe ascrihat effectum, ac si opus sit forte
Sphilu sancto debeas, ad aposlolos et evangelia diversum, sed commune proposiuim, et si estih sin-
'oportet ut redeas, cum quibus et in quibus Deum gulis speciale factum, manet in tribus generale con-
locuttim esse non dubitas. Utergo adsupervacaneam silium, ac propterea si distinetum habent in opera-
propnsiiionem luam redeam, nunquid in hae gratia tione negotium, unum tamen tenent in ordinatione
vel subsiantia Spiritus sancli habetur, si aut ingeni- consensum. Posi ascensionem DaminL ad..accumu-
tus-probelur auf genitus ? Nam nec Filjo quidquam landa el implenda ejus beneflcia, Spirkiis sanctus.
derogat, quod ingenitus esse non legilur, nec Patri descendisse describilur, de quo rpse Salvator per
quod'gen"uusnon habetur. Inhujuscemodi sermoni- Joannis Evangelium loquiiur, llle spirilus verilatis
bus proprietas est appellationis; non diversitas po- quenimiltel Pater in nomine meo (Joan. xiv); Mittet,
tesiatis vel majestatis. Genitus et ingeniius, personoe inquit, Pater innominemeo, de Trinitate,evidenier.
estd fferenlia,noh naturae. Cumergo de genitoel inge- Dequa hoc unquam crealura dictum vel legimus vcl
nilo inutilia et no» necessaria, el soiis calumniis audivimus, quod in hunc mundum in Dei nomine
 19 PASCHASH DIACONI '
S3
venent.' Hic crgo dc qno blinslus Uominus Deus A j CAPUT %.
dicit: Nisi egoiero, paraeleiusnon vetiietdd vos(Joan. De Actibus
aposwtorumasserlio Trinitatis iteralur, vbi
xvi), Deus absqae dubio est, qui iin locum Dei ad etChristuscontra Novalianosad dandumpcenilenliam
confirmanda Dei munera destinatur. In his duabus missus asseritur.
scnienliis sub dislinclione Trinilatis, absolute per- In Actibus aposlolorum Pelras de Domino Jesu
sona eliam Spiritus sancti declaratur. Non immerito Chrislo disserens ila dicit : Dexlra igitur Dei exatta-
itaque, et hoc ad Divinitaiis aequalitatern referlur, tus, et premissioneSpirilus sancli accepta a Palre,
quod sicul Filius, ita etiam Spirilus sanclus in Scri- effudh hunc quem videtiset auditis (Act.n). In dextera
piuris paraclelus nuneupaiuf. Et unde hoe probare Filius, in Deo Patre, in nominis sui propiietaie Spi-
polerimus f Utiqne ex- Joannis apostoli auctorilale ritus sanctus designalur, et in consequenlibus lcgi-
cumd.cil: Si </uis,inquil, imlrum peceaverit,paracle- mus. Tunc Petrus repletus Spiritu sancio dixit: In
tumhabemusapud Patrem Jesum Christum, et ipse esl nomineJesu Chfisli Nazarceni, quem vos crucifixistis^
propiliatiopro peccatisnostris (Uoan. i). Paraclelum, quem Deus suscitavit a mortuis, inhoc isteastal coram
jd est advocalum, quod ad personam Filii respicit, vobis sanus (Aet. iv).. Perspice et hic distinctionem
,sive etiam consolntorem, quod ad sanctum Spiiitum Trmilatis expressam, Petrtrs in se perferens Spiritum
pertinei, unaGraccisermonis enunlialio utrumques- ]R sancium,'Filium in carne niorientem, et-Patrem loqui-
gniflcat. InJoannisEvangeIiohabemus:.E«e<70, iuquit, tur susciiantem, apostolico nihilominus iteralo. Re-
rogabo Patrem, el alium paraclelum dabit vobis (Joan. pleti sunl omnesSpirilu sanclo, et hquebantur verbum
xiv). Alium paraclelum, id est similis potentioe, Ra- Dd cum fiducia (AU. n). Adverte etiam hoc in loco in
tris glerioe, ejusdem nalurse. El alium paracletum. Trinitate Spiritum sanetum conlineri. In oratione
Si unum de creaturis esse putas Spiritum sanctum, Pater rogatus, in Dei verbo Filius agnoscitur, in apo-'
indignum cst, ut descendentemeodem beneficia qnas s'olor'um consianlia Spiriius ignis operalur. Repleli
creator contulii creatura eonfirmet, et quasi laetoris sunt, inquitr omnes Spiriiu sancto. Minifestaaniaje-
incfficax fuer.l virtus, quamlibelexceHeniiori, tantum statis est posse plurima simul subtilit.ite incorporeos
creJluroe, vel consummatj operis reserveiureffectiis. divinitatis infundere, el sine deirbnento inlegnim
Tu ergo Spiritu sanclo lanquam creaturse maledicis permanere. Flem cnm dixissent apostoli de Jesu;
opprobrio, cui se Dei Fiiius divino testimonio et Hunc Deus princiyem el stdvalorem exallavit dextera
proprio exosquavitoraculo. Et atium paraclelum, du- sua, ad dandam ptenitentiam in Israel iu remissionem
plicem hic inlellecliim, et personoe distincionem peccalorum. Nos, inquiunt, tesles l.ovum, el Spiritus
cognosccs. Ideo se Cluistus sub iparacleli videlur sanclus quem dedil Deus omnibus obedienlibussili
exsequasse cogn-mine Spiritui sancto, qul utiqiie G C (Act. i).Inlellige hic sub OFdineTrinilatis-non solum
materia operis Dei atque factura esf, quia ipse Jesus ad praedicandum, sed ad dandam pcenilenlium a Pa-
creatus esse probatur cx M.iria, ob quam infidelem tre Filium destinari, et oblemperantibus Spiriium
vocem tam ii.firniumesl argumentum.Nam si secun- sanctnm qui obedienliam remuneret infundi. Stepha-
diim lioininem paracleto Cbristum assimilatum pu- nus suh momento passionis, Spiriln sanelo implelur
tas, ne boc quidem convenit caritati. Eienim paulo el reseratis justiiiae porlis a dextris Patris Filius re-
minusab angelisminordlus, et unus factusesl ex nobis, vdalur, sicut ipse Spiritu sanclo repletus effatur,
1) neprimae atqne coslesli excellenliori, ut asseris, Ecce vjdeo cmlosapeitos, et fUium hominisstantema
creaturos non pott.il compararj. Si vero boc secun- dexlris Deu Yide qucmodo sub-spect.ieulo Trinitaiis,
dum formamDei Christus locutus est, factori ulique edebat munera passionis. Cornelium ce.ltirionem
facluram cerliim est non debuisse conferri. Ac si Peirus alloquilur dicens : Jesum Naznrenum, quomodo
huic excellentiori creaiuracse homol exacquat, mino- unxileum Deus Spirilu sancto. Unxit Deus, id esl vir-
ris superbia cst, si Deus majoris injuria est. Quia tus implevit, benediclio infudit, diyinitas penelravit.
ergo in creamroeconditioneconstare sibi boeccornpa- Quomodo unxil eum Deus Spiritu sancto. Trin hoec
ratio non agnoscitur, restat ut ulerque Deusesse propTielaies suas evidenler demonstrant: Munus,
credatur, ac sibi muluo diviniiatis sequalilas compa- D * munerans, muneraius. Ungens, unctus, nnguentum,
retur. Nam dum Saivalor loquilurper Joannem : El sicui in alio loco dicit sermo divinns : Unxit te Deus;
ego rogabo Patrem, el alium paracletum dabil vobis, Deus luus oleo ttetitite. In suscepto homine Deus uu-
Spirilum verilatis, quem hic mundus non polest acci- gitur, et Deus ungil, et sub columboecoslestis illapsu
pere (Ibid.), qui universo mundo dari polest, mani- poiestas Patris agnoscitur, fas non est, ut hic Spiritus
fesle Deusest mundi. Trinam el hic agnosce viriu- sancins, a quo Filius liominis Cbrislus jam Dei Filio
lem. Paier est qui indicalur rogandus, Filius qui plenus impletur, aliud quam Dcus esse eredalur*
intelligilur rogaiurus, Spiritus sanctus qui promitli- Nam si crealura esset, qnomodo peneirare posset in
tur a Patre mittendus. Adverte personam Splrilus corpoream naturam omnia penelrantem? Capax enim
sancti, non lam coghatis ut asseris1creaturis asso- sui esi Trinilas, siculego in Palre elPaier in me (Joan.
ciari, sed per omnia Trinitaii operibus adjwigi, et xiv). Et ilerum : Spirilus scrulatur eliam profunda
rirtutibusexacquari. Dei (I Cor. n). Item, Spiritus qui ex Palre procedil
(Joan. xv). Nisi hic Spiriius es Patre esset, et natu-
raiiter in 'atris a?ierna infusus habitaret, procedere
 ?i - DE SPIRITU SANCTO.LIB. I. . 29
ex Palre non posset. Sed inlcrrogas-tiirum semper ,A per cum emnlbusvobis(II Cor. uli.). Graiia Christi,
Spiritus ex Patre procedal: sempercum illo, semper . charitas Dei, communicatio sancti Spiriius, ires per-
ex illo, siut culor cx igne, ila sine intermissione sonas evidenter expressit. Item ad Corinihios so
profertur ul egredi sciai, sep.irari nesciat. Nam si cundo : Qui autem confirmalnos vobiscumin Christo,
non esset Spiritus sancti processio sempiterna, loca- el qui unxil nos Deus, el qui consignavil nos, el dedit
Iis viderctur esse subslantia : si non alter allerum nobis pignus Spiritus in cordibus nostris (II Cor. i).
sine permixlinne sui penelral incorporea sueeclari- Unde in operibus uniialem iiidividineTrinitatis con-
iatis unioiie, eril confusa divinitas. Permixlio enim firniat, el signat nos proprie per Chrislum, el daturus
lollil essemiae triplicis proprielatem, infusio vero seipsum, dat jam in pioesenii pignus Spiritum san-
mutua dislinciam os'eniiil essentiam, quae inter sub- etuni. ln lerrenis negotiis arrhoequantiias, conlractus
stantiam cl personas media videri polest. Ad sub- illlus pro quo inlercesserit quscdamportio esl, pig-
staniiam penincl quod subsistil : ad personas perii- noris vero-ralio, meritum lei pro qua poni videtur,
nei, quod proprie sibi unaquasquesubsislil. Discipulos excedil. H c vero majestati pignus suum quia nescit
suns Pauliis allo uilur dicens : Non subterfugio,quo- proeferri, necesse esi exoequari.Nequeunt enim per-
ntinus annunliemvobisomneconsilium Dek Atlendile fecla Iranscendi. Pro se crgo Paler Spiritus sancti
vobisel universogregi,in quoSpiritus sanclusvosposuil B pignus indulget. Nil itaque in Spiritu sancto semper
episcopos,rcgcre EcclesiamDei, quam acquisivilsan- vel semiplentim super plenum, plenum putetur, quia
guine suo. Quam diiucidc per^onis suis loia Trinitas pleniludini comparaiur. Nam qui ad vicem Dei pigno-
designatur ! ConsiliumDeiPatiis amiunlial; episco- ris Ioco tribuiuir, fas non est, ul aliud quam Detis
pos a Spirilu sanclo or .'inatosesse confirmat; Deum esse credatur. Item ad Tilum : Salvos nos fecit per
etiam Christum, <ujus satguine Ecclesia sit acqui- la:acrum regenerationisel renoyationisSpiritus sancti,
siti, demoiislrat. Ad Romanos eiiam Trinitas sub quem effudit in nos abunde per Jesum Christum (Tit.
nominum proprietate digeritur. Quod si Spiritus ejus, in). Ecce etiam hic sub Trioilate manifeste Pater per
qui suscilavilJesum, habilal in volis, qui suicilavit Filium abundantiam Spiritus sancti effud.t. Et quod
Jesum a morluis, vivificabitet morlalia corpora vestra, maxime advertendum est, ipsi sancto Spiritui poten-
proplerinliabitantemSpirilum cjus in vobis(Rom.vm). liam regenerationis et renovationis ascribit. Petrus
Patef suscital, Filius suscilatur, et propter inhahi- quoque io Epislola sua insuperabilem personis expli-
lanlem Spiriluni rcsuscitandis mortalium corporibus cai Trinitaiem diccns : Secundum prtescientiam Dei
vi a promittilur. Et in consequenti : Vos autem non Palris el sanctificationemSpirilus, in obedienliam;et
es;is in carne, sed in Spirilu, si lamen Spiritus Dei aspersionemsanguinisJesu Christi, gralia vobisel pax
habilal in vobis. Si qiiis autem Sprilum Ciiristinon iC multipticetur(I Pelr. i). In proescienliaPater, el in
habel, hic non esl ejus. Dum dicil Spiritum Dei, el in sanclificalione Spirilus, in aspersione sanguinis,
consequenle Spirilum Christi, adverle quia hic per- Clirislus ostenditur.
smiam Chrisli sub Dei appellatione desigint. Aul si - CAPUT XII.
hic Palrem cujus Spiritus sil, sub Dei nunc-upaiioi.e
„ siguifical, ecce bic Spirilus sanctus per uuitatem Loeulemnon esseSpiritum sanctum.
subslantioe,et Palri^, el Filii esse Spirittts declaralur, Deum Spiritum sanctum ex suis viiluiibus et ope-
et mcrilo procedere ex ulro'que dignoscilur, el iri ribus demonslremus.Omniscreatura sicul lemporum
vin ulo Tiinitatis dislinctain habere personani per- iniliis subjacet, ita localisesse eertis spatiis et finibus
spicitur, et qui Spiritum sanctum non bahet, nec circumscrpta cognosciltir. Spiritus sanctus nullis
Chrislumhabere monstratur. Deus itaqtie esl Spiritus terminis tanquam faclura concluditur; Detis nefesse
sanclus, quo negalo negatur et Christus qui dixit: esi, pro ipsa libertaie diffusaamajesialis babeatur..
Nmo venilad Patrem nsi perme. Qui Spiritu sanclo Domini Salvatoris ad apostolos vox est: Dabit vobis.
vacuus esl, Chrisli non esl, et perdit viam, qua per- Paler, inqnit, Spirilum verilatis, qui vobiscumsil iiu
ve;.i:ur ad Patrem. celernum.Si localis esl, et perpeluo in illis manehat,
D utique alibiesce non poierat. Videamussi ejus nalura.
CAPUT XI. Iocalibus sit delerniinanda limiiibus. Ait apostolis
Dei proprium esseut- lanctificel.crealuram. Doniinus : AccipielisvirlulemSpiritus sancli-superve-
AdCorinthios prima Episloln. El hcecquidemfuislis, nientisin vns, el eriiis miltilestesin Jerusalem, el in
sed abtuti estis,sedjustificatiestisin nemmeOominino- omni Judcea, et Samaria, et usque ad nllimum lerrte
stri Jesu Ctiritli, etin Spirilu Deinoslri (ICor. vi). Ecce (Act.i). Post cujus ascensionemvenit Spiritus sanelus
eiIiicsuliDeiii03tii,idestsiibPalrIscommcmoratione, super cos, s-l apparuerunl-illis disparliteelingutvlan-
Spirilus sanctus Gorinlbiorum fideles Cbrislo coope- quam ignis, sedilquesupra singulos eorum. Videainus
rante, sanclificat. Sanctficare nulla rrcatura aliam quare primitus diversarum donantur linguarum be-
peniius potest. Largitio sanctificationis, niunificenlia nedicltones, nimirum ul idonei efficereniur fidel.um
soliusest majeslaiis.Qno loco in mimineJcsu Christi•. eruditione populorum. Qui vero in singulos sedissa
et in Splritu Deinostri, tres agnosce personas. Ad nicmoratur, id causae est ul intelligatur per plures
Corinlhiossecunda : Graiia Domininoslij.Jesu Chrisli, non fuisse divisus, mansissein singulis tolus, sed sicui
et charitas Dei, ei communicaliosancti Spiritus sit sem- fieri i;:nibus'mos esi, hanc cnim ut novimus habel
25 - PASCHASIlDIACONI 21
nalmam ignis accensus, ut quanli|ad eum, quanti ad A lur, et Spiiitus sanclus procedere significatur?Si re-
crinem purpurei spleridoris aspexerint, tanlis usum quiras quid inter nascenlem el procedentem distet,
suaelucis impariiiit, tanlis minisierium sui muneris cvidenter lmc inlerest, quia iste es uno nascitur, ille
tribuat, 'et niliilomimisin sui inlegrilate permaneat: es utroque progreditur. Quia ergo Spiritus sanctus
lta sancti Spiritus virtus quantumlibet elfluat, quan- a Patre procedit, tria in eo privilegia deitatis osten-
lumlibet in plurimos gratia divinje largiiatis exube- dit, id est ut in persona sua subsistere, et Rineuio
ret, sicut nullani probaiur recipere mensuram, ila temporis spatio permanere, et omnino ex subslantia
nullam sensit expensam. Adverte Deum ex operum Palris probetur existere. Dum ergo proeedere com-
dignilate. Aposloli pleni Spiritu sancto per omnem memoratur, ipsa proprietaie sermonis, nullis tempo-
mundum thesauros saluiis erogaturi, coeleste hoc rum Iegidus circumscribi, sed inilio et fine carere
munus in se circumferu. I, in alios Imanibusimpositis c gnoscilur. Et quia legimus : Egrosum qui sum, et,
transferunt. Accipienlibussiue danino tlatur largien- qui est misil me (Exod. 111).Hoc similiter indicat et
tis. Credentibus tolus traditur, et lotus a tradenlibns proeedit. Esse enim el procedere, uiiius sempiterni-
possidetur, infusione cjus universtis orlrs impletur, tatis expressio. Ergo ipsa processio, nee prima nec
Sine altenlione dilatalur, sine divisione ilispergiiur. extrema eontingens, nulli vel prineipie; inlelligitur
ln illa specialiler sacratiisima regeneraiionis nocte B subjacere vel lermino. Non ergo id<o localem e.-sc
ab Oriente in Occidentim, a solisorlu usque ad occa- credimus, quia milti eum a Patre ex lectione perce-
sum, ab aquilone etmari, ubiqueidem Spiriius, unus pimus, nam et de Patre etFilio legimus, quod velut
et plenus operatur, per omnia proesensesl, invoca- quodam ir.otu descendanl ac veniant. Videamusubi.
tione crediiuf, benedietione sentitur, innumeraemul- Ego (inquit) et Pater veniemus, el mansionem apud
liiudincs uno baptismo diluunluret, ut dixk Aposto- eumfaciemus(Joan. xiv). Et ilerum^ cum giganles in
lus, uno Spiritu potanlur,in unum adoptaniisgremkim ccelum moljrentur turrim erigere, Palris persona
renascunlur. Et ideo dixit Deus : In diebusillis effun- loquiiur : Venileel confundamuslinguas eorum(Gen.
damdeSpiritu meosuper omnemcarnem.Adverte quod xi). Hic ergo per terborum nostrorum sonos, sensi-
dixit: effundamdeSpirilu meb,et nondixit: effundjm bus nostris rerum efficientiademonslralur. Coeterum
Spiritum meum, id est tantum de eo quantum possil localem motum virlus divina non patiiur, quaenec e%
mundus accipere dispensando. Vides quod a Patre cursu agente advenit, nec recursu labentc discedit.
egreditur, nec tamen a Patre separatur, emjttilur, Qui cum excedit omnia, quo recedit? De Spiritu
et non amittitur, effundilur et retineluf, et in eo sancto didicimus lectione : Ecclesiaaulem pacem Jia-
quod effundi-legitur,magnitndoplenitudinis declara- bebal per toiam Judceam ambulansin limore Doiniui,
lur. LiberGeueseossacri volumiius teslalur exordio: J el consolalwneSpiritus sancli replebatur (Acl.ix). Et
Spiritus auiem Dominiferebatursuperaquas,ferebatur, qnomodoinler haoceum localem quisquam praesumi?
inquit, super aquas (Gen.i); sermo ipse abundamiam asserere creaiuram, qui infinitaemultitudinis implere
universa complentis, el eminentiamvidetur assignare probatur Ecclesiam, ut et ad ipsum pertinere mani-
dominantis. Propriam quoque hanc ejus niagnificen- festum^il quodApostolusdicit: Pater misericordiarum
tiam, nullis locorum spaliis circumscriptam pari al- el Deus totius consolalionis(I Cor. i) ? Habemus in
testatii.ne concelebral dicens : Quo ibo a spirilu tuo psalmo : Fluminis impeluslcelificatcivitatemDei (Psal.
(Psal. cxxxvni), hoc est ubi me abscondam a con- XLV).Quisest iste Duminisimpelus, nisi ille nimirum
speclu ejus, quem prsesloesse per omnia, id est intra de quo dicilDominus per Joannem : Qui credilin me,
extraque non ambigo, ctijus oculum abyssospene- fiuminaden. ntre ejus fluenl aqucevivee?Hoc dixil Do-
trantem, iittra secreta mei pecloris reformido, cujus minusJesus de Spiritu quem accepluri erant crcdenles
prasenlia; universaqux condidit subjacere cognosco? in eum (Joan. i). Vide magnificenliam-majeslaiis.
De quo quia ignis consumens esl, dctum evidenter Sic in lerris iribuilur Eeclesia; Dei, ul tamen in cce-
intellige, nec est qui se abscondata caloie ejus (Psal. lis la.tificetciviiatem Dei, id est regnorum (osiesiium
xvin). Cujus ineffabilis magnitudo profunda infero- cives, supernae militiaapopulos, piincipatus, potesla-
rum, diffus-a(Iii!tuum, extenta terrarum, excelsa coe- tes ac dominationes, ineffabilibus gaudiis pro con-
lorum intral, implet, excedit. Milti a Patre el Filio scienlia oeiernosbeatitudinis irrigat, et ubertate lasti-
dicitur, et de ipsorum subslantia procedere, et untAn tiaj exundantius inebriat, concentum cceliin exsul-
cum eis opus agere dignoscilur, et propterea Filius tatione lorrenle sua? sanclificationis exsuscitat. Si
de eo dicil: Paraclelus qui a Palre procedil(Joan. xv). haec lanta per aliquam crealuram donari opineris,
• Non dixilqui a Patfe crealus est, sed aPatre procedit, divinoe potenlioeproprium nibil relinquis. Si hoec
id est de paternoesocietate potentiae,et de proprietate (inquam) per"aliquam existimas crealuram, in ange-
naturoe.' Sed ex ipso sermone, cum dicattir a Patre lorum et archangelorum lendis injuriam , quibus
procedere, ostenditur cumPatre inilium non habere. lanta el talia tribui per eonservi oesiimaslargitio-
Quid est autem; quod ex Deo Palre nasci Filius dici- nem.
 DE SPHUTU SANCTO LIB. 11. ' «6
25 .

LIBER SECIfNDUS.-

CAPUT PRIMUM. \ lurbal incursu, quie interdum vino nimio vel febri«
Quia nulla crealura ralionalis cognace creaturm lio faligaiitur accensu. In animce itaque sensus ini-
possit infundi. niica lentaiio per inalitium scit irrepere, in animae
Legimus de proflua effusione Spiriius sahcti: Je- vero recessus per naturam nescit influere. Et ideo
sus aulem plenus Sp:ritu sancto regressus est a Jor- hujusmodi spirilus immundos humanoemenles ac pe-
dane. Qtiis ergo nisi qui ejusdem essetplenitudinis, ctora non naturarum infusione capiunt, sed volunta-
implenlem omnia possil implere. De apostolis referl lum pravitaie concipiunt. Manifestumitaqtie est quod
sermo divinus : El repleti suut omnes Spiritu sancH). penelrare animnrum substanlias nequeunt, quarum
El loquebanlur verbum Dei cum fiducia. El paulo conscienlias scire non possuni. Quod si aliquanclo
post: Quoniam elin naliones integras implere pro- daimonibus nosse contigerit, de perditione est con-
hibetur, el inexhanstusatque in se plenus permauere venienliae, uon de potestate naturae. Sola ergo se di-
dignoscitur. Si creatus est Spirilus, de quo unquam vina-potenlia, quoe et in Spirilu sancto est rationabi-
angelp vel archangelo lectnm est, quod se cuiquam "libus crealuris infusa et circumfusa permiscet, sicut
animoeintfinsecus susceptus infuderit? Dic mibi, si peculiariter in illo dominici hominis corpore, ex Ma-
nnquam ex crealuris ullam legcris polestalem atque ria matre susceplo, gralia exuberante requievit, sicut
virlutem, quasmtilia simul impleat atque possideat, B de seipso Filius tiicil: Spiritus Dominisuper me (Luc.
el quod magis est, indimiuuta atque divisa perma- IV). Si ergo Spirilus sanctus faclura stibjectae esset'
neat, Impossibile est, ul spiritualis ac ralionabilis condilionis uf dicunt, tam impossibile quam indi-
creatura, eognatae sibi naturoe unqu m valeaf in- „ gnum Deo erat, ut crealura ulla animam vel corpus
fundi. Itaque res materialis malerialem nescil peiie- implerot, in quo jam Filius Dei, id est Deus, inerat,
trare substaniiam. Solus Deus in quo intelligitur et hi quojam silis, ait Apostolus, corporaliler pleniludo
Spiritus sanclus, simplex, sublilis, punis, in faclu- divinilalisinhabilabat (Coloss. u). Si crealura est Spi-
ram vel angelicam, vel humanam virlute incorpoicaa ritus sanctus, qiiomodo polest corruptio incorruple-
diviniialis illabilur, quoesolasui operis penetratrix, lam, ac majestatis capacem fragilis conditio possi-
occulla humani eordis ingreditur. Quaeltbet aulem dere? Si-Spirilus sanclus' unus est creaturoe ex plebe
creaiura coelestis, in tantum infundere vel implcrs factura;, quomodo creatura cum crealore, id esteum
hominem non po:est, ut abdita cogitaiionis humanae Filio Dei viiut exsequari, servns cum Dominotinum
scire possit. Et ideo de solo Deo legimus : Qui solus in anima Salvatoris praesumitur hospilium, et quasi
noiti cordahominum (Prov. vi). Et iterum : Ipseenim in eo praesenlia sibi non sufficeret auctoris, famulus
novit -0000118cognoscere, et hoc si divinitatis cst accedit ad cumulum sanctitatis? Non ita est. Sed re
proprium, quanto magis scrutari profunda Dei Q cognosc t socium sibi templum coelesle collegium.
summi in persona Spiritus sancii, majestatis insigne J Nec mirum, si in illa illustri et beati corporis an;ma
est: Auclori tanuim debetur hoc privilegium, ul con- Filius et Spirilus sancius unum sorliuntur habilacu-
scienllam possit intrare secretam. Anima vero ani- lum, quibus commune constat esse et coelum.
mte, aut angelus angelo conjungi potest, infundi non
tantum CAPUT II.
potest, quia hujusmodi creaturarum, genera Utrvm jux'a opinionemimperitorum, Spiritus sanctus
Spiritus sancti, id est solius Dei,capacia sunt, quia' sicut Fitius sil incarnaius, qvod et ipse in Mariam
Dguli sui vasa sunt, ab illo solo impleri possunt, a supervenil. An lanlum Filius de Virgine procrea-
lus sit.
qno de niliilo facta sunt, et sine quo vacua esse sen-
liuntur. Itaque substantia animoe utpote. eorporalis . Sed dicitur: Si Spirilus sanctus in corpore et
'
materia alii ralionali-creaturaepenitus neseil infundi. anima redemptorum babilavit, ergo et ipscSpiritus
Crassiiudini enim exterioris hominis comparata „ incarnationem videbilur suscepisse. Non . ita est.
anima incorporea dici polest, ad .auciorem vero re- Nam anle -creaiionis Jnitia a Spiritu sancto Mariae
Iala, cui comprehensibilis est maleria sua, etfactura corpus inipletur, el inter inltia .creationis Filius "Vir-
sua palpabilis : a quo inlra corpus includi et colli- ginis Spirilti sancto cooperanle concipitur," sed ad
gari, atque igni perpetuo mancipari potest sicut ie- D personain Filii specialiter novem mensibus possiden-
gimus, ut eant in ignem mlernum; qui paralus est dia- dus, et cum eodem in luccm progressus infundiiur,
boloet angetisejus. Huicindubitanter auctori, perfe- cujus ulique lemporis' socielatem intra secniuin
ctoris in re corporea est. Sed forsitan dicis : Mani-- uteri virginalis Spiritus sancli persona non recipit,
feslum est quod se etiam damionum imporluna bominem ergo quem Fiiius Dei inler ipsa suscipit
violentia, in homines quos lentandos aceeperat fre- exordia, Spiritus sanctus non susceptor sed sanctifi-
quenter infundat. Non ila est: nam corporis lale- caior intravit. llle enim nascilur, hic infunditur. De
bras inlrarepossunt, animaevero interiora adire non FilioVirginisanima vel caro Filii Dei personaliteret
nossunt. Sciendum ergo esl quod spiritualium nequU specialiter dici potesl, Spiritus sar.ctus vcxo anima
tiarum dofosa subtilitas, iila membrorum loca suo vel caro nullo modo dici polest. In quo Filius hts
 57 - PASCIIASII DIACONI 23
ideo Detis glorioedicitur crucifixus, perliiiisse in eo A Icntiorem se majoris impaliens in coslestigaudio de-
nullo modo dici poiest Spiritus sanciii"!.Ergo diver- prehendisset, illi se magis conferre vel prasferre
sitas esl operum, non diversilas_ subsiantiarum. tenlassei. Duo smil in cnelestibus, qui regii, ei qni
Nam sicul dicere non possumus, quod vel Paler de. regunlur, nullo in medio liorum tertium exslitil ge-
scenderil in.specie columbae, vel in Patris voce Fi- iuis, quod secnndis m ijus, el summis essel inferius.
lius sil locutus, quando dixil : Eic est Filius meus Exrelleniior crealura de arcbangelis forsitan dicere
(Malth. iii), i'a Spiriium sanclum asscfere non po- poies, licel coeterisordine magispneemineanl, quam
lcs, vel natum ex Virgine, vel in carue. redemnloris natura. Sed Spiritui sanclo et archangeli serviunt,
specbiliter conversalum, vel in ipsius passione cru- ex qtiibus unus qunsi minisler advenium ejus bealai
ciiixum, vel resurreciione in corpus rcddituin, vel Mariajnuntiavit. Sed dicis : Ecce ubi Spiritum san-
ascen-ione ad coelestia sublimaluai. Opcri et perso- cliim Amos proplicta crcaluram evidenter assignat
xia; filii assignari isia necessario convenit, ascrilii ita dicens : Ecce ego firmans lonitruum, el crcans
1
vero Spirilui sancto salva lic. t volunlatis unilaie spiritum.(Amosiv).Primum est quod inlerdum spi-
non convenit. Inter ha?casserit Macedonius,cr.aiu- rilus nomen nequnquain ad pcrsonam sanclificanlis
rani esse Spiritum sanctum. Unde videtur incipi.it, spiritus referri polesl, nisi adjeceris aut spirilt>m
modo niliil vcrbis suis agere pnesumal, nec a san- B Dei, aut Spirilum sanclum, aul spirilus ubi vull spi-
ciis paginis dispulationc transcend it, sed aucloriia- ral,-id est nisi adjeceris aul operis aut proprii nomi-
lemper omniade lestimoniis si valel, profcrat, quae nis dignitatem. Deinde si ad ordinem respicias le-
conlra totius mundi (idem, et numero, el virinte ctionis, ist".m excellcniiorem ul asseris creaturam,
, praivaleani. Magnis sine dubio allegaiionibiis et co- n^misdespeciam esse monstravit. Nam eam post lo-
pinsis et valde evidcnlibus opus esl dnctinien is, ut nilruicrealuram esse destripsit. Unde inconsequens
quisque illum e.v ntimero crealur.irum unum essc fuit, ut juxta serisum tuum principale hoe opus Dei
convincai, quem cum Palre et Filio ejusdcm bonoris Irrationabili poslponeret, aut sociaretelemento. Dij
el glorias universa tcrrarum regna coiicelebranl; persona non diram angeli, fed cujuslibetjusli indi-
quem catltolica Ecclesia creatorem stium in eodem gniim hoc rredi. Magis crgo hoc proximum et ami-
regencrata cognoscil. Et rectc quem rcparatore.n cum e^-seflibilreinur ralioni, si post lonitrua flabra
perspicitj creJere non cunctaiur auctorem. inieiigamus signilicala venlornm, ut illud in psal-.
inis : Spirilus procetlarum qui faciunt verbum ejut
CAPUT III. (Psal. CXLVIII), vel illud : Sulphur Spirilus procella-
Vbjeclio Macedonii,qua impie Spiplum sanctum ex- rvm (Psal. i), vel : Spiritu veliementiconteres navcs
cellentioremasseril creaturam, " Tharsis (Ptal. XLVII).Diversismodis
spirilus inlelli-'
Creauiram, inquit, dico, sed excellentiorem om- gitur, quando non ctim privilcgiis stiis specialiter de-
nibus creaturis. Pracloculi suiiius, ut aclionem no- sjgn lur. Sed omissis his interroga Iranslalionis He-
stram non persuasionibus propriis, sed caiholius de- .br.icoe veritalem, el ibi confusibilem persuasibnis
ponamus oraculis. De Deo igilur tractaiitibus nnbis, luoe deprebendes errorem. Ita enim illic dicium esso
propbela, aposioltts, evangclista respondeat. Crea- rcperic*, quia ecceego formansmontes,et creans ven-
luramdicisexcelleniioremom libmcrealuris.Oaleiide tuin. Vide qtiam nudis, conlra Deumverbis, el quar*
in quibus libris de Spirilu sanclo verba legcris. Non inanibui credidisti. Vide quam magno te argiimenlo
opinor in veieribus, non in novis docebis? Cum ergo conlra poieniam majeslalis armasti, el posl illa non
proferre non valeas, dum lua non1 explicas, nostra metuis circa lam inliimiim lnercrc ramuseulum, qi.i
confirmamus. Dum crealuram non approbas, eliam in lnni horrendum pendes abrupium.
nobis taceulibus creatorem esse demonstras. Itaqtie
cum hoc asserlin lua ad catholicum sensum, cum CAPUT IV.
omnino ad Christianum non penineal institutum, Macedonius dusritatem asserens, Spirilum sanclum
diaboli agnosce commenlum, qui anima; donum, ubi negat propriam habere personam.
Spirilu sancto vacuam viderit, quasi conlrariis bo- D Deinde dualilatem inlromittis, el dicis Spirimm
spitibus nequitiaeseptiformis invidil. Qtii enim illum sancluin propri.im non babere pereonam, nec ami-
excludit, hunc recipil. ln illo fuit isia excellentior sisse le sentis rcgenerationis graliam, qui in rogene-
ereatura, qui in coelesti claritate proefulgens,niime- ralionis lendis offensam, quem sibi In conimune ina-
ris conscius, auctoris ignarus, babere se vidit, accc- jcstatis et viituiis uniiuin divinaverilas pioiest.ifur
pisse nescivit, et ideo gloriam quam beaius non in- ila dicens : Ile, inqnil, baplizale omnes gentes in nn-
tellexit, elalus amisil, ita dicens : Ascendamsupra mine Patris et Filii el Spirilus sancti. In nominc, iii-
astra nubium, ponam super thronum solium meum, el quil, Patris et Filii ei Spiritus sancti (Mallh. «/.'.)
ero similisAltissimo,hic etgo nullum in crealuris su- Nominis singularitas unitateni lopiitur, appellatio-
periorem se ulTeor hahuit, nullum nieditim interse ntim diversitas Trinitateni. ln nomine ergo un-s,
et Deinnvidil, in cujus oemulaiionesuperbiaeslimulo sed in personarum distinctione, non unus. Quid est
concilatus assurgerel, ct ideo nullum anle se slare in tribus unius nominis proerogaliva,nisi deiiaiis in-
in ordine mililia; coelestis aspiciens, ipsi rornm Do- discrela concordia : fac gradum si p.oies ubi pnrier
miuo se spquareprjosumpsit. Qiiud si ullmn cxcel- untim Dco hoc ipsr.ni allcslanle nibil invcnis. Tres
29 DE SPIRITU SANCTOLIB. II. 59
audtsrneunitalem Sibeliiana permisceat el coufun-. k Esurivi enim, et dedislismihi manducar4.-Silivi,-ctde-
dat impielas. Unum audis, ne Trinitatem ~divid.il distis mihi bibere. Quid ait personoe unitas ?-Homo
Ariana perversitas. Spiritum sanctum audis,ul Mace- "pascilur el Deusreficiiur. Pes componilur et caput
donitfmconfodial distincti nominis expressa-proprie- ' fomenium se senlire teslatur. Dicitergo.: Nunquam
tas. Ita-metioncre .tura',,seil crealoris incommulJibile Dominum glorim crucifixissent. El e diverso: Nemo
opus agitur ,-ubi peccatnrum abojilio et immunitas ascenditin coslum,nisi qui descenditdeccelo,filius ho-
erogatur. In boc tamen indissecabili majestaiis am- minis qui est in ccclo.Vide quomodo per unitalem
plexu, in proprietale personoealier est P.uer, alier personaehumana divinis, el humanis.divina miscean-
est Filius, alter est Spiritus sanctus, sed in uni,late tur. Deus crucifigiiur, el hbmo de coelo descenderer
non aliud. Qui uliqjie si Deus non essel, juxta Pa- et in-coelo permanere memoratur.Quoecum ila sint,
trem el Filium personam propriam habere non pos- per-pieiamus desaeris voluminibusgcm-inaesiibslan-
set; denique quando Yerbum transii in carnem , et tioe dislinciionem. Ait itaque heaius Moyses: Caput
hominishabitumDeus induit,.et siin circuitu ejus ta- cum pedibus cgmedetis, et intestina ejus deyorabilis
bernaculumejus, et splendorera sutim teijebris noslrae (Exod. xn)i In pedibus hiiinanilalem, et in capile
fragilitaiisinvolvii, et ponit lenehrasklibulum suum, . credamus maj'estatem.Iia fil ul dum bosc.inlra lilte-
Dei quidem et -hominisduplex substaniia esi, sed la- B ram Iatentia,Tide perscrulahlc cognoscimus,i^nis iu-
nien una persona. Quam ob rem? Quia dum formam lestina, id est mysieriorum ncculta sumamu«. Scru-
servi accipiens, famulo Deus jungiiur, minoris hunii- tandi enim studium, avidilas inlelligilur devorahdi.
liias intra reverentiam majons absconditur, et snpe- Sicut el alio loco duplicis substanlioe absolulionem^
rioris himine exinaniti consumitiir, ac sic proprie:a- idem sacramentorum revelati r insinuat, dicens:
lem personaa humanitas di\initale obumbrante vel Vulpes foveashaient, el volucrescteli nidos,'filius au-
eminente non obtine1. Ibi ergo potest essepersona- lem lioministion habet ubi_caput suumreclineC(Malth.
rum parilitas, ubi meritorum ac digniiatum eonsistit vm, Luc. ix)4Ioc est dolosachacreseset lenebrosoevel
a^qualitas. El ideo Spiritum sancium cum Palre et aereoe polestales sedem sihi in pecloribus humanis
Filior unum.majestatisnoveris possidere privilegiuni, profunda dainnaiione postieruot.-me vero in fldelium
quem peisonae vides obliuere jus proprium. Quod si corda qui hominem in carne couspiciunt, Deuminira
aliquis opponat et dical: Si in Cliristo Deo pariter hominem lalere non credunl; foveas enim et nidos
el Iioiuineduas substamias d.cimus, quare non duas mm transiloria el momenlanea designat -habilacula,
simili raliane credamus persohas? Non ita esl. Nam sed diulurna et secura possessione fundata, quoe.ser-
qtii duas personas in Cbristo facit, impietatem qua- pentina viliorum muliiplicent nutrimenta. Aposlolus
lernitatis inirotlucil, quam penitus rerum natura non cnim duas substantias evi.'eiiler remola sacramenti
recipit. Deduabus rationalibus diversisque substan- objcurilaie adjecit.ita dicens: Palres noslri-exjiubibus
tiis, praeserlimde Dei et hominis, de creatoris et Chrislns secundumcaniem, qui esl super omnia Deus
creaturae una fieri non riotest, de duabus vero perso- benedicius.insiccula. Sedd.cis: Apostolus duas tan-
nis, una fieri potest, sicut legimus capui etcorpus, lum personas in operiun suorum volumine confite-
Ghrislum ei Ecclesiamnnam lenere personam. Erunt tur, sicut ad Corintbios loquitur : Pautus localus
enim, inquil, duo in carne nna. Et sictu-apud nos AposlolusJesu Cliristi pcr voluntatem Dei. Et ad Ga-
bomiiies Filius Patris familias juxla Patrem vel ser- latas Paulus apostolus, non ab hominibus neque per
vusjuxia Dominum,personaepropriaelocum non ha- hominem, sed per Jetum Christum el Deum~Palrem,
bet, iia in Deo ethomine, gemina qtiidemsubstauiia, qui suscitavit euma mortuis. El iterum, ZIHMS Deus
sed non gemina persona est, quia persona personam Paler ex quo omnia el nos in ipso, el unus Dominus
consumere poiesi, suhsiamia vero sub^tantiam con- Jesus Chrisius,per quem omnia et nos per ipsum. Se-
sumere n-.n-potest. Si quidem persona res juris est, cundum liaecdicis nullani deSjiiritu sancto fieri men-
subsiantia res naturae. Hoeloco necessarium videltir, lionem. Ul breviler dicamus, oblitus es quod Apo.-
ul iu Cbrislo Domino pariler el liL.minisunam perso- _ slolus Spiritu sajicto plenus , hxcapostoiis ipso in-
nam, et duas substantias testimoniis asseramtis. Da spirame, de Patre Filioque praedicabai. Loquenli
unam redemptoris Dei liominisque personatn. Apo- igiturde Patris acFilii operatione el i.lenon deerat,
stolus dicil : Si enim cbgnovissenlsapientiam Dei, qui loquenda dictabat, scctiiulum illud : Nemo dii.it
nunquam Domnum gloritecrucifixissent. Si requiris DominusJesus, nisiin Spiritu sancto. Qui ergo credi-
quomodoinviolabilis pottierit pati, et incompiehen- turus vel confessurusvel prxdicaiurusesi Chrisluin,
sibilis crucifigi, personae unitas facii, ut quod bomo vides quod-anle in se hahilurus est Spiiilum san-
pertulii, Deus pertulisse credaiur. Iieni ciim evange- ctum. Non ergo honores fidem luam, quod interduin
lisla commemorat: Nemo ascendilnisi qui descendit sine commainoratione Spirilus sancti, Patris meniio
de cielo,filius hominis,qui estin ccelo: quomodohic habelur ac Filii.Naiti sa^pesuppresso Palris nomine,
ftlium hominis ante passionis vel resurrectionis sive Filii el Spirilus sancti operalioprtcdicatur. AitS. Ana-
ascensionisdiem dicit, el de coeloasserit descendisse, nias ad Paulum : Saule frdter, Dominusmisil me Je-
el in coelestlbuspermancre, nisi lioc per unitalein sus, qui apparuil libi in via qua veniebasulvidcas ct
personna ratio veriiatis absolval ? Sicut alio loco , replearis Spirilu sanclo. Aperte hic duarum est con
cajiiis cl corp'iris socialur personn, cutn legilur r nexio personarum. Ecce Paulus a Cluislo ctecaliib
51 _ PASCIIASUDHCONI . 32
arguilnr, Spirilusanclo illuminaliisimplelur, et nulla A , ac virtus asseiilur, sicul legimus in Actibus apo.^io-
Iiic Patrismenlioinseiilur. Item cum Paulus quosdam lorum : Vos baplizabiminiSpirilu sanctonon posl mul-
eX discipuis interfogaret,' in quo baptizaii estis, tos hosd es (Act.i). Sicut et in Evangeliode singulari
quos postascensionemDomini inbaplismate Joannis persona Spiritus sancti continetur : Nisi quis renatits
baptizatos esseconslabat, post proedicatiimBaptisma fueril ex aqua et Spiritu sanclo, non potest intrare m
Trinitas, cum e.iam illud myslerium quo Joannes , regnum Dei (Joan. m). Nunjuid hoc loco Paler et
baplizare consueverat, i I est in eum qui venlurus Filiis, quia minime nominantur, tantoac lam divino
est, in eorum bapiismo probaretur omissum, dicente muneri defuisse credenlur? Nonita esl. Nam absque
Paulo aposlolo : Joannes quidem baptizavit, sed in dubio dnm sancto Spirilui cum quo eis una substan-
eumqui venturusesl (Act. xix), hoc est dicere; nou ila tiaest, rnysieriis beneficiisquejunguntur, etsi 11011
baptizati esiis. Hos cum inierrogarel Panlus : SiSpi- commemoratione, unitate lamenpietalisaiqueoperis
ritum sanctum acc'ej.ist's credenles,qui utique post proesentantur.
baptismum Salvatoris perimpositionem manuum rite CAPUT.V.
baptznfi fueranl, coiilitentiir.. At illi responderunt: Objeclioquod sermo ille quem legimus: Nisi quis re-
Neque si spiritus est audivimus.His auditis baptizati „ natus fueiil ex aqua el Spirilu sando, nquampdriler
el Spiritum sanclumcreaturamesseleslalur.
suut iit nomineDominiJesu. Et cum imposussel itlis J
manus Paulus, venil super eos Spirilus sanctus, et lo- Sed dicis: Inlanlum erealura es-tSpirilus sanctus,
ut aqtioeelemento , qua; hic primo loco alque ordine
quebanturlinguis, et prophetabant. Adverle qui cum
bapiizanlurin nomioe DominiJesu, postea accipiunt ponitur, \idcatw adjunclus secundum evangelicam,
commemorata est, sententiam: A'ist
Spiriium sanctum , el propbelicam ex Paracleti n- q.iaesuperius
vocatione virlutem. Yere Deusest qui post Deidonum quis renalus fuerit ex aqua et Spiiitu sanclo, non po-
test inlrare in regnum Dci (Ibid.). Manifestnm est
plenitudini imponit argumentum. Ecce duabus per-
sonis in baptismo significati-i, Pater invocatus esse enim, qui hocc loquilur non solum divinam in Spititu
nori legitur, sed tanluni, ukcredi oportet, cum Filio sancto potesialem, sed ipsam bapiismi nescire ratio-
el Spirilu «inclo unltate potcsiatis et deitaiis opera- nem. Apostolusaulem dicit : Si aulemmorlni sumus
cum Christo, credimusquia simul eliam vivemuscum
tur; quem abfuissesacra lectio non negavil. Cumve-
nisset Spiritus saiutus supereos, lunc loquebanlurlin- Chrislo (Rom. vi). Qtiomodo ainem possimus cum
et Christo mori vel resurgere, si rcqu"ras adverte. Om-
guis prophetabant. Videquanta potentiasilSpiritus
sancti. In baptismo peccatorum abremifsa donantnr, ues quiciinque sacro fonte submergknnr, mortem et
in adventuSjiirilus saniti viriulum munera coiifcrun- sepulluramRedemptorisimitamur, sicuiidem Aposlo-
lus ait: Anignoras quia quicunquein Christo baptizati
ittr, cta confirmalis, signorum miracula celebranliir.' Q in
Solentenim verilatis alieni, etiamde syllabis calum- sumus, morle iptius baplizali sumus? Consepulii
niar'. Nam cum de Trinit.'ledictum absoluie noveri- enim sumuscum illo per -baptismumin morlem(Rom.
Sicut enim ille triduana morle sepulcro condiliis
mus, quoniam ex ipso el perip.um ,el in ipso sunt IX). ita et nos intra
omnia (Rom. vm), p'us csse exipso quamperipsum, fuii, aquoe,id est inter cognatoecrea-
et item pfoepositionemhanc, id est per, majoris prae- turoe suhstantiani trina submersione depositi, dum
descendimussepelimnr, dum emergimussuscitamur.
rogaiivaees«e asscrunl quam in ipso. Sed si iu ipso Per
de Spirilu sancto cum diminiuionc potestatis dictum aquam itaque celebraiur imitatio sepuliurae, per
arbitrantur, audiant procposilonis hujus magnlficen- lutis Spirjlum sancium coiifeilur veriias vii.e et spes sa-
aHernac. Denique remo^ealur Spirilus sancli
tiam, el accipiant quia eiiam secundum ipsorum as-
serlionem deSpirilu sanctoinlelligendumest. Inipso, invocatio, pt videamus si quidquam aquae illius sola
vivimus,movemur, et sumus Et prodesse possit infusio. Crealura itaque esl quoese-
inquit, (Act. xvir).
merilo in ipso vivimus, movemnr et sumus, in qno lielicndi prajstat officium, Deus est qui beneficium
tribuit renascendi. Quem ergo perspicis reparationis
et
reparati rcgenerati sumus. Sed et per ipsum etiam
iid Spiritum sanctum refercndum esse agnoscimus parentem, ipsum esse agnosceet resurreciionis aucto-
sicut habes. Alii quidem per spiriium dalur sermosa- D rem. i)e quo vaticiiiatur, et ad Patrem propheia sic
alii scrmoscientice Cor. liem ad loqtiiltir.: Emitle Spiritum el creabunlur,el renovabis
pienttm, (I xu). He-
broeos: "Quiper Spirilum -sanctumsemelipsumobtulil faciem teirm (Psal. cm). Qttid dislat inler aqua; el
hnmaculaluntDca: Et iterum: Charitas Dei diffusaest Spiritus sani ti opcrationem? Per aquam deduei vi-
in cordibusnoslris per ipsum sanclum qui dalus est demur in tumulum : per Spirilum sanetum proeparari-
nobis. Nam si et de Patreintelligamus, exipsoet ex videmur ad regnum.
Spirilu sancto dictum similiter invenimus. Sicut in' CAPUT VI.
Joannis Evangeliohabemus: Quodnalumeslex carne, Vbi quwrilur ulrum Spirilus sancli appellatio
caro est; el quod natum esl ex Spiritu, Spiritus est cognomenputelur an nomen.
(Joan. 111).Et in conclusione capituli: Sic esl.omnis SeJ inter hsec requirendum efedis, uirum appel-
qui nalus est ex Spirilu. Sic ergo non proejudicatSpi- Iatio Spiritus sancii, quem Deum necesse estnuncu-
rltui sancto, cum suppresso ejus nomine Patris ac; pari, nomen an fortasse cognomen sit. Sed cognosce
Filli opcra commemorantur, sicut PalerelFilius non qua id quod apud homines nomini solemus adj'un-
neganlur, o.'nndo speeialitcr Spiritus sanctus opus; gere, Dei non condecct majeslali, in ejtis uomine
g- D2 SPIRITU SANCTOLIB. II. 5fc
Dominum el>T)eum
quidquid esl ncquaquam adjeciivum, sed sine dubio .\ ctum-qui-prophelas uispiraverat, oraculo.
natufaliler sempiternum esl. Etiam in doclrina gram- Israel esse, evangelico celebralur _El in siib-
matica alia nomina communia, id est appellaliva vo- seqiienllbus Simeoii Spiritu sancto plenus : Resptm-
cat, alia specialia, id est propria nmicupat. Videa- sum, imjuit, accepit a Spirilu sancto, non visurum se
mus si in riosiris hoc loco aliquid simile invenire mortem, nisi prius.vderel Chrislum Domini (Luc. n).
Deum
possimus. Da in Deo nomen speciale vel proprium, Quo viso, et in ainplexum manibtis assumpto,
id esl Pater el Filius el Spirilus sanctus. In lanlum benedixil,id est a quoresponsum accepisse videbatur.-
haecpropria sunt, ul nec de Filio Pater dici possit, Benedixil Deum,eldixii : Nunc dimitlis, Domine, scr-
nec de Palre facile legitur Spiriiussanclus. Ilem da vumtuunij secundumverbumtuumin pace. Etabsolute
proprium, ingenitus, ex utroqne procedens. Rursum DominumDeum vocat Spiritum sanctum cujusTerbo
da nomen generale alque commune. Majestas, im- atque responso, quod Christum visurus essel accepe-
niensilas, plenitudo', unus, solus, Deus. Sed cum r.it. Yides specialiter de Spiritu sanctointelligendum
audis unus, non hicnumerus inchoatur, sed perfe- esse, cum dicilur in prophelis : Deus Deorum Domi-
clio infiniia colligitur. Quid est unus, nisi nomen nus locutusest: Exaudiam quid loquatur in me Domi-r
incommunicabile, qund nrc posteriorem recipit nec nus Deus (Psal. XLIX).Hic nomen istud, id esl, Do-
priorem? Quid est unus? ni>isimplexrincomposita el JJJmini, cujus verbo alque responso quod Chfistum vi-
indivisa substanlia ? Quid est unus , nisi incommu- surus' esset acceperal, vides specialiter de Splriiu
nieabilis el inaequalis,ac semper idem, qui nunquam sancto intelligendum esse, cum diciiur in prophetis :
a se possit esse divefsus?Ac sic communis appellalio *DeusDeorumDominuslocutus est. Et, Audiam quid
unitaiem. Cum ergo dixeris Paler, Filius, et Spiritus loqnatur in me Domhius Deus. Hicnomen isttid, id
sanctus, singulorum personaspariter explicasti. Cum est DominusDeus ad Spirilus sancii qui loculus esl
dixeris, unus Deus, communem Trinit tis substan- in Davidnoveris referendum esse personam, aut cerle
tiam, 'communem gloriam demonstrasfi. Hic ergo in uno Deo trium volunlateni, triom po(eniiam,trium
sibi imperilia noclem erroris obtexit, dum suppresso agnosce subsiantiam ; quia.cum dixeris, pater una
vncabulo majesiatis Spiritum sanctum in eo tanttun jiersona inlelligitur, cum dixeris, Deus.tota Trinitas
acstimatnomine, quod ei, ul diximus, proprium est, designalur; accipimus et iu-Aciibus aposiolorum,
mngis-qoam quod ei cum Palre Filioque -commune quod indubilanler Deus-sit, qui passiones Chri-li
e»t. proenuntiavit per prophctas cum dicil : Deus aulem
CAPUT VII. qui^pronunliavit per~os omuium pmphetarum, pati
QnodSpirilus sanclus proplielas specialiterimplere, et Chrisimnsuum, implevilsic Christum suunu(Act. m);
Deus pariler credi el vocari, evidentibusteslimoiiiis id est charismale fuae
C unclionis infusum. Et iterum :
approbalur.
Qui loculusest Deus per os sanctorumsuorum (Luc. i).
Cum per. Moysem ac D.ivid et .Isaiam, vel alios Tdeo sanctorum suorum, qnia sanc ificaiio pr.opriead
prophetas specialiter Spiritus sanclus locutus esse Spiriuim sanctum peninet. Legimus in- Jercmia :
referalur, Deum loculum divina profitentur eloquia , Noniie ccelum et terram ego- impteo, dicit-Dominm
sicut in Pentaleuehon volumine frequeniatur; Iocuius (Jer. xxvi) ? Qtiis est isie Dominus qui per Jeremiam
est, inquit, Dominus ad Moysem, dicens : SoIIiciiius coelumel lerram implere se dicit, nisi Spiritus san-
requiramus si specialiter Splritus sanctus in prnpbe- cius ,-qui et ipstim Jeremiam virlute propheiica et
lis loquaiur: habemus ut praefatisumu=, in Aclibus spiriiu verilaiis infudit? Si ergo -per propheiicam
aposlolorum, Paulo arguente Juda os: Bene, inquii, dispensationem, ita eliam secundoegraliam naiivitatis
Spiritus sanctus per Isaiam loculus esl ad patres no? Spiritui sancto vel "maximevolunlas Trinitatis assi-
slros : Audiluaudielis, et non inlelligelis(Act. ull.) Et gnal, sicul dicit in Joanne : Quod nalum est e carne.i
in eadem Ieciione : Viri fratres, oporlet impleri scri- caro est, et quod natum est ex Spirilu, Spiritus est. E(
pluram quam prmdixil-Spirilus sanclus per os David in alio loeo'potestas renovandi hominis penes Spifi-
(Acl. 1). Et in epistola Petri legimus: Non enim vo- tum sanctum esse perscribitur. Vosautem bapiizabi-
luntate humana allala est aliquando. prophetia, sed pj 'uiini Spiri u sanctonon posl mulloslios dies (Joan. m).
Spirilu sancloloculisunlsanctiDei homines(H Petr. i). Et Sicul superius diclum est : Nisi quis renatus fuerii
Agnoscamus propheticam gratiam evidenter-ad po- ex aqua et Spirilu sanclo.>E-lad Tilum : Salvos, in-
tenliam sancti Spiriius peninere. Et de psalmo David quit, nos-fecilper Invacrum regeheralionis et renova-
ita adHebraeos legimus. Quapropter sicul dicit Spiri- iionis Spirilus sancti. -Videamus quis est iste cujus
lus sanctus : Bodie si vocem ejus audieritis (Psal. filii per graliam adoplionis efficimur. Dedit eis, in-
xciv). Et hic apenissime pef David Spiritum sanctum quit, poteslatem"filios Dei fteri. Et iterum ': Qviinon
locuium esse testaiur. Videamus auiem utriim Deus ex sanguinibus, neque cxvolunlate camis, sed ex Deo
sit isle, per quem oim is prophelia inspirala memoia- vati sunt.- Vides
apertissime quod iste Spiriius san-
tur. Lucas Dominum Deum asscrit, qui loeutus est clus in quo renascimur, Deus esi, cujus paternitate
per prbphelas, ila dic-ns : BenediclusDominusDeus donamur. Ipse hoc alio loco Iuce clarius assigiiat :
Israel, quia lisitavit ct (ecit redemplionemplebis sum. Ero~,-inquil, eis in pairem, et ipsi erunlmihi in fttios
Eladjecil:Sicu£ locutus.estperossanclornm, qui a sm- el filias, dicil Doininus omnipotens (Tf/.iJ.-Merilo ,
eulo sunl propheianim ejus. AbsoIu'e Sjiiriiuni san- onniipotens,
qui jcccati clrrographumdelet, quivin-
So . PVSCHASII DIAGOM > «1
cula conscieiiliaruin relatai, et hominein fn se cre- A honorantes Deum, de suisjusfis laboribtisvendebant
dentem corruplae naitira- foediiaiedispoli.it, et indu- subsiantias suas, et ponehant ante pedes apostoloruni,
mento innoeenii;e, decore jiistiihe, stela immortali- Deo votum promisisse agnosciiur, Spirittti sancto
taiis exornat, etliliossuos in angelicum stai-umpia metililus arguittir, sicutPetrusapostolus aii: Anania,
palernitate consciibii. Nemo Spiritum sanctum crea- cur lenldvitSalanas cor tuum, menlirite Spirilui san-
luris existimet sociandum. Extra servitutis esl con- cto (Act. iu)? Et subsecutus adjecit : Non es mentitus
ditionem qui aeiernam p. test Ir.buerc libertatem. liominibns, sed Deo. Quid est boc? In Creatorem
Non cnim, inquit Apostolus, accepistis spiritum ser- peccat, et ita-Scriplura peccatum ejus attenuat, ut
lilulis iterum in timore, sed accepislisSpiritum ado- eum juvla impielatis sensum , creaturtc reum esse
plionis filiorum, et ipse Spirilas tesUmoniumreddit constnuat, et minori debitorem de conltimelia majo-
spiritui noslro,quod sumus filiiDei (Rom.vi). Iudu- ris addicat? Non ila est. Manifesto prajditus esi di-
bitanler Dens est qui per remissionem peccatorum vi apotentia, ad^uem sacrilegii refeilur.offensa, de
lilios Dei facii. Uuivcrsam creaturam etiam angelo- quo aliojoco dicit : Qui aulem blasphemaveritin Spi-
rum atque archangeloruni, peecato constat fuisse rituin sanctum, non habebitremissionem,nequein hoc
obnoxiam , quorum lahieii- in Deum obedientiam, smcido,nequein fuluro (Matth. -xi). Cum ergo trans-
solJkitudinem-, £hai-ita4.em_^_lraasgressoi um ruina B gressione lentaverit Deum, fefelnVsed.cilur Spiritum
fundavit; humiliias subjectionis, stabilitatis facia est sanctum. Quapropter Spirilus sanclus et-Dci unam
confirinaiio, ffagilitatis agniiio, Spiritus t-ancius.Nisi causam, unam-gloriam, unam cognosce revcrentiam.
prae omnibus liber- esset, de servis liberos facere non' Et ideo evidenlissime de Spiritu «ancto sequeoti
posset. Nam si crealura esset, quamlibet in eo con- sermone conciudit : ATones, inquit, mentiiushomi-
{erenle gratiamsanctilatis, remansisset lamen con- nibus, scd Deo. LoquentePetro ad Gomelium, odsiu-
^scienliadehitoris. Elideo dicit: Nemopotesi donarc pueruntexcircumchionefidelesqui venerantcumPetro,
peccata nisVsoJusDeus (Marc. w, Lue.y). Qtiicunque quia etinnationesgralia Spirilussanctieffusaesl(Act.y:).'
ille est, eligat ulrum velit, aut Splriium sanctum Vides Spiritum sanclum non de alieno, sed de pro-
peecala donantem cpnfueatur per omnia Oeum , aut prio eontulis;e. Si requiras quis sit iste qui gratiam
si per eum donarf posse non credit veniam peecalo- dedil illis , Deus. Hunc gratioe largitorem superiuS
rum, evacuavit in se regeneraiiouis beneficiumet Spiritum sanctum, hic Deum specialiter deciaravit.
baptismi saerameniuinj. Dei crgosolius esl absolvere Illic proprio, h:c communi nomine probatur iterata
innexa, redintegrare corrjtpta, expiare maculaia. Et coufes-io. Cum aulem gratia, dicii, el in nalionesSpi-
ideo ad etihi con^cii nosiroe infirmitalis et susema- rilus sanclieffusaest, ipse naluroeDeus est, qui aueiof
^estatik, cum gcmilii proclamamus'; Tibisoli peccaviC esi gratiae. Soli Deo competit de suo .charismatum
{Psal. L), Domine, qui solus non teneris lege peccati, dona largiri, ul el de co Apostolus dixisse videatur,
qui solus ab ea non actualiter, sed uaturalileralienus Abundanliusiltis omnibuslaboravi.Non egoaulem, sed
es, et ideo solus absolvere debitores poles, qui a gratia Deimecum (I Cor. xv).MeritoDeus pronuntia-
debitis solus immuiiises , qui quod babes non aliui.de tur, qui dispensator est gratioeet salutis humanae.Et
mutuatus es, -sedde luo plenus es. Non enim prior addidit Petrus : Quis ego eram qui possemprohibere
quisqnam dedil libi, nec-aliunde derivatis virlulibus Deum(Act. xi)? lllum utiqueTJeumqui est in natio-
irrigaris, necex alio aliquo in te faclatransfusio est; nes, vel Cornelium impelum graiioe inundantis ef-
sed ipse fons es flumiuis lui, et gloria tua , tua na- fudit.
tura est, sicut .nunlium nescit, sic nihil a priore -CAPUTIX.
suscepit (Jaan. ^iv; Rom. vni;. Luc. xvn). Hbi conlra NovalianosDeus genlibus pxnitentiam ad
vitam dedit, qui uliqueDeusSpirilus sanclusesse per
"' ordinem ipsum leclioniscstendilur.
CAPUT VIII.
Vbi templumDei templumesse sancfi Spiritus demon- Adverle quomodo in persona sancli Spirilus, qui
stratur. subito.Cornelium et socios ejus implevit, Dei noinen
Habiiatorem eordis humani sacra eloquia.projjrie JJ muliipliciatlestalione concelebratur. His auditis, in-
Spiritum esse deftniunt : Dabit; inquil^ uoois.pxtler quil,.acueruut, elgloiifuaverunt Deumdicentcs:Ergo
alium Paracletum, ut maneat vobiscum in mtermtm -elgenlibnsDeuspcenitentiamad vilam dedit (Act. xi) ?
(I Cor. 111;/ Cor. vi). Et ad Roman.os: Vivificabit-et Quo loco conlra Novaiianos advertendum est qtiod
mortalia corpora veslia propler.iiiliabilaitlemSpirilum pceniteniiamdare dicitur, quam utique non aliter nM
ejus in vobis. El ideo de Spiritu sanclo eonscriptum . servotumsuorum administralione Iargiiur : dum ergo
recte intelligimus : RegnumDei inlra itosesl. Dei uli- dicil : Quis egoeram qui possem prohibereDeum; el
que regnumsunt, qui ei parere merentur in lemplum itcrum : Ergo Deus genlibus pamilenliam ad lilam
Dei utique, non creaturoe. Audi per Aposiblum habi- detlit, quae in manifestis rebus manifestanda est in-
tatoris nostri vocem: Vosestis,inquil, templum-Dei,et lerpretalio, cui vel ignaro non satisfaciat, vel incre-
Spiritus Deihabitat in vobis.Et in alio loco, sicul dicit dulo in sancti Spiritus advenlu,.loliciis divininomi-
.Deus: Inhabitaboinillis, et inambuiabo,et ero illorum nis repetita cqnfessio.
Deus. Ecce ipsequi templum liumani cordis iuhabi-
iat, Deum se esse «ronuntiat. Auanias inter.eos uui
57 DE SPIBITU SANCTO LIB. II. 53
CAPIT X. A operis polentiam loquatur aucloris, tamen de eo ita
Vbiad Corinihiosprima, Spirilus sanctus essevirlutum ConcIusK: Hmcautem omniaoperalur unus glque i lem
distributionibusDeus declaratur. Spiritus dividenssingulis r rouf t-iift.Sicut et alio joco : .
Accipead Gorinlhios : quod solum possit pro asse- Spirilus ubi vull spirat. Et itcrum : Et Spiritus sancti
renda Spiritus sancli divinilate suf/icere. Dicit per dislributionibussecundumsuamvolunlatem(l Cor.xn).
Epistolam ad Hebraeos\Conteslanle Deosignis et por- Non hic ergo «st subj'ectoeministeriorum serviuuis,
lentis el variis virltilibus, ct Spirilus sancli distribulio- sed Iiberoearbitrium potestalis , atque in ccelestium
'nibus secundumsuam volunlalem (Hebr. n). Inlsrro- bonoium dislributionibus summae largilalis est ex-
gemusipsttni ajiostolum, uirimi uuus ex creaturis sit hausla pielas. Quoinododicit el Spiritus saucli dislri-
iste charismaium disiributor. Ilabemus ad Corinthios buiionis est isle dislr.butor , id est divisor , utrum
piima : Nolunt vobis facio, quod neino in Spiiilu Dei Deus sit ad Corinthios docuit dicens': Et divisiones
loquens,'dicit analhema Jesu. Et nemo potcst dicere operationumsunl, idem autemDeus. Legimus in Acii-
DominusJvsus, nisi in Spiritu sanco [l Cor. xn). Ad- btis aposolorum: AUemlite,inquii, vobiset nniverso
verte quomodo hic Spirilum Dei Spirilum sanctum gregi, in quo vos Spritus sanctus pesu't ephcoposre-
e*se, absolulissime designavit, Spirilu sanclo",quem gire EcclesiamDei {Act.x\). Hnne qui pnsuit episco-"
de superiori sentenlia, Spirilum Dci loqui proposuil 1B pos in Ecclesiam ad Coiinihios Vas electionis Deum
Perspicue sequuntur, quam manifeste illumDeum et esse declarat, ita dicens : Quosdam quidem posuit
Dominumesse lestaniur. Bivisiones,inquit, gratiarum Deus in Ecctesitnn. Qtiid sunt nisi Spiritus sanctus,
sunl, ideinaulein Spirilus : el divhionesministr.ationum "cuj'tisperst noeostendiiofficiumdisirihtitio gratiarum,
sunt, idem autetn Dominus: el divisionesoperalionum sictil continenti sermonesubsequiiur? Posuit, in ]uit,
sunt, idem autem Deus. Tatiqiiain si beatus apostoius' Deus in Ecclesiam primum apostolos,secundoproplie-
de Syiriius sancti divinitate fuisset consulius, evi- tas, tertio dtclores, dcinde virliUes, exinde gralias cu-
denler de quo dixeral, idem Spiritus , de eo addil: rationum, opilulationes. qubernaliones,genera linjua-
Idem Deus, qui operatur omnia in bmnibus. Operari rum. Quosdam,iuqu t, Deus posuit in Ecclesiam.Quod
omaia non posset, si csset unus ex omnibus , bic . hie JJeum de Spir.ttf sancto dixerit, ipaa quoe ad
Spirilura sanctuni tam in suo nomitie quain Dbmiho Spiriiuin sanctum peitinet dispensatio sanctilicatio-
et Deo , aut certe evidenler expressum , aut certe num virtutumqueniaiiifestal. Ij se enim propheiarum
Trinitati agnosce socialum. Sed hic in donoruni divi- oraIocup'etai, curationum remedia dispensat, charis-
sionibus, magis sermo divinus Siiiitum sanctum matum ornamenta muUiplicat, quo in apostolis in-
inlelligilur designasse, quiasuperius accipimus distri- fluenle, Deum illum uni\ersiiatis esse, signorumvtni-
buiionum gratiam Spiritui saneto speciali dispensa- C racula et linguarum diversa genera cecinefunt.
lioue «ompetere. Quod vero d<xii: Idem Dominus,
idem autem Deus , in sequenti capitulo ad Spiriti.ra CAPUTXII.
sanctum ostendit esse rcferendum dicens : Alii qui- Vbi eos qui*Spiritus sancli templumeffectisunt; ila
dicit proficere debere, ut Deum portare in corpore
dem per Spirilum dalur sermo sapientim,' alii sermo mereantui:
tcienlus in eumdem Spirilum, alteri fidesjn eodein '
Ail j,laque Apdslolus ad Ootihthios : Nescitis quia
Spirilu, alleri gralia sanilaium in uno Spiritu, alii ope-
'iorpora vestra'templuni sunlSpirilus? Templum Spi-
raliovirlulum,aliiprophelia,aliidiscretioSpiriluum, alii ritus
m sancii, leinplum esse Dei proecedentiaejusdem
generalinguarum,aliiinterprelaiiosermonum,limcaul , evidenler insinnant, c.umdkilur : An nesci-
omnia operatur unus alque idein Spiritus dividenssin- Epistoloe
xult. Nulli sed coslestis e-l Do- lis, quia lemplum Dei estis? el Spirilus sanclus habilat
gulis prout subditur, iri vobis, el Spiritus, inquit, Dei habital in vobis. Qnis
niinus, qui dona coelestia propria voluniate , el de illos dubitet ej'us Dei esse lemplum, cujus esse pro-
potentiacsuaejure largilur. banlur habitacuiuin? Et cum dixissel : Nescitis quia
CAPUT XI. xorpora veslra lemplumsunt Spiritus sancli, ita capi-
Adverlendumquod sicut unum Deum, ila unum dicit rv laltim lnciilenla verilaie coiiciusiU.tJ/ori/icflfg,inquit,
Spirilum sanclum, quod de plebeiacreatura, velquod -et portate Deum in corporf vestro. Ergo qtti Spirhui
dhidai singulisprout vult, dici nullomo.iopcssit. saneio studiose puritatis lemplum pra;paral in-corde,
Vides quod sicut unus Pater, et unus Filius, ita et per^asiitalem et mortificationemcarnis Deumporiat
umisSpifitus sancius, sicut consequenter assignat : in corpore. Eum neeesse est corporaliter poriare a
Etenini in uiio Spirilu potali sumus. Hic si de plebe quospirilualiter possidemur. Qnapropter quem tcni-
vel de multitndine creaiuroe esset, unus omnino diei plo perspicis dignum, diviiiis honoribus noveris ado-
non~posset. Et cum hic habeas alteri, inqtiit, datur rahdutn, celebr.anduinvotis, sacrificiis cxcoleudum".
pdes in eodem Spirilu (Ro'm.xn), quis banc fidem Ad universaleni ergo.loquitur magister geniium -EG,-
tribuat; idem ad Cbrjnthios Aposiolus deelaravit, clesiam; Nescitis quia lemplum Deiestis, el Spirilus
diceris : Et unicuiquesicul Deus divisitmensuramftdei sanclus habitai in vobis. Nulli boc possibile cr.eatur3S
(Hebr.). Videsquod indubiianter huncfidei divisorem est, sed divinae majestaiis insigne est, ut singolatim
Deum esse pronuntiat. Licct in tam multiplici lan- per untimquemque populos impleat, et tamen in ple-
lorum muncrum largitate, ip a per se magnificeniia nitudiuls suoeimmensitate permaheat, divina?,inqiiit,
 59 SYMMACIIUSPAPA 40
singulare prppriumque naturoe est, locis .omnibiis -A debilis exuere, ptirgatis conscienriis innovare Dei
praaslo esse; in omnia iulrare, et omnia continere. filios facere, et in coelestis regni gloria suhlimare.
Dei, inqnit-, peculiare cst, (ilios perditionis naturaa

PASCHASII EPISTOLA AD EUGIPIUM.

Dominosanclo semperquecarissimo Eugijiiopres- quaitlum fervoris allribuant, quanlum puritatis in-
hytero Paschasltis diaconus fraier in Christo caris- fundant: de hac re aposlolicoevocis auctoritas latius
simus. iiinolesrens {I Petr. v): Forma, inquit, facti gregi,
Dum sanclos perilioe luoe facnndia et- otii felici- ct beatns Paulns Timolheo proecipit {II Tim. n),
tate, perpendens amatitudines, occupationesquemul- forniam esse fidelibus. Unde idem aposiolus (Hebr.
liplices peccatorum, le tractare conlemuis : piidoris xin) jusiorurii catalogiun summa b-evilale contexens,
jacturam dilecfoiiis contemplaiione sustineo. Di- ah Abel incipens, insignium virorum pergit narrare
rexisti commemoraiorium, cui nihil possit adjicere virtut.es.' Sic et ille fidcllssimus Mallialhias morli
facundia perilor m; ct opiis quod Ecclesioe possit gloriosissimaejam propinquans, filiissnis hseredilario
universiias reeen<ere, brevi - rescrasti compendio, jiire sanclorum exempla disiribuit: quorum certami-
dum beaii Severini finiiimas Pannoniorum provin- B nibus admirandis celebrius «xcitati, animas suas pio
ciiK incolenlis vitam moresque veritts explicasti, et legibus sempilernis sanclltatis fervore conlemnerent.
quae per illum dhina virtus esl opcrata miracula diu- Nec paierna liberos fefellit instructio. Tanlum enim
turnis mansura lemporibus tradidisli mefuorioepotle- profuerunt memoralis facia majorum, ut aperta fide
rorum. Nescitint facla piorum pcrirc cum socculo: ut a mat.is principesdeterrerent, caslra sacrilega supe-
omnes proesentemhabeant, et secum quodammodo rareni, cullus arasque doemoniacasIonge lateque di-
sentianl commorafi, quibus euin rclalio pervexerit ruercnt, chicamque coronam, gestis decorati peren-
lcctionis. Et ideo quia iis baep quaea me narranda nibns,- splendenti patriae providerent. Unde el nos
poscebas, elncutus es simplicius, explicasii facilius: ornamenlis sponsee Chrisli quiddam fralerno mini-
nihil adjiciendum labori vestro, studio noslro credi- slerio provideri gaudemus: non quo ullis, ul credo,
dimus. Siquidem aliler audiia narramus, aliler ex- temporibus defuerit clarior vila majorum, sed quod
pe.rta depromimus. Facilius virtutes magistrorum a domum magni Regis plurimorum vexilla tropoeorum
discipulis exponuntur {qtioe-suggefunttir crebrius Iiabere coovenat. Non enim vera virlus excluditur
conversationedocentiuml)diviniseharisniatilms' >"inspi- iiumerositale victorum, sed oplatis suc.essibus eate--
r.atis sanclis honorum menlibus-excoleiidis. nns ampliatur.
•Quantumgcsia sanct.iruin utililatis impciiiant, C

ANNODOMINICGCCXCVIU-DXJV.

SYMMACHUS PAPA.

WOTITIA.
(Ex libro PdntiGcali.)
*
•. I. (a) Symmachus, natione Rojianus, -ex patre apostolica. Quod landem acquitas in Symmacho in-
^orlunaio, sedit annos 1S, a menses octo, dies^S. venit,.* cognilionem veriiatis. Et faetus cst praasul
Hic fuit lemiioribus Theodorici regis, eiAnastasii Symmachus.
Augusti a die x calendarum Decembriarum, usque NOT,EMARGINALES.
*"C, Sardus. — a m. 8. minusd.
in diem xiv calend.irum AugtistaruuK Hic sub con- B, B, •&, a Coss.-
esl uno die Laurenlio. Paulini et Scylhm, ad M. Aur. CassiodorumCoss. —
leniione brdinatus curiij Sym- * VideBaron. ad an. Domini 498. — *C, construxe*
machusin basiliea Conslantiniana,'Laureniius vero in runi.'* ut amboe paries. — * C, et cognilio.
liasilica beatae Mariae. Ex qtia causa separatus esi L. V. IABROTTl.EXCOD.FREHEBIA ETB.
clerus *, et divisus cst el senatus. Alii cum Symma- Num. I, lin. 1, B Sardus. Lin. 2 A mens. 7. B d.
cbo, alii vero cum Laureniio. Et facta conientione 27. Lin. 13, consilium oequilaiis invenit. Lin. 16,
lioc * consiiluerunt, * parles, ul ambo ad Ravennam " veriialis.
17, Aqubdlandem aaquilaiisjudiciuminvenitcognitio
pergerent,adjudiciumregisTlieodorici,quidumambo EXCOD.REG.MAZ.ET THG.
introissenl in Ravennani, hoc jiidicitimaequiialis in- Lin. 1, SVnat. Saidus. Lin.^, mens. 6, d. 27. Lin.
-veneruni: Ut qui primo ordinalus fuisset, vel ubi 5, Theoderici (M.Theodor.) lin. i, 5, cal. Decembris
d. 9.
pars maxima cognoscerelur, ipse i sederet In sede (M..Decembrium)usquoiii xcal.Augusti. Lin.8,
* B. ex ejusdemcard. senlentia; G,
, (a) In notis marginalibus Fabrotli indicat codi- cod. card. Baronii:
cem Velseri collatum cum Vaticano; R, lecliones ex ex conciliis ediiis "perSurium.
JI PROLEGOMENA. 42
ex qua causa divisus est senalus elcleru«. Lin. 11, A aliqui ex senatu m. F. etP.incriminaii suiit, S. etsubor-
constit. ut aiuhae partes ad Rav. Lin. 12, Tbeoderici dinaveruntt. f.-Lin. 7, Tbeodoricuin, in uiroque co-
(jlf. Theodor.). Qui cum essent Ravennain ingressi, dice. Lin.8,9,Symni. Tunc oec. r. Laureniiimi. Post
hoc jud. aeq. invenit. Lin. 16,17, Quaeosquit. invenit libellum Romaefacturiifecerunt sc. Lin. 13,.sedi ajio-
in Symmach. cognitionettiveritatis. - slolicoe.Lin. 14, Aliiuaeciv. Lin. 18, P. Allinensis.
Lin. 20-23, Ep. pr. diaconib. cunctoque clero, et plebe
EX COD.TUUAN. ALTERO. reiiiiegratur Syinm. cuin gloria ajiud B. Peirum in
Lin. I, natione Sardus. Lin. 2, niens. 7, <i. 27. sede propria. Eodem tetnpore F.
Lin. i, 5, Augusti a die cal. Augusti.. Hic sub imen- EXCO».THUAN. ALT.
tione.ullin. 13, introisseittRavenn. Lin. 16,17,quod Lin. 2, 3, in Nucerlnamcivil. Lin. 13, setli apost.
in
tamen sequit. Syminadium invenil coguitio ver. Lin. 14, Altinee.Lin. 19, quare vivo episc. Lin. 22,
V. L. HOLSTEN. ET SCUELEbTR. " redini.
V. L. HOSTEN. ET SCUELESTR.
Symmachusnalione' Roniantis, ex pntre Forluiialo,
sedii annos 1S menses"8, dies 20. Hic fuil lemporibus Eodemteritpore papa Syntmachuscongregavit>yn-
Theodorici regis el Anastasii Augusli a die x calen- odum, et constituit Laurenliumin Nuteriam civitatem
darum Decenihrium, usque in diem xiv calendarum .• episcopumintuitu misericordim.Post antus veroqua-
Augustarutn. Hic sub coutenlione ordinalus est tino tuor zelo ducli aliqui ex clero, el alii ex senalu, maxi-
die cum Laurentio : Syiniiiachus in basilica Constan- me Festus el Probinus.incriminarunt Stjmmachum,et
litiiana, Laureniius vero in basilica B. Mariae: ex qua pB subornaierunt tesles falsos, quos miserunt Rdvennam
causa separatus est.clerus, etdivisus estet senatus; ad reyem Theodoricum,'accusantes bealum Sytntna-
alii cum Syuiiiiacbo, alii cum Laurentio; et facla chum^vlocculterevocaverunlLaureniiumpost libcllum
contenlionehoc constituerunt partes , ut amboad Ra- Romoefacium, el fecerunl schjsma, et divisus es! ite-
vennam pergerent ad judicium regis Theodorici-, qui rum clerus. Et alii conimunicabahi Symmacho, alfi
dum ambo inlroissent in Ravennam, hoc judicium Lauretitio. Tunc Festus et. Probinus senatores mise-
' inveiierunl:
cequitalis ul qui primo ordinatus fuisset, runi relalionem regi, et cosperunl agere, ut visiiato-
*
vel ubi pars maxitna cognosceretur,
* ipse sederet in rem daret
* rex sedi apostolicaa."Yunci;cx dedit Pe-
sede aposlolica. Quod laudem mquitasm Symmacho trtiin Alticinaj civitatis episcopum, quod cauones
iiwenit cogniiioucm veritalis, et factus e*i prassul prohibebani. Eodcm tempofe beaiiis Stjmmachuscon-
Symmachus. gregavilepiscoposcentum etauindecini, et factq\tjni,do
KOT.C MAnGlXAHS. purgatur a crimine falso, el damnatur Petrus Altmus
• OodicesCsss.Flor.
* Romualdus,DeusdeditleguufSrvr- invasorsedis aposlolicm,et Laurenlius Nucer.nus, quja
dus.— Mensesvn Klor.Cas.Vat.—'Flor.elVat., invenlt. vivo episcopo Symmacho pervaserunt sedetu' ejus.
— *i"Ior.aduit favere.—"Ideta, tamen. Tunc ab omnibusepiscopis, et presbyteiis, et diaconi-
11. Eodem lempore papa Symmachus congregavit bus, et omiii clero, vel pliiba'reintegratursidi aposlo-
* licmbealusSymmachus, ul cttmgloria apud B. Peirum-
jynodum, et constituit Laurenlium in Nuceriam ci- sederel prcssul.
?itate'm episeojmm, iutuitu misericordiae.Post annos NO-AMABSIN L!S. '
* ,
vero i zelo ducti aliqui ex clero, et alii ex senatu, Flor., Ailinm.
maxime Feslus et Probinus, incriminarunt Symma- G * III. Eodem tempore Feslus caput teuaius ,excon-
ehum et subornaverunl tesles lalsos, quos miserunt sul, ei Probinus excons>ulcoep.rutii intr.i urJjehi-Ro-
Ravennamad regem Thcodoricum, accusantes l)ea- - mam pugnare cum aliis senaioribus, et maxime cum
tum Symmachum, et occulte revocaverunt Lauren- Fausto exconsule, el caedes, et bomicidia iu clero ex
tium, postlibellum llomoefaciurn, etfeceruntschisma, invidia Uebanl. Qui vcro coirmunicabant beato Sym-
et divisus esl iterum clerus. El alii communicabant macho j'uste, jiublice qui inventi fuissent intra Ur-
Symmacho, alii Laurenlio. Tunc Feslus et Probinus'. bem gladio occidebantur.' Eliam et sanctimoniales
senatores miserunt relationem regi, et cogperunt mulieres, el virgines deponentes de miuuisteriis, yel
agere, ut visiiatorem darel rex sedis apostolicse.TUHC de habitaeulis suis, denudanles sexum femineuincae-
rex dedit Peirum * Alticinas civitatis episcopum, dibiis plagarum affliclas vulnerabant, et omni die
quod canones prohibebant. Eodem lempore beatus pugnas contra Ecclesiam in medio civitaiis gerebant.
*
Symmacbuscongregavit episcopos cenluin el quinde- Etiam muitos sacerdotes occideriint, intef quos Di-
cim, et facta synod«, purgatur a crimine falso. Et ghissimum et Gordianum presbyteros atl vincuja
damnatur Pclrus * Altinus invasor sedis aposlolicse, sancti Petii aposloli, et ad sanctos Joannem et-Pau-
*
et Laurentius Nucerinus, quia vivo episcopo Symma- lum, quos fustibus et gladio iBterfeceftint, etmul-
cho pervaserunt sedem ej'us. Tunc ab oninibus epi- D los alios Christianos, ita ut nulli-csse,t;iepuritas die,
scopis, et presbyteris, et diaconihus, el omni clero, vel nocte de clero in civitaie ambuIare^Solus-autein
vel plebe * reintegraiur sedi apostolicaebeatus Sym- Faustus excon^ul pro Ecclesia pugnabat. •Post hacc
rriachus, ut cum gloria apud beatuin Petrum sederet omnia beatus Symmachus invenit Maiiichaeosiu urbe
proesul. Rbma, quorum omnia simulacra vel ^eodices anto
KOT.-E MARGINALES. fores basilicaeConslaulinianaa"incendio concremavit.
VideBaron. ad ann. Doinini499. — * C. in Nuce- cl eos ipsos exsilio relegavit. Fuit autem a consulaiu
* civiiate.
rina *—Vide Baron. qd ann. Domini 502.;— Paulini, usque ad consulalum scnatoris.
' . '
D, Altinas, in
Symmachus synodo purgalus, Alti-
nensis. — * C, redintegratur. N0T.43 MARGINALES.
* Inler
V. L. FAtROTTI EX COD.FREHERl quos Gordianum presbytertiin dignissimum
A ET B. ad vincula. — * Qucm fustibiis'"et gladio interfece.
Num. II, lin.- 2, 5, A,' B, in Nucerina civit.ite. Lin. runt. — Vide Baron. a'd ann."Doihi'ni 503t'u fin. Md-.
14, A, B, Allnaj. jiichmorunicodicesexusti. ."-*'•
EX COD.REG.HAZ.ET TnO.
EX. COll.REG.MAZ.>ET''TIIU.
Lin. 5,4, jiost annuiiLvcro quarium, Lin. i, 5,6, etI Num. III, I n. 4-0, c.\ .invidiacxercere.Qiii verti
PiTROL. LXH.
 43 / SY.MMACHUS PAPA. u
comniun. Symmaehopiivalim, ct publlce cum invefui"\ ctaconstiuxii. Basilicam vero beali Pitri niarmori-
fuiss.' Lin. 7, quin eliam sanct. Lin.. 10, 11, vulne- bus ornavit. Et canibarum bealiPetri cum quadri-
rabanl: omni iiaque die pugnam c. eccl. Lin. 12-21,
i'liam et tu. sacerd. occid. inter*quos Gordianmn portcumarmoribus ornavil, et ex musivo agnos, et
1sancti Petri apost. -cruces, el * ornavit".
presbylerum dignissimum ad vinc. palmas Ipsum vero atrium omne
que.iifusiibus, ei glad. inteiiecerunt. Multos etiam compaginavit. Gradus vero ante fores basilicaebeaii
Chris. inleifecerunl, iiam nulli esset sicuritas de Petri
clerodie, vel noct. per civitatcm publice ambulare. ampliavit. Et alios gradus construxit, sub ligno
Faustus vero excoiibul pro Eccl. pugn. Posl Jia-c dextra, Iaevaque.Item in eodem loco episcopia dex-
omnia Symm. in Man. in urbe Rom. quorum omnes ~1ra tevaque fecit. Item stib gradus in asrio alinm
codiccsante for. bas. consi. incendio cremaut. Liti. eantbarum foris in vulgo campi posuit, el ad usum
23, ad cons, senioris. necessilalis huinanaefecit. Item el alios gradus ascen-
EX COD.TIIUAN.ALT. dentibtis ad beatum Andream fecil.et caotbarum po-
Lin. II, iifmedia civitate. Lii. ' 16, 17 ul nulla e. suit. Ilic fecit "basiliramsanctoe mai tyris Agatha; via
-s. d. u. ii. clero in c. a. . -
Aurelia ' in lundum Lardarum, el a fundameirtocum
V. L. IIOLSTCN. ET SCIIF.LESTR. fonte construxit, ubi posuit arcus argenleos duos.
- Eodem lempore Festtis caput senatus exconsul, et
Eodem fecit hasilicam sancti Pancralii, ubi
Probinus excon^ul coepeiuiil inira urbem Romam * et fecit tempore
et maxime cum arcum aigenleum, qui pensabat libr. quinde-
pngiaie cum aliis senaioribus-, homicidia
*-Fausto exconsule, el coedes, et in clcro cim. Fecitaulein in eodem loco.balneumf Item apud
e\, invidia ficbant. Qui vcro ciuniuunicabant beaio beatum apostolum Paulufn, in basilica renovavit ab-
Symmacho jusie, pnblice, qui invcnii liussent intra sidam, i,uoein ruiiiam imminebul, et post confessio-
Urliem, gladio occideJwniur. Eliam etsanctimoniales
mulieres, et virgiues deponenles de monasteiiis, vel nem picluraornavit. E't cameram fecit, et matro-
de habitaculis su.is, deuudantes sexum femineum ca> neum, et supcr conlessionem'imaginem argente..m
dibus plagarum afflicias vtiltierabant, et omni die cum
pugnas conlra Ecclesiam in medio civitaiisgerebant. Salvatore, et duodeeimapostolos posuit, qui
*
Eliam multos sacerdnles occi lerunt, inler quos di- pensabant Iibras cenlum viginti; et ante fores basi-
gnissimunf el Gordin.tim preslvyteros ad et vincula licoegradus fecil in atrio, et eantbarum; et post ab-
sancti Pelri aposioli, et ad sanctds J.iannem Pau- sidam
lum, quos fusiibus ei gladio iiiierfecerun', et mul.os aquam introduxli, ubi el balneum a funda-
"aliosChrisliahbs, ita ul nulli esset securitas die vel mcnio fecil.
nocte de clero in civitate amliulare. Solns autem KOTJE MARGlNALfS.
Faustus exconsul pro Ecclesia pugnaliai: Post lwc * C, ciborium."— * B, el —
B, C, cojjfessionem.
nmnia bealus Symmachus invenit Manchaeos in urbe * C, Sossi. — * Et eubicula pos. — * Fecit. — *C, in
Rdma, quorum omnia siuiula ra, vel codiees ante fundo Lardario.
tnres bisilicae Constaniininine incendio concremavit,
et eos ipsos exsilio relegavit. Fuitautem a consulatu ] V. L. FABROTTl E\ COD.TREH,AETB. -
Pauliniusquead cnnsulalum senaioris. Nttm.IV, lin. 2,A, B, tugurium. Lin. 3, 4, B, 190.
NOTitMAKG1H IXS. Lin. i, A. B,20. Lin. 7, A, B. 20. Lin. io,B, S. Sossi.
*AdliuncFaulum exstat epistolalAvitiVieiinens>s %X.in.30, B,in campo posuit. Lin.34,13, in fundoLar-
tom.I —
Concil.Gallise. * Flur., el pro dario. Lin. 41, 42, B, maioneum.
Synimac.opapa dignis-
tmuiiiCordianumpresbylerum. , EXCOD.HEG.MAZ.ETTHU.
V. L. PENlk EX COO.CAVENSI. Lin. 2, Petrum, ubi fecit ciborium.Lin. S-7,pens.
lib. C0. Orat. S. TJiomaeapost. ex argento, et con-
Lui.9,I%caedibusplagarum alflictaeviilnerabantur. fessionem, pens. lib. 20. Lin.9,10, Hyac. ex argento
Lin. 12, etfam multos sacerdoies ioccidit.
. ornavil, pens. lib.50. Arc.Lin.l0-12,Orat. S. Apoil. ei
IV. Hic fecit Basilicam sancti Andrea; apostoli confessionem cutn arcu ex arg. pur.Lin. 12-14, Orat.
* et confessionem, pens. lib. 20. Lin".
apud beatum Pelrum aposlolum, ubi fecit ligiirium S. Sossii ex arg.,
ex argento, et confessionem, pensan. libras cenlum Lin.17,18, 18,16.ex-arg. etconfessionem,pfiiis.lib. 30, elcrueem.
lignum sanctoecrucis, pens. lib. 10. Fecit
et viginti. Arcus argenteos tf es, pensan. sing. quoqueOratoria duo. Lin. 1D,21, inquorum confessio-
libr. sexaginta. Oralorium saricli Thomae apostoli nes ar.-arg. pos. peris. lib. 50, et cubieula omnia.
ex argenlo, pens. libr. 300. * In confessione Lin. 23-26, «um quadriporticis m. orn. el ex musen
fecit agnos, el cruccs, et palmas. I.isum v. at. omne
libr. viginti. Arcum argenleum,ipensan. libr. sex- rv marmoribus compaginavit.Lin. 27,28, elaliosgradus
decim. Confessionemsancti Cassiani, et sanctorum sub divo dexlra lev. consiruxit. liem episcopia in e.
1.d. I. f. Lin. 50,31,foris'in cam|io posUitad usum ne-.
Prothi, etTIyacinlhi ex argento, pensan. libras vi- .ces-silalis humanaefecit. Aliosquoquegradus. Lin 52,
ginti. Arcum argenleum, pens. lib. 12. Orato- 35, posuit. Fecit quoque basilicam S. Agn. martyris
rium saucti Apollinaris ex argento, et conlessipnem v. A.ih fund. Lardarium, quam a fur.d.c. f. Lin. 55-38,
cum arcu ex argento, pens. lib. triginta. Oratorium duos. fecit quoque has.il. S. P. martyris ubl et f. ai.
sancti * Sosii ex argento in eonfessione, pens. libr. arg. pens. lib. 15. Fecit quoque in e. i. Lin. ornavit
39-41,
ain. cui ruina iinm. et posl conf. picturis
'viginli. Item ad fontem in basilica beati Pelri apo- cameram (M., cameras). Fecil quoque nialroiiiuiii
stoli, oratorium sanctoecrucis ex argenlo, confessio- (M.Jecit quoqtie eilibr. m.). Lin. 42-47, arg. Salvatoris,
nem et crucem ex auro cum gemmis, ubi inclusit et 12 apost. pens. 120. Aniefores vero-basil. g.
f. in alrium, etc.
'lignum Dominicuin, ipsa cfus aurea pensan. libr.
FXCOD. THUANO ALTERO.
decem. Fecit autem oraioria duo sancli Joannis Ba-
sancti Joannis in Lin. 2, ad B. P. ubl*f. ciburium. Lin. 12, 15, cum
piislas, et evangtJiikae, quornm arcn, pens. lib. 30. Orai. S. Sossi. Lia.-50, furesiu
confessione arcus argenieos.pnsuit, pensan. libr. campo p.
*
triginta. Quoecubicula omuia a fundamento perfe-
 '
JK TPROLEGOMENA. . 46
V. *,.HOLSTE.MI ET SCHELCSTR. - A ^OTJEMARGINALKS.
Hic fecil-basilicam sancti Andreae apostoli-apud * Cihorium — *C, Albino et Glaphyra praepo-
C,
beaturh Petrtim aposlolnm, ubi fecit tugurium ex sitis. — * Cui ruina imminebal.
argento, et confessionem, pensantem libras centum - V. L. TABROTTI EXCOD.FREH.A ETB.
« viginti. ATCosargenteostres, jiensanles sing.lihras
60. Oralorium"sancii Tliomas apostoli ex argenlo, Niun. V, lin. 8, Gabrieletn. Lin. 21, A, ruinam
pens. Itb. 500 [in confessione fib. viginti]. Arcnm minabatur.
argenteum, pens. lib. 16. Confessionem sanetiCas- '
siani,et sanctorum Prothi et Hyacinthi ex aigenlo, EXGOD.RrC.HAZ.ETTHtt.
Lin. i, intra civitatem eliam Kom.Lin. 3, 4, clbo-
pens. lihras 20. Arcum argenteum, pens. libr. 12. riumf.
Oratorium sancti Apollinaris ex argento, et confes- arg. pens. Lin, 4, 5. arc. arg. pens. lib/40.
sionem cum areu ex argento, pens. lib. 50. Or.ilo- Lin. 6-19, arg. pens. iib. 15 ad sancios Joannem et
rium sancti Sossii ex argeuio in confessione, pensan. PaulunYf. g. p. ad. S. Archang. ampl. basilicatn,
lib. 20. Itein ad foniem in basilica beati P.etri apo- et fecit gr. et intf. aq. ad sanctam Mariam con-
stoli oratorium sancioecrucis ex argenlo , confessio- strnxit a fund. Orai. SS. Cosmi et Dam. martyrum
nem, et crucem ex auro cum geinmis, ubi inclusit via Tiburtiiia mil. 27 aburbeRom. in fundum Pac-
ligmira Dominicum. Ipsa cruxaurea pensan. lib. 10. cinianum (M., fac.
Pactinianuro), rogalus abAlbino, et G.
construxit a fund. basiiicam bea.to
Fecit aulem oratoria duo sancti Joannis Baptisla. et il.-depr.
sancti Joannis evangelista.. !n quorum confessione Petro, et dedicavit. Iteni ab beatos P. et _P. et ad
arcus argenteos posuit pensan. lib. 50. Qua; cubiciila K sanctum Laurentium pauper. hab. c. Fecit quoque
"] ad bealum Peirum 20. c. afg.p.s. Lin.19, 20, et ar-
omnia a fundamento perfecta construxii. Basilicam cus 22
*
vero beati Pelri marmor.bus ornavit, et canlharum argenteos, pens. s. 1. 20. Hicreperavit (M.,
beati Peiri cum quadriporiicuta riiarmoribus ornavit, reparavit). Lin. 21, 22, cui ruina imm. Hic abs. B. A.
et ex musivo agnos, et cruces, et palmas ornavit. quae in ruina erat.
Ipsum veroatrium omne cornpagmavit, gradus vero -' EXCOD.THDAN. "
~anle fores basilicoe beati Petri ampliaut, et alios ALT."
Lin.' Lfn. 12, 13, Albino.' Lin. 19, et
gradus conslruxit sub tigimdexleia, loeraquc. Item arcus 3, tuguriiim.
III eodera loco episeopia dexira, laevaque feeit. lteui argentcos 22. ^_
sub gradus in atrio alium canlharum fori, etc. Hie V. L. HOLSTEN. ET SCHELESTR.
fecit basilicam sanclse marlyris Agathaevia Aurelia Intra -eiviiatem Roriianam basilicam sanctorum
in 'funduin Laudarum,d a iundamenlo cum forite Silvestri et Martini a fundamenlo construxii juxta
«mstruxii, uhi posuit arcus argenteos duos. Eodem Thermas Trajanas,
tempore fecit basilicam sancii 1'ancratii, uhi el lecit Jiario 22 ab urbe etc. Item in via Tibunina mil-
arcum argenleum; elc. Koma, rogatus ab Alvino, e,t Gla-
fira illustribtis de proprio facientibus a fundamento *
SOTiEMARGINALES. basilicam bealo Petro in fundo Paciano dedtcavit,
Locoverborumltis signis[] inclusorumhabet cod.FIor. elc. - ' "
el confessionem. — *Belemarmoribuso.navit,quia redun- KOIS.MAHGINAIES.
dat.—*Fior. et alii, in fundoLaudario. - 'Exsiant .esligiahuj'us basilica.uno milliarioc;sVico-
L. V. PENi.fiEXCOD.CAVENSI. C vartmi,vocanlurquevulgoaccolisS. Pielro vecchio.
V. L. PENliEEXCOD.CAVCNSI.
"Lin.11-13,OratoriosanctiApollinafisex argento in Lin. 22, 25, bealoeAgna., qtiaain ruina imm.
confessione pens. lib. xxx. Oratorio S. Sosii ex arg.
Lin. 15. Oralorio S. Crucis. LIn. 2334, cum quadri- Yl. Hic constituit ut omni die dominico, vel naia-
porticumex opere marmoribus orn. Lin. 29,sub gra- liliis martyrumhymnus diceretur angelicus, id est
<lusJn ara (foftasse legendumin arca), Gioria in excelsis Deo. Hic fecit ccemelerium Jorda-
V.Jntra civitalem Romanam hasilicam sanctorum norum in melius propter corpus sancti Alexandri.
Silvestri et .Martini a fundainento construxit juxla Hie^mni anno pet Africam vel Sardiniam" ad epi-
Thermas Traj'anas,' ubi et super aitare * tiguriumi -scopos, qui in exsilio erant relrusi, pecuriiam et,
argenteum fecit, pensan. libr- 120, arcus aTgenteosi -vesles ministrabat. Hic captivos per Liguriam , et
12, qui pensabaiit singuli libf. decem. Confessionem per Mediolanum, et per diversas p>ovincias*pecunia
argenteam, quaepensan. libr. 15. Ad bealum Joan- redemit, et dona multijdicavit, et dimisit. Hic fecit
nem et Paulum fecit gradus posl absidam. Itein ad ordinationes quatuor in urbe Roma per menses
archangelum Micliaelembasilicam ampliavit, etgra- Deeembrem et Februarium, presbyteros nonaginta
dus fecii, el introduxit aquam. Item ad san^tnm duos, diaconos sexdecim, episcopos per diversa loca
Mariam.Oralorium sanctorum Cosmaeet-Damiani a".D centum * elseptem. Qui e iam sepultus estin basilica
fundamento conslruxit.-Item in via Tiburt;na.uiillia- heaii Pelri apostolf, et cessavit episcopatus dies
rio vigesimo septimo ab urbe Homa, rogatus ab *AI-: septenvqui eliam in pace conlessor quievit.
' ~
vino et Glaftra illustribus de proprio facieniibus at NOTJB MARGINALEP.
.fundamento basilicam beato Petro in fundum Paci- * Pecuniis. — * C, B, 17. -
nianum dedicavil. Item ad bealum Petrurn,etbeatum 1 L. V. FABROTTI EXCOD.FREn.A ET B.
Paulum aposfolos, et ad sanctum Laurentium mar- Num. YI, lin. 15, A, B, 117. Lin. 14, B. Apostoli,
tyrem pauperibus habilacula construxit. Item adi xivcal.Aug.
beaium Petrum viginti cantbara argenlea fecit,' EXCOD.REG.MAZ.ET TIHT.
pensan.' singula Iibr.is quindecim, el arcus 22 pen- Lin. 1, 5, ut omni dominica die, vel n. m. hyniirri
san.-sing. libr. viginti. Hic reparavit basilicam san- Gloria in ehcehis Deo dic. Lin. 6 pecunias. Lin. 7, 8,
ctaa Felicilalis, * quae jam in ruinam imminebai. per lig. etmed.Lin.8,9, pecuniis red. Lin. 10-12, per
Hic ahsidam beatoeAgnetis, quae iri ruinam imniine- mensem Decemh. presbyt. 92. Lin. 15-15, ill'.
(M. lli)quietiamconlebsori[) paceqnievit.et sepult.
b.U, ei oiniiem basilicam rcnovavii. est in basil. beati Petri xiv cal. Aug. elc. epiSc. d. 7.
47 - SYMMACHUS PAPA. PROLEGOMENA. 4«
EXCOD.TIIOAN. ALTERO. i . prsedia, et perhoc anaihematisse vinculisirrelissct:
Lin. 8, pecuniis. Lin. 13, .17. Lin. 14, 15, Apo- pro diehus auiem paschalibus ab omnibus pene vir
stolixtv. cal. Aug. et cess. episc. d.17.q. e. L p. e. q. venerabilis Petrus Altinalis episcopus a rege visita-
depositus sub die 19"mensis Julii. tor Ecclesiae Romanoedeposcitur, et post sanctam
V. L. HOLSTEN. ET SCIIELESTR. festivitatem, synodus in urbem Romam pro voluntate
: Hic constituit, ul omni die dominico, vel nalalitiis senaius et cleri, j'ubente rege, de ejus excessibus
martyrum liymnus diceretur angelicus, id est Gloria convenit. Atque id agiiur a nonnullis epi-
in excelsisDeo. Hic fecil caemiteiium Jordanorum in judicaturo
melius propler corpus sancii Alexandri. Hic omni scopis et senatorihus ne 1 m Symmachus
anno per Africam, vel Sardiniam ad episcopos , qui audientiaesubderetur. Hoc palam pro ej'us defen-
in exsilio eranl retrusi, pecuniam, et vesles mini- sione clamanlibus, quod & nullo possit Romanus
strabaL.Hic captivos per Liguriam, et per Mediola-
num, et per diversas provincias pecunia redemit, et pontifex, etiam si talis sif, qualis accusalur, audiri;
dona mulliplieavit; et dimisit. Hic fecil ordinationes sed electiores anlistiles, tam pro religionis iatuitu ,
quatuor in urbe Roma -nermensemDecembremet Fe-
" quam pro regia jussione censebant tanlae rei nego-
1 6,
biuarium, presbyleros 92, diaconos{ episcoposper lium
diversa loca* 107, qui etiam sepullus esl in basilica pene ubique vulgatum sine exariiine nullaienus
beaii Pelri apostoli,' et cessavilepiscopalusdies7, qui deserendum. Cumque synodus sub hac dissonantia
cliarii in pace corifessor quievit. ] ^ plus inter partes ministraret fomenla diseordia.';
KOT-E MABGIKALES. tandem constituit ut libellus, quem offerebant accu-
*
. Ms.Codd.,22.—*FIor.,EpiscoposiVl.—*AddilFIor. satores Symmachi, susceptus inter gesta solemniier
_.iv.kal. Augusli.
panderetur. Quo facto mox per episcopos idem Sym-
V. L. PENI/E EXCOD.CAVENSI. machus, ut occurratad j'udicium, convenitur. Sed
Lin. 12 et 15, episcopos per diversa loca cxvn. cum per clericos, qui ei observabanl, fuissel ejus
negala prsesentia ; iler-uniet tertio secundum regu-
FRAGMENTDM(a) ALTERIUS VITJE ias, ut ad synodalem conveniat audientiam per an-
E.0SDE1IPOXTlrlCIS A SCHISMA1IC0 QUODAM tistiles admonetur; iiuHhmque dignatus est dare
CO/EVO DESCRIPTA.
responsum. Tunc aliquanti episcopi videntes nibil se
Symmachus sedit annos quindecim, menses sep- in causa proficere, clerum qui discesserat a consor-
lem, dies viginti el seplem : cum hoc aiitem fuerat tio Symmachi, semel et iterum commonent, ut ad
Laureniius Romanae Ecclesiae pre.byter ordinatus eum prxtermisso reverlatur examine. Qui se nequa-
•episcopus; tanlaque clerum ac populum Rontanum quam lioc facere posse respondil, prius quam tantis
discordia feralis invaserat, ut nec divina considera- crimjnibus impetitus discussioneregulari vel ahsol-
tio, nee nietus regiuspartes a propria collisioneco- 4J valur, si innocens fuerit, vel, si reus exstiterit, a
hibcrel. Turic cogunlur ulrique, Symmachusscilicet sacerdolio deponalur. Sed moros episcopi n
ct Laureiuius, regium subituri judicium, petere co- ...ntis cum viderent magis ac magis«iudia divisionis
niitatuin. lbi Symmachus mullis pecuniis obtinel: augeri, quae sibi ulilia visa sunt pro Symmaehi per-
Laurentius ad guben.andam EcclesianiNucerinaiii, sona constituunt; et sic urbem in summa confu-
CampaniiBeivitatem, plurimis coaclus minis promis- sione derelinquunt. Clerus ergo, et senatus eleclior,
isionibusquedirigitur. Post aliquol autem annos pro qui consortiitm vitaverat Symiriachi, petitionem rcgl
multis criminibusapud regem Symmachusaccusaiur, propersma Laurentii dirigit, qui eo lempore Ra-
quem >rexsub pccasione paschali J quod non cuin venuoe morabalur, Syitfmacui violentiam , perse'cu-
Miiiversilaie -celebraverat, ad comitatum convo.... tionemque deelinans, ut Ipse Romanoe praesederet
rationem...... feslivitatis dissonantia redditurum ; Ecclesioe, ubi dudum ftiorat summus poniifex ordi«
feeitque apud Ariminum resedere; cumque ibidem nalus. Quia hoc et canonibus esset affixum, ut
cum suiselericis aliquantis.permoratur, postmeri- unusquisque illic permaneat, ubi primiius est con-
dianis boris super littus maris -ambulans,vidit inu- secratus antisles;velsiqufbusdam commentisexinde
lieres inde iransire, cum quibus accusabalur in szc- remotus fuerit, eum modis omnibus esse revrfcan-
lere, quoecomilatum pttebant, regia jussione. Dissi- .® dum. Sie Laurenlius ad urbem veniens per annos
mulans ergo,se scire, quod yiderat, nocte media , circiter qualuor Romanamtenuit Ecclesiam,per quoe
dormientibus cunclis, cum uno tanttim conscio fu- lempora, quaa bella civilia gesia sirit, vel qitanta
giens, regreditur Romam, seque intra beati Petri bomicidia perpelrata, non est pra.s'enii reiaiione
apostoli septa coricludil. Tunc presbyleri et diaconi, pantiendum. Dumque parles mutua se dissensione
necnon reliqui clericorum, quos sectim deduxerat, collidunt, ac pro suis studiis regale proesidiumsaepe
adeunl regem, et sine sua conscientia Symmacbuin deposcunt, ad ullimum petitionem Symmacbus regi
. iftigisse teslaritur, per quos rcx lam ad senatum , per Dioscorum Alexandrinumdiaconum de;;linavii,
-quam ad elerum praeceptasuper ejus quodamraodo asserens sibi magnum pra=judiciumfieri, et maitime
damnatione transmillit. Accusalur cliam ab uni- de titulis ecclesiarum quas intra urbem Laurentius
verso clero Romano, quod conira decretuin a suis obtinebat. Ad hanc insinuationem regis animus de-
decessoribus observalum ecclesiaslica dilajudassct linitus Patd cio F......praecepta dirigit, admonensut

{a) Ex cod. Veron. vulgavitCl. Joseph. Bhnchin. in Iib. inscrip. Enarrat. Pseudo-Alhanas.
49 SYMMACHIPAP-£ EPISTOL->EET DECRETA. ,- 50
omnes Eeclesiaa liltili Symmacho reforitientur ct A de ordinibus eeclesiastici-, quos acceptis palampe-
unum Romaepaleretur esse pontificem : quod ubi ciiniis dislrabebat: pro quibus rebus usque ad finem
Laurcntius comperit, urbem noluil diuiurna col- vitas ejus Ecclesia Romaha in schismate perduravit.
luciatione vexari, ac sua sponte in proediismemorati Hic beati Mariiuiecclesiamjuxla sanclum Silvestrem
Patricii Festi sine dilatione concessit, ibique sub palatini illiistfis viri pecuniis fabricans et exornans,
ingenti abstinentia terminum vitr sortitus est. Sym- eo ipso instante dedicavit; nonnulla eliam ebemete^
maclmm vero postmodumquamvisviclorem, de mul- ria, et maxime sancti Pancraiii renovans, plura illic
lis rebus fama decoloravit; obsceniof et maximtede quoque <p"ova conslruxit.
illa, quam vulgo condilariam vocitabant. Ne>:non el

EPISTOLJE ET DEGRETA.
EPISTOLA PRIMA (OLIM II). - eleclione pontificis, et divinisiniiiala lingna cultibus
ADJE0N1UM ARELATENSEM EPISCOPUM, B militat consecranda, in -ignoti nos dillgentia sermo-
Vt ipsc el episcopusViennensisRomam cerloshomines num vincula lenuerunl: ,quia nihil superat judiciis,
mitlimt, qui deipsortim controversiisinstrucii, sedi quoties aliquid probalus exlulerit. Quid enim-senlen-
aposlolirmalleganda suggeraitt. lioe sequacium derelinquat, quando jusiiiise obsequi-
-
D.lec.iissiino frairi ^Eonio Symmachus. lur, cujus- in examen definitio nonvocatur? Agitis
Movitcquidem nos, quod dilectionis tuae relatio bono conscienliae,quodvestro vix negaretuf imperio.-
decl.iravil: namque(«/., nempe) contra regulas ec- ExhibuiHnter arhitros Marcellini venorabilis colle-
clesiaslici eonstiltiti, ei adversus reverendorum cano- gam Maximus hominum humilitate sublimior, et ne
num traelal-im, per suJjreplionem YienuensisEccle- potestati favor per obliquos adscriberetur interpre-
siae pontificem de apostolica,-praesidenle proedeees- tes, quod de proprio descripsitingen'io,laudali]'unxit
sore noslro, sede culpabililer aliqua mcruisse; cum, ad prelium. Egislis mediocrem, ne proeexcelsi esset
6i sit vera conquesiio, effectumnon possint impetrata «tispecta jiraedicalio; clarissimorum testimonia, ut
frivole possidere: nec anobis aliquid "novi poterit vires accipiant culmina, casligantur. Felix sacerdo-
ordtniri, nisi' quoe a patribus proedecessoribusque. tium, cui facemjiroetitlii plena mens luminis. Beaia
nosiris bac causa statulaclaruerint. Tamen ne facile conversatio, quaeidcirco in diseussionemdediicla est,
alterius partis abse.iiia proejudicabililer videremur C ui tanto viro adslipulante superaret, qnas non didi-
aliqua jJecrevis^e, id magis duximus otdinandum, ul cisset stiporem victorioe nisi subjaculssel incerlis...
fratcrnilas tua competenti tempore de eeclesiastico Setnper innocentibtis gloiiam adversa pepererunl:
ordine insirucltim non moretur de omni -causa diri- providet defensores forlissimos mediocris impugna-
gere, qui apud uos veritalem eausae compeienler lio. Sed quid epistoloelerminos loquacitale produxi,
allegbl; quaienusperlractatis omnibus, quod statucnr coaclas lege paginas in humana eoncinnatione trans-
dum esl, suh deliberationis robore sanciatur. lilud gressus? Jiingo et ego amplissimis',patribus (al.
etiam dilectionem luam facere debere proecipimus, aiiipiissime partibus) veslris, pro modulo exiguilatis
ul fratiem et coepiscopum.nosirum Yiennensis urhis proprioe, vobis coelo obsequente consensum : et quod
anlistitem misso nuntio el scriptura commoneat, ut ->mirabile inter homines habelur,. corisideratione ve-
conslilulis diebus is quoque hominem jrroprium diri- stri allrahor -ad amorem".Inspiraia mihi-per alterum
gat, q,uipaf lis ejus allegaliones competenter insinuet,. p^acetaffectio, dum manet cariias imis jnserla visce-
ut depromplis ab ulraque suggesti.onibus, secnrius ribus. Peregrinante persona, comiiem se lamen coe-
quoein perpeluum servanda sint disponanlur. Quia leslisgfaiiadesideriisjungat,eidumcupiiisdatureffe-
semper su^pectus judicat, qui sub unhjs quod videtur ctus, aut veniat bonum ponlificitus, aut faciat. Dala
eligit deploraiione sancire. Dominus te incolttmem 'svm calendarum Novembrium die, indiclione ocla«'
custodiat, fraler carissime. Dila sub die.ui calendas va(AmioChr.499).
Novembris, post corisulaium Paulini viri clarissimi
EPISTOLA III (OLIM1).
(AnnoChr.-499).
SVMMACHl VkVMAD/EONIUM ARELATENSEM
EPISTOLi II (OLIM III). EPISCOPUM. ,
ADLIBERIUM PATRICIUM. Rescissis iis qum Anastasius decessor in Viennensi
De elecloipiscopo Aquileiensi, cujus prtebel eleclioni conlroversiainnovarai, anliqua sedis apostoiica de-
assensum. crela observarijubel.
Symmachus eplseopus Ecclesioe calholicoe uibis Dileclissimofralri ^Eonio Symmachus.
Romo8,'Libe;iopalricio.salutem. - Dilectionis tuoe liUeras, mandataque filio nostro
Cum pro veneranda (est Ennodii prima lib. v)' Crescentio presbytero internunlio deferenle suscc-
rcligione conseientijc vciba dirigiiis in Aquileicnsis pimus, quibus constat inler Arelalensem et' Yienc
 '~
51- \ SYMMACHlPAPJE 52
nensem Ecclesiam aliquod de ordinandis episcopis A dam'; altamen si ea quaj fecit, raiinnaDiliier fecisse
in viciniscivitalibus oriri luctamen: illa re videlicet fraternitas tua docuerit, gaudebimus nihil esse ab eo
facienle, quod decessor noster sancta; recordalionis contra cauones attenlatuin, qu;a quod fit praeter re-
Anastasius, traclans confusionem provincise, aliqua gulam, modo sil ex jusia eausa, non infringit regulam,
contra veterem consuetudinem jusseril observari, qnam sola .pervicacia et antiquiiatiscontemplus latdit.
decessorum suorum videlicet ordinationem (quod Ram quamvis a patribus statufa dilhjenti oliserva-
non ojiortebai) sub qualibet necessilate transgre- tione ei observanti diligenlia sint custodienda, nihilo-
diens. Nam dum a.d triniiatis instar, eiijus una est minus propter aliquod bonum de rigore legis aliquid
atque individua potestas, unum sit per diversos an- relaxaiur, quod et ipsa lex cavissel si proevidissei.
tistites sacerdolium; quemadmodum priorum sta- El saepe crudele esset insistere legi eum observantia
tuta a sequefflibus eonvenit violari? Huc accedit, ejus esse prasjudieiabilis Ecclesiaevidetur; quoniam
quod ne sit sententiarum varietas-ad ipsam sacro- leges ea intentione fatdPsunt, nt proficiant, non ut
sanctam catbolicam religionem credimus perlinere: noeeant. Quamobrem pergat dilectio tua, raliones
eujus omnis potesius infringiiur, nisi universa quoe s quae praedecessorem nostrum ad iraeiandam prae-
Domini sacerdoiibus semel staiuuutur, perpetua diciam confusionem impulerunl ad nos dirigere, ut
sint. Qtiod alias eonlingere polerit,si suceessor de- B el sciamus quid fuerit statuendum, et in Domino
cessoris actibus non tribuerit firmilaiem, et robp- laetemur beatoe memoriae Anastasimn uihil fecisse
rando quac gesta stmt, fae.at rata esse quosgesserit. retr.ictandum. Deus ie ineorumem servet, fratcr di-
Quanta enim vicariis beatissimi Petri apostoli judica- leciissime. Data m idns Oclobres, Avieno et Poropeio
bitur esse reverentia, si qiiae in sacerdotio prasci- eensul bus (Auno Christi SOl).
piunt, eisdem transeuntibus dissolvantur? Rele-
gentes ergo velerum antistitum super hac causa or- EPISTOLA V (OLIMIV).
dinaliones, quibus ecclesiasticum gravalur scriiiium; ADMAX15I1NUM c -PATAVINUM.
dilectionem tuam enixissime commonemus, ut in
Qua ejus virtules describuntur.
ordinandis per singulas urhes saeerdotibus cana ac
reverenda servelur antiquitis, nee-novella' consti- Dilectissimoatque carissimo fratri MaximinoPata-
tulio vetusue sanctionis robur imminuat, quia non vinoeEcclesise episcopo, Symmaellns episcopus ru
aliter inter vos poterit iervari concordia, nisi novis Domino salutem.
eupidiiatibus antiquitalis reverentia modus pruden- Prodit religiosoevotum conscientioe, mens Iaudibus
tiori adhibeaiur eonsilio. Dpminus le ineolumem devota pontifieum: assertio ingenli est, Deo obse-
eustodiat, frater carissime. Data 111calendas Octo- G quentibus mancipare quod loquimur, in qsorum prae-
'
bris, iterum posl consulalum Paulini junioris viri coniis forte angustus sermo vulgeiimperitiam, mani-
claris^imi (Anno Chr.SOO). festnt tamen, siabsiineatur, infantiam. Quis mendi-
Dominicumpascha vin calendas Aprilis (x cal. Maii cam narrationem sestimet, quam vota locupleiant ?
'
anno 501). Saepe in facundioe dotibus pauper invenitur vena
pradicantis, et e diverso thesaurus cordis irradiat
EPISTOLA IV (OLIMXll). in egesiate verboriim. Qui viee Dei judicat, nori de-
ADAVITUM EPISCOPUM VlfNNENSEM ".
sideralpicta alloquia (al., colloquia), sed quse infu-
Cur inauditamcausam judicare nolmrit: guodqueleges catus commendat nitor ingenii: quia in his cliam
sinl aliquando solvendm. sine amore blandilur eloquentia, in illis splertdorem
Dilectissimo fratri Avito Symmachus °. suum veritas nuda commendat. Sine phaleris est
• Non debuit carilalem tuam offendere quod ad omne quod dictat affeetio: ad unguem fabficantur
fratrem et coepiscopum noslrum Jionium nuper illa, qiias volumus non tam speeiem recti habere
rescripsimus. Non- enim' juri tuo, dileetissime quam similitudinem. Al te, venerabilis mihi aniistes
fraler, pra?judicatum ftrii, ciim no"s, inaudita parte maxime, sermo est, cui cum mefitorum testimonio
et aiisque competenti instructione non posse jii- 1) virtus coepit a vocabulo, in quo actus eloquilur qui
dicare respondimus. Dnde fraterniiati luse sal- * nomen appellal. Provida parentum diligentia tuorum
vum est allegare, quod putaverit allegandum et prius te eligi (al., eligere) voluil, quam probari. Te
proponere quod viderit proponendum. Nam Iicel olim saecularibusinhaerentem titulis, castrensis sudor
confusionemprovincia; a prssdeeessore nostro sanclaf. excoluit, et ad Ecclesiaagubernaeula pars adversa
memoriae Anastasio episcopo praster Ecclesiaj con- solidavit, sicut "Dominusloquitur in Evangelio : Qui
suetudinem et antiqua. proedccessorum noslrorum in minimo fidelis, el in magno fidelh esl (Luc. xvi).
slatuta factam esse dixerimus et non esse loleran- Te sacmm judex et consilii conrlem meruit, et labo-

1 Expungenda vox boec junioris; ab aliquo sciolo epistolae inter illius opera initio lomi sequentis recu-
intrusa, cum Paulinus an. 498consul ordinarius dici dentur. EDIT.
b Ex schedis R. P. Hier. Yignerii pag. S83, lom.
non possitjunior, quia nullus ejusdem nominiseutn in
c .nsulalu praecess-erat.Pagius ad an. Christi 499,n. 13. Y. Spicilegii.
fl Aviii ad Symmachnm epistola videsis Patrologiaa c In editione Mansi legehalur, Ad Laursnlium Me-
tom.LIX,coll. 2-55el 248. Ennodiiad eumdem papatn diolwienscin,mcndosc. EDIT.
55 EPISTOLJE ET DECRETA. 54
ris. Bcne, veneraiidisiniliandus altaribus, el in laica A Hoc postulamus ut fieri prchibeat aposiolicoe sedis
conversatione quod sacrum esset, elegisti. Tu ^mdi- ancioritas,- nisi forsitan aliquid piclatis inluitu mo-
citiaein illa oetatecustos invenius e^, in qua et lex nasteriis fueril largiendum. lllud eliam pari suppli-
obsequitur desideriis. Salis enim est, pueriiiae ambi- calione deposciinus, utdelaica comersalione, quiin
luni, quam licentia fulcit, horreri (al., horrere). singtilis judicum officiis meruciini, aul cerierexerint
Christus milites suos, quos in personam ducis atto'- . stib aliqua potestate provincias, nisi multo a'nte tem-
Ial inler acies quoerit bostiles.' Adscilus Ecclesioe, pore pracmissa conversaiione legilima, el viia exami-
ponlificemactibus implesii anle temjiora dignilatis. nata, nullus clericusaut episcopus ordinetur. Viduas
Non ftiit advena benigniias quas naturae innixa radi- eiiam jam din religioso babitu assumpto, el sancti-
cibus, de cano flore germen ostendit. Temporala "toniales longo jam tesnpore in monasteriis consi-
enim est omne quod finsiitur: - perpeluum quod cum stentes, poscimus ut unicuique eonjugii causa, nec
oelate malurescit. Non tihi sacerdotium rem donicre- volenles sibi jungere, nec invitas rapiendi libera sit.
dimus evenisse, sed proemii. Alii vulgari gralia le- facultas. lllud eliam humili prece suggerimus, ut
nocinanle commendautur (al., Alius vulgi ora g. 1. nulli per ambitum ad episco atum concedatur acce-
commendat) : libi rigida circa culpabiles disirictio dere, nec data pecunia sibi potentes lumiines suffra-
dedit affectum. Manet te singularis sapientia, quoe}}gatores adhibeant. Et ut hoecfacilius possinl cuslo-
licet generaliler optanda est, tamen existitin magi- diii, clerici vel cives decretum fafere, vel subscri-
slro necessaria. Frustra monitoris personam suscipit, bere, sine metropolitani notilia \el consensu penitus
qui impacti non -prxv.ilet seslimare pondus offieii. non praastimanl. Hsec omnia ultio e distrii tionis vc-
Vihssimiscomparandus est, nisi praxellat scienlia stroefieri prohibele ; qualenus ei in Ecclesia veslra,
et sanciitaie, qui est honore praestantior. Dedit libi et in supradicta provincia, disciplina bonis aclibus
apicem resjudieii, non favoris. Dignusponiitteeamor amica servelur.
BSI,quem censura concilial. Devenustat institutoris
EPISTOLA VI (OLIM^Y).
genium (al., ingenium ), qui per solam gratiim vult
placcre. Tu his eruditus ct formatiis coeli Iteneficiis, .ADCJESAIUUM EPIJCOPUM ARELATENiEM '.
plus agendo populum insiiiues quam docendo. Illa Caesariiconstillalionihus respondcl.
monila discipii'ornm conscienliam erudiunt, quoe
lo. Sine /. Vl res Ecclesimnon atienentur.
probantiir exetni pudore^invitat ad innocen-
II. Vt nullus honoremprmmiisaccipial.
liam, qui illam ftierit ipse sectatus. Teinter secreta'
III. Ul laici per gradus adiacerdotiuin provehantur.
penetralium quasi (estemmetuunt,qui peccafe dispo-
nunt. Nasceniihus culpismeluselreverentia tua negat n IV. Ut raptores viduarum, vel virgiimm, ab Ecclesiai
sffectum (o/.,affectum). Quiinterexordia occurrit vi- communionepellttn'ur.
tiis, et occasionemlapsuum adimit, elconenpiscenliie V. Ui vidum vel virgines 'conlinenliam professm non
nubant.
purgat auctorem. Ilaecbeatitudini tuae quasi slrictim
mdlus per ambilumad episcopalitmaccedat:
prolinguse meaecommendatione dedicavi: si preci- VI. Ul
bus luis vitae successus arfiserit, gestorum iuorum Dileclissimo fralri CapsarioSymmaclius.
plena me relalione consecrabo; ut qtiae universis Horlalur nos aequiiaspostulalionis, desiderio fra-
nota sunt, mansuris in posterum litteris, qnalenus terniiatis tuoe gratanler annucre de singulis quaeab
gaudeat aetas seculura, serventur. ajiosiolica sede concedi supplicas (al. postulas),
qtiod a P.itrum cautela et provisione non discrepal.
EXEMPLUMLIBELLl Et qu.tmvis ecclesiaslicoe rcgulae pene omnia com-
A CJESARIO EPISCOPO SYMMACIIO PAP.BOBL.VTI. -prehendant, lamen superfluum esse non credimus,
denuo (al., nune) quoesunl socpius interdicta repe-
Sicul a persona beati Pelri apostoli episcopatus lere.
sumitinitium, iia neces e est, ut disciplinis compe- I.
teniibus sanctitas vestra singulis eeclesiis quitl ob- D a Possessioncs igilur, quas un sqmsque Ecclesi.e
servare debeant evidenter ostendat. In Gallia siqui- proprio dedil autreliquit arbiirio, alienari quibusli-
dem provincia ab aliquibus personis ecclesiaslica bet litulis alque contractibus (.«/., dislraclionibus ),
prscdia divcrsis lilulis alienantur. lta fit, ut pro suo vel sub quocunque argumenlo non palimur: nisi
ijuis arb.trio devota mente relinqnentium et egen- forsitan aut clericis honorum meritis, aut monaste-
lium necessitatibus depulatas imminual facultates. riis religionis inltiitu, aul cerle peregrinis necessitas
I l In Collect.Isid., Incipiunl decretaSgmmacliipipm hoc constitutiim dicitur esse concilii .secundi sub
ad Cmsariumep. Arel. In titulis canonuro, quos haoct Syuimaciio : De rebus Ecclesimconservandis.HAR».
GollectioDionysianams. in Collegio Parrs. soc. Jesu,
a Hinc qua; beneficlorum ecclesiasticoum origo
aliquibus ex l.is Ecclesiaepossessiones, quoad vive-
fuerii, niaiiileslum fil. Cum enim solereul clerici ab renl, ab ipso episcopoconcederenitir, qiue heneficia
ea eccl.sia per ej i-coptimsingulis men>ibiismeiilam dici coeperunl, eo quod (ut babet Sy,mmachns)bene
Eiipemaccipero, tit supra diximus io notis coneilio- meritis lanlummodo eas concedi licerel. SEV.BINICS.
rum lemp re C,priani habitorum; conligiipostca, ut
 '
55 SYMMACHI.PAP.C 56
largiri snaserit: sic lamen ul Inrc ipsa non perpetuo,, A vm idus Novembris, Probo viro clarissimo consule
sed [emporaliier donec vixerint perfrnantur. ( Anno Chr. 502 ) *.
II.
EPISTOLA
lllnd magnopere commonentes, ut hi qtii non Dei
ORIENTALIUM EPISCOPORUM AT)SYMMACHUM.
"gratia, sed promissione rerum eccfesiasticarum proa-
miis (al., promissa) ad sacerdotitim conantur acee-• . Petunt ut OrientalibusEcclesiisscliismalelaboraniibne
dere, desideriorum talium priventur («/., repriman- opemferat, scquein communionerecipial: calholi-
cam fidem profileniur, et hermsesdamnant.
itir) effectu. Qui aul ab Imjusmodi se inlentione
cohibeant, aut vindiclis (al., Qui aulem se a. b.in. Ecclesia Orlenlalis ad Symmachum episeopum
non cohibeni, vindietis, elc.) cannnumsciant se sine Romanum.
dtibitaiione subdendos. Bonusil'e et amator hominum Dominus nosler Je-
III. sus Christus, qui propter bonitatem suam in nos in-
De laicis personis deccrniriius, ne facile ad sacer- clinans coelos, et descendens ad terras, immaculalis
dotium permiltanlur aeecdere, quihus et iempora,et Evangeliis quoiidie illud clamat : Non est opus va-
lenlibusmedico, sed male habenlibus(Matllt. ix); Non
gradus constituti sunl, per quos ad hanc dignitalem **veni vocare
debeant adspirare : quia qtticunqii.' sine institttto juslos , sed peccatores ad pmnitenliam
Plusautem volens aperire opera suoacle-
promovelur, nonfacile caret offensa, et sine experi- (Mare. n).
mentoTioii potest quiseleetionis ohtiiiere senienliam. menliae, adjecit in, sequentibus dicens : Quis aulem
veslrumhabens centum oves, si perdideril ovemunam
1Y.
ex iis, nonne relinquil nonagintanovemin deserio, et
'' Raplores igitur viduarum vel yirginum^proimma-
vadit ad perditam, quandiu invenialiltam? et inveniens
nitate tanii facinoris detestamur, illos vehementius
Deo sacralas imponit illam gaudens in humeris suis, el veniensdo-
persequendo, qui virgines, velvolentes, mum suam, convocatamicos suos el
vel invitas, malrimonio suo sociare tentaverint: quos ' viciuos,dicens ;
nefandi criminis alrociiate a conimiiiiiniie Congaudele.mihi, quia hweni ovem meam perditam
pro lam
(Luc. xv). Et utclarius fieret quod dicitur, nioxad-
suspendi praecipiraus. ' ' jecit parabolam mulieris quse perditam invenerat
Y. drachmanvulrisqueadjungensel-dicens : Amendica
Neque viduas ad nuptias lransire*paiinnir, quj; in vobis, quia sic fiel gaudium in cmlisde uno peccatere
religioso proposito diulurna observatione permanse- pcenitenliamagente. ,
runt. Similiter virgines nubere prohibemus, quas Hoec diximus, sanclissime, ausi supplicare non
annis plurimis in monasteriis setaiem peregisse con- C pro perditione unius ovis,neque pro perditione unius
ligeril. drachmte, sed pro amica nobis salute, non Orienta-
VI, lium partium tanlum, sed trium prope plagarum ha-
Nullus Itaqtie per ambilum ad episcopatus hono- bilabilis mtindi, non corruptihili argenlo aut auro.
rem permiliatur accedere. Nam cum hic excessus in redemplarum de vana conversatione a parentihus
laica conversaiione culpeiur, quis dubiiat quod reli- tradita, sed prelioso sariguine Agni Dei : sicul docuit
giosis el Deo servienlibus inurat (o/.,ind'jcai) oppro- beatus gloriosorum apqslolorum princeps (l Pelr. 1),
Ifrium? Si qriis episcopatum desiderat, daia pecunia cujns cathedram beaiitudini luae credidit Chrisltis
poientes personas minime suffragatrices adhibeal r oplimus pastor, qui venit quaerenset liberans quod
nec aduecrelum siblfaciendum clericos velcives suh- perierat. et ponens animam suam in retlemplionem
sc:i!>ere, adhibito cujuslibd generis timore, corii- pro mnltis. Quem imiialus, sanctissime beatissime-
pellat, vel prrcmiisaliquibus horletnr. Decretumsine que, feslina ad adjuvandum nos, sicut beatus Paulus
visilatoris praesentianemo conficiat,cuj"uslestimonio doctor vester ad' auxilium qnandoque Macedonum
r.Iericorum ac civitim possit unanimiias declarari. feslinavit (A.cl.xvi): et quidem ille in visionc cog-
Hortamur itaque ut pro calholicoereligionis intuitu, noscens periclitari Macedones, in veritate adj'uvare
et Ecclesiarum pace, lioec universi fidcli ac devota D eos proppravit.
mente cuslodiant: quia non est duhiurii"praavarica- Tu aulem affecluosusin filiis pater, non vislones,
lores interdiclorum lalium jiixta venerandoscanones sed in veritafe spiritualibus cernens oculis pereunlcs
propriae communionis stibire jaeturam. Haeclamen in praevaricationepalris noslri Acacii,noli remorari:'
ad omnium episcoporum volumus perlerri noliliam. magis autem (ut ita dicariisicuti propbeta)-noji dor-
Detis le incolumem custodiat, frater icarissime.Dala. mites, sed festina ad liberandumnos (Psal. cxx): quia
" Epistola Symmachi papac ad Csesarium episco- annum revocandum, Exemplum libelli a Cmsarioepi-
pum Arelalensem, cujiis iniiium : Hortatur nos equi- scnpoSymmachopapm oblati. cujus inilium : Sicut a
tas, cum anno Christi 502 conjnngi non potest, quia persona, elc.., quia Symmaehi epislola responsa sex
haec ejus subscriplio : Data vm idus XovembrisProbb complectilur ad pelitiones sex Caesarii in eo libello
V. C. consulc; alioquin Symmachus vel nominis so- expressas. Labbeus hic exempium libelli Symmacho
lius Avieni consnlis Occidentalis meminissei , vel papas a Capsario oblali cum ^anno 499, Symmaclii
ulriimque consulem memorasset. Cumque Probum vero responsa eum anno 502 connectit, qui errnr in
funioremnon appellet>,ngnifestnm est eam epistolam altera conciliorum editione corrigendus erit. ANT.•
aono 513ad CaesariumdJlam. Ad ctim nariicr Chrisij PAWUS.
57 EPISTOLJE ET DECRETA.. 58
non in ligando tantum potestas est libi dala, sed in A sicul Gabaonitas incircumcisos, 6ed vobiscum cir-
solvi ndo quoque diu vinctos ad imitalicnem magistri: circumcisos iu Chrisli circumcisione, neqtie idolo-
lieque in eradicando, vel diruendo, sed in plantando rum servilores et acmulos, etsi peccalores, lamen
ct sedificando, secundnm bealum Jeremiam, magis Christianqs, el vobiscumomnia in Christo sapientes,
secundumsalvalorem mundi Chrislum, in cujusille non despici.itis, neque contemnatis ultra, pii Patres:
exstitit typo : Jieque in liadendo lanlum Satanae in sedsicutbeatissimusproedictus Jesus Nave (Jos. xvi),
interilum carnis, sedet in caritate formando, longa,, non illos taiitum, sed et Raab meretricem illis ante-
aversione dejecios : ne (quod absit) majori trislitia posnit propter duorttm"exploralorum stiseeplionem;
ahsorplis nohis a Satana videamini perlulisse dispen- ita et vos nos vigilanier assumite cum Dei juvamine
dium. Non enim ignoras ej'us ingenium. qui qttolidie propter duarum naliirarum tradiiionem, quse a vobis
a saero doctore tuo Pelro doceris oves Chrisii per to- per epistolam inter sanctos constituii papse Leonis
lum habiiabilem mundum credilas libi pascere, non contra Eulychelis deliramenla directa est. Et illa
vi, sed sponle coactas : qui cum dociissimo Paulo -quidem suscipiens exploranles, in stupam lini suae
rlamas nobis subjeclis el dicis : Non enim domina- doinus abscondit: nos autem rectae fidei veslroe su-
mur vobisin fide, sed cooperamurin gaudio(II Cor. i). scipienies confessionem, in corde noslro non abs-
Quare deprecamur disrumpi novtim cbirographum B condimus, sed in Ecclesiarum dogmalibus Dei mi-
nostrum, sicul Salvator et dux nosler Chrislus vetus sericonlia eam cum auctorilate prsedicamus. Et illa
illud in cruce disrupit; ne ulira post lavaeruin re- quidem rogata per metum eos se habere ncgavit :
gcneralionis, malorum nostrorum subjaceamus-de- nos auicm oramus, ne unquam htimano metu nege-
Iicio, sed ul ejus qui comedii, uva acerba ligaverit mus rectoe doctrinae nostrae veritatem; el usquead
denteSjSecundumB.EzechielispropheliamftMjj.xviii). sanguinem pro ea stabimus, si sit necesse (al., si ita
Cum ergo in veritate parabolam isiam salulari ad- . contingat).
venlu suo salvator impleverit, cur, sanctissime ae Unde non tsedeatnos adj'uvare,nequeodioiiabealis
beatissime , Acaciiinobedientia, uvam acerbam co- propler adversaniium communionem : quando se ab
medentis, noslri, id esl filiorum ipsius in lam longo hac plurimi facultatibus impediii, et non babentes
annornm cursu ligati sunt dentes? Si unus homo pec- solliciiudinem multarum animarum suspcnderint:
cavil, quare toti synagogae,aul magis toti habitabili quibtis vero mullarum animarum curacommissa est
niundo peranalbemadivinusfurorincumbit? Uhi ergo in creditis sibi communicent Ecclesiis, nullum con-
Dei promissio, qusedicit: Non percipienlfilii parenlum trarium habentes communicantem sihi, et meluentes
peccala,nequeparenlesfiliorumsuorum, sed unusquisque relinquere lupis oves propter vodem Domini dicen-
morielur in suo peccalo(Deut. xxiv; Ezech. xvm). " lem : Mercenariusautem, et qui non esl paslor, cujus
Si propter Alexandrinorum aut magis Eulychia- non sunt ovesproprim, videt lupum venieMem,el relin-
norum amicitiam , qui aversanlur et analbemalizant quit oves et fugit, et lupus rgpil eas atque dispergil;
sanclissimum et be tissimum papam Leonem, veljn
' quia mercenariusest, elnon habetoviumcuram(Joan.\).
Chalcedone synodum hahilam ,,anat!iematizatus est Quod ergb non amore yitae capti, sed ovium salutem
Acacius; quare nos a vobis sestimamur haeretici, et curantes plurimi sacerdoium hoc faciunt, deinceps,
in analhemate sumtis nos, qui amjilectimur solam miseranie Deo, cognoscere poterit tua paternilas.
illam epislolam, et qnoedicta sunt in sancta synodo? Quidam enim de his qui in sacerdotio constituti
Qui propler prspdicationemreeti dogmalis vestri quo- sunt, spectantes (al., sperantes) in exsilio iriitii pres-
tidie oppugnamur, et ul hoereiici analbematizamur byteros onhodoxos et sariclos viros, vo'enles se
ab iis qui Eutyebeti consenliuni. Noli facere judi- prseler necessitaiem ab Ecclesiis suo arbitrio subdu-
cium per illum quicunctam judicat lerram : neper- cere, ipsosque sequi,"non cesserunt eis hoc facere,
das justum cum impio i nec fiat apud te justus ut adjurantes eos ut manerent in crediris sibi sanctis
impius -: nec oequalilerjudicentur a te orthodoxi et Ecclesiis ad populi munimen oribodoxi, in se suscU
haeretici, vel qui anaihemalizant praedictam sanclam piendo qusepulanlur discretionis Illorum. Sicut Re-
epistolam, sanctamque synodum vestram reclam, el becca quondam dicens Jacob : In me peccatum tnum
ii qui vobiscumab eis anathematizantuf, et qui orant (Genes.xxvn), fili : ila illi ab Ecclesiis sibi erediiis
mori quotidiepro recla fide quae a vobis prsedicatur. discedere sponte volentibus dixerunt: In nos veniat
El Jesus quidem Nave incircumcisos (Jos. x), et peccalum discretionis vestrse :' tantummodo oves
idolorumservitores Gabaonitascum mendacio fugien- Christi proeler necessilalem lupis uon relinqualis;
5esad se, dum oppugnarentur ab Abimelech vel coe- ne in loca veslra hoereiiciingredientes, Iupi discer-
leris qualuor cum eo principihus, pro eo quod ad pant oves; aut cerie ab ipsis ovihus suis propter re--
eum eonftigerant, Deo cooperante, strenue vindi- ctam fidem fugati, et his qtii non fuganlur, sed sponte
cavit, ne blaspbemarelur nomen Dei ejus lanquam discedere ciipitml, ne cui adversantium commuiii.
non eos adjuvare prsevalentis. Yos auiem, sanciissimi cent, lali fide dicentes : Pulas isti amore vitac.hoc
viri, Jesu magni Bei et Salvatoris spei noslfae disci- faciunl, anamoreanimarum, ad imilationem Domini
puli, imiiaioresque ejus qui figuram servi assumpsit, sui primi pastoris rioslri Jesu Christi magrii Dei et
ui nos liberos redderet a peccato quod regnahat in Salvatorisspei noslra;, quianjiham suam.posuit pri>
nobis;' videntes oppugnari nos el morlificari, non •ovibussuis.
 59 SYMMACHIPAPJE CO
• Omnimodo autem et qui videntur eominunicare k currere non duxit indignum, ut captivitatem corri-
oilhodoxi, et quise a eommunione abstinent, omnes geretcorporalem, nec tanium Christianorum, sed et
post Deum luse lumen visitationis et assumplionis Judaeorum(ut credibileest) atquepaganorum: quanlo
operimur. Quare festina juvare Orientem , ex quo magis festinare ad ttiam attinet.sanctitatem, non ad
vobis duo grandia diei lumina Pelrum el Paulum ad eorporeae, quaehellofit, captivilatis correctionemal-
illuminalionem totius mundi Salvator direxit. Red- que convcrsionem, sed animarum, quae captivalse
dite ergo ei bonam retributionem, quam ipse vobis sunt, vcl quotidie captivanlur? et inter duas diabo-
dedit: illuminate eum rectoe fidei lumine, sicutper lici vias erroris, Euiyclietis atque Nestorii, tertiam
ipsum vos quondam divinse cognitionis ltimine idem imo mediam nobis oslendas expressius vcri rectiqtie
illuminavit. Sicut enim quarido loto mundo in pec- dogmatis viam.
catis segrotante, unius hominis delicto lassati, in Dubiam eamfeceruntnostra peccala, seslimanlibus
segritudinis curatione boni illius medici discipuli ip- quibusdam non posse inter Nesiorii et Eutychetis
siim coelestemmedieum et principem paslorem, ma- salutis viam mediam reperiri ; sed quod omnino ne-
gislrum suum ad curani vocanles oegritudinisipsius, cesse sit, aul illius esse quemquam, aul illius. Pro-
aliquando dicebant : Domine, inclina cmlostuos, et pter hoc feslina post Deum nos adjuvaYe : et sicut
descende (Psal. CXLUI) : aliquando rursum : Qui regis B inier Arii dividentis atque scparantis unam deilatis
Israel, intende : qui sedes super cherubim, appare: naturam alque substantiam, et Sabellii quoque con-
txcila potentiam ttiam, el veni, ut\liberes nos (Psal. fund^ntis personas et minuentis numerum trinitalis,
LXXIX): sic nos modo, qtti inlirmitaii novoe praeva- osteriderunt sanctissimiPatres viam mediam verilalis,
ricationis patris nostri dejicimur, ad tuam clamainus in confessionedivinilatis unam substanliam, naluram,
beatitudinem : ul et tu imitator exislens Filii Dei, ad virtutemqtte demonstranles, propter Sabellium tres
dileclionem (al., dejeelionem) deprecalione venias , personas elsequsepotenlise unam veritaiem : sic el vos
imitalione ipsius ccelestis Palris tui, qui facil solem nunc, sanctissimi atque beatissimi, illuminate nos
suum oriri super bonos et matos, et pluil super juslos spiritualis scientiaeveslroelumine, quaeest inter sen-
et injustos (Matth. v). Festina in auxilium nostrum, tenftam Eulychetis ad imitalionem SaDellii naturas
sciens , sanclissime (sicut in principiis dictum est) iitqtie substantias confundenlis, et inter Nestoiii ad
quia non opus habent sani medico, sed male habentes , imitationem Arii personas atque substantias dividen-
(Matlh. ix). ^ , tis, vera reclse fidei confessio , tradita nobis a papa
Quod si parva existeret oegritudo, nos forsitan ?.d Leone inier sanclos corislitulo , et discipulorum in
spiriiualem nostrum medicum curreremus, qualenus Clialcedonesanctorum Patrum duarum substanliarum
el passiones bonorum medicorum, id est gloriosorum G aut naturarum unitas in una eademque persona et
Christi discipulorum, vestrorumque doctorum, et sjbslantia magni Deiet SalvatOrisnostri Jesu Christi.
sancta adoraremus tua vesiigia, ut et praevaricationis Ipsi enim docuerunt nos divinis Scripturis alle-
medicinam-, et solutionem vinculorum, et dclicli re- ram esse visibilem, et palpabilem et passibilem
missionem de tuo sancto orc suseiperemus. carnis naluramyel allefam invisibiiem, impassibi-
SeJ qoia non est uicus, aut macula, neque plaga lem el incomprchensibilem. naturam in una persona
tiimens, sed lolum ulcus est a pedibus usque ad caput el substanlia magni Dei et Salvalofis noslri Jesu
(hdi..\), sicut beatus Isaias antiquam praevaricalio- Christi; alteram de matris subslantia et natura ve-
nem deflens dixit: vos jam boni medici, et illius nieniem de.semine David, AbrahaeetAdae,secundum
' veri medici, vel boncrum discipnlorum ipsius cerlis- carnem n.itam, alteram vero ex utero ante Lueife-
simi plantatores ieslinale ad curam resolutorum ec- rum genitam de substaniia etnatura Patris. Sed ne
clesiastici corporis membrorum, ut dissolutasmanus rursus propter immaculati partus "duas naturas et
nostras, dissolulaque genua erigatis, et cursus re- substantias occasionem apprehendentes qui segutidum
clos faciaiis pedibus nostris ; ne quod claudum est, Nestorium sapiunl, duas personas, aul duos filios, vel
amplius distorqueatur, sed curetur mngis per slre- " duos Christos male iniroducant;" docuerunt sancli
nuitatem el oplimam diligentiam vestram. illi et beali Palres unam scire personam et substan-
Sicutenim magistro nostro domino Paulo glorioso tiarum inseparabilem unitatem ex duabus subsiantiis
aposiolo propier infideles aliquos ,idnm eum pigeret ei naturis, el in duabus substantiis et natuiis magni
RermonemDomini in Corinlho loqui, aslans Dominus Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi.
dixil : Loquere et non taceas, quia multus est mihi pp- Nos enim, o sanclissime et beatissimeSymmaclie,
ex duahus naturis et in
pulus in hac civitate (Act. xvm), et nunc luoedicit eumdem e-se existimamus
bcatitudiiii ejus benignilas ; Festiua, et noli tardare duabus naturis, et non (sicut illi dicunt) ex duabus
ad Orientis auxilium, magis autem ad majores partes naturis unam naturam post adunationem, in duabus
haliitab lis mundi, quia non lanlum prc centum vi- autem subsistentibus naturis cum unitale non pall
ginli riiillihusin magna quandoque constitulis civitale cpnfiteri; nt se doceanl Arianorum esse imitatores,
Ninive, sed a multo pluribus spera exspectari luam dieenlium per Filium glorificari Patrem, cum Filio
post Deum medicinam. Si enim qui jiroecessitbeati- autem non pali se eum glorificari. Sed sicut conlra
tudinem tuam inler sancios constitulus Leo archie- illos docuernnt fratres tui sanctissimt Patres, Pcr
jjiscotms ad Altilam tunc erronem barbarum per^se quem et Gtim quo aequaliter pati dicere nos : quia,
 Gl EPISTOLJE ET DEGRETA. 02
Per quem, humanilatem; Cumquo, divinitatem si- A et ulile lales admonere: nec enim ccngrnum illis
gnificantes msgni Dei ei Salvatork nostri Jesu Cliri- religiosae afferre dogmata disciplina:,"a quibus insti-
sli: sic et nunc illis, Ex duabus quidem naturis, tuiionis ipsius exspeciatur plena perfectio.
' dicentibus: In duabus aulem non confitenlibus, nos Sed breviter clara persiringemus. Cui incognilum,
ex duabus, et in duabus pariter dicimus. Ex duabus Conslantinopolilana Ecclesia qua Nestorii contagione
enim dicentcs, ex quibus subsisiit uniias. In duabus Iaboravit ? Neslorii, inquam, qui quasi putre corpo-
autem, in quibus visus est, et palpatus esl, et as- ris membrum a socieiate catbolicae communionis
sumptus post passionem et resurrectionem, confite- excisus est. Ubi terrarum non pracdicatiircongregatio
mur, et in quibus veniet judicaturus vivos et mor- Chalcedonensis sancti concilii, quae Eutychctem et
luos. Dioscorum, duo nomina famosa et magnoeperfidioe,
Neque enim nuda divinitas poleral-aut palpari, uuius sentenlioe inlegritale damnavit, iniquitatis
aut crucifigi pro vita mundi; nec simplex humanilas complices uno spiritu divinis dogmatibus adversa
morti subjacens per mortem confundere eum qui seclantes ? Quis Pelrum et Tiniollieum prsefatorum
oblinebal mortem, hec est diabolum. Dnde et post vernulas ignoravit,propugnatores inlentionis addictae,
resurreclionem in immaculata carne sua visum Yer- auctores ac magistros suos saevo errore vincenles ?
hum Dei et Deus noster omnibus disciptilis suis di- B Illum Timotheum Ioquimur palricidam, qui sanctaa
cebat: Videlemanusmeas el pedesmeos,quia egoipse recordationis Prolerio superstite, non solum eccle-
sum: palpale el videte,quia spiritus carnem el ossa siam non religiosis auctoribus oecup.ivil, verum
non habel, sicut me videtis habentem (Luc. xxiv). etiatn elfusionem pii sanguinis ad crimen pervasio-
Habentemdixit, ut non is in illa mutalus putaretur, nis <adjecit. Ipsius nemne damnaiionem universalis
sed in verilale assumpsissecrederetur. Bealo quoque cst Ecclesiaevos locuta, dum cum nomine quoque
Thomaedilfidenli clamal: Infer digilum tuum el vide Chrisliani honoris exuereL Ejns Pelrum sequacem
manus meas: et da manum luam, ei mitte in lalus notum fecerunt orlhodoxorum plurimaepassiones, in
ntenm, et noli esse incredulus, sed fidetis (Joan. x). quibus ille virlutem animi s-uiexsuliavit ostendere.
Unde dum assumerelur, duo viri visi discipulis in Novit hunc Ephesus cum tota societate Dioscori, ubi
albis vestibus clamabant el dicebant: Viri Galilmi, cum proedictoauctore peccati finem sancti Flaviani
quid stalis aspicienlesin cmlum? Hic Jesus, qui abla- operatus innotuit.
tus est a vobisinccehtm,ilaveniet,sicut vidhtis euntem Tacenda sunt Antiochioe mala, ubi per alterlus
in cmlum(Acl. i), cum venerit omnimodo in gloria Pelri nefanda ludibria reverendum sacerdoltj nomen
Palris cum sanctis angelis in die lerrihili justi judi- irrisum cst. Quis Apamioe et Tyri gemitus, tragic;s
cii: sie infideles Judsei videbunt in quem compunxe- C criminibus comparandos, vel si solis vacet, digna
runt, et cum eis peecatores etiam nostri, cum qui possit lamentatione deflere ? Quid Acacium ? qui
eorum miserlus esl et liberavit cos, neglectus aulem quasi boni sui fascino gravatus, quoeBasilisco impe-
ab e*isest. Secundum vos aulem saneii et justi vide- ranie prsemiserat, novo exemplo pene deprebensus
bunt quem dilexit aninia corum, el Iaetabunturloetiiia est adversus seipsum dicens sententiam, illos mulaia
ineff.ibili et gloriosa, accipientes consummaiionem voluntale defendens, quos prius gloriosum putavit
fidei suoein salutem animarum suarutn, el audienles addicere (al., abjicere), et laborans sociare fidelibus
suavissimam vocem ejus dicentis : Venile, benedicti quos dudum hsereticos manifestse praevaricalionis
Palris mei, hmreditateparatum vobis regnum ab initio ostenderat: propter qtiod maxime fugiendus, et de-
mundi (Mallh. xxv). Cujus beatoe vocis cum tua signato superius damnalorum agmini cooequandus,,
beaiitudine et nos indignos dignelur Christus Domi-, illa propter quoe fidelis probatus est dissolvens, per-
nus nostef, per omnia.sanctissime pater. mixtus his per quos loesioEcclesioegeneralis evenil.
Adversus hos si Patrum dogmataralio suadet
EP1ST0LA YII (OLIM VIII). esse servanda, cogilate, si posMiutea maj'ori trans-
ADORIENTALES, ETC.
" gressione calcari, quam nunc per eos qui in partibus
Quod fieri planecupimus, si quoe scribimus, im- ' vestris Euiychelis dogmata rediviva (al., recidiva) re-
pleanlur. Nullus stupeat servatum bactenus nos niinc suscilant. Si vero tanquam infirme constituia senten-
sorvisse.silentium, cum prudenlissimi Salomonis ista lia, sine piaculo negliguntur, citra ullum robur cre-
vov personet: Tempus loquendi, et lempus tacendi duliiatis nostrse summa subsistit, semper succeden-
(Eccles. m). Quia laeiliirniiatem preesens lempus tibus novis, vefera constituta solventibus. Ouando
expugnat: nam inter caclera quae accidunt, silere, enim paternarum regul.irum despiciuntnr invenla,
nec fidei slimulis excitari, magni constal esse fasii- nec eorum quoebene instiluta suni firmitas vindica-
dii. Quippe ubi religionis reverenlia et summa con- tur, hujusmodi impietales neccsse est fidci super»
cutitur, aplum juxta divinam Scripturam (Luc. xxn) venire. Nam ubi facilis dissolulio esl ralionabilis
dicere, eos qui sunt miles, debere esse pugnaces. Si- constituti, ibi omnis sanctitatis forma corrumpitur,
quidem et spiritualis qusedam Deo .accepia congres- Christus impetitur, et (quis hoc fidelium patienter
sio inde et laudabililer universa tolerat, ne quisquam accipiat?) inslituta Pairuro. reverenda calcanlnr. El
a divina caritate separelur, et vos.quidem docere quis non vitae mortem jusla electione prseponal? Uhi
quod doccaiis, grave onus nudoris, sed necessarium calholicae fidei adoranda revcrentia ? Ubi multo
 63 SYMMACHIPAPJE 64
cruore sanctortim dogmata constitttla? Ubi doctorum ,A quens accuso. Nam qui culpanda viluperal, necuuiia
velerum fidelis auctorilas ? Ubi illa rcligiosarnm subministrat, exprobranlis babel polius siudium,
menlium stupenda palienlia, propriis bonis conienta - quam amanlis affeetum: et qui cohortaiur ad profu-
nudari, ne de spe aeternsehsereditalis excideret, lura, vehemenlius boni proposiii designat imaginem,
quasvis ambiens passiones , ne incorruptibilis illius ut fervenlius utilia expetaniur, invitans.
boni judicarelur indigna ? Nam nulla majora docu- Propterquod, fralres, illius bonooEeelesioedeside-
menta sunt fidei, quairi ubi temporis ratio suadet rantes unitalem, et beatuni decorem sancise concor-
vitam subdere passioni : et ideo qui pro ea peri- dise praesumentes,dicamus cum sanclo David: Qttam
culum persecutionis snbire merueril , dignum se bonum et quam jucundum habilare fra'res] in unum
coelestis oslendit esse militiae. Chfistus nos pio san- (Psal. cxxxn) : et ut de vobis aposlolus Paulus dixe-
guinis prelio comparavit graiise Iibertate concessa, rit : Vos auiem omnes fralres in Chrislo uno eslis
nihil invenientibtis humanls operibus, quod dignum (I Cor. xi). Donec enim unilas non redeal, nullus
lanta mercede tribuerent. Atque ideo ubi religionis ambigatlandem (a/.,eadem) nihilominusesse ventura,
injuria est, amorem ftdei-omnem transcen lere opor- qtiaein Conslantinopolitana nuper Eeclesia contige-
teuaffeclum. ( runt ; de quibus mibi pariter ingemiscere necesse
Unusqnisque ergo exsilia et peregrinaiiones lan- B esi el lacere. Nam qui aposlolicoesedis admoiiilionem
qbam domum patriamqiie respicial; ne desfderiis negligendam esse crediderunt, meriio inciderunl in
rct ntus bumanis, Christi soc'etate privelur. Ecce ea quse evenire solent solatio destiluiis. Si quis
tempus quorepelit fides milites suos, ct inclamatad ergo salutem propriam cogitans servare cupit aposto-
dcrensionem sui fervorem graliae consecuto5;..Fidem - lica judicia, cum a praefaiorum se labe sej'unxerit,
ipsam dicere judicemus. Ecce lempus opiabile, ecce nosiroecommunionisse noveril sine dubilalione par-
fructuum congregaiio desiderata fidelium , parvis ticipcm. Qtra si ab eorum, quos apostolica sedes
passionibus munefa magna compenset. damnavit, non se socielate removeril, sciat nullo
Pltiribus caritatem vpslram pro drspensatfoiie no- cnlnrc, nnllo flgmenlo, nullaqtie callidilate eccle-
bis credita cuperemus horlari: sed quid opus cst siasticoc se custodioe posse subrepcre : quia -sicut
vocis slimulis, ubi ad lolerandas pro Christo magna- illos, qni sc a suprascriptorum, hoc est Eulyclielis,
nimiter passiones- apnslolicis et P.ilrum docemur Dioscori, Timoiher, Pelri et Acacii vcnenis disso-
exemplis, qui per damna humanarum rerum , ,ccele- ciant, libenter amplectimur ; ita circa islorum secla-
slitim nohis oslenderunt argumenta (al., augmenta) tnres cura et solliclludo noslra, ne subrepere possint,
virtutum? Ergo pronunliemus intrepidi claras Eccle- sempT invigilat. Et alia manu : Deus vos incolttmes
sise cnm magna fiducia disciplinas. Longesit a nobis C custodiat, fralres carissimi. Data octavo idus Oclo-
propheloe sermo dicenlis : Et sacerdotcsvera celtme- bris (Anno Chr. 512) post eonsulaium Felicis viri
runl (Thren. n). Quem enim laiel, discipulorum clarissimi.-
scienliam a doctoribus exigeridam? et quod non pro-
nunliaium laedit scquaces, lioc constat periculosum EPISTOLA Yill (OL151IX).
esse taceniibus. Necesse esl enim apud eos laborare ADEPISCOPOS GALLIJE.
veritatem, aptid quos non manifeslatum Iatel sub ve- Confirmat divisionemprovinciminlcr Vieniicnsemet
ritatis colore mendacium , magnum robur ad impu- ArelaiensemEcclesias a Leone papa constilutam.
giianiium fidem, quandiu adversus cos prolaise sen- Dileclissimisfialribus universis episcopis jier Gal-
leniiae non viriliier asserunlur. Sed de vobis dicere
lias consistcnlibus, Symmachus.
oplo meliora: ut ca quaeper improbos confusa sutil,
per vos correciionis remedium consequantur. Non Sedis apostolicoeinslittita prscdicanda soll.cilant,
est tam durum decipi quemqtiam, quam deceplum ut de concordia universalis Eeclesise, quse loto orlie
in errore persistere. Malum hoc etmalis omriibus diffusa csl, pcrvigili cura traclemus : quoolunc prse-
gravius, cum a corpore suo memhra disseniiuntl, ciptie cfficacius adolescii, si ca quaa a Palrihus sia-
Nam elsi non sigillalim occupel omnia lineamenta D tuta sunt, aelas subsequens reverenler observel.
debiliias, necesse est tameri juxta aposlolicamvocem, Csesariussiquidem fraler el coepiscopusnoster, me-
lolum corptis ex parle praegravari. . iropoliiana; Arelate civitaiis sacerdos, ecclesioebeaii
'
Undeaddictorum fugiendacommunio,j"uxtabeatum apostoli Pelri liminibus praesentaius, ea qurc pridem
Aposloluin: Pronuntialionem ftdei nulliis erubescat: de privilegiis Ecc',esiarum conslitula sunt, nostris
virtus est enim omni credenti (Rom. 1). Declinemus postulavil innovari sermoiiibus. Cuncla igilur inler
sacrilegum Eulychetis errorem cum Manichaeamali- Ecclesias Arelatensem el Viennensem a dccessore
< lia congruenteni; communionem quoque eorum qui noslro beatae recordalionis Leone papa quae super
sunl a talihus educati, pari intenlione vitemus , qui hac parle ordinata sunt, EcclcsioeRomanae fidelis
ntinc quasi morbum et contagium Ecclesiis parlium declarat instruclio. Atque ideone ea qusesemper veri-
veslrarnm lentant irrepere. Nemo se soparei cum taiis esl oemula, sibi aliquid vindicare queat oblivio,
proedictis, et ferre lempestatem dissinmlet, donec el priorisdecrei vigor lemporis diuturnitate vcrgat
porium veroefidei ab eorum communione separali.s in senium, necessariufn duximus olim promulgaia
introeai. Quajquidem amans moneo, non odio perso- in lucem reddere noslris affaiibus. Idcirco quemad-
G5 EPISTOLJE ET DECRETA. W>
modum decessor nosler Leo papa dudum cognitis jA EPISTOLA IX (OLIM.X),
mi- ADC/ESARIUH ARELATENSEM. "
allegalioiiihus partium definivit, parochiarum
morum, vei quantitatem Areialensi et Viennensi Respondet prmcedeuli.
sacerdotibus deputandam, et nos proecipimus nullius Dileclissimo fralri CoesarioSymmachus.
usurpaiione transcendi : sed ut ante praediximus, Qui veneranda Patrtim siatuta custodit, amicum
juxla indulgenliatu supradicti pontificis, Yaleiitiain, se ahs.oluiaereligionis ostendit; ei qui piovidel ut
Tarantasiam, Genevam, atque Gralianopoliin oppida locuin excessibus
_non' relinquat, demonstrat se do
Yietinensis antistes juri suo vindicet; nec quidqiram bono
his ab sibi sede gratise cogitare. Raiionabile est ut sancla Are-
amplius ab quuf semel aposloiua latensis Ecclesia propriis privilegiis perlruatur; et
concessa sunt, oestimet praesumeodum, Albs vero
honore quod veiustas ijrasini, et Patrum auctorilas robo-
parochias vel dioeceses cunetas privilegio et
ravit, nova non debet violareprsesuroplio. Sie tamen,
suo Arelatensis episcopattis sub teiiiporuin contmua- ut coeterarum Ecclesiarum
privilegia temporibus
tione defendat. Nec enim cbservatio et velustatis
acqtiisita non liiubent : quia nec potest ex paito
reverentia custoditur, siampliusde bumilitate gloria firmum esse
quod gerieraliiatis langii injuriam. Ma-
sacerdotalis attollitur. Proinde; fralres carissimi, „ nenlibus his qu.»;Patrum constiluia singtilis
nec siquidein
singuli bonoris sui distribulione contenli, per . Ecclesiis concesserunt, decernimus ut cireaea
quoe,
soecularia patrocinia, nec per cujuslibet excusatiowis tam.in Galliae
quam in Hispanise provinciis,de causa
obtentum, illicita praesumplione terminos concessoe
religionis emerserint, solenia tuae fralerniiatis invi-
potestalis excedanl. Studere siquidem unustjuistjue gilet: ei si ratio poposcerit pra;senliam sacerdotiim,
debel devotionis officium magis gralia quain de ain"- servata
consuetudine, unusquisque tuoe dileciionis
bitione, ne ei Domini nostri offensam et humanam admonitus auctoritate coriveniat: et si Dei adjutorio
in se lacessat invidiam. Tacere nos isla comm;ssae controversia incidens amputari poiuerit, ipsius hcc
dispensationis jura minime patiunlur :,ut et de his merilis apjdicemus : alioquin existeniis negoiii qua-
qui ecclesiasticis regulis obsecundant pcrseveranli- . Jitas ad sedem aposlolieam te referenie peiveniat,
bus in concordia sedis apostolicoegralulemur, et illi ut cunciis ordine suo
peraciis, u"ndeinimicus boni-
qui catholicis disciplinis oblemperare deslilerint, ab latis sibi blandiatur, locum invenire non possit.
Ecclesioe gratia et caritale se alienos osiendant. Igilur, quemadmodum
supra diximus, per singulas
Deus vos incolumes custodiat, Iralres carissimi. Data ecclesias benelicia quoesunt diu custodila servenlur-
Idibus Novembris, Probo viro clarissimo consule Et si lam Ecclest3e
Aquensis antisles, vel alius qui-
(Anno Csir. 502 n). j-,libet, metropolitano pontilici juxta canonurn defini-
EXEMPLCMLIBELLI lionem vocatus obtemperare noluerit, noverit sub-
' dendiim
STIBIACHO PAPJEOBLATI' ABJEGILIO ABBATE, ET MLS- se, quod non opiamus, ecclesiasticse disci-
, SIANONOTARIO, DE PMVILEGilS ECCLESI/E AHELA,- pJinae. Et in hac parle magnopere le volumus esse
TENSIS. solliciium, ul si quis de Gallic.ina vel Hispania re-
ecclesiastici ordinis atque officii, ad nos
Quanlum iii omnibifs Eccesiarum ponlificihus, gionihus, vcnire compulsns fuerit, cum fraternitatis tuoanotitia
quoe in toto orbe diffusae sunt, apustolica sedes, iier
sibitnel vindicat principaium, et synodalibus decre- peregiinationis arriplal: ut nec honor ejus per
lis firmior ejus proecellit auctorilas; lanlum pole- ignofantiamaliquam contumeliam paliatur, et ambi-
a nobis animo securo in commnnionis
staiis suaeprovisione dudum a sese conccssa debet guilate depulsa
admilli; Deusieincolumem ctisioiai,,
inconcussa servare, quatenus Areiaiensis Ecclesia graliam possii
fraier carissime. Data 111idusJunias, Flavi'> ?•na-
fruaiuf privilegiis suis. Quoe nunc per anlistilem
lore viro clarissinio ctinsule (Anno Chr. 51 Vr
Coesarium seriem suae petitionis insinuat, et quam
hacienus habuit potestatem vestra deposcit auctori^ EPISTOLA X (OLIM YI).
tate firmari; ul quod venerand.t sedes quondam APOLOGETICA AD^EUSUS. AKASTASII IJIPERATORIS'1/81L-
pereuni sanclione custodlri proecepit, ct pragmaticis D LUMFAMOSUH , OUOD >ONTIFICEK OBLATAM IN SE
EXCOMKUSICATIO.MS SE.NTENTIAM F-ROSCIND:BAT.
speciaiiter decreta suiit constiiuiis, beaiitudiuis
vesna? pracceplis stiis etiam nune coiifirmet aucto. Ad Augusloemajestatis Gratiani impeiaioris epi-
ritas. Aquensis eliain civitalis episcopum .-anctilalis stolam octo lihris bcaius respondii Ainbrosius, qtiia
vestroe moneri prsecipile conslilutis, ut dum a me- pro fide catbolica el illttm non jJiguit prolixius proe-
tropolitano antisiite Ecclesise Arelaensis ad syno- dicare, ei hic non fastdivit gralanier accipere. Hacc
dale conc lium fuerit evocattis,vel aliqua ordinationis dixerim, ul si nio.duui Kbclli proniendo c.jllegerim,'
causa eum sibi postulet religio divina necessarium, lion exisiimer quoe non oporluit loctuus.Si mihi,iin-
miuime venire frustretur; quatenus ea qtiaelongsevis perator, apud exteros reges, eosquetolius divinilalis
saeculispriscorum sanxitauctoritas, vobis proesulibus ignaros, pro fide caiholica dicendum foret, quidquid
.prassnli futuroeque aelali inviolata seiveniur. Data ejys vciitaii rationique congruerct, etiaui praetenta
ab jEgidio abbate el Messianonotario. morte perorarem. Vmtnihi eiii s' HO«evaug.lizaveto
a Amio 515, ul pa-el ex Pagi observatione
allalatupra ad epist. 7.
 SYMMAGII!PAPJE ' 68
'87
(/ Cor. tx), meliusque est jacluram viiae praesetitis &.approbata ? Quidfacies, imperalor, in divino judicio ?
Incidere, quam seinpiterna damnalionepuniri.Yerum Aii quia imperatoresnullum Dei putas esse j'udicium?
tu sl Romanus imperator es , etiam gentitim barba- Taceo quod imperatorem aceusalorem esse non con-
rarum legationes debes clemenler admitlere.Si Chri- venial. Posiremo iisdem divinis humanisque legibus
slianus princeps es, qualiscunque praesulis aposlolici nemo possii esse accusator et judex. Nunquidnamsub
debes vocem patienier audire. Gonlumelias luas, im- alieno judicio diclurus es causam? vel accusator asta-
perator, quas- sub divino judicio ipse perpendis. bis? Dicis esse me Manichaeum.Nunquid ego Euly-
ulrurane in *mereligiosa menle profuderis, fateor vel chiantis sum, vel Euiychianos defendo : quorum
mei causa, vel tui dissimulare|me non posse. Mei furor maxiriieManichseorumsuffragaturerrori.Roma
causa, promissiouem Domini recolendo, dicentis : mihi testis est, et scrinia testimonium perhibent,
Cum vos perspcutifuerint, el dixerinl omnemalum ad- ulrum a fide calholica, quam in sede beali aposloli
versum vos, proplerjustiliam gaudele (Mallh. v). Tui Petri veniens ex paganitale suscepi, aliqua ex partc
aulem, quia nollem sic meam gloriam provenire, ut deviaverim. Procedat aliquis, et qualibet ratione con-
te possit non mediocriter onerare. Et ego qtiidem vincat: alioqui conviua suni ista, non criminum pro-
domiuicis et aposlolicis eruditionibus inslilutus, be- bamenla. Nescio utrum quibus cbjicilur falsum, an
nedictionem sludeo luis, imperator, referre maledi- B falsis objectoribus inimica dicentibus me non ordine
clis, contumeliis honorificeniiam reddere, et odiis consecratum. Inler imbres lapidum lotus evasi: j'udi-
redhibere caritatem. Sed vide, quaeso,ne ab eo qui cavit Deus. An quia imperator es, divinum jiutas
ait: Mihi vindiciam, el ego relribuam (Rom. xn); conlemnendum esse juduiiim? Sed fortasse diees,
quanlum a me remillitur, tantum a le cumul.uius eiiam indignanlem Deum noxia qusequeplerunique
vel permillere. Scripium est: Ex fructibuseorum cogno-
exigatur. Quid enim Christus dicat de his qui
nimirum(forteniinimum)in eum credentem scandali- scetis eos (Matth. vn). Oslende ergo quid exisiimes
zaverini, Evangelium referal, non mea voce proma- arguendum, ut iratum maxime Deum, quoenon eon-
lur. Sed foriasse dicis,imperalor,potius te essemini- vencrant, permisisse demonslres. An qtiia Euiycbianis
mum, qui credas in Christo, ei de te hoc rectius nullalenus acqulesco? Me quidem ista non sauciant,
accipi, et me esse scandalizantem tuam fidem. Chri- scd te palam aperieque demonstrant meum cogitasse
stus itaque Deus veraciier lotus, et lotus homo est bonorem repellere, quem iniervenlu suo beatus Pe-
sic conceplus, sic conver»aius in saeculo, sic passus, trus iniposuit. An quia imperalor es, conlra Pelri
sic apud' inferos, sic resuscilalus, sic cum discipulis niteris polesialem ?,Et qui Petnnii Alexandrinumrc-
apparens, sic elevatus in coelum,sic exinde dictus est cipis, beatiim Pelrum apostolum in suo qualicunque
esse veniurus, sic hodieque in coelircgione persisiii, G vicario calcare conlendis? An benfe facius essem, si
dicenle Apostolo : In quo habital omnis pleniludo di- Eulychianis faverem? si Acacii ndmini communica-
vinilalUcorporaliler (Coloss.n), et cerle de eo dicii, rem? Laiere non potest cur ista praetendas. Confe-
quod nunc est ipse. Ergo ille est minimus, qui sic ramus autem bonorem imperatoris cum honore pon-
credidit in Chrisium.Sed hujusmodiin Christum cre- lificis : inler quos tantum distat, quantum ille rerum
dit qui in integrum Chrisium credit, non in seni.i- bumanarum curam gerit, isle divinarum. Tu impe-
Cbrislum, et ideo non Christum, quia Clnistus non rator a pontifice bapiismum accipis, sacramenta
nisi integer. Inleger autem non nisi hujusmodi. De sumis, oralionem poscis, benediclionem speras, poe-
tali ergo in se crcdente dicil: ipse elenim minimus nitenliam rogas. Poslremo lu humana sdminisiras,
ejus, et parvus est: pro quo seandalizalo quid pro- - ille tibi divina dispensat. Itaque ut non dicam supe-
miseril, ipsius, ut dictum est, melius verbis oslendi- rior, certe aequalis bonor est. Kec te pules niundi
tur. Fortasse dicas, imperator : Sed ego quoque lalem pompa praecellere: Quia quod infirmumest Dei forlius
Christum credo, et ideo inter ejiis minimos jure con- esthominibus(II Cor.n),Itaqttevideris quid le deceat.
numeror. Hoc gravius, si el talem credis, et talem Tamen cum in accusationem proruperis, lam in di-
non credenlibus communione misceris. Non solum, vinis legibus quam hunfanis pari mecum sorte con-
inquit Apostolus, qui faciunl, sed qui consenliunlfa- D sislis; in qua cariturus honore summo si fuero; quia
cientibus (Roin. l). An commuuicare non est consen- id mavis, te accusante convictus, amissurus pari ra-
tire cum lalibus? Proindcaut di.ce alios non esse, aut tione, si non conviceris dignitatein. Sit istud in
longe gravius, ul diclum est, contra notam sibi erit inundo judiciuiu, spectante Deo et angelis ejus, spe-
tendere veritatem.Contumeliasigilur, imperalor, quas claciilum omni saeculosimus, quo aut saccrdos bona;
in meam proferendam putas esse personam, ulinam vitoe, aut imperalor religiosae modesiiseconsequatur
quam mibi gloriossesunt, ita le gravare non possent! exemplum. Quia his praecipueduobus officiisregitur
Domino meo dictum esl a quibuslam : Dtemonium ' humanum genus, ut non debeat aliquid eorum exi-
habes, vorator (Joan. vm) ; De fornicatione natus stere, quo valeat offendidivinitas, maxime cum uter-
(Matth. xi): el pulas quia ego debeam mihi dolere ? qrie honor videaiur esse perpeiuus, aique iia humano
Quam talia proferenti cautum est,1et divinis legibus generi ex alterulro consulalur.
et humanis? Inore duorum aut trium testium stabit Precor, imperator, pace tua dixerim, meinento ie
omneverbum (Mattlt. xvm). Quid cum et humano et bominem, ut possis uii concessa tibi diviniius poie-
eum liutnano le examinanlo judicio falsa luerint state : quk eliamsi lioacsub humano praveuere ju-
 " EPISTOLJE ET DECRETA. . 70
Cn
vult vocabulonuncupari, i.iter illos sine
dicio, subdivino necesse estut disculianlurexamine. A"tse Chrisliano
Fortassis dicturus es, scriptum esse : Oitmipotestuti dubio deputandum, qui rectam confessioneiricommu-
nos subditos essedebere(Rom. xin). Nos quidem pole- nionemque Christianatn variis superstitionibus impu-
stales humanas suo loco suscipimus, donec contra gnare sunl nisi, dum hanc et ipsi quocunque modo
Deura suas erigunt volunlales. Caelerumsiomnis po- percellere moliunlur. Quid interest eniin, utrum _pa-
sub nomine Christiano
Sestas a Deo esl, magis ergo quaerebus est pneslituia gnnus, an, quod est deterius,
diviiiis. Defer Deoin nobis, et nos deferemus Deo in veram sinceramque tradilionem apostolicae reguloe
in hanc prorumpere coecita-
be. Caeterumsi lu Deo non deferas, non poies ejus condur infringere, alque
tili privilegio*,cujus jura conlemnis. tem, ut cum in illis regionibus, cunctae prorsus hse-
licentiam pro-
Dicis quod mecum conspiranie senatu excommu- reseos opiniones suas habeant publice
sola catholica; communionis liberlaspulelur
Bicaverim te. Ista quidem ego, sed ralionabiliier fa- fitendi,
se exislimant subruenda? Quae
etum a decessoribus meis, sine dubio subsequor. ab iis qui religiosos
error (quod non licel) cum cseteris, quibus
0icis quod male te Romar.us tractet senalus. Si nos si putatur
est agere, sinalur erroribus. Sin inte-
le male traclamus, suadentes ut discedas ab hocreti- illic facultas
lu nos bene traclas, vis sociare prsccipi- gritas sesiimaiur, sequenda polius fuerat quam vio-
cis, quos
lanler haereticis? Quid ad me, inquies, quod egil g, I lenta perseculione vaslanda. Nec eam probantur
nisi prava seclanles. At ne ipsi
Acacius? Recede ergo, ct nihil ad le. Nam si non inseqni potuisse, nu-
ad te. convincerentur errare, repellere cogiiarunt, quo
reeedis ab eo, pertinet et Relinquamus ulerque
nihil ad te tal)3rilur errantes, maleutes non asseclari quod ju-
mortuum. Et nos boc pelimus, ut perli- sliim
neat quod egit Acacius. Tu nos facis objicere libi, est, sed poiius submovere quo docerentur in-
vis ad le Acacius.Nos vilamus justi. S'c recessit ab humanis mentibus Deus, ut.
qui perlinere quod egit obstinate contra jus voluntate.m non aspicianl, et in
quod egit Acacius; vila et lu : et ad uirosque non
isto sacculo divinum non deesse posse judicium, et
pertinet quod egit Acauus, possisut sine iis quoeegil
posl hujus vitoe cnrsum illi sit tremeudo non defutu-
Acacius cum ea quaead nos pertinet causa conjungi,
rus examini, sub qup perniciosarum studia modis
ut possis sine Acacio nostrae conimunioni sociari.
omnibus actionum discussa patefiant, et palefacta
Nos non le excommunicavimus,imperator, sed Aca- nisi qui haecomnino non Credunt, quive
- cium : turecede ab Acacio, et ab illius excommuni- punianlur,
illa se perpetrasse impune confidunt. Nos autem bu-
catior.erecedis. Tu te noli miscere excommuuicationi
mani generis conscientiam contestari, qua possuHtus
ejus, et non es excommunicalusa nobis.Si le misces,
voce, nullatenus cessantus omnipotenlem Deum suis
non a nobis, sed a teipso excommunicatuses. Ita fit et quaiilacuoque sit htnnanaprae-
<-,
' niiiiimedefulurum,
utinutroque, sive discedas, non sis excommunicatus sumptio, quanlacunque polenlia , sub divino nuiit
a nobis, she non discedas, non sis excommunicalus alrocitalis censurani sine dubitatione vindican-
a nobi«. Catholici principes quidem semper aposto- buj'us dam. Nam talem ausum ncque hic confidimus evasu-
licos praesules institulos suis litteris prsevenerunt, ct
rum, etin illo magno Dei judicio receplurum, quod
illam confessinnem lidemque praecipuam, tanquam iis temeritalibus divina retributione debetur. llsec nos
boni filii, quaesicrunt debilae pielatis aflectu, cui no- nequaquam lacuisse sulficiat, ut cum superna fuerit
" scis
ipsius DominiSalvatoris ore curam totius Eccle- uliio subsecuta, et vera nos prolulisse consideratio
siae delegatam. Qtiodquia per occasionesfortasse pu- hiimana cognoscat, et poenam non inaniter pronun-
blicas tua creditur prxleriisse tranquillitas, ne magis tiasse ve.ituram, et prseposuisseprsemonitionis for-
honorem iiieuiii quam sollicitudinem dominici gregis' mato, qua hujusmodi prsccipitiis de caelero tempe-
appetere judicarct, appellare non distili meis le1 relttr. Certe si huj'usmodi proplerea relinquendos
sponle colloquiis. vexari
• Vulgalutri fuisse designas, quod tua serenitas di- proprio definilisarbitrio,quianecaChrisiianis
deceat Christum quocunque litulo confitcnies, nec
reeta militari manu compelleret eos qui se a conta- viventes in jure Romano lacerari conveniat a Roma-
gione perfidorum mullis lemporibus abslinere dele-• nis; consequenter osienditur, Romanos homines, et
gerint, vi el armis in praevarieatae communionis> qualiscunque Christianse prolessionis iinpetere, nec
consorlia detestanda. Ubi te, rerum humanarumi , Christianumdicipossemodisomnibus,necRomanum.
princeps, qualiscuhque sedis aposlolicaevicarius con- Proinde aut repellendi fuerant, aut nnllus penitus
tesiari mea voce non desino, ut le memineris homi- impetendus, et quod in uno genere judicas amoven-
nem quantalibet sis mundi potesiate subnixus, cir- dum, in omnibus repelle, si proevales. Si omnia sunt
cumspiciasque cunclos, qui ab initio dogmafs Chri- sincnda, nulltis peniltis excludendus. Alioqui dum
stiani catholicam fidem diverso proposito persequii parcendo cunctis erroribus sis amicus, non nisi solum
vel alQigere sunt conalj, qtiemadmodum (vaslitatis> tibi probatur displicuisse quod verum est. Omnes
insectaiione, cujus piacuit coiilrilionis illaloe) ipsi,, catbolici principes, sive cum imperiis gubemacula
qui intulerint ista praevalendo, dcfccerint, et ortho- susceperunt, sive cum apostolicsesedi novos agnove-
doxa vetitas hoc prsevaluerit magis, quo putarelurr runt praesulesinstitutos, ad eam sua protinus scripia
oppressa : quaesicul sub insectatoribus suis crevisse. miserunt, ut se docercnt ejus esse consorles. Itaquc
moiistralur, sic oblrivisse cognoscitur insequentes. qui hoc non fecerunt,. ab eadem seipsos profitentur
Miror si non humanus sensus inlcndii, praecipueq<ii alienos, quod chartis quoque tuis apud te etiam pos-
 71 - SiMMACHIPAPjfE 72
sumus-astruere, uisi le acmulum, el reum, et iniini- A.fidelihusnon negamus. Accipiieveneianda patrocinia
ctiin vitaremus,_eljudicem. Non mirum si catholicos invictorum militum, quia et jam veslram piam lidem
persequuntur Manichaeorumpalroni, cum falsiias in praeliis imperator agnovit. Feliciter cotifessionis
non possit non persequi veritatem. Nonmirum si in munera consummare dabil (a/., consummate. Dabit)
ortbodoxos saeviant, quibus potest cum cunctis lise- Deus, cum ipsi placueiit reducere Eeclesiis quietem ;
resibus convenire, et universis erroribus^amici non el ut moeroreiii, quem induxit (al., indixit) advera-
possinl nisi solis esse non erranlibus inimici.Si error tas, pacis dulcedine consoletur.
esl,-convincendus est: verum si error non esl, tibi EITSTOLAXII (OLIMXI)
verum dcesse cognosce, qui persequeris quo profi-
teris errare (al. quo convinceris errore). Sed pravi- A.DTHEODORUM LAURCACENSEM
DSUSI.
CUlPALLIICONCEDIT
tatis complex non potest uisi eum persequi, qui est
b Symmachus sanclseap.osloliioescdis gralia Dei
pravitalis inimicus.
episcopus reverendissimoet sanet ssimo fratri Theo-
EPISTOLA XI (OLIMVII). doro Laureacensis Ecclesiaearchiepiscopo.
STMMACHl PAPJE VELSALTEM I PSIUS NOMINE AEESNO-
SCRIPTA Diebus viise tuoepallii usum, quem ad sacerdolalis
DIODIACONO ,ADEPISCOPOS CONFESSORES (hl officii decorem et ad osiendendam
Sardiniam et alias insulas deportalos). g uuanimiiaiein,
Afris quam cum heato Petro apostolo unlversus grex do-
., Dilectissims fralribus episcopis Symmachus.
- Lucrum iorsitan putaret inimieus, si inler pericula niinicarum ovium quse et commissaesunt habera
dubium non esi, ab apostolica sede sicut deeuil, po-
quoe Christianis indhit, credentium animos subegis- poscisii, quod ut jiote ab eisdem apostolis fundaiae
set, ctper diversa Domni grege disperso, non sujier- Eccbsioe niajorum more libenter indu'simus ad
esset vel inttr paucos, a quibus possit fide perseve- osiendendum le
magisirumetarchiepiscopum, tuam-
ranle calcari. Regnat adhuc ille in numero vcslro, qtie sanctain Laureacenscm Ecclesism provineioe
qui sihi non lam in muliitudine quam in devotione Pannotiioruin sivdein fore melropolitanam. Idcirco
complacuii. Scrijiluni est enim (Luc. xxn) dalam Sa- pall.o, quod ex aposlolica carilate libi deslinamus,
tanse poleslalcriiut servos Chrisli crihraret: ut qund quo uti deheas secundum morem Ecclesiae taaeso-
dc triiico inveniriposset, horreis jungerclur : quod lerier adnionemus pariterque volumus, ut inlelligas,
de paleis, ad ignium alimenta transiret. Ad vos spe- quia ipse vestilus, quo ad missarism solcmnia orna-
cialiler dictum est : Noliie limere, pusillus grex : ris, signum praeienditcrucis, per quod scilo te cum
, comptacuilPutri veslrodare vobh regnum(Luc. xu). Iratribus debere compati ac mundialibus illecebris
Venit inter vos gladius perfidorum, qui marcida C iu affeclu cruciligi. Unde ciim te ibris hujusmodi
Ecclesiaeniembra resecaret, et adicoelestemgloriam insignid imlueris, inliis in animo considera quod hoc
sana perduceret. Quos habeat Chrislus milites, ceria- sit magis oneris quam honoris, atque cor.luum Deo
men oslendit: qui iriuuiphum mereatur , per bella legente ah apjieiilu istius saeculisic tempsra, ul et
cognoscitur. Nolite metuere, quod pontificalisa \obis eommissamexsequigubernaiioneuisludeas, etadeptoe
apicis iufulas abstulerunt. Yobiscumest sacerdos ille dignitati, cuj'ussublimaris officio,et probitale morum
vel bostia, qui non lam honoribusconsuevit gaudere et vivacitate soliicitudinis accuslodia inlegerrimoe
quam mentibus. Majora sunt coufessionis praeniia, lidei congruas, quaienus lu ipse a remuneratora
quam nominataemuuera dignitalis : ad illa pleruu.que omnium.bonorum Deo, et benetPctionis gratiam vi-
eliam minorismefiii personas favcr humanus addu- tamque oelernamconsequi merearis. Amen.
%
cil: ista uisi gratia superna non trihuit. Ipse enim
in vobis el ptigiiavilet vicit, quem iides meretur et EXEMPLARCONSTITUTI
inier hominuir.lormenta sociari. TACTIADOMINO STMMACHO PAPA,D7,ABBOGANDA LECE
Prolixis non est opus ad fervorem in vobis ccele- ODOACRIS REGIiRF.PUGNASTELIBERTATIECCLESIASTIC.E
steni animare colloquiis. Habel incrementa sua di- 1NELECTIONE ET
PONTIFICI-, DEREBISECCLE I/ECON-
SERVANDIS.
vinsevirtuiis incendiuni.Non est opus eos in tropaeo
D
jam posiios attolli laudibus qui sine monitore vice- (a) Flaviano (a/.,FIavio) Avieno viro clari>simo
riint: gravani conscientiamChrisliani quidquid affe- juniore consule, sub dieviu (al., nono) iduum Novem-
ruiit hlandimenta prseconii. Res quidem virtulis esi briutn, in basilica beali Pelri apostoli, residente
quam fecislis, sed summi prsemii restitutione supe- venerabili viro papa Symmaeho, una cum venera-
randa. Quod lamen , direclis ad filium nostrum bilibusviris(fj) el episcopis (c) Laurentio, Maximo,
N. Ennodium a diaconum lilleris, sperastis, bealo- Peiro, Laurenlio, jEmiliano,1Tigridio,Felice, Bassia-
rum Nazarii el Romani benedictionem poscentes, no,Cresconio,Pacatiano,Benigiio,Rufenlio,Innoceu-
a NomenEnnodii deest in ms. cod. in quo non N. (c)Ms. LucensislSS, Laurentio, Petro, JEmiliano,
sed II. Icgitur, ne reliquiis sanclorum niariyruni mis- Felice, Acresconio,Benigno,Innocentio,Maximo, Jo-
sis. LAB. hanne, Eulutio, Fortunalo,EuUatio, Jocundo, Fortu-
b L'x appendieead Chronicon Reiclieispergenseet nato, Eulicio, Aprile, Mercurio, Fortunalo, Asello,
ex inc.ropoli Salishurgensi llondii. Stephano, Maximo,Laurentio. Frigido,Cassiano,Pa-
1 Dionys., Trigido. HARD. cannano,Rurifino,Joltanne, Stepliano,Sereno,Procu-
(a) Ms. Lticensis125, Flavio. teiano, Laurenlio, Marliano, Candido,Foilunato, Eu-
(dj In codcm ms. deest et e^iiscopis. tucliio,Aprile,Mercurio,Forlunato,AicllOjSlcphano,
 75 EPISTOLJE ET DEGRETA, 74
tio, Jpanne, Maximo,-Stephano,Joanne, Se.reno,Eula- J\. lium, quasi pro ecclesiasticaeamoro substantiae, con-
x scripsisse, in quanullus RomanoaEcclesiaenec inler-
jio, Proculeiano, Forlunato, Laurentio, Eiisialhio,
Martiano, Jocundo, Candido,Fortunaio, Felice, Euly- fuit nee"subscripsit antisles, per quem poluisset sor-
-chio, Elpidio,Aprile, Innocentio, Mercurio, Ililario, "tiri legitimam firmitateni. Nevero ego indedisputem,
Forlunalo, Concordio,Asello, 2 Innocenlio, Stephano, (a) sed ut possil (al. undepolesl) vestrum judicare
GeronliOjPaschasio,Yitale,Memore, Severino, Hila- concilium : requiratur et referatur (a/. deseratur)
rio, Venerioso,Innocentio, Casto, Colonico;Silvaco, inluedium ut lectione agnoscatis, cujusmodi possit
Maximiliano, Arislone (al. Ariste), Severino, Propin- liaberesnhstaniiam. Sancta synodus respoudit : De-
quo, Mariyrio, Valentino, Sebasliano, Romano, Vin- feraturin medium, ut cujusmodi sit, possit agnosei.
demto, Yindemio, Yictore, Dulcitio, Urso, Mercurio, Et dum dicerel, Hormisda diaconus recilavil.
Asello,Servodei, Adeodalo,Aslerio, Marliniano, Feli- II.
ce, Eusebio, Auguslo, Proj'ectitio, Cbrysogono, Ye- Cumin unum apud B. Petrum apostolum resedis-
nantio, Riistico, Sallustio, Probo, Amando (al. Anan- sent sublimis et emineniissimus vir, proefeclus prae-
lio) Basilio, et Florentio. Residentibus etiam presby- lorio atque patricius, agens etiam vices praecellentis-
leris, Projeelilio, Martino, Epiphanio, Sebastiano, simi b regis Odoaeris, c Basilius dixit: Quanquam
Servodei, Octaviano, Anastasio, Abundantio, Vinco-1" studii nosiri et religionis inlersit, ut in episcopatus
malo,Pauliiio, Juliano, MarcelloAgath .xne,Benedicto, electione concordia principaliter servetur Ecclesise,"
Cresceniiano,Pascbasio, Juliano, Severo, J^auiino, ne per occasionem seditionis status civilhatis (al.
Adeodato, Joanne, Timotheo , Laurentio, Hilari©, civitatis) vocetur in dubium, tamen.a admonitione
Adeodato, Marco, Stephano,Yenanlio, Pelro, Chry- heatissimi (b) viri papsenostri Simplicii, quam ante
sogono, Litorio el Chrysogono, Tinulo \e\ Maximo oculos semper habere debemus, hocnobis (memini-
( al. Maximino ), Fortunalo : adstaniibus quo- slis) sub obtestatione fuisse mandatum, ut propter
que diaconibus Auastasio, Hormisda, Joanne, el Aga- (c) illum strepitum, et venerabilis Ecciesiaedetrimen-
peto, Symmachus episcopus Ecelesioecatholicaeurbis tum , si eum de hac luce transire contigerit, non
Romsedixit: sine noslra consultatione cujuslibet (d) celebretur
I. electio.
Bene quidem fralernilas vestra ecclesiasticis Iegi- Et cum legeret Cresconius episcopus civilatis
bus ohsecuta, sub divini timore judicii quoeerant sla- TudertinaeEcclesisesurgense consessudixit: Hic per-
luenda, definivit,'et ad justiliae cumulum pervenit . pendal sancia synodus, (e) uti praeiennissis perso-
(al. perduxii),,duni suf/icieriter universa complecli- nis religiosis, quibus maxime cura esl de tanto pon-
tur, nec adj'ectioneindiget plenitudo, maxime de cle- ^1 lifice (f) electionem laici in suam redegerint pote-
ricis, quos amor dominationis'invasit, et jugum dl- slaiem, quod contra canones esse manilestum est.
sciplinse ecclesiasticae fecit respuere quos propterea, Item ilormisda diaconus legit: Nam et cum quid
schisma fecisse, apud vos (al. nos) constilit: quihus (al. Cui nequirquam) confusionis atque dispendii
missricordiam tamen quam Deus mandat .universis venerabilis Ecclesia suslineret : miramtir, praeter-
inipeitdi-(sicut oportuit), non negastis; si duritia missis nobis, quidquam fuisse tentatum (al. testa-
cordiseoruni nonsibi acquirat poenam, dumcontem- tum); cum eliam sacerdote nostro supersiile, nihil
nit oblata remedia, quorum excessus enarrare diffi- (</)sine iiohis.debuisset assumi. Quare, si amplitu-
cile est. Unum tamen, quod occurrit, veuerando or- . dini vestrse vel sanctitati placet, incolumia omnia,
dini vestro intirriare non differo.a Dixerunt inter quaead futuri anlisiitis eleciionem respiciunt,' reli-
alia, scripturam quamdam illustris memoriae Basi- giosa"honoralione'(<i/. veneratione) servemus, hanc
jPascasio,Memore, Hylaro, Innocentio, Golonio,Ma- - h Quis et qualis rex Odoacer, dixi supfa sub Sim-
ximiniano, Felice, Elpidio, Innocenlio, Hylaro, Con-, plicio. SEV.BINIUS. • . -
cordio, Innocentio, Gecontio, Vilale, Serelino, Rege- e Basilius proefecluspraetorio non alius exisiiman-
nerioso, Caslo, Silvino, Aresione, Severino, Marlyrio, D dus est ab illo CoecinaBasilio' consulari Romse spe-
Sebastiano, Vindemio, Victore, Mercurio, Servodii, cialissimo, in cujus.laudem ^plura habet Sidonius
Asterio, Feiice, Augusto, Crisogono,Rustico, Satuslio, li,b. I, ep. 9 ad Heronium, etc. SEV.BINIUS.
Brobo,jCando\Bassalio; Florenlio, Vennnlip," Pro- d Quod Simplicius papa voluerjt, sine consensu
pinquo', Valenlino, Romano, -Dulcilio, Urso, Asello, regis Italiae ponufibem eltgi non debere, confictum
Adeodalo, Martiniano, Eusebio, Projeclio, . Venanlio, esj. : poluii foriasse rogasse, utad comprimendas
Projeciio, Marliniano, Epifanio, Sebasdano,Servodei,- turbas, el ad vitanda dissidia , electioni ,sui dum-
Epiphanio, Abundantio, Paulino, Marcello, Benediclo, taxat' successoris rex praesto esse non gravaretur.
Pdscasio, Severo, Adcodaio,Timolheo, Hylaro, Mar- Baron. prsedicto ann. 485. num. H.SEV. BINIUS."
co, Venantio, Petro, Vitorio, Tinulo, .Fortunato, i (a) Id ms., unde potest. . •
Oilaviano, Anaslasio, Vincomalo, Juliano, Agatone, (b) In eodem ms. deest «iri. , ,
Arescentiano,'Jutiano, Paidino, Johanne, Lauren'io, " "(c) ld ms., ullum. .
Adeoddio, Stephano, Petro, Crisogono,et Crisogono, (d) Id ms., celebrarelur.
et Maximinopresbyleris, qdslantibus, etc. , (e) Id ms., ul prmler-missas persenas re'igiostts.'
a Sehismalici nimirurii, qui iiaec subdola et fraudo-
(f) In eodem ms. deest electionemlaici.
lenta j'am penitus antiquata, non ex archivis Romanse (g) In eodem ms. deest sine nobh.
ecclesise, in quse nunquam illata iuerunt, sed ex 1 Dionys., Euttasio.-Hwv.
Siriniis forlasse prsetorianis post annos octodecim 2 Ms., Innocenso. jUitD.
desumpserunt. SEV.BINICS."
P-ATRor,rLXIL
 K SYMMACBIPAPJE 76
legem specialiter praeferentes, quam nobis haeredi- A concepta videtur, maxime quia in ea nullus praesul
busque nostfis Christianae menlis devotione sanci- sedis apostolicaeinterfuisse vel propria subscripiione
mus. Ne unquam prsedium, seu rusticum seu urba- firmasse monstratur. Eulalius episcopus Syraeusanae
num. vel ornamenta aut ministeria ecclesiaruni quae Eeclesisedixit: Scriptura quaein sacerdotali concilio
nunc sunt, vel quse ex quibuslibetititulis ad ecclesia- recitata est, evidentissimis{documentis constat inva-
rum jura perveaeriiit, ab eo qui nunc antisles sub ele- lida. Primum, quod conlra Patrum regulas alaicis,
ctione communi fuerit ordinandus, et illis qui futuris quamvis religiosis, quibus nulla de ecclesiasticis fa-
; sseculis sequentur, quocunquetitulo alque cotnmeiilo cultatibus aliquid disponendi legitur unquam atlri-
(a) alienentur. Si quis vero aliquid eorum alienare buta facultas, facta videtur. Deinde, quod nullius
voluerit, inefficax atque irritum j"udicetur; sitque praesulisaposlolicaesedis suhscriptione firmatadoce-
facienti, vel consentienti, accipientique analhema. tur. Quod si cujuslibet provinciaa sacerdotes, intra
Maximus episcopus Blerariae {al. Bledanae)Ecclesise terminos suos concilio habito, quidquam sine melro-
dkit: Modosancta synodus dignetur edieere, si Iicuit politani, suive antistiiis auctoritate (e) tenlaverint,
laico homini anathema in ordine ecelesiasticodictare. irritum esse debere Palres sancti sanxerunt: quanto
Aut si potuit laicus sacerdoti anathema dicere, ei magis, quod in aposlolica sede, non existente prs-
conlra canones, quod ei non compelebat, consiiluere. B sule, qui prserogativa,beati a merilis apostoli Fetri
Dicite, vobis quid videtur ? De me licuit laico legem per universum orbem primalum obtinens sacerdolii,
dare?-Sancla synodus dixit: Non licuit. Et adjecit: statutis synodalibus consuevit tribuere firmitatem, a
Lege sequenlia. Hornrisda diaconus legit. Et is qui Jaicis, licet consentientibus aliquantis episcopis (qui
prsedium ruslicum vel urbanum, juris ecclesiastici tamen pontifici, a quo consecrari probantur, praeju-
fuerit consecutus, noverit se nulla lege vel prsescri- dicium inferre non'poiuerunl), praesumptumfuisse
ptione (al. legis prsescriptione) munitum : sed sive is cognoscitur, viribus carere non dubium est, nec
qui alienaverit, sive is qui consequenter voluntate posse inter ecclesiastica ullo modo statuta censeri?
conlraria prsedium hujusmodi alienatum revocare Sancta synodus dixit: Liquet secundum proseculio-
tentaveril, id cum fruclibus restituat, qui illud fuerit nem venerabilium fratrum nostrorum, Laurenlii,
consecutus. J5t cum Iegeret, Stephanus episcopus Petri, Eulalii, Cresconii, Maximi, vel Stephani, nec
Yenusinae.Ecclesiaesurgens e consessu dixit: Perle- apud nos incertum habelur, hanc ipsam scripturam
gatur. Horriiisda diaconus legil. nullius esse momenti, quam, etiamsi aliqua posset
III. subsistere ratione, modis onmibus in synodali con-
Quam eliam poenam placuil accipientis haeredes venlu provida beatiludinis vestrae sentenlia enervari
u
prohseredesque respicere. in qua re cuilibet cleri- conveniebat, -et in lrritum deduci, ne in exemplum
corum contradicendi libera sit lacultas. Iniquum est remaneret prsesumendiqtiibuslibet laicis, quamvis
enim, et sacrilegii instar,. ut qusevel pro salute, vel religiosis vel potentibus, in quacunque civitate quo-
pro requie animarum suarum unusquisque venerabiM libet modo aliquid decernere de ecclesiasticis tacul-
Ecclesia; pauperum causa conlulerit, aut cerle reM- laiibus; quarum solis sacerdotibus disponendi in-
querit, ab his, quos hsecmaxinieservare convenerat, discusse a Deo cura commissa docelur. Symmacbus
in (6) alienitatem transferantur. Planse qusecunqucin episcopus dixit : Modo, quia Deus praeseniiamve-
gemmis, vel auro atque argento, nec non et veslibus, stram volivam mihi suh qualibet occasione concessif,
minus apta usibus vel ornalui videbuntur Ecclesias, volo (si placel) rem fieri firmam, quam credo eccle-
quse servari ac diu manere non possunt, sub jusla siaslicis facullalibus convenire, ut agnoscant omnes,
sestimaliotievendantur, et erogalioni religiosa?pro- quos in me vanus furor exeilavit, nihil me magis
ficiant. Gumque lecta fuissel, Laurentius, ejjiscopus studere quam ut salvum esse possil quod mihi est
MediolanensisEcclesiae,dixit: Isla scriptura nullum a Deo sub dispensalione commissum, sed et quibus-
Romanae civilatis potuit obligare ponlificem, quia libet (suceessoribus) Deum limentibus, gratum csse
non licuit («/. jjlacuit) laico staluendi in Ecclesia, debeat, et ad ecclesiaslici custodiam patrimonii per-
"
prseierpapamRomanum, habere aliquam potestatem, tinere. Sancta synodus dixit: Scimus provisionem
cui (c) obsequendi (at. subsequendi) manel necessi- veslram necessariis sludere, et idco in vestra est
las, non auctoritas imperandi, maxime cum nec papa potestate sequenda disponere. Symmacbusepiseopus
Romamis subscripseril, nec alicujus secundumcano- EcclesiaecatholicaeurbisRomae dixit: Magnaquidem
nes metropolitani legatur assensus. Petrus episcopus venerando et sacerdotali debeltir cullura proposilo,
Ravennatis Ecclesiaedixit: Scriptura quse in noslra cui imminet de sludio, quae recta sunl, non de ne-
congregatione vulgata est, nullis eam viribus subsi- cessilate, disponere. Sed quoniam in aliquibus aliena
slere (al. sustineri) manifestum est : quia nec cano- poslulanlibus, vitiorum mater avaritia, repudiatis
nibus convenit, et(d) laica (al. a laica nunc) persona honestatis repagulis, totum putal expedire quod li-
•
a Hunc locum ex|jone , sicut prsecedente concilio (b) Id. ms., alleranludine.
^exposila sunt haecverba : Ejus sedi primum Petri (c) Id. ms., subsequendi.
aposlolimeritum, elc. SEV.BINIUS. (d) Id. ms., a laica nunc.
(o) Id. ms., alienare voluerit inefficauCt (e) ld. ms., testatumfuerit* -
 53 EPISTOLJE ET DEGRETA. 78
bet: et ita, dum prsedseinhiat patienlia supernaepie- A fata conditione domibus, alienare tentaveiit, dona-
tatis abutilur, exspectantibus correctionem ccelo tor, alienator ac venditor, honoris sui amissione
moderante, fudiciis se existimant non tenerij cum mulctetur.
clarum sit, quod apud certos in occasionem rapiendi YH;
procedat divinaemora sententise. Sed nobis quos pa- . Praeterea, qui petierit aut acceperit, vel qui presby-
storalis cura et ecclesiastica astringit, pro dispen- terorum, aut diaconorum, seu defensorum danti sub-
saiione credita,ratio reddenda substaritise: opus est, scripserit, quo iratus Deus animas percutit, anatlie-
ut sollicitudinem nostram, non solum adpraesenlia, mate feriatur. Sitque accipienti, vel subscribenti de
ged eiiam ad secutura saecula porrigamus, ne ad ani- personis supefius comprehensis, id est quas anathe*
maenostraa detrimenta contingat, si hi qui possunl mate feriri censuimus (irislituta pcena cqntuberna •
slatutis debere innocentiam, prsesumentes de liber- Iium servata), quam prseinisimusin alienatore.vin-
tale, deliquerint, cum religiosa possint et nostra dicta. Kisi forle et alienator sibi, dum repeiit, et qui
successoris noslri potestate fulciri, Iegibus ecciesia- acceperit, celeri restitutione prospexerit.
slicis servienles. k VIII.
IV. Quod si minore animaesuse cura, quisquam f eme-
His ergo perpensis,mansuro cum Dei nostri consk " dium oblatum forte neglexerit, supra ea poenarum
deraiione deereto, saneimus, ut nulli apostolicae se- genera, quse superlus tenentur ascripta, eonlfa fas
dis, praesuli, a prsesenti die (donec, disponenle do- si quod conceptum fnerit docurrientum, universis
mino, calholicse fidei manserit doctrina salutaris) viribus, quamvis ab initio nullas babuerit, (f) effe-
liceal praadiurii rusticum, quantsecunque fuerit vel tetur. Sed etiam Jiceat quibiiscutiqtie eccJesiasticis
magnitudinis, vel exiguitatis sub perpetua alienatione personis vocem contradictionis afferre, et ecclesia-
vel commulatione ad «ujuslibet jura transferre. Nec stiea auctpritate fulciri, ita lit cum fructibus possit
cujusquam exeusentuf necessitatis oblentu, quippe alienata reposcere : nec aliquo s"eante tribunal Ghri-
cum non sit personale, quod loquimur : fiee aliquis sti obstaculo muniat, qui a feligiosis aniinabiis ad
clericorurn vel Iaieorum sub bac occasione accepta substantiam pauperum derelicta; contra fas sin6 ali-
lueatur. Sed nec (a) in usufrufiiuario jure aliquibus qua pietatis consideralione dispergit. Hujus auletn
iare liceat, nec data letiriere, prseter cleficos, et constitutionis legem in apostolica tantum volumus
captivos, atque peregrinos : ne malaeiraclationis mi- sede servari, iu universis Ecclesiis pef provincias
nistreiur oecasio, cum libef&liialiilli alia (b) itiftepa secundum animaruin considerationem, quem, pro-
reserventur. posito religionis convenife rectores earum videfint,
Y. C more servato
Sane tanlum dotnus in quibuslibet utbibus consti- SUBSCRIPTIONES.- -
tutse,quafiHnstaliim necesseest expensa non modicsi Cselius Sylrimacbus epiScbpiisEcclesise Hofrianae
snstentari, acceptis (si offerri comigerit) sub justa buic constilulo a nobis facto subscripsi.
(c) existimatione reditibus, et divini limore judicii* CseliusLaureniius episCOpussanctaeMedidlahensis
(d) commutenlur (al. commodentur). ECclesisehuic constituio.a venerabili papa Symiha-
VI. cho facio Subscfipsi.
Pari etiam ecclesiarum per omnes Romanai civi- Pelrus episcopus catholicae Ravennatis. sanctse
taiis titulos, qui sunt preshyteri, vel quicunque fue- Ecclesjae huic consliiuto a yenerabili papa Simma-
rit, astringi volumus lege custodes: quia nefas dictu cho facto subscripsi.
est, obligatione , qua se per caritatem Christi cori- a Eulalius episcopus Ecclesiae Syracusanse huic
necllt summus pontifex, ea hominem secundi in ec- coristilutd a venerabili papa Symftiacho facto sub-
clesia ordinis nOnleneri. Quicunque tamen (e) oblj- Scripsi.-
gatus, Dei, et decreti hujus immemor cujus Romanac Felix Inleramnensis.
civitatis sacerdotes volumus religiosis nexibus de- CrescoriiusTudertinus.
jv
vinciri, in.consiituium prsesens committens, quid- /Hmilianus Yereellensis.
; quam de jure litulorum vel ecclesiae superius praa- Jocuiidus Subaugustanus (al. Augustanus);
faue quolibet modo, praeter aurum, argentum vel Tigridius Taufinas. !
gemmas, vestes quoque, si sunt, vel si accCsserint Vitalis Fundanus.
aliqua mqbilia, ad ornamenta divina minime pefli- Bassus («/. Bassianus) Mutinensis.'
nentia, perpetuo jure, exceptis duntaxat siib prae- 1 Pacalianus Comaclensis.

- a In rebus gestis S.| Fulgentii Ruspensis episcopi,- '

(a) Id. ms., lii Usufrttcturura.
hseede Eulalio habentur: Ev,lalius vir eximimsancti- (b) Id. ms., retinere.
talis, admirabilishospitalitalh, perfectissimmcarilalis, Id. ms., mstimalione. '
in cujus cordethesaurus sapientimspiritualh abscondi- d) Id. ms., commiilyitur.
tus, multos talentorumdominicorumnegoliationedila- e) I'd. ms., vblitus.
bat. Virluleenim discrelionh super omnia decoratu$i !c)f) ld. ms., effecetur.
mondchorumprofessionem
"" super omnia diligebat, etCi ,' Dionys., Pagalianus. HARD.
SEV,BINIDS, -
 '
W PETRUS DIAC0NUS. , igO
MaximusBleranus. -
A Elpidius Volaterranus.
Mariyrius Terracinensis. Projectus (Al. Projectitius) Forinqvis.
Rufentius Ignatinus. VeneriosusPolensis.
Basilius Tollentinas. BonifaciusForoflaminienMs.
Martiniaiius ' Onensis (a/. Orlonensis).' Sebastianus Soranus.
Benignus Aquaevivensis. Ruslicus Buxentinus.
, Forlunatus Suessanensis. Venantius Senogallienslsi
Severinus Tyndarinensis. Yictor Lunensis.
Eucarpus Messanensis. Innocentius 4 Triferninus.
., Joannes Spoletinus. Silvinus Yeliterninus.
'
Slephanus Veuusinns. Justus Signiensis.
Yalcntinus Amiterninus. Aristou (Al. Arislus) Ostiensis.
Romulus Prsenestinus. Auguslus Lyparilanus (Al. Lupariianus).
Probus Carmelanensis (al. Camarinensis). Felix Nepesinuspro Orso.
Yindemius Antiatinus. Asterius Aquinas.
Candidus fiburtinus. Propinquus Trebias,
Forlunatus Fulginas.- Eusebius Fanestris.
Proculeianus Sepinas. Romanus Nomenlanus.
Marliarius jEsinus^ J
Maximianus Perusinus. DECRETUM
Chrysogonus Albanensis. SYMMACHIPAP/E.
Eutychius- Tranensis. (Ex Gratiano xxx, q. I, can. 8)
Laurentius s Boianensis. jP«r pmnitenliaei indiciiur, qum spirilualem filiam et
'• Forturiatus Ariagninus. • poeniteniialemsuam violare monstralur.
Paschasius Vulturnensis. Omnes quos in poenitenlia suseipimus ita, nostri
" Marcus Samninus. sunt spirituales filii, ut et ipsi quos vel nobis susci-
Aprilis Nucerinus.- ' pientibus, veltrinsemersionis vocabulo mergentibus,
MemorCanusinus. unda sacri baptismatis regeneravit. Sylvesler quoque
Innocentius Forbsemproniensis. docensadmonei unumquemque sacerdotem,ut nullus
Florenlinus 3 Veslinerisis. causa fornicationis ad suam pceniientialemaccedat:
Felix Nepesinus. _ quia scriptum est: omnes quos in pcenitentia acci-
Concordius Mesenas. pimus iia filii nostri sunt, utin baptismatesuscepti.
Amandus (A/. Amaiitius)Potentinus. Quapropier hoc scelus si quis perpelraverit, non
Asellu.sPopuloniensis. solum dignitatis honorem amitlat, verum etiam usque
Colonius Foroclodiensis. ad exitum vitaesuse j'ugipoenilentiasse subdat,a
' -a Sub 5 Dionys., Bobianensis.HARD.
Symmachinomine totidem verbis relertur in 8 Dionys., Pleslinus. HARU.
Pocniterit. Roraano ab Antonio Augustin. edito, tit. 4 Dionys., Tifernalis Tiberinorum.HARD.
8, 1cap. 3.
Dionys., Augustensis.HARD.

ANNODOMINIDXIII.

PETRUS DIACONUS.

PROLEGOMENON.
(ExGaThuid.)
I. Hesychium presbyterum Hierosolymitanum ex- j) opera sancli Fulgentii Ruspensis episcopi ssepius ex-
- cusus. Quo de opere Possevinus
cipit Pelrus diaconus, qui ex Orienle in causa fidei (/>): s Inventus esi,
cum aliis Romam se contulit ssculo vi ineunte. Es- inquit, hic libellus non ita multos ante annos in coe-
.'lat ejus libellus de Incarnatione et Gralia Domini nobio Parisiensi, qttod est ordiuis Proemonslratensis
nostri Jesu Clirhli ad Fulgentium et alios episcopos in agro Lovaniensi. i Cseterumprobe advertit S.FuI-
Africne in Sardinia exsulantes, in orthodoxqgraphis gentii operum cl. editor (c), el post ipsum doctissimi
atque in bibliolhecisPalrum, nec non in appeudice edilores operum S. Auguslini (d), non esse confun-
ad tomurii X operum sancli Augustini (a), quatuor dendum auctorem nostrum cum Pelro, cui cgregium
capitibus de Incaruaiione omissis; denique inter tractalum de Fide inscripsil sanctus Fulgeiilius. Ne-
(a) Aug. opp. tom. il in append., pag. UQ. - (c) Praefat.ad S. Fulgent. opp., pag. 8, et not. I
ad lib. de Fide.
(b) Possev. Appar. sacr. tom. II, pag. 2D2sdil. (d) BB. Append. ad loin. VI opp. S. Aug., pag. I"
Colon. Agripp. in admonit. . . .
81 . , PROLEGGMENON. - 82
que enim iseratdiaconus, ut existimavit-Norisius (a), 1k.aliunde placet, nhi ex eo quod ipse donaverit: efrant,
neque monachus, ut perperam creditus est a Blon- inquam, dum hoc lesiimonium tribuunt Innocehtio '
deIlo(6);sed vir, utvideiur, militaris : qui cum in papaein epistola ad concilium Milevitanum (d): nam
Palasstinampergere decrevisset, intellexissetqueplu- legitur in epistola 21 Coeleslini papae ad episcopos
Tes per eam provinciam haereses passim serpere, Gajlise (e). Delato itaque iri.Sardiniam Scytharum
proptefea ne ullus sibi sensus haereticaepravitatis monachorum nomine hujusmodi libello , Africani
subreperet, a sanctissimo seque ac doctissimo Rus- Pairessuuria de propositis quaestionibussensum ex-.
" promere haud refugerunl. Neque vero, ut cum Nori-
pensi episeopofidei regulam flagitarat.
sio Ioquar(f), lantummodo illorum monachorum
II. Jam vero de Petri diaconi libello deque illius fidem ex inlegro commendarunt, verum etiam alte-
conscribendi occasione verba facturi, virorum- do- rum et ipsi volumen pari tilulo. de Incarnatione et
ctorum vestigiisinhaerebimus,qui ea in re aperienda Gralia Domininostri Jesu Chrisli
reposuerunt; in quo •
nobis prseivisse ultro agnoscimus. Anno igitur 518, omnes Scylharum sententias approbarunt,
aliisque
sub inilium imperii Jusiini, moiiachi Scythse quorum insuper solidioribus easdem argumentis munierunt. 7
dux et fautor Joannes Maxentius, cum existimassent Hi autem fuerelSepiscopi,quorum nominainitio libri
hseresimNestorianamet Eutychianam haud radicitus B recensentur. Uniustamen Fulgentii
Ruspensis titulo
exscindi posse, nisi unus e Trinilate passus asserere- volumen illud elucubratum fuisse intelligimus ex au-
tur, iugentes turbas Consiantinopoli excitarunt, qui- ctore, qui ej'usdem Fulgentii gesta litleris consigna-
bus brevi totus orbis exarsit. Causa hnjusmodi ad se- vit. Sicenim inquit (g); Quandocunque transmaririis
dis apostolicse legatos Constantinopoli agentes pri- lilleris de fide yel de diversis qumsiionibus
inlerroga-
mum delata; mox ad ipsum Hormisdam Romanum bantur episcopi, Fulgentio responderepro omnibus ab
poniificem deducta perhibelur. Verum cum Romam omnibusimponebatur. Eo autem in opere, ait Fulgen-
missi monachorum legali, quorum primas agebat tianorum operum
editor(A),«de Incarnatione quidem
Petrus Diaconus, novam illam dicendi formulam praeclare subiiliterque disputat de illa
Fulgentius;
haud leviter exagitari comperissent ad episcopos vero formula, Unus de Trinitate
> passusest, minus
Africaein Sardinia exsulantes confugerunt. Anno ila- acute: cum ejiis loco, velut ejusdem sensus, hanc Io-
que vertente520, autineunte521,redditus est sanclo cutionem usurpet, Una de Trinitate personacrucifixa
Fulgentio caeterisque confessoribus, a Trasamundo est (i). Yerum, ul Scytharum monachorum scriptio -
Yandalorum rege Ariano in Sardiniam deportatis,
magna ex parle in explicando gralise praedestinatio-
professionis fidei libellus ad epistolae modum con-
nisque mysterio versabatur; sic Fulgenlii responsio
textus, Petri diaconi el sociorum ejus nomine consi- C in iisdem capilibus confirmandis muniendisque multa
gnatus. Hos inter laudatus Petrus diaconus emine- est. J
bat, quiprimo eliam loco libellum subscripsit. Quan- IV. Porro quamvis Africani Palres in Sardinia ex-
doquidem vero typothetseoscitanlia horumlegatorum sulantes Scythicam fidem Fulgenlii scripto statim ab
suhscriptiones hac in noslra editione prsetermissas initio commendassent his verbis (/), Vestram simul
fuisse animadvertimus, eas propterea hic saltem de- alacres et el salutem; imo in agni-
fidem cognovimus
scribendas duximus. Sic autem se habent: tione fidei, vesira nobis salus innotuit: magnus tamen
PETRUS mhericordiaDei diaconus subscripsiti Annalium ecclesiasticorum parens Scytiiarum mo-
JOANNES misericordiaDei monachusgubscripiit. nachorum-sentenliam deuno ex Triniiate passo re-
LEONTIUS misericordia Dei monachus subscripsit.
probandam, adeoque illorum legationem ad Patres
JOANNES lector misericordiaDei subscripsit. Afros in suspicionemyocandam, quin et eorum 'fidetri
III. Hi porro a monachis Scylhis oratores missi; obtundendamet elevandam existimavit (fc).At vero
libcllum in octo capita digestum ad exsules Patres iidem monachi strenuum nacti sunt patroriurii : JSo-
Africanosdeferunt. Quo in libelloprioribus capitibus, risium, inquam, qui propterea doctissimi cardinalis
a secundo nimirum, ad quintum, suara ipsorum de sentenlise se non posse accedere profitelur (/): tNon
Incarnatione fidem exponunt: reliquis vero tribus a •" quod^ait(m),viro eruditissimo quem in ecclesiastica
sexto ad finem usque, de gratia et libero arbitrio historia principemet fateor et veneror, parum defe-
quid sentiant exponunt. Errant tamen, ut advertit rendum potem; sed quod is veritati cnlttis deb'etur,
doctissimus Norisius (c), dum hoc lestimonium , ut nemo illi in amore prseferendus sil. > Latius dein-
Omniasludia et omnia opera ac meriia sanctorum, ad ceps idem V. C. alibi eorumdem monachorum patro-
Dei gloriam laudemquereferenda sunl; quia nemo ei cinium suscepit, cum in Historia conlroversimde uno

(a) Noris. Hisl. Pelas.lib. n, cap. 19, opp. tom. I, - (g) Vit. S. Fulgenl. cap. 20.
pag. 492. (h) Praefat. ad opp. S. Fulgent. 10.
(b) Blondell. de Primat., pag. 411. (i) Fulgent. lib. de Incarn. cap.
(c) Noris. Hist. Pelag. lib. n, cap. 19, opp. tom. I, (J) Fulgenl. lib. de Incarn. cap. 1.
pag. 48S. (k) Baron. ad ann. 519, §§111 seqq.
(d) Petr. Diac.libell.de Iiicarn. cap.8, inffa col.90. (/) Noris. Hist. Pelag, lib. n, cap. 18,opp.tom. I,
(e) CoeJest.epist. 21, cap. 8, pag. 1190 seq. edit. pagg. 483 seqq.
Coutant. „ im) ld., praefat.ad Hist. Pelag,
(f)Noris. !.<:., pag. 486.
 &3 PETRIDIACONI . 81
ex Trinitate passo(a), tum in Apologia monachorumX mur; quin imoquae in eos acrius pronuntiavit,depo-
Sctithimabanonymiscrupulisvindicata(b). Deprsestita' suisse iure optimo existimandus videlur : quippe
a Norisio inonachis Scylhicis advocatione plura con- quem poslea eamdem sentenliam in Ferrando dia-
texere, nonest hujus loci. Adeat Ie'ctoreminentissi- cono comprobasse intelligimus (c). Quod superest, in
mum illum auctorem, in cujus scriptis pervolvendis utroque Hbello excudendo prseclaram secuti sumus
voluptatismultum, plurimum utilitatis eum perceptu- editionem operum sancti Fulgenlii Parisiis evulgalam
rumequidem polliceor.Cseterummitioremdeincepsin , arino1684, quam diligenti cura et studio adornavit
monaehorum Scylharum sententiam de nno ex Tri- Y. G. Lucas Urbanus Mangeant, ut a viris eruditis
nitate passo se ipsum exhibuisse Baronium arbitra- edocemur (d),
(o)Noris. Hist. controv. coet, opp.tom. III. pagg. \c) Baron. ad ann. 533, § 28.
775 seqq. (d) Goujet,Bibl. des aut. eccl., tom. III, pag. 17.
( b) ld„ Apolog.monach. Ibid. pagg. 879 seqq. BB. in append. ad tom. YI opp. S. August., pag. 17.
B

PETRI DIACONE
ET ALIORUMQUI IN CAUSAFIDEI A GRiECIS EX ORIENTE ROMAMMISSI FUERUNT,

DE INGARNATIONE ET GRATIA D, N. J. C.
AD FCLGENTIUM BT AUOS EPISCOPOS AFRICJE,
LIBER.
Dominis sanetissimis et cum omniveneratione no- d perfaeiletantorum virorum probatissimorumquesa-
minandis a Daliano, Fortunato, Albano, Orontio, cerdotum auctoritale munilii iniqua loquentium ora
Bceto, Fulgentio, Januario et caeterjs episcopis, et obstruere valeamus, et in fide sanciorum Patrura
in Christi confessione decoraiis, exigui Petrus dia- perseverantes, Deo <>qui vos sanctimonii sui confes-
cpnus, Joannes, Leontius, alius Joannes, et caateri ., sione glorificavit, gratias referamus, domini san-
tratres in causa fidei Romam directi. ctissimi et Deo dignissimi. Nunc ea quse sequuntur
CAPUT PRIMUM. petimus exploretis.
ConsenswsEcclesiarumin fide, confirmatio fidelium. CAPUT II;
Utile et pernecessarium, sanctisqueDei Ecclesiis In Chrislo dum nalurm, sine confusione,in unam
personam unitm.
specialiler credimus profuturum, ea quaede Incar-
natione et dispefisatione divina nobiscum universse Igitur j'uxla sanctorum Patrttm tradilionem, Do-
sanctseOrientaliumEcclesisecontra hseretieosdefen- minum nostrum Jesum Chrislum in dtiabus naluris
dunt (qui pravis et iniquis argumenlis antiquam Ec- unilis et inconfusis, id est divinitatis et humanitatis
clesioe fidem inquietare non cessant) sanclilati ve* in una perjsona, sive f subsislentia confitemur. Nec
strse suggerere, atque de his consensumvestrse bea- illis acquiescentes qui unam Dei Yerbi naturam in-
titudinis suppliciter promereri. Qjiia in nullo sanctam carnatam prsedicantes, venerabilis Chalcedonensis
b veslram credimus concilii fidem refugiunt, nec illos admittente"s,qu
-gloriosamque confessionem
dissentire, prsesertim cum uno ubique spiritu san- duas naturas dolose pronunlianles, unam Dei Yerbi
ciam Dei Ecclesiamvegelari minime dubitemus. Non naturam inearnatain minime confitentur,3estimantes
enim parva, imo potius magna lselitiauniversi reple- D hoc duarum naturarum professioni conirarium :
buritur Orientales, si sanctitatem vestram suis, imo quasi aliquid aliud quam duas naturas ineffabililer
magis caiholicis, noverint in omnibus consentire nnitas, uiia Dei Yerbi nalura"incarnata signifieet;
dogmatibus. Unde suppliciter petimus et ohsecramus bealo Cyrilto Alexandrinaecivitatis antistite s in se-
beatitudinem vestram, quatenus diligenti examina- cunda epistola ad Successum episcopum Diocesariae
tione, ea quaeinferius continenlur discutientes (ut ita scribente : <tSi enim unamnaturam dieentes Dei
, decet verissimos et intrepidos Christi praedicatores) Verbi, tacuissemus non inrerentes jncarnatam, sed
scriptis sentenliam veslram nobis ° patefacere j'u- velut abjicienles dispensationem; erat illis forsitan
beatis: ut si, Deo prsestante, catholicse fidei conve- non improbabilis sermo, simulantibus interrogare,
niens et apostolicis traditionibus nostra apud vos ubi est in humanitate perfeclio? aut quomodo sub-
(sicut non diffidimus)fuerit expositio comprobala, stantia nostra subsistil? Quoniam vero et perfeciio
a Ant., Diacono. 'ms., qui vos; quia episcopos eompellant exsilio pro
h Ms., gloriosamqueconfessionemcredimus dissen- Christi divinitate gloriosos.
tire. * Editi, Lovan. an. 1556 et Basil.' habent sivesub
c Ms., patefierijubeatis. stanlia.
d Sic ms.; editi vero, et facije. e Haecverha in seeunda epistola absunt ab editis,
e Editif qui nos, Sed raelius videtur quod habet leguntur in ms.
 85 LIBER DE INCARNATIONE ET GRATIA, ETC. - 8G

quaeinhumanitate est,et essentisenostraemanifestalio Acoroposita esse non possit ! nec cogitas, quod divina
illala est, per id quod dictum est incarnata , j'am ~sapientia sicut ante quam se exinanisset, indiminuta
«desinant arundineamvirgam siblmetsupponentes.t permansit; ila et in hac exinanilione quam gessit
CAPUT III. misericorditer, indiminula alque indemutabilis ex-
stitit. Et hoc etiam dicis, quod sapienlia habitaret
Beala Virgoproprie Dei tnater.
in eo sicut habilamus et nos in domibuse ut aller
Beatam vero virginem Mariam non propter digni-
inaltero; sed neque pars domus nos sumus, nec
lalem hominisillius qui ex ipsa nalus esl (quem gra- nostri
pars domus est. u Similiter etiam heatus
lia el non natura Deumquidam impie prsedicare non Athanasius in libello
cujus est titulus, Quod unus sit
metuunt), sed proprie et secundum verilatem credi- Cltristus, hsereticorum vanitalem refutans, poslquam
mus 6£OT6XOV, id est Dei genitricem, eo quod peperit de Filii Dei eorum superffuas
divinitateinquisiliones
vere et proprie Deum Verbum incarnatum, et homi- ita prosequitur : <tSic, inquit, eliam de
nem factum, atque essenlialiter sivenaturaliter carni approbasset,
incarnatione inquiunt,'incar-
unitum. Propterea etiam essenlialem, sive naturalem naiur Deus inquirunt: Quoroodo,
faclam naiurarum unilionem omnimodis confitemur; nitur ad quomodoincorporatur?quomodo compo-
non sicut 3111, parvum corpusculum incapahilis? quomodo
qui tanquam in propheta, ita in Chri- D unilur inerealus creato, incircumseriplus circum-
sto h Deiim Yerbum inoperasse contendunt. Quos aut quomodo in partes magnus ille, ei im-
Spriplo?
redarguit beatus' Gregorius Nazianzenus ad Clido- mensus et individuus? Si autem magnitudo illa in
nium, dicens : « Si quis sicut in prophela secundum parvo loco contracta est, aut parvum illudfactum est
gratiam dicit inoperasse Deum Yerbum, el non es- magnum, aul pars, et non omnis divinitascarni unita
sentialiler faclam confitetur unitionem, sit vacuus est impium credere. Et prolapsi sunt ex
sit deie- est; qqod
melioris inoperationis, magis autem plenus hoc qttod dicunt: Quomodo, et qiiali modo? et qua
i
rioris, Nec sicut illi qui secundum illustrationera, senteiHiaet
perfidia etiam isti et inhabitationem pro
aut dilectionem aut alectionem, personalem velsub- incarnatione ,f et pro unitate et compo-
opinali sunt,
sistentialem, sive secundum aucldritatem, aut poten- sitione
aut unitionem tentant inoperationem humanam,et pro una substan-
"liam, aBqtiaiitatem lionoris, tia Domini nostri Jesu Christi, duas subsistenlias et
aslruere naturarum. Quos paulo superius memoralus
duas personas, et pro sancta et ineffabili Trinilate,
beatus Cyrillus analhematizat dicens conlra Nesto-
indecenter dogmatizantes et impie. P
rium c : « Si quis in uno Christo dividit substantias quaternilatem
Rursus beatus Gregoriusin sermohe de Filio: « Uno
posta unitionem, sola eas societate connectens se-
cundum dignitatcm, auctoritatem aut potentiam, et ^ autem, jnquit, et capitulo meo, ut alliora quidemascri-
bas divinitati, jlli naluraj qusepassionibus et cor-
non magis conjunclionem quae esl secundum unjia- : vero compo-
tcm naturalem, anatbema sit. J Deus enim Yer- pore projiatur esse superior humiliora
sito tribuas, qni propter te semet ipsum exinavivit,
bum, non nomine vacuo, non parlicula sui, sed na- et Incarnatus est. t>Hinc ergo reclissime credimus
tura Deus lantus, quantus et Pater est, sequalisper
et Dous Yerbum, eliam post
omnia Patri, praeter hoe tantummodo quodille Pa- quod plenus perfectus
nullum augmentumdetrimentum-
ter est, iste Filius, naturaese humanaejuniens,factus assumptam carnem
sua jneffabilem glorjam
est homo. Hinc eliam a sanctis Patribus adunatione que pertulerit, imo uniliope
ex divinitate et humanitate Christus Dominusnosler contulerit assumptaenaluraa.
composituspraedicatur. Quod nolens Paulus Samo- CAPUTIV.
satenus confiteri, damnalus est ab Antiocheuo con- Non est faclagualernilas indeitate per incamationh
cilio,- Malchione presbytero ejusdem Anliochense myslerium.
Ecelesiae, viro per omnia erudilissimo, et ab uni- Bac de causa Trinitatis etiam posl Incarnationis
versis sacerdotibus qui contra eumdum Paulum conr mysteriumlrinitasmarisit, quia idem Deus Verbura,
venerant tunc electo, qui summtim disputationis - etiam cum propria carne unus est ex Trinitate: non
certamen a, concilio memprato suscipiens, ita eum- J) quod caro ej'us sit de subslantia Trinitatis, sed quia
dem hserelicuminter csetera redarguit, dicens: « Ex caro Dei Verbi est, qui est unus ex Trinitate. Ipse
simplicibus fit certe composilum, sicut in Christo enim omnino, et non alius ascendil in ccelum, qui,
Jesu, qui ex Deo Yerbo et IiumaiiQcorpore, quod descenditde cmlo,Filius hominis qui est in cmlo.(Joan.
est ex semine David, unus fagtus est, nequaquara in, 15). Quapropter et Deum Verbum passum carne,
ulterius divisione aliqua, sed uniiaie subsistens. Tu et crucifixum carne, et sepultum carne secundum
vero viderismihisecundum hoc nollf?compositionem beEjlumCyrillum e profitemur dicentem : « Si quis
fateri, ut non substantia sit in eo Filius Dei, sed. non confitetur Depm Yerbum passum carne, cruci-
sapientia secuodun) parlicipatjonem. Hoc enim di- fixum carne, et moftem carne gusiasse, factumque
xisti, quia sapienlia djspendium paliatur, et ideo primogenitum ex raortuis, secundum quod est vita,
deserqpt. - e Editi Lov. el Basil., ut aiter in altera.
haAL,
Ita ms. ;atedd., Donaniverbum. f Edit,, operali.
c Cyrillus anathem. 5. s Cyril. anath. 13. ' . ..'
d Editi, posl unitatem, Ms., postnnitionem.
 '
87 PETRI DIAGONI . 83
et vivificator tanquam Deus, anathema sil. » Simili- A j nec Jion etiam Ephesinum primum, cui praefuerunt
ler etiam hominem Christum dicimus Yerbum secun- beatissimi Ccelestinus Romanus et Cyrillus Alexan-
dumillud beati Joannis : Quod fuit ab initio, quod drinus antistiles; et sanclum ac venerabile,
quod
nudivimus, quod vidimus oculis ndslris, quod perspe- apud Chalcedonam celebratum est. Epistolas quoque
ximus, et manus nostrm iractaverunl deVerbo vitm beali Leonis ampleetiniur, anathematizanles univer-
(/ Joan. i, 1). Neque enim Verbum' secundum deitalis sos conlraria dogmatibus Ecclesise seniientes, simul
suaenaturam traclari potuit manibus humanis, nisi et omnia scripta Theodori Mopsuestini et Nestorii
fieret homo. Est etiam procul dubio puer ille, quem discipuli ejus, qmnesque qui illis similia sapiunt cum
beaia Virgo genuit, quem pannis involvil, quem in eodem Nestorio, nec non etiam cuncla
.scripta duo-
praesepio collocavit, quem octavo die circumcidit, decim adversantia capittilis beati Cyrilli, quse contra
quem Simeon vir juslus propriis amplexatus est gre- eumdem Nestorium edidit : his adjicienles Eulychem
miis, quetn subjeetum parentibus evangelistse refe- et DiqseQrumcum sociis eorum, omnesque quos j'u-
runt (Luc.ii, 51) quem profecisse setate et sapientia ste ac regulariter sedes apostolica condemnavit.
proteslanlur, natura Deus, per jquem facta sunt
omnia visibilia et invisibilia, unigenitus et primoge- CAPUT VI.
homo creatus; el qualis Cumsua posteritatepet
nitus, in quo omnia constant, secundum apostolum '.g Qualis
Paulum (Col. i, 16). Et hoc ipsum claris vocibus peccattimeffeclus.
eliam Isaias propheta protestatur dicens: Puer natus Post hsec consequens est etiam, qnaliter deChri-
est nobis, el Filius datus est nobis, ctijus poleslas in hu- sii graiia senliamus, quanos eruit de polestale Sa-
mero ejus, et vocabitur magni consilii angelus, admira- tanse, secundum quod nobis est traditum, vestrse
bilis, consiliarius, Deus fortis, dominator, pater futuri beatiiudinideclarare : quia eliam in hac parte aucto-
$mculi,princeps pacis (Isai. ix, 6). Et idcirco ac-"- ritas veslra nobis valde est necessaria. Gredimus
bonum et sine ulla carnis impugnalione, a
quiescendum illis nullatenus credimus, qui puero illi itaque,
Deum fortem uuitum asserunt, nec Deum fortem ip- Deo creatore omnium, factum Adam, niagnaquepraa-
sum esse puerum credunt, praesertim cum non alte- ditum libertate; ita ui, et bonum facere in propria
rius cuj'uslibet, sed ejus omnino thronum, qui de faculiaie haberet, et malum, si vellet, posset admit-
" lere. Eralque mors et immortaliias in ejus posita
Spiritu sancto et Maria Virgine natus est, atque in
Jordane a Joanne, ut aquas sanetificaret, bapiizatus quodammodo arbitrii libertate. Capax enim erat
a est, in saeculumsaeculiPsalmista testelur, dicens : utriusque rei, ut si servaret praaceptum, sine expe-
Thronustuus Deusin smculumsmculi; virgamquitalis, rieniia mortis fieret immortalis: si vero contemneret,
mors continuosubsequeretur. Itaqueserpenlisastutia
virga regni tui. Ditexhlijustitiam, el odisliiniquitatem; 'Q
propterea unxil te Deusluus oleo'exsultationisprm par- depravatus, sponte divinoelegis praevaricator effectus
et ideo secunduni qnod ei praedictum fuerat,
ticipibusluis. Quomodoautem ungi poterat Deus, cu- est;
Dei judicio morlis poena damnatur, totusque,
jus thronus est in saeculunisaeculi, nisi fieret homo? justo id est secundum corpus et secundum animam in
CAPUTY. deterius commutatus, amissa libertate propria, sub
Deus factus est homo, non homo factus est i>eu$. peecati servitio mancipamr. Ex hoe nullus est fio-
Seeundum hanc ergo prophelae sententiam, Deus minum, quinonhujusjieecali vinculo nascatur astri-
- facius est Christus, non autem Chfistus factus est ctus, prseler etim qui ad hoc vinculum
peecali sol-
Deus, sicutdicunthserelici, qui per provectum, non vendum, novo generationis modo natusest, mediator
per naturam Christum Deum audent asserere: Deus Dei, et hominum homo Chrhtus Jesus (I Tim. n, 5).
enim unctus esi, quia ipse factus esl hoirio, non Quid enim aliud potuit autpotest nasci ex servo, nisi
enim alier esi Deus.alter homo, sed idem Deus, idem servus? Neque enim cum esset liber Adam, filios
homo. Qui enim naluralis esl filius virginis, idem procreavit, sed postquam servus peccati factus est.
naturalis estFilius Dei. Propterea et duas nativilates ldeo sicut omnis homo ah illo est, ita et omnis homo
Dei Yerbi credimus et confilemur :j id est unam ante D ] servus peccati per ipsum est. Hinc et Apostolus:
ssecula b a Palre secundum divinitatem, alleram in Ex uno, ihquit, in omnes hominesin condemnalionem
novissimis diebus a virgine sancta seeundum carnem: (Rom'.v, 18). Et rursus : Per unumhominempeccatum
exsecrantes eos qui negant secundum carnem Yerbi inlravit in hunc mundum, et per peccatum mors, et
Dei nativitatem. Qui etiam refugiunt unius ej'usdem- ita in omnes hominesmors perlransiit, in~quo\ omnes
que Filii Dei faieri mirabilia el passiones, quod om- peccaverunt(Ibid., 12). Falluntur ergo omnimodo
nis Dei Ecclesia confitetur. Accipimusautem et qua- qui dicuntmortem solam,nonetiam pecealum trans-
tuor concilia secundum hunc expositionis nostrse iisse In genus humanum : ctimApostolus, et pecca-
sensum : Nicsenum, trecentorum decem et octo epi- tum, et mortem mundo per eum testetur illaiam. Ab
scoporum; Constanlinopolitanum, centum et quin- hac igitur damnatione et morte nullus omnino libe-
quaginta qui damnaverunt impios P-neumatomachos,- ratur, nisi gratia Redemptoris: qui cum esset Domi'
* Locum hunc in excusis mutiluuf restituinius sed ejus omnino thronus..., sit in smculumsmculi^
ope ms. Poriarum ab his verbis in smculumsmculius- virga mquitath,
b Al.,m Palre.
etc.
aue ad hsec Deus in swculum. In Basil. vero legitur
 89 LIBER DE INCARNATIONEET GRATIA, ETC. 90
nus, ulpote Deus, ui nos a servitute perpetua et-po- A Dei, ex una massa perdilionis alios salvari dicimus
testaie diaboli liberarel atque ad veram libertatem boniiate et graiia Dei, alios justo et occulto jiidicio
reduceret, factus est servus, accipiens formam servi derelinqui. Alioquin dicant, si possunt, hi qui hoo
(Philip. n, 7). Hinc est quod dicit ad Judseos: Tunc diyinaejuslitise el bonilaii contrarium aesiimant; cur'
vereliberierilis,si vosFilius liberaveril(Joan. vm, 56). is qui omnes homines vult salvos fieri et ad agnilio-
Putabant enim se vere liberos, qui humanis occupa- nem veritatis venire, tam multas virtules fecit in
tionibus intentione vanissima serviebant. Ut ergo Corozaim el Bethsaida, et nullam harum in Tyro et
falsa Iibertas fierel a vera Hbertas, id est ut humana Sidone facere voluit, nbi si factaefuissent, sicut ipse
libertas fieret Christiana liberias, eadem Iibertas li- testatur, forsifan in cinere et cilicio pcenitentiamegis-
beralore indignit, qua posset per ejus graliam ab sent(Matth. xi, 21)? Aut cur in Asia et Bithynia'
occupatiouibus humanis aversa, ea cogitare et desi- Apostolum vetuit verbum salutis annuntiare (Acl.-'
derare, quaepertinent ad vitam aelernam. Sine hac xvi, 6, 7)? Quod si isia nequeunt comprehendi, re-
igitur gratia potest quidem cogitare et desiderare deant ad se, et invenientes se homines, desinanf
humana, non auiem potest cogilare, aut velle, seu quaerere cur alios salvet gratuito dono, alios derelin-
desiderare divina, quorumprimum est et prarcipuum quat justo et occulto judicio, qui poteslatera habet
fundamentum,et crepido quodammodo, sive omnium B ex eadem massa aliud vas facere i"nhonorem,aliud in
bonorum origo, credere in Dominum glorimcrucifi- conlumeliam (Rom. ix, 21): et clamenl una nobis-
xum(I Cor. n, 8). Quod utique non est ex naturalis cum', imo j'uxta Apostolum: 0 altitudo divitiarum
arbilrii libertate. Quia non hoc caro el sanguis, sed sapienlimet scientimDei! Quam inscrutabiliasuntju-
paler cmlestisrevelat (Mqllh. xvi, 17), cui voIuerit,ad dicia ejus,et invesligabilesvimejus! Quis enim cogno-
veram eum attrahens Iibertatem,non violenia neces- vit sensum Domihi? aul qui consiliarius ejus fuit ? aut
sitate, sed infundendosuavitatem per Spirilum san- quis prior dedit illi, et relribueturei? quoniam ex ipso,
ctum, ut mox credenles dicamus quia Dominusest et per ipsum, et in ipso sunt omnia. Ipsi gtoria in ste-
Jesus (1 Cor. xn, 3), quod nemo per naturalem arbi- culasmculorum. Amen (Rom. i, 33-36). Manifeste
trii iibertatem potest dicere, nisi ,in Spirilu sancto. ergo nonnobh, sed Aposloloomnino fesistit,-qui di-
Fruslra ergo garriunt qui dicunt: Meum est velle. cit: Nisi ego prius voluero, gratia ad me non venit.
credere, Dei autem gratise est adjuvare; cum eliam Quod omnino nihil aliud est dicere, nisi prius dare
ut relribuatur ilji.
ipsum credere, quod est consensum prsebere^veritati, Deo,
nobis a Deo dari testetur Apostolus dicens : Vobis CAPUT.VIII.
enim dalumest a Christo, non solum ul in eum creda- Omnis molus.bonmvoluntalis ex Deo.
tis, verum eliam ut pro illo patiamini (Philip. i, 29). C'
Sed nos sequenles eumdem apostoluin omnem bo-
CAPUT VII. narum cogitationum originem,. 0 consensionemque
Deusalios facit crederesuabonilate, alios deseritjusto earum, et voluntatem ex Deo et perDeum et in Deo
judicio, sed occulto. dieimus, qui pravas bominum voluntates el terrenis
Sed dicuni,sinolentesDeus facit ut velint credere, actibus implicalas, per infusionem et d inoperalio-
nullus auiem esi qui naturaliter (ut dicitis) b possit nem intrinsecus sancti Spiritus absolvit et corrigit,
credere, aut aliquid boni velle quod pertinet ad vi- sicut scriptum est: Prmparaiur votuntas a Domino
tam aeternam; cur ergo non facit omnes velle ? cum (Prov. vm, 35, sec. LXX). Hinc etiam beatus Basi-
non sit personarum acceptio apud Deum, praeser.tim lius Csesariensisepiscopus, in oratione sacri altaris,
cum de ipso scriptum sit: Qui vult omnes homines quam pene universus frequeniat Oriens, inter cae-
salvos fieri, el ad agnilionemverilatis venire (I Tim. tera: < Dona, inquit, Doihine, virtutem ac tutamen-
n, 4). Aut enim vult, et non potest, aut raenlilur tum : malos quaesumusbonos facito, bonos in boni-
Seriplura divina. Quod si horum quodlibet sentire tate conserva: omnia enim potes, et non est qui
est impium, restat ut non ille exeiiet voluntatem coniradicat libi : cum enim volueris safvas, et nullus
humanam, sed eam exspectet ab homine, ut aequum]jj resislit volunlaii tuse. » Ecce quam breviter, quam-
sit in volentibus praemium,innoleniibus aulem justa que dislricie doctor egregius olim huic controversiae
damnatio. Haec si ila sunt, iit hserelici jaclitant, finem posuit, docens per hanc precem, non a se ipsis,
compreltensa.sunt ab ipsis inscrutabilia, et incom- sed a Deo malos homines bonos Deri, nec sua vir-
prehensibilia Dei judicia. Si enim, ut ipsi volunt, tule, sed divinse gratiae adjulorio, in ipsa bonitate
nolentes damnat, salvat autem volenles; nihil est perseverare. Similiter beatus Innocentius apqsiolicae
omnino quod quseratur ullerius. Et, quantum ad sedis anlistes, in epislola ad concilium Milcvita
ipsos, fallit Scriptura divina, quse incomprehensibilia .num e: « Omnia, inquil, sludia et omnia opera ac
Dei testatur judicia (Rom. xi, 53). Nos aulem incom- merita sanctorum ad Dei gloriam laudemque refe-
prehensibilia credentes et demonstrantes judicia renda sunt: quia nemo ei aliunde placet, nisi ex eo
a Aherant ab editis vera liberlas; id esl, ul huinana 6 Editi, earumque confessionem;sed rectius ms.
libertasfieret; at sulislilula sunthaec ex ms, consensionemque earum.
b Editi, potest credefein Filio Dei. At ms., possil d Sicms.; at in excusis, et operationem.
cretkreaut velle, abestque in Filio Dei. e Videin Ccelestini cap. 8.
 M PETRI DIACONILIBER DE INCARNATTONE ET GRATIA, ETC. 92
qtiod ipse donaverit.» Quod diligentius, nianifestius- A, filii caritatis suse (Cot. i. 13), et ex vasis iraefacit
que in epistola sua a ad papam ?,ozimum , repli- vasa misericordise (Rom. ix, 22, 23). Quod adeo to-
cando, ipsius papse sentenliam explicant Africana tum divini operis esse sentitur, ut haeceffieientiDeo
concilia dicendo : Illud aulem quod in litteris quas gratiarum semper aclio laudisque confessio proillu-
ad universas provincias curasti esse mittendas, po- minatione talium, vel correctione referalur. i Rur-
suisti, dicens: « Nos tamen instinctu Dei (omnia sus posl pauca : « e His ergo, inquit, ecclesiaslicis
epim bona ad auctorem suum referenda sunt, unde regulis et ex divina sumptis auctoritate documentis,
naseuntur) ad fralrum el coepiscoporum nostrorum ita adjuvanle Dominoconfirmati sumus, ut omnium
conscientiam universa retulimus: sic accipimus di- bonorum affecluum alque operum, et omnium stu-
ctum, ut illos qui contra Dei adj"utorium extollunt diorum omniumque virtulum, quibus ab initio fidei
arbitrii libertatem, districto gladio veritatis velut ad Deum tenditur, Deum profiteamur anctorem; et
cursim transiens amputares. Quid enim tam libero non dubitemusab ipsius gratia omnis hominis merita
fecisti arbitrio, quam quod universa in humilitatis prseveniri, per quem fit ut aliquid boni et velle inci-
hostrse conscientiam retulisli? et tamen instinctu Dei piamus, et facere. Quo utique auxilio, et munere Dei
factum fideliter sapienterque vidigti, veraciter fiden- non auferlur liberum.arbilrium, sed liberalur; ut de
terque dixisti, ideo ulique quia prteparatur volttnlasa B tenebroso Iucidum, de pravo reetum, de languido
Domino(Ibid.), et ut boni aliquid aganl paternis in- sanum, de iniprudenti sit providum. i Terminat au-
spirationibus suorum ipse tatigit corda filiorum : tem idem magister hanc ipsam epistolam atque con-
Quotquot enim spiritu Dei aguntur, hi filii sttnt Dei cludit ita, dieens: f « Quia ad confitehdam gratiam
(Rom. vm, 64); ul neonostrum deesse sentiamus Dei, cujus operi ac dignationi nihil penitus subtra-
arhitrium, el in bonis quihusque voluntaiis humanse hendum est, salis sufficere credimus, quidquid se-
singulis motibus, magis illius prsevenire non dubi- cundum praedictasregulas apostolicaesedis nos scri-
temus gratiam; quod ita Deus in cprdibushominum, pta docuerunt, ut prorsus non opinemur catholicum,
atque in ipso libero operetur arbitrio, ut sancia co- quodapparueritprsefixissententiis esse contrarium. »
gitatio, pium consilium, omnisque molus bonae vo- Haec, sanctissimi, non quasi ignoranlibus suggcrere
lunlatis ex Deo sit, quia per illum aliquid boni pos- necessariumsestimavimuSjSedadconfutandumeorum
sumus; sine quo nihil possumus. u His corigrue anientiaro, qui ea ul nova dogmala, et spenilusEc-
bealissimus Goslestinusin epistola ad Gallos data h : clesiis inaudita refugiunt, huic parvitatis nostra; li-
« Cum enim, inquil, sanctarum plebium praesules bello inserere utilcjudicavimus. Quaruin omnium
roandata sibi legatione ° funguntur apud divinam sanctorum Patrum imbuti doclrinis, analhematiza-
clementiam, humani generis agunt causam, et lota 'C mus Pelagium el Coelestium,simui etiam Julianum
secum Ecclesia congemiscente postulantetprecanlur, Eclanensem, et qui illis similia sapiunt; praecipue
ut infidelibus donelur fides, ut idololalraeab infideli- libros Fausli Galliarum episcopi, qui de monasierio
talis suaeliberentur erroribus; ut Judseis,ablato cor- Lirinensi proveclus est, quos contra prsedestinatio-
dis velamine, lux veriiaiis appareat; ut haereiici, nis sententiam scriplos esse non dubium est. In qui-
calholicaefidei perceptione resipiscant, ut schisma- bus non solum contra horum omnium sanctorum
tici spiritum redivivse caritalis accipiant, ut Iapsis Patrum, verum etiam conlra ipsius Apostoli h tradi-
pcenilentiaeremedia conferantur, ut denique cate- lionem veniens, humano labori subjungit graliae
chumenis ad regenerationbs sacramenia perductis, adjutorium, atqtie lolam omnino Cbrisli evacuans
coelestismisericordia; aula reseretur. Haecautem non gratiam, aittiquos sanclos non ea gratia qua et nos,
perfunclorie, neque inaniter a Doinino peti d rerum secundum quod docet beatissimus Petrus aposlolus
ipsarum monslrat effectus; quandoquidem ex -otnni (Act. xv, 11), sed naturae possibilitale salvalos imjjie
errorum genere plurimos dignatrir attrahere, quos profitetur.
eruens de polestate tenebrarum, transfert in regnum

a Edili, ad papam Romanum. Ms., ad

papam Zo-',D nequeinaniter a Doinino peti, sed efficaciler,ipsanw.i
simum. precum monslral effeclus.
h Coelest. cap. 2. e Coelesi. cap. 12.
c Editi, ftmgantur. f Idem, cap. 15.
d Sic ms et editi s Al., pene.
prseler Basil., in quo Iegitur h Sic ms.; editi autem, contradictienem.
 S3 VIGILIUSTAPSENSIS. PROLEGOMENON. <)4

ANNODOMINIDXVIIT.

VIGILIUS TAPSENSIS.

NOTITIA EX CAVE.
Yigilius,gente Afer, Tapsensis sive Tapsitanus ini A £ Liber de UnilateTrinitatis ad Oplatum, sive Dia-
• provincia Byzacenaepiscopus, claruit anno &Si, quo) logus inler S. Augustinum et Felicianum Arianum-
Hunnerici regis praeceptoCarlhaginem evocalus, utt a Yigilio confictus: inter Augusiini opera haberi
rationem-fidei suoeredderet, Eugenii Carthaginensis > "solet.
professionifidei subscripsit, et cum eo pro fide ca- De Trinitate adversus Varimadum,seu litterarrim
tholica constanler militavit. Ssevientibusin catholicoss Metathesi Marivadum, sectaeArianae diaconum, et
Yandalis Arianis patriam suam deseruisse videtur. Hunnerico regi admodum gratiosum, libri tres sub
Constantinopolinprofeetum esse , atque ibi librosi k IdaciiClarinomine a Yigilioolim evulgati.etsub ejus- .
contra Eutychem condidisse, prodit Theodulphuss Seranomine lypis saepiusimpressi.
Aurelianensis, et jEneas Parisiensis. Vigilium sane> Liberconlra Palladium Arianumepiscopum,duabus
inler Grsecosdemum versatum esse ex primo operis> constans partibus, quarum prior pro concilii Aqui-
islius libro non obscure colligitur.Perperam cumYi- leiensis ann. 581 habiti actis exhibita est in collectio-
gilio Tridentirioconfusus; Scriptorum istius ac supe- nibus conciliorum, qusepostannum 1550 prodierunt; '
fioris sevinotiliam diu fugit. Certe scripta ej'usinter altera binas habet editiones, utramque, ut videtur,
aliorum opera delituerunt, sub aliorum forlasse no- aVigilio, evulgatam. Prima eadem est cumAmbrosii
mine ab ipso Yigilio primum edita ac supposita, hac B Hbro de Fide seu de ConsubslantialitaleFilii cumPa-
saltem ratione, uti accurale conjicit Chiffletius, ut tre; secunda, quseauctior est, eademest cum Grego- .
Arianorum odium alque invidiam fugeret, fanlisque rii Nazianzeni Oratione 59. Operi subjiciuntur duse
nominibuspraelensis sibi suffugium,.scriplis aucto- concilii Aquileiensis epistolas, altera ad episcopos
ritatem pareret. Tandem operaej'usundiquequsesita, Gallim,altera ad Gralianumet Valentinianumimpp.,
et auctori suo vindicata, collegit Franciscus Chiffle- quae conciliiaclis annumerandsesunt. Quodad prio-
tius supra laudatus , et sequenli ordine disposuit. rem altinet, confictam esse a Yigilio hanc disputa-
AdversusNestoriumel Eulychemlibri V prodefen-' tionem sub aclorum synodi Aquileiensis nomine,
sionesynodiChalcedonensis,qui sub Yigilii Tridentini longo conjecturarum, potius quam argumentorum,
nomine aliquotiesprodierunt, Tiguri, 1539, deinde a agmine contendit Chiffletius: quod quidem mihi ne-'
Cassandro edili Colon., 1575, in-8°, et inter opera quaquam verisimile videtur: neque tantse sunt, quas
Cassandri, p. Mi, emendatioreset auctiores a Josia afferi, ratiunculse; ut in iis refellendis immoremur.
Simlero editi Basileae,1571, atque alibi. Certe genuinus hisce concilii AquileiensisActisnemo
Allercatio sub nomine Athanasii adversus Arium, movebit litem, quin eadem ratione, et iisdeni fere
slve Dialogiduo in concilioNicaenointer Alhanasium'' argumentis aliarum synodorum Acta in dubium vo-
et Arium habiti, Probo judice. « care possit.
C «
DialogisiveAltercationesIII, ab Athanasio contra SolulionesobjectionumArianorum,quas primo Dia-
Arium, Sabelliumet Pholinum coram Probo j'udice logo sub nomine Athanasii contra Arianos a Yigilio,
habitoe. Idem cum priore opus censendum est, hoc antequam secundam dialogorum istorum editionem
tantum diserimine distinctum ; quod prius in Africa molirefur, adj'ectas esse conjicit Chiffielius.
aYigilio, dum Yandalos adhuc timeret, et ab iis Opera isia supra enumerata in unum collegit, ac
agnoscinollet, scriptumfuerit; ac abAfrica egresso notis et dissertalionibus illustrata edidil-PetrusFran-
demum recognitumprsefatione mulilaium, locis ple- ciseus Chiffletius,Divione. 1664, in-4°. Exinde ha-
risque elimatum, et integro IibJ>ofertio Probi judieis bentur BibliothecaePatr. tom. VIII, p. 722.
sententiam complexo auctum. Ulrumque in unum Allercatiosive DialogusS. Augustini cum Pascenlio.
opus compaginalum sub Yigilii Tridentini nomine Arianocoramjudice /jaurairiOjaVigilio couficta, et a
edidit Georg. Cassanderuna cum libris adversus Eu- Palribus Benediclinisnovissimseoperum S. Augustirii
-" editionis curaloribus
tycheten, Colon., 1575, et inter apera sua pag. 460. primum in lucem eruta, etepi-
Dialogipriores duo inter Athanasii opera locum male stolarum ejus appendici subnexa.
oblinere solent. _ Symbolumfideisub Athanasiinomine circumlalum,
De Trinitale, sive de unita Trinilate Beitath contra " et inter illius opera vulgatum. Id Vigilio, nos non
MarivadumArianumlibri XII. Neapoli in Campania' invita, uti credimus, veritate,ascrib'endumcensemus.
•'
scripii; et Atbanasio suppositi; sub cuj'us etiam no- Yide plura in Athanasio.
mineseplem priores libri in editione AlhanasiiHei- Cceteruma Yigilio quodam, Africanoepiscopo, lu-
delbergensi prodierunt; integri vero duodecim in culenlum de mille annorum, qui in Apocalypsiprwdi*
jediiioneParisiensi, in undecim.tamen malejdivisi, - cuntur, iqtelligentia traclatum confectumesse prodij
duohus posterioribus libris in unum confialis, Cassiodorus ( Divin. Lect. 1. i, c. 9). Utrum is Yigi
 -' VIGILIITAPSENSIS 96
95
lius nosier fuerit plane incertumesl. Id cerium, opus, A sciam, ralione duclus, nullius auctoritale fultus. De
qoalecunque fueril, interiisse. hacenim re ne ypv quidem habet, qui oinma Vigilii
Deniquemirari licet, quid sibi velit Casimirus Ou. operacorrasii, ssepe dicius Cbiflleiius; quamvisillum
din, qui non uno m IocoArnobii Junioris cum Sera- in parles vocare velle videatur.
pione conflictum Vigilio nostro tribuat, nulla, quod

VIGILII TAPSEHSIS

CONTRA EUTYCHETEM
LIBRI QUINQUE.

LIBER PRIMUS.
1 I. Magnumel grave fidei periculum, quod nec ;B.silionum laqueis ariimas venari Christianas. Sedni-
facile sentiri, nec facile a plerisque valeat evi- hil riovum, nihil peregrinum Ecclesisefortitudo expe-
lari (quoniam est pietatis speeie obumbratum-) ritur, talibus pene abuniversis haereticisquaestionum
per multas Orienlis Eeclesias domeslica contentione turbinibus agitata; triumphum de contrariis, et immo-
grassari comperimus; et eo usque pertinaci animo- bilitatem sortita de adversis. Nam dum se conlra Sa-
rum obstinalione defendi, ut necantiquorura Palrum bellium armigero cartamine aptaret, Filii atque Spi-
traditionibus , nec religiosorum principum severis ritussancii personarumexstamiasvindicat; quod alius"
sanctionibus possit vel potuerit amputari. Praeventus sit qui gignit, et alius quigignitur; et alius sit pro-
enim falsse opinionis errore humanus audilus, ad cedens, alius de quo procedil; alius mittens, alius
veri ralionem percipiendara durus et perdifficilis in- missus; alius Deus Verbuni qui de Yirgine nascitur,
venilur, quantiscunque lestibus urgeatur. Mavult alius Pater qui permanet semper innatus; alius qui
enim pravi dogmatis sententiam, qua semel infectus per dispensationem carnis, cuncta nostrae fragilitatis
est, perversius vindicare, quam hanc eamdem lantis officia explet, alius Pater qui sine his omnibus ma-
divinarum humanarumque legum auctoritatibus re- nei. Videas illicoArium tanquam iriumphalis victo-
futatam salubrius immutare. Hsec ergo perniciosi riae suscepta niateria elatius insullare, et subdetesta-
discriminis lethalis et mortifera pestis inlra vene- «bili perfidiaesuae jugo, fidelium vellecolla subigere.
randos Ecclesiseadiiusita cuncta ferocius populatur, Cognosciteinquiens, potiorem esse qui mittit eo qui
ut eo plus noceat, quo minus nocere intelligitur. mittitur: inferiorem esse qui obsequitur, digniorem
Sic enim leterrimi anguis edocta magisterio-,insidia- cui munificentia exhibetur. •
rum suarum ancipiles laqueos dextra Isevaque teten- III. Manichaeumilidem cum de veritate dominici
dit, ut perangustum et nimis arduum commeantibus corporis obtundo, quod non fallaci simulatione et
itineris callem reliquerit. Si enim paululum in utram- , quibusdam illusionum prsesiigiis fuerit susceptum,
que partem nutanlia volueris inferre vestigia, illico lumenlem Virginis alvum allego; prsastolati tempo-
capieris. ris moras, quas diutius inlra materni uteri hospi-
II. Inter Nestorii ergo quondam EcclesioeCon- tium, usque ad legitimum partus diem peregit 3 in-
slantinopolitanse, non rectoris sed dissipaioris, non sinuo : puerperii cunas, vagitum infantis, setatis pro-
pasloris sed praedatoris sacrilegum dogma, et Euty- fectum, ad ultimum passionis ludibria, crucis patibu-
chelis nefariam et delestabilem 2 sectam, ita ser- lum, confixiones clavorum, aperti Iateris cruorem
pcntinscgrassationis sese calliditas temperavit, ut simul et lalicem, dcscensionem, sepulturam, resur-
utrumque sine ulriusque periculoplerique vilare non reclionem, et quod ipse quoque Dominusait: Vultis
possint; dum si quis Nestorii perlidiam damnat, D me occidere, hominem qui veritalem loculussum vobis
Eutychelis pulatur errori succumbere. Rursum dum (Joan. vui, 40). Et Aposlolus: Sicut per unum homi-
Eutychianae haeresis impietatem destruit, Nestorii nem mors, ila et per unum hominemresur.rectiomor-
arguitur dogma erigere. Sed has inanium accusatio- tuorum(I Cor. xv, 21). Et: Vnus medialor Dei et
num nebulas illi offu.ndtintpraecipue, qui aut imperi- hominumhomo Chrhtus Jesus (I Tim. n, 5). Ha?c
liae vitio, aut conlentionis morbo aegrotanl; et dum me conlra Manichseuriiperorantem, Photinus totum
' velut
petulantis animi supercilio criguntur, anliquitus tra- pncparalum cibum, avidioribus perfidiae fauci-
ditas a Patribus fidei regulas ob hoc solum despi- bus nititur transvorare. Rursus cum me contra eum
ciunt, ut male conceptas novilalum suarutn senten- . armis vivificseIeclionis instruxero, el multa testimo-
tias Ecclesiae inlromittant. Ob id etiam"nobis, lan- niorum j.icula, Fiiium Dei Deum verum esse conie-
quam dialeciicae arlis magistri, uon tanquam vere siantia vihravero, necesse habeo inler caeteraeliam
Ghristi discipuli, ancipitis responsionis inevitabilem ilhid opponere, quod in shnilitudinemhominumfacius
syllogismum tendunt, arbitranles posse se his propo- sit, el habilu inventusut homo(Philip. n, 7). In quo
 "
97 . CONTRA EUTYCHETEM LIB: I. 98
nie loco Manichaeus strangulat, et ad se recursum \. rursus in eadem corporis forma compungentiura ocu-
fecisse cum tola ovanlis animi exsultalione vociferat. lis in consummaiione temporis sese demonstrabit.
Sed multum est, et nimis operosum, lalia sententia- Nam.si harum duarum una exstincta vel.potius con-
ruin lendicularevolvere, quibus haerelicse machina- sumpta, relicta est una; id consequens erit ut Domi-
tionis fraudulenta subreplio libertatem catholicaefi- nus Jesus Chrislus, aut Deus tanlummodo, rion-et
dei nititur captivare. .homo idem, aut homo tanturamodo, non e't Deus
- 1Y. Et quoniam contra has omnes hsereticorum idem impiissime praedicetur. Non itaque debemus 5
pesies plenissimea nostris inajoribus disputatum est per hanc stultaeprsedicationis insaniam, dignaiionis,
(quod etiam si in erroris eorum destructionem nulli dignitalisque cassare mysterium. Dignationisscilicet,
conderentur libri, hoc ipsum solum quod haerelici quia Deus dignatus estfieri homo. Dignitatis autem,
.suntpronuntiati, orthodoxorum securilali sufficeret), quia Verbi natura in carnis adunationeimmutabiliter
' nunc istos videamus
quorum mentem anguis ille te- . permanenle, per unius personse arcanum idem homo
terrimus a caslitate fidei, quae est in Christo Jesu, est Deus. Et hie sensus calholicus naturarum in sese
ila corrupit, ut in apertum nefandse prsedicationis coeuntium adunationem non nalurae unionem admit-
adulterium fronlem eorum impudentiae callo obdu- tit; dum ex duabus adunalis, iisdemquemanentibus,
clam armaverit, ut jure ineis propheticum illud ora- B unus Deus idemque homo creditur Christus. Quia
culttm valeat redundare : Facies merelricis facta est secundum istos qui unam lantummodo contendunt
tibi (Jer. m, 3). Nam si non ita est, quid sibi ergo esse naturam, aut Verbi mutata est in carnem, ut
vult quod nec tantis conciliorum decretis, nec tam fieret nna; aut carnis in Verbo consumpla est, ut ex-
plurimis antiquorum Palrum senieniiis cedunt? Ac- stantiam sui per sui abolitionem amitlens omnino
cusant igitur nos dum utriusque naturse Christum esse.non possit, ut sola Yerbi remaneat una. Quod
fatemur, tanquam duos Christos, unum Deum, alte- quam sit impium, quamque sacrilegum apertissime
rum hominem, juxla infandum Nestorii errorem per . mihi cognoscere videtur, quisquis apostolica dog-
dualilalem naturse videamur asserere. Sed nos unum maia, non humana commenla sectatur. Quia vero
Deum, eumdemque Filium Dei, et hominis 4 Filium, . idem Deus homo est, et idem homo Deus est, ex
non duos profitemur: et iia Verbum intra virginei Kulroque subsistens, utroque non carens, apparet eum
uteri secreta, carnis sibi iuiiia consevisse, id est in- utriusque esse naturae, quia neutrum polest amittere.
carnatum fuisse, ut tamen Verbi natura non mula- VI. Cur autem isti, vel quomodo in ambabus natu-
retur in carnem. Ilemque carnis naluram ita per ris proprietatis nomen refugiunt, nescio num eo usque
suscipienlis commixtionem in Verbi transisse perso- perfidisevelamine obducuntur, ut non videant, non
nam, ul non tamen fuerit in Verbo consumpta. Manet G inlelligant, in Chrisio aliud divinilati, aliud humani-
enim utraque, id est Verbi carnisque nalura, et ex - tali ejus congruere, licet sit utrumque cOmmune.Ait
his duabus hodieque manentibus unus est Chrislus, . namque discipulis suis: Si dlligeretis me gauderelis,
unaque persona. Quis enim sacrilega opinione indu- quia vado ad Patrem, quia Pater major me est (Joan.
tus eousque desipiat?Quis in tam abruplum erroris xiv, 28). Et iterum : Expedit vobisul ego eam; si enim
haralrum semelipsum inj'iciat, ut Filium Dei, sine nbnabiero, Paraclelus ad vosnon veniet(Joan. xvi, 7).
sua propria.carne, quam in sacraeYirginis utero inef- Et cerle Verhum Dei, virtus Dei, sem •
sapieiiiia Dei,
fabili societatis permixlione ita sibimet adunavit,
per apud Patrem et in Palre fuit, etiam quando in
ut Yerbumhomo, et homo Deus, idemque unus, non , nobis nobiseum fuit.
Neque enim cum lerrena mise--
mutatis naturarum generibus fieret, neget hodie se- ricorditer
incoluit, de coelesli habilatione rece.ssit.
deread dexteram Patris, venturumque j'udicare vivos Cum Palre enim
ubique est lolus pari divinitale,
el mortuos; cum ipsumDominum dixissenon nesciat,
quam nullus continet locus. Plena sttiit quippe om-
Cum venerilFilius hominhin gloria Patris sui (Matth. nia Filio, nec est aliquis locus divinitalis ejus prse-
xvi, 27)?Non quod, ut ssepe diximus, alius sit Filius sentia vacuus. Unde ergo, et quo se iturum dicit? aut
alius Filius Dei: sed usque adeo ostendere
' hominis, se ad Palrem perrecturum asserit, a quo
voluit nostri generis naturam per commixlionis in- quomodo
Sed hoc erai ire ad
dividuam unitatem non fuisse consumptam, ut se sine dubio nunquam recessit?
a auferre de boc nnmdo
eliam in coelo positum Filium hominis dicat, ut per Pairem et recedere nobis,
nobis. Vides .ergc
veri appellationemnominis, veritateni agnosc.is na- naturam 6 quam susceperat ex
et abiret
turae manentis. Si ergo nunc usque manet Yerbi in- eidem naiurse propriura fuisse ni auferretur
est nobis,
lemeraia natura, manet etiam, quam idem sine sui a nobis, quae in fine temporum reddenda
mutatione suscepii, humanilatis illibaia natura. secundum aitestantium vocem angelorum : Hic Je-
Y. Quomodo defendilur hodie una esse tanlum- sus qui receptus esl a vobis, sic veniel,quemadmodum
Nam vide
modo Chrisli natura? Si sic est; profecto igitur ex vidhlis eum eunlem in cmlum (Act. 1, M).
•
duabus abolita est una. Qusenamigitur? Si humana, miraculum, videutriusque nalurae proprietatismyste-
- suara re-,
sola est crgo Yerbi naiura, et falsum erit quia Chri- rium. Dei Filius secundum humanitatem
diviniiatem suam ait nobis:
slus Jesus sic veniet quemadmodum visus est irc in cessil a nobis, secundum ad con-
- Ecce eyo vobiscum sum omnibus diebus usque
coelum.Corporeus namqueper nostri generis speciem
intuentium oculis idem' Dominus apparebai; sicut summationemswculi(Mallhj xxvin,20).-Sinobiscum
99 VIGILII TAPSENSIS fOO
cst, quomodo recessit? Si nobiscum est; quomodo .A.quod- crevit, non Dei, qui nostri generis carnem
jait: Venienl dies quando desideretis diem unum Filii -assumpsil?Si in illa gloriosissima passione Dominus
limninh, et non videbilis (Luc. xvn, 22)? Sed et no- Jesus Christus aut capite plecteretur, aut quibusque
hiscum est, et non esl nobiscum. Quia quos reliquit aliis membrorum abscissionibus mulctaretur; puta-
et a quibus discessit humanitate sua, non reliquit, -musne isti dicerent, partem Verbi cum capile ampu-"
nec deseruit divinilate sua. Per formam enim servi, tatam, et aliarii partem cum manibus detruncafam ?<
quam abstulit a nobis in ecelum, abseris est nobis: Et quia circumcisus est, >cavendum est ne parlem
]ier formam Dei, qua non recedit a riobis, in terris Verbi cum illamembri exspoliaiion? opinentur pari-
praesens esl nobis: tamen et praesens et absens ipse ter amputalam;quod nechodie detruncatishomini-
unus idemque est npbis. bus verum dicat quisquis salubrius et reclius sapit.
YIL Audi et aliam utriusque naturse proprietatem, Neque enim fas est opinari, quod cum hominis ma-
Sepullum Dei Filium omnes legimus, omnes credi- nus absclduniur, pariter animae portio desecelur.
inus, omnesi pariier praedicamus, nec ullus audet Lumen quoque istud Visibileper quaslibet oculorum
ambigere Chrislianus. Jam hic, si placet, pacifica mo- passiones aufertur ab homine; g nec tamen illud lu->
deratione tractemus, quid ejus potuerit sepeliri, men arifertur ab anima, quo' valet inter justiliam
utrum Yerbum, an anima, an corpus, an simul om- B injquitatemque discernere. Unum enim corporis",
nia? Sed perabsurdum est, aot Verbum, aut animam aliud animse eslproprium.
dicere linleis obvoluta. Restat ergo ut solum corpus IX. Hlud interea est prse casteris animo eontuen-
quod exanime erat, quod etiam sepelieniium manibus duni, quod si natura Dei ej"usdemccnditionis esset,
ferebatur, fuerit in sindone eircumdatum et in se- "ut per se atque in se aliquibus passionum generibus
pulcri gremio collocatum. Nam hic argumentari non subderelur, nulla esset profeclo humanum corpus
opus est, ubi se ipsa veritas manifeslius prodit. Yer- suscipiendinecessitas. Quid enini opus erat Deo riior-
bum Dei exsequiarum officionon eguit: anima sepe- talium sibi naturam adsciscere, si potuit natura ejus
lirinon pbloil : sola igitur caro sepulturse offieium morlisTegibus subjacere ? Quia vero mors quse per
babtiil. Et tamen DominumJesum Christum sepul- transgressionis praevaricafionem obrepserat, morte
tum apostolica auctoritas docuit. Cernis ergo esse ali- perimenda erat,sicut ipseDoroinus praedixerat, di-
quid proprium carnis quod Yerbi esse non possit; cens : Ero mors lua, o mors (Osee,xm, 54), necesse
sed -ideo etiam Yerbi esse, quia Yerbi est illa caro habuit Dei Filius altiore atque profundo dispensatio-
cui possunt hsec omnia aplius convenirc. nis suaeconsilio, ut q'uiaipse naturae est inipassibilis,
YIH. Crevisse certe per setatis curricula, et asque passibilis naturse corpus susciperet, in quo itijuriis et
ad robusta juvenilts corpofis memhra pervetiisse Do- C passionibus eousque afficeretur, ut usque ad mortis
minum Jesum f Chrislum Evangelia tradunt. 0 tu, dispendium per mortis obnoxiam naturam perve-
quinihil vis esse proprium carnis, putasne quod Ver- niens, moftem in suis Sedibus pefimeret, et cuneta
bum cum ea carne, qua ex Yirgine natus est, per inferni jura victrici congressionis tfiumpbo eompi-
astatum successiones, el per incrementa membrorum lans, ad superos repedaref. Yides ergo non ob aliud
pariler Crevit, el in majoreni sui corporis molem so- Deum naturae nostrse se perriiisisse ut moferelur,
lidatum est? Noli, rogo te, cavillari. elige unum- nisi quia ejus natura mortalitatis conditione penilus
quod velis. Crescere istud, el grandescere Domini ' non tenelur; ac sic esse aliquid proprium Cbristo
Jesu Christi, el usque ad perfectam j'uvenilem aeta- quod divinitaii, aliud quod humanitati conveniat:
tem pervenire, cujus esl? Yerbi, an camis. Scio quas licet propter unilalem personse, et mors ad divini-
anguslias patiaris, quibus anbeles sestibus. Si dicas taiem, et immortalitas ad ejusdem Dei referatttr hu-
proprium esse carnis proprielalem naturse fateris. Si manitatem.
dicas et carnis esse et Yerbi (quod quidem verum X. Metuendum sane est ne isti qui inanissimo
est per unitatenl personse, non, per proprielatem na- metu utriusque nalurse proprietaiem idcirco nolunt
turae); si, inquam, dicas Yerbi esse hoc aetalis au- accipere, ne duos videanlur Ghristos inducere, simi-
gaientum, mulabile inlroducis alque convertibile Dei liter nobis et' de Trinitale quaestionemaliquam mo-
Verbum. Forle enim quaedamportio ejus virginalem veant; ut quia sunt qusedam propria Patris, qusa
uterum impleverat; et ideo haec exigua porlio cum nec ad Filium, nec ad.Spiritum sanctum perlinent;
corpore suo sensit augmentum; dum illa majorquse et sunt quaedam propria Filii, quse nec ad Pa-
restabat, et quae uterum Yirginis non impleverat, trem, nec ad Spiritum sanctum pertinent; et sunt
paulalim sese portioni suae, quamin homine habebat, etiam Spiritus saneii nonnulla propria, qua> nec
per incrementa ipsius corporis admiscebat; et isto ad Patrem, nec ad Filium pertinere monslranlur,
modo secundum vos, non totus| neque perfectus, sed tres a se invicem separatos criminentur catholicos
modicus natus est Deus, et per selalum congruentias colere deos. Sed ne forsilan inopinata qusestione
• factus est
magnus.-At si hoc impium ac detestabile turberis, adverte per singula. Susceptse carnis dis-
est aut Yerbi porlionem dicere, aut Yerhum credere pensatio nec ad Patrem, nec atl Spiritum sanclum,
augmenli aliquid hrsua naiura sensisse, Dominum sed ad solum pertinet Q Filium : proprie enim Filius,
tamen Jesiim Christum clarumest setaiis profectum non Pater de Yirgine natus est. Rursus illa quse
habuisse t quis son videat hoc proprium carais esse super eum audila est vox : Hic est Filius meus di-
401 CONTRA EUTYCHETEM LIB. I. 102
lectus (Malt. m, 17, et xvn, 5), nec ad Filium, nec jA XII. Sed istorum temeritas quse, pro numero na-
ad Spiritum sanctum, sed ad Patrem pertinet solum. turarum, diversitatem ingerit .pefsoharum, apostolica
Item columbsespecies quse in Jordane apparuit, et est auctoritate frangendaj 'efpenitus conterenda.
ignearum linguarum niultipartita distributio, proprie Apostolus.certe noverat Chrislum ulriusque esse na-
ad sancli Spiritus personam perlinere monslratur. turse, dum eum et hominem et Deum, eumdemqua
Sed ne adhuc de his proprietatibus dubites, audi ma- praedicat unum. Hominem quidem drim ;dicit': Vnus
nifestius.Proprium Patris estgenuisse, et proprium mediator Dei ethominum, honioChrislus Jesus {I Tim.
Filii natum fuisse, proprium vero esl Spiritus sancti II, 5). Et ilerum : Sicut perunum hominemmors, ita
procedere. Nec omnino reciprocat in aliam perso- per unum hominemresurrectio mortuorum (I Cor. xv,
nam, -quod esl unicuique personae specialiter pro- 21). Et de Filio inquit suo : Qui factus est ei ex se-
prium. Si ergo hae tres personse habentes singulse mine David secundum carnem (Rom. i, 3). Et : Me-
proprietates suas, quibus significantius distinguanlur, mor esto Jesum Cltrhlum resurrexhse a mortuisex se<
non quibus ^separentur, unus est Deus; quomodo mine David secundumcarnem (II Tim. n, 8). Deum
Filius, salva ulriusque naturse proprietale, non unus vero cum dicit : Ex quibus Chrislus, qui est super
<st Christus ? omniaDeusbenedictusin smcula (Rom.ix,5).Et quam-
XI. Nam et in homine, si subtilius dispulare veli- g] plura his similia, quse commemorare Iongum est.
mus, pleraque invenies ita proprietate quadam se- Qui ergo hunc eumdem et Deum prsedicahat et ho-
questratius distincta, ut si et ibi caluraniari volueris, minem, ut ex ulrisque naturis unum osienderet
de uno homine multos homines facias. Hominem Chrislum, miror qnomodo non metuit istos egregios
ergo per ordinatas corporalium roembrorum distin- nostri lemporis calumniatores ut unam Christo per-
ctiones quinque constare sensibus, nemo est qui sonam ascriberet dicens: Et ego si quid donavi, in
nesciat : qui sensus ila officii sui proprietalem natu- persona Christi (II Cor. n, 10 ).
raliler obtinent, ut nihil secum habere commune, XIII.Illud etiam solita temeritatis audacia reprehen-
niliil sibi de allerius proprietate vaJeant vindicare. dere solent, cum audiunl catholicos dicere: Deus et
Et ut omnia specialiier commemorem, visus ita homo: arbitrantes \\ hujus syllabae interposilione
miuisieriisui proprium officium gerit, ut necaudire, duaspossesignificari.personas: sedquam ineptiusid
nec odorari, nec gnstare, nec contrectare aliquid opinentur ausculta. Quid enim eslDeus et homo, nisi
possit. Auditus ita nalurse suaeadminislrat officium, . is qui Deusest, el homo quoque factus est; non amilten
Ut nee videndi, nec odorandi, nec gustandi, nec con- doquoderat, sedsuscipiendo quodnostrum erat. Cum
irectandi officium subeat. Odoratus quoque sic fa- enim pr^mittimus in confessione Deus, et subsequi-
mulatus sui obsequio fungitur, ut nec audiat, nec < (] mur dicenles et homo, non solum Deum manenlem,
videat, nec gustel aliquid, nec contrectet. Gustus sed et homiuem eumdem asserimus subsistentem, ut
eliam nec videt, nec odoratur, nec audil, nec con- nec deitas a sese discedat, nec humanitas in deitale
trectat. Tactus denique, qui est ultimus sensus, nec dispereat. Yideamus tamen ne forsiian' aucloritate
visione fruitur, nec auditum pereipit, nee odorem divina hsecsyllaba fuerit inlerposita. Nam ita legimus:
eapit, nec guslum discernit. Et cum sint hse omnes Et homo est, et quis cognoscetillum (Jerem. xvn, 9,
membrorum species lam diversse, tara discretse, ita sec. LXX)? et ilerum David: Mater Sion dicet, homo,
naturalibus proprietaiibus substilutse, ut nihil com- et homo faclus esl hi ea, et ipse fundavit eam Althsi-
munionis, nihil societatis ad se invicem habeant, sed mus (Psal. LXXXVI, 5). Cur igitur non simpliciler sine
privaloquodam el solitarioiure proprise|@ functionis prselatione hujus syllabse dixil: Homo factus est in
minislerium impleant^ unus lamen idemque est ta, sed prseposuit dicens: Et homo facths est in ea?
homo, qui, quoniam quinque corporalibus sensibus, Yel in alia prophelia cur proeposuit el ? debuit enim
quinaria proprietate a se invicem differentibus con- secundum istos dicere: Homo esl, et quis cognoscet
stat, quinque secundum islorum deliramenta perso- eum ? nisi quia sensus talis est, ut quem Deum con-
nas habere dehuerat, ut quante suht proprielates fiteris, et hominem quoque faclum simili confessione
sensuum tanta esset et numerositas personarum. rv non deneges. . .
Dehinc inedia affici et comedere, sitire et bibere, XIV. Dicuntur sane isti, si tamen verum est, Chri-
sedere et incedere, cubilum ire et de somno surgere, stum usque ad resurrectionem ej'us ex duabus confi-
algorem perpeli el sestibus uri, licet non sine animse teri naturis: post resurrectionem vero, unius eum
compassionecorpus ea aut patiatur aut agaf, tamen esse falentur. Quod quam sitabsurdum, quamque
h&e carnis sunt propria. Item sapere, intelligere, -ineptum, ipsa rerum verilate monstratur. Post re-
ohlivisci, in memoriam reducere, Iaetitia efferri, surrectionem enim, ad demonslrandam sui cdfporis
tristilia dejici, mansuescere Jenitate, furore atque veritatem , et comedit et bibit, el se contrectandum
ira immanescere, et quamplura liis similia, quaeper- discipulis oblulit, dicens: Palpale et videte quia spU
sequi longum esl, Jicet non sine corpore agantur in rilus-carnem el ossa non habet, sicut me videiis habere
anima, lamen animaesunt propria» Nec tamen quis- (Lue. xxiv, 59). Sed forsitan adhuc in terra positug
piam ausus est vel audet dicere hominem duas per- ntriusque erat naturse; postea vero quam coelosascen-i
sonas habere, in quo tantas proprietalum differen- dii, unius coepil esse divinse. Et quid«rgo ibi facil
tias cefnit inesse. - nomen filii hominis, si nattira ibinon est humanita'*
 105 YIGILII TAPSENSIS 104
tis ? quomodo rei non exstanti inane nomen'ascri- A. XV. Ohm opperiebamur, diutius prsestolati sumus
hitur ? quomodo nominis veritas manet,si naturae unde erroris veslri rivulus originem trahat, et qtto
proprietas abest ? Denique dicit: Cum veiterilFilius discursum faciat. Tandem reperimus, Eulychianam
hominh in gloria Palris sui. Et iterum : Sicut fulgur haeresimex Apollinaris amarissimoTonte derivatam,
~exitab Orienteet apparel usque ad Occidenlem,ila erit usque ad ccenulentam Arii voraginem turhidis ferri
et adventusFilii hominis (Marc. vm, 38). El iterum : meatibus; quihus in tantum perfidisecopulaj'ungitur,
' VeniensFilius hominis,
puias inveniel fidem in terra ut omnia ad divinitatis conlumeliam referat, quae
(Mailh. xiv, 27) ? Daniel quoque : Ecce, ail, in \% Christus secundum dispensalionem carnis aut locu-
nubibus cteli Filius hominis veniebat (Luc. xvm, 8 ; tus cst, aut peregit; dnm unam tantuminododivini-
Dun. vii, 13). Si amissa est ergo huinanilatis natura, talis contendit esse naturam. Unde hortamur omnes
cur ejus est retentum vocafeulum? An quia nomen homines nefandse hujus perfidise sectatores, diim
opus erat, et res nominis tanquam non necessaria re- vita manet, dum poenitere licet, erroris sni mutare
pudianda fuerat ?,Sic desipiant.quos nibil erroris sui sententiam. Et Gregorii potius alque B.asilii,Theo-
atque ineptiae pudet. Cseterum Dominus Jesus Chri- phili quoque el Joannis civitatis Constanlinopoliianse
'
stus, ut osteridat nostri generis naturam non fuisse opinalissimi antistitis, nec non et Cyrilli Alexandrini
consuroptam, veraciter se Filium hominis dicit. Se- episcopi, et aliorum quamplurimorum qui antiqtiiius
cundum quam etiam Palrem inlerpeilat pro nobiSj in Ecclesia lloruerunl, super ulriusque naturse pro-
juxta Joannis apostoli verba, dicentis : Si peccaveri- prietate sectari dbctrinam, quorum eis de hac re
mus, advocatum habemus apud Palrem Jesum. lpse sentenlias exlrinsecus offerimus perlegendas. Quseso
interpellat pro peccatis nostris (I Joan. n, 1). Dicile interea lectorem, viliiatem \% noslri sermonis non
-igiiur nobis, o-doctores egregii, cutn Patrem hodie usquequaque despiciat: quia et fortassis potuit clo-
Filius inlerpellat, secundum deitatem suam, an se- quenlius oratio corai. Sed nos ila siylum temperavi-
- curidum dispensalionem Iiumanitatis postulat ? Sed mus/ut rem potius quam verba legentibus commen-
quantuin perfidiaevestrse intentio monstrat (qui pe- daremus".Et maxime hoc opus cothurno tumentis elo-
rimentes humanariijiaturam,*solam asseritis esse di- quii inflari non dehuit, ne transferendi in Graccum
vinam ) secundum deitatem interpellat, secundum necessitas aliqua adsit. Quia difficiliusintegrilas sen-
deilatem advocati officio fungitur, secunduro deila- suum in aliain linguam pari polest sefmonis venu-
tem sacerdotis minislerium implel; secundum dei- state servari.
tatem etiam in novissimoPatri suhjectus eril,quando
- eidem Filio omnia subjecta fuerint.

LIBER SECITNDUS:
_ I. Yarius quidem el diversus, ex uno tamen fohfe C nant, tropseumque nostrae viclorise, eorum cassa
hsereticse pravitatis error emersit. Cardo enim pes- , certamina gignarit.
simtis et origo malorum, quae ex sesev cimctarum . II. Sabellii enim perfidia Arii damnat crrorem.
impietalum occasiones peperit, haec est, dum ccele- .Rursus Ariani dogmatis error Sabellii. impietatem
stium dictorumvirlus vitio male inlelligentium lerrie- ; excludit. Siquidem Sabellius unius naturae probabili'
raia, non secundum sui qualitatem sensus perpendi- . quidem confessione deceptus, Trinitaiis unam puta-
tur, sed irialias res prb arbitrio et volunlale legenlis, i vit esse personam, ut ex hoc quod trium una nalura
secus quam veri ratio postulat, derivalur. Sed hoc , esl, una intelligerelur esse persona. Conlra Ariustres
ex omnium liaeretieorum comm.entis cuique depre- subsistenles atque distinctas, sicuti et vere sunt,
hendere perfacile est. Esl et alia impietatis occasio, personasaccipiens, tres eorum dissimiles credidit
quam rnirum in modum minus cautis nimia pielas e«se naturas; et quod ad dislinctionem pertinet, hoc
prseslilii. Et co multuro satisque dolendum exitialis , isle,ad disparilitatem earumdem reiulit personarum;
perfidiae malum , inde impium fieri, unde .alius quamobrem et merilis et gradibus Ionge dispares
pius existit; inde , miserabiles captiviiatis soriiri ausus esl definire. Hujus igitur error ad confutalio-
sernmnas, unde libertatis potestas acquiritur; ibi er- nem Sabellianse impietatis proficiat, audiatque Sa-
roribus.implicari, ubi.omnis ignoranlire absolvitur D bellius in lanlum Palris el Filii et Spiritus sancli
• error.; inde perfidum.fieri, unde alius fidelisest; tres esse personas, ut eos Arius et polestate dissi-
eodem lumine ohcsecari', quo alius clarissime illu- miles et natura diversos audeat profiteri. Audiatrur-
stralur. Etut hocitaesse documerilis.manifeslioribus sus hic idem Arius, in tanlum Palrem et Filium e(
paleai, Sabelliiet Arii, ManicbseidPholini, Neslorii Spiritum sanctum unius potestaiis, uniusque ,e^se
..et Euiychelis sehtenliarum.dogmala couferamus, naturae, ul Saliellius unam eorum dicat esse pers'i-
quibus ita.eos sibi invicem exsiitisse fontrarios in- . nam. .Malumergo tuum, o Ari, illius corrige malo, ct
veiiituus, ut (quod jnagis mirum sit) eorum error . nialum suum de luo-corrlgat -rnalo; ut bonum quod
veritali testimpnium dicat, et inconsonac perfidofum ulerque nobiscum tenetis, commune sit vobis. Nam
sententiae in unum 14 rectae fidei modulum.conei- bonum est quod lu, Ari, tres dicis csse pcrsonas,
 106
XOS CONTRAEUTYCHETEMLlB. n.
sed malum est quod eas el gradibus et naturis lon- A Cbristijm, secundum caiholicam fidem et praeconia.
Ilem tu, Sabelli, bonum est quod unam Scripturarumcluas habere naiivit3ies,unara de Patre
gius separas. semine : et
dicis essenaluram, sed malum est quod te unius na- sine tempore, alteram de matre sine
natu-
lursa veritas unam cogit faleri personam. Afferodi- harum duartim nativilalum utramque gcrens
vestrae imo non ego, sed ram, Dei scilicet qua de Palre nalus est, et hominis-
sceptationi compendium;: Deus et'
Christus qui lilium vesirarum conlroversias, utpoie qua est de matre proger.ilus,nnus idemque
Gemina enim nativltas, geminam
sequissimuscognitor, una Yerbi senlenlia censuit di- homo est Christus.
dum quIDeus cst de Patre,
rimendas, dicens: Ego zt Paler unum sumus(Joan. x, uni Christo dedit naturam,
Has iiaque naturas, quas
50). Dicendoigilur, ego-etPater,- discrevit quod' Sa- idem et homo est de matre.
bellius male confundit: addendoautem unum sumus, ex uiroque hahel parente, Aposlolusduas nominaf
univit quod Arius male discernit, ut unum-adunita- formas, dieensde ipso : Qui cum in forma Dii essel,
tem naturse, $umus ad distinclionem proficiat perso- non rapinam arbitratus esl esse se mquotemDeo; sed
narum. Tale est illud : Baptizate gentes in nomine semelipsumexinanivit,formam serviaccipiens(Philip.
Palre ha-
Palris, elFitii, et Spirilus sancti(Matth. xxvm, 19); ii, 6). De quibus formis, sive quam ex Deo
in uno trium nomine, unam de.ialis insinuans esse bet, sive quam ex -hominematre accepit, propbetali
naluram. Ila Judex opiimus jnler noxias et lelhales I* vaticinio clarius constat expressum; Isaia de servili
Chrisiianorumcontentiones saluitferam judicii sen-- forma ejus, quae passionis vilitate quodammodoin-
tenliam tulil, 15 ut proprio pereat vitio, qui judicis decora apparuit, iia loquente: Inglorius, inquit, eril
senleniiam retraclaverit. > inler virosaspeclusejus, el forma ejus inler filios ho-
UI. Item Manichaeusdum lanlarum virtutum mira-, minum(Isai. LII, 14). El iterum : Vidimus, inquit,
r cula respicit, quaj Dei Filius operalus est, non vult eum, et non eral in eo species,neque decor; sed forma
eumhominem confileri.Photinus.dum in eo naturam ejus despeclael deficienssuper (ilios hominum (Isai.
nostri corporis atlendit, Deumesse nonjudicat. Ille uii, 2). Ethaec quidem deservili forma in qua uni-
utse muniat, virlutes, iste infirmitales replicat. Ille versas passionis injiirias perlulit, Isa;as loculus est.
deitatis pneconia , iste humanitatis allegat. Illum De divinitatis autem forma, quae decorem suum per
majestas lanti nominis ab.Iiumaiiitatis professione sui impassibilitatem relinens, licet passionis puisata
revqcat; islum humilitas injuriarum quas Deocernit injuriis, foedarinon poluit, David evidentius ceeinit,
indignas, in hominis tantum eonfessione reiental. dicens : Speciosus forma prm filih hominum (Psal.
Illuro-miraculaavocaiit,' istum passiones retardant.> XLIV, 5). Cernis In una Christi persona utriusque'
Ille deitate falliiur, isle humanilate offenditur. Ille formae,id esl ulriusque naiurae myslerium conlineri?'
dicit Deus est, iste dicil bomo est. Grande miracu- 2 Forma servi indecora et despecta : forma D.i spe-
lum, ut impugnatione sui veritas confirmetur; et ciosa in eo et pulcherrima praedicatur. Hsec alius
verum ulerque dical, dum uterque mentialur. Audi quomodolibet accipiat; interim prophelico atque
' ergo, Manichaee: Quod Deus sit, verum dicis; quod
apostolico prseconio docuimus -Chrisium_duas for-'
el homo non sit, falleris. Audi, Photine ': Yere homo mas habere. Nunc doceamus in ambabus unum
est, ut asseris, Jicet non sicut asseris; sed idem et eumdemque esse, unariiquepersonam habere. Dicit
Deus est, quod impie refugis. In tantum Deus, ut Ma- Aposlolus CEt ego quod donavi, in persona Chrisli
nichseushoininemnegel; in tanlumhomo, ut luDeum (II Cor. II, 10). ClaTuitigitur Chrislum ex duabus
esse non credas. Cum igitur ambo vobis contrafii si; manentibus naturis in unione personae sulisistere.
tis, ambo nohiscum faeiiis : longe separati estis, in Y. Nunc videamus quo fuefint Nestorius el Euty-
medio est via quamreliquistis : unus hinc, alius inde, cbes errore decepti. Nestorius duas inducenJo natu-
huc ad nos venite, et vos invicem invenitis: transeat ras, doas pulavit 17 esse pcrsonas; et ob hocarbi-
unus in alierius sententiaro, ita ut non relinquat tralus est saerilegodogniate duos Christos inducere:
suam : sit vobis commune quod privatum habelis : Euiycbes respiciens unam personam, unam censuit
faleaiur ille hominem, corifitere lu Deum, et propria _ esse naturam, et ob hoc hunianam ausus est dene-
veritaie a proprio tandem errore discedite. B gare. Et quia est in Christoei naturarum pidprielas
IV. Yeniamusnunc et ad Nestorium alque Euty- et personaeunio, Nestoriusproprietaem attendendd
' chen, qui nisi sunt per universum Orienlem sere-
naturariim, a personseexcidit unione; et dnos puta-
nitaiem catholicsefidei atris perfidiaenebulis obum- vit Christos, unum passibilem, alterum impassibilem
brare. Et licet scelerata doctrina com suis fuerit esse. Eutyches unam inlendendo personam, a nalu-
aucloribusrefutata, eorum tamen seclatores ne'andi, ra:um proprieiate descivit, et ipsam divinitaicm as-
amplam temporis occasionemnacli, eo usque perni- seruit passam. In lantum ergo non sunt duo Chrisii,'
ciosa ei iethalia saevi.dogmaiis venena diffundunt, nec duse personae, ut Eutyches unam credat esse
ut quod auctorum grassaiio perpetrare non valuit,- naturam. Rursus in tanlumnon est una natura, sed
-horttm, pestiferiE assenionis lale- sacviens morbus duae, ut Nestorius duos Christos duasque putet esse
loiam pene Ecclesiarii sauciarit. Quibus quoniam persotias.ltaque Nesioriusut impietatem sui dogmaiis
) competenter'uno jam respondi Jibello, nunc stri-. munial, quo alterum in passione vult intelligi Chri-/
ctim, breviterque cassas eorum solliciludines \Q et stum, illo uiitur Apostoli testimonio, ad Hebrseosiia.!
inanesiimores ostendam. Certura estDominumJesum scribenlis : Nam paulo minus quam anqelns minora-
PATROL.LXII. 4
 107 , .' YIGlLn TAPSENSIS m
tum vidimusJesum, gloria el honore,coronalum,ut sijte A propiielaleni : qui sensus ut apeftioribus clareat do-
Deo pro omnibus guslaret mortem (Hebr. n, 9). Rur» cumentis, adhuc manifestiora ponamus.
sus Eulyches, ut deitatem subjiciat passioni, lestem VII. Verbum Dei credimus descendisse de coelo,
nihilominus producit Aposlolum dicenlem de prin- sine carne, sine hominis appellalione; sic tamen ut
cipibus saeculi, qui sapientiam Dei non cognoverunt: non desereret crelos; hoc.Verbum virginali utero in-
Si enim cognovhsent,nunquanvDominumglorimcruci- carnalum , non in carne mutalum, hominis.Filium
fixissenl (I Cor. n, 9). Vides quanti periculi res s:t., factum et appeJlalum. Si quis aliter credit, sine dubio
aut unam in Christo non credere personam, aulduas analhema est. Si quis dicit hominem, id est carnem,
nolle profileri naturas. Magni ex utroque latere in- de ccelo descendisse, profecto \Q anathema est.
sidiarum laquei prseiendunlur, quos propheiico spi- Quid sibi ergo vult quod idem Dominus. ait: Nemo
ritu Salomon caulius prtccepit evilandos: M-emento, ascenditin cmlum,nisi qui de cmlodescendil,Filius ho-
dicens, quia in medio laqueorum ambulas (Eccli. IX, minis qui est in cmlo (Joan. m, 13)? Et.iterum : Si
2.0). Hiiic enim Eulyches, inde Nestorius armati viderilh Filium hominis ascendentemilluc ubi prius
perfidise mucronibiis astant. Dum unam contra Ne- fuerat (Joan. vi, 65). Ecce Filius hominis legilur
storium Chrisli defendo personam, existimor secun- descendisse de coelo, cum conslet solum Yerbum, id
dum Euiychen humanam negare naturam. Dum B est nudum sine carne, sine hominis appellatione
conlra Eitychen duas assero naturas, exislimor se- des-cendissede ccelo. Ecce caro, id cst Filius homi-
cundum Nestorium duas profileri personas, quia ille as legitur tunc fuisse in coelo, quse nunquam inde
duabus jiaturis duos Christos duasque personas cre- descendit, et quse illuc necdum ascenderat. Sed hoc
-tlidit ascribendas. esl unius personaa mysterium, hoc unius Christi -ex
VI. Sed ut liorum impios et delestabiles catholii o utroque subsL-lenlis sacramentum, hoe utrarumque
sensu refulemus errorcs, ulriusque naturse proprie- naturarum proprietatis arcanum. Quia enim Verbum
tatis mysterium et unius personse tractemus arca- cum carneita estinexplicabili modo unilura.utipsum
num. Unus est Christiis, idem Deus, idemque homo, Verbum caro dicatur, licet non sit caro, quia non est
habens in verbis et gestis, unum 18 quod humani- in carne mutatum; et caro dicatur Deus , licet non
tatis, aliud quodpropriae divinilatis ejus naturaecon- sit in deitatis nalura mutaia; sed Yerbum propter
veniat: licel ulrumque simul ad unam ejus personam carnem suam homo sit, et caro propter Verbum Deus
vel subst.mtiam pertineat quod dictum est : Jn prin- sit; et quidquid est proprium Yerbi, sit commune
cipio eral Verbum,et Verbumeral apud Deum,et Deus cum carne t el quidquid esl proprium carnis -com-
erat Verbum. Hoc erat in principioapud Deum (Joan. mune cum Yerno sit; quoniam Yerbum et carounus
i, 1). Et quod ipse ail: Ante Abrahamego sum (Joan. C est Ghristus et una persona. Idcirco propter hanc
vin, 58), non potest ad humanilalis ejus referri na- communionem, q"uam salva nalurarum proprietate,
turam, quae initium sumpsit ex Yirgine. Rursus personae unio praestat, et Yerhum cum carne, id est
quod de eo dicitur : Paer autem crescebatet conforta-, Filius hominis legitur descendisse de coelo, cum so-
batur, replelus sapientia : et yratia Dei super eum lum Yerbum sine carne descenderit: et Deus legitur
(Luc. n, 40); el: Cum esselannorum duodecim,ascen- sepulius et in monumento tribus j'acuisse diebus,
d't cum parentibus Ilierosolymis; et quod inferlur : cum sola caro sepulta est. Ergo secundum proprie-
Jesus autem proficiebat wtale, et sapienlia, et gratia talem naiuraj solum Yerbum descenditde coelo; se-
apud Deum el homines; non polesf deitatis ej'us na- cundum unionem personae, simul et caro descend t,
turse congruere; quia deiias nec setatis profectum quoniam persona carnis in Yerbo est, quod descen-
accipit, nec aliquod sentit augmentum, nec curri- dit. Item secundum proprietatem naturae, sola caro
culo subjicilur temporum, nec numero calculatur an- mortem sensit, sola caro sepullurae officiumhabuit:
norum. Et ut omnia breviler dicam, non est unius secundum unionem autem personae Deus morluus
nalurae, licet sil unitis personse, Palrem sibi sequa- est et sepultus ; quia persona Yerbi in carne est",
lem dicere, el Paire se minorem asserere : initium quaetnortis dispendium sensli. Ergo secundum pro-
rion habere, el ex initio subsistere. Hsecest na'.u- prietatem naiurse Yerbum descendit decoelo, non
rarum proprielas, ex quibusunus Dei Filius, idem- caro; seeundum proprietaiem n.iturse caro mortua
que hominis Filius Christus subsistens, unam lantum est, non Yerbum. Item secundum unionem personse
habel geriique personam. Ergo hic unus atque idemy et caro descendil de ccelo, el Verbum est morluum
et sequalis est Patri secundum deiiatem, et inferior alque sepultum."
esl Palresecundum.huinaniiatis naturam.: aique iia VIII. Cum ergo dic'mus Deuiripassum et morluum,
nec initium habet, quia Deus est, et habet ioitium^, 20 nonexpavescat Nestorius, quia secundum unio-
quia idem D.eus homo est. Si ergo me interroges nem personae dicimus. Rursus cum dicimus Dcum
utrum Chrislus babeai initium an non habeat, re- nec passum nec mofluum, quia est omnino impassi-
spondebo tibi.etliabetet non habel: habet secund..m bilis, non formidet Eutyches, quia secundum naturaa
liumanitatem suam, non habet secundum divinitateih proprietatem dicimus, magisque nec nos dicimus,
suam. Cum dico, habet vel non habet, ad personse sed Scripturse loquunlur. Nam Dominum passuiu
pertinet unionem, Cum dico, secundum divinilatem symbili tenetaucloritas, et Apostolus tradidit dicens.
et secundum humanilatem, ad naturarum perlinet Si enim cogno-vasent,nttnquam Dominumglorim cru.
 109 CONTRA EUTICIIETEM LIB. 11. - 110
eifixisseni(I Cor. H, 8); riirsum tion Detitn passum, Aj ulriusque; sed cedere passioni, non est utriusque
apostoliea uiltilominus auctoriiaie docetur,-Paulo ita uatitra?, cum sit unius ejusdemque personae.
ad ilehraeos Ioquente : A'em 'paulo minus quain an- X, Haec«tulii orlhodoxorum minus atiendentes,
gelos minoralum vidimus Jesum propter passionem aui attendere nolentes, vel discernere non valenles,
morlis -; gloria el honore coronaium ut sine Deo pr-o in duas sese partes, non diversitate sententise, sed
omnibusgustaiet mortem (Hebr. n, 9). Quid -esl igiiur Voeis professione diviserunt; ut-id quod eodem modo
sine Deo^ustare mortero, nisi quia Yerbunrimnwr- sentiuni, eodem modo pronuntiare formident: inu-
lale est, et passio seeundum carnem est? unde et tili profeclo alque superfluo limore, «t j'ure illud
Petrus apostolus ail: Ghrhto itaque passo m carne propheticum -eis possit aptari : Illic Irepidaverunlli-
•(I Petr. IV, 1). Passio ergo proprie ad carnem per- more ubi non eral timor (Psal. sm, 5). Nam plerique
tinet secundum naturam, ad Verbum auiem secun- orthodoxi cum sensum ulrarumque naturarum ca-
dum personam; quia et Yerbi et carnis una est ea- tholice exponant, catholice relineant^ ideo tamen
demque persona, ac per hoc Deus et passus estel duasnolunt dicere naturas, ne seeundum Nestorium
non est passus : passus secundum unionem persona;, duas putentur fateri personas:; a confessione ul.riUb-
impassibilis secundum proprietatera naturse. que naturae non -corde, sed voce lantummodo rece-
JX. Et ut hoc ipsum adhuc manifesllus cla- B dentes. Quodam enim circuitu exposilionis utuinnr,
Teal, evidentioribus lestimoniis approbamus. Ooi» ut duas se eredere oslendant, sed_duas nudo sermo-
stalDominumJesumChristum sexta feria cr-ucifixiim, ne non pronuntianl. gg Nam cum credant alque
•et ipsa die ad infernum deseendiose, ipsa d e •faieaniur non hominem, sed Veibum descendisse.de
in sepulcro j'acuisse, ipsa <Iie latroni dixisse : Hodie ccelo, eumdemque sie in Yitginis utero incarnatum,
mecum eris in paradiso (Luc. xxni, 43). Caro igitur id est sic carnem assumpsisse, ut «on mmarelur In
ipsa die non' fuit in paradiso, nec in inferno, se 1 carnem; sic Yerbum hominem factum, ut Deus verus
exanimis jacuil in sepulcro. Anima per illud triduum maneret; sic nostram assumpsisse naturam, ut nou
in inferno fuit, non in sepulcro : ei jure tamen dici- muiaret nee abjiceret suam : sic Deum hominem et
Mius DominumJesum Chiisium in sepulcro j'acuisse, hominem Deum faclum, ut non fuerit larnen uirum-
sed in sola carne; Dominum Jesum Chrisium non que consumptum : quis non videai hoc sensu duas
derelictum in inferno, sed in sola anima. Et ciiiii in aperte asirui atque deraonslrari iiaiuras?-Quod ergo
his omnibus Christus, et in his singulis Christus 'sit, , vera fidei exposilione colligitur atque animi sentenlia
nnus tamen esl Christus, cujus sic aliud fuit in se- retinetur, cur superfluo timore, vocis professione
pulcro, aliud in inferno, ui tamen ipse umis atqne taceiur? Rursus alii limentes ne Apellinaris et Eu-
totns ubique fueril, cum separatim per loca seij.sunv'C tychelis dogma incurrant, nolunt dicere Dominunt
dispensaverit. Ergo dicimus Deum jacuisse in sepul- passum et morluum, cum unam ej'us credant esse
-cro, sed in sola carne: et Deum deseendisse in infcr- personam, et hunc eumdemque Deum fateantur et
jium, sed in sola anima. Sicuti dicimas homiuem hominem. Si ergo unus est sicuti est,-cur<eumformi-
audisse vocem, sed solis auribus ; 21 el vidisse lu- dai d.cere passum, quem non formidas di.-ere ununi,
men, sed solis otulis: sic dicimus Deum passutn, nee audeS dicere alterum secundum Nestor.i impium"
«ed in soia carne; et Deum non passum, sed in sola sensum? Ecce sunt timores inanissimi ct soliicitudi-
divinitate. Ac per hoc, quia et Deus unus est Chri- nes vanse',quse fecerunt orlhodoxos haereiieoruinsibi
stus, et passus est secundum id quod homo est, et -nomlnaimpingere, dum voce depromi 'Calcaur quod
impassibilis mansit secundumid quod Deus est. Qu>id expressius corde clamatur. Qui enim volunt unam
hrevi sermone concludam. Passus eslDeus in unione nre fateri personam quamfidei cxpositione defendunt,
personse, non est passus in proprietate naturse. Si- Eutychianistsepulantur, cum non sint. Item qui duas
^jtiidem passionis injurias etiam divinitas pertulii, iiniiis Christi naturas publice profitenlur,-Ne=loriam\
-sed passionem sola cjus caro persensit. Sicuti solis putantur esse, cum non sint. Et videas eos luctuosis
radium, vel flammsecorpuleniiam recle dicimus posse quibusdam et omni lamentatione dignis insultationi
quidem gladio secari, non posse lamen dirinii : ita "' bus, haerelicoruni nomine se invicem accusare. Tu.
Yeibum Dei j'ure dicimus passionisiiijiiriasperlulhse, inquit, Euiychianisia es, et lu Neslorianus es : apo,-
non tamen passionem ullo modo sensisse. Dicam stolicse seiilentiue in lotum obliti, dicentis : Videk
adliuc manifestius. Confixa est diviniias clavis; sed rie cum invicemaccusatis, ab invicemconsumamini(Gal.
ipsa penelrari non pdtuit, sicut caro ejus potuil, v, 15). Rogo vos, cum sensu incolumes sitis, cut
siquidem vulneri locum caro patelacta aperuit: nam vocibus insaniiis? cur perverso vocis timore erratis,
deilas indivisiljilis atque impenelrahilis mansit. Iia qni recla menlis stabililate, fidei professione consi-
ergo suscipiendo.passiones, et earum non cedendo stiiis? Cur metnis duas dicere natuias eum Aposto-
effectibus, apparet Seum Yerbura impassibiliter pas- lus non formidavetit duas dicere formas, unam qua
sum. Sed quia caro ejus hsec omnia non solum per- Deus est, alieram qua idem Deus bomo est? Cur lor-
tulit, sed et sensit, et cessit; merilo ac jure dicimus, midas duas dicere naturas, quod Athanas'us omnium
Deum his bmnibus passionum conditionibus sensibi- ecclesiasticorum virorum judicio probalissimus di-
liieraffeclum in carne sua, sine sensu vel mutaiione xit? In qua fidei professione cuncli Graecae.linguae
divinilalis suaj. Ergo peiferre passionem, naturas est Ifaetaiores, quod superiore libello commemoravi;
 !U VIGILIITAPSENSIS ».12
23 et omnes Latini sermonis aposloliel viri, id est, A sentire. Quia nihil prodest corde credere ad jiisftiam,
Hilarius, Eusebius, Ambrosius, Augustinus el Hiero- nisi et ore confessio fiat ad salulem. Unde Prophela
nymus coeleslibusimbuli doetrinis, simul pariterque ait: Justiliam tuam non abscondiincorde meo : Veri-
conseiitiunt. Ettu, quare limesDeum dicere passum, latem tuam et salutare iuum dixi (Rom. x, 10; Psal.
cum hoc ubique apostolica prseeonia contesteniur ? xxxix, 11). Fatemini igilur et ore quod corde teneiis,
Perpendite el Jibelli hujus exposilionehi, ei nolite ut divina humanilas et humana divinitas propiiietur
metuere ore confiteri qiiod vos elarum est corde vobis.

LIBER TERTIUS.
I. Quoniam Eutychiana haeretis in id impietaiis simi obumbrabitlibi: ideoqueqttod nascetur ex te san-
prolapsa esl ut non solum Yerbi et carnis unam cre- ctum vocabitur Filius Dei (Luc. i, 35). Non ait, quod
dat esse naluram, verum eliam hane eamdera carnem nascelur per te, ui quasi nudum quemdamYerbi tran-
non de sacro J\Iatiaj Yirginis corpore assumptam, silum per Yirginem indicarel; sed , quod nascetur ex
sed de coelo dicat, j'uxta intandum Yalentini et Mar- . te, ul veritatem corporis sumendi ex Virgine mani-
cionis errorem , fuisse deductam| : ita perlinaciler Jestius declarafet. 'Nam quse Itiit causa Dei Yeibo,
Yetbum carnem asserens faclum,| ut per Yirginem, per uterum Yirginis transifum facere, si nihil in.de
ac si aqua per fistulam transisse videatur ; non la- quaerebat assumere? aut quomodo ex semine David
men ut de Virgine aliquid, quod nostri sit generis, natus, vel faclus creditur esse, si ex generis ej'us
assumpsisse credatur ; oplimum duxi etiam hanc prosapia"corpus negelur assumpsisse? Denique Pau-
impieiaiis pailem veriiaiis assertione deslrueie, et lus apostolus sic ail: De. Filio suo qui faclus est ex
omnem tetri dogmatis nebulosam caliginem penitus semineDavid secundum camem (Rom. i, 3). El iie-
dissipare. Maxime quod mulium ad Wriusque naturae rum ad Galatas: Mhii, inquil, 25 Deus Filium suum
confessionis verilatem proficiat, Idivinis apjirobare factum £.v muliere (Gal. IV, 4). Qnomodo is qu; erat
teslimoniis, Filium Dei humanum corpus de Virginis faclus esi, cum fieri ejus soleat pfoprium esse qui
carne sumpsisse. nunquam ante substiterit, nisi quia faetus quod non
II. Ergo quia isii seeundum rectiorem catholicae erat,idest homo, non aliunde carnem assumpsit,
iidei tramilem, et Nicseni auctoritatem concilii, fa- nisi ex hominum genere ex.quo factus est quod non
teuiur Ftlium Dei, non extrinsecus, non ex nihilo, fuit?Unde et ipse Filius formalum se ex utero per
.sed ex Patre geniium, et 24 ejus'dem, cujus Paler „ Isaiam loquitur, dicens : Et nunc dicit Dominusfor-
(
^est, esse natura; ut veriias generaltonis in eo prse- mans me ex ulero servumsibi (Isai. XLIX,5). Quid ita-
cjpue..cognoscatur, si in Filio paternse naluras pro- que ex utero. formatum accipitis, Verbum, an car-
prieias non.negatur, admonendi sunt secundum hanc nera? Si Yerttum, ergo aut informe fuit, aul penilus
confessionis regulam, hunc eumdem Filium de Yir- non existens, ul formatio ei, aut essenliam dederit,
gine naium, ejusdem profeelo Yirginis carriis ha- - ut suhsisteret; aut ex subsislente informitate mate-
buis-e naluram. Nec.hinc eos Ariana hseresis insolu- riae, in meliorem status qualiiatem provexerit, ut
bili qusestionis laqueo retineat obligatos, lali obje- perfecius el integer appareret. Quod opinari cum sit
ct;onis sylloglsmo utens : Si Filius Dei natus ex impium etsacriiegum, illud sine dubioreslat, ut caro
homine matre, niliil exea habuit quod humanseesset ex corpore formata sit uteri virginalis: secundum.
naturse; sine dubio, nalus ex Palre, riiliil ex eo ha- qnam propler uniotiem personse, cum sit Deus, s<-r-
buil quod ejusdem possil esse naturse. Quia si vere, vus factus est Pairis. Unde ad eum dicit in psalmo :
inquit, asserilis Filium natnm de Virgine, n.ituram 0 Domine, ego servus luus el filius anciltm lum (Psal.
malerni corporis non habuisse, concedite et mihii cxv, 16). El iterum:i)j3 venlre malrh mem, Deus
pari conditione fatenti, eumdem|Filium natum de. meus es tu(Psat. xxi, H). Qui si de ventre matris
Patre naluram Patris hahere non posse. aneillaenibil acciperet, non eum intra famuli appel-
Quid igitur, o Eutychianislae, submiititis lam vali- Jaiionem servilis nalurae conditio detineret.
dis objeclionibus perfidise coila; et de mendacioi IV. Sed j'am videamus quibus prophelia figuris
iransilis ad mendaeium; ul fateamini Filinm ex Pa- uiatur, ul oslendat eum ex materni corporis veritate,
tre genitum, paternae diviniiatis extorrem esse na- veram carnis assumpsisse naturam. Dicit ergo Isaias:
turse; sieut fatemini eumdem Filium de maire geni- Egredietur virga de radice Jesse, ct germende radice
tuiri, materni, id est humani corporis naturam noni ejus ascendet, et requiescetsuper eum Spiritus Domini
habuisse? Cur non magis si aliquid sapientise gprilis,, (Isai. xi, 1). Quis dubitet germen de nalura ej'us-
de veriiate mendacium deslruiiis ; ut, sicut crediiis,, dem virgulti unde prorumpit, subsistenliaesuse for-
et vere cieditis, Filitimex Patre sinetempore natum,, mam accipere? aut quis neget
eujusque Iigni virgam,
Palris habere naturam, ila credatis eumdem ex ma- nalurae suse germina propagare? Non enim aliud ex
tresine semine natum, humani corporis babere na- alio, sed sui generis speeiem unumquodque lignum
iuram? ct usitata rerum exempla tesianttir, et
producere,
IIL Quid enim angelus ad Mariamlocufus est? Spi- divinarum liiterarum auctoriias
docef, quae ita in,
rmts sanctus, inquil, supejvenietin le, et virlus Allis- Uenesi loquitur : Et dixit Deus: Germineilerra her-
 m CONTRAEUTVCHETEMLIB. III. 1U
bamvireniem,el factenletiisemen,et lignurnpomiferum,iA.ostendere volens, ait: Agnumex ovibus, itaeamdem
faciens fruclum juxta gemts suum, el cujus semen in sine humano semine suscipiendam demonstrans, per
semetipsosit super terram. Et factum est ilatfien. i, Isaiam locutus est, dicens : Emilte agnum doniinalo-
11). Si ergo generis sui ac naturae suae germina ei rem lerrm, de petra deserli, ad monlem ftliw Sion
fructum proprise qualitalis ex sese ligna producunt, (Isai. xvi, 1). Ut in hoc quod iste agnus ex ovibus
non dubium est Jesseicseradicis virgam, heatam vi- assumi prsecipiiur, humanae nalurse veritas cogno-
delicel Ifariam, natursc suse gQ germen, id est Do- sralur : in eo autem quod idem depetra emitfragnus
minum Jesum Chrislum, ex stise carnis materia pro- jubetur, humani coitus ac serainis suspicio depella-
tulisse. In cujus inclyti sacramen.i myslerium, sa- tur. Ita ergo ail agnum ex ovibus, el hscdum de ca-
cerdotis Aaron virga absque opere ct subsidio pris, et vilulum ex bobus, ac si diceret hominem ex
terreni cultus, absque consuetis et legitiniis ruralis hominibus. Quod quidem alio in locoMoyses apertius
ministerii alimentis,-in tabernaculo fcederis posita dixit: Propltelamvobisjuscilabil DomintisDeusvesler
germinavit; manifesto saiis et aperlo designans iu- de fralribus veslris sicul me. Ipsttm autlielh in omni-
, dicio, Mariam Virginem absque terreni, id est bu- bus qumloculusfuerit (Deut. XVIII, 15). Et iterum :
mani seminis olficio, Cbrlstum Dominum pariluram. Orielur slella ex Jacob, el exsurgel homo ex Israel
Quod et in Daniele certo fultiri mysierii praesagioB (Num. xxiv, 17). -Et Aposlolus : Manifeslum esl, in-
-demonslraiur (Dan. n, 34), dum sine manibus excidi quit, <7uode.t Juda orlus esl Doininusnosler (Hebr.
lapis de monie videtur; id est Christus sine humani vn, ii). Et ipse in propheta : Vwdllh,quoniam.caro
coilus opere, de Yirginiscorpore nasciiurus ostendi- mea ex ipsis esl (AmosIX, 12) I
lur. Quis tam stolidse atque aliense mentis erit, ut VI. Manipulus quoque piiroiliarum ex segetibus
lap'dem credat de monle sine nianibus excisum, et offerri Domino et conseerari j'ubetur (jLei>i<\ xxm,
non credat Chrislum de corpore Yirginis sine semine 10). Quis aulem dubitel bunc manipulum primilia-
natum; cum magis illud tantummodo visum, hoc rum Dortiinumesse Jesim Chrisium-,de quolex ait:
autem veracissime fuerit factum?•Quia ut credere- Omneprimitivum quod aperit vulvam, sanclum Do-
lurquod mirabiliter fulurumerat in Christo, mira- mino vocabilur(Ex.od.xm, 2)? Uniie angelus ad Ma-
bilis ej'usdem facli prsecessit imago; ut sicut lapis riam : Proplerea, inquit, quod nascelurex te, sanclum
siue manibus excidi de monte, et sicut virga germi- vocabilur, Filius Dei (Luc. i, 35). Hic ilaque mani-
nare potuit sine cespite, ita Christusde Virgine pulus, ex segete genlis Judaeorum assumplus, Dep
nasci potuerit sine semine. Quod eliam Jacob in suis Patri estper passionem morlis oblatus : dequo Apo-
benedictionibus declarat, dum sub persona Judae slolus: Primilim, inquit, dormientiumClirhlus (I Cor.
prophetiam aptat et dirigit in Christum, dicens: Ex G xv, 20). Et iierum : Initium Christus : dehide hi qut
germinemihi ascendhli (Gen. XLIX , 9). Ncn ait, ex sunt Christi (Ibid., 25). Ctijus oblali manipuli resur-
semine, sed ex germine; illius sine dubio virgse,quse reciionis initium Joseph etiam in sua visione desi-
de Jesse orta radice, novo miraculi genere, Chri- gnat, dicens : Videbamligarenos incampomanipulos,
stum"Dominumgerminavit. el snrrexisse manipulum meum, vestrosquc manipulos
_Y. Videamusautem etcseteras simililudines, qui- 2S adorare mnnipulummeum (Gen. xxxvn, 7). Quod
bus oslenditur Chrislus, ex horiiinum genere carnis in Evangiiio mantfe^tissime cernimus adimpletum,
assumpsisse naturam. Vilulum ergo vel bovem, cum resutgens a mortuis Dominus, a discipulis suis
aghum et haedum eumdem Dominum appellaium, legilur adoratus (Malllt. xxvm, 9). Sicut~et in con-
nec ipsi audenl hserelici denegare. Legani iiaque et - summaiione saeculi(quod illius campi significat mes-
invenient, in principio Levitici (Cap. i, 2), uhi in sis) ab omnibus in forma servi, cujus manipulus ges-
rnyslerio fuiurae passionis vitulus ad ostium taber- sil imaginem, adorandus sit et videndus (Malih.
naculi lestimonii immolari praecipilur, non simplici- xxiv, 50). Sunt et alia multa in figuris et in simil»
ter vitulum, sed vitulum ex bobus' appellari. In quo ludiuibus aplala, quse Christuin indicant ex homini-
utique Chrislum, non ul hserelicis placet, corpus de hus carnis babuisse naturam. Sed ne Jiinc Photinus,
coelo deduxisse, sed ex hominum genere carnem D et ei similes, occasionem nulriendse perfidise conen-
assumpsisse,• proplieta demonstrat. Nam suffecerat lur arripere, quod bis lestimoniis una taiitummodo
dicere vitulum; quid necesse fuil addere, ex bobus? carnis Chrisli udelur declarari natura ; consequens
Quis enim nesciret ex bobus vilulum nasci? Nisi ,ut et fidei necfssarium duco, illa eliam replicare ac
oslenderel, 27 Cliris'um carnem ex bominibus proferre testlmonia, quse ulramque, id-esl divinam
habilurum? Abraham etiam liujiis non inscius sacra- et humanam, in uno Chrislo docent esse naturam.
menii, vitulum dearmento elegisse describitur (Gen. VII. Dicil ergo Aposlolus quod omnes benediclio-
xvm, 7), quem in typo dominicaepassionis occidisse num promissione=, quaeprophetia et lege conlinen-
dignoscitur. Sed et agnum de ovibuc, et haedum'de lur, ad Chrisii pertinenl sacramenlum. Nam ita ail:
capris synagoga offerre prsecipilur. Pcr quod ulique Quolquotenim promhsiones sunl, in ipso sunt (II Cor.
Spiriius Sanctus perfidiseoccasiones adimcre volens, i, 20). Videamus iiaque quomodo hse omnes pro-
aperlius et expressius Clirisii carnem cx homnihus missionum benedictiones, mysticis in Gtirisio figuris
assumendam, his verhorum adjectionibus declaravit. aplenlur; et ibi reperiemus ulriusque sacramenla
Quam lameri sicul ex honiinum gcncre fuluram naturse luce clarius emicare. Quia rata et firma be-.
 115 I YIGILII TAPSENSIS 116
tiediclionispromissio esse non poteral, nisi perfectae A (Psat. LXVI,7). Quae est lerra quae fruclum bene-
Ddeiqua Christus Deus et homo futurus annuntiaba- dictionis dedit, nisi Maria, cui dicitur: Benedictatu,
tur, coniinerel arcanum. Benedicens iiaque Isaac et benedictusfrucius 30 veniris tui (Luc. i, 42)? Et
palriarcha Jacob et Esau Ulios suos, ad Jacob qui- in Genesi : Benedictiones, inquit, uberum et vulvm
dem sic locuius est, dicens : Ecce odor filii mei sicut (Geti. XLIX,25)? Et in Psalmis : Filii merces, fructus
odor agri cui benedixil Deus. Del tibi Dominus de venlris (Psal. cxxvi, 5)? Et : Ds fructu venlris tiii
rore cwli, el de pinguedine lerrm abundanliam fru- ponam super sedemluam (PsaL cxxxi) ? De quo fru-
menti,vini el olei (Gen. XVH,27). Ad Esau vero : ctu bic idem sacri carminis auclor in alio psalmo
In pingttedineletfrm,et in rore cmli eril benedicliolua concinit; Verilas de terra orla est, eljuslitia de cmlo
(Ibid., 59). Quid apertius, quidve lucidius de utra- prospexit. Elenim Dominusdabil benignilatem,el terra
que Christi naiura pottiit proferri? Siquidem in rore tioslra dabit fructum suum (Psal. LXXXIV, 12)? In quo
cceli, Yeibum; in terrae autem pinguedine, caro evidenter utriusque naturse confessionempraedicans,
ejus signilicari monstratur. Jacob autem et Esau, perfidorum ora oblundit, dum veritatem de terra
populi gentium et Judseorum (enere figaram, nullum oriam, et justiliam de ccelo asserit prospexisse.
opinor ambigere Christianuni. Primus ergo populus Quia Cbristus ex ulroque substantiam habens, de
gentium, cujus Jacob prseformabjt imaginem, a rore B coelo scilicet, quia de Patre genitus; de terra aulem,
cceli et a pinguedine terrae, idel Ghrisio, qui est quia et dematre natus est, ulriusque parenlis habet
Deus et homo, benedictlonis sorli.ius graiiam, fru- geritque naturam. A summocwli egressioejus (Psal.
iuenti, et vini, et olei estabundanlia 29 cumulatus \ XMU,7). Summum enim cceli Pater: Et processio-
jd est corporis et sanguinis Chrisli, et chrismatis ejus tantjuam sponsi (Ibid., 6), de thalamo uteri vir-
ejus mysterio consecralus. Cuj"ustrinae benedictionis ginalis. Quod mysterium ulriusque naturse eliam
multiplicem graiiam, David etiam sacro comraemo- Isaias iisdem significalionibus pandens, coeli haud
ral carmine-,dicens : A lemporefrumenti, vini et olei dubium etterrae, sic loculusestdicens: Rorate, cmli,
sui mulliplicdli sunt (Psal. iv, 8). Esau autem qui desuper, el nubes pluanl juslum; aperialur ierra et
prior secundum carnem fuerat natus, typutn Judaici germinet Salvalorem(Isai. XLV,8).
populi aperlissime geslans, dum in agro Iegis diutius IX. Vide quam consonis veriias munialur prophe-
immoralur, vagis et fugacibus carnalkun sensuum lica aucloritale sententiis. Quod enim David ait:
insistens venatibus, vel transitoriis legis umbris el Justitia de cmlo prospexit,. hoc Isaias dixit: Nubes
imaginibus obsecundans, servus venifcad gratiam pluant justum. Et quod ille subjunxit: Et terra no-
(Gen. xxv, 27). Ipse est ille evangelicus senior fiiius, stra dabil fructum suum, hoc isle addidit: Aperialur
qui dum' ruris, id est legis exercitio oecupalur, ala- G terra, el germinet Salvalorem; perspicuo satis e£
criore j'unioris induslria prseveniiur, saginali vituli aperto, imo proprio Filii Dei nomine usus; ut fru-
carnibus defraudaiur (Luc. xv). Cas-o igiiuretinani ctum et germen terrse stepius-in prophelia nomina-
semefpsum labore eonterens, audit a patre : Ftu- lum, naliviiaiem Christi ex Maria esse nullus audeafc
slra in his omnibus exercerls, et ultra temporuhi dubiiare. De quo germine vel fructu idem adhuc
condilionem (Cod. Reg., conslilulionem), legalium Isaias loquilur, dieens : In die illa erit germen Do-
decreiorura dogmatibus occuparis : arbitrans le ex mini in magnificentia: et gloria^ el frttclus tcrrmsn-
'
lege benedictionis graiiam consequi posse; cnm et blimis(Isai. iv, 2). Reliclusne est ullus amhigendi
tempus camalis observandsa legis emensum sit; et locus, quin clareal gerrainis et frtictus nomine Cfari-
pro impossibiliiaie perficiendi qune lege jubentur, stum aperiissiuie signilicari, qui in lanta gloria et
non lam benediciionem quam maledictionem prseva- magniliceiuia sublimatus est, ut in nornine ejus omne
ricatores legis ejusdem sorliantur. Quia scriplum genu Declatur, coeleslium,terresirium el infernorum,
est : Maledictus'omnisqui non permanserit in omni- et nmnis lingua confiieaiur, quia Dominus Jesus
bus qum scripla'sunl in lege (Deul xxvn, 26). IJeo Christus in gloria esl Dei PatrisfUmlequod ait Apo-
scire debes quod in pinguedine leirae et in rore coe- siolus : Propter quod el Deusillum exaltavit (Philip.
li, id est in Christo, fiilura Sil benedictio lua. I^ H, D).' Etuunc propheta : El eril fruclus terrmsubli-
VIII. Jacob eiiara benedicensJoseph filium suum, mis, manifestissime id quod de lerra,Id est 31 ex
ah hujus sacramenti mysterio non recessit, dicens: Maiiasumplum est, exaltatum et sublimalum iutel*
Benedicel te benediclionibuscwli desuper, et benedi- ligi voluit. Caeterum id quod de Patre esl, semp^r
clionibus terrm habenlis omnia (Gen. XLIX,25). Quae sublime fuit.
est benedictio cceli, nisi VL-rbumquod de coelode- X. Sed nec de rore coeli,quod in VerbiDei figura
scendit? Et quaeest benediclioterrse habentis omnia, sit positum, ulla dubietatis patel occasio, cum ipse
nisi Christi caro, quse de lerra, \c\ esl de terreno dixerit Isaias : Et nubespluanl juslum (Isai. XLV,8);
Virginiscorpore sumpla esi, in qua omni.um,spiri- et alibi satis apertius inibri coelesiiVfsrbumsuum
talium gratiarum redundal verilas, et tolius benedi- Patrem comparasse descripserR: nam ita ex persona
ctionis fructus exuberal? In quo fructu, qui procul ejus dicit : Quomodo si descendal imberaul nix de
dubio Christus esi, cunctorum fidelium benedictio cmlo, et illuc non revertalur (sed inebrial lerram, et
eonsummaiur, ut David ait: Terradedit fructum suum. facil eam germinare): sic erit Verbuinquod egredielur
Benedicatnos Deus'Dcus nosler, benedicat nos Deus tle ore meo, non reverietur ttd me vacuum, sed facict
£17 CONTRAEUTYCHETEMLIB.III. -118
quwcunque volui, el prosperabiturin his ad qum misi A agri pulchritudineel ipse loquitur in psalmo quadra-
illud (Isai. LV,10). Quis in lam aperla et absolulis- gesinio nono : Et speciesagri mecumest(Psal. XLIX,
sima divinaepraedicationisclaritate, lumen non aspi- 11). Per cuj'us agri gloriam Ecclesia inpraadicto Sa-
ciat veritalis? Ecce Yerbum Dei sicul imber in terra, lomonis libro sodales adjurat, dicens : Adjuro vos in
id est in gremio sinus Mariae influere dicitur; quam gloria et virtulibus agri (Caril. n, 7, et III, 5). Queni
Sancti Spiritus ebrieiate Icecundatam,in germine do- agrum ipsa illaforlis et sapiens iu Proverbiis Salo-
minici orlus prorumpere faeiat, etlurgentis alvi pre- monis mulier, id est Ecclesia, introducitur compa-
tiosissimum edere Jruclum. Quod Veibum, quia in- rasse ; sic enim de ea dicilur : Agrum vidit el emil
carnaium (quod est carne induium) homoessevoluii, iUum (Prov. xxxi, 16). Pretiosa est hujus agri pos-
.nudum el vacuum ad Pairenf, a quo fuerat missus, sessio, quse Christi intfa se absconsam relinel deila-
reveni non potuit; sed in eodem quo iudutum est tem. Duplicis enim nalurae esl Christus, et ideo, irt
corpore coelesiiapenetravit. Et ideo eum Pater va- dixi, nec ihesaurus sine agro, nec ager sine the auro
cuum ad se dicit non posse reverli, quia nefas est, polest ab aliquo possideri. Nam Manichseusel Euty-
ex quo in Yirginis terram descendit, nudum eum et ches, qui volunt thesaurum sine agro possidere, id
bomine vacuum confileri; id est, absque humani est solam divinitatem sine carne fateri, utriusque in
corporis natura solam ejus asserere deiiatem. /Equa- B Chrislo naturae confessionem uterquerefugiens, pro-
lis enim et ejusdem periculi res est, auldivinamej'us cul abjectus et 33 exclusus ab hac possessione extor-
tantummodo, aut humanam fatcri naturam, quia ris habelur. Pholinus quoque et ei similes,.qui agrum
Unumsine alio non proficit ad salulero. solummodo, non et thesaurum ejus possidere, idest
XI. Quod et ipse Dorainus hi Evangelio sub tali humanilaiem Chrisli, non<el divinitalem faieri vo-
sirailitudinis coriiparalioneapenissime docet. Ilerum, luerunt, hac possessione privati sunt.
inquit, siwri/eesl regnum ccelorumthesauro abscondilo XIII. Unde merito sola in Proverbiis mulier bea-
in agro,quemqui invenil,abscondil,et prmgaudio abiit, titudinis prseconiodigna habetur, quae hunc agrurn
et vendiditotriniasua, etemil agrum illum (Matlh.xni, comparans, duplicia pallia viro suo fecisse describi-
44). Nonne quasi libi videtur hujiis invenlor the- lur. ln palliis ehim, confessionis honor accipilur,
sauri non salis prudenter egisse ? Quid enim neces- naturse scilicet utriusque : quia nec diguarelur vir
sit.ilis veJ impedimenli fuerat, ul inventum thesau- ejus unum ab ea confessionis pallium accipere, aut
rumnun staiim auferrei de agro? cum uliqueipso divinitatis tantummodo, aut solum humanitalis suae ;
illo oiio lemporis et secrelo, quo repererat, auferre id enim non honoris, sed contumclise est maximse,
potuerit; et tani facili corapendio, sine propriarum unum horufri sine alio offerre. Unde lalia repudians
dispendio f.iculialum emendi agri necessiiatem vi- C munera, quseulriusque naturse confessione non sint
tare. 32 Sed cognovit utique prudenlissimus homo gemina pariter el- distincla, atque pro lempore et
inefficacem et inutilem, imo periculosam esse the- sacramento divisa, dicit ad Cain : Si recte offeras,
sauri liujus sine agro.possessionem. Nam vide quia recle aulem non dividas, peccasli (Gen. iv, 7). Quia
sicul absconsum invenerat, ila et ipse abscondit, nec ille solus recte dividit qui non ignorat secundum
agrum nudare ac vacuare th sauro ausus, omnia sua quid Filius sequalis est Patri, et secundum quid eo-
vendere feslinavil, ul j"urelegiiimo, et thesauro poti- dem minor est Patre; secundum quid passus et mor-
cetur et agro. Igilur thesaurus in agro abscondilus tuus est, et secundum quid immortalis pariler et
Dcus cst, latens in carne sua. Audi Apostolura di- impassibilismansit. Quia non solum confundere, sed
cenlem de Chrislo : Iu ipso, inquit, sunt omnesthe- et non recte dividere reatus esf criminis. In unn
sauri sapieiuiwel scientimabscondili (Col. n , 3). Et enim Eutychelis, in alio Nestorii damnalur impietas,
ideo omnis est prorsus inutilis et impia confessio, dum quod ille male confundit, pessirae isie discernit.
quse DominumJesum Chrislum, aul Dcum tantum- De quorum diversitate dogmaium, sibi invicem ad-
modo, non el hoiiiinem; aul hominem solum, non et versantium, quanlum exilis nostri ingenii facullate
Deumfaletur. Ynluimus,duobus superioribus expressimus libris.
"
XII. Agrum aulem figuraliter carnem Christi no- " Et quoniam isto etiam teriio, irrefutabili (quantum
minari, et praesens indicat locus, el superius illata opinor),divinae Scripturae aucioritale docuimus, Fi-
lestimonia docent. De hocenimagro maximelsaac liumDei, slcut de Patre, ej'u?demdivinilalis, ita etiam
in suis benediclionibus propbetavit: Ecce, dicens, de malre, humanitalis habere naluram : et quod j^os
odor filii mei sicul cdor agri, cui benedixitDeus (Gen. coeH, el germen vel frucius terrac, propter tiirasque
xxvn, 27). Corpus enim dominicum magnis diversa- riaturas fueril appellalus, invicla nihilominus et per-
rum virtutum fragrat odoribus, et sui beneolentia spicua assettione monstravimus. Nunc ad defeusio-
infirmos quosque vivifical. Unde Apostolus : Christi, nem Leonis epistolse et concilii Chalcedonensis styli
iuquit, bonusodor sumus Deo, de vita inmlam, his qui nostri converlamus officium ; et quod calholicus in
talvifiunt (II Cor. n, 15). Cuj"ustam praecipui et eis atque apostolicus refulgeat sensus, cas alis hae-
salvificiodoris suavitale illecia in Cantico Cantico- relicorum obj'eclionibusdoceamus. Sed ad hsecde-
rum ad eum dicit Ecclesia : Post le in oitorem un- monstranda alia nobis sunt ordienda principia. Et
yuenlorum iuorum cursemus (Gant. i, 3). De hujus Ideo hujus operis landem isle sit finis.
 ' •
119 YIGILH TAPSENSIS' 120

LIBER QUARTXfS.
DEFENSIOEPISTOLJES. LEONISPAPJEAD EXATINIANTJM
CONSTANTINOPOLITANUM;.

34 '• Quidam perversaemen.iishornines, et inanis A-tia reprehensione dignum pulasti, iu quo ait: Vei-bo
glorisecupidi, nescientes, ut dicit Aposlolus,. neque .scilicet operante quod Verbi est, elcarne exsequente
quw loquunlur, nequede quibusaffirmanl(I Tim.i, 7); quod carnis esl; unum liorum coruscalmiracutis, aliud
.habentes formam pietalis, yiriulem autem ej'us ab- succumbitinjurih (Num. i). Et primo quidem inlen-
.negantes; indignali veriiatis dogmatibns, et eccle- dendum est quod non dixerit, ut tu imperiie calum-
sias icas fidei regulas non ferenles, beatnsjmi Leonis niaris: Unus hoium coruscat miraculis, et alius suc-
.episiolaejuxta sensum apostolicaetraditionis conscri- cumbit injuriis: perquod sine illi ambiguilate duos
ptse, et decrelo synodi Chalcedonensis pravis con- videretur quoscunque separatos, vel duas signifi-
.tradiclionibus obviandum pulaverunt, nefanda com- casse personas, sed ait: Unura liorum el aliud ho-
.menta horribilibus verborum nauseamentis evomen- rum, quia unum, idest hoc ct illud, non persona-
tes. Quaequoniam simplicioribus quibusque nonnul- rum diversitas, sed generis disiinctio demonstratur^
luin videnlur dubielatis scrupuluro excitare, idcirco Yerbi scilicet et carnis.
ea horialu-sanctorum frairum, in adj'ulorioDomini III. Item dixit Leo: Qui enim verusest Deus, idem
Dei nostri, consideranda et refuianda suscepi. llla verus est homo; el nullum potesl essein hac unilate
primilus uno diluens volumine, quse Leonis objiciun- mendacium, dum invicemsunt, et humililas hominis,
tur epistolae; cujus hoc sibi primo capilulum, iste B el alliludo deitalis (Num. i). Quod lu solita maligni-
ncscio quis proposuit. Fidelium universitasprofitetur lale in aliud detorsisti, dicens eum duos quosdam
crederese in Deum Palrcm omnipotenlem,et in Jesum separalos induxisse, vicissim quae sibi sint propria.
ChrhtumFilium ejusunicum Dominumnostrum(Leo* operantes, 36c"m i"e altiludiiiem et humiliialem,
ephl. 10, num. 2). Huic capitulo ob id isie calumnia- id est ulramque naturam , velut duo quaedam, non
lur, cur non dixerit, in unum Deum Palrem, et in duos quosdam, in uno Christo manentes volueril de-
unum Jesum ChrislumFilium ejus; juxta Nicaenide- monstrare. Miror autem quomodonon hac existima-
cretum concilii. Sed Romse, et ahteq.uam Nicsena tione apostolum quoque accusaveris Paulum, quia et
synodus conveniret, a leroporibus apostolorura us- ipse duo quaedam esse dixit in uno homine, vieissim
que ad nunc, et suh beatae memotiaeCoelesiino, cui quse sua sunt propria operantes, et conira se invi-
iste rectae fidci testimonium reddidit, ita fidelibus cem nitentes, spirilum videlicetetcarnem. Caro, -in-
symlwlum tradiltir.; nec praejudicantur verba, ubi quit, concuphcit adversus spiritum, et-spiritus adver-
sensus incolumis permanet'. Magisenim cum Domini &u$camem. Hmc enim sibi invicemadversanlur (Gal.
Josu Ciiristi sententia haecfidei>professio 35 facit, v, 17). Sicut ergo unus esl- homo in quo sunt duo
dicenlis : Greditisin Deutn,et in mecredite (Joun. xiv, qusedamin se invicem permanentia, elsua quseque
1). Nec dixit, in untim Deum' Patrero, el in unum C propria operantia , nec potestalius dici, dum secun-
meipsum :•quis enim nesciat unum esse Deum Pa- dum carnem sapit et facit, et alius dum secundum
irem, el unum Jesum Christum Filium ejus ? spiritum vivil; sed idem ipse cs"tin turoque,.habens
II. Miror lamen quomodohunc locumistenotavit, in se ulrumque. Ita et Chrislus, dum unum in se ha-
et illum praetcrmisit, ubi unici Filii commemoratio- bel,in quo succumbitinfirmitatibus: etaliud, inquo
nem idem beatus Leo facii,.dicens: Jdem vero sem- . radiat micaique virtutibus, id est carnem el Yerbum,
pilerni genitoris unigenilus sempilernus, naius esl de quse duo Apostolus in eo dislinguens, ait: JVflmef si
Spiritu sancto el Maria Virgine (Ep. 10', num 2).' crucifixus eslex infirmilalenoslra, sed vivit ex virtute
Sed et hoc quoque mirandum est cur non simili de-' Dei (II Cor. xin, i); non bipertitus, et alius atque
menlia reprehendit, quod ait: Qtii natus esl de Spi- aJius,sed idem ipse unus alque idera apertissime de-
ritu sanctoel Maria Virgine, quoniam hoc verbum monstratur.
Nicaeiia synodus non posuit; et (ut illi placet) hoc IV. Yerum tu, dum per unius naiurse professio-
verbum profileri deliemus, quod ibi. scriptum inve- nem, bumanam Christo conaris auferre naturam ,
norimiis. Impie aulem calumniatur Leonem, quod in videristamen confiieri quod nrgas. DHisli enim :
unum quidem auctorem et verum Fillum Dei Yer- Ipse Deus, qui in carne natus est, qui esl Yerbum
hum, etin alium recogiialum, et conglorificatumex D Dei Patris; qui faetus est ineonvertibililer perfeclus
Maria hominem crediderit. Iloc enim ita eum sen- honto, permanens Dei Filius unigenitus; ei Deosi-
sisse vel docuisse probari non potest. Magis enim niilisin vittule, et nohis similis in infirmitate.S.Deo
tinum eumdemque confessus esi, Dei et hominis Fi- similis est in virlute, et nobis in infirmitale; simili
lium Dcminum Christum dicens : Vnus enim idem- tudo auiem dellatis in virlnle proprietas est divinse
que Dei el hominisFilius (Nttm. i). El ilCrum: Unus naturse, procul duliio simililudo humanitaiis iii infir-
dlaue idem mediator i,ei ei hominumhomoChristus mitate proprielas est humanaenalurae. Kpn enirh pru-
Jestts (Num. 5). HoeelianfcauilulurDmira inrpuden- denlis esl in re simili dissimilia confiteri. Sed et
 l'?I '
CONTRi EUTYCIIETEMLIB. IV. m
cum dicis: Qui factus esl inconverlibiliter perfectus A Dei. Idem Patri aequalisin forma Dei, idem Patre
bomo, permanens Deus; nostram, imo calholicam , minor iri foriria servi.
adversus quam niteris, fidem confirmas. Si enim non VI. Qusecum ita sint, quidquid de utraque forma
est conversusJn carnem, et factus est homo perma- secundum lui sensus
pravitatem disputare voluisti,
nens Deus, hoc "ipsum quod faclus esl homo, quia noveris ista
expositione eassari. Qua sane imperi-
ritimuiatiodici non potest, assumptiodicaiur necesse lia, vel potius dementia, evangelicumvoluerisimmu-
est: ae sic geminumquiddam erit id 37 quod erat, tafe sermonero, scias nobis non esse ignotum. Quod
ct mutatum non esl; efid quod non erat, et faclum enim ibi
legilur de Christo, quia inter duos lai.rones
est, vel assumplum; quia id quod erat rfon est mu- crucifixus est, ex propbelse testimonio, dicentis: Et
tatum in carnem, et lamen habet carnem, sicut ipse inter
iniquosdeputalus esl (Isai. LIH, 12), tu dixisti:
ait: Caro mea vere est cibus (Joan. vi, 56); et Petrus : Et inter mortuos
deputatus est. Denique ista tua
Nequecaro ejusvidit corruptionem(Act.11,5i). Quia sunt verba: Yitae, inqnis.datorem et per omnia ama-
ergo non est idipsum haberi et habere (Yerbum torem hominis Deum,
quiinter mortuos deputatus
quippe habet, babeiur autem caro), perspicue et Ji- est, et corruplione et morte nunquam viclus est;
quido eomprobalur Chrislum ulriusque esse naturaj,' quin in inferno descendit ul obnoxius nostraenalurae,
unius vero personsp. • B
sine peccato. Yides quantum sacrilegii habeat unius
V. Unde qnidquid copiosius el latius persequi vo- tanlum confessio naiurae. Yides in quaevos impie-
luisli, ut unum oslenderes Christum, noveristesu- tatis ahrupta praeeipitet novitas isla docirinae? Qtiia.
rerfluis immoratum laborihus ; cupiens ostendere
enim sicvultis videri Deum incarnatum, ul nihil ha-
quod ipsi penitus non negamus. In hoc sane sublili- beat humanse nalurse; loium quod est, deilaiis na-
ter et impie fidei Christianse illudens, ut quia Chri- '
tura sit: Dei vero naluram, quse immortalis est,
siusunus est, quod negari non potest, unionem per-
scientes mori non posse, ncc ei penilus morlis no-
sonse ad prsej'udiciuminflecleres uiriusque nalurae ,
dum utraque natura unosempernomine nuncupetur. men congruere, elegisllsafideaposlolica exorbilare,
Nam cum Jesus Christus non Yerbi, sed earuis pro- dicendo Deum inler mortuos deputatum; quam eum
sit nomen et Deus faieri secundum riominefti mortuum. Nam Filium
t prium ; proprium Verbi, non car-
nis constet esse vocabulum; lamen et Yefbum, Dej secundum hominem mortuum Apostolus docet,
dicens ad Romanos: Sicul per inobedienliamunius
propter carnem suam, homo Jesus Christus; et caro
constiluli sunl multi, iia per obe*]
propter Yerbum, DeusYerhum est. Christi enim no- hominis peccalores
men ex ed illi est, quod ad eum Propheta dicii : dientiamuniushominis,justi constiluenturmulti (Rom.
Unxit le Deus, Deus tuusoleoexsultalionh , prm con- 1 v, 19). Hanc autem obedietitiam mortis esse , quam
sorlibus tuis (Psal. XLIV,8). Non enim Yeibi nalura pronobis in nos!rsenalur«verila(esuscepit,ipsenihil-
uncla est, quse consortes sgcundum se habere non ominus docelAposlolus dicens de39Christo: Factus
crucis (Phi-
poluil. Unde apparet,ad idquod homo factus est, per- obediensusque ad mortem, mortemaulem
tinere unetioni«, id esl Chrisii vocabuluri. Sed quia lip. n, 8). Et iierum: ReconciliatisumusDeo per mor-
jam per cognilionem ulriusque naturse, ununi est lemFilii ejus (Rom. v, 10). Et ad Corinthios : Tra-
et Jesus Chrhtus
divinilalisburaaniialisqueejus vocabulum; ideoApo- didi, inquit, vobisquod accepi: quia
stolus ait: Hoc senlitein vobis,quod el in ChristoJesu, morluusest, secundumScripturas (I Cor. xv, 5).
quia cumin forma Dei essel, non rapinam arbitratus VII.' Quo ergo metu formidaveris, Detim dicere
est essese mqua'emDeo;- sed semetipsumexinanivil, mortuum, non estnobis ignotum. Noveris tarnen le
Chri-
formamservi accipiens(Philip. 11,6). Cum profecto cpnlra tuam professionemvenire, dum dicis de
obnoxius noslrsS
antequam ab illo forma servi esset accepla nondum sto, qui in inferno descendit, ut
fuerit Chrislus, sed lantnmmotlo Verbum; id est an- naturae sine peccato. Si ergo nostfsenaturaeobnoxius
tequam esset homo, nondum erathdmo, sed lantum- fuit, nostram profeclo naturam habuit, aut si non
modo Deus: nondum eral Christus, anlequam noslri habuit, oslende nride obnoxius fuit. Nemo enim de-
habitus simililudine homo esset.invenlus; et tamen , bct aliquid ei a quo nibil accepit. Sed et cum dicis
Christus est in forma Dei, Christus in forma servi; in sequentibus, de Chrislo exponens Jeremiae tesii-
Christus aequalisPalri, Chrislus inferior Paire; idem monium: Et cumhominibusconvenalusest (Bar. 1,38).
Deus, idem homo: unde constat ct diviniiaiem hu- Secundum humanam formamexAdam servo suo, luis
manilatis, el 38 humanitatemdivinilalis habere vo- nihilominus professionibus adversaris. Apertissime
cabulum; id esl Verbum dici carnem , ei carnem dici enim declarasti secundum humanaenalurse assum-
Yerbum : non quia in se ulrumque mutatum sit, sed plionem, Deum inler homines conversaium. Sicut
quia utrumqueuna persona, id est unus Christus sit. enim Dei forma, in qria est Filius sequalis Ralri, ni-
Et ideoreclecredimtts el prsedicamus cum Apostolo liil estaliud quam Dei nalura.; ita servi forma nihij
Deum crucifixumel morluum (I Cor. 1, 23). In hu- est aliud quam bumana riatura, in qua esi inferior
mana naiura, quse ex uniti Yerbi consortio, deitaiis Patre. Altende igitur vim dicti tui, et libi magis ipsi
possjdet nomen.Ipse igiturunus idemque Dei Filius, quam nobis credito. Dixisli enim ex Adain formam
Dominus Jesus Christus, et mortuus est secundum servi habuisse, licel nolueris dicere accepisse, quod
formam servi, elnonest morluus secundum formam Apostolus ait : Semelipsum exinanivit formam servi
123 VIGILLTTAPSENSIS , J2i
accipiens (Philip. n, 7). Sed quid ad rios, si verbum X Apostolum41 audi dicentem de ipso : Iu quo inha-
refugeris cujus sensum vilare non potuisli ? Quod 6itu(,.inquit, omnis pleniludo divinitath corporaliter
ergo ex altero est illi, non erat ipsius, priusquam id (Col. n,9). Etiterum :DeuseratinChri$lo, mundumre-
acciperei. Nemo enimabalteroniuluatur quod iri se- condlianssibi (II Cor. v, 19). Et ilerum: Solvensinimi-
ipso habere dignoscitur. Unde apparet Dei Verbtim cilias in carnesna(Ephes.n, ii).De proprietale aulem
sic incarnatum, ut ex nobis quae nostra sunt accipe- oporationis utriusque naiuraajam superius disputavi-
ret, non ut suam naluram in carnem mutaret. Ac mus, quam el tu pari assensione convinceris profiteri;
sic in eo duplex eril natura, Yerbi scilicet, quae mu- ais enim : ConfitemurFilium hominis ex semineAbra-
taia non est, et carnis, quse ex Adam servo ejus ac- ham, el David, et infantem,et puerum,el Belldeemitam,
cepta est. et ex Nazareth, el si quid aliud folunlarim ejus pauper-
VIII. Sed jam csctera tua quibus catholicam fidem tatis est proprium. Quse est enira ej'us jiaupertas, nisi
reprebendis, qualia sint videamus. Loquens enim naiurae nostrse infirmitas ? quia id quod ait Aposta-
ad Leonem et ad omne concilium, ila eorum verba lus : Qui cum dives essel, pauper factus esl (11 Cor.
interponis : Dixistis enitn, inquis, addentesetiam hmc: vin, 9), quid est aliud nisi cura Deus esset, homo
Vnus atque idem est vere Filius Dei, et vere hominis faclus est: ac per hoc salva utriusque naturae pro-
Fillus. Quain sententiam talibus incusas 40 verbis, g] prielate, unus aique idem est Chrislus. Quod et ipse-
etpetulanlibus nileris atlenuare conviciis: Auscultate, conlileris, dicens : Divinas operalionesel camis pas-
obsecro, dicens, venenatm lingum dolum, quomodo siones ccnfiiemur el credhnus. Dum enim passionCs
duosinlroducentesfilios, prwposuislh unum atqueidem, specialiter carni ascripsisti, proprielatem huruanas
ut impiam distantiam nudis verilaiis verbisobumbrelis. nalunc apertissime demonstrasti.
Suffecerdl enim dicere : Unus atque idem est Filius, , X. -Yideamuset alia qtiaereprehendis. (2«id,inquis
qui inconvertibiliterfactus est homo. Hoc dixerunt. Leoui, secundum hoc et hoc, in Deum et hoininem,,
Sed tu, aut non inlelligis, aut, quod magis verum unum DominumJesum Chrislum Fdiutn Dei dividis :
est, impie calumniaris. Nam quod dixisti lu, faclas dicendo Deum quidem secundum hoc quod omnia per
esl homo, hoc illi dixerunt, idem esl Filius hominis: ipsum facla sunt; hominemautem secundumhoc quod'
sed si tibi Filii hominis displicet nomen, dele faclus etl ex muliere ? Si non licel dicere in Chrisio,
Evangelium, ipsum Filium, male de se" pronunliasse secunduni hoc el hoc, id est aul secundum dhiniia-
contende. Nam ipse utique hanc fidei regulam dedit, tein aut secundum carnem , quomodo de ipso dicit
ipse sibi jitrumque nomeu imposuit. Caecoeriim a se Aposlolus : Qui faclus est ex semineDavid•secundum
illuminato sic ail: Tu credh in Filium Dei (Joan. IX, camem (Rom. i, 5) ? At lu quomodo in subjeciis ais:
35) ? Sed quod hic Filius Dei, ipse sit et filius homi- t(i In nulto dividilur Chrhtus, neque secundum incarna--
nis, alibi alt: Cum venerit Filius hominis, putas in- tionem, neque secundum comternam naluram, neque
veniel fidem in terra (Luc. xvm,| 8) ? et alia quam secundumvolunlarias passiones, nequesecunduminef-
plurima. Numquid ergo et ipse Christus seipsum di- fabilem gloriam ? Si secundum hoc et hoc, divisio-
visisse credendus est, qui se et Filium Dei et Filium libi sonat, ecce lu in quatuof porliones Christum di-
hominisconfileri dignaius esl? visisii, quem tamen, sicut est, indivisum esse.dixi-
IX. Item-calumniaris Leonem, quod qtitisi homi- sti. Quod ergo siraili modo praesumere ausus es* in,
nem quemdam ex Maria dixeril nalum, in quo Ver- alio reprehendere non debes. Siultiiiae est enim id
bum inhabitaril, ex illo ejus testimonio, quo ait : velle refutire quod pariler convinceris non negare.
Cooperaturenim utraque nalura cum communioneal- XI. Quomodoautem et hoe volueris reprehendere.
terius quod proprium est (Num. i)'. Horainem quem- non inlellfgo, quod idem bealus asseruit Leo dicens:
dam nunquam dixisse eum demonslrabis. Quod Nalivitas carnis, manifestalio esl humanw naturw :
auiem Yerbum in carne sua, id est in homine, partus Vtrginis, divinm42 est virluth ittdicium : in-
quod ipse factus esi, habitavent, Joannem audi, di- fantia parvuli oslendilur humUtate cunarum, magni-
cenlem : Et Verbum caro faclum\est, el habitavil in iudo Atlissimi declaralur vocibus angelorttm: similh
nobis (Joan. i, 14), id est in nostrse naiurae carne. D est!ruolinienttshominum, quem Herodes impie molilur
Nam posset dicere halitavit nobiscum, si prsesentiara occidere; sed Dominus est omivum, quem magi gau-
ejus ad homines, et non habilationem in sua propria dent supplicher adorare (Num. 4). Asseveras enim
carne, quaa ex nobis est,~voluissel osiendere. Sed secundum pravilatem sensus tui, quod his verbis Leo
quia nostrae nalurse hoirio faclus, noslrse naturae cor- dtios voluerit osteiidere Chrisios, cum ipsum quern
pus incoluit, dictus' est habitasse |in nobis. El hine dkil infanlem, ob manifestaiionem humanse naturae
"
jam in coelo esse, el ad dexteram 'Pairis sedere, nos; involutum humiliialecunaium, eumdem obindicium
Apostolus docet, in ipso quijiostrae naturse verum nihilomiuus divinaenaiurse declaratum asseruit vo-
corpus assump^it.Ait enim : Qui nos simul suscilavit, cibus angelorum. Si enim dicercl: Alius jacebat in
el simul sedere febil in cmleslibus,in Christo (Ephes. pannis, alius prwdicabalur ab angelis ; alium Herodes
ii, 6). Unde ergo ibi sedemus, si naluram nostram qumrebat occidse, alium gesiiebant magi suppliciter
in Christo non ibi habemus? Quold .autem Chrisius' adorare, rectius arguerelur male sensisse. Cum v<ro
non lanquam alius in alio inbabitat, dum in id quod ' eumdem di.cat cunis involutum quem millia praedi-
ip ins est proprium , id est in carne sua inhabitat," ," cant augelorum; ctimdem Herodis insidiis appeli-
125 CONTRAEUTVCHETEM LIB. IV. 12(1
ium,quemcallerisaslrisqii3Dsivil cura magorum/.quid >i~iatem Ecclesise inlroducitis, qui in uno Chrislo
eonarisaddivisionisviiiumrefleciere, quaejJeunoChri- utramquenaturam faleri non vultis. Repetam adhuc,
Eioaddemonstrationem dictasunt ulriusque nalurse? si valeo, plenius. Patres in Nicsenoconcilio profiten-
Quid ea reprehendis quaeipsefateri convinceris ?Nam les Patrem el Filium unius esse substanlise, duas
itaculpabililerLeonem affaris: C«r,inquis, nonconfi- uiique personas in unitaie naturse intelligendas re-
lerisDeumveruminfantemnalum propter nos,et perma- ligiosissime Iradiderunl. Igilur vos cum dicitis, Ycr-
nenlemsimililerDeum, etinvolumenlacarnh suscepisse bum et carnem unius esse 44 substanlise, duas
nostrmnalurwproplernos ?Sic enim nobhsimilh faclus nobis Christi personas, duosque Christos inducitis.
esl per omnia sine peccato. Ecce, quod ubique arguis, Quia secunduin auctoritatem Patrum nostrorum, qua
quod ubique expn.bras, quod impium et sacrilegum non nisi inter duas personas unitalem subslanlise
puias; oppressus veritatis molibus, cogeris profiteri. accipi vel dici sancitum est, idYatioflagitalutsij'uxta
Si enim involumenla nostrai nalurae suscepit, nostrse impiam veslrarq senlenliam, unius substantiae sunt
profectonaturae veritatem habuit. Neque enim pan- Yerbum et caro, diue sint profeclo personae Yerhi et'
norum involumentis , el maierni laclis alimenlo in carr.is, communionem unius hahentes naturae.
Deo nutriri potuit, nisi quod in illo nostne naturse XIY. Deinde necesse erit ut et caro, sicut et Ver-
proprium fuit; nec in aliquo nobis poterat similare, 3 bum, si unius cura eo est naturse, incfeata sit et
si nonid quodipsisumus,in seipsodignaretur accipere/. invisibilis atque irfcontrectabilis et initio.carens; ali-
XII. Adhuc aulem quae nnstra sunt, Tmo quae ve- ter enim cum Yerbo unitalem non potest habere na-
ritatis sunl, invilus fateris dicens : 'Gtorialur nostra turse. Sed quia carnem h's conditionibus subjacere
nalura honorificata, videns eum qui esl unius substan- dubium non est; unius autem (ut dicilis) cum Verbo
liw euin Palre secundum divinitalem, nobhcum Unius naturse est : Yefbum-^ergoerit, secundum Arianos,.
substantimsecunduminenarrabilemex "Virtjtneincar- creabile, et contrectabile atque visibile, et ex initio
nationem,sedentemin dexlera magnificenlimsuiPatris. subsistens, quia aliter cum carne non polerit unita-
Divina enim ejus carne super omnem sedente glorim tem babere naturse. Deinde si Yerbi et cafnis una
splendorem,43 divitiis el ineffabili luiiiine refulgens natura est, quoriiodocum Verburii"ubique sif, non
gloriatur nostrw naturw infirmitas. Confessus es divi- ubique inveuiatur et caro? Narii quando in lerra fuit,
liis divinitatis ejus, infirmitatem nosirae glorificatara non erat utique in ccelo. Et nuncquia in coelo est,
esse naturse; cujus glorificaiionis ejus hanc essaas- non est ulique in lerra, et in tantura non est, ut se-
seris causam, jjuod haeceadem nalura per unilatem cundum ipsam Chrisluro speclemus esse venlurum de
Yerbi glorietur sederese ad dexteram Dei. llsec si ccel»,' quem secundum Yerbum nobiscum esse credi-
simpliciter seulianlur, recte et catholice dicuritur. 2 inus in lerra. Igitur secundum vos, aut Yerbum cutn
Dixisti eliam quod sicut unius substanliae est Filius carne sua loco conlineluraut caro cumYerbo ubiqua
cum Patre secundum diviniiatehi, ita unius substan- csi, quoniam una naiura conlrafiuni quid et diver-
tiaecst nohiscum secundum incarnalionem. Qua pro~ sum non recipit in seipsa. Diversum est autem et
fessione, ut' lecum simpliciier agam, dupliceiri in longe dissimile circumscribi loco et nbique esse': et
Cbristo fateris esse naluram. Quia si secundum di- quia Yerburo ubique est, caro aiitem ejus ubique non
vinitalem unius cum Fatre substanliae, et rursum esl, apparet unum eumdemque Ghristum utriusque
u ius est nobiscum secundum incarnationem nalura?, esse naturse : et esse quidem ubique se'cundum natu-
geminae est -profecto naturae. Si vero te slrictius ram divinitatis suoe, et Ioco contineri secundum na-
exagitem, et quae seatis pressius ventilem, quanta luram humanitalis suse :-crealum esseel initiumiion
te sequantur absurda perspicies. hahere: morti succuriibere, el morinon posse; quo-
XIII. DixistiChristum sicut cum Patre, ita et no- Tum unum illi est ex natura Yerbi, qua Deiis est,
biscum uniiatem habere subslanlise, unam lamen vis aliud ex natura carnis,. qua idem Deushomoe^t.
eum habere naturam : una ergo erit et Dei et noslra Igitur unus Dei Filius, idemqite hominis Xtclus Fi-
natura. El quid hac professione impium magis erit? lius, habetinitlum ex nalura carnis suae, et uon liabeSt
Deinde etPaJ.rumnostrorum auclorilate et communi ) initium ex natura diviniialis suae : creaiiis est per
omnium sapientum judicio, non esi unius, sed duo- naturaro carnis 45 SUDe> ^ non"est crealus per na-
rum, communionemejusdem habere substantise. Ac luram divinitatis suse : cireumscribitur loco per natu-
sic tu duos nobis quosdam Christos iuducis, unum ram carnis suse, et loco non capitur per naturam di-
qui<;um Patre uuius sii secundum diviniiatem sub- vinitalis suae: minor esl etiam augelis-per naturam
stantiae, alium qui nohiscum secundum carnem unita- carnis suae, et sequalis est Patri secundum naturam
lem habeat nalurae : quoniam, ut dixi, nnslra et Pa- divinitalis suse : mortuus estnatura carnis suae, et
tris non est una subslantia, tu autem in Chrislo non non est mortuus natura divinitalis su;e.
vis duplicem esse naturam; necesse ergo eril, se- XV. Haecestfides et confessio catholica quam apo-
ctindum le alium esse Chrislum qui cum Palre ha- stoli tradiderunt, martyres roboraverunt, et fideles
beat uniiaiem subslantise, alium qui nobiscum. Quia nunc usque cuslodiunt. Unde itnpiissiuie, et Euty-
si non unus utrasque habet, eum duae sint, tu autem chianse hatreseos veneno infecte, Leonem audes re-
utrasque habere dixisli : duo hlc esse necesse est, prehendere, dum ex diveisiiale gesiorum unius Do-
qui singulas habeant, ct per id vos putius riuaierni- raiiiiChrisli, verilatcm edocet uiriusque ejusnaiuroe:
 127 • I - - VICILU TAPSENSIS 121
ui quod ille ad demonstrationem ulrarumque proiulil I. A corpus non est unutn membrum, sed mulla. Si dixeril
naiurarum, professionem calumnieris duarum esse pes: Quoniam non sum manus, non sum de corpore,
porsonarum. Denique ej'us ista sunt verba : JYariw- non ideonon esl de corpore ?.Si dixeritauris: Quoniain
las carnis manifeslalio esl humanm naturm: parlus nonsum oculus, non sum de corpore, non ideo non est
Virginis, divinm est virlulis indicium (Num. i). Et de corpore? Si lolum corpus ocului, ubi est auditus ?
iterum': Agil enim utraque nalura, cutn commrinione Si lolum audilus, ubi est odoralus (I Cor. xn, ii) ? Et
alierius, quod proprium est :.Verbo sciliceloperanle infra: JVonpotesl dicere oculusmanui: Opera lua non
quod Verbi esl, el carne exsequcnle quod carnh est indigeo;aul iterum capul pedibus:Noneslh mihineces-
(Num. i). El iterum : Quamvisin DominoJesu Chri- saiii (Ibid. 21). EcceApostolus iti uno homine, in lina*
sto Deiet hominisuna personasit, aliud lamenestunde persona, alia atquealia dicit inesse opcra, multum-
communh injuria est,-aiiud unde comtnunisest gloria que a se invicem diversa; sed ila nniuscujusque
(Num. i). Quaeverba tu iniquis interprelationibus memhri separata etpropria, ut lamen cum alio mem2
hoc modo reprehendis : Quis audeat, inquis, duobus broTiabeaniur communia. Neque eninvquia diver-
proposith arliculh et significationibus,in duobus qui- sum esl 47 oculis videre, el auribusaudire, ideonon'
.bitsdam nominibus,unum Deo, el aliudhomini in unam est unius hominis utrumque : aut quia diversum est
posse convenirepersonam? In una enhn persona aliud B 1 cajiiti et pedibus ambulare, ideo non est opus com-
el uliudet communiternunquamdicilur.Vnde manifesle mune. Sicul ergo diversa habent opera capul et pe-
alium Deum Verbum, alium injuriam passum hominem des in homine uno, et tamen unus est homo, nee
memorastidicens: Aliud est unde communis est in- aliusest-in capite, alius in pedihus: sicdiversa sunt
juria, aliud unde communis est gloria. ATemo enim in opera Yerhi el carnisin Christo: nec lamen alius est
uno hoininecommunionempalienliscarnis accipit, cum in Verbo, alius in carne, sed ex utroque, el in ulro-
sil caro secundum naluram homo. Quomodo aliud qne unus aique idem esl Chrislus.
Yerbum glorificalum,.alium hominem injuriam pas- . XVII. Mori certe et non mori longe diversum est,
sum dixisse vel sensisse credendus est, qui in sub- et tamen nos ipsi sunius qui morimur, et nos ipsi
jeclis ait: Quem, ul hominem, diaboli lental aslutia, sumus qui mori non possumus. Ait enim Salvator
eidem,sicut Deo, angelicu fainulanluiiofficia(Num. 4)? discipuiis suis : Ttmctradenl vos in tribulalionein,el
Numquid dixit: Alium diaboli lentqt astutia, et alii si- occidenlvos (Mallh. xxiv, 9). Sed vide quid ilerum
cut Deo angelica,famulaniur officia? Et iterunv: hn- ahbi dicit: Nolite limereeos qui corpus occidunt, ani-
passibilis Deusnon dedignalusesl homoesse passibitis. mamautem nonpossunt occidere(Matth. x, 28). Osien-
4® Et iterum : Qui enim verus esl Deus, idem verus dens in.nnoquoque nosirum unum esse mortale et
est homo (Num. i). Numquid dixit : alius esl Deus C aliud immoriale. Caro quippein nobismoritur, anima
impassibilis,el alius esl homo passibilh; aulaliusesl autem non moritur : unde et in symholo carnis re-
verus Detis, et alius est verus homo? Sed qui verus esl surrectionem, • non animae conlitemur, qnam "esse
Deus, idem, inquit, verusest homo.Qusecum ita sint, ImmorlaJenicredere jubemuf. Quia ergo Salvalor in
inlionesloulerisofficio, religiosis dictiscallide insi- uno honiine duo isia divisil, quibus et proprietalem
diaris, ut superiora demendo, ac scquenlia-non ad- qualitalis assignavit, non ideo pulandus est unum
dendo, ita jnedia eligas, ut verba senlenliis exucns, hominem in duos homines divisisse. Sicut ergo unus
de eorum nudilate pro arbitrio ludas. Redde igitur esi homo qui moritur ex uno, etnou moritur ex al-
suis.omnia locis, et propria senlentiis indumenta re- lero, sic unus esl Christus, qui mortuus est in carne,
stituas: et noli irisidiosis fraudibus calumnias inne- ei non est mortuus ex Verbo. Quia secundum natu-
ctere; ut quod ad demonstrationem utrarumque di- ram, quaein eo morlalis fuil, mori potuit: secundum
, ctura est naturarum, ad dualitatem referas perso- illam aulem quse in eo mori non potuii, semjj'erim-
narum. mortalis-permansit; Igiiur vos qui eutn unam tan-
XVI. Yerum quia dixit in uno Chrislo alitid esse lummodo naturam bahuisse vel habe''e fatemini,
Yerbi,aliud carnis proprium, sic tamen utsit ulium- oslendite nohis quomodoidem poluerit mori, ei quo-
que commune; id est ut et mors, quod est propriumt "modo idem non potuerit mori. Non enim potea una
carnis, pertineat ad Verhum, et vita,'quod est pro- nalura eadem mori, et eadem non niori: quia si im-
prium \erbi, pertineat ad carnem, quia ex utrisquei morialis e^t, hoc ipso quo est immorlalis non mori-
Christus sub:>isiensunus esl in ulroque,: visum tibii lur ; el si morlalis est, eadem morlis conditione
est objicere quod in una persona aliud et alitid, el moritur. Non poiesi in una natura esse ulrumqae.
communiter dici non possit. Quia nemo, inquis , in Et quia Christus hahuiluirumque, utriusque profeclo
uno homine communionem patienlis carnis accipit, erat naturae, ex quibus in eo invenitur utrumque :
cum sit carq secundum naluram homo. Requiramus; aut si non habuit utrumque, id est el vitam et mor-
cjuis in hoc apostolicis congruet sensibus, utrum lui lem in seipso, sed aut vitam atil mortem lamummodo
an Leo, qui.sieut-fidei regulam, ita et verba sequiiur (quia, alia est natura morlis, alia naiura vilae; vos
aposiolica. Dicit ergo Apostolus ad Romanos : Sicull 48 aulem dictis Chrislum unius esse nalur«), di-
in uno corpore mulla sunt membra, omnia autemmem- cite cvidentius quaeex his duabus naluris una in eo
bra non eamdem habent operalionem (Ilom. xn, 4). fuerit nalura. Si viiae, id est Yerbi (quia Yerbumest
Quod ad Corinthios laiius explicans dicit : Nam elI vilaj, crgo Vcrbuin, id csl vila, mortua cst in scipsa.
 '
J.2Q CONTRAEUTYCHETEMLIB. IV. *30
Sed quia est Verbum, id esl vila, mori non poiesi; &i-propler quod ex nobls est vera incamatio, Deum
•Christusautem mortuus est, nihil aliud restat se- autera eumdem, propter quod et posl incarnationcm
ctindum vos, nisi ut Christus, aut orimino non fuerit immutabilis permansit ejus ex DeoPatre naiura.Quis
conlra sua unquam mili-
mortuus, unam lantum Yerbi, id est vitsehabensna- ita stolidus et exigui sensus
ut fidem
turam, quae mori non potuit: aut si vere mortuus lat verba? Quis eousque insipiens ita labitur,
Di-
est, quod negari rion polest, mortis tanlum, id esl suara ex ipsa defensione , qua vindicat, arguat?
carnis habuerit naturam, quae mori potueril. Agno- citis in Chrisio unam esse naturam, el ecee id ipsum
scile igitur, o miseri, quanlse perfidise, quanlse im- quanlis destruilis verbis? Fateri enim Verbum incon7
cum carne incon-
pielaiis sit, unam in Chrislo fateri naluram, per verlibililer hoininem faclum, atque
unius naturse apertissime
quam eum aut mortuum credere convincimini, aut ,fuse nnitum, professionem
falsum de e>iopinafi, non ibi eum confilentes mori destruit, cum el unitio non unius, sed duorum soleat
potuisse, ubi potuil mori. esse, et Iia.cipsa unitione non muiari neque conlundi,
el indicet ulr.usque nalurje, -
XVIII. An forte isla nescio qua vestra natura ila inlegritatem proprielalem
ex Yerbo et carne eoncreta esl atque compacla, ut Ilem cum dicitis,eumdem hominem sinlul et Deum,
ex utroque subsistens, utrtimque amilleret in ulro- quid aliud, nisi in uno duo qusedaniostenditis?Nemo
enim de qualihet re singul3ri recte dixerit simuJ.
que, essetque neulrum ex ulroque;id est.ut nec 1g hominem propter
Yerbum retinueril naturam suam, commixlione car- Item cum dicitis,.ob hoc Yerbum
riec caro naturae ejus ex nobis veram incarnalionem. Etob hoc, rur-
nis, humanse, proprietatem suse,
commixiionenaturse divinse;atque ila nec homo nec sus verum Deum, propter iinmutationem divinseg®
Deussil Chrislus, utroque inier uirumque fraudalus. ex Palre itaturse, eliam post incarnationem geminas
reminisci- profecto integras, immutatas, inconfusas Yerbi et
Quod quanto sacrilegio cogiietur, qnaeso naiuras. Quia si Yerbi naiura non
mini. Hocenim unius naturae professio cogitinielligi. carnis fateminiesse
confttsa in carne, el rursus carnis
Sed si secundum quoi et ipsi fatemini, ita. est Vev- est mtilata neque
naiura non est mulata nec confusain Yerbo, sed lenet
bum caro faclum, ut non fuerit tamen in carne mu-
et incorruptam veritatis suae pro-
lalum atque conversum, retinens et non amiliens utraque integram
prietatem, non possunt utraquc dici unum. Si autem
proprietalem nalur.e suae, in couuione carnis suae,
dicuntur, sequitur illico ut corruptioncm stii pertulc-
quam miro el ineffabilimodo operatus est in utero siitt in id quod iia unum sit, ,ut
mairis suae: et rursus, caro ej'us non antisii,' nec "rint, et mulalae
natuiae sui in ulrumque esse non possit. Quod cum inerilo fugiat.s,
perdidit proprietatem atque geiieris est imptum et delestabile, cur uno verbo in id
counione Yerhi diviui; quis non videal islam aduna- quia multis detesiamini verhis? Cur pium
tionem Yerbi etearnis, non ad aholitionem utriusque p inciditis, quodsensum
et catholicum , quem de Yerbi iminuiatione
naiurae,sed ad unionem'singu!atis profecisse persb- elcarnis
nae?Nam cum et vos dicatis sicuti et vere d.cendum ejus veriiate lenelis, hac una infanda pro-
fessione deslruiiis? Credite igitur vobis ipsis, et
esl, eumdem perfectum Derim, perfectum hominein, •cum orlhodoxis
eumdem verum Deum, "verum hominem ; unde erit pari confessione fatemini, Deum Ver-,
el verus in bum ita in uieio virginali, cirni suae unitum, quod
perfectus utroque nisi per veritatem et estcaro factum,
utipse utius sitin ulroque, habeus
proprietatem ulriusque naturse? Sed ne 4«J putemur in seipso utrumque, et naturam Verbi, qua D us-esi,
calumniari vcbis, dicendo vos ila credere, sicul for-
el naluram cafnis, qua idem Deus homo est. Aliter
lasse non creditis, verba veslra ponamus', quibus si
enim slare non puterit quod-nobiscum crediiis, i<a
pudoris aliquid.geritis, resistere non debetis. Ita eum faclum fuisse
enim in eo Jibro, quem contraChalcedonense conci- quod non erat, ut non amiileret
lium casso labore confecistis, habetur expressuin : quod erat. Quod erat autem, et quod-non erat, iion>
cst unius naturse : ac per Jioc Dei Filius naiurae est
Sicenimqui ex Maria naius est Salvator, inconVertibi- utriusque, non amjltendo uirumqi.e. Quia ticul Dei
liler incarnatus, cum essel Deus,'faclus esl homo, et
dici non potest, nisi ex veritatc naturae Verbi
dictusesl filius hominis,qui esl anle smcula Deus Ver- _ Filius
quai illi est ex Deo Palre; iia idem filius hominis dici
bum, immuiabilh permanens in natura Dei. Vndeel non potest, nisi ex veritate naturse carnis , quae illi
unus Filius Dei, in una persona digne pieque est con-
est ex homine maire.
filendus. Sine enim Deo Verbosegregqtacarnis natura , XX. Quidsihi autem velitianta professionis vesira
non subsislilin Virgine,el ilainenarrabiliter umlum est var
etas, ut quod una manu sedificatis, alia iieruir,
carni Deus Verbum, ul incanialum et caro immutabi-
desiruaiis, noh intelligo,nisi quia veritaiem religio-
liler faclumvere et inconfusi perfeclus fieret hoino: nismendaciorum lucis
eludttis, aliud ore, aliud corde
unde eum hominemshnul et Deum confitemur,homi-
gestantes. Nam qui paulo anle Dei Verbiim inconver-
nem quidempropter quod tx nobisesi vera mcarnatio;; tihile fassi
fueratis, rursus id, nescio qua conversione
Deum aulemeumdempropter immutabilemejus, etiami . mulatum asserere vullis. Ita enim de
ipso dixistis :
poslincarnalionem, e x DeoPalre naluram. VolensDei Verbumliberare hominum genus, utpole
XIX. Ecce dicitis'Verbtim inconvertihiliter incar- creator sui
figmenli,semelipsumreplasmavil^incaina-
natum ei hominem facium, dicitis Verburn carni uni- tus de.nosira substantia.
Quis tam nefandaeopinionls
lum, dicitis inconluse hominem factum, dicilis eum-- lalenlem non aspiciat doluni; imo magis
dem hominem simul el Dcum : hominem quideuii Ergone Dei Veibum apeitum?
51 seipsum replasmavit.et no»
 iSl YIGILII TAPSENSIS m
carnem sibi iu utcro matiis creavit? cui se ineff.ibiliA Patres tetticiitaie saciilega in simili erroris criminc
modo univil, jtixla Salomonis verba, dicentis : Sa- vocarctis. Nicsena enim synodus Dominum Jesum
pientiamdificavitsibi domum(Prov. ix, 1), qute posset.. Chrisitim, secundttm id quod ante saecuJa de Deo
morle destrui, sicut ipsein Evangelio ait : Destruile Patre genitus est, unius cum eo dixil esse subsiantiae;
templum hoc, et in tribus diebussuscitaboillud (Jean. quia Ariani secundum hoc-eum faleii nolunf unius
u, 19). Hoc, inquit, dicebal, de templocorporh sui. esse naturae. De qua enim vobis videntur natura
Si iiaque seipsumreplasmavit.-plasmatusergo antea, dixisse vel dicere: Erai quando non erat, et aniequam
non genitus fuit. Nos autem Filium Dei antessecula nascereturnon erat? procul dubio de natttra Verbi. De
de Paire non plasmatum, sed genitum confitemur; ipsa igiiur responsum acceperunt quod
semper esset,
qui si, ul vos asserilis, novissimis lemporihus seip- et inilium non haberet, etex iiihilo non esset.Neque
sura in utero Virginisreplasmavit, plasmalusergo.ut enim Ariani naturam carnis Christi ex nihilo factam
dixi, id est factus vel creatus, non genilus fuit. Ac asserebant, quam ex Yirgine procrealam non utique
sic obtinuit Arianum degma,'secundumistum impium nesciehanl. Denique posteaqiiam sufficienter de hac
sensum, facluram asserens Fifiuin Dei. Deinde si divina Filii Dei natura disputaverunt religiosissimi
seipsum replasmavit, destruxit ergo semelipsum, id Palres, in sequentihus etiam, nalurse. carnis ejus
est id quod prius fuit, et replasmavil se in id quod commemoraiionem
g fecerunt, dicentes eum descen-
anlea non fuit. Replasmaiio enim sine deslructione . disse et incarnatum esse. Non tu eos
Et ergo (sicul
prioris formaenon polesl inielligi. audi Jeremiam : accusare voluisti) praeposiero ordine posueruni, ut
Dixil, inquit, Dominusad me: Descendein domum fi- prius dicerent incarnatum, el postea unius cum Patie
guli, el ibi audies verba mea : el descendiin domum subslantiae; sed prius unius substantiae vocahulum
figuli, el ecceipse faciebalopus suum supei-rotam, el posuerunt, quod pertinet ad illam Yerbi
exterminalumest vas quod faciebat, in manibusejus: naturam, <e
et p'ostea incafnatum di.vc-
et conversusreplasmavilillud in aliud, sicul plncuerat qua qusestiovertebatur;
oculis ejus (Jer. xvm, 2). Yides ergo replasmationem runt, quod perlinel ad cafnis ej'us naturam, de qua
iiilni fuerat mutilatum. 53 Qui ergo et teiiipus ct
novissimi operis, interitum demonstrare prioris? Ita ordinem
et distinciionem inier Usiam, et incarnaiio
ergo et Yerbum Dei sine abolitione et inierilu stanis
nem-servaverunt: Usiam dicenies coaelernamPairi,
sui prioris, replasmare seipsum non potuit in utero
mairis. Sed ut concedamus, quod huj'us senteniise incarnationem autem ex tempore faciam, evidenter
conditio non sinil, sine sui aboliiione seipsum repla- in utio eodemque Dei Filio , fluas confessi sunt esse
unam qua esl de Paire ante lempora geui-
smasse, nihil jam invcnitur sumpsissede Virgine.Et naiuras;
tus, el aliam est ex muliere in fine lemporum
quid quaerebatibi se replasmare, unde potuit nihil C factus. Unamqua est Patri
accipere? Sed si accepit (quia Apostolus' ait :'For- qua cnaeternus,aliam in qua est
mam servi accipiens[Philipp. n, 7]) illud sirie dubio, tempore posierior inveinus. Uii3m quae eum ostendit
Patri a;qualem,aliam qusedocel Patre esse minorem.
jjuod non erat, uniendo sibi plasmavil. Sicul et Paier
ad eum per lsaiam loquitur, dicens: Et plasmavit', Qusecumita sint, qua aucioiitate audetisasserere, iion
et dedi le in leslamenlumgenlium(Jsai.xux, 8),el ips.e posse inveniri inChrislo aliquid m.ijusei minus'.cum
in eodem propheta, pari voce testalur : Et nunc dicit ipse dicat: Paler major me ett (Joan. xiv, £8); ei:
Dominus,formans me ex ulero servumsibi(Ibid., v). Eijo el Pater nnum sumus (Joan. x, 50)? Et Lucas
Undemira impudentia et delestabili pravitatis errore cvangelista de ipso referat: Puer aulem crescebat et
Verbum Dei replasmatum audetis asserere, curii confortabalur(Luc. 1,80): Qutevos videiis professioni'
hoc divinis conscripium' litleris nusquaro poiesiis unius naturae contraria esse; quia non poiest una
oslendere. natura, et maxime divina,delrimetituni atiguientum-
et major vel minor pariter ajipellari.
52 XXI. Et quia longum est si.velira islum ve- que recipere,
slrum impium sensum subtilioribus coarctare quse- Elcgisiis aperla impudeniia, conlra.fidem Scnplura-
siionibus, et oslendere quanta eum nefanda, quaniaL rum de Chrisio mentiri, quam duas eum habere na-
sequanlur absurda; nunc illud videamus , quod vos; luras catholice confileri, per quas idem magnus, idem
Ariano sensudixissemanifesttimest, non possein Chri-. D minor non potesl denegari.
sio aliudmajus elminus intelligi,cupienlesei solitacal- XXII. Illud eiiam libet periractare capitulum, in
lidiiatis argumeniatione, hutnanam aulerre naturam, quo toia effrenati furoiis ves.lii erupil insania, id ni-
per quam possit infeiior inveniri. Deniqueista vestra " lentes asserere, quod Verbutn Dei pernaturam divi-
sunt veiba ; Quomodoautem in Christotfliil magnum, niiaiis, non per mluram incarnationis suse, palpa-
niltil minimumintelligi possit, etiam si noslris conde- bile seipsum et visibile dignatum _est demonstrare.
scendil mensurisper suam voluntatem,manifestatetiam Ilaecenim sunt verba yestra: Quodis qui in principio
divina trecentorum decem et ocloPalrum deliberatio, erat Verbum, qui per prophelas nuntiatusj caro factus
conlinensin unum DcminumJesum Cl.rhtum Fitium est, super terram visus est, el cumhominibusconversa*
Dei credefe, quemel incfirnalum, et unius subslanlim i tus, visibilisel palpabilis factus, vila mterna et natura
cumPatreeognoscunt; non dividenlesminoreriiin Chri- Deus sit, allestatur bealus Joannes, dicens: Quod
sto humanitatem, el mqualemPatri ilerum deilatem. cral ab inilio, quod audivimus, quod vidimus nculis
Ill.innmsnlnsvns in linc.p.rrare seirelis. et non elinm noslris, quod aspexitnus, el manus noslrse traciave-
 133 GQNTRAEUTYCHETEMLlB. V. 134
runl de Yerbo vilse (I Joatr. i). Quanlum ego in his A quid erimus; cum uutem apparueril, similesei erimus,
verbis intelligere potui hoc mihi videmini velle quia videbimuseum sicuti est (I Joan. ni, 2). Certe
astruere, quod Trinilalis nalura, quoniam est Yerbi palpaverat, certe' viderat eum. Quid se igitur pro
naiura, quae invisibilis semper et incontrectabilis magno beatiiudinis munere visurum praeoplaf, el ibi
perinanet,- in ipsa se Yerbum Dei visibile el palpa- toiam sui labofis mercedem constituii, si eum vi-
bile praehuerit, non in natura carnjs, quam sibi in deat ? (Non enim ait vidimus',sed videbimuseum sicuii
aiero mairis univil. Quod si iia est, jquid hac pro- esl: riec ait apparuit, sed cum apparuerit) nisi quia
fessione 54 impiuni, quid sacrilegum erit, uiule Filins nori apparuit sicuti est, sed sicuti factus est,
nos lantae perfidiseet temerilasis delestantes erro- et ideo non est visus iu hocsaeculo siculi est, sed si-
rem, Joannis aposloli verba, quae isii ad patrocinium cuti factus est, videndus in futuro sicutiest. Creden-
praviiatis suse pessime abutunttir, non alio quam do efgo, non videndo, ait Apostdlus vidisse se id
ejusdem apostoli sensu traciemus, constringetites quod ab initio est. Vidit per iidei speculum in seni-
prius et coarctantes islorum iniperitiam, ut respou- gmale, visurus manifestius rejecto velamine, de qua
deaut, quomodo si in natura divinitatis suae visus et visionis manife^latione quae solis fidelibusreservatur,
palpatus est Dei Filius, quare eum soli apostoii vi- ipse Dominus in Evangelio dicebat : Qui diligit me
disseet palpasse credendi sunl; cum pari visione et ditigelur a Patre mco, et ego ostendam ei
meipsum
palpatu, milites "
quoque qui eutn crucifixeruni, con-, (Joan. xiv, 21). Si videbanl eum apostoli, quomodo
trectaverint etviderint: etpi-r hoc Patrem quoque ob dilectionis meiiliim, ostensurum seeis in fuiuro
videre potuerunt; quia ipse ait: Qui me videt, videt pollicebatur,-nisi quiavidebant el non videbant.eum?
etPalrem (Joan. xiv, 9)? Quid hac professione im- Mdebanl eum sicuti factus est, el non videbant eum
pium erit? Deinde quid necesse fuit Apostolo dicere : sicuti est. Credebanl tamen sicuii est, et' ideo vide-
Quod vidimus annunliamus, cum omnes iLi qui tunc hant euin sicuti esl. Merces enim credtilitalis mani-
aderant, etin eum credidcrant, similiter vidcrint feslalio est visionis. Si autem huic expositioni obsii-
eum? Quod- cumila sentire absurdum et vanitate riatissime resistere vultis, asserenies Yerbum in sua
plenum sit, spiritalia Apostoli vcrba spiritaliter ad- naiura apostolorum manibus contreclatum, date no-
vertamus, quibussenon oculis etmauibuscorptireis, JjiS hujus inielligeutise iniegram verborum conse-
sed inlerioris hominis membris "vidisse, et palpasse quenliam : uon enim ait Aposlolus : Et marius no-
YerbumDei lestatur. Quia quibus naribus odor ejus strm tractaverunl Verbum vitm, sed tractaverunt, in-
haurilur, et quo ore suavitas ejusguslatur,ipsis ocu- quit, de Verbo vitm(1 Joan. j, l). Non ergo ipsum, sed
lis et auribus et manibus conlrectatur. Denique dicit de ips'otractaverunt:quodnon ad con.trectationemvi-
ad eum Ecclesia : Unguentum effusum nomen luum _ sibilis tactus, sed ad conlrectationem mentis inve-
C
{Canl. i, 2); et: Post te in odorem unguentorumtuo- nltur manifestissime pertinere. Deinde nunqiiid apo-
rum curremus (Cant.i, 3). Et Paulus: Chrisli, inquit, stoli in hoc lotius fidei auclorilatem c'»nslituebani,
ionusodorsumus (HCor.n, 15).Et David :Gustate'et ut cfcderemiis, eos DeiVerbum vh>ibilibus manibus
videte quoniamsuavis esl Dominus (Psal. xxxui, 9). conlrectasse, uudc corieptus est dubius ille discipu-
Credere ergo in Filium Dei",hoc est videre,lioc.est lus, qui t..li voluit experimenlo Doriiitium perter-
-
audire, boc est odorari, hoc est gusi.ire, hoc est tare? aulquomodocuni eishujusgratia)Societatemha-
conirectare eum. In taclu autem Iinniias credulilaiis bere possumus, rion valentespalpare Cbristum, sicut
insinuatur, cui -sensui prae caeteris senftibus major illi palpaverunt ? Quod, inquil, vidimus et audivimus,
fides haheatur. Nam et oeuli jihaniasmaie, et aures annunliamus vobis, ut-el vos socielatemhabealh nobi-
mendacio saepe fullunttir. Hoc ergo'sensu Apostolus scum (I Jogn. i, 3). Socielas autem cum eis, hiric eii(
ila eum tetigerat, id est ita in eum fundatissime nobis, si JjScredamus sicut et illi, in Filitim Dei,
crediderat, uinunquam de eo posset al.quando du- quem secundum divinilatem fide cordis inlellexerunt,
bitare. Et ideoait: Quod ocu.is nostris vidimus, et eisecundum humaniiaiem corporeis oiulis aspexe-
manus noslrw palpaverunl (I Joan. i, 1). Nam "vide- runi. Et quoniam omnihus objectis a te conlra Leonis
runt uliqueei-contrectaverunt etiam inCreduIiFiliura n epistolam capiiulis., coinpetenti, ut arbitror, respon-
Dei, per naturam carnis ejus; sed soli Apostoliagno- sione occurriinus, et inanium qusestionum nebulas
verunLet naturam divinilatisejus. fulgido veriiatis lumine "effugavimus; nunc et illa
XXIII. Quod ut noveris aposlolumJoannem, tacium videamus, quaecontra coticilium Chalcedonerise con-
"•velvisionem pro meutis credulitate posuisse.audi - liimeliosis vocibusaiihelasiis ;.quorum refuialionem
quidin '5Ssequenlibusd>cat: Filioli, necdumapparuit alio ordiemur inilio.

LIBER QUIJYTUS.
JOEFENSIO.
DECRETlSS-NODICHALCEDONENSIS.

1. Sciens beatus apostolus Paulus profanaet noxia • brari eflaieniibus inlrinsecus dolis,arguta verborum
lethaiis doclrinae instituta posse veri specie obum- superficie , serpenlinae grassalionis virus obduci:
 " YIGILII-TAPSENSIS 136
155 ,
nec facile veneniferum poculum mellis dulcedine, i quanqtiain de e nciliorum diversis sanctionibus et
oblitum sive permixlum, in ipso primo libanlis gu- nominum rebgiose additis novitatibus, plenissimein
stu sentiri atque discerni, magnum nobis el singu- eis lihris quos adveisus Sabellium, Phothium et
lare indagandaefraudis indicitun dedit,ul ex cujus- Arium, sub nomine Alhanasii, lanquam si praesen-
que doctoris mofum qualitale, doclrinae sinceritas les cum «praesent.busagerent (ubi etiam Cognitoris
exploretur.Namqueul facili et prompta sagacitatis^ persona videlur inducta) conseripsimus, a nobis
attentione, sceleratsedoclrinae praesligia deprehen- fuerit expressum; tamen et nunc perpauca studio
dere valaamus,ipsorum nobis auctorum vilia probro- brevitatis inserimus,.ex quibus istos clafeat iiiiiiiiini
sis el indignis voluplaium moribus perpetranda de- imperilos el lemerarios esse, qui neseiant, nmlias
pinxit, dicens : Jn imvhshnh lemporibus inslabunt fidei consliluliones, post Nicsenam synodum conira
temporapericulosa, et erunt hominesseipsosamantes, novorum hacreiicorum insanas eruptionei?,diversis
cupidi, superbi,blaspltemi, parentibus non obedienies, in locis congregatosepiscoposedidisse.
'ngrati, scelesli, pcrfidi, sine fide,sine uffectu, crimi- 111.Et primo quidem apud Alexandriam Alhana-
nalores, pacemnon custodientes(II Tim. m, 1), et sius, Eusebius, Lucifer per legatum, el aliquanti qui
eaelera. Non est ergo ambiguum, ex impieiate hae- nuper de exsilio -fuerant reducti, convenientes,
- relicae pravitalis 57 descendere, parentibus nonobe- B quanqtjam essent numero pauci, sed meritis magni,'
dife, eosdemque falsis criminationum jaculis appe- plenissimam conlra Macedonium,de Sancti Spirilus
tere. Hinc enim tales perfidos el sine fide, aposlo- deilale confcssionis rcgulam conscripserunt; ejus-
licus sermo noiavit, quod parenlibus non solum ino- dem euni, cujus Pater et Filius, suhst,,nii* demon^
bedientes, verum eiiam acerrimi eorum . criminato- stranles : conlra quos ille, sicul et isii faciunt, Ni-
res existant. Quae cum ita sint, nulli erit profeclo caeni concilii aucloriiate nitebaiur, asserens eos,a
ambiguum, istos hxreiicos esse, qui sancti ac vene- Patrum sentenliis Meclinasse,nova et, ul ipse dice.
rabil.s conciliiChalcedonensisdecrela respuunt atque bat, impia de Spiritu Sancto decernendo, quae ibi
contemnuni, tantorumque Patrum religiosis consti- constat iradita non fuisse.Qua impielalis prsescri-
tutionibus audac.i temerilale resistunt a fideeos ca- ptione, Apollinaris quoquede incarnati Yerbi pes-
tholica declinasse ore sacrilego criminanles. sima iriterprelatione comra Eoclesiam utitur, Deni-
II. Et primo quidem eos de personis nunc de con- que adversus sacrilegani impiseprofessionis unita-
cilio ejectis, iterumque post temporumintenalla re- tem; quse per Osium, Valenlem, Ursalium et Germ»
"ceplisaccusant. Quasi veio non sit Chrislianum et nium, caeterosque similis pravitatis apudrSirmium
aposiolicutn, eum qui foriassis ob conienlioiiis"vi- fuerant Conscripta,nniversi Orienlalcs episcojiicon->
tium de coiiciliofuerat ejccius, debere iterum ob G venientes, alias, id est duodecimsenlentiarum defi-
pacis et concordisegratiam recipi. Hac enim ratione niiiones ediderunt, quseNicaenoconcilionon corfti-
poterunl et Paulum apostolum accusare, quod dnm nentur. Iiem apud Sardicain omnium pro\inciarum
Joannem, qui cognominatus est Marcus, de suo co- Orientis episcopi c'ongregati,id est Thebaida, Palae-
milalu abje.cisset,ita ut nec roganti Barnabseacquie- slina, Phoenice, Mesopolamia,JEgyplo, Arabia, Sy-
sceret, pari eum socielate in miriisterio'verbi asci- ria, Cilicia, Cappadocia,-Ponto, Paphlagonia, Gala-
scere (quamohfem inter tanlos et tam egregiosviros tia, Bithynia, Hellesponlo, Asia, Phrygiis duabus,
talis contentio orla est, ut discederenl ab invicem); Pisidia; Cycladuminsularum, Pamphylia, Caria, Ly-
rursus autem Paulus eumdem Marcum, quem du- dia ; Europse, Thracia, jEmimonte, Mysia, Panno-
'
dum ahjecerat, recepit, scribens Timolheo : Mar- niis 50 duabus. Hanc, inquiunt, exposuimusfidem.
cum assume, el adduc tecum; est enim mihi utilh in In qua reperiunlur septem definitionum capitula Ni-
minhlerio (II Tim. iv, 11). Ita ergo et hli Palres, caenseexposiiioni addidisse, quaeilli negabant, con-
quos dudum forlassis de concilio ob aliquam noxam tra quos concilium fuerat congregatum. IUius vero
ejecerant (quoniam Salomon ait: Ejice contentiosum catholici concilii apud Sirmium conlra Photinum.ex
de concilio,elcum eovadit conlenlio ejus \Prov. xxn, tolo Oriente congregati, quis sulficiat muliiplices fi-
10]), ilerum eos emendatioresfaclos in pacis gratia ^ dei sanciiones comprehendere, quaj_apud Nicaenam
•
receperunl. Si lamen ita est, vel verum est, ut isti synodum, quia lalis rei necessitasnulla Tuerat,non
petulanti supercilio contendunt. Deinde alia nova, sunt omnino sancita, quaenulltis fidelium audet re-
quam quse conciiioNicsenostatula fuerant, Chalce- spuere, aut cuncialur recipere, si noii vult cumPho-
donensem synodum decrevissecriminantur; nescien- tino anaihematis eorum senientiaasubjacere?
les regulam et consuetiidiiiemconciliorum catholi- IV. Sed jam illud videamus, quas isli de dnabus
corum, sic riovaposlerioribus conciliis, prout neces- naturis afferant qusesliones,quarum nusquamab an-
sitas- emergentium haereticorum exegerit, sancire iiquis Ecclesisetractatoribus factam asserunl men-
decreia ; ut lamen invicta maneant qusedudum anli- •lionem, sed a TJiodoro, ei Theodoro, et Leone epi-
quioribus conciliis contra veteres lisereticos fuerant scopis veJulrfovumdogma fu sse inventum, per qupd
promulgata. Namsi post Nicse.niconciliislatutanihil Judaismi simul-.et genlilitalis error fuerit introdu-
amplius licet recipere, qua auctoritate Spiritum sar» -clus, -dumin Christo aliquid esse creatum facluniqiie
ctum unius 58 cum Palre suhsianiiaeaudeamus as- suadet confiteri. 0 imperili et omni veritatis sacra-
serere, quod ibi cbnstat omnino lacitum fuisse? Et menlo ignari I Ergone nusquam anliqui Patres dua-
157 CONTRAEUTYCHETEMLIB. V- 158
rura in Chrislo nalurarum faciunl mctilionem?Lc-i!A st»aniur es^e pfirsome.^Aut-sitres sunt personsa et
gfte, o miseri, quid Athanasius, Hilarius, Joannes ct una naiura, falsum esi- qiiod dicunt, unamquamqtio
Ambrosius confessores; quid Theophiltis, Gregorius, perspnam pfopriam habere naturam. Nam usque
Basilitis, Cyrillus et Auguslinus de duabus naturis adeof;iIsum,-ul cum in homine alla sjt natura ani-
edisserant; el tandem ab Apollinaris et Eutychelis jnae, alia corporis, una tamen sil hominis eademque
errore desinile: sequenles egregios et clarisslmos persona. Unde necessarium judico Irc paulo Q\ la-
vjros, el in fide catholica lotius mundi judicio pro- tius jirbpagare sermonein, jiec constricla ulLpenilus
balissimos, quorum senlentias necesse nos erit, ubi bjevilate", ut res necessarie aperirpdas nequaquam
opporlunum yidebimus, anneclere. Nunc illud est ipsa brevitatis angustia involvamns.
divinis edocendum tesiimoniis, et creaiqm esse VI. Spperioribus libris sufficicnter, quantuhi opi-
Chrislura secundum veritatem humanae ej^iisnalurae, nor, de duabus Chrisli naturis dispulantes ostendi-
et eumdeni esse infectum secundum propfietalem mus, quemadmodutn reeiis' catholicse professioriis
nihilominusdivine ejus natiirse".Sed ujium quod isti lirieis Neslorius et Eulychesad impielatem sui do? (
diffUentw properemus ostendere. Pelrus crgo in gmatis abutenles, densissimas erroris caligines iini- /
Aclihus 3poslolorum ita dicii: Certi$s,imescial om- verso 'obduxefint Orienii. At qttia in Domino Jesu f
nh dainus Jsrael, quia el Dominumillum, el Chrhlum B I Christo Yerbi el carriis una persona esl, duaeqne
Deus fec[l, /tuitcJesutn quemvos crucifixhlh (Acl.JI, halurse, per ea quae negariiion possunt, neganda in-
30). IfeinPaulus ad Remanos : De Filio, inquii, suo, troducerjsmoliti suni. Nestorius enim cecnsione pro-
qui factus esl ei ex semine David secundum carnem fessionis duarqm naturarum/dnas nisus esljn Ghri-
\Rom, i, 5). Iiem ad Galaias : Cum aulem venilple- sto persopas oslendere. Eutyciies aulero unitis per-
niluio lemjjorimt,titisitDeus Fjiium suunf factum gtJJ sonse patrocinio fulcllus,"tinam eamdemque Yerhl et
ex nwliere (Gal. iv, i). Item^ad Ilebraeos : Conside- carnis deliravit esse naturam : el jta uierque veriia-
rate apostoium el pottlificemconfessionh npslrm Je- tem rpligiosacprofessionis ad impietatem sui-iraxil
sum, qui fidelis pst ei qui fecil illum (Hcbr. in, I). erroris : qui si divroouierentur niagisierio, c| prae-
fjefn ihi : Tanlo, inquii, meliorangelis faclns, quanto vios in suis docirinis sequereritur apostolps, agno-
excellentius prw illis iiomen accepil (Hebr. i, i). Et scerent utique'et duas inuna persona naturas, et
ipse per Isaiap) Filius : Et nunc, inquif, dicil Dcnfi- tin.im in duabtisnaluris posse esse personan. Siqui-
pus, formans me ex ulero servum-sibi (lsai. XL|X,5)- dem negari non poteit, ut supefius dixi, hominem
Per Salomonem eiiain crealum se hoc modo le- ex duabus .constare naluris, animte scilicet et car-
slalur : Dominus creavit me inilio viarum suarur/i nis. Neirio lainen nisi insipiens, et totius rationis ex-
(Prov. VIII,22). Quod secunduro humanitatis natu- G ( pers; recteliominem dixeril duas h.bere personas-:
ram, quam in lempoiis jileniludine suscepturus erai, aut quia rursug una cst hominis persona, recie opi-
anlicipans prseloculus est. Cum ergo clareal Chri nalus situnam esse carnis anjmaeque naluram. Non
slum creatum vel faclum esse securidum id quod esse aulem unius naiurse corpusetanimam, Salyar
hoiffodignatus esl fieri, aut concedile hoc humanae lor in Evangelio docnit, dicens: Nolile limere eos
ejus naturae, aut si eoncedere non vultis, naluraiw qui occidunt corpus, animam auiem non possunl occi-
divinilatiserealam esse affirmabjlis : ac sic vos cum dere (Malth. x, 28). Quid ergo inauditum, quid a
Arianis vcl cum genlibns convincemini creaturam Scripturis canonicisalienum etperegrinum; ut sicut
venerarj et culere. crcdimus etexperimur unu'm esseliominem animam
V. Item ad destruendaih uiriusqne nalurae profes- rationabilem et carnem, ita credamus unum esse
sionem islo quasi inevilabili gldrianiur syllogismo, Chrislnm Deum et hominem, sictit>apostoli docue-
asserentes non esse naturam quae non propriam ha- runl, et sicut nobis viri apoUoIici tradiderunt?
heat personam, neque rursus personam quai non YII. Et quia nuiic nobis intenlio cqhtra eqs est
propriam habeat naturam. Hoc ideo inlcndunt, ut maxime, qiii errorem unius naitirse seclaples.de-
quja duas Christum profitemur habere naturas, una creio concllii Chalcedonensis penjnaci obstinatione
aulero quaeque najura propriam secundum ipsos cou- D resisimii, commodumpnlo ad eoriirn inanes conlra-
siat babere personam, necesse sit, jnxla duarum dicliunculas viireasque senlenlias veritaiis malleo
professionem nalurarum, duas Christum habereper- oblerendas, de humana-FiliiDei nalura, quam gg> in
sonas. Nec lamen exemplis aliquibus ipsi isli docere eo modis omnihus negant, pauca repetere, et quam
curaverunt, unamqnamque nnturain propriam ha- non sint Chrisiiani, eta spe salulis seternse pcnitus
bere personam ; sed tanlummodo quaesiioneniinten- -alieni demonslfare. Regula est fidei catholicqj unum
dentes transierunt ad-hric, ut el veritati nebulas of- eiimdemqtte Domtnum Jesum Christum, sicut ve-
funderent, et peri.culum dispntatioiiis silentjo prse- ijjm Deum, ita verum hominem confiteri, nnum essc
lerirenl. Sed videle, obsecro, quomodo dum laqueos es ulroque, non duos in utntmque; ipsum sine tem-
Jnneptunt, jnexlricabiles ipsi quaestionum nodos ii» pore natum de,Pa're, ipsum gx lempore natum de
currunl. Resppndeant igitur Ar'anis, quomodo, si Virgine : ita ut utraque nalivitas sic unum teneat
unaqttaeque natura propriam liabel personam , et Christtim,' ut in nuIlo_sui pertulerii delrimentum ;
iniaquse|ue persona propriam hahet naluram, non retinens in se quod est sui geiieris proprium, id esl
"iressinl in Trinitaie nalurae, sicut el Ires dcmon- ul el Ycrbi nalura nojfjnutaretur in carne, et car-
PATBOL.LXII. 5
 139 ; :Y1GILI1TACSENSIS 146
nis natura non fnissel in Verbo consumpia. Ilinc, A propter naimam Veibi., qiuc mori non potest. Itero
IVominusJesus Christusidem verus est Dcus, ideni projiter incffabile jnysteriuni unionis utrar..mqiie
verus est liomo, ex duabusineffabililerin virginali naturarum, communis inipso fuit morlaliia^ carnis,
alvo unitis in una persona naturis existens : xjuoe Yerbi nalurae, qu.c roori non jioiuii; etconimunis in
nalurae,quoniam in illa mirabili counioncnon sunt in ipsq est immorialitas Verbi,, nalurae carnis, quaj
eo abolilae, ad demoiistrandam ulrarumque proprie- moriLsuccubuit. Ergo sicut illi mori ei non morPex
lalis exsiantiam, in iino seipso utriusque resloculus ulrisque naluris est proprium, ita commune est in
esl aique egil: non voces dividens, non affectus ipso ulrisque naturis, quod iliarum- ist jiroprium.
partiens, non gesia seeernens ; sed ipse unus, in Et (ul exempli gratia dixerimj proprium mihi est
seipsoque sihi ex titroque ei in ulrumque conve- notam livoris cujusque verberis gestare in corpore
niens; ct quod proprium fuerat loquens el pcrageus. mco, per naturam carnis meae;et iiroprium mihi
Et .ut quod dicimus jjlanum fiat, aliquo ulamur esi hanc eamdem noiain non gesiare in spirilu meo
exemplo..Yerbigratia : ego ipsesum qui oculiscor- per naluram animaemeae. Ileni proprium mihi cst
pojeis .album colorem nigrumve disccrno, et ego plagam verbi^g4 id est sermonem durum geilare
ipse sum rursus qui malum itiiquilatis, etjusiitise in menle mea per naturam animaemeae; etproprium
hoiium mentis obluiu dijudico, nec lamen ideoalius B mihi est eamdem plagam non portare in corpore meo
atque alius sum, quia ntrumque mibi est ex diverso. per naturam carnis meae.Et cum sil milii utrnmque
JVo.neniin ipsis oculis video variari colores, quibus proprium; et corpori el animae meoeutrumque alie-
-video variari sermones, et lamcn ego sum ipie qui num;quianec corpus durum Isetumve sennon"tn
ex ulroqtie ago : utrumque mcum cst, non videre intelligil, nec anima fJagellivulnere livescil: uiium-
jtisiilitnn nigi oculis inentis, ct nieum eslnon videre que lamen communeesl in meipso, el animaeet cor-
colores nisi oculis carnis : meum est non videre vo- pori meo; quia nec anima exira corpus id quod ei
cem oculis, el meum esl non audire lumen auribus; sentire pioprium fuerat sensit; nec corpus exira"
meum estJiondtscernere naribus gustum, el meum anitnaeconsortium plagarum indicia gesiavit. Quod
est palalo non percipere odoralum :"ei cum tolurii ergo proprium mihi est in singulis, ct alienum est a
meum sitin meipso, id esl videre, audire, odorari, singulis, id comniuneest in nieipso singulis, quod
gustare, attamen.aliud esl niihi unde video, aliud pr iprinm est singulis, et lamen ego ipse unus sum
undeaudio, aliud unde gusto odoresque discerno : et in ulrisque, et in meipso communibu1:,el ego ipse
cum sitin me loium-qiiodain privalo jure diversum unus sum in singulis m himelipsi propriis.
atque divisum, ego tamen ipse dividi et separari non IX. Qusecum ixa sini, series nobisdivinarum per-
possum. Ita ergo el ©3 •Chrislus ipse unus atque C currendaesi litlerarum, el plurima lestimonia eon-
idem esl et creatus etnon crealus ;habens inilium, gerenda, quibus demonsiretur, quam sitirnpium ,et
eriniiio carens; aeiaie "alque intelleciu proficiens, et sacrilegum, ea quse sunt propria carnis Chrisli.ad
inielligeniiae ael:il;sjue augmenta non recipiens; nalurse Verbi proprielalem referre; et quae sunt
jnorlem perpetiens, cl morlis legibus non subja- propria Yerbi, ad proprietaiem naturx carnis as-
cens;honores ob meriium accipiens, el nullo ho- cribe.e; el quam sil nihilominus impium, ea quse
nore indigens : et cum haec omnia diyersa sint in sunt propria carnis, per evcepiionem proprieiatis
- seipsa, ipsius lamen sunt propria; el ideo voces, af- alienare a Yerbo; et quse sunl propria Yeibi etdem
fectus et gesia ulrique rei congruentia in seipso non exceptionis lege alienare a carne ; cum sit eis utrum-
dividit, quia ipsius- esl u,trumque quod habet; sed que in Chrisfo commune, et Clnislus sit utrumque.
.linum illi est ex nalura Yerbi, quam Deus perma- Etquoniam tinius naturae professores hnc sihi con-
r.ens non amisit, et aliud illi est ex nalura caruis, fessione blandiunlur, dicentes : Quid impossib le aut
-quam homo faclusaccepit... ineonvcniens fuit dignaiioni Filii Dei, ut in natura
Ylll. Adhuc dicamus rnanifestius, propler eos qui diviniialis suae, ob no.-.lrsesalulis redempiionemquae
per imperitiam sensus, naturarum propriela'em el vellel indigua el humilia susiineret, per quse magis
.commimionem, quemadmodum d caiur in Christo D ampliorem nobisad se diligendum earilaiis exciiarei
.ni>nintelligenles, abj'c:unt et refugiunl lisecomnia. affcclum, ea pro nobis in naiura sua perpetiens quje
>Divcrsumest alquealenum, inilium non haberc, et ci probanlur esseindigna ? Exigendum ab eis esl cur
,cx initio subsisiere, mori, et mori nou posse : et is qui morle sua perempturus erat morlera, sicul et
i.imen sicul ipsi Clirisloproprium est ulruiuque, ila prophela jiraedixerai,dicens : Ero mors tua, o,mois
r.nnipsi, sed in ipso esl uirumque commnne.Si enim (Osee, \m, ii): si boe ei possibile fuit, id est in na-
dicamus, quia ipsi est commtiite, necesse est ui exi- lura sua mori, quid ei opus erat de Vjrgine nasci ?
gatur a nohis d.ire et oslenslere alium, ctitii qno ei Sed uliqtie in hoc esl admiraiida ejus benignitas, in
s l hoc ipsumcommune ; quaeprofessionisnecessiias boc magimserga nos jiietalis ejus demonslratur af-
in Ncslorii vergit impium-dogina. Melius igilur el feclu5, g5 ut <iu'am-°rsejus nobis fuerat necessa-
calholice dicimus, in ipsoel non ipsi esse commune. ria, ipseauiem in natura sua mori non poierat, dtg-
Elmelius ipsi, et non in ipso dicimus proprium esse. natus est naluram nostram assumere, in qua pro no-
Ergo proprium est illi mori, propter naturamcarnis, bis mori p ituissei, quod fuei ai necessf.
.quae moriaiis est; elproprium cst illi non mori, X. Sed concedamus cis conlra totius Scriplurae
 U! CONTR.VEUTYCHETEMLIB. V. 142
liil.-melcatholcain veriiatem, ut in naiura sua pro Aiposueiil propeccaloanimam stiam, videbilsemcnlon-
nobis rnori digiialussit (quod cst omnino impossibile) gmvum,cl voluntasDoininiin manu ejus dir'gelur, pro
cl omiies humanai fragilitaiis pcrlulerii passiones; eo qtied iaboraviianima ejus. Videbillucenv-etsatuta-
iitimquid'el honoribus sublimarLel dignilatis prol'e-> bitur.scienlia,juslificarejuslum beneservientemmullh,
ciibus augeri nalura ejus iridigebat, ut humilitalis et el iniquitgleseoruin ipse porlabil: proplereaipse possi-
obedientiaeac moriis merilo sublimium meriiorum debit multos,et forliumipse dividelspolia, pro eo quod
tenerel fastigium, ei potestatem cceli ac terrae me- tradidil in morle animamsuam, el cumsceleratis depu-
rereiur accipere, lanquam qui anlea JIOIIIiabuil ? tatus esl, el peccatqmutlorumlulil",et pro'transgresso-
An.forte negabunl DominoJesu Christo oh meritum ribusrogavil(Isai.-uw, 10). Yide quania euni ob ine-
passionis et moriis hsecomnia fuisse collala?Legant riium passionis adepturum propheticus sermo de-
Aposlolum diceniem de ipso : Huntiliavil seipsum scribil. Videbil,inquit, semenlongmvum,videbillucem,
faclus obediensusquead mortem, mortem aulem cru- el salurabilur scienlia; possidebitmultos, el fortium
cis : propter quodet Deus illum exallavit, el donavil dividetspolia.Quseomniaei seeundum naluram Verbi
illi nomenquod est super omne nomen, ut. in nomine non convenire puto, quodsupeHluuroest demonstra-
Jesu omnegenufieclaturcwleslium,terreslriumel infer- re, cum se ipsa rerum evidentia m.mifesiet. llem
norum (Philip. u, 8). Et David : De lorrente, inquit, B 1 quod potestatem coeli et lerrse, el hserediiatem gen-
invia bibit, propterea exaltavit capul (Psal. cix, 7). lium, et^suljjeeiionenumiversorumex tempore accc-
De lorrentein via, id cst defluvio mortis humanse; perit; ei ipse de seipso in Evangeliis,et prophelselo-
propierea exaltavilcapul, quia morlem gustavit. Et qnuniur. Numqqidergo poiestaiemet dominiumcrea-
ipse in Evangelio : Propterea, inquit, diligit me Paler lurae suae.ulpoteomniumcondilor QJ nori haheai, ut
vteus : quoniam animam meam pono pro ovibusmeis lejnporibus novissimis hsecomnia muneris gratia po-
(Joan. \, 17). Quid igitur vohisvidelur ? NaluraYerbi ' lirelur? Dicitergo post resurreciionem suam : Data
exsul et vacua niagnitudinis et gloriae honoribus est mihi omnh potestas incmlo el in tcrra(Mattlu xx,
fuil, ant imperfeclaeaut exiguse dileciionis apud Pa- 18). Quam potestalem olim Paler promiserat diccns :
Jrein in seteniilate manebat : et idcirco talia subire Poslula a me, el dctbolibigenleshmreditatemtuam, ct
quaesivit,per quae acceptior-el honorabilioi" csset, possessionemluamlerminos lerrm~(P$a(.n, 8). Quam
aique excellenliorihus merilis emineret ? Exaltavxt, petiiionem Filii el larg.lionem Patris, lempore pas-
"inquil,eum, ct donavitilli nomen quod esl super omne sionis explelam fuisse propheia Isaias lestatur, ex
. nomen(PhUip.n, 9). Ergone Yerbum ad illud us ,ue .persona Patris ita.nnnti.intis. Sic dicit, inquit, Domi-
teniipusnon habuitnomcn quod est super omneno- -nus: Temporeaccepioexaudivile, et in die saluljs an-
men, sed meruil operibtts quod natura non habuil?-* C xilialus sum tui, el plasmavite, el dedi te in lestamen•
"Itomad Hebrieos : Tanlo, inquil, melior angelis fa- tum geniium, ul constitueresierias, el posiideres hm-
ctus, qnanto excellentius prm illh nomen accepit redilales deserlas, diceresqtteh:s qui invinculh suni:
(Hebr. I, -4). Quis in lanlam impietatis voraginem Exile: et qui in lenebris: Itevelamini(hai. XLIX,8).
proruat ? Quis eousque.atnentiaenube csecatus in id Item ipse Filius in eodem prophela : El nunc dicit
decidat,"ul' opinelur Christum secundum divlnitalis Dominus,formansmeex ulcro servumsibi, ul reducam
naluram meliorcm angelis faclum? neque fenimQQ Jacob ad eum; el glorificatussumiii oculisDomini, et
angelis divint potesl cjus conferri aut cohiparari na- Deits faclus e$t forliludo mea. El dixii: Majnum libi
lura ; quorumqtiasi collatione .reperiatur eicellen- esl ul sis inihi servus ad suscitandas tiibus Jacob, el
lior alque melior, cum sil omniljus naluris incompa- dhpertiones Israel congregcs.Ecce posui te in lesta-
rabililer praeslanlior. Sed et quod ail: Melior angelh menlumgenerisin lucemgentium,ut sis salus usquead
faclus, p islerins vult inielligi id quod meliUs praece- cxtremum lerrm [Isai. XLIX,5).' Quis ita siolidus ct
dentiumcollaiione faclumest. Quod quid aliud erit mentis eril alicrius, ul non videai, non intelligat,
nisi humana ejus nalura ? Nomenquoque cum melius formari ex utero, et mereri servum fieri, el tempore
accepisse dcscribit, quod.omnino ad divinam ejus" opporluno exaudiri, alque auxilium spectare pater-
non poiesl referri naturam. Quis enim naiurae Trini- •Dnum, ct confortari in Domiio, et possessionem ter-
"lalissupeiior el melior potuit inveniri, qui ei melius raruro ex lempore accipere, ad naturamcarnisChri-
•angelis nomen et daret et imponere', quoniam me- sti propriepertinere?,
liorum est inferioribusnoniina impertire. Qnis ei'go XII. Adiiuc autenij si otiosum non est, pauca pro
non videat lupc in Dei FiliOnaluraecarnis ejus cnri- ferimus, quacpenitus ad diviniiaiis ej'us non possuri
"gruere, sectindnm quam el exalialus esl, el honora- referri naluram. Sic igilur de eo Pater per Isaian
tus, et melioris noininis dignitatem adeplus esi, is Iqquilur : Ecce servus litetis, su^cipiameum : eleclu,
qui sccnndum naturam Yerbi horum nihil eguii ali- .- meus,comptacuitsibi in illo anima mea: dedispirilun
qiiando? nteum super ctun, judicium gentibus-proferre (Isai
XI. Persequamtir ergo adhuc omnia beafitudinis* '. XLII,II). Ipse quoque de seipso simililer : Spirilus.
ej'usmunera, passioniscjus merito acquisila, quilius inquit, Domini 'stiper me: propter quod unxit me,
luceclarius apparcbit, non posse ei, secundumquod evangelizare^pQiperibus.. misit me (Luc. iv, 18). Et
nainra Deus esi, sed se.undum quod natura Jiumo D.tvidad eumdehijj^oijfej-ea, .inqtiit, unxil le Deus,
f.ictus est convcnire. Dicit ergo Isaias prophela : Si Detts tuus, oleoexsuUaiionisprm cottso-tibitstuis. Et
 fi5 . VIGILIITAPSENSiS , \U
ex pcrsorraS^atris: Posui adjulorium sttper polcnlem, A d de ipso dicit": Et dubitilli DominusDeusstdem David
et exaltavi'£le'ctumde populoineo (Psal. LXXXVIII, 20). palns stti, et regnabilin domoJacob, el regriejus non
.ElPelrusdeipSO^LapidetH,inquit,afc hominibusrepro- erii fmh (Luc. 1,52). Ad David quoqucista sttnl verba
batum, u'Dev,aulemelectumel pretiosum(I Pelr. \~,i). Pjlris de ipso : De frtictu lentris lui ponam svper
-iNiimqiiidDei Filius cx ea naiura @g qua Deus est, sedem tntim (Psal. c\xxi, 11). Ilem : El ponam in
-ei non>-exilla potius qua homo factus csi, electus- smctdumsmculisedem ejus, et lhro:mm ejus sicul dies
poterit appellari; ut inde natura divinitatis eligere- cmti (Psal. LXXXVHI, 30). El primoge.iitum ponam
4ur-, quae una est et qiue inpluribus non pntest de^- illuin, excelsum prw regibus lerrw (Psal. LXXXVIH,
putari? Dicil eniin EccIeSia in Canlico Caniicorttm : 28). Ilem : Manus enitn mea auxiliubitur ei, el bra-
Fmlruelis meus, electus de pluribus (Canl. v, 10). Et chium meum conforlabileum (Psal. LXXXVIH, 22). Et
.Paler: Exallavi eleciumde populomeo(Pstd. LXXXVIII-,ponamin mari manum ejus, el in fluminibu$dexleram
.20). Dicite igilur, o vos unius naturse professores, ejus (Psal. LXXXVIII,26). Et dominabitura mari usque
•ciiin,una sit Dei natura, quomodo vef ttnde dicalur ad mare, el a jlnmine usque ad termiiiosorbis lerrw
. electa? guis illa superior poluit cam de pUiribus (Psal. L\XI, 8). El David de ipso ad Patiem : Gloria
^eiigere? An forte ipsa de roedio populi sese elcgit, et et honore coronasti eum, cl conslilui$iieum super
quanquain;.neinoseipsum eligai et aperte hujQselectio JJ j opera manuum luwum. Dmnia subjecislisub pedibus
a D^o,fac'ia.essedicatur, tamen si ipsa se novissimis ej.us.(Psal. VIII,6). Item : Posuhti super capul ejus
lemporjbus elegil, in onini iilo superiori tempore coronam de tapide pretioso. Vilatn peliit, et dedhli
. incerta fuit et incognita, populi et sociorum confu- ei longiludinem dierum in smculumsmculi (Psal. xx,
. siorie permixta, de quorum consortio eligi et saneto i). Juxta illud Isaiae: Siiradidmt in nwrlcmanimatn
.-Spirilu ungi meruit?Quia David s\\,:Unxil te.prm suam, videbilsemen tongwvum(Isai. LIH,10). Ilem :
'consortibustuis (Psal. XLIV,8). Eligitur ergo, et un- Propler veritatem,et mansueludinem,et jusliliam pro-
.gitur, el stiper se habet Spirilum sanctunt divina cedeet regna (Psal. XLIV,S). Et Daniel: Ipsi datus
iiialji.fai.Detfi,inquii, Spiritum meum super eum (1$. est principalus, honor el regnum (Dan. \n, ii). Quai
-•JCUL/JV. El ipse Filius : Spiritu$,inquit, Dominisuper omnia cur acceperit non taceiur. Nam jpse menium
. ityjUSropterquod unxit me (Luc. iv, 18). Et quomodo laniae dignilaiis acceptaedemonstrans, ait": Vincenli
sequalisest Filio Spiriltis sanclus, cum super ipsum el senanli opera mea usque in finemdabo poleslaiem
>esse descriliaiur? Dicit aulcm de ipso Isaias : Et supef genles: et reget eas in virga ferrea, sicul et
•requiescctsuper eum Spiritus Domini, et implebileum ego accepia Palre meo (Apoc. n , 2B-28). Iiem : Qui
Spiritus sapientim(Isai. \i, 2). Et Lucas in Evange-' viceril, dabo ei scderemecumin sede mea, sicut el ego
lio : Puer autem crescebat,el confortabatur, et hnple-, _ vici, el sedi cum Palre nieo in sede ipsius (Apoc. iu,
balur sapieniia (Luc. i, 80; II, 52). Unde rmani- 21). Cui viclorise omivs cosliirumexcrcitus aliesta-
festum est Filium Dei non secundum naturam Yerbi lur, dicens : Dignuscsl Agnusqui occisusesl accipere
-eligi de pluribus, aut conforlari, aut impleri sapien- gloriam, cl honorem, et sapienliam, et foriiludinem, et
lia. Non enim naluraeVerbi est confortari, cum Ipsa poteslatem(Apoc.v, 12). Hsecde regni g'oria et po-
sit virtus; nec crescendi augmnnta suseipere, cum lestate, quam.ex tempore ob meritiim passionis Dei-
perfecta sit in seips.i; nec sapieniia impleri, cum ipsa Filius secundum naturam camis suae aecepif, cum
impleat omnia; nec ej'us est eligi, cum ipsa magis *%Qsecundum 'Yerhi ^naturam ffihil eguerit horum,
«cligat,et unde eligatur non habeat. Quia ergo verbi breviler dixerimus. Nunc de judicii auctoritate mullo
naturse ista non conveniunt in Christo, carni ejus brevius dieamus. Quanquam in sede regni non aliud
congruant necesse est, secundum quam jure dicitur qtiam Judicis auctoritas demonstrarelur.
"servus electus, jure conforialus! j'ure sapieniia im- XIY. Prophela ergo sic de ipso ad Palrem loqui-
pletus, j'ure crevisse, jure Spirilum sanctum super lur : Deus, judicium luum regi da, et justiliam luam
se habere. v filio regis (Psal. LXXI,1). El ipse : Cum acceperolem-
' XIII.
Quod ut adhue evidenlius clareat, pauca pus, ego juslilias judicabo (Psal. LXXIV,5;. Et in
subnectemus. Dicit de eo Isaias : Priusquam scial Evangelio : Potestalem, inquit,.(fedi7 ei judiciutn fa-
puer respuere maium el aligere bonum : antequam" ciendi, quoniam Fitius hominisesl (Joan.v, 27). Ho-
cognoscatpuer vocare pairem aut malretn, accipiel vir- ruin sacrortnn eloquiorum meliorem interprelem,
tutem Damasciet spolia Samarim (Isai. vm,4). Num- quam ipsum Donifnum non invenimus, qtri nobis
quid ©9 naiuram Verbi taniae audcmus ignorahliae lanlorum honorum sibimet collatornm causas et me-
subjieere, cui nec praeterita, nec fulura habenlur rilum valeat reserare. Cesset dmnis bumanae argu-
occulta? Et iterum Lucas: Jesus aulem proficiebat mentationis callidilas, nec se audeal imperiia peritia
wtate, et sapienlia, el gratia apud Deumel homines ulira modiim-d'v'mae exposilioiiis exlendere. Ipse
(Luc. n, 82). Si Yerbi in eo proficiebat natura, ergo Dei Filius sacro divinitals ore perdoceat, cur vel
mulabilis facla est per profectum: quod enim proficil, spcnndum quid lanlis fneril a Patre subliroalus ho-
mutaiur jn melius. De poteslate quoque et gloria noribus, qui sic incarnaius homo factus est, ut in id
regni et jttdicii auctoritate,"quaro ex lempore, ob. quod erat immntabililer permanens, nihil eorum
meritum passionis, secttndum naluram carnis acce- amilieret quas prius hahebat. Dicat ergo, cur ex
pil, bre\itcr aliqua dicamus. Gabriel in Evangelio ita tempore poleslairm acccperit, qui semper h.ibebat.
 145 CONTliA EUTYCHETEMLiB. Y. UG
Ei po{estat£»f,'inqtiit,ttedit ei judicium faciendi,quo- JL.inimici
, esseinus, reconciliati sutttUs D'eo per mor-
uiam filius homijih est (Ibid.). QiiidLIgitur, Dom ne - lem -Fitii ejus (Rom. v, 10). El*<kerum:-S'olvens,
Jesu Giuiste, alius et alius nobis apparebis, cum uos inquil, inimicilias'in eat;nesua (EplUS.n, 14)':-quatn
le unum eufndemque Filium Dei et filhim liominis carnem nostri geBeris,jnos!raeque naiitrse-fiiisse,
fateamur? Cur ilaque non dixisli: El polestalem de- idem lestatur ad Hebrseos yg Apostolus, dicens :
ditei, quoniam Fitius Dei est? Unus, inquit, et idem D cebdl enim -eum propter quemomnia, et per quem
sum, nec dividi possum. Sed quare vel unde acce- omnia, multos\filio$ od gloriam adducenlem,pvinci-
'perim, quod semper habui, volui demonstrare. Se- p m salutis eorum per pas$ionetrifieri. Qui enim stmcli-
cundura naturam enim, qua Dlus Verbum sum, ficat, et qui sanctiftcanlur,omnes ex uno : propler quod
- nihil egui, nihil
accepi, quohiam Filius Dei sum; non confunditur fralres ~eo$vocare, dicens: Namiba
et in hoc nalus sum : secundum naturam aulem nomen 'luutn (ralribus meis (Hebi\ n, 10). Qui enim
carnis, qua Deus Vcrbum incarnalus homo facius sanctificat, id'esl Christus; et qui sanciificanlur, td
sum, et egui, et accepi, quoniam filius hominissum, est fiJeles ,'omnes, inquit, ex uno. Ex uno, inquii,'
ei ad hoc natus sum. babent ul sinl fralres. Quo uno, nisi nostrse naturae
XV. Et quanquam haec suffeeerint, pro sui firmi- genere? non enim ex utrisque naturis fralres sunt
tate roboris, ad demouslraiionem in Clirislo ulriusque B 1 -Chrisli, fideles"ejus; sed ex uiia, id esl humana :
naiura?, lamen ul magis magisque veritatis elaritas Piopter quod non confonditur, inquil, fralres eos 6o-
e.'uccscat, Iibel etiam illum Apostoli tractare sermo- careJ confundereiur aiiiera fratres eos dicere, si
nem quo pro nobis Cbristum mediatorem asserit unam tantum eamdemque divinam haberet naluram:
f.xlum (I Tim. a, 5). Quod officium, nisi ex veritate nunc autem utramque habetis, et in ulroque naiuraf um
naturse 71 canfs; quam ex nobis habuit, impJere - genere subsistens, ex uno eos fratres, ex alio servos
non poluit, quoniam per ipsam inter Deum et Iie- appellat. Unde constat, per humariam naturam inef-
niines medius' apparuit. Et quia,ut Apostolus ait et fabiliter Yerbo unilam, medi.itorem fuisse factrim
rerum verilas doccl, medialor nonesi anius (Gal. in, DominumJesum Christum : ac per hoc qui hanc ei
-20"), liabens autem-Chrisius'secundum vos unam naiuram.id est humanam, per unius nalurae profes-
Batufam, ostendile unde sit medius inler nos et sionem auferre nitittfr, omne fidei noslrae et salutis
illam : quia si, nl impie sapitis, una esf ejus natura myslerium evacuare conalur. Item
sequiiur Aposto-
mediatoris, in eo.quod esl unum et singulare salutis lus, ad Hebraeosdicens : Non enirri 'statim angelos
nostroe remedium, frusirabitur sacramenium. Unde suscepit, sed semen Abrdlus, unde debuit per omnia
enim medius erit, si ulfumque non babuerit ? "Quia fralribus similare, ut mhericors fierel -et fidclis sucer-
nisi talem dederis inler Deum et bomines, qui ita '^ dos in his qum sunt ad Deum, ad deprecandumpro
jsit jnedius, ut ex utroque uirumque sit, id est ut deliclh populi. In eo enim in quo expertus passus est,
•etHeus sit propter diviniiatis, el idem homo sil potesl experienlesadjuvare(Hebr, n, 16). Quod dicit,
propler humanitatis natuiaiii, humana divinis quem- hocest, quia Christus non angelorum, sed homiiiuii»
admodum reconcilieniur non ostendis. Nam quia uaturam ex semine Abrahse suscepit, ut possei per
. liansgressione mandali, iniintci Dei exstiteramus, et veritalem susceplae naturse fratribus per omnia simi-
i« conlrarium animis discordaniibus yergebamus, a lare; ut hinc misericors et fidelis sacerdos fieret,
supcrnis declinantes, et ad ima tendentes, necesse " quod iton angelorum, sed hominum suscepit natl»
fuerai inleryeniu miserationis divinae solutis inimi- ram, infirmitalis et fragililatis consciam; per quain
c'.tiis, Conlraria in unum revocari, et supernis irha et in qua passionis infirmilates expertus, misericor-
restitui: quod non aliler fieri potuil, nisi taKs me- diler el fideliter Patri pro peccaniibus- supplicaret:
dialor existerel, qui de •ccelesiibus veniens, conni- Qitia in eo, inquit, in quo cxperlus paisus esl, polesl
relur tcrrenis, relinei.s in se id quod erat, et assu- experieniesadjuvare. Quid est illud, in quo passus ct
mens id quod non erat. Qui unus ficret in utroque.et expertus est infirmitalem, nisi humana natura,'de
ila per utriusqtte nalurse communionem, in una qua in Evangelio tempore passiouis suae dicebat:
e-demque persona, et humana divinis,et divina " Spirilus qtiidempromnlus,caro auiem infirma (Malth.
sociaret humanis : prius ulrumque, sine'ulriusque xxvi, 41)? cujus.infirmilalis conscius, infirmos didi-
"
aholitione, uniens in seipso; dein omnes fideles clt ^3 adjuvare. Qucmsensiimadhitclatius explicans
Pairi reconcilians Deo. Et quia reconeilialionis j-a- Apostolus dicil: JVOIIenim habemus ponlificem qui
cramentum immaculatum flagitahai sacrificium, talis. non possil compali infirmitalibusnoslfis, sed experlutn
boslia requirenda ftierat qaae ila media esset inler per omnia el in onmibus, secundum similitudinem
Deumel homines, ut elmorti succumberet per illtid absque peccaio(Hebr. iv, 1S). Item : El ipse, inquif,'
quod hominis habebat, et mortem revinccrel per simili modo iti iisdcm passwnibusfuil (Hebr. n, 18).
quod in se diviniiatis tenebat. Et iterum : Et quanquam sit Fiiius Dci, per ea qum
XVI. Hine Apbslolus ait: Nam elsi crucifixus est passus est, didicit (Hebr. v, 8); unde et compaiilar,
ex hifirmitalenoslra, sed vivit ex virtute-Dei (II Cor. infirmitatibus nostris. Quaeso, unde quae et passus'
xiii, i). Igitur per hauc oblatipnem morlis snaj quae esl didicit? unde et compatitur ? unde in iisdem pas-
de sioslro illi fuerai, mediatoris olficlo usus recon- sionibus fuit? unde cxpert.us infirmitatcs, infirmo-;
ciiiavil nos. Deo, skul Apostoius dicit: Si enim cum didicit adjuvare ? Unde remedium objecil Deo pro
 '
U1 ,. VIGILH TAPSENStS ' - Mg
-lnfirmis, st non haliuii naluram nbslrse lnfirmitaiis? A nia quod.ait: Qui prWdestinatusesl FW.its Dei;M
cum et mcogniia expcnri atqtie disiere, huinaiwe qula prsedeslinari ejus soleat esse proprium qtii nun-
prcprium, non divitiiialis soleat essc naiiirae. quam fuerai, non ejus qui semper.erai, unum Filium
XVII. Possem adjmcmulliplici tesiimoniorum con- Dei temporaleiri prsedestinalionis nomine,.-et alium
gerie, .humaniialis Chrisli negoliuin \entilare, el ma- asternum voluertt indicare. Nam quomodo beatissinti
leriam Iale patenleai nequaquam aiigtrslis fioibus Paires aliiim quarltim inlroduxisse pulandi suttt, qui
lerminare; ,uisi ad niiqua expedienda , imo potius in sequenlibns ita dmunl? Sequamur Patrum noslro-
rerellenda quaecontra concilium Chalccdoneuse, im- . rum sentenlias, ut unttm eutndemqucconfitentesDomi-
pudentium lemeriiate conscripta.suiii festinaret ,ora- nutn Jesum Chrislum, convenienter doceamas perfe-
lio , quse qualia sint videamus. Ex decreto synodi t ,clum eumdemiu dwinilale, et peifectum eumdemc«j-«-
Sufjictrel auidem ad pleuariam pietalh agnitionemel nalem Jwminem Deutn (Conc. Chalced. act. 5). Quid '
confirmalionem,saticlumhoc et salulare divinw-tjralim apertius, quid lucidius, vel de uno eodemque Domi-
sacramentum.De Patteenim,el F-ilio,el Spiriiu sanclo no Christo religiosius pokilt dici? v.el quid ad rrpeli
plenitsime docel, el D.omininoslri incarnationem fide- lenJas et peniius con:erendas.7|| temere reprehen-
liler suscipieniibusexhibel (Conc. Chalced.acl. 5). In denlium calumnias fortius poteril demonstrari ?
hoc eos iia rej rel.endunt capilttlo, quod posl Pairis, B XVIII. Qttamobrem ad alia transeamus ex decreto
et Filii, elSpiriius sancti confessionem, veluli quar- • synodi capitula. Propler hos qui subslantim secrelum
lum nescio qu.'m Dotninum tradiderint incarpatum. eurtere inseclabaniur, dicemeshominemsine divinilate
Quod qnauta cahrmnia, imo polius impeiitia notave- fuisse crealum ex venerabili Virgine Maria, impuden-
rint nullus non videt sajiienlum. Si enim ila ut islis ier, el vutgariler, venerabilis quondatit episcopiCyrilli
verborum aucupatoribus videiur posuissent, ut dke- AlexandrinmEcelesimlilteras, etcongruasloliusOrien-
^rent: De Palre enim, tt Filio, el Spiritu sanclo, el ejus th adversus Nislorii amenliajn,.in quibus manifesta
, incarnationem plenhsime docel, hicerluiri erat cujus txposilio ccrli atque satularh symboli desideranlibus
^x-Trjnjtate inearnalio ; aulcerle Spirilus sancti pu- •declaralw. Epislolarit quoque Leonis archiepiscopi
tarei.ur^cujus per onss nomen incarnationis mysier i primw sedis, qum deslinala et dWeclavidebalur ad<ce-
. eomniem.pratiosequebatur : et-ideo ad disiiiielionem nerabilemsanctw memorimFlavianum, ad inlercipien-
personse ,Filii, ut ad eum incarnalionis mysterium - dam Eulyehelis malignitalem(Concil.Chalced.ael. 5).
|jerliner.er.monslrareni, ejus iter-um vsubDoiiiini ap- Calumnialores lmjus venerandi coneilii, ut stbi qttera-
pellaii<>ne,\oca'buium repelere maluerunt. Quod et cunque repreheiisionis adiium panderent, prsesenlis
Aposlolus in principio Epistolse ad Romanos f>cisse capituli prineipia immuiarunl: et quod ibi positum
inveniiur; 7& uw"nC putarelur Spirilus sanc.i re- C est conira eos qui bomincm sine divinitate opioanlur
surrectionem procdicare,coactus cst lam de proximo genilum, isti dixerunl hominem purum. Qua senlon-
Domini Chrisii nomen repetere; nam ila dicil: Pau- tia non Nestorium eos damnasse calumnianlur, quem
lus servusJesu Ghtisli, vocatusapostolus, segregalu$in tideo, inquiuni, conslal nihil tate sensis$e,ut eju$ con- -
Evangelium Dei, quod attle p\ omi$erutper propheta$ tra Paulum Samosalenumista sint verba: Sic pereat
suo$ in Scripturh sanclis, de Ftlio suo, qui faclusc$lei Pautus Samosalenus,qui nutlum nobh.dominicantde-
ex semine Duvidsecundum carnem; qui pt wdeslinalus liravit liumanitaletn. Et ide.o, inquiuni, manifeslum
est Filiu$ Dei in virlute secundum spirilum sanctifica- esl Nestorium-eosfuisse seculos, cujus dogma nolue-
tionis ex resurrectione morlttorumJ^esuChrisliDomini .runt aperta damnare senienlia. Sed Palres ul Nesto-
noslri (Rotn. i, 1-4). Quid lam viciriius et uno prope ri»n arguerent erroris, evidentissime, posuerunt,
sermone Filium Dei nom navit? Poiult dicere ex dicenles: Propter eos qui subslanliwsecrelumeverlere
rcsurreclione ejus, et non rcpelere Jesu Chthli Do- inseclabanlurf dicentes hominem pututn esse qui ex
mini nostri; quem, ul dixi, mox Filiuin Dei j raede- sancla natus esl Maria. Ut quia Nesloritis non sempvr
. slinaltim nominaverat: sed quia interposueral sancli purum,sedin utero tantum Virginis divinilate va-
Spirilus nomen, ne ad eum resurrectionem retulisse cuum fuisse asseruitChristum,illos isii notatos osten-
viderelur, si dicerel ex resurreclioneejus ; elegit; se- D derent qui semjjer purum opinati suni DomiiiumJe-
cuiido noniinando Christum, lautologiam incurrere, sum Christurii : ac perhoc non Neslorium conlen-
duntmodo pressius demonstratet ad Chrfalum re- iicrent Patrum sententia pereulsum. Unde nulla mihi
surreclionis myslerium perlinere. Ergo si repetilio ""videlur jiecessitaS, istorum hoc loco rcfellere dolos,
"nominisChristi duos Chrislos indical, ipsum Aposto- quos cnnstat aperle fuisse menlitos. Sufftcere enim
lum accusent, qui hanc loculionis regulam dedit. Sed aibitror ad tanlarum fraudium refulaionem, hanc
et.cum dicit: De Filio $uo qui factus est ei ex semme ipsam eorum deprehensionem. Nunc ad alia trans-
Oavid,posstint ei non minimam ingerere ctilumniam, eamus.
- quod alterum inlelligendtim
reliqujeiii, qui nonsitex XIX. Dicunt etiani callide eos Csrilli et Leonis
scmine David factus, sed de Patris utero genitus; ad epistolarum commemorationem fecisse,Tit hoc suhti-
injusdislinctioriem, spirilaliter dePatrescilicctnali, lilaiis astu easdem jjtg secum congfuere roentiren-
- iilium secundum carriem ex David semine natura tur, quas sibi cerliim sit contrarias esse : quod ut
- osleridere voluit, dicens-: DeFilio\stio, qtd fattus est docere videantur, diio sententiarum Cyrilli inierpo-
'
ci ex semine David. IIoc eliampari notabunl calum- iiuntcapilula; quilnis Lconis dicla confefenlcs, loiig>3
 ' 150"
149 CCNTRA-EUfYCDETEMLTB. Y.
silii adversa essc niliinlur pslendcre. Nam primo A esl vereDei Filitts, el verehomiifts filius(Num. i).
quidemisla Leonisverbapraeferunl: Cooperaturenim Ilem : Ut agtwscerctur,inquit, in eo pmpriclas divinw
unaquwquenalura cum cutmnuniottealierius, quod hutrianmquenalurmhtdividua permahere, ut unum Dei
proprium est; Verbo-scilicetoperantequod Verbi est, Filinm et Verbum confiteamur,el carnem (Num. 5).
et c:ime exseqventequod cdrnh est: unum horum co- "Ecceindivisam dixilutriusqne naturse proprielalem :
ruscat nwaculis, allud succuinbit htjurih ( Epist. 10, ecce unuiri DeiFilium confessus est Yerbum el car-
nv.m.i). Cyrilli aulem" lanquam his contraria ista nem. Cum secundo aulera Cyrilli capitu'o, quod id
stihneclunl: Si quis personh duabus, seu sub$tantih, consultius el calholice definit, ul carnem Domiuicam
quwde Chrhto in evangelich et apostolich litlefisdi- non allerius cujnsdam, sed Yerbi, esse credatur, qiiae
clw sunt,*dividilvoces; ct quasdamquidcm ul homini, ei facia esl propria,iiacc beaii Lconis concinunt ver-
cilra Dei Palris, videlicelVetbo specialiltr cognoscen- ba : Non enhn, inquit, superare possemuspeccaii et
do assignal; alias auiem ut Deo dignas, soli qui ex mortis auctofem, nisi naturam nostram ille susciperet,
Palre esl, Deo Verbo, analhema sit (Cyril. cqp. i). el suam facerel, qtiemnec peccatum conlaminare,nec
Tiem : Si quhiionconfileiur Dominicaxnem,vkifican- mors poluil detittere(Num. 2). Ilem in persona Euty-
.temel propriaincs*eejus qui ex Deo Palreesl, Verbi; ' chei» : JViim si crueem, inquil, Domini noifpulai
sed allerius ciijusdnmconjuncli ei secundttm dignita- jj falsam; et $usceplum~prb' mundi salute suppliciumve-
lem, lanquam divinamsolam inhabitalionemhabcnth; rumfuis$e non dubilat, cuju$ credil morlem, ugnoscal
el non magis vivificantem,ul dixi, quia facta esl pro- et carnem\Num. S). Et quampltua his similia quc in
pria Vcrbi qui omnia vivificat, analhema sit (Cyril. unum congregare cumulum et laboriosum et non rie-
cap. 11) Superiore cap.liilo Cyrillus hoc cauiissinie cessafium judico : neque enim freqiicnter et ssepius
et catholice prsecepit evitandum, ne quis audeai in dicla, sed lantum dicta sufficiunt.
duas personas separatim subsistenies dividere Chri- XXI. Item isti arguenles venerabileconciliumsuper
slum; ut unum quidem velit ostendere hominem Leonis persona; iia dicunf: Respueniesapostolica le-
extra Deum.Verbum prop ie et specialiter cogno- slimonia, allestali JQ eslis Leotti lanquam benesen-
seendum; allerum-vcro Deum, qui ex P.itre sit inlel- tienli, qui adversus divitta Evangeliasiiriuletapostoli-
ligendus; dividens singulis tanquam a se invicem • cas Scripturas dogmatkavil, dicens: alium super La-
separ lis el affectus el voces. Quod qui impie prao- zarum lacrymasse, alium voceLazarum suscitasse;
sunipserit, damnatioui obnoxium fore decernit. Se- cdiumcrucifixum, aliutn elementain nocte immulasse,
quenti vero capitulo, ut carnera dominicam proj.rie aliunv clavh conftxum, el alium paradhi portas fidei
Yerbi, qui ex Deo natus est, esse credamus, et non latronh aperuisse; alium dicenlem: Ego ei Puler
alierius cujtisdam lanquain conjuncti ei secundum G unum sumus; alium : Pater major me esi. Quanquam
dignitatem, iu quq veluli exlrrnsecus divinitas babi- sil familiare et proprium cunciis in eommune hsere-
laverii, sicut in unoquoque sanctorum ; el ob boc licis, studio falsilaiis et malevolentiae, caiholicorum'
nos vivificairicerifdomiriicamcarnem debere asserit virorum sentenlias immutare; solent (amen hoc ila
- confiieri, quoniam propria Tacta est vivilicantis sublilius, et longo quodam verborum ambi u facere,
Vcrbi. ut verisimile videaluf quod veri specie obumbratur.
XX. Ad prlmum ergo Cyrillicapitulum isla Leonis Isli vero absque ulla fucatae'oralionis. caligine tain
c.>IIainre pondent atque conseniiunt verba, quihus sunt aperto usi mendacio, nt nullum nobis conyin-
pstenditiirin dtiabus personis Christum nondivissse; cendi eos laborem reliquerint, dum propfio se ipsi
ut unum vcliili osienderet, 77 exlra Dcum Yerhnm mendacio superaverint. Leonis enim quae nefario
in rsona subsistenlem; allerum vero Deura mentis inceslu violare conali sunt ista- SBII.Iverba
" propria p
sequein sua; proprietatis persona nianeiiem, quibus (JVum.i); Sicut, inquit, ul multa prmleream,non est
quasi singulis congritas dividerel voces; sed unum ejusdem naturm ftere miseralionisaffeciuamicum»i<jr-
cumdexque in una pers<nasubsianlialiter manentem tuum, eteumdemremotoqualriduanmaggeresepulturm,
edoeuil Chrislum ; et eumdem h.jninem, eumdem ad vocis imperiumexcilare redivivum; aul in ligno
confite/isDeum, ad demonslraitdam in se uiriusque D pendere, el in noclem tuce conversaomnia etemenla
naluraeveritatcm, ncn divise, sed significantiusfuisse tremefacere;aul clavisconfixumesseel paradhi portas
bicutum. Dieil ergo : Idem sempiierni Genitorh Uni- fidei laironh aperire: ila non cju$dem nalurm est,
genilmsempiternus,italus estde Spirilu sancio el Ma- dicere: Ego et Paler unum sumus (J'oan. x, S0), et
ria Virgine(Leo epist. 10). Item : El ad resolvendutn, dicere: Pater major rae esl (Joan. xiv, 28): de lioslro
inqiiii, condiiionisndstrmdebitum,nalura inviolabVis enim illi est minor Palre humanilas; de Pctre illi est
nalurw eit unita passibili; ut quod noslris remediis wqualiscumPalre divinilas. His verbis utramque vo-
congruebal,uniis alque idem medialorDeiel hominum, luit in Chrislo demonslrare naluram; ul unum quod
. homoJesus Clirislus,el mori possetex uno, et morinon sublimius egit vel dixit, ex natura sit divinilatis ej'us";
posselex altero.-ln inlegraergo veri ItominU,perfecla- aliud quod inferius gessit vel humilius locutiisesi, ex
que nalura verusnalus esl Deus, lolusin sttis, lolusin natura sit carnis ej'us: ut haecunius Chrisii diversi-
noslrh (Nnm. 2). Item : Impassibilis Deusnon dedi- tas actionum, non nescialur ex dilferentia descendere
gnatus eslJtomoesse passibilis, el immorlalismorlisle-- naiurarum; de qua etiam Cyrillus (inscholih de In-
gibus subjacere (Num. 3). Itenf: Unus enimidemque carnatione Vnigeniti, cap. 15) ila Inquilur, dieens;
 151 ~
VlGILll TAPSENSIS m
Vnus igitur estanle incarnalionemvcrns Dcus, et qtd A inriolabilis naturw esl unila
passibili, ut quoanosltis
in humanitate mansitid-quod era.t,el est^tt erit. Non remediis congruebal,unus aique idem tnediaiorDeiet
discemendumigitur uman DomihumJesum Cltrhtum Jiotninum homoJesus Chrislusel mori posset ex uno,
in hominem seorsus, el seorstts in Deum :' sed unum el mori non posset ex aiteroi e: non esl Verbi naturm
eumdemqiieJesum Chrhtutn esse dicim.us; nbn iijno- clavh affigipoluisse.Hoc el healtis Cyrillus in epislola
ranles differenlias nalurarum, sed eas inconfiisasinler toiius syitodi ad Nestorihm (Esl inler Cyriiliephtolas
sese servante$. I quarla; el habelur in concilio Epheshto, acl. i,et in
XXII. Et qnoniam isii utriusqfie naturae professio- Chalcedonensi,act. i): In ipsa, inquiij vulva utero-
nem novam esse calumniantur, cunctos Erclesiaetra- que virginali sese Verbuiltcum carne conjunxit, et su-
ctalores in medium 79 adducamus; 6x quorum mul- Slinuit genefaliqnemcarnalem, carnis suw nafwiiatetii
tipjicibns diclis pauca et brevia excerpentes, huic suani faciens. Sic illum dicimns etipussum esse el re-
operi subnectimus, ad Iatiores eorum et diffusiores surrexhse, non quia Deus Verbuminsua natttra passus
de hac confessione traciatus, quos beaiissimus Leo sil aiil plagas, aut clai o:utn confixiones,aul alia simi-
in unum lestimoniorum cumulum provida diligenlia iia vulnera (Deus iiamqueincorporalh exlra passion.m
congpssit, stuiliosos quosque mittentes: ei ut nobis est); setl quia corpks illud quod ipsius propiium fa-
duplex in lanlortim el talium iestium productione B clum est, passtim esl, idco hmcomnia pro nobis ipse
nascalur ulililas, eorum sentenlias Leonis sensibus dicitur passu$. Inerat enim in eo corpore quodpaiie-
cdapifcmus.Dixit Leo, qtiod maxime isti reprehen- batur, Deu$ qui pali non poteral. Simili modbel inor-
dehduni existimant: Operalur uriaquceque'naltiracum lem ipsius inlelligitnus; immortale enim et iniorrupti-
bomntunioneallerius quod propriumest (Leo,ephl.lO, bile est naturaliler vivificans Dei Verbum; sed quh
num. i). Hoe et Hil .rius confessor in libro uno eon- torpus ipsius proprium gralia Deijuxta Patdi vocem:
tra Arianos (Lib, IXde Trinit., sub inilium): Natus Pro omuibus morlem gustavit (Hebr. n, 9), idcirco
efgounitjenilu$Deusex Virgine, homo $ecundumpte- ipse dicitur moriem passus esse pro nobis , non quod
nitudinem temporum, in semelipso proveclurus in ipse mortemesset experlus, quantumad ipsitts naluram
Deum, hominem; hunc per omttia evangelicisermonis pertinet (insania est eiiim hoc sentire vel dicere)sed
modum ienuil, ulse Dei Filhtm credi doceret, ul ho- quod, ttt supra diximus, caro ipsius mortemgustavit.
minh filium prwdicati admoneret; loculus et gerens Ila et resurgenlecarne, ipsius resurrectioneindicimus;
itomouniversa qttwDei suni' loquensdeindeet gerens non quia in corrupiionem cecideral (absit), sed qu'.a
Deusuniversaqiimhominissunl; ita lumenul ipso illo ejus resurrexil corpus. Ita Chrislum hominem(quem
iilriusque generis sermonenunquamnisi cum significa- tamen et Deum confilemur)non lanquamhominemcum
tioneet hominis loculu$el Dei sil. Ecce aperte com-' G Verbocoadurantes,ne divisionisqumdatnspecieshtdu-
munionemjiirarumquedocensnalurarum, etYerbum caltir, sed unUmjam et eumdem adorantes. Hoc et
dixit loqui el agere quae carnis sunt, et carnem quae beatus Hilarius paucis explica'1 verbis'. vTdesne,In^
Yerbi sunt.Cui sentetuiaeet bealusquoquecongrucns ""qu't (Lifi. ix de Trittil., non longe ak initio), itu Deum
Arobrosius ita dicil (Lib. n de Fide ad Gralianum, et hominemprwdicari, ut mffrshomini, Deo vero, car-
cap. i, inilio): Consors ntriusqne nalurm, id esl hu- nis excitatio iieputelur? Naluram Dei in virlute rcsur-
tnanw alque divinm, in natura- hominis subiil passio- rectionis intetlige, dispensalionemhominis in mcrte
nem; ul indjscreie el Dominus majestatis dicalur esse cogttosce:etcumsint utraque ulriusque gesta naturis,
qui passus esl, el fdius hominis, sicut scriplumesl, qtti ununt tamen Jesum eum memenioesse qui utrumque
descenditAe cmlo. Perspicue nimis et commuuionem est.
operis, et proprietaletfi uiriusque nalurae descripsii: XXIV. Et qttia perspicue, quantuhTopinor, cla-
dum et carnem propier Yerbnmde ccelodescendisse, ruii, beati Leonis epistolam-cum Cyrilli synodicis
el Yerbum propter carnem mortem subiisse divina congruere liiteris, §|_ quid eliara caetcri Eeclesiae
tesianlur eloquia; cum nec caro de coelodescende- traitatoresde ulrisque naluris Chrisii senserinl bre-
' viterintiroemus, sanctus Joannes (Chrysoslomus,tom.
rit, nec Verhum mori polueriu
XXIII. Item dixit Leo (Num i) : Esurire, sitire, D V Grmco-Ldl., serm. 3S) iri homilia de Ascensione -
lassescere atque dormire, evidenterhumanum est t et Domini, ita dicit: Deus nobisju&feirascebatltr, et itos
non e$t ejusdemnaturw flere miseralionisaffecluami- eonlemnebamusiratum, el clemenlemDominumdecii-
cum morluum, et eumdem atl vocis imperittmexcitarc nabamus: el se medium Chrislus ingessit, et sociuvil
redivivum. IIoc et beatus Gregorius Nazianzenusepi- utramquenaturam, el nobis quod imminebal supplt-
scopus asseruit, dicens (Orai. 58 in Chri&tiNativila- ciumipse sustinuit. Item : co<jitoscami<s igilurquw na-
iem, post medium): Cum ergo processisselex Virgine lura est, cui dhii: Sede ad dexteram meam, ei eslo
Deus, in ea quamassumpserat, humana nalura, unum memparliceps sedis: illa nimirum nalura qum audie- ,
e duobusin invicem-coutrarihexislens, carneacspirilu, rat: Terra es, et in terram ibis. Hoc et Auguslinus
aliudin Deum assumilur, aliud g® Deilaiis gtatiam senliens, Gratulandtim,inquit (Tracl. 78 inJoannem),
prwslat. Mhsu$eil quidim, $ed uthomo; duptexenim fueral humanmnaturm, eo qucd sic assumpta esl a Dej
eral in eo natura. Inde denique et laboravitex ilinerc, Verbo, ul immortalh conslituereturin cmlo; ttlqtteila
inde csuriit, el sitivit, e! conlrhlatus est, el ftevii hu- ficrel icrta sublimh.ut incorruplibilissederelad dalc*
mtmi corporh lege. Ilero dixit Leo (Num. 5): iYflCm-a : ratn PofWs.HcmbealusBasilius CacsareaeCajjpadoci.-e
 ' "
153 . CONTRA EUTYCHETEJMLIB. Y. - 54
episcopus : Cutn ergo quwdamin ChrisloMavideamusJiVrilli ad Nesloriunl litteris : Noii enhu dicimus, inquit
hutnana, ul nihil a communimortalium fragililate di- (Episl. i), quod Dei nalura, cotiversavel iminutala ,
stare videanlur; qumdatnila divina, quw nulli alii nisi facta sit caro, ntc quod in tolum hominem(quod cst
illi ineffabiiinalurw convenianldeitalh ; hwrel hiimani aninia el eorpus) transforlnala sil; sed illud magisquod
intelleclusanguslia, el lantw admirationh sluporeper- carnenf animalam anitna raliotiabili sibi copulaverit
culsa, quo dedinet,quid leneat, quo seconverlui, igno- Vetbum„et subslariiialiter,ineffubilileret indeprchen—
rat: hominempulel aut DeUmquem devictomorth re- sibiliter faclus sil hotno, et nuncupatus sil eliam. filius
gno, cum spoiiis redeunlema morluis cernit. Propler hominis: non nudw tantummodo vpluntath, sed nec
quodcum omnixnetuel reverenlia cgnlemplandumesl, assumplione sola per.sonw,sed quod diversmquodam-
ut in uno eodemque, ita ulririsque -naturmveritas de- modo nalurm-in uno convenerint.Vnus lamen ex am-<
monitrelur, ul neque aliquid indignum et indecensin babus Cltrisius el Filius, no» evacuata aul sttblala di-
divinailla el ineffabilisubstantia senliatur; riequerur- versilate naturarum perconjunctionem.Sed quia simul
sus quwgesla sunl falsh illusa imaginibus wslimenlur. nobiseffecerunlunumDominumelChrhlumet Filium, ia
Qua hinc exiitir ? quo rursns evaditur ? quibus com- cstdivinilaselhumanitus,perarcanam illam hieffabitem-
mentis, quibus argumentorum prsesligiis lant.-e po- que coptdalionemad unilatem. Quid hoc manifestius,
test aucloritatis veritas obumbrari ?Ita omnes eccle- '.fj quidclarius adconsonanliam synodicidecretiChalce-
siasiiei tractatores, in utriusque nalurse proprieiale donensis, exlitteris Cyrilli potuitdemofislrari?Ecce
conseniiunl, ut in itno eodemque Christo nibil indi- nec dicta diclis, nec senleniise senientiis adversan-
gnum, nihil falsum existimeiur.,Nibil indignum, ne tur ; sed sicut uncf fidei -scnsu, ila iisdem pene usi
Filiuhi Dei Deum Domimim Clirislum secundum sunt verbis. Dixit sancia synodus : Nusquamduarum
divinitaiis suaenaturam credamus morti subjacuisse : nalurantm 83 diversitateevacuttta.Dixii beatus Cy
nihil falsum, ut eumdem secundum carnis suaenalu- rillus>:JYo«cvacuaia aul sublatadiversilate naturarum
ram credamus mortuum esse. Ui quia vere mortuus per ^conjunctionem.Dixit sancla synodus : Vtrisque
est, dignitatis sit naturse Verbi, honorem dare im- naturis in una persona tonvenhntibus. Dixit heaius
morialitalis; et naturse carnis, veritalem ascribere Cyrillus: JVOJI nudm lanlummodo voluntalh, sed nec
morlis: ila ut ulrumque unius ejusdemque sit gg assumplione sola pefsonmi sed quod diversw quodam-
Chribti, id est el mori et non mori: mori secundum modo naturw in uno convenerint.Dixil sancia syno-
naluram carnis suse, et non mori seeundum naturam dus : Non in duas personas divhum, scd unum eum-
divinitalis sttse. demqueChrhtutn. Dixit beatus Cyrillus : Vnu$ lamen
XXY. Sed jam ultimum decreti capiiulum videa- ex ambabu$,scilicelnaturh,Chrhlus Fi/ius.Ei iierum :
"mus ex decreto synodi Chalcedonensis (Act. Jj) :<[[ Sed quia $imulnobis effecetunluntimDominumChri-
Vnum eumdemque Chrislum Dominum unigenilum stum £l Filium, divinilas et humanitas.
in duabus naluris, inconfitse, inconvertibitiler, in- XXVI. Et quia perspicua, ul rcor, el clarissima
divhe ,-in$eparabililer, cogno$cendum; nusquam dua- veritatis luce terrse falsiiatis effugatse sunt tenebra-,
ruin naturarum diversitale evacuata propter unionetn, ac ruinosiim pravi dogmatis aedificium,quod contra
salva magis proprietale ulfiusque naturm, ut in Leonis epistoiam et Chalcedonenseconcilinm, cassis
tmam personam alque subslanliam convenienlibus: perfidiaenisibus erigebaiur, valido catholicoruth te-
non ui in duas personas -divisumaut segrcgatum,sed stiuniimpetuexagitatum irreparabilitercecidit, d,emus,
unum eumdemqueunigenilumFilitim Dei Verbum,Do- Deo gloriam el honorem, cnjus munere vel dono vi-
minumJesum Chrhlum*In hoc capitulo hoc eis displi- cloria concedit, el falshas superatur. Si quid sane in
cel quod dixeiint,s<i/ua proprielate utriusque nalurm, bis opusculis defensioiium, minus a nobis.au.t secus
vel no« evatuata naturarum differentia; qtiae ut infir- qnam oportuit dictum esl, veniam postulamus. Aut
riia esse perdoceant consueta verborum prolixitaie, enim verborum nos cojiia defeeii, ul id quod sentic-
el-inani assertione utentes, mulia deCyrilli capituiis hamus exprimere liequiremus : aul quae seniienda
inlerponunt teslimonia, quibus ille non duas in Ciiri- fuerant, exililaie ingenii el mentis infirmitate seniire
sto negat naiuras, sed unam docet esse pcrsonam. ]8 non vaiuirous. Scd si opete displicemus, sallcm slu-
Ne igitur eos nostra disputaiione refutemus, Cyrilli dio placeamus. Sit acccptum voluis e, si dlsjilicet
eliam nos verba ponamus, ut quoniara Cyrillo teste non poluisse nosTum.
nilunlur, Cyrillo leste vincanlur. Ex' synodicis Cy-
 15S VIGILII TAPSENSIS - 1SG

VIGIUI TAPSEBtSIB

GO-NTIiA AMANOS DIALOGUS/"

ATHANASIO, ARIO ET PROBG SQDIGE INTERIiOCUTQRIBUS.

LIBER PRIMITS,
g'4 I. Cuni apud Nic;eam.urbemrBilhyuue, a tre- lA lionibus sacrilego moredesciscens nonlevcm tempo-'
centis decem el octo episcopis^,ex evangelicis apo- ribus suis Ecclcsise Dei vel sacerdotibus insecuiio-
stolicisque spiritali vigore doctrinis, fides Eiclosioe nem intulisse videtur. Quo etiam tcmpore plurimos
coiifirmaretiir : ibi ,Ariiperfidia Cofistnnlino impera- martyres, mullosque confessores fecii. Alios quoqne
lore pr.vsente detegitur : el cum suse perfidiaedog- /effossis oculis, ac poplililms ampuiatis semivivos re-
maie, eorumdem episcoporum senlcnlia refutalus, ab liqttit, nonnullos veroraliidofurorearreptus insani.T,
Ecclesia separatnr; ne taro impia doctiina diu in Ec- propriis sedibus relegando damnavit. In quibus Do-
cle.-ia latens, cunciorum se insererel mentihus. Scd fnini dic:um videlur esse completuro : Sime, inquit,
ubi imperator comperit, integram a Patribus fidem persecuti sunt, el vos persequeniur(Joan. xv, 20).
Etclcsise, ut est ab apostolis tr.idila., sanctius cdn- Ilic igilur priusquam Ariuiini vel Seleucisecx uni-
firmari, prsecepit eumdem Arium, ut rebe.llem sacr.e verso orbe dolo congregarel Domini sacerdoies",lo-
fidei, exsilio lelegati. Sed sicut Evam serpens in pa- tttm nnum facere cupiens, quenidam judicem, no-
radiso dolosis persuasion.bus laqueavit, i a qiioque ihine Probum, sua auctoritate suffullum, arhitriim
'
Constandam germanam ejusdem principis per quem- inler eumdem Arittm atque Atiianasium adesse pra?-
dam satdlitem, Arii perfidia inlerlit. Et laluit in ea copit. lllum utique, quem fidelem in regno suo et
di.ibolivirus, donec lempus eriiriipendi quo eam re- B omiiium mundanarum arlium prsecseieris hominibns
plcverat iiivenirei. naocjgilur ctim in ultimo sui obi- probaver.il gg erudilum. Qui omnibus curis publi-
lus die fmtris stti visiiatione perrruitur, siatirri ab ea cis procul amolis, irijuneiasibi, otnni celeritate ms-
innocenli fratri pomiiiii veneui jVerbo porrigitur. Et biit adimpjere, ut et jussis imperialibus pareret, ei
iilico exemplo prirni Iiominis, nescius per transgres- fidem veracissirriam suo exanrine coriiprobaret. Hic
sionis viam dilabilur : qui viperinis poslulaiionibus^ ilaque cum apnd Laodiceam urliem Syrise, secundo
sensuih accommbdans, Arius, qui dudum ah eo lau- Consiantii iniperii anno venissel, pro iribunali in
quam sacrilegus fuetat relegalus, ad necem fidelium atiditorio sedens, turbis bine atque inde astantibus,
animafum de exsilio revocattir : el fidem suam jjrin- Arium atque Aihanasiuni his alloquitur verbis :
cipi callidis disputationibus §5 pandens, frustra se ' III. Gloriosi ac piissimi impenr.oris Constantii sa-
affirmabal ab epi-copis fuisse damnatum. Ea seilicet era commonitus, prsecepi inier vos fidei negoiium
cansa idem imperaior proecepif,apud Alexandriam vcntilari.
Sytiodiimeongregari; utsi vera assertio noscerelur, Arius el Aihanasius dixerunt : Et qtiis lam vccors
.venii post sententiam subsecuta, Ecclesiae redderc- ut audeal prncipalia praece,ta abnuere ?
lur. Et ut omnes de ejiis correclione gaudenies, Probus judex dixit: Ergo vcnerandi Augusli sricra
exinde ad ded;cationem Hierosolymilana! Ecclesia; C legaiur.
pacatius pergeretur. Denique dtiin cjus c.iusa ab epi- Et rccitatum esl ita : Conuaminus Consiantius
scopis diutius rctraclatur, idem Conslaiitiniis impe- pitts, perpeltius, victor ac triiinipliator semper At»
rator in suburbano quodam, ciii Nicotnedia nomen guslus, Probo jiidici salutem. Divino munere pater-
esf, finali ordinato judieio, irigesitno pritno imperii numadepius imperium, illud nohis estprimiuis eni-
sui anno diem clausit exlremum. tendum ui, ha>relicaconversatione d.iela de menti-
H. ^Jttam teslamenti sui ordinaiionem' prsedicio bus perfidorum, sacraenosirae fidei coujuncttis orbis
Arii satellili tradidit, Constaniio"reservandam. Qui gaudcat universus. Quoniam qtti ab itinere erroris
dum post sni geniioris obitum adveniens sustepssel converterit impium, salvabit animam ejtts^ elsuonim
imperium, sicut a Constanlino fuerat delegalum, Con- tooperiet mulliiudiiiem peccaiorum.Eiquoniamimiie
sianiio lcstameniiim coniradidit. Quin oh htijus rei jileiosque rcpetimus hnjiis scejeris soeios, hanc per-
gratiam, in lanta apttd eum idem Evangelus presby- fidiainriiu sacrilego percolenies, asserentes se inle-
ier familiariiate est habiiiis, ut uon jam prosbyter, gram fidei regulam reiinere; qui non solum honiines
sed pater imperii vocarelur : el1qui oh imperandum impia seduciione fallunt, vertim eiiam ct ingenitai
imperaior fueral elevaius, suh hujus jiresbyteri im- roajestali iujuriam irroganl, Filii creatatn substan-
perio videbntur addicius. Cujus jam non petiiione, D tiam divinttttii jimgentes. Monemus ul nostr.e man-
sed poiius jussionc Arius esl in Ecclesiam revocalus : suetudinis aucforilalepercepia, inler Arium venera-
cujus do^itinam rudis princeps impiis sehsihus reli- bilem presbylerum et Alhanasium ejusdem erioris.
nens, fiderncatholicam respuit, ei a palernis iradi- episcopum, huj'usjiegoiii examen facias ag'Liri. Praj--
 '
ISf CONTRAARUNOS DtALOGUS.LIB.T. IS8
cipue shadens ht, animi perversitaledeposiia, verae A cretis seuieniiar.um divcrsitaiihus unaqnsequercl:gio
fidei ac probalacutriqne colla subrailtanl : nenostr.u a seipsa desciscens , in varias proprie inslitulionis
pietalis ac mansueludinisprsecepta, solila temeriiaiis sectas divisa est; dum unusquisque suaviiale recen-
audacia conieninenles,'ad gravem nos provocent ira- tioris senteniiae, nou vcriiateni, sed verilalis simili-
cimdiam. El licet hiijus fidei manus necdum perce- tiidinern praiferenlis jlleclus, antiquitus a Pairibus
peri-, sapienlia lainen qua prae caeleris polles, cun- iraditam lineam derelinquit: eo irremediabiliter per
cta te credimus posse sjne cujus.juam susceplione avia oberrans, quo novilaletpro vetustaieutitur, tan-
personae;fideliierder-nire, Deo plus$J71uanl homiiii quam antiqui Iimitis, et a Palribus traditi viam ince-
jilaciiunim. Et alia nianu : Optamus t'ebene valere. dens. Aut enim raulium sentit, aut minus credit, et
Data Constahlinnpoli xn calendas Januarias. ideo medium et rectum iter incedere nescit. Uaeeid-
IV. Cumque recitaretur, Probus judex dixit : Ve- circo prsefntus«um ul libi clarissima explorandaeve- -
netandi principis sacra quseIecla esl, geslis indatur. ' ritatis iudicia demonstrarem; ut agnoscere facillime
Ei adjeCit: Perspiciens, in idolorum cultura nullam queas illum pravitatis errore involvi, qui prisca apo-
veri nnmitiis eonsistere majestatem, chrisifanis mc- siolicaefidei instiltita derelinquens, ipse sibj pro suse
metipsuni dogmatilius suhjicere volo, quibus asirui- volunlalis arbilrio, Tidera qtiam sequi debeat, som-
lur utraset vcrus esse Deus qui uuiversa qiue viden- B niat. . . .
iur, -et quaenon videittur, virtute verbi sui creavit. A-ius dixif: Ojjtime Athanasins errorem perfidi.e
Et qironiamcum plures Christiani nominis litulo cen- in ahj.ectis et nuper invenlis rerum noviialibus con-
seantur, a veriiaie ejtis fidei procul aberrare dicun- sisure profilelur, apostolico in hofcipsum congrneriie
tur, diversa scilicet scniiendo el varia dogmatum in- lcstimonio, quo ait: Profanasauiem,vocumnovitaies
siituta seclando, scire nunc magnopere de^idero quae . deiita (I Tim. vi, 20). Unde obsecro ul ab hoc ir.qui'
sit recti dogmalis fides, cui remolis omnibus dtibie- siiionis tramite non recedas, riiligenlius alque atlen-
ttiijsamb gilnis tenaciter inhatrere queam; ne erro- tius invcstigando, quis novo, quisve antiquo utiiur-
ris caecitateexui cuprens, majoribus lenebrarum er- fidei sacramento ? . ,
lorihus implicer, si passfin et sine ullo examinis d» Probus judex dixit : Ul haec quoo asserilis facile
scrimine, alicuj'us seclae quae prima occurreril, imi- innotescani, et ad lucem vcrltatis, remota omni am-
lnlor exisiam ; qitae u',rum proba sic nccne, vel bigtiitatis caligine venianl, antiquae fidei regulam
veritale fulia-,ignorem. Ei ideo si plaeet, imo quia p.indiie, et iia ut est ab apostolis tradita, nostris au-
placere debel, unusquisque vesirum.in conspeetu no- ribus iniimaie.
slro Ddei suse sententiam pandat; ut examinatione Arius el Alhanasius dixtrtmt : Credimus in Deum
hahiia, quse Jirmior"cunclis el verior reperta fuerit, 2 P.iiretn omnipoienlem, et in Jesum Christum Filium "
huic omnes jure cedamus,, et hanc indubitamer ojjis Dominumnostrum, el in S|iirituin s.anctum. Haec
spreto falsitaiis errore sequamur. est fidei noslrae regnla, quam g9 ccelesti magisle-
Arius el Alliattasius dixerunl: Quomodo libi lanli rio Dominus iradidit apostolis, dtcens : Ite, bapiizale
mysterii secreia commiiiere possumus, ei rei inex- omnes gcties in nomine Patrh, et Filii,el Sririlus
pertae arbiliium collocare, qui necdum gentilitaiis sancli.
maculas veri dogmaiis percepione ahlueris? VI. Probus judex dixit: Magno miraculi slupore
Probus judex dixit: H«c est uiique ,quod toiis viri- altonilus htereo, tres a vobis deos praedicariconspi-
bus cognoscere cupio, quod sit recmm ei veridicum ciens, a qu'bus ad uniusDei singularis polentiae ma-
dogma,-in quo mo oporteal oeculti mysterii sacra- jestalem confugiendum esse credideram. Unde, quse
meuia percipere. Neque enim modo niihi profunda sit hujus ralio fidei, vel qiiid isla irium rerum,
mysieriorum arcana^patefieri desidero; sed illa nimc triiimque vocabulorum nomina indiceht, quscso, nos
flagito demonstrari, quae in vestra lide extrinsecus breviter infonnare dignemini.
htihenlur, el ptihlice praedieanlur. Id e.-t, quod uiuis Arius et Atlianaiius dixerunl : Non tres deos in
idemque verus sit Deus, visiliilium et invisibilium fideinosiroa professionibus fatcmur, sed credere nos
conditqr rerum. Etquiahoc vos tino ore profiieri 3 in Pairem, Filium ctSpiritum sanctum fideliler pro-
nori nescio, quid causaeexstiierit ut in lam varias fifemur. . -^ -
dividamini seclas, lii qitae sit vcra, quseve sit falsa, Probus judex dixit: Salius ergo fidem vesiram
ititelligi a nobis omnino non possit, ,gg priusquam exponite , et qu<evel qunlis sitln eadem fide vestra
veslro cerlamine, digno paiientise moderamine ha- credtilitas declarate.
blo, quid sit congruum diligentius cognoscamus. jlrius dixii: Ego enim confiteor ingenilum Pa-
Y. Athanasiusdixil: Gum sis onini lilterarum ge- Irem ante omnia leiiipora Filium ineff.ibiliter ge-
nere imbulus et philosophicis dNciplinis admodum miisse, per quem el in quo visibiles creaturas, atque
eruditus , mirari usquequaque nondehes plurima invisibiles fecit: qui novissimis temporibus propler
penes nos el-varia novilaium dogmala exstitisse, cnm humani generis salutcm, a Patre nrssus, vertim ho
et apud vos lot sententiarum rioviiales emerseiinf, -raiiiem in mundo gesiavil, qtiera inviolabihter de
qiiot' pene nomina ipsorum eonlinentuf auctoium. MariaYirgme s'ne h.ianni pudorispermixtione suscc-
N;imcum tres sint in mundo religiones, Judasnrum, pi! Qtti cum sil creaturoe sutr. Dcus el Dominus, non
Dtiganoruin cl Christianorum, multis et longe dis- lamen potc-t genilori suo, aulin omnibus confcrri»
13) i ' VIGILIITAPSENSiS ifiO
aut in aliquo coacquari,quem el Deumsunm, et suaeA 4 perpeli, @1 el inslabilitale huc illucque defluere?
originis profitejtufaucioreiii.Nec lariien iden duodii, Unflemanifeslissimecomprobalur, nonomnia deDeo
quia et hic.Deus; itee ideo non Deus, quia solusPa- secundum essenliam dici debere intelligi : sed ali-
ter Deus.Sicut non ideo non bonus, quia sohisPater quanta dispensaliouirespondenlia, non nalttrseejus
bonus ; cum sitei Filitts, non solum bonus , scd et ' conyenietuia, cerio ceriius profilemur.
bonorura creator. Et sicul ei nonadiniilur ne bonus Prqbus judex dixit: Licet sufficienteret doclius,
sit cum solusPaier ipsius Filii professionesil bonus: laudabili brevitaie responderis, non omniadeDeose-
sic ei non aufertur ne Deus sit, cum solus Pater sit cundumessentiam dici; lalius tamen haecabs te au-
Deus. Et sicul bonitas Filii non prsejudicafsingula- dire desidero , cum tui loci disputationistempus ad-
fitali paternae boniiatis, sic deilas ejus non officit fuerit. Nunc. inierim (ul antea j'am prsefalussum)
Patri, ne unicusac singularis sit Deus. Et boc modo Arius, ut cdeperal, prosequatur.
unum.Deumprofltemur, non negando, ut dixi, Fi- VIII.Arius dixil: Si ea quaein principio prosecu-
lium Deum, sed penes solum Palrem unius divini- tus sum, diligenter advertas, illic omnemfidei no-
tatis auc.toritatemconsiituenles. siroecredulilatem invenies.
Athanasiusdixil: BenePalrem cx se Filiumineffa- Aihanasiusdix't : Subsislere ante srccula Filium,
hiliter ante omnia lempora genuisse Arius sua pro- B I vcraciter Arius profitetur. Quod autem de Palre na-
fessione diffinivii; sed utrum Filium ex ipsa Patiis lus sit, sono tantummodo vocis, el simnlala verho-
SO esseniia vel natura, an aliutide genilum' velit rum confessione, non veriiatis proprietate concedit,
asserere, hae intefim sua proseculionc reiicuit. Ego dum eumapaterna; naliirsesulistantialoiigiusseparal,
enim Patrem, etFilium, et Spiiitum sanclum unitts et condiiinnenaturat non dispensaiionis ratione Pa-
substanlise, uniusque esse n.iturse confiteor. Iia ut iri subjeclum affirmat.
non ex nihilo, neque ex aliquo1,sedde Patre Filiura Probusjudcx dixil: Clarissimumfideivesirseindi-
gcnitum, et de Palre Spiritum sanctum credam pro- cium dule, et quemadmodumcredalis-recenti prose-
cedcre. El liret tres in sua proprietate subsistentes cuiione signaie,quo possHad normamproposilsecon-
profiteat esse personas, harum laitiennaiura uua cst, fessionisdispniationisqttoquematetia coaplari.
unaque diviniias comprobalur." Ahanasius dixil: Ne veslros gravem oralione Ion-
VII. Probus judex dixit : Quanquamhnecvatia et gissiinasensus, fidemmeam bre\i sermone concludo.
longe dissimilis sententiarum vesirarum dheisitas Patrem, etFilium, etSpiritum sanctum, deilale, po-
inagnam confusionis caliginem meniibus nostris in- testate, magniludine, naiura unum esse confilcor.
cutial, ttimen ul cilobis ambiguisexuamur, ctquse JNecaliquidin hacTrinitate novutnexiraneumveac si
sit verae fidei professiocogno^camus,dignaminievi- C ( atitea non fuerit, postea vero adjccium sil, asscro :
dentioribus Scriptursedivinseteslimoniisassertioiium sed (ul dixi) unius eam nalurse, uniusquesubslantiac
vestrariimsentenliascommunire. El ne longooraiio- crcdo.
nis ambitu ipsius permixtaedispuiationis confusione \ Arius dixil : Ego sicut tres personas in sua pro-
procul evagcmini,singillaiim fidemvestram, uldixi, pricl..le manenies, ita tres subsiantias, Patris, et
ediciie. Sed nunc Arius proscqualur, et suam fidem Filii, et Spirllus siincli confiteor. Alia enim Patiis,
verdicis leslimonih astruere non gravetur. alia Filii, alia Spiritus sancii subsiantia. Nec potest
Aiias dixil: Qtioniamme priinilus congredi prse- ullo modoingenitsosubstaniiaePalris, aiji genila Fi-
cepisii, respondeal Athanasius ulrum simplicis na- lii, aut creata Sphiius sancti ronfetvinaiura. Unde
tinoe sit Deus. nec poiestaie xqeales, nec magniiudii.esimiles, nee
Alhanasiusdixil: Quis hoc impius negaverii ? naiura consortes, a nobis lideli confessone cre-
Arius dixil: Respondealulrum etiamomniaquaede dunlur.
Dco dicunlur, secundiimessenliam accipiendasttni. Probusjudex dixii: Si hoc lolum «sl in quo a vo-
Alhanasius dixit: Non lemere pronuntiaverim bis invicem dissentire videmini,@2 id est quod unus
universa quse de Deo dicuniur, secundum essen- diversas, alius Triniiatis unam dicilessesubstauliam,
liam dehere accipi; praeternonnullosrelaiivosnomi-- D id iuiiic disptitalionis raiio poscit ut asseniones ve-
ttum casus, secundumusilaiumhumanisermoiiiselo- stras iion subtililate argumenlorumde indusiria dia-
quium prolatos , qui non proprie Deo , sed personis3 Ieclicosariis venientium, sed simplicibusel puris di-
et tcinporibus, vel quibuscunquererum generibus 3 vin.BScri.turae documenlis robuslius fulciaiis.
coaptanlur. Idest, cum se nesciredicit, vel se iterumi IX. Atius dixil : Credo qtiod memorialibus pru-
'cognovisse fatctur. Aet cum rerum a sc facta- dentiaevesirsesensibus Athanasii persecutionemne-
riiin poenitndinemgeril, et nunc se irattim, nunc3 quaquamsubtraxil oblivio,qua id eleganliusperora,-
placatum osiendii. Qiiseomnia si sccundum essen- vil, illum debere pravilatis errore noiari, qui nova
liam volumus accipere, passibilemisinedtibio et im- et inusitalaverbornm commenta sectatur; adjciens
- fjrovidamdivinamprolitemur esse naiuram ; in quam i aposlolicis dogmalibus quod ah iisdem constai tra-
aul ignoraiio , ant ex leinpore oria cogniiio cad.il;; dilumnon fuiuse.
quam ei trislilia prenitendoconficiai,et hctitia suh'e- Probusjttdcx dixit: Ita memini.
vet vegetaudo.Quod quid aliud erit, nisi niul.ibilia ~i - Ariusdixit: Ergo Nicaenidecrcla conciiii leetione
1Gi CONTIU ARIANOSDIALOGUS.LIB. I. 102
pandanlur ; cl agnosces Athanasimn, vel ojus aucto- (\. fides hiijus tiominis expers vera est (sicuii esl),Tiaec
res, aposiolicam fidem novorum adject one vcrborum sine duhio falsa erii, quseamiqusc fidei nominis no-
eaienus corrupisse; ut el eos" qui antiquis .Palrura vitatem adjecil. Revolve cuncta Novi el Veteris Te-
inhsesere doclrinis, ambiiione regia usi, ceusuerint slamenti volumina, ulrum alictibi homousion sacris
leralibus relegandos ediciis. inditum paginis poleris reperire. - .
Probus judex dixil:-Si prarsentis negotii ratio XI. Probus judex dixit .^Quid his referlur?
posiulat ut decreUtmNicaeniconcilii in medio profe Athanasiu$dixil: Nominis tanlumoffenderis novi-
ratur, id quoque Alhanasius sua proseculione desi- laie; an etiahi ipsius rei virtulem, qusehoc esl sorlila
gnet, ut ex ulriusque volunlaiis assensti, si quid vocabulum, refugis?
illud esi quod refertur eurinsecus reeitelur. Arius dixit: Quid dicas, non satis intelligo.-
Athanasiusdixit : Causaecongruit ut rerum gesta- Athanasiusdixil: 94 Quoniaitf res antiqua novum
riim leclionis copia non negetur. nomen accepit, non vocabulo novo novae rei vir.tus
Probu$judex dixit: Ergo ut dcsiderat, prafali de- accessit, hoc ulique requiro, ulrum res quseantiqua
creii lectio ventilelur. est, simul a fe cum nominis novitatc damnetur.
El leciume-l iia : Credimus in unum Deum-Pa- Arius dixit: Res loqueris lortuosas, et omni slul-
irem omiiipoienlem , omnium visibilium ct imishi- " litise miraculo dignas. "Si enim homousion novum
lium faetorPin. Ei in unum Dominumnostrum Jesum nomen est, ndn dublum quin et res nova sit, quam
Christtim Filium Dei, natum ex Patre uuigeniium, significare videlur.
hoc est de subslaniia Pairis: Deum e\ Deo, lumen Aihanasius dixil : Ergo parltef rem nomenque
ex 1111111116, Deum verum de Deo vero , nalum non cnndemiias ? , .- (
faclum : unius stibstantise cum Paire (quod Graeci Arius dixit: lla plane.
dicunt bomousion): per quem facta sunt omnia, sive Athanasius dixit: Igitur si demonslravero rei a"n-
in
quccin ctelo, sive quaj terw. Qui propter nostram
et incarnaius homo lacius liquaeet ab apostolis iradilac novum nomen allribu-
salutem descendit, est, lum fuisse, victum te landem fateberis? An eiiam
est, passus est, resunexit tertia die, in ccelos ascen-
sic rem anliquam simul cum nominis novitale con-
dil, venturus est judicare \iyos et morluos. Et in • demnas? #
Spiiilum sanctum. Eos aute.n qui dicunt: Ernt ' -
Arius dixit: Hoc non oslendes.
quando"non erat, et aniequam nascerelur non eral, Probu$ judex dixil: Et quae ratio caussefl gilabal
et quod de non 93 exstanlibus, vcl ex alia substan-
ut res antiqua ndvuni acciperet ,nomen ? Numqiiid
lia aul essenlia , dicenles mutabilem aut converlibi-
enim pritisqnamIinjus nominis vocabulum sorliretur,
lem Deum, hos analhcmalizat calholica el aposlolicj rj sine nominis
Ecclesia. proprielale mancbat? Hoc nullam inihi
rationis consequenliam habere videlur.
X. Aiius dixit: Pervides, virorum oplimePiobe,
islius decreta concilii, in suggillaiionem apostoliise Ariu$ dixil: Opiime.
fidei, ausu lemeritalo fuisse couscripla. Quid enim Aihanasiu$dixil: Ecc.csiasiicaosemper morisnest
opus crat hovumhoc homousion vocabulum anthiuis disciplinse,si qnando hacrelicorum nova doctiina ex-
dogmatum reguJfs inseri ? Numqtiideniro apostoli, surgit, coiitra insolentes quaesiionumnovilaies rcbus
vel eorum discipuli, aique omnes per ordinem suc- immuiabiliter permanenlibus, iiominumvocabula im-
cessores qui usque ad illud letnpus in Chrisli confes- mulare, et significantiits rerum naluras esprimere ;
sione vivenies bomousion vocahulum ignorabani, quae lamen existentium causarum virtuiibus con-
impielalis sacrilegium in fidei vcrilato secutos esse gruant, et quse magis casdem anliquiius fuisse de-
dicemus; pro eo scilicei quod hujus nominis nolione monslrcnl, non orlus novitateminsinuent. Et, ut quod
privati, sine ipsius prsedicationisassertione perrexe- dico planius fiat, uior exemplo. In ipso Christianae
runt ad Christum ? Si enim a nobis, ul isli penilus religionis praedicationis initio, omnes qui credebant
mentiuntur, nova introducebaiur cnntra aposiolorum Domino nostro Jesu Chrislo, non Christiani, sed
slaiuia doctrina, id uiique conveniens erat nova: a D discipuli lantummodo nominahanlur. Et quia' muJii
nobis ingestacdoctrinaeanliquis apostolorum obviare novorum dogmatum auctores exsuierunt," docirinaa
doclrinis, et novitaii veluslate praescribere, non ve- obviantes aposlolicae, omnesque sectatores suos d»
tusialem novitate pervenere? Ulqtiid boc.mJlii no- scipulos n^minabanl: nec crai uU.i nominis discretlo
niei seqitendumimponil ? ,Ulquid me ad litijusmodi intef veros falsosquedisciptilos; cum sivoqui Chrisli,
noviiatem violeniius ualiit ? Ulquld hoe apostolicae sive qui Dosithei, sive Cephae, sive Theodae, sixe
fidei superadjicit verbum, cujus nee prophelae qtii- Judse cujiisdam, sive etiam Joannis sectalores, qu
dem, nec aposioli uspiam faciunt mentionem ? Quod se quasi Clnisio ciederefaiebanuir, uriodiscpuloruni
istitd, quaeso,nomen est, sine quo fides integra esse nomine censerenttir. Tunc aposloli convenienles An-
non possil, sine quo Chrisliani Chrislianac rehgonis liochiam, sicul eorum (Luca narraiite)indicanl Acla
abdicantur honore ? Unum eniin e duohus in hac omnes discipulosnovo95 nomine, id esl Chrislianos
causa sequi necesse est. Si vera cst honinusii asser- appellarnnt, discernentcs eos a communi falsorum
tio, falsa eril apostolorum praedicatio, qnaesine hoc discipulorum vocabulp; ut et divini pcr Isa^am ora-
nomine longa pcr tempora floruit Si vcro apostolica culi sernio implereiur, quo ail: Servienlhm vao
 .463 VIGILIlTAPSENSIS " 134
mihi,.vocabiuir uomen novitm(IsuL L\V,;4§, jux'a f,
i verisimilibus, non ex ralione vicinis, non ad -intel-
'
_,LXX). - > , .. ligendum provoeamibus,non ad id profiiendumpie
- XH.ilanc ergo ab a.posolis tr.tditam, in novis laie fidei suadenle, sed pur.t et nuda verborum pro-
uleiido,noaiinibus formam Ecclesia reiinens, conlra prielale hoc scrijjtumostende, ingenilum, aul impas-
diversos haerelicos, ul sanse'fidei ralio^posiulabat, sibilemPatrem, Fifium verd Deumex Deo, luiiicnex
diversas edidit nominum novilates. Denique,Pairi,> lumine, aui Patn similemesse. Noloniihi dicas-:hoc
nuvuminnascibilitatisnonienEcclesiairoposuil.Cum fideiratio poscit: hoc pietas docet: ad hancme no-
cnira Sabelliana haeresisgenitnm ex Yirgine Patrem minis professionemScriplurarum consequentia pro-
voluissei asserere, ingenitum contra hanc confuendo vocat. Nolo,inquani,mihi talia obtendas; quia et me
Ecclesia.tradidit Pairem. El uliquc in divinis Scri- similia dehomo.usii'probaiionere^puis proferenlem.
pluris ingenilum nusquam legimus Palrem. Peiest - Sed ferio in manibusdivinorumvoluminumcodices,
ergo Sabellius audaci.mi suam in hujus ealumniae et eodem sono, iisdemque syilabisprsedielorumvo-
obyertere quaesiionem, el simili ut lu proposilionis cabulorum nomina indita lege. Aut osiende scriptum
genere uti, quo dicat: Cur divinis Scripturis sine' Filium Palri similem,aul falere dissimilem.Quohinc
ullo prospcctu.pudoris violenliam facitis, profilendo erumpas, quo rursum evadas non est. Tuis le impli-
'
imiascibiiem Patrem ; quod scriptum ostendere non B cilum propositionis nexibus enodandi facultas nulla
valetis?ltem quia eum non solum genilum, sed.et suppediiat. Ant concedemihi ex consequentibuspro-
passum impio dogmaie idcm Sahellius jirofiietiir, bare homousion,id est unius substanlisefidem: aut
vobis 111unum convenienlihus, inler cseteras quas si concedere nolueris negandasunl libi universaquae
prnmulgaslisTideisanctiones, dixistisTatrem irnpas- ipse faieris; quia-ea imde posita invenire nusquam
siblem esse, quod^eligiose, sanclegue vos staluisse uiique poleris.
probamus. Sed hoc idem ille proclamal. Quousqtie 97 XIV. Probus judetc dixit : Si ecclesiastlcae
vestrae licentise audaciam prolendiiis ; profitendo •consueludinis mos est ut aljqua verborum vocahula
quod scriplum non legistis, impassibileinTairem, ob coercendoshaereiicorummotusin fideiauctoritale
quod nec prophetseiradiderunt, nec sytnboliauthen- nude ponanlur, quaelamen ratione cx consequentia
tici tradidit auctorilas, sed vestra est lemeritate reruro exislentitim vesiiantur; dum eorum veritas,
praesumfttum.Ilursus prosequimini,et hancreligiosa; es qua ^jriginem sumunl, divinis contineri litteris
confessionisfidem de Filio statuislis, Deum eum di- invenitur; qtiid dicis, Ari? Concedisbomousioit(si-
cenies ex Deo, lumen ex lumine. Jam hic Pboiino, cul Athanasius dieit) de divinis Scripluris per con-
qui exliumanse generationis natura iniiium tribuit venidiitesprofessionumqualitr.tesprobari, an non?
JFiJio,quanta' calumniandi occasio pateal, ipse lu, G Arius dixil: Iste nescio qua syllogistlcaeartis ver-
quajso, metire.Cur enim norisimiles querimoniarum ' sulia objcctionem meam conatur eludere. Ego enim
causas intentat? Cur non simili",vociferalioneipse hoc mihi oslendi desidcro, utrum homousiondomi-
quoque insanhil, dicens: Quid diciiis, quid siatuiiis, iiicse sit leclionis auciorilaic conciiptum. El ideo
, quid sequendumveoiro judicio posieris traditis, con- aut proprie positum l^gal^aul ab ojus cnnfessione
fitendoFiliumDeum cx Deo,lumenex lumine?Osien- recedai.
dite mihi utr.umin ca fideiforma,1id csl in authenlico Probus judtx dixit : Sod vides quemadmodumin
symbolo quod aposloli iradiderunt, hoc scriplum te tuam refeiat quaestionem,et iisdemte quihus ute-
legeritis ? Sed contenlus sum,96 ut '°i scripium non iis conslringat arliculis,' professionis tuae manife-
fucrit, sallem mihi de propheiisilegatur, de aposto- stiuie, ut ipse e-xigis,documenlo, ut ei de eanonicis
lorum litteris ostendatur. Quis ' has vocum loleret litteris nude positum oslendas innascihilem,aul im-
novitates? Quis hoc suis admiuere sensibuspaliatur, passibilemPairem, aut Deum ex Deo, aut lumen ex
quodneque prophetaeneque apostoli tradidtrunt ? lunfne, atit Palri Filium similem esse? Quseomnia,
, XIII. ltem similemPalri Filium muliis et celeber- si proprie posila hrinime"demonslrarevalueris, ne-
rimis eonciliorumvestrorum decrelis statuistis. Ex- gandi libi necessilas imminebil.Cui discrimini illa,
surgat nunc Eunomius,qui dissimilemconfitelur, el D tit raihi videlur, sola poterit ratio subvenire, ul con-
dicat: Ubi hoc Icgislis? ubi scriplum reperistis ? cedatis vobis ea quse in conciiiisvestiis nude sunt
uirumne Pater an Filius hac de se usus est \oce? posiia, de Scripturarum fonlihusemanasse.N.imhoc
Ergotu, Ari, qui me hodie lali constringisarticulo, conlenlionis vilio deputahitur, ut documentumnudi
Bt hojnousionproprie posiium oslendam, aut fatere sermoiiis exigas, cujus fiiiei sensum in Scripluris
conlra insolentes cl funivas haereticseintelligenliae copiosius novierisredundare. Sensum igilur quaTP,
pravilales, quaedamconfessionisnomina non lemere unde vocabuli hujus natura lraxi> originem : et cum
prsesumpia,sed ex consequeiuiratione collecta, fidei sensum inveneris, nomen le pariier invenisse non
aucloritatibus fuisse inserla: tta utitit novorum ver- dubiles.
borum religioso intellectu exstilerint absoliitioncs, XV. Alhanashts dixil : Quanliscunque raiionibns
quot fuerinl qiiaesitaevel suhministralaeperfidiaeoc- agaf, nullalenus poiesl ab bac inlenlione removeri.
casiones.Aut si id fateri nolueris, tuis lecura objcctio- Novit enim certissime, quia si ad boc descensum
nibus agam.Osiendemihi non ex conjectuiis, nonex fuerit, ul ex eonsequenlia Scripiurarum unam esse
 463 CONTRAARUNOS D.IALOGUS.LIB. II. lfifj
Patris et Filii subslaniiara~(quod est homousion) j^ el proprie positas lege. Si enim ideo hoiiiousion
tioceatur, facillime se posse superari : et ideo diffi- negare debeo, quia hoc scriplum nude monslrare
detuiaeac limoris periculo aclus,"nfidi' sermonisfJa- non valeo, necessario triusioii tunc faleri debeo, i*t
gilaldocumenlum. Sed suisestiierum professionilms proprie posiium le osteudeule tognovero.
conslriiigeiidus. Exigis a me ttt unani Patris et Filii 99 XYI. Arius dixil: Subsistil proprie Palef, an
subsianiiamgg (id est homousion), scriptum ostenT non? -
dam. Tu aulem tres usias, id esl tres subslanlias, con- Allianasius dixil: Nisi-lres usias proprie positns
fiteris. Osiende igilur mihi ubi-Iegisti tres Usias. Si legeris, nullum luis inlerrogalioiiilnis dabo respon-
cnim ego tinum (hoc est homousion) idep negare de- sum. Quis enim non videal quo tua lendat objeclio?
'
beo, quia boc nude scriptum non invenio : tu quem- Yis enim argumenio callidse inlerrogalionis diversas
admodum andes tres usias confileri, cum hOcscri- approbare Palris el Filii subslanlias : sed hic argu-
ptum nusquam ppteris demonslrare?' menlis noif opus est, ubi fnanifesiiore prbprietatis
Probus judex dixit : Si exslai aliquod ex divinis lestimonio trium subslantiarum-extgitur documen-
auc.toritaiibusdocumeiitum, proprie ei specialiter tum. Sed si aproprielale tesiimoniorum ad rerum
positutn, quo approbelur Patris, el FiLi, etSpiritus cottseqnenliam transire desideras, hoc ipsuni publicae
sancti tres usias, tresque {ui fateris) esse naluras, B conscientite -innotescai; non le poluisse trcs usias
proferatur : quo possil Alhanaskis a confessione jproprie posilasdemonsirare.Etcuro nos uirique hoc
unius subsiantiae (quod est homousimi) declinare. articulo solverimus,-objectionilius vel interrogatio-
Cum enim triusion proprie in Scripturis posilum nibusjuis salisfaciaro necesse est.
ostenderis, appiirebiiAthanasium leinerilaie pertina-, . Probus judex dixit .-'Quantumveslrae dispulationis
cissiraaeobstinationis in homousii confessione liac- intentio monslrat, nec tu>homousion, nec iste lriu-
tenus perdurasse, qnod proprie posiluro non poiuit sion jiroprie et spccialiter posilum valetis ostendere.
*
demonsirae. Si vero nec lu ipse tres usias demon- Unde ne puerili c.mcerlaiione in rebus superiluis
sirare valueris, pari mihi conditionis necessilate diulius immoremini, ah hac puri cxactione documeriii
asirictus esse videberis. tandera utrique riesinite.: et cx consequcnli raiiono
Atlianasiusdixil: Doceal tres usias proprie positas, aut hoinousionaul triusion de Sctipiurarum aucio-
et facio unius subslantiae, quaeest bomousion, ces- ritaie colligite. Nonenim fas etit de nominis appella-
sionem. lione dubilare, quam teslimonioruin coplosa conge-
i4n'us dixit : Si ires suni Pater, el Filius, el Spiri- siio firmitts potcrit roborare.
lus sancius, necessario tres sunt et subsiantiae, in Ariu$ dixii: Quoniam hoc lua decrevil senienlia,
quibus unaquaeque persona separatira .et dislinclius C.debere nos rationum persuasionibus, ex rerum con-
proprie subsisteie cognoscatur. sequenlium causis, prsedictorinn nominum virluies
Athanasius dixil : Hic nulla prosunt argumenta, colhgere, ne id Athanasio videaiur, difficuiate de-
hic verilas ex consequenti ratione colligitur : testi- monsirandae verilaiis u.udi me vocabuli proprieiads
mohiorum proprielas flagitatur. Lege specialiter • docuinenta quaes,isse;ila faciam, ut lui est decreii
triusion positum. Noli eonjiciendo dicere : Si tres senleniia promulgaium. .Ego enim com|iendio|magi's
susit, Pater, et Filius, et Spirilus sanclus, necessario uli volebam, ne Iqngius raiionis inlenlio eyagata,
ires sunt et suhstantise. Quia et ego simili conjeclura anibiguis sensibiis veriialeni obumbraret. / -
possum veracius opinari: Si unum sunt Paler, et Fi- , Athanasius dixit : Non ptflesl fides venire in du-
lius (quia ipse ait; Ego et Paler unum sumus), quo- bium, quse veritatis fulia prsesidio, crassiora men-
modo non esi una substaniia? Sed hancdisputaiionis daciorum nubila, fulgidaeclaniatis lumine dissipat.
viam ingredi penitus noluisti, dum a me specialiler Non enim potest- propriis carere viribus, quse non
positum (homousion demonstrando) exigis leslimo- eget exirinsecus suffragiorum adminiculis adjuvari.
nium. Simili ergo el tu ratione, tres usias specialiier D

LIBER SECUNDUS.

1001- Iiem d*esequenliProbus judex dixil: Quo- auctorilaium voluminihus, Patris,et Filii, el SpTiius,
. iiiarDvos inili foederis pacta indcclinabili senlenlia saucti, aut uiiain, aut diversas doceatisesse subsian-
servare non duhilo, quibus i.l vobis iuvicem conces- t as. Ad quain rei probalioncm, non lanluni (ul opi-
-sisse videmini, ut u.nius subslaiili,r, vel Irium suh- , nor) mea, sed ciuiciorum pene morlalium mens iia
est pcndula exspeclalione suspensa, ul si lanii mgo-
stantiarum professionem, ex divinarum consequenlia
lii meriia palerenlur^ sine ullius diei comperendina-
Ihterarum luculenlo dii-puiaiionisexamine eompro-
lione, vel alicujus momenii intercapediiie, ad suni-
betis; omissa scillcei quaei-tione,documentum puri mam veritaiis alque ad calcem manifcs issimaenotio-
vocabuli atque proprie posiii exigeritis, id jim nuuc nis desiderel pervenire. Unde ne tam reigjosa
ipsius placili raiio poscil uf, cuncla hunianae argu- fidelium et veritalis cupida fruslrelu'.' inle, tio, oinni
menlalionis cavillalione semola, de sacris divinarum lenocinio Iuxuriosse orationis exploso, de le, de
4"(i7 I YIGILII
- TAPSENSIS 408
rausa, de compefentibus, de necessariis agiie rebus; A lire debeam *slitnabo. Yerum, Jifjg quia i.i pleris»
omnem, ul dixi.-verborum ambiium, el procul a que exemjjlarihus varie positum esse.non nescio, ut
causa vaganles locuiionum phaleras, leporemque iisdein loeis quibus de ipso legiiur, in aliis codicibus
sermonum cautius eyitanles, ut dispulationis vestrae ex ipso tetjatur, Sed ulrum hoc inlcrpellantium fraude
narratio verjiale magis quam coihurno lumeniis or- an unius rei significatione (id est ut hoc sit ex ipso,
neiur eloquii. quod esl eiiam de ipso) facium sit, non salis hoc no-
Athanasius dixil: Licet jam dudum crebro ac sa> slrae Gdei aliquod polest afferre pracjudiciiim,
jriis de uniiale suhstantiae citra acia disputaverim, III. Alhanasius dixit : In hac lua jirosecuiione dili-
jueasque disjjulaliones scriplo mojidaverim, quibus genti admodum cerla ex posiia ratione adverti. Sed
a me in hac dispulatione ajiquid addi amplius vix quod ianium fidei nostrae diseris, et non uirorumque
possit : lamen quia hsec exlrinsecus niiHo emintis designaveris non posse praej'udiciumin his verbis
adversantc dicta sunt, ncccs>"se habeo hsec eadem rur- afferri, salis miratus sum : et atbilror quod fidem
sus repeler>!, el in hoc' jmbltcte aciiotiis examine luam munire feslinans, ita posueris; sperans me ex-
mitiere, quo possiul tui judicii senieniit roborari. iude Ieviier sine aliquo documento posse transire.-In
101 II. Probus judex dixil : Si 11011 fneririt Arii Evangelio quoque de Patre Filitis dixii: Spiritus est
repHcatiouibus tenuata, tunc.iiostia poterunl firmari B Deus (Joan. iv, Wi), El ut se de Palre nalum oslen-
* - \- > ,
senlentia. deret, ait: Quodnatum esl de carne, caroest: el quod
Afms dixil: Ulqnid bae fraudum lendiculse pro- nalnm est de spiritu, sphilus esl (Joan. m, 6). El, Ego
ponutitur? Uiquid in patrocinio nelandae asserlionis de Deo Paire exivi (Joan. xvi, 27). Ecce Filium de
judiCiS senientia praeopialur?-Agamus primo quod Palre natum, ipso Filio dicente, ostendi.
nohis. agendum necessitas demonstrandae veiitatis Arius dixit; Salis callidis el suspiciosis uleris dis=.
imponit. Inculccurhumano audiiuifidei nostraepro- puiationibus, quo dicas quod ad fidei meae numiiio-
fessio. Percipiant judicia, qjiibus modis, qtiibusque nem hoc dixerim. Sed ut de sensibus luis omnis
raiionibus, qtiibns denique documentis nnslra fulcia- suspicionis ambiguiias auJeralur, ut superius fatus
tur assertio : et tunc demum promulgationem senten* sum, ulroiumque fidej, sive ex ipso, sive de ipso
tise, quse in nostro utique nequaquam pendet arbi- naius dicatur, nullum penilus polcst afferre in alhjuo.
irio, de judice postulabinius. -praejudicitim.
Probus jiidex dixil J Prsefationis nieae nuper in hoc Athanasius dixil: Generans Taler ex se, id est de
aciionis.principio habiiae, et sponsionis vesirte du- seipso Filium, hoc genuit quod est ipse, an aliud ali-
du n prseterilis gestis inserlse, meminisse oporlct; quid?
jjuibus id peroraluro est, omissis superfluis, ad arcem C Arius dixil: Hoc utique quod ipse esl genuil, quia
negotii debere descendi; quod debet's landera ali- Deus Deum genuit, lux Iucem genuit, perfeclus per-
qna iddfaciilare. fectum gennit, omnipoiens omnipotenlem genuit.
Arius dixil.; Doceat Patrem, etFilium, et Spiri- Athanasius dixit; Ergo non exlrinsecus, neque ex
<tumsanciumriinius gsse subslatitise, unius poiestatis,' nihilo, neque ex aliqua prsecedente aut
subseqnenie
iUriiusdigriilalis, unius gloriae,unius majesiaiis, unius materia, sed ex seipso genuit. Et non aliud qijain id
-virtutis atque honoris, quod satjs improvida et niniis quod ipse est genuit.
jncaula professione solet populis j"aciilare. Arius dixil : Alius alium genuit.
Atiianasius dixit ; Pfofiieris Filium vere de Paire - Aihqnasius dixit : Et nos confiiemur quia alius
inattimyan non? alium gcnuii, id est, Paier Filium : sed*i de seipso,
Arius dixit : Profiteris ipse Paltrem alicujns deii- id est de eo quod ipse est, et hoc quod ipse est, ge-
valibnis vel divisionis viiio subjacere non posse, an nuit : quia alterius suhstanliae, vel- diversi generis
fion? Fillus esse non poterit; ac sic unius atque ej"usdem
Atha>ia$iusdixil: YaMe profileor. cum Patre substantiae erii. -
Anits dixit; Ego quoque profiteor Filium ex.Paire Arius dixit: Si nosses in quantos 103 peifidiai
jiatum esse. ' D errores unius substantiaEprofessio
vergat, nunquam
Atl.ana$iu$dixil; id esse aibitraris, nalum ex Pa- profecto inter Patrem et Filium hnius noroinis face-
ire, quod csl eliam-iiatum de Patre? res meniionem. Nec disputationem tttam, quibusdam
Arius dixit : Sufficit libi quod| ex P.,tre dixerim jnlerrogaiionum gradibus incisam, lali conclusisses
nalum; quod etiam facillime ostendo, Quid callidis ariiculo, ut ad hunc e,im Iropjaeprofessionis deduce-
uteris argumentis? Caeierum de-Paire nalum, nus- res finem,
quam mihi inlerim ad prsesens occurrere poluit. Ex Alhanasius dixit : Cuod sit impium atque sacrile-j
Patte vero scriplum esse recolo, Joanne apostolo d» gum divefsas Patris et Filii subsiantias profitcri, et
cente : Qui diligil Patrem, diligit eum qui nalus esi quod pium sil ac religiosum unius eos subslantiae
ex eo. credere, scias me, o Ari,jienitus ignorare non nosse.
Athanasius dixit: Ergo niliil inleresse pulas ulrum Et hoc non humana opihione collecium, nec conje»-
ex ipso an de ipso natus dicatur?i Cturis el argumenlis inventum,' sed coeleslisdoclrinae
.4Wusdixit: Si mihi demonstrare valueris prbprie magisterio tradilum demonslrabo.
posilura Filjujj) dc Pajre natum, j.ut:cqtiid Inde sen- IV, Probusjudex digit; Pijus mibi vipi qualitatero'
 -jfio CONTRAARlANOSDIALOGUS.LlB.il. ,470
quesermonis assigna, etiunc demuni poteris demon- iA. V. Probus judex dixil: Si quid sibi contra haec
sirare utniai Pairi Filioque conveniat. Arius compeiere novit, edicere non mdretur.
.- Athanasiusdixil': Substanliaquidem duibus appel- Arius dixil: Simplicis atque" iminutabilis nalurae
! lalionum generibus dislinguiiur. Et-iest quidem unius . Deum esse non reor j\thanasium ignorare; qui si,. ul
generis qtialiias haec, quse existentis naturae essen- idem asseruii, de sua suhslantia generavit, mutabilis
tiamindicel: aliud verq est subslanliae genus, quo proculdubio eril. Necesse est «nini, ex sese quod
IHe qui -habel ab his qnse habet dirimalur. Qnod ut ipse-eslgenerando, aut pariem subsiantise perderi-
planius fiat, quod.dico manifesta exposilioneassigno. vationis generationem perdidisse, aut divisionis w-
Yerbi g.aiia : Ilomo generis sui ac naturae substanta tium perpeti poluisse. Ego enim Dei Patris substan-
-est. "Rursiissi quid illud ,est, quod exlrinsecus id est. liaro, neque ex sese
105 aliquid edidisse, neque in
5n rnateria auri, vel argenti, aliarumque specierum pariiiim qualitales derivatam iuisse,
-Et cum neque sectionis
possidel, substanlia ejus dicitur. ejusdem vo. - aul delractioitis, vel aliquid hujusmodi,
quodsitpas-
«abuli uria yideatur ajipeUalio/duas Xnraenres signi- sioni obnoxrum sensisse, vel sentire
potuisse confi-
aicare videtuf. Sed nos de illo subslaniiae genere dis- -teor.
puiamus, quo unaquaequenalura, ob id quod est vel _ Aihanasius dixit: SeJ
neque nos his pa"ssionum
stibsislii, subsianlia nuncupatur. El quidquid ex se, " Conditioiiibusdivinam credimus
id.est de seipsa genuerit, .non aliud esse potesf quam - subjacere,nai.uram ;
sed impassibilem Patrera impassibiliter ,de -seipso,
. id quodipsaesl. Denique homo pater generansfilium,
•suigeneris, id est suae substantiae, hominem generat, id-esl de.eo quoi ipse esi, Filiuin generasse fideluer
Et coitfiiemtir. Nec nos divisionum, vel derivalionutn,
ijuia ltomohorainemgenerai. recte unius subslari-
Jise>essedicunlitr, quia veritasr nativilaiis., subsian- acjpartiiim cunciarunique lerum vel .passioilum ge-
liarum diversiiatera non recipiL Diversjtas.a t>m nera, quse inanilsoUiciludinis Jiinore .acitts objtcere
jsubslaiitiaeest., ut exemp'i gratia dixerim, si hotno voluisli.a professionis yerilate defleclunt^ ut negc-
jnus
pecudem gignat,-vel si cujuslibet generis pecus alte- ne Deumexseipso ob hocgencrai.e non pbluisse,
fius generis peeudem generet, id .est si hos gignat videatur his passionibiis "suhjacere.' Quid igitur
asinum, vel si ovis generet capiam: qjiaequnniani in , religiosius, quidve sanctius, ac divinis sit raagis coa-
,diversilalem generis pergit, roonslruosa 104 geue- gruum legibus, aequa .( obsecro vos, o auditures )
ratio efit/suae naturse proprietatem minime servans. judicii lance pensate. Erigite meniis oculos, et terri-
:Rursum in elemenlorum qualitatibtis, quaesit sub- ficum futuri examinis diem metuentes, quifl magis
sjanliarum diversiias vel proprielas operse preiium catholicse aiqne aposiolicoeverilaii conveniat, i-eli-
-est adverlere. Yerhi gratia : uniuscuj'usque ignis vel Qgiosa< meutis iuieiUioiie perspicite; ulrum faterrom-
luminis natura id ex se quod ipsa est rob.isirare .nipote temDeum impassibililer, px -seipso FiJium
videiur; ul lux fulgoreni, ut ignis incendhim : ci in generasse, an iK.udpolius opinaii, ne,passionis yitio
Jioc officiisui genere sub-is!ens, suhstaniiae suaein- , subjaceret, ex seipso, id est ex sua substantia F.litim
.lemeratam yidetur servare naiuram. SLvero lux.ex generare non poiuisse. Ego enim id asirho, id claris-
^ima vocis.professioneassevero, qiiod.sicutDensim-
selenebrasgignaj,,.mutalioni obnoxia erit, alierinsa
jsejrcneris maleriam tribuens^ quia iniioc inunuta- ' pasybilis, ita et omnipoiens esL Credo ergo de sua
biliiatis suaeillibatain ,polerit sertare substantiam, potulsse substantia generare, nce lamen alicujus-jiae-
si hoc quodjpsa est jninistret ex sese. Cxterumsi, sionis vilio subjeclum fuisse: quoniam dinsio acde-
,ut dxi, id'quod ex sese-tribuit-aliud erit qnam rivatio, contraciio, accessip, flnxiis, vel si qua hujus-
modi esse jjbssunt genera passionum, eorpoiveis et
ipsum quod tribuil, luiicalierius suhslant se-dicl po-
lerit; quod omnino nalurarurriLomniumqualitas, vel conlrectabilibus, at |ue ex-.diversiiatecomposiiis coi»-
ordo, vel r.aio non admittit.Age lrune jam, si videiir, -veniunt rebus. Deus vero, qui nullis corporei sche-
a lerrenis ac yisibilibiis in superiora mentis ocuiira maiis circiimscribitur siguis, nec aliquibiisdisiiiigiii-"
erigamus, el ex his qnae fada,sunt Jnfeetae ^vjrtiitis tur membrorom line.inienlis, yilio subjacere iion
subslanliam cognoscamus^ apostolicse auclorilatis j. J polest p ssioriis. El recie .-in eodein generationera
edocli magisterio, quo ait, invisibilem divinitatis vir- prolitcor, quia genuii: et recte impassibiliier nihiu»
tuteni ex his qusefacla sunt debere inielligi (Hom. mii-Jts"ciuifiteof, quia passibiiis.nunquam fuit.
i,20). Dixilergo Arius Filiumex Patre nalum essfj, yi. Arius duif: Niim igitur quia in D.eo omnipo-
ei Deum Deum genuisse, lucetri lucem.,Inqua pro- tentia negaiijion potesi, idcirco .euni .perpeti nuri
fessione uuuin eriteduobusproculduhio.reiineudum. possefaiendum est/juae omnino inconujiiaejus di\i-
Aut enim ex seipso jgenerans id quod ipse est ge- nitalis"substaniia 108 n0" recipil? Unde valdc
nuil, etobhocFilius.uniuscumTatre subslanliseerit: inhonesiunij et satis impielate plenum esse yideUimr,-
aut si alterius a sje-generis Deum genuit, vera nati- ut per unius.professioiienf subslaniise, nec Patrcm
vilas dici non polerit, quae pr-oprielalem-subsianiise propiie subsistere, nec Filium in sua proprietate cs>-.
generantisservare non potuit. Et eo disputationisr?- stare credamus, Illuc .enim nefanda-perfidise hujus-
lio deduciiur, ntaut oninino natus non sit, auldege- vergit intenlio, ut permixiis et unius rei coagulatjonei
neratus sit; quod utrumjtie fareri perabsurdutii et ex diverso collectis alque confusis PatriseiFihipei-
imjiium esse videhitur. sonis, in suit (tildixi) proprietatis singuiariiate nii«
1»ATH01J.JLXII. 6'
 171 YIGILII TAPSENSIS '
i72
nime subsislere valeant. Uiud etiam nimis liorren- A omnia aiidit; manus, q lia omnia operalur; pedes
dum, et procul a fidelium meniibus 'amovendum in quia ubique est; ita uterum, qu'a de ipso ineffabilittT
hac tuse professionis perfidia continetur, inviolabi- gennit, acciperedebes. Necte oportet infideliter
opi-
lem Patrem de sua substaniia generando;corruplio- si
nari, quia deseipso gefiuit, corrumpi utiquepotuii;
nis ac divisionisvitium declinare minime poluisse. quem ut omnipolenlem et .incorruptibilem generare
Athanasius dixit: Veritale divinse generailonis, potuerit, nec hac ipsa generaiione corrumpi potuer.t,
velutnodis insolubilibusarclius obligatus, per nescio - fideliter convenit profueri. Nam si riiirabiliter ex Yir-
quae nefandaeintenlionis jnolimina, quibus divinam 'gine contra rerum naturam incofnipiibihtercrediiur
certum estcarere naturam, evadendisuffugiura quse- nalus; quanto magis ex Patre credendus est incor-
ritans, corrupiionem incorruplo, passionem impassi- ruptibiliter gcnitus? Si enira substamialis natura Yir-
hili, impotenliam objicis omnipotenti. Sed hacc cre- ginis, quae ex ipsa iiiiquecorruptibilis nalurae condi-
hro ac saepius repetens, nulla te divinae majesialis tione passioni el. -corruplioni potuit subjacere, in'e-
reverenlia a lam nefandis «bjectionibus arcere po- merala pudoris integritate, et infraciis virginalibus
fesl: sed quanlum video sine ullo pudoris iniuiiu, in clausiris; mirabih incorrupiionis iniegiitate (iiium
venerandse Filii nativiiali obvius properare gerieravil; cur non magis,"ut divi, incorrupi hilem
' injuriam
coniendis. Sed te -effrcnatius evagantemet, velut un-; B 108 Deuin, geniloex -eTncbrruptihiliier FtIio,"cor-~
dosi aequoris gurgile, naturali quadarn liceniia flui- rumpi non potuisse crcdamus? 0 novum atque infan-
taniem; divinaeauctoritalis lestimonia coercebunt, dum monstruosaeopinionis damnabilem melum fa-
etinlra certos divinae professionis limitescoarcta- leri Virgiuera partu non poluisse corrumpi, et for-
- iimvlegalium conslilutionum metasegredi non s"i- niidare Deum ne corrupiionis vitio subjaceref, de
nenl. Inculcatur igituf humanis «ensibus sacro illo sua non potuisse snbstaniia generarel Yolente igilur
professionis suaeoraculo divina majeslas, qiio se Fi- - Deo, corruptibilis -naiuraeYirgo, sine ullo pudoris
lium de occul.is subslantiae suaearcanis ineffabiliter - damno filium generavit: elipsequi incnmparabiJitcr
genuisse lestatur, et dicit: Ex utero unle Lueiferum -punclis naluris incorruptibilior permane', hoc sibi
-
-genui te (Psal. cix, 3 ). Unum estergoin hac divinae prsestare non [j"oluil,utdesua siibslanlia Filiui» In-
4>rofessioniscotitesiatione leneiiduin. Aut enim de corruptibiIitergenerai*e'p6'tuerit?Ergo ijuia Deum de
-sua ineffabili subsiauiia Filium iiicorruplibiliter ge- -seipso Filium genefasse, et diyinarum Scripturarum
iiuit; aut ne corrumperetur, omnino non gemiii. Sed Tesianlur cloquia,^etin sua Arius stiperiori prosect»
ego hane integrse Ddei partem eligo, quse religiosius -tiorie f.issus est,'judica, virorum optime Probe, guis
contestanti de se Deo suadet famulandum : nec nie magis-cumdivinisconveniatScripturis;ulruriineego,
ulla humanaepassionis obstacula ex infidelitaiis sacri- >
Gqui oh hoc ui.ius subslantiae eum Patre Filium esse
-'
legio descendentia ullalenus poleriint fevocare, ,ut confiteor, quod vidtlicet exipso, et.non aliunde d»
.merilo uon credam Deum generare potuisse, ne hu- nosciiur nanis :""etob hoc -rursus IncorruptiViliter
-linanacconsueludinis more 107 conuptioni potuerit -genuisse profiteor, quiaexcelle .lissrma divinae ma-
-subjacere: cmn hoc mihi satis esse noridubitem pro- jestalissubstantia, persuiineffabilem poientiam cor«
tfitendura, de-Dei substanlia oatum esse, queni con- -riiptioni subj'acere.nullalerius pottiisscl; an isie qui
• in lanto
siaulePairis uieroprocessisse. ". -* ancipiiisintelligentise-discriminc po.-ilusest,
... YU. Aritts dixit: Quantum tuae proseculionis in- ut quolidei suaepedem referat, nesciat. Nolens enim
icntio monstral, composilum ricbis et corfiipiLoni -confiteri D<'uinde sua suhstantia iricorruptibililer
^ohnoxittmvis inlroducere Deutri; qiii eliam in eb cor- jjenuisse, ineani-confessionisnecessitatemai rahiiur,
-pbralem uteri appellationem accipere non metuis. liteum iiegelonmimodis'genuisse. Sed hoe ipsum
Necesse crgo erit ut aut hienibris composilus sit, si negare', ohvraiitibus undique et clara vocifer.ilione
uterum liabel; aut coriiiptiohi,"ut dixi, obrioxius,>si- exelamanl bus; sive proplfelicis sive apos'olicis vnc»
<iesua substaniia generavit. <bus,ifiinquamsinedubio^poieril,
Aihana$'u$ dia;,'';Recte id me Sensisseargueres, si .- YIII. Pmbus judextiixii:^Quidquidlo hac proseou-
ego Deum habere uterum, proprise temerilatisprai- D lionum veslrarum asscrtione agnoscere p tui, ultima
sumplione, sinenllolegisrtivinae teslimonioaffirmas- examinis'nostri sentenliaTetinebit, Nunc vero, si qua
sem. Al cum ipse Deus ad fefellendam credere no- vobisadhuc de divinis"Scripturis fidei veslrae con-
lentium insaniam hoc de seipso pronuntiare dignalus gruentia superesse pulatis, proferre dignamini, qtto
est, quo evideniius per uteri nuncupationem, ncn facilhrae queamus processu disputationis qu d veri
-
extrinsecus, non aliunde, sed de seipso, id est-desua taiio eojilineat indagare.
substantia seFilium generasse docerei, curmihivi- „ - AJmriasiusdixit: Quoniamexcellentiam tuam "per-
liosse credulitalis nolaminfigis? cum hoc potius Deo spieio huic 'rei instantissime ac fideliter imminere,
dicerepos"sis:-Si habes uteruin, compositus eris; si. ul Filiumde Patris substanlia riaturii ex divinis vo-
<3eteipso genuisii, corfuptioni obnoxius-eris. Namiia luminibus.approbemus; quariquam"omniumprosecu-
in Deo uierus sine aliqua membrorum- compositione tionum mearum sententia iia sehahere 109 mon-
accipilur, sicut oc.uli,et aures, et manus, et pedes, slratur, utsicut hoininum, vel cujuslibei animalium
sine-ullis dislinctionum iineamenlis inesse referun- genus, suae substantiae similes gignat;"ut nec hotiio
tur. Sicut ergo oeulos,-qtiia omnia videt; aures,' quia -iKjveni,. n.-c bos horainem generet, sed^adsuam si
 175 CONTRAA-KIANOSDIALOGUS.LIB. II. 474
tritlitudinem, id est suaesubstanliae, unaquaequeres A. mihi, servavi (Joan. xvn, 42); el Omnia quw mihi
procreet; mifari usquequaque non debeo Deum po- dedil, nemo aufert a me (Joan. vi, 5D);el Rotjaboeum,
",tuisse de sua substantia Filium generare, cui lofum etexhibebilmihi plusquamduodecim legionesangeto-
;
posse subjecturo est'. Sed ne ahsque Scripturarum . rum (Mallh. xxvi, 53); elSihic calix non pole$ttrans-
i tesiimonio mea oratio pervageiur~aggredior ipsius ire nisi bibamiltum, fiat voluntas lua (Matth. xxvi,
--opiiulaiioneinutiitus, Filium de Palris subslaniia £2); et Transeal a me catix iste~ Non sicut ego volo,
Ineffabiliternalum ex divinis oraculis approbare; ut sed sicut iu (Matth. xxvi, 39); el Quwsunl ei placia,
-dum luculento disputaiionis iramile, non ex argu- facio semper ($oan. vm, 29); et Sedere.ad dexterum
-memo philosophicseartis venieiite, sed, ut dixi, ex meamvelad sinislram, non-estmeumdarevobis(MaVh.
-dhinis demonslravero documentis, lum demum xx, 25); et Dedil illinomen quod esl super omne no-
•Arius obmutescat, cum ITiliumde Patris substaniia men, et exallavitpuerum suum (Ptnlip. n, 9); et Pro-
genitum, legalibiis eloquus me docenle cognoveril. plerea'unx,itte Deus, Dcus tuus (Psal. XLIV, 9); et Ex-
iPauIusaposlolus de Filio ad Hehrseos scribens, ait,- citavit eum a moriuis, et sedere fecil eum ad dexteram
Cum sil, inquit; imago invisibUh'Dei, et figuram sub- suam (Ephes. i, 20), et mulla bis similia, quae sludio
ttantiw ejus gerens(Hebr.t, 5; Cot. i, 45). Jeremias brevitatis omitto. Si crgo majorem habef., si missus
quoque, prudentissimusprophelarum, de Dei Patris -3 B esl, si sponlanea -volunlatenon v.enit, si-yoluntatenx
<personacdncionatur et dieil: Sistelisseht in substan- suam non fecit, si quod ei diciiur loquituf, si sibi
-iia mea, el audissentverbum meum, averterent eos a data custodit, si rogat, si pro caliee deprecatur, si
-sludih eorutn pessimis 'Jerem. xjt.ni,22). Et ut eum nomen ab alio accepit, si ab alio exaltalur, si sedes
•deFiliodixisseproharet, stibjungitidem propbela, et discipulispetentibns propria potestate non iribuit, si
riicit : Quis sietit in subslantia mea el vidil verbum quaesunt Paiii placiia facit,et ab ipso airiortuissusci-
meum (lerem. xxm, 48)? Yeibum enim esse Filiiim, tatur, aequumne videtur ut qui de sua subjectione
•Davidpiopheta dc Patris-peisona lestatur, dicens: tanta ac talia dicit, Palri efficiaturseqtialis?
Eruclavit cor meum verbum'bonum(P-sal. xisiv, 2). Probus judex dixit: Si adversum tam-'Copiosadi-
^Joannes quoqye evangelista sciens apud,Patrem Ver- vinse auctoriiaiis testimonia, quae ab Ario de Filii
latii, id esl Filiuin a principio apud Palrem esse, et subjectione prolaia sunt, aliquid Aihanasio compc-
-a Palre Yerbiim nunquam.separalum -fuisse,inprin- tere videtur, edicere non "moretur; ulamola super-
-cipio Evangelii, id e>t annuntiationis stise, posuit, structionesermonis ex divinis poifus volumiriihus
-dicens : In principio erat Verbum, el Verbum eral aut m similis, atit dissimilis vel cosequalis Patri
•apudDeum, et Deuse.rat Verkum(Joan. l, 4). Et ite- "Filiusdemonstretur; ut.agnila veritaie quse sanse
Tum alio loco Scriplura tradidii, -dicens : Initium 'G fidei ac raiioni convenitint roboreniur.
ioperisverbuin (Eccli. XXXVJI, 20). Non quo iu crea- X. Athanasius dixil : Quantum velrt percnriat" iri'
tione Yeibi, id est a Filii creatione caeier-ascoeperit elatione sermonis Arii calliditas, et sihi de auetori-
facere creaiuras^ sed quia per Verbum Dei^id est pcr tate divinaelegis prolatis plaudattestimoniis; quibus ,
¥ilium oriinla creala nbscuntur. Uude David jiro- videlicet nititur ab acqualitatePatris Filium seque-
.pheta ponit et dicit: Verbo Dominicmli firmati sunt slrare. Cuncla quaeab eo prolixius inserla noscuniur,
{Psai. XXXII. 6). El ulSpiriium sanclum hujus operis ^ iisdem eiiam testimoniis annbis absque ulla difficul-
socium ostenderet, ait: Etsphitu oris ejus omniswir- lale frustrantur. ChrislusJgiiur Filius Dei in forraa
tus eorum. Multa -sunl enim quaede Filio Scriptnrae servi, quam sunipslt ex Yirgirie,"Patri diciiur esse
divinaeperhibent lestimonia;qnod de substanlia Pa- subjecius, aposlolo Paulo taliier affirmante: Vbi ve-
•tris, id est de*eo-quod ipse-est, genitus demonstre- nil, itiquii, plemtudotemporh, misitDeus Filium suum
•lur : de 110 qua substantia non lanltim similis, sed' faclttmex muliere, facum.stib lege (Gal. "iv, i). .Ille
•coaequalis.Patri .Filius comprobalur. UsecTtdesest itaqtie dicitur esse subjecius qui sub Iege ex mulierrt^
quam Christus aposlolis tradidit, et ab apostolis »d - noscitur generatus, et in ea formamajorem se indi-.
rios usque pervenit. Nec pnssunnis eain inaliquo catPatrem, quara voluniarie sumpsit ex Virgine. In.
iminutafe, quamconstat nos-debereabinitio,-utdata' D forma Dei Pairisangelicus ei chorus probatur prae-
esl, fideliier conservafe. biiisse ministerium. Jia enim in Evangelioscriptum
IX. Ariusdixit: E suijeriori.proseculione niea i:a est: El dhcessil ab eo.diabolus,et venerunl,angeli, el
exorsus sumj quod Mhanasium 'perfidia caecitais minhlrabant ei (Matth. iv, II). Objicit quod^volunla-
prsecij.iiel iu profundum. Dum enim vuli factiu- tem Palris fecerit, et non suam. In hoc magis lai»
diam sui sernionis ostendere, nescius in criminever- dabilis hujus verbi dicto debet agnosci: quia qui Pa-
sa.iftrScriplurse divlnse,dicendo quod in subsianiia-• iris volunlaiem sequanimlierfecil, aequaiitaiem^ostcn-
Deieosequetur Filius genitori, cum ipse Fifius de se dil, Aposlolo confirman.le.Hwc es«,.,iiiquil,uo/un.'«s
protesielur, et dicat: Palermajof me esl (Joan. xiv, •' Dei in ChristoJesu (I Thess.v,- 48). Nara quia_addi-
28); el Qui me misil,ipsemihi mandalumdedit(Joan. dit: Sicut dixil mihi Pater,-sicl'oquof(Joan. xn, SO);
'
XII,49); et Non egoveni, sedilleme misit (Joan. virt, qtiare hominura genus, quod reclum est intelligens,
12); et Non venifacere vojunlatemmeam, sedvoluntii- audito hoc verbo turbeiur? Si enim aiiier Chrislus
tem ejus qtti me mhit (Joan. vi, 58); et Sicut dhit • quam Deus Paier loqueretur, tunc niagis Patri inae-
mihiP.atei\,sic loquor(Joan. xu, 50); et Quoddedit qualis vel dissimilis dh erelur. Si ver.o qusc loquitur
 475 - VIG.LIi TAPSENSIS 47g
Pater, ea ioquitur Filius, nunquam insequalis Palri ri A
, w (Joatt. v, 47); el Sicul Paler susciial moriuos et
aul dissimilis inveniiur, Quod-dedit mihi, inquit, ser- vivificat, sic el Filius quos vuli vivificai(Joan. v, 21);
vavi, et; omnia qum mihi dedil,\nemo aufert a me. -. et Qui me videl, videt el Patrem (Joan. xiy, 9); et QHJJ
Dona enim divina hoc modo intelligenda sunt Filioo me odit, el Patrem metimodit (Joan.. xv, 25); et Cta-
allributat Dedit enim Pater Filio potenliam omnipo- |_ rifica Filium tuum, ul Fitius tuus
clarificct te (Jvan-
leuti, majestatcra tribuil majeslati, virfulem deditit xvn, 4); et Ego te clarificavi super terram (Ibid,, i),
viitull, prudemiam prudenti-, praescienliam prac- et Manifestavinomentuum hominibus(Ib:d., 6). Et ut
scienli, aiternitatem seternitati, divinitatem divinitati,;, omnis humanse eavillalionis quiescat inientio, Joan-
- aequalilalemcosequali,imraorlalitatera imraorlaIi,in- nem
Evangelistam, ctijus superius usus sum testiriio-
visibililatem invisibili, Regi regnum, vilam vitse: ctt nio, proferam testem qui ait: In principio erat T«r-
non aliam ab ea quam habet H2 dedit; et quantum(i ' bum, et Verbum eral apud Deum, et Deus erafVerbuir,
habet, taiilum dedit, vel si quaealia quae Paier Fiho» (Joan. i, i)?Si haec tanta divinitali convenientk,
indivisibiliter et inseparjbililer contulisse monstra- quibus Patrem el Filium unum esse docuimus, per-
tur, Sed haecomnia habenii poiius quain jndigeiiiii fidis non sufficiunt, alia (si videtur) superadjicimus.
dedisse probatur, cni a Filio dicilur : Omnia mediuaj XII. Probus judex dixit : Si huic tam validse et
tunt, et qmnia lua mea sunt (Joan. xvn, 40). I tamceitaeprosecutioni Ariusnisus fueritohviare, cer-
B
XI. Si iua omnia quae perhibetur Pater Filio con- turii est eum nbn ralionem seijtii, sed per verborum
tulisse, alia in eo, el alia videntur esse in Filio, men- irrationabilium eamp%os effrenalius evagari, qui usque
„dacemsine dubiofacimus Filium, qui dicit sua^esse> nunc triiimsuhstantiarum riiiionem, ut superius fas-
- >qusePatris sunt. Sed si in his quae dixit mendax Fi- sus est (sicut Athanasius per multum unius substan-
lius invenitnr, et evangelista simili niodo qui ait: ; tiae documentura ostendii), per nescio quam nebulo-
Mqualem $e faciens Deo (Joan. v, 48), omni viriute. sam caliginem circumiens, asserfionem1snam nequi-
. fallelur :-ac ila >erit ut nec Pater Filio iniegre aut; verit demonsirare.
veraciter aliquid contulisse monstretur, Tiecverus, Arius dixit: Nunqjiid quia ex divinis oraculis Atha-
Deus Filius cognoscatur. Sedsi vera sunt(siculisuni) nasius, nescio quibus articulis, Filium unius sub-
qua; Paler Filio inseparabiliter etindiscrete contulit, stanltseet Patri coaeqiialemesse, ausu lemerario visus
couiicescant dementium hominum linguac, quse ni- est affiimare, ct Spiriium qui Patris et Filii minisier"
-tuntur Filiura a- Palris substanlia separare. Rogat est, iisdem debet sequaliconfessione conferre? cum
•Filius Patrem, ut hominem verom se gestare osien- ijise Filius dicat: llle me glorificabit,quia de meo ac-
dat. Nam ul deilatis suse iiitimarei poiemiam, mari cipiel (Joan. xvi, 44); et Miitam vobis Spiritum veri-
imperavit el ventis, et quinque millia hominum de Q G latis (Joan. xv, 26); et Spirilus a me procedet(Joan.
el Quem Pater miltel in nomine meo (Joan.
quinque panibus saturavit. Calicem p'assionis ut xvi, 45); et Paier
homo trislis acccpii; ut Deus auiero font m aquae iv, 26); ad mortuorum ossa dicil : Dabo
. Vivsesalientis in vitam seternam crederitibus propi- Spiritum meum in vos, et vivelis (Eeech. xxxvn, 5).
navit. Accepit.nomen, ut in hoc nomine ccelesiia"et Nunquid is qui a Patre mitiitur vel procedit, eideni
terreslria et inferna adorent. Exaliatus esl de imis. debet a quo procedit sequiri? cnm propheia de eo
-ad puperiora,' id-est de caine humanse fragiliia is ad testatur, et dicit: Ecce Dontinus firmans toiiitruut..
Deum conscendens, sedet ad dexterjm iriajeslalis, et tteans Spifitum (Amos, IV, 45). Pforsus nunquam
mihi videbitur creaturasuo crealori sequari, autuna
ufeum rion dObilethumana iiifiimiias"sequi, ubi ca-
cum eodem posse potestaie potiri.
pnl suum viderit -gloriari. Unctus est -ut chrismaiis At/itinasiMSdixit; S[ judicis clemeniia permissum
ipsiusuuctione a labe prioris hominis delicli purge- tribuit et largitur, ex divinfs auctorit.ilihus eliam
mur." Excitatus a morluis esl, utnos exemplo restir-
Spiiitum sanctum. non creaturam esse, sed
reelionis ejus a mortisaeOleoliberemur. Sedesdisci- Deum et creatorem cuni H4
ne inler Pa:re et Filto,-breviler de-
piilis pelentibus nonseposse "dare|lesX;itur, monslrabo.-
eos divortiuin nasceretur. Nam qui aif, Non est
dare vobis xx, Jlixit, Volo ut ubi® U Probus-judex dixit: Ut lua professio coirtinel, ap-.
mettm (Matlh. 23), proba breviler quod raiio evigit documenium. Non
egb sum, et hlisinfmecum (Joan. xvn, 2'4)-.Qusesunt ex argumento sermonis, sed ex divjnarum Scriptura-
Palri placita fecit, quia contraiia facere neseit. lNam ,rum testimoniis, Spirilum sanctum Patri vel Filio
qui-ait Veni.-non ui faciam voluniatem meam, sed vo- cosequdem esse, aui, sicut ipse fassus es, eum Deum
lunlalem ejus qui me misil (Joan. m, 58), dixit, Ut vel crealnrem communis operis esse ostende. Ul cum
faciamvoluntaiem tvtam : Deus meus, volui (Psal. hsec veridicis testimoniis approbaveris, Arius a sua
xxxix, 9) ; el Voluntarie sacrificabotibi (Psal. LIU,8). inientione,, verse fidei pr.bfessione conviclus abs-
Qui ait Paler major meest (Joan. xiv, 28), dixit Ego cedat.-
£t Pater'unum.$umu$ (Joan. x; 50); el Shu iri nubis XIII. Athanasius dixit : Priusquam Spiritum san-
W^Mtium,- sicutego et lu unum sumus (Joan. xvn, ctum Deumesse perdoceam, eumdem crealofem esse
S2); et Omitta mea lua sunt, et tua mea sunt (Joan. ,eunctorum verbis legalibus approhabo. Scriptum est
xvn, 10); ei Creditis qida egoin Palre, et Paler in me.. enim : Verbo Domhv cwli firmati sunt, e't Spiriluaris
^U (Joan. xw, 10); et Paief meusoperatur, et ego ope- ,., ,ejm omnh virtus torum {Psa/.'xxxn, 6). JEHin Salo.
i,7 UONTRA^AftlANOSDIALOGUS.LIB. H. 178
nione : Ef ipse, mquil, Eieat-i.eani per Spiriiuift suum A sancto (Acl.y, 3)? Et ostendens eumdein iJeum esse,
El in psalrao: Emitles Spiritum tttum, et in suhsequ^ntibus dicit: Non es mentitus-hominibus,
(Eccli. i, 9). et Paulus ad Corinthios: Divisio-
creabuntur,et initovabh faciem terrW(Psal. cm, 50). sed Deo (Ibid., i);
Et in libro Job : Spirifus divinus, inquil, qui fecil me nes autetn donalionumsunt, idem vero Spiritus. El di-
idemipse Dominus.Et di-
(Job, XXXIIJ, i)- Et Judilh : Ti6i, iriquit, seri>i.omnis visionesminisleriorumsunl,
ereaturalua, quoniam dixisti, el facla sunt, misisti vhiones-operalionumsunl, idem vero Deus,qui opera-
el wdificavit(Judith, xvi, 17). Taniae luromnia in omnibus(1 Cor. MI,4, 5, 6). Ecce Spiriius
Spiritumtuum,
eniro poleslatis, vel creationis Sp-rilus sancius sanclu1*,prsedicante Apostolo, idem Deus, idcm Do-
oslcnditur, ut ipso cooperante corpus Domini Jesu minus declaratur. In Evangelio, sicut j'am dictum cst.
Chrisli, quod nobisin sacrameito fidei datum est, in ipse Dominus dicit: Spiritus est Deus (Joan. iv, 24)
uitro Yiiginis formaretur, evangelisia dicenle : Ne Iietn ad Corinlhios Paulus scribens ail: Dominusau-
limeas accipereMariam conjugem-tuam': quod enim tem Spiritus est (11 Cor. m, 17). Et ad Ephesios :
in ea nalum esl, de Spirilu sancto esl (Mattlt. i, 20). Nolite, inquil, conlrhtare Spiritum sanctum-Dei in
Et itera : Priusquqm, inquii, co?iijeii.ren/,itwenta quo signati eslh (Ephes. iv, 50). Iiem ad Corinthios,
est in utero habensde Spiriiu sanclo (Ibid., 18): non Nescitis, inquii, quia corpora ve$lra-WQtemplitm,in
.quod Saivatotis nosiri Palerdicendus sil Spirilus JB vobh esl Spirilus sancti, quem Itabetisa Deo?Et oslen-
sancltis, ut duo credinmr Patres; sed quod cum dens eum Deum esse, adjungit et dicil: Glorificale,
Palre et Filio idfm Spirilus sancius cooperarius, cl el portale Deutnin corpore vestro (I Cor. vi, 19, 20).
unius potestaiis cum iisdem socius. iiivenitur, Do- Nam ui Deusel Dominusesse manifestissimeSpiriius
mino alfirmante : Ite, inqiiil discipulis, baptizate sanclus demonstretur, ad-Maiiamangelus dicii: Spi-
omnes gentes in nomine Patrh,el Filii, et Spiritus ritiis santtus supervenielin te, et virtus,Allhsimiobum- ,
sancii (Matlli. xxvm, 49). Ergo si roinisier est (ut. brabii libi: proptereael quojdnascelurex le sanclum,
Uia sacrilega continet professio), quomodo absque eo vocabiturFilius Dei (Luc. i, §5).
in "Sacrameiito fidei nihii .confertur credeniibus? XV. Ecce quantis "divinorumtestimoniorumdocu-
Nam sicui Dominus aposlolos ad praedicandum-desli- mentis Spirilum sanclu-mDeum , el unius poleslalis
navit, pari etiam modo Spirilus sanclus facere decla- vel sociclalis cum Paire et Filio esse docuimus. Quid
ratur. UVenira in Aciibus aposiolorum"reperimus adhuc perfidis remaneat recponsionisignore. Paulus,
scriplum : Pelro auteni cogilanle-de^vhione, dixit ei uli jiie apostolus Spiritum stnctuin cum Patre et Filio
Spirilus sanclus : Ecce HS viri tres qumrunl-le : unara socieiatem habere aperiissime demonsiravit,,
exsurgensvade cttm eis, nihil dubilans, quia ego misi dicens, Gralia Domininoslri Jesu Chrisli, et caritas
eos ad le(Acl. x, 19, 20j. El iterum': Segrcgalemihi C Dei, et socielas Spiritus sancli cum omnibus vobit'
Barnabam el Paulum in opus guo assumpsi-eos(Acl. (II Cor. xiu, 15).
xui, 2). Ei iierum : AllendiieWJ/J.S et universogregi, Probus judcx dixif: Si post innuirierabilia lestimo-
in quo vos~Spirilus sancitis conslituit ephcopo$(Acl. , nia coelesli magislerio promulgata.remansissealiquid
xx, 28). Si apostolos inittit, et episc.oposcoitstiluii, . Ario-videiur, proponere non gravetnr. QuaJiquain(ut
et universa cnm Patre et Filio, ul superius ostensum reor) niliil illii responsionis remanSTil', qua videlicet
csi, procreavtt,. in quo roinoris vel minislri perso- possit Atlianasium de unius subsianiise; id est ho-
naro, ut ipse fateri non nieiuis", lania majeslas ha- mousii raiione depellere. Sed ne postn odum de al»
bebii? qua^opprcss:one causelur, a riobis nullus ei ad re-,
XIV. Sed'et*Deumeu.inesse, sicul promMsse me spondendum locus adimitur.
memini, liis tesiimoniis appr^babo, David piophtta Ariusdixil: Nulli duhiumesl quod magicis arlibus "
dicente : Audiam quid lo.qualurin me_DominusDeus Athanasins non desinai judicis pervertere sensus, u:
(Psal: LXXXIV, 9). Nulli iiaque dubium *st quod recttc fidei tramitem erga eos qui eam religiose sc-
omnes projihelaenon nisi per Spiritiuii sanclum an- ctarilur et colunl, tenere non possit. Et iijcirco quod
nttiitiettlvei loquanlur; sicut In Evangclio.scriptum iu examine tuLculminis explicarcnon valeo, prinfci-
est: Cumveneril, inquit, Spirilus ille saiictus, quemD p;s judicio reservabo; nbi veritatis indago prsepolfei,
mitlelPaier in nominemeo, ipsevos docebil, et-futura et magicas artes ob veraefidei observantiam
pra>va-
annunliabit vobis (Jqan. xiy, 26 __Joan.xvj, 45).- Et lere non posse credendum est.
ilem per prophelam Dominus dicil : Noluerum au- Athanasiusdixit: Qui suis assertionibus adessenon
dire sermonesmeos, ques mandaviin -Spiiilu meo per possunt, quibuslibet fallacibus argumeniis vel cavil-
os proplteiarumpiiorum, dicit Dominus(Zachar. vn, _ lationibus excusationem sibi invenire non
desinunl,'
42). Sed ne per fiorifera prata divinae legis, tesli- sicut nunc faccre Arium plenius vesira perspicii ma-
monia percurrenles, longius a nosira proposiiione gnitudo. Mihi vero ad omnia quae ab eo in veslrV
vagemur, ad id quod promisimus fevertamur. Ad culminis praesenlia proposila. sunt, veram fideu?
Hebraeos quoque Paulus gentium prasdicator scri- vindicanli respondisse sufficiat.
j
bens, ail :^Teslificaturautim nobis Spirilus saiiclus. XVI. Probus judex dixil .Jmperilorum, et mjnus,
el hoc est leslamentumquod disporiqdd £Os p.osl diesi de sua scienliavel doctrina praesumentium
est,-pra-
illos, dicit Dominus In
(Hebr. vm, 40). Aclihns apo- vitali polius WJ studntm dare quam veriiali pa«
stolorum, ad Ananiam dixisse Pelrurii memmimus: tientiam commodar^ : cum id asserioribus fidcj
I7«juidSalanas iinplevtlcor ituiin,. menlirite Spiritui conveniat, veritalem poiius scqui quam erroris vel
 ' VIGILIITAPSENSIS
J79 . JSO'.
falsitatis compedepracpediri. Horum igiiur mos esl, A est unius substanlise) divellere penitus non poiuisse..
qui cum suse perfidisecausam ad finem usque venire Sed (ut ejus superflua decrevit intentio) eum ne fa-
consiexerint, metuentes ne cunclis hominibuseorum ciat nullo modo refrenabo , ne victi personam non
perfidia innotescat, ad potioris se conferre prsesen- sustinens, de adempio sibi lemporis spaiio glorieiur.
liam; ignoranles- quoniam et illic veritali vicloria Meaevero -soleniseerit nniversa quoeab utrisque iu
tribuifur, ubi polentise liberalis senlenlia promulga- noslra eogniltone prolata surit gluriosi principis
tur. Fr,uslra igjtur Ariusvidelur de-nostro jiidicio ad sensibus inlimare; ut falsidiris ambagibus procul-
principis appellare personani, cum In confliclu cer-. amotis, ad victorisepalmam Athanasius purse fidei
taminis hihil adversum se senserit pravitatis , quem asserlor valeat pervenire-
conslal Aihana ium ab homousii defensione /quod

VIGrSLII TilPSENSIS

COINTRA DIALOGUS. -
ARIANOS,.ETC,
ATHANASIO, ARIO, SABELJLIO;PHOTINO, ET PROBO JUDICE INTERLOCUTORIBBS..

PRJIFATIO IHCERTI AUCTORIS.

118 Cum In manus strenui lectoris, beaiissime B quod in Chronieis suls bealae memoriie Sulpicius-
papa Malerne, liber iste a calholiGosacerdote efrpro- Severus posuit dicens: Duo Arii, tanquam duo ser—
batissimse vilae beato Alhanasio, conira haereticos pentes, ex'uno ore sibiiabani;.doos AriosTuisse evi-
S bellium, Phbtinum et Arium,rtispulatuspervenerit, - denler repcriel. Unde Inlelligilur, aul cum Ario su~
illico respondebit: Et quomodo fieri potest ul cum perstIte,-non cum illo qui fusrisest, aut cuiri aliquo
sanclo Athanasio successorebeati Alexandriepiscopl Ariomaniia- sanctum Alhanasitim' hahuisse. confli-
lfabuerit Arius conflictum, cum conslet eum, sicut . clum. Quapropter "oportetuthace, opus ut credimus
in ecclesiastica Historia legitur, lurpissima morle, id a-Deo impleium, a "catholicissaepius feleganiur, ufc
csi, exeroplo Judte iradiloris Domini nostri Jesu .cognoscant qualiler haereticorum possint vitare ve-
Christi, fuisse fusum r ut quod feiida menle conce- nena, et fidem"suam absijueulla haesltaiione (,DeOo
j?<.ral, fetido terminaret fine. Sed si illud recolat, auxiliahie) valeant custodire.
PRiEFATIO VIGILIL.
119 Dum mecum de fidei veritale diu mullumque G agerent iniroducerem. Et ne singulorum proseeu-
tractarem, aique Scri|ilurae consideralione require- tiones in dubiufn nullo examinante vcnirent, arbi- -
rem quonam modo mulliplices et numerosas haereli- trum quemdamnomine Probum, ancloritateiudiciaria.
corum qusesliones,responsionis brevitate refellerem, -functum interesse feci, quo -de singulis quibusque
et eorum"sacrilega dicla^variiset longis^diffusatra- probabijiier discernente, impiaepravitaih cassarelur-
claiibus compendiosbLdispulationis 'luclamine su- , intentio. Sabellium ergo, Phoiinura",Atium, alquc-
perarem, rie"prolixioribusprolixiora Teferens inler- ad nosiras partes Athanasium introduxi,. nt veritas,.
iuinahilemetnimis laboriosam legentibus-materiam summo confligentiumcertamine eliquala, ad omnium
reliquissem, ulile hoc ei valde commodum apparuit, noliliam perveniret, et diversitaie personarum vcl
ut uniuscnjusque hseretici personam cum sui dogma- re«ponsi(>nunracinierlocuiionum"hujus operis variala -
tis professionibus, quasi prsesentes cum pracsenlibus digesiio fastidium legentibus ampularet.

DlALOGl LIBER PRIMUS'.-

I. Probusjudex.dixif: Perspiciens in1idolorum cul- D rere qnr-am, neerro.ris csecitate exui cupiens, nia-
lura nullam veri numinis .consislere mtijestalem, joribus letiebrarum "erroribusimpjicer, si passim et
Christianis memelipsum dogroatibus subjjcere volo, sine ullo examinis discrimine, aJIcujus sectse quae
quibus^astruilur urius"ei verus esse Deus, qui uni- prlma occufrerit imitator exislam, quae"utrumprava
versa qriae videntur et quae non videhiur, viriute sil nec ,ne, vel veritate -suffulla, ignoro. Ef ideo si
verbi sui creavit. Et quoniam cum plures-Chrisliani pl.icei, imo quia.placere debet, unusquisqueveslrum
nominis tilulo eenseantur, a veritate ejus fidei procul in conspeciu nostro fidei suaesententiam pandat, uf
aberrare dicunlur, diversa scilicet seniiendo et varia examinatione habita , qiiae'.firmiorcunctis et verior
(iogmalum instiiuta sectando, scire nuric magnopere reperta fuerit, huic omnes jiire Cedamus, ethancin-
desidero quse sit recti dogmatis fides, cui remotis .dubitanler sprelo faisitatis errore sequamur. ^
> omnibus dubielatis 120 ambagibus tenaciter inhse» - Vmnes dixeruni: Quomodotibi lanli myslcrii'se-
 '
581 CONTRAARIANOS,SABELLIAiSOS,ETC, DIALOGUS. LIB. I. ." i8t
rreta commitiere possumns, et rei iuexperise arbi- A qenles, in nomine Patrh , el Filii, et Spii ilus sancti
trium collocare, cum necdum genlHiiatis maculas {Mdttlt.xxvin, 19).
• Probus judex dixit: Magno miraculi stupire alto-
veri-dogmaiiSperceplione ablueris!
- Probus jtulex dixil: Hoc est uliqBe, quod lotis-vi- nilus haereo, tres a vobis deos.praedicariconspiciens,
ribiiscognoscere cupio, quod sit recium ei veridicnm a quibusad uniusDei singularis potenliaemajeslatem
dogma, rn quo me oponeat occulti myslerii sacra- confugicndumesse credideram. Unde quae sit hujus
menta peicipere. Neque enim modo profunda myste- rationis fides, vel quid isla Irium rerum iriumque
riorumarcana mihi patefieri desidere; sed ill.i nunc v.ocabuIorum homina indicent, qusesonos breviier
inihi flagilo demonslrari, quse in vestra (ide exlrtn- informare d-ignemini. *
secus habenlur, et publice praedcanlur. Id esl quod- Sabellius dixit : Plane a nobis tres prsedicari deos
unus idemnue verus sit D.eus visibilium el iuvisibi- non audisli, sed credere nosin Patrcm, ef Filium,
lium condilor rerum. El quia.hoc vos bno ore pro- et Spirilum s.inctum, sicut nobis est ab aposlplis tra-
fiieri non nescib, quid causae exstiieril,. ul in tam ditum, simpliciter profcssi sumus. Cum enim Patrem
varias dividamini sectas, ut quse sit vera, qtiseve nominanius, non alium Pairem, alium volumus iu-
falsa, intelligi omnino a nobis non possit, priusquam lelligi Filium, sed hunc eurodemet Patrem et Filium
vestro certamine, digno palienlise moderamine ha- U praedicamus. 122 Deus enim-ineffabilivirtulis po-
bito, quid sit congruttm diligenlius cogtioscamus? tenlia, qua omnia implet, MariaeYirginis uterum
II. Alluinasiusdixit ; Cum sis omni Iiiterarum ge- implens, atque ex se,' ob humanapiacula expianda;
ncre imbulus, ei philosophicis disciplinis admodum carnalis materise substanliam sine sui immutalione
cruditus, niirari usqueqtiaque non debes,- |.lurima suscipiens, yisibiliter sese humanis obiuiibus de-
penes nos elvaui noviiaiuin dogmata exstitisse,- inonsiravit,, e't in eo ipso hominequem assumpsit
cum el apud vos tol seuieiith.rum noviiales emerse- Filius nuncupatur;. cum non alitis aique alius, scd
rinl,- quol pene nomina ipsorum conlineniur aucio- '. idem Pater inlelligatur. El hac ratione unum Deura
rum. Nam cum tres sinl in mundo , Judaeoriira, pa- i colimus, non alium (ut dixi)atque alium intelligenles,
ganorum cl Chrislianorum rti giones, mullis et lunge sed hunc eumdemque unum et verum profiienles. •,
- IV. Pholinus dixil :
discreiis seuientiarum diversiialibusunaquseqtie re- Impie.Sabelius professus est
iigio aseipsa deseisceiis, ju varias propriseinslilulio- Deum Patrem per Virginein natum ^ nescio quod
nis sectas divisa esi :jdum unu-quisque suavila'*- protensionis vitium tanlse ingerens majestali, ut per
recentiotis' senienliae, noii verilaiem sed veritalis id quodextensus est in Yirgine, ipse sibi-Paler, ipse-
siroilitudinem prseferenlis illecius, 121 antiquilus que sit Filius, quod nullus Christianorum ei conces--
a "palribustraditam lineam derelinquit; eo irremca- C serit. Unde magis ego dico Deum Patiem Filium^
hiliter per avia oberrans, qiio novilate pro vetustale habere DominiimJesum Christum, ex Maria Virgine
ulitur tanqnam antiqui Iimilis el a palribus traditi inilium sinnenlem ; qui per sanciae.conversalionis
viam incedens. Aut enim multnm seniil,"aut minus excellentissimum atque ininiitabile.bealitudinis me--
"
credil, etIdeomediuraelregium iierincederencscit. riium, a DeoPatre in Filium est adoptaius, et exinro
Hsecidcirco praefatus sunrr, ut tibi clarissima explo- divinitatis honore doiialus.Gaelerum Deus inviola-
randae veriiaiis indicia demonslrarem; ut agnosceie' bilis et immensus, nec ex se alium genuii, nec ipse
fncillime queas illum pravitatis errore involvi, qui nnquam genitus fuit, ut merito aut de se.Filium ha-
prisca apostolicae fidei instituta derelinquens, ijise bere, aulipse sibi-Filiusesse credalur. Sed est unicus
sibi pro susevolunfaiis arbiirio fidem quam seqiii et singulatis, nec.generando passioni obnoxius, nec
debeat somniat. "seipsumprotendendo cumulalus, nec suam in Virgine
Aiius dixil: Optime Afhanasius- errorem perfidise portionetri derivandp, divisionisubjectus, '
in adjectis et nuper invenlisrerum novitatibus cori- Aj;iusdixit: Ego enim confiteor ingenitum Patrem
sislere profitetur, apostolicoinhocJpsum congruente ante" omnia tempora iiieffabiliter Filium genuisse,'
leslimonio., quo ait: Profanas autetn.vacumnovilaies per quem ei in quo visibiles creaturas -alque invisi-
devita (I Tim. vi, 20). Dndeobsecro utab lioc in- ]Xbiles fecit : qni novissimis temponbus propterJiu-
quisitionis tramitenon recedas, diligentius atqiie' niani generis salutem a Patre raissus, verum bomi-
altentius invesiigando quis novo, qttisve anliquo "nem geslavil in mundo, quem i.nviolabiliter de Vir-
uiiltir fidei testimonio (al. fidei sacramento). glne Maria sine humani pudoris permixtione suscepit.
Probus judex dixil: Ut h;ec quae asseris f.icillime Quicum sit creaturae suaeDeus ei Dominus, non
innotescahi, et adlucemveiitatis remoia omni am- lamen pptest genilori suo , aul iri omnibus conferri, •
biguiialis caligine veniant, antiquoe fidei regulam aul in aliquo cosequari, quem ct Deum suum, et stiie
pandite, et iia ul est ab aposiolis iradita nosiris au- originis profitelur auctorem. Nec lameriideo duo dii,
r bns imimale. quia et hicDeus; nec ideo nori Deus,quia solus Paler
III. Gnmesdixerunl:: Crediinus in Heura Palrera Deus. Sicut non ideo non bonus , quia solus Paler
omnipoteniem,- et in Jesum Clirislum Filium ejtis bonus; cum sit cl 123 FiHus non sohfm bonus, sed-1
Dominuranosirum.et in Spirilum sanclum. Hsecest "et bonorum ciealor. El sic.utei rion adimitur ut non
fidei noslrse rfgula, quam coelesli magisterio Domi-, , homis sii, ctim solus Paler ipsius Filii professione sit
nus tradidit apostoTis, dicens : Ite, bapiizale omnes bonus; sic ei non auferlur ne DPUSsii, Cumsolus
 ' '
183 tlGILII TA-PSENSIS" m
Pater sil Deus. Et sicut bonilas Fifif nnnpraejiidicatA-prolatos, qui non proprie Deo, sed personis et lero-
singulariiati paternse bnnitatis; -sic deiias ejus non poribus vei quibuscunquererum generibuscoaptan-
officitPatri, ne unicusac singularissil Deu-:.Et hoc lur. ld esi, eom se nescire dicil, vel-cumse iterum
modounum profilemurDeum,rion negand.i(ui dixi) cognovisse fateiur , aut cum rerum ase factarum
Filium Deum,sed penes solumPatiera unius divini- poeniludinemgerit, et nuncse iralttm, nunc placatum
tatis auctoriiatemconsiiiuenles. oslendh. Quseomnia si secundumessenliamvelirous
V. Athitnasiusdixit : DenePalrem ex se Filium -accipere, passibilerasine dubioet improvidamdivi-
ineffabiliterante omnia tempora genuisse'Arius sua • nam profitebimuresse naturam, in qua aul ignoratio,
professionedefinivit; sed'uirum Filium ex ipsa Pa- aut ex tempore orta eogaiiio cadat ; quam et tristia
trs essentia vel- naiura , an aliuude genittim velit pcenilendoconficiaui, et laelasublevent vegelando.
asserere, hae interimsua prosecutionerelicuit. Ego Quodquid aliud etit, nisi mulabiliaperpeti, et-insla-
eniin Patrem, et Filium, et Spiritum sancum unitis bili raobilitaie.huc illucque diffluere? Unde mani-
substamiae, uniusque naturseesseconfiteor : ita ut festissimecomprohaturnonomnia deDeo secundum
nonex nihilo, nequeex alhjuo, sed de Patre Filium subsiantiamdici debere, sed aliqtianta dispensalioni
gcnilum-, et de Patre Spirituin credaro procedere respondeutia, non naturae ejus convenientiacerlo
sanctum. Etlicet trcs in sua proprietaie suhsistentesB eertius priTiteri,
j.rnfiiear esse personas , horum tamenuna naluva, Probus judex dixh : Licet-sufficienier-eldoctius
unaque divinifascomprobatur. laudabili brevitate responderis, -non omnia de Deo-
Probusjudex dixit: Quanquamhsecvaria el longe secundumsubstaiitinmdici, latius tamen haecaudire
dissimilisseiileniiarumvestraruriidiversilas magnam ahs le dcsidero., cum tui loci disputationislempus
confusioniscaliginemnostris mentibus iricutiat,, ia- adfuerit. Nuncinleiim ( ut ante fatus sum) SabeHius
men ut cito his amb.igibiisexnaiuur , ei ut qusesil ut coeierat, prosequaiur. .
verae fidei professio, cognoscamus dignaniihi"evi- VII. Sabelliusdiiit : Fidei- noslrae^professio, ut
denioribhs divinse Scripturae testimoniis asserlio- superius 125 dixi, hunc ^umdemque et Patrem et
num"^'"estrarumsenfentias communire. .Et ne longo Filium praedicatDeunr; ne gentili errore duos deos
orattonis ambiiu ipsius permixlsedKputaiionisdiffu- asserere convincamur, si alius Paier, alius a nobis
sione procul evagemini, singilJatim unusquisque Fiiitis pradicetur. Unde ex bis ipsis quaea non in-
vesirum adversus cseteros diriiicet: ita ut oranes lelligentibusvelminussentieniibusadversanobisesse.
.comra unum qusestionumarmasumentos,in hisquse pulantur, aperiissimedemonslrabosummi atque om-
vohis esse communia nostis, contra dissentientemi nlpolenlis Dei unam esse personam.Namquid aliud
vohis invicem suffragemini. Porro, si fidei nihil J estPafer in memanensfacilopsra, (Joan. xiv, 10), nisi
comnnmehabetis , suis unusquisque nilalur profes- Ego in me manens facipopera? et Quhnevidet,videt
sionibus, ul facile clarescat ntrum in his quaein alio et Patrem(Joan. xiv, 9),id est, Ego sum ipse Pater
damnat Tpse penitus non imi>ingat.Sl placet igitur, qui Filius; ut per unam diyinitalis conlemplaiionera
cum Sabellio inite conflielum,et ille conira vos snas unam inlelligasesse pefsonam? Sed et quodait, Ego
vindicet partes : Ila ut si etim superare quiveritis, in Palre et Pater' in me; vel quod Isaias ad
victus^abscedaf.Post quem Pholiuus sese cerlamini eumdem loquitur, dicens,- In te est Deus, et ndn
dare debebit, et S'ta-mveridicis tueri lestimoniis est Deus prmter te (hai. XLV^. 14), id proculdubio
fidrnvConira quenr, 124 omnes conflictionisaciem roanifesiiusvoluitindicare, sine allerius permixtione
obfirmaredebetis; ut si et iiic-cesserit superaius, personae,iri seipsp iueffabililcrpeFmanere. Si enim,
di-pulationislocumcaeteris sequeutibusderelinquat. ut ipsi quoque concedunt el ui superlusfassi sunt,
Et hoc jnodo arbitror rios ad indaginem veritatis simplex est divina natura , non fieri polest ui velut
posse quaniocius pervenire. Peimittatur ilaque, ut ipsa intrinsecus vacua allerius jn se naturaeperso-
dixi, Sabellius toam fidem documewis coelestibus nam contineat, et ipsa vicissimconlineaturab altera.
' , Neci-sseest enim ut seipsa aut minuendocontrahat,
approhare. ,
VI. Sabellius'dixit': Quoiifamme cum omnibus aut evacuan-.loexinaniat, aut dilatandodiffundat:
congredi pnrcepisti,. re<|iiihdeanl ulrum simplicis quoniam receploru.m vel recipientium conditioisla
nalurseDeum esse fateanlur. est, nt aut rgcepturus spatio dilaietur ad allerum re-
Arius'dixir.-1Quisboc impius negaveril?' cipiendum; aut rccipiendus, contraciionealiqtia mi-
SabeHiiisdixil : Respondeant etiam utrum oronia nuatur, utiutra cvaciialara.adsuscipiendumse riatu-
quae deDeo ' dicuntur secundum stibsfaniiara acci- ram valeat coniineri. Qusequoniaintam impia tam-
jiienda sint. que absurda simplici illi el ineffahili naturaecon-
Ariusdixit:Istanostraefideipropriaesse noscuntur. gruere minime possunt, id sine dubio restat inlelligi
Pltoliitusdixil-: Asseniiorcuneta de Deosecundum ut unus ideniquein seipso manens, de seipsosingu-.
substanliam-dici.' lariler dicere videalur : Ego in Paire el Pater in me
Afftaitasiusdixit: Nonleroerepronunliaverim uni-.' (Joan- x, 58); et Quime videt,videlel Patrem (Joan.
versa quaede Deo dicuniur secundum substantiam xiv, 9) :.ne si de duoBusdiclum accipere volueris,
deh.re accipi, propter uouiiullosrelalivos nominum duos nihilominusdeos separatim distinctos asserere
casus,secundumusilatumhumanisermoniseloquium coinincaris. Aut si ita cos in se in\ieem permanere"
 f8S CONTRAARIANOS,SABELLIANOS,ETC., DIALOGUS,L B. L 180
defendis,-nt horum unam dicas esse naturam, nescio jjj 15). Po-sei dicere, qui visus sum tibi in loco nieo,
quara peisonarum biformilalem , portento alicui si: siiina toqueiilis iritelligeretur esse personi. Item :
milem, cx uniusrei inilio proroinenlem, aut in unius Ascende,inquil, in Belhel, et facibialtare Deo,gui
naturse subsianlia coiifusius ei permixtiiis'halii- apparuit libi (Gen. xxxv, i). Nec isiud singulari un.
laniem videberisprofiieri, el hac.ralione simplicera- quam pefsonaecongruere polest, ubi tath distinctus
et iniemeralara divinse virlulis naluram indignis - alius altero sacrariuro iraperat consiitiientlum. Id
composilam qualitatibus defensare. Recurre 126 enim sililarium dicere conveniens erat : Fac altare
magis ad illasmgularia "crelesiium.praconia san- mihi Deo, qui apparui libi. Ilent Deus I aler de sal-
ciorum, quibus unius inuna persona maiieniis vandis in Deo Filio populis. per Osee prophetnm
divinitas praidicaiur, ut Moyses admonet dicens : loquhur, dicens : Et salvaboe.osin DominoJDeoipso-
Audi,Israel; Dominus Deus tuus, Dominusunus esl rum (Osee,i, 7). ltem Davidad Filium Dei loquens:
(Deut. vi,4). Et ul ipse quoque Deu<saepenumero Thronu$tuu$, Deus, in smculumsmculi : virga wqui-
contestalur : Videle,videte,quoniamegosum Deus, et lalh, virtja regni lui. Propterea unxil te Deus, Detts
nonesl alius-absqueme (Deut. xxxn, 59). Et ilerum : tuus, oleotwiiliwjtrw consorlibustuh(Psal. XLIV,7,
Teslesvoseslis, si eslalius Deusprmter me(Isai. XLHI, 8). Quid hoc ad confessioniserrorem submovendum
10). Non debemustantaeaucioriiatis coelitus nobis g manifestius poluit dici, ubi DeusDeum unxisse per-"
sententiam depromptam alierius Dei cohfessione scribitur ? Hsec Inlerim pauca de Yeleri Testamenlo
fruslrare, ne in noslri perniciem lanti prseconiicas- decerpsi. Nam plura et manifesiiora studio brevita-
sanles imperium, debiia deorum cultoribus tormenta lis omisi, quibusjuce, clarius comprbbatur et Pa-
subeamus. trem el Filium distinelis el separalis suhstanliarura
YIII. Probusjudex diml: Si huic tam validsepro- proprietatibus existere. QuodautemSabellius,exhoc
secutioni posse aliquid referri puiatis, perorarc dig- quod ail: Ego in Patre, el Paler in me.(Joan. x, 58),
neniini." -'' > unatii nisus-esidemonstrare naturam sjve personam;
Ariusdixit: Dum unius Dei probahili qnitlem et quod videlicet alia intra aliam sine confusionis per-
adniodum •utili confessione bifaria. deitatis errore mixtione, vel praeier^cptera viiioruin genera,quse"
Sabelliussemelipsum conaiur exuere,-nefandamJu- fliore sophismatum qusestionum voluit intentare,
daici sensus impielaiem incurril, Filium Dei Deum inesse non possil, ila non untm indicant esse sub-
in sua manere^subslaniia,et propriam hahere per- slantiam vel "personam,sicui non una Dei et homi-
sonam, menle sacrilega dehegando. Cujus insanis- - num potest esse natura, de quibus dicilur quod ipsi
simi furoris audaciam,quautocuriquebrevitaiiscoiH- Tn Deo et Deusin eis esl. Denique idem ad Tairem
pendio uti poluero, coelestiumlestimonloruni aucto- C decredetttibu.s loqiiens Filius ait : Vt sieul lu Patcr
littitefrenabo, ad deirionstrandamproprie subsisi.cn- in me el ego in le, ila. et ipn in nobissint (Jpayt.xvu,
tem Filii personam : non illa quse quidem hominl 21). El iierum : Qui edit carnemmeam, el bibilmeum
susceplocingruere cavillantur assumens, sed illa in sanguinem,m.rne manet, el tgo in eo (Joan. vi, 5C).
medium proferens lest:m«nia, quse sine ullo ancipi- Apostolusquoque de idiola : Et prostratus, raqiiit,
lis intelligenliaescrupulo divinitati ejus competere confiiebilitr quia vereDeus in vobisest (1 Cor. xiv,
omnes pariler confitenlur. In Geriesi -DominuiM 25). 128 Sieut ergo ctim Deusin nobis, ei nos in-
dixis-e Jegimus: Faciamushominemad imaghtemel Ded sumus non confusionepersonae,non unitale na-
similiiudinemnostram (Gen. i, 26). Ecce pluraliler . lura>,non augmentiaccessione, non detrimenti sub:
dixit, faciamus, alium videlicet indicans ad qucm iraclione, non qualibel composita vel ordinaia rau-
-loqueniis Dei faclus est s.errap.Norienim tam ab- "lahilis sub-jtahtiaequaliiate, sed purse.et simplicis
surde intelligendumpsl fuisse locutum,_ut sibi ipse fideisanctilate Doniinoin nobisli.ibilaculum praepa-
diceret faciamus, "quod proprie illoruiri e.ct qui jamus, et ille nos.in suam rccipit mausionem , dunv
amenliaepassionemincurrunl. Namqueutalterum ad ejus vojuntaiem faciendo in ipso manemus; iia.Pa-
alterumIocuiumfuisseScripturamonslrarei,continuo ter ct Filius pro indissolubilifoedere voiunlalis in.
subjecit, diccns: Elfecit Deushomiriem:ad imaginemD se inyicem.manere noscuntur.
Dci fecitifluiii (Ibid., 27). Si unus esset,.ad iinagi- - X. Probus~judcx dixit : Quoniam tarii clarissimis",
nem suam'fecisse d cerelur. Nunc aulem alius ad tesiimoniorum documenlisPatrem et Filium proprie
allerius imagiiietnapertius fecisse describiiur. Ilem suhsistere demonstrasti (quod SabeUius humanis
cum ob mulia nefandi sceleris facinora , Sodomilis "mentibusqusestionumnebulas offundendo negahat),
curo suis incolis lerras igneis divinitas^127 irobri- id nunc a luis quaeritur pariibus, quomodoct peum
lius sanxisset' urendas, ila refertur. Pluil; inquit," Patrem etDeum Fiiitim separalim el distinctius
Dominuka Dominoignem et sulphur (Gen. xis, 24). profilendo, rion pluralem divinilaiis numerura intro-
Nihil lam evidenliusad ostendendumPatrem el de- ducere videaris. Et quanquara de hoc superjore
monslrandumFilium iegaliter poluit intimarL, ubi prosecutionbhrevitcr.paiicaperstrinxeris, latatamen .
alius ab alfero, non umis a se ipso sulphureas cceli- et propria quaeslionisbujuscemodi<lebet esse proba-
- .
tus jaculatus esl fJammas. tio. Quam tunc copiosiusexpedire debebis, dumJn.' •
IX. Item ipse Filiusa"dJacobloquilur, dicehs: E<jo iSter teatque Athanasiumdispulat.onis cxaroen cqepe-
tum Deus. qttivistissumtibi in Aoco Det (Gen. xxxi,. ...rit agitari.. Ei quoniam^nuhc (ul.dixij .asscrtipne
 '
187 VJGILIITAPSEXSIS iRR
veridica SaJiellii est pcrfidia refutala, fidei suaejA aiebai : Daia esl mihiomnispolestas in crntoet in lerrct
Photinus cerlis, si valet,' leslimoniis adsit. (Matth. xxviu, 18)." Quod uliqtie si ante letnpora
Phoiinus dixii: Ego Domino nostro Jesu Christo Deusessef, polestatem ex tempore non
accepisset,
initium iribuo, purumqne hqmineni fuisse affirmo, quam 130 sempcr habuisseconstabal, Sed, utdixi,
ct per beatse vitaeexcellentissimumincritum, divini- ob prseclirum obedieniiaeac passionis merilum _.di- '
tatishonorem fuisse adepliun. Quis enim feniiiiep vino esl jionore 'donatus, el super orania. exaliaius,
portatus uierb per partum egerilur ? Quis puerperise sicut et Petrus loquitur dlcens : Deus palrum nostro-
cunas expertus, et lactei pocttli aliriieiilo nutrilus, rum exaltavit puerum sumn Jesum iAct. nr, J5')-,Et
maternis gesiatus esi ulnis ? Quh? profeclum accepit iierum : Dexleraigitur Dei exaltaius (Act. n,.55). Ac
setatis? Qu;s universas corporeae fragiliiatis "condi- rursus : Cerlissime,inquit, scial omnis dotnus hrael,
liones implevit,'duin esuriem patitur, dum hequis- quia el Dominum illum el Chrhlutn D us ftecil,hunc
simispiriius tenlatione percelliiur, dum lassifudine Jesum quem vos erucifixhth (Act. i.v.,ili) : ostendens
fatigalur, dum in soriinos resolvitur, duiri corapre- evidenlius, propter "passionemcrucis, ex tempore-
henstis nexibus alligatur, dum flagellis «.erheiatur et Deum fuisse facium, non Deum anle lempora na--
palmis, dum >ludibriisinsultaniium agitaiur; dum •' lum. Unde et Paulus; Tanto, jnquii, angelis melior
crucis patibiilo suspendiiur, et mortis dispemliaper- B factus, quanto excellentius prm iliis nomen. accepil
pelitur : quemhumana condilio parenlibus sulidi-Jti, (Hebf. l, i). Quod enim fit vel accip luf, ex lempaia
cujus frafema utriusque sexus sunt' 129 nomina de- • sumit initiuiii. Nam ex semine David originis sum-
signata, qiii de locorum eogniiionei fallilur, qui de psisse principium, divina ubique testanlur eloquia,,
mali spiritu^ nomine seisciialur, qui judicii dienise sicut Deus ad David ioquitur, dicens : Filius qui
ignorare faielur, qui iribuendarum sedium potesia- egredieturderenibustuis, ipse mdiftcabitmihi doinum.
tem non se-habere leslatur, qui se in crucedereli- (III Reg. VIII,19). Et iterum : De.fruclu venlris tui
ctum"conqueritur, quipassionis formidine et moriis ponamsuper sedemmeam(P$al. cxxxi, II). Et.Isaias:
lerrore concutitur, propler quod. et calicem a se Ecceradix Jebseexsurgelregere geutes(Isai. xf, 10).
transferri precatur, et quam multa (quaecommemo- Et Apostolus : De Filio, inquit., suo, qui faclus esl ci
rare longuin esi) humanitati eohvenienlia paiitur: exsemine David (Rotn. i, 5); Et ileruin : Memor cslo.
quis >laminsipiens est ut haecDeo cohgruere-arbitre^ CtitistumJesum resurrexi se a morlui$jexsemineDa-- -
tur ?''"'-.- vid (II Tim. II, 8). Et angehis ad Mariam: Dabitilli,.
XI. Nam illa viriiitum roiracula non propria per-'; inquit, DeussedemDavidpalrissui (Luc. i,52). Exhis?
petrasse viriute, sed Detimper euiri fecisse creden- igiiur atque aliis quam pluribus' demonsiratur ev>-
dum, slcnfipseait : Pat.>Hn nie matiens, facit opera 'C deniius' noriDeum anie saeculafuisse, seJ in Deum.
{Joan. xiv, 10). Et iterum : Non polesl ase Filiusfa- bonaeaciionis meiiio profecisse. . -
'
cere quidqvam (Joan. v, 19). Quia enim riiultum- XII. Probus judex dixil: Iiit>nlatisa Pliolino quse--
Deo acceplus fuit, quidquid voluit oraiionibris impe- stionibus e diverso venicniiuin respqrisionibus oc--
travit.Nam si morittis reddita est vita, si caecis.lu- ctirralur.
men, si debilibus virtus, si Ieprosis niuridiiia, si mare Athanaiiiis dixil :.Si ea quae.Arius.contra Sabel- .
1 -
venlique cesserunl, si alimenloruin creaiura multi-"" lium -prpsecuius est diligenter adverias, ibi etiam,
plicati fenoris sensit- arigmenlum, non nisi, haec Pholini perfidiarn paritcr cognoscisexclusam.
omnia oraiionis munere elicila esse ,noscuntur. Simi- Proliusjudex dixil : Ut puia?
lique modo perfecta qusedamprophelaei"nDeinomine Athanasiusdixil: Sabellius unam confitendo per-
perfecerunl. Yerum quia hic in lanlum se Heo di- - sonam, Filium anfe cunclorum originem saeculorum
gnum, catioremque peiseverando in maridaiis ejus' subsislere denegavit-: quod ipsum quoque Pholinus
exhibuil, ul ipse ail :'Ego qtim placila sUnl ei facio impiis asseverare commenlis aggredilur, dum Filio
semper(Joah. VIII,29), et ut Pater quoque adeum ex humani ortus naiivitate initium tribue.is, omtiino
per angelum loqtiitur, dicens (sicut in Zacbaria scri- eurii n6n fuisse testaiur. Quae sacrilega opinionis
ptum est) : Angelus,inquit, Domini stabal, ct cohie- \D senienlia, Ario copiosius proseqttente cassaia esl.
stabatur Jesum :'Hmc dicit DominusDeusexercituum: - -Aperte enim et lucidius demonsiravit, Filium Dei,
•~
Siinviistnehambulaveris, et ctislodiam-meamcusio- Deutn anie tempora substitisse.
xlieris,iu quoquejifdicabh doniunt-meam(Zdcltar. iii,' Probtfs, jude.itrfiatl.-Memiiiiequidein 131 Arium-
5), el tit mortem pro mundi salute asquanimiier de Vropretale personaeFilii subsislentis contra Sa-
'
tttlil; ob hoC, inquam, quod setantumaclalem exbi- bellium satis egisse; sed disputalionis ordo vel ratio-
buit, dedit ,-iilli• Ceus universorum potestalera ,' ac poscit ut~Pliou'ni quoque asserlio proprio deheat
Deum illum-lolius crealuraeconsiituit,-sicut Aposio- conira nitentiu.m reftiiationisobice suhmoveri.;. ne
lus t3ocet,""dicens: Hutiiiliavit seriteiip$umusque od,> durii nimis brevilaiisindelis, res necessarias omit-
mortem,morteiitaulem^crucis.Propler quod ct Deus ' "lerevideamini. Non enim parvam intulit suse fidei .
illum exaltavil,el deditilli riomenquod est supet omrie 'qusestioriem,mullis asseverando documentis, Fi- .
nomen;ulin~homiiie Jesu omne genu fiectatur, cmle- ' Tium Dei ,ex Maria initium accepisse, et in Deum
sttum, terfesifiiim-etlnfeniorum{Pliil. n, -8). Undeel -clafissimaeactionis merito profecisse.
ipse post passionem, quse ei taie coniulit merilumf- Athanasiitsdixit: Non pigehit aut me, aul Arium,
 ?89 CONTRAAR1ANGS,SAK<:LL'ANOS, ETC., DIALOGUS.LIB. T. .190
Pholini demenliam divinse Scriplurse auctorilatibiisA vitas Deiservalillum. Num iglttir quia hamines fide-
arguere, qui in tantum prorupii insaniae, ul prophe'-- lesde DeonatTesse dicunlur, idcirco eis-hunianse
ticis atqueapostolicisdictis,vesanofuroris suianimo' nativltatis aufertur origo?aut piiusquam de homi-
repugnans, nescio qusevilissimaderogationisexero- nibus nasGereniurante mundi principium,per divi- -
pla, quaeDcus pro noslrse rederoptionis salute ve- naenativitalis commemorationemexsliiisse-credendi
luntario subiit affeclur in injuriam laniae prolulerit sunt? r
niajestatis. ". -L Ariu$'dixii: Quoniahimanifcslissi.mae verilali cal-
XIII. AriusdixiLr Tolerabilius JudseorumChrisf.0 lida disputatibnisarte Pholinus ohniiitur, evidentis-
insullanliumvoces,-aut crucifixilatronis blasphemise • sima esldivinae Scripturae auctoriiaie jrangenlus.
'
audiuntur/quamnefaridadiujusPholiniperfidiasusli- Joannesenim apostolusisiius(credo) insaniam-Jo>ge
• netur. Quis cnun ferat purumhomiriera prsedicaii,' ante in Spiriiu sanclo conspiciens,ante
principium
aut ex Mariasnmpsisseinhium eum qui se de coelo- , saecuiorumsubslan.tialiieraj)udPairemBeum "Filium
venisseet anie saecula genilum prolestalur , sicut exstiiisse leslalur," atf sic Pho.tinum'alto imiieritiaj
idem de Pare loquens, et oelernse niiivitalis myste- sopore demersurh, et lethali quiele sepulium, claris-:
rium pandeiis,ait: Anteswcula^fundavil.me,et ante • sirosesuaevocis prseconioexcitat, dicens: In princi-
emnescolle$genttitme: Cum pararel cmlos; aderam jipioerdt Verbuhv,elVerbum eral apud Deum, et Dcus
Uli(Ptov. vui, 25).Sed et Paterad eumdemloquitur eral Verbum.Hoc erat iu piincipioapud Deum(Joanf '
dicens:-Ea; utero ante luciferumgenui fe\P$al. cix, i, i). Ergo ei qui in prijicipioerat*"apud Heum, non
5). Quia enim stellae.insignistemporumpositsesunt, relinquilur ut nOvissimotemporeoriginissuaeprinc»
EaliviiafemFilii sui DensPater ante aslroru-morjgi-" pium ab hbniine suinpserii.Etjie^hoc Yeihum,>133
nem,id est anle,omnium'i'emporu'm seriem exslitisse -' quod in principioerat apud Deumdivinaevocistrahs-
testatttr. Sive spirilahier dieium inteUigamus, ante • euntem existimet sonum, ait: El Deu$erat Verbum
htciferum, id est.ante angelorum creaturam; quo- (7fjjrf.),.Quodsihoc Verbutn Douserat, substan:ia.
niam de angelo diclum esl: Lucifer qui mane-orie- nianens, non sonus' transiens erai» Fundatae enim
'
halur (Isa. xiv, 12). JiaturJe virlus ostenditur, quae fuisse vel esse sub-
Pholinus dixit; UoC sectindiim praodestinafonis s'lantialiter praedicatur.Etquoniam nunc quoque Sa-
veritatera diciumaccipilur, Aposlolo tontestante at- - belliumin hoc auditorio nobisenmastare .conspicio,.-
qu"edicenie: Qui prwdeslinatusest Filius Dei in vir- ~ in utrosque teslimonii hujus lela-vibrabo, et inde
lute,(Ram.i, i). Namsic diciuniest: Anle.collesge- Photinum occido unde Sahellium perimo. Audiat
nuit me (Pfov. vin, 25), vel: Anle luciferumgenui.te, ergo SabelliusDcumi
apud.Deum,fuisse,. etdesinat
(Psal. cix, 5), cum lamen novissimis temtjoribus,G--ahuniiate personae.Audiat Photinus, hoc Ycrhum
ftierifnalus \ quomodbel Apostolus electionemsan- Deum-in prihtipioexsiitisse, et desinatde Mariavir-
cloium anie exordium faciam asserit saeculorum. gine inilium tribuere. erat in principio
Hoc, inquit,
Qui nos,inquit elegitanleconslitutionem mundi(Eplies,
apud Deurit.Omniaperxpsum facla sunt;etsine ipsd^
l' &)•132 ?l utique non sunt nisi iri cfine muridi esi nihil (Joan. j, 2). In hoc mundo erat, et
factum
electi.Sicut ergo aposloli, qui ante ssecuJanon sub-
electi esse di-- -mundusper ip$umfactus e$t_;(lbid:,10). Aiilecedit
tamen in prsedeslinatione
" sislgbanf,
eodem et de
creatorcrealuroe suse.qpilicium,an non"?
cuntur; inleliigentisegencre Christo, XV. Probu$judex dixit .-.Constatoperjs sui fabri-
quod antesseculadictus esl nains, in '"
praedestinatione cam aiilecederecreatorem ; neque enim polest ulla
dictum accipitur. Moiisestenim divinseScripturseid.
r.ilione adriiitti ut postea ip e cospeiit,' qui facii •
quodpro certo futurumest ac si.jam factumsit enar- auclor"exstitit. -
" rare. Undeet ail : Qui fecilqurnfulura sunt
propliela Ariu$dixit : Si ergo omnia per Filium facta sunt,
(Isai. XLV,11, sec. LXX), id esl; inprcedesiinafrone
etmtmdus pereumfactusest, appaTet antemuridum
facia,in re auiemnecdum exislemia.It.i et Eilii ria- vel ante omnia
livitasante sseculapraedislihata,in fine vcro est tem-"- quse factaBunl;Filiumexstiiisse.><'
. Probus jttdex dixit: Nihil hac probatione.manife-
portira veraciierorta. , - -
stius poterit demonslrarL
Probusjudex dixit':' Illa quae,ante mundumprse- -
Ariusdixitj Sed ne forte unius aposloli probalic'
destinalur Filii nativitas, ex DeiPalris ute.roprpces^ ''
insuffieiens esse si
perfidis videatur, alia, praeeipis,
sisse descrilniur; tu vero Filiumex Maria iiiitium '
teslari-. . Testimonia, Filiura Dei ante siecula subsisleiilem- ' . .
accepisse _ brevi suhncctam.
XIV!Pholinusdixit ;Sed non ideo iritelligendum - conteslantia, pr.osecuiione
. Probus dixil: Licet reor) utilius et -vali>
esl CluisJumde Deo Patre esse natum, quja aut judex (ut
dius hoc testiroonionihil sii, laraen, ut,dtversis prd-
ipse se de Palre genilum, aut Pater genuisse fatelur. '
HocenimDeusPater de adoptatisvel adoptandisfiliis bationum lesiimoniis asserlioni tuaecumules fidera,
dicere consuevit, sicut per Isaiam dicitur : Filios pauca (uiaisjcircumscripta brevitaie prosequere.
genuiet exaltavi(Isdi. t, 2). Et ilerura: Primogenilus Ariu$dixit : Domininostri Jesu Ghristi vox esfin
nisv
filiusmeusIsrael (Exod. iv, 22), Et joanues : Qmnis Evangelio dicentis : JVemoascsndil-in- ccelutn,
~in
qui nalus esl; inquit, ex Deo ; non peccai(I Joan. qui de cwlodescendit,Filius hominis-qui, est cwlo
v, 18): el non potest, inquit, peccare, quoniamnati- (Joan. ni, 15).,Et-,iiCi'um.; Descendide cwio,'non-ttl
 '
.191 > ^ > i VlGILii TiPSENSlS . - ; 132.
\faciam Vulunldleinmeam, sed voluntatemejus qui misit A seJOf ssd, ul dixi, unius eam uniusque sub-
natiirae",
'
?me Patrh (Joan. vi, 58). Apparet eigo jaih fiusse, slanjise credo. "
'qui de coelo desreuder.-il, ut Photinus-erubeseat, et Arins dixil: Egcisicut tres persbnas Insua pro-
alium esse a Patre, dum non su.e voluntalis aihitrio I rielale manentes , ita tres substantias Pairis el FHii
"
prsesuniit aliquid facieiidiiin, sed millenlis se Patiis el Spiritus snn.cticonfiteor. Alia esl enim Dei Patris,
in omnibus exsequilur 134 voliiiilatem, nt Sabel- alia Filivalia Spiriius -sancli subsianlia, nec potesl
liiis et ei similes conticescant." Itbm : Paier, inquit, ullo modo ingenilae subslantiaePatris aut genita Filii,
glorifica meilla gtoria, quamKhubuiapud te aniequam aut creaia Spiritus sancti conferri nattira. Unde nec
mundus fieret (Joan. xvn, S). Ecce aule mundi con- potestale sequales, nec magn.tudirie similes, nec ria-
stiimioiiem, honoiis gldria prsedlium penes Patrera tura eonsorte^ a ndbis "fideliconfessione creduntur'.
sese fuisse tesiatur. Audiat ergo Sabellius alium XY-ILPr-obusjudex dixil: Si boctotum est, in quo
apud alterum, audiat Pbolinus gloriam anle mundi a vobis-inyieenidissentirevidemiui,id est, quod uncts
possedisse principium. llein Aposlolbs in propria "diversas, aliusTrinitatis unam dicat esse substan-
eum divinilatis fortiia fuisse oslcndens, priusquam liam ; id liune -disputaiionls ratio poscit, Jil assertio-
nalurse servilis formam susciperel, ait: Qui cum ik nes vestras nori subl lilate argumenlorum de indu-
furmaJDeiesset, non rapinam arbitfaltts est esse se B sttiadialecticae anis veiiientium.sed puris et simpl»
wquatemDeo ; sed semetipsumexinanivii,formam ser- cibus divinse Scrijilurse dociimeniis robuslius ful-
vi accipiens (Phitip. n, <J).iam igilur Deus erai, qui ciaiis.
ut homoesset, Dei se" formam exinanisse doceiur. , Arius dixit: Credo quod "memoralihus prudentise
IlemTeremias Deum fuisse priusquam hominis for- luae sensibus, Alhanasii prosecuii<>neranequaquam
mam dignarelur assumere, evidentius aperit dicens : snbtraxil oblivio, qua id eleganiiiis pcroravit, ilitnn
Ilic est Deus nosler, el non deputabilur altef ad-eum: debere-pravitaiiserrore nofari, qui nova el inu itata
qtii invenil omnemviatn scieniim el dedil eam Jacqb verhorum c.-.mnieniasectalur, adjiciens aposlolicis
'
puero su_o,el Israel e'ecto suo. Post hmc itt lerris visus ,d>>gmatibusquod ab eisdem constal traditum non
es', et iriter hominescomersalus est (Bttriich, m, 56) _ fu»se.-. .
Hseclam firma , tmnqne robustissima de divinis-an- Probus judex dixit: Ila memini. ^
ctoriialibus elicita probamenta", qualibet PJioiinns Ariusdixit: Ergo Nicsenidecreta concilii lectione-
(si valel) aTgunieniiitionedissolvat. -paudanlur, ei agnosces Athariasium vel hirju-;aucto-
XYI. Puobusjudex dixit: Si adhtie' lam .manifestis res apostolicam'fidem novorum adjectione verborum
i.imque perfectis doctimeritisPbotinus ebvius ire de- ejitenus cornipisse, ut et eos qui anliquis Pairum
sidera 1, cerlum est eiirn morbidoeconteiilionis viiio ^* iuharsere doctrinis, ambiiione regia' usi, censuerint.
agi, qiii tantae non subjicitnr verilaii. Sed ne.studio feral bus relegandosedictis.
dilafandi cerlaminis nebulosse falsiiaiis qusestiones - Prqbus judex dixit : Si praesentis neijolii ratiq po-
iiilendat,el iu.superfluis rehus necessarjuin tempus - siulat ut'decreiuni"Nic83nireciletur coucilii, hoc quo-
absumat,utilem suis proseculionibus finefti imponat. que-Aiiianasius sua "prosecutione136 designei.; uf
Arius vero atque Athanasius, qui Filium Dei anle •exuiriusquevoluniafjs assensn (si quidiJludesl quod
mundi orlus principia de Paire genitura confi;eniur ofiertur) exlrinsecus recileiur.
(quod videlicet Sabellius | ariler Plioiinusque nega- , Alhanasius dixil: Caussecjngruii tilTerum gesla-
bant), quomodo in una eademque sententia fideidis- rum Ieciionis copia non negetur.
lidium .facianl, secumque non. conveniant, edicete - XVHI. Pfobusjudac dixit- : Ergo, ul desideratis,
non morentur. pr.cfaii decreli fidri Nicaenaelcclio ventilelur.
Alhanasiusdixit : Subsistere "ante ssrcula Filium Et lectumest ita : • -
veraciler Arius profiletur. Quod autem"dePalre ua-
tus sit, sono lantummodo vocis etsimulaiaverborum . , . EXEMrLAR riDEIN1CJEN/F..
confessione, non veritatis proprietate concedit; dum Credmus in untim Denm- Patrem, omnipoientem <
eum a paternsc naturae substanlia longius"separal, " omnium visibilitirii ei invislbilium factorem. Et in
et eondilione nattirse non dispensationis ratione Pa- * unum Dnminum nostrum Jesuni Christum, Filiura
tri siibjectum aflirmat. - Dei,natum ex Pa.freunigehitum, hoc est de substanlia
Probus judex dixit: Clarissimum fidei 135 vestrae Palris : Deutnex Deo, lumen ex lumine, Deum ve-
indicium date, et quemadmodum credatis recenti rura de Deovero : natum non factum : unius sub-
prosecutione signate, quo possit ad normam proposi- stantiae-cum Patre., quodGrseci dicunt homousion ;
ue confessionis disputationis quoque- maleria- coa- pej^quem facla sunt omnia quse in coelo el quae in
ptari. terra : qui propter noslram salutem descendil, incar<
Athanatius dixit: Ne vestros gravemoraiionelon- natus J3St,homo faclus est, passus est, et resurrexit
gissima sensus, fidem meam brevi sermone concludo. " lerlia die, ascendit iri ccelos, venlurus judicare viyos *
Patrem etFilium.et Spiritum jianclum, deilate,-pote- et niortuos. Etin Spirilum sarictum. Eos autem qni
ttate, magnitudine, .nalura,'Tmiim essecoriliteor >: dicqnl: Erat quando non erat', et anleqiiam riascere-.
nec aliquid in liac".Trinitate -novum, -extraneumve, lur non erat,-et qiiod de non exstantibus, vel ex alia
ac si anteanon fuerit, postea vero adjectum sjt, as- subslantia, aut essenlia^ diccntes mutabilem et con-
 m CONTRAARIANOS,'SABELLIANOS,ETC., LlB. I.- 19*
"verlibilem Deum,hos anathcmatizal calholicae: apo- /\ bultimsortireiur, 138 s'ne hominis proprieiale'ma-
slolica Eccles'a. nebat ?Hocnullammihi raiioniscons-quenliamhabere
XIX. Ai-iusdixit rPcrvides, virprum optinie Pro- videtur.
be, isiius deereta conrilii in suggillaiionemapo-tn- Athanasiusdixit: Ec<lesiasticaesemper raoris e-1
Hcse.fidei ausu temerariae prsesutnptionis fuisse disciplinavsi-qnando hsereticorumnovadocirlna ex-
conscripta. Quid enim opus erat novum hoc homou- smg tl, conlra insolentesqiisesiionumnoyitates niius
sion vocabulumantiquis dogmatum. regu'is inseri? iinmtilabiliter perraanenlibits nominum vocabulaim-
Nunquidenim apostolos vel eorum disciptilosalque muiare, et significaniiusrerum naturas exprimere;
omnes per ordinem^successores, qui ad illud usque , quae tamen' exislenlium causarum virtutibus'con-
tempus in Christi confessione.vivenies, homousion gruant, elp^uaemagis easdem anliquitus fuisse de-
vocabulumignorabant, impielatis sacrilegiumin fidei mprislrent, non ortus noviiateminsinuenl. Et ut quod
veritate seculos Tuissedicemus,pro.eo scilicet quod dico planius fiat, ulor exemplo. In ijiso Christianse-
hujiisnoniinisnolione privaii, sine ipsius prsedica- religiouis praidicaiionisinitio, omnes qui credebant
lionis assenioneperrexerunt ad 137 Christum? Si Dominb noslro Jesu Ghrislo, nori Christiani, sed di-
enim anobis (ulisli peiiitus~mentiuntur) nova in-. _ scipuli jtantummodo nominabantur. Et qnia hiulii
iroducebaiur conlraapostolorum statula doclrina, id >dograaium novorum auctoresexstiieranl, dpctrinte
uiique convcnienserai, novoea nobis inges.sedoclr-inEe obvi.inles apos.lolicae^ omuesque i-ecialoress os di-
aniiquis aposiolorumobviare doclrinis, el novilatem , scipnlos noniinahant: uec erat ulla notninisdiscrclio
vetustate proscribere, non vetustatem novit.Te per- imer veros falsosque discipulos, sive qui Chrisli,sive
vertere. Ulquid mihi hoc nomensequenduniimponil' qui Dpsithei, sive Thendae,sive Judsc cujusdam, sive
-
Htquid me ad hujusmodi noviiaiera violentius trah.l? ctiam Joannis sectaiores, qui se Christo credere fa-
Utquid hoc apostolicae fidei superad.icit veibuni, tebaiiiur , nolnerunt ut uno discipulorum nomiue
cnjus ne prophetsequidem, nec apostoli usp am fa- censerenlur. Tunc aposloli convenieniesAnlincliiain
ciunt nientionem? Qaod istud, quaeso, npiiien est, ,sicut eorum Luca narrante indicaritActa,omnes disci-
sine quo fides integra esse non possil? sine quo Ghri- - . pulos novo nomine, id est Chrhfianos appellant:
stiarii Chrisiianaereligionis abdic.inturbonore? Uuum jijscernenies eos a communi falsorum di-cipulorum
enim de duobus in bac causa sequi necesse e-t : si vocabulq, utet divini perlsaiatn oraeuli sermo im-
-veraesthomousii as--erlio', lalsa est aposlolorum pleielur, qui ait: .Servienlium vero mihi vocab.iur
praedicalio, quse sine boc noinine Jongo teinpore nomennovum (Isai. LXV,13, $ec.LXX).
-floruit. Si vero apost>lica fides htijiis nominis expers .p XXI. Ilanc ergo ab aposlolis lradita'm iu nov s
vera est, sicuti et esl, hsec sinedubio falsa cril, quae u.tendononiinibiis formam Ecclesia retinens, contia
antiqmc Ddei nomiuis nowtalem adjecil. Revolve diversos hsereticos prouisana: fidei raiio poslulabai,
cuncla Novi et Veteris Testameuti volumina, utrum > ' diversas edidit noniiiium novitates.
Deriique"Patii
slicubi homousion sacris indiluin paginis .poteris novuminiiascibil.latisiiomen Ecclcsia imposuil.Cum
invenire. eniraSabelliana l.ajresisgeniium ex Virginu Patrem
XX. Probus judex dixil: Quid his refenur? voluissel.assererc, iiigeniiumcontra hanc corifltendo
Alhanasiusdixil: Noministantum offenderis'novi- Ecclesia ttadidit Patrem. El titiqiiein divinis Seri-
tate, an etiam ipsius reiviilulem quse boc esl-sortua pturis ingenitum nunquam I gimus Patreni. rotest
. vocabulumrefugis ? ergo Sahelliusnudaciainsuani in hujus caluranhe ver-
4n'us dixit: Quid dicas, non salis intelligo. tere quaestionera, et s'mi!i, ut tu, propositionis g -
Athanasittsdixil: Quoniam res anliqua novuin-Jio- nere titi, quo dicat: Cur divinis Scripturis sine ul'o
men accepit, non vocabulo novo novae rei virt _s prospectu pudoris v.oleniianifncitis, profitend >139
accessit, boe utique requlro, utrum res quneantiqua innasc.bKemPatrem , quod scripluin ostendere non
est,simul alecum nominisnovitaie damuetur ? valetis? Item, quia euin non solum geniium, sed et
"
Ariusdixit: Res loqueris tortuosas, et omni stul. ppassum, impio dogmaie idem Sabellius pfofitetur
litise mlracuio dignas. Si enim homousion novum episcopive iridiidiiinSyrmiuinconveriienlesinunum,
nomen est, non dubium quod et res nova sit qtiam inler-ca'teias fidii quas proinulgaverunt sanclioties,
significare videtur. dixerunt Paiiem imp.issibilem esse : quod religiose
' Afftanasiusdixil:
Ergo pariter rem nomenrpe con- eos sancleque siatuisse pr<.bamus..Sed boc. itidem
demnas? . - - . ille proclamat: Qnoiisque vesiraelicentise audaciain
Ariusdixit: Ita plane. ,protendilis,-profilendo (quod scriptum non legislis)
'Alhanasiusdixit: Igitur cum demonsiravero r^ei _ inipassibilem Patrera; quod nec propheiae tradide-
antiquse el ab apostulis tradiiae nomen riovtiinallri- runt, rieC-symboliauthenlici tradid.l auclprilas, sed
buium fuisse, viclum te landem faieberis ; au etiam vestra est tenieritaie praesumiitiiro?Ritrsuro prose-
sie fem antiquam simul curii nominis npviiate xon- qu;intur i.dero ipsi qui-Syrmio conveneraiit, ei haiic
demnas? religiosaeconfessionis fidem de Filio sialuunl. Deum
jlrtus dixii: Plane hoc non.osieudis. Et-quae ratio iiiquiunl de Deo, lumende litmine.Jain hic Photino,
cansseflagiiabat ut res antiqua novurii acciperet no.- qni ex hiiiuaiiBc'generaiionis naltira initium liibuit '
men? Nuriqi/tdenim priusquam hyjus nominis voca- Filio, quaiita caluinuiandi octasio paioat, ipse tu,
 ' "
193 \IGILII TAVSEftSlS 196
qyaeso.metire.Cnrenimnon sirailes querimoniarurii i L Ariui dixit: Isle nescio qua sjilogisiicse artis ver-
causas intendal? Cur non simill vociferaiione ipse sutia objeciiunenr ineam conalur eludere. Ego enim
quoqtic insaniat, dicens : Quid dicilis? quid slaluitis? hoc mihi osiendi desidero , utr.um homousion domi-
qnid sequendum veslro cx jndicio poslerislradiiis? nicae.sit leciionis aucloritaie conscriplum. "Et ideo
confiiendo Filium Deim ex Deo,-iumcn ex Itimlne? aut proprie pOsiium legai, aut ab eyus^oofeSMone
- Ostendiie mihi utrmn in e.idem fidei forma, id esi in recedat.'' ," . ,
autiieiitico symbolo, qitod apostoli-t adiderunl, hoc Probus judex tlixit: Sed vides quemadmodumtuam
scrintum legerilis. Sed contentus sum, cum ibi t-cri-' in te referat guteslioneni.et iisdem le quibus uleris
pium non fuerit, saltem mihi de prophetis legaiur-,' 141 consliingai aniculis, professiunis luoemanife-
de aposlolorum lillerisostendaiiir. Quis has vocum stius et ipse 'e&igens dotume.iium, ui ei de canoi.i-
tolerel novkates? Quis suis adnirtiere sensibus pa- cis nude pesitum lilteris oslendas iunaseibilem,-airt
liatur quod neque prophetiKtteque aposioli tradide- ' imp issibilem Patrem, am Detimex Deo, aul lu.met
- ' ' es
•rani?' . luraine, aul Patri Filiiim sirailem esse. Quaeomnia
XXII. Item similem Pairi Fflium, multis«l creber- si proprie posita demonstrare minime valueris, ne-
rimis coricilioruln vestroruni decrelis statuisiis. Ex- gandf libi neeessitas iinminebit. Cui discriroini illa.,
SHrgat iiuni- Eunomius, qui dissimilcm confiietur, el ;BJ ul iiiihi videtur, .soli raiio poterit subyenlre, ut con-
dicat ; Uui hoc legi.-lis? uhi-scripiuin reperisiis ? cedaiis vobis ea quae in conciliis yestris nude sujit
ulrunme Paier ariFihushac de se ususcstvoce^ Ergo posita, de Scripiurarum fonlihus emanasse. Namhoc
lu, Ari, qui me hodie lali conslring sarliculo ut coiiieinidiiis vitio depuiabilur, ul decumentum nudi
hompusion proprie scriptum ostendam. auV fatere serinonis eiigas, cujus fidei sensum in Scripluris co-
coniia jiisoleiiies el lurtivas bsereticae inielligenliae pipsius rioveris redundar.e. Senstim igitur qusere
piavitates, quaedaraconfessinuis noinina non leitiere unde hu.tis vocabuli naiura traxit priginem; elcum
> pr.rsunipia sed ex consequenli raiione collecia, fidei sensum inveiieris, nomeiute pariier invenisse non
aucioritalibus fuisse inser)a; ita ttt 101novwuin ver- dubiios.
borum relgioso intelectu exstiterint ahsoluiionfes, XXIV, Ailianasitisdixil: QuantisCttnque cum eo
140 1uo1 fueraul qusesitsevel suuiniiiislralaepirf» raiionibiis agas, nullalenus potest ab hac inteniione
diseocca iones. Aul si id fateii nolueris, luis tecuin • revo"ari. Novit enim certissime quiasi ad hoc de-
objectionibusagam. Oslende inihi non ex conjeciuris, scensum fuerit, ut ex consequentia Scripturarum UH»
non ex veiisimilibus, non, ex ralione vicittis, non ad Pairis esse substanlia et Filii (quotJest homousion),
inteUigenduraprovocaniibus, non ad id profiiendum doceatur, facillime se^po-se superari; et ideo diffi-
|iiel.ite lidei suadente, sed ijura etntida veiborum pro- C dentiae et timoris periculo aclus, iiudi sermonis lla-
prielaie scriplum osiende, iugcnilura aut iinpassibi-' gitat doeumenlum. Sed' suis est itefum professioni-
lero Paliem:, Filium vero .DeumexDeo, lumeu ex bus conslringendus.. Exigis a me ut unam "Palris et
liMiiine,aut Palri siniilera estc. Nolomihi dicas; hoc FHii substantiam, id esthomonsion scriptum osten-
Jidei ratio poscil, hoc pieias docet, ad hanc me no- datci; lu autem tres usias, id est tres substanlias con-
tiiinis prolessionem Scripturarum consequenlia pro- fiterisj Ostende igilur mihi ubi iegisti tres usias. Si
\pcat. N"lo, iiiqriam, mihi talia oblendas; quia ct me ego enim unam, hoc est homousion, ideo negare
similia "de homousii probalione respuis prqferenlein. debeo.quiahoc nudescrlplumnbflinve.iio; luquem-
.Si.d'ferlq in manibus divinorum/voluminumcodices, admodum audes ires usias prpftteri, cum hscscri-
et eodem sono, iisdein sjilab s prsedxtprum vocabu- ptum uusquaih poieris demdtistrare ?
"loritm nomina indita Iege. Aut ostende scriplunv.Fi- Probu$judex'dixit : Si exstat aliquod.ex divinis
'Hum Palri siihileni, aul falere dissititilein. Qtto hitic auctoiilatibusdocumenlura proprie et specialiler po-
erumpas,quorsum e*adas non esl.Tujs tg intpliciium situm-quo npprobetur Pairis, et Filii, et.fepirilus
proposilipnis nexibus enodandjJacultas nulla-suji.pc- sancti ires ttsias Iresque (ut fateris) esae naiuras,
dital." Aut concede mihi cx coiisequenlibusprob.>Te pioferaiiir, quopossilAlhanasiusa confessioneunius
hoinousion, id est unius sub laniiae fidero; am si ^subi-taulise, quod est homcusion, declinare. Cura
concedere nolueris, neganda snnt iibi ,univer,saquae e iiri li-iusion proprie in ScripiurHposilum oslen-
ipse fateris, quia ea nude posita invenire nusquaiu deris, apparebil Athanasium temeiilate peninacii-
ulique poteris. sifnse ohsiinationis in horiiousii confessione harte-
"
XXIII. Probusjudex dixil: Si eccles.iasiicaeconsue- nus perdurare, quod proprie posiiumnequiverit-de-
ludinis mos est ut aliqua veiborura vo.cabula coer- monsirare. Si vero 142 ^ 60 lu-ipse tres usias de-
cendls liaerejicorum molibus in fidei,aucioritaie nuda monstrare valueris,-pari-milii condilionis necessilale
poharilur, quaetamen ralione ex consequenlia^rerum ohslrictus esse videberis. '
existenlium vestiantur; dum eprum veritas ex qua ' XXV: Athanasiu$dixil: Doceat Ires
usias.proprie
originem sumuni, diviriis contineri litteris-invenilur,- posilas, el facio unius subslantise,quodest homoi»
quid dicis, Ari ? Concedis homousion (sicul Athana- sion, cessionem. , .
sius dicil) de divinis Scripturis per convenientespro- .-\An'usdixit: Si tres sunl, Paier, et FiliuS, ct Spi-
fessionis "qtialilatesprobarj, an non? - rilus sancius, necessario tres sunt substantite, ia
 197 .._ CONTRAARIANOS,S.VBELLIAXOS,ETC., LIB. II. - -198
qiiibus unaquaequepersoria separatira el disiiricl.us.A usias proprie posilas demonslrare : et cum nossuiri-
' '•
proprte suljsisere cognoscatiir. - •queboc arliculo solverimus , objeclionjbus vel iuler-
. Athanusius-dtxit: 1lic nulla prosuni argunienta , rogationihus tuis saiisfaeiani.necesse esi.
hic veritasex consequenti raiione colligiiur. Tesii- " XXYI. Probusjudex dixit: Quantum veslraedispu-
moninrum proprielas" fJagilalur. Lege specialiter tationis intentio monstrat, nec lu Uomousion, nec
triusion jositum , et noli conjicieridodicere: Si tres iste Triusion ][43,Prol)r',e (i spceialiler positum v.i-
sUnij-Paier, el Filius, el Spirilus sancius,'necessario letis osiendere. Unde ne puerili concertaiione in su-
tres suni et subslanliae^ quia et ego simili conjeciura perflus rcbus djuiios immoiemini, ab hac puri.exa-
possiuii.veraeius opiiiari: Si unuih sunl Paler, el ctione dociimeiiii landem uierque desiniie; ei cqnse-
Filius (quia ip^e dicii: Ego el Paler ununi sumus), quenii raiiOne,-autliomousion. aut triuspii de SITJT
quomodo non est ,una subslaiiiia ? Sed hanc disputa- pliirarum anctotitatecolligiie. Non enim f.is eril de
tionis viain ingredi peniiusnoluisli, dum a me spe- nominis appellaiione "duhiiare, quairi lesliinoiiiortim
ciabler. posiium ( homousiori jlemonsiraifdo) exigis copiosaciiiige;iio lirmius poterit robarare.
.teslitiioniura. Siinili ergo.et tu rationelresusias spe- • Arius dixit: Quoniam ,hocaua decrevit fcnleniia ,
cialiter el proprie positas lege. Si enim ideo ho-- , debere nos ralionum persiiasionib.usel rerum con-
mousionnegare debeo, quia hoe scripiiim nude non B sequenlium causjs , praedictorum iiqmintun virtules
"osletido, necessaiio triusion tttnc fateri debeo, si colligere; ne i<IAihanasio .videatur, difficultalede-
jiroprie positum le deraonstranie cognovero. monstrandse veiitatis nudi me vocabnli proprietaiis
-Anus dixit: Subsislit proprie PattT, an non ? - documenia .quaoshse, ita faciam nt tui est decr<li
Alhanasius diiil: Nisi mihi tresusias proprie po- senleniia prbinu'gatuin. Egq enim compendp magis
•sitas legeris, nullum tujs hilerrqgationibtis.dabo re- nli volebam , ne iongius ralionis inlenlio- evagaa
sponsum.Quiscnim non videat quo lua lendiirobje- amhiguis seiisibus viTilatem .obumhret.
•clio? Vis ettim argumenlo. callidse inlerrogatioips Alltanasius dixil: Non potest fides venire in du-
diversas approbare Palris el Filii-subst.intias; sed hium,. quae est veriiaiis fu4a prasidio. Crassiora
argumenlis.hic non est opus, ubi manifestiore pro- mendaciorum nnbila fulgdae verilalislumeii dissi-
prieialis tesiimonio, triunusubsianliarum exigiiur pal. Nun enim polesl propriis carere viribus, qui
documenlum. S<>d si a proprietate lesiimoniornm ad non eget exirinsecus suffragiorum adminiculis adju-
' - - •N
rerum coriseip.entiamjJ-ansir.edesideras, hocipsum vari. .
publieseconscienlhe imiolesc.il, non l- poluisse tres

LIBER SECUNDUS.'
- I. Etalia die Probus judex dixit: Quoniam vos C saepi:s de uriitate subslantiaecilra acla .dispuiave-'
iniii fcederis pacta indeelihabili senteniia scrvare rim, measque dispuiaiiones scriplo mandaverini,
jion dubito, quibus id vobis invicem concessisse vi- quibusa me in Iiac disputatione aliquid addi amplius
jlemini, ut uiiius substantisevel irium substantiai um -non posslt: lamenquta haecexiriris&cusjiullo emi^
prolessioneni ex divinarum cousequenlu litleraruro, ntis adveisante dicla sunt, necessehabeo bacceadein
luculetito disputalionis examine comprobelis:omissa repetere, et in hoc puhlictp acf.onis examen ciri t-
scilicel quar-siione,documeniuinpuri voenbuli, atqiie tere, quo possinl lui judicii senleritia loborari.
proprie pnsuiTexigeiilis; idjam.nunc ipsius placiii Probu$ judexdixii: Sivnon fuerint Arii replica-'
ratio poscit ut, cuncta humanse argumeitlalionls ca- tionilius-tenuata, tunG riosira poierunt firmaii sen-
villaiione semota, de sacris divinaium auctoriiatum . tentia.
voliiminibiis,Palris, et Filii, ei Spirilus sancli, "aut Ariu$ dixit: Utquid hae fraudium teriiJictiJsepropo-'
•
unam, aiitdiversasdocealisesse substantias. Adquam nunlur? Utquid in patrocinio aiefandae- asserjionis,
rei probationein,-non lantuntfiit opinof) niea,-sed judicis seuieiitia pneoptatur? Agamus pritno quotl
144 cnnclorum pene mortalium ineits ila est peri- nobis agendum necessitas'demonslraridte-veriiaiis
dula exspectatione suspensa , ulsi lanlinegoiii me-. imponit. Inculceipr humaiioaudhui fide.ijiostrse pr<>^
rita paierentur, sine-ullius diei comperendiriaiione, j\ fessio. Percipiant jjidicia quibus modis quibus'qu'e
vel alicujus momenii intercapedine, ad summam ve- ratibnibus, quibus.deniqne documeniis nosiraJiil--.
ritaiis, alque-calcem-manifeslissimtciiotionis desi- cialur assenin : ettunc demum promu-galinnem.sei»
deret pervenire. Unde ne. tam religiosa fidclium et t'J)lise,-quseex npstro^uthjue nequaquam pendei at- •
- - - , -,
verilaiis cupida fiuslretur intentio ,-o"mnilenocinio • biirio-de ju.dice",poslulabimus.
luxuriosseoralionis exploso, de re, de causa, de com- Probusjudex dixit: Praefationis'mese, nnper in hoc .
petentibus, de necessariis agite rebus, omnera (nt aclionis principioiiabitae, el sponsioros vestrse -du-
dixi) verborum ambitum et prccul-a causa vaganies dura,'praeleritis geslis insertae, meminisse ,oporlet,
locutionuin phaleras Ieporemque sermpnum caulius quibus id prroratum e-l, omissis superfluis ad ar-
evitantes: ut disputationis veslrae n.irraiio, verilate cejn negolii debere-descendi.-Quod debetis tandein
magisquam cothurno lumenlis adornetureipquif. aliquando factitare. - , , • -.-,'.
II. A hanasius dixit: Licet jamdudum crebro ac Arius.dixil: DpcealPalrem, et Filium,et SpJritum
 "
i99 YlGILII TAPSENSIS , 200
sanctum unius esse-subslarifiae":145 unius poies- ,A.nihilo neque ex aliqua prsece.'ei)le aul 'subsequente
talis;uniu"s-digiiilalis, unius gJorije, unius raajesta- materia, sed ex seipso genuii; et non aliud quam
tis, unius virtutis atque honoris; qtiod satis impro- quod ipse estgenuil.
- vida elnimis, Arius diiit : Alius alium genuit.
ineautaprofessione soletpopulis jacti-
tare. Athanasius dixit: Et nos confiteniur quia alhis
Alhanasius dixil: Profiteris Filium-vere de Palre alium gentiit. Sedsidcsefpso, id est de eo
quod ipse
natum, an non? .est, genuit; quia alterius subslaniiae, vel diversi ge-
Arius dixil: Piofitferis ipse Patrera alicujus deri- neris Fiiiusjjsse non poterit: ac sic unius ejtisden»
valionis, vel d.visionis vilio suhjacere non -posse, que cum Patre subslanlise erit.
an nun ? - . - Arius dixil : Si nosses iu quantos perfidiaeermres
AlhditasMSdixil: Valde profil<>or. uniusjsubs.tantiseprofessio Vergat, uunquam profecto
Arius dixiti'El ego qu que profiteor Filium ex inter Palrem et Filium hojus nominis f.iceres
men-
P..tre nalum esse. tionem, nec disputationem Juam, quibusdam i.iter-
. IT. Athanasivs dixil: Id esse arbitraris natum ex rpgaiionum gradibus
incisam, lali conclusisses arti-
Patro quod est etiam nattim de Patre ? •cnlo, ut ad hunc eam impiseprofessionis deduceres
Aiius dixit: Sufficil libi quod ex Patre dixerim B finem. ~-
iratum : quod eiiaitf facrlliiue sciipium ostendo. Athanasius dixil : Quod sit impium alque sacri-
Quid callidis uleris argunientis ? Caeienim de Pa- legum diversas Patris- et
tre natum' nustjuam mihi inicrini ad prsesens seri- subsianiias Filii, et .Spiriius sancii
profiteri; ei quod piiim sii ac re!igio>-um
plum occurrere poiuit. "Ex Patre vero scii,luin uniuseos substantise -ciedere, scias me, Ari, igno-
es eirccolo, Joanneapos.qlo dicenle : Qui diligitPa- rare nonposse; et hoc non humaria opinionecolle-
iretiL,diligil eum qui nittus esl ex eo. •
c Alhanasius dixit: Eigo nihil inieresse ptilas ulrum cium, net conjeeturisatque argumentis inventum^seil
-COJlestisdoctrinaemagisterio traditum demonstrabo.
ex ipso, vel deipso naius dicaiur? V. Probus judex dixil 7 Prius niihi vim qualit.-iieii»
Arius dixit : Si niihi demonstrare valueris proprie sttroonis assigna; et lune demtim poterit do-
qne.
positum, Filiuinde Palre natuni, luuc quld indede- ition»trari ulrum Patri Filio ,ue conveniat.
heam seniire tvstimabo. Yerum quia In pler"»que Athanasiu$ dixil : Substantja- quidein duobus ap-
exemplaribus varie positum esse non nescio, ut iis-
dem locis quibus ex ipso legitur, in aliis codicibi>s peiiat.onum generibus dislinguituf : el esi quidem
unius generis qualitas, hsec quse exi lenlis naiuraa
de ipso' legatur; sed uirum hoc interpoliintium' essenliam indicet. Aliud vero cst
subaanlise geuus,
fraude, an uniusrei significaiione (id est- uf hoc sit C ille qui 147 habel ah his qu& habel dirimatur.
ex ipso, quod esi eiiam.dejpio) factumsit, npn saiis . quo
Ei ut planius fiat quod dico manifestiori utor expo-
boe nosirse fideialiquod potest afferre prsejudicium.
Alhanasius dixit: In hac lua prosecutiotiediligeuti siuone. Verbi gratia : .Hoino gencris sui ac naturae
admnduiu cirtaex apposita ratione adverti. Sed quod stibstanlia est. Hursussiqiiid i.lud est quod exirii>-
id in
tanlum noslra; dixeris, ct non utrorjimque designa- secus, esl, roaleria auri vel argenli aliarunique
verisfidei nori posse prsejudicium in his verbisaffeni, specierura possidel, substantia ejus dicitur. Ei cmu
satis miratus sum; et arbitror quod lidem iuam im» ejusdem vocabuli una videat»r appellatio,jduas tamcn
res significare videtur.-Sed nos de illo substanihe
jaire festinans ila proposueris; sperans me exinde
leviier sine.aliquo documento posse transire. In- geuere disputamus quo uuaquseque natura - ol»
id- quod est vel, subsistit, subslantia ntincupalur.
Evangelio quoquedePalre Filius dicit : Spiritus tst
Et ut sc -ile Paire natum osieu- Et quidquid ex sese, id esl-de scipsa genuil," nou
Deus{Io.an. iv,24).
id quod ipsa est. Denique
derel, ait: Quodnaium cslde carne, caro esl, etquod alitid^ esse polest qiiain
rialum- esl de Spirilu, spirilus Jist. (Jmir. ni 6). f.t, horao paier generans filium, sui gcneris, id est
honiincmgenerat, qtiiahohioiio:m'n.jm
Ego.de Deo Palre exivi (Joun- xvi,'27). Ecce Filiunt susesubstanliae,
de Palrenatum,TpfO-Filio diceuie, osiendi. - i\ geuerai;et recle unius subiiiintiaeesse dicimiur, quia
W. Satis 'ciillidis et •veritaSsnativitaiis subsjjiiilijnjin <iiv<raita~emnou
146 Arius.-dixil: suspiciosis
uteris dispulationibus, quo dicas qund-ad' fidei meae recipit. Diversiias autera est substanliae, ut exein-
murdiionem hoc-dixerim, sed ut de "sensibus luis- pli gralia dixeritn, si honio pccudem gignat, vel si
omnis suspicionis ambiguitas auferalur ;"ut supei ins cnjuslibelgeneris pecns alterius a se generis pecu-
-
fassm sum, utroruraque fidei, slve ex-ipso,"sive de dein gonerel ; id esi, si bos generet asinum, vel si
. ipso naius dicatur, nullum polest penitus inaliquo ovis' gignat eapram. Quae quoniam iu diversitalem
afferre praejudicium." -. - generis pergil, monslruosa generalio.erii, susenatu-
Mhunasiusdixil: Gimerans Paler ex,seipso Filium", rae proprietaiem minime servans. Hursum in tlemen-
ltoc genuit quod est ipse, ao alittd aliquid ? ' loruin -qualitalibus, quae sit subsiaritiarum diver- -
Arius dixil : floe utique quod ipse est genuit, quia siias vel /proprietas, operae preiium esi adver ere.
• vel luminis na-
•Deusgenuit Deum, lux lucem genuit, perffeclusper- Yerbi graiia : Uniuscujusque ignis
fecium genult, oihnipotcns omnipoientem genuit. lura, id- ex sequod ipsa est piiuislrare videlur; ut
Alhanasiusdixit. E>gonon exlrinse us, neque ex lux fulgorem, ui ignis incetidiijm. Et in boc officiisui
m tONTRA ARIANOS,SABELLIANOS,ETC, LIB. 11. 202
j>eneresubsisiens, substanliaesuseinlemeratamvideiur.J__id e<t ex suhstaniia sua Filium generare non po-
servare naturam. Sin aulem lux ex se lenebras gi- luisse. Ego enim id astruo, id clarissima vocis pro-
jjnat, mutaiioni qbnoxia erit, allerius a se generis fessione assevero, quod sicul Deus impassibilis, ita
-maieriam tribuens; quia in hoc immutabilitatis suse et omnipolens est. CredojJe suapotuisse subslantia
ilibaiam poterit servare substaniiam, si hoc quod generare, nec lamen alicujus passionis vitio subje-
ipsaest, ministret ex sese. Cseterum si, ut dixi, id ctum fuisse. Quoniam divisio, derivatio, conlractio,
.raodexse Iribuitaliuderit quam ipsa quse tribuit, accessio, fluxus, vel si qua hujusmodi esse possunt
4unc alterius subslantise dici poterit; quod omninp genera passionum,corporeis el conlrectabililjusatque
naturarum omnium qualiias, vel ordo, vel ratio non ex tliversitate corapositis conveniunt rebps. Deus
admittil. Age nunc, jam si videlur, a terrenis ac visi- vero, qui nullis corporeis scheroalum circumscrihitur
=bi!ibusin superiora mentis oeulum erigamus, et ex' signis, nec aliquibus distinguilur membrorum linea-
bis quse facia 'sunt, infectse .virlutis substantiam menlis, vitio subjacere non polest passionis. Et recte
eognoscamus, apostolicas aucloritalis edocti ma- in eo generationem profiteor, quia genuil :et recio
gisterio, quo dicil invisibilem 143 Divinitalis impassibiliter nihilominus confiteor.-quia passihiis
yiTlutem ex his "quse facta -sunt debere intelligi nnnqiiam fuit.
.(Rom. i, 20). Dicit ergo Arius,. Filium ex Pa- B VII.'Ariu$ dixil.: Num igitur quia in Heo oronipo-
4re naium esse, et; Deura Deum genuisse, Iucem tentia denegari no.n polest, idcirco ea eum perpeti
lucem. In qua professione untim erit e duobus pro- non posse fatendum est, quseomnino incorrupta ejus
culdubio retinendtim. Aut enim e.t seipso gener.mv, divinitatis substantia non reeipil. Unde valde inho-
id quod ipse cstgenuit, et ob hoc Filius eusa Patre nestum el satis impietate -plenura videbilur,, ut per
unius substanliseerit. Aut si alierius a .se geaeris unius professionom.subslamise, nec.Patrem proprie
Deum genuit, vera nativitas dici non poterit, quac subsistere, nec Filium in siia proprietate stare crer
proprietatem subslantiae.geiierisservare non poluit: damus. Illuc ehim perlidiaeejus pergit intentio, per-
-et eo disputationis ralio deducitur, ut aut omitino mixlis, el in unius rei coagulalione ex diversis col-
•natusnon sit, ant degeneratus sit. Quod utrumque leclis atque confusisPatris et Filii personis, in sua,
ifateri absurdum et impium esse videbitur.- ut dixi, .proprietatis singulariiate minime.subsislere
VI. Probus judex dixit : Si quid sibi contra "haoe valeanl. liludeiiam nimis horrendum, et.procul a fi-
Arius competere novit, edicere non moretur. delium menlibus removendum, in hac luae profes-
Arius dixit: Simplicis ac immulabilisnaturse Deum sionis perfidia conlinetur, inviolabilerii Patrem, de
•esse, nonTeor Atlianasiumignorare. Qui si, ut idem sua substanlia generando eorruptionis ac divisiouis
-asseruii, de sua subsiantia generavit, mutabilis pro- " yilium-declinare minime potuisse.
-ciildubioerit. Neeesse est enim, ex sese quod ipse Athanasiusdixit: Veritate divinaegeneralioni-, ve-
•est generando, aul partem subsianliae per deriva- lut nodis insolubilibus arctius obligaius, per nesciu
tionis generaiionem perdidisse, aul divisionis vitiirm' quae nefandae intenlionis molimina, quibus divinam
jperpeli potuisse. Ego enira Dei Palris substanliam, . certuro esi carere nalurara, evadendi-suifugiiimqtiae-
rieque ex sese aliquid edidisse, neque in parljnm riians, corruptionem incorrupto, passionem impas-
-qnalilaies derivaiam fuisse, neque accessionis aut sibili, impotenliam objicis omnipotenti : et hoc cre.-
deiractionis, vel aliquid hujusmodi, quod sit pas^- bro ac ssepius repeiens riulla te divinae majeslatis
sioni obnoxium sensisse, vel seniire poluisse con- reyerenlia atam nefandisobje'ctionibus,!50 arcere
fitcor. (quantum video)potest; sed sineullo pudoris intuitu,
Aihanasiu$dixii TSed neque nos his passiontira in injuriam venerandaeFilii nalrvilalis ohvius prope-
-conditionibtisdivinain credimus suhjacere naturam; rare contendis. Sed ie effrenatius evagantera, ei velut
sed in bis impassibilemTatrem,, impassibililer ex se undosi sequoris.gurgite,naturali quadariiliceniia ilui-
ipso, id estde eo quodipse est, Filium genuissefideliter tantem, divinse aucloritatis testimonia co*ercebunt,
confitemur. Nec nos divisionum vel -derivaiionumac . etintra certos divinseprofessionislimitescoarctaiura,
'
parlium, cunctarumque rerum passionis genera quae legalium constilutionum melas egredi non sinent. In-
jnani solliciliidinis limore actus" objicere voluisli, a culcat igitur humanis sensibtis, sacro illo professio-
professionis veritaie defteclunt^ ut negemus Deum nis suaeoraculo divina majestas, quo se Filium de
ex seipso ob 'hoc generare non potuisse, ne videalur occultis subslantisesuse arcanisineffabiliter genuisse^
his passionibu'; subjacere. Quid -Igitur religiosius, -testatur ei dicit: Ex utero mtle LuciferUmgenui le
quidve sanclius ac Diviniiaii congruenlius (obsecro (Psal. cix, 5). Unum est ergo in hac divinse profes-
vos, o auditores,) judicii sequa lance pensale. Eri- sionis contestalione-retinendum. Autenimde sua
gile mentis oculos,. et terrificum fuiuri examinis ineffabilisubslantia Filium incofruplibiliter genuit,
diem metuentes, quid riitfgis calholicse atque apo- aut ne corrumperetur omninonon genuit. Sed ego
slolicaecongruat verilati, religiosa-menfSsinientione hauc inlegrae fidei partem eligo, qtiaereligiosiuscon-
149 perspicite; utrum fateri omnipotenlem Deum lesianli de se Deo suadei faraulandum : nec me ulla
impassibiliter ex seipso Filium generasse, an illud humanse passionis obslacula^ex infidelitalis sacrilc-
poiiusopinari, nepassionisvitio subjaceret, exseipso, giodescendentiaullalenuspolerunt revocare,
" ul rae«-
~ '
PATROI. LXII. -~ - .7
295 , VIGILIl TAPSENSIS 201
irito non credam Deum generare potuisse, ne liu- A ulrumne ego, qui obhoc uniils substanlise Filium
man.se consueludinis more corruptioni poiueril sub- cum Palre esse profiteor, quod videlicet esipso, et
'acere; cum hoc milii >sat;sessenon dubitem profi- non aliunde tlignoscilur jialus: et ob hoc rursum ih-
endum, de Dei substantia naium esse quem "onsiat corruptibilitergenuisse profiteor, quia excellentissima
ie Patris uiero processisse. , divinaemajestatis sabstantia pfersui irieffahilem152
YUL Arius dixit : Quanlum tuse prosecutionis in- poteniiam corruplioni subjacere non potest. An is.e-
tentio- monstrat, composiium nobis *et corruptioni .quiintanlo ancipiiis inielligenliae discrimine posi-
obnoxium vis introducere Deum,.qui eliam in eo lus est, ut quo fidei suaepedem ponalnesciat.Nolens
corporalemuteri appellationem acciperenon mettiis. euim confiteri Deum de sua substaritia incorruplibi-
Necesseergoeritut aul memhriscompositus sit,. si liter genuisse, in eam corifessionisnecessitatem at-
nlerurii habei; aut cofruptioni (ul dixi) obnoxius, si trahitur, ut neget omnimodis genuisse. Sed hoc ip-
de substantia Sua geheravit» sum negare, obviantibus undique et clara vocifera-
Athanasiusdixit: Recte rae id sensisse argueres, lione exelamanlibus, sive propheticis, sive apostc-
si ego Deum ulerum habere, propria temerilatis prse- lieis vocibusnunquam sine dubio poterit.
sumptione, sine ullo divinae legis lestimonio affir-' X. Probus judex dixil : Quidquid in. hac prosecu-
mas.-em. Al cum.ipse Deus ad refellendam credere B tionum vestrarum asserlione coghoscere potui, ulti-
nolentium insaniaro, .hoe de seipso pronunliare di- raa-examinis nostri sentenlia retinehit. Nunc vero :-i
gnatus est,' quo evidentius per uteri nuncupationenJ,- qua vobis adhuc de divinis Scripturis fidei Yeslnfl"
nonexirinsecus, non aliunde; sed de seipso, id esi congruentia superess*»pulalis, proferre dignamini,
de sua substanlia Filium generasse^oceret; cur mihi quo facillime queamus proccssu disputaiionis, quid
vitiosae-credulitaiis nolas infigis, cum hoc poiius veri ratio eontineat indagare.
Deo .dicere possis: Si hahes-uterum", 151 compo- 4n'us dixil: Quod tam nrevibus et exiguis quaestio-
•situs eris. Si de te ipso genuisti,' corruptioni obno- hibus omni illa disputaiionis meae narratione nsus
xius eris. Nam ita in Deo uterus sine aliqua metn- sum, Christiani pudoris ac verecundiaefuit, ut dispt»
brorum compositione accipitiir,"sicut oculi el aures, lationis nostrae trames levibus inchoaretur iniliis.
ct manusel pedes, slne ullis distiiiclionum lineamen- Sed quia vidi>oAlhanasium perspicuse veritalis ro-
tis inesse referuntur. Sicut ergo oculos, quia oriinia hustissimam firinilatem ^juibusdam arietaniium qua;-
videi, aures quia omnia audit, {maatis quia cuncla stionum impulsionibus quatere, acrius contra eum,
operaluf, pedes quia ubiqueest; ita uferum,quia de el val;dius opinor dimlcandura.. Diclt ergo Palrem
seipso ineffabiliter geriuil, accipere debes. .etFjlium unius esse substaniise, sed illa ihtemerata
. IX. Nec le oporlet inlideliler opinari, quia si de C ineffabiiisque essentia, qusePater esl, nec redundaris
se ipsogenuit, corrumpi ulique potuit; quem ut om- unquam in se ipsa fuit, ut meriio quasi exuberatione
nipotenlem el incorruplibiliter generare potuerit, quadam, sine damnosui, in eadem subslanlia ge-
nec hac ipsa generatione corf umpi potuerit, Ddeliier nuerit Filiiim,'cum ejus essentiae quse aliis omnihus
conyenit profiteri. Nam si mirabiliter ex Yirgine infinila alque immensa sit,' et incorporea, nihil esse
conlra' rerum naluram incorruptibililer creditur ppssit exuberans. Siquidem determinatorum sil exu-
naius, quanio magis,ex Patre credendus est incorr berare, quod est quasi exlra se fluere".Deus auiem
ruptibililer geniltis? Si enlm snbstanlialis rialura qtti universa coiripleciitur, nihilque extra se hahet,
Virginis",quae ex ipsa -ulique cprruplibilis naturse aut quo diffiuere pdlesl, aut infinitus quo poierit re-
couditione, passioni elcorruplioni poluit suhjacere, dundare; dura difffuere eorum est qui aeeipiurit in-
intemeraia pudofis integritate, el irifraclis vifgina- crementa? Qui si aecepit aliquando, necesse est ut
libusclaustris, mirabilis incorruptiohis integriiale semper aceipiat, et nihilominus pari exriberatione
ftlium generavil; cur rion magis (utdixi) incorrup- semperel generet. Sin autem increraenlanon accepit,
libilem Deum, geniio ex se incorruptibililer Filio, quod ipsi etiam fatemur, nec fluii, nec redundat.
corrumpi non potuisse credamus? 0 novum atque in- Quod tale curo Paire esse dicatur, cum Filiura ge-
1
fanduni mqristruosse opinionis damnabilem metum D nuit ex sese,,substanliam suam utique divisit in
fateri Yirginem"partu non possecorrumpi, efforroi- 153 Filiura; et paiernam lantummodo ante sub-
'dare Deam, ne corruptionis viiio suhjaceret, si de stantiam, pro raia parie secretam a sese, ac resectam,
sua suhstantia generare potuisset 1. Volenle igiiur Filiura noniinavii :' tanlumque sibi delraxit Pater,
Deo, corruptibilis naturse Yirgo sine ullo corrup- qiiantum in Filium coniulit. Quo tamen ipsum quid-
lionis vilio generavit: et ipse qui incorruptibilior quid est Filius, aul hodic caret Pater,-et perfectus
cunctis naturls iucorruptibililer praestilit generare, non esl: aut eo si noa indiget, quasi superfiuo abun-
hoc sibi praesltfrenon potuit, ut de sua subslariiia Fi- davil. Quod ulrumqne inDeum non cadit, cum et in
lium incorruptibililer generare potuefit? Ergo quia hoc ipso quidem P.aXns,el Filii nomen esse non pos-
Deum de seipso Filium generasse et divinarum Scri- sit, ubi non habiia generatio est, sed potius facta
-
pturarnm lestantur eloquia, etin sua id Arius supe- discissio : tum quod necesse est, omne quod dividl
riore proseculione fassus est, judica (virorum opliine potest, posse corrumpi. Qtisesi, ul manifestaluraest,
ProbeJ quis magis cum divinis conveniat Scripiuris, inDeoesse noh possunt, cur non potius voluntatiset
 '
205 CONTRA.ARTANOS,SABELLIANOS,ETC., LIB. II. 200
caritatis esse Filium eonfitemur? Qusequidem volun- £Vacta, finalibus queat modis arceri; quoniam.ejus est
tas, -nein hominibus quidem libera est minus, ne- exuberationis copia redundare, quse certo, ut dixi-
dum in Deo aliqua Iege lenealur. Qui si non esl Fi- mus, concludiiur fine): nec rursus velut integram
lius volunlatis, superest ut coaetus Deusquasi aliqua et inlemeratam portionis defeciionemaliquam per-
iege naturaeFilium edidissevideatur. In qua quidem tulisse. Sed hsecomitia passionisgcnera, divinsena-
generalione, si id gcnilura est, quod erat Pater, ^tursenon convenieniia, jam superius calumniosius
qusedamPairis pars Filius nominatur; incertumque magis quam verius cognoscitur intenlasse. Quibus
est quidPater, quid Filius debeat nominari, cum in JIOS religiosse fidei intellectu competenter conslal
duas partes adaequesit divisa substantia, " dedisse responsum. " . '
XI. UludVero quod quasi ad proprietalem natu- XIII. Neque enini exuberationem subslantisere-
•ralis subslantiaedemonsirandatn, paterrii ofaculi te-. ditndanlis 155 Filium dicimus, neque rursus dese-
•stimoniumprotulit, utmerito Palrem ex -eo quod -ctsenalur.e porliunculamnominamus; sed perfeciufn
ipse est, Filium genuissecredamus, quia dixii : Ex Tatrem, perfectumFilium, non exiis quae-ineo su-
ulero ante Luciferumgenuile (Psal. -cix, 5); quam id perfluis -exuberalionibus redundabant (quod dictu
absurdum quamque inepfum sit apertissime demon- nefas est), sed ex seipso, id esl exeo quod ipseest;
strabo. Siquidem non solum aliquanta in ordinera- ]g impassibiliter, indivisibililer, incorporaliter , sitie
tranabiliumcreaturarum consistentia; sed et in sen- diminutione, sine discissione, sine affluenlis copiae
-sibilielementorum qualilate subsistentia, de Dei le- redundaiione, sineullo omuino passionis generc,
gimus utero processisse. Ait enim : Quis est pluvim ineffabiliter credimiisnaium. Et idcirco unitis fate-
ipaler,velde cujus uleroproceditnix{Job,xxxvm, 28)? mur esse substantiae, quia non aliunde,non ex ni-
Num igitur quia hacc rigenlis et torpidi elementi hilo, non ex subjacentibusvel praecederilibusmate-
qualitas divinoIegilur utero procedere, idcirco unius riarum qualitatibus; sed proprie Deumde Deo, lu-
•ejusdemquecumDeocredilur e^se substaniise?-Aut men-de lttmine, virtutem de virtute, sapienti.im de
quia rursus hominesDenm legimuSgenuisse (ut ipse sapienlia fidelilerexslitissefjtemur. Namsi alterius
•ait: Filios genui et exallavi,[l$ai. i, 2J, et iterum : ac diversse subsiantise (ut Arius arbilratur) Filius
Filiu$ meu$ primogenilusIsrael [Exod. iv, 22], ac essei,. non diceret: SicutJiabei Pater mtatn in semel-
rursus : Omnis qui natus esl ex Deo, non peccat ipso, sic dedil et Filio vitam habere in semetipso
,\I Joan. ni, 91),' idcirco rectius opinabimurhtmiines (Joan. v, 26); et iterum : Sicul Paler novit me, et
•cumDeo uniusesse subsianliae?,154AulQu'a'I',m ego novi Palrem (Joan. x, lS).Quid est ergo, Sicta
Apostolus, toiius crcalurse universitalem generali habelPaler vilamin semetipso,sicdeditetFilio vitamha-
pronunlialione comprebendens,ex Deb asseril esse < G /jereinsemtlipso,nisijSicntieslPater, itaest etFilius?
dicens : Quoniam ex ipso, el per ipsum, el in ipso Et sl idemhabentesse, uniussunt prcculdubicsubslaii-
sunt omnia(Rom. xi, 36); ob liec prudentius conj» tiae.Neque-enimaliud est-esse Patriset aliudvivere,
ciemus, Jiniversitatem-ereaiursehoc esse quodDeus, sed hoc est viverequod est et esse; id est nori aliud
aut unius cttmeo esse substaniise; quod videlicetex est Pater ipseet aiiud vita ejus, sed vita essenlia, et
ipso legitur subslilisse?-Sic ergo et Filium cum de essentiavita. Alioquincomposijusvidebitur,,exdiver-
•DeiPalris utero processisse fatemur, non ad-indi* sitaie subsist''ns, si aliud ipse, aliud vita cjus signi-
•ciumuniurnaturse; sed ad invesiigabiliumsecreto- ficare videtur. Quia ergo appatet vita Patris hoe
>rumarcana dictum competenterdebemus accipere. esse quod ipse est; sicul habet vilam in se, sic dedit
y,\\.-Athanasiusdixil : In ludis thealralibus, hi Filio habere viiam; id est, sic est esse iFilii, sicut
-
•quifigurarumvarietate mutantur, diversi quideraat~ esse Patris; non dubium-eaiPatrem etFilium unius
que alii apparent oculisintuentium. Nam idem ipse essentiae; alque uniusesse naturae.
qr i aplataeimaginisspecie rigidus quondam inces- XIV.Namet quod ait -. Sicut notit me Patei^ >el
=serat, iterum vultu in ,hoc ipsum aptato, aliernis egonovi Patrem (Joan. x, 15), unitalem proculdubio
membroruramotibus ludens, iti.mollitietti resolvitur voluitindicare substantise^ quia secundum superio-
Ceminarum.Ita riunc videtur mihiArius qusestionumD ris disputationis intelligentiam, non aliud esl nosse
imaginibusimmuiatis, velul diversa -conjiciens, si- Patris, et aliud esse. Hoc ipsura tnim quod estflovit,
miliiudinisvarietate formari. Nam Iioc quod dudum et quod novit esl; quia neri aliter novit, et aliter esl.
compliset brevissimis disputalionum ebjectionibus Etquia sic Filius novit Palrem, sicut eum Paler no-
"intentaverat, sub alterius prsetextuimaginis iterum vil, aotionem vern in Den -essentiam>essediximus,
ac saepiusrepetens, a proprietaie quaestionis.illatse non 156 dubium quod sicuti est Pater, ita est et
omnimodisnoncecedit. Neque enim quianunclalius Filius; ac sic diversitatemcssentiaehonadmittitres,
et diffusiusperplexa verborum ambage, seriem pro- •quseuno ac simili modo subsistil. Denique ut hanc
positionis exlendit, ideo aliud egisse videridusest, Patris"et Filii ueilalis substantiam• plenius nosee-
quamquodsuperiuseonvinciiuraclilasse. Dixilenim, remus, qusedamnobis divinaeScripluraererum visi.
obTiocPatrem-etFilium unius non posse esse sub- .hilium exerapla posuerunl, quibus nos-ad invisihi-'
slantise, quod eadem paterna subslantia, aec cxubc- lium intelligentiam religiosius provocarent. Nam
ratione amplissimsederivationisin augmenli copiam paterni luminis splendorem, et bonilatis ejus imagi-
chluere Bossit(ut pote quae nullis metarum lerminis - nem Filtum posuere; non quod ad res divinas me-
 207 VIGILIITAPSENSfS 20S
liendas corporaliumsatisfaciantexempla specierum ; ,A proferam doeumenltim.Angelusad Mariamita loqui-
sed quia ineffabilis illa natura. exprimi non poluit, tur, diccns : Spirilus sanctus supervenielin te, el vir-
qusedatnex his quab videnlur siroilitudinisproiefun- tus Allhsimiobumbrabitlibi. Ideoque et quod nascetur
tur indicia. Ut sicul splendor, et ignis diversse"non ex te sanctum, vocabilurFilius Dei (Luc. \, 55). Et
suuisubstantiae;vel sicul imagoab eo cujus est imago, ilerum Apostolus: Cumautem venit pleniludolempo-
in albjuo differre non potest (ne sic aliquid in se di- ris, misilDeus Filium $uumnatum ex muliere, factum
versum reiinens, perfecta et vera esse non possil); sub lege (Gal. iv, i). Num igilur quia angelus Ma-
ita Pater et Filius non diversae,sed-unius credanlur riam sic affalus est, ut non de ipsa, sed ex ipsa gi-
esse substantiae. Et quia nonnulla exempli gratia . gnendum dicerelFilium; quia Aposlolus exmulere
• protulit testimonia, quibus astrueret, ita esseomnia nalum asseruit Filium; ob hoc in Christo veri homi-
_eXDeo, ut non tamen de ejus credanlur processisse nis nalivilatemnequaquamprofilebimur; aul extrin-
subslantia; inlerrogo Jilrum sic Filiumex Patre as- secus, et nen preprie virginali credimus uiero pio-
serit exstitisse, "sieutuniversa es ipso exstitisse nar- cessisse? Cernis igitur, superfluc le in divinac 158
rantur. Quid ergo dieis? Sic dsbemus accipere Fi- generalionis nativilate visibiliumcrealuratum exeu»
lium de.Patris utero processisse, vel ex Palre geni- pla protulisse ? cum evidentioribus testimoniorum
tum esse, sicut homines ex-Deo naios, vel sicut nix B documenlis appareat, id esse ex ipso, quod esi eliam
ex ejus utero legitur procedere, an longe aliter ? Sed de ipso generari. Undc mirari me fateor, quomodo
quaeso ul unum e duobus respondeas ; id est, aut cum creaiuraenomeniii Filio refugias; et non facturo,
similiier, aut non similiter dicas. sed vere (siculi est profilendum) ex Patre genitum
XV. Arius dixit: Non similiter universa ex Deo - credas Photini quodammodo, etsi non integris, ve-
--exsiiterunt, vel genila sunt sicui Filius. Aliter enim rumtamen sirailibus proseculionura sentcniiis, ejus
.Filius, aliler exstitit crealura. fueris impielaiis dogma imitatus.
, .jli/ianasius dixit : Si' Filiuin longe aliter qnam Ariusdixil: Quispotius Pbolini sectalur perfidiam,
-ereaturam exstiiisse fatcris, cur in ejus naliviiatis ulrumne ego, qui ea quse Filius ad demonslrandam
generalione, rer-ura faciarum exempla protulisti? Hi divinitatis suaelonge inferiorem,, et non in omnibus
enim qui disparibus raodis proprisepriginissumpsere sinsilemnaluram locutusest, secundiiradeitalemsuam
principia.non sequoinielligenliaesensu compararivi- dictum accipio; an ipse tuqui pene cuncla humani-
deulur. Quo quia prosecmionis luae inlentio vergit, tatis exempla, non fucalis verbis, nec simulata operis
apparet le Photini dogmatis, quod dudum repudia- efficientiaperacta homini reputas assumpto? Nam-
ubas.-errprem sacrilegum defensare. Narriet ipsejium que ut non solum aherum, verum ttiam inferiorera
Filium Dei 157 de Patre genilum abnegaret, atque C a Patre ostenderet, ait : Pater majorme est (.Joan.
talibus leslimonioruindocumenlis coarctaretur, qui- xiv, 28). Qua professione evidentius declaratur Pa-
bus luceclarius demonstratur,Fjiium Dei Deum vere Jris elFilii dh-ersas esse subslaniias.
etproprie de patris subslanlia geniium; illuc impie- XVII. Atiianasiusdixit:ProfilerisFilium DeiDeum,
taiis susemolimina vertit, . pt eisdem modis eodeiui- servilem nostri generis formam subiisse, an non?
que raiionis ordine, Filium de Patre assercrel natu>B9, Arius dixil : Quis hoc-impius r.egaverit, Christum
sicut homines per adoptionisgratiam, in divinsege- scilicet Deum, ila quoque verum hominem confi-
neralionis prolem legimus consecralos. Quod lu lendum ?
quoque, licet aliis viarurriindiciis gradiens, ad eum- . Athanasiusdixil: Debemusigitur eorum quaeCbri-
dem.iamen infidelitatis compitum pervenisti : asse- stus locutus esl, aliguan-ta divinitati, aliquanla hu-
rens non ob hoc de illa ineffabili Patris subslantia, manitati ascribere; an sine ullo partilionis discri-
filiumnalum debere inielligi, quod ex Deo genitus, mine, uuiversa aut Deo, aut homini asslgnare?
vel ex Patris utero legitur processisse : cum ratione AJIUSdt"a;i(:Hoc non solura irreligiosum, sed et
consimili non solum homines ex Deo natos, verum summseputabiluresse dementae, ut omniaeum aut
eliam insensibilium elementofum qualitates paterni secundum diviiiilatem, aul secundum humanitatem
uleri generalione processisse Ieganlur. El Jicct jam v Iocuttim fuisse putemus.
totius proseculionis tusenarrationem unius sermonis Athanasiusdixil : Si ergo secundum professionis
pronuntiatione dissolveris, quo dixisti longe aliter tuae sententiam, aliquanta divinitali', nonnulla vero
Filium quam crealuram, divinitus exstitisse : lamen Iiumaniiati ascribenda sunt, "cur non hoc quod ait,
•
quia brevilale sermonis obscurius etperplexius pro- Pafer major me esl {Ibid.), humanitati; et quod ait,
lati, intentionem legenlium tetris quibusdam nebu- Ego el Pater unum sumus (Joan. i, 50), divinilati
lis obnubislT: idcirco nunc ego luciditis et planius, Ireputemus ? Namque ut noveris, secundum id quod
quse obscura-suntet.veritatem obumbrant, in mani- homo erat, eum dixisse, major me est,.ait: Si dili-
feslatiotiem clarissimaeprnferam nolionis. gerelisme gauderelh utique,quia vadoad Patrem,quia
. XVI. Osiendam igitur, quantumad proprielaiem Pater major me est (Joan. xiv, 28). Rbgo itaque
divinseg>:neraiionispertinet, hoe esse ex Deo nasci,' cum Filius secundutndivinitatis susepolentiam 159
quod est de ipso generari. Ettut manifestiofibus d» universa impleal, Jiec sit aliquis locus eadem divini-
- vioarum Scriplurarum teslimoniis utar, evangelicum tate vacuus(ut pote qui ccelu'm,\elterram, atque in-
209 GONTRAARIANOS,SABELLIANOS,ETC, LIB. II. ilO
ferna pari omnipotenliaimpleai); quomodoait, Vatio AVdicens: Eruclavil cor meumverbumbonum (Psal. mv,
'
adPatrem, cum quoet sempereral, eta quo nunqnam _ 2), Joannes quoque evangelista, sciens apud Palrem
recesserat (ejus est eniin jre et veriire,-qui aliquibus Verbura, id est Filium a principio apud Patrem esse;
locorumterminis circumscribilur; uteum iri quo erat - et a Paire Yerbum nunquam separatum fuisse; in
deserens.locuni, ad aliunmhi non erat veniat) nisi principio Evangelii, id esf annuntiaiionis suse posuit •
qnia uiiqtie de illo quem assumpserat homine loque- dicens : ln principio erat Verbum, el Verbumerat apud
haiur, quod ipse eratituriis ad Patrem, a quo et ven- Deum,el Deus eralVerbum (Jnaii. i, I). Et ilerum "
lurus est jndicare vivos et morluos? Cseterum ubi alio Ioco- Scriptura tradidit dicens : Initium operh
divinilas, quae,ul diximus, nniversa implens, niillis Ferfjum (Eccli. xxxvn, 20). Non qubd in crealione .
locorumspatiis lerniinaiur, sicui nihil esl unde disce- Yerbi, id est a Filii cfeatione cseteras coepit facere
dat, ita nihil estubi venial. creaturas : sed quia per Verbum Dei, id est per Fi-
"
XVIII. Et hoc modo apparet, seeunduro id quod lium omnia creata noscunlur. Unde David propheia ~
homo esl, non solum Palre, verum eliam angelis esse canit et dicit: Verbo Dominicmli firmali sunl {P$al.
Biinorem, Nam si >ecimdumid quod Deus est, eum xxxu, 6). Et ut Spiritum sanclum hujus operis so-
ininorem accipere volueris, pari conditionis necessi- ciuctiesse ostenderet, secutus est dicens : el Spititu
iate,"eliam angelis secundum divinit.ilis naturam mi- ]B eris ejus omnisvirlus eorum. Multse sunt denique de
nor esse videbitur. Denique Apostolus ait: Minorasti ' Filio Scripturse divinse perhiberites testimonium, quo
eum paulo vtinusab angeiis (Hebr. n, 7). Si ergo nulla de substantiaPatris, id esl de eo quod ipse esl geni-
rationeadmiltitur -uisecundum id quod Deus est tus demonstraretur : de-qua subslantia non lantum
minof angelis haheaiur, apparet hoc minoralionis similis Patri Filius comprobalur.-Ilsec fides estquam •
officium non Deo Verbo, sed horaini repulandum Cbristus apostolis. tradidit, et ab apostolis ad iios
assumpto. usque pervenit. Nec possumus eam in aliquo iminii-
Profjus judex dixil : TJl lua in omnibus fulelalur tare, quam consiat nos debere fideliter ab initio, ut *
assertioveriiate, convenit a tuisparlibus, Palreraet data est, conservare.'
Filium et Spirilum sanclum, divinorum testimonio- 1@1 XX. Probus judex dixit: Licet congruo dis- >
rum lectione, unius approbare substantiae. puialionis ordine per varia quasstionumdiverticula,
Af/ianastwsdixit: Quoniam exceilentiam iuam per- orationis vestraeferalur intenlio, et veiut a prdposita
spicio, huic rei instamissime ac fideliter imminere, rectitudinis linea paululum necessario' devians, in
ut Patrem et Filium el Spiritum sanctum unius esse obliquum tt)rtuosLlramiiis"pergalanfractum,'ob hoc
snbstantise demonstremus; atque Filium-de Psttrls scilicel' avia- quseque pcrlustranS, ut nihil' penitus"
substantianaUimex divinisvoluminibusapprobemus; IC inesploralum, nihil relinquat inlacium ; tamen quo-'
quanquam omnium proseculionum meariimseritenlia niam Arii proseeutio, quam dudum afclioribus quae-
ila se habere monstratur, ut sicul hominura vel cu- slionum nodis illigaverat, ancipilem hunc dubietalis-1
juslibet animalium genus suaesubstantise similes gi- sensum auditorilius derelinquit; diimnon omnia,sed
gnat, et nec horao bovem, nec bos hominemgeneret; certa quseque objectionis capitula, Alhanasii viden-
sed ad suam simililudinein, id est suae substanliae, 4ur responsionibus dissoluta, consequens mihi esse-
unaqusequeres procreel; mirar-i utique non debeo videtur, ad reliqua ejus expedienda-in quibus«ma-
Deum potuisse de sua subslanlia Filium generare, cui sime audilorum hoerel inlenlio, Athanasium"debere*
lotumpossesubjectum est. Sed ni neque Scriptura- oralionis suaerefleclerecursum. Siquidem ilmdnobis
rura testimonio mea oralio pervagelur, 160 aggre- majorem hsesilaiionis scrupulum movet, quod idem"
dior ipsius opilulatione munilus, .Filium de Patris Arius dixit, Palrem non naturaliter Filium genuisse,
substantiaineffabiliter natum, exdivinis oraculis ap- ne scilicet naiuralibus videatur condiiionuro neces-'
probare; ut dum luculenio disputationis trainile,non sitatibus subjacere; sed voluntario caritaiis affectu"
ex argumento philosopliicaearlis venienie; sed, ut edidisse, quo per hsec iri Deo liberse poleslalis.de-i
dixi, ex divinis monstravero documenlis, tunc de- monstretur indicium; atque ila extrinsecus.inagis et'
mum Arius obmuiescat, cum Filium de paternasub- D aliunde, quam de se ipso intelligatur generasse: et"
stantia genilum, legalibus eloquiis, me docente co-" jure, palernse voluntatis affcctu, el caritatis-potius"
gnoVerit. quam nalurse Filium esse credendum; quem-(ut di-
XIX. Paulus apostolus de Filio ad Hebrseosscri- clum esi) volunlate,,et non nalurali lege dignoscilur
bens, aii: Cum sit, inquit, imago.ihvhibilis Dei, et edidisse. Cum ergo hanc,"ul dixi, non nodosaequae-
figuramsubslanlimejus gerens (Heb. i, 5; Col. i, i5): slionis solutionem (uirum oblivione an difficullate)
Jeremias quoqueprudenlissimus prophelarum,deDei Athanasium liqneat omisisse; nunc, si videlur^con-
Paifis persona concionalur, et dicit: Si sielissentin tfa ea quse oraiionem cj'us,"ohsui"prplixitalem forsi-
substantiamea, et audissent verbum meum, averlerent lan effugerunt, responsionis ejus inlerilio difigatur.
, eos a studih suis pe$$imh(Jer. xxm, 22, see. LXX): XXI. Arius dixil': Bene solertissima menlisinten-'
,ct ut eum de Filio dixisse probaret/subjungit idem tione, ut poie vigilanlissimus eognitor, cauiioribus
propheta et dicit :D_uhstetit in sttbslantia mea, et vi- uieris pfovisionibus. Nam niihi e< memDria pene
dit verbummeum (Ibid.,'lS)1 Verlmm eriim esse Fi- elapsum fuerat hoc arliculura quaestionis. Edicat igi-
lium, David propheta de Patris persona prolcstatur, tur Aihanasius quomodo, si naturaliler genuit Filiuiu
 '
»11 . VrGILIl TAPSENSIS" 21ST-
-Paler, ijaturae necessitalibus non leneaiur obslri- A Deus est immutabills, nec bonus nec malus sinedu-
clus; ubi non volunlas, sed vis nalurae copiam tri- bio estjrofitendus; quia omne quod secundumte^
buit generandi. Necesse est enim ea, quse naluralibus naturalibus fertur molibus, libertatis caret arbitrio,
aguntur raotibus, libera- esse non posse, tanloque quem finalis naturae lerminusintra metas conditionis-
Patxem in. suse voluntatis affeetu>minus liberum, lenet inclusum: erilque sicut uiium- qnodlibet ele-
quanto et naturae 162 suse jura deminanlur. snentorum, sicul>aqua-vel terra, quaenihil aliud esse
AfKatiasiKsdixit:TstisquseArius garrulalur tanqu.am pqtest quam idquodest; dum neque melioribus au-
inexpugnabili qusestione, nihil ineptius.nihil ahsur- geri prpfeetibus, neque in deterius rclabi arcentibus
diusunquampoteritinveniij; etobhocea responsione naturse legibus potest.
quoquepulsareindignuro credideram, quandoquidein XXIII. Quia vero Deum volunlate potius-quam na:
solet interdum stultiliae notara incurrere. quisquis . tura asserit profitendum, dum Filium voluntale pa-
mavult siultissime dicta refellere. Quia ergo in eadem terniaffectus alquenecessitudine, nonnaiurali virlute
quseslione plurimum sibi opilulalionis inesse-conf» genitum credit, audiat quam absurdi sensus ratioei-
dit, quam velut inevitabile sy-llogisticaeartis tendi- natio istius professionis inlelligenliam consequatur.
culum, petulantis safis jactantiae supercilio infligen- Necesse ergo erit Deum profettu melioris electionis
dam putavit, respondeat utrum mutabilera Deum, an B aiigeri, dum hona rerum .electione, perfectarumque
immutabilem profitetur. ratione virlutum, prosperiore successu tendit ad>"
_4n'usdixit: Immutabilem profiteor.. sumiha; esseque aliquera eo superiorem, cui per bonse
jK/iqnasi«s-dia;i/.-.Bonumigilur eum, sapientem, voluniatis effectum placere coritendat. A*quo me-
justum, omnipolentem confiterisj atque perfectum. luendum est, ne aliquo -desciscat, si forsilan eum-
Ariusdixit: Etiam. bon3evoluntatis intentiodeserat; quandoquidem ne-
Athanasius dixil:. Yolunlate- immutabilis, an na- cesse.est, ut eum qui nullo subsidii naturalis admi-
tura permanet inverlibilis? nieulo fruifur, sinistrse inierdum volunlaiis affectio
Arius dixit: Quid dicas non salis intelligo. inierpellet. Haae quantum irreligiosius de Deo djeun-
XXII. Probus judex dixit: Apertum valde est quod tur, tanto ncquius cogitantur. Pervides efgo (optlme
inquirit,,et nulJo obsouritatis tegmine obvelalur. In- judicum) summaequodaraimpielatisinstitictu, divinae
tcrrogat enim utrum voluntate Deum, ah naturaliter jura nalurse, virtutisque infectaesubstaniiam, rerum
immutahilem dicas. Id est, hoc ipsum j^uod bonus faclarum naturis voluisse Arium comparare; ulscili-
et sapiens credilur Deus, voluntate talis est, an pri- cet oh hoc non natura Paler, sed voluntate Filium
vilegio majestatis, et quodam jure 'naturoehis virtu- generaverit, ne creaiurarum sive ralionabilium, sive-
lum affectibus pollel? . I G ratione, carentium modo, naturalibus videatur 1IS4-
Ariut dixit; Nihil horum teraere audeo-pronun- neeessitaiibus subjacere. Sed haheai, quisquis talia-
tiare. sentit, opinatioriis suaearbitrium, a majestalelaturus
Probus-judex dixit: Delibera igitur quod debeas pcenale]udicium, tam inepta, tam sacrilegajudicando..
dare responsum. Si utrumque dilfileris, neulrum Nos vero jlivinarum erudfti magisterio Iitterarum,
lenes : acsic eris a divinse professionis pietale ex- hanc deDeo, religiosae opinionis sentenliara retine-
torris, si nullam de Deo religiosse fidei opinionem mus, ut non aliud ejus volunialem, aliud credamus
retentas. Aut si unum eligis e duobus, ne divina pro- essenaturara.
fessione vacuus habearis,, dic ulrum vohiritale an na- X.X1Y.Namque quod eum sap:entem, bonum, om-
tura Deus slt immutabilis profitendus^ nipotentem, perfectumque falemur, non tanquam ex
Alhana$ius dixil: Quibus respjonsionis aestibus, diversitate virlutum subsisteniem, et disiinctaerei
tantis coarctatus angustiis agitelur, manifestius au- alieujus.qualiiate compositum asserimus Deum; quia.
ditoruth sensibus patel. Pervidens enim se inenoda- non aliter sapiens, nisi quia, omnipptens, nisi quia
bilibus seiscitationis meae laqueis irretitum, neque perfeclus habetur; id est, non aliad in.eo est ioni-
non aliud omnipolenlia, quam
yoluntate Deum, neque nalura immutabilem voluit tas, aliud saplentia,
in
profiteri; sed de utroque indttstrioso astti sjluil, qni D quod perfeciio : sed omnia Iiaee Deo uno eoden»
ee in ulroque capiendum agnovit. Sed videamus quo- que raodohabenlur; sed singulari modo diffiniri non
modo -is qui sibi arrogantius loquendo prsescripsii, possunt. Observa tamen, ne, quia iri Deomodum di-
consultius reticendo prospexeril. 1@3 Dixitenim ximus quihusdam terminis modificntum inielligas,
Patrem nequaquam natura, sed voluntaie Filium qui suaevirtulis immensitale universa excedit. Sicut
generasse, ne scilicet aliquibus videatur nalurae ne- ' enim cum' immensum dicimus, non immoderatum
cessitalibus subjacere. A quo dum quaererem obni- volumus inlelligi, vel cum perfectum praedicanms,
xius-utrum voluntate Deum an natura diceret immu- non proficientem inducimus; id.est, non per aliquas
labilem, ob id de_ uiroque reticuit. Quia si diceret virlutum efficienliaspaulatim experiendo gradientem,
natura ihimutabilero; omnem suam, quara inlenta- ad strnima perfeciionis fastigia asserimus pervenisse:
verat, funditus subverteret quaeslionem; aul eerte in ita eliam hoc diclum debes aceipere. Sed ad propo-
eam velut in quoddam altioris praecipiiii barathrum situm redeamus. Ergo Deum, qui proculdubio sim-
tlecidissel;" necesse erat sua .nos in eum spicula plex es'u Mde quantis vocabuloru.ranominibus appei-
quoaslionisretorqucre, illicoque refcrfe : Si natura lamus: sapienlcm, bonum^omnipoleniem.providum
 215 CONTRAARIANOS,SABELLIANOS,ETC, LIB. H. 214
, atqueperfectum. Et haecquidemad seipsum. Adnos A inesse demonslrat, ut et semper in Palre fuerit, et
vero, misericordem, pium,jusium alque benignum : editus .nunquam.a Patre recesserit: sicut sapienlem
nec tamen virtulum-muliipjicl qualitalccomposiiuin sapientia non deserit,, sicut fortem sua virtus non
quisquamaudebil asserere eum, qui singulari viriulis relinquit, sicut splendor sese a Iumine prnprio' uon
omnipotenliasubsistens, purae ac simplieis-credilur secernit.
esse naturae. Sed hanc jinam eamdemque nalurse XXVI. Arius dixit: Intentalaea me qusestionisjao-
- virlutem, huroansecondilionis intelligentia, naiura- dum nunquam, ut roihi .videtur, vales exsolvere.
libus imperitiae obstaculis praepedita, urio explicare Nam superius, ut hoc ita repetaro, dixisse me me
sermone non potuit. Et-ideo variis ct multiplicibus mini, Deum qui universa complecti.tur,riihilque extra
nominum appellatipnibusuiilur; ut hinc qualis quan- se habet, nusquam per generatiqriis augraentum de-
tave sit divinae virtutis jialura facilius conjicialur. fiuere posse, el infinilum nrinime redundare, aut
Quae cura una sil, eademque simplex, uno tamen cefte subslanliam suam divisisse -in-Ftlium; et pa-
verbo non penilus explicatur. Nam si, verbi gratia, ternam lantummodo anle substanliampro rala parte
per diversas divinae165 operationis species percur- secretam a seacresectam,FiIium nominasse; lantum-
ramus, et inquiramus qua virlute convexum lanta que sibi detraxisse, quanlum in Filium. contulisse
sublimitate cceltim extenderit, terramque immobili B videtur. Ad hsec nullum te constat dedisse-res-.
slabilitate.fundaveiit, alque sequora per solubiles pniisum, , t
camporura laiices fuderit, qua sapiens an qua omni- Athana$iu$dixil: Vide in quantum laberis amentiae,
polens ; referlur profecto qua sapiens et qua omni- ut divinse nalivitatis arcauum, nec supernis quidem
polens. Et nunquid diyersitate virlulum cpmposilus virtutibus cognitum, philosoiihicisralionibusvesligari
erit? Nequaquam, sed unius virliuis multae significa- magis quam fidei venerationp posse conspici.afbitra-
tionum species, quia non aliud in eo agit sapieniia, reris; et soli Filio Palfique et Spiritui sanclopro sui
aliud omnipoieniia, aliud provideniia. miraculi dignilate solummodo cognitum, inira hu-
XXV..Denique scriptumest : Deus sapientia sua mani sensus rationem concludis, et ac si yulgatam
fundavil terram, slabilivilauiemcmlo$prudentia, sensu et nullius secreti rem audacidispuiationis manu con-
ejus abyssi dhsiluerunt (Prov. n, 19). Num igitur eo trectas. Et cum ne de crealuris quidem, quae suh
usque desiplemus ut dicamus quod coelum quidem humani conspectus imuitu sitsesunt, raiio "reddipos-
una virtuie, id_est prudenlia, lerra veroialia, idjest sit (quoniam investigabili miraculorum opere subsi-
sapienlia, substiierit; aliaquoque Dei virtute, id est siunt); lu creatorem eorum qui his multo mirabilius
sensu ejus, abvssi dissiluerint? Sed vide quemadmo- praestat, quae.slionedisculis, circumscribisargumento,
dum divina Scriptura, ut isiius absurdse opinionis C'indignis et profaiiis rationibus vtilgas. Sed dum non-
abdicaret errorem, id quod per species nominum vis fidei deservire, duiri dedignaris miris et ineffabi-
partita fuerat, in unam ilerum recolligit, et counit libus subjici rebus, dura impaiiemiaeseslibuSagitaris,
appellationis virtulem, dicens : Omnia in sapientia et immensa alque infinita meliris, eo intenlionis tuse
fechli (PsaL- cui, 24). Et iterum : Omniahmc manus perducis arliculum, ut Dens aut oronino hon genue-
merifecit (Act. vn, 60). Videsergo in Deo cujus na- rii,.aut sigenuit, omnibus ate objectis condilionum
lura simplex.est, sivemanum, sive sapientiam, sive nccessitatibus subjacueril.
prudentiam,.6ivesensum, non rerura diversilatem, XXVII.Sed qui tales nugas ore sacrilcgo garris, et
sed unam indicare virlutem. Quod cum ita sil, nulius hiole corporea subsisteritem vis iniroducere Deum :
jam intentataequaestionisrelinquitur locus -quaquse- quia qusea te 167- objiciuntur, non nisi visibilibus'
riiur ulrum voluntale Deus Paler, an natura Filium el palpabili materia exstaniibus conveniunt rebus.
generaverit; cuin in Deo (ut perdocuimus) non aliud Dum enim conaris oslendere Filium exlrinsecus et
sit voluntas quamsapienlia.nec aliud .sapientia quam non de Palris subslanlia genilum,ad inanis philoso-
natura, quae virlus etiam appellalur. Et cum Jisec phicseartis quaestionesrelicta fideLsimplicilatetrans-
omnia Chrislus sit, sicul ait Aposlolus : iYosautem isti; ut qura divina.natura ex. sui infiriitate decidere
preedicamusChristumDei virtulem, et Dei sapienliam " non poiesi, nec ^per fluentes exuberationum copia§
{I Cor. 23, 24), apparet eum libera naluralis virtulis amplius redundare, slolidae atque crassioris materlae
omnipotentia ex Palre genilum esse; quoniam natura simillima judicetur, quse sine sui damno ex sese
in Deo, non ut Arius ridicule opinatur, necessilatis quidquara tribuere non polesl. Ergo quiaaugraentum
conditione pulalur (ne et ipse Pater, qui naturaliler res corporea sumit, detrimentum res morti obnoxia
subsistit, ex necessilate suhsistere videatur); sed est sentit, vidcamus ulrum Deus, quiin nnllo eslhorum,
liberse potestatis, et nullis vincla necessitatibus vir- ex seipso Filium generando, nec substantiam suam
lus; quaequia non aliunde accepil ul esset, idcirco' pro rata parte diviserit, ut Arius inani roelu et su-
natura dicilur ianquam/ons el origo cunclorum. In pefflua timoris formidine opinatur"; nec sibi aliquid
hac ergo nalura Filius est, et in hoc originis fonte detraxerit,quod conferret inFili.um, ut hoc ipso aut
subsistens processit lanquam ex sapienle 1©8 sa_ hodie careat, et perfectus non sit, aut eo si non in-
"
pienlia, ex forti virtus, ex lumine spiendor. Quae digeat, videatur superflue abundare. Primo ergo re-
profcssio -velnativitas (id est Filius) id in se virtutis cedehtes ab omni corporalium passionum perscri
 213 • VIG1L1ITAPSENSIS , STC"-
""piione, efcuncllsvisibiliumnaiurarum conditionibus J\. tatur in profundum. Dumenimvult facundiam sur
derelictis, de spjrituali nalivitate spiritualiter dispu- sermoois ostfndere, nescius in crimine versatur,
lemus, nec quidquam de ea sensus nosiri opineinur Scripturae divinae dicendo esse, quod in substantia
pracsumplione. Scriptura itaque divina, ut impassi- Dei cosequel Filium genitqri; cum ipseFilius de se
hilitatem paternse generationis oslenderet, sensum, teslelur, et dicat:~j?a(erniajor me esi(Joan. siv, 28);
sapienliaih, virtutem", Verbum,'lumen, Filium esse et 169 Qui me misit, mandalumdedit (Joan. xn, 49);
narravit. Sensutn scilicei, quo cuncta cogilanlur; et Non egoveni, sedille me mhit (Joan. vm, 42); et
sapienliam, qua cogitaia disponunlur; virtutem.qua iVottveni facere voluntatemmeam, sed volunlatemejus
disposita perficiuntur; verbum quo perfecta nuntian- qui me misit (Joan. vi, 58); et Sicut dixit mihi Puler,
tur; lumen,-quo nuniiataclarescunt. Et 'haeomnes sic loquor (Joan. xn, SO); el Quodftedil mihi, servavi
nominum tspecies; non diversse, sed una est yirtus'. (Joan. xvn, 12); el Omnia qum'deditmihi Pater, nemo
XXYIH. Quia enim unius sermonis enuntiaiione auferl a me (Joan. vi, 59); el Rogabo eum el exhibebit
magniiudb ejus"uosci non potuit, idcireo multiplici- mihi plus quam duodecim legionesangelurtnn{Mallh.
vocabulorum appeJIalione distiriguitur, ut ex divef- xxvi, 55); et Hic calix si non polest transire nisi illum
staie vel qualilale nominis , quantiiaiem virtui>is bibam, fiat voluntas tua (lbid., 42); et Transeat ame
agnoscamus. Quia ergo consilium ab eo, cujus consi- JB ctdix iste. Non sicut ego volo, sed sicul tu (Ibid., 59);
lium esi, non separalur, quia virtus a lorti non scin- et Quwsunt ei placila ego facio semper(Joan. vm, 29);
dittir, quia sapientia a sapiente non-discernitur, quia el Sedere ad_dexteram meamvet ad sinhiram, non est
sensus a sensato non divelliiur, quia Yerbum a pa- nievtmdare vobis (Matih. xx, 25); et Dcdit itti nomen-
terno ore non aufertur, quia splendor a suo lumine quod esl super omnenomen (Philip. n, 9); -elExallavit
nulla secretione discriminatur; manifestum est, Pa- piierum suum; et Benedixil te Dominus Deus tuus-
lrem nec augmentum suscepisse, |'68 nec delri- (Psal. XLIV,8); el Excitaviteum a morluh. Sedere fecil
mfntumFIIium generando sensisse; quia"ha?cin Deo ad dexteram suam (Ephes. l, 20), et multa his similhv
et naturaliter insuni, et ipse in eis naiuraliier inest: qu;e studio brevilatis omilto. Si ergo majorem habet,
sicut ihse-Filius apertius decJarat, dicens": Ego in si ab-eo missus esi, sispontanea volunlaie non venit,'.
Patre,; el Pater in me (Joan. x, 58, efxiv, 10, 11"). si voluntalem suam non fecil, si quod ei diciiur lo-
Esse enim e"tinesse, nec copia est exuberans, id est quilur; si sibi dala custodit, si rogai, si pro calice
extra redundans (quia ipsum inesse, id est in Patre deprecalur, si nomen-ab alio accepit, si ab alio exal-
e se, non recipit Arius, cavfllaiur-exira fluere).; nec tatur, si sedes discipulis peleniibus propria potestate-
- detrimenti jaclura est, dam cor sapientiam gignit, rion tribuit, si-quaesuntPairi p!acita facit, etab.-ipso-
dum intelleerus cohsilium generat, dum os sermonens 1C a morluis suscitatur, sequumnevideiur ul qui de sna
jrofert, dum lumen splendorem emittit. Inest enira subjectione tanta et talia dicit, Pairi efficiatur sequa-
splendor inlumineetlumenin splendofe, el itain^e' lis ?
ulrumquenalurasubsist'il,Jilneutrumsinealtero esse XXX. Probusjudex dixit: Si adversus ista copiosa
possit; qtiiaubicunque lumen est, illicet splendorpari divinse aucloritatis testimonia, quae.ab Ario d.e Filii,
radiantis luminis claritate refulgel. Ergo Pater' non subjectione prolata shiit, aliquld Athanasio compelere'
csf, copia superfluaeredundalionisj tanquam estra se videtur, edicere non moretur, ul amota- superstru-
cffluens; sedexse aique in se, ul sapiens sapientiara ctione sermonis, ex divinis polius luminibus,-aul dis-
genui.l Filiui'n,et idcirco ex suse infiniiatismagnitu- similis, vel coaequalis Patri Filius demonsirelur; ut
dine nusqnam omnino recessif. Sed neque substantiae agnita veriiale, quse sansefidei ac raiiorii conveniunt.
i-uaeportiuneulam, pro rata parte secrevit a se, quia roboreniur.
lumen splfendorem gignendo, scparationi obnoxium Athanasiusdixil : Quantum veJit percurral in -ela-
non est. Atque ita singula prosequendo, feperies tione sermonis Arii.callidilas, et sibi de auctoriiaie
Palrem in sua generatione tiec copta redundantis divinaelegis prolatis- plaudat testimoniis; quitms vi-
cumuli auctum, nec divisseportionis detrimento di- delicet nitilur ab aequaliiate Pairis Filitim s-que-
minulum, nec separatae subsianliae divisione sejun- D strare : cuncla quse ab eo prolixius inseria noscuntur,
ctum : quia rerum nalura, cui sacra illa et ineffabilis iisdem etiam tcstimoniis a nobis ejus inteniio absque
gerieraiio comparatur, nihil in-se tale recipit, quod ulla difftcultaleffustrabilur. Christus igittir Filius Dei,
aut exuberatiorii, aut diminutioni, aut jaciurse ebno- hiforma servi, quam sumpsit ex Yirgine, Pairi dici-
xium essepossit. - - , lur esse subjectus, apostolo Paulo nihilorainus affir-
XXIX. Probus judex dtxit ; Cerlum esl quidem manle : Vbi venit, inquit, plenitndo 170 temporum,
naturain luminis, vel verbi ac sapientiae aliarumque misit DeusFilium suum faclum ex tnuHere,faclum sub
virfulum' abs te comnierooratarum efficientiaishis lege (Gal. IV,4). Illc itaque dicitur esse subjectus qui
conditionibus teneri non posse. Sed utrum, ulais, sub lege-ex muliere iioscilurgeneratus,'et in ea forma
paternse generationis naiivitas lalibus comparelur majofem se indical Patrem, quam voluntarie sumpsit
c-xcniptis,divhiis te convenil-testimoniis eddeere. ex Yirgine. Nam in forma D,eiPalris, angelicus ei
Arius dixil : Superiore proseculione mea iia exor- chorusprobalur pfasbuisse ministerium. Iia enim fn
sus sum,_"quodAthanasius perlidia lcaecitatisprsecipi- . Evangelio scriptuni est: Et discestit ab eo diabolus,
 ' 218
£P7 CONTRA ARIANOS,SABELLIANOS", ETC, LIB. n.
etveneruml angeli, et ministrabanl ei {Malth. IV, II). A dium judicandi tribuit poteslalem. Qnse sunt Pairi
Objicit quod voluntatem Patris fecerit, et non^uam.' placiia fecit,"quia,contraria facere noscit. Nam quia
In hoc magis laudabilis hujus veriii diclo debet agno- venit non ul facerelvoluntalem suarn, sed volunialem
sci, quia qui Patris voluntatem sequanimiier feeit, ejus qui misit illum, dixil: Vt faciam voluntatemtuam,
ajqualitaiem ostendit; Apostolo confirmante : Hwc Deus meus, volui (Psal. xxxix, 9)'; el Volun.tariesa-
est, inquit, volunlasDei in Chrhlo Jesu (I Thes. v, 18). crificubo libi (Psal. LIII,8). Qui aif : Palermajor me
Natn quia addidit, Sicut dixit milti Pater, sic loqucr esl (Joatt. xiv, 28), dixii, Ego et Pater unum sumus
(Joan, xii, 50). Quare hominum genus, quod reclura (Joan. x, 50); et Siri. in nobis unum sicut egoel tu
esi intelligens, audilo lioc verbo turbetur? Si enim unuin sumus (Jban. xvn, 21, 22); et Omnia mea iua
aliter Chrislus quam DeusPater loqueretur, tum ma- sunl, el lua measunt (Jomt. xvn, 10); el Credilisquia etja
.gis Patri inaequalis vel dissimilis monstrarelur. Si in Paire, elPaler in me est (Joan. xiv, 10,11); et Patef
vero quseloquiturP.aier, ea JoquiturFilius.nunquatn rtteusoperatur, el ego operor(Joan. v, 17); et Sicui Pa-
inaequalisPalri aut dissimilis invenitur. Quod dedit ter susciial mortuos et vivificat, ita et-Filiu$~quo$vult
mihi, inquit, servavi (Joan. xvn, 12); et Omnia quw vivifical(Jban. v, 21); el Qui me videl, videt el Patrem
milti dedil, itemo aufert ame (Joatt. vi, 39). Dona (Joan. xiv, 9); el Qui me odil, el Patrcm meum (Joan.
enim divina, hoc modo inlelligenda sunt Filio attri- B.xv, 23); et Clarifica Filium luum, ut Filiu$ tuus cluri-'
bula.. ficette (Joan. xvn, i); et Ego clarificavite super terram
XXXI. Dedit enim Pater Filio omnipotensomni- (Ibid., i); et Manifeslavinomentuum hominibus{Ibid.,
poientiam, majestatem iribuij. majestati, virlutem de- 6). Et ut omnis bumansecavillationis quiescat inien-
d.tvirtuti, prudentiam deditprudentiavprsescienliam tio, Joanncm evangelistam, cujussuperius usus sum
dedit prsesciemiae,divinitatem diVinilali,seiernitaiem lesiimonio, prbferam testem, qui ait: In principio erat
•
selernilali, coseqiialilatemcosequaliiaii, immorlalita- Verbum, el Verbumerai apud Deum, el Deus erat Ver-
tem iinmorlalilati,-invisibilitalem iiivisibilitati, regi bum. Si hseclanta 172 divinitati convenientla,' qui-
regtiuro, vitani vitse, et non aliam-ab ea quaro habet "busPatrem et Filium tinum esse docuimtis, perfidis
dedit, et quanlum habel tantum dedit, vel siquae alia, non sufficiunt, alia si videiur, superadjiciamus. -
quaePater Filio indivisibiliter el inseparabiliier Gon- XXXII. Probus judex dixit: Si huic lam vajidaetet
lulisse monstralur. Sed hsec omnia habenli potius cerlse proseculioni Arius nisus Tuerit' oftviare; cer-
qttam indigenii dedisse probalur, cui a Filio diciiur: tura esl eum non ralionem seqiii, sed per verborum
Omnia mea iua sunt; el tua omnia mea sunl (Joan. irrationabilium campos effrenatius evagari. Qui us-
-xvii, 10). Si isla. omnia quse perhibeiur Pater Filio que nunc Irium subsiantiarum rationem, ul superius
conlulisse, alia in eo, et alia videntur esse in Filio, C fassus est (sicul Athanasius unius, permullis osten-
mendacem sine dubio facimus Filium, qui dicit sua dit documentis) per nescio quam nebulosam caligi-
esse qusePalris sunt. Sed si in his qu33dixit, mendax nervicircuiens, assenionem" suam nequiverit demon-
'
Filius invenilur, et evangelista, qtii ait: /Equalem se strare.
faciens Deo(Joan. v, 18), otnni virlule falliiur; ae sic Arius dixit : Nunquid quia ex diviriis oraculis
nec Pater Filio inlegre ac veraciieraliquiticoniulisse Athanasius,~nescio quibus arliculis, Filium unius
UJ. monslratur. Sed si vera suni, sicut sunt, quae essesubstanliae, et Palri coaeqnalem, ausu lemera-
Paler Filio inseparabiliter et indiscrete contulit, con- rio visus esl affirmare;-etr Spirilum, qui Patris et
licescant dementiura hominum lingtise, quse niluhtur Filii minister est iisdem debel sequali confessione
F.Iiutn a Palris substantia sepafare.. Rogat Filius conferre? cum ipse Filius dicat: llle me glorificabit,
'
Patrem,; ut liominem verum se gestare conlendat." quiade meo accipiel (Jcan. xvi, 14); el Mitlatn vobh
Nam ut deilaiis suae iniimaret poteritiam, mari im- Spiriium veritutis (Joan. xv, 26); et Spiritus a vte
perayit et ventis, et quinque iriuiia hominum de procedel. QuemPater mittel in nominemeo (Joan. xiv,
qninqiie panibus saluravit. Calicem passionis ut homo 2tj),et Paier ad mortuorum ossa dicit: Dabo Spiri-
tristis accepit, ut Deus' auiero fonlem aquae vivse lum meum in vos, et vivelis (Ezech. xxxvn, 5). Nun-
salienlis in vitam aeternam Credeniibus propinavii, D-quid is qui a Palre mitlitur vel procedit, eidem de-
Aecepitnomen ut in hoc nomine, coeleslia, lerrestria. bet sequari, cum propheta de eo testatur, dicens :
ei inferna adorent. Exaltatus est de imis ad supe- JScceDominus firmans tonitruum et creans spirilum
riora, id est de carne humanae fragiliiatis, ad Deum (Amosiv, 13). Prorsus nunquam mihi videbiiur crea-
conscendens. Sedet ad dexteram majestaiis ut eum tura suo creatori seqnari, aut una cum eodem possa
jion dubitet humana infirmilas sequi, ubi caput suuni potestatepoiiri?
viderit gloiiari. Unctus.est, ut chrismatis ipsius Athanusiusdixit ,*Sapienliam et virluiem, "Dei-Fi-
uitciione, a lahe prioris hominis delicli purgemur. lium esse, jam quidem superius demonstravi; uhi
Excitatus a mortuis est, ut nos exemplo resurrectio- Aposlolum dixisse probavi, Chrislnm Dei virlulem et
nis ajus a mortis aculeo liberemur. Sedes discipulis Dei sapientiam (I Cor. i, 24). Sed et nunc verius el
pclentibus sc non posse dare testaiur, ne inter eos plenius;'Si necessarium .judicas, de hac eadem pro-
divortium naseefelur. Nara qui ail, Nqn esl meum batione replico tesiimonia.
dare vobis,ipse jam dudum discipulis duodecimse- XXXIII. Ipsa Sapierilia, id est Filius, per Salo-mo-
 219 ' VIGILll TAPSENSIS " -
loy
nein clamitat dieens : Ego ex ore Altissimi processiA sitno summatira, parliculaiimque quaesiionuma me
(Eccli. xxty, 5); et Ante, inquit, colles genuit me propositarum dicla rimeris, profecto reperies, Atha-
(P)ou.-vin,25): Etquod.eadem sapientia paierni lu- nasiumnon ad omnia dedisse responsum.
minis splendor sit, praedicii Salomonis pariter et - Probus judex dixil: Quaenamilla
sunt, in quibus
Davidatque Apostoli teslimonio comprobatur. Salo- tibi salisfactum non esse arbilraris? Designa matit-
monequoque ita dicente -.Splendor lucis, inquit, festius.
mlernm speculum sine macula (Sap. vn, 26), per Arius dixit: Quid opus est eadem rursns repeten-
quod et in quo sine dubio Paler videiur, ut ipse in do, Jongum disputalionis funem trahere, cum jam
Evangelio ail Filius : Qui 173 me videt_,videt et conveniat ultimam te de cognilione"sententiam pro-
Patrem (Joan. xiv, 9)..Quod eiiam David aperlius mere.
declarans, ad Patrem lo iuiiur, dicens : Apud te esi Probus ijudex dixit : Semlplenara non oporiere
fons vilm, et in lumine tuo videbimuslumen (Psal. sententiam inferre, vestra eliam prudenlia mecum
xxxv, 10).,Audis lumen in lumine cerni, id est Pa- pariter recognoscit. Ob hoc de sancto etiam Spiritu
trein in Filio conlempla.ri? Paulus quoque con- aliqua vos conveuil disputando proferre.
gruentia his pr.cdicat, dicens : Qui cum sit splendor Arius dixit: Ego Spii ilum sanclura non solum Pa-
et imago substanlimejus (Hebr.i,o). Verhum etiam B tre et Filio minorem, verum etiam volunlalis eorum
n imiualur, sicul Paier ad deinonstrandam genera- ministrum et obsecundalorem confiteor, ut potecrea-
lionis SUJB impassibilitatempronuntiat, dicens : Eru- luram creatori revereniissimum famulatus obse-
ctavil cjr meum Verbumbonum (Psal. XLIV,2); et quium praebentem. Qui tamen cunctis creaturis et
VerboDotnini cwli firmali sunl (Psal. xxxn, 6); et melior, et posl Filium primqs sif. Nam j>i aequalis
In priitcipioerai Verbitm,el Verbum-eratapud Deum, cum Paire, ut Aihanasius profilelur, bonoris privi-
efDeu$j~rat Verbum(Joan. i, 1). Deus, inquit, erat legio insignitur, non diceret Filius quia non-Ioquetur
Verbum. Non prolatiyurn, et sono vocis iransiens, a semetipso, sed quaecunqueaudierit, loquetur. Qui
sed subslantialiter in sua virlute manens, inlelligas enitu nihil ullronea poiesialis auctorilate loquitur,
'
Verbum. Sed et quod consiliumsit, lsaias testis est, jnbenlis imperio per obsequium ministerii famu-
diceus : Vocabiturmagni consiliiangelus(Isai. ix, 5), latur.
id cst paterriornm tract.iluuinvel consolaliouum dis- XXXV. Af/timqstusdixit: Si judicis clementia per-
pensator et auctor; imo ipsa consolatio et tractatus. missum tribuil et largitur, ex divinis auctbritaiibus,
Se sus etiam palerni pectoris demonslratur, ut Sa- etiam Spirilum sanclum, non crealuram esse, sed
(omonait: Domims sapientia $ua fundavil lcrram : Deum et creatorem cum Patfe el Filio",breviler de-
stabilivit aulem cwlos prudentia., Sensu ejus abyssi C monstrabo.
dhsiluerunt. De quo sensu Isaias, et Apostolus dicil: Probus judex dixit : Ut lua professio cbntinet, ap-
Quis cognovilsensumDomini (Isai. XL,13; liom. xi, proha breviler quod ralio exigit documenlum; non
54) ? secundum illud evangelicum : Quia netno scit ex argumento sermonis, Sed ex divinarura Scriplu-
Fiiium nisi Pa'er (Matlh. xi, 27). Claruit igitur rarum testiraoniis, Spiritum sanclum Palri et Filio
qtiantumarbitror, Palrem Filium ex se generando, et cosequalemesse; aut (sicut ipse fassus es) Deum
eumdem in semei babendo, nec auctum el diffusum, eum vel crealorem communis operis esse ostende;
uec.fuisse penitus.diniinuiiim; dum qui generat, ut dum liaecveridicis testimoniis approbaveris, Arius
in nascentis perfeclae naturaj substantia digiioscilur eadem a sua inteniione, verae fidei professione con-
pcrmanere; nec exira se uterque diffundiiur, dum victus abscedat.
uierque in^se invicem manere cognoscilur. Sicut . Athanasiu$dixit: 175 Multo magis ex hoc appa-
Isaias, non exlra iiifiniialera paternae naturse, tan- ret Spiritum sanctura a Patris el Filii substaniia non
quam ulira se.ellluenlem Filiuin: sed inse per com- esse alienum, dum non a seipso lonquam alienus et
inunis substanlise unitaiero Iiabitanlem Palrem et exiraneus, sed ut pote unius ejusdetn naiurse so-
Filium declaral, cum ad ipsum Filium loquitur df- cius, quse Patris el Filii coinmunia sunt agit et lo-
cens : In te est Deus, el non e$l Deus extra le (Isdi. D quilur. Nara si de propriis Ioqueretur, non solum a
XLV,14). > , - ,- Patre alienus, sed et fallax et deceplor proculdubio
• XX.XIV.Probus judex dixil: Quanlum facultalis habereiur : quoniatn (ut ait Filius) Omiiisqui loqui-
percipiendaerationis hunianae sensus.capacitas prae- lur mendacium,de propriis loquitur (Joan. vm, 44).
slat, plenissiine reor Allianasium superioris qu:e- Et ideo hic verum loquitur, quia non de proprio, id
siiunculaenodosa, tota scrupulosaeopinionisambigua, est non a seipso, sed de Palris et Filii, quaeioquenda
in qtiibus. jiostra hsercbal inlentio, penitus ampu- sunt loquitur.- De meo, inquit, accipiei, el dnnutilia-
lasse. Si lioc ipsum etiam Ario claruit, 174 eu"i- bit vobis (Joan. xvi, 14). Et ut ostenderet hoc e^se
cat apertius; et de his adalia ,(si lamen adhuc aji- a se accipere, quod est etiam de Patre sumpsisse,
<|uasuperesse puiatis) tandem aliquando iranseatur, - ait: Ideo dixi,De meo accipiel, quia omnia qum ha-
-quo celerius valeamus operis hujus terminare ne- bet Paier, mea sunl (Joan. xvi, 15). Yides ergo Spi-
goiium. rilum sanctum a Palrc et Filio non esse discretum,
Arius dixil; Si mente pervigili, el sensu sngacis- jJum ea loquitur quae Palris el Filii proprla cssc no-
2-21. CONTRAARIANOS,SABELLIANOS,ETC.,'LIB. II. S22
Ecunlur. Sed el Filius lale aliquid profiletur, dura t\ poteris demonstrare. Salomone quidera ita dicerile:
dicit: Non enim a meipso loquor.(Jqan. xiv, 10), sed Spiritus sanclus simplex,unicus, el caetera (Sap. vu,
quwaudivia Patre meo, nola vobh feci (Joan. xv, 15). 22). El Apostolo contestante: Vnus Spiriius (Ephes.
Quaesenlenlia Filium el Spiritum sancium, eliam si iv, 4). Et iteruhi: Hmc aulem omnid-qperalur unus
Palre minor est {ut falso opinaris), sibi tamen os- alqueidem Spiriius (IGor. xn, 11). At rursus : Quo-
tendil-aeiualem, quod impie refugis. Si enim utrique niam per ipsum, inquit, habemusaccessumuliquein
nihilauetoritate propria loquendum prsespmunt,nullo uno Spiritu (Ephes. n, 18). Cernis igitur,- eura qui
se iuvicem digniiaiis honore pfsecellunt. unicseae-simplicis naturse est.Deum poiius quam
XXXYl. Adhuc tainen audi manifestius quomodo creaturam esse? Denique si ereatura el non Deus
Patri aequaleshabeantur. Dicit iiaque Filius : Opera est, quo uiilitatis beueficio in noinine cjus lavacri
quw ego facio, ip$aleslificantur de me (Joan. x, 25); vilalis regeneratio 177 celebralur? Buptizaie', in-
et iterum : Ego ex me nihil facio, sed Pater in jne quit Dominus,gentesin nominePatris et Filii et Spi-
manens,ipse fdcil opera {Joan. xiv,,10). -Quomodo rilus sancti-(Maith.XXJX,19). Quid enim nobis prae-
nuncsua, quomodo pauio post non sua dicit esse stare potest, si Deiis non est? Qualis quaesoest isla
opera quae facit? Sed volens utique uhius naturse "crealura;quae unum cum Palre possidel- nonien?
demonstrare virtutem', perpelrandorum operum ef- B Quem-si in baptismaie non nominaveris, fruslra vi-
ficiemiam, ad paternsc dignitaiis relulit unitatem. debitur mysteriuro omne, perfectum non eril sacra-
Ui dum opus Patris et Filii.est, et opus Filii Patris mentum. Incassum quippe Patris et Filii nomine ute-
Pater Filius facit "
(quia qusecunque facit.eademet ris, illo non nomlnato. Creaturam ergo creatricem
similiter), ex communi gestorum opere, communio esse non posse, nulli est omnirio ambiguum.
cognoscalur esse naiurae. Sicut.ergo sua opera non XXXVIII. Hunc autem Spiritum crealorem esse
sua dicit; quaelamen ipsius esse probantur; sic et Scripturae divinse Tibique loquuiitur; sicui in Job
verba non sua seloqui testatur, quaeprofecloejusdem volumineiegimus; Spiritus divinusell, qui fecit me
esscnoscunlur. El quod de Filio, hoc etiam conjiee iJob xxxni, 4). Nam cunclam generaliter creaiuram
de Spirilu sancto, qui sic a se ipso propier demon- operasse Spiriths sanetus designalur: sicut David
strandam 176 unius naturse deitalem non loquitur, evidentius declarat, dicens : Quontam,videbo cmlos,
ul tamen quaeloquitur, ejus esse, ei-non aliena cre- opera digitorumtuorum (PsaL viii, 4), Yerbl videli-
danlur. Et -loquebunlur,inquit Lucas de aposlolis, cet et Spirilus sancii. Digitum ehim esse Spiritum
variis linguis, prnut Spirilus sanctns dabat eloquiiilis sanctum, cujus opera esse-ccelorumfabricam, saiero
(Act.ii, 4)."Etin Evangelio : A'onenim vos estis qui propheta concinit ore, perspicue Dominusin Evan-
loquimini, sed. Spirittts Patris veslri qui loquitur in i» gelio demonstravit hicens : Si ego in digito Dei ejicio.
vobis (Matth.x, 20). Habet ergo.ipse propriam faridi -dwmoriia,supervenitinvos regnum-Dei (Luc. xi,"20).
auctoritatem, qui Iiberam cseleris loquendi tribuit Quo digito -lex Dei in duabus tnbulis lapideiscon-
facultalem. scripta refertur, ut in Exodo legimus : Accepil,in-
Arius dixit: Quibus Scripturae auctoritatibus do- quit, Moijses duas labulas scriptas digilo-Dei(Exod.
cere-poleris Spiriluiri sanctumDeum esse, quem ego xxxi, JS) Unde oslenditur hunc Spiritum saricium
creaiuram esse confiteor? legislalorem esse, cujus lex a peccatis homines li-
Athanasiusdixit: Hinc prsecipue declaratur Spiri- berat, secundum altestaniis Pauli praeconium: Lex
lum sanctum Deum esse, quia ubique est, et nuilo Spiritus vilwliberavitme a let/e peccaliet moriis(Rom.
conlineiiir loco, sicul propheta dicitad Patrem : Quo viu, 2). Cujus virlutispotentiam magi quoque Pha-
ibo a spirilu tuo {Psal. cxxsvm, 7) ? Et commoriet: rapnis mirabililer confitentur, dicehtes : Hic digitus
Spiritus Domini repievitjrbem terrarttm (Sap.1,1). Deiest (Exod. -vm,19). Adhuc autem creatorem esse
Esse enim uhique, el uno-eodemque momento coe- Spirilura sanctum, propheta David aperlius declaral,
los, terras, maria ihfernaque replere (ut Davidaiti dicens : VerboDominicwlifirmati sunt, el Spirilu oris
S/ ascenderoin cmlum, lu illic es; el si desceqderoad ejus omnhviitus eorum (Psal. xxxn, 6). Et ilerunii
"
infernum, ades [Pml.cxxxvnr, 8]), non creaturse., Emitle Spirilum tuum, el creabuntur(Psal. cm, 50).
sed solius Derest proprium. Yirlules autem coelorumangelos esse nemo duhitat.
XXXVli. Deniquequia idem est incompositse, id Qui eliara secundum Aposloli testimonium; in hunc
est simplicis naturae. Nam creamra omnis, quanlum Sphitum lanquam in suse'originis aiictorem, reve-
ad naturse ordinem pertinet, composiia est. Si itaque Tenlissime desiderant aspicerte, dicit enim ita: Eu
Spiriium sanclum compositum ex"divefsitale forma- quw.suni vobisa Spirilu sanclomissade cwlis,in quem
rum valueris ostendere, lunc demumconsequens crit concuphcunlangeli prospicere(I Pelr. i, 12).
ut eum crealuraraessenullus audeat dubitare. Tunc - XXXIX. Si Dcusnon esset, faciendi quae vuli pro-
autem neeesse erit ui, sl «realura est, doceas eum prium non haberet arbilrium. At cum-in dispensa-
communem esse cum cseteris, yel angelis, yel ar- lione sacramenii, 178 libertale Utilur voluntai-t,
changelis,aulpoieslalihuset.principalibus : et unum nec exspeclat jubenlis imperium, appatet euin esse
esse ex illis; ac sic. unicum et singularem non esse non creaturam, sed Deum. Aposlolus enim cum de
demonslres,-quod nequaquam utique (oblinentihus, coelesliumdonorum diversilatibusloqueretur, ad ex-
etnndique recla.manlibuspropbsiis atqiie anoslolis) tremum intulil. ILzi autem omnia operatttr itntis al-
 - '
&i.3 _ VIGILII TAPSENSIS - 214-
<7«eidem Spirilus, dividens singulh proul vltlt (I Cor. ji argumeniis. Dicit Spiritum sanctura Deum esse,
xu, II). Et.iieriml : Spiritus, inquit, sanctus dhlri- quod quidem nusquani evidentius valuit demon-
buit oinnibus-secundum.voluntatem suam (Bebr.ii, i). , slrare. Esto tamen, ul ei pontra rerum verilatem chn-
)il Dominusin Evangelio ait: Spiritus ubivult spirai cedam ob hoc Sphitum sanclum" Deum videri vel
(Joan. iii, 8). Si Deus non esl, quomodo vivificai? esse posse, quod lalia, operetur quae' non ;nisi Deo
Apo-stolo dicenle : Littefa occidit, Spiiilus mtlemvi- convenii operari. Ergo Deum Patrem",Deum Filium,
uficat (IIGor. ni,' 6).' El rursus ile Deo :- Vivificabit Deum faletur Spirixum sanctum : ac per hoc.lres^
el mortalia corpora vestra pefbihabitaniem Spiriium Deos, elsi nonaperta implelate,- ipsa tamen profes-
suum in vobh (Rom. vin, II). Et Doroinus InEvan- sionis videiur cohdilione inlroducere; etperhocnos
gelio :'Spiritus est, qui vivificat(Joun.m, 64). TJnde adeum unde digressi fueramus, mulioruni Deorum
et in Ezechiele Spiritus viim appellatur; Spirilus, "erroreni quodammodorevocare Incipit. Yelim optime
inquil, vitmeral in rolis (Ezech.'t, 20). De jjuo Domi- judex (si tamen possibile sit)deprehcndere novum
nus in eodem propheia morialium corporibus dicit: istuni egregium artis "suaejnagistruro,solulls praesli-
Ecce, ego inlromiitaminvos Spirilum meum et viveih giorum fraudibus, convenieniium oculos illudentem.
(Ezech. XJIXVII, 5). Ergo qui vitam tribuit, Deus est. Ut enira triuin deoium conlessionis periculum eva-
,Namsi Deus non-essel, qttomodoniundum judicalurus B dat, subito eos,.uii tres unusappareai; ineompre-
veniie prsedicalur? Domino diceiile in Evangelio : .hensibili phainasmate.conflat, dicens : Sed hi tres,
Cum veneritSpiriius Paraclitus, ipse arguel mundum unus Deiis. Rursus quos nesciojpia coagdlalioneper-
de peccalo,de justilia, el de judicio (Joan. xvi, 8). misios et counitos in unum Deum redegerat,, iierum
XL. Audi aliud argumentum quq clareat Deum eos separatos- iriformes osiendit, 1S0 diceus : Et
esse Spirilum sanolum. Voeat Pater fideles in gra- hic uiurs Deus Trvnitas esl. Vide, si vales (oro le)
tiam suam, vocal Fillus, vocal Spiritus sanclus. Qui inaudita hsec et invisa-pessimaeimaginaiionis vesti-
si crealura esset, parem ac similem vocandi auclori- •gare portenta. .Ego enim "compreheniJere nequeo,
laicm t.on haberel. Nam de PatrejAposlolus dicit: quemadmoduni silDeus nune unus, nune tripartilus;
Quando autem-placuitDeo, qui me segregavitab ulero -nunc ex tribiis.in uno confusus, nimcex unoin iri-
matrh litew,el vocavltin gratiam sitam (Gal. i, 15). Et bus disiinclus; nunc compositione quadam ex parli-
de Christo Tiomauisscribens : In quibus estis et vos, -bus conformatus', nunc derivatione nescio qua ex
inquit, vocatiJesu Chiislj (Rom. i, 6). De "Spirilu .uno iterum in parles divtsu-. Aitenim, Tresvsunt
sancto Lucas in Aclibus apostolorura dicil: Jejunan- exstani. s in sua -subslanlia personae, et permisceri
tibus el munifica.f.ibusilli$ (id est apostolis), dixit nondebent, neslaium propriumperd.jnt; secundiim
'Spirilus sanctus : Segregaie mihiiPaulum el Barna- C.meam, magisque verilatis-sententiam,'aii: Sl una
bairiin opus ad quod vocuvieo$(Act. xm, 2). Revela- est persoria, hoc ipsum simpliciter fatoalur, ei Iiber«
torem quoque esse mysteriorum ISpiritumsanctum, in Sahellii transeat dogma.- Nam quid opus esi ad
eadem Scriptura lestatur : Exsufgens, inquit, Aghbus illudendam veritatem, diversis formis el imaginibus
significavilper Spirilunt fatnemmagnathfuturam {Act. -variari; et sic Sabellium fugere, ut in me incurrat;
xi, 28}. Et iterum : Cogitqnlequlem Pelib de'vhione, sic a me refugere, ui eum Sahellius capial? Quia ut
dixil Spiritus tanclus : Ecce viri tres qumruni te. Sitr- - se impielaie Sabelliana exuat, quem ununr dicii,
ge, descende, el vade cum illisnihil dubitans, quiaego tres esse affirmat. Sed ne ego eum in trrbus teneam
179 misi iltos (Acl. x, 19).- Sed, ne muliain unum reum, de tribus nescio quo artificio unum coiiflat.
congeiendo teslimonia, in longum prosecutionis no- Jamsi aliquam verisimilem habet haec fldes fatio
strse, lendatur oratio^ hreviter universa recolligo. -nem, sequilatis luae est judicare.optime Prpbe.
Quid ergoiibi videlur, opliine judex. Num Spiritus - XLIl. Probus judex dixil: Quem unum dixeris,
sauctus Deus non est, qui composilus non est, qtii -etsindem rursus ires appellare; ct quostres credi-
unicus ac singularis esi, qui crealor ac vivilicator esr, deris, eosdem iterum niiumfateri Deura; quanium
qui cum Patre el Filio unum possidet nomen , qui . adhumani sensns peninet rationem, multum iucon-
peccaiadonat, qui sancii_ficat,-quigratiarum charis- B.sequens esse videfur,'jilsi forle hoc divina auclori-
mala pro sui voluntatedispensat, qui mysteria reve- tule credere jubeamur. Uude ad hsec lam valida,
lat, qui legem dtil, qui auclorilate sua, ad gratiam . tamqrie invicta, quae Arius objicit, Alhanasius re-
vocat, qui mundum judicat, qui lentalores suos con- spondere non differat. - - -
deinnat, in qiio.irremissibililer impli -blasphemaiii? Alhanasius dixit : Frustra visus es nodis (ut libi
Si hiclalisDeusnon est, oslendat'quid amplius ha- -videlur) insolubilibus verboruni lexere relia; non in-
' -
bere pos it qtti Deusest. ielligens, neque prospiciens, lequoqtie hu objeclio-
XLI. Arius dixil: Quanquam sit scrmo oronis eon- nuni tendiculis posse involvi. Nam quia mihi de iri-
. tradiclioni obnoyius, et, velul quodam Yesponsioiiis s bus iutendis, hanc libi de duobusrefero qusestionera.
clypeo.-objeetionum lelarepulsafriisireniur, tameni Si unumDeum colis, et non esl alius praeter umim,
istam qiiam nunc intcndimus ,quaa'siionem,quania- quomodo duos ad cultura veneralionisinducis? Pro-
cunque Aihanasius ingenii subiilitate conelur elu- fitendo enim Palrem Deuhi, et Filium Deum, attf
dere; nunquam valcbit, -non dicotolam^ scd ne ul- hipartilum Deum, aut duos diversos convinceris pro-
lam quidem ejus paiticulain raljonabilibus dissolverc; .fileri, ac per hoc geminaqdivinilati impium cxhibei
<w»i CONTRAARIANOS, SABELLIANOS,ETC., L1B. II. 22G
famulatum; dicenle Domino: JVou181 potestisduo- ALloquilur, dicens: Ego sum Deus Abraham, et Deits
~busdomimsseruire (Malth. vi, 24) Sed ne ego qui- Iiaac,' et Deus Jacob (Acl. vn, 52). In eo enim quod
dem temeritaiisnotam incurram, si.lc de divina pro- ait, Ego sum, unum Deum oslendit: et 5d quod ler-
fessione pariquaestioneconstringara; cujusprsecipua lio repetit, Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus
veneratio silentium magis quara callidas exigit quse- Jacob, Trinilatis apewius declarat sacramentum.
stiones. Illucmihi necessario video.festinandum, ut Audiadhuc elinluere evidenliusarcani hujus myste-
tres unum esse, et unum tres esse, et si non ralione rium. Dicil Isaias, V.di Dominumsedenlemin throrio,
qua homo sum, lamen auctorilate perdoccam. Ipsam et infra, El dixit, Quem miliam, quis ibit,e"xnobis?
itaque Trinitatem audiamus dicenlem : Faciamus ho- haud dubium quin ad prsedicandum"populo JudaEto-
minemad imaginemel simililudinemnoslratn (Gen. I, rum": Et dixi, ecce ego, mitte me. El ait,'Vade, el
26). Qui faciendum decernunt tres sunt, Pater, et dices populo huk (Isai. vi, 1, 8, 9). Gumergo singu-
Filius, et Spiritus sanctus; sed hi tres unusest. De- lariter dicit, Quem ntittam, unum indicat Deum : 'et
nique intulit: Et fecit Deus homihemad iritaginemet, dum infert pluraliter, Quh ibil ex nobh, aperte Trini-
similitudinemDei(lbid., 27). Ut ergoTrinilalem agno- lalem insinuat. Pereipe adhuc manifesiiorem ,~si
scas, pluraliter diclum est, Faciamus; et ut hanc mentis aures geslas apertas, hujus fidei veritatem.
Trinilalem unum Deum esse non nescias, adjecit.Bg Conditorem coeliet lerrae, Palrem e.-seet Filiuni et
singulariter, El fecil Deus hominem.Et ilerum, Non Spiritum sanctuin, ex iis quse jam supefius prdluli- '
eslbonumhominemessesolum; faciamusci adjutorium mus, evidenlius declaraiur; cum pluraliter dictum
similesibi (Gen. n, 18). Ecce el hic pluraliter dicitur, fuisse docuimus, Faciumu$ hotninem(Gen. i, 26), ubi
.faciamus. In conseqnentibus autem singnlariter in- tota ipsa Trinitas intelligilur hominem fahrieasse;
fertur, el fecil Deus hominemad imaginemDei: ma- sieut haeceadem rurstis in baptismale creditur homi-
sculumet feminamcreavit~eos(Gen.v, 1,2) Inc-onsulta- nera rcformarc. Yel ptiam illud quod propheta ait,
~
lione tres, in opere unus refertur; ut non diversiias- VerboDontiiti cwii firmati sunt, a- -Spiriln ofis ejus
voluntaiis, sed unitas appafeat polestaiis. omnisvirlus eorum (Psal. Xxxn,-6). Et Salomon cx
XLIT."Et itefum: Visusest Deus Abrahw,-adquer- persona Sapientiaepronuniiat, 183 dicens;- Cum
cum Mambreaspexil; el ecce tres viri slelerunl anle pararel cwiosaderam itli : cum ftirtia faciebat fmtda-
ipsum, el procidens-adoravit, dicehs : Si iriveni~gra- menla tenw, -ego eram cum illo componehs dwuia
tiam vt conspeclutuo, ne liansierh seivumtuum (Geni (Prov. vm, 27, 29, ?0). Constat igittir, ut dixi, Pa-
xvu, 1, % 3)..Ecce et unusdictus est apparuisse, et •, trem elFilium et Spiritum sancium, id est, totani
tarncn tres erant; et licel tres. essenf, lamen unus Trinitatem, mundicreairicem esse. Audiarausergo per
eial. Cum enim. dicit, Si inveni graliam in conspeclu Q C Isaiam -prophetam,quod ires unus sit- Deus. Dicitur
tno, ne transieris servum tuum, osiendil unuro essc. enim ibi; Ego Deusftrmans cwlossolu$, el slabiliens
Rursum cum dieitur: Afferalur.aqua,et iuventur pedes tcrram; el nullus ihecum(Isai. XLIV,24). Utruin Pa-
vcstii, ostendit-tres esse. Iterum cum dicit, Apposuit• tris an Filii volueris esse-hanc vocem? Si noirtotarri
•eis mensam et manducaverunl,ipse liero' slabat ante Trinilatem unum-Deum credideris, hsec. sententia
-ipso$ sub arbore (Gen,-xvni, i), ostendit tres esse. non, stabit. Ail enim stabiliensterratn, et nullus me~
•Ei eum subjungii, Dixitjvalemad eum, Vbi eslSara eatn. Et utique Filius cum Paire erat qui dicit: Cum
uxor tua (Ibid., 8)? oslendit unum esse. Item cum pqruret calos aderam, el cum fortia faciebat fur.du--
-dxit, Surgentesinde viri ibanl ad facieinSodomorum, menta terrm, egoeram penesillum (Prov. vm, 27, 29,
.Abrahamautem comiiabqturcum eis (Ibid., 9), osten- 50J. Cum Igitur clareat, in conditione erbis solila-
•dittres es e. Et cum repetit, Dixit autem Dominus, rium non fuisse Palrem (quippe cui aderat Spiritus
N>umceluboe<jopuero meoAbrahwqitwSodomisfactu- sanclus, et Filius, ut pote unius divinilatis virtutis-
IUSsum (Ibid., 16) ? 182 osiendit unum esse. Sed qtie consprtes), quid esi quod se soluro- neculluni'
et sacra illa-supemarum virtutum carmiria, jinum alium securo fuisse testatur, nisi ut intelligas se
tres esse el tres unum esse demonslrant. Isto enim ipsuhi, et Filium, el Spirilum"sancium,unum dixisse
resonant modulq: Sanctus, sancius, sanctus Dominus JJ \ Deum; cum quo alius extraneus, el a- naiura' ejns
Deu$Sabaoth (Isai. vi, 5) : dum terlio. repetunt san- alicnus non fuit D'eus?-Et recte-MoysesdefiliisIsrael
cius, Trinilatem insihuant; dum semel diciml Domi- locutus esi, dicens: Solus ducebat eos, el non erat
nus, hanc eamdem Trinitaienr unum, esse Deura cumeo Deus alienus-(Deut.xxxii, 12); cum ulique ct
designant. ^Huic eliarii iuysterio illud evangelictim Filium elSpirilum snnctum cum populo fuisse, nec
congruit. sacramenlum , quod Dumiiuis prsecepit iste possit Arius denegare. Sed Fiiius et Spiritus
bapftzandasgentes in nominePalrh el Fiiii el Sph i- sanctus non esi alienus, qui cum Paire units est
lus sqncli(Mallh. xxvm, 19). Ecce, habes tres in uno Deus. - , •- .
deitaiis nomine subsislentes. Nomen enim Patris et XL.Y..'Audiamusaulem et-beatissimum. Paulum,
Filii et Splritus sancli Deus est. De quo noroine in"• de hoc eodem mysterio ai:erliusdissereniem,-ei tres
Numerorura libro Dominus ad Moysem iqquiturdi- uiium Deum confirmanlem ; sicut in libro quem ad-
cens.:.Vivo egp et vivil.nomen metim(Num. xiv, 21). versus Maribadum, nefjndse hsereseosvestrse diaco-
. XLIV.Nam et illud non libi videatur otiosum num edidimus, plcnissime cbnsiat exprcssum ; de
quod idera Filius sub ingenti myslerio Trinitatis" quonuncin hoc loco perpauca inlerscrimus. I^uiu
227 .- YIGH.HTAPSENSIS - 528
ergo ille objicerel, quod' unio excludat aequaliialis.A dum hunc Deum Trinitatem esse ingenue^profi-
Trinitatem, iaequalilasrepellat unionem, inier alia teinur. - -
multa hoc ego retuli. Audi, inquam, Apostolum, XLYII. Probus judex dixit: Conlra ha?cquaeAtha-
liai>cTrinitatis unioncni calcatiusprsedicantem. Dicit nasius proseculus est, si quid tihi -e.diverso repli-
in Epistolaad Corinlhios prima ; flttiistones donatio- candum Temansit, in niedium proferre curato,
num sunt, ideinaulem Spiritus. El d'wi$ione$minisie- Arius dixit .' Sunt quidem .quamplurima, quse
riorum sunt, idem aulem Dominus: et divisionesope- Filium et allerius naturse, el inferioris-doceante se
rationum sunt, ident autemDeus, qui operalm omnia Filium potentise.Sed quoniam alibi a Jiostris contra
in omnibus(I Cor. xn, 4, 5, 6). 184 Qu'a Triuitas istorum .errojes «pleniusobjecta sunt, quid opus est
est, tresnominavit. Et quia ipsa Trinitas unus Deus hoeceadem rursus repetere, et laciniosam alterca-
esl, cum tres connumerasset personas, non, dixit ' Jionis.praebefe materiam? Si placet igitur, dehabiiis
pluraliter qui operantur, sed singulariler qui optra- inter np< dispuiationibns ferto "sententiam.
tur. Et nepravo, inquam, iiitelligeniise sensu, de Probus judex dixit z Jam superius interfalus sum,
Palre eum solo dixissearbiireris, qui operaturoninia;> setniplemim non oporlere senlentiam "promere. Su-
et non etiam siroul de Filio, el Spiritu sancto, dil» .peresi utsiquid vobis remansit, peragere dignemini.
gentius in subjectis qu'd dical ausculta. Gum cnim B Artus dixit: De bis quse cognitioni luse patuerunt
niulia^divinsegratise opera nuroerasset, ait: /io;c pronuntiare dignare.
aulem omnia operatur unu$.atqueidemSpirilus(Ibid., Athanasiusdixit: Reliquarum qusesllonum,quihtis
H). Cernisnperanlein Patrem, operantein-Filfum, Arhis opinaliir posseFilium a Palreostendi minorem,
operantem "Spiriljim sanctum^ et cum simul trcs principale illud est, quod idem Filius ait, Pater ma-
opererilur, rion de eis dicitur qui operanlur, sed qui jor me est; quod jam cognosciiur inteniasse, et hulc
operaf«j;jiiunus Deusin Trinilate monstreiur. Item vclut capiti cuncta quseslionum inhserent membra.
Filiuin ct Patrem idem Aposiolusnominans, Iijse Do- Nam quod ait, IVotiveni facere volunlaten meam
minUsnosterJesus Christus, et.Deus Pgter qui dilexit -(Joaii. vi, 58); el Non potest.Filius a se facerequid-
nos (II Thes. n, 15), et cum de -duobus nominasset, quam (Joan. v,-19)j et-Sicul docuit me Pater, sic
etunumesse ostenderet, non dixil qui dilexerunt, facio (Joan. vm, 28); ei Doclrina mea non est mec
sed qui dilexil. Nec ait consolenlur, sed consoletur (Joan. -vii, 16);. et Meoportel operaii opera ejus, qui
corda vesira (Ibid., 16). Item,"Ipse autem Deus Paler misittne (Joan. ix, 4); et Non a me veni : ille me
noster, el DominusJesus Cltrisiusdirigal viam nostram misil (Jpari. vm, 42) ;et Egosum vilis el P.alermeus
advos (l The$.iii, 11). Nec hicait-jiin'<7an/,sed diri- agricola esl-IJbaii. xv, i) ; et Ego vivopropler Patrem
gat. Hacienus de illo opere mutualissirce Triniiatem tC (Joan. vi, 58). Yel quod diem ignorare se fatetur
unum Deumesse, apostolico sensudocuerim; ad re- (Matih. xxiv, 56 ; Marc. xm, 52), et quod Patrem
liqua fesiinemus. suura vocet Deuiii (Joan. v, 18), et de.calicis trans-
XLYL Exemplis etiam naturalibus hoc fideisacra- latione precaiufTMafi/i, xxvi, 59), et se in cruce
mentum posse maxime commendari, aposiolorum derelictum conquefilur (Malth. xxvn, 46). et quod
cdocent Acta, narrante Luca de credenlibus: Multi- Spiritum suum Patri commendat (Luc. xxm, 46), et
'
ludinis autem-credenliumerat cof uqum el animauna si qua possunt alia hujusmodi esse, illo respiciunt-,
(Act. iv, 52). Si hoc fidelibus per baptismi regenera- quaea nobiscum oranimelu et reverentia, secundum
lionem contulit gratia, ut multseeorum animae,-una dispensationem carnis, qua non solum Patre, verum
sifanima; cur ncn multo congruentius de Trinitale eliam 186 angelisel homitiibtisminoratur, et dicia
credalur, quodunussitDeus, ut quod nos per gra- vel facia intelligunlur.,
liaui, hocillaTrinitashabealjper naluram?JNam et XLVIII. Tantoque nos - benefieio ejus obnoxiie
•si diligentius perspiciamus, invenimusetiam in nobis credimus, quanto hsec'et indigna esse ignoramus;
quiddam nalurae, quod illi heatissimse atque ineffa- qui nos tanto dilexit araore, ut ad ista tam vilia, tam
bili-assimiletur, licet longealiier, Triniiali. Neque injuriisa semelipsura voruerit inclinare. Naro_quia
•enim fruslra scriptum est, Deum fechse hoininemad D angelis minoralus esl (Psal. vnr,- 6), jam supra, ut
imagineni-efsimiiitudinemsuam'(Gen.,\i, i1,et v, ,1). niemiui', plenius .docuimos, ubi dicentis Apostoli
Hominemergo ex tribus constare, id csl-ex corpore, verba posuimus (Hebr. it, 7). Hunc autero Jesum vi-
et anima, et spiritu, Apqstoluslestis est, dicens r Vt dimus propier passionem morl.s paulo minus ab-an-
integer, borpu$,elanhita-,ek spirilus hi-diem Dbmini gelis minoratum. Quod veio et hominibus minor sit
nostri Jesu Christi servelur (I Thes. vy25).-Siih cor- faclus; Isaiam audi dicenlera : Vidimu$ eutriet noa
ruptibili etcomposita natura, laiftae uniiaiis myste- eralspecies ei, neque decor; sed speciesejus despecta,
rium reperitur, ut unus tres sint, 185 el 'tres unus ei deficienssuperfilio$hominum (l$ai. -LIII,2, 5); Sed
homo sil; quanto pulchrius el honesllus de Triniiale et Lucas evangelisla-de eoait : Eterat'$ubditu$ pa-
aceipitui, quod unus sit Deus, hon confusionis per- rent.ibussuis (Luc. n, 52). Quoeomnia, si secunduhi
ttislione, sed unitatehaturse? His ergojet aliis quara- humanitaiis formam. accipiantur, non solum Taire,
plurimis teslimoniorumdocumentis,rerumque exem- sed et angelis et-hominibus inferior ejus divinitas
plis imhuti, nec Sabellium incurrimus, tres unum invenitur. Verum quia utramque in se naturam ha-
Oeumfatendo; nec tuaj perfidiaelaqucis irretimur, buil, Deiscilicet cl liominis, iilriusque natura3.tres
 229 CONTRAARIANOS,SABELLIANOS,ETC, LIB. III. 230
loquitur, alque agil. Neque enim ejusdem naturae est A curauliimcuncta congessi, quoniam dc his omnibus
dicere, Pafer major me esl (Joan. xiv, 28), el dicere, quaestionumcapitiilis, Iatius el plenius bealus nosier
Ego el Palerunum sumus (Joan. x, 50). Dicere, Non disputavil Ambrosius.Contra quem Palladius Arianoe
polesl Filius a se facere quidquam (Joan. v, 19); et perfidiaeepiscopus, dum jafn, credo; ille sanctus hti-
dicere, Omrita quwcunquePater facit, hmc et Filius raanis rebus Tuisset exemplus, in refutalione dicto-
similiter facit. -Dicere, Non veni, facere voluntatem rum ejus qusedamcredidilconscribeiida. Si quid ergo
meam(Joan. vi, 38); et dicere, Sicut Paler suscitat nunc a te objici potuit, ille jam suis objeciionibus
morluos,elvivificqt,sic et Filius, quos vult, vivifical occupavit. Cui quoniam uno jnih respondi Hbello,
(Joan. v, 21). Unde et cum auctorilalc liberse voiin- melius reor, si qua hic forlasse omissa videniur, ihi
talis, leproso ait: Volo, mundare (Marc. i, 41). plenius divina opitulanle gralia explicare; nt in illo
XLIX. Non ergo, iriquam, unius nalurae est, prse- se quoque Arius superalum agnoscat.- Quamobrem
sepis gremio contineri, et aslrorum indiciis prodi; dignare,' oplime Probe , ultimam. de cognitis ferre
hominibus subjici, et ab angelis ministrari; de loco senlenliam. _~ "
ad locum fugere, et ubiqiiesui prsesentiamexhibcre; Probusjudex dixit: Si post irinumerabilia teslimo-
terrena incolere, et cceleslia non deserere; tentari a nia eoelesti magisleiio promnlgala, Ari6 aliquid re-
diabolo, etejus in abyssum mitlerelegiones; esuriem j$ mansissevidetur, proponerenongravetur. Quanquam.
susiinere, et roulla hominum millia saturafe;aquam ui reor, nihil illi responsionis remanserit; quihus
sitire, et flueniaIalicisin vini naturam mutare; unius videlicet responsionibus possit Athanasium de unius
mbmenti ad exstinguendam sitim, puleaiia pocula subslantiae, id est, homousiifatione depellere. Sed
poscere, et undosi amnis perennes meaius tribuere; neposimodum de aliquaoppressionecauselura hobis,
rateaequora transmittere, et eadem incessumirabili, nullus ad respondendum locus ei adimalur.
siceo vestigio terere; ignorare diem, et Patrem scire; Arius dixil: Nulli dubium est qtiod magicisarlibus
duas petenlibus sedes noh cbncedere, el sponte duo- Alhanasius nondesinat judicum pqrvertere sensum;
jJecimsimul promillere Ihronos; moriem 187 1°» ut reclse fidei tramitem erga eos qui eam religiosius
'
midare, el morti illudere; capi timere, et capiivos sectanlur et colunl, tenere non possint. Et idcirco
reducere, totaque inferni jura penitus compilare; de- quod in examine luiculniinis explicare nonvaleo,
solaluirise conqueri, et mox lalronem patriarchariim principis judicio reservabo, ubi vefilatis indago prae-
co*nsorlioasciscere; omnia ex nihilo condidisse, ef pollet, et magicas ,afles ob vcraefidei observanliath
eorum poteslatem triuraphata morteaccipere.Vides praevalere non posse 188 credendum est.
-ergo, cognitorumoplime Probe, in hac dispensatione Athanasius dixil : Qui suis assertionibiis adesse
carnis assumptse, divinilati nibil fuisse penitus de-( ] non possunl, qufbuslibet fill.acibus argumenlis vel
fogalumi dum ubi corpore humililatis impletur of- cavillationibus excusationerii sibi invenire non desi-
ficlum, ibi divinarum coruscant miracula virlutum. nunt, sicut nunc id facere Arium plenius vestra per-
Ergo sequalisest Patri juxta id qudd Deus esl, et spicit magniludo. Mihi vero ad omnia quae ab ep in
minor est Patre juxta id quod homo factusest. veslri cuhninis prseseritiaproposila sunt, veram lidem.
L. Hsecidcirco ego Lreviler in unum responsionis vindicanii respondisse sufficiat.

LIBER TERTIUS.

PROBI JUDICIS SENTENTIA.

I. Pro&usjudea; dixit : Amore veritaiis et fidei, II. Cum igilur Sabellio primunij-disputandi liceri-
inter sectatores Chrislianae religionis, id est Athana- tiam consullatione polius quam aucloritale. tribuis-
Sium',Sahellium, Arium et Pholinum, arbiter sedi. sem, talem de Deo fidei sententiam protulit, quod
Qui quoniam diversitate dogmalum et senlentiarum j^ dkeret Patrem ita solitarium ct singiilarem sine iilla
varietate, longo discriminis intervallo a se invicem exstanlis Filii, vel Spiritus sancli persona subsislere;
dirin.uniur, siudiosius .explorare curavi cujusnam - ut ipse magisFiliiatque Spiritusiiominecenseaiui'':
'
eorum fides veris asserlionibus insigniretur. Quod trinomium asserens Deiim,'id esl lajiquam si una
ut facilius cognoscere possem, singillatim eos fidei species vel persona tribus vocabuloriim nominibus
susefeci proferre senlentias, easdemque documentis nuhcupeiur, non distinctionc generis; sed officii per-
pfobabilibus roborare mea interlocutione flagitavi; mulaiione, ut Pater, non quia genuit, sed qriia con-
obviautibussibi scilicet el refellenlibus hitfqui con- didit Habealur : ideinque 189 ipse de "palerniho-
iravenirent, ut aliisdefendenlibus, aliisobuilenlibiis, noris dignilate decidens per quaedam naturse aug-
lucidissimaeveritatis agnilio panderelur. Quod" cos menta, autpotiuS detrimenla, in Filii nomlne ex
ita fecisse ipsarum prosecutionum leciione deiuon- virginei orlus nativilate transierit. Scdbscc Inepta
siralur. esse, efimpia, omnique fideiveritate carentia, eorum
 - ' ' 'YIGILII TAPSENSIS - fS2
\oi
qui coniraveniebant prosecutionibus manifestissime/ t stt.netratnitem pandlt, ut Patrem, et Filimn, et"Spi-
claruil. Osiensnmnamque est inultls el copiosisdivi- rilum sanciura, unius essenliac,uniusque diceret esse
narum Iectionumprobamentis, et Patrem, et Filium, natttrsp. E conlra vero Arius referebat, in tanlura
el Spirilum sanctum, suis specialiler et propriis ex- unius eos noriesse substanliae,ul digniiale, potenlia,
siare personis : alium essegenilorem,aliumgenitnm, honore, Patrem Filio multum excellere; Filium vero
alium genili atque ingeniti Spiritum sanctum; licet intra haec et longe inferius subsistere diceret. Ho-
secundnm Alhanasii'probabilem .fidei veriialem , mousii quoque vocabulum tanquam peregrinum, et
aliud esse non possint,. cum alius atque alius credi a Seripturis divinis alienum ; nuperque apud Nicseam
possint; et profecto sint. Quia enimvero extremae argumento potius quarn aueloritate reperlum, perii-
atque profundsesiuliiiiaegenus esl Patrem nominare tus repudiandum aiebat, aul certe divinis conlineri
eum qui nori genuil, et F-ilium credere eum qui liiteris sibimet demonstrari poscebat. Alioquin no-
genitus non sit; seu per inania et rehus vacua falsor minis ipsius simul faciendamesse jaciuram obnixls-
ruhi nominum commenla , humanarum meniium sime perorabat. Sed Athanasius utrttra nominis no-
scnsus avocare, et ludicris sentenliarum objectioni- vitate, an verbi virtule pfienderelurdum inquireret,
bus (idei.ChTislianseilluderp. utrumque sibi Arius displicere Tespondit. Ex quo
> III. Poslqtiam ergoistius erroris prsestigiaprodita I I apparuit, eum non ob hoc homousion suscipere
paluere, et Phoiinum . fidei suse, si valeret, adesse nolle, quia novum erat, sed quia fidei ejus molimina
mea jnterloculione prsecepi.Qui in ipso proseculio- destruebat. Sed dum iterum ac saepiusproprietatem
nis suaeexordio Domiiuim nostrum Jesum Chrislum vocahuli 'pure el specialiter in Scripturis positi flagi-
pummiiominem, et Yerbi diviriitate vacuum fuisse taret, 1^1" id Alhanasius allegabat ecelesiasiicsa
asseruit; cieo usque per quosdam beaiaevitse pro- consuetudinis esse, quando aposlolicsefidei lerminos
"feclus illustrius eminuisse, ut in Dei ac Doniini ap; insolens ei lemeraria haereticaefraudis audacia prse-
pellationem jitre iransirel; non nalurali dignitaiis terisse', his proposilionum nexibus inenod3biliter
privilegio, sed accidenlis prohai ac dignissiiriseme- vinciretur, quibus ipsamcalholici sensus liberiaiem
rilo actionis: impium esse dicens naturam divinita- intra perfidise suae laqueos implicatam relinere pu-
lis In eo accipere, qui et raalerni uteri gesiamine tahat.
veclus, solemnes feminei pudoris conditiones trans- Y. Et ut se - Aihanasius anliquorum auctoritale
ieril; et cunas vagiiusque experlus, selaiis quoque muniret, talia priscae consuetudinis exempla protti-
soriierit increraenta : ct in tantuui noslrsefragiliiaiis lil; quaeArius non solum negare non posset, verum
eommunia non evaserit, ut et esnrierit et sitierit, eiiam pari cum eo fidei ratione dtfendoret. Propo-
ignoraverif, (eniatiis sit, niori timuerit, et mortuns C suit igilur ad demonstfandatn super nominumnovi-
sit. Illa vero quaein ejus gestis miraculis plena nar- talibus anliqui moris regulam,quod contra Sahellium,
ranlur, non ui Dehs (quod non erat) egisse, sed mu- qui Patrem genitumasserebat, ingenitumatque innasci-
nere patrocinaniium meritorum diviuilus asseruit bilem debere catholicos profiteri, praelerilorum con-
iropeirasse. Sed hsec efiam probrosseinlideiitaiis do- ciliorumdecreto fuisse iniium;cuinbocipstim eviden-
clrina",numerosis et multiplicibusdocumehtis impia tiuspositum, Scripluraedivinaeauctoritateoslendinon
esse et inanis 190 apparuit; et Deum quoque esse, posset; sed hOcprofitendum, el ipsa rei verhas, et
quem ille solum hominein conlendebal, ex illo prae- necessitas haereticieprofessionisex:geret. Item Deum
cipue claruit testimonio quod Joannes evangelista de Deo, Iumen ex lumine, Filium confiiendum, epi-
lestalus est, dicens : In principio eral Verbum, el scopos religionis, quam Aritis tradidit sectatores, in
Verbum eral apud Deum;et Deus eral Verbum.Boc Syrmiensisynodo tradidisse,; quod ipsum eti'am sim-
erat in principio apud Deum. Omnia per ipsuntfacta pliciter et specialiter inScripturis divinis positum in-
sunt, et sine ipso factuni esl nihil (Joan. i, 1); per veniri non posse : el quam plura his similia proiulit
quod non solum anlc saeculaDeum apud Deum, ve- documenta, quse geslorum serie tenentur expressa ;
rum etiam toiius creationis exstiiisse auetprem de- q«ibus oslenditur, ad osiendendas haereiicoruminso-
claraium est. Plura etjjm el alia his similia,sieul pro- D lentias, novorum nominumvocabula fuisse prsesum.i
eecutionum corpore.tenetur, et praesunlprolala testi- pla : nec tamen conlra vetitum aposiol.cse-sementiae
inonia; quibus dilucide apparuil, hoc Verbura Deum, eos fecisse credendum,.quse |iro!'anasvocum noviia--
de Patris utero. anle saec.ulagenitum, et in fine tem- les prsecepit.evitandas.Sed profanas, inquit, nonre-
porumob amorera hominum nostri generis susce- ligiosas. Nam religiosum esse, ingenjtum -dieerePa-
pisse naturam; in qua,salva sui nalura,in una tamen Irem, et Filium Deum de Deo,. lumen ex lumine;
eademque persona oranes huraanse fragilitaiis subie- veros quoque Christianos catholicos nuncupari, novi
rit passiones. nominis doceiur esse vocabulum. Simili ergo mod.j,
IV.. Excluso itaque ejiam Photino, et ejus errore aiebaiAthanasius etiam Nicseno evenisse concilio.,
meis inierljitibus abdicato, poudusomne negotii, el Ulque Arius conlra fidem rerum triousion, id esl
lota fidei summa ex Arii alqtie Athanasii aliercalio- " tres subslantias inducebat; homousion, id esluniti-;
nis conflictatione^pendebat. Quibus dum ineundi ciim Patre Filium substantiae confiiendtimcpiscopos
certaminis copiam tribuissem, hnnc Athanasius fidei censuisse. El erat omnino conscauens. ut ti h .moitT
 253 CONTRA ARIANOS, SABELLIANOS,ETC, LIB. III. S54
sii ptofessio tanquara a lege peregrina eensealur, ,A-sci; iil nulluro suis unde gignuntur materiis aflerant
triusise quoque inventio pari ratione' corifrtustretur. det.imentum, sicui lumen a Iumine sumptum, vel
Aut certe 192.dbceret Arius triousion speeialiter accessu, et per quamdara profectus natiyitatem m:-
in lege eonscriplum, sicuf Alhanasiura de homousii nistraluin, diminutionU damnum originaii possit af-
proprieiale cogebat. Sed cum hoc penitus ostendcre ferre materia?, cum et diyitiussacratissiraae Virginis
nequivissei, eliruil eum superflua de Athanasio exe- parlus. et fde nliquid in se niiro alque inexplicabTli
g'sse quae ipse minime potuit demoiistrare. sacraineiilortun niysterio - fuisse demonsiret: dum
VI. Elcum se pari qua?stionis vinculo arclatum sine darano pudoris Deo pleuus ulerus vacmlur. Et
rognosceret, tandem aliquando in eum sentenliae si virginalis inlegrilas, si natura corruptioni obnoxia,
placitum reflexit assensum, ut nudi sermonis proba- - Deum pariendo non corrumpilur, qyomodo natur.i
tione omissa, rebus atque rationibus edocerent Pa- incorruplihilis Pairis eumdcm Deum generando eor-
tris et Filii aut unam aui diversas esse naiuras. Sed rumpi potuisse credaiur?
hinc Athanasius clarius atque apertum unius sub- YIII. Sed iterum AriusPatris etFilii longe imparem
sianliaeindicium dabat, quo Patrem ex ipso et non dissimilemque. naiuram hinc osteudere nitehtitur,
exir nsecus Filium gonuUse uionslfabat; fierique quodF.lius minorera se dixerit Patre : etnon suam,
non posse aliud eum quam id quod ipse est edi- B sed ejus.in omuiutis facere volunialem. Multaquealia
disse , cum el divinse generationis veritas pro sui in hunc sensum convenientia de seipso fassum fuisso
honoris reverentia idesse credendum exigeret, et re- asseruit, quse mihi ad demonslrafiouem ditsimilis
rum naturalium consuetudinis aucioriias iitvitarei, nalurse salis imbecilla ct roullum vidcnlur incon-
non posse parenies dissimilisnaturse filios procreare."" grua. Quasi vero si .quihbel filius homo
Arii alterius sub- patris ho-
Et ideo secundum sentenliam, qui minis faciat voluntateafi, et eum sibi praestanlem fa-
slantiae quam Pater est Filium asserebat, hoc hu- teaiur atque majorem, diversae ab eo
polerit esse
mano sensui intelligendurii posse reliquil, ut si vere nnturse: dum eisi possit paler honore
Filius in diversilate naturae est, non tam «genitus tamen nalura discerni. Quod praftrri, non
: vacua et inanis quidem ego lege aiquh
quatn factus esse videatur sitque conditione natui-aehumanse dixerim. 194 Cseterum
Filii Patrisque appellatio, dum specie tenus.magis Alhanasius manifestiore sententia
htijus nobis intel-
quam veraciier, aut ille genuisse, aut hic natus prse- ligeniiaeviam aperuit, iu qna, orani cunciaiionis
dicatur. Aut si vere quidera de Palre natus asseri- cussa dis-
uuius cum eo substau- caligine, clartim verilalis ltimen eduxil. Qu;d
tur, nee lamen ejtisdemque enim ad toiius erroris nebulas
tise creditur', degenerem eura, et instar alicujus credi manifeslius effugandas di<i vel
poluii, quam, sicut in uno Christo
raonslri, alias quara palerna nalura ilietabat editura G duas credimus esse
convenil profiieri. Quod cuni sanrise illi et beaiis- naturas, Dei scilipet et hominis
geminara in ejus verbis vel actis rertim co'-
simaeatque irieffahilinon congruat majeslati, maxime gnoscmiusquoque 1 L'i
inesse virtuteni^ ea.quidem, quoesu-
cum el aiiimantes ab hoc pessimse conditionis _pro- blimius
natura liberos ne aliud Ioquitur, id est, Ego el Pater uiiutn sumus
dig'o reddiderit, quam quod
(Joan. x, 50), et csetera his similia, ad deitatis refe-
ipsa sunt geherent, liquido comprobari ejusdem ranlur naturam; quse vero humilius, secundum ho-
Filium cujus Pater esse nalurae. minem fuisse locutum ? De Spiritu quoque sanclo
VII. Sed contra haee Arius illud praecipueoppo-
habita disputatip est: quem 4rius a cpm-
nebat, Pairem non poiuisse ex se Filium generare, competens
ne per boc divisionis alicujus vel corrupiionis vitio munione naturse Patris et Filii percreaturoe confes-
videatur esse subjecius. Quia si ex semetipso, ut sioqeiii longe secretum atque alienum es*e putavit.
Sed quod uniussj.tejusdemque substantjse hinc
aiebat, id est ex hoc quod ipse est, Filium genuisse prae-
credalur, aliquam utique substantise suae portionera cipue Athanasius demonsiravit, dum ea eum Ioqui
193 a seipso secrevisse putahilur; per quod s'pe alque agere quse non nisi Deo.possibile sit operari
dub oa suae'perfectionispleniludine admodum desci- vel loqui, taliatiue de eo referri quse nulli conve-
scens, et divisus profecto, et imminulus es?e videbi- hiant creaturse, perdocuit. Et ideo a Patris et Filii
tui-. Quod objectionis capitulum, tali Atbanasjus ve- deitatis unitale estraneum vel divjsum esse non
ritaiis ratione submovit; esse impossibile dicens posse, quem similis atque eadem operum virlus de-
Detim, qui incorporeus sit et invisibilis atque impal- monstravit sequalem.Qui et revera, deleslabili pra-
pibilis, id inserecipere vel hahere quod sit divi- vitatis errore, Patris et Filii societate aljenus puta-
sionis aut corruplionis vitio subjeclum, quoniam lur, qnia parem nominis virlutisque honprem cum
sciTcet dividi vel imminui conlrectabilium soleat ,et eisdem obtinere monstratur.
corporalium esse maieriaruin. Deura vero,-quiin IX. Difficilem qiioque illam et (ul Ariusautuma-
nulloest horum, tale ali juid perpeli omnino non bat) insolubilem quaesiionem, quod tres unus Deus
posse: et ob id credendum quod genuerit, quia se dici, etidetn Iribns distingui non posse personis in-
gennisselestatur. Corruplum autern hac.ipsa gene- tentaverat, ita Athanasius divinae Scripturae aucto-
ralione omninonon falendum, quia semperincorru- ritite dissolyit; nt majori sit absolutione veritaiis
ptus. Maximeeum pleraque invenianlur in rebus cor- enodata, quam fuerit per syilogismos versuliarum
poreis et corrupiioni subjectis ita minislrari vel na- plictiles involula. Manifestius namqtie doctiit quod
PATEOL. LXII.
*25S 'YlGlLli TAPSENSIS 236
in Tiinitate unus Deus, secundum nalurse unionem, A facere volunlalem, et eaaterahis similia, qusedispu-
non secundum distinctionem personarum. Et idcirco tationis corpore plenius habentur expressa, eviden-
tres unus est Deus, quia trium nalura una est. Quia tissime Athanasii *comprobalfidem, qua Christum
el euin mullseanimaeuna anima, et cum omncs ho- asseruit hsec oninia npn secundum'deilaiis, sed se-
minesurius hoino diciiur, secundum nalurse condi- cundura hunianilalis, quam idem gestabat, naluram
tionenj, quaeoronibus una est, non secundum diver- fuisse loculum. Sed ct cura Arius, ex inlirmitatedic-
sitatem asseritur personarum. Igitur qui nalura uniis lorum vel ges:orum ejus, creaturam -cum vult inlel-
eslDeus.ideminpersonUtres sunt, Pater, etFilius.et Iigi (indignum videlieei judicans nauram in eo Dci
Spiritus !9J$sanclus. Si itaque horumtrium noirien omnipotenfs accipere, quem conspicil lantis neces-
commune requiras, Deus est; in quouno ac singu- sitatum cohditionihus subjacuisse), non solum per
lari nomine baptismi myslerium celebralur. Bapti- haecAlhanasii senienliam robustius firmat, qua in
in nomine-Palrh et Filii etSpiritus Chrislo secundtim dispensationem carnis accipienda
£flfe,'inquit,ge)tfe5
sancti (Mallh. xxvm, 19). luxla quam nominis com- essedefinivit.quseque viiiliter aut loculus est, aut
'
muiiioiiem, ei Pater Deus, el Filius Deus, et Spirilus peregil; verum eliam simili cum Photino perfi tiau
sanctus diciturDeus. Elcura unusquisqueeorura sin- vinculo teneiur aslrictus, dum el ipse pari suiieniia
gulariier Deus sit, deos tamen eos pluraliter dicere, B Filium Dei creaturara ausus' est definire. Al quan-
naturaeuniias non admitlit. Quoniam naturae nomen, qu.im in eo sint dissimiles , quod Arius coelesiem
quod Deus est, non privalum unicuique et peculiare, creaturam, etmtiiorem cseteris Filium Dei opinatus
sed communeesl.El quod commune atque unum est, sit, Phiilinus vero lerrestrem, ulerque lamen eorum
plura esse non potest. Et ideo Trinilas non pluraliier creaturaenomine copulatur, dum sive ccelesiem,sive
dii, sed unusdicitur Deus. Ubi vero peculiare ali- terrenam dixerinl, minimetamen a creaiuras confes-
quid, et quod in aliud non reciprocat, inesl, ibi et sione discedunt, adimenies ulrique Filio id quod de
piuralilas el dislinctio haberi poiest. Quia ergo Pater Palre nalus est; et hoc solum ipso assertionis ge-
propriedicilur, efFilius proprie nuncupatur^ elSpi- nere idonei ulrique sunt Athanasio testes. Sed et
ritus sanclus propria appellatione dislinguiiur, nec dum Chrislum creaturam faientur, errore eonslmili
potest Paler Filius, nec Filius Paler, nec Spirilus reperiuntur sequales.
sancius aut Filius aut Paler inlelligi, rectissime se- XI. Probabilis igilur, ct omni verilatis assertione
cundum distinclionem personarum tresnominantur,, subnixa, ulpote aposloiicis tradilionibui communiia.
qur tamen secundum'nalurse unionem -numerarinon ex eorum veniens regulis, Alhanasii fides apparhit.
possunt. Et ideo iria sunt nomina in personis, Pater, Evidenlius namque nobis secundum nnrmamfideica-
etFilius, et Spirilus sanctus; unum nomeninnatura, G tholicae unum Deum 197 ostendii, non iriparti-
Dcus; et oh hoe tres unus Deus. Ergo nec confusio tum, non singularem, non co.nfusura, non divisuin,
in tribus, nec diversitas in uno admiltitur nomine: nonexdiversiialecompositum,non quadam composi-
acsic Trtnitas unusDeus estsecundum naiuraeunio- tione unitum: sed ita Patrem, el Filium, et Spirilum
nem ; et untis Deus Trinitas est secundum persona- sancium propiiis exstare atquedisiingui per=onis,ut
ruro dislinclionem. Haecjuxta Alhanasii sensum ve- larae isecundum communisnaiursetmionem unus sit
liusadbuc et plenius potest quisque disserere; cujus Deus. Hla quoqtie anilium fabularum figmenla, qui-
fidei ass flio laiita veritatis auctoritale lantaque bus Arius et Phofrous, pariterque Sabellius, duhia
probabilium rerum aslipulalione fulcitur, ui, novo voeabulorumnomina Palri et Filio tribuebant, duin
alque inusitato actionis genere, suorum magis adver- unus ipsuin sibi Filium effectum, alii eum non tam
sariorum teslimonio comprobetur, et ipsis aliis ra- genuisse quam creasse inanissimejactilabant, veri-
tionibus constetalque subsistatlquibus desirui posse laiis asserlione destructa cesserunt. Nam licel per
pulalur.' varioseorum incesserinl calles, ad unum tamencom-
X.1Dixit enim idenrAihanasius Ires esse persb- pitumpervenerunl. Toti enim Pairem non genuisse
nas et unam eorum esse naluram. Quaesentenlia , dixerunl. Siquidem Sabellius el Photinus aperta hoc
Sabellii quoqup et Arii leslimoniocomprobalur.*Nam impietate aslruere nisi sunt. Ariusvero in primaqui-
usque-adeo Pater, et Filius, et Splritus sanctus, dem dispulalionis frontesubtiiitis eludendum putavit,
nnius sunt poleslatis,'uniusque naturae, ul Sabel- sed processu cerlaminis hoc ipsum perfmaci impu-
iius lantam vim conspiciensveritalis, unam el singu- denlia defensavit, asserens Patretn non ex seipso ge-
larem 1@@esse personam putaverit. Sed in tantum nuisse, sed exlrinsecus Filium creavisse. Ae per
non est una persona, sed tres distinctae,ut Arius eos hoc secundum istorum nefandos errores frustra di-
inseqtiales,etnalura dicat esse (Jiversos. Ergo in- • ctur Paier, si non genuil; incassum appellatur Fi-
sequalilasAfiidfstinctionemindicat personarum.Con- Iius, quem genitum non esse hserelica impietas defi-
fusio Sabellii naturae apertius unionem ostendit. nivit. Sed quod hseccommentafuerinl vanissimsesu-
Rursus dum Photinus ad confirmafionemsententiae persiilionis, apertissima Alhanasius veritate perdo-
suse, qua pulal Christum purum homihem esse, illa cuit, ostendens Patrem vere genuisse, el Filiura ipsa
replieat testimonia quaeidem Christus humansecon- palerni nominis veritate vere genilum esse.
scius haturseaul loculus est, aut peregil; id est, dum XII. Cessit igitur mendacium veritati, el omnis
Palrem sihimajorem, et non suam, sed ejusdicitse fucus adulterini dogmaiis,integriiate fidei manifes-
 237 DE TRINITATE LIB. 1. 258
tala, tandem aliquando evanuit: atque lota nebu- A si sihi prodesse cupiunt quod Christiani dicuntur ,
losaeasseriionis caligo, qiiaccrasso perfidisevelamine 19S °mni verecundise pudore .poslposito, relin-
liumanas obduxerat raentes, ita nitore fulgeniisfidei queiites noiia humani commenta erroris, quibus ve-
usque ad purum discussa"est, uf ne vestigium qui- rutn reperisse se fallebaniur, et quibus sub praelexlu
dera sui pntuetit erroris relinquere. Unde hortor et Christiani nominis a Chrisli conjessione procul ex-
simul in commune suadeo, cunctos qui se noverunt torres habebantur ,-iotis viiibus, lotisque fidei nisi-
Sabellii, Arii et Photini, vel cujuslibel alterius ficii bu«, ad v.erum et rectum aposiolicaeItdei tramitem ,
dogmalis erroribus implicatos, si proprisesaluii con- cujits Athanasins idoneus el fidehs assertor exstiiit,
sulunt, si lumini caecitatem non praeferunt, si sibi retinendum ociusfesiinare coqtendant, ul yeraeiute-
obesse nolunl quod tam diu a veriiatis liimine per grseque confessionis praemium indubitala ,sorle ca-
palpabiles inanium opinionum tenehras erraverunt, pessatit. Amen.

ITII&ILII T^FSENSIS

DE TRINITATE
LIBRI DUODECIM,
Quos edidit sub noinine S. Alhanasii, episcopi Alexandrini,

LIBER PRIMUS.
De unita Trinllate deitatis.
Inlerrogatio: Tu unusDeus Paler, unigenilus Deus B videtur ignorare, qui huic plenitudini divinse Trin»
Filius, DeusSpirilussanctus.quia unamdeitalemnobis tatis aliquid voluerit derogare, dum de te magis sen-
declarasti, el saerosanctsesolius divinitalisjudivisam serim, quam proprie aliquid de meo dixerim. Nun-
gloriamrevelasti, el perfectamgloriamTrinitatis luse, quid lolum secundura professioiiem regulse eredi te
sempiternamque plenitudinem demonstrasti, ideo tanlura permisisti, et nullo omnimodo mentali ser-
oplimum duxi ut lua veritas patefacla claresceret, mone deliniri voluisli? Niinquid quiaper lidem credi
et Jiaereticorum delecia csscitasInnoiesceret. Prop- te permisisti, el deiiatem tlivinitatis tuae imraens;a
lerquodsubito in aemulationemaccensus est animus apud nos utenarremus jussisti? Nunquid quia a no-
riieiis, et exars.t sicut ignis rmilans iu densas bis sentiris proprie, et dicendo definiris? Absit, dum
arhorum silvas,, Unde quia multi fenlaverunt ad Deus tu tibi tantum solus proprie es agnilus, Proi ler
199'styluin luminis viam demonstrare jusiiiiae, el quod supplex impensissime obsecro tnae tranqnillis-
nobis placuit per anfraelus angustiae ejus iier diri- simse Tritjilatis gloriam, ut perducas me ad statum
gere, et latam et spatiosam viam primnm fugere, perfeclum fidei, confessiopisme;e verba promentem.
quis non cupiat, detersa antiquitus caligine, per Si coelum vel cosli non sufficiunt ad prodendam su-
aquam vilse renovari, et post steriles et jejunas sili- blimis 200 inagriitudinis.tuselaudem ; si non satja-
quas panem vitaj edere, et, omissa yoragine poculi Q tur oculus ad videnduro, aut anris ad audienduiu
venenosi, cilicem saluiaris accipere, et, prostrsla opera magnificentiaeJuge, undesuffipit parvitas inea
idolorum profana eultuia, Deum verum agnoscere geminas in eonfessione referre tibi maximas graii.ts ?
creatorem, el in unum, spreta inveteraii sibilatione Adeo veniam postulo, ne for.tecurn piKSiimpiirjnis
serpentis , hymnum Deo suaviler decanlare , et tan- dicta assumpsero, luae majestaii \idear aliquid dero-
dem, refutatis squamosi draconis uheribus, ex evan- .gare. Sed prostratus jaceoante luae sublimilalis glo-
gejicis prseceptismelle ellaclepotari^ et rursus per rise sedera, ut permittas me de pleniludine thesauri
immortalitatem resumplam angelos apostatas judi- tui legis fontem bibere, et de qualuor eMiberantibus
care, el posi terrenum Iiominenueoelesiibusregnis et iluminibusaquamvitsehaurire, Ex quibus confidenter
sublimjbus ln Jerusalem raancipari'? Rogo, quae 'et -haereticorura hlasphemias per auctorilatem regulae
"quantaest haecin Peo humanilatis dileclio, qui tanta prsescribamus, et catholicorum a sempiierrio yitoe
praemia credentibus polhcelur? Quisnon omni avidi- Spiriiu, velut <ienectaris fonie corda siticnliura irri-
late festinet de gravi somno exsurgere, et clarissi- genfus. Haecest, inquam, materiaeformula in colli-
mam lucem cum infmita admiratione conspicere 1 -sionehsereticorum , et hsecest lilulivictoria.in abso-
Quam cupio non ad-pupillam ocolorum olitutibus os- lutionecaiholicorum, quam significatprincipale man-'
tendere, sed religiosis fratribus in arcano cordis se-;D dalum Dei : Eunles baptizate omnes genles in r.omine
creto recondere. In quo non ambitiosi voluminiscon- JPalrh, el Filii, et Spiritus sancti (Matth. xxvri, 19) ?
feci cumulum,'"ne plus verba exaggerarem quam Audi in hoc admirabile ac regale decretum, in quo
Bensuminvesiiganlibus ititimarera; sed breviter ex omne sacramentuni in deitate Trinhaiis uniiereon-
Jiaftesecunduin promissionem infinila coropreliendi, linetur. Quia dixit in nomine, eridenter unam deiia-
11humili sermone sublimia indicavi. Unde lotum ibi lem in Trinitale consislere declaravi),. Et quod pro-
Jit plenum, ubi nihil est minus, irao peniius lotum seculus est, Palris, el-Filii el Spiritus siincti, per
 5159 ! YIGILIITAPSEKSiS - 240
singula nomina siiiguhs perso.nas ines^e dislinxil. A Prmterea d-untuxatde sacrosanctottnilo nemineTritii-
"Hmretictts.Sane, ut prius mihi sumtnaiim de unito! taiis.
deiiaiis nomine multifarie diclura ad inierrogata{ Ergoubi unum Deum meniini, non ad unam Jan-
exponas, poslulo, et sic de nominibiis personarum^ liimmodo personam Tatfis haec in diendo laxtivi,
in prosequendo-disiinguas. duin Fillum de una Paliis esse pleniludinedeitaiis
Inierrogalio. Cur unita esl deitas? • et Spiritum sanctum non negavi. Et solum Deum uhi
, Responsio.Quia nulla estirihae plenitudine Trini- memoravi, non ad solam personam Patris haec,'ui
tatis ambigukas. dicam verius, indicavi , quia Filium el Spiritunrsan-
Inte.rogatio. Cur unus esl Deus
" Pater, et Filius, cium de hac ipsa so'a subslantia divinitalis Pairis
•et Spiritus sanclus 1 esse non negavi. Similiter omnipoieniem Deum, sive
Responsio. Unus ubi dixisti, ad unittim nomen verum Deum, vel borium Deuin,,aut summiim Deum,
deitatis lu ipse retulisti nomina ea quse in personis seu unura Spiritum sanctum, de quo summalim paulo
-disdnxisli. anie narravi, 202 nonne hsec cttnefa vocabula ad
- unilam 'divinilatem Patris, elFilii, et sancli SpiEilus
Interrogatio. Cur soIusDeus? ,
Responsio. Utique quia sola deilas in Trinitate declaravi? Unde quamvis in hoc locoxopiosae sint
xonsislil, ideo-solus Deus. 8-significaliones diclse, lamen ad uniiam diviniiaiem
- Inlerrogatio. Curemnipotens Deus? Trinitatis evidentius'-sttnt approbalae. Nam unitas,
Responsio.M nifeste, quohiam omnipotens est ipsa non uf hsereticisuis oppressi blasphemiisdicere saepe
deitas Triniialis. coiisueverunl in volunlate esse, non in deitate : quod
IntenogaCo. Cur unus verus Deus absit,' dum unilas non in volunlate tanttira sit, sed
Responsio. Procul dubio dum una vera sit natur-a imo iri deitate. Ac per hoc unitas hsec, ut ceitus sis,
Jrinititis, propterea unus est \erus Deus. non in concofdiaManlum est, sed realiter, imo stib-
Inlerrogatio. Cur unus bnnus est Dens? staniialiier consiat in natura divinilalis. Ergo postulo
Responsio. Quatenus nu'la diversitas dispar cst in a le, qui legis hanc istius scripluraemeaefideicaiho-
una suhstanlia divinse Tiiniiatis, ac per hoc unus licaeprofessionem, ne bic superflua vel profusa verba
gfJJl boims estUeus. , perquiras; sed slriclim, capaciter, irao spirilaliief
cum summo studio dicta/ad stylumsacrse Sctiplurse
Inlerrogalio. Cur-summus Deus?
et secundum regulse sequitatem justitia
Responsio.Quon'.am haec-eadem ipsa summa est conferas,
substanlia Trinilalis. moderante perpendas. Unde jam accipe non diseria,
sed fortia; neque lerrena.figmenta, sed vera coeleslia
Jnterrogatio. Cur unus est Dominus? C jjocumenla; neque philosophorum hseretica prava
!Re$pon$io.Memento unilam esse dominatione in commenla, sed perfecta apostolica arcana sacramen-
natura semplternseTriniialis, el ideo unus Dominus.
la; neque grammatica, quae superflua est docirinae
Interrogatio. Cur una est imago invisibilis Trini-
sapientia, sed ex evangelicis Scripturis super mel
fatis? ei lavum dulciora et meliora divina prsecepta. Disce
Respomio. Quia una eademque deitas esl in inaa- itaque quia in hoc sophisise hujus mtindi slulti vel
-gine-veritatis. muti facti sutit, quoiiiamsapieiniam veram non co-
lnlenogalio. Cur unus estspiritus Deus -gr.overunt, et ideo reprobi facti sunt. Itaque inter-
Responsio.Nonne una est nalura deilatis Spiritus rogantis atque solvenlis accipe persor.atn, quoeexigit
sancti, quae in Patre, ct Filio, et iu sese consistens sibi fieri satisfactionem. -
esl? ldeo unus est Spirilus unius Trinilalis, quia una Inlerrogatio. Cur Pater shiritus diciiur, et Filius
'est sempilerna in hac ipsa Trinilale plenitudo divi- spiriius nuncupatur, et Spiritus sanclus spiriius ap-
nitatis. pellatur?
^nlerrogalio. Cur sequalis est una Trinitas? Responsio. Perfecle ad haoc respondetur pro Joco
Tiesponsio. Quia et sempilerna est in ipsa Tnnitale interroganti. An ignoras quia Pater unus Deus est,
deitas. Rogo, non animadvertis omnes pene hsereses ^et.Filius unus Deus est, tt Spiritus sanctus unus
in hoc titulo unitam deitatem Patris, et Filii, et Spi- Deus esl? Nonrieunus Deus esl, dum unitum nomen
ritus sanciiblasphernare, dum haecquaesuperius uni- est in natura usise? Sic ei unus Spiriius est, quia
ter in Triiiitate~stmt dicta ad unam personam Patris unita esl deitas ejusdem. Nam si tu per singula no-
,1111 tantummOdocoriferani ?-Quade re slrenue nohis mina personarttnt unilum nomen Spiritus ter desi-
laborafidum est, imo adversns lotseclarum congres- gnnsli, nunquid tres Spirilus dicere oportet? Abs:t.
siories atrociler cum infiniia solticitudine dimican- Quod si hoe poter.it diri, tale erat, ut ei hoc in con-
flum, ut penitus discussa bseretieorum ealigine, lux fessi<>ne deberelinlroduci; tres deosin plur.di numpro
evangelicse cognilionis paielacla' clar. scal, et bla- nuncupari: ut jam non esset in his personisuna^Qg
sphemaniium detecia csecitas innoiescat. Unde nobis naiura divinitatis, sed unusquisque in propria vel
paulisper proexaniinatione superiora retexenda sunt, diversa natura sua consis'erel; quod 'absit. Interea
ut legentibus vel investigantibus yeriiatem omnis ad lursus eadem repeto, et ad lua dieta verba compa.ro,
Tiquldum scrupulus infidelilatis de arcano pectoris ot seiisum intellectus mei tihi refero. Paler unus
auleratur^ >Deusesl. el Filius uni?eoilus Deus est, et Spiritns
SiT DE TRINITATE LIBTI. _ - Wi
Eanctus unitus in Patre et Filio Deus est. Nonne quia & nonsignificavit,Pater dixit,ct Filiusfecil,el Spiritus
uniiatis noraen, id esl deiraiis, per singulas personas sanclus benedixit; sed breviter proseculus est: Et
ler designavi, ideb ires deos potero confileri? Absit. dixit Deus, et fecit Deus, el vidit Deus omnia qtiss
Und>>quamvis triplex sil diclum, unutn tamen lenet facta erant, ct henedixil il!a, dicens, Crescile et mnl-
in deiiate Trinitalis nominis indicium. Inlerim yel iri Hplicamini, et replete terram (Gen. i, 28). Vides quia
hoc tilulo animadverle dicentem : Ego sum Deu$ nemo ad semetipsum.dicil, fiat, sed ad facientem :
Avraham, Deus I$aac, et Deu$ Jacob(Exod. .111,6). el nemo qui facit, ad suam personam Ioquifur, et
Nunquid in hoc diclo trcs deos design ivit, eo quod fecit. Et quis de se indicat, et vidit, ct benfdij.il?
unum noroen ler indicavil? Absit. Idcirco^nos qui Nara verbo tenus si una essef persona dicenti , et
fidem evangelicam alque apostolicaro Patrum lene- facienlis,'et benedicenlis, sie inliimssel fecisse se
mns, nec tres deos, nec trcs dominos, nec tres spi- "opussuum, el dixi, et feci, et benedixi.Dum scfiptum
ritus, vel csetera hujuscemodi pluralitatls dicla nec 'sit; VerboDoiiiini cwli firmati sunt, et spirilu.oris ejus
tenemus, nec in corde nostro suscipimus : prsesertim omnis virlus eorum (Psat. xxxii,-fj). Utique Yerbum
cum nos unitatem deitatis uniter, non pluraliter in FiJium indicavit: Dominum aulem Palrem ejus dcsi-
Trinitate consistere sciamus. Propler r;uod nori de- gnavit, et Spirilum oris ejus, Spiritum sancltim dixit.
bemus tres naturas in his personis conlra jus evan- B Yides in liis personis unilum esse iiqmen Tririitaiis
gelicse censnrae profileri, cum sit-unus Paler Deus, in natura? Psalmographo qudque approbanfe": Pro-
"et unigenitus sif Filius Deus, et ingeniius sit Spiritus ptetea unxit te Deus, Deus tuus (Rsal. xuv, 8). Ecce
sanctus Deus. Ideo unus est Deus,quia unita est dei- Deum et Deum : "non lamen pluraliler invenies
"las, skul per singulas personas scriptum est: el quia jdietum fuisse in his persohjs daos : nec non Do-
nullus D^us nisi unus. Velut hoc : Audi, hrael, Do- rainum de .Domino, Patrem de Filio "audi alte-
minus Deus tutts, Deus unus -est(Deut. vi, i); sive slaniem per Osee prophelam, Salvaboeos in Domino,
hoc : Ego DomrnusDettsextendi calum solus, el soti- Deo ipsorum (Osee.i, 7). Sed et hoc scriplum
davi tcrram (Isai. XLIV,24). Sed et boc : Unus ejiim 205 est de unito nomine divinilatis : El pluit
jOeus(ITim. n, S); aut Iioe : Medialor autem unitts Dominusa Domino (Gen. xix,24).Vel hoe exempltim
non est, Deusaulem unus est (Gal.lv, 20). Nec non : accipe ad Jacob diceniis in libro Geneseos : Surge
Vade retro, Satana; sctiptum esf : Dominum Deum el ascettdein tocumRelhel, el.habiia ibi, et facibi ailure-
luum adorabh el illi soli servies (Malth. IV, 10.). Nam Deo, ilii qui uppuruittibi cumfugeres a faciefralrh,
et hoc : Ex Spiritu qui nascitur, Spirilus est; et alio tui (Gen. xxxv, 1). El in libro Psalmornm cautunriri--
in loco: Hwc omnia operalur unus alque idem Spiritus, venimus: Dixil DominusDomino meo, Sede ad dexie-
divideitssingulh proul vult; sive hoc : Servare unila- G rammeam,donecponam inimicostnos scabellvmpedum
tem Spiritus in vinculopuch :~unumcorpus- et unus tttorum (Psal. cix, 1). Sed et sancius Isaias hwlicat:
Spiritus. Sed ethoc : OmnesunumSpiritum polavimus, Sic dicit Dominus Chrislomeo, cui lenui dexteram, ut
Memento uniium divinitatis nomen esse iri singulis obaudiant eum omnes gentes(Isai. XLV,1), elc. Unus^
personis. lamen Deus qnia uniia est dominatio in natura sein-
Inierrogatio. Ut haecdicta de auetoritalis jure adhuc piterna : sicut ei de persona sancti Spiritus Vas^ele-
mibi corifirmes,poslulo. ctionis hrcviter absolvit dicens : ldem Spirilus idem
'Responsio. Ignoras scriplum esse, Intelligenlibus et Dominus, idem et Deus, qni operulur oinfdain om-
legem loquor (Rom,-vn, 1). Iiaqne g©4 <I"i aures nibus (1 Cor. xn, 11). Et alio in loco idem ipse repe-
habent ad audiendum audianl quid Spiritus per bi- tit: Quia Dominus cst Spiritus : ubi autein Spiritus
stbriographum Moysem in toto pene libro Geneseos Dominl, ibi liberlus (II Cor-.m, 17). Vel accipe in
Ecclesiis lestetur : intelligant Deum dixisse, elDeum persona Patris in Evangelio ad Samaritanam dicloai
fecisse, el Deum adfuisse, vel benedixisse ea. Idem et fuisse, quia Deus Spiritus esi (Joah. iv, 24)^Nam et
dixif ibi: Faciamushominemad imaginemet similiiu- de persona Filii Jeremias reeepiissimus prophetarum
dinem nostram (Gett. i, 26), et-sic prosecutus £st: leslatur : Spiriius faciei nostrm Chrislus Dominus
Fecit Deus hominem, ad iinaginem Dei fecit illum,'', [) (Thren. iv, 20). Sivehoc : Quianihit Deu$ spiritum
masculumei feminamfecit eos, et benedixileos, dicens: Filii sui in corda noslra, clamantemAbba pater (Gal.
Crescite el multiplicamini, et replele tcrram (Ibid., iv, 6). De Spirilu autem principali Fifius indicat :
27, 28). Spirilus ubi vult spiral, et voccmejus audis, el nescis
Interrogalio. Quae tandem est causa unum dixisse unde-venial, vel quo eat. Sic esl omnis qui nascilur ex
faciamus, et unura fecisse, et unura dicenli et facienti aqua el Spiritu sanclo (Joan. m, 8). Ergo ut compen-
interfuisse, el bona facla vidisse el benedixisse? dum. -dio Scripturse sensum de natura divinae Trinitalis
fociattiusunius lantum solitarii persona non sit, sed uniter diceniis colligas: Vivit Dominus, el benedictus
facienlis uniter cum eo, et ad imaginem Dei ipsius Deus meus, et exalletur Detts saluth mem (PsaL-xxu,
tantum persona sit, sed el videnlis et benedicentis 47). Yides per singulas signiflcationes unitum nomen
una eum eo sit. deitalis ter indicatum : hoc esi, Deus, Deus, el Deus :
flesponsto., Non tibi videtur,quoniara per lacita non l.imen deos. Yel per-eumdem dicium accipe:
noraiita personarum, quamvis paulisper, deitatis"uni- Immoia Deo sacrificiumlaudis, et redde Allissimovola
tum operanlis nomen esi insinuaiJim? Utique, quia tua. Etinvocajnein.die tribuiatwnhlum, el eripiam te,
 243 YIGILII TAPSENSIS- Ui
et gloiificubh me (P$al_.XLIX;, 14). Utique si una pssei \ quod tres sunl, qnid aliud sentitiir fuisse qtiam Paier
lantummodo in hoc exemplo fixa persona; debuerat vertis, Unus, vel soluS qui genuit idem non sil qui.
haec sine aliqiia distinclione in prosequendo taxare, et unigeniius ab ipso esi; et Filius unus qui non ge-
dicens :_Vivit Dominus, qui esl benedictus. Sed cum nuit sicut ipse a-Patre.geniius, Pater non sit';;'el hic
dicit: Vivit Dominus,el benedictusDeuslneus, ei exal- Spirilus sanctus qiii nec Pater nec Filius est? Prae-
letur Deus salulis mew._(Psal. xvn, 47), itane non lerea qtti necgenuit, necgenitus est, eum alius sitin
uniier ,in Iiis pefsonis esl noraen divinitatis Patris, persoha qui genuit, et alitis sit in persona qui uni-
el Filii, et Spiritus sancti in omnibus declaratum ? genitus ab ipso est, et alius adseque in persoria, ut
2©S id est Deus,-et Deus, et Deus : sicut alio iit dixi secundum divinam Scripturara, qUi nec Pate>-S
loco cautum est de unito nomine domiiiaiionis : nec Filius est, hic est Spirilus sanctus, sed plane de
.Afferle Domino patriw gknlium, afferle Domino glo- uniia natura est. Ideo in deitaie unila uriilum divini-
riam eljtonorem, afferle glorium\nomini ejm (Psal. latis nomen est. Sicut in elaritate evangelicaeSerl-
xcv, 7). Quia si una esset tautummodo per^ona glo- pihr* de Spiritu Paraclito Filius teslatur, dicens;
riam sic debuerat intimare : Afferle -Domino patriae De Palre procedit.(Jdan. xv, 26). El sjc prosecutus
gentium, afferle ei gloriam et honorem, afferle glo,- esl: Et de meo accipiet (Joan. xvi, 14)'. Et ideo uj)l
riam nomini ejus. Quid aroplius? NunquM adhuc B personoerequiruntur, propria nomina per haecdistin-
nobis ad patefaciendam veritatera argumenia sunt guuniur , ubi autemDeitas poscitur, uniium nomen
necessaria? Nunquid gentes quibus inlroiius januse indicatur , quoniam isunms ad nomina personarum
cfedfenlibus^ad viiam a?ternam palensest, in unam pluraliier dicium demonstratur.- Ac per hocin dei-
tantummodo personam Palris baptizantur ? et non in tate divinilatis unita unum shnt, et in nominibus per-
nomina haec sunt in personis-dislincia, sonarum tres sunt: unde tres urium sunt,sive unum
" tres, quorum
Pairis, et Filii, et sancti Spiritus, quibus est una na- tres sunt. Sane ut omriem scrupulum legentibus am-
tura divinitalis, sietit scriptum est, Eunles baptizate putemus, adhuc breviterdilucidabo,multifarie appro-
omriesgenlesin nomine, et sic prosecutus est, Patrh, bans hoc unilaiis nomen esse verissimum Triniiaiis,
et Filii, et SpiritUssancii(Malth. xxvin, 19); Unde in quaetamen refertur ad multifariam sapientiam Dei,
his personis per omnia in deitate diviniiaiis ajt.iium quae uniter in Patre,'et Filio 4 el Spiritu sancto con-
nomen est, et peripsa nomina Trinitatis lanlum per- sistit; dequa si significessapientiam deitatis.et de»
sonsedistinclae sunt. Sed et Apostolus ad hsec testa- tatem sapienlise, iionne haecipsa est unitas sapienlise,
-tur : Servare unilutemSpirilus in vinculopacis. Vnum qux et divinilas Trinilatis? Ergo ut compendio hsec
ttrpus, et unus Spirittts ; sicut el voiuli eslis in una assignemus, sivesapientisegloria, sive deitas gloria;,
spe vocalionis veslrw(Ephes. IV, 5). YidCsservandum aut sunimitas, aut dominatio, aiit dignitas, aut clari-
esse unitum Spirilum , In unum corpus Ecclesiae, in las, aul 2©>3 majesfas, aul imperiura, aul potesas,
Vinculo pacis, quod est in confessione salutis? Aut- aut sempiternitas nomineiur, nonne hsec multifarig
tninquid unitaiis naturse nomen Spiritus in una tan- quamvis siutdicla, tamen ad unitam deitatem incom>-
itummodo persona ejusdem dici potest, dura unitalis parabilemf Patris, et Filii, et Spiritus sancli uniter
naturaj nomen in tribus bis personis in hapiismo sunl declarata ? Aut putas quot significaiiones dicun-
vitam credeniibits tribuat ? In qua spe omnes nds vo^ tur ad gloriam deitatis, totidemque sint -et speeics
cati sumus. Q>taespes fidei nostrae hsec esf, ut in ba* diversitalis?-Absit , dum haec jiniversa ad unitam
piismo uniiumdivinilatis nomenprius confitearis, nt substantiam dicta referunlur. Nam si haee una atque
renttissam peCcaloum in bis personis consequi me* eadem ipsa est mulliplex prsesagasapientia Patris,"et
fearis. [Efgo .quamvisin superioribus exemplis Scri- Filii et Spirifus sancti, qnse est una virtus, sive tina
pturarum tacita sint nomina personarum, lamen un» forma magnitudinis, sive una majestas, s'.ve una cla*
tum nomen divinitatis" per omnia libi .est in his ritas, quse in hanc unitam deitalem pleniludinis se-
demonstratum; sicot et in boc exemplo veritatis, in cundum Seripturse regulam in hoelococolIec,ta repe-
quo nomina personafum evidenter sunt ostensa, et riuntur; nunquid sic in eadem deitate Trinitaiis
uniium nomen diviniiatis clause est declaratum, d» potest adversus Scripturas referri, ut tres sapientias,
cente Jdanne evangelista in Epistola sua-: Tres sunt aut tres virtutes, aut tres imagines, aut trcs substan-
qui ieslimonium dicunt in cwlo, P.aler, cl Verbum,et tias, aut elaritates , aultres plenitudines divinilatis,
Spiritus , el in Chrhto Jesu unumsunt (I Joan. v, 7) ; vel csetera hujuscemodi pluraliier Ariomanitarum
non lameri unus est, 2©7 41"3 Pon est 'n *>isuna more dicamus? Absit. Sicut lu, Osi, jam in setate
-
persona.Nam unum quod dixii de utrisque.quid aliud prolixa,,qtii non per rudimenta in synodo Sirmiensi
inlelligitur, quamquod Deus Pater divinitatis nalura, CatholiCaeauctor Fuisli, ubi fidetn tuam, quam in
idem ipse dicaiur et Dominus, idem ipse slt et Spi- Nicaeaconscripseras, kritam fecisti, dum regiaepote-
ritus; etTilius Deus, idemque jsit in divinilate et stati famulareris. Praeterea qui morti esses perquam
Dominus, idemque sit in deitate et Spiritus; sed et vicinus, sicin laqueum voraginis baratri incidisti, ut
Spiriius Paraclitus Deus idemque sit et Dominusin excederes tanquam mortttus a corde , ut diceres i
natura deitatis, idem sit et spirilus ? Yides qua in Quis ignorat Palrem jnajorem esse honore, dignilate,
deitate ei in substantia plenitudinis per omnia unum - jiaritateel majestate?Quasi duaevel certe tres essent
sjutiii ei >innominibus personarum Ires sunt? Nam ciarilates-, aut majeslates in singulis his personi*,
 '
S4& . 'DE TRINITATE LIB'. IL. 240
Palris, elFilii cl Spifiiiissancti. Quod absit. Nam si .A'delvobisspiriltimsapientiwetrevelalionis(Ephes.i, 17).
haee eorura sic se blaspheniia, ita ut aiunl, haberel, Et alio in loco-sic caulum invenimus : Sed accipieth
qtiare jam non tres deos' piurali numero nuncupant, . virtulem supervenienlem Spirilum sanclum in vobis
ac publica voce circa proprias vel diversassubstan- (Acl. l, 8). Sive hoe per sanctum Michseam, fpsum
tias suas pollicenlur? Quod absit. Dum perfecle un» Dominum Patrem accipe proleslantem . Nisi ego act-
lumnomen divinitatis, mullifarie quamvis dictum, impleam virtulem in Spiritu meo sanclo, el judicio, et
uniter In Trinitate consisiat. polestate (Michwm. 8). Memenlo hinc esse sanctum
. Inierrogatio. Sed ui, breviler hsec ipsa dicla de Spiritum sapientiae et virtuiis cum Palre, et Filio.
auctoritate per singulas persorias uniter ac commu- Sive uniter sanctimonise Tfiniiatis, dictam percipe
niier mihi osiendas posmlo. omnia mirabilia in signis el prodigiis operantem, ut
Responsio. Audi uniter in Trinilale dictum : Sa- superius prsedixi-: Sanclilas et sanctimonia in sancti-
piens est Deus, et forlh'el magnus, qui jubet soli, et ficatidnexjus (Psal. xcv, 6).Vides ilaque essein utris-
nori orilur; qui sidera conclusit, et .extendit cwlum que unam sapientiam, sive virtutem, aut lucem, aut
quemadmodumpellem ; qui ambulat super mare lan- sanclitaiem, vel operalionem, nec non et alia Imjus-
quam super 209 aridam, qui facit magnalia, el quw cemodi multipliciler dicla, quse non sunt ad'jisec.
invesiigari non possuni(Job. ix, i, 7, 8, 10). Et quse B exerapla illata, quae satis longum est per ipsam Tri-
in Salomone ait: Deus sapienlia sua fundavit ierram, niiatem uniier dicla eiiarrare. Sufficiat, etsi pauca,
"
paravit aulemcmlosprudentia (Prov. m~ 19).Yel hoc ad probationem, promultisin cognilionem lucis fuissc
Apostolumagnoscedicetilem.: Christum Dei virlutem exposiia documenta. - '
ei Dei sapientiam(I Cor.i, 24). Sed etipse lursus ait: Inlerrogatio. Ergo si Pater, et Filius, et Spiritus
Vl habi.el in me yirlus Chrisli (II Cor. xn, 9). Et in sanctus in deitate divinitaiis unum sunt^ adbuc legis
psalmographoscrlptum est: Ambulabunlde virtutein lestimonio mihi satisfacias quseso.'
virtiiiem(Psal. LXXXIH, 8). Non lamen pluraliter sa- Responsio. Jara audisti supenus evangeKsta.n Joan-
pientias aut virUres in h's personis esse significavii, riem in Epistola sua lam absolute testantem : Tres
sicul idem ipse repelit : Dominus Deus virtutum no- sunl qui lestinfonium-dant in cmlo]PaterrVerbum el
biscum (Psal. xtv, 8). Sed et hoc : Laudate eum in Spirilussanclu$ : et in Cltrhto Jesu unum stinl (Jotm.
firmamenlovirtulh ejus (Psal. CL,1). Et iu alio loco : v, 7). Utique sine dubioin Trinitate divinitaiis per
In lumineluo videbimusiumen (Psal. xxxv, 10). Nam omnia unum sunt, et in ndminibus personarum tres
et de persona Spiritus saneti Salomon in Praverbiis sunt. Ilaque, 210 ut sc'as de his quaesuperius com-
eadem ait : Lua; Dominispiritus hominum, qui scru- prehendi, nullam divisionem aut distanliam in una
talur inleriora cordis (Prov. xx, 27). Yel hoc : Vt C deitatesubstaniisepIenitudinisPatris,etFilii etsancii
Pater Deus DomininostriJesu Chrisli, Paler clarilalh, ' '
Spirilus fecisse me raemini.

LIBER SECUJVDUS.
De propriis. personis, et de unito nomine Trinitatis.
Hmretictts. Nuncper singula nomina personarum, gll Dominus ip$eexpugnaviteo$,et rememoratu$est
ul nomen deilaiis mihi exponas poslulo. dierummiernorum, qui eduxitde terra pa$loremovium;
Aihanasius.Audi. Si Filius in riominePatris venit, et"subjunxit : Vbi est qui po$uit in illh $piritumsuum
nunquid ipse est Pater qrii ait: Ego vcni in nomine (Ifj/d.,'ll)? Yides ergo deunito naturse deilaiis.no-
Pairh mei (Joan. v, 45): dum Paier, Deus sil, in cu.us mine, gloriam Patris et Filii esse hunc DominuraSpi-
nomine Filius venit manifesie? Ac per hoc in unita D ritum sanctum, quieduxitfilios Israel de terra jEgypli-
naiura divinifaiis unum nomen est comprobatum, sicut propheta dicit: Sic eduxhti populum luum facere
sicul et ipse Pater ad legislalorem Mosem testatus libi nomen gloriw, qui conversusest filiis Israel. ad ini-
est, dicens : Aliende illi, el ne fueris inobediensei, micitiam (Isai. LXIII, 14, 10)?
nomenenimmeumesiinillo(Exod. xxm, 21). Ad haec Interrogalio. Rogo,-si unitum noraen est In deilate
patriarcha David sie ait: Renediclus]qui venit in no- glorise Trinitatis, cur-unusquisque in suo nomine hon
mine Domini (Psal. cxvn, 26).' Nam et si Spiritus venerit? Porro quasi hoc quod unitum nomen sub-
Paraclitus in nomine Filii venit, ut ipse dicit, Quem stanlivum ad deitaiem uniter referlur, jam proprium
mittet Pa'.er innomine meo (Joan. xiy, 26), nunquid esse non ostenditur. . t
ei ipse Filius diclus est, cum sine dubio nomen Filii Resppmio. Utique in hoe prpprium esl, sed el uni-
Deussit in una pariterque natura divinitatis? In hoc tum : nam, ut certus sis, nomina in personis propria'
ergo nomineevidenter Paraclilus venil.Ideo per singu- sunt, sed non nnila. Sedaismihi : Cur insuonomine
las person.is secundum suhslanliara naturse Trinitatis proprio, quod est nalivitatis, non tamen Palris ad
uriiium nomen est tibi declaratum. Isaias sanclus haec indiscretamdeitatem, ubi-refertur.: In qua invenie- '
approbans dicil: DescenditSphitus aDeo,et eduxit eos; tur unitatis Dei nomen. Sed in eo sane in quo ef su-
sic eduxhti populumluumfacerelibi nomengloriw(I$di. perius comprehendi persona ipsius tantummodo gi-
LXIII,14); sed et ipse idem indicat : Et irrilaverunt gnentis dislinguitur, hic ipse Filius non venit: audi(
Spirittun sanclumhet conversusesl iliis adinimicitiam. . quia si in hocnomirie lantumyenissel, quod dicitUE
 247 YIGILII TAPSENSIS 2£g*
FiliUS;Cl non in subjlaistia deitatis unita, quod no A Descendit Sphitus a Deo, el eduxit eos : sic eduxisii
minatur Deuk, dicturus eras mihi : Non est unitun populum tuum 213 facere iibi nomen glorim (Isai.
nomen iu jiatura diviniiatis Filii cuin Patre, sed pro LXIII,14). Disce jam unitum nomen esse in natura
prium; ut non -tantum noinina propna jam in perso divinaeTrinitalis.
nis dislingueres, sed unitura nomen in deitaie Trini Inlerrogaiio. Dpclara ergo mihi si verus eslFilius,
taiis tantidem per ipsas personas separares : ut au aut non. -
unilam subsianiiaiii in Iribus partibus dhideres, ve - Responsio.NonnePaier,ulnosinteliigeremirs.liafrc
certe singttlas personas in singulis jam subslantiis significalioneminlulit^ut deitatem nativilaiispropriam
nobis consisiere indicares. Sed plane si Paier, ei Filii sui de ,semelipso insinuaret, dicens : Ex ute. o
Filius, et Spiritus sanctus secjindum singulanomina ante luciferum genui te' (Psal. cre, 5).- Unde? Non
personarura perfecle distiHguuniuf, -nunquid sic el qtiia Deus Paterulerura ut homo Iiabeat; qui ineon»
sfenndunruiiitam deilatem pleniludinis uhiium no- prebensihilis est : sed ideo haac de nostris exempla
men in his personh per singulas naturae suhslantias inlroducens, sigoificanscoraparavit, per qnod nativi-
dividilur? Absit,- nara etsi tti (Ariane) ubi nomina .latem Fil i sui veram de semelipso nobis propriam
tanlum in personis deheres dislinguere, ibi simul insinuaret. Considera ergo inhoc loco cl tti, Ariane,
cum ipsis nominibus et naturas per gradus singulos, B qualiter sil dictum. Nunquid hic faclus est, qui de
vel pcr ordines diver-sosdislinguas, ut tres naiuras, . ulero snbsiantse Patris inenarrabililer natus P-SI?
major,ern,inferiorem et perquam miuorem secundum Nunqnid hic f .ctus esl qui sic unigeni>usab evar.ge-
nomina personarum esse dicas, 212l ul Per 'Psa n°- lisia nobis annumiaius est,-dicenle : Qui non creditin
mina discrepanles el suljslanlias esse 'assignes, cur eum, jum judicutm esl, quia non 'credidilin nomine
erubescis, et nonsicut genus plurali numero tres unigenili Etlii Dei (Joan. in , 18)."Sed et in Epistola
dominos, majorem, infeiiorem el pcrquam minorem, sua hsec eadem indicat : Et sumus , inquil,- in vero
eonlra unitam veram naturam publica voce profiteris Filio Dei Jesu Chrhto,qui esl (dit) verus, e: vila wterna,
Circadiversas vel dispares substantias suas consistere: et resurreclio mstra (I Joun. v, 20). Ecce habes es
utsoles profileri unum, verum, sempilernum, inini- utero, eccein unigeniloDei, eccein veroFitio DeiJesu
tiabilem, infeciitm; et aliemm initiabilem, de creaiu- Cltrhlo, qui est (ail) verus, el vila mlerna, et resurrectio
ris proreclum; el teriium de ministris, quasi suhj-j- noslru, sicul ipse Dominusde se teslalus est: Ego sum
rCluni, ui Patri incomparabilem , vel inenarrahilem via, verilas et vila {Joan. xiv,-6). Et similitei' Isaias
.ascribas ; Filti auiem prae caiteris de faclura ignobili prophetavil: Servienlibusvero mild voc.abitur nomcn
:prpcedeiitem siihsiantlam demonslrcs ; Spirilum ad- novum, quod beiiedicetursuper omnemlerram. Et Le-
aiquesanctum de ministrisaiigelis habenlem subslan J r.edicenlDeum verum ; el qui sunt super terram, ju-
tiaro indices ? Unde ad hoc reveriamur, de quo per rabunt per Deum vivum: obliviscenlu-'tribidationem
singulas personas superius traciabamus. Sed et si prhlinam, nec ascendet in cdr eorum (Isai. LXV,15).
. Spiritus Paraclitus in suo nomine tanlum venisset, Vides nomen novum esse Christianorum, quod he-
quotl dic tur Spiriius Paraclitus, et nonin unitasub- nedjciiur super terram a Domino. Nam ipsi benedi-
btaniia Pairis el FHii,quodnominatuiDeiis,jam pro- cunt Deumverum, Patrein et Filium, imo et Spiri-
pridm riomen ejus in persona esse yidereiur, el non tum sanctum : el jurabunt per Deum vivum. Et ju-
secundum unitam nalu-am deitaiis in ulrisque, ut rabunt, aii, per Deum verum, quod esl divinitus uni-
tanlum unusquisque nomina singtila in personis suis ttimnoinen. Rogo,quaeest lanta haereiicorum.demen-
ostenderei,deilaiisatitemunitumnomennonindicarei. t.a, vertim Ftlium,cre.itoremfacturaesu.Bcomparare?"
Porro in Iiocunilo nomine deitalis Palris venit verus Aul quaecaechastanta esl, lantara veritatisprohaiio-
Filius, in qui dictur De.us, in quo claritalis nomen nem falsis argumeniis blaspbemare ? dum ceniurio-
est cum Patre. In cujus naturse nomine venil et Spi- adbucgentilishomoad luam confusloneraindicaveril:
ritus Pjraclilus , quia in hac ipsa sacrosancta Trini- Vere Filius Dei erat isle (Matih. xxvn; Marc. xv).
taie hofcnoraeii substanlialiter, sive uniter consislit, Jnterrogalio. Ei quemadmodum unilum noroen es|
sicut superius pnedixi, Palre de Filio sno indicanle: in nalura diviuilaiis, dum alier in alterius nomine
Ndmen meumesl in illo (Exod. xxni, 21). EtFilio haec veriisse videaiur ?
dicla confirmante : Egoveniin nominePalrismei, el 2I& Responsio.Yere veneno suntinfeciasubtiliu-s
non me recephth ; cunf autem alius venerilin notnine cum dolo haecobtusa corda interroganlis atque,defen-
suo_ eum recipieth (Joan. v, 45). Sed et de Spiritu dentis. Procul dubio in hoc sane alitts est Pater in
sancloipso rursum repetente: QuenimittetPaier meus persona qui vere genuit; et in hoc .alter esl Fillus a
in nomine meo (Jorin. xiv, 26). El deinceps eum de Patre in pefsona qui vereab eo genimsest. Sed et in
nominesuoaudi discipulos horlantera : Omnia qum- hoc alius est in persona Spiritus h:c principalis Pa-
Et
cunquepetierith a Patre in nomine meo-, dabit vobis raclilus, qui in Pentecostein apostolos effusus est.
sin.
\Joan. xvi, 25). Sed aposlolum Paulum eadem te- ideo haec sigillatim dicia memento, ul nomiua
slahiem : jSed abluli eslis , sed sanclificati estis , sed gula in personis esse disiincta. Yides quia alier ab
lanlum differt,
justiftcali eslis in nomineDominl nostri Jesu Chrisli, allero, sive alius ab alio, inpersona
et Spirilu Dei nostri II Cor. vi, 11). Audi et Isaiam de el non in pleniludine divinitalis usiae, sicut iusi;
uniio nomine gloriae saneii Spiritus declaranlem : Dpmmus ait: Alius est qui 4eslhnoniumperhibelmilti,
 249 DE TRINITATE LIB. IK 250
quime misilPaler (Joaiu v _ 52). Sed ei alio in loco A hoc"nomert uniter honorificalum invenTur essc in
idem ipse personam sancti Spiritus indical: Rogabo genlibus? sicut prxsagus Spirilus sanctus per Mala-
Patrem meum,el alium Paraclitutn mitlelvobh (Joan. chiam prophelam lesialur • Quia magnuinesl nomen
xiv, 16). Sciio aliumabalio, sive alterum ab altero meum in gentibus , dicit DominusDeus omnipotens
in persona taiituni differre, et non in unila plenilu- (Malac. i, 11); QuodJoannes Baplista absqlvit: Ego
dine divinitatis usise. Nam si secundum nomina stn- quidem ros baptiio in aqua pmnilenliw, posl me au-
gula personarttm' aller ab altero sine dubio dici po- tent veniel qui vos baplizabit Spiritu sancto el igne
test, nunquid sicet in ttnita deilatealter Deus potesl (Matth. in, 11).
pronuntiari Paier, quasi sil in nalura diveisus a Fi- Interrogatio. Declara mihi si nomen Patris esl in
Ito; ct aher Deus polesl dici Filius a Patre, quasi sit Filio et in Stdritu sancto.
iu deiiale alter; ei alius Deus potest profiteri Spiri- Responsio. Jam frequenlerde auctor.taie Scriplu-
lus sanctus, quasi sit in substantia discrepanlea Pa- rarum libi ostensum esl, Deum Patrera pcr legisla-
tre et a Filio? Absil: dum uniiura nomen sit in una lorem Mosem testaium: Ego aulem Domiims Detts,
vera nalura, ac per hoc unus verus est Deus. hoc esl nomen meum memoriale sempiiernnmin ge-
Interrogalio. Et quomodo in nominihus persona- nerationesrelprogenies(Exod.m, 15). DeFiliiautem
rum nnum de uno, aut alierum de allero, hoc est, Bpersona sic aif: Nomenmeum estin illo (Exod. xxiu,-
Filiflm de Palre esse significas? 2I).EtaIioin loco idem ipse Pater repetit: EgoDo-
Fies-ponsio.Ignoras unum Patrem de semetipso minusDeu$,qiiiroconomenluutnDeu$I$rael (Isa. XLV,-
genuisse Filium ? Quia nemo sibiraetipsl pater pater 3);qnod ip-^eFilius confirmavit 216 dicens: Ego
cst. Et quis sibimelipsi filius filius est7'Diini Paier veni in nominePalrh mei, etnon me fecepisiis(iloan.
nort silgeniius, elFiUusnon sit ingeniius ; sed plane v, 45). Et Davidad hsec ait: Benedictusqui venit in
Pater Filii est quemgenuil, et Filius est Patris, qi.i nomine Domini (Psal. cxvn, 26). Nam el de persona
vcre de ipso genilus cst. Quapropler non ul quid m Spiritus sancii Filius leslatus esl, dicens : Quem
solent blasphemnnles IHconfcssione introducere duo miltet Paler in nomine meo (Joan. xiv, 26). Vides
noffnata principia, ul et in tolo nec Patrem verum, Filium iif Iiqc noniine venlsse quod et in d.Tiale
IKCFilium profiteanlur: <ium Paler sine Filio om- Patris uniter csse ost^ndilur; et Spirilus sanctns-in
nino dici non possit; quia unns de uno, id esl Filius lioc nomine venisse indicatur, et Filii; apostolos au-
de Palre esl; et unus in uno Paler in Filio esi, Pl Fi- lem missos fuisse; ul baptizarent omnes genles in
lius in Palre est. Qua de re alter csl in persnna qui unito vel communi nomine deitatis, "quod est nalurse
vere inenarrabililer genuit, et alius adseque in per- invisibilis, sancti Spiritus, sicut scriplum est: No-
sona qui de ipso nattis es1. Sane dehas eoium cum 1G liie contrislare Spiritum-sanctum Dei, in-quo signati
s:t unita, 215 a'ter '"c Deusab illo aiio 'Deo veibo eslis in d'e redemplionh vestree (Ephe$.lv, 50}; vel
teuus dici non potest, quia uniiuin nomenestetin ple- hoc-:Et omne$unum Spitilum potavimus(I Cor. xn,
nitudine divinitalis, el ideo unus est Deus. Eigo si 15). Sive unilalisnomen baptismo operante stiscipe ,
Filius in nomine Pairis venit, el Spirilus Par.icl tus d-cenlis: Eivos eritis mihi in filios et filias, dicil Do-
in iiomine Filii venit, sicut Filius de eo leslalur: minus omnipoleiis(II Cor. vi, 18). Ycl hocaccipe :
Quem miilet Pater in nomine meo (Joan. xiv, 26); Ex Deonati sunl (Joaiu i, 14). Nec non : El baplize-
non tibi videturquia dtiplex et hic contineatur iu- tur unusquhque-vestrumin nomine Jesu Chrhti (Aet
lellectus, id est ui in nomine personarum taniiim sit n, E8). El alio in loco : Sed abluti esth, $ed sanclifi-
dislinctio, in deitale autem nulla sit disciytio ? cati e$li$, sed juslificali eslis in nomine Domininostri
Jjiterfogafo: Et quare in uomine Spiritus sancti Jesu Chrisli, el in spiritu Dei nostfi (I Cor. vi, 11).
nemo venisseinvenilur? Sed el quod ex Deo nattis est," Joannes teslalur:
Responsio: Duces caeci,nunquam hnc proverbium In sua venil,el$ui euin non receperunt: Quotgnotau-
in Scfipturis sanctis vel divinis audistis : Non glo- lem receperunl eum, dedil eis poleslalemfilios Dei fteri,
rietur gibbosus sicut reclus? In cujus unilo namrae credeniibusin nomineejus: qui non ex sanguine, neaue
riivhiilalisnoiriinemissi suni apostoli ? Ite, bipiizate '" ex voluntatecarnis, nequeex volunlate viri, sed ex Deo
omnesgenlesin nomine,el sic proseculus ell per sin* nati (Joan. i, II) siinl. Disce ergo hoc unilum nomen
gulas personas, jPalris, Ftiii, ef-Spirfftissancti (Malih,- esse sempiiernura in deitale Patris, et Filii et sancti
XXVIII,19)? Nonne unitum divinilalis Dei nomen Spiritus: sicut el tinum bapiisma est fidei, quod vi-
prius tacite uniter praemisit, et sic in nominibus per- tam seternam credentibus tribuit. Quia sicut unum
sonarum aperlissime declaravii, Pairis , et Filii ,et nomen est in natura Trinitalis, ila et unum donum
Spirilus sancti ? Porro nunquid polest arceri de hoc perbaptismnm divinitalis. Apostolus ail: Vna fides,
onito deiialis nomine Spiiilus sanclus? Aut nunjuid unum baplisma (Ephes. iv, 5); idcirco quod nomen
potesi, conlra regulara tradiiionis evangelicae cen- Patris sit in div\nilale, hoc nomen sii et Filii in na-
snrae, de hoc unito Triuitatis nomine sancti Spiri- lura deitalis, sic el sancti Spiriius idenlidem hoc
tus sublata vel tacifa persona baptisma in Ecclesia nomen sii in substantia clarilalis. Nam vis scire?
perfeclum celebrari? Absit. Alioqui quomodo in hoc cum in divinitale Patris nomen, id est Dei sive Do-
nomen deitaiis, Palris, etFilii, et sancli Spirilus in mjni, aut Spiritus nominas, unilum nomen elFilii
fide bapiismi uniter credehiibus dalum esl?Nonnc - et sancti Spiriius in hoc indicas. Ideo. sccundum
251 -VJ&JLIIfAPAENSTS • -
25''.
ipsam pleniludinem naluriie divjnltalis -duni jefers jk Responsio. Plane diiisa esl in nominibus lanium
nnllinn, jiomen per omiiia1n 3i1sesseoslendis.Sane -personarum, in deilate autem indivisa est.
Hc secundum pensonaspaulisper laciium deitaiis uni- Interrogalio. Edicito mihi quomodo inlerpretalur
4um nomen est. Dum aulem singulas personas nomi- unitas.
nando perctirris, nomina propria inesse designas. Responsio. Nescis quia una est Patris, et Filii, et
Unde oportet 217 "os rursus ad superiora dicla Spiritus sancli divinitas ?
recurrera, si potest in uniio nomine nalur.e divini- Interrogatio. Quid inlelligitur in hoc Ioconatnra ?
latis vel Triniiatis aliquid superaddi vel minui. Res- ' Responsio. IIoc quod senjjlur veritas, ac deaiilas,
ponde niilii. In lioc Ioco nmiies confusa?sunt sen- sive subslantia , de qua Graecidicunt usia, quse est
lenliae haerelieorum. Praeterea ubi nullus nec nume- manifeste unita pleniludo divinitaiis.
rus, sed nec aliqua differentia in unita plenitudine Inlerrogalio. Quid est unaTrinitas?
deitatis, Pairis et Filii et sancii Spirilus invenilur , Responsio. Utique quia una est in ipsa Trinitale
duin unus in alterius nomine disiincie in divinilate , plenitudo divinitatis; ita et uniiatis naturae nomen
el lamen uniter conlinetur. unilerin Trinitate consisteredeclaratur, et ipsa Tri-
Inlerrogatio. Pande itaque niiliiquomodo tres unum nilas adaeque per singula nomina personarum per-
sunt, aul unum tres sunt. B fecte demonslratur. Omnino bic jam breviter est dic-
Responsio.Memenlo quia Paier, ei Filius, et Spi- lum, quod superius cum.grandi cnutela secundum
fitus s.inclus ircs stinl, qui in una nalura Trinilatis siylum Scripluraereguloecalholicaeest collectum, ut
consisiuni. ldeo tres unum sunt, sive unum ires. sicut in diviniiaie Confilerisesse Palrem, sic profi-
Iiverrogalio. Nimirum divisa est lisec Triullas, an learis esse Filium el Spiritum sanctiim.
.ndivisa? dicilo mihi.

LIBER TERTIUS.
De assumptione hominis, contra Marcellinum hcereticum.
218 Hwreticus.Quemadmodum in una deilale genlium, Cliristum formam Dei Palris esse neges.
eademque. unam aequalitatem ,conflteris-Filii esse Si ergo forma ejus est, itaque forma sua incompa-
cmn Patre ,,cum ipse de se lestimonium perhibeal: ,Q rabililer major esse non potest; nenon Clnisto, sed
Qui misit me, major meest (Joan. xtv, 28) ? semelipso-P.iter major sit, qiia forma sui a vobis
Aihanasius. Proh dolor ! si sic intelligis dictum major esse dicitur. Quod fieri nullo modo potesl,
fuisse, ipso-se jam apud le impugiiare cognoscilur, dum nemo semetipso major sit. Sed ne foite etiam
cum alio in loco dical: Ego el Paler vnum sumus hoc praesumas, Ariane, dicendo: Paleriu riatura
(Joan. x, 50). Quid ergo? si minorerat, Patri se et deitatis- jrarem non habet formseFilii comparatio-
\u ipsa sempiterna^ialura non debueral comparare ? nem : nemo ei digue comparandus esl. Et utquid
Aui quomodo, si dispar-erat, et in ipsa deilatedivi- coruscum Pauli apostoli intonantis eloquium renuis,
nitasis non erat Patii cosequalis, dicit: Qui me videt, dicentis: Clirislus. qui dum in forma Dei esset,non
videl el Patrern meum (Joan. xiv, 9) ? Qui utique evi- rapinam arbilratusest essese mqualemDeo (Philip.n,
denler, si non essel in his una invisibilis iinago na- 6)? Vel hoc intellige, quia nemo sibimelipsi formas
turse veritalis, niinquam prorsus praesumens indi- sequalis compareiur, cum forma aequalisin una per-
casset, Qui me videl, videt et Patrem meum. Scd 11 sona (Sabelli) dici non possit, dum unita aequalitas
Apistoium audi dicentemde Clirisio: Quicnmin furma in utrisque consislal; et uoecunita a>.qualiiasnon
Dei esset, non rapinam arbitralus eslesse se mqualem lantnm in volunlate concordiae sit, sed imo In dei-
Beo, sed semetipsumexinanivit, formam servi arci-~D tate, dum baec formajequalis omnino in parte non
piens, in similitudinem hominum factus, et invenlus d>idalur. Quia ubiuna sequalilasest, ibi diversitas
tit homo; obediens usque ad morlem, morlemaulem nulla esl: vel ubi unu sequalilasest, alteralterinon
crucis (Philip. n, 6). Quiautem"in forma Dei e*t, - anteponilur , sed nec prar-ponitur, ne*c subjkitur;
minor esse non potest. Itogo, quomodo Pater maj r dum linita a;qualilas indiscreta sit, quse est pleniludo
praeponiturFilio, et Filius minor subdiiur Patri, cum divinitatis. Nunqiiid quia a;qualem Patrem elFilium
forma Dei una perfecia sii; et in parte scqualis, et in deitate.secundum aucloritaiem evangelicam atque
in parte divinilalis inaequalis dici non possL"?uti- aposlolicam dicimus, aliquam comparanles mensu-
que qui aut toitis in tolo totus sii 219 sequalis ¥, ut ram in his esse (hseretice) posuimns; dum incom-
apnd nos manifestumest; autlotus in tololoiusnon parabilis sil liasc unila aequalilasJivinilaiis? Quia
sit, sed simul in toto sil insequali-:,ut apud vos. Igi- de le, Dcus, senserim quam ad liquidumdherim, dum
lur elige lihi unum de duobus, aui una est inhis di- dele, Deus, credendum, et non deflniendum. Milii
vinilntis gloriaeaiqualitas, aul una inaequalitas, dum enim credere jussurn est, non disculere permissum
ibrma sua nemo sil major vel minor. Aliud esl, si est. Ideo Christus Dei forma, vel imago vera Dei Pa-
conlra auetoritatem bealissimi Aposloli, doctoris tris invisibiMs, quia una est in his forma et gloria;
¥ Phrasis vjtiosa necfacile mcdieaiiilis. Scn=usiilem videiur esse ac si scriplum csset: Vtiqueattt tolus in
ioto est,' elc. EDIT.
_$% DE TRINITATE LIB. ItL 2Si
Eequalitas';nonne scriptum est: Omnis pleniludo di- i et. de Patre vemluf ad Filium. Kunquid, ut jam pree-
vinitalis corporaliler habilal in ipso (Col. n, 9)? Si dixi,-plurali numero pleniiudines m hoc loco desl-
aliquid minus est, ubi omnis pleniiudo est? Aut ii gnavit, ohaerelice, dumunita sitplenitudpdivinilatis,
aliquid-deest-,ubi tuium est 220 plenum ? Nunquid _ quavvitam aaler.nam opcratur credonlibus? Ulique
in quo omnis plenitudo divinitatis corporaliter ha- omnes credentesde hae ipsaunita pleniludinePatris
bitat,id esi, uisicdicalur, dealiler, quid polesiinve- et Filii, imo etsancti Spiritus accepimus; etsemper
niri in ipso minus? Nunquid,,o haeretice, plqrali nu- est plenum, quia nihil de indiscreta Trinitale deiia-
mero pleniludines, aut divinitaleSj aul formas, aut lis est minus. Ac per hoc una esl sequalitas, quae est
imagines, aut aequalitales in his personis a saero- inenarrabilis sempiterna clarilas. Sane in liis diuiius
saneia Scriplura dici invenies, cum unita sit Deilas immoremur, eHBxcusalioneexquisilalandiu prolixam
eorumdem? Nunquid quol significaiiones dicuntur orationem fecerimus, ulde quaestioneArii proponen-
adgloriam deitatis, toiidemquesutit et species diver- les, non.tanquam cavillantesfugisse videamur. Qenr-
sitatis? Absit. Dum haec-umTersa ad deitalem uni- que Isaiam audiantadversus dogmatajniquitatis ipso-
tam subslanliae diviniiatjs usiaedicla declarenlur, rum hanc sen enliam irrogantem : Stullus enimslulta
'dludaccedimd eausam: Nunquid ubi unila plenitudo loquitnr, el cor ejus vana iwelligil, et consummatini-
divinitatis esi, pars diversa vel excisa in parte inse- B q"a, et loquilur ad Dominumerrorem, ad disperdendas
quaiis in ea est? Dum plenitudo nullam diminulio- animas esurientes,,elanimassilientesinanes faciet. Coifl
nis pariem admiuat sibi proprie eomparari, cum silium enim maloruminique cogitavitdisperdere humi-
forma Dei omnem plenitHdinem in se contineal divi- les iii seimonibus iniquis, el dissipare verba humii.um
nilalis,et ipsa sacrosanctaindiscretioaequalitalis nul- injudicio (lsa>. xxxil, 6). Nam pii sapienliam cogla-
lam palialUr differentiam majestatis, sicui ipse testa- verunt, el hoc eonsilium manebit, unde oportet nos
[ur: Ego in Patre, et Valer in me (Jvan.- xw, 10); .universa secundum regulam evangelicam limantcs,
sed et Isaias haec comprobans dicil: Quoniamin le ,vel distinguentes ad causam cogilalionis eontradicen-
esl Deus, etnon est Deus prmler te ; lu enim esDeus, tis accedere in supeiiore dicehlis : Qui mc misit ma-
el nesciebamus,DeusIsrael Salvalor a Deo (Isai. XLV, jor me esl (Jomi.xiv, 20). Aniiiiadverlecausa assum-
14, 15).Yel ad hoe Aposlolum audi testantem : Quo- pti hominis dictum fuisse, sicut scripiunrest: Misil
niam Deus eral in Chrislo, mundum reconcilians sibi de summo el accepit me, dssumpsit me de mullitudine
(II Cor. T, .19). Yides quoniam omnis plenitudo di- aquarum (Psal. xvn, 17). Et, Beatus quem elegisti et
vJnUatis Patris in Filio est, et lotus Filius in Palre assumpsisli (Psal. LXIV,S). NOCnon Dominus, autem
est? Ideo unitasest in bispersonis senipiierna sequa- assumpsit me ( Psal. xxvi, 10). Nunquidnam homo
lilas,qiiiaesl immensa deiias, sicut evangelisla dixit: C Deum assumpsit, et non Deus hominem? Deus uli-
Propter hoc magis quarcbanl eum Judmi inlerficere: quehominem, nqn homo Deum assumpsil : nametsi
quoniam non solum sohetat sabbalum, sed et quod assnmpsit de Maria Yirgine, non quod semper anle
Palrem suum dicebal Deum, aqualem se faciens Deo 222 assumplkmeni hominis una ciun Patre fuit
{Joan. v, 18). Vel lale diclum accipe : Tu cum.sis amisit, sed neque deilas ejus in homine augmenlum
homo, mqualem le facis Deo (Joan. x, 33). Sed et aut.detrimenium ullumjustinuit, cum talis in-ho-
hoe: Ut omneshonorificenlFilium, sicul honorificant mne fuerit proesenti lempore, qualis et in-sinu Pa-
Pdtrejtn;quoniamqni non hcnorificatFilium, non ho- tris semper ante assiimplionem-hominis una cum
norifical Putrem, qui misil eum (Joan. v, 23). Scito Patre fuisse cognosciiur. Sed e diverso dicis mihi :
unum el sequaiemin his osse honorem deitatis. De- Qneniadmodum liominem Deus assumpsil? Ignoras
niqueipsum audi a~dPatrern ciamantem : Omnia mea Is-.iiampropheias^e : Ecce virgo in ulero concipiel, et
tuasunt,,eltua measunt (Joun, xvn, 10). Sed et aliq pariel filium, el vocabis nomen ejus Emmanuel; quo,d
in loco idem ipse repelit: Omnia qum Patris sunt, interprelatar Nobiscum Deus (Isai. vn, 14). Sed e(
mea sunl (Joan. xvi, 1S). Si ad divinilatem refers , Apostolns haee confirmat dicens formam Dei, for-
unum sunt, si ad operationem facturse indicas, uni- mam servi suscepisse (Philip. n, 79)."
ler facla hsec omnia Scriplura divina le;talur. D Hmreticus. Quapropter nobiscum Deus ?
Vel in hoc inlellige evangelislam Joannem dicen- Aihanasius. Quid alind inielligiiur quamquodDeus
tcm: Omnes ie pleniiudine ejus eccepimus, 221 . verus homineni verum de Majia Virgine pro salulo
el graliam pro gratia (Joan. i, ,16). Quod ipse Domi- ^assumpserit nostra?Quse tamen Maria ex tribuJud^
nus absolvil : Sicul enimPater suscilal mortuoset vivi- .semen traxit D.ivid.
fical, sic et Filius quos vull vivificat(Joan. v, 2i). Sive Hmrelicns. Qui jam nec homo solitarius sine Deo,
hoc: Paler meus usque modo operalur, et ego operor sed nec soliiarius sine homine quem suscepit dici
(Ibid., 17). El alioin loco idem ipseindicat: Qum- potest, unde Filius Dei et filius hominis vocitalus
cunqueetiimPater facit, eademel facit simililerFilius est?
[lhid., 19). Disce hanc unitam esse operalionem in Athanasius. Sicut claritale evangelicae censurae
natura divinitalis, -quse credentlbus viiam aeteninm caulumest, FiliDavid, misereren!ei(L«c.xvni,58,59).
iribuit. E\,Nemo venit ad me, nisi Paler adducal eum -Quod Vas electionis breviter sbsolvit,' Qui factus est
{Joan. yi, M), Et, Nemovadk ad Patrem nhi per me ei ex semineDavid secundumcarnem (Rom. i, 5). Et,
{J<ian.xin, 6). Disce quia per Filium itur ad Palreni, qui pmdeslinatus esl Filius Dei in virtule secundum
 '
2SS VIGILIITAPSENSIS 256
Spiritum tanclificalionis ex resurreclione morluorum. A . fieri potest, transfer calicemislum a me (Marc. xiv,
Ecce secundum hominem, ecce secundum Denm. 30), si haec universa divinitati sunt impulanda? Ab-
Unam lamen personam duplici significatione esse sit. Cum hic homo vere pro nohis passns sit qui
osiendit, sicut idem ipse alio in loco repelil :'Unus naluram de Virgine ex radice nosira intirma 224
enim Deus.El non in alia persona hsec diceudo dis- in se habnil. Ideo nostras infirmilates morlalis, vel
linxit: Unus esl mediatorDei el hominum,homoChri- passibilis homo vere suslnuil, qui posl passionema
ttus Jesus (ITim. n,S). Siculscriplum est: Homo Deo rursus vere assumptus est. Quod ipse Dominus
est, el quisagnoscil eum (Jerem. XVH,9)? Vides quia ahsolvit: Ego ponoanimammeam,ut ilerum accipiam
niediator? Nec jam Deus_tanium pure slne bomine eam. Nemo tollit eam a me, sed egd pono eam a me
quem assumpsii dici polesi;nec liomo sine Deo. C-m- (Joan. x, 17). Iiaque inlellige, qu'a prius liic homo
sidera-quia duplex est in una persona rhediatoris si- •in nativiiale de Maiia Virgine assumptus esl, et in
gnificatio, Deuset homo : dum de DeoDeus sit, et passione permiliente poteslale ejus traditus esl, et
secundum carnem idem ipse fllius dominis sit. Ideo post passionem denuo assumptus ab ipso vel acce-
verus Deus, et bomo verus est hic mediator, sicul et plus est,.sicut scriplum est: Nam etsi crucifixus esl
forma Dei, et fbrma hominis. Unde receptissimus pro- exinfirmilale nostrd, sedvivit exvirluleDei (H Cor.
phelarum Jereinias ad lisecdicit: Hic esl Dcus nosier, B xm, 4). Yides. Qui secundum inDrmilatem nostram
_ el non wslimabituralius absqueillo : qui adimenil om- homo vere crucifixus est, el secundum virlutem Dei
nemviam scieniim, et dedil eam Jacob puero suo, ^ vivit. Denique consideraDeum pro dispensaiione
Israel dilectosuo. Pvst hwcin terris visus esl, el cum hominis sui, quem assumpsit, locuium fuisse : Sol*
hominibusconversalusesl (Baruchm, 56). 223 Vides vile templum hoc, et in liibus diebus suscilabo illud
ergo, o hseretice, Deum peroperationem suam, id est (Joan. JI, 19). Nonne de lemplo eorporis sui loeutus
hominem, fuisse agnitum. Si vero hanc lanlum pro- esl h*c, quod post irlduum ipse susciiavila mortuis?
bationem Scripiurarum non accipis, interrogabo te NunquiJ honio qui orabat ut calix ab illo trahsiret,
de medialore meo, imo omnium nosirum. Responde conira se dicebat: Polestalemhabeo ponendi animam
mihi cujus causa scriptum vel di-tinelum invenilur; meam, et .polestatem habeo rursus assumendi eara
utrum Dei, ?n hominis, qui esurivil, aul siiivil, aut (Joan. x, 18)? Vides-quia nbi omnis potestas, nulla
lacrymaius est, et in agonia positus sanguiuem suda- ia deitate auctorilas morlis esl? Ubi autem infirmi-
vit, et ad postrcmum passionemmorti. veresuslinuil? las corporis est, ibi trisiilia eordis esl. Nunquid
Si Deum proprie sumis dicendohaee universa perpes- bomo solilarius, Pbotine o haerelice, sine Deo aquas
sum fuisse, occurit tibi Isaias contradicens: Deus in vinum transtulit? aut confidentia sua mare pedi-
wiernus, Deus qui f cil extremakerrm, non esuriet, ne- C ' bus ambulavit? Nunquid homo qui riiortem timuisse
que laborabil, nec est invcnlioprudentiw ejus; dans videbatur sine Deo morluos susciiasse invenitur ?
esirientivus cibum, et laboranlibusvirlutem (lsai. XL, Nnnquid Simcon phanlasma lilnis geslavil? Nunquid
28). Sed et sanctus Jeremias indicat: Kunquid eris per poteniiam bominis solitarii lerra contremuit ?
, ul homo dormiens, et sicul vir qui non potest salvus aut rupes et saxa sese illideniia dis^iluerunt? Nun-
fieri (Jerem, xiv, 9)? Vides quia Deusnon esuriel un- quid homo sine !'eo da;mones iucrepabat, aut virtu- -
quam, qui universa ex nibilo conslituil. Sed nec dei- les faciebal? Nunquid homo sineDeo veniis impera-
tas ejus aliquam passionem sustinuil, cum ad ipsius bat, et placidas seqiiorisiindascompescebal? Nuuquid
nulflm universa regantur et vivificenliir. Quapropler homosolitarius a mortuisresurgerepotuit. aut in me-
omnis potesias signorum vej protligioruni Deo fa- d.o discipulorum januis clausissieiitinler illos, eldo-
- cienli est ascribenda, el omnis necessiias trislitiae cuit eosde regnoDei? Nunquidhomosolitarius super
passiohis homini cst imputanda, sicut legrmus, pro- ornnes ccelos ascendere asemetipstfsine Deo valuit? ~
pheta dicenle :_Homoin plaga posilus, sciens ferre in- Hoeccuncla mirabilia facta eum Deuscausa assumpti
firmilates : quoniam aversata esl facies ejus^-el deho- bominis sui siloperatus,ideoomnispotestassignofum
neslata est, necaliquid wstimataesl.Hic peccalanoslra el prod:giorum Deofacienti est ascribenda, et omnis
porlat, el pro no.is dolel (Isai. LIH, 3).~Elsicprose- D 1 225 infirmilas passionis homini est impuianda.
culus est : Et Dominus tradidit eum pro peccatisno- Sane hic secundum invisibilem deitalis naiuram, el
stris: elipsequiamale traclalus esl nonaperuitos suum. ,non hominis dicla accipe, dicenlis : Qni me videt,
Ut ovis ad occisionemduclus esl; et sicut agnus coram videtelPatremmeum (Joan. _ci>, 9). Sed el alio iu
tondenlese sine voce,sic non aperuit os suum in humi- loco idem ipserepelit: Nemo vidit Palrem, nisi Fi-
lilate. Nam quid ampHus qu.imquod ipse homo de se lius. Nemoscil Filium, nisi Paler (Mutlh.xi,27). Sive
lestatur : Quid me qumrilis occidere, hominemqui ve- hoc : Nemo vidit Deum el vixit (Exod. xxx:n, 20).
ritalem loculussum vobis~(Joanlvm, 40 ) ? Nunquid Sed et Aposlolus ad haectestatur : Qui esi imago Dci
ad deitalem pertinet hoc diclum : Tristis esl anima iiwisibilis (Col. i, 1S). Quod ipse Paler invisibilis
mea usque ad morlem-(Malth. xxvi, 38)? Nunquid absolvit : Faciamus hominemad imaginem et simili-
causa Dei seripiuni esl: Quia oporlet Filium hominis ludinemnoslram (Gen. i, 26). Vides unam esse invi-
mulla pali a senioribus,el principibus sacerdotum, et sibililatis divinse naluroe imnginem Palris, el Filii,
scribis, et occidi, el terliadie resurgere (Luc. ix, 22). imo et sancli Spirilus pure, quam nemo vidit un-
. Nuiiquid causa Dei haec oraiio oflcrtur : Pater, si quam hominum, nec videre poiest, sicul scriplum
 - DE TKlNlTAfE LIB. III. 258
g§?
esf: Deumnemovidil vnquzm (Joan. i, 18). Nam si l i transgressionem, Adam imaginem iumioilal.taiis, iu
homo vere assumptus, visus , palpatus, fl.igellalus, qua factus fuerat, amisit , quia diabolo comensit ut
pallio circumdalus, spinis coronatus, felle et aceio cautuin est: Quoniam Deus mortem non fecit, nee
poialus, in ligno crucis clavis constipatus, lancea !a- laetalur in perdilione vivorum. Sive hoc : Qui des-
lere perforatus, sanguine et aqua manivit, el usque truxit quidem mortem, illuminavit autem vilani et im-
adeo sepulturse iraditus vel humatus est, nonne hoec morlalilatem (II Tim.i, 10). Vel hoc : Absorptaest
cuncta vcre secundum naluram hominis suslinuit, mors in victoria. Ubi esl, mors, aculeustuus (I Cor. xv,
Maroionila? Denique de ipsa natura hominis scri- 84)? Authoc : Novissimus inimicus deslruetur mors,
pium accipe, el lu paganis consimilis solicola Mani- {/ Cor. xv, 26). Sed et hoc : Quoniam Deus omnes
clioee,nunquid denatura Dei dictum est: Videtema- vult salvosfieri; et ad-cognilionem veritatis pervenire
nus measet pedesmeos, quoniamegoipse sum: Palpate (I Tim. II, 4). Necnon et hoc scriptum est : Et vidil
et videte, quia spiritus carnemel ossa non habel, sicut. Deusomniaquw fecit, el eccebonavalde (Genes.1,31).
videtis-me habenlem (Luc. xxiv, 59)? Ulique causa SeJ et in Evangelio positum est; Inipsoquod [actum
homiuis, et non-deilatis, post resurreclionem piscem est, vila est, et vila erat lux hominum (Joan. i, 4)-.
et favumedit. Nunquid ut deilas a Thoma videretur, Itaque quod in Adam amisimus, per Chrisium Domi-
poscit ab eo : Porrige digilumluum hw, et videynanus .B num nostrum in baplismo 227'susceP'lmus> ut seri"
meas, el immiltemanumtuam in latusmeum,etnoli esse ptum est: Primus homo de lerra lerrenus, secundus
incredulus,sed fidelis(Joan. xx, 27j?Absit.Dumipsede homode cwlo cwleslis.Sicut ergoporlavimusimaginem
dei-ate sua prius dixerit: Nemovidil Fillum, nisi Pa- terreni, pgrtemuset imaginemcxkstis:(I Cor. xv. 47).
ler. Et, Qui me videl, videt el Palrem meum'(Joan.xiv, Yides imaginem_primLhominis de transgressione
9). Nonneliie nulla phanlasia facta est, ubiuniversa faciam esse mortalem, sive terrenam; et imaginem
veritas hominis post passionem, vel posl resurrec- s^cundi hominis de jusliiia et veritale factam esse
tionem declarata est ? Interrogabo et le, Photine, qui immortaiem vel ccelestem: Ditmin Adam omnesmo-
Christum verum Deum abnegas, et hominem purum riunlur, et in Chrislo o,nnes vivificantur (I Cor. xv,
tantummodo confiteris. Nunquidnam causa hominis 22). Disce jam tu Ebion, el Photine, semper fuisse
cautum invenitur : In principio erat Yerbum,, et DeumDei Filium cum Palre, qui hominem et univer-
Yeibumerufapud Deum, et Deus eral Verbum: hoc sa instiluit, qui se ante Abraham in claritale evan-
erat in principioapud Deiim. Omnia per ipsum facla gelicoecensuraefuisse lestaiur,dicens : Ante Abraliam
sunl, elsine ipso faclum, est nihil (Joan. i, 1)? Nun- ego sum (Jcan. vm, 58). sive hoc : Pater, clarificame
quid homo in hoc principio fuit, hompusionUta? apud temetipmm, claritale quam habui antequam
226 el non ^eus Dei Fil us ante omiieomninoprin- <C mundus hic esset. Uiique sic dicit qui hunc hominem
cipium seniper una cumPatrefuit?S.me bunc homi- nuper assumpsit de Maria Virgine. Unde assumptus
ueui nuper de Maria Virgiue assumpsit. Nunquid homo, Filius David, sive filiusAbrahse esseab evan
per hominein visibilia et invisibilia facta sunt, sicut gelista pr.rdicatur , dum et Deus qui assumpsit ho-
magisler gentium tesialur : Omnia per ipsum facta minem secundum divinitatem sit, et filius David.
sunt, visibilia, el invisibilia, tam ea qum sunt in cwlo, secundum dispensationem filius liomiuis sii. dum
quam ea quw sunt in lerra; sive throni, sive poleslates, et Deus de Deosil, elseoundum-carhem iiomo filius
s;ve.ddminationes{Col. i, 16)? Accipe in boc dicio, et hominis sit; dum et Deus et homo sit, et homo sine
lu consimilis synagoga Satanae, nomen falsum, o Deo non sii, et Deus soliiarius sine liomine quem
aposla'ice Judaee,qui asseris Patrem ad angelos lo- assumpsit non sit. Itaque sciat se omnis conlusa
culum fuisse, F-aciamushominem ad imaginem et si- silva haereticorum, nbi lot genera draconum vei
miluudinemnostram (Gen. i, 26) ;dum imago angelicae ferarum requiescunt, in hoc blasphemare, cum alii
factufse sit spiritus yel ignis , quae tamen a Deo Filio Deumsolitarium sine homine tantum praedicent, et
facta esl, sicut scriptum £St: Omnia per ipsum facta alii hominem tanlummodo purum sine Deo. profi-
sunt, et sine ipso faclum esl nihil (Jaan. i, 3). Yel teanlur. Dum- causas dispensalionis passim eonfun-
boc : Qui facil angelos suosspiriius, elminislros suos D dendo, - infirmitatem- humanam mortalis hominis
ignem flammanlem(Psal. cm, &}. Nunquid angelus divinitaii imroorlali ascribunt, aut impassibilem dei-
qui faclus estin ministerio, facere imaginem suam latem ad naturam hominis passibilis proprie compa-
ipse potuit? Absit. Plane Deus Dei Filius ad imagiiiem rant.; in hoc miseri laborant, nt alii Deumverum, 'et,
unitae immortalitalis suse, et simililudiuem oequali- alii luiminem verum Filium Dei abnegeni. Respon-
-latis suaefecit hominem, ut bomo, in qua jusiitia dete mihi, Maniclioei,filii tenebrarum, in quos tot
lubricos habenl anfractus: Filium
taeius fueral, imaginis irieorruptae permaneret, et genera serpentium
Dei, id est Deum verum, hominem verum de Maria
simililudinem voluntalis per operationem spiritalem nostra salute non confitemini, ut scri-
Yirgine pro
faetorisimitando possideret; dum non sit factusialis
ptum esl: Ecce Virgo in utero concipiet et pariet fi-
homoproprie, qualisest pura crealoris imagodivinita- lium, el vocabis.nomenejus Eminanuel, quod
inlerpre-
tis, quiasatis interest ad imaginem et similitudinemre- talur Nobiscum Deus (Isai. vn, 14); si phantasia
ferri,et mullum dislat ut,qualisvelquantuse'sifaclor, libi videtur angeliim Gabrielem Mariaj testifleasse,
tanius dicalur csse qui faclus a Deo est- Unde post dicenlem : 228 Ne l>>neus,Maria, invemsli enim
 ' '
259 YIGILIITAPSENSIS -, 2G0 .
graliam ante Deum. Ecce concipiesin ulcro, et parics A &.Forte "dicturus es, Absens ab illo lunc divinitas ejus
filium, et vocabisnomenejus Jesum (Luc. i, 50) ; vel iuisso cognosciiur.
evangelista ad hsec lestante : El peperit filium pri- Athanasius. 0 satis confusa couscientise caecitas,
mogenilum, el paniis eum involvit, el posuil eum in quoeprorsus serpeniis veneno es infecta! Ulique si"
\urwsepio{Luc. n, 7); si pliantaaa tibi viuVtur, quid absens a Patre fuil, quomo^o indivisa nalura est; et
concepil vel peperil, aut quid pannis involvit el in si divlsus est, quomodo uuus in uno est? El si ab-
preesepe posuii? Sive hoc exemplum accipe, ange- seus fuit, cum in homine fuit et est, cur a piscatore
lum ad pastores lestantem : El dixil illis angelus : Joanne nobis in sinu Palris agens -unus semper
Nolile timere: Ecce enim evangelizovobis gaudium annuniiaius est dicenle : Deum nemo vidit unquam,
magnum quod erit omni plebi; quia nalus est vobisho- iiisi Unigenitus, qui est in sinu Palris, ipse enanavit
die Salvalor, qui est ChrislusDominus, in civitateDa- (Joan. i, 18)?Denique ad haec ipsum audi loquen-
vid. El hoc v.obissignum : Imenielis infantem pannis tem : Yerba quw vobislocutussum non sunt mea, sed
obvolulumel positum in prmsepio. Et subilo fucla est ejus qui me misii Patris (Joan. xiv, 24). Sed el haec:
"~
cum eo angelorumnudiitudoexercituscwlestis laudan- Opera qum egofacio non sutil hea, scd ejus qui memi-.
tium Deum, el dicentium: Gloiia in excelsisDeo, el in sitPatris, ipseoperatur operasua(Joan,ni\, 10).Ets
lerra pax hom.nibusbonm volunlalis (Ibid., 10-15). _ Si mihi non crediiis, operibusctedile, quia ego in Pa-
Nunquid pro phantasma angeli-exsultaverunt in coelo? 'tre, et Pater inme (Joan. x, 58). EcceFilio loquenle
Nunquid phantasia fuii quod adoraverunt magi ve- Paler loquitur, et operanle Filio Pater uniler opera-
nientes ab Orieute? Nunquid phanlasia secundum inr, et manentePatrein Filio, mapel Filius in Palre.
legem oclava d.e manibus palpatur vel circumcidi- Vides indivisara esse naturam divinilalis Patris et
tur? Nunquid pro,phaptasia infantes occisi sunl? Filii, dum quod loquitur naiura Filii, uniterloquilur
Nunquid phantasia Joannes manibus allrectms bapti- et Patris; el quod operalur halura Filii, haec ipsa
zavii? Nunquid phanlasma erat super quem vidit uniter natura divinitatis^operatur etPalris. Et cum
Joannes Spiritum sanclum in specie columboeve- manet naturaliterFilius in Patre, idem iuvicem ma-
nientem etmanenlcm in eo? Nunquid phantasia pe- net subslantialiter et Paler in Filio. Unde ut ceftus
des discipulorummanibuslavit? Nunquid pbantasma "sisinler cxeunlem et a quo Bxieril, ul ipse ail: Ego
vere manducavit el bibit? Nunquid pbania-ia lulum a Patre ea;it>i,230 et veni (Joan. xvj, 28), nomina
de spulo fecit, et linivil oculos cseci, et vidit? Nun- in personjs ostendunlur, el non unita -plenitudodivi-
quid phantasia Lazarum fetentem quailo die susci- nilatis quaeest indiscreta, dividitur : dwn qui a Pa-
„lavil?.Nunquidphantasia unicum matri suoevivifica- tre fuit, et est, ut Ipse testalur : Ego in Palre, el
vil?Nunquid phantasia cenlurioni puerum condona*-r Paterinmeest (Joan. xiv, 11), Prselere^adum et ubi-
-vil? Nunquid phanlasia in cruce pependit, cuin que praesens sit hsec unitatis pleuiludo, et omne
Aremefacliscardinibus niumli videns centurio con- adimpleat interius el exterius, a summitale coelofum
fessionem dedit, dicens, Yere Fihus J)ei est hic usque ad profundum inferorum, sicut scriplum e t:
IMaith, xxvn, 54)? Nunqnid phanlasiam in sindone Ega Dominus Deus qui impleo cwlum, el ierram, el
jnvolvit Josepli, el posuit in monumento? Nunquid omnia quw in e\s sunl (Jerem. xxiu, 24). VidiS uuU
jhantasina a mortuis post Ire dies resurrexit, et "tam esse bane pleniludinem, indiserelam esse divi-
i coelosascendil, el sedil ad dexteram Patris? Absit, nitatem. ltaque considera,'quia quidquid ad deitalem
.o Manichj.e, in ,quo diabolus univeisa pliantasmata ' referiur, unilatem indis-cretam esse designat: quid-
erroriscst operatus : prseserlimcumhsec cunclasupe- quid causam hominis indicat, naiuram inflimiiatis
,rius memorala, quaespeeialiter pro homine mirabilia ostendil, sicut jpse aii, Spiritus carnem el otsa non
sunldicta, Deusverus in 22® uomine, aul pro homine, habet, sicui me videtis habere (Luc. xxiv, 3t(). Nonne
.aut per hominemverumsitoperatus, Ideoquecognosce In boe dicto hominem oslendit ? Nam secundum
in hoc loco el tu, o Ariane, quem diabolus in agro Deum sic prosecutus est: Spirifus est qui vivificat:
dominico inter bonum triticum ausus est ad eradi-' " nam caro nihil prodest: verba qum ego locutus sum vo-
<candumsemen suum zizaniae seminare, ut scriplum ,j) bis, spirilus elvitasunl (Joan. vi, <S4).Vjdes qiiia ubi
esl : Scio opera lua, quod nomen habes lantum quod aucforitatem referl, diviiiitatem indivisam essedsten-
yivas, et ecce mortuuses. Eslo iiaque vigilans, et con- dit; ubiadhomiriem.naluraminfirmilatisdesignal.Ac
slabilitoreliqua quw morilura sunt. Non enim invenio' per boc omnis potestas Deo esl ascribenda, et omnis
operalua plena coram Domino.Memenloquemudmodum ' infirmilas homini est impulanda, sicut ipseait: Tii-
ncceperiselquomodoaudieris; servaet age pwnitentiam. slis est anima mea usquead mortein(Malth. xxvi, 38),
Sin vero,veniamad le ul fur, ei nescis qua hora veniam' Rogo, qui major? qui assumpsit,-an qui assumptus
ad te (Apoc.m,2). Audis, o haereliee, qui nonien tan- est? Deus, an homo? hoc est forma Dei, an forma
lum Chi.istiani habes, el ore diaboli loqueris, qui1 servi hominis? qui clarifical, aut qui clarificalus esl?
ignoras causa dispensjtionis hominis diclum fuisse : sicut ipse dicil: AW claiificalus est Filius homins,
Qui me misit, major me esl (Joan. xiv, 28).' et Deus honorificavileumin se (Joan. xm, 51). Con
Hmreticus. Dic, orthodoxe, si pro dispensationeJ sidera jam in his diciis unam personam
duplici vo,
hominis, ut asseris, posilum esl: Qui me misit tna-- cabulo declaratam esse, De'r el bominis, Aposlolo
jor messt, ergo quo lempore mis.us a Palre est?? dieenle : Umts enim Deus, unus el mediator Dei et
 2tl DE TRINITATE' LIB. III. 262
hominum, homo Chrhlus Jesus (1 Tnn. n, 5). Sive_j/Vmemisil major me esl (Joan. xiv, 28). S.ve in hoc
hoc : Medialoraulem unius non esl. Deus aulem unus dicto, in quo soles -argumeniari: Qiid me dicis bo-
est (Gal. in, 20). Vides unum esse Deum, -el non num? nemo bonus,-nisi solus Deus (Luc. xvj,.49);
, alterum in persona-esse mediatoran Dei elhominum, cum alio in loco ipse dicat: An oculus iuus nequam
Cliristum Jesum. Sed e diverbOdieis mihi, haerelice: est, quia ego bonussum (Mallh. xx, 15) ? Sed el hoc:
Jn u'ia persona^jui.1 polest discerni?-Ergo si non Ego sum paslor bonus (Joati. x, 14). Sicut el de per-
discernis, ceitus esto quia et ^ieitalom passam simul sona sancti Spirilus sic cautum invenimus : Spiritus
, esse ostendis. Elcur lu inunohomjne causamanimae tuus bonusdeducet mein via recta (Psal. CXLII, 10).
discernis, haeretice secundum dominicum diclum, Disce"nna'messe bonitatem in naiura P. tris, et Filii,
oo quod non, debeat limeri homo, qui habeal polesla- et sancli Spirilus. Igitur vel nunc perpende quia
-lem occidere corpus, animam auiem non possil occi- omnis infirmitas homini est impulanda, etomifs
dere? Si tu in liac eausa animam 231 lanttim dis- potestas bonitalis signorum vel prodjgiorum deitati
ceruis in una persona hominis, quoe ab homne non .indiscrete Trinitaiis est ascribemla.
inteiimitur : quanlo magis nos in una peisona Deiet Hmreticus. Inlerrogabo te ergo si inwnatura Pa-
-hominis, hoc est, Filii Dei, causanr immorialiiaiis, Iris et Filii Indiscreta est qui ait: Ego in Patre^ et
id estdeilatem ab Iiominis infirma "natura discerni-'' B Pater in me (Joan. xiv, 11) ; et causa dispensationis
niUi? Denique Deum adhaecaudi loqucnlem : Solvite hominis dictum fuisse asseris : Qui me misit major
lemplum hoc, et in tribusdiebussuscilabo illud (Joun. me esl (Joan. xiv, 28) : quid jam de persona Spifitus
ii, 19). Nunquid deiias dissolula esl, Marcellio Mon-, Paracliti dicturus es? minor non "esi, qui a Filia
lensis, ut asseveras, sive sapientia, vel virtus Dei missus est? sicut ipse ait: 5« non abiero, Paraclitus
Patrls, et non bomo? Utique homo vere passus est, non veniet. El si abiero, mitlam eum ad vos, el doce-
qui lemplum Dei factus esl, qui ab ipso resuscitatus bit vos omnemveritatem (Joan, xvi, 7) ?
est, sicut Scriptura divina tesiatur : Confige clavis a Athanasius. 0 inaudiia adhuc penitus lam inqifsita
timore luo carnes meas (Psal. cxvui, 120). Sive hoc: .perscriplio. itaque snggerenle ipso de se sancto Spi-
Etviclebmitinquem transpunxerunt (Joan. xix , 57). ritu, nune oportel nos unum pro mullis pertintns
Nunquid divinitalem clavisfixerunl, aut lancea fora- dare auctoritatis exemplum. Memento -reciprocam
verunt? Absit. Nonne una persona Filii Del est, per esse bancnalur* virtutem mitlenlis etniissi, dum
quam causa tanta dislinguitur? Rogo, si ipse i..firmi- liic qui nunc missus cst, ipse jam pridem misisse
talem hominis, quam assumpsit, immorlaliiati suae mitienicm inveniatur. Denique per sanctum" Isaiam
non impulavit, tu lantam et. tam immensam deita- DominumDei Filium accipe lestanlem : Acceditead
- lem, per qUam omnia sunt facta, homini passibili 'C me, el audile hwc. Non ab, inilio in occulto loculus
ascribis? Sicut et lu (Ariane) soles proponere Apo- sum: cumfierent,illiceram; elnnnc Dominusmisil me,
-siolum dixisse : Otnnia subjecta sunt ei, prwter eum el Spiritus ejus-(Isai. XLVIII,16). Discelandem ali-
qui^ubjecil ei omnia. Nam cum subjecta illi fuerint quando uniiam essebancnaturam divinitaiis milien-
omnia, el ipsesubjectus eril ei qui sibi subjecil omnia lis et missi, dum qui iranc in Evangelio quamvis
~ Cor. xv,
(I 27). Hoe evidenter ad deitalem Fil i Dei niissurum se Spiriium Paraclilum tcslaiussit, tanien
- non perlinet dictum , dum per ipsum cuncta sint se ipse ab eo jam prius missum per sanctum incly-
facta, et semper illi fuerint subdila, quia nemo sit tum lsaiam professus sil: dum hic qui mitiitur a
- qui facturae suaenon dominetur semper. Undehomini miltente nunquain-dividitur, quia indiscrela natura
,quinuper natus est, sine dubio ante passionem illi est, dum inter mittentein et missum personae osten-
non fuerint subjecta, cum adhuc ipse homo mi.rii -duniur el nulla in diviniiale divisio est; proeterea,
esset pro nobis debitor. Unde jam posl passionemvel dum ubiquepraesens silhsec 233 unila pleniludo, et
ascensionem, sive judicium futunim, universa erunt omnia impleat interius et exterius, a summitate cce-
ei subdita, sicut ipse homode^e significat, qu>adhuc lorum usque ad.profundum inferorum.
•iri ctelis non fuerat: Dala est mihi omnis -Hwrhicus. Rngo siFilius hominis est, utde vetere.
polestas in
cwloet in terra (Malih. xwni, 18). Denique vel hoc D Scripturarum aucloritate milii indices quseso.
• accipe : El polestatemdedileiad judicium faciendum, _Alhanasius.Audi psalmograpbum : Fiat manus lua
qugniamFilius hominis esl (Joan. v, 27). Vel saltem super virum dexlercelum, el super Filium Iwiiiinis,
deuniia bonltale naturoe, ipsius.Domini dicla sus- quem confirmasli libi (PsaL LXXIX,18)._Sicut et san-
cipe : Hwc eslautem vita mlerna, ut cognoscant te so- -etus Daniel lestatnr: Yidebamin visu noctis; eccecum
, lum verum Deum, el quem misisti Jesum Chrhtum'' nubibus cmli venientem Filium hominis ; el appropia-
(Joan. xvii, 5). Nunquid se de hac ipsa sola bonitate vit usque ad veleremdierum ,\el oblalus est ei principa-
Patris alienum esse perscripsit, qui sic sulijunxit: tus, et honor, el imperium, etomnisptebs, el tribus, et
Erquem misistiJ-esumChrhtum?Nam et Pater eadem lingum servient ei. -Polestas illius poleslas perpelua,
-lesiatur : Eruclavil cof meum Yetbum bomini,232 qumnon desinit, el hnperiumejus non inleribii (Dan
<\icoegoopera mea regi (Psal. XLIV,2). Yides bonum vn,-J13).Ecce virum dexterse, ecce Filium hominis,
esse Yerbum Dei, qui de Patre subslantialiler vel sicul Aposlolus dieit: Qui factus est ei ex semineDa<-
naturaliter consistit. Ideo hujuscemodi omnes com- vid secundum carnem (Rom. i, 3). Nam secundura
paraliones pro infirmitate hominis sunt dictse: Qui spiritum deitalis sic ail: Qui prmdestinatusest Films
 ' ~
2fi3' , I VIGILE TAPSENSJ5 -264"
Vei ~in virlule, secundum spirilum sanciificalionisA unus est Filius, qui secundum carnem -jrimogenitus •
4#<mi.,i,4).Sicutip'sePharis830sinterrogat de divini- filius .nuncupalur ex morluis homo, sieut scripluui
late.-sjia.v Quid vobis videtur de Chrisio ? cujus filius .est: Qui est primogenilus.exmorluis(Col,-1, 18), Ita-
estl Responderunt. ei Judwi :\ David.Et ait illis: que crede mibi, qui legis hanc^ scripturas"measfidei
Quomodo ergo Davidin spiritu' vocat eum Dominum, fprofessionem, quia multi de hac traclaverunt, sed
•dicens: Dixil Dominus Dominomeo, Sede adextris 4ion 234 intelligentes erraverunl: q"uldum perso-
meis, donec ponam inimicostuos scabellumpedum tuo- nam pro.causa diseernnnt, duos filios in confessione
rum? Si crgo David in spiritu vocal eum Dominum, imroiluxeriiiit; qui debuerant causam passiojiis ]w-~
quomodo filius ejus est ? Et nemopolerat respondere minisa divinitate discernere, et non persopam; diim
illi verbum (Matih. xxn, 42). Disce ergo quia secun- -unus sit Filius.eujus est persona.Sed duplex nalnr:e
dum carnem filius hominis esf, hoc est David, et significatio est, duni-unigenitus a Deo Patre Deus
secundum divinitatem idem ipse Filius Dei est in .sit, et piimogen;ttis a morluis bomo sit, dum Deus
virtute.et Dominusipse David est. Quamobrem uni- verus et homo verus sit; et cum Deus sit, el secum
geniium diim Soriplura referi, secundum divinilalem assumptus sil. Quapropter causa discernilur, et non
indicat quia in deitale unigenitus a Deo Patre omnino persona: ac per lioc in deitate cum dicit, impassi-
fratres non habei , et dum primogenitum nominat, B bilera divinitatem desiguat. TJbi autem eausam hn-
naturam hominis oslemlit? quod Aposlolus declarat minis indicat, naluram passibilem esse denlonsuat.
dicens: Ut sil ipse primogenilus inter multos fralres .Yides quia ubi seeundum auctorilateiri refert, djvjii-
(Rdin. vni, 29). Sive hoc accipeexemplum: El a Jesu -latem indivisam a Deo Paire esse osjendil : ubi se-
Christo, qui esl lestis fidelis, primogenilus ex morluis cundum hominem indicai, infir.mitatis naturam de'-
(Apoc. i, S). Nonne una est persona Filif Dei, et elarat. Ideo omnis potestas Dep ost ascribenda, ^f
.duplex est ejus signifieatio, Deus et horno? Nonne omnis inflrmitas passionis homini esi jmpulanda.

LIRER QlfARTUS.
"
Be singulis naminibus, adversus Noye, llam hmresim cujusdam Poientini Urbici. -
Hwretkus. Hic jam de singulis nominibus aique Sive hoc : Qui me odit, et Patrem tneumodii (Joan.
personis idealidem refer mihi. ,xv,23).Sed ad haecJoannesjndicat: QuinegalPutreni
Athanasius. Nonlibi suffieere debuerat, unura pr-o £l Filium, hic est Aiitichrislus(I Joan.M, 22). Yides'
,-muliisdominicsefldehexemplum dicentis : Eunlesha- Anlichristumessequi negat verum Patrem elFilium.
pthate omnes gentes, hi nomine Palris, et Filii, et Deniaue Patris voeem de coelis audi dicentcm IJic
.sancli Spiritus (Mallh. XXVIII,.19),de quo jam pri- esl Filius meus dilectissimusin quo bene complacui,
idem inprimo libellotam absolute digesseram, in ipsumaudite(Matlh.T~\'ii, 5). Dum omnimodo aiter
quo totius saeramenli veritatem 235 °munila Qei" sil qui testatur de ccelis,,et alius adceque qui testifi-
lale consistere dec'araverarn , necnon«t nomina JC'tur in lerris. Sicut .Filius ad Palrem clamat: Paler,
propria in singulis personis inesse dislinxeram? An hononfwa nomentuum. El venit voxde-.c<elis:Et ho-
jgnoras quia Pater unus innatus est. et ipse Filius jtorificavi, el.iterum honorificabo(Joan. su, 28). Uti-
non est; et unus Filius veretob eo nalus est, qui que ;! ipse eiat Filius in persona una qui et Palef, a
Paler nonest*;' el unus hic Spiritus sanctus.qui non quo tandem-honorem ppstulabai? el cujns vqx,ad'
ut hicPater genuit, .et non sicul Filius nalus est, sed eum respondebat.dicens: Et hgnorificavi,el honori-
nec faciura est? Sane utScfiptura divina testaturde ficabo? Sed et hoc : Pater sancte, honprifica Filiuni_
unitavefa deitate est; acperhoe nomina vera pro- luum, ul el Filius tuus JionorificetlefJoan. xvn, 1)."
pria.in personis sunl, et non vocabula vacua. Yides in boemuiuamesse secnndum liatursevicKsi-
Hwreticus. .Ut hsec dicta de auctoritate ostendas tudinfm honorifieeniiam, in his consistentem -?Sive
postulo. accipe : Ego de eojixivi, el veni (Joan. xvi). Nunc et
Athanasius. De assumpto hffminein clarilate Evan- alio in loco ide.mipse repetil: Ego a Patre exim, et
gelii scriptumest: El baptizato^Jesuconfestim ascen- veni (Joan. xvu).Ulique si ipse eratPater in persona,
dit de aqua, el ecceaperti sunt cwli, et vidit Spiritum, qui 23S et Filiis, sic debuerat intimasse -: Ego a
descendenlem de cwlo sicut columbam venientem in me exivi in iunc mundum. Dum procul dubio alier
ipsum. El ecce vox de cwlis dicens : Hic esl Filius sit qui exivit, et alius sii de quo exierit. Sed adtaee
meus dilectus, in quo bene complacui (Matth. m_ 16). - subjunxit de persona saneli .t\pirhus : Cum venerh
Nonnealter est in persona qui baptizatus est,et alter advocalus ille, quem ego mitlam vobisa Patrepieo,
"qui siculcolumha deccelis descendit, etalius adseque Spiritum verilatis, qui a Palre meo procedil, ipse le-
cujus vox de coelis audila est ? Alio in loco soriptum siificabiturde me (Joan. xv, 26). Itane non alter esl
est: Omnis qui diligitgemtorem,ditigit eum qui nalus qui miilit, et alius adoequein persona a quo proee-
£st de eo (1 Joan. v, 1). Nunquid ipse est genitor qui dil, et alter esl hic ipse qui vcnit ? .Denique si una
ei natus est? Absit. Accipe vel hoc testimonlum: Qui esset persona, a quo tand,em niiiteretsir? vel a quo
monconfilelurFilium, nec Palrem habel: qui autem -procederet ? sicut Aposlolus hoec in salulatione ad
mnfilelur Filium, ej Patrem.habet (I Joan. u, 23). Corintiros confirmat, dice.ns ; Gratia Domini nostri
SCS DC TlU.NITATGLl!5: IV. 2tt>
Sesu Christi, ei caritas Dei, hoceu Patris, et commii-AVChnstus per queniomnia,~elnos per ipsitm(I Cor. vw,
tiicaltosanctiSpirilus cum omnibusvobis(II~Cdr.-xni, 6). Vides qui.t unus esl Filius, qui est unigeniius
15). Nonneaperte persingula nomina, sicut ei su- Deus. Sed et si creatura erat Spiritusjsanctus, ei
periirsconiinetur, siifgulaspersonas inesse distinxit? Deus verusnon erat : cur iegimus ipsum Dominuui-
Deniquead IISBC ipsius Filii dicta suscipe, diientis : Chrislum Nicodemoindicantem : Quod nasciturde
Alius est qui leslimoniumperhibetviihi, qui me misil Spiriiu, spirimesi (JoaiKjw, 6) ? quia Deus Spifijus
Pater~(Joan. v, 32; Etvm,18), duin Infia de est. Vel sallem boc exempliimaccipe ': Et.nol.tecon-
se dical alius."Yides quia aliuslesl Paler in persona- tristare Spirilum sahctum Dei, in quo signati estis in
Filri, ei non alins est in divinitale. Sed et deSpiritu die redemptionis(Ephes. iv, 30). Sed et-ad hsec dicta
sanclo sic ail: RogaboP-alremmeum^el alium para* suscipe: Nisiquis renatus fuerit ex aqua et Spirku
cluummitteivobis(Joan. xiv, 16). Considera et ake- sancld, rionintrabil in regnumcwlorum(Joan.>m, 5).
rum esse Spfitum Paraclilum in pefsona, el non Memento, quia Deusest Spiriius sahelus, qui cuncia
tameh esse allerum in divinitate; ideoaller iab al- operaiur in signis et pro lijdis, sipul vas electionis
tero in peri-ona tanliim diflerl, et non indeilate. bre\ilerabsol\il': Hwc omnid epemtur unus alque
itaqueaher-est Paier in persona.qui genuit, et alius ideinSpirilus, dividenssingulisprout vult (I Cor. xn,
Filius -est qui seuitusab ipso, et alhisSpiritusPa- B ii); Qui utique si crealura cral hic unusaiqneidem
raclitus qui de unita uaiura est. Sed dicis milii, Spiritus, quemadmotijm ggg hoecuniversa mira--
hseretice, queinadniodiini,Spiritus de uniia natura bilia poterat operari? Uude non Pateresl hic Para-
consislit ?-Eeci;Filius de eo lestatus est: 'A Patre clilus; Potentinej he duos Patres adversiis' stvlum
procedit (Joan. "xv,-2 )-: elsic pfoseculus esl, cl de •regute^ucloiitatis in eohfessione iutroducaritur : ct
meoactipiel (Joan. xvi^ 14). QuodtestimoiiiumPat' r non est.Filius, ne duo filii contfa sacras Scripturas
comprobavit,dicens :' SpirTtusa meprocedil(Isa.~L\ii, 'esse. videantuf : et non faciura "esl, ne nori Deus
46). Ghomn, si Spirilus hic-Psfaclitus, ut dieis-, vefussit. Sed ad postremum ut discas ablpsa crea-
Pater non cst, Fiiias non est; faetura non est, quid liira divina,vevus Deusest, q"aia-deipsa veradeilaie " "
tibi esse videlur? 0 vera csecifas! "Utique si Scii- unitaincoihparabilique consislit. %
ptura tibi nori sufficil, quae sic-de eo significat, me Hwreticus. Rogo, 'si linita deitas 6sl ireompara-
tiofa est jarii super eo quod ihterroges. Sane non 'biiis, nunquidsicetnoniinaporsonarum iheompar.i-
debeo dissimulare, eo quod non tibi de.beainlndicaie biliastint? ; "
qtiod senlio. Sed ut prius scias quos laqucoseviies, . Aihanasius':Proh dolor! si- multf sunt patfes qui
indicabo|ibi'liaec. ILeresis"novella exstilit inaudita aijquando patres non fuermlt, nunqrifd aliquis ex his
cujusdam URBICI POTCNTISI, qui buncSpiritum san-£C Deo Palri in sempiterna generatione paler'digne
ctum, Pairem aiit Filiuni, aut eerte facturamusnrpai comparabitur ? Aut quia*mnlti"sunt filii"; qui niiper
debere237 confileri. Ut.si quis cerle iguan:s, vel nalrsuni ,~'elanfea filii nonfueruht, njmqiiiit.aliqui^
rudfs in "Scrsplurisdivinis, de fiis quse pe'f am. ritu-_ ad sempiternarii divfuilalem Fiiii Dei propfii assinii-
dinem versuiioeejus sunt in medio oblaia com"m,enfa labiiur? Aut quia mulii sunt spiritus in coejo, ei in
audierii,-ei aliqnid ex bis blaspbemioediciis eiegeri", terra, qui facli-sunf, nunqiiid aliquis eorum In serii-
slatimiii liaeresiinincidat. i.udi .itaque qu"madmo- piterna divinitate saiicto-Spirituiadaeqfiabitpr?Absit,
dum absolvf debeanl lortuosa vineula iriiquilalis ne faclura factorisno comparetilr;"dumfaciur.i nuper
-ejus.OPoteniine.quiadversusSeripluras divinas, vel cojperit, Taelorautem ejussemper anteomneomnino
totum nvundnmtu solus a catholicis de hoe dissen- ' principiuin fu''fit. Meinpnto unum esse Patrem ex;
lis, dum pliilosnphorumdocfrinas securris, qui sie quo oninia, et unuih esse Filium pef quein omnia,'ek
sentis : uiique si Spifitus saiiems, et hie- Paraclilus, unum e-se sanctum Spiritunvin quo omriia, sicui
utdlcis, Paier e set, sirie dubio jam.non esi-etunus scriptuin esl: Onmia exipso, elperipsum, et in ipso
"Pater, sed duo patres : aut si Spirilus et lijcParrfcli- (Rom. xi, 56). Considera ad haecargumenta dicta,
lusFilius esset, sine dubio jam non unusfilius esVet, tres signifiealionesper unilum operantis nomeiipsse
sed diio filii -:vel sifactura essel Spirilus Paraclitus, ^" osiensas,--id est ex ipso, ei per ipsum, etihlpso':
proculdubionon jam esset verusDeus, qui factus dum alius sit ex alio, aut per aliud, quia ad singidas
est, quodabsit. Ac per hoc eaderii Ipsa -repeiOj et personas hoc.pertinet flictum. Nam de unito nominc
per apertiores s-jrmonesliaecdiclade auctoritaiejuris sic ait: Ex ipso, el per ipsum, et in ipso, quod ideiu
indico. Igilur si aller Pater eralel hic Paraclitus,"ut- ipsum est unum. Unde quamvis haec voeabuia in
quid diclnm Aposloli invenimus : Unus enim Deusi-- proprias personas tacite sirit-dicta, tampn unum
Paler(I Tim. n, 5)?Sive hoc dictum : Nobis tamen nomen in bis.clause est revelatum. Ergo quia aii,
unus DeusPa:er, exquo omnia,et nosin ipso (I Ger. Ex ipso, ex DeoPatre vociialaut fierent demonstra-
vin, 6)? Disceergo quia unus est innascibilis Deus vit^ et peripeum, per Deum Filium lisec -ipsa faeta
Fater. Sedet si alter Filius esset, ethicSpirilus con- Indicavit; et in ipso, in Deo sancto Spiritu sanclifi-
solator, cur uiiigenitus Filius a Joanne evangelista cata pronuntiavit. Yid.es quia ex quo, ex Palre, est
praedieabalur,diceris: Deilmnemovidil unquam,nki dictum; et per quem, per Filium est factum;et«j
migenitusFilius, qui esl in sinu Palris, ipse enarravit quo, in saneto Spiritu est uniter. consummatum.
{3oan. i, 18). Sive lioc :.Et unus Dominus Jesui itaque quod ait, ex ipso, elpef ipsum, el in tpso,quiq
PATBOIT.LXII. 9
'20? VIGILII TArSENSIS 2,:s
identidem __$_}& hoecipsa est divinitas Palris, quaei Lpriucipalis, qui de Palre procedit, deiiatis nomen est
et Filii, sie et sancii Spiriius, ideo cuncta ex ipso, et ei. Cum vero nomina pluraliler in personis singulis
per ipsum, ei in ipso facta siint. Ipsi Trinitati unitae percurrendo dislinguuiitur, propria nomina osten-
et' ineri.frrabili hdnor et gloria insoecul.i saeculorum,. duntur. Cum secundum deitatem referuntur, unitum
Amen. usiaenomeu in liis indicatur.
Et cur nomina in personis tanium disiinguantur, Hwrelicus. Quid ergo designant persona. proprie-
aecipe. Nunquid Pater, qui inenarrabiliter genuit latis indicium, quud et solus Paler, et unigeniius
Filium, ipse et Filius potest dici ? Nunquid Paler Filius, et unus hic Spirilus sauclus, quemadmodum
homirieni de-Mafia Yirgineassumpsii? Nunquid Pa- bic ostendis uniiinn noiuen esse subsianiivum ui
ier natus, aut incarnatus, aut passus .esi? Absil a piopriiaj-ersonis? . , - . _
nobis, Sabelli hacreliee, ne banc blaspbeiniam ad- Athanai,ius.Audi quoniamquomodosubslanlivusest
miltanius. Dum"hic \erus Filius Dei, vere ineompa- indivinilale DeusPater; sic suhslantivusesi ineadem
fabiliter riatus fueril de Patre, et pr.0 nosira sa uie nalura et subslanlia et DeusFdius, sic subsianli?us est
deiiuo dignatus fueiil assuniere bomiuem de Maria in eadem natura usia; Deus Spiritus sanctus. Sive Iioc
Viiginc. Unde jam Deus verus ct honio verus dici- lale dictum refuras , quemadmoduni Deus est Pater,
tilr, imo et esi. Ideo in his divisa sunl noniina per- .B sic-Deus est el Filius, sic Deus est el Spirilus san-
Bonarum, ne quem Patrem dicis, hunc eumdein el clus.- Yides quia subsianlivuni diviniialis. nomen in
Filiuin confuse.designes, aut ne Filium Patrem esse his persouis diirn indicas, deilatis uniium ^nomen
pioiiuniies, vcl certe iiunc Spiritum sancLutninofsii- dempnstras. ltaque duplex est hujus mysterii -inli-I-
mabilem , Patrem aul Filium lemere lesteris, et leclus : inemenlo dum unit m noinen eorum in unila
iiullamomnino firmiiatem lenere inveniaris : ^lum sub-lviutia consislal, et prppiia nomina singula in
peMp^a nomina personarum, ipsam unilaiem p.issim singulis -peisonis disiinguaniur. Vel certe per hoc
eoiifundis, ut ipsum sibi dieas in pcrsoiuTPairem argiimeruum ventaiem iiitellige : Ego el Paler unum
ssse, q'u'em.'et Filium, quasiipse genueril, aut ipse . sumus{Joan. x, 50). Uiique quia uuilum nomen na-
sibi Paler sit, <it jpse sbi .Filius sit, quod absit : iur.e,s plures uaiuru. non suul, et sumus, jn una^ier-
dum Jiemo sibimetips p.ater sit, el nemo sibimetipsi sona nou ist. Itaqnet ubi ,deitatis nomeh indiiat,
filius sit, quem vere genuerit; dum pater filio sjt, et wiiiiin designat: ubi aiitem ad nomina personarum
filius patri sit quem vere genuii. Pibpier quod. no- venit, sumus o lendit. Idcirco aliud .est, .unitum no-
inina in personis pcrfec.erdisiinguun\ur. meu deitatis ad conimuiiem aucioiilaiem Triniiatis
Hcerelicus. Ut luc dicla ' de auijorilale nrihi ap- ,uniier referre, et aliud est sfngula noniina' pluraliter
probes quseso. - ." C per singu'as personas distinguere : quia ubi naiura
Athanasius. Accipe Filium in claritaie evangelieoe usite requirilur, unitum nomen"fevelatur : ubi.aulem
ccrisuroetesianlem : Cum.veneritadvocalusille Spiri- jiomina propria.indicanlur, singulsepersonse inesse
lus veritalis, qui a Patre meo procedit, ipse leslifica- declaranlur. Sicut ct in boc aigumcnto Vas eleciio-
bitur de me (Joan. xv,-26). Vel hoc stalim accipe: niSjbreviierabsolvit: Ex-Deo, cotam Deo, in Chrhto
Advqcatusautem Spiritus sanclite, quem millet Paler loquimur (li Cor. n, 17). Lane nou perJisec lacila
meus iii npminejneo, ille vosdocebit omnia\ el admo- *nomiua, quaniMSpersoiiarum singulas signiGcationes
jicbil qumcunquedico vobis (Joan. xiv, .26). Nonne ine-ise.declaravit, id est ex Deo, quod evidenter ex
quam breviiernomina ih singulis djstinxit, dum Deo Patre; et quod proseculus esl coram Deo; hoc
hunc advocalum .Spiriium Paraclitum a Patre an- _es>i,leste Deo, sanctum Spiritum denionstravil; et
nuniiat esse yenlur-um, et de .emelipso testinionium' in Glaisto loquimur, quod ait, ulique nos ex Deo,
i» iriuridoesse laturum ?. coram.Deo, in Filio Deries.imoiiium 241 prfediea-
Hwretkus. Quare nomina design.intur? mus. Vides muHifarielibi dicium noniina singula in
Athanqsius. Pioculdubio qtiia Paier vere genuit, personis ostensa esse, quoniam-nomina singula lari-
liuc propfium uo.im.-ncsi ei,-et 249 Filius \ere de lum iu personis perfecte ostenduniur, et deitalis
eo-natus esl, ln.c unilum noinen esl ei, et Spiritus D usiae indiciuiu miiler pcr liaecipsa indicatur.
-
LIBER QUINT-US.
De unitu 'ac sempiterna substantia Trinitatis.
Hicconlradicen'ispersonaesi ariomanitarum.,

Harelicus.' Cur confes^us es seinpiternum cum
Patre esse Filium, qiiem nativitas nnlo modo passa
est admittere in sempiiernitate? qui si ^empiternUs
una cum Patre erat, natus non est; si autem natus
est, sempiternus esse non .potest, dum nat.vitas
posteriof sil sempiiernilate.
Athanasius.-0 inanis raacliina, dc ligno, feno et
stramine, in arenis oedificata,cujus in proximo adest
ruina et inceiidium! Hic ad tuum malum argumen-
tum necesse est ut cmitra te proferam veroe sapien-
lice interdiclum. Quare iion Ul sempilernus Filius,
cujus nativitas nullo modo escluditur a sempilerni-
lale? Sed imo liic qni anle omne omnino piincipium
jam nalus fuerat, ipsius est una cum Paire_sempi-
 ' "
m i>S T_\IN-TATE LlIJ. V- 270
^
.eriiilas, dum de sempiterno sempiternus genitus _S_-genuit.Non libi vidcluf quia utrumque eos a sem-
fuerit. Sed dicis milii ^Naiivitas posterior est a geni- .piterniiale impugnai? Cur ergo jam noh est hseclafs
iore sito. Revera qussi prius conGeptusde semine, |tofe.'io-vestra : novns P_Uer,jiovus el Filiiis ? rn-
aut. coagulatus in venfre, et usque ad pOstremurn eipit Pater, incipit et. Fiiius? Et excluso Patre et
iricrementum naliviias ejus accedens prbfecerit, et Filio ab una sempilernitate, quaero a vobis cui Deo
242 si° 'amiem aliquando naius fuerit. Absit ne hanc sempiiehiiiatem ascriliatis?quia Palrein dici- -
iiuic nalivitalivaliquid comparetuf, sicut scriplum tis Lardeet sero genui_.se,-. ei Filiumi nuper natum
est; Generationemauleni ejnsquis enarrabil (Act. vui, fnisse. Ergo ambo a sempiLernitate,exclusi essevi-
55; tsai. LUI,8)? Nnnquid Pater,-qui vere genu-tin deniur. Considera ergo non posse dici sempiternum
passionem aliquam incidit, aut in ipsa- nativitale P-ttremsine Filio, dum magis"sempilernus sit Pater
Filii sui detrimentum sustinuil?, Absit, dum hsec cum sno Filio : quia non potesl taritum hie PsA&i
generaiio -oranino,ul superius dixi, non enarrelur. dici sine suo Filio.
Dcnique.de liocsi potes cpntra divinam Scripluram, Hwreticus. Quod Sensisti, de- sensu tuo atlulistit
-erra; *dum ipsa modo 4ieat manum, Filium, «t et nihi! de aucLoriiale sacrse' Scriptufse miiii satis-
dexteram, et brachium :et modo Yerbum de "ore - fecisti: Unde vel .unum tantummodo proferaspro
Patris; modo ex utero aate Luciferum genitum(Ps. B multis pertinens ad hoc exemplum posiulo, ut su-
cix, 5); el modo in JPatre esse: et modoquasia periofa dicta tuapossint jure legitimo cohfirmari.
Paire exisse et veniss.e; ei modo in sinu Pairis esse; Athanasius. Audi psalmographum sanetum David
"et niodo apud-Palrem-erat; et modo in Patfe est ei dixisse, imo Filium Dei per David ad Patris per.so-
erat; et modo Pater in Filio, et Filius in Patre est. nam retulisse: __..ego semper tecum',~ UnuisYtmanuni
€onsidera si &&liaeemultifarie dicta aliqua nalivitas dcxteram meam (Ps'. ixxu; '23), eic. Vel ipsum Ta-
^geneTationiFilii Dei poieril comparari vel enarrari? irem ad IegislaloremMoysenaudi diceutem de sem-
dum fiic qui a&tes_eeulaincomparabiliter nalusjam pilefno unito nomine Trinilalis i Ego Ddminus.Deus,
-fuerat, quomodo et nunc in sinu.Palris est ? aut qui hoc estnomen meum,memorialesempilernum.iii^ene-
aPatre-exivit et venit, quomodo sempef in Patfe rationes_>.genirationes{Exod. lii, 15). Quna"ai(6irt
fuit et est? aut qui manus, vel dextera, siveTjrachiuin - loco idem ipse Filio suo dictum oslendit, jd-esi,
-esse signiftcatur, quaero a le, t>li-erelice, ut enarres Nomin meumest in ilto (Exod.xxw, 21)".Vel dictiirii''-
guomodo a Palfe genilus fuerit; cum et sapienlia, accipe : Ego Dominus Deus, qui vpco.nonten imtrn,
•et virtus -Oei Patfis sit a divina Scriplura utique Dens Israet (Isai. XLV,5). Sedet ipse aUesialus est:
appellalus vel nominalus ? Aut qui ex ulero genilus Ego veni i}i nomiitePalris mei, et me nOntecepistis
esf, jquomodoet de ore Palris Terbiim exivit et ve- (Joan. v, 43). Nam el David Clamatdicens : Denedi-
nit? Aut quomodo Paler in Filio est, >clFilius fn cltis qui venit 'in nomine. Domiiii (Psal. cxvn, 29),
Patre est? Vides quia rion enarratur b_ecsola naii- Denique de hoc ipso audi loquenlem Dominurnsupra
vitas. Quaerendaest potius secundum pro.essirinem cofpus Lazari: Pater, sciebamquia temper me audis
Seripturarum quam judicanda vel disculienda. Qiiae {Joan. xi, 14). Qui sl semper in Palre aut 244 ctim
fluamvis inenarrabilis sit, limen secundum profes- Patre, non fuisset, quemadniodum eum spmper au-
sionem synodi Afimineirsis,ignorabrlis'crealur-e sii. disset, si cum Deo Patre sempef uniter non fu|sset''
-Quare natus non fuerit vere de Patre : quod absii, Unde quia semper apud Pairem fnii, et nuriquam
dum cerlussiin quod 'nalus sii. Sed in eo sane sine eo fuit, semper eum Pater audivit. Vides niii»
jgnoro quemadmodum de Deo Palre geniius fuerit; tum nomen esse scmpiternum, quod.in viitute.sa-
iquia de inaestimabili Patre, iriaeslimabilisest vere pientiae uniter consistit, ut quod nomen Patris esi in
-qui ab eo genilus est. Sed dicis niihi.: InccepitFilius, natiira divinitnti=,,sapienii_eet virtuiis, idem ipsuni
quianalusesi; etecontraaudi: Ergo incospii et Pa- sit in natura nonieMet Filii. Vel_Aposlplum'audiad
ter, quia gerinit. Si Inccepit Filius, incoepit et Pater. harc dicenlem': Et sempiternaejus virtus et diiinilas
Ergo -sempiternitalem hanfc, quam anteriorem naii- (Rom. i, 20). Qu;e sempi.eriiitassive-divinilasFilius
-vitate.Filii-fuisse asseris, cui tandem ascfibis? Ait ejus eH. Quod nlio inloco ipse lam evldenter ab-
hsefelicus: Palri tantum. solyit, Chrislum Dei virtntem et Dei sapienliam,
N Athanasius. El cur
prcejudicas ei? Utique si 243 . Nunqiiidnam Paler fuit aliquando sine. virLute «t
nuper genuit, sempiternus esse non polesi. Elige tibi sapicnlia sua, hacretice, ut sine Filio suo a voliis
alterum de duobus; aut una est eorum sempiterni- esse dieaiur? Absil a nubis, duni ubique -Seriptura
lasauluna posteritas.-Poslremo quid tanium Filio . libi 3pertissime declarat, semper fuisse Palrciri-cuifi
impulas/quasialiquandoTion-fueril? cum hoc magis - Filio, ,Filium,eum Paire. Cur iion experlus es,^ari-,
debealur Patri depuiari; quem' tu Pairem liliqnando -ctumDavid eduxissein pugna gladium GpIi_e_^'_fct-_f|%.
secundn.m professionem tuam -non fuisse testaris. _xvu, Bi)? cujus nos usi veritatis exemplo, pliieuft ut
Utique revera si FiMumuativitas impediyitne sem- de.vestro in vos gladio triumphemus, siciit. ipse
pilefnus esset, quem tarde aut sero nalum fuisse lestatus est : Gladius eoruin iutret),in cor'- ipsorum^
asseris, necesse esl ut et genilori nativitas Filii sui (Psal. xxxvi. 1S). Ignoras, quia .quod:derqgasFilio,
impedimentumaltuleril, ue sempiiernus sit si nuper . hoc ipsum adimis et. Patri? itaque cum in prima
 '
. VIGILII TAPSENSIS - . 272
£7i
eoiigfc-iione- ab una sempiiermiate P.itris et Filii-A A ret non erai Paler; seJ eral omnipolens Deus. Proli
exclusi fhissen., et compellefeiilur ab ip-a cerisura nefas! hoec vos tam lumere de Deo Patre sentire :
-
veritatis, yisum est illis ut in medium proferreni, -ergo sine dubio, ui dicis, si omnipotenii Deo de
quae prius occulte blasphemabant dicentes": Erat' ' 24@ receuti honor Palris accessit, prius imperfectus
Pater aiiquando sine Filip. Si enim fuisset Pater 'luisse detegilur. Et si omnipotenli, tanquam homini
aliqiiando sine Filio; nunquam jprorsus propsumens egenli per oidinem dignitas crevit, prius jam omni-.
-indicassetper prophelam : El -egosemper lecum (Ps. poteiis non fuisse cognosciiur : quia cuilionor acce-
L-XXII, 23). Sed ad'h_ec piscator evangelista Joan.ies dit, dum usquead suinmuin graiimnpervenerii,adhue
-dilectus a-Deotestatus est: In Princimo eral Yerbum, inferior ab" eoesse videbit; et si peiverierit,'me!ior
et Verbumerat apud Deum, el Deus eral Yerbunu Hoc .-incipit esse iu novissimo, quam fuerat in piimo, dum
-eral in principio apud Deum,. Omnia per ipsum facla de humililale usque ad summum -fasiigiiculmenac-
sunt, et sine ipso faclum esl ni/ii/, (Joaiu i, 1). Consi- . cedat. Sed haecut erubescas, secundum lua dicta
dera qnia,semper erat apud-Deum PatrenvDeus Ei- ..referimus; dum-magis -omnipotens Pater e_-.seinve«
Hus, per qnem omne omnino principium faclum est.' nialur, cni illa lanta censura omnipoientise sese piius'
.-Undej iii) oportuit nos.paulisper ad stulta dicia stulte .submiserit, ut lionorem nuper.per hunc graduni pa-
respondere, ut vel sic de sua stultiiia revicti aique g.ierni.nominisassumerel.
g Porro longum"est tam diti
confusi erubescerenl, Utique si er.al.Pater anlequai_)~ «.ecas ebrum in unum replicare caligines. Audiant
generaret Filium,sine dubio non erat Pater, si non itaque nostram yeram et immobilem vocem confe;,-
babebat Filiujn. Sed nevel hoc pr.esumant blasphe- .siiinis. , Qneui ignorando omnipotentem Deum tesiati
nianics; erat Filius _ontequam nascerelur, qui si estis, pos ipsum Patrem esse c-lefehdiious: ei cur
,24-S naius non fuerai, evidenter non erat-Filius, omnipDteniem Patrem esse praeJicamusostendimus^
Stuiie, quid ergo oportel dicere? Elige libi iinuin quia omnipoieniem Deum,-qualis ipse est in rialura,
8e duobus quid (onfuse designes. Ante Fillunv Pa- lalem gemiit.Filiunj , sieul in S.cripturis cautum in* .
trem esse pronnnlias. Aut si -erai Paier antequain venimus : Qui _-_/,et qui (uit, ei qui ventums est orn-
^enerarel .Filium, aul erat Pater qui jam vere ge- ,-nipoiens Deus (Apoa, A), Yides omuipolenlera esse
iiuefal Fiiium. Yel lmc signiflcas": Si erat Filius Dei FiHum in naiura, sicul et Patrem. -Ideo nihil
-aiilequain naseereiur, aut eral natus Filius, quia jam " _ nuper aceessil, in.uriua diviniiaie sempiternoeomni-
"vere iiatus fuefat dePalre. sicut scriptum est: Qui" pole^ntioe,P.uii et Filio. Sane nec omnipotenti Deo "
Yel sando. Spiritui.aliquid accesiisse
erai, el qui est, et qui venturus csl\Apoc, i, 4). .cognoscilur, qiio-
lioc : In principio erdl "Verbifin(Joah. i, f). Yides nlam de uniia omnipoteniiaesubstanlia est; quia hjec
ful Filius cuiri- Palre, qui est, ei 1
-qui nalura nec augmentum^liquod, iiec delrimen-
quia' semper p.unita
^
efat, el qni veiilurus. est. Qni ideo non 'iutelligis tum p-Uitur. Disce ita quemadmodum debeat tuus
lioc, Ariane, quia lotn" falsi introducis : nt dicas error absolvi. Uiique sempiiernitas" Patris Filius
"Palrem' qifi nori gcnuerat, et noniines Filium, qui ejus est, quia de ipso inenarrabiliter ante ornne
-tieedum fuevainatus. Rogo _si Paier eial, uiasseve- jomnino principram naius esi: et sempiternitas Filii
~fas,Hiui--nongenueiat, et Fiiiuslerat, quinon fuerat Patef ejus est, qu'« jpse' eum ante euncta saeeula
nalus de Patfe, qusero 'a te quid turic fuerini?Ne ' sseculorum incomparabiliier gen.uit: sive sempiterni-
"forie dicias, ambo ingeniti, qnodabsit. Yereadver- las Spiritus paraeleti, unita deitas ejus est cum Pa-
"sus dogma miqiiitaiis vestrse; pro bac senteniia, Spi- tre el Filio, quoe.facla non est, slcut Filins testalus
-ritus principalis per sanctum Moyseni recte denotans' fst de eo : A Patre procedit (Joan. xv, 26), et de tneo
"comparavit, dieens ; Inimiciautem noslriinscnsali. De' accipicl (Joan. xvi,14). Sed et'Patei':h_ec dicla eom-
mnia ehfmSodomorum vitis eorum, ei propagoeorum1 jirobat-per propbelam, dicens : Spiritus a me prq-
~'exGomorrha. Uvaei,rumuvd fellis,et botruseornmbo- cedit (hai. LVH,16). El aliq in loeo -.Elfjundanide
irus'amari'tudiriis :ira dracdnumvinum eorum el furorf Sphitu meo super omnem caniem.^Joe/,n,28). Qu<d
aspidum insanabilis(Deid. xxxn,5I).Unde-quia riiani- jn Pentecdsie in aposiolosjactum fuisse, Scriplura
feste veruiti Patrum sempiternuhi, verus Filius de_' j) divina teslalur. .Nam sicut Paier declar.it Friium
ciarei sempiterrius; quide eo natus fuerat: et vefum1 suum in dei'ate sua, g47 quoniam Deus verus esl:
Filium seinpiteruuin, verus Pater demonsttalsempi- ili et Filius demonstrat Patrem io substanlia sua,
ternus, qui eum genueral; ac per hoc (ut dixi) sicut1 quoriiam Deus verus e_sl:sic.el Spiritus sancius re-
verusPaier, qui dejsemeiipso genueral Filium, unaa velat Palrem el Filium, in jiniia natura suao.ierna
" cuin eoerat semper ante omriia"anterior, sic et ve-
Deus vefus est. Ilsec e t, hiquam.-uniia
- rus Filius, qui jam inenarrabibter nalm fuerat deB- quoniam
omnipotens .sempiterna Trinitas, cui de.recenti in
- Palrej.uii;» eum eo fuit semper anie omnia anlerior. deiiate uulla accessit dignitas.
. Hi&est,' inquam, in bis anierior sempiternitas; quae jg
' ah(e"t.mne omnino-principiumfuit elerat. ldgo nun- Hwreticus. Interrogo le, res.-onde.milii : Non ergo
sine Filius iiiil eum„ -mutabilis, vel converlibilis esl. bsec unita substanLia
-quam "Paler Filio, quia' semper - "
a T-rinitalis? _
Palre, dum nullo modo notesl Paief hie dieisine
Filio.Superli-iiictantam verltatis probationemadhucc Athdnasius. Addi itaque. Scriplum est : Ego sum
eerunrdicendo- Antequam genera- Deus, el non sum mutaiui (Mgjaclh ni', 6). Vel pro-
adjecil iniquiias
 ~
273" 0& TRIMTATE LID. V. , : "271
pheiam ad haecdicenlem : Muldbh eos et mutabuntur, A opcrium esl Evangeliwn noslrum, ih hh qui pereunt
tuaulem idem ipse es, et anrti tui non deficunt (Psa1, esi operlum, in*quibus Deus swcidi hujus excwcavil
ci, 28).-S.ve (ale dictum accije: Ego sum Deus, et mentesinfideliiim,'ut non fulgeat illuminatio EvangeliV
non demutor (Malach. ni, 6)." Yere mani'esie ipsi a gloriw Christi (i/Cor. iv,5)'.
di.ibolo immutali sunl, qui hanc divinilalem senipi- Hmreticus. Quaeesl iniago Dei iuvihibilis Palris, el
- •
Trinitalls in confessione, mulare conantur : Filii, de aucloritate niihi.indica.
le"r'n_e
sicui Aposlolus indicat : Qui imniulaverunl veritalem Athanasius'. Seio quia difficilis exitus esl hic~igrio-
Deiin mendacium,et servierunl crealurw potius quam ranlibus in abselvendo , sed nos "oportet semper ad '
Creatori,qui estDeusbenedictusin swcula (Rom, i, 2j5). coruscantis Pauli eloquium ijitento eorde- aspicere,
Iutellige itaque nec ineremerituni, nec detrimentum dicentis : Nos-omnes revelala fdcie gtoriam 'Domiiii
rillura posse sustinere haric immutabilem iinilam' - speculanles in eamdemimaginemreformamur a giorid
p'e'nitudinem substanliaeTriniiatis. in gtoriam, sicul a Domini Spiritu (II CoK m, 18)."
Hwrellcus. Rogo, si unila est subslanlia divinitatis Considera in una imagme quemadmodum unaiiTg!o;
Palris, et Fi.ii, el sancii Spiritus, de auctoritale Scri- riam ter desigiiavit, id est gloriam"Domini, a gloria,
plurarnm mihi-iridica. in gloriam , srcut a "Domini Spirilu. Nrmiie ut est
Athanasius. Audi Spirilum sanclum per-Jeremiam B imago Dei Pjtfis in gloria, sic "eadem "psatalis
pTopIietam (estanteni , vel imo liaereticos per lisec imago esi gloriae Filii ? sicut sancli Spiiiius ' iriiago'
auctoritaiis jura increpanlem : Super montes accipte glorise eadem ipsa et tarifa vel talis est. ".
planctum, et super-semitas deserti luciurum, quia de- Hwreticus. Declara mihf, si divisa est h.c"una,
feceruhlj eo quod non sinl homines) non audierunf vo- atque eadem ipsa substaniia Patris, Filii crSpirhus'
'cem substanlim.Avolutibuscwliusque ad pecora (Jer. L S-tnc-i, an indivisa, aut sic extensa esi in invicem.-
i"x, 10). Et sie prosecutus est : Quishomo sapiens el Athanasius. 249 0 experieniia'" hominis , -qut'
inlelligens hwc (Ibid. ,12)?" Hic, ut intelligi datur, seipsum non intelligit! Dtique ubfindicasiiunitatis
riionles e£ eolies In superbia eiaii, potestaies sunt plenitudinem;- snbstantise nomen indivisum in eodeiii-
-Judaei
" hujus' nfundi. Et- semiloe deserti, sunt, qui demonstra_ilinomine? Adseque fursus in repetendo
s~emp"er errantes Clirisium Deumverum,'de substan- quod dislinxisiir, propfielaiem eafumdem singnlis
tia Patris anle cuncla saecula natum, non coghove- -personis inesse-demonstrasii. Memento qfii.i inenai-
mut. Yolatilia aulem coelihaerelici sunt, qui omni rabilia surit quaedicimus, quseomnino credeiida su t.
veriio doctrinae huc atque illuc, sicut aves circumfe- , Non lameri facultas djala est ut adliqnidum sint h:ibc-
runluf, et unitani jussionis vocem, atque unam sub- a nobis discut.erida : quoniam ipsa sacrosai.cta Tr-
stanliam Eatri.s, et Filii, et sancti Spiritus esse non G nrias seiri se tantum voluit,- nontamen permisitde
corifilenfur. Pecora adseqiiegentilessunf, qui Deum divinilale sua proprie difiniri: undenon -esi djvin.i
factorem:suum non eognoyerunt. Vere nemo ex bis subslanlia divisa, aut exiensn, velprotensa inal quo,
arblrandus est sapiens, qui non inteliigunl 24S velexcisa in panibus,' sed nec derivationi alicujns
lianc unitairi esse usiaesubsiantiam Trinitatis. Vel ad rei comparatur: quia liquor ncn est in- hfic natura
bacc iniellige phipheiam clamantem ;-Quis stabiljn plane,.sed-nec defliixio qnaedam, quia nlillus detri-"
substantia Doniini, et videbil'Verbum ejus '(Jerem. menlum, vel augmcnum sustiiiei, praeserlim cum
j-xni, 18)? Plane quis hominum potuii stare in snb» inenarrabilissif hcec pleniiudo-substanliae indivisce
staniia Domfii etvidere Yerbum, id esl-Filium ejus? Tfinitatis, siputipse Deus Dei Filius indicat: Ego in
sicui ipse-dicit : JVnfte vidit Patrem nisi Filius, et Palre, elPaler inine(Joan..xi\, 11). Sed et Spiritus -
remo scil Filium, nisi Paler (LUCJK,^2). Yel Lale- sanetus iu Patre, et iu Filio, et in se consistens est;
dictum accipe : Qui me videt, videt H Patrem meum sicnt Joannes evangelista in Epislola sua tani abso-
(J.oan. xiv, 9). Nam de persona-Paraclili, idem Ipse lufe lestatur : E. tres ununi sunl (Uoan. v, 7).Porro
eifalus esi: Spirilus vbi vull aspirat, et vocem.ejus utquid unum dicitur, si aliquid ,de eo in-parles-divi-.
andii, el nescisunde veniat, aut quo vadat : sic.-esl ditur?et.utquid un,um dicitur si.diverse quid senil—
oninis qui nalus est ex aqua et. Spirilu sancto (Joan. P tur de eo? et quomodo, o hacretice, tres unum _.un't,j
in, 8). Considerauiiam esse invisibilem.substantiam si divisa vel excisa iri his substaniia. esi? aul quo--
Triiutatis. Sed a,d bsec adjecit: Si stetissenl in sub- modo unum suni, si aljer alteri praeponitnr^autqiio--
slanl.a mea , aveilissemeos. a sludiis eoium, pessimis modo .tres unum sunl, si diyersse in bis divmiiaies,
(Jer. xxni, 22). Vel hoc : Substanlia "mea, duicedo sunt? quomodo unum sunt, si non est in his uiiiia--
mea esl (Sap. xvi, 21). Necnon.<:Qui est splendor - sempiterna plenitudo diviniiatis? Pra.terea dum"11113 ,
gldrim, el imago subitantim ejus (Hebr. i,-5). Sed et plenitudo nullam.omnino habeat iu parle aliqua divi-
hoc, quod secundum auctoritatem jure opiimo "ceh- sioneni, dum unita pleniludo divinitatis in paiie mi-
. seiur : Candoresl enimiucis mlehm, et speculumsine nor vel major dicinon possit? Similiteret Apnstolns "
macitlaDei majestatis, et imago bonitatis ipsius, Deus indicat: Quis enim scil hominumqum in ipso sunt, nisi
Filius. (Sap. _vn, 26). Yides unam esse invisibilem spiritus qui in ipso ,est? Ita el qumin Deo suut nefiw
imagirieui subsLanljaegloiise bonitalis. Deuique Pau- cognovit, nhi Spiritus DeL Nos aulem non fpinlitm .
Iuiu aposiolum pro iucrepaiione haereiicorjim.audi hujus mundi accepimus, sed Spiritum qui cx. Dco at,.
loimenteui, et hanc imagitiem.declaranlem : Sed s« ul scifamusqttw a.Deo donata sunl nobk, quceei lcqm^-
 275- I 'VIG-.L1ITAPSENSIS '276
mnr (I Cor. n, 11). Scilo proprioe verilats argumen- A bis leri ariim, velul siiilicidium deputatum est, aut.
tum indiscieium esse positum per hoc les.imomum sicutspuma gracilis, aut rosuriodante lucanum de
jle homine et spiritu qui in ipso est, et de D'eoe^ coelo descendit, sieut scriptum est ^Qui continelcir-
Spirilu qui de ipso est.' Sicul idem ipse.magisler gen-. cuitum terrw, e-t eos qui habilanl in ea sicul locuslie
linm, 25©.et "V.e&l veritate nobis lesia.us est, di- (Isai. XL,22). Necrion : Qui mensus est manu aquam
ccns: Spiritus enim Dei omnia scrutatur, eliam aliilu- ei cwlum palmo, et universam terram clausa maim
dines.Dei (I Cor. n, 10). Qui si aiiera nattira a Deo (Ibid., 12). Et rursus": Cwlummihi thronus est, ierra
esset Sfjiriius sancius, quemadmpdum divini.atem autem scabellifinpedum tneorum (Isai, LXVI,1). Con-
allitudinisDei poteral scrulanspenetrare,yel inuniri? sidera, inconiprehenstbilem esse- linitas divinitat:s
aut quomodo in ea esset et in sese essei, dwn natura 2gl virlutem, ut cosluai, quod palmo eontinelur,
Dei djversa naturaj propriae non posset imii-i, et alti-. idem et tbronus ejus sit: et terra,'qu_e pugiilo con-
tudines ejus scrulans penetrare, ut dixj; el in ipsa cluditur, rursus scabellum pedum ejus sit, dum uni-
esse aut in se esse, vel uniri insese «aturaliler, hop versitas cceji palmo detinelur, e.t universa terra pu-
est-dealiter in invicem consistere^.nisi quia de ipsa gillo cpncluditur; quod et Shrbnus, et scabellum
unita riaturaTlivini.atis esl?-nari_et boc Ajiostoli^est pedum ejus-sit: sieut et seripium ests Cui omnis or-
dictum : Qui 'axtlems,econjungit Deo, unus spiritusest B,bis terrarum tanquam momentum siaterse sestimatus
"est Ac '
(I Cor. vi, 17). Vides.indiseretaBresse hajnc plenitu- (Sap. xi, 23). per.hricuniversa implet, etom-
dinera divmae .Triniialis, sed et ubjque praesentem B:a contiuet interius et exterius, ut ubique praesens
esse hanc glenUu<J,inem divinae Trinilatis, quceomnia esl lisecindiscreta sempiterna Trinitas, eui est invi-
implet interius.' et exterius, a summitale ccalorum sibilis plenitudodivinitatis. Undene malus imerpres,
usque ad.pro.fundum inferorsm, sicut _ipse Dominus" de superioribus dictis materiam ^ccipiatxalumniandi,
per pfophetam lestatar; Ego sun%DomijiusDeus, qui ideo ipsa breviter reserabo: eo quod frequenter indi-
impleo coslumej terram, Momnia quwin eis,sunt (\sau cavi unam subsiantiam, vel unitarii divinitale_n,uriius
XLIV,.24). Simililer.et sanctus. Jcremias de eo una Dei naluram,,aul unilaiis,__aturam : sive hoc, unura
cum proplietis indicat: Si abscondalj.sehomo in abs-. di-itaiis nomen, et uuius diyinilatis nomen, unius
consis., nonn.eego vibcboeum? Nunquid non ego cx- aaturoe pomen, et uniium divinitatis substantioe no
lumel terram.impleo?diciiDoniinu,s(Jerem, xxni,24). mea. Haec univefsa, ul eertus sis gui legis, ad uni
Vel boc uniter.in T?inilale dicium aceipe: Quoibo lum pleniiudinis. divinitatis nopien Patris, £rFilii,
a SpjriJtt tuo, wiil quo a facie lua fugiain? Si, ascqn- el sancti Spiriius, et solius divinse.Triniiatisnomen,
derp incwlum,4u illic es, et s,tdescendero.in.infernuin, et solum hoe omnipotenlis subslautiseunitum nomen,
tu -ades ill'tc. Si a,ssumpserppennas nfeas ante lucem, 'J,necnon et unutn bonum,divinitalis nomen. Nonne
el habilav.cro,,inextremis maris : et.eniminde manus h._eesuperiusdicta3denuntiaiam diviiiitatemjuflitatis
tiiadeducetme, et lenebilmedemleratua (Psal. cxxxvm, usiae Patfis, et Filii, et sancti Spirilus manifesta
7). Iiaquequod dixit: Quo ibo aSpirilutuo, autquo video? Haecretuli ne aliier quam dieia sunt accipe-
a faciejua fugiam ? Psalmogeapbus Sp'rilum priuei- res, et simplicem sensum in a.nbiguo retorqueres :
paletn, quia Patre procedit, declaravit. Faciem au- dum omne dictum, ad sensum dicentis requirendum,
iem jpsius Paliis Filium denionstrayit manifesie. et non ad stultara voluntatem uniuscujusque liseretiei
Qnispotest anle unilam dejtatem Trinitaiis in coe.o. invesligandum sit,.
aut in inferno seoccultare velfugere? cuj omnis.or-

-
-.-,- -Lmm 8EXTUS.
J)e Beatitudine fidei, el de Proscriptione sectos pessimm.

252 Hwreticus- Posco a te, de uniio deitaiis no-
minfemiiltifarie d.icfum ut identidcm repelas, ei sic
dc noinihibus personarumi,n prosequendodislinguas.' ^
Respoftsio,. Disce prius in ambiguo esse'positaim
lianciuatri secundam interrogationem. Nonne unilas
ntiHotno.dopalKur riirioiiispersonam in confessionem
inXroduci?dum unilalis naturoe nomen in tribus his'
per.-onis sit: fcltres bae persoriae"in nriminibus tan-
Him distin.ct-Csiiit: unde non potesi unitas osiend;
sive personis. Nec ut dixi, bae personae slne deitulis"
uniiate. Nunquid potestis Demri lantum sicui gtntes
coiifuse iiominare, quae et in Uoe ignorant, cui pro-
priam personam^debeant assignare?.Qu,i genitorest
liunquid oporlet hunc Deum lautum pulare indicari ?
Nisi in hoc cognoscas unitam personam ejus distin-
guere in !*_Iiumqui naius sit. Nuuquid sic confus,e
Deum lantum eorivenU p"rofi:eri?nisi pfius credatiir
et is qiii de unita riatura sit, et in hoe persona ejus
distinguatur, qui nec Patef, nec Fillus, est hic Spi-
ritus sanctus?. Quapfopler dupJex est bujus myslerii
iuielleclus, Deus Pater,Deus eiFilius, Ddus et san-
etus Spifiius. Vides unitatis indicium in tribus esse
personis, et tres has persorias nominibus tajitum
esse discreias : unde nec' Unitas polest ostendi sine
2113 personis, nec bae persorio? sine uiiito nomine
(leilatis. Ecce jam habes posiios arite ociilos tuos
thesauros lucis, et thesauros leneibrarum."Ubiulii
placel, porrige manum tnam. Unde necesse est nos
jam lerniinuni immobilem,' s.ecundum evangelicse
regulaeaeqiiitalem,contra hosies figere, el per libran-
tem sapientiam liinitem justiLiae ubique adversus
omn.es Uajreses peragranies tusto.dire, ut c«elitus
 277 DE TMNITATE LIJJ. VI. 278
liaecslalula verilasmox yiam lucis a. tenebris dividai. AL Idcirco quiiigis, conleslor ego bodie libicoeluni,
llaec est, inquairi,via lucis cujus in confessione ape- et terram, per hanc s'criplur_e mete fidei calholicoe
rilur ostium salutis : iiaque qui banc professionem professionem ; quod si-rion ex tolo cdrde eam fueris
ac
ingrediunlur, beaiitudinem ejus adipiscuntur. Beali- pfoseculus, aut in lasiidio animi conlemnendara
tudod qui confitetur unum Deum Palrem et Filiunl delraclandam babere putaveris, eris tu ipse reus in
et sanctum Spiritum. Beatitudo ei qui confitelur so- die judicii, cuni hujus scriplurae-chirogr.iphum anle
lumDeum Palrem, et Filium, el>Spiritum sanclum. tribunal Chrisii in tesiimoriium libi fucrit reciia-
Beatitudoei qui confiietur unum omnipotentem Deum tum ; auVsi in maliidiciionisvia bsereticprum, quod
Patrem, et Filium, el sanctum Spiritum. Beatitudo nori oplo, inventus fueris ex animo sociatus, quaeroa
ei qui confitetur unum verum Deum Patrem, et Fi- te ut caveantur. ideo inferius libi "rcci.abilur. Ilaoc
Y.um,el sancium Spintym. Beatiludo ei qui confite- est," inquam fugienda atque proecaveudavia'tenebfa-
lur unum Deum summum Patrem, et Filium, etsan- rum, in qua tot genera serpenlium iubrioos haberit
ciumSpiritum. Beaiitudo eiqiiiT.onfileturunumDeum anfractus, adversus qubs oporliiit fioj. scuiiim fidei
lionum Palrem, etFiIium, et Spiritum sanclum sem- per nomina vera per.-.onarum confilentes-255 arl~-
pilernum esse. Beaiiludo ei qui confilelur indivisam gere, ul secundumipsam auctoriiaiem eosdivinitus
esse sub^tantiam Palris, "et Fjlii, el sancti Spirilus. B 1 jaculemur, unde tot el talia proferenda sunt ferra-
Bcaliiudo ei qui niliil addiderit vel- diminuerit iti ' menia spiiiiualia, quot~etvulriera resecanda : acper
confessione uuii_e natur* deitalis Palris, efFilii, et lioc non fuii dissimulanda, causa nlortifera, q;uoni'aio
saicti Spiritus. Beatiludo ei qui coiifiletuf-omn.a non poierant ea prius per femenia blandiri,-,'et ila a8
-bona facia fuisse a Palre, et Filio.-et sancto Spiritu. raedelam salulis accedere, nisi interiora eorumcu-
Beatitudo eLqui confitetur unam aequalitalemin sem- Tiireiitur, et pellerelur serpenlinus cai.cer. Narn si
piterna plenitudine deiialis esse Patris, et Filii, et velinl severilatis prius fenamenia recipere,-,faciie
sancti Spiritus. Bealiludo ei qui secundum" singula- poterantTad medelam sddlis pervenire. Sedquoniaiii
nomina Trinilatis, id est Palris, et Filii, et sancti adhaesit in illis radix "zizanite, germinans in felle
Spiritus, proprias his lantum personas distinctasesse amaritudinis, proplerea diffidunt imroife iri viam
confitelur. Itaquc idem ipse replico, quia vehemenler confessionis salularis, quia h_ecvia lucis scandjluni,
timeo ne aliquod ofiendieulum.minuS' intelligentibus ' est illis. Unde oportet rios oslendere eisr quos.edant
posuerim, adeo per apertiores sermones baec ipsa via- suae.fruclus maledicliqnis omnium male cred-*n-
dicta paucis exponere desidero. Ego unum Deum ubi tiiiin, sicul scriplum est : Malediclusoinnis qui non
memini, unitam deitaiem Palris,.et Filii, et sancii obdudieril'verba libriltujus, ulfacial eajncorde st.sr
Spiritus deelaravi. Iiem omnipoleniem Deum ad om-HC (Deut. xxvn, 26). Malediclus qui Pafris, elTFilii, et
nipotentis subsLantiamTrinilalis propalavi. Iiem so- sancii Spiritus unilam sempiiernam <li ihiiaiis_sub-
lum Deum, a solius natura 254 suprascriptae Tri- Sianiiam ess&-non confiielur. Fial, fiat. Malcdictus
nitaiis indicavi. Idenlidem uhum verum Deum, ad qui secundum tres personas, tres diversas Mibstan,-
unam yeram naiuram divinitatis Patris, et Fifii, et tias in bis esse coniiietur. Fiat, iiat, Malediclus qu'i
sancti Spirhus haecdi_ciaretuli. Aut in quo summum tria principia in hac eprum unilaie sempiterna d i-
Deum, ad summitatem deitalis Patris, et Filii, et taiis esse confilelur. Fiat, fiat. Maledhtus qui solum
sancli Spirilus assignavi. Sive unum bonum Deum, veruni Deum Pairem,' et unigenitutri vernm Filium,
ad.unam boniiatem nalurae-Triniiatis demonstravi, el unicura- veruni Deum Spirilum sanclum non cn-
et unum Detim ad unitam dominationcm deiiatisre^ fiielur. Fiat, iiat. MaJedicliisqul unitum nomen-se-
velavi. Seu in quo indivisam Triniialem memoratus cundum deitalem Trinitalis esse non confiietur.
sum, ad uniiam subslanliampleniludiniseoTum hagc Fial-, fial. Malediclus qui iriconverlibVem djvinita-
praefatus sum. Ei haec omnia quae superius singula tem Filii Dei, id esl Verbum Dei, sic in carneni
indicavi, ad-indivisam deiiatis sefnpllernitalem Pa- translalumyel mulaium profiteiur, uthoc moJode-
iris, et Filii, el sancti Spiritus manifestavi. Ac per , siverii, aut amiserit qubd janvpridem ante a sum-
hoc de unito nomine deii_U"s. mullifarie quamvis sit D piipnemjiomiriis fuerit: prtcseriim eum lalis in hq-
dictum per singnlas personas, quooVreiuleris in Pa- mine prcesenti' lempof.e fuerii, et sji, qualem se
tre, hoc ipsum et confilearis necesse e_t uniter esse- semper ante assismpiionem hominis una cum Patre
et in Filio; Deum deDeo, iumen de lurnine, totum fuisse "consciverit. Fiat, fial."Maledictus (]iii indivi-
de lo:<), et totum in loio, perfeckm de perfecto; sam deilaiem Palris, el Filii, et sancti Spiritus non
plenitudinem 4e plenitudine, iniegrum >de-inlegro, ccnfitfiur. Fial, fiat. Maledictus qui propter tria no-'
sempitefnuni de sempiierno, sapientiam desapienlia, inina ppfsonarum, ires deus, aut tres substanlias,
.virlulem de virlnie. unum de uno el uuiini in uno^ aul tres spiritus confiteiur. Fiot; fiat. Maledictus
qui-
veromdevero, Filium de Palrenatum non "faclum, secundum singulas p-rsonas tria nomina lanlum di-
, unius substantias cum Palre. Sed et Spiritum t-an- siiiicta Patris, ei Filii, .et sancti Spirilus non
25S-
clum, qiii de unita: Triuitate consislii, Deinn veium, confiietur. Tial, fial. Malediclus, qui proptertria
totum perrectum, totuui plenum, integrrim, sempi- nomina personarum, el unitam plenitudinem divlni-
lernum, in ipsa sapiemia viilutenf
" ^ " 'pra.s.cieiitiaiPa.- tatis incomparabilem, liigonium yel cerle tetrago-
trift el Filii corisistentem. nium Palri, el Filio, et sancio-Spiritui compaiat;
 279 .YIGILH TAPSENSIS 2S0
aultria capila in-se cobaereniia (ut philo-ophi dieere _._.Fiatj (lat. Maled.cius qui homlnem vere qnem as-
consueverunl); aut unam personam esse pr.ofiteiur. sumpsitpassum esse non confitetur. Fiat, fiat.-Ma-
Fjai,-fiat. Maledictus'qui unam, persoriam Palris, et ledictus qui hunc toium hominem.id est animam et
Filii3 et Spirilus sancti confiteiur. Fiat, fiat. Male- corpus quod assumpsit.denuo assumptum vel libe-
Jictusqui quem.Filium, -dieii,-huiic eumdemet Pa.- ratum, posl, leriia die a morluis resurrexisse non
-trem cpnfuse-designat.Fiat,- fial. Malediclus qui pa- confi.elur.Fiat.-fiat. Maledietus qui incomparabilem
tremnalum, aut incarnatum, aut passum esse confi- deitatem Trinitatis proprie ad hominis lineamenla
teiur. Fiat, -fiat. Maledictusqui ineriarrabililer Fi- esse confi.elur; dum sciiplum inveniamus (77/ Reg,
lium vere genitum de subslaniia Pairis esse non VJII,23). quia non sii illi similis quisquam Deus in
confiteUuvFiat, fiat. Maledictus, qui hanc nativita- -ccelosur_um, neque iu lerra dcorsum. Fial, fiat.'
icni incompafabilem, faclam, aut creatam vel con-
dilam esse confitetur. Fiat, fial. Maledictusqui ad- Item de variis gencribusMbrorumesl sermo.
yersus" hanc inasslimabilem generationem deitalis, Voevobi^qui primam fidem baptismi-coelilus in-
allquam de factura ejus Srediderit proprie in eonfes- stitutam irrilam facitis, ct instruriienta liberfatis se-
mel conce_ssapeFiteraiioneminfirmalis. Fiat.fiat. Yae
' sip.nemafferre.vobis comparalionem. Fiat, fiai. Ma-
ledictus-qu.iver.um-FiliumDei ex.voiunlate ..an.um Ii vobisquilapsispoeniLenlibusyeniaratribuendam esse
dicit esse, ei no;i poiius de-nativitate. Fiat, fiai. non credilis. Fiat, fial. ggg Ysevobisqui Patiis, et
Ma!edic;us qui.dicit . Erat iempus quando non erat FiHi, etsancti Spirilus unani personam defenditis, "et
Filius. _Fiat,iiiit. Malediclus qui hanc Deinaiiviia- non tres,_secundum ipsa nomina verilatis. Fiat, fial.
tcm ex nullis exstantibusphaixtasma esse confiteiur, Vaevobis qui'de hae imita incomparabiiiplenitudine
quod Graccii\ OUX-OW-JV appellant. Fiat, fiat. Male- divinoeTrinilalis exfensionem, vel excisionem, vel
jdictus qui divinitatemFilii.Dei dicil initium habere .proiensionem_aliqnamin Jiis esse profi.emiui. Fiat,
de le.inpore, orlum ex nibjlo, nomen .quasi1adoptio- fial. Vaevobis quide bac unita plenitudine Patris, et
nis accessisse nuper ex aliero. Fiat, iiat. Malediclus Filii, sancli Spirilus derivalionem et defluxionera
qui -unum de uno, Filium de Palre verenatum non aliquam in his esse defeuditis. Fiaf, fiat. Vasvobis
confii.elur. Fiat, -fiat. Maledictus qui impassibiliter qui in unila divinitate Triuiiatis unam pr_i.scientiain
Filium nalum de Patre non confitetur. Fiat, fiat. esse negotis. Fiat, fiat. Ya_vobis qui -DeiFilium in
Maledieirisqui dicil: Fuit al quando Paier sine Fi-- ipsa praescientia,qua Pater est esse negatis; ut dieir."
lio. Fiat, fial. Maleiliclus.qui non eonfiietu^, anie et horam juilicii quando fuiurum sit, eum ignoras e'
omneomnino principium, vel inilium semper fuisse dicaiis;dum ipse de se testimonium prius-perhibue-
Filium cum Pa.tre. Fiat, fiai. MaledjeUisqui haeciria I2 rii ad Patrera, iu cenlesimo octavo.deeimo psalmo
noroina, id est Patris, eiFilii, el sanpti Spiriius in di-.ens : Me exspectaveruntpeccatoresul perderenlme,
unam tantummdo Palris personam esse confiietur, et lestimoniaa.ulemtud.non inlettexemnt; omniumcon-
nbn ires secundum ipsa noni.inavera personaruni. summaiionemvidi, et finem. Yides ergo, non fantum
-Fial, fiai. Malediclus qui immortalem divinitalem suum diem, aul boram judicii spire, sed et oninium
Filii Dci esse rion confiletur. Fiat, liat. llakdiclus sa.-culorumconsunimalionem postea fuiHnirum. V_e
qui de sempilerno, Filio Dei-dieit :Non 25-7 erat voliis ijui Filium Dei de Maria Yirgine nihil assnro-
anteqnam de Maria naseeielur. Fiat, fiat. Maledi- psisse credilis. Fiai, fiat. Yoe-vobisqui Filium Dci
ctus q ~\unitam deitalem Palris, et Filii, el sancli lneiiiatorem DeLeTliominmn non confilemini. Fiat,
Spirilus, ex carilate concordiae lanlum esse profile- fiat. Vaevobis qui falsos prophei.is aut falsosAposto-
lur, et non magis per hanc ipsam uniiam divinita- los-in a-ictoriiatem accipitis. Vaevobis qui gfas-ia
lem. Fiat,"fiat. Malediclusqui imiiam deilatem in peccaia admjttilis, el adversus aucti ritalem "aposto-
tres has personas esse noji con.ite.ur".Fiat, fia.t;Ma- lorum nuplias secundas damnalis. Fiai, fial. Ya_vo-
lediclus qui unitatera plenitudinis TiivinacTrinitalis bis qui peccalum aul riiortem "Beumfecisse ascribi-'
indivisam. esse non confileiur. Fiat, fiai. Maledicius lis. Fiai, fiai. Yaevobis qni himc wundum a seinet-
qui unilam sempi.ternam divinilalem incomparabi-.n ipso semper coaatermim Deo fuisse asciibitis, aul'a
lemPafris, el Filii, et sancti Spirjtus non cohfite- Deo farlum esse negatis. Fial, fiaf. V« vobis qui
lur. Fiai, fiat. Maledictus qui adversus vigorem et mundiim cx aliqua subjaeenti materia facium esse
censuram diviuaeScripiurae Impc verum Deura Spi- defendiiis. Fiat, fial. Yae vobis qui non per Iuihcfa-
litum Paraclituni, Palrem, aut Filium, vel certe fa- etorem Deum Palrem, et Filiiim, -et Spirimm san-
ciuram usurpat debere confiteri. Fiat,-fiat. Maledi- clum cuncla quae in co_lissunteiin terra, idest vU
"cius qui Filiura Dei, Deum verum, Lominem de Ma- sibilia ei invisibilia, facla esse crediiis.
ria Virgine nuper assumpsisse pro noslra salute non
corifitetur. Fiat, fiat. Malediclus.qui Del Fili.um ho- idenlidem hicconlra diversa morlifera venena draco-
minem laii-ummodo.solitarium vel puruui tantum- nuni et dspidumest noslra congressio.
modo confitetur. Fial, fiat. Maledictus qui Deum 25® Si quis confitetur angelura ^postalicum. in
Dci Filium sempitetnum, de assumptione hominis natura ojua facius est, noa a Deo factum fuisse, sed
'
nuper lfoc principium babere assignal. Fiat, fiat. a se esse, ut dei illi sempiiernum cum Deo princi-
Mnledictusqui deilaiem ejus passam esse confitelur. pum, anaibeina illi. Si quis coiifitelur ange!uai_apo-
 281 DE TRINITATE LIB. VIJ. - . ,282
"siaticum-in mala naturaa Deo factum fuisse, et noii,Aln" conspicabili materja visus fueri., ignoras in proe-
'
dixerif eum a semelipso voluntaie sua malum conce- figuraiionerifioperis assumpti bbminis, sive fuiuri ju-
"
pisse,-analhema illi. Si qiiis confitetur angelum Sa- dicii haec-cunctain eo praeostensa fuisse, et non sane
tanse mundum fecisse,"quodabsit, et npn judicaserit invisibilis pura deitas, sicut cautum est : H&c otnnia-
omne peccatum per ipsnni adinventum fuisse, ana- m figura facta sunl nostri (I Cor. x, 6) : sin vero, re-
theraa 1111.Si qriis confitelur quod Deus animamiio- sponde mihi quia inangelovisus est,~nunquid u"ivi-
minis tantum feeerit, et Salanas ei corpus"plasma- nitas ejus proprie angelica esi? Autquia inccrtamine
verit, quod absit,-analhema illi.-.Si quis confitetur-• colluctantis sicut liomo palpatus, vel visiis est, uun-
aniraas hominum, in revolutiorie rnrsus in murido, quiii iiatura Dei quasi naiura liominis palpabilis aut
aut in liominibus, aurin pecudibus, aut in serpenli- visibilisest? Aul quia in rubo ut ignis vlsus est, nun-
bus reverti, anatbema illi. "Si "quisconfitetur homi- quid subslanlia ejus talis est? Aut quia.frequenler in •
nem In anima lanlum in diem judicii re_urgerei et variis specipbus visus est, nuriquid sie et diversas
non cum corpore, "cjuemadmodumDeus illum feeit, pefmixtas,'siveconcretas naluras in semetipso con-
auathema illi. Si quis-confiletur FiliumDei quasi tinet? dumunita deitas indiscrela sit, invisibilisque
pliantasma, sic in homine visum fuisse, analhema ejus majeslas. Itaque intellige cum in angelis visus -
illi. Siquis confiletur verum bominem, quem assuift---B est, nuntius Patris praeostensus est. Sive in liomine,
psif, non vere manducasse,-aiu bibisse, aut lacryma- quia de Maria virgine nuper natus est; vel in igne
lum fuisse, et-sanguiriein sudasse, el passum fuisse, utique, quia judicium ex eo fulurumest*, dum scri 5 -
et resurrexisse, -et iri ccelisad dexteram Pairis con-' plum sit, quia magni consilii cmgelusest (Isai, ix, S):
sedi-se, anathema illi. Si quis confitelur Filium Dei et in homirie medialor Emmanuei nalus sil'; etin
sicut aquam per fistulam, sieper-eorpusMaria. traris- igne quasiconflator auri et argenii, ut cordium justo-
itum feeisse, aut niliii de ea assumpsisse*af(irmet,- rum probalor sit. Quanquam et in hls speciebus as-
"anaihemailli. Si quis confitetur animas hominum de sumplis, quomodo voluit, visus sit, tamen in deiiate
propria substaniia Deiesse.-quod absit, utnec factas idem/ipse invisibilis est; qualis semper apud-Palrem
eas a Deo affirmet; elqiod substantiamsuam facere fuit et est. Procul "dubio hsec cuncla tunc Deus in
quis potest, anathema illi. Si quis confltetur-animas liguram hominis operalur, quia opus~fuiuri ineo'
-hominum semper cum Deo fuisse, ut seienias eas - jam prseosiendebalur, quod ipse absolvil dicens : Si
assignel,-et nec factas necfieri eas posse dical; dum milii non credilis, vel operibus credile, quia ego in
scriptum sit: Qtii fecit.quod est a foris, fecit et id quod Patre et Pater in me esl (Joan. x, 58). Norine mira-
- ihtusest, anatliema illi. Siquis Novum et Velus Te- bilia Deus *
el
praesens operabalur, opera" sua per ho-
stami-Jilum blaspheraat, ariathema illi. Si quis san- V mineni facla agnoscebanlur? et non tamen deitasln
cios pairiarchas, aut propheias, aul aposiolos, aut eo videbatur, sicut dixit: Qui me videt, videfel Pa-
martyres blaspbemat, anaibema illi. "Si quis solera trem meum. Vides quia Deum-utesi pure nemo 261
aut"260 lunam, vel hujuseemodi facturam adorat, vidit unquam, o haeretice? Iiaque si quae haereses'
anatliema illi. _Siquis praeler_..uiiutn
Deuin verum, itf- sunt quae nos latent, sed et quae fuluroe sunt,"-quas
est Palrem, elFilium, et sancluni Spirilum, alterum adversus fidem' regulae evangelicae, et Ecclesiaeca-'"
Denm, dum non sit omuino alter Deus, adorandura tholicae sunt futuroe anathema babeantur. Si quis
crediderit, anathema illi. Si quis de indivisa immu- contra tradilionem canonis, hoereiicorunrapocrypha.
tabilique "plenitudine sempiternae divinitatis dicit: quae Ecclesia caiholica omnino non recipit, super
Mulabilis el converlihiiis est naiura Filii, ut "hoc liaecpraeponere vel defendere voluerit, anatliema sit.
inodo desierit esse quod jpm pridem fuerat,"analhe- Fiat, fiat. - • • ' "•
ina illi. Dum "diciturniihi quod multifarie a Patribus

LIRER SEPTIMUS.,
De professione regulce catholicw,..cum increpatione hcereticorum.-
Propter quod impeusissiiue obsecrp sublimitaiis JD omnibus. gentibus praemium vitae aeiernoe pfomilii-
gloriam, ul elonges a sensibus nosliis haec eradi- Lmvulcenle Dominq: Eunles baplizate omnes gentes -
canda ajque comburenda semina zizauia.,. et quan- in nomine Palris, el Filii,.el Spiritus sancti (Matth~_
tum distat oriens ab occasn, tanlum recedat a cordi- xxvin, 19). Vere ego in hoc salis admiror, et in siu-
bus noslris haecIn_superiori libro praescripla a nobis pore mentis diutius intenlus collaudo tantam sacra-
adulierinab_ereticorumc6iifessio. Unde puto liic jam lissimaeTrinitaiis gloriam in duodecim penitus 262 -
nullam ignoranliae fuisse derelictam excusalionem verbis disiinctipnum vel syllabis breviter fuisse ,ex- :
inter viam lucis et viam tenebrarum. Ergo ubiubi, positam. Vere inhoc edicto uiiitumdeilalis nomen .
placet qnisquis es proficiscere. Sane non sutnus Patris et Filii, elSpiritus sanclianle prsemissumest.
oemuliin sacramenlo diviiio celando; sed magisho.r- Vere in hac sacraiissima Trinilale nomina in perso- _"
tamur ul in viam benedictionis uniler ingredientes nis tanlum dislincta sunt. Vere nec Iex,_nec prophe--
imeniamur. Unde prius nobis ma.vimacnra fuil do-' ise tam absoluie hoc arcanum niysieriurii r,cyelave-_.
ceudi de, lani admjr.ibi!Lregaliqfie decreto, in quo runt. Vere super,.omhemcuslodiBiid[tmdiviniius Uis,-
 '
2S3 I YIG-LIMAPSENSIS 2Ri
positionem, hoc nmime cuslodiendum osl. Y<-re-^ A.uisiratur sermosapienli_e, sivevetbum scientioe,sive
superiioc non est<mod addi, et ab hoc non est.quod fides, sivegraiia sanitatum, seu operalip virlulum $set!
minui possit. Vere in fioc donum baptismi pra.ce- prophetia, seu scparatip spirituum, nisi qnoniairi de
pium addere vel minuere blaSphemumest. • . uniia plenitudine esl? liypocrila.,-discile unam esse
Interrdgatio. Si haecsic se habent, ut~de 'regnla operaiionem i.n natura Patris, et Filii, et sancii Spi- ,
Scripturaruin mihi declares, impensissime obsecro._. rilus, dum oper.t quae operalur Paief, ipsa opera
Responsio. Sciio prius ~n hac Scripturae sententia iiniierdemonstreniuresse e.FiHI, et sanclI-Spiritus.
argumentum fidei esse"exposilum, cum increpaiione Jt.t el.Kilius quod operatur, h_ec ipsa opera referan-
noclurrii superseminanlis zizauiam. 0 plena prafcsti- tur aJ Palrem, et ad principalem Spirilum. Eadem
gijs obsessa mens hxreiicorum a djabolo! Cur in' et Spiiitus Paraclitus quombdo-.operaiur, baec ipsa
nomine Patris, et Filii, ei sancti Spirilus bapiizas, opera ujiiter declareniur ess-eet Patris, et Filii. Vi-
ei unitam deitalem blasphemas? cur nomiua tan- des unitam esse-eorumdem operatioiiem inuria na-
tum Patris, el Filii, et-sancti Spiritus-eonfiteris, lura deitatis? -- -. •
" et unilum nonien divinitatis
abnbgas? cur indicatur Interrogalio. Rogo ut baec dicta de" auctoiitata
unitas, si in Patre, el FiliO,-et sancto Spifiiu non est adhuc SeripLurarum mihi-edisseras.
una atqueeadem ipsa acqualis'plenitudo divinitatis? IB Responsio. Quaeso,jam quoties libi indicatum est:
c.ir_.adnosirum intellectum Pater slgnificat de uni- Ite, baptixate omiies-gentesin nomine Palris, el Filii,.
genito Filio suo : Exutero anle luciferumgenui te(Psul. elsancti Spirilus (Malth. xxviu,19)? Autsi iiseccon."
cix. 5), si vos divinilalcm Fi!ii Dei ereatam, vel con- iradicenda existinias, eo quod in nrnim donum ba»
dilam, aut fundalam esse leslamini ? cur unus in uno ptismi operaiiones nominedeitatis uniter inTrinitate
est, si divisa natura esl? cur ego et Pater unum su- non contineantur,'cur tu hocnoinine deitalissublato,
mus (Jban. x, 50), si non est in his una virlus sa- Patris^ 264 el Pil''. etsaneii Spiritus, baplizas-di-
pienlise et divinilaiis? cur omnia mea tua sunt, el iua cendo : Bapiizo le inJ>alre, el in Filio, el in sancto
mea sunt (Joan. xvn, 10), sinon est in-his una deilas, Spirilu, et non in uno nomine? Ut hoc modo artifi-
sive una operatio-faclurae? cur veruni Patrem'bla- cioser unitum nomen eorum tacite in deltale non
spliemalis, piint Filium ejus verum creaturse^su.c nominare, vel abnegare, sed et nomina in perso:iis
comparaii. ? cur ipse clamal; Ego in Patre, et Paler tantummodo eorum velis «ssignare. (Juia si sic eral
in me (Joan. xiy,, 11). si diversa jyel excisa in. his na- celebrandnm baptisma,oblinuerat Ariariorum asser-
tura esl? cur qui me videt, videt et Palrem metim tio,' qni sie i-enLiunl,ul ubi nbmina in personis indi-
(Ibid., 9) indicat, si non est in -his una invisibilis' cani, jbi simu! cum ipsis nominibus, el singulas vel
imago naturoe veritatis ? cur Iegilis: Servare unilalem 'G diversas subsiantias esse pronunlient, utunitatem in
Spiritus in vincnlopacis (Ephes. iv,5), si eum de ipsa -Concordia tantum carilalis esse -assignenl, et non
upiia dei,tale Palris,,el Filii esse non accipitis? cur polius in unita pleriltudine divinilati^. Et quid am-
Jegitis Yaseleelionis djxisse : Qmnes unum Spiritum plius adbat-c? ul unitali Dei, Patris nomen; etFilii,
pptavimus(I GOK-. iv, 15), si eum yos de unita naiura et sancti Spiritus, quasi adoptivum nuper aceessis-e
discernitis? eur Iiie advocalus Spirilus .eritaiis a" profiteantur, ut hiic nomen vide-.ituresse ex-niliilo,
Deo Patre procedit et venit, ,si vos eum in alia sub- aut ex ahero-vel tempore : quod absit.- Nam verum
stantia 263 esse asseriiis? cur'~hocuniium riomen nomendeiiatis ubi nominant, ad unam lauiuinmodo'
divinjtatis celebrari, el Iionorificbri invenitur in gen- prrsonam Palris hoecdicendo ascribunl, ut ve am
ti.bus,-si iu ipso nomine Trinilatis baptismus uniler unilatem divinitaiiVdividani; qui ubi nomina tanlum
non celebraturdivinitatis? curTres unumsunt (IJoan. in personis deberent discernere, ibi simui cum ipsis
v, 7) Joahnem evangelistam dixisse legitis, si Jiver- nominibus et tres naturasdiversas distinguunl: quod
sas naturas in personis esse accipitis? cur unum do- ab'sil a nobis, ne istairi blaspheniiara admitiamus,
num baplismi secundum slylum Scripturse esse dicitis-, -cum unuiu nnmen deiiatis in Trinitate uniler dictuin
si discrepantes naturas in Patre, ^ei Filio, et sancio , accipiamus, per quod et remissionenr peccatorum
Spiritu esse prsescribisis? cur secundum tradiiionem •" baptismo.operanle suscepimus; nomina vero tantum-
'
baptismum celebraiis et in confessione unitum senr-• riiodo singula in personis perfecte distinguamus. Ro-
pilernum nomeri Trinilaiis blasphemaiis? Hypocri.se, go, ubi vinculum fidei invenilur apud eos,' si sub-
quomodo accipitis, Quinascitur exSpiritu, Spiritus est stanlioe unitatis nonieu iii Triniiaie "nori"^ lenetur?
(Joan. III,6), si et Spiritus paraclitus Deus esse nega- Rogo qriemadmodum in singulis personis singulas vel
tur? hypocrilae,quomodoinSpiritu adorare opoflet,si diversas plenitudines esse ascribitis, dum.unita na-
Deus-Spirilusesse negaluf? iiypdcfit_e,quonam iriodo iura sit in hae ipsa pleniludiiie divinae Trinitaiis?
SuscipiliSjJ-f-ecomnia operdlur unus ulqne idem Spiri- Rogo, quomodo tres unum siint, si diversa in ulris-
lus, dividensunicuiquesicut vtltt (ICor.xu, 11), sieuin qne est nalur.i divinitatis? Rogo, quemadmodtiriise-
de uiiita deiialis operaiione secernitis ? nypocriise, pLiformembunc Spiriliim sapienlia", et inleliectus,
quomodo accipifis dictum fuisse,]Idem'Spiritus,idem i Spirilum cons.lii, etviitutis!, Spirilum scientise, et
Dominus,idem elDeus (Ibid., 4,5,6), si^uin vos ve-• pieiilis, Spirituni linibris Domini in maiiu impnsi-
rumDeiim de vera unita liatura in orimibus inirabilia i tionis chrisimc coiisequi merentur, quem de unila
operantem non suscipllis?hypocrilae, per-quemsubmi- plenitudine diviiiiialis <.onsislere'non conlileiur? Ro-
283 DS TRLNITATELlB. VIII.' 28S
go, non legisiis aposlolum Polrum claves regni coe- A adhuc nihil le commovet de bis. qua. superius se-
lorum habentem, Ananiaedixisse : Quare_Satanasim-. cundum*Sc'riptur_erectissimam lineam ad ordinem
pievitcor luumad mentiendumSpirilui sancto? Et sic libi-diligenter exposui, optime Tlieophile, ut cogn >-
proseculus 265 esl "•^tin mentitus es hominibus, sed scas verborum,,de quibus jam superius erudilns e«,
Deo, si vos eum Deum verum esse negatis ? Kogo, si veritaiem : Ail psalmographus, imo praesagus Spiri-
Deus non erat, ut dicitis, hic paraclitus Spiritus, cur lus per psalmographum : Yerlo Dpmini cwli firmati
sihi lanlam auctoritalem praesumebat ad diseipulos, sunt, el.Spirilu oris ejus omnis .virtus eorum_{Psal._
dicens: Segregate mihi Paulum, el Barnabam, quos xxxn, 6). Utiquedicens Verbum, Filium declaravil-:
elegi in opus minisleriiin quo assumpsi eos (Acl. xm, Domiuumaulem Patrem ejus indicavit, et.Spiritum
2)? Vides quia Deus est -quisegregavit, et qui elegit oris ejus, Spiritum principalem esse demonstravit.
in"opus ministerii, in quo et assumpsit eos. Rogo., Vides quam breviler per singulas-sigmfica.iones in
quemadmodum h_ecunita pleniludo divinseTrinitalis personis inesse distinxit, id-est Verbum, et Domi-
a vobis dividitur, cum unus in uno, aut cerle unus num,etSpiriiurii;_etunitam operationem in bisesse
in utrisque coiisistere inter se declarentur? Rogo, oslendif? Nam si le adhuc In aliquo ambiguitaste-
ubi una fides esseoslendilur, si sempiierna Trinilas net, eadem ipsa repeto. Ubi 266 ai(. Verbo Do-
apud eos uiiiter esse non accipilur? Cur legiiis, Ex B mt"n',.nonspnum vocis inconsubstanlivum esse acci-
ipso, et per ipsum. el in ipso (fiotn.-xi, 35) si unilalis pias, quem si validus quis emiserit de montibus,
tiomeiiiri-deitate Trinitatis dividitis, et unitam ope- solet reso iare echo : cujus tantum in phantasia au-
rationem eorum in facturaesse negalis? Rogo, non ditus est resonantis, sed faclus nullus. Sane de hoc-
legisiis Apostolum dixisse, ExDeo, coram Deo, in verbo- Domini nosiri Palris', qui est salus nostra,
Christoloquimur(II Cor. n, 17), id est ex Deo Palre, sicut ubique, divinte Scripturse iestantur, quia Filius
et coram Deo sanclb Spiritu, in Clirislo Filio Dei , Dei Deus est substantivus, per quem omnia faci.a
tesiimonium praedicamus? Cur legitis bistoriogra- sunt. "Ergo.quia dixit : Verbo. Domini cwli fir.mati
pbura Moysemindicasse, Et dixitDeus,et 'ecitDeus, sunt, et Spiritu orisejus omnis xirlus eorum (Psal..
el benedixilDeus (Gen, i)„ si hoc unito nomine divi- . xxxii, 6).,xoguosce boc Verbum s.ubs.anlivum non~
' aliunde
iiilalis uniler operatum fuisse non accipitis? quam de Palre proprie natum fuisse,: scd
Interrogalio. Iiaque quema,dmodummultifarie uni- ei Spirilum oris ejus.eum Spirilum-dixit,,qui de se
lum nomen Trinitatis mihi palam fecisti-: si ergo et ipsa uniia substantia processit, sicut cautum inve-
omnia uriner sic hi fecerunt, haec dicla de auctor'- nimus, non exalia nalura quam de ipsa : ac-per hoc
late-ut adhuc jure confirmes posiulo, unita est Pa1ris, Filii, ei Spiritus sancli subsianlia ,
Responsio. Audi nunc unum de multis pef tineris G quam firaeci dicunt usiam. Sedct unjta est ejusdem
exemplum. Memento post iianc lantam salisfaciio- /Triiiitilis opefatio in facfura.
nem, hucusque erit fmis sermo dicentis. Si iamen

LIRER OCTAVUS.
Be Fidei unitalc.
AX>
THEOPHII.UM.
Fides unius subslanliaeTrinitatis haec-_es"t-,
Patris, mns.tres personas, unain deiiaiein. Quando autem
el Filii, et Spiiitus sancti, sine inilio "lemporUm, nominaveris Palrem,- clarificas Filium : el quando
super omnem sensum et sermonem et"spirilum,una noriiiriaverisFilium, adoras Patrem. Si iterum unam
virtus, unus Deus : lria'v.ero vocabula, una potestas; personam Triniiatis dicimus, judaizamus, quia Judsei
nascitur Dei Yerbum de Maria-Yirgine,"accipiens- iinam personam dicrint, et unum Deum confilenlur:-
cdrpus animale. Sed ipse sensus non prsecellensest Si tres deos inducimus, similes sumus gentibus. Sed
Dei Verbum. Non comprehehsus a cafne sermo, sed confitemur Pairem in Filio, et Filium in Palre cum
ihcarne et super carnem, sicut Deus praescius, Dei T) "
Spiritu sancLo. Non separatur unitas, nondividilur
virtus, Dei veritas. Passus "autem humaharii passio-' dehas; Deusex Deo, non duodii: virlus ex virlule,-
riem:' sermo Derimpassibilis. Et in passione qui- sed una virtus : Iumen de lumine, sed unum lumen":
dem corpus morilur, ut vivilicet protoplastum, qui verilas ex"vefitale, sed una veritas: lesiis non^est
ceciderat per inobedientiam. 267 0 hoino, deita- ccelum, rion lerra, non mare, non lux, non lenebrap,
tem quaeris, vitupero te : si cre^dis,bene facis.,Cre • ,nonangeli, neque archangeli, neque cberubin, neque
dere tihijussum est, non disculere permissum est, seraphin, sed eratanle principium Filius cum Palre.
Si aulem disculis, et dicis, {juomodo Pater? de lu- Nemocognoscit innascibilem, nisiqui nalns estabeo:
niine excidisli; etsi dixeris, Quomodo Filius? oc- scil unde sil nalus; neque nasciliilem aliqnis scit, nisi
ciirret' libi sermo propheticus, dieens : Generalionem qui genuit. Paler scil quem genuerit, simililer genitus
ejus quis enarrabil (Act. vin, 55) ? Vide ergo ne si- genitorem scit; Palris' consilium et sapientia, una vir-
militer excidas a lumine: nemo enim novit Patrero lus, el iina Deiias. Nativilatem FiliiDei quieris? lege
nisi Filius, neque Filium nisi Pater. Oui tres virtu- propriam nativitalem ex virgine Maria; sed nalivilas
tes inducit, tres deos confuetur. Nos Aulein, credi- Fi.ii Dei aiite principium, apud Pafrem est. Confi-
 287 YIGILHTAPSENSIS '5 288'
teor eliiin unum innascihiiein, et unum iiaiuin' Confi- A facius carnis, Patiis vlrtute, boc eslJesus Cliristus.
teor Patrem omnipoientem, sineinitio, sinefine, qui Qiiando auiem asiumpsil aposlotos, sicut evangelista
oinnialenei, eta nnllo tenetur; 0!iitiia"gubernai,'eia testaiur, el ascendit in monlem excelsum, et trans-
nullogubcrnatur; omnia videt, ipse auiem invisibilis figuravit se "coiam illis, et ecce nubes splendida
est. ConfiteorJesurri Chri-tum Filium Dei, cum oriini cooperuit eum : non vefo splendidam virlutem Pa-
consilio et virtule palernae deiiatis. Quaritam aulem tris'ostendil, sicul quidam per vaniloquia docent,-
virtutem habet Paier, lantam habet et Filius. "Non dicenles :Quomodo tres personaeiri una virtute, sic
diminuliurgeiiilusabeo qui estinnascibilis. Spiritus tfia vocabula, sed tmus Deus. Tri.i vocabula unius'
sanclus neque nalus, neque inriascibilis,~nonfactus, vocis nomen Patris, et Fiiii, et Spirilus sancti. Ite-
neque creatus.Si autem dixero mtum, duos Filios ruin illi dividentes virlutem et deitalem Trinitatis,
slatuo ex 263 uno Paire, et rinn unum ex uno, aut dicunt: Sicul impefator, pr_efect«s et coraes. Absii.
solum ex solo. Aui unus Patcr ex quo ouinia, aut Non trado egohanc doclrinam', aut isiam expositio-
unus Jesus Christus per quem omnia.- Et si dixero nem, sed magis "anathemaiizo. Scripfum esl enim
innascibilem, jam non unus Pater omnipotens inna- - in divinis praeceptis : Yisibilia hujus mundi invisibi*
scibilis; sed-duos deos staluo.j Kt si- dixero-faciu-' libus compafahtur (Romii, 20'. Terrenus enim im-
'
ram, gentiliier quaero: gentes enim facluram mantfs perator de tribus conslat," sed uriurn est imperium.
adorant, et non faclorem coeli eiterrae. Quid ergo- Si deposuerit' diadema a capile suo, C_esarest, non'
Jiabes edicere? phantasma? Absit: quoniam biasphe- , imperalor. Qubd si-deposuerit purpuram, pnaefectus'
rnia Spiritus saricti non remilleluf. Quomodo ergo est jam vir solus. Si qui braspliemant Spiritum san-
duo ligna conjuneia, missa in fornaeem ignis, et de- ctiim, non sunt Cbristiani, sed siinl sicut Jud_oi.'
duobus lignis procedit flamma inseparabilis; sie de NanTJudaeiunam personam adorant, nos aulem tres
Patris et Filii virtute procedit Spiritus sanctus, ip- personas confitemur. Sicut imperaiof lerrenus, sic el*
sam virtutem deitalis habens; sicut beatissimus Pau- coelestis: honio in pufpura, et purpura in horriine;
ius posuit-, dicens : Mediator Dei et homihum, honio cofona autem capitis continel purpuram et homi-
Chrislus Jesus (ITim.n, 5). Non Deus-Dei media-- nem, 269 unum iriijierium virttitis osieridit: sie
tor, unum enim esl usque ad Trinitalein.; sed acci- • Pater in Filio, et Filiusin Patre;. Spirilus aulem
piens corpus de virgine Maria, indueris veterem bo- sanctus, conjiinctio deilatis, virlus" ei unilas Trini-
minem ,.qui ceciderat per inobedienliam : mediator tatis. - '

LIRER JYOJfirs:
Libellus Fidei. _ , .
ADTHEOPEU.BM. "_

Credo in Deum Pairem omnipoierilem, et linige-.G 270esse m ctielolNatum de Spirilu sancto, de vir-
nitum Jesum Christum.Salvalbrem noslrum, e"tSpi- gine Maiia. Vefburii caro facium, non amisit quod
ritum sanctum unum Deum esse confileor. Nbn sic fuerat^ sed cospit esse quod non erat. Nun denm-
unum quasisolilarium, neque eumdem qui ipsesibi, talum Deum, sed permanenlem, cliam bominem
Pater sit,-ipse Filius; sed Paler verns genuitFilium natum; non .putalivum, non aereum, sed corporeum
Verum, ut-est, Deum de Deo, lumen de lumine, vi- sensum et animam habenlem : ,ita verum homi-
tani ex vita, perfectum de perfecto, totum a loto, nem, ut .verum Deum ititelligimus : ita verum"
plenuma pleno.; non crealum sed genitum;-non ex Deum, ut verura-liominem fuisse nullo-modo am-
nihilo, sed ex Patre, unius subslantiae.cura Palre.. bigimus eonfilendum.. Hunc eumdem Dominum no;
Et Spiritum sanctum verum Deum; non ingeniium, strum Jesum. Chrislum adimplesse legem et pro--
neque genitum; non_creaium nec.faelum, sed pfo-. phelas, passum sub Pontio Pilalo, erucifnum, et
cedentem Patfis etFilii, semper in Palre et Filio secundum Scripluras morluum et sepuHum,et secun-
corelernum. Unpm tamen Deum, qui ex uno Palre, dum Scripluras lertia die a mortuis rcsurrexisse :
e.t totum quod Paier sit. Deus nalus esl Filius et iu assumptum in ccelis, si-deread dexteram Palris, inde
Palre .tolum quod est, iotum genuit Filium. -Paler venturum judicare vivos et moriuos «xspectamus,
T*iliumgenerans non minuit, nec amisit plenitudinis D.in hujus morie el sanguine remissionem .peccalorum
suae-deitatem.To.tumaulem quod Deus Pater est,,id consecrilnri: resuscilandos nos ab eo in his corpo-.
esse Filium ab eo naium, cenissime lenentes, cum fibus, et in eadem carne in.qua natus est, passus,:
Spiril'Usancto unum Deum piissime confilemur. Cre- et mortuus, et resurrexit, -animam cum h.ic c.arna
<_ii_.usin.Jesum Christuni Djmlnum nostrum Filium accepturf ab eo, aut. vitam aeternam pro bonis me-
ejus, per quem omnia creata sunt, quae in ecelis el ritis; aut senientjam propeecatisaelernam : hoc pla.
quae in terra, visibilia et invisibilia; propter nostram cuit. Amen.
salutem descendisse de cpslo, qui iuinquam desierat
 '
S89 DE-TRIMTATE LIB. X. 290

LIBER DECIMUS. .
Expositio Jidei catholicw.
_ ADTHEOPH LUM.
Credere jubemur in Dei Pairis omnipoteniiam,_et. A dicit: Ego sum panis qui de ceeloclescendi{Joail. vj,
Filii ejus Jesu Clirisli, et Spiriius sancti indivisam 41), noricadit in sensum nostrurn, ut panis esuriro
qiiidem et inseparabilem Trinitatem. Hsec.enim el credalur: sic, et dcsomno e^us imelligendum est.
prophetae cecinenmt, el Dominus tradidil, lenuerunt Quoniam sicul per somnum, corporis veriias cogno;
et docuerunt aposloli. Hoecredemptio 271'nlundi scilur,"sicper illud quod stalim ventis et iiuctibus
est,"baec fides noslra est et vita, ut tradiiam nobis imperat,"vera ejus divinitas approbatur. Nam el quod
unam subslaniiam, tres personas siilislslentes, per- iacrymas super Lazarum fundil, phantasmatis suspi-
"feclas, aequales,coselernas confitearaur, et firmam.fi- cio tollilur : lacfymse enim veri corporis sunl bunj.o-
dei confessioncm in finem usque leneamus illoesam. resLCum aulem dicit, Lazare, exi foras (Joan. xi, 45),
Ei hoc esl quod Graeci '0//.ouo-tDv vocant : id eriim et siatim ille qui jam felebaf, apenenie se lerra vi-
quod subsislil non-tebet aliunde, sed suum et a sese vus emergit, magriae ejus' divini.atis indicium esi.
esl. Csetera vero.quae sunt, quod habeni, acceplum Jam illud quod ait, Tristis esl anima mea usque.ad
habent. fdcircbad M«~semDe.is loqujiur dicens : F.go mortem (Marc. xiv, 5i), ex bac ipsa Lazari suscita«
sum q<i sum {Exod. m, ii). El rursum : Dices filiis tione -inteiligi polest quomodo debeaf accipi: quia
lsrdel: Qui est mhit me. Erarit ulique ti'hc angeli, non ulique inetuebat diviniias moriem, quse verbq
llironi, dominaiiones, coslurft,ferra, vel maria. Sed j3'morfuos-si!scitabat,'sed humanum aflectuin per tri-
qiia illa sola est infecia nalura, et in trlbus persouis stitias animse indicabat. Crux seque, passio", ^sepult
dell;>suna subsistit, idcirco ait : Ego sum qui sum. lura,'uno vel aliero dicto Dbmini discutiuntur, quo
tjuisquis auieitf ires vp.-.T-.o-E-? dicit,Td esi tressub- minus ei impolentia vel- infirmitas ascribatur, cum
sianiias,' is subiiomine pielaiis tres naluras-co>iatur dicit ad Judaeos . Solvite ieinplum hoc (uiique corpus
asserere. Elsi ita est,cur ab Ai-iiparietibus separe- Suum dicebai), et ego inlriduo suscitaboil(ud(Joan.\i,
inur, -perfiiiiacopiilali ? Ille enim gradibus divinita- 19).ltem ait: Poteslaiemhabeo ponere animqmmedm,
tem dividit, et Deum ex Deo, id est Filium ex Patre el poteslatem habcoiterum &umereillam(Joan. x, 18)_
ila confilelur, utex Deo faclus sit, non iie Deo naius.' Si corporis sui suscitai templum, si pqlestas es'i po-
Quisinaius est, uuius substaniice esl: si factus est, nendi anlmam per passionem, et sumendi per resur-
veius Jtlius noh esi. Etsi verns filius nou csi, tieeve- . rectiqnem, cesset in Cbristo infirmitatis opinio, ubi
'
rus Deus. Aui si veius Deus esi, ef dePaife n n est, tantae polestatis sublimlias deciafatur. Omnia ergo
duo sunl habeiites singuli et vuluntaies proprias, et" pie intelligenda suntromnia efgb honorifice tra-
iriipefia "diversa."Sed Doniinus nosier Jesus Chrislus ctanda sunt. Utriunqueln Dqmino confitendurii est;
in Evangelio si.o unuin se cum Palre, .et ex Palre et forma Dei,"in qua semper fuit":el forma servi, quae
esse testatur, cum diril: Ego exDeo-exivi(Jban. xvi, G accepta est propter servos. Credenda est ek$j§f_}ff!
27). Et rursum : Ego in Paire el Paier iu ine'(Joan. secundum carnem,'et' impassibiiilas secund,MSivR
xxiv, 10). Iiem : Ego et Paler unum sumus (Jodn.'zi, nitalem. ' - ' ' " -
_ (f*?ffr^
Et ine videt et Palrem •' rli N^
30). Qui videt, (.Idan. >.iv, 9). INTFRROGATIONES H.SRETICORUM, ET
' JRESl|tol|lOSl_S5_
Siquidem licecideo sunt scripla, ut v«ra ejus divi- CATHOLICORUM. \^__-t___!_!!
nilas rion negclur. .Sed illa forsilan tibi usurpas, quae 273 Hwreticus. Deus"Pater, ex voluniate^^^SjB
propier incarnationem ejus scfipla sunt, iitpuia : Filium, an ex ni-cessiiaie ?
61« me misit inajor me esl (Joan. -xiv, 28). Et Nvn Responsio. Nec ex voluntaie, nec ex necessitale,
veni facef.e voluntatemmcam, sed efus aui me niisil quia Deoriulla manet necessitas. Sed et "mihiinler-
(Joan. v, 30). ILlFiiiusa se nihil poteu facere (lbid., roganli : Deus bonus est, an non ? Uiique boniisest.
ifl,). £l IY011e_. meumdare vobis, sed quibus paralum Ex volunlate, aui ex-necessiiate. Siex voluritate ,
est aPalre~(Mutllu xx, 25). Et cajiera" his'similia. major jain et prior voluntas est ex qua bonus. Si ex
_ Quaeomnia non infirmanl Filium, neqiie depreiiahi, necessiiaie, major est necessiias, ef Deus infirmior
sed a Patre disiinguunt, et ejus btimiliialein etin- habetur. Qua dere,Filius ex Paire, 11'on'exvolunla-
^carnationem ostendrint. Sed nec illa fidelera animarn le, neque ex necessilaie, sed ev substantia naiusest,
scandalizeiit, quibus Dominus .esuriisse,"dormisse, D quia supra voluniaiem ei necessiiaiem est id quod
iacrymasse memofatiir, trislasse usque ad mortem, est deilas.
passionem quoqueetcrtfcem : siquidem ad id sunt Hwreticus. Denuo te inlerrogo : Paier ei Filius
scripia et facta, ut et lolerantise exempla prac-beren- quid est ?-
tur, 272 el vera eius incarnaiio nOsceretur. Naru Responsio. Deus et Yerbum.
iri ed-quod esuriisse DorninusiHcitur, veri corporis Hwfeticus: Ergo rion simplex,- sed composilus est,
assumptionem iniellige. Iri eo autem quod quinque quia ipse esl el Verbum.
panibus, el duobns-piscibusquinque millia homifuim HeipSnsio. IJeusopefatur, aut non? et qusnTacit,*
sali.il, veram ejusdiviniialerii-cognosce. Certe cum volunlaie facit, aut non ?
 '
S9"i VlGILU TAPSENSIS - *92
i Hwreticus. Uiique voluntate. . A-indeierminabilis, simplexque"natura. Quod ergo in-
Responsio. Ergo ipse est el voluntas : et est com^ compositiis simplexque manei, nullis legibus deter-
positus secundum interrogalionem tuam, non simplex^ •minari potest. Sed responde mihi inlerrDganti uirum
Hwreticus. Sed Deus in aeternitate manens, soLns' est Deus, quem. sine iniiio-el fine semper fuisse coni-
oeternus est. Omnia etenim qui semper est: sed non • memoras, ita indelerminabilis? Staiuis quippe ut
est omnia mulla, sed unum acsimplex hoc quod nlhil-ei-non solum secundnm naluram, sed nec se-
semper Detis est. cundum actionem nalurae accedere possit; ita iitnec
sResporisio. Ei ideo iriipossibile est separafi uinim noyellus Paler^ sed nee initiabilis genitor declareiur,
ab uno7 id est Filium a Patre,"vel Patrem a_Filio. ui verf. indeterminabilis, et non proficie"nscognosei
Propter ideniiialem deliatis dico, Ego el Pater unum possit. Proficiet ulique sj ad aciionem novellaj gerie-
sumus : dum ego el P.iter.pbn solilarius intelligitur, f ationis procedere feslinat, quo minus ex hac 275
neque quod nnum sumus, diversum sentilur. Dicimus cognoscere valeat, aliquando semelPatrem futurum".
ergo palernam deitatem nunquam alienam fuisse a Nobis~vero sufficiat is qui in principio eral,"et apud
propria generalione. Et ideo nobis paterna deiias quem erat, quoniam Deus apud Deum erat. Quod si
pro lenipore quidem intelligibilis efficiiur, ipsa vero non nalura Filius, nec rccte Paier el Filius pronun-
nec lcmporinecnovitati subjacebit; ne iuanis, velsu- Blialur, quia nec, genitor, nec genitus insinuaiur
perfiua, aut cerie proficlens paterna deiias reperiaiur. -Qupd si plenitudo divinitaiis secundum Paulum in
Libera elenim ab omni qualitate, ab bmjii quanliiaie_'ab Filio habetur, cur Deus plenitudinis negatur ? Et si
omni exordio, ab,o~mnicompo=iiione. Sed cuqi genilum' in eo omnes ihesauri sapientiae et scientiae abscon-
appellaiuf, nihil aliud quans Patrem etFilium signi- , diti babentur, eur Deus ignarus pronuntialur? El.si
ficare monslratur.,Nihil enim lam impium.quam Dei -Verbumin principio,.et apud Deum ,Deus habelur,
Filium appellare, et-Detfm veriim negare : quam Pa- cur"Deus naiuialii riou credilur? Absit autema fida
- trem loqui, et sine generaiione.Patrem confiieri. apostolica, ut in Filii generaiione aut augeatur divi-
Quodcunque etenim non itaexstiterit uiDeus existere nitate quod Paleresl, aut minuafur nePaler sit. Sed
debet, Deus credi 274 ~~Pndebet. Ego sum ,qui ifec naHisprovectionem sustinet, .sednec generans
«um : sed non sum mutatus : el ideo quod diviiiii-m diminuiionem. , . ,
est immulari non polest; ne nonrit quod semper Bareticus. Quomodo eniin nali^itatem sernpileriti-
esi. Immutaiur aulem a sua simplicitaie, si novellus lati Conjungis, dum nalivitas posierior sit a sempi-
Pater est; si ab aeternifatecum ipso esl, el in ipso -ternilate?
FiliUs non est: el est mutajiilis, si rioh naiura, sedL Alltanasius. Revera quasi prins conceplus de ise-
Voluntale, posi naturam genuit Filium. C mine, aui coagulatus in \enire sii, cum Scriptura
Rareiicus. Sed solum sapientem et pulenlem P&- dicat: Generatiotfemautem ejus .quis enarrabit (Act.
irem crcdi debere. viii, 35)? Nam et generanti cajumniam facis, qnasi
Responsio. Si cum et-Filium jsimul "cumPatre ve* ei accesserit ul generarel. Qnod si accessit illi quod
neraris, Patri detraliis qui simul cum ipso miriussa- ante non habuii, imperfeclus invenimr : si non ac-
pientem ven.eraris. Qui si igitur minus sapienlem cessit, sempilernus cum sempiterno in senipitefni-
decernis, uiiqne nec Deum, nec FiliumDei asserere . tale luisse reperitur. De sempiierniiale Filii audi per
debes. Quod si plene sapientem asseris, recte Deum David Filium ad Palrem verba facientem : Et ego
" ' •
vel Filium delinis. semper lecum : tenuisti mauum meam dexteram; el in
Hwreticus. Sed Fiiium a Palre mutari manifestum yolunlate tua deduxisti, el cum gloria assumpsisli mc
est, Pairem -vefo a Filio riiulari non posse. - (Psal. LXXII,25). liem David : Tecum principium in
Responsio. Si ita esl, qusero ulrum,Paler ijnper- die vrtitlis tuw , in splendotibus sanclorum, ex utero
fectum Filium genuerii, suspectiimque dimiserii, eui ante luciferum genui le (Psdl. CK, 5).
'deinceps non lam genitoris officio, quam magistri Hwreticus. Iugeniii nomen Patris, et, Filii geniii
imperio rudimenta shpieniise imperiife dignaretur.- appellas. Quid de Spiritu sancto diciurus, qui uiique
Est ergo vel quod Deus Pater perfecle sapiens do^'.B in teriio gradu ponilur, in, Scriplutis geniiuin eum
cere debeat; «st el xjuod Deus |Filius iraperfecle sa- confiieris, aut ingenitum appellas? Si geniius, jain
piens discere possit, el-qiiomodo omriia quaj-Paler non esi unigenitus Filius, eo qnod sit et alter.naitis
babet Filii sunt, si non perfecte sapit, vel plene pb- de Patre. Si non esl natus.est utique et alter inge-
tesi? Quomodo in Filio omnes tbesauri sapientise et, . nitus, el jam non est unus Deus.Pater ex quo om-
scicntiae deprehenduntur? vel Deus super orania no-' nia, sed duo sunt patces. Quod si^neque iiaius de
minalur? Patre est Spirilus, neque non geniius, superett ut
Hwreticus. Sed sblum Deum Palrem sine iniii i, creatura dicatur,
sine origine, simplicem quoque et indeterminabilem Aihanasivs. Si Scripturis Domini vel Domino lo-
cognosci dehere. Operaiionem vero ejus, id est Fi- quenii crederes, nutiquam crea,lorem,crealuris eom-
lium, neqiie sine fine intelligi oporteVe:-maximeeum parares ', cum legeris : Yerbo Domini cwli firmati
omne opus t-i iniiium susline.atj et fine carere non sunt', el Spirilu oris ejus .onmis 276 virtus eorum
. passit. .(Psal. xxxn, 6). Ilem ipse David : Emilles Spirjlum
Athunasius. IIoc. eiiam nos confileniur : est enim eomm, el creabunlur (Psal. cni, 50). Audivi et Pa-
 293 D2 TRlNiTATE WB. X. 294
trem loquenlem : Spiritus ex me prodiit J~Isai. LVII,A npmen divinitalis negaiitr, ciijus poteslas non jtoiest
16). ltem ipse per Joel prophetam .Effundam de abnegari. Est el illud, quod omnis creatura capax
Spiriltt meo super omnem camein (Jdel. n, 28J. Et esldivinarum virluium.-elegei gloria Dej : Spiritus
Dominus in Eyangelio aposlolis dicil •:Miitam vobis enim capabilis esi-, non ea"pax, et nulliusv eget, sed
aiPaire meo Paracielum, Spiriutm verilalis: hic de egentibus se laigiter infundil. Nam de Filio scriptuin
patre procedil, et de meo accepil (Joan.,xv, 20 ;.xvi, est :Unguenlum effusumnomentuum (Canl..s, 2).'Item
14). Sufficeret quidem fidelihus hocipsum cridere, de Spiritu sancto Deus loqiilluf : Effundam de Spi-
-
qtiia Filius gehitus est: Spirilus autem de Patre pro- ritu meo super omnem camem (Joel. IJ, 28). Ubi ali-
cedens est, cujus processio qualisaulquarita sit, nuili qtfando legisti: Lffundam angelum meum, vei aliam
-conceditur scire, sicut et.de-Filio-dictum est: Gene- quamlibet caelesiinm creaturarum sicut de Spirilu ?
rationemautem ejus quis enarrabil (Act, viri, 33)? Sed Xegimtis, replelos qubque fuisse aposlolos Spiiitu
arclius propter incredulos requirendum esi, et inler- sancto, el quafn terrarum partem ob sedificaiionem
roganti-milii responde. . , . J Ecelesise unusguisque agebat, cum singulis uliqua
" Hwreticus.
Respondeo. ; lotus erat. Angeli cuin singulis singuli.sunt, et ubi
Athanasius. Cerie confileris, Deum esse ei crealo- .mittitur, dum ibi est,_alibLutiquedeest. Spirituscum
rem , id esl conditorem Terum omnium, et ab eo B omnibus ubique totus esl,' quod nori riisi soiius Dej
condilum, nihilve medium. est. Adoremus ergo Patrem, adoremus et Filium1,
Haireiicus Quid confilebr quod atnbigi non potesl? adoremus et Spiritum sanctum, una eademque vene>
Athanasius. Convertibile omne conditum, quia jni- ratione. Si ille,nobis "cum Patre et Filio confertre-
lium liabet, et fiue non carei. Incohveftibile et missionem peccatorum, sanctificationem et silam
incommutabil.eomne quod aeiernum est, nec inilium perpetuam, simul utique cum Patre et Filio, fefera-
habere, nec finenf confiteris.? mus et gloriam. Aut si non est cum Palre «qlendus
Hmreticus. Ulique sic aio, quia sjc habet. et Filio, ergo nec confitendus in baptismo.,
. Ai/iflHasias.-Creaiorcrealuriscommiscibilis,an non?
Jlmretjcus. Paulo ante confessi sumus ambo Deum
Ewreticus. Communicat quidem creaiuroe semet,
misceiur lamen nunquam, ite mutabilis et converti- faireinsineinvisibilem,-incomprehensibilem„immulabi-
lem, fine.sempiternum.
bilis, el corruptionis parliceps esse reperiatur. Aihanasius. Sic liabet. . - ^ - -_
Alhanasius. Recie dixisti. Et quomodo legis : Ite, r
"Hwrelicus.Et quomodo de ejus substantia-Filium
baptizale omnes'genles in.nomine Pdtris, et Filii, el
Spiritus sdncli (Malih. xxvm, 19) ? Si creatura est confi_teris,qui saepe a Palribus visus est converlibi-
lis atque muiabilis, et in variis -
Spirilus sanclus,tiuomodo Crealori.unilur in nomine, figuris singulis-qui-
in virtiite, in redemplione, in sanctificatione? Et £ busque saepe demoiistratus ? Qni si de-ipsa ,subsiari-
carnis 278 ulique assrimplione nqc visi-
quem tu in tertio4oco nominari putas, in primo eum liaesset,
Petrus apbstolus collocat, qui Tririitalem gradibus iiilis cerneretur,. qtiin-potius in ea sequaliiaie qua
non dividit, numerum nescit, ,sed terliura | rimum PAier esl permansisset, ex cujus substanlia erat':
de Paire est, nec videri, nec hiutaii, nec
pbriit, cum dicit Ananiae : Quare complevitSalanas. quia quod - -
cor tuum, ut mentireris Spiritui sanclo (Act. v, 3) ? Et converli possecredehdum' est._
Aihanasius. Haecest causaerroris, hsec origo lise-
post paululum : Non es mentitus hominibus, sedDeo
resis Arianse, dum non intelligunt virluleni"Dei,»ne-
(Ibid., £). Ergoqui Spirilui sanclo mentitur, Deo
mentitur : quia Spirilus.^st Deus. Awdi et,PauIum que lanlisacramerilidispositioriem agnostunl: quibus
aposlolum dicentem :'Nemo enim scit qum sunt in in primo respondendum est Filium Dei, no"n*itai
homine, nisi spiritus hotninis qui est in eo : ila el quw visura ut Deus erat," sed ut homo capi poterai.
in Deosunt nemo scit, nisi Spiritus ejus qui est in e.o Deinde hoc essepoteritiae Dei, ut ciiiri singulis proiit
(I Cor/u, 11). Quiutique.si esset creatura, ulcredi vqluit revelari digriatus est,'habitum mutaret, non'
studes, quid. in creaiofe esset scire non poterat. subsiantiarii verteret, nec proprieiatem "qualitatis
Unde idem Paulus; Quh enim cagnovitsemum 277 amillens, sed juxta merilum videritis tempjeraineii-
Domini, aut auis consitiarius ejus fuit (Rom. xi, "tummajeslaii adhibuii. Tpse tamen1ut semper idem
34) 1Si ergo de Paire procedit Spiritus sanctus, ut est, in substahtiae suae proprietate permansit, sicut
legimus; si iiberat, si sanciificat, si consolaior esi, si scriptum est : Miitabis eos, el mulabuntur : tu autem
bonus est ut Deus, sicul scriptum est-; Spirilus uvs ipseidem es, el anni tui non deficient (Psaf. a, 28).
bonus deducctme in lerram reclam (Psal. CXLH,10).: Nam et^ngeli in figura hominumsaepevisi, tamenaliud
si abluit, si juslificat, si is qui eum blafephemaverii, non sunt quam quqd esse se "rioruiit, neque substan-
sicut scripiura est, Non habet remissionem~} neque,in liam mutant, cum figuram huniani corporis sumuiif.
hocswculo,nequeinfuluro (Ma«/i._xii.,32)';quaeutique Quanlo magis auctor angelorum nori muiabitur, qui
nulli nisi Deo propria sunjt, quid ergo amplius quae- angelis ul hoc facere possint sua libefaliiale conces-
rendum de illo est, yel dubitandum ? Gum per ope- s:t? Videsergo' disposiliones reriim fulurafum, quae
rum magniiudinem quod esLipse manifeslal: non suis quibusque tempoiibus complendae erant in illo
utique aliemim esse a Patris, ^l Filii majestate, qui per imaginempalribus pracosfensam, noritamen
nonest-ab operum virtulibns alienus; fruslra ilii ipsumlteum, ut estproprie, Yi^uni. [
 *
'295 !- -VIGILHTAPSENSIS J . fiftG
Hwreticu-.'Quid de ilicarnafione dicturus, et ejus X «>«>sic factum, hoc est unigenitum -DeiFilium sic
mutabilitatem qua ratione excusabis non' inlelligo. faetuni esse hominis fiHura, ut iieinro in alterura
: Verbumcaro faclum est (Joan, vefso, sed ulroque in 280 sua sulislantia perma-
" Siquidem legimus
Tunc utique Yirginis uierum opplevit: tunc nente, sic Deus in homine pateretur hiimana, ut in
' I, 14).
aliud quam qubd venerat natiim est. Unde jam com- se ipso integra divina servarel: non ut
1mixta subsianlia statum verlit ordinem conversione,
_ perdit in aut mulabilitate aliqiia coeperit esse quod non erat,
mulatkme ipsa-: deBeo hoirio, de spiritu cafo fa- sed utpolentia divinae dispensationisYefbum-Pairis
ctum est. Et uiique translatio omnis, inierjectio est riunquam a Patre discedens, homo propfie
fieri-dig-
prisiini status. IdcircoFilium ex alia' subslaulia cre- naretur, incarnatusque sit unigeniius secreto"illb
dendum non dubiumest, quaeconverti, et mulafi, fet mysterio, quod ipse novit : nosirum namque est
videri potest: quia boe de Palris subsiantia credi "predere, illius hosse. Ac,sic ipse Deus Verbum/io-
faslion est, quia ait: Etjo sum; egosum, et honmu- tum suscipiens in se quod est liominis, homo sil'. Et
tabor (Malach. m, 6)» Et Filius in Evangelio : Deum _ assumplus homo totum accipiendo quod Bel est,
nemovidit'unquam (Joan. 1,18). _ aliud quam Deus esse non possit.Kon ergo de visibilfc
- JLlhanasius. Commixlio quidem sive concretio bus conjeclura faeienda est, quasi aequalibusinvicem
naturoe mulaiio est: mutalio naiura translalionem 3 crealuris pulemus Deum hominemque commixiuin :
facit"; <et- translatio perdii quod erat, et incipit et Laliconfusione carnis et Yerbi, quasialiquod eor-
esse-quod non erat. Hoc nativilas Christi non 270 pus' elfeciura. Absit ita eredere : hujusmodi enim
. habel, Gabriele angelo" testanie , quem .ititcrro- eonlmixiio-, partis ulriusque coriuptib es(: Deus
gatum de Jilariae possibilitate coneeptus" respon- enim capax, non capabilis esl; penefrans non pene-
'
disse~ evangelista refert :- Spiriius sanctus supei-- trabilis;'implens non-impfebilis : quiubique,totum
veniet in le , el virlus Altissimi obumbrabitlibi (Luc. siinul est, et ubique diflusum esl, per infusTonem
I,"3S). Quiwique,* nec in utroque "diclocommixtio- potentiae suse dignanter nalurae est immixlus huma-
nem, sedsupervenium Spiritus sancti, et obumbra- nse, non humana naiura rialurae esl mixtus divinae.
.tionem Altissiminominavit. 'Legis Yerbtim caro fa- Caro igilur pfofecil-in Yerbum, non Verbum profeeit
ctum esi (Joan. i, 14). Quomodo autem sit faetum in carnem.Verissime ergd Verbum caro faclum esl:
mens utique nostra non altingit:- quia quod credi- sed, ui diximus, solum proprie personaliter, non
mus excedit menlem"nostram : Ised fide aitingimus : cum Patre aui Spiritu saricto naiuraliier; quia unige-
et-sichoc modo lotum tenemus fide,-quodcredimus: nilus Dei Filius, Deus verus, qui ciim Patfe et Spiriiu
.etsi menle non tolum compleciiniur, Scire ergo de- "sancio unus est In naiura, alier est in persona. Non
bemus quid et quantum sensu attingere nobis cori- \G enim ipstim f?aiiem dicimiis .esse quem Filium :nec
eessum-est," quid fide suscfpere :.nam legimus: iterurii eujndem Filiura dkimus esse queiri Patrein.
Neino ascendit in ccelum, nisi qui:descendit de: cwio, Aut.rursus Spiritum sanciumPairem vel FirmmtTun-
FiliusJwminis qui est in cwlo (Joan. nr,-15). Quo- cupanius; sed dislinguentes personas in proprietaii-
modo Filius hpmtnis, qui in lerris Joquebatur, esse bus suis, Palrenf Deuni,Patremproprienom;namus:
dicebatur in coelo? Et quemadmodum .inde 'descen- etFilium Dfcum,'Filium propfie dicinius : ei "Spiii-
disse refertur, quinec ibi faclus, nec adhuc «scen- tumsaneium Deufn, Spiritum sahcium proprie eo.n-
dcrat? Quia nondum passus resurrexerat.. Sed quia fiteniur. Et cum ter nnmero dicimus Deuiri; non tres
Deus Yerbum lipniiriem assunip,turus„descenderat, deos cfedimus, sed uiium in oninipotentiae suoe"Tri-
Siomodivinilati copulatus, illuc 1ascendit, unde caro nilale perfectum. Idcirco una pefsona aecipienda est,
ulique ribn descenderat, sed Verbum. Sed et Domi- camis ei Verbi : urium euimlemque Deum et homi-
num adJoannem loquenlem in Apocalypsi legimus : nem,inseparabl'lera semper geminseque substantiae
, Ego sum primus et novissimus, et .vivusJui ei morluus, vere semper omnia gessisse quoe suni bominis, et
el eccesum vivensinswcula-swculorum (Apoc. i, 17). vere semper possedisse quae Dcisuni : Quoniam_etsi
Si primus, quomodo novissimus,? si vivus,-quia ipse crucifixus es/.ggl, J>Xinfinnitale.nostra, vhiitex vir-
esL\iia omnium, quomodo .mortuus, eum vita morl D tuteDci (llCor. xm, 4). Quapropter non"periimesei-
_non possil? Quod si-morluus, quomodo vel Deus, mus secuniium honiinem Deum natiim, eumdcuique
vel vita dicendus est? Et ulique non leriebit perfe- secundum homiri m Deum passnm, Deum morfuum :
ctam verilalem quisquis aliquam veriiaiis excluserit sed gloriamur dicere Deum natiinif eumdem ]iie se-
porlioiiem. Sed lu qui creatoris tui et redemptoris cundum homirieni passum. Qui cum in forma Dei
Causaris incarnationem, luas, sipoles, anie invesiiga esset, non propter se, sed propier nos fonnam servi
nativitatis rationem. Certe faleberis, hominem ex suscepit, et semetipsum exinanivit. Quomodo esinS-
duabus substanliis subsislere, ariima el carne : et nivit semetipsum? Dpm TormaDei, fortnam s.eivi ac-
tamennonduo,sedunusdiciiur homo.Et cumunila sit cepit: dum principaliter Dominus ea quae sfiil fii:
ejusnalura,lncommiscibiles tamen subslantisoperma- imili dignamer assumil : dunique per iiidulgentiani
nent.Siergoiia inbomineaDeocollate immiscibiles el misefatibnem nostri, gerendf) iriferiora se videli-
permaneni substantiae, quid de crealoris lui incar- , cet, vel agendo, Verbum cafo-factum evacuaiur in
naiione sentire cogaris adverte, qui uiique dignalione persona, quod possedit in riatura. Et iri Vcrbo hu-
, itotaini admiscetur, non «ommiscetiir : et Vcrbuni manitatis hahitii faelus obediens in honiine, illud
 vg? - DE TRINITATE LiR. XI. - 208
in se per humiliiatemelbbedienliam naiurae nosirae A Hwreticus. Quare nomirias sigriificanter? .
resiiiuit, quod per inobedientiam perierat in Adam. Athanasius. Procul dubio Pater vere genuil; hoc
£t iu «arne moriuus, qui semper vivit in spirilu : primum nomen cslejus. Filiusvero de eo nalus est,
vivifieanscum Paire omnia, jam nunquam de cselero hocunicum 2S2 nomenestei:Spiritiis autemsanclus-
mpriiurus. Issuscitat is aPatrein carne, et fit nobis quidePalreprocessil.naturale nomeneslei. Dumergo
primogenitus ex mortuis , qui esl unigenitus Dei nomina in personis.dislinguunlur, propria nomina bs-
vivi, acdiversa ssccula propter uos pauper iritem- tendunfur : dum secundum deiialem referluf, unilum
pore, indigens in homine, nobis'accipit, "quodabun- nomen iri his indicalur : quiasubstantivus esl Paier,
•dans sibi semper habebal iu Patre. - subslautivus est Fiiius,:subslanlivu's est el Spiritus*
Hwreticus. Firmaia in corde meo non nescias su- sanclus. Sil ergo nobis secundum salutaris baplismi
periora rationabiliier e( vere exposita, sed ad^cumu^ confessionem fides iniegra Triniiatis, sifiina.devo-.
lum fidei quaesoexponas, curpersonis et nominibiis tio pietatis : necmore gentilium, polestatum diver-
dividuntur, -cumsit una subsiantia Patris, et Filii, sitates opinemur, sed polius perfectara Triniiatem
-et Spiritus sancii? adorantes et magriificantes, sicul in mysleriis ore
'
Athanasius.Iguoras,quiaPaterDeusunusest,etFilius nostrodicimus, ita conscieniia teneamus : Sanclus,
unusDeusest,el Spiritussanctus unus Deus est? Uni- g sanqus, sanclus DominusD.us omnipolens(Isai.y\,~~),
tumnomenest,quia una e.-ieorum substantia. Undeet Tef dicens sanclus unam omnipoienliam confiteris;
JoannesinEpistolasuaait: Tressuntquilestinwhiumdi- Vel illud Apostoli: Unus Spiritus- (Ephes. IV, •£).
cunlin cwlo,Pater.Verbumet Spirilus: etinChristoiesu DominusJesus Christusin gloria Dei Patris (Philip._.
unum sunt (I Joan. v, 7); non lameh unus est. quia H, H). Unum Amen, quia una est religio, una glo-
non est eorum una persona-. Nunquid aliud seniien- rificalio Triiiitaiis. Et deinceps pacem dileciionein-
dum e>t, quam Patei"\erus unus qui genuil, idem - que sectantes semper novis operibus abundemus,-ut
uon sit qui ei genitus ab ipso est; el Filius unus qui atfdiariius ab Apostolo': ilralia DominiJesu Chrisli
non genuit, Paler iwn sit; et Spiritus sancius, qui et dilectio Dei, et.-commuricatioSpirkus sdnoli cum
nec Paler, uec Fiiius, alier sit in persona, proeterea omnibusvobis,Amen(IICor.xm,i5). v •
qui necgenuil, nec nalus referaiur.- -i - . • • _ •

LIRER UISDECIMUS.
Professio Ariana], et- confessiovathoMca sancli Alhanasii.
' "-
, ADIHEOPHILUM.
- Ariani dicunt Filium. Dei non de substanlia Dei C bum, et Verbumerat apud Deum, el Deus-erat Ver-
Patris geriitum, sed exlrinsecus creatum. Ego credo bum, hoc erat-in principio apud Dcum. Omnia per
Dei Filium de Palris nalum subslantia, non crea- ipsum facta.sunl (Joan. i, 1). Omnia_,aii per. ipsum-
tum, sicut et Spiri-.umsanctum Paracliium, qui esf facta, non.ipsum faclum. Sicnec sine Spiritu sanclo^
Fiiii, a Patre procedentem. Ei ideo dicoHotfiousion; aut Pater aliquando, aut Filiusfuiu , .
ad Filium Patre dicenle : Tecum principium in die Ariani dicunt nullam habere Filium potestatem,-
virlutis tuw, in splendoribussanctorum ex utero anle' nisi aPalre aliquid acceperit. Similiier etdeSpiritu
luciferumgenui leJPsal. cix, 3). SimiLler el Filio sancto, jiisi a Filio acceperit. Ego credo..secundum-
atlestante : Dominus 283 dixit.ad me: Filius mevs divinam substantiam sicut Verbum, vinutem , sa-
es tu,.ego hodie genui le (Psal. n, -7). Nam ei cum pientiam, bracbium, manuni,ila et poteslalem Filium,
tempore passionis Pilalus ab eoaccusantibus Judseis esse Patris. Nam secundum ipsius Domini senten-.
requireret si rex esset, respondens Dominus, ait; tiam : Quo3Cunque Paler facil, hwc eadem similiterM
Ego in hoc nalus sum {Joan. xviu, 37). De Spirilu Filius facit. Et sicul Pater suscilal morluosel viviftcal,-
quoque sancto Dominus dicit : Spirilus sanctus qui a sic el Filius quos vult vivifical(Joan, v, 19, 21).
•Patremeo procedil(Joaiu xv, 26). Constat ergo se- Leprosum namque non ex alterius imperio, sed ex
cumlum unam -divinkaiis subslantiam Filium geni- D propria mundabal polesiaie, dicens : Vol$, mundare.
tnni a Patre, nop creainm : etSpiritum sanclum a (Matth. VIII, 3). S-c et paralyiicum apud Judicos
Patre procedentein, ei lotum .esse Filii, sicut fons ignoranles eum Deum esse verum, cum illi dicerent,
de fonle esi, et.lumen de lumine., " neminem
posse peccata diniiliere nisi soluin Deum,
Ariani dicuiit non semper fuisse. cum Palre, aut manifeslissimeDeum se prodidit, et propriamosten-
apud Patrem Filium, vel Spirilum sanctum. Ego dit polestalem, riicens : Ul sciatis aulem quia Filiu,
xredo Dei Filiura.secundumdivinas.Scripturas, Ver-. hominishabetpoleslairmin terra dimittendipeccata, ai.
bum, viftutem et sapientiam Patris- esse. Et fide parahjtico : Surge, lolleleclumluumelvade in domum
confileor nunquam Patri suum Filium defuisse, quia: 284 '««'» (Matlh. ix, 6). Similiter et cascoruni
nunquam ei palernitatis defuil nomen, ul non sine examinat fidem, dicens : Creduis guia hoc possuur
sanii-ntia, sine Yetbo, sine virtuie propria Patei- facere vobisJJ'.id.,'%&)1Illis eonfessis,.quod In ipsiiis^
aiiquando credalur fuisse, secundum prsedicaiioueiii, e_set potestate, saniiaiis remcdium inferlj diceus :
9v^aselisiieJoannb dicentis ; In p:\ncipio erat Yer- Sccundumfidein veiiram fiai vobis !Jbid., 29). D<j
1'ISROL. LXII.
 299 _ YIGILII TAPSENSIS gfltJ
passione quoque pro.priicorporis assignans, quod in. A Deus (Joati.rv, 24). Etidco, nt diii, secundura.di-
sua essei potestate, ita ait: Nemo tollit animamnieam vinam substaniiam invisibilemconfiteor-Pairem, in-
a me : potestalem habeo ponendi eam, et polestatem visibilem Filium, invisibilem Spiritum sanclum : et
habeo ilerum resumendi eam (Joan. x, 18). El alia neque inajus aiiquid,, neque minus in deitatis sub-
infinila. De Spiriius eliam sancii ptfteslate ipse ait : siantia credo. Propterea eumdem reddo honorem"
. Spiritus ubi vuli spiral (Joan. m, 8;. Ulique ubi Filio et Spiritui sancto, quera et Palri, praecipiente
propria voluntate atque divinitate' voluerit aspirare, Domino_:Ut omneshonorificentFilium, sicul honori-
non ubi jussus fueril. "Sieut et de donis graliarura ficant Pairem, auia qui non honorificanl Filium, non
Apastolus prsedicahs docet: Hwc autem omri.aope- IwnorificantPalrem (Joan. v, 25). Et de Spirilu san-
ralur unus aiqite idem Spiritus, dividenssingulis prout _clo ipse ait : Qui blasphemaverilinSpiritumsanctum,
vult'{I Cor. xn, 11). Nam propria et ipse potestate r.on.remittelurei, neque in hocswculoneque in fuluro
et.-prophetas replet, el apostolos eligit ac dirigit, (Malth. y.u,32). Propterea igitur unum Deum in Tri-
ac-episcopos, sicut in Aciibus aposlolorum legimuj, nitate credo, divina Scriptura docenle : Audi, lsrael}
conslituit. Innumera sunl etiara alia lesiirrionia quoe Dominus Deus tuus, Deus unus esl IDeul. vi, i).
iiunCflongumest exponere; et ideo sicui unam sub- Ariani dicunl,.Dci Filium secundum divinilatis
stantiam, ita unam potesiatem Patris, et Filii, et^B subslantiam et visibilem, e.t minorem. Ego crcdo 5n
Spiritus sapcti credo. Quod^autem -accepit Filius, forma Dei, sicul superius approbavimus, invisibilem,
scGundumhominem accepil, id est secundumservi- ipso ad Mosen dicente: Nemo vidil faciem meam, el
lem formam, secundum nostraecondilionis naturam, vivet (Exod. xxxm, 20). iEqualem verp per omnia
ipso Dominoin Evangeliodicente : El judicium dedil Patri, excepto eo quod ille ingeniius est, el iste ge-
jii fxere, quia Filius hominisest (Joan. v, 27). nilus : aposlolo prsedicanle de eo : Qui cum in: for-
Ariaui dicunt non totum Palrem capi p-issea Filio, «na,-jnquit, 2SS Dei-esset, non rapinam arbilratus
•vekconspici;-sicul nec Spirilus sanctus loLumFilium est, esse se wqualemDeo (Philip. n, vi).
aut videl aut capit. Ego credo,- quod sicut Filius in Arianidicuni, ita Filium vel Spiriium sanctum ab
Patre est, et a Palre loius videtur, iia el Paicr .a arcanis Patris extorrem, ut nihil secreiarum disposi-.
Filio tolus videlur, et totus est in Filio; ipso Filio lionumnoverit, niairevelatum aPatre, quocLvoluerit
dicenle : Ego in Paye, ei Pater in me est (Joan. - Filio revelare; et .Spiritui, quod a Filio fuerit mani-
yiv, 11). Et : Sicut novit me Pater, et ego novi Pa- festaium. Ego credo Filium in Palre, et Patrem in
trein (Joan. x, 15). Simililer.et de Spiritu sancto, -Filio, Spiritum quoquesanctum paraclilum qui pro-
Apostolo praedicanlequod Spiritus scrutatur etiarn * cedit a Patre, et Filii esse ,et Patris, quia el a Filio
G
profunda Dei. Et sicul nemo novit quid sit in bomine, procedit, sicut et in Evangelioscriptura est, quodper
secundura ipsius AposloIi senlentiam, nisi spiritus insufflationem suam dederit discipulis suis Spiritum
liominis, qui est in homine; ita et quae sunt Dei sanclum dicens : Accipite Spiritum sanctum. Cujus
•nemo novit, nisi Spiritus qui est in eo. Nam el Do- remiseritis peccata, remissa sunt: el cujus retinueritis,
tninus in Evangelio eiiam de parvulis sicait : Quia reienta sunl (Joan. xx, 22). Et ideo inseparabilem
tmgeli eorumsempervidenlfaciemPairis (Mallh. xvni, confileor Triniiatem, nec extorrem Filiura, aut Spi-
10). Impium est credere quod Filius ei Spiritus san- riium sanctum, sicut hserelici loquuntur, a DeoPa-
clus non tolum aut intueanlur , aut capianl Patrem. tre dico, quoniaih Filius,-qtiiestsapienlia DeiPatris,
285Adani dicunt unum lanlum Deum peife-' ipse est etvoluntasPatris, quse semper iu ipso fuit,
clum, omnipoteniem, incapabilem, ingenilum, inier- et ipse est magni consilii angelus: el per ipsum con-
minabilem Patrem solum et immotialein. Ego credo dila sunt omnia (Isai. ix, 5), sieut aposiolus Paulus
secundum divinas Scripluras, Deum et Dominum praedicat, qum in-cwlis, el quwinterris sunl, visibilia
Patrem ingeniluni, DeumelDominumFilium dePaire el invisibilia(Col, i, 16). Et Joannesevarigelista do-
genitum, Deum et DominumSpirilum sanclum a Pa- cet quod omniaper ipsumfacla sunt^ el sine ipso fa-
treprocedentem, et in Filio manentem : Filium-au- ^ clum est tiihil (Joan. i, 3). Nam el sicut per ipsum
tem sicul in deitate non dico minorem, ita in forma omnia facta divinaeScripturse loquunlur, ita el quse-
ser.vi, quuepassioni succubuit, minoraium confileo -, cunque Filius facit, ipse se cum Patre facere tesla-
Aposlolo dicente «Eum aulemqui modicumab angelis lur, dicens : Pater autem in me manens ipse faeil
minoratuscst vtdimusJesum propler passionem mortis opera (Joaiu xiv, 10). Perhsec ostendens quod nun-
(Hebr. n, 9). El ideo in tribus personisnon ires deos quam Pater sine Filio, qui est sapientia, Verbum,
sentio, sed unum Deum-et Dpminum substanlia, di- volunlas, et virlus Palris aliquid aut disposuerit aut
vinilale, potentja, sequalitalej atquc perpetuiiale, fecerit, nec sine Patre Filius. De Spirilu vero sancto
adoro etcolo, sicui in legepraecepiumest: Dominum dubiuninon est quod nibil ignoret, necsit exlorris a
Deum luum adorabis, et illi soti servies(Deui. vi, 13).. Patre; dum sine Spirilu suo Patrem fuisseaiiquando
Ariani dicunt, Palrem solum invisibilem Deum, et summsederaeniiseesi dicere, quoniam ipse svrulatur,
majorem, et ideosolum colendum atque adorandum. seeuiiduniApostolum, sicul saepe dictum est, 'pro-
Ego credo secundum divinam subsLantiam ac maje- funda ei alla Dei (iCor. H, 10). El quod idem Spiri-
statem, spiritumFilium, spiritum quoque Spirilum tus Fiiii sit, muliis Scripturarum lestimoniis proba-
sanctum, Dominoin Evangelio dicente': Sviritus est vimus : et quod lolus maneat in Filio : et sicut pro-
 501 "DETRINiTATELIB. Xf. 50s>
ce.lit a Deo Patie, Jla procedil fl Filio, ul tota .Tri- A\ quia q quod diversum est, unum «sse non polesl: ei
nit^tsunus credaiur Deus. Nihil ergo esl quod faciat, ' quodgradibus
q censetur, sequale non est. Credo ego
vel disponatPater sine sua sapienlia : niliil quod no- Dei I Filium, Dei-Verbum, Deivirtutem, et Dei sa-
-
verit, vel disponat sine suo sancto Spirilu, de quo pientiamaequalem
j semper Patri.Non enim se ipsu
propheta sic ait; Spiritus Paraclilus, Spiritus sapien- Filius I unum cum Patre, nec Patrem in se, et se in
' tiiEel. inlelleclus,Spiritus consiliiet virtutis, Spiritus Patre I videri-diceret, nisi se sciret sequalem: nec ea-
scienliw2&~J et pieialis (Isakxi, 2J : quae omnia in dem ( similiter faceret, quaePater, aut etiamquaeipse
. - - vellet
Deo.qui estTrinitas, consistunl. \ profiteretur, nec se a Patreprocessisse, aiquc
Ariani dicunt, DeiFilium non fuissein eoelisapud in j raundum venisse, et iterura relinquere mundum,
Patrem, lempore quo inter"homines versaretur. Ego et < ire ad Patrem, manere etiam in se Patrem prsed.-
credo DeumBeiFiiium secundumsuaepotentiam dei- (carel, nisi se sciret de substanlia sui genitum Patris.
taiis in coelo, et in lerra fuisse incarnationis suse In ] EvangelioquippeJoannis,quando eum Judaeiquao:
-tempore,ettoiumreplere, uec unquam defuissej-ipso .]rebanl lapidare, asserit dicens : Non solum de hoc,
ad Nicoderaumin Evangeliodicente : Nemo ascendii' ,guia solvebatsabbatum,sedquia FiliumDei se dicebat,
'
in cwliim,tiisi qui descendit de cwlo, -Fiiiushominis, wqualemse faciensDeo (Joan, v, 18). iLaquc quod
aui eslincwlo (Joan. m, 13). j B ap.qualisest, dispar esse non poiest: una esl enirii
Ariani dicunl quodFilius Dei erat ijuandonon erat, Palris Filiique subslantia,.una virlus, una alquein-
et antequam nasceretur non erat, et quod ex nullis dividua potestas. Dum nemo, sicut ipsein Evangelio
esstantibusfactus est. Egocredo unam substantiam ait, de manu Filii proprias oves rapit, nec quisquam
Patris, elFilii, etSpiriiUs sancti. Propterea Filium, de manu Patris easdem rapere polest. Etquod unum
qui estsapientiaPatris, in eo semper fuisse, et ex est, diversum essenonpolest. Eoderaiteriim dicente,
Spsogenitum confiteor, quia nunquam fuil tempus, cumjampraemisissetunameamdemquesuamPatrisque
quo Paler sine sud Verbo el sapieniia fuisse a fideli- pol.entiam,postea ipsamsubslantiaeunilalemassignai,
Lus credatur : nec Filius sine suo aliquando exslitit dicens: Ego et Paterunum sumus (Joan. x, 30), SpU
Patre; evangelista dicenie, etsaepius repetenle quod ritus quoque sancti ita in nullo dispar -est persona,
in principio erat Verbum, et semper erat, et Deus neque diverssesubstaniise quam Paier et Filius, ut
«rat, et apud Deum erat, nec ex nullisexstantibusfa- ipse idem sit Spiritus sanctus procedens a Patre, qui
-ctus,sed inPaire, et apud Patrem, Deus apud Deum est et Filii? nec aliquandodeftiit Patri, sicul nec Fi-
semper erat. Spirilus quoque sanctus et fuit, et est lio ; ui quemadmodum-sine initio semper, atque in
-semperinPatre, etproceditexipso, necunquam-Pa- crealione mundi cumPatre Juil et -Filio, ipse etiarit
lersinesua sapieniia, quiest-Filius, nunquam sine G (_ confirmayerit omnia atque-289 illuminaverit : ita
suo fuit sancto Spirilu. et sacramentum^bapiismi,non nisi sub ipsius invo-
Ariani dicunl DeiFilium passibilera, et in sua sub-' catione atque virtute, sicut nec sine Palris, et Filii "
stantia morialem. Ego credo Deum Verbum, et sa- visitalione impleatur. Necenim membrum
unum cum Patre quisChri-
pienliamPalris, quia est, impassi- et secundum apostolum Pauluro,
bilem alque immortalemin sua substantia. Passibi- sti, templumDei, nisi quem Spiritus sanclus et <e1egerilet,
lem autem aique morialembominemJesum Cliristum efficitur,
sanctificaverit,atque ut Deus propria potestate, in
deMaria Vlrgine assumplum,qui Dei Verbo unitus s . , - ,babitaverit.
,.
eo quem ipse eiegeru, . .
est, confiteor; eodem. Dbminodicente : Spiritus qui- Ariani dicunt, post occasum mundi, regnum Filii
dempromptusest, caroautem inftrma(Ma/I/t.xxvi,41).
caro Dei finiendum..Ego assuraptum in coelumunitumho-
Ipso iterum dicenle : Quod natum eslde came,
esl : el quodnalumest de Spiritu, spirilus esl (Joari. minem ex Maria Virgine Deum credo, quem et se-
dere ad dexteram Patrisconfiteor.cui omnis potestas
iv, 6). Sic et ApostolusCorinthiis prsedical, dicens :
Nam etsi crucifixusestex infirmitale noslra,' sed vivit t in ccelo,_ei in lerra dalur. Ipsum quoque judicatu-
ex virluteDei (II Cor. xru, 4). Crueifisus ergo ex rum vivoset mortuos, cujus_regnumnunquam finien-
infirmiiaiecarnis nostrae, sed vivit ex sua virlute, JJ dura esse confit.eor,dicente Daniele propheta : Aspi-
visione noctis; el ecce cum nubibus cwti
"quiaFllius DeiDeus ei virtus Patris comprobaiur. ciebam in
hominisveniebal,el vsquead antiquumdie-
Ipse quippe via, veritaset vilaest (Joan. xiv, 0). Ipsum quasi filius
eliaui hominemChrislum Jesum post-passionera de, rara pervenit,el in conspectuejus obtulerunl eum, el
sepulcro aDeo Verbo, a quo 288 et assumplus esi, dcdit ei poteslaiem,,el honorem,el regnum: et omnes
sme corruptione die tertia resuscitatum confileor, populi, tribus et linguw ipsi servienl: polestas ejus
ipso adJudaeos,secundum evangelistamJoannem, de3 wlerna,quw non auferelur, et regnumejus, quod non
templocorporis sui dicente, Solvite lemplum'Iwc, corrumpetur(Dan. vn, 13). Filiumseilicet hominis
el in tribusdiebussuscilaboillud (Joan. n, 19). loquitur prophela accepisse potestalem, el honorem,
Ariani dicunt, tres diversas substanlias, ac dispa- ei regnum. Quod aulem de Filio hominis veracilei
res personasPatris, et Filii, «t sancli Spiritus. Egoj hsec, id est de assumplo homine dicta sint, ipse Do-
non diversassubsianllas ac dispares personas Patris,, minus manifestiusin Evangeliosic ail: Videbitis,m-
et Eilii, et Spiritus sancti credo, sed tres personas3 quit, cwlum apertum, el Filium hominis sedentem a
perfecias, aequales,et setemas, unius subslaniiae, , dexlrisDei (Mallh. xxvi, 64). Et. iterum : Videbilis
unius polcntiae,uniusvittulis ac majestatis confiicor;- Filimn hominis-vententcin in nubibus,cum gloria ma-
"5^3 . VIGILII TAP&ENSIS -
301
gna„ et majeslate (Marc. xin, 26). Siiniliter et angeli ALFiliusesl: nam Ipsa sapientia «dificavit sibi tein-
ad aposiojos dixerunl: Hic Jesus, qtii assumplus est pliim humani "eorporis in Slaiia Vir^ine, Solomone
a vobh, sic veniel, quentadmodumvidislis eum euntem liicenle : Sapientia a-di/icatitsibi domurti(Provt ix, i)'.
in cwlum(Act. 1, II). Propierea credo~FJio h.minis Igitur siille responderii, vel confcssus fuerft deho-
ii-x,Maria Virgne assumpto, JMIHCIIIpolestalem in mine dictum, qui assuinpius est, catliolice sensii:
•coeloel in terra datam, quam antequam a Deo Yerbo quia 'qui aedificatdomum, Dominus est; qtfod autem
;assumerelurj,nonhabuit. Nam Deus Verbum, et Deus sedificalur, et creatur, servile est": crescit ilaque,
Filius, qui est sapieniia, virtus, potesias,'el voluutas aique cedificatur domiis, qui est bomo, non auiem
Pairis, omuem semper paternam liabuit ei fiabei"po- crescit Deus, qui semper est perfecius. Restal iiaque
testaiem, ipso dicenle: Omnia quwcunqnehabetPuter ui c.nfiteaiur Vefbum Fiiium Dei, de peifecto Paire
mea sunt (Joan. xvi, 1S). El QuwcunquePaterfacit, pt-rfectum, geniiuiu, et.totum a toio, plenum quoque
hwc eadem simililer el Filius facit (Joan. v, 19). Et a pleno : qnia salis eontrarium est fidei Christianas,.
Sicul Paler suscitai moriuos et vivificat, sic et Filius ut quod liomo creverit, Dens dicatur semper impgr-
quos vult v.ivifical.(lbid.,-%\). Ego credo Chfistum feeius, qui nunquam profecerit; sed semper est mi-
Deum, Dei verum Fiiium, el ideo Christianus sum. nor, secundumSoetorum blasphemiam perversonum.
230 Ego Deuip verum, et hominem veruin, qui .de ii Cerie vel post loi annorum curricula credant ali-
Maria Virgine naius est, confiteor, Apostolodicente: quando euni oequari Palri posse, cum de ipso.lega-
"Deuserat in Chrislo,mundum reconcilianssibi (II Con tur: Crescebatel proficiebal (Luc. 11,40, 52). Nam de
v, 19). Ego perfeciuni Deum, et perftfciuni homi- Patre nusquam legiiur quod proficiut, creseat,,vel
nem eumdem credo Jesutu Christum, praedicanie . seuescal: ergo illo non crescenie, nequesenescenie,
Aposlolo: Secundum Ghristum, in quo habitat omnis sed in deiiatis suae polestaie propria commanente,
hic qui legilur crescere el proficere, debuit jam M
' pleri.tudo divinitatis corporaliter (Col. 11, 9)..El Quo-
>rumpalre, et ex^quibus Christus,qui esl super omnia sequalilatem pervenisse Pairis. Hae auicm humanae
iDeus benedictus (Rom. lx, Sj. Ego credo unam iiria- comparaliones in divinain substaniiam non conve-
ginem Paiiis„el Fjlii, el Spiritus sancli, qui ad iinain liitint: quia perfeclus Deus Paier perfecium Filium
imaginem divinitatis sumus ereaii, dicenteDeo: Fa- _genuil, nec unquam vlrtulera et sapienliam I)ei im-
ciamusJton.inem, non-ad imogines, sed ad imagm&ii, perfeciam vel minorem fuisse credendum esl: nain
el simUiludinemnoslrani(Gen. 1, 20). Ego credounuim qui ila senlire praesumpserit, hocnon sinesuaesaiu-
nomen-diyiiiitatis in Palre, et Filio, el in Spiritu san- lis delriniento faciel. Tenendum ilaque el «onfiten-
cto semper et fuisse el esse : quia non in omnibus, dnm est hoc veraciler, quod homo creverit ac profe-
sed iu uno nuuiiiie Palris-, et Filii, et Spirilus sancti (J ceiit in Deum, hocest in Dei Filium. Evangelista
secundum Domini praeceptuinbaplizannif, et effici- ait, quiaqat receperunleuin, dedil eis poieslalemfilios
mur-CIn istiani. Haec catholica, baec vera, haec per- Dei fieri (Joan. j, 12). Et quoriiodpnon doiniukus
fecta esi fides; lioc unum ct plenum est bapii&ma, liomo. etserviiis forma in Deum profedi? Deusau-
per quod secundum Domini, rit diclum est, pracce- tera Verbum, virlus, et sapientia Patris, semper fuit
plum bapliEimur, el una absque ullius immiimtione .perfecius elajqualis geniloii in subsiantia divmiiaiis,
peisonoc credulitas in fide esl: una quoqtie iu Tfini- Apostolp dicenie : Qui cum in forma Dei con-.litutus
late exhibelur credulitas. Requirendum est igilurab esset, non rapinam arbilratus est esse se wqua'em Dec
liis qui adversus hanc s ngularem iidem conlrariam (Philip. 11, 6). Qui igilur in forma Dei aequalis erat
faciunl quaestioriem,-dicenies non "desubstaniia Dei Deo Patri, seipsum exinanivii, iormam servi, sieut
Pairis geiiitum »Fi!ium,sed posieriore lempore alie- 292 Wtfin apostolus proedieai, act-ipiens; hoc est
num a substanlia divinii^atris, miitorem atque infe- spoute, non coacie inclinavii semeiipsum ad susci-
riorem in deiia.e, s.edet creaiuram esse loquuntur. pieudam servilem formam, ui vilis vel infe>ior forma
Spirilum quoque sanclumcreaiuma crealura, id est, in meliorem subslanliam cfescerel aique proficerei,
a Filio, utin loto apud-eos-etipse Pater sit tninor; • per eum qui eam esl dignatus assumefe, non ut di-
cum sapientiam, Verbum, viriutem, ei Spirilum ejus D vina suhstaRtia, vol potestas in servilem mutaretur
*
sanclum creaturam asserunl blasphemantes. Inter-" vel addicerelur slatum; Aposiolo de nostrae formae
rogandi ergo sunt, an Filium Dei credant prufecisse in meliorem staium demutat one dicente: Ut mortale
aetate, vel dignitate accessu temporuiu? an sicut ge- hoc corpus induerilMimortaiitalem {I Cor. xv, 54).
nitus aPaireest, aui, utipsiaiunl, cre.itus, ila per- E", Sicut in Adam omnesmoriunlur, sic in Chrisloom-
. manel? Si dixerint ita esse, nec aliquando pfbfecisse, nes vivificantur(I Cor. xv, 22). Et ilerum : Nos au-
vel proficere posse, requif.endum est ab eis, de quo' tem, fratres, in libertatem vocdli sunius (Gal. v, 15)."
ut
scriptum in Evangelio legatur : Puer dulem crescebat,' Itaque si nos -per graiiam C-liristi in meliorem,
et conforlabalur; plenus sapienlia, el gratia Dei erat in diclumest, slaium, id est in -libertatem per fidem,
Chfistianus'
ipso (Luc. 11,40).'Quodoos manifeslissimede homine, quaj est in Chrisio, -vocali sumus, quis
dicere
iyiia Deo \Vrbo suscepiusest,confitemur : qui lacie aut sohrise mentis ^udeat liberatorem suum
nutritus crevil," adolevit, et usque ad perfeciam 291 in detefiorem statum, vel conditionem mulaiuiri? ut
in
pefveriU^eiaiem. Plenus uiique liomo .assumptus substaniia -divina, quae semperest imnratabilis,
fchrislus Jesus satreuiia; quaesapientia Dei Ptris humilem liumanaraque verlerelur subsiantiam, et
 505 DE TRINITATE LlB. XI. 506
fieret de Deo caro, de perfeclVinterior, de oequaliA __ penetrabilioromni gladioancipiti, et perlingens usque
niinor, de pomino servus, de, creatore crealura, et ad divisionemattimwac spirilus, compagumquoqueei
omnipolens impossibilitatis incurreret injuriam.: et meduilarum, el discrelor cogitalionum et intentionum
qui in substanlia diviniialis suae impassibilis erat,, cordis, el non est ulla crealura invisibilisin contpectu
- fieret
passibilis, et immortalis morti succumberet ? ejus: omnia aulem nuda cl aperta sunt oculis ejus
Cum hscc omnia in una Cliristi persona, secundura (Hebr.w, 1.2).Nonergo Deuscrealura est, sed bomn
'
Apostoli -praedicatiqnem,alque dpclrinam Ghrislia- non sepelilur Deus, quijest-viia, sed caro: neque' af>
- nam sint fide credenda; dicente eo : Deus eral ... 294 ~m'~sresurgil Deus qui lolus ubique cst, et su-
Christp, mundumreconcitianssibi (II Cor. v, 19J: El peromnes, sed homo resurgit in Deum. Nam.quod
iterum, secutidum Christum, inquit, in quo habilat flagellatiir, et a Pilaio judicalur, homo est. Quod au-
omnis plenitudo Jivinitatis corporaliter (Col. n, 9). tem mundum ipse adjudicaturus adveniet, Deus-et
homo est. Tristem namque et trepidum constat esse
Ergo Deusjiominem, Dominus servum, creator crea-
turam, factor facluram, omnipotens inferior.-m, in- hominem, non Deum,.qui est immulabilis, et incon--
visibilis visibilem, indeficiens lassum, immortalis vertibilis. Quodautem ignoral diem,- et nescii locum,
mortalem, impas-ibilis passibilem, mutabilem inde- nunquid credendum est, quia qui fecit dies, et horas,
mutabilis suscepit naturam ; nec in bumanam Deus Betannos, et-lempora possit aliquid ignorare? Sed
muialus est carnem vel subslanliam. Impassibilis quodignorat homo, lamen nonignoral Deus, qui es(
erai, sed in se, ip-e quam assumpsit glorificabat na- anie saecula, per quera omnia facta sunl. Namsentire
turam: bumana vero morlalis-et infirma,-ut dictura de Dei sapienlia, quod.aliquidignorarepossit,summi
esi, caro alque natura divinam profecil*in gloriam, periculi res esl. Ploral autemel lassaturuiique lionio,
ipso Dominoin Evangelio dicenle de assumplo a se non Deus Yefbum, qui est vinusPatris : nefas enim
Filio hominis: Nunc clarificaiusesl Fiiius hominis, el est dicere lassari Dei virtutem. Putasne homo esurii,
Deus clarificalus,esl in eo (Joam xni, 51). Si Deus et sitit, an Deus qui dat vilam.'mundo, panis qui de
clariflealus estin eo, el Deus-clarificavit eum in.se- ccelo descendit, qui etiam dai escam omni carni ?-Sed
melipso, et conlinuo 293 clarificavil eum. Accipe nec viia>esurit, necfons sitire polesf: tenlatur veio-
quaesopauca de divinis Scripluris leslimonia, quis- a-diabolo ufbomo, sed ut Deus ab angelis adoratur,-
quis ille vis peifecius esse Chrislianus, £t veram cui etiam et ministiant,--de quoscriptum e»t: Qui-
alque integr.im sequiralionem, praelermissisvanilo- facil angelos suos spiritus, el ministros suos ignem
qmis, et su)erfluis quaesiionibuseorum, -qui a fide urentem (Psal. cni, i). Haec igilur omnia, ul dictum
Christi non solum ipsi errantes exciderunt, sed el «st, ad servilem, mortalem, passibilemque naturam,
"
alios, sieut ait Aposlolus, in errorem miltenies.Nam quae a Deo Yerbo assumpla est, rererri necesse est.
quod nascitur ex_lemporeChristus in BetIdeem,quod Omnia enim quse hiimiliier dicta sunl, pro nobis ille
in pra-sepiodeclinalur, quod pannis involvitur. quod suscepit et pertulit; sicut et Aposlolus docet: Quia
jaciatui',. quod crescit, quod adol.-seit, quod in _45gy- cum dives essel. egenus factus esl, ul illius inopia nos
pium fugiensasporlalur, quod pareniibus subditur, divites essemus(II Cor. viii, 9). Et iierum : Qui cum
quod tenlalur a diabolo, quod esurit, quod sitit, in forma Dei esset, wqualis Deo seipsum emiiianivit^
quod-manducatet bibit, quod^ormii, quod lassalur, Jormam serviaccipiens{PJiilip.n, 6). Sic el propheta
quodplofat, quod quaerii quasi nesciens sepulcrum ejus in carne prsenuntiatus passionem, ait: Vulnere
Lazari, quod quasi ignorare se ait diem judicii, quod ejus sanati siimus {Isai. LHI, 5). Cum ergo humilia,
clarificainr tesiimonio Palris, quod tristi^, quod.lre- quisquis ille homo es, de Christo audis, non eaju-
pidus ad passionem venit, quod alapis caedilur, quod - dices de alliludine di.cladivina ; cum injuriosa.legis,
a Pilalo judicatur, qiiod ilagellatur, quod crucifigilur, -scciindum IiumPem form.im crede, non secundiim.
quod mixto fdle aceio potatur, quod lancea laieri divinam dominalionem^ cum vero inipossibilia.Iegis,
vumus infigitur, quod moritur, ^juod Iiguo deponiiur, fragilitatis esse humanaeaccipe, non divinae_poiepLia'..
quod sepelitur, quod die tenia vivus a nioriu.s resur- Nec debes divinam alliludiiieinad humilem devocare
gii, quod omnium post resurreclionem accipit pole-' conditionem:,nec niiaris pntenilam ac majestatim
sialem, quod quasi ignorans sciscitatur a duobus divinam ad inferiora dedueere, sed quaenoslroesunt
ambulantibus ifi via, quaefacla fuissent in Jernsalem,. magis infi:mitalis fragilisque nalurae, ad illam erigere
quod Pelrum quasi nesciens inlerfogat, si plus ab viilulem, sicul ipse Dominusait: Cumexaliatus 295
ipso quam ab aliis diligerelur discipulis : Simon, iu- fuero a lerra, omnia iraham ad me {Joan. xu, 52).
quit, Petre, amas me plus his (Joan. xxi, 15)? quem Exaltat utique per crucem ipse nostram in se _per
lamen apostolica confessio prodidif, e't omnia, e't oc- ejus societalera naturahi, non autem. nostram per
r.nlia sfire. Quomodoigilur qui se loquilur Cbristia- suam conjuuclionem divinam inclinat poienliam. Sic
nnm, non advertit baecautcredil humanaeesse sub- namque in alio-loco ait: Venil enim Filius homihis
siamiaj, "servilisque formse, non divinae majestaiis quwrere, et satvare quod perieral (Luc. xix, 10), non
aique polentiae? qu'a-nunquani vita' moritur, sed amittere quod seniper erat, beaio ioanhe evangelisia
imnio nforitur. Nec ignorare aliquid Deus Yerburii po- dicente: In principio eral Verbum,,et Yeibum efal,
tesl, enjus oculis orania nuda et-aperta siint, Apo- apud Deum, el DeuseraiV.erbum,.hoceral inprincipio
slolu dicenlc: Vivuseniiii est sermv Dei,'el cfficax,et apudDeum, otnnia per ipsum facla suttl (Joan. i, 1),
307 . YlGiLU TAPSENSI3 508
Secundiim igiiur ipsius Domini dpclrinam, -et Apo- _^ gelio quoqne ipse Dominus ait : Paraclilus Sphitus
sloli pra-dicaiio3ieiii_salva..proprieiate-iitriusquena- sanclus, quem miltel Pater in nomine meo (Joan. xfv,
luracin una pcrsona Christi, id est.Dei vl liominis, 26). Et in Actibus aposlolorum italegiiur : Trans-
perfectus Deus, qui x-laiifical,in liomine perfecio quf eur.lesaulem Phrygiam et Gulaiiamvetitisunt a Spi-
claTifiealur,credeiidus,-colenf!us, adorandusque, el ritu sancto loquiverbumin Asia. Cum veriissentautem
Deus Dei Fili s, rn quo habilai omnis pleniiudo diyi- in Mesopotamiam'tenlabant ireBilhyniam,el non per-
nilatis-corporaliler, in-cujus pjeuiiudine Paier. est. misit eos Spiritus Jesu (Acl. xvi, 6). Manifeslissimis
Sicut enim in gtoria Palris Filius esl, secundnm do- igitur tesiimoniis probatur qnod Spirilus sancius,
(tritiam beati Apostoli, ita-in pleniindine Filii Paler Spirilus paraclitus, Spirilus qui a Patre proeedii,
csi, .dicenle-eo: Ego nn Palre, et Pater in me est Spiritus sif Fiiii, Spirtus Christi; Spiritus Jesu. Tota
{Joan..%iv, 10). El iierum : Paler autem-in tne ma- eninrTriuitas inseparabiliter in una subslanlia, di-
nens,jpse facit opcr_a(Ibid.). Servienduin ilaque est vinilaie, atque-polentia, adoranda,. coleuda, praedi-
Christo Filio, quia et perf.-cl.iisDeus, oi verus est Fi- canda est et timenda. Fugiendum iiaque est, el c'a-
lius: t-l quifideliter ser.it Filio, Patri servit, et Spi- vendum omnibus Chrisiianis, ue secundum errorcm
riluisancio, qui iu eo est. El qui-adorai Patrem,'in imperitorum hominum{quid nolaiAposio'us), erran-
ipso adorat Filium, ei Spiriium sanctum: quia in " lium circa fidem, induci possint. Erranles, inquii, <._-
Paire esl Filius,' el Spirilus sanctus qui a Deo Paire in errurem mittenles (II Tim. m, 15); id est qni in
-
procedii; ipso Dominodicenle : Ego in Patre, et Pa- Trinitalesaneta, alque indivisa aliquid creatum.aut
ler in me est (Ibid.). De Spirilu quoqoe sancto a l : inferius posteriusve suaserint esse credendum. Quia
Spritus -auiem Paraclitus, qui a Palre meo procedit qudquid creatum esi, Deus essenon polesl: quod
(Joan.xv, 2*5).El cum Filium quis' adofat, in eo Pa- inferius, perfectum non est-: quod poslerius, caret
lrcm ailoral, et Spiritum sanclum,"quia iu ipso est perpetuiiaLe:ac perinde in bisgiadibus divinum niliil
Paer, dicenle eo: Qui me videt, videt et Palrem esse potest. Ejusmpdi.namque^dociores, vel qui eo-
meum (Joan. xiv, 9). El iterum : \Pater aulem in me rum scquuntur.doclrinam.-damiiat ita scribens ad
manens,.ipse facit opera {Joan. xiv, 1,0). DcSpirilu Romanos yas electionis beatus Aposlolus : Sempi-
vcro sanelO sic ait: llk me clarificabit,quia de meo lerna quoqueejus virtus el divinilas: yl sinl inexcusa-•
acciyiet,el annuntidbitvobs (Jonn. xvi, II). El,'Omnia biles: quia cum cognovissentDeunt, non sicut Deum
quwcunquehabetPater mea sunt. Propterea dixi vobis, glorificaverunl,aul gratias egerunt: sed evanueruntin
quia de meo accipiet (Joan. xvi,-13). Spirilus'iiaque cogilalionibus suis, el obscuraium esl iiiMpienscor
Patiis, Spirilus Filii _est,Apostolo diceriie':Quoniam eorum.'Dcentesenimse essesapientes,slulii fa ti sifit: "
tautemesiis filii Dei, misit Deus Spiritum Fitii sui in " el mutaveruntgloriamincorruptibilisDeiin simifitudi-
corda nostra (Gai. IV, 6). Et iternm : Si quis autem nem imaginis corruptibilis hominis (Rom. i, 20, 21,
Spiritum Chr-islinonhabel,hic nonesl ejus(Iiom. vm, 22, 25). El itcrnm sequilur, dicens : Qui commuta-
fi). Ei ileru-tf: Scio eriwt, quia hoc mihi provenietin verurit veritatemDei in mendacio:"el coluerunt;et ser-
sa<ulemper vestram orat\onem,.el\subministrationem vierunt creaturmpotiusquamCiealbri, qui esl benedi-
296 Spiritus Jesu Chrisli (Philip. l, 19). In E^-an- ctushuswculaswculoium (/6 d., 2S).

LIRER' D trODEClMUS.
DeTrinilate, etde Spiriiu sancto..
AD-THEOPHILUM.
297 Ilis qui Filium Dei creatum esse profilentiir,
iiequaquamdeSpirilu sanclo dahimus responsum. Ut
enihi Fiiium, qui de siibstaiilia Dei impassibiliter sit j)
genitus, crealura ausi sunt dicere, ita et de Spirilu
sanclo diciint utique similia, poenilentiamvero ac-
uirj. Sed de Filio interim sentientibus recie, eiiam
dp Spiritu saneto respondebimus. Etenim spcran-
il uii est eos qui se semel de irreligiositate ad rcli-
_.'ione'inconvertere coeperuni, ad perfeclum kicrum
i.eri. Ex StripLuris sanedivinis, el non ex bumanis
inlelligentiis hoc est. Istiusmodi igiiur ralinncm pr;c-
slare operam daturisumus. Diciie nobis admirab les,
ubi Scripiurjrum divinarum legisiis. crcaiurii esse
Spiritura sanclum? Joannem, inquiuut, audivinms in
Evangeliodicenlem : Omnia per ipsumfacla sunt, et
sine ipso_factum est nihil (Joan. i, 5). Quibus dici-
rnus: Si ergo audierilis et David in^ceniesimooctavo
llecimo psalmo Spiriiu sancio dicenlem Deo, quia
Uhivcrsaserviunllibi (Psal. cxviu, 91): servum uti-
que esse diceiis eliam Spirilum sancium; qui non
est servus, sed liber, et liberaveril crealuram,- et in
adoptionem filiorumeam promoverii ad Deum. Aut
non audislis Paulum ad Romanos scribenlem : Non
accepislis spiritum servitulisilerum in limorem, sed
accepistis spiritum adoplionisfdiorum, in quo clama-
tii-is, AbbaPater. fpse Spirilus conlestalus 293 est
spirilui noslro, quia sumusfilii Dei (Roin. vm, 1S). Et
iierum : Lex enim S.pirilus vitwin ChristoJesu libc-
ravil me alege peccali el mortis (Ibid., 2). Si vero
non esl seivus Spiriius sancius, sicut probaverunt
Scripturae, elscriplum esl, QJIIOomnia sertitun. libi
(Psal. c.xvin, 91), el quod omnia per Filium facia
simt, non ostendit creatum esse Spiriium sancium.
Non enim Joannes esl qui dicit: Omnia per Filium
faclasunt,et sineijpsofaclumeslnihil (Jvan.i, 5).Unus
namque crai eorum qui audierunt Sjlvalorem dicen-
tem : Non enim vos estis qui loquimini, scd Spirilus
Paliis veslri, qui loquiturin vobis (Maith. x, 20). Sic-
 309 DE TRINITATE LIB. XIL 310
m et Pelrus scribens ait: Quse nunc nunliata sunl i _ eum in swcula. Benedicilesol et luna Dpminum, hym-
vobis per evaiigelizantemin vobis Spirilum sanctum num dicite, el superexallale eum in swcula (Dan. m,
missum e co_lis.Iiaque si Spiriius sanctus est qui S7-62). El in consequeiitlbus semeiipsos ad lioc iu-
dicit: Omniaper Filium facta sunt, et sine ipso fac- cilanles : Benedicite Anania, Azaria et Misael Domi-
tum es! nihil (Joan. i, o^-opnriueral quidem ipsum, num, laudate el superexaltate eum in swcuta (Ibid.,
siquidrai creatus esset,- dicere : Qmnia per ipsum 88). El omnem creaturam bened.cere Dominum se-
facla sunt, et ego per eum facitts sum, et sine eo cum adhortantes, non dieunt: Benedicat.Dominumet
faclumesl nihil, quomodo consueiudo sanctorum est. Spirilus sanctus. Sed ei Isaise Serapliim aslanlia et
Ita Paulus sane de se cl de omnibus sanciis obser- laudantia vjsa suntsel.Ezeeliielr cheruhim sublus glo-
vanlissime scribil: JVoWsaulem unusDeus Paler, ex riam Dei Israel; Cum-evidentissime ergo sancti fide-
quo omnia, et unus DominusJesus Christus, per quem liier non-connumerassenl his qu,_eper Filinm facla
omnia,eliiosper ipsum (lCor. vni, u'). Sed quoniam sunl, Spiriiumsanctum. sed ubiqueScrfpiuradivina!
.«on esl universilalis,.sed Trinitatis Spiritus sanctus, cum Patre et Filio eum professse sint, queui non ti-
orania quaepost Trinitalein sunt, per-Filium creata ment isti Patriet Filio subtrahere, et universila.ti,
esse dixit Spiritus sancius. Testis aulem est mibi audaciterconnumerare. Sed PaulusaitEcelesiis Dei,
Paulus beaiissimus in Spiriiu sancio, hoc quod om- -B Gralia vobis et pax a Deo Palre, el Domino Jesu
'
nia-per Filiumracta sint, profitens in-EpistoIa sua ad Chrhlo (Rom. i, 7, et in.aliis Ephlolis S. Pauli), non
Colossenses scripla : Quia in ipso Filio-creata sunt d cii anLemet 300 Spiritu sancto. Et ad Thessalo-
omnia quw in cwlis, el quw in lerris, sive visibiliael nicenses scribens dicit, Ipseautem Deus Pater,elDo-
invisibilia, sive throni, sive. dominationes,sive princi- minus nosler Jesus Chrislus dirigat viam nostram ad
patus, sire potesiates; omnia per .pstitn, et in ipso vos (I Thess. m, 11); nqn dicens, _ ei Spiritus san-^
creala sunt, el ipse esl ante omnia {Col, i, ..16). Non cius, »manifestat noneum cum PatreetFilio, sed^cum
dixit, sive Spirilus sanctus. Psaimisla quoqne in cen- Universitate pronuniiari. Nam et famulus Dei Moyses
lesimo et quadragesimo oclavo psalmo, in Spiritu dicil _->omm..s pluila Domiiiode cwlosulphur etignem
iieruin sanclo imperans universre creaturae laudare (Gen. xix, 24), non memoraL Spirilum sancluni. A
Deum etdicens: Laudale Dominumde cwlis, laudale quo et.Paulus ctim didicissel, et de Onesipho.ro ad
eumin excehis. Laudate eum omnes angeliejus, lau- -Timolheumscribit,.i_*e.eiDominusinveniremisericor
dale eum omncsvirlutes ejus. Laudateeum solet luna, d'am a Dominoin die illa (II Tim. i, 18). Nec non
laudatexnm ontnessleilw el lumen. Laildale eum cosli ei in Exodo scripium est: Dixit auiem Dominus ad
cwlorum, et a_uce-quwsuper cwlossunl laudenl nomen- Moyseni': Quoadusque non vuliis. obaudire mandata
Domini (Psal. CXLVIII, 1), etc, indignum duxil his mea, et legitima mea considerare?Non DominusDeus
coonumerare Spiritum sancium, et dicene.: Lau- dedilvdbisistumdieni sabbati? Propterea ipse dedil vo-
dei enm Spirilus sanctus :. 299 1™ laudatoruni; bis panes duum dierum (Exod. xvi, 2-3). Et hic ciim
el non laudantium est - (queraadmodum paulo Patris et Filii feeisset mentionem ,- de Spiritu sanc.ld
posi in Scripiuris probabimus ), et vivificantium, ' lacuit.' Denique el Zacliarias prppheta dicit: Et dixit
et non vivificandus.esl, \ita cnm sit; sicut Paulns Dominusad diabolum: Increpel iri~te Dominus, dia-
in secunda ad Corinlliios Epislola -ail: Sed sufft- bole (Zach. m, 2). Ubi est nunc et apud istum Spiri-
cienliaftoslra ex Deo est, qui etidoneos nos fecit mi- iiissanctus?"Quem autem non movebit instructio sa-
nistros Novi Testamenli, i onjittera, sed Spirilu : lil- cramenti? prout Dominus profitetur ; Hwcestautem ,
lera enim occidil, Spiritas aulem vivificat(II Cor. ni, via wterna, «_ cognoscantte solum verum Deum,. et.
5). Ad Romauos \ero: Corpus quidem mortuum esl quem misisliJesum Chrislum(Joan. xvn, 3), cum. de
proplei__peccatum, Spiritus axtlemvila propler juslitiam Spiiitu nihl dixisset. __EqueP.ujlns cnm didicis-
(Rgm. VIII, 10). Et iteriun : Si autem Spirilus ejus set fidei sacramentum, tiwdidit scribens ila : Nobis
qui suscilavilJesun).Cbristum a morluis habital in vo- verounus Deus Pater, ex quo omnia, et nos in illo : et
bis, qui suscitavitJesum Christum a morluis, vivifica- wnus DominusJesus Cliristus, per quem omnia, et nds
bil cl mortalia corpora veslra, per inhalnlanlein Spiri- petipsum (I Cor. vm, 6). Ergo utiiijue divinae Scrl-
lum suum iri vobis (Ibid. 11). Tres. quoque sancti ptur.-e memorarites Patrem el Filium, non .comnie- -
marlyres, Ananias, Azarias elMisael, in fqrnace ignis iiiiorantetiam Spirjilum saniiinn. Qu bus lioe modo
positi, in lerra Chaldseorum,cum admirabiliter Deus respondemus: Si ergo Moysemaudieritis dicenlem:
calorem ignis ad lemperatum rcfrigerinm converiis- Dominum Deum luum adorabis, el, illi soli servies
set, universara crea-uramadhoilanles secumlaudare (Deiit. vi, 13). Aut si audieritis Deum in Isaia dicen- .
Deum, sic incipiunt: Benedictte-omiiiaopera Domini lem : Ante me non fuii alius Deus, el post-me non eril
Dominutn,laudateelsuperexattale eum in swcula. Be- (Isai. XLIII,10), ubi ponilis FiIium?'Aiilsi audieritis,
nedicitecwli Dominum,hymnum dicileel superexaliate eum ilerunfin Isaia dicentera : Ego Deus, el nonesl
eumin swcula. Benediciie angeli Dominum, hymnum prwier m? salvans (Isai. XLHI,11). Ergo neque Deus ,
dicite, et superexallaleeum in swcula. Benediciteaquw salvator, jam quantum per vos est, Filitis Deiin con-
qnw super cwlps sunl Dominum; hymnum dicile, et _ fessione dicitur. Aul si audieritis ilerum eumdem •
superexallaieeum in swcula. Bcnedicileomnes vhtules diceuieni: Tesles estis vos,-si esl Deus prwler me (Isai.
Domini Doiniiium, hymnuin dicile, ei superexdiiale XLIV,8); non perhibens Deumesse Filium. Etitcrura:
 511 "
, . YlGILlf TAPSENSTS- 31'2
Ego Deus primus, et ego pos'ea, et prwler me Dms non A vobis el pax a Deo Palre, el Domino Jesu Chrhto
esi (Isii. XI.IV,6). Et ilernm :_Tu aulem non nosti me, (Rom. i, 7) : et nullam menlionem.eum fecisse Spi-
auia ego DoinimtsDi'us, el non est alius prwtcr me. ritus putaiis : sic iterum aiidiie eum ad CorintMos
Ego Dominus, el non est 301 amplius prwter me seriberilem in secunda Epistqla : Gratia DominiJesu
-Deus, eVnon noveras >...e: «t se-anl qui ab orienle Christi, el carilas Dei, el commuritcalioSpirilus san-
t-ale,et qui ab occidente,quia non _-,..amplius prwter cti cum orimibusvobis (II Cor.xin, 15). Et quemad
me. Ego DominusDeus, e'thpn est ainplius{Isai. XLV, modum hic dixit caritas Dei, sic etiam ;-d KnmanOs:
4). Quod si audieriiis in J'oi-1dicemerii Deum : Et Obsecroaulem vosfratres per DominumnostrumJesimi
cognoscetis,quia ego in medio Israel sum. Ego Domi- Christum, et percaritatem SpiriVusconcerlaminime-
nus Deus vesler, et non esl alius prwler me (Joel. n, cum in orationibus meispro me ad Deutri (Rom. xv,
27); etalias lnn>sm>di. innumerahiles prnfessiones 50). Et eum Paulus asseruisset communicationent
__iv_nnfiiniSeriptiirarum ciim auditis, nec Fiiium Spirilus vobiscum, Joannes ait; Communicaliovero-
uiique duhitatis Deo comiuitierari. El quibus anie nostra ul sit cum Patre, et Filio ejus Jesu Chrisld
consensisfisScriptnris dixissede Patre el Fi!io,i;sdem (Jdan. i, 3). Paulus aulem apostolusdicit : Fidelis
nunc eontraria isia esse dicetis ? Aut forsi'an haec dutem Deus, per quemvocati sumusin cominnnicalio-
iu-n suht Seripiurarum verba? Nunquid adversantur B nem Filii sui Jesu Christi Domini nostri (I Cor. r, 9).
sibi secunduni hoecdivinse Scripluroe? Absit. Licet In prima quoque Epislola ad Corinthios necesse est
enim sirigulariler sancti loquantur unius nominis iiefum audire Patilum, Trlnitalem prsedcaniem :
meniiorie, id est Paifis, ve! Filii, vel Spiritus sauclr; dieit enim : Divisionesautem donorumsunl, idemvero
iri uno tamen nomine Triniiatem se prontrntiare co- Spiritus : el divi iones minisleriorumsunt, idem aulem
gnoscunt : quod-tiovissime probavimu.. Ut enim hae Dominus: et divisiones operationum sunt, idem vero
professiones Filiuriinon exclndunt ab unitate Patris, Deusqui opcralttr oinrimin omnibus (t Cor. xn, 4).
iuio et Spiriium sancium connumi-faium Patri et Ciim dixisset aulem Deuniomnia in omnibtis operari,
Filio contineni, quemadmodum in sanclis Scripturis el professus fuisset dona quce per spiritum Ecclesise
innn.lravimus, sic nec cum Patrem et Filium nomi- donaniur, adjecit: Hwc omnia operaiur -unus atqne
nant Scripttfr.e, Spiritum tanquam creatum nniver- ident Spriritus,dividenssingulisfrout vult (Ibid., 11).
B tati connumerant. Alioqui quom"do de- Patre t-t Docens operationem Dei, operationem esse Spiritus
Filio "dicilis, vel assernistis Scrijiluras. memorare, sancti, nunquid destilit a Trinitale'Panlus? nunquid
arbiirantes non connumerari cum Palr£et Filio Spi- snblraxil Deo et Filio Spiritum el sicut ad Thessa-
riium-sancium: el si audieritis Scripturas mentionem loni.eiises scripsit: Ipse autem Deuspacis sancificet
JnciPHtesDei et spiritus, quid eritis faciuri ? Dlcit' G vosad perfectum {I -Tltess.v, 23). Ttaad Corinlhios
sane prnpheta Agg>-us: Quaprqpter ego sumvobis- in prima EpislolarSerf abluti estis,sedsanctificatieslU,'
cum, dicil Dominus omnipolens,el Spiritus meus con- sed justificati estisin nomineDomininoslri JesttChrisli'
stat iri medio vestrum (Aggwin, 5, 6). Considerate insSpirilu Dei noslri (I Cor. vi, _.!;. Consideraiisne
rrgo ubi- ponatis Filium : ecce enim omnipotens et 303 Spirilura sanctum ubique Scripinrarum in
•spirilus significilur. Aul"si audieritis I aiam diccn- Palre et Filio connumerari ? Audiendus plane Filius
lerii:. Fa. filii deserlores, hwc dicit-Dominus: Fecistis in Isaia prbpheta, semetipsum, et Patfem , et Spiri-
consitium non per me : et pactum1 non per Spiritum lum sanctum pracdican. : sic enim ait : Audi me Ja-
meum: adjicere peccalasuper peceata (Isgi. xxx, 1). cobel Israei, quenvego voco: Ego sum primus, et ego
Etilerum : Occurrerunt sibi cervw, etvideruni faeics in wternum,etmanusmeu fundavil ierram, el dexlera
suas : numero trunsierunl, el una ex eis non periit. me.i firmavit cmlum. Vocaboeos omnes, el Stabunlsi--
Alia aliam noii quwsivh, quia Dominus mandavit eis, mul, el congregabunturomnes, et audient, quis annun-
el Spirilus ejus .congregavtteas '(Isai. xxxiv, 1S, 16). tiavifeis talia? Diligens le fecivoluntatemluam in Ba-
]la_c ergo audientes, ubi Filium.quacritis?Aut si.an- bylone, ut iollam seinen Chaldworum: Ego locutus
dierilis Zachariam prophetam diceniem : Patres ve- . sum, ego vocavi, adduxi illum, cl prosperumiter ejus
stti ubi suiit el prophelw?'dicil Dominus : Nunquid in " feci : accedilead me, et audite hwc-nona principo : in-
auernum vbent? Yerumlamen sermonesmeos et legi- absconditolocutus sum liwc quando fiebanl, et nunc
titna mea percipile,302 ouw ego mando in Spir'fu Dominusmisit me, el Spiritus ejus (Isai. xtvni, 12).
met servis meis propheiis, quia apprehenderunl patres Ei iieruin : Ego sum qui deleo iniquilates, dic tu ini-
vhtros IZach. i, S). Aut si auJieiitis David dicenlem quitates tuas prior, ut justificeris: palres ViSlripriores,
Deo : Quo ibo a Spiritu tuo , et quo a' facie tua fu- ei principes eorum intque egeiunt in me, et conlamina-
giam (Psal. cxxxvnt, 7)? Quid cogilabilis de Filio? verunt principes sancla mea, et dcdi perdereJacob, et
Si vero et aposlolus Paulus ad Corinthios scribal: Israel in tpprobrium (tsai. xi.in, 25). Nunc autem
'Nescitis quia templum Det estis, et SpMlus Dei habi- audi puer meus Jacob el Israel qnemelegi, quia ego
tat in vobis(I Cor. m, 46)? Patrem el Spiriium con- aabo aquam in sili iis qui i'cr fecerunl in sicco: impo-
numerari dabitis : Filium vero in bis, quseper Spi- nam Spiiitum meumsuper senun luum, et benedictiones
ri.um sunt pnnetis? Nequaquam rogo : necin men- meas super filios iucs (Isai. XLIV,1). Ipse veio Isaias
icm vesiram, religiosi viri, boc subeat unquam; sed Trinilalera pracdicans, ail : Ecce nomen Dominiper
qucmadmod.im dixislis Pau'um scripsisse : Gralia 'mullum tcmpus vcnit ardcns ira, cum gloria ialiorum
 313 DE TRINITATE L13. XD. 311
e,us, verbuiniraplenum el ira furorissicul ignis : sed l!__ rumiati.en quam non terret _SosDominus, qni
el Spiritus ejus sicul aqua in valle trahens, venielusque fidei sacramenlum aposlolis tradens, dicit : Eun-
ad collum (Isai. xxx, 27). Audite vefo et Zachariam les nunc docete omnes geries, baplizanles eos in
Trimlatem praedicantem: ait jenim : Hwr dicit Do- nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Matlli. .
minus omnipotens;judicium jnslum judicale, miseri- XXVKI,19)? .Necnon el illa magna el beala confessio
cordiamet miserationes facite unusquisquead fralrem fidei.imo 305 'Psa "^es sanctorum , et leslamen-
suum: el viduwel pupitlo el ddvenw, el pauperi nolile tum quod disposuimus ad Patrem , Filiuni et Spiri-
tuni sanclum', ad sacrum lavacrum regeneralionis
per polenliam nocere, et malitiw unusquisque fratris omni-
sui nolile memoresessein cordibusveslris. Et non obe- venienles, confessi sic : Credoin Deum Patrem
el ih Jesum Chrislum Filinm ejus unigeni-
dierunl advertere, sed dederunl dorsum insipienter, et polentem,
aures suas gravaverunt,ut nonaudianl legemmeam et rit: tum, el in Spirilum sanclum. Et licet Dominus dixe-
Creditis in Ddum, el in mecredile (Joan. xiv, 1),
sermonesmeos,quos misit Dominusomnipotensin Spi-
et non dixit: Credile in Spiritum .sanctum, lamen
ritu suo -,in -manibus qnteriorum propltelarum (Zach.
ad : apostoli Ecclesias lotius orbis- docuerunt credere in
iv, 6). Angelus vero Domini inquit Zachariam
et Filium, et Spiriium sancttfra.Ergo dicant
Hoc verbum'Dominijn manu Zorobabel, dicens : Non Palrem,
'g si salus est liis qui crcdnnt in Patrem, et Filium, et
in vriule magna, neque in forlitudine, sed in spirilu nbn credunl in
dicil Dominus Michaeatn Spiritum sancium : sed absit. Neqne
<sneo, oninipolens{Zach.iv, 6). enim in Deum credunt qui non credunt in Spiritum
quoque audiamus, Trinitatem pronunlianlem : el ipse sanctum. Denique Paulus, inventis quibu-dam disci-
euim ait: Hwc dicitDominus ad prophetas, quisedu- 'et inlerrogalis si Spirilum sanctum accepissent
cuni populum304 meum, et mordent dentibus suis, pulis, credentes : illisque respondentibus, uec si esset Spi-
qui prwdicantsuper eum pacem, et non esl pax dnta in rilus sancius audissent, dixit : In quo ergo bapiizati
ore £orum,el suscitaverunt super euih bellum. Pro- eslis (Acl. xix, 3)? Probans qui non sunt bapiizaii in
pterea nox vobiserll ex visu_ el lenebrwvobis erunt ex nomine Spiriius sancti, nec in Palris el Filii nomine
divinatione, el occidetsol super prophtlas, el lenebri- esse baptizatos. ita plane el creaiorem spiritum
cabii super eos dies, el confundenturqui videiilsomnia, sanctiim'agnoscinius.Alioqui si creaior non est Spi-
et iiridebuntur divini, ct detrahent de his omnesisti, eo- filus, et sine ipso ab inilio creali sumus, quare non
quod non sit qui exaudieril eos. -Nisi ego in plena vir- in regeneratione sine eo r.egeneramur? Aut forsitan
lule et in Spirilu __.on_t.if,'
cum judicio cl potenlia an- ad illam aniiquitatem, quaefuerat ante prsevaricatio-
nuntiare Jacob iniquilalcs suas, el IsraeLpeccata sua nem Adae,reslituitrios regerieraiio riosfr.i? Quoniam
(Mii.k. iii-, S). Audiant ergo-sanctos convenienler ,r>quidern, uldicilis, sine Spiritn sanclo creati suraus,
Trlnitatem praedicantes, et nunqtlam Spiritum san- quomodo vero hic assumptus est sine causa in '
rege-
ctum u:iiversi.ati,'quae per Filium facta est., connu- neratione nostra? Yerum hocriicere irreligiosum est:
meranies, sed cum Palre et Filio enm profitentes. aul ne major et cauiior tanquam sine eo creatus sit
Quod si Salvatoris instructio, ut aiunl, movet eos, homo, ei exeideriL, ideo assuniilur Spirilus in rege-
di-entis : Haic est atttem vita wlerna_ul cognoscant le neraiione nosira ad tutelam cerliorem ? Sed et ipsum
solum verum Deum, et qitem misisli Jesum Chrislum valde implum, vel in sensum cujusqnam subire. Di-
(Joan. xvn, 5), el non perhibentis ut cognoscantSpi- cant igiiur qiiomodo"Spiritus assumitnr in regenera-
ritum sariclura; satisfiet illis eum audiant ipsnm Do- tionem.nosiram, qui rion creavit nos ab initio, si-ta;
miriuriiSalvatorem no^.rum et de Spiritu dicenlem : men non creavit. Dicilis forie ul sariciificeiaceeden1-
Si diligilis me, mandalamea servate, et ego rbgabo Pa- tes ad lavacrum •regeneraiionis?"Esi.eniin Spiriius
trein, el alium Paraclitum dabil vobis, ul mdneat vo- sanctus, sanclificans sancios, non lamen-crealor :
b'scumin wternum: Spirhum veritatis, quem mundus bmnia ex Deo per Filiujricreaia sunt, spcundum
non poteslaccipere,quia non vidil euin, nec cognoscit Paulum dicentem": JVooisvero unus Deus Paler. ex
eum :vos autem cognoscitiseum, quia apud vos manet, quo omnia, et unus Dominusnos'er Jesus Christub,per
et in vobiserit (Joan. xiv, 15). Adverlant igitur c-tapo- jn quem omnia, el nos per ipsum (l Cor. vm, f>).Hicau-
stolos quidem cognoscenies et Spirilum, et Filium ,' tem nihil de Spirilu sancto dixil. Qiiibus responde-
. et Patrem : mundum vero miserabilem, quia non co- mus_: 306"Sancta per Filiiim creata est creatura ,
gnoverit Patrem, neque' Filinm,- neque Splritum, di- aut non sancla? Et quidem non sanetam dici a Do-
cenleDomino, quia non cogno_verunlPalrem, neque mino crealam esse illicilum -est. Si vero sanctairi
me {Joan; xvi, 3):-Et iterum, Paraclituni.Spirilum ereavil Filius, nunc sanctificans eam in Spiritu, su-
veriiaiis, quera mundus non putest acciperei quia perflua est quae dalur ei per spiritum sanctilicaiio.-et
tion videt, nec cognoscii eum.' Significanler vero valde"iiifirina atque inanis : veluti cum sole medio
Dominus alium P.iraclitum es"se .dixil Spiritnm cur_.udiei iliumihante orbem, qui sub coe'o est su*
sanctum : quouiam et ipse Paracliius esi, sicut perfluus ei infirriius, inanisque lucernse sit splendOr.
Joannes in Epislola sua ait ": Hwc vobis scribo, Sed quoniam non merebatur, inquinnt, creaiura per
ul non peccetis, quod si peccaoerimus, Paracli- Filium sanctificarijideo ministerinm Spifilui injunxit
lum habemus ad Patrem Jesum, Chrislum el •ipse Deus, ui per illnm sanciificaretur. Ergo creari. qui-
propiliatio esl pro'peccalis noslris (I Joan. n, 1). dem per Filium meruit, sanctificari vero non meruit.-
Ut doceremur Spiritus cuin Tilio _cqua)i.a.c___. Ye- Quid igiiur majus estcrearian sanclificari? Pensate
 515 VIGiLIITAPSENSIS 316
iiaque stalera mentis veslracconcipientcs , ui vel sic A duxit eos per abyssum, sicut equutnper deserlum, et
considerare possilis, quod vos ipsi etkm inviticonfi- non laboraverunltanquam jumenta per campum; de-
temini Spirilus dignitatem. Ergo creari quidem crea- scendit,Spiritus a Domino, et deduxiteos (Isui. LXHI,
lura per Filium merebaiur, sanclificari vero per Spi- 15). Dicitur auiem et lex Dei, lex Spiritus. De sin-
rilum, quia minime indignam sua sanetificalione gulis autem t[uibusque sanclorum in tricesimo sexlo
creaveril Filius. Sed oportebat, inquiunj, per Spiri- p-a!mo dictura esl: Lex Dei ejus in cordeipsius (Psal.
lum sanctum sanciificarieam prius, ut sic mererelur xxxvi, 51). De se vero Paulus : Facius sum, inquit,
capere per Fiiium et Patrem sanctilicatioiem. Qui- /rs qui sine legc suht, tanquam sine lege essem, cum
bus dicimus rErgo nnn sancla-ereasseFiliiim dicetis? extra legemDei non essem,sedin iegeessemChristi, ut
Sed absil: neque enim sineFilioSpiritussanctificat, lucrarer eos qui sunl sine tege(1 Cor: IX, 21); Et rur-
nec Filius sine Spirilu vel Paire, sicuti el vos dixi- sum ad Romanos seribit: Lex enim Spiritus vitw in
slis, el est verum quod Paulus ad Thessalonicenscs ChrisloJesu, liberavitmea legepeccatieVmorlis(Ront.
scribens ait: Ipse aulem Deus, el Pater nosler, et vin, 2). Ita ut unitas Trinilaiis invenirelur in sanctis
DeminusJesus Chrislus sanctificelvos ad^ perfeclum ,Scriptnris : 308 1uae emm sunt ^e' ac Cbrisli, ac
(I TJtess. v, 25). Ad Corinthios vero in Epii-tola S.irilus sancti invenimus in eis; ut cum Dominus
prima : Sed abluli estis,sed sanclificalieslis, sedjusti- g Judseis dicat: Reddile ergo quw sunl Cwsaris Cwsari,
ficati estis, in nomineDomini nostri Jesn Chiisti,.et in et quw Dei sunt, Deo (Luc. xx, 25). Paulus qnoque
Spirilu Deinoslri (1 Cor. vi, 11). Yidetisne unilalem ad Philippenses seribit: Omnesenim quw sua sunl
sanclificaiionis, quomodo Paier, cl Filius, elSpiriius quwrunt, non quwJesu Chrisli {Philip, u, 21). Et ite-
sancius sanctificantcrealuram?Si igitur sancta erea- rum ad Corinlhios : Animalisaulein homo non capit
tio creata est, sine Spiritu autem sando nonest san- quw sunt Spirilus Dei (I Cor. n, 14): slultilia enim
clificata, necesse est ergo el Spiritum sanctum crea- est ejus. Et homines quidem Dei patres nostri, no-
torem «mnes cmfiteri debeamus. Alioquin.si hoc mine Dei: Chrisliani vero discipuli, nomine Chrisli:
confiteri non vuliis, quid igitur facietis, dicentes, et spiritales Spirilus sancti homine nrineupantur. Au-
non sanctam creaturam esse crcationem, deinde per dienda namque eslilla in Sarepia Sidoniasvidua ad
Spiritum sanctificaiam? Se.d timeiis irreligiositalis Heliam Thesbiten, dieens : Quid mihi el libi est homa
nolam, sanclam vero conditionem crealuraeomnimo- Dei (III Reg. xvii, 18)? Et rursum : Nunc cognovi,
dis confitenles, non tamen sine Spiritu-sanclificalam quia homoDei es lu (Ibid., 24). I!la vero mulier Su-
omnino, crealorem eliamSpiiitum confessi eriiis. nairitis viro suo de Elisaeo dicens : Eccc homo Dei
307 Si scilisYerbumDei Filium ipsius esse; audile magnus venit ad nos (IV R*g. iv,-9). Insa quoque
David in psalmo dicenlem_: Verbo Dei. cwli firmati,Q Scriptura Regnorum ait: El homoD,i venil ex Juda,
sunt^ el Spiritu oris ejus 'omnis virtus eorum (Psal. et prophetavitsuperaltare Betltel (IV Reg. xxni, 17).
xxxn, <.), et docentem TIOSnon sine Spiritu saneto Necnonetiam litulalio oclogesimi noni psalmi: Ora<
(quem corporeo,pre suo Yerbura in faciem apostolo- tio MosiJtominisDei (Psal. LXXXIX, i). Lucas vero in-
rum inspiravit, dicens : Accipile Spirilum s -nclum Aciibus apostolorum ait :,Fqcium estautem el inlegro
\Joan. xx, 22]) creaturam esse creatam. Neque os annoeos convenirem Ecclesia, et appellariln Ecclesia-
babebat, cum s't incorporale Verbum vel h.iijns priwum discipulosChristianos(Act. xi, 2o). Et Paulns.
Pa er. Alioquin si ab inilio sine Spiritu sancto creali -.-dCorinthios scribit: De spiritdlibus auCemnolo vos
sumus, quomodo'per cum resurreclio mortuorum tgnorqrej fratres. Scitis, quia qudndogenleseralis, ,ad,
elficielur? Paulus aulem ad Romanos dicit: Si Spi- idola mula quomodocunqueducebaminiaddicii: qua-
rilus ejtts, qui suicitavitJesvm Christuma mortuis, ha- propter nolmn facio vobis, quia nemo in Spiriiu Dei-
bital in vobis, qui su citavilJesunt Christuma morluis, dicit, AnalhemaJesu : el nemo.potestdicere Dominum-.
vivificqbitel-morlaiia corpora veslra per inhabitanlem Jesuin, nisi in Spiritu sancto (11 Cor. xii, \). Et rur-
Spiritum suum inwbis (Ronr. VIIJ,11). Coi.venienlia sum : Anima.lishomonon capii ea quw Spiritus surit
vero huiG David canlans Deo, dicil de creatura : Dei, slnltitia enim ei sunl : el non polest scire, quia-
Auferes spiritum .eorum, et deficient, et in pulveremTyspirilaliler dijudicalur : nam spiritqlisjudicai oinnia,
suum convertenlur.Emitte Spritum tuum,.el creabun- ipse aulem a neminejudicalur. Quisenimco.gnovitsen-
tur, el renovabisfaciem terrw (Pj.aZ.cin, 29). incon- suin Domini, qui inslrual eu;n? Nos aulcm sensum
gruum est aliler ab inilio.condi creaturam , aliler in Christihabemus(I Cor. n, 14). Sensum autem Gbristi
novissimo creari. Ilaque elsi non vultis; crcator la; in substaniia -propria AposLolusSpirilmn sanclum
raen Spirilus sanclus Paraclitus, qui a Deo mitlilur, esse professus est: Quis scii quaesunt Dei, nisi Spi-
.praedcaiur a.sanclis : Mitles SpirUumtuum, el crcu- ritus Dei? Sicul spiriius nosler, quae nostra sunlno-
buntur, el rcnotmbisfaciemterrw.Ei ui Paier,-et Filius •vfl. Ut ipse Paulus ad Corinibios scribii :. iVooi*
fecisse dicitur in Scriplura,, sic invenietur et fecisse dulein revelavil Deus per Spirituuin Suum sanctum:
Spirilus sancius. Deus enim -ail in Jereinia,. de- Spiritus enim scrutalur on.nia, etiam profunda Dei:,
duxisse hunc Israel in deserto, dicensad populum/. quis enimnov:t-hominu<it,quw sunl homiiiis,nisispiritus
El non dixhlis, ubi est Dominits, qui eduxil nos de hominis,qui eslin ipso? Sic~elquw Deisunl nemonovit
lcrra JEgypti, qui induxil nos in_deserlo(Jerem. n, nhi Spirilus Dei: nosautemnon spirituin hnjus mundi
G)?J)icil auiem ei Isai.as,qui aydicndusesl, Spiritnm accepimus,sed Spiritnmqni a Deoesl (ICor. n, 1<I).Et '
sancntro deduxisse Isracl in descrio, sic diccns: De- rursum :3©9 Vidcorenim ei cgo Sphitum Dei hrl>cre
 517 DE TRINITATE LIB. X!!. Zi»
(I Cor. VII, 40). Et Paulus sane a Deo se vocaium 4 lnbas me in his omnibus, dicil Dominus (Ezech. xvi,
ait,, ad Galatas scribens : Cum -autem placuissel *45). Paulus vero scribit ad novellum populum : Noltte
Domino, qui me segregavit ab ulero matris mew, el conlrh.tqre Spiritum Dei, in quo signati eslis in diem
vocavit per gratiam suam, revelareFilium suum mihi, redemptionis (Ephes. iv, 50). El David nihilominus
ul evangelhemeuni in gentibus (Gal. i, 1S). Romanos coulra Judaeosdicit: Et exacerbaveruntDominum in
vero a Cbrislo vocatos esse ait, scribens ad eos : In dcserto(Psal. LXXVII, 40). Isaias.etiam dc iisdem ait;
quibus estis el vos vocati Jesu Christi (Rom. i, .6). Et Ipsi vero contumuciler egeriinl, el exacerbaverunl
Spiritus sanctus Paulum et Barnabara a se dixit esse Spiriium sanclum (Isai. LXIII,10). Et ad Corinlhios
vocatos,- ut gentibus annuniiarent Chrislum. Et scribens Paulus ail : An experimentumquwrilis ejus
plane mirabile, cum Salvalor dicerel ad Paulura in qui inme loquilur Chrisli (II Cor. xm, 5) ? Et rursum:
lemplo : lio quia dd genles longe posilas ego miltam Mulier ligala est quanlo lemporevivitvir ejus, si autem
te (Act. xxn, 21); et Paulus ad Galatas scriberet : mortuus (ueritvir, liberala est; cui vullnubat, tanlum
Paulus apostolusnonab hominibus,nequeper hominem, in Domino. Beatior aulem erit, ,si sic manseril secun-
sedper JesumChristum.el Deum P-alrem, qui suscilavit dum meumt,ententiam: videorenimet-egospiritum~Dti
eam amortuis (Gal. i, 1) : Spiritus tamon. sanclus- habere (1 Cor.vu, 59). Et ad Romanos dicit : Verita-
misii Paulum et Barnabam pn.balos ad praedicandum B l.emdico in Chrhto Jesu , non menlior^,teslimonium
gentibus Jesum Chrislnm. Dicit uamque Scriplura mihi perhibente conscienlia mear in Spiritn sancto
sjc : Eranl aulem.Antiochiwin Ecclesia prophelw el <>(Rom.ix, 1). Et in Isaia.Dominus : Filios aenui, el
dpclores,in quibus eral Barnabas, et Simon qui vocaiur Mxaliavi : ipsi vero tne spreverunt. (Isai. i, 2). In
Niger, et Lucius.Cyrenensis,et Manahen quoqtte, qui EvangeUovero : Quod natum esl de carne, caro est :
efal HerodisTelrurchw collaclaneus, el Saulus. Ser- el guod nalum esl de Spirilu, sanctum est, quid-Deus
vientibusvero eis Dornino,el jejunanlibusdixit Spiritus Spiritus esl. (Joan. in, 6). El rursum : Spiritus ubi
sauclus: Scgregale mihi Barnabam et Saulum in opus vull spiral, et vocemejus audis, el nescisunde veniat,
ad quod vocavi eos. llli vero jejunantes et orantes, et quo vadat. Sic esl omnii qui natus csl ex Spiritu
imposuervnl eis manus el dimiserunl : qui missi a sancto (Ibid., 8 ). Ergo haec ad initium Eyangelii
Spirilu sanclo descenderuntSeleuciam, el inde navi- cotnparans, minuit Spiritus sancti dignilaiem? Nara
gaverunt Cyprum (Acl. xm, 1-4). Et sic deinceps in principio quidem Evangelii Joannes de Salvatore,
pfaedicatiogentibus per Paulum facta exponilnr.- Et etde his qui credidernnt ait: Qiiolquoteutnreceperunt,
est quidem quando ex persona Palris loquunlur i/.editeh polestaiemfilios Dei fieri, qui,credunl in no-
prophelae. Sic David in psalmis ajt : Setneljuravi in mine ejus, qui non cx sanguinibus, neque ex volunlale
sanclo meo, si David meritiar :.semen ejus in wternum C 311 carnis, neqtte ex volunlaleviri, sed ex Deo nati
manebil,el sedes ejussicul sol anle me (Psal. LXXXVJII, sunt (Joan. i, 12). De regeneraiione quoque fideliuni
56). El rursum : De fructu ventris tui ponam super exponens Dominus, 'ef poslmodum Ncodemum in-
sedem meam (Psal. cxxxi, 11). Sicul et Peirus ait; siruens, eos qui in se creduni, lioc est qui aecipiunt
Prophela cum esselDavid, el scirel, quia juramenlo enm, a,Spiriiu sancio regenerari oporlere dixit sic :
jurassel illi Deus, defruclu lumbi ejus srdere Chrislum Ne mireris quia dhi tibi, oportet vos nasci denuo.
sceundum carnem super lltronum suum (Acl. u, 50). Spiritus ubi vult spirat, el vocemejus audis, et nescis
Quando vero ex persona Filii? cum Isaias dicit: Hwc unde venial et quo eat. Sic esl omnis qui natus est
dicil Dominus : Propter vos semper blasphemaiur no- ex Spirilu-sanclo~(Joan. ni, 7). Ei comracmoTans
men meumin gentibus: proplerea cognoscet populus ante : Quod nalum est de Spirilu, spiritusest (Ibid.,6).
meusin illa die nomenmeum, quia ego sum : ipse qui Ex earue, caro : et quod nascitur de Spiritu, spiritus
loquebaradsum (lsai. LII, 5). Quando auiem ex per- esi. Si igilur hi qui cuelesii regeneratione gencranlur
sonaSpirilussancli?utcum propheta Agabus.dicat : ex Spiritu sanclo generati, ex Deo sunt generali,cur
Hwc dicilSpiiitus sanclns : Yii-um.hunc, cujus esl non sj quid magnum et divinum et Trinitale dignum
310 islecingnlus, sic ligabunl in Jerusalem Judwi, de Spirilu nos opinari o.porlel, quanlum ad bumanam
el tradent inmanus gentium (Act. xxi, 11). Paulus Q possibilitalem esl? Quid vcfo cogiiabimus iterum au-
autemadTimotheum scribit: Spiritus autem manifeste dientes Paulumad f:ori::tiiiosdeSpiriiu scriben_iem:
4icit,quia in novissimis lemporibus discedent quidam A)t nescilis, quia corpora vestra teniplum esi Spirilus
* fide, attendentesspirtlifcussedudoribus (I Tim. iy, l), sancli, qui in.vobisesl, qnem accepxslisa Deo? et uon
ct doctrinisdaemonurii, el sicut caetera perpr.ophetas. estisvestri : empli enim.esth pretio magno. Glqrifica'3
Est enimquando Pater, etquandoFilius, et quando et portale Deum in cordibus veslris (I Cor. vi, 19).
Spirilus sanctus loquitur. Sic equidem per -seipsum Taliane de aliqyo ex crealuris proprie esse dicunlur;
Paler de Salvatoreait : Hic eslFilius meus dileclus, in et qualia de Deo, lalia de Spirilu scrihcrenl sanclo,
quqcomplacui(Matlh. m, 17). Filius vero ,antequa.m si creatio esset? Quid vero facicmus audicnles Pe-
conversaretiir inier-homines , singulis quibusque ' trum ad Ananiam dicentem : Quid quod tentavit Sa-
sanclorum loculus est, et post-assensum ejus in tangs cor tnum.ul mentireris Spiritui sqnclo, et subtra
ccelos Spiritus quoque sancius ad discipulos ait : heres a prelio fundi? Npn es mcnli us hoininibus, -.cd
SegrecjatemihiBarnabam et Paulutn in opus ad quod Deo (Acii v, 5). _ Sed diccnifoite, sic qui SpirHii
vocavieos(Aci. xnt, 2). E.tpropheta qnidem Ezechiel Dei iiu-ntiunlur, el men iun'ur Deo, vclut, qui ir.mi-
contra yelercm pop.u!umi:Iam_ans, dicit : El conlris- strum conlumelia afficiunt, Regcmceiiedc&oncsiaiU,
319 VIGIL.1ITAPSENSIS 320
Quibus dicimus : Ergo el -i.H apostolis mentienle^, A ISpiritus vero sanclns, ParacliiuSj Spirilus veritaiis,
nonne Deo mentiii-sunt? autqui aposiolos recipiuut, Ihisque obumbraniibus pafilurae eum Mariaecrealum
nonne Deum recipiunt? sicut Dominus ad apostolos est i dominicum lemplum ': angelus auiem ex Spiriiu
'
ait : Qiii recipil vos, me recipil: qui Aierome recipit, _ sanclo cfealum esse illum dixit, cur non unam opera-
'
rccipil eum qui me misit (Maiih, x, 40). Oportebat tioriem esse Trinitatis erudiamur?"Nam et omnes fi-
e. go Pelrum memoranteni : Quid quod tenlavilSata- •deles ex Spiriiu saneio esse dixit Dominus ad Nieo-
tfOscor luum mentiri Spirjlui sanclo? non es mentitus •• 'demum-, profitens : Quod nalum est excarne, caro
Spiritui sanclo, sed Deo; aut dicere : Quid quod ten- esl * : el quod nalum esl de Spiritu, spiritus esl. Ne
tavit Satanas mentiri nobis? Non es mentilus ho- mireris 'quoddixerim libi : Oporlel vus nasci denuo.
minibus, sed Deo, ut seqiienlia raiio habeat : Quo- Spirilusubi vulispirat, etvocem ejus nudis, efnescis
niam Deus sanctjs suis hoc iraditlit et sapere et pro- unde veniat, vel quo eat. Sic esl omnis qui nattts
iileri, quemadmodura cum a filiis Israel, spreto illo est ex Spiritu sanclo\Joari in, 6, 7, 8). Cum ergo
magno Satnuele, rex peiebatur, umosstusque essei, audiamus : Nobis vnus Deus Paler, ex quo omnia,
dixit ad eum Deus : Non te 312 spreverunt, sed me et unus Dominus Jesus Cltrislus, per quem omnia,
(I R:g. vin, 7). Et talibus quidem verbis Pelrus non "et nos per ipsum (1 Cor. viii, 6): el habemus quod
est usus; sed cum Ananias et Saphira uxor ejus B majus est lola creatura et gloriosius, id est corpus
putarent se hoirimes decipcre, unus ex liisqui decipi - Domini, nec non et dmnes sancto Spirit.u esse sanc-
pulabanlur Petrus tlix.it; Quid quod tenldvitSalanas^ tos : cur ndn quae de Patre et Filio eadera eiiam_-de
menliti Spirilui sanclo? nones menlitus hominibus,sed Spiritu sancld ex Scrip.turis sapere debeamus? Quod
Deo. Sic sane el _ad Saphiram ingressam continuo si grave vel nefas impiis fioc esse videtur, ergo sicut
dixit: Quid qttod convenit vobisttentare Spiritum Do- credunt in Patrem,, el Filium, nonita credant.iu
mini? El-Pairi^uidem, et Filio,'et Spiritui sanclo Spiritum sariclum : et sicut baptizanl in uomine
fide.es vi^cre sancta eloquianosdocent, sicut Paulos Patris et Filii, non ila baplizent etiam in Tiomine
ad Rdmanos scriliil : Quod autem morluus est peccato Spifilus sancti. At videamus si vel in Deum cre-
morluus esl seincl: quodautem mvit, vivit Deo (Rom. dant- vfelbaptizent, qui sic sapiunt,' non videntes
vi, 10). Et rursum : Vl qui vivunt,jam non sibi vivant, in Scripluris sanclis Tririilatis unitatem. Scripsit
sed ei qui pro ipsis moiiuus est,<et resurrexil (II Cor. nanique ad Epbesios beaiissimus Paulus : Prop-
v, 15); Et rur..um increpans Galalas sciibit : Sivivi- leyea suscipite tola arma Dei, ut possilis resistere in
mus Spirilu, Spiritu el ambutemus (Gal. v, 25). T__l 4ie mdligno : el cum omnia perfecerilis, stale cincti
cum Paulus di. eret : Nobis vero unus Pater ex- qrio lumbos iii veritale, el calceale pedes in prarparaliom
omnia, et'unus'Doiriinus Jesus Cliristus,' per quem G Evangelii pacis : super hwc omnia accipientes scutum
orimia (l Cor. viu, f3). El quod esl majus in tota fidei, ei galeam salutaris accipile, et gladium spiritus,
crealura , hocest corpus Domiiii, e'x Spiritu sancto qwodesl verbumDei (Eplies. vi, 15).'Ecce tplamar-
esce creditur, sicut evarigelista Matilneustradidii : maturam et galeam Filii : ipse enim esl salutaris :
Chrisli generdf.osic fuit. Cum desponsala essel Maria sicut dixit Isaias propbela : Et videbilomniscaro sa-
mater ejus a Joseplt, -anlequam convenirent, inventa - lulare Dei nostri (Isai. XL, S). Gladius vero Spirilus
est iii-uterohabensdeSpiritu sanclo. Joseph autem vir saiicli, nunquid deslilit a Trlnilate? nunquid non
ejtis cum essel liomojusius, et nolleleam detegere, tio- uniiaiem ed6cet?Quid igitur de Spiritu-sancto quis-
luit eam occultedimiltere.Hwcaulcm eo cogilante, ecce quani diciL?cum lales professiones de eo audiat in
angelus Domiuiin somnisvisusest a Joseph dicensilli: Sciiptiiris enunliari, audiat etiam sanctos oran-es
Joseph, Fili David, ne limeast elipere Mariam uxorem Dominum : Domine, ne in ira tua arguas me (Psal. vr,
.luarn : quod enim-exea nasceiur, de Spirilu sancto 2). Et inrpsalmo x-Arguam le et slaluam peccata
est (Matth. i, 18), Et Hcet Sapieniia Saloinonis in 314tuaante faciem luam (Psal. XLIX,21). Et Sal-
Pfoverbiis, de corpore Salvaioris diceret, Sapienliai vatorem de Spiritii sancto dicentem : Si autem iero,
wdificavitsibidomum (Prov. ix, 1), elliic profiletur miltam Paraclilum sid vos; et cum venerit ille, arguet
iinigeriiium crealorem cofporis sui, hic tamen ange- j) JJ huricmundum de peccato, -elde jus'ilia, et dejudicio
Iris ex Spirilu sancto illud esse' dixit : 'et sic omnis> (J-oan.-xvi; 7). Et quemadmodum in Isaia, decon-
€liris"tianu ."cuminslruilur, credit. Neque enim Scrip- vefsatiohe unigeniii inter homines audimus : Exibil
;tura cifca Triniiaiem discrepat, uriam camdemque virga de radice Jesse,'et flos de raUice ejus ascendet, el
tiperalionem ejus faclam ubique docens. Deniquei requiescel in eo spiritus Dei, spii ilus sapientiwel inlel-
Deiim paritura beata Virgo Maria cum Gabfieleml lectus, spiriivs consitiiel.forlitudinh, spirilus scieniiw
jiudisset diceuiein : Ecce in ulero habebis, el pnriesi et pieldtis, etreplebil eum spiritus timorisDominb.Non
filium, elvocabisnomen ejvs Jesuin (Luc. i, 51), etc; ; secundum gloriam judiiabit, neque secundum facun-
'eLcuni interroga<set, Quomodo,erilistud, quia virumi diam arguet; sedjudicabit huinili judicio, et redargucl
non novi (I/iirf.,«54)?slaiiuidocelur ab eo dicenie : superbos,el eripiel humiles terrw, et perculiel lerram
Spirilus sanclus superveniclin ie , el virius Althsimii verbooris, elspirilu per labia-inlerficielimpium (Isai.
obumbrabillibi, Proplerea quod nascelur ex le ianclumii xi,-1-4). Igitur el conversatuin eum inier homines
vccabiiur Filius Dei (lbid., 5o). Quod si 313 viriuss videmus, et spiiitum Dei, id esi Spiriium saucium
Aliissimiesiunigenitus,seeuiidum Paulura dicentem: (qui ctsepiem -spiritus vocanlur) super eum.requics-
"ChrhtusDzi virtus, et- Dei s~apientia(l Cor.-i, 24) : ccre vid mup; nondum vero jndiecm eum aspe\imus.
 521 DE TRINITATE LIB. XII 522
sed vitlere in secundo ejus advcnlu exspectamus. Sic ih. corpora veslra, pcr iithabitaniemSpiritum suumin vobis
itaqueet de Spiritu sanclo audicnlt-s consideramus : .(Rom. vni, 11). Et Davidin cenlesimo tertio psalmo:
Ipse enim Filius est Dei, qui dixit; Et cum venerit . Auferes Spiritum eorum, et dcficient, el in putoerem
Paraclitus, arguet kuncmundum de peccalo, el dejus- convertentur. Emiiie Spirilum luum el creabuntur, et
titia, ei de judicio (Joan. xvi, 8). Ncque enim sine ,renovabis faciem lerrw (Psal. cm, 2g). Et quisqnam
Spiritu sancto Dominus adveniel in earne, sed-con- Paraclitum creatofem non confiletur esse, qui miiti-
linens cum divinilate sua etfm qui univcrsilatem im- tur, et creatcorpora a,sseculo dissoluta, et conversa
.plet, cum sit unctio super earnem suam. Sicsane et in pulverem suum; el renovat f.iciemterrae ? secu»-
David audivimus canlantem et dicentem : Quoibo a dum.hoc quod in Jsaia propheta 316 scriptum esi:
spiritu tuo, el quo a facie tua fugiam (Psal. cxxxvm, Eril autem cwlumnovumel ler.ranova (lsau i,xv, 17).
7)?Auiflontanquamjudicemspirilum exspectansistas Sine quo nihil neque Paler, iieque Filius operaturin
emitiit professiones? Omne enim opus Dei, et Christi, creatione, sicut anle Scripiuris sanctis demonstravi-
et Spiritus sancti esl proprium. Aut non audivimus mus. Et ilerum Paulus ad Romanos scribit : Habeo
eum in nonagesimo et quarlo psalmo dicenlem de enim confidenliam-in ChristoJesu ad Dominum : non
Deo : Hodie quidemsi vocemejus audieritis,~nolileob- autem audeo de omnibus loqui, quod non esl operatus
durare corda veslra, sicul in exacerbatione secundum B per me Chrisius. Ad obauditionemgenlium veibo et
diem lenlalionisin deserlo, ubi lenlavcrunt me palres facto, atque in verilale signorum -e. prodigiorum in
xeslri (Psal. xciv, 8). De se vero : Probaverunl el vi- 'v'rlute Spiritus sancli (Rom. xv, 17): docens Spiriiu
deruiil opera mea. Quadraginla annis proximus fui -sancto Christum per se signa et prodigia fecisse. A<1
generalionihuic, et dixi: Semper hi erranl corde. Ipsi Ephcsios vero : Hujus rei gratia fieclo genua mea ad
veronon cognoverunlvias meas,sicul juravi in ira mea: Palrem, ex quo omnispaternitas in calo et in lerra no-
Siinlroibunl inrequiemmeam(Ibid., 9-11). Quod si di- minatur, ttt det vobissecundumoputentiam glorimsuw
cant illi Deum esse, el non spirilum; quidicit: Prople- virlulem confirmari per Spiritum suum in interiorem
rea odiohabuiillamgenerationem,ot anledicta illaom- hominem, habitare Christum per fideirtin cordibusve-
nia, audianiPaulumea quscineodem psalmo sunl dicta, stris (Ephes. m, \h). ,El bsec quidem dePaireel FJIIO
315 ad Hebra-osscribentem sic: Quaresicut Spiritus Paulus singularitir scribit ; sicut ad Thessalonicen-
sanctus dicit; liodie si xoccm fjus riudierilis, nolite ses, quod frequentermemoravimus ait: lpse veroDeus
obdurarecorda vestra {Heb. m, J7). Yeniani auiem ad el Paler noster sanclificelvos ad pcrfectum{Thes. v,
prophetam Isaiam, et- audianl eum dicentem : Non 25). Non dicit sdnclificenlvos plnraliter,"sed sanclipcet
legatus, neque angelus, sed ipse salvabit eos, eo quod singulariter. Quando aulem ad Corinlliios deFilio et
d.ligerel eos: et ipse suscepileos, et exaltaviteosomni- G Spiritu dieit: Sed abluli estis, sed sanctificatieslis in
bus diebus swculi, Ipsi vero conlumaciteregerunt, et nomine Domiriinoslii Jesu Glirisli, ei in Spirilu Dei
exacerbaverunlSpiritum sanctum, el conversused eis noslri (1 Cor. vi, 11). El de Palre quidem, et de Sp'-
ad inimicitiam(Isai. LXHI,'9). Necnoii etiam prim:- rilii: Nescilis quia lempluiftDeieslis, el-Sphilus-Dei
Jias manyriim Slephanum-auscullentiicrepanlem habitat in vobis*>Si quis templumDei violaveritdispev.
.principes Judseorum, ob beneficia quse contulit Deus del illumjleus : quia templum Dei sanctum.est, quod
•patribuseorum, cum-educerel eos de lerra __Egypli, eslis vos (I Cor. ni,-113). Sed et David de Paire et
peraciis signis etprodigiis in terra__Egypti,etin mari Spirilu dicat: Qiioiboa Spirilu luo? et tt facie tua quo
JRubro,et in deserto, per annos qnadraginia :"etob ea fugiam? Si ascendero in cwlurit, lu -ibi /s (PsaL
quae.irreligiose egerunt, factoTilulo et idolis adoran- cxxxvm, 7); et non dixii vps, licei de Spirilu etPatro
tes, et propter omnia quae nefariemachinati sunt, dixerit: Ubi estenim Deus, ibi est et Filius, et Spi •
Jicentem ad eos : Dura cervice, et incircumcisicorde, ritns esse ostendiiur, el in Filio aiqiiein Spiriiu san
et auribvs, vossemperSpiritui sancto dbnilimini: sicul cio Deus adoraiuf. Nam cum Samaritana mulier ad-
patres teslri elvos. Quemenim ex prophetis non perse- huc carnaliter cogiiaret de Deo, et arbitraretur in loco
cuti sunt palres veslri, el occiderunl? pronunliantes de Deum adorari, acdiceret :Domine, animadverioquia
adventujusti, cujus vos proditoreset interfecloresfacli •" prcphela es lu, Patres noslri in monte islo adoraverunt;
estis. Qui accepislislegemad angelorumconstitulionem, el vos dicitis quoniam Hierosolymisesl lociis, iri ifttd
elnonservasth (Act. vn, 51-S5). Quis igitur non mi- adorari oportel (Joan. iv, 19). Dominus autem exclu-
rabitur Spiriius sa^hetidivinilatem, cum lalia si-alde densin locoadorari Deum,dixtlud eam: Mulier, crede
eo dicta? Quis n-n venerabitur Paraclitum Spiriium mihi, quia venil hora, quando neque-inislo monte, ne-
veritaiis, cum viderireum arguere htinc mundum de que in Hierosolymisadorabilis Patrem: sed venithora,
peccaio, et de justitia, et de"judicio ? Cum viderit qtiando veriadoralores adofabunt Patrem in spiritu
eum suscitantem moriuos, et vivificantem,.et facien- el verilale-.Pater enimtales quwril, et 317 adorantes
lem qnod Pater et Fifius facil? Nam in Evangelio Deumin spiritu el veriiate oportel adorare (Ibid:, 21),'
scripluni est: Sicut enimPaler suscital morluose! vi- Quod si ltf spirifu etveritate, ergoiirFdio Deusado-
vifical, sic el Filius quos vult -viviftcal(Jodn. v, 21). ratur : nairi veritas esl Filius, qui dixit: Ego sunvvia,
Et aposlolus Paulus ad Romanos dicit-: Si Spirilus el verilas, et vita(Joan. xiv,'6); curnbn cum Patre
ejus qui suscitavilJesum a morluis, habitat in vobis: Spiritus adorandus sit a nobis : namque inaccepiibile '
qui suscitavil Jesum a mortuh, vivificabilel morlalia est, ut corporalem veneranies Deum, tionin Sjiirilu et
 "
323 _. VIGILII TAPSENSIS - *324
in Filioadorent. Mio quin si in Spiritu adorant Deum, A eorum cor, ne -fqrle videant oculis, el inlelligant corde,
coadoratur Spiritus : cum in Chrislo audiant glori- et convertantur, el sanem illos (Jodn. xn, 39). Ifee
ficari Palrem in Ecciesia, quid se esse facluros asse- igilur dixit Isaias, cum vidisset gloriam ejus, el lo-
rent ? Paulus enim scribens ad Ephesios ait: Ei qui cuttis esldeeo. Et quidfacient dePaulo,qui Spiritum
, votensest omniafacere abundanter supra quampelimus .dicit in illa gb-ria visum esse Isa"se, et-loculum esse
eut sapimus, ipsi gloria in Ecclesia,'in ChristoJesu, in ei, cim misisset eum ad populura supradicta dicere?
. omnes generationesswculi swculorum (Ephes. m, 20). Seriptum estenim sic in Actibus apostolorum: Con-
Et rursum Paulus dicit ; Quia per Christum diciiur venientes autem ad allerutrum Judwi dimittebantur,
Amen-Patri ad gloriam (II Cor. i, 20): pcr nos Pa- dicentePaulo verbumunum: Quia beneSpiritus sancths
tfem etFilitfm, et in Filio Patrem glorificantes, non toculusest ad Patres vestros per prophetamIsaiam, di-
ulique conglorificanieFilio. Sic iiaque Deum adoran- cens: Aure audielis el-non inteliigelis, el vidintes vide-
tes in Spiriiu et in Filio, id est per Spiriium.ac per bitis et non aspicietis. Incrassalum cst cor populi hujus,
-Filiuui adoranles, coadoramusDominum, et Filium, et et auribus suis graviter audierunt, ei oculos suos clau-
,Spiritum. Denique Paulus scribil: Utin nomineJesu serunt, ne forie videanl oculis, et auribus audiant, tl
£lirisli omnes genua fieclant, etomnis lingua confitea- corde inlelligant, et convertantur, el sanem illos (Aci.
tur, quia DominusJesus in gloria esl Dei Palris (Phi- __,xxviii, 25-27); Ecce Joannes quidem Filium, Paulus
lip. n,10). Quod si hi, qui in nomine Jesu Cfirisli vero Spiritum sanctum esse dicii, qui sit visus Isaia»,
fleclunt genua, Filium glorilicant cum Palre, cur hi sedens super thronum altura et elevatura, 319 qui
qui in Spiritu Patrem et Filium adoranl, non adora- adora.ur, et laudatur, et glorificaiiir a seraphim.
bunt eum cum Paire, el Filio, et Spiritu sanctov Si Ecclesiae autem Cbristi omnes ^b Oriente usque ad
itaque audivimus Moysen dicentem : Dominum Deiim Cccidenlem convenienter Patrem a seraphim laudari
tuumddorabis, etilli soli servies (Deut^xi, 15), scimus profitentur in ministeriorum relatione. Dicant ilaque
pronuntiari cum De.)Filium et Spiritum. Et ne lan- " nqbis qui venerationem Spinlui sancto deneganf,
quam .non sefipta memorantes, el de nostro loqui quisnam ex his verum dicat, aut quis f.dlat? Utrumne
videamur, demonslranda est co3le_tiumvirtutuni ado- Joannes, an Paulus? an vero omne. Eccleshe Cliristi ?
ralio, et sicut e sanctis didicimus Scripiuris. Forsitan .quoniam quidem omnes EcclesiaaPatrem profiienTur
illi semulatores effecti, sic etvenerari discent et orare. esse qui adoratur a Seraphim, Joannes Filium, Panlus
Quem visum volunt Isaiae in .lemplo laudari, et ado- vero Spiritum sanctum. Si,vero nemo eorum fallii,
r.iri, el-glorificari a seraphim, Patremne an Filium; sed omnes veritatem dicunl, manifeste probalum e4
forle eiiim aures obsiruent s'i audiant et Spiritum quod etiamsi Patris nomen diratur, habel tamen Fi-
sanctum. Isaias enim ait : EtJactum est anno quo Q lium elSpiriium sanctum secum pronuntiaium.AHo-
tr.ortuus esl Oziasrex, vidi DominumSabaolh sedeniem qui quid facient audientes Salvatorem xlicentem ad
super thronumallum et elevalum,et plena domusgloria discipulos : Euntes docele omnes gnnles, baptizantes
ejus: et-seraphimstabanl in circuilu ej,us,sexalas habens eos in nomine Palris ,.el filii, et Spiritus sancti
una, et allera sex ; et duabus quidem alh velabant fa- (Matth. xxvin, 19)? eum Scriplura non Trinitatem,
ciem : duabus veropedes, et duabus volabant, 318 el .sed tfnionem nominaret. Soripttfm est enim sic in
clamabant alterulrum, et dicebant Sanctus, sanctus, Actibus apostolorum, de Iiis qui in Samaria credid^-
sanclus DominusDeus Sabaoth;\plena est omnis lerra runt, el baplizali sunt a Philippo, Tantum ba}tizati
gloria ejus, et levatumesl timenex vocequa clamabant, eranl in nomine Domini Jesu (Act. vm, 16). De liis
el domusxmpleta est funio. Et dixi : 0 miser ego, quo- vero qui Ephesi a Paulo bnp-izatt simt : H cum au-
niam compunctus sum : quia cum-sim homo, el im- dissent, bapliz ti sunl in nomine Domini~Jesu Chrisli
munda tubia habeam, et in medio populi immundalabia (Ibid., 12; A't. xix, 6). Petius etiam Judaos allo-
habenlisegohabilem,regemDominumSabaolh egovidi quens : Pwnilentiam, inquil, agile, et baptize'ur unus-
oculis meis. Et mi sus esl ad me unus de sergphim, et quhque vestrum in nomineJesu Chrisli in remhs'one
in manu habebut-carbonem,quem in forcipe sumpsit ab peccatorum vestrorum (Act. n, 38). li cum audissent
allari, el letigit os meum, et dixit milii,: Ecce tetigit n et comprobassent sermones ejus,- bapfzati suni, ei
islud labia lua, et aufereliniquilatesluas, et peccala tua additw sunl in die illo animw quasi iria millia (Ibiil:,
emundabit.Et ego audivivocemDbmini,dicentis: Qucm 41). Nunquid praevaricatores mandati Salvaloris ef-
mitlam et quis ibit ad populum htum ? Et dixi : Ecce fecti sunt? et conlra iradilionem Salvatoris bapiiza-
ego;mitie me. El dixit mihi: lio ad populum istum, et verunl-tanlam multitudinem? Non enim scriptum est,
d c ei: Aure audieiis, et non inlelligelh, etyidentes vide- quia bapiizaverunt in nomine Patris, et Filii, el Spi-
bitis, et non aspicielis. Incrassatum cst enim cor populi ritus sancli, sed tantum in riomine Domini Jesn.
Iwjus, el auribussuis graviter.audierunt, et ocuiossuos Nunquid ergo prievaricaii "sunl? AMt. Nam licet
clguserunt; ne forte videanl oculis\etcredant, el auribus Filii nomen tantnmmodo dicatur, liabel tamenPalrem
audianl, et corde inleltigant, et converlanlur,-etsanem etSpirilum secum prontfniialum, sicut in Scripluris
iilos. Et dixi: UsquequoDomine(Isai. vi, 1-11)? Quem sanclis probavimus. Ilaque et Spiritus sanclus Sa-
igitur bunc esseA-oiunt, afferant, dicent enim foiie baolh dicitur, el est cum Deoet cum Filio a sera|ihim
FiUum. ln Evangelio enim xxv«'IWKVVHV scriptum esl: adoralus. Proplcr quod baec ler dicunt, Sanctus, san-
- Ei propterea non poteraut credere.in Jesum, quia dixii ctus, sanclus (Isaj. vi, 3), utTrinilatem proriunii.ireut.
Isuias prophela : Excwcavit eornm oculos, el hebelavit Unde ct Paulus Dominumvocari Spirilum non uegat,
 S25 DE TftlNlTATE LlB. XII. 326
dieens ad 320C°rmlu,0S " DominvsveroSpirilus est, A\. mal nos vobiscumin Chrislo, el unxil nos Deus, qui et
et ubi Spirilus Dominiest, ibi liberlas (II Cor, ui, 17). signavit nos, el dedit arrham Spirilus in cordibus nos-
Et ad Romanos ait: Lex autem spiritus vitw in Christo tris (II Cor. i, 21). Et iierum ad "Ephesios ait: In
J*su liberaviVmea legepeccatiet morlis (Rbm. vm, 2). quo credeniessignati estis Spirilu promissionissanclo,
Quomodo ergoausi estis Spiritum sanctuni servum qui esl arrha hwredilalis nostrw(Ephes. 1,13) : magna
dicere, qui creaiuram Hberavil? Si enim omnia per nos sapere sancti prseparanl de Spiritu sancio.-Nam
ipsum facta sunt, ostendit creaium esse Spiriium cum David diceret in quinto decimo psalmo :, Domi-
sanctum? Utique etiam id quod in'centesimo octavo nus pars Itwredilalismew, et calicis mei (Psal. xv, 5).
decimo psalmo scripium est, Quia omnia serviunllibi El Moses scriberet: Noueril portio, neque hwreditas
(Psal. cwm, 91), servum esse osteuditSpiritum san-- levilis in terra ; Dominus ipse portio eorum est. Et
ctum? Sed neque in quo dicitur, omnia per Filium Jeremias clamaret: Quia- qui formavit omnia ipse
"facta suntj assignat Spiritum sanctum : ipse enim est est-hspredHas hujus Jacob, Dominus nomen est ei. Et
qui loquitur : neque id quod omnia serviunl lilii, cum Dominum luered.taiem sanctorum Scriplurse
servum esse ostendit eum. Alioquin «t Paulus que- dicerent, Paulus arrham baereditatissanctorum Spi-
modo audiendus est, dicens : Non enim accephtis rilunrsanctum esse d xii: In quo, inquil, credcntes
spiritum servitulisiterum in timore, sed accephlh spi- -1B signali estis Spiritu promhsionis sancto, qui est arrha
rilum adoptionisfiliorum in quo clamumus,Abba, Pater hwredilalis noslrw (Ephes. i, 13) : docens haereditari
(Rom. vm, 1S)?Ilaque ncc servus nec crealio Splriius etriori haereditare. Professiones sanctorum cons de-
sancius esse docetur. Sed vos et carneum, et sefvum rate. Ailenim Isaias ad eos qui noti haberent Spiri-
cura esse infamalis, cum non solum liber sit, sed el tum sanctum, et propterea ignorantes esse haeredi-
creaiurae Hberlalem largialur, sicut stfperius prob.i- taiem sanclis posl hujus soeculi exilum inslruens
vimus. Et rufsura Pauius scribit:' -Dtmstonesauiem pariler, et dlcens : Est liwredias coteniibusDeum, et
donorum sunl, idem vero Spiritus (I Cor. xn, 4). voseritis jusli, dicil Dominus (Isai. LIV, 17). Qui siti-
Ei, Omnia autemhwc operatur mius et idem Spititus, lis, iteadaquam(Isai.L\', l),Spiiilum sanclum aquam
dividens. singulis sicul vult (Ibid., 11). Et Jesus appellans, sicul poslniodum monstrabimus : cumsit
ait: Spirilus ubi vull spirat. Si autem iacii quod vuli, arrha sanctorum haereditatis, huncSpiritum sancium
et David signaculum e't arrham haereditatis cum ha-
jam non esl servus, sed liber. Quali vero morle fi-
nientur qui Tiominiim coelesiis militiae servum esse buisset. Sed bos quidem quinon ciedunt haereditatem
esse sanctis, post hujus vitas exiium 322 niiseros
profitenlur? Dominus enim virlutum interpretalur
Oominus Sabaoth; qui ulique libertalem non largiiur esse dicit. De se veio el sibi similibus confidenler
•creaiurae,nisi esset creationis Dominus : in nomine C < agens ait in psalmo quarto : Mulli dicunl: Quis osten*
enim Jesu et Spiritus sanctus esi, sicul Domiriusait: dit nobis bona? Stgnalum esl super nos lumen vullus
Paraclitus vero Spiritus sanctus, quem mittet vobis lui, Domine (Psal. iv, 6) : signationem dicens s gna-
Paler in vomine meo, ille vos docebit (Joan. xiv, 26) culum, quod lumen vultusDomini es^e sit professus.
•riomenPalris, el Filii, et Spirilus sancli, in propria Iiaque credant Paulo dicenii, Spiriiu promissiotiis
-viiaet substantia pennanens, cum ipse sit vila. Alio- sancto signaios esse cre.ie iles. Et David,-qui habc-
, qui quid facieiis audienles InCaniicis Canticorum rei euradem spirilum fidei, psallenti: Credi.i propter
Salomonem dicentem : Unguenlum effusum nomen quod loculus sum (Psal. cxv, 10). Sciant quod el lii-
4uum,proptereaadolescentulwdilexeruntte'(Canl. i,2)? men vulius Domini esse dicit signaculum quod acce-
isaias vero : El faciet DominusSabaolh genlibus in isto pit, idestSpiritum sanctum, adeout et Filium De
monle, bibentin Iwlilia, bibentviriurh,unguento ungen- lumen Dei esse sciens psalleret Deo, in tricesimo
tur, tradenl hwc omnia genlibus (lsai. xxv,' 6). Nonne quinto psalmo, dicens,: In lumine luovidebimus lu-
Spiiiium sanctum quo uncii sumus, ungiientum vo- men (Psal. xxxv, 10); id esi, inFilio luo videbimps
cavit prophetai Quem et David oleum - exsulta- Spirilum sanctum. Sic ei Isaias Spiriium qui sancii-
lionis 321 appellai in quadragesimo quarlO psal- ficat non solum lumen, verum eiiain ignemscil ap-
- mo dicens in coiversalione humana Salvaloris : JW-pellare, dicens : El eril lumen
hujus lsrae'.,el sancti-
Proplerea unxit le Deus, Deus luus oleo exsulialionis ficabileum igne ardenii (Isai. x, 17). El ecce in luminc,
prw consorlibusluis (Psal. XLIV,8). Quod assumens quodeslignis,sanclificatDeus hunclsrael,eiDomiri :s
Pelrus ait: Jesum, qui est a Nazareth, unxit Deus noster ignise. nsumens est, sicut Mnjses ait': Deus
eum in Spiritu sancto el virtule (Acl. x, 38). Spirilns vester ignis consumensest (Deul, iv,
24). Sed et Pau-
iiaque sancius cum ei oleumet unguentum diciiur, lus dicil: Vl fialoblatio geiitiuni acceplabilh, sanctifi-
noinen est Deixt Filii, in propria vita et subsianlia cata in Spiritu sancto (Rom. xv, 16). El non al.ter
permanens : eum siEipse, ut supra dhimus secun- gentes, aliier lsrael sanctificanlur a Deoquam in Spi-
dum prophetam , unguentum effusum nomen tuum.
ritusan^io, lumlne et igne exislente. Dicit aulem et
Manifestumest aulem quia Spiriium saneium effuJit sapienliaSalomonisin Proverbiis : Lux
Dominiinspi-
Domiriusabundanler super eos qui exgentibus credi- ralio est
hominum, qui sctulatiir interna-venlrh (Prov.
deruni; sicut Paulus scribit." Et cum unctionem et xx, 27). Et manifesium est, quia Spjritus omnia
signaculum babeamns; et rursus idem Paulus in se- scrulalur, quemadmoilum scribit Paulus, et quod a
cunda Epistola ad Corinlbios scribai: Qui autem fir- principio forraalo Adam, in fapiein ejus spiravit Deus
 527 , - VIGILII TAPSENSIS 52S
Spiritum sanctum, sicut Moysesail: Et spiravit Dem A Lux Doiniiriinspiratio etl hzmihum(Prov. ~x-~,27). Et
in faciemAdw inspirationemvitw,et factus esthomoh. a Moyseinstructi quiaspiravit Dominusinfaciem Adw
animamvi.entem (Gen.it, 7). Nequeid quodspiraiuir inspiralionemvitw, el faclus esl hoinoin animam vi-
esla Domino, anima esi, secundnm fabulaiores Ju- ventein(Gen.n, 7). Audicntes veroetSalvatorem di-
daeos. Alioquiquoinodo lioc quod a se spiralum esi. Ciiitem : Ego sum vi'a(Joan. xiv,6).EtPaulum scvi-
Deus.igniailerno condemnai ? Sed vivificans Spiritus -beniein: Lexenim Spirilus vitw (Rom. vm, 2). Et
est, de quoet Paulus ail: Spirilus verovivificat(II Cor. rnr^uni: Mhit Dcus Spirilum Filii sui in corda nostra
in, 6); et spiravil Deus in faciem ejus spirationem {Gal. iv, 6). Videntes aulem eliamunigeniiuminsuf-
\hx, el factus est homo iifarinuam viveiilrm.Itaque flantem infaciem apostolorum el dicenlem : Accipiie
Spiritus sanctus esl Spiritus vitae, a quo excidenies Spir.iluinsanclum{Joan. xx, 22;. Jnspirationem igi-
-nonnulli, \iventes mortui sunt, sicut Paulus sciibit: tur Filii, in propria viia et substantia manentem,
Nam quwin delicihagit, vivensmoriua esl (I Tim. v, Spiriium esse docearaur, et ueque genilum, neque
6).Alioquin (|uomodo audiendus est Salomon dicens: creatum esse a Filio credamus,-nequaquam unigeiii-
LuxD^nini 323 spiratio esi honitnum, quwscrulaiur tum Filium credamus esse Spiiilum, et quod nou
interna ventris (Prov. xx, 27), si aniraas homiiium lu- sit verbum Filii; genitum vero aDeo Yerbum suum
ii en Dei esse diciiis, i.isi Spirilum sanctum lunien B in propria vitaetsubstantia pertnanens, cum ipse sit
Dei coiifiteainini?Sed ins|Trationem Filii essecreda- viia. Propterea vero non cst genitus ab eo Spiritus,
lis, dicenie Moyse: SpiravilDeus in facicmAdwinspi- quia non e.-t Yerbura ejus. Creatum vero dicere Spi-
rationem vitw (Gen. n, 7). El Filius Dei: Ego sum ritum sanctum nefas est. Verumlameii inspirationeni
vita (Joan. xiv, t). Sed ei sapientia Salomonis iniio- Filii Deieum esse sanctis Scripluris edocti sumus.
ducens Salvalorem dicil : Ecce proferam vobis mew Foniem vero Spirilussancii Filium Deiesse dicimus,
inspiraiionis professionem (Prov. i, 25); sic enim in ip^o Filio in Jereraia dicente : quia duo nequamfecit
Proveibiis ail: Sapientiain exilu canilur, in plateis populus iste; nie dereliquerunlfont m aquw vivw, el
vero fiducialileragil. Inpoitis autem polenliorassistit, fodemnl sibi lacus conlriios, qtiinon poluerunl aquam
in mnris quoquvclvilatis confiden'erail: Quanlq lem-> portare (Jerem. n, 15). Aqua vcro viva Spiriius san-
porc simplicesoblinenljusliliam, non erubescent? Im- ctus, sicut Joannes docuit dixisse Salvatorem ad Sa-
prudenles autem c:r<tumeliwcum sinl jtupidi, hnpii marilanam mulierem : Si scires donum Dei, el quk
effecli,odio habuerunl sensum, et obnoxii facti sunl esl qui dtcil libi, da mihi bibere, tu utique pethses ab
increpationibus.Ecce proferam vobis mew spiraiionis eo; et dedissellibi aquam vivam (Joan. iv, 10).Elrur-
professionem,doce':ovosmeum sermonem(Prov.1,20- sum : Quicunque biberil ex aqua, quam ego ei dabo,
25). El lsaias prsedicansSpirilussanclipromissionem, _\ non silietin atemum (Ibid., 13). .Nainel in medio
sic ail: Dixil Dominus qui fecil cwlum, et affixilillud, templi clamat: Si quis sililveniat ad me,el bibat. Qui
qui solidavil lerram, el quwinea sunt: qui dal inspi- credil in me, sicut dicit Scriptura, flumina de vcnlre
ationem populo, qui esl supeream, etspiritumcalcan- ejus fluent aquw vivw(Joan. vn, 37). El inlerpreialus
tibus eam'(Isai_. XLII,5). Dicile quis est popnlus qui CSLsic : Hoc autem dicebatde Spirilu sancto, quem
accepilspirationeni? Nunquid el hic spiraiionem ani- accepturi eranl qui credituri erqnt in eum (Ibid., 39).
mam esse dicelis? Aut dabiiis sine. anima populum Ita eliam el IsaiasDominumd xisse aii: Quia ego dabo
super tcrrain constiiisse? Sed non esl; professionem in siti aquam iis qiti in siccoiler fec.runt, et ponam
uaimiue Spiritus sancti praedicansprophela haecdicit. Spiriium. meum super semen luum, el benedictio-
Denique completam profe^sionemsupcr fideles qui nes meas super filios tuos: et orietur tanquam in
fueranl illo"tempore, scripsit Lucas : Et cum com- aqua fenum , velut salix inler fluxus aijuw (Isai.
plerenlur dies Quinquagesimw, eranl pariler otnnes in XLIV, 5). Ergo manife.-le Scripiuris sa ciis pro-
ttnum. Et factus eslsubilosonilus de cwlo, tanquant si fiientibus , aquam vivam Spiritum esse cognovi-
spir.lus vehemensfeirelur: el implevil tolam domum mus. 325 Dominus se fonlem Spiritum esse dixit
ubi erani sedentes: el vhwsunl eh diviswliriguwlan- sic : Me dereliquerunl fontem aquw vivw (Jerem. n,
quam ignis, el sedil super unumquemquceorum, et cw- 5 15). Sic et David cantat in tricesimo quinto psaltno,
perunl loqui variis linguis proul Spiritus sanctus dabal dicens ad Domiiuim: Quia apud le est fons vitm(Psal.
'
pronunliareeh(Aci. n, 1). Simili modo magnus ille xxxv, 10). Igilur pra ler Dominuni o tende alium
Jobadversus amicos suos, cum.essent Spjriiu sanclo funlem esse viise, qui apud eum sii : non enim dixit
privati, el uiliil verum dicerent, neque opiimrentur Quoniain tu es fons lilw, sed Quia apud te fons vilw
se anle Deum* loqui, aiebal:. Nonne ante Dominum est. Esl vero apud Deum, et est Filius fons exisiens
foquimini{JO'J.XIII,7J? El rursiim : Cui annuntiasti Spiritus, de quo Paulus ad Romanos, scribit: Spiri-
veiba? Inspiratio vero cujus est, quwprgceditate(Job. tus vero vitwprapler justhiam (Rom. vin, 10). It.incn
xxvi, 4)? Ex qtf.bus umis magna loquens dicebai: alienum, sed proprium Patris esse enm diciL: nam
Spiriiusesl qui mortatibus inlercedit', inspiratio vero' cum pr.Tessus fuissel.: Quia apud le cst fonsvitw,
omnipoleni.atsstquw me docet (Job. xxxm, 4). OIII-"*-adjunxit: In luminc tuo videbimuslumen(Psal. xxxv,
liipolens auiem Filius Dei, de quo Zacharias ait: 10); id est in Filio luo vidcbimus Spirilum. Necnon
' Proplerea sic dicit Dominus 324 omritpolens. Post etiam et in nomirie virlutis Dei.appellatus Spifitus ,
g~oriammi.it me supergentes, quw vos deprwdatwsunt el virtus, et sapienlia esse monstratur. Audivimus
(Zadt. u, 8) Audivimus etiam Salomonemd-iceuieni-: enim Salvaiorem in Evangelio, promilferi.em disci-
 - DS TRlNITATEvLlB.-All. ." S"«
529
pulis suis missurumesse Spifitum sanctum, quidicil:_ \\,lempus(Bar,uch.m, 15). AUdientesergo tljcentem :
El ecceegomitianipromhsionemPalris mei super vos.- Ego.bitm via {ioan. \iv, 6):docli eliatfia ScripLu.ris
Vos-vero,sedete in civitate, donec induamini ex alto s.mciis fontem spiriium esse Deum.qui dic.t: Me de,
viriute (Luc. xxiv, 49).. In Aclibus yero apostolorum reliquerunt fontemaquw-vivw(Jerenuii, 13); nequa-
idem Dominusail: Sedaccipielisvirtuturhsupervenien- quatn cicatur.mi Spiiitum sanctum-esse sapiamus ,
lem supervosSpiritum sanclum (Acl. i, S). Hoc quo- sed ejusdem.esse cum Paire et Filio subsianiiae ite-
que impleuimesse comperimus.sub die Quinquage- rum ex alia scr.piura probavimus, sicut superius ab
simaeconsummatae.;Autergo virlutemfDei Spiritum Isaia proplieta docuimus. Scribit autem ille.jna-
sanctum-esseprofitemini,ajutsicut.SabelliusSpirilum gnus Jiiannes -evaiigelisiain Apocalypsi, haec di-
paraclitum, cum sit virLusDei,-eumdem,Filium.«.-se cens : Et oslendi mihi fiuviumaquw vivwcandidum -
piaedicaie. Et audiiePaulum^icentem : Sphitus.vilw qunsiglaciem, egredienlem a sede Dci et Agni fluen-
propierjustiiiam {Rom.viu, 10). Fontem iternm Spi- lem per medium plalew (Apoc-. xxu, 1). D.cebat
rilus instruimur .esse Filium. Jereniiam audite cla- 327 vero de superna Jeniuale.n, ,de qua scriplum
inantemconlra Judaeos-:Quiadereliquenmlme.fontem esl in Psalmis : Ftuminis impelus Iwtificat civiialem.
vitazDominum(Jerem. xvii, 13). Alius autem Spifi- Dei (Psal. XLV,5). Quod.sidixerint, quid ergo quia
ium sapiemiaj esse sciens (secundumIsaiam quidem - scriptura est-aqua?-audiant. Iu sede Dei el Agni aqua
dicenlem : Elrequiescet super.eumSjiirilus Dei,Spi- est vitae, et cum aquseejuscapaces aliquiefficiunlnr,
rilus sqpienliwel inlelleclus (Isai. xi, 2); secundum et flumina dicuniur, etin singulis quibusque adira-
Paulumveroscribenlem: Non cessogrgiiasagensDeo pleri dicitur Spiritus san tus : sicut et ITHus ei ad-
pro vobh, ui det vobis Spirituni sapienliwet revela- impletur in singulis, secundumPaulum scribentem :
tionis lEph-.s.i, 16]) fonlem ,ess.espiritum dixitsuT Pleniiudo ejus quid omnia-in .omnibus adimpletur
pra,sicdicens: Deretiquhlh(ontemsapientiw(Baruch. (Ephes, i, 25). Et «st quidem, quando ii qui irnplen-
m, .15); QuoJ veio Spiriium hic sapientiam appel.a- lur isla aqua vivaflumin.iappePanlur, sicut Davidin
verit, mamfeslum est ex quibus dici.t.Nam cum in psalmn nonagesimo-secundo^dicil : Eievaverunlftu-
lerra f haldseorumessel populus, ef cuiri Chaldaus mina vocemsuam, a voce aquarum^muliarum(Psal.
conversaretur,eisqui non babereni.Spirilumsaneiunj, .xcn, 5, 4).. Esl vero-qiiftndo.verbumdoctrinse, et
sed carnaliter quidem viverehtpeccalo,, _ggp mo- unaquaeque.opefatio spirilus flumina vocantuf, se-
fereniurvero justitiae,et fiaudarenlurSpiriiu sancio, eunduin Domjnum dicentem:Qi.t crcdit in me;'sicut
querebaiuf cum 1'acrymis,diceus : Quid est(hrael) dixit Scrip)ura, fuminadt ventre-ejusflnenlaquwvivm
quod in lerrainimicorUmes, el inveterasliin terra alie- {Joan. VH,58). Ergo non dixit, -aquisimpieta esi,
na, cdinquinaiuses cum mortuis, depulaius es cumiis aqua ei-.imspiritus viaest, scd flumenDei;impleitfn_
qui in. inferno sunt ? Dereliquhli. fonlemsapien_liw, est aquis. El Dominus:•Me,inqmi;dereliquerunl fon-
VidmDoniinisi fuhses ingressusshabitares uliquecum iem aquwvivw(Jerem. iii, 15). Ilaque ejusdcm sedis
pace in alernum (Baruch. m, 10). Considereiit_euim -estcum Deo et-Agno^aquaviise,,id cst Spiritus san-
viam quam dercliquerunt lilii Israel.-Deum e__se,qui ctus, sicut-Joannesuna eum lsaia dixii ;-et non ser-
dicit, Egosumwajonlthi vilaeiii_p'ropheta-appellan, vus nec ministcr, sicut vos diciiis. Quod si permar
quem dereliquerunl Judaei,coinquinantesse cuni 13a- ncni-dieentes creatum spinium, ei proferunt^illud
bfloniis, qui erant mortui jusLitiae: dum enim non quod in Amos propheta scriptum est: Prwpara te
babeni in se Spiriium paraclitum, spii itum veritatis, invocareDeumtuum, Israel; quia egb firmans loni-
qui est vita et vivificaii vivenies inortui sunt. Unde *.r.uum,el creansspirilum, et annuntiansin hominibus
el Paulus de talibiis scribit : Nain quw in deliciis Christumsuum (Amos,iv, 12). Audianlnon deSpirilti
dgii vidua, vivensmortua esl (I Tim. v, 6). Et Salo- sancio boc dixisse Filium Dei,-sed de spiritu veiilt
lnoii clamat : Qui in deliciis conversalurq pueritia, qui loniiruum sequilur. Neque enim , raecedit Spiri-
servuseiit; in novissimodolebilin se (Prov. xxix, 21). lum sanclumtonjtruum, sed praeceditspiritumvefi-i,
Qui enim in peccaii deliciis aguni, non audiunl Pau- quein crearc se dixit posl tpnitruum Dominus. Alio-
lum sciibenlem : Non enim accepistisspirilumservi- quin dl anx sm ante Spirilum sanclum crearit toni-
tulisilerumin limore, sed gecephltsspirilumadoptionh truum. Si vero hoc impium est dicere, expellantur
ftlioruminquo clamamus,AbbaPaler (Rom. vm, 1S). prorsus, qui dicunl creatum esseSpirilum sanciuui,
Sed cum sint filii pcccali, riiorlui _sunt justiliae. Qui uuoniam nec de prima creatione, quae a Filio Dei sil
vero Spiritus sancH donum acceperunt,_dicant: Lex creaia, lacuerit Scriplura: sicut enim dicit, qui lo-
eniin spiritusviiwin ChrisloJesu liberavitme a lege qnilur ad Job: Sed eccebestiwapud le fenumlanquam
peccatiel moriis (Roni. vin, 2). liene itaque Moyses bovesedM, et vigorejus in lumbis,virlusxeroin um-
observavit ut dicerel: Itajue inspiravit Dominusin bilico ventris ejus. Slatuit caudam sicut cypressum,
faciemAdwinspiralionemvilw, el factus est homoin nerviejus complexisunl sicul funes: latera ejus sicui
animam viventem(Gen. a, 7).Qui enim non babent latera wris, el dorsum ejusferrum fusile. Huc est ini-
Spiritum sanctuin, vivenlesmorlui suril. Unde et ad lium facluraiDomini,faclumadilludendum ab angelis
Lrael derelicto Domino,'qui sit fons viLae.vlvificans, (Job. XL,10). Uaque diabolus '323 prinia' crealio
dicit: Dereliquhlhfonteinsapientiw. Yiam Dominisi esse scriplus est deluli ab angelis : sicx-nim scri-
tiihscs ingressus; uliqua.Jiabilaresin pace in wtemum plum est : Hoi:est iniiiumfac urm Dotnini, faclttmad
PATROL.LXII. 11
 *
531 _ -' V-GILII TAPSENSSS 552
illadendum ub angelisJJob; xt, ii). Nos-autem ^en- A / csi inajf.mam viventem, et habenrSpirilum san-
sum Cluisii, Spiritura" sanctura csse de Scripluris csiim, spirilualis crat, adeo ul-prophelaref quod hu,-
sanctis dfdicimiis, sicut Paulus scripsit: Sed docli a jns rei gratia derelinquelhomopatrem situmct matrem
Spirilu, spirilaltbus spirilalia coiriparantes. Animalisi bitam, et adhwrebii uxori suw, eierunt duo,in carne
autem homonon percipit ea -qnw iunt Spiritus Dei: una (Ibid., 24). Necnon ef illam quae-sumptaesl t!e
: <cosiasua mulierem vocaret.Hevara, propheiice di-
stuliitiaesl eniinei, et non^poteUscire, quia spirilali-,
ter dijudicalur : spirilalis vero dijudical omnia, ipsei c.nB : Hwc est maler omniumviventium(Gen.iu, -.0).
auiem d neminejudicatur : quis enim novitsenbumDo-- -Simili m<do etoinnes sancii posl bapiizaniur in im-
mini, qui imtruit eum? Nos verosensumChrhti habe-. : niiiie Pairis, et Filii, elSpiriius sancii, per Imposi-
rivus(I Cor. nr 15- 16). Iste igilur Spiritus sanciusi tionem nianuum _-acerdolum Dei Spir.lum sancium
cum sit sensus Domini, in propria vitae siibstantiat eonsecaii, ad-antiquumreslituuniur, in id quoderant
exisiens, sicut frequenter diximus, novit omnia qus i ante |>r_evarioationein A8ae,et ltocSpirilu legemdante
sunt Pei, sicut spiritus nosler qusenostra sunt. Deni- in Ecilesiis gentium. Nos neque carnem circumcidi-
que et Paulus ail: Nobis autem revelavit Deus per.. mus, neqiiecarnaliier legemMoysi-custodimus.Nam
Spirilum suum: Spirilus enim omnia scrutalur, elintri i eum Paulus, et-qui cum eo praedicabanigenlibus ver-
profundaDei. Quh enimhomo novil quw suntAominh,1 , 3 bum Dei, et qui fideiesfuerant de circuincLione,-di-
nisi spirilus hoininis, qui in ipso est? Sic et, q<'Wsunll -^entes : Quia oportelcircumcidereeos,-et prwcipcrecis -
Deinemo ,novil, nisi Spiritus Dti. Nos vero non spiri- custodirelegentMoysi{Act.xv,b), jussiiSpiriluss uiclus
tumhujus mundi accepimus,sed Sphilum qui ex Deo) noncireumc.di e"xgcntibus credenfes, neque carnaliter
est, utsciimus quw a Deo dona'a, sunt nobis; quw ett rilum se"jui, quem AloysesJudaeis tradidii. Scripse-
ioquimur;non docli Jiumana.-sapicnliwverbis,>,eddoctii runt ergo ap'>sio'i liis qiii ex gentibu. erant, haec:
aSihitu(l Cor. n, 10). Istum Spiritumsanclum eliaifii Apostoii el piediyterifiaires,Jis qui Aniiochiwel Syiiw
digitum Dei esse Dominus docuil, secunduin Mat-- el Citiciwfralribus qui sunl ex'genlibns',salulem. Quo-
thaetim-quidem.dicens : Si autemin Spirilu Dei ejicio_ t_ nidm audivimus, quod exnobhquidam turbaveruntvos
dwmonia,•pervenit-in vos iilique regnum Dei JMalih. verbis quw non constituimus : visum est 330 nobis
XH. 28). Seeundum vero Lucam : Si autemego in di- congregalisin idipsum, mittere ad voscum carissimis
gilo D:i ejicio dwmonia,pervenitin vos uliqueregnumi noslris Barnaba et Paulo, hominibus qui tradideruril
Dei (Luc.it, 20). P-roplereadico vobis,quiiniamomne e animas suas pro nomine Doniini noslri Jesu Christi,
peccatum, eiblasphemia remillelur hominibus,spirituss Judam -et Sildni, et ipsosper verbuin annunlianles ca-
tiutem blasphemia ncn remillelur eis.-Et quicunque e defn. Visum est eriimSpiritui sancto et nobisnihil am-
dixerit verlum in FiliumJiominis, .ren.ilteturei : qui'i p plius itnponi vobis oneris, prwler ea quw necesseest,
autemdixeriiin Spiritum sanctum, non renuttetur et,, ut abslineatisvos ab idololhytis, et sanguine, ct su/fo-
tiequeinistoswculo,nequein futuro(-Matth.Tii\,51,52). cato, et fornicatione: a quibus cuslodientesvos, bcni
Per liunc Spiritum sanclum, cum sil digilus Dci,scri- ageiis. Valele (Act.xv, 23-29). Et cuin Spir-ilussan-
ptacsunl labulaelapideae,quae daiae sunt Moysi,_scri- cius hte promulgasset, omnes EcclesiseCliristi cu*
ptsedigito Dei, sicut ipse Moyses exppsuil. Alioquin1 stodier.unt haec. Et considerent quia nemirii-ex iis
si non Spirilum sanctum digilum Dei esse dicunt;i quaecreaia sunt,"Iegem ofbi terrarum dare cohces-
labulasomnino lapideasgloriosiorespsse, quam co-.da a sum est. Itaqueviderites Spiritum sanclum legem
sanctorum proliiebunlur, super qu.e epistola Christi1 darilem, non blaspliemcnl, dicentes, eum esse crea-
scripta est per Spiritum sancium, sicui Paulus ait:: , tum,. qu hiam praecipue Dominus contra eos qui
Quw epistok Christi estis, scripta non alramenlo, sed"* blaspbemanl in eum, dicit : Omnepeccatum et bl/.s-
•Spirim329 Deivivi; non inlabulh lapideh, sed _in " pliemia remiitelur homiiiibus;
qui autem blasphemave-
tubuliscoriis carnalibus (II Cor.m, 5). IluncSpirilumu ril in -Spirilu sancto, non rehtilletur ei'; el quicunque
sanclum, et luinen vulius Dei esse crediraus, secun- dixerit verbum in Filium homviis, remilletur ei : qui
dum David in quarto psalmo dicenlem : Signalumest >i aulem in Spiritum sanctum, non remittelurilli, neque
. super nos lumejt vullus tni, Domine (Psal. iv, 7). Inn j^ in hoc swculo, neque in fttluro (Malth. xu, 51). Non
trigesimo vero et quinlo psalmo : In lumine luo vi autem lalia de eo dicerel Dominus w ereaiura esset.
debimuslumen (Psal. xxxv, 10). El secuiiduin.Salo- Deinde et ih Hbro Regnorum scribit : Si peccavs.it
monem in Proverbiis scrilieniein : Lux Dominiin pi-- vir in virum, orabit pro eosacerdos: si vero in Donti-
raiio eslhominum,quw scrutaturinlerna ventris(Prov.' nuin peccaverit,'qttisoiabiiproeo(IReg. n ,25)? Elhis
xx,27). Ei Isaiam diceniem: Eteritlum:nhuiclsrael i simi-iadeSpiiitusaiictoeiiamDomiiiusdixii.sicutsu-
in igne-; et sanctificabiteum igneardenlij(Isai. x, 17). perius prnbavimus: QuicunquedixeiilverbuininFilium
Hanc et inspiralionera Filii Dei esse divinaenos Scri- liominis, remiltitur ei; quicunque autem.in Spiritum
pturai docuerunt-;secundum Saiomonemquidem "di- sanclum, non remillelur ei, nequein hoc swculo, nequt
. centem: Lux Dominiinspiralioesthominum-(Prov:\x,, in futuro. Banc igilur perlimescenles senlentiam, et
27). Secundutn Moysem vero : Elinspiravil DeusJnn audienles quariiade Spirilu.sancloScripluriEdixerint;
faciemAdwinsptramenvitw,elfaclus esl homoJn ani- i- qualia de Paire, et Filio, ia!ia eliam de Spiri-usaneto
mnmvivenlem(Gen.n, 7) : et quemadmodum posteaa sapiamus. Quoniam sicul credinuis in Peum Pairem,
eieatus est Adam, accipienssjiirit.nn vilr, et faciu_.* _, el in Filium ejus uni»eTiitum,iia credimus el in Spi.
 S5***. - DE UNITATE TRINITATIS LIBER. 'M-
riium sanclum : c4 sicttl bap'izati in nomine Pairis et A iia sentienie.-.de Trlnilale, et imitantes adorationem
Filii, ita bapiizati sumus in Spiriiu sancto. In no- seraphim, hsefedcs regriiccelorurii effici poterimtif.
mine hoc, in quo sicut creilimus et baptizati sumus, Amen.

Timmil TM.WBEMBI& -
COJSITRA FELiCIANUM ET ARIANUM

DLE UNITATE TRINITATIS"

-
AD OPTATUM LIBER.
CAPUT PlU.UU.ii. quia-eloquenliam pariler cum scientia fidei tibivideo
331' Extorsitti mihi, dilectissime fiii,- ut de uni- nondeesse.,
tale Triniiatis, qnae perfeclus Deils semper ac sum- R Tum ego, Nnm usque adeo, iiiquam,ducime pu-
]
mus est, of.iciLnon Immemor sacerdotalis , aliqnid -tas laudibus meis, ut injuriam fac.ain praecedeutibus
scriberem-: idqueame; cum prqprieinlirmititiscon- sanctis, nec praesumam unquam in sapientiaverbi, nt
scius saepiusexcusarem,Tnultisniodis exegiati ;t_sse- evacuelur crux Chrhli {I Cor. i, 17); sed Scriptura-
rens communis fideirationem, et religiosos aecipere, fum aucloritate conleutus, simpliciiali obedire po-
Tetsacerdoies debere fidelibusnon negare : ne aut illi lius studeo quam lumori. Sed melius, inquis, ra«
"tium-uon accipiunt, ineipiant ab infidelibus faeile de- tione quis quam tesiimoniis edoeetur. Quid ergo S
cipi, aut ab bis cum desideraia non tribuunt, coele- quara raiionem afferre pptes, si partum praedicas vir-
stis iliesaurusGhristirneffibris-rion expendi, sed in ^inis, si redditos oculos non negas caccis,_sisepultos
terra quodammodoslerilis"perilise videaniur abscondi. redisse ostendis a morluis,? Siergo horumet incom-
-Haque viciuih me fateor probabilibus causis, ne prehensibilis ra>i) et veritai prompta est, facilius in
inermes iradere viJear obsistenlibus malis, dum ad- negotiis fidei testimoniis creditur, quara raiio inve-
veisus .infidelesnon instruutitur munimine veritalis. stigaiur. Verum quia non nimis inconsequenter du_.
'Verum quia-in ejusmodi quaestionibus quaedamob- ista discernis, cum ralione pramissa, etiam testimo-
scuriias coniinua oraiione frequenler incurriiur} id- nia non oraitiis: idcreo in hac dispafalipne id m»
circo id .miht-visumest, ut eum sermonem qui iuter ( fateor seculurum, qujd ipse probaveris.
me et Feiiciauum nuper esl Iiabilus, praenotatis pro-- -GAPUTIIK
'
-.plT personarum discretionem principalibus nomi-
iiDm litterjs , pfaesentis' libelli breviiate comple- Fei. dixit. Ergo, inquit, quoniam otiosi sumus, ad
cierer. . homousii veslri quaestionem, de quo nqn "inler nos
_ '_ CAPOT II. lantum, sed eiiam inter rnajores nostros plerumque
__.Nam cum ante hos dies pariter sederemus,tum tractaium esi, veniamus. 333 El ne longius erage-
ille : lnter alia, inquit, quae me in veslris disputalio- tur oratio, ipsejara, utsoles, personam proponenfis
"nibus rrequeiuer offendunt, nihil delerius puio quam assume, et a .nobis raiioriem nostrse fidei quserenili-
. quod sic praecepta fidei rudibus, tradilis, ut non de bus, vicissim reddiiurus inquire.
.inielligendarum rerum ratione, 332 se<Ipolius de Tumego, Dicmihi, inquam, verumnesit, quod te
audio dicere, Patri homousion non esse' penitus Fi-
quad-im teslimjiiiorum oslenlatione colloqueniibus
?
praescribalis. Quod ut nondicam yafrum, interun lium
quam ruslicum sit, nullus ignorat. Primum quod si Fel. dixit. Veruinesl, nec persuaderi milii polest
9 is qui edocelur libris jam credidii, obiemperat.is.ie, id ingenitum esse quod geniluin, ne eiimdem Pairem
non repugnat : alioquin "non magis libi quam iisdem •rj 1 yidear praedicare quem Filium,
.eslimoniis quae pro affinnalo ingeruntur, necesse - Aug. dixil,-Non est ita : nam ne mibi quidem istud
est contradicat. Et ideo melior mihi ad docendum in animo esf, eumdem ingenitum esse quem genitum,
videlur haec_via, qua primu.n fidei ratio sine lesti- sed id potius ingenilum esse quod genitum.
moniis reddilur : posi ratione convicto, ih-r illud Fet. dix.il. Et quomodq non cumdera ingenitum
.Seripraris respondeniibus expohiur.",Et uon imme- dicis esse quem genituin , si utrumque unum putas
rito. Si enim testimonia haeceo probantur, quod ra- esse, non alierum?
lione non careant, poiest per se illa sufficere, quae Aug. dixit. AnimadverLovim te-penitusnon atten-
- eiiam haec non nisi
per se ipsam videtur aslruere, disse verborum : nam ,dum utrumque unum dico,
-Sin contra : quis potest irrationalibus lestimoniis, subslanliam veri Patris acveri Filii ex toto non se-
licet illa diviuaiingantur, rati,onabilisfidei coila sub- paro.-El dum non euindem Palrem
quem Filijim
miliere? Et illam quidera disputandi viam, faleor, in .praadico, ulriusque personam servala
aliis tolerarem,, quos imperitj.fi"necessilas, quia per uriiutcujusque
proprielale discerno. si subslaniiam qua^ris,
se stare non queunt, cogit ad aiiena confugere : In. ip .a Trinitas unus esl Itaque Deus : si personam , alter est
le vero idcirco nullo prorsus modo ista.perpeiior, Filins.
 "
§55 - VIGILII TAPSENSIS 336
Fel. Et quomodo et, idem esse dicis, et alterum . lempore coepit esse Filius. Wam si paternitas "non
Filium? coepit Patris, inilium inveniri non potest prolis. Si
Aug. Idem,_inquam, comraunione substantise, alte- ihitium datur prolis, non seterna paterniias docebiiur
rum proprietale persona^ Palris. Et quomodo stabit, quia lolum in Patfe doce-
"
Fel. Nescio quo pacto-una credituressesubstan- ,tis ingenitum, qui ipsius^palernilalis nomen habere
lia, cum non una dicatur esse persona. pulatis inilium, cum coipisse ex lempore dicitis Fi-
Aug. Non est, inquam, una persona, quia una ge- lium, quem nondum exslante Palre dici non potest
nuisse, et altera diciiur genita : etest laraen naii et vocitatum?
gignenlis non diversa substantia, quia non-dissimilis Fei. Non sum tam slultus ut tempus praeferara
generanti docetur exorta. Filio, sed iniiium dari 335 cerlum esl genito.
Fel. Yelim, quaeso,exemplomihi faciliore dicta di- Aug. Quid ergo ? Inter Patrem et Filium dicis me-
-iucides. N dium nihil fuisse?
-
Aug. In rebus quidem incomprehensibilibus exem- Fcl. Ita prorsus. r
-pla non suppetunt disputanti; lamen in quanlum CAPUT Y.
-fieripotevt, etiam in hac parte non deero. Ecce igi-
Quomodo igitur negas Filium Patri eoaeter-
•'lur homo paterhabei hominemfiliuin. Eslcommune B Aug. inter Pairem et Filium fateris e=se niliil
num, qui
-ulriusque quoi homo est, uni tamen quod filius al-
in medium, ne idipsum non medium tantum eonstel
-teri-proprium videtur esse quod pater est. Nam esse quam lerlium?
-utroque sic persona.disc -rn Lur, ut communis huma-- - Fel. Quoniam me disputandi arte concludis, id
' nitas non negetur; dum unus gignit, alius gignilur :
quod a majoribus uoslris dictuni est, breviter exp!i'i
-seque autem homo et qui gentiil dicittir, ei ille qui cato. Aiunt enim, quoties de initio -Filii et Pairis
-gignitur.. aelernitate traclaLur: Eral quando ncn erat,et ante-
CAPUT IV.
qnam nascerelurrion erai.
" Fet. tlliid certe dicas
vcjim, genilus ab ingenito Aug. Quaniumadverto, manente malje credulitaiis
"ritrum 334'iml'6 separetnr, an non ? eiTore,' sola verba mutata sunt. Dixisti namque, Erat
Aug; Ne id quidem spiritalis intelligenlise veritaie quando non erat. Erat islud ad sevum pertiuere vul-
-recipitur, ut Paler a Filio interventu, non dico lem- "lis, an ad Filium"?Si ad sevum, id esl velui ad quod-
^pbris, quod diebus constat ac rioctibus, sed cujuslibet dam ante Filii nativiiaiem seierhitatis spatium., ecce
aevi vel aetatts spatio separetur. ad superiorem blaspbeimatn necessiiaie dilaberis,
Fel. lloc si ita est, duo fateris irigenila. Et quo- cum inier PatremeiFifium, tertiumquiddam tempus
modo aliera Pairis, aliera Filii pulaiur esse persona, G immltts; dlcisque quia erat ante Filium DeusPater
cuni per significaiioneracommunis-ingenili uiraque et tempus. Poslhacc duo Filius. Post tria ista quar-
videalor esse confusa ? tus Splritus. Quodsi admillimus, ut sine lempore^igni
Aug. In hoc quidem a majoribus veslris non me- nonpotueril Filius": \idequam laiepateant isla qtiaa
_diocris caluinniae sopbisnia contexitur, tamen per dicimus.Namsinonsineiempore est Filius, cerie nec
auxilum ipsius TrinH.iiis.caiholica neeesse est sim- -nisi in loco dicendus est geniius.-Hocadmisso, anta
pliciiate s lvatur. Palrem namque iogenilum, Filium Filium Ot Spiritum, coaevumquodammodoPatri lein-
geniium dico, nec ideo taim-n genilum '.ngenitocoae- pus duceiur et locus. Quod si ita est, ut sine ioco et
ternum esse non praedico; eo l.anium"docensingeni- tempore nasci,non potuerii Filius, in quo luco, aul
iumPatrem, quia non processil ex allero;'eogeni- inquo tempore faclum locum dicis "ettempus? Si in
tum Filium, quia non exslilit a seipso. Non enim esi nullo, ecce sine tempore et loco fieri poluit tempus
' comniune
ulfique nnsci, non est commune non gi- el locus. Si in aliquo, id ipsum lempus videtur ei lo-
'gni : etcommune lamen est alterum ab aliero inier- cus, in cujusorigine similiier ei locus requiriiurit.
venlu medii lemporis non divolli. Itaque si propriisiri lempus. Quod si usque adeo sine lempofeet !ocoficri
Patris quaerimus",sufficit quia solus non habet Pa- aliquid potuit, ui nec in loco locum, nec in tempore
irerh; si Filii, satis est quod non habel prolem; unam D-factum doceas lempus : nescio qua lemerilate coti-
autem etcoaeternam Palris el Filii dic.mus deilaiem. lendas, quod sine bis nasci non potneril Filius, qui
Fel. Qiianiiim ad me attinel, non video quid ista quanlum ad sanam fidem perlinel, et locum fecisse
' nunc colligas. Nam quamvisAiislotelica mecumsub- docetur «t tenipus. Sed de hoc satis. Nune quod a
tilitate contendas-, ficri tamen non potesl ul eum majoribus veslris diclum praedicas,rejiutamus. Erat,
qui genilus est, ah eo qui genuit, nulla sevi interce- inquis, quando non eral. Si erat isiud ad lempus r -
-.dentis antiquilaie discernas. ,. feras, ecce ante Filinm lempus ; si ad Filium,"nun-
Aug. Scio equidem, ul ille ait, quam indifficili l<co -quamnon erat Filius : erat enim-Jam Filiiis quando
versetur oratio : lamen verendum nobis nihil est, qni nonerat lempus, a quo336 factum dicitur tempiis.
*
per adjutorium sancti Spiritustestimonium dicimus Sed anlequam nasceretur, inquis, non fuif. Quis,
Deo. Quid ergodicemus? Estnealiquid inPairequod quaeso, non fuit antequam nasceretur? Si Filius;
negelur ingenitum, an non? Si est, non in tolo, sed ecce ipso intelleclu ante Filium fuisse dcitur lein-
in parte potius dicalur ingenitus; alioquin non ex pus. Si autem antequam nascerelur Filius, non eraf
 557 DE (JNITATE TRINITATIS LIBER. §38
tempus, sequiUir ui dicalur Patri Filius coaeternris,.A terrere. Quid'igitur dicis? ex substanlia credo Patris •
inter quem et Patrem nullum fuisse dicilur tempus : hasci Filium nequivisse; ne ingenilum Patrem, Filii
maxime cum inler csetera evangelislis altestanlibus, vjdeamur generalione dividere. Quod si ita est, male
efiam tempus fecisse dieatijr Filius.-Sed forte de Pa- creditur Filiusqui non ex Patre, id est non ex eo-
tre diclum aliquis puiet : Erat, quando nonerat Fi- demipso genitus, sed exiiinsecus faclus inter alia -
lius. Cui senientiae sequentia non coneinunt, quibus praedicalur. Quod ut sit intellectu -faciliusj id ipsum -
dicitur : Et antequam naseerelur non fuit. Nam per pro posse explicabo. Filiorum namque adoptivi alii,""
se Pater semper exislens, etiam a vobis dici non po- naturales alii sunl.Ii quigeniii, ab initio-filii semper
lest natusfqui nOn ab initio docetur exorlus, et in ac-proprii: illi primo alieni, posl filii,-,eu«i.per ado-
Palrem cadere non poiest : Erai, quando non erat piionem in familiam videntur asci^ci. Quibus, ergo
geuitus. compafandus est Filius Dei? Si-adoptivis, erit apud
CAPUT VI. Patrem similis nobis. Si propriis,'ex substanlia .sub-
Fel. Quoniam me verbis, ut mea fert opipio, ino- slitisse dicendus est genitoris. Sed jn duo, iiKjuis,
pinata subtilitate- certanlibus non mediocriter defa- subslantia-paterna dividitur, si ex solo Palre substan-
tigas, id irco quaeso,ut, si fieri polest, exemplo cu- tiafiter Filius generatur. Hoe quam stultum sft,
juslibel rei, possibile id esse quod docere conaris, B eliam visibilia ipsa nos doceni. Quis enim unquam
ostendas. Neque enim aliter credere possum, licet vel carnalium patrum-,gignendodivisus esl_?Quodsi
vi orationis oppressus, coa?ternumesse genitum Pa- nec in conditionem corporis cadit ipsa divisio, et
lri, nisi aut utrumque genitum, aut utfumque Patrem nemo sic genuit filium ut se perderet medium; salva
dixeris s:bL _ , integriiate Palris non potuisse nasci dicitis Filium ?
Aug. Quoniam .me ad .incomparabilium rerum Sedquid plura? Nalivitatem Filii Dei, ortumqueri-
ni
exempla.compellis, idcirco quae sit ignis potenlia vi- mantibus, hacc, f.dlor, occurrunt; idest, ut aut ex
deamus, ex quo semper estsplendor, semper est va- Patre sit, aut ex nihilo, aut ex altero, aut ex seipso.
Horum qu:eso concequent'am videamus. 33S Si ex
pnr. Utrumque de eo nascitur, nec ideo lamen ignis
sine borum quolibetaliquatenus invenitur. Haec tria seipso; non recie Filius dicilur, qui.non nalus, sed
non se invicem gignunt, quia non de splendore ignis ingenitus praedicaiur. Si ex niliilo; creatura cum ~
et vapor, aul de- \apore ignis et splendor, sed de caeteri-, non creaturaeauctor ostendilur. Si ex altero;
igue splendor et vapor semper est genilus. Qusecum non ejus cui credimus, sed nescio cujus incogniti
ila sinl, videsne eiiam in creaturis posse aliquid na- patris filius praedicalur.TQuo.1 si praeter quatuorliaec, •
sci, nec osiendi lamen .tempus quod id de qtio natuin inveniri non poie-t quintum; nec de hispropier eyi-
esl slne gcnito poluerit inveniri? Si ergo visibilibus 'C denlem blaspiiemiara Lriapra5d;caripenitus possunt:
exempLs ista perspicimus, cur-non de Paire el-Filio, restat ut' substanlialiter ,d.e Palre sit genitus : quia,
vel sancio Spiritu, quantum ad communem-dunlaxat ul diximus, nec inveniri quintus, necpraeler primum
alque indifferen.cm acternitatem; similia' pra-dice- de bis doceri p.'test aliquis modus: ut pole cum nec
rnus? Neque^nim ideo necesse eslPatrem et Filium creatura, _nec alterius palris filius, nec ut Pater di-
et Spiritum sanctum aeqriedicamus ingeniium,-quia catur ingenifus.
nuilum ab aliero aevointerveniente dicimus separa- CAPUT vni.;
tum : eum eliam 337 ex a-us rebus quaedatn ge- - Fel: Qu si vero ego aut praeier baec
nia, nec ideo tamen aut sequegignentia, aut sine ia- quintum, arit
vicem docenlur exstantia. Sed ^uid prodest horum de bis Iribus aliquid praedicarim : qui sic non ex
inulta colligere, cum paucoram leslimoniis eliam cse- sulisianta Patris exsliiisse tlico filium, ut tameiir ex
tera liceat aestimaie. ejus voluniate non pegem genilum.
Fel.- Quoniam«sentenliam meam, pracceilentiuin . Aug. In nnum de supradiclis consequentia ipsa de-
Pairum auctoritate fuudatam, nova dispuiandi arte truderis. Cum enim de Filii substaniia requirimus,
conturbas : Ideirco velim mihi dicas de natura Filii qiiem tu ex Palre subslantiaHler genitum non falcris^
Dti, id est subslantia -ipsa quid senlias. Si enim, ui D ' sine dubio inter alia ex nihilo factum esse conlen-
dicere vos solelis, bomousion esl Patri, ip-e quo- dis : qiiandoqnidem nec corruplibiles qnidem creatu- .
dammoJo Pater est sibi; alioquin consubslantialis ras dicimus aliter substitisse, nisi ut has Deum et
non potest esse genitori. Nam "quidamnosirum Ho- vo'ui-se per ineffabilem dispensationem, el poiuisse
nv.usii opinionemTidere sic solebat, dieens : Si non per singularem polenliam dicamus efficere, diim "et
extrinsecus,-sed ex eodem ipso prolatus est Filins; voluntaiem fuisse nnvimns, qua placuil Deo; et-po-
in duos quodammod) divisus esfunus, quandoqui- iestatem, qua pos-e sulijacel Domino. •
dem non aliud gignens dicituresse quam geniius. Fel. Ergo ad exslantiam Filii poteslas paterna non
sufficil?
CAPUT VII.
Aug. Quasi ego de poteslale Pairis, et non de ipsa
Ang. Dum nos dicis Aristotelica arte conteudere, paiernitatis veritate contendam. An ei se dici lnalu'!
i]ise ad dialeciicoruin laqueos-viderisconfiigisse.Sed Pairem, quem nou sibi, sed creaturis voliiil esso-
tios fidei verilaie confisos nequaquam possuni isia con-imilem? Etideo fatendum libi est,"cx subsrantk
 559 VIGILH TAPSENSIS , 310
P.atiis exsiitlsse Filium, si*t nalus <>lDMISesl: aut A (1340 loquendi.modo, et nalurse Iege, prior gignens
Filium paritef et Deum negare, si non expaierna videatur esse quam gehilus. "
CAPUT X. _
substanlia.sed ex nulla, operante lantum, siciileiiam
in aliis crealuris, Pairis volunlale et poteslaie crea- Aug. Si natuFffi auctorem creaturartim legilms
ius.est. ' sestimamus, dnm .anleriofem esse Pairem Filio prae-
confessionem ne- dicamus ; eur non eadem naturse lege, fortiorem Pa-
Fet. Quoniam .me ad ejusmodi Ire Filium per aceessum temporis dicimus: dum nec
cessitale compellis, id quod a majoribus noslris diei liuic desunt incrementa nascenli, el imbecillitatis
assoiet, non tacebo. Aiunl enira^ creaturam esse Fi-
injuriam seneetus ingerit Patri? Qtiod si boc ratio
lium, sed perfectam, el quse dominari possit omnibus
jpsa non recipit, omiitamus in Deo .corporalis intelli-
creataris.
_" geuiiaelegem, ne operibus suis similem dicamus esse
Aug. Gaudeo quidem quod irreligiosaeprsedicaiio- factorem; maxime eum ex eo quod apud nos evidens
nis intimum virus manifesta confessione prodideris : -est, eiiam id quod in occulto esl possimus ostendere.
nibil tamen quod credulilate &39 dignum videatur, Sirui enim sine exeniplo maier genuit auctorem
opponis. Creatura namque est, ex eo quod aut adhue suum : sic ineffabiliter Pater genuisse credendus est
non esl, aut aliqtiaudo non fuit, rei enjuslibel cor- x, Filium coseternum. De matrenatus est qui anie jam
ruptibflis, quanlum in se esi, per omnipoteuiisDei fuit : de Pntre qui aliquando non defuit. Hoc fides
voluntalem faeta subsianiia. Hase definitio "utrumin credat, intelligenlia non requirat : ne aul non inveu-
Dei cadat Filium videamus. Nam F.lius in eo quod tucn patet incredibile, aut repertum non eredat sin-
est, indiffereniis'naturae Verilale prolaius esl : quia gulare. Ecee enim ,de maire naius esl Chrislus, nee
ex eo qui est, id esi ex gignente, n«n dissimiHsna- " ideo lamen per contactum viri mairis pudor est im-
tusesl: et ideo inier Filium et crealurara srimum, minutus. Virgo peperit, quia virgo coneepit: et nou
nisi fallou, isla di-icretio esi, quia ille ex Patre sub- servalo rerum ordine, ex integro matris corporein-
stanlialiier gigniiur; crealura no»ex substantia fa- tegrum eorpus Chrislus assompsit. Si ergo sovo mo-
cienlis, sed ex"sola voluntale ac potestate perficilur. Ee,nulIo exemplo, seeundum camem natus doc«tur"
Ista corruplibilis per naturam, nisi luerit servata per es corpore : quid mirum si non seeundum «onsueiu-
. gratiam. Ille incorruplibilis , qui nascendo incorru- dinem hnniani parlus-prbcessitex Paire?Non miiiutt
pllbilem ex incorruplibili Patre videiur habere suh- substaniiam matris, ex sola genitus ftlius, et sine
stant.am. Filius per onuiia similis Patri, diss-iinilis damno corporis parientis, natum fiiii noyimus COF-
1
creaiura faclork Ille non ex eo quod non est, in id pus: et minuisse incbrporalem Palris snbsJanliafn
quod e_.t,. et propterea nunquam in id quod non „« ereditnr, «um ex eodem ipso subsiantialiter atque
est, ex eo quod est. llla ex eblquod non est, in id incorporaliter prolalus, dieitur genitus? Ergo si na-
t|uod est: et propterea quanium ad se attinet ex eo turarhrerum inlelligentia duceperpendimus;.deinus
quod est.inid quod nonesl, sui o.riusconditione re- initium, si non negamusoccasum. Alioqnin ideoEi-
- lium non habere dicamus inilium,,quia non per gra~
v..rii:ur. j -
C\PBT IX. - _ tiara, sed per naturam falemuresse perpetuum. Adl
. summani, major et minor, tribus mo'dis dici potest i
Fel. Noti vdeo quid in arcano hujus obscuriialis id est, aetale, forma, potentia. ____.tate senior puero ;
involveris: et ideo recie facies, si id quod a le, ut forma longior parvo ; potemia foriior imbi*cilk>..
mea fert opinio, incomprehensibiliter dictum est Videamus uteum aliqnid borum aeedal Filio. Nam
iptelligibiiius explicaveris. nec asiaie minor est, quem de prihcipio Palre con-
Aug. Dixi inquam de Filio, cum eum a ereaturse slat exstilisse principium : nec 341 forma, que.m
(iefiuilione discernerem : quoniam is n6n ex eo quod non aliud fas esl prsedicare qnam Deum, nee polen-
iiou,est, in id qaod,esl : quod tale est ae sidieerem, tia, a quo totum uovimus esse perfecium.
non,ex i-il_.li-factus esi.-Et projjterea nunquam in id CAPUT XI."
quod non cst,' ex eo quod est: id esl nunquam in D - Fel. Seire cupio quo paclo ad Filium transit di-
liihiluni ex eo ipso quod,esi,-nalur_e suse proprieiate gnitas Palris, et ad Patrem non recurril humilitas
solvendus esl: Creaiura vero, ex eo quod non est, prolis.
in id quod est. Quo oslenditurj quia ex nihilo pro- Aug. Non secundum naturam isia nunc dici, quo-
lata est. Et propterea quanlum ad seaitinet, ex eo tidiana rernm exempla nos docent. Ecce enlm puie-
quod esi, in id quod non est, id estin nihilum, nisi mus aliquem regem ac regis filium deposiiis regiae
perpelua graiia fecciil, naturse Suae qualilale ver- majeslaiis insignibus,'subjecii miUtisindumenta sus-
tenda est. Ergo nunqnam non erii Filius, qui sub- cipei^, et propter cerlam patris dispensaitonem ae
slantialiier docelur esse perpeiuu ; et hoc ut poie'- sociorum saluiem, rehellium conlnmelias susiinere:
proprio, a cnnditione omnium creaturarum quae per nunquid quia ad hunc partieipium regiaa poiesiatis
ipsum factaesunt, non injuria nosciiur separandus. certum est nativiiaie decurrere, idcirco ad eum qui
Fel. Licet intelligentiam meam nova rerum subti- genuit, injuriam filii non compaliendiaffeclu", sed
[ilale ].erstringas, nescio tamen quo paeto dicas"-, , ipsa passionis proprietate cerlum est pervenire*?i<ion
duod coaeiernus Palri sit Filius : cum elcommuni i i.la est, quia noi).ex filio palrem, sc-dex patrc filium
 S-ii - DE L-NITATETRIN1TAT15EIBER: _, 342
cerium est nalumesse. Et propleresi-lotuni.itiicr bos A morlalem praedicem deitalem. Non separo, ne Dei
sin.ilc dicimus quo\l periinetadcommiinioiiei.il na- Palris unam secundum carnem.el alteram securidum
turar, illudpropriiim quodper aceidens uni.noscilrir majcslatem introducere videar prolem : quia idem
evenisse-personac.Habet epgo-uascendo tolum Filius Dei Filius el sine initio processil cx Patre, et secuu-
cum Paireqtiod Pater est, sednon de Filio-Paier. dum tempusnasci esl dignatus ex Virgine. Impassi-
Quidquidspecialiieripseperpessusest, utrisqueconi- biUi in suo, passus in noslro , dumincomprebcnsibi-
niiiue non esi. Quod ex hominenaius est I omo, acci- Iem majestaiem 343 ve'ul quodam indunientt) car-
dens speciale est. -Quod plerumque sine praejudicio n:s vestire dignaius esi. Ex ulroque nna mediatoris
romnuinis nalura. neuter babere docclur in altero. - persona, nou lina subslaniia. Una inquani persona,
Una-est Pairis subslamia, una-persona. Haeccum ge- ne sit lion uiius Christus; non una subs'anlia, na
nuii, ex hac sine dubio non diversa-nosci:ur exsii- rrfeiliatorisdispensatione submota, aulDei tantum di-
tisse, sedaltera; quae non aliud docetur esse -quam catur, aut hominis Filius. Non ergo-in Chrislo susce-
priiria, dum et communis docetijr ei propria. Com- ptnm' carnem perpetuitate divinae generalionis cx-
munis, inquam, unitate i-ubst-mliae,propria discre- tendo : nec immen-am dt-italem corporei ortus aclaie
tione personae. Cuni' ergo in se exsletilla quse nala concludo; quia idem in divinilaie aiieior est rerum,
est, non quidqnid huic accideril, ad gignenlem neces- £Bqui in carne Rederoplor est bominuni: idem impas-
sario transit; sicui ad nascenlem qtiidquid.prnprium sibilis in se, qiii passus in corpore; dum sic uiriusqne
ac subsianiiale gignentis eonsiat e se, peiVenil. Noii naturaepropriela.em vereex utraque gignenti simllis
enim sicut Filio ipsa generalione collaia est divinitas natusexpressit, ut et veram carnem suscepisse euin
Palris, sic ad Patrem refertur a-griludo, p.aupcrias, eonstet ex matre, d indifferenlem deitalem haliere
. niors, humilitas prolis. Quod ideo non fil, qiiiaquain-- constet ex.Patre. Quibus in unam personam incom-
v's de una, id est patris substantia fuerit similis-'gc- piehensibili mediatoris dispensatione conjunciis, ser-
nita : laineu quia jani in sei- sa exsial, qua-cuhque vayit singulis propria, sed conjunxii propriis a'i na.
huic imrinseeus ingeru"ntur,_noncommunia dicunlur Servavil propria, dunrnon amisil immensitalem di\I-
esse, sed prdpria. SI ergo bumani gcneris isla con- nilatis, el infirmilatcm non respuit carhis. Cqnjurixit
ditio est, cum 342.110n usque adeo filii-ab eo qui propriis aliena , di.m idem atque inseparabilis Clni-
genuitinaliud unquam mulaia substanlia esi, ui non sius, etproprio carnis occiditur, ct' proprio deilaiis
eadem. possil es*e, sed a tera ; dum extrinsecus filio apiid inf-ros non lenelur. Proprio carnis guslavit vi a
accidentibns mullis, maiiei iiihilominus natura com- mortem: et proprio deitati-, perpeluam rr-ddidil car-
munis; quid nos de Deo alque ejus Filio dignum est nem. Non ergo recte diciiur in Filio Paler esse pas-
credere, quid decet prsedicare? Quorum quamvis se- ^ sus, quoniam in carne qurc ei non e.l cum Palre-
eundum indivisse majesiaiis simplicem gloriam non coinmunis, passus esl Filius. Itaque glorificala est
sirinatuia dissimilis, specialiler a Filio rorpus assum— <.,>rornajes-ale, dum majeslas humiliafa docelur iii
plum est, uthumiliaretur in infirmilaie carnis nostrse, car.ic. Sed utrumque non de duobus Chrisiis , sicut*
qui pati nibil poterat in communis diyiiiitate sub- putas, M>dde uno alque eodem ipso, qnem pi-sl uar-
slantiae. Non as-umpsit homo hofninis filius allcram tuin Virg nis Denm ct bomlnem novimns, nos ccrlum.
naluram. Et cum in eadem quaecum Palre communis est p-oedicare.
" ' '
esl paliaiur, ad Palrem lnmen non transinitiilii.ju- CAPUTX.ll.
riam : nec humiliatus in Filio Deus Pater passiliililer Fel. Si ergo cx Yirgine naius e«l £!irisius, quo-
creditur, cum non in eadem ipsa qna: ulrisque com- modo Deo Patri dicitur coaeternus?•
niunis «st, sed in noslra polius quam soius ipse sus- Aug. De hoc quidera nohis e.iam_adverrus alios
cepit, Judaeorum creditur pertuiisse perfidiam. Ad diversa conientio est: et ideo ne difficilior sit e\p'a-
sunimam, quid precor est quod pendebat in rirucc? nalio vt-rilatis, Causam prinnim proponamus erroris-
<Quid est quod lancea dicilur vulner.isse? Caro p s- Nam ab uno inalaecrednliiaiis orsi principio, in d.K»
sibilis, an subslantia deiiaiis' Si inajesta-em profafiiis quodammodo intellig°ei)iiacdi similis deliramcnlft
incorporei praed e lor assumpseris , corruptibilem "l fundunlur. Esl namque ulrisqiie comniunq, linaiu
Deum videris credere. Si pas_,ibilemcarnem, nbn est ChrisiU nalivitaiem, non d«as pnrdicare. Sed alit
communis ista cum Palre , ul per lianc eum possit illain principalem qua an e omnia *x Deo nalus e^t
crux illa conlingere.. Deus, alii lianc laulum qua ex Yirgine proces^it hic
CAPUT XII.. 344Dominus, proprii dogmalis definitionerepipiniii;
Fel. Dum torrentis modo omnia quse a nobis sunt,. qui perconsequentiam male jacli seminis, in similis
dicta praecipitas, duos admodum Christos, non unum blas|.hemi_ebarathrum ceciderunt. Ecce enim qui e;_
pr.edicas. Et non immerltb; nam si in eo nihil peni- Yiigine non credunt natum, omnem Evangelioruin
tus divinilas perlulit, secnndum honiinem Christus (idem,. omnem bapLismalis-utililalem, omui-in apo-
aiiusfuit; alioquin per affectum comrauriisdeilatis,. . sioiorum pr_edioalionem,_el ad summam, ninuem
eiiam ad Pairem passio ipsa pervenit. Novi Testamenti aucloriiateni, veint-quadam JJ.daic.fr
Aug. Non ita esl. Ego enim Salvatorera nostrum increduHtalis cseci'ale subverlunl. El ideo ne ipsam,
liDiiconfundo, non divido. Non confundo, ne, aut in- niajcslafjBin,quidem in Dei Fiiio cognovissc | ulaudi
curpoream, et imagiiiariaui camem ; aut carnalem et suut, quia sacranientum mediatoris , quo ciiin inno-
5'S - VIGILII TAPSEXSIS* . g«
tescere Pater genlibus voluit.-abjecerunt. At vero bi„ i A plenissiraam deila.erii. TCond.ssimilis geriHori"cum
<quinon ex Patreante-omne.initium^sed ex tempore nascereiur exselerno perpetuus: non d.ssimilis ho-
Virginis pariu natum esse conlendunt; non eum crea-• mini, cum ex mati-e nasciiurmbriturus. Idemtamen-
lorem omnium, nonDominum oninipoteniia_Patri «G' el aeternus in suo,et moriturusin nqstro.dum utrum-
tuajesiate consimilem didicerunt. Quomodo enim fe-• qne continet ex seipso, et neutrumperdit ex altero.
c;s e putabitur cuncta, ante cujus ortum fuisse cer- Sicque ex Deo et "hominenon imperieetus; sed in
tum est universa ? Aut quomodo ejus divinltas est; diversa proprietate plenissimus natus est Clirisius ;
'
i.rofitenda, „quo necdum nato facta sunt sirigula ? sicut-ex anima et corpore unustfuisque hominum do- "
Vel quomodo ejus divinitas creditur esse perpe- . cetur esse perfectus. Non alius homo corpus, alius
ma, cum non semper. ut Patris, sed ex tempore prae- animus, quamvis aliud animus, aliud corpus; uni:s
tlicalur. effeda? Negant igitur -etiam hi quodam- tamen aique idem bomo, et corpus doeeiur et animus.
modo mediatoris consequentium rerum neeessitatei " Rursum non unum aique idipsum corpus«t animus,
mysierium; quia. non Deum.et hominem; non ex; quia ex utroque iiomo facius esl unus. N-n enim -haee
jeterniiate, sed ex tempore ; noncx virluie, sed ex aut subsianliam confundunlin veriiate personae, aut
infirmitate ; non ex Patre ante omnia Patri similemi personam geminant diversilale -346 subslaniise?
Filium, sed ex matre inter oinnia, non verum, sedl _B _ quandoquidem unus ex Ms liomo nosciiur exstitisse..
imaginanum hominis filiuro. inlmanifesto, n<n per Non perdunt pr.oprla , sed quia jn unum atque inse-
veri simiiiiudinem natum praedicant Chrislum. Quo> parabile eonvenerunt, ex propriis videniur faeta com-
lit, ut ne in came quidem no-se pniajidi sint Deum, munia. Afficitur in^corpore mens doloribus corporis,.
..tiem anie assumplionem carnis de Paire non putant; . faligatur corpus ^ogitatkmibus mentis;et unum ta<
genitum. men horum proprium' est eorporis, alterum mentis.
GAPUT XIY. Quod dum uui bomiai acciderit,et corporis commuue
Vides igitur quo paclo inter hos, licet discrepanr videtur,'et menlis.Sic post parium Virginisnon alius
libus.mediis, idem-lamen initium, idem exitus do- Dei, et alius hominis, sed idem Christus ,Dei et ho-
cetur-erroris? Nos cqntra sic natlvitatem utramquei minis Filius fuil. Etsicut in uno homine aliud ani-
i-efcndimus, ut neutram alterius affirmalione tolla- mus, aliud corpus : sic in medjaloreDei el hominumj "
nius. Nam nee lemporalem primae illius perpetuitale alipd Dci Filius, aliud hc-miris fuit, unus tainen ex
.lamnamus',nec aelernam hujuslemporalis brevilale: utroque Chrisius JJominus faii. Aliud, inquam, pra
concludimu.s: scientes veri Dei inseparalJlcm pro- discretione substanliae,non alius prounitate persona..
lem, et bujus vera.„prolisp*osleaverissimam carnem. -, CAPUT XV.
Non lunc -faienles Cbristi divinitatem ccspisse cumi G < Fei, In superioribus quidem me sd credendam
Yirgo concep t; nec tnnc ccepisse carnem cum inef- Cbrisii exmaire nativitalcm.sa!va perpeiiiiiate cpm-
fabili, quodam parlu monas g45 >l|a> sine.inter.ca- puleras : sed quia contra rationem vi oraiionis exoita
pedine medii teroporis, in nullo differentem mona- - non in nobis possunt esse coniinua : ideirco cum ad^
dem, nisi qjiod tnonas doceiur, .genuit. Non inliimi- proposilionem nieam sollicita inientioncespiclOjnec-
lalem voluntariaro Chrisli omnipo.ens c-jusmajeslasi dum mihi videor in hi« quae a te dicla sunt invenisse "
exhorruit, non omnipotentiam iniirmitas cnrporalisi qiiod qusero. Nescio enim qu^modo naium docea.lis
exslinxit. Scio ad inferos diviniialem Fi ii Dei de- ex lempore, quem coscternumPatri dicitis jam fuisse.
s-cendisse proprieiate carnis, scio ad coelum ascen- Nasci enim est velut quidam motus rei non exs'an.tis
disse carnem merilo deilatis. .Non est Dei propriumi aiitequam nascatur, id agcns beneficio nativitalis, ut
quod famem sensit: sed Dei prqprium est quodpaucis> sit. Quo xolligiiur Christum qui eiatnasci nOn p"o-
tianibus tol roillia hominum satiavii, Non est pro- tuisse; si nasei poiuit, non fuisse.
prium carnis quod super frementes undas siccis pe- Aug. Ad inquisili.inem nos ineomprebensibilium
dibus ambulavil, sed est carnis proprium quod spula,, rerum, nova inierrogandi curiosiiate compellis : ei
palmas, ilagella sustinuii. Unus tamen atque idemi ideo non nisi quibusdam exemplorum linearoentis
Ghrislus est,, qui el injurias toties pertulit, el arlus inl D poterii explicaii quod quaeris. Patere igilur me pro
profunclo non mersit. Ei hoc pacto in mediaiore Deii "affirmatoafferre rem alierius qusestionis : quia cum
i-t hominum injuria sui corporis affectam faieor dei-- eam non pro fide su', sed pro alleiius osiensione
tatem, sicul majesiate deitatis glorificatamjiovimuss nunc profero, non in ea me conjieias explicare quod
carnem., Ergo Clirislus mortuus est, qui et resur- credo; sed ita me credere ad praesensputa,ui iniel-
rexit: nec ideo lamen utrumqueex uno, sed ex s n- Hgere facilius possis isla qiiaedixero. Fingamus ergo,
gulis singula. In utroque tamen perfeclus ipse com-- sicut plerique volunl, esse in mundri animam gene-
plevit, dnm unus atque inseparabilis lam diversaa r.ilem, quae sic ineffabilimotu semina cuncla vivifi-
complevit : uno tnortem" guslavit, aller.o mortjioss cel, uj non sit concreta cum genitis, sed viiam pra--
suscitavil, Sicque se Deum et hominem utriusquee stet ip.sagigncndis. Nempe cum haecin ulerum, pas-
verus mediator, nee gcminata persona, nec subslfri- sibilem maieriam ad usus suos formatura pervenerif,
iia confusa monstravit.Ingressus estVirginis uterumi 347 unaD1 racit secum esse personain ejus rei,qiiani
Dei Filius, ul iterum nasceretur ante javn geniius : ett nr.n eamdem eonsiat habere substantiam : et-fil ope-
Suscepil lolum hominem, qui jaro b-ibeba"ta Palre3 ranie an;ma el patienle niateria, ex diiabussubsianiiis
 545 DE UNITATE TRINITATIS LIBER. 546"
nmis homo : ,eum aliud anima doceatur, aliud caro : A originem Dei Verbi. Noii de Virgine genitum corpus
«icqtie animam nasci falemur ex utero, quam^id ute- coaeternum dicere deitati;-quia medialer Dei et ho-
rum venientcm vitam dicimus conlulisse conceplo. minum homo Chrhtus Jesus (1 Tim. n, S) prima nati-
Nasci, inquam, ex malre dicitur, quiaex hac sibi viiatecoaeiernus esl-Patri, serunda particeps tempo^
i.orpus aptavil, in quo nasci posset : non quia anle- ris. no.stri: in illa auctor temporis, in isia parliceps
quam nasceretur , quanlum ad se atlinet, ipsa peni- est aelalis.
tus non fuisset. El hic si verborum yim; qnotidiani CAPUT XVT.
.sehnonis conlemplator altendas, conlraria proponi- Fel. .Quoniam de myslerio medialoris perspicua
mus, oppugnantiapraedicamus;et in liis lamen verum ratione, et ad credi-ndnmcuivis sufficienter tractasti_:_
constat esse quod dicimus. Ex matris uiero cum cor- idcirco quaesoul mihi quid eliam de anima Christi
pore scimus animam nasci, sed etiam,malre priorem sentiendum sit jubeas explicari.' Ila enim a majoribus-
videmus animam praedicari. In filio mater animum noslris semperest traditum, quod Christi corpus.ad
.gignit, sed tamen etiam in ipsa ma.re non nisiani- vicem animse commrinis,ipslus Filii Dei habilus ani-
iniis vivit; sine qua nec ipsa quidem potest essequae marit: nec accessione vitalis. spirilus indigens fuerit,
.genuil. Itaque si originem .arinnantis polentise requi- cui inbabitans fpns vitcepotuit conferre quod vixil. ,
ramus, prior est matrej et exliac rursiis nata videtur B Aug. Possemus quidem id quod in hac qusestlone
esse cum sobole. Prior, inquarn, anima, per quam calholicss aucioritatis definilione pnescribitur, divi-
mater est animala : prior ma.terper quara in filionata norum-voluminum testimoniis edocere :. scd quia
videtur et anima. Set_,.non.malerin carnem animam nunc non Iibrorum indicio., sed sola ratione placuit
verlil, nec carnem in animam-eoi_imu'avii, sed ani- cimcla discutere : idcirco in aliud tempus Scriplura-
jnalara carnem de utero matris, idem carnis et rum monumenia reservarilps, sicut superius factum
anlmse,el toiius hominiscreator.exhibuit.qui perd's- est, S4S b'c eiiam de animic inquisilione tractabi-
pensalionem analogiaediversa jungentis.in uno atque mus. Quod ut fieri facilius possit, quac Salvalori no-
eodera homine, et ulrunique insolubili unitatecon- siro suscipiendi hominis eausa fuerit, una tantum
junxit, et neulrum' exalieriusparticipatione confudit. Apostoli lectiorie subjerta.breviter. inquiramus : qua
CAPUTXYI. invenla, sine aliqua difficultate_etiam ad' hrcc quae
Sic ergo, imo multo incoinprebensibilius' atque hujus praOcedeniissunt consecuta traysibimus. A'L\
sublimius nattts esl susceptione j-erfecti hominis de initio igilur ex corpore et anima Beus Iiominemfecil.;
matre Filius Dei, qui est pcr omnipoiemiam slngu- qui Iegis pra-cepla transgressus, post usurpationeiii
larem genitis omnibus non facultas lantum , sed et inteidiciae arboris, senteniiam quodammodo prense
eausa nascendi. Secundum hominem , inquam, de - capitalis exrepii.. Hie ad eum staium a qno lapsus
Virgine naius est Deus, eo pacto quo cum corpore est, non nisi aucloris sui gralia reformalus, postli-
jiasci doeeiur et animus: non quia ulriusque una minii quodammodo jure j.otuit remeare: sicut qui se
subslantia est, sed quia ex.ulraque fit una persoha. de excelso in prseceps voluntale dcmisorii, in, sua
Nnnalius homo corpus, et alius animus, sed unus quidem habuil poleslaie quod fecit, sed j'am suo ar-
homo corpus et animus. Sic post partum Virginis, biirio certum est'non subjacere quod cadit. Surgit
non_aIiusDei Filius ei alius bominis, sed idem Chri- itaque bi.neficioalieno, qui cecidit proprio. Nec ideo
stus Dei et hominis Filius. Ei sicut 34g in uno non suo dicendus est cecidisse :quia alieno noseitu,r
bomine aliud corpus et aliud animus; sic in uno surgere; nec propierea suo surrexisse, quia non
^niediatorealiud Dei, aliud hbmi.iis Filius : sed iilem alierio cerlum est cecidisse. Sed de boc a!ias,.nunc
lamen et non alius D i quam hominis Filius, : quain- ad prop"siLumredeamus.
jis propter aliud Dei, et propter aliud hominis Filius. ;." , CAPUT XVIII.
Non ab initio carnis coepisse dieimus Filium Dei, ne Dicil ergo venerabilis Paulus, quoniam idcirco se-
lemporalem credat aliquis deilatem. Non ab aeterno cundum camem naius est Cbristus : Ut sicut per
Filii Dei novimus carnem, ne non.verilalem humani unujn hominempeccatum in hunc ritundumititravit, et
rorporis, sed quamdam eum suscepisse- pulemus 3 per peccatummors : et ita in omneshominesperirans-
imaginem. Neqrie enim consumil majestaleniFilii Dei iit, in quo onines peccaverunl{Rom. v, 12), Et pajilo
leritas carhis; aulverilalemcarnis.immensiiasdeiia- posl: Sed non sicttl del>clum,ita el graiia. Si enitn
iis
* ;dumunum ' radiat virlutibus
- suis,aliud doceturin- vnius delictomulli motlui sunt, multo magis gratia Dei
firmitalibusnostris. Unus anlem atqne insepnrabilis el donum, in gralia unius hominisJesu Chrisliin plti-
Christus ei humiliatur assumptis, el glorificalur in res abundavit. Et non sicut per unum peccalum,ila ct
propriisj cum afficinon dedignatur injiiriis, et sequali- donatio : riam judicium ex uribiri condemnalionem,
iatem custodit genitoris. GenuilergoMariaeLnon ge- gratiri aiilein ex mullis deliclh, in justificatidiiem. Si
miit Filium Dei. Genuit, quando cx ipsa senundum enhriunius deliclomors regnavitper unum, mtdto magis
cariiemnatusestChrisLus:nongenuil,quand6dePalre abundantiamgratiw, el donuirijustiliw accipientes,in
sirieinilioexstililFilius. Genuit,quand6exhacFer_)i-j7i vilam reguabimus per unum Jesum Chrislum. Igiiui
caro processitui habitdrelin nobis: nnn genuil quahdo sicut per unius delictum, in omneshominesin cdndem
in principio erat Deus Yerbum, quod originem pr_e- nationem; sic et per uriiusjuslitiam, in omnes homi-
stitil universis. Noli ergo parluYirginis determinare nes in justificaiionemvitw. Sicul enim per inobedieii-
 ' VIGILHTAPSENSIS 5iS
547
liam unius homirih peccatoresconstituli sunC multi; A qu-csivit. Ilicsi originem utriusqtie gnanis rernm
ita et per unius olaudiUonemjusti consliluunlurmulli. coniemplator aitendas, pretiosiorest animaesubsian-
Yenii ergo Christus saivuin facere quod perierat lia: M iransgressionis culpam, propler inielligen-
(Ltic. xix, iO). Prius ergo videamus' quid illud est tiam, pej'or est causa. Ego autem •Chri-lumet pcrfc-
qnod protoplasti transgressione 350 perierit, et Iioe ctum sapientia scio, cl piissimiinresse non dubilo :
facile scire polerimus, quid Dominusveniendo sal- quorum primo nieliorem et prudentiaecapacetn nou
vare jioluerit. Requirendum igitur nobis esl quis- despexil; secundo eam qnae magis fuerat vul__erala
nam legem Creaioris acceperit. Ille enim sine dubio suscepit". Neque enim aut sapieniiae"convenil, dc
peccavit, quia praecepta contempsil : ille praecepla duobus aequesuis, insipieniissimam plus amare; aui
contempsit, qui quod. prohibebatur admi_it. Dieit perfeclsepietaii, magis indigenlem non juvisse. "
autera Scripiura : Prwcepit DominusAdw dicens: Ex CAPUT XX.
omni ligno quod esl in paradiso manducabilis,de ligno Fel. Omnia quidem quae a te non rationabiliier
\ dulem scientiw boni et mali non manducabilis de eo. lantum, sed etiam veraciter dicta sunt, et ii.telie-
Qua avtem die manducaverhis, morle moriemini (Geri. xisse me in prseeedentibus falcor, eL probasse non
II,"16). Quaeramusergo nunc utrum hanc legem totus nego: Christi autem divinitati quo pacto mortem
liomo acceperit? Si euiin ut in libro Geneseos conli- g sensisse dicalur, ignoro. De quo uti u,n tu obscure
neiur, ex corpore el anima jam perfectus accepit, aliquid dixeris, an ego suflicienter dicla ingeriii lar-
tolus homo transgrediendo peccavit : et si totus dilate assequi non potuerim , nescio. Neque enim
iransgrediendo peccavil, totus peccali sui vilio lunc credere ausim^quod fons ille vitae.a quo habent uni-
periit. Si aulem loius periit, totus benefieio Salvato- versa quod vkunt, per triduum quod in sepulcro
ris indiguii. Et si totus beneficioSalvatoris indiguit, corpus jacuit, usque eo a naturae suse proprietate
tolum Christus veniendo salvavil : et si totum ve- deciderit, ui si dici fas est, sepultis sensibus ormein
tiiendo salvsvil, non corpus absque anima, sed cor- subslantiaevitalis inolum amitieret; et pr»p'er re-
_pUSelanimam qua conslare totiis bomo, et peccasse demptionem huinani generis, non Pairem Uinlum,
aniea videlur assumpsil.Nam-si loio homine pec- sed et omnia spirilal;s gloriaeornamenla desereret.
canle, solam ejus carnem Clirisms assumpsit, anima Aug. Absil, absit a fidelibus ista suspicio, ut sic
posnae primaeillius transgrcssionis sine aliqua spe Christus senseril.mortem nosiram, ul qnai.lum in se
etiam nunc addicla permansit. Quod si ila est, nescio est vila, perderet vitam. Nam si hoc ita esset, quo-
quid nobis mediatoris persona conlulerit, quse me- modo illo triduo- poiuisse dicimus aliquid vivere, si
iius nostrum ex loto non redimens, bruiam per se vitae fontem credimiis aruisse ? Sensil 352 igitur
-carnem, et qiiacsine anima ne beneficium quidem Q morteni divinitas Christi, parlicipatione humani affe-
ejus posset seniite, suscepit. cius quem sponle sna susceperat, non. nalurac suas
CAPUT X1X. potentiam perdidit per quam cuncla vivifie.it.Sic in
Vellero tamen ab hujusmodi prsediealoribus qu_e- sepulcro carnem suam commoriendo non deseruit,
rere cur accepta carne animam dispensatio medialo- sicul in ulero Virgiriis connascendo formavii. Et sic
ris omiserit. Nisi forte aut innoxiam scieris,-n_ed_- in utroque et nasci etmori, non coactus"ab allero,
cinse indigenteriiesse noncredideril, aut a se alienam .ed sponte Dpminus voluit, ut hoc eum consiet per-
piitatis, redemplionis beneficio non donarit; aut ex tulisse quod fecit: nec ideo non palieniem, quia ipse
toto ins.inabilem judicans, curare nequiverii; aut faeiebat; nec ideo non facientem, quia non alius
vilem-et quse nullis usibus apta videretur, abjecerii. lolerabat. •Namsi>dominicceincarnationis mysterium
Horum duo in ipsum toiius honiinis crea.orem blas- salva individuae Tiinitalis cooperatione consideres,
phemi spiritus increduliia.e desipiunt. Nam primo iilem sibi in bachumilitate aucior et opus est: idem
impossibileiri, secundo non omnium Deum credide- a.uetor, quia' sponle nascitur, sponle patitur : i'dem
runt. Quomodo enim docelur omnipolcns, si cnrare opus, quia uirumque licet noii alio cogente, solus
non potuit desperaiam ? Aut quomodo omnium Deus, taraen ipse perpetitur. Fecitcarnem inuteromairis,
si non jpse fecit animam hostram? Duobus vero D habesauctoremoperis: ipseinbac nasci dignatus est,
alis, uno animsecausa nescitur, altero merilum n >n habes opus auctoris : .una lamen pei*sonaest, salva
351 yidetur. An intelligere causam putandus jest utriusque proprielate subsianliae, ei aucloris ei ope-
aiiimae,quieam ad accipiendam legem, habituinsilae ris. Sic ergo morluus e»t non discedenle viia, sicut
rationis instruclam, a peccato voluntarias transgres- passus est non pereuntepoleniia. Nemo auferi ani-
sionis nititur separare? Aut quoinodo ejus generosi- mam ejus ab eo, quja potestatetn habet ponendi et
.tatem novit,"qui ignobilitutis vitio dicit esse despe- polestatem assumendi eam (Joan. x, 18). Habes hic
ctam: praelaia carne quam non flatu Dei sicut ani- auctorem operis. Ponil animam pro amicis suis:
mam, seddelimo terrae constat esse plasmalam? Si habes opus aucioris. Quod ut generali definitione
autem nihil borum de anima recte sentitur, creda- concludam,quoties incarne Chrislus aliquid patilur,
mus quia suscepit Redemplor nosler hominem to- opus aucloris est. "Sed quia idipsum sua poteslate,
tum; ne inlereidere quodammodo animae nostrae vi^ non alio cogente perpefitur, ijise auctor est operis.
deamur beneficiuni sempiternum. Proh dolor ! Car- CAPUT XXI.
nem, inquit, solam Chrislus assumpsit, anitnatu non Non ergo ad Mariam locali motu divinitas venit,
 S*9 - DE UNITATEJRINITATISL^BER. 5_K>
_ied ineffabili poienli_esuae nianirestatione, el ul-riim A privaius excusseril, pijuiesconim macliinas l.icili ra-
gignendus, implevit, et lotum quod est-suhsiamitc lione^onfundii. Ergp, ut Jlicerc crepcramus, anhna
suae pleitiiudine non privavit. JMondimisil Palrem non aliter quam sol vitam iribuit carni cmii venerit,
cum venit ad Virginem. Ubique lotus, ubiqne perfe- morlem efficit cum recedii. Quam ne quis puiet c. r-
«tus'; quia nec divislonem incprporea simplicitas poris moiie consumi, audia,tquid de hoc Dominus in
recipit, et parles pleniludo non novit. Erat ergo uno Evangeliis generali auctoriiaie deiini.u : Nolile, in-
atque eodem tempore loius etiam in.inferno, tptusin qiul, limere eos qui coipus occidunt, animam dutem
*oelorl!b'epatieiis injuriam carnis, hic nonrelinquens non possunt occidere: sed limeteeum potius qui ani-
^loriam deitatis. Erat apud inferos resurrectiu mor- mam et corpuspotestocciderein gehennamignh(Matth.
tuorum, eralsuper coelbs-vitavivenliuin. Vere nior- x, 28). Ergosupersiiie anima corpus constai occidi;
luus, vere vivus;'in quo et riiortem susceplio morta- et prop:erea consequens acnecessariumnon est, ani-
lilalisexcepit, et vitam divinitas servala-353 ll0|i mas, corpprtim internecioneconsumi, Hoc si ila esl,
peididit. Quotiescunque ergo haecquse a Christo bu- eliam posl moriem corporis Tiihilominus mentibus
miiiler sunt tolerata, consideras, ipsum auctorena vivitur. Quod si id de unoqnoque nostrnm recte sen-
voiuntariaepassionis agnoscas. Ila fiet ut, dum hu- litur, quomodo fons yilse propter parlicipationem hu-
mil.ias palienii, facienti virlusascrfbilur, idem Chri- B nianaetnentis, vivificandi potenliam perdidisse ja«
stus uno atqueeoJem tempofetum palilur,"iiilirmus, ciatiir ? Sr_rdpotest, inquis, anima et coipus oecidi
cum facit, omnipoi.ens docealur.' Sed ne acihuc in in geliennam igriis. Quod adversu.m nos piimum id-
-rnorie Filii Dei aliquatn insens.bililalem noscredatis circo non facit, qiiia mors isia non conditionis videtur
accipere, imporlunum non'esi quae de morie sensa esse, sed crin.inis. Namremota culpa jubcmurhomi-
sini vestigare_: in qua sine dubio destiiuit corpus -nes nori limere, qui cuni possint corpus, animamja-
viia noslra, nonpeiil; dum discedens anima noii vlm men neganlur occidere. Dehinc, quoniam ho.c Deo
suam perdit, ied quod "vivificaveraiboc dimitlil: et laiitum diciiur esse possibile, de quo Filium 'suum
quahium iu se csl, alterius mortem facit ipsa, non unigeiiitum et communione naturae, et sequaiiiatepo-
recipit. Facil, inquam, non vivificando^juoddeserit: lentiae non hnc cretlimus meruisse. SuscepiU ergo
non amiltendo quod vivii. Ilaqiie homiiiis mors nibil SaIvatorcondiiionemmortisnosir_e,seil non itautde-
- aliud
quam carnis occasus est: a qua cum vls po- leriorem facerel, cum praeter consuetndinem dominaii
lenliie vivificanlis abscesserit, in terram de qua - eam pcrmittebataiiimse, sed potius utnilnl bancobesse
sumpta esi, amissis quos non per seipsam habuit -- anim_e ' pariter justorum
omnium probasset ct vilsc.
sensibus, redil. CAPUT XXIII.
' CAPUTXXII. G Sed fingamus, iiceiEvangeliis reclamantibus,ani-
• mas interire. Nonne - in Salvatore nosiro, licei in
Atqui conlr.iria, inquis, vit.cmors c-i.-Faleor;sed
non ex eo genere conlrariorum, qure exislenlis sub- , Tiisniortem non i-epellenle , lerlium lanieu alque.spe-
sian iaeoppositione se perimunt; sed ex eorumpo- ciaie roajeslas est, quam non poiuit mors hiimana
lius ijuaedutri cuilibei accidunt, siuiuPqiiuleai esse conlingere? Ad summam videanius, in cruce positus
non pi-ssuni, scd unius tantum subslan'i_e habila ac quid promisi? Hodie, inquit, metutn eris in paradiso
privaiione gignuniur. Sicul verbi "grana noci.eindo-_- (Luc.xxni, 45). 355 Hodie, inquil, non post triduum,
cemus el diem. Nam et hsec ejusdem generis docees-.__cum.carnem meamde sepulcri requie suscitavero, non
lur esse contraria, cum non ulriusque, sed uniu^ lan- - eum in me priinitias fiiturse resiirreciionisoslendero.
lum videatur esse subslaniia. _Ecce enim djeimus Cujus putamus haec vox est? majeslatis, mentis, an
diem esse cum sol esl super terram : solem aulem corporis? Corpus autem fti spelaeo fuisse nullns igno-
conslat esse substanliam. Ilie cum peraclo diurn^ rat. Reslat uuiivinitati, velmeuii voxista conveniat.
temporis cursu ab humani visus contemplatione dis- Sed dicit aiiquis : Divlnitatis bahc, non aniniaeChri-
cesserit, noctem discedendo mox facii. Facit, in» sti credimus vocenr. Et quid in eo cui promiiiebaiur
_quam,siibtrahendo copiam luminis,- non in se reci- accipimus? Hodie, inquii latroni, mecum erii in pa-
jiiendo substanliam noctis. llaque una Iucis substan- D radiso : cujus corpus usque ad futuram ,resurrectio-
tia nociem facere videtur et diem; sed non uno modo. nemmors communis inclusit. Anima igiiur est, cui
Nam dieincum venit,noctemeffieii eumrecedii.Cnde Doininus boc promisil et prsestitii. Si igilur mortuo
et Manicbaeorumnon irreliglosara lanlum, .verum corpore, ad paradisum anima inox vocaiur, qiiem-
eliam siultam divi^ionem, qua bon.-fa malis aeque quamne adhuc lam impium credimus, qui dicere au-
exstaniibus nituniiir separare sul.stautiis, plerumque deaf, quoniam anima Salvaioris nc-siri triduo illo
confundimus: oslendentes eis luminare majus, quo fieri corporeae mortis, apud inferos ctislodiaemaiicipatur ?
novimus diem; et eogentes ui et ipsi -similiter nos Et quis, inquis, est alius qui instante passione Chri-
'
docerent, quod esset, si diclu fas est, lenebrale ma- sti ingemuit, dicens : Trislh eit anima mea usque ad
jus, 354 ^uo substantialiter fieri crederemus ct no- mortem (Mgtth. xxvi, 58)? Tristis usque ad moitem,
ctem. Sed de his alias, qnl per stullitiam blasphemi propter affectum susceptae carnis, non post mortem,
dogmatis, aul pro exslantibus non exstanlia, aul pro .ciini beatitudinem spondet societas deiiatis. Non ini-
principilfbus consecula, aut pro conlrariis videnlur tium moeroris mors ista, sed finis esf.' Nec incipiunt
affirmare communia. QUJCsi quis. fidei .oculis-non post hanc jiislorum tlagella', sed deslnunt,_cum et iin-
 " *
351 VIGILIITAPSENSIS 552
pedimenta roaleriae fiuctuantls exponunl, elauctorem Aculqui ubique non defuit. Jacebatquantum ad car-
Siuim pleniOris ihlelligenli_e coiiteniplaiione jara nem morluus in sepulcro, mortuos resuscitans in
' ' ' I ' "'
caplunl. inferno, vitam tribuens universis in ccelo : non miin-
CAPUT XXIV. duindimittens ad coelumascendit, nec coslum dese-
Ergo, inquis, mortem Dei Filjus et in anima nori r.-ns ad terram veriit; sed uno-atque eodem tempnre
pertulit, et in rnajestale non sensit? Quid ergo dice- lotum totus Implevit, qui alicubi manifeslatione ope-
bas csse quodlpertulit? Sensit prorsus et pertulit, sed rum plus pitrens, agnitionempraesenlisesusaliidign.s
partieipatione morbi alieni, non proprietale vulheris negavit , noh immensae deitatis abseritiam proea-
sui. Sensit sicut omnesseutlunt,' qui moriente carne i-avit.
, CAPUT XXV. ...
meniibus vivunt : non sicut irapii, qui in ulraque Y.is nosse.de hac_mediatoris morte quid sentiarn?
p \r_c, sicut idem ail, gehennae ignibus oceidunlur. Omnium qme a meinsuperioribus incidentium qu_e_-
Qiiidam sane communem mortem eiiairi hoc pacto stionum necessiiate dispersi ^unt, prnrsus ista sen-
1'efiniiini; dicentes nihil aliud hauc esse quam cum tenlia est: qua credo mortuum _esseFilinm Dei, non
dhrersaium rerum consensu vitam facientium, velut secundum pcenam injusiitiae quam ex toto _non ha-
per dissdium quoddam ab invicem fueritfacta disces- buit, sed secundun Iegem naturae quam probumahi
sio. Haecsi hominis mors est quse non consumit jun- generis redemptione suscepit : illa morle de qua di<
cta, sed dividit, dum brigini siisc ulrumq.ie restituii, ejlur L:Quis esl homo qui .vivet,el non videbil mortem
quid de Salv£_t->risnuncanima dicemus, quae ut no__ (Psal. Lxxxvni, 49) ? non illa de qua Isaias^ dicit:
-TlcampTopter inbabitantem divinitaiem, ggg et Mortui auiein vitgm non videbunt (Isai. xxvi, iiy.
propler j'ustiiiam singulareni,"cer'te propler commu- Illa quaesecundum naluram generalis est cunctis,
nem morienfli sortem, corpus illo triduo sic pbluit non illa quse specialis est malis. Putemus ergo hanc
deserei e, ut ipsa non posset peniius interire ? esse quodammodo yim ac poleiuiam seminis, qua a
"'
T.011 ergo, inquis, apud inferos Clirisli anima, auima animas reparet : et carne omnium nostrum
flon_divinitas iiit? Fuit, inquam. Neque enim aliter cainenj judicio imminenfe resuscitel, duniperqpera-
ruin video potuisse resiiscitare carnem suam, si apud tionem propriae deiiatis cunciavivificans,ex uno sus-
tnfeibs pra.dicem, velut absenlisJDei non fuisse po~ cepii hominis grano, itinumerabilem Patri redditu-
leiriim. Nec tamen ideo localem nos Dejcredat ali- rus estmessem.' Tunc separaturus esi a. zizaniisse-
q iis pra-dicarepr_esentiam; de quo ista propter ma- -ge.em (Matth. xm, 50), eum justis cceperit retribuere
.lifestalionemcerii operis ilicimus, quia alicubi fult si- C meicedem.

CQNTRA'MARIVADUM AMANUM D1AG0MJM,

• ,
• - -, - . SUBTXOMINEIBACILCLARI
GONTRA
YAKIMADTJM,
' " ' ' -
, LIBM TRES. \
\~
' "
PJtLEFATIO.
~~
357 Dndum, dilectissimi fratrcs, in Neapoli, urbe fuerit igne consumplum, rieccsse est nt in suo pa-
Campania. constilulus , cujusdam Varimadi Arianae tianlur opere delririienlum : quia difficilius T/ossunt
secta.diaconiproposilionibus,aquod.imsluiiiosoacre- hujusmoli a pravi dogmails cursu averii et meliora
ligiosi-simoviro mihioblatis^rusticoquidemserrnone seclari : quoniam lanlum sibi de spiiitu' auxeruiit
respoiiden»; iii uno corpore simui de unitate"Tririi- TVprsesumplionis audaciam",ul ad verilatem fidei nun-
tatis libellus digessi. Sed quia nune comperimus, eos quam omnino pervenfant."Possuht enimcaritatem
n bil velle sibi privalis verbis opponi, sed magis pro- - frateruitaiis assequi, et fidem cum calholicis tenefe
posiiiones suas desideranl lestimoriTorumvirlulibus perfectam, si desolius !.ei polenlia, el non iie inffde-
oppugnari, mediocribus "et ingeriii lardioribus cori- iium regum sibi gloriarentur siiperbia. lis Igitur ciima
sulentes, "ita sancto r_os Spirilu, adjrivante, respon- defensoribus calholicaefidei eceperiritjure constringi',
sjonem nostram universis eoruin objeclionibus' lesti- el nullum sibirSublerfugiendi locum viderint suffra-
monialiler coapiavimus, ul is qui legerit, non nudis^ gari, versutias quasdam irianium verborum soliia
ut solenl objicere, verlds, sed legalibus valeat refel- temeritate Jion desinuutealliila sublifiiatecontexcre";
iere documentis; ut omrii e__parle convicti confun- dicentesquodea quse Dominus Salvator nosler in
danlur, et ad nihilum redigantur qui siiper funda- Evangeliis de sua divinitate locutus esi, divinarum
menlum propbetarum et aposiolorum dogmata, talia relicto tramite litterarum; quibusdam inlerprelatio-
hgmeiita conslruere moliuuiur. Quodsediiic'ium(,-quia nibus universa ad cariiissubstantianireferunt; duin
non auio et argento, nequc lapidibus pretiosis, sed ipsi potius in eo ipso quod dixit: Pater major meest
ligno fenoque et siipulae comparatur ? Curn juxta (JoaK.xiv, 28). Et,ipse me misil. Ei, Non veniTa-
Apostoli dictum (1 Cor. m, 15) in gg@ ul.iiio die cerevolunlaiem mean^ sed voluntalem ejus qtiitne
. «_: CONTRA VARIMADDMLIBER I. 534
misit {Joan. vi, 58). Et, Transeat a me calixisie;,, A igiiur jam dicta ponenda-sunl,cjuseijisi adversus,nni-
non-sicut_egovolo, sed sicut tu {Cuc. xxn, 42); non .tatem Trmitatis audacier ac lemere posuerunt, u"t
in forma servi in qua homo est, astruunl eum Patri .testimoniis (eslimonia.consequenter adhibita, perfi-
. jequari non posse, sed in natura qua Duus est; infe- dorum tandem. superJbia comprimalur. Potens est
rioris ab ^odem judicant esse subslantise. Quod uii- autem ineffabilis ggg Trinitas, ul; illa quae ad sui
. que non dicereni, si eumdem Filium, Deum verum, veneraiionis cultum pertinent ieslimonia, eultoribus
deDeo-vero genitum catholiee credidissent. Natura - .suis non solum de Velei i, sed etiam de Noyo procuret
igitur Deiuec augeiur, singularis in unilale mauendo; Testamenio, quibus veriias catholic_efidei conij.ro-
nec minuilurdese Filiumgenerando; etmanensju- betur,, el Arianorum falsitas destruatur. Te quoque
, giier in semetipsa perfecta divinilas, idemque erit •lector admoneo.uloriinia documenta, quae advcr..um
etiam in perpeiuum, quod.ab inilio erai, anlequam -hanc baeresim ex divinis congesta sunt Scripiuris,
-coelum et terram, et omnia elernenta legimus acce- sagaci menle perquiras; illa praecipue quse de Patre,
pisseprincipium. Nunc-itaque omissis superfluis et etFilio el Spiritu saiicto,-trifaria conjunctionein.fine
.inconditis verbis,quaeab eis in subyersiohem fidelium hujus opcris sunt posita, sobrie et vigilanliT inspi-
: el iis proculdubio Patris, ei Filii et Spiritus
proferuntur, ad ea nune refellenda pergamus, quse cias
ex illorum infideliiaiis industria, in.neceminnocen- g sancti, unam, eamdemque inscparabilem, et jierpe-
lium animarum posita esse cognoseimus. Jlldrum luam doceberis essesubstantiam. "_

. LIBER PRIMUS.
•fiUOD FILICS SIT UNUS EEUSCUM PATRE.
'
CAPUT PRlttDM. denuo dixil: Dominus Deus Sabaoih, Deus Israel,
De Trinilate. qui sedes super cherubim (Isai. xxxvn, 16)? sf unl-
Si d.xerinl: quse unitas Triniiatis divinis lectioni- tas non est, quare qui sedes dixit,-e!non qui sedelis
biss poierit edocerf, cum neque tres unum, neque asiruxit. Si Trinitas noni.-t, quare in Regum dici-
otius in tribus possit proprie approbari ? "tur : BomineDeus omhipotens, Deus Israel.sermones
Besponsio. Audi iiaque, et ex iis lesiimonhs uni- tui fideles sunl? Si uniias non est, quare tui dicitur,
taiem Tiiuiiatis agnosce, et desine Arianorum pra- el non vestri poiius iniimaLui?SI Triniiasnon est,
vitatem sequi, utab eadem possis peccalorum indul- cur in psalmo_quinquages!moociavo "(Ters. 6) cani-
geritiam promcreri, Isaia, propheia diceme : Vidi tiir, Domine Deus virtutum, Dcuslsrael; intende aU
"Domimnn Sabaolh sedentem-super thronum excel- t -visilandas omnes gentcs ? Si unitas non est, quare
/"siini, et Serapbim stabant in circuilu ejus : sex alae intende posuit, et.non ihlehdile, ut precatus estinfi-
•iini el sex alae aileri: duabus yelahant facieni, dua- mavii?Si-Trinitas nOnest, quarein Apocalypsiicrtio
• bus aulem velabant
pedes, et duabus volabaiit,«tc1a- sanctus Driminus' Deus omnipofens, qui est, et qui
mabant alleruirum dicentes : Sanctus.sanctus, saii- -erai dicitur (Apod. IV, 8)? Si unitas non est, quare
«lus DominusDeus 'g©0 Sabaoth (Isdi. vi). Si Tri- non <?,_.. sun., et qui 'erarit piuraliter designantur? Si
nilas non est, quare tertio sanctus dixeruni?Tiul si Triniias non est, quare inDeuieronomiodictum est:
unilas- non est, quare sub irina repetilione unum •DominusDeus tuus misericbrs est, aiidiet" voceni
Deum ac Dominumintimarunt"? Si Trinilas non est, . luam (Dent. iv, 51) ? Si unitas non est quare, audicl
- cur iu Geneseos diciiur -:-Dixii
Deus, fecii Deus, be- , posuit, et no.naudient intimavit? Si Triniiasnonest,
ncdixilDens (Gen.-i)'>Si unilas non est, quare terlio,-, quare in Jesu Nave dicilur 3@J. libro : Dominus
Deus dixit, el-non deqs plurali numero commenda- Deus denrum e-t (Jos.n, il)?-Si uniias ndn est,
vit? Si Trinitas non est, quare in Exodo dictum est qtiare esl dixil, et non sunt moTeloculionis indixii?
lertio, Domine,Domine Deus miser.-tor et misericors Si Trinitas non esi, qiiare Elias brando : Domiire.
-{Exod. xxxiv, (>)?Si unitas non est, quare dumier Domine Deus israel, osiende quia lu es meus (111
i Domine dicerei, postea mhericors singulariler dicit
n-Reg. xvm, 56), dixii? Si unitas non est, quare os-
-et non miseratores, ut plures osienderct, intimavil? tende, et noti ostendiieposuii? Si Triiiilasnon est,
Si Trinilas nnn est, cur Abraham ad ilicem Mambre. cur Uardochaeus orando, "Domine,DomineDeus om-
'aperle sedenii tribus oecurrens, uni Domine dicit,, .nipotens,omnia in poiestaie lua sunl (Eslher xm,9),
ei non ut viderat tribus salulaiionis obseqnium red-. <di_ril?Si.unilas non est, qnarew tka posuil, el non
-didii (Gen. xvni, ? Si unitas non est, quare cumi in Vestra"designavit? Si Triniias rion esi, cur eliam
.Moysi, Deus Abraliam, et Deus Isaac, el Dcns Jacob) Judiih orando -ait: Domine, Domine Deus omnium
Mer.io.dicerelur, unitatemostendens, hoc mihi nomeni virtulum, respice in oialionem meain (Judiih ix, -17)?
esl, dixit (Exod. m, 45)': et non hwc sunl nominai Si unitas non esi, qu-ire respice jibsuit et non respi-
designavit ? Si Trinitas non est, .quare David terlioi xite significavil? Si Trinitas non est, quare in Jere-
dlxii,: Benedicat nos Deus, Deus noster, benedicatt mifl-dieitur :'Dominus Deus vester, Deus verax est
nos.Dens (Psn/.. LXVI,Sj? Si unitas non est, quarei (Jerem. x, 10)? Si uniias non est, quare' verax e_>t
.cuni.iertioDeum nominasset, benedicai dixit, et non dicit, et non veraces poiius inlimayit? .Si Triniias
benedicant adj-mxit? Si Trinitas non-est, cur Isaias non est, quare in Apocalypsiscripium est: Dominus
 " " - 'VIGILII-TAPSENSIS "
*335 5S5
•Deus-et Spirilus prophefarum misit angelum suum A rainor estPatre sno,-ergo mmoralae.t et g'oriaPa-
-ostendere servis suis, quaeoportet fieri «ito (Apoc. (ris in Filio : et-ubi esl quod in SalomoneScriptura
XXII,6) ? Si unitas non est, quare cum Palrem et loquitur, dicens : Sicut euim in' corispeclu eorum,
Filium et Spirimm sancium nominasset; misit dicii, inquit, manifeslatus esl In nobis, et ila in conspeelu
et non mherunt sub lextu irium personarum ef nu- nostro niaiiifesiaberis in illis, ut cognoscant te sicut
mero indixit? Si Trinitasnon esl.quare in Deuie- cognovimus, quoniam §Q3 non est aiius Deus, prae-
ronomio dicilur, -Dominus _. Deus-vesler,
i hie est Deus ter le, Domine"(Eccli. xxxvi, &), Diligenler atiende,
{Deul. x, 17)? Si unitas non est, quareiiic-esfclixii, et cognosce Filium esse, qui manifestabiturin judi-'
noni. sun. plurali numero designavit? Si Trinilas cio, dum verierit vivos et mortuos judicare: Ilem
non est, quare in eodem libro dicitur: Dominus isaias -.Audiiedomus Jacob, et residuum Israel, qui
Deus-iuus, Deus magnus et potens est (Ibid.)l Si egredimini ex utero, et erudimini a puero usqne ad
unitas nou est, qunre mannus.el potens esl dicitur, et senectutem : ab inilio ego _sum, et quousque sene-
Tion magni et polentes pluraliternominantur?Xirr scaiis ego sum,ego feei, ego susiineo,'ego remiltam,
Tobas, cum fil um suum in Eages civiiatem cum -ego suscipiam, dicit Dominus (Isai. XLVI,5). Et ile-
Raphael archangelo milteret,'benediceris eum, ita Tum; Ego sum Dbminus Deus: eijprseier menon est
dixisse docetur: Deus Abraham, et Deus Jacob, et g alius Deus :-adnuiiliaii_inovissima priusquam fiani,
Deffs Isaac, ipse irapleat benediclionem suam in \o- et staliiti consummata suni(Ibid., 9). Ilem ibi: Audi
bis (Tob. -VII,IS)? Si iinitas non esi, quare ipse im- me Jacob, etlsrael, quaeego feci: Ego sum Dominus
pleat dixit, et non ipsi impleanl inlimavil? Postremo Deus inus, et non est alius praeter me.Item ibi: Ego
si Trin.tas non est, quare Dominus discipulos suos,- sum Dominus Deus, primus, et ego novissimus, et
in nomine Palris, et Filii el Spirilus, sancti,.univer- in ea quae ventura sunt in nov.ssimo ego sum (Isai.
sas g..-nles docuit baptizare (Matth. xxvni, 19)? Si XLviii,-12). Iiem jbi: Ego sum Deus, qui te creavi,
uniias non est, quare in nomine dixit, ei non in no- et adjuvi, et communivi dexiera mea.
tniriibus percipiendum perdocuil? Si Tiinilas non Et unilaiem Palris elFilii Isaias assignans loqui-
jBst,quare Paulus aposlolus ail1: Ex ipso, et per ip- tur dicens : Ego testis vester, dicit Dominus Deus:
sum, et iu ipso sunt omnia (Ilom. xi, 56)? Si uniias et puer meus, quem ego elegi, ut scialis et credalis,
non "est.quaie ea._302 'Pso posuit, et non exipsis quia ego sum; anle me non fuil alius, et posi me.non
aSlruxil"? Si enim cefto certius volueris unitatem erit (Isai. XLIII,10). ,
.Tiinil&iis agnoscere, a ssepe dicio doctore genlium Unum tibi, o baerelice, elige e duobus : aut fatere
apostolo poteris uniyersa condiscere, el sequi caiho- Pairem et Filium unum Deum, aut si soIumPalrem
Jicam fidem, et Arianorum respuere praviiatem: rj Deum esse conlendis; ergo libi Doniinus Jesus Cbri-
Gratia Domini nostri Jesu Ciiristi, inquit, et carilas slus Dei Fibus, non erit Deus, quia scripium est:
J)ei, et communicaiio sancli Spirilus cum omnibus Anle me non fuit alius et post me.non erlt. Si se-
Vobi< (II Cor. xm, 15). Si enim graiia, caritas et cundum le ita cst, cur Apostolus (/.om. i\, S) pr_e-
jcommunicaiio SpiriLus sancti ipsa esl, «t Patris ct dicat lalia, eteumdem. Filium' Dcum super orania
Filii, qunmodo in Trinitale unum non sunt, iquiaia- benedictum insinuat? Quorum palr<j, inquit, et "ex
tura atque substantia ab invicem separari non pos- quibus Cbristus secundum caniera', qui_ est super
sunt? omnia Deus benedietus in ssecula,Item Isaias sic di-
CAP_UTII. cit: Domlnus Deus Israel qui liberavit_eos de __Egy-
De unilale Patris \etFiiii. _ pio, ego sum primns,, et ego post baec, et pra_ter mo
Si tibi dixerinl: quomodo Pater et Filius unus est non esl Deus sicul_«gosum, qui stel ei vocet et pra>
Deus, cum prseter Patrem non sit alius Dcus, qui di- . paret mihi exquo homiiiem feciin sseculo(lsai. XLIV,
catur invisibilis et ingenitus? 6'}.Item ibi:-lste esl Deus, el" uesciebamus, el non
Responsio. Quod vero vos Patrem etFiIium unum est alius Deus praeler te : Tu e iim es Deus, et ne-
Deum pniflteri non vultis, t-os etiam nos unuro et sciebamus, Deus Israel Salvator (Isai. XLV,15). Si
-verum Deum a prophetis eti apostolis ostendimus K unus Deus non sunt Pater et Filius,_qnis esl hic Deus
praedicatum, a quibus eliam Spirilum_sancium credi- jn quo esse dicitur Deus,-pr_eier queni alium Deum
mus-non discretum, Isaia prophela dieenie : Egosum non esse propheta _sub numero proieslatur?'3g4
Deus: et.non est prseler.me alius, per mem.etipsum _Et Jeremias: Hie Deus noster, ait, et non applicab.-
viam scientiae,
juro, quia exivit ex oie meo veritas, etsermo meus tur alierad eum, qui invenit oninem
non auferetur,- quia milii inclinabilur omne genu, et et dedil Jacob puero suo et Israel eleclo.suo. Post
omriis_lingua jurabit per Dominuin, dicens: Juslilia haecin terris .visus, el itiler homines eoirversatus e.-,t
et gloria,ad eum veniet (lsai. XLV,22), Et ut in hoc (Baruch. in,,57). £t in Salomone : Miserere nobis-
testimonio Palrem el Filinm simul fuisse cognoscas, Deus omniuro, ei ostende nobis lumen miseralionis
Paulumap istolum audi diceniem,Jit in nomineJesu tuae, et immitte liinorem tuum super-genles quse non
omne genuilectatur, coelestium, terrestrium, et-in- exquisierunl te, ul cognoscant'-,' quoniam non est
fernorum, et omnis-Jinguaconfiteatur, quoniam Do- alius Deus nisi tu (Eccli. xxxvi, 1). Ilem Ibi: Do-
rninus Jesus Christus in gloria est Dei Palris.omnijio- mine Deus lsiael.uon est tibi similis in -ccelosur-
tentis (Philip. li, 10). Quod srsccundum le Filius sum, neque in lerra deorsum. El in iualir.o scplimo
.537 CONTRAVARIMADDMLIB. I. - ,358
decimo {Vers. 52) : Quoniam quis Deus praeler j _,ei exsulta., filia Sion, quia ecce ego venio, et com-
Dominum? aui quis Deus praeler Deum riosirum? mofabor in medio lui, dicit DominusJZach. n, 10).
Et in Genesi: Et piuii Dominus a Domino igneih et Ei Aposlolus ad Timotheum : Humanus sermo, et
sulphur super Sodomam et Gomorrham, et everlit omni accepiione dignus, quoniam Chrisius Jesus ve-
eivitaies^illas (Gen. xix, 24). Si solus Paier Deus nit in hunc mundum peccatoressalyos facere(/ Tim.
est, quis pluit ignem ei sulphur a Domino, ul su- i, 1S). Et Malachias: Ecce subito veniet in lemplo
pradicias civil.neseverterei? Quseso,responde. Et in suo Dominusquem vos quserilis, et angelus testa-
Deuteronomio: Dominussolus deducebat eos, et non menti quem vos vultis (Malach. m, 1). El in Evan-
fnit cum illis Deus alienus (Deut. xxxii, li!). El gelio : Nonveni vocare jtisios, sed peccalores in poe-
1'aulus apostolus : Dnus Deus, inquit, qui justificat nitentiam (Luc. v, 52). Item ibi: Quid .nobis el tibi,
circumcisionem ex fide, et prseputium per fidem Jesu, Fili Dei? Venisii anie iempus perdere nos (Luc
(Rom. m, 50). Et ad Corinlliios : Deus erat in tbri- iv, 54)? Venit Filius hominis salvare et quserere quod
sto, mundum reeoncilians sibi (II Cor. v, 19). Et perieral (L«c.xix, 10). Item ibi: Ego .veni ut vitam
iie um : Non est Deus nisi unus. Et ad Galalas : Me- habeant, 3SQ et abundanlius habeanl (Joan. x,
diaior auiem unius non est, Deus auiem unus est 10). Iiem ibi; Ego veni in nomine Patris mei (Joan.
\Gal.~m, 20). Et unitatem Palris, et Filii, et Spiriius B v, 45). Item ibi: Nemoascendit in coelum.-,nisi.qui
sancti demonsirans, Ephesiis scribens, ila eonfir- deecelo descendit, Filius hominis, qui esl in coelo
mat: Sufferen.esinvicem in cariiate solliciti servare (Joan. m, 13). Nunquid in iis tantis ac lalibus testi-
umi.-tem spirilus in vinculo pacis. Unum corpus, et moniis, quibus se Filius Deum a semetipso testatus
unus spirilus, sicut vocaii eslis in una spe voc.itiynis est, poteris dicere ab alio, ei non a semetipso ve-
veslrac. Dnus Dqminus, una fides, unum baplsma, nisse?dnm maiiifeslum est, eum qui carnem no
unus Deus [Ephes. IV, 5-6). Si enim, hseretice, uni- 'stTam dignanter assumpsit, volunlate, et non abalio
tatem iidci volueris simplici corde recipere, ex, hoc missus adveneril. Nam qui in Palre manens viriule
jlaquej.cstimo.iio in uno Spirilu poteris siuiul Patris poienlise suse consisiit, uhi a Patre milleretur om-
€i Filii uniiaiem condiscere. Pairem igiiur, ui supe- nino non habuil; quoniam nulla pars sseculorumac
- j-ius posuisti, in divinis Litleris ingenitum proprie terrse a
conspectu Palris excipilur, uhi secundum vos
posilum, nec legere jiossispeniius, nec probare. Sed a Palre Filius milteTetur.
quia idipsum iides«xigit Cbristiana, absque nlla du- CAPDT IV.
bitatione ingenitus creditur: qui tamen secundum • - Ubi dicitur, Dominuscreavil me
seriem Scripturarum ,in Filio a se genito visus esse Si libi dixerint i lud Salomoiiis testimonium : Do-
monsiratur. *' G minus creavit me iu initiuni viaruin suarum (Prot'.
'
365 CAPDT III. viii, 22).
De eo quod dicitur: Non a meipso veni, sed ille n:e . Responsio.Paulus quippe apostolus non secundum
mhil. jdeitalis naluram Cliristum creatnm insinuat, sed s.e-
Si tibi dixerint quod Filius dixerit: Non a me ipso cundum humaiiss nalurse subsiantiam eumdem crea-
veni, sed ille me misit (Joan. vm, 42). lum affirmat; ipso Epbesiis' conscribente : Renova-
Responsio. Aposlolus quoque Paulus missionem -minij-inqiiit, spiriiu mentis vesirse, ei induite novum
Filii D.i in Spirilu sancto longe anle conspiciens, honiinem eum qui secundum Deum creatus est in
RomanseEcclesiaoscribens, iiaecJestatus est, dicens : juslilia et sanctilale veriiatis (Ephes. iv, 23). Et ad
Quod eriim inipssibile erat legi in quo infirmaba- Ilebraeos: In eo enim in quo passus est ille lentalus
iur iu carne, Deus tilium suum misii in simililu- .est,,.nam poiens est eis qui tentantur auxiliari (Hebr.
dine carnis peccati,et de peccaio damnavit pecca- ii, 13). Dnde fratres sancti, vocationis ccelesiis"
tum iu carne, ut jusiificatio legis implereiur (Rom. parlicipes, considerale Apostolumet poniificemcon-
vin, 5, 4). Cernisne quoniara Filius "non secundum fessionis nosirse Jesum fidelem existentem ei qui
deitalem a Paire missus est, sed secundum carnem, creaviteum (Hebr. m, 1,2), Etad Colossenses: Nunc
quam clementer et j.ie.pro nobis assumere non de- ]) autem deponite el vos universa : iram, indignalio-
dignat-isest? Nam quod semelipsnm exinanivil pau- nem, malitiam, blaspbemiam-: lurpiloquium ex ore
lulum majestat.s sua? polenlia, idem Filius n.isit veslro non procedai. Nolile mentiri invicem , exspo-
apostolum, qui conlestatur et dicii : Semelipsum lianies vos velerem hominem cum actibus suis,' ct
exlnanivit formam servi accijiiens. Humiliavit semelr induiie novum eum qui renovatur in.agriiti n-m se-
ipsum, factus obediens usque ad morlem, mortem cundum imaginem ejus qui treavit eum (Cot. m, 8-
aulem crucis (Philip. n, 7). Et Isaias : Nonlegams, 10). Nunquid is qui univeisa creata, visibilia et in-
neque angelus, sed jpse Dominus venit ei salvavit wisibilia propriae polestatis virlute ex nihilo procrea-
eos (Isai. xxxv, 4). Item ibi-: Palam apparui non vit et f.cit, 367 seipsum antea, vel postinodum,
quaeremibusme {Isai. LXV,S). El Jeremias :. Reliqui quod dicere nefas esi, creavil.vel facere poluil?
domum meam, dimi_i haereditatem meam, ei veni, CAPDT V.
et facius sum illis iu opprobrium (Jer.xa, 7). El in Pater major me est, auomodo intelligendum,sit. -
Micbsea; Ecce Domiuus veuiet et commovebuntur Si •dixerinLilud, quod Filius in Evangelio dixeril:
montes sub eo (Mich.i, 5). Ei in Zachari.i : Gaude Pater mijor me est (Joan. xiv, 28).
 350 'VIGILII TAFSENSIS gCrt
- Resjfdhlw. Filius riiinorest Palre in assuinpii iio- A , nominabit (Isai. txii, 1). Illa, et infra : Tu enim vu-
raiuis forma, sequalisveroPatri est in deiiatis naturae caberis voluntas mea (Ibid., 4). Et Apostolus: H;ec
substantia, eodem proteslante: Ego et Paler urniin est, aif.vulunias Dei in Clirislo Jesu (IThess.v., 18).
suraus (Joan. x, 50).E( iterum : Qui me.vidii, vidit Ei iterum : In quo habilal omnis pleniiudo divinita-
et Patrem (Joan. xiv, 9): Etitera : Dt omnes hono- tis corporaiiter (Coloss,», 9). Et iterum : In ipso
rifieent Filium sicut honorificant Palrem (Joan. v, enim placuit omnem pleniludinem diviniiaiis liabiiare
23). Et ilerum : Sint in ndbis unum, sicut- et nos (Col. i, i9). Et vox Palris denube ad discipulos:Hic
suraus unum ;'lu in me, et ego ineis (Joan. xvn. 22). est Filius meus dileciissimus, in quo milii compla-
Etite.-um : Omnia mea lua sunt, etomnia.tua mea cui (Mdtth. m,-17). SI voluntasDei PatrisFiliusnon
,sunt (Joan. xvn, 10).JEt iterum : Omnia qua. habet fuissel,- quomodo Pairi in illo poluit comjilacere ?
Paler niea snnt (Joan. xvi, 1S).' El iterum : Egoin Aut quemadmodum in eo pleniludo 3BS diviniiaiis
Patre, et-Paierin me (Joan. xiv, 10). Et iterum: ejus potuit habiiare, in quo securidum le volunlas
Pater in niemanens'facil opera baec(lbid.). EtJoan- _ Dei Palris non probatur adesse ?
nes evangelisla ait : In principio erai Verbum, el CAPDTVIII..
Verbum erat apud Deum, et Deus eratVerbum (Joan. Non veni facere volunlalem meam, scd voluntalemejus
-I, 1). Item ipse ad Parihos : Tres sunl, inquit, qui g qui^ne misil.
.testimoniumperhibent in terra, ^aqua,sanguiset caro, Si libi dixeriut illud quod Dominusin Evangelio
-et tres in nobis sunt (/ Joan. v, 8). Et tres siint qui dixerit: Non veni facere vo'uniatem meam, sed vo-
-testimonium perbibent in ccelo, Pater, Verbum, et lunlatem ejus qni me misil (Joan, v, 50).
Spiritus, et ii ires unum sunt (/ Joan. v, 7, 8). Nos Responsio. Hnic propositioni non humanis opus est
ilaque in natura deitalis, qua unum sunt, Patrein, et respondere yeibis, sed divinis podus propriam Filii
Filium credimus : ncc Pairem aliquo tempore prso- volunlaiem asiruere documentis : propliela in irige-
cessisseut maj'or sitFilio, necvFilium postea nalum simo riono psalmo (Feis. 8) canenle : Tune dixi, ail:
esse, ui deitas Patris minorelur hi Filio. Ecce venio ut faciam voluntaiem tuam, Deus meus
.- - CAPDT VII- . '- volui. Et In vigesirno septimo (Vers. 7): In ipsb spe-
u r UMdicunt non esse PatriJmqualemFilium. * Tavit cor meum, et adjutus sum, ei refloruit caro
Si libi dixerint, non esiasqualis Filios Palri. niea, et ex vuluniate mea coufiiebor illi. EL iieruni :
Responsio. Si aequalis Patri Filius non esl, cnrita Voluntarie sacrificabo tibi (Psal. i.m, 8). Et in Deu-
de lllo Joannes evangelisla testatus esl": Proplcrea ieronomio : Diligens te, feci voiuntatem tuarii. El"m
inquit, ^persequebaiiturJudaei Jesum; el qu_erebant Apocalypsi: Dignus es, DcmineDeus noster, accipere
«umoccidere.-quia g@g norisolum solvebat sabba- p gloriam et honoreni el poiesialem, quia'lu creasii
lum, sed et Patrem suuin dicebatDeum, aequ.ilerhse oinnia, et propter volunialein luaui facta sunt (Apoc.
facfens Deo"(Joan: v, 18). Et Paulus aposiolus i Uoc iv, llj.Et in C.monicis: Voluiitane geiiuit nos-verbo
senlile de vobis, inquil, quod in Christo Jesu, qui \eritai-s, ut simus aliquod iniiium creaiurae ejus (Ja-
cum informa Dei e_sel constiluius,"non rapinam ar- "cob.A,18). Ex iis utique quaesuprrius dicia siini de-
bitratus est esse se sequalem Deo, sed semetipsum bes cognoscere quoniain qui voluntarie Patrisvolun-
fixitranivit, formam servi accipiens (Philip. u, 5).Et laiem lecisse se dicit, inlerior illo «ss'e_non possii.
in Salo i.one : Qui genuit riie, requievit-in taberna- CAPDTIX."
culo «ie> (Eccli. xxiv, 12). Et in Isaia : Sicui est a"b Quando dicunl Dbminumet Cltrhlum fechse Deum.
•inilio, iia est usque in saeculum. Neque adjectum est Si tilii opposuerint illud quod in apostolorum Acli-
ei, nequeminuelurilli. Ipse eslienim Dominuscrea- bus scriptum est: Quoniam Dominum, el. Chrisium
turse suae, qui nibil eguit ab aliquo. Eiin psalmo sep- Deiis fecit (Act, ~ti,36).
"
tuagesimosetundo (Vers. 25): Quidenim.mihideest Resp~onsio. Non secundum deitalis naluram facius
incoelo, et-a te quid volui supCr terram? Hsec omnia dicitur filius, sed secundum assumpii hominis for-
in Fil.o non inferiorem natUram demotislrant', scd mam. Haecde eo 37(1 diviha eloquia protesiantur,
acquaiiiaieiii-deilalispronunliant: quoniamquiutra- "DPaulo apostoio comprobanle : quod ante prqmiserai,
que locuius es', verum dixil, qnia' veriias'menliri , ait, per prophelas suos"in Scripturis sanciis de Filio
non po.uil. -suo : Qui factus est ex semine David secundum car-
CAPDT VII. nem (Rom. i, 2). iiem ipse ad Galatas : Postquam
YoluntatemPalris Fiiium qui negani. autem venit plenitudo lemporis, misii Deus Filiiim
Si libi-dixerint :Non est voluntas Pairis Filiu-.- suum -liaiumex muliere, factum sub lege (Gal. iv, 4).
Responslo. Si propheticas apostolicasque Scriplu- Et ad Philippenses: In similitudine hominum factus,
ras pursemenlis inieiilioneperquiras, invenies sine •ei habilu invenlus ut homo (Philip. n, 7). Ei inpsal-
dubio Filium Palri etnaturacoi_.leruum, etsubslan- ,mo trigesimo (Vers. 11) : Infirmata eslin pauperiate
tia sempiternum, et voluntaie, 'quaein uirisqne una virlus mea, et ossa mea eonturbaia suni, ct supei-
- est, non discretum: Isaia propheia di ente : Saluiare inimicosmeos factus sum opprobrium. Ilem ilii (Fers.
aulem menm.sicut facula ardebit, et v debunt omnes 15) : Olilivloni traditus sum lanquam morlUusa cor-
gentesj'usiiiiam tuam,et oainesreges lerr.e honorem de, etfactus sum tanquam vas perditum. Et in psal-
tuuin, et vocaberis nomine luo novo quod Doniiiras mo (txx, 7): Tanquam prodigium factus sum multis.
MI CONTRA VARIMADDM UB. I. - 302
cl tu adjulor fortis. Et in psalmo septuagesimo se- A_.tate uuivers3 creavit , quac creanda .fore provideniia
cundo {Yers.23): Dl jtmienlnm.faclus sum' apud te, sua perspexii;lsaia propheta dicente : HaecdicitDo-
el ego semper tecura. El in psalmoocluagesimosex- minus.: Ego feci scrmone meo torram, et hominem
lo (Yers.S). MaierSion dicel, bonio, «t bomo faclus super eam, ego solidavi coelummanu, ego omnibus
est in ea, el ip^e fundavit e3m Altissimus. Etin oc- sidcribus mamlaw, ulluceanlin coelo(hai. XLV,12).
tuagesimoseptimo (Vers. 7): Faclus sum sicul homo Jtem ibi : O.iine consiiium' meum slabil, el omnia
sine adj'iilorio, inter morlnos liber. Et in centesimo quaecunquecogiiavi, 372 eS° feci (Isai. xL\i, 10).
oetavo_<Vers.2*>)-:El facius sum opprobriuinillis: Ilem ibi : Sic dlcit Djininus, q<riconstiiuit coeluinet
viderunl n:e, ei ntoverunt capita sua. Et in centcsi- tgrram, elfeciteati), ipse definiviieani(/sa/. XLV,18J.
iiio pr_mo{Fer_. 8) : Vigilavi, -et factus sum. sicut Itemibi: Ego sum primus, el cgo in celernum, maims
passer singularis in teclo. -Etin Evangelio : Verbum . mea fundavil leir.im, eldextera mea solidavit coelum
caro lactum esl, cl habiiavit in noliis {Joan. i, 14). (Isai. XLVIII,13). Ilem ibi: Ego feci tenam in forii-
Filius i-;iiiir secundumcatnem diciiur factus: ham tudine mea magna et.in bracbio roeo excelso. Et in
secundum divinitatem a Palre nunqnara fegiliir la- Jeremia : Doininiis qui fecit terram iu viriuie siia
C^us,sed genilus. raagna, et erexil orbem in sajiientia, et jirudemia sua
CAPtJT X. 1 e\lendit ccslum, et posuil sonum aquaein coelo(Jer.
B
Qumegoioquor, sicut dicit mihi Pater sic ioquor. I.I, 1S). Item ibi: Dominc, qui -fecisiica.!u_niel ter-
- "Silibi dixeriul quod Filius dixerit: Quaeego loquor, ram in vir.luielua magna ct brachio luo
escelso, qui
sicut dixit mihi Paler, sic loquor (Joan. xn, §0). reddes peccata pajtrum in sinu filiorum eorum post
Responsio.Dum enim Paler loquitur, Fiiius Ioqui- eos (Jer. x\xn, 17). Etin Salomone : Non enim ini-
tur, etcum Filies loquitur, loquitur Pater. Patrem possibilis er.it manus ma, quae creavit orbem terra-
i.i illo loqui documerilisceeleslibus comprobatur, rtim ex maieria invisa (Sap, xi, 18). Et in psalmo
Paulo apostolo a.teslanie: Multis pariibus-et muliis ceirle-imo irigesimo quario (Vei-s..G): Omuia qua.-
roodis olim Deus loquens palribus in propheiis.n i- cunque voluit Dominusfecit in coeloei in lerra, iti
vissime aulem locuius esi nobis in Filio (Hebri.i, 1). niari et in abyssis. Et in cenesinio lertio decinto
Eiut eumdem 371 Filium excepio Palris prseeepto (Yers. ii): Deus autem nosier in coelo. Et rursum.:.
doceamus fuisseloculum, de"lsaia.jiropbet_evolumi- In cceioet in terra pmnia qusecunqtievoluit feeit. Et
ne proferimus documcntum^ Haecdicii Dominus: In in sexagesimo qjiailo (Veis. 7) : Prappaians monles
<lie illa sciel populus meus quoniam ego sum ipse in fortiludiiie sua, accinctus poientia. Qui enim luec
qui loquebarin servis meis jirophetis, ei evangeli- omnia non Patfis jussione, sed jiotestate sua feeisse
zans, audilum audieiis, ecce ego sum. ltem ibi: Ego G < describitur, quomodoa vobis Pal e inferior.jud.ca-
-
sum Doriiliiiis,qui loquor jusiiliam, el annunlio vc- lur? ... , _
ritaiem {Isdi. XLV,19J. ilem ibi: Cogiiaviei Iocutus '-, CAPfJT XII.'
sum, et adduxi, etcreavi, et feci. Et Aposlolus :An Filium esseprincipium.
experimentumquaeritisejus, qui inmefoquiiur Cbri- Si auiem dixerint: Erat Lempus.aiileqiiamde P__-
tus (// Cor. XIII,5) ? Et in psalmo centesimo -ocla\o tre Filius nascerelur, pro eo quod Judseis dixe.rit:
dccimo (Vers. 46) ;•Loqusbar de lestimoniis luis in Princij.iumquodloquor vobis.
conspeclu regum, et non-confundebar.Et ipse Domi- - Responsio,CognosceFilium non ex lefnpore, neque
nus in Evangelio, caecoase illuminalo dicil: El \i- posi lempora naium, seii anteomnia lempora depa-
disii eum, et qui loquiiur tecum, ipse est (Joan. ix, terno uiero inenarrabiliter generalum, ipso Deo-Pa-
57).- Et Samaritanaemulieri ait:. Ego sum qui loquor tre in cemesimo nono psalmo (Vers. 5) per prophe-
teeum (Jaan, iv, 2G). Et ad discipulos : Verba qu_c tam dicente : In splendoribus sanclorum ex ulero
ego loculussum vobis, spiritus elvita sunt (JOOH.VI, anie 1.ciferum genui te. Quam sententiam et Isaias
(34).El ad Palrem : Egoad te venio : ei haccloquor propbeia dubiisalque incredulis evidenterexpressit:
iuhoe mundo (ioan. xvu, 15). ELiterum Judacisdi- dum non aliudde Filio, quam de Patre ineffabilitei'
cit: Loquor vobis ei nou audislis, si autem vcnerit D natum osicndit: Jn humiliiate, inquit, .sttblalum cst
alius, iilum audielis (Joan. v, 43). Et iterum : Haec jndicium ej"us, ria.ivitq.ei-.-.373 »ulem ejus quis
locutus est*Jesus in gazopiiylaciodocens iu ternplo, enarrabil (Isai. LIII,8)? E-tiii libro Job : Sapientiani
et nemo appreliendileum, quia nondumvenerat hora Dei Patris unde invenies? Laiet enim ab oculis ho-
ejiis (Joan. vm, 20). Eccein iisomnibus, quarsupe- minum el a volucribus absconsaesi (Job, XXVJH, 2i).
rius dicla sunt, non docesFilium praeceptoPatris fuis-' Expergiscere paululum, ei si lurnen scientisejn te-
se locuium, sed magis exercuisse in loquendo impe- ipsum aliquanlum habes,atlendeel-iiiveiiies,.quoniain
rium. cujrisnaiivliasapropiieia nonpotuit enarrari extem-
. _ CAPDTXI. pore, ut astruere ipse conaris, n.on poluil generari.
JussionePalris quomodoFilius fecerilquwfacla sunt. InprincijiiOjinquitJoannesevangelisla, eralVerburo,
Si tibi dixerini: quia Filius jussione Patris lecil, etVerbum erat apud Deum, et Deus eratVerbum.-
quaefactasunt. Hoc erat in -principioapud DeUni.Oninia per-ipsum
Responsio.Nonut ipse aslruis Filium jussione Pa- facia sunt, et sine ipso factum esl niitilYJoan. i, 1).
tris fecisse, quaefacta sunl: sed
' sui imperio el yolun- Et iierum : Erat iux vera quae illuminai omnem lio-
- PATEOL.LXIL 12.
 3f3 VIGILTITAPSENSIS _ _ 364
minerovenienlemin huuc mundum(Joan. 1,9).In istoi A de omnibus operibns impielalis eorum (Judw xiv).
igilur verbo quod dicitur, eral; si lempus quaerere Et in Evangelio: Curavenerit Filius horninisin ma-
volueris, iioiiinvenies : quoniam ex quo Paler,ex _eslalesua, et omnes angeli ejus cum eo,-,tunccon-
illo et Filius : el quod Pater, est etiam Filius, Salo- gregabuntur anle eum omnesgenles, et separahil eas
mone dicenie :Ego ex ore Allissimi prodivi, primo- ab invicem, sicutpastor segregat agnos ah haedis, et
. geniia ante omriem creaturatn': ego feci ul in ccelo st luel ngnos nd dexleram suam, bsedosaulem ad si-
oriretur lumcn indeficiens,et nebula texi omnemler- nistram (Matih. xxv, 31). 375 Filium ergo secuu-
ram : egoin excelsishabitavi, el thro.iusmeusin co- dum id quod Deus esi, niliil a Paire legimus acce-
lumna nobis. Gyrum coeli circuivi sola, et in p.o- pisse, quem in corde Patris- inseparabiliter manen-
fundum aby si penetravi, et in omni lerra steti, et tein, universa credimus possedisse. Sed llle potesta-
in omni gente et populo principalum habui (Eccli. lem accepit judiclum faciendi, cjui semelipsum
xxiv, S-9). ltem ibi : Cum pararet ccelum aderam exinaniens, formam " dignatus
est assumere servi.
illi: et cuni segregaret suam sedein, quando super GAPDT XIV.
ventos foilcs faciebatin summo nubes : el cum cer- Quando dicunt, Filium non habuissepotesldlemdare
tos ponebal fonies sub coelo: cum fortia faciebatfun- ad dexleramvel ad sinhtram, sessionemduobus di-
damenla ttrrae, ego eram cum illo componens: el D scipulis.
Si aulem dixerint libi, quod Filius dnobu-idi .ei-
ego eram'cui adgaudebit cum laelarelurorbe perfeeio
(Prov. vni, 7). Etin psalnio centesimoprimo (Vers. amem pulis.dixerit: Calicemquiilem meum hibelis, scdere
ad dexLerammeam, vel ad sinistram nou est
28) : Tu, Domine, in jirincipio fundasti terram : et n.euro daie
vobis (Malth.xx, 25).
opera maiiuum luariim sunt co_li.Ipsi peribunt: IU
•autcm permaues, el omnia sicul vestimenlum vete- Responsio.Propriaepotesiatis Filium esse, et pr;e-
rascenl, et siculopertoriu.n mulabisea : et mutabun- cedenli jam disputalione docuimus, et nunc i|So
tur. Tu autem idem ipse es. Non enim.erat, ul ai. -, opitulanie docebimus,Evangelio protestanle : Voea-
lis duodecim discipulis suis dedit, eis poiesaiem
aliquid iem|iorisantequam de Patre Filius nasccre-
lur. Quonam qd lerapora universa propria poie- spirifuum immundorum, u( ejicerent eos, et cura-
slaleconsiituil, ex lempore vel posl lempora nasci rem omnem languorem, el omnem infirmitalem in
_nonpotuit. popuio (Mailh. x, 1). EL iierum : Amen dico vo-
CAPDT XIII. bis qno 1 vos qui seculi -csiis me, in Tegeneraiione,
Patrem Filio dedhsejudicium. cum Filius bominis sederit in sede majesiatis su;<\
"374 Si vero dixerint quod Pater dederit Filio sedebitis et vus cum eo super duodecim sedes, j'ndi-
pol.-slalem jmiicium faciendi. i £. cantes duodeciii tribus Israel (Matth. xix, 2s). Et
ilerum : Ecce dedi vobis potestatemut.calcetis super
Responsio. Filium igitur Dei poiestate propria fa-
•cturum esse jndieium, ex iis tesLimoniisprudentes serjientes, et scorpiones, et super omnem virt-.iie.n
agnoscant, et justum proferenles iirhac causa j'udi- inimici, el si quod venenum biberitis, nihil vobis
cinm, osiendani, ct cujus senienli_emagis cum ra- noeebit (Luc. x, 19). -Et. iterura : Quotquot-aulem
lione concordani, ei cujus fidei verilatem impu- receperunt eum, dedil eis poiestaiem filios.Dei fieri,
-gnant, Isaia -propheta dicente : Quis cognovit sen- iis qui credunt in-nomine ejus (Joan. 1, 12). Et in
sumDomini, aut quis consiliarius ejus fuit, aut quis Apoealypsi: Qui vicerit, daiioilli sedere -mecumiu
•consuluitei instruxit eum, quis ostendit ei judicium sede mea, sicut et ego.vici, et sedi cum Patre in
{Isai.XL, 13). ltem ibi: Haecdicit Dominus:Vse-po- sede ipsius (Apoc.111,21).,Iiem ibi: Qui vicerit <iabo
teniibus in Israel, qu a non cessavit iracundia mea illi manducare de lignosilae, quod. esi in paradiso
in eis, judicium-de inimieis faciam, el cremabo eos Dei mei (Apoc.IJ, 7). Qui oninibus discipulis, duo-
igne ad.purum (Isai. i, 24). Item ibi : Slaluet' Domi- decim tribus judicandi poleslaiem dedjt, el .-ecum
nus in j"udicio-populum suum, et Ipse Doniinus in sedere permisit, duobus tanium discipulis, ULad
judiciumveniel cum senioribuspopuli et principibus desieram vel ad sinislrain ejus sederenl, liceniiam
suis (Isai. m, 15). lleni ibi: Induit se jusiitiam et ]D dare non habuil?
gloriam : circumposuitgaleam salutis capiii SIKV, et CAPDT XV.
operuit se veste vindicioe,ut relribuat retribuiionem rDe eo quoddicititr: Non polat Filius a se faeere
adversariis suis (Isai. LIX,17)."Item ibi: Ecce t-nm quidquam.
Dominusut ignis venis-t,el utiempestas cursus cjus 37SSi vero opposuerinl tibi quodJilius dixeiit:
reddere vindielam in ira, et ultionem iu flaniina Non potest Filius a se facere quidquam, nisi .jimd
ignis (Isai. txvi, 15). Ei in psaltno nono {Vers. {)): viderit Patrem facientem(Joan. v, 19).
Paravit in judicio sedem suam, et ipsejudicabil or- Responsio.Si fidem rectam teneres, et non falsi
bem lerrae"in aiquiiaie. Et in centesimo secundo dogmalis pravilaie fiJem catholicam impugnares,
(Vers. 19): Dorainusin eoeloparavit Lhronumsuuin, cognosceres Filium propria poteslate fecisse, quae
et regnum ejus omnibusdominabitur. El in nonige- Palrem ""nonlegimus, nisi per Filium perfecsse.
simo lertio (Yers,l) : Deusuluoimm Dominus,De_is NunquidPater aquseelemenlum convertilin-vinuui?
ultionum Ubcive.egit.Et in episLolaJudaa aposloli : NunquidPaler navem contci-ndit,aut venlis, et ilu-
Ecceveniei Dominusin imilibus facerejudiciuro, ct clibus ul quiesccrent, imperavil? Nunquid Palcr <!e
1'crdere oumes impios, el arguere oninem carnem quinqucpanibus el duobusjiiscibusin deserlo quin-
 %!,_% CONTRAVARIMADDMLHJ. I. 3SS
<jue iinllia Iiomiutim pavil? Nunquid Paler super ^i strueret, et vos Aiiaftos, qui unUin in TriniKitc ab-
inare ped bus ambulavit? Nunquid Paler oculos c:eci miitis Doum, modis '
omnibus.refularel?
nali apeiuii? Nunqiiid Paler coram principibus Ju- CAPDT XVII. , I
-da_urumparalyticumprisiinss.sanitatiTestimit? Nim- Deciaratnr diclum: Paler, clarifica Filium tuum. -
quid Pater ^hoininein, aridam mannm-habeniem, 37S Si auiem dixerint quia ideo Filius minor
cunclis astaniibus iu templo curavii? Nnnquid Paler est, quod Paler illum clarificaverit, pro eo qiipd
mulierem fluxu sanguinis laborantem, lurbis igno- scriptum est : Pater,, clarifica Filium tuum (Joan.
raulibus, ue lalis sue vinule sanavil? Et plura iis xvn, 1).
mirabiiioia, quae Doiniuu.iiti .s.ruiu Jesum fecisse Retponsio,- SU«_i! Patcr Fifium suum clarificasse
credim.us; et credennio cognosciinus, et latenuir, . docetur, ita ctiain Filius PaLrem cla,rificasse pr_c-
^uoniam"qui paters-uroopus exsequiiiir, a patcrnis scribitar, evangelisla dicenie : Respondit Jesus. et
operibus alienus es-e imncrediiur. dixit : Ego dsemonium non habeo, sed honorifico
Palrein meuni, et vos inlionorasiis me (Joan. vin,
CAPUT XVI.
49). Ei ipse Filiusad PaLrem : ClaiificaFilium tuum,
Vbidcuni-Pairem eiFiliuin non esse unum Deuin. ut et Filius tuus clariiicet te {Joan. xvn, 1). El iie-
Si dixerinl : Nou est unus Deus, quia dicendo B rum:Ego teclarificavi snperterrain (lbid.,4). Et ad
unumsumus, duo..osteudis',-niuiunum (Joau. x, 50). discipulos : Si quid pcti.ritisin noniine meo, boc
ui Paier in Filio (Joan. xiv, 15).
Responsio.Excepia .ucnniatioiieFilii, qua. ab ipso faeiam, clarifteetut
: est Filius hominis, et.
pro nostra redeinpiioue assumpta est, Pater, Filius El iierum Nunc clarific.-.lns
Isaias:
etSpiritussaiutus iinus dicilur Deus, el non divisus Deusclarificalusest in illo (Joan. xm, 51). Et
in tribus, ul ipse sacrilega 377 mente ailumare Exaltabilur DominusSabaotb injudicio, ei Doiriinus
in illo (Isai. v, 1<5).Agnosce
•conaris,sed in tribus personis et nominibus, una sanctus.clarificabilur
prohatur substanlia deitaiis, Zacharia propheta di- tandem, perfide, quoniani in quibus una est clarifi-
cenle : Eril Dominus in regem super um\ersam calio virtutis, nulla interest discretio poleslalis.
CAPDT XVIII.
terram, ei in die illa erii Dmninus unus, et uomen
•ejusunum (Zach. xiv, 9). Diem hanc quam proj.heta Ubi dicunt proprie Fitium non vidissePalretn.
Si aulejn dixerint quod Fibus non poiest piopiie
designat, fuluii esse judicii nemoesl qui nesciat.
Requiroitaque a te ut lianc proplietaesenientiam,quid videre Patrem, quia scriptum est: Deum nemo v d.t
sibi ipse velit, et ipse exponas. Quis-igiiur erii rex, unquam (Joan., i, 18J.
quis Doniimisnntis, aut quis nomen deitatis sorLilur Responsio.Nuuc igilur ad ipsius fontis origineni
ex tribus? Si Paier est, ipse solus unus dicilur Deus. C redearaus,_ ex quo Filiutn Pjatrem semper videie
Ab ipso ergo deilalis vocabulo Filius et Spiritus potuiose, vel posse .evidentioribus icsiinioniis de
sanclus alieni, quod absil, a nobis fuisse probantur, Veteris et Woviliisirumenti litieris doceamus, Salo-
quia scripium esi : In die ilia erit Dominus i.nus, mone dicenie : Et tecum sapicnlia, quse jiovit opeia
et nomen ejus unum? Si vero, ut esi, unum nomen tua, quse adfuit tibi, cum faceres orbem terrarum, eL
est Triniiatis: quid ine persuades credere qtiod-pro- ipsa novit quid sii plaeitum oculis tuis(Sap, ix,D). EL
phetas et aposlolos ^tion video prsedicasse? Nam _et DominusinEvangelio:.Nemonovil Filium, nisiPaler,
MalachiassolumFilium iniirnavii, quem humani ge- neque Palrem quis novit, nisi 379 Filius, et cuijvo-
neris crea(oremunum Dcumprophi-ticaannunliaiione lueril Filius reveiare (Luc. x, 22). Et item :'Deu,-ii
nemo vidit uriquam, nisi unigeniius, qui.esl in sinu
designavii : ipso dicenle : Nonne Deus unus creavit
vos? nonne Pater unusesl omnium veslrum (Malach. Patris, ipse enarravit (Joan. i, 18). Et iterum Judaeis
•II, 10)? Et in Deu.eroncimio: Audi Israel; Dominiis dicit : Vos non nostis eum, ego auiem novi eum :
Deustuus, Deusunus esl (Deut. vi, 4). Et Aposiolus: quod sidixero quia non novi eum, ero similis vobis
Nuiius Deusuisi unus (/ Cor. vm, 4). El iterum : raendax (Joan. vm, 55). Ilem ibi: Qui ex Deo est,
DniisDomiims,una fides, unum baptisma, unus Deus hic novi( eum (Ibid. 47). Et iteruin : Ego novi euin,
(Ephes. iv, 5). Vel nunc adverle quia unus Deus non quia ab ipsb sura. Ecce docuimus, quia semper
est divisus.In iribus personis et nominibus unus dici- videt Filius Palrem, quomodovos astruilis eum Pa-
lurDens, Aposioloattestanie :Divlsionesautem dona- Irem non posse videre?
lionum graiiarum sunt, ait, idem aulem spiritus : CAPDT XIX.
el divisiones ministraiionum sunt, idem ipse Domi- Palrem Filio lestiinqniutitperlitbere,qttid sit.
nus; et divisioues operaiionum sunt, ideni autem Si enim dixerint, ideo minor estFihusPatre, q«ia
Deus,qui operaiur omnia in omuibus (/ Cor. xn, 4). Paler prsebet lestimonium.
Q-iid igitur est quod Filio derogare miiiime dubi- Responsio.Si sereno sensu divinas recenseas Scri
tasii? ut in eo quod dixit: Ego et Pater unum sumus pturas, invenies non soium Patrem Filio tesiimoT
(Joan. x , 50) : duos nihilominus deos naiiira ab nium perhibentem, sed totam slmul insepajrabilem
. invicem el deiiaie diversos iniroducere coneris, el Trinitatem, idem Domino proteslanie : Ego suui
affirmare non metuis? ignorans quia cum suirius, qui testimonium perhibeo de meipso, et lestimo-
dicil, personas disiinxii, non deilalis sub-lamiara nium pcrhibet de me Pater, qui misit me (Joun,
separavit, ut et SabeHiuni unionem seclauiem de- vin, 18). Ei iterum': Si ego iestimoniu-n perhibeo
5(n YlGil_.IlTAPSENSIS 368
/<lemeipsojtestimonium meum veru n est, quia scio A diril DominusChristomeo Domino, ctli lenui dexie-
unde venio et quovado (Joan.; vm. 14). EtdeSpiriiu ram?et obedir.efaciamante eum omries gentes (lsai.
saucto : Cum veneift Paraclelus ille sanclus, Spiritus XLV..) Item ibi: Ego aute eum praeibo, et montes
veritatis, ille testimonium perhibebit de me (Joan. planos efficiam alque aperiam anie eum portas, et
xv, 26). Intendile, quseso,' Interidite, quoniam in civita.es non claudenlur (Ibid., 2). Item ibi: Ego
quibus una testificatioriisvirius oslendiiur, nullus ab vocavi et adduxi eum, et prosperum iter ejus feci
alio neque potenlior, neque inlerior judicalur. (hai. XLVIII, 15, 17). Et in psalmocentesimo tricesi-
CAPDT XX. mo [)rimo. Paravi ineernam Chris.o meo, inimiros
Palrein invisibilerit,Filiuni vero esse visibilem,quidsil. ejus induam eonfus.one. Et in Evangelio: Ecce mino
Si tibi dixerini de co, Paler major est, quia ipse angelum nieum anto faciem luam, qui prae.-.irei-fiam
iiivisibilis dicitur, Filius vero visibilisprsedicatur. luam anle le (Marc. i, 2). El in Habacuc : Egressus
Responsio.Saepius isla jam diximu\ quia secun- est Dominus in salutem popnli sui cum Chrislo suo
dum borairiisformam Filius visibilis dicitur, seeun- (Habac. m, 15). In iis eigo ounibus non libi videttir
dum deiiaiis vero subsiantiam 380 invisibilis prae- Paler Fiiio obsequium prabuisse? pro quibus etam
dicatur. Paulo aposiolo praedicanle : 0 allitudo, in- nefas cst dieere Pairem po.se Filio subjacere : quia
quit, sapienliaeel scicniiaeDei, quam inscruiabilia B paierna diviuitas nec dandp Filio, quae sua sunt, ali-
sunt judicia ejus, et investigabilesviaeejus(/.om. xi, quandosibi niinuil, nccFilius accipiendo, quaePaliis
33)! Ei in Isaia : Cui sirailem^seslimaiis Dominum, sunt in meliusquain fiierat, vel infectusnaturam inu-
aul cui simileni aslimalis eum, cura sil ipse invisi- lavit. Filius ergo ideo, quaesunt Patri placita facil,
bilis (Isai. xi, 18)? AiL Aposlolus: Milii aulem nii- quia contraria facere nescil.
'
nimo oriinium sanctorum datajieslgratia haccingen- CAPDT XXII.
libus evangelizare invesiigabiles divitias Chrisli et Solum Palrem ab Aposloloafftrmariiminortatem.
illuminare omne6, quie sil dispensatio .acramenti Si tibi dixerint : In hoc Filius Palri non potest
absconditi a saeculisin Chrislo, qui omnia creavit coaeqnari, quia soltim Palrem Ajiostolusasserit ira-
(Ephes. ni, 8). Item ipse :'Qui est, ait, imago Dei morlali-m.
invisibi.is. Et ad Colossenses: Ego Paulus minister, Responsio. Filiurn secundum divinitatem immor-
quia nunc-gaudeo in passionibus,efadirapleoea quae lalem semper fuisse, vel esse, divina ubique lesian-
desunt nibulalionum Clirlsli in-earrie mea pro cor- tur «loquia. Salomone idipsuin clarius affirmante:
pore ejus, quod esl Ecc'e_ia, cul factus sum ego mi- Immorialitas esl in cogilaiione sapientia, et amiciliae
nislei s*ecundumdisperisalionem Dei, mysterium illiiis delectatio bona (Sap. vm, 17). Item ibi: In ope-
Chrisii, quod abscondiium fuit ii saeculiset in gene- C ribus manuuin sapientise honeslassinedefeciione, et
rationibus (Col. i, 15). Ilem ibi: Dt consoletur corda- in ceriamine sermonum ejns in.mortalilas, et viia
eorum in caritate, in omnes divilias adimpletionis aeterna, in communicatione verborum -ejusclariias
intellectus,in agniifone.iimysleriiDei,quod estChii- perpelua (Ibid., 18). Et Apostolus: Vivus est Dei
stus, in quo sunt omnes Lhesaurisapieniiaeei scien- sermo elefficax, et aculioromni gladioancipiti (Hebr.
liaeabscondili (Cql. n, 2). Et in psalmo sepluagesimo iv, 12). Eiin-Aciibus apostolorum : Annuntiamus
sexto (Vers. 20) : In mari via tua', et semitaetua. in vobis, ut ab ggg» iis vanis-convertaminiad Deum
in vivum,
aquis multis, et vesligia lua non cognoscentur. Et qui fecit coclum «t tenam, mare et omnia
Salomone : Sapientiam Dei praecedenlemomnia quis quae in eis sunt (Act. xiv, 14). Ei iu Deuleronomio:
invesiigavit (Eccli. i, 5)? Item ibi': Radix. sapieniiae Vivo ego, dicit Dominus, quia extollo in ccelumma-
cui revelala est, et astutias illiusquis cognovit(Ibid., num meam, jurabo per dexteram meam, et dicam :
6)? Ilem ibi: Disciplina sapientiae cui manifestala Vivo ego in aeternum, quia exacuo velut fulgur g!a-
"est, ct multiplicationemingressus illius quir inlel- dium meum; el detiriebiljudicium manus mea, et eis
lexit- (Ibid., 7)? Item ibi-: Quoniam minabilia sunt qui oderunt me reddam (Deut. xxxii, 40). Qiti vero
opet-aDomini^olius,el gloriosa el absconsa, et opera ieternus et immorialis divinisLiileris intimatur, mi-
illius invisa omnibus'(Eccli. xi, 4). Ecce sicul Pater D ncris a Patre substantiaenon nisi ab Ariaporuni jier-
invisibilisest, ita eliam et Filius inveniiur. Quomodo fidia judicatur.
a vobis, in eo quod pro nofiis carnaliier se videri CAPDTXXIII.
Psalmisiwlocusdeclaratur : Dominusregil me, et nihil
dignatus e_t, Patre inferior judicatur ? mihi deerit.
CAPDT XXI. Si Libidixerint quia propheia in persona Christi
facio isemper,quomododecla- dixerit: Domiuus regei me, ideo minor esl Paiie
Ego quwsunt ei placila retur.
(Psat. xxn, l).
Si tibi objecefint quod Filius de Palre dixerit: Responsio.Quod a semetipsoregalur Filius, etnon
Ego qusesunt ei placita facio semper (Joan. vin, 29). ab alio, Michaeamaudi propheiam, per quem Deus
381 Responsio. Si ad obsequiumFilii volueritis Paler unici ,sui potenliam tali dignalus est promtil-
redigere, quo dicatis eum Palri esse subjectum, ni- gare sentenlia : Et lu, Bethleem, terra Juda, inqnit,
hiloininus et de Patre simile profertis judicium qui nequaquam minima es in millibus Juda : ex le enim
in Scripturis sanctis Filio eliam hoc modo docetur prodiel Rex qui regal populum mcuni Israel (Mich.
jiraebuisseobsequium, Isaia. prophela dicente : Hsec v, 2). Et in Apocaiypsi : Agnus qui esi in medio
359 GONTRAVARIMADDMLfB. f. 570
hroni regel eos, et ducatum illis praebebit ad vitae 1\ poteslalcm banc univeisam,'etygloriam illorum, quia
funtes aquarum (Apoc. vn, 17). El in libro Macha- mibi tradita sunt, et cui "voluerodo illa : tuergo si
ba-.orum: Ipse Paier noster, ipse Rex noster, ipse adoraveris eoram me, erunt tua omnia.' Respondit
n-get nos in saecula. Flagellavit enim nos propler Jesus, ef dixit illi: Scriptum est, Dominum Deum
iuiquilates nostras, -sed ilerum miserebitur noslri tunm adorabis, et illi soli servie. (Malth. iv, -10). Et
(11 Mach. vn, 52). Et in psalmo quadragesiino se- rursum deTeprosis mundatis dicit: Dnus -autem ex
I timo (Vers. 1S): Hic est Deus noster in rrternum, illis,- ui vidit quia mundatns <st, reversus est cnm-
ei in saeculumsa-culi, et ipse reget nos in saecula.Et magna voce magnificans"Deum, et ceeidil ad pedes
in vigesimosrplimo (Vers. 9) : Rege eos, et extolle- ejus, graliasagens, el hicerat Samaritanus. Respon-
i!bsusquein sacculum.Si enim Filius, ut ipsi.uspi- dens aulem Jesus, dixit :Nonne dfcrm mundati-sunl:
camini, a semetipso non regitur, frusira Rex dicitur, novem ubi sunt? Non est Invenlus ex illis- qni redi--
vel RcgisFilius appellatur : quoniam nomen Regis et re,t et darel gloriam Deo, nisi hic alienigena.fLnc.
dignitatis nnn nisi a regendo alios comprobatur. xvii, 15)? Ecce ubi soipsum Deum Dei Filus nomi-
CAPDT xxrv. navit, ,cui Deo is qui mnndatus est graiias retulitre-
Minorem Palrem Filio quemadinodumdicant Ariani, verlens. Et itertim : Etal quidam homo in quadam
ex eo quod Christus lantum sil a diaboloin deserto B civitate, qui Deum non timebat, nec hominemreve-
tentatus.
rebatur... Vidua quardam.erat in illa civitate, quae
383 Si, libi dixerint: Ideo Palri Filius non aequa-
quolidie veniebat ad enm, dicens : Vindica me ab
ttr, quia ipse solus est a diabolo in deserto lentatus.
adversario meo. et nok-bat per mull.umlempus : in
Responsio. Non enim divinitas Filii diabolicaelen- se autem reversus dixit: Et si Deum non timeo, nec
ialioni subjar-uit,sedin sola carne tentatusest, quam hominem
revereor, lamenquiamolesia esimihi valde
de Virginis utero dignanter assump.it, Apostolo atte- haec,vindicaboillamne innovissimo veniens
siante : In eo quod passus est obediens factus, tcn- me. suggillet
Respondens autem Jesus, dixit: Audisiis quid
laius esi:nam polens est eis,- qui tentantur, auxi-
iniquitatisdicit? Deus autem non f.ciet vin-
Ii-.ri (Hebr. n, 18). Nam cum illi tentalor diabo.us judex dictam servorum suortim clamantium ad se die ac
dic. ret: milte te deorsum, ita eum serael el iterum
: Non ten- noete, et patienliam habebit in illis? Amen dico vo-
flagello suae responsionis coercuil, dicens
bis,-quia faciet vindictam eorum cito (Luc. xviu, 2).
labis DominuraDeum tuum : et, Dominum Deum Ideo totum texlum
parabolic bujus po_suimus,ut Fi-
adorabis, et ilii soli servies (Mallh. iv, 7). Hinc nbn lium ubi-seDeum
et Jacobum dix-sse : Deus aulem proprie nominavit do.ere possi-
ambigo Apostolum mus: non enim potest 385 P»1" bsecsenienlia ccm-
inlenlator m.dorum esl (Jac. i, 15). El in Evangelio:
C venire, quoniam in judicium Filins. esl venturus
Tunc veni ntes ad Jesum_Pharis_ei cum rlerodianis servorum suorum vindicare. EtilcrumEvan-
ilicebant: Magisier, scimus quia verax es, ct^viam injurias Et cum recubuisset iterum, dixit dis.ci-
Dei in vcriiate doces : non accipis peisonam, aut " gelistadicit:
suis: Scilis quid fecerim.vobis, vos me vocaiis
cura libi est de aliquo : iicet nobis tribulum dare pulis
an non? IIoc aulem dicebani, lentanles euni magisier etDomine, et bene dicitis: sum enim_(Joan.
Caesari, Et in Marco respondens Jesus, dixil: A"d
ut possent accusare eum (Marc. xn, 14), eic. Cer- xm, 12).
duritiam cordis veslri scripsit vobis pra-ceptum illud
nisne, ineredule, quia is tentationi subjacuit, quia a
Judaeis flagellari non abnuit? Moyses, ab inilio autem ereauir_cmasculumet feihi-
nam fecil eos Dous (Marc.x, 5). Et iterum responde-,
CAPDT XXV. •_
runl Judaei, et dixerunt: Nosde bono opere non le
Fitium negant Arianisc proprie Deum nominasse.
Iapidamus, sed de blasphemia, quia cum sis homo,
Si autem dixeiint': Dbi .eipsum Filius Dei Deum
facis leipsum Deum (Joan. x, 53). Cum igiiur seipsum
proprie nominaverit. Deum et Dominumappellat, quare illura vos.mino-
Responsio. H aec propositio vestra' quam stulia sit
rem astruitis, et deitaiem ejus more sacrilego dcne-
et quam a ratione veriiaiis longius evagetur. eliam
lardioris ingenii bomines intelligunt ac refellunt: illi D galis? CAPDT XXVI. .
scilicet qui Dei Fiiium Deum 384 verum et vefum
Ubi dicunt Patretn Filium revelasse.
hominera confitenlur : Non eniin quia carnem induit,
Dens esse desiit, sed in homine vero Deus verus ap- Si libi dixerinl: Ideo minor csl Filius, quia Pater
-•
paruit, Joanne apostolo attcslante : Hic est verus illumrevelavit hominibus.
Deus et vila aeierna (/ Joan. v, 20). Si vero ubi se- Responsio.In hujus revelationis myslerio Pater et
ipsum Filius Deum propiie nominaverit.-desideras Filius unum sunt: quia sicul PalerFilium, iia Filius
nosse, evangelicoverbo condisce : El rogabat eum Palrem pari diviniiate naiurse muiuo se docenlur
vir, inquit, a quo daemoniaexierant, ut cura eo es- mundo ct hominibusrevelasse, ipso Domino in Evan-
s_et:dimisit autem eum Jesus dicens: Vade in do- gelio-proleslante : Nemo novii Filium nisi-Paler, ne-
imiin luam, et narra quanta tibi feeerit Dens. Ille que Patrem quis novii nisi Filius, elciii-voliserllFi-
auiem abiit per universam civitalem praedicans lius revelare (Luc. x, 22). Et iiernm : Notum feci eis
qu.inta 1111 fecisselJesus {Luc. vm, 59). El iterum : nomen tiium, el noiiim faciam (Joan. xvu, 26). Et
I.iluxit eum diabolus, et ostendit illi omnia regna. ut seipsum bominibus revelasse docerel, perlsaiam
lurrae in momenio lemporis, et ait illi: Tibi dabo bacc lestatus esi, dicens: Palam apparui non quai-
5?! VIGILHTAPSENSIS 372
rcuiibus asc, inventus siun ab iis qui me non inler- A1 CAPDT XXVIH.
i-ogabanl(Isai. LXV,I). Et in Apocalypsi: Si quis De eo quod dicil Fiiius Palri : Trameal a me calix
tuilii aperuerij ostium, inlrabo ad illum, et ccenabo isle : sed non sicw ego ioto, sed ticut tu vis.
cmn eo, et manifesiabo meipsura ei ( Apoc. m, 20), - Si libi- opposiierint quod FiHus dixeril Patri :
Ei iterum : IIoc j'a"m.teriiomanifestavit se Jesns di- Tran-eat a me calix iste, \erumtamen non sicut ego
scipulis suis^adTmareTiberiadis, cum surrexjsset a volo sed sicul tu.
inortuis (Joan. xxi, 1-4).Qui enimPalrem revelavil, R"sponsio. Di autem Filius docealur voluntarie
ei seipsum multis modis. manifestasse lestatus est, passionis suaecalicem ebibi^se, -his testimoniis, si
iiiinor dici non potesl. I ,** iion piget, addiscc, ipso in Psalmis canentc : Quid
" - retr.buam Domiuo pro mnibus qu_erelribuit milii?
GAPDT XXVII.
Calicem salutaris accipiam, et nomen Domini invo-
Palrem Filium iradidhse^uemadinoduminleltigalur. calo
(Ps. cxv, 12,16). Non erim propbeiae,autcuilibt-t
386 Si libi dixerinlquod Palcr iradideril Fi- al eri haec senlenlia poleritcoaplari, qui scipsum in
liuiri. -
as- subsequenii versiculo, el servum dixil, el ancillaeFi-
Responsio. Filjus voluntarie.dispensationem linm nominavii : 0 Domine, inquit, ego servus mus
suiiiptaecarnis adimplens, semetipsutn pro nobis tra- j> B ei lilius anciilse tuae.Et in Evangeliodiscipulis dicit:
didisse, cl.ira cohiestationis voce fideles suos per Desiderio desideravi hoc Pascha manducare vobis-
Apostoluro docere dignatus esl,-ipso Aposlolopro- curii(Luc.xxti, iS). Iiem duobiisfiHisZebedaei-Joanni
testanie : Gratia vobis, inquit, et pax a Deo Palre eijac bo dixil : Polesiis liibere calicem , quem egr>
et DDminoJesu Cbriato, qui dedit semetipsum"pro bibiiurus sum, et baplizari baptismn, quo ego bapii-
peccatis nosiris (Gal. i, 5). Et iterum : Quod autem zor (Jlf-irc.x, 38)? Diiigenier-_aiiend>le,quia bibitu-
nuiic vivo in carne, ih lide yivo Filii Dei qui dilexit rus sum, ideo dixit, ne allerius diceretur jussiorie, et
ine', et Iradidit seipsum pro itie (Gal. n, 20). Et ad non voluntate propria id fecisse. Et PeLro aposlolo
Ephesios : Estote igiinr imitatores Dei, sicut filii ail : Non sapis qua. D..i sunt, sed quae bominum.
ililccii; el ambttlalein cariia.*, sicut Chrislus dilexit Calicem quem dedil mibi Paier, non vis ul bibam il-
nos el tradidil seipsum pro nobis (Epkes. v, 1), Item lum ( Joan. xvm, 11 )? Hunc igilur c.ilicem, si non
ibi : DiligUe uxores vesiras sicur Christus dilexit voluniarie Dominus eMbisset, ut veivret utique mi-
Ecclesiam suam, et semelipsum tradiditpro ea(/6irf. iiime desiderasset. sed quia eumdem vo!unlarie bibii,
25). Et ad Timotlieum rUiius enim Deus, unus et idcirco neclrepidavit, nec abnuil.
inediatorDei eibominum, liomo Christus Jesus, qu.i CAPDT-XXIX.
dedit seraetlpsum redemptionem pro multis (/ Tim.
: enim hircorura et -< Ubi F.ilius Palrem rogas.sedicitur".
ii,"5)..Et ad Hebrseos Si sanguis
cinis vkulse aspersus sanciificat ad -emundationem 38@ Si tibi dixerint: Idcirco minor e«l Filius,
carnis, quanto magis sahguis Christi, qui per Spiri-. quia.Patrem rog.isse dicilur. .
iuni sanclum semetipsum obtulit immaculalum Deo Responsio. Si is qui rogat minor est illo quem ro-
( Bebr..-IX, 15) ? Item ibi : Habenles ergo, fratres, gat, efgo Deus, qui per prophelara populum suum
fiduciam in introilu sanctorum in sanguine Jesu, qui rogasse praescribilur, pojiulo jnferior comprobaiur.
"dedieavitnobis viam recentem et viam per velamen, Michaeapropbela dicenie: Populus meus, quid feci
id e>~tcarnem suam, offerens seipsum pronobis- tibi, aul ,in quo molestus tibi fui ? responde mihi.
(Hebr. x, 19). Etin Joannis Epistola : In boc cogno-. Quia eduxi tede terra __Eg/pli,et de domoservitutis
vimus cari.atem ipsius, quoniam ipse pro nobis ani- liberavi Le, el misi anle faciem luam Moysen, Aaron
niam posuit (/ Joan. m, 16 ). Et in Isaia ; Sanclifi- et Mariam in profeeiione : Populus meus, memenlo,
caie eum, qui tradidit animam suam pro nobls (IsaL rogo, qnid cogitaverit adversuni le Balachrcx Moa-
Liu, 12). Item ibi : Oblatus est, quia ipse voluit bitarum, et quid responderii ei Balaam propheta
( Ibid., 7 ).. Elin Jeremia : Dedi dilectam animam filiusBeor de Selhim (Mich. vt, 5). Utauteni mani-
meam in manus inimicorum ejus (Jer.. xn, 7). Item _ festaret Dominus pro quibus Patrem saepius peroras-
Apostolus : Hoc cnim semel fecit seipsum offerens sel, in Evang. Lo approbal dicens : Pater sanele, non
(Hebr. vn, 27). Et iteruin : Selmus quia Filius Dei pro his tanlum rogo, id est pro discipulis, sed ei pro
venii, et carnem induit, el passus est. Et Petrus apo- his qui per verbum eorum credituri sunl in me
slolus : Christus pro nobis passus esl, reHnquens .(Joan. xvn, 20). El ilcrum : Pater sancle, conserva
-nobis exemplum, ut sequamur vesiigiaejus (/ Pelr. eos in nomine luo (Ibid., 11). Nam cum ei Jej.rosus
,ii,.2l). Et in Salomone : Penetrabo inferiores 387 ille dixissel: Domine, si vis poles me mundare, non
partes lerrae, et inspiciam dormientes, et illuminabo exspectavit Filius rogare Palrem ul sanaretur infir-
sperantesin eum (Eccli. xxiv, 25). El ipse Dominus" mus, sed suam volnnlarie impartiens medicinani,
iri Evangelio : Poleslalem habeo ponendi aniroam solo lactu curavit eum, in quo (anlum ut curarelnr
mcam, el polestatem habeo- iterum sumendi eam : fidem invenit, dicensei: Volo : mundare (Matth. vm,
«icmoeam loliit-a me, sed egoeam pono ex me (Joan_, 5). Item diim eura eaeci pro obscuritate sui Iuminis
x, IS). Qui ergo seipsum (radidit, et animam suam peroiassent, ut visum reciperent, non ad polioris
propria poteslale posuii el assuttipsit, roinor dici Patris auctoriiatem curam dislulit, sed secunduin
l«>npoleri*. - . " Ddci meritum orbes exMineios ei perniciosa olim
573 CONTRAVARIMADDMLIB. I. Sii~
o~scmilate conleclos, sponlanea voluntale ad lucem A surrexi, el"somnus meus dulcis mihi factusesi (Jer.
sua?.cognitionisadduxit, dicens eis : Secundum fidem xxxi, 25). Ei in Actibus aposto.omm : "In die qua
veslram fiat vobis (Malth. ix, 29). D-cmoniumeliam, aposiolos elegit per Spiiiiun. sanctum prredicare
cuj'us nomen propter consoriium multitudinis Legio Evangelinm , quibus eliam exliibuit se ipsum vivum
fuerat, non-rogalo Patre excludii, sed propriaimpe- posi jiassionemsuaminmiillis argumentis apparens
rans potesiate fugavit, el ab eis rogatus. in porcosire eis et docens de regno Dei (Act. i, 3). Ei Amospro-
permisit ( Marc.'\, 9 ). Il-m muio el sirdo spiritui pheta ait : Qui consiiluit super coelos ascensionem
inipt-rialivqce denuniians, illico ut audivil discessit, suam, ei poHicilatinnemin lerra firmavit (Amos. ix,
3g9 et non dicil: Rogo Pairem ut exeas, sed, Ego •' 6). Et Aposioius : Clirisius surgens a mortuis, jam
libi pr__ecipio ut abscedas : Surde, inquit, et mute non moritur, mors ci ultra non dominabitur ( Rom.
sjiiriius, ego libi prcecipio ut exeas ab eo, ei amplius vi, 9). Iiem ipse: Tradidi enim vobis in priinis qu'a
ltoii inlroeas in eum (Marc. ix, 24). Audi adhuc eum Clir stus. moriuus est pro peccatis noslris .secundnm
qui dixit Rogo : quemadmodum tanquam Patri im- Scripturas (/ Cor. xv, 5). Et ad Timotlieum : Memor
perans dieil al o Ev..ngclii loco : Paicr, volo utubi esio Christiim Jcsum resurrexisse a moriuis ex se-
ego sura, et isli sinl mecum (Joan. xvn, 2i). Filius; mineDavid (// Tim. n, 8); ct psaln.o cxxxviu{Vvers.
deindequi pro sibi credentibus in homine constituio, ,B J 1*9 : Surrexi et adhuc tecum sum. Et in Evangeliu:
tii anle j'am dicinm esl, Patrem rogavii. Nunquid[ Surrexit Dominus vere/et visusest ab eis (Luc. x__.ur,
1'airem pro seipso rogaret? Onininn non habuit, quo- 24 ). Et angeli mnlieribus-: Non est hic; resurrexit
niam uon fuit in illo persona debilis vel infirma, qii-e. enim sicut dixit (Malth. xxvin, 6). Et ipseDominus:
jier deprecationem mererelur percipere medicinarri . Eci-eascendimus Jerosolymam, et Filius bominis tra-
i am si Filius, ut astruifs, Patre minor fuissel.lalia detur in manibus hominum peccatorum ;- et Iradent
uiique non dicerel, quoniam,qui pol.ori, volo dicit, euro Ejentibus_d illudendum et crucifigendum, el lcr-'
inferior esse non potesi. lia die resurget (Mailh. xx, 18). Et iterum : Ego
CAPDT XXX. suin resurreciio et vita (Joan. xt,.25). Qui boniinem
Pater Filiutn esaltasse diciiur, el notn n illi super resuscitavil a mnrliiis, et resurreciionein vilre s esse
omne nomen dedisse. perdocuil, non carel potentia deiiaiis.
Si aulem dixerint quod_Paier Filium suum exal- CAPDTXXXIL-
tavil, et ded.t illi nompn,-quod est super omne no- Ubi dicunt quod non de Deo, scd ex D.o exierit
_ "* Filius.
men.
Responsio.Qui enim secundum Scriplurae sanclip5 ,3S1 Si tibi-dxerint : quia ideo_minoresi Filius,
seriem sen.elipsiim-e\aliassedocetur, in nulloPairi, C qiiia nrinde Deo, sed ex Doose probavit-esse;
ul jam ssr-piusdiximus, inferior judicatut. Prophela_. Responsio.Sive enim ex Deo, sive de Deo Filius
in psalmo cenlesimo nono (Fers. 7) canenle : De e dicilur ex:isse,"detrime liim aliqiiod ipsius ineffabili
lorrei.te, inquil, in viaTiibit, propti-rea exaltabit ca- d itati non polest provenire, ipso in Evangelio atte-
put. Ei in psalmo nono (Vers. 55), de eoilem Eccle-;. siante : Ego a Deo P.are e,\ivi, el vcni ( Joan. xvi,
sia dicit : Exsurge,T)omine, exallelur manus tua. Ett 27). Etin Epistola Joannis apo.stoli : Qui natus est
in psalroo quadragesinio qiiinto (Vers. 11), per pro- de.Deo, ait, non peccal (/ Joan. nt, 9).' Eiln Evan-
pheiam idem Dominus coiie.onaiur, el dicil: Exalta- _. gelio Pbarisaei inlerrogantes dcebant : Rabbi, sci- .
bor in gpniibus, "elexaltabor in lerra. Isaias quoquee rhus quia a Deo venisti magister :;n mo polest liaec
paria conlestans loquitur, dicens : Et oculi excelsi ii signa facere quac tu facis, nisi fuerit Dcus cum illo
l.umiliabuntur, ei cadeni, el exaltabitur Dominusso- (Jpan. m, 2). Agnosce, quoniam qni se ipsuiji de
lus iii die illa (,/soi. n, 11 ). Filius igiiur in naiuraa Deo ; ei non ex Deo, ul ipse calumniaris, faletur ex-
deiiatis a Paire non Ie^itur exaliatus, sed is exalia- iisse, necjnferior judicatur, neque ab ocquitatepater-
nis est, et noraen super omne nomen accepil, quiii nae potentiaeseparatur.
<!eVirglnis utero carne as_u'mpta, Deuset homo na-- CAPDT XXXIII. .
D _
lus appaiuil, Notuesse-bonumnisi solum Deum.
C\FDT XXXI.
Si libi opposuerint quod ip'se Filins dixerit : .Qu;d
Quando dicunl Filium a Palre a mortuis suscilaliim. '" rie dicis bonum ?-non est
bonus, nisi unus Deus. .
390 Si aiilem apposnerint quod Paler Filium n ,Responsio.Quis malum judicef, qui se ipsum pa-
suum a inorluis suscilaverit. Slorem bonum pronumiel? Aut quis inncqualemPa-
ffesponsio.Quemadmodiimpraecedentidisputalionee iri aflirmet, qui se unum cum Patie esse demon' tral.
a semetipso Filium docuimus exaltatum, ita eliamn
Ego"sum, ait, bonus. Ei David in persona
nunc docebiimis eum asemeiipso a morluis suscila- Palris Filium pastor
intimantis, in psahno quadragesiino
in
tiira, Dayid psalmo leriio (Vers. 6) comprobante : quano dicit: Eructavit cor meura vetbum l.onuin.
Egodormivi,et somnumceju, quoniarii Dpminussus- Et Jeremias: Bonus est Dominus eis
m"e. qui sustinent
repil Diligenlerattende, quia Ego surrexi dixil,', euui, et iu die tribulatioiiis agnoscet eos
non aulem ait, Ego dormivi et ab.alio resuscilalus qui timent
is eum (Thren. m, 25). Ei ipse Dominus : An ociilus
apparui. Et in Jeremia : Inebriabo aniraam esurien- i- ' tuus nequam esl, quia ego bonus siiui { Maiili. xx,
tem, ci animam esurientem iinp'ebo : propler hoc 'c 15)? Eliu jisalmo ceiitcMinooctavo decimo.( Y-ers.
•575 . VlGiLH TAPSENSiS 576
68) : Bonuses", Domine, el in bonilate tua doce roe ik Meus esl enim-oibis lerrceel pleni.udo ejn?. JN<mne
juslificaiiones' Luas. El Apostoliis : Quoniam boims de ipsoln sepluagesimo primo diciiur jpsalrao(Vers.
"odorChristi sumus, in his qui salvi fiunt, ei-in g©g> 8) :T*ominabilur-amari usque-ad mare, ei aflumiue-
:iis qui pereunt (// Cor. n, 15). Vides quia non ca- usquead leriuinos orbis terrce. Dt cum haec oinnia
ret bonitatc, qui omneni in' se, diviit.laiis cominet Filius su.i esse prophetica annuntialione signaverit,
plenitudinem. vos nunc oslendite quam aliain haerediiatem a Palre
"
CAPTJT.XXXIV. poluit Filius posiulando aecipere.^"
CAPDTXXXVI.
Declarqtur hoc quod dkitur in- Apostolo : fjt cogno-
' scanl te solum vetum Deutn%el quem mhisli Jesum Ubi dicilur Patrem sanctificasseFilium.
Christum.
Sitibi objecerint quod in Evangelio de se Filius
•_ Si dixeiint illtid quodidem Filius .dixerit : Dt co- dixerit : Pater sanclificavit, et misit in hune
et misisti Je-, Quem
gnoscant le solum verum Deum, quem mundum (Joan. x, 56*).-
sum Christum. In deitatis sarictificationePateretFilius
Filium verum ut Pater esi, pro- liesponsio.
liesponsio.- esse, unum suni, quod etiam Apostoli testiroonio compro-
pbeiicis evangelicisque vocibus comprobamus, Isaia
balur :_Quisanctificat et qui sanetificantur, inquitj
dicente: Servientibus vero rnih-iyocabitur nomen nor
e"xurio omnes (Hebr. u, 11). Uta semeiipso sanclifi-
vum, quodbenedkelur.super terram, et benedicent
calum Filium doceamus, ipsius ex Evangelio testi-
Deum verum, ei qui jut-ani super lerram, jurabuii- monium adhibeanius , ail: Misi eos in bunc mun-
in Deum verum (Isai. LXV,15). Et ui Salomone.': et p.ro eis sanctificavi meipsum (Joan.wai, 18).
tleos a exter- dum,
Verebunlur eos,- quos putani quibns Et rursiim in psalm» quadrage-imo 394 quinio
minahunfur, -videntes illum, quem olim negAbani,
Et in (Vers. 5), de temp!i corporis ejus sanctificatione
Deumyerumag.ioveruni (Snp. xii,27). psalim'»: canit el dicil: Sanctificabil tabernaeutum suum AI-
Verilasde lerraortae_t,eijustilia decoelopTOspexit lissimus; Deusin medio ejus non eommovebitur.Elut
(Psal. LXXXIV, 12). Et Doriiiiiiisin Evatigelio : Ego h-inesat.clificationem opus commune Trinitaiis esse
sum via, veritas et vita (Jqan. xiy, 6).- Et ibi ad Pa- perdoceam, Apostoli profero in hanc defenSionero
trem : Sermo lutis veritas est (Jodn. xvu, 17). El in sententiam : Sed hcec
quidem fuistis, inqtiil, sed
Epistola.Joaiiiiis apostoli : Sciihus, ait, quod Filius ablnii esiis, et sanclificali eslis,-et j*ustifieaii"estisin
Dei venit, el dedii jnobisinieilectum ut sciamus quod nsmine Dnniininostri Jesu Chrisiiel
Spiritu Deino-
est verum, et simus in, vero Filiq ejus Jesu Cbrislo, <. slri
(ICor. vi, 11), Respice tandein- qui Iraec astruis,
Hic est Deus-verus,' <-lviia -Cieniia( / Joan. v, 20).
quoniam quisemetipsurasanctificavitj alterius san-
Ex hec-i,taque debes Paiiis et Filii uni.alem agno- . c-iilicaiidnenon eguif.
scere,_quoniam sicut-Pairem, iia etiam Filium Scri-
ptura. divhia Deum verumjion desiuu praedicare. , CAPDT XXXVII.
CAPDT XXXV. UM dicilui : DtXit Domintis -Dominomeo, Sede a
~ , dexlris meis. '
Ubi dicilur : Pete q me, et. dabo tibi gentes hwredilor
tem tuam. Si autein libi objecerinl illud ubi dietum esi:
Silibr oppos-ierint quod iu psalmo dicili.r : PosT Db.it Dominus Doniino <meo, Sede a.dextrjs meis
lula a me, et dabo tibi genLesh_ei_editatemluam, et {Psal. cix, 1); vel illud Aposloli : ConsLitu.eusilluni
jiossessionem luam terminos terr.e (Psal- n, 8). ad dexteram suam (Ephes. i, 20).
393 Responsio,Cum omniavisibilia et invjsibilia," Responsio.Filiumad dexleran) Palris non aller.us
siyethroni, sivedbniiuaLiones, sive principaius, sive jussionesedisse, sed propria potestat|>, ex his_lesti-
jiolestalesaFiHoantequam essentexierunt, quam bae- moniis divina auciorilale fuiidalis vjeriiaiemagnosee,
- reditatem dicitis postulando Filium.a Patre accepisse, Paulo apo^lolo praedicante : Gerens quoque ornnia
monstraie, eunr ipse in Evaiigelio dicat : Omria D vefbo virtutis su_e, purgaiionepeccatorumasefacta,
mea (ua sunt, et tua omnia roea suul (Joari, xvii, sedil ad dexteram majesiaiis 5n«xcelss (Heb. i, 5).
10). In libro etiam, quo Estber bisioria conlinetur, El jlerum : Non enimjn manu faliricaesaneta introiit
iia scripium esse comperimus : Ego audivi, inquit, Jes-us,*qu_eest allegoria verborum, sed in ipsum eoe-
ii» libris meis, Ddraine, quia tu assumpsisti tibilsrael lum appaiuit adextris Dei (Heb. ix, 24j. Et iierum :
ex omnibusgcntibusin hiereditatem aeternam (Esth. Ctirramus ad proposilum pobis prcemium agonis ,
xiv,.5). Nonne dieilur in~ ocluagesimo octavo psal- re-picienies ad jirincipem fidei perTeclorerri Domi-
mo {Vers. 12) :-Tui suntcceFiet lua est terra ; orbem nuin, qui proposilo gaudio' suslimiit crucem, con-
terrarum cl plenitudinera ejus itu fundasti? Norine lemuens confusionem crucis, in dextera throni sedit
<leipso in iricesimo secundodicilur psalmo (Vers. (Heb. xu, I). Ei in Apocalypsi: Qui vicerit, dabo illi
12) : Popnlus quem' elegit Dominus in haereditatem ui sedeai mecum in sede mea, siciit ego vici, et sedi
sibi? Nonne ipse dixit in psalmoiquadragesimo nono cQm Patre meo in sede illius (Apoc. ni, 21). Et in
'Jers. 10)'-:Meaesunt omnes bestia; silvac,pecora in psalmo nono (Vers. 5):Quoniam fecisti judiciiim
monlibus el boves, cognovi omnia volaiilia ca_li, meunret causam raeam, sedisli ,super Ihronum qui
ab
gpccies ngri mecum est: si es.iriero non dicam libi : judicas leqiiiiatcro. Re-pice diligenter qu_e Apo-
 "
377 CONTRAVARIMADDMLIB. I. 378
..slolosuperius dicia sunt: Purgalione a sefaelasedit . ego dabo ei, non siliet in celernum (Joan. iv, 13).
ad dextcram Dei (Hebr. i, 5) ¥finem facil. Rursus*. Dt hoino amicum suum Lazarum flevit; ut Deus
CAPDT XXXVIII. autem pro se paiientium lacrymas misericordiae pe-
: Et abster-
Ubi dicunl Filium a Judwis irrisuiri ei in cruce sus- nicillo absterget, Apocalypsiprotestante
pensum. get Deus oninem lacrymam ab oculis eorum (Apoc.
Si libi dixerint: Ideo mirior xxi, 4). Dt homo vesiimenla ejus sorle divisa sunt;
395 esl, quia Ipse ut Deus aulem popiilo suo in sorlem lerram repro-
Eilius suspensus a Judaeisirrisus esl.
" " missionis dare dignatus est, Psalmisla dicente : Et
Responsio. Inseparabilis esset Filio, nec injuriam
ejecit a facie eorum gentes, et sorle dislribuit illis
perlulit, nec passioni subjacuH, sed sola assumpta terram in funiculo haeredilaiis Dt
a et teneri (Psal. Lxxvri,54).
caro suspensa est cruci, qu« Judaeis potuit homo
el ligari-.Proinde Filius Dei ut homo suspensus, in dormivit, ut Deus autem nunquam corporali
dicenle : Ecce non dormi;
crure irrisus est; ut Deus auiem sedens in ccelo im- somno subjacuit, propheia
cusiodil Israel (Psal.
pios irrisurus est, Psahnisla dicenie : Qui habitat in tabit, nrque obdormiet, qui
-coslis deridebit eos,. et Dominus' subsannabit-eos cxx, 4). Postremo ulplurimapraciermitiam.ulhomo
Dt-homomortem lit Deus amem morluus est, el in sepulchro posilus requic\it; ut
n,
{Psal. -4). timuit, :
morfuos susciiabii, ipso dicente : Sicut Paler suscilat Deus autera leriio die resurgens a morluis quadra-
et Filius vult vivificat gesimo die ad coelum conscendit, el post deeem die-
morluos, vivificai, sic et quos
rum sjiatiura, Spiritus sancli |.romissionem discipu-
\Joan. v, 21). Di homo consjiulus est, ut DeusTnitem
lis misit. Agnosce laniiem, haereiice, quis ille sit qui
desputo suo caecumilluminare dignatus est,*Evange-
I sia dicente : Exspuit in terra, et fecit lutum de crucis injuriam perlulit, el quis eam in assumpto ho-
sentire non potnit.
spu(o,«t linivii super.oculos ejus (Joari. ix, 6), etc. mine positus
Di homo spinis coronatus est, ut Deus auiem co- C&PDT XXXIX.
-rona speciei apjiellatus est, Isaia propheta dicente : Ubi dicunl Palrem in camem convcrsum,el de Yirgine
ciimFilio natuin.
Eril Dom'nuscorona speciei, quae complesa est resi-
dua populi sui (Isai. xxviu, 5). Dl Iiomo flagellatus 397 Si libi, dixerint: Si Pater el Filius unum
" snnt, ergo el Pater in carncm conversus , ad virgi-
cst, ut Deus aulem nihil eorum perpessus est, pro- nera
venit, et cum Filic nalns apparuit. . _
jiheta dicente : Non accedenl ad te et
rnala, flagel-
ium non appropiuquahit labernanilo-tuo (Psal. xc, Responsio. Nos Vcrbuni Patris dicimus carnefn
non Patrem in carnem tsse coriversum, aut
10). CJthomo alapis cccsus-esl, ut Deus autem aquas facliim,
vos in diversa muialum _ evangelista di-
pugillo, et omnem cceliambitum palmo comjijehen- secundnm
dTt,Isaia dicenle : Quis mensiis est pugillo aquas, ef " cente: Et verlmm caro factum est ', et habitavit in
coelos palmo ponderavif (Isai. XL, 12)? Dl homo nobis (Joan. i, 2i). Ipsum Verbum Paler misit, et
trislitiam pertulii,' ut Deus autem moesis et omni sanavil rios. Ipsum Verbum eruciavit ex corde. Ij.so
tribulatione confeciis consolationem ailribin-l, Paulo Verbo coeli firmati sunt, quorum virius ex spiriiu
apostolo dicente : Sieut abundant passiones Cbristi oiis ejus perpetuo fundala manet. Jpse servi forroam
in nobis, ita el per Clirisium abundal cqnsolalio no- induit, in qua Patri obediens fuit, et Judaeorum op-
stra (II Cor. i, 5). Dt homo felle et aceto poialus est. probria loleravil: Deus enim impnssibilis est, quia
ut Deusauiem terram flucntem laeie et melle populo corporeus non est, sed sola caro assumpta pertulit
suo dare dignatus est, libro-Deuleronomio prole- passinnem quaeangelica antiuniiatione confenta ado-
-stante.: Cum autera induxerit te Dominus Deus levit in Vifgine, Gabriele angelo dicente : Spiritus
luus in terram fluentem lacte et cave sancios superveniel in te, et virtus Altissinii obnni-'
39jS melle,
tibi ne cum manducaveris ei saluralus fueris, qblivi- brabii tibi, propterea quod nascetur ex te sancium,
scaris nominis Domini Dei tui (Deut. vi). Dt homo vocabilur Filius Dei (Luc, i, 35); Qui enimFi'ius
a Joannein Jprdane baptizandus advenit, ut DL-US est, Pater utique rion est : quoniam nemo siii ci Pa-
autem in Spirilu sancio Jiscipulos baptizavit, ipso ter et Filius diei potest. El si in persona Palris pro-
dicente-: Yos autein in Spirilu sancto bapiizabimini, " pheta dicit: Invbcabit me, et exaudiaro eum', cum
sum in iribulaiione, et eripiam eum. (Pi-al. \c,
quem et accepluri esiis {Acu t, 5). El Joannes J3a- ipso
unitatis ostendit: nairidiviniias
ptisla : Veniel fortior me, qui vos baplizet in Spirilu 15), disi ensationem
sancto eligne (Luc. m, 16). Dl homo a diabolo in Pairis, etFilii,qu_e ' una est, passionis viiio subja- !
deserto tenlaius es!, ut Deus auiem _3urademdiabo- cere nori potuit,
CAPDT XL.
-Inmincrepavit, ipso dicente : y.ade.retru, Satanas, Ubi Hicunt Filium non liabere prmscientiamfuturo-
non lehtabis Dominum Deum tuum (Malth. iv, 10). rum,
Dt_homoesuriit, ut Deus autem de quinque panibus Si dixerint : Filtus Dei non Iiabuit praescientiam
quinquemilliahominum.saturavit. Dt, homo sitiens -futurorum, pro eo quod immundo .spiritui dixcrit:
a Samaritana muliere pauxillum aquasJbi.berepostu-
Quod nomen est tibi? 398 el Quou'"lempus est ex
layit; ut Deus autem.fontem aquaevivae selernaecre- quo ei hoc accidii ?,
dentibus propinavit, ipso dicente : Qui biberit ex bac Responsio. Filium Dei prsesentiamfuturorumigno-
aqua, silietiierum, qui autem Iriberil de aqua.quam rar_3non posse cx divina auclorilate agnosce, Jere-
*Hic desuni **Etliic
nonnulla. quoque deesl aliquid.
 '
379 VIGILil TAPSENSIS 5S0
mia propheia dicenle : Ego suin Dominiisscrutans A ctus in coelis subj'eei( sibi angelos ei poieslates, et
corda et probans reries, ui dem unicuique secundum virluies (/ Pelr. iu, 20-22). Ei Paulus ap'osL<ius:
vias cjns, cl secundum fruelum studiorum ejus (Jer. Cum evacuaverit omnem principaium, et omnein
xv>i.10). Etlsaias: Doniiiiusnovitcogiiaiiones.sapieii- poteslaiem, et virluiem, et dqminaiionem, oportet
lium, quoniam vanaesunl(Isai. LV,8; Psal. xcm, 11). illum regnare, donec ponat omnes inimicos suos sub
PauItisauLemaposioluseademdicil adIlebraeos:Vivus pedibus _suis (/ Cor. xv, 24). Et ad Philippensrs :
est enim senno Dei et cffieax.etacuiiqrsnperomnein Nostra enim conversaiio in ccelisest: unde Salvalo-
gladiura aculum, et penetransi Usque ad divisionem rem exspeclamus Dominum Jesum Chri-tuni, qui
animae, el spirilus, et cogilalionum, el medullarum transfigurabil corpus humiiitatis nostra. conformans
omnium, el j"udexcogilalionum cordis, et non estin corpori claritalis sute, secundum suam voluntatem,
s.rculo fabrica aliqua abscondila a conspectu ejus nl possit sibi subjicere omnia (Philipp. m, 20). De
(Hebr. iv, 4,5). Aii ei ipse : Cum veneiii Dominus hoc ipso et JDavid in psalmo sexagesimo septimo
ei illuminaverit absconiliia tene!)iarum,et manifesla-. (Vers. 19) agnosce dicenlem : Ascendit in cceium,
v. rii cogilaliones cordis, etlunc laus eril unicuique eapiivam duxit captivilatem, dedil dona bominibus.
a l)eo(/ Cor. iv, 5). Et in Saloinonc: Si autem dixe- Et in Epislola Judae aposioli : Angelos quoque, in-
ris, Nescio hunc, srito quoniam Dominus corda om- B quit, qui dereliquerunt suum principatum, catenis
nium novit (Eccli. xxm, 27). Et ibi : Oculi Do- igneis ligans, et lenebrosis carceribus reirudens, re-
miiii mullo amplius Iucidiores iiinl sole : circum- servavit fuluro judicio puniendos (Jiidw, i, 6). Ex his
- inspiciuntomnes vias liominuui, elprofundum abyssi, igilur agnosce Dominum, quoniam suhjectio-Filiinon
et bominum coida 'iniuentur, et abscondilas parles est deitatis,- s.'d earnis, cul dum in fine saeculisub-
{Ibid., 28). Ei in Regnorum : Recedant vciera de ore jecta fuerint universa liumani generis vitia, et absor-
veslro, quoniam scienliarum Dominus esl {I Reg. pia_5.00 fuerit morsin victoria, lune et ipse bomi-
ii, 5). Et in Macliabaeorum: Deus mundi creator, nis Filius subjiciendus dicittir Patii, non in deilalis
formator, homiris, qui omnem scrulalur aclum et naiura, sedinhominis assumpti subsianiia.
or ginem, ipse vobis spiriium et vilara iterum cum CAPDT XLII.
niisericordia.reddel(// Mach. vn, 25). Et Evangeli- Ubi dicunl, diemjudicii Filium scirenm potuissei
sia : Ipse aulem Jesus non credebat semelipsum Si autem opjibsuerinl quod Fiiius in Evangelio
eis, eo quod ipse nossei omnes, et quia opus non dixcrit : De~die aulem et hura nemo scit, neque
erai, ut quis testimonium pcrhiberet de horoine: 'angeliea_!oium,nequeFiIius', nisi Pater solus (Maith.
ip.se enim sciebai quid esseiin homine (Juan. n, 24). rxxiv, 56).
. Ei Jeremias sic dlcil : Dominus, qni fecii tcelrim el u Responsio. Filius itaque non potest diem judicii
terram, nihil occuliare potest a me, quia ego facio ignorare, de qua discipulos suos anle visus est pa-
-mi.ericordiam in millia, et reddo peccala patruniin terna admonitione ihstruere : Cum videriiis, inquil,
filioseorum pust eos (Jer. xxxn, 18). Et ibi: Et fa- praelia eLopinioi.espraliorom, vidcie ne iurbemini:
ctus esl sermo.Domini ad me dicens : VEgoDominus oporieteam haec fieri, sed nondum finis (Matth.
Dcusuniversie carnis ; nunquid aliquid a me occul- xxiv, 6). Ilem ibi : Sicul euim'exil fulgurab oriente,
talur (lbid., 27)? Et in Daniele : Deus aclernus qui et parel usque ad occidunlPiYi,ita advemus Filii-ho-
occultorum cs eogniior, qui nosii omuia antequam minis (Ibid., 27). El Zacbaiias : Ecce veniet Domi-
nascanitir, lu scis quia falsum(esliiiiorilumhi dicunt nus meus, omnesqne sancti cum eo," et in die ilia
adversum me (Dan. xm, 42). El Aposlolns ad Ro- h<"nerit Iux, sed frigus et geiu: et dies hcec, quae
manos : In die qua judicabil Deus occulla hominum nola est D_imino (Zach. xiv; 5). -Et in Salompne :
secundtim 399 E\angelium nicum per Jesnm Chri- Qnid sapientia IocupIeiiu=, quae omnia operaiur? Et
slnm (Rom. n, 46). Qui .corda el actus hominum sisensus operatur, quisJiorum vldeiur esse arlifex?
peiscrulalur, et in Iucem addiuet, praesentiamfulu- sed si jusliliam quis diligit, labores ejus magnaslia-
rorum ignorare non poiest. bent virtules : sobr.etatem enim -elprudetuiam docet,
CAPDT.XLI. " jjasiiiiain et virtulem dal credeniibus sibi, tjuibus
--Ubi dicunl Filium Palri siibjeclum. nilnl uiilius estinTita hominibus. Sed si mulliiudi-
Si forte objecerin( quod Filiussubjfcius esl Patri, nein scienliaequis desiderai, notam faciei: scitprae-
quia scriptuni est : Tunc el ipse aibjeclus eritei qui leriia, et fuiuri praesaga' est: scil versutias sermo-
illiomnia subjecil (/ Cor. xv, 28). *num, el solutiones argumcnlorum, signa et prodigia
. Responsio. Dl aulem agnoscalis Dei -Filium uni- - scit antequam fiant, el linem lemporum et saecuio-
versa sibi propria potestate subdidisse, Polrum au- _ rum non ignorat{S_rp. viu, 5-~8).El Lucas evarige-
dile aposlolurn dehoc ipso lalius praedicanlem.Ali- lista : Inlerrogaveruni eum Pharis_ei,-et dixerunl ei:
quando, inquit, "mdiebus Noe, quibus adhuc exspe- Quando veniet regnumDei? Respondit"eis et dixil:
- ctabat Dei patientia, cum fabricareiur arca, in quam -Non veniet regnum Dei cum obsi-ryatione.neque di-
in.iroierunl pauci, id est oelo aniniae tantum salvac - cenl ; Ecce hic, aul ecce illic: ccce enim regnum
• factaesunt per aquam. Quod^el vosnune simili forma Dei intra voscsl. El ail ad discipulos suos: Venienl
liapiismi salvos facii, non carnis depositio sordium, dies, quando desiderelis unum diem videre Filiilio-
sed conscientiaebon.i- inlerrngalio in Deum, profc- mii.is, cl non yidebilis : efdicent vobis, Ecce hic,
 381 - CONTRA VARIMADDMLIB. I. S82
aut ecce iilic. Nolitc ire, neque sectemini: nam sicui A tem : Ciira oralis, inquil, nolife roultum loqui (Matth.
fulgur coruscans de ccelo, in ea 4©1 quse sub ooelo "vi,7). Et infra : Vos autem cum oralis, dicile : Pa(er
suntfulget, ita erit adventus Filii honiinis in die sua noster, qui es in coelis (/_)id.,*9),eic. Non enim pro-
(Luc. XVH,20-24). Si dies baec ipsius esl, quomodo phela Filium Dei in boc capitulo minoralus designavit
vos eum*dicitis scire non potuisse, vel posse quod in verbo, quoniam ila in prophelis. retro lempore
.suum-esi? Ioqiiebaiur : qui etiam nunc per aposiolos et aposio-
CAPDT XLlil. licos viros novissimo tempore loquilur : Ego sum,
Ubi dicunl Fiiium Yerbum brevialum nuncupaiurit, inquil, qui loquebar in servos meos propbeias : "ecce
vel factutn. adsum (Jerem. vu, 25). Et alius propbeta : Skuli est
Si autem dixerint, quia Filius in eo minor est quia ^.abinitio, ita usque in sceculum, neque adjectum esi
- de eo.
jirppheta dixit : Verbum breviaium faciei ei, neque minueiur illi, 'quoniam ipse ost Dominus
Dominus in universo orbe (Rqm. ix, 28). - creaiur_e suae. Ecce qnale verbum brevjaiurri fetit
Responsio.Verbrim breviaiuin quod Dominus faciet Dominus in orbe terrarum, non qui, ut vos putat!s,
super~terram, non imminutionem deitais in Filio inferiorerii Pairi intimaret bominibus Filium, sedqui
Dci significal, sed dispensali.oiiem susceplae rarnis novissimum ejus annuntiaret advenium. "
ih
aniiuntiat, qua dispens.ilione non solum Patri ho- B CAPDT XLIV. ^
minis filium, sed etiani angelis legimus roinoratum, Ubi dicunl Filium non de Pairis subsianiia nalum.
Paulo aposlolo proleslatite : Eum autem qui modice Si aulem dixerint :"Fi!iumnon depaterna subslan-
eltninus quam angeli minoratus cst, videmus Jesura tia natum, sed de alia substaiitia generatum.
propler passionem mortis gloria cl honore_coror.atum 403 Responsio. Nos quoqiiequi unius substanlice
(Heb. H, 9). Et infra : Propier qiiam causam non Palrem et Filium confitemur, de substanlia Dei Pa-
confunditur fratres eos vocare, dicens : Nuniiabo tris Filium esse divina auetoritale docuimus, Jeremia
nomen luura fralribus meis; in m<.'<3io Ecclesiae-lau- pn.plieta dicente : Super m<-nles accipite planclum,
tiabo (e (Ibid., 11). Et-in psalnio ociavo (Vers. 6) : et super semitas deserti lamentaiionem, quia defece-
Minorasii eurn paulo minus ab angelis, gloria el ho- runt, eo quod non siul homines, quia audire nolue-
uore coronasli eum. Et ul Verlium Dei Palris bre- runt vbcern substanliae meae,a volucribus coeliusque
viatum non esse in Filio doceamus, ex Laia. propheiae ad jumepta inen(e-exciderun( (Jerem. ix, 10). Kem
volumine senleuliam approbamus": Nuuquid abbre- ibi: Quis sietii In substantia Dbmifii,' et videbit ver-
.viaius faclus esl sernio meus, aul parvus, ut non bumDei? quisaurera prcebuitetaudivit^Jerem.xxui, '
possim redimere? aul non esi iii me virtus ad Hbe- 18)? Et ibi: Si sletissent in subsiaritia irTea,,et si
randum, dicii Doriiinus omnijiotens (Isai. L, 2)? Ei C audissenl verbamea.etsi docuissentpopulummenm,
ilerum : Ha.c dicit DominusDeus omnipotens': Nnn- averlerem eosa studiis eorum pessimis(/ erem. xxm,
quid abbreviala est mantis mea, ui salvare non^iossit 22). Et Aposlolus : Cum sjlsplendor glorias ei (igura
^lsai. LIX,1)? Aut non potest viyificare cor huinilium subslanliae ejus (Hebr. i,'5). Iiem ipse : Parlicipes
"
elspiritum eontrilorum. Et ul 'hrac.iium Palris quae enim Deifacli sumus, ifii.iu.risubslanii.e ejus firmum
. inanus est, Filium esse docerel, intulit dicens: Pa- reliueamus (Hebr. iu, 14). Et in S^lomone : Sub--
ravil Dbminus brachiuni sanctum suum in oculis slaniia mea dulcedo roea esl (Sap. xvi, 21). Ex n'oc
omninm geniium, el videbuntomnes finesterrae salu- tai.dem agnosce jjuoniam qui Dei Palris subslnnlia
(areejus (lsai.ui, 10). Nam elin novissimoiempore nuncupatur, ab eadem alienus "essenon creditur. i
h"c sensus non inaniter polerit.cdaplari, in quo leni- '
CAPDT XLV. .
pore Dominus 402 Iir0 redemplione noslra carnem
suscipiendo advenit,"ul et illum qui habebat mortis Ubi dicunt minornn esse Filium, quia per eum Palri ^
graliw referunlur. , .
jmperium sua morte destru'eret,et eosxjuos in-tene-
bris-et nmbra mortis captivos subegerat, virlute.sli-e Si lihi dixeriiil : Ideo.niinor esf Eilius, quia per
rcferuntur.
potenliae in ipso parvo-et. exiguo temporis spatio ipsum.Deo Pairi gratice
jiberaret. De hoc eliam exiguo tempore discipulos n Responsio. Ex hoc quippe aposlolico, unde.hoc
ex ipso et nosabsque
iustruebal, dum ers in lucem, cum adhuc lempus videmini ponere leslimonium,
liaberent, incedere propbnebat. Pueri, inquii, novis- filii nomine eumdem ipsum saepeiiumero Deo IJatri
sima hora est; cum hicem haheds, ambulale in luce, gratias retulisse probamus, ipso Romanae Ecclesiae
ne vos (enebrae comprebendant (Joan. xit, 35) Fi in sqribente : .Graiias aufem Deo, inquil, quia fuislis
Canonici-: FiHoIi,novissiraa hora esl (/ Joan. ii,T8). servi peccali (Rom. vi, 17). Et infra^ Liberaii autem
El unde scimus quia novissima bora est? .i.uiamulti a peccaio, servi facli esiis jusiiliae.,El ad^Corinthios:
pseudoprophetacexicrunlin hiinciiiuiidnm. ElPaulus Deo aulem gratias, qui dedit nobia victorjam per
apostoltis : Tempus enira breve esf (/ Gor_.v,n, 29). Dominum nostrura Jesum Cbrislum (/ Cor. ,xv,-57).
Ei iterum : Praeierit enim figura htijusmundi (Ibid., Iiem ibi: Deo autem graiias, qui semper nos Lrium-
.51). Et iterum : Omniahaecad correctionem npslr.im phare fae.ljn Ghristp (lLCot\ n,14). Et ad Eplie-
iacla sunt, in quos finis saeculorum obvenit (/ 6'or. ..sios : Hujus rei graliaflccio genua mea ad Palrem
x, 11). Nam ct Dominus in ipsa Oratioue dominica Domininoslri JesuChristi (Ephes.m, 14). Ei ad Cplos-
breyiavit oinnem sermonem, duin'nos a inulliloquio senses : 404 Conforlati secundum poientiam gluri.ce
prohibens, omnfa docuerit quae pertineanl ad saltt- ejus in omnem patienliam et- Ionganiniitatem ; cum
 *"
*._« - VIGILII TAPSENSIS . 384
gaudio gratlis agentes Deo et Patri (Col. i, 11). Eiad A _ Jacob idem Dominusdixit: Ego sum Deiis qrinrsus
Timqlheum : Graiias ago Deo meo, cui servio a pri- sum libi in loco Dei, iibi unxisti mihi lapidem el vo-
mogenitoribus ,meis infide (// Tim. t, 5). Agnosce, , visii triiliivolum (Cen. xxxi, 15). Et in lii.ro Jtidieum :
quoniam sicut in Patie et in Filio una est creduliias Cum adhuc esset Gedeonin Cophcr patiis filji Hesdri,
et confessio, qua Chri_ii.inivocamur et sumns; ita in loeulus est nocte illa Dominus, dice-s : Vade, et
eis gr.Hiarum aclio una est, dum pelimus ul aliquid everte aram Baal, quam cedificavit pater tuus, et
niercamur, vel cum pro colialis gratiarum actjonem Ibcum qni est super illatn excide : et _edificabis"a'tare
rependimus. Deo (iio qui vi-us est tilii in vertiee montis Macolli
CAPDT XLVI. in ordiualione (Judic. m, 24). Iiem in Genesi ad Ja-
Ubi dicil Filius: Paler mihi constiluil regnum. bob : Dixilaulem Deusad Jacob : Ascendein Bell-el.
Si antem dixerint qupd ipse Filius discipulisdixe- et habi(a ibi, et fac ibi altare Deo qui visus est libi
rit. Ego vobis consiituo, sicul mibi Puter conslituit " in via, eum fugeres a 40S f«'cieEsau fratris tui
rcgnuni (Luc, xxn, 29). (Gen. xxxv, 1). Dnum tibi quod volueris elige e duo- "
Responpio. Sicut Paier Filio jsuo regnum consii- bus : aut Patreni dicito apparulssepcrgenti, et Fifum
tuisse dirilur, ita Filius.Palri regnum tradidisse do- reyertcnii; aut Filiumfugienti.et Patiem nihilomi-
cctur, Apostolo cojifirmante : Dnusquisque autem in B 1 nus remeanti : quoeunque eriim leipsum verteris,
suo ordirie, ait: inilium Cliristus, deinde qui stiht evadenili copiam ' - non habebis. ^
Chrisli, quiin advenlum ejus resurgent. Deiiide finis, , GAPDT XLVIII.
cum tradiJerit regrium Deo Patri, cum e\a,cuaverit Ubi de syllaba el causanlur; quia diclumest discipulis:
Jle, baplizate yenles-in nomine Palris, el F.lii, et
omnem principatum et omnem poteslatem et .virlu- . Spiritus sancli.
tem (/ Cor. xv, 25). Et' in Apocalypsi : Redemisli Si aulem-dixeiint quod-syllaba et, pro eo quod
II s Deo in sanguine tuo, ex omni tribu, ei lingua, et .Fibus discipulisdixerit: Bapiizanles.in noniine Pa-
genie, et feeisti nos Deo regnum (Apoc. v, 9). Quod -tris, et Filii, el Spirilus sancti, inter ulr.osquedividit
vero unum aique commune habeant Pater et Fiiius, {_./<.«/!. .XXVIII, 19). ••
a I Ephesios scribens probat Apostolus, dicens : Iloc Responsio. Si eniin haec syllaba, quce magis pro
e-iim scitote, intelligenles qund omnis.fornicalo'r, aul conjuneiione' tam verborum quam etiam nominum
immundus, aut avarps,'quod est idolornm serviius, ponitur, a Palre Filium, et Spiritum sanctum, ul
non habet haeredilatemin regno Cbrisii el Dei(Ephes. dicitis, separat, necesse est ,ut, nomen Dei Patris,
1_v, 5). Cum igitur videatis unum esse regnum Patris
quem Genesis lertia repelitione sub -irium p'atriar-_
et Filii, cur vos impio dogmale lalia de illo asseve- cliaram vocabulo, id est Abraham, ei Isaac, et Jdcoh
rare conaraini? . *
positum legimus, in semelipso videatur esse divisum;
€APDT XLVII. aut in uniusDei \ocabulp, quod diGi*nefasest, sit
Vbi dicunl Filium, noii Patrem, apparuisse propheth. divisus. Absit, quoniam non dividilur quod unum ,in
405 Si"tibi.4ixerint : In hoc Filjus-a Paire _deitalis sub§Lantia_comprobalur, ipso Domino di-
agnoscitur minoris esse virluli=, quia solus legitur cente : Ego sum Deiis Abraliam, et Deus Isaac, et
apparuisse prophelis. | D,:us Jacob. (Exod.- in, 6). Ipse ilerum ^d Moyseh :
Responsio. Quemadmodum_Filiusapostolis ac pro- Si te, inqi.it, interrogavernl dicemes": Quod nomen
phelis apparuisse divina auclpritate probatur/ita et est illi? dices ad eos : Deus"Abraham,.etDeuslsaac,
Pairem apparuisse iisdem Iitierisledocelur, Ezeeliiele et Deus Jacob misit me«d vos^ hoc mihi nomen est
prophela dicente : Et facta-est super me manus Do- - ,in sempilermim (Ibid.,$5). Vides quoniam per syl-
niini,'et ait ad me : Surge, egredere in campnm, et Iabam el non-dividilur quod nhum_essecognQscitur:
ibi Ioquar ad le. Et surrexit, £t exiit: et ecce illic -el ideo Filius et Spiritus sancius pro hac syll.iba a
majesias Domini stabat, sicut majestas ejus quem Palre non sunt divisi, qui sibimet natura, deitate,
vidPad fIuviumChobar(E*ec/i. m,22). EtibDariicle: p teniia doceritur esse conjuncti.
Videham, et ecce quasi sedes positaesiint, el vetustus . - €APDT XLIX. .
dierum sedebat, et vestimehta ejus candida sieiit ^
' Ubidicunl: Palerprius et postea Filius nominatur, •
nix, et capilli cnpilis ejus ullana' munda (Dan. vn, 9). - 407 Si libi dixerint:Ob hoc Filius Patri ron
Et-ut Patrem fuissedocerelquem viderat, proseculus coaequatur, quia in Seripturis divinis prius Paier, et
est diceris : Videbam.in visu noclis, et ecce in nubi- postea .Filius nominatur.
-bus coeli quasi filius hominis veniebat, et usque ad Responsio. Paulus aposlolus, genlium magisier el
vetustum dierum pervenit (Ibid., 15). Et in Actibus docior, uon quia Palrem prius nominavil, Filio de-
aposioIorum,de primo tnariyre S'tepha"no"ita refertur.: rpgavit, vel Pairi inferiorem oslendit; cnin prius
"Ipse^uiem cuni esset plenns Spiritu sancio, inlen- Filium el Spirilum sanctiim aPat:e-denuo noml-
_riensin coelum,'vidit gloriam Dei; et Jesum"slantemi nassel, Palri uiique nec inj"uriam fecit, neque Filio
_s<ldexteram Dei (Act'.vn,"55).'Et boniiriusin Evari- et Spirilui sancto inferiorem fuisse pi-rdocuit, ipso
gelio Isaice'proplietae,-quod Dei Patris gloriam pro- RomariaeEcclesiae cofnprobanie rllabeoigilur glo-
priis «btuiibus compexisset, pr'aebuit-testimonium,, riam in Chrislo Jesu ad Deum (Rom. xv, 17). Et ad
dicens-: Hcecdixit Isaias, quando vidil gloriam ej'us,, Thessalonicenses : Itaque, fraircs,"sta(e et lenete
"et locutus esi de eo (Joan.mi, 41). Et in Genesi adl tradiiiones quas didicistis, sive pcr verbum, she per
 '
5S5 CONTRA VARIMADDMLIB. i. 386
Epiilolani noslram : Ipse autem Dominus Jesns Cln-i-A A.ad aghitionem veriiatis venire (/ Tim. u, 5). Item
-stus, et Deus, et Paler nosier quidikxit nos (IJThess. ibi: Fidelis autem Deus, qui nos vocavit in graliam
H, 11). Et in Apocalypsi: El vidi, et ecce Agnus is'am in qua slamus, et gloriamur -in spe glorice
-siabaf super montem S.on, et cum illo cenium qua- filiorum Dei (Rpm. v, 2). Item ibi: Gonfortati secun-
draginta quatuor niillia, liabentes nomen ejus et dum polesta-ciii gloriie ejus, in omni paiientia-et
nomen Patris ejus, (Apoc. xiv, 1). Et in Epistola longanimiiate, in gaudio-gratias agenies 409 Deo
Joannis : Qu negat Filium, nec Patrem habet. Qui el Patri, qui vocavit nos in socielalem sortis sanclo-
coniitetur Filium, et Filium et Patrem babet (/ Joan. rura.(Co/. I, 11). Si per Patrem in gralia Filii sui et
vos in filiorum ut vere filii '
u, 23). ltem ibi :.Quod si in verbo manseriiis,-el adoplione vocamur, esse pos-
in Fdio el Palre manebilis (Ibid., 24). Ilem Aposto- simus, et ad Patrem per Filium pervenimus, quae in
!us:Hoc autem scitote, inlelligenies quod-omnis eis distantia polerit approbari? dum quos vocat Pa^"
fornicator, aut immundus, aut avarus, quod est ido- ter, Filius suscipiel, et quos vocal Filius, pari etiain
lorum servilus, non habet haeredilatem in regrio .modo Palrem suscipere posse nullus nisi Incredulus
-
Chri-ti el Dei (Ephes. v, 5). Ecce Filium priori loco abnuit vel refellit. ,
a Paire oslendimus nominatum. Audi etiam Spiritum , CAPDT LI.
sanctum a Palre el Filio priori locq laxalum. Iilem 3] Ubi dicunl, quia soli Pdtri sacrificium immolulur.
ad Ephesios: Dnum corpi.s, et unus Spiriius .sicut Si vero dixeririt, in boc Pater' Filio raajor esse
vocati eslis in una spe voealiouis veslrae : unus Do- docetur, quia illi soli sacrificiurn immolatur."
miiius una liiles, unuin bapiisma, unus Deus et Pa- Responsio. Dt vance propositioni vesirae absque
ter omnium (Eplies. iv, 4). Nunquid quia dixerunt ulla subiilitaie -aut compdsilione verborum a nobs
ei congruum.Teddalur responsum : Sjcnt
apostoli*:Nos lesies sumus,_-etSpiritus sanctus quem competens i(a e(iam Filio non solum Cbristianis tempo-
dedit Deus ercden.ibus sibi (Act. v, 32), idcireo apo- Palri,
a
stoli Sptritui sanpto priores diceudi sun.t? Aul quia ribus, verum e.iam prisci tcmporis sacerdoiibus
multis Tariisque modis probamus sacrificium fuisse'
Dominus in Evangelio a Spiiitu sanclo aquam pri-
Daniele proplieia dicente: Non est locus,
mitus nominavii, cum Nicodemo priucipi Judaeorum oblatum,
intimaret 408 sacramenti baplismalis myslerium, inquiunt tres pueri, ad sacrificandum riomini tuo, et
saneto invenire, rnisericordiam, sed in anima et spiritu hu-
obhoc-aquam Spirilui praetulisse.cognosci-
- lur? Si quis, inquil, non renatus fueril ex aqua et mililatis suscipiamur sicui in holocaustomate are-
lum et taurornra, et mCfliitudine
Spiritu sanclo, non potest inlrare in regnum Dei ila fiats..crificiura noslrum in agnorumluo pinguium,
corispectu hodie,
(Joan. m, 5). Et utique nullus est in rebus humanis, ut
a sancto possit prceppnere, ve! (
Q placeat tibi (Dan. m, 38). Et ul Filiuni fuisse
qui juam Spiritui
judicare,cum.non ab aqua Spi- agnoscas, cui hi tres pueri sacrificium se fassi Sunt
coa-qualem .Spiritui
rituro sanctum, sed aquam a Spiritu sancto. pnrifi- obtulisse; e* ipsius regis ac lyranni, qiii eos in for-
nacera igriis mitLi^pra.ceperat,_confessioneaddisce,
cari certissime noverimus.
CAPDT L. qui se cum tribus quartum in ipso cesiuaniis camini
incendjo sociatum prodidil conspexisse : Nonne',
Ubidicunt:Neinovenit~ad Patremnisiper me. tres viros misinius in fornacem vinctos. Et
inquit,
Si dixerint quod Doniinus in Evangelit»dixeril:- dixerunt ei: Vere rex. Et dixil: Ecce
ego^videoqua-
Nemo veniiad Palrem nisi per me (Joan. xiv, 6). iuor viros solulos"et deambulantes in medio ignis,
'
Responsio. Iu gratia fidei una est Patri el Filio- et corruptio liulla est in"eis, et aspecius quarii siml-"
vocalio, quoniam sicut per Filium ad Pairem adiiur lis est Filio Dei"(//>td.,91, 92). Iiem Dei Filius per
cimur, iia per Pairem in Filii agnitionem attrabi- propbetam loquitur dicens : A'b oriu .solis
Dominoin : Nolite.
'" usque ad
mur, ipso Evangelio- prjleslante occasum sacrificium offertur nomini meo, et oblalio
miirmurare invicem: nemo potest venire ad me, nisi munda,
quia magnum est nomen meum in genlilius,
Pater qui me misii, traxerit eura ad me {Joan, vi, dicit' Dominus
{Malach. i, H)". El Dayid in psalmis"
44). Et Paulus ad Thessaloni. enses : Nos autem, 410 ait : In templo tuo, Jerusalem, tibi' offerunt
j)
inquit, 'debemus^raiias agere Deo semper pro vobis,1 reges munera (Psal. LXVII;30). Et ui hcec de Filio
fra.res eleeii a Ded,rquia.vocavit nos ab iniiio sae- Dei ^se dixisse docerel, in
aliopsalmo loquiiur, di-
culi in saluiem ,"in sanctificationem .spiritus et fidei1 'ceiis: Reges"Tharsis et insulaemunera offerent,
reges
Teritalis inquo vocavit nos per Evangeiium nostrura1 Arabum el Saba dona addi.cenl, et adorabiint eum
in adopiionem glorice Domini nosiri' Jesu Christii omnes reges (errce, omnes gen.es
servientei'(Psa/.
(// Thess. n, 12). lieiri ibi -: Oramus semper pro> LXXI,10). Et ut haec omnia superiusdesignafa, a"
yobis, ut vos dirigat voca-ione sua Deus, et impleatt Patre Filio Dei doceamus fuisse oblata, in nativitate
omnem voluniateni, bonilaiis, et ppus fidei in vir- ejusdem F-iliiDei qua. secundum carnem facta est,
. luie, ei clarificemr tiomen,Domini nos(ri Je-u Chri- probamus fuisse completa,"Evangelio comprobanle :
sti in vobis, etvos in illo (lIThess.i, 11). Et iierum:: Quod cum natus esset Jesus in Bethleerii-Judae, in
Ul ambuletis digne Deo, qui vos vocavit in regnuml diebus Jlerodis regis, eccemagi ab Oriente venerunt
suum et gloriam (/ Tliess. n, 12). Et ad-Timoiheum:: Jerosolyraam, dicentes: Dbi est qul nalus est rex
Hoc enim bonum et acceptum est cpram Salvatorei Judceorum (Malih. II, l)?El infra : El inlrantes in
iiostro Dco, qui omnes homines vult salyos fieii, ett domum, invenerunt puerum el Mariam matrem ejus,
387 VlGiLlt TAPSKNSIS SS8
et procidenles adbraverunt eum, et aperlis (hesauris _A"vel diabolo crede, qni eorilia ojiificis sui Llironum
suis oblulerunt ei munera (Malth.,u,.II). Sacrificium sedein sibi voluerit Collocare." "." ' .
iiaque quod a Chrisiiaiiis sacris aliaribus admoveiur, •GAPDTLIV.
non solumDeo" Patri, sed eliam Filio communi de- Ubidicnnl Filium seipsuminitium appellasse.
volione offerlur, quoniam nec Palri sine Filio of- '412 Si vero dixerint Filium ex -Patre inilium
ferri % neque a Filio sine Patre sanciri. habuisse, pro eo -quod Judceis irilerroganlibus, Tu
CAPDT Lll. quis es? responderit, Initium quod el loquor vobis
Ubi dicunt Filium nullatn cum Patre communem. (Joatu vni, 25).
operam habuhse. Responsio. Paulus aposlolus*Filium Dei nec im-
Si dixerint Filium nullam cutnPalre communionis tium dierum, nec finem vitce babere ppsse scribens,
operani habuisse. in Epistola quce Hebrceorum nomine liiulatur, lioc
Responsio. Quod auiem communem operam ha- modo edisserit, dicens: Ilic Melchisedechsacerdos
bcant Pater tt Filius,-hoc modo docemur : Deuin Dei obviavit Abrahce regresso a cacdt.
summi, qui
primi hominis plasma ad imaginem Dei communi regum, et benedixit ei; cui decimas omnium divisit
operationis viriule fecisse relerlur, Scriplura dicente: Abraham : primum quidem interprctalur rex ju»iin_t',
Faciaiiius horainem ad imaginem et simililudinem deiude rex Salem' sine
g patre, sine matre, sine genea-
nostram (Gen. i, 26). ltcm ibi : Faciamus ei adjuior initium dierum, nec fineinvita. haben^:
rium simile (Gen. n, 18). Item ibi: Descendamuset Iogia, neque
assimilatus est autem Filio Dei (Hebr. vn, 1). Et in
confundamus linguas eorum (Gen. i, 11), Et,Pluit Isaia : In bumiliiaie judicium ejns sublaturii est, qui.i
Dominus de ccelo ignem et.sulpliur super Sodomam
•lolletur de lerra vita ejus, nalivilaiem auiemejus
(Gen. xix, 24). Et inEvangelio : Pater meus usque quis enarrabit (Isai. L'III, 8). El in Evangelio: In
modo operalur, ei ego operur (Joan. v, 17). Item
principio erat Verbtim, et Yerbum erai apud Dcum,
ibi: Paler m me manens facit opora h_ec. El, Qine- ei Deris erat Verbum
Paler eadem el facit (Joan. i, 1). In isio igitur veibo
cunque facit, Filius sirailiier
quod dicitur eral, oslendit Filiuni semper in Paire
(Ibid., 19), elc. 411 QuoeCS° f;ic'° non sul" mea,. maneiitem,
sed ejus qui me misit Patris^Jba... vni,-28). Et, Ego cujus nullus morialium nec inilium in-
nec finem.
el Pater ad eum veniemus, et mansionein apud eniu vesiigare polesi,
CAPDT LV.
faciemus (Joan. xiv, .25). Quaeomnia rion discreiam- Ubi dicitur :
Deus, Deus meus, quare me dereliquhli ?
Patris et Filii potenliam prcestant, sed unam deita-, Si libi dixerint, ideo minor est Filius, quia ipse
lis operationem annuntiant: et is qui paLernumopus
pendens in cruce dixeiit: Deus, Deus meus, quare
exsequitnr, palernis operibus alienus esse non cre-
ditur. fj^me dereliquisti (Matth. xxvn, 46)?
CAPDT Llll. Respbnsio. Dt agnoscatis Filium a Patre, ut vos
Ubi dicunl solum Patrem Althsimum nuncupatum. innniter suspicamini, non fuisse penitus derelictum,
Si enim illud propbelicum de solo Palre opposue- hoc de ipso in Evangelio posuitlestimonium.-Pater
rint tesiimonium quo dictum esl : Sciant gentes jneus, inquii, mecum est; non derelinquei mesolum,
sunt ei placiia facio semper (Joan. viu, •
quoniara nomen tibi Dominus, lu solus Aliis_innis quoniam quce
super omnem terram (Psal. LXXXU, 19). 29). 413 El iierum :Non sum solus, sed et ego, et
Responsio. &h autem ex Evangelio Filium Dei qui me misit Paler (Ibid., 16). Et iterum : Non cre~
cognosceres Aliissimum nuncupatum, nunquam Filio . dis, quia ego in Paire ei Paier in me (Joan. xiv, 10)?
derogans, hoc de so'o Patre dictum poneres lesii- Et Apostolus : Deus erat in Christo mumlum recon-
rnonium, cum scriptum sii: Tu, puer, propheia AI- cilians sibi (// Cor. v, 19). Et in Actibus aposiolu-
(issiihi vocaberis (Luc. 1, 70). Sed ut Filius cum rum : Hic perambulavit benefaciens et salvans omnes
1'atre indiscrele in altissimis habilasse credaiur , qui deprimebantur a diabolo, quoniam Deuserat iu
Salomonis testimonio comprobaLur: Ego sapienii.i, illo (Acr. x, 38); Et Habacuc : Egressus es, Domine
inquil, habitavi in altissimis, et thronus meus iu Deus,in salutem populi tui, cum Gbristo luo (Habac.
columna nubis (Eccli. xxiv, 7). El in psalmo nona D in, 13). El, propbeta : Qui genuit me, re-quievit in
gesimo primo (Vers. 9): Tu aulcm Altissimus iu labernaculo meo (Eccli, xxiv, 12). Ex boc, infelices,
ceternum, Domine,quoniam ecce inimici tui peribunt. agnoscite quoniam qui in carne nosira morlali adhiic
Nam cum diabolusvellet thronum suum contra crea- comma ens nunqnani a Patre discessil, Patre utiqne
toris sui thronum in altissimis collocare, -elatussu- minor dici non poierif.
. •
perbia, haecvisus-est nefando ore,promere : Ponam CAPDT LVI.
sedem irieam ad.aquilonem, inquit, ascendam supi-r Ubi dicunt testari Apostolum Chrislum se secundum
sidera cceli, sedebo super monies excelsos, et ero carnem nescisse.
similis Altissimoi/sa.. xiv, 15). llero ibi in Salomone: Si libi objecerim quod Apostolus de Cbristo dicit:
Ne dixeris, peccavi, cl quid accidit niihi triste? AI- Si noveramus Chrisium secundiim
earnem, sed nunc
tissimus enim patiens est redditor (Eccli, v, 4). Si
jam non novimus (// Cor. v, 16).
auditum cordis tui Scripturis non \is accommodare
Responsio. Non respicitis, miseri, quod Manich_eq-
divinis, quae Filium Altissimum doccnl nuncupalmii, rum talia proponenles, sequamirii prors-is errorem,
. *.Hicadde potest. - , dum sicui ipsi, iia etiam vos in illo iissumpta:carnis
 5S9 CONTRAVARIMADUMLtB. I. 390
evacuare niuraini sacramentura, ut post"rcsurreclio- A ^ iternm : Tunc videbunt Filium hominis venionjem
nem a moriuis nullum 5n eo credaiis remansisse in nubibus cosli, cum virttiie magna-et gloria, tunc
humanil.iiis indicium : non considerantes eum post millei angelos suos in luba magna, ei eongregabit
eam venerabilem passionem hac voce discipulos ar- electos suos a quatuor ventis, a summo terrae usque
x ' ad sumnium coeli
gucntein :Quid lurbati eslis, ei cogitationes ascen- (Malth. xxiv, 30). Et iterum : Cum
dunt in corde vestro? Palpate et videle, qunniam venerit Filius hominis, et omnes angeli cum eo, lunc
spiiitus earnem et ossa non habet sicut me vhietis sedebil super sedem majestalis suae, et congregabun-
habere (Luc. xxiv, 39). El iterura :-Curoessei ergo tur ante eum omnes gentes, et segregabit- eos ab
sero die llla una sabbatorum, et fores essenl clausce invicem, sicut pastor segregat agnos ab iicedis, et
ubi erant discipuli, propter metum Judccorurn, venit __slaluetagnos aJ dexteram suam, hcedos autem ad
Jesus-et sletit in medio eorum, et djxit eis : Pan vo- sinislram (Matih. xxv, 51). Et Apos:oIus,: Canet
bis. Ei, hoc cum dixisset, ostendit eis manus et la- enim tuba, et morlui resurgent incorrupli^-et JIOS
tus: gavisi sunt ergo discipuli viso Domino (Joan. immulabimur (/ Cor. xv, 52). Et Isaias: Ecce. ipse
xx, 19). Et iterum : Post dies oclo. erant discipuli Dominus in judicium veniei cum senioribus et prin-
inius, ei Thomas cum eis; venii Jesus januis clausis cipibus suis reddere ^vindiclamin ira, in flammani
el stetit in medio eorum,"et dixit eis : Pax vobis. B '. ignis (Isai. m, 14). Ex bis landero agnoscere debes',
Dcinde dicit Thomce: Infer digitum luum 414 'mc> quoniam qui adversus genles in judicium congre-
et _videmanus meas, et mitle manum tuam in lalus gandas angelos dirigit,utiquearchangelorum jussione
meum, et noli esse incredulus, sed fidelis (Ibid., 26). venire non possit.
Eriierum :M,tne auletn facto, steiit Jesus in htiore, CAPDT LYIII.
non lamen agnoverunt discipuli quia Jesus erat; Ubi dicunl solum Patrem a fidelibus adorari.
dixit ergo eis Jesus : Pueri/ nunquid pulmentarium Si atilem dixerint: In Ifoe Patri Filius non coce-
habelis? At illi obiulerunt ei partem piscis assi et quatur, quia solus Pater a fidelibus adoratur.
favununellis, Et cum manducaret corarn eis, sumens Responsio. Si grassante perfidia menlis oculosnon
reliquias dedit eis (Jqan. xxi, 4). Et in Apocalypsi: amitteres, agnosceres sine dubio quoniam sicutinPa-
Et videbunt eum omnes gentes, qui eum crucifixe- tre Filius, ita Paler in Filio adoraturj Isaia propheia
runl, et plangentse super eura (Apoc. i,. 7). Et in dicenie : Sic dicil Dominus Deus Sabaoth: Labora-
Actibus apostolorura : Viri Galilaei, quid stalis aspi- vi( -Egypius, et mercaius est __Ethiopas; Sabaim viri
cientes~in ccelum? Hicjesus qui assump'.us est a excelsi ad te transibunt, ellui erunt servi, et post te
v.rbis, sic veniet quemadmodum vidistis eum euntem sequenturalligati .jneulis, etadorabunt, el te depre-
in ca_lum-(_lc/.l, 11). liem ibi:.Dedit eun. mani- iC cabuntur (Isai. xi,v, 14). Et in Apocalypsi: Et vi-
feslum fieri nobis testibus, qui praedestinali sumus ginii quatuor seniores procidentes ante sedem ado-
aDeo, qui siroul "manducavimus, el conversaii su- raveruut vivenlem in saeeula sceculorum (Apoc. iv,
mus per dies quadraginta cum eo, poslquam resnr- „ 14). llcm ibi : Et vidi alium angelum volantem in
rexii a mortuis \Act. x; 40). Respicilis quoniam qui medio ccelo, habentem Evangelium .elernum, ut
per quadragiuta die. intrans et exiens cum discipulis evangelkaret Iiabitantibus super terram, dicens voce
conversaiu. cst, comedlt, el "reliquias sumens, iis- magna : Timete 416 Deum,.etdale illi honorem ,
dem benedicendo porrexil, cicatricesque ae vulnera quia venit hora judicii ejus , adorate "eumqui fecit
iri vero corpbre mnnstrans, di.cipulum suum ab in- coelumet terram , mare et fontes aquarum {Apoc.
creduliiatis vitio liberavit: in carne eum veraciter xiv, 6). Et inpsalmo septuagesimo-priino {Vers. 11).
resurresisse, non nisi Manichaeorumei vestra secla Et adorabunf eum omnes finesterrce, omnes gentes
nbn rec p t. servient ei. £t in sexagesimo quinto (Vers. 4): Otn-
" CAPDT LVH.
nis lerra adoret le, et.psallat tibi. Et in _Evangelio :
Ubi dicunt Filium in jussu et yoce archangeli, el in Invenerunt pueruin et Mariam matremejus, el prr,-,
iuba Dei <e cwlo descemurum. cidenies adora\erunl eum (Ma>th.n, li).Et Esdras:
dixit Nam ' Tu Dominus Deus_soIus qui fecisti coelum, et ccelum
D
Si libi"objeeeii.il illud.quod Apostolus :
et in luba Dei coelorum, el omnes virlules eorum, lerram, et quce
ipse Dominus in jussu arcuangeli,
in ea , el mare, el qnce in eo sunt, et.vivificas.i om-
descendet de ccelO'(jf Thcss. iv, 15). Esdr. ix, 6). Qui
i Responsio. __Equuranevobis_videtur ui cni anie nia, et virfules coeli te adorant (//
servitium enim adpratur ut Paier, etdiyino cumulatur honore,
.passionem in carne adhuc posito, angeli
quis eum dicil Pairi coaequari non posse?
reddiderunt, de"ccelisin judieiuni veniens, angelorum
CAPDT LIX.
imperio compellatur? Absil, quia propria veuiet po-
lestate, ut justis pr_en_ium,el injustis, cum diabolo Ubi dicunl Filiunr Patri graljas relulisse. -
Si autem tilii dixerint: Ideo miuor est Filius, quia
quem secuii sunf, tribuai _eiernunv supplicium, ipso
in Evangelio proiestan.e : Cum venerit Filius homi- i, s^ Patri gratias egisse perbibeiur, perquero disci-
nis 4|.g in majestale sua, tuncmittet angelossuos, puli gratias relulerunt.
et colIIguiU-der.-gno .e.us omnia scandala, et eos qui Responsio. Quemadmodum Filius in assumpti ho--
as egit, jta Paier odoruin
ojiewntur iniquiaiem, ei miliet eos incamino ignis: minis forma pro_nobisgral
ibi erii fletus et.siiidjt-denlium (Vutth. xm, 41). Et Fibi^ui et succ notiticcjn omni l<>coper aposlolos
 391 . I VIGILIITAPSENSIS -592
innolescere fecit, Paulo dicente: Gratias agimus Deo, Aque constitit, quibns lerrce.partibus potuit in regem
quinos triumphare facii in Clirislo, et odorem noii- consinui "ijuicoelo.terrce, abyssis naturaliier noscilur
tiae suae manifeslat per nos in omni loco, quia bonus dominari ?
- GAPDT LXl.
odorChrisli suraus in his qui salvi fiunt, el in his
- Ubi dicuitt Filium inferiorem-Palre esse ei
qui pereunt (// Cor. n, 14). Nahi quod una eadem- poienlia
et natura.
que sit gratia Patris et Filii, per quam nos Hberatos
esse idem docelApostolus, hoc modo insinuat, dicens: -Si vero dixerint de Filio, qui sicritinferiore»tna-
Omnes enim peccaverunt, et egent gloria Dei _ justi- lura, ita inferior est el poientia. '
licaii gratis per graliara ipsius, per redemptlonrm, Responsio.-Inferiornaiura, a Patre Fillus non est,
quse esl in Christo Jesu (Rom. m, 25). El iternin : quia Deus de Deo, ac perfectus de perfec_o,-et-ioius
Si enim ob unius delictum multi mortpi sunt, nnilio de lolo Filius natus est, nori inaequalis genitus a gi-
magis gralia Dei,' et donum in gratia unius bominis gnenie processit, sed coaequalis prorsus de paierno
Jesu Christi raujlis abundavit (Rom. v, 15)..El ile- ulero natus exivit, ul et paternce cequalilatis plenitu-,
rum: Stipendirim peccaiimors,'gratia autera Deiviia dinem possideret, et niliiloriiinusabomnipotente om-
aeierna in Ghristo Jesu Domino nostro (Rom. vi, 23). hipotenliam obtineret, apostolo 'Paulo protestanie :
Et ilerum: Miscr ego bomo, quis me 417 liberabii B Qui cum in forma Dei essei constitutus , non rapi-
de corpore morlis bujus? GratiaDei pcr Jesum Chri- nam arbitratus est esse se cequalemDeo, sed semet-
stum Dominum nostriim (Rom.|vn, 24, 25). Nam et ipsum exinanivit, formam servi aeeipiens (Philip'.
Patri, exceplo nomine Filii, discipuli saepenumero li, 6). Nam et omnipoteiuem eum esse ut Pater'est,
gratias reiuleruni. Si prosecutionem nostram a nobis non humance sapienliae"verbis,sed divinis astruimus
superius pro hac re prolatam considerare.volueris., documenlis, Zacbaria prqphela dicenle: Hcecdiclt
sine aliqua ambiguitate agnosces. Dominus omnipotens : Post honorem misit me ad
' • CAPDT LX. genles quce vos praedaverunt,-quoniamqui tangitvos
Ubi dicml Filium in Sion montea Pdlre sicut qui tangit pupiilam oculi ejus : quoniam ecce
regem conslitulum. ego injicio manum super eos qui praedaverunl vos,
-Si tibi opposuerint quod per prophetam Filius et erunt in praedam qui prcedaverunt vos; et seieni
dixerit: Ego auiem constiiulus sura rex ab eo super quia Dominus Deus omnipotens misit hie (Zach. n ,
Sion monlem sanctura ej'us (Psal. n, 6). 8) Ecce ab omnipotenie omnipoteris raitiiiur. Qu;e
Rehporibio.Eilius in boc quodl Yerbum Palris est,' intra mitteniem et missum iiia.qualit.iscomprobatur?
et Deus manens in Deo esl, naluraliter cum Paire Sed si hxc insipientice tuce adhuc parva Tidentur,
regni obtinet dominalum: lii eo vero quod Verbuin 'IJ omnipotenliam ejus qui missus esl ex subsequenti-
caro faclum est el habiiavit in nobis, ei regem illum busdisce, quae nunc mibi videris ignorare, Apoca-
legiraus consliiutum, el paulo minus ab arigelis mi- lypsi dicenie: Ego a. suin el <a, dicil Dominus qui
noratum, Psalmisia dieente: Quid est homo quod me- .eral, et qui est, et 419 quiventurus est omnipo"-
mor-es ejus, aut Filius hominis quoniam visitaseum? lens (Apoc.'i, 8). Et DavidinPsalmis : Posuiadjuto-
Minuisti paulo minus ab angelis-gloria et honore co- rium super pbleniem {Psal. LXXXVHI, 20). Et i:e-
ronasti eum.et constiluisti eum super opera manuum rum: Potens es, D.imine, et veritas lua in circuitu
tuarum (Psal. vm, 5, 7). Si enim recio iiilelligeniiae luo (Ibid., 9). Iiaqrie nunc convenit-, ut lanquam
sensu evangelic.is Scripturas scruleris, invenies Fi- pravus doctor osiendas quaein omnipoteiiiia Pairis el
lium a Paire regemnonconstitutumesse, sed natum, Filii possit esse disiaiuia. -
' " ' ~
Evangfelisiadicenie: Cum ergo natus esset Jesus in CAPDT LXl.'. . '
Betlileem Judae, in civitate David, ecce magi ab Ubi dicunl: Jubenlis el facienlis poleslas una non
Oriente venerunt-JerosoIymamxlicentes: Dbi-est, qui poiest css.e.
naius est rex Jndceorum (Malth, n, 1, 2)? Et cum ei Si auiem tibisolila vanitate dixerlul.Patrem et Fi-
Pilalus dicer'et:Tu es rex Judaeorum? Resporidililli: esse non posse, quia j'ubentis el facieniis
lh hocnalus sum.Et, Regnum meumsi dehocmundo 'jylium-unum
"
poiestas una non polest esse.
esset, ministri mei certarent proime, ne Judaeis tra- Responsio.Nunquam j.lane nosaliquo divinaeScri-
derer (Joan. xvm, 56, 37). Nain , sicut yos concedi- plurae loco legimus Pairem dixisse Filio :-Fac
quoil-
lis, tunc Filius in raorte regni adeptus est potesia- tibi jubeo-velpraecipi.o,u(jubenlisauctoritatem osien-
lem: ergo anlequam rex fuisset a Patre Filius con - deret: vel Filiiim
respondisse': Faeio, ut obtempe-
slilutus, nullam in sinu Patris communionis regni" ranlisvel facientispersonamnihilominus approbaret,-
habuit dignitatem. Si ita est, quemadmodum pro- Sed quoniamsaepiusistapfoponeiido niinus pudorem
pheta regem illumanie saecula fuisse significat, quem cognoscimus, quce nos jam superius -de communi
s_ftemln medioterrae 41S oper.aturumesse incarne opera Patris-et Filii non pauca dixisse raeminimus ,
prajsaga vaticinatione pronuntiat: Deus autem rex ea nunc iierum insulsismeniibus liiis cogimur incul-
nosier, inquit, operalus est salutem in medio lerne care, qnce quasi sapienti credideramus semel dicia
(Psal. LXXIH,-12)'/ Hic enim a Deo Palre rex consti- posse sufficere : Ausculta igitur,- et agnosces qiio-
tutus esl,quicum Deus esset, homo pro nobis ex • niam opus Patris, est Filii, quia neque Palrem sine
V.rghie nasci dignalus esi: nam qui cum Palre ubi- Filio, neque Filium sine, Patre quidquam Iegimus
 CONTRA VARIMADDMLIB. I. 594
§93
meus es (u, ego hodie genui te
"operaium";ipso iu Evangclio r-roleslanie: Pater meus i . dixit ad me; Filius
idem Eilius in
usque modo operalur, el ego operor (Joan. v, 17). (Psal-. n\ 7). Et"in Evangelid",dum
Et, Paief inme manens facit opera' (Joan. xiy, 10). Jordane baptizarelur^-vox Patris inlonuii dicenS":
El, Si mihi non vultis<_redere,vel operibus credite , Ilicesl Filius meus dileclissimus, in quo b^ne com-
ut agnosealisquia ego inPalre, et Palerin me est piacui (Luc. ni, 22). El ininonte tribus^discipulis:
Hic est Filius meus dileclissimus", ipsum-audite
(Joan.x, 38). Et, Ego el Paterad euni veniemus.et
mansionera ripud bum faciemns (Joaii. xiv, 25). Et, (Matih. xvn,5). AudiPatreindese genuissepropria
Faciamus hominem ad imaginem et simililudinem voce testantem, audi Fil.uin naiivitaiissuac.originem,
nostram (Gen. 1, 26). Et.Descendariius, et confun- unde vel ex quo inenarrabili ortu sit.demonslrasse.
dimtis linguas eorum (Gen. xi, 7). Cum ex hoe non Desine facluraindicere-, coelorumacmundi, etcrea-
hesi-ias unum opus esse Patris el Filii, cur ipsePa-- Itirarum omnium conditorero.
frem Filio jubentem asl. uis,-et-Filiuiri faciehteinvel' CAPDT LXV.
" '
bbedienlemoslendis? Ubi dicunl : Sicut Paler habet vitam in semelipso,iXn
'
CAPDT LXIII. et Filio dedit vilam habere in semelipso.
'
Ubi dicunl Fitium Palri non esse comternum. Si tibi opposuerint quod Filins dixeril: Sicut ba-
420 Si tibi dixerint, Quia aeternus non dicitur i1 bet Pater vitam in semetipso, sic dedif Filio vilam
Filiiis, sicul Paler aeiernus dicitur,.' habere in semelipso (Joan. v, 26).
Responsio.-Vt autem ceternus, utPaler esl, Filiiis Responsib. Si Filius anle mundi exordium iii Pa-
approbelur, in psalrao centesimo octavo decimo tre manens vilam non Iiabuit, quomodo auclor vitaj
( Vers. 89) manifeslius declaratur. iii ceternuin, Do- dicifur, el yita aelerna probatur^^Posiiilastis, ait Pe-
mine, ail,veibumluiim permanetin coelo.Etinlsaia: trus aposiolus, vlrum homicidam donari.vobis, aii-
Gmnis carofenum, et omnis gloriahominissicutflos ctorem vero vitceituerfecisiis suspendentes in ligiia
feni: aruitfenumelfloSjVerburiiaiiiem Dominimanet (Act. in , 14). Et Joannes apostolus : Hic esi verus
in aelernum (Isai. XL,6). Item ibi: Ego sum primus Deus, et vita celerna(/ Joan. v, 20). Et ipse Domi-
etegoin _e.ernum,'manus mea fundavit terram, et nus a"dMartham : Ego sum resurrectio et vita (Joari.
dexlera mea soiidavil ccelum(Isai. XLVIH, 12). Filius xi, 25). Iteirilbi: Ego sum panis vtae, qui de ccelo
itaque nec in _eternum.Patridissimilisinvenilur, nec 422 descendi (Joan. vi, 51). Et ad J\itrem : Sicut
puientia iitferior approbalur : quoniam qui deitate dilexisti me, et ego dilexi eos (Joan. xv, 9). Etvi-
nnumque sunt potentia, ceiernitate distingui non pos- lam aeterham do eis (Joan. x, 28). El ilerum : Ego
sunt, sed neque Filius caret aeternitatena.urae, qui veni ui vitam habeant. Sicutenimin hujus nominig
omnem In se deilatis plenitudinemdocetur possidere. 2 nuncupatiorie vila a vita non potest dividi, ita Filius
CAPLT LXIV. a Patre in divinitalis subslamia nbn potest sepa-
Mbi dicunl Palrem Ftlium fechse. Filium veroomnia. rari: nam et Paternonaliam' vitam quam eam quam,
insebabei raanentem"Filio tledii; sed %iam babef,
"Sidixerinl, Paler Filium feci(, Filius \ero omuia.
In .deitalis nalura, in qua Pater et Fi- ipsam dedit; et quanta in eo esi, tantam dedit, et in
Resfonsio. boc ipse, quoJ vitam dederit Filio, non amibil.
liusumim sunt, Filium nunquam legimus a Patre fa-
clum fuisse, sed geniium.Nam si in hoc qudd Verbum CAPDT LXVI.
. Palris est, factura aslruitis Filium, nequaquam ergo Ubi dicunl .solum Patrem lucem habilare tnaccessi-
.Deus P(ater perfeciionem substanliae suaein semet- bilem. _ . ."
Ipso habebit, qui Verbura perfeclum, et jugiter.per- , Si libi opposuerinl quod de, Patre solum dictum
.miinengante Filii sui nativilatem in se habere non sit, qui solus habet immortalitalem, et lucem habi-
potuit.. Sed.nos qui Filium de Patre inefFabilileret tat inaccessibilem (/ Tim. vi, 16).
sine iniliocredimus nalum, nec perfidiaevesirae, uni- . Responsto. Nonsolum Paler sine Filio lucem inac-
.taiem fidei^indicantes; cedimns res;stendo, necver- cessibilem habital, quia ubi Paier est, ibi etiam Ei-
sutia superamur, utverilatem 421 paiernce nati- lium ess.e-indubiiabili fide credendum «est.-_Namsi
-^
.vitatis deuegemusin Filio, cujusnaiivitatem necipse solus, Paler sine Filio, quod dici nefas -est-, lucem.
Pater qui genuit, tacuit, nec ipse Filius qui de Palre habilat inaceessibilem, necesse esl ut sequestraiam
natns est, sua praedicalionereticuit, ipso dicente : -Pater babeat a Filio mansionem : quod si ita. esi,
Sic enim Deusdilexil hunc mundum ul Filium suum quonam modo ipseFilius ad dexlei;ara Patris astans
unigenllunrdaret pro eo^/oau. m, 16). Et iierum : a beato mar.yre Slej hano poluit conspici (Acl. vn,,
Dnigenilus Filius qui est in sinu Palris, ipse narra- 56), si Pater secundum.vos aliis dicilur sedibus con-
yit (Joan. I, 18). EtJndaeis ipse Dominusdicit: in- lineri? Absit hoc a sensu fidelium, Christo in uni-
"
d;ghamlnimibi, quia dixi vobis, Filius Dei simi (Joan. iate fidei adhaerenlium? Quoniam sicut non est in
vii, 25). Ec i.erum: Ego de Patre exivi, et venl in Filio cum solus Pater bicitur Iuceni inaccessibllem
liuric miindum (Joan. xvi, 28).,Et David in persona habilare, ita nm sufficit Palri, cum Sapieniia, quce
Dei Palrisin Psalrais canit, et dicit: Eructavit cor est Filius, gyrum cceli sola dicilur circuire (Eccli.
meum verbum bonum (Psal. XLIV,2). Iiem ipse : In xxiv, 8). Quod ilaque cum sit invisibiliset ingenitus,
splendoribus sanctorum ex uterb ante luciferum ge- in Filio visus Aposloli testimouio pomprobatur, et in
nui le (Psal. crx, 5). Item ipse de Filib: Dominus Filio, a se ineffabililer.geriito, mansisse ac requie-
1'ATROt. LXII. i3
 '
595 ~VIG1LTI T.VPSENSIS *39C
visse monslraretur, 'ip^o Filio.in propbela dicente;., A Paulo apostolo alte taule : In diebus carnis suce, in-
-<Juigenuitme-jTequievit in tabernaculo meo (Eccii. quit, oraliones el preces ad Deum, qui potcrat sal-
24; 12).;EtiriEvangelio : Palerin me manens facit vare euro a morte, cum clamore forli el lacrymis ob-
«pera haec (Joun. xiv, 10). El : Deum nemo vidit lulit, exaudilus est propler limi\r.em,manifestus exi-
uuquam nisi unigenitus-Filius qui esl in sinu.Palris siens Filius, ex iis qucepassus est didicit obedieh-
(Joan. i, 18). In sinu Patris- eral Filius ab initio, et tiam, qui perfectus factus est.omnibus ohedientibus
•ex corde Patris verbum bonum eruclalum est; quo- sibi, et auctor salutis .celernaeet pronuntialus a Deo
'inodo 423 110nm corde paterno cum eodem con- princeps sacerJotum (Hebr. v, 7). ltem ibi : Ser-
•-sistcris,lucem inaccessibilem 'habilasse credendus mo autem juraiionis, qui post legemest, Filium in
cst? Nunquid Pater absque ulla Iuce in Filio poluit -eternum perfectuu (Hebr. vn, 28). Item ibi : Ha-
commanere, aul in tabernaculp Filii sine eadem po- bentes ergo principem sacerdolum qui penelravit
luit requiescere, cum idem_Eiliuscandor sii _elern_e ccelos, Jesum Filium Dei (Hebr. iv_,14). Iiem ibi :
lucis, et speculumsine maculadeilaiis (Sap. vn,26), Curramus ad propositum nobis praemium agonis,
quam Salomon sujier sjl.item suam dilexisse dixil: respicientes ad- princlpem et perfectorem Jesum
ln ciijus specie semper delectaii gestivit. Super sa- (Hebr. xn, 2). Et ilerum : Donec occurramus orones
Jutem et speciem, inqiiit, dilexi eam, ct pro luee B in unilaiem fidei et agnitionem Filii Dei in virum
proposui babere eam, quoniam inexsiinguibile esl perfectum, in mensuram aetatis pleniiudinis Cliristi
lumen ejns (Ibid., 10) ? Hanc igitur lucem Davidpro- {Ephes.w, 13). Recense, quceso,qucc superius de
pheta desiderans, anxius proclamal, h_ec dicens : perfeciione et principalu Filii sunt p .siia, et noli
Emitte lucem tuam, et veriiatem luam (Psal. XLII, ulterius in luam perniciem ' niediiari subdole vani-
'
3). Et ilerum : In lumiue luo videbimus lumen latem."
{Psal. xxxv, 10). In hujus igilur luminis clarilaie CAPDT LXVHI.
•Filius.scipsum in monle iribus discipulis prceosten- Ubi dicunl: Sicul me misil vious Paler, " et ego vivo
-dii, elmetu moriis perierriti, proslrali in faciem, fi- propler Palrem.
nem sibi vilce adesse senserunt. Jlanc, inquam, lu- Si autem dixerint in lioc niinorem esse Paire Fi-
•cem in se dcmonslrans Filius proclamabal, dum iil 1 um, quia ipse dixil: Siculme mjsit vivus Pate.r, et
In eadem incederent suos discipulos prcemonebat: ego vivp prppter Patrem.
Dum lucem habelis, inqiiit, amhulate in iuce (Joari. 425 Responsio.Hcecres non incequalitalem Filii
xii, 55). Et iierum : Ego sum lux hujus mundi, qui indicat, sedplenam in illo divinjiaiis substaiuiamdc-
sequiiur me, nonanibulat in tenebris, sed babebit monstrat, eo quod Filius non a semetipso, "neijue
.unien vitceneternce(Joan. vni, 12). El Evangelisla : G ex nihilo, sed a Palre subsistat, quqd esi sumiiium
EralTux vera, inquit, quce illuminat omnem bomi- el singulare unilatis indicium : Vivere enim Patris,
nem vemenlem •in-huncmundum (Joan. i, 9). Si quid e^t aliud nisi esse? et vivere Filium propter
hcec lux, quae credentibus promiltiiur, in Filio esse Patrem, quid aliud est quain in Patre subsislere !
probatur, et cumceterno aelerna esse dieilur, quo- Ergo sicut me misii vivus Pater, ait, et ego vivo pro-
«riodo a vobls ab inaccessibili luce Pairis Filius pter Patrem (Joan. vi, 57): posset utique dicere, Et
separaiur ? Si enim Filius Deus verus et viia 'ego vivo per Pairem, si aliquam in se inferioris po-
aeierna, sine dubioln hac luce simul cum Patre ha- teniiae diversitatem vellet osiendere, quoniam 'qui
bitare credendus est, quam nuilus roodoin hoc mor- pCr altcrum vivit,perseipsumutique vivere nrinime
lali corpore com-titutus, potesl aliquatenus contueri; pbssit; quivero -propler alium vivit, ipse magis vi-
sed dum apparuerit, tunc vere illam videbit sicuti vcntis causa existit."Sicui "enim per viveniis Patris
esi, qui ejus Conspectibusdignus fuerit coaplari : et missionem mundo innotuit Fdius, ita per viventem
non sicut Moyses caeteriqueprophetce per «nigmala Filium_-Pairisiiomen mundo et homiriibus innoluit,
<ctfiguram, sad ipsaro veraciter in Filio* secundum dum non propter Patrem semeiipsum vivere com-
Aposlolumxjontuebilur deilatis subsianiiam. -Namsi probavii.dicendo : Noium feci eis nomenluum, et
'hunceumdemque propbetaetesiiinonium sequentem, D nolura faciam, el manifeslavincmen tuuin hominibus
sereno mentis iniuitu investigare volueris, invenies (Joan. xvn, 6). Qui enim in revelaudo se invicem
Eiiium non nuncupasse ab hac luce Pairis pen tus "jiaressunl, poientia ulique impares esse non pos-
separari, quoniam cum solum Filium dixerit in terra sunt.
cum hominibus conversatum, Patrem abillo nbn fe- CAFDT LXIX.
.cerit alienum. Ubi dicunl in Filio Palrem fuisse composhum.•
CAPDT LXVH.
Si vobis dixerint: Si Deus in Deo est, id esl in-
Ubi dicunt Filium ut Palrem non esse perfectum. -tra Filium Paler, alier ergo in allero compositus
424-Si dixerint quod propheta de Filio dieere eral.
potuit: Imperfeclum meuro viderunt oculi tui, et in Respons.o. Nos quoque ideo crediirius in Filio,
libro tuo omnes scribentiir (Psal. sxxxvm, 15). quia Pater in ipso est, quia ip»e ail: Paier in me, et
Responsio.Si, quemadmodum dixit Aposlolus,lege ego in Patre (Joan. x, 5*.!).Ilem Paulo apostolo pb
Chrisli legitime utereris , agnosceres utique Filiuin lioc credimus prcedicanii, quia ipse dixii: Deus erat^.
ci principera divinis LUleris astrui, et perfeclum, in€bristo mundum reconcilians sibi (// Cor. v, 19).
S17 CONTRA VARIMADDMLIB. I. S9S
Ideo IsaiceproplietceChristianum accommodamus au- __!__, Detim, non Deuin anie Ve.bum, sed ii(ruii-quesimnl
ditum,quia inseparabiliter unitis-prcedicare orsusest unum Deum in nostrae fidej profes-ione fatcmur:
sacramenliim, dum in Filio Pairem' setnper unum quia Patrcm et Filium nulla-ab invicem temporisiii-
Deumfuisse asseruit,-pr_eterquem alterum noti esse tervalla distinguunt : et ubi neque lempits, neque_
prcedixii. Iu i& est Deus, ait, et ne-cicbamus: tu aliquod inomenlum temporis invenitur, iianecan-
enim Deus saeculorum.Sahator (Isai. LV, 14). Sa lerius posteriusve, quod dicere nefas est, inveiiitur.
iomonis etiam proplieliae idcirco indubiianicr credi- Nos quoque linicum Dei "Filium non solum Verbum,
rous, quoniam in tabernaculo 426 urigeniti Filil sed et splendorem virtutemque Palri^, et sapienilam,
Deum ingeui.umrequievisse eo anminlian:e cognosci- sefundum diyinarum Scripturarum' eloquia nuncu-
mus : Qui genuit me.iiiquil, requievil in taberuactiio pamus. Et sacrilegium est dicer.ePaircmlucemsine
meo .(Eccti. xxiv, 12). Deus igitur, qui simplicis na- splendore, - aul fortem sine virruie, aul sapieriiiam
tiirae bst, in aliero composilus non est, quia secuu- aliquaijdo sine sapientia sua_fuisse, ciijus perfec.la
dura deilaiis naturas subslanliam, unus in Filio Deus diviniias nihil ad perfeclionem suam accidentibus
€sl, in quibus eliam^sibua. personae et nomina de- rebus assumpsit, quem in semetipso conliriere quae
signanlur, mia lamen in eis est divini riominis vir- sua sunl, rationalis liniversifas credendo cognoscit.
lus; quoiii:imqui nalura unum sunt, diviniuted - j_ Quod vero Evangelista Verbi appellaiione uli prinii-
versi esse rion possunt. _ luS voluit, unilatem diviniialis evidentius declara-
CAPDT LXX. • vit : Filium anle Patrem nominans, non temporis
aul honoris relaiionem assignans-: quoniam ubi Ver-
Ubi dicunt, Patrem ex quo omnia, et Filium p:r '
quem otnnia. bum ajiud Deum.el Deus Verbum fuisse narratur,
nec Deus Veibo, ncc Verbum Deo praeponilur.
Si autem dixerint : Si Paler^et Filius unum suni,
quomodo Paier alier esl ex quo sunt omnia, et alter CAPDT LXXH.
Filius, per quem sunt omnia ? Ubi dicunt: Si PaterelJFilius unu<i Deus, prius ergo
i-espoiisio.Expelle tandem a sensibus luis ea quae Deus, et poslea Pater est dictus.
tibi a via veritatis erranti h_rresis Ariaim- inculcal,
428' S'l bi-diycrinl: Si Pater et Filius unus-~est
et cognoscas quia sicut xle Filio, ila etiam dePatte
Deus, ergo antea Deus erat ct postea gignerido Pa-
diclum Scriplura sancta commemorat, quoniam sic- ler cst dictus.
ut per Filium omnia, ita per Pairem universa cre-
flespofis.o.Si ergo segunduiq vos primo Deus-sin-
duniur esseperfecta. Sed si boc mnorem Palri ju-
subsisten,do, et postt-a Pater eadicius Fi-
dicas Filium, quia dixit Aposlolus : Dnus Deus Pa- r.; gularit.er lium gencrando, ergo ipsum Patris nomen.nequa-
ter, ex quo omnia, et uiius iDominus Jesus.Chrislus, quam erit aelernum, quqd
adsiiaeappellalions^voca-
per quemomnia (ICor. vni, 6), diligeiiler universa buluni ex tempore sumpsit inilium. Si.secundjim le
tjuae ab Aposiolo dicia sunt debes adverlere : et in- iia.cst mutabilis et proficiel, -etlt mulabiHs deinde,
venies eti.ira Patrera ab'liujus operis nuncnpaiione ex Dei nomine^n Palris nun^upationjeintrans-
alienum non esse, ,eodem Apostolo afKrmanle : Fra- quia ivit. Proficicns ergo, quia cum se in Dei riomine po-
tres, Deus, inquit, per .quem vocati estis in umrspe situm minus
perfeclum vide/et, ad cuniiiliim suce
vocationis ve"slr_e(Ephes. iv, 4). Et iterum : Quo-
perfectionis cpnficientium modo Pairis sibi noineii
niam ex ipso, et per. ipsum et in ipso sunt omnia
adject. Quis autem te_non videat, uuqd idcireo lioc
(Rom. xi, 56). De qtto hoc dictum opinaris? qnceso loco illo Aposloli usiis es testimonio, ut
Si dePatrehcec dicit qui-a dixit:
responde: Aposiolus,respic-e, Deuset PaterBomini nosiri Jesu Christi scit
(IlCor.
quia ex ipso, et per "ipsum, et in ipso sunl omnia. ii, 31), exinde le v<luisse ostendere
Si vcro de Filio, pari etiam modo debes adveriere, -antecedere Patris affectum^ dignjialem Dei,
Etlicel jam plurima ,de
ex et
quoniam ipso, per ipsum, et in fpso sunl omnia.
unilaiem Pairis et Filii eo, quod nuiic repetere voluisti.superius dictamje-
Quocunque-argumenlo yo- jniniiiius, siiperfluum videtur ea iie/um- repelere,
iueris Impngriare,serjnouum luorum sententiis vide-
ieris subjacere. . jjqucesernel dicta ad inslruciionem legenlium jiossint
• . CAPDT.LXXI. proficere. Sed ne nos iraperiticeargnas proposiia decli-
nasse, scire te convenit eurndem apostolum Ephtf^iis
Ubi dicunt: Si Palei\et Filius ttntis Deus, ergq prius conscribeniem.Filium
Yerbum, el poslea Deus. eiPairemprimiiusji minassi-,
et postea deilaiis <jus vocabulum indidisse: Gratias,
• 427 Si libi dixerunt: SiPaterelFiliusunum sutil, inquit, agentes
'semper pro omnibus in nomine Do-
. ergo prius Verbura, el postea 'Deus est dictus,.quia mini nosiri Jesu
Chrisli, Patri et Deo subjecti invi-
scripium est: ln principio'erat Verbum, et Verbum cem in timore Chrisli (Ephes. v, 20). Cura ergo vi-
erat apud Deum, et Deus erat Verbum (Joan. i, 1). deas Aposlolum aliquando Dei, aUquando Patris
-- Responsio. Si secundum differentiam communis
appellaiione prjmiius uti, apcrlis--ime docet divini
naiurce Paler el Fjlius unus Deus non diciiur, duo palernique nominis vocabnlum serapiternum Juisse,
ergo a vobis.dii nalura dissimiles, ei potenlia inac- et Filium sempilerno Patri .consempiternumessejet
qnales, gerilil um more colunlur cohtra. illud quod cum eodem jug ter permaoere. „ .
dicum est : Audi, Isrcielj Dominus Deus tuus, Deus
uuus est (Deut.'\i,i). Nosdeinde non Verbumalfie
 m . VIGILSITA-PSENSIS . 400"
CAPDT LXXIII. A diversum aPatre Fitiiun -nqn probavii, quoniara in
illo ex paieruce naturac siibstanlia-qiianlus esl man-
"Vbi dicunt: Filius et Pater, unus non dicitur Deus, sit, et in hac qua de Virgine posiea est ediius non__
qui ante
' esi. ' tempora
' ex' Patre, ex Virgine
' postea
• -
nalus
iriulavit, ipso in Evangelio proteslanle : Ego elPawr
I ununi sumus (Joan. x,-30); el, Sinl' in nobis unnm,-
-429 Si libidi-xerint-: Quomo_o,qui ante tempora sicut sumus tu in me, et ego in te (Joan, xvn, 21).
ex Palre nalus, -et ex Virgine poslea editus, cum Nam illud quod ail,: Poleslaiem Iiabeo ponendi ani-
sempiterno el ingenilo Patre unus eril Deus? mam meam, et-potesiatem babeo iterum siimendi
- cRespoiisio.Alia est veibi halura, b_uiimpassibilis eam (Joan. x, 18), divinilati ejusjomnimodocongruit,
nullus absque ejns divinitate reperitur lo-
mariens, ntjllb tristili_e=coiicuiilur"metu":et alia no- quoniain
de id est de ut cus ubi ab illo debeat poni, vel unde possit Jterum
striijeiieris aritma, qua nobisj maire,
sunii. Ingeniium.sicnt_Paier esl.Filinm nqn falemur,
pei-fectum ostenderet homiltem,|suscipere Iioiiiineni
quoniam si sicui Paier ingeniius esi, ingcniius dica-
dignatus est Filius. De qua eiiam dicebal: Tristis est lur ct Eilius, (unc raagis unum esse non possini :.quiir
ariiraa mea usque ad mortem (__fa../i.xxvi, 38). Et unusquisque ippropria natura consisiens, commnnio-
ideo gemina, id <st divina aique humana nativitas, nc-msubstaniia. cum altero non haberei..

LIBER SECUNDUS.
QUODfepiRITU^SA3CTUSSIT tJNCSDEUSCUMPATRE.

" " " '

CAPDT PRIMDM. B _' . CArDT- II".
Ubi dicunt, Patrem, ei Fitium el Spritum tanctum Ubi dicitur : Cum abiero, mitiam vobh PUraclelum,
- yion esseunuin Deum quia propriis nominibusdistin-
ijuunlur. Sr (ibi de Spiritus sancli persona dixeriiit, qnoti
-' 430 Si tibi'dixerint : Qnia Pater et Filius et ipse Domiiius DeiTiiius dixerit: Cuui abiero, mit-
lam vobis Paradeium Splritum voriiatis, etipse vos
"SpirUus sanctusob hoc unum non sunl, qiiia propriis docebit
ii<minihus disiiiigiiiiiitur'. oninem veritatem" (Joan. xv, 26 ; Joan.
" •
xvi, 15).
'Responsio. Si ob hoc quod Pater Deus, et Filius '
"Jestis Chrisiusi et Spirftus sarictus Paracletus nun-- Responsio. Ipse te divinus ordo dictorum ileiiuit
riori non edocerequbd perfidiceerrore cec-ilus, non perfnitte-
r'npafur,'uiium-esse possunl: ergo relinque- " risserenanientis inlentione
lur Filio, vel S_>irituisancto, til deitatis vocabulo, prospicere : quod cn«m
lam piu-.n,tamque conveniens gencri bumaiio subsi-
'tiiiiiciipeniur. Si iia est, ubi estillud', quod de Filio
diuin diviniias poiuil procurare, quain nt is qui
dixit Apostolus"?Quorum palres,"ex quibus Ghristus
"securidum carnem, qui est super oriinia Deus bone- seipsum veritaleni esse prcedixit,Spiritum etiam san-
'dictusiiisaecula (Rdm.ii, S).'Aut cur Jeceniias lale. cium veritalem .essesua j-rcedie-Hione-signavei it ? Iu
"illi prtebuitlestimoriium, iil eum "dieerel Deian in C quo si secundum vos verilas non fuissef,'vel infe-
'temcutri hominibus coiiversatum? Ilic Deus rib-ler riorem aFiliosubstanliam possidereti veniens uliqiie
oninem veriialeni discipulos nori doceret. Sed quia
iiiquit.ei non applicabitur alter ad eum (Baruch. ni, una -esl deltas
et polentia In ulrisque, idct.cO quse
-5f.)_ Eipost paululum dixit: Post hcec fn lenis vi- Eilius
Sus "est,"et euni hominibus conversalus est (Ibid., docet, ea ipse ei Spiriius riosciiuredocere*Lei
38).'E_ iienim Apos-l..!us'ait: ISxspeclanies beaiain in hoc Splritus saiiclus' inferior Filio non polest ap-
' adventum' pellari, vef dici: quoniam sicutipse Spirilum'^ibci-
et glori.en.agni Dei, Salvatoris no-
" spem,
stfi Jesu Chrisii(Tii.ii, 13). Si ergo Pater Deiisdi- pulis misit, Ita se' a-Spirilu san -(o missurii prophe-
- cilur, et Filius eodem est vocabulo nuncupaius, quo- ,"tica anniiniialione "pratdocuil, ipso Isaia loquenle :
Doiriini super me, propier quod unxit me,
moflo non unum nomen est Patris et Filii, qui ab Spiritus
" invicem raisil riie, praed.carecapiivis
ihipsa deitatis nuneupatidne non sunt di- evangelizare pauperibus
visi? Spiritus enim sanctus ab hoc deilaiis vocabulo remissionem, et cceeis visum (Isdi. LXI,1), etc. Et
• alierius*none_.se'mons.raiur, cum ab apostolo Deus Evangelista iladeeo annuntiat:- Ipse auienvJesus
- aii:Regressus esl' In \irtute Spiritus in Galilaeam
• et Dominus 431 'dera Spirims sanclus appellatur':
" Filibs in {Luc. iv,rT4). Qui in SpiriiU regrediens,- vir-iuiura
Deus' est, inquit (Joan. iv, 24).
' Spiritus
Evangelio dixit :-Quod natum est de carne, caro est, D^ipera exercebat, iiiferiorem a se~Spiritunrsaiiciuin ' -' "'
' •fuisse apnuntiare non potest;"
qufa de carne naturo est: et quod naium estde Spt-
CAPDT 111. -
riiti, spiriius csi, quiaDdusSpiritus est (Jdan.m, 6).
Superflue igllur voluisti communia noniina unicui- Ubi diciiur : Ego Dominus firmans lonilruutn, et
creans spiriiuni.
quepersoncespeciali quadamdistributionepartiri,cum
inseparabili appellationis genere sacrae Trinitalis 432 Si libi propbeiicum objererinl teslimoiiinm,
congrue supernarum quoque virtulum prceconia con- quo dicium esl: Ego Dominus (innans tonitruum, c\
iestautur. creans spirilum (Anws. iv, doj.
 ~
_.._« CONTRVVARUI.DOM LIR. II. 402:
Respdnsio. Propfreu bcec diccns, non- Spiritum /\ subj'icietui-alienic, Pclro apos(olo af-IrmaiHc: Nun- .
sanctum crcaliiram ostendit esse,"sed venlum,'qui quam humanavoluniale, inquit, prpphetia allataiest.
in cbmmoiione aeris siepius: exorilur, quem eliam aliquando, sed a Spiritu sani-lo repleti loquebaalur
fulgura et (onilrua prcecederecbmprobantur, Jeremia bomines (// Pet. i, 21). Etin Salom<;ne: ^on-estdn
diceriie : Spirilus in omni regione spiratinuubibus, hominis.potestal»spiritus ut prohiberi possit, sedjiec
cui cum imperalum "fuerit perainbulare per toiuiri subjicitur illi, quoniam morlalis est (Eccli. vin, 8).
orberii, perficit quod imperatum est, fulgura etiam Etin Macbabaeorum: Eliodorusaulem quod statuerai
desuper missa", ut comburant montes et • silvas, • perficicbat eodem--loeo ,cum satellitibus suis circa
faciunt quod praecepluin est (Baruclu vi,; 60). cerarium prcesens, sed Spiritus omnipotens, et oninis
Hrec autem neqiie iirspecie, nequein virLule illiuni potestaiis magnara fecil ascensiqnis evidentiam (//
similant, unde rieque exisliihandum est, neqiie di- Mach. in, 23). Si enim mens vestra inlerioriiumine
cendum est illos deos, cum iron possint neijue judi- lusiraretur, niinquam a vobisde Spiritus sanctipo-
tentia lalia proferrentiir : quoniam.qui prophelas, ut
ciumjudicare, nequehbminibus benefacere, quianon
suhl dii. Et iu Ezechiele: Haecdicil Domirius:Indu-, venlura praedicarentj virtuie propria adimplevit,
cam spiritum extolleHteni cum ifactindia mea, in- prophetis ulique subjeelus esse non potuit.
consummaiione peribiiis vos, "et quem unxistis: re- B CAPDT V.
velabuntur fundariienla ejiis.et corruenl(/-*;.ec/.;'xiii, Ubi dicunt, Spirilum sanctum in perscrutando nescire
, quw Dei sint.
15). El Jonas propheia':"Et Dominussuscitavil spiri- •
tum in mari, ct facia esl icrnpestas riiagha in mari, 434 Si-tibi dixerint : Ideo Spiritus' sanctus per-
iiaut navis operirelur iluclibus (Jon. l, 4). Item scrutalur arcana, quia quod certuni est nesciat, sed
ihi: Et factum in crastino oriente sole, prcecepitDeus qupd minus.novit, scrutando nosse desiderat.
spiritui ustioni*, et percussil sol super caput Jonae, Responsio. Spiritus sanctus in perscrutandis quce
cl icsiuabat (Joii.- iv, 8).' l.em in Psalmis :-In Spi- Dei sunt, Patri vi-1Eilio inferior non probatur, "quia
riiuVioIento.conteres naves Tharsis (Psal. XLVII, 8). el ipsa divinitas dum ea qucc sunl Spiritus sui" scru-
liem ibi_: Pluet super peccalores.Iaqueos ignis : et tatur, a nullo Cbristiariofum inferiorsancto Spirltui
Spiriius procellcejiars calicis eorum. (P-sal. x, 7). jiidicatur, Propheia dicenie : Meditatus surii hocte
liem ibi: Staiuit spiiiius procellae, et exaltali sunt cum cordemeo, exerciiabam et perscrutaTiar S|iiri-
fluetus ej"us(Psgl. .cvi, 25). Jtem ibi: Ignis, grando, tum meum (Psal. LXXVI, 1), Et Apostolus : Nemo scit
nix, glacies, spiritus prqcell_e,-qii_fifaciunt-verbum quae siinl bominisnisi spiritus hominis qui in ipso
est. Ila quae Dei sunt nem.o novit nisi Spiriius Dci
ejus (Pssf. CXLVIH, 8). Nam quia crealor esl el non Cor. n, 11). Audi, bcereiice,quoniam quceDei sunt
creatura, ul vos dicitis ,,Spiritus\sanclus, hoc modo C (/
sanclus rion ignorat,' sed magis rioliliam Dei
doceiur, David propheta dicente : Auferes spiritum Spirilus
eorum et deficient, emiltes Spiritum tuum et crea- qnam ipsespiritaliter novit, sibi credeniibus mani-
buntur (Psal. cm, 29). Item 433 'Pse"- Veibo Do- fcstal.
niini ._coeliTirmaii sunl, et Spiritu oris ejus oinnis CAPDT \T.
virtus eorura (Psal. xxxn, <3)..Etin libro sermonum Ubi dicitur : lile tne glorificabil,quia de meo accipiel.
Job :,Spirkus diyinus £sl qui fecit me (Jab. xxxm, Si tibi dixerint quod de Spiriiu sanclo dixerit
Filius : llje me glorificabitj, quia de.meo accipiet
4). E.lin canlico Judiih : Tibi scjrviat omnis creaiura
lua, quoniam lu maudasli et creala sunt, raisisti Spi- (Joan. xvi, 14).
ri.tutnliium, elaedificaia suiil (Judith. xvi, 17). Etin Responsio. Spirilus sancli potentia si' qualis vel
Salomone: Et ,vidit, el numeiavii, et mcnsus esi.1 quanta sit vullis agnoscere, ex apostoli Paulfdoctrine
universa condiscere, ipso diceriie ': Dnicui-
omnia, etijise creavit ea per Spiriium sanctum, qui potesiis
creator esi et effeclor operis sui (Eccli. i, 9), id est que datur, ihquit, manifeslatio spiritus ad utilitatem:
ceaturae a se factaenon potest coinpamri, vel eliam alii quidem dalur per spirilura sermo sapientlce, alii
similis judicari. sermo scientiae secundmn eumdem spirilum, alteri
fides in eumdem spirilum, alii donatio curationum in
CAPDT IV. iino spiritu, alii operationes virtulum, alii propbelia,
p
Ubi dicuttt Spiritunt sanclum prophelis fuisse subje- alii
ctum. dijudicat.ospiritus, alii genera lingiiarum,. alil in-
ierpretatio sernionum (f Cor. ..n, 7).' Omnia bcecope-
Si tibi dixeriyt illud quod scriplum est : Spiritus ratur unus atque idem spiritus, dividens
435 Pr°-
prophelarum prophetis subjeclus est{/ Cor. xiv, 32). pria singulis prout vult (Ibid., 11). El Dominus in
Responsio; Spirilus proplieiarum Sjiiiitui sanclo Evangelio : Nolile mirari, inquil, quia dixi vobis,
suhjicimr, non aulem Spiriius sanclus, quo inundanie oporlet vos denuo nasci, quia spiriius ubi vult spi-
propheiarum spiriius •loquebatur, David in Psalmis rat, et vocem ejns audis, sed nescis unde veniat et
canente: Audiam quid loquctur in me Domiims Deus quo vadat (Joo«. m, 7). Et Aposiolus: Si enim sermo
(Psal. xxxiv,.9). Nunquid is qui a propbeia vel eliam qtii perangelos dicius est, factus est firmus.et omnis
apostolo Deus et Dominus nuricupatiir, sublata pole- _ prcevaricaiio et inobedientia justam acclpit relriba-
Siaie pvopriae dominali<.'nis subjicietur prophelis? lionis mercedem, quomodo nos
effugiemus laniam
Absit, quoniam qui dona charismatum apbstolis vcl ncgligenfes salulem (ITcbr.n, 2) ? Qucecum iiiiiium
proplietis propria eontulit poiesi__le, poie_slat ""non iiccepisset ul narraretur perDominum,' ab iis' qui
 403 VIGILliTAPSENSIS - . -404
audierunt in nobis confirmala est, contestante Dec A Paulus aulem repletus Spiriiu sancto, intendeus m
signis.et prodigiis, variis virtiilihus, elSpiritus sancti illum, ail.: 0 plene dolo et eavillatione, fili diaboji,
d:visionibus"secundum suam volunialem.- Cum ergo inimiceornnis justiiiae,quare vis perdere vias Doinini
nonriescias Spirilum sanctum dona superius compre- cum sint rectce (Act. xm, 10)? Elangelus Zachariae:
bensa-propria volunlate singulis suis esse partiium, Ne limeas,Zacharia, quia exaudita esi deprecatio lua: _
quomudo eum astruis hccc otrinia tanquam nihil ha- - ecce uxor tua Elizabeth pariet tibi filium, et vocabis
bentem a Filio accepisse, qui el" ipsum Dominum nomen ejus Joann- m; vinumet siceramnon bibet, et
misit, ct prophetas, atque aposlolos Sua virtule re- • Spiritu sancio implebiiur adhuc in uterq,mairis suce
j)!everii? (Luc. i, 15). Item ibl :-ElZacharias paier ejus reple-
CAPDT VII. tus est Spiritu sancto, et .prophetavit (Ibid., 41).
UbidicuntSpirilum sanciumanle temporaa se nonesse Iiem ibi : Elizabelb 437 mater ejus reph-ta Spirilu
loculum. sancto loquebatur benedicens Djeum.Ex iis igitur
Si dixerinl de Spiriiu sanclo", quod non a seinel- testimoniis landem agriosce quoniam spir'lus quem
ipso iocinns sil, sed quce auilivil a Filio, proiulil de flaiu Salvaloris discipuli acceperunt inferiorem
a Filio non probatur habere substantiam, quia nullum
(Joan. xvi, 13).
nnvinlusin naiura manentem inferioremsui
Responsio.Nos igilur, qui Spiritnm sancum Detim j}.vel cx alia propria venieniem
ei Dominumconfitemur, non jussione alieriu<, sed materia habere spirilum, quo
ad cacieroruroutalur supplementa membrorum ; sed
poiestaie propria ostcndimus fuisse loeutum , Paulo i
aposiolo docloregenlium aiiestante. __Emulamini, ait, quod de proprio spiritu ex quo ipse consislit alia,
ut diximus, riiembra replere possit, vel Tegere, nu!~
spiritaliadona, magis auiem ut propheleiis. Qui enim
lus ambigit. .
loquilur lingua, non lioiriinibus loquitur, seil Deo;
nemo enim audit: spiriius enim Ioquitur mysteria ,' CAPDT IX.
- Ubi diciturJipiriliim sanclum flatui comparalum.
(/ Cor. xiv, 1). Ef Dominus discipulis di\it : Cura
tradiderint vos, no'ile cogitare quid loquaniirii,dabi- Si aulem dixerint illud quod scriptum est : Spi-
tur enim vobis in illa hora quid dicalis; non eriimvos rilus a me procedit, et omnem flatum ego feci (Isai.
estis qui loquimini, sed spiridis Pairis vestri qui lo- LVH,-16).
qiiitur in.vobis (Matth. x, 19). Et Marcusevangelista_" ' ResponsioiFlatum quem Dominus se fecisse com:
Cumdiixerinl vos irad.-ntes, noliie cogitare "qiridlo- memorat, non Spirilum sanctiimfuisse nos credimus,
quamiiii, sed qund dalum fuerit vobis inTlla bora, id sed creaturcc spiritum esse fatemur, quem ut possinl
loquamiiii : non enim 436 est's v°s loquenles, sed subsislere acceperunt: nam Spiritum sanclum non
Spiritussanclus (Marc xui, 11). Ex hoc iiaque debes legimus'factuma Filib, quem faclorem omnlumrerum
arguere, quia non sunl ab invicem Filius elSpiritus •novimusfuissecum Fiiio: si enim in faciendoea quce
sanclus in nalura deilalis diversi, qui in unilate faciend.ifuerant propria Spirilus sanclus sicut Filius
spiritus et viuculo pacis sibimet videntur esse con- iion usiis esl poteslaie, quomodo suo nulu constituit
juncii. quce constiluenda fuisse praesaga majestaie conspe-
C4PDT VIII. xit'*?Hoc ipsum Job pairiarcha in libro sermonum
Ubi dicuni Siiiritum fanctum noiia se, sed ex insuffla- suorum probanle : A spirilu Domini, inquit, datur
tioneFilii in discipulosadvemsse.
glacies .--uperlerram, et gubernat aquam qualiter iili
Si autera dixerint quiaSpiritns sanclus non sua placuerii, et frumenlum irrigat in nubibus, disscmii_at
sp'<irile,sed insufflalione Fil i in discipulos venit. aulem nube lucem suam, et ipSa in circuitu verlilur
Responsio.Ex boc interFilium etSpiritum sanctum gnbernaculis ad operanda omnia qucemandaverii ei,
jaliquamdiversiiaiem non polestis constilu -re, eum <|iiiahceca Deo coristiluta sunt super lerram (Job.
videatis eiimdem Dominum et Salvatorem nostrum xxxvn, 10). Et Apostolus: Qui operatur, inquit,
discipulorum corda non de alierio replevisse spirilu, oirinia in omuibus (/ Cor. xn, .6). El inAciibus:
sed de proprio : et non inferiorem, sed toaequalem Placui(, inquiunt apostoli, Spiritui sanclo el nobis,
suis largilus est, ,ut in se ct sibi in fide adhcercntibus niliil amplius oneris imponere vobis (Act. xv, 28).
unus spirilus flaret.' Qui adba-ret, inquii-aposlolus Nain quia eosdem apostolos misit ubi voluii, et pro-
Paulus, mereirici, unum corpus est: qui autem ad- Iiibuit unde voluit, et ex eodem libio docelur : Cum
baerei Domiuo, unus spiiitus esi (/ Cor. vi, 16). Nos jejunassent et orassem, inquit, imposueruni ei' ma-
ij^ilur Spiriium sahctum sponlanea volunlaie in d> nus, el438 dirniserunt eos (Act. xni, 5). Ipsi igjiut
scijmlos advenisse ,^ et eos sua virluie rejileyisse dimissi a Spirilu sancto veneruni Seleuciam. Et-ite-.
monslramus, el ex-libro qui aposlolorumAcia conli- rum : Petro autem cogitaiUede visu, dixil ei Spirilus
nel edqcemus. -Cumcomjilereniur, inquil, dies Pen- sanctus :"Surge«t vade cum illis, nihil dubitans quia
.tecostes, erant onines simul in unum, et faclus est ego tnisi eos(Ac/. x, 19). Quodau.temet proiiibueril
subilo de.coelo soiius tanquam advenientis spiritus ita docelur : Pervenerunl autem Phrygiam, el Gala
vehementis, et replevit omnem locum in quo er.mt ticeregionem, probibiti a Spirilu sanclo loqui verbum
sedentes,,el visce sunl illis divisce linguae lnnquam in Asia (Act. xvr, 6). Tantaeenim excellentioris po.
ignis, q»i ei sedii super unumquemque illoruin, cl leiuix esse probalur Spirilus -sanctus, ut angeli e|
i<ple(i sunl Spiiilu sanclo^(Act.ji, 1). Et ,iierum : .archangeli,, qui quotidie in consp.eciuDei Patris cl
 405- CoNfRA VARIMADDMLIB. II. i(\'t
unici-Fj-Hsui versanlur et at>tai.l, in ipso quoque _Aostendii. Nam Scripturce divina. mos-est quae surit'
Spiriiusecundum -aposlolicaepraedicaiionis senlen- novissiiiia primitus iiominare, 'et quce prima siint
tiam, ieni nulu et furlivis, ul iia dicamus.aspeclibus riovissime recensere, sicut in Gencsi-scriplum est:
prospicere concupiscant, Petro apostolo confirmanie: Ego, sum Deuslsaac et-Abraham pairum tuorimi
- D&qua salule, inquit, exquisierunl .prophetae qui (Lewi..»xxvi,42).Nam el Lueas evangelista' (Cap. n)
futuram grafam in nnbis prophelaverunt,scrutanlr-s originem Domini Salvat- ris noslii, id est Joseph et
in qti.bus, vel quali lempore significaret' iu eis spi- Mariaematris ejus, sursum vcrsus a Joscpli ihchoans
rilu-. JesuChrisli (/ Pelr. 1,-10). Et.infra : In qtio usque a'd Adam primuin hominem, qui a Deo faclus
vconcupiscunl,ait-, angeli prospicere-(/6i_/., 12).Tu est, recensendo coniexuit, et utique tiiillus est ru
igilur babe illi revere..tiarii, et honora ut Deinn, et genere humano Joseph, qui sccundum carnem
nolieum flatui hominis, yeleujuslibel gcneris com- 440 Paler CliriSti vocabalur, qui Ad.e primo lio-
pararc, cujus aspirafonis adveniu nostra corpora mini possit prceferri, sed nos ut satisfaciamus iii-
credimus innovisiimo de.sepulcro-resuscitari. Nam coridijis proposilionibus'vestris,eliamSpiritum san-
si.qtiod absit, ereatura fuissei, utique_P..ulus, dtfm ctum ^Paire et Filio primO loco -oslendimus nomi-
supernas atque invisibiles creaturas, id est sedes, hatum, Apostolo attesiaiite.-Dnura corpus, ait,- el
douiiiiatioues, pr.ncipaius et pole-.la.es in ordi.ne B unusSpiiitus, sicut vocati cslis in unaspe vocationis
recenserel-, ipsum quoque principaliter noininasset.' vesirap-,uiius Deus, una fides, unum baptisma, unus
Deus etPater ouinium (Ephes. iv, 4). Spiritus ulique
CAPDT X. sancius Padi et Filio iriferior non est, ijuia Spiriius
, Vbi dicunl Filium Dei el Dominupi ' sanclo Spirilui Patris el Filii esi, et non pns_uht ob substaniiam iii
comparalum. - -
se ciimmanentis Spiriius suiex parte dici perfccli, et
_ Si iibi dixerinl : Sieui Paler Deus et Dqminus est ex partead imperfectionem vocari." -
Filiosuo,_ita Filius Dominus. et Deus est Spiritui . CAPDT XII. ' ~>
sanclo.
Ubi dicuril Spirilum sanctumnon esse genilum, neque
Responsio. Plurima .jam de Spirilus sancli per- ", ingenilum.
sona, quod Deus el Domiiras nuncupetur, testiinonia
SLtibi dixerint: Onlende Spiritum sanctum, unde
posuisse meiiiiiiiiniis,ut jam niliil addere deberemus.,
Sed.ne ignaviaedeputetur, aut subterfugere nos pro- trahat originem, quem neciiigeriilum sicut Patrem,
sicut Filium_profilcris..
posilionis vestrce pondt-rosam sarcinam _cstimels,- neque genilum
quanta ipse pro sui defensione .donaverit, dubias 'Responsio.Cerla et manilesta origoSpiritns sancli,
cum ingenito, neque
439 mcnies deiialem et dominatinnem illi naiura- ri Pate're(Filius,qui nec ingenitus ~
liier insitara non nostris verbis, sed divinis ipso lir- genitus cum unigeniio a fidelibus cn-djiur, 'sed Spi-
ritus Patris esse Scriplurarum sacrarum eloquiis
gienle docemus oraciilis, Isaia propheta .dicenle;
Non audiv.t Jacob Dominum, qui redemit eum, ct cqmprobatur. Nabucliodonosorrcg;e in Daniele pro-
dicenle : D .niel, cui nomen BalUiasar, secuii-
suscepit, el exaltavit eum (Isai,. LXIH,9). Et iufra.: phela
-Sed irritayerunlSpiriium sanctum, et converlit se " dum nomen Dei mei, Spiritum sanctum Dei iri seha-
illis in scandalum (Ibid., 10). El.Jeremias : Spiriius bel (Dan. IV, 5).' "Iiehn ipse :' Qmnes sapientes regui
faciei nostra. Christus Dominus, qui .comprefensus' mei non potuerunt-interpretationem somnii meide^
est in inieritu eorum,-sub cnjiis umbra vivimus inter clarare mihi: lu auieiri, Daniei, potes, quia Spiritus
gentes (Tbren. rv, 20). Et Petrus -aposl&lus"Ananiae Dei "sanctus in te e~t. I(em ibi : Ec<e'vir iri fegno
dixil:, Nonue nianensJibi manebat, et venditum in luo, in quoSpiritus Dei est. E( in Zacharia : Verum-
(ua erai poieslaie? Quare voluisii leniare Spirilum tamen legitima mea accipiHe, et verba mea q"uaeego
sanctum', ut subtraiieres de pretio praedii (Acl. v, 4). mando in spiriln meo servis meis prophetfs (Zacli. i;
Et infra : Non es meutitus hominibus, sed Deo. Et 6). Item ibi': Non in forliiudine magna, neqiieiii
A ostolus : Ciiin autem «onversns fuerit ad L)eum, virtute, sed in spiritu meo, dicit Dominus (Zach. iv,'
Bufcrelur velamen, Dominus autcm spiritus e.-.l (11~. ij-6). Et Apostolus adRomanns :'Vos aulem non estis[
Cor. m, 16). Ex hoc, perfide, debes agnns,c-ercqjio- in carne, sed in spiritu, si tcimenSpiritus Dei babitaf
riam qni Deus et Dominus dicitur, iu ipso deit tis in yohis {RomrVui,9). Et ad Galalas :=Quoniamfsiis
vocalmlo Patri el Filio -cosequalur. filii Dei, misil Dcus spiriluin Filii sui in 441 edrda'
nostra clamaulem Abba Pater (Gal. iv, C). Et a'd
CAPDT XI.
Epbesios : Nolite contrislare Spiriiiim saneiu-mDei
Ubi dicunl terlio locoSpiritum sancluma Pdtre el Filio (Epltes. iv, 50). Et ad Philippenses : Scio enBii
nominatum. quod
hoc rnihi proficit in salutcm per vesiias obsecfatio-
Si tibi di_.er~iil_quiain .eo minor, est Spirilus <san- nes el "subminisiralionesspiritus Jesu Chfisl
(Philip.
clus, quod leriio loco esl a Patre et Filio nominatus. i, 19). ECPetriis aprislolus : De qua saliite exquisie^-
Responsio.Spiiiius sanclus, non.quia lcrtio-nomi- runl atque "serutjiti sunt prophe'cej qui venturam in
natus esl loco Patri et Filio minor erit, qiioniam . vobis graiiam prophelaveruiit, scnilanles in <|uibu«,
ciim aquam, sicut superius diximus, superiori looo vel qnali tempore signiiicari Iiaberet in -eis spiritus
a Spirilu.sancto Dominus npminasset,, aquam ulique Jesu Chrisii (/ Peir. i, 10). Et in libro Judicum : Et
Soir-iu sanc(o,.quara p.ra.pqsuitj non• superior_em,' ' vencrunt, et caslra posucrunl iu valle Jezrael, ct
 ' YIGILII-TAPSEXSIS -
407 m
gpiritus Domini induit Gedeon (Judic. vi, 53). Inlen- ___ A cedil de illo spiritus pielalis; est mansttetus, elpro-
dite, miseri, quoniam qui.priori !ocoa Paire-et Fibo cedil dc ilio spirilus mansuetudinis-; esi gladius, et
nominatus esl, et mullis Seriplur_edivinae.locisPalris procedit de eo gladius .spiritus. Et muka alia quce
ei Fild appellatur, Palre et Filio inferior non pro- brevit.itis causa omisimus, scientes.quodpaucis-dicta
batur.• sapienlibus multa sunt : insipientibus vero eisi muUa
CAPDT XIII. . dicantur, satis omnino non faciunt. Sed ne consueiis
Ubi dicunl Spirilumsanctum vitam a Patre non acce- calumniis et cavillaiionibussimplices animos perttir-
pisse ut Filium. .... betis, ex divinis Scripturis de iis qu« superius dicia
-•Si .ibi-dixerint :Fi!ium-a Palre viiam legimus.ac- -SunC-documentahcec «uriosius exigeiites, ad omnia
cepisse, ut sic credentibus darei: deSpiriiu-sancto - cum Domini adjutorio divina"tesiimonia 443 coa"
nih.l tale legimns,el,in eo etiin minoreraFitio judi- ptabraus, ut legentes agnoscant quemaduiodum ve-
• cainus.. ' > : * • strce pravitali respondeant. Quod enim.Spiritus Deus
;
Responsio.Quia Palris et Fiiii spiritus nuncupatur, - est in EvangelioFilius doeuit, dicens : Spiriius Dais
gpiritus vilaesine dubio esse,-sicut Patcr et Filius - esi IJoan. iv, 24). Quod autein omuipoiensesi, i*n
divinis Lectionibuscomprobamri Ezechieleproplieta $alomoiie(S_.p,.vii,23).ostenditiir,dunispirilus omnia
dicente :.Cum auiem elevarent se_animalia a.terra , £B polens, et omnia prospiciens inliuiatur. QUOLI aulem
exsiliebant rolee, et uhicunqiie -ibatrt nubes, et juxia Iux sii spiritus, Ezechiel lestis ,cst, dum spiritum
illud spiritus rotie extollebaiurcumeis, quoniain spi- . Doniini sicul lux prceful^ens ab Aquiionfe in nub'e
rilus viiaeerat in rotis (Ezech. i, 19). Et Aposlolus venierilemastruxil (Ezech. i,' 4). -Quod virtus _sit,
ad Romanos : Lex enim, ail, spiriius viiaein Cbristo Aposi lus docet cum dicit:' In osiensione spirilus et
Jesu (Rbm. vin, 2). Itein ibi : Prudentia carnis mors virtutis (/ Cor. n, 4).' Quod vero sapientia dicatur,
est, prudeutia vero spiriius viia et pax (Ibid., 6). Isaias lesiis est, cuni Domini Filium spiritu sapien-
Ilem ibi : Corpusquidem morlunm est propter peeoa- lice-fuisse repletum dieit (Isai. xi, 2). Quod vero
tum, spiriius aulem vita est proptcr justiiiam (lb'd. prudentia dicalur, in eodem propbeta ostenditur;
40). Et ad Corinlbios : Faclus esf primus Adam in Quodaiilem spirilus consilii el'fortitudinrs dicatur,
ariuuam viveiit.m,iiovissimus Adam in spiritum vi- in eodem voluroine de<-laratur. Quod vero' pax' sii,
vificaiileni (1 Cor. xv, 45). lierri in secunda : Liltera .apostolorumAcla testanlur (Act. fx, 51). Quod autetu
occidit,'sjiritus autein vivificat (// Cor. ni, 6). Et in caritas dicalur,' apostolica- senlenlla comprobat.
Apoi-alypsi: Et poSl tertium diem et .dimidium spi- Quod vero spiritus sapientiaeappeIleLur,Isai_i.annun-
ritusvitce iulravit in eis a Domino, et steter"unt442 liatione docetur. Quodauiemspirilus vitce sjt, Apo-
stiper pedessuos (4poc.\xi, 11). Ezechiel utique G ( stolusedocet, dum-prudentiam spirilusvitae, etpacem
iisdem verbis ae syTabis de aridis ossibus mor- esse pr-cdixit (Rom. vin, 6). Quod autem recius di-
tudrum paria prolestalur (Ezeck. xxxvn, 10). Irilen- citur, Davidisofaculis ostendilur, dum in siiis visce-
diie, quaeso, iniendiie.qunnlain iiianUerspirUiisviiae ribusspiritumrectum iimovari precaiur (Psa/. ' L, 12).
non dixit, et qui vivis et morluis secundum autelata Quod autem bonus dicatiir, idem proplieta oslendit,
leslimoniavitam largitur, inferior a Palre utFilionul. qui se a Spiritii sancio in via recla deduei deside-
latenus comprobatur. i rans-canit (Psal. xxvi, 11). Quod aulem spiritus
... r. CAPDT XIV. mansiieuidiniscnim<-upetur, Ap.istolnstestis est, dum
Ubi dirunl: Oslendequod de Patre Spir.itussanclns diclt,"se non in virga, sediricarilaiespiritus-etman-
"possilprocedere. sueludinis advenire (/ Cor, iv.-Sl). Qiiod vero per-
dixerini; Osiende sanclus de fectus dicatur, idem docet apostolus, dum iliurii ju-
_3.i.libi quod gpirilus 1 et
Palre vel Filio procedcre poluit. dicem omnium, spirimiir jusiofum insinuat et
auiero gla.lius
Responsio.Si corda vestra ineredriilalis jam vitip( perfectorum"(//e/>r.xn, 23).^Quod
obdurata ad mnllilicin noslrcecredulilalis vellelis ad- nuncupetur,ideni,probat apostolus, diim eum ver-
bum Deipronuntiat esse (Epttes. vi, 17). Si enim
liucere, Lcillime agnoscerelis quod Spiritus de Deo
Palre possit procedere : est eniin Paler Deus, et pro- D hcecomnia non ciecis mentibus legerenl, nec de
cedit de illoSpiritus Dei; est omnipotens, et proce- Filio Dei ambigcrent, iieque de Spiri(us sancti po-
(Ui de eo omnipot.nlia spiritus; est lux, «iprocedii lenlia dubitarent.
d,c co.sjfuitiis lucis; esl virjus, el procedit de eo spi-( 'CAPDT XV.
ritus virtutis; est sajiiens, et procedit de illo sapien- Ubi dicunl Spirilum- sandum ubiqite non esse diffu-
tiaeEpiritus ; est pruilentia, et procedit de illo pru- sum.
dentiae spiritus; est ^consilium, et jirocedit, de eo. Si (ibi dixerint quia noriubique est spirilus san-
spiritus consilii; esl foniludo, et procedU-de eospi- clns sicut Paler et Fiiius, sed localitersibi injnnciiim
ritus for:itudinis; est pax, et proceditde illo spirilus.: adimplel offieiumY
pacis; esl cariias, et procedit de illospiriius carila- - 444 Responsio. Dt autem Spiritum sancium do-
lis est scienlia,-et procedilde illo spirilusscieiili-c; -ceamus ubique diffusum, Davidicum inves.igabimus
e.stvita, et proceditdeillospirilus vitce; est rectus, testimonium, cx cujus prophetia Spirilussanclus do-
et procedit de illo spiri^us recii[udinis;estbonus, et cetnr,- non locis, ut vos in somno gravi detenii, sed
procedit de illo spiritus bonilalis;esl pietas, et pro- potentia sua sicut Paler ct Filius ubique diffundi.
 409 CONTRA V.YRIMADDM LH_. II. 410

"Ipse deniqueinpsalmo ;-cxxxvm (Yers. 7) c.mii -ct A I Dayid; egqsiim.si,ella_sp]endda malulina(76id., LO).
dieit : Quo ibo aspirilu luo: et a facie tua quojfu.. Si enim ob hujus stellee vocabuluni, ct ab. eo quod
Lucifer appellalus est, Spirilum sancluin Filio mino-
giam?Siascen<lero in coelum; luibies, et si descen-
deroin iiifernum^ade~..Si'sumpsero pennas meas rem esse conlendis, nunqujdet-Filium, quem siipc
in .directum,el habiiavero iu novissimo .maris,- ete- rius in typum stellae ipsius docuimus praedicattmi, "
n'-m i.Tucmanus jua deducet roe , et tenebit me dex-, Spiriiui sano.ioinfcriorem esce ostendis? Absi:, quo-
tcratea". El in Salompne :*Spiritus"Domini repleyit niam sicul Filius in, hnjus s^ellst;-- imagin.cTiunli.atiis
orbem lerrarum (Sap. t, 7). Itein ibi :-JNedixeris,a - Spiritui-s^nctd non poiesj,dici.iuferior,-itaSpirilus
si pfoprie fuisset lucifero cpmparatus, mi-
Spiriiu, Dci abscondor, et de altissiriio quismeiine-^ smcius, . - '-,
n_or__biiur?Inpopuloenim magno nonagnoscor. Quae nor "Filio ,noii | oterat apparere.
est enirnanimamea in tam.magna creatura?, Ecce. '' -" iCA^PDTXVII. -
coeUim,-ei.ccelum coelorum,abyssus ei .universaterra,
sunt. A vultu Ubi caihol_icos.deteslan.iur quod a Spirilu sancto.pec?
etquaein. eissunt,-in conspectu ejus ,. , cdf.orum'veniam-,postuldiedicuniur,
'illhjs inovebuiiturmontes ,-et colles,,,-etffuniiamenla
lerrcr, et ctnn concusserii, (remore coiicuiienlur Si tibi opposuerintdicenlcs catholicos sicrilego Ore
(Eccli. xvj, 16). Et in Apoc.alypi : Et .vidi septem :B blaspbemare, quo<!post Palrem et Fdium aSpiritu
candelabraaurea/el seplera luce>nas in capite-se- sancto agnoscantur peccaiorum veniam postularer ~
piem candeiabrorura aureorum, et dixi,: Quae. sujit 446'Respoasio. Spirilum sancluin-judicem, et
isia, Domine.?Et dixit. milii : Sepfem lucernce,, se- universummundum de peccalo, <1ejusiilia, eldeju-
piem spiriius spni, missiper universum .orbeni ier_- d'.cio posse arguere, D-uninusin Evan,:elio docuit,
raruro (Apoc,i, 12). Ecce docuim.us Spiritum saij- dicens": Cum aulem yenerit Spirilus sahciiis.ille ar-
ctum noiii.ocis.deTineri.-neque fcjione aliqua^ler- guet mundnm' de peccnto,-el de justitia, et de judicio
minari,"qu<-modotu astruis-eum ubique non iesse-dif- (Jpqn. xyi, .8). Et Isaias: Ab'uet pominus, ait,.s<.-
fusum :ciijus_voeen.,sccundum Dominfdcum, quis- des (iliorumeifiliarum SionSpirilii judicii {Isai. iv,
quis esl, audire tamcn potest, sed unde veniai,- e.l 4). Et in Salomone : Spirims Domini cnntra .illos
quo vadal, nulli, niorialitim" srii.e concessum.est. . stabit-, et tanguam turbo veuti diy\lct illos (Sap, v,
"' ' ' *24). Ileiu Jsaias,: Ecce ego.in sjtiritu-meo faciojudi-
.' CAPDTXVL ..'"_]'',' cium, dicit Dominus (/sni.,xxvi, 9). .Cur igiliir.ipse
Ubi-dicunlSpirilum sanctwm pr- prie tvciferocompa- abuuis ut UHUsquisgite-i judice suo pec aiorum ve-
" - ratum: • '
--,.-- - --~ _, .• -_-, . f niciniiion_posiuiet_, utmundb.r ap.-ccatis e-tpurgatior
'
C (iaij, cum posiulando poterii evadere? Si quo forsilan
Si tibi ili'x"effnt:-Spirilussanclus lucifero 'compa- atit ihcauta verbi prolalione, uoxa iuciirrerat
ralus cst, anie quem Paier Filium geriuisse se testa- facto, et co.ivenienicr a SpiriLu_sancto-venia
: In sanctorum ex utero - culpic, plane
ttis esi, d ceiido splendorilms <iipeccaljs reniissiohein~eiiiuliilgemiaiii
le Vel-illud posiui-ib-Uur
ante.Huciferumgenui {/'sa/. cix, 5). qu.-d.
: Doncc d"--s niliuai, qui pronobis Pairemgeniiiibns iiienarraliili-
Pelrus "aposlolus dixit 445 fucescaf,' --bus nos sacrilegos vocas,
Pefr. iiilerpejlat-. Quodauiem
et lucifer oriaiur in cofdibus vestris (// quoji secundum Triniialis confessibiiem "Deum ac
I, 19). Domiuum Spiriium.saucium es-e asseruimus, videne
»~/lespoi.sio.Petiis Apostolus, cumprodoctrinaerc- lu magis - ips.e dignus sis huc noiuine ounciinTiri-,
denlium licecin sua Episiola p..su*>sset,Spirilmhsan--' diim non vis Spirilum snn_.t,u,tn_
nec riec pojilileri, quem Dor
clum luciferum "proprie ndniiriaium, dixii, minus per apostolos cum Paire et Filio iniliscreium
docuit, nec docenda maudavit. Sed.ett.osqui inTri-
voluii uiiiversis g.-nlibus intiroari : Ite, inqiiit, ba-
iiitaie ununi credimusDeum.-eiiam ipsumDoifiiiiuiii omnes genies, in nomine. Patris^ et Filii, et
in iion ptizate
et Salvatorem"hostrum figura hujus slellae,
ab osteri- Spirilus sancli (Matth-,xxvm, 19). Si eniin, Spiritus
sulum-apropiietis.veiuiiKetiam aposiolis . sancius in deitatis substaniia .Pairi et Filio. nm cooe-
dimus pra-dicafum. ln Numeri cliam libfo, cum 'a
D quayir, cur ip sacrjameuio sacri bap,isniatisiiihil abs-
•Balaacimpiissimo rege el t-acrilego fialaam quoque . , _:
<jueillocpniplctur?. _ , , ,
pseudojiropheia ad maledicendumDei populum mer-
. ,, . - CAPDT,XVIII. -; _ ,
codis litulo fuis^el-addiicius, b-ccilocelurnonsiiavo-
luniaie,- seii divino imperio' initilisse : Orietur, aif, Ubi dicunl Spritiun sancttiin non nosse Patrem- siciit
' \., '' .1
siella ex Jaeob, et ascendel ,v.rga ex Israei, et per- ..-.:" unigenitus.Filius.
cutiet omnia regna terr_e'.{-Vt«n^xxiv,17). Et in alio Si libi dixerini': In eoiuinor' est Spifitus sanetiis',
li.co: Colufnncecceli coniremuerunt Dominum, astra quia Filius tanium-.nodo*de se flicit Pairero. nosse, et
puiein coeli metuent eum {Joj.. xxvi, 11).' Quoriiam" iiuIlamdeSpiritii sanclooi'eniiqnemfeci*s"e_% fecifj.
liaec esfpaxel virtus ejus.-ut splendeat in coelo_.tel_a ; Respdnsio.Sicut in Clifisti. habilat pleifitudodivi-
ejus, ad illuminaiidosomnesciedenlesjn eum. Haec -rinaiis, ita iu Spiiitu sanciomanifesiae sutit aliiiudi-
iirEyangelio : Vidimus, - inquiunt, stellam" ejus -In nesdeiiaiis. Cum eriiin 447'u'c Apostolus iiberiiis
iirietiic, el.vcnimusadorare. eum {Malth, n,-2). Et ct satiauter aifitmet, cur perfidia-vestra veriiaiem
in Ap.ocah-p.j Joannis aposioli : Ego sum primus et majeslatis intcrpellal? Nonlo enim. ait, scit limni-
nqvissiinus(A-poc,xsn,_15). Ego suufradix *t origo nura qnaasuutJio.-aiiiis', i'isi-sj»iiitus'homiiiis qui-iri-
 Ul VIGILIITAPSENSIS 412
ips<>esl, sie et qucc inDeo sunt nemo novit," nisi A Dnicuique aulem noslriimdalur illuminatio Spirilus
• '
Spirilus Dei (/ Cor. n, 1*1). ad448 utililalem : quibusdam enim per Spiritum
'Ecce jam n»n solus n >vitFilius, quod novil etiam dalur Spirilus sapieniiae,alii serino sciemice secun-
Spirimssihctus : nonquia duae personce sunt Filii dum eumdcm Spirilum, alii fides in •eodem Spiriit;,
etSpiritus sancti, in sciendo _qu_eDei sunlaliquam alii charismala donalionum in uno Spirilu, aiii ope-
diversilateminducil,"sed unitalis communioiiein fi- ralio virlulum, a!ii prophetia, alii discrelio spiritus,
delitercreilcntibusintiniavit. Iiialioeliamlorosequitur alii genera linguiriim, alii interpretationes lingua-
idem aposiolus -dcens : Spiritnsest, qui -serutaiur rum.Omnia autem hcecoperaiur unus atque idem Spiri-
eiiam profunda Dei .(IGor. 11,lri).- Ei iterum : Nos tus disiribuens propriainiicuique j.rouivuli (/ Cor. xi.
antem non spirilutn mundi accepimus.-Seilspif.luin 7-14). Dt vero in nomin1-Spiriiu. -sancti baptizetur,
qui ex Deo e.-t (Ibid., 12). Eiin Evangelio Ju.laeisde sicutin nomipePatris et Filii, et Dominusin Evan-
seipso Fili s dicit: Vos autem non nostis einn, ego gelio teslisest, et Paulus paria"pronimtiai. Dominus
autem novi eiim.qui ex ipso suiri (Joan.Jyiii,'55). Si quidem cum dicit: Baptuate g^-ntes,innomine Pa-
dc Deo.esl Spirilus sanctus, queraadmodum de Deo tris, etFilii et Spirilus sancti {J/aK/i.xxvin, 19). Apo-
csl-Fdins, quomodominor erit, qui quod in -Palre Fi- stolus vero cumomnes nnsSpiritu baplizatos insinual
liushovit, ipse «ignoscil^DocuimusdeiiideSpiritum B afqueconfirmat: Etenim nosomiies, aif, in urio Spi-
saiictum de Deu Palre utFilium inenarrabiliier pro- ritu baptizati sumus, sive Judaei, sive Graeci, sive
ce.ienlem, quia conuex-aTrinilas inscparabileiri iu servi, siveliberi, el omnesiu uno Spiritu potati su-
se pos>idel iiniialcm. - - mtis (/ Cor. xfi, 1'5). El Ueruhi : In quo credenies
CAPDT XIX. signali eslis in Spiritu sahcto promissionis, qui cst
Ubi tiicuiit non baptizaise in nomineSpirilus sancti, pignus hcereilitatisnosira. in redemptionem-adoptio-
sicut in nomineFiiii. • nis (Ephes. 1.15). El ilerum : Dtdet vobissecun lum
Si enimilixerint libi : Ideo rainor eslSpiiUus san- divilias gloriarsuae, vinute conforiari per-Spiritum
ciusquain noniiiicejus non baptizaveruiitdiscipuli, sanclum, in inlet;ioremhominemr habitare Ctirisiuni
sedin nomine^Filii. in cordibus vestris (Ephes. iu, 16). Et iterum : Nolo
Responsio.Nonenim est in Trinitale diversitas, iii vos'ignor_ir<',fralres, quia patres ve^tri omnes suh
"quaest non solum poiesiaiis ac volifnlalis individua nuhe fuerunt, et omnes in Miysen baplizati suntin
caritas, sed eliam deitalis et majestatis requalilas : nube et in mari, el omries eamdem eseam spirilalem
ijtiod enim exspeclalur a Patre, invenitur 'in YiWit',et manducaverunt, c_tomnes eumdera potum spiritalein
quod invenitur iu Filio, tribuitur et Spiritui sanclo. biberunt (/ Cor. x, I). In istis igitur lestimouiis hoc
:Si vero disiribuiiobes Spirilus saneii curioso voluens C solummododivini ati Sjurilus s,anc(ideesl, quod per-
"inqnircre animo, Aposiolumaudies "praedicaniem: fidiaeveslrce minus.est.

LIBER TER.TIUS. .
-DE UNITATE-PATRIS
ET„FILII, ET Sl'IRITn.SSiNCTl.

449 I" ms lcstimoniis "unitas'Trinitaiis' osti-iuii- -num-sunf, idem ip-e Domii.us- (/ Cor.-xn, 5). Iiem
tiir,'diimquod'Paler vocatur, vel eliain bjieraiur, . ibi.; Dominus auiem spiritus e-i.
hocFilius etSpirilussanctusnuncupentur, vel eadein . , . CAPDTJII.
'opereiilur. .•De cominuni omnipotentiaTririitatis,
'"
C.\PDT PRIMDJI. -450 Omnipo.iensPater.omnlpolens Filius, orahi-
De communideitatisvocabulo. .pulensSpiiitus sanclus (1/L'or. m, 17). De Palre in
'
Deus Pater, Deus Filius.Detfs Spirilussanctus. De Salomone :_Omnipotenssermo tuus exsiliens a -regar
Patre in Apostolo : Dnus Deus Paler, ex quo <-mniaDlibussedibusvenit(S_ip. xvui, 15).-De Filio ubisu-
(/ Cor. vni, 6).Et iterum : Noh est Deus hisi unus pra: Unus enim aliissimus creator .omnipolens,_rex
(Ibid., &). De Filio in psalmo xcix (F.rs..) : Scilote poiens et metuendus.nlrois (Eccli. i, 8). De Spiritu
quoniam Dominus ipse est Deus, ipse fecit nos, et sancto ubi supra-: Est euim in sapientia spirilusjn-
npn ipsi nos. De Spirilu sanclo in Apo<iolo: Spiriiiis lelligenliac sanclusj unicus (Sap. vn, 22), et itifra,
est Deus (// Cor,- m, 17). Et in Evangelio : Quia omnia polens (Ibid., 27).
De.usipse est (Joqit. iv, 2i). , , CAPDTIV.
CAPDT II. . ' De communi polenlia Triititatis. <"
,
JJbi omnisTrinilas Dgminusnuncupalur. Poiens Palcr, potensFilius, potensSpiritussanclus.
Domjnus Paler. dicilur,-. Dominus Filius, Domiuus De PalreadCorinthios-:PolensestautemDeus omnefrt
Spiritus sancius. De Palre in LeviticoiEgo sum Do- ^raliamabundare facere in vobis(//€or. ix, 8).Iteii.
.minus Deus vester, quiliberavi vos de terra /Egypti ihi: Dt fides vi-slranon sil in sapien_ia"hominum,'-sed
LLevit.xix,,30). DieFilio in psalmo xcv {Vers. 10): In poienliaDei (lCor. n,5). DsFilioubi supra:Con-
Djciie in nationibus, Dotminusregnavit a ligtio. Oe gregalis vobis, ef meo spiriiu "cum omnipoientia Do-
Sj.iiiiu sanclo in Aposlolo : Divisioncs.minis.tratio- mini nostiiJesuChrisli(/Cor.v,-4j.Itcm insecuiida_.
 413 CONTIIAVARIMADDM LIB. III. 411
An experimentum quairitis £j'us-qui in.me loquitur A operibus siiis (hai. ixxiu, 22), El in psalmo : Deus
Chrisius? qui in vobis non infirmatur, sed potens esl aiitem rex nosler ante saeculaoperaius est saliitem-in
(// Cor. xm, 5). De Spiritu sancto ubi supra : Non medio ti-rrae (Psal. L\xiu,12).DeFilioin Apoealyjisi:
enim audeo aliquid horum loqui, qucenon.perfecerit Et ex-Tcitiiscoelestis sequebalureum in equis albis,
Spjritus per rne in obedientiam gentium,. yerbo et iiuluii byssinum mundiim (Apoc. xix, 14). Etjnfna :
factis, in poti-statesignorum ei prodigiorum, in po- Ei habetJn \estiroenlo et in feuioresuo nomen scri-
lenlii Spiritus (Rom. xv, 18). Et iierum: Deusau.em jitutn: RexRegum, et Dominusdominanliuni (Ibid.,
spei repleat vos omni gaudio et pace in credendo, ut 16). De Spirilu sancio,in Isaia : Vidi Dominum rcgem
abundelisspe et poientia ^Spirifussancti (Ibid., 13). ' Sabaoih oculis meis (Isai. vi, 5). Et audivi vocem
CAPDT V. dic-eintm mllii: Qui-mniitlam,,et quis ibit ad popu-
De communipaternitatis vocdbulo. lnm islum? Ei dixi: Ecce ego,sum,_niUe me.Eldixit
Pater Deus, Paier Kilius, Pater Spiritus sancjus. ad me: Vade, etdic populohuic:Aureaudieiis etnon
De Patre Apostolus: Dnus Deus Paler, ex quo omnia intelligeiis, ei videntes videbilis, et non- videbilFs
(ICor. vni, 6). Eiiterum:- Deus etPaterDpmini nostri - {//)?</.,S). Ul Spiritum sanctum fuisse adverlas, Pau?
Jesu Clnisli scil, qui estbetiedicius in sa?cula{// Cor. Uim audi Judacosin Actibus.incrcpanlem,: Bene, JII-
n, 51). DeFilio in caniieo Deuteronomio: Nonnehic B quit, Spirilus sanctus loculus est ad patres vestros :
451 paler tuus possedit te, _st fecit, et constftuil te Aure audietis, el non inlelligefis,Netvidentes videbi-
(Deut. xxxvi, 6)? Et Is.iias: Pucr nalus csl nobis, fi- lis, etnon videbitis (Act. xxvni, 26).
liusdatus estjnobis/saf. ix, 6). Etinfia: Deus fonis, CAPDT IX. , _
palerfuluri saeculi,piincepspacis. De Spiritu sancto Ubiomhis Trinilas Judicis vocabulo,nuncupfltur..
ad Hebraeos:Homines quidem nostraecaruisliabeba^ Judex pater, judex Filitis, judex Spiriius sanclus.
mus correpiores, et vcrebamur in eis, quanto magis De Patre in psalmo XLIX(Vers. 6): Etanininiiabunt
subjiciemur Patri spirilus, et obediemus ei ul viva- cceli justitlatn ejus, quoniam Deus juilex cst: Et in
mus?'llli quidem paucis diebus pro voluntate sua, septimo (Vers. 12): D.-usjudex jusius, forlis et par
sicut ipsis videbatur, disciplinam dahaiil: spirilus • liens. De Filio in Canonicis: Ecce enini judex anle
auiem ad liiiliiaiem accipiendam sanctificaiionls suce januam assislit (Jac.v,9). De Spiritu sapcio: Et
(ff<._>r.xn,'9). nunc revelahitur liomo peccati, filius perditiohis,
CAPDT VI. queni iuterficiel Dominus spiritu oris sui ( // Thess.
Ubisanclusomnis Trinitns appellatur. n, 3, 8). Etin Isaia: Ecce ego in spifiiu meo facio
Sanctus Paler, sanetus Filius, sanclus -Spirilus judicium, dicil D,uminusDeus. __,
saucius. De Paire in Esdra; Quonjam sanctus' Dens G CAPDT X.
cst verilas. Et in Levitico : Sanclfeslole, quoniaro el - -• De.comiriuniperfectione.
ego sanctus sum Djminus Deus vester (Levil.xi,,44). 453Periectus P^ler, perfcclus Filius,'perfectus
_DeFilio in Evangelio: Sciote qtiisis. lu sanclus D.ei Sjiiriiussanctus. DePatrein Evangel.o-:Esioteergo
(Marc, i,24). Iicmibi: Quod nasceturex te sanctnm, ^perfecti, sicut Pater vesler coelesiis pcrfectus- est
vocabiiur Filins Dei {Luc. i; 3S). De Spiritu san lo (Matth. v, 48). DeFilio adHeb'_eos: Ex his enim
in Saloroone: Sanclusenim Spiiitus disciplinaeeffu- quie passus esl didicit obediens fieri, qui etiam per-
giet ficluro, et auferet se a cogitalioriibus quae sunl fectus f.ieius est omiiibusobcdienlibus sibi (Hebr. v,
sine inlelleelu (Sap. i, 5).. 8). De Spirilu sancto ubi supra : Sed "accessislisad
* . GAPDT VII. - moniem-Sion, et ad civilaiem vivcnlis Jerusalem
- Detommuni principatu Trinilalis,- (Hebr. xn, 22). Et infra-: Et ad spirilum justorum
• • •' '
"PrincepsTater, princeps Filius, princeps Spirilus -peifeclofum{/6if/.,23).
sahcius. De Patie in Judicum : Dixil ad eos Gedeon: CArDT-XI.
Non pririclpaborego veslri, neque filius meus, sed Devommiiniverilate.
"
Deus princeps estin vdbis (Judic. viii, 23).EtIn'Nu- Verus Paler, verus Filius, verus Sp-rilus sancius.
meris : Nonfirillabor inJacob.neque videbilur l.ibor D DePan-e inSalomoiie: Deus noster suavis'et verus
inisrael, quoniamDominusDeus ejus cuin eo, ct ipse "esr: nosse-auiem (e consumm.ilio jusfitite esi (Sap.
praeclarus princeps cum ipso(_V-.m.xxm, 21). De xv, 1, 3). De Filio in Jonine : Dl siihus in vero Fiiio
Filio in Episiola Petrus aposlolus : Pascile gregem ejus JesuChrislOjhic esfDeus verus, ct vila ccterna
-Dei, qui est in vObis, non qnasi eoacii, sed voluhia- (/ Joan. v, 20). De Spirilu sanclo in Evangelio: Cum
-rieex animo, ut cum apparuerit prineeps paslorum venerit Paraclelus ille spiritus veritaiis, dbcebit vos
accipialisimmarcessibilemjeoronam(-/ Pelr.v, 2, 5)., ' omnehi veriialem (Joan^ xvi, 13).'
DeSpiriiu sancio. psalmo v(Vers. 14) : Redde niihi ' CA1JDTXII.
laeliiiamsalularis tui, et Spirilii priheipali corifirma "' De justi compafatione.
me.- Jusius Pater, justus Filius, juslusSpiritns sanclus.
, CAPDT VIII. '
De Patre in Exodo: Vocavilautem Pharao Mdyseriej
Quod regis vocabuloomnis Trinilas-appellatur. '» ' Aaron.elxlixii eis: Peccavi nunc, nam Deus jiistus
452 RexPater,rex Filius, rex Spiritus saiictus. " esi, ego aiiiem et popnlus mcus itnpii'(Exod. w, 27).
De Patreiri fsaia, Doniinus fcx magnus/et divcslu DcFilioin Sophonia':'Domiiiii3'ju<.lusin 'racdiotui,
 " ' " ~
415 VIGILll TAPSENSIS 416
non i.iciesInjusie (Soph.w, 5). Elinepislola Joan- A _ seditquc super unumquemquecoruni, ct repleii sunt
nis: Siciil docuit vos manere in eo (/ Joan. n, 27). Spiritu sauclo (Ae-.-ii,"3)_
E-i infra: Quo.l si sciiis quia j'ustus est, scitis quia CAPDT XVIIL
-omn's qui facit jusiillam, ex ipso est (//iid.,'29). De Quod lux otnnh Trinilns dicalur.
Spirilu sancto in Aiiostolo: Magnutn pieiafn sacra- Lux Pater, lux Filius, lux Spirllussanctus. DePa-
nieiiium,-quodinaiiifesiaiHm^siiircarne.ju-tificalum tre in Joaniils Epislola : Deus lux esl, el lenebra. in
csi in spiriiu (/ Tim,,m,16).' •_ eo iion sunt ulla_'(/ Joan. i, 5). DeFilio in Evange-
-CAPDTXIM. lio: Ego sum lux liujus "mundi: qui persequitur roe,
Decommunifortiludine. non ambulat in tenebris, sed habebit liiraenvitce
454 Fortis Pater, fortis Filius, forlis Spiritus (Joan. vin, 12). DeSpiritu smcto inEzechiele:Eccu
sancius. De Patre in Isaia : De'u<fdriis ct poicns," sj.irilus Dbminisurgens veniebat ab aquilone, et in
'
imgni nomfnis, Doniine(IsaL xxviu,-2).'De Filio iu ci cuilu ejuslux refulgens (Ezech. i, i).
psalmo cenlesimo sepiimodecimo. ForiiiuJo mea et CAPUT XIX.
laudatio roea Dominus (Vers. 14). De Spiriiu smicto De commiinibonilaleTrinitalis.
iii'SaIomone:InlinioreT.er Spiritus fortiludinis, ct " Bohus Paie.r, bonus Filius, bonus Spiiitussanclus.
in \iisejus pax ei vita aeterna(ZVoii.xiv; 3.6). " De Patre in psalirio LXXII(Vers. 1): 'Quam bo.uis
CAPDT XIV. Deus Israel reciis corde. De Filid : E *o sum pasior
De coinmunijudicio. boims (Joflii.x,.lf). El,1.Iagis_erl)one, quiiPbonifa-
Judicat Pater,-judicat Filius. judicai Spirilus san- ciarii ui liabeam vilam aeternam (Malth. xix, 16)? Da
_ctus. De Patre in-psalmoALII(Vcrs. 1): Judica me, Splriiu sancto 456'• Esdra: Spiriium tuum bonum
Deus, et disccrne causam meanj. De Filio in psalmo dedisli e's (// Esdr. ix, 20). Rl in Sa!omone:Bonus
i\ (Vers. 9):' Pra-paravit iri judic.o .tliTonumsuumj Spiritus tuus in omnibus (Sap. xn, 1).
ei ipsc judic.tbil orbem terrae in cepiilale. De Spi- CAPDT XX.
ritu sancio in I aia: Elabluei Dominus sordes lilio- De commitnimagnitudine Triniiahs.
rum ct filiariimSion,el saiiguineinporgabil de ihedio MagnnsPater, magnus FiJius^magnusSpiriltissan-
.eoruiriSpirilii judicii (Isai. iv, 4). clus. DeVaire in Exodo: Nunc inlellexi quouiam
CAPDT XV.' magnus est Deus (Exod. xvm, II). Et in p<.aln_o
. ocluagesimoquinto (Vers. 10) : Tu es Deus solus
Decoinmunioper.eT-iinitalis.'' magnus".De Filio adTitum : Exspcctantes beaiam
OperalurPater, operaiur Fili .s, operatur Spirilus- "spein,"'et'adveritnmgioriae-magni Dei, et Salvatoris
sancius. DcPalre ad Philippenses : Deusesl qui ope- riosiri Jesu Cbristi (Tit. n,-15). De Spirilu sanclo in
ratur in.vobis ct vclle (Philip. n, .13). De Fiiio in fiegnorum, ait Dominusad Eliam: Egredere , ei sia •
Evangelio: Me-oporteiopcrari opera ejus quUmisit> in moiiiecoram me.elecce' DoniinusTr.insit cl sj>i-
nn-, donec diesest (JOao.ix. 4). De-Spirilu sancio ritiishiagnus el foriis,"sub<erlens,-et coive-rensjie-
;in Aposlolo: Operaiur aul.-miinus aique id.emspiri-- li^im anle Domiiiuih'(/// Reg. xi\, II').' :
Uis, divideris' siugnlis• p-opria prout vult (,/Coiv, CAPUT XXI.
XII,11). • '-:".' " De coinmunivirtiiletrinilath.
, . GAPDT XVI... . Viitus Patri-.yiriusFilii, virtus Spiritussaiicti. De
, . Qiiod.nonhn<Excelsiomnh Trinitassortiatur, Paire ad Romanos: Non euiiri confiindorde Evan-
Excelsiis^Paief, excclsusFilhis, excelsus Spiriius> gelio: Virtuseiiimestinsahitem omnii-rcdenli(Rom.
sanctus. De Paire in Daniele: Sigtia el prodigia quae i, 10). De Filio ad Corinthios; LibenlisSime igilur
•fecitmccum Deus excelsus{Dai.. in,'99).-Etin psal- rglorijbor in infirmilatibus mejs, ut inbabitet virtus
mo LXXVH(Vers. 35): Deus exielsus redempior* Cliristi in me (//.Cor.xn, 9). EtJe Spirilusanctoad
455 corimi esu.De Filio in psalmo centesimo <Iuo- Thessaloniccnses : Scientcs, fraires, electi a Dco,
decimo (Vers. 4) :,Excelsussuper omues gentes Do- .dileclionem vestram,-quia Evangelium aioslrtuntfun
niinus, et supercoelosgloria eiiis. De Sjriiiiu sancio' fuit aj.iid vos in vcrbo tantim,-se4 in virluie Sjnri-
iu Isaia.: Ilaecdicii Excelsus, in cxcelsis Iiabitans in> lussancti (/ Thes. i, i). ..
aelernum,Sanclus in snnctis, Doininus excesns no- . CAPDT XXII.
_mene'i, in sanctis requiescens (hai. LVII,15). _. Ubi fo >,soiniis Trijilas dicitur.
. , CAPDT XV5I. Fons Paier, f<_uis Filius, fons Spirilus sanclus. Da
. Quqdignis omnisTrinitas appellutw. Patre in Jeremia: H.ce.dicit D.iminus Deus Israel .
ignis Pater, ignjs Filius, iguis Spirilussancius. De3 Duo mala fecit popuUis.meus,me reliqucruntfonlein
Paire in Deuleronomio: Observale ne faciaiis vobis s aqutevilae, elfoderuiilsibi lacus detritos, qui aquam
ipsis vel simulacrumoinnium dequibus prcecepit lihiii non posstint-continere(ier. n, 13) 457 De.Filioin
.Deus,quoniam DominusDMSluus.ignis cmisiimens s Salomone: Fons sapientice verbum Dei in excclsis
,vsl(/)<._i/.iv, 23) De Filio in psalmo centesimo,de- (Eccli. l, _i).De Spiritn sanco in lsaia: Ecce nomeii
cunooctayo (Veis. 110): lgniiiimveibuni luumnimis,, Dei post tnullum tempus venil, ardens in ira indigiia
.et.servus tuusdilexii illud. De Spiritu sanclo in Acti- lionis voravit gcnies, el spirilus. vclut fons.aqu;i-ia
bus ; Etvisce suul ill.isdivsae liiiguac..uuqiiai.iignis,, valle trahens (Isai. xxx., 27K
 "
UT CONTRAVAR1MADDM LIB. III. 418^
CAfUTXXill. A CAPDTXXVIL
Ubi fiuviusotnnis Tririifas dicitur Quod pacem oinnis Trinitas Iribuitt.
Fluvius Paler, fluvius Filius, fluvius Spiriius san- "Pifcem.'dat Paier, pacem dat Filius, pacem dat
ctus. DePaire in Salomone: Benediciio,Dei tanquam Spiritus sanclus. Itein ibi : .Deus npster, pac m da
lluvius inundans (Eccli. xxxix, 27), et in psalmo nobis (Gal.i, 3).'Ef Apostolus : Deus autcm pacis
LXIV(Vers. 10): Fluvius Dei repletus est aqua. De _ det vobis pacem (// Thess. m, 10). Et itertun : Deus
"
Filioinlsaia :' Haecdicil Dominus : Ego dcclinabo autera 459.sPe' adimpleal vps omni gaudio eL jiace,
in eis ut flhvius pacis, et ut torrens inundans:glo- ul-abniide(is efglorificetis Patrem Dpmini nostri J.esti
riamgeuiium (Isai. LXVI,12). Item ibi: Et apparebit Cbrisii (Rom. xv, 15). De,Filio in Numeris : ILec. -
in Sion sicut fluvius decurrens , et clarus in terra dicit Domiuus, qui fec.it jsrael: Ecce cgb do illis.te-
silienti (Isai. LIX,20). De Spirilu sanclo in Evange- .s;ainentum pacis, ,et eriiis cum eo, e_tcura seniine
Iio; In die fesio ma'gno siabat Jesus, et clamabat di- ejus.posl-ipsum (Num. xxv, 15). De Spiritu sariclo
cens : Quisquis credit in me, sicut dicit Scriplura, Apos'olus : Prudenlia eriim<:ariiisrriors est, pruilcn-'
flumina de venlre ej'us fluent aquae vivae. Hoc aulem (ia autero sjiirilus yiia et pax est (Rom. vm, 6).
CAPUTXXVlil. :
dicebat de Spiritu, quem accepturi erarit credentes in,."''__'- . ...
' "
eura (Jqan. vn, 57). - g De communiconsolatione.
^ - Consolatur Pater, consolalur Filiis, consola ur
"'-'." CAPUT.XXIV.
Ubi Yerbum Spiritus sanclus dicitur sicut Filius/. Spirilus sancius. De Patre ad Cqriiilhins : Benedi-
ctus DeusPater Domini noslri Jesu Chiisti, pStci--
- Verbum Dei-Patris Filius, Yerbum pei.Spiritus misericordiarum et Deus .tolius consolationis q'iii
satfcius. De Filio in Evangelio;:-In priiicipio erat _. consolaiur nos (// Cor. f,
5). De Filio ubi supra :
-Verbum, et Verbum erat apud Deum,-:et .Deus. erat Quoniam sicut abundaril*passiones Cbristi in noliis,
'.Verbum (Joan. i, 1). Et in.Apoealypsi: Et- erat co- it.i etper ClirisLiiniabiiridat consol-flionosira
{lbid.,
opertus veslimentum aspersum sangiiine, et voca-
5). DeSpiriiu saricioiriEvangelio :Cum venerit cn-
biturnomen ejus Verbura Dei_(Apoc. xix, 13). De" 'solaibr riiittam yobis Spiiitum vef.tatis, qui a
queni
Spriilu sanclo ad Ephesios: In omtiibus assumenles vos docebii omriem veiila-
seutum fidei, in_,-quopossitis omnia jacula nequis- Patrer meoTprocedit,ipse
, te'm,'et annuniiabit vobis"(Joflii.'xv, 26). " _
veritiira '""
simi candentia exslinguere, et galeain salutis, et gla- '" '"
J;- CAPUT XXIX*.'* \r
dium spiriius, quod est Verbum J)ei {Ephes,.vi,16). "DecommithijuvatttineTriniialis; ~
CAPUTXXV. . : . Adjuvat Pater, ailjuvaf Filfus, "adjiivat Spiritus
Quod carilas omnisTririitas appelletur. Cj_anc_.us, De Patre' in psalmo quadragesimo quiiito
'
:
458 Caritas Pater, caritas Filius_"carilas Spiritus (Vers. 6) Deus ih medio ejns riori"commovebilur,
sanclu--.De Palre iu Joahnis Epislola: Filioli, Deus adjuvabii,eam Deus vullu sub. DeFilioin Evangelib:
-cariias est, e( qui manel in.cariiate,,in Deo riianet, Cum venisset Jesusin partes Tyri el Sidonis , ecco
' et Deusin eo Jodn.
(/ iv, 16)."DeFilib aidCoi-intliios': mulier Clianancea.ajfinibU's illis egressa clamabat,
dicens-': Adj'uyames D.mfne (Malih.. xV,^§)\- De
"Sive enim meme tixcessimus Deo ; sive sobrii sumus,
vobis; cariias enim Christi urget nos (// Gorl v, 13). .Spirilu.saneioiriAposLoIo ; Na.mquid- oremus sicut
DeSpiritu sancto ad Romanos': Obsecro ilaque vos, -oporletnescimus, sed ipse Spiritus adjuvat inlirmi--.
fratres, per Dofhinum iioslrutri Jesum" Clifisiutri, et .taiem nosifam (Roni. vni,-26).^ , . ,.... • .
per carltatem Spifilus sancft {Rom. xv, 30). Et ad CAPDTXXX. -"-
Galaias: In libertate vocatiestis (Gid. v,"13). Et in- - - Trinitalis. •' _, ,-~-
Decommuiilglorid
fra: sed per caritalem spifitus servile in invieenf. Et " 4*80 Deiis gioriae.Palef, bbc^Filius, hocSpiriius
' ad Corinlbios 1
inquit: Vullis veniam ad voslnvirga, :sahctus. DePatre iii-A'ciilius;-~-Deus gloriae appafuit
* an in carilale •' '
spirilus (ICof, iv;21)? Pairi nostrO Abraham, cum essetin'Mesopotaiiii.i
CAPTJTXXVI. ^ (Acl. vii, 2)". De Filio inAposlolo :.Si enim cogtio- -
Quod vitam wternam omnis Trinilas largiatur. vissent, nunquam T3ominum.-glbriaecrucifixissenl
Vitam aelernam dat Paler, hanc Filius. hanc Spi- (I Cor. n, 8). De Spiriljj sanctq ad Corimhios: An
rilus sancius. DePalre in Joannis Epislola :,Quinon .Tieseitis quia corpora- vest.ra leniplum estin vobis
credil Deo, mcndacetn facit eum, quia non credit le- " Spiritussancti, quem .habelis a Deo{/ Cor.-vi, 19)?
stimonio quod lestatus est de Filio suo: et.hoc est Et irifra^Glijri-icaie ,el pi.r.ale-Doniinum ip corpore
- vestio {Ibid., 20). •,...-"-,
testimonium, quoniam yilam ceiernam dedit nobi-.
Deus (IJoan.v, 10)."DeFilioin Evangelio: Oves meae CAPDTXXXL - i
' • "De communidactrina. < .; ' •
vocem m.-amaiidiunt, ef sequunlur me, el ego vitam '
seiernam i!o eis ( Joan. x, 27 ). El in Epistola joan- Doctrina Patris, doclrina Filii," dbclf na^Spirilus.--
nis: Qui habet Filium, habei vliam ceiernam (lJoah. ' sancti. De Paire in Aciibns : Trinc vidit-proconsiil
v,12). De Spiriiu sanclo ad Galatas : Qui sSiiiihal in quod 'faenim esl, et cred dil admirans in-doctrina
carrie sua, de carne et melet "corrupiionem : qiii au- • Dei (&ct.-xn,-12).De Filioad Tiium: Servidbminis
'tem seminat in 'spiriiu, de spiritu metet vitara ce- "suis"obe(liente;ssint in omnibus (Til. n,!5).',Et in-
tcriiani (Gal. vi. Si."' "' -~ > ' ' - ' fta: Dt dootrina Salvaloris iiosiri-JcsuGhrisiiorne-.
 U% VIGILIITAPSENS13 429
tur in omnibus (Tit. n, 10)'. Et iterum : Qui non jA. CAPDT XXXVI.
manet indocirinaCnrisii, Deum non habet jll Joan. De communiregeneratione.
9): De Spiritu sanclo ad Corinthios: Quaeloquimur, RegetferatPaler, regenerat Filius, regenerai S,>i-
nou in sapienlice humanae doclrince verbis, sed-iu riius sanctus. De Paire apostolus dicit: Benodictus
doclrina Spiriius sancli (/ Cor. n,.13). Deus el Pater Domini nostri Jesu Clirisii, qui secun-
CAPDTXXXIL dum magnara miseiicordiam suam regeneravii nos
De communisanctificw.ione. . in spera vitaeceternae(/ Pet. i, 5). De Filio •ubi su-
Sanctifical Paler,sanctiuVat Filius, sanctificat S|ii- pra : In carilale fraternitaiis diiigile invicem, quasi
ritus sanclus. De Patre ad'Tliessalonicenses : Debe- reuali per verbum Dei vivi, el peimanenlis in a-tor-
mus graiias agere Deosemper pro vobis, fratres di- num (Ibid., 22,23). De Spiritu sanctoin Evang''lib,:
lecti a Deo, qui elegit nos ab inilio in saluteih, in Si quis non renalus fuerit ex aqua et-Spirilu sanclo,
sanctificatibnein'(// Thess. n, 12). El propheta : Pa- non potest in.rarein regnum Dei (Joan. m, 5).
ravil Deus sacrificium, et sanciificivii electos suos CAPDT XXXVIL
De in De communirequie. . ^
i,
(Soph. 7). Filio Apostolo : Et haec quidem
fuisiis, sed abluti estis, ct sanciificati in nomine Do- Kequiem dat Pater, requiem Filius, requiem Spi-
. . I -
inini nostri Jesu Christi (/ Cor.vi,l 1). De Spiritusancto-'B ritus sancius. De Palre in Exodo :"Locutus e»t Do-
minus ad Moysen, dicens : Ecce lu apponeris ad pa-
461ln Ganonicis: Secundum providentiam Dei Pa- tres
tris in sanclificaiioiieinSpiritus (I Pelr. i, 2). Et ad tuo', et requiem dabo libi : et scies quia ego
Romanos: Dt fiai oblatio gentium"acceptabilis, san- sum Dominus, qui conservavi te in via tua (Exod.
clificata in Spirilu sancto (Rom. xv, T6). xxxinj l&). De Filib ad Thessalonicenses : Dt digni
babeamini regno Dei, pro quoet palimini (// Thes.
CAPDT XXXIII.
' De communi 'J, 5). Et infra: Reiribuiie his qui- vos iribulant, re-
reyelatione. tributionem, et vobisqui iribulamini requiem {Ibid.
Revelat Pater, revelal Filius, revelal Spiriths san- De Spiritu sancto in Apoca'ypsi: Araodo dicit
6).
c(us. De Patre ad Galatas: Cum autem placuit Deo,
spiritu*!, ut requiescant <a iahoribus suis (Apoc.
qui me segregavitde ulero malris meae per gratiam xiv, 13). '
snam, ut revelaret Filium suum in me (Gal. i, 15). €APUT XXXVIII.
De Filio ad Galatas : Neque enini ego ab homine ac- De communisalvatione.
cepi iliud aut didici, sed per revelaiionem Jesu Chri- Salvat salvat Filius, salvai Spiritus sancfus.
sii (Ibid., .12). De Spirilu sancto ad Ephesios : Quod Dc Parre Pater, in psalmo centesimo quinto (Yers. 4-7):
aliis generalionibus non fuit notum filiis homimim,,C Salva Deus noster, et 463 congrega nos de
nos,
nunc aulem revelalum est per Spiritunr sancium
gentibus. DeFilio in psalmo centesimo primo [Vers:
sanctis apostolis et prophetis (Ephes.- m, 5).
17) : Quoniam salvkamfaciet DoroinusSion, et vide-
CAPDT XXXIV. bitur in majestate sua. Et in Aposiolo : Quoniarii
De commuritbenediclionp •, , _speravimusin Deum vivum,qui estSalvalor omnium,
Beriedicet le Pater, benedicet Filius, benedicet maxime Udelium (/ Tim. iv, 10). De Spiritu sanclo
Spiriius sanclus. De~<Patread Epbcsios: Benedictus adTitum : €um auiem apparuit benigniias ethuma-
Deus et Paier Dohiini nostri Jesu Christi, qui bene- nitas S.dvaloris nosiri Dei, salvos nos fecii per \ir-
dixil nos in omni benedictiorie spifilali (Ephes. if 3)-. tulem regenerationis Spiritus sancti (Tit. m, i).
De Filio in Salomone : BenediciioDomini snper ca- CAPDT XXXIX.
put justi (Prov. x, 6). Et in psalmo, ociuagesin.o De communi dileciione.
,lertio.(V<rs, 8): Benedictionem dabit^jui legem de- Dileclio Pairis, dileclio Filii, dileciio Spiritus san-
dit. De Spiritu sanclo ad Galatas: Dt in genlibus cti. De Palre Joannes aposiolus: Deus dilectio est
benedictio Abrahce fieret in Cbristo Jesu, ul bene- (/ Joan. iv, 16). Et jierum: Si Deus dilexit nos, Vt
dielionemspiritus accipiamus(GA/.HI, ii). nos debemus invicem diligere (Ibid., 11). De Filio
CAPLTXXXV. < D in Evangelio : Sicut dilexit nie Paier, et ego dilexi
" * De!communigaudio Triniialis: vos (Joan. xv, 9). Et ileruni : Cum au'em dilexisset
discipulos suos, usque in finem- dilexit eos (JOHH.
" Gaudium dat Pater, idem Filius, idem Sfiritus
sancius.-De Patre in Isaia: Haecdicit DominusDeus xin, 1). De Spiritu sanclo in Joarinis Epistola': Et
Israel: Gaudium sempiternum do eis, ct mnndabo hoc cognoscinius,.quja diieciio ejus manet in nobis
eos, et erunt acceptabilia opera eorum coram me deSprilu sancio, quem dedit nobis (/ Joan. IV, 1).
(Isai. xxxv, 10).D.eFilio in Evangelio : Videbo462 CAPUT XL.
vos et gaudebit cor vestrum, et gaudium vestrum De communi recliludine.
nemoaufeiet (Joan. xvi,-22). De Spiritu sancto ad Rectus Pater, reeliis Filius, rectus Spiritus san-
Thessalonicenses : Excipile verbum in tribulatione clus. De Patre in psalmo nonagesimo primo (Vers.
muha, in gaudin Spirilus sancti (/ Thes. i, 6). Et ad 16) : Quoniam rectus est Dominus Deus noster, et
Bomanos : Non est.enim regnum Dei esea et potus, non est iniquitas in eo. De Filio in psalmo trieesimo
sed justitia et pax, et gaudium in Spiritu sancio secundo (Vers. 4): {Juoniam rectus est sermo Domi-
(,Rom.xiv, 17). . . ', ni, el onmia opera eius in fide. De Spirilu sjmcto in
m CONTRAVARIMADDMLIB. III. , m
psalmo quinquagesimo (Vers. 12) : Cor mundum __] { vivificalus aulem spirilu (/ Pel, in, 18). Et Paulus
creainme, Deus_et Spiritum rectum renovaln visce- apostolus: Li.lera occidii, spiritus_aiiiero vivificat
ribusnieis. (// Cor. III,,6J.
CAPUT XLI. - . CAPDT XLM.
Ubi benedictioTrinitatis appellatur. Ubi gratia Dei Trinitus appellalur.
Benedictus Paler, benedictus Filius, benedictus Gratia DeiPalris, gratia.Filil, gratia Spiritus s.an^
Spiritus sanctus. De Patre in Evangelio : Benediclus cti. De Paire ad RomanoS : Multo.magis gratia Dei,
Dominus464 Deus lsrael, quia visitavitetfecit re- et donum in gratia uniiis hominis Jesu Cbristi in
demptionem plebis suce {Luc: i,' 78). De Filio ad- plures abundavit (Roih. v, 15). llem ibi : Quis me
Romauos : Ex quibus Clirisius"secundum carncni-, Jiberabit de corpore monis hujus? graiia Dei per
qui est superouiniaDeus benedictus in scecula(Rom. Jesum Cbrislum (Rotn. vn, 24). De-Filio ad Corin-
ix,-S). De Spirilu sancto in Salomone : Bcnediclus fhios: Nostiseriim graiiam Domini noslriJesu Cliri-
spiritus jusioruin a Domino, et in resjieclu illius glo- sti, quia' propter vos pauper faclus est ctim dives
riabflhtur (Eccli. xxxiv, 14). esset (/•/ Cor. vni, 9). De Spiritu in Aclibus: Cecidit
CAPUT XLII. Spirilus sanolus super omnes qui audiebanfverbum,"
_D_6,cmnmih-iconfortqtione. '• ",'.B et obsiupuerunt qui erant ex circumcisione fidele=,
'
("onforlatPater^ src Filius, ila Spiritus sauclus. qui simul'cum Pelro venerani, quoniam et genlibus
De Paire iu Esiher : Conforta me, Rex deoruin, -gralia Spirilus sancii diiTusa esl (Act. x, M),
omnero priiicipalum lenens (Esther xiv, 12). De _ CAPUT XLVII.
Filio Apostolus : Gralias ago Deo nostro Jesu Chri- De communirenovatione.
sto, qui coufuriavit me, et fidelem cestimavil, po- RenovatPater,renovalFilius,_iocSpiritussancius.
iiens in miuisterio (/ Tim. i, 12). De Spiiilu sancto De Paire in Jeremia ; Converle nos, Deus, et conver*
iu Evangelio: Puer autem crescebat, et conforiabs.- temur 466 ad-le : renova <liesnostrossicut abini
lur in spiritu (Luc. 1, 80). tio {Thren. v, 21).-De Filio in Salomone.: Atlingil
' autem usque ad finem fortiter,' et disponit omniasua,-
i CAPDT XLIII. , , . '-.
De communiresurrectione. ",vi en (Sap. vm, 1), et, Cum sil una, omnia innovat
(Sap.<vn, 17). D,eSpirilu sancttf ad Rom,anbs-:Nunc
; Hesuscitat Pater, resuseilatFilius, .resuseitat Sjii- evacuali sumus a lcge mortis in-qua_delineba-
rilus sancius."De Paire in Aciibus : Detispalrum no- vero, ita .ut-SL-rviamus
inur, in novitale spiritus,.el non i.n
strorum suscitavit-Jesura, et nos resuscitabit per vctusiate
in : Hlieree'(/_om.
" vn, 6). _ _
potentiam suam n,
(Act. 32). D.eFilio Evangelio CAPDTXLVIII.
Multfaulem-Judaeorum .veneruni-ibi, non soluni C De communisignaculo Trinittttis. •, ....
propter Jesum, sed ut Lazarum viderent, quem -re-
-susciiaver.ita morluis (Joan. .xu, 9). De Spiritu san- Signat Pater.sigiiatFilius, signat Spiriius sancius.
DelP.nre ad Corinthios : Qui auiem confirmat nos
clo in Aposlolo : Si-auiem Spifilus ejus, qui susci-
vobiscumin Cliristo, et Christum in vobis, et qui un-
tavit Jesum a mortuis, habitat in vobis, vivificabilel
xii nos Deus, et signavitnos (// Cor. i,.2l). DeFilic
mortalia corpora vestra, pcr inbabitaiilem Spiritum
ad Ephesios : Audienfes verbura Evangelii saliitis
sancium in vobis (Rom. vin, 11).
" veslrce, in quo credenles signati estis (Ephes. i, 13).
€APDT XLIV. DeSpiritusanclo ubi supra : Nolitecontrisiare Spi-
- - -Dccomniuniinvisibititale. ... ritum sanctum Dei in quo signalf estis in iliem re-
- Invisibilis Paler, invisibilis Filius, hoc
-Spiritus deraplionis(Ephes. iv,30).
-saneius. DePatreadCoIosseuses: Qui estimagoDei UAPDTXLIX.
invisihilis (Col. j, 15). DeFilio in libro Job: Sapien- De communi unctione.
tiam Dei unde invenies? Latet enim a' conspeciu
Dngit Paler, nngit Filius, ungit Spiritus sanctus.
465 oronium, et volucribusboeli absconsaest*(Jo-i De Patre in psalmo quadragesimo quarto (Vers. 8).:
1
xxvni, 21). De Spiritu sanclo ubi supra : Et spii itus "D_Propterea unxit le Deus, *Deusiuus oleo lceiUiac.Et
occurril iufacie mea.ei horruerunt capilli mei, et in oclogesimo oclavo (Vers.
'21.): Invcni David sor-
rarries et vultiira et speciem non vidi; sed vocera vum meum, oleosancto unxi eum. De Filio in .Epi-
laiiiumaudiebam (Job iv, 15). siola Joannis: Ei nos unciionem quam accepimus ,i
CAPDT XLV. sancio, manet in nobis, et non neccsse habelis ut
- De communi
vivificatione. . <- ali.tuis doceat vos (/ Joa«. n, 27). De Spiritu sancto
VivificatPafer, vivificalFilius, hoc Sjsirluis san- ,iu Isaia : Sjiiritus Domini super me, propter quod
cius. DePatread Romanos: Quia pairem mullarum unxit me,_eyangelizarepmperibus (Jsai. LXI,1). ,,
4_e.iliumposui:te-anle Denm, cui credidisti,.qui vivi- CAPDT L.
ficai (Rom. iv, 17). -De Filio iri Regum : Domihus - De communi redargutione.
monifical et vivificat(/ lieg. n, 6). Et in Evangelio: Arguil Paler, arguiiFilius, arguit Spirilus sanctus.
.Sicut Paier s,uscitat morluos et vivificat, sicut cl Fi- De Patre in Salonfone ^JVedixeritis : Misericorsest
Tius^juos vult vivificat(Joan. v, 2i). De Spiritu san- -Deusnoster, nonrcddet nobisjeccaia nosfra; ipse
Cio in Epistola Petri .apostoli-: Mbrtificatus carnc, eiiira secuudum 467 patientiam in (ine-
redargiiet
 ""
m VIGILIl TAPSEXSK _ t_>i
"
"pcccalres (Eccli. v, (5,7). De. Filio inlsaia: Es A ' CAPLT LV. .
Sion enim prodiel lex, et verbum Domini de Jeru- Ubi advocali nomen Fiiius el Spirilus sanctus
salem, el judical.it in medio geuiium, el redarguet sorliti svmi.
Advocatus Filius,- advocalus Spirilus sanctus. De
popnlum mullum (Isai. n, 3, _). De Spiritu" sancto
in Evangclio: Cum venerit Spirilus ille sancius, Filio in Epislola Joanriis apostoli: Filioli, nolite pec-
quem riuiiet Paier iu noniino meo, ipse arguet mun- care.-Quodsi peccaverimus, advocalum habemus
duih depeccato-(Joan. xvj, 8). * apud Patiem Jesum Cbristum justumj/ Joan. n, 1)."
De Spiritu sancto in Evangelio : Ego rogabo Patrein,
CAPUT LI. et alium -Paracletum advocalum dabit vobis, Spiri-
De communi coiigregatione. tum
' ' verilalis LJoan. xiv, l<i).,
Congregal Patcr, congregat Filius, congregat Spi- . CAPUT LVL . .. ,
rilus sanctus. De Patre in psalmo centesimo quinto . Ubi Filius cl Spirilus sqnctuspro fidelibus pariier
.(Vers. &1): Salva nos,, Deus noster, ,et congrega nos , . . inlerpellat.
de gentibus. De Filio in Isaia : El ambulabunt in ea .Interpellat Filius, interpeliat Spiritus.sanctus. De
.redempti congregaii per Dominum (Tsai. x.xxv, 9). Filio ad Romanos: Quis accusavit adversus electo's
,De Sp.iritu sancto in Isaia,: Quoniam,J)omimis maa,- --'Dei? Deus qui -jusiifie.au Quis est qui condemnet?
,da\il illis,et Spiritus ejus congregavit eos (Jsai." Chrislus-Jesus, qui mortuus 469 est. magis aulem
xvxiv, 16). .... et resurrexit, qui est in dextera_Dei, qui etiam in-
CAPDT LIL . lerpellal pro nobis (Rom. vnf. 55). De Spiriiu san-
Quod omnis Trinilas ubiqueconshtat. cto ubi supra: Si autem quod non.videmussperamus,'
•'• Dbique Paler, ubique Eilius, ubiqueSpiritus san- et per pafentiam exspectamus. Similiter autera et
ctus. De P.itrc in Jeremia : Ilccc-dicit-Dominusvi'r-_ ' Splritus. inlirmitaiem
" ' " 'noslram "uilerpellat (Vers.
l.iliim ,' Deus Israel: CoelunTet leriam.-ego imjdeo 25, 26).' \
CAPDT LVII.'
(Jet\ XXIII,24). Item in Isaia :-€oe_un.mihi sedes est, De communi "
terraaiitem scabellum pedummeorum (lsai. LXVI,1). wdificatione.'
..__Edifical Pater, ccdificatFilius, cedificatSpirilus
"De Filio in Salomone: Sapieniiam autem non vin.cet sanctus. DePalread Corinihios :Dei sumus adju-
maiitia (Sap. vu, 30). Altingil aulem "a Cne usque
tores, Dei-aedificaiioestis (-/ Cor. in, 9). Etiterum :
-ad firiem foriiler (Sap. vm, 1)_ E( in psalmo "cenie- -Si
simo secuiido (Versi 22)"; In omnilocpdominalionis aliquid abumlantius gloriaius .-fuerode potestate
De sancto in : ibo a -nostra,.quam dedit nobis Deus in ae.dificadonemfi-
ejus. Spirilu psalmo Quo Spiritu _ delium Cor. x, 8). De Filio in psalmo cenlesimo -
(/./
tuo, et a facie tua quo fugiam? Si descendejro in i sixlo (Vers. 2): _EdificansJerusalem
ades etc. • quadragesimo
abyssum, (Psal. cxxxvm. 7),
-Dominus, et dispersos Israel congregans. De Spiritu
CAPDT LIII. ; -sancto in Judilh : Magnuses lu et clarus,- et admira-
1
, De commuriiliberalione., '. -bilis in virtule (Judiih. xvi, 1'6). EllnfrarTibi ser-
.. Liberat Pater, liberat Filius, liberat Spirilus san- .viat omnis,creatura , quia tu dixistf et.facla sunt,
clus. De Palre in psalmo septuagesimoseptimo (Vers. rmisisli Spiritum luum et cedifieatasunl (Yers. 17).
-55):>Et rememorati 46S sunl' quia^Deus adjulor CAPDT LVIII. --.
eoriim est, et Deusexcelsus liberalor eorum est. Et. Ubi Trinilas caSlitatemtribuat.
in psalmo quinquagesimosexio (Vers. 3, 4): Clama- Caslitatem.dat Paier, dai Filius, dat Spiritus sah-
bo ad Deum altissimum, ad Dominum quibenefecit ctus. DePatre in Esdra: Tu Deus fortis, magnus, et
milii, misii de ccelo,et.l_i>eravitme, etc. De Filio in .valens.et metuendus, qui custodis lesiamentum et
Evangelio :Si vosFilius liberaverit, vere liiieri eri- . misericordiam (Esdr. i, 5). De Filio in Apostolo :
et et vefitas liberabit*vos Timeo autem ne , sicut serpens asiutia sua seduxit
' tis, cognoseelis verilatem,
56, 52). De Spirifu sanclo in Apostolo: Eyam , iia corrumpanlur sensus nostri a castitaie ,
' (Joon. vm,
Spiritus viise in Ciiristo Jesu liberavit mea lege pec- j. quaeest in Christo Jesu (// Cor,. xi, 5). De Spirilu
"cali et rrioflis (Rom. vm, 2). Et: Ubi spirilus Doroi- sanclo inTEpis_o!a Pelri apostoli :.Aiiimas veslras
ni, ibi et libertas III Cor. ni, 17)'.' per Spiritum castilale ad obedientiam fidei (/ Petr.
• i,22). -' •';.'"
, CAPLT LIV. \
CAPDT LIX.
• , '• •. De communiincrepatione. - De comiritinihabilatione.
IncrepatPaler, increpat Fiiius, increpal Spiritus " Habilat Palei in credentibus,'habilatFilius,»liabi-
sanclus. De Patre iri psalmq cenlesimoquinto (Vers. - lat Spiritus sanclus. De Palre in Isaia : Habc dicit
8, D): U"tnotam faciat poteniiam suam, inerepavit • Dominus Deus 470"omnipoiens : Observate- diem
Rubro mari, et siccatum est. DeFilio in Evangelio : sabbati, et sanclificate eum , ut habitem in medio
Et surgens increpavil vento et mari,- et facta est tran- . vestri (Isai. LVI,l). De Filio in Apocalypsi: Ecce
quillilas magna (Ltic. vin, 24). De Spiritu sancto in tabernaculum Dei cum hoihinibus el habitabit cum
canticO"Exodi:Et per spirUum.iracundiccluae divisa . eis in terris,(_4j.o_:.xxi, 5). Et iterum -.Etinhabiiabo
esl aqua, .gclaverunt
" fiuctusin medio mariv_(Exod. in illis,et inler.eosambulabo, dicitDominus(// Cor.
. «•, 8J. , _. . . vi,-16). DcSpirilu sanctoadCorinihios;Nesciiis quia .
425 COXTRAVARIMADUM LIB. III.. 426
. CAPUT LXV. _ •
teinplum Dei csiis, et Spiri.us Dei Jiabitat in vobis. L
"(/ Cor. lii, U>.? De cor.imuniJestificitiione.
CAPDT LX.
Testificalur Paler, lestificalur Filius, testificatur
De-comiuunicognitione. SpTritus sai.cLu':.De Patre in psalmo octavodecimo
CoguoscilurP.iler, cognoscitur Filius, cognosc-iiur" (Yers. 8) : Tesiimonium Dei fidele, sapicntism prce-
Spiritus sanctus. De Patre ad Galatas :. Nunc autem stiunsparvulis. DeFilio ad Tiniotbcum : Praccipioiil>i___,
cognosceiii<-sDeum, imo cogniti a Dco (Gal. iv, 9). coram Deo, qui coniirmat rimnia, el Cbrisio Jesu,
Et in Epislola Joannis : Scribovol.is, Palr. s, quia qui lestimonium reddidit sub Ponlio Pilato (/ Tim.
cognovisliseuiii qui ab (nilio est {I Joan. n,'15). De vi, 15). 472 De Spirilu sanc'0 in Apo.tolo : Nam
Filio et Palre in Evangelio : Ut cognoscani te soliun ipse Spiritus lestimonium " reddit spirilui noslro
verum Deum, et quem misisiiJesum Ciirisluiii(Jt.8ii. (Roni.xin, 16). - - "
xvti, 5). De Spirilri saiii-toin Evangelo: Ego riigabo- "CAPDT LXVL
Patrem, e"talium Paraclelum dal it vobis Spirilum De communicreatione.
veritatis {Joan. xiv, 16). Et infia : Vosauiem cogno Creator dicilur Paier. boc et Filius, hoc Spiritus
vistis euin, quia vobiscuin.est (lbid., 17). ad Ephesios: Illuminafeomnes,
" sanctus.-De Patre
CAPDT LXI. quce'sit dispensalio sacramenti abscondiiia"saeculis
De cqmmunielectione. iu Deo^ qui omnia creavit (Ephes. 111,9). DeFilio a'd-
Roma.hos : Coluertmt, cl ervierunl creaturce potius
Eligit-Pater, eligit Eilius, cl git Spiriius sanclus.
Deus ei Do- quam Creatori, qui est supev omnia Deus benedictns
De-Patrejn Apostolo: Benediclus Paier iii saecula(Rom. 1, 25). De Spiriln sanfcloin Salomo-
mini noslri Jesu Chrisii, qni elegil nos aiite consti- ne : El vidi.t, et dinumeravil, et menfeusest omnia;
tutionem mundi (Ephes.i, 5, &). De Filio i'n Evange- -
sed vos de mundo ipse creavil ea per Sjilriium sanctum (Eccli. 1, 9).
lio: Kon vos me elegisiis, ego elegi
CAPDT LXVII.
{Joan. xv,. 16). De Spirilu sancto in Actibns : Cum
et orassent;.dixit eis Spiritus san- , Dt communi-ducalu.
ergo jcjunassent
elus: Segregaie mihi Barnabam et Paulum in opeie Dux diritiir Pater, hoe.Filius, hoc Spiritus san-
quo eegi eos (Act. xm, 2). clus. De Patre in Deuteronomio: Et dixit Moysesad
CAPDT LXIL omneu Synagogarofiliorum Israel: Scitote el intel-
De communiregno. Iigite, quoiiiam in mantt forti etbrachio excelso
"eduxit vos Deus yesler de medio __Egyptiorum (Deut.
RegnatT^ater, reguat F'Hus, regnat Spiritus san-
Q xxvi, 8). DeFilio in Genesi. Non deficiet princeps
:
ctus. De Palre in Evangelio Si quis non renatus de J.ida, nec dux de femoribus<-jus,"donecveniatcpi
fuerites-aqua «14,71 Spiriiu sancto, non pqlest vi- reposiium esl, et in noniine ejiis-gentes sper.ibunt
dere regnum Dei (Joan.iii , 5). De Filio in p^almo
Dicile in (Gen. XLIX, 10). De Spirilu sanctoin Ezecliiele: Eduxit
nonagesimoquinld {Vers. 10): genlibus,' me Spiriius liomiiii, etposuii me in niedio campo,
Daminus regnavit a ligno. De Spiritu sancio in Sa- el erat ossibus mortuorum (Ezech. xxxVn,5).
plenus
lomone : A spiritu Domini daia esL potestas -vobis
CAPUT LXVIIL - -
{Snp. vi, &). El infra : Et cum esse.is minisiri regni De communivocaiione.-
-
illius, non recie.udicastis (Ihid., §). ,
CAPDT LXIIl. VocatPater, vocal Filius-, vocaf Spiritus sanclus."
DePalread Corinlhios: Unumquemquesicui vocavit'
Decommuniperscrutalione.
Deus ita aml)ulet, sicul etiam iu Ecclesiisoninibus
SercitaturPaier, scrutalur Filius, scrutalur Spiri- doceo (/ C r. vn, 47). De Filio in Evangelio :Trans-
tus saneius. DePaireinpsalmo eeiitesimo irigesimo eunte Jesu vidii bominem quemdain sbdentemad te-
ociavo {Yers. -25) : Proba"me. Domine; scifo cof louium, Madhaeumnomine, et vocavit eum, et 473
meum, scrutafe me, et cognosce semiias meas. De dixit ei: Sequere me (Maltln ix, 9). Di.Splrilu san-
Filio in Apocalypsi: Et scient omnes Eeclesiae quia " cto in Actibus: Et cum servirent Deo, dixit ei. Sp':-
ego sum scruialor cordis et fenum (Apoc.11,25). De riius sancius : Separate mibi Barnab.un et Paulum
Spiritu saneto in Apostolo : Spiiitus eniin omriia in operc quo vocavieos (Act. xiu, 2).
Ecrufalur, eiiam profunda Dei (ICor. 11,J0). CAPUT LXIX.
'
CAPDT LXIV. , Decommunimisericordia.
De communiprobaione. ._ MisericorsP.itet-, hoc Filius, hoc Spiritus sanetus.
Probat Pater-, proliat Filius, probai Spiritussan- De Patre in Aposiolo : Dens autem, qui dives esi in
tuus. De Patre ad Thessalonicehses: Ita loquimur, niisericordia, iti magna carilaie misertus est nosiri
non quasi hominibus placenles,_sed Deo, qui probat N (Eph. n, &).De Filio in Evangelio : Misereor huie
corda nostra (I Thess. 11,i). De Filio in Salomone: turbae, quoniam triilutim habenl, etdimiltefe eosje-
Sicutaurum in forriace probayit eos, etirivenit eos j"nnosnolo (Matlh. xv,'32j. De Spiriiu sanc.q in Za-
dignos se (Sap. m, 6). DeSpirilu san to in Salomo- cliaria: Ecce ego effundam super.domnm David, e_
ne rSpiritus Domini probat eorda {Prov, xvii, 5): super eos qui habitanl in Jcrusalerii Spiritum gratise
uxterminabit aulem impios a terra-^roi'. n,'-22). • et miseralionis (Zach. xn, 10).
"
PATBOL LXII. i.k
427 _ :• VIGILIl TAPSENSIS . - 42S
CAPUT LXX. ^ suin gloriamur, sed secundum mensuram regute
De commuiiihabilatione iempli. qua roensus esl nobis DoininiisJesus mensuram p.-r-
Temp'um Patris, templum Filii, templum Spiiilu-. tingendi usque ad vos (// Cor. x, 12). De Spiriiu
sancli. De Palre in Apostolo : Templum enim Dei sanclo in Salomone: Spirims.sapieniiaerepiet pacem.
sanclum est quod esiis yos. Nemo vos fallat: si quis et dat saluiis fructum; vidit, et dinuroeravit, et
templum Deiviolaverit, disperdet illum Dens (/ Cor. meusus est utraque in dono Dei (Eccli. i, 22).
ni, 17). De Filio in Apocalypsi: Et jUaleaeciviialis CAPDT LXXV.
auro mundo , et templum in ea non vidi: Domiuus De -communimodestia.
aulem et Agnus lemplum ejus cst (Apoc. xsi, 22); Modestia Patris, modeslia Filii, modeslia' Spjritus
'
De Spirilu sanclo ad Corinihios : An iguoraiis quo- sancli. De Palrein Jeremia : Deus, qui modesiia lua
niam corpora vestra templum|in vobis esl Spirilus sancia-conslituisli omnia.deprecor utdesservis luis
sancti, quem habetis aDeo (/ Cor. vi, 19)? gratiam in conspectu regis Babylonis, cui pro pec-
CAPUT LXXL catis nostris et patrum noslrorum-tradidisli nos.(/?a-
De coinmuiii<onsinuiio;ie. ruch. ii, 14). De Filio ad Corinihios: Obsecro autein
Coiisjiliiil Paier., idem Filius., ideni Spirilus san- vos, fr.itres, per maiisuetpdinem etmodesliaraChrisii
-clus. DePatreJeremias : Dixit Dominus Deus: Ecce B (// Cor. x, 1). De Spirilu sancto in Epislola Peiri
cgo consiituite boilie super gentes et regna, ut evel- aposloli: Nou extrinsecus capillorum impliciius, aut"
las et destruas,_et recedifices,el plantes (Jer. l, 10). auri cireumdaiio, aiii habitus veslimenlorum cultior,
De Filio in Actibus: In die quo aposlolos.elegit per sed qui absconsus'esihoino incorruptibiii modestia
:Spiriluin sanctum, quibus consiiiuil jircedicare474 Spiritus, qui est ante Deiirolocuples(/ Per. m, 5) /
'Evangelium (Act. i. 2). De Spirilu sanclo ubi supra : CAPDT LXXTI.
--Aitendite"vobis et universo gregi iu quo vos' Spin- De communi mhsione.
-tiissanciuscoiisiiluii episcopos (Act. xx, 28). W'-,sifPalcr, misil Filius.misit Spiritus sanctus. Du
CAPUT LXXII. Palre in Apostolo : Misit DeusEilium suum in-simi-
De communimanifestalione. liludine camis peccati (Rom. vni, 5). DeTilio.iu
Manif-slal Pater, manifestat Filius, manifestat Evangqlio: Misi vos metere nbi noh seininastis (Joan.
"Spiriius saiiclus. De Palre ad Romanos : Quia quod IV, 38). De Spiritu sancto in Aciibus . Pelro hcesi-
ndium est Dei,"manifestum est!illis, Deus enim iilis' lanle de visu ,' dixit ei Spifilus sanclus: Surge, vade
mahifestavil (Rom. I, i§). De Filio in Evangelio»: cum illis, quoniam ego misi eos (Act. x, 20).
Hoc pfiiniim signorum fecitJesus in Cana Galilaeac, CAPDT LXXVll.
ei manife^tivii potenliam suam (Joan. n, 11). De ^* De communi prolectione.
Spirilusnictoad Corinlhios fDnicuiqueaulem datur 4176 Protegii Pater, protegit Filius, protegit Spi-
.inanifeslaiio Spirilns ad iitilitatem (/ Cor. xn, 7). ritus sanclus. De Patre in psalmo octogesimo tertio
CAPDT LXXIII. (Vm.lO): Prolector, nuncaspiceinf]acieChristi tui.
De cominunioslensione. De Filio in psalmo sexto decimo (Yers. 8)': Custodi
Ostendit Paier, ostendit F.lius , oslcndit Spiriius ine, Domine,ul pupillam oculi; subumbra alaruro
sanetus. De Paire ad Timdiheum : Dt serves manda- tiiaruin prolege me. De Spirilu sanctoin Salomone :
tumsine macula irreprehensibile, usqiie ad advenlum Spiriius Domini prolectio e_.t, et firmamenlum viriu-
Domini uoslri Jesu Christi, queiii in suis temporihus tis (Eccli. xxxiv, 19).
-ostendet beatu. et solus poiens Rex regum, $i Do- CAPDT.LXXVIIL
roinus dominanlium (/ Tim. vi, 11). De Filio iii Evan- De communidigito Trinilalis.
:
-gelio D co vobis amicis meis , ne limealis eos qui Palris, digiius Filii, digitus Spiritus sancti.
-occidunt corpus, et post haec non habenf amplius DeDigitus Patre in Exodo : Dixerunt magi Pharaoni regi:
quid faci ml: oslendam aulero vobis quem timeatis DigitusDei esl (Exod.^VIH,19). Itemibi: Et accepit
(Luc. xn , &). Ei in Evangelio : Mulla bona opera Muysesduas labulas seriptas digito Dei (Exod. xxxi,
oslendi voliis, propter quod borum opu. lajridatis me n De Filio in Evangelio: Et incliiians se Jesus di-
18).
.(Joan. x,32). De Spiriiu sancto ad Corinthios: Ser- gilo scribebat in terra (Joan. viu, 6). De Spiriiu san-
•mo roeus et pr.cedicatio roea non in suasonis sa- clo in : Si ego in digito Dei ejieio d*mo-
sed in ostensione ct Evangelio
pientiae verbis, Spiriius virtutis nia, uliqtic appropinquavit in vobisregnum Dei (Luc.
-
(I Cor. ii, 4). " ^ xi, 20). In alio loco : Si ego in Spiriiu Dei ejicio dce-
^ CAPDT LXXIV.
De communi mensura. " ' ' - Dei
mones, seilole quiap.rvenit in vosregnum ' (Malth.
XII,28).
Mens.uranidal Paler, mensuram dal Filiu ., inen- CAPDT LXXIX. - -.
suram dal Spiriius sunclus. De Patread Romanos.: , De communifide.
Non plns 475 q,iam oporfel sapere, sed sapere ad ~ Fides Patris, - ffdes Filii, fides Spiritus sancli. D<-
temperantiam, uiiicuique.sicuiDeus par.iiiuse-t meu- Paire adRomanos: Quid enimsiquidam illorum nmi
suram Tidei (fiom. xn, 3). De Filioad Corinlbios : crediderunt: nunquid incredulitas illorum fidemDei
Sed el nos ipsi inter nosmelipsos metienies et com- evacuavit (Rom. m, 3)? De Filio in Aposlolo: aQuod
paranies nosmelipsos nobismelipsis, non iq immen- auterrivivoin carne, iii fide vivoFilii Dei, qui dile>,it
 ' 430
4|9 CONTRAVARlMADDMLIB. 111.
me(€«/". li, 20). DeSpiritu sancto ubi supra : Habeff- _\ Vad imaginemsuam, et.insufflavit in faciem ejus spi-.
les eumdem spiritum fidei sicut scriptum est: Cre- ritum viiae,-ei faclus est hoino in animam viventem
didi, propter quod loculus suni'(// Cor. iv, 15). (Gen. II, 7). De.Filio iu Evangelio : Et insufflavil iu
CAPDTXXC. faciem diicipulorum suoriim' diceus :_AccipiieSpi-
-' __.
e communipnvdiclione. rituiii sanctum (Joan. xx, 22). DJ Spiritu sancto in
477 Prcedixit Pater, prcedixit Filius, praedixit Ezechiele: Ilcecdicit Dominus : A quatuor ventis
Spiritus sanclus. De Patte in Actibus : Deiis aulem, veni, Spiritus , et insuffla super inor uos isios, et
quceprcedixitper os sancioriim prophetarum suorum reviviscenl ' "
(Ezech. xxxvn, 9).
jiixta Christum suuni implevit (Act. ui, 18). De Filio V CAPDT XXCV. ,
inEvangelio : Et.riuniiate fratribus, quia prcecedet De communirepletione:-
vos in Galilaeam;-ibi eutn videbilis, ecce prcedixivo- Impli-t Pater, 'iinplet Filius, imp.et Spiritus san-
bis (Matth. xxviu, 7). DeSpiritu sanctdin A<tibiis : Ctus. De P.dre in Jeremia : llaec dicilDominus Deus
-Stans vero Petrus cum undeciin, elevaia\oce-dixit : Israel : Cceluinei leiram impleo (Jer. xxin, 24). De
Viri fratres, oporlet impleri Scrijiluram quain prcc- Filioin.Apostolo : Dominusautem impleat corda ve-
dixit Spiritus saticius per os Davidde Juda, qui fuit sira omui opere et sermone -bdno (llTan. u, 16).
diix edfumqui comprelieiiderunt-Jesiini (Act. i, 16). 1B De 479 Spirilu sanclo in Aciibus : Facius est su-
CAPDT XXCI. . bilo sonus tanquam spiritus validi, et implevil om-
Decommuni documentq. nem locum in quo erant sedenies (Act. n, 2).
' '
Docel Paler, docetEilius, docet Sjiiiitus sanclus. CAPDT XXCVI,
De .Patre in^ psalmo sepluagesimo (Vers. 17) : Do- De' communi dono.
cuisii me, Deus, a j"uventuteniea. Etiii cenlesimo DonumDei Patris, donum Filii, donum etSpiritus
quadragesimo terlio_(V_T5.1) : Benediclus Dominus sancti: De Patre In-Apostolo : Gratia salvi facti eslis
Deus, qui docel manus meas ad preeliuin, el digiios jier iidem, et hoc non -ex vobis, Dei Donum est
meosad hellum. De Filio iir EVangelio : Et circui- (Ephes. u, 8).! De Filio in Saloihone : Quia -nemo
.bat Jesus ciyjlales omnes el easlella, docens insy- esse potest eontinens, nisi Deiis dei; ei hoc ipsura
liagogis eorum (Matth. IV, 25). Et iteium : Cum se- sapienlice eral, scire cujus esset hoc donuni (Sap,
tlisset, aperuil os suum, el doce_bateo's(_l/a../..v,2), VIII,2). De Spir lu sancto in Aetibus : Poenitehiiaro
DfrSpirilusanclo in Evangelio : Cum autem veneril agiie, et baptizelur unusquisque in noraine Doinini
Paracleius ifle spirilus vetitaiis, docebit vos omneni Jesu Chrisli, ct accipietis donum Spiritus sancii
v.efitalgm (Joan. xvi, 15}. - nL (Act.n, 38). - .
_ CAPDTXXCIL CAPDT XXCVIl.
De communi imperio. Decoinmuni locuiione.
linperal Paler, idemFilius, idem Spiritus sanclus. Loquilur Paler, loqnilur Fi'ius, loquilur Spirilus
_.I)e Palre in Lpistola Petri secunda : Haec erinii fa- sanctus.-De Patre in psalmo sexugesimo primo
cienies non erral.iiis, sed.minisirabitur vobis iiilroi- (Vers. 12): Semel-IocutusestDeus,.duo hcecaudivi.
lus in ce.ernum imperiuro Dei (// Petr.t, 10). .De Et: Deus locutus est in sanclo SIID (Psal. cvn, 8).
Fibo iu Evangelio : Surde et niute spiriius, ego libi De Filio -in Evangelf) : Loquenle Jesu ad lurbas,
impero ui exeas ab eo, ei ainplius iie,iiitro.-as in Ecce mater ejus et fraires foris sjabani, .quaerentes
eiim (Marc. ix',24). 478 ^1 '• Iniperavil, venio et loqui cum eo (Matth. xn, 46). ltem ibi .-Loquorvo-
mari, et facta est tranquillitasmagna(__f<.../i.vui, 26), bis, el non credilis (Joan. x, 2S). De Spirilu sanclo
DeSpiritti sancto inJob (Job xxxviu,- 29) : De Spi- in Apostolo : Spiritus est qui loquitur inysteria
ritu Dumini daiur glacies stqier ierram.. Et infra : {/ Cor. XIV,2_). - •
suo CAPDT XXCVHI.
Imperio fecit nivem, pot. n.iasua giravil ccelum De communirelribulione.
, in circuitu gloricc su:e (Job XXXVJI,
' ' CAPDT XXCIH. 6). - •_ Reiribuet Paier, retribuet Filius, retribuel Spiri-
)
De communi disciplina. - ,ius sanctus..De Patre in Apostolo : Si lamen justunt
Disciplina Pairis,"disciplina Filii, disciplina Spiri- est apud Deum retribuere liis qni vos tribulant, tri-
tus sancti. De Palre in SaIomone:_Fili, ne neglexeris bulationem; et vobis qui Lribulamini, requicm (//
disciplinain De ,.neque delicias ab eo conepius Thes. i, 6). De Filio in Aposlolo : Milii vindiciam,
^Prou. ui, 11). He Fiiio in psalmo sepiimo deciino ego reiribuam, dicii Dpminus (Rom. xn, 19). De
{Vers.36) : Dexiera ttia suscejiit m<-,et disciplina Spirilu sancio 480 m Judicurii : Si eniiii congre-
luajpsa me docebit, et docirina lua diriget me in gaverini se in unum, et verierint ad terminos Jeru-
finem. De Spiritu sancto fu Salomone : Spiiitus salem, et expugnaverint vo<, ego miltam Spirituin
euim discijilinaeeffugiet (iclum; ct auferei se a cogt- lneunij <tretribuel eis quce ipsi retribuerunt vobis,
lationibus, quce sunt sine inielleclu (Sap. i, v). _ . CAPUT XXCIX. ..
CAPDT XXCIV. De comtnunirespectione.
: De communiJnsuffldtiqne. _ liespicil Pater, respicit Filius, respicit Spiriius
, Jtisnlflat Paier, insufflal Filius, insufflat Spiiims .S.anc(us.DePalre in Ccnesi : Re.pexit Deusin Abel
lanclus. De Paire in Genesi: Et fecit Dcusliomiiiem ei super munera ejus: super Cain auiem cl munt-ra
 • "
iol VIGILIITAPSENSIS 43.2
ejusnon respexit (Gen. lv, •_).De Filioin Evangelio : A Aposiolo: DtTulgeat in eis illuminatioSpiritus san-
Respiciens Je.us «ogitatioues eorum, dixil: Quid cli (11 Cor. IV, 4). - •
«ogiiat_s-mala in cordibiis veslris (Matth. i\, 4)? : CAPUTXCIV. , -
Dri Spirilu sancto in Apocalypsi : Hi sunt sepleui De communiapparitione.
spiritus 'qui inspiciunt universam terram ( Apoc. 482 Apparuit Patcr, Filius, Spiritus sancin>.
v, 6). . - . De Palre in Aclibus : Deus glorice apparuil Patri
CAPUTXC. -
nostro Abraham cum essel in Mesopotamia(Act.
De communi placito. vn, 2). De Filio in Joannis Epistola : Ipse appar_.it
Plaeuit Patri, piacuit Filio, placuitSpiritui sancto. Filius, ut solvat opera ^iaboli (1 Joan. 111,8). Pe
De Patre in Apostolo : Posiea quam placuil Deo, qui Spiriiu sancto in Job : Et spirilus apjiafuit in oculis
mesegregavit ex utero malris meae, ut revelaret meis : el horruerunt capilii mei, et vulium et spe-
Filium-suum in me (Gal. 1,15). Etin psalmo : Pla- ciem non vidi, sed Eaaium vocem amliebam (Job
cuit Deo-super vitulum novellum corima producen- iv, 15).
•lemet ungulas (Psal. LXVUI, 52). De Filio in psalmo CAPDT XCV,
sexagesimo seplimo (Yers.T17): Monleminquo.pla- De commiiniverilate.
cuit Deohabilare in eo, etenim Dominushabitabit g Verilas Paler, veriias Filius, hoc et Spiritus san-
usque in finem, etc. De Spiritu sancto in Actibus : ctiis. De Palre in psaitno tricesimo (Yers. 6) :" Re-
Placuit Spirilui sancto et nobis, nibil amplius oneris demisii me, Domine Deus verilatrs."In manus tuas,
imponere vobis (Act. xv, 28), elc. Domine, commendospiritummeum.De Filio inEvan-
CAPUT XCl. gelio :Ego stim via, veritas, et \ita (Joan. xiv, 6).
De communiintellectu. _ , Ilem ipse ad Palrem : Sermo luusveriias est{Joaii.
xyn, 17). De Spiritu-sancto in Epistola Joannis :
_Intelleetum dat Paler, hoc Filius, hoc Spiritus
Spirilns est verilas (/ Joan. v, 6).
-sanclus. De Patre in psalmo quinlo decimo (Vt.rs.7):
-BenedicamDominum, qui mihi tribuit inlelleclum. CAPUT XCVL
De commuriimandatd.
De Filio in Apostolo : Inlellige qucedico,481 daliit
Mandaf Pater, mandat Filius, boc et Spiriius san-
erimi libi Dominusintellectuin (// Tim. 11, 7). De
ctus. De Patre in psalroo sexagesiuio septfmo
Spirilu sanclo ubi supra : Ideq et iios ex qua die
audivimus, non cessamus pro vobis oran.es et po- (Vers. 29)ileslamenium Manda, Deus.virluti luce.Et mandavit in
suum (Pss(. cx, 9). De Filio
-slulanles , ut impleamini agnilione voluniatis ejus, celernum
iri Evangclio : Haec mando, ul diiigalis" invicem
in omni sapienlia et in.elleclu spiriiali (Col. 1, 9).
Q' (Joaa. w, 17). De Spiritu sancto, in Isaia : Vernm-
CAPUT XCII. lamen legitima mea custbdite, quaeego mando-vobis
De communimundatione. de Spiriiu meo, dic.t Doininus. '
"•"MundatPatef , mundat Filius, mundat Spiriius CAPUT XCVIL
-sanclus; De Patre in Ezechiele : Et salvos eos lacit De communiinspiratione.
de universis sedibus suis, in quibus peccaverunt: 483 Inspirat Pater, -inspirat Filius, -ct Spirilus
mundabo eos, eterunt milii populu', et cgo ero eis sanctus. De Paire in-libro Joh : Spiritusquilecitme,
"Deus ; servus meus David rex super eos, et paslor et inspiraiio omnipoii-nlis Dei qui docel me (J_<sb
'crit omnium eorum (Ezech. xxx\n,' 25). De Filio in xxxii, 8). De Filioin psalmo septlmo decimo (Fers.
-Evangelio : Habens venlilabrum in manu sua, et 14): -Ab increpaiione tua, Domine, ab inspirationa
inundabit ciream suam, et congregabit fructum in spiritus irce luae. De Spirilu sanclo in Evangelio:
'horrea sua, paleas autem combureiigni inexstingui- Spiritus ubi vult spirat, et vocem ejus audis (Joan.
bili.(Mallh.^m, 12). Et : Carq ei sanguis Filii ejus iiij 8), etc. ""
roundai nos ab ofnni peccato (i Joan. 1, 7). De Spi- CAPDT XCVIII.
rilu sancio in Isaia : Et mundabit Doroinus sordes De commuriisignificalione.
filiorum et filiaruro Sion, ei sanguinera Jerusalem :) SigiiificalPater, significat Filius, hoc et Spirittis
•emundabt de medio ejus in sp ritu judicii ei spiritu " sancius. De Palre in psalmn quinquagesimonono
mrdoris (Isai. iv, 4). (Yers. 6) : Deus, repulisii nos, et,deduxlsii nos. Et
- "
CAPDT XCIII. infra : Dedislimeluentibiis le significalionem,ui rn:
De communiilluminalione. vgianla facie arcus. De Filio in Apocalypsi: Apoca-
IHuniinatPater, illuminat Filius, illuminalSpiri- lypsis Jesu Chrisii, quam dedit illi Deus ostendete
tus sancius. De Patre in psalmo septirao decimo servis suis,,et significavit,miitens per angelum suum
De -Spiritu sancto ad
(Yers. 29) : Tu illumiuabislucernammeam; Domine servosuo Joanni (Apoc.i, 1).
Deus mens, illumina lenebras meas.De Filio in Apo- Hebrceos: Non sine sanguine, quem offert pro se
stolo : Cum aulem venerit Dominus, et illuminave- et pro populi ignoraniia, significanle hoc Spiritu
rit abscondita tenebrarum, et|palam faciet cogita- sancto (Hcbr. ix, ~t_). _.
liones cordis eorum (/ Cor. iv,"5). Et iterum : Ex- CAPDT XCIX.
surge qui dormis, et eleva le a raortuis, et illumina- Decommunievangelizalione:
bil le Christus (Ephes. v, 19)., De Spirilu sancto in Evangelium Dei Pair'f<,EvangeliumFilii, Evaa-
_,« CONIRA PALLADIUMARIANUMLIB. I. • -m
sancti. Det Paire adTinioiheum : A CAPDT C. -
"gelium Spiritus - ' • Ubi illuxil Trinilas.
Et si quid aliud sanaedoctrince adversatur, qiice est
' 484 UUixitPaler, illuxil "Filius, illuxit-Spjritus
secundum Evangeiiura glorice beati Dei {/ Titn,_
sanclus. De Palre in Aposlolo : Deus aulem qui dixit
i, 10). DeFilioad Epbesios : lnlerficiens inimicl-
de icnebris lumen splendescere, illuxit in cordibus
tiam in semelipso, et veniens evangelizavit pacera veslris"{// Cor. iv, 6). De Filio in psalmo cenlesimo
\E_ph.s.n, 18). Dem ibi: Testis enim mihi eslDeus, septimo deeimo (Vefs. 26, 27) : Benedictus qni
cui servio in spiriiu meo in Evangelio Filii ejus -venitin nomirie Domini, Deus Dominus, et illnxitno- .
(Roin. i, 9). De Spiritu sancto in Epistola Peiri: Vo- bis. De Spiritu"sanclo in jiroplieta : Non absconde-
bis aulem hionsiraverunl baec, qui vobis evangeliza- tur ullra facies mea ab eis, pro eo quod illuxit Spi-
in Spiritu saucto (1'Petr. i, 12). rilus meus super universam domum Isracl, dici
yerunl _Dominus (Ezech. xxxiv, 29).

GO-NTRA TALLADlUM AWANUM'-'

LIBRI DUO. ;

LIBER. PRIMXJS.
GEaTAEPISCOPORUM AQCII-EIiEADVERSOM H_ERETICQS AlUANOS.
'485 %agrio et Eucherio vv. cc. coss., ni nonas B venarura copiain_recolentes. Nain quod.Ainl.rosius,.
Seplembris, Aquileiae-fnEcclesia considentibus epi- et vitcemerito elDei dignatione conspicnus cpisco-
scopis, Aquileiensiumcivitatis Yaleriano, Ambrosio, pus Mcdiolanensiuni-civilaiis, ibi multitudinem non
JEusebio, -Limenio, Anemio, Sabino, Abundantio, ppus esse snggerii, ubi veritas noii laborarel in plu-
Artemio, Conslaniio, Justo, Philaslro, Constanlio, ribus, si locala esset in paucis : seque eorum qui
Theodoro, Almachio..Domriuio,Anianiio, Maximo,' conira asiarent asseriionibus, et sacerdotes vicina.
Felice, Bassiano,Numidio, Januario, Proculo, He- rum ex Italia civitaium, satis abhndeque' s.ufficere-
1 odoro, Jovino, Felice, Exsuperantio , Diogene, posse suggerit, abstihendum venerabiliutn -yirorum
Maximo,Macedonio,Cassiano, Mareeilo etEuslalhio, fatigalione censuimus : ne quis vel maturo aevo gra-
episcopis. -- - . vis, vel corporali .debililate confectus, vel laudabili
-Amtrosiusephcopus dixit : Diu ciira acta traciavi- paupertate mediocris, insuelas repetat lerras, et re-
m^. Et quoniam tanla-sacrilegia a Palre Palladii et liqua: .
Secundiani nostris auribus ingerunlur, ut dilficile Q Ambrosiusepiscopusdixit: EGce quod Clirislianus
quisquam credat iam aperle eos blasphemare po- constiluii imperator. Nolu t injiiriam facere sacerdo^
tuisse : vel ne qua ipsi calliditale dicia sua posiea tibus : ipsos interpretes constituit episcopos. Ac per
negare conenlur, licel de lanlorum sacerdotum te- hoc, qiionitimin sacerdotali concilio consedimus, re-
slificalionedubilaii non quea.t: laraen quoniam om- sponde ad ea quce libi proponuntur. Arii episiola
nibus episcqpis placei, fiant aeia, ut unusquisque lecia est: eliam nunc reciiabitur, si tibi videtur. A
proiessionem suam postea negare uon possii. Quid principio habet blasphemias, solum Pairem ceternum.
ijjifur vobis, sancti viri, placeat declarandum est. dixit. Si libi videtur. quod Dei Filius sempilernu^
Omttesepiscopidixerunl: Placet. non sit, hoc ipsum quemadinodum vis aslrue :.si
486 Ambrosiusephcopus dixit : Disceplationesi damnaiidum pulas, damna Evangelium. Praesens est
lios-.raeex re firmandaesunt scripto imperiali, ul et Aposlolus, omnes Scripiurce praesto smil, unde
* - vis astrue, si putas non esie- Dei Filium sempiler-
allegenlur.
Sabinianusdiacbnusrecitavil : num. ._,
Atnbigua dogmatum reverentia ne dissideant sa- Palladius dixit. Vestro sludio faclum est,-sicut.In
eerdotes, <juamprimum experirf cupi.entes, conve-- - dicat leclio sacrcea vobis prolaice, ut nonesset gene-
hire in Aquileiensiumciviiaiem, ex dioecesi meritis>D rale et plenum concilium. Absentibus consacerduti-
excellentice tuce creditam , episcopos jusseramus. bus nosiris nos487 respondere non possumus.,"
Neque enim coiitroversiae dubiae senlentiae reclius; Ambroshis ephcopus dixit : Qui sunt consories
polerant expediri, quam si oborlae altercationis in- vestri ?'
terpretes ipsns constiluissemus antisiites; ul videli-- Palladius dixil : Orfentales episcopi.
cet a quibusproficiscuntur instilula doctrince, ab eis- Airibrosiusepiscojt&s dixit: Interim quia sujieriori-
dem discordis eruditionis repugnantiie' solverentur. bus lemporibus conciliurasic faetum est, ul Orien-
Neque sane nunc aliier juliemiis ac jussimus; nnri tales in Orientis parlibus constituli baberent eonci-
iiiveftenles pracepii tenore*m,sed superiUiam con- lium, Occidesiialesjn Occideiiie ,'nos in Occidenii=
 ioS ~ YJGlLll TAPSENSIS _w._
par.ibusconstituli convenimus-ad Aqnileiensium ci- A die«, elante Jiidtium respondefel seadfiilurum. Quid
vjia-em juxo iuiperatorisprcecep.um. Denique et an ergo exspeciabas? Dt di.cs prieiitalium consortiura
l>ra.feclHS',liali-e"lit[erasdedil,-ut_si vellent"conve- tnorum senlenii.im exspeclandain, sic debuisti man-
.nire, jn poleslate haberent. Sed quia scierunl con- dare, non promillere confliclum.
-Mieiudinem hu]usm»di, utinOriente Orienlalium Palladius dixif; Qnia qnasi ad concilium plenutn
.esset concilium.intra OccidentemOceideniali"uiii,idec veneram, Vidi non eonvenisse eonsor.es "meos: ut
pulaverunt non esse veniendum.' convenirein etilicerem, secundum jussionem ege-
Palladius dsxil: Imperator nosler Gratianus jussil riiis in prapjudcium futuri concilii. •>
Orientales venire., Negas tu jussisse eum? Ipse impe- Ambrosittsephcopus dicit :Dl_iodie resideremus,
rator nobis dixit se Orientales j'ussisse venire. ipse e\egisii. Denique etiam hodie tu ipse dixisti,
Ambrosiusepscopus dixit : Dliquejussit, qui non quia Chiistiani ad Christianos venimus. Chrisljanos
prohibuit huc venire. nos probasti. Promisisti te eonfliclaturum, promisisli
Palladius dixit: Sed ne venirent tua petitio fecit: (e allatururo esse rationem. Libenter itaque accepi-
sub specie falscevoluntaiis hoc impetrasii, et distu- mus praefationem tuam. Optavimus utquasi' Cliri-
iisli concilium. .- , , siianus venires-. Obiuli libi epistolam Arii, quam
Ambrosiusepiscopus dixit : Non bpus est evagari B scripsit Arius, de cujus nomine dicitis vos frequenter
diutius;responde nunc. Bene dixit Arius solum :e- inj'uriam sustinere. Dicilis quod.Arium non sequa-
•ernum Patrem ? et secundum Scripturas hoc dixit,- _ mini. Tlodie aperta debet esset senteniia. Aut con-
an non? demna illum, aut astrue quibus vis lectionibns. Et.
Palladius dixil rNon (ibi respondeo. . addidit : Ergo, j"uxta epislolam Arii, Chrislus Dei
Constanlius episcopus dixil : Non respondes ," qui Filiiisiibn cst sempiternus ?
(andiu blaspliemasti? Palladiits dixit : Nosdiximus probaluros nos Chrh""
Eusebius ephcopus dixit: Sed debebis simpliciler slianos, sed in concilio pleno. Non vobis responde-
fidei tnae proiiere liherlatem. Si a (e gentilis exige- inus omnino, in prcejudiciutnconcilii futuri.
ret quehiadmodum'in Glirislum crederes, confileri Eusebius episcopus dixil : "Sine callidiiate -fidei
erubescere non deberes. tuce489 professimiem debes exponere. "
Sabinus'episcopusdixit: Tu petisti ut respondere- -Pdlladiusdixit: Et qiiid concilioreservamus?
mus hodieex volunlatelua, eturgenteieconvenimus, Ambrosiiisepiscopusdixil: Omniore condemnatio
el non exspeclavimus reliquos fralres qui polerant facta est :n eum qui negaret Dei Filium sempiler-
venire. Proinde rion tibi Iiberum esl evagari. Cbri- mim. Negavil Arius, bunc sequilur Palladius, quhion
sium dicisessecreatum? auiseiniilernumdicis esse C viilieoiidemnareArinm. Ilaqufeutrum hujusprobanda
- ' senientia sii, considerate : et utrura secundum Scri-
Filium Dei? *
Palladius dixit : Dixi libi"? No. ideo scripsimus plnras dicai, autconira Scripturas, intelligereUquet.
voliis ul veniremus et conviiicereriiiis quod non Lectum est enim : Sempilerna virlus Dei alquedivini-
iccte fecisseiis subreperelropeiatofjj.- tas. Dei virius Cirisiusest.-Siigitur semplierna Dei
Ambrosiusepiscopus dixil: Legatur epislola Palla -, virlus est, sempiternus"uiiqueChristus est, quia Chri-
dii, utrum nobis boe mandaverit: et docebitur quod sius est Dei virtus.
eliam nunc falll. Eusebius episcopus dixit : Ilaec fides nostra esi,
P-alladiusdixit: Legatur plane. bccc iulelligeniia caiholica". Qui haec ndh dixeiii,
Episcopi dixerunt: Imperaior 488 cllm<-ssetproa- aii-illiema.
sens Sirmio, nfillum interpcllasti, anipse (ecompu- Oirinesephcopi dixerunl: Analhema.
lit ? E. a-ldidit: Quid-a<fista re<pondes? Eusebius episcopusdixil: Specialiter dicit solum
Palladhts dixit: DixUmiliT,Vade. Drximus, Orieri- Pairem sempiternum, "et F-iliumaliquando eoepisse?
tnles conventi snnl?'Ait, Comeiiii snnl. Nunquid si Paliadius'dixit ;"Ariumnec vidi,'nf-c seip qui"sit.
Ofienlales non fuisseni eonviiili, nunquid nos con- Eusebius ep'scopus dixit: Arii blaspheniia prolata,
venissemus? 0 in qua negat Filiuin Dei sempiierhum. Hancpeift-
Ambrositisepiscopus dixit: Sequestrala sit causa diam damnas cum auclofe, aut asseris?
'Orientalium, sent.mliam tuam hodie-qmrro. Arii Lilii Palladius-dixit: Dbi auetorilas pleni concilii non
'
episiola lecta esi. Soles te Aranum negare. Aut da- est,non dico. ..
mna hodie Arium, aul defende. Ambrosiusepiseopus'dixit : Dubitasdamnare pnst
Paliadius dixit: Non est atictorUatis tticeul hoc a divina judieia, cum ircpueril niedins?'E/ addidit:
: Dicantenim sancti viri legati Galforum..
me qncoras.
Eusebius ephcopus;_.._...;Non credimus religiosuin Consianlius episcopus et legatus Gallorum dhit,:
imperalorein aliud dixisse qtiam scripsi.t. Episcopos fl.incimpieiaiemejusliomiiiis,etsemperdainnavimus,
jiissiiconveri.re.: non potuit tibi soli conlra rescri- ctnunc damnamus non solum Ariurh, sed et"quicun-
ptum suum dic<re ul sineOrienialibuscausa miniine que Filium Dei non dixeril spmpilernum.
tlic^retur. Ambrpsiusephcopus dixit: Quid eliam dicit domi-
Palkdius dixil: Si itali soli jussi simt conveuiic ? niis tneus Justus?
Etiiyius presbytcr leyaiusdixit : Ul ante qtinluor JHS.USepisropusel L"gaiHs,Ga,Uoru_indix_l:.QuiFi<-
 CONTRA PALLADIDM-ARIANDM LIB. I. . 45§
i57
liuin Dei coietefnumcum Palre-non confiieliir, ana- A.ordineconIiieatur^si tamen confitetur) 491 Palla-
ibema habeatur. dius, ei dicat uirum Dominum Dei Filium dicat . ..
Omnesephcopi dxeruni : Analbema. Palladius dixit: Cum dicat.Filius : . Ul cognoscant-
Ambrosiusepiscopusdixil : Dicanl etiam Afrorum le solum.verumDominum, el quem misisliJesumChri- -
rivium linc aitulere sententias. stutn {Joan. xvn, 5),_ cum affeclu an veritate?
legati, qui omninm
Felix episcopuset legatus dixit: Si qui Filium Dei Ambrosiusepiscopus dixit : Joannes dixit in Epi-
verust Deus (1 Joan, v, 20)., Nega.
negaveiU_.empileriium,et coaeteriiuiiinegaverii, non slol.i sua: Hic esl
solu. ego legatus toiius Africanaeprovinciaedamno, hoc. - -. i .
ted et- cunctus chorus sacerdoLalis qui ad bune . Palladius dixit : Cum dicam tibi verum Filium,
coe-tum sanctissimum memisii, eliam ipse anie profileor veiam etiam divinitatem.
damnavit. • - Ambrosius ephcopus dixil :- El in Iioc esl fraus.
Anemiusephcopusdixil: Cajiul Illyrici, non 490 Sicenim soletis dicere unam etveraro tlivinilalem,
nisi civilas est Sirraiensis. Egoigiiurepiscopus illius utPatris ianlummodo, nonetiamFUii veram etunaw
civilaiis sum. Eum qui non coniiletur Filium Dei divinilatem dicaiis. Ergo si aperie vis dicere, quia
aclernum et coaeternum Patri, quod esl sempiler- -ad Scripluras me provocas, dic quod dixil evangeli-
imm, anathema dico; sed eliam iis qui idem non D sla Joannes : t-Hic eslDeusverus.n aul nega diclum.
confitentur. _" Palladius dixit: AbsqueFilio alius geniius non est.
Ambrosiusepiscopus dixit : Audite sequenlia. Et Eusebiusepiscopusdixit: Cbristus verus Deus. se-
recitatumesl: « Solum aternum, solum sine~'iniiio, cundum omnium fidem et c.iliolicam professionem,
solum verum, solumimmorlalitatemhabentem. . an in senlenlia tua Deus verus non «st?
.. Ambrosiusepiscopusdixit : Et in hoc damna eum, Palladius dixil: Virtus Dei nostri est. :
qui negat Filium Deum verum: Cum enim ipse sit Ambrosiusepiscopus dixil : JSon babes libertatem-
verilas, quemadraodum non est Deus verus ? Et ad- profiiendi, ac per hoc, anatbema ei qui non confile-
didil : Quid ad lioc? ' lur verum Deum FHium Dei.
Palladius dixii: Filium v •rum qui non dicat_? Omnesepiscopidixerunl : Anathema habeatur qut
•
Ambresiufrephcopusdixit.: Arius negavit. Cbristum FiHum Dei, Dominumverum non dixerii.
Palladius dixil: Cum Apostolus. dicai, Chrislum Iterum addidit: « Solumverum, solumimmortalilatb<n
super oinnia Deum, potesl aliquis negare vermn Fi- habentem. _
Jium Dei? . - Ai)i/ii:os?usepiscopus dixil: Filius Dei babet im-
Ambrosiusepiscopusdixit: Dt scias quapi simpli- moriaHtatem,aut non babei, secundum divinitatem?
citer veruas a nobi_>requiratur, ecce dico ego ul n Palladius dixit: Apostoluinadmitlis, aunon?<iRea:
dicis, sed semiplenum habeo : cura enim ita dicis, regum, quisolushabet immortalitalem(l\Tim. vi, 16).)
videris negare Deum verum : si autem simplicter Ambrosiusepiscopus dixit: De fihrislo .Filio Dei
confiieris verura Deum Filium Dei, eo ordine astrue quid dicis?
quo ipse propono. "* Palladius dixit : €hrislus nomen divinum esl, an
. Palladius dixil: Ego secundum Scripturas tibi lo- humanura? - . --
quor, verum Fdium Dei Dflininnmdico. Eusebius episcopusdixil: Secundum carnis quidem
. ..-Ambrosiusepiscopusdixil : Veruni Dominum dicis sacramentum Chrisuis - dicidir : sed idem -Deus et
Filitim Dei? liomo est.
Palladius dixit: Cum verura Filium dicam, quid Paliadius dixit: Christus nomen carriis est, Chri-
'
amjilius ? . stus nomen humanum esl, ei respondele vos mihi.-
Ambrosius ephcopus dixit: Non qupero lantnm- Eusebius ephcopusdixit; Quid superlluis immoia-
modo ut verum Filium dicas, sed ut verum Dominum ris ? Cum legereiur impietas Arii, qui hoc dieil de
Dei Filiumdicas.- Patre, quia solus hahet immorialitaiem, atlulisti te-
Eusebiusepiscopusdixit: Chrislus Deus verus esi, siimonium _adconsensum impietatis Arii, ex Apo-
secundum omnium fidem, et catholicaro profes- i\ slolo, dicens: iQui solushabeiimmorlalilatem,ellucem
sionem? - - habilat inacassibilem (Ibid.).t Sed si intelligis, lotius
Palladius dixil: Verus Filius Dei est. . naiurae dignitaiem in Dei nomine exprcssit: siquidem
Eusebiusepiscopusdixit: Nam et nos per adopiio- in Dei nomine 492 Pater el FHius designanlur, ,
. nera filii sumus, ille secundum prdprieialem genera- Palladius dixit: El ego vos quod interrogavi, re-
lionis divinae.El addidil : Confiteris ergo verum Fi-
spondere noluistis.
lium Dei Domiuuin verum esse, secundum diviniia- Ambrosiusephcopus dixil: Aperte de te sententiam
lem et proprieiatem? ^ qucero : Filius. Dei habet inimorlalilalem secunduin
Palladius dixii;. Verum Dei Filium unigenjlum generationem divinam. an non babei?. • -.,
dico. - Palladius dixit: Secundum generalionem divinam
Eusebiusepiscopusdixit : Hoc ergo pulas conlra incorruptibilis est; per carncm mortuus esi, .
Srripmras, si Cbristus De.usverus esse dicatur? Ambrosiusepiscopus-dixil : Non divinilas .mortua
Cumque Palladius reticeret, ..Ambrosiusepiscopus esi, sed caro monua est.
. dixit: Solum verurn Filium Dri qui dicit,-et non vult Palladius dixit: Anle, vos mibi respondett:.
dicere Dominum verum, videlur negare. IIoc igiiur Ambrosiusephcopus dixit: Filius Dei secunduni di-
 .459 . VIGILII TAP-SENSIS. 140
"vini_a_eih-_.aBet immorialitatem, an non habet? Sed A lum video) Filium Dei Palladitrs negarc cffnaius est,
i
etiam fraudes et insidias tuas non secundum Arii Eusebiusephcopus dixil: Qui nega. Dei.Filium ss-
*
professionem prodidisii. Et addidit: Qui Filium -Dei pieniera, ana.bcma sii. .
uegatbabere immorialitatem, <juid Vobis videlur? Otnnes ppiscopidixeruntj Anathema.
Omnes episcopidixerunt: Analhema habeatur. Eusebius dixil : Eiiam Secundiauus ad hoe re-
" Palladius dixit: Stalus divinus
immortalis esi? _ spondeat. . .
.' Ambrosiusepisbopusdixit: Astute et hoc, ui de Dei CumqueSecundiaitusreiirerel, Ambrosiusepiscopus
Filio nihil expfimas evidenler. Et ego dico, -Immor- dixitj Qui tacei, integrum vuit habere judicium. Et
laliiatem habei Del Filiussecundum divinitalem. Aut addidii ; Solum P.itrem bonum cuni dicit, Eilium
nega, tqui habet immorlalitalem.i confessus esi, an negavit?
Palladius dixit: Clrrislusmorluus est, aul non? Paliadius dixil : Legimus : t Ego sum paslor bonus
' Ambrosiusepiscopusdixit: Seeundum camem. Ani- (Joan. x, II),» et nosnegamus? Quisnondicalbonum
-ma nostra non moriiur. Scriptumesleniui : « Nolile Dei Filium? .- , _, _
timereegs qui carnem possuntoccidere,animam autem Ambrosiusjephcopusdixit:Ergo-bunusesl Christus?
non possunl{Malth. x; 28).>Cirin igiiur anima noslra . Palladius dixit: Bonus.
v-mori non possit, putas quod Christus serundum divi- " Atnbrosiusephcopus dixit: Male ergo Arius desol»
•niialem mortuns sit? " - . Palre dixii, cam eliam Filius Dei, Deus omnibus sit.
• Palladius dixit : Morlis^appe'latiynem quare lu Palladius dixil: Qui-bonum non- dicit Christum,
horres-'. - - male dicil. —
Ambrosiusepiscopus dixit-: Imo non horreo, sed Eusebius episcopusdixit ; Christum Deum bonura
confileor, secundum carnem ineam. Esl enim per confiteris?Nam et ego bonus sum.Mibi dixit, tEuge,
tjuem a mortis vinculis snm levinelus. serve bone(Matlh.xxv, 21).» El, tJJoiuobonusprofert
_, Palladius dixit: Morlem separaiio facil spiiius. de thesauro suo bpna (Luc. vi, 45).»
Nam Chrisius Filius Dei carnem suscepit, et per ear- - Palladins dixit : Jam dixi, nuncvnbis non respou-
nem morluus est. deo usque ad plenum eonc.liu.ii. .
-
. Ambrodusepiscopusdixil: Scriptum esl, Chrislum Ambrosiusepiscopus dixit: Judcei dicebant, .bonus.
passiun. Secundum carnem igitur passus est, secun- esl; et Arius negalquia Filius Dei honus est. -
duin divinitatem babel immor.alitalem. iloc qui ne- Palladius dixil: 494 Qui potest hoc negare?.
'
gat, diabolus est. I , - Eusebiusephcopus dixil: Bouus est ergo DeusFi»
Palla Husdixil: Ego Arium non novi. - Hus Dei.,
- Ambrosiusepiscopusdixil: Ergo male dixit Arins, " Palladius dixit: Bonus Paterbonum FiHumgenuit.
eum eiiam Filius Dei habent immortalilatcm seiun- Ambrosius ephcopus dixit : El nos bonos genuit,
dtimdivinitatem. Et addidit: Bene dixit, an niale*? sed non secundum diviniialem; Deurabonum Dei Fi-
Palladius dixit: Non Bonsenlio. lium dicis?
Ambrosiw,episeopusdixil: _^Q%Cm non consenlis? . Palladius dixil; Filins Dei bonus est.
Aiialbema illi qui non explicat fnlei Iiber:alein, Ambrosiusepiscopusdixit: Vides ergo, quia Chri-
Omnesepiscopidixerunt : Anathema. stum, boiium Filium, non boiiuro Deum dicis, qtio.1
Palladius dixit: Dicite quod^vultis, ejus est divi- a (e qucerUur. Et addidit : QuH.onum Deuin Eilium
nilas imnioit .lis. Dci Deum non confiteiur, anathema.
Ambrobiusepiscopusdixit: Cujus ? Paliis an et Fi- Omnesepiscopidixerunt: Analhem.i. Ilem recitavil,
. lii? Etaddidil: Multasimpietates congessit Arius, ad Sl.LUM POTEKTEM.
alias (ranseamus. El recitatum est, SOLC»SAPIENTEM. - Ambrosius episcepusdixit: Potens est Filius Dei
PaUadius dixit : Paler a se sap 6, Filius atuem sa- an non?
piens non est. Palladius d xii: Qni omnia fecit, non esi polens?
'
- Ambrosius episcopusdixit : Ergo Filins non est .qui omnia feeil,- minus est poleus?
••sapiens, cum sit ipse sapientia? Nam einos dhiiiins, Ambrosius-ephcopusdixi, : Ergo Arius maledixit.
- quia ex Patre nalus-es( Filius. " Et addidit: Vel in hoc damnas Arium ?
. Eusebius episcopusdixif: Esl aliquid tam inipium, Palladius dixil ;'Dnde'scio qui scit? Ego pro riie
lam profanum, quani, quod dixlt, "sapienliamFiliun. re-pondeo libi..
Dei negare? Ambrosius ephcopus dixit: Eiliiis I> mini-Dei po-
Palladius dixil: Sapientia dicitur. Qui potest sa- lens est? '
pienfiam denegare? 'Pallad:us'dixil: Polens."
Ambrosiusepiscopusdixil ;-Sapiensest, an non? Ambrosiusephcopus dixit: Deiis bonus esl? -
Palladius dixii: Sapieniia est. • Palladius dixit': Jam dixi Filium Dei unigenitum
' Ambrosius
episcopusdixil; Sapiens ergo, cnm sit esse poteiilem.
sapienlia. Ambrosiusephcopusdixil: Dominum poteniem ?
Patladius dixit : Secundum Scripluras vobis re- Patladius dixit: Filinm Dei potenlem. -
spondemus. • -, . _ ; Ambrosius episcopus dixil :Potentes et boniines,
Ambrosiusepiscopusdixil; Eliamsapienlem (quan- snnt.SGripium esi: cQuid glariarh-in malitia, qui po*
 Lk\ CONTRAPALLADIUMARIANDMLIB. 1. k\%
tens es ininiqu'iiale(Psai. u; 5)?i Et alibi: tCum in- A Eusebius episcopusdixil: Sicut in formaservi con-
firmor, lunc petens sum (II Cdr; xn,"10). > lllud a le siitulus, iuferior servo non fuit, ita in forma Dei
requirn, ut confiieafis Dominum poienlem esse Dei consiiiutus, iuferior Deo esse non potuit.
Filium Chrislum : aut si negas. aslrue/ Nam qui. .Ambrosius ephcopus dixil: Aut .dic quia secun-
iinain polentiam dico Palris el Filii-,'sie FiiitimT)ei dum divinitalem roinor esl Filins Dei. " •
"dico potentem sicut'et Patrem. Dubilas ergo conli- Palladius dixit: Paler major est. , _
leri pnlenlem esseDominum Dei Fiiium? Ambrosins episcopus'dixii: Secundum carnem.
Palladius dixil: JanidTxi secundum disputalionem Palladiusdixit: uQui memisit, majorestme.t Catp
pront possumus respondemus vobis. Yos enim soli missa 496 esl a Deo>a,lt FiUus Dci?
vuliis esse judices, vos liligatores esse vuliis. Non Ambrosiusepiscopusdixil: Falsari a vobis divinas
vobis respondemus nnnc; sed in concilio generali et St-riplura"shodie comprobamus. Sic eniro scripiuiii
' " - _. est: tPacem-miYimdovobis, pacemmeamrelinquo vo-
plenoTespondebimus vobis.
Ambrosiusephcdpusdixit: Anathemailli qui ne- bis. Non turbetur cor vestrum. Non quombdohic ntuw-
- -- - dusdat, et ego dovobis. Si diligerelis mc.gaudcretis,
-gat.Bomiiiumpoleiilem Chrislum.
Omnesepiscopidixerunl: Anathem i. Itemrecitalum- quia dixi, Vado ad Patrem.quia Pa'.er major me esl
eSt : SOLTJM POTEKTEM, OMNIUM JUDICEM. , B (Jdan.xiv, 27).> Nondixil, Qvime misit, major nteest.
Palludius dixil : Oinniuinjudicem Filium "Dei.Est Palladius dixit ;-Paier major esi. - , - .'-
qui dat, e_l qui accepii. Ambiasius episcopus dixit: Anathema illi qtii-ad
. Ambrosius495 ep'scopus dixit-: Per-graliam de- divinasScripturas addit-aliquid aul miniiit. i •
,di_, an jier naluram ? Et bomiuibus datui judicium. Omnesepiscopidixerunt: Anathema. . .- ;
• Palladius dixit: Palrem maj'oretn dicis.aut IKIH? Ambrosiusephcopus 'dixii : Seciiniliimcarnem Fi-
Ambrosiusephcopus dixij,: Poslea respondebo libi. lius minor esl Palre, secundum divinitaiem ;cqu'aiis
Palladius dixii: Ego tibi non i-espondebo, sinnn - esi Patri.-Legi igitur ;cqua!em Dei Filium Palri,
rc>pon<iesinilii. • . sicut jiiin et prolala exemplaria tesianlur. Secundum
Eusebius' episcopus dixit :Nisi impieialemArii.ex earnem autem quid mirarisminorem, eiim dixeritse
oidine {lamnaveris, inierrogandj libi. non .dabimus servnm, cum dixerit se lapidem, cum dixer l se mi-
facidlaleni. norem angelis,.- quia scriptum est^ « Minorasti eum
Palladius dixil : Non libi respondeo. paulo minus ab angelis (Psal. vm, 6)?i.
Aiiiirosiusephcopus dixit: Fibus Dei'-(sicutIectuin Palladius dixit ;Impie vos asserentes video :non
esl) j"iitlexest, aut,non? -vobis respondemus sine auditorihus.
P lladius dixil: Si non resjiondes roilii, ego libi' C Sabinus episcopus dixit: Nemo ab eo requiral seu-
ut impio non respondeo. tentiam qui tam.innumeris-sententiis blaspliemavit.
'. . Ambrosius ephcopus dixit : Ilabes. professionem Palladius dixit ; Non vobii-respondemus.-
meam, qua respondebo tibi. Interim perlcgat.ur epi - Sriinui ephcopus dixit: Ah omnibusjimdamna-
slola Arii. El aididil : In epislola Arii invenies et lus estPalladius. Aiii
- bl.ispbemicemullo minores
jiiocsacrilegiumquod lu moliris. - . stinl quaro Palladii. Et cum'Palladius surrexhset
Palladius dixit; Ego quce interrogo, non respon- atque exire vbluisset: Ideo, inquil, surrexit Pal-
• de.lis. . - foras
. ,- . '- ladius, quoniam aperlis" Scriplurarum teslinioniis
Eusebius episcopusdixil: Filiuro Dei__Deum ccqua- cnhvincendum esse se cernit, sicut jam convictus
lem dicimus, esf. Sic enlm' lectum est_,' secundura diviuitatem
Palladius dixil: Tu j'udex es, lui exceptores hic quod
' ccqualis Pairi Filius sit. Accipiat autem-quia
sunl. "FiliusDei secundumdivinilatem majorem non habef.
' Ambrosins
ephcnpusjixil: Scribaiil lili, qui volunt. Scriplum est: t Abrahwcum repromisisselDeusquo-
Palladius dixil: Pater roajor est, aut non ? _ niani nullum aliutn habebaf majorcm, per quemjura-
Eusebius episcopus dixil : Secundum diviniUlem
r.
' ret,juravit per semetipsum(Hebr.vi, 15).»-Vides igi-
.•equajis estFilius Patri. Ilabes in Evangelio^quod tur^Scripluram,r quia hulliim alium majorem habel
Judcei persequebaniureum, quia non solum solvebat Filius aulem cst, de quo diciiur
. sabbalum; sed «l Pairem suum diceba( Deum, cequa- perquem juraret.
quoniam ipse visus est Abfahael Dndeetait: tAbia-
lem se faciens .Deo (Joan. v, 18). Quod ergo. impii liam '
diemmeumvidii, el gavisus est (Joan viu, 56. >
persequen.es confessi sunt, nos creden(es negare
non possumus. Palltidiusdixit:'tPdterrriajor est.>
Eusebius episcopusdixit: Quando ul Deus lorutus,
Ambrosius episcopus dixit: Et alibi babes : < Qui non habuit; quando ut homo locutus, ma-
majorem
cumessetin forma Dei, non rapinam arbilratus est esse
jorem habuit.
se wqualemDeo,- sed semetipsum exinanivit, formam
servi accipiens,in siinilitudinemhominumfactus, obe- ,-Palladius dixit: Pater gemut Filium, 497 P''U~T
- -
diens usque ad mortent(Philip. «, 6),_ El addidit: Vi- misit Filinm.
<!esquia iu forma Dei cequalisesl? .cEt formam, in- Ambrosiusephcopus dixifr: Anaihema illi qui ne-
quii, servi accepit.> ln. qrio ergo.miuor esl? Se.cun- gat_Filium secundura divinilalero irqualeni Palri.
- dum.Eorinamulique
servi, non Dei. Qmnes episcepidixerunt: A.ia.ihenia.
 ' ".""'VIGILII - •- -
415 .TAPSENSIS &&&
- P_j//ar/i«s-(/ia;ii;Filiussubjcctus Palri,'F-lius.j)ia.- __quceconsensil Arian:_eimpieiaii.-Placuittibiin media
- .,
Uepta Patris cusiodit.- -i _- , .> j. epistolae leclione proponere quod volebas. Respon-
, Ambrorius -episcbpusdixit •: Subjeclus secundiiro sum libi es.t, quemailmoilum Palrent maj>rero di\e-
carnis rationem. Cirteruinet ipse meministt quia rit Filius Dei,-eo quod secundum carnis susceptio-
legisti, . Nemo. venitddme, nisiquem Pa'.er altrar,e- nem Filiiis majorcm Pairero^ dherit. Proposuisii
rit (Joun. vi, 41). >. " - eliam snbjectum esse Fi iuin Dei,_el in liocrespon-
Sabinusepiscopus' dixit; Dicat si secundum divi- snm tibi est, quia subjeclus F.Utis Dei secundum
iiilalem subjectus est Palri, an sei-undum incarna- carnem esi-, non secuiidunKdirinilaiem. Habes pro-
lionem. ' . - I . ' .' ' fessionem noslram, nunc audi c.i-lera. Quoniam tibi
"P-aUadius dixit: Ergo^Paler major est. - ., j-esponsum est, responde ad ea quaeleguntur.
1- Ambrosius•episcopus dixit: Et alibi M.rjptum esl: Palladius dixit: Non tibi respondeo,.quia quaecun-
« Fidelis Deus : per quem vqcali eslis in commnnionem que ego dixi, non sunt scripla. .Vestra lajilumraodo
•Fitii ejus (I Cor. i, 9).» Egodico Palrem majoicm scribuntur verha.- Non vobis respondeo.
__!_i"se"secundum carnis assumplionero, quam suscepit Ambrosiusephcopus dixil: (Jmnia vides scribi. De-
:Fil"us Dei, non secundum divinitalein. niquequcescripta sunt, abnndant arl luae impie.atis
•'-.Palladius- dixil : Quce' enim- comparatio est.Filii' ^ indicium. Et addidit :£reaturam dicis Cbristum, an
Dei? Et caro potest dicere, Deusroe iuajor est. Caro negas ? -
loquf-batur, aufdivinius, quia ibi -erai caro?. Palladius dixit: Non respondeo.
Ambrostus episcopus dixil : Caro sine anima. nnn " Ambrosius
' - - - episcopusdix<t:Ante lioram citra actam,
loquiiur. ,- cumlegerelur quia Arius dixit crealuramChristum,
Eusebius epscopus dixil: Deus in carneJoqueba- negasti. Oblatum est libi ut damnares perfidiam,
•Uir sfecundumcafnem, quandp dicebat : t Quid me . noluisti. Vel nunc dic, utrum natus ex Patre Chri-
•perseqnimini hominem (Joan. vin, 40)?> Quis hoc stus sit, an creatus.
" - '
dixii? Palladius dixit : Si vultis, excepiores nostri ve-
- Palladius dixil r.FHius Dei-
•niant, et sfc lotum excipiaiur. - -
- Ambrosius ephcopus dixit: Deus ergo Filius Dei Sabinus episcopusdixit: Adilucat suos exceplores.
cst sectinduih diviuitatein, et homo est secundum Palladius dixil: Pleno concilio vobis responde-
carn.-m. <. bimus.
i Palladtus dixii: Carnem suscepit. Amfcrosiusepiscopus dixit: ^Altalus in traclalu Ni-
Eusebitis episcopus dixit : Ergo humanis verbis eceni concilii subscripsit. Neget factum -quia venit
" . • • J ad concilium. ©icat hodie u'rum subscripserit in
ususesl)?
- Pdllddius dixil: Carnem humanam susGepit; tr.ictaiu Nicceuiconcilii, an non.
*
Ambrosiusepiscoptisdixit : Dicat quia non secun- • Cumque Allalus reticerel, Ambrosius episcopus
dum diyinitatem Apostolus -dixit snbjectum, sed se- dixit: Atialus presbyter, licet in(er Arianos sit,;ta-
cundum carnem. Scripiumesi enim : t.Humiliavit se- :-men habet auctoriiatem loquendi. Libere profileafur
metipmm, Jaclus obediens vsque ad mqrtem (Phi- uirum subscripserifin tractatu-Nicceni-concilii sub
Jip. n, _.).>Inquo ergomortem gustavit? episcopu suo Agrippino, an-hon.
Palladiusdixil: Quia se bumiliavit. Attalus dixit : 499 Jam dixisti me aliquoties
.- , Ambrosiusephcopus dixil: Non divinifas, sed caro "- damnaliiin, non tibi respondeo.- " ' -
<humiliala est aique subjecla. Et addidit: Creaturam Ambrosiusepiscopusdixit: Subscripsistiln tfactatu
'
vperfectam bene dixit Arius, an male dixit ? concilii-Nicceni,'aut non?
Pnliadius dixit: Ego libi non respondeo, auclori- Atlalus dixit: Non tibi respondeo. '•' •
laiem-non babenti. " ' .. • " Pallddius dixit ;"Modo vultis tractalum plenum
"
_ Ambrosiusepiscopusdixil ; Profitere quod vis. . Iialieri, aut non ? -
-. Paliadius dixit : Nmi respondeo vobis. . Chromaiiuspresbijlerdixil: Creaturam non tfegasti,
Sabinus episcbpusdixil: Pro Ario non responde»? " potentiam negasti, omnia negasti quce fides calholica
• atl inierrogata non respondes? l '
'-jiroiilelur.
Palladius dixit: Pro Ario ego non respondi. "'Sabinus
epVscopusdixit : Tesles sumus nosAtta-
Sabinus episcopusdixit: Dsque adeo 498 respnn- luin subscripsisse inconcilioNicaeno, et-nunc nolle
<!isti, ut Filium Dei.negares potentem, negares ve- "lespondefe. Quid cunciis videtur?
rum Deum. - CumqueAlialus reticeret, Ambrosiusephcopus dixit:
'
Palladius dixil: Ego te judicem non palior, quem Dicat utrum subscripserit in-tractatu eoncilii Nicseni,
. ' .
impielalis arguo. - aut non,- ,
Sabinus episcopusdixil: Ipse nos coegisli sedefe. Palladias dixil ;Exceptor vester el iioster stent, et
Palladius dixil'-;Mandavi ul sederelis, ut argue- - omnia scribant. - -
feni vos. Quare subripuistis imperalori? Dl plenuro Valerianus episcopus dixii:"Jam quce dixisti et
concilium non essel, obripuistis. • ncgasii, sCripiasunt oinnia.
Ambrosiusepiscopusdixil: Cum Arii irojiielates le- - •-Palladius dixil: Dicite quofl vullis.
g.reniur, et i upictas lua pnriter eondeinnaia csi, Am/ii-osiusephcbpus dixit ."^uia saeplusvult dam-
145 CONTKA PALLADIDMARIANDMLIB. I. 146
nari-Palladius, qui jamTreqtienter d.nnnilusesi.lego __ parle excpptores? Non po.estis esse judices si aiijcli-
epistolam Arii, quam ijle noluit «ondeninire. Proli- loresnon habuerimus; etnisrexutraque-parlevciie-.
temini quod vobis videtur. rint qui audiaut, non vobis respondemus. ,
Omnesephcopi-dixerunl : Lcgalur. Ambrosius episcopus dixit-: Quos quceritis andi-
El recitala.est ;NATOACJTEM JJOI.I-UTATIVEJ el rc tores?
Hqua.- . _- Pailadius dixit: Sunt hic honorati niiilti.
Ambrosius episcopus.dixil:Respondi (ibi de roa» Sabinus ephcopus.dixit : Post ,iot blasphemias
' • v
jore, respondi " tibi et de subjecto, nunc ei ipse T&- auditofespelis?
• , - Ambrosius ephcopus idixil : Sacerdotes de laicis
,sponde. -
Ralladius dixit: Non respondebo, nisi auclores judicare-debent, non laiqd.e sacerdotibus; sed iamcn
veniant post doroiuicani diem. quos jud:ce'spetas-dicilo, , •
Ambrosiusephcopusdindl; Veneras_iractaturus,«ed Palladius dixit; Audilores venianl.
pnsleaquam objeci tibi,-vidisli Arii epistoIam,;quani ... Cliromntius.presbyter dixit: Sajva condemnalione
damnare noluisii, asserereainein non po-es : idcirco sacerdoia!i,_quin,et quLPalladii sunt. eliam in pleno
nunc refugis et cavillaris. Plenarie ipsain recitato : legauiur. - , s .\
ad singula dic, Dirum Christtis creatus videaiur, an B_ Palladius dixil: Non permitianiur loqui auditores,
fuit quando non TuitGbrisius, __.nvero, semper fuit veniant et ex ulraque parle excepiores, el responde-
uuigenitus Dei Filius. C.uroArii e_istolam audieris, .buiil vobis hi in coniilio gineiali.
aui dainna, aut rroba. . Ambrosus ephcopus dixit : Elsi.jn nnuUisimpie(a-
Pallddius dixit: Cum imjdetatis te arguam, te libus deji^ehensus sii, erubescimus tanien nt videa-
judice nnn utor. Transgressor es. , ... ,tur 501 I" 1sacerdolium sjhi vindicat a l.iicis esse
Sabinus episcopus dixit; Quas impielales objicis daumatus. Ac per hoc„quoiiiam ei iirhoc ipso dam-
fratri_iips.ro et consacerdoli Ambrosio,? dicito. , s namlus esi qui laicorum cxsieclat son'eiiliain, cum
Palladius dixil; Jain vobis dixi : Pleno concilio ,magis de .laicis sacerdotes .debeant jnd care, juxta
respondebo, et praesentibus aucloribus. ea qna hodie audivimus ^Palladium profuenii m,
Ambrosins cpiscopus dixit : In consessu- fratrum etjifxia ea quae condemnare noluil^ pronuniio illum
meorumcupio confulau et redargui. Quae.igitiirimpie sacerdoiio indignum etcurandum ut in loco ejus cii-
dixerim, dicilo. Sed impius tibi videor, qui jiie- -iholicusordinetur.
. taiem aslruo. - _ _... , __.;_' Omnes episcopidixerunt: Analhema Palladio.
<r Sabinus episcopus 500 dix*1 •'Ergo- impius tibi Ambrosiusepiscopus dixil : linperator clementissi- _
videtur, qui Arii blaspbemias arguil? <___,. C mus et Cbristianus sacerdolum judicio jcausam'% et
Palladius dixil: ' Ego non negavi boiium FiHum . ut ipsi arbitri essent altercafionis in quid con>tlnis-
Dei.. - -.._.. . semus. Quoniam igitur nobis judicium videlur de-
Ambrosins ephcopus dixit : Dicis ergo- Christum latnm, inierpres est Scripmra : condeninemus" Pal-
Deum.bonum? . lad um, qui impii Arii noluit damnare sententiain'.
Dalladius dixil; Non vobis respondeo. E(_,quia ,ipse .Dei Filium sempiternum, et ca-tera.
Yalerianusephcopus dixii: Nolite multum adigere quceactis Iiaerent, negayit: ergo anaihema lialieainr.
Palladium, non potesl vera-nosirasimplici-er co fi-, Omnes. ephcopi dixerunl : Omnes condemriemus
teri.Tpsius enim eonscienlia duplici blasphemia ,con- eum : analbema habeaiur.
fusa est. Njim a Phoijnianis est ordinalus, ei cum Ambrosius ephcopus dixil : Quoniam omnes con-
ipsis esl damnatns; et nune plenius damnabilur. sisluni viri Cbristiani, et Deo probati-fralres, et
Palladius dixit: Hocproba. c nsacerdotes noslri, dic.it uiiusquisque quod sibi
S<i6»i_isrpiscqpus dixit : Noti lilprpol'rat Chri- vidi-tnr.
stuin verum negare, nisi nnclores snos sequeretur. Valerianus ephcopus dixit : Itlijii quidem viile ur '
Ambrosiuse, iscopus dixit: Objeeisli me esse iin- quia qui Arium defendit, Arianm est : qui blasphe-
3 inias ipsius non condemnat. ipse bVphemus esf.
f.jiium : hoc._ proba. _- _ _ ... ^-
Palladius dixil : Exposiiioncm novram a.-fi-rimu*. lileoque bujusmodi hoininem con^bitio sncerdoluro-
Cuni atiuiejimu», tunc dispulntio habebilur.' censeo esse al.iennm.
Am6i'osi!isepiscopusdixil: Damna impieialem Arii. Palladius dixil,: Ccepisti.liidere? ludite : sinecbn-
Cum relicerel Palladius, Eusebius ephcopus dixit : cilio Orieulali voliis nonrespondemus.
Superlluis imniorainur. Tot impieiates Arii Palladius - Aneinius episcopus Sirmiensis dixit : Qniciinqiifi
noluit condemnare, Imo poiins asserendo confessus hceresesArianas non condemnat, Arianussit necessn
esi. Iliincqiii non damnai, siinilis illiiis est, et Jiar- csi. Ilunc igilnr alienum etiam a noslra coiiiiiiuuioiie
lelicus jure dicendus e-i,. c( sacerdotali eoetu denuo privatum esse censejnus.
- Omnes episcopidixerunl r.A. nobis oronibus" ana-
ConstantiusepiscopusArausicusdixit:Palladium Arii
tbema sit Palladio".
discipuluni, cujns impielales-jam oiim ^lamiialaesunt
Ambrosiusephcopus iixit; " Acquiescis ut 'caclera " „a palribus nosiris in concilio Nicaeno,el nunc Irodi»
Ugjinlur. Palladi?
Palladius dixit; Dal.eaudilores, veni.ii.1ex titraquc a Decsi permiiiu
ifl - '' VIGILITTAPSENSIS -
j 'l&%
prdia.ce, ctim recenserenlur Palladio 'singulce, non A qui blaspliemias et impielaie. Ariiiion coridemriavi!,
confusus esl, dumDei Fiiium a Deo Palreesse alie- sicut et cceleri corisacerdotes mei et ego Ceh-eo
num cum crealura confilelur, curii temporaiem dicil, •damnandum.
Dominum verum negat, in "sempilemum censeo Heliodorus episcopusAltiniensisdixit: Qui perfidiam
esse damnandum. Arii oinniumque haereiicorum, quprum consofs cst
Juslus ephcopus dixit: Pailadium, qui blasphemias Palladius, huj'us insipiens cor, qui verilaiem non est
Arii damnare noluit, sed eliam" magis 502 nas confessus; cum caeteris consacerdolibus meis pariier
'
confiteri videlur, censeo ulterius sacerdolem' dici non eondoihno.'
posse, nee inier episcopos dcpulari.'' Felix episcopus Jaderlinus Jdixit : Palladium , qui
Eventius episcopus Ticiniensis dixit : Palladium, blaspheriiavit Filium, sicut Arius , cuih omnibus pa-
qui impietaiem Arii damnare noluit, arbitror a con- riier cnndemno.
sortio sacerdolali In perpetuuni esse femotum. TheodorusepiscopusOctodorensisdixil: Palladium,
Abundantius episcopus Trideutinus dixil : Cum qui Christum De-imverun.,c6aetefnumPairi negavit,
evidentes blasj.hemias Palladius defendat, damnatum nec Cbrisiianurii hunc, nec sacerdolem^ ' ullo Inodo
'
se ex concilio Aquileiensioognoscat. censemus. .
Eusebius episcopusBonoriiensh dixil: Quia impie- B - DotririmusepiscopusUratiaiiopolitanusdixt;"Palla-
iales Arii diabolico'stylo conscriptns, quas non ii- diuiri in perfidia Aiii permanentem," in perpefuum,
cebal nec ad aures admiitere. Palladius non solum sicut et fralres damnaverunt, etiam -el egocenseo
nolg.il cbndemnare," sed et earum exstitit assert' r, esse damnandum.
- Proculus ephcopus Massiliensiumdixit: Palladiuin,
.negaiidoFilium Dei Filium verum, Dominum bonum,
Dominum sapientem, DominUm sempit<'rnum. hunc qui Arii Ulasphemias sub quadam impia hceredilate
ii cceiu sacerdotali, et mea" sententia, et omnlum non condemnando defendit, s'icut hunc et plurimo-
cailiolicoriim judicio arbilror jure esse damhaturo. rum jam venerabilium sacerdoihm senlenlia Ijlas-
Sabinus episcopus^Placenlinus dixit : Quoniam pliemum-designavit, atque sacerdotio alieuum duxit,
cunciis patefacium-est Palladium, Aiianae"perfidi_e mea pariter sententia in perpetuum condemnatum
auclorem, ejusque impietatemi lenere, qha. consra designat.
evangclica rt apo tolica institiita "veuit.justa in euro Diogenes episcopus Genavensh dixit : Palladium,
tolius concilii lata senieniia est': qui mece licet qui Christum-Dominum; Deum verum, siroilerh et,
pravitatis \F. parviutis] senteritia sacerdolio "denuo cequalem Patri dum iion confueiur, ncgavit,"damna-
privalns ex hoc. sacrosancio coetu j'ure pellatur. (ionem judico cum caeteris fralribus meis vei consa-
Aria- " ' ' -
Felix et Numidius legati Afroruni dixerunl: cerdofibussortiri.
nce hceresis sectac, in qua Palladius in Aquileierisi Amanlius ephcopus Nicensis dixit : Palladium, qui
synodo declaratus est, analhema. Sed et eos qui sectam Arii non destruxit, secundum consacerdomm
contra veritaiem Nicaenausynodi repngnanies suht, meorum judicium, etiam et ego condemno.
condemnamus. I Januarius ephcopus dixil: Sicut omnes consacer-
Limenius episcopus Vercellerisis dixit : Afianam dotes mei d.imnaverunt Palladium, ita et ego pari
doctr.nam saepe esse damnat.im manifesium est; et judicio eum ceifseo esse damnandum.
ideo Palladins coiiventus in hac sancta synodo Aqui- 504 E_curiiSecundiarius subripuhstl, Ambrosius
leiensi, quo noluit corrigere vef emehdare, sed magis episcopus dixit : Audisti^ Secundiane, cujusriiodi
probavil, deprehensibili se collulavil perfidia, quam Palladius impius sentenliam, sacerdolali concilio
se "publiceprbfessus esi tenere : hunc sententia mea damnatus, exceperit. Licet displicuerit nobis," quod
ct ego profiteor consortio sacerdolali esse pfivatum. ejus, hoc est Palladii non-horrueris amentiam, (amen
Mtiximinus episcopusEmonensisdixil; Palladiuro, de te aliqiia specialiter qu*ro, utrum' Dei Filium
qui b'asplieniias Aiii nec-damhare voliiii, sed magis Dominum' nostfum Jesum Christum, vel non verum
-
ipse co.Uessus esl, juste ac merito esse damnatum Deutn dicas.
ct Deus novit, _el fidelium conscientia condemnavit. ^ Secundianus dixil : Qui negat Dominnm vernm
Exsuperantius episcopus Derlonensis dixil : Palla- esse Patrem Domini ei Dei nostri Jesu Chrisivnon
dium, qui sectam Arii vel ejus doclrinarii. damnafe ' est Christianus, nec qui negai Filium Dominum
noluit, sed defendit, ut cceteri consorles mei damna- verum.
vertint. etiamet ego condemno. Ambrosiusepiscopusdixit : Deuni verum.Dei Filium
'503 Bassianus episeopusLaudensis dixil: Audivi, confiteris ?
sxul et cxteri consacerdotes iuei, impielates Arii, Secundianus dixil : Vefum Dei Filiiihi, unigeriiium
quas Palladius non sblum non condemnavit, sed Dei Filium veruro dico.
.-.onfirmavit.Hic aiiaihema sit et sacerdotio priva- Ambrosiusepiscopns' dixit: Verun\ Deum dicis ?
bitur. Secundianus dixit:' Verum unigenitum Filium quis
Philasler ephcojms Brixianus dixit: Blasphemias negat verura Filium Dei?
ct iniqiiitaiem Palladii, qui Arianam docirinam sequi- Eusebius episcopusdixit : Non suflicit quod Filium
turel defendit, una cum omnibus ego condemnavi. Dei unigenilum eonlileris ; nam hoc omnes confi-
ConslantiuscmscopusSiscianenshdixit : PaT.idium, tenlur; sed iiop movet quod Arius dixi. Dominuro,
119 CONTRA PALLADiDM.ARIANOMLIB. II. iSO
solum" Pairem, .solum verum, negavit Filium Dei A. adjecit: Ne quid illi videalur esse subreptum, confir- .
Doihhiumvfcrnin.Sim^liciier Filium Dei Deuro ve- mel sententiam suam. Dic.it ergo unigenitum. Clni
rum confiieris? stura, Dei Filium, Deum verum.
Secundianusdixit : Qui ruerit Arius ignoro, quid Secundianus dixit: Jam dixi. Quid mibiexlorquere
.
dixerit nescio : niecuro loqueris vivns ad vivum. vis amplius?
lllud dico quod Clirisius dixit: Dnigenitum Filium AmfcrosiMS episcopus dixit: Quid dixisti? Gerle si
seasserit Patris, Fiiius unigenitus : Deus. esl Dei dixisses lanta, quod gloriose dicitur, saeperepeten-
Filius verns. dum est.
Ambrosius4jphcopusdixit: Deus verus est, verus Secundianus Jlixit: Dictum est: < Sil sermovestcr,-
Deus FiIiiisDeus. Et addidil: lnScripturis divinis. est est; non non (Mdlth. v, 5). > .
Ambrosiusephcopusdixit: Qui dicit ipsum Patrem
scripium est, i quia quijurant super terram, jurabunl
Deum verum(Isai. LXV,16).» Quod uliquc de Clnisto Filiuin, sacrilegus est. Hoca te qucerotit dicas de D*-o
esse non dubium esi. Nos ergoverum Demn profiie- vero Deinn verum Dei Filium liafurn.
raur, et fides nosira Jicec est ei professio, .quia uni- Secundianus dixil: Filiuni a Deo genitum (dicenle
genilus Palris Fihus.hOc est verus Deus. D c ei lu ipso, Genui te [Psal. cix, 3]) Filium confilenlem se
ilico.
deDeo vero, Dei Filium Deum vertim. jr, getiitum esse
Secundianusdixil : De Deo vero.. _ Ambrosius " ephcopus dixil: A Deo vero
" Deus verus
Ambrosiusepiscopusdixii: Filius est?
' Dei Deus verus
est? - - Secundianus dixit : Et cum nomini etiam addis
Secundianus dixit : Ergo mendax. • et verum, audis, qualis in te fides sit, et Cbristia-
•
nus es ? , •
Ambrosiusephcopus dixit : In hoc fraudem faei-,
ui_nonDeum verum dicas, sed Deum unigenilum.ac Eusebius ephcopus dixil: Qui negavil illum Deum
veruni ? Arius et Palladius negavit. Tu si Deuin ve-
perboc dicsimpliciter : Dnigenilus Dei Filius .Deus
verus." . rjm credis, debes simjiliciler designare. _
Ambrosiusepiscopus dixil: Si non dixeris JDeum
Secundianus dixit ; Unigenitum di\i Dei-Filium.. verum de Deo vero natum esse, Christuni neg.jsii.
Eusebiusepiscopusdixit : Hoc Photinus non negat, SecundianusditU : Int.errogatusde Filio, dedi re-
hoc Sabellius .confiletur.
sponsum : quemadmodiimdeberem pro.fiteri respon.-
505 Ambrosiusepiscopus dixit: Et qui.hoc non di. Habemus vestram
exposilionem, 508 afferemus,
confitetur, jure damnatur. Ac.per hoe scepe le con- legatur.
veuio, liceicavill.mdonegaveris veriiaiem. JNonqucero Atnbrosius dixit : Hodie afferre debueras :"cce(<!-.
ul lantummodo unigenilumDei, Filium Dei djcas, sed rum
• eiiatn Deumveruin. subterfugere couaris. Professionem a me e\ige,'
et professionem a te exigo. Deus verus est Dei Fi--
SecundianusdiV.i.-Yeriiaiis me serviim profiieor.
Iius? - __
Quce dico n»n scribunlur, et quae dicis scriburnur. Secundianusdixil: Dnigenilus est Deus Dei Filius.
Cliristuiiiverum Dei Filium dico. Quis negat Filium Et
Dei \erum esse? . . ego interrogo, unigenitus.est? . _
', Ambrosiusepiscopusdixit: Radone permqvcal nos
Ambrosiusephcqpusdixit.rQuinegalunigenitum D,i
impieias et insipientia tua. Cura dicis Deum veruni
Filiuni, anaiheina sit. non Deum verum dicis, sed verum uni-
Secundianus dixtl: Deum vefum unigenilum Fi- unigenitum, : ac pef iioe, ut istam adjinas ^ua-siionem,
liura Dei? Quid inilii profileris, quod non est scri- genitum iia respondc. Ex Deo vero Deus verus est?
pium? Secundianus dixil: Ergo Deus Deum non genuit?
Ambrosius ephcopus dixit : Aperlum sacrilegiura
Deus verus ille qui est, quod est genuit, unum verum
est, quaudo Cliristum Dei Filium Arius Deum veruiri
unigenitum Filium genuit. '
negavil. Ambrosirisdixil: Non confiteris Deum verum, sed.
Secundianus dix.t : Jesum Chrislum Filium-Doi
vis dicere, yernm unigenitum. Et ego unigenitum, scd
Deum, qui Chrislus djcaiur Filius verus, FiliumDei dico et Dcum verum.
dico.
Secundianusdixil: Ego dicd genitum a Palre verum
. Ambrqsiusepiscopusdixil: Nonduni resipuisiL Et
genilum : dico omnibus.
« Cum in codice ms. Divionensi, uno icnore
tiouibus relinuiinus. decnrreret, nos (amen ocio capitum sectionein ex vulgatis edi-
_,

LIBER SECUNDUS.
DE FIDE, IK PERSflNAAMBKOSII.

" CAPDT PRIMD.M.
Ambrosiusephcopus dixil: Multas.quidem cl gra-
veshsereses iiovimiis a plurimis ebulliie, el veneni
vice ad inlimum pecttis cancerissui virus infundere
(// Tim. n, 17). Sed vinci illi vel facile possunt, vel
facile viiari, qu rtim priraa propositiorie omne con-
siliura pectoris prodilur. At vero hi-quihus 507
mulia nobiscum paiia sunt, facile possunt innoxias
menles ei soli Deo deditas, fraudulenla socieiatf
451- - VIGILH TAPSENSIS 452
percuiere, dum.malorum suoruiri vii-us per bona no- A a Deo priiriogenitus filius appellatus est (Exod. iv,
sira defeiidunt. Nibll enim peiit-ulosiiis lns li.ereticis 22). Nec non "efprimogenitus totius/creaturce (Col. i,'
esse poiest, qui cum inlegre per oninia deeurfaiit," ib), quasi in ordine faciorum priinogenitus habeatur,-
uno jaitien verbo, ac si venenijgutia, meram illam a_L ul exeo serlem:q"uamdari_-creandfsmundL rebus as-
simplice;n fnlem douiinica. ei exfnde.apas_alicce (ra- signent. Denfque sublato of-ouc-o-j,id est tifiiussub-
ilitionis infiriunl. Dude vehemeiiier nobis cavenduin slaniice vocabulo; 6f.oto0.rtov, id es( similem faclori
esfne se vel scn.iluis vel auribus nosiris hujiismodi suo posuerunt, cum aliud sii- (.iinililiido'.aliud veri-
aliijuid latenler insinuet : quia nihil lam cogif 1n las. Nam et h<imo ad iroagineni ei siiiiiliiudinenr Def
liioriem, quaiii siib obtentu fidei integritatem ejtis- factus est (Geri.i, 26), nec lamen Deus est: nec
dem fidei vioiare.,, Dteuim'gypsum -aqua permix- quod Deiises(, homo ekstitisse credendu. est. Ita et
tum lac colofe mentitur : ita1hic pef verisimUem Filiuiii Dei slmilem vdlunl,'iit eum aliunde similem,
coiifessioiiem ifaditio inimica suggeritur. Qna de re non de ijisa -una sancta et beaia P.itris substantia
non similitudo confessionts, sed sensus menlis est dicant. Quisi de Patris substanlianon est, z%ouzov-
ponderanilus, quo confessio ipsa firmalur. Denique TWVest, id e.t ex nullis exstanlibus, ut idem Arius
si diligenliusetaccufalius ailendaiis, cur voluerint tradidil. Sublato enim eo "quodPater esi, undecun-
<ic evangelica el aposlolica fiile, el de Patrum tradi- B I que fueril Filius, necesse esi ui et iniiium ex "nilii)o,
lione.unius "subsianli_eriomenanferri, procul dubio et or.iim ex lempore babeai. Nihi! enimsine inilio
probalis hceresim Arianam shblili compendio brevi nisisolus Deu<. Dnde et Filius, sicul-ipse Dominus
jatn sublatoboc noinine iiilroroiss.ini.Ni_choc quideni ait: Ego et Paler unum sumus (Joan. x, 30). Quod
egosuspieioneaut opinione collect<iroaffirmo; uec(ui ideodi_.it, ut duaru'm*509 pefsonarum vocabula
ipsi putaut) academicus dispulator assisto, ut sim- in unius deiiaiis majestati. moristraret, sicut et pro-
plices sensus verborum subliliiate coulorqueam , sed pbeta ex voce Dei: Eractavit, inquit, cor meuniYer-
ut ..ontorlos et-pravos, tenui arguinenlo compositos, bum bonum, dicb ego opera mea regi (Psal. xuv, 2).
in lucem cognitionis exponam, quo faciliiis possii co- Vides ergo hoc Verbum bonum Tiliuin Dei esse,
-griiiaet'4_omper_aIniquitas ab omnibus evit iri.- Qua. quenmon aliunde quam de paterno pectore et ( ut
etenim caiisa, quacve ratio exstiiit, ut_qund ducen- ila^iixerim) de utero eordis Dei«redimus natiim. Et
dum et quod credendum cunctis Ecclesiis fiierai tra- proinde eum regem appellal, quia lpse est Rex re-
ditum, quoilque Paires*nostriaposlolici viri conlrl gum-: Deum Dominum, cui omnia divina opera suc-
universas hcefeses, el maxime Arianam. quasi quem- cumbunt; qui dixil -'Otnnia quw Pater liabet, mea
dam obicem ventatis, quo omnes aditus .pestiferce sunt (Joan. xvi, 15). De hocet
evangelisia : In prin-
docirinae obstruereni, sanclo Spiritu iniindaii, ca- C ( cipio_,inquit, erat Yefbum, et Verbum erat apud
tbolica ratione posuerunt, hon sine magno nisu ab Deum, el Deus erat Verbuin. Omnia per eum
factd
his qui uunc elogiivAriance labi^addiciTsunt, labo- sunt, et sine-eo faclum esl nihil
(Joan. l, i). Igitur
rclur aiiferri, nisi ut Filium Dei mulabilem et con-
quod in ptincipio efaL, semper fuisse cfedendum est.
verlibileiri, utpote nolfide propria^Pairis substahtia, Sed nec aliunde esse-quam ex eo qui principiuro non
com.tilisse confingarit:' uui et iiiitiinn ex tempore, et babet, id est de corde Palris, quia eructavit,
imjuit;
ortum ex nihilo, nomen cx altero, ut semper docue- cor tneum Verbum vjmnm. Non ehiin dhit: In
prin-
runt (propier qiiod et scepedaninaii 508 sunt), nune cipio f.ictum est Verbum, sed in
principio, iuqiilt;
jam libere etsecure incunclanterque Eccl.esiisiradere erai Verbum. Quodcunque principium Verbi si^nare
ct insiiiuare possint? '
volueris.prcejudicatum haliebis,quia inprincipio,m-
CAPDT II.. quit, erai. Non quod duo principia ex reruni divr-
- siiafe
Videtjs ergo oninia eis iii iraciadi ipsorum, non dicamus, sed quia Verbum Filius semper cutn
ievangelica fide, sed subdola nialignitale ad seducenT paire esl, -ei de Patre uaius est. Ac jiroinde cujiis
dos simplices quosque pcisuis.c Non jatn tam _su- origo principiura non habet, sempiternus credendus
specium guarii mahifestum omnibus esse debet, iia est: qiiia nec Paier potest unquam sine Filio noim-
eos Deiim de Deo posuisse, ut Arius tradere sole- D nari, nec Filjus sine Palrevocari, ac per hoc semper
bat, ut ex Deo faclus sil, nonex Deo natus. Qui si Fiiius, quia semper Paier. Et Deus, iuquit, erat Ver-
na ns est, unius stibsiantiseest.: si factus est, verus bunu Quod Deus est, semper est; ne si semper non
Filius iion est, ei si verus Filius non esl, nec verus fnerit, verus Deus <-ssenon possii: sicuti et in sophia;
•Deiisest. Aut si verus Deus estlet de Paire non est, j nomine, quia secutiduni Aposlolum ipseestsapientia
dno suiil babentes singuli et voluniaies proprias, et.' Palii. (/ Cor. l, 24). Ego, inquii, ex oreAltissimipro-
imperia diversa. Vel si concordia taniniri et-societaie, divi (Eccli. xxiv, S). Non eigo aliunde quam de Palre,
'''
unum sunt, «on lamen et substantia, verns, ut jaui quia seiripef cnm Patre. Et ideo Sapienlia Dei appel-
divi, Deus non est: et sic erit Deus ut Moyses Pha- laiur, ulnunquam Pater sine sapienlia, hoc est sine
raoni (Exod. vu, 1): potestaie, non genere. Filius Filio suo luisse credatur. Ihcc esl illa sapientia inef-
quoque ita credendus erit, ut per Isaiam populo di- fabilis, qucciniiium.viarum Dei_apudSalomonem vel
cinm-,esi: Filios genui et exaltavi (hai. i,"__),elali- condila vel genlta vel creaia dcscribitur (Prov. vui):
bi :;Diieslis, eifilii Allissimi omues (Psil. LXXXI,(i). •quam lamen slc condiiam dicit ui semper eam cuui
Sed el primogeultus iia liab"bi(ur; qiiomodo et is aelI Deofnis e osiendat. Quod enim inilium Deo dabis,
 ' iSi'
&5o CONTJl-APALLADIDMARIANDMLIB. II.
ntiniiium possis sapientfc ipsfus consignare? Non Ai laris. Et quanquam non imriiutaveris dictum, quo'
enini ita Deus sapienliam suam condidii,.<.uasi ali- pularis prdbibuisse, Dei Filium nuncupari facturam;
quando sine sapientia fueril. Sedcum iniiiiim viarum sed cum subjungis, Siculi aliquid horum quod faelum
sii.aruin dicat, iniiium molus operis alicujus osten- est, ex aperto'osiendis non ob hoc (acluram dici no-
dit, 510 nt-hoc initium habeat sapientia Dei, quoil luisse.quasinoirdebeat fa.c'lusintelligi-; sed nonita'
de Deo processit ad condenda omnia, tam ccelestia factum vis,-sicutaliquid horuni quod factnm est, se<l'
quam terrena, non quo coeperii esse in Den. Creata tamen faclum. Aliler enim dicis factum, iit pol<_'
estergo sapientia, imo genila, non sibi quae sem'-' perfeciam creaiuram, per quem facta sunt omnia';
per erat, sed his qnce ab ea fieri oportebat; ut quia • dummodoet ipsum factuminielligas, licet non ita ut
quanla et qualis esset sciri non poierat, de cffeclu cceiera. Sed iit- ad id-reverlar,_q"iiod dicis, jn Scri^-
Sperum-suorum virtus ejus et poieniia nosceretur, ptufis divinis of_.ou<7tov, idesl unius-Subslantice vo'
ul dum conditorem d.. condilis. cestimamus, lunc- cahifuro non inveniri, finge hoc inlerim sic sil; eo
magis limeaihus cum facta miramur. Cceieruin si tu. quod ubicunque substaiuia legitnr, res Dei noii Deus
ita creatam sapienliaro dicas.-ul Filiutn Dei crealu- accipiatur; quid quod et aliud quOd scripium non
ram inlelligas,.occurril tibi Apostolus, condemnans esi, pariier profileris, id est Deuni ex Deo, et lumen
eos qni creaturaiti'colunt,.dicens : Propter quod tra- 1B ex lumine? QuiJ ad haecdicis? Aut tolum mecuni
didit itlos Deusin desideriumcordiseoruni in inimun- tene, aut totum ouiiile. Si enim unius subsiantice vo-
ditiantj ul contumeliisafficiml corpora sua in-semelip- cabulum inde limes dicere, quia scriptum non est;
sis : qui commulaverunlveritalem Dei in mendacium-, tiroere identidem debes Deum ex Deo, et, luriien
et colueruntei servieTuntcreaturw polius 'quam Crea- ex lumlne profiteii. Sed ego probo Deum de De"o,ei
lori, qui esl benediclusDeusin swcula (Rom. l, 2i). lumen de luinine, et unius substantiac.vocabiilum iii
Haecest, iiiquam', illa sapientia Dei qucedicit-: Ego divinis Scripturis contineri. Cmii enim ipse Dei Fi-
ex ore Althsimi prodivi (Ecc/i.-xxiv, 5), universitatis lius qui Deiis esi, in Evangelio suodicat : Ego de
•
conditrix et effectrix, id esi Filius Dei per qneni om- Palreexivi (Joan. xvi, 28) "jure et merito Deui»'
r.ia, et in quo omnia : quia, utAposlolus di\it: In de Deo profiiemur;.quia- de Deq Patre Fiiinm Dei,
ipso constitula sunl univeisa in cwliset in lerra, vhi- Deum verurn de Deo vero liatuiii esse cognoscimus.
bllia et invhibilia, sive iltroni, siveJominationes, sire Sed non eo genere ut nos dii surous 512 appellali
virlutes, sive principatus, sive polestates, omnia per (Psai. LXXXI,6); vef ut Moyses PbaraonU-Deus"
ipsum, etinipso condita sunl, el ipse est anle omniat'- est dictus (Exdd. vm, l); sed qriia vcrusFilius, de
et omnia inipso conslant (Uoloss.l, 16). Hinc et Salo- vero Patre.natus, non facius est, vere et confidenter
mon : Cumsit, inquit, una, omnia potest. et permanensO Deus de Deodicendus est. Sic e't lumen de_lumine
in se, omniainnovat, el per nalioiiesin animas sanctas (quod sciipium uon est) mectim quidem dicis; sed
setransfert (Sap. vn, 27). Quod confirmans Apostolus: uiecum oinnino non senlis.' Ei quiatscriptum est de.
ail, in inleriore bomine halfrare Cbris um, ut per Palre: Deus lux est; et de Filio : Erat lux vera qu;e"
qnern a principio omnia facta sunt, per ipsum et iu illuminai omnem houiinem venienlem in liunc mu -
fine cuncta salvenlur (Ephes. m,'16). duui (/ Joan. i, S); et: Lux lucet in lenebris, id est'
CAPDT III. Chrisius in sceculo, et lenebrae eum nOn sunt asse-"
Sed dicis mihi «ixo-jo-.ov,id est unius subs.aniine cntce (Joan. i,"9). Hi scilicet homines quorum cor
nomen ob hoc nominari non oportere, quia in Scri-' igiioranticefenebris obccecaiumest, Christum veruiu'
piuris div iiis non con inetu"'. XJacero-eiego,,homo Deum.et verum Dei Filium non agnoverunt."Setl'
qui hoc prohibes, si ideo nominari non debel, quia ipse Dom-nus: Ego sum, inquit, lux mundi: qui »i.
scriptu ii ii<mesi, an quia iia credi non liceai? .Quod secuius fuerit, non ibil in lenebris, sed habebit lumen~
si iia credendum est, cur,non ita profitenduin? Corde vilw{Joan. vin, 12). Ergo quia liimen Pater, et lux!
enun, inqnit Apostolus , creditur ad justitiam, ore Filius, recte lumen de' lumine. Sed lumen ex luniine
511 au'em confessiofil ad salulem (Rom.n, .10}. iiaasseris,quasi a Patre, qui verum lumen est, aliud
Autsi ideo nominandiimnon est, quia nec ita cre- j) Iumen sit faclum, quod de ipsa Patris substanlia
dendum, oblinuii Arianae labis asseriio: quae ideo non sit: sed sicuti aliud quodlibet lumen, qiian-
Palrem et Filium unius siibstaiiliie denegavit, quia quam a Deo sit factuin, longe lainen aliutl sit ab.co
Filium Dei modo ex nihilo, modo ex Patre, sed ab qui fecerit: el ideo lumen ex luminc,-tion de lumine
aba substantia, quando voluii et quomodo voluiL, et (licis. Cura ergo h_ec praelocutus suin; licet meciinV
unde voluit faclum inducit, dumniodo aliunde eum, hon intelligas", tnmen ipsa quomodocunque proiiiiu-
et non de eo quod, Paier est, exsiiiisse confingal. tias, cum scrip.a non sint: an uon el unius sribsiuuti_e
Quem etsi naLunidicil, *ed lioc dicto tenus, quia vocabulum, quod in Scripturis non putas contineri";
rursuin omne quod naiutn est facium intelligit; eo mecum pariler profileris? nisl quia illic habuisti quo-
quod et uos a Deo genili appellemur, quos constat "modomalignos sensus tuos occulta fraude in uiroqrie
esse, factiiram. Velsi Arianus non es, ei verum ,Fi- conlegeres; ut mecum hoc ipsum sono vocis expri-
Jium de vero Patre naium non laciuni agniiscis, cui- meres, sed tainen longedicti intelligenliam separa-
iion eum cum Palre unam substaiiiiamdicis? Fru- res. Sicuti et illi baeretici qui resurrectionem carnis
stra linies, homo, proliteri quod credi-; aut frusira ueganl7"ad decipiend-asanimas s'mpliciuni,' vx di-
credis, si-iia non credis, cl roerlo baereticus "dend' cunt iiis quia in carne n^-n resurgunt. Sed sidiscu»
 *5S VICILII TAPSENSIS - &t,
tias cos cur hoc dixerint, cum scias illos carnis, re- A.sanctuui lotiiin? Au fu putas inane aliquid -esse et
surreclionem omnino negire, dice.nl (Ibi: Vae u(ique vacuum quod-Deus e>t? Hoc cnim diei blasphemia
il i erit qui in carne bapiizatus non fuerit, ul anima est, ut inane puteiurper quem cuncia constilerunt,
ipsius, dum in corpore _esl, ,de morle.deliclorum qui omnia verbo.edidit;.raiione ^omposuit, virlute'
suorum , _utde sepulcro criiniuuin per baplismura in' pprfecit, cujiis nulu el -imperio uuiversa regunlur,
eadem resurgat. Solius eleniin auitnce, per lavaci i cuncta deserviunt. Et.bene quod de Deo legis scri-
vitajis gratiam resurrectionem in carne defendnni; ptum: Ego sum qui sum; et: Qui est mhii me (Exod.
nain et ipsius caruis salutem e\cludun(. Et hi per lii, 14). El ipse Salvalor et Dominus : Hwc est; in--
verisimilem. .'on.essioneni, innoceiiiiuin roenles oc-. quii, vila wte.rna_-.ul cognoscanlte solum verumDeum;
culta fraude seducunt. El 111solet leihale 513 P'~ el quem whhli Jesum Chrislum (Joari. xvn. 5). E^l
culum mellis dulcedine temperaium, suavitaie fal-' ergo in sub-tmtia sui Deus, cnjus cognliio' viln
lenie, perimere; sic et hoc malum per blandimeuiu.ii aetcrna esi, et qui lantus estquantus dici nonpoiest.
aurium, aud.eniluin sensus quadam Jabe coniami- Qui luncdigne assiiroalur cnui ina_siimabilisdicilur :
nans, contagione vitii adhaereni.sJnficU. utique velisac nolis. Ergo ipsum quod est, hoc est
: 5tib-laiuia ejus rei quceesse defenditur : quod Jamt-ii
CAPDT IV.
j{ jam diclum est, quanlumel quale sil, nec mente
Deiiiqutfet nnncpossent ojxouo-tov siculi <-tcaclera
concipi, nec sensu cestiniari, nec animo definiri po-
verbo lenus noiuinare, si liabereiu quomodoilludad tesi. Dummodii conslet esse quod esse creditur; ut
aliam inlell gent am s;evo sensu perverierent. Sed de eo
ipso quod Deus est inde sit Filius, ut verussit
cuiii vidererit se in boc verbo concludi, niiltam oni- Filius.-el \erus sit Palef ip FJIIO,et Filius in Paire;
nino nieuiionem hujtis fieri voluerunt, ne aut profi- Hoc erit oj_.o'Jctov, id esl unius subs-antiaecumPaire.
terolo hoc crederent, aut credenles professi .videren- Sicut ipse' Dominiis ait, Ego in Patre, et Paterin
tur: sublili iugenio excusantes, quod aut scripiuro me (Joan. xtv, il). Ego el Paler ununi sumus (Joan.
iion esset, aut D_um in substanlia dici nnn oporie- x, 30); el : Ego de Patre exivi (Joari. xvi, 28); et :
ret, ne corporeus credereiur. Deus etenim, inquiiini, Quinte videl,~videteiPatretn (Joan. xiv, 9). Nonim-
eflicil ul sil subsiantia , non tnnien ut ipse Deus in merilo, quia.F.lius Dei de 1) o Paire nalus est : et
subslantia deputeiur. Quippe (aiunt) cum omnis sub- ideo de-uniiale subsiamia., et de majeslate deitalis
slaiuia contraria recipjat, Deus vero. qui nil_.ildiver- unum suni, sicuti et Jereroias propheiavit; Quissta-
suui adiniilere poiest, si.bstaiili.a dici non debet. bil in substamiaDomini; et videbit verbum Domini
-gnoscefem libfsi lioc simpliciter diceres, si rationem. Uer. xxiu, 18)? Et iterum ; Si sletissentiri subslan-
rci velles scire, sl fudis ad lianc qiuesf.onem acce- G tiajnea, el si audissenl verba-mea, avertissemeos a
deres, si non ipse esses qui seriiper vel de alia sub- studiis eorum pessimis (lbid., 22). Et apud Salomo-
siantia, vel de nullis exsianiibus Dei Filium assere- nem : Subslanliamea, dulcedomea esl (Sap. xvi, 51).
, bas. At cum idem ipse sis qui hioc scepe convictus,
saepe confessus, sacpe negasii, sccpius aliter immu- CAPUT V.
laiidu damnalus es, qui etiam nunc vi, arobitione et 515 Cum ergo hanc uuitaLemsubslanticein Patre
po.entla exagUas,Ttirbasoniiiia : qu<imodome pulas el Filio non solum proribetici, st*det evangelica au-
fgnoscere tibi posse frequentius eadem retraclanti ? cioritaie cogno^cas, quomqdo dicis in Scripiurisd -
Sed ne videaiur bcec peiversiias praejudicatamagis vinis bp.oi_nmnon inveniri? quasi aliud sit iu.ovairjV
quain examinala damuari, breviler libi de bac oppo- quamquod dicit; Ego de Deo Palre exvi (Joan: xvi,
siiioue respoiideam. Prohibes iiaque in Deosubstan- 28); et, Ego el Pater unum sutnus (Joan. x, 50); vel
tiam nominari, quasi omne quod siibstaniia dicitur, quod.propbe(ce ex aperio substantiam Dei intima-
res ips;i unins genei-i» habeaiur. An ignoras, aiiier banl? Haecest aulem nominis ratio, ut in Palre et
coelesiia, aliter lerrena constare; sed et in ipsis cai_ Filio uniiatero s-ubstanfttecredas, licet rem ipsam
lesiibus atque mundanis rehusmagnam difTerenliam (quae est -inenarrabilis) definire non possis; ut sive
inleres-e? Aliiereuiro angeli, aliter singulaequieque l> lumen tle lumiue dicas, sive-verbum deverbo, sive
virtules, conslitutionum suarum substanlias accepe- spirituui de spiritu, >ive Dominumde Domino, quod-
runt, sieulf Aposiolus ait : Alia claritas solis, alia cunque de eo dixeris, unius tanren esseniiae Patrem
elarilas lunm, alia clarilas stellarum {I Cor. xv, 41). el Filium credas, et de eo ipso quodPater est, Fi-
Sic et in hoc iinini.o, ut diveisa genera reruni, ila t-t lium intelligas. Nam si aliquaro comparaiionem de
diversa 514 corpora.aiiimantium ,,et omnibus sui rebus bis quce videiilur, in eo facias; ipsa dissimiiii
.cujusque generis sobstantia, sicnl Ajiostolus dicii : ludine rerum , non ralionero osiendes, sed alierca-
iVon omnis, caro, eadem caro (Ibid., 59). Si ergo ca tionem disputationunilnduce-. Et-quia ex voce"Dei
quse a Deo facla sunl, diversas qualitates subsianlia- scrip'um"esl: Cai me comparabilis(Isai. XLVI,5J? ac
rum suarum habent, iu pulas in Deq talem esse sub- proinde Deus cni assimilari nihil poiest, sufflciat
Sianliani, qualem habel aliquul iioruin quod faclum credi .quod ipse sentilur, quia Ipse credi se voluit;
est, ut possit contraria recipere? Ahsit. Quae esl non indicaii. Denique si de hoc ipso quod mecum
enim substantia Dei nisi ipsum quod Deus est, sim. profiteris, al quam similiiudiuem velisin Deo con-
^plex,singulare, puruiii, nulla concretionepcrmixtnm, ferre, nescio an quod comparaveris possis expfessius
iTmpidum, bonum_i.erfer-.iim , beatum, .i.itegrum, definire. Dt puia cumJiiis liiinen ex luuiiiie;- si ad
 '
&Z1 CONTRA PALLADIDMARIANDMLIB. II. % , 45«
exi.lananditm iilud serupulosa narratlohe cogaris,i A hoc Verbum nuhcupatur, quia^ex propf 10divino ore
qucero qu&modo-Iumen ex Iuroine "credas. Dtrum processit, et nihil Paler sine eo arit jussifaul fecit;
quasi Iucernain ex lucerna, vel quasfsolem ex sole, Virtus dicitur,-quia vere de.Deo-et semper cum Deo"
titautduas lueernas,_aut duossolesquasi dposdeos «st, et omhis potesfas Patris inipso cpnsisiit. Sapien—_
sub hoc exemplo inducas. Aut splendoremTuminis lia appellaiur, qnia de cofde .Patris adveniens; arcaha
ejusdem lucernce, vel claritatem solis de eodem-sole coslesiia credentibus resefavit. Dextera nuncupaiur,
- fulgentem, lumen de lumine eonsighes, utin mairii quia-pef eum-omriia opera divina
perfecta sun(._Dra-
, cem luminis Patris figuram assimiles, Filium vero in chiQm dicilur, quia- abipso.omnia cohtinentuf. Mar-
splendorem'cIa'rifalis*>osteh<)as;quod de eo""proj)heta 'garifa1a*ppellalur, ut nihii- illo' preiiosius.habeatur.
dixerit : Apud te estjans viioi, el in lumirietuo vide- Tbesaurus dicitur,-UfJn'ipso "omnes opes et divitice
bimusJumen\Psal. xxxv, _.(}).Vel Salorrioncum &i- regnOrtirii'ccelestium reconditce-aguoscantur. Uetia
cit: Candorest lucismterriw, et speculum sinemdculd "diciiur, quia per ipsum', et iri ipsoj de mari -sacculi
•Deimajestath, et imago bonitatisillius~(Sap.vn, 26). 'diversa"-genLiummultiludosicutpisciuro, per aquam
•VelAposloltis hic pr-edieaveril-Salyaloreiri nosirurii - bapiisinatis iiv Ecclesiacongrcgatur, ubibonoruro
iinaginem_esse'invisibili_sDei (Cd/.:i, 25), eo quod malorumque ^discrimeriagnoscilur. Aralrum nuncn-
imago 516 s°i's iux*sua sit quse de' eodem !so!e__ _Bpatur;.quia signo crucis"suaedura pectora subjrciun-
. pf oeedii.-Sedquanta ad haecresponderi possunVquar tur,- ut necessaricsemiiii- ipsa praepareniur. Fons
lites-genefani (quodApostolus prohibet (JI.Tiin. M, aquse Vivce"appeUatur, quia ex eo sitienliacprda coe-
14) ) Iongum est dicere : quippe cum constet luinen .-esiisaquce gratia irrigantur. Pelra dicituf, quia
illud qTuodbaus' est, ___siimari,'compYeh"endi; etdefi- credentibus foniludinem', incredulis dui-itiam prce-
niri hon posse :'nec'v'ere aliquid ex liis quaein boc, stat. Lapis angularis dicitur, quia utrosque parieles
•niuudo snnt, majeslati- divincecompafafi, quiai-nihil Novi ei VeLerisTestamenli unus et mediator in se-
de "omfribus" istis qucevidentur aut dicuntur, secun- ^melipso contitvens copulavit. Agnus appellaiur, ut
dumid quod JDeusest, condigna similitiidine cesti- iiinocentiaChrisiiet passio demonstretur. Homo di-
inari potest; quippe cnm ipsis jnielfectibus et sensi- " citur, quia"secu*ndumcarnenv propter nos hoinines
bus major s t. Ideo prcemonuiut divinilatem suli*- iiasci dignatus est. Vitulus dicitur, quia ;propter'-no-
stiniiae cfederes, et verum Filiumde vero Paire stram salutem pati' sustinuit. Aquila dicitur, quia
cognosceres : de qualitaie auiem rei requirere-rion postVenerabilem resui rectionem, ut Tex alUum ad
"deberes, quia quale aut quaiilum sit i scire non pos-" 'Patris revoiat sedem. Leo dictusest, quiaipse est
s:s. Hoc"eiiim "prophelce, lioc ApostoJi prcedicarunt," Rex-regunv, qui moriem ac -..buhinfvirlulis-stice po-
' • '''{ "teslaie corominuit.
^ CAPDT -VI. G Via est, quia per ipsum aseensus
"
• Deniquepro capiuj pro viribus", pro fide riostfa -Jest. Yeritas, qu.ra mendacium nescit.' Vita
cst, quia
.iiilueamur, Deus quid sit," et videamus ah ei possft Ipse universa vivilicat. Vides ergo per hcec vocabula
aliquid comparari. Cerle liic est de quo el cum dici- sigiiificationes-dispositioroim et.operum divinorum
tur, non pqtesi dici;tcum ceslimatur, nori potest •pr-eosLerisas.-nttti tairien ipsum Detim proprie defini-
ccsiimari; cmn comparalur, non potest comparari; tum ? Est ergo Paier Deus immensus, aeiernus,- in-
cuni definilur, ipsa definitione sua crescit. Qui coe- compreliensibilis, incesiimabilis. Est eiFilias ej'us,
-lum manu suaoperit, pugiio oriinem mundi ambilum Deus et Bohiinus rioster, iahlus quantus est et Paier,
claudit,-Queffl toiuni orania nesciunt, "et metuendo sed non 518'a^l'n^e quam^de Paife;*quia ego, in-
sciUnf. Cujus nomini et virluti famulatur hic orbis , quit, de Patre exivi, hocest,' lumen de-luniine (Joan.
_etIpsa clementorum sibi succedentium momentanea . XVI,28). -':-"".--• '• -_ '
vicissitudb teslatur.' Vide ergo si pote.taliquid esse •_- *• ' 'CAPDT-Yli. - -
-ciii possii Pater et Filiuscomparari; quia talis est - Sed-ne-«x" eo"occasionem .aliquam bccrelicos' ra-
Filius -qualis et Pater_-Non enim ip-e se unum cum piat, cum duo nomina vel duas personas^ id'est Pa-
-Patre dicerei,nisi ialem se qualis esfrPaier sciret. lris: et "Filri staluo,-quasi' duos deos dicam , ui illi
Railo qiicedamest quceapud firceeos Aoyojnuncnpa- D ] duos ex diversitale cbnlinguni': nos aulem Palrem et
tur, ^JUCD inter Patrem et.Filiura pers.vh_ts~Vel voca- Filium iia nomlnamus, ut unuiri Deum in his-perso-
bu1a*disiit_guit:quia et ipse Filijis ratio dicilur : quce nis ei nominibus consignemus. Yiderint philosoplii,
-lanienralio mullis noinihibusappellalur.- Modo Ver- videriht Jiseretici discipiili eorum qui polestatum
fium, modo virlus, rriodo sapienlia",rmodo"dextcra, drversitate varianlur_, Nobis tamen unus Deus'est
niodo bracbium, modo' margarita, rhodo lliesaurus, Paler, ut-'Aposlolu§dixit, exquo omhia; et nos ex
rnodo retia, roodo arairum, modofons/modo petra, - ipso : el"unus DominusJesus Cbristuslbeus Dei Fi-
inodo-lapis angularis, modoagnus, modo homo, lius, per quem omnia,;etnos per ipsum. Nam duo,
iiuodo vitulus, modo aquila, modo Ieo , modo via> quid aliud 'infelligalur, quam diiorurirper parles di-,
modo veritas; et Vita: curo sii'Deus'omnia in omni-' visa" subslantia, et cum nominibus ipsis dissociata
bus, ul per hcecvocabula divinarum 5l7jUsposi- nalura, agendi ac jubendi lam volunlas-quam impe- .
tionum mysteria-cognoscantur, non"uLipsa majeslas ria divjsa. Porro Paler ac. Filius eisi duce personce
Filii Dei proprie definita monsiretirr. Quid esi enim creduniur,-raiione .tamen et subslantia.unus sunt.
Filius de eo quod Pater est? Aligs idem. Nam el ob •Namiiivqualium socielas, melioris offensa esl;,elni
' "
PATROL. LXII. . - is
 /,_!_) . VIGILHTAPSENSIS . 4f.()
injuriam-ejus qui verus Deus est, non verus alius _Amansisset, ex cujus subsianlia erat : quia quod de
comparator. Deum qui. injusie comparat, violai. Palre est, nec videri, nec muiari, nec converti posse
Cum aulem ego Palrem. el Filium.statuo, unilaiem credendum esi. Accedil ad causain quia ciim illapsus
geueris assigno. Et si illam in .personis divido, dis- est in Mariam, cum Virginis uterura opplevit, alind
cretio-lamen personarum rursus eadem nomina in utique ex illa quam quod venerat naluni -est. Dnde
runitaiem sui,' naiurali fcederis' lege .consignai. Dnde jaiu, inguiunt, currupia-substaiitia slalum venit, or-
et tantus est Filius quanius videbitur Pater, toius de _dinemperdil, conlinuo immuiaiionc ipsa formandus
toto, integer c_einiegro, perfecius de perfecia con- de Deo in bomineni, de spiriiu in carnem. El uiique
summaiaque virtule : sicut Apostolus dicit : In quo translalio omnis, inferempiio est pristini. Ac per
ojnnis plenitudo divinitatis corporatiter habitat (Col. lioc, aiunl, si Filius de Patris substaulia esset; jaro
li, 9). Nam et Jeremias receptissimus prophetaruni, et Palrem miuorem vi<leri,subsianti-e suaevel traili-
liane unilaiemdivinitalisfn Patle et Filio seiens, aip lione, v.el fine: el |)roinde Filiura ex alia substantia-
llic cst Deus noster, et non depulabitur alius absque --credere maluerunt, quod conveni, et mu ari, el vi-
illo : qui invenit omnempiam prudentim, el dedit eam deri possit; quia hoc de Palris substaniia credi-non
Jacob puero suo, et Israel dilecto sibL.Post hwc in ter- Iiceat. Haec est causa erroris, hcec origo hceresis
ris vhus est, el eum hominibusconversatus esl (Baruc. BArianae, dum non intelligunt vjrtutem Dei, neque
tn, 50). Et Isaias hoc ipsum praedical dicens : Hwc tanii sacramenii disposiiionem agnoscunt, ui Deum
dicit Dominus Deus: Fatigata est JEggptus, et nego- humanis condilionibus comparent. Quibus primo in
liatio JEthiopum, ctSabain viri excelsiad te transient: ,loco resporidenduniest, Filium Dei non iia visum ut
lui erunt 519 s_ir»i,et post ie ambulabuntvincticom- Deus erat, sed ut bomo capere poterat de Deo.Deinde
pedibus, etin le precabunlur; quoniam in leest Dcus, variis'figuris non mulabilem et converfibilem ipsum
einon est alitis Deusprmler ie; lu es enim Deus (lsai... esse, sed hoc esse potenliceDei,ut cumse singulis p.rout
XLV,i&). Quod ne putes me eo supercilio dixisse, • vult, rev,elaredignatur, babituiu mmet, ndn-substan-
quo Sabellius ferlur, qui ipsum Palrem, ipsum Fi- tiam vertat; nea proprielalem qual tatis ainidat, sed
lium profiietur;_non iia nos totumin unam senlen- juxia meriuim videniis, temperamentuiri maj"eslalis
tiam cogimus, ut aliorum hcercticorurafraude capia- ailhibeat; ipse iamen idem, ut semper est; in sub-
nnur. Sed -quia.ipso nomine personarum -aucloritas -.s.arilice-succproprietate permaneat. Sicut scriplum
**
indiscreta cognoscitur, et Filius non genere, _sed.per- est : Mulabis cos et mutabuntur, tu autem idetn ipse
sonaliler a Piitre nominalur, prolnde lolum -Patri es, et anni tui non deficienl(Psal. cr, 28). Nam eisi
ascribimus quod esl FiHus, et lotum Filio quod Pater mulia sunt ex his quce in boc muntlo videniiir,.qu_e
est. Nibil nonA-idebiiur-Palris,quod'judicabiiur Filii; G ex alio converluntur in aliud , ui desiiiaht es^e<|uod
jiec Filii, quod. defenditur Patris:quia unitas ma- eranl, el bqc sint quod retro non fuerant: ut limus
jestatis non sinit deos plurali vocabulo appellari: cum in bominem Tiguratur, limus esse j.im desinit,
quippe cum consiel Palrem etFilium unius esse.sub- ul pisces aut.aves cum de aqua procedunt, ex eo
siantiae; unde ulerque unus Deus est Uictus. Illud jam-rioii aqua, quia aliud : ut lutum figuli, ciimsoli-
ante cuncla meluentes, ne si Pater et Filius unum datur in testam : ut lapis, eum dissolvitur decoclus
rion sint; in invidiam recurrat auctoris, inlerpolata in calcem : ut arena cum muialur in viirUm; et cce-
jialivitas. Hoc enim placuit bcereticis, ut Deus illei tera, qucelOngum est recensere. Sed mullum inier-
oranipoiens, invisibilis, immensus degenerarel in est, stulie hxretice, inter ea quce facta suni, et eum
Filio; non modo poleslate, sed et condiiione mulata, qui omnia quemadmodum voluit fecit. Quce facta
quasi non potuerit Paier de semelipso lalem haberei sunt, ascriptce condiiioni deserviuni : qui vero lecit,
Filiuui qualis et ipse est. Proinde nos veruni Filium suce yoluntatis 521 et proprii juris est. Neque po-
de vero Patre qui-semper /uit_, ei estunius substan- ""lesLin aliud quam quod est, aliquo cogenle mnlari,
. tiae cura Patre, defendimus. El hoe est quodGrcecii sed proul vult,. et_cui vult se.demonslrat. Nam si
appellant, id est cum uno aliudipsum; utt angeli in figura hominum scepesunt visi, et lamen
b[j.o\>t7t.ov
personce audit-ntianominum fierent, non ut subsian- D aliud non sunt qu.am quod se esse noruni, neque
tiam vocabula separarent. - snbslantiam mutant cum forniam humani,corpofis
CAPDT VIII. sumunt; quanto magis ipse Dominus nosier qui
1 Sed ul
omue.mysterium1i_ei-esisAriance traducam, omniafecit, qui ipsis angelis ut bocpossent, sua in-
! cur nolint Filium de Patris substantia credi, breviterp stjlulione concessit? Huc accedit quod si Filium Dei,
. inliroabo. Aiunt enim : Cum sit Deus Pater omnipo- ut jam dicturo esl iia visum a Pairibus approbamus,
tens, invisibilis, inconvertibilis, immutabilis, pef- ut non totum in illo quod Deus est, videretur; sed ut
fectus, seraper idem, aeternus; Filius vero.visibilis,^ . dispositiones rerum /uturarum, quae suis quibusque
quiascepe Patribus visus esl; et convertibilis alque, temporibus complemlaeerani, in illo per imagiueiu
mutabilis, quia in variis figuris singulis quibusque, cernereniur. Nam quis Filium Dei videre potuit :m-
sese monslravit. Qui si dePalris, inquiunt, essett tequam conspicabilem materiam sicut.ei placuit; as-
substantia,. nunquam fieri posset ut ante carnis as- snmpsit, vel ipsum homineni induere dignatus esi?
sumptionem aul visibilis aut mniabilis cerneretur : Qiii elsi Abrahcevisus est (Gen. xvm), sed in foima
-qiiin .potius in cequalilale qua Pater est, 520 PCT- liumani corjioris visus est, quo"scilicet postremis
 &QI CONTRA PALLADIDMARIANDM,L1B. II. . . 402
temporibns in liomine venturus esse oslenderetur.--: A tulit, ut sjnritum in carnem mutaret, sed ut suscepto
Jacob eliam alibi in angelo, alibi cequevidetur in bo- homini immorialiiatern aique ceiernilaiem ccelestis
mine (Gen. xxvtn). Qui ideo se in angelo demonstra- vilce praestaret. Nam'etsi Apostolus semetipsumexi-
vit,'ut nuniium se magni consilii indicaret. In bo- naiiisse dicit, formam servi suscipiendo (Pliilip. n,
minevero cum quo et colluclatus fuisse describilur, 7), non utique sic exinaniium accipimtis, ut aiihd
ut imaginem fuiurre colluciaiionis"quam cuni Israel quam quod fuerat idem spiritus fieret, sedutsepo--
habilurus erat (Gen. xxxn, 50), cum secnndum bo- sito inferim majeslalis suee honore*, liumanum cor-
minem advenissel, perspicue indicarei. Sed ui Do- pus indueret, quo suscepto, salus gentium fierei. Dt
minum crederet, cum quo lanlo cerlamine sub Hgura enim sol cum nube legitur, claritas 523 eJus com-
bominis luctabaiur, Israel, id est, homo videns priroitur, non ceecalur, et Iumenillud quod toto orbe
Deura, nomen accepit. Vidienim, inquit, 'Deum facie diffusumclaro sjdendore cuncta peffundit, parvo ad-
ad faciem,elsalva faciaest anima mea-(Exod. m,2). modum obslaculo nubis includitur, non aufertur: sic
Et ulique figuram hominis viderat, quarii Deus Dei el homo ille quem Dominus Salvaiorque nosler, id
Filius induerat. Moysi iri rubo in flamma ignis appa- est Deus Deique Filius induit, deiiatem in iUo non
ruit, ut lumen credentibus, incredulis judicium de- intercepit, sed abscondit. Denique cum sein monte
monslraret: qulaChristus credeniibus salus est, non B paululum extra ipsum honiinem extulisset, fulgore
credentibus pcena, ut Apostolus ait: Aliis odor viiw luminis ejus pene obceeeal!apostoli (Matlh. svn) (in
in vilam, aliis odor morlisin mortem (II Cor. n, 16). (erram quippe bomines cediilerunt) periclitali viiam,
Popnlum israel in columria nubis per diem, et per nisi eis Dominus.compresso,rursum majeslaiis suae
noctemin colurrina ignis quasi dox ilineris preecede- honore ut misericors subvenisset, secundum illam
bat (Exod. xm, 21),_ut baptjsmi gfaliam per nubem sententiam : Nemo vidit Deunt, ei vixit (Exod, xxxin,
et donum saricti Spirilus per ignem osienderet: quia 20). Dt ergoclarUas solis ctim non usqnead nosiros
aposlolus Paulns in nube Patres baptizalos scribit emicat visus sibi salva esl; quia quod non videtur,
(/ Cor. x, 2). Et Spirilum sicut igneni esse apostolo- infirmitatis est nosirce, quorum oculos ntibium texit
runi Acia declaranL(Act. n, 5). Vides ergo per 522 obscuritas : ita ei maj'estasilla divina, quce (ut dixi)
omnia, bcereiice, cliaracieres divinarum dispositio- corpus induerat, probat se non detrimento proprii
nuin in honorem Dei Patribus prceoslensos, non ta- latuis=e fulgoris, se<!carnis, ut dixi, beneflcio, eirjns -
_men ipsum Deum, ut esl, proprie revelatum. Deni- catisa Filins Dei, Filius bominis essesuslinuii. Nempe -
que cuin Moyses orarel ul faciem Dei pure videret, enim <leSpiri(u Dei Virgo concepit, et quod conce-
quid ad illum ccniinuo Dens? Non poteris,"inquit, pit, hoc peperit, id esi, Deumhomini suo (utj'am dixi)
videre faciem meam. Nron enim videbit hotrio faciemC socialum : «cut ipse dixit : Quod nascitur de carne,
el vivet(Exod. xxxni, 20). Hoc ipso quod ne- caro cst: el quod nascilur de spiritu, spiritusesi, quia
" riieam,
gatur aspecius, claritas assignaiur, quceseilicel tanla Deus Spirilus esl, et de Deo nalus est (Joan. ni, fi).
est, quanta credenda est quae invisibilis indicatur. Sicut et angelus ad Mariam virginem dicit: Spiritus
Cum ergo Moyseset siium cceli, et ordines mundi, Dei vcnielin te, el virtus Allhsimiobumbrabille. Pro-
et elementoriiinvices, lolius denique orbis ornainenia pterea quod nascetur ex te sanclum, vocabilurFilius
digesserit, indicarit, expresserit, cui ipse Dominus Dei (Luc. i, 55). Vides ergo ipsum spirUum, id est
testimonium perhibuit, dicens : Nemo erit ex prophe- Filiuui Dei venisse ad Virgincm, etinde Dei et ho-
lis ut servusmeus Moyses,cui facie ad faciem ore ad minis Filium processisse? Nec lamen ipsoindiimento
os loculussum (Num.r\u, 7), J)eum lamen pure vi- carnis Dei Filium esse muiaiuni, seclenmdem ipsum '
dere, non potuil. Merito quidem prophetia omni di- esse in boraine qui fuerat anie mundum cum Paire,
gnus, sed non usque adeo ut inlueri Deum valeret, per quem facla sunt omnia, et sine quo factum est
quia homo .aiilummodo esset. Ei, uiique bic omnia nihil, sicut evangelisia ait: Mundusper ipsum factus
Filii verba defendimus, quem in monie Sina cum est, el munduseumnon cognovil(Joan. i, 10).'C_ele-
MoyseIocuiumesse scimus, qui agendis explicandis- ^rum ameniis esicredere, ab eo posse liberari, qui ut
que rebus a Palreadveneral; quiaomnia a principio •l*lilieraret, amisstis est; ut nasccreiur, oppressus esi;
per ipsum et ordinari et explieari et manere conve- ut immorlalilaiem redigerel, iiansivilad moriem.
nerai, ut habendi Filii hcee prcecipueraiio constaret. Sed absii, absit, bceretice, ut sensus iuce iniquitatis a
Et tamen sic vtsus accipitur, ut alicujus conspicabilis, catholicis admiltatur. Nos eisimciedimus imrriuiabi- -
ut dixi, maleria. dispositione assumpia videretur, lem et inconverlibilem, Verbum et Spiritum , id est
salva scilicet invisibililateejus, quam a conspeclu .Filium Dei: qui cum bominem induit, non slaluro
onjnium majes(as interfusa seposuit. Non enim sic veilit, noii 524 ordinem perdidit, non siibslantiam
liumanisaspectibus revelatus est, ui tota in illo dejlas inimuluvit, sed illuviasejusdem corpoiis aelerno cla-
appareret, sed ad vicem speculi, cum conceplos in- riiatis suaelumine illuslravit, ut ad nos per trami-
ira luc-emsuam vullus quasi ad plenam effigiem Iio- lem corporis ej"us, lux sancti Spirilus, et aeiernee
niinis includit; iia majestaiis ejus prceeunte fulgore, vitii' gratia redundaret. Quem eisi passom credunus
intra id visum est, quod imaginem veritatis, non et sepuliuro,"sed homo ille passus est qiiero Filius
ipsum Deuiriproprie demonstraret. Sic et cum homi- Dei suscepii, quem induit, quem portavit. Sed quia
lem induere dignat.usest, non labem ceternitati in- tolum ad"auciorem referebatur quidquid hoino ille
405 '
VIGILII TAPSENSIS 464
patie.batur, idco mors et passio Domiiji indicatur. £A.bis Romani. Ecce nullus-sehecUiisannis-gravatus,cu-
Nam et conslal immorlale esse quod Dei cst, bominis jusvel splaesselreverendacanUies,deultimosinumarh
quod caducum. Tertia quoque die resurrexit, non .Oceanivenirc compulsusest, cl conciliouihil deftti:.
Deus in hominem, sed homo poiius in Deum.Ascen-" Nutlus debile corpus irahens , jejuniorum slipendiis
dit in co_los,obtulit Patri suo hominemillum gratis- oneratum, ilineris est coaclus injuria, forliludinis
sinium munus. Conseditad dexteram Pairis, secun- amisswdamna dcflere. Nullus pbstremopauperiemiu
dum quod seriplumest: DixiiDominusDominoineo: sacerdolibus52® gloriosam, sjibsidioveniendidestt-
Sede ad dexleram meam (Psal. cix, 1). Misit nobis iulus ingemuil. Unde completumin te est, clementh-
Spiritum sanclum de propria sua et ipsa una sub- sime, principum Gratiane, quod Scripf,uradivina lau-
stantia, pro.ectorem, sanciificatorem, et deductorem davil: Beatus qui intelligit super-egenum et paupe-
in vitam telefnam; sicut scriptura est ex voce Dei : rem (Psal. XL).Quam grave aulem, si prppler duos in
Effundamde Spiritu meosuper servosmeos et ancillas perfidiacariosos,lolo in oibe essentEcclesiwsacerdd-
meas (Joel, u, 29). Etilerum : Spirilus ex meprodibit libus destilulw? Qui eliam si venire propter prolixir
(Jsai. LVII,16). Et ipse Dominus Salvalorque nosler : tf.lemilinerh ricjuiverunt, tamen omnes prope ex om-
Demeo, inquit, accipiet (Joan. xvi, 14), ex eo ulique nibits fere provinciis Occidenlalibus, missis adfuere
quod esl Filius , quia et Filius de eo quod Paler esi. jn legatis; etallercalionihusevidentibus
id se.tenere,quod
Exinde prcefmito tempore venlurus, vivos morluos- nosasserimus, elin tractalu Nicwnicongruere concilii
que judicaiurus, ul reddat credentibus preemia, non designarunt, sicul subjectadeclarant. Ubiqueergonunc
credenlibus vero supplicia. Cujus regnum.seternum, pro vestro imperio concinunl vota populorum. Nec
immortale, nec iniiium habel, nec lerminum : cui tamen arbilrio vestro assertores ftdei defuerunl. Nam
honor et gloria in sceculasceculorum.Ameh. - licel evideniiaessenl prwscripiamajorum, aquibusim-
EP1STOLA CONClLll AQUILEIENSIS ADEPISCOPOS GALLLE. pium esl et sacrilegumdeviare, tamendhceplandiobtu-
Concilium quod convenit Aquileiw, ditecthsimh limusfacultalem. Ac piimum principiumipsum obortw
dhcussiinus Arii epislolam puiavi-
fratribus ephcoph provinciw.Viennensiumet Narbo- musesse quwstionh, atque
nensiumprimw et secundw. recilandam,qui auclor Arianw hwresisinve-
sanclwunanimilali in nilur. Undeei nomen hwresisaccepit,ea videlicelgra-
Agimus gralias vestrw, quod
dominisel fralribus noslrh Constanlioet Proculo, om- tia, ut quoniam Arianos se negare consueveraiit,Arii
nium nobisveslrumprwsenliamconlulhlis : simulque bhsphemias aul incusando damnarenl, aut astruendo
, non mediocre addidi- defenderenl,aut certenon recusarent nomen ejus, cu-
prwscripla majorumsequenies
stis pondus senlenliisnoslris, cum quibus eliam veslrw jusimpielatem perfidiariiquesequereutur.Sedquiaau-
cloremsuum necdamnate poleranl, nec probare, cum
sunctitatis convenit professio, 525 dotnini fralres (p
dileclhsimi. Itaque ut libenter suscepimus memoralos ipsi ad disceplandum anle triduum provocasseiit,/0-
de vestro nostroque cousorliosanctos viros, ita etiam coqueel temporeconslituto,non exspeclataconventione
:
uberi graliarum actionedimitlimus. Quamnecessarius prodiissent subito qui dixeranl se, quia Chrhliani
essentfacile probaluros (quodnos libenleraccepimus,
aulem convenlushic fuerit, rebus ipsis palescit;quan-
el cptaviinusul probareni), refugerecongressumiliico,
do adversarii et inimici Dei, Arianwseclwinlerpretes
ac defensores,Palladius ac, Secundianus, duo tanlum el disceplalionemdeclinare cwpernnt. Muilns taitten
nobiscumhh sermo fuil: propositwdivinmin medio
qui ausi sunl ad conciliumconvenire,debitamprwsen-
tes exceperesenlentiam,superimpietaleconvicti.Inco- Scriplurw: disceptandi, de primo orlu diei in horam
lumesvos el florenthsimosDeusnosler liiealur omni- scplimamcopia data,~ delata patientia. Atque utitiam
pauca dixissent, vel certe quw audivimus, possemus
polens, dominifratres dileclissimi.
EPJSTOLA EJUSDEM CONCILII ADGRATIANUM ET VALENTI-abolere.Nam sacrilegisvocibus(cum Arius soiumPa-
NIANUM ETTHEODOSIUM IMPERATORES trem sempiternum,solum bonum,solumverum Deum,
hnperaloribus clemenlissimis, et Chrhlianh bealis- solunl immortalilalemhabenlem,solutnsapienlem, so-
simuque principibus, Graliano,-et Valenliniano, et lum polenlemdicendo, expertemeorum Filium, impia
Tlieodosiosanclumconcilium,quod convenitAquileiw.Jn commoniiionevoluissetintelligi)isti Arium 527 V°-
BenediclusDeus Paler Domini noslri Jesu Chrisli, ~ lius sequi, quam sempileritum Deum Dei Filium , et
qui vobisRomanumimperium dedit: elbenedictusDo- verum Deum, et bonumDeum, el sapienlem,el poten-
minus nosterJesus Chrislus,unigenilusDei Filius, qui letn, et immortalilatemhdbeniemvoluerunlfateri. Mul-
regnum vestrumsua pielate custodit, apud quemgra- tas horas fruslra consumpsimus.Crescebateorum im-
tids agimusvobh (clemenlhsimiprincipes)quod el fidei pielas, nec corrigi ulio poleral modo. Deniquecumvi-
vestrwstudiuniprobavhlis, qui ad removendasallerca- derentse Arii ephlolwsacrilegiisperurgeti (quainideo
tiones congregare statuhlis sacerdotale concilium, et subdidimus, t<_eam etiam veslra clementiaperhorre-
episcophdignatipne vestra honorificentiamreservasth, scerei) resilienles de mediriephtolwleclione,petierunl
nt nemodeessetvolens, nemocogereturinvilus. Itaquc ut eorum proposilis responderemus, quanquam non
juxta mansuetudinisvestrwsiatutaconvenimussinein- esselordinis neque rationh ul prwposha interrumpe-
vidia mullitudinis,et cum affectu dhceplalionis: nec reriius: responsumqueessela nobis ut damnarenl Arii
ulli dehwrelich ephcopi suntreperti, nisi Palladiusac impielales, et de qu.busvellent,ordinelocoqueservalo,
Secundianus, homi.nesveluslwperfidim, proplerquos eorum intentionibus r.sponderemus; tumen acquieri-
eonqregariconcilium poslulabantde extremaparle or- mus prwposlerwvoluniali. Ibi tum Evangeliiscripta
 4G3 BE FIDE NIC.ENA TRACTATUS. 466
falsanles , proposuerunl nobis dixisse Dominum: Qui __l A sacerdotum dala esl congregandoconcilio renwvhtis;
nie inisit, niajor me est: cum aliler scriplum doceal peliiriusut quoniamin Sirmiensi oppido adhuc conven-
series Scriplurarum. Redarguti de falsitate sunt, ut tus lenlare cognovimus, clementia vestia, interdicta
faterenlur, nec tanien ralionecorrecli. Nam cum dice- eliam nuric ~coitio<ie, reverentiamprimuni Ecclesiw ca-
, remus, secundum cafnis susceptionemminorem Palre tholicw; *)2i9deinde> eliam legibusvestris deferre ju-
suo Filium dici; secundumdivinitalem autem pro tesli- beatis utetvos, Deo prwsuie triumplielh, qui paci Ec-
monih Scripiurarurii, parem el wqualemprobari; nec clesiflrumquietiqueconsulilh
posseibiesse discretionh gradus alicujus, autmagnitu- NOMINA .EPISCOPORUM QUlSIJBS"CIilPSE«UNT.
diriis, ubi essel unitas poleslatis: non solum illi nolne- Vatenanus, Vontmnus,
runi emendareerrorem, sed etiam vesaniamaugere cw- Ambrosius, Diogenes, -
peruiit, ut et subjeclumsecundum divini_tatemdicerent, Conslantius, Proculus, -
quasi ulla Dei secundumdivinilatempossit esse subje- Justus, Ileliodorus,
ctio, Mortem denique non ad sacramentumnostrw sa- Abundanlius, Philasler,
lutis,sed ad infirmitatemquamdain divinilalis referunl. Eventius, Jovinus,
Horremus, ciemenlhsimiprincipes, tam dira sacrilegia; Limenius, Felix,'
pravosquedoclores, ne uilerius popiilosdjciperenl quos j> I Eusebius, Maximus.
tenebani, sacerdoiiopulavimusabdicandos,Neque enim Savinus, Amalus,
digiiumesi lUsacerdotiumejussibi vindicenl, quein ne- Exsuperanlius, Felix, -
gaverunt. Yestrdmfidem, reslrain gloriam deprecamur Macedonius, Vialor, -
ul reverentiamimperii veslri deferatis auctori: censea- Bassianus, Maximinus,
tisque impietalis assertores el adulleros yeriliilis, datis Anemius, Ephesius,
apicibus clementiw vestrw ad judicia competenlia, ab Conslantius; Numidius,
Ecclesiwarcendos esse litninibus, ul in dainnalorilm Maximus, 'Arlemius, - " "
locum per nostrw parviiatis legalos; sahcli subrogenlur Almachius, Felix, v
'
sacerdotes. Aitaluiii^__\\__%quoque presbylemm deprw- Januarius, Episcopi sub'icripserurt,
varicalioneconfessvm,el palam sacrilegih inhwrentem, Theodorus;
par sentenlia comprehehdat.Namifuid de magistroejus . VIGILII TAPSENSIS EPISCOPl
Valentedicamus?qui cum esset proximus, declinavit TRACTATUS DB FIDE "NIG.ENAADVERSKS
sacerdoiateconcilium, 'ne eve sw patrice, perditorum- ARIANOS,
que civium causas prwstare sacerdotibus cogerelur: CltEGORlO MAZiAKZENO ANONNULLIS : QIJICST
A-iCIilPTUS
qui eliam lb~que (ul asserilur) et brachiali, impielale (n ALTLBA EDITIO LIBMII CONTRA PALLADICM, CUM NOVA
Golhica profanalus, more indulus ^entilium, ausus sit . MI.EFATIONE.
in prospeclum exercitus prodire Romani. Quod sine Fides conscripta apud Nicmama recte credentibusepi-
dubio non solumirisdcerdole sacrilegum, sed etiam in . scopis trecentis decemet ocio
quocunqueest Chrhtiano. Etenhriabhorretur moreRo- _ Cfed-.H-isin Deum,.Palrem omnipolentent,omnium
mano; nisi forte sic solent idololalrw sacerdotes pro- vhibilium el invhibilium faclorcmel wium Dominitm
dire Golhorum. Moveat pieialem veslram sacerdotale noslrum Jesum Chrislum, Filium D,ei,nalum de Patre
nomen,quod ille sacrilegusinfamat; qui etiain suoruin unicum, hoc esl de substantia Palris : Deumde Deo,
vocibus, qui tdineiisuperessepossunt, nefandi sceleris lumende lumine, Deumverumde Deo vero, natum noit
arguitur. Certedomumrepelatsuam,rioncontaminetflo- fectum : uuiiis substantiwcum Putre, quod Grwci di-
rentissimas Italiw civitates,'qui niinc-iUicilisordina- cunl 6u.ov<jioi>: per qitem omnia facla sunt, sive quw in
tionibusconsinides'suisocialsibi, et seminarium quwiit coilo;sive qua in terra. Qui propter nos homines, ei
suwinipictalis alque perfidiw per quosqueperditos de- propler nostram salutem descendit,et incarnalus est, et"
relinquere, qui episcopusesse nec cwpit, Nam primo - homo factus est, passusest,resurrexit tertia die, ascen-
Pelavione superpositusfiterat sanclo viro Marco admi- dit ad cmlos,inde venlurus judicare vivoset mortuos.
rabilis memoriw sacerdoli: et posteaquam deformiter n S30 ^t Spiritum sanclum. Eos autem qui dicttni:
dejecius a plebe e-it, qui Pelavione esse non poluit, is Erat quando non erat, el priusquam nascerelur non
riuric Mediolani, post everdonem pdlriw (ne dicamus .erdt: el mulabitem,vel converiibilemesse FiliumDei;
'proditionem)inequilavil. Siiper omnibus igitur pietas -hos anathematizai catholica et aposlolica Ecclesia.
veslra uos corisolaridignetur, ne bblemperantes-vestrw Amen, ,
tranquillilalis slatnth, frustra conveitissevideamur. Amore catholiceefideiducius, jam pridem adversus
Non solum enim cavendunt est nenostra, sed etiatn ve-. Arianos Iibellum edideram quem cum amico legen-
stra decretdludanlur. Pelimus igilur, ul legalos con- -dum dedisseni, quia placuii, credidittranscribenduni.
cilii sancios viros wque clementiavestra audire digne- A quo boc ego magnopere poslulavi ut inlerim dissi-
lur, el cum effeclueorum quw poscimus, malurius re- mulato auclore, do.ctisyiris et prudenlibus legeiet;
dire pracipiat: ut mercedemaccipiatisaDomino Deo. _ut si quem movisset quod illic plus aut minus posi-
Christo, cujus Ecclerias ab omnisacrilegorum labe pur- tura videretur, posset plurimorum consilio emendari.
Neino esL enim qui sibi tam arroganler summam do»
gaslis. Plwlinianos qkoque,quos el superibri lege cen- ctrince
cceleslis assumai, ut putet se omma mysteria
suislis mdlos facere debere conventus, et eam
quw de• liquido comprehensa relinere, cum Paulus aposiohis
_.CT I YIGILII TAPSENSIS 468
dical: Qui ergo putat se aliquid sc're; necduro scit A Spintus sancti pialth. xxxvm, 19). Ileecest perfecta
queinadmbdum oporleat scire (I Coi\ viu, 2. ; et Trinilas in unitale consistens, quam scilicet unius
Modo per speculum in aenigmaievidemus; tuuc facie substanlies profitemur. Non enim nos secundura cor-
ad faciem (/ Cor. xm, 12). Sin vero cunctis omnia porum condiiionem, divisionem iii Deo facimus; sed
quce illic scripia erant, juxla fidem veram conslare secundum divinaenalurae potentiam, quce in materia
videreniur, tum et ipse petenlibus non negaret. Quod non estet nominum personasvereconstarecredimus,
eum ita fecisse manifestura est. Et qnia res digna et uniiatem diviniialis esse testamur. Nec extensio-_
tam caihoUceeconfessioniquamhaereliceeresponsioni, nem partis alicujus ex Palre (ut quidam putavertint)
universorum judicio cnsliinataesl, mulli eura vel )e- Dei Filium dicimus: nec verbunr»sinere,velut sonum
gere vel describere voluerunl. Sed non defuitqui vel vocis accipimus; sed tria nomina, et tres personas,
pro studio doctrinae, vel pro enritatis officio, ea quee unius esse e .senliee, unius majeslalis atqiie pot'ntice
a nobis dicta sunt, scrupulosius relraclaret*; et quce- credimus. 532 El ideo unum Deumconfitemur,quia
dnm il!e vel superflua, vel ambigua diceret, quce ali- uniias majestatis, plurium vocabulo deos prohibet
ter possinta quibusdam quam a me dicla suntaccipi. appellari. Denique Patrem et Filium catholice nomi-
Proinde rursus ea ipsa planiori sermone in boc libello namus : duos aulem.deos dicere nec possumus, nec
digessi, ut el simplicitaiem sensus mei ostenderem, B debemus : non quod Filius Dei Deus non sit, iroo
et scrupulum legenlibus amputarem. Nam hoc est verus Deus de Deo vero; sed quia non aliunde quam
quod aiunt posse reprebendi, quod ubi "VerbumDei de ipso tino Patre, Dei Filium novirous,perinde uniim
ex persona Filii posuimus, tale hoe verbum inlelli- Deum dicimus. Hoc enim prophelce, hoc apostoli tra-
gere pulemus quale grammatici tradunt, spirilu oris diderunt; hoc ipseDominus docuit, cura dicil: Ego
^ierem offensum, intelligibilern auditu. Sed nos sa- et Paler unum sumus (Joan. x, 30). Unum adunita-
pientiam non hujus mundi, quee desiruitur,,sed illam tetn divinitatis (ut dixi) refert: sumus autem personis
_;uceex Deo est novimus, qiice Verbuin Dei Deum assignat. Sed el Apostolus ait: Unus est, inquit, Deus
esse insinuai, cum dicii : In principio erat Verbum, Paler, ex quo omnia ; et nos in ipso; et unus Domi-
ei -Verbumerat apud Deum , efDeus erat Verbum. nus Jesus Cbrislus, per quem omnia, et nos per
Omnia^per ipsum facla' sunl, et sine ipso factum est ipsum : sed non in omnibus est scienlia (/ Cor. vm,
niliil (Joan. i, 1-3). Unde mirari me fateor, hoc ita 6). Qua 'de re explanatis liis verbis quae scrupulum,
sentiri poiuisse, quasi nos personam 531 propriam non mibi quj scio quod dixerirn, sedaliis inferebam.
Verbi, quod e-lFilius, negaremus. Nemo verbo tenus puto oecasionero malaeinlerpreialionis fuisse sub'a-
noniinai, quem vere esse in persona sua saepiuspro- tam. Nam et professio lidei manifesla est, et persona
(iietur : nam quomodo aut verum Filium, aui verum " cum vocabulis consiat, el una divinitas assignata esL
Patrem confessi sunius, si non vere proprietatem Vel si adbuc aliquid quod iegenlibus ambiguum vi-
personarum tam Patris quam Filii servaviinus? Sed deatur in verbis, ad sensus debent _verba conferri;
quia unius Dei vocabulum diximus, personas negasse quia non simplieitas jverborum, sed mali intellecius
pulamur. Et hinc verisimile visum est quod posui- obstinatio culpam olel. At cum sensus nosier cum
mus. Nos Palrem et Filium iia nommamus, ut unnm veritate concordet, et verba debent cum ratione sin-
Dfiiin in his personis et nominibusassignemus. Porro cerissima. Unde a simplicitale Christiana academicus
iierum Pater et Filius, eisi duo nomina appellantur, dispulator abscedat.
ralione tamen et subsiantia unum sunl. Et cum Pa- Mullas quidem et graves hcereses, etc. (qumhabes
trcm ct Filium staluo, unitatem assignogeneris. Hcee supra, ex pagina 506). Posl illa verba;Cujus regnum
omnia inielligi posse cesiimatasuni, quasi ista voca- ceternum, immortale, nec initium habet, nectermi-
bula inter Patrem et Filium iia posiia sint, ui est no- num : cui bon<>ret gloria in scectila sceculorum.
nicn et cognomen,- unius tamen personee; cum ex Amen : Hwc addidit Vigilius in hac secuiidaejusdem
superioribus aut inferioribus dictis poluerit haee su- opusculiedilione:'
spicio non admilti. Qui enim Filiuin Dei non aliunde Hcecqui legis, per Denm ohsecro, ne simplicitatem
natum dixeram quamproprie dePaire, lolum deiolo, sensus in ambiguum torqueas, aut alias quam dicta
inlegrum deinlegro, perfectum de perfccto, consnm- sunl trahas; quia nos Palrem verum Palrem confitc-
tnalamque virtutem , quoniodo potui ipsum Palrem, mur, et Filium Dei verum Filium Dei, et Spiritum
ipsum sibj Filium ponere, et hoc modo unam perso- sancium vere Spiritum sanctum credimus, tres per-
nam duobus nominibus appeUare? quippe cum et sonas unius subsiantiae, et unius divinitatis confiten-
iianc sectam, id est Sabellianam, in eodem libello les. Sabellii autem et Photini, necnon Arii sectam, el
damnaverim et personarum dislinctionem secundum si qua alia sunt quceconlra regulam verilatis veniun',
vocabulum scripserim. Nam el neino pro una per- condemnamus.Niecenceautem synodi traclaium omni
sona potesi, unum sunt, dicere, vel unitatem generis 533 animi nisu ex toia fide servantes.ampleclimur:
nisi personis assignare. Quis autem catbolicorum huiic enim traciatum scimus contra omnes hcereses
ignorat Patremvere esse Patrem,Filium vere Filium, invicta veritate opposiiuin.
et Spiritum-sanetum vere esse Spirilum sanclum ? Pro corollario operum VigiliiTapsensis, habe landem
sicut ipse Dominus ad aposiolos suos dicit: Euntes aliquot objectionesArianorum,el earum solutiones,
baplizaie omnes gentes in nomine Palri«, et Filii, et quw in mss.codicibusCluniacensi,Parisiemi, Pictn
 4(10 - DE FIDE NIC.ENA TRACTATUS. • 470,
rcnsi ei Ponliniacensi'snbjiciebanturdiglogo contra A aesic perfeclus in seipsb non fnil, qui ut perfeciiono
Ariaitos,solisAthanasio,Ario,el Proboptdice inter- 'fruerelur, posiea Filium geuerando, palernum sibi
locutoribus: quaspronum est existimare, a Vigilio nomen ailjecit; ei per hoc in sua substautia mutabi-
adjeclas ad priinum suum dialogum sub nomine lis :.erit qui de dignitale deitaiis ad effectum paterni-
Alhanasii,conlra Arianos, anlequam secundatnefus bonoris transiit. Quld-oro, le ista qu.cestionurolor-
cdhionenlmolirelur, in qua eliamPhotinianoset Sa- menla delectant ? quid insolubilibus objectionum np
bellianoscumArianis confulavit. disvinciri non pudei?- dnm ipse laqueum lendis, et
INC1P1UNT SOLUTIONES OBIECTIONOSIARIANOBUM. le irreliri. non senlis. Dicis ergo : Cum cssei, natus
Prima eorum objectio esi ,"qua dicunl impossibile esl. Etubi,.inquies, erai? In corde Palris, in uiero.
- esse Deum Pairem, et incorporeum, ei invisibilem, Palri^s,in sinu Palris, id esl.ih occuliis naiurce arca-
de sua substanlia generare. A quibus illud primo quae- nis.jlnde nascendo processit, non recedendo deces-
renduih est uTrum -volunlale coercenle Paler genc- sil. _B^o,inquit, eccore Altissimiproressi (Eccli.xxiv,
rare nequivit : el si quidem voluntate non genuil, 5): <_go,_1iiquit, de DominoPatreexivi (Joa.i.xvi,28).
ergo babuit in natura ut generare potuerit; sed a<l Ecee habes nascendi processionem, audi non dece-
generalionis-effectumvolunlascontinuit; ac sic eortira deniis unde processerat mansionem. Ego, inquil, in
superflua objeciio vicla, .cedit explosa, qua dicunl " Palre, ei Paterin me (Joan. xiv, 11).
Dominofuisse impossibile ut de sua subslantia ge- Uem ingenitus, inquiunt, Paler, genitus Filius. Nor,
neraril; cum irapossibilitalis viiio divinam certum fieri poiest, unam substaniiam geniti alque ingeniti.
sit carere haturam. Sin vero dicant nalurce-impossi- Si sicut ingenitus esl Pater, ingenitus essel el Filius,
•biliiate eum generare non posse, in aperlum bla- lunc magis diversa possel535 esse snbsianlia; quia
sphemice baralrum cadunt, asserentes impossibilem unusqiiisque a seipso subsistens communionem sub-
eum qtii sit omnipotens. Tumudeinde de mendacio siantise cum altero non haberet. Cum vero ingenims
arguent Deum/ut homines sua prcedicaiiohe fefelle- Paler de se ipso, id est, de eo quod ipse est, si quid
rit, dicens Genui, cum secundum"islos iropossibiliia- illud est,Filium generavit/apparet unam esse gignen-
lem liabuerit generandi. Namque utdese ineffabili tis genitique naluram. Ecce breviler s"Ivi quod dixit:,
naturae subslantia proprium se Filium generasse -proposilioncm meam, si valet, ipse qualibet artedis<'
doceret, in«btumieiidam incredulorum dementiam, solvai. Dicil, Ingenitus Paler est, pro hoc ipso ut
lerrence nativitalis vocabulumin diyinaegenerationis , Pairem ingenitum asserat; quod qtiidem -nusquam
Lraxit exemplum, dicens : Ex utero ante lucifemm scriptum oslendere polerit; ego Patrem Deum geni-
genuite (Psal. cix, 3). Quid clarius, quid luculenlius lorem appellare vplo;-quod scriptum esse facillime
effari divinilas poluil? quibus indiciis, quibus exi__'" demonstrabo. Respondeat ergo mihi uirum ingenitus
stentium rerum exemplis, proprieiatem generationis et genilus diversam possunl habere naiuram, quod
potuit inlimare? quam utusque a'buteri appellalione nec jn Adam,qui genilus non est.qui ex eonalus est
semelipsum compararii ? Non quia corporeis eompo- polerit demonslrare. Quod si hoc fateri volueril, mi-
siuis est raembris, aut aliquibus 534 artutim linea- ror si loiius eonlra se naturce reclamanlis lestimonio
meniis distincius, sed quia' nos aliter verilatem di- non succumbat, queenihil aliud quam id quod ipsa
vineegenerationis auditu menlis percipere non posse- , est general. Sed nec calumnicnlur nos terrence ori-
rous, nisi huinani uieri provocaremur exemplo; ul - ginis voluisse uti exemplo : ad ipsius divinaeauctori-
ambigi ullra non posscl, de Dei subsianlia natum laiisThagislerium recurramus: licel ipse magis inef-
esse, quem conslal de Palris ulero processisse.Porro fabilem omnipoienlis Dei nativiiaiem, ex humance
. isii, quanlum video, magniim rebus dare compenr generationis consueiudine meiialur; objicTensFilio,
dium volunl: si enim fatenlur Deum non genuisse, quia si natus esl, non fuit aniequam nasceretur. Igi-
non est qua non confiteaniur Filium naluih esse : ac lur, ut dixi, divinis est approbandum teslimoniis;
sic omnis nobis eril profligata eonieniio. P.iirem el Filium unius esse naluree. De Dreocerte
Dum aperte negant, dum fateri simulanl,- rursus jf\ Palre legimus, Joanne apostolo conlestante : Deus;
objiciunt: Cum essel, natus est, an cum non essel? inquii, htx est, et tenebrmineo non simlnllw (I Joan,
Recte objicerent,-si haliviiaiem Filii penitus non ne- . J, 5). Filius vero de se ipso ait: Ego sum lux (Joan
1
gareni: soluuTde lempbribus quaesiio remanerei, vi.i, 12). Si igitur lux Paler.lux Filius,appafel unius
uirum anle lempus.an ex tempoTefueril natus, quem fesse sul)Stai)liae,dnmlucis etlucis diversa non pol<'st
tamen naium esse constabat. At cum omnino palernee esse uatura, ejus scilieet quaede se gignit, ej. quaede
generationis adimant veritaiem, cur de eo reqiiirunt gignente exislil. Denique ne aliquam lemeraria pi-ee-
quando nalivitalis sumpserit ortum, quem omnino sumpiione inler Palrem et Filium diversitalem naiu-
denegant nalum? Verumtamenne responsionis inopia ralis luminis iniroducat, paternee lucis splendorem
ista obtendere videamur,'qucesiionis solutionem isio esse Filium Scriptura Jradidit, dicens : Splendor est,
inilioordinis, sic similein ct nos refereotes primilus inquil, lucis wlernw,et speculumsinemacula Dei ma-
quccsiionem,ulrum cum Palcr essel DeusFilium ge- jestatis, et imago bonitatisillius (Sap. vn,26): in quo
neravit, an cum Paternon es«et. Sicum Paier.essel; evideniius el coeelernusPalri, et inseparabilis a Pa-
ergo et Filium, cuni essel Filius generavit: et si cum tre, el unius cum eo esse nalurae doeetur. Omnis
Paler non esseL, profeclum ergo honoris accepii, enim in hoc bievi versiculo catholicae fidei pro-
 471" AD OPERA VIGiLil TAPSENSIS APEENDIX. . 472
fessioContinetur, dum luci splendor semperesi cpee- A ," reineanli. Qua hinc exeanl nou inveniunt. quia ulros-
lernus; dum splendor a Iumine nunquam est se- -que apparuisse Seriptura divina leslatur. Item Daniel
paralus, dum splendor a lnce nattjra et substaniia propheta Deum Patreni i"n-hoinitievidisse sedescri-
liuiiquam polest esse di\'ersus. Ilocest quod.nos bit : Aspiciebam,inquit, donec sedes posilmfuhsenl ;
reclo fidei Lramite indivisibilem aique 53® unius et vetuslusdierum sedebat: veslimentumejus candidum
cum Patre substantieeFilium profit.emur. ut nix : capilli capitis ejus ut lana nxunda ; llironus
, Prophelis, inquiunt, solus Filius apparuit, et huie ejus fidmma ignis : rolm ejus ignis accensus : fluvius
minor dicendus estqui nulli apparuit. Sed sidocue- igneus egrediebatur a facte ejus : millia inilliurnviini-
rimus, et Patrem hominibus apparuisse;ut eequales slrabanlei,et decies centena millia asshlebanl ei (Dan.
confiieantur eos qui similiter visi suni, aut cerle qua> vn, 9). Hcecut manifeslius ostendamus, DeurnPatrem
ranl sibicuiPatrem minorem fncianl, siapparilio luisse qui Danielfin anliqui horoinis specie visus est,
minorem facil apparentem. Et ne probationem Patris in sequenlibus quoque de Filio ila dicit: Ecce in riu-
hominibus apparenlis differam, ipsa in medio profe-. bibtiscteli Fitius kominis veniebal,et usquead velustum
ram lostimonia. In Genesi ergo de Jarob elare ferlur, dieiwiripervenil (Ibiil., 13). Apparet ergo secundutn
cum Mesopolamiam Syrice pergeret, fngiens Esau preesentis leslimonii fidem, et Pairem el Filium Da-
(ratrem suum, qui viderit Dominum ihcumbenlein B nieli quoque apparuisse prophelsp.
super sealam,-sibique dicentem :]Ego_sumDeits Abra- - Item objiciunt, Ego, inquit,- vivo. propter Patrein;
ham palris lui, el Deus Isaac; ne limeas (Gen. xxvm, ut qUasihinc infericr videatur,quod non propterse-
13). Item posfmulti lemppris seriem cum ad pairem ipsum, sed prnpter alierum \ivat. Sed superius eapi-
reversus fuisset, apparuit ei Deus, dicens : Surge, el lulum relegant: Sicut misit me viyens Pater, _.. ego
ascendein Bethei, el habita ibi, et fac ibi atlare Deo vivo propter Palrem (Joan. vi, 58). Simile est illud
qui apparuii tibf cum fugeres a facie Esau fratris lui huic quod alibi dicitl; Sicul Pater habet vitam iu se-
(Gen. xxxv, 1). Eligant igitur sibi isli quod volunt, melipso {Joan. v, 26). Quce res non incequaliiatera
aut Patrem apparuisse fugienti, et Filium rever- iudicat, sed unitalem subslaniiae monslrat, et quod
ienti; aut Filium fugienli, et Patrem nihilominus Filius non a-seipso, sed a Palre subsisLit.

APPENDIX''.
J
AD OPEM VlGILIl TAPSENSIS''
~ •
COMPLECTENSDDOOPUSCULA
A PETRO CHIFFLETIO ABORNATA.

OPIJSOULUM PKIMUM
S:VE
VIGILIl TAPSENSIS OPERUM " VINDICI^.
,
'
„ PR_EFATIO CHIFFLETIl.
'28 Movetrisum cormcula apud poelam , furiivh C rimico" suenidinRcorijiinctissimoeonsiiimnmeiini, de
nudala coloribus. Ilabet e eontrario admiralionem' scripioris Imjiisdiser.issimi operibus colligendis, vin-
"Vigiliusepiscopus bactenus vulgo ig.ioius, suisque dicandis, receuserolis, ac publico donandis. Quodu.ua
omnibus nudalus bonis atque ornameniis , uunc in ratione pra.stiium a mesii, mi lecior. paucis accipe:
sedem suain, ei in proprias opespostliminio resiilu- simulque causam agnosc.., propier quani lartli virl lu-
lus, qnas illi nos haud inanibus argumenlis evindica- . cubraliones landiu vulgo incomperia!, acneabiisqm-
vimus. Habebatsub prelo anle aliquot annos Sirinon- dem quoruminanibusierebamurjS.iiis agnitcefuerinr.
dus nosler Theodulfum Aurelianensemjcujus in CoU Africam obtinentibus "Vandalis,-immaniiatebarba-
lecianeis Vigiliura inscriptum videbal
1 episcopumAfri- ris, el secla Ariauis": eum eiiamlliomacapta, alque
canum ; sed sedeinnon noverat. Ego illi Jurensem -(ut ait Prospe.r in Chronico) per quatuordecimdies
codicern exhibui, optiniae notai.ac pervetusinm. in securael liberascrutatione omnibusopibussuis vacuata,
quo Vigiljiadversus Eutychetn a Theodulfo laudatum inaris Mediterranei insulas, liiloraque omnia mmiinis
opus Vigilio Tapsensi ephcopo asserebatur. Non du- ,sui terrore complerent : nec minus stiae htereseos
UiLaviL vir perspioacissimus, lioc tatri illuslri evicius late dissemiiiandae. quam propagandi iinper.i zelo
aiitiquilatismonumento.quinhorumconiraEuiychem aastuanles, cujuscunquo conditioms orihodoxos, sed
librorum auetori sedes iuisset Tapsus,~episcopale clericos prcesertim, aique episcopos inauditis tunuen-
oppidum provincice Byzacenaf; essetque ille ipsemeE iis ex-cruciarent; rei Chrisiiance uiiereral plurimum
§_"?VigiliusTapsilanus, qui hujus provinciee nltimus '0 ut non deessent qui nuianies fideliumanimos susiine-
eenseiur inter episcopos Garlhaginem-pro reddenda reni, tiim aliis oiliciis, luni illo imprimis genere ofa-
raiione fldei, ex-prcecepto regali lconvenirejuss >sad tionis quod nec temporum nec locor tn cnercelur
calemias Februarias, auno octavo Hunesiciregis. Ap.e- angu-tiis; scripiores, inijuam, qui editisa se pro (ide
rtii lum viro erudifissimo , et longa jam roibi iiLlera- caiholica adversus Arianos vanislibris, eiiam Lrium-
* In edilione ChUUeliana
viginli et quinque prhm-s speclant quce ijna cado.iiique ac Vigiliana ediiioue
j-,ujus appendicis pagince ad Vicloris Viiensis opera dortaveral vir erudiius. EDIT.'
 4"3 • VIGILII TAPSEiSSISOPEKUMVINDICLE. &1&
phanlem sceVientemquebaDresim, omnibusin plateis, A num cerlo libro, el altero PaPadium episcopum Aria-
omnihus in privalarum aeditim recessibus eonfuta- ' riuin Aiubrosii c:iliimniaiorem a se refutatos. Cum
rent. Sed cavendumeral auctoribus, ne si depreliensi v uutem venisset VigiliusnosterConstantmopoIim, iinu
essent, ut divince hutnanaeque.majestatis rei gravis- vero omissis Arfanis , adversus grassaniem OrieiiM.
simis suppliciis conficerentur : atque ila pastorum tolo~Eutycliianam bceresimarmacepit : illosque e<l-
exiiio turbaiis ovilibus, plus illi forLasse"obessent dit contra Eutycbem libros quinque, qni Vigilio cpi-
casti suo quaninianii profuissent. In Iiis scriptoribus, scopo Trideuiino (uii priores illi, Alhanasio', Am-
Vigilio Tapsensi seu Tapsitano episcopo consilinm brosio, seu Gregorio Nazianzenn, Idacioei Aususlino)
fuit, -jueead redarguendos Arlanos conscriberet, ea falso ascripti sunt. Ila malilia temporum VigiliusTa-
niagtiorum virorum, Alhanasii nimirum, Idacii, Am-' psensis ingentium pro Dei Ecclesia susceptorum la-
brosii, aique Auguslini nominibus conveslire : stylo borum bene paua gloria spoliatus e.si. At non illa_
eiiam ad eorum genium ingeniose coaptato, ut qui gloria caruitq<iae.jiisloruniiperilis remuneralore.Deo
rnanibusversarent, illos ipsosmet Iegere sese arbitra- in coelisrependiiur. Inilolui nihilominus diserto scri-
re.ilur. Quod gg consllium eo speclabat, ne hosti- plori, qui murum se pro domoDei objeci-sei, ac cere
bus poteniis_.imi_ac rabie efferatis proderetur. Van- perenniora exegisset monumenia, qum non tempus
daloruui tamen jam evaserat manus. cum eum Dia- edax, non aqttiloimpolensposset diruere, aut innume-
lo.ium scriberet quo non modo Arium, sed et Sabel- rabilh-annorum series, banc illalam injuriam, uLuon
Jiuin-ei Pliotinuin in persona Athanasii, eogniiore nisi dislractus , inutilusquo , ac nomine alieno lege-
Probo, ac de lola disputatione sentenliam ferente retur. Quare et singula ejus opera ex antiquis bene
profligavil. Eienim larvadeposita, iu praefatione to- „" muliis codicibus recensuimus, supplevimus, emacu<-
lius Dialogi palam profiletur, se melhodi ac breviia- Iavimus, et auctori suo res.ituimus, ut novus nunc e
lis studio, binc Sabellium, Phoiinum, atque Arium, Patrum veiernmcceln nobis VigiliusTapsensis, vclui
inde Atlmnasiumarbitro Probo de fide altercahtes exAfricceruderibusemergercl. Queer.orroeilucubr»-
induceie : ac deinde ad finem .-ecund* partis, non liones, el quibus argumentis a nobis vindicatacsint,
dissimulat et Maribadum Ariance heereseos diaco- nunc aperiendum est.
INCIPIT OPUSCULUM PRIMUM.
'/. Libri quinqueadversus Eutycliem. utrinsque naturae proprietaie nmi esi unus Cbrislns?
Hcec Ipsa iisdeni fere verbis rctulerat panlo ante
29 Vigilii Tiidentini episcopi etmarlyris nomine yEneam Theotiiillus Aureliiiiicnslsepiscopus, in suis
inscripti piodierinil aliquolies libri quinque adversus de Spiritu sancto Collcctaneis , liaud procul a line :
Eiuycheiii. Sed adverteruiit viri erutlili non posse Ims ei suntdesiimpla ex lihro i Vigiliiadversus Eniycliem,
libros ei iribui Vigilioepiscopo Trideniino, Arobrosii 10. Cujus porro in Africa'civilatis episcopus ess''l
et Simplicianiepiscoporum MediolaiieiiMumce<iuali, cap. hic Vigilius, prodidit (ut ilixi) monasterii S. Augendi,
ad
qui primum Sliliconis consu.aium (anno sCilicet s<'uS. ClaudtiJurensis codex pervelusius opiiiiicc<|ti<.
ccreeChrisliame quadringeulesimo) mniiyrium fecit, noce, qui libiis Vigilii adver-us Eulycliem liunc t;-
longe ante S. Leonis papce et concilii Clialcedonensis tuluin praeligit: Incipil liber Vigiliiephcopi Tapsensh
(quorum in iis libris frequens meptio), imo et ante Ecclesiw conlra Eutychetem. Tum ad finem libri se-
ipsius Eulyciiis lempora. Quare, aut duos Vigilios „ cunili et inilium tertii : Explicil liber II. Incipil li-
Trideulinos , allerum altero juniofem; aut Vigilium ^ ber 111 ejusdemsancii Vigilti episcopi,de fide cailw-
lmnc di\ers;u poiius a Tiideulina civilatis episcopum lica contra Eutyclielem.Vides, in codice adorahdic
fuisse siispicalisunt; nec inani coujectura. Legi enim .velusiatis, Vigilinmet episcopuiirTAPSENSEM, et s,v\-
cx bibliotlieca Thuana ms. codicero operis conira -CTCM ascribi. Cum autem ,sil et. Africacet Sic licc
Grcecos,aiiciore__EneaPaiisia<'eusiepiscopo, ubi hcec ut Vigilium polius Tapsensem Africaeepisco-
: .Tapsus,
babentur capite 74 pum puiem , facit et __Enea_ et Tlieodulfl auctoiiia«,
yiy'iiius' Africanus episcopns Sp!rilum sanclum a qui Africamimeptscopumproniinliani; ei quodTapsi
Patre, F.dioqueprocederehis verbisdemonslral,in libris Siciliee epi.-copr»um nnlla (quod sciam) moniiinenia
Ai est in A(rica Tapsus civitas mantima et
quos scripsitConstantinopoli,in defensionemlomiLeo- .prpdanl. piovincia»
nis papWconlra Eutijchianistas. episcopalis Byz;icenae.heque obslat quod
Victor Vilensis in Noi.iia Byzacena VigUiumreceu-
Similiter nobis etdeTrinilateqiiecstionem aiiquam snit, non Tapsensem episcopum, sed Tni.Hlamim;
moveint; ut quia sunl qu.edam propria Paliis quce quodque Aulus llirtius libro de bello Africano, Tiipst
nec ad Spiritum sanclum perlineant; ct sunt quee- hujus' incolas pas<im Tapsiianos dixit, Tapsonses
dam propr a Filii quce nec ad Palrem nec ad Spi- .nusqnam : nam iilriusque bujus formae patria ,yoca-
rilum sancltim perlineant ; el sunl etiam Spirilus bula 31 Pene promiscue nsurpavit antiquiias, uii
sancli nomiuLla propria quaj ,nec ad Pairetn ncc Beneventensemet Beheveiitanum,_Tiga\ensemet Ti-
ad Filium pertinere mnnsiraiiltir, Lres a se invi- gavitanum, ei caelera bujusmodi, forma pribre ab
cem separatos criminentur catholicos colere deos. ipso civiians nomine, posieriore a Graccopatrio dc-
Sed ne fnrsitan inopinata qu.rstione lurberis, adverte p sinente iu TJ)_- (ut noiavit libfo n Priscianus) subinde
per singula, suscepti hominis dispeiisalionem nec ad propagata. Sicul ergo Tapsitanum,"T_oJ'-i'-;.-) prololjl,
Patfem, uec ad Spiritum sanclura, sed ad soliiui per- .ita eL Tapsus Tapsenseni. Sunlque licccdtio fere sy-
linere Filium : prnprie enim Fibus, non Paler. de nonyma, ciini hoc tanicn di'Crimine, quod Tapsitanus
Virgine nnius esi. Rursus illa quae super eum audii.i vere pairiuni est, ac proprie designat hoiiiiiieniTapso
est vox Hic est Filius meiisdilectus (Mallh. ni, 17), oriundum; Tapsensisautein liominem sive rciii aliam
iiec ad Filium nec ad Spiriium sanctum, 30 -^edad quai a<iTapsum quq<|iiomodo speclet. Eigo Tapsen-
Palrem pertinet solum. ilem columb.e spccies quae scro pnrlecniin, vefTapsensesluries proprie dixeris.
in Jordane apparuiij ei ignearum linguariim imilti- civem aiili-m Tapsitannm 1-piscopiiniporro ulrol bct
partila Uistribuiio, proprie ad sancli Spirilus perso-- iioiiiiiie appclUs perinde esl, ut enim orlu ci»'is~non
nam periinere monstraiur. Sed ne adbuc de his pro- sit, grailu lamen aique offlciojus habet ejus cui prtc-
prietatibiisdubiies, amlimanifesLius,proprium Patris est -civitatis
essegenuisse, et propriiimFilii esinalum luisse, pio- " nomineAlltanasii, adversus Ariuin,
priuin vero esl Spiiitul sanclo de Patre Filioque pro- 11., AltcrcaHosub Sabellium el Pholinum.
cedere-: nec omiiinoreciprocaiur in ali.im personatn
- quod esi uniciiiqiic persnncespeciiditer propriuro. Si' Atque hinc ad alias Vigilii nostri lucubrationes
" v
ergo beeires personce, habentes singnlae propnetales iniemoscendas magna lux aliiilgot. Ule eniin liliroder
suas quibus signilicantiu<.disliiiguantiir, non auit.us ' advcrsus Euiychem, cap. _!: Ei quanquam, inqiul,
seiiarentur, uuus esl Dcus; quoinodo Fi ius salva conciliorumdkeisis sdnclionibus,ei nominvmreligios&
 .475 AD OPERA YIGILII TAPSENSISAPPENDiX. - 473
-additis-novilatibus,plenhsimein eis libris quos adver--.A jam (credo ) ille sanclus humanisrebus fuissetexem-
sus Sabeltium,Pholiiium et Arivm, sub nomineAtha- ptus, in refulationediclorumejus qitwdamcredidit con-
nasii, tanquam si prmsenlescunt prwsentibusagerenl sciibenda. Si quid ergo nuttcji leobjici poluil, illejam
(ubi etiam cognilorispersonavidelur inducla)conscri- suis objeclionibusoccuppvil.Cui quoniamunojam re-
psimns,a nobis fueril expressum;.tamenel nunc per- spondi libello, melius reor, si qua hicforlasse omissa
pauca sludio brevitalh inserimus, ex quibus islos cla- videnlur, ibi pleniusdivina opilulanlegratia explicare,
reat nimiumimperilosel lemerariosesse, qui nesciunl ul in illo sequoqueArius superalumagnoscat.
mullus fidei constitulionespost Nicwnnm sgnodum, Multa hic nos docei Vigilius : 1" copiose dispu-
conlra novorum hmrelicorumhfsanas erupliones, di- lasse beatum AmbrosiumadversusArianos : quod ab
'versisin locis congregatbsephcopos edidisse. Quo ex. eo perfecLumnorunt ornne»,lum alibi passim, lum
loco, de ingenio eodem promplum esse bunc tlialo- inaximein libris de Fide34a4 Graiianum,eldeSpi-
gum iribus libris conslantem, jam olim advertil Genr- ritu sanclo. 2" Palladium fuisse per ea lempora epi-
gius Cassander, qui eum libris adversus Eutyciiein scopum Arianum; de quo nos mox plura. 5° Con-
in editione Coloniensi:iniii 1555 priinus conjuiixit. scriptum ab hoc Palladio librum ad refutandaAm-
Cur auiemliujiis dialogi, qui a Vigilioesl e<lilus,32 brosii dicta, jam viia functo (ut Vigiliusputai) Am-
(ul supra monui) cuuuiiliil ei a Vandalis timenditin _ brosio. &° Occupasse Palladinm ohjeclionibus suis
viderelur, slylus appareal ab <>oquo conlcxti sunt queecunqueab Ano, hoc esl ab bomine Ariano objici
libricontra Eulychein baud paulo diversus, cau<am ' poteiani. 5" Vigilium Palladii argutationibusrespon-
accipe _. - disse uno libello. C"Meliusyistim Vigilio,si qua tum
III. IIujus allercationisformwduw. j. fortasse contra Arianosargumenta non colligeret, ea
in traciatu adversus Palladium pleniusexplicare (hoe
AllercaiionisAlbanasiiali|ue Arii coram Probo ju- est, npinor, lectoressuos ad allerum illud suum opus
dice editiones duas codices anliqui repra-SentniiU remitiere). ut in Palladiose Arius, sive Arlanus qui-
Prior tres lantum, nem.ie Ailianasium,Arium ei Pro- libet convicuimesse agnoscerel.-
bura interloculores habet; poslerior Sabellium insu- Fuit, opinor,hic Palladius episcopus, hydree seu
iicr ei Pholinum louuenles indieil. Prioris prmfatio ScyllceArianeecapul unum, de quo Arobrosiuslib. r
incipjt : Cum aimd Nicwam;, quatn excipil fictitia de Fide ad Graiianum, cap. &,ubi de Arianis ila lo-
Constantii Sacra : posierioris praefatioiiein,quae in- quilur : llaque nunciri plttressesedivisereformas.Alii
cipll : Dum mecumde fideiverilale, antehac non edi- Eunomium,vel Aelium,alii PALLADIUM, vel Demophi-
lam unus dedil codex Tbuanus : post quam omUsa lum, alque Auxenlium,velulperfidiwejus {netnpeArii)
praefationeCum apud Nicmam,et episiolaConslaniii hwredessequunluf, alii diversos.Nunquid divisus est
iuiperaioris, uiitiumfit in codice Tliuanoab his ver- Chrhlus? Sed qui eum a Patre dividunl,ipsi se scin-
bis : Probus judex dixit, perspiciensin idolormncul- dunt: et ideo quoniamcontmuniteradversusEcclesiam
turn. Prior duabus consiat actionibus, seu libris lol- Dei, quibus interseipsosnonconvenilconspirarunt,com-
idem, el concludilur appellatione Arii ad Iribunal muni nominehwrelicos,quibusrespondendumest, no-
principis : posierior, prceier <luasacliones. babet ad minabo. Hwresisenimvelut quwdamhydra fabularum,'
(inero,libri terlii instar senlentiamProbi judicis, quae. vulneribussuis crgvil; et dum swperecidilur, pullula-
ab Athanasio, Sabellio, Arioac Pbotino dicta sum- vil,'igni debita,incendioqueperilura. Aulvelulquwdam
inaiim colligil. Prior longe et-lbrevior posteriore, in monstruosiScylla portenli, in varias formasdistincta
qua magnatn partem continetur, non tainen plane IG perfidiw,velut supernwvacuumChrislianwsectw no-
tota. Priorem scripsit Vigilius cum adliuc Yandalo- men oblendil: scd quosin illo impielath suw freto mi-
rnm jugo premeretur, adeoqne ejus auetor agnosci seros, inter naufragiafidei repererilflucluanles,bellui-
nollet; posteriorem, cum extra eorum polestatem nis succinctaprodigiis, tetri dogmalissmvodentedila^
esset;quippe in qua seet Alhanasiipersonam emen- cerat. Sicliabet hic Ambrosiilocus in optimce notae
liium esse, et MaribadumucPalladium Arian^sscri- codicenostro pervetusto. Nec alius ab hoc Palladius
piis libris conlulasse palam proiiielur. Cum igiiur episcopusdesignalur in Epistola psendosynodiAria-
editio prior ad slylum velut Atbanasiisludiose tem- noruni Singidunensis, Graiiano et DagalaUocoss.
perata sit_, ac deinde post annos aliqtiot paucis ex- '. (hoc est anno Christi 566)vlransmissa perSecundia-
ceptis in posieriorem inculcala; nihil .mirum si po» jium presbylerum : el In r<sponsioneGerminiisemi-
sierior cditio, quamlibet ed fempure instructa quo ariani; apud Ililarium in lra«mehtis. Cujus autemse-
alienum siylum fingere nihil neccsse esset, lihrorum dis episcopiisfuerit hic Palladius, 'hacteiuis mihi 35
tamcn adversus Eulychem geniuin non redoleat, incompertum.fuit. Diversum enim fuisse constat a
33 Caelerumhas duas editiones reddere integras Palladio natione Galata, episcopo HelenopoleosBi-
opercBpretium duxi. Quamvis enim priorem magna tliyniae,ex-monachoet Evagrii Pontici discipulo,On-
ex parte complexa sit posterior, non tameii lolam. genisla , ei Pelagiano servilisnequitiw, ul ait Hieio-
Adde quqd et principio, et line, et methodo diversae nymus in prooemioDialogorumadversns.Pelagianos;
sunl; iiec in unara compilari absque auctoris injuria ~dequo multa Rosweydus noster, pncseriim in-Pra1-
potuerum, uii eas compegit Cassander. Nos iitram- ludiis libri vm de Vitis Palrum, qui est Pallad.i bu-
queequaluorpraesertim mss. codicibusrecensuimus; •JJ ' jus HistoriaLausiaca.
uno Jurensi, aliero ei lcriio Tlmanis, quailo S.Ma- His posilis, mihi omnino videtur, non aliud esse
ri* Remensis. Et postefiori.praefaiionemvulgaiam Vigilii o.ius islud adversus Palladium", qiianiquod
praefiximus,quee incipit: CIIHIin manus slrenui le- conciliorum colleclores non a mulio teinpore no-
etoris, beatissimepapa Malerne, etc. quod et in anti- bis pro concilii Aquileiensis legitimis, aciis ob e-
quis mss. exemplaribusreperiaiur,nec a Vigiliiscopo cere, junciis duabus synodicisquas vulgataeediliones
iugeuioquealiena sit. Ntincad alia ejus opera inve- exhibent;-iuhcioque ad finem libro qui inter opera
stiganda ulierius progrediamur. Ambrosii Iegilurinscriplus, DeFilii divinitateel con-
conlra Ariunos.Hcecveroui seniiam,
IV. Yigiiii liber conlra Pallidium . cujus pars prior subslantialilate,
haud ita pridem habila pro Aclh\ concitiiAquileien- liis1.addncor
Gesia
argumentis.'
liaecPalrum concilii Aquileicnsis, cum
sh. i iluabus epislolis synodicis( ahera ad episcopos pio-
Is.dialugiposlerioris libro u, cap. 50, Aihanasiiun vinciceViennensinm, et Narbonensiumpriin:e et se-
ila-loqueniem facii, parum ciirans num hceccevoip- • cundac; altera ad iroperalores, Graiianum, Valenii-
siusmet Aihanasii congruerent, dura in ejus persona nianuui el Theodosium; quaeincipi-,BenedictusDeus)
orihodoxum quenilibei repnfiseuiaret ; Ilwc idcirco niilla apparenl in editionibus coneilionim Meilinia-
ego brevilerin unum rctponsionhcumulumcunciacon- nis anni 1525 el 1535 : neque in Crabbiana anni
gessi, quoniam d$ his oninibu-,quwslionumcapilulis 4558; sed postillas prodieruntex mss. codicibus;iu
lalius cl ptenins bealus noslcr disputavil Ambrosius. quibus reperiuntur variis Ambrosii opnsculis con-
GontraquemPalladius Atianwperfidiwepiscopns,dum juncta. Nonemro.occurrunl in anliquis concilioriii»
 477 • VIGILUTAPSENSIS OPEBUM VINDICLE. 47«.
collectioiiibiis mss. Ex qno apparet, non ea anliqui- A sumpto exercitu , per Pannonias ( Stiticone el Anre-
lus pio veris synodi actis babila, sed rejerla inler liano consulibus)et per Firmium. dexlro lalere quasi
Ambrosii -lucubraliones cujus nomen preeferehanl; viiis racuam intravit Italiam. Nullo penitns obshtente,
sicut inter opera Alhanasii prodiere aliquol *Vigilii ad Ponlem applicuil Condiniani.qiii tertio milliarioab
opuscula, quod in eis Vigilius Alhanasium loquentem urbe eral regia Ravennale. Sirmium inquam his locis
induxisset. iiemo non accipit pro Firmo seu Firmio ; sive is fuit
*. 2. Quamyisinhis actis Ambrosiussynodumaperia!, loquendi usus tempore Justihiani e,t Jornandis; sive
quod polioris episcopi esse solet; lamen initio acto- mum- (quod verisimilins.)menduma librariioscilantia. Pri-
niin. ac deinde ad calcem synodicae ad impcratores, igiinr videamus quando deletum fuerit Sir-
appelialur ahie Ambrosium Valerianus epi\copusj niium : quaesiluri deinceps an stante civitate Sir- '
Aqnileiensis,prreter jns, prscterque illius aevimorem. miensi, penes eam fueritcaputlllyrici tum ecclesiasti-
Atque hacc ordinis, periurbatio recentiores eruditos cum tum etiam civile.
inrre" tor_.it, hoc Vigilii invento illnsos ; quod quo Ex Ammiano libro xxx, Graiiano ni et __Equitio
..peciarit nescio', 3S n s' Ule Valeriannm Aquileien- coss. (id Probi est anno Cliristi 374.) ohlata esl Graliaixi
s-em episcopum aut in sua Ecclesia neniini subje- prmfecli relatio, jdocenlh Illyrici clades. Iieni
cttiro, aut ineo concilio legatiuiinpostolicum sibi iin- ex Idatii Faslis, annn 577 et sequenti 578 ( quo Va-
xil: qiiorum posterius increilihile est, quia sive Me- lens'interiii)jGotlhi Tbrarjas ellllyricum populabundi
.liolanensis episcopi ofTerisioiielieri vix potuit -.pritis , peivaserunt. De his vaslaiionibussancins Ambros us
aiitem aperte repngnat Atlianasio, qtii in epistola ad lib. ii de Fide, cap. %. ad finem, Nonne, inquit, de_
Solitar.os Mediolanum appellat p.-erpb-Tco^ ri; ~ha- " Thracim partibusValeriumper Ripensem Baciam, el Mysiam,
Hzs? ei Noiitiaeimperii, qu_eut Romam vicario l)r- omnemque38 Pannoniorum, tolum ._7_.ni
bi-, ita et vicario iiaHaesedem assignat Mediolaniim; limilem sacrtlegispariler vocibus,el barbaricis molibus
neinpe Italiae slricte sumplee, cnjus erant sepiem aitdivimusinhorrenletn? Et lib. n de Officiis,cap. 15 :
provinciaeciv__es;-VeuPiia cum Isi:ia, Rbcetiapiiroa, Nola sunl hmc nimis Illyriciwaslilate el Tbraciw,
KIia_tiasecuiida,Alpes.'ollice, __Emilia,Flaiuiniacum deiiide quanli ubique venales erant loto captipi orbe. Golllii
P ceno annonario, et Liguria. Quain distinclionem annis 579 et 580 a Theodosioperdomili sunl.
ltiliae propriae ab Italia laie accepia, a Consianiino Et adliuc stabat Sirmium anno illo 579,' Ausonio et
Magn!)priuium indiiciam fuisse, ac viguisse per lem- Oiybrio coss. cum in civitateSirmio levatus est a Gra-
pora Ambrosii, eliam in po'ilia ecelesiasiica, adeo ut liano Theodosius Augustus, xiv cal. Februarias, ex
cpiscojms Meifiolanensistoti pr.Tosset ltalice, sive ut" Idatio in Fastis, et Marcellini Chronico. Ad Attilae
primas,,sive lantum ul inelropoliianus (quod hic non nianus igitur tempora excidium Sirmii bene retnlit Justi,-
«Ihcutio) iuni aba osienduiit, luin-niaxime subscri- ceree : nec alia cCrlior bujus epocha, quatn annus
plionts episcoporuni iu concilifs Arelatensi i et Sar- Dionysiance442, Diod»ro et Eudoxio coss., no-
dicensi : ilemqiie synodicae<lii;ftconcilii Ilaliae, quae latus, ubi haecProsper : ChunisThracias et lllyricuni
in«crihiinl.ir: Beaitssimoimperatori, et clementhsitno swva populalione vaslanlibus, exercitus qiti in Sicilia
priucipi Theodosio Ambrosius,el cateri episcopi lia- morabatur, ad defensionemOrienlalium provinciar.um
la; qiiis edidil Sirmondus post appendicem codicis revertitur. Maicellinus porro : Bleda et Allila fr.atres,
TIiemlosiani.-Qiiare, AmbrosiusrMediolanensis epi- . multarumque gentium reges, lllijricum Thraciamque
scopus Valeriano Aqiiileiensiepiscopo, qui ad Vene-- depopulati sunt. Nunc inquirendum an ante annum
liainei Isiriam spe-itabat, lanquamepiscoposibi sub- IQ &V2.sians adhuc Sirroium , capul fuerii lllyrici tani
dito praeire ubivis lenarum, et ante illuin appellari in civilibus, ut ai.i Juslinianus, quam in episcopalibus
•debuii. Sed fortasse Vigilius, qui baud procul anno caush.
Cbrisli qiiingeiriesimoscribebai, rationem habuii sui Quid bic venial Illyrici notnine, haud apud omnes
icmporis, qno Aquileiam iion~tnnlum melropplim, saiis convenit. Ruffus iu lireyiario : Provincias, in-
sed ct a Mediolauensis episcopijurisdiclioue exem- quit, habet lllyricus seplemel decem:,Noricorum duas
ptam finsse jinn iiegaverim; cuin etiain in liiulum Pannoniarum duas, Valeriani, Saviam, Dalmaliam,
pairiaiclialem ereeia posiinodiim fuerit. Mwsiam, Daciariim duas. Et in diwcesi Macedoniw
5*. Paleestramsapil ardor ille disputanlium pr_esu- sunt septem: Macedonia,Thessalia, Achaia,Epiri dum,
luiu; t.ui lanieu iu conciliis non ut scbolares ad dis- Prmvalis, et Greta. Hcecscribebat Ruffus ad Valenii-
piiiandum, sed ad ferendatn sententiain tu judices riianuin Joviani successorem ex anno bissexlili 564.
Ducentis fefe annis recentior Jnrnandes lib. i de re-
sederesolenl.
ac iemporuni Suceessione : Jllyricus aulem
4. Olent lucernam muUiplicesepiscoporciiiiiei in- gnorum
ler se colligala. cniinliatioiies : suaqiie vel varielate, curicla, -ail, per partes quidemel membradevica,ud
unuiii4inien corpusaptuta esl: quw habelintra se pro-
vel apia connexloiie, unius ejusdemque iiigenii par- vincias.decem el octo. Bm sunt: Notici duw, dum Pen,
lum se produnt. :noniw, duw Valeriw, Suavta (MClegendum, non nt in
est
37 5. Cujtf.__piii.us itlnd, etquam theatrale? vulgaiis Stievia), Dalmatia, Mnrsia superior, Darda-
Anemiusepiscopusdixit. Gavut lllyrici »onnisi civitas •nia, Daciw ,'duw,-Macedonia,Thessalia, Achaia , Epi-.
esl Sirmienshr Ego igitur episcopusillius civitalh sum.,,T)rus, Prwvaies, Creta : simul decem ocio. Veriini hanc
ilirc certe Aneniius nec uxidesie jaclare poiuit iri Illyiici partiLionemniliil moror, sicut neque alteram.
illo tot prcesulimi cceiuj nec etiam vere, si concilii . haud iiiiilliiin diversam, quam exhibet.Noliiia iinpe-
Aqtiileiensis et Anemii Sinniensis episcopi cetaipm rii, quia lice natce sunt post divisionem Illyrici in
specles : quare jn YigiliiTapsensis aevuroac licen- Orieniale 39 et Occidentale. Rnfli. duntaxat lllyri-v
tiam detlaiiiatoriam referenda suni, Potuit auiem ex cianas provincias septemdecim comparo ciun dioa-
Vigilio sumpsisse ei suppar Jiistinianus iinpeialor, ce-i precfectiprceiorioJlJ^ricia Ccnstanlino instilnti :
jjiiii ejus cancellarius, <iuinovella 11 de prima Justi- quani dicecesinicoiislal,*illu Rtilfi Illyrico tribus pro-
niana. Cum, inquit, Firini prwfectura fuerit consli- vinciis fuisse niiuorein, iieinpc Valeria, et iiiioque-
tula, ibique omne fueril Illyrici fastigium, tam in ci- Norico; nisi fallit ZoziniiisULro n cum ait: Alteri
vilibusquam in episcopalibuscausis; poslea aulem Al- Macedonesaltribuit, et Thessdlos,el Greienses,etGrm-
lilanh temporibus, ejusdemlocisdevaslath, Appennius c am eiquecircuntjacentesinsulas, etEpirum utramque,
prwfectusprmloriode Firmiana civilalein Thessalonica el lllynos, et Dacos, el Triballos, _:_._ TOUJay_\pi•___>
profuijusvenerat, tunc ipsam prwfecluram et sacerdo- na-<_>vK_-,el Panndnios usque ad. Valeriam, et
lalis lionorseculus,est: elT'hessalonicensisephcopus,non: BK)../.....-
prmtereaMytiam superiorem. Fuil aiilemSirmium in
sua aucioritate, sed sub umbra prmfeclurw meruit nii- hoc utroque Jllyrico -."nempetumin dioecesi pnelV^etl
quam prwrogativam.Firroi nomine Sirinium bic inlel- pr.rtorio lllynci a Consianlino insli ula, iunri.tiam,
ligi iienifl .-iil.iiai; quemadmodnni el apud.Jornan- lii Ruffi llljrico: et quaeriiur an aliquiindo, el ipia
<iemde rebus Gelic s, ubi ait: AlaricusTcx.-crcatus,i raiione fueiUSirmiuni alterius hujus Hlyr ci cajiuk.
479 AD OPE-RAVlGILIl TAPSENSIS APPENDIS. - 480
Siyltimbie stringo, elquce muliis evolvi possent, in A Juslinianus novella U) oinneIllyrici fastigium,tamin
pauca coniralio. civiiibusquam in ephcopaUbuscausis : nempe suiini
Cerlum est imprimis fuisse Sirmium meiropolini ibi tribunal habuisse, atque ex eo jus. dixisse prcefe-
secundcesive inferioris Pannonice : et hanc idcirco clum praetorio lllyriei, qui ab imperatore disjungi non
appellatam Pannoniaro Sirmiensem, - apud Cassiodo- debebat in ardoreillo terribiliumrerum; quo lemporf
riiro lib. iv Var., cap. 15. Quodet probaft,Ammianus et a Juliano Ccesarcin .Galliis usurpante' imperiurii
lib'._xv, recloris seeundcePannonicesedem Sirmiurri sibi liniebal, et a Persis, Quadis, Sarmaiis, aliisque
bis verbis designans: Jn convivioAfricani Pannonim barbaris bello undique lacessehatur. Subumbra auteni
secundmrecloris apud Sirinium, poculis amplioribus preefeeiurae(ul verbis ular Justiniani), ad quam cau-
maiefacti quidant, arbilrum adesse liullnm exisliman- saeecclesiasticaenon pauccedeferebariiur, favente lunt
tes, licenler impenum prwsensul molesthsiniumincu- Arianis Consianiio, super iis causis consullum non
sabant. llem ex Herodiano in Maximino,fuiljSirmium negaverim Sirmiensem episcopuro, sive ad earum
toiiusPannonice urbs inaxima; adeoqiie non iantum cognitionem assedisse inierdum praafecto prcetorio;
securidcesive. inferioris, sed etiam prim.i- ei superio- «ed ut ad leclum non ut ordinarium judicem, -aut
ris Pannonice princeps. vere tolius Ulyrici primatem ecclesiasticura : hoc
Ad hcecex Ammiano libroxxi Julianum ailliuc vi- enim juris longe anie Anilce cladem, 'et jam inde a
vente*Constanlio e Galliis in Ulyrios profectum, Sir- Damasipapeetemporibus spectasse episcopos Tbessa-
miensis populus dvxit in Regiam. Ubi evenluIwtus et • lonicenses vetus clamat historia.
oinine, firmata spe futurorum, quod ad exeniplumur- Socrates lib. n Hist., eap. 42, Tliessalonicam ap-
bium matris, eipopulosw, el celebrh, per alias quoque ._ . pellat Macedonicemelropolim : quod ne de Macedonia
civitatesut sidus salulare susciperetur, edilo poslridie "•* stricte sumpla qnis inlelligal, sed de ea lalius Ticcepta"
curuli-certaminecuni gaudio plebis, etc. Videtur hoc quce ex Ruii Breviaiio septem constat provinciis
!<icoasserere Ammiaiius Siriiiium mullariin) uibium (nempe Macedonia propria, Thessalia, Ach'aia,T_piro
inatrem; puta utriusqiie Parinonieenietropoliui, quod utraque, Praevaliet Creta) evincit iia loquens Theo-
ex Herodiano jam retuiimiis.,At quod IUyrici totius dorelus lib. v, eap. 17 : Tliessalonica-urbsesl aihplh-
fueiil capul, nemo ex his epis verliis conliciat. sima, et incolis frequens; Macedonibusquidematlribii-
4® NiliilominussubConslaritio imperalore, opinor ta, sedThessaliw,Achaiteel qiiuinpluriinhaiitspopulh,
"fnisse Sirmium tol.inslllyrici caput et eivile et eccle- quos moderalur-prwfectusprmloiioJUyrici, prmposila.
siaslicum; sed ex inlervalloduntaxat,el exaccidenle, S. Leo epist. 84, seu 82, ad-Anastasium episcopum
propter prinelpis in ea nrbe ^eommorationem.Clau- Tbessalonicensem : Sicut, iiit, prmcessoresmei prm-
ilius Cliillletius patrous meus, vir appiime erudi.us, cessoribusluis, ita etiam ego dilectioni luw, priornm
inopiisculode SlaiureipublicaeRotrianeesub Constan- secttlus exemplum, vicesmei moderaminis'delegavi; ut
lino, ex-prcefeclis pra;loiio, inquil ; Unus seinperini curarii quam universis_§,g Ecclesiis principaliter ex
comitalu Augustt aut Cmsarisvidelur fuisse, pro ra- divina inslilulione debemus,imilatornoslrwmansnelu-
~tioue i dinis effeclusadjuvares, el longinquis-abapostolicasede
locl in quo princepsversabalnr: idque ex Ammiario
non uno locodepreheudi. Colligo ego idipsum ex Se- provinciis,prmsenliamquodammodonostrmmsitalionis
vero lib. n'Hislorice, ubi Evodii prcefecu nieminilt impenderes.Romanam sedem S. Leo obtinere coepe-
Treviris degentis cum Maximo tyranno. Ei Taiio> rat ex anno Christi 440, bieimio aiitequam Altila
luisse "videiur, quia cura pra-fecti preelono,"juri di- Sirniium alque lllyricum devastassei. Quinam attieni
cundo pr.eessent pro imperaiore, ad cujus inbunal[ (_. _" ejus decessores episcopo T.iessaloiiicensi, et quibns
gravissirace*qua:quecausce irahebanlur, decebat, ett in provinciis vices suas demandarint, aperit Nicolaus
vero erat necessarium, ut ubcunqiie ille consisleretj\ papa I in epistoia 2 ad Michaelemimperatorem Gra.co-
ibUex praefeciis prcelorio suo haberet aliquem, quii ruro; nbi docetepiscopumTliessaloniceusem Romani
ejus nomine jusdiceret. Lego eene apud Animianum,, poniilicis vices egisse per Epirum veterem, Epiruni
lil). \x, haud procul ab.iniiio, Ab imperatore nusquami novam, atque Illyricum, Macedoniam, Thessatiaiu-,
dibjiutgt debere p wfectun:in ardore lerribiliutnrerum: Acliaiam, DaciamRipensem, Daciamque M-edtterra-
ei per omnes ejus bislnriae amios observare est, ai nea<n,Myiiam, Dardaniam, el Prwvalim: idqne lem-
(..esnmni aui ab imperaiorum lalere vix unquauii poiibui ilecessorum snorum, Damasi, Siricii, Inno-
abluisse ex praefeciis eum cujus ille in dioecesiversa-- _ cenlii, Bonifiicii,-Cwlestir.i, Sixti, Leonis, Hilari,
batur. Jam Consiantio sedem iroprrii ftiisse Siriniumi " Simplicii, Felicis et Hormhdw : ex quibus septimos
ilocei nos Ammiainis pluribus locis. Lib. xvi: Con-- Leo Aiiijaiiain Iliyrici et Sirmii vastit.item speciavii,
siamius nono suo,-et Juliani secuiidocpnsulalu, hocE sex priores eamdem prcecessere. Quare anie eam cla-
est, anno aeraeCbristi.inac557, PCLO Roinaetriumpho3 dem, episcopi Thessalonicenses. fuernni primates,
niagna pompa, acceplis nuniiis de Suevorum,^Jiiado- non tantum in lllyrico quod posiinHonorii exordia
ruin el Sarmataium in Romaiias provlncias irruplib- Orientale diclum est; scd etiain aliis provinciis
ne, iricesimo postquam ingress.is fuerat die, rv - ca- ' Ulyrici postmodum dicli Oe.cidenlalis; nempe in
leiidas Juniasab urbe profeclus, per Tridentum iterr Mysia, in Dacia uiraque, et in Ulyrico siricie sumpto,
in lllyricum festinavit, ac Sirmiiitn venh, ubi vel dee -quod ium Pannonias', adeoque Sirroium videtur coiri-
pace cum Persis, vel de bello adver§ns Quados etsl ^, prebendisse, Cum ergo Damasus episcopum 'Iliessa-
Saimalas consilia libraret. l_ib. xvn : Daciano etsl ^ lonicensem primalem constiuierit eliam in UlyrSco,
Cicreale consulilius, hicerat anmis Cluisiiv558. An- r_ •in Moesia, el in Dacia utraque, ut asserit Nicolaus
>- papa; et ex iiuciore Grrocosynodici, lempoie Datnasi
guhlo (inquil Amiiii.inus) interjimc quiescenliper hie-
mcm apud Sirmium, indicabant nunlii-graves et cre- Acholius episcopus Thessalonic:e., <um Ambrosio
bri, permiMosSariiiatasetQuadps, viciniialeel simi- i- Mediolanensi praefueriL concilio Aqnileiensi anno
liiudine morum armaiurceqjie concordes Pannonias, s, - (.hrisii 5_1, jam lum apparei primatem luisse in llly-
"-
Moesiarumquealleraih cuneis incursare diversis.Lib.). rico episcopum Thessalmiiceiisem.
xvmet-xix : Eusebio et Hypalio Iralrilms consulibus is - Verumisie seu primatus, sen vicarUiusapostolicus
(anno Chrisli 559). 41 inxer bccc itaambigun, Con- i- epi~copiThessalonicensis longe est evidenlior ex ab-
siantium Sirnfii etiam tum \hibernaquiete cuianlem, ;.' quot Romanoruin jionlilicum episiolis, nuper -anno
permovebanl nuniii meiuendi et (fhives de Sannata-i- 4662,Rom_8 ediiis in Lucae llolstenii Colleclione
rura repetitis invasionibns. Ex_ libro xx, sequeuti ti poslhuma. Ibl, pag. 45, Acholio Damastis vices suas
:tnno560, Conslantio x ei Jnliano m coss., Constan- i- coinmiint, ul in synodo oecumen ca Consiantinopoli-
lius jipuil Constaniiiiopornii hieuieni egi: quare, p, lana Maximuro Cyniciim a nonimllis episcopis _€gy-
> apud Sirmiuni per annos 557," 55_s"et 559 iiiennalis is pliis oidinaliim exauciorari curei liuodet ibi fuciuiii
ejus connnoratio liih; pr.vlVctopneiorio perlllyricnmm esi canone 43 eJ,ls •ty"°di quarlo. Pagina eadem 45,
Analolio, cujiis nifimiiiil Aimnianus libro xix. Per er AtiysioAcholii successoriSiricius papa liileras dedit,
Uoc irieiiyiuni o.pinor fuisse apud Siriaium ( ui aitlit ut nulla, iuquit, liccnlia esset,siveconsensuiuo in llly-
 ' '
481 VIGILII TAPSENSIS OPERBM VINDiCLE. 482
rico episcopos ordinare prwsumere. P.ig. 49. 'Ruft> __Ego igttur episcopusillius avitalis sum. Dixerim ego
Thessalonicensi episcopo Innocenlius papa vices suas p iiius lnec a Vigilio Tapsensi declamalorie conflcia,
commiltit per Acliai_e,Thessaliee,Epiriveteris, Epiri 45 "cum synodi Aquileiensis cevq non congruani, '
novaaet Crelce, DaciceMediteri.ane_e, DaciaeJUipen- neqne historicceveritaii. 1
sis, Mcesiee,Dardaniae,ei PrcevalisEcclesias: nt esset Nec vero suspicelur quisquam, nondum a Damaso
imer earum prlmates primus; prwcessores, ait, no- fuisse Acholinm constitutum totius lllyrici primatem
stms apostolicos imilali, qui bealissimh Acholio et quando celebrata esi, synodus Aquileiensis, inense
Anyrioinjurigi pro eorum meritis isla voluerunt,Pag. nimirum Septembri anni 581. Nisi en m "jam tum
51. Rufo eidem Ronifacius papa; Frequeniia (ut. Acbolius id erat adepius digriitalis, vix ea unquatn
scrinii nosiri roPnumetiia declarant) ad earilaieiri polilus est, cum ejus obitus in annuro incideril ex-
luain ex ejus foule (nempe beali Petri) seripta mana- euniem 582, vel cerie ineuntein 585, uli hoc ratioei-
tunt, quibus sollicitudinetn Ecclesiaruro per Mace- nio deprehendinius.
douiam et Acbaiain sitarum, fraternilali tucecerltim Interfuit Acliolius raense.Maio anrii 581 cohcilio
esl esse commissam. Pag. 68. -ldem Bonifacius ad Constanlinopolitano cecumenico legatus Damasi pa-
episcoposThessahce;episcopos, inquii, perlllyricum, p.c, Aquileiensi porro ad ejusdem finniSepiembreni.
ciira eoiiscienliam coepiscopi nosiri Rufi nullus ordi- Proximo deinde anno 582 preeseus fuit concilio Ro-
nare prcesutnat. Data v idus Martias, Honorio xni et ut probat.synodica Constantinopoliianorutn
Theodosio x AA, coss. Pag. 89. Xyslus papa Peri- mano, apud TheodoreLum Iib. v, cap. *9. Eodem aniio, qtii
geni C»r'niihiorum episcopo. Nunc ergo, frater ca- Aiilonium elSyagrium cpnsules habuit, universagCns
rissime, sancto frairi eL coepiscopb nostro Anastasio cum rege suo in Romaniam se tradiderunt
^Gothorum
Thessalonicensis urbis antisliti eam servato reve- die v nonas Oclobris, ut scribit Idatius in Faslis : cUi
rentiam, quam caeteri quoque pontifices, per Jllyri- consenliens Marcellinus «omes, iisdeip consulibus,
cuiii cousiiLuli, erga prcedicli dignitatem reservare Universa, inquil, gens Golhorum, Athajiaricorege suo
non abnuunt. Pag. 99. Xystus idem ad univer^os defuucto; Rdmano sese imperiojdedil mense Oclobri.
episcopos lllynci: lUyricianceomnes Ecclesice, ul a. Nuiic audi Ambrosiumepistola 22 ad Thessalohicen-
decessonbus noslris aCGepimus,et nos quoque feci- ses, de.Acholio recens e vivis erepto sic loquenlem:
raus, ad curam nunc pertinent Tbessaloniceusis an- QuasiEliswus, inter arma, inter acies dum vixit versa-
tisiitis. Pag. 145. Leo papa'Aiiastas"ioepiscopo Thes-. lus esl, meritissuis componensprwlia. Deniqueubi se-
salonicensi : Negtigentia nulla proyeniat circa Ec- curitas cqhabitanlibusredditaest (quod ip&ofuit durius •
clesiaium Tegiroen_..perIllyricum posilarum, quas bello), sanctumexhalavil spirilum, et quasi Elias usque
dileetioni luce.vice nostra committimus; beatcere- ad cwlum elevutusest. Preemi-.erat autem in episiola
cordaiionis Siricii exempluin secuti, qui sanctae me-_ eadem : Cognoviin cwleslibusjam requiescere virum
morice Anysiopraedecessori'tuo comiuisit. Pag. 154 : sanclum Acltblium,quem in terris requirebamus. Quw-
MeiropplitanisIllyrici idem Leo : Vicem ilaque no- ritis quhJioc annunliaverit,cum veslrwsanclilalis non-
sirant fratri ei coepiscopo noslro Anasiasio, secuti dam venhsenllitlerm. Non leneo auctorem nuntii :'et
eorum exemplumquorum nobis recordaiio est vene- nsu quidem venil ut non libenter leneamus nuntium
randa, commi4u.us. Idem Leq. ad metropolitanos mwstitudinis. Sed lameu clauio tunc lemporis mari,
Acliaiee : Voleoies a sacerdotibus. Domini cuslodiri occupatis lerrarum barbarica infestalione regionibus,
qua. sedis aposiolieceauctoriias 44 crebra consti- _,cum jleesset qqi advenirepotueril, non defuit qui nun-
tuit : scilicet ut per.Illyricum Ecclesice eousiilulae, -• tiarel: ut mihi videatur ipse sanclus annuntiatse se no-
ad.curam frairis et coepiscopi "nostriAnastasii Tlies- bh. Ergo per hiemem clauso mari obierat Acholius,
salonicensis urbis antistitis pertineieni. adeoque sub linem,aiini 582, vel baud procul iniiu.
585. Quis credat, ad 4© baecullima e_jus
Ex his lgilur scite eoncludit Holsteniiis louge a sequentisreservalam
(rero aberrasse Blondelhim Calviniancc seciae inini- tempora illi a Damaso primatis in llly-
: et non potius ei delaiam cum ali-
sirum, qui libro contra primatum, pag. 595, exsiare r.ico dignitalem
quot ante annis Gothos instar.EIiscei,oralionibus suis
negai in anijquis moiiumenlis "vesligiumulluin vica- profligaret,
rlaius Tliessalonicensis episcopi sub Roinano ponti- omnesque sanciissimi episcopi partes
-fice.-Quod porro aii idem Ilolstenius nonuno loco, impleret?
vicariaium sancicesedis per Utyricum, non loco-seu Ex li.-icinterim Acholii obitus chronrilogia disce
sedi Thessaionicensi, sed personis, hoe estf-episco- unde calumniam a Tlieodorelo depelias. In Annali-
falsum lUulum indidi_se notaiur
porura ThessalonieensIum"privatismeriiis luisse con- l)*usecclesiasiicis adPaulinutn
*essum, non video qua ralione cum ciiatis ponlificuni synodicaeDamasi episcopum Thessaioni-
episiolisconveniat. Ad Acholiumredeo, qui et Ascho- -censem;e eoncilio Romano datce, ip.-oanno 582, quo
lius BasilioMagno, epistolis 557, 558, 559, Theodo- Acholius episcopusThessalonicensis ei synodo niter-
retp lib. v Hisi., cap. 9, etaliis passim. Ilic euro" fiiit, ciiiii (ut monet Tlieodorems lib. v, cap. 11)
menseMaio anni 581 in.erfuerit concilio oecumenico adliuc tiini supersles esset imperalor Gratianus. Sed
Consianlinopoliiano, ut conslat ex Damasi cit.Ua ad iiodum litinc solvit,- Theodoreii ubi operiim eduio Pari-
eum epistola, affirmaiurque a Socrate lib. v, cap. s, siensis Graeci-Lalina^fluui1642, episiola Dainasi,
et Sozomeno lib. vn, cap. 4, synodo Aquileiensi ) sic insClibili.T: 'Ofio*).oy.«,TM? xaSoitx»?7.._.T£__f,«v o
haud incoramode interfuisse poluitannLejusdem 581 Ko.m.<; 4«o.a<ro?KiT.<7TEtX_ nphg i-ida-y.oisov
ilavkivov,_v
Sepiembri. lla enim pewurrebat pmma excursu fre- T>5 WluxsLOvia, hoc esl": Con-
og iyii)iro _v &ctjrja.X<jviy:n,
quenti (ait Ambrosius epislola 25 ad Anysium ejus fessiofideiculhoticm,quam Damasuspupa in Macedo-
successorem) Conslantinopolim, Achaiam, Epirum, niam mhit ad Paulinum ephcopumqui tum versabalur
ltaliam, utjuniores eumnon possentconsequi.Et sicut Tliessalonlcie.En lapi. oilensionis, in quem impacti
synodo Conslanlinupoliiaii-Cextra suam dkecesiin, jam olim Tlieodoreii inlerprere-, non percepia ejus
IIDIInisi ut Damasi papce legatu_, interfuit :-sic et mente, Paulinum putarunt episeopuni Thessaloincen-
\idelur AquIIeiee(quce item civiias ad Italiam, non ,sem qui erat Aniiocht.niis, Luin foite.^Tliessalonieau
adlllyrieunrperiinebal) ui poniificis ejusdem legaius negmii causa degens. Acliolium siveAscriioliumprao-
adluisse. Ai cum certuni sit, prceseruin ex epistola .cesserant in epis<op_lu Tliesgabaiiceusi, Alexainier
citata innoceniii papae a"dRulum Thessalonicenseni, _qui concilio Nicfflno interfnit anrio'525,' Aetius qui
' luisse "Acliolium(mnipe exDamasi privdegio) in toto Sardicensi, aiino 547; Eremiiis (apip.we) qui posi
lllyrico inler primates primum : nec roissus videatur conciluitn Arirainense anni 559 n_rujl_tiif viiu et gra-
Consianiinopiilimaut Aquileiam ponlilicius Iegatus, ^ves conlunielias periulit ut ab Aihanasii communiohe
nisl jam tutti lilyrici primas, ulejus major e.sel lis avellerytur,, ipso le^te Alb.iriasiqiri Apologia ad Con-
locis ex bae digniiaie aucioritas; qua ironle in sy- sianliura imperatorem.' Hiinc seculus est Aeholins,
" nodo AquileieiiMjactare potuit episcopus Sinii;ensis cui deniqueannofui di\imus)_582 nut 585 viia fnn«
Auemlus: Capullllyr.ci noimhi civilasesl Sirmiensh. . c.o successit AuUius, quem ann9389 interfuisse-con-
 " AD '
483 OPERA TIGILII TAPSENSISAPPENDIX. «,4
cilioC-.ipuano, habeiur ex Innocentii papae epistola _\ jralres Sirminm introissent, diviso palalio, ut poliori
22, cap. 5. . placuerat, VnleiitiiiianusMediolanum.Consianthwpo-
-
6. Quis non rideat tergiversaliones Palladii? Ut lim Valensdiscessil.El Orientemquidemregebatpoie-
qu.e noii lam haereticumhominein, quam bardnm ei stale prmfecli Salluslius; Italiam vero cum Africa et
insiilsum prce se ferant : aplinsque ludicro dramaii Ittyrico Mamerlinus, el Gallias provinaas Gennania-
quain verae synodo conveuiant. nus. Hinc-porro babelur, ciimex qualiur pr.efeCluris
7. Qua-tandem ratione indueilur Ambrosins-ex- una dunlaxat Orienialis nuncu.iarelui-, ires reliquas
candesceus 47 a<l illam sentenliani: Paler qui me ad Occidentale imperium pertinuisse; idque a Con-
nthit, majqr me jest : el addens : Anathcma illi qm sianlini Magni leniporibns usque ad llonorium, atit
divinis Scripluris addit aliquid, aul minnit. El omiies etiam post ipsuui, quando lllyricum in Orientaloet
ejus concilii episcopi sic referunt in synodica a'd im- Occidentale dispartitum est : qu i ex leiiipore tum
peratores : Ibi tum evangeliiscripta falsantes, propo- Moesiasuperior, lum DaciaRipensis in Orieniali lliy-
suerunt nobis dixisseDominum: Qui me misil, triajor _ricofuere, ut ex ulriusque imperii i^oiiiia constat.
me esl; cumaliter scriptumdocealseriesScripturaruin. 49 Cerle, lempore Allianasii erat Thes*alonica in
Quomodo«nim damnant viri,tanti judicii.-tanlceqiie Oecidente : sic il e in Apolo?iaad Constanliiiiri:Ubi-
eruditionis, quod Athanasio, quod Cyrillo Alexan- que enimjuctubalui; VincenliumCapua;, et Forluna-
drino, quod Epipbanio, -/./--T.X.-TKTO-S-proU.iium.est? lianum Aquileiw,et Eremium (•Hpiu.iov) Thessalonicw,
Aut quam lepide acstupide Paltadius ad hanc cen- cwlerosquein Occidenleephcoposv.m non vulgarem,
surain quasi de coelotaciusobmiiiescit? Cerle Epi- gravesquecontumeliaspassosesse, donecpiomillerenl
phanius liceresi69, niimero 55 edilionis Petaviaine, D •n.sesea noslra communioneabstinere.Jam advene", iu
de Arianis loquens : Ex Evangelio,inquit, dicluinim- Altercalione illa, quae hactenns apiul vulgu*actorum
prnnis illud proferunt,inierprelaiionesua depravatum: conciliiAquileiensisnomen obtinuit, PalladiumOrien-
Qui nisil me Pater, major me,est. Allegationemnon lales eoiscopos appellare consortes el consacerdotes
jedargtiit, sed interpretalionem. Imo Cyrillus Ale- suos, adeo.pie-se Orientalein profueri. Ilmc euiin
xandrinus in Tbesauro, assenione 11, ilemque Alha- certe ejus concinnatordispulaiionis,veraipsa syuodo
nasius ad linem libri de huinana Naiura suscepta ah Aquileiensianno 581 celebrata baud paulo recentior
uuigeniio Verbo, ct passim in disputalione conlra depiehenditur, el in VigiliiTapsensis' celaiem"com-
. Ariuiii habita in concilio Nicceno,Chrisluin in Evan- mode incurril.
gelio dixisse profileiuur o _lKT_.f>
6 it£p.^us u_r,p.tiX.u>-> 10. Synodicaeiiiscriptionero ad episcopos provin-
f_ou-ort, Puler qui me misilmajor meest: ul vel liinc eiaeVieiiiiensiumetNarbonensiumprimxetsecundae,
dnbiuin Mipersit imin apud-illos quaedam fueriui ratio teinporum expensa falsi pariler redarguit. Pro-
Grceca exempiaria Evangelii S. Joannis, quecap. vinciam eiiim Nnrbonensein unani dunlaxaL agno-
xiv, versu 28, totam bauc sentenliam velut ruiijiiu- scuni Sexius Rufus in Breviario quod ad Valentinia-
clim a Chrisio prolaiam repreesenlarent. Sed esto, num I, Joviani successorem, scripsit, -et libro xv
eonfiaia sit ea proposilio ex duobus Scripiurcc loc s, Ainmianus Marcclliiins,Honorio priores. Porro No-
quauilibet a se muluo distraclis, verissima lanieu - titia provinciaruin Gallice sepiemdecim, et Notiiia
esl, et ab omnibus catliolicis iu recto sensu adinit- iniperii, queesecundie Narbonensis provinciacmemi-
lenda. Qiiare, elsi potueril Vigiliusjn illo pugncesi- nere, Honorio sunt posteriores, lesie doctissimoSir-
roulacrodeclamatoriaeain licenlia redarguere, nemo moudo et aliis eriiditis. Niiniruuipro aevi sui siaiu
inmen prudenssibi persuadeat, id faclutn a diser- iC locutus est Vigilius, qup modo Pairum concilit
lissimo Anibrosio, et Patribus caeierisin gravissiina Aquileiensis neino loqui poiuisset. Et satie, videtur
illa synodo Aquileiensiserio rem gerenlibus. Vigilius :<dhos proclironismos aniinum miiiimead-
8. Qui banc altercationempropius iuspexerit, illam vertisse; aut, si advertit, proniliilo eos duxisse, at-
agnostet ejusderaprope meihodi,ccrle ejusderogenii que idsolum speclasse ut Alros suo-, seu Vandalos
essc cum ea, in qua Aihaiiasiuin Vigilius ciim Ario Arianos iu Palladio confutaret.
solo, vel cuin Ario, Phoiiiio, et Sabelliodisputaiiteni 11. Quorsum(amabo) ne apicem qiiidem habet ea
lecit. ln ulrique prjdegiiur rescriptum imperiale. synodicaad Gallus, <Iegravissimis negotiis in synodo
-Seqiiuniurobjectiones el responsiones, ad tolam ad- Aquileiensipertracutis;. puta <le capiis consiliis ad
versariorum bceresiin redarguendam : lioc solnin Ursini coiiipr,imendaniaudaciam qui sedi Romanse
4S discrunine quod iu alier.i quae dialogi formam inhiabai, et ad prolegendos Orieniales onliodoxos
habet, pauci sunt interlocutores; lisecporro synodi qui hacreiicorum impioruroque o liis premebantur;
speciem prxfert" Aquileice ex triginia ampliiis epi- sed tantum de Palladio et Secundiano convictiset
- scopiscongregatae.In illa Alhanasiiiscontra Arium: damnatjs?
Licet (inquit) jam dudumcrebro ac scepiusde uniiate - li!. Cum in veris duabus synodieis, ad Graiiannm
substanliaecilia acla dispuiaverim; eic. lu ista'Atn- ei 50 Tlieodosiuin daiis, meniio essel duoruin illo-
brosius adversus Palladium sic ordilur : Dru ciira TiiinAriana; seet:e e Dacia Ripensi et Mcesiaepi«co-
acta iractavimus, eic. Ad uliinium.-Probi sententia. pOrum, quossynodus erroris convictosesuis sedthus
respondeiin hac ficlitiasynodoeleg-uiswaliosub no- , dejecerat; ecquid er.it opus lertia illa episiola ad
iui.neAnihrosii, quaetoiam.coiicludiidispulatioiiem; J_)eosdera imperaiores, in qua Palladius ptSeciindianus
qua de oralioue infra pluribus. in perfidia cariosi memorareulur; commendareiiltir
9. Palladius et Secundianiisin veiis duabus syno- Patrum qui ;_tlconciliuniconveneranlingemes ariimi;
dicis, tacilo hcet nomine iifiirmantur Occidentales; porro duorum illorum'Arianorum exaggerareiur ne-
et quidein ex Dacia Ripensi, 'el Mwsia: ubi Moesiain quiua, ac tolius seplem borarum allercalionis artifi-
.superiorein venire iion Uubium est, quce cum toio eiuiii rhetorico plane sludio retexeretur ?.Qnid illce
ill.rico (cujus pars erai) ad Occideniale iinperiiuu lani prolixce querelce de Valenle' ex Peiavioneiisi
speclabat: nam inferior (Zosimo lesie, libro n) in episcopo, novo miiile, qui eliam iorque el brachiali,
dioecesieral praefecii praeiorio Orieniis. Nnmm est itnpielaleGothica'profanalus, more indutus gentiliuin,
ex eodem Zqsimo, et aliis scriploribus cum eaienus ausus essel in prospeclumexercitusprodire Roniani?
.duo tanliim iuissent per hnperiuni Roinaiiiim pr;e- Numsaiis erat in vera synodica insinuaium ptincipi-
fecliprcetono, quaiubr a CoustaminoMagno cnnsti- bus, ciere lurbas Valenlcm cum Drsino, tit iulelli- eadem
tulos:unumOrieiiiis, alierum lllyriei, leriium lialite, ulrumque animadversione plecienttum esse
quam late patueriiit gereni? Verum si conjecturceindulgenduinesi, vule-
.quarluin Galliarum : quOrum iradmit.'
jurisdictiones, iideni auclores Duas porro tur bocloco Yigilius MarlvadumAiiaiium .diaconiiin
prccfecturasprceiorianas uni inlerdum fuisse -com- in Valente perstrinxisse; ut qm valem ^esset gratia
uuss.as docel Aiiiiiiianus lib. xxyi, rein ges»tamme- apnd barbarum regem,acforiasse Uabiiuorriatuqiie
-moians V.ilentiniaiiiet V.iieniis'Aiigg.pnnio consu- -Goiihicoseu Yaudalicoin ejuscomiiaiu subinde ap-
latti, aimo Chnsli 56S : El post hmc, an, cnm ambo .parerei. Quod eo verisimilius esi, quia Vaiens epi-
485 • VIGILH TAPSENSIS OPERUM VJNDICIJE. 4H5
scopus Aiianusadannuin concilii Aquileiensis.Chrisli £i lenano episcopo> Aquileiensi, tanquiiin prce idi tri-
581 noii videtur pervenisse.* Nam Ursacius a Singi- builur.
dutio Mcesia 7, et Valensa Mursa Painionice, tuin qui-. , Secundp nullam bic meinorari synodicam ad" epi-
dem wtale ac moribusjuniores (nl ait Alhanasius iu -scoposGalliarum; sed tomi duntaxai ad Tlieodosinsu
Apoldgh 2), sed tamen jam episcopi, inlerfueriui.t iinperatorem, quem pronum est inlerprrtari duas
aimo 553 Tyrieepseudosynodo adversus Alhanasium illas synodicas, quarum meniinimiis, quae res in sy-"
coaclce. Unde Yalenteiri eumdem improbabile esi, nodo^Aquileiensi vere gestas continent. Et quanquam
postsex et quadraginta annos, iiempe aimo 581, ad- ex niore inscriptcc snnt inbus Augusiis, Gratiano,
hucfuisse supersiilein : Uequo post synodum Arimi- Valeutiniano ac Tbeodosio, singulos lamen iia spe-
nensem anni 559 vix ullum in histona exsiat vesti- ciant ul si soli imperassent: nec duhium quin ad
giuin. Quaeigilur de Valenle in synodicani suam iiiiumquemqueeorum destinaiae sint;. sed solemriior
congessit Vigilius, ad eam spectaiit licenli.im qua el fuit roissorum legalio Aquileia Conslaniinopolim, ubi
in alio suo opere, Alhanasiura coraui Probo judice, SRdem iixerat Thcqdosius, et a Grceco prcesertim
cum.Ario, Photino et Sabellio colloqueriiem fecii. scriptore
" minime prcetermiltenda.
ConGrmanturautem queehactenus dixi de vulgatfs Quod vero ojcuinenicaindicere visus est hic auctor
aciis-synodi Aqiiileiensis,ex jibro synodico quemde synoduin 53 Aquileieriseni,quam neino antiquoruro
GraecoLaljnereddidit Joannes Pappus: editusque est Ui eo gradu collocavii, gemina inlerpretatione le-
primum Argentoraii apud 51 Uietschium anno 1601,, niendum est. Prlor esti, quoil eam aperle non dixjt
el rursus ibidem apud Ciinsiophoruui ab Heyden, cecumenicain synoduin, sed lantum, eainad impera-
anno K.U.; ac novissime lomo II Bibliolliecj. juris n torem loinum cum legatis desilnasse, o__-"KVotzou-
canonici veteris, Luleiice Parisioruin, annd 1661.Cu- " psvr/.v.y-votTOo-uvoSo.-, quasi esselwcumenicasynodus;
jus libri Grceeusauctor anonymus, synodos omnes ab ideiu uimirum sibi jus viijdicaiis quod oecuuienica-
apostolOTufnlemporibus, us jue ad_ociavaui qujc su- runiliyiiodorum fere proprium videbatur, cuni lamen
per Joannis papce Vill et Photii CP. unione cele- ipsa eo ordine non censeretur. Altera inierpr.iaiio
brat.t est, cotnpendio cojnplexus, veleo aduionuit esi,oscuiiieiiic.inihic dictam^essesynodinnAqiiileien-
scripsisse sese annis abliinc plus minus-octingeniis, sem, quod ex Lolofere Graiiani imperio convenisset.
nono po*stClirislum saecnlolabenie. Haee poiro ba- Sic enim (ul notavit l.ellarminus lih. i de Conciliis,
hei capiie 74 de syuodo Aqiiiteiensi. cap. 4) dicla sunl non raro concilia genoialia, sive
- rj-KTtKVOUJTOtVUV -CKTK FOTO--V CTjOKTOTr.d-UCaVTOC, V.UL universsila, qu.u ex cmnibus aut plerisque rcgni
QsoSbaiov (xoviri _.Ss).yj. yap.@pbv avxov)axpaxn/bvtkvu- alicujus provniciis coaliiissent. Quare, Jn Carlbagi-
npnsi quod iinno ClnisLL598 celebraiuin est, jjo-
<iii_«,Vxo;,-_'prjvEUov- 0. noXiu.iOL, rcpbg norio iv,
v.al xpOTcaio<_yopog
iv et FUiiycliianocoss., consetlisve leginir in
TOVZpKTOUVTK 6 CXp«.XVyixng -Tn.VS-fft.AtOTpKTtKVO?
ap.oj.Srijryssiroucr-.-Ttft-.CK? TOVpiyiaxov GioSoo-tov, TOO concilio universuii Aurelius cuin aliis epi«copis Afri-
oix-iovKUTOO •aaxpr/SilfQV xv\vtiyzu.oviuvSt-ir.iviv.ilsv- canis. Et in conciiio Toletano ui anni 589, cap. 18
cev, riv-xepKavcTxavxLOS JKK.OvcAns,'ApstuvoLg^ydpi- prinm. edilionis, pra'cipere dicitur sancla et univer-
<__OU:£VOL D.U/UIVCVTO, v.a.i§a<j-L~)iuT5V £<J)(_)V 'Eap.aiav salis synodus, etc.
jrpoiyjiipLG-ei.ro,ts.au.uaa'Kpoo-xa\\ag T<3ixuixasv 'Av.vlia 15. Adveriet prudens lector, veras duas synodicas
o-ucTv.ccoSKt o-uvooov, i; i.rtpyov 6 M_Sto.._.vou 'Ap.8pb- concilii Aquileiensis non reperirl (quod quideni
Giot;,v.uio 6to-ucilovLr.Yis 'Aayokio';."HXL;ayia ouvoSofC sriain) in antiquis codicibus inss., jnnctas illi dispu-
zopovKapuivicsas yipovxu, rh; av o_j.ouf_._v_x..
___.8_/_._w. taiioni qu.e pro le^iiimis synodi acLissupposita esl;
yivoixo cruvoSoc, izpb;0_oS6_r tovT6VEucreSicTKTOv fiuai- aut duabtis al.is synodieis, quce his aclis sempef at-.
).ia, triiv KEtojr.oTOtf uvSputjivu-ixiiixiM.'Peoj-CK-MV yup icxuntiir: lameisi pluriinum inieierat h«c oinnia
v. i cl xng'laTiavvxris Tu)3i.u.g,xvi;aipzxcv.n;'.vprngvTvrip- conjunciim edi, si ad idem concilium periincbani.
yov u).o>SnxOL. I.iza.voyuk)ia;,'Ixallag, Rap.ixuvittg, AK/.- Unde, quara cerio tenetur, veras illas, synodicas a
fiKT-Kf,SupSiviag,"h.yaLat;,y.ui.ocrotTI5V 'EoTrsftwvTJ_ vera Aqnileieiisi synodo csse profectas, lain jusie
TOUXLUVOV §_,cD.ELU U/T_7.__VTO. concluditur, alterc.-itioiiem illain seu dialogisiicani
oraiionem, concilii forma convesiitani, eique annexas
Qu.e sic Latine reddimus : duas ei istolas nibil ad veram ipsam A<|iiileieusein
Cu n autem Gralianus cqnlra GolthosIielluin aggres- syiiodum per.inere.
sns esset, ac Theodosium(qui ejus sororis maritus fuit) Mea estig tursenlenlia,quam crudiiofiim censurae
mqgisirum52 miliiuin constituissel, quiever-unthos- lubens subjicio, etperiisse, aut cerle nondiiin ad nos
les, el dux ipse tropwum gestans ad imperatoremre? "pervenisseyera legiiima acia seu decreia*c ncilit
'__>'...QuamobremGralianusmaximum Tlieodosium,... Aquileiensis: ficiitia poiro, et ad ronfuian.los cevi
dignoeumhonore remunerarelur, pairui sui imperium sui Arianos comparaia fubricasse VigiMum <le sno
servaia niliilominus ejus synbdi epoclia, et
regere jussii, ijuod Consian.ius et Valens -ArianisJa- ingenio;
veniesMiruperani: el Orienlalium Romanorumhnpe- Pairum ._uiei prcesentes asiileruni noininibus, quam-
raiorem eumconstituit. Datnaso elianipapai mandavil, vis abcubi corrupiis, uec eo_quo par erai vel ordine
ulAquileiwsynodumconvocaret: cui^prwfuitAiiibrosius vel iiumero; 54 curii4n mtiliis diversa sit eorum
Mediolanensis, et Ascholius Thessalonicensis. Quw.JJ series aclis prcelixa, abea quce synodali ad impera-
quidem sancla synodus tomutn componenshortationis tores epistolae subnotata est-: ac Uesjl utrobiqiie As-
.plenum(lanquamet ipsa wcumenicaessel synodus), ad i.holius Tliossalonicensis episcdpns. quem ei synodo
piissimum _uipera.or£»tTheodosiumcum idoneh viris cum Arobrosio Mediolanensi pfieluisse, post cilati
eum transmisit.Ex Rottianh enimeliam qui de. Hispa- anliqui -.criploris GraecilesLimoniumnon lioel dubi-
•nicaGallia sunt, ab hwreticalueinventi sunt imihunes: lnre. Adderem ei Tenacein Celiensemseu Celeiensem
de Spanogallia,Italia, Gampania,Dalmalia, Sardinia, -Piniioiiice superioris episcopum, si "vere ex Lazio
Achaxa,quicunqueOccidemalesGratiani imperio eranl referret Ca"rolus a S. Paulo in Illyrico Occideiilali,
subjecli. euni quoque concilio Aquileierisiinlerfui.se, ciijus fn
Joannis Pappi Latma versio Calabriam inseritin- aclis vulgatis Tenacis episc.ipi nulla apparet inenlio.
ler Dalmatiam et Sardiniam : unde opinari licei, Sed hoc non dicil Lazus, qui taiiiuiu b;ec de _illo'
vocein fuisse in Gr,cco babetin Commenlariis feipublicie Roraanee,'lib. xhi,
KcJ.KSptKj lexlu, typograplii cap. ti: Ac sedem quidetn ephcopi Celeiw ex.siilisse,
negligeuiiapreetermissam. decrela Fabiani papw conlestahlitr; ubi'coiici!io~Eccl'e-
Exhis porro intelligilur primo, concilio Aqui- siw sub Decio imp.ratJe h tbito, Tenasc'qnijlein Celeiw
leiensi praefuisse cum Arobrosio episcopo Mediola- ephcopus interfuisse legitiir, anno Domini ducenl.esiino
tiensi, Ascbolium sive Acbolium Thessalonicensein iertio. Abunde, ut opinor,ali.s argumentis confecinu
episeopum : qui tamen-in aclis vulgatis ne quidem a nobis est quod proposuiirins. Sciiheiidi igUur bc-
ei syuodo inierfviisse legitur; sed primus ldcus Va- casio Vigilio fuil (ut ex ejus verbis supra
pusitis eli-
 487 _ AD QPERA YIGILII TAPSENSIS APPENDIX. '
488
cilur) qnod Palladii episcopi quidam adversus. Am- A _ Ioeum illum hac forma unqiiam espies'^it; ita utuon
brosium libellus circumferretur; quera ille blatero- immerito VigiliiTapsensfs proprius videatur, et qui-
neiii, et in ejus persoiia Arianos omnes, constiluerit dam ejus operum quasi character.
specie disput.itionis veiui'in medio coelu concilii Considera et locum Baruch,cap.iu, versu 56 : 17«
A.juileiensi- habilae, cerlis iclibus configere. est Deus nosler, etc, cujus auetor capile 7 liujus opu-
V. VigiliiTapsenSisconlra Palladiuin libri pars posle- sculi lauda-tur Jeremias receptissimusprophetarmn ;
rior, Ambrosio a plerisque/ a nonnullh Gregorio qui locuscum eodem Jeremice elogio refertur lib. ui
Nazianzeng ascripta Vigilii de Trinitnte, ante medium. Neetanluin recep-
Cum ad flnem abrupta sit ea dispuiatio quee hac- pellatur tissimus, sed etiam prudenlhsimus prophelarum ap-
Jeremias in Vigilii dialogo conira Arium,"
lenus synodi Aquileiensisactorumapud vulgusvicem lib. n, cap. 8. Queeauxesis qua ratione nitalur non
obtinuit, finialurque inillis verbis: Secundianusaixit; video. Cerle Anibrosius, quamvis Jeremiee passnri
Egodico genitumaPatreveruni, genitumdicoomnibus; meminerii, nusquam lamen illum aut prndentissimuni
existimavit Baronius, ac post eum-Severinus Rinius, aut recepiisslmuro prophetarum nuncupavit. "Tolus
mutila esse luec acia, atque illis aliquid ad finemde- porro hie libellus de Filii divinitate, si propius in-
esse. Yidimus autem in pervetusto codice Divionensi' spiciatur, quamvis ad emeniiendum Ambrosii siyiurn
(eisiceiiarahabeturincodiceElnone'nsi,cujusmeminit sit a Yigilio comparaius; minus tamen habet succi
55 Sanderus in Ribliotheca Belgiea, p3g. 56, num. -et nervoruro quam Ambrosius ipseniet, cujus nativus
(i7, liiiera A) postilla Secundiani verba proxime se- decor,a Vocum propriarum delectu, aptaque colloca-
qui librum Ambrosii"de Fide (liunc enim in utfoque tione habet veJgratii», vel niajesiatis, Librum
codicems. litulum habet), qui tonio IV operum Am- B igitur plus quem se Vigilius adversus Palladium scri-
brosii inscribilur: De Fit^ Divinitate et Consubstan- psisse affirmat, duabus parlibus conslare npinamtir:
liatitale contra Arianos; cujus initinm est; Mullas priore, qua. pro actis concilii Aquileiensis 'lfu3"
quidem, cl graves.hwresesnovimus. Sic igilur semio, "tenus supposita esl; posteriore, quce prodiii57nomine
nibil plane desiderari ad finem hujus disceptationis: Ambrosli"sub lilulo: DeFilii DivinitgleelConsubsiau-
sed Vigilium, siculiirdialogo sub noroine Ailiaiiasii; tialilale, conlra Arianos. Quamulramquead :_nli<|uum
aliercanlium objecta resppnsaque abrupla, Probi codicem recensiLam,longequevulgaiis emendaLiofe-ii
judicis longa sentenlia terminavii; ila suam islam damus.
Palladii et Securoliani confuiaiionem,hac longiu_eula Non e_.tautem"hie tle secundilinjus
jjiiasiAmhrosjiloquentisoralioneconclusisse. Et mira opusculi auciore interpreelereuuda, criticos agilata qmestio; quod
«ane.est hujus opusculi cnm pr.ecedeuti allercalione cum Ambrosio Lribuant
connexio. Cuin enim Vigilius in persont Ambrosii plerique, non desunt tameu
Palladiuin et Secundianum lanlum non scholasiico qui GregorioNazian/.eno ascnbani: quare, jam oliin'
.ardore pressisset, ut Dei Filium non modo Deum ac prodiu inier ejus opera, cum praefaiione'quee secun-
Domiuuin, aut eliam Unigeniliim,.vel Deum de Deo dam hujtis iraciatus editionem ab aneiofe cerlis de
dicereni, sed Deuro de Deo natiim, non facimn; causis <
prolatam docet! Qua "ex preefatione duaele-
adeoque divina eadem cum Patre naiura consiare iiiliones lertii nocturni habeutur in BreyiarioRomano,
lesto sanctceTfiniiatis, sub titulo : Ilqinilia sancti
agnoseerenl : mox Ambrosium excusantem facit
quod non (utipsi putirent) academicusdisputator as- Gregorii Nauanzeni, in tractalu de Fide. Prodiit au—
sisterei; oniiiesqueaperienleiriArianorum versuiias, Q tem Argenioraii huclilulo: jam ex anno 1508,'acdeinde Lipsiee
errores suos tegere, et jucautU lucum facere annol5__--,"cuffl GregoriicognomentoTheW-
" quibus esse faterentnr. togi, ephcopi Nuziatizeni, de Fide, Itufino interprete
solerent, ne Filium Patri 6f_.ouo-_ov
Et «um prcefatur, cavendos maxime luerelicos illos trartatus. fcitJo_.i;e Simleri lemportj (ui ipse relert
"qui se Chrisiianos glorieiilur, let uno tantum yerbo, in Epitome biblioiheca. Conradi Gesneri) dicebarit
rie dicam apice, a caiholicis discrepent: ac siibinde quidjtnilluuiGraece exsLare in Vaiicana bibliqlbeca.
hcereticum nunc untiin, nunc plures coinpellans, hoe Nazianzeno auiem _viudieari censuil Joamies Coste-
eliain addit: Al cuni idem ipse sis qui hic swpe con,- rus,el alii nonnulli, ex epislola HIS/Augusliniad
viclns, swpeconfessus,swpehegasti, swpius aliler im- Foi lunalianum; ubi luec babe} : Gregoriusetiam-san-
mulandodamhatus es: qui eliainnunc vi, ambilione,et clus cpiscopus Orienlalis aperissitne dcit, Deum na-
polentia exagilas, lurbas oinnia; quomodo me pulas lurainvhibilem,quando Palribiis visnsesl (siculMoysi,
cum quo facie ad faciem loquebalur)alicujus conspi-
ignoscereiibi posse,frequenliuseddem relractanti? At- cabilis maieriw dispositioneassumpla, salva sua invi-
"ludiimanifeste ad eam quani praehiisil,conira Palla-
diutn ejusque asseclas-aljercaiionem. sibililale videri poluisse. Verum qucesitushictraciuius,
Nec desunt alia indici.i quce traciaium hunc Vi- Greece-K.r_7iius, elin bibliotbeea Vaticana",*t aliis in'
gilii Tapseusis esse suadeanl. Confer eniin priraa illa locis, nusqnaui liacienus comparuit. EtsciieFedericus
verba, Muitas quidem et graveshwreses novimu-s-a Morelluslouio I editionis Parisiensis operum Nazian-
plmimis ebullire, el veneni vicea.l iiuimum peclus, liic zeni anni 1609, in Notis ad Oraiione'm49 (quae e=t
'cancerh sui virus effuhdere,elc,, cum illoVigilii ad- ipse de Fide Niceenalibellus) : llsee oralio, jnquii-,
versus Eulychem libroruin esord. o_Majnum et grave «oi_videtur Gregoriigenuinumopus, neque ultius au-
filei 5<B periculuin,~qii.od ne'cJacile seniir', nec facile R cloris Grwci, scd Latini, lameisi anliqui. Citat enim
~a plertsque valeal evitafi, quoniam esl piel .tis specie Sciipluram, et lsaiam prophetamhiaxime, non verbh
obuinbrqtum, per muflas OrientisEcclesiasdomesitca Grwca utens Latinw Vutgalw, sed veleris illius Ilalw, qtiw e
coiventione grassari comperitnus,elc. Expendciinsu- Septuagtnla inlerprelum fuil expressa. Rufini
"per locum illuiri Salumojiis.:Subslanlia mea, dulcedo auLcroprologus, non liuic traclatui, sed lantum apo-
mea est, qui babetur ad finem eapitis 4 ; legiiur autem logetico [ircefigiiur: quod ut aperiius sii, habeillum
iisdeni onmino vefliis, iu iis libris de Trinitate quos ex codice Divionensi pervetusto gg biblioiheceecla-
;et \ igilio vindipaUimiis,-libro v post mediuin : CLm rissimi elsenatorii viri Joanuis boiilneri,eiiiendalio-
-alio ejusopere (de quo.inox dicain) quod prodiii sub rem quam hactenus prodient.
'nomineldacii adver^us Variinailuiii, lili. j, cap. 44. 1_.C1PIT PKOLOGUS RUriNI1NAPOL0GETIC0 SAKCTl €ltI_GO-
"QuUocus ea lem fonna iiusquam apparei in divinis BIl NAZIASZEXI, ADAPK0N1A_.1'M. •
' Ser ptuns, se I lan uni deducitur ex c .
• pieiitiec, versu 21. Nee eo usus est AniliroMus pite xvi Sa-
libro Proficiscenli milii ex Urbe magnopereinjungebas,
"i.i de Fjde ad Gratianum, <ap. 7, ubi ideiu- ipsuuii fili carissime, ut lilii absens quoque aliquid operis
•(.iDud'iiimiruiii subSlaiili.e\erbum crebenimum sitt jmpenderera, nec nos a consuelis studiis necessiiire
iii ScripLur.s) eliain .copioiius probiivil, qnatn sitt mece profeclionis inbiberei. Petehas eigo Gregoriiuri,
proh.iluiu in^isto cle quo agimus opusculo de Filiii Nazianzenuni t.bi in Laiinuro vcrti.; viruin per oiimi.a
"divinii;li\ ["Jeeiillus PaLruui (quod quhlem sciam") j .incomparaliileni, qui verbo et opei ibus clarus, spleii-
 m -VIGILI. TAP-SENSISOPERI.M VLNDicl^. 490
'
ilidissimumlumensc'enli.e Clifisti Ecclesiis praebuit _\-Laline reddiderii, vix defiuireesi ex hoc protogo qui
ruui ea docuit quee fecit, ni!cseipsum comieinnavil sdlius meminii Apologctici :, vix eliain' ex codice
a«-"n<l_oconiraria quaindocebai. lsCapp.idncia-domo, Divionensi, in qwo uiii Apologelicopraeiiotaiur inler-
cpiscopo patre, matre quoque salis religiosa, orinn- pre.s Rufijus. NiJiilon>inusJcum ,iu- cddjcibus: tum
dns ftiit: Alhenis"etallus el en.dilu-., ui p-iuci. Nec Nicolai Fa"bri. tiim, Divionensi octo sinl.Nazianzeiii
lamen in conversaiione scholari, \e' sodalitiin jlle- Ifbfi, sive oraiiones siyli ac genii ejnsdem, opinor ego
•ceiiriscedens prodidil pudiciti.mi; sed tanqiiam a Oeo cum Morello, Kuliiii inlerprelis' e>sq illas omnes:
sihicuinniissumthesaurum,addomuni ca-tatn repor- quarum bi liiuli halientur iri jiis. Divionensi, ab.edi-
lavit iniegrum'signaculu"m castbatU. D.jni iie cum 'lis norinihil diversi; ,LiberI Apologeticusin Latijmm
-plii.osoplii.o studiis apud Aihenas _lnrciei,-viditper ex Grwcotranslatus a Rufitto.Libei-II de Epipltaniis,
soporetn sedenli sibi et legenti duas decoras saiis sive de Natale poinini. Libet II{ de Liiiiiinibus,quod
Mlextraleevaquefeminas conspdUse-:quas illerasii- est secundis Epipltgniis. Liber IV;de' Penlecdsten,de
l.nis inslinclu oculo torviore respiciehs, qiieenanies- Spiri_lu~sancld,'di~ctd.in ecclesia Qom,iai_ilin6poli..Liber
sent H quid sibi velleni percunciabatur. At iila. p"uin V de Hieremiw dictis, praisente.ihiperiloie,apud qunn
. (amiliariiis et ambiliosius cmuplectenies, iiiunt': Ne •ctinlercedh proi'guodam.perieiilante.Liber VI de, Re-
.uiolfste accipias, |tiveni-=,not.r tibi satis ct fswiiliares 'concilialione el .Lnilale 'monachornni.JAber Vll de
vsimius: a'lera enim ex nolus Sapieuii.i, altera Casti- 'Grandinis vastaliohe,' cum patcr ,epis_cipusreliceret.
• las d.citur : ei tiiisscesuiiius .rDonnn.i ..•ciim haiji-' Liber VIII In semetipsode agro reversits.lii libri in
-1are,<|ulajocuinlum nobis et salis rouuiluin m corde •_, editione Federici Morellianni,1609 sqni octo oraiio-
tuo habiia.ulum pra>p.irasti. Tmn ileinde 'entn ob ^nes, eo qui sequiturordine, 1, "58,,5!),,44,, 1-7, 1_J,
-eximiuiii in blleris prolec iini, Atbenis ut oralorLn) 15 et 28. Quiid vero etiam de Fide Nicoina.libelluin,
doeeret adtiingeretur, furiiiu tiaveiiringressus abs- 'ex GrcccoNazia,zenl tcxtiia.lliifino r.a^iie.fe-ldituiii
cessit: cl cum se incxploralo riiari -commlsisset, fnisse scripSeniii! recciitioiesiKiiinulli, id neque ju-
lempestate vexams esi, in qua Deo s-eservilurum dicio rationis, neque veterum codicum auciorilale
rvovit -: qiiol cum facret, subito a patre episcopo "niiilnr : sed neqne ex Augusiini ad-Forlunatianum
-iii sacerdoi um subrogatiis esi : quod eegre ferens, epistola citata colligi potest': quod ui inielligat pru-
discesMtad lempus. Posimodum vero resie sits li- - deus.lccior, peilegat (amabo) .Pjazianzeiiiorationem
beilutn 'hnnc Apologeticum dixit in Ectlesia, causas in editiune ftloielli tricesiniatJi quariain, quce>estse-
59 suie absci.^sioni^veleiiain reditus all.-gaus.Post 'cuTidade Theobgia; videbit probari a theologo, non
li.ee eiiam d.Uuncio patre, succedii in episcopatum Moysem (licei Deus fuerit Pliaraoiiis)^ non Paulnm,
.ipud Nazianzutnbreve oppidum. Et inde cuin pm- 'qiiamvis lapinro nsjuo ad teriiuin coaluro;npn Abi.a-
p:er Valeulis Ariani lempora Ecclesias calliolici re- 'liaiii, Jacob, liliam, Isaiam, Ezechielem, aiil alium
cepisscut, Con-iaiilinopoliiii ad insliiuend.im vel quemlibet ex-Patribus, D_eumvidisse in hac morlali
iloiendain Eccles.ianiIr.ui-.ireexoralus esl : ubi cuin vita,- nisi per speculum et in eenigmaie, ct per r<-s
inagni.icum opns hi verlm Deiageret, et infiiiilasquo- sensibus subjectas. Q\ Quam dociriuam compcndio
lidie ps-ne inulliiiidiiicsab h.ereticis ad (idem ver.uu conlrabens Angusiinus, ex Grcg<rio cpiscopo"Oiien-
convenerel; ut (ieri solei. gloriam eemulaliosubse- lali rotulit in illaepistola 111 : Deumnatura invis.bi-
cula e.-.i.Ille vero tam erai in timore Dei peifeciu-, lem, quando Patribus xvhus est, sicul Moysi cum quo
ul cum sen^issetcau-.asui esse inter e.iiscopo_.disie- facie ad faciein loquebalur,alicujus conspicabitismale-
ptationem, statiin sponie discederet, di,cens illum C riwdhposilione 'assuinpta, silva sua ii.visibdilulevideri
laiiLiimmoduproplielicuni serunmeiii : Si propter iue potuhse. Haeeipsa Augustini pauca et selec a verba
csl lcinpe_.iasisia, tollite me, ei mitlite in inare, et "Vigiliusoperi suo inseri.il; plura in jem eamdem
-desi.ata v.diiscommolio (Jonw i, 12). IIujus ncque ex illa Nazianzeni 34 oratione muluatus. Prctifatio
. viia abqiiid prob.ibiliuset sanciius, ncque eloqueniia luiic iraclatui pncfixa iiiieropera Nazianzeni, argu-
clarius et illuslrius, ueque (ide purius et reciius, raentum est sccund_ecjus edilionisa Vigilioprolaicc:
.iieque siiiinia plenius et perfeciius inveuiri poiesi; quam nos Ioco sup reddemu», ne quid a nobis pr.c-
qni solus s-itdecujus fidenedissidentes quidera inter "termis-um queri po>sit siudiojus iector,' quod ad
te («i fieri solel)^_tpartes et stnd a dispuine pome- Vigiliumpeniueat.
-nni; sed id obiinuerit apud Deuin <t Ecclesias Dei • Verum de actis concilii Aqu leiensis, ac de duabus
' ineiiti, ui qiiiiunque aususfuerit doctrin.e e_usin ali- vulgaiis ejus synodicis haud levis.restit difficullas.
-quo.refragari, rx hoeipso quia lpse sit magU Inercii- Si enim h;ec a Vigiljo Taisensi conlicia esse stalue-,
.cus arguaiur. M.mifesiumnanique indicium est, non rimus, ecquid nobis supererii quu hujus sytiodiepo-
, esse reci.c li.lei oinnem qui iu (ide Gr.'gorio non cou- cham, res gestas, et Palruiri quiei inlerfueruntjiu-
eordat. Hiinc ergo absque ullo prorsus lege serupulo; merum, nomina ac seriem dcfiniamus? Addo probari
sciens lanien quod etoqueniiaecjus preefulgiduiniu vulgala hcec acta a gfavissiuiis et doctissimis viris :
•Graecolumen, non parum necessiias inlerpreiatiouis Sinnondo,'qui tomo I ConcilioruniGallice,'synodicam
obscural. lu quo ulriiin nosiri sermonis pauperias, an .inseruit hujus concilii adcpiscopos provinciceVien-
ipsa-iiilerpreiation.s naluia hoc agal, tu qui ulriiis- nensium, el Narbonensiuin primaeel secuiidce, eique
que linguaehabes periliain niagis j r«ba'o. Hactenus iQ semeniias epit,coporuinGalliaein ea synodoprolatas
Rufinus. adjunxii; Petavioin nmis ad I.piphaiiium, bceresi 7__
. Vides inscribi prob.gum hunc ad Aproniantiih, Marcellianorum, ubi bsec habel: Nam et in concilio
sicnt et in codice Nicolai Faluicujus tuemii.il M.i- Aqiiileiensi, in quo, aiinilenleAmlrcsio, Palladius el
rellus : legi eliam in utroque codice, cum propt. r SecunUianusepiscopidamnaii sunt, cum lam studiose
ValenlisArianitemporaEcclesiascalholicirecepissent; . id ageret Ambrosiusut ab iis indiciumaliquod Arianrn
pro quorvulgaiaeeditioues, cum po.t Valentis,etc. , profesbioniseliceret, ideoque variis interrogalionibus
ad speeiem cinendalitia. Verum ne in hoc qiiidem lacesserel, nulam con.ubslantialis mentiomm dttigil,
a duqbus illis antiquis ei bonee noicc exempJaribus sed hwc tantum communia; ecquid Filius immortdlis,
recedendum putaverim : nolus est enim usus adver- bonus, ac verus ess.t, ac reliqua generisejusdem.Et ad
bii propter ex Lucrelio, Cicerone aliisque piisci Latii heeresim69 Arianorum : Vide, inquil, concilii Aqui-
magislris, ad deiioiandjni QQ seu loci seu lemporis leiensisacta, tibi Ambrosiiopera Pulludius et Secun-
propinquiiaiein, utldem sii propler Valentislempora, dianus Ariani episcopidamhati sunt": qui inter catera
quod quis diceret, haud n1.1_.i0 posl exaclum Vatenlh Dei Filium verumDeum fateri compulsi, miris lergi-
imperium. Sublato cene Valenle per mensera A"gu- versalionibus etudunl. Cardinali Baronio, qui hccc
sium anni eerccDionysan;u 578, hiennio post, nempe ipsamei acta in suis.Annatibus erudilo.commenlario
anno 580, Theodosiiediclis ecclesiaecalho icisresli- illuslravit. CardinaliPerronio, qui eadeiriigg a Cal-
lulce smit-j cmn eas ad quadraginla annos Ariani viui aliorumque novalorum caviilis in responsi ne
ob;i uibSent..Quce porro Nazianze.ii ppcra Itulinus iieralaad MagnceBrilannice*ieseroviridicavil. Uijam
'
PATROL.LXIL 16 -
 .591 AD OPERA VIGILH TAPSEN51S AP-PENDIX. 492
cditiones Conciliorum plurimas non commemoremj _\ dicas <ltias,-adcoercendos Arianos^Vandalos,desuo
qnac^ijjecacla fcum duabus illis quasdixi epis'olis ingonio imliistriaqiie co itexuisse. , ;
synoilicis repraescnlani.
Ad bcec respondeo, curo"dispulitio illa adversus VI.subVigiliiTapsensis episcopiliber cnn'ra Murivadum,
nomine Idacii Cuiri coivra Varimaduiiihactenus.
Pailadiura , elque adjunctaesynodicaeduce-siut a pia - "
evulgatus. .
iloctaque VigiliiTapsensis «piscopi manu, saiiamque
el ad confuiandos Arianos aptissiinam" docltinam 34 Duos ldacios, sive"lta<ios, aul Hydaiios scri-
conlineant, ac pro concilii Aquileiensis geslis jatri ptoribus eccl<-s:asii<'isannuincravit aniii|iiiias : lda-
pridem prddiefint, nori mirnmsi pro veris ipsis-cjus ciiiin.Clarum Priscilliani aeiinalein, el IdaciiiniGal-
synodi actis eiiam ab erudiiis acceplaesint. Sic eniiri ~ JaecuinLemicensem, altero JIIOhaud panlo recenlio-
et jEneas ParisPensis, et Theodnlfiis Aurelianensls, rera. De priore lsid<irus capite 2 :'Ita<ius, inquit,
oi flincmarus Reniensis, ei alii viri ecvosuo ilociriiia Hhpaniarum episcopus,cognommloet eloquioClarus,
<.a._ieiiliaque.inpaucis clari, pro legilirois Aibainsii scripsit quemdamlibrumsub Apologelicispecie, iiixjuo
operibus habuere dialogumcum Ario, et libros ali- delettanda Priscilliani dogmala, el mtdeficiorumejus
<ji)ot<leTrinilaie, quos Vigilii hujus csse recentior artes, hbidinumqueejus probra deinonstral: otendens,
';.'t.is deprehendit. Magnanimorumest (ul ait Arisio- Marcum quemdam Memphiticummagiwscienthsimum,
iclcs) facile in fraudem induci: nec ignaviaeinsciliec- discipulumfuisse Manis, et Prhcilliani maghlruni. Ilic
\v_maciilam canac Vetusiati aspergunl inventaaut autem cum Ursalio ephcopo, ob necem ejusdemPri-
"rcperta juniorum. scilliuni (cttjus accusatores exstiteranl) Ecclesiwcom-
A"dobjeclionem igitur initio proposiiam dico im-. n munione priyatus, exsilio condemnalur : ibique die
-psiinis,-constare cx epistola synodica concilii Con- ullimo fungilur, Theodosiomajore el Vai.ntiniano re-
'hi.iniinQpoliianiseciindisubDamaso, quodannoCbnsti gnanlibus., De pns'eiiire sic auctor appeixiicis de
582 celebraium est, pfaecedenieanno 581 Aqnileiae Duod^cirnScripioiibus, postlsi.lorum et Ildefonsimi
bsbitam quamdam syhodum, secundum quam Daina- edilee ; Idalius provinciwGallwciw episcopus,secWus
'-suspapa ad Tlieodosiutn iinperatorem litteras emi- ChronicamEusebiiCwsariensis-epis:opi,seu Hieronymi
Verit. tianc synodicam refert Tbeodoreius libro v presbyleri,<JUW usque hodie in ValenlisAugn\ii inipe-
'ilisi., cap. 9, eiexbibenl Conciliorum ediliones vul- rium e_-t.fidedaralur, dehincab anno pritno Theodosi
<;atae.Derebus in synodo Aqiileiensi gesiis qui cerli Aujuili, usque in annum iniperit Leonisoct ru<nsub-
nliqmd nosse vu't, duas ex ea datas epislolas syno- junclumsequitur hislorinm: in qua mdgis barbaiarum ~
'.icas consulat, qucejam _ulimprodicre iriter Ambrosii gentium bella crudelia narriil, qnw premebanl Ilhpa-
op stolas, sed a Sirmondo editce sunl emendaiiures itiam., Decessit sub Leone principe, iilliina jam p<ne
post appendiccih codicis Tbeodosiani. In hariim senectule, .icul eliam prwfationh suwdemoi.stratinitio.
priore, quae incipil, Prouisu.). est quidem, hcec ha- llunc Lemicen^em facil Sigi-beitus, de Yir.s illu-iri-
ijcriiur : Quantum ad parles speclqi, Occidenlis, duo Iuis cap. 18. Hos vcro duos Idatios tnale in iiii.un
tanlum reperti sunt qui auderenl profanis et impiis vo- conO.iviiTrUiieiiiiiislibro de Sciipioribus etcle ia^t-
ribiis obviarc eoncilio, juxla angulum Ripensh Daciw cis. Al de aucinre libri adversiisYarimadinn (de q o
iuibare conswli. Aliud esl quo magis angimur, de quo alluro apud anliquos sileiUium)Siimnndus in p-;ifa-
quoniam conienimus Juit rite tracldndum, ne loium l.one ad opu-cula doiMiiatictveiernm qiiinque srri-
83 corpus po sel Ecctesiw loto orbe diffusuinet uiii- ptoruni ita loqiiilur : I).<lducin iis ossentirinon pos-
versaiurbare. Pergunt Palres synodi multa coiiqiieri C sumus, qui ad Thcodosianag5 '"'"»tempora ieferuni,
dc Ursino, qui anle.annos qualuordecim Daroaso eumdemqw fiiciitnl cuni Idacio al ero nccitsaloreJ*ri-
po<.tlia1)itus, necduui acquieverat: rogantque ad ev- scilliani. Nam jimiorem hunc illo juisse dcclarai lib i
iremum imperatorem Graiiannm ul populo Romano prcsfatio, qumreges tuin fuissedocel qw Arians fave-
-..•tsacerdotibns secinilaiem tandem imiiorlunissiiiii renl : quod Theodosians lemporibusniiniinecongruii,
iuiminis abjectione iribual. lu allera, ad Theodosium, congruil aulem Vandalicis. Denique Varimadumhnnc
shnililer monent, in Occidenlalibusparlibus vix duos Arianw sectwdiacouum, el rcgis stii grutia subnh-um,
hwrelicosreperlos,qui obiiare posseiilsancto concilio: illum ipium esse npparet, qui litlerarnm melalhisiMa-
tum post paucos versus : Equidcm. inqiiiuul, per Oc- rivadus apud Vicurem tjtirensein libro priino erlrsma
r.identalespqrles, duobus in angulis tantum, hoc est, nuncupal.r, el diacunusitem Arianus, alque aimd le-
in lAtereDaciw liipensis ac Mwsiw, fidei obstrepi vi- gem Hunericuin in honore habilus memoratiir.Poro
'ilebattir :'quibus tanen nunc psl concilii senlenliam, libri a se conscripti adversus Marib.idumArianai se-
re.trw favore c'eihenliwopinantur illico consulenduiii. ctae diaconum meminii Vigiiius Tapsensis l.bro n
Per omnes aivem tritclus alque regiones, el vicoum Di.dogicnntra Arium, Pl.oiii.um et Sabell uro, ca •.
ciaustra{sic lego ex edilione amii 1614 opernm Am- iS : Audiamttsauiem, inquil, bealissimumPauluin de
brosii, puiius, quaro cniii Slniiondo ellinicorumclau- hoc eodemmys'eiio aperlius dhserentem, el tres unum
riih) usque ad Oceanum manei inlemerala fidelimn Deumconfirmanlem;sicttl in libro quem adversusMa-
ftque nna cointnunio.Hiuc porro ad Hrieinusque ro- ribadum ncfandw hareseos vestrwdiaconumedidimus,
pnt imperaloreni ul Alexandrieeconcilium (ieri ju- plenissimeconstal expressmn, de quo nunc in hoc loco
Ijcai ad pacandas Ouenlales Ecclesias, Alexaudriuam i\ paura inserimus. Dum ergo ille objiceret quod unio
*naxin.e et Annocbeiiam : quod a vobis (ainnt) ei excludalwqualilathTrilitalem,wqualilasrepella unio-
Africana.el Galticanw Ecciesiwper leg tos obsecranl; ncm, inler alia mulla hoc ego reliili. Audi, inquam,
Uocest, ni tolos faciatis vobis in orbe episcoposdcbilo- Apostoiumhmic Trinitah unionemcalcaliusprtedican-
u's, Ex his inieJiigcre ea acium praccipuein synotlo tem. Dicil in Epistola ad Corintltiosprima: Divisionos
de corapescelldo,Ursino RomanacEcclesia. pcrinrlia-r doiialionutn sunt, idem autem Spiriius ; ei divisiones
iore : lum etiam de Oiicnialibus Ecclcsiis iranquil- ' m nisLerioruiiisiiul, idem aulem Dommus ; el divi-
iandis. Duos illos liaeretieos,in laiere DaciaeRipeusis sinnes operaiinnuin suut, idem aulem Deus qui ope--
."CMoBsicc fulei obstrep<'resolilos, qui concilioobva- ratur oninia in oinnibus (/ Cor. xu, i, f>, 6). Quia
veraut, non negaverim Palladium luisseet ?eciin<lia- Trinilas est, tres nomiiuwil.El quia ipsa Trinilas unus
Fium episcopos : nec seriem hujus synodi Patium Deus e t, cum tres connumerassetpersonas, non dixil
'vulgatam rejecerim, qu.indoel AfricseeiGalliecleg-iios p'uraliter qui opeiantur, sedsingulariter qui operaiur.
'u. verarum synodicaiuni aliera memofa.os reprii-.-en- Et ne pravo, inquam, intelligentiwsensu, de Palre eum
t<t. Dieni quoque inch .ati c.mcilii admillo nonas solo dixissearbUreris,qui operalur omnia, el nonetiam
Septcmbres, sivd (ut habet ms. codex Divionensib) s mul de Filio el Sprilu sanclo, diligenliusinsubjectis
teriium nonas. Atque hcec o linia opinor collegisse quid dical uusculti. Cum enim niulia divinw gratia
Yigilinin ex Icgiliinis, aciis quae injuria temi>orum opera nuinerasset, ait : H;ec aiitein omnia operalnr
itncricrini: sc3allercationem illarocontra Pa ladium, IIIIIISaLque idem Spirilus (Ibid., i\).Cernis operan-
iseeuiiJianu n et Atialum, eique respondenles syno- lem Palrem, openiivemfilium, operantem Spirilum
,n* V1G1LIITAPSENSIS QPERUMVINDICLE.. W
"
tanciunt: el cum siniui'<res dp rentur, rion de ets dtet- A LLabbei in disserlatione de Scriploribiisecrlesiastkls
lnr qiii ope<anlur, sed qui operaliir, utnnhs Deus »« quos-BellarminuS atligil : ciijiis-bj.csniit verba,,
rrmiwie mo.i..irei«r. Item Filimn el PUretn idetn Ejusdem Vigiiii suM libti &i de Trintate, ihque qtiw
dpostolusnomiiiam,' ait : Jp«"eDnwnus, no-ier Jes .s dd varias circaLaliho eam adversus khwrelicosconlrbversids
idiomaleel seorsim snb Athands.i
Clirisms ei DeusPater. qiii dilesil 1105111Thes?. 11, periineiit; qui
ib). El cumde duobus 0S nominasset,'et~umm esse nnniihe editi s\ml,'el interejus opera anAuhiertiti,quasi
ostenderet, non dixit qui dil"exefnni,'sedqui dilexi'. ad'eUmdem'Athanasiiim pfa-tinerent. NeG inanis ea
Nec ait consoleniiir, sed*'eonsoletur corda ve*tn. conjectura videbilnr ailehdenti piimunr,. qrioil in
Item : Ipse aulem Dens Paler noster, ei Dominus .le- Griccis Aibana_ii operum exeinplaribus nusquaiii
sus Cliri-lus dirigat viatn nostram ad vos (I The.i,111, appafeant. 6§ Deinde, quod elrfacie i'«a diciionis,
A\).Wec liic '_...diriganf, sed dirigat Hncjinus ilcii 0 nonde GraecoLaline rediliti. sed a primo anclore
opere mutualhs-iheTrinilnteinunum Deiith esse,_apo? - Latine cnnscripii arguaniur. Praeterea , quod ex*tent
stolico'sem.udocuerim.Ad reliqua festinemtis.Vix mi- conjuntti DialOgoAlhaiiasii ei Arii cQram-P-robo\ju-
turdubii qu-dquam videtur • restare/ quiri Y.gdius dice, in codicihus niss.' Floriacensi, Parisiensi, ct-
nosler, sicm in aliis quibusdam "suislupubra.ioiidius, Ponlin'acensiin : expressius.vero ipcodice^CJnniacpnsi
iiuuc Atb-iiia-ii, nunc Ambrosii,' nunc eliara Augu- peryeiuslo, qnopnst libijiun11I1in111tn.de Trinilate,,
siiiiiiioiiieiins-iiimpsii.-iiain lioeadversusMarivadi. u qui inscriliitur, ;Salicti d<>rTrinilate ^f de Spiritit sancloyliaic
opere, suh Id.icii Clari appel aiione lalere volueri*. subnoiata^iuit ^liangsii'.de,_JTrinilqie liber
-Ophtor-ftitcm, loisullo-illum adwrarii snj Tiomeii, „ explicitus. Incipjl ejusdem Ajiercatio r-tnft,a Ar nm-.
tlunruni eleitieiitiiiiiln jneiatliesi iiiimut'S^e, ct pro |," SabeUium, vel FaimunihwMicos.-Nam quia ret Jibri
Maribado seu Marivado Va.'iiii;idiiro scripsjsse, ne deTriuiiate, -ei Aliercalionis-conlra Arinin itlcjrn
Marivadum a.md reges'gr.iiia'po1.enle"m lacessere a-.ser-ilur auclor Athanasiiis : el^posipiiijs opiis, ,
cqnvinci posscl, ac loiuin inierim Marivadum stib Aihanasii persojiaii, ncrope, Vigilii Tapsen\is .esse
Vaiimadi iiohiiiie conftiiarei, llis ailde', signifiwire minime dubium est; consequens estjii oppsqu qne
etiam Vigilijm sead.eisus ftlaribadmh perrruaesio- prcecedens eidein asiribalur Vigilio.Firrnai yerph.HC
nes ei responsiories djspuiasse, qi-*ee" e_t.ipsamet " oninl 1 Idaiius Clarus, jioc est Vigilius_i|)seni/'t-inil'n
Idacianl libri inethudus. Addo, el adqinslionem 44 pr_e''aii<)iiis'libii conlra Marivadnm,.iihi lia-c ait;:
usum idaciiim loco ilj.) Sap'eiiiia_ xvi, 2l : •Subtian- Dudum, dilectisiimi fra'res, in Neapoli urbe Campa-
liq mea, dulcedomea es.fqui "proprus Yigilii el ejus' hiw tonstilutus, cufusdam-VarimadiArianw-scctwdifl-
operum qpidain veluii ebaracier, ut jain supr 1nioniii. eoniviro proposijignibus,a.quqdam studioso ap rel\g\oshsi-
Fruslra igiiur Jdacium buiic persciTatum quisquain ,mo milii bblatis,ptslico quideni sprwone respmii
confuderit cuin ejus prope aequali Idaiio Lemicenki dens, in ttno corpore simttl de ilnha e Trinilalh libellos -
GallceciiB,auciore Fasinrum lonsujarium.' l Chro- digejsi. Sed quia nunc coinperimuseos nih J,velle sibi
jiicj ab amio piiiim flieodosii Miigrii ad Antbeiiiii privaiu verb:sopponi:,sed mqgis 1ro_posiiwpcssuas de-
usque impe iuin perJucn. siderent t stiminiorum virtutibus oppiignari; mediocri-
Sed yi.'eiiiliim qua raiiune, apost. li Pauli qua- bus et ingrnii tardicribs. £onsu'entes,-_ila,sgnclo^nos
ttior luca, quai se in MoribaImn Arian < secicc diaco- ' Spiritu adjuvantf, responsipnemnoitrmn itjtivertis <co-
num lorsis e a_>seu'iVigilius Tapsensi'=, m Idalio rum objeclionibusteslifttoniatijer,cggptnptmus,ul.is qui
reper aiitur. Aucior libri advirsus Variroadum,lda'eii . leqer.t,vnleat nohntidh (0. solent objicerc).re.bh, hed.lega-
Clari nomen pncferens, prafalur, ad eum 'ein con-". "" lib_is
-{] icfellere docjimetuis,. ut pnrni ex '-parle
,
futandum,- jain oiim in uno corpore biniut de \1ni_lat_1confundnjitur, et ad niliilum mliganipr qui tuper /*.<_<-
Trinitalis l bellos a se fuisse tliges'os. Uude et tonlia , damentmnprophelarum et aposlplprum doqmnia tal n
eurodem Yariiiiadnni sciipsii-se deprejnndilur eosj fi meittac psiruere mpjiuntur. Ceife cniin bi libeTi
I br.isde Tri|iii;ile, qui c:__Maiiiipicr oprra Aihana- tleTiini aiehaud perpolito senraone cniisiant; sivn
•sii, qubs el eiudiiornpi virorum pra-judicio. et aliis! ad occult.ii dnni pobj ioris geni. fnictonm,' sjve ad
argujniniis, \igilii Taj>sensisesse iun; o^ien<l<mu•' eloci'linnis„ Albanasianic qnasi e f.nrf o . serpi<'h*i
IIJ bis igimr adversns.Yaritnadum consrripl;s lil ns, exprcsscegravitaiem ejneniie_i<Iaiii : el quamvis Sni.
jg7 sive Qui Idacii Clari, sive qui Athanasii titti 0| jliiicc lestimoniis subinde aspcrsisinl.nou tar|icn-et
pnVnotati sunt, evidens e_t quatuor ilja Paiili apo-, illis conflal. su t.foti, iti e-i liber q i Idacji Clan
Siolj Inpa, non simiil quidem ouuiia, et eodem \<T- i.omen pra',feri. Kec \ero liiqraui fgecre dqbeiii,
bor.iin duciu, sed lamen sensti eodtnij el cuni eis- TliKodulfusAu-elianen is in Collecianei- <1eprnres-
deui liiieameiitis teperirirDuo priora loea ex Epistu'ce sibne Spirilus sancii, ^ne.is 69 Parisi.ir.eus-isiu
priuris a-j Co inlhios, cgp le xi;, repenes libm xnj ojiere contrji [Grcecos,-pt llincrriarus Rehfensis iu
ij<;Tnniiate, supra pag. 502, et iierum pag. 520; <tt libro deuna et noiitrijiJ Pc tatc conira.Gmhpsciilcjjni,
in al.pro hbio qui ldacii Clari iiLulum praifen, pag.' qui I ng:is iiienlidcm peripdos ilesrribu-Hex bis- li-
577, et pag. W±, ei pag. 457 ei 448, Tertium Apu- bris <1eTiin late, lapdpto eorum anciore Ajbauasio
st<>lilocuni, ex Epistola J[ ad Thcssalonicenses,' cpiscopo Ale^andrino,, Qnid ciij.in.mlruro si' aiitu
"cap. n, \eisu ]o, legps apud Id.iciuni Claimn lil). 11, ortiiigeiiLosannos bi libii Atlianasiiesse pulali sunl,
cap. 27. Quarti}iii vero Iociiin, ex Episiola I adI n q»i supersile ipso Vigilio Tapsiftsiannis fere alihinc '
Tliessaloince-.ises,cai<. 111, versu 11, iuveuies m 11'iUePLdiicentjs, Allianasii Alejfnndiini- episcopi - * 110-
libro XJI dg Tiinit.ite, pag. 500. Lirobique aui- men pratiilerunt? -.
madverirs conluiari Variiuadum .seu Alaiiv-idum j servandumDe iuimerohoium I brprpm, ac <Jeordiiie hop oh-
Arianw se,fw diaconum : utrnbique juheu auairee esl uiulccin. lanlum libros de TriniLius
apnstolum 1'aulunt un onetn,Trinilaiis prwdicmitem:' exliibere Aihanasii ediiionem Parisicnsem, qji a 1111-
ut ^ppareat hapc esse ipsamel loi-a qjjceiu Dialugo decimum el uliimmn ex dimbus eonflat qni ip mss.
sive Alieicalione adversus Ariurp, Photinuin e, Sa- codicibus disliiigiimiiur. p.ior perbrevis incipit,
bellium, alias ase conlra Marivadgm prod.uctafuissel" Credo in Deum 1'attem omnipolenlem,ej. inseribiiur
memorayit, ip codicibus Cluniacensi et J^ntiniacensi Libellu*
fidA. Posterior mulio prolixior iucipit : His qui Fi-
VII. Vigilii Tapsensis episcopi, dp Trinilate cgnlrq ? lium Dei creatttram esse profitenlur, el liiiilnm iiabei,
Marivaduni librj diio4eciii_t. De Trinitate, et de Spirjiu sancto. Quare, ex boc onu
libri de.Triniiate ' faciis duobus, exisiuut d.uodecim. Quod ergo Hiric
Quod qui inter AjLlianasiiopera marus libro de una Ptonp trina
1
J_aiiiiacircmnferuiitur,ijo sjn legilimiej'iisfi'tu-, sedI lliesnaleum, pig. 423, dicit De"*uafecoiilra Gu-
Yigilii : potius a quo Alljanasii cum Ario dispulalio1 confecisse contra Aihanasiiiiii opip libros
conlicta esi, Sirmondi jam oliui conjectuia 1'uit Arianos, suailere hoc tuiiiini-.vid'.-
iij
! sub noiniue A h.inasji ocio simnl Ijbros
|ioiij.jjd-T1ieodii]lii'iid.; S^ir.iu t-anclo, ct Pliiljppji tnr, Vigilinrn
edi lisse adyersus Arjanam h.tr sim: scd non probat,
 i?<5 A-DOPf.tU VlGiLll TAPSENSIS APPEMUX. - -.KT
nullos alios ejtisdem argiimcnli libros ab eo posl.'a A > qnw in prwdtcta Apocaiypsi coniinelixr, unde magna
iuisse adjeclos, vel etiain couscripiosaiueiljos «.&«. quwsliononnullisoboiiiur, plenhiAmaei ditigenii nur-,
Tfam el Hiucm.irus ipse iif eodein lil.ro, pag. 555, rdtione dissemil, Sed libruni hunc, solo.ex hoc sena-
cital ex Athanasio librum alium de T-riuitate,quem et toris lesliroonio raihi noluiti, Vigilio Tap«eitsi noii
Jiag, 497 libritm decimum apnellal:',et exslanl bi ausim assere.re'; cuin in Africa plures e_cstiiiss_eVi-
/mjn^s quos di\i duodecim iu mss. exeinj>l..ribiis, gilios episcopos nihil repugnei :_nec lamen veiim
etsi non omnesin singulis, nec oronespunieris inter admipre, cum aliutn a Tapsensi-Vigiliuro, ei ATrum
se distmcii. Caeieriim, Snlelljgetdiligens lector qui et scripiorem noii iioveriiii.
_haiic,edi-iotieiiicum prioribu.s omnibus coinparare IX. Vigiiii Tupsends librorum ofdo.
studiieril, roelios libros magnam partem mtililos, el
.sexcentis locis deprnvatos," veierum codicum ope H-ec salis de Vigilii Tapsensis episcopi operibus,
^ucc inlegrilaii restituisse. _ . . _ quorum priora (ui palcijex posTeriiiribuscugnoyimus.
YlII.<Viqilii liber conira Felicianum,suli mmine Au- .Quare, *i sccundum lemppruiii raiiouein.disponenda
gustini. sunt, liliiniuiii 72 umiiiimi I.JCUIU obiiiiebiiiit libri
-70 De Altercaiione-Augnstiiium"inter et Felicia- Arianoruinejus adversus.Euiycbianiis. Inier _cos p.:rro quibus
liceiesiro oppugnavil, hic ordu servabi-
tmm, quce habetur lomo sexwoperum beati Augu- lur. Primi erunt hhn MI de Triniiaie, ul quorum
stini,mea jam oliin conjeclura fuit, lllam quoque meniinit iu
"esseVigilii Tapsensis; ttinvex altercationis vqcabulo, -tlil.ti. |ira.fatioue hbri Ii!a<-iaiiicontn Manba-
-tum ex aliis genii et ingenii.Vigilianivestigiis. El eo Sequelur prior 1'orm.ialieicyliouis Aibanasium
Aiium coiam Probo judice. E\inde liber
janrpiojieiidenieiii ahimum inclinabat codex"Juren-. °T>imer,atque
sis p-rquam vetustiis, in ijuo juncia eral haec Aiier- belliscoiitraEelicianuiii, qui innis-esse. videlur ex iis Ji-
«atio, tum DialogoAfhanasiicum Ario coram Probo quos d>;"Triniiale ad.ersus Varlniadum, ex
judite, tum.Vigilii lribus primis libris adtersus Ku- -ait) prjvatis polius \erbis quain ex lestiinoiiioruro (tii
vrtulibus a-se constriicios prcefatur"Idacius
lychetpm : cutn evolvens Atiguslini Ba.-ileen_.em edi- Clarus.
tionem Frobenianam anni 1528, liuic opustu'o pr.i- Quare, non ituprobaveriin si quis -sxislima-"
iixam legi iianc Erasroi prcefatiuiiculain : Nbn est verit,_ Maiivadum -stib Feliciani coniicto nomine
a Vigilio ftii_.se peistrictuui; cuin es-el ille apud
pr-obabileitunc dialogum esse AuguMni, cujus non regem
•meminit-in iibris Retractatiomm. Nam actis ecclesia- gfatiusus, et in ejus aula conspicuus, ad-
-sticissoletoddi locus~:interdum elium quid fecerit gui eoque fclicilatis huiiiai.ce apicem vulgi opiuiono
Hunc igitur proxinie excipiei liber Jda<ii
"proponit,aul qui respondet. Adhwc, non solenlAriani adeplus.
•iam facite concederein disputando, quam hic faeit Fe- Clari iiomiiie vulgaius adversu. Varimadum. Tuni
'dicianus.Prwterea-deihior est- Augusiinus ih citandis libelli duo comra PaHadiiiijt, quorum piior pro ge-
stis concilii Aquileietisis, ei dtiabus ejus epistolj.
Scripluris quam hic est. "Ne commemoremphrascos synodicis suppositus
dissonanliam.Emdilus aliquis exercendiingenii ymlia rio Nazianzeno male esi, alier Arobrosio vel Grego-
- finxit Dialogum : quod facium et ab Hieronymo iide- ascriptus: hoc euim OJIUS coiu-
roemorat loco a nobis ritalo, posiqnaro ine-
_j.ias.-Ai,mi Era^mc, nuin eruditus hic potuit esse minit libriVigdius sui conua vel eo hunc priu.
TAugustinus,qui non pugi)am4ecr.etoriairireceiiseiei,. a se consciipLiiuitaciteMarib.idum, innupns. Deinde alteic.iiio-
•-sed dialoguin lingerei, in quo Arianuin boniinem iris foiina
sub Feliciani appellalione; omissis e sacra Scriplura C Piiolinuiii el poslcrinr, qua non Anuni inodo, sed ei
'testimoniis,'S'ola ratioeinalione confuiaiet? Frustia git. Al IKISlnS.ibflliuiii velul Alhanasii niaiiu conli-
his edemlis libiis aliuui teiiuimus or-
-e.4 igilur -IISBC -censura, nisi qua parte Retractatio- diiTein,<iuemm.Tx
i.ium.Aiigustii.i auctoritalem i:egantem, et phraseos subjiciemus.
-dissunaniiam allegat. Certe eniin Vigilii libros ciin- Hacleiius Vigilio Tap-ensi episcopo opera sua
stra Euiyebem sapiunl, voees quccdaui ei familiares, '(quae qudpin ad notiiiaui iiostr.mi perveneiiuil) viu-
-et longus periedorum ductus-: cfebra ilem omiupiota, di avimus. Ilaud i.imen oiiinia aeque(iinia raione.
IIoi' iniin le moiiiluni voluuius, letlur candide , nou
.iitque oroioteleutaquasi a<l nuineruui subsuli-iiitia : es;e nobis de alienis spulii» Vigiliuni
qnae quidem ab Auguslini stylo aliena sunl. Sed Tapseiisero proposiium,
-conjeciur.iin nosiram (irmavii-iiiipiiniis«odex Divio- illi asiripsimus, loLiiplel.ire: nosque horuiu operinn quae
viiensisariliquiis, etbnnae iiot_e-,|'iiiquo libelluseoulra indubitoruin duos ordines con-lilueie. Pr.or eni
.Feliciaiium-Vsgilii auctoris nomen prceferl. Ncque ejus operuni, qiue siinl:
-opponas qnod Lanfranrus contra Berengariuro, et Conlra Eulychem libri quiuqiie, qnoruin quaiius
. .Magister"71sentciitiaruiii in 5, disi. 21, caj).-jSicut, fjjntiuet deleusioneiii episiolce S. Leoms papae ad
•el -dist. ^3-,-cap. Et utique; imoel hrs antiqniorBeda Flavianum Consiaiiiiuopolil.uium: quinius porro
incapiU i Ejiistolae I ad Corinibios , bocopustan- defensionem .lecieti synodi t.baifedonensis.
-quain Atigusiini ciianl. Niliil cniro-nriruui quod Au- 73 Atiercationisinicr Ali.anasiuiii eiAiium fonna
.gustini crediius esi liber isie, cpii eliam in velustis- prior.
•siroiscodicibus, Augustini noiniiie pr.eno.atus >est; Ejusdem Allercaiionis forroa postenor, que fiun
-ei cerip Vigilii cousilio, qui ^se prodi noluit, Augu- Ario, eli.im Plioliuum et Sabelliiiin _ib Alli uasio
slino est ascriplus. Scio ilixisse Bellarminum libro-Q con.vic.os, _ac Probi judicis scnienua daiu:.c__9s' i;.-
-de Scriptoribus ecelesiasticis, censeri -hunc liluuin ducil.
in Indiculo Possidii: ei habeiur cerie in eo Indhulo Alier oido esl dubiorum Vig l.i openun qu.p c<m-
-editionis Parisiensis anni 1571.(Sedeum pr_elermisit jecluiis liand levihus illi atlribuiinus; s-ed laincii
•ediiio .Parisiensis accur.ilior anni 1586 : nec ap- .conjectiiris,.qucu sic rem non evincani, ui niliilu-
.^arettii aniiquis oplimccqiie iiotce codicibus JurciiSi ininus Jsciuris aniraum ad se ineliiienl. llcec »ero
et Thuano, a me versatis : ut vel binc exisiiinare siiiii:
.liceat, illum rccentioris cujnspiam iiudacia in Possi- - De.Trinitate libri xu AliianasiiLaiiuis opeiibus ~ in-
^dium fuisse iiiiulcaium. Iloc porro opusculum re- -seili. • - '
^eensuimus a t oodices Divioiieiiseiri,-'Jurensem, Ge- Liber coutw Fi licianuiii Arianum, Augusiii.ovulgo
-fleveiiseni^ et-Cartusce 1'ortarum; ut non modo ascii|ilus.
^iuctori-suo vindicaUiTn, sed «liaro pprmullis locis idalti-CJari noinlne vulgaluni opus conlra Variina-
.emendatum,etprima_vo suo, ut confitliiiius, nitori dum Arianum iliacouuui.
ijestituium lucetn aspiceret. Liber .contra Pail dium Arianum, duabus constans
Aique ha_cdicta sunto de VigiliiTapsensis episcopi pariibus, quaruin priur pro di.cil i Aquilfiensis aetis
dibris nobis.nolis qui adhuc supersunt. Addit Cassio- exhibiia esl in "collecliunibus conciliorum qucepo.-l
'-doruslibro i divinarum Leciionum, cap. 9 : Vigiiius, anniini 1550 proilirecceperunt; altera-, tle Fule, s<'ti
,q&vqueAfer anihles,' dc niiile dnnorum intelligentia, de Fahi cuni J^.itre cououbsianlialitaie, .liacieiws a
4<)? . 1N OPERA YIGlLll TAPSENSK NOT.-E. **&
uitiUisvel GregorioNazianzeho, velAmbrosio ascri-, A ril ex iis oclo el viginii qui Evangclii vel prTmissit'
• . - • ' vel horlatu fnga sibi consiilucrunl? Et quamvis con-'
p:a est.
De quibus libris conjecturas nostras sic'proposui- slaret fuisse' Vigitium ex illis sexaginta docuiua-.
mus, ul liberum cuique suutn judicium relinquamus:- prapsiantibus (hujus enim numeri et Menologium ev
si cui Tcrosimilius aliquid occurrerit, ullro in ejus MenaeaGrcecorumnieminere) qui praecisisetiam lirr--
senleritiainconcessuri. guis loqui nondesiilerunl, qms praeslet non fuisse-
Vindicatisergo pro facnltale.VigiliiTapsensis ope- alier.ume duobus-illis, quiis refcrt ex Procopio •Ni-
ribus, nunc inquirendum resial au ipseqtioqtie vin- cephorus Caliisluslib. xvn, cap. 11, cum carnisfla-'
dicatus, hoc esl,.iri sanctorum calalogumreceptus giiio coniaminaii fuTssent-,illa deiude absque vacis
sit, adeoqueut sancli reliqui publico cullu honorun- organo loquendi mirabili viriute excidissef Saiie hos-
du-.. confessores sive marlyres ab Hunerico diversTspoe-
X. An pro sanclo habendus Vigilius. nis roulctaios, siraul omnes colit Grceca Ecclesia 7
Difftcilissane quaislio propter hisioriae jejunita- D.-cembris,.La<inaOciobris'12; aleorum distinciain
teni. Hunerici regis ediclo Carlhaginem convenire ' a.ipeilaiioneni in diem Dominireservavit, qui et illu-
jussi sunt episcopi,ex provincia Proconsulari 54, cx minabitabscondita tenebrarnm(ut ait ApostolusICor.
provincia Kumidice125, ex Byzaeena 111, quorum iv, 5) el manifestabil consilia cordium : el tuttc laus,
uliiinus, adeoqueordinatioiie postremusVJgiliusTap- erit unicniquea Deo. 75 Neque bis obstal quod ar.ti- .
siianus, ex.M.mritaniaCcesariensi120, 74 cx Mauri- qua exeinplari.i fibrorum conra Euiychero, Vigili»
taniaSiiifensi42,'ex provineiaTripoliiaua 5,ex insula auctori.sfliicii pra_noine.ilappinguni; eliam Juretise_
Sardinia 8. Omnesnumero -4(J3.Ex hisperiKse refe- illud pervelustum quod.Tapsensemejus episcopalum
inniur.88; nempe ile Proconsnlari 4,,de N inidia " nobis aperuiu Alioquin Eusebius quoque Ccesaricn-
54, de Byzaceria 10, de MauriianiaCcesariensi52, de sis, qtianivis (ut iiniltoruiri fert opinio) Ariancehcere-.
Sitifcnsi8. Ex aliis.575 fugerunf 28, passus esl unus, seos iiiuslus roacula, laroen pro sanclo nobis erit,
corifessor fuit unus, cceieri qua in Cprsicam, qua quia el enin a Scriptoribus nonnullis sanclum prae-
Con^tantinopolimrelegati. Consiani haec oroiiia ex notari legimus. Cerle hcec appellalio prioribus ali-
ipsius Vicloris opi-re <ic Persecuiione Africana. Sed quot post Chrislum sa_culis, omnibus indita est^
de lanlo ejiiscoporuro nuuieio, si octq vel decera piirseitim sarfce prolessionis (idelibus; quo sensu
excipias, quid quisque caeieri.riim periuierit, aut Apost' lus in Episiola ad Pbilippi-nses, Salutant vos, •
qucm vit.e exilum sit sorliius, incompertuin est. Vi- iiiquii, omnes sancti (Philip.- IV,22); et ad Ephesios
gilium quidem Co isianlinopoli scripsisse adversus ca_p.m, v. 8, ipse se qmnium sanclorum minimuni
Eutychem, affirmal __EueasParisiensis, et.Theodul- dixit. Sed eos solos posleiiur actas substantive__san-
fus Aurelianensis : et ipseraet indicai ad linem libri ctos vel nuncupavit, v<dfen.-uit, quibus publ.ci aif-
primi, c.im ail: Quwsoinlerea leclotem, vitilntemjto- ctorilate Ecclesice decreti essent honores. Qu_imvi__
slri scrnwn.snon usquequaqiedespidat, quia el for-, igilur,Yigilius Tapsensis episcopus lot advcrsus Aiia-
tassis poiuileloquenliusaratio comi. Sed nos.ila sty- nos, Eutychiauos, aliosque hcereiicos libris, etpei
lum lemperavinnis,ut lem potiusguam rerba legenli- iempora turbulpniissima conscriplis, magnumsibi
bus commendarenius.Et maxime hoc opus cothurno ei infraciae fidei ei erudiiionis iioinen pepprcrii, me-
lumemis eloquiiinfiari non debuit, ue lram{erendi itt riioque intcr illu-.tres ecclesiasiicos scrijjtores refo-
Grwcnmnecessilai aliqun adsil : quia diffuilius inie- rendus sit; non sic t.imen inler sanctos , qnia publi-
grilas sensuum,in aliam linguampari potest sermonisQ cuin ei ciiUum ,ab Ecchsia nomiitaiim de relum
veritate servari. Quibus veibis se et Latine, ei inier riullis ex fide dignis inuiiumenlis acceuimus.
Grcecossciip_.i-.sesiguificai. Sed quis scit au ille fue-

OPUSCULUM II,
SIVE
IN OPER.A VIGILH TAPSENSIS NOT^.

Viqilii. fuit in Byzacio. Metiiaest Tapsusinter Leptim Mino-

76 Lusilnebulouescioquis in Vigiliinoslri nomine, rein, ei Annibalis Turrhii. Ilanc porro vocem aspi-
Dormilium eum coirumeliose appellans : pn_.clare rare rcligio fuil, cnm in anliquo unde pamhausimus
scilicet IPeroi ymura iniitatus, qui Vigilaniio bcere- eodice Jurensi non aspiretur:,et T-.jjs_i.-i_ non Tha-
tico Dormiianiiinomen irapegit. Quasi vero sic ha- psnm, cxbibeat Tabula itineraria, segmento-4. Seii
bendus esset tot docior laurearum, tot palinarum ei Thipsus S.oiliaesine a-piralion'e lesilur apud Vir-
confessor,ul nerarius ille a fide apostata. Vide ui bi- giliura n_>_4i)neidos, versu 689, eiiam in duobus mss.
lem moveritsarcasmus iste, etiam homini acaiholico D codicibus quos consuiuinius, et-in Itinerario iusulari,
Josiae SimIero,in editione Tigurina anni 1571. Scri- el apud Silium Italicum lib. xiv. At i.rarci in-ulra-
ptorum aliquot Latinorum adversus Nestorium et que significatione®<tyovscripsere_ DeThapso Sicilias
Eutychem, et in his Vigilii.Nam eo, ut decebat, lau- in Thncyilides lib. vi, MepbaniEpiLoirialor,Pbilarehiis
dato : Miruinigilur esl, inquil, nostra wtntcquemdam Nicia. De Thapso AfripapPtolemceus.lib.iv, cap. 5,
suo judicio, llieologorumcoryphwum,oplimumhunc Slrabo lib. xvu? Dio CassiusIib. >LHI,et Pluiarclius
Palrem el doclissimnm,ignominiosemulato nomine in Ccesare,apnd quem librarii oscitanlia Thapsacus
Dormiliuniappellare: qui dum hac ralione iltum per- iwppsit pro Tbapso. J.L quidem Horieusius Tliapso
stringere se putat, suam inlerim 77 hnpudentem le- Sicilbe noraen facium ait anb rou e«i7T._v, quod in
meritalemet arroganliam modeslh hominibusriden- mari quodammodoseptilla videaiur, siique fluciibiis
dam, seupotius miserandamprodil. pene par, ulaii Servius a<lillud Virgilii, Tapsumque
Tapsensis. jacentem.Tapsi Afiicance(quaebodie.Arabibus Caps,
nisi fallunl tabuiae)meminit Liviuslib. IX,decadis 3.
_ Tapsi duce: AUicce al era, allera Siciliae,ul-nomine Piinius lib. cap. i~, et lib. vi, cap. 34,-eam censet
sic et silu, et forma non absimiles. Nam Tapsus Si- inler oppidav,Iibera
cilicepeninsnlave:e e-1,Tbucydidilib. vi, yjpo-bvno-t;: rum)in Byzactnis, seu (qu.eopponit oppidis Homano-
Libiphcenicibus.Ptolemceus,
qiiamvisinsula dicaiur Servio in Virgiliutn et in lii- in.tabula 2 Africce.ei tribuil
nerario insulari; unde et vulgoFisola delli Manghisi. min. 50; laiiiuditiis longitudinis gradns 37,
min. 50. Sirabo
Tapsus eliam Africcepeuinsulce similis esi, ul mox lib. xvn.Scipionem agradus-52, Caesare profligaluiii scribif,
dicam.cx Di >iic. Yigiliusnoster.Tapsensis cpiscopus priroo apud Kuspiiium,,deindc apud Uzitas, tfir.liou.
 *9Q. AD OPEUA VIGILIITAPiE.NSIS APPENDIX. 5U0
iipudThripsiiih, el proxhnum ei lacutn. Plutarclins in _\ iidmodumisthmus ad urbem pertincl : in eoqueiacus
Caesarebelli 7S exituni noiat, caesareferens a, Sci- est; ila ul ex vtraque tacus parle propler ipsum liltus
pionis parlibus iuilitum qiiiiiqiiiginla niillia, vix yiris angustus^omhinotransitus pqleat. Eam paludem ap-
quinqtiagiina e CaesarioexercUu dpsiderfllis..Parfci<>r peliai lliriius stagnumSuUnarutii;inter quod, inqtiit,
esl_Aulus llirtitis Jihro <le Bello Africo; ubi occLii et mare Ungustiwquwdamnonttmptius Ihille eiquin-
d cil hostiurodecemtau.uin iuillia:additque a viclore gentos passus inlereraht. Est auieui, ut videtur, Ta-
Tbnpsitanos IIS. xx millilms miTlctatos.JDequo pr;u- psensis islhmi lacu.s, ille ipse in quejn, nl rpferi Leo
lio etiara Dio Cassius-lib. xi_in_quLet urbis posiljnn Africahiis lib. v, fons infliiil-calidus, et odoris sul-
ita describit.: Sila est Thaptus [quoddmmodo(lv %tp- plluivi, vulgo-dictus Lacus lepiosorum-,quod in eo
in peninsu'a : et hinc qhideth mari, hincpa-
f'ov-j_rw) lepro_,iacvulneraiWacile curentur.
lifde alluilur. Cmteruminter mare ac palndem, arcius

; -m LIBROS CONTRA EUTYCHEM.

Lib. i , pag. \ ', Religiosorum principum severis creatura omnissine passionealiqua divinitalh, dbminici
' 0"eimppraturilins sanctionbjis. sanguinis redimenda sil prelio. Non ergo Neslorianis
loquitiirMarciano el Leone. Ad in Tiacparie, s<:dAmbrosio,'aliisque catholicis Palii-
bcecj de Zen-.iie pruden.iorc.facto, cum Theclaemar- bus adhaesilVigijiusnoster, Neslorianisroiinhis *" ' ipds
'
lyfis benelicio fugnare iierum cavpisset, ut rpfeM i> libris aceriirtius iropugnaior.
. Eva_.riiisl.b'_m, cap. S et 9. DeJustino UenlseniorC, Pflg. 22. Dum vocedeprdrtti~calcalur.r,
ejusque successore Jusliiiiaho. si ad -eorurn iroperia •-Sic babct codex Juvensis iiervetusins <t opiima)
(ut "vprisimileest) viiaro prodtixil Vigilliis,qui anno nolce, ctfm sit in vulgatiS palpalur, nbscuro auLve-
Chrisli 484 Byzacenorurott.iiiililitiepiscoporuin ulti- rms nullo sensu. Calcalur aulem idero e_t quod iie-
nius erat, a^ lorlasse tricenarici uon roajor. Nam ab gligitur. ' '
his onmibusprincipibus advi-rsus li.rres.m Eulycliia-' _ Pag. V5.Eusebius.
iiain -*ediias essesnncliones sacra hisloria docei: Yidescenseii a Yigilio Euscliiiimiii:ef Ldtinisfr-
Pag."12.'CMlatis ConstatilinopoHlanw. monh dpoliolicosviros, cuui Hilario, Ambrosio, ku-
'"79Siconinla quce vhliinus exemplatia, unO ex- gustino, Hierunymo; ne Enicseiiuui,Griecunivesus-
ceplo Jnrensi_ in quo babetur '«'l>.._--is Comlunliiiw: piceris. Ncc vero Lalinum dunlaxai , se<lei Gailura
qriam lectionein alteri puiarem prajferendam, -'iiisi et Liigduiiensemtleiiiohsirant<|uccilamejus hoiniliiPj
(lunrianloiogicespeciem viiat.inciirierei in crquivo- ex illis quinquagiuia, quas pniiius edi.lit Joamips
cuin. JSanicivitas Crtlslaiitina proprie c-tCiila, Nu- Gaignpius sub nomine Eusebii Ehiesiui ; ci <|iia!
midia- metropolis. Viclor Schoiii. de Caesaribus in . posiea prodieruni sub Eusebii GailicanUitiiln, ex le-
i.on ianliiio : Tum per Africam sacefdoiiuindetretunl cognilioneAnitrecDSclKitii,iu BiblioihecnPalnuiiCo-
Flaviwgenti: Cirtwque oppido, quod obsidioneAle- loniensi: cum alioqui cerliini sii, ex iis iiommllas
xundri cecideral, reposilo, 'exornaibque nonun Con- essfiFausii exLerihensiabbaieglepiScopi llegensis,
stanlinaindiluin. C_el'rum Eusebii Laiiui scriplo is ineiiiiiilLquoquS
auctor aniiquus VitaeS. Ililarii Are'alciisis episc pi,
" Hiiic Pag. 12. Exirinsecusse offerhnus. i
opeii siguilicat Vigilius adjunxisse de dua- G sive e-t I.evereniius aul Bavumiiushujus successor,
rtim in Cbrisio naiur.iruni dUiineiione senteniias sive llinoratus Mas-ilieiiMS.Meminiiet liber Scin-
Pairuni, LuniGraecorum, de qiiibus boc loco, tum lillarum Defensoris, qui septeni ex i Io senicnlias
ctiam Latinoruin, quorum meminit ad finem libri u. refpi-l, capitibus 15, 50, 55, 71, 75, 77 et 78. Ex ta-
Descrip-U auiein ex bis Pairuui' dictis jauca (ul ail)
' bulis Lugdunensibus, anno Cbrisii 1287 iv cal.
el brevia lib. v, a capUe2__. ' Sepiembris, Liigdnni iu veteri basilica S. Justi, in-
Pag. 15. Transferendi iii Grmcuin. venium seu reeognilum est cuiu aliis plurimis san-
Scribebai enini inter Grcccos1,el quidem Gonstan- ciorum corporibus, corpus beali Eusebii confessorh,
linopnli. jGneas Parisiensis episcopus, in operecon- cttjus nomen la; h supra eum pos.tus prwlendebat.Et
tia Craucos,cap. 74,'fere ex TheoduTrCoIiectaneis, notat codex rilu.dis ros. ejustlem ecclesicoS. Jusii,
Vigi"tu~,inquil, Ajricanus ephcopus Spiritum san- qnod fesium ejns ageb.itur <lie!4 Augusii, cum ora-
ciuma 1'atieFilioque piocedere[hhverb.sdemonstrat, tione de confessore non poniilice, Deus qui nos beali
in libris quos scripsil Consttintiiiopoli,in defensionem Eusebii coufessoristui annua, elc, acsi evenirei do-
tomi Leonh papw contra Euitjchianistas,Subdit locum minica die, missa malutina .idmajus aliare legebalur
ex Yigilii lib,-i, cap. 10, quem descnpsiinus in Vin* de doiniiiira; roissa vero duniinica seu solenmis, de
diciis, pag.-2'J. S. Eusebio. lliincipsuinnici prouuin est puiare Euse-
Lib. 31,pag. 17 . Siue Deo. biuin Lug<lunen<eni, scnp oiein diserlissimuin. cujus
Hoc loco EpisiolcePauli ad Hebrceoscap. u versu 9, in liomiliiscilalis cgregia exstanl leslinioni.ide dua-
ubi habst vulgaia' edilio : Ul gratiaDei (yapiu Bsov) bus Cliristi natuiis et persuna unica; cum giavi ceu-
pro omnib sgusiarelinorltm, Tlieodoreiuslegii. yoipig rv.sura Orientalis erroris, praiserlim hi.in. 1 el 2 de
e-ov, sine Deo: ei sic §0 explifat, ui Gliiistps iiior- Nativilate Douiini, el plurilius de Pascbate; iu qu,<-
luus dicaiur pro on nibus, sol. Deo exfrplo; atqne runi una locum Iiiuic insignejn observavimusin iliro-
a.leo etiain pro aiu-elis: Sola eiiim, inqnil, divinana- bus codicibis in:-s. quoruni in allero est i.ninta <le
tura hoc remedionon egel. Addil T l.eopliyluciiiscum Pasclia: Qitod veto liujus iujni caput cum pedibusco-
OEeiiineniu,iiaiaiu ejus foci iorriipiioiiem a Neslo- mederenos debere Sciiptura commemorat,hoc esl vt
nanis, ul <|iiitluas in CluisLo personas agiiosterent, Deum et liominempari confesdonevenereinur.,Caput
pcrsonam liunianam sine Deo. boc est sine persona ergo divina, pedes humana substanliaesl. Capul acci-
diviua morlPinsubiisse coiiliruiareul. Yeiuni oriho- pmninsde eo quod dicil beatusJoannes, ln principio
tIo\us Theodoretus illud yosptgBibv, non c\ persona erat Verbuni: pedesverode quo 1'aulus apoblolusstri*
NpsLi-riaiioruiii,sed ex piopna reiuli : relerlque bil: Semetipsumexinunivit,foiniantserviaccipiens,in
iNcsturo ipso antiquior Auibrosius; x%sine __?eo,con- sitiiilitudinem hominis factvs, et habitu iitventus uc
vciiicniiusexplicaiis de Cluisto passo serunduiii hn- lionio: el, Faclus ex,imdiere, fttciussub lege.
inaiiaui uaturam, non sechndum ilivinam: s-icenini Lib. JII, pag. 24. Paterne divinilalis
ait lil). n de Fide ad Graii.uiuni, cap. 4 : Qmtn bene exlorrem.
aulem posuit Aposiolus: Ut sine Deo pro ommbus; Ita mss. ccdices, non-(ut In-vulgatis) exortmt.
- gustaret mortem: v.ediviniiatis illam passionemputa- Idem Vigilius lib. xi de Trinilale, ab arcanis 1'airh
reiiius fuisse, non ct,ruh'.' Et iib. v, cap. 5 : Ul sine: extorrem;' cl post 82 paupa, vec sit extorris a Patre.
JDco^iiiquil, prooipnibusguslarct mortemtidest q'odI Exloiiis. ex ciyino, qua-i c&tratfriain; sicut cxsui,
 " IQ£
601 'IN Ol'ERA VlGlLli TAPLENSIS NOT^E.
nui extra soltnn. llic exlorris Yigilio, pro alicitn, se- A.huius epistola; auctore contenlio; olyicientium alar-
usu, cellinimi-comitem, qui Viviaiio etFelicecoss.de Pro-
jtmcto,.exlraneo. Antiquorum Chrislianoruin
exiorres diversi erant a "prpfessoribuset confesso- . spero agens: Epistolmquoque.inquit, papmLeonis ad-
nbus; imo et ab exsulibns el a relegatis. Profcssor versus Eulychem de&fc vera Christi incarnalionedaite,
eratqui ultroet non inierpellalus fldem Ghiisii pro- ab isto-dictatw creduntur: quod iisdem verbis relVtri
fltcbatttr. Confessor, qui lantum inlerpellalus'; cui si in Prospero Gennadius; tametsi in Leone easdiint-
pro (ide palialiquid conlingerel, cliamsi iion usque ipsas epistolas Leoni diserte ascribat. Sane ascriba
- ad mnrtem, marlyr dicebatur: guam lamen appella- qui principi aut pontificiest^ab epistolis, sive com-
lionem solis ad mortem usque vexatisaltribuU posle- mentariis, manus quodammodo ejus est:-perspecla
rior a:ias. Extofris, qui -sponie patrin sblo exresse- enim dominl inen'e quiiad argunienii summam,- re-
rat, sive tormetilorum melu, sive alia ex causa.-Exsiil, scripto forraam addere.-suiique illnd. stylo exar.ire
qui pa'.ria ejeclus iuerau Releg;itn-, qui ceitum"ih solet. Ita scriptnm idem et principi etscribse imp«-
locum amandatus. Plura in rem h.mc Baronius 2 lari potest; utin Theodorici-Wi>igotihiediciisvidere
Januarii, lirtera H; Ludovicus de la Cerda iu Adver- esl, quaj et Cassiodoro tribuuntur-'Singiilar,is qitaeslio
sari;s sacrts, (iap. 72, hum. 6. est de lrac epistola ad Flaviamim adversusEutyctiis-
- Pag. $5. Secundnm qtiam, propler unionentpersonv, nam hasresim conscriptai au -<le.Prosperi, an de
cumsil Oeus, servus faclus CblPatrfr» Leonis papav ingeuio extusa sit"; cuin utruiiique et
diserlissimum, et lidei dogmatum.apprime callenient
Ita omncs niins -vidiitmscodices mss. Corrnpte, ul fuisse conslet. In quo difflcileesl quidqua.mcerti sia-
videlur, in vulgalis: eaqueuectmdtunnaluriBsuwveri- •1 tuere. Si-conjectura agendum est, exislimavei im
l-atem,dibinitaliiit eamdempersonatnunita e-,1:propfer illam et Leonis et Prosperi opns fuisse, qui ambo
quam unionem personm,cum ^sit ' Deus, servus jactus communicalis inter sese »-l ciun Beo con^itiis,' eam
esl Palris. - , ~. - omni-exparte perfecerint. Haud cerie aliena est n\>
Lib. iv, pag. 3i. DefensioeoistolmS. Leonis. indubitatis aliis operibus magni Leonis: et qtiamvis
Hseceslbe:>ti Leonis pap;e 1 Episiola ad FJaviaTiuni aliquid ineam contulisset Prosper, Leoni tamen iis-
episroptun Goi>siaiiiinopoliiaiiiim,qnce duodecima piimislribuenda esl, ut qtii eam-recensuerii, emcu-
censi tur interejiisde(reiales'Uotn8eeditasanno 1591, dandam-PetrcapistoIo detuleritj auctoritate s-ui |ir-
in ali s fere ediLonihusdecima : pro qua lioc libro w marit, ac per omnes Orieniis Occidenlisquei>clesia*
pugna' ex professoVigilins nosleradversus Enlycliia- sparserit; aileo ulIraxeril ab eo velut calholicae EcclesiKi
tiinii incerli nominis, a quo liber exierat adversus summocapiie vim ad fideni slabi'iendain.
episiolam Iianc S. Leonis, et synodi-Clialcedonensis -,Ca;teruiii<)uaoto studio allaboraluin sil vel indea
<iecr.-l:i: quem et cap. 15 iinpiissimum appellat, d prinia sacri hujus opnsculi editione, ut qua1e ab an~.
Etuy-hianmhcereseos veneno hifectutn. Qnam bou;e <;toresuo prodierat, neapicequidem immutalo inja-"
83 auiem caiicse pairocinelur Vigjlius, int-lliget^ui "clum-jllibaXumqueservaretur;.praeier Gelasii decre-
fhemii* il qmbns verbis ea episiola a concilii Ciial- tum (de quo supra) probant Galliarum episenpi, Ce-
Ced-uiPiisisPa'rbisr.ommendaU sii, quantoque om- renus, Salonius et Veramis, dum ad-Leonem de bac
nium Ecclesi runie>nsen«u clapilaiistiaborthodoxis ipsa epistola sic scribunl: Magna prwtereaelineffabili
sccepta: de cujus texiu quispiam(iuquil Gelasii.s, sive qiiadam nos peculiares tui gralulatione succrescimus,
Iloniiistlas in Decreto deScripturis) siusque ad unum quod illa specialis doclrinm vestmpagina ita per OK-
iota dispulaverii, el uon eam in omnibusvenerabiliterG nium Ecclesiarumconventiculacelebratur, ut vere con*
recepent, anatheiiia sil. Aniiquus auctor Viias S. sona omniumsentenlia 4eclarelur, merito illic princi-'
Amati, e\ monaclio priiiium Agaunen-i, dejnde Luxo- patum sedis apostolicmcotislitutum,utide adhuc apdstb-^
viensi, Habei.densis;il;hat's : Moxitaque, ait, cuin ad iici spiritus omculareserenlur. Idcirco,si dignanler
f.nemvenhset, cuidam fralri prmcepit: Affer, inquil, admiiiiiis, deprecamttrut epus et pmsentibus etjulutis
epistolampavmLeonisad sanclum Flavianum dalqm; temporibwt 85 profulurum, quoa nos asservandistu-
qumcoramme legalur, quoniamin ea plenisshna ralio dio foliismandare curavimus, sanctitas veblra pereur-
fidei callioliue contineiur. Allatn itaque epislola coram rere, etsiquidltbrarii eirore deftterit, emendaredigne^
eoletjebalur.Cutnquerecense~etur,virsanclus dicebal: tur. Vel si salutaremiecluris omnibus pnginanv aliquo
Sic credo (Trinitas ineffabilis): ita confileor^ Deus studii veslri nccumulatisaugmenlo, id ipsuni addi /i-,
.omnipotens;ita de le sentio, Fili Dei, Jesu Ckrisle, qui bAlo-huicsollicita pietatejubealis : ul non solum plit-
pro nostra salute dignatus es in hunc muttdum venire; res saucti eiiscopi fratres nostri pei- Callias, veruiii-
'sic de t? iuielligo, Spiritus sancle, procedens ab utro- etiam inutli ex laicis filii ve tri,qui epislolam isiam
que, Palre el Filio. JJhum Deum in Trinitale, el Trini- tuagiioperepro veritatismanifestaiione desiderant,^re~
talein in unilate confileor. Ita edocius 4e tua sentio, missainad nos, etsanctamanu vestra emendatamtiam-
Ince natione, piissime Chihte. Quid plura? per uni- cribere, legere, et teuere mereaiitur. Dolemus tamei",
mrsas "sentenliassuam semper aplabal confessionem; tauti inomenli paginam flon lypis Iialicis, non i',:\\\
ittscilicet vir sanclus st>in oinnibus orthodoxumcom- cis, non Germanicis prodiisse adeo illinjem nt oniut
- probaret.Sie habenl mss. codices, Homaricensis,elS. prorsus mendo careat. Quo nobis jnjecta -mens est,
Maximini Trewrensis, ac fere eadem Surius 13 Q ut ei expurgand;c.adniieremiir: ope nimirtim Gra^cai
Septembris. Sed et Iiauc epislolam in Occideutalibus v«rsionis, Chalcedonensis conciiii aciis illigalie, m c
Ecdesiis per AdvenUin olim lcgj solilaai refert Ba- iioiitiiuiu codicum ntss. JJ obae notas et adorandiu
ronius anao Ciinstl 449,- num. 42, ex codice Sanctoe vetiistatis. Trimus esi, actorum concilii Chalce.lo-
Mariaead Manyres: nosque eam desciiptam vidimus nensis, collectnre Rusiico diacono, ex bibliotlicci
in-perveluslo codice S. Benigni-Dlvionen-is, inter juannis Bouhierii Div.onensis, "viriseualorii^ Altor
ldctiones proxima bebdoinada anie Nalalem Domini ex libro sacraium Lectionum S. Benigni. Teriius
iccitari con-ueias. Nouconimemoro quod es ore Gr«- itoster, qui (idei dogmata es Afhbrosio, Augusliiio,
goiii Magniacceptum narrat Joasaes Moscbus, scu - Fulgenlio, variisque poniificum et. conciliorinu de>
S.qilironiusin Prat>i, cap. 147, hancipsam episloliim creiis«xcerpta continei. Igilur ex bis recensiiam a
a S. Leone, cum eani scnpsisset, priucipis aposiolo- nobis hanc epistolam damus : cui etscbolia subjicie.
J-um Petri itnnulo impositam, et beali ipsius Petri mus, in quibus primus codex liltera A, £erund<i>i
niauu emendatam. Q>iomilii superflua videlur de Iifera 13,tcrtius liitera C designabiiur^
'503 . AO OPERA V1GIL.IITAPSLNS.S APPESDIX. 504
'
S. ..LEONIS VAPM I EPJSTOLA.
"
AD riAViA-XUMEPISCOPUM CONSTANTINOPOL TANUM -.
' - -Ailversas Iisercsim 'Eutydiianam,
MWCli\ AMXCISOODICIBUS
EMCN HACTDXfS
ATIOIt.QUAM PR0L'JE|-,1T.
@Q Dileelissimofrairi Flaviano cpiscopj Coiisian- A missiones,cl semini ejus. Ngn dicit : Et seniiniijii.
linopolilano LEOepiscopiHi quasi in muhis, sed quasi in uno: El semini iua,_qu..d
Lectis dilectionis tuae lilieris, qtias miramur fuisse est Christus(Gal. iu, iil). Isaiaequoqnepraedicationeiii
lam seras, et gestorum episcopalium ordine recehsi- interiore apprehendissei aurlitu, dicentis': Ecce vvgo
to, tandem/quid apud vos scanilali contra iniegrila- in utero concipiet,ietpariet Fdium, " el vocabimluo-
tftm fidei exortum fuisset agnovinius : et qua? prjjis ' men ejus Emmanuel; quodcsl inlerpretalumJSobiscum
videbanlur occulta, nune nobis leserata^paiuenint., Deus (Isai. vn, ii; Mallh. i, 25) : ejqsiicniqiiepro- '
Quibus Euiyches, qui * presbyteriinomine lionorab.Iis phetae fideliter verbi legisset: Puer natus est nobis ,
videbalur, xnnltum impru.lens et nimis imperitus et Filius dalus tst mobis,cujus-poleHassuper humerum
*
ostendilur :-ut etiam de ipso dictum sit a propheta: ejus : et vocabunt nonienejus magni consiliiAngehts,
Koluil intclligereulbene agercl-:iniquitaiemmeailatiis Admirabilis,Consimrius,Deus, F.ortis, Princepspacis,
est incubtli suo (PsaLxxxv, 4). Qnid aulem iniquius Pater [uturi sncuji (Isai. ix, 6). Nec frustralorie lo-
qu mi* impia-sapere, etsapientioribiis .doctioribusque quens, ita'Verbunvdiceret carnem facium, ut editus
n m cedere ? Sed in hanc insipienliam cadunl qui, utero "VirginisChristus haberet formam hominis, et
<iim ad cognoscendamveritatem aliquo impedianiur non haberet materni corporis verilatem. An itirie
•nbscnro, non ad propheiicas voces, non.ad apostoli- ideo putavit Dominumnoslrum Jesum Clir-islumnoii
cas,lJtteras,-iicc ad evangelicasaiicioritates, sed ad nostraeesse naturae, qnia missnsjid beatain-Mariaiu
semelipsos recurrunt: et ideo magisiri erroris exi- angclns aii : Spiritus sanclus supervenielin te, et vir-
stnnt, quia veritaiis discipuli non fqerunl. Qnam tus Altibsimiobumbrabil.tibi:ideoqnequod nascelurex
enim-erudiiinnem de sacris Novi et, Veteris Tesia- •g te sanctum, vocabiturFilius Dei (Ltic. i, 35): uf quii
ineiri paginis acquisivit, «jui* ne ipsius quidem sym- concepius Vnginis divini fnit oper^s, non de" natnra
lioli initia comwehendil? Et qtiod per lotum mun- concipientis fuerit caro concepti? Sjd **non ita in-
«liim, oinnium ' regenerandorum voce depromilur, telligenda esl illa generatio singulaiiier-mirabllis, et
isiins adbiic-senis corde nou capilur. §7 iSesc.iens mirabiliter singnlaiis, ul per novitatcm creationis,
igiturquul debtrct deVerbi Dei iiicarnaiioneseniire, pro,>rieias remoia sil generis. Fecundiialem enint
nec volens ad promcrendum lumen inieiligenliae, in Virgiui Spinius sancius-dedit, '.erilas aute.mcrpo-
sanctarum Scripiurarum laiitudine laboiare, illam ris-Siunpia de cnrpore esl: et trdilicante sibi Sapien-
saliem comiiiunemet indiscretam conlessioneni spl- tia domum, Verbumcaro faclum esl, et habitavit in
licito * recepissct audiLu, qua -lidelium universitas nobis (Jonn. i, 14); hoc est, in ea carne quam as-
prolitetur crederese in Deum Palrem oninipoicn- sumpsit ex homine, el quam spiritus viiae iational.s
tem, et in Jesum Christum Filium s ejus unicuui, Do- animavit. Salva igiuir propri-taie uifiusque naiura-,
minum nnsirum, qtii naitis est de Spiritu sancto et et in unam coeunte persinam, suscepta est a niaje-
Maria Virgine.Quibus tribus scnleiniis, omniiinifere state humililas, a viitute iiifirniitas, ab aeternitale
litcreiicorum machinsedeslrutiiuur. Cum enim D.us mortalitas : et ad resolvendiim conditionis noslr.e
" etflinnipotens etPaler creditur, consempiteriius debilum, nalura invioljbilis .nalur.e e.-l unila passi-
eidem Filius demonstrntur : in imllo a PatiediUe- bili,: ut (quod nostns remediis congruebat) unns m-
iens, quiade Deo Deus, <leoinu potente omnipoiens, que idem mediator Dei et lionvnum. homo Clirisius
de sclernonaius est coseternus: non posterior lem- Jesus, et mori pos^et ex uno, et mnri nnn possetex
pore, noir inferiur poteslate, uon dissimilis gloria, allero. ln inlegra ergo veri liotninis perfeclaque na-
non divisus esseniia/ldem vero .sempiteini genitoris-G tura verus naiu- est Deus, toius in suis, totus iu no-
unigenitus sempitenms, nalus esi de Spiritii sanclo stris. Nostra §3 aiiieui dicimus quae in nobis ab
et Maria Virgine. Quae nativitas temporalis'illi nati- inilio Creatoi cnndidn, et qua>.reparanda suscepit :
vitati divinaeet sempiternae nihil minuit, nihil contu- nam illa quaedecepior ininlit, et boino decepius ad-
lit, sed totamse repirando homini qui eral deceptus misit, nulliim habuernnt in Salvatore vesiigium: nee
iinpendil; ut et morlem vincerel, ei diaboluin.qiii quia communionem liumanaruin subiit inlirmiiaiujn^
inoriis habebat imp.-iium, sua virtuie dcslrueret. ideo nostrorum fiiil parliceps delic.iorum.Assumpsii
Non enim superare nos possemus peccati et mortis formam servi sine sorde peccaii; humana augens ,
auctorem, nisi naiur;im nostram ille susciperet, et divina non uiiniieiis : quia exinanilio illa, qua se in-
sii.uivfaceret, qucm nec peccatum contaminare, riec visilulis visibilem proebuit, et creator ac Domiiiiis
inors potuit detinere. Conceptusquippe est de Spiritu omiiium rcrtiin, unus voluil esse mortalium, inclina-
sancto intra. uterum Virginis matris ; quaeillum ita tio Iuit miserationis, non dcfectio posestaiis. Pi;oin'c
salva virginiiate edidit, quemadmodumsalva virgini- qm nnneiis in forma Dei fecil bomincm, idem iu
tate contepii. Sed si de hoc Christianse fldei lonte lorma servi lacttis esi humo. Tenel enim sine liefeciu
purissimo sincerum intellecium iiaiirire non polerat, proprieia'em suam ulr.ique nalura : et sicui formam
tpiia splendorem perspicuae vcritaiis, obcaecatione serii, Dei forina non ainisil; ila formam Dei, servi
sibi propria tenebrarat, doclrinaese evangelicaesub- fornia non niinuit. Nam qtiia gloiiabatur diabolus,
didi-sei, dicenle Matibaeo: Liber generalionisJesu hominem sua lraude deteptum di\inis carui se nin-
Chrhii,fihi David, filii Abraham (Matth. i, i). Apo- iienbus, et linmortalitatis dote nndatiim duram mor-
stolicaequoque pradicatioiiisexpeiisseillinslructum, -. "
tis subiisse scnieniiam ; seque in malis suis quod-
el legeus in Ej.istola ad Romanos : Paulus servusJe~ dam 1Cde praeyaricaiqiis consortio invenisse sola-
suClirisli,voca'us aposlolns, segregatusin Evangelium tium ; Deum quoque, jusiiiiaBexigcute ratione, er-a
Dei,-quod ante ptomiserulper proplielassuos in Scri- hominemquem iu lamo lionore coinliileial, propriam
vluris sanctis : de Filio suo, qui faclus est ei ex semine muiasse seuientiain : opus luitse.cieii dispensalione
David secunduthcarnem (Rom. I,1), ad prophelicas consilii, ui incommiuabilis Deus, cujus voluntas non
quoque paginas piam sollicitudinem contulisset, "et poiest sua benignit>leprivari, primam eiga nos pie-
inveniens promissionemDeiadAbrahamgSdicenlis: latis fctia;dispensaiionemsacramenlo occultiorecom.
Inseminetuobeuedicenturomnesgenies(Cen.xxn,18): plerel: et lmmo, diabolicajiniquitaiis versutia iictus
et ne de bujus seminis proprietale tiubilaret, seculus in cnlpam,16 conlra Dei prnposiium non perirel. Ingre-
luisset AposioluiKdicentem : Abrahmdictmsunt pro- di.ur ergo h.tc mundiinlima Filius Dei, de eeele-fi
 £05 IN OPF.RAYIGILIITAPSEXSIS'NOTjE. \, 50fi
sede tlescendens, cla,palerna -gloria.non recedens i\' tcrrogatiojiibus erti(Iirct:-(?uem me, mqiiit,,dicnnt
novo ordine, nova naifviiale"generaUis.Novoordine " liominesesse^Filiumliominis(Mullli.xvi, 1,5)?Cuttiqiie
quia invisibilis in suis, visibilisest factiis in-nostris illidiversas aliorum qpinionesretexuissei.t: Vosau*
iucompreliensibiiis volflit compreliendi : anle-iem lem, ail, quem me essedicitis (Ibid., lo)?me uljque
pnra manens, esse ccepit ex- iemppre : universiiatii qni .SIItnFilius liominis, et qtieih in forma servi ai-
Dominusservilem fnrmam tjbiinilu-atainajesiatis sua qneiu veriiaic carnis aspiciiis, quein mecs*edicitN?
immc.risiiatesuscepil : impassibl s.Deus , non de Ibi lieatus Petrus iliwniiusinfpiralus, et confessione
dignalus esl liomoesse passibilis, et immorialis mor- sua oiiinihns gemibus profultirus : Tu es, inquil',
lis legibussubjacere.Novaaiitemjiaiiviiaie ^enenalus, Ciirislus Filiut ! ei vivi (Ibid.,~lii). Nec immeriio
quia inviolata virginitas cnncupisceniia.in nescivit, heatiis est pronuutialiis a Domiuo,el a priucipali pe-"
"
carnN materiam ininijtravii': assumpla est de m.i- tra soliditatein-et virtutis traxii et nominis, qui per
ire Dominl natura, non culpa : 1ec in Diiiuino.QJ) r.eyelatiiineinPatris cumdem el Dei Filiumcst con-
Jesu Chrislo, ex titero Virginisgenilo quia naiiviurs iessiis el .Cbristum : qnia unnm honim siiie alio re-
est mirabilis, 18,ideono-iri est natura dissimijis. Qnj• cepuim, noii j roderat ad salntem.: et aequalis erat
enim verus esl Dens,jdeiii vcrus est.homo : ei nul- periciili,-DoininumJesiimChristumaulDeumianlum-
lum est in hac uniiiiteniendacium,«duminvicemsuni, modo sine.liohiine, aut sine Deosolum hominemcre-
et iiumiliias hominis, tl aliiludo deilaiis. Sicul enim di.lisse. .Posl resiirreclionein vero Domini 35 (quae
Deus non muiatur iniseratione, ita iiomonon consu- ntique veri corporis fuii, quia ~lnon aller est resusci-
milur dignitale.-Agitenim utraque fornia ctim alie- tatus ipiani quifuerat.crucifixus et moriuus)' quid
rius communiiinequod proprium est :"Yerbosci!ieel „" alind quadraginia'92 diemm morageslum est, quam
operaute qnod Verbi esl, et carne exsequenle quud liljidei noslraeinlt-grilas ab omni caligine mundare-
carnis est. Uiuirn hortim coruscal miraculis, aliud tur? Colloquens enim cum discipulis suis, et coha^
succumbit injuriis: et sicut Verbum ab aequalitate biians atque convescciis; el perlraetari se diligeiili
paternaegloriae'.' non recedit, ita earo naturam no- curin»oqtiecontacju ab eis q'u«s dubielas perstiinge-
0
stri gene.ris non reliquit.s Unus-enim idemque est bai admiitens ; iduoei cl.msisad discipulosjanuis in-
vere Dei Filius, et vere homiuis Filius : Deus perid trnibal, el flatu suo dabat Spiriiuin sanctum, et do-
quod in.principroeral Verbum, eiTerbum eral-apud nato iutelligcnlije Juuiine snnclarum Scripluraruiu
Deum, et Deuseral Verbnm; liomo per id quod Ver- occulla pandebat: et rursum vulniis lateris, fixuras
biimcaro faciiimesl, el habitavit in nobis i De.usper - .clavoium,etoinniarecenlis5iniaepassionissignamoii-
id quod omnia pe>-ipsuui facta sunt, elsinc ipso fa- sirabai, (bceiis: Videlemanustneas, elpedes,quiaego
cium esl nibil (Joan. i); bomo per id quod factus sum, -Palfiuleetvidete, quiaspirituscarnem etossanbn
est exmuliere, facins sub lege (Cal.iv, &). Naiivit;is habelsicuimevideiishabere(Luc. x\iv, 39); ut cognn-
carnis, manifestalioest liuiiianaenaturae : partus Vir- sceieturiiiebproprietasilivina; humanaequenaniraein..
ginis, divinaeest vinutis indieium : infahtia parvuli dividna pernianere: elitasci eiiius Verlium non boc
osieuditiir Immilitalc ciinnrnm, magnitudo Aliissimi essequod ,a c.iriiem,uiunum Dei Filium, el Verbtim
declaraiur vocibusangelorum. Similisest rutlimemis confuere.nur, el carnem. Quo fldei s-icramenio Eu-
homimim quein llercdes impie molitur occidere, sed lyclies iste nimium sesiiniainliisest vacuiis,-qtii na-
Domiiitisest oinuium quem magi gaudent-suppliciter turam irostram in iinigenito-Dei,nec per humilitueiir
adorare. Jam cum ad praecursorissui Joannis bapti- morlaliialis, nec per gloriam resurrectionis agnovil:
smum venil, ne laleret quod earnis velamin^ divini- C ne^ seiifeniiambeati apostoli et evangelisl* Joannis
tas legereuir, vox Pairis de eoelo into .ans dixii: Hic . expavii, dieeniis: Omnis spirilus qui confilelurJesum
est Filius tneus dilectus in quo mihi bene complacui Clirislumin ciirne venisse,ex Deoesl: et omnis siiiii-
(Math. xvii, S). Quem ilaque sicul hominem sl dia- lus qui solvit Jesum, ex Dco non est, el hic est Aitti-
bolica lentat aslutia, eidem sicut Deo angelica faniu- cliristus (I Joan. iv, 2). Qnid auiein esl solvere Jc-
lantiir offlcia. Esurire, siliie, lassesrere, atque tlor- sum, nisi hiimanam ab eo separare naturam, '• et
mire procul dubio humanuni est";aased qtiiuque sacratrenlum-per quoii unnm salvati sumus, impu-.
panibus quinque niillia liominiim saliare, et largiri dentissimis evaiuare flgmeniis? Caligans vero circa
,3-Samaritanaeaquam vivam, cujns hatistus hibenli naltiram corporis Christi, neccsse csiul eiiamin pas-:
,l praesiet ne n.llra jain sitial : supra dnrsnm niaris sione >jus caiiem obc;ecatione desipial. Nam si cru-
plami-. non ile.-.identibusanihiilare, et elaiiones i)u- ccm Domini'non jiutai lalsam,' et susceptum pro'
ctutim -inciepaialcmpeslate c»nsiernere, sine anibi- mundi salutesupplicium veriim fuisse non dubit.it,-
guitalc tlivintimest. Sicul ergo (ut mulia praeleream) ctijus credit niortem, aguoscat et carnem ; nec dilli-
non ejiisdeni niturse esl flere miseralionis affectu teatur nostii corporis bominein,qiiemcognoseitfuisse
aniicuiu morluum, eteumdem remolo quairiduana; passibilem : quoniam negalio veroe carnis, negulio
91 ajgere sepulliira?.,ad voeis imperium excilare est eliam corporeai passioms. Si ergo Ciiristianain "
leiiiVivum; aut in ligno pendere, el iu noclem hice fuseipilfidem, el a praedicaiioneEvangeli suum noir
ronversa, omnia elemenla tremefacere; aul clavis avertit audiium, videat qu;e nalnra" translixa clavis
transfixume-se, el p.>radisipnrias (idei latronis ape- pependerit in ciucis ligno; et aperto per nlililis lan- -
rire : ita iron ejusilem iiaturseesi dicere : Ego el Pa- ceam lalere crtieifixi,' intelligat *• unde sangiiis et
ler uhumsumus(Joau. x, 30), ei tlicere: Palermajor 1' aqua fliaeril; ut Ecclesia Dei, et lavacro rigarelur ,
me esl (Joan. xiv, 28). Qiianr.is enim in DominoJesu et pucnlo. Audiat et bealum Peirum apostolnm ptae-
Christo Deiel hominis mia persona sil; aliud lamen dicaiilem, quod 93 sanctificatioSpiiilus per asper-
est undc coniuineliain uiroqne ciimmuiii^,aluil unde sion-m fiat saiiguinis Clirisli: nec iran^iioric legat
comtnunis est gloria : de nosiro enim illi est miuor ejusilem apostoli verba, dicemis,: Siicntcs quod non
P.itre jiumanilas, de Palre illi e>t aequaliscum Palre corruptibilibusargento el auro redcmptiebtis de vana
divinilas. Propier banc eigo uniiatcni persoaae in veslra conversulionepaternmtraijition.s, sed prelioso
ntraque naliira inlelligeudam, et Filius hominis le- sanguinequasi agni ifcontaminati et immarulatiJesti
g lnr descendi-.sede coslo, ciiiu Filius Dei, carnem Clirisli(l Pe.r. l, 18). lieaii quoque .loainiis aposloli
de ea Yirgine de qua esl natus assumpserit. Et rur- lesl inonio non resisiai, dicentis : Et sunguis Jem
sum Filius Dei crucifixus dicitur ac sepiillus, cum Chihti Filii Dei etnundiilnosab onini peccato(1 Joan.
h;ec n. II in riivinitaie ipsa, qua unigenilus consem- I, 7). El iterum : llmc esl victoriaqumlincil munduni,
piiermn et tonsubsianiialis est Patri, sed in naliiroe fides noslra. Quisesl qui vinc.itmutidwn,n si qui crcdiV
inim.iiKCsit inlirinilate perpesMis.Unde unigenitum quhtiiam Jesus esl Filius Dei? Ilic esl qui veiiit pei
Filium Deicrui-iliviim et sepultiim omnes eiiain in aqtiam el sanguiiiem-JesusChrisius: non in aqua so-
sjinbujo conlitemiir, ^eciiiiduin illud Apostoli: Si Iwn, scd31in aqua et sanguine. El Spiritus esl qui tesli-
eitimcognovissent,niinquamDoniinum majeslatiscru- ficnlur, quoniamSpiritus eslverilas. Quia tres^sunt
cifixissent(1 Cor. s<,8). Cuin aiiiem ipse Poniimis qui lCbtimonitiin d ant, Spiritvs, et aqua, el sanguis"' il '
noster alque Salva.or " lidemdiscipulorum suis in- trcs uuti-itsiott (I Joan. v, i). Spiritus utiqiiesancti-
 507 AD OPEUA.VIGlLtf T.VPSESfS^SAPPENDlX. $08
ficationis, el sanguis"redemptionis, et>aqua bapti- A Sed cum an.iiheiiializaniliiimpi.l (Itignatiiioltiisset
smatis :qiiae tria ninmisiint, el iiidividuaniatteui, ni- praebcre coiisensiiin,-ii>tellc\ii-euiufratrrnitasvesTa
"hil.pie eorumasni couuexioiie scjtiiigiliir: quia caihn- instia inancre peifid.a.dignumqiie-essequi jiidicitmi
lica Eccles^a hac (idevivilac.prolicit.iii nec sine vcra fmideihiiatioiiis eXeiperet. De quo si fideliier aique
iliyiijiiate humanitas, uec sine" vera credaiur huniaiii- ulililer 'flnlet,
w'
et quain recle inoia Ml episcopalis :iu-
t.iie divinitas. Cnni aulem ad iiiterloeinioiiein ex i- coriias vel serocoguosoii; si adsatisfact onis plc-
31
. niiiiis ve-lri Eutyches- respmiderei, ili.ens : Can- niiudiiicm, omnia »iu;uab eo male~suiit setisa, vi»a
fileor exduabus naturis fnissc Uoniinwn-noslrumante voce eipr.r-senii suh-cr plione damnayerit, noncik
adunationethj posl adunalionem vero unam nalm-ain reprelieiibiliiljscrga correclum qtiaiitacuiiqiicmisefa-
coiifileor; miror tam absurdam tamque" 88 perversani ifo. Quiy Dominusno-ier, verifs ei hoiius Pa-lor, qui
cjiis proicssioiiemiiull:i jiidicimiiuiii iiicrepaiiojie aiiiniaiii' siiniu po«nil pro ovihns-snis; et-<|iii venit
repressam, et sermoiieiiiuiniis iiisipicnlcm,"iiiuiisqtie~ aniinas liotiiinunisalvare, 11011perdere, imitatores nos
hlaspliemum ita oinissum, quasi niliil quodofTemleret siu; vult esse pitla U; ut peceanles qu dem justitia
e^sct aiiililtini.:ciun tam iinpic dtiarum uaturarmn eoeiceat, cnver.sos ainem mi.serlcordianou repellai.
i/nfe incarnaiionem tiiiigeiiilusDei Fiiius fuissedica- Ttmc ciinifdeiiiuin frucniosissiine fi.lesvera defen-"
. itlr/qnain lie.larioposlqiiam Verbuin carolacliun esl, rfftur, qiiandn eiiain a seciatorrbiur sii s opinio falsa
n tuia in eo 'singnlaris as-criiur. Q110Jne Eutyches' ilain <aliir<.Ad onmeinveio lausam pie -sc lidcliler
iiloo vel recie vel lolcrabJiter aislimeidiclinn-; qua cvseqiieinlain," fratrem ncstruin *° Juliamiin episco-
milla veslia cst seiilcnlia confulaluin, 87dileciinnis pum, etif Renaluin presbylerum, sell el filitimmeum
tuie diligeutiam cuiimixneinus (fraier cirissmie), ut f, Hilariiin iliacniiiim, vi. e no-lra-drexiiims. Qnilms
si pcr iiispiralioneui uns-rlcordia; Dei ad sattsfaciio- " pulciiium lioiarium oosirum, cujus fules " uobisest
ncin caiisa peidiiciiur, iuipriidmitia liomii.i-iiniperi-- probata sociaiiins : c<infideiiies,adfiiiiiiumdivinitatis
li; M cli.iiii iu hac sensus siii pes^e ptirgctur. ^Jui- iiuxiliiini, tii- is qni erraveral, danmata sensus Mii
quidcin, sicut ges'6riim ord'i palefccit, bene cOeperat' pravitale snivciur. Deusieiiicnlumemservei, frater
a siia persuaMone discedere, cuui vestia seuiemia rarissiine. Dala idibus Jiinii, 4! Asterio et.Pit>logeiie
coarcjHits profitclur s-c»li>ere quod ant>:110:1 dixe al, VV. CC.-coss. **Tiburlius notarius, jussu dumni
94 el ei fidnl acqiiiseere ciijus prius fuisset alienus. incTvenerabilis papse Leonis cdidi.
SCHOLIA
IN PRJ:MISSAM EPISTOLAM S. LEONIS.
1* Qtid npud vos scandali contra.] In vtdgaiis, Iiigorimi, qui coi.cursum efleciivum agnoscinil non
Qniit ap>d vosscandali conligeril, aiqne con.ira, elc. soiii.n in Spir.lu.sancto, scd eltam in inalre Virgine
Sed <lua- vores (conligerit,alque) expuiiximu1;,qma ad eorpiris Chrisli in suis visceribus conformaiio-
e.t superflu.u videbaiuur, et deeraal in iribus m.ss. nem : 96 aliqquin (ut pulant ex Galeni principiis)
codicibiis, nec crai iu Gr.eco lextu quod eis respou- malre imiiiuie fuiura.
derei. ., ., -.''.' .10. Jit oinnipotens, et Pater credilur.] In vulgaiis,
. '95'"2. Iinprtidens.] Iia omnia "exemilaria .: quod Et ointvpotens, et mternus Paler credilur. Sed voiem
estCr.icae versionis «e-uViTos-. Nusqiianij'nip«iie»s,p mlernus non habent A, B, C, neque Graeenslextus
tpiod a niaigine aduotat anni 1551 ediiio Colo- '_ (cni tanluina maigine ascriptum videinus «tStof): et
niensis. ^. superfliium ostendit quod eum ail S. Lco, Deus el
• 3.. Diffum sif a pfoplteta.] Sic in ediiis, I) et C. omnipolens et Paler creditur, sjibsumit- id soliim
M le iu A, prmdttlum : iiam in Cra>coest dpvii.atlia: qnod praemiserat, credere se in Dium Pairem ou.ni-
ei bic, scnsus {ut.vocanl) aucoiiimodaiitius, non e»t polenlem, nulla aeternifada mentione.
praeiliciio. 1!. iusfrucfuin.J Ita mss. omnes. Graecus cio-<7-
\i. Cedere.] lia C, ut-in Graccoeferv. in A et ti et yi)tri-j,mslilulionem.
in vuliiaiis, credere. 12. El inveniens.]Sic tres mss., eijpto-xwv. Vulgala,
5. Otibiv.ro- \ >ic B
A, cfC, quod Gwrcus ciirum- el invenisset.
lhqiiilur, iy.-61't.v kvwiw/.;, obsciirilalis impedimen- 13. El vocabunt.] K«)io-ouo-i.Sic est in A, B et-C;
fj.m. At si innie legis' obstaculo, menteiu auctoris noii ul in vu'g.ilis, el vocabilur.
inm evprimis. ... 14. iVo/jila intelligenda esl.] In editis plerisqne,
-6. Ne ipsius quidetn.] Iia in A, B el C; tuavins «nieiia nobis iWelligendiest Frustra.
qiiam in edilis, nrc ipsius quidem. 15. Prajuaricaforis.j Sic A ciim plerisqfie vulgatis,
- 7. Iligeiierimdoriim.]Nempecaleclinmeiioruni, scu irf.o'jS6rov.Tamen in B el C lego p>mvaricationis.,
crmpelenlittiii, qui baplismum n-cepturi, syinboliiui 16. Umc mundi infima.] TOTKTTEIVO». lia t^ ei A cl
t>\ tiieiiioiia rcciiare jubebanliir, lesie Augusiino viilgaia pleiaque exemplaria. Meudose nonnulli, in-
passim, 61 I^eirando, ac Fulgcniio in Epii-lola de firma.
tlu.ibns qiicslonibtis. Sic porio habeni A, B, C ap- 17. Assutnpfa tsl de metre.J In \ulgalis, assumpta
po»i'e ad depiimendain Euiychis nnperiliani 1ro I) es1-igitur de malre.in.luslo iiffl.ien'ius: nam vocula
tino inale iu e.liiis, regeneratorum. Gr.ecns inierpres igitur nec reddiiur G'a;co, nec habeiur in mss.
nec fnliiri tempiiris, nce pr.cterili v cabulo usus, 18. Idco noslri estnulura dissimilis,] Ita mss. ires:
reddidit «vK7£vvta/.t£voji», eorum qui rsgeneraniur; eo et recte: nam in Gneco est^rv, et constat senten-
competeii?esd,-s'gnans,-qui11011 uisi symbolum edo- lia. Sic etiuii Ieg.tur hic locus apcd Fulgentium in
ili bapiismoJniiiabiiiilur. responsione ad secnndam e quinque Ferrandi qnaj-
8. Recepisiet.] S^c in A, B etC; cum in vnlgalis stionibus, in plcrisque excinplaribus; ubi timen-b.i-
legalur apprehen&issel.Gneca imerpreiajio veiba hic bent noniiulli cndice<, nostrm est naiurm dissimtlis;
110.1reddid t, sed senleiitiaiu quae utrique leciioni alii, ttosra: esl na*ura dissiniilis; quod ultiiinim sc-
aptari polesl. culi siimiis in ediiione htijus Fulgeniii epislolai cmn
in
. 9. De Spirilu thnctx).el Maria virgine] Ila A, operibus Ferrandi, ccrniliirque iu vulgatis edilio. i-
B el C, non (ut iu vulgatis) ex Maria virgine. Favet- bus h'ijus epistohe S. Leouis.
que Gra>caverjio,, h. nvsufiKTo? «7101;,rvl JU«/Jt«jT>J5' 19. iVtm "Eo-rtv«xw/sttjroj.El sic tres niss.
ldem iu receifif.J
TrKpSEvou. legimus autiquis exemplarilmssym- Malein vulgatis-,non recessit '''-
ho!i-ConsiantiiKipoIiiaiii Graecs et LaJnis. Sic vero
ciiin sub ima parlicula de -vel ex ct>il;giinluret sa- 20. Vnus enim idemque est vere.] Vu'g-il;e cditio'
cratissimie Virginis, et superveuiciilis in cam Spiri- -nes, cum.B 97 et ^? vnus en'm identque est (quod.
ins sancti'infltixus ad ilivini Verbi iw/itimv-onvi,lir- smpe dicendumesl)vere, elc. Verum liaecpareniliesis
mafir senicniia Bonaventurx S.bii el aliorum theo- nec in Graecoajiparei, nec in A, sednec 111Vigilio,
509 JNOPLRA VIGILl. TAPSENS5SNOT^E. ,'- ftjfj
<pii Imnc locum rcferllib. v A<lversus.Euiychun ; A ../i% Juliaiiiim episcopttm.]In srilo A, Julium. .. ,,
qtiare nos illamvelitt ase.iiiliim rejie.iniiis. '4|. fteiuitum presbyertnn.']Attiiunl B, Cel vn.lgati
H. _Diabolka tentnt as'utia.] Ita oniiies codices, oinne^ Vlidi Hancii Clemintis : quae adnoiatio mjlii
demptOvAi-in quo laniom diuboli; consenianee Grai- siispecia esl, quod.99 nc.quein A nequeJn Gr.rco
caeyersioni.: 4foD SiagoXouir«voy^yi«, TJtrumvis.eli- appareat : qiindqne usu miiuihe receptum.vid.alur,
g.is, periiide Cst.' . , - .- - ui Romani preshyieri scripioti sitis iitu!i<,iippnila-
2$. Scd quinquepnnibusi] !t.i Graecnscuin C el A. viciitiir, anie Syinniachi papac tenipora; sJi ipio in
mp&ati.otfir.u;alii; se.i et dc qniuque panibus. : ,. i " liom.ina prima synodo, inier alios s •bs.-ribtint pre-
23. 1'iffislet,ne uftra.J Ita.C et A. Graecus, " •jnHpyj.'- sbyieri tres ejusileiii tituli S. Clemeiilis. Existimave-
run tamen vere llennlum hunc fnisse presbyterum
Bs pra-siilil.Plerique alii, prmsiat; male. liinli S. Cleinenlis, cnm liocin plensque hnjus epi-
24. Planlis npn desidentibus.]Sic in A et.C. Vnl- "stolae
gaii exemplaria, subiidentibus.Interpres, TWH «.SrSv > exemplaribus, eiiain aiiiiqiiis"adii»t'eiur':cum-
0'i ^«7rTt?OJtlfvWV. ', que id ascripitim luis-el :id niargiiiem, inde in tex-
25. Fidem disripitforttmsnis.J L'a Gr.rcns jmm iri- lum irrepsisse. (^a>leruiubic ipse.videtnr esse Rena-
I11Spresbyier, ail.qneiii est epistola Theodore i 116.
biis mss. Inaniter nonniilli,
- fidetn disciputorunLsuo- 42. jyofrisesl proba:a.\ In vulgalN,' nodis esf smpe
rum suis, elc. • - -
26-. Quwut;queveri corpoi-isftiil.] Sc ires mss. ut tribus probala. Sed-islud stcoencc iu Graecoocctirril. " necm
mss.> • . .. - - : -
in Graico, o-wf.tKTes'. Jlale iu -vulgatisplerisque, veri 45. A*terioel P.rologen?V,V. CCJ.coss.j I.lic est
hominis: annus aerai wllgaris449^ cni adililis 58, prodibit an.-,
27. Nonalier:]tjiy.t/fl-o;:etitainiribusmss. Per- "„ nus aerae IJi^panIc.i'487. Emejidiindi.igitiir c^tljces
nonnulli, utiu-rIH.H." - '"---'
per-am qui 8erain.485aut486 Jmic epistnlaesubnoiani. Jvos
2-!. Carntm, ut uiiuiii.] Ita mss. tres. In vulgalis, liiuic te-jporis characiereni "velutadiecliliuinconsulto
carnem, el ut utium. Graecus iiilerserit iX>.i-.,'tainein, prseierniisim.iis. - \ - ,^ .
ied unum. Plaiiior sensus ex Yuss. - 44. Tiburtius notoiiu$,jussu domui ineiv nerabilis
- 29. El sacrcmetuum per q'uod.]'h\ vulgatis, ef sa- papm Leonis edidi.] Ilauc subsciipiioneni uui debe»
cramentumfidei, per quod. Cbi aliniuiai /idei-vocabu- uius Rusiico diacouo, ei codici A.;ipia Tibtiriius 110-
" imod nec in Gc,,
lifii, .nec in frihus riiss. jraheiiir. tarius cum epistolnm islani. se jussu pap:u Leonis
50. Onde sanguiset aqua fluxerii.] In Graeco.E/jfaOi;. ct!ere.lesteiur; vel indeapparct, 11011 eam aiLsoluin
lla in-s. tres. Li vulgatis, efjluxerini. Flaviftnumvcuj inseribiiur, fuisse irausiuissam ; scd
51. QitoiiiamSpintus est verilas.] Hunc locum ex' " peromnesChristani orbis £cclesia-;sparsam, eoque
I Joan. v, 6, ita lefertS. Leo.io codicibus pervetu- eii.cyclicam: ut niinirain--(quoilevenit) inst.ir sym-
s-lis >.,C, et in Gnrco interpreie, qni ,-sic I abet in boli, pro lidei resula-nrlhodoxis essel. , >.
aciis conciliiCfialcedonensis,iizuSn TOUvsv^i.io-xv» .Lib. .v, pag. S6. Defeinio decretistjnvdi Citalce-'
jj R^8etK.Cum autem Laliua Vulgata Bibliorunivcr- - _ y donensis,. . , 2
sio hoc loco reddat, quoniam Ch istits esl verilas; . jQiiaeVu'goinscribitur, Definitioftdei concdiiCltal-
ila expressertint locuin hunc in episiola S. Leonis cedanensis,hanc passim libris ivel v appellat Vigilius
quaidaiii excmplaria, tuui cusa luin manuscripla, Decrela; 100 singtilariter autem, Decretum,cap.-17
non valdc aniiquae manns ; adiiolaia ad marginem et.48 libri hujus quinii, qui specialem ejistlefeiision
voce Spiritus-,quia niiuiium in ainiqiiioribus 98 G-nem contjnel-.Exstat porro hoc lidei decrctum actione
eam reperissriM. Sanc iu Gra>co textu Ei istohe S. 5 synodi Chalcedohensis.: ubi scile adnoiavit Seve-
Joannis legiiur, l-rt T;JUvs6f/.« io-TtV w vX-tfiiiB.,cui le- riuus Binius, perperam in nn.tiqiiiseditionibus.Lali-
cl.oni congruit Syius iulerpres Fulgentius lihro x- nis proferri boc loco duas ejus conr.ilii dednitioues,
conira Fabianum, et alii noniiiili Patie^: ut dubimn sub his litulis ,: Diffmitiocoiicilii-Clialcedoneitbissub
nou sit quin iia quoque legerit S. Leo. De n enle guadruplki edilione.Dominusnosler, et Saivaloi.Jesus
Apostoli hic liiem non moveo, cum in utraque le- Christus, elc.; liim.pagina .sequenli : Ai a D ffijiiio
elione sit sanus el orthodoxus sensus. Glialcedonensissynodi simililer.sub (jitadrupltci edi-
52. Eitres unum sunt.] Sic tres mss. Sic et Grae- tione. Sufftcerelquidem,-etc. Nam el in Gttrcis vnl*-
cus, absque pronomiiie, x«t o; -rp.?; TOh s'tn ; nisi gatis, et 111 Latiiiis mss. exemplaribus umca estUial>-
d cas hic arliculinii vim habere pronominis, qu»d cedonensium Pairum, unius inscriptionis, .unoque
miiitis probabile : nam el Idalius lejjt, ef Ues unutn duclu decunens fidei befinilio, qnai priinuin cdila.el
sutd. In vulgalis, et hi tres unum sunl. proinulgata esiaciioccquiiiia: acd-iiideiterum reci-:
55. Interlocu ionem.] Aif.).«)tV.v. El ita fere omncs lata aciione. sexia coram Marciaho-Anguslo. Qnae
cmliies. liomaua famen et Parisiensis editiones, tn- qnia liaud absque mendis bact-ams pioddi, et quini!
terrogationem,ininiisaple.
"" bujiis libri argiiinentiiin est, placuil ,du.is ejus v.ers
Sl. Responclerei.]Sic lego in solq A. Caeieravel s:ones e pervetnslis et opiimae nolt: coilicibtis pro-
edita, \el iiiauu-cripti, responderif.jPnor leclio ma- ponere : alieiam aucioreauonyiuo, ex.codice nosiro;
gis i bicei, signillcans Eulychem etinm luiii cutnab- alier.im ex c.odice jam citaio clarissimi virij annis
siirilissiinamsuam confessionem promerei, debni.sse"j- Bcibierii, auctore qui ascribimr, liuslicus per gra-
a judicibus redargui. Graeca ad utranique lcciionem liatn Dei diacouussanctmEcclesia'Roium; qui paf-sim
aplari possunl. adniouct, se ciim Graeciset Lalinis, piaesertuii 1110-
55. Perversmn ejns profes ioitem.J In A et in nasterii Acceineiarnin cxeniplaribus contulisse, di-
Graecodeest ejvs. s-tiiixisseyeinendaste: feiiasque adnolat el mensitiiii
. 30. Increpalionerepressaw.J lia in A. 11 cieleris, dies quibus singi.laiiim p.irlium leccnsionem absoi-
mprehensam; iiauti absque tautologia;macula. Graeia vit. Sed eas nolas plerasquecorruperunt librarii, una
iu iiirunihbet traxeris. . inier alias excepla , quaead finem actionis octava>,
5^, Dilcclionistum diligentiani.]Sic A et editio Co- sic se liabet : Confeci die ferim vt cnlendis A],rilis,
-loniensis anni 1551. Ila et Gr.ccus 'r lerpres, tijv indiclione xm. Eral lum Jitiera dominicalisB, annuS
Tif aris «y«7nj?«/.otSetKv, AMaexcmplaria, solticitu- aeraeChristianae 550; quo nnno Kusiicus dmcoiius
kinis tumdiligenliam. versabatur Constnntinopolicum .Vigiliopapa; a quo
38. Efiamin hac sensussul-ptste purgetur.] Ita tres per sehisma deliciens, de gradu-diaconatus dejecius
niss. In vulgalis, efiamabhac sensus sui maculaper u esi cum Sebastiano item Romanai Ecclesia1 diactino^.
purgetur. Gra:cus, -/.«t «TidT«IJT<?S' tHs 5-60/5«? ZKT« per senteniiam Vjgiliipapai, eo ipso ahno 550, in-
•KJV 5t«vot«vysSufki);quod possis verleie, eiiowiab ilictionis xin ip schisinaticoslaiam :.quam,videie po*
luic pesle m pioprio'seniuvtlrgelur. leiis (si lubet) luter poiitificum Roiiianoritiii.cpislo-
59. Vetsero cognoscit.]Sic omnes. Mcndosecd tio la«, vcl apud Baioninmanno-eodeai. ,-.
G'j!i>i>ieiiS'S1551. rel se reum cognoscit, ' L'1duabu=,,quis dixij decieli Cbalcedoncn-i^ \cr-
 5ii- AD OPERA VJGJLII TAPSENSIS APlPENDIS.
512
sionilms^formtilas fidei/Nicannam"et Consiantinqpo- A loniensi aniii 1551," rag. 885, cohimiia i, ejus Joco
liianain in jinliin \Q\ conjecinius, quod iii autogra- Scriherel Mdcedonianos; qund lexiui'primigt.-nin,et
pbis vix perpaucis el eiigiii momenli apicibus hilcr versionihus aliis minimc quadrat. Non advenc.js
se discreparenl. Quaa porro anonymi translationi in- GraeCamhitiic voceni reliclam "esseab
serta est Graccadictib,"p.u.yj.u.i.ov_-,
Iibrarium usque prete ip-T«Tt-/.<5?, aiitiquo in.er-
quo eam Latino vocabulo 'noit satis
«o transversum egit, ut'in editione Concilionim Co- a se expressam es.se -demouslraret.
DEFINITIO FIDEI
CONCILII CHALCEDONENSIS, DCXXX PAT-RUM,
^.Actione quinla edita el proniulgata : iterumque recitata aclione scxra coram Marciano
Augusto.
rx vnitsioNr.RIISTICI EXA1.TER0 CPIIICEMS. rjuin.apnd Epnesiim ol m quoque eam quae apml
DIACONI. DIVlONENSi, facla est-sancta synodus Lpliesiim olim Jacia est
Sancla,"el magna, fit (c.ujns prap.sides lucrunt sancta synodus ; cuj s
Sancta, et magua, c* sancl.e memoriifi Coele- fuermii sain-iae
iiiiiversalissynodus, quae universalis synodus, qua" " siinus .Romanoriimurbis -pr.csides niemoria: Caslestmus Ro-
per gtaliam Dei, et pr.r- secundum Dei gratiain, e 1 - aiftisies ;et
cepta piissiinorumei Ghri- sanciiones piissiinortun' B xaiidriii.i' Cyriilus Ale- et niaiiorum uihis antistes,
sliaiiissimorum impera- Chrisianissjmorumqiie Ecclcsiifjjpra'- ("yriJIus Alexandrinae
fulgero qnidem
torum iiostroruin, Valen- iinperaloriim tioslrornm,' ifiimacnlata?, rectae vi Ecdcsiae. El prafulgere"
fidei,,expo- qtiidem reclae et imma-
' liiiiani et Marci.uii Au- Valeiitiui.ini etjfarciani
gustorum congregaia est 'Angiisioruiti, congregata' siiionem 518 smctorum cula aefidei expositionem
in Chalcedona melropoli est apud Chalcedonaiu bealssimoium suh Palrum trecentoruni di cem ct
provinciie Biihynioruni,- metrppolim Bilbyoiaspro- apud Nicai-aiti, piae orto sui torum et be.ilis-
in erclesa sanctae et vi- -vincia?, in martyrio san- rccorda.ons Cuiistanti- sinioriiin Pairuiii apud
cliicis mailyris Euphe- ctae et venerabilis marty- iii) principe coigregato- Nitaeani sub pi;« recor-
rum. Obiinere auiem daiioni^Coiislaiiiiiiopri»-
miae, liaec delinivit tjuae ris- Eupliemiae,-deliiiivii ctiam
snbier scripla snnt. -' subter annexa. , J5t) santlnrnm Pa- cipe congregalorimi : ob-
102 Oominusnoster Dominus nosterct Sal- - trum apud Consfantimr- linere aiilein eiiatn cen-
ei Salv.>ttir Jesns Ciiri- vator Jesus Chiisius uo- p.iliih dcfinilam : ad in- luii) quinqnaginta sai>-
timc exor- CloruniP.itrumapud Con-
stus, noliliam fidcidisci- litJJin fidei confiimans terenipiioneni
lartiin baeresenn, ,confir- sianliiiopolim (jefiiiiiam
pulis suis. firmins dixiu d scipuhs suls'ait; Pacem inaiionem vero' ejusdein ad interempiionem iunc
Pacent iwam do vobis,pa meam do vobis, pacem
tem meam reliuquo vobis pieam relinquo'vobis, ut -ratlmlicae el 4iposiolic;c exortarnm ha-reseon ,
(Joan. "xiv,27), ui nullus nu.Ius-a proximo disso- nosirae fidei. fonfirmationemver .ejus-
dem cathnlicp, J>taposlo-
iJissonet a proximo circ.i net in doclrina pietatis,-
do.'mata pieiaiis, sed ut scd aequaliterpraedicaSo- lic;e nostw. fid i
pariter veriialis ostende- neni veritatis ostendant.- C, - -SYSIBOLOM Cf.CXVUI SANCTORUM PATItUM APUB
renl pr.edicaiionem. Qti a Quoniamvero.non quie- MC<EASI.
vcro iion tlcsinit per ziza- scit nequissimus *ua zi- Credimus in tuium Deum, Patrem omnipotenlem,
nia sua diabolus"contra zani.i ,salionibus pielatis faciorem cosliel terne, visibilium oimiiimt ei ii.visi-
semina pielaiisiiisiirgere," inspergere, novi aliquid Jiilium. Klin iiiium Dominum Jesum Clirislum,'Fi-
et seniper aliquiil novum conlra veritalem semper,- linm Dei imigeiiitiim: qui genitus est ex Patre ame
coutia verilaiem inveni- inveniens, ob hoc con- omuia saecula : lumen de lumine, Deum vcrum de
Te; propterhocDoiiiinus, suete Dominus nosier Deo vero: g iiiluni non factmn, consiib-.lanlialem
iit cocsuevlt, providens providens humano gene- Patri, per quem omniafacta sunt. Qui propler 104
Jiitmano geneii, piissi- ri, piissimnm Jiunc et ii- nos liomines, ei propler nosliam salulemilescendit,
«liun hunc et fidelissi- dul.ssimum principemnd et incarnatns est, alque inliuinanaiiis est, et passus
iinim ad leniiilaiionem zeluih fidei suscrtavit: et est, et resurrexit tertia die: el ascendit in coelo-;,
erexil iinperatorem. Et undique sacerdoiii prin- venltirus judicare vivos et morttios. Et in Spiritum
tmdiipie Siceidoiii prae- cipes convocavit. qiiate- sanctnm. Eos aulem qui dicunt: Eral aliquando quan-
sidcs ad se convocavit, nus gralia Domiui oin- do non erai, et antequ.im n.isceretur non erat': ct
utgratia Domini omiiiuiii. nium nuslrumChristi ope- quia ex non exsiantibus faclus esi, aui ex aliasub-
nostrum Chr.sti" operan- rante, ab ovibus Christi slaniia vel subsisiemia; dicentes esse aut convertibi-
te, omtiem quidem men- omnem pestem quideiu lem aut mutabilem Filium Dei, hos anatliemalizat
dacii aChrlsliovibus pe mendacii stibmoverei , catholica el ajiostolici Dei Ecclesia.
slilenliain removeal, ilo- germinibus auiem veriia- D SYMBOHM
ribus auicni veriiatis eas lis pingues efficeret. Quod CL SANCT0RU5I PATRUM, QUI 1» CONSTAK--.
TINOPOLIM C0N6RI.GATI SUNT.
pinguescere faciai. Quod quidem et fecimus, com-
et perfecimus, conimuni muni decreto dogimiiafu- Credimus in unum Deum, Palrem. omnipoteiilem^'
jiidiciodogmaiaexpellen- gantes, erroris : etJnie- faclorem coaJ el lerrae, visibiliiimonininni et invisi-
les erroris; et inerrabi- gram Patruin renovanius hilium.-Et in uiium Dominum Jesum Chrisliim, Fi-
lem Pairmn renotaviinus fidem, trecentoi um de- lium Dei unigcqiiuiii: qui de I alie genilus est ante
fidem: symbolum irecen- ccm et octo symbolum omnia siecula: lumende lun.ine,Deum verumex Deo
to um decem et oclo om- omnibns praedicanies:-et vero : genitum nnn facliim, consubsiantialem Patri
iiibusprsedicantes. Eteos lanqnaiii domesticos qni per quemnostram omniafaciasunt. Qui propieriiosboinines, cjt
ui proprios PJtres esse pietaiis hiijiiscomposiiio- propler salmem descendit: et inc.iriiatus
a-crihimiis, qui postea in nein receperunt Palres esi ile,Spirjlu sancto est et Maria Virgine, et iuhuma-
magna Constantinopoli asuribenies, qoi postea nalus esl: crucifixus pro nobis siili Poniio Pd .10,
congregali sunt centuin apiid. Constaniinopolim el scpulluselest: et resurrexit tertia die: et ascendit
({uiuquaginta, et 103 convenerunicentum quin- •in ccelo*, sedel ad dexleram Patris: et iterum
eamdem"(idenrfipsf quo- quagtnla, qui et ipsiram- venluruscsi cum gloriajudicare vivos et mortuos :
que confirmaverunl.Defi- dein fidem subsignave-. cujus regni nonvivificanlemerii linis. Et in Spiritum sancliim
iiimus igiiur, ordinein et runt. Deli .ivimiis igiiur Dominum, et : ex Patre procedemem :
onmes f.>Tinulasfideicon- orilinem, ei omncs for- cum Palre el Filio adorandura, et conglorificaiidiim:
servaiitesn squoqiieejus niaii lidci. Co'isenaut. s qui loculus est t CLpropbcUis.-lnuiiam c.:liu-Iicaniet.
 {il3 - 1NJJPERA VlGILIl TAPSENSIS NOT^. . 514
apostolicam Ecclesiam. Cojifiteiniir iimim Jiapti- A maxima: et senioris iirbis eiiistol.ini m ignae,el «e-
sma in reniissioifempecraioriun: exspectamiisresiir- Roni;c'pn«!Sulis,beali.ssir niorisUrbs praesulisbea-
rectionem mortuorum,'et vitamTuturi s;eGuli.Araeu. mi et sanclissimi archie- tissimi et sancii archiepi-
Sulficeret quidem ad Snfficeret quidem ,ad pi copi Leonis, quaescri- sropi Leouis, qu.e scripisi
plenam cognilionem p'e - pfeiiam cogiiiiionem pie- pla esl ad sancluememo- est ad sanclae-memori*
tatiSjjet.confirmaUonclii," lalis et confiimationein, ri e arcliiepiscopmn Fla- archiepiscopiim Flavia!-
sapiensl05 hoc et sa'u- sapiens"boe. et salntare vianum , ad perimendam num, ad sensus pessimns
. tare divtnaagratiae ;sym- per Dei graiiam symbo- JGtityehis malani inlelle-, Eulycliisauferendos, con-
holum. De Palre eiiiin, et liiiiu De.Patre enim, et .geiuiain coiiiequentissi- sequentissime apiavi.l: ut
Filib, et Spiritu saucio Filio, et sancto Siiirilu - jne co.iptavii; ut, pote e"t poie mngni,, illins Pelri
perfectioncm docet: et p'etiilu liiiem docei, ei nngni iJiiusPeiri cuiles- confessioni congruentein,
Domini inhumanationem Doinini iiilnunahaiioneni sioiiicongriienteinetcom- _et _ quamdam columnain
-
fide.literaccipientihus re-, vfideliier ac'cipieniibu<re- inunefn 107 qtiamdarii nobis a.dversum prav.i
praesentat. Sed quoniaiii pr.cseniai. Sed quoniam columjiam iio.i s advor- dogm iia existentem, ~ad
ii qui veritatis .reprobai-e laederepr.eilicalioneinv"e- Siiin prava jlogmata exi- conlirmaiionem recti ilo-
praedicationcmconantur, --ritatis conantes, propriis sieiitem, ad . miliiuiaiio- gmaiis. Ilis enim qtii in
per propriashaereses, no- h:i>resibus npvns voces nein reciorum (liiginaiiiiii. tlnos (ilios, dispensaiioins
vas voces gehuerunt: et profertint; Jiiquidcm my- His nainqiie -qui in.duos divinacmysierium discer.-
. lii<juidemmysleriumdis- steriuin Domirii propter Filios dispensalioiiisdivi- pere nimnliir obsisi.l:
peiisatioiiis Doraini qu;e 'nos.divinaedispe/isatioiiis-" R n-.eiiiysieriuitidiscerpeie ' el illosquipassibileiu<Iei-
f
propternos facta est, cor- audeiiles eorrumpeie, et" niluiiiur.obsisiit; et il.os Jalein iini^euili a»si suut
rnmpere pra5sumentes,el Miitr.sDei Virgiiiis.ipjicl- qni passiliilem deitiitc.m dicere,a sa>ro ccetu ex-
Toeeme^oTozor de yirgine lationeni' recii-ant. Alii iinigenilisuiiraiiS!dicei;e, pellit: el his qui iirdna-
denegantes: alii verocon- vero confusipnein,.. per- - sacro coetti cxpellu: et bus iiaturis Cbristr, per-
fusionem
- permixlionem- mixlioiiemque iulrodu-' .his qiii iii diiitbus naiuris .ini.vlioiieinaut .cnnliisio-
.que introduceiii.es, et cunt, el uiiain nalur.iin Clirisii, leinperaiiieiiTiim jiein exquirunt re.si.-lu>:
.uiiain naiiiraui esse cai- carnis et tleitatis siulte aut confusionein exqui- etensqui coeles.iem,aut
iiis et diviuitaiis stullc coiilingurit; passibileni .ruht resiolit.; el eos qui aliernis alicnjus esse siib-
confi.igeiites: et passibi- unLjeniii diviuam esse - Coel.stem,aui alteriusali- sla iiiae diciint qnain cx
lem unigeuiiidivinam na- ' iialuram, eoiifusibiiepor^ cnjus esse subsiailtiae di- hohis assuuipsil servi lor-
turam per confusionein"'tentosa dicehtes. Ob hoc cmil qnaiii ex nobis ad- mam, ut deuieutes abigit:
prodigiose dicenles. Pro.- illis omnem niocliinaiio- siitnpsu s.rvi lonuam, -iu et qui duas qiiidem ante
Iter hocllhs omnem ma- nein contra fidcm volens deinenles abigit : et qui unilionem naiur.is Domini
cbinationeui coiura veri- claudere prtcseus nunc duas qtiida.ii ante unitio- Jabiilaiitur, unaiir veio
tateui volens claudere sancta, et niagna, atque -nein naiiiras Dou.i.ii fa-". post unitiqnein c.infin-
pitcsens nunc sancla, et universalis synodiis, pne- bulahtur, iinaui veio post - "gunl, aiiatliematizal. Se-
niagna, et universalis sy- ilicni.inein hancab imiio uniiionem cniilingiiiil ,- queiiicsigiiursanciosPa-
nodiis , pnedicaiionem inconcussaindqcciis, con- anaibemalixal. Seijtientis ires, uiiuiii eumdemque
- hanc abiniiio imiiiobilem slilu l saiictns Patres, u- confiteri Fihum;et"Domt-
pr.e caiieris,'ire- ' igitur
docens,decrevil ante om- ceiiiortim decenroi oclo C num ciinrdeiuqiieconliie- " numnosirum Jesum Chri-
- i.ia, fidemin recusnbilem- saiictoruin Patrutn fideni ri Editim, Domiuum *nn- Hum, consonavoceoiniie.i
permanere ccc. x. et vm inaiiere iul.csam. Et pro strum -Jesiiin Christiiin, docemus : eunidem p.-r- ~
saoctoriim Pairum. Et pler illos qui advei-suin coiisonanler omncs doce- -" fecluin in deitaie,- eiiiii-
doctriiiamconfirmat,quae sanciuni Spiritiun pn- -inus : euindem perfeclum deinqiie piTfectumJnhu-
posie- in dcilate, et euuidem inaiiitale : <Deumvcrc, et
de sulisiaiiliaSpiritiissaii- gnant (p,«.yj_p.i._v;)
cii CLPairibusposteacon- ' rioribustemporibusa Pa- perfecCuminhumauilaie": iiominemvereeuoidcmev
gregaiis in regia civiiale tr.bus apud Coiisiaut no- Deiim vete, et hominem iinima rationali it eoip;-
tradiia est, prt pter 106 polim ceiilum quiiiqua- vere eunidem ex anima re: coessenlialein nohis
illos qtii Spiritui saucio ginta congregalis, de es- raiiouali et corpore : et enmdeinseciindunihuina-
rejiugnabant : quam iili s>enlia Spiriius conroho- consiibstaiitiaiem Patri nitaiein, pcr dinuia nobis
omnibus notam fecerunt, ral Iradilain disciplinain, secundum deitaieni, et snnilcm absque peccaio :
non quasi aliquid deesset quam illi oinnibus iiniaui| conSiibslaiitialcin imbis aiite sa?cula quidein "de
antecedentibtis iuferen- fecermit: nonqnasi dees- euindem' secunduin hu- 1'atre geuitiim secundum
les; sed de Spiritu sancto sel aliquid praecedeniihtis ; manitaieiii, 108Per 0ln" deitaiein, in novissiuiis
infelleclumeorum contni infercntes, sed de sancloi nia uobis siiiiileui ab-que aiiicui diebiis eumdem
iilos qui dominationem Spiritu suam seiileutlanii peccato: antesaeculaqui- propter 110%et propter
«jusrespucretentaverunt, promulgantes; ailversumi dem de Palre geiiituiiise-' saiuieni noslraiir, ex"Ma-
Scripturarum testiuioniis eos qiii vcriiaiem ipsiusi ciuidum deillein; in no- lia Virgine Tli"eo:ocose-
declarantes. 1'ropter i!'os l.edere teniaverunt, fccri-. „ vissunis aulcm dicbus, cniidum htimanitatein.
auiem qui niysterium dis- plurarum lesiimnuiis 10-. eumdem propter nos, et Unuiti enmdemqiie Cbri-
pensationis corrumpere boranies. Aivero propter propiernnsirain salutem, stiun, Kiliuiu, Domiuuiii,
inoliuntur, el purum ho- illos qui niysterium dis- ex Mana Yirgine Dei ge- unigeniliim,- in duabus
minein esseilium qui e\ " pensatiouis violare co- nitrice, secundum huina- namris i.confuse, iinmii-
sancta Virgine Mariana- nantur, purtim homineini iiitatem. Uiiiun,euindem- tabiliter, n divise, iuse-
tus est, impudeiitcr deli- esseqni exsancta Vir^inei que Christum , Fiiium ,, paiabibter agnosteiidiiui.
rant, epislolas synodicas Marianaius est.inipnden- Dominiiin, inii^iiiiluiii, Niisqiiaiiisublata esseniia
beali Cyri.lli quondam lius delirantes, beaii Cy- in du ibus naturis incon- naluiariiin piopl. r uino-
Alexandnnj3 Ecclesiae rilli Alexandriuae eccle- fuse, immulab.liler, indi- iiem, magisquesalvapro-
praesubs, ad Nestortun) siae pratsulis synodicass vise, ei in-eparabililer prictaieuiriusinie naiura;,
el ad ahos per Orienlem lilteras aJ Nestoriiiin, ett agiiosc-ndu n : nusqudini ' et in uiiam personani at-
congruasexisteniessusce-. ad alios per Orieniein,, • sublaia differentia natu-. quesubsisieuliamci ncur-
pit, ad convincendasNe- acceplissimas habel, adI ra uiiipropierunitionem; ; rehte. Non in duas per-
conv.nceudas Nesioriii niagisqne salva proprie- sonas pariiium atquedivi-
- storiive-aiii.is;inierpreia-
liouem vero eorum qnii blasphemias, et ad in.er- lale uiriusque natura!, eti sum, neque disjuiiciuni;
salutaris symboli menieni pretaliouein salutariss in uiiain personani atque; sed uiiiimet euindem Fi-
, pio zelonossedesiderant. symboli his qui nosse tle- subsislenliain concurren-- lium uiiigeniliiui, Detiin
Q.ibus ettam eoisiolain" siderant, Quibus ctianii te. Nou iu dtiai personas. Veibum, 1>O«II«'IIII Jesum
515 - - AD OPERV-VIGILJi f APSENSIS'APPENDIX. - "gif
pariitmn - sive riivr-,11111'; Cliristiiin;sicui aiue P'o- -;_.esse opiscoj,ios:abepi-co- ant laiei fueriiil, anathe-
seifuiuim el eutndem Fi- pbf>l-.e'rte "eo, e.t ipsenos pinu, et clcricosjn cle.ro: maljzari,
"' ~~ 4, ~ ' " '
Jinm' "unigeninnn. Deuin Jestis Cbristiis orudiviti si vferonionatbi anl laici
Veium ,-Doiiiimim ,le- elPiiiruiii liolns' svmbo.- Tiieriut, Hnaiheriiaiizari. . ,'•
-shm Cliristum. «icnt anie liimIradidil. Pag. 58. Lnciferper legalutii. -
prophctiB' de. eo; ei ipse - Ilis < Ad synodum-Alexandrinain (x|uaw;ii!iimperjoSlu-
nos Jestis Christus erudi- igitur cum bimii liani,'aiirib Cliristi 5t>2, praesidenle Aihailasio"cele-
vir, e.t Palrum nfihissym- uiidique-yerilaie, diligeri- Jirataest) non convenisse Lucifertim Cara.Uanuni
•holiimtra.lidit.JIis igiiur tia, et -olliciiudine a no- rpiscopum, s'ed-eo legaium "inisisse tliacoriiini.s.mni,
ciini omiii-imdiqiie scru- lns definiiis, statuit san- te^tanlur lluliniislib. i, cip. 27, el Socr.-ileslib.iil,
pnlosilale' t>t diligeniia a rta ei nniversalissyiiodiis, cap. 4; Nec'repugrr.il, synodica, 'quae eslAlhimas i
nobis dispo-ltis",definivit alierani fidcm nulii licere epislola ttri Aiilioclienses, cui sub-ciJbtint diaconi
sanctaet universjlissyuo- profene-vel conscribere, duo, Berennius et AgnpetusaLucifero legaii: nam et
rdUS;alieram fidem nnlli aulcomponere; aul seh- inlef ho< tluos'orditiejn fuisse verisifriile est; ul qtii
lieere pnderre , vel cnn- tire, auldncerealittavEos prinr censclur Heremiiii",-potiores ea in legaiiooe
scribere, am coinponere; aniem qui ausi"smit coin^ panes agerel; Ag petus -legati.poiJus-comesquarii
-'-- -- ^ Jo-
•aut seritire, atil dncere -ponere (idem aJteram'; •gaitis iuteressei.' _
aliteK Eosaulem quiatisi ' antiproferre anl docere"; _ Pag. 88. Pauc[, sed meiilis magni.
«"uiilconiponerelidein al- aiiijiratlc.realiertmi syui- Hic inler magnos inerilis ppiscopos censeri a Vi-
teram," aul certe profer- holiim volenti cnnverli , n gilioLiiciferuniUaraJlaniiii"), mirabiiur "nemo, qui
re; aui docere aui tradere vel ex gemilms a"dco_ni- S. Atbanasii-da'-ain ad euin episioian)' perlegeril,
al.enim symbjlu n, vo- lionciii verililis vonire', ejtis iandibus referiain.Qnain epistolarii'quia iq eodi-
Jeniibus vel ex geiuilitate velex Jutheis, velhaeresi cVbusaiuiquis, Cluniacensi, Parisiensi, Piclavensi,
ad agnitionem veritalis', qiiticuliiqite/. hos- si epi- -et ^oiiiiiiiacensi, jurictamreperiimis Vigilii Tapsensis
vel ex Jud.eis?vel"109 scopi fueririt aui clerici, DiaJogosuli noiiiine'Alliaii.isi"icomra Ariuin; et qui-
ex haeresiTriiaeunquecon- alienos csse episc p >s ab -dem-vulgatiseju. editionibus hauilpaiilo einendatio-
vci li'; hos ', si episcopi episciipaiu, et clerieos h reiii : iilcircihiceam fe(ldimus,--"eruditolectori neo
fueriiitiiul Clerici, alienos . c-erd : si vern 'mniiaclii Ingraiaiii, ne"c(opinnr) ihuiileni futiir.im.
EPIST0LA ATHAWASIf EPISCOPl ALEXANDRINI
AD ijDGIFEl\U.\I CARALJTANDM EPJSCOPtJM.
Domino beafnsimo, ac TOcrilo.gJoriosissimosancto .latis 111 fcrenspostiisli super randelahriun ullicoat
Liicilero.cpiscppo Alhanasius. Elsicrcdn, eiiamperr , oinnibns. Quis-enim excepnsAri.uiis non pervidelex
venisse-110 a.<Jsnnctiiaiwn in.nn de. persecutione, lua doclrioa, quod veiam qnidem fidem, maculam
.qiiain eiiaiii-nnnp.adver.susIraiennialeiii ntistrajn fj- aiitem Ari.ijioriini valle et admirdbililer, ut est lu-
-cereconatistintinimici Cbristi, qmrrcnics SJiguiucm inen a lenehris, ita scparasti veriiai-m a calliditate,
jiostrum; possuiillameneiiaui caris.simino«tii refer-re el apraviiiilu liseieticorum dcfendisLiEcclesiam ca-
teligioni tu.e. ln [antiini.enim raliiein.snam permili-' C ibobcain, et prnbasli niliil e.sse, sed tautnm plianla-
le,sevietidere atisi sqni, ut non snliiin ivitaiis cleri- .siain, Arianoriim verba, Docuisii calcaudosessepr.C'
ro.effugareni, sed etimi ad eremjias exirent, el sidcs diabolicos. Qu uu boua horiamenci tu.i a.l mar^
fiitie.stas*qas.ni;miisadversus.inonacliosimmilicrcni. lyriiini! quam desidctaniissuuensletiilislimorieiidnm
Jndefai.luin-est-iiteiiam ego-me lqngius abducercm, esse pro ChnsioFilio Dei:i|ii mi luiuri s.rcnli ct vii;n
iie eliam quinps sus.cepernnl, negotuim ab cisdeni _coalestis amorcm manifeslasli! Videris esse vo a
piiterciU.ur.,Cui enim parcerent Ariani, qui nec am- teniplu ii Salv.uoris. qui in te bibiiiius h;rc ipsejicr
juis .snis peperceruu'.? qiiando aincm poieruni rece- le loquilitr, ipse qui laqiamgr.i iuui lribui<sennoi;;-
dere a snjs ..nefaiidis, aclibus, ,dum perman 'iil i,ie- bns luis : quippe qui anteer.is ajiii.f oinnes anmbilis,
g iiidoClujsiiuii Doiniiiuuiunicum Filium Dei ? H.rc iinnc lamen lantus esl amor alfectionis lu.r iu anjinis
<;si latlix eornm praxitalis: hoc sno arenoso funla- omnium collocaluSj ut Eliam ie leniporibiis nosiris
Mienlo:cd ficant jiorversas snas vias : sicm scriptum noininenl, El non miriim : si eniui qui Deo |>lacere
j.ivcnitiiiis in lerlio deeiinu p>aIuio,(J^ers. J) -. Di.tii videniiir, Ijlii Dei uiiniinuitiir, quaiilo uiagis p.iruci^
'iisipiensin cordesuo,lVoii est Deus. Etmox seqniliir; p.s proplielartnn confessures, etniax nie ~eappcl-
Cumtpivsunt, el abomiaabdesf.icti siinl in operibus lari digmim est ? Credimus quod non \n solusjiajo
sufc. tnde Jtidjei neganies Filiuu Dei, digui luerunt loculus es, "ei S,iiriius saiirius lecum, Umle tania
antiirt; : <Vmgenti peccairici, populo pteno deliel s, lnemoria Scriptuiaruui? iinde s<>iisiiset iniellectiis
semen mnlignui.n,filii sjne lege (ha>. I, 4). Unde sine e.inimdem inieger? u de tahs ordo seruionis cnmpo-
lege^ qnip, e qui.i dereliqtiisiisDominuni.Inde beaiis- silus esl? unde tanti lioriaineiila in viam coele.stfiip?
simus Pauliis. cuui ccapissei n m tautum credere in y. unde Jiducia contra di.ibolnm, el probaliones adver-
Filiiim Dei.veruui etiam pwdicare deitalem ipsius, sus lmreticos, nisi Spirilus sancius collocatus es ot
dixii: In nullo rnihi mali consciussum (1 Cor. IV,i). in le ? Gaude igitur, m eo le e^sejam per lidem, iq
•Ila ehim juxta vestr.nn confessionem.etiainnosopia- quo eiia ii praecessores lui nunc su .t martyres, h>c
nVusleuenlcs aposlolicun tradilioi.cm, \iveiejuxta est in cboro angeloruni. G.uidemiis et.am nos, ba-
divinam legem; ut p<iSsimusvobiscum inveiuri in bentes te exempliimvirtu'is',-palicHti>c,et libertiiis.
clmrnillo, in qu • nunc exsuitant pairiarch;e, prnplie- . Nam de his que scripsisti de nonime meo, erubeseo
taa, apostoli ac mart\res Licel igitur Ai.iaiiains.inia -aliquid prolerre, ne videarad.ilaior; sed scioetcredo
cnni extranea polentia itasasviret/ut tidn licerel nec ipsuin Diminiini, qui sanclo el religioso aniino l. o
fralres libere ereniuin videre, lameii juxla or.iiiones revelavit oiiiiiem uoiiiiani, redditurum libi eiiam prn
inas l>eofavent'', elsi runi lalioic ei penculo,'iVidere hoc labore praemium in regno cosloruin. Quja ergo
potui fiatrem, qui soleit.nn necessariaquam epistoias talis es, preeatorein tc esse pro nobis par orationes
sanctitatis luae quam aliorum desiinare. Accepimus taas Dominiimpetimni, ul jam inspii ere dignetur
ila.pie epistolas ac libros religiosissiimEac sapientis- (ui esl misericors) Ecclesiam catholicam , et eripmt
simaeanimae luae, in qtiibus perspeximus imagiuem omnes f.miulos stio> de maiiibus persecutormn; quo
aposlolicam,.fiduci'ainpropheticam, inagisierium ye»- etiam hioiunes qui propte.r m.>tumtemporalein cec =
Tiiatis, doctrihamveraelidei,viani coeleslem,mariyrii tleriinl, levare <-e 112 landem po.sinl, et reverii
gloriam, triiimpbos adver.su, h.eresim Ari jiam; c jn ad viam jusiitiae, a qua seducti v.igantiir,nescienies
traditione integr.i Patrum nostrorum, regulam rectam in qua fovca sint miseri. Specialiter auie n e=o peu>,
eeclesiislici ordmis. 0 yere Lyciler, qui lumen veri- si aliquid minus a rne dicaim esi, ignosc<>re tligiieris,
 Eir fTOI'E-I,.A MIGJIJI TAPSENSS NOT^.. , • 518
A tanto enim fonte quod. pntuitV imperilia mea" vix A rio episapo Hispaniamni, ei JPhilone Libym, nun-
liaurire valuit. De fratrilius atitem nosirjs', si minus quam se Arianm miscuit, pmvilati : sed dutn rjgorem
potui videre cosdern, .'rlerum tit ignoscas pelo : osl jusiijim erga correciionem eorum qui cesseranl H4
enim ipsa verilas lestis,-optasse me:'et%desidciasse nonrelaxat, ipse a _uorumcomniunionedescivit. Anir
hoc impetrare, eitanium habtiisse doloicm quod non brosius orat. in funereSatyri . Lucifer enini, ait, se a
potni. Nam nec lacrymac cessavirtnit .ab.oculis, nec. rtostra lunc temporis comtnutiione'diviserat: et qtian-
gemitus abanimo, quia nec fralres pcrmittirnur vi-' quam pro fide exsulassel, et fideisum reiiqiiissel hmre-
tiere. Testis.estauiem Domiiius.quia .nec parentes des, non pitavil tamen (Saiyrus) fidetn csse in schi-
quos liabeo potui vsdere ex. quo perseqiuinlur nos. sinate. Num elsi fidcm erga Deuni lenerenl, latneneiv;a
"Quidenim non faciunt Ariaui? It iiera<observaiil,cu- DeiEccledatnnon lenercnt, cujuspaterentur velul.qtws-
rits aguulde proficiseeiilihuselexeunlibiis^de.civilate; dam arlus'dividi, el membra lacerari. Aiigustinus <le
naves- quaeriiiu, eremitns girani, -tlomos•perlnr-bauT, Agoie Cliristiiino, cap. 50, ex, rpio rlhun - ISidrrns
«mculiuni fraires, sjngnlis' negotiaconciniiaiit. Sed lib. vJilOriginuin.cap. 5: Quod (J.miferiaiii) eliam
Dco graiias ; dum Jiaecagunt, tanto niagis. et pJus in.psi pra'ciiiaradicevoluefwxt,quisnin dcteslniidum
»>xsecrantiirabomiiibus, etcognoscuntnr vere, u"ldixil essecognoscr/t?jitideomaximequia hoceisdisplic it Ec-
*arielilasuia, mancipia csse.Antichristi. Ejjipsi miseri Hesiacalliolica,quod-verecalholicmsancilalisesl. Nus-
dum in *dio Jiabenttir, duraiu- in -malignitate sua, quam enim lamvigeredebenlvisceramise icqrdim,qnnm
doiipc morte avLsui PbaraonJs et ipsi -damnenlur. in catliolicaEcclesia;)illanquamverapiater, nec peccnn-
Salutantreligionem tuam qui inccnm suitl. Dignare tibusfiliissupcrbeinsullel,nec cori.eciisdifficileignoscatf
salutaie qui lecum sunl. Divina Deigralia incoluniem " e poslpauca : Ilaqueposlperseculionem qumperAria-
te memoiem noslri semjierbeaium.conservet, merito i os Jixreicbs faitaesl; pos_eaqumnpax, quam giiidem
IiomoDei; famule Christi, pailiceps ajiosloloruin, tuihoiica inMomiho lcnei, etiam a princ:pibus-"steiuti
solatium faierniialis, magisler vcriiatis, sed-iii onini- reddita es1; episcopi.qui perfidim Aiianornm in illa
bnsdesideianiissime. - _ persecntione coiisenserant, multi correcli redire,in.cn-
Iiactenus epislola. Has itr Lucifertim "Caralianiin. tholjcam d.dpgerunt,damnantes sive quod criidjderanl,
c mge tas ab Athanasiosane exquisitas laudes inemo- sive quod credidisse simulaverqnl.,Hoi Ecclesia coAlio-
rant Marcelliriusel Fauslinus presbyleri l:ucireriani, l-ca materno recipipsinu', ianifUam-Pelrumpost fjtilu.m
in libello precum ad 'Valentiiiianiim, TlieodoshiiD,et - neyalionis / er galli ccantutn admoiilum, aul tancjtinni
Arcadiuin.imper.uores," aliisque -Liiciferi, ejiisdciri eumdpn pobt pra gm.simulalioiiem,-P>aulivoce' cor-
pr.econiiscumiilaiil;quem aiunl qiiaiiioriuexsiliis per- recmm. Hanc iili inalris car talein Mtperbeaccipienies,,
ilecem annos dire vexatum, divinas iri eis el apos:o- et impie-repfelieiideiites,quiaJPetro po ,t guUicunlum
licas liriiites operatuin esse : tantiyero -ae*liinaio's" syrgeiilijioh-gr/ttii.nti-sunt, cum Lucijero qui mque
ejus lihrosa magno Atlianasio, ut~e<>s iile in Graecum qriebalur, cadetemeiuerunl. < .- ,, , -
stylum transiiilerii, ne tanlum boni Grmca linguanon Jri-eamdem senleniiam Ji,ulinu>',gncrale«,;So_;o-
Aaberel.Unde el querunlur, cuni" Lucifer secundum meniiSjTlieodoreuis: ex-quiliusapparel, laiidaiiimiic
Scripluras divinai et crediderit^et docuerit, el vixerit, quidein Liiciferinn nonilebere s no .exceptione. Piae-
-efin nomine Chrstisit virtules operalus'; lamen ad cJ.re niiilia -feciti-Jiac mia (si Jas.est dicere),s-ive
«pprimendos verae"fidei vindices, il'os a -Liicifi.ro pe;,liiiaci;i,-sive auslcrilate, priorum recte facjoruni
Luciferianos H3 perconlumeliam appellari.Veruin gloiiaiii-obsciiravii. IIa;c iiimirum ei-defuit Jiuea de
hae Iaudes, aiieiideudum cst o.uaiido'ci a quibus pro- IC protoiypo, cujqsa I similiuidinem sanclosomiies, fnr,-
fectaesint. Laudatus est Lueifer a laudato WJI Alha- inari neccssc esl; i \.m Ir-rcsi ejus vox in Eyangelio,
nasio adhuc vivus, cum nihil ealenus non laude di- Misericordiamjioio,eLnon sacrificium: non eiitm veni
gnum yelegisset, vel scripsisset: sic et .ab Hilario vocarc ju.los, s'd peccatores (Matth, ,i\; _o). Eixcu-
Piclavensi, inilio Iibri adversus Conslanlium jamvita sare videinr.cjus faciutii ilieronymus iti Dialogo^ad-
fnnclum, sanclis viris annumeratusest prii catholica v.^rsus H5 Ljiciferianns, c. 7,?sic de eo Ioquens i
- fide in exsilium actis. Laudatus esl a MareeHinoet Yentuqi esl ad asperrimuin locutn,- inquo ddverlnqi
Faustino scliismalicis,jain pridcm.mortmis, etmi vitae volunlatein-et propositum mciim;cogqtdebtato-Luci-
pie sancleque tiadiictae foedissimamscbismatisasper- fero, secus qtiidqunm,quam et illius merilum, et- mea
sissel lahein. Lucifer, contemplu jsaeculi, sacrarum iiumanilas pobcit, enislimare_Sed qttid fqciain? Veri-
Lilierarum perilia, fidei constantia, inlegritaie mo- tus os reserat, et invilatn linguameonfrciwnad etoqtien-
rum, miracnlis etiam illustrls, cuui loiins sanciilatis iiuni pectusimpellit^In luliarMculo Ecclesim, injanta
iu sese exemplar praebuisset; posimodum ex anno rabie luporum, segregais.p mcis fivibus reliquum _yc-
Chrisli 562 soluta synodo Alexandrina, in- Euseb um gem desemit; bonus cjuidem ipsepastor; sed mulinm
Verceltensem comraotior visus, quod bic Paulini p mdam-bestiii relinqueiis,,Prmlereo illa qum .qiiidum
Aniiqchiaeepiscopi ordinationem ab eo factam non ex maledicis, yuasi salis finna defendunl; hoc dlum,
probassel: simul aegreferens, lapsos in Ariminensi nmore glurim et nominisin pbsleros transmitlcndi fe-
et Seleuciensi conciliis anlistiles, tion solumin catho- cisbe: nec non el pro simnVnle,quam adversvs Ense-
licam communioiem, sed etiam in prislinos honores tiium propter Autiocltcnam dissemionem susceper.at,
resiitui; a maximaepartisorihodoxorumcommuiiione " Niliil hloriim ds tali viro credo. Unum est qnod el.iam
sese ultro secreut; faclus ipse mulioruni schismati- in prms,nli coiistanler loquar, verbis eum a no is Mis-
corum caput, qui ab eo Luciferiani nunenpati suni. sent.re, uon rebus; siquidemeosrecipiat, qui ub Ariahis
Scvertislibro u Hisloriae: Jn lantum, inquit, eos qui bnptismaconseculisunt. Quid ergo cst? BeiiJ prair.o-
Arimini fuerant, condemnavit(Lucifcr). ut se eliamab mine Lucilenim ornavil Hieronymiis : nunquid »(
eorum communionesecreverit,qui eos sub satisfactiotte illuin sanctoruin fastis ascnptiiui essc nos docuii ?
re. pmnitentiarecepissent.Id recie an perperam con- Saidi quideni, ut sanctiiin publico cum culiu l ro.e-,
stttuerit, dicerenon ausim. Plena certe obscuritaiis ac qiiunliir-: imo el Vercellenses, qnanivis Eusebii sni
periculi conlroversia liaec fuit, ut docuit evenius : tluciu Luciferianos summopere aversaii. Magniim
plerique tamcn calholicorum Luciferi faclum impro- habet pondus ad vindicandum Lucifcrum, baiuiii
baniiit. Aucior antiqutis libri dcJIaere.sibus,ctii Sir- . qias.dixi Ecclesiaium anliqua traditio ; cui viam
iuoiidus ProDdestinatitiiulum indidil, sicail in hac- .sternit Ilieronymus suo illn clogio, quanquain, si"pro»
resi 81 : Odogesimamel primam non luerebimaccu- p;us inspiciafur, satis castigalo. Tantum enim ab eo
samus in Lucifero, sed schisma arguimus. Catlwticus criinen depellit Hilarii dinctmi,'novi (ut ail) Denea-
quidetnper omnia: sed Luciferiahos faciendo pnpulos, lionis, ipii baptismtun Arianoriiin jinlluiii pulabai ;
et dividendose ab Ecclesia, a fide sua caritatem exclu- a|iene aiilem illum not.il, quod boiuis Ijcet
,sit. Prosper in Chronico, ad consulaiuni Valciitinia- mntlnm prmdam besliis reliquisset : ac tolo illopastor,
ni in, et ValcntUm, qui iiiiuuin spectat ClirjsJ 570 : advcrsiis Lucifurianos coniendit,' male excludiop.ere, a suis
Lucifer Carnliiaiv.is
cpi.cojm, morilur, qui ciim Crego- h^iioribiis episciipiis aul presbyterqs lapjys, si pos-
 >!_< AD Q?ERA VIGILII T.VP5ENSI8AP-PENDIX. 530
iiilenlia 'siia' Ecclesiie salisfeccrinl: quod n'e qni~ \ ilms'o; qua;-formuia si.itim<nc'aln esl ad conriliiim
"hrjiede seciariis diintaxat inierpretau.iur, ipsum Arimiiiense. D.e sucumla loq.ii ur Vigilius, qua>apu.1
3or'nm prfneiperii his verbis atl iinem peisiringii : Hilarium ihscrib.tur ; Exemulitm blasplieiiiia?,nptid
Sgnodiisl\icmna episcopoNovatianorum,si conversus Sirmiuin per Hosiumel .Pviamium-conscriptm : iwm
ftterit, presbylerjigradum serval : qnm stnteniia ct s.ib iuilium , cadiscussr meuioratur _b episccpis
• Luciferumhiipiiqnal, el Hilarium; diim idemel cleri- Vuiexie, Vrsatio efGerminio.
CMS «<.(,el bnplizatus, Qiiod ergo ail Ilieronymiis, a \Pag.58. Unkersi Orieiitalesepiscopi.
rcliquo Eccle-iae corpore "Lucifenlinverbis poiiu. Ancyrain G.ilatiaecnnveneiunt episcopi Oribnlales
.qiiam icbiis dissensisse, sic fere ai-ci ieiidtun vide- aniio3r>8, ll^ praeside liasilio AnCyrano,a-j re-
tur, quo niodo id quod aiunt Socra:es 1J.0 lib. ilt, s.-inlendam hiriniensein illam formuiam, iern ac
cap. 7, ei-Sozirnenus lib. v, cap. 12. paulo p».s'-sy- tempons ordme, sccnnslain, cni Hositis Cordulicnsis
noduui Alexandrinain (cuiiper le.aliiin con-enser.it), cpiscopus, jam tum (ui-ait Severus lib. n} ceniena-
ipsum quoque Ecclcsm catholicmconieulienlemiu' rio major.-vi acioriueiiiisatlactus sul>serip~i_r,ii". Nou
Sardiniain suam see.-ssisse-: nc.pnslei nibilominiis tamen tiniyersi eo jconvenerunl, sed tai.nun duod -
Luciferiaiiorinn sehisinaiis fuis-e auctorein. Qn;e-nd cim, qui-synodieaeAiicyran_esuhscrti>. i leguiituf apud
"speeiem cmuiaria s<c eoiicilianda suni : quod ille Epiplianium li.cesi 75'Seaiiaiiaiioruin„ NeqtieJJila-
qirdcin jtixta deereiiiiii ctmcilii Alexandrini; epsco- rius, de Synoiiis .aiiuil habei qu'a.n <quodOrienlales
pos lapsos in honorihiis suis recipiendos esse sense- -episcopiin unum congregati eain" forinulain.damria-
rit; iltiin-iamenc.>nstaret non (icle illos poenituisse, rint : qiiorii.ulefinie dicmni, de rmjversis male in-
"sed sinc.re cl e\ aniino al) Arianis recessisse: qneui "n icfpretaius esl Vigilius.
in finem plus aliquid ab eis exigendiim, quam uudaiii Pag. 58, versu 28. Duodecimsentemiarumdcfiniliones.
fidei Niciunie professioiiem, qua nori semel Ariani . Sumpsit ex llilaii libro de Synodis, jiii Ancyra-
per siniulationeme.lita ortliodoxis imposuerant-: ni- nos iiiLiiIfemaiismosliabet' lantiiin duodecim. Ca>te-
inirum ut diiilius inter laicos retenii, pro dereciionis ruin fefe novemdeeun exstant "iu synoJica Aucyrana
suacgravitate",offensisplebibus-siiiisfacerenl; prins- aptid Epiph.m.oni ciialo loeo.
qiiam catbedris suis restituerentur. In eo porro ne- Pag. 58,-versii30.- Apud Saidicam, omniumvromn-
goiio cum opinione sua molliusagi videret, tum vero ciarum Orientjsepiscopicojigregati.
indigmitum, sese et ab episcoporiim lapsorum, et ab VocemOiieittis restituiriius exautiquis codicibus,
eorum qui faciluis eos rccepissenl, communinne se. Regio,,Treceusi, el Coibeieusi: l qiiematimodiim.et
Ad
-gregasse. exiremuai, hoc dolendun. estquod cum provincias episeoporum pseiidosynodi Sardicensis,
scliismatis l.uciferi meuiinerint gr.ivissimi etnomi- vel potiiis Piiiliiipopolitinte, tjuas ex Ililarii libro de
natissimi scriptores, tamcn ejus-poeniteniiaenusqu.im Synodis dcscrip.ii Yigihus. Adfuisse quidem SarJi-
meminerint: nisi quis eam,'cx Jlie.onytni severo censi conoliojegitiiuo episcopos ex al i- quoque,
alioquin ore prolata illa beati appellalione,"iinplicile praeserlim Occideniis provinciis, fidem f.iciuntin-
designaiam pulet. Pcenileinli cerie illi lempus non scriptiones sniiscrip ionesque trium ^yiiodicarumSar-
deluit, cum synodo Alexandrinae, quas illi. offeudi- diceusium, ad Jiiliuui pa.iam, ad A exandfinos, et
ciilo fuii, octo anriis fnerit- supersie;, nec vita ces- aii.omnes episcopos c.allioheos, qu.e exstant apu.l
scril-hisi anno Va'enliniani . epiiiun, Giiristi -570, ut Jiiiarjiiin in Fr.iKiueiilis, Alhaniisiiimin Apnlogia 2,
llieronymo, Pnxpero", ali sque-.-bse.rvatuincst. -: Theodoretti.iliib. JI II si., cap. 6, Epiphaniiim Sclio-
-Pag.58, vcrsu19.Nicmniconciiitmtcontule nitebatur. C Jasticnuiin JlisU-Tripartila, Jib. iv,c.ip. 24. Ex qui-
Siinilii de Macedonio Ailrana-in. .in Epistola ad bns fortas-e »juiprmii hos Vigilii libros typis odide-
Aniiochen^es. Nani qui siniulauiersese jaciilant de re, Uomam,-JJispaniiis,GaJlias,Sardini.uii, Africam
' confessioneNicmiitefidei,' atque^inlerhn audenl blas- ati.isi.ue Oeculeiuis provincias liiinc in locum incul-
pliemias dicere conira Spinluni saiiclum; nihil aliud carunt. Sed advertisse pnttieraut, non Iucmentio-
prms'ant quaniquod Arianam hmresim verbis.inficien- neni esse Sirdicensis verae synodi, sed con.iliabnli
tur, animo scnsuqueteiineanl. Quare el l.iifinus lib. 113 taiiium Ph lippopolilani, quod Sardicense ah
I, cap. 25. "Macedoniums ex Ariauis prodiisse asse- lnerelicis pr.edicaiuui esi; cnjus exstat syno Jca in
ril. Ita, inquit,-;ie,st//erailla beslin^qumper Anumpri- Fragmeiits iiilar.i,*ii!) cripta ab episcopis haereilcis
moquasi de infetis exluleral caput,\\~J s bito trifor- -75,«t e qua fuleiformulam in suum de SynodisJi-
mis apparuit : ner Ennomianos qnLd.cunt per otnnia bruni transtulit llilariiis. Subit inierim miraii quo
dissimilemFilitim Patrijjitianullo generesimilispos- cousilio ildaritis Pictivensis e.iiscupus, vir apprime
sil esse facltirajaclon : per Arianos, qui dicunl _':- catbolicus, suo de Synodis tractaiui, n in modo linjus
mileinnuiilem posse dici Fili,.m Patri : sed largilate pseiidiisyimdiSardicensis f.inmilam lidei, sed etiain
gratim, non p oprietate naturm ; in quan'um scilicet Ancyrani et Sirniiensis conciliorum (quae a Semi-
pulest CreulonxreaHtra conferri: ver Macedonianos, ariauis celebrata siml) canones siue nota inseruefit.
qui dictmtsimiiemguidemFtliuinperomnia Palri,san- Nisi co spectavit, cum ad suos episcopos Gallicanos
clum veroSpirilumcumPntreel Filio nilnl hnberecom- scriberet, qui forte bini, vel saltem singuli (ut ail) in
muiie.Refertque Augu timi. lihro tle Htcresibus, cap. Orientetn ad synndos ab imperatore Constantino in-
-52, Macedonianos"eadem de causa Seiniariauoruiii r. dicias evoc.iudi essent; ut ciuri tolns fere Oriens ,a
-appellatione fuisse notaios. fiJe catbolica in multas ac varias baeresesdiscissus
Pag. 58. Apud Sirnvnm. defecissei; essent piesingularum Inereseon episcopi,
Nota. sunt fidei tre> formiil.e Sirmie ises ye*.ex' in confutan.lisalieiiis dogmalibusquaiiiin sui- stabi-
Dilario et Athanasio de Syundis At longe a vero lieudis eflicaciores; praemoniti Galliartiiii episcopi
aberrariiiiiSocrates, Sozomenis etNicephorus,ipiieas alios ex aliis refeliere nossent : p ita Sinnieiise.n
oniiiRsin una et eadein Sirmienijiilversus Phoiiuiim formulam blaspheniam, Hosio iiiscriplam, ex Ancy-
rollecia synolo propositas J'usse pr.idideMint. Ele- ranis Sem aiiauoriim decieiis; Plioliuianam haere-
iiim probalum est a Peiavio nosiro, luin in Animad- sini, ex eorumdem Semiariauortim Sirmieiisi conci-
versionibus Epiphauianis ad hicresiin 75 Seuiiaria- lio ; el sic de aliis : neqtieiu Orienialiuin ccetibus
iioruui, lum in Dissert.iiionede Photino ha_relico, lanqiiam omniiim censores (quod perquam odiostim
qu.m Ilationarii leiii|ioium'etliiioni leiiiae siibiecit, f.iret); sed velul co um quaerecte eatenus in Oriente
s <lan e tribus primam formtilain iu e.i .ynodo cbn- conslituta essent. laudaiores, imo et sectaiore» ap-
" fcciam esse, aiino Cnrisli 551 P. C. Sergii et Nigri- parcrent.
niani. Sectindam.sesennio post, nempe anno 557 in Pag. 58. Ltjdta, Europm, Thracia.
. paiicoiiim episebporum convenlu, qtiem iuiproprie Sic lego, sicinterpimg»: non utcodex ltegius', Li-
- PhcebadiiisAgennensis syno lum .ip|iellavit. Teriiam bua; aul ul Corbciensis, Lydia Europm. N.un l.ydia
ilemiuii anno 559, Eu ebio el Ilypitin coss., paucis Asix provinciaesl; I_ibyaporro vel Afric.r.vele.iam
Jiem episcop.s aucloribus, ac pijeseitm Maieo Are- Asic, si de Libya seu Mirmarica seu Peiitapolitana
 521 • lN t)PERA VIGILII TAPSENSIS NOTiE. saa
intellexeris, quae ad Alexandrinum patriarchatum; ett A Epiphanius haeresi 71 ei synodo, et disputationi Sir-
ad _Egyptum Iate sumptam, adebque'ad Asiam spe--. miensi Pholinum, inter et Basilium
ctabat. Scripsi aiiteni, Lydia, Europae, Thracia, etc, , fuissemeniqrai, teste Ammiano, jam Ancyranum inter-
. <juia cnm_ad Asiam Lycba, ei fere quaaprius appel- Christi 353, quo Constantius imp. in Galliis obierat anno
lal__a Vigilio fuerant provinciaa referendae cssent; I Hcec subinde Constuntius audiens (inquit Ammianus agebat:
qusesequuntur, nempeThracia, .Emimontum, Mysiai lib. xiv, paulo post medium) e. qumdam referenle
• *t Pannoniae.-adEuropam pertinebant. , Thalassio doclus, quem obiissejam compererat lege
Pag. 59. Sepfemdefmitionumcapilula. communi, etc, Quare anteannum 553synodum illam'
Sirmiensem actam esse oportuit.
-120 Ex illis verbis quaepraemisit Vigilius, post
Hilanum de Synodis, Hanc exppsuimus fideni, appa- Pag. 59. Diodoroel Theodoro.
ret uon alia bic septem capitula designari quam quae. In DiodorumexAnliochenopresbyteroTarsensem
eumdem Hilarium Pseudosardicensem fidei for- episcopum, et ejus.discipulum Theodorum episcopum
" apud
mulam conctuduul; qiise nos numeris ita distinxi-. -Mopsuestenum 122 0aiis ardebant Euiychiani, se-
- mus: l'Similiter el eosqui dicunt tres esse deos. 2° Vel[ cundum ApoHinarem atq«e Eutychem
.auctores,
Chrislum non -esse Deum. 5° Et ante smcula neque> suos,- Domnus Aniiocheiius, in epistola ad Tbeo-
Chrislum. 4° Neque Filium eum esse Dei. 5° Vel eumt dosium imperatorem : Hos, inquit,' qui' columnce
ipsum esse Patrem, et-Filium, et Spiritum sanctum. veritalis, et propugnatores pielatis fuerunt, et _ad-
' 6° Vel innascibilemFilium. 7° Vti quod neque consi-. versus omnem hmresemclare virlutem exercuerunt,
lio, nequevolunlatePater genuerit Filium; anathema- B Diodorumet Theodorumanathematizareprmsumit(Eu-
.izal sancta.et calltolica Ecclesia. Frustra igitur Baro-. B **tyches); et in hoc Apollinaris similis .anita.i.CIaruere
nius anno 547 a numero 58, et Binius in notis ad[ ambo iriter scriptores eeclesiasticos; multusque est
' concilium Sardicense, Vigiium redarguunl, ex liis; in eorum defensione ac Iaudibus Eactindus Hetmia-
niminim Athanasii "verbis in epistola ad Antiochen- nensis, in Jibris quos ad Jusliuianuui imp. pro tnbus
ses : Tabeltas, quas nonnulli jaclanl quasi in Sardi- capitulis conscripsil. Praesertim vero Diodouiui,
censi synodode fide conscriptas, lie legi quidem semel, Athanasii, Petri Alexandrini, Timothei Alexandrini,
aut proferri sinalis : nihil enim tale -conciliumdefinivit. Basijii Caesariaisis, Joannis Chrysostomi, et Epipba-
Quamins-enimcerli homiiiesnonniilla, quasi qum dees- nii elogiis exornat: cujus libros quamplurimos enu- '
' sent Nicmno concilio, ascribere vellent, idque acriter merans Suidas ex Theodoro Anagnoste, inier alios
oontenderenl; sancta lamen synodus qum Sardis con- meminit Chronici, quo erralum Eusebii Pamphili de
ventl, indigne id luiit, decretoquesancivitne quid ulte- temporibuscorrigit.
rius de fide scribereiur. El sese conlentosesse Nicmna
ut cui nihil et in inte- Pag. 78. Vnus igitur est, etc.
fide-declaraverunl; deesset, qua Citatur bic ipse Cyrilli locus iri epistola 97 (alias
"yra et solida pietas contineretur: neque edendam esse
aliam professionemfidei,ne illa qum Nicmmscripia est, 95) S. Leonis papaead Leonem Augustum, ex iibro
suosnwnerosiion habere videreiiir: iieue illis quibus qui dicitut Golia; tam pertinaci crrore, ut in pleras-
libido. esl, sempjr nova stataere, -occasio hujusmodi que ejus epistolae ediliones propagatus sii. Legen-
dum in libro quidiciturSeAo.ia.NotasunlCyrilli Scho-
suppeditaretur, ut ilerutn atque iterum de fide defi- lia de Incarnalione
niant. Hsec,iiiquam, fortasse valeant ad eam rejicien- Unigenili, quorum ex capite 15
-dam fidei furniuiam, quae admodhm appendicis sub- Q descriptus est hic locus.
-jieitur synodicae Saruicensi ad omnes episcopos, Pag. 79. Quos beatissimus Leo<'in unum t.c. p. d_
apiid .Theodoreium lib. u Hist., cap. 6, et Cassiodo- - congessit.
,rum sivc Epipbanium Scholasticum lib. JV Hist. tri- Habentur hiec satictorum Patriim de.duabus Cliri-
parlitse, cap. 24. Sed non ad rcdargiiendurri Vigi- sti naturis lestimonia in epistola S. Leonis-97 seu
lium, qui Iiilarium sectilus, septeni capitulorum me- 95adLeonem Augustum :etiierumpostejus epistolam
minil,- Nicaenaeibrmulaeadjectorunjjjjon a legilimo 10 vel 12 ad Flavianum, in Actis Grseco-Latiniscon-
Sardicensi concilio, sed aPhilippopmSana pseudosy- cilii Chalcedonensis, parte2,actione2;
-nodo Sardicensem ementita : cujus pseudosynodi omnia, nec eodem ordine. sednonplane •
formulam fidei, ex ejus synodica epistola integram
referl ibidem Hilarius.' ,*' Pag. 79. Cum ergo processisset.
59. Sirmium contra Photinum. Gregorii Nazianzenilocus hic refertur ex versipna
Pag. Apud Rufini : 123 citatur aiitem a S, Leorie epist. 9,7;
- 121 Quinquein synodis damnatum "fuisse Pholi- seu i)5,cx liomilia deEpiphania; cum tamen, habea-
num eradite observavit Peluvius noster in dissefia- tur-in-orationevulgq inscripta iri Christi Natfvitatem.
lione de Photino haeretico. Primum, ex Severo-lib. Nimiruin haec oratio in veteri codice Nicolai Fab/i,
n Historiae,ab haereticis in syriodo (ut videtur), Con- etin altero Divionensi inscribitur de Epiplianiis, sive,
siaiitinopolitana, anno Cbristi 556. Secundo a catho» de Natali Domini : quam in cotlice Divione.-.si exei-
Jicis, in Saidicensi, anno 547, Terlio, iiem a cathe- pit altera, De luminibus, quod est, secundis Epi-
licis,in synodoMediolanensi,atino eodeni547. Quarto, phaniis; qua-est ipsametin vulgatis titulum praife-
etiam a catholicis in Sifroiensi, anno 349: quam sy,TD reus de Epiphania. Efgo naiajem Domini hi vaeres
nodum hacienus vulgo igiiolam Hilarii Fragmenia - Epiptiaoiam dixere, siye neutro genere Epiphinia.
aperuere.Quintodenique_inaltero concilio Sirmiensi, Ceite curnJuIianum CaesaremAnmiianus MareelJinus
"ariho 551P. C. Sergii et Nigriniani, utnotavit Soera- Jibro xxidic.it, solefnllile^in ecclesiam progiessum,-
leslib. u,'cap. 24 ': ct quidem ab haereticisSemiafia- feriarumdie, quem' celebrantes mense Jhnuariq Chri-
nis, praecipuas in eo conventu parles agente Basilio sliani, Epiphania dictitaiit; hoc ipsum everiis-.e,Znha-
Ancyrano. Quare concilium hoc a "Vigilio catholi- ras relert taj. y_vtSliovi ou <OT •
~poenuipac dienatali Sal-
cum appellaii non potuit: nisi forte a regesta, quod vatoris. i Notat porro.iri Jmric Ammiani. locum Vale-
ineoxaiholica adversus Phptinum sahcLioedita sit, isius, post Baronium in .Manyrologip ad"6diemJa-
ac fuerint Semiariani haeretici in eo profligando ea- nuarii i diu credidisseOrieiitales,Ghrissumeademdie VIH
"tholicis ipsis potentiores : etenim in hac synodo se- idus i januariietiiatum,ei tricesinio aetaijsanno bapiiza-
cunda Sirmiensi non tantum convictus Pliotinus, tuuiesse.Quairisententiafuisse
I videturZonaras,rsilioc
jJauinatnsqiie, sed eiiaiir(quod nunqiiain antea) Con- illi fuit Nalads Domini, quod Ammiano mensis Ja-
siantii imp. «dictp, episcopatu dejecttis _est. Bene huarii Epipbania : nisi forte Epiph.inia prima, vnt -
aurem monuit Henricus Valesius in notis ad Ammia- catendas Januarii celebrari. solitaj cum secundi&
-num pag. 7, non reete ultimam illam synodum Sir- cqnfudit; necadvertitmemorari aJi Ammiano Epi-
fliiehsemreferri aBaronio in annum Cbristi357; nam pliania, quaenon Decembri mfense,sed Januario eve-
Thalassus, seu Thalassius, praefeclusprietorio, queta --pirent. , ,
" •
PAXROL.LXU. . ,11
 - AD OPERA VIGILII TAPSENSIS APPENDIX. 524
825

M BIALOGUM COHTRA ARIAWOS.

vacet quod in eadem
Pag. 84. Constantiamgermanaih ejusdem principis. _,dicas nominatus. Ut mendo non illuiri duntaxat annos v
D.e Constantia Ariana, Gbnstantini Magni sorore, Epitome praemittitur, imperasse
Licinii felicta., qua_animam agens Conslantinum Ira- triginta. Dies quidem cefte, et annus obilus Constanlirii let
trem veneribsui erroris infecit.i Rulinus lib. i, Hist.
Theodoretuslib.ij, chronicis.characteribus adnotatus .est.ab aniiquis
cap.ll;Socrates lib. i, cap.19; ,cap. ut es hac jparte nihil dubii supersit.
3 : Sozomenus lib. ii, cap. 26- Eoque respexit Hiero- scriplpribus,
ad Namillum obiisse constat ipsa dominiea Jg'© Pen-
nymus.advefsus Pelagiarios %%_% €tesiphontem, xt calendas Junii, Feliciano.et Titiano coss.,
ante jnediuin, cura alt : Arius, ut orbem deciperei, teeostes,
sororem principis ante decepit. Ubi etloriga inductione Iib. adeeque anno aerae Christiana. 337. Ita Eusebiiis
ominjs mulierum inter- IVde Vila Constantini, cap. 64, Socrates adJineui
probat haereses plerasque Jibri primi, Prosper in Ghronico, Idatius in Faslis,
ventu per Ecclesjam fuisse diffusas. Cbronicon Alexandrinum, et ex his fere alij.,
'
Pag.85, versu^. Aletmndriam. Ad haec, de die qui Constantino Mt impefii nafalis,
Temporum ordinem hicnon servavit Yigilius. Atha- Nam, consentiunt eruditi fuisse octavum kalendas Augusti,
utconstat cx omnibus qui vitam ac res gestas ex Chrpriico Alexandrino, Idatio In Fasfis, et velu-
hasii monimeiitis prodiderunt, imoet ex ipsoAiba- slissimo kalendario, quod edidit Bucherius cum eyclo
nasio, prius Encaenia lempli Hierosplymitani cele- Victorii:Conslantii quam ipsam diem Socrates lib. i, cap.-l,
brala sunt, quam Arius ab imperalore Alesandriam pbitui Chlori assignat: vel eo putare se
judicandus remiueretur. significans fuisse dieni eamdem et patri Constanfio
Ecclesice. f, imperatori vitae supremam, et Constantino fljio imp.e-
Pag. 85. Dedicalionem Hyetosolymildnm ° rii primanj. Hanc porro diem epocha concUii Nicaeni
Martyrium sine adjuncto dicta est ii__cbasiiica «d \n Cpnslantini vicennalia incurrens defigit-in anno
sepuIcrumSaivalorisexsiriicta, vetcerte (utloquitur CUristi 30S, Quare, supra menses 9 et dies 27,-im-
Eus'el)iiis)Marlyrium Servatoris. "Apud Athauasium peravit Constanlinus solidos annos 31: lotidem enim
libro deSynbdis, i*nsyhodica ebncillabuli Hierosoly- numerantur ab vni calendas Augusti atjni 30S ad xi
Mtani, pt,<xpi\)p__v TOOSwTupJoo.Hanc ecclesiarii Eu- calendas Junii anni 337.
taslhii ConstantinopoJiiani presbyteri industria in _ Celebratum esse Nicaenum concilium Paulino et
Hierosolymis constructem fuisse adnotaviiin Chroni- Juliano coss. (hoc est anno Chrini 328) per assjivos
co Hieronymus: fle cujus operosa exstructione ac
in cceiu e -menses,' conslans est doctiorum assertios Ita Socrates
solemni dedicatione, magno praesulum qui lib. i, cap, 9 , Chronieon Alexandrinum, ijonpilium
Tyria pseudosynodo eo confluxeraut, magnifi.ce pra. Cfaalcedonense aetione seeunda; ileinque- .aniiqtiae
c__terisEusebius lib. m de Vita Constantini, a cap. inscriptiones icaiijjhum tum Griscffi, tum Latinae: ex
24 ad 40, etlib. rv, cap. 45, etlaliquot se<jueni_ibus: quibus Baronius anno 31l>. Binius in nolis-ad.eonBi-
addens, eap. 47, concilium lioc Hierosolymitanum lium Nicaenum,Petavius lib. xi de Doctrina temporuro,
annoimperii Consiantinitrieesimo celebratum fuisse', cap. 41, et-Jn Rationario. Teuuit autem syuodus
uti Nicaenum anno ejusdem vicesiirio. Meminit quo- Nicaena^axm Jcalendas-Juliasad vm kalendas Septem-
que Eusebius sedis hujus et aliarum quas in Christi bres, bis ipsis auctoribus. Jam Eusebius qui synodo
nonorem Constantinus erexit, in oratione de laudibus - interfuit, vicesimo Constantlni annb (h etrao-KEJnwtSt
ejusdem Constantini, dicta in ejus tricennalibus. TVJ.pKct).etK.) eam faabitam refert lib".iv devita
, Pag. 85. In suburbano quodamcui Nicomed}a [J Corist., cap. 47. At lib. ui, cap. 21', Gonsiantinoffi.
nomenest. ait, et suis largitionibus, etiitteris ad absentes datis
Rufinum quem in hac praefationefere sequilur, male eohoneslasse «jv <iopTi.vt~s Etxio-K.ToO, ^aaAtio^.
hoe, 125 loco expressit VJgilius. Nam mortuum Quam vicennatium festiyitatem ne quis agi solitam
Constantinum aitRufinus lib.i, cap. 11, injuburbana putet primo die anni' regni 20, attendat ad id quod
villa Nicomedim: quam villam in Ghronico Hierony- prselmiserat Eusebius libri ejusdem. terlii-~cap. li,
mus Acyroriem appellal. SIc aulem Rufini verba ac- temporc Goncilii Nicaeni Conslaniino coiripletumesse
cepit Vigiiius, quasi dixisset, suburbano ipsi nomen annum inipirii vicesimum.-Meminerit et. originis ha-
fuisse Nicomediam. rqm ^^'le^tiyitalum, de^qua sic Dlo lib. xm in
Pag. 85. Trigesimoprinlo imperii sili anno. X.a_sareOctavianfi : Ei cum primiimdecenmuni exivis-
Ita etiam Rufinus lib. i, cap. 11: quam Joquehdi Set; uliud quhiquennium: atque eo circumacto,rarswm
formam n« nfaclle quis explicet nisi de'trigesimo primo uliud quinquennium : post, decerihiuni: de eo fxnito,
imperii anno labente.. At Paulus Grrisius lib. vit; iiap. 'aliud iterunvdecennium-,aique aliud ad quinquiesipsi
26:Con'_iai.rtnMs,inquit,tricesimusquartusvbAugusto, estJdecrelum. Itaut conlinualis decenniis, per totam
gubernaciila imperii jj Constantio'Palre suscepil, quce iiitam imperaverit. Quam bb'causam poslerioresqudque
uno el trigintd annis feiicitef tenMt. Sic el Secrales imperaiores, etsi non ad cerium tempus sed ad oninem
lib. i, cap. ultimo, et Sozoih.hus ad finefn librise- vitam iii imperium deferaiur, iamen singutis"deceuniis
cundi, €onstantihtim regiiasse dicunt irntios trigiiita fesluin pro ejus renovatione agunt: qmia hodie qitoque
et unum. EusebiusiriChronico: Romanorum, inquit, fil. Vides orta' decennalia (quorum frequens mehtio
34 ric/navUiJonstdnlikus aroiosfeO, menses10. Toti- ft iflHistoria iugusta, et iriGaesariiriinunimis) abAu-
*
dem' ahriis a'c merisibus ejus imperiiini' deOnit Pfo- gusti seu vera, seu affectala modesCia. qui singulis
sper in Chronico. PorroEiusebius lib. iv deVita Con- decenniisexactis, de abdicarido ef reipublicae resti-
Stantini, cap; 85 . Dup'sigitur,~ ait, el Iriginla-dnnos tuehdo irnperio agitaret potius quam co^Iiafel. Es
(ex-trapaucos menjes et dies) cum iniperio fuit. Sic et quo- notandum est a'nhi rcgnideeiriaiet^ecenrialltirii
VictdfSchotti.libro de C_3saribus, eum excessi_se" festtvilatum discrtfrien :' erat enim anriifs impefli
memorat, Achyfona, rure proximo Nicomediae,aiino" decinius, posl noriuhi cbniplelum proximus; erant
imperii iricesimo, secuhdoque.i Quibus conseh'tien_''• porrosdecennaJia, festivltates a^i s6lil__post fxple-
TheophaheSmorluurriAmtdnnoimperii 3^,-iv'e, ut sub- ttirii d<_'cenniurii,.adeoqueprima die' arini undeciriil,
dit", CBtntmperassef «n«is 51 et mensibus decem. qua. et in diem imperii riatalem mcurrebat. Agebafrir
\Ticlor quoque in Epitome, sive idem cum priore, sive ea solemnitas eodeni fere rilit quo primaipsalmpe-
al>eo dlversus, Cqnstantino tribuitannos regni 10, ratoris erea.io, et orationibus panegyrlcis", epulis,
12 et riirius 10, tjui stfnt omiies 32. Irrisor, inquit, ludis., certaminibus , muneribus», acclamationibus,
potiusqudm blandus :' unde proverbiovulgari; trachala caeteraque^pompaUlustrabatur. Primus Consiantinus
decetn annis prmstantissimus, duodecim sequehlibus (leste Eusebio lib. i de ejus Vita, cap. 41, lib. m,
lalro, decemnovissimispupillus \obprofusiones immo- cap. 14, et lib. IV, cap. 46) quidquid etlinicam su-
 525 IN OPERA VIGILII TAPSENSIS NO"T_E. ?>26
perslilionem redoleretex iis festis sustulit, ct,Mcen- Chri- .A. supponrt viclum Maxentiumco hiemis tempore quod
stiano pjarie rftu decenrialia sua, vieennalia, calendas Januarias antecedit. Nam si Januario aut
nalia exegit. Nuric ad reiri"propJus. Exeunte anno Februario iniisset. ac deindepostsolidum sexennium
Constantiriivicesimoco.ptum est coricjlium Nicaenuni bccubuisset Maxentius, isto calctilo irianni 305 aesta-
ex ante diem jtin caleridas Julii. Ad oclavum deiiide temChloriobitusrejiceretur. Atnonstatimab inferitu
caf. Augiisti (qui dies ejus imperii natalis) celebfaJa Maxentii, caputejusin AlficamaGonstantinomissum
Vieenrialiatum regio epulq quo omnes ad unum tre- est : nam Romam.ingressus Constantinus corpus
centos et octbdecim episcopos excepit, tiim alia.ejus Maxentii quaerijussit ab' urinatoribits inter ingentes"
fn prsBsehtesatque absentes munifieentia.Exinde ad gitos Tiberis vblvebat cadaverum aeefvos : deinde1
solidum ftiensem anm regnf 21 synodus,perduravit. inslructb.iriumpho, caput_ejusa corpore resectum,
Si igituf incidefe p6ri_tan.inivicennalia in vm calen- tota Urbe.in conto circumferri voluit: Jncertumque
dasAuguslianni 52§, coricludamusnecesseestiucur- est quanto.post tempore Romae retentum' fuerit,
risse ejus tricerinalia in annuiri 335, decennalia ,in priusquam in Africam deveheretur. Imo illa Nazarii
-annum 3_5;- tpoffo haric ipsam diem a'nni,305ejus vefba, nondum salis tempestivomari, referre pronius
fmpefib fuisse natalem. Ad summam, imperasse illam est ad Februarium, appetehle vere, cujps iriitio aperiri
(utdiiimus) igg annos iritegrbs 31, menses 9, solet marfi ad. excipiendas naves ,' secundnm illueL
dies>7.,. . . j-:__ ....., •->• ." . ... Lyrici .Romani : Solvilui acris hiems grala vice veris
JJis igitur positis, Consiantmo.diemjmpern nata- et, favimj: tralmnlque siccas machinmearinds. Diem
Iem fuisse vin.cal. Augusti, anmChristi 305,-quaestio quidemprofligatiMaxentii notatPanvinius in Fastisvn
supef est an id regniaexordiurri a Chlqri patris (}bi.u i.
"
calendas O.ctobris;nullo aritiquitatis tesfimonio, Egc-
ducendum sit, an CaBsajis;unqsaltem anno ante illam repetendam opinbr ex vetuslissimo calecdario
patris obitum ei collata dignitate : quae difficultas Romano, quod edidit Buchefius noster cum Victoril
quantum Petpvii nostri magnum ingenium exercue- ^30 canone paschali;- soriptumque est -tempore
.rit, iitelliget.cuicurique libros ejusde Doctrina tem- Constanlini onstantii imperatoris, C&nstantini Magni filii. Ibi
pbfumcuui ejusrfeftiRationarib super ea re conferre M. ortus in hanc lueem , notatur ni cal:
•libuerif.- , ... _ - , . ... ilartii, natalis imperii vm cdt. Augusli: et aliis diebus
, Evenis;sequidem Constantii ..Chlpri obitum anno qtiaedam.ejus yictoriae : ac demum v eal. Novembris
£hr.sii',5tjj> suade/Jmpriniis .Vietor Schotti, qui an- EVICTIO TVRANNI. Nec pluribus designari necesse friit
ifuuni impertum ei fuisse scribit- cum enim anno 504 de.Maxentio j^eportatairi-victoriam,., quem' tyranni
Dipeletlanuiri et Maximianum purpui;an\ deposuisse, ab.sque adjuncto appellatione .aetas illa cxpressiti
hoe est, abdicagse imperiiim ipsiscalendis Aprilibus, Arcus triuriaphalis victori positus (apud!Baronium.
Idatius,'Prosper, aliique prodiderint, certe qui tum 312, LX)hanc epigraphen pra_se tulit':
eis successit ChIoruss si unum duntaxat annum Au- IMP. C/ES. FL. CONSTANTINO;- MAXIMO.
gustus fuii, ultra sequehtem.annum 305 vila.m atque P. F. AVGVSTO.S. P. Q'. R.' .
imipenum non protulerit. Suadent idipsum, Eusebius QVOD.INSTINCTV.DTVINITATIS.MENTIS.
et Prosper in Chroiicis, qui Conslaritini Magni post. MAGNITVDINE.CVM. EXERCITV. SVO.
patretn fegnantis iuitia ad quartum-persecutionisan- TAM. DE. TVRANNO.QVAM. DE. OMNI.EfVS.
num feferunt;. qua^ciim cceperit circa Pascha anni FACTJONE.VNO. TEMPORE. IVSTIS.
a
3.02, ieeessarib quaftus ejus.annus Pascliale anni hC REMPVBLICAM.VLTVS. EST. ARMIS.
405 eiordium ducet, quo labeble Chlorus e vivis ARCVM.TRIVMPHIS.INSJGNEM.DICAVIT.
excesserit. Faye.teX5citatu.Socrates,, eamdem ipsam Eodem
diem viii kalendas Augusti, obitui Chlori assJgnans, tirius ipse spectatinscriptiq, c[uam statuffi/uaeConstan-
Coiistan.ino apposuit, LaBafumin siirrifnbhastili pfae-
qiiam constat fiiisse ejus filib imperii
natalem. ., ,. _^_5. . , . .. _ •-.. ferenti, ut refert Eusebius Mb.i de.ejus Vita, cap. 33:"
Verum his bbstant Fastl consulares, qui Constan- HOG.SALVTARI.SIGNO,VERO FORTITVDINIS
tium Chlorum adhiic supefstitem cum, Galerio Maxi- JNDICIO, .CIVITATEMVESTRAM TIRANNIDIS
miano"sektum cpnsules noiant sequenli anno 306 : IVtiOLIBERAVJ, ETS,P.Q.R.1NLIBERTATEM
quo ipso cpnsulatu.liaec Prosper jn Chrb.nicp. Con- VltfDJCANS,PRISflN/.. AMPLITVDINIKT
staniiusll) imperii sui aiinp diem obiit in Britannia _ SP-LENDORIliESTITVI.
Eboraci:'posiquem filius ejus Cpnstanlinus, ex concu- Passim quoque apud EuSebiuni Hist.-lib: ix', cap, 8,
bina Helena procreqtus,regnuni hivadit ; cujus regni , lib. Yin, cap; 26,- et de Vita Corist; lib.i, cap."29,-
inilio qugrlus jam persecutionisnonm annus agebatur; • 30,-31, 32, Nazarium in panegyrico Conslantini, et
Consiariiinus36 regngvil annis 30,, mensibus_decem,- Socratem lib. .i,'cap. l,'Ma'xentiu_',%raBmnomin,e
Chfbnlcon Alexandriniim iisdem coss.,: Constantius venit. Nec imraerito : tattf atrox"eninfac tatfl barbara
Cdnsldntini Magrii tmperatoris,pater , cumannqs 12 fuit ejusinRomanos critdelifas at(jue:inimanilas, sive
iriipefassei,vita cessit. Idatius in Faslis : His corisuli- serialoruhi aliorumque de popiilb'cs-despromiscuas
bus dierri funclus Conslgntius: et postea levatus est speeles,ssiyematronaruntvibjationeriij-sivepuerdrum-
Coristpnlmsvni cal. Augusli. .... ac praegnantiumfeminafumad exta.magicis"arlibus'
1129. Idipsum^confirmatur ex ainnis..tyrannidis;0 scrutanda evisceratioriem;:sive militibus rio"nlaxatas
Jlilaxeniii.:mdehini-mox" ut audivit Constantinum modo-haibenas, sed etiam a:dortinelibidinis ac lieqbi—
Chlprbpalrjsucc.essisse^ejusqueRomairi allatas esse <tiaegcnus additos' stimulos,; ut cujus exitus J31'
imagines",favenlibusjpraetofianis militibus imperium infe"lix"inprisco illo'Roinanorum caleridario pfaeter-
ct ipse arnpuil; qiiod foto sexennib, fuisse ab _eo mitli non deburt,- is' nbh aliis melius quam lyramii
adminisiratum, passim referunt Gonsiantino dicti evictionis'vccibus poluerit declarafi'. Ex" his inler.im
gaii'egyrici;.sic ut sexli arini ppstremo die interierit, habemus,' Maxentium a'pfa_tofianis"militibus i\om__
ne septenariumifluriinunierupisdcrumetreligiosum.(ait levatum impeiatore'm iv <_ali_nd_.s Noyiembfis, tfibus'-
ince*ftus""inpanegfricoyijef inchoandp^violaret.Anni circiter iiensibus a JGbnstaiitiriiexcrdib pdst palrefri
tempii|:quo.,Jilax"ejitTi,caputin Ifricam depor.tatum" reghanti's','anno Christi' 306 :' periisse ad pbhtem'
e"st,indicatNazarius iiifiernum, nondum.satistempe- Muivium v calendas' NDvembris,pridte riatalis sui',-
sliyojAdri. Porfb, illud.certiim est .ex Jdatii Eastis,;- aiino 312,-sex ^hnis in tyrarinide expletis. ahrio (ttf -
Constantiriq u efLjciniou (jbss.quol est MaxentioIV ait.Sbcrateslib; i, c'ap. 1) Constahtini impefarilis, '
solo, i7ictum',etaquis.praefocatum'MaxentiiimJRomse nempe post patris obitum rerum pbtiti septimo. -
ad Pbntem;MulviumTijjerfimposiluin;.Hicerat annus -Hic' porro objicies:si tunfpririium Ievalus est
Christi312; de qup senarium si abstuleris , reliquus Constantinus.post'excessumCohSlanlii patfis,-anno
erit ahnus' 306 Cqnstantii obitii et,Constantini,post 306 vita"functi; non expleverilinimperio aniios 31,
euui iriiperaniis slgriatus exordiis".Haecfere Pelavius sed.lantuin 30, quot ei tribuuntVictor in Epitoma
itt Ratiohario temporum; cujus' tamen argtimentatio. ei.Eusgbius ac Prosper.in sois Ghronicis : nec ejus
 527 AD OPERA VIGILII TAPSENSIS APPENDIX. 528
"Vicennalia (quod supra dicebamus) in concilii NicaeniA. !_.sebius cap. 15) decessit evita. Prioris adventus me-
itempusjncurrerint. miii'1 anonymus in traciaiu de Consiantio Cliloro,
Ut nodum hunc solvas, et hos auetores inter se, ac ejusque posieris, quem ex ms. Sirmondi nostrico-
sibi ipsis concilies, distinguenda sunt imperii Con- dice edidit Valesins cum suis in Ammianum nolis.
stantini tria quasi exordia. Nolis*imumest, a morte Igilur , inquit, Galerius Maximianns Armentarius
patris, quod adnotarunt omnes : Eusebius lib. i de Consiantinum patri repo^centi niisit: qui ul Severum
Vitaejus, cap. 16;auctores panegyricorum, Zosimus per Ilaliam transiens viiarei, siimma fe^iinatione,
lib. n, Auielms Victor et alii : caditque (ut vidimus) veredis post se iruncatis Alpes nansgressus, ad
cum morte Chlori in annum 300. Alterum, et ordine pairem Constantiumvenil apud Bononiam, quam G-alli
posiremum, Constantini modestia invexii. Anonynuis prius'Gesotiacum vocabant. Expressius eliani Enme-
auciorjianegyrici Maximianoet Constahlino Augustis nius in Cnnsianliiii pauegyrico : Jam lunc enm, .-iit,
dicti : Tanta, inquit, lua maturitas fuit, ut cum libi xcelestibus suffrugiis ad salulem reipublicmvocabaris,
paler imperium reliquisset, Ctesarislamen appellatione cum ad lempus ipsum quo paler in Brilanniam nans-
contentus, exspectare malueris\ul idem le qui illum, frelabat, classi jnm vela facienli repentinus tuus ad-
declarurel Augub.tum.Siquidem ipsum imperiam hoc venms illuxit; ut non advectuscursu publico, sed divino
fore pulchrius judicabas, si id non hmreditarium ex quodam aih>olassecurriculo videretis. Hoc igitur primo
successione cepisses, sed virlulibus luis debitum, a Constaniini ad patrem Auguslum, et Atigustorum
summo.imperaloremeruisses.Neque enim dubium quin primum in Britanniam adveniu, videretur creatus ab
tibi mature sacrum islud fastigium divinmpoleslatis iilo Caesar, vm cal. Augu^ti, anno Christi 395 : ut
astrueret, qui te jam olimsibi generum, etiam antequam B __vere dixerit Eumenius, a Britannia omnlum prima
petere posses , spunte delegerat : Prohai deinde veius visumConstaminumCaesarem. Quo posilo dicendum
istud Maximiani consif um, ex imagine Aquileiensis esset remissum fuisse a palre Consiaiiiiniim eBiitan-
palatii, ad ipsum convivii aspectum posila, uhi puella nia ad Galerium Maximiauum: cnjus deinde ins dias
jam divinodecore venerabihs, sed adhuc itnpar oneri declinans, auno sequenti ad pairem reversus, ei mo-
suo, sustinel atque 132 offert libi (nempe ConMan- rienli astiterit. Yerum re diligeutius perpcnsa , cum
tino) eliam tum puerogaleam auro gemmisqueradian- ex Eusebio in Vita Constaniini, aiiisqiiescriptoribus .
tem, et pennis pulclirmulitis eminentetn;ut te, quod vix unus tanium inemoretur Conslantini ad patrem iran-
ulla possunt habitus ornamenla prmstare, sponsale Situs a Diocletiam ei Herculii ahdicatione, non mihi
munus faciat pulcltriorem. Ex hoc ipso panegyrico visus est ex Eumenio geminandus : cujiis_verha, si
liabeiur, siinul factum esse Constaulinum, ex Caesare propius inspicianitir, lioc ipsum prae se fertint quod
Augustum Maximianijnssu, ei ducta in malrimonium Eiisebius ei alii; I3<4 nimirumcursim advolasseCon-
Fausta Maximiani generum : quod .ego ad vm ca- staiitiniim Boiioiiiam,,ul pairem videret^ sed classe
lendas Auj>ustasanni 307 haud iiianihus conjecuiris jam velalaeiente, et Cliloro in ea transfreianle, ipsum
refero. Nemo (quod sciani) hisioricus, nemo chrono- paulopnsl.patrisvesligia prosecuium.ei tandem Ebo-
logus, Corisianiini iraperium ad hoc usque ult.mum raci aniinainageiiii occurrisse. Nelcaliud ex anonymo
exordii genns rnoraius est : pra>sertim cum nullius ciiato colligi potesi. Quafe, opiiiamur Coustaiiilnum
momenli videri posset hasc Augusii renuntiatio ab a Galerio Maxim.ano crealum CaBsarem, vm cal.
hbmine jam anie triennium al.dicato : constareique Augu<-ti,annn Ghnsii 305, cum in ejus aulatan |uam
lioc ei deferendo hbnore, non alio speciasse Con- r, „ a patre datus obses versaretnr. Nee alio sensu dici
sianlinum , quam ut Fausta. ejus hliae nuptias pro- ab Eumenio primum in Britannia C*sarem'visum-,
mereretur. Quare, superest ut vel ex patris obilu quam quod ibi in patris regnum succedeus, rerum
ejus initia repelamus, vel ex ei coliafa anno 405 potiri coeperit. Csesaruinenim duogenera fuereapud
Caesaris dignitate. Romanos; quidam eo tanfum quod essenl (ut aitSpar-
Eusebius lib. I deVita Conslamini, cap. 13, illum lianus in _Elio Vero) designaliAuguslmmajestalishm-
ait quotidie versatum fuissein medio illorum qui eranl red.es: alii quod ctiam imperii consorles, et creditis
cum paire consortesimperii : cumque ex epliebis in sibi provinciis summojure praeessent. Iu prioremCae-
juvenile robur evasisset, Tip.«jTJJ?xpi>roisna.p «u- sarum classem adlectus est Constaiitinus, yui cal.
To.ffijijiovTo,primo apud ilios honore est affeptus. In Augusli, anuo 505; inposieriorem', sequenti anrio,
qua wtate el honorenos euni vidimus, cum Palmstino' Eboraei in Britamiia, secnndum obitum Constanlii
rum regionem una cum imperatore qui cmterosanleibat patris. Superestergo, ut exhis(qiia_diximus) duolius
mlate , peragerel. Victor jn Epiiome : Conslanlius iniliis, Constantini.imperium-deducamiis. Si a Caesa-
Constantini pater, aique Armentarius Cmsares,Augusli ris digniiate accepta, regnarit annos31 menses9dies
appellantur : creatis Cmsaribus, Severo per Ilaliam, 27; si a pnlris obilu. imperarit uno anno minus. A
MaximinoGalerii sororis filioper Orientem.Eodemque priore calculo decennaii;) et viceimalia decurrunt,
tempore ConslanlinusCmsarefftcitur.Tempus designat eumque secuiusest Eusehius in ejus Vua : posteriore
Chronicon AlexandrinunK num enim resiniConstan- calculo usus est Prosper, Beda de sexaetalibus, et
lini primam diem as.eruisset VIIIcalendas Angusti, alii post Eusebium in Ghronico, in quo Augu<-torum
Conslautio el MaximianoJovio v consulibus, hoc est tanlum, non eliam Caesnrumannos extnndit. Consian-
anno 505; mox anno sequenie 506, iisdem Conslan- D ] tiniNou.,C_ESARis,einondnmAngu>-tiquiexslantnum-
tio et Maximiariovi consulibus, Constantii obitum as- mi,'ad biennium illud refeiendi sunt, qunda primum
cribit, cumprius lihuni Consiantimim imperii el di- ei dclaia Caesarisappellatione, ad ejus cum Fausla"
gnitafe Augustae scripsis.et haeredem. Suspicabar nuplias, et Augusti ab Herculio ei collatam digni-
alias Con^taiitium a patre Chloro Caesarem in Bri- tatem iniercncuirit.
tannia creatitm; ut eo respexeril Euuienius in paue- Nec yero inirum vidc i debet, ab accepta Cacsaris
gyrico sic exclamans : O fonunata, el nunc omnibus et nondum Augustidigniiate, Constantiiii quinqueri-
beatior lerris Britannta, qum Conslanlinnm133 C(E" nalia et decenualia derurrere. Quamvis enim anti-
saremp.hiiawtiis-i.Duos etenim Constaniini auvenlusi quiores, qui ab Augusto fere nsque ad Diocletianum
ad patrein jam Augu&lum,alqne (ut asseril Eusebiusi imperio potiti sunl, ea duxisse reperianiur ;ib ipsa
lib. i de Vita Constiinlini, cap. 12) ex quatuor tumi die qua Augusti renumiati smit: tameu exinde illa
Augustis priinum, deprehendere nuhi videbar apudI edere soliti sunt etiam Csesares: solemniter adeo ui,
anliquos hcriptores: prinium ad Bononiam, seu Ges- cuni ex Caesaribus Augusti appellati esseut, non ex
soriacum, Portum Gallorum, unde cum patrein Bri- die \ugusiae 135 dignitatis assumptae, sed ex die
taniham trajecerit : alterum Eboraci, cum patri :mi- acceptaeCaesarum pnrpurae festa illa auspicarentiir :
mamagenli iinprovisusadfuii; ethicecubili exsdiens,, ut apparet ex numinis Consiaiuii Clilori, Galerii
in dilectissimi filii amplexus ruit: nioxque illi tran- Maximiani, Crispi quoque et Constantini, Constan-
scripto imperio, rehusque aliis dispositis, in medioi tii.et Constantis, MagniConstantini filiorum: necnon
filiorum ac filiarum suarum quasi choro (ut ait Eu- et Juliani, de quo refert Ainmianus lib. xxi quin-
 "* ---%<
JS29 IN OPERA VIGILII TAPSENSIS NOT_E. 530
quennalia Viennaeab eo edita jam Augusfo, et novo A censeo; primum auctoritate velerum et bonse coiae
Auguslo, quippe anno eodem (Christi 360) a non codicum, qui sic repraesentant: deinde propterAr-
muliis diebus, Luleliai Parisiorum levaio; cum ante rioin priscis Romanis notissimam gentem, e qua M.
annos quinque Caesar erealus, purpuram induisset, Anmus*EcnNDUS in anliquo numismaleargenteo npud
vni idus Nnvemhrisanni 355, Arbelione et Lolliano Fulvium Ursinum, ejusque illustratorem ac.Iocuple-
coss., ex Idatinin Fastis, Socrate lib. n, cap. 27, et taiorem Carolum Patinum, qui et Q. Arrii, et L. Ar-
Ammianblib. xv: rii nummos profert, hacienus vulgo incompenos.
Socrati non assentimur quoad diem obitus. Con- Arrium haeresiartham Conslantino Magno supersti-
stantini, quam fuisse ait vm cal. Augusti : liaecenim tem et Consiantio ejus filioacceptissimum fuisseas-
Constaiiiino fuii dips naialis imperii abindepta anno serit Vigilius,post Rufinum lib. t Hist., cap. 11, et
505 Caesarisdignitatp deducli: qnae dies quamvis ad Paulum Orosium, cujus haecsunt verba lib. vn, cap.
quijiauennia ac decenn a esset solemnior, singulis 29, ad annum U. C. 1092: Fit igiiur Arrio novi erro-
tainen annis festa habebatur. Licet enim paterna ris.auctori, cmterisqtiediscipulisipsius,ad familiarita-
purpura contectus fuerit Consiantiniis adhuc patri tem Constantii imperaloris promplusaditus , el facilis
leceus ev-tiucio illaciymans; et in ea purpura pa- via. Imo idinsum tradidere, quotqiiol anliqui res ge-
lernae apotheosis solemni pompae pnefuerit; exsul- sias S. Aihanasii ex professoconscripserunt; Pliolius
tante etarrlaixante populo (ui cum Eusebio narrant ex auonymo vetustiore, Metaplirastes et alius ineer-
auetores panegyriconmf)quod sic patrem in se quasi tus auctor ejus viiae quaeest edita cuin ipsius operi-
redivivum exhiberel; dilatam lamen >usceptaepateriil bus. Cum larhen Socrates lib. l, cap. 25, Theodoretus,
regni aduiinisiraiionis fesiivilaiem in VIIIcalendas g lib.-1, cap. 14, Sozomenus lib. u, rap. 28 et sequen-
Augnsti. adepiae.Carsareaedignitalis anniversariam tibus, Marcellinus et Faustinus presbyteri in libello
(ciimaliqnot anlediebus ohiisset Constaniius) indicat precum ad imperatores daio, circa annnm Christi
Idatius.ad vi Chlori ipsins et Galerii Maximianicon- 585, medio lempore inler Arcadii initia , el obitum
Sulatum,cuin ail : Hic consulibusdiem funcius Con- ValeiitinianiJunioiis : imo el ipse Atlianasius oratio-
stanlius: el ppsteaievatusest Constanliusvm cal. Au- ne 1 contra Ariianos, et in Epistola ad Serapiohem
gusti: sic'diem levaii Consiantinia die paterni obitus de morte Arrii, diserte-affirment interiisse Arrium,
sejuiigeiis:ajoqui-diclurus, Constantinnm diem fun- superstite felicismemoriaeConstantino : qui et ei di-
ciom vmcal. Augusti, et eadem die levatum Constan- vinam vindietam comminatuserat, si fidem Nicicnam
tinuni ejus filium. ' ficte profileretur: et eo sublalo, fifdemconcilii Nicmni
Quarlus annus-persecutionis, ad initia Constawini (ait Socrates) auctoritale et nulu divinorevera confir-
post pa-rem imperantis ab Eusebiq ei Prospero ad- matam asseruit : el propterea illo exitu Arrii magno-
notatus, de exacto non de laberiie arcipiendus est. pere Imtatus est. Hos tam graves scriptores,' qui
Annimmporro iinperiumquod ViciorChloro atiribuit, conlraria loculi videnmr, conciliaii posse censeo, si
non ali imperatofibus ad,calendas Apriles anni 30.4 quis Hiladum, 138 Epiphanium, Sulpicium Seve-
abdiraiis derivandum est, sed ab imperii 136 mv'" riim, aliosqne in rem hanc infra a nobis prodiiceudos
sioue inter-Chlorum et Gnlerium depacta; neinpeex seculus, duos Arrios agnoscat, uti cognomines , ita
qno Afriram crim Jialia Chlorus in Galerium rejecit, tempori- ejnsdem, ejusdemque erroris : quorum al-
solaGallia cum-Hispania et Brilannia cori.eiiius, ut ter, idemque nefariaepectaesu;e primus artifex, vivo
tesiatur Eutropius libro x. Vix enim de"hac imperii adhuc Constanlino effusisvisceribus infelicem ani.
partiiione convenlnm esse potuit inter novos Augus- C mam elflaru; alter Constantino superstes, in mulla
tos anle annum 505: Fortasse etiam annuum fuit apud Constanlium gratia fuerit.
Clilori imperiutri, quod a Dmcleiiano et Maximiano
Ht-rculio purpuram exutis, Jtalia et Africa per unum - Pag. 85. Arimini, vel Seleucim.
duniaxat annum adrainistraiis, In t_alerii commoduni Duo haec concilia, alterum Occidentalium episco-
deinde.cesserit; porjim, Orientalium alterum, in gratiam Arianorum
indicta esse uno eodemqne anno Christi
Pag..5, ver_ul5. Sicuta Constanlinofuerardelegatum. a Constantio
De testamerilo Constanlini Magni.aliter Photius in 359, Eusebio et Hypatio consulibus, assent Socrates
Viia Alhanasii: Reliquil aiitem, inquil, teslamenium lib. n, cap. 29, 30,51 et 32'. Et de illis videndi etiam
cuida n presbyteroArianb, prmcipiensillud Cvnslanlino Theodoreius lib. n, a cap. 18; Sozomenus lib. iv, a
cbgnomini (T<3o^Kv.ftw)reddi. Hoc enim testamento, cap.15, praesertim vero Alhanasius, librodesynodis.
pro Occidenle,palernum Orientis imperiumei transcri- Pag. 86. ConstantinusConslanlius.
bebalur. Sed fraiidulentus ille. mullis inierroganlibus Ita codices plerique omnes. Inuno Jurensi, Con-
an imperalor iestanientumfecissei,frictumessenegavil; staniius Constantinus; ut vix-dubiiim quin Con-
habensdoli mali adjulores eunucltos.Paulo post venit stantio Vigilius in hac ficlitia epistola,sit, Constantini
ad eumConslanlius:cui presbyteroccultepatris testa- patris aut praenomen , aut cognomen appiixeiit.
mentum exhibet; vnam gratiam hanc pobtulans, ul .Ulrumvis, cerle praeter morem : nam neque in nuin-
cum Ario sentirel. Il.ee Photius ex libro inscripto : mis aniiquis,-neque 3nedictis, aliisve insci iptionibus,
Yita el cirtamen sancli Patris nostri episcopi Alexan- aliter lnc imperalor appellatus est, quam Flavius
drim magni Alhanasit, quibus consentiunt Simeon D Julius Conslantius. '
Metaphr.isies, et a'ius auctor Graecus aiionymus in
Viia S. Alhanasii vulga'a_ ' Athanasium ejusdemerroris
Pag. 86.
Pag. 8b. Idem Evangeluspresbyler. episbopum.
Baronius anno 557, ix, ai( neminem unquafn Ita codiees -Jurensis, Remensis et Thuanus, cum
scriptis prodklisse, quod essH nomen illi presbylero alioquin in nonnullis exemplarlbiis diaconas legainr
Ariano, qui primoapud Consianliam Licinii, deinde pro episcopo. Sed absurdum nimis esset, anno se-
apud Consta linum Magnum, acdemum apud filium cundo constat Constantii Alhanasium diaconum inducere,
ejus Constantium, tantum gratia valuerlt : et non quem decem minimum annis ante'139 Con-
levi coiijecturasu*picatur, eum fuisse Acacium Lus- slantini M. obitum Alexandro iu cpiscopaiu Alexan-
cum, qui post Eus>bium Pamphih episcopus fuit Cae- drino successisse.
sariensis. Cerle Evangelum appellal Vigihus in co- Pag. 108. lndagare.
dice Thiiano; dubium relinqiiens an proprie sic Post hanc vocem vulgaia editio sex fere columnas
fuerit nuncupatus; 137 an vero appellative, quod interserit, quaedesunt in codicibus Jurensi, Thuano
Constanlio bnni nuiiiii bajulus fuerit; tradilo patris et Arvernensi: in quibus postiiidajjfare,statim sequi-
testamento, Orienlis eum imperio praeficiens. tur: Athanasius dixit: Quoniam excellenliamtuam,
Pag. 85, vemi 20. Arrius est in Ecclesiam revocatus. eie. Quare et nos ex fide horum codicnm . has ipsas
Quidquid sit de etymo apud Graeeos,ego Latinas . coiumnas hic praetermissas, in ampliorem { quam
•vocesArrius, et Arrianus ciim gemino rr scribendas alteri subjecimus)et tribus libris constanteni dispu»
531 - AD OPERA "VIGILIITAPSENSISAPPENDIX. §32
lationis liujus editionem rejecinuisj qua mon Ariani, A.virtute falletur, ac si diceret qmntus eugnfut est, ab-
lanium, sed eliam Photiniani et Sabelliani firromm ermbit a mro. Nimirum quoecunquesii, Evangelista
suorum redarguuntur. vel in sentiendo veritas, vel fides in narrando; falli-
Pag.'109,;ve'rsul9. Subjungit idem prophela. tur tamen, si et Christus Jallitur. '
Imo praemittit quarlb ante -yiersiculo.Hoc igitur Pag. 113, v<ersu 31. Fimans tpnilruum.
\oco, subjungit, Vigilio.dem estquod prmtereadicit, I.a codex Jurensls: male alii fprmans-tonitruum:
seu conjunctiinasserit. ' est enim hoc loco Amos iv, 15, apud LXX, trxep%m
Pag. 112,"versu"10. Omni virlute failetur. Bpavrhv.AUo speetat quod iiabet sersio Vulgata ex
Ita codices mss.' omhes. Fruslra autera hie adno- Hebr_eo,formans montes.'
lavit Cassander omni veritate : idem est -eni.momni

IN DIALOGUM COMTRA ARIAMOS. SABE.LLIATOS, ETC

Pag. 118. Prafatio incerti auctoris fn sequetttem Hincjnari. jcerjo deprehendimus px autographo pri-
Dialogupi. vilegip monasi.erii S;*,German"i Aptisslbdbrensis, dato
. Videri possit ejripiamYigiliqs Iiujus auctor.praefa,^ in conyentu I^istensi ad annuriiJrica'rria'iipnisl)omirii
tionj^ : qua nimirum persuaderet TectoflJqup,ipsius-- i>ccci,xiy,tarpji Calvi regls xxiv, li.dieiioj^pxii. Cuii
met Athapasii esse hanc disputalionem, phn recerilip.- » diplouiatl cum aliis yiginti epispopis subsgn^jt Hiric.-'
ris alicujus qui uomen ejus usurpasset. Hoe porro niarus proxime pbst jDyaniJphemSennensemepisco-
dici non potest, cum Vjgilii hypolhesini haecpraefatio pumj ]_a,cfbrma : HI^CMARDS NOMINE NON JHERITO '$.E-
plane eviertat. Primo enim inducit Y'g'Jius Afjiapa.. MORUM EPISpOPUS ,' AC PLEpiSDpi FAMULD'S SCBSCRI].si.
sium cum jllo ipso Ario haeresia.reha dispulaiitem, Cuni enim on)'ne*s .episcbpi numerb unu? et vjginii,
qui in synodo Nieamadamnatps, indeque ab in.piera. suo" qpjsque (JfiirqgriipliQ j[qp6d in 4n}).1u'Stabiilis
tore inexsiiium amandajus fuerat. Frusjra igiturhu- perraruni est), hon'autem'{jptarii cp(ri'rauni'manu
aucior prologi, alteruro ejusdem septae, ejusdemr siib's,criptisinj^,"apparietHinccqari' plurQgraphuni/ef
•jus
que nominis Ariumeum Athanasjopommittit. Deinde ab aliis vlgiiiti maxiine discrepare,' e't cum' iUa Re-
supponit Vigilius, seeutus Rufinum et auetores Vilae nieijsis cp^jcis jnspriptjpnej^uoad sipgularum lilte-
S. Athanasii, Arium Jiaeresiarchamsuperstiten. fuisse; rarurii forrham adeogemirium esse, ii.tijpn 'sit{qiiod
' •' '
Constantino Magno, ut secundo Constanlii annp eurii aiunljgutta gu(tae,yel oyuni pyp sfmllius1."''
Laojjieeaecoram Probo judice, de fid,esua cum Atha- Pag. 1|8. buoArii.'.''
nasio altercantem faciat. Aucior vgrp praefationisIuir Hilarii fragmenta edition!s']P'arisiensis1598, pag.
jus existimasse, videtur. anle Nicaenaesynodi Jem- 29: Cum igilur Palribus nosiris cogniiumfutsset^
pora inleriisse Arjura, quod ab Epipiianio, lia_rpsi69 et Arios duos pfofanissiriiwfiiiei .prmaicatores"fxsti*
Arianorum aflirmalum nbmml.i "putajit; ac no.h lisse, etc. Apud Epiphaniiim, haeresi 69 ...ianDrup-j
Alexandri Coustantinopolitani, sed Alexandri AJexan- numerp 8 epistolae Arii liserpsiarcha^a"dAlexandrum
drinicpiscppi, qui Athanasiodecessit, precibus Ariuni episcopum Alexandrmum, subscrihuritlnler caeterpsj
divinitus sublatum esse. Denique pum aiicior istius Arrius, Ethaies, Carpones, Sarmata$r Arriuty prysi-
praefalionisin Altercationem Athanasii conlra Sgbel- C byleri. In encyclica iiem Alexahdri ejusdem, apud
lium, Pholiuum et Arium hmrelicos, de Athanasio et ISocraiem lib. i, cap. 3, ttaeclego:''pittdutem 4'fece*
Ario in lerapus idem committendis sojlicitus .'uerit, rurii ab Ecclesty, sunl, Arriiis,' Acliillas,Aei\haies ,
miruiii est qqpd etiam de Sabellii chronblogia non Cqrpgnes, Arrius (tlfer,'Sanhates,,"e}g/Eaderii' fere
cogiiarit, qiji anriis admbdum^ocibgiiila ante Flavii Spzpmenjis Itb. i, cap. i}>. Sujpicius Severus lib.' ri
JiiJil'Co'nsianfn imp. exordia liaeresim suam protu- Hist.: Et enim duobus Arriis, inquitj acerrimis perfi-
lerit. Ilis adde, quod Dialogiim contra Sabellium, dim hujus aiictoribus, ithperalor etiamdepravatur. At
Arium e'i Photihum ediditVigilius, iit in vindiciis a guaeyerjja Severp Irijjuit hic auctor: Dito Arrii, tgn-
uobis dempnstratum est," eum personam jam depo- quam dtio serperitfs, exuny ,oresibifabant, appdlllpm
suisset, ac!se Ailiaiiasium cum'tribus1)lis haereticis nusquani reperio: ut suspicjb sit, autnondtica prq-
coram Probo judice disputantem finxisse palaih pro- diisse Sulpicii Clironica, ,e qtiibus-hic locus profer-
fiteretur.Ut plaiie superfluuni essetde Ario et Alha- tur: aul si sunt bjius ideni euriisacraejus Historia,
nasio simul superstitibus quidquampra_fari.Anliquus riori |Ilud ad-'nps adhpc benb Integrjim" petVsifiisse.
tamen est auctor praefatiunculaehujps ad papani Ma- Pag, 130. Super sedehimeam.
ternupi, qiiam prjmps edidit Cassander e^Jhs.' p'xenir • 140 I'a nqstriomnes codices, etqtiajdani etiain
plari :. e. posearn vidipips.jn yjejeri ebdipeSJ Mafiae exemplaria Vigilii, lib.in adyersus Eutyclifem,"pap'J
Ilemensis, Hinppiari ipsius Reipppsis arcliiepiscqpi .8. Sicetiam legisse Hila.iuni iiot"at"Lbrinusfnhupc
manu iriscriptb, qui ad gingplps pene qpatemioiies yersuip 11 psaluii cxxxi. lirioet sic liaijeriapud Cy-
adnotavit, HINCMARPS ARCHiEpispqpus PEPIT'SANCT_Epriapum et Ambrqsiumsaltem in nonuullis codicibus,
MARI<E REMENSI.Nam hbs chapacte.es,' ipsius esse cpm habeat yulgatsi editio sup$r~sedem~tuam.'"

m LIBROS XII DE TRINITATJ%

"Pag. 198. Liber i de Vnita Trinitale D censi,-Parisiensi et Pqntiniacensi, primo locp poni-
Deitalis. tur is qui et pritnus a riobis censetur. I_t liferiidifiinit
An sit hic vereprimus liber Vigiiii sive.Afhanasii ipse auctor VigiUus,qui libfq iv aliquid fefert ex pri-
deTririitate,1nohnulla est dubitandi rfjtio.Nam eodex mo l.betlo quod yere habelur inpfjmq nQStro":qtii
Flpriacensis primo Iocq pbnit| libfurij'infiriptum : et prinius est in edi.ip.nil.usJ.plgatis 1'41 pQFflFPS-U!.
Fides sdncii Alhanasii contrd "hmfeticos,cujas exor- el Parisiensium. De sequentip.ni ripmerq p"(.grdlrig,
rjium esl: Crederejubemur in Dei Patris omnipolen- diclum a nqbis in pr__fati_pne,Pprrq qiiejn prasmisi-
tiam; et est inter cditos nonus. Secundo loco, sub mus libri hujus titulunj hajiet cpilex Flofiacejjsjs, a
titulo, Profehio Ariana, et confessio calholica sancti quo nonnibil discrcpani reliqtli. Iri Pictavensrenini
Athanasii, eum qui incipit: Arfant dicunt Filium Dei Cluniacensi, et apud /Eneam Parisiensem inscribitur':
non de substantiaDei Palris genilum: qui est octavus DeunilateTrinitatis; apud Tifeodulfum, Liber coitlra
in Vulgatis.Tertio loco hunc qui nobis primus .est. Arianos. apud Hincmarurii i.u.'h.inde, Liber priniui de
Al in jEne.e et Theodulfi codicibus primum locum Fide, vel Lib.erprimus de frinilate; in vulgatis,' De
oblitiuisse vldetur is' qui est octavus in impressis, unila Deitate TrMlatis, ad fheQpliilum.Sed Theppliifi
Porro apud Ilincmafum, et Jn exei»plarib,usClunia- nulla mentio incodicibus mss./iieque apijd #neani,
 533 IN OPERA VIGILH TAPSENSIS.NOTJE. 534
Hincinarum, aut The6duJfum>:etrationi haudsatis Aa Fclicissimo Iuserelico, qui tempore S. Cypriani, se-
congruit ut ad TheopMlum prnenotentur hi-libri, in , c.tatores sups in monte quodam ,-cplligebaJ,. monuit
quibus iuduci,tur etrefjdjitur .Arianus qujspiani; Ma- Baronius apnp Christi 2!.4, nmii. 55 et 58, et anrio
riyadns jpimirum diacbnus, Ariarise ~impielatjs Jn 321 ? num, .8*.<_uisautem liic fuerij MarceJlioMpp-
•__frica-vfilut-prin,ceps,quien."Vjgiljus in praefatipne tensis, etquod^juserrpr illesit queriiei "VigHius|ibc
Idatii sui Jiis libfi.s a s,e cbnfulaium significat. " - '
Ibco appingit, no.tu.iii(ppinpr) fuj.t Vigilio ek filjquo
P^g. 198. Prppter quojt subitpf etc. , , ' Jopusculo.quoi.,ad.h0.sps.qi.epp.n,peryjenit. Certeldepi
..GodesVFloriaieensis,Prgpter qugs. nempe haer.eli- cu.m Ario ,de diyinjs perspnjs seris,iss'e'Ppn,atistasrp-
JCOS. At in Pgntiniacensi.paulo aljter coneipitur, tota ferunt Auguslinus etTraedes.tiriaius pitatis loci.s.
Iiaeesen.entj.aj jn h. me jnoduru. JPropter gugd subijo Lib.jy, pag, 254. Potentini JJrMc}.
est
hmc|» mmulax\oneaggressus gnimus, gt escqrsii, etc. Hujus novellam quamdam ha_r<esjmrefellit Yjgijips
JAb.di, pag. 20.0)yergu 24. Inierrogatip. Responsio. lib. iy qui inscribitur de Singulis Nominibifs. Hunc
His -vocibusper _fo_libros ^istmgu. uJ pluri.mum vero Eunoroii fuisse.discipulum ait BeJIarniinps libro
solent qua-sita <etresponsa, apud, Binemaruro,-t.t in de Script. cccles. in Athanaslo :unde et <jollJgit,non
.codicibus mss.,quarum locp inViilgatis Jjabentur, pbsse haacin eum ab A_hanasiofisseconscripja, quap-
Atltanasiusei Hmretims. -doquidem Athanasio ^unior Basilius, in _5unomij.m
-218.Cotitra Marcplliftumhmregcum. Urbici hujus Pptentini magistrum, velut aequalem
- Sic Pag.habet inscrip.tio Iibri' terjtii. Codex Fjpr. pfp suum disputarit: Verum cum UrMcum Pfltentinum
Mareellfno .posuit Mdsceltionem.Est Athanasii Epi- .non alio indicio deprehenderit i44PelIarminus Eu-
stola delnterpretatione psalmorum, ad Marcellipum; g nomianum fuisse, quam similitudine .errorjs circa
jsed pium virum, non hsereiic.ura,-142 twlem Mc Spiritum sanctum;" advertere potuerat, nojari in hoc
-Vigilius cam Athanasio collQquentem faci.. Dj> hoc Jihrp Potentinum, lanquam novellaeaceatenus iaau-
porro Marcellino, seu Maseellions q,uis fuerjt^ super- ditae haercseos iiuctorem. Sun. hsee Vjgilii>verba:
-fluum.Tidetar quaerere. cum eo tantum in. his iibris Hmresisnovella exsiitit, inaudita, cujusdam Vrbici PJJ-
epeciarit Vigilius, ut velut ore Athanasii, Maribaduin tenlini, qui hunc Spiritum nanctum, Patrem, aut -Fi-
diaconum nunc hanc, nuue illam pergonajn iudutupi lium, aul cerle facturam usurpat debereepnfiteri.Quare,
confutaret. adversuseum coacludit,.aut duos-fore in Deo Pa-
Pag. 22_5. H omousionista. Ires, ac duos Filios.; aut Deum non fore Spiritum
Ita codex.Ppntiniacensis, ubi-in 'yulgalis. Honmn- sanctum. Haecnon est ipsametliaeresis Eunomii, sed
eionila. Aue.orantiquus de hasresibus, cui Sirmondus alteraei affinis^etcujusauctorfiterit,nonEunomius,
-tilulum fecit, Prwdeslinatus, Jib, i, haeresi 76, IJo- sed SJrl)icusPotentinus. Mea igilur conje"ctur;aest,
-muncionitarum meminitjj.M dicunt, in corpore.hgmi- Urbici Potentihi app.ella.tioneMaribadum seu Vari-
-nis esse imaginem Dei_moninanima. Longealjud hic madum diaconum significari: contra quem hos libros
-se intelligere ostendit Vigilius, cum ait: In principio de Tririita.e a Vigilio 'conscriptos fuisse jam monui
'erat Verbum,etc. Nunquid homoin hoc prineipio fuit, opusculoprimo, ex ipsis Vigilii yefbis in" libro^uem
Homousionista?et'non DeusDeiFiliusante omneoi.i- Idaliinonijne evulgavit. Is enimCarthaginecum.apnd
riindprincipiumsemperuna cum Pdlre fuil? Sane hunc Hunerieuni regem, ac per illum joirinia posset^ vix
hominemnuperde Maria Virgine assumpsit. Nunquid - aliis poluit eonvenientius quam Poleniini Urbici no-
4tominem,vhibiliaetjnvisibilia facta sunt ? Ex quo _ minibus adumbrari." Addp praefigLnon solere propriis
ftericet coliigere, quod slcut Ariani.catholicos per con- ^ nominibus pronomina, nisi forfasse .adjecla personae
lutfleliamHomousianos appellabant, quia.Dei Filium conditione si ignotipr sit; ul cum dicimus, exempli
Patri homousion, id est consubstantjalem esse dice- gratia: QuidamAlexandrinus presbyter, nomine Arias.
rent: sic et orthodoxi Homousionistas nuncupabant, Neque moris esse ut propriorum nominuin immute-
qui nnius duntaxat substantiae sivc naturae<Ch.islum tur ordo, si plura simul enuntientur. Quis.enimdicat,
esse mentirentur; adeoque-Ghristum, etiam ut homi- Quidam Marcus T«W.»s,ac subinde QuidamJullius
neni, Palri homousion '.acerenf. quos premit Vigi- Marcus: vel Quidqm Aurelius Auguslinus, luta post
iius, cum ait: de
Nunqiiidhomo -Virgine Maria nuper pauca Quidam AugusliriusAurelius. At.YigiliuS Jn li-
natus; secundum humanam' naturam coaeterAusest tulo hujus libri xneminit haeresis cujusdam Polenlim
' Ceo illo omnia creavit'?" -
Patrl, aut cum Vrbici: tum in cpntextu , haefesis"cujusdam ijfbici
Pag. 251. Mariellio Monterisis. Potenlini. Vel eosaiisindicans ingeniis sblertioribus,
Sie habet codex Floriacensis, pro quo vulgtta, appellativa esse haec vpcabula, non propria -{quibus
Marceltinehmretice. Nimirum "qqi hoc ipso librofit velut pro.p.rjisMaribadum quasi digilo denrpnstraret.
Sabelliuni^ etPhotinum, et Ebionem,ct Marcionitas Lib. vi, pag. 255. Hmc est, inquam, via Jucis.
etManichaeos,ct'Homousionisias, et Judaeos,ct Aria-
DOSobiterpefstrinxerat. hie quqque Marcellionem - et Abhinc quaehoc libro sexlo liabenluf benedicjiones
Montensem, hoe est Donatistam pellt. Cod. Theod. ' In maledictiones, iolidem fere vcrbis Inculcatae.sunt
I: XLiirde-Haeret.: in Donalistas elMonlen- sermonem secundum S. Augustini InlSatali pomi-
' ses Qum (qui
vocantur),^_c, 143 decj-etasunl. Augustinus ad ,ni, qui est § de tempore. 1451"^ enim Vigilii esse,
et non Auguslini, evlncitvel styii .ratip, velillarum
Quodvuldeurii de Haeresibus cap^ 69, agens de Do- D
nalislis: Isti,~inqa\t, hmreliciin urbeRoma Monlenses' connexio eumais quae in hoc "VigiliiIjbello vpl pfae-
mcantur. Pradestinatus lib. i de Haeresibus,cap.69: mitluntur, vel subjiciuiilur.
Hi htereiiciin partibus Itatim Montensesappellantur, _Pag. 256. Triapapitain se cohmren'ia,,v,l pltifosophi
t» interiore Afriia Parmeniani; in Carthaginiensi Do- dicere consueven\nt.
nalistm. In utftusque Numidite partibus habenl vetuli Quos hic hsereticos perslringit Vigilius, Triscilidae
monaihgs, quos Circumcetliones«ocomus, elc. Hos fuisse videntur, apud auclorem ahtiquum de Hseresi-
ipsbs etlfonfanistas nuncupavit Phiiaster Brixierisls. buSjCuiSirmondusPraedestinatititulum indidit, cap.
Optatus.Ijb. it conlra Pafmenianum, agens de ©ona- 74. De quibus etiam Philaslrius libro de Haeresibjus,
tistis quilRomaBsibi sedem constituerani: Sic, inquit, cap.-45, et Augustinus adiQuodyulldeumde Haeresi-
speluncaniquqmdamforis a civilale gradibttssepserunl, bus, cap. 74, his ipsis verbis: Est alid, inquit, hm-
ubi ipso iemporecpnventiculumItaberepoiuissent: unde <resis,.qum triformem sic asserit Deum, utqumdam pars
Montensesappetlati sitnt. Meminit et Hieronymus, ejus sil Pater, qumdam Filius, qumdam Spiritus san-
-
epist.133, Rh^licii episcopi Ahgustoduliensis, a Con- clus: hoc est quod Dei unius parles sinl qumislamfa-
'stajiiinoiriip.subSilvestropapa Romam missio/3 cau- ciunt Trinitalem : velut ex islis partibus complealur
sani Mpntensiiim,<jui etiam Donatistas ad Novatianos - Deus;'nec sit perfectus in seipso vel Palervel Filius
fevpcat. Epiphanius, hseresi 59 sub finem, "Novatia-, vel Spirilus. Ex horum grege fuisse videtur Gobarus
nos aeque MontensesRom__ appellatos asserit in Aii-' ille Trilheita, cujus deliriorum excerpta quaedam re-
cuorato, cap. lg. Porro Novatjanos JJontenses dicios tulit Photius in Bibliotlieca, volumiue 252. Quod ad-
535 AD OPERA VIGILHTAPSENSIS APPENDIX. ... 356
dit Vigiuus, ut philosophidicere consueverunt,confir- A , Quo sensu locutus videtur Origenes in cap. xin Mat-
mat Petavius tomo II Theol. Dogmatum, lib. i dc thaei, sub fmein : Nam et iltud secti tunt, iuquit, ad
Trin.,cap. 1, ubi ostendit, a Platone,Philone Judaeo, Itaiam referlur: quemadmodumillttd (occisionegladii
aliisque Platonicis, Arianorum , Aiiomceorum. et morlui sunt) ad Ztichnriam occisuminter temptum et
caeteroruin Tritheitaruin arm <lam perfidiam : fon- altare; quemadmodumServator docuit; aslipulans (ut
temque harum haereseonfuisse commentum Piatoni- opinor) suo leslimon.o, scripturm qum quanquam non
cum de tribus diis, quoriim primus reliquorum pa- ferlur in communibusac publicutislibris, probabilela-
rens et conditor : secundus a primo creatus, arlifex men est eam exstarein apocryiihis,hoc ett in his quas
autem ei principium aliarura omniuin r.riiin ; lertius secrelo leguntnr. Vide'n ut definit Origenes apocry-
secundi opus. idemque auiina mundi. Proclus in Ti- phos libros, eosqui secreto leguntur, quos elopponit
niieiim Plalonis, hos tres deos vocat awim, filium, commuiiibus ac publicatis? Nimirum canon ex-lat
nepotem.Quod vero eosdem dixit Vigilius tria capita in Ferrandi Breviario, num. 228, et apud Crisco-
in se cohmrentia, hoc in veieri aureo nninmiilo Go- iiium, num. 500: Ut prmterScripturas canonicasnihil
thico exiiressum reperisse mihi videor, quem sequens in Ecclesia legalur: sumpius ex Laodicensi ulliino,
tabula (in qua medii circuli, cum meialli nota, nu- et ex Hipponiensi translato deinde in concilia Car-
mismaium magniiudinem osienduiii) pnmo loco ex- thaginiensia anuorum597 et 418. Quaesanctio in liis
hibet. Ilabet enim in pai te aversa tria capita in tri- omnibus synodis haud plane 148 eodem modo cou-
goniim disposita, qnjuiii unum in summo posit mi, cipitur. Nam in Laodireusi atisolula est, et sine ex-
Plalonis <t Triiheiiarum supremmn Deum; dun 146 ceptione : aliuHipponiensi seu Carihaginiensi, quia
inferiora, dexirum et smisirum, duos alios deos ex n canon sequitur: L't liceat Pastiones Mar.yrum legere
primo illo deriv.itos commode repraesentanl. Quare in nalalibus eorum, ideo priorcanon sic le-truigilur,
pars nummi altera, vultum (opinor) exhih. t Ariani 111prmter Scriplurat canonicasnihil in ecclesialegalur
cuiusdam princiiiis, ex iis qui annis abhinc circiter sub nominedivinarum Scriplurarum. Apparet autetn
mille et ducentis, Galtiam, Hispaniam atque Africam aevo Origenis nihil publice in Ecclesiis legi solilum
Romanis ereptas occuparunt; qui sectse suaepubli- praeter Scripturas cannnicas : unde et ap»crypiias ,
cuin hoc monumentumexstare voluerit. seu non canonicas dixit, qumsecretotantum legeren-
tur, non eliam in ecclesiisac publice. Clare Hierony-
mus epistola 106, quae et Prologus galeatus , apo-
crypha vocat quaecunquenon sont in canone divina-
ruiri Scripturarum; qunrumetiam nonnulla (iu episl.
115 ad Chromatium et Heliodorum) legenda suadet
in ecclesis, ad mdificationemplebis, non ad auctori-
taiem ecclesiasticorumdogntalumconfirmandam.Pos-
terior hujus voris usus strictior est, et e sciipiuris
non canonicis eas tanluin apocryphas censet quae
fidei ac probis moribus rcpngn nt, eoque vel lotae,
vel secuiidum parlem aliqunn damnat<esint; . ive
certum auciorem prae se ferant, sive nulltim. Alioqui
libri nou pauci, Ecclesiae perutiles, auctore ignoto
G cimimfeijintur : imo e canonicis nonnulli, neinpe
liber Judicium, Ruth. Job, et alii, ul recle monuit
Bellarminus lib. i de Verbo Dei, cap. 20. Quamvis
verum sit pleraque apncrypliahujus generis , eaque
antiquiora veri anctoris IIOIIKN IIOIIpra_iulisse: quod
tantum voluit Hieronymus epist. 7 ad Laetam, de III-
Stiiutione (iliae: Cav.at, iiiqoil, omnia apocrypha: et
si quando ea nonad dogmatumverilatem,sed ad signo-.
rum reverentiamlegere voluerit, scial non eorum esse
quorum litulis prmnotantur; muttaque his admixta vi-
tiosa : el grandis esse prudentim,aurum in luto qum-
rere. Quare, ipse Hieronyinus in psahnum cxxxn, ex
libroapocryphoquaedam se referre proiitetor: notiin
Dereliquis duobus nummis aereis, qui ejnsdem sunt auctoritatem, sed m commemorationem.De his ipsis
notionis, alia est conjectura nostra, quod auctore apocryphis agcns Augusliiiuslib. xv, de Civitate Hei,
sancto Remigio, 147 Remis in baptisino Clodovei cap. 25 : Mulia, inquit, sub nominibusel aliorum pro-
Fr.mcorum regis procusi sint: de quo ista Gregorius phetarum, et recentiora sub nominibtu apostolorumab
Turon. lih. n llist. Francorum, cap. 51 : Igiiur rex hmrelicit proferunlur, qum omniasub nomine apocry-
(Clodoveus) omnipolentem D,um in Trinitate confes- phorum,ab auciorilate canonica,('1 diltgentiexaminutione
sus, baplizatusest in nomine Pattit et Filii et Spiritus p remota sunt. Hoc sensu 149 Gelasmsapucrypha
smcii : delibutusque sacro chrismate, cum tignaculo damnavit in decretode Scnpturis: si tamen Gelasius
crucis Chrisli. Cum eniin in his numniis plane paria et non Hormisdas, de quo mox dicam. Prius antein
sint tria capita, nec iillum supra reliqua euiineat, rc- moneo, videri sic appellata posierioris noiionisapo-
cle in hoc emblemate depicta est divinarum perso- crypha, vel quod pravac docirmae sub speciosis litu-
iiarum inter se icqiialium Trinilas in una deitate. lis lutens venemim coiilinerent; vel quod ob sui per>
Voce porro ilia REMO,Clodoveum ipsum designari niciem, non danda in lucem, sed potius occultanda
conjeciura est cui dicali sint ii nummi,jam Remo seu et tenebris daiiinauda essenl.
Remensi: cum scilicet Remorum civitale, in qua per Pag. 261. Conlra tradilionemcanonit.
baptismum cum populosuo renatus fuerat, in patriami Videri pussit hic designari canon Gelasii papoeI de
adoptata, abdicalo ethnicorum polytheismo, verami scriptnris canonicis et apocrypbis: qui ciim ediius
unain in Trinitate Deiiatem i iiu catholico agnoscere feratur in concilio Komano ad consiilatum Asierii et
ei profiteri ccepisset. Praesidii, hoc e*l, auno Christi 494, recle convenit
Pag. 261. Hmreticorumapocrypha. cum aevoVigiliiTapsensis. Sedobstat Jurensis codex
Scite. Fuere eniiu apocrypha duplicis generis; perveiustus, in quo hoc ipsum decretum de scriptu-
quaedamorihodoxorum, alia haereticorum. 'Kizmp-u- ris, llormi-d.e papaetribuitur: quod quia nec prae-
yo-j exetymo, occultum , sive absconditum sonai.: longum est, nec a proposito aln num; ei habeiur in
ujia ex notione, votis hujus manayii usus duplex. eo codice lum ordinaiius Itim emenUatius,non erit,
Pridf pro scriptura non canonica *etsi non damnata. opinor, ingralum cumillud hic objecero
 '
S57 - TN OPERA VIGILII TAPSENSISNGT.E. 558

INCIPIT DECRETALE,
IN TJRBE ROMA AB HORMISDA PAPA EDITUM.
De_Scripturis divinis quid universaiiler calholica recjpiat Ecclesia, vel post hsec
quid vitare debeat.
TITULI. A culam, nequerugam, necaliquid luijusmodi. Secutida
I. Deordinelibrorum canonicorumVeteriseiNovii antem sedes apud'Aiexandriain, beati Petri notnine -
-lesia.iienii. a Marco e^us dKwpulo atque evangelista consecrata
II. D"enumero apostolicarum sediiim. est. Ipseque in ___gypto,directus a Petro apostolo,
III. Decoiisiitutionibussanetorum conciliorum. verbum veritaiis praedi.-avit,el gloriosum cousum-
IV. De opusculissanctorum Patrum quaerecipian- maviimariyriuin. Teniaverosedesapul Amiochiam,
tur. itern beans^imi apostoli Petri habetur honorabilis :
V. Deopusculisapocryphorumquaarecipienda norij eo quod illic, prius iuam Roniamvenisset habiiavit:
sint. et illic primiim nomen Christianoruni novellaegentis
I. exortum est.
X50 ~0rdode Veteri Testatnento,quemsancta et ca- III.
tholica Romana suscipit, et honorat Ecclesia , _s<_
e Et quamvis aliud fundameniuni ncllus potuitpo-"
- est. nere, praeler id quod posilum est, quod est Cbristus
Geneseos-liberi. Exodi liberi. Levitici liber i. Nu- Jesus; lamen ad aedilicationemnostram eadem Ro-
-meriliber i. l»euferonomiiliberi. Jeso Nave liber i. mana Ecclesia, post illasYeteris vel NoviTestamenti,'
Judicum liber i.ltuth liberi. Regum libri IV.Paiali- quas reguhiriter superius eiuimeraviuius,_eiiamhas
pomenonlibrin. PsalmorumCLliber i. Salomonislibfii «uscipi non pfbbibet scripturas. Id est sanciam sy-
iu. Proverbia , Ecclesiastes et Cantica Canticorum. nodum Nica>nam,secundum irecentos decemet ocio
Iterh"Sapienli_eIiber i. Ecclesiastici liber i. Paties, mediante maximo Conslanlino Auguslo; iu
llemordd prophelariim.-Isaia.liber i. Jeremiarii- -o ^ 113152 Arius haereticuscondemnatTisest.Sanctam
ber i, cum Cinoihac Lamentilionibus suis. Ezechie- " synoduni Consiatitinopoliiaiiam, mediante Theodo-
lis liberi. Danielis lilier i. Osee liber i. Amos liber sio Seniore Augusto; in qua Macedonius haereticus
r. Michaeaeliber j. Joel liber i. Abdiaeliher i. Jonaei debiiam damnationem excepit. .Sanctam synodum
liber i. Naum liber i. Habacucliber i. SophoniaeJi- Ephesinam , in qua Nestoriusdamnatus.est consensu
beri. Aggaeiliber i. Zachariaeliber i. Malachi_e.li- beatissimi Coelestinipapae,'mediante CyrilloAlexan-
ber i. drinaesedis aniistiie: et Arcadio episcopo.ab Italia
~ Item ordo historiarum.-Job Iiberi. Tobiseliber i. destinato. Sanctam synodum Chalcedonensem, .me-
Esdraelibri n. Esther liber i. Judiih liber i. Macha- diante MarcianoAugusto , et Auaiolio Consiantino-
baeortuhlibri u. politanb episcopo ; in qua .Nestoriana et Eutychiana
Ilem ordo ScripturarumNovi et mterniTeslamenlu haeiesis, siuiul cum Dioscoro ejusque ctmiplicibus
.
Evangeliorum libri iv. Secundum Matthaeumliber damnataesunt. Sed et si qua sunl concilia a sanciis
i. SecundumMarcumliber 1. Secundum Lucam liber Patribus hactenus instiiuta, post islofum -quatuor
I. Secundum Jonnnem liber i. Item Actuiim aposio- auctoritatem et custodienda-etrecipiendadecrevimus.
lorum liber i. EpistolaePauli apostoli numero XIV. IV.
Ad Romanos Epistola I. A"dCorimhios EpistolaeII. Jam nunc subjiciendum de opusculis sanctorura
Ad Ephesios Epistoia I. Ad"Thessalonicenses Epi- Patruin, quae in Ecclesjacatholica recipiuiituf.
siola. II. Ad Galatas Epislola I. Ad Philippenses Epi- Opuscula beati CaeciliiCypriani, martyris, Cartha-
stola I. Ad ColossensesEpistola I. Ad Timotheura ginensis episcopi in omnibus recipienda. Item opu-
Epislolae II. Ad Titum Epistola I. Ad Philemonem scula beati Gregoni Nazianzeni episcopi. Iteni opu-
Epistola I. Ad Hebr.eosEpislola I. Item ApocalypsisQ scnlabeati Basilii Cappadociaeepiscopi.ltemopuscula
Joaunis liber l. Item cationicaeEpistolacnumerosep- beati Athanasii Alexandrini episcopi. Item opuscula
tem. Petri aposthh Episto._eII. Jacobi apostoli Epi- beati Joannis Constantinopolitaiiiepiscopi. Item opu-
stola I. Joannis apostoli"-EpistoheIII. Judae Zelotis sculabeati Theopliili Alexandriniepiscopi. Item opu-
apostoli Epistola una. , scula beati Cyrilli Alexandriniepiscopi. Item opu-
scula beati llilarii Piciaviensis episcobi. lteni opu-
Post has omnes propheticas, et -evangelicas,atque scula beati Atnbrosii Mediolanensis episeopi.. Ilem
apostolicas, quas superinsdeprompsimusScripturas, opuscula beaii Augustini Hipponeregiensisepiscopi.
quibus 151 EcclesiaCatholica pergraiiam Deifun-., ltem opuscnla beati Hierouymipresbyteri. Iiem opu-
data esi, etiam illud-iniimandum putavimus, quod sculabeatiProsperi, viri religiosissimi.Jtem epislo-
quamvis universaeper orbera diffusaecaibolica. E_c- lam heati papaeLeonisad Fiavianum Gonstantino-
"clesiosunus thalamus Ghristi sit, sanctn tamen Ro- poiitanuiti episcopum destinatam :"de ctijus textu
mana' Ecclesianullis synodicis constituiis , caeteris quispiam si usque ad uniimto.ta dispiiiaverit, et non
Ecclesiis pra_Iataest, sed evangelica voce Dominiet eamjn oinmbus venerabiliter receperit, anatliema
Salvatorisn»slri, priinatum obtinuit: Tu es Petrus , sit. liem opuscula atque tractatus omnijim Patriim
inquientis, el super hanc pelram mdificaboEcclesiam orthodoxorum, qui in nullo a sanctae RoinaiiieEc-
meam: et portminferninonprmvatebunladversus eam. clesiaeconsortib deviarunt, nec ab ejus fide yelprae-
El tibi daboclavesregni cmlorum:et qumcunquettga- dicatione _>ejunctisuiil;sed ipsius'communIcati"oni
verissuperterram,-erunlligala et in cmlo: el qumcun- per gratiam Dei usijue ih iiJtiiiium diem vitie suae
que solveris super terram, erunl soluta et in, ___/_,jj-Juere 153 participes, legendos decefhimus. ltem
(Matth. xvi, 18, 19). Addita est etiam soeietas bea- decrelales epistolas, quas beatissimi papae di>ersis
tissiiiii Pauli apostoli; va-is electionis; qui nun di- tempor.bus ab urbe Roma pro diversohnn Patrum
verso. sicui haereticigarriunt, sed uno lempore, uno copsultatione dedermit, venerabiliter suscipiendas.
eodemquedie,giorinsa morlecum Petroin urbeRo- Ilem Gesla sanctortim marlyrum, quaemultiplic.bus
ma, sub CaesareNerone agonizaoscoronatus est. Et torinemoruin cruciatibus, et mirabilibus confessio-
pariter supradictam sanctam Romanam Ecclesiam num triumphis inradiant. Quis i_iacatnolitoruni du-
-ChristoDomino consecrarunt; aliisque omnibus ur- bitet, et "majoraeos in agqnibus fuisse perpessos? -
bibus inuniverso mundo, sua praesentiaatque vene- nec suisvinbus, sed Deigraiia et adjutorio uhiversa
rando triumpho praetulerunt. Estergo prima, Petri tolerasse? Sed ideo secunduni an;iquam consuetudN
apostoli sedes, Romana Ecclesia; non habens ma- i.em, smgulari cautela in gancta Romajia Ecciesio
 639 "_ AD OPEM VIGPI TAPSENSIS APPENDIS. §4t>
non leguntur, quia et eorum qui conscripsere, no- . apocryphus. Liber qui appellatur Thesaurum, apo-
mina peniius ignorantur; et abjii)fidel)bus*_itidjotjs gryplius. Li^erde Filiabus Adae,Iioc est, Leptogene-
superflua aut minus apta aJiaui-fei ordo fuerit, esse sis, apocryplius. Liberqui appellatur Actus Teclaeet
putantur. Sicut Quirici cujusdam et"JuTllae-;'«icu( Pauli,- apdcryphus. Liber qui appellatur Nepotes,
Gcorgii,,ajjnruipqu>3£jusmo,di Passippes,quae ab h§- apocryphus. Liber Proverbiprum qui est ab ha.reiicis
reticis perhibentuf "composita.. Pfbpier"qupd , ut conscriptus, et subnominesancti Sjxtipfaesignatus,
diclumest, ne vel levis subsannandi oriretur'bccasib, apocryphus. Revelatio qu_eappellatur Pauli apostoli,
in^saiietaRomanapcclesia; _nonJeguntur. Nps- ta,m.ep apocrypha. Revelatio quae appellatur Thomaeapo-
cuiti praedicta Romapa Eccjjesia .omriesma^Jyfes et s^tpli, apocrypha. Revelatio quae appellalur sancti
eorum gioriosos agones, qui Dfii. magis quam hoinl- Stephani, apocrypha. Liber quiappeilatur Transitus,
nibu§ noti sunt, cmni deyqtione yenerarour. Jtepi id est Assumptio sanctae Mari.m, apocryphus. Liber
Vitas Pairum-, Pauli, Antonji, Hjj^riftniij gt bmnjpiii quiap^elJaiurpo?niieniia Adae. appcryphus. LJberde
- ereraltarum, quas tamen yir jjeaiissjjpps flierony. Eugenia riomine gigante, quae cum dracone "post
mu_ descripsit, cum ornni honore suscipimiis. Item diluvium ab hsereticis pugriasse firigitur, apocry-
Actus beatissimi Silveslri, apostojicte sedls praesulis, phus,. Liljer qui appellatur Peanilenlia Origenis,
licet ejus qui conscripsit noinen igoprejqr, /j multis apocfyphus. Liber qui appellatur Poenitentia Jamne
lamen in urbe Roma catholicis legi cognoyjipjtis: et et Mambre, apocryphus. Liber qui appellatur _.or-
pro antiquo usu multse hpc imitanlur Ecclesiae. Iteiri tes sanctorum, apoeryphus. Liper- qui appellajuj
scriptura de -inventione dpjnioicae cnici-j, ej. alia Lusa 'al, Laus) aposiolorum, apbcryphus, "Libef qui
scriptura de inventione capifisbe&.i Jpahnis BapTist^e, j appella"turCanones apostolorum, apocryphus. Liber
noVellaequidem relationes sunt, et ponnulli eas c^- physiologus ab hjere^icis conpcriptus et I>ea.i*Am-
tlioliei legunt. Sed cum haec adcalhpliCQrum m'anji§ lirosii nomjpepraesignatus, apbcryphus. Historia Eu-
pefV.efleTiiit, beati apostoli Pauli praecedat sentenlias sebij Pamphili, Spocfyplia. Opuscula Terliilli.anl,
Oinnitiprebale, et quad banwn est relinele (1 thes. vj apocj'ypl),a., Opuscula Laetanlii', appcrypha. Opii-
20). ltem Rufinus vir. religiosissimps, pl.urjniosEp. scula Africapi, apocryplia. OpusculaPostbuminiani (al.
clesiastiei operis cdidit libros: nonuiilla? etjapi Scfi.- Postumi.ani pi Galli), apocrypha. 0puscula,Montani,
pturas interpretatus Ost. Sed quoniam ve.nprabilis Priscjllffiet MaximjlLae"apocfypha^ Qpuscufa Fapstl
Hieronymus eum in aliqnibus de arbilfir libertatf Manichsi, apo.crypha. Opuscula _Commodiani, apo»
hotavit; fllA sentimus, qu_epraedictum beatpm Hie- prypha. ppuscula _Eilteriu,s Clementis Alexandrini,
fonynium senlire GOgnoseimus. elnon sojum de Ru_- apoprypha, "Opjiscula'Tascii Cypfiarii, apbcrjrpha.
fiho, sed 154 ctiara de urthersis quos yjr s_epius Opuscula Ampbifj, apbcj-yp.ha.'Opuscula Tictfnii,
memofatuS^elo Dei et fidei rjsligioner.eprehepdji. apocrypha. Opuscula Cassiarii presbyteri Galliensis,
Item Ofigenis nonnulla opuscula, quae vir heafissjr apocrypha. Opuscula 'VictorinliPictabiensis, apocry-
mtis Hieronymus rion repudiat, legenda suscipjmus; pha. Opuscula Fapsti Regiensis Galliaruni, apocry-
reliqua autem" Omnia cum auctore suodicimus rgr pha. Opuspula igg Frumenti Goeci, anpcrypha.
iiuehda. Itein GUronica Eusebii Caesariensis, gtijue Centones de Christo, Virgilianis compaglhati^apoery-
ejusderii Histflriae-.ecclesiasticae!libros. qujuliyis jp phi. Epislola Jesu ad-Agarum (c/. Abagarufn), apo-
primo riarrationis suaeiibro tepuerit, ,et.post in lau- .crypba. Epistpla Ag^fi ad Jesuin, apocfyplia.Passio
ttibus atque excusaliqne Origenis-schismatiei uaum _ Quirici et Jujitae, appcrypha. Passip G.eorgii, apocry-
cbnscripsefit iibrum ; propter -rerum tamen singu- <-pha. Seriptura qnse appellatuf (3alt.mohis Inlerdi-
larum noiitiam quae ad- instruclionem pertiuenl , dio, apocrypha, jPJiilactefiabjnriia,*CJUSnoq ange-
usquequaqufe"nondicimus renuendos. Item Orasium lornm, ut illi cpntingurit, sed dieiruoniini^niagiscori-
virum'efuditissimum" conlaudamus, quivalde neces- scripta sunt nommibus, apocrypha,
sariaih" ripbis advefsus paganorum calumnias crdi- Haec, et his simjlia, qriaeSimori Magus, Nicolaus,
navil histori&m . tolraque brevitate conlexuit. Iteni Cerinthus, Marcion, Bagilides. pbibri, PaUlus etiam
veherabilis y;ri Sedulii Opusipaschale» ijuod heroicis Samosatenus, Photinus et Bg.npsius' qiii simili errore
descfipsit versibiis, insigni iaude prsefenmus. Ju- defecerunt, Montanps quoquecum^uigobscenissimis
venci ^upqUe nlhilominiis Iaborio6umopus nonsper- sequaeibus, Apollinarii, VaTgntinris,sfyg Manichaeiis,
ab
niirius, "sedriiiraTriur.G_6ieraquae h-ereticis, sive Faustus, AfriCanus, Sabeliius, 'Arijis,-Mac.edorijus,
schismaticis conscripta velpraediDta sunt, nullate- EunomiuSi Conomius, Ngvatjus, §abSatips,GalJistus,
et
nus recipit_caflio.Iica aposlqlica Romana.Ecclesia : Donatus, Eustacius, Joviuianus, pt_ilagius,(jujiatius
e quihus paiieaquae ad rhembriam venerunt, et a Eclanensis, Coelestinus, Maximianus, Prisciilianus a
caifiolicis vitanda sunt", creclidimus esse shbdenda. Spania, Nestorius Constantinpppjitgpus, Maximus
ClniGuS", Lampetjus, Dioscorus, J_.ptyclies,Petrjis et
Jn primis Arifijinensem synodum. a Gonstantic aliusPetrus, eqiiihus unus AlesapdfiatpraIiuVAn-
Qaisarg "CjopslanViifi rfi)io cbngregatam , mediante tiochiam maculavit, Acacius Coristantliipppljtgnus
laufb'pra_Jectb, eiituric , et nhnci inifeternum con- cum -consortibus suis: necnqn ej. omnes h_erpsiar-
jifgqiur esse" damnatarii.'Itinerarium (juoque in no- clies",et eorum discipulos_iJui scjiismaiifia dbpuefunt
^irieP.elfiappsloii^ quodappellalur sancti Glemen- [J
"
vel conscripserunt, quorum noiniqa mipime lelinui-
|Ts"lib*ri"'jiumefp*npyemj*apocryphum-essescimus. mus; ribn solum repudiala, yerum etipfab ppini
Ariiu;s*npfhf.rie*An3f6_5' apb.toli/ajjocryphum. Actus Romana, catholica et aposloliea EccJesja elimipata,
Actus ateue cum suis auctoribus auctorumque segijacibus,
jiqm|ne Thoinae*apbsloli, libri"x,'apocryphi.
riomme KtrT appstoli, apocryphi. Acius"nominePhi- sub anaihemalis et indissolubili yfnculo, iij setefnum
lippi ajipstDli,ipbCfyphi".Evangelia nomine Matthi_e confilemur esse damnata.
gpgslolj, IgbcrypTia."Evangelia. nomin.e'Barnabae, Explicit Decrelgte editumub HoimUdg papa ' vrbis
-pbcrypha,' JSvangeiia riomine-Jacobi niinoris, apb- '
Romanm.
riomine'Pejri
jcryplia.TSyaiiggJiaThbmae apostoli, apocrjpha.
ribnfine giiibu_.'Mariieh_ei Vides lioc Dec.reiale in quinque titulos aple dividi,
g.van§glia "apqstqiij multis locjs deprav'aj,umrestitiii; praesertirn vero
ujiiiitur, appcfypha.EVangelia nOtiiiheBartholomaei ac titulo 1, ubl Jegis iij librgrji.m'plinohicorum "serie,
apQSj,Qji'apdcrypha. I_.vaii|elia nomine'Ah_ifea3l,55 Esdra libros duos, §J M_acliabaeqrum ilem puos. : ut
apbstoli, appcfypha^ _3vani|eliaqu_efalsayit LUciaiius,
ajjpcryplia. .Eyjngelia qii_e"falsavit Isicius , apocry- i uihil upus si(. pum in npripullis dicere, duos libros a
irifaritia Liber pontittce utrobique iiniim Msse cpnttatos. Dubi-
pha. Libgf »je Salyaipjris, apooryphus. sane aliqiiaudo, num yere Gfatianus dist. lS,"c.
flgNaTiyiTateSalyatbris,et 4e"Mai|a, vel pbstetriee, -tavi • Bahcla Romana, Jioc dgcretpin' Gelasib ascriberet,
, fip_.GrjpJuiSf"jLjiber gurappeilaiur "PaStoris, apocry- in antiquig. ifopjjjipdgejf ij)]jivjdeJjani,.gt au-
phus! Ltbfi olrihes qrios TecinluciuS discipulu^ dia- quod dubitationem
jj.oli,apocr^ptti. Liberqui appellatur Fundamenlum, gebat qiiod 157 nec jri librb dfe"Ro-
 •Sii IN OPEM mmm fmWm $?TiE. £42
manis pontificlbus, nec Tn Dionysii eollectioneinter j_."haudjnjilto ant|e: Siauis, Ngvun}et Yetus.Teslamen"
.Gelasii decreta-, httjus de-Scripturis. deereli yestir tum blaspliemdi,analherijq ~Ui."P&rum aulem pruden-
giumulIutnreperire'm.Sedanimumtitnbantera.firmavjt ter Vjgilius A.lhapasjgihsjjriT.ilans,et in ejus persona
Kicolauspapa I episiola-42,,cin_aannum-865 ajl uni- Ipqppps, 158_sJ'nbdicos illos aTif pqiitificioscaiio-
vefsos Galliaeepiscopos data, baec dicens : Consonal pes Afjianasjo ri_cenf)o.e_"laridaret.. Carioriis"igitiir
autem huic beatissimopapmLeoni, sanctus et facutiT itfadjiiqjijeipgppellaj, nptjcejtam syribdi alicujus, aut
dissimusin decrelissuis papa Gelasius, ila inquiens: pqnjtificisgapctiqflepi, sed jpsam, lil^fprjim carioriicb-
Decrefatesepistolas,quas beatissimipapm diversistem? rpm geriejq a majoribiis traditam ', giii haereticbfuin
ppribus de-urbeRoma pro auiersorumPatrum pojisult- 1 _apjopryphaarijepbqere autpqiripafafeTsacriJeguihsil.
~tn_Jd..edederunt, veiierabililersuscipiendasdecemiwu', Lib. s.iii, Pag: 266. Liber optavus de fUte\Vn\taie.
quae habenlur Decreialis liujus tilulo 4. Firmarunt jlic est in ivtilgatiSliber deoimustquem lamen
efantiqui codices/in quibus hocdecrelum ediltim
Bplajura Gelasio in synodo Romana 70 episcoporum, qctaVus 4-j_ieas"Parisierisis"oclaivumappellat: 'censeturque
in coilicibus, "Cluniacensi,Parisiensi et Pon-
Asterio et Praesidiocoss., qui est annus G-irisJi .494, tinfacehsi. "Nonumaulem fecimus Libel_umfidei, qpi
Gelasii papsetertius, ante Hormisdacinilia yieesimus.
. Quafemeaestseritentia, decretumhocprimjosanci.um 'ciiiium pr)'bjf'esi a0 ininor parfeundecimi impfessi. HUIGde-
Romano anni : subjurixiihus, qui est noims in vulgaijs, cum
ip concilio 494,-cui praefuit fielasius
ita tamen ut non -quasi decretum pontificiura, sed sif Expbsilio fidei cdtliolicm,cujiis formulam praemi-
•velut concilii tolius quidam canon prodiret. Tum seratiUndecimussancti nosterest Pfofessio Ariana, et con-
deinde ab Hormisda editum sub forma poutificii De- fi fessiq calhpiicd Athanasii, qui est octavus im-
-riam e"t in codice Flofiacensi proxime se-
bfelalis, et in quinque titulos methodi gialia divisum, pjessps fidei, qtiie nobis est liber deci-
ac fortasse nonnullis locis, praesertim yero in duobus ^riituf expb-sitionem est de Trinitate
Esdraeac diiobiisMachabaeorumlibris commemoran- miis.'Dubdecimusrioster, iiliimusque
dis (quod minus diligenler in concilio anni 494 prae- ef deSpiritu sancto, qtti est undecimi vulgali para
stitum fuisset) restitutum. posterior, eaquelongemaxima. Hic enim liber agmen
Vefum quidquid sit de hac qpaestione; Sive Ila_c ,clandii?eliam in codicibus Parisiensi, Eloriacensi et
sanctio Gelasii solius est, sive Hormisda_solius, sjye CJuniacensi'.
utriusque; nego Vigilium liocloco spectasse defire- Pag. 268. Medialor faclus carnis,' Patris virlute.
tum istud de apocryphls. Sed neque illum attendis&e Iiaicodex. Parisiensismelins qpanctin vplgatis, Me-
existimaverimad antiquiora quae exstantseu conci- -diator faclus carne, par virlnte; aut quajpjfi Ppij|i"riia-
Horum seu pontificumplacita; puta ad Laodicense, censi, Mediqlor factus came, Pafris virfuie'.
aut Hipponiense seu Carthaginiense citatos canones; Lib. xn, pag. 325. Sed inspiraliorieniFjlii esse
jrel ad Innneentium napa_n 1 _.pi__i__3 ad Exnperiura - eredatis.
Tolosanum, tit. 7. Ait enim Vigilius : Si quis cbhira . §}c Jego ex codice Floriacensi; cum vitiose lege-j
traditionemcanonis, hmreticorumapocrypha qum Ec- refurin
clesiacatholica gmnino non recipit, super hmcprmpo- Sed vulgatis, imo et apud /Eneara acTheodulfuro,
n_reveldefendereidfufr%~an'ailtpma sit. Dixeratautein spirqlionem lumen Dei esse credalis.

qONTRA F£LICIAroM.

Pag.351. Ad Optatum. C qiioque, inquit, ad Philippenses scripla epislota, aut

159 Nomen hocnon inveni in mss.nostriscpdici- -igfii, aut spongia; ne in ia Marcionrelegal; et habilu
bus; retinui tamen ex edilis, in quos ex antiquq ali- repertus ut homo: phanlasiam corporisconfitens esse,
quo manu exarato exemplafi derivatum esse non du- von corpus.
pitavi. . - Pag. *5|9j Jftemfsentf
Pag. 342. Profanns incorporei prmdicalor.
Ita'codices Jurfinsls,"Benigniaiius,GartusiaePorl.i- pqdex Pqrtarum et Genayensis " semiseril. In Ju-
rum, et Genavensis, ubi prius legebatur perperam in rensi et ,. j.w ..._.j reiniierii.
.,, Beiiigiiiario, ^ _
corporeejus. Perstringit autem Vigilius eas haereses, Pag. 3S0. Impossibilem.
quee Cliristo non veram carnera', sed simulatam car- Ita mss. omnes. Quam porro yocem yetus ao pu-
nis speciem tribuerunt; quales fuere Apollinarisla- ' rum La,liuin nullo sensu usurpavit, Vigilius etiaui
rum, Manichaeorum et Eutychianbr^gj, M|rcipi)i| aetive adjiibuil; prp qua vrilgus impolentem. Nolum
etiam, de quo Hilarius libro de Syriodis:" Pereap est ex Virgilio penetrdbilefriqus.

LIBRO £Q$TM PALLADIUM.

Pag. 48S. lii iionas Septembris. D quentes sessiones indicepdas.' Qnap) ergo inepte Vi-
160 Ua 4l'S' codex DiyjQnensisperyptustus. Nec gilius long .ni .hanc allercalib||e,ra Palrum Aquilejen-
placetquqd in vulgatislegiljirngnisSepiembribus.Nam sium cuin l)_e"reticis,' iteprimo ortii dxei fut loquitur in
anuo Tiujtisconcilii 38iincuffebarii rioriaeSepTembris synodicaad iriiperaforcs) tn horam<septimam prb-
in dominicam: quaj' dies e"s praeceplb,post omnem • traxissel, quod- dominicarum matutinum"tempiis di-
memoriam divinis officiis solemnioribus addicfa pt vinis sacrifigiig cf sagratipfibus .offtcijs saeculorum
quipta a negotiis fujj. Quare, sj percurras veterum omniuinusiigaddixit?
synodqfuiri initiales dies, iriipetsessTonesVmnes, vix . Pag. 486. Arii epistolalebtd est.
inveriies, a Patribusdie doriiinica vacatum iiegbtiis,
eliam ecclesiasticis; quia (ut plurinium) ab acadeniia- Quaein hae altercatione excutitur' Arii epistola ,
rum ae fori strgpilu jiaijdniultjini discrepabant: sed non.illaad est quam refert Theodorefus Iib. i. .cap. %,
ad sununuin, idque perfafo, dbniiiiica"diedai"uiriihi- Grseco, Eusebium Nicomediensemdata: s.edquam
tium coriciliis coitiiriurii su'pplicaiiohe,"_icpraesidis dedit Arius ad Ajex^rjjpi epjscqpuni,
'-•"-- ' ' ,
descrjbjtui'-
idirionitione aliqua ad praeparahdos animos, et se- que ab Epiphariio iiajresi 69,
 S43 ' RUSTICI HELPIDHCARMINA. SU
Pag. 529. Nomina episcoporumqui subscri- A periorisuti et Siscia. Evenlius Ticiniensis, Abundau-
pserunt. tius Tridenlinus, Philaster Brixianue, Heliodorus AJ-
Haecnomina, qute desiderantur in vulgatis, seque- tiniensis, Felix Jadertinus. (Est Jadera in Dalmalia.)
bauttir in codice Divionensisynodicam ad imperaio- Tlieodorus Ociodorensis, Proculus Massiliensis,Con-
res : quaeqiioniam \Q\ videnturmagnam partem ex slaniius Arausicns Iega<usGallorum, Limenins Ver-
veris ipsis actis a Vignio traducia iu dispuiationem cellensis, Domninus Graiiaiiopoliiauus,Diogenes Ge-
adversus Palladium, tdcirco propius a nohis inspi- iiavensis, BassiaimsLaudeii_.isin couleUu el m sub-
cienda sunt, aique inier' sesei comjiaranda. Tribus scripiionibus, qui forte mendose in iuitio Basiiianus.
euim locisin hocopereappellautur episcopi: primnm Est Laus Pompeia in Li._>uria.4ixui>eraniiiisDerto-
ipso initio, deinde in decursu.«Iiercationi-., nllimo nensis. 4maniiu_,in vulg tis episcopus Nicensis, di-
adfinemsynodicaeatl imperaiores:non lamen ubique cilur in ms. episcopu?Joviensium.An Jovaviaein No-
omnes etiidem. Dee-sequideniAelioliumsiveAscho- •rico, quae nuiic Salisburguin'' Joviacmn et Jovavim
lium Tbessaloniceusein, jaui moiiuiiiiusiu Vindiciis, ponit liinerariiim iu Norico. At Jovis Parvam et Jo-
quamvis in synodico Pappi, verojpsi AquileieiMcon- vis Magiiam civitaies J.@2 (Diospoles) censet Ptole-
cilio non modo inierluisse, sed et priefiiuse nffirme- imeis iu labnla IVAfricae: qiia ex Africa in hoc coelu
tur. Quid ;>u.emVigiliiimmoveiit, ut pio Acholio reperiunlur Felix et Nuinidius legati Afrorum. Justus
Val>-rian Aquileiensem episcopum concilii pra>si- legatus Gallormn, ( reditur luisse episcopus Ltigdu-
dem inciilcaiet, videiur colligi ex rescripto Graiiani nensi-, siuiciortira canoni ascripius : cujus in Vita
pro fogendasynodo, qiiod cum daium sit ad quem- apud Suriiiin iegilur, quod ad llaliaequoddam cnnci-
dam excellenliaetilulo ab.imperatore ornatum, conje- „ lium vocaius, exinde nunquam Lugdunum redierit;
ctura esl fuisse h <ncValerianuriipraefeetum,ad qoem sed ciiin Tiiriioni (m i>atria) suhsiiiissei, dicto.vale
sexomnino rescnpta Caesarea hoc ipso Syagdi et auiieis ae uotis, inde Massiliam,tum cnnscenso navi-
Eucheni consulatu, adeoqm: anno aenc Clui-tianae gio i __Egyplumsecesseiit: atque ihi inter auacho-
381, quo etconcilium Aquilei-ecelebratum est, edita retas viiam exegerit, cum mmisiro suo Viatore , qtii
refert codex Theodosianus, pro quo episcopum Aqui- oflicioduntauu lecior, diversu-.fuisse videtur ab illo
leietisem cognominein prudens sive imprudens ticti- Viatore qui syuod.caeAqiiileiensi suliscriptus inier
lio suo concilio pr.efeceril Vigihus. inier epi-copos cpiscopos l.guur. Nisi hic. turbavit Vigilius; apud
notaesunt sedis Ambrosiu-;Mediolanensi-,Valerianus quem etiam Arieniiiis, ds-ianus, Marcelluset Eu-
Aquiieiensis, Anemius &irmiensis, Eu^ebius Bono- siatiiius (qui in ms. Eii-toiius) iniiio praenolati,neque
niensis, Sabinus Placenlinus CoostanliusSiscianen- in eonlexiu aliercationis, neque-in synodicaesubscri-
sis, Maximinu.sEuionensis in ms. qui in vulgatis ptionibus repeiiuuiiir : ei subscripturum a praenoiatis
Maximus. Est Emona Plolemaeo urbs P.innonaes-i- , div-rsns est ordo.

ANNODOMINIDXX.

RUSTICUS
HELPIDIUS,-

V. C. ILLUSTRIS EXQUJESTOR.

NOTITIA.
(Ex JJibl. Patr. Lugd.)
Rusticus Helpidins vixit temporibus Symmachi el C Scripsit consol.itionem sui doloris, cnjus meminit:
Boelii, Anpstasio imperante, medicus Theodorici Hinc etiam noslro nugala est schenta dolori, etc. Quf
regis Goilhorum, vir slirpe nobili et exquaestor. liber non exstat.

RUSTICI HELPIDII

IN HISTORIAM TESTAMENTI VETERIS ET NOVI

CARMINA,
- EVAA DIABOLO SEDUCTA.
Evae, viperea, veiilum decerpere pomum
Jnvidus, arie paral, tanta: quae nescia fraudis
Crediditinfelix socio peritura marito.
AKGELl ADMARIAM ADVENTUS.
Angelus illacsumMaiiaeper somnia Joseph
Connubium servare monet : hic dole repleta
Spiritus hoe quod sii flagrans, f alvaiur honore.
ADAM ET EVADEPARADISO "PELLUNTUR. •
Pellibus accincti, peccati signa ferenles,
Pcenarumfamuli iinquunt felicia regna,
Sernper amiea-piis peccanles respuit aula.
LATRO IN PARAD1SUM INTRODUCITUR.
Sacrati nemoris, Dominoper amoenavireta
•p Felix latro, duce, hospitium viiale meretur,-
JFortificaiafides vincit tot crimina vitae.
NOEARC_E, PR.ECEPTO DOMINI, 1NCLUD1TOMNIA.
Hic volucres, armenta, viros, genus omne ferarum,
Ne qnid diluvii perdal violeutia, Noe
Colligit, aique unam, tot condiia, condit in arcam.
PETROVISIODE C0ELO OSTENDITI.lt.
Reptilium pecudumquegenus, cunctasquevolucres
S4S RUSTICl HELPIDII CARMINA §46
Discus haoet, quaj cuncta jubet, pater edere Petrum,- A Quae summus cunctis unus sit rector et idem,
Nil commune pulans, quod mundum feeerat auctor. Necdivisa regil mundum, sed solapolestas.
TURRIS CONFUSIONIS DESTRUITUR. CHRISTUS IN MONTJ_ DOGET.
Exstruit immensis opibus yesania turrim , , Montis vallesedens.,' grave ei immu.abileyerbum
Sed Jncit ora Deus, summns discordia rector. Et pia jusiitiaepopulis prsecepla profatur,
Ne quid stulla manus supra sua jura pararet. Quaque il, qua pergit; sese sapientia monsirat.
PETRUS ET APOSTOLI VARIISLOQUUNTUR LJNGUIS. MARTHA ET MARIA.•
Consona diversas fundit narratio linguas, Arguit immeritis consortem Martha querelis ,
Barbara quaequesuam cognoscit natio vocem , Quod vacet oflicio^,cui verax arbiter, inquit
Quam sacer humand praelalur spiritus ore. Cura Dei, melior doiniis, et magis utilis illi.
JOSEPH.A FRATRIBDS VENDITUR. CENTURIO ADCHRISTUM.
Hic conjurati germanum vendere fralres . Heu mihi, salvator, salvari servus anlielat: .
Cogit livor edax , prosunt contraria jnstis, Non ego sum dignus, cujus tu tecta Capessas,
Hoc opus est divinum., ul qui modo vendil, adoret. Sed verbo sanare poles, nam sufficis absens.
. ' . EX AQUA CHRISTUS VINUM FAGIT.
CHRISTUS A JUDAVENDITDR..
Nummi dira fames,comp_ellit'vendereJudam . ]}' Insipidi quondam laticescle.menia , saporem
ln pcenani regale eaput, commercia tanli Flagrautis sumpsere meri, nam providus auclor
Sanguinis, exiguo peragit mens iinproba lucro. Munera laetitise, virtutum exordia fecit. ,
. ABRAHAM FILIUHADIMalOLANDUM DUCIT. MULIER-A CHRISTO CURATUR.'
Cedis in expensasferl hosiia propria lignum, Dat dextram miseris, miseransque attollit amice
Nam caruin genitor pigous mactareparatus Quam longinquasui curv.irant tormina morbi-,
Ducit Abraham : fidei meritum est, nec parcere.nato. Surgit lecta fldes, ciedentis mundaque niens esl.
CHRISTUS DUGITUR CRUCIFIGENDUS. •_ MULIiR.A PROFLUVIO SANATUR. ', ' "-
Gestit hon'>randuiucunctis mauns inelyt» lignum Haec mulier tactu vesiis furata salulem est,
Quose sancia sinit suspemii viclima mundil Siccavilque fides venas, flnviumquepudendum : \
Tullilur, ut miseris reddat mors una salutem. Pulchra (ides, cui vis cogendi magna.Tohantem.-
' COTURNICES ET MANNA DATUR JUD_EIS. CHRI-.TUS RE^-UsCITATVIDU_EFILIUM.
Hieavidos carnis missa oriygonieira teieeit, . Mcerebatgenitrix^ igirara menle cndaver,
Immerilosquereplet cceleslis copia panis : Cui niundi i,ue hominum salus, iu limine porlse
Nam dignis, quem quisque velit, dat inanna saporem, Obvia cum venii, lucttis iu gaudia veriit.
C ZACH<EUM CHRISTUS yiDETINAHBORE.
SEPTEM PANIBUS CDRISTUS QU.TUOR M ILLIAB OMI-
Dulcis honor Domini.Zachaeofulsii atnico,
NliBIPASCIT. '
Majestate sonans x hodie mihi proficis hospes,
Panibus hic septem populorum millia paseit - Ad majoradehinc ramis descende relietis.
Quattuor etpauci saturant conyivia pisces: . -LAZARUS A MORTE REVOCATUS.
Nam bis sex sporlas panis fragmenta replerunt.
Lazarus hiciteruin projecta moite resurgit,
MOSES ASCENDIT IN MONTEM. Et paiiunt animas muiata iege septdcra ,
VeridicaeMoses pandit penetralia legis, Qui \itam fun.tis scit verbo reddeie, vita est.

RUSTICI HELPIDII

DE .GHRISTI JESU BENEFICIIS CARMEN.

Condiior omnipolens rerura. mens unica summi' D Aut_Patris plus esse potes, quibus unica semper
Etproles aeternaDei : quia gloria Pairis, Patria majestas dominalur, nomina regnant?
Ac Verbi fecundus honor, quo coerula ponli • Seinper enim socio cultu celebrandus habetur,
Difftidit, sotidavit humum, suspendii olympum. Spiritus, imperiumque gerens, viget una potestas
Quaeloca jussa tenenl: etiam di_>cordia(idas Tam-coepioqunm line carens ..idemque peron.nes
Conservant eleraenia vices, paretque recepto Et communis honos merito, inler trisiia-terrae
Sole dies,' lunamque dies pationtur in ortus Gessisti ccelesle defcusydignaius utrasque
Atque obitus remeare suos, nec cedere Iuci Osiemare vices": nil matris corpore major,
Astra negant: propriosque ferunt.ignescerecursus Nil Patris virtute miuor, nunquam jethcris absens
Etcontenta ehardecrescere cornua lunse. Nunquam sumpta semel pro nobis niembra relinquens
Hoc verbo quaetanta Saiotsibi regna paravit. Semper ubique potens-, adsis precor, et mea ducloi
Te quoque regnorum socium natumque probavit. Corda regas, aniniEequeanimo et gaudia dones,
Quem pariter connexa tremunt, semperque paratam vitiorum' et vincere taudem ""
Expugnare luem
Ter celebrat laus noslra fldeni, quia temporis expers Si quid pravus amor, si quid ferus imperat ardor.
Cum Genitore sedes : quid enim tibi defuil unquam ' - Quidquid lurpe loqui; quidquid coinmitiere sseYum,
M1 RUSTIGI HILPIDII CARMFM.
Quod mihi vel cuiquatn noceat, quod moribus obstet, A Jussisti Iucere sinus, ruptisque"latebris
Vinctaque perpetuis captivet pectora pcenis
Lapsibus indulgens venia j quos primus in omnem
Sef vandi leges. et vit_6providus iflctorV
Judicio misefahte I6v6&,-ut mifius angat:
Poeniteat peccasse"tibi,- et tibi corrigsfrPbses.
Parcendi vindicta rebs capfemufieHJf, quseso,
Oris egena ffiei, nil digirurnMde canehtis,
Vola ma'gi__ quam 36na pfblfe-., nec vatibifs iStas
Annumefes ,=fandi dOcta'sefforibus aftes,-.
Quas AganippesePefmessius' _i6c6IaIymphEe,
Hausto fonteciens^ vafla di_16edinecaptte
Pabula irientis habet seSequtsobleciat inani
Murmur6,<quo blffiftdi§ft polleris cafmihis tfffi.-
Hinc efiafti hostf6' nupfa 6§t sfifiema'dolori,
GarrulS fii6udo-_i_. flngeiis sStyrofnSfeMuSis.
Falleret ut tfepidO".cantatfix pagiffa ques_u"_s<t
At tibi mens eonfessa patet, tibi fundit anhelanfc
Seria lingua preceg,- et ssbria verba fatigat,
• Tu Domihus,- tu veru&I_05_o& ac giOriaperpes,-
Atque opifex rerum, tu spes manifesta reductae
Exemplumque capax animse _ tu victof et hseres
Corporis occidui, post idem et membra superstes,
Post inferna. Deus, et post morlalia vivus.
Tu diviria salas. Strepilus miseralus amaros
Ac morbos fiiriasque dolens, et crimina Ia_si
Sanguinis,- in ntfstfos passuS' desceMete visus,
Atque hominem miscere Deoy mox conscia verf
Exhibuit doeumenta fide's^.prsedietatjuepfiseis
Temporibus s stupuit m,ira6^i_a, sUMitus orbis.
Et cui teffa jacet peiagus siletj aKfue'cofttscis
Obsequiis servire mintfr vrx suffici. Sethef,
Calcatisque'Ceief famulatuf hubibus axis:
Hunc gravidahte Deo riVoftalisheScia'felffg,
Virginitas feWundatulit,- partttque pudico -
Expleluiri est pieiatis opus, nec enlm ederet orlu__» Rumpentis monitus, et jussa verenda parentis
"Vulgarisnafura novtim, eoramque pateret
Majes.atis' ap*ex',siJiil mirabile terris,'
lgnotumque daret,- nec tanti pignora felus
Eniluere simul, nam claro sidere mundus.
Irradians rulilae lucis cognovit jidni_rem'
Auctorem perisse suum, qui nobilis aevi
Inchoamenfa gefehs, fragiles prbeessit ih aftus.
Protirius assuthplis"tolefans data-feihpora"membris Gratia, quse sacri reserans penetralia fontis,
Quem nil ante fuit, »ec enim exstat origo creatr
Principii, nasci quod post Deus omnia possei,
Quaegenuil cum paire, et cum spiramine magho".
.Et triplex in laude viget, sempefque vigebit,-
Excoluit divina piis cunabuia.sancta,
Fulgentem super astra yidens ,>quem tcrralevavit.
Gens Ghaldsea"Deum cum sanctse prsedita flamm_e
Lumine.monslratumque polis prosecula nitorem ,
Promeruit te nosse prior venturadicalis,
Per speeieni' documenta ferens ,>dat munera,- regi*
Divinitasfdat ihura Deo, myrrhamque sepulcro,
Hlic omniparis succrevit gloria verbi ,*
Lselaque vitia ihoris,- et fercula reddita mensis :
Obslupuit populus curaulatis lancibus hospes,
Prouuba congestis dapibus conyivia ducens.
, Tu tenui iactu tenebrosaefrontis inanes
, g43
Coriceptos gatidefe dies, ac noctfrfugata
Monstrifici vultus, fecisti lumitfa1caecO.
Per te, srimme Pafef, vulsis cbfripagibus" aeg«f
1
Vix anima' residente redit,- quin mortua funlts
Ossa trahens vefbi sanrim' virtutej receptis
Viribus exiluif: hatn jam quia lapsa manere
Non potefat,- duro sub_ecit^oJJa grabato.
Tu morlios coliibere potens, pttlsisqQfe'sepulcfi
Luctibus, afque animis vitae revocare cadavSr,
Confraciiqugtftlci-CalCSre repagula' lelhi,
Unius utvultu redeunte, capesseretcrbis,-
Quid cunctis' conferfe suis tua dextra parafif.
Nee nobis fundasse solum gfavidare^novales,-
Effudissecom^s silvis, etgramiiiapfatis.
B Subjecisse feras varios renovare liqhoTes",
Alilibus reserare auras,- et piscibus undas
Contentus nostrumque genhs fafiong sagaci
Et forti munisse manu, perque astfa levattim
Erexissecaput, motus manantibusolim
Subvenis, el primi medicata labefeatus,
Exstinelasanimas, etcorpora funcfa'reducif
In ccelum, legesque pias: ndn suavibus'herbis
Messisetemerilae,necmoilis vestis honore,
Fuigida Sidonii quam'pdJIuitufida-venenl',-
Pellibus ata. Libycis rediihehS,- aui meWibui.'Ih!dis,
Progeniem stirpemque tuam, sed sanguine sacro
Et pretio magno donas,- quilubrica mores
lnter membra docens, ut vitam reddere posses,'
.Vicisti-culpas meritae pro crimine carnis.
~~\Laudem carnis agens, per tot contagia purus.
Praeque iiomine exsullans, hominis perferre dolores
Et mortem pro morte pati, persolvere signum
Culminis aetherei, pro nostri funere ligni.
Ex quo poena prior naturae jura momordii_,
- Artiflcisque sui, cui jugiter esse pfecandum
Exlensis manibus ^ merenti' in funere lensa.
Monstravere manus, ut vivax gloria terris
Assereret, tormenta crucis nec quisque recuset
Pro DbmjndUoIerairelibens, cunclanlibus ulnis,
Quod Dominus pro plebe tulit: nec dicere fas est
• Sensibus
exiguisVtjuantbceJebratur Jidnore
Pfovocat ad veniam cunctos: meliusque renasci
D Posse dedit', superasque fores;ei limina pandily
Ad mundi pOliorisitef^ fegnumijue perSiife-
Coelestispatrise-:jam'ridn-hie atida febfis,-
Non'sitis', aul Violentafames, non"flamma. tiniOnS:
Nec belldui,- ri<5cm'6rbu_rerlt,-nee iniqua p°6tfe-ta's,'
' 1exertfebit'adetrip't*6'
Sseviet,--aut'ferfo' quisquairii
Jus scelferis,raptor^ve'ridcenSdomlnaMurulluS'
Sancta sfedfe!,- iiitk^s',-
pii pffMa'butftrpraem'ia'
Etfidus^splertdeiitalrioV,'vlridisquejuvei-tus.'
Non reptaris fsicitosIriffinli-ic6n.efe't anhb'.»5,-
Curva n6c exusstosiilcabitilr 6i%se^iectriS 1:
Sola' quies Iseia instaibiliIsetabifursevo*.
Gredimuset placida-DomirifpietateWueinuf
- Hic
quoqufejustilise, etsperahfes riiuncra*vil3e.
 ANNGCOKTROVERSO.

EUGYPPIUS,

ABBAS AFRiCANUS.

TOMUS PRlOIU

PROLEGOMENA,

tfOTlTIA
, (Ex libro Trithemiiabbatis, de ScriptoribusEcclesiasticis).
Eugyppius presbyter et abbas (a): in Scripturis sanctis ^ruditus, et in Jectione librorum sancti Augustini
Eingularilerdeyotus : atque in litteris saecularium artium sufficienter instructus :, vita qupgue et cpnversa-
tione monasticseinstitutionis pr^ecjarus: ad quem sancti Fulgentii Ruspensis npnnujl_e feruntur epistojae.
Bcripslt qutedam necessaria opuscula. De quibus ego Jantum reperi subjecta : yolumen grande capituja ha-
.hens trecenta.exlibris beaji Auguslini episcopi delioravit, ad Protamj cujus sic jncipit prologus: Epist, i:
Domine merito venerabiljs; liber autem _sic: Lib. 1: Quod ad te scripsi, honorande; Vitam sancti Severini
monapbi; Regulam monachorum ejus (b)., Claruit sub Anastaslo imperatore, secundum Honorium presby-
.lerum. Sed secundum Sigebertum tunc claruit sub fiberio Constanlirio, temporibus Pelagij papae \\f anno
Domini B80.

. (a) in RiograpTtiaFelleri dicitur, Eugyppium abbafem fuisse monasterii Lucullanensis prope Neapolim
siti. EDIT.
(b) Haec fegula' non exsfat. Tribiiuritur ct.am' EugypltfO: 1*Vita S.- Augtft__t_t
Fl&yianensis,I%6n'd_.sipud
Bollandum; • 2° S. Severini Vita. qua_ inier opera Marei Velseri reperitur; •3°epistoja ad Paschasium diaco-
tium. EDIT.

EPISTOLA DEDICAfORlA»
: REVERENDISSIMO IN CHRISTO PATfil ,„
AC -XLUSTRISS-PRINCIPl B. 3. RUDOLPHOSTOER,
Jfbbati monasteriorum Murbacensis ac Lutretisis pientissimo , litterafum Mcecefidli liberalis~
simo, pairono siio observando,
JOANNESHEROLD ACROPOLITA,BENEAGERE.
'
Terlius propfemodUm' jaffi noMs leritur aririus, prineeps illustrissime, quod praeter rei familiaris et censuS
nosiri (qui ex soiis studiorum vigiliis constat) jacluram maximam, et taediiet labdris multom decoximus.
Interira enim dum Sifategematum Chiliadas Gar61d imp. pacificatori,- Austriadas-Ferdinando Rom. Gnes.
ritus ac cullus a gentilibus timnibus idolis olim exhibitos, tibi Mcecenatinostro
clemeritiss., tzt_-t$«ip._.i..v,
liberalissimo congeriinus, fraidquid benlgnitate boriSrinrinobis impenditur,<quidquid' ad iucernam cotrad-T-
tur, in comparandis praepararidisque auetoribus bonis absumitur: adeo ut paiipertate libris ac liberis deih-
ptis, nihil sii ^uod cum his tribus voluminibus tugurio iti noSlro accrescat: quod quidem vel fortissimum
quemquam, si Dei Opt. Max. litterarumique fextrasolatium aliqliid arrideret, ne modo juvenem me deliciis
Lis, Musis videlicet. abstrahere posset. Libefumefehim cum homiriem hae poscunt (Undeetiam iilis np-
meh iriditum quidam' contendunt), quibiis ahgtistiis paterfamiiias prematuf,- quatfi variis insefvirenegotiis
cogatur, qui nesciat puto esse nemirieiri".At esedem quod nihil jam gfavale subscribhffiGicerorii efficiunt,
qui litteras bonas vitse totius pfofOgium uriicuni, delectatiohem secttndarum, terum v6rb «dversarum salu-
teuiesse affirmat, cum et haecm"edevorafe, dePique et majofa' hc isaniota s^fafe doceant,' sumiomni mo-
meiiio, quod vef boriis jucundum, yel reipublifiae utile de-rionstfaht,-atlferurit stque irivestrgant, cum ami-
6"osplos, doctoset bonos nobis Omni in loco conciliant. Quare cumiri h_ievita,- bono ]'ucutidius'esyepossit
nlhil, pfobe et mecum actum est, bierinlo peracto. Vefumenimvero B. -P.- Q. GolmarieHsis-quospef multa
ssecula asservavit thesauros ex D. Augustini operibus, per D. Eugyppium abbatem Africanum congesios, in
nostram rcdegimus potestalem Hiefonymo Fabio , GbofgioWickgramcoss. cc. opem ferenlibtis, ac col-
ad liaec Joanms ilofmey-
legio, cui a Domiuiconomen, id largiler in communem usum offerente. Aceessit
 '
£51 S. EUGYPPIUS ABBAS AFRICANUS. 552
sterj, viri ab ingenii acumine magnopere laudati, ae vigilantia (qua Augustinianam sodalitatem eadem iu.
urbe regit) celebrati suffragium. Horum Jiberaliiale, ut saerarum litterarumstudiosos se jam ditatos pro-
culdubio falebimtiir, sic meam tenuitatera deplorare eogor, cum sacrosaneti Romani imperii tiibules,
prtrclaram civitalem, dignis titJaudibus eveham, mihi defit ingenium. Etenim cum Macedonem illtim Ma-
gnuiii, ob Homeri Carmen, quod pretiosissimo in Persarum regis scriniolocircumfereb.it, plus gloriae, quam
aut Dario aut Poro devieto, eriiolumenti accepisse quidam contendunt, quis sacrae dogmalis sestimalor non
iniquus, minorem plausum dabil reipublicae tanisf, e cujus scriniis ab injuriis tot temporura defensi erunn-
tur ihesauri, quibus neminem comparatione ulla poetse eliam veluslissimi atque nunquam saiis l.udati
poemata (modo humaniores disciplinas animae medelis non ante ferat) seguare velle credo. Ut aulem ingenuis
animis, candore ingenii citins satisfactum est, quam vel operae, vel ppum impendio, sic liberalissimae civi-
lati gratiam retulisse me maximam confido , si dignissimo dignum Iioc volumen inscriberem. Quod quidem
egregie ac opportime observasse me arbitror.sub tui nominis auspicio, princeps illustrissime, hos thesauros
evulgfindo, quos jamjam tibi dedico, consecro ac offero. Nam si unquam aliasj veierum vestigiis hic me
inriiti, ut laudabile, sic cerie apertissimum est: solebanl enim ii vigiliis suis, quosetbonos et cel^bralos
denique auctoritate el gratia pr_epollen.es scireui, patronos inslituere, nec ipsi incondite quemquam aut
alienis studiis onerare. Rationes igiiur in mediiim afferam, princeps illustrissime, docebo absque piaculo
IioniiiHimulli hoc volumen extra te ascribere me unquam nequivisse. Inter Roniani imperii proceres equi-
dem haud inflmum locum te obtinere qui nesciat puio ueminem. Sed ' principatu nuper inauguralo te,
quibus muneribus pro more tibi gratularercommodius, quam iisdem Ipsis,quibus princeps pientiss. quisque,
Et religioni versenon inimicus sufaditorum-se pneparare exemplum probaiissimum, deriique quos regit ad
pacis, concordise, amoriset tranquilliiaiis dulcedinem revocare polesl ? Quse quidem divinis oraculis tan-
tum imbibere ac ediscere posse, nisi Deo Opl. Max. ingratus veiit, quivis fafebitur ingenue, ac tautoma-
-gis, quanlo piorum studio pie interpretata ac iliustraia sunt quae in divinis litteris subobscora videntur.
Adde, quod imperatori aliquo fortissimo alienas disciplinas, ut puta pingendi artem, nisi in otio rite nun*
quam ascribefes , cum militaris disciplina reddenda esset: sed abbaiis pii studia abbati dedicare bono,
absurdum quis dicat unquam : Quam nostris enim non alienis temporibns Engyppius hic, his laboribus ia-
sudavit, ex Vitaquam secundo Tomo hujus operis, praefationis loco exaravimus, videre licet («). Verum-
enimvero quae tunc temporjs Eeclesiam in maximum ducebaut discrimen iragcediae,si diligen;er perpen-
danlur, hoc saeculo infelicissiuio exhibeniur strenue : iisdem ergo plerumque remediis, quibus DD. Augu-
stinum ac Eugyppium usos esse vidimus, succurrendum quis neget? At.difficile est agrotum gravi morbo
curaium iri, si medicum cui nulla inesfaucloritas habeat, quam generis ac natalium splendor viris probatis
deferre solet maximam. Scite igitur vigilias Jias commendavi tibi, princeps illusiriss., qui familiae ac stir-
pis fiiae generosissimae majestati magnopere inter Sequanos praecellis rquandiu euim Sanctiamerini iuipe*
rium raajores tui obtinuere, haud ignorant Ausiriaa principes serenissimi, qui opera difficillimisin relras
proavi lui adjuti sunt, bello illo Armeniaco : denique omnibus tam nota est, quamliberali ingenuitate Geb-
wyler oppidum illuslrai, ac egestaiem fovet civium benignissime STOERfamiiia celebraliss. Tantis te pa-
rentibus auiein natum esse , cum non minimum fortunae munus aesiimare possis, quod a cunabulis, quilius
ignobiles ingenui redduntur, Sas artes didicere te voluerunt, quibus in summo viro splendidius esse nihil
potest, lilteras scilicet bonas, hoc sumnia laude evhhendum puto : quis enim nesciteo in litterarum studio
processisse te, ut si ad reliquos qui -hincinde collegiis imperant compararis (absit verbo invidia), pleros-
que quasi litterarum omnino ignaros rdiuquas. fline ardor et in studiosos propensus luus amor, hinc-in-
. explebilis tuus animus doetornra volumioibiis inhians, quorum laboribus bibliothecam quam insiruis ditis-
simani cupis ; hinc omnium vpta ,, qui Maecenatemte sibi litterisque diu.supefstiiem expetunt, ac jamln
<procinctu sunt, ut illustrissimum tuum nomen siernitaii eommeudent. Tam mullis enim virtutibus pr__edi-
tum te novcrunt omnes, ut paucorum ingenia praedigniiate te celebrare vix posse sperent. Hanc etiam in-
dolem cum in te olim cognoverat consaoguineus tuus.vir et ipse, si quis alius, in bonas Iitleras propensus,
magnacura, ut in hoc dignitalis gradu illi succederes, laboravit, n_c me hercle judicio aut Trajaoo, aut
Antoniiio impp. inferior, raorum enim elegahliam, animi fortitudinem, cum in te perspiceret, facile reliqua
quae aetiismaturior adderet, mente deprehendil, ac ex convictu frugalitatem luam didicii, qua. unal(quan-
quam multae sjnl virtutes ,quae principum nomen honestant) celebriorem te reddere potuisset; sola enim
ea miraculp propius accedit, cum hominem sibi devincit caeteris majorem. Etenim cum principes imaginera
quamdam referuntDei, magis eam expriu.i [F. exprimere] nunquara possunt quam ipsa justitia, quse ceu
mcmbrum summum frugalitali adhaeret: ea jnsiilia auiem proprie Chtistianis viris non appell itur id quod in
omnibus perlectum sit (quodsoliDeo attribuendum), habilus lainen anjmi est, quo natnrae alfectusad divina
ac humana jura magis idonei reddantur. At cum iujmia saeculi hnjus nostri, inter cseiera , et haric pesteui
induxit, ul sine offensa plurium, nec absque mullorum invidiosa suspicione, ultius religio vel probari vel ioi-
'
I ' '
(a) Hanc "Vitam, ineditione Basileensi posleriori lomo Thesauri Eugippiani praemissani,huc, quia ordo
- poslulare videbatur, revocavimus. EDIT.
 §53 -. .'•;.- PROLEGOMENA.: . - SB_
probari posslt, mitto magnificenliam illam ;qua hactenus -divini-numinis cullum profusissimis impendiis
ditasti,-solum ingenue dicara , ingralura Se Deo Opt. Max. non esse : Utaudio enim, quidquid ad Chrisli
gloriam pertinere arbitraris, id sedulo promovere ac adjuvare pergis. In parentes ac propinquos quaesit
tuapietas, utinam quidam experiri mallent, quam invigiiare quomodo longanimiiatem tuam exacerbare
possint 1 Quis enim querii a puero ad omne vitaeinsiitutumpareiitum voluntati cessisse, accseleris pro-
pinguis tam obedientem noril, jam de te viro, ac ferocia juyenili deposita, non summam clemenliam con-
ciperepotest? quandoquidem enim in parentes crudelis omnibus inhumanus .apparet, op ,>rteterga, majo-
res reverenlia humaniiatem promiltat ac amabihtaiem haud minimam. Jn-patriam quam sis propensus,
cives tui, cum ceu numen quoddam te suspicinnt, satis declarant :«t quam princeps utilis, amor omnium
qui tuis auspiciis absque servili timore ullo gubeiriantur, lot instaurata ac e fundameritis exstructa ferme
insana aedificiaindicant; Auguslum enim cum aemularis, marmorea_omnia quse laterilia invenisii, rcddere
cupis :"ac sic Spartam nactam adornans, principis boni et prudentis partes egregie libi vindicas. Forlitudo
aulem , altera friigalitatis pars, cum in te regnum habeat Iatissimum, animi magnanimi_ate,'quamsangui-
nolenla jactaiuia in le splendescit magis multo : nam ut belli onera ex professione tibi repugnant, sic hostis
infensissiml insidiaein dies novo.stibi conciiant tumuttus. Jam prosperum [F. prosper]succes.usiibiealcandus
yenit,dein mullorum odiumpatientia sufferendum: demum,inquoet imperatorisetmilitisstrenui offlciumte
dicunt praestare forliter, utexempjo sis viris illis quibus praeesintegeiriniis, quot aoimi affectus tibi interi-
mendi! C-elernm quam infraclo sis alias animo", et qui habilum animi lui norunt,-praedicant: imo sum-
mam constaniiam iiaturae benignitaie sortiiuro le esse confueniur, Venid"adprudeuiiam qtia sine fiugi dici
vix potest al.quis. Jus canonicum (ular vocabulii consuetis ) praelalis haoc unam prae aliis virtuiibus ouini-
bus amp ectendam prsecipit, ut aequeJilterarum in judicio valeant ac rebus gubernandis solertes sint. lpse
denique"Christus simplicitaii eam cpnjungere, nobisqne illam' adaplare jubet. Qiiis autem te in "revel
privata vel publica adminisiranda ocuialior? Quisin observandis lemporibus, icfcis-,personis, rebus, nego-
tiis magisinterilus? Quod Tion maiurum, diu inulttimque non consideiatum verbunoftilii unquam excidit?
*ntinteiimlacean. quam le perspicacem osiiendasin iis jnoribus quibus nomen praeclarum '
deinereri ,stilet.
Si.liberalitatem tuam alteniai (emporis ratio, quis cui quid aul quantum dandum sit magis considerat?
Si magniticentiam , 'quantumde utilitaie atque orrialu publico sollicitus es?' Sed quo me ieduxere viriutes
tuae lainaniabiles, lam jUcuiid», princeps iliusirissime? vereor ne Scyllam devitare cupiens.Carybdiminci-
dam ; cum enim non inepte tibi hoc opus inscnpsisse contendo, parum abesl qnio plurium judicio, qui suo
ingeriio"_e6tiu)aiit"ijudsque,'asseniatiuncuIa quadam aucupari luam gratiam yidear, quod viliuma genio no-
stio," si quid aliud, abhorret niaxime. Tu vtro pro anrmi tui clementia ac auctoritale tua tueare volumen,
•hoc delende, et hunc nosirum in te anirhum observainissimumboni consule: n.im-etsi auctor hic dignissi-
nius sit qui tuis -auspiciisdiutissimis ac deplorandis.-tenebnserualur, non pai um laboris iif eo nos devo-
rasse tibi persuadcas volo. Augfeae stabulum repurgat quisquis vetera exeriiplaria emeiidarecupii, hoc pro
- cerlo affifmare possum. Equidem pr.iter multa quae Delio nalaloie opus habeiil, quaeblatiis el lineis
arrosa,
qute iibiariorurninjurla seu insciiia depravata , hocmolesliae eliam accedit, ut characteris inusitaiiformas,
ceu alphabetarius puerj discere cogeris noiiimiiqiiam:'iriio operarum ceu pedagogus indocililatem , saepe
cyin patieniia (ut sunt-mor6_>a)sufferre et docere.. Qui autem animi ipi clementiam ac propensaiti erga' nos
liumanilatis tuaeyoluritatem praedicat, est omnibus vlrtutum titulis ornatusille Joannes Hubenis, etanimi
" 'arc-abi.itateei
professione vertis medicus, hulli (cum mullis praferatur) posiponendiis in ea arle qua hu-
mani genen's'nece!>sitaiibus-a cleniemia divma tam°probe consulium est. De quo eliamquam'Nestor-de
" ' '
tola'medicorum lurba liaud magis inepte jjuis dieat, -
' . . . IaTpo.
Yap r.oXl,&>
S.V., -tvT-iljio.
«).>._Jv; , • - .
mmis quantum in mediciriappssit quis igndrat? Tu ipse, princeps illustrissime, testis, testes essepossunt
et Guillelmusae GeorgiusRapoltzsteini reguli magriariimi, testes quicunqiie iriler Seqiianos f ribochos plus
-ingenui babentur, qui omnem v.iletudfnis raiionerii ad arbitrium hujiis ferme singuli deferunt,"ab eo opem
postulant et sa'utem exspeetant: quo. sine insuavius tibi, quo praesenli suavissime dies omnis peragifur.
Kee miriim cum doctfina admirabili familiaesuaeiliusiratpr existati ac in hac inclyta Urbe omnibus.quam
proaetate observaudus magis videtur, cum omnibus huhianus, ab omnibus bbnis colatur, ametur, adeo ut
In republica hac vtr ille-coii.sultissimus,senatorio oriiine prseclarus",Jacobus Ruede, repudiatis procis mul-
tis,Jiune unum in generum adscivit, "cui filiam aetatis hujusinter feminas (qnpd quiderii miniihum dqnum
coelestis graiiaehaud est, ipso Salomone teste) unicum pudicitiae,vehuslatis amabililatisque exemplar con-
jungeret, dignus visvrs est unicus et solus hic.Huberus tui observantissimus et noster patronus optimus.
Gratulor igitur el in hacre tibi quam maxime qui in clientelam lalem virum suscepisli, cujus opera, flde et
ope utare: mihi autehi gaudeo qui nacius sim institutorem tara praeclarum, cujus consilio tepaironum no-
bis factum scio, et Maecenatemstudiorum nostrorum^Iiberalissimum.. Parum autera 'ingenue me fecisse
crederem <-icujusvis animum propensum in te laciturnitate mea deprimerem: Joannem Hoffmeysterum
collegii Augustiniani in Colriiar moderatorcm litteris amicissimis, cum honeslissima lui nbminis menlione#
PATROL. LXII. '
18
%m D. EUGYPfclUSABMS AFRICANUS. . $SG
ut Iios labores llbi i^alc&fem adfi&hiiissenie quoquSfceito, ille enim bonis litteris te adeo studiosum prss-
*
-dicatj ut PihSari tlicium lioc semperln tfre babehs ;
iSeffo.
Sl(A^
TE jO.ijxe
~ZEy5,,«TU^ovraL
(.oav ,
5 nup.So-V,avtovta
TSvTtX«V^OVTOVT.aT' B(J.O_lJlttEl]50JV.
IHabte ergb virlute,» studiortfta M&cenatemte fcxhibecandidum >nunquam deefunt qui noraen tuum immor-
tale reddere reciisent; etehini viftutem 5 rem omriiiini rerum pretiosissimani illustrioreui faciunt mulio
ut et utar Pindari vetbis* - '-
ihgenia praeclarajac, egoquoijtfe
, WSiwtBttv «, KpCTo*dil.J.ov,
5'
£y OKO&EIV Scutifatwt ^
5' dv-fjp
P',&[_.<poTtpoiai J *•
O?«vfycvpcrg xatEXTJ,
STijav&v ur-toy
frjt tJl&E.wo.i-
Ghristus Jesus te, pienlissime abbas, princeps iliustrissime, incolumem conservet diu et nobis et bonis
omnibus.
BasilesaRauraconim, iv nonas Augusti, anno a nato Christo NDXUI.

. EUGYPPII VITA^
AUCTOHEJOANNEHEROLDACROPOLITA.

Etsi probe noveramus prieter Gennadium, Hono-. __.mati iaverent ac ad unicam hanc hseresim omnia
jrium, quem et ipsi vidimus, Trithemium quoque,, referrent, adeo ut multi parum repugnantes pericu-
auctores etiam alios minime contemnendos Eugyp- . lum vitaesubierint; pr_etereaHonoricus rex, qui cum
pii nostri menlionem lecisse, praeserlim Sabellicum . in amplissimumregnum patri successerat, impietate
et PJatinam, qui, PhilippiBergomalis errore decepti, quoque patrem superaregesliebat, proscribit multos,
aiioqui viri in historica cognilione sagacissimi, falso . deportantur non pauci, frequehles in exsiiium mit-
fiominanf Egesipp.iira: etenim cum ipsis vetusliores tuhtur, carceres omnes referti insontinus, ubique
quos nominavimus Severini abbatis vitam, exaclio-. mihae, terror undique, et trislissima mortis imago :
ris ac solitariae vitseregulam eum cohseripsisse, affir- sed jjusto Dei judicio vermibus afroso, et carnis pu-
jmant: ad ha_comnes qujcunque D. Fulgenlii yitam , tredine deniqne consumpto {phthiriasis vpcatur, iste
exararunt, epistol-e qiiam in flne hujus tomi adden- , morbus medicis) lyranno, cmnes •sperahant.Gunda'-
dam curavimus *, ad Eugyppium scriplae, memine- bundum regis ex fratre Jiepolern mitiorem futnr.um.
ttmt: sunt.anlem extra hos, quos iionoris^iausa no- , Hqc itaque in tumultu rerum Jnpalriam revocalur
_minamus, Vincentius Bellovacensis, Antoninus Flo- Eugyppius; reverso autem, .solliciti parentes instant
Tentinus, alii quoque permuiii. Operaapretium igi- _ viiss eqndiiionem ut eligat, qua. honeste vivere ac
tur nos facturos dusimus, princeps iliustrissime, B catiioiicteEcclesiaeopefam navare slrenuam posset.
si de Yila auctoris,-ac Prob_e, ad quam scripsit, et de lile, cum id temporis, aut certe-non muitis annia
totius operis summa pauca in medium aJTewmus: ante, solitariae vilse institutio in .iEgyplo radices
jnaud ignari quam difficile sit ejus rej rationem red- "egissel.et in Africa tyranno Arianse factiohis mor-
dere pleniorem, quam omnes hactenus doctos Iabel- tuo, mirum in modum increscere multis in iocis^coe-
iatim tantum degustasse videmus. Etenim qui patriae, perat (nam Gundabundus Catholicorum Ecclesias a
parentuhi, vel vita. actse hujusauctoris, si de eo in- patruo clausas aperire, ac Dei sacerdotes restituere,
cidit mentio, rationem reddat, nullus est quem hac- vei in exsiiium missos, vei transporiatos, revoeare
tenus viderimus : eliamsi omnes, ut Fulgenfius ipse; Curabar); Iiujus ergo vilaeratio maxime illi arride-
de meliore eum. commendant nota, fortissimum vi_ _ .bat. Erat tunc Marinus sodalitatis (cui Severinus
riim, clarissiniiimj pientrssimum, etin Cliristi vlnea pf jefuefat, tib ipsq pfifidecessore,ob singulafem vita.
operatorem frugi voceht. Et ipsum' iri divina illa . sanctimoniam, gubernator adoptatus). in quam viri
philosopiiia tain elegans judicium, fafciieconvihcit, a cordatiofes, vefitatem, pietatem, innocenliarii, man-
teneris optimis studiis imbuium. Natus est Gaftha- sueludinem ariinlexi, ne comiiibus lantis dfvelieren-
gine, Ronia jam a Genseficd capta. Pfimo statim iii- _ tur, se abdiderant, humariis negotifssemolis, divinis
tefafum tifocihio "deposi.o , Romam a parenlibtis' C ihlisereriles, sodales eligebant," qiios "etVducabant,
missus, jam aiinum agehs dtiQdecimum,cum semulse moribus bonis, et Iifteris, ac vitas simplicioris, im-
du'_e civitates, impiefio ac spiendore omhi 6xut_es buebant: hos quo minus deessent qui, perturbato
communibus qtiasi vivefent Jegibus, vifis doctis se Ecelesiaesiatu, si. opus esse.t, succurrefent, vel doc-
adjiinxif, boetlo pf__ceptofe"irisffticcus:xu-^ojt-atSaaV-trina, velexemplo, opibus commuriitercbhgestis,\el
abSolvit"ingeriue : deiri'iri Ariitiaricefainili* cohsu- alioruhi liJaeralitatedonalis, sustentabant. Utebantur
taris eiientelam ob iridolis clafitateni" assumitur, cultu Numinis, aliis paulo magis devotiofe, sed qui
cujiis aucidrftate etiam po'stea ad summam"dighita- supersiliioriis habefet riihij: vlciu frugi, vestitu
teiri evecius est.'Cum vefo Vahdali Ananofum dog- innndo. His illectus virtulibus.Eugyppiusriostef, eol-
* Ea nos
abstinuimus, quippe quam Iegere est Patroi. tom. LXY, eol. 544. EDIT.
 ' PROLEGOMEM. ,
r;657 *i_g'
legio horum se adjunxit socium, brevisddalibus oih-. A.tandem sibi, Chrisld autem pefplufes 'lucfaretur.
nibus tamcharus,- ut ceu exemplum, post Marinum Engyppius tiilectionis ardore flagrarisi,tafti honesta
unicum, eum omnes colerent, suspicerent, amarent, peliiione mirum irimodum succehsu.., Jitleris quam
•tantumque illi tribuereiit, ut iam grave, tam laborio- arilekincumbeffeinagis , imminlentiverieno antiSoia
sum nihil existere quod liunc et solum suscipere prseparare, remedia'-pra.sehtimorbo coniJare pergit:
aut conficere posse dubitarent. Eugyppius ne spem nuilum ex bohis auclbribUs, qiiin adamiisfeimexcus-
fralrum frustraretj cumdivino ac occulio Dei judi- - so, prseteribat. Jam autem prsedicta a Marinoiiista-
. tio in Ecclesia a quibusdam magis hseresestumul- bat diesj cororia prseparata; ad throni possessionfem
, tuarice probarenlur, ae, qusepestilentissimse, homi- vocalur veriefandus senex: SsevifehtibusfefgoAria-
num mentes occuparant alque exagitabant. Nam nis, Ctitholici aut bestiis lacerandi projiciebantur,
Manich_3iset Priscillianislis, quofum aut fuihb et igne hfecabahiui,'_qui autem a fide ca-
' multi ATianis,
venena liauserant; impensissime favebant; a quorum tholica deficcrent suniirib libhore afficiebahlur. Ma-
sectis sanctiviri et abhorrebanl, et alios; ne infice- Hhus zelo Dei accfehsuSinsiat, accurrit': Qilseinsa-
f rentur. sedulo admpnebant. Licet J)D. Auguslinus, nia-,o fratres, exclamat, iil lepudiata vera alque sana
Eugenius, Fulgentius, Maximus et ibntimefabiles regiila , ihsani hbminis persuasiorie dementatus fex,
alii cum pii viii, tum docti, ad confutaiidam februmB mdre Jefarum, insohles dilanial? "QilisTuror, quod
persuasionem in Africa omnes nervos intenderant, lisderh irihitehtes vestigiis, Jisereticoaddicti, perVer-
. niliiloininus, Satana non quiescenle, quidam emer- si et pefditi hbniiriJsjussk; Vefis*Dei prseceplis po-
gebant Proteo mulabiliores, qui in omnem formam tiofa hahetis ? Quod nialum, quod tot ahnortim hie-
se mutabant, quo si non omnes, salrem aliquo_>sua fita_.'ancris lormentbrum ct hiartyriiBiih_e,._.ub'ri-
in hseresi servarent. floc D. Eugyppiusanimd evbl- pit! Fateor me in homine ihdividuse Trinitatis a'qua
- vens trisli, nullum aliudmachinafum geims iis lio- lustralifegenerafuiri^ hontortor, hbri gladius; nulla1
- stibus bbjiciendum pulavit, quam ipsius Atigusiini cafnificitia IndumeJitis Vferse'saJuliis-me exueV un-
scripta et sanclifcsimasCogitatione.: Cuiii autem G'u- quam. Neeihorai adest Iiciioru'-_i ihahUSjBpitiif Vir
ihamundus diem extremum clauserat, fratefejus lanctusj misere JaceratUt taridem. j.ecis fataa pbr
• Thrasimiindusin regno succedens-, tunc iierum sse- ufliem dissipata-, statiin tbJlegii cbhcufsus fafctus
vilum est in catholicds : proscribunlur boni, in qiio- Eugyppii niusejiihirrumpit _ P'etaidimit_.|j'atrem,Eu-
-rum numeroeranlducenti et viginti doctissimi epi- gyppi, vociferahlur, niartyfii glofifiBobiscripiiit fra-
; scopi, prsecipue-Fuigerilius, quos bmhes familiares -ttenfdulcissimuih, p'ostha'c-'pro"pi_i|;iiatoriac fidiiS.h'o-
Eugyppioexstitisse haud dbbiuih esi; riariiIn Saidi- Ster custbs estb: manerit nbs •'tbrmei.tacrWdeliSsirri..,
tiia exsulantfesad Symmabliiliberaliiatem qua viclii<Qxiislad uriius iyf_i'nniiarbitribm hos at.'eb_hmode'_riUs
et veslitu sustenlabahlUr, nihit consolalionisJiabe- (quod -prses'ehtissi_h'a ahiriiseessbi '^estis) aut 'diVino
bant, nisi EugyppiiScripla, quse summa aviditate adjuti Numihfe-,irigeriii 'tui ScUmin^-hDsiisif-itVdiibs
evolvere atque peflegere solebant : denique ore Ful- cotiTutabimUs.'JEiigyppihfe in li'ac''fr__irumdejecfidbe
-gentii, 'communi conserisuj utin aliis febus quoqiie • hecessitate cbaetus, prbxiirii qnus exfc'epii,"ac"qtioad
Solili erarit, de cbarilate ad Ipsuiri scfipseruhl. His pax Ecclesi._ sequfefetiif,dignitaiis graiium susciriii;
in exilram deltusis; plebis fufor exempldprihcipis quanibqiie honorrim digniiate 'sfeevectum seritit, Vah-
recrudescere ccepit, nam qui iri suspicidnem vene- lo Christi -"amulisiriservire se deb'6re griafus, om-
rant, quod minus malis- Christianis consentirent, nefe eapiat bccasiohes qho piis cbnsulel. Taridern
lacerabanturmisere-s-deplorat- vaporiferis Jacrymis • -cotnmode-ex"Valenlinianamatre natus ilomana, in
funera parenlum pueritk tenerrima ; sollicilus pa- -regni curam Tbrasimundi Filius suscepefat, Hilde-
rens inflrmos adolescentiseanimcs, vaciliantem ju- ricus nomine, cui Eugyppius perfamiliaris, aditum •
ventutem, inslabifes-anifco'-.uhusquisque fidefifriius,'• habuit taciJeih , ct pfincip'eni"jai_iconvenit, ut pia
ne vtsramfidem ac majorum in Christum credulita- CSbors iri Sardinia exsulans revocetur, adhortatur :
' tem
repudiare, ne aut promissis, aut fallaci persua- -regni etenini atque "pfihcipum stalum Deuni mul-
siohe confldentiamadhibeant, ne paucos cruciatusJ)tum babere sollicitum prsedicat, sed interim multa
devitando, seternacapere nbn velint: itnr a pluribus_ exempla, quam idem ipse pios evehat, veritatis au*
- in cafriiflcinam,plefique ad poenaih rapiuntur. Ma- tem
perseeutores misere prsecipilet, enumerat. Hil-
rinus seriexvenerandiissodales cohorlatur, fortes ut dericus persuasus pientissimi viri consilio, quam-
sint in Dbmino: se pro selate, quantum_temporis quam sacramenio religiosissimb astrictus', furenti
injuria permisisset, quantum corporis et animi Vires patri pollicitus erat unquam in regno suo Calholicit
indulsissenf invigilasse, ac.prp omnium commodo consultum iri, tamen edictis tyranni cassatis, exsules
obivisse pericula multa, paululum sibi restare Jabo- reslituit: virorura deinde piorum opera, octennio,
ris; sanguine.suodemumrcqutem quaerendamesse: quae per septem super quadraginta anrios incrutlue-
. Eugyppium"manu prensans, obleslatur, obsecrat, rat, peslilenlissimam sectam Africa tota expulit.
_sodalibus posthac dcctrina, induslria ac vigiliis Nacto jam btio, Eugyppius thesauros quos olim ex
-prseeat, rem omnium sedulo curet: uitimum sibi in- JD.Augustini operibus compilaverat, jamsub lui no-
slarc diem, successorem se habiturum alium quam minis auspicio, princeps illustrissime, in lucem pro-
jpsum.nemjnem : fulurum si ineeptum iter strenue tractos, digerit ac in ordinem quem vides redegit.
peragefet, ut cum nominis lionesla fama Christum Odor Igitur bonus Eugyppii eliam Europam occupa-
 " D. EUGYPPH ABBATIS AFRICANI l-
S69 , g60
ftt, ac Romse magno. in bonorum conversatione,, A iiabere delectatione sanctse servitutis affectat. Scit
ejus censebatur exisiimaiio : - prsesertim Anitiana enim a Doraino (cui virginitatem vovil et cordis et
familia, alumni dignitate exliilarata, omnibus viribus corporis) pro liberaiione nostra humiliiatem formie
nometi tanti viri illustrare satagebat, nec Eugyp- - servilis acceptam. Et ob hoc delectaiur sponso in
pius ingratus Jabores suos Iiuic familiae inscribere hujus servitulis humilitate iilacere, ut consortio
sequum rebatur.JSrat natu grandior, moribusque ve- quinque sapientum virginum deputata, cum sponso
nerandis Proba, AnitiiPaulini Ruffi (ejus qui annum possit in selerna claritate regnare. Deliciasvero cor-
ab Urbe condita octuagesimum supra millesimum poris, quanta virtule contempserit, et quomodo
cum Publilio Optatio v. c. ac poeta ingeniosissimo suam famem satiandis faeiat deservire pauperibus,
consulaiurn gesserat, pronepolis) demortui conjux, nec ob id aliud ipsa vilibus tegatur indumentis, nisi
qui viduitate ac solitudine vitam maxima erga Chri- ut humilitatis propositum impleat, et vestiendis
. stum reverentia-traducebat: huic neplis ejusdem pauperibus jugera curam sanctse pietatis impendat,
nominis erat, ex Juliana filiaetipsa cos.eonjifge:vjr- plenius ipsa videndo eognoscis, quam id a me velis
go veroChristo dicata Corneliam Gracchorum elve- audire, quod minus possum sennonibus explicares
teres celebriores- feminas studio litteiarum maxime Hanc ergo1tibi lanquam speculum pone, et ex ipsius
semulabatur:corruptos-moressanctisdisciplinis post- B consideralione quid tibi jam insit, vel quid adliuc
habens, non margaritis, gemmis, aut cseterisrebus desit, sanctorum studiorum opemmque cognosce.t
vilioribus inhians, bibliothecam vero innumerabilium _ Hactenus de Proba Fulgentius : cuiJ_.tigyppiusquse
voluminum instruxerat. Ea ut ardentissimo Chri- excerpserat consecravit. Primb tomo quaesuo lem-
stianse dileclionis amore bonqs et pios prosequeba- pore-maximas excitarant qusestiones, prseter per-
tur, ita omnibus doctis et piis probata fuit. Etenim . multa loca cbscuriora Scriptiir* explicata, de chari-
: D. Augustinus aviseet matri ipsius scribens, omnes tate, anima, sensibus honiiriis, Mediatoiis sacra-
eloquenlise vires in Virginis hujus laudes efftindit: meoto, religione Christiana, sabbato, judicio divi-
quod quitlem nec Fulgentius omisit; Gallseeniin so- no, resurrectione, vita ac morte aeterna, qusecunque
rori ejus scribens, quantis pr_econiis eam extollit! Augustinus ediderai, ,eruditiora, insertiit. Secundo
neccontinereme possum, eliam alio festinans, quin tomo Arianos, Manichseos, Donatistas, Pelagianos,
verba ipsius aseribam ipsa. i Disponimus enim , quibus rationibus devicit Hipponensis ille cpiscopus,
inquit, si Dominus voluerit, et si vixeiimu.s, ad so- docet: et ut paucis absolvam, hahes,princeps illu-
rorem tuam , sanctam Chrisli virginem , Probam, strissime, non Augustmi corpus, sed animura , ex
quam Dominus hoc tempore prsecipuurain urbe Ro-_ tam intiuinerabilibus voluminibus in Iwnc librum
ma dare dignatus est virginitatis et humilitalis exem- iC inclusum. Evulgatis autem vigiliis, non diu super-
plar, de jejunio et oratiqne aliquid scribere, sicut in vixit vir pius, sed Fulgentium sesquimensis spatio
epistola quam ad eam nuper dedi mea pollicitaiio inseque.ns, bmnium luctu discessit patriam coele-.
Continetur, cujus tibi prseciptie sancta conversaiio sletn repetiens. Hsec habui quse de bnjus auctoris
est in omnibus imilanda. Quse cum sit avis atavis- vita summalim prsefari utile visum fuit, lecloriqne
que nota consulibus, et dcliciis regalibus enulrita, jucundum auditu. Vale, princeps illustrissime, pa-
tanta illi est humilitas dono gratise ccelestis infusa, trone observandissime. BasileseRauracorum, iv ca-'
ut amore subjeeiionis et usu serviendi dominamse lend. septembris, anno a ,nalo Chiislo MDXLH.
aliquando fui»se jara nesciat, cum omnes dominos

DOMINiE MERITO VENERABILI,

ET FRUCTDSACR_BVIRGINITATISIN CHRISTi GRATIASEMPERILLUSTRI
AOPEROMNU SKOBE
EUGYPPIUSOMNIUMSERVORUM DEI FAMULUSIN DOMINOS. D.

Excerptorum codicem quem de nontiullis operibus D omnes orlbodoxi toto terrarum orbe venerenfur,
fjancti Augustini, cohortante "dominomeo Marino ab- prsecipue lamen apostolicse sedis antistites, scripla
bate, vel cjeleris sanctis fratribus, quomodocunque ejus, sua probabiliter auctoritale firmantes, tanto
compegeram, continuo transferri vobis, sancto quo majori studio semper amplexi sunt, quanto ampliori
polletis studio, voluistis: et cum bibliothecse veslrse solatio his usos fuisse testanlur. Nam contra multos
copia multiplex, integra, de quibus pauca decerpsi, " hostes Ecclesiseilimicantes, etmaxime contra versi-
contineal opera, placuit tamen babere decerpta. At pelles inimicos gratise Dei, doctrina ejus instructi,
ego prospiciens, ne forsitan a legentibus temeritalis vel potius eadem illustrati gratia, seriiper exslitere
arguerer, necesse habni causam facti praefatione vietores : cujus victorise prsemia in tanlum donante
fateri, quse ita se liabel. lnler magnos etegregios ' Deo posleris prosunt, ut el jejunoscopiosius pascant,
catliolicse doctores Ecclesias, prseclarum fuisse et el fortes armis spiritalibus muniant. Catliolica si-
esse beatum Augustinumquis ignorel et episcopum? - quidem divinselegis explanatio, non solum estirien-
qjiem cum divina et humana eruditionc mirabilem, libus alimonia, sed et dimicantibus efficiiur arma
 -
56i . THESAURUS. CAP. L 562
t-ira.' Nec immerito vicarii illius cjai pascendas oves .A magnorum id vel facere vel habere dignatur, saltem
Dnminus ore proprio commendavit compastoralis of- illi qnihus plenaria tanii desunt operis, Iiis fortasse
ficii socium, cpiosa gregi dominico de pratis, Scri- delectabuntur Excerpiis, quia facilius unum codi-
pluraium, pabula procuranteiii, peramplius dilexe- cem quis poierit sibi parare quam mullos. A singu-
runt: suum veri-sime puiantes' booum, quod per lis sane capiiulis diversse res, vel etiam quaestiones
fraiernam scienliam gratulabaniur inventum. Scien- atque sentenlise, de quo opere vel Jibro sint, indi-
les liunc intelligibilem ad condiendos animos salem cantur. ut si quis ignorat, ubi eas plene"possit inve-
eliam pecoribus abjeciissimis profuturum, quorura nire cognoscm."Integrnm vero librum visum. est
omnium ego prorsus ahjectior, ex aliquantis ejusdem Excerptorum debere esse principium, et ille poiissi-
beati viri praeelaris operibus perpauca ruminando miim milii prseponendus occurrit, qiiem Idem beatus
quodamrnodo lambendoque decerpsi, quse stanlibus Aiigusiiniis aniisi.es ad sanctum Hieronymum, post
amicis integra legeram. Nam omnia illius habere vel primam de animse quseslione, noscltur scripsisse
invenirequis possit? Nonnulla.ergo legenti milii at-- presbytrrum, solvens illam ex Epistola Jacobi apo-
que habere cupienti quia fac.ultas niinime suppetebat, stoli, quam in primo prsenotavi capilulo, qusestio-
idcirco qusedam, velut ex ingenti prato floribus . hem : in quo libro, quatuor ilJas viitutes, id est,
asperso coelestibus, ex librorum ejus quse data esl B prudentiam, temperaniiam, fortitudinem, aupie jus-
copia inops segefque collegi: inops scilicer perilia, tiliam, ad illud geminse dilectionis Dei et pioximi
seger offensa, vel informari tania doctrina cupiens, latiitn niandaiutn nimis, in qun tbta lex pendet el
vel sanari. Verhatem namque sentenlise Saloinonis prophelse, mirifice retulit. Ob hoc iiaque congruum
qui ait: Favus meltis verba prudentim, dulcedo ani- putayiatque convemens, ut his Excerptis cliaritas,
tnm, sawtas ossium, in supradicli viri dulcissima et qua dispersa solent adunari iniegritate,' Jibridaret
sanissima eruditidne perserisi. Pauca proinde quse exordiiim; quse et virtutum omnium perlectio, _et
conge-si, non solum mihi qui sensu censuque sum supernse legis est pienitudo: ipsa quoque linetn dedit"
panper, sed eliam his qui uiroqueprsediii sunt mu- operi, quae non habet linerii. 6Nam penultimus nu-
nere,'profutura con/ido. Nam cum iri manus eorura meri titulus, brdinem nuiriendse, ultimus enutrita.
hsec eadem-excerpta pervenerini, aut ardore mendi- Jaudem contlnet charilatis. Per quam adjuro lectu-
cantis accensi, aut inordiuata, ut assolel, conge.itione ros, ut "mibi indigno veniarii dignanter tribuant, el
permoti, dabunt operam,_vel plura studiosius ha- orationum prsesidia clementer impendaut. Si quis
bere, vel ex bis apliora decefpere, atque in unutu sane trausferens hoc opus, his quse congesta sunt
corpus redacta ssepius lectilare. Iia for_Jtan impe- alia addereforle voluerit,'congruis adjiciat Jocis, ut
riti desiderium compendiis poterit militare docto- C prsedicti duo de charitate. tituli firiem semper'te-
Tum. Plerumque enim quod ineptius a parvis arri- neant Excerptorum.
pitur, a magnis aptius adimpletur. Certe si nullus

BM EU.GYPPII

ABBATIS AFRICANI

THESAURUS

Ex S. s/iugustini
-
1 CAPUTPRIMUM. .
De sententia Jacobi apostoli, qua dicil : Si tolam quis ' ,
legem servaverit, offendit autem in uno, faclus est
omnium reus, cum idein dical: ln muliis offeiidimus
Et 4e charilate ac qualuor virtulibus _ pru-
' omnes.
dentia, temperanlia, fortitudine et jusiitis. Liber ad
Hieronymumpresbyteruminleger.'
Quod ad' le scripsi, honorande mihi In Chrislo fra-
terHieronyme, qua>rensde anima humana, si nascen-
lilnts singuJis, novse singulse nunc usque fiunt, ubi
peccati vinculura contrabani, quod per ^acraraentum
gratise Chrisii, etiara io infantibus recens natis non
dtibilamus esse solvendum, curii in non parvum vo-
lumen procederet, nolui ulla alia onerare quajslione;
sed quodurget acrius, multo minus esl negligendum.
Proinde quaeso etper Dominum' obsecro"utexponas
niilii, quod multis existimo pfcfulurum, aul si jam
<vel abs te, vel ab alio aliquo expesitum Jiabes, dt-
operibus.
rigas nobis quomodo accipiendum sit quod in
Epistola Jacobi apostoli scriplum est : Quicunque
autem totam legem servaverit, offendafautem in
uno, factus est omnium reus. Quse res talis ac tanta
est, ut quod liinc tibi jam non olimscripsi, me
•multum poeniteat : de agenda namque prasenti vita,
quomodo- ad vilam perveiiiamusselernam, non de
prseterita perscrutanda, quaiu peniuis demersit obli-
vio, sicuti est illud quod de anima quserendum.pu-
lavi, hsec vertitur qusestio. Eleganter auteth diclum
esse narr,atur, quod huic rei saiis aple convenit: Cum
quidam ruisset in puteum, ubi aqua lanta erat, ut
eum magis exciperet ne. morerelur, quam sutfoearet
ne loqueretur, accessit alius, eoque • viso, miserans
ait: Quomodo huc cecidisti? At ille :Obsecro,inquit,
cogita quomodo hinc me liberes,non quomodo huc
ceciderim quseras, Ita quoniam fatemuretftdecstUto
 S6S - i B. EUGYPPH ABBATIS AFRIGANI SM
lica tenemus, de reatu peccati tanqnam de puteo, A pellet qui dicunt diviti, Sede hic, "et pauperi; Sta,
etiam parvuli infantis animam Chrisli gratia iiberan- illic. Unde, ne pularent eontemptibile 'esse pecca-
dam, satis est ei quod modum qtiqmodo salva fiat tum in hac una re legem transgredi, seculus ad-
novimus, etiamsi nunquam quomodo in malum illud junxit: Quicunque aulem lotaai legem servaverit,
devenerit noveripius. Sed ideo putavi esse quseren- otfendat autem in uno, factus est omnium reus. Qui
dum? ne forle ex illis opinionibus incarnatioiiis ani- enim dixit, Non moachaberis, dixit ct, Non occides.
mse, aljquam teneanius incautius, quse Iiberandam Quod si non mcecheris, occides aulem, factus es
prorsus;,animani paryuli contradicat, negans eam -transgressor legis, propier illud quod dixerat, redar-
esse in istq nialo. tloc igitur firmissime reiento, quod guti a lege, quasi transgressores. Quaecum ita sint,
anitna paryuli de reatu peccati liberanda est, nec consequens videtur, nisi"alio modo inlelligendum
aljo mqjio jibPFanda, ni.i gratia Dei per Jesum Chri» ostendatur, ut qui dixerif diviti, Sede bic, et pau-
stum Dpnrinum npstrum; si ppssunjius etiam ipsius per, Sta illic, huic honorem ampliorein quam illi de-
mali capsani et originem nosse,'vaniloquis, nqn dis- ferens, et idololatra, et blasphemus, el adulter, et
pulatqribus, spd. Jitigalqiibus, paratius instructius- •• homicida, et ne, quod longum est, cuncta commemo-
que rpsistimus; si ajitem npn possnmus, non quia rem,reusomniumcriminumjudicandus sit.Offendens •
Iatct miserise prjppipiun], ideo pigrescere n}isericor- I. quippe in uno, factus esl omnium reus. At enim qui
dise debe*tofficium. Adyersus pps autem quj sibi viT unam virtutem habet, omnes habet, et quiunam non
dentur scire quod nespiiint, ho.c lutiorps sumus, 1liabet, nullam Jiahet (Cicero)' Hoc si yerum est, con»
quod hanc ignorantiam npstram npn ignoramus : firmaiur ista senlentia. Sed ego eam exponi volo, non
aljud est enim quod nesciri raaltim est, aliud quod confirmari, quaeper se ipsam estapudnqs qmnibus
sciri fel non pqtesf, vej iipp optis est, vpl ad vitam philosophorum auctoritatibus firmior : et illud
quam qua.rjmus indifferens est. Hqcvero, quod de quidem de virtutihus- et de vitiis si veraciter ii-
Jilteris aposlqli Japopi nunc reqpiro, in hac ipsa qua cilur, non est consequens ut propter hoc omnia
vivimus, et, ut sejnppr viyamus, Deo pjacerp slude- peccata sintparia. Namillud de jnseparapilitate vir-
mus, aclione yersalur. Qupmodp ergp intelligendum tutum, etsi forsitan fallor, tamen , si vernm mer
est, obsecro te : Quicunque tpjapi legem servaverit, mini, quod vix memini, omnibus phijosophis pla-
offepdat aulem jn unp, faclus est pninium reus ? Jta- cuitv qui easdem yirtutes agpndpeyitse necessarias
n,e qui furjjjm fecerit, imo vero qnj dixerit diviti, Hic esse dixerunt. Ilqc autem de parilitate peccatorum
se.dp, pauperi autpm, Tu sta illic, et homicidii, et g soli Stpici ausi sunt djsputare, contra omnem sen-
aduiterji, et saprilegij reus esi? Qupd si non estf sum generis humani. Quam eorpm vanitatem in Jo-
quomodo qui in uno_ offepdat factus est omniuni C. viniajio illo, qui jn hac sentenlia Stoicus* erat, in
reus? An illud, quod dixit de divite e{ paupere, ad aiicupaqiii. autepa et defensandis voluptatibus Epi-<
ista non perlinet, quorum si quis in uno offende- curpus, de Scriptufjs sanetis dilucjdissime convi-
rit, fiet omnium reus? Sed recolendum unde yenerit cisti. In qua tua suayissima et pr_eelaris_sima.dispu-
'isia sententia, etquseillam superiorapepprerint, qui- tatione satis eyidenler apparuit non placuisse
bus connexa dependeat. Fratres,imei, inqjiit, nolilp . auctprjpus npstris ,vel ipsi potius', quse per eos
in personarum aceeptione habpre fidem Domini no? locutaest, Yeritali, omi)iaparia esse peccata. Quo-
slri Jesu Christi glorise. Etenim si introierit in con- modo autem"fieri possit ut, etiamsi .hoc de virlulibus
ventum vestrum vir aureum annulum habpns, in verum est, .non tamen ideo cogamur fateri sequali-
vesle candida, introierit autem etpauper in sordido tatem omnium peccalorum, quantum possura, adju-
habitu, et intendatis in eum qui indutus est veste vante pomino,.aperire conabor. Quod si effecero,
praeclara , el dicatis : Tu sede Jiic i_ene; pauperi approbabis ; ubi causse defuero, lu supplebis. Certe
autem dicatis , Tu sla illic, aut, Sede sub sca- hincpersuadent qui unam virtulem habuerit, habere
bello pedum meoram, nonne judicaiis apud vosmet- omnes, et omnes deesse cui una defuerit, quod
ipsos, et facti estis judices cogiiaiionum iniquarum ? prudentia, nec ignava, nec injusta, nec intemperans
Audite, fratres mei dilectissimi, npnne Deus elegit polest esse; nam si aliquid horum deftierit, prudgnlia
pauperes in IIOGraundo, diyiles in fide, et hseredes non erit. Porro si prudentia tunc erit, si et fortis et
regni quod repromisit I>eusdiligentibus se?yos au- jusla et temperans sit, profecto ubi fueritj secum
tem oxhonoraslis pauperen]: propter illum sciiicet habet et cseteras. Sic et fortiludo im)irudens esse
cui dictum est, Tu sta illic, cum habenti annulum au- non polest, vel intemperans, vel injusta; sic tempe-
rcum dictum esset, Tu sede hic bene, Ac deinde se- rantia necessecstut prudens, fortis etjusja sil; sie
quitur', eamdem ipsain sententiam latius versans et justitia non est, si non sit prudens, forlis el tempe-
explicans : Nonne, inquit, divites per potentiarn op- rans. Ita ubi vera est aliqua earum, ptalise similiter
primunt vos, etipsi attrahunt vos ad judicia? Nonne sunt; ubi autem alise desunt, vera illa non est,
ipfciblasphemant bonum nomen, quod invocatum est etiamsi aliquo modo similis esse videalur. Sun.
^uper vos? siquidem legem perficitis regalem.secun- enim, ut scis, qusedam vilia virtutibus aperta dis-
dum Scripturas : Diliges proximum tuum sicut tei- cretione conlraria, ut imprudenlia prudentise. Sunt
psum, bene facitis; siautem personas accipitis, pec- aulem qusedam tantum quia vitia sunt, ideo contra-
catum operamini, redarguti a lege, quasi transgresso- ria, quadam tamen specie fallaci similia, ut eidem
rcs. Yide quemadmodum transgressores legis ap- prudentite, non imprudentis, sed asluiia. Nune enim
 "
Kas _ THESAURUS. CAP, I. 566
eamdem dico astuliapri, quae psjtatius in malitiosis A profecto vitia cedentomnia, qusecunque inerant; non
inleiligi et-vqcari solet, et nbn, picut J.oqui npstra enim omnia inerant, sed aliquando totidem, aliquan-
Scriplura consuevit, quse ssepe astntiam in bono do plura paucipribus, vel pauciora pluribus succede-
ita se habeant, diligentius inqui-
pon.it, utest: Aslu-iutserp,entes,et illud, Ut det in-' • bant.. Haecutrum
npcenlibus astuliam.Quanguametapud jllos Romanse rendum est; ononenim et ista divina sententia est,
lingua. dise.tissimus dixpfit: -Neque illi tamen ad qua dicitur : Qui unam virtulem babuerit, omnes
cavendpm dohis aut astutia deerat, astutiam ponens liabet ; eique nulla est, cui una defuerit; sed hoirii-
in bono ; spd apud illos rarissimum, apud nqstrps nibus hoc visum est, multum quidem ingeniosis,
autem frequenlissimum est. Itemque in partibiis tem- Sludiosis, sed taroen hominibus. Ego vero nescib
perantise, aperlissime conlraria est effusip,parcimo-. quemadmodum dicam, nondicb virum, aquo deno-
nise, ea yerp quaetpnacit^s etiara yqlgo dici solet, minata dicitur virtus, sed etiam mulierem quse viro
vitium est quidem, tamen parcimpnise. simile, non suo servat tori fidem, si hoe faciat propter prseceptum
natura, se^ fallacissiros,sppcie. Item dissimililudiue et promissum Pei, eique primitus sit fidelis, non
nianifesta, cqntrsiria est injustitia juslitise : splet au- habere pudicitiam, aut pudiciliam nullam vel par-
tem quasi imitari justitiam vindicandi se libido, sed vam esse virtulem : sic et mariium qui hoc idem
viliun\ pst. Ignayia fpriiiurJini perspicue cbnlraria B servat uxori; el tamen sunt plurimi tales, quorum sinb
est, (Jyrilia yerp, dislat naturfs, fallit similitudine. aliquo peccato esse neminem dixerim : et utiqueillud
Conslanlia pars qusedam virtutis est, al) hac incon- qualecuhque peccatum ex aliquo vitio venit: unda
slanlia Ipnge abhorret, et indijl^iepo.ntra sistit, per- pudicitia' conjugalis in viris feminisque religiosis,
tinacia yero conslantia,dici affeetat, et non est, quia. cum prpculdubio virtus sit (non enim aut nihil au£
illa es\ virtus, hp,evilium', Ut ergp npn He."u,meadem vitiumest), non tamensecumhabet omnes virtutes;
commemorare necesse sit, exempli gratia ponamus jiam si omnes ibi essent, nullum esset vitium ; si
aliguifl unde ppssint cselera inielligi. Catilina, ut de nullum viiium, nulliiniomnino peccatum. Quis autem
ipsq scripserunt qui no_.se pptuerunt, frigus, silim, sine aliquo peccato? quis ergo sine aliquo vilio, id
famem, ferre ppjerai, eratque patiens inedise, algo- est fomiie quodam vei quasi radice peccali, curii
ris, yigilise,supra gua.m credjbile est, ac per lioc et clamet qui supra pectus Domirii discumbebat: Si
sibi el stiis mugna prseditus fprtitudine yidebalur. dixerimus quia peccatum non habemus, nosipsos
Sed hsec forliludo. prudens non erat, mala enim pro decipimus, et veritas in nobis non est ? Neque boc
bpnis eligpbat^ ternperans npn erat, corruplelis enim apud te diutius agendum est, sed propter aiios qui
Jurpissimis foedabalur; justa nPn, er?t! na .h contra hsec forle legerint dico. Namtti quidem in eodem
patriam ponjuraveral: et idep nec fprtitudo erat, sed C' ipso opere splendido contra Jovinianum etiam hoc de
duritia sibi, utstultps falleret, et nomenforliludinis Scripturis sanclis diligenler probasti ; uhi eliam ex
imponebat : nam, si fprtiludo esset, non vitium, sed hac ipsa Epislola, cujus verba sunt quorum nunc in-
virtus esset. _Siaulpm virlus esset, a cicteris yiftuli- tellectum rcquirimus, posuisti quod scriptum est : In
bus, tanqnam inspparabjlibus comitibus, nunquam inultis enim offehdimus pmnes. Non enim ait, offen-
relinqttpreiur. Quapropter cum quserilur etiam de "ditis, sed ait, offendimus, cum Chrisli loqueretur
viliis, utrum et ip.sa similiter qmnia sint ubi unum apostolus; et cum hoc loco dicat: Quicunque lotam
erit, aut nulla sint ubi unum non erit, laboriosum legem servaverit, offendat autem in uno, factus est
est id pstendere, propteres\ quia urii virtuti duo vilia omnium reus, ibi non in uno, sed in multis, nec
opponi solent, pt quod aperte contrarium est, et qupd quosdam, sed omncs dicit offendere. Absit aulem
._sppcie-simililudinisadunibratur. Unde illa Catilinse, ut quisquam fidelis existimet tot millia servorum
quia forlitiidQ,non erat, quse ,essel, cum secum yir- Christi, qui verapiter dicunt s.e babere peccatum, ne
tutes alias non habeba^, facilius videbatur. Quod se ipsps decipiant etveritas in eis non sit, nullam
vero ignayia fuei;it, ubr exercitaiip quaslibet gravis- haber_j virtutpra , cum virtus magna, sit sapientia.
^imas molesjias p.prpeliepdi atque tolerahdi, supra DJxit aulem ipsa Sap.ienjia liomini: Ecce pietas est
quam cuiijuam credibile^ est, fuit, aegre persuader^ D sapienlia. Absi.t ergout djcamus tot ac tantos fidc-
pbtest; sed fqrte acutius iutuentibus ignavia apparet les et pios'homjnes Bei non lia.bere pietaiem ,
'ipsa.^urilia, quia labprein bopqiJim studiorum, qui- quam Grseci vel «OO-SSEIKV, vel expressius el plenius
bus vera.acquiriturfortitudo, n,eglexerat. Verunjtamen 6eo_-£@uav vocant. Quidautem estpietas, nisiDei cut-
,<3uiasunt a(udacesqni.Jimidinpn,sunt,et rur|.us timidi tus? 3 et unde ille cdlitur nisi charitate? Cliaritas
a quibqsabsit audacia., cunj _sit utruni.que vit.ium igitur de cord.e purp, et conscientia bona, et fide noa
.(quoniam qui,vpi;avirtule forlis est, uep temere au- ficta, magna et vera yirtus est, quia ipsa est et finis
__let, nec incpnsulte timet), cogimur fa.leri yilia plura - prsecepii. Merito dicta est fortis sicutmors, sive
esse vintulibus., U.ndealiqnando vitium,vitip tolliiur, "quia nemo eam vincit sicut mortem , sive quia in hac
- _it anjpre laudis ampr pecu^n.ise.;aliquando,unum ce- vita usque ad mortem est mensura charitatis, sicut-
dit ut plura succedant, yel.ut qui ebripsus fujt,, si Dominus ait : Mnjorem hac charitate nemo habet,
modicum lnbere tenacitale elj ambitione didicerit. quam ut animam suam qnis ponat pro amicis suis;
Possuntitaque vitia ptiam cedereyiliis succpdentib.us, sive potius quia sicut mors anirriam avellit a sensi-
non viriulibus: et ideo plura sunt. Virtus yei;o, quo bus carnis, sic charitas.aconcupiscentiiscarnalibug.
una injjressafueiit, quQnjam gecum CKteras dudt. Huic subservit scientisj cum cst uiilis, nam sina iiia
 '
867 D. EUGYPPH ABBATISAFRICANI SCS
inDat: quod vero illa sedificandoimpleverit, nihil ibi A veriussacrisque litteris congruentins, ita suntanimse
isiainanequodinfielinveniei. Ulilera pnrro scieiniam inieniiones ul corporis membra, nonquodvideantur
definifiido sie monstravit, ubi cuni d xissel: Ecee loris, sed quod seniiantur affectibus, el aliudillu»
pietas est sapienlia, coniinuo Isnbjunxit : Abslinere minatur amplius, aliudminus, aliud omninocaret
vero a malis scientia esi. Cur ergo non dicimus qui lumine, ettenebroso inumbratur obstaculo, profecto,
hanc viriutem habel habere omnes, etim plemtndo iia ut quisque illusiratione pisecharitatisaffectus esi,
Jegis sil cliaritas? an qnanto ruagis est in tinmine , in alio aclu magis, in alio miims , in alio nihil, -sic
tantoinagis estviriute prseditusjquantoauteminintis, potest dipi haliere aliam.elairam nrn. babere, aliam
tanio minus iue~tei virtus, qoia ipsa esi virius, et magis aliainminus tiaberevirlutem.NameuMajorest
quanioininns inesl virtus, tanto magsest viiium?Ubi in isto cbaritas quam in illo » recte possumus dicere,
ergo ilia plena etpe.ifec a fui-rii', nihil ex vitio rein i- el «Aliqua in isto, nullain ilio», quantum pertihet ad
nebii. Proinde milii videnltir Sio ci ideo (alli, qtiia charitaiem , qusepietas _est. et in ipso uno homine,
proficieniein homiiiem in sapienti.i nolunt onmino quod majorem habeat pudicitiam quam palientiam.et
habere tapieniiam, spd iimc habere cuni in ea fuerit niajoreni-hod.e quamheri, _>iproficit, et adliuc non
omnino perfectus :non quia illuiu provecium netjant, babeat conlinentiam, et habeat non parvam miseri-
sed nisi ex profundo quodam emergei"do repente B cordiam. Ei ut genefaliter breviierque complectar.
emicet in auras sapieniiseliberae, nulla ex parte esse qnain de viriute habeo notionem, quod ad recte vi-
sapienlem. Sicut enim niliil inlerest ad hominem vendnm atiinet, vinus eslcharitas, qna id quod dili-
proefocautlum, uirum aquam sladiis mujiis super se gendumesldiligitur:h_ec in aliismajor, in aliisminor,
habeat allam, »nunum palmum vel diguum, sic illos in aliis nulla est; plenissima vero qusejam non possit
qui tendunt ad sapie.ntiam, proficere quidem dicunt, augefi.quandiu liic homovivit,estinnemine;quandiu
tanqoam ab imo gnrgitis surgentes in aerem, sed autem augo.ripotest, profecto illud quod niinus est
nisi totam siultilam velui opprimentem aquam pro- qnam debet, ex vitio est. Ex quo vitio hon est ju-
Jicendo, velut emergendo, evaserim, non haberevir- stus in terra qui faciat bonum et non peccet; ex quo
tuleiu, nec esse sapientes : ubi autem evaseriiit, vitio non juslificabitur in conspeclii Dei omnis vi-
mox liabere loiam, nec quidquam stultitise rema- vens ; propter quod vitium.si dixerimus quia pecca-
jnere, unde oninino ullum peccaium possit existere. tum non habemus, nos ipsos decipimus, et veritas in
Haecsimilitudo, ubi stuilitia velut aqua, et sapien- nobis non est ; propter quod etiam quantumJibet
lia velul aer ponitur, ut animus a prsefocatione stul- profecerimus, necessarium est nobis dicere : Dimille
titise tanquam emergens iu sapientiam repente re- - nobis debita noslra, cum jam omnia in baplismo
jspiret, non mihi videlursatis accommoda nostrarum C dicta, facta, cogitata, dimissa sint. "Videtitaque qui
Scriptur<rum aucloritati, sed illa polius, ut vilium recte videt, ubi, quando et unde speranda sit illa
vel stultitia tenebris . luci autem virtus vel sapientia perfectio, cui non sit quod adjici possit. Si autem
coniparelur, qtiantum ista similia de coi poralibus ad prsecepta non essent, non utique esset ubi se homo
rntelligibilia duci possunt. Non itaque sicut de aquis certius inspiceret, et videret unde averteretur , quo
in aerem surgens , ubi earum summum, transierit, conaretur, quare gratularetur, quid precaretur.
repenie quantum sufficit inspiraliir,.sed sicul de te- Magna est ergo utiliias praeceptoruni, si libero arbi-
nebris in Iucera procedens, paulalim progrediendo trio lanluin detur ul gratia Dei amplius honorelur.,
illutninatur, quod donec plenissime fiat, jam tamen Quse si ita se liabent, unde fiet omnium reus, si in
eum dieimus tanquam de abditissima spelunca egre- uno offendat, qui lotam legem servaverit ? An forle
dienlem, vicinia lucis alflatum : lanlo magis quanio quia plenitudo legis charilas est, qua Deus proxi-
magis propinquat egressui; utillud quodineo lucet, miisque diligitur, "in quibus praeceptis chariiatis
sit utique ex lutnine quo progreditur, illud autem tota lex"pendet et prophelse, merito fit reus om-
quod adlmc obscurum est, sit ex lenebiis unde egre- nium, qui contra illam facit in qua pendent omnia ?
ditur : itique el non juslificaliitur in conspeclu Dei Nemo autem peccat, nisi adversus illam faciendo :
omnis vivens , et lamen justus ex fidevivit: et in- D quia. Non adulterabis, nbn homicidium facies, non
duli sunt sancti jnstiiia, alius magis, alius minus, et furaberis, non concupisces, et si quod est alind
nemo bic vivit sine peccato, et hoc alius magis, mantlaium, in hoc sermone recapitulatur, in eoquod
alius minus : opiinms autem esl, qui minimum. Sed est, Diliges proximum tuum lanquam te ipsum. Di-
quid :<go, tanquam oblilus cui loquor, doctori simi- lectio proximi malum non operatur; plenitudo aulem
Jis factus sum , cum iroposueiim quid a te discere Iegis, charitas. Nemo aulem diligit proximum , nisi
velim? Sed qtiia de peccatorum pariliiate, undein diligens Deum, ut hoc, quantum potesl, proximo im-
id quod agebam incidit qusestio, examinandam libi pendat, quem diligit tanquamseipsum, ul et ille di-
sentenliam meam promeie stalueram, jam eam tan- ligat. Deum ; quem si ipse non diligit, nec se nec
dem aliquando concludam: quia etsi verum est, proximum diligit; ac per hoc, qui lotam legem ser-
eum qui habet unam, omnes habere viriuies , eum ' vaverit, si in uno offenderit, fit omnium reus : quia
qui unam non habet, nullam habere_ nec sic pec- ' contra charitatem facit, unde tota lex pendet. reus
cata sunl paria : quia ubi virtus nulla est, nihil qui- ' ilaque fit omnium, faciendo contra pra.ceptum , in
^em r.ectumest; nec tamen ideo non est pravo pra- quo pendent omnia. Cur ergo non dicantur paria
tius, distw.loque distortius.Siautem, quod pulo esse peccata ? an forle quiamagis facit contra "chariiateio,
 869 THESAURUS. CAP. II. _ . 570
qui gravius peccat, minus,qui IevJns , et hocipso. A Rex jnslus sederit in throno.; quis gloriabitnr ca-
quod admittit fit quidem omniuin reus, sed gravius stum se habere cor? aut quis gloriabitur mundum se
^>eccans,vel in pluribus peccans, magis reus; levius esse a peccato?Quse igitur spesest, nisi superexaltet
anlem vel in paucioribus peccans, minus rbus: tanto misericordiam judicio? sed erga illos qui misericor-
majore scilicet Tealu, quanto amplius ; tantominore, diam fecerunt veraciter dicendo: Dimitte nobis debi-
quaiuominus peccaverit: tamen etiamsi in uno offen- ta nostra, sicut et nos dimittimus, et sine murmura-
derit, reus omnium est, quia contra eam facit in _qua tioue dando. Hilarem euim datorem diligit Deus. De-
pendent omnia?Qusesi vera sunt, eomodo et illud absol- nique sanctus Jacobus jam ex isto loco de misericor-
vitur, quodait homoetiam apo<4olic_egrati_e :Jn multis dise operibus loquitur, ut quos vehementer illa sen-
- offendimusomnes. Omnes enim offendimus,sed,alius tentia terruerat consbletur; cum - admonet
quo-
gravius, alius Ievius, quanlo quisque magis minusve modo etiam peccata quotidiana, sine quibus non hic
peccaverit, tanto in peccato comniiltendo major, vivitur , quotidianis remediis expientur, ne homo,
quanto in diligendo Deoct proximominor : et rur- qui cum in uno offenderit fit omnium reus, in
sus tanto _%minor in peccati perpetratlone, quanto multis offendendo (quia in mnllis offendimus omnes)
major in Dei et proximi dilectione." Tanto ilaque magnum aggerem reatus sui minutatim collectum ad
plenior iniquitatis, quanto inaninr cJiariiatis; cttunc B ', tribunal tanti judicis pervehat, et eam quara non
perfectissJmns in eharitate, quando niliil restat ex fecit. misericordiam non inveniat, sed potius dimit-
infirmitate. Nec sane, quautnm arbitror, putandum tendo atque dando mereatur sibi dimitti debita,
est leve esse peccatum , in personarum acceptione reddique promissa. Multa dixi quibus tibi tsedium
habere fidem Domini noslri Jesu Christi, si illam fortassis inferrem,qui hsec, quse tam approbas, rion
-distantiam sedendi et standi ad honores ccclesiasti- exspectas discere, quia ea docereconsuesti. Si quid
cos referamus.Quisenim ferat eligi divitem ad sedem autein est in eis.quautum ad res ipsas pertinet (nam
honoris Ecclesise , coniemplo paupere instructiore quali eloquio explicaia sint non nimis curo), si quid
atquesanctiore? Si aulem ~dequotidianis consessi- ergo est in eisquodcruditionenioffendat tuara, quse-
bus loquitur, quis non hincpeccat, si tamen peceal, so ut rescribendo admoneas, et_me corrigere non -
nisi cum apud seipsumintus ita judieat, ut ei tantome- graveris. Infelix est cnim qui non taritos et tam'
liorquanto ditior illoesse videatur? Hpcenim videtur sanctos tuorum studiorum labores el digne honorat,
significasse diceudo : Nonne judicatis apud vbsmet- et de his DominoDeo nosiro, cujus munere.talis es ,
jpsos, et facli^estis judices cogitaiionum iniquarum? gratias agit. Unde cum libentius debeam a quolibet
Lex itaquelibertatis, lexcharjtatisest, de qua dicit: discere quod inutililer ignoro, quam promptis
Si tamen Jege.mperficiiis regalem, secundum Scri-1C quoslibet docere quod scio, quanto justius abs te
pturas, Diliges proxiraum tuum sicut teipsum, hetm hoc charitatis debitum flagiio,cujus doctnna, in no-
facitis. Si autempersonas accipilis, peccatum.ope- mjne eladjutorio Domini, tantum in Lalina" lingua
ramini, redarguti -a iege quasi transgressores. Et - ecclesiastic-e-Jiilerseadjutsesunt.-quantum numquam
post illam senteniiam, ad intelligendutii difficillimam, anlea potuerunt! Maximetamen istam sentenliam *
de qua salis dixi quod dicendum puiavi, eamdem Quicunque totam legem servaverit, offendat autemin
Jegem libertatis -commemorans : Sic loquimini, in- uno, factus est omnium reus, si quo alio modo mc-
quit, et sic facite , sicut per legem Iibertatis, inci- lius exponi posse novit dilectio lua vper Dominum
pientes judicari. Et quoniam qpid paulo ante dixerit, obsecro ut id noblscum communicare digneris.
liovit, Quoniam in multis offendimus omnes', sugge- CAPUT JI.
rit dominicam, (atiquam quotidianam quotidianis, etsi De
prmdictisquatuorvirlutibus, qua* in superiori libro
levioribus, tamen vulneribus, medicinam. Judi- distinxit. In Li ro de Moribus Ecclesim catholicm
•
<iium enim,' inquit, sine misericordia iHi qui*non disputans, adunum eas mandalum retulit, charitati.
facit misericordiam. Hinc enim et Dominus : Dimit- Nihil igitur aJiud est optimum homiiiis, cui iiserera
tite, ihquit, et dimiuetur vobis; date et dabitur vo- beatissitnum sit, nisi Deus.Cui hserere recte nou va-
'
bis. Supeiexaltat autem misericordiam judieio. Non B lemus nisi dilectione : namqueillud quse quadripar-
dictum est, vincitmisericordiam judicium, Jion enim lila dicilur virtus, ex ipsius amoris vario quodam
est adversa judicio, sed superexaltat, quia plures per affectu dicitur, ut temperanlia sit amor inlegrum
misericordiam colliguntur, sed qui mi.^ericordiam se prsebens ei quod amatur; Jortitudo, amor facile
prseslilerunt. Beati enim misericordes, quia ipsorum tolerans omnia piopter quod -amatur; juslilia amor
-miseiebitur Deus. Et hoc uiiquejusium est, ut di- soli amato ser-viens, et proplerea recte dominans .
mitlalur eis, quia dimiserunt, et detur eis, quia de- prudentia , amor ea quibus adjuvaiur ab eisquibus
-derunt. Inest quippe Deo et misericordia judicanli, impeditur sagaciter eligens -. sed hunc amorem non
et judicii.m miseranii; propler quod ei dicilur : Mi- cujuslibel, sed Dei esse diximus, id est, .summi
sencordiam eljudicium cantabo libi, Domine; nam boni,'summse.sapieniise, summseque concordise.
quisquis velut nimium juslus judicium sJne miseri- -Quare definire,eliam sic licet, ut temperamiam di-
cofdia quasi securus exspectat,- iram justissiniam -caraus esse amorem Deo se integrum incorruptum-
provocat, quam limens ille dicit: Ne inlres in judi- .que.servantem; fortitudinem amorem, omnia propter
cio cum servo tuo. Unde dicilur populo contumaci.: ,Deum facile perferentem ; justitiam, amorem Deo
Quid vultis mecum judicio contendere? Cum enim tantum gervientem, et ob hoe bene imperantem m-
 S71' _ D. EUGYPPII ABBATIS AFRICANI . ' 572
teris quse homlni subjecta sunt; prudentiam, amorem _.quse prsetereundo in memoria derelinquent, reperie-
bene discernentem ea quibiis adjuvelur in Deum ab mus : quia et lune trinitas erit, cum illud quale-
itis quibus impediri potest. Quid amplius de mori- cunque"vestigium, et memoriter retinebilur, et
bus disputem ? Si enim Deus est summum hominis agnoscelur veraciter, et hoc utrumque tertia volun-
boiium, quod negari rion potest, sequitur quoniam tale jungelur.
summumbonum appetere estbene vivere, ot nihil CAPUT IV,
sitaliud bene vivere quam toto corde", tota anima,, De quatuor affectionibus,quas aCicerone perturbatio-
tota menle diligere Tieum a quo existit", ut incor- nes, ab atiis pttssiones appeliaias, Virgilius liomini
amor propter carnem •- e&•librp xiy de
""inessedixit; " Civitale
..<
ruplusinco atque integer custodiatur, qtiod Dei. ;
est temperanlise; nullis frangatur incommodis, quod Aggravamur ergo corruptibill corppre, pt ipsius
est fortudinis; nulli alii est
sferviat,quod justi lise;vigilet aggravationis causam, non naluram substantiamque
tn discernendis rebus, ne fallacia paulatim dolusve eorporis, sed ejus corruptionem scientes, nolumus
stibrepat, quod est prudentia.. Hcecest bominis una eorppre exspoliari, sed ejus Immprtalitate vestiri: et
pe^fectio, quse soia impelral, jut veritatis sinceri- ., tunc enim erit, sed quia corruptibile non erit, non
late perfrnatur. H_ecnobis Testamento utroque con- _ grayabit. Aggravat ergp. nunc ammam corpus cor-
Cinilur, hsec nobis hinc atque jnde"suadetur. Diii- 8 ruptibile, et deprimit lerrena inhabitatio sensum
- gamus igitur Deum ex toto corde, ex lota anima, ex multa cogitantem. Verumlamen qui- omuia mala
tota mente, quicunque ad vitam aeternam pervenire animai ex corpore putant accidisse, iri errore sunt
proposuimus. Hsecesl, inquit Salvalor, vita seternae Quamyis enim Virgilius Plalonicam videalur lucu-
ut cognoscant te verum Deum, el quem misisti Je- lentis versibus explicare sententiam, dicens :
sam Christum. ..Eieraa igitur vita est ipsa cognilio Jgneus est illis [ollis]vigor, et ccelestisorigo
veritatis; quamobrem quam perversi atgue prseposteri "Seriimibus,quatilumnounoxia corporatatdant,
3?f.rrenique hebelant artus moribundaqueJiiembra;
sunt, qui se arbitraiiliirDei cognitionem tradere ut
! qrpnesque illas nolissimas quatupr animi pprlurba-
perfeclisimus, cum perfectorum ipsa sitprsemium tipnes, cupiditalem, limprem, Isetitiam, tristitiam,
nisi uteum ipsum quemcogno-
v Qnidergoagendum, sincera chafitate quas origines omnium peccatorum atque vitiorqm
scere volumus, prius diligamus? volens intelligi ex oprpore accidere,- subjungat ef
'5 CAPUT III.'
dicat :
-Anvirtutes quibus ad~mternitatemtenditur , desiturm
Hinc metuunt, cupjuntq>je,~dolent gaudentque, neo
sint; cum ad mlerna perduxerinl; esslibro de Trini- jauras
tqte xiv inter cmtem. Suscipiunt [respiciunt] clausse tenebris, et carcefe
Utrum autem t.\am yirtutes tJiqc, quilius in hae
j. - [cseco;
.i»qrtalitale bene yivitur, quia et ipsae jncipiunt es$e- tamen aliter se habet fides nostra : nam corruptio
in animo, qui cum.sine illis prius esset, tamep apU corporis quseaggravat animam non peccati primi esl
mus erat, desinantesse cum,ad seterna perduxerint; causa, sed pcena. Nec caro corruptibilis animam
nonnulla qua&stio«st. Quibusdam enim visum est, peccatricem, sed anima peccatrix fecitesse eorruptir
desituras, et b.onosa.nimp.sspla bealos esse cognir biiem carnem. Ex qua corruptione carnis, licet
tione pl scientia, hoc( est conlpmplalione n.alurse, existant qusedam incitamenla vitiorum, et ipsa desi_-
in, qua nihil est melius et amabilitis ea natura quse deria vitiosa, xion tame.n cmnia iniquse vitse vitia
ereavit cseleras qmnes instituitque naturas.. Cui re- iribuenda sunt carni, ne ab his omnibus purgemus
genti esse subdilum si justitia est, immorlalis est diabolum, qui non habet carnem. Etsi cnim diabo-
omnino jusliiia, nec in illa esse' beaiitudine desinet, Jus, {qui hon habet carnem ',] fornieatpr vel ebriosus,
ped talis^ac. ts>,olae^i,r. "! P.erfectior et niajdr esse vel si quid hujusrnodi mali est qiiod ad carnis per-
non possit. Forlassis et alise tres virtutes, pruden- tinet voluptales, non potest dici,-cum sit etiam ta-
tia sine jam ullo peripulo erroris, forlitudp, sipe. mo- Jium peccalorum suasor et insligatar occultqs, est
Jestia tolerandorum malorum, temperantia sine re» tamen maxime superbus alque -invidus : quse illum
pugnalione libidinum, erunt in illa felicitate. Ut jv viliosilas sic obtinuit, ut proptethanc esspt in C3,i>
prudentise sit nullum bonum Deo praiponere vel ceribus caliginosi hujus aeris -seterno supplicip
sequare ; fortitudinis, ei firmissime cobserere ;-lem- degtinatus. H_ecautem yitia, quse ienent in diaboJo
perantiss, aullo defectu noxio delectari. Nunc autem prineipatum, carni trlbuitr Apostolus, quam certum
quod agit justitia in subveniendp miseris, quod prn- est diabolum non habere. Djcit enim , jnimicitiasj
dentia in p.rseeavendis insidiisj, quod fortitudo, in contentiones^mulationes^animositates^invidiaSjOpe.-
perferendis molestiis, quod lemperantiainco.ercendis ra esse carnis; quorum omnium nialorjiin caput atque
delectationibus prayis, non. ibi erit ubjj nilul omnino origo superbia est, quse sine carne regnat iu diabolp..'_
mali erit. Ac per hoc, ista virtiHum cpera quse huic Quis antem iilo est inimicitioxsanctis? quis tidver-
morlali vilae sunt necessaria, sicut Jldes, ad quam sus eos contenliosior, animosior, et magis ssmulus
referenda in praeteritis Iiabebunlur, et aliam nunc atque invidus invenilur? Et baec omnia pumliabea.t
faciunt trinitatem, cum ea prsesentia tenemus, ama- sine carne, quomodo sunt ista opera earnis, nisi
tnus, aspicimus, aliam tunc faclura sunt, cum ea quia opera sunt bominis,- quem, «icut _\JpJ\,nomine
non esse sed fuisse,- per qusedam eorum vesligia,- carnis' appellat ? Non enim habendo carnem, quam
UncinisinclusadesuntinS.lAug. edil. Bened. EDIT.
575 - - THESAURUS, CAP. IV, 573
non habet diabojus, sed yivendo secundum seipsum, j""_ sanamque doclrinam, ciyes sanctae _civitatis pei ip
hoc est, secundum hominem, faclu? est homp.simi- " hujus vitae peregrinaiipne, secundum Deum yiven-J
"
lis diabolo, fluia et ille secundum seipsum viverq tes', ineluunt cupiuntque, dolent gaudentque; et
voluit, qufindoip yeritatp non stetit, ut non de Dej, quia rectus est amor e*orup(i,istas pmnes affectiones
sed de sup inendacium loqueretur, qui npn solum reelas habent: metuuntppenara ajternam, cupiunt
mendax, yerum etiam mendacii pater est: primus vilam aeternam, dolent in re, quia ipsi' in spmetipsis .
est quippe mgntitus, et a <juopeccaluro, ab illp cpe- adliue ingemiscunt,adoptipnem pxspectanles, redem- ,
pit esse mendapium.jCum ergo yivit homp secundum plionepj. cqrppris sui; gaudent in spe, quia fiej; ?
hominem, npsi sepiipdum Deum, similis est diabolo. sermpqqi scriptus pst :"Ab'sorpta est inors in victo-
Non px carjjp fantum aftlcitur anima, ut cppiat, me- riam. Item metuurit peccare, cupiunt perseverare,
luat, la_jelur, segrescat, verum "eliam ex seipsa hjs dolent in peccatis, gaudent in operilius bonis. Ut
potest motibus agitari. Interest autem qualis sit vp- enim metuapt pecpare, aujiiuni: Quonjam abunda-
luntas hpminis, quia si perversa est, perversps habe-" bit iniijuilas, rpfngespef charitas mullorum. Ut cu^
bit hos molns ; si autem recta est, nqn sqlum incul- pianf pprsevprare, fipdiunt quod scriptum est: Qui
'
p_abi!es, verum eliam laudabiles prpnt; vo]untas ' perspyerayerit psqup in finenij salvus erit. Ut do-
quippeestin pinnibus, imo omnes nihil aliud quam 'B leanl in peccatis, audiunt: Si dixennius quia pppca-
voluplafes sunt. Nani quid est cupiiiitas pt lseiitia, tum npn habemus, nosipsps seducimus, et veritas ii^
nisi voluntas in porum copspnsibne quse vplunm.s?pf nobis npn esl. Ut gaudeant in oppribus bpnis, au-
quid est metns atque tristitia, nisi volunfas in dis; diunt: Hilareni datorem diligit Deu^. Item, sicuti se
sensione ab his qiise nolumus? Sed cum copsenlimus intirroitas porum firmitasque Jiabuerit, metuunt ten-
appelen.do ea quse volunius, cupiditas; cjjm autem tari, eupiynl lentafi : dolent iq tenfaiionibus, gau-
cpnsentjmus fruendq Jiis quseyolunjus; lsetilia voca-_ dpnt in lenlalionibus. Ut enim mpfuant tentari^ au;
tur. Jtemque cum dissenljmus ab pp quod ac- diunt: Si qpis prseoccupatus fuerit in aliquo delicto,
cidere noluniqs, talis yplunlas metus esj; cum vos qui spiritajps pslis, instruitp hujpsmqdi in spiritu
autem dissenlimps ab pq qnod pplenlibjis acci- rnansueiudinis, intendens temetipsum,ne et tu ten?
dit, talis voluntas tristitia est; et omnino, pro va. teris. Ut autem cupianttentari.audiuiit yirum quem-
rielale rertim quaa appeluntur atque fugiunlur, dam fqrtem civitatis Dei dicentem :' Proba mej
sicut ailicitur veJ offendilur voluntas hominis, ila in Dominp, ej. tenla me ; nre renes meos et Gor meum.
Utdoleant in lentationibus, vident Retrum.flentem;
hos vel in illos affectusmutalur etvenilur. Quaprop-
ut gaudeant in lentationibus, audiunt Jacobum di-
ter homo, qui secundum Deuro, non secundum homi-
0 cpntem : Omne gaudjum exislimale, fratres mei,,
neiri vivit, ppprtet ut sit amalor bonj, uride fit conse- cum in tentationes varias incideritis. Non solnm au-
quens utmalum oderij J et qupniam npnio natura, sed tem prppter' seipsos his moventuc affectibus, ve-
quisquis malus est, yitio malus est, pepfectum odiuni rumeliam propter eos quos liberari cupiunt, jjt ne
debet mplis qui gepuiidumDpumyiyit, ut necpropler pereant meluunt, et dolent si pereant, et gaiident sl
vitium oderit hominem, pec gmet yitium propter ho- Jiberantur. Illura quippe oplimum et fortissimum vi-
minem, sed oderit vilium el ampt hqminem; sanatp rum, qui in suis infirmifatibus gloriatur. ut eum po-
enim yitio, totuni quod amare, nihil autem quod de- tissimum commemoremus, qui in Ecclesiam Cbristi
beat odisspj repianebit. Nani cujus propositum pst exgentibusvenimus.Doctoremgentium infide et ye-
amare Deum, et npn sepHpdumhpminem, sed se.cpn- ritale, qtii et plusomnibus suis'coaposloIis laboravit,
dum Deuqi amafe prpximum,c sicpt etiam seipsum,- ex pluribus Epislolis populos Dei, non eos tantum
proculdubio prvopfpr hpnc amqrem dicitur voluntar qui prsesentes ab illo videbantur, verum etiam i.llos
lis.bona?, qpasLUsitatiuslu Scripturjs sanptis cliaiitas qui futuri praevidebantur inslruxit; illum, inquam,
appeliatur;"sed amor quoque secundiim pasdern sa- virum, athletam Christi, doclura ab illo, unctum de
cras lijteras dipitur. Npnnulli arbitrantur aliud psse illo, crucifixum cum illo.gloriosum in illo, in theatro
dileetionenj, sive pliarilalem, aliud amprem : dicunt i? liiijus mundi, cui spectaculum factus est angelis et
enim dilectipnem accipiendam in bono, amorem in hominibus, legilime magnum agonem certantem, et
malo. Sip autem npp ipsos auctpres s.EpcplariumIjL— paltnam supernae vocalionis in anteriora seclantero,
terarum Iqcutps psse, certissimum est, Recta ifaqtie oeuiis fidei libenlissime speclant, gaudere cum
yoluntas e.st bonus ampr, el vpluntas ppfyersa ma? gaudenlibus, flere cum flentibus, foris habenlem
Jus amor. Q Am.orcrgo inhians habere quod amatur, pugnas, intus timores, cupientem dissolvi et esse
cupiditas est; Id autem habens atque fruens, lseti- cum Chrislo, desiderantem videre Romanos,'ut ali-
tia est: fugiens quod ei adversatur, timor est: idque quem fructum habeat et in illis, sicut et in csetefis
si acciderit sentiens, tristilia est. Eroinde mala sunt geniibus,temulanlem'Corinthios, et ipsa aemulatione
ista, si malus amor est; bona, si bonus. Verum his meluentem, ne sedueantur eorum mentes a casti-
philosophis, quod ad istam quasstionemde aniiui per- . tate quse in Chrislo est, magnam tristitiam et conti-
turbationibus auinet,jam respondimus in nono hujus nuurii dolorem cordis sui de Israelitis habenlem",
operis Jibro, ostendentes eos .uon tam de rebus -quod ignorantes Dei juslitiam, et suam volpntes sta-
quam de verbis, eupidiores esse eonlenlionis quam luere, juslitise Dei non sint subjecli, nec solura do-
veriiatis. Apud nos. antem, juxta Seripturas sanctas Joremt verum etiam luclum guum denuniiantem de
 '
S75 !>• EUGYPPH ABBATIS AFIUCANI S7t>
qoibusdam qui ante peccaverunt et non egerunt pm- A et amavite. Sed elcoelum et terra, et omnia qusein
nitentiam super imriuinditia et fornicaiipnibus suis. eis sunt, ecce undique mihi dicunt ut te amem, nec
Hi motus, hi affectus', de amore boni et de sancta cessant dicere omnibus, ul sint inexcusabiles. AJ-
eharitate venientes, si vitia vocanda sunt, sinamus tius autem tu misereberis cui misertus eris, et mi-
Mt ea quse vere vitia sunt virtutes vocentur : sed sericordiam prsesfabis cui misericors fueris ; alio-
cum rectam ratioiiem sequantur istse affecliones, quin ccelum et terra surdis loquuntur laudes tuas.
quando ubi oportet adhibenlur,' quis eas morbidas Quid autem amo, cum te amo? non speciem corpo-
seu vitiosas passiones audeat dicere? Quamobrem ris, nec decus lemporis, non candorcm lucis ecce
"etiamipse Dominus in forma Dei agere vitam di- istis amicum oculis, non dulces melodias canlilena-
gnatus est humanam, sed nullum habens omnino ium omnimodarum, non florum et ungueniorum et
peccatum, adhibuit eas ubi adhibendas esse judica- - aromatum suaveolentiam, non manna et mella, non
vit. Neque enim in qno verum erat hominis corpus, membra acceptabilia carnis amplexibus ; non ha.c
et verus hominis animus, falsus erat humanus af- amo, cum amo Deum meum.. 7 Et tamen amo
Jecius. Cum ergo ejus in Evangelio ista referuhtur, quamdam lucem, et quamdam vocem, et'quemdam
quod ^uper duritiam cordis Judseorum cum ira' con- odorem, et quemdam cibum, et quemdam am-
tristatus sit; quod dixerit: Gaudeo propter yos ut Bplexum, cum amo Deum meum, lucem, v#cem,
credatis f quod Laiarum susciiaturus etiam Iacry- odorem, cibum, amplexum interioris hominis mei:
mas fuderit; quod coneupiyerit cum discipulis suis ubi fulget animse mese quod non capit Jocus, et ubi
manducare pascha; quod propinquante passione - sonat quod non rapit lempus, etubi olet quod non
tristis fuerit anima ejus, non falso utique referuntur. spargit ttatns, et ubi sapil qdod non minuit ,eda-
Verum iile hosmotuscerisedispensationisgratia,ila, citas,etubi haeret quod non divellit satieias; hoc
cum voluit, suscepit animo humano, ut, cum voluit, est quod amo, cum Deurri meum amo. Et quid
factus est homo. Proinde, quod fatendum est, etiam est hoc? Interrogavi lerram, et dixit^ Nonsum,
eum rectas et secundum Deum habemus has affeclio- et qusecunque in eadem sunt, idem "confessasunt.
nes, hujus vitse est, non illius quam futuram spera- Interrogavi mare et abyssos, _et repiilia animarom
mus, et ssepe illis etiam inviii cedimus. Jtaque ali- vivarum, et responderunt: Non sumus Deus tuus,--
quando, quamvis non culpabili cupiditate, sed lau- quaeie super nos. Interrogavi auras flabiles, et inquit
dabili charitate moveamur, etiam dum nolumus fle- universus aer cum incolis suis : Fallitur Anasi-
mus. Habemus ergo eas exhumanse coridilionis in- menes, nonsum Deus. Interrogavi coelum, solem,
-firmitate: non autem ita Doiiiinus Jesus, cujns et lunam , stellas : Neqiie | nos sumus Deus quem
jnfirmilas fuit ex potestate; sed dum vitse hujus in- G quaeris, inquiunt. Et dixi omnibus his quse circum-
Drii-itaiem gerimus, sieasomnino nullas habeamus, stant fores carnis mese : Dieile mihi de Deo meo ,
tunc potius non recte viyimus. Vitupefabat eiiim et quod vosnonestis, dicite mihi de illo aliquid. Et
deiestabatur Apostolus (Rom.i) quosdam, quos - exclamaverunt voce magna : Ipse fecit nos. lnterro-
-eiiam esse dixit sine affectione. Culpavit etiam illos gatio mea , intentio mea ; et responsio eornm, spe-
sacer Psalmus, de quibus ait: Suslinui, qui simul cies eorum. Etdirexi me adme, el dixi mibi: Tu
contrislaretur, el non fuit. Nam omnino non 'dolere, quis es ? El respondi, Homo": et ecce corpus el ani-
dum suinus in hoc loco miseriae, profecto, sicut qui- ma in me mihi prseslosunt, unum exterius, et alle-
dam etiam apud _sseculi hujus liiteratos sensit -et rum interius : quid horum est unde quserere debui
dixil, non sine mercede contingit, immanitatis ,in Deum meum, quem jam qusesiveram per corpus a
animo, stuporisincorpore. Quocirca, illa quseK7J-«e--__terra usque ad coslum,quousque polui mitlere nun-
Gnece dicilur, quse, si Latine posset, impassibilitas tios_,radios oculorum meoruih? Sed melius quod in-
diceretur, si ita inleliigenda est (in animo quippe, terius, ei quippe renuntiabant omnes nuntii corpora-
non !n corpore accipitur), ut jsine his affectionibus Ies, prsesidenti et judicanti de responsionibus coeli
vivatur quae contra rationem accidunl mentemque etterrse, et omnium quse in eis sunt dicentium:
perturbant, bona pl.me ct maxime oplanda est, sed J) Non sumus Deus, sed ipse fecit nos. Homo inierior -
nec ipsa hujus est yitse. Non enim qualiumcunque cognovit hsec per exterioris iiiinisteriuin : ego inte-
hominum vox est,, sed maxime piorum multumque rior cognovihsec, ego, ego animus, per sensum cor-
justorura atque _anctorum : Si dixerimus quoniam poris mei. Ihterrogavi mundi molem de Deo meo, et
peccatum non habemus, nosip.sosseducimus, et ve- resp.ondit mihi : Non ego sum, sed ipse me fecil.
rilas in nobis non est. 'func itaque krzi&.w.ista eifl, Nonne omnibus quibus integer seusus esi, aiiparet
.quando peceatum in homine nullum erit. Nunc vero haec species? Cur non ommbus eadem loquilur?
satis bene viviiur.sisine crimine;sinepeccatoautem Animalia pusilla et niagna vident eam , sed inler-
qui se vivere existimat, non id agit ul peccatum non rogare iiequeunt, non enim prspposila est in eis
.habeat, sed utveniam non accipiat. - nuntiantibus sensibus judex ratio. Homines autem
possunt interrogare, ut invisibilia Dei per ea quse
CAPUT V. facta sunt intellecta conspiciant; sed amorc sub-
- __)<.quinque corporis sensibus,' ex libro x Confessio- duntureis, et_subditijudicare non possunt; nec re-
num. spondent ista interroganlibus riisi judicantibus, nec
. Domine, amo te; percussisti cor meum verbo luo, vocem suam mutant, id est speciem.suam, siaJius
gyj -'• THESAURUS. CAP. VI. &8
tantum videat, aliusautem videhSinterrogel, ut ali- A (_.csecitatemm eam : flag_a__ti,_etduxlspiritum, et an-
ter illiappareat, aliter huic: sed eodem modo utri- helo tibi; gustavi, et esurio et sitio; tetigisli me",et
in tuam. Cuminhsesero libi ex omnime,
que apparens, illi muta est, huic loquitur ; imo vero - exarsi pacem
omnibus loquitur, sedilli hilelligunl qui ejus,\ocem nusqnam erit mihi dolor et labbr, et viva erit vita
tota plena le. Nunc autem quoniam querri tu
acceptam foris, iiitus cum veritate conferunl. Veri- mea,
tas enim dicitmihi, Non estDeus tuus terra et cce- imples sublevas eum, quoniam lui plenus non sum,
lum. oneri mihi sum. Coniendunl lsetitiaemeseflendsecum
lsetandis mceroribus, et ex qua parle stet victoria
CAPUT VI. nescio. Contendunt mcerores mei mali cum gaudiis
De iisdem quinque corporis sensibus oralio puichra bonis, et ex qua parte slet victoria nescio. Hei mihi 1
atque prolixa, ex librox Confessionum. Domine, miserere mei: hei mihi! ecce vulnera mea
-Eece quantum spatiatus sum in meraorla mea, non abscondo ; medicus es, aeger sum : misericors
quserens te, Domine, et non te inveni extra eam; ne- es, iniser sum.Niinquid non tenlatioest vita humana
que enim de te aliquid inveni quod non meminissem super terram? quis velil molestias el difficullates?
ex quo didici te. Nam ex quo didici te,- non sum lolerari jubes eas,non amari.Nemoquod tolerat amat,-
oblitus tni. Ubi enim inveni verilatem, Ibi inveni £j etsi lolerare amai; quamvis enimgaudeat se lolerare,
Deum meum ipsam veritatem, quam ex quo didici mavult tamen non esse-quod toleret. Prospera in
non sum obliius. Jtaque ex quo te didici manes in adversis desidero, adversa iu prosperis limeo; quis
memoria mea, et illic te invehio, cum reminiscor tui inter hsec medius locus, ubi non sit humana vitaten-
et deleclor in te.' Hsesunt sanclse delicise meae quas taiio? Vse prbsperitatibus sa-culi semel et iterum,' a
donasli mihi misericordia tua, respiciens pauperta- timore adversitatis et a corruptione Iseliliae! Vsead-
tera meam. Sed ubi manes in memoria mea, Domi- versitalibus sseculi semel et iterum et tertio, adesi-
ne, ubi i-licmanes? quale cubile fabricastiillic tibi? . derio prosperifatis ! et quia ipsaadversitas duraest,
quale sanctuarium sedificasti tibi ? Tu dedisti hanc et ne fraqgat tolerantiam. Nunquid -non lentatio esi
dignationem memorise mese, ut maneas in ea, sed in vita humana super terram sine ullo interstitio ? Et
qua ejus parte maneas hoc considero : transcendi tota spes mea non nisi in magna valde misericordia
partes ejus, quas.habent et beslise, cum te recorda- tua. Da quod jubes, et jube quod vis. Irnperas nobis
rer, quia ibi non te inveniebam interimaginesrerum continentiam, et cum scirem, ait quidam, quia nemo
corporalium : et veni ad partes ejus.ubi commendavi potest esse conlinens nisi Deus det, et hoc ipsum
affecliones animi mei, nec illic inveni le; et intravi erat sapienlise scire cujus esset hoc donum. Per con-
ad ipsius animi mei sedem, quse illi est in meraoria Q ( tinenliam quippe colligimur «t redigimur in unum,
mea, quoniam sui quoque meminit animus, nec ibi a quo.in multa defluximus : minusenim te amat, qui
tu eras : quia sicut non es imagp corporalis nec tecum aliquidamaiquod non propier te amat. Oamor
affectio vivenlis, qualis est cum lselamur, contrista- . qui semper ardes et nunquam-exstingueijs, charitas
mur, cupimus, meluimus, meminimus, obliviscimiir, Dens ,meus, accende me.Continentiam jubes, da quod
et quidquid hujusmodi est, ila nec ipse animus es, jubes, et jube quod vis. Jubes cerie ut contmeam a
quia DomiuusDeus animi lu es, et commulantur hsec concupiscentia carnis, et'concupiscentia oculorum,
omnia, tu autemincommulabilis manes superomnia, 8 etambitione sseculi.Jussisti a concubiiu, et de ipso
el digriatus es habitare in memoria mea, ex quo te__ conjugio melius aliquid quam concessisli, monuisti.-
didici.-Et quid qusero quo loco ejus Jiabiles, quasi Et quoniam dedisti factum est, et anlequam dispen-
vero loca ibi sint ? habilas certe in ea, quoniam tui -satorsacramenti tui fierem: sed adhuc vivunl in me-
memini, ex quo te didici, _et in ea le invenio cum moria mea, de qua multa locutus sum,;lalium rerum
recordor te. Ubi ergo te inveni ut discerem le? ne- iraagines, quas ibi consuetudo mea fixit; et occur-
ijue euim jam eras in memoria mea priusquam te• ^ant mihi .vigilanli quide.m carentes viribus^ Jn<
discerem. Ubi ergo te inveni ut - diseerem te., nisi in somnis autem non solum usque ad deleclationem.
- te supra me? el nusquam locus, et recedimus et acce- D BetT-eliam
usque ad consensionem factumque sirailli-
dirous, et nusquam locus. Verilas ubique praesides' mum; et tantum valet imaginis illusio in anima mea
omnibus consulentibus te, simulque respondes omni- el in carne mea, ut dormientifalsa visa persuadeanty
bus, etiamdiversa consuleniibus; liquide tu respon- quod vigilanti vera non possunt. Nunquid tunc egc
des, sednon liquide omnes"audiunt. Oirinesunde voluntt non sum, Domine Deus meus ? et tamen tantum in-
consuluni, sed nou semper quod volunt audiunt. teresl inter meipsum et meipsum intra momentuin
Opljmus tuus minister est, qui non magis intuetur' - quohinc ad-soporein transeo, velJiuc inde retranseo!
hoc a le audire quod ipse voluerit, sed potius hoc! Ubi esl tnnc oratio [ratio],qua lalibus suggestionibua
velle qued a le audierit. Sero leamavi, pulc-hritudo ' resistit vigilans ? et si res ipsse ingeranmr, inconcus-
tam antiqua et tam nova, sero le atnavi! et ecce inlus> sus maneo? Nunquid clauditur cum oeulis ? nunquid
eras,etego foris.et tibi lequserebam.el in isla formosai sopiturcumseusibus corporis?et unde ssepe etiam in
qusefecisii deformis irruebam; mecumeras, et tecumi somnis resistimus, nostrique proposili memores,
non eram, et ea me tenebant longe a le, qiise si in lei atque in eo caslissime permanenies, nullum lalibus
•non essent, non esseut.Vocasti.et clamasti, et rupistii. illecebris adhibeinus assensum ? et lamen tanlum
surditatem meam; coruscasti, splenduisti, et Jugastii _ interest, ut cum aliter accidit, evigilanles ad con-
 S79 D. EUGTPPII ABBATJSAFRICANI ^SO
. scientise requiem redeamus» ipsaque distantia repe- Apula autem nonnunquam subrepit servo luo; misere-
. Tiamus nos non fecisse, quod tamen in nobis quo- Jieris, ut longe fiat.a me.Nemo enim
potest esse con-
ijuomodo factum esse doleamus-.Nunquid non potens . tinens, nisi ,tu des ; muita nobis orantibus'fribuis., et
, (est manus tua^ Deusomnipotens, sanare omnes lan- quidquid bonl antequam oraremus accepimus, a le
'
guores animse mesej atque abundantiore gratia tua accepimus.El ul hoc postea cognosceremus,a le ac-
lascivos motus eliam mei corporis cxstinguere? Au- cepimus. ^briosus nunquam fui, sed ebriosos a le
gebis, Domine, magis magisque in me munera tua; factos sobrios ego novi; ergo a te facium est ut -
5 ntanima.mea sequalur me ad tej.concupiscen.i_e hoc non essent qui nunquam fuerunt, a quo factum
-visco expedita. ut Jion sit j'ebellis sibi, atque utin est ut hoc non seriiper e^seht qui fuerunt, a quo
somriis etiam non solum non perpetret istas corrup- eiiam factum" Pst ut scireht iilrique a qrto faeium
Jelaram turpitudines, per imagines animales usque est.Abdivi aliarii voceih tuam : Pbsi cbhctipiscentias
ad carnis iluxum-, sed ne cOnsenliat quidem : ji.am tuas non cas, et a voluniate tua vfetare. Audivi et
ut nihil tale vel tantulum Jibeat quantulum possit nutu - illam ex munere tuo, quam multtim amavi, Neque si
cohiberij eliam ,in casto dormientis affectu, non' -roanducaverimus abundabimus, heque si fnanduca-
, tantum in hac vita, sed eliam in hac setate, uon ma- verimus deerilnobis.Uoc est dicere,3!.ec illa res me
gnum est Omnipotenti, qui vales facere supra quam B copiosum faciet, nec illa serumnosum. Audivi etal-
petimus et intelligimus, Nunc lamen; quid adhuc teranuEgoenim didici in quibus sumsuffieiensfesse,
sim }n hoc.genere mali mei, dixi bono Domino meo, et abundate novi et penuriam pati: 'Omnia possum
- exsultans cuni treraore in eo quod donasti mihi, et in co qui me confortat. Ecce niiles castrofum coj-
- lugens in ep quod-inconsumiriatussum, sperans per- • Jestium, non pulvis quod nOs sumus; Eed metrien-
. fecturum tein me misericordiastuas,usque ad pacem io; Domine, quia pulvis siimuSi et de pulvefe fecisti
_ plenariam, quamtecum habehunt inleriora et exle- - hominem, et perierat et inventus-esi.-Nec illein se
•
..riora mea-, cum absorpta Cueritmofs in victoria. Est potuit; quia iderii pulvis-fuit, quem talia dicefltem
alia malilia diei,-quae ulinam sufficiat ei! reficimus '' afflalu tuoe inipirationis adamavi": Omnia pbssum,
enim quotidianas ruinas corporis edendoctbibendo, inquitj in eo qui me cohfomi. Conforta iiie utpos-
priusquam escas et ventrem destruas,- cum oecideris sim, fla quod jube^, et Jube tjuod vis. Iste se acce-
indigentiam meam salietate mirifica, et eoffuptibile _iisseconfitelur,etqui gloriatuf inDomino gidfietur.
hoc indueris incorruptiorie sempilerna. Nuncautena Audivi alium rogantemht accipiat VAufef a me, Jri-
6Uaviscstmihineeessilas,etadversusistamsuavitatem quit; cdncupiscentias venlfis."Unde 'apparel,' saricte
pugno, ne capiar-, et quotidianum bellum gero,- in Deus nieus, fedarejeuni fit qubd impefas Befi. Do-
jejuniis ssepius; jn servitutem redigens corpus meum, Q cul_ti me,- Paier bone jJDmhia ihnnda mmidis, sed
et dplores mei voluptale pelluhtur: nam famPSet malum esse hoininrqiii pef bffensidneiri triandubat,
- sifis quidam. dolores sunt, Jirunt, et sicut febris ne- et 'omhem creaturam tuam boriaiii essej
riihilque ab-
cant, nisi alimenlorum medicina succurrat.Qusequo- jiciendum quod cum graliarumactibriepercipittir.Et
sriam prsesto est^ ex consoiatione munerum tuorum, ~ quiaesca rios hbri fcoinmendalDed, e. ut nos hemo
in quibus noslras infirmitati -terra elaqua etccelum ^Udicet in cibb et potu, et qui manducat non man-
serviunt, ealamitates delicisevocantur: Hoc me do- ducanlem non spernat, et qui inariducat inanducan-
ciiisti; jit quemadmodum medicaraenta, sic alimenta teiri rion judicel. Didici bsec, gfatias"tibi, larides tibi
sumpturiisaccedam. Sed dum ad ijuielem. salietatis Deo meo, magistfb"meo^ puI&aiOriauriiim mearjim,
ex iridigentiaemoiestia transeo, in ipsbtiansitu miiii lllustfatbfi coftiis mei, eriperiie ab bfiini ientatione.
insidiatur laqueus concupiseehlise; ipse eriim Ininsi- - ^on egOimmundiliani obsonii iimeo, sed iihmundi-
lus voluptas est -, et non est Slius quo transeatur liam cupiditatis. Scio Noe bihne "cafhis. genus quse
quo transire cogit jiecessilas ; et cum salus sit causa 211cibo esset usui irianducafe pefmisstim; Eliam
edendi ac bibendi, adjungit se* tanquam pedisequa cibbcafiiisrerectutri; joanneIti•;inirabili absiinentia
periculosa jucunditas, etplerumque praeireconalur, prseditum, aiiiriialibus," hoc esl-idciistis, in eseam **
tit ejus causa fiat quod salutis causa me facere vel D cedentibus, hori fuisse poiliiliim": et sfcidEsau Ienti-
dico vel volo. Nec modus idem utriusque est, nam culie cohcupisceiitia ilecepluiii; etDavid "prbpieraquse
. quod saluti salis est,'deleciaiibiii parum est; Pt ssepe dfesiiJeriunia__eip'_>o"r'epreiieiisum,et-Reiem nbstrum
- ineertum fit uirum adhuc necessaria corpbris cura '- hdn de
carrie; sed iJepaiietehtatuin. Idboqiifeet popu-
subsidium petat, ah vblupluaria cupidilaiis fallacia iusih eremo, non quia cariies desiliefavit, sed quia
ministerium suppelat. Ad hoe 'iiieeflum hiiarescit escse dftsiderio adver'susDomiriii"minurmura\'it5.me-
infelix-anima, etin eo prseparat excusatidnis paifbci- rhit improbari. Ih his ergo leriiationibui. positus,
nium, gaudens non apparerequidsatissitniodefationi cef lo qiiotidie adversiis.cbncupiscehtiam mandueandi
vale.udinis,uto'b_eiitusalulis dbiimbret negbtium Vo- ei bibendi. Nbn eiiini cst' qubd semei pfsecidefe et
Juptaiis, His tentationibtis quotidie Cdnbfresistefe, et Jilteirius rion attingere decerriain, sicut de coiieubitu
"
invoco dextefam tuairi ad salulelii meam, et sidterefero " potui. Ilaque freni guttufis; teiripefaia relaxatione
-ffisitismeos,' quia cbnsiliuin milii de hac re riondum "et constricdone, tenehdl surii : "e't quis est, Do-
-
stat. Audio vocem jtibentisDei mei : Non graveritur mine-, qtii rion rapiaiur aliqiiaritum exira metas
'
ebrda vestfa in crapula et ebrietate. Ebrietas lorige iiecessitatis? quisquis est, inagiitis est, maghi-
' «.'sta
me; riiiseffebefis. ne appfdpin'qUet milii. Cra- ficPt riom6rit'mi_nrego 'aiiterii hoh _.um.^iiia-pec-
 ""
S8l .. THESAURUS. CAP. VI. §S&
cator 9 homo sum ; sed et egb magniiico nomen,A et pro roe flete, qui aliquid boni vobiseuminlus agi-
luutn, ei, inlerpellat te pro peccatis meis qui Vicit iis, uhde fkcla prricedunt: T^aiSiqiii iion bgitis, hon
ssecttlum, numerans rae inter infirma ihembra cor- Vbs Jisec movfeiit; tti aiiicrii Domine Deus ineus ,
-
poris sui, quia et imperfectum ejus viderunt oculi exaudi, fespice, el Vide, el miserefe; et sana me, In
tui,- et in libro tuo cmnes scribentur; De illecebra cujiis bcuiis inihi qusesttb factus iiirii, fet ipse est lan-"
odorum nou satago nimis : cum absunt rion requiro, igiibfineiis. Restat voiiiplas dculoriim istofum carnis
, cum adsunt non respuo, paratus eis eliam semper iriea-i,deqiia lbquSr cbhfesslbnfekquasatidiant aufes
tarere. ita roiht yideor, forsitan fallor; sunt enim et templi tui, aures fratferhseac plfe, ut cbnc.fuiJamus
istae plangendse tenebrse, in quibus me latet faeultas tentationes concupisceniise carnis, quae me adhuc
, mea quse in me est: ut animus meus de viribus suis . pulsanl ingemiscentem et Iiabitaculum meum quod
ipse se interrogans non facile sibi credendum existi- de coeloest siiperifiduicupientem. Puicnras fbrmas
met, quia et quod inest plerumque occullum est, nisi et varias, nitidos et amoenos colores amant oculi;
-
.experientia manifestetur;. et nemo securus esse debet non- leneant hsec animam meam, teneat eam Deus
in isia vita, quse tota tentatio nominalur, utrum qui qui fecit lisec, bona quidem valde, sed ipse est bo-
. fieri potuit ex deteriore melior, non fiat eliam ex num meum, non bsec : et langunt me vigilantem totis
meliore deterior. Una spes, una tfiducia, una firma B diebus; nec requies ab eis datur mihi, sicut datur a
promissio, misericordia tua. Yoluptates aurium te- - vocibus canoriss aliquando ab omnibus, in silentio ;
nacius me implicaverant etsubjugaverant, sed resol- Ipsaenim fegina colorum lux ista perfundens cuncta
ubinbi per diem fuero, -multimodo
".visti et Hberasii me. In sonis riunc, quos animant elo- quae cernimus,
quia tua, cum suavi et ariiticiosa vbce cantantur, tillapsublanditurmihialiud,agenti et eamnon adver-
- fateorj aliquantulum acquiesco, non quidem ut hae- tenii:irisinuat'aute"m se ita vehementer, ut si repente
- Teamj sed ut surgam cum yolo.Att-tmen cum ipsis Bub_rahatuf,cum desidefio requiratur; el si diu absil,
i «enleniiis quibus vivunt, utadmiilaniur ad me, qii_e- . Coiitristat animum:.0 Jux, quam videbat Tobias cum
runl ln corde meo nonnullius dignilalis locum, et - clausis istis -oculis filium docebat vitse viam, et ei
- vix eis prsebeo congruentem.- Aliquando en.implus -prseibat pede charitatis nusquam errans; aut quam
- mibi viderirhonoris eistribuere quam decet,dum > videbat Isaac prsegravatis el operlis senectute car-
- ipsis sanctis dictis '.religiosius et ardentiusr-sentio neis luminibusj cum filids ndn^agnoscendo benedi-
• moveri animos nostros in flammam pietatis, cum ita • cerei sed benedicendo agnoscerc meruit; aut quam
cantanlur, quam $i [quasi] non ita canlarenturs et - videbat Jacob eum et ipse prse 'grandi selatfecaptus
- omnes affeelus spiritus nostri pro sui.diversitate ha- • oculis- in filiis prsesignata futuri populi genera Ju-
, bere proprios modos in voce atque cantu, quorum C mirio^ocofde radiavil; et nepotibus suis ex Joseph
nescio qua occulfalamiliarilate excitentur. Sed de- divexas mystice riianus,' ndn sicut paler eorum foris
. lectalio J3arnis meae,-cui taentem enervandam-non fcorrigbb^l, sed sicut ipse inlus discernebat; impo-
- oportet dari, ssepe me fallit, dum rationem sensus non suii: Jpsa-esl lux,* una est„ ei imurii omnes quivi-
ila comitalur, ut patienler sit posteriorj sed tantum -flent et amant earii. At ista corporalis de qua Joque-
•
jquia propter illam meruit admittij etiam praecurrere bafi illecebrosa aepericulosa dulcedihe coriditvitam
ac ducere conatur: ita in his pecco non sentiens, sed sseculi 'csecis amaloribus. -Qui autem et de' ipsa
_ postea sentio.AIiquando autemhanc ipsam fallaeiam laudare te norhiit, Deiis creatbr omriium; assumunt'
immoderatiuscavens erro nimia severitate, sed valde eam iii li^mno tuo; non -assumuntur ab ea in feomno
inlerdum,' ut melos omne canliienafum snavium, suo, sicut esse cupio; resisto seduetionibus oeulo-
^uibus DavidicumPsalterium freqnenfatur, ab auribus rum; ne implicentur pedes mei quibus ingredior viam
meis removeri velim afque ipsius Ecclesise; lutius- tuam, et efigo ad te invisibiles oculds, ut tu evellas
- que mihi videtur, fruod de AJexandrino -
episcopo' de laqtieo pedes meos. Tu subinde evellis eos; nam
Athanasio ssepe mibi dictuin commemini. qui tam illaqueahlur. Tu non cessas bvellere, ego autem cre-
^modicoflexu vocis faciebat sonareJectorem P_salmi,'- brb lisefeo in ubique sparsis insidiiss quoniam non
, ut pronunlianti Vicinipr esset qnam canenti: Vefum-. D dormies; neque dofmitabis qui cuslbdis Isfafel.Quam
tamen cum reminiscof lacrymas meas qnas fudi ad ifiriuiriefabiliavariiS artibus et opififeils,in vestibus,
cantns Ecclesiaetuse in primordiis recuperatse fidei ca-ciameblisj vasis fet iiujuscemodi fabficationibus,
meae, etnuneipsecommoveor, noncantu,sed rebus" pifetiiris fetiam'diversisque figMPhiis;atque Jiis usum
- quse cantantur,- cum liquida voee et convenienlissi-- nbcessarium atque [modestum et piam signiflcatio-
ma modulatione cantahtur, magriam inslituti hujus riem longe trahsgredienlibus, addideruht homines ad
• ulilitalem rursus
a'gnosco; ita ihicluo inlcr periculum illectebras-oculorhm, foras sequentes qutid faeiunt,
voluptatis, et experiinerilum"salubritatis, magisque" intus relinquenles S quo facli sunt, et exlerminantes
adducor,- rion p.uidem' ifretractabilem seritenliam qnoil faeti isunt! At ego, Deus rneus, et decus _meum,
proferens.cantandi consuetudinem approbare in Ec- • etiam hinc libi dico hyninum, et sacrifico laiidem
clesia,ut per oWectam6nla aurium infirmior animOs sacrificatori meo: Quam pulclira ifajecta per ani-
in atfectum pietafis assurgat: tamen cum rriihi acci» mas ih manus arlificiOsas, ab illa piiichritudine ve-
ditxil meamplius~*cantu'squam resqute caniturmo- niunt, quSesuper animss est, cui snspirat anima mea
veat,- pcerialitef mepeceareeonfiteor, et (uncmallem die ac nocte; sedpulchriludinum eUefiorum-bjjera-
non studire cantantetri'. Ecce'-ub'i sum, flete mecum, - tores et seclatores ihde trahunt approbandi modum,
 J.83 D. EOGtPPH ABllATIS AFRICANI' b'8l
,i
non autem indetrahunt utengi modura ; et ibi estet A piis tradidisti eum! Quomodo amasti nos, pro quibus
non vident eum, ut non eant Iongius, et fortitudinem ille non rapinamarbiiratus csse sequalistibi, faclus
suam ad te cuslodiant, nec eam spargant in deli- est subditus usque ad mortem crucis ! uiius ilie in
ciosas lassitudines. -Ego autem hsec loquens atque morluis liber, poteslafem liabens ponendi animam
discernens, etiam istis pulchris gressum innecto; suam, et potestalem habens iterum sumendi emn ;
sed tu evellis, Domine, evellis tu, quoniam miseri- pro nobis victor et viclima, et ideo viclor, quia vic-
cordia tua ante oculos meos est. tima ; pro nobis libi sacerdos et-sacrificium, et ideo
sacerdos, quia sacrificium; faeieos tibi nos de servis
CAPUT VIlJ
filios, de te nascendo, nobis serviendo ! Meritomihl
\Q De sacramento mediatoris ad purgationem anima- spes valida in illo est quod sanabis omnes languores
rum; exeodemlibro x Confessionum,inter cmtera et meos per eum qui sedet ad dexJeram luam, et te in-
ad locum.
lerpellat pro nobis; alioquin desperarem. Muiti enim
Tu es veritas super omnia prsesidens, at ego per et magni sunt iidem languores mei, muhi stint et
avaritiammeam non amitiere le volui.sedvoluitecum magni, sed amplior est medicina tua. Poiuimus pu-
possidere mendacium : sicut nemo vult ita falsum di- lare Verbum luum remotum esse a conjuuctione ho-
cere, ut nesciat ipse-quid verum sit. Iiaque amisi te, B rninis, et desperare de nobis, nisi caro fieret, et ha-
quia rion dignariscum mendacio possideri. Quem in- bitarel in nobis.
venirem qui me reconciliaret libi ? ambiendum mihi
CAPUT YIII.
fuit ad angelos? qua prece,qnibus sacrameniis? Mulli
De 4odem sacramenlo; ex tibro lx de Civitate Dei,
conantes ad te redire, neque per seipsos valenles, lit. 15. -
sicut audio,.iemaverunt hsec, et inciderunl in deside- Omnes homines,qtiandiu mortales sunt, etiam mi-
Tium cufiosarum visionum,-et digni habiti suntillu- seri sinl necesse est; quaerendus est medius, qui non
sionibus. Elati-enim te quaerebant doclrinaa faslu, sohim homo, verum etiam Deus' sit, ut homines
exerentes potius quam tundentes pectora, et ad.iuxe- e"xmortali miseria ad bealam immorlalitatem bujus
runt sibi per similitudinem cordis sui conspirantes " mediibeaia mortaliias interveniendopeniucat.Quem
-el socias superbiae suse potestaies aeris hujus, a neqnenon fieri mortalem oporlebat, neque perma-
quibus perpotentias magicas decjperentur: quseren- nere mortalera. Mortalis quippe facttis est, non in-
tes mediatorem, per quem purgarentur, et non erat; firmata Verbi divinitate, sed carnisinfirmitate susce-
diabolusenim erat transfigurans se in angelum lucis, ptit. Non autem permansii in ipsa carne mortalis,
et mulium illexit superbam carnem, quod carneo quam resuscitavit a mortuis, quoniam ipse est fru-
corpore ipse non csset. Erant enim illi mortales et C ctus mediationis ejus,'umec ipsi.prbpter quos libe-
peccatores.Tu aulem, Domine,cuireconciliarisuperbe Tandos mediator-effectus est in perpeiua-vel carnis
quserebant, immortalis et sine peccato. Mediatorjn- morte remanerent. Proinde mediatorem inier nos et
'
,ier Deum et homines, oportebat ut haberet aliquid Deum, et mortalitatem habere oportuit transeuntem,
simile Deo, aliquid simile hominibus, ne in utroque el beaiitudinem permanentem, utperquod transilcon-
hominibus similis longe essel a Deo, aut in utroque
grueret morituris, et ad id quod permanet transfer-
similis Deo longe essel ab hominibus, atque mediator ret ex mortuis. Boni igitur angeli inler miseros mor-
non essel. Failax itaque ille ntediator, quo per se- tales el bealos immortales medii esse' non possunt,
crela judicia tua superbia mereretur illudi, unum quia ipsi quoque et beali et immortalessunljpossunt
- cum hominibus habet, id esl peccatum : aliud videri autem medii esseangeli mali,.quia iinmortaJes sunt
vulthabere cum Deo, ut quiacamis morlaliiate non cum illis, miseri cuih istis.-His contrarius est media-
tegilur, pro immortali se ostenlet. Sed quia slipen- tor bonus, qui.adversus eorum immortalitatein et
dium peccati mors esl, hoc habet.commune cum ho- miseriam, et mortalis esse ad tempus vbiuit, et bea-
minibus, unde simul damneiur in mortem. Verax lus in aeternitate persister.e poluit. Ac sic eos et im-
autem mediator, quem secreia tua misericordia de- mortales superbos,et miseros noxios,ne immortaliia-
monstrasti bumilibus, et misisti ut ejus.execnplo D tis jaclanlia seducerent ad miseiiam, et suaemorlis
etiam ipsam discerenl humilitatem, mediator ille Dei humilitate, et suse beaiitudinis benignitate destruxit
et Jiominumhomo Jesus Ghrisius inter mortales pec- iri eis, quorum corda per Hdemsuam roundans, ab
catores et immortalem justum apparuit: mortalis illorum immundissima dominatione liJieravit.Homo
cum hominibus, jusius cum Deo, ut quoniam stipen- itaque morlalis et miser, sejunctus longe ab im-
dium justitia. vita et pax est, per justitiam conjun- mortalibus et beaiis, quid eligat medium, per quod
ctam De.i evacnaret mortem justificatorum impio- - immortalilali ct bealitudini copuleiur ? Quod possit
rum, quam cum illis voluit Jiabere communem. Hic delectare in dseinonum immoftalitaie miserum est;
demonstratus est antiquis sanctis, ut ita Jpsi per ti- quod possit offendere in Christi mortalilatejam non
dem fuluraepassioriis-ejus, sicut nos per fidem praa- est. Ibi ergo cavenda est niiseriasempiterna,hic mors
terit_e,-salvi fierent. Iu quantura enim bomo, in timenda non est, qttaeesse non potuit sempiierna, et
tanlum mediator; in quanlum aulem Verbum, non beaiitudo amanda est sempiterna. Ad hoe se quippe
medius, quia sequalis Deo, et Deus apud Deum, et interponit medius immortalis etmiser, utadJmmor-
simul uims Dtjiis. Quomodo nos amasli, Pater iione, talitalem beatam transire non sinat, quoniaro per-
qui Filio luo unico non pepercisli, sed pro nobis im- sistitquod impedit,id est, ipsa miseria. Ad boe aulem
 185" THESAURUS.CAP. IX. *J86
se interposuit mortalis et beatus, ut, morlalitate, Aad fallendos fallaces,sicutiri -Egyptibs, etinipsos
transacia, et ex mortuis facere immorlales, quod in etiam magos data est, ut iniquorum spirituum se-
se resurgendo monstravit, et ex miseris beatos, unde ductione videfentur admirandi, a quibus fiebant, a
nunquam ipse discessit. Alius est ergo medius ma- Dei veritate damnandi ; vel ad admonendos fideles
lus, qui separat amicbs, alius bonus, qui reconciliat ne tale aliquid facere pro magno desidererit, propter
inimicos, et ideo multi sunt medii separalores : quia quod eliam nobis Seripturae auctoritate sunt prodita;
multitudo quae beata est, unius Dei parlieipatione fit vel ad exercendam, probandam manifestandamque
beata, cujtis participationis privatione, misera mul- justorum patientiam. Neque enim parva visibilium
titudo angelorum malorum, quaese opponit potius ad miraculorum polentia. Jobcuncta qusehabuit amisit,
impedimentum, quam interponit ad beatitudinis ad- et filios, et ipsam corporis sanitatem. Nec ideo pu-
jutorium, et ipsa muliitudinem obslrepit quodam- tandum -est istis transgressoribus angelis ad nutum
modo, ne possitad illum unum beatificum perveniri. servire hanc visibilium rerum matefiam, sed Deo
Ad quod ut perduceremur non multis, sed uno me- potins, a quo bsec potestas datur, quanlum in su-
diatore opus erat: et hoceo ipso, cujus parlicipalione blimi et spirilali sede incommutabilis judicat. Nam
simus beati, hoc est, Verbo Dei non facto, per quem . ei damnatis iniquis etiam inmetallo servit.aqua, et
facla suut omnia : nec tamen ob hoe medialor est, B ignis, ct terra, ut faciant inde quod volunt, sed
quia Verbum. Maxime beatum Verbum longe est a quantum sinitur; nec sane creatores illi mali angeli
morlalibus miseris, sed mediator per quod homo, eo dicendi sunt, quia per illos magi resistentes famulo
ipso utique ostendens, ad illum non solum beatum, Dei ranas et serpentes fecerunt, non enim eas ipsi
verumetiam beatiticum bonum, non oportere quaeri creaverunt. Omniumquippe rerum qusecorporaliler
alios mediatores, per quos arbitremur nobis pefven- • visibiliterque nascunlur occulla qusedam semina in
lionisgradusessemolieridos, qua beatuset beatificns istis corporeis mundi hujus elementis Jatent. Alia
Deus, factus particeps humanitalis nostrae, compen- sunt enim hsecjam conspieua oculis noslris, ex fru-
dium prsebuitparticipandsedivinitatis suse. HNeque ctibus et animaniibus; alia vero illa occulta isiorum
enim nos amortalitate et miseria liberans, ad ange- seminum semina. Unde jubente Creatore produxit
Ios immorlales beatosque ita perducit, ut eorum par- aqua prima natatilia et volatilia. Terfa autem prima sui
'
ticipatione etiam nos'immortales et beati simus, sed generis germina etprima suigeneris animalia. Neque
ad illam Trinilatem cujus et angeli participatione enimtuucinhujuscemodifetus itaproducta sunt, ut jn
beati sunt. Ideo quando in forma ser.vi, ut mediator eis quseproducta sunt vis illa consumpta sit; sed
esset, infra angelos esse voluit, in forma Dei supra plerumque desunt congruae temperamentorum oc-
angelos mansit. Idem in inferioribus via vitse, qui in C casiones quibus erumpunt. et species suas peragunt.
superioribus vita. Non enim verum est quod idem Ecce enim brevissimus surculus semen est; nam
Platonicus ait Plaionem dixisse : Nullus deus misce- - convenienter mandatus terrae, arborem facit: hujus
tur homini; et hoc praecipuumeorum sublimitalis ait autera surculi sublilius seraen aliquod ejusdem ge-
esse specimen, quod" nulla allrectatione hominum < neris granum esl, et huc usque nobis visibile. Jam
contamiuaniur. Ergo dsemones contaminari faletur, vero hujus etiam grani semen, quamvis oculis videre?
et ideo eos a quibus contaminanlur mundare non nequeamus, ralione tamen conjicere posstwnusr
possunt, omnesque immundi pariier fiunt, et daemo- quianisi talis aliqua vis esset in istis eleroenlis, noi_
nes contrectatione Iiominum, et homines cultu dae- plerumque nascerentur ex terra, quse ibi seminata-
monum. - non essent. Nec animalia tam multa, nulla marium
feminarumque commixtionepraecedente,siveiri terra,
CAPUT IX. sive in aqua, quse-tamen crescunt, el coeundo alia
De miraculis qucemagieis artibus fiunt, ex libro m de pariunt, cum illa nullis coeuntibus parentibus orta
Trinitaie, cap. 7. sint; el cerle apes semina iiliorumnon eoeundo con-
Hic video quid iuflrmi cogitationi possit occur- cipiunl, sed tanquam sparsa per terras ore coIligu.it..
rere, cur scilicet ista miracula etiam magicis artibus Dlnvisibilium enim seminum ereator, ipse creator esc
Jiant. Nam et magi Pharaonis similiter serpentes fe- omnium rerum. Quoniam qusecunque liascendb ad
cerunt et alia simiha. Sed et illud amplius est admi- oculos nostros exeunt, et ex occullis seminibus ac-
randum, quomodo magorum illa potenlia quse ser- cipiunt progrediendi primordia, et incrementa de-
pentes facere potuit, ubi ad muscas minulissimas bitsemagnitudinis, dislinctionesqueformarum, abori-
ventuin est, omnino defecit. Sciniphes enim musculse ginalibus tanquam regulis sumunt. Sicut ergo nec
sunt brevissimae,qua tertia plaga superbus _a_.gyp.ius parentes dicimus creatores hominum, nec agricolas
populus caedebatur.Ibicerte deficientesmagi dixerunt: crealores frugum, quamvis eorum extrinsecus adhi-
Digitus Dei est hoc. Urideet intelligi datur, ne ipsos bitis motibus ista creanda Dei virtus interius opere-
quidem transgressores angelos, et aereas polestates, tur; ita non solum malos, sed nec bonos angelos fas
iri manifestam [Ed. Ren., in imam istam] caliginem "est putare creatores^ si pro subtilitale sui sensus et
tanquam in sui generis carcerem, ab illius sublimis corporis semina rerum istarum nobis occultiora no-
seihereae puritatis habitalione detrusas, per quas verunt, et ea per congruas temperaliones elemento-
magicse artes" possunt, quidquid possunt, valere ali- rum lalenter spargunt, atque ila gignendarum rerum
quid nisi data desuper potestate. Datur autem vel et accelerandorum incrementorum praebentoccasio-
PATROt. LXIV 19
 S87 ' <> °" --'- D. EUGYPPH ABBATISAIRlCANf' _5§8
nes. Sed nec boni ]i~~~,nisi quantum Deusjubet, nec A illas sic posuit, dici non potest creator colorum in
m.a.Ii Iiascinjuste faciunt, nisi quantum jusie ipse agnis et in h_edis, nec ipsse matrum animae, quse
. perniitlit; nam iniqui malitia volunlalemsuam ha_ conceplam per oculos corporis phantasiam varietatis
bent injustam, potestatem autem non nisi juste ae_ seminibus carne conceptis quantum natura passa est
cipiun|, sivp ad pqenam suam, siye ad aliorum, vel asperserunt, mullo mintis dici posse ranarum ser-
poenam malorum, vel laudem bonorum. Itiique Apo- pentiumque creatores augelos malos, per quos magi_
stolus discernens interlus Deumcreanteni atque for- Pharaonis lunc illa fecerunt.
mantem ab operibus creaturse quse admoventur ex-
trinsecus, et de agricultura similitudinem assumens CA?UT X.
ait: Ego plantayi, ApoJlo rigavit, sed Deus incre-, De causis originalibus creatumrum naturalium, quas
mentum dedit. Sicut ergo in ipsa vila nosira men-. mundoCreatorinseiuit, exlibrom de Trinilate,tif. 8.
lem juslificando formare non potest, nisi Deus, prse- Sed de animalibus quasi diversa raiip mo.veat,
dicare autem extrinsecus Evangelium, el homines quod habent spiritum vilsecum sensu appeiendi quse
possunt, non solum boni per veritatem, sed eliam secundum naluram sunt, vitandique contraria, eiiam
mali per pccasionem, ita creationem rerum visibilium hoc est videre, quam multi homines noverini cx
Deus interlus oper.atur,exteriores autem operationes g quibus herbis aut carnibus, aut qi.iarumcunquere-
sive bpnorum, sive malorum,. yel angelorum, vel rum qiiibuslibet succis aul lmmoribus, vel ita posi-
hominum, sive etiam quorumciraque animalium, se- tis, vel ita obrutis, vel ita contrilis, vel ita commix-
cundum imperium suum, et a se impertiias distribu-: tis, qu_eanimalia nasci soleant: quorum se quistam
liones polestalum,, et appetitibnes commodilntum, demensaudeal dicere auctorem?Qni,dergo mirum si,
ila rerum nalurse adhibet i.n qua creat omnia, quem-,- quernadmodum potest nosse quilibet nequissimus,
admodura terrse agriculturam. Quapropter ita non Jiomo,unde illi vel illi vermes muscseque nascantur,
possum dicere angelos malos niagicis artibus evoca-. ila mali angeli pro sublilitale sui sensus in occu.liio-
os, creatores fuisseranarum atque serpentium, sicut ribus elementorum seminibus norunt unde ranseser-.
non possum dicere homines malos segetis esse crea- peniesque nascantur, el li-cc,per certas et notas tem-
lores, quam per eorum operam videro exorlam. perationum opportunitates occultis moiibus adhi-
Slcut nec Jacob creator colorum i.n pecoribus fuit, bendo, faciunt creari, non creant? Sed illa homines
quia, bibentibus,in conceptu -mgtribus, variatas vir _ quaejsolenlab hominibus fieri non miranlur. Quodsi
gas quas ititoerentur apposnil. Sed nee ipsse pecude% quisquam celeriia.es incremeniorum fone roiralur,
ereatrices fueruni yarielatis prolis, suae, quia inhse- quod illa animantia tam cito facta sunt, attendat-
serat animseillarum discolor phaiilasia, ex contuitu Q quemadmodumet ista pro modulo facultatis humanse
variarum virgarum per oculos impressa, quju tion ab liominibus procmenlur. Unde enim fit ut cadem
animaba- citius vermescant '
poluit njsi corpus, quod sic affecto, spiritu corpora sestaie-quamhieme, citius
tur, ex compassione commixtionis afficere, unde in calidioribus quam in frigidioribus locis ? Sed.hsec
teneris fetuum primordiis colore tenus aspergelur; ab hominibus tanto diflicilius adbibentur, quanto de*
ut enim sie ex-semelipsis affleiantur, vel anima ex sunt sensuum subtililates, et corporum mobilitales
corpofe, vel corpus ex anima, congruentes rationes in membris terrenis et pigris. Unde qtialibuscunque
id faciunt, qtise incommutabiliier vivunt in ipsa angelis' vicinas causas, ab eleihemis contraliere,
ssummaDei Sapjentia,. quam nulla spalia locorum quanto facilius est, tanto mirabiliores in hujus-
capiunt; et cum sit ipsa incommutabilis, nibil eo- modi operibus eorum existunt celeritates, sed non
rum quae vel commutabililersunt deserit, quia nibif est crealor, nisi qui principaliler ista format; nec
eorum nisi per ipsam creatumest. Ut enim de pe- quisquam hoc potest riisi ille penes quem primitus
coribus non virgse, J2 se4 pecora nascerentur, fecit sunt omnium quaesunt nifens"ur«,numeTiet pondera,
Iioc incommutabilis et invisibiiis ratioSapienliaeDei, et ipse est unus creatbrDeus,' ex cujus ineffabili
per quam creala sunt omnia. Ut autem de varietate. polentatu fit etiam ut quod posserit hi angeli, si per-
virgarum, pecorum conceptorum color aliquid du-1_Xmilterenlur, ideo non possunt, quia non permiltuntur.
ceret, fecit hoc anima gravidaepecudis ppr opulos. Neque enim occufril alia ratio"cur non pottierint
-affecta forinsecus, et inlerius secum pfo suo modulo facere minutissimas muscas, qui ranas serpenlesque
formandi,regulam trabens, quam de inlima potentia. fecerunt, nisi quia roajor aderat dominatio prohi-
sui Creatcris accepit. S,edquanla v,is sit animte, a.d- benlis Dei, per Spirilum sanctum, quod eliam ipsi
afflciendamatque mutandam materiam corppralem., magi confessi sunf dicentes : Digitus. Dei est hoc. '
cum tamen creatrix corporjs dici. nons possit, qiiia. Quid aulcm possint per naluram, nec possin.t per-
omnis causa.mutabilis sensibilisque substantise, om- prohibitionem, et.quid per-ipsius,naiurae-su;ccondi-_
nisque mpdus el numerus, et.pondus ejus, nnde ef- lionem facere non sinanlur, homiui explorare diffi-
ficitur ut et sit et na.tura ita v,el ita sit, ab.intelligibili cile est, iino vero impossibile, ni^i per- illud, donuin
et incommutabiji vita, qnse super omnia.est, existit, Dei, quod Apostolus commemofat dicens: Alii diju-
et per.venitusque ad extrema atque terrena. Mulius- dicatio spirituum. Novimus bominem posse ambu-.
sermo est_negue npnc npcessarius, yerum,prnpter- lare, el neqpe.hoc posse sinbn permiltatur; volara
ea factum Jacob,de, pecoribus, commemorandum ar-. aulem non posse, etiam. si permittatur. Sic et illi
"
bitratussum,ut inlelligeretur, si homo. qui, virgas. angeli quaedampossunt facere si permittanlur ab m
689 ; THESAURUS. CAP. XI. - 580
gelis poteniioribus, ex imperio Dei; qusedam vero A est, quoniam justus ex fide vivit. Sed quid' sequi-
non possunl, nec si ab eis permiitantur;. quia ille tur? 13 Si auicm spiritiis ejus qiii suscitavit Jesum
BOBpermitiil, a qtio illis est talis naturse modus,' Christum ex morluis habital in vobis, qiii "siisciiavit
qui etiara per angelos suos et iila plerumque non Jesum Chrisium ,a moriuis,.vivificabil el mortalia
permiltit, quseconcessit ul possint. corpora veslra, per inhabitantem spiritiim ejus in
vobis. Huic efgo duplse morti nostrae SaJvatbr im-
CAPUT XI. pendit simplam suain, et ad fdciendamiitramqnere-
Dt simplo Salvaloris noslri, quod ad duplum nostrum susciiationem nostram, in sacrariienlo et' exeriiplo
concurrit et congruit, ex libro iv de Trinitate, cap. 5. prseposuit etproposuitunamsuam. Nequeemm fuit
Yerum quod instat iri prsesentia, quaritum donat "peccalor aut impius, ut ei; tanquaih spiritn mortuo;
Deus, edisserendum est: queiriadmoduih simplum in inleriore homine renovari opus 'esset, et iariijbam
Dpmini el Salvatoris nostri Jesu Cbristi duplo noslro resipiscendo-ad vitam justitise revoc\ri: sed indulus
congruat, et quodammodo concinat ad salutem. carne mnrtali, et sola moriens, sola fesurgens', ea
Koscerte,' quod nemo Chrislianos ambigii, et anima sola nobis ad ulriimque con*cinuit,cumin ea fieret iri-
et corpore mortui sumus : anima propter peccatum, . terioris homlnis sacramentum, extertofis exeriiplum;
corpore propier poenampeccaii,~ae per hoc et "cor- B interioris enim hominis hostri sacramenlo tJata est
pore, propter peccatum. Ulrique autem rei nostrse, illa vox; periinensad moriem animae nostrse signifi
jd est, et anims. el corpori, medicinaet resurreetione candam, lion solum ih psaimo, verumetiam in cfuce:
opus erat, ut in melius renovaretur quqd erfil in de- Deus meus, Deus meus; ul quid me dereliquisti? Cul
terius commulatum. Mors autem animse impietas voci congruilApostoIusdicens : Scienles quia etve-
est, et mors corporis corruptibilitas,' per quam fit tus homo noster simul crucifixus est, ui evacue-
et animse a corpore abscessus. Sicut "enim anima, tur cprpus peccatj, ut ultra non seryiannis pepcato :
deserente Deo, sic corpus anima desereute moritur : cruciiixio quippe interioris hominis paeiiiteritisedolo-
unde illa fit insipiens, hoc exanime. Resuscitalur res intelligunlur, ,et c.ontinenjise'quidam saiubris
ergo anima per pu_iiiientiam, et in corpore adhuc cruciatus, per quam mortem jm.prsimpietatis perimi-
mertali renovatio vitseinclioatnr a fide, qnalcreditur tur, in qua nos non reliquif IJeus. Et iideo per "la7
In eum qui justiiicat impium, bonisque moribus lem crucem evacuatur cofpjjs pecc^ti, ut jam ftoji
augelur et roboratur de die in diem, cuiii magis ma- exhibeamus mem,branostra arma iniquitatis jie.ccatp,
gisque renovatur interior homo. Corpus vefo lan- quia el intprior Iiomo, si ujjque ygqov^tur (Je dip jn
quam homo exlerior, quanto est hsecvila diuturnior, diem,( profpcto vetusest, anleguannrfinoyelpr; inius
tanlo magis magisque cprr,Mnpittir vel setate, vel C rianique agitur, quod idem Appslolus dicit: ^xuite
morbo, vel variis affjiclionibus, oUmecyeni.at ad.pl- vos veterem homiuem ^et irijiuile noynm, quod ita
timam, quaeab hominibus mors vocatur : ejus autem conspquenler exponit: Uuapropler depopenies men-
lesurrectio dilfertur in.finem, cuni et ipsa justificatio daciqm, lpquimini yerilatem. JJbi auiem deponitur
nosira perficletur ineffabiliter. Tunc enim ei sirailes mendacium, nisi inlus .ut inhabitetj in rnqnie sancto
erimus,quoniam videbiirius eum sicuti est,nunc verp Dei, qui loquitur yeritaiejn jn cprdesuo? Resurrectio
quamdiu corpus quod corrumpitur aggravat animam, vero corporis Doniini ad sacrameiiluiii interioris re-r
et vita Jiumana super lerram tpta lentaiio est, non surrectionis nosfrae pertinere qstenditur, ubi post-
justifkabitur in conspeclu ejus omnisyivens, in coro- quamrpsurrexit aitinulieyi: Nplimetangere.nondiim
paratione justitise qua sequabimur angelis, et glorise eniip ascendi a,d.Patrem meum. Cui myslerio con-
quse revelabitur in nobis. De morte aulem animae,a gruit Appslolus dicens : Si autpm resurrexistis cum
morte corporis distinguenda, quid plura commemo- Chrislo, quaj sursum sunt quseri.te,ubi Chrisiys est,
rem, cum Dominus in Evangelica senlentia utrara- ad dexleram Dei sedens; quaesursum sunl sapite: lioc
que mortem cuivis facile discernendam posuerit, ubi eslenim Chrisium non tangere, riisicum ascenderitad
aii: Siue morluos sepelire mortuos suos? Sepelien- Patrem, nonde Christocarnaliier sapere. Jam.vero ad
dum quippe corpus morluum erat, sepultores autem JJ exemplum mortis exterioris hominis nostr; Domini-
- cse carnis mors
ejus, per infidelitatem impietatis in anima, mortuos perlihet, quia per lalem passionem
intelligi voluit, quales excitanlur cum dicitur: Surge maxime hortalus est servos suos, ut non timeanteos
qui dortnis, et exsurge a moituis, et illnminabit ,le qui corpus occidunl, animam autem non possunt oc-
Chrislus. Delestatur auiem quamdam mortem Apo- cidere. Propter quod dicit AppstpJus : Ut suppleam
siolns dicens de vidua :_Quseautem in deliciis agit, quae desunt pressurarum Chrisli iri carhe mea. E't ad
vivens mortua est. Anima igitur jam pia quae fuit exemplum resurreclionis exterioris Iiominis npstri
impia, propter juslitiam fidei dicitur ex morle re- pertinere invenilur fesurrectio corporis Doniiiii, quia
sttrrexisse, atque vivere, corpus hutem non tanlum discipulis ait: Palpaleetvidete, quia spiritus bssa
moriturum propter animaeabscessura qui fuiurusest, et carnem non habet, < sicut me- videtis
' Babere : et
". '_'.'
: k
sed propter tantara infirmilaiem carnis et sanguinis unus ex discipulis euani cicatnces ejuscontrectans,
qupdam loco in Scripluris e.iiam moriuum di- exclamavit dicens : Dominus meus et beus nieus! et
-citur. loquelite Apostolb: Gorpus quidem , inquit, cum illius carnis tota iiitegrifas "apparerel, dempn-
mortuum est propter peccalum,-spiritus autem vita stratum est in ea quod i>uosexhortans dixerat: Ca-
cst propter juslitiam. Hsec vita ex fide facla pillus capitis vestri non peribit. Unde eniiii primo,
 - '
S§i D. EUGYPPII ABBATISAFRICAM 592*1
Noli me tangere,- hondum enim ascendi ad Patrem A. aeria corpora facere qua. caro miretur, aut etiam oc»
meum? et unde, antequam ascendat ad Patrem, a^di- cultis inspirationibus, ad illudendumhumanos sen-
scipulis tangitur, nisi quia iliic insinuabatur interio- sus, phantasmata imaginum machinari, quibus vigi-
ris hominis sacramentum, hic prsebtbatur exteriorjs, Istnies dormientesque decipiat, vel furentes exagitet?
exemplum ? An forte quisquam ita est absurdus ,Sed si fieri potest ut homo vila ac moribus melior-
atque aversus a vero, ut audeat dicere a yiris eum Speclel nequissimos homines, vel in fune ambulan-
tactum, antequam, ascenderet, a muiieribus autem tes, vel mulliraodis motibus corporum multa incredi-
cum ascendissei? Propter hoc exemplum futurse no- bilia .faeientes, nec ullo modo iale aliquid facere
strse resurreciionis in corpore qupd prsecessit in Do- , concupiscat, nec ^eos propterea sibi pra?ponend,os
mino, dicit Apostolus : Inilium Christus, deinde qui «. existimet; sic anima fidelis et pia, non solum si vi-
suntChristi. Decorporis enim resurreclioneilloloco deat, verumetiam si, propter fragilitatem carnis,
agebatur, propter quam etiam dicit: Transfiguravit exhorreat niiracula daemonum, non ideo tamen, aut
corpus humilitatis nostrae, conforme corpori gloriae non se posse lalia dolebit, aut ob lioc illos meliores
suse. Una ergo mors nostri Salvatoris duabus mor- esse judicabit, cum sint, prsesertim in societate' san-
tibus nostris salutiJuit, et una ejus resurrectio duas clorum, qui per virtutem Dei, eui cuncta subjecla
nobis resurrecliones .prseslitil, cum corpus ejus in n sunt, et roinime fallacia, et multo majora fecerunt,
ulraque re, id est, et in mone, et in resurreclione, «ve homines, sive angeli boni.
et in sacramento inlerioris hominis nostri, et exem- CAPUT XIV.
plo exterioris medicinali quadam couvenientia niini- 14 De falsis el deceptoriis purgalionibus, ex eodem
stratum est. . - \libroiv.
CAPUT XII., Nequaquam tigitur per sacrilegas simililudines, et
et
De tttediatoread mortem diabolo, et mediatoread vilam impias curiosilates, magicas consecrationes animse
Christo Jesu, ei eodem libro iv. purgantur et reconciliantur Deo, quia falsus media-
tor non ad superiora, sed potius obsidens In«-
Deinde id ipsum quod mediator est, per quem re- tercludit trajicit
viam per affectus, quos tanto maligniores,
conciliamur Deo, sic indicat: Ego, inquit, in eis, et
quanto superbiores «use socielati inspirat, qui non
tu in me, ut sint consummati in urium. Hsecest vera
possunt ad evolandum pennas nutrife virtutum, sed -
pax, et cum creatore nostro nobis firma connexio, polius ad demergendum pondera
exaggerare viiiorum,
purgatis et reconciliaiis per niediatorem vitae: sicut -tanto gravius anima ruitura, quanto sibi vidglur
Baculati et alienati ab eo recesseramus, per media- erecta sublimius.
torem mortis. Sicut enim diaboltis superbus homi-
C CAPUTXV.
nem superbientem perduxit ad mortem, ita Chrislus
humilis hominem obedientem reduxit ad vitam, quia De his qui sibi purgalionem de virtute propria pollicen-
.sicut ille elatus cecidit, et "dejecitconsentientem, tur, eodemlibro IV.
sic iste bumiliatus surrexit, et erexitcredenlem; quia Sunt aulem qui seputant ad contemplandum Deuni
enim nonpervenerat diabolus quo ipse perduxerat et inhaerendum Deo virtute propria posse purgari,
(mortem quippe spiritus in irnpietate gestabat, sed mor- ' 'quos ipsa superbia maxime maculat. Nullum enim
tem carnis non subierat, quia nec indumentura sus- vitiumest cui magis divina lege resislatur, et in quod
ceperat), magnus. hominf videbatur princeps ih Ie- niajus accipiat dominandi jus ille superbissimus spU
gionibus dsemonum, per quos fallaciarum regnum ritus, ad ima mediator, ad summa interclusor, nisi
exercet, sic horoinem per elationis typhum, potentise (aut bcculte insidians alia v3a devitetur, aut per po«
qnam justitisecupidiorem,aut per fsilsamphilosophiam pulum deficientem , quod inlerpretalur Amalecb,-
magis inflans, aut per sacra saerilegia irretiens, in aperte sseviens, et ad terram repromissionis-repu-
quibus etiam- magicse fallacise curiosiores superbio- gnando transitum negans) per crucem Domini, quaa
resque animas deceptas illusasque prsecipitans, sub- Moysi manibus extensis est prsefigurata, superelur.
ditum tenet, pollicens etiam purgationem anim_e,per Hinc enim -sibi purgationem isti virtute propria pol-
D
eas quas T_1.ZKS appellant, transfigurando sein ange- licenlur, quia nonnulli eorum poluerunl aciem men-
lum lucis, per multiformem machiriationem in signis tis ultra omnem creaturam transmittere, et Jucem
et prodigiis mendacii. incommutabilis veritatis quantulacunque ex parte
contingere, quod Christianos multos ex fide inlerim
. CAPUTXni. sola viventes nondum potuisse derident. Sedquid
-
De facilitate ludificationum quibus homines immundi -
prodest superbienti et ob hoc erubescenti lignum
spirilus fatlunt, ex eodemlibro iv,cap. II.
conscendere, de longinquo prospicere patriam trans-
Facile .est enim spiritibus nequissimis per aeria marinam? Aut
quid obest humili de tanto intervallo
corpora facere multa quse mirentur animse terrenis non earo videre in illo ligno",ad eamvenienti, quo
corporibus aggravalae, etiam melioris affectus. Si dedignalur ilie portari ?
enim corpora ipsa terrena, nonnullis artibus et exer-
eitationibus modificata, in spectaculis theatr;cis tanla CAPUT XVI.
miracula hominibus exhibent, ut hi qui nunquam ta- De sacramenlo Mediatoris, de fide qua iredimus tem-
et veritate.qum reddit mterna, ex li-
lia viderunt narrata vix credant, quid magnum esl poraliter gesta,
bro iv de Trimlate, tit. 18. "
diabolo erangelis ejus de corporeis elementis per Quia igitur ad seierna capessenda ido.neinon era«
 '
.595 THESAURUS. CAP. XVIII. 594 ,
mus, sordesqiie peccatorumnos pfaegravabanttempo- A_jam j enim credentibus ut in verbo fidei mane-
ralinm rerum amore contractse, et de propagine mor- rent, i et inde ad verita.em, ac per hoc ad aeterni-
lalitatisianquara naturaliter inolitse,purgandieramus. talem 1 perducti a morte liberarentur, ila loquitur : Si
JPurgariautem ul conlemperaremur seternis, non nisi manserilis i in verbo meo, vere discipiili mei eritis.
per lemporaliapossemus, qualibus jam contemperali El quasi qusererent quo fructu, secutus ait: Et co,-
ienebamur. Sanitasenim a morbo plurimum distat, gnoscelis | veritatem. Et rursus, quasi dicerent: Quid
sed media curatio,' nisi morbo congruat, non perdu- prodest mortalibus veritas?Et veritas, inquit, Iibe<?
cit ad sanitatem; inutilia-temporalia decipiunt segro- rabit vos: unde, nisi a morte, a corruptione, a mu-
tos, uiiiia temporalia suscipiunt sauandos, et traji- labilitale? Veritas quippe immprtalis, incorrupta, in-
ciunt ad seternasanatos. Mensamem ralionalis, sicut commutabilis permanet: vera aulem immortaiitas,
$rargata contemplationem debet rebus _elernis, sic vera incorruptibilitas, vera incommutabilitas ipsa esg
purganda temporalibus fidem. Dixit quidam, et illo- teternitas.
rum quiquondam apud Grsecossapienles habiti sunt: CAPUT XVII.
Quantum ad id quodortumest aeternitasvalel, tantum . Quod teslimoniaqumdamventurumChristum prmnun-
ad fidemveritas. Et profeclo est vera sentenlia; quod txaverint, qumdamvenisseteslala sinl, ex libro iv
«nim nos lemporale dicimus', hoc ille, quod ortum BJ de Trinitate, iil. 19.'.
est, appellavit, ex quo genere etiam nos sutnus, non Ecce ad quod missus est Filius Dei, imo verb, ecce
tantum secundum corpus, sed eiiam secundum animi quod est missura esse Filium Dei. Quaecunquepro-
imitabililatem. Non enim prbprie vocalur selernum, pter'faciendam fidem- qua mundaremur, ad contetri-
quod aliqua ex parte mutatur; in quantum igitur mu- plandam*veritatem in rebus ortis ab seternitate pro-
- tabiles sumus, in tantum ab seternitaiedisiamus. -Pro- Jatis et ad seternitatem
relatis, temporaliter gesta
mittitur autem nobis vila seterna, per veritalem, a
sunt, teslimonia missionis hujus fuerunt, aut ipsa
eujus perspicuitale rursus tantum distat fides nostra, missio Filii Deh Sed testimonia qusedam venturum
quantum ab ajternitate monalilas. Nunc prgo adhi- prserfuntiaverunt,qusedam venisse testata sunt. Fa-
bemus fidemrebus temporaliter gestis propler nos, ctum quippe creaturam, per quem factaeomnescrea-
et per ipsam mundamur, ul cum ad speciem veneri- turse,"omnem creaturam_ lestem habere oportebat.
tnus, quemadmodtimsuccedit fidei veritas, ila mor- Nisi 15 enim multis missis praedicaretur unus, non
.alilaii succedatseternitas.Quapropter, quoniam fides mullis dimissis leneretur unus, et nisi taliaessent tes-
nostra fiet veritas, cumad id quod nobis credentibus timonia quseparvis magna viderentur.non crederetur
promiltitur venerimus (promittitur autem nobis vita ut roagnos faceret magnus, quiad parvos missus eit
selerna, et dixit Yeritas, non quaefiet, sicut futura esl C"
parvus. Incomparabiliier enim majora Filii Dei facta
fides nostra, sed qusesomp.erest Veritas, quia ibi est sunt (ccelum, et terra, et.omnia quaein eissunt, quia
selernitas, dixit autem Veritas : Hsecest autem vita omnia per ipsum fapta sunl) quam signa atque por«
aeierna ut cognoscant te unum verum, et quem mi- tenta quae in ejus testimonium proruperunt.
sisti Jesum Christum), cum iides nostra videndo.fiet
veritas, tuuc mortalitatemnostrarocommutatamlene- CAPUT XVIII. [
bil aeternitas. Quod donec fiat ( quia rebus orlis ac- De eodem Mediatoris sacramento, ex libro i de Con-
commodamus fldem credulitatis , sicut in aeternis sensu evangelislarum.
Eperamusveriiatem contemplalionis), ne fidesroorta- Quapropter cum sit ipse Christus Sapientia Dei
lis vitsedissonareta veritate aelerDsevitse,ipsa Veriias per quam creata sunl omnia, cumque nullsementes
Patri coseterna de terra orta est, cum Filius Dei sic rationales [rationabiles*],sive angelorum, sive ho-
venit, ut fieret filius hominis-, et ipse. in se exciperet minum, nisi participationeipsius sapientes fiant, cui
- fidem noslram qua nos perducercl ad verilatem per Spiritum sanctum, perquem charitas in cordi-
euam, qui sic suscepit mortalitatem nostram, ut non bus nostris diffunditur, inhaefemus, quae Trinilas
amitteret seternilatem suam. Quantum enim ad id unus Deus est, consultum est divina providehtia
quod ortum est seternitas valet, tantum [ad fidem D I mortalibus, quorum temporalis vita in rebus orien-
verilas. Ita ergo nos purgari ojiortebat, ut ille nobis tibus et occidentibus occupata tenebatur, uteadem
fieret ortus, qui maneret setemus, ne alter nobis es- ipsa Dei Sapientia ad unitalem personse susehomine
eet in fide, alter in veritate. Necabeo quod orti assumpto inquo temporaliier nasceretur, viveret,
sumus, ad seterna transire posseraus,nisi aetefno per moreretur, resurgeret, congrua saluti riostraedicendo
ortum noslrura nobis sociato, ad seternitatem ipsius et faciendo,patiendo et sustinendo, fieret et deorsum
trajiceremur. Nunc itaque illuc quodammodo secuta hominibus exemplum redeundi, qui sursum est [et
est fides nostra quo ascendit in quem credimus or- eis qui sursum sunt] angelis exemplum manendi. Nisi
lus, mortuus, resuscitatus, assumptus. Horum qua- enim et in animae rationalis nalura temporaliter ali-
tuor duo priora noveraraus in nobis, scimus enim quid orirelur, id est, inciperet esse quod non erat,
homines el oriri etmori; duo autem_reliqua, id est nunquam ex vita pessimaetstulta adsapientem atque "
7 resusciiari et assumi, juste in nobis futura speramus, optimam perveniret. Ac per hoc cum rebns aeternis
quia in illo facta credidimus. Itaque in illo quia id contemplantium verilas perfruatur, rebus aulem or-
quod orium erat transiit ad seleriiiialem, transilurum tis fides credentium debeaiur, purgat.ur homo pe.
est et uostrura, cum fides pervenerit ad verilatein; rerum lemporalium fidem, u1-teternamm pfircipiat "
 595 D. EUGIPPII ABBATIS AFRJCANl 59g
Veriialem. Namet quidam eorum nobilissimus philo-.A oculis,"sed pura mpnte verilatem tideri, cui, quse^
iopJius Plato, iri "Solibrb quem Timseiimvoeant, sic cunque snima inhsesisset, eam beatam fieri alqua "
ait': "Quantuiiiaft i'd qutsd ortum jesl aiternitas Valel, perfectam, ad quam percipiendam aibil magis
, taiitiim iiS fidfeirivefitas. Duo illa sursum sunt, seter- impedirc quam vilam libidintbus deditam, et Yalsas
niias ei verilat, dtib ilta deorsum",quod ortum est; imagines rerum sensibilium, qusa nobis ab boc
et fides : ut er|b alt imis ad jsumma revocemnr^f sensibiii mutidp per corpus impressse varias opiuio-
Slqbe id qtida' qrtiim est recipiat aeternitateni, per hes erroresque generarent: quamobremsanandum
fidfemveriiendum est ad Veritaleiri. Et quia omniat esse ahimum, ad inliiendam incommutabilem rerum
quae in cbnifariurii pergiint pef aliquid jnpdium re?: formam, et eodem modo semper se haheritem, atque
"dueuttiuf, et ab aeiefna j.islitia ItemporaJisiniquilasj undique sui similem pulchritudinem, nec dislentam
nos airenalial: opiis efgb erat riiediajiistitia temporali,, locis, nec tempore variatam , sed unum atque idem
ijuse inedietas temporaiis essei de imis, justa de_ omni ex parte servantem, quam non crederent esse
summis, atque ita se nec abrumpens a summjs. ett Iiomines, cum ipsa vere surameque sit; csetera nasci,
contemperans imis, itiia f edderet summis. Jdeo Chri- bccidere, fluere, labi, et lamen in quanium sunt ab
Etus mediajor Dei et hominum dictus est, interDeum1 illo seterno Deo,.per ejus veritalem fabricala con-
immorialem ,et JiGminPmmortalfcm; Deus et liomo,, B stare, in qtiibus animse tanlum ralionali et intelle-
reconcilians hominem Deo, manehs id quod erat,, ctuali datum est- ut ejus selernitalis contemplatione
factus quod noriefat. ipseest nbbis Jides in rebus5 pefifualur, atque afficialur orneturque ex ea, a>ter-
orlis, qui est _veritas in aeternis. Hoc magnum ett namque vitam possit mereri: sed dum nascenlium
irieoarrabile .sacramentum, hoe regnum Pt sacerdo- alque transeuntium rerum amore ac dolore saucia-
tium, anliquis per prophetiam reveMbalur, posteriss tur, et dedila consueludini hujus vitaeaique sensibus _
eorum per Evangelium pradieatur. Oponebal eiiiml corporis, inanibus vanescit [evanescil] imaginibus,
ui aliquando in cmnibus genlibus redderfetur, quodi irridet eos qui dicunt esse aliquid quod neque islis
diu per unaui gentem promiUebatur: Proinde.qui I videalur pculis, nec ullo phantasmate cogitetur, sed
prophetas anie descensionem suam prsemisii,-ipse ett mente -sola et inteliigentia cerni queat, cum fi.ee
apostolos post ascensionem suairi misit.- ergo i.ibi a magistro persuaderentur, si ex eo quaa-
reretille discipulus utrum si quisquam existerelvir
Cii^T XVIII bis.
magnus atque divinus, qui talia populis persuaderet
Quoigenera apostolatus, vplquate nomenapostoius; et' credenda, sallemsi percipere non valerent,aut si qui
quomodo possumus scire qui \miitatur a Deo, e_c
libro Resolutimum id Urosium. ; possent percipere non pravis opinionibus mulliludi-
C nis implicati, yulgaribus obruerenlur erroribus, eum
Apbstblus interprelaluf missus. Apostelorum sunt divinis honoribus dignum judicaret; responderet,
geriera quattior: i\ Deo npn per hominem, a Deo credo, ille non posse hoc ab homine fieri, nisi quem
sed per liominem, per liominem lantum, et ex se. A fofte Dei virlus atque sapientia ab ipsa rerum
ipsa
Deo eienim 'missus est Moyses, a Deo el per homi- liatura nec hominum magisterio, sed in-
exceptum,
nena Jesiis Nave; per hominem lantum, sicut nostris tima iliuminalione, ab incunabulis illustratum, tanta
lemporibus multi, favore vulgi, iii sacerdotium isub- honeslaret gratia, tarita firmilate roboraret, tanta
rogati sunt; ex se autem, sicut sunt ipsi pseiidopro- denique majestale subveheret, ut omnia conlemnendo
phetse; illtim autem ebghoscfemissum a Deo, quemII quse pravi homines cupiunt, et omnia perpetiendo
non paucorum hominum laudatio vel potius adulatio0
quse iiorrescunt, ei omnia Jaciendo quse miraniur,
eligit, sed illum quem et vita et mores optimi ct genus humanum ad 1@ tam salubrem fidem summo
apostolicorum cii.im actio commendat saeerdomm,' amore atque auctorhate converteret; de hpnonbus
vel etiam qui universorum popnlorum judicio comi vero frustra se consuli, cum facile possit exisli--
ejus
probatur, qui non appelit praaesse, qui nec pecuuiam1 mari quanti hpno.res debeanlur Sapientiae Dei, qua
dat ut episcopatus Jionorera acquirai. Nam etim qui11 et gubernante, ille pro vera .saluie generis
geslanle
praeesse festinal quidam Patrtim eleganter expres.it' D bumani magnum aliquid .proprium et quod stipra
dicens: Sciat se non esse episeoputn; qui prseesse e homines essel mereretur. Quse si facla sunl, si litte-
cupi.,-non prodfesse; - I ris monumenlisque celebranlur, si ab una regiona
CAPUT XIX. .terrarum in qua sola unus colebatur Deus, et ubi
talem nasci oportebat, per totum orbcm lerrarum
QuidJPlato posset,'si vivens inlerrogaretur, de Ghri-_,
'stidrfd reiigioiie respondere, ex tibro devera Reii-<- missi electi viri, virtutibus atque sermonibus divini
gtoHe. ' | amoris incendia eoncitarunt; si, conlirmata saluber-
- - FidentissimS dixerim, pace horuiii omniiim qui ri rima disciplina, illuminatas terras posteris relique-t
eornm libfos pemeaciter diligunt, Chfistianis tem- runt;et,nede prseteritis loquar, quae licet cuique
poribus quseham religio potissimum tenenda sit, etit non credere, si hodie per gentes populosque praedi-
quse ad veritalem ac bealitudinPm via "esi, non essee catur : In principio erat Verbum, et Verbum erat
dnbitahdtini. Si eriim Platbipse viveretet me iriter- apud.Deum, etDeus erat Verbum. Hoc erai in prin-
rogantcm hon aspernaretur, vel potitis, si quis ejuss cipio apud Deum. Omnia per ipsiun facta sunt, el
discipulus eb ipso temporc qub vivebat eum interrp-- sine ipso factum est nihii. Si ad hoc percipiendum/
gafet", ciim sibi aiiillb persuaderetur noti corporeigs diiigendum, perfrueadum, ut anima sanetur, et tantaj
 S97 THESAURUS. CAP. XIX.. - 59S
Jucis [luci] bauriendafe mentis acies convaleseat, k valerent, aut si non fieret; erimen invidentiae vitara
dicitur avaris: Nolile vobis condere thesauros in non possent. Ergo cedan"teietaquo{ci'a_quo]factuia
ter'ra,ubi tinea e."rubigo [serugoj exterminant, <_.ubi est, nec curiositate aul inani jactantia impediantur
fures feflbdiunl el furantur^ sed thesaurizate vobis quominus agnoscant quid intersit inter paucorum
"thesauros in cbelo', ubi neque tinea, hfeque rubigo -timidas [tumidas] conjecturaselmanifestain salutem
"extefmiriant,neque fures effodiuril neque furantur; correctioriemque populorum; Hli enim si revivisce-
ubi enim est thesaurus luus, ibi esl tet cor luuni. rent quorum isti in hominibus glorianlur, et inveni-
Dieitur Juxuriosis: Qui 'semiriat in carne, de carrie rent refertas ecclesias, templnque deserla,etacupi-
rnelet coiruplionem; qui seminal in spiritu, de spi- ditale bonorum lemporaiium atque flueniiurii, ad
Titu metet viiam a_ternam. Diciinr superbis : Qui se -spem_vitseseternse et bona spiritaiia et inteJIigibilia
•exaltat humiliabitur, et qui :se humiliat exaitabitur. vocari et currere humarium genus", dicerent fortasse
Dicitur iraeundis :-Accepistialapam, para tetalleram (si tales esserit quales fuisse memorantur): JBIsec
maxillam. Dicitur discordiosis :Diligite inimicos ve- sunt quas nos persuadere populis non ausi sumus;et
"stros. Diciiur supersiitiosis : Regnuiri Dei inlra vos eorum potius consubtudini cessimus, quam. iJlos ia
est. Dicilur curiosis . Nolite quaarefe qme videntur, noslram fidein voliuuatemque traduximus. Itaque
"sed quse^non videhliir; qute enim videnlur tempo- B si hanc vilam illi [isli] viri nobiscum rursus agere
ralia sunt, quse autem non videntur, oeterna sunt. poluissent, viderenl profecto cujus auctoritale faci-
^Poslremo dicftur oranibus : Nolite diligere mundum, • lius consulerelur bominibus, et, paucis mutaiis ver-
quoriia'meaqusein mundo suni concupiscentia carnls J)is atque sententiis, Chrlsliani fierent, sicut plerique
est, et concupiscentia oculorum, et ambitio -sseculi.- "recentiorum nostrorum teiriporum Platonifeifecerunt.
Si hsec per tottirii orberii jam populis leguniur, et Aut si boc non faterenlur, nec facerent, in superbia
cum veneraiione Iibentissime audiimtur; si post :et invidia remanentes, nescio utruni possenl ad ea
'tanlum sangiiinem, lantos ignes; iot cruces mariy- ipsa quse appelenda et desidferanda eSse dixerant
rum, tanlo ferlilius et Uberius usqtte ad barbafas - fcum islis sordibus viscoque revolare. Nam terllo
riaiiones Ecclesise puIluJaruht; si tot juverium el viiio curiositatis in percunctandis dsemohibus, quo
virginum millia conlemnentiuih nuptias casteque isti maxime cum quibus nunc agitur pagani a Chrl-'
viventium jam hemo "miratur; quod -cum fecisset stiana salute revocantur (quia nimis puerile est),
Plato, usque adeo pefversam ibmporum %uorumli- nescio ulrum tales illi [isti] pfsepedirentur viri: sed
iritiil opiriionem,ut-perhibeatur s&crificasse Naturse, quoquo modo se habeat philosophorum jaclaniia,
"
lanquam naluraVn exsecratus , ut peecatum iliod illud cujus [cuivisj ihlelligefe facile est: religionem
abolereuif; si haec _sicaccipiunlur, utquomodo ante ^_ab eis non esse quserendam, qui eadem sacra sustji-
talistdispuiare, kic nnnc contra disputafe monslrub- piehant cum. populis, et de suorum debfmn nalura
sum sit;si lali pollicitalioni atque feponsioni•;per ac summo bono diversas conlrariasque sententias.in
oimnpsiterraruih paf les quas homines irifeblunt,"sacra scholis suis eadem tesie multitudine persdnaliant.
Chfisiiaria-traduntur; sl ii_ec quolidie legunluf in Qubd si iioc unum iahtrim vititirii Chfi_.iian^disci-
ecclesiis, et a sacefdotibus exponuntuf', si lundiint pliha sanaitim viderenius, irieffabili laiide praedicah-
peclora qui haecimplefe conantur; si tam innumera- d_uhessfelieminem nfegafeoportefet; htefeses iiam-
Jiilefeaggrediunlur hanc viam, ut," desertis diviliis ' que tam ihnumerabiles \ a regula Cliri_liahitatls
ei honoribus bujus mundr, ex omhi horiilnum genefe aYef_ae,lfestessunt hon adfriilli M communi6'ah3a
tuii Deo summo totarri viiam ^Jicafe vblentiuih de- . sacrathetiia ebs qui de Patfe Deb, fet SapIehtiS ejhii,
sefiae quondam insulse ac miilt-trukriteriaruiri soli- et munere divihb, aliter sehiiunt, fetMminibus p'ef-
iudo compleatttr; si dehique per ~&\_'_& alque dppida, suadere corianlurj tjiiam vefitas pbstulat'. Sib eiiihi
easttella, vicos, agros etiaih villasque privata.; in credifiiVei dbceliir; quodest humanaesblulis capiit,'
lantum aperle suadetuf "et Sppetitur a terreriis avef- non aliam esse fAotrby-av,id est sapienliSestildiuin,
sio, et ih unuhi Deuin vefuniqufe-cori.er_.iq, ul quo- et aliam feligioneni, 'ctim hi quofum doctrinam rior»
lidie pef universum_bfbem humahum gferius Una D appronariius., nefe _.bcramfeiitahobiscum communi-
pene voce respohdeat sursum cdr habere se ad Deuin cant. Quod in illis minus mirandum est, qui eormn
(Dominum]; quid adhuc oscitamus cfapulam hester- quoque sacramentorum riludispares esse voluerunt:
nam, fet ih moftuis pecudibus divina eloqnia pef- sicul nescio qui Serpentini appellantuf; sicul Marii-
scrutamur? Si quahdo aUtefhad disputatiohem v6- chaci.sicut aliifio'nnulli;sed in illis magis animadvef-
hitur, Platohico hbmirie bfa crepilahtia quam peclui , tendum koc magisque pfaellicanijum*,'qui 'pafia ia-'
vero[vero Deo] plerium magls habere "geslimus? cramenta celebrantes, tameh quia sehtentia dispafes
Qu_»efgosensibileih isturii muridum contemnere, et sunt, et erfores suos ahiihosiUs defendere quaia
animam viftute purgandam summo Deo subjicere cautius corrigere ihalueruiit-, fexcliisia Callibliea
atqtie subjungcfb [subjngaffe]vaflum aut hialum pu- " feommunione et a pariicipaiibne, quamvis pariura
•
lant, alia raiione refellendi sunt-, si lameri cum his _.acrameritor_imprbpfia vbcabtila pfopriosqiie c<->n-
digmim est disputare. Qui autem bonum et appeteh- venius non in sermone lahtiim, sed etiam in stiper-
dum faienidr, cognoscant Deum, et cedant [credani] stitione iheruerunl, uiPholiniani, et Ariani, muliiquo
Deo, per quem popuiis jam omnibus hoec credenda prseterea: nam de his qui scliismala fecerunl alia
persuasa sunt. Quod utique ab Ipsis fieret. si tanluin qucestio est: posset enim eos area dominica, usqiia
-m I D. EUGYPPII.ABBATIS AFRICANI «00
&_\tempus ultimseventilationis'velut paleas suslinere, __
J_. enim Deus apparebat, setatibus homo. Item aquam
-nisivento 17 superbise, nimia levitate cessissent, et ^in vinum conversurus ul Deus, dicit: Recede a ine,
sese a nobis ultro separassent. ,Judsei vero, quamvis mulier; mihi et tibi quid,est? nondum venit hora
oni omnipotenti Deo supplicent, sola tamen tempo- mea. Cum aulem venisset hora qua ut homo more-
jalia et visibilia bona de Illo exspectantes, rudi- retur, de cruce cognitam matrem commendavit di-
menta novi populi ab~humilitate surgentia in ipsis scipulo quem prae cseteris diligebal. Satellites vo-
ssuisScripturis nimia securitate noluerunt adveriere, luptatum divitias perniciose populi appetebant, pau-
atque ita in vetere homine remanserunt. Quse cum per esse voluil; bonoribus et imperiis inhiabant, rex
ita sint, neque in confusione paganorum, neque-in ,lieri noluit; carnales Dliosmagnumbonumpulabant,
•purgamentis hserelicorum, neque in languore sehis-_ tale conjugium prolemque conlempsit; contumelias
maticorum, neque in caecilale Judasorum quserenda. superbissime horrebant, omne genus contumeliarum
\religioesl. sed apud eos solos qui Christiani catho- sustinuit; injurias intolerabiles esse arbilrabantur,
>lici, vel orlhodoxi nominantur, id est.integritatis .quse major injuria quam justum innoeentemque
custodes et recta seclantes. Haec enim Ecclesia ca- damnari?Dolores corporis exsecrabantur, flagellatus
tholica, per totum orbem valide lateque diffusa, atquecruciatusest; mori meluebant,morte multaius
omnibus errantibus utitur ad provectus suos, et ad gest;
_ ignominiosissimum"mortis genus crucempu-
eorum correctionem, cum evigilare voluerint. Ulitur i tabant, crucifixns est: omnia quae haberecupienles
enim gentilibus ad materiam operationis suae, hsere- - non recte vivebamus, carendo vilefecit; omnia
iicis ad probationem doctrinse suae, schismaticis ad quse vitare cupientes a studio deviabamus vcri-
docuoientum stabilitalis suse, Jndaeis ad comparatio- tatis, perpetiendo dejecit. Non enim ullum peccaium
jiem pulchritudinis sua..Al_os| ergo invitat,,alios committi potest, nisi aut dum appetunlur ea qusejlle
.excludit, alios -relinquit, alios anlecedit, omnibus contempsit, aut fugiuntur quae ille suslinuit. Tota
tamen gratias Dei parlicipandse dat potestatem, sive .itaque ejus vita, in terris per hcminem quem su-
illi -formandi sint adhuc, sive-reformandi, sive re- scipere dignatus est, diseiplina mornm fuit. Re-
-«olligendi, sive admittendi; carnales autem suos, id surreclio vero ejus a mortuis, nihil hominis perire
«st viventes aut sentientes carnaliter, tanquam pa- naturse, cum omnia salva sunl Deo, salis indicavit, '
.lees tolerat, quibus in area frumenta tutiora sunt, et quemadmodum cuncta serviant creatori suo,__ive
donec talibus tegminibus exuantur. ad vindictam -peccatorum sive ad hominis libe-
rationem, quamque faeile corpus animse serviat,
CAPUT.XXJ ,. cum ipsa.subjicilur Deo, quibus perfeclis non solum
. -Quam congrue hominibiis Sapientia Dei Chrislus hu- n' nulla substantia malum est, quod fieri nunquam po-
test, sed etiam nullo inalo afficitur, quod fieri per
manitate subvenerit, item ex eodem libro de vera
peccatum et vindictam potuil. Et bsec est diseiplina
Religione. , , naturalis CJiristianis minus intelligentibus plenafide
Nullo modo beneficentius consuluit generi huma- digna", intelligeritibus autem omni errore purgata.
.jio, quam cum ipsa Dei Sapientia.id est unicus .Jam vero ipse totius doctrin-emoduspartimaper-
, Filius, corisubstantialis Patri et coieternus, tolum . tissimus, partim similitudinibus in dictis, in factis,
hominem suscipere dignatus est, et Verhum caro in sacramentis ad omnem animis instructjonem exer-
factum est, et habitavit in nobis. Ita enim demon- _citalionemque accommodatus, quid aliud quam ra-
-Stravit cantalibus.etnonvaJenlibusiiilueri mente ve- _lionalis disciplinai regulam implevit? Nam' et myste-
ritaiem , corporeisque sensibus dedjtis, quam excel- riorum expositio adea dirigitur quaeapertissime dicta
fium locum inler creat-uras habeat humana natura, sunt,et si ea tanturo essent quae facillime intelliguntur,
quod non solum visibiliter (nam lid poterat etin ali- nec studiose qusereretur,nec suaviterinveniretur ve-
quo aethereo corpore, ad ,nostrorum aspectuum ritas. Neque si essent in Scripturis .sacramenta, et
lolerantiam temperalo), sed hominibus in vero ho- in sacramenlis non essent signacula verilatis, satis
smine apparuit. Ipsa enim natura suscipienda erat TJ ] cum cognitione actio conveniret. Nunc vero.quo-
, quse liberanda.Et ne quis forte sexus a.suo creatore, niam pietas timore inchoatur, charitale perficitur,
se contemptum, putaret, virum suscipit, natus ex populus timore constrictus, tempore servitutis in
_fe,mina. Nihil egit vi, sedomnia suadendo,mo- ^veterelege, multis sacramentis onerabatur. Hocenim
_mendo, licet vendentes et ementes flagellando ejece- ulile talibus erat ad desiderandam gratiam Dei, quse
.rit e templo. Sed hoc quid aut quantum_est, quam- per prophetas ventura canebalur: quse ubi venit ab
fis et daemonesnolentes ab hominibus non sermone ipsa Dei Sapienlia homine assumpto, a quo in liber-
euasionis, sed vi potestatis ejecerit ? Vetere quippe latem vocati sumus, pauca sacramenta saluberrima
seryitute transacla, tempus liberlatis illuxerat, et consiituta sunt, quse socielatem Christiani populi,
opportune jam homini suadebalur alque salubriter hoc est sub uno Deo Jibersemultitudinis, continerent.
quam libero esset creatus arbitrio : miraculis conci- Multa vero quse populo Hebrseo,hoc est, sub eodem
liavit fidem Deo qui erat, passione homini qqem uno Deo .compediise multiludini imposila erant, ab
gerebai. Itaque loquens ad lurbas ul Deus, nuntia- actione remota sunt, in fide atque interpretatione
tam sibi matrem negavit; el tamen , ut Evangelium "manserunt. Ita nunc nec serviliter
alligant, et^exer-
loquitar, Pner parentibus subdjtus erat. Dociritta cent liberaliter animum. ...
 eoi THESAURUS. CAP. XXII. .:' "602
CAPUTXXI. A superamur ab omnibus quae nos commovere ap per-
. ~Jt
Arguit voluptuosos, curiosos, superlos, ex eodem libro lurbare poluerint. Ilaque. nolumus ab hominibus
de vera Religione. vinci, et iram non possumus vincere. Qua.turpitu-
Nego esse quemquam istorum qiii nihil colendum dine quid exsecrabilius dici potest? Fatemur homi-
existimant, qui non aut carnalibus gaudiis subditus neitflioc esse quod nos sumus, qui tamen, etsi ha-
sit, aut potentiam vanam foveat, aut aliquo specta- beat vitia, non est tamen ipse vitium. Quanto igiiur
culo delectatus insaniat. Ita nescientes diligunt lem- 'Iionestius horao nos vincit quam vitium?Quisau-
poralia, ut inde beatitudinem expetant. His autem. tem dubitet immane vitium esse invidentiam? Qua
rebus quibus quisque beatus vult effici, serviat ne- -necesse est torqueatur et sulijieiatur, qui nonvult
cesse est, velit nolit. Nam quocunqne duxerint se- in rebus temporaJibus vinci. ,Melius est ergo ul ho-
quitur, et quisquis ea visus fuefit auferre posse, mo nos vincat quam invidentia, vel quodlibet aliud
meluitur. Possunt .autem 1§ auferri ista, et scin- vitium ; sed nec ab homine vinci potest,-qui viiia
tilla ignis ,~ et aJiqua parva bestiola. Postremo, ut sua vicerit. Npn enim vincitur, nisi cui eripilur ab _
omittam innumerabiles adversilates, tempus ipsum -adversario quod amal. Qui ergo id amat solum
auferat necesse est omnia transeuntia. Ilaque cum quod aroanti eripi non po_est,'i_leindubitanter in-
omnia lemporalia mundus iste concludat, omnibus B.victus* esi, nec ulla cruciatur invidia. Id enim diligit
mundi partibus serviunt, qui propterea putant nihil quod diligendum et percipiendum; quanto plures
colehdum esse, iie serviant. Verumtamen quanquam venerint, tanto eis uberius gratulalur. Diligit enim
in hac rerum extremitate miseri jaceant, ut vitia •Deum ex toto corde,' et ex tota anima, etexlola
Sua sibi domlnari patiantur, vel libidine, vel super- mente ; etdiligit proximum tanquam seipsum. Non
bia, vel curiositatedamnati, vel duobus borum, vel illi ergo' invidet, ut sit quod ipseest, imo adjuvat
qmnibus, quandiu sunt in hoc siadio Vitte humanae, etiam quanlum potest. *Necpotest amittefe proxi-
Iicet eis congredi et vincere, si prius credant quod mum quem dtligit tanquam seipsum, quia nequein
intelligere nondum valeni, ei non diligantmundum. seipso ea diligit quse oculis subjacent, aut ullis aliis
Quoriiam omne quod in mundo est, sicut divinitus corporis sensibus ; ergo apud seipsum Jiabet quem
dicium 'est, concupiscenlia carnis esf, et concupi- diligit tanquam seipsum : ea est autem regula dile-
scentia oculorum, et ambilio saeeuli. Hoe modo tria ciionis, ut quse sibi vult bona provenire, et illi velil;
illa suntnotaia. Nam concupiscentiacarnis,voluptatis et quse accideresibi mala non vuIt.etillinolit.Hanc
in_ii_.seamsitoressignifieat; concupiscentia oculorurii, .voluntatem erga oranes homines servat, namerga
curiosos; ambitio sseculi, superbos. Triplex etiaih neminem operandum esl malum, et "dileciio proxi-
tentatioinhominequemveriias ipsa suscepil cavenda G **mi malum non operaiur. Diligamus ergo, ut prsece-
monstrata esl. Dic, inquit tenlator, lapidibus istis ptum est, eliam inimicos nostrbs, si vere invicti essa
ut panes fiani. Ait illi [al. at ille] unus et so- volumus. Non enim per seipsum quisquam homi-
lus magister : Non in pane solo vivit homo, sed in _num invictus est, sed per illam incommulabilem le- '
omni verbo Dei. Ita enim domitam docuit esse opor- gero.cui quicunqueserviunt,solisuntliberi; sic enim
tere cupiditatemvblup.alis, ut nfec fami cedenduin eis quod diligunt auferri non potest, quse res una
sit. Sedfqrte dominaiionis temporalis fastudecipi" - invictos facit et perfectos viros. Nam sivelipsum
^polerat, qui carnis voltiptate non potuit? Omnia hominem homo dilexerit," non tanquam seipsum,
"ergo mundi regna monstraia sunt, etdicturo est: sed ianquam jumentum , aut balneas, aut aviculam
Omnia tibi dabo, si prostratus adoraveris m'e. Cui _pictam vel garrulam, id est, ut ex eo aliquid tempo-
"
responsum est: Dominum Deum tuum adorabis, et ralis voluptatis aut commodi capiat, servialnecesse
illi soli servies. Ita calcata superbia est. Siibjecta "est non homini, sed, quod turpius, tam foedqet de-
est autem extrema eliam cufiositatis illecebra; non . testabili vitio, quo non amat hominem sicut liomo
eninr ut se de fastigio lempli prsecipitarel urgebat, , arnandus est,quo Vitiodominante usque ad extremam
' Bisi causa tantum
aliquid experlendi; sed nequehic vitaui vel potius mortem perducitur. Sedjie sic qui-
victus est, et ideo siP respondit, ut intelligeremus Ddemab
1 hominehomo diligendus est, ut diliguntur
' non opus esse ad cognoscehdum Deum tentationibus ,, carnales fratres, vel filii, vel cbnjuges, vel quique
visibiliter divina esplorare molienlibus : Non tenta- cognati, aut affines, aut cives, iiam et isia dilectio
bis, inquit, Dominum Deum tuum. Quamobfem, ^temporalis pst. Itaque ad jpristinam perfeciamque
quisquis intus Dei verbo pascitur, non quseritin ista naturam nos Ipsa Verilas vocans, praecipil ut carriali
. eremo voluplatem. Qui uni Deo lanliim_£ubj'ectus consuetudini resistamus , _ dbeens neminem aptum
est, non quserit in monie , id est, in terrena elatio- esse fegno Dei,- qui non istas carnales necessitudi-
ne, jaclantiam. Quisquis seterno spectaculo incom- -' nes oderit: neque hoc cuiquam inhumanum videri
; mutabilis veritatis adhserescit, non per fastigium ,,, debet :magis enimest inhumanum non amare in
Iiujus corporis, id est, per hos oculos praecipiiatur, homine quod homo est, sed amare quod filius est;
i ut temporalfa et infefiora cognoscat. hpc-est enim non in eo amare illud quod adDeum
"
I CAPUT XXII. _ pertinel, sed amare illud quod ad se pertinet. Quid
Quodmelius sil ab homine quam avitio vinci, ex eo- ergo mirum si ad regnum non pervenit, qui non
dem libro de vera •Religione. communem sed privalam rem diligit?Imo utrumque,
Nos in terra laboramus, et cum roagno dedecbre ait quispiam, imo iUud unum, dicit Peusi Dicit eniui
 «03 D. EUGTPPH ABBATISAFRICANI 604
verissime Veritas: Nemo potest duobus dominis ser- A ut ab eo aliquid boni extra mereatur, sed cui nihil
vife: hemo enim potest perfecle diligere quo voca- aliud quain ipsum adhserere Deo bonum est. Hie vip
mur, nisiode.ril unde revocamur. Vocamur autem quandiu est in iiacvita uiiiuramico ad rependendam
a'd perfectain haturam iiumanam, qualem ante pec- gratiam, utilur inimico ad patientiam, utitur quibus
eatum noslrum Deus fecit, revocamur autein ab ejus poiest ad beneficenliam, ulitur omnibiis ad benevo^
"diiectiohe quam peecando meruimns. Quare oderi- lentiam : et qtianquam teinporalia non diligat ipse,
mus 'opoftel unde ul Jiberemur optamus. Oderiraus recte utilur temporalibus, et pro eoriim sorte libroi-<
ergo teraporales necessitudines ; si aeternitalis cha- nibus consulit, si aequaliter riori potest oranibns.
ritate flagfamus. Diligat bomOproximum tanqoam Quare si aliquem familiarlum suorum promptius
seipsum. Certe enim isibi ipse nemo est paier, aut quam quemlibet ailoquitur, non eurn magis diligii,
filins, aut affinis, aul aliquid hujusmodi, sed lantum sed ad eum liabet majorem fiduciam, el apertiorem
ltomo- Quiergo diligit aliquem tanquam seipsum, hoc lemporis januam. Traetat enim tempori deditos
in eo debet diligerequbd sibi ipse est. Corpora vero tanlo melius, qtianto ipse minuif obligatus esl lem-
non sunl quod nos sumus.non ergoin bominecorpus pori. Cum itaque omnibus qiios pariter diligit pro-
est expetendUm, aut desiderandum. Valetenimad desse non possit, nisi conjunctioribusprodessp maiits
lioc eliamquod pfseceplum est: Ne concupiscasrem B injuslus est. Animi autem conjunclio major esl quarii
prbximi lui; quapropter quisquisin proximoaliud di-. locorum aui tempbrum, quibus in hoc cbrpore jungi-
- iigitquam sibi ipseest, noncum diligit tanquam seip- mur, seti ea maxima est quse omnibus praivalei.
sum; ipsa igiturnatura liumana sine carnali conditio- Non ergo' iste affligitur inorte cujusquairi, quoniain
nediligehda est; sive sit perficienda, sive perfocta. qui tolo animo Deum diligit, npvit nec sibi perife,
OmnessubunoDeo patre cogriatisuntqui eumdiligunfr qni Deo non perit. Deus autem Dominus esi el Vi-
et faciuntvoluntatem ipsius,-et invicemsibi sunt, et vorum et mortuorum. Noricujusquam miseria rriiser
_
psitres feiihisibi consulunt, et filii cum sibiobtempe- est, quia nec cujusquaro injusiitia fit injuslus; et ut
farit; iQetfralreSiriaxime.quiaeos uhiispater testa- nemo illi justitiam et Deum [deitatem], sic nemo au-
irienlo suo ad uriam jiserediiatem vocat. Quapropier fertbeatiludinem; et si quando forle alieujus peri-
piif isie non sit invictus homiiiem diligendo, cum iti culo, vel errore, vel dolore commovelur, usque ad
eb hiliil prseter hbminem diligat, id est, crealurara illius auxiliiim, aut correctionem; aut consolafionem,
non usque ad suam subversionem valer.e patitur. Ia
Dei, ad ejus imaginem faclarii, nec ei possit deesse
naiura cum est? omnibus autem officiosls"laboribus futurae quietis
peffecia qifam diligit ipse perfeclus
cerla exspectatione non frangituf. Quid enim ei no-
"Sicut ehim,'verbi gfatisi, si quisquam diligat bene t"t*
bene nli etiam inimico potest? Ejus enim
carilantem, noh litiiic; aut illum, feedtanlum bene cebit, qui inunimento inimicitias npn pertime-
cantahterii qiiemlibet; cum _\i canlator [canlor] ipse prsesidioatque
iia vull omnes iales esse, ut tamert ei non scit, cujiis praecepto et dono diligit inimicos, liuic
perfectus; viro in iribulalionibus parum est non conlrislari, iifsi
dei.it qiidd diligit [diligat], quia ipse bene fcantat.
etiam gaudeat, sciens quod tribulatio patienliara
Nam si cuiquaminvidel bene cantanti, non jam illud
diligit, sed aul laudem,' aut aliquid aliud, quo bene operatur, palientia probationem, probaiio spem,
non confundit, quoniam charitas Dei dif-
cahtando vult pmenire, et potesl ei minui vel auferri spes autem
fusa esl iu cordibus nostris "per Spiritum sanctum,
si etaliusbene caritaverit. Qui-ergo invidet bene
datus est nobis ; quis huic nocebit? quis hunc
"cantanii, non amatbene cantantem; sed rursus qui qui ?
eo iridiget, nbn_caritatberie. Quod hiullo accommo- subjugabit homo qui prosperis rebus proficit, aspe-
ris quid profecerit discet [discit]. Cum enim muta-
datius de Jierie vivehie dici polest, quia et invidefe bilium bonorum adest copia, non eis, confidit; sed
nulli potest qiio: eriim perveniunt bene viven- cum subtrahuntur, agnoscitur [agnoscit| utrum eum
tes , tanlumdem est omhibiis, tiec mihus fit non ceperint, cum adsunt nobis, p"uta<
quia pierumque
cum plures habuerinl. Et potest esse tempus quo • mus quod noneadiIigamus;-sed
cumabessecoeperint,
bonus canlatot cantare non-decenter qtieat, et indi- ]D invenimusquisimus.Hoc enim sine amore nostro
geat voce alierius qtia sibi exhibeatur quod dlllgit, aderat, quod sine dolore discedet {discedh]. Videtur
tanquam si alicubi convivetur, ubi eum cantare ergo vincere cum vincatur, qui siiperarido ad id per-
turpe sil, sed deceat audire canlantem, behe autem venit quod cum dolore amissurus esl ; et vincit cum
vivere semper decei. Quare quisquis bbc "diligitet vinci videatur, quisqufs cederido ad id pefvenit quod
facit, non solum non invidet imitaritibiis, sed eis nonaraittitinviius. Quem deleciat brgo libertas, ab
se praebet libentissime atque humanissime quantum ambfe mutabiliuin rerum liber esse appetat; e£
potest, nec eis tamen indiget. Nara quod in illis fliji- quem regnare delectat, uni omnium regnatori Deo
git, in se ipso habet tolum atque perfeclum : ita gubditus haer-eat,plus eum diligehdb qnam seipsum:
cum diligit proximum lanquam seipsuro, non irividpt el haec est perfecta jusiilia, qua potius potiorn, et
ei,- quia nec sibimetipsi, prsestat ei quod potest, quia minus minbra diligimus; sapientem animam atque
ei sibi ipsi; non[nec]eoindiget^quia necseipso; tan- perfeclam talem diligal, qualem illam videat [videi],
tuni Deo indigel, cui adhserendo beatus est. Nemo slullam non taleni, sed quia esse perfecia et sapi.ens
Aiilem illi eripitDeum; ille ergo verissime alque potest, quia necseipsum debet stulium difigerc. Nam
cerlissime inviciuB-homoest, qui pohseretDeo, non qui se diligif slullum, non proficiet ad sapientiam,
605 THESAURUSi CAP. XXIII. , 6*06
nec fiet quisque qualis eupit essej nisi se oderit qua- {*_.sit, cum ignoscunt, n'e parum. Nihil puniant _mod
lis est-. Sed donec'ad_sapienliam perfeeiionemque non valeatad melius, hihilindulgeant quod veriatur
veniatmveo animo _ferat stultitiam proximi,"quo in pejus; suos putent dmnes in qufos sibi polesta.»
suam ferret si stultus essetj, ei amaret sapientiam. data ftierit; itaserviant, ut eis dominari pudeat;ita
-
Quapropter si et-ipsa-snperbia verse libertalis et veri dominentur, ut eis servire delectet. ln SJienorum
regni umbra estj.eliam peripsam nos-commemorat -autem peccatis molesti iion sint invilo. InimiciliaS
divina providenliaj quid significemur Yuiosi, et quo vilent cautissime,fer_)nta.quissinie, finianl citissime.
debeamus. redire correcli. Jam Verd cuncta specta- Jn omni vero conlractu aique "conversatione cum f
servare unum hoc v.ilgare pro-
cula/et omnis illaquae appellatur T,uriositas, quid faominibus, satis est
aliud qnserit quam de rerum cognilione Iaelitiam^ verbium : Nemini faciant quod paii nolunt.Rempu-
Quid ergo admirabilius, quid speciosius ipsa veri- blicamnolint administrare nisi perfecli. Perfecti au-
vel certe
tale, ad quam spectator omnis pervenire se -cupere tem velinlra atatem senatoriam festinent,
confiteiur. cum vehementer iie fallatur invigilat? inirajuvenlutem; sfed quisqnis Sero se adista con-
verlerit, non arbitretuf nihil sibi esse prsecepium,
GAPUT XXIII. -nam ista utique iacilius decocta setate servabit; lii
QuodDei lex-atta qumdam disciplinasit, ex libroii.de B onini a.ulem vita, loco, fempore, amicos aut liabeanf
. tOrdine,etcmlera,et_idIocum. aut babere insteril. Obsequanttif dignis, etiam noh
Cum -omnes cernerem studiosissime ac pro suis hbc exspectantibus, supefbos minusr curent, minirii.b
quemque viribus Deum jjuaerere, sed ipstim de quo sint, apte bongruenterqtie vivant. Dfeura cblant, cb-
agebamus ordinemjion tenerejquo ad itlius ineffabiiis gitenl, quaerant fide, spe, charitaie subnixi, bpterit
majestatis inielligentiam pervenitur, oro vos; in- tranquillitalem atque ceftum ctirsum sludiis suis
quam.-si, ut video, multum diligitis ordinem; nenos omniumque sociorhm; et sibi quibusque pbssuut
prseposleros et inordinatos esse paiiamini. Quarn- mtentem bbnam pacataroque vitam. Sequituf ui di-
quam enim occultissima ratio se demonstraturam cam quomodo studiosi erudifi debeant, qui,' sicut
polliceatur nihil prseter divinum ordinem fierij la- diclum est, vivere instituerunt ad discendum. Itera
men si quempiara Judimagistrura audiremus eonan- necessario dupliciter ducimur, auctoritate atqua
tem docere puferum syllabas quem prius IHleias falidiie; tempore "ariciorilas, re autem ratio prior
nemo docuisset, non dico ridendum tanquamstullunij est. Aliud est enim quod in agendo anleponitur,
sed \inciendum tanquamfuridsum putaremus : non alhid quod pjufis in appetendo .sestimatur, Itaqiie
ob aliud, opinor, nisi qtiod docendi "ordinem non • quanquain bonorum auctoritas imperilse multiludini
teneret. At multa talia et imperilos quse a doctis G videatur eisse salubrior, raiio Vero aptior, eruditis
reprebfendantur acderideantur, etdemenles liomines laihen (quia nullus hominum nisi ex imperito peri-
quae nec stultorum judicium fuginnl', facere netnb tus iit, nulius autem imperitus novit qualem se de-
ambigit, et tamen etiam isla omnia qute faiemuf beat praebere docenlihus, et quali vita esse .dpcibilis
esse perversa, non esse praeler divinum ofdinems possit) evenit- ut omnibus bona magna "el occulta
Alta qusedamelamulf.tudinis vel suspiclone remoiis- discefe cupienlibus non aperiat nisi anctprilas ja,-'
simadisciplina,_se ita studiosis.; et Deum alque ahi- huam, quam qpisque ingressus, sine nlla dubitationg
mas lanlum amanlibus aniruis, manifeslaturam fessc viiae.bptimse prsecepta sectatur, pef quae, cumdocilis
promittii, ulnon nobis summse numerorum possint factus fuerit, tum demum discet- et quanta raiione
esse certiores. Hsecaulem disciplina ipsa Dei lex es\; praeiiifa sint ea ipsa quse secuius est arile' rationemj
quse apud eum fixa et inconcussasemper manens, iri el quid sit ipsa ratio.quae [quam] post aucioriialis
sapientes animas quasi transcribitur, ut tantb se cunabuia firmus et idoneus jam sequilur aique comr
sciant vivefe melius. tantoque sublimius, quanto et pfehendii. Et qiiid inlellectus. in qiio iinivefsa sunt,
perfeclius eam eontehiplanlur intfelligendo; et vi- vel ipse pptius uri.iversa, et quid prsetef univerjsa
vendociistodiunt dijigentius. Ifsec igitur diseiplina universofuinpfiricipium? Xd quairi cbgriijioneni ii^
eis qui illaro nosse desjderaht simul gemioura ofdi- D hac viia' pervenire [pefverierej pauci, iiitra, quani
nem sequi hibetj cujus una pars vitse, altefa efudi- yero eliani post haric vilam npmo prqgredi-potest;
lionis est. Adalesceniibus ergo studiosis ejus ita vi- Qtii autem sola auctoriiate contenti, Jjonis taiitimi
vendum 20 est, ut a venereis rebus, ab illecebris moribus rectisque votis constantef operam dedefint,
venlris et guuiiris, ab itnmodestd corporis.culiu et aut porileinnentes, aut rion valenles disciplihis libe-
ofriaiu, ab inanibus- negotiis ludorum, a torpofe ralibus atque optimis efudiri, beatos ebs quideni,
somni aique pigritise",ab semulatione, oblrectalione, cum inter homines vivunt,nescio quomodo appellero,
invidentia, ab honorum potestatumque ambilionibus,- tameu inconcusse credo, mox ut hoc cbipus reli-
ab ipsius etiam Jaudis immodica cupiditate se absti- querint, eos qui bene magis minusve vixerunt, eo
neant. Araoremautem pecunise tolius sui spei cer- facilius aut difficilius liberari. Auctoritas autempar-
lissiriihm venehuiii esse credanl. Nihil enerviter fa- tim divina est, partim hufnana; sed vera,-firma,
ciant, nibil audacter ; in peccalis autemcsuorum,vel summa ea est, quse divina ripminatur. In qua me-'"
pellant omnino iram, vel ita frenent, ut sit pulsse tuenda est aeriorum animalium mira fallacia, quse
similis; neminem oderint, nulla vitia non curare \e~ pef rerum ad istos sensus corporis. pertinentiura
lint. Magnopere observent cum vindicant, ne nimium quasdam divinationes h&ni_nli-tsquepotentias deci»
 jB07 D. EUGYPPII ABB&TISAFRICANI «08
pere animas facillime consuerunt, aut periturarum A. qui hominem loquentem noa intelligeret, si eum a
/ortunarum curiosas, -aut fragilium cupiditas po- diabolica passione immunis audiret Nam et quod
. testatum, aut inanium formidolositas .miraeulorum. audire putantur et intelligeie serpentes verba Marso-
Illa .ergo aucloritas divina dicenda est, quse non so- rum, ut eis incanlantibus prosiliant plerumque de
tum in sensibilibus signis transcendit omnem huma- latebris, etiam illic diabolica vis operatur, ad agno-
nam faculiatem, sed et ipsum hominem agens osten- scendam ubique providentiam, quam rem cui rei
dit ei quousque se propter ipsura depresserit, et non naturali ordine subjiciat, et [ut].quid etiam volunta-
teneri sensibus quibus videntur illa miranda, spd ad tibus malis sapientissima potestate permiltat. Ut hoc
intellectum jubet evolare : simul demonstrans, et magis haheat usus serpentes moveri carminibus
quanta hic possit, et cur hsec.faciat, et quara parvi- hominum, quam ullum aliud genus animantium,
pendal. Doceat enim oporlet el faciis polestatem etiam haec [hoc] enim non parva 21 testatio est,
suam, et humilitate clementiam, et praeceptione na- naluram primilus huraanam serpentis seductam esse
luram. Quseomnia sacris quibus hriliamur secretius colloquio. Gaudenl enim dcemonesJianc sibi polesta-
flrmiusque tradunlur, in quibus bonorum vita facil- tera dari, ut ad iucantationem hominum serpeutes
liroe non disputationumambagibus, sed mysteriorum moveant, ut quolibet modo fallant quos possunt:
auctorilate purgatur. Humana vero auctoritas ple- B hoc autem permittunlur ad primi facli memoriam
rumque fallit. In eis tamen jure videtur cxcellere, commendandam, quod sit eis quaedamchm Jioc ge-
qui, quanlum imperitorum sensus capit, multa dant nere familiaritas. Porro ipsum primum faclum ad
indicia doctrinarum suarum, et non vivunt aliter hoc permissum est, ut per naturam serpenlis signifi-
quaiu vivendum esse prsecipiunt. .quibris si aliqua carelur generi hominum, cui erudiendo hsec gesta
etiam fortunse munera accesserint, quorum appareant conscribi oportebat, omnis diabolicae tentationis si-
usu magni, contemptuquemajores, difficillimumom- mililudo : qubd apparebit,cum in serpentera pro-
nino est ut eis quisque vivendi praecepla- dantibus ferri coeperit divina sentenlia. Proinde prudenlissi-
credens recte-vituperelur. mus omnium besliarum, hoc cst,- astutissimus ita
dictus est serpens, propter astuliam diaboli, quse in
CAPUT XXIV.
illo et de illo agebat dolum : quemadmodum• dicitur
De locutione serpenlis ad Evam, et de incantaiionibus prudens vel astula lingua quam prudens vel astutus
Marsorum, ex libro xi de Genesiad lilteram. movet ad aliquid prudenler astuteque suadendum
Ab illo ergo cujus super omnia quse creavit sum- - (non. enim cst hsecvis seu virtus membri corporalis,
roa potestas est, pef angelos sanctos [suosj, a quibus quod vocatur lingua, sed utique menlis quse utilur
llluditur diabolus, cum et de ipsius' malevolentia C ea), ita etiam dictus est siylus meudax scribarum.
' consulitur Ecclesise Dei, non est permissus tentare
Neque enim esse mendacem pertinet nisi ad viventem
feminam nisi per serpentem, nec virum nisi per fe- atque sentientem; sed siylus mendax diclus est,
minam. Sed in serpente ipse iocutus est, ntens eo quod per eum inendax mendaciter operetur, quem-
velut organo, movehsque" ejus naluram eo modo admodum si et iste serpens mendax diceretur, quod
quo movere ille [quomodo vere ille movere] et mo- eo diabolus tanquam stylo mendaciter uterelur. Hoc
veri illa potuit ad exprimendos verborum sonos, et ideo commendandumputavi ne quisquam exislimans
signacorpora!ia,perqu_emulier suadentis inielligeret animantia rationis expertia humanum habere iniel-
voluntatem. In ipsa vero muliere, quia illa ralionalis lecium, vel in animal ralionale repente mutari,
ereatura efat, quse motu suo posset uti ad verba fa- seducatur in illam opinionem ridiculam et noxiam,
cienda, non ipse locutus est, sed ejus operatio atque revolutionis animarum vel hominum in bestias, vel
persuasio, quamvis occulto instinctu adjuvaret inle- in homines bestiarum. Sic ergo locutus est serpens
rius quod exterius egerat per serpenlem. Quod qui- homini, sicut asina in qua sedebat Balaam locuta
dem si solo insiinctu occullius agefet, sicut egit in ' est liomini, nisi quod illud opus fuit diabolicum,
Juda ut traderet Christum, posset efficere in anima hoc angelicum. flabeni enim qusedam boni etmali
superbo amore siise potestatis inducta.. Sed, sicut D angeli opera-similia, sicut Moyses et magi Pharao-
jam dixi, tentandi volunlatem habet diabolus, in nis, yerum in bis etiam boni angeli poienliores
poleslale autem nec ut faciat habet, nec quomodo sunl: nec mali angeli etiam talium operum quid-
faciat. Quia permissus est ergo tenlavit, et quomodo .quam possunt, nisi quod per bonos - angelosper-.
permissus est, ita tentavit. Quod aulem generi hu- miserit Deus, ut reiribuatur unicuitfue secundum
mano prodesset quod faciebat, neque sciebat, neque cor ejos, vel secundum gratiain Dei, ulrumque
et eo ipso illudebatur ab angelis. *Non juste ac benigne, per allitudinem divitiarum sapien-
" volebat,
ilaque serpens verborum sonos intelligebat qui ex li__ et scientise Dei.
illo fiebant ad mulierem, neque enim conversa cre-
denda est anima ejus in nattiram rationalem. CAPUTXXV.
Quandoquidem nee ipsi homines, quorum ralionalis Quodamore se sequenlibusDeus auctoritatis viam se-
natura est, cum daemonin eis loquitur, ea passione ptemplicitermuniverit, ex libro de MoribusEcclesitv'
catltoticm.
cum [cul] ex ore ista- requiritur sciunt quid loquan- -
sit homini vivendum
lur, quanto minus intelligeret ille_verborum sonos, Quseramus quemadmodum
per eum et ex eo diabolus illo modo faciebat, Beate certe omnes vivere volumus: beatus autem ne-
(juos
609 *" • THESAURUS. CAP. XXVI. .-. - 610
que ille dici potest qui non hahet quod amat, quale- A potesiatem in hoc mundo tenet[habel], tolo mundo
cunque sit, neque qui habet quod amat, si noxium est omnino sublimior mens inhserendo Deo; sin illa
sit, neque qui non amat quod habet, eliamsi oplimum virlus dicta est quae ipsius animi nostri rectissima
sit. Nam et qui appetit quod adipisci non potest, cru-v affectioest: si in alio est, favet ut conjungamur Deo.
cialur; et qui adeptus est quod appetendum non es- - si innobis est, ipsaconjungit. Nonseparant instantes
set [est] fallitur; et qui non appelil quod adipiscen- molestiae, hoc enim leviores eas sentimus, quo ei
dum esset, aegrotat. Nihil autemistorum animo con- [undeja quo nosseparare moliuntur acrius-inhsere-
tingit sine miseria, nullus igitur illorum bealus est. mus. Non separal promissio fulurorum, nam et quid-
Quanlum restat ubi beata vita inveniri queat, cum quid boni fulurum est,, certius proniittit Deus, et
id quod est hominis optimum et amatur et habetur. nihil est ipso Deo melius, qui jam profecto bene sibi.
Quid est enim aliud quod dicimus frui, nisi prsesto inhaerentibiis prsesens est.
habere quod diligis? Prsesto ergo uobis esse debet
optiraum noslrum, si beate vivere cogitamus. Nani CAPUT XXVI.
quisquis quod seipso"est deterius sequitur, fit et ipse De principioGenesis a Moysemagnomystetioinchoato_
delerior. Oportet "autem omnem Jiominem .id quod ac quod mulliplex sensuumprolatio non sit conlra
oplimum est sequi, sed tale esse debet, quod non ]} fidem, ex libro XHGonfessionum.
amiltat invitus, quippe nemo polest confidere de (ali Nemo jara mihi molestus sit, dicendo mihi :Non
bono, quod sibi eripi posse sentit, etiam si retinere hoc sensit Moysesquod tu dicis, sed hoc sensit quod
id amplectique voluerit. Quisquis autem de bono quo ego dico. Sienim mihl diceret:Unde scis boc sensis-
friiitur nonconfidit, in tanlo timore amittendi beatus se Moysen, quod de hls verbis ejus eloqueris? scquo
esse quis potest? Quis vero dubitet hominem sapien. animo ferre deberem, et respondere fbriasse quaesu-
tem, si sequi satis putaverimus, auferri a nobis [cun- perius respondi, vel aliquanto uberius, si esset du-
clandum putet hominem sapientem, si euni sequi pu- rior. Cum vero dicit: Non boc ille sensit quod tu di-
taverimus, anferri a nobis, non modo recusantibus, cis, sed quod ego dico, neque tamen negat quod
sedjeliam repugnantibus posse? Deus igitur restat, ulerque nostrum dicil utrumque verum esse; o vita
quem _>isequimur hene, si assequimur, non lanlum pauperum, Deus meus, in cujus sinu non est contra-
bene, sed etiam beate vivimus. Secutio Dei est bea- dictio, plue mihi mitigationes in cor, ut patienier ta-
titatis appetitus; consecutio, ipsa beatitas. Sed quo les feram! Qui non mihi hoc dicunt, quia divini sunt,
paclo sequimur quem non videmus? aut quomodo vi- elin corde famuli lui viderunt quod dicunt, sed quia
dcmus [ videbimus ], qui non solum homines, sed superbi sunt, nec noverunt Moysis sententiam, sed
eihm insipientes sumushomines?--Confugiendumest C amant suam;non quiavera est, sed quia sua est: alio-
igitur ad eorum praecepta quos sapientes fuisse pro- • quin et aliam veram pariter amarenl, sicutego amo>
babileest, ut in lucem verilatis aciem titubantem quod dicunl, quandoverum indueunt; non quiaipso-
velut ramis.humanilatis opacata inducat auctoriias : rum est, sed quia verum. Et ideo jam nec ipsorum
quam viam nobis Deus et patriarcharum segregatio- ebt, quia verum est. Si aulem ideo amanl illud quia
ne, et legis vinculo, et prophelarum prsesagip, et verumest.jametipsorum estetmeum est.quoniamin
suscepti hominis sacramenlo, et apostolorum testi- coinmune omnium est veritatts amatorum. Illud au-
monio, el marlyrum sauguine, et gentium occupa- tem quod contendunt, non hoc sensisse Moysenquod
tione munivit; quare ratiunculas nostras divinis sub- ego dico, sed quod ipsi dicunt, nolo, non amo, quia
mitiaraus affeclibus. Audiamus ergo quem finera etsi ita est, tamen ista temeritas non scientise, sed
bonorum nobis, Christe, praescribas, quo rios summo audacise est, nec visus, 22 sed typhus eam peperit. -
amore lenderejubes. Diliges,inquit, Dominum Deum Ideoque,Domine, tremenda sunt judicia lua, quoniam.
tuum ex tolo corde tuo, et ex tota atiima tua, et ex veritas tua nee mea est, nec illius aut illius, sed om-
tota mente lua. Quid vis amplius? Et Paulus: Dili- nium nostrum quos ad ejus communionem publice
genlibus, inquit, Deum omnia procedunt in' bonum. vocas, ierribiJiter admonens nos nt eam nolimus
Dicit eliam ipse dilectionis modum":Quis ergo sepa- D habere privatam, ne privemur ea. Nam quisquis id.
raf nos a CliaritateChristi? et cselera. Et post pauca: quod tu omnibus ad fruendum proponis sibi proprie
Certus sum enimquia nequemors, neque vita, elre- vindicat, et suum vult esse quod omnium est, a -
liqua. Si efgonulla res ab ejus charitaie nos sepa- communi propellitur ad sua, hoc est a veritate ad
rat, quid esse non solum melius, sed etiam cer.tius mendacium; qui enim loqqjtur mendacium, de suo
hoc bono potest? Nemo nos inde separal minando Joquilur. Attende, judex optime Deus, ipsa Veriias,
mortem, idipsum enim quod diligimus Deum, mori attende quid.dicam, contradictori huic, allendejco-
noii "potest, nisi dum non diligit Deum, cui [ cum ] ram te enim dico, et coram fratribus meis,~qui legi-
mors ipsa est, _non diligere Deum, quod nihil est time uluntur Iege, usque ad finem charilalis. At-
aliud quam ei quidquam in diligendoatque sequendo tende, et vide quid ei dicam, si placet libi; hanc enim
praeponere. Nemo inde separat pollicendo vilam, vocein huic refero ffaternam et. pacificam. Si
nemo enim ab ipso fonle separat aquam pollieendo. ambo videmus verum esse qupd dicis, et ambo vide-
Non separat angelus, non enim est angelus, cum in- mus verura esse quodzdico, ubi, quseso,idvidemus?
hseremus Deo, nosira raenle polentior. Non separat nec ego utique in te, nec tu in me, sed ambo in ipsa,
virlus, si illa virtus hic nominata est quse aliquam quaesupra mentes nostras est, incommutabili-veri-
 m - _. | D. EOGYPPII ABBATI5 AFRICANi -""--£ .-~: 612
tate. Cum efgb de ipsaDominiDpi rioslri lucenon con- jA tuam, recurrens in te unum*, pro captu ordinalo
tendamus, cur de proxiriii-cogilaiione contendiraus, quantum cuique rerum in suo genere daturii est, et
qriam sic videre non possumus, ut videtur incommu- flerent bmriia hona valde, sive maneant cifca fe; sive
tabilis verltas, quandb [quoiiiam] si ipseMoyses appa- gradatim remotiore distamia per tempofa et loca
nrsset nobis, alque' dixisset: Iloc cogilavi, nec sic pulchras narrationes faciant, aiit patiauiur.' Vjdent
eamvideremiis", sed credefemiisl Non ilaque supra hsec, et gaudent in luce veritatis tute, quantulum bic
quam scriplum est unus pto altero inflelur adversns valent, el alius eorum iniendit in id quod dictumi
al.ecum; diligamr.s DominunfDeum nostrum ex loto est,- In principio fecit Deus, et resipiscit sapientiam
cbrde,- et ex tota aninia,- et ex toia mente nostra, et prineipium, quia et loquitufipsa nobis : alius iiidem
proximum noslfum sicut nosmetipsos. Propter quse intendit in eadem verba, et pf incipiuni intelligit exor-
duo pnecepla charitatis sensisse Moysenquidquid in dium rerum condilarum, et sic accipil," In priucipio'
illis liliris sensit, nisi crediderimus, mendacem facie- fecit, ac si dicereiur primo fecit, alque in eisintelli-
_mus Dominum, cum de animo conservi aliter quam gunt, In principio, quod iri sapieniia fecisti eajiuni
ille dpcuit opinamttr. Jam vidpiquam stultum sil, in et" terram, alius eorum ipsuin ece.um et terram,
tanta copia vcrissimaruin senlenliarum, quse de illis cfeabilem materiam cceli et terrse sic esse eredit
verbis erui possunt, temefe affirmare quara earum g] cognominatara. Alius jam formatas distinciasqiie
Moyses potissimumseriserit, et perniciosis contentio- naturas , alius unam formatam earademque Efplri-
nibus ipsam offendcre charilatem, propter quam dixit lalem-coeli nomine, aliam informem corporalis ma-
omnia, cujus dicta conamur exponere. Sicut enim lerise teirse nomine. Qui aulem intelligunt in"omni-
fons in parvo loco nberior esl, I pluribusque rivis in bus coeli et terrae adhuc informem maieriam, dequa
ampliora spatia fluxum ministrat, quam quilibet eo- formaretur coelfim et terra, nec ipsi uno modo id
rum rivorum qui per mulia locorum ab eodem fonle intelligunt, sed alius unde corisummaretur iritelligi-
deducitur, Jla narraiio dispensatoris tui sermocina- bilis sensibilisque ereatura, alius, tantum unde sen-
turis pluribus prolinura parvo sermonis modulo sca^ sibilis moles ista corporea sinu grandi cbritinens
tet Jluenta liquidseveritalis, unde sfbi quisque.verum, perspicuas prompiasque naturas : nec illi uno modo,
quod de his febus potest, hic illutl, Ille illud, pef qui jam disposilas digestasque creatiiras cqalum et
longiores Ioquelariim anfractus trahat. Alii enim ciim lerram vocari hocJoco cfeduril, sed alius Invisibilein
hsecverba Ieguiit vel audiunt, cogitanl Deum quasi atque visibilem, alius solairi vlsibilem, in qua lnmi-
hominem, aul quasi aliquam molem immensa praedi- nosimi eoelumsuspicimus, et terranacaligiUosamquse-'
tam potestate, novo quodam et repentino placito, ex- que in eis suivt.At ille qui non alitteraCcipit,Inprinci-
Ira seipsam lanquam locis distantibcs fecisse coelum iQ pio fecit, quam si dicerelur primo fecil, non liauet
'
et terram : dtio magna corpora supra ei infra, quibus' quomodo veraciter intelligat cbelum et terram, riisi'
omnia conlinerentur ; et curn audiunt, Dixit Deus, maieriam cteli et tcrrae inielligai,videlicet universae,
Fial illud, el factura est illudJcogitant verba coepla id estintelligibilis corporalisquecreatuf ae: sienim jam
et (inita, sonanlia temporibus atque transcuntia, post frifmaiamvelii univfcrsam,recteab eoquseri poterit,si
^uorumtransitum stalim existere quod jussum est hoc primo fecit Deus, quid fecerlt deinceps? et post
ut exisieret, el si quld forte aliud lioc iriodo ex fami- uriiversitatcm nbh inveniel; ac pef hoc audietinvitus,
liarita.e carnis "bpinantur. In quibus* adbuc parvulis - quomodoillud priroo slpostea nihii? Cumyero dicit,
animalibus, dum isto humillimo getiere verborum primo informem, deinde formatam, rion esl aDsur-
taiiquarn raalerno sinu eorum gestaiur irifirmitas, sa- dus, simodo-est idoneus discernere quid praecedat
lubriter aedificatur (ides qualcertum habeant et te- seiernitate, quid lempbre, quid eIeclione",quidorigine:
neantDetim fecisse omncs namras, quas eorum sen- aeternilate, sicut Deus omnia; tempofe, sicutflosfru-
sus miraliili vitfietale circumspicil. Qiiorum si quis- ctum ; electibri'e,_siciitfructiis florerii; origine, sicut
piani; quasi viliialemdiclorum' aspernatus , extra sbnus cantum'. In his qualubf, priirium et ultimum qu»
- nulrilori.is cunas superba Imbecillitalb se extende- commemoravi,"difficiIlime'inleiliguriiuf,duomedia fa-
rit, heu! cadet miser, et, Domine Deus, miserere, ne JJ cillime; namque fara visio esi et nimis ardua conspi-
jmplumetn pullum conculcent qui transeunt viam, et cere, Domine, seternitatem tuam, incommulabiliter
B-iile angeliim muin qui eum .reponat in niduin, ul mutabiiia facientem, ac per hoc priorem. Quis deinde
vivat tlonec volel/Alii vero quibtis iisec vcrba non sic acutum cefnal animo, ut sinelabore magno digno-
jam nidus, sed opaca frutela suiit, videnl in eis la- scefe valeat quomodo pribr sit' sonus quam caiuus 1?
tentes fructus, volitant lsetanles el garriunt scruian- Ideb qui TquiaJ Cantusest formatus sbnus, et essejfi.-
tes, et cavpunt eos : vident enim, cum haec verba le- que aliquid non formatum pofest, forrisariatitefn quod
gunt vel audiunt, tua, Deus, aetefna et stabili per- non est non potesl; sicest prior iriatefies quam id
mansione cuncta pntterita el futura tempora supe- quod ex ea fit. Noiaideo prior qiiia ipsa efficif, cum
rari, nec tairien quidquam esse temporalis creaturser pbtiusfiat, nec pribf IntervaIIo"tempofis,neqiieenim
quod tu non feceris, cujus volunlas' quia id est quodl priore teritpore sonos edimus inforriies sine eantu, ei
tu, niille modo routala,vel quae antea non fnissett eos posieriore tempore in formam cantici coapiamus
ejorta voluhlale fecisti omnia-: non de le similiiu- aulfiiigimu's,sicutligiiaquibusarca,veiargeiilum quo
dinem tuam formam omnium, sed de nihilo dissimili- vaseulum l'a'bricat"ur;lales quippe materise lempore
tudineio iritormem,quaeformarelur per simiJitudinemi etiam prseceduni formas rerum quaefiunt ex eis. At
 ;"'• :„-.?- ::-> THESAURUS. CAP. XXVII. '' 6U
JiS -.^;V..-
jn cantu non itae.st;cum enim cantatur, auditur A illum'virum dete meruisseiiori cfedam^ sensit ille ,
informiter et deinde omnino in his verbis ctim ca scribe- '
. sorius ejus-, non prius sonat, atque cogitavit
formatuf in cantum. Quod enim primo ulcunque ret , quidquid bic veri potuimtis iiiveriire, el quid-"
sonuerit prselerit, nee ex eo quidquam reperies quid nosnon poluimus aut nondum-possumus,etta-
quod resumptum arte componas, et ideo cantus men in eis iiiveniri potest. Postremo, Domine, qui
insono-siio verliiur ":qui sonus maleries ejus est, Deus es et non caro tel sanguisj "si quid homo niinus
idem quippe formatur ut canlus sit, et Jdeo, sicut videt, nunquid et spirilum tuum borium, qui deducet
dicebara, prior - materies sonandi, quain forma me in lerram reelahi, Iatere poluit quidquid eras in,
cantandi, non perficiendi potentia prior; neque eis verbis tu ipse revelalurus legenlibus posleris ,n'
cnim sonus est cantandi artifex, sed cantanti ani- etiamsi ille per quem •dicta suiit unam foftassis ex
mse subjacel ex eorpore, de quo tantum 23 f***-- iriultis yiiis senlenliam cogitavit. Qubd si ita est,
cial; nec lempore prior, simul enim cum canlu edi- - sit igitur illa quam cogitavit cselefis excelsior. No»
tur: nec pfior electione, non enim potior soniis. bis autem, Domine, aul ipsatn demonsira, aut quam
qnam canltis , quandoquidem cantus est non tan- placet alteram verain, ut sive nobis hbc quod "etiam
lum sonus, verdmedam [ sonus ] speciosissimus ; illi homini tuo, sive aliud ex eorumdem verborum
sed prior est origine, quia nbn cantus formatur ut B -occasione patefacias, tu tarnen nos pascas, non error-
' -
sonus sit, sed sonus formalur ut cantus' sit. Hoc illudat.
exeiriplo qui potest intelligat materiam rerurii primo CAPUT XXVII.
faeiam et appellatam ccelum et terram, quia iride"
Principium libri de Genesi ad titteram.
facta sunt ccelum et terra, nec tempore primo fa-
ctam quia formae rerum exserunt tempora. Illa" Omnis divina Scriplura biparlita est, secundum id
autem eral informis, jamqtie in temporibus simul" quod Dominus significavit dicens : Scribsimerudilura
animadvertilur." Nee tamen de illa narrari aliquid in regno Dei similem esse palrifamilias, profefenli de
-
potest, nisi yelul tempore prior sit, cum pendatuf thesauro suo nova et vetera, quseduo Teslamenfa' di-
cxtremior, quia profeclo meliora sunt formata quam cuntur. In librisautemomnibussaiictisintueribportet,
informia, el prsecedatur [praecedunt] selernitale Cfea- quse ibi selernaliiiimenluf, quaefacta' narrerilur, qute
toris, ut esset de nihilo, unde aliquidfieret. In hac futura prsenuntienlur,quae agenda praeciplantuf vel
diversitate senlenliarum verarum concordiam p'a- mbneantur-. Innarralione,ergo rerum factarum quae-"
riat ipsa Veritas , et Deus noster misereatur nostri, ritur ulrum omnia secundum figurarum tarilummodb
ut legitime lege ulamur, prseceplifine,pura charitate. • intelleclum accipiantur, an eliam seciindum fidem
Ac per boc si quis quserit ex me quid borum Moy- C rerum gestarum asserenda et defendenda sinl. Nam
ses tuus ille famulus senserit, non suni hi sermones non esse accipienda figuraliter nullus ChristiariusdN
confessionummearum, si tibi non confiteor nescio, cere audebit, altendens Apostolum dicentem : Omnia"
et scio tamen illas esse veras-senieniias exceplis autem haecin figura contingebant illis, et illud. quod
carnalibus, de quibus quanium existimavi locutus inCeriesi scriptum est , Et erunt duo in carne una",
sum, quos lamen bouse spei parvuJos haecverba li- magnum sacramerilum commeridanlem in Christo et
hri tui non territant, alta humiliter, et patica co- in Ecclesia. Si ergo ulroqueniodo illaScnpturascru-
piose: sed omnes quos in eis verbis vera cernere tanda est, quomodo dictum" est praeter allegoricam
ae-dicere fateor, diligamus nos inylcem , pariterque significalionem : In principio fecii Deus coelum e't
diligamus le Deum nostrum fontem veritatis, si non terram; utrum in pfincipio lempofis? anquia primo
vana, sed ipsum [ipsam] silimus. eumdemque famu- omnium facla sinl? an in principio quodest Verbiinf"
lum tuum Scripturae hujus dispensatorem, spirilu Dei unigenitusFilius? EtqucmodopossitoslendiDeuin
tuo plenum ita honoremus, ut hoc e.umte revelante sineulla suicdmmutationeoperari mutabilia ettempo-
cum. hsec scriberet atlendisse credamus, quod in ralia? et quid significeturriomiriecoelietterfae?utium
eis maxime ef luce veritalis^et fruge ulilitaLisex- " spirilalis corporalisque creatura coeli et terrse voca-
cellit..Ita cunr alius dixenit, fioc sensit quodego, et D-bulumacceperit?aniaiilumiriocIo corporatis ut in hbc
alius^ imo illud quod e^o, religiosius me arbilfordi- libro de spiritali lacuisse intelligatuivaique ita dixisse
cere, cur non utrumque potius, si ulrumque verum coelum ei terrani, ut omnem creaturafn corporearii
esl? et-lsi quid tertium, el si quid quarlum , et si superiorein atque inferiorem significare yoluerit? a"n
- quid aliud omninoverumrquis [quispiamjin his ver- ulriusque informis materia dicta
est, coelum et terra,
bis videl ? cur non ,illa omnia vidisse credalur, per spiritalis videlicet vila, sicuti esse pbtest iii se nbrf
quem Deus unus sacras litteras vera el diversa vi-' conversa ad Creatorern ?tali enim convefsione forma-
suris multorum sensibus temperavit? Ego certe lur atque perficitur, si autem nori convertatur infor-
quod intrepidus de meo corde pronuntio, si^ad cul- mis bst."Corpofalis"aiitem si ppssit intelligi per pri-'
men auctoritatis aliquid scriberem, sic mallem scri- valioriem omriis corporeaequalitatis, quse apparel iri
'
bere, irt quod veri quisque de his rebus capere pos- maleria formata,cumjam suntspecies corporum, sive
i set, mea verba resonarent, quara ut unam veram visu, sivealio qiidlibet _.ensiicorpofis' pterceptlbiles.An
'
-sententiam adhoc^iperliusponerem, utexcluderem coelum intelligendum est crealura spiiilalis, ab'exor-
cseteras quarum falsitas menonposset offendere. dio quo' facta est perfecia ilia et beaia semper, terfa
Nolo Raque, Deus meus,tam praecepsesse,* ut hoc vero corporalis materies' adhuc impeffecta ? quia -
 m D. EUGWPII ABBATIS AFRIGANI ----- 616
serra, inquit, erat invisibilis et lncomposita, et tene- A Verbo est, in quo non est quahdo et.aliquando, quo-
brae erant super abyssum, quibus verbis videtur in- niam totum illud verbum aeternum est; et quld est
formitatem signifieare substantise corporalis, an lux ipsa quae facta est, ulrum spiritale quid, an cor-
utriusque informitas his etiam I poslerioribus verbis porale? si enim spiriiale,potestipsaesse prima crea--
significatur? Corporalis quidemj eo quod dictum est, tura, jam hoc dictoperfecia, quseprimo coelumappel-
Xerra autem erat invisibilis et-incomposita; spirita- lata est, cum diclum est, Jn prlneipio fecit-Deus coe-"
lis autem eo. quod dictum est, Tenebrse erant super lum et terram : ut quod dixit Deus, Fiat lux, ef facta
abyssum, ut translato verbo tenebrosam abyssum in- est Iux, eam revocantem ad se Creatorem [revocante
"telligamus, naturam vitse informem, nisi convertalur Creatore] conversio ejus facta atque illuminata _n-
ad Creatorem qui solummodo formare potest ut non teiligatur. Et cur ita dictum est: In principio fecie
sit abyssus, et illuminare ut non slt lenebrosa. Et Detis coalum et.terram, et non dictum^est, in princl-
quomodo dictum est, Tenebrse eranl super abyssum? pio dixit Deus, Fiat eoelum et terra. £t facta spnt
An quia noneratlux,qu38 si esset, utique superesset, cosium et lerra, sicut de luce narratur, dixit De;is,.
et lanquam superfunderetur, quod lunc flt in crea- Fiat lux, et facta est lui? Utrum prius universaliter
tura spiriiali cum convertitur ad ineommutabile at- nomine coeli et terrse comprehendendum.-eraf: et
que incorporale lumen, quod esl Deus? Et quomodo g commendandum quod fecit Deus, et deinde per par-
dixit Deus, Fiat lux? utrum temporaliter, an in Verbi tes exsequenditm quomodo fecit cum per singula di-
selernitate? et si temporaliler, utique mutabiliter. citur, dixit Deus, id est, quia per verbum suum feeit'
Quomodo ergo possit intelligi hoc dicere Deum nisi quidquid fecii. An cum primum fiebat informitas nta-~
per creaturam? ipse quippe est incommutabilis; et si terise, sivespiritalis, sive corporalis, non.eratdicen-
per creaturam dixit Deus, Fiat lux, quomodo est ergo dum, dixil Deus, Fial? quia formam Verbi semper P;i-
prima creatura lux? si erat jam crealiira per quam tri cohaerentis, quo sempiternedicitJJeus omnia, ne-
Deus diceret, Fial lux, an non est lux piimacreatura? que sono vocis, neque cogitatione tempora sonorum
quia iam dictum erat : In principio fecit Deus coe- volveniem [volvente] , sed coseterna sibi luce a se
lum et terram, et polerat per icceleslem creaturam genilae sapieniise, non imitaiur imperfectio [imper-
vox fiefilemporaliteratque mutabililer, qua dicere- fecto], cum dissimilis ab eo quod summe ac primitus -
tur, J. iat lux; quod si ila est, corporalis lux facta est est, jnformitale quadam tendit ad nihiluin, sed tunc
ista quam corporeis oculis cernimus, dicenle Deo per . imitatur verbi Jbrmam, seroper atque incommutabi-
creaturam spiritalem quam Deus jam fecerat, cum liter Patri cohserentem, cum et ipsa pro sui generis
in principio fecil Deus ccelum ei terram, Fiat lux, conyersione, ad id quod vere ac semper est, id est ad
eb modo quo perlalis crealurae interiorem et occul- C ereatorem.suae substantise formamcapit, et fit
per-
tum motum divinilus dici potuit, Fial Iux. An etiam fecta creatura : ut in eo quod Scriptura narrat, dixit
corporaiiter souuit vox dicentis Dei, Fiat lux, sicut . Deus, Fiat, intelligamus Dei dictum ineorporcum, in
corporaliter sonuit vox dicentis Dei, Tu es Filius natura Verbi ejus coaeterni revocantis ad se imper-
meus dileclus, et hoc per creaturam corporalem quam fectionem creatura, ut non sit informis, sed forme-
fecerat Deus , ciim in principio fecil Deus ccelum et tur secundum singula quse per ordinem exsequitur ?
terram, sm.equam fieret lux, quae in hac sonante [n qua conversione et formatione, qua [quia] pro
voce facta est; et si ita est, qua lingua sonuit vox suomodo imitalur Deiim Verbum, hoc est Dei Filium
ista dicente Deo, Fiat lux? quia nondum 24 erat semper Patri cohserentem, plena similitudineet es-
linguarum diversitas, quaeposlea facta est in aedifi- senlia pari, qua ipse etPater unum sunt, npn autem
catibne turris post diluvium. Quaenam lingua erat imitatur liane verbl formam, si aversa a Creatore"
una et solaqua Deus locutus est. Fiatlux.etquis eral informis et imperfecta remaneat : propterea Filii
quem oportebat atidire alque intelligere adquem vox commemoratio non ita fit quia Verbum, sed lanlum
hujusmodi proferretur? An haec absurda carnalisque quia principium est, cum dicilur : In principio fecit
cogitatio esl atque suspieio? Quid ergo dicemus? An Deus coelum et terram; exordium quippecreaturae
id quod.intelligilur in sono vocis cum dicitur. Fiat ]) insinuatur adhuc in informitate imperfectionis. Fit
lux, non autem ipse corporeus sonus, hoc bene autern Filii commemoratio, quod etiam Verbum est,
accipitur esse vox Dei?etutrum hoc ipsum ad natu- eo quod scriptum est, Dixit Deus,Fial,ut per idquod
ram pertineat Verbi ejus de quo dicitur, In princi- principiumest insinuet exofdium.creaturseexistentis
pib erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et ab illo adhuc imperfeetae;per idautem quod Verhum
Deus erat Verbum? Cum enim de illo dicilur: Omnia est,insinuet perfectionem creaturae revocatsead eum
per ipsum facla sunt, satis ostenditur et luxper ut formarelur inhaerendo Creatori, et pro suogenere
ipsum facta , cum dixit Deus, Fial lux. Quod si ita est, imitando formam sempiternae atque incommutabili-
seternnm est quod ait Deus, Fiat lux, quia Verbum ler inhaerentem Patri, a quo stalu [ statim ] hoc est
~Dei, Deus apud.Deum, Filius unicus, Deo Patri co- quod ille. Non enim habel informem"'vitam Verbum :
aeternus est, quamvis Deo bsec{hoc] in_seterno Verbo Filius, cui non solum hoc est esse quod vivere, sed
dicente creaturatemporalis factasit;cum eriim verba etiam hoc est vivere quod sapienter ac beatevi-
sint temporis, cum dieimus quapdo et aliquando , vere. Cre.atura vero,, quanquam spirifalis et intelle-
seternum tamen est [in] Verbp Del qbando fieri ali- ctualis, vel rationalis'. quae 'videtur esse illi Verbo
qujd debeat, et tunc flt quando fieri debuisse iu illo", propropinquior, potest habere in'for_oeaivitam : quia -
 THESAURUS. CAP. XXVIII. - 618
617
aon siculhocestei esse quodvivere, ila [uec] hoc vi- ^ Et spiritus Dei superferebatur super aquam ? An quia
vere quod sapienter ac beate vivere. Adversa [Aver- [quoniam] egenus alque indigus [indigens] amor ila
utrebus quas diligit suhjiciatur, propterea
sa] enim a sapientia incommutabili, stulte ac misere diligii,
cum memoratur spiritus Dei, in quo sancta ejus be-_
vivit, quseinformitas ejus est. Formalurautemcon-
versa ad ineommutabile lumen sapientise Verbum' nevolentia dilectioque intelligitur, superferri dictus
neces-
Dei; a quo enim exs.itit [exislit] ut sit utcunque ac esi, ne iacienda opera sua per indigenlise 25
vivat, ad illum convertiiur ut sapienter ac beate vi- sitatem potius, quam per abundantiam beneficentiae
vat. Principium quippe creaturse intellectualis est Deus amare putareluf ? Cujus rei memor Apostolus,
seterna Sapientia, quod principium manens in se in- .dicturus de charitaie, supereminentem viam demon-
commutabiliternullo modocessaret [cessabit], occulta - stra.urum se ait, et in alio loco supereminentem, iri-
inspiratione vocationis, loqui ei creaturaV, cui prin- quit, scientise cbarilatem Chrisli. Cum efgo sic opor-
cipium esl ul converlatur ad id ex quo est, quod leret insinuari spiritum Dei ut superferri diceretur,
aliler fofmata ac perfecta esse non possit. Ideoque commodius faclum est ut prius insinuaretur aliquid
inlerrogalus [Dominus] quis esset, respondit : Prin- inchoatum, cui superferrl diceretur; non enim loco,
cipium, qui loquor vobis. Quod autem Filius loqul- sed orania superante acprseeellente potentia. Itaetiam
tur, Pater ioquitur : quiaPatre Ioquente.dicilur Ver- B rebus. ex illa inchoationeperfeclis atque formatis,
bum quod Filius esl aeterno more, si more dicendu"m vidit Deus qtiia bonum est, placuit enim quod factum
est loquenle Deo Verbum coseternum." Inest enim est in ea benignilale qua placuitut fieret. Duo quippe
Deo benignitas summa, et sancta, et justa,,et quidem sunt propter qtise amat Deus creatnram suam, ut sit
non ex indigentia, sed ex beneficentia veniens amor et ul riianeat.-Ut esset ergo quod manerel, spiritus
in opera sua. Propierea priasquam, scriberetur, Dei superferebatur super aquam; ut autem maneret,
dixit Deus , Fiat lux, prsecessit Scriptura dicens, Et vidit Deus quiabonum est; et quod de luce diGtum
^piritus Dei superferebatur [ferebatur] super aquam. hoc de omnibus. Manentenim qusedarosupergressa
Quia sive aquse homine appellare' voluit totam cor- est, omnem temporalem volubilitaiem, in amplissima
poralem materiara, ut eo modo Insinuaret unde facla sanclitaie sub Deo ; qusedamvero secundum suitem-
et formata sint omnia quaein suis generibus jam di, poris modum, dum per discessio.nemsuccessionem-
ex hu- rerum sseculorumpulchritudo contexitur. -
gnoscere possumus, appellara aquam, quia que
mida natura videmus omnia in lerra per species va- CAPUT XXVIII.
rias formari alque concrescere; sive spiritalem vitam Conlraeos qui dicunt: Nunquid ibi fuit
fluitantem: Moysesquando
quamdam anteformam conversionis quasi fecit Deuscmlumel ut
lerram, credatur? ex libro xi
superferebatur uttque spiritus Dei, quia subjacebal C de Civitate Dei.
scilicet bonse voluntati Creatoris quidquid illud erai Visibiliumomnium maximus mundus est, invisibi-
«juodformandum perficiendumque inchoaverat, ul lium omnium maximus Deus esl : sed iriundum esse
diceiite Deoin Verbo suo, Fiat lux, in bona voluntate, conspicimus, Deum esse credimus. Quod autem Deus
hric esuin beneplacito ejus pro modo [ modulo ] sui fecerit mundum, nulli tutius credimus quam ipsi
generis-maneret quod factum est, et ideo dictum esl Deo. Ubieum audivimus? nusquam interim nos me-
quod placuerit Deo, Scriptura dicente : Et facta esi Jius quam in Scripturis sanctis, ubi dixit proplieta
lux. Et vidit Detis lucem quia bona est : ut quemad- ejus : Jn principio feeil Deus coelum__tterram. Nu>_-
modum in ipso exordio inchoatse creaturse, quse cosli _ quidnam ibi fuit isle propheta quande fecit Deus
et terrse nomine, propter id quod de illa perficiendum crelum et terram? Non, sed ibi fuit sapienlia
Dei_,
erat, commemorata est, Trinitas insinuatur Creato- per quam facta sunt omnia, quae in animas eliam
ris ; -namdicente Scriptura , In principio fecit Deus sanclas se iransfert, amicos Dei et proplielas consti-
ccelum et terrafn, inte.ligimus Patrem in Dei nomine tuit, eisque opera sua sine strepitu intus enarrat.
et Filium in principii nomine, qui non Patris, se<3 Loquuniur eis quoque angeli Dei, qui semper viden_
per seipsum crealse primitus ac polissimum spiri- faciem Patris, voluntatemque ejus quibus oportet
tali creaturse, et consequenter etiam universae crea- D annunliant. Ex liis unus erat iste.propliela'qui dixit
turai, principium est; dicente aulem Scriptura , El et scripsit: In principio fecit Deus coelum et lerram;
spiritus Dei superferebalur super aquam, comple. qui tam idoneus tesiis est per quem Deo credendum,
lam commemoraiionemTriniialis agnoscimus; ita el ut eodem spiritu Dei quo hsec sibi revelata
cognovit
in conversione^atqueperfectione creaturae, ut species etiam ipsam fidemnostram futuram tanloante
prsedi-
rerum digeranlur, eademTrinilas insinuatur, yerbum xerit. Sed quid placuit setemo Deo tuncfacere ccelum
Dei scilicet, etVerbi generator, cum dicilur, Dixil et terram quaeantea non fecisset? Qui hoc
dicunt, si
Deus, et sancta bonilas, in qua Deo placet quidquid mundum seternum sine ullo initio, et ideo nec a Deo
ei pro susenaturse modulo perfectum placet, cum di- factum videri volunt, nimis aversi sunt a
veritate, et
citur : Vidit Deus quia bonum est. Sed cur comme- lethali morbo impielatis insaniunl. Exceptis enim
morata prius quamvis imperfecta crea.ura< posiea prophelicis vocibus, mundus ipse ordinatissima sua
commemoratur spiritus Dei, prius dicente Scriptu- mutabilitate et mobilitaie el visibilium omninm
pul -
ra : Terra auterii erat invisibilis el incomposita, et cherrirna specie, quodainmodo tacitus ,"et factum sa
tenebrse erantsuper abyssum, ac, deinde inferente : esse , et non-nisia Deo ineffabiliter atque invisibi-
PATROL.LXII. 20
 , 619 D. EUGVPPII ABBATISAFRICANI 620
litef ihagno"et ineffabilitef Stque invisibiliter pul- A mus quippe istos dies notos hon Iiabere vesperam
chrb iiefi se pbiuisse proclamat. nisi de solis dccasu , nec mane nisi de solis exorttt;
1
cipui XXIX.
'. illofiim autem priores tres dies sine sole peracti
Quod calummantes de mundi ieinporerefelli possintt sunt, qui die quaf to facius refertur. El primitus qui-
de inundiloco, de ebdemlibro xi. dem lux verbo Dei facla, alque inter ipsam et lene-
Gum fgituf unurri mimdum ingenti quldem mole> bras Deus separ.isse narratur, el eamdera liicem vo-
corporea, finituhriameh, el loco sub delerminatum,, casse diem, lenebras aulem noctein. Sed qualis illa
el operarite Deb facturiiesse dicant, quod respondent. sit lux, et quo alternanle motu, qualeroqueve.speram
-de infinitis exlfsi mundum locis, cur in eis ab' opere> et marie fecerit, reiriotum est a sensibus nostris : nec
Deus cesset, hoc sibi respondeant de infiniiis arite> iia iil est iritelligl a nohis jbotest, quod tamen sine"
mundum teniporibus. Cuf in eis ab opere Deus ces- ulla hsesitalione credendum ets. Aut euini aliqua lux
saveril, et sicut rion est consequens ut forluilo potius; corporea est, sive in super-ioribusmundi parlibus
quam ratioiie diyina Deus, non alio, sed isto in quoi longe a conspectibus nostris, sive unde sol postmo-
est Ioco iriunduiri conslituefit, cum pariter infiniids; dum accensus est, auf lucis iiomino significata est
ublque paientibus niillo excellentiore' merilo posset; sancta civitas, in sanclis angelis et spiritibus beaiis,
hic eligi, quaravis eamdem divinam rationem; qua id B . de qua dicit Apostolus : Quse sursum est Jerusaleni
factura est, riulla posset liumana comprehendere na- mater nostra seterna in coelis. Ait quippe et alio
tura ; ita non est consequens utDeo aliquid existi- loco : Omnes-enira vos filii Jucis estis, et filii diei,
memus accidisse fortuitum, quod illo potiusquam non sumus noclis neque lenebrarum. Si lamen et
anteriore tempbre condidit muridum, cum sequaliter vesperam diei bujus et mane aliquatenus congruen-
anteriora tempora per infinitumretro spaiium prse—' -' ter inlelligere valeamus, qudniam scientia creaturae
lerissent, nec fuisset aliqua differemia unde tempus in comparatione scientise Crealoris quodammodo
tempofi eligendo prseponeretur. Quod si dicunt ina- vesperascit: itemque lucescitet mane flt, cum et ipsa
nes esse.hominum cogilationes, quibus infinita inia- refertur ad Jaudem dilectionemque Creatoris, nec in
ginantur loca, cuiri locus nullus sit prseler mundum, noctem vergilur, ubi non Creator creaiuraedilectione
respondetuf eis isto modo : inaniiter homines cogi- relinquitur. Denique Scriptura cum ilios dies dinu-
tare prselerita iemppra vacationis Dei, cum tempus meraret ex ordlue, nusquam interposuit 2iG voca»
nullum sit anle munduro: sieuim recte discerminlur hulum noctis : non enim ail alicubi: Facta esl nox,
selernitas et tempus, quod tempus sine aliqua muta- sed: Facta est vespera, et factumest ni3ne dies unus,-
jbilhate non esl, iri seternitale autem nulla mutatio iia dies secundus etcaeteri.Cognitio qulppe creaiurse
est, quis non videat quod tempora non fuissenl, disi' G in seipsa decolofatior est, ut ila dicam, quam cum in
creatura fieret quse aliquid aliqua motionemutaret? Dei sapientia cognoscitur, velulin arte qua facia esi:
Cujus motionis el mutationls cum aliud atque aliud ideo vespera congruenlius quam nox dici potest: quse
quse simul esse non possunt cedit alque succedit tamen, ut dixi, cum ad laudandura et amandum re-
in brevioribtis vel productioribus morarum interval- fertur Creatorem, recurrit in mane, et hoc cum"facit
lis, tempus sequeretur. Cum igitur Deus, in cujus in cognitione suiipsius , dies unus esl: cum in co-
seternitate nulla est omnino mutatio, creator sit tem- gnilione firmamenti, quod inter aquas inferiores et
porum el ordinator, quomododicatur post temporum superiores coelumappellalum est,dies secundus: cum
spatia mundum creasse,-non video, nisi dicatur ante in cognitione terrse ac maris, omniumque gignen-
mundum aliquam fuisse crealuram, cujus motibus lium quse.rstdicibuscontinuaia sunt terrse, dies ter-
tempora currerent. Porro sl Iitterse sacrse maxime- tius ; cum in cognitione luminarium majoris et roi-
que veraces ita dieurit, in principio fecisse Deum noris, omniuraque siderum , dies quartus; cum ia
ccelum et lerram, ut nihil antesi fecisse intelligatur, cogriitione omnium ex aquis animalium natatilium
quia hoc polius in principio fecisse diceretur, si quid atque volatilium, dies quintus; cum in cognitione
fecisset ftnle csetera cuncta quse fecit, proculdubio •, omnium animalium terrenorura atque ipsius hominis,
non est mundus" faclus in tempore, sed cum tem- dies sextus; cum vero in die septimo requiescit Deus
pore. Quod enim fit in lempore, et post aliquod fit, ab omnibus operibus suis, et sanclificat eum, nequa-
et ante aliquod lempus, post id quod prseterilum quam est accipiendum pueriliter, tanqtiam Deu*.labo-
esi, ante id quod fulurum est. Nullum autem posset raverit operando (qui dixit et lacia sunt, verbo iniel-
esse prseteritum, quia nulla erat creatura, cujus mu- ligibili et sempiterno, non sonabili el lemporali); sed
labllibus motibus ageretur. Cum lempore autem requies Dei requiem significat eorum qui requiescunt
"
facius est raundus, si in ejusconditionefactuse&t in Deo, sicut Isetitiadomus Isetitiamsignificat e.irum
gnutabilis motus, sicul videtur se habere etiani prdo qul lsetantur in domo, etiamsi non eos domus ipsa,
ille primorum sex vel septem dierura in quibus sed alia res aliquos lsetos facit: quanto magis si ea
mane et vespere nominaritur, donec omnia quse his dem domus pulchritudine sua faciat Isetos habita-
diebus Deus fecit sexto perficiantur die, septimoque tores, ut non solum eloquendi-modolseladicaiur, quo
in magrio mysterio Dei vacatio commendelur; qui significamus per id quod continet id quod contine-
dies cujusmodi sint, aut perdifficile nobis, aut etiam lur, sicut theatra plaudunt, prata mugiunt, cnm in
tnoossibile est cogitare, quanto magis dicere! Vide- illis bomines plaudant, in his boves mugiant; sed
 §__i THESAURUS. CAP. XXXI. 622
eliam illo quo significatur per efficientem id quod jA. quidnam ergo die tertio factos esse dicemus? Absit.,
efficitur, sicut laeta epistola dicitur, significans ln promplu est enim quid jllo die factum sit; ab
eorum laetiiiam quos legentes efficit laelos? Conve- aquis utique terra discreta esl, et distinctas sui ge,-
nienlissimeilaque, cum Deum requievisse prophetica neris species duo isla elementa sumpserunt, et pro-
narrat auctoritas, significaiur requies eorum qui in duxit "terra quidquid ei radicilus inhaeret. Nunquid-
illo requiescunt, et quos facit ipse requiescere: hoc nam secundo ? ne hoc quidem: tunc enim Drmamen-
etiam hominibus quibus loquitur, ,et propter quos tum factum est super aquas supeiiores, coe.umque
utique. conscripta est, promiltente prophelia quod appellalum est, in quo firmamento quarto die facta
eiiam ipsi, post bona opera quae in eis et per eos sunt sidera : nimirura ergo si ad istorum dierum
operatur Deus, si ad illum prius in ista vita per fidem opera Dei peftinent angeli, ipsi sunt illa lux quae
quodammodo accesserint, in illo habebunt requiera diei nomen accepit, cujus unitas ut commendai etur
sempiternam : hoc enim ex sabbati vaeatione et non est dicjus dies primus, sed dies unus;- nec alius,
prsecepto legis in vetere Dei populo figuratum est. est dies secundus, aut tertius, aul cseteri, sed idem
CAPUT XXX. ips» unus, ad implendum senarium vel sepieuarium
Quod lucis npmine etiam angeli signipcqti alque creati numerum, repetitus est; propter sepienariam [sena-
possintintelligi, ex eodem libro xi. jjriam
" vel seplenariam] cognitionem: senariam scilicet
Ubi de mundi constitulione sacrae litterse loquun- operum.quae fecil Deiis, et septimam [sepienariam]
tur, non evidenter dicitur utrum vel quo ordine quietis Der. Cuin enim dixit Deus, Fiat lux et facia
creati sint arigeli,- sed si praeiermissi non sunt; vel est lux, sl recte in hac luce creatio intelligilur ange-
coeli nomineubi dictum est: In principio fecit Deus lorum, prbfecti [profcclo] sunt facti participes iucis
coelum et terram; vel*potius lucis hujus, de.qua lo- aeternse, quod est ipsa incomrautabilis sapieniia Dei,
quor, signilicati sunt. Non autem esse.praetermissos . per quam facta' sunt omnia, quem dicimus.unijseni-
hinc existimo, quod scriplum _est requievisse Deum tum Dei FiJimn,.ut ea luce illuminati qua.creati fie-
in die septimo ab omnibus operibus suis quae fecit, lent lux et vocarentur dies, participatione Incom-
cum liber ipse ita sit exorsus : In pfincjpio fecit mutabilis Jucis el diei quod est verbum Dei, per quod
Deus coelumet terram, ut anle a coeloet lerram nihil et ipsi et omnia facta sunt. Lumen quippe verum
aliud fecisse videatur. Cum ergo a cosloet terra coe- quod Hluminat omnem liominem venientemin hunc
perit, alque ipsa terra quam priroitus fecit, sicut mundum, hoc illuminat et omnem Sngelum mun-
Scripiura conseguentef eloquilur, invisibilii et iu- dum, ut sit lux non in seipso, sed in Deo : a quosi
cbmposlta nondumque luce facta, utique tenebrae avertitur angelus fit immundus, sicut sunt omnes
fuerinl super abyssum, id est super quamdam terrae ,p- qui voc-tntur immundi spiriius. Nec jam lux in Do-
et aquse iridistinctam cbnfusionem; ubi enim lux non - mino, sed in se ipsis teiiebrse,-privali participationp
est, tenebrse sint necesse esl; deinde omriia creando lucis seternse ; mali enim nulla natura est,- sed amis-
disposila sinl, quseper sex dies consummata narran- sio boni mali nomen accepit.
tur, quomodoangeli pfaeteririiiterentuf"tanqiiam_non CAPUT XXXL
essent in opefibus Dei, a qiiibus in die septimo re- Contrd eos
"quidicunl ob hoc factum esse mundum, ul
quievit? Opus autem Dei esse angelos'hic quidem animm qum prius peccaverant in eo includerenlur .
elsi non praetermissum, nontamen evideriier expres- ubi Origenem errasse probat ex hbris ipsius, qui qp-
sum est. Sed alibi hoc sancta Scriptura clarissima pelianliir mpi 'Ap/_S>v,Ex libro xi de Civitale Det.
voce testatur. Nam et in liymrib trium In camino vi-~ Sed multo est mirandum amplius quod eliam
rof um, cum prsediclumessel: Benedicile bmnia opera quidam , qui unum nobiscum credunl omninm rerum
Dominl Domino , iu exsecutione eorumdeni ope- esse principium, ullamque [nullamque] .naturam quse
rum eliam [sancli] angeli nominati sunt; et in non est quod Deus est nisi ab illojcondilore esse non
psalmo canitur :,Laudate Dominum de eoelis",lau- posse, noluerunt tamen istam causam fabricandi
date eum in excelsis;-Iaudate eum, omnes angeli mundi tam bonam ac simplicem bene ac simpliciter
ejus; laiidate eum, omnes virlutes e]us; Iahdate credere, ul bonus,Deu.sconderet bona, el essent post
eum, sol et luna; laudale eum,' omnes stellae et lu- Deum quse non essent quod est Deus, bona lamen
men; laudate eura, coeli coelorum, et aquse qusesu- quse non 27 faceret nisi bonus Deus. Sed animas
per ccelossunt^Jaudentnomen Domiui: quoniam ipse dicunt non quidem partes Dei, sed factas a Deo pec-
-dixit ef facta sunt, ipse mandavit et creata' sunt. casse a [Deo] coriditore recedendo, et diversis pro
Etiam liic aperiissime a Deo factos esse arigelos di- gfessibus pro diversitale peccatoruma coelis usque
yinilus diclum est, cum, eis inter caetera coelestia' ad terras diversa eorpora quasi vincula meruisse ;
commembratis, infertur ad otnnia,-ipse dixit et facta et hunc esse mundum, eamque causam mundi fuisse
suni. Quis pofro audebit opinari post bmnia ista, faciendi, non ut conderentur bona, sed ut mala co-
qfise sex diebus enumerata' sunt, angelos faclos? sed hiberenlur. Hinc "Origenes jure culpatur; in libris
et si quisquam ila desipit, redarguitislam vaniiatem enim quos-appellat mpl 'Apx&v,id est de Principiis,
illa Seriptura paris aucloritalis, ubi Deus dicit: hoc sensil, hoc scribit [scripsit]; Ubi plus quam dici
Quando facla sunt sldera, laudaverimt me voce ma- potest inirof hominem in ecclesiasticis Jitteris tam
gna omnes angeli mei; jam ergo efant angeli quando doctum et exercitalum non atlendisse, primum,
Facta sunt sidefa, facia ^iunt autem quafto die; Nun- quam hoc esset contrarium Scripturae hujus tantis
&& D. EfiGYfPII ABBAYISAFRICANI m
auctoritatis intentioni, quafeper omnia opera Dei A fecit, quae voluntas utique nonest nihil, reipicianf
subjungens, Et vidit Deus quia bonum est, comple- unde secundum corpus factus sit homo. Certe enim,,
tisque otnnibiis inferens, Et vidit Deus omnia quse sicut Scriplura lestalur, eum de limo vel de pulvere
fecit, el ecce bona valde, nullam aliam causam fa- lerrae Deus fecit, et proculdubio voluntate fecit. Nec
ciendi mundi intelligi voluit, nisi ut-bona fierent a tamen volunlas Dei pulvis aut limus est. Sicut ergo'
bono Deo, ubi si nemo peccasset, tantummodo na- in eo quod ex limo factum esi, quamvis voluritate sit
luris bonis esset mundus ornatus et plenus, et quia factum, non est voluntas Jiinus, ita in eo quod e_c
peccatum est, non ideo cuncia sunt implela pecca- nilrilo factum est, quamvis voluntate sit factum, non
tis, cum bonorum longe major numerus in coelesti- est voluntas niliil. Jam vero quod dolendum addi-
bus suse naturse ordinem servet; nec mala volunt-is, disti, ex Priscilliani haeresi ad errorem Origenis apud
quia naturse ordinem servare noluit,- ideo justiDei vos homines"fuisse delapsos, necab illa pesie po-
leges omnia bene ordinantis effugit: quoniam sicut tuisse sanari nisi et ipsa medicina morbidum alf-
pictura cum colore nigro locosuo posito [posita], ila quid inlulisset, non est quidem dolor iste culpandus.
universilas rerum, si "quis possit intueri, etiam cum Veritas enim debuit, non falsitas pellere falsilatem :
peccaloribus pulchra.est, quamvis per se ipsos corf- nam hoe mutare est malum, non evitare. Verumta-
sideratos sua deformitas turpet. Deinde videre. de- B men quia de ipso Deo, creaturarum omnium condi-
buit Drigenes, et quicunque ita sapiunt, si haec opi- tore,.hoc est de ipsa eoseterna et incommulabili
nio vera esset, mundum ideo factum ut animse pro Trinitate, ab eis qui ad vos libros Origenis altulerant,
roeiitis peccatorum suorum lanquam ergastula qui- id traditum esse commemoras quod verilas habet»
bus pcenaliier includerentur corpora acciperent, contra quam veritatem PriscilliariUs Sabellianum"
superiora et Jeviora quse minus, inferiora' vero et anliquum dogma restituit, ubi ipse Pater qui Filius,
graviora quse amplius peccaverunt, dsemones, qui- qui et Spiritus sanetus perliibetur, hoc isfe~pejor,.
bus deierius nihil est, terrena corpora, quibus infe- quod etiamdeanimaitasentit,utnon eam propriam
rius et gravius nihil est, pottus quam homines etiam velit habere naturam, sed de ipso" Deo tanquant
bonos habere debuisse. Nunc vero ut intelligeremus particulam defluere, et tam deformiter inqulnari
animarum irierita non qualitatibus corporum esse atque in deterius commulari, cum Manichseisau-
pensanda, aerium pessimus dsemon, homo auiem et deat affirmare : non_parum boni ex Iibris illis pro-
nunc licet malus, longe minoris mitiorisque malitiae, vincia vestra percepit, in ea re maxime in qua capi-
et certe ante peccatum, tamen luieum corpus accepit. taliter erralur, de Creatore quippe nonde creatura
Quid autem stultius dici potest quam per istum so- tam falsa et tam nefaria sentiuntur. Sive ergo in
lem ut in uno mundo unus esset, non decore pulchri- C hanc fidem qui deviaverant resliluli sunt, sive qui
tudinis, vel etiam saluti rerum corporalium consu- e-tmnondum noverantillarum dispulationumlectione
luisse arlificem Deum, sed hoc poiius evenisse, quia didicerunt, hoc se gaudeant didicisse quod sanum
una anima sic peccaverat, ut lali corpore mereretur est.
Quod autem et in eis erroris est, quanquam le
includi? Ac per hoc si contigisset ut non una sed
cognovisse jam videam, lamen quemadroodum contra
duse, imo non duae sed decem vel eentum similiter talia disseratur, ibi melius discere poteris, ubi error
aequaliterque peccassent, centum soles haberet hic ipse et olim exortus est, et non olim proditus. Quan-
mundus, quod ut non fieret, non opificis provisione tum possum tamen etiam ego commoneo, ut de dia-
mirabili ad rerum corporalium salutem decoremque boli
tanta unius angelorumque ejus correctione, etin pristinum
consultum est, sed conligit potitis siatum reparalione, saperenihil audeas : non qnia
animat. progressione peecantis , ut sola corpus tale diabolo el daemonibus invidemus, et eo modo quasi
mereretur. Non plane animarum de quibus nesciunt vicem malevolenlise cum illi non ob
rependimus,
quid loquantur, sed eorura ipsorum qui talia sa- aliud nisi invidentise slimulis agitati. nostra itinera
piuitt multum longe a veritate ~
et merito est coer-
quibus in Deum tendimus perturbare conenlur. sed
cenda progressio. ( quia ultimsc sententise sumnii et veracissimi judicis
CAPUT XXXIli D ex nostra prsesumplione niliil addere debemus. Ipse
De eodem errore et de igne mleriio, ex libro Respon- enim se similibus eorum esse dicturum praedixit: lle
sionis ad consulla Orosii presbyteri. _ in ignem aeternum, qui paralus est diabolo el angelis
Usqtie adeo igitur in eo qnod ex nihilo fecit vo- ejus; nec movere debet ut [hoc] loco seiernum pro
lunlas non nihil dicitur, ut ipsa"prsecipue commen- diuturno accipiamus quod alibi scriptum est in
detur. Nam cui dicitur: Subest enim libi cum voles selernum-et in steculum sseculi. Lalinus quippa in-
posse, sive adsit unde fiat, sive non adsit, sat est terpres noluit dicere in selernum et in seternum
voluntas, nbi summa est potestas. Quomodo ergo in selenii: sed quoniam id quod a.&wGrsece dicitur, et
ei quod de nihilo creatur, voluntas creantis nihil sseculumel seternum inlerpretari potest, commodius
esse perhibelur, cum propter ea de nihilo creari alii interpreles translulerunt in saeculumet in ssecu-
aliquid possit, qnia volunitis creanlis, etiam sine ma- lumsseculi,sed non hoc dicium est ubi diclumest: ite
leria, sibi suffirit? Quod si forte non solum animam, in ignpm selernuni. Non enim dictnm est C.MVK, sed
sed nollam omnino creaiuram volunt faleri c.v nihilo atwvtov: quod si a sseeulodeclinatum esset, sseculare
factam, ideo quoniam quHquid Dens fecit, volunt.te Laiine diceretur, non seternum, quod nemo unquam
623 THESA.URUS.CAP. XXXUI. „. , 626
sint
interpres ausus est dicere.- Quapropter licet Latine AV.coeleslia sint corpora videmus, quod animala
-saeculumcum aliquo fine ihtelligatur-, aeternum vero non videmus:de divinis hoc Jibris legatur elcre-
nisi id quod sine fine est non soleat appellari; amv dimus :-nam testimonium ex Aposioli Epistola quod
autem Grsece,aliquando seternum, aliquando sseculum ab eis dici solere posuisti, eliam de solis horoinibus
eignifieareinielligatur, tamenquod ex liocnominede- intelligi potest; quoniam in unoquoque homiue, est
fivatur et appellatur KIWV.OV, ipsl Grseci,quanlum exi- omnis creatura, non universaliter sicut est coeluriiet
stimo, non solenl inlelligere nisi id_quodnon babei ti- terra, et omnia.quseineis sunt, sed generalim quo-
jiem : nos autem sive«-_ovKsive«.&.v_ovnonsolemusdi-dammodo: quia ctrationalis jn illb esl, quam vel pro-
cere nisi seternum, seiiKtwvadicimUs et sseculum,K-M- banttir babere angeli vel creduntur, et ut ila dicam^
atovautemnonnisiaelernum.Quanivisquidaminlerdum sensualis, qua et beslise, non careut; uluntur enim
•etiam 28 seternaleaudeant dicere, neLalinseJinguse sensibus et sensualibus motibus.ad appelenda ulilia
deessevideaturab eodem nomine derivatio, et fortasse et vitanda contraria : et vitalis-privala sensu, qualis .
'quidem secundum .morem Scripturar.um inveniant advertiin arboribus potest: Namet innobissine sensu
asti aliquid etiam al&vuadictura, quod sine fine non noslro fiunt corporis increraenia, et capilli nec cum
sit: sicut Deus in libris Veteris Teslamenii assidue ' prsecidunlur sentiunt, et taraen crescunt.. Jam vero
dicit: Iioc vobis erit legitimum.selernum, qubd Grae-jB ipsa corporalis creatura eviderilius apparet in nobis,
eus babet K.G_V_OV, cum de talibus sacramentis eo quselicet exlerra facla atque formata sit, insunt lamen
modo ssepepraeciperet quse finem fuerant habitura. illi ex omuibus hujus corporei mundi elementis quse-
Quse si diligenlius dicia intelligatilur, ca fortasse quse dara particulaeadtemperiem valetudinis(nam et calore
illissacraiuentis signifieabantur finemnon eranthabi- membra vegetanlur qui est ab igne, cujus etiam lux
tura ; ila enim, ne longius abeain, dicimus aelernum per oculos emicat, et aere venarum discursus quas
Deum . non utique islas duas brevissimas- syllabas, arterias vocant aiqup spiramenta pulmonis implen-
sed quod eis significatur. Et dixit Aposlolus lempora tur, et humor nisi esset, nulla sputamenta conflue-
ieterna, priora et antiqua , quod in Graeco legilur rent, vitamque absumeret siccilas, nam et ipse
pro xpovav K.-ovtwv.Ad Titum enim scribens ait: Sanguis humido lapsu alias venas replens, quasi rivis
Spem vitse aeternsequam promisit non mendax Deus el fluminibus, per cuncta diffunditur); ita nullum est
sinte lempora aeterna.Cum aulem relrorsum lempora ereaturse genus quod non in homine possit.agnosci.
a constiiutione mundi haberevideanlur initium, quo- Ac sic omnis crealura in eb congemiscit et dolet,
modo suut seterna, nisi quia EEierna-dixit,quse ante revelationem filiorum Dei exspeclans, quse per cor-
se non habenl ullum lempus ? Sed quisquis pruden- . poris etiam resurrectionera, etsi non in omnibus
ter advertit quod dictum est, Ite in ignem aelernum, < C hominibus, onmis tamen a corruplionis servilute li-
illud esse dictum quod non habet fuiem, a contrario berabilur, quia et in singulis omnis est, et si quo alio
probat eo ipso loco evangelieo de A>itaselerna, quam modo melius, potest idein locus apbstolicarum lilte-
justi accepluri sunt ,non enim et ipsa-habet flnem. rarum inlelligi. Non tamen ex iisdem verbis conse-
Ila enim conclusit: Sic ibunt illi in ambuslionem quens est ut solem et lunam et sidera congemiscere
iaeternam,jusii autem in vitara seternara, in utroque credamus, donec in sseculifine a corrupiionis servi-
GrsecusK-COVIOV habei. Si miseficordia nos provocat tute iiberentur. Sane quoniam dixi de divinis libris
credere non futurum impiorura sinefinesupplicium, legatur et credimus : ne te forsilan fallat quod de
quid de prsemio justorum crediluri sumus, cum in Jibro sancti Job proferre assoleni, qui Iiaecasseruni,
utraque parte, eodem Joco, eadem seutenliaj eodem ubi scriptum est: Quomodoerit Jiomo juslus coram
verbo pronuutieiur seternitas,?An iterum eliam juslos Domino? vel se mundabit nalus de mu-
quomodo
exilla sanclificaiione et vita aelerna in peccatorum liere? si lunse
praecipit et non lucet, nec slellsesunt
immunditiam atque in morlem relapsuros esse di- mundse ante
eum, quanto magis pulredo Jiomo et
. cemus? Absit hocaChristiansefidei sanitate. Utrum- filius hominis vermis ! Hinc enim volunt
intelligi, et
que igilur sine fine dictura est aelernum, hoc est ralionalem spiritum Iiabere stellas, et mundas non
«uuv.ov,ne cum diaboli poenas doleamus, et de regno •p. esse"a peccato, sed ideo in coelisesse, quia majo-
Christi dubitemus. Postremo si selernumet selernale, rem vel meliorem locum minor
culpa promerueril.
hoc est Ktuv et K.WVIOV, sub ulroque intellectu in Non
pro aucloritate divina istam seiiienliam reci-
Scripiuris poni solet, aliquando sine fine, aliquando piendam esse: exislimo: non enim eam ipse Job
cum fine, quid de illis prophetse verbis responsuri
enunliavit, cui singulare quodammodo testitiionium
sumus, ubi scripium est: Vermis eorum non morie- divinitus perhibetur quod-non peccaveril labiis snis
tur, et ignis eorura non exstinguelur ? qualiscunque anle Dominum, sed unus ex ejus amicis qui consola-
poena significata sit nomine vermis atque ignis, certe tores malorum dicti sunt, omnes et divina senteniia
si iion morietur nec exstinguetur, sine Jine prsedicta
reprobati. Sicut autem in Evangelioquamvis verum
,est. sit omnino quod dicta sint, non: tamen omnia quae
CAPUT XXXIII. dicta sunt.vera esse creduntur, quoniam miilh. .u
Quomodoaccipiendumsit: Omniscreaturaingeiniscilet Judaeis falsa et
parturit usque adhuc. Ex eodem libro Retponsionis impia dicta ,esse verax Evaiigehi
ad Orosimn presbylerum. Scriptura leslatur, sic in hoc libio ubi imilttt; per-
Porro de sole et luna cselerisque sjderibus quod sonaelocute esse narrsnlur, non solum quid dicatur
 " ' '
627 D. EOGT.PPII ABBATIS AFRIGANI 62ST
sed a quo etiam dicatur considerandum est, ne pas-, h. deribus, et sole et luna, utrum vel rationales habeant
sim qiia. in sancto Iibro quolibet scripta sunt reci- spiritus in his conspicuis corporibus lucidisque, qus_
pienles cogamur fateri,"qubd ab_it, Vera et justa Corpora esse qui dubitat, quld sit omnino corpus
fuisse quse marilo sancto mulier insipiens suggefe- ignorat. Neque ista multum ad nos pertinent, ut ea
bat, ut aliquid adversus Deum loquens ab illa summo studio indagare curemus quseremotasunt a
iritolerabili pcena- moriendo liberarelur. Quod non sensibus nostris et ab inlelleetu infirmiiatis humahse,
ideo dixerim, quia illiamici aDtfmino reprobaii, et hec in ipsis Scripturis ita posita, ut nobis eorum sit
ab ipso saneto_ Dei servo meritp culpali, nihil veri mandata cognitio ; inao vero ne praecipiti suspicione,
loqui potuerunt.-seci quia non omnia quae loculi in fabulas sacrilegas irruamus, clamat Scriptura ,di-
sunt vera putanda sunt. Quamvis enim adversum vina : Altiora te ne quaesieris, et fortiora te ne scru-
Job. nihil vei um dixerint, potest tamen etiam ex tatus fueris. Sed quaelibi prsecepit Dominus, illa co-
eorum verbis aliquam sanam sentenliam in testimo- gita semper : ut magis in istis temeraria pra3Suraplio,
nium verilalis assumere, qui novit sapienler dicla quam cauta ignoratio culpanda videatur. Certe ait
discemere. Sed quando inquirentes proburi nobis Apostolus: Sive sedes, sive dominaiiones, sive prin-
aliquid volumus testimonio saliciorum -eloquiorum, cipatus, sive potestates. Esse itaque sedes, sive domi-
non nobis dicatur- eredendum esse etiam quod in 18 nationes, principatus, pbtestates in coelestibus appa-
Evangelio scriptum est,- si forte evangelisla eum hoc raiibus fflrmissimecredo,-et differre inlef se aliquid
dixisse commemorat cui fides babenda non esi. Nam indubitata fideteneo. Sed quo.me contemnas, quem
dictum est illic a Judseis Domino Chfisto : Nonne magnum putas esse doctorem, qusenam"isla sint, et
verum dicimus, quia Samarilanos es, efcdsemonium quid inter se differant nescio, necea sane.ignorantia
habes?quam Vocemtantoamplius detestamur, quanto periclitari me puto, sicut in obedientia, si Dominl
nobis Chrlsius est feharior: emissam tamen esse a prseeepta neglexero, el ideo puto spiritu Dei per
Judaeis dubitare non possumus, qui' evangelicam auctores nostros scriptores sanctorum^eloquiorum,
narrationem verissimam credimus; ita nec evange- non plene exposita, sed raptim tacla atque perstri-
lislae derogamus fidem scribenti, et Judtei vocem cta, ut si cui forte lali quales nos sumus per allio-
blasphemantis horremus. Nee splum impiis et nefan- rem revelalionem aliquid hujusmodi fuerit demons»
dis honiinibus , sed nec ipsis iti fide parvulis adbuc traium, non se inferiores fuisse credat eos per qtios
rudibus et indoctis qui forle ibi loquentes" eomnie- hobis canonicarumlScriplurarum sancta piaeconia
moranlur lanquam canonicae 2§J auctoritati aceorii- ministrata sunt. Quantum enim quisque sciendo pro-
modamus fidem. Neque enim quia ille cujus caeci fecerit, tanto se infra illas litteras inveniet, quas Deus
nati oculos Dominus aperuerat aif, Seimus qtiia pec- !-<tanquam firmamentum supra,omnia humana eorda
catores Deus non exaudit, ideo istam sentenliam pro conslituit.
' - *
evsngelica auctoritate sic debemus accipere, ut ipsis CAPUT XXXIV.
in Evangelio verbis Domini resistamus, qui eum qui ' Item ex librode
Bmresibus, de errore Origenis.
dixit, Domine, propitius esto mihi peccatori, magis
justificatum <descendisse de lemplo quam phari- Alibs aulem Origenianos conlinuo subjiciens Epi-
sseum jus.itias suas" commemorantem atque jaetan- phanius : Origeniaiii, inquil, alii, qui etiam et Ada-
tem divina voce firmavit. Nec succenseat iste recens manlii iractatoris qui et mortuorum resurrectionein
illuminatus in carne quod eum diximus in suaefidei repellunt, Ghrislum autem crealuram et spiritum san-
tifocinio,.quando adhuc quis esset qui eum sanaverat ctum inlroducentes [illius qui et inortuorum resur-
nesciebat, minus circumspeclam prolulisse seriten- rectionem neganl : Chrislum autem et Spirilum
liam quia peceatores Deus non exaudit, cum ipsi sanclum crealuram dicuntj; paradisum antem e£
alia omnia allegorizantes. Hcecquidem de
aposloli prae cseteris elecli, et Domini lateribus co- eoelos, et
haerenles, ejusque ore pendentes, multa reperiantur Ofigene Epiphanius, sed qui eum dpfendunt, unias
Improbanda dixisse, quse -combemorare prolixum ejusdemque substantise esse dicunt docuisse Palrem
est: ita ut beatus Petrus de quibusdam verbis suis, P et Filium et Spirilum sanetum ; neque resurrectip-
non solum reprehendi, sed eliam Satanas appellari nem repulisse mprluorum, quamvis eum et in istis
raeruerit. Quanquam in' comparalione jusiitise Dei, convincere studeant qui ejus plura Ipgerunt. Sed
sic nec sancii in coelis angeli jtisii esse dieanlur, . snnt hujus Origenis alia dogmala, quse catboJica
non niihi videlur importuna sententia, ,non quia ut Ecclesia omnino non -recipt!, in qnibus nec ipsum
boc essent a juslitia lapsi sunt, sed qaia facti snnt et falso arguit, nec potest.ab ejus defensoribus falli.
Deus non sunl, tantumque spirjtalis luminis habere Maxime de Purgatione _et Liberalione, ac rursus
non possunt, quantum habet ipse a quo facti sunt. post longum tempus ad eadem mala revolmione ra-
Ubi enim summa justitia, ibi summa sapientia, et tionalis' universse creatura. Quis enim calholicus
Jioc Deus est, de quo dictum est: Soli sapientl Deo. Chrisiianus vel indoetus non vehementer exliorreat
Sed alia qusestioest, quahtum justiihe ipsius capiant eam quam dieit purgationem malorum, id est etiam
angeli, quantumque non capiant.-Cujus enim parti- eos qui hanc vitam in flagitiis et facinoribus et sa-
.cipaiione justi sunt, ejus comparatione Tiee .jusli crilegiis atque impietatibus quamlibet maximis finie-
«unt. Sed alia est, iit dixi, ista i qu__.slio,-aIia_desi- , runt, ipsum etiant postremo diabolum et angelos
629 THESAURUS. CAP. XXXV. 630
ejus, quamvis post longissima tempora, purgatos, (_,lapsibus, aut certe de omnium rerum genpribus quaa
alque liberatos regno Dei lucique restilui;, et rursus oriuntur atque pccidunt. Fuerunt enim |iomines<ante
post longissima tempora omnes qui liberali smit ad nos, sunt et nobiscum, erunt et post nos. Itaque
hzee mala denuo relabi et reverii, et has vices alter- animantia, vel ariiusla,. monstra qjipque ipsa quae
nanles liealitudinum et miseriarum rationalis crea- inusilata naspuntur, quamvis iniersp p^ivpr^asint, et
turse semper fuisse, semper fore? De qua vahissima qusedam eorum.semel facta narrentur, tamen secun-
impielale adversum philosophos a quibus isla clidi- dum id qubd generaliter mirapjila et monstra sunt,
cit Origenes in librisde Ciyitate Dei djligentissime utique el fuerunt et erunt, nec recens et novum est
disputavi, ac idem in duodecimo. utmonsirum sub sole nascatuf. Quamvis hsec verba
quidem sic intellexerint, lanquam in prscdestina-
CAPUT XXXV. tione Dei jam facla fuisse omnia, sapiens ille voluis-
Contra eos qui ~revolutioniscircuilus induxerunt,
' ex set inlelligi: et ideo nibil recens esse sub sole. Absit
libro xn de Civitate Dei. autem a recta fide ut his Salomonis verbis illos
Quapropler quod nos modo quserimus post quinque circuitus significatos esse credamus, quibus illi pu-
miJlia, et quod [quod amplius] excurrit, annorunj, tant sic eadem temporum temporaliumque rerum
possent et posleri eliam post annorum sexcenties B volumina repeti, ut verbi graiia, sicnt islo sscculo
millies eadem curiositale requirere, si in tantum Plato pliilosophus in urbe Atheniensi, et in ea schola
htec mortaliias liominum exoriendo et obcubando quse Academia dicta est, discipulos docuit, ita per
{oecumbendo], et imperita perseveraret inflrmitas. innumerabilia relro ssecula, multum quidem prolixis
Potuerunl et qui fueruntante nos ipsis recenlibus iniervallis, sed lamen certis, et idem Plato, et ea-
hominis creali temporibus istam movere quaestio- dem civilas, et eadem schola, ildemque discipnli re-
nem. Ipsedeniqueprimus homovel posl pridie [postri- petili, et per inriumerabilia deinde ssccula repetendi
die], vel eodein die, posteaquam faclus est, potuit sint. Absit, inquaro, ut nos ista credamns. Semel
inquirere cur non ante sit factus, et quandocunque enim Chrisltis mortuus est pro peccatis nostris; sur-
anteafactus esset, non vires tunc alias, etalias nunc, gens jam non moritnr, mors ei ultra non dominabi-
vel eliam postea, isla definilio rerum lemporalium tur, et nos post f esuf rectionem semper cum Domino
controversia reperiret. Hanc autem se philosophi erimus; cui modo dicimus quod sacer admonet psal-
-mundi hujus non aliter pulaverunt posse vel debere mus : Tu, Domine, servabis nos, et custodies nos a
dissolvere, nisi ut circuitus -femporum inducerent, generatione hacin a.ternum. Salis autem isiis exisii-
quibus eadem semper fuisse novata alque repetila mo convenire quod sequitur': In circuilu impii am-
in rerum natura, atque ita delnceps fore -sine cessa- <_\ bulabunt, non quia per circulos quos opinantur eo-
lione asseverarent volumina venienlium et praater- rum vita est recursura, sed quia inodo talis est er-
euntium sseculorum, sive in mundo permanente isti roris eorum via, id est falsa doctrina. Quid autem
circuitus fierent, sive cerlis intervallis .oriens et .mirum est si in his circuitibus
, > nec aditum
erranles,
occidens mundus eadem semper, quasi nova quae nec exilum inveniurit, quia genus humanum atque
transacta et venlura sunt exhiberet. A quo ludibrio ista nostra mortalilas, nec quo iniiio ccepta sit
prorsus immorlalem animam, eliam cum sapienliam sciunl, nec quo fine claudatur, quandoquidem alii-
-perceperil, liberare non possunt, eunlem sineces- tudinera Dei penetrare non possunt, quia cum ipse
salionead falsam bealitudinem, et ad veram mise- sit aelernus et sine initio, ab aliquo tamen iniiio
riam sine cessatione redeuntem. Quomodo enim vera exorsus est lempora, et hominem quem nunquam
beatiludo est, de cujus nunquam selernilate confun- «ntea fecerat, fecit in tempore, non tameh riovo et
ditur [confiditur], dum anima venturam miseriam, aut repentino, sed immulabili aelernOque consilio ? Quis
imperiiissime in vcrilate nescit, aut infelicissimein hanc -valeat altiludinem investigabilem investigare,
beatiiudine pertimescil? Autsi ad miserias nunquam et inscrulabilem perscruiari, secUndumquam Deus
ulterius reditura, ex his ad beatitudinem pergit, fit hominem temporalem, anle quem nemo unquam
ergo aliquid novi in tempore quod finem non habet D hominum fuit, non mulabili voluntate in lemporo
lemporis; Cur ergo non et mundus, cur non et homo condidit, et genus humanum ex uno mulliplicavit,
factus inmundo, ut illi nescio qui faisi circuilus. a quandoquidem psalmus ipse, cum prsemisisset atqae
falsis sapientibus fallacibusque comperii; in doclrina dixisset :Tu,Domine,servabis nos,'et custodies nos a
sana, tramite recti itineris viientur? Nam quidam et generalione hac inaelernum, ac deinde percussisset
illud quod Jegilur in Jibro Salomonis qui vocalurEc- eos in quorum stulta impiaque doctrina nulla libe-
clesiastes:-i Quidest quod fuil? ipsura quod erit; 30 rationis et beatitudinis animae servatUr seternitas,
et quid est quod factura est ? ipsum quod fiet; et non continuo subjiciens : In circuitu impii ambUlabunl,
estomnerecens subsole: quisloquaturel dicat: Ecee tanquam ei diceretur : Quid ergo lu credis, sentis,
hoc novum-est, jamfuitin sseculis quse fuerunt anle intelligis ? Nunquidnam existimandum est subito Deo
nos; i propler hos circuilus in eadem redeuntes et in placuisse hominem facere quem nunquam aritea infi-
eadem cuncta revocantes diclum intelligi volunt, nita retro seternitate fecissef, cui nihil novi accidere
quod ille aut de his rebus dixit de quibus superius polest, in quo mutabile aliquid nbn esl? coriti-
_ loquebatur, hoc est degeneralionibus aliis euntibus, nuo respondit, ad ipsum Deum loqucns : Secundum
aliis venientibus, de solis anfraetibus, de torrentium altitudinem tuam mulliplicaslifilios hominum. Sen-
 631 D. EUGVPPHABBATIS AFRICANI 652
tiant, inquit, homines quod putant, et quod eis placet A vel minuendo, utiqne nocuit. Non igitur esse potuit
opinentur et disputent, secundum altitudinem tiiam sempiterna' volunlas mala in eare in qua bonum
quam nullus hominum pbiestnossemultiplicasii filios "naturale praecesserat quod mala volunlas nocendo
hominum. Valde quippe allum estJ et semper Deum posset adimere. Si ergo non erat sempiterna, quis
fuisse, et liominem quem nunquam fecerat ex aliquo eam fecerit quaero? Restat ut dicatur quod ca res
tempore primum facere voluisse, nec consilium vo- fecerit malam voluntatem,in qua nulla volunlasfuit.
'untatemque mutasse. Hsec utrum superior .sit requiro, an inferior, an
CAPUT XXXVI. aequalis, sed si superior ufique melior : quomodo
ac non potius bonse voluntatis? hoc
t.ontra id quod dicunl: Undediaboloprimupi volunlas ergo nullius,
mala, cum bonus__'Deocreatus essel. Ilem ex libro idem profeclo et aequalis: duo quippe, quandiu
xn de CivilateDei. ,sunt pariier vbluntatisbona., non facit aller in~
Deusqui summe est, atque ob hoc ab illo facta altero voluntatem malam. Relinquitur ut infe-
esl omnis essentia quse non summe est, quia neque . rior res, cui nulla voluntas est, fecerit angelicse
illi sequalis esse deberet, quse de nihilo facla esset, 31 naturse quse prima peccavit voluntatem maiarn.
neque ullo modo esse posset, si ab illo facta non es- Sed etiam res ipsa qusecunqueesl inferior usque ad
iset, nec ullorum vitiorum offensione vituperandus, B infimam terram, quoniam nalura et essenlia est, pro-
et omnium nalurarum consideratione laudandus est; culdubio bona est, babens modura et speciem suam
proinde causa beatiludiiiis angelorum bonorum ea . in genere atque ordine suo. Quomodo ergo res bona
verissima reperitur, quod ei adhaerent qui summe efficiensest voluntatis malse?Quomodoergo, inquam,
est. Cum vero causa miseriae malorum angelorum bonum esl causa malL?Cum enim se voluntas relicto
quserilur, ea merito occurrit, quod ab illo qui summe .superiore ad inferiora convertit, efficitur mala, non
est aversi ad seipsos conversi sunt qui non.summe quia malum est quo se converlit, sed quia perversa
sunt, e't hoc vitium quid aliud quam superbia nuncu- . est ipsa conversio : idcirco non res inferior volunta-
patur? Initium quippe omnis peccati superbia. No- tem malam facit, sed rem inferiorem prave atque
luerunt ergo ad illum custodire fortitudifiem suam, .inordinateipsa, quia [quse]facta est, appetivit. Si enim
et qui niagis essent, si ei qui summe est adhsererent, aliqui duo,aequaliteraffectianimo et corpore, videant
~seilli praeferendo, id quod minus est prsetulerunt. unius corporis pulchritudinem, qnavisaunus eo-
Hic primus defectus et prima inopia, primumque vi- ^rum ad illicitefruendum movealur, ajterinvoluntate
tium ejus naturse quse ita creata est, ut nec summe pudica slabilis perseveret, quid putamus esse cau-
esset, et tamen ad Jjealitudinem habendam eo qui sse ut in illo fiat, in illo non fiat voluntas mala, quae
summe est frui posset, a quo aversa, non quidem G illam res [rem] fecit in quo facta est ? Neque enim
nulJa, sed tamen minus essel, atque ob hoc misera pulchritudo illa corporis, nam eam non fecit in am-
fieret. Hujus porro malsevoluntatis causa efficiens si , bobus (quandoquidemamborum non dispariliter oc-
quseratur, nihil invenitur. Quid est enim quod facit ; cufritaspectibus). Au caro in.uen_iscausa«st(inluen-
voluntatem malam, cum ipsa faciat opus malum? ac . tis in eausa est]? cur non et illius? An veroanimus?
per hoc mala voluntas efficiensest operis mali. Malse curnon ulriusque? ambos enim et animo et corpore
autem volunlatis efficiens nihil est: quoniam si res - sequaliler affectos fuisse prsediximus? An dicendum
aliqua est, aut habet autnon habet aliquam volunta- est alterum eorum occulia maligni spiritus sugge-
tem; si habet, aut bonam profecto habei aut malarii: stione tentatum, quasi non eidem suggeslioniet qua-
si bonam, quis ita desipial ut dicat quod bona volun- - licunque suasioni propria voluniate consenserit?
tas faciat voluntalem malam? Erit enim, si ita est, Hanc igilur eonsensionefti, hanc malam quam male
• lona volunlas causa
peccati, quo absurdius putari suadenli adhibuit voluntatem, quse in eb res fecerit
nihil potest; si autem fes ista quseputatur facere vo- quserimus. Nam ut hocquoqueimpedimentum absit,
luntaiem malam, ipsa quoque habet volunlatem ma- a quaestione tollalur, si eadem lentalione ambo-ten-
_ lam, eliam.eam qusefecerit res consequenler inter- tentur, etunus ei cedat atque consenliat, alter idem
xogo. Alque ut sit aliquis inquirendi modus, causam; B qui fuerat perseverei, quid aliud apparet, nisi nnum
.primse malse voluntatis inquiro. Non est-enim prima noluisse,"allerum voluisse a castilate deficere?Unde?
volunlas mala, quam fecit volunias mala, sed illa nisi propria voluntaie, jibi eadem fuerat in utroque
prima est quam nulla fecit. Nam si praecessit a quai . corporis el animi affeclio, amborum oculis pariter
fierel, illa prior est quse alteram fecit: si responde- - visa est eadem pulchritudo, ambobus pariler instilit
tur quod eam nulla res .fecerit, et ideo semper fue-• " occulta lentalio. Propriara igilur inunoeorum vo-
utrutn in aliqua natura fuerit? ,si enim iri lunlatero malam quse res fecerit scire volentibus, si
"* rit, qusero
nulla fuit, omnino non fuil; si autem in aliqua, vi- beBe intueantur nihil occurrit: si enim dixerimus
L tiabat eam et corrumpebat, eratque illi noxia, ac pei quod ipse eam fecerit, quid eral ipse ante volunta-
l hocbono privabat, et ideoin mala natura voluntas; tem malam, nisinatura bona, cujus auctor Deus [ho-
" mala esse non poterat, sed in bona, mutabili tamen., , nus]qui est immutabile [incommutabile]bonum? Qui
_.
cui vitium hoc nocere posset; si enim non nocuit., ergo dicit eum qui consentit lentanti atque suademi,
non utique vitium fuit. Ac per hoc nec mala voluntas; . cuinoncoiisenlitalius,adillici.eutendu'mpulch'rocor-
jTuissedicenda est: pprro si nocuil boijum auferendci pore, quod videndo ajnbobus pariter adfuit 'cum ante
653 THESAURUS.CAP. XXXVI. 634
illam visionemae tenlationem, similes ambo animo . L testatem ,'vel ipsius etiam poiestatis, sed'animse
et corpore fuerint) ipsum sibi fecisse volunlatem perverse amantis potestatem suam, poteniioris jus-
malam, quia utique bonus ante voluntatem malam tiore [justitia] conlempta. Ac per hoc qui perverse
fuerit, quserat cur eam fecerit, utrum quia natura amat cujuslibet naturse bonum, etiamsi adipiscatur,
est, an quia ex nihilo facta est, et^inveniel volunta- ipse fit in bono malus, et miser meliore privatus.
tem malamnon ex eo esse incipere quod nalura est; Cum ergo malaevoluritatis efficiens naturalis, vel, si
£ed ex eo quod de nihilo facta nalura est. Nam si ria- dici potest, essentialis nulla sit causa, ab ipsa quippe
tura causa est volunlatis malse, quid aliud cogimur incipit spirituum mutabilium malum, quo minuitur
dicere, nisi a bono fieri malum, et bonum esse cau- atque depravatur naturae bonum, nec talem yolunta-
sam mali ? Siquidema natura bona fil voluntas mala, tfemfacit, nisi defectio qua deserilur Deus, cujus de-
quod unde fieri potest ut natura bona, quamvis mu- fectionis etiam causa utique -deficil : si dixerimus
tabilis, autequanrhabeat voluntatem malam, "faciat nullam esse efficientemcausam, etiam voluntatis bo-
aliquidmali, hoc estipsam voluntatem malam? Nemo ^nse,cavendum est ne voluntas bona bonorum ange-
igitur quserat efficienlem causam malse volunlalis : lorum non facla, sed Deo coseterna esse credatur.
non eniui est efficiens, sed deficiens, quia nec illa Cum ergo [enira] ipsi facli sint, quomodo non illa
effectio, sed defeciio : deficere namque ab eo quod Bfacta esse dicitur: porro quia facta est, utrum cum
summe est ad id quod minus est, hoc est incipere ipsis facta est an sine illa fuerunt prius ? Sed si cum
habere volunlatem malam. Causas porro defeclionum ipsis, non dubium quod ab illo facla sit a quo et ipsi,
istarum, cum etficientes non sinl, ut dixi, sed defi- simulque ul facti sunt, ei a quo facti sunt amore cafii
cientes, veJIein venire, lale esi ac si quisquam vellet qudTacti sunt [qrio facti sunt] adhseserunt, eoque
videre tenebras vel audire silentium, quotl tamen sunt isli ab illorum societale discreti, quod illi in
utrumque nobis notum est. Neque illud nisi per ocu- eadem bona voluntate manserunf, isii ab ea deficien-
los, neque hoc nisi per aures, non sane in specie, sed do mutati sunl, mala scilicet yoluntate, hoc ipso
in speciei privatione. Nemo ergo ex me scire quserat quod a bona defecerunt', a qua non defecissent, nisi
quod me nescire scio, nisi forte ul nescire discat ulique voluissenf.Si autcm boni angeli fuerunt prius
quod scirenon posse sciendum est. Ea quippe quse sine voluntatebona, eamdemque in se ipsis Deo uon.
non in specie, sed in ejus privatione sciunlur, si dici operante fecerunt, ergo meliofes i se ipsis quam ah
aut intelligi potesi, quodammodoneseiendo sciuntur, illo facti sunt? Absit. Quid enim erant sine bona v'o-
ul sciendo nescianlur. Cum enim.acies etiam oculi luntate, nisi mali? Aut si propierea rion mali quianec
corporalis currit per specles corporales, nusquam te- mala voluntas eis inerat (neque' enim ab ea quam
nebras videt, "nisiubi coeperit non vid^ere: ila etiam G nondum cceperant habere defecerant), certe nbndum
non ad aliquem alium sensum, sed ad solas aures per- tales, nondum lam boni quam esse cum bona volun-
tinet nonad sentiresilentium, quod lamen nullo modo tate cceperunt. Aul si non potuerunt seipsos facere
nisi non audiendo sentitur ; sic species inlelligibiles meliores quafn eos. ille fecerat (quo nemo melius
mens quidem noslra intelligendo conspicit, sed ubi quidquam facit), profecto et bonam volriniatem, qiia
deficiunt riesciendo condiscit, Delicta enim quis inlel- meliores essent, nisi operante adjutorio Creatoris,
Iigit? Hoe scio,naturamDei, nunquam, nusquam, nul- habere non possent. El cum id egit ebrum voluntas
la ex parte posse deficere, et ea posse deficere quse bona, ut non ad seipsosqui minus erant, sed adillum
ex niliilofacta suni, quse taroen quando magis sunt, qui summe est converterentur, eique adhaerentes
el bona faciunt, tunc enim aliquid faeiunt [cum] cau- magis essent, ejusque participatione sapienter bea-
sas habent efficientes, in quantum aulem deficiunt teque viverent, quid aliud ostenditur, 32 ""isivolun-
et ex hoc mala faciunl (quid enim tunc faciunt nisi ' tateni bonam , quamlibet bonam , inopem iuisse,-in
vana?), causas habent defleientes. Itemque scio, in solo desiderio remansuram, nisi ille qui bonam na-
quo fit mala voluntas, id in eo fleri quod, si nollet, turam ex nihilo sui capacem fecerat, ex seipso face-
non fieret, et ideo non neeessarios sed voluntarios ret, implendo meliorem prius faciens, excitando avi-
defectus justa poenaconsequitur. Deficitur enim non D diorera? nam et hoc discutiendum est, si bbni angeli
ad mala, sed male, id estnon ad malas-riaturas, sed ipsi in se fecerunt volunlalem bbnam , ulrum "aliqua
ideo male pquia conffa ordiriem naturarum ab eo eam, a nulla volunlate fecerunt? Si nulla, ulique
quod summe est ad Id quod minus est. Neque enim . nec fecerunt; si aliqua, utrum -mala an b.ona? si
auri vitium"est avaritia [vel cupidilas], sed hominis " mala, quomodo esse poluit mala voluntas bonse vo-
perverse amantis aurum, justitia derelicta, qusein- luniatis effectrix? si bona, jam ergo habebanl, ei'
comparabilitef auro debuit anteponi. Nec luxuria vi- istam quis fecerat, nisi ille qui eos cum bona vp-
tium est pulchrorum suaviumquecorporum, sed ani- luntale,'idest cum airiore casto quo illi adhsererent
mae perverse amanlis corporeas voluptates, negle- creavit, sitriul [in] eis et condens naturam el largieris
cia lemperantia, qua rebus spirilaliler pulchrioribus ""gratiam? unde nisi [sine] bona vbluntale, hoc est Del
et incorruplibiliter suavioribus coaplamur. Nec ja- amore, nunquam sanctos angelos fuisse credenduni
ciantia vitium est Iaudis humanse, sed animse pef- : est. Isti autem qui cum boni creali essent, famen rnali
verse amantis Iaudari ab hominibus, spreto testimo- sunt, malapropria voluntate,'quam bona natura non
nio conscientise.Necsuperbia vitium est dantis po- fecit, "nisicum a bono sponte defecit, ut maii causa
635 D. EUGIPPII ABBATISAFRICANI 656
non sit bonum , sed defectus a bono, aut minorem A avertit superbia tumidus, et prbprisepotestatis dele-
acceperunt amoris divini gratiam , quam Illi qui in ctaiione corruptus, unde beatse atque angelicse vitse
'eadehrtpefsliterunt: aut si uiriqiie boni seqnaliler dulcedinem non guslavit, quain non ulique acceplam
creati sunt, istis mala volunlate cadentibus, iili ani- fastidivil, sed nolendo accipere deseruit et amisit.
piius adjuli a'deam beatitudinis pleniludinfemunde se Prpinde nec sui casus prsescius esse potuit, quoniam
nunquam casuros cerlissimi fierent perveneruni, sicut sapientia pietatis est fructus. Hle autem continuo
jam etiam in librO quem sequituf iste, traclavimus. impius, consequenter et mente csecus,non ex eo quod
Confilendiim est igilur cum debila laude Creatoris, acceperat cecidit, sed ex eo quod acciperet si subdi
nonad solos sanctos homines pertinere, verumeliam voluisset Deo : quod profecto qula noluit, et ab eo
desanctis angelis posse dici, quod charitas Deidif- quod accepiurus erat cecidit, et potestatem illius
fusa sit in eis., per Spirilum sanctum qiii datus est sub quo esse nbluit non evasit: ractumquein illo est
eis : nec tanium hominum, sed primitus prsecipue- pondere merilorum, ut nec juslilise possit lumine de-
que angelofum bonum esse quod scriptum est: Mihi lectari, nec ab ejus senlentialiberari. Quodergo per
autem adhserere Deo bonum est. Hoc bonum quibus Isaiara propheiam in eum dicitur, Quomodo cecidit
comraune est, habent et cum illo pui adhserent, et de coeloLucifer mane oriens, contritus est in lerram
inter se sanciam societatem, et sunt una eivitas Dei, B qui .miitebat ad omnes gentes ? Tu autem dixisti
eademque vivum saerifieium ejus, vivumque tem- sensu tuo : In coelum ascendam, super sidera coali
plum ejus , cujus pars quae conjungenda iiriiriortali- ponam thromim meum, sedebo In nionte excelso, su
bus angelis ex mof_alibiishominibus congregatur, et per mohtes excelsos qui suntab aquilone; ascendam
nunc mutabilitef [mprtalitor] peregrinatur in lerris, super nubes, ero similis Altissimo; nuqc autem ad
vel in eis qui morte obiere secretis anjmarum recep- inferos descendes, et csetera quae in figura regis
taculis sedibusque requiescit. velut Babylpnis in diabolum dicta intelliguntur.
CAPUT XXXVII. Plura in ejus corpus conveniunt, quod efiam de hu-
mano genere congregat [congruebat], et In eos maxi-
Diabolum ab ipso primordio creaturm a suo preatore
me qui pi per supefbiam cobaerent, apostaiando a
per superbiam aposlatasse, e# iibro XI de Genesiad mandatis
litleram. Dei. Sicut enim qui efat diabolus, Jiomo di-
Quando ergo dejecerit superbia diabolum, ut ria- ptus est, ul-in Evangelio, inimicus homo hoc fecit;
turam suam bonam prava voluntate - perverteret, ita qui homo erat, diabolus dictus est, ut rursus in
Scriptura non dicit: ante tainen factuni fuisse, et ex. Evangelio: Nonne ego vos duodecim elegi, et unus e_i
hap eum homini inyidisse, fatio manifesta deelaraf. ' vpbis diabolus est ? Et sicut corpus Cliristi, qupd est
In promptu est pnim omnibus lisec [hoc] inluenljbus, •fj Ecclesia, dicitur Christus, sicut illud est: Yos Abra-
non ex inyidentia superbiam nasci, sed ex supeibia h«esemen eslis, cum paulo superius dixisset: Ahra-
potias irividenliam. Non aulem frustra pulari potest hsc dictsesunt promissiones et semini ejus; non dicit
ab initio temporis diabolum superbia cecidisse, nee ex [in] seminibus tanquam in muliis, sed lanquam
fuisse ullum antea" tempus quo cum angelis sanclis in uno, et semirii luo, quod est Christus; eliterum :
pacatus vixerit et beatus: sed ab ipso prfrnordio Sicut enim corpus unum est, et membra habet multa,
creaturae a suo prealore apostatasse, ut illud quod omnia autem membracorporis,eum sint multa,unum
Dorainus ait, llle horaicidaerat ab init:o, et in veri- est corpus, ila et Christus; eodem mqdo eliam cor-
tale non stetil, utrumque ab inilio inlelligamus, non pus diaboli, cui caput est diabolus, id est ipsa impio-
splum quod homicida fuit, sed eliam qubd in veri- rummultitudo, maximeque eorum quia Chrislo vel
tale non sietit. Et homicida quidem, ab illo initiq ex de Ecelesia sicut de coelo decidunf, dicitur diabolus,
quo homo potuit occidi, non aufem polui), occidi an- etin ipsum corpus figurale mulia dicuntur, quse non
tequam esset quj occiderptur ; ab jnilio ergo homi- tam capiti quam eprpori membrisque conveniunt.
cida diabolus, quia ipse occidit hominem primum, Ilaque Lucifer, qui msineoriebatur et cecidit, potest
_sntequem nullus hominum fuit. In yeritale autem inlelligi aposlalarum genus vel a Christo, vel ab Ec-
tton stelit, et hoc ab initio, ex quo ipse creatus est, -E clesia, quod ita convertitur ad tenebras, amissa luee
qui slaret, si stare voluisset., ,quam' portabat : quemadmodum qui converlnntur
ad Deum de tenebris ad lucem transeunt, id est qui
CAPUT XXXVIII.
fuerunt tenebrae !ux fiunt. Iiem in flgura principis
Qualiterinielligendumsit illud Isaim: Quomodo cecidit
de cceloLucifer, elc, Ilem ex,eodemlibroxi de Ge- Tyri per Ezechiel prophelam, in diabolum dicta
nesi ad lilleram. intelliguntur: Tu es signacujum similitudinis, et
Quod [quoraodo] ergo putatur nunquam diabolus corona dccoris; in deliciis paradisi Dei fuisli, omni
in veritate sleiisse, nunquam cum angelis beatam lapide prelioso ornatus es, elc. Quse non tam ,in
duxisse vitam, sed ab Ipso suaecondilionis initio ce- ipsum principem spiritum nequitise quam in corpus
pidisse, non sic accipiendum est, ut non propria vo- ejus dicta conveniunt. Paradisus enim dicta est Ec-
Iuntate depravatus, sed malus a bono Deo creatusi" clesia, sicut legitur in Ganlicp canlicorum: Hortns
putetur : alioquin non ab initio cecidisse dicerelur : conclusus, fons signalus, puteus aquse yivse, paraJi-
neque eriim cecidit si talis est factus. Sed faclus sus cum fruclu pomorum. Inde cccidere, vel aperta
continuo [continuo pro statimj se a luce veritajisi et corporaUspparatioiie _omnesIjseretici,vel occult^
 657 -
THESAURUS..CAP. XXXIX. , J658
etspiritali, quamyis in ea corporaliter esse videan- A extollenti se tamen animae, et nimium tanquam de
lur, omnes convefsi ad yomitum suuro, pum post propria virtiite praefidentj, eiiam experimento poense
remissionem peccatorum paululum amhulassent in fuerat demonstrandum quam non bene se habeat
yia juslitise, in quibus facta sunt posteriora deteriora facta natura, si afficienlur cesserit [a faciente reces-
33 pridribus, et quibus exp.ediebat non pbgnoscere serit]. Hin.cenim etiam maxime cpmmendatur quale
yjam justitiae, quani cpgnoscentes retrorsum reflepti bonum sit Deps, quando nulli ab eo reccdenti bene
atradilosibisancto mandato. Hanc pessimam gene- est, quia et qui gaudent in morliferis vohipialibus,
rationem Dominus describit cum dicit spiritum ne- es.se sjne doloruni timore non possnnt. Et qui om-
quam exire ab homine, et cum aliis septera redire, et nino nialum desertionis sua8, majore, superbiae stu-
in domum quam mundatam jam Invenerat intrare, ut ppre non sentiunt, miseriores prorsus apparenl [alijs
sint novissima bominis iliius pejora prioribtis. Tali qui hsec discernpre novernnt], ut si nolunl recipere
, enim generi hominum, quod jam fac.um est corpus medicinam tali.a devitandi, valeant ad expmpjUmquo
diaboli, possent haec yerba cpngruere : A die, qua possint talia deviiariv Sicnt enim aposlolus Jacobus
creatus est [es tu] cum Cherub, id est cum spde Dei, dicit: Unusquisque lentaiur a concupiscpniia sua
quse inlprprelatur multiplicata scientia , et posui te abslraclus et illectus; deinde concupjscenjia cum
in monte sancto Dei, hoc est in Eeclesia; unde est: Et B conceperil, parit peccalum, peccatum auiem cum
{.xaudiyil.me de raonle sancto sup; fuisii in medio .consuromalumfuerit, generat mortem, Undp .sanato
Japidum flammeorum, id est sanclorum spirituum sjuperbise tumore resurgitur, si voluntas quae ante
ferventium, Japidumvivoruih; ambulasti sine vilio tu experimentum defuit ut permanerpiur cum Dep sal-
-in diebus tuisex quo die creatus est [es lu], donec tem posf experimentum adsit ut redeatur ad Denm.
jnventa sunl delicta.tua in te Si autem qtiidam moventur de hac primi liominis
* tentatione, quod eam fieri permiserit Deus, quasi
CAPUT XXXIX.
Pontra eos ~qui dicitnt: Cur,creaverit Deus hominem nunc non videant universum genus humanum diaboli
quempeccalurum esse prmscierat? ex eodemlibro xi insidiis sine cessati.one tentari, cur et hoc permiltij;
ae.Genesi ud litleram. , Deus ? an quia probatur et exercetur virius, et est
Si ergo quseritur cur Deus fenlari permiserit ho- palma gloriosior non consensisse tentatum, quam
minem,-quem tentalori consensurum esse prtEscie- non potuisse tentari, cum eliam ipsi,, qui deserlo
bal, allitudinem quidem consilii ejus penetrare npn Creatore eunt post tentalorem, magis magisque ten-
possum, et longe. supra vires meas hoc-esse confi- tent eos qui in verbo Dei permanent prsebentque illis
teor. Estergo aliqua causafortassis occultior, qua; conira cupiditsttem devitaiionis exemplumi e\ incu-
melioribus sanclioribusque referatur [reservatur], M iiant contra superbiam timorem pium? Unde dicij
illius gratia potius quam merilis eorum : sed lamen Aposlolus: Inlendens te ipsum ne et lu tenteris. Mi-
quantum v.eldonat sapere, vel sinif dicere, n*n niihi rum est enim quantum istum [cur lamen ista] humi-
videtur magnse Iaudis futurum fuisse hominem, sj litasqua subdinmr Creatori, ne tariqti;>mejus ad.jiilo-,
proplerea posset bene yivere, quia nemo male vivere rio non egentesde nostris viribus prsesumamus, per
suaderet: "cum et in nalura posse, et, in poicstate Scripiuras omnes divinas cura pontinua [omnibus]
haberet [habeat] velle non consentire suadenti, ad- coromendatur. Cum ergo etiam per injustos jusii ac
juvante lamen illp qui superbis resistit, humilibus per impios pii proficiant, frustra dicitur, non prearct
autem dat gratiam. Cur itaque tgntari non sinpret,' Deus quos prsesciebat [malos fuluros, nec enim non
quem consensurum esse [ipse] praesciebat ? Cur id 'crearet quos prsescipbai] bopis profuluros, ul et inu-
-facturus esset propria voluntate per culpam, et ordi- liles [utiles] eorum bonis volunlaiibus cxercendis
handus esset, illius sequjtate per poenam, ut etiaro sie sdmonendisque nascantur, et juste pro svt_\mala vo-
«stenderet animae superbae, ad eruditionem fulurp.. luniate puniantur; talem, inquiunt, facerpt hominem,
rum sanctorum, quam recte ipse^uteretur animarum qui noilet omnino peccare. Ecce nc;S-concedimus
voluntatibus eliam malis, cum illse perverse uteren- raeliprem esse naturam quse pmnino peccare"nolif,
tur naturis bonis. Nec arbitrandum est quod esset D concedant et ipsi non esse malam naturam qusc sic
hominem dejecturus isle tentalor, nisi prsecpssisset facta est ut posset non peccare si npllet, et justani
in aninia hominis qusedam elatio compriraenda, ut essp senlentiam qua punita est qua. volunlate, non
per huniiliatipnem peccati, quam de se falso prae- necessitale, peccavit. Sicut ergo ra,tio vera docel me-
sumpseril disceret. Verissime quippe dictum cst: liorem"esse creaturam quam prorsus nihil delectat
Ante ruinam exallalur cor, et ante gloriam liumilia- illicitum, ita ratio vera nihilominus docef etiam illam
lur, pt hujus forte liominis yox est in psalmo : Egb bonam essequi habet in pote^tate illicilamdelecla-
dixi in abundaniia mea: Non movebor jn sseculum lionem si exstiterit ita cohibere, ut non splum de
[aeternum]. Deinde jam experlus quid mali habeat caeleris iicitis recteque factis, verum etiam de ipsius
superba praesumpliopropriae potestatis, et quid boni .pravse delectationis cohibitione lsetetur. Cum ergo
adjutorium gratise Dei: Domine, inquit, in volunlale hsec nalura- bona sit, illa melior, cur illam solam et
tua prsestilisii decori meo virtutem, averiisii autem non utramque potlus facerpt Deus ? Ac per hoc qui
faciem tuam a me, et factus siim conturbatus; sed parali erant [paraverant] de illa spla Deum laudare,
sjve illud de hoe homine, sivp dp alio dietum est [sit], uberius eum dpbent laudare de utraque : illa quippe
 639 D. EUGYPPII ABBATIS AFRIGANI 640
est in sanctis angelis, lisec in sanciis hominibus. Quii A _ unde et ipsi aliquid iacerent, quo quidquid eliam
autem sibi partes iniquitatis elegerunt, laudabilem- culpabiliter eligerent, illum 6. se laudabiliter ope-
que naturam culpabili voluntate depravarunt, non rante inyenirent, a se quippe habent •voluntatem
quia prsescili sunt, ideo creari minime debuerunt, malam, ab illo autem, etnaturam bonam, etjustam
iiabentenim et ipsi loeum suum, quem in rebus im- poenam, sibi debitum Jocum, aliis exercitationis ad-
pleant pro utilitatesanctorum; nam Deus nec jusli- ininiculum et limoris exemplum. Sed posset, inquil,
tia cujusquam recti hominis egfet, quanto minus ini- "stiam ipsorum voluntatem in bonum co.nverlere,
quitate perversi. Quis auteni tsobria' consideratlone> quoiiiam omnipotens esl. Cur ergo non fecit? quia
dicat melius non creari quem praesciebal es alteriusj noluil. Gur noluefit penes ipsum est: debemus enim
iniqujtate posse corrigi, quam crearet eiiam quemi non plus sapere quam opprtet sapere. Puto tamen
praesciebat pro sua iniquitate debere damnari?Uoc ! paulo anie salis nos ostendisse non parvi boni esse
est enlm dicere: Melius non esset qui alterius maloi rationalem creaturam, etiam islam quae malorum
lene utendo miserjeorditer coronaretur, quam essef• comparatione cavet malum. Quod genus bonaecrea-
eiiam malus qui pro suo merito juste puniretur. turae utique non esset, si omniuiri malas voluntatcs
Cumenim ratio certa demonstraf duo ^utedam noni Deus in bonum converlisset, et nuJli iniquitati pos-
a.qualiabona, sed unum superius, alterum inferius, B j nam debilam infligeret, ac sic non esset nisi_solumjl-
non inlelligunl tardi corde cum dicunt utrumque tales lud genus quod nullo yel "peccati vel supplicii malo-
esse, nihil se aliud dicere, quain solum illum [illud]| rum comparatione proficeret: ita velui aucta nume-
esset. Ac sic cum sequare volunl genera, bonorumi .rositate excellentioris generis, ipsorum generum bo-
numerum minuunt: et immoderate augendo unumi norum numerus miuueretur. Ergb, inquiunt, est ali-
gentis, alterum tollunl. Quis autem hos audiret, sii quid iil operibus Dei quod alterius malo indigeat
dicerent quoniam excellentior sensus esl videndii quo proficiat sd'bonum? Itane obsurduerunt et ex-
quam atidiendi, qiiatuof oculi essent et aures noni csecati iunt homines, nescio quo studio contenlionis,
essent ? Ita si excellentior est creatura illa rationalis, ut non audiant vel videant qiiibusdain punitis quarn
l
quse sme ullius poenaecomparatione, sine ulla su-• pJurimicorriganlur?Quisenimpaganus, quisJudseus,
perbia Deo subditur : alia [aliqua] vPro in hominibus, quis haeretictis, non Iioc in domo sua quotidie probei?
ita creata est", ut in se Dei beneflcium non pos_.it "Verumcum venitur ad disputalionem inquisilionem-
agnoscere, nisi alterius videndo supplicium, ut non que veritalis, nolunt adveftere sensus suos homines,
aitum sapiat, sed timeat, idem non de se prsfidat, ex-quo opere divinse providentise in eos veniat impo-
sed confidat in Deum; quis recte intelligens dicat; nendse"eommolio disciplinse, nt si non corriguntur
lalis esse ista qualis illa, nec yideat se nihil aliudl Q ( qui "puniunlur, eorum tamen exemplo cssteri me-
dicere quam non esset ista, seJ sola esset illa"?' tuant, valeatque ad oorum salulem justa pemicies
Qiiod si inerudite alque insipienter dicilur, cur ergoi aliorum. J^um [Ntfnquid]enim malitise eorum vel ne-
non crearet Deus eliam quos malos futuros esse prse- quilise Deus auctor est, de quorum justa poenacon-
sciebal, volens osiendere iram et demonstrare po- sulit, quibus hoc modo consulendum esse constituit?
tentiam stiam, el ob lioc sustinens in multa patientiat non utique, sed cum eos vitiis propriis malos futuros
vasa iree quae perfecta stint in perditionem, ut nOlas; esse prsesciret, non eos lamfencreare destilit, ulilitati
"34 faceret divitias gloriaesuse in vasa misericordise, deputans eorum quos in hoc genere [ita] creavit, ut
quaefparavit in gloriam, sic enim qui gloriatur, non ad bonum proficere nisijnalorum comparatione non
nisi in Domino gloriatur, cum cognoscit non suum possent. Si enim non essent, nulli rei utique prodes-
sed illius esse, non sbluin ul- sit, verumetiam ut non sent:- parumne boni actum est, ut sint qui eerte ilii
nisi ab illo bene sibisit, aquo hahet ut sit? Nimis: generi uliles sunl ? Quod genus quisquis non vult uf
Itaque importune dicitur : Non essent quibus Deus; sil, nibil aliud agit, nisi ut ipse in eo non sit. Magna
taiitam beneticienliam misericordi» suse tribueret, opera Domini, exquisiia in omnes voliintales ejus.
lsi aliter esse non possent fiisi essent et hi in qtiibus . Praevidet bonos futuros, et creat; prsevldet raalos fu-
vindiciae justitiam demonstrarct. Cur enim non ulri- D | turos, et creat, seipsum ad fruendum praebens bonis,
que polius esserit," quando in utrisque ei bonitas; multa munerum suorum largiens, et malis miseri-
Dei_et sequitas jure prsedicatur?At enim si Deus vel- corditer ignoscens, fuste ulciscens itemque.miseficor-
let, etiam Isti boni essent; quanlo melius hoc Deusi diier ulciscens, juste ignoscens, nihil mfetuensde cu-
voiuit ut quod vellent esserit: sed boni non iiifruc- jusquam malitia, nihil indigens de cujusquam justitia,
tuose, niali aulem impune non'essent, et in eo ipsoi nihil slbi consulens etiam de poenis malorum. Cur
aliis uliles essent! Sed praesciebatquod eorum futurai ergo non permitteret tentari hominem, illa tenta-
[faclura] esset volunias mala. Prsesciebat sane, et tione prodendum [probandum], convincendum, pu-*'
quia falli non potest ejus prsescientia, ideo non ip- niendum, cum superba concupiscentia proprisfepotes-
sius, sed eorum est voluntas mala. Cur ergo eos latis quod concepcrat pareret, suoque fetu corifunde-
creavif quos tales futuros esse prajsciebat? Quia , retur, jusloque supplicib a superbiaeatque inobedien-
sicut praevidit quld mali essent facturi, sic etiami tise malo posteros deierrerct, quibus ea scribenda
prsevidit de malis factis eorum quid boni esset ipse et annunlianda parabantur ? Si autem quaeriiur cur
facturus : sic enim eos fecit, ui eis relinqueref,- 'potissimum per serpentem diabolus teritare permis-
 ' '
(M -THESAURUS. CAP. XL. U%
sus sit'_ jam boc significandi gratia factura esse, A biendo igilur invidus, non invjdendo quisque su-
quem non admoneat Scriptura lantse auctoritatis, perbus est. Meritoinitium omnis peccati superbiam
tanlae divinitatis dbcumentis agens in prophetando, Scriplura definivit dicens: Initium omnis peccati su-
quantis effectisjam mnndus impletus est? Non quo perbia. Cui (estimonio non inconvenienter aptalur
diabolus aliquid ad inslructionem nostram- significare etiam illud quod Apostblus ait: Radix oranium malo-
voluerit, sed cum accederet ad tentandurii, non pos- rum est avaritia, si avariliam generalem intelliga-
set nisi permissus, num per aliud posset nisi per quem mus, qua quisque appetit aliquid amplius quam opor-
permittebatur accedere?.Quidquid igiturserpensille tet propter excellentiam suam, etquemdam propriae
significavit, ei providentise tribuendum est, sub qua rei amorem. Cui sapienter nomen Latina lingua indi-"
el ipse diabolus suam quidem habet cupiditatem no- dit, cum appellavit privatam, quod potius a detri-
cendi, facultatem autem non nisi quse datur ad sub- 35 mento quam ab ihcremento dictum eliicet. Om-
vertenda ac perdenda vasa ir_e, ad liumilianda sive nis enim privatio minuil; unde itaque vult eminere
probanda vasa misericordiae. Natura itaque serpen- _<*uperbia,inde in angustias egestatemque contrudi-
tis uiide sit novimus. Produxit terra in verba Dei tur, cum ex communi ad proprium damnoso amore
omnia pecora el heslias et serpentes, quse universa redigitur. Specialis aulem avaritia, quse usitatius ap-
xreatura habens in se animam vivam , irralionalem, B pellatur amor pecunise, cujus nomine Apostolusper
uhiverssefationali creaturse , sive bonae, sive malae speciem genus significans, universalemavariliam vo-
volunlails, lege divini ordinis subdila est;*quid ergo lebat intelligi dicendo : Radix omnium malorum est
mlrum, si per serpentem aliqnid agere permissus est avaritia; hac [hinc] enim et diabolus eecidit, qui
diabolus, cum daemoniain porcos inirare Christus utique non ariiavit pecuniam, sed propriam polesta-
ipse permiserit? Magisde ipsa natura diaboli scrupu- tem. Proinde perversus sui amor privat sancta so-
losius qua.ri solet, quam lotam quidem haeretici, of- cietale turgidum spiritum, eumque coarctat miseria,,
fensi molestia malsevoluntatis ejus, alienare conan- jam per iniquitaiem satiari cupientem. Hinc alio loco
tur a creatura sumriii el veri Dei, et alterum ei dare cum dixisset: Erunt enim homines seipsos amantes,
principiura, quod sit contra Deum; non enim valent continuo subjecit amatores pecunise, ab illa generali
intelligere omne quod est, in quantura aliqua sub- avaritia, cujus superbia caput est, ad banc specialem
stanlia est, et bonum esse, et nisi ab illo verb Deo a descendens, quse propria hominum est. Neque enim,
quo omne -bonum esl esse non posse; malara vero essenl etiam homines amatores pecunise, nisi eo se
voluntatem inordinate moveri, bona inferiora supe- puiarent excellentiores, quo ditiores. Cui morbo
rioribus prseponendo, atque. ita factum esse ut ra- contraria charitas non quserit quse sua sunt, id est
lionalis creaturse spiritus, sua potestate propter ex- C non privata excellentia lsetatur; merilo ergo et non
cellenliam delectalus, lumesc.eret superbia, prius- ' inflatur. Hi duo amores quorum alter sanctus est,
quam caderet a beatitudine spirilalis paradisi, et in- alter immundus ;"alter socialis, alter privatus; alter
videntfa contabesceret. In quo tamen bonum est hoc communi utilitati consulens propter supernam socie-
ipsum quod vivit, et vivificat corpus, sive aerium, % tatem, alter etiam rem commiinem in potestalem
sicut ipsius diaboli vel dsemonum-spiritus; sive ter- propriam redigens propter arrogantera dominatio-
renum, sicut hominis anima cujusvis etiam maligni nem; aller subditus; alter semulus Deo ; alter tran
atque perversi.. Ila dum nolunt [volunt] aliquid quod quillus, alter turbulentus; alter.pacificus, altersedi-
Deus. fecerit propria volunlale peccare,.ipsius Dei tiosus; alter vefitatem laudibus errantium prsefereris,
substantiam dicunt primo necessitate et post inexpia- alter qtioquomodolaudis avidus; aJler aroicalis, alter
bililer volunlate corruptam atque perversam;"sed de invidus; alter hoc volens proximo'quod sibi, alter
istorumdemenlissimo errore alias jam mulla dixi- subjicere proximura sibi; alter propler proximi utili-
mus. In hoc autem opere quserendum est secundum tatem regens proximum, alter proptersuam, et hi
sanctam Scripturam quid de diabolodicendumsit. Pri- duo ordines prsecesserunt in angelis; alter in bonis,
mo uirum ab initio ipsius mundi, sua potestate delec- —alter in malis, et dislinxerunl conditas in genere
tatus abstiterit ab illa socielate et charitate, qua beati , humano civitates duas, sub admirabili et ineffabilL
Bunlangeli qui fruuntur Deo, an aliquo tempore in providentia Dei cuncfa quaecreat [creata suntj admi-
sanclo ccetufuerit angelorum etiam ipse pariter jus- nistrantis, alleram justorum, alleram iniquorum:.
lus.et pariler beatus. Nonnulli enim dicunt ipsum ei quarum'eliara quadam temporali commixtione pera-
fuisse casum a supernis sedibus, quod inviderit ho- gilur sseculum, donec ultimo judicio separentur : et
mini facload imaginem Dei. Porro aulem invidia se- altera conjuncta angelis bonisr-in regno [cum rege]
quilur superbiam, non prsecedit. Non enim causa su- suo vilam consequatur selernam, altera conjuncta
perbiendi est invidia [invidentiaj, sed causa invidendi angelis malis, in ignera cura rege suo mittalur seter-
superbia. Cum igitur supefbia sit amor excellentise num.
propri_e,invidiayerositodium felicitatis aliense, quid CAPUT XL. _.
unde nascatur satis in prompiu est: sunando enini De ligno scienlimboniet mali, ex libro vm de Gtnesi
quisque excellenliam suam, vel paribusinvidei, quod ad lilleram.
cicoseqnentur; vel inferioribus, ne sibi cosequenlur; Seqtiiturut videariiusdeligno scientisedignoseendi
vel superioribns, quod eis non cosequelur. Super- bonum et maltim: prorsuset hoclignum erat visibile
 ,«13 D. EUGYPPII ABBAfJS AFRICANI Ul
et cofporale, sibrit arbores cscterae:quod ergo lignum A , quaridolibel latigefetur, quare prohibitum est, nisi
esset nori fest dubitandnm, sed cur hoc nomen acce- ut ipsius per se bonum obedientiseet ipsius malum
perit requireridum. Mihi autem etiam alque etiam per se iriobedientise monstraretur? denique a pec-
cciisiderariii dici rion pdtest, quanlum placeat illa canle nihil aliud appetitum est, nisi non esse sub
sentenlia. nbn fuisse illam arborem cibo noxiam; dominatione, quando iilud amissum>est in quo ne
neque eniiri qui fecerat omnia bona valde, in para- ainitleretur sola deberet jussio domiriantis attendi,
__diso iiisiitiiefit aliquid mali; sed malum fuisse ho- qucesi sola atlendereliir quid aliud quam Dei vo-
| mini transgressionem praecepti. Oportebat aiilem ut luntas attenderelur? quid aliud quam Dei voluntas
homo, sub Domino"Deo'positus, alicundeprohibere- amarelur? quid aliud quam Dei voluntas humanae
tur, ut ei promerendi Dominum suum viftus essel voluniali praeponerelur? Dominus quidem cur jusse-
ipsa obedientia; quam possum verissime dicere so- rit viderit, fa"ciendum est a servienle quod jussit,
lam esse virlutem omni creaturse fatibnali agenli et tunc forie videndum esl a promererile cur jusse-
sub Dei potestate: primumque esse e't maximumvi- ril. Sed tamen ut causam jussionis hujusnon diuiius
tiura tumqris, ad ruinam sua potestale veile uli, cu- requlramus, si hsec ipsa magna esl utilitas homini
jus vilii nomen esl inobedientia. Nori esset ergo quod Deo servit, jubendo Deus ulile facit quidquid
unde se homo Dominum Iiabere cogilaret atque sen- ]_ . jubere voluerit, de quo metuendum non est rie ju-
tiret, nisi ei aliquid juberetur. Arbor itaque illa nnn befe quod inutile esJ possit. Nec fieri potest ut vo-
erat mala, sed, appellata est scientice digrioscendi luntas propria non grandi ruinae pondere supef ho-
bonum et ma-lnm, quia si post prbhibiiionem ex illa minem cadal, si eam voluntati siiperioris exiollendo
homo ederet, in illa eral prsecepli fulura transgres- praeponat. Hbc expertus est bomo contemnens prae-
sio, in qua Jiomo per expefiroenlum pcensediseeret eeplum D'ei, et hoc experimento didicit quid inter-
quid interesset inter obedientise bonum et inobedien- esset iriter bonum et maluni, bbnum scilicet obe-
Use malum: Proinde el hoc nbn in figura dictum, sed dieritiae, maluriiautem iribbedienliae,id cst superbise,
Vere quoddam lignum accipifendum est; cui non corilumacise, perversae imitaiionis Dei, et noxise li-
de*fructu velpbmo quod inde nascerfetur, sed ex berlatis. Hoc auiem in quo Iigno accidere poluit, ex
ipsa re nomen impositum est quae illo cbntra veti- ipsa re, utjam supfa dictum est, noinen accepit.
tum tacto fuerat secutura. Malum enim nisi experimento non senliremus, quia
nullum esset si non fecissemus. Neque enim ulia
CAPUT XLI. natura mali est, sed amissio boni hoc nomen accepit.
ttem de eodemligno, ex eodem libro vni de Genesi ad Bonum quippe incommutabile Deus est; homo au-
. litieram. (C tem, quanluro ad ejus naturara in qua eum Deus
Si aliquid mali essef lignum illud, unde prohibuit condidit perlinet, bonum est quidem, sed incom-
hominem Deus,"ejus ipsius mali natura yenenattim mulnbile non esl ul Deus. Mulabile aulem bonum
videretur ad moftem. Quia verb ligna oriinia iu pa- quod est post incommutabite bontim, riielius honum
radiso bonSiplantaverat, qui fecit omnia bona valde, fll cum bono ini.ommulabiliadhseserit, amando al-
nec ulla ibi natura mali eraS, quia riusquam esl mali que serviendo rationabili et prbpria voluntate. Ideo
ulla naiura: qiiod diligentius si Dominus voluerit quippe et hsec [hpc] -magni borii natura' est, quia
dissefemus, cunrde illo serpente dicere cceperimus. g@ et hoc accepit ut possit summi boni adhnerere
Ab eo ligno quod malum rion erat prohibiliis est, ut naturse, quod si noluerit, bono se privat, fethoc ei
ipsa per se prsecepti conservatio bonum illi esset, et malum est," unde perjustitiamDeietistmcruciatus
transgressio malum. Nec potuit melius el diligentius consequitur. Quidenim tam iniquum, quam ui bene
dembnslrari [commendari] quanlum malum sit sola sit descrlori boni ? Neque ullo modo fieri potest ul
Inobedieiitia^ cum ideo reus iniquitatis factus est ita sit, sed aliquando amissi superioris boni non sen-
hbmo, qiiiai eam rem letigil contra proliibitionem, tittir malum, cum habeturquod amalum estinferius
qunm si non pf ohibitus tetigisset, non utique peccas- bonum. Sed divina justilia est ut qui voluntate ami-
set. i^am qui dicit, veilri gratia', Noli tangere hanc ]D sit quod amare debuit," amittat cum dolore quod
herbam, si "fortevenenosa est, monemque praenun- ' amavit, dum nalurarum crealor ubique laudetur.
tians si leligerit, sequitur quoque"[quidem] mors Adhuc enim esibonum, quod dolet amissum bonum,
contempiorem pr_ecepti, sed etiam si nemo prohi- riam nisi aliquod bonum remansissetin natura, nul-
buisset atque ille teligisset, niliilominus uiique mo- lus boni amissi dolor esset in poena. Cui autem sine
reretur : illa quippe res conlraria. saluli vitteque ejus mali experimentbplacet bonum, id est [ut] antequam
non esset, siveinde velarelur, 1sive non veiarelur : boni amissionem sential, eligat tenere ne amittat,'
item cum quisque prohibet eam rem tangi, quoenon supra [super] omnes homines praedicandusest. Sed
quidem langenti, sed illi qui prohibtiit obesset, velut, hoc nisi cujusdam singularis Iaudis esset, non ilii
_>iquisquam in alienam pecunlam misisset manum , puero tribueretur qul ex genere Israel facius Em-
pfoliibilus ab eo cujus erat illa pecunia, ideo esset manuel nobiscum Deus, reconciliavit nos Deo bo-
prohibito peccatum, quia prohibenti polerat esse minum et Dei homo mediator; Yerbum apud Deum,
dahinosuiri. Cum vero illud tangilurquod nec tan- caro autem apud nos; "Verbumcaro inter Deum et
genli opesset, si rionprohiberelur ne cuiquam alleri nos. DejUo quippe propheta dicit: Pfiusquam sciat
645 THESAURUS. CAP. XLH. 646
puer oorium aut malum, cbntemnet maliiiam, ut. A cum dicitur peccatum, vel maluni; tanquam signum
eligat boriura. - Quomodo quod nescit aul contemnit ejus intelligeret quod mente discerneret. Nos enim
aut eiigit, nisi quia hsec duo sciuntur, aliler per quomodo intelligimus pum dicitur resurrectio, quam
prudentiam borii, aliter per experientiam mali? Per nunquam experti sumus•?Nonne quia sentimus quid
-prudentiara boni malum scitur, etsi non seolitur. sit vivere, ejus rei privationem vocamus mortem;
Teneriir enim bonum ne amissione ejus senliatur unde reditus_ad id quod scntiroum, resurrectionem
malum. Item per experienliara mali scitur bonum, appellamus, et si quo alio nomine ifl quacunque
quoniam quid amiserit senlit, cui de bono amisso, lingua id ipsum appeliatur? Menti ulique signum in-
niale fuerit. Priusquam sciretergo puer experientia, sinuatur in voce ioquentium, quo sonante agnoscat
[per experientiam] autbonum quocareret, aut raa» quod etiam sine -signo cogilaret: mrrum est enim
lum quod boni amissione senliret, contempsit malum quemadmodum rerum quas habet amissionem etiam
ut eligeret bonuin,_deslnoluitamiuerequodhabebai, inexperla nalnra deviiet;- quis enim pecora docuit
nec sentire [Ed. Ren., nesentiret] amittendo quod amit- devitationem morlis, nisi sensus vilse? Quis parvulum
tere non debeat [debebai]. Singulare exemplum obe- puerum adhserescere bajulo suo si eum fueritex alto
dientia3,jjuippequinon venit facere vpluntatemsuam, Jacere minatus,[miniialus]? Quod ex quodam tem-
sed volunlalem ejus a quo missusest,nonsiculilIequi " pore incipit, sed tamen antequam aliquid bujusinodi
elegit facere volunlatem suam, non ejus a quo factus experlus sit. Sic ergo illis priniis hominibus tanr
esl. Merilo sicut per unius inobedientiam peccatores vila eratdulcis, quam profecto amittere devilabantV
constituti sunt mulli, ila et per unius obedientiam idque ipsum quibuscunque modis vel sonis signiii-
justi consliluunlur multi. Quia sicul in Adam omnes cantem Denm intelligere poteraiit. Necaliter eis pos-
moriuntur, sic et in Christo omnes vivificabunlur. set persuaderi peccaium,nisi prius persuadereiureos
Frustra autem nonnulli acute obtusi sunt, cum re- ex illo faeto non esse moriluros : id est illud quod
quirunt quomodo potuerit appellari lignum digno- habebant e'tse habere gaudebant non amissuros.Unde
sreiitiae boni et mali, antequam in eo transgressus suo Joeo loquenduro est. Advertant itaque, si quos
esset homo prsecepium, atque ipsa experienlia di- . moyet quomodo potuerint intelligere inexperia no-
gnoscreet quid interesset inter bonum quod amisit minantem vel minanlera Deum, et videant nos om-
et maJum quod admisit. Lignum enini lale nomen nium inexperlorum nomina, non nisi ex contrariis
accepii, ut eo secundum probibitionem noii tacioca- quaejam novimus, si privationum sunl, ant ex simi-
_ veretur quod eo contra prohibitionem taclo sentire-. libus, si specierum sunt, sine ullo seslu'dubitalionis
tur. Neque enini quia inde contra prseceptura man- aguoscere.
ducaverunt, ideq. factum est illud lignum digno-
scentise boni etmall, sed ulique eliamsi obedienles CAPUT6XLH.
essent et nihil inde contra praeceplum usurpassent, De biperlilo opereprovidenlimDei, et in ipso homine
id. recte vocaretur quod ibi eis accideret si usur- egdem gemina divini moderaminis operalione, ex
libro vin de Genesi ad litteram.
passent; quemadmodum si.vocareiur arbor salurUa-
lis, quod inde possent homines saturari, nunquid si Hinc jam in ipsum mundum velut in quamdam
nemo aceessissel, ideo nomen illud essetincoDgruum, magnam arborem rerum oculus cogitationis atlolli-
quandoquidem, cum accederenl el saturareniur, lunc tur, atque in ipso quoque gemina operatio Providen-
probarent quando hoc [qiiam hsec] recte arbor illa liae reperitur : parlim naturalis, paitim voluntaria.
vocaretur? Et quomodo, inquiunt, inlelilgeret homo Naluralis quidem per occultam Dei administratio-
quod ei dicebatur lignum dignoseentise boniet mali, nem, qua etiam lignis el herbis dai incrementum; ^
qnando ipsum malum quid esset omnino nesciebat? voluntaria vero per angelorum opera et hojminum.
Hoc qui sapiunl parum altendunl quemadraodum a Secundum illam primam coelestiasuperius ordinari,
contrariis notis sic pleraque intelligantur ignota, ut inferiusque lerrestria luminaria sideraque fulgere,
etiam verba rerum quae non sunt cuin in loquendo diei noctisque vices agilari, aquis terram fundaiam.
interponuntur nullus caliget audilor (hoc enim quod D interlui atque circumlui, aerem lalius superfondi,
omnino non esl, nihil vocalur), et has duas syllabas arbusta et animalia concipi et nasci, et crescere,-
nemo rion inlelligit qui Latine audit et loquitur senescere, occidere, et quidquid aliud in rebus in-
(unde nisi cumsensus iniuetur id quod _est, et ejus" teriore naluralique motu geritur. In liac aulem al-
privatione quid eliam non sit agnoscit), sic et inane tera signa dari, doceri, et disci [discere], agros coli,
cum dicitur, inluendo corporis .plenitudinem, priva- socielales administrari, artes exercere [exercerij, et
tione ejus lanquam contraria quid dicatur inane in- quseque alia sive in superna*societate aguntur, sive
telligimus, sicut audiendi sensu, non solum de in bac terrena atque mortali, ila ut bonis consula-
vocibus, verum etiam de silentio jadicamus. Sic ex tur, et per nescientes malos, inque ipso hpmine eam-
viia quse inerat homini possfetejus cavere contra- dem geminam Providentice vigere potentiam : primo
rium, id est vitseprivationem, quae mors vocatur, et erga corpus 37 naturalem, sciliceteo molu quo fit,-
ipsam causam qua perderet quod amabat, id est quod- quo_crescit-,qua senescit; volnniariam vero qua illi
libet faclum suum quo fieret utamitteret vitam, qui- ad vicium, tegumentum curationemque con^ulitur.
buslibet sylJabis appellarelur, quemadmodum Latine Similiter erga animam naluraliter agitur ul vival,Ju.
 Ul '' - D. EUGYPPJI ABBATlS AFRICANI '."-.-- 048
sential: voluntarie vero ut diseat, ut consentiat. jA tempus et Iocumtnovet corpus, ipse tantum per lem-
Sicut autera in arbore id agit agricultura forinsecus, pus motus «onditus spiritus, ita per fempus movet .
ut illud proficiat quod geritur intrinsecus, sic in ho- conditum spiritum ipse nec per tempus nec perlo-
mine sccundum corpus ei quod inlrinsecus agit na- cum motus conditor spiritus : sed spiritus creatus
tura servit, extrinsecus medicina. Itemque secun- movet seipsum per tempus,et per tempus ad lo-
dum animam ut natura beatificetur intrinsecus, doc- cum corpus : spiritusautem creator movet
seipsum,
trina ministratur extrinsecus. Quod autem ad arbo- sine tempore ac loco, movet conditum "spiritumper
rem colendi negligenlia, hoc ad corpus medendi in- tempus sine loco, movet corpus per tempus et Jo-
curia, hoc adanimam discendi segnitia : et quod ad cum. Quocirca quisquis intelligere conatur quem-
arborem humorinutilis, hocad corpus viclusexitia- admodum aeternus vere etvere immortalis atque
hilis, bocad animam persuasio iniquitalis. Deusita- incommutabilis Deus ipse", nec per locum nec per
que super omnia qui condidit omnia, et regit omnia, lempus motus, moveat temporaliter et localiter
omnes naturas bonus [bonas] creat, omnes voluntates creaturam suam, non' eum puto posse assequi, nisi
justus ordinat. Quid ergo abhorret avero, si creda- prius intellexerit quemadmodum anima, hoc est spi-"
mus bominem ita in paradiso constitutum, ut opera- ritus crealus, non per locum, sed tantum per tempus
retur agriculturam , non Iabore servili, sed honesfa B ] molus, moveat corpus per terapus et locum. Si enim
animi volupiate? Quid enim hoc opere innocentius quod in se ipso agiiur capere nondum poiest, quanlo
vacantibus? et quid plenius magna -consideratione minus illud quod supra esl? Affecla quippe anima
prudenlibus? carnalium sensuum consuetudine, etiam seipsam cum
CAPUT XLIIL corpofe per Iocum rooveri putat", duraidper locum
Quod seterna Divinilas, nec pro temporibusnec pro loco niovet. Quse si possit diligenter inspicere tanquam
mota, moveal crealuram, ex libro vu de Genesiad 'cardines membrorum corporis sui, quemadmodum
lilleram. arliculatim disposili sint, a quibus initia moiionum
Dicimus itaque summuni ipsum, verum, unum ac nitanlur, inveniet ea quse per spatia locorum moven-
solum Deum Patrem el Filium et Spiritum sanctum, lur nisi "ab eis quse loco fixa sunt non moveri. Non
id estDeum Verbumque ejus, et utriusqueSpiritum, enim movetur solus. digitus, nisi manus fixa sit a
Trinitatem-ipsam, neque confusam, neq°ue separa- cujus articulo velut immoio cardine moveatur : sic
lam, Deum qui solus babet immortalitatem et Jucem tota palma ab ariiculo cubiti, sic cubilus ab articulo
habiial inaccessibilem, quem nemo hominum vidit, humeri, liumerus a scapula commovelur,: staniibus
nec videre potest, nec locorum vel finito, vel infinito utique cardinibus quibus motio nitatur, it per loci
spatio contineri, nec lemporum vel finito vel infinito G' spatium quod movelur: sic plantae in talo estarticu-
volumine variari; neque enim est in ejus subslantia lus, quo siante movetur ; sic crurisin genu et totius
.qua Deus est, quod breviussit in parie quam in loto, pedis in coxa: et nullius membri moius omnino est,
sicui necesse est esse [de his] quse in locis suni, aut quem volunias movet, nisi ab aliquo articuli [articu-
fuilin ejus substanlia quodjam non est, vel eritquod lari] cardine quem nulus ejusdem voluntatis primitus
nondum est, sicut in naluris quse possunt temporis figit, ut ab eo quod loci spatio non movelur agi valeat
mutabilitatem paii. Hic ergb incommutabili seterni- quod movetur. Denique nec jam in ambulando pes
tate vivens, creavit omnia siroul. Ex quibus curre- Jcvalur, nisi alius fixos tolum corpus ferat, donec
rent tempora, et implerentur loca, temporalibusque ille <jui motus est a Joeo unde fertur, ad locum qtio
et localibus -rerum motibus ssecula.volverentur. In fertur imo [immoto] articulo sui cardinis innilatur.
1
quibus rebus qusedamspiritalia, qusedam corporalia Porro si in cprpore nullum membrum per locum vo-
condidit, formans materiam, quam nec alius, nec Junias movet, nisi ab eo membri articulo quem non
ullus, sed omnino ipse informem ac formabilem in- movet, cum et illa pars corporis qusemovetur, et illa
stituit, ut formationem suam non tempore sed origine qua fixa sit, ut movenatur corporeas habeant quan-
- pra_vehiret. Spiritalem .aulem creaturarii corporali litatessuas,"quibus occupent spatialocorumsuorum,
tantumtnodo ^ quanlo magis ipsae animse nutuscui membra deser-
praeposuit, quod spirilalis per tempora
mutari possel, corporalis aulem per tempora et loca. viunl, ut quod placuerit figatur, unde id quod mo-
Exempli enim gfatia, per tempus movetur animus, vendum est innilattir, eum aniwianon sit naiura coi- '
vel reminiscendo quod oblitus erat, veJ discendo porea, nec Iocali spatio corpus imisleat, sicut aqua
miris raodis ipso incor-
quod nesciebat, vel voiendb quod nolebat; per loca utrem sive spongiam, sed
auiem corpus, vel a lerra in coelum, vel a ccelo in poreo nulu commixta sit vivificando corpori, quod
terram, vel ab oriente ad [in] occidentem, vel si quo [quo] et imperat corpori quadam inlenlione, -non
alio simili modo. Omne autem quod movetur per lo- mole; quanto magis, inquam, nutus ipse voluntatis
< cum, non potest nisi et per tempus simul moveri. At ejus, iion per locum movetur ul corpus per locuin
_, non omne quod movelur pe'r tempus, necesse est moveat, quando tolum per partes movet, nec aliquas
•*•etiam per locum moveri. Sicut ergo substantiam quse loco movet, nisi per illas quas loco non movet ? (juod
movetur per lempus etlocum prsecedit substanlia si intelligere difficile est, utrumque credatur, et quod
qusetantum per lempus, ita ipsam prsecedil illa quse creatura spirilalis, non per locura mota, moveatcor-
nec per locum nec per lempus, ac per hoc sicut per pus per locuro, ei quod Deus, non per tempusmotus,
 '* - *' -
£4S THESAURUS. CAP. XLIV. 6Sff
moveat creaturam spiritalem per tempus. Quod si de A . tur, et ejus in inferioribus jussa perflciunt, Inoventes
,anima quisquenon vult hoc credere, quod quidem se per tempus, corpus autem per tempus et locum.
«ine dubio non solum crederet, verumetiam intelli- quantum eorum congruit actioni.
geret, si eam posset siculi est incorpoream cogitare; CAPUT XLIV.
cui enim non facile occurrat, quod per locum non
Ioci non Quod non per ipsam Dei substantiam,sed per subditam'
moveatur, quaeper spatia distenditur?(quid- creaturam, et loculiodivina ad Adam, el deambutalio
quidaulem per loci spalia distenditur, corpus est, ac in paradiso debeat incunctanter intelligi, Item ex
per hoc consequens est ut anima per loeum moveri libro viu Genes. ad litteram.
non puletur, si corpus esse non credatur;) sed, ut di- Quod autem attinet ad creaturae ahgelicse actio-
cere cceperam, si de anima quisque hoc non vul.t nem, per quam universarum rerum generibus maxi-
credere, non urgendus est; substantiam vero Dei nisi meque humano providentia Dei prospicitur, ipsa ex-
credat nec per tempus, nec per locum moveri, non- trinsecus adjuval, el per illa visa quaesimilia sunt cor-
dum perfecle incommulabilem credit. Verum quia poralibus, etper ipsacorpora quseangelicse subjaceni. •
omnino incommutabilisest illa natura Trinitatis, et ob potestati. Qusecum ila sint, cum Deus omnipotens et
hoc ita aeternaut ei aliquid coseternum esse non pos- omnitenens, incommutabili seterniiate, veritate, vo-
sit, ipsa apud seipsam et in seipsa, sine ullo tempore B luntate, semper idem, non per tenipusnecper Iocum
acloco, movet tamen per lempus et locum sibi subdi-, motus, movet per tempus creaturam spiritalem, mo-
tam creaturam , naturas creans bonitate, voluntates vet etiam per tempus et Iocumcreaturam corporalem,
ordinans potes.ale, ut iu naluris nnlla sit qusenon ab ut eo motu naiuras quas intrinsecus substituil eliam
lllo 38 sit, in voluniatibus aulem, nulla bona cui sit extrinsecus administret, et per volunlates sibi sub^
non prosit [F. .. praesit], nulla mala sit qua.bene uti ditas, quas per tempus, et per corpora sibi atque jllis.
non possit. Sed quia non omnibus naturis dedit volun- voluntatibus subdila, quse per tempus et locuro mo-
taiis arbitrium, illaeautem quibus dedit potentiores ac vet, eo tempore ac Joco, cujus ratio jn ipso Deo yita..
superiores sunt, illaenaturae quae nonhabent volunta- est sine tempore ac loco. Cura ergo tale aliquid Deus _
tem subditm sint necesse est illi qusc habet: et hoc agit.non deberous opinariejussubstantiam, qua Deus
ordinatione Creatoris, qui nunquam ila punit volun- est, lemporibus locisque commutabilem, aut per tem-
latem malam, ut naturae perimat dignitatem. Cum pora et locaihobilem: sed in operedivinseproviden--
igilur omne corpus et-omnis anima irrationalis non tiaeisla cognoscere, non in illooperequonaturas creat^.
habeat-volunlatis arbitrium, suhditajsta sunt eis na- sed in illo qiio intrinsecus creatas etiam extrinsecus
turis quae prseditsesunt arbitrio voluntalis, nec om- adminislrat: cum sit ipse nullo locorum velintervallo,
bibus omnia, sed sicut distribuit justitia Creatoris. 'C vel spatio, incommutabili excellenlique potentia, et
Ergo Dei providentia, regens atque administrans uni- interior omni re, quia in ipso sunt omnia, et exterior
versam ereaturam, et naturas, et voluntates, naluras omnire, quiaipse est super omnia. Itemnullo tem-
ut sint, voluntates autem ut nec infructuose bonse, pore, intervallp vel spatio, incommutabili aeternitaie,
necjmpunile malse sint, subdit primitus omnia sibi, et antiquior est omnibus, quia-ipse est ante omnia,,
deinde creaturam corporalem crealurae spirilali, ir- et novior omnibus, quia idemipse est post omnia_.
rationalem rationali, terrestrem-coelesii, femineam Quapropter cum audimus dicentem Scripturam : Et
masculinae,minus valentem valeniiori, indigentiorem praecepit Dominus Deus Adsedicens: Ab omni Jigno-
copiosiori. In voluntatibus aulem bonas sibi, cseteras quod est in paradiso esca edes, de ligno autem co-
vero ipsis servientibus sibj, ut hoc patiatur voluntas gnoscendi bonum et roalum, non manducabitis de
mala quod ex jussu Dei fecerit bona: sive per se- illo : qua die autem ederitis ab eo, morto morie-
ipsam, sive per malam in rebus duntaxat quse na- mini. Si modum quserimus quomodo ista loculus sit
turaliter sunt eiiam malis voluntatibus subditae, id Deus, modus quidem ipse a nobis proprie compre-
est in corporibus. Nam in seipsis voluntates malae hendi non potest. Certissime lamen tenere debemus
habent interiorem poenamsuam, eamdem ipsam ini- Deum, aut pefr suam subsiantiam loqui, aut per sifai
quitatem suam, ac per hoc sublimibus angelis Deo " subditam creaturam, sed per substantiam suam nou>
subditsefruentibus, et Deo beateservientibus.subdita - loqui, nisi ad creandas oinnes naturas; ad spiritales-
est omnis iiatura corporea, omnis irrationalis vita, vero atque intellectuales non solum creandas, sed,
omnis voluntas, vel.infirma, vel prava : ut hoc de etiam illuminaridas, cum jam possunt capere locu-
subdilis vel cum subditis aganf quod naturse ordo tionem ejus, qualis estin Verbo ejus quod in princi-
poscit, in omnibus jubente illo cui subjecta sunt om- pio erat apud Deum, et Deus erat Verbum, per quotS
nia. Proinde illi in illo veritatem incommutabilem facta sunt ompia. Illis autem qui eam capere non
vident, et secundum eam suas dirigunt voluntales. possunt cum loquitur Deus, non nisi per creaturam
Fiunt ergoilliparlicipes aelernitatis, veritalis, volun- loquitur, aut tantumraodo spiritalem, sive in somnis,
talis ejus semper[voluntatem ejus semper facientes], sive in exstasi, in similitudine rerum corporalium, aut
sine tempore et loeo, moventur autem ejus imperio etiam per seipsam [F. I. per ipsam] corporalem, dum,
eliam temporaliter, illo non temporaliter moto: nec sensibuscorporis, vel aliqua speciesapparet, vel inso-
ita ut ab ejus contemplatione resiliant aut detluant, naiit voces. Si ergo Adam talis erat ut posset capereil»
sed simul et illum sine loco ac lempore contemplan- lam loculionem Dei,quain mentibus angelicisper suam
PATHOt. LXII. j,,.-' 21
 ' ' "
m ? _ D. EUGIPPII ABBATIS AFRICANI ,852
prabet^ubstanfiatn, jion dubitanduih est' quod ejus t __nlbusnasclpotuerint,quiaetpostailuVniroqutdamtales
menlem per tempnsmoverilmiro etineffabili modo, fuisse reperiuniur, etqusedam corpora nominum Inln-
non momsipsepertempus,«ique utiquefiocsalubre eredibilemmodumingentia r.ostrisquoquetemporibus
futile ac salubre] prsecppijumveritatis impresserit, et exstiterunt, non solttm vlrorum, vernmeilam femina-
quseiransgressori posnadeb.erptiij:,ea ipsa jnpffabijiter rum. Unde credibilius esi homines jusios, appellatos
verijate nionstrayprit, gipuj nudiuniur vel videniuf vel angelos vel fllios Dei, concupiscentia lapsos pec-
omnia bona prascepta in ipsa incommutalsili sapien- casse cum feminis, quam angelos carnem non na-
tia, qusein animas.sanctas se transfert ex aliquo benles usque ad illud peceatum desccndere poluisse.
temp.ore, cum ipsius nullus sit molus in tempore. Si Quamvis de quibusdam daemonibusqui sint improbi
atijera adenm n.odum Adam juslus erat, <ut<eiad hoe mulieribus a multis tam multa dicantur, ut non facile
opusesset a.lerios creamrse sanctioris -ei sapientio- sit dehac re definienda sententia [L. delinire serilen-
ris aucioritas, perquam-cognosceret Dei voluntatem liam].
atquejussionem, sicul aobis prophetae, siciit ipsis CAPOT XLVIL
angelj,.cur ambigamusperaliquam ejiismodi crealu- De ' arca JVoe? utrum animalia omnia cum escis eoruin
jram ei esse locutum Deum, talibus voeum signis quse ferrepotuerit, de eodem-QumsiionitmiiiGenesilibro.
intelligere possef? Illudenim quod po_>leascriptum"'8 De arca Noe quseri solet titrum tanta capacitate
est, cum peccassent, «os>audissevoeem Domini Del quanta describtturanimalia omnia qiiselneam in-
ambulantem [F. ambulantis] In paradiso , quia non gressa "dicunturet escas eofum ferre potueilt. Quam
per Ipsam Dei substantiam, sedper subditafri ei crea- quffistionemculiilo geomelricosolvifOrigenes, asse-
turam facirnn est,-nullo-inodo dubitat qui fide-mca- rens non frustra Sciipturam dixisse quod lloses
lliolicamsapit. Abliocenim et aliquantb latius de tiac emni sapientia _Egypiiorum fderil er.uditus, qui geo-
redisserefe volfli, quia nonnulli hsereticl pufantsub- Bielricam dilexerunt. Cubitum autem geometricum
Btanliam Fiiii Dei, nullo assumpto corpore, per seip- dicittantum valere, quanlum nosira eubila sex va-
Sam esse Visibilem, et ideo antequam iex virglne cor- leni. Siergo iam magna cubita imelligebant," nulla
pus «cciperel, ipsum visum essepatribusopiriaritur, quasstio est tantae eapacitatis arcam fuisse nt posset
tanquam de solo Deo Patre dictum sit, Quem nenio illa omnia continere.
hominum vidit,' nec videre potest, quia Filius visus
GAPBT XLVIH..
Bi,t anie acceptam servl formam, etiam per ipsam
Bubstaniiam suam; qnae impietas procul a calholicis Quod recogitatto Dei wutandarum rerum $it immuta*
bilis raiio, et de mensuranrcm in qnapropter Chrisli
mentibus repellenda est. corpus probabiliter meiilur humanum, ex libro xv de
' __" Civilale Dei.
39 GAPUT XLV.
_Dequmslioneannorum Matftusalmfexlib. Qumstionum Et recogilavit "eldixil Deus:Deleamhominem quem
-, de Genesi. I fecl a facie terrae, ab horaine usque ad pecus, el a
Quajfi soletquomodo 'Ma.liusalem secundum an-~ rppentibus usque ad volalilia cteli, quia Iraius sura
morumcomputationeirivivere post "diluyiumpotuerit, quoniam Tecieos. Ira Dei non penurbatioanimi ejus
cum omnes prseler eos qui in aream ingressi sunl pe- est, sed judicium quo irrogatur poena pecealo._Cogi-
Jriisse dlearitur? Sedhanc qnaestionem plufium codi- talio vero ejus Irrecogitatio [et recogitatio] muianda-
cum mendositas peperit. Non solum qulppe in He- rum rerum estimmutabilis rtftio. Neque enim sicutho-
brseis aJiler invenitur, verumetiam In Septuaglnta minem, i ta Deum cujusqustmfacii sui pcenitef,cujus est
Interpretatione MatJiusalem,In codicibus paucioribus de omnibus btnnino rebus tam fixa serileniia, quam
sed veracioribus , sex annos ante diluvium reperitur certa prsescieritia. Sed sinon ulaturScripiura talibus
tfuisse defunclus. verbis, non se quodamroodofamiliarius insinuat pnsi-
nuabii] omni generi hominum quibusvuliesseconsul-
CAPDT JLVjL ut et perterreal] super-'
De eo -quod§criptpum#sf. -angelosDe\ eum filiabus I}0?_ tum.ulprsetereat [Ed. Ren.,
minum concubuisse, ex eqdem libro Qumslionumde liientes, etexcilet negligentes.etexerceal quserentes,
Genesi. _- D et.alal intelligentes, quod non facefet, si non se prius
liem quaefiturquemadmodumpotuerinfangeli cum inclinaret, et quodammodo descenderet ad jacentes.
fdiabusliominum concumbere,undegigantesnali esse Quodaplero etiam inleritum omnium animaliura terre-
perhlbentur, quamvis nonnulli et Latini et Grseci nof ura voJaliliumque denuntiai, magnitudinem fulurffi
cbdices, non angelos habeant, sed filios Dei, qiios cladis effatur, .non animantibus rationis expertibus'
quidam, ad sblvehdam Istam quaostionem, justos ho- tanquam et ipsa peccaverint mlnaiur exiiium. Jam
inines fuisse cfediderunt, qui potuerurit etiam ange- vero quod Noe homini jusfo, et sieut de illo Scriptura
lorum nomine nunciiparl. Nam de liomine Joanne veridlca loquitur, in sua generatione perfeclo, non
striptum est: Ecce mitto angelum meum ante 'facienj ulique slcut perficiendi sunt cives clvitatis Dei In Ilia
luam, qui praeparabit viam tuam. Sed hoc mpvet, quo- immortalitale qua ssquabunlur ahgelis Dei, sed sicu.t
modovel exhominumconcubitubali sinlgiganles, vel esse potuit [possunlj in hac peregrinatione perfec|o
femlnis raisceri potuerlnl, si non Jiomines sed angeli [perfecti], imperat Deusut aream facial, in qua [Supp.
fuerunt. Sed de giganlibus, id est nlmium grandibus eum] suis, id est uxore, et filiis, et nuribus, et cum
;atqueforlibus,poto nonesse miraudum quod ex lioml- animalibusquse adillum exDei prfficeptoin arcam in-
 655 THESAURUS. CAP. L. , , .... -354
gressa sunt, liberaretur diluvii vastitate, proculdubio _.i. CAPUT XLIX?
Ogura estperegriaantissinhocsseculocivitatisDei, hoc
est Ecclesiae,quseflt salva per lignum in quo pependit Qualiterunus intelligendumsil: Ecce Adgm faclus ,est tan-
quam ex nobis, ex librp xi de Qenesi ad Htfe-r
mediatorDei ethominum, homo Jesus Christus. Nam ram.
el mensurseipsseIongitudinis,etaltimdinis, ejus latitu- Et dixit Dens: Ecce Adamfaclus cst lanquam umts
ilinis ei [F. etla itud.ejus] significant corpus buma- ex nobis in
cognoscendo bonum elmalum. Quoniam
num, in cujus veriiate ad homines praenunliatvisest et quoniodojibei dicjUim.sit, Dens
hoc, per quodlihet
venturus et venit. Humani quippe corpojis longitudo tamen
di_.it, nonaliter jnielligendum est, qtiod ait
a vertice usque ad vestigia sexies tanium liabet quam
eunusex nobis,»nisi propierTrinjtaiem numerus p!ii-
latitudo, quse est ab uno latere ad alterum latus, et ralis accipiatur, sicut diclum .erat: Faciamus homi-
' decies tanium
[quam] altitudo, cujus alliludinis men- nem, sicut eiiam Dominus de se ef Paire: Veniemus
sura est in latere, a dorso ad ventrem. Velutsi jacen-
ad eum et mansionem apud punj faciemus. Repli-
tem hominem metiaris supinum seu pronum, sexies
catum est igilur in capui supeiJii quo exitp concupi-
tantiim longus est, a capite [usque] ad pedes, quam verit
laius a dexlra in sinistram, vei a sinistra in dextram, , quod a serpente guggesium est:.Eritis sicul
dii. Ecpe, inquit, Adam factus psj tanquam «nus ex
etdecies quam altus a terra. Unde facta est arca trc- }"
nobis: Verba enjm Dpi sunt no.nJam huic insultanlis, -
centorum in longitudine cubilorum, et quinquaginta cseteros ne ita superbian. detejrentis, propter
in lalitudine, el triginla in altitudine, et quod ostium quam
isla conscripta supt; Faptus est, jnquit, tan-
iri latere accepit, profeclo illud est vulnus, quando la- quos
tus Crucifixi laucea peiforatum est. Hac quippe ad il- quain unus ,ex nobis, in cognoscsndo bonum et ma*<
lum venienies ingrediuntur, quia indesacramenta ma- lum. Quid aliud inlelligendum nisi .exemplumtimoris
narunf quibus credenles iniliantur. Etquod de lignis incntiendiesse pr>opositum,quodflonsolum!iionfuc-
rit factus qijalis fleij v.alujt[F. voluit], sed pee illud
quadratis fieri iubelur,undiqiiestabjlem vitam sancto-
rum significat; quacunque enim verteris, quadratum quod faclus fuerat cpnservavit;?I_l nnnc, Jnquil Deus,
caetera ne aliquando exteudat rnanum, etsiimafdeiigno vi«'
6tabit,-et quse, cum in ejusdem arcae constru- tae,,eteda{,et vivat in aelernuro,ptdimisit iUum Do*
clione dicuntur, ecelesiaslicafum signa suntrerum.
SeJ ea nuncpersequi Iongum est, et hoc jara fecimus mijius peus deparadjso y,olnplalis_operari.terraniex
in opere quodadversusFaustum Manichaeumscripsi- quasumptus est.Superior.a yerbaD.ejs.ynJ,ho.cautesa
faclum propter ipsa wb,a s.ecu,tymest, Alienatus
mus, negantem in Hebraeorumhbris aliquid de Chri- enim a vita, npn solum qnam fuerat, «sipraeeep-um
sto esse proptietatum. El fleri quidem potest ul et
n cum angelis ^cceplurn.s,-sed ab illa etiam
nobis quispiam, et aliiisalio exponat haecaptius, dum i seryassnt,
ducebat in paradiso, feJie-iquodam uorporis
tamen ea quse.dicunlurad -hancde qua loquimur Dei quam
staiUj separari Jitiqqe debuit -a Ugnositse, siyp.quo'd>
civitatem, in hoc sa_cu!o maligjiotanquam in diluvio ex
si ab ipsoilli subsisteret felixilleipsestalus corporis,
peregriiiantem,oriinia referantur, ejus[sensu]qui exrp visibili virtuje inyisibiii, siy<equod in eos [L.eo]
*sla coriscripsit, non vull longe-aberrare qui exponit:
esset sapramen.t.umvisibileioyisibilis sapientise.AJie-
exempligralia,velutsiquispiaraquod hic scriptum est
i [arcae]inferiora bicamerataeltricameraiafacies eam nandus inde jitique fuer.at, y.el jam moriturus, vel
etjam taoquamexcommunicitus, sicut etiam in hoc
[ea]», nonquodegoin-illoopere-dixivelinlellexi [£'_..
Be«.,velitinlelligi], quiaex-omnibusgentibuscongre- paradiso, id eslEcelesia,solenl a sacramentisaltaris •
visibilibusliomines disciplinaxcclesiastica removeri.
gatur Ecelesia, bicameralam dictaro, propter duo ge-
' circumcisionem Efejecit Adam_ et collocavit eum contra -paradisum
nerahpminum, scilicetetprseputiuifi, ' : el hoc significandi gratia factum esj, sed
quod Aposlolus alio modo dicit, Judseoset Grseeos,, voluptatis
tricameralam vero, eo quod omnes genles de tribus tamenfaotumulcontraparadisum,quoheatayitaetiam
flliis Noe post diluvium reparalse sunt;- sed aliud di- spiritalilersignificabatur, habilarei peccaior, utique in
eat aliquid quod iide [a fidei] regula non sit alienum. miseria; et ordinavil cherubin-et flammeani rhom-
"Namquoniara non solas in inferioribusmansiones 40" D phaeam quae vertitur custodire viam Iigni -vitae.Hoc
Iiabere arcam _vcluit,verumetiam in superioribus : et per coelestesuiique poteslates etiam in paradiso -visi-
esse credendumesi,, utper angelicum-mi-
hsecdixitbicameraia, et in superioribus superiorum, bilifaetum
et bsec appellavit tricamerata, ut ab imo sursum nisteriumesset illic ignea quaedamcustodia, non tamen
-teriia frusira faclum esse,Jiisi quia significat-aliquid eliam
jVersus' eonsufgeret habitatio, possunt hic
et tria Illa comraendat de spiritali paradiso, non est uiique dubilandum.
jntelligi jjuse Apostolus,
fides, spes, charitas. -Possunt etiam multo conve- CAPUT L.
nientius tres illse ubertates evangelicse, tricena, Adam npn _sitseductus, ut dicit Apgstolus,,
Quomodo
sexagena, centena, ut iu infimoiiabitet pudicilia con- ctim idetn dicat eum prmvaricglorem,,ex _eodem
jugalis, supra vidualis, atque hac superior virginalis, libro xi.
i etsi quid melius -secundum fidem civitalis hujus in- Illud magis movet, sijam spirilalis erat Adam,
telligi et dici potest. Hoc eiiam de caetefis quaehic quamvis mente, non corpore, quomodo eredere po-
.exponenda sunt dixerim, quia etsi non uno disserun- tuerit quod per serpentem dictum est, ideo Deum
.'turmodo, ad unamtamencailiolic-e fidei concordiam prohibuisse ne fructu ligni illius vescerentur, quia
"revoeandasunt.. gciebat eos.si fecissent.futuros esse ut deos,propler
655 . .. D. EUGYPPU ABBAfIS AFRlCAftl - ,. 656
dignoscentiam boni et mali, tanquam hoc tanlum A A 41 CAPUT-LI. '; .,'
bonum crealurae suaeCreator inviderit. Hoc mirum De creatione primi hominis, el dt causalibus ralioni-
si homo spiritali mente prsediius credere potuisset, bus, velquomodoaddili sinl anni quindecimEzechia?
regi ad vilam, quem prmdixerat non viclurum,
' ex
an quia hoc credere ipse nonposset, propterea mu- libro vi de Genesi~adlitieram.
lier addita est, quseparvi intellectus esset, el adhuc In illa prima conditione mundi, cum Deus creavit
fortasse secundum sensum carnis, non secundum omnia, simul homo factus esl [cum Deusomnia simul
spiritum mentis viveret, et hoc est quod Aposlolus creavit, homo faclusfest], qui esset futurus. Ralio
ei non tribuit imaginem Dei? Sic enirn ait: Vir qui- creandi hominis, non actio creati, sed haec sditer in
dem non debet velare caput suum, cum sit imago et verbo Dei, ubi ista non facta sed seterna sunt; aliter
gloria Dei, mulier autem gloria viri est: non quod in elementis mundi, ubi omnia simul omnia facta,
mens feminse eamdem imaginem capere non possit, futura sunt; aliter in rebus quae seeundum causas
cum in illa gratia nos dicat nec masculum esse nec simul creatas non jstm simul, sed suo quseque [quo-
femiham, sed quod fortassis illa hoc nondum perce- que] tempore creantur, in quibus Adam jam formafus
perat quod flt in agnitione Dei, et viro regente ac ex limo et Dei flatu animatus, sicut fenum exortum;
dispensante paulatim fuerat~perceptura. Neque enira -aliter in seminibus, in quibus fursus quasi primor-
frustra et illud Apostolus ait: Atiam enim primus I" diales causse repetuntur, de rebus ductse quse se-
formatus est, deinde Eva: et Adam non est seductus, cundum causas quas primum condidit exstiterunt,
mulier autem seducta in praevaricatione faeta est, id velut herba ex terra, semen ex herba, in quibus om-
esl ut per illam etiam vir praevaricarelur. Nam et nibus ea jam facta modos et actus sui temporis ac-
ipsum dicit praevaricatorem ubi ait: In similitudinem ceperunt, quseex occultis atquevisibilibus rationibus,
prsevaricationis Adse qui est fbrma futuri; seductum quse in creatura causaliter latent, in manifestas formas
tamen negat. Nam et inlerrogatus non ait: Mulier naturasque prodierunt, sicut herba exorta est super
quam dedisti mecum seduxit me, et manducavi; sed: terram, et homo factus in animam vivam, et csetera
Ipsa mihi, inquit, dedit a ligno et manducavi. Illa hujusmodi, sive frutela, sive animantia, ad illam
vero : Serpens, inquit, seduxit me. Ita Salomon operationem Dei pertinentia, qua usque nunc opera-
vir tantse sapientise, nunquidnam credendum est tur. Sed etiam ista-secum gerunt, tanquam iterum
quod in simulacrorum cullu credidit esse aliquid uti- seipsa invisibiliter in occulla quadam vi generandi,
litatis? sed mulierum amori ad lioc malum trahenti quaro traxerunt deillis primordiis causarum suarum,
resistere non valuit, faciens quod sciebat non esse in quibus, creato mundo, cum factus est dses, ante-
faciendum, ne suas quibus deperiebat [deperibafj-at- .quam in manifestam speciem sui generis exorirenlur
que defluebat mortiferas delicias contristaret. Ita et C ( inserta sunt. Si enim prima illa opera Dei, cum si- .
Adara, posieaquam de ligno prohibito seducta mulier xnulomnia creavit, in suo modo perfecta non essent,
manducavit, eique dedit nt simul ederent, noluif eam ea proculdubio post adderentur, quse illis perlicien-
coniristare, quam credebat posse sine suo solatio dis defuissenl, ut quaedamuniversitatis perfeclio [ex]
contabescere si ab ejus alienaretur animo, et omnino utrisque conslaret singulis quasi semis, velut alicujus
illa inlerire discordia. Non quideni carnis victus con: totius partes essent, quarum conjunctione- ipsum
cupiscenlia, quam nondum senserat in resistente totum, cujus partes fuerant, compleretur. Rursus
lege membrorum legi mentis suse, sed amicali qua- si ita essent illa perfecta, sicut perfieiuntur cum suis
dam benevolentia, qua plerumque fit ut offendatur quaeque temporibus in manifestas formas actusque
Deus, ne homo ex amico fiat inimicus, quod eum non procreantur, profecto aut niiil ex eis -postea per
facere [quod eum facere non debuisse] divinse sen- tempora fieret, aut hoefieret quod ex istis quse suo
temiae justus exitus indicavit. Ergo alio modo quo- qusequejam lempore oriunlur Deus non cessat ope-
dam eliam ipse deceptus est, sed dolo illo serpentino rari. Nunc autem quiaet [jani] consummata etquo-
quo mulier seducta est, nullo modo illum arbitror, . dammodo inchoata sunt ea ipsa quaeconsequentibus
potuisse seduci. Hane autem proprie seductionem evolvenda lemporibus, primitus Deus omnia simul
appellavit Apostolus, quia [qua] id quod suadebalur, D creavil, cum faceret mundum : consummata quidem,
cum falsum-esset, verum putatum est, id est quod quia nihil habent illa in naturis propriis, quibus suo-
Deus ideo lignum illud langere prohibuerit, quod rum lemporum cursus agunt, quod non in istis cau-
sciebat eos,si leliglssent-,velut deos fuluros, tanquani saliter factum sit; inchoata vero quoniam qusedam
eis divinitatem invideret, qui eos horoines feeerat. erant quasi semina futurorum per sseculi tracium,
Sed etiam si virum propter aliquam rnenlis elatio- ex occullo in manifestum Scripturaj [quoniam quse-
nem",quse Deum internorum scrutalorem latere non dam erant quasi seminafuturorum per sseculitractum
-
poterat, sollicitavit aliqua experiendi cupiditas, cum ex oeculto in manifestum locis congruis exerenda:
mulierem videret accepta illa esca non essemortuam, ipsius etiam Scripturae] verba salis ad hoc admonen-
secundum ea quse superius tractavimus, non tameni dum insigniter vigent, si quis in eis evigilel. Nam
eum arbitror, si jam spiritali mente praeditus erat,,". [ea] et consummata dicit et inchoata. Nisi enim con-
ullo modo eredere potuisse quod eos Deus ab escat sumraata essent, non scriptum esset: Et consummata
illius ligni invidendo veluisset. sunt ctelum et terra, et omnis consummatio[compo-
&'tio]eorum, el: Consummavit Deus [in] die sexto
 " .688
*fiB7 THESAURUS. CAP. LI.
«pera sua quse fecit, et benedixit Deus diem sepii- _A ad imaginem suam fecit, propter hoc quod ei dedit
snum, et sanctificaviteum. Rursusque nisi inchoala mentem intellectualem, qua praestatpecoribus: unde
sessent,non ita sequeretur, quia: In illa die requievit jam superioreloco disseruinius. Inquohonorepositus,
ab omnibus operibussuis quse inchoavit Deus facere. si non intellexerit ul bene agat, iisdem ipsis pecoribus
Bie igitur si quis inquirat quomodo consummavit et quibus praelatus est comparabitur. Sic enim et scrip-
«quomodoinehoavit, neque enim alia consummavit, tum est: Homoin honorepositusnon intellexit; com-
alia inchoavit, sed eadem ipsa, utique a quibus in die paratus est pecoribus insensatis, et similis factus est
septimo requievlt, ex his quse supra diximus clariim eis. Nam et pecora Deus fecit, sed non ad imaginem
<est.Consummasse quippe ista intelligimus Deum, "suam. Necdicendum est: Hominem ipse fecit, pecora
-•cum creavit omnia simul, ita perfecte, utnihil et [ei] vero jussit et facta sunt; et hunc enim et illa per Ver^
adhuc in ordine temporum creandum esset, quod non bum suum fecit, per quod facia sunt omnia. Sed quia
•ab eo jam in ordine causarum creatum esset. In- idem Vefbura, et sapientia, et virtus ejus est, dicitur
•ehoasse autem, utjpiod hic praefixerat causis ppst etmanus ejus, [Supp. non] visibile membrum, sed
impleret effectis. Proinde formavit Deus hominem efficiendi potentia. Nam eadem Scfiplura quae dicit
•pulveremterrse, vel limuro terrse, hoc est de pulvere quod Deus hominemdelimoterrae finxerit, dicit eliam
yellimo terrse: etinspiravit, sive infiavit [insufflavit] B quod et 42 bestias agri de terra finxerit; quando eas
in ejus faciem, spiritum vitae,et factus est bomo in cum volatilibus coeliadduxit ad Adam, ut videret quid
animam vivam. Non tunc praedestinatus, hoc enim ea vocaret. Sic enim scriptum est; Et flnxit Deus ad-
ante sseculum in praescienlia Creatoris, neque lunc huc de terra omnes bestias. Si ergo [enim] et homi-
causaliter, vel inconsummate inchoalus, vel inchoate nem de terra el bestias de terra ipse formavit, quid
consummatus, hoc enim a sseculoin rationibus pri- habet homo excellentius in hac re, riisi quod ipse a'd
Tnordialibus, cuni simul omnia crearenlur, sed crea- imaginem Dei creatus est? nec tamen hoc secundum
4us in temppre suo, visibiliter in corpore, invisibili- corpus, sed secundum intellectum mentis, de quo.
xer in anima; coristans ex anima et corpore. Jam post Joquebamur. Quanquamet in ipso corpore ha-
ergo videamus quomodo eum feceril Deris : primum beat quamdam proprielatem quaehoc indicet, quod
de terra corpus ejus, post eliam de aninia videbimus, erecta statura factus est, ut boc ipso admoneretur
"Biquid valebimus. Quod enim manibus corporalibus non sibi terrena esse sectanda, velut pecora, quo-
Deus de limo finxerit hominem, nimium puerilis co- rum voluptas omnisex terra est, unde in alvum cuncfa
gilatio est, ita ut si hoc Scripiura dixisset, magis eum prona atque prostrata sunt. Congruil ergo et corpus
-qui scripsit translato verbo usum credere deberemus, ejus animaerationali. non secundum lineamenta fi-
quam Deum talibus membrorum lineamenlis deter- C gurasquemembrorum, sed potius secundumid quod in
minalum, qualia videmus in corporibus nostris. coelumerectum est ad inluenda quaein corpore ipsius
Dictum est enim: Manus tua genles dispefdidit, et mundi superna sunt, sicut animarationalis in eadebet
eduxit populum tuum in manu forli et brachio ex- erigi qusein spiritali natura maxime excelluut, ut quse
celso; sed pro potestate et virtuie Dei positum hujus sursum sunt sapiat, non qiisesuper terram. Sedjjuo-
membri nomen, quis usque adeo desipit, ut non in- modoeumfeeit eum Deus de limoterrse, utrum re=
telligat ? Nec illud audiendura est, qubd nonnulli pu- pentina [repente] aetate perfecla, hoc est virili atque
tant, ideo praecipuumDei opus esse bominem, quia juvenili, an sicut nunc usque format in uteris ma-
caetera dixit et facta sunt, hune"autem ipse fecit, sed truni". Neque enim alius hsecfecit quam ille qui dixit:
Ideo potius, quia hunc ad imaginem suam fecit. Nam Priusqufemleformareminutero,novi te;-ut illud tan-
illa quae dixit et facta sunt, ideo sic scriptum est, tum proprimnhabueritAdam, quod non exparenlibus
quia per verbum ejus Jacta sunt, sicut per hominem natus est, sed factus ex terra,eo tamen modo ut in hoc
liomlnibus dici potuit verbis quse temporaliter cogi- proficiendo et per setates augendo, in [F. leg. ii] tem-
tantur et -troceproferuntur. Non sic autem Ioquitur porum numeri complerentur, quos naturale [F. leg.
Deus, nisi cum per crealuram corporalem loqtiitur, naturse] humani generis attributos videmus.An potius
sicut Abrahae, sieut Mosi, sicut per nubem-de Fillo D nonesihocrequirendum?utrumlibet enim fecerit.hoc
suo. Ante vero omnem creaturam, ut esset ipsa fecitquod Deum et omnipotentem et sapientem posse
creatura, eo Verbo diclum est, quod In principio etfacere eongruebai. Ita enim cerlas temporum leges
eralDeus apud Deum; et quia omnia per ipsum facla'' generibus qualitalibusque rerum in manifestumex a"b-
- sunt, el sine
ipso factum est nihil, utique et homo dito producendis attribuit, ut cjus voluntas sit super
per ipsumfaclus est. Certe enirii coelumverbo fecit, omnia. Potentia quippe suan.umeros creaturse dedit,
quia dixit et faclumest, scriptum est tamen: Et opera non ipsam potentiam eisdem numeris jilligavit. Nam
manuum tuarum sunt coeli; et de hoc imo quasi spiritus ejus ita Jaciendo mundo superferebatur , ut
fnudo mundi scriptum est: Quoniam ipsius est ma- et facto superferatur, non corporalibus Jocis^ sed
re, et ipse fecit illud, et aridam manus ejus finxe- excellentia potestatis. Quls enim nescit aquam con-
runt. Non igitur hoc in honorem hominis depuletur, cretam terrse, cum ad radices vitis venerit, duci in
vclutcseteraDeusdixefit etfaelasint. hunc atitem ipse saginam Iigni illius, atque in eo sumere qualitaiem
fecerit; aul verbo csetera, hunc autem manibus fece- qua in uvam procedat paulatim erumpentem, atque
__.il.Sed hoc excellit in homirie, quia Deus hominem jn ea grandescente vinum fiat, maturumque dulce-
 ' ' ui
659 D. EUGIPPH ABBATIS AFRICANl 660
£cat,quod adbuc fervescat expressum, et quadam ve- A stiiutionem] contexuit. Manifestumest enim, sic non
iustatefirmalurii,adusumbibendiuiiliiisjucundiusque faetum esse homiuem, coiitra quam erat illa prima
pefveniat? Num ideo Dbminus lignum gusesivit, aut [conlra quod erat in illa prima] condilione causa»*
terram, aut has tempofum moras, cum aquam miro rum , quia ibi erat eliam sic fieri posse, quamvis
cdmpendio conveftit in vinurii, el tale vinum quod non ibi erat iia fieri necesseesse. Hoceniriinonerat
ebrius etiani conviva laudarct? Nunquid adjutorio _ in condilione creaturaej sed in placilo Creatoris,
teriipbfis eguii condiior terriporum? nonne ceriis die- cujus voluntas rerum est necessitas. Nam etnos pro
finn huinefis sud cuique generi accommodatis om- captu infirmilatis humansc, jam in ipsis rebus tem-
nis natufa sefpentiuni coalescit, formatur, nascitur, pore exorlis, possumus nosse quid in cujusque na-
roboratuf?'Num exspectati sunt hi dies, utin draco- turasit, quod [quam] experimento perceperimus,
riem virga convertereiur de manu Mosi et Aaron ? sed ulrum etiam fuluiuni sit ignoramus. Esl quippe
neeista cum fiunl contra naturam fiunt nisi riobis, in nalura hujus , verbi graiia, jtivenis ul senescat:
quibus aller naturae cufsusinnoluit, non autem Deo, sed utrum hocsil etiam in Dei voluntate nescimus;
cui lioc est hatiira qiiod fecerit. Qu_eriaulem merito sed nec in natura essel, nisi in Dei volurilale prius
potest, causales illse rationes quas mundo indidit, fuifset, qui condidit omnia. Et utique occultaratio est
cum primum simul omnia creayit, quomodo sint B seneclutis in corpore juvenili ,vel juveuluiis in cor-
insliiulte? uifurii ul quemadmodum videmus -cuncia pore puerili: neque enim oculis cernilur, sicul ipsa
naScenlia, vel friiticum, vel animaniium [animalium], in puefo pueritia, sicut juventus in juvene, sed alia
in suis cbnfofmatibKibusatque incrementis ,'sua pro quadam noiitia colligitur inesse in iialiira quidam
divefsitate genernm diversa spatia peragerent tempo- [quoddam] latens, quo edticanlur jn proniptu numerl
rum? An ulquemadmodum credilurfacius Adam sine occulti, vel juvenliitis a puerilia, vel senectuiis a ju-
iillo prbgressu incrementorum virili setate continuo ventuie. Occulta est ergo isia ralio, qua lit ut hoc
confofmarentur? Sed cur non uirumque illas credi- esse possit, sed oeul^, menti aulem non esl occulta.
-mus liabuisse, ut hOc ex eis-futmum esset quod fae- Ulrum auiem hocetiam necesse sitr omnimodo ne-
tori placuisset ? SI enim illo moilo dixerimus, inci- scimus. Et illam quidem gna fit ut es^e possit esse in
pit cohtraipsas factum videri, non solum eliamillud natura ipsius corporis novimus. HJamvero qua fil u_
de aqria vinum, sed et omnia miracula' quse contra neeesse sil manifestum est illic non esse. Sed forlas«
natnfse usltatum cursum flunt; si auleni isto modo, sis in mundo est, ut necesse sit istum hominem se-
multo erit absuidius isias ipsas quoiidianas nattirse neseerg: si autem nec in mundo est, in Deo esl. Hoe.
ibrmas et species conira illas primarias omnium na- enim hecessario futurum-est quod ille vulf, et ea vere
scenium causales rationes suorum temporum pera- C futura sunt quas ille praescivit.Nam multa secundum
gefe spatia. lleslat ergo ut ad uirnmque modum lia- infeiiores causas futura sunt, sed si ita sunt et in
biles creatse sint, sive|ad istum quo usitatissime praescieniia Dei, vere futura sunt. Si aulem ibi aliier
tempoiafia iransciirrnnl, sive ad illum quo rara(et sunt, iia polius futura sunt sicut ibi *sunt; ubi qui '
mirabilia fiuht, slcut Deo facere placueril quod tem- prsEscit falli non potest. Nam futura dicitur senectus
poii congruat. Verumtamen sic facius est bonio, in juvene, sed lamen futura non est, si anie mori-
quemadmodum Illse primae caussohabebant ul ficret turus est. IJoc autem ita erit sicut se habent-alise
primtis homo, quem hon ex paremibus nasci, cui caussE, sive [in] mundo contextse, sive in Dei prae-
nulli prsecesseiant, sed de liino formari oportebat, scientia reservatse. Nam secundum quasdam futuro-
secundum causalem ratioriem in qua pfimitus factus rum causas , moriiurus eral^S Ezechias, cui Deus
erat. Nam si aliter faclus est, non eum Deus in illo- addidit quindecim annos ad vilam-: id ufique faciens
rum "sexdierum operibus feceral, in quibus cum di- quod ante coustituiionem mundi se faclumm esse
Citur faetus, ipsam causam uliqub fecerat Deus, qua praesciebat, et In sua voluntale servabat. Non ergo
erat suri iempore homo futurus, et secundura quam id faciebat quod futurum non erat, hoc enim niagis
quod] Inefai al) illo faciendus qui simul el consum- erat futurum quod se facturura esse praesciebai. Nec
maverat inclioata, propler perfeciionerii causalium Dtamen illi anni addili recle dicerentur, nisi aliquid
fatiohiim, et inchoaverat consummanda propler or- adderelur quod se aliter in aliis causishabuerat: se«
dinem temporum. Si efgo in illis primis rerum cau- cundum aliquas Igilur causas inferiores, jam vitam
sis, quas mundo pfimitus Crealor inseruit, non flnierat, secnnduni illas auiem quas sunt in voluntate
lantum posuit quod de limo formaturus erat homi- ct pr_escientia Dei , qui ex aslernitate noverat quia
jiem , sed etiam quemadmodum formaturus, utrum Illo lemporefacturus eraf, el hocverefuturum erat.
sicul in matfis utero, an JJI form_ijuvenili, procul- Tuncerat finitufus vitam, quaiidofinivitviiam, quid
dubio sic Teclt ut illic prsefixeral, neque enim con- etsi [quia et sic] oranti concessum est, eiiam sic eum
tfa dispositionem,suam faceret. Si autem vim lan- oraturum, uttali orationi concedi oporteret, il)e uti-
tum ibi posiilt possibilitatis, ut liomo iierel quoquo que prsesciebat, cujus praescientia faili non poterat,
modo fieret, "utet sic et sic posset, id est ut id quo- et Ideo qubd pfsesciebat neCessario futurum erat.
Jbi et sic et sic posset, unum aulem . Quapropter si omniura futurorum causse mundo sunt
que esset, quia
faclus est dies quando Deus ereavit
Ipsum modum quo eraf faeturus , in sua voluntale insitse, cum-ille
alitef Adam factus est cum de
setvavit, non mundi constitutioni fcum mundi con- . omnia simul, non
 661 THESAURUS.GAP. LIV. 602
limo terrseformatus est, sicut est credibilius jam per- Acoslum
_ creavit, ea potestate deposuit et recepit,-qua
•
fectsevirilitatis, quam erat in illis causis, ubi Deus etiam sideribus imperavit.
Jiominemin sex dierum operibus fecit. Ibi enim erat
- non solumut itafleri posset,veruin etiam ut ita eum GAPUT.LIH.
fieripecesse esset; tam enim non facit Deus contra , De-.pmceptis agendm vitm et prmceptis significandm
- causam quam sine dubio volens vitm, ex libro vi conlra Fauslum.
prsesiiiuit, quam
contra volufiiatemsuam non facit. Si autem non om- Quemadmodum et quare accipiatur Testamentum
nes causas in creatura primitus condita.prsefixil, sed Vetus ab bseredibus Testamenii Novi jam supra dixi-
mus : sed quia paulo ante de promissis ejus Faustus
aliquas in sua voluntate servavit, nonsunt illse qui- .
dem quasj in sua voluniate servavit, ex istarum quas egit, nuncaulem de prscceplis agere voluit, resporii
creavit necessitate pendentes $ non lamen tpossunt deo istos omnino nescire quid intersit inter praecepla
esse contrariae quas in sua volunlate servavit illis vitae agendaj et praecepta vitae significandse.Exem-
quas sua volunlate constituit, qiiia Dei volunias non pli gratia, Non concupisces, prseceplum est agendse
potestsibi esse contraria. Istas ergo sic condidit, ut viise : Circumcides omne masculinum oclavo die,
ex illis esse illud cujus causae sunt, possit, sed non prseeeptumest significandaevitse. Ex hac-quippe im-
necesse sit.f-Ill.is auiem sic abscondit, ut ex eis esse]j, peritia Manichsei, et omnes quibus displicent litterse
necesse sit hoc quod ex ipsis fecit; ut esse possit. Veleris Testamenli,quidquidDeus mandavit proprio
C4PUT Lll. [priorfj populo, ad celebrandam umbram futurorum
De stella quam Mdgi secutisunt Cltrislifamula non fa- non intelligenles, et ea modo non observari animad-
tali, ex libro n comra Faustum. vertentes, ex more praesenlistemporis illa repreheri-
Nos quidem sub fato stellarum nullius hominis ge- . dunt, qu« utique illi tempori congruebant quo Ista
nus imponimus, el liberum voltmtaiis arbitrium, qua ,quae nunc manifesta sunt ventura significarentuf.
vel bene vel male vivilur, propler justum judicium _ Sed quid dicturi sunt adversus Apostolum qui ait:
Dei, abomnineeessiiaiis vinculo vindicamus; quanto Haec omnia in figura cpnlingebant illis, scripla sunt»
roinus illius leniporalem generalionem sub astrorum . autem propter nos, in quos finis. saeculorum obvp-
conditione credimus factam, qui estaeiernus univer- nit ? Ecce ipse aperuit cur illse lilterae accipiantur _\
sorum creator et Dominus ! Itaque illa stella quam . nobis, et cur illa rerum signa jam necesse non situt
viderunt Magi Christo secundum carnem nato, non observentur a nbbis. Cum enim dicft, Scripla sunt
ad decretum dominabalur, sed ad testirooiiium famu- , propler nos, proculdubio demonslrat quanta nobis
labalur, nec eum subjiciebat imperio, sed indicabat cura legenda et intelligenda, et in quanla aucloriia.a
obsequio. Proinde non ex illis erat haecsteliis quae(^. habenda sint, quia propter nos.utique scripta sunt.
ab initio creaturae itinerum suorum ordinem sub Cum vero dicit, Figur_enoslrse fuerunt, et in figura
.Creatoris lege custodlunt, sed novo virginispartu, coiitingebant illis, ostendit j'aimnon opus esse ut,
novum sidus apparuit, quod ministerium officii sui cum res ipsas manifestas agimus, figurarum prsenun-
eliam ipsis Magis quaerenlibus Chrislura , cum ante tiantium celebrationi serviamus. Unde dicit alio
faciem prseiret, exhibuit, donec eos usque adipsum loco, Nemo ergo vos judicet in cibo, aul in potu, aut
locum ubi DeiVerbum infans erat perduceret. Qui , in parie diei festi, aut neomenise,aut sabbatorum,
landem aslrologi ita conslituerunt hominum nascen- _ quodest [qusesuni] umbrafuiurorum. Hic|hinc] etiam
tium fata sub siellis, ut aliquamstellarum, homine ali- cumdicit, Nemo vos.,In eis judicet, declarat quam
quo nalo,-circuilus sui ordinem reliquisse, et ad eum nonsit necesse ut jam hsecobserventur. Gum autem
qui naius est perrexisse asseverent ? Sortem quippe . .dicit, Qnod estfquae suni] umbra futororum, ostendit
nascentis astrorum ordinem [L_ordini] colligari arbi- quam oportuerit ut illo tempore cbservarenlur, quo
irantur, non aslrorumordiuem.adbominis nati diem Jsla qusejam nobis manifestaia eluxerunt per tales
posse mulari. Quapropter si stella illa de his erat umbras figurarum futura prsedicebanluri Proinde si
quae in cosloperagunt ordines suos, quomodo pole- Manichaeiresurreclione Domini justificarenfur, cujus
rat decernere quod natus Christus acturus erat, qtiseJjv resurrectionis dies, ex diequidem passionislertius,
nafo Christo jussa est relinquere quod agebat? Si post diem tamen sabbati, hoc est post septimum
autem, ut probabilius creditur,- ad demonstrandum-. oclavus fuit, profecio exspoliarentur carnali vela->
Cliristum quaenon eral exorla est, non ideo Christus _ mento mortalium desideriorum, et cordis circumci-
natus est, quia illa exstitit, sed ideo illa exstitit, quia sione gaudentes, non eam in carne adumbraiamflgu-
Christus natus est. Unde, si dici oporteret, non stel- ratamque deriderent. tempore Veteris Testamenli,
lam Chrisfo, sed Christurn stellse factum fuisse dice- quamvis jam lempore Nbvi Testariienti fieri obser-
remus. Ipse quippeilli, nonilla huic nascendi allu- • varique non cogerent fcogeferituf]. Iri qub eniriimem-
lit cflusam.Si ergo sunt facla qusea fando, id est, a bro congruentius exspoliatio carnalis et morlalis con-
dicendo appellata sunt, qaojiiam Chrislus Verbum cupiscentisefigiirafelur, quarri unde carnalis et mor-
. Dei est, in quo antequam esseni dicta suntomnla, non talis feUisexoritur? Sed,^ieut dicItApostolus, Omnia
consonium siderum fattim Clirisii est, sed falum si- rounda mundis.
deru eliam Cliristtis est, qui et ipsam carnem sub 44 CAPUT LIV. _
coslo creatam ea voluntate assumpsit, qua etiam Cur in TestamentoYeleri quidam cibi car.nxumvesci
 665 • D. EUGYPPHABBATIS AFRICANI • '-GGi
prohiiieanlur, quibus vel animm immundm signifi- A veteris corruptionis necessitate atque indigentia nos
catm sunt, vel doctrinm, ex eodem libro conlra passuros vel- acturos semper peccatum est, quandiu
Faustum. volvuntur isti septem dies quibus peragitur tempus.
Testamentoautem Yeteri, ubi.quidam cibi carnium Sed hoc Veteris Testamenti temporibus in figura oc->
prohibenlur, cur non sit contraria ista sentenlia, cultatum a quibusdamsanctis intelligebatur,'tem-
qua dicit Apostolus : Omniamunda mundis, ei omnis pore aulem Novi-Testamenti in manifestatione reve-
•creaiura Dei bona est, si possunt, intelligant hoe .latum populis prasdicalur. Unde Scriptura ipsa tunc
Apostolum de ipsis dixisse naturis; illas autem litte- erat prseceptum, nunc testimonium. Scenopegia non
"
Tas,jjropter quasdam praefigurationes tempori con- - celebrare aliquando peccatum fuit, nunc nonest pec-
igruenles, animalia quaedamnon natura, sed signifi- calum ; tabernaculo autem Dei, quod est Ecclesia,
•catione immunda dixisse. Itaque, verbi gratia, si de non compaginari, semper peceatum est: sed tunc
jporeo el agno requiratur, utrumque naiura mundum agebatuf subpraeceplo figurato, nunc legitur in testi-
est, quia omnis creatura Dei bonacst, quadam vero monio revelato. Nam et illud quod tunc factum est
«ignificationeagnus mundus, porcus immundusest, non diceretur tabernaculum leslimonii, nisl alicui
Etanquamsi stultum et sapientera diceres, utrumque veritati quse suo tempore declaranda erat, quadam
Siocverbum, natura vocis et Jitterarum et syllaba- B congruentia significationis atlestaretur. Lineis vesli-
trum quibusconstatutiquemundum est, significatione bus miscere purpuram et linostima vesle indui ali-
autem unum horum verbum quodf dicitur stultus, quando peccatum fuit, nunc non est peccalum; sed
- _mmunduradici
potest, non nalura sui, sed quoniam inordinale vivere et diversi generis professiones velle
quiddam immundum significat, et fortasse quod est miscere, ut vel sanctimonialis habeat ornamenla
m srerum figuris porcus, hoc est in rerum genere nuptarum, vel ea quse senon continens nupsit spe-
stultus, et tam illud animal quam istae duae syllabse ciem virginis gerat, omnimodo peccalum est, el si
•quoddicilur stultus, quiddam ununiidemquesignifi- ^ quid inconvenienler ex diverso genere in vila cujus-
^cat. Immundum quippe illud animal in lege positum que contexitur. Verum illud tunc figurabaturin vesli-
•est, eo quod non ruminet,- non autem hoc ejus vi- bus quod nunc declaraiur inmoribus: illud enim eral"
tium, sed natura est. Sunt autem homines qui per - tempus significandi, lioc manifestandi. Ergo ipsa
hoc animal significantur, immundi proprio vilio, non Scriplura quse lunc fuit exaelrix _operum signifi-
- maiura : qui cum libenter audiant verba sapientise,
"can.iuni, nunc testis est rerum significatarum, et
poslea de his omnino non cogitant. Quod enim utile quse tunc observabatur ad prsenunliationem, nunc
sudieris, velut ab inlestino memorise, tanquam ad recilatur ad. confirmationem. Bovem et asinum ad
os cogitationis, recordandi dulcedine revocare, quid ~ operaridum jungere tunc non licebat, nunc licet. De-
gst aliud quam spiritaliter quodammodo ruminare? claratum est enim per Apostolum, cum de bove tri-
quod qui non faciunt, illorum animalium genere figu- turarite non infrenando Scripturam recoleret dicen-
yantur, unde et ipsa a talihus carnibus abstinentia lera : Nunquid debobus cura est Deo? Quare ergo
tale vitium nos cavere praemonuit. Cum enim the- nunc legilur quando id quod prohibuit jam licet, quia
saurus desiderabilis sitipsa sapieritia, de liac mun- idem ipse ibi secutus Apostolus ait: Propter nos
•dilia ruminandi alio loco ita scriplum est: Thesau- Scriptura dicit, et ulique impiuro estut non legamus
rus desiderabilis requiescit in ore sapienlis, vir au- nos quod scriptum est propter nos, magis enim pro-
_em slullus glutit illum : hse autem simililudinesre- pter nos quibus manifeslatur, quam propler illos in
<rnui, in locutionibus, vel observalionibus figurajis, quibus figurabatur. Bovem quippe et asinum, si ne-
propter quserendi etcomparandi exerciiationeni,ra- eesse sit, unusquisque sine detrimenlo operis jungit,
tiohales mentesjitililer et suaviter mbnent [movent], sapientera vero et slultum non ut unus prsecipiat et
sed priori populo multa talia non tantum audienda, alter obtemperet, sed pariier-ex aequalipotesiate ut
verum eliam observanda, praecepta sunt. Tempus annuntient verbum Dei, non sine scandalo quisque
«nim erat quo non tanlum dictis, sed etiam factis comites facit. Itaque eamdem Scripluram tenemus ,
jprophetari oporteret ea quse posieriore temporefue- et lunc potestale prsecipientem umbris legendum
rant reveland3 : quibus per Christum atque in Christo quod nunc aperirelur, et nunc auctoritate attestan-
srevelandis fidei gentiurii onera observationum non tem iuce apertum quod tunc tegebatur.
snnt imposita, prophelise iamen auctoritas commen-
data. CAPUT LVI.
CAPUT LY. Etsi noveramusChristumsecundum carnem, sed nunc
vel ex libro vi eontra jam non novimus,ex libro xi contra Faustum.
JDeatymis , icenopegia cmteris,
Faustum. Etsi noveramus Christum secundum carnem, sed
Non manducare azymum per statulos seplem dies, jam nunc non novimus. Ea ipsa circumstantia Scri-
iempore Yeleris Teslamenti peccatum fuit, lempore plurse loci ejus satis ostendit quid loquatur Apostolus,
autem Novi Testamenti noh estpeccatum, sed in spe suo quippe more vilam nostram futuram, quaejam
fuluri saeculiquam habemus in Chrislo, qui et animaro in ipso homine mediatore' Christo Jesu capite nostro
noslram induens justitia, et corpus noslrum indueus resurgente completa est, ita spe certa meditatur, tan-
(.mmort-ilitale,totos nos innovat. Cfedere aliquid ex quam jam sit prsesensque ten^alur. Quseuiique vita,
 ' * *6C6
C6S J THESAURUS. CAP. LVI..
non eritseeundum carnem,sicut jam Chrisli vila non _.secundum carnem, id est lam certam spem tene-
est secundura carnem. Carnem namque hoc loco, mus fulurse nostrse incorruptionis et immortalitatis,
non ipsamcorporis nostri substantiam, quam Domi- - ul amodo jam in ipsa lsetitia gaudeamus. Unde alio
nus etiam post resurrectionem suam carnem appel- loco dicit: Si autem resurrexistis cum Chrisio, quse
lat, dicens : Palpate et videte quia spiritus carnem sursum sunt quserile, ubi Chrislus est ad dexteram
et ossa nbn habet, sicut me videtis habere; sed cor- Deisedens; qusesursum sunt sapite, non qusesuper
ruplionem mortalitatemque carnis vult intelligi, . terrara. Nondum ulique resurreximus sicut Christuss
quse lunc non erit in nobis, sicut jam in Christo , sed tamen secundum spem,' cfuaenobis in illo est,
non est. Hinc enim proprie earnem' nominabat jam nos cum illo resurrexisse teslatus est : unde
etiam cum de ipsa resurrectione satis evidenter etiam dicit: Secundum suam misericordiam salvos
loqueretur et diceret quod jam supra commemo- nos fecit per lavacrtim regenerationis. Quis autem
ravi: Caro et sanguis regnum Dei possidere non non intelligat in lavacro regenerationjs spenj nobis
possunt, neque corruplio incorruptionem posside- datam salulis fulurse; non jam salutem ipsam quse
bit. Cum ergo factum fuerit quod ibi consequenter promitiitur? et tameu quiacerta-spes est, tanquam
dicit : Ecce mysierium vobis dico, omnes quidem jam data esset eadem salus: Salvos.nos, inquit, fecit.
45.resurgemus, non tamen omnes immutabimur in 8 Alio quippe loco dilucidissime dicit: Nos in nobis
atomo, id est in momento, in iclu odull, in novis- ipsis- ingemiscimus , adoptionem exspectantes re-
sima tuba; canet enim luba, et mortui resurgent in- demptionem corporis nostri;' spe enim salvi facti
corrupti, et nos immulabimur. Oporlet enim corru- . sumus, spes aulem quse videtur non est spes. Quod
ptibile hoc induere incorruptionem, et mortale hoc enim videt quis quid speratur [sperat]? si autem
induere immortalitalem. Jam secundum id quod car- quod non videmus speramus, per patientiam exspec-
nem non ipsam corporis. substantiam, sed ipsam -tamus. Sicut ergo hic non dixit: Salvi futuri sumus,
corruptionem mortalitatis appellat, non erit utique sed: Amodojam salvi facli sumus, nondum tamen in
caro, quia corruptionem mortalitalis'mutaia non ha- re, sed in spe: Spe enim, inquit, salvi facti sumus; sie
Jbebil; secundum autem ipsius subslantise corporis- -et quod ibi diclum est: Amodoneminemnovimusse-r
que originem eadem caro erit, quia ipsa resurget ef cundum carnem ; nondum in re, sed in spe inlelligi-
ipsa mutabitur, quia et illud" verum est quod ait lur, quia spes nobis in Chrislo est, quia in illo jam
Dominus posteaquam resurrexit: Palpate et videle complelum estquod nobis promissum speramus'. Ille
-
quia spiritus ossa et carnem non habet sicul me vi- quippe jam resurrexit et mors el ultra non domina-'
detis habere: et Iioc est verum quod ait Apostolus : bitur, quem elsi noveramus secundum carnem, cum
Caro etsanguis regnum Dei possidefe non possunt. * adhuc morilurus esset, inerat quippe in ejus cor-
Illud enim dictum est secundum ipsam substantiam pore illa mortalitas quam proprie carnem appellat
quseetiam tunc erit, quia ipsa mulabitur. Hoc autem " Apostolus, sed jam nunc non novimus. lllud enim
dictum est seeundum carnaleni corruplionis .qualila- ej'us mortale j'am induit immortalitatem.-unde se-
tem, quse tunc jam non erit, quia mutata caro non cundum prislinam mortalitalem*.jam caro appellari
corrumpetur. Noveramus ergo Christum secundum non possit. Itaque ipsius Joci contextionem, ubi hsec
carnem, id est seeundum carnis mortalilatem ante- -sententia est dequaisli calumniantur, considereihus,
quam resurgeret, sed nunc jam non novimus, qaia ;-ut hoc quod djco magis eluceat.- Charitas, inquit,
sicut dicit idenf Apostolus : Cbrislus resurgens a Christi compellit nos judicantes hoc, quoniam si
mortuis jam non moritur, et mors ei ulira non do- - unus
pro omnibiis mortuus est, ergo omnes mortni
minabitur.<Namsi te ad verbomm proprietatem te-
sunt, et pro omnibus mortuus est, ut qui vivunl jam
neas, mentitus est quod ait: Noveramus Christum non sibi vivant, sed ei qui pro ipsis mortuus est et
secundum carnem, si Chrislus nunquam fuit secun- resurrexit. Itaque nos modo [amodo] neminem novi-
dum carnem : nemo enim noverat quo.d non erat. • mus secundum carnem, etsi noveramus secundum
Non aulem dixit, putabamus Christum secundum carnera Christum, sed janmunc non novimus. Certe
carnem, sed noveramus. Verumtamen, ut verbo non - jam nunc cujus [cuivis] apparet propler resurrectio-
premam, ne quis affirmet per abusionem locutum - nem Chrisli hoc dixisse Apostolum, quandoquidem
Apostolum, ut pro eo quod'estputabamus, diceret no- ista verba illud prsecessit, ut qui vivunt, j'am non sibi
veramus, illud miror non attendere homines csecos, vivant, sed ei qui pro ipsis mortuus est et resurrexit.
vel pofius nonmiror non videre csecos, quiasi Cliri-
Quid esl enim aliud non sibi, sed illi vivant, nisi ut
stus ideo non habuit carnem, quia dixit Apostolus, -.nonseeundum carnem vivant in spe lerrenorum et
1nunc
jam non se nosse Christum secundum carnem, - corruplibilium bonofum, sed secundum spiritum in
nee illi haljuerunt carnem de quibus in eodem Ioco
spe fesurrectionis qusejam ex ipsis in Cbristo facta
dicit:'Itaque nos amodo neminemnovimus secundum , est? Itaque eorum pro quibus Cliristus moriuus est
carnem. Neque enim de solo Christo id volens intel- - et resurrexit, et qui jam non sibi, sed illi vivunt,
ligi, posset dicere, neminem novimus secundum ear- neminem secundum carnem"Apostolus noverat, pro»
nem [sed qtiia- illorum secum vitam fututam tan-
pler spem futuraeImmortaiitatis in _cujus exspecta-
quam prasentem meditabatur, qui resurgenies com- tione vivebant, quse in Christoianrnon spes, sed res
mutabunlur: Amodo, iDquit, neminem novimus " - erat. Quem -elsinoverat secundum carnem cum ad-
667 D. EUGYPPII ABBATiSAFRICANI 668
huc moriturus esset, jam tamen non noverat, quia A' abundaret gratia. Hin6 similiter alibi dicit: Qut au-
eum resurrexisse noveratj et ultra ei morlem non tem in carne sunt, Deo placere noh possunt. Et ne
dominaturam, et quia omnes in illo Ptsi nondum re, -pularefquisquam eos dictos qui hondum morlui sunt,
jam tamen spe hoc sumus. Scquiiur el dicil: Si qua statim subjeeit: Vos auteiri rioneslis ih carne, sed in
jgilur in Gbrislo nova creatura, vetera transierunt, spiritu, id.est, qui in spe carhalium bonorum sunt,
eccefacta-sunt[omnia]nova, omnia autem ex" Deo Deo placerenon possunl- vosaulem non estis inspe
quireconciliavit nos sibi per Christum. Omnis ergo caf nalium, sed in spe spirifalium, id est regni cnelo-
nova creaiura, id est popuius innovatus -per fldem,- rum, ubi elipsum corpus pef illam fnuiationem, in
ut habeat inierim in spe quod in re postea perlicia- suo quodam genere spirilale eril, quod modo ani-
tur, in Christo habet jam [etiam] quod in se sperat. male est. Serainatur enim corpus animale (sicut ad.
Itaque nunc vetera transierunt secundum spem, quia Corinlhios idem dicit), resurget borpus spirilale. Si
modo jara non est, tempus Veleris Testamenti quo ergo neniinem eof um jam fioveral secundum carnem
temporale atque carnale regnum exspecielur a"Deo, -Apostolus, qui proplerea dicebahlur non esse in
et facta sunt omnia nova secundum eamdem spem, earne, quia non erant in spe rerum carnalium,
ut regnum coelorumubi ntilla lerit mors alque cor- quamvis adhuc corruptibilem cafnem mortalemque
ruptio promissum teneamus, in resurreclione autem B portarent, quanto' expressius deChrislo diceret
mortuorum non j'am secundum spem, sed secundum quod eum jam noii noveraf "seciinduriicarnem, in
rem, et vetera-transibunt, cum iuimica novissima cuj'us corpbre eliam re ipsa jam perfectum erat
destruetur mors, et fient omnia nova, cum corrupti- quod illi in spe promissum tenebant?
bile hoc induerit incorruplionenr et morjale hoc '
CAPUT LVJI.
induerit immorialiiatem. Quod jam factum est in De sex diebus in Genesiet sex mlatibus, vel de
Christo quem secundum rem, jam non noverat Pau- conjuge
faeta ex viri lalere dormfentis, ex libro xn contra
Iussecundum carnem. Eorum vero proquibus mor- Faustum.
tuus est et resurrexii, nondum seeundum rem , sed Sex diebus ih Genesi consiimroavit Deus . omnia
secundum spem, neminem npverat secundum car- bpera sua, et septimo requievil. Sex selaiibus huma-
nem, quia iJlius gratia, sieul idam ad Ephesios dicit, num genus in hoc sseculo per successiones tempo-
sumus salvi facti. Nam et ipseldcus huic sententise rum Dei opera insigniunt. Quarum pfima est ab Adam
sic altestatui: Deus aulem", ihquit, qui dives est in usque ad Noe; sccunda a Noe usque ad Abrabam;
misericordia, propler mullam dileclionem qua dilexit tertia ab Abraham usque ad David; quarta a David
nos, et cunressemus mortui peccatis, convivificavit usque ad transmigralionem JSahyloniae[in Babylo-
nos Christo, cujus gratia sumus salvi facli. Quod 'C niam]; quinta ieinde usque ad humilem adventum
enim bic dixit, conviviflcavit nos Gbrislo , hoc dixit Domiui nostri Jesu Christi; seiia quse nunc agitur
ad Corintliios, ut qui vivunt jam" non sibi vivant, 'dpnec Excelsus veniat ad judicium. Septima vero
sed ei qui pro ipsis morluus est et resurrexit; et intelligitur in requie sanctorum non in hac vita, sed
quod hic dicit, cujus gratia sumus salvl facti, iam' In alia, ubi vidit requiescentem pauperem diyesjlfe
velut perfeclum sit loquitur quod in spe tenet. Nam , cum apud inferos torquereluf, Hbi nori fit vespera,
qubd paulo ante commemoravi, apertissime alibi di- quia nullus ibi rerum defectus est. Sexto die in Ge-
cii, spe enim salvi facti sumus. 46 Ideoque et hie nesi fofmafur Itomo ad imaginem Dei: sexta setate
sequitur, elJ,anquam perfectum enumerat quod futu- sseculi manifestalur reforfeiatid nostra, in novitate
rum est. Et simul, inquit, suscitavif, el simul sederei mentis secundum imaginem ejus qui creavit nos_,
feeit in caeleslibus in Cbristoj Jesu. Certe enim in sicut dicit Apostolus. Fit vifo dormiente conj*uxde
coelesiibus.Chrislus jam sedei, nondum autem nos, Iatere, fit Cbristo moriente Ecclesia de sacramento
sed quia spe -certa quod fulurum est jam tenemus, sanguinis, qui de lalere iriorlui profiuxil. Vocatur
simul sedere nos dixit in coelesiibus, nondum in no- "Eva vita, mater vivorum, quse de virisui laterefacta
bis, sedjam in illo : namquelne putares jam' nuncl, est; et dicil Dominus ifi Evangelio: Si quis nori
esse perfectum quod in spe ita dicjlur tanquam pef- - manducavefit cSrnem meahi et biberit sanguinem
fecium sit, atque ut intelligas adhuc futurnm,scqui- ineum, rion habebit in se vjjam,' et omnia quae
tur et dicit: Ut ostenderet in supervenientibus ssfe- illic intelJigunlur, enucleate miriutalimque tractata,
culis superabundantes divilias gratiaesuae,in veritale Chrisium et Ebciesiam pfseloquuntur slve in bonis
[benigoitaie]-supef nos, in Christo Jesu. IlinG estet t Christianis Sive in malis. Neque enim frustra dixit
illud : Cum enim essemus in carne, passiones pec-- Apostolus: Adam quf est fofmat fuiufi, ut illud,
calorum quae per legem sunt operabanlur in mem-- Relinquet homo"patrerii et matfem e't adhserebil uxbri
bris nostris ut fruclum ferrent morli'. lia enimdixit, , suse, et erunt duo in carne una"..Sacramenlum boc,
'
eum essemus in carne, quasi jam non esse.t in' carne,, inquit, magnum est; ego autem dieb ih Ghristo et in
quodilaintelligitur;Cumessemusin spererumcar- - -Eeclesia; quis enim nori cognoscat Gliristum eo
nalium>,quandolexquseiniplpri nompotest nisi> per modo'MiqriissePalrem, qiiicurii in formaDeiesset,
charitatem spiritalem, ad- hoc super eos erat, pei_ non rapinam arliitratus e"sfesse aequalisDeo, sed se-
reli-
praevaricationem ut abundaret delictum, ul postea,,' meiipsum ex-Inanivitformam servi accipiens,
revelato Novo Tesiaiaenlo,' per indulgentiam super - quisse etiam niatrem synagogam Judssofum' Veteri
 669 THESAURUS. CAP. LVIII. 670
Testamento carnaiiter inhserentem, et adhsesisse 4 scit et ostendit Ecclesia, quoniam occlso Chijsto ad-
uxori suse sanctae Ecclesias. ut pace Novi Testa- huc opersilur terrenam circumcisionem, lerrenum
-
menti essent duo in carne una. Quia cum ,sit" Deus sabbalum, terrenum azymura , terrenum pascha,
apud Patrem per quem facti sumus, factus est per ' quse omnis' terrena opei-atiohabet occultam vinutem
carnem parliceps nostri, ut illius capitis corpus esse inlelligendse graiise Christi, quse non datur Judaeis
possemus. in impietate et infidelitale perseveraniibus, quia
Novo Testaroento revelata est, et non Iranseuntibus
GAPUT LVIIl.
ad Dorainum: non eis aufertur [auferreturj velamen"
Quod Cain et Abel duos populos figitraverint, et qui quod in lectione Veleris Testajnenti manei,,quia in
occidcrit Cain septem vindictas exsolvet; vei de
signo guod posuil Deusin Cain ;_ex eodem libro xu soloCbristo evacuatur, non ipsalectio Veteris Testa-
contra Fdustum. menti quse babel absconditam viftulem , sed vela-
Itaque occiditur Abel minor nalu a fratre msjore men quo abscondilur. Unde Chrislo in cruce passo,
natu: occiditur Chrislus, caput populi minoris nalu, velum templi conscissum est, ut per Cbristi pa_sio-
apopuloJudaeoruni majorenatu. llleincampo, iste nem revelentur secreta sacramentorum fidelibus, ad
in CalvariseJoco. Interrogaf Deus Cain, non tanquam bibendum ejus sanguinem ore aperto In confessione
ignorans eum a quo discai, sed tanquam judexreum- B transeuntibus. Proplerea populus ille sieut Cain
quem.puniat, ubi sil frater ejus, Respondit ille adhuc operalur terram, adhuc exercet operalionem
nescire se, nec ejus esse se custodem.Usque adhuc legis carnaliter, quae non ei dat virlutemsuam, quia
quid nobis respondent Judsei,cum eos Dei voce,hoc in ea non intelligit gratiam Chrisii; propterea et in
est ganclarum Scripturarum tfoce interrogamus de ipsa terra quam Cbrisius pprtavit, id est in ejus carua
Christo, nisi -nescire se Christum quem dicimus? ipsi opefati sunt salutem noslram crucifigendo Chri-
Fallax enim Cain ignbralio Judaeoruin esf falsa ne- , stum , qui mortuus esl propter delicfa nostra. Nec
gatio] essent aulem ipsi quodammodo Christi custo- eis dedit eadem terra virlutem suam, quia non justi-
des, si Christianam fidem apcipere et cusiodire vo- ficati"sunt virtute resurreclioois ejus, qui resurrei.it
Juissent. Nam qui eustodit in corde suo CJiristiim, proplef justificationem nostram. Quia etsi crticifixus
non dicii qund Cain : Nunquid ego custos sum fratris . est in infirmitate, sed vivif iri virlule Dej, sicut dicij
mei? DicitDeus ad Caiu: Quid fecisti? Yox sanguinis Apostolus. H_ecergo est virtusterraeillius quam "non
fratris tui clamat ad me de ierra. Sic arguit in Scri- oslendit imjiiis et incredtilis, unde nec resurgens
pturis sanciis vox divina Judaeos. Habet enim ma- eis a quibus erat crucifixus apparuit, tariquam Gain
gnam yocem Christi sanguis In terra, cum eo acce- operanii lerrara, ut granum illud seminaretur, non
pio ab omnibus geniibus respondetur Airien. Haecesf C ostendens eadem terra fructum virtulis suae. Quo-
clara vox sanguinis, quam' sanguis ipse exprimit niam operaberis, inquit, terram, et non adjiciet virtu*
e*. ore fldelium eodem sanguine redemplorum. Dicit lem suam dare libi; gemens et tremens eris in terra.
Deus ad Cain; Et nunc maledictns lu a terra quae Nunc ecce quis non videat, quisnonagnoscat in tota
aperuit os suum accipere sanguinem fralris turde terra quacunque dispersus est ille populus quomodo
mauu ma, quoniam operaberis terram, et non adji- gemat mgerore amissi regni, ct tfemat timore sub
ciet virtulem -suamdare tibi: gemens el tremens eris jnnumerabilibus populis Christianis? ldeoque-re-
in ferra. Non dixit tnaledicla terra, -sed maledictus spondit Cajn et dixit: Major est causa ine.r; si ejicis
tu a terra, quse aperuit os suum excipere [accipere] tne bo.die a facie terrse, et a facie lua abscondar, et
sanguinem fratris tui de manu tua.Jlaledictus enim ero gemens et tremens super terram, et erit, ornnis
cst populus Judaicus infidelis a terra, id est ab -qui invenerit me, occidet me. Vere inde gemit ,et tre-
Ecclesia, quae aperuit os suum in confessione pec- ,mjl ne , regno etiam lerreno perdilo, ista visibili
catorum accipere sanguinem phris.i, qui fusus morte occidatur. Hanc dicifmajorem eausam, quam
est in rcmissionem peccatorum de manu perse- illam qiiod ei lerra non dat yirtulem suam , ne spi-
culoris, nolenlis esse sub gratia, sed sub lege, ut . ritaliier moriatur : carnaliter enim sapii, et ab-
esset ab Ecclesia maledictus, id est ut eum intel- D seondi a facie Dei, id est iralum habere Deum, grave
ligeret et «stenderet Ecclesia maledietum, dicente non pulal, nisine invenialur el occidalur.-Cariiali.er
Apostolo : Quicunque enim ex operibus legis enijn sapit tanquam operans terrani cujus virtutem
sunt sub taalediclo sunt Jegis. Deinde cum duis- non accipit. Sapere autem secundum carnein mors
seu .Malediclus tu.a lerraquaeaperuit os suum ac- est, .quam ille non intelligens, amis.so fegnogemit,
cipere sanguinem fralris tui de manu tjia, non.dixit: et co.rporalem mortemTlremitrSed quid eirespondit
Quoniam operaberis eam.,sed ait: Quoniam operabe- Deus? Non sic, inquit, onmis qui occiderit Cain se-
ris terram, et _nonadjiciet virtutem suam dare tibi. ptem vindictasexsolvet, id est non sicquomodo dicis,
47'Unde non est jiecesseeaindemlerramiulelligere non corporali morle interibit genus jmpium carna-
operariCain quae.appruil ss suum aecipere sangui- lium Judseorom : quicunque enim eos ita perdiderit,
nem frairis de manu ejus. Sed ideo malediclus in- sepiem vindictas exsolvet, id est -,auferet ab eis
telligitur ab hac terra, quoniam operaiur lerram "sepiem vindictas quibus alligali jsunt propter rea-
quae non [nondum] adjiciet virtutem suam dare iili. ium occisi Cbristi, ut boc toto tempore quod septe-
Id est, ideo populum Jud-corum maledictum agno- jiario dierum numero volvilur, -magisquia «on -inter-'
 671 D. EUGTPPH ABBATISAFRIGANI 672
*"
li gens Judsea, satisappareat fidelibtfs Christianis A" flt particeps prbfanus aut quilibel quem fas non est
quam subjectionem meruerunt [meruerint] qui su- fieri. Iri quoautem hbrum Deo dispJicueritCain, fa-
perbo regno Dominum inteffecerunt. Et posuit Deus cile non potest inveniri, sed quoniamJoannes aposto-
In Cain signum, ne eum occidat omnis qui invenerit. lus cum de his fratribusloqueretur: Non sicut Cain,
ffoc revera multum mirabile est -quemadmodum inquit, qul ex maligno erat et occidit fratrem suum,
" «mnes
gentes quse a Romanis subjugatse sunt in ri- et cujus rei gratia occidit, quia opera illius maligna
tiim Romanorum sacrorum transierint, eaque sacri- fuerunt, fratris autem ejus justa, datur inlelligi
*
legia observanda et celebranda susceperint, gens au- proplerea.Deum non respexisse in munus ejus, qula
tem Judaea, sivesub paganis regibus, sive sub Ghri- hoc ipso male dividebat, dans Deo aliquid suum,
stianis, non amiserit signum legis suae quo a caeteris sibi autem, seipsum, quod omhes faeti ,sunt:[fece-
gentibus populisque distinguitur ,'et dmnis impera- runt] qui non Dei, sed suam sectantes voluntatem, id
tor vel rex qui eos in regno suo invenit, cum Ipso si- est 4® fl0n recto sed perverso corde viventes, offe-
gno eos invenit nec occidrt, id est non efficit ut non runt tamen Deo munus quo putant eum redimi, ut
sint ^Judaei: eeffo quodam et proprio suae observa- eorum non opituletur sanandis pravis cupiditatibus,
Sionis signo a cseterarum gentium coramunione dis- sed explendis. Et hoc est terrenae proprium civitatis
-ereli, nisi quicunque eorum ad Christum transierit, BDeum vel deos colere : quibus adjuvantibus regnet
"tt-jam non inveniatur Cain, nec .exeat a facie Dei, in victoriis et pace terrena, non charitate consulendi,
nec habitet in terra Naim; quod dicitur interprelafi sed dominandi cupiditale. Boni quippe ad hoc utun»
•commotio, contra quod malum Deus -rogatur in tur mundo ut fruantur Deo , mali.autem contra ut
iPsalmo: Ne dederis in motum pedes meos, et manus fruantur mundo uti volunt Deo, qui j.amen eum vel
-peccatorum nonmoveant me.l esse vel res humanas curare jam credunt; sunt enim
multo deteriores qui ne hoc quidem eredunt. Cogniio
CAPUT LIX.
itaque Cain quod super ejus germani sacriticium, nec
Quod diversis modis possit intelligi: Si recte offeras, super suum respexerit Deus,
recte autem non dividas, peccasti, ex libro xv de Ci- utique fratrem bonum
vitate Dei. I , mutatus imitari, non elatus debuit semulari, sed con-
- €um Deus locutus est ad Cain eo inbre
quo cum tristatus est, et concidit vultus ejus. floc peccatum
primis hominibus per creaturam subjectam "velut maxime arguit Deus, tristitiam de alterius bonitate,
eorum socius formacongrua loquebatur, quideipro- ef hoc fralris; hoc quippe .arguendo inlerrogavit di-
fuit? Nonne conceplum scelus in necando fralre -cens : Quare tristatus -es ,-et quare coneidit facies
etiam post verbum divinse admonitionis implevii? tua? quia enim fratri invidebat, Deus videbat et hoc
Nam cum sacfificia discrevisset amborum, In illius C arguebat. Nam hominibus quibus abscondilum est
srespiciens,-hnjus despiciens, quod non dubitandum cor alterius , esse posset ambiguum et prorsus incer-
est potuisse cognosci signo aliquo altestante visibill, tum ntrum illatristilia malignilatem suam, in qua se
et hoc ideo fecisset Deus quia mala erant opera ejus, Deo displicuisse didicerat, an ffatris dolueril bonita-
fratris vero .ejus bona, contrislatus est Cain valde, tem, quse Deo placuil eum in sacrificlum ej'us res-
. -stconciditfaciesejus. Siceniin scriptum est:Etdixit pexisset [aspexit], sed ralionem reddens Deus cur
Deus ad Cain : Quare tristis factus es, et quare con- fejusoblationem accipere noluerit, ut sibi ipse potius
cidit facies tua ? Ntfnne si recteofferas, recte autem .meriloquameifraterimmerito displiceret, cum esset
non dividas, peccasti ? quiesce, ad te enim conver- injustus non recle dividendo, hoc est non recte vi-
sio ejus, et tu dominaberisillius. Inhac admonitione vendo, et indignuscujus approbarelur oblatio, quam
vel monitu quem Deus protulit ad Cain, illud quidem csset injustior quod fratrem justtim gratis occidisset
quod dictum est, .Nonne si recte offeras, recte au- [odisset] osfendit, non tamen euur dimitlens sine
" tem non dividas
peccasii ?» quia non elucet cur vel mandaio sancto, justo etbono : Quiesce, inquit, ad
nnde sit dictum, multos sensus peperit ejus obscuri- te enim conversio ej'us, et tu dominaberis illius. J-*!un-
tas, cum divinarum Scripturarum quisque tractator quid fratris? absit. Cuj'usigilur nisi peccali 1 Dixerat
-secundum fidei regulam id conatur exponere. Recte Benim, peccasti, tum deinde addidit: Quiesce, ad te
jquippe offertur sacrificium cum offertur Deo vero., enim conversio ejus, et tu dominaberis illius. Potest
cui uni tantummpdo sacrificanduin est. Non autem quidem ita intelligi ad ipsum hominem conversionem
recte dividitur dumnon discernunlur recte vel loca, esse debere peccati, ut nulli alii quam sibi sciat tri-
vel tempora, vel res ipsae quae offeruntur , vel qui buere debere quod peccat. Hsec enim est salubris
«ffert, et cui offertur, vel hi quibus ad vescendum peenitentisemedicinaet venisepetitlononincongrua,
. - distribuilur quod oblatum est, ufdivisionem hic dis- ut ubi ait, ad te enim conversio ejus, non subaiidia-
cretionem intelligamus, sive eum offertur ubi non tur, erit, sed sit, prascipientis videlicet, non prsedi-
oportet, aut quod non ibi, sed alibi oporlet, sive eenlis modo. Tuue enim dominabitur quisqtie pee-
eum offertur quando nonoportet, aut quod nontunc ealo, si id.sibi non defendendo prseposuerit [propo-
sed alias oportet, sive -cum id offertur quod nusquam suerit], sed po5nitendo"subjecerit.-Alioquin et illi
et nunquam penitus debuit, sive cum electiora, serviet dominanli, si patrocinium adhibuerit acci-
«ibi ejusdem generis rerum tenet homo quain sunt denli. Sed iit peccatum intelligatur 'concupiscentia
ssa quaa offert Deo, sive cum ejus rei quae oblata est ipsa carnalis, de qua dicit Apastolus : Caro concu-
 6_3 THESAURUS. CAP. LX_ 67T
piscit adversus spiritum. In cujus carnis fructibus et A gis admittitur jmruniversum orbem terrarma quiqua*
l invidiam commemorat, qua utique Cain stimulabatur luor partibus continetur. Decem quippe quater ducta
et accendebatur in fratris exitium, bene subaudiatur quadraginta fiunt. Sive ille reatus quod ad dies per-
[subauditur erit], id est ad te enim conversio ejus erit, tinet ex rerum prosperitate, sive quod ad noctes e_t
et tu dominaberisillius; cum enim commota fuerit pars rerum adversitate conlractus sit, sacramento baptismi
ipsa carnalisquam peccatum appellat Apostolus, ubi coelestis abluitur.
dicit: Non ego operor illud, sed quod habitatin me CAPUTLX. -
peccatum: quampartem animi eliam philosophi di- Deseptenario requiei et octonario resurreetionis nu-
cuntesseviliosaro, non quse mentem debeat trahere, .mero, vel de emissionecorvi et columbm: ilem ex_
sed eui mens debeat imperare eamque ab illicitis' iibro xacontraFaustum.
operibus ralione cohibere. Cum ergo commota fuerit Et quod vicesimus et septimusdies' mensis comme-
ad aliquid perperam committendum, si quiescatur et moratur ad ejusdem quadraturse significationem per-
oblemperetur, dicente Apostolo : Ne exhibuerilis tinet, qusejamex[in]quadratislignisexposita est.Sed.
inembra vestra arma iniquiiatis peccato; ad mentem hic evidentius quia nos ad omne opus bonum para-
domita et vicla convertitur, ut subdiise ratio domine- tos, id est quodammodo conquadratos, Trinitas per<
tur. Hoe praecepit Deus hiiie qui facibus invidise in- j{ fieit in memoria qua Deum recolimus, in intelligenti..
flammabatur in fratrem, et quem 'debueratimitari qua cognoscimus, in voluntate"qua diligimus : Iria
cupiebat auferri; Quiesee,.inquit, manus a scelere enim ler et hoc ter flunt viginli septem, qui esfnu-
contine, non regnet peccatum in mortaii tuo corpore meri ternarii quadratus. Quod septimo mense arca
ad obediendum desideriis ejus; nec exhibeas membra sedit, hoe est requievit, ad illam sep.imamrequiem'
lua"iniquitatis arma peceato, ad te enim conversio significatio recurrit, et quia perfecti requiescunt, ibi.
ejus, dum nonadjuvatur relaxando, sedquiescendo quoque illius quadraturae numefus iteralur. Nam vi »
frenatur, et tu dominaberis illius, ut cum fofinsecus cesima septima die secundi mensis commendatum
non permittitur operari, sub polestate mentis regen- esthoc sacramentum. Et rursus vicesima septima
tis et benevolentis assueseat etiam intrinsecus non die septimi mensis eadem commendatio confirmata"
moveri. -Dicium est tale aliquid in eodem divino li- est, cum arca requievit. Quod enim promitlitur in
bro, et de muliere quando post peccatum Deo inter- spe, hoc exhibetur inre. Porro quia ipsa septima re-
rogante atque judieante damnationis senlentiam [sen- quies cum octava resurreclione conjungitur( neque
tentias] acceperant, in serpente diabolus et in se ip- enim reddito corpore finitur.requies quse post hanc
sis illaet maritus. Cum enim dixisset ei:"Muliipli- vitam excipit sanctos, sed potius totum hominein
cans multiplicabo tristitias tuas et gemitum.tuum, et C non adhue spe, sed jam*r& ipsa, omni ex parte et,-
in tristitia paries filios, deinde addidit: Et ad virum spiritus et corporis perfecta immortalLpmmortalita-
tuum conversio tua, et ipse tui dominabitur. Quod tis] salute renovatum in seternse vitse 49 munus-.
dictum est ad tCain de peccato vel de,vitiosa carnis assumit); quia ergo septima requies cum.oclava re—
concupiscentia, hoc isto loco de peccairice femina. surrectioneconjungitur, et hoc in sacramento rege—
Ubi intelligendum est virum ad regendam uxorem nerationis nostfse, id est in baptismo altum profun-
animocarnem regenti similemesse oportere; propter dumque mysterium est: quindecim cubitis supercre-
quod dicit Apostolus: Qui diIigit_uxorem suam, se- . vit aqua excedens altitudinem montium, id est Hoe-
ipsum diligit, nemo enim unquam carnem suam odio sacramentum transcendit omnem sapientiam super-
habuit. Sananda enim sunt haec sicut nostra, non borum. Septem quippe et «cto conjuncta quindecim
sicut aliena damnanda. Sed illud Dei pfaeeeptum flunt, et quia septuaginta _aseptem , et octoginta ab
Cain sicut praevaricator aceepit: invalescente quippe octo denominantur, conjuncto utroque numero een-
invidentiae vitio, fratrem insidiatus occidit. Talis erat tum quinquaginta diebus exaltata est aqua, eam-
lerrena3 conditor civitatis. Quomodo autem sighifica- dem nobis -commendans atque confirmans aliitudi-
verit etiam Judaeosa quibus Christus occisus est pas- nem baptismi in consecrando novo hdmine, ad te-
tor omnium hominum, quem pastor ovium pecorum D nendam quietis et resurrectionis "fidem. Quod pose
praefigui^abatAbel, quia in allegoria prophetica res dies quadraginta emissus corvus, non es. reversus,,
esi, parco nunc dicere, et qusedam hinc adversus aut aquis utique interceptus, aut aliquo superna-
Faustum Manichseumdixisse me recolo {Contra Fau- tanle cadavere illectus, significat Iiomines immun-
slum, lib. xii), quod post septem dies ex-quoingres- dilia cupiditatis teterrimos, et pb hoc ad ea quae.
sus Noe in arcam faclum est diluvium, quia in spe - foris sunt in hoc mundo nimis intentos , aut reba-
futurae quletis [spe futurae quietis]- quae septimo die ptizaii, aut ab his quos prseter arcam, id est prseter
significata est baptizamur; quod praeter arcam omnis Ecclesiam baptismus occidit, seduci et teneri. Quod".
caro quam terra sustentabat diluvio consumpta [con- columba emissa non inventa requie reversa est,,
sumraata] est, quia prseter Ecclesiae societatem aqua oslendit per Novnm Testamentum requiem sanctis-
baptismi, quamvis eadem sit, non solum non valet ad ^ in hoc mundo non esse promissam, post quadraginta^
salutem , sed valel polius ad perniciem; quod qua- enim dies emissa est, qui numerus vitam quse in hoe.
draginta diebus et quadraginta noctibus pluit, quia mundo agitur significal; dehique "post septem dies
omnis reatus peccatorum qui in deceui prseceptis le- dimissa, propter illam septenariam operationem 1'
 675 D. EUGYPPH ABBATIS AFRICANI mti
$piritalem, olivse fructuosum surculum retulit, quo A credidit.v Vidit nuditatem patris, qala consensit In
significaret nonnullos etiam exlra Ecciesiam bapti- neceni Christi et nuntiavit foras fratribus. Per cum
*
zaios, si eis pinguedo non defuerit cbaritatis, poste- quippe manifestatum est et quodammodo publicalum
riore tempore, quasi vespere, in ore columbaetan- quod erat in prophetia secretum, ideoque fit servus
quam In osculo pacis, ad unitatis socielatem posse fratrum suorum. Quid est eriim aliud hodieque gens
perduci; quod post alios septem diesdiraissa reversa ipsa, nisi quaedam-seriniariaClirisiianoriimbaj"u!ans
non est, significat fineni sseculi,quando erit sancto- Lcgem ef Propheiasad testim onium assertionis Ec-
rum requies : non adhuc in sacramento spei quoin clesise, ut nos honoremus per sacramenium quod
lioe tempore consoeiatur Ecclesia, quandiu-bibilur njintiat illa per litleram? Quem non autem exciiet?
quod de Clirisii latere manavit, sed _~tmin ipsa per- quem non vel informet vel confirmet in fide? Quod
fectione salulis aeternae, cum tradetur regnum Deo ila benedicuntur duo illi qui nuditatem patris hono-
et Patri, ut in illa perspicua contemplatione incom- raverunt, quamvis aversi, velut quibus faclum sce-
mutabilis verilatis , nullis mysteriis corporalibus leratse vineae displicuerit. Benedictus, inquit, Domi-
egeamus. nus Deus Sem. Quanquam enim sit Deus omnium
CAPUT LXI. genlium, quodammodo tamen proprio vocabulo, el
De mandalis Dei ad Noe post diluvium, ex eodem JJ in ipsisjam gentibus dicitur Deus Israel; et unde lmc
libro XJIconira Fausium. factum est, nisi ex benedictione Japhet? In populo
Cur animalia quamvis et munda et immunda in enim gentium lolum orbem terrarum occupavii Ec-
arca fuerint, tamen post egressum de arca non offer clesia. Hoc prorsus praenunliabatur cum diceretur :
rantur Deoin sacrifieium nisi munda? Quid sibi deinde Lsetificet Deus Japhet, et hahitet in domibus Sem.
VelilDeoloquenteadNoe, etlanquamrursus abexor- CAPUT LXIJI.
dio , quia mullis modi_spadem significaii oportebat De Abraham exeunle de lerra sua, de Joseph vendito
flguram Ecclesiae,commendanie,quod progenies ejus et honorato, de.exitu Israelis ex Mgyoto. "Conlra
Faustum ttbro xu.
bcnedicitur, ad implendam lerram, quod dantur eis
in escam cuncta animalia, sicut in illo disco Petro Christum dicitis ab Israeiiticis proplieijs non essa
dicilur: Macta et manduea. praedictum, cui pradicendo oirines illae paginsevigi-
lant, si eas perscrulari pietate,- quam exagitare-levi-
CAPUT LXH. late mallelis. Quis alius in Abraham exiit deterra
Necaro cum sanguine manducetur. siia et de cognatione, ut apud exleros ditarelur et
Quod'ejecto saoguine-jubentur manducare, nevita locupletarelur, nisi qui, relicta lerra et cognatione
pristina quasi suffocata in conscienlia teneatur, sed C Judseorum , unde secundum carnem naius est, apud
habeat lanquam effusionem per confessionem. Quod genles iia prsepollel et prsevalet ut vi.demus? Quis
tesiamentuin posuit Deusinter se et homines, atque alius in Isaac lignum sibi portaret [porlabatj ad victi-
oriinem animam vivam ne perdat eam diluvio, arcum mam, nisi qui crucem siiii ad passionem ipse poria-
qui apparet in nubibu'!, qui nunquam nisi de sole re- vit? Quis alius aries immolandusin vepre cornibus
spJeiulet. Illi enira non pereunt diluvio separali ab adhserebai, nisi qui crucis patibulo pro nobis offe-
Ecclesia, qui in Prophelis et omnibus divinis Scri- ' rendusaffigebalur? Quis alius iu angelo cuni Jacob
pturis lanqiiam in Dei nubibus agnoscunt Christi luctalus, cum sibi praevalenlemquasi foriiorem iufir-
gloriam, non quaerunt suam. Verum ne adoratores mior victusque victorem, partim benedieit, parlim
hujus solis ampliusintumescant, scianl ita significari , latitudinem femoris ejusclaudanifeddit,nisiqui prse-
Christum aliquando per solem, sicut per leonem, per valere advefsum se passus populum Israel quosdam
agnum, per lapidem, cujusdam simililudinis causa, qui crediderunt benedi_.itin eis, Jatitudo^autem fe-
non proprietalis substaiitia. Jam vero illud quod de moris Jacob in multiiudine carnalis populi claudica-
vine;»quam planlavit inebrialus Noe, nudatus eslin vil? Quis alius lapls positus ad capul Jacob ut nomi-
domo sua, cui nori appareafChristus in gente sua natira quodammodo exprimeretur eiiam unctus est,
passus? Tuncenim midata'esl morialiiascariiisejus, D nisicaput viriChristus? Quis enim Christum nescit
Judseis scandalum, gentibus sluliiiia, ipsis autem ab unctione sppellari? Qui etiam hoc ipsum in Evan-
vocalis Judaeis etgentibus, tanquam Sem et Japhet, gelio commemorans, et de seflguratum apertissime-
Dej virius elDei sapientia, quia quod siultum esl Dei, testificans, cuni quemdam Nathanaelem dixissetvere
sapientitis est quam homines?<et quod infirmum est Israelilam in-quo dolus non esset, et cumille, tan-
Dei, fortius est qnam homines. Proinde in duobus quam lapidem Illum habens ad capnt, confessus eum
filiis maximo et minimo,-duo populi" figurati, unam esse [F. essei] Filium Dei et regem Israel, ista confes-
vestem a tergo portanles, sacramentum scilicet jam sione quodammodo ungens lapidem, id estipsum esse
prselerite atque transaclse dominicsepassionis, nudi- confifensChrisium.ibi opporluneDominus etiam illud
tatempatrisneque intuentur, qjiia in Christi necem commemoravitquodviditJacobquiperbenedictlonem
non consentiunt; et tamen honorantvelamenlo tan- appellatusestIsrael.AmendIcovobis,inqult,videbitis
quam scientes unde sint nati. Medius aulem filius, coelumapertum et angelos Deiascendentes et descen-
id est populus Judseorum, ideo medius, quia nec pri- dentessuperFiliuin hominis. 50 HocenimJsrael vi-
Bialpni apQs»p)oriimlenuit, nec ultimus in gentibus derat? cjmillium Japidemad capul habebat a terra in
 677 ^THESAURUS.CAP. LXIIL - 1578
ca.Iuu_j,scaias ^er quas ascendebant et descendebant A J reveriitur, ubi per~vitse reparationfem morte con-
«ngeli Dei, in quibus significati sunt evangelislsepra- sUmpta niliii serpentis apparet. Nos quoque corpus
dieatores-Christi.Aseendehtes uliqueeumad intelli- ejus in eadem mortalitate per lubriea temporumvolvi-
gendam ejus supereminentissimam divinilatem exce- mur, sed fine novissiraovclut cauda ssecuii per ma-
duntuniversamcreaturam, uteum inveniant,inprin- num, id est perpoleslatemjudicii, ne ukraprolabatur,
cipio Deum apud Deum,.per quejji facla «unt omnia. apprehensa reparabimur, et novissima inimica morte
Descendenlesautem, ui eum inveniant tactum ex mu- desiructa reSurgenies Jn dexira {dextera Dei] virga
liere, faetum sub lege, nt eos qtii sub Jege erant redi: 4*.regni erimns. Jam deexitu Israel ex iEgyplo, non
meret; in.lloen.mscalaaterrausquein [ad]coeIum, ego sed Aposiolus loquiiur: Nolo aulem vos ignorare,
a e.irne {usquej ad spirilum, quia in illo carnales fratres, quia [quoniam] patres nostri omnessubnube
proficiendo velut ascendendo spirilales f.unt. Ad fuerunt, ct omnes per mare transierunt, et omnes
quos lacte nuiriendos etiam ipsi spiriialesdescendunt inMose bapiizati sunl in nube elinmaii, el omnes
quodammodo cum eis non possunt loqui, quasi spi- eamdem escam spiriialem manducaverunl, et omnes"
ritaJibus sed quasi carnalibus: sic et ascendiiur et-. eumdem potum splritalem biberunf : bibebant autem
deseenditur super Filium hominis. Filiusenim homi- de spiritali seqiienle [consequente] petra, petraau-
nis sursum incapite nostro, quod est ipse Salvator, gJ tem erat Christus. Exponetulo unum, in caeteraln-
-et fllius ttominis deorsum in corpore suo, jjuod est troduxit intellectum. Si enim petra-Chrisius propter
Ecclesia.lpsumet.scalasinielligimus,quiaipsedixit: iirmitateni, cur non et manna Chrisius, tanquam pa-
Egosum-via.Adipsum ergoascehditurut in excelsis nis vlvus,- qui de eoelo. descendil? quo vere qui Ve-
inielliga_ur,-ei ad ipsum descendiiur, utinmembris scuntur spiritaliter vivunt: nani illi velerem figuram
suis parvulis nutriatur futin membris sui parvuli nu- earnaJiier accipienles mortui siint. Sed cum diclt'
triantur]; et per illum ascendilur ct descenditur; Aposlolus, eumdem cibum spirjialem manducave-
exemplum <juippeejus sequentes prsedicatores ejus, runt, ostendit et illud spirilaliler intelligi In Christo,
non solum se erigunt ut eum sublimiter spectent sicut et potum, cur spiritalem dixisset, aperuit cum
[exspeetent], sed eiiam huroilianf, ut eum temperan- subjunxit ,<Petra.autem erat Christus* quo aperto
ter annuntient. Videle' Apostolum ascendentem : cuncta fulserunt. Cur non ergo et nubes Chrislus et
Sive, inquit, menle excessimus Deo, et videte de- coiumna, quia reetus, etflrraus, et fulciens, infirhfi«'
scendentemj Sive, inquit, temperantes sumus vobls. tatem nostram,-per noctem lucens, per diem non
Dicat per quem ascenderit ct descenderit. Gharitas, lucens, ut qui nori vident videant, et qui vident csecl
inquit,t_hrisli compellit nos judicanies iioc,quoniam fianf? Rubet [Nubes] et mare Rubrum, baptismus
si nnus pro omnibus morluus est, ergocmnes mortui (Q ^ utique Christi sanguine consecratus, hostes sequeri--
sunt, etpro-omnibus-mortuusest, ut qui vivunt,jara tesatergo moriuntur,peccataprseterila. Duciiur po-
non sibi vlyant, sed eiqui pro eis mortuus est et re--- pulus per desertum : Jiaplizali omnes nondum per-
. surrexit. Haecin Scripturis sanctis sancla spectacula fruentes promissa patria, sed quod non vident spe-
quera non delectant, sanam doctrinam non suslinet rando el per patientiam exspectando, Hlanquam in
[sijstinens], ad iabrilas convertiiur, <etIllae quidem deserto sunt, et illic labofiose et perieulose teiitaiio-
fabuiaeanimos (animas] in qualibet eorporis selate ,nesne reverlantur cordeln _Egyptum, nec ibi lanjen-
pueriles varia quadam deleclauone sollicilanl. Sed Christus deserit, nanfet illa columna non recedit.
ros jam corpus Christi agnoseimus [agnoscamus], in Etamarse aquaeligno dulcescunt, quia Inimici populi,
Psalmo vocem noslram,.nt dicamus ei: Narraverunt signo crucis Clifisti honorificalo, mansuesciint, et
mihi injusti delectationes, sed non sicut Iex tua, Do- duodecim fontes, septuaginta palmaearbores irrigan-
mine.Christusroiiiinbiqueillorumlibrorum, ubique tes.aposlolicam graliam prsefigurantpopulos in septe-
illarnm Scrjplurarum peragranti et -anhelanti in su- narionumero decuplatorigantem, utperseptlformis
dore illb damnalionis Jiumanse, sive ex aperto, sive spiritus donum legJs Decalbgus impleaiur. Et bostls
ex «cculto occurrit et reflcit. Jpse miiii et ex non- intercl.udere molitus viam, exlentis Mosis manibus,"
nulla difficuiiaie inventionis suae desideriuminflam- -JJ signo crucis domiriicse superatur ; et morsus morti-
iriat, nt quod [quo id quod] invenero avide sorbeam ferl serpenium, exaltalo et respecto seneo serpente
medullisque reconditum salubriier<leneam. Ipsemihi sanatur {sanantur], quOd verbis Domirii declaTatur:
in Joseph innuit finnuilur];qui persequentibus et ven-. -Sicut exaliavit, inquit, Moses serpentem ineremo,
dentibus fratribus in ^Egyptopost iahores honoratur. sic oporlel exaltari TPiliumhominis, ut omnis qui cre-
Didicimus enim labores Chrisli In -ofbe genlium, dit in eum non pereat, sed babeat vitam aeternam.
"
quem -signiflcabat jEgyplus, per varias passiones Itane etiamisla non clamant? tantaneest surditas?
martyrum, el nunc videmus honorem Christi in eo-_ L Fit pascha in occisibne ovis, occiditur Xlhristus de
demorbe terrarum erogalionefrumenli sui sibiomniai quo in Evangelio dicitur : Ecce agnhs Dei, ecce qui
siibjugantis.IpsemiljiInnuif[innuitur] invirgaMosij ; tbllit peccata mundi. Prdliibentur qui pascha faciunt
quse, in terra serpens-effecta, ejus morlem flguravit ossa frangere, non frangunlur in cruce ossa Domini;
a serpenie venientem; sed quod apprehensa cauda, attestatur evangelista binc esse diclum : Os ejus nou
significat posterius, peraclis jam omnibus in fine' cbmminuelis. Sanguine illiniuritur posies, ut pernl-
aetionibus factionis], ad Id quod fuerat resurgendo cies depellatur: signanlur signo domlnica. jassionis
 -" - D. EUGYPPIl ABBATISAFRICANI - 6_6
B79
in frontibus populi, ad futelamsalulis. Datur ibi lexx , "iprobato vetere, quod umbra erat futurj, in Domino
die post actum pascha, venit .Spirilus sanclus L die nostro Jesu Christo venturum {regnum et sacerdo-
post Domini passionera. Dicilur illic scripta lex di- tium] ? Nonne ipse David, cum panes propositionis -_
gito Dei, dicit Dominus de Spirilu sancto : Si in digito mauducavit, quod non licebat manducare nisi saeer-
Dei ejicio dsemonia. Et clamatFaustus, oculis clau^ dolibus, in una persona utrumque futurum, id est in
sis, nihil se in illis lilteris invenisse quod ad Christi uno Ghristo Jesu regnum et sacerdotium figuravit ?
praenuntiatlbnem pertineal! Quid autem mirum, si Nonne cum decem tribus a templo separatss sunt et
oculos habeat ad legendum, et cor ad intelligendum duse derelietse, satis indicat quod detota ipsa gente^
nonhabeat, qui positus ante ostium clausum divini Apostolus ait: Reliquiseper electionem gratise salvae
secreti, non flde pietatis pulsat, sed elatione impie- faclse sunt? Pascitur Elias tempore famis a corvis
tatis insultat? planeita sit.ita fiat. Justum estenim mane afferentibus panemet ad vesperam carnes, et
claudatur superpis janua salulis; veniat mansuelus Manichseinon intelligunt in illis libris Christum, cui
quem docet Dominus vias' suas. Videat et hsec illis quodammodo salutem nostram esurienli*confilentur
in libris, et csetera, vel omnia, vel quscdamqualia peccatores fidem primitias spiritus nunc habentem,
credat in omnibus; videal introducentem populum in in flne autem velut ad vesperam sseculietiam earnis
terram promissfonis. Neque enim hoc temere ab ini- B resurredionem. Mittitur Elias pascendus ad alieni-
tib vocabalur, sed exipsa dispensatione noroinemti- genam viduam qusevolebat duo ligna colligere prius-
'
tato' Jesus appellatus est. Videat bptrura de .'terra quam moreretur: non hic - solo- ligni nomirie, sed
promissionis in Jigno pendentem. Videat in Jericho eiiam numero Iignorum signum crucis exprimilur ;
tanquam in hoc mortali sseculo meretricera, de benedicilur farina ejus et oleum, fructus et bilaritas -
qualibus ail Dominus qiiod prsecedant superbos in charitatis, quseimpendilur, non defleit. Hilarem enim
regno coelorum, per feneslram domus suse tauquam datorem diligit Deus. Eliseo puerbs insultantes, et
per os corporis sui coccum mittentem, quod est uti- clamantes, Calve, calve! beslise comedunt: puerili
que sanguinis signum propter remissionem peccalo- stullilia perridentes Christum in loco Calvariae cru-
rum confiteri ad salutem. Videat muros ipsius civi- cifixum invasi a'da.monibus pereunt. Miltit JSliseus
tetis, tauquam munitiones morialis sseculi septies p.er servum baculum super morluum, et npn revi-
drcumacta Testamenti area, cecidisse, sicut. nunc viscit, venit ipse, conjungit etcoaptat semorti ejus,
per tempora quse septem dierum. vicissiludine di- et reviviscit : misit sermo Dei Jegem per servum
Jabuntur, Testamentum Dei circuit iotum orbem suum, nec profuit in peccatis mortuo generi liumano,
terrarum, ut in fine temporum mors novissima quse tamen non sine causa missa est. llle enim misit
^
-gl inimica destruatur, et ex impiorum perditione qui sciret eam prius esse mittendam. Venit ipse,
unica domus, tanquam unica Ecclesia, liberetur, conformavit &enobis factus particeps mortis nostrse,
mundata turpitudine foinicalioiiisperfenestram con- et vivifieaii sumus. Cum securibus ligna csederenlur^"
fessionis in sanguine remissionis. Videat .tempora de ligno ferrum exsiliens in profundumJluminismer-
primo Judicum, postea Regum, sicut erit primoju- sum est, atque.in lignum desuper ab Eliseo projectum
dicium, poslea regnum, inque ipsis temporibus judi- reversum est. Ita cum impios Judseos per corpus
cum et regnum iterum atque iierum niullis el variis operata praesenlia Christi lanquam infructuosas ar-
modis Christum Ecclesiamque figurari. Quis erat in bores ea.derei, quiade illo Joannes dixerat, Ecee
Samson obvium leonem necans^ cum, pelendaeuxoris seeuris ad radiees arborura posila est, ab eis inter-
eausa, ad alienigenas tenderet, nisi qui Ecclesiam venienie passione corpus ipsum deseruil in inferni
vocaturus ex genlibus dixil: Gaudete, quia ego vici profuuda descendeus, quo in sepultura desuper po-
sseculum ? Quid sibi vult in ore ipsius leonis occisi siio, lanquam ad manubrium suum spiritu redeunle
favtis extrucius , nisi quia ecce conspicimus leges , surrexit. Quam mulla praeteream, brevitatis necessi-
jpsas regnl lerreni, quse adversus Christum ante tate constriclus, norunt qui legunt. Jam ipsa in Ba-
fremuerant, nunc jam perempta feritale dulcedini byloniam transmigratio, quo etiam spiritus Dei per
evangelicaa praedicaiidseeliam imunimenta prsebere 2 Jeremiam -prophetam j'ubet ut perganl et orent pro.
Quid [Quse]est illa mulier plena fiducise,hoslis tem- eis ipsis, in quorum regno peregrinantur, quod in
jsora ligno transfigens, nisi fides Ecclesiaecruce Chri- illorum pace eliam pax esset islorum, et sedificarent
sli regna diaboli perimens ? Quid vellus pomplutum domosj et novellarent vineas, et plantarent hdrtos,
area sicca, et postea compluta area sicco vellere, quis non agnoscat quid praefiguraveritqui attenderit
nisi primo una gens Hebrseorumhabens occulte in - veros Israelitas, in quibus dolus noii est, per aposto-
sanctis mysteriura Dei quod esl Christus, quomyste- licam dispensationem cum evangelico sacramento
rio totus orbis vacuus erat ? Nunc autem in manife- ad regnum gentium transmigrasse. Unde nobis Apo-
statione, totus orbis id habet, illa vacuala est. Quitj stolus, tanquam Jeremiam replicans, dicit: Volo ergo
jam regum temporibus, ul inde pauca commemorer. primura [prlmo] omnium Jieri deprecationes, gralia-
nonne <abipso exordio commutatura sacerdotium iii . rum actiones pro omnibus liominibus, pro regibus et
Samuelem reprobato Heii, et commutatum regnum his qui in sublimitate sunt, uti quietam et tranguiJ-
in David reprobaio Saule, clamat praenunliatori [prae- lam vitam agamus in omni pietate et charitate. Hoc
nuntiari] novum sacerdolium novumque regnum re- enim bonum el acceptum est coram Saivatpre nosiro
 _68i -JHESAURUS. CAP. LXIV. . CM
Deo, qui omnes.homines vult salvos fieri, et in agni- A peccatum dicitur. Non quia peccat homo>dummori-
tionem veritatis venire.,Ex hoc quippe eliam illis lur, sed quia ex peccalo faclum est ut mofialtir, sicift
credentibus constructa sunt domicilia pacis; basilicae alio modo dicitur lingua 52 proprie caro, quse iritra
Chrislianorum congregationum-, et novellatse vinete dentes sub palato movelur, et alio modo dicitur lin-
populi fidelium et planiatio horti, ubi etiam inter gua quod per linguam fit, secundum quem modum
omnia olefa granum illud sihapis regnat, sub cujus dicitur alia lingua Grseca, alia Latina. Et manusalro
umbraculis longe lateque porrectis, etiam altipetax modo dicuntur ipsum proprie corporjs membrum
superbia gentium, tanquaro in coeli volatilibus con- quod movemus ad operandum, et alio modo manns
fugiendorequieseit. Nam quod eliam post septuaginta dicil [diciturj scriptura, qusefitper manum. Dicimus
annos secundum ejusdem Jeremiaeproplietianarediiur enim probata est manus ejus, Jecta est adversus eura
ex captivitate,ettempIumrenovatur, quis fidelisGhri- manus ejus, habeo manum luam, recipe manum tuam.
_6tianusnon intelligat post evoluta tempora, qusesepte- Manus utique proprie membrum est hominis. Non
narii dierum liumeri repelitione transciirrunt, etiam autem opinor illam scripluram membrum esse liomir-
nobis, id est Ecclesise Dei, ad illam ccelestem Jeru- nis, el tamen dicilur manus eo quod manu facta sit:
salem ex hujus saeculi peregrinatione redeundum ? sic el peccatum, non tantum ipsum'opus_malumquoti
.per quem, nisi per Jesum Chrislum vere sacerdolem B pcena dignum est, sed etiam ipsa mors quae peccato
magnum , «ujus flguram gerebat ille Jesus sacerdos facta est, peccatum appellala est. Illud itaque pecca-
magnus illius teroporis quo templum sedificalum esl tum quo reus esset mortis non commisit Christus
posfcaplivitatem, quem propheta Zacharias vidit iu iilud auiem alterum, id est mortem quse peccato in-
sordido habitu, devicloque diabolo, qui ad ejus accu- flicta est humanaenalura? suscepit pro nobis .Hoc sus-
sationem stabat, ablatam illi sordidam vestera, et pendit in ligno, Jioc maledictum est per Moysen ubi
datum indumenlum honofis et gloriae : sicui corpus mors damnata est ne regnaret, et maledicta est, u_
Jesu Christi quod est Ecclesia, adversario in flne tem- periret. Quapropter per Christi tale peccatum damna-
porum per judicium siiperalb, a luctu peregriuationis tum est et nostrum peccalum ut nos liberaremur, ne
in gloriam sempiternse salulis assumilur, quod etiam regnante peccato nos damnati remaneremus. Quid
in psalmo dedicalionis Domus aperlissime canitur: ergo miratur Faustus maledjctum esse peccatumE
Convertisti' luctum meum in gaudium mihi, con- maledictam esse mortem, maledictam esse mortali-
cidisli saccum meum, et accinxisti me laetilia utcan- tatem carnis sine peccato Cbristi, ex peccatotamen
let libi gloria mea, et non compungar. hominis eliam in Chrisio factam ? ex Adam quippe
CAPUT LXIII. - corpus assumpsit?quia ex Adam Virgo Maria qusepe-
C perit Chrislum. Dixerat autem Deusjn paradiso, Qus
Qumaam peccata manifesla-ex pmna venire quorum-
dam occullorumcomprobatpeccalorum: ex libro xui die tetigeritis, morte moriemini. Hoc esl maledictum
conlra Fauslum. «_uodpependit in ligno. Ille neget Christum maledi-
Quid ergo peccaverunt Judaei si Deus illos excae- clum, qui negat et mortuum, qui autem confltetur
cavitj ne Christum aghoscerent, quantum possemus, mortuum, et negare non potest morlem de peccato
imbuendo rudi homini ostenderemus ex aliis occul- esse, et ob hoc etiam ipsam peccatum vocari, Audiat
lis peccatis Deo cognitis venire jusiam poenam hujus Apostolumdicenlemquoniaravelushomonostersimul
csecitalis, quod non solum dixisse Apostolum de qui- cum illo cruciflxus est, et intelligat quem maledictum
busdam : Propter hoc tradidit illos Deus in concu- Moyses dixerit. Ideoque "secutus Apostolus ait de
pisceniia cordis eorum, vel in reprobum sensum, ut Christo, Factus pro nobis malediclum, sicut non ti-
facianl quse non conveniunl, volentem ostendefe muit dicere Pro omnibus mortuus est. Hoc est enim,
qusedam peccata manifesta ex poena venire quorum- mortuus est quod maledictus, quia mors ipsa ex ma-
dam occultorum, sed nec ipsos hob tacuisse prophe- lediclo est, et maledictum est pmne peccatum, sive
las demonstraremus. Nam ne pergam longius, idem ipsumquod fit ut sequatur supplicium,'sive ipsum sup-
Jeremias eo ipso loco ubi ait": Et liomo est, et quis plicium.quod alio modo vocatur peccatum, quia flt ex
agnoscet eum ? ne quasi hoc ipso excusati essent DpeccatolSuscepitautemChristussinereatusupplicium
Judsei quia non cognoveruiit; si enim cognovissent, nostrum ut inde solveret reatum nostrum, et flniret
sicut Apostolus dicit, nunquam Dominum glorise eliam supplieium nostrum.Ex ingenio meoista dixe-
crucifixissent; sequitur: Et ostendit oculi eorum me- rim, si non Apostolus totieshocinculcatutetdormien-
riti fuisse [occulli eorum meriti fuisse] ul non agno- tes excitet et calumnianlessuffocet.MisitDeus.inquit.
scerent. Ait enim: Ego Dominus interrogans corda, Filium suumin similitudinemcarnispeccati, utdepec-
probans renes ut dem unicuique secundum viam calo damnaret peccatum in carne. Non eral illa ergo
ejus, et secundum fruclum studiorum ejus. caro peccali, quia non de traduce mortalitatis in Ma3
- CAPUT LXIV. riam per masculum venerat, sed lamenquia de peccato
De eo quod scriplum est: Malediclusomnisqui pendet est mors. Illa autem caroquamvis ex Virgine tamen,
in ligno. Contra Faust. morlalis fuit, eo ipso quo mortalis erat, similiiudinem
Videamus ex oceasione calumniantium haeretico- habebat carnis peccati. Hoc appellat etiam peecalum
rum quomodo illud sgcramenlum-fidelibus expona- conspquehlerdicens.TJtdepeccalodamnaretpeccalum
,tar. Mors hominis ex poena peccatt est, unde et ipsa in carne. Item alio JocoJ:Eum, inquit, qui non nove>
PATROL.LXH. 22
.583 D. EU&YPPII ABBATISAFRIGANI -. 68£
.ratpeccatumi peccatbhi prri nbbis fecit, ut nos sihius kinp&napefccati; si autemoptarinaelibefari, cfede,
justitia Dei iti ipso. Cur ergotimerelM6yses,.dicere per divin» senieritiaj justiiiatri ex malediclione ve-
maledictum.-quod PaiilUsnontiihuiidicerepeccatuto? nisse. Confitefe ergo inaledictuirisuscepissepro riobis
Plane hoc Propheia et pr_i_.Videredebu.telprsedicefe qiiehi cohfiieris mbrluum essfe pfb riobis, nec aliud
-paratus ab liaereticis.curn Aposiolbfepreberidi. Quis- signilicafe voluissellosen cuiri diceret : Maledictuii
quis enim repre.ienderil Prophetam dixisse maledi- omnis quiinlignbpependit. Potefaleriimdicere, male-
ctuni, cogilur repfehendere Apostoluni dixisse pec- diclus bmnis riiofialis, aut nialedictus bmiiis moriens,
calum. Narii ulique',maledlctum_cbmes peccati est, sediiocestquodasseriiprophetia, quiasciehatChristj
nec ideo majof iiividia est, quod addiderit Deo"ut mdftem in cruce pensufam,~et futufbs lisereiicosqui.
dlceret: MaledictusDeo omnis.qui pependit iniigrio. dicerent: Pependit quidem iri 1ign"o,sed specie qua-
Nisi enim Dfeusodisset peccalum el mbftfemriostfain daiii, rioriut vere riioreretuf. fclamando ergo Maledi-
-noh ad suscipigndam attjiie delendam Filiura suuni ctus, nihil aliud clamavit, nisi quia vere mortuus est,
millerei.-QuidPfgoiriifiim simaledictumeslDeoquod sciens mbrterii hoininis peccatbris, quam sine peeca-
odit Deus? Tantb eniin libenlius ridbis donal immbr- -toipse siiscepit, de illb riialedicto venienlem quod
talitalem, quae Tulura. est Chfisto veniente, quanto dictum est : Si teti^eriiis^ inorie moriemini. Ad hoc,"*
misfericordiiisbdit irioftem hbstfam quse in lignd pe- B pertiriet el serpens ille Inligno suspensus, quo signi-
peridit CJirislOmbrierite. Quofl aiilem additum est, ficareiur, rion falsam mortfemCluistum finxisse, sec.
omnis , ut dicefeiur Maletiictus oftinis qui in ligno illam vefam 3n lfgnb passioriis SUK suspendisse,
pependit [pep'enderi_],'ndii sanfe Mdses minus pra- in quam serperis ille libminPmmalesuadendo dejecit.
vidit etiam justo<: in' cfufeefuturos, sed bene praevl- Quain verarii mortem nolunt isti conspicere, et ideo
dit hffireficos Vefam rifiorieiri Ddmini negaliiros, et rion sauaritur a veneno serpentis, sicut in eremo qui-
ideo Volentes ab hoc riialedicto Christum sejungere, ciirique illum atienderet sanabatur. Itaque fatemur ab
ut a mortis etiam Veritate sejungerent. Si enim vefa imperitiidici aliudesse affigiligno,afiud ro ligiiopen-
illa mors ndn erat, nhlliifti maledie.umChrislo cfu- dere. Sicenim quidara putanf solvendam esse istam
cifixopepcndii in Ugrid,qriia nec'Vefe 'cfucifixusesl. qiisestibhem, ut Judam dicant a.Mose maledicturii,
Sed coritra longe fiitufos hserelicbs^quani de Jonge qui laqiieo se susperidit, quasi primo [primum] nove-
clathal Mosfes,sirie csiusatefgivefsamini, quibus disi- • riril uifum ex ligno an ex lapide se ille suspenderit.
plicet veritas mortis thtisti-: Maledictusbmnis qui pe- Sed veruiri est quod ei Fstuslus coriimemoravitApos-
pendit in ligno : fton'llle aut ille, sed omriis oriininb! lum non sinere aliudintelligerequam deChristo esse
Etiamne et Filius _Dei. etiani pf brsus. Nam hoc"esf toprsedictum: sed lalis imperitia nonnullorum caiho-
.quodTion yultis : Inde Salagilis, Inde seducilis. Dis- G licorum vfenatio Mamcliseorumest. Tales enim g3
plicet enim Vobisirialedictus pro nobis, quia displicet solent insectari, iales suis fallaciis irretire, tales in
- mortuus pfo iiobls.- Turircenim extra maledictum eos
cecideramus, tales hseseramus, lales non viribus
jllius Mamsl extralllirismWtem. Cum vero-ex ho- nostfis, sed Desinisericordia erriti sumus.
"
mine et pro hoiriine nioftem suscepit exillo etpro CAPUT LXV.
illo, etiam maledietum-,quod morti comitatur, susci- De eo quod ait Moses, Videbis vitam tuam penden-
perenotidedignatus est, etiam ille profsus, Ptiamille tem, et rioit credes vitm tum, ex libro xvi coiitm ;
~ Fauslum.
Filius"Del semper vivus in suajustitia, moriuusau-
tem proptef delicta nosfra, In carne suscepta ex p03= Quasi veroquidquam sit pejus Inter maledicla quse
na nostra, ac pcr hbc additum est, omnis, ne Chri- Judseis pro merito superbae impietalis acciderufnt,
gtus ad vefam robrtem"iron peftiriere dicefetur, si a quam videre vltam suam, id est Filium Del penden-"
matediclb', qiiofl jhorti "cbrijurielffm* esf, insiplenli tem,- et nOncrfedefevitse suse. Maledicta enim cum
hbrioriteeritia separaYeluf. ftuia auterii' fexveritai'6 ex prophetia dicuhiur, non sunt- de malo voto' im-
sed praescio spiritu denuntiantis. NstThilla
gvangelica Bdelis Cist, infelli^it t-tfn notiesse cbn- . precanlis,-
tumeliamChristieioreiilosl, cUirieuihdixitmaledi- quse de malo v6to suiit prohibentur cum diciiur:
ctum"non ex fliVinitafe"majestalis ^srise,sedexcori- |j Benfediciieet nolite maledicere. Hsec autem ssepa
ditiolifepoehferibstrse;elqua m ligno suspensusest; inveriiuritur in sermone sanctnrum,- sicut apostolus
Patilus : Alexander, inqult,- aerarius multa mala mihi
quam non eSt ltius Ghfisti ex ofeMaliichseoruiii,cUiri
euhi nbgafeht {negaht] bkrriciii liabulsse" robrialem, ostendit, feddet illi DominUs secundum opera sua.
iii- qria yfefam moifeih' pateretur ? qma' ex illb pro- Nam et illud "tanquam sibmachatus et indifnatus,
etiam male optasse videtut Apbslolus : Utinam ab-
plieticb' maledictb"laus intelligiltir huraililaiis, ex
isto bsefetito quasi hbiiore crimeribbjiciiur falsitaiis. scindantur qui vos*conlurbaritl Quod utiqhe, si
Si ergo negas malediclum, n'ega moftuum; si ne|s__i consideres personam scribeniis; magis eum' felegan-
mortuum, rionjam corifraffloseri, sed i-dhlra _Sposto- lissimo ambiguo bene oplasse Intelliges. Sunt enim
los dimlcas. Si autem ebhflteris riiortUum, corifilefe spadonesqui se ipsos absciderunt propler regnum
suscepisse poenariipeccafi nostri s'iriepe'ccatonbstro;' ccelorum. Quod in bis quoque 'verbis Faustus sa-
JariivefO u1)l iaudiSpceriM.peccati, aut ex .benedi" puisset, si pium palatum ad escas dominieas' allu-"^
itionecfeflbWerilfenfem, aut ex mSlbdiciione. Si ex; lisset,-sic enim sonuit fonasse Jodaeis qupd diclum
bfenediciionevenit pt_.napecc'_i.i',opta esse' sempei est, VidebiS vitam "tuam perideritem, et ribh cfedes
 '
688 THESAURUSi-tiAP. LXVII. 686
vitse tuse, -ut inler minas et doios hostium -suorum_, (Vresurgemus; non tameft bmries lmmiitaijTmuf, Ih
vitam suam vjdentes <exincerto pendere, victorfes "atomo, iri iciu obuli, in' novissinVatubii. Canet erorri
esse nOncrederenl. Sed filius Evangelii cum.audit-,' tuba, et moftui restirgenl iricbffflpii, e't ribs lriimlil-.-
IJe enim de me scripsit, jn< bac ipsa ambiguilate - bimur; opbrtet fenim' corfuptib.Ie libc iiiduefe
sententisevidetquidprophelae pnrcis projiciant, quld, incorruptionem, et mortale hoe induere imiBorta-
Iiominibusinnuant, siatimque illi occurrit viia homi- lilatem. Ut efgo induatur iirimorlaliiate , fexul-
num Christus peridens, eique <nbn«redentes Judaei tur raortalitate. -iloc esl cirPumcisibriis myslefibm
ob hoc ipsum quia pendentem vident. Et aiiils qui- quse octava die fiefi jussa est, et be.ava die, id est
dem aliquiscltodiceret _nterc-eterama'lfedicta,quseJn dominica "post sabbatum j'a'm in vferiiaie a Domirib*"
Jectionead aliquid de Ohristo intelligendum non per- impleta,Jinde dicitur, exuferi'sfifecarh'p_n,^fiiibip*_ilu'_>
linent, hocsolum ibi esse de-Chrisloquod sferipTum el potestates exemplavit. Tef lianS eriltn mbflaiita-
est: Videbis vitam fuam pendeniem, et non credes tem nobis invWaj diabolicse potesfales'dotnirisffian-'
yitse tuse. Neque enim fiefi non posset ut inler di- tuf, quas exeiri'plass6 dicius es-!, quia" iii seipsb
versa -malediclaquae Impio popttlo pTopIieiieeprse- caplte rioslro prsebult exemplum, quo'd ih tbfo fejiis "
nunliabantur, hoc quoque poneretur. Sed ego et qui cofporP; id est Ecclesla, ex diabbli pbitesiate iib'e-
mecumaliquanto attentius cogitant evangelicam illam g rafida, In ultiriia reSurfeciioiie fcomplebiiuf.Ha&ces_t
dominicamque sententiam qua nbn ait: llle enlm et fidfeshostra. Et ^bbniam licut tesfiriioniiirripfbpiie-
de me scripsit, ut et alia quse ad Chrislum non per- licurn Paulus commeriibrat, Justus*GXfide vivlt, hsec
tinent scripsisse crederetur, sed ait , De me ille est ju^tillcatio nb'stra. Morliiiiin quippfeCiiristum fet
scripsit, ut omnem ScfipturSe illius intentionem pagarii effeuurit,ffe^ufffexissealiteriiCiifistUm-pfopria
nonnisi ad intelligendaih Christi gratiam pefscrii- fides est Cliristianofuifi. Si enim cbhfiteafisf, ail '
tando cohsuleremus; etiatri csetera in ista leclione Apbsiblus, iri bffe tuo', '^uia DominfisJfes'dseil, e«
malediclapropter Christum prsedictacognoscimus. credideris iri cbfd6 luo qiiia Derisfexcitavit{sus'cilaVili
- _ CAPUTLXVI. illuhiamortuls,s'alv'us efis'.Q'_ii'a"ef{jdexisiareiiiire-
Qudrequiessabbali eliamjn sepullura dominiea.possit ctionis' fide jiislificamiif', ided' et Jllufl'd'eCiiflsto
intelligi, et octdvi diei circunicisio exspolialionem aposlolibum fest, quia rtorfuus bst prbptef delicta
sidnificel morlalitatis, ~k_beodem "libro xvi corilra
Faustum. n6"slfa,'effSsurfexitp'rblp^'fjUstiflcitioriWmnoistfam'.'
Illud salibatum quod imperite atqhe impie dferlde- Et quia ista resurrectio qusecfedita nbs |ti'slificat, i___\
dei circuiricisiohe JigUfata est, propterea de
.tis, nisi et ipsum inter prophetias quae de Christo octavi
sunt haberet non ei Christus Abraham cui primum tradita est dicit Apostolus :.Ettl
scfiplse Intellectum,
Sic attestaretur: qut cqm "propriavoluntate, sicut Q signum aCcepit «ircumcisionis signaculum .juslitiaa"*'
fidei. Ergo el istam circumcisionem inter alias' figa-
ipseinejus laude posuisti, .paterelur, ideoqufe tem-
ras propheticas deChrisloiscripsHMoseSjdequo ipse
pora passionis et resurreclionis suse baberet in po-
testate, id egit, ut -caro ejus in sepultura sabbato dicit: De me enim ille scripsit.
'
requiesceret ab omnibus operibus -suis, ut, tertio 'Ci-PUf LXVII.
die resurgens, quehi dominicunf dicimus, qui post - Ndii sblurti dieVussed ei mehsibus nomiha ' deorum
salibatum numeralur, octavus etiam circumcrsionem suorum inipd.ubre pdgarii, ei) iibrb "ivin cbnlrh
Faustum. _ - ,
oclavidiei ad se prophetandum perflnere declararet.
Quid eriim significat circumcisto Cafnis? quid nisi DiebuS qulppe istis qubfum\-5e'p'tferiafiu'shlimi.f-i's
'
exspoliaiionemmortalitalis quahi de carnali genera- in orbem "reait.deorum suOfum homiha •geiite_.'infi-
tione poriamus? Proptferhoc dicit Apostplus exuisse posuerunt. De quibus a'it Apostdlus quod Coluerunt
carne, principatus et potestates exemplavit fiduciaii* et serviefUrit creaturse polius quafh Cfeatofi.-Quos
ter iriumphans Pos in semetipso; Quod eriim dicit in -h&eparte eliam vos imitamini', iiisi qubd cum feis
, exuisse carnem, eo loco carnem mortaliiatem carnis lueidiofa duo luminaria, csetfera* vero sidera rion^feurii
intelligimus, secundum quam proprie caro appellala - eis adoralis. Sed et mensibus imposuerunt WbmmJt'
est, quia in illa resurrectionis iuimortalitate non erit. D debrum suorum; proptfer hbnbrem .jmppfeRomuJi;
Propterea 'Scriptumesf, Caro et sanguis rfegnumDei quia eum Martis filium 'crediderurit^primhmiriensem
non possidebunijde qulbus verbis soletis caluraniari Martidicarites Martium vocavferunt,et inde -Apr-ilem
fidei nostrse qua credimus hujus corporis futuram anullodciSui nomine, sedsi ffeijisa, quasiaperilem.
resurrectionem quae in ipso Domino j'am pfsecessit; qiiod lunc [primum] plurimuiri germinis ^ipefiatur
dissimulanies «a quse sequuntur, in qiiibus aperte in florem. Indetertium mensem MaiUhi,quodMaiam,
Aposlolus quid dicatcxponit; volensenim ostendere Mefcurii matrfem,dealn colunt [colant]; ihde quar-
quid eo loco dixerit carnem, continuo subjecit: -Neque tum Junium a Junone, inde ciaeterosusque ad Decfehji
corruptio incorrupiionem possidebit. Hoc enlm cor- brem a numeris nominafufit: sed ex eis Quimili. &e
_ pus quod proptef morialilatehi proprie caro nomi- Sextilis nomiriibushomiiium quibus divinoS hOhore*
natur mulari dicit in resurreciionfe, ul jam non sit debreverunt [decrfeverant] appfellali suht Jfflius-fet
corruplibile atque morlalP. Quod ne putetur nOstra Augustus.' Nam''[sejilimus] Septfemberfet csetefi,' ut'
suspicionedicijipsaejus qu« sequuntur verba cbnsu- dixi, usque ad DecemUreanumerofum fexg^^^ine
lite. Ecce, inquit, mysterium dico: Omnes {quidem** | nominibus enuntiantur. Porro <Jamiafiusa-SanOap--
 ' D. EUGYPPtl ABBATIS AFRICANL *'' **' - 68!f
687 ".'- /
pellatus est, Februarius a Februis sacris Luperco- A-et nostra divinitus dimiftantur. Quod autem debelur,,
rum. Vullis ergo ut et vos dicamini in mense Martio elsi benigne remittitur, non tamen inique repetitur,
Martem colere? IIIo enim mense Bema vestrum cum sed sicut in jurando, etiam qui verum jurat propin-
magna festivitate celebratis. Si autem vobis in mense qual perjurio; unde longe abest qui omnino noa
Martio licere arbitramini aliud considerare, non Mar» jural, et quamvis non peccet qui veriim jurat, re-
tem, cur ex die septimo quod sabbatum a requie molior tamen a peccato est qui non jurat; maluit noss
nomiuatum est, divinis Scripturis Saturnum impor- Dominus et non j'uranies non recedere a vero, quam
tare conamini,- quia eum diem Salurni gentes appel- verum j'urantes propinquare perj'urio; unde admo-
laverunt. Nempe jam videtis cum quanta pietate de- nilio nou jurandi conservatio est a peccato perjurir
liretis. De sacrificiis autem animalium, quis nostrum ita euro peccet qui per iramoderationem injuste vule
nesciat magis ea perverso populo congruenter impo- vindicari, non peccet autem qui niodum adhibens.
sita, quam Deo desideranti oblata ? Sed tamen eiiam jusle vult vindicari, remotior a peccato injuslse vin-
in his figurae noslrae fuerunt, quia nostra muridalios dictse qui noii vult omnino vindicari. Peccat enim
et Dei propitiatio/nbbis sine sanguine nulla est, sed qui exigit ultra debitum, non peccat autemqui
illarum figurafum veritas Christus est, cujus san- exigit debitum; sed lutius longe est a peceato inj'ust_-
guine."redempti et mundati sumus. Nam in figuris B exacloris qui omnino non exigit debitum, praasei^
eloquiorum dirinorum, et taiirus dictus est, propler tim ne cogatur et ipse reddere debitum ab eo qui
veritatem [virtutem] crucis, cujus cornibus impios nullum debet debitum.
ventilavit, et arles propter innocentise priricipatum,
et hircus, propler similitudinem carnis peccati, ut CAPUT LXIX:
de peccato damnaret peccatum : et si quod aliud Quomodo intelligendum sit illud Aposloli :. bt quibu_,
Deus smculi hujus excmcavitmentes infidelium, cx
sacrificii genus expressius commemoraveris, in eo libro xxi contra Fauslum.
quoque tibi Christum prophetalum esse monstrabo. Apostolus ait: Deus seeculi hujus excsecavit men-
Quocirca sive circumcisio, sive sabbatum, sive diffe-
tes infidelium. Quam quidem sententiam plerique
reniia ciborum, sive immolatio sacrificiorum, omnia nostrum ita ut Deum verum dicanf
fuerunt et Chri- distinguunt,
hsec figursenostrae prophetise, quas excsecasseinfidelium mentes. Cum enim legerint in
stus non solvere, sed.adimplere venit, cum ea quse
quibus Deus, suspendunt pronuntiationem,ac tunc
his praenunliabanlur implevit. inferunt, sseculi hujus excsecavitmentes infidelium :
. CAPUT LXVIII. quia et si ita non dislinguant [distinguas], sed expo-
Oculum prb oculo non sit contrarium Qui le nendi gratia ita verborum ordinem- mutent [mutas],.
Quod
jiercusterU in dextram maxitlam, e.c, ex iibro xix in quibus Deus exesecavit mentes infidelium sseculi<
conlra Fmstum. huj'us, idem qui in illa distinctione sensus elucelv
Jam vero iliud quod antiquis dictum est, Oculum Polest enim eliam talis operatio qua excseeanlur-
pro oculo, dentem pro dente, quomodo contrarium mentes infidelium secundura quemdam modum per-
habet quod ait Dominus, Ego autem dico vobis non tinere ad verum Deum, quod non facit nialitia, sedi
jresistere malo, sed sl quis te percusserlt in maxillam justilia,sicut idem Paulus alibi dicit: Nunquid ini-
dexieram, praebe el illi alteram: quandoquidem et quus Deus, qui infert iram?Item alibi. Quid ergo>
illud antiquum ad reprimendas flammas odiorum dicemus, inquit, Nunquid iniquilas [esl] apudDeum ?
ssevientiumque immoderatos animos refrenandos ila Absit. Moses enini dicit : Miserebor cui mlsertus
prseceptum est ? ^Juis enim tandem facile contentus fuero, et misericordiam praestabo cui misericors
est tautum reponere vindiclse quantum accepit in- fuero. Gum ergo prsemisisset quod inconcusse reti-
jurlae? Nonne videmus homines leviter laesosmoliri nendum est, non esse iniquitatem apud Deum, paulo
caedem, sitire «anguinem, vixque inyenire in malis post attende quid dicat: Si auiem yolens Deus osten-
inimici unde satientur? Quis pugno percussus non dere iram, et demonstrare polentiam suam, atluIiC:
aut judicia concitat in damnationem ejus qui percus- in multa patientia vasa irse quae perfecta sunt in.,
serit? aut, si ipse repercutere velit, totum iiominem D perditionem, et ut notas faceret divitias gloriaesuaes.
si non etiam telo aliquo arreplo, pugnis calcibusque in vasa miserieordisequse prseparavitingloriam, etc_-
contundit? Huic igitur immoderalse ac per hoc in- Certe hic nullo modo dici potest alium Deum esse-
fustae ultioni lex justum modum figens, poenam la- qui oslendit iram et demonstrat potentiam suam ia
lionis instituit, hoc. est ut qualem quisque intulit vasis quae perfecta sunt ad perditionem, et alium
Injuriam, lale supplicium pendat. Proinde oculum qui oslendit divitias suas in vasis misericordise. Naia
pro oculo, dentem pro dente, non fomes, sed limes unum eumdemque Deum facere, utrumque aposlolica
furoris est, non ut id quod sopitum erat hinc accen- doctrina atiestalur. Hinc est et illud: Propter hoc
deretur, sed ne id qubd:ardebat ultra extenderetur tradidit illos Deus in concupiscentias cordis eorum,
imposilus. Est enim qusedamjusla vindicla, justeque in immundiliam , ut eontumeliis afficiant corpora
debetur ei qui fuerit passus injuriam. Unde utique sua in semetipsis; et pauld post: Propterea tradi-
cum ignoscimusde npslro quodamraodo jure Iargi- dit illos Deus in passiones ignominiae; item paulo
mur; unde eliam debita dicuntur, quae in oratione post: Et quoniam non probaverunt Deum habefe in
dominica Jiumanitus dimittere monemur, ut nobis notitiam [notitia], tradidit illos Deus in reprobunv"
 m9 '"* ' '
THESAURUS. CAP.LXXI.: 69o
sensum. Ecce quomodo verus Deus et justus excae- Aadjungilur htijus sseculi. id est hominum impio-
cat mentes infideiium? Neque enim unquam in his rum, non nisi in hoc sseculo Uorere volentium se-
Apostoli verbisquae commemoravi-, alius Deus imel- cundum quod dicitur, el malum secum, sicuf scri-
lectus est quam ille qui Filium suura misit dicentem": ptum tst, ut eximeret nos de prsesenti saeculomali-
£n judicium verii in hunc mundum, ut qui non vident; gno. Tale enim est et illud : Quorum Deus ventfer,
videant, et qui vident cseci fiant. Nam et hic satisi nisiessetibi quorum nullp modo diceret, Deusven-
apparet menlibus fldelium, quomodo Deus excsecet ter, nec in Psalmo dsemonia possent dii appellari
mentes i_.fidelium.Prsecedit enim aliquid occullum nisi adderetur gentium dsemonia.Sic enim scriptum
in «cciMs, ubi Deus agit [agat] justissimum examen est; Quoniam dii gentiuiu dsemonia. Hic autem nec
fudicii sui, ut quorumdam mentes excsecentur, qub- Deus hajus.saoculi, nec qi.orum Deus venler, nec dii
iFumdain illuminentur, cui verissime dictum est : gehtium, sed simpliciter positum est, JJeus tempe-
Judicia tua abyssus multa, cujus profunditatis impe- ravit corpus, qui non.potest intelligi nisi Deus verus
aetfabilem allitudinem Apostolus admiratus excla- omnium creator. Illa enim cum vituperatione dicun-
mat : 0 altitudo divitiarum sapientia. et scientise tur, hoc autem cum laude dictum est; nlsi forle
Dei, quam inscrutabilia sunt judicia ejus, etc: Vos Deum-temperasse eorpus non dispositione membro-
autcm non valetis discere {discernere] quid fsjciat B rum, hoc est fabricando et coristruendo, sed mix-'
Deus beneficio, quid judicio, quia et a corde et ab tione lucis suse Faustus intelligit, ut scilicet hsec
ore vestro longe est psalterium nostrum, ubi dicilur; membra ita distincta el locata suis sedihus alterpo-
Misericordiam et judicium canlabo libi, Domine. suerit qui-hoc fabricavjt. Deus autem- miscendo bo-
nitatem suam, hujus fabricse malitiam temperaverit.
55 GAPUT LXX.
Se eo quod ait idem Aposlolus, Deus temperavil cor- Talibus enim fabulis pueriles animas hebetanl, sed
pus, ex eodem libro xxi conlra Faustum. neque hoc eos possidere [posse dicere] permisit sub-
Dicit Apostolus: Deus temperavit corpus, et dicit veniens Deus parvulis per ora sanctorum. Habes
iste v).n. non Deus. Quid aptius [apertius] his inimi- enim et paulo superius, Deus posuit membra singu-
citilsante anathemandis quam refellendi suut[quam lum qiiodque [singula quaeque] eorum in corpore
srefellendis]. Numquid et hic Apostolus cura diceret, prout voluit. Quis jara non intelligat secundum hoc
Oeus, addidit hujus saeculi? Ubi etiamsi quis diabo- dictum Deum temperatorem corporis sui, quod ex •
Sum intellexerit excsecare mentes infidelium, non mtiltis membris corpus fabricavit, officia diversorum
tiegamus malis suasionibus, quibus qui consentiunt operum in unitalis compageservantibus. .
jusliliae lumen amittunt, Deo retribuente quod jus- CAP.UT LXXI. ,
-tum est. Haecomnia Jegimus in Scripturis sanctis. Abrahmcelanlis conjugem docet ut qudndo
Exemplo
' habet homo
IVamet illud dictum est de seductione extrinsecus quod faciat non tentet Deum, ex libro
irenienle : Timeo ne sicut serpens Evam seduxit in xxii contra Fauslum.
.irersulia sua, iia corrumpantur mentes vestrae a sim- Dicet aliquis: Cur non potius de Deo suo ita prse-
plicitate et castitate quse est in Christo. Cui simile sumpsit Abraham ut fateri non timeret uxorem. Ne- -
<est_:"Corrumpunfmores bonos colloquia mala. Et que [nunquid] enim Deus ab illo nonpoterat mor-
illud quod et sibi quisque seductor sit: Qui autem tem repellere quam timebat, eumque eum conjuge
putat esse se aliquid cum nihil sif, seipsum seducit, sua ab omni pernicie in illa peregrinatione tutari,
et illud de Dei vindicta quod supra commemoravit: ut nec uxor ejus, quaravis esset pulcherrima, appe-
Tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant tereiur ab aliquo, nec propier illam, ille [ipse] neca-
qox non conveniunt: Ita et in veteribusljbris curii retur ? Poterat sane hoc efficere Deus. Quis ita sit
praedixisset, Deus mortem non fecit, nec Isetatur in demens ut hocneget? Sed si.interrogat.us Abraham,
perditione vivorum , paulo post: Invidia, inquit, illam feminam indicaret [indicassetj - uxorem, duas
diaboli mors intravit in orbem terrarum ; et rursus, res tuendas committeret Deo, et suam vitam, et con-
de ipsa morte ne se homines extra culpam ponerent. .jugis pudicitiam. Pertinef autem ad-sanam, doctri-
Impii autem manibus et verbis, inquit, accersierunt & nam ut quando habet quod faciat homo non tentare
illam , "et existimanles illam amicam defluxerunl. [lenlet] Dominum Deum suum. Neque enim et ipse
Alibi autem : Bona et mala, vita et mors, 'divitise et Salvator non polerat lueri discipulos suos,. quibus
paupertas a DominoDeo sunt. Hic perturbati homi- tamen- ait-: Si vos perseculi fuerint in una civitale,"
nes non intelligunt, In uno eodemque opere malo- fugite in aliam; cujus rei prior exemplum praebuii.
non poslea consequente alia quse manifesta erit, Nam cum poiestatem haberet -ponendi animam
sedjjuadam eontinuo.comitante vindicta, aliud ve- suam, nec eam poneret nisi cum vellet, in _Egyplum
nire de astutia suadentis, aliud de nequitia volfentis, tamen infans portantibus parentibus fugit :,ct ad
aliud de, justitia punienlis. Cum diabolus suggerit, diem festum non evidenter, sed latenler ascendit,
homo consentit, Deus deserit. Quocirca in opere ma- cum alias palam Ioquerelur Judaeis irascentibus, et
lo, id est excsecatione iufidelium, si intelligatur et inimieissimo animo audientibus nec tamen valenti-
diabolus propter suadendi malignitaiem, ul sic distin- bus in .eum mittere manus, quia nondnm venerat
guatur Deus hujus saeeuli, non mihi videtur absur- hora ejus, non cujus horae necessitate cogeretur
dum. Neque emmsine additamentodiciturDeuscum mori, c?edcujus horse opportunitate dignaretur oct
 ' "
,*Q1' - D. EUGTPPH ABRATIS AFRICANI 69%
cidi. Qui ergopalam doeendo et arguendo et tamen A A quis tandem amaverit in operibus justitiae laborem
•inimicoruroTabiem valere in se aliquid non sinendo, actionum atque passiojium? quis eam vitam propler
Dei demonsirabat poles.alem, idera lamen fugiendo seipsam expetiverit, sicut nec Jacob Liam,- sed tar
•et latendo Imminis oslendebat [instruebal] iufirmlla- men sibi-nocie suppositam in usum generandi am_
tem. ne [ui] Deum lentare audeat quando habet quod plexijs pt fecundiiatem ejus expertus est._Dominus
"'
faciat, ut quod cavere pporlet evadat.-Neque enim et enim eara quia per seipsam diligi non poterat, •primo
aposlolus Paulus desperaverat adjutorium prolectio- ut ad Racbel pervenireiur tolerari fecil. Deinde
nemque divinam, fidemque perdiderat quando per propter fliios commendavit. Ita .vero unnsquisque
murum in spdfla submissus est, ut inimtcorum ma- ulilis Dei servus sub d_eaIbationispeccatornm suo-
nus effugeret. Non ergo in Deum non credendo sic . rum gratia constitulus, quid aliud in sua conver-
fugit, sed Deum tentare metuendo [Deum teniarei] sione roeditatus esl? quid aliud corde gestavit?
_i fugere voluisset, cum sic fugere potuisset. quid aliud adamavit nisi doctrinam sapientia.? Quam
plerique se adepturos et percepiuros putantslaiim ut
CAPUT LXXII. se in seplem prseceptis legisexercuerint, qua? sunt
Quid rerum figuraverint quatuor uxores Jacob, ex eod. de djlectione proximi, ne cuiquam homini nocealur,
lib. contra Fausl. ] id est, Honora patrem et matrem, Non moechaberis,
B
Refulato crimine quod nefarius error objecitrde Non occides, Non furaberis, Kon falsum testimo-
libro ut possumus 'mysteriorum secreia rimemur, nium dices, No.n concupisces uxorem proximi tui.*
pulsemusque fidei pietate, ut nobis aperiatur a Do- Quilius quantum potuerit observaiis, posteaquam
mino, -quid rerum figuraverint quatuor islse uxores homini pro concupita el speraia pulcherrima delecta-
- Jacob, quarum duse liberas, dute ancillse fuerunt. lione doctrinse per tentationes varias, quasi per hu-
Videmus enim Aposlolum in libera et ancilla, quas j'us sseculi noctem, tol.erantia laboris adhseserit, velut
habuit Abraham, duo testamenta intelligere. Sed ibi pro Rachel Lia inopinata cpnjuncla sit, et hanc sus-
in una et una facilius apparet quod dicitur, hic au- tinet ut ad illa.m peryeniat si perspveraijter aroat,
lem duse sunt el duae, deinde ibi anciilsefilius exhse- acceptis aliis seplem prseceplis, ac si ei .dicalur v
redatur, hic vero ancillarum fllii simtil cum ftliis li- Servi alios septem annos pro JJachel, utsit pauper
berarum lerrani repromissionis accipiunt, unde hic spiritu, mitis, lugens, esuriens, sjliensque justitiara,
proculdtibio aliud aliquid significatur. Quanquam misericoi^s, mundi cordis, pacificus. Vellet enim
enira duas liberas- uxores Jacob ad Novuni Testa- hpmo, sj iieri posset sine ulla toleraniia laboj-is, qtiae
mentum, quo in liberlalem vocati sumus, existimem in agendo patiendoque ampleptanda [amplectenda]
pprlipere, ppn tajnen fr.us.traduae sunt, nisi forte Q ( est, statim ad pulchrae atqu^pperfectae sap entiaede -
quod {quia jd quod] in Scripiuris adverti et inve- licias per.venire, sed boc non polest in terra mo-
niri potest, duse vitse nobis in Ghristi eorpore prae- rientium. IIoc enim videlur signifieare quod dictum
dicanlur: una temporalis in qua laboramus; alia est ad Jacob: Non est rnorjs in loco nostro, ut minor
selerna, in qua delectationem Dei contemplaraur nubat priusquam major, quia non absurde major ap-
[contemplabimur]. Istam Dominus passione, illam pellatur, quse tempore prior est. Prior est aufem in
resurrectione declaravit. Admonenl nos ad Jioc in- recta hominis eruditione labor operandi quae justa
telljsendum illarum etiam nomiria feminarum. Di- stinl, qtiam voluptas inlelligendi quse vera sunt. Ad
cunt enim quod Lia inlerpretetur Laborans, Rachel Jipc valet quod scrip.tumest: Concupisli sapientiam,
aulem Visuro' principium, sive verbum^ex quo vide- serva mandata, et Doniinuspraebet illam libi. Man-
tur principium. Aclio ergo humanae morlalitalisque data utique [quippe] ad justitiam perlinenlia, jusii-
{mortalisque] vitae, in qua vivimus ex fide multa la- liam autem quse ex fide esl, quae inler lentationum
'boriosa opera facienles, inceni quo exitu prove- jncerta yersatur, ut pie credendo quod nondum in-
niant ad -utililatem eorum quibus consulere volu- telligit eliam inlelligentiae meritum consequatur.
mus, ipsa est Lia prior uxor ffacob, ac per hoc et; Quantum enim valet quod modo commemoravi esse
infirmis oculis fuisse. commemoratur. Cogitationes j) ] scriptum . Concupisti sapientiam, serva mandaiai
enim mortalium -timidseet 5@ incertse providemise et Dominus prsebet illam tibi; tanlum et illud valcre
nostrse, spes vero seiernae contemplationis Dei ha- arbitron Nisi credideritis, non inteliigetis, ut justi-
bens cerlam et delectabilem inlelligenliam verilalis; tia ad fidem, ad sapieniiam vero intelligentia perti-
ipsa est Raehfeh Unde eliani dicitur bona facie et. ner.e demonstretur. Proinde in his qui flagiant in-
pulchra specie, hancenim amatomnispie siudio- genliamore perspicu^ verilatis, non estimproban-
» sus, et propler hanc servit gratise Dei, qua peccata dum studiuni, sed ad ordinem revocandum, ^it a
I nostra, et si fuerint sieut tenicuin [Phaeriicium]lan- fide incipiat et bon-is moribus enitatur pervenire
f quam nix dealbabuntur. Laban quippe interpretatur quo intendit [tendit]. In eo quippe quo versatur vir-
,: dealbatio cui servivit Jacob propter Rachel : neque. tus est Jaboriosa, in eovero quotl appetit Juminosa
, enim se quisque convenil sub gratia remissibnis. sapierilia. Quid opus esl, inquit, credere quod non
:" peccalorum servire justilise, nisi ut quiete vivat int mihi ostendilur? manifesturii aliquod veibnm prome
verbo, ex quo videtur principiurn quod esl Deus; er- quo videam rerum omnium principium. Id enim est,
go propter Rachel non propter Liam servitur. Namt in quod maxime ac primitus inardescit [inquit, quod
 693 THESAURUS. |3AP. LXXIII. - 694
maxime ac primitus inardescit] si veri s.tudiosusest-j Vbuit ancillani Rachel. De jretere quippe yita cafriali-
animus-ralionalis. Cui respondeatur : PuJchrum ejt bus spnsibus dedita eorporese cogitanlur imagines ,
.quidera quod desideras et amari dlgnissimunj, $<$& ;ptiara cum aliquid de spiritali et incommutabili sub-
prius nubit Lia, et pqsiea Raehel. Ardpr ergo iste ad stantja divinitatis auditur. Suscipit et Lia de ancilla
, id valei, ut ordo non recuselur, se,dpolius toleretjjr, ,sua filios, amore habendse numerosioris prolis accen-
-sine qno non polpst ad id perveniri, quod tanto ar- sa.. lnveuimus.autem'Zelpham ejus ancillain iriter-
.dore diligiiuf. Cum autem perventum Juerit.-simul pretarj, Os hians ; quapropter in prsedicafione fidei
habebitur iit hoc sseculo, non solum speciosa intel- . evangelicae, quorum oshiat et cor non hlat curii in
ligentia, sed etiam laboriosa jjistilia. Quamlibet Scripturis adverterimus, haecintelligitur ancilla Lite.
.enim cauie [acute]-sinceriferque cematur a mpria- .Scripjum esl enim de quibusdami Populusiiic la-
.libus incpmmutabilebojium, adhuc corpus quod cor- biis me honorat, cor autemeorum longti est a me,'e|
rumpitur aggravsit,animam, et deprimit lerrena i_n- talibus Apostolus dicit: Qui»prfedicas riori furan-
habitatio sensuiu mulfa cogitantem. Ad unum.ergo dum , furiiris; qui dicis non sidulterandurii, adulte-
.tendendum, sed propler hoC;multa ferenda sunt. ras. Verumtamen ut eliam per hanc cbnditibnalem
Itaque (jusesttnt nXores Jacob liberse, ambse quippe libera illa uxor Jacob iaborans filios Ji_eredes regni
sunt Jiliaeremissionis peepatorpni,' !.q,eesj dealba- ;P suscipiat, ideo Dominus dicit : Quse dicunf facite,
jionis qpod est Laban.'Verumtamen nna amatur," ,quseautem faciunt facere nolite. UndeJn laborevin-
.altera toleratur : sed quss loleratur t ipsa- prius et culorum viia aposlolica. Sive, inquil, occasiorie,
uberius.fecundatur, utsi non propter seipsam, certe sive veritate Chrislus amiuniie.ur, et in hbc gaudeo,
propler filios diligaipr. Labor enim justorum maxi- sed el gaudebo lanquam et ancilla pariente ' dcprola
< . - ' •
,mum fraptum habet in eis quos regno Dei -generant -num.erosiore laetata.
inler multas lentationes et tribulaliones prsedicando
Eyangelium, el eos propter quo§ suntin laboribu_$ CAPUT. LXXIII.
.abundantius, in plagis supra modum, in moftibus De factfi,Sjudm-quod cumsua nuru contubuit, ex" eod, '
- saepius propler quos babenl foris - _ .$•, ~~Vl~~W,aF&V-M-
{frequenlej-, pt]
pugqas, intus iimores, gaudium et coronam suam Juda_facfum consid.ejipmus-quodcumsua ijuru con-
.vpcant. Na.scunlur autpm eis. facilius aique copio,- ci_ibuit,-quidsigni.ficaveritfuturorum.Sedpriusprsel6-
sius ex illo sermqne fidei quo praedicant Chrislum quendum e?t, np qperaquam parva consideraiiohis
crueifixum, el quidquid humanilatis ejus ciljus luj- offendat quod de qujbrisdam malis operibus ho-
mana cpgiiaiione percipitur, pt lnfirmqs eiiam' Liae minum g^ in Scrjpluris sanclis, quaedam nonmala;
oculos non jierturbat, Rachel auteni clara aspectu' g sed bona futura-sigjiilicantur. Servat enim ubique
menleexcedit Deo, ct yidet in principjo. Verbum divina providenlia virtutem bonitatis suse. Ut quem-
apud Deum, e\ yult parerp et iip'n po.lpst, quia gene- admodum ex adulteror.urii concubitu fprmalur ,el
ratiorjem ejus quis enarrabit?Proindeyjta quaesludio ' •nascitur homo dehominumopere inalo, bonumopus
eontemplaiionis compeiit ut ea quse carnis sunt in- Dpi (sicut in praceedenli sermonejam diximus.de "fe-
- visibilia npn iiifirniis oculis menlis. per ea
quaa facta cunditate seminum , non de turpiljidine vitiorum),
sunt intellgcta conspiciat, et sempiternam Dei vir- ita in Scripluris propheiicis, non tantttm bonalio-
lulem.ac diviniialem Ineffabillter cernat, vacare minum , verumeliam mala facia narranlibusVquo-
yult ab _omni negotio et ideo sterilis. Affectahdo iiiam prophelica est ipsa narratio, sigmficelur-ali-
qujppp ptium qup studia cqnjemplationis ignescunt, quid de malis operibus hominura.etiam "Murorurii
lion pontemperatur inflrmitali liominum , gui jn va? bonorum, nonpeccanlis-opere,-sed scribentis/Neque
riis pressuris sibi desiderant subveniri, sed quia et enim Judas cum ad Thamar- Goncupisceritla"victus
jpsa prop,rpandi"charitate inaidescit. Yujtenhn do_- inlraret, hanc su_e -libidinjs inlentionerivgefebat, ui
cpre gupjl nqyil neque cuni invidia laljgseeqte ilpr inde aliquid significaretur quodad salulem' hominuni
habere. "Videtsoj-orem labore agejidi afqup paiiendi • perlineret, sicut nec Judas ille qui Dominum tradi-
filiis abjindantpm, et dolqt potiys currere. lipmiues ^dit,hpc intendit ut aliquidinde gererelur quod.ad
adpa.m firtutepj qua eqi^uininfiriiiitalib,usnecpssitati_ pamdemsalutem hominumpertineret.Porrosidetani
Imsque pqnsulitur, quam ad illam undp dLvinuniet inr malo oper-eJudse illius tam bonum opus Dominus fe-
commutabilealiquid dispitpr.-Hicjjqlpr figuratus.yider cit, utejusdem suae passionissanguineriosrediniefet,
lur in eo quod scripljiin est: El zelavit Rachel sorqrem qiiid mirum si propheta ejus, de quo ipseTait, De me,
suam.Prpindequialiquiduspurpsqup injplle.ptus, d$ enim ille scripsit, ex malefactoJudse illius bbriialiquid
_- illa subslantia qusecorpusnpripst, ac per hoc ad p.ar? significavit, utsub.mysterio nos-doceret. Ea quippa"
nis sensum^nongeriinet, yprbis barne editis exprimi hominum facta Spiritu sancto drspoifenteatque inspir;
non poiest, 'cjigit doctrjna sapiemise per jquaslibet ranlecollegit propbeta narralor, qubrum interpositlq
corporeas irnagines pl similitudines iiicjimque.cogi- non vacaref a praesignatione rerum quas intendefat
tanda insinuaredivina, quam ah officiotafia docendj prophetare: ad significandaauteiri aliqua boiia', nihil
cessare, sicut elegit Rachel ex yiro suo et ancilla inleresl facla illa, quibus ea significaritiif, seu bona,"
snscipere filios quani sine filiis-oninlno jremanere. seu mala sint. Quid enini mea inferesf} cura voio'
Pala quippeinterprelari dicitur inypterata: hanc ha-_ aliquid legendo cognoseere, ulrum ex minio reperiarv
'695 D. EUGYPPII ABBATISAFRICANI , . J39G
scriptosnigros ,_Etliiopes,"et ex atraraento candidos Apretatur
, dimissio ej'us. Non pertinet [pertinenl] sane
GalIos?Verumtamen si non scripturamsed picluram ad hanc significationera viri sancii et justi qui, licel
Salemviderem, sine dubitatione reprebenderem: ita illo tempore fuerint, adNovum tamen pertineni Tes-
in faclis hominum, quse ad imitandum vitandurave tamentum cui prophetando' scienter uliles fuerunt,
proponuntur, magni interest bonane an mala sint; qualis David fuit. Eo sane tempore, quo jam Judsea
quse autem ad signifiGandumscribuntur, sive dicun- cceperat reges ex tribu Juda non habere," non est
lur,.nihil refert in mbribus facientium," quara lau- computandus Herodes major in regibus ejus tan-
dem reprehensionemve mereantur; si modo habent quam maritus Thamar, erat enim alienigena. Nec ei
aliquam rei qua de agitur necessariam prsefigurandi saeramento illo mysticaeunctionis tanquam conjugali
«congruentiam. Sicut enim Caiphse in Evangelio, fcederecohserebat, sed lanquam extraneus domina-
fuantum ad ejus noxium perniciosumque animum balur. Quam potestatem a Romanis ct a Caesareac-
jpertinebat, quanlum denique ad ipsa verba, si in ceperal, sic et ejus filii letrarchse, quorum <mt
eis voluntatem attendas dicenlis, quibus agebat ut unus Herodes patris nomine appellalus, qui tifm
'ustus injuste necaretur, utique mala erant, tamen Pilato in passione Dominiconcordavit. Isli ergo alie-
_magnumbonum illo nesciente significabant, quando nigenae, usque adeo non depuiabantur in regno illo
ait : Expedil ut unus moriatur, et non toia gens pe- B myslicoJudaeorum, ut ipsi Judsei publice clamarent
reat. Dictumquede illo est: Hoc a seipso non dixit, frendentes adversus Chrislum : Nos non habemus re-
sed eum esset pontifex propheiavit, quia oportebat gem, nisi Csesarem. Neque hoc verum nisi illa uni-
Jesum mori pro gente. Ita factum Judse secundum versali dominatione, Romanorum quippe Caesarrex
Hlius libidinem malum fuit, sed illo nesciente magnum est [erat], non proprie Judseorum, sed ut Christum
iionum signifieavit. A seipso quippe malum fecit, sed negarent et huic adularent, ideo se tali yoee-dam.
_oona seipso bonum significavit.Hoc autem quod ne- narunt. Illo ergo lempore quo jam regnum de tribu
cessario prseloquendumputavi, non ad hoc tantum- r,>Judadefecerat, .eniendum erat Ghristo vero Salva-
,i_aodoJudse factum , sed etiam ad caetera valeat, si tore Dominonostro, qui non obesset mullumquepro-
<quaoccurrerint mala opera hominum, quibus bo- desset; sic enim fuerat prophetaium :' Non deficiet
num aliquid a narranteprophetatum est. In Thamar princeps ex Juda, neque dux de femoribus ej'us, do-
efgonuru Judse inlelligilur plebs regni Judaeorum, nec veniat cui repositum est : Et ipseest [eril] ex-
eui de tribu Juda reges tanquam mariti adhibeban- spectalio genlium. Jam isto tempore omne quoque
tur. Merito nomen ejus amaritudo interprelatur: ipsa [quippe] magisterium Judseorum et myslicfi unde
enim Dominb fellis poculum dedit. Duoautem genera Christi vocabantur unctio ipsa defecerat, scMrJum
principumqui non recte operabantur in plebe, unum C prophetiam etiamDanielis. Tunc venit cui rjjosiiun.
eorum qui oberant, alterum eorum qui nihil pro- erat, exspectalio gentium, et unctus e~t Ivanc^as
derant', significatur [significabanturj in duobus filiis sanctorum, oleo exsultationis prse parli7'/,_uF suis.
Judae, quorum unus malignus erat vel saevus ante Natus est enim Herodis majoris tempo.<_,i.-issiisest
Dominum , aiter in terram fundebat ne semen daret - autem minoris Herodis tetrarchse. II <j._sitaque ve-
ad .ecundaudairi Thamar. Nec sunt amplius quam nleniis ad oves quse perierant domus Israel figuram
duo genera hominum inutilia generi humano : unum . gessit ipse Judas, cum iret ad londendas oves suas
nocentium, alterum prsestare nolentium, et si quid in Thamna, quod interprelalur deliciens. Jam eiiiin
boni. habent in hac terrena vita perdenlium, tan- defecerat princeps ex Juda, et omne magisterium
quam in terra fundenlium, et quoniam in malo prior alque unclio Judseorunr, ut veniret cui repositum
est qui-nocet qnam ille qui non prodest, ideo major erat. Venit autem cum suo pastore Odolamita, cui
dicitur malignus ille, et sequens [sseviens] qui fun- nomen erat Hiras , et interpretalur Odolamites, tes-
debat in terram. Nomen quoque majoris qui voeaba- timonium in aqua. Gumhoc plane testimonioDominus
tur Her, interpretatur, pellicius, qualibus tunicisin- venit,habens quidem testimonium majus Joanne,sed
duti sunt primi homines, in poenam damnationis susei tamen propter oves infirmas hoc testimonio est nsus
dimissi ex paradiso. Sequenlis autem riomenqui vo- TJin aqua. Nam et ipse Hiras, quod nomen illius pa-
cabatur Aunam [Onas] interpretatur moeroreorum; storis fuit,-interpretatur, fratris mei visio. Vidit om-
quorum? nisi quibus nihil prodest, cum habeat undes nino fratremsuumJoannes, fratrem secundum Abra-
prodesse possit, atque id perdat in terra. Majus porroi haesemen, secundum cognationem matris ejus Ma-
maium est ablataevitsequod significat pellicius, quami riae, et Elisabeth malris suae, eumdemqne Dominura,
non adj'utaequod significat mcefor eorum. Deus ta--, quem et Deum suum [DominumetDeum suum], quia
' imenambos occidisse dictus est, ubi figuratur re- sicui ipse ait, Ex plenitudine ejus accepit. Viditom-
gnum talibus hominibus abstulisse. Tertius vero fi- nino, etideo in natis mulierum major illo non sur-
lius Judae, -quodilli mulieri non jungitur, significat t rexit; quia ergo ex omnibus praenuntianijbus Gliri-
tempus ex_quo reges plebis Judaeorumcoeperunt de_ stum ipse vidit, quod mulli justi et prophetaecupie-
tribu Juda non fieri, et ideo erat quidem filius> runt videre et non viderunt, salutavit ex ulero [sal-
Judse, sed eum maritum Thamar non accipiebat,, tavit in uieroj, agnovit perfectiusexcolumba, etideo
quia erat eadem tribus Juda, sed jam populo inde! tanquam Odolamites vere lestimonium perhibuit in
nemo regnabat, nnde nomen ej'us, id est Sela, inter- aqua. Venit a,u,iemDominusad tives tondendas, !ioe
 ' "
697 _ THESAURUS. CAP. LXXV^ - 698'
est exonerandas sarcinis Jaboriosis, ex quibiis Eccle-1A _ Canticis canticorum sponsa illa Ecclesia est, quse
siae laudatse in Canticis canlicorum, dentes essent vocatur puleus aqusevivse, et huic puteo septenarii
velut grex detonsarum. Jam Thamar hahitum mutet, numeri nomen in Spiritus sancti significatione con-
' >nam et eommutans
' interpretatur Thamar, sed in ea iungitur propler et falionem Penlecosten qno die de !
prorsus nomen amaritudinis maneatj: non illius ama- coelo missus Spiriius sanclus venit. De septimanis
ritudinis in qua Domino fel ministravit, sed illius in enim constare eumdem festum diem Tobiae
quoque
qua Petrus amare flevit; nam et Juda Laline confes- Scriplura testalur. Ad quadragirita novem auteiri
sio est. Confessioniergo amaritudo misceatur ut vera quod est septies seplem unum additur, quo unilas
poenitentia praesignetur. Hac poenitentia 58 fecun- commendatur. In hac ratione vivit apostolica, illa-
datuf Ecclesia.in omnibus gentibus consiitula. Opor- senlentia : sufferentes invicem, in dilectione studen-
tebat enim Christum pati, et resurgere terlia die, et tes servare unilatem Spiritus in vinculp pacis. Dono
praidicari in nomine ejus poenitentiam et remissio- ilaque spiritali, hoc est septenario, facta esl Eccle-
nem peccatorum per omnes genles incipientibus ab sia puteus satietatis, quia factus est in ea fons aquoe '
Hierusalem. Nam et ipse habitus meretricius, con- salientis in vitam seternam, quem qui habuerit non
fessio peccatorum est. Typjim"quippe jam Ecclesise sitiet in aeternum. Urias vero qui fuerat maritus ejus,
'
gerit Thamar, ex gentibus evocalae,sedens cum-hoc B quid aliud quam diabolum nominis sui interprela-
hahitu ad portamEnan vel Enain, quod interprelathr tionesignificat? Hujus erant pessimo conjugio deli-
fontes. Cucurrit enim velut cervus ad fontes aqua- gati omnes quos gratia Dei liberat, ut Ecclesia sine
rum pervenire ad semem Abrahse, illic a non cogno- macula et ruga Salvatori proprio copuletur. Urias
scente feiatur, qnia de illa prsedictum est: Populus namque interpretatur lux mea Dei. Cetheus autem
quem non cognovi servivif mihi. Accepitin occulto abscisus sive quod in veritate non stetit, sed a luce
annulum , monife et virgam : vocatione signatur, suasuperna^ quam de Deo habebat superbiae merito
, jusiificatione - decoratur, glorificatione exaltatur. abscisus est, sive quod cadendo vefis viribus perdi-
Quos enim praedestinavit, illos e"tvoeavit, quos au- tis transfigurat se tamen in angelum lucis, audens
lem vocavit, illos et juslificavit, et quos j"ustifieavit, adhuc dieerp : Lux mea Deiest: Ergo iste quidem
jllos etglorificavit. Sed haecut dixi adliuc in occnllo, David graviter sceleraleque peccavit, -quod scelus '
ubifit et conceptio sanctaeubertatis. Miltitur aulem ejus eliam per prophelam Deus arguit increpandot
promissus hsedus tanquam meretrici, hsedusexproba- et ipse abluit pcenitendo, yerurotamen ille desidera-
tio peccati, per eumdem Odolamitem tanquam in- "bilis omnibus-gentibus adamavit Ecclesiam superte-
erepantem et dicentem Generatio viperarum, sed ctum se lavantem, id est mundantem-se a -sordibus
hon eam invenit peccati exprobratio quam mutavit' C-ssecuIi et domum luleam spiritali contemplatione
eonfessionis amaritudo. Post vero tam publicis [jam transcendentem atquecalcantem, et inchoala cum illa
•
pubiicatis]signis annuli, monilisetvirgae, vicittemere primse conventionis notitia, post ab ea penjtus sepa-
judicantes eos, quorumjam personam Judas ipse ges- " ratum diabolum occidit, eamque sibi perpetuo con-
tabat, qui hodieque dicunt,.non hunc esse populum nubio copulavit. Oderimus ergo peccatum, sed pro-
Chrisli, nec habere nos semen Abrahse, sed prolatis phetias non "exstinguamus. Amemus illom David
certissimis documenlis nostrae vocationis , justifica- quantum amandus est-qui nos a diabolo per miseri-
tionis et glorificationis, sine dubio confundenlur et cordiam liberavit. Amemus et istum David qui tam
nos magisquam sejustifieatos esse falebuntur. Enu- grave in se vulnus iniquitatis poenitentise huniilitate
- cleatiushsec etmembratim
quodammodo articulatim- sanavit.
que scrutareratque dissererem quantum inientionem CAPUTLXXV.
meam Dominus adjuvaret, nisi me ab hac Jaborio- DeSalomonis priinum bonis posteamalis; ex eodem
siore diligentia finiendi hujus operis quod. plusquam libro xxn.
, vellem jamprolixum est, cufa prohiberet. " Jamde Salomone quid dicam, quem vehementer
arguit sancta Scriptura atque condemnat, nihilque de
CAPUT LXXIV. J) poenitenlia ejus, vel in eum indulgeh_iam.[indulgen-
De peccato David in uxore Vrim Cetltei; ex eodem tiae] Dei omnino commemorat? nec mihi prorsus oc-
libro xxn. currit quid saltem in allegoria boni signiflcet haec
Nunc peceatum David quid in prophetia significa- ejus flenda subversio nisi forte quis dicat, mulieres
"verit, quaiita possum brevitale perstringam. Nomina alieiiigenas, quarum amore exarserat significare Ec-
quippe ipsa interpretata satis ostendunt, quid etiam clesias eleclasde gentibus. Posset Iioc fortasse non
hoc factum praefiguraverit.Davidinlerpretatur, manu absurde intelligi, si illse propter Salomonem desere-
forlis, sive desiderabilis. Et quid fortius leone illo de' rent deos suos,' et colerentDeum ejps. Cum vero ipse
tribu Juda, qui vicit mundura? Etquid desiderabilius propterillas offendit Deum suurii, et coluit deos ea-
lllo de quo propheta dicit: Veniet desideratus om- rum, non esl quid inde boni conjeclare possemus;
nibus gentibus. Bersabeseinterpretatur puteus salie- nec lamen nihiJ arbilror significare, sedmalum, sicut
tatis, sive puteus septimus. Quamlibet autem harum de uxbre filiabusque Lotli diximus. Apparet enim in
nominis huj"usJnterpretationum in id quod dicere persona hujus Salomonis mira excelienlia , el mira '
Intendimus assumamus satis congrui 1. Nam et in sybversio. Quod igitur in illo diversis.temporibus
 '699 D. EUGKPPIl ABRATISAFRICANI -700
exstifit, priusbojiumetposterius malum, hocin Ec- /i. _ niam non est-qui seabscondat a calore ejus, dum in
elegiaInistoadjiuc sseculo, simul uno lemporeoslen- ,eumcredunlgenles, igne virttilisejus diabolica in els
dittir.-NamjbtfnoilliusbonosEeclesiae.ma.oautemillius forflia solvaiur, lolum deinde corpus illu.d commi-
malos Ecclesise sigiiificatos puio, lanquain jn unitate jiuiiur, id est ab i.llamalae conspiralionis conflaiione
unins aretc, sicut in illo uno homine bonos in^granis, discissum verho v.erjtalisbumiliatur, et comminulum
malos inpaleis, ul in unitate unius segetis, bonos in " in aquam mitlitur, ul eos Israelitae , id ,est Evangelii
tritico, malos in s_ij_aniis.Si quid hinc sane in his prsedicatores ex baplismo in sua membra, hoc est in
quae de illo ^eripta sunt diligentius pertractalis, sive corpus dominicum transferant, quornm Israelilarum
mihi, sive boc docioribus [doetioribus] aique melio- Petro deipsis geplibus diclum est; Jlaclaef man-
ribus aliud.probabiliuselucerepoluerit. Nunc tamen .duca. Si macta ctmanjluca-,quare non eliam concide
noneam rem ila dimisimus, ulintentionemnostram et bibe? ita iile vitulus per ignem zeli, etapiem Ver-
in alia properantem, tanquam interrupla series -con- _bi, et aquam baptismi, ,ab_eispptius quos absorbere
fexionisimpediat. conabatur absorplus ,est. Si ergo haec jjnoque-loca
CAPUTLXXVI, Spriplurarum ,de quibjis eisdein Sciipturis calum-
De vitiili capile combustoelin aquam sparto* polumque pianlur haerelicj perscru^ata et.guo/Iammodoinierro-
populo ddlofexeodem libro xxn contra F&ustum. j$ gaia, quanlo yidpniu)'obscuriora, lantp mirabijjuires
Quid etjam prophelieae significationis habuerit re- in se mysteriorum tliesauros latere respondent.
quirendum est,.quod-ex eis mullos qui sibi absenle Quanio magis jmpiornro blasphema ofa .obnmlescere
ipso, id est Moyse, jdolum fabricaverunt,-sine ulla pmniiio debentciim oppilantnr -apertissijnayerilate,
contra quam praefocajo spiritu quid pi.ussiteni.npii
cujusquamnecessitudinisdislinptionejussitinterimi?
Facile est ut inlelligaturhominum illorum interem- Jnveniunt, pt malunl miseri niamfeslaiione ejus suas
ptionem signiticare viliorum lalium^qualibus illi ad fauces oblufari [obturaii], quam suavjtate ppctus
eamdem idololatriam defluxerunt. In talia qulppevi- implere [impleri].,Christum igitursoiianihaecomnia,
-tiassevire nos jubet Psalmus, cum dicil: Jrascimini cajmlillud quodj'am ascendii inppejuujjptbopcorpus
"etnoiite peccare. In talisTvilia saevirenos jubet Apo- ejjis, quod usque.jn fjnpjji ialiorat in terra, scriben-
etolus, cum dici1: Mortificalemembra yeslra, quaesunt J,jumLilleras vere sacras croiiis panuriyit iijfpntio,
super terfam, fornicalionem, immunditiam, luxu- necesse quidquam wedendum esjtJibrorjim projihe-
"fiam, concupiscentiam malam, etavariliam, quae est J,icoi,iumpontextionp narrattijij, qupdnon signjficet
idolorum sefvitus. Sed quid sibi velit quod prius fe- aliquid fuiuroruni, nisi quas ide.o ppsita sunt, pt ex
cit, ut ipsum vilulura igrfecombureret, minutaiimque eis quodammodo rejjgentur ea quse jjlqm .regejii po-
concidefet el in aquarii spargeret, et potum populo £ pulumque ejus siyp propriis sive Yigurajis Joculioni-
daret, majorem intentionem perscrutariclsesignificsf- bps rebusyq praenuniien^ Si.c.uienijij iij citjjaris et
tionis inquirit. Si enim tabulas quas digito Dei, hoc hujuscemodi organis mijsicis ijon quidenj ojnnia qjise
est operatione Spiritus sancti, scriptas acceperat, Ideo tanguntur canorpni aliquid rpspnant,, sed tamen
fregit, quia indignos eos quibus eas legeret judicavit. chordse, csetera Jamen in toto citliarse corpore ideo
Si tienique ut ab eis -ille vitulus penitus aboleretur, fabricaia sunt, ul essej ubi yincjfjeplui',jjnde pt ,quo
incendit euni, contrivit, inaqua sparsit atque sub- lenderenlur illse quasad pantjlensesuayitatem modu-
et est artifex : ita ijj his prophe-
niersit, ulquid et potum hoc populo dedit? qtiem laturus percussurus
non excilel factumhoc, ad inquifendam et iritelli- ticis narralionibus quse de rpbus gesjis hpmijium
gendam propheiicam signifjcalionem? Occurrat ergo prophetico J>piri|.udeligunjuj-, auj, aliquidjam sbnant
aut s| nihil tg.l>e
jam intenlis menlibus tanquam diaboli corpus in vi- significsuiqnefutiirprum, signjiicaii|,
tulb, idest liomines in oronibus gentibus 'quibus ad ad hpc inlerponuutur, ut sit nn.de jlla signifjcantja
hsec sacrilegia caput, hoc est auctor est diabolus. tanquam sonanlia -conne.clapfiif. flas aulpm rcrum
Aureum propterea quia videntur idoiolalrise ritus gestarum allegoricas narratipnes si nolunt hscretiei
velut a sapientibus Inslituli. De quibus dicit Apo- sicut a nobis exponunlur accipere, vel eiiam nihil eas '
stolus": 59 Quoniam cognoscenles Deum, non slcut D nisi quod proprie sonanl significarecontendunt, non
Deum glbrificaverunf aul gratias egerunt, sed eva- luctanduin ciiiq hominibus gui dicqnl: J^op sapit pa-
riuerurftin cogitationibus suis et obscuratum esl in- Iato meo quod sapere dicis tuo, dum tamen ea quse
sipiens cor eorum dicentes se esse sapientes stulli divinifus pracipiunlur sjjit mpres pietajemqup for-
aut aliquid figuiate gignificare yel credantur
facii sunt, et mulaverunt gloriam incorruplibilis Dei mare,
in similiiudinern jmaginis corruptibilis bominis et yei inlelliganlur, aut ulruinque potius quam neulrum,
volucrunf et quadrupedum et* serpenlum. Ex hac dum lamen etipsa quse figurate dicta vel facia in-
eosdeni mores bonps pielalemque re-
quasi sapieritia iste vitulus aureus qualia solebarit telligunlur,ad
_(Egypliofumetiam ipsi primales et tanquam docti ferantur»" '
iiqmiiie- adorare figmenta. Hoc ergo vitulo significa- CAPUT LXXVII.
tum esi omne corpus.id est omnissocietas gentilium, De semine suscilando fralri defunclo; ex libro xxxti
idoloJatriaa deditorum. Hanc sacrilegam societalem conlra Fausium.
DominusChrislus lllo igne comburit de quo in Evari- Si quaesituma nobis fuerit cur illius Testamenti au-
jvjeliodibit: Ignem veni miltere jn terram, ut quo- ctorilatem leneamus cujus ritum non observamus, e{
m fHESAURUS. GAP. LXXVII. 702
ad hqp ex Jillerijs app^tplicjs respondemjus. Ait enim ^i fidei Christia.ni s.ijnt, non <infermpnto veferis vilae,
Aposlplus: Neniojprgq vo? judicet in pibo, pt potu, . boc est malitiae, sed iji ipsius iidei veritate el since-r
aut in parte diei fesli, aut Neomenia?, aut Sabbatp- ritat^ custodiunt; non septem diebus sed omni die,
rum, quod est urobra futurorum. Ita quippe et cuf ca quod significalum est, numero dierum- seplenario,
legi atque accipi oporteat ostendit, id est ne prophe- quo quotidie omnis volvitur dies. Quod- eisi ali-
tiam exstinguamus, quia iri umbra facta sunt fulurb- quantum laborio.sum est in hoc saeculo, quoniam
rum, et curare nps non debere eos qui nos hincjudi- angusta et arcta est via quae,ducit ad vilam, merces
care voluerinf, quod corporalilerjam iionobserve- tamen cerla servatur. Nam ipse labor significatus |
mus, sicut alibffale quiddam dixit. Hsec in figura est illis-pigridiis quod Jdiquantulum subariiara sjnt.
conlingebant iliis, scripla sunt aulem pfopter cor-- Penlecosten etiam, id est a passione et resurrec-
feptioriem nbstram,in quos finis"saeculorumobyenit, lione Domjni quinquagesimum diem celebramuSj,
Cnnf ergo tale aliquid legitur in insffumento Veleris quo nobis Spiritum sanci.im paraclelum quem pro-
Testamenti, quale a nobis vel observari, vel j'ussum iniserat misit, quod fulurum eliam per Judaeorum
nonest inNovo Tpsta_mento, vel etiam prohibitum, pascha signjficatum est, cum quinquagesimo die post
quid significet .qusei-endum est, non reprehenden- celebraiipnem ovis occisseMoses digito Dei scriptam-
dum, quia eo ipso quo jam non observatur, non dam- ;B Iegem accepit in monte. Legiie Evaiigelium et adver-
natum, sed implelum probalur. Unde mullaet ssepe. lite Spirilum sanctum appeliatum -digiliim Dei. Ea
jam dixiraus, velut hoe ipsum quomodo n.on intel- quippe anniversarie in Ecclesia celebrantur, quaein-
ligsns Faustus mandatis Veteris Testamenli pro signiler excellemia certis diebus facta sunt, ut eorum
crimine objecit, quod uxorem .fratris ad hoc frater necessariam salubremque memoriam festivitas conce-
jussus est ducere," uf non sibi, sed illi sobblem sus- lebrala custodiat. Si vuliis ergo nosse quarecelebremus
citaret, ejusque yocaret nomine quod inde nasce- Pascha, quia tunc pro nobis imraolatus esl Chrisiiis.
relur; quid aliud in figura praemonslral nisi quia 60 Si vultis ergo nosse quarenbn illud ritu judafco
unusquisque Evangelii praedkator ita debet in Eccle- celebremu?, quia illa eral. venluri veriprsefigufalibi
sia laborare, ut defuncto fratri, hoc est Christo, hsec compleli commemoratio. Futurumaulemei prse-
suscitet semen qui prp nobjs mprtuus est, et quod leritum nec ipsis veriiis nostris eodem modo enun-
euscilatum fuerit ejus nomen accipiat. Denique boc liatur, unde j'am salis jn hoc ppere locuti sumus. Si
implens AposJ-olus,non jam carnaliler in praeniissk aiitein ef liaec [ljop] quasritis, cur ex omnibus cibis a
significatione, sed spiritaliter in completa veriiale, quibus in umbra futurorum populus est ille prohfbi-
quosin Christp Jesu pnr Evangelium se eommemo- tus, nos morlicino elimmolatifio non- vescimuf ? et
rat genuisse, succenset eis, et eps increpans, corrigk Q hoc audile et calumniis vanitalis verum aliquando
yolentes essePauIi.Nunquid Paulus, inquit, pro yo-, praeponite. Cur eniin non expediat immplalitio vesci
bis cr,ucifixusest? aut in Pauli npminebaptizaft esiis? Christiano Apbslolus dicit: Nolovos, inq"uif,'sbcios,
lanquam diceret: Defunclo fnttri vos genui, Chri- fieri dsemoniorum. Neque enim ipsam''immoliffio^
tiiani vocamini, non Pauliani. At vero qui electus.aJ) nem reprehendit quam faciebaut patres prseffgu-
Ecclesia ministerioni evangelizandi renuerif, ab ipsa rantes sanguinem sacrificii quo nosChfistiis rede-.
Ecclesia merito digneque contemniiur. Hnc est eninj, mit, sed quse "iinmolant gerites, Dsenioniis,' inquit,
quod in ejus I-iciemjubelur exspuere, non sane sine immolanl, el non Deo. Deinde adjedt quod dixi; No-
signobujus opprobriiul calciamento pedis unjus exua- lo vos socios fieri dtemoniorum. Nam sl riafura ipsa
tur, ne sit in eprum sorte quibus ipse Apostolus ajt: immolatiiiae carnis esset immunda^ uiique et ne.
Et calciali pedes in prseparationem Eyangelii pacis, scientem contaminafet. Neque cnuii eo minus ipsa
et de quibus cpmraemprat prophela : Quam,sppciosj esset quominus ab scientp ac.cippretur, sed propier
pedes porum qui annuntiant pacero, qui annuntiant conscipntjanj ne daemonibuscommnnicasse yidealur;
bona, qui enim sic .evangelicam fidem tenet, ut.et Morticinum autem pulo, quod ad escam "usus bomi-
sibi prosit, et Ecclesiae prpdesse non renuat. bene num npn admisit; eo quod non occisorum sed inoftuo-
intelligiiur utroque pede calciatus. Qui au.lemsibi D rum animalium morbida caro est nec apta ad salii-
putat quia credidit satis esse cpnsultum consilium, fem cprporis, cujus causa suminus alimenium. Natrf
curam vero luprandorum refugit aliorum, discalciati qijod de. effundendo sanguine antiquis in figufa prse-
iljius lipn figuratum significaliit, sed in se impletum cpplum est, id est ipsi Noe posfr diluvium/qiiod jaln
porjabit ppprobrium. Quid , quod , et pasclia nobis quid significafet oslendimus; plerique inlelligunt, et
objecit cplebrari, nec quia jta ut Judaei celebifamus in Actibusapostolorum hoc lege praecepium ab apos-.
insultat. Cutn aulero niagjs nosliabeamus in re prse- tolis, ut abslinerent genles tantiira a"-fbrnjpalione,et
sentis Evangelii non in umbra futuri", ejusque occi- ab immolaiis, et a sanguine, id est ne quidquam ede-
sionem cum quotidie |um paxime anniversaria so- renl carnis [nequaquaihederent carnes]"cuj'ussangujs
lemnitate non venturam praesigriemus, scd faetajn non essel elfusus, quod alii nqn sic inlelligunt, sed a
commemoremus. Ideo sane dies Paschsesplemnjtatis sanguinp prsecppjum esse absiinendum, ne quisho^'
nostrae ad diem celebraiionis timbraticse Judaeorum niicidio se conlaminel. Hoc riunc discutere longum
non occurrit, ui et- dominicum diem quo Chrislus est pt non necessariunj, .qpia etsi lmc lunc apostoli
resurrpxit eompleeteremur.. Azyma verb, qui reclae . pfaeceperunt ut ab animalium sanguine ebsiliierenl
703 D; EUGYPPII ABBATISAFRICANI 704
Christiani, ne prsefocatiscafnibus vescerentur, ele-1 S_animam hominis ? Anomnem hominem fratrem om-
gtsse mihi videntur pro tempore fem facilem et ne- nis hominis intelligi voluit secundum cognationem
-
quaquam observantibus onerosam, in qua cumIsrae- ex uno ductam ?
litisetiam gentes propter angulsirem illum lapidem CAPUTLXXXI.
duos in se condentem, aliquid eommuniter observa- Cham peccans, non in seipso sed in filio maledicilur;
rent simul etiam monerent [et admonerentj in ipsa ex eodemlibro.
arca Noe, quando Deushoc jussit Ecclesiam omnium Quseritur, qiiare peccans Cham in patris offensa,
gentium fuisse figuratam [praefiguratam], cujus facti non in seipso, sed in Dlio suo.Cbanaan maledicitur,
prophelia j'am genlibus ad iidem accedentibus inci- nisi quia prophetatum esl quodammodo terram Cha-
piebat impleri. Transacto vero illo tempore quo illi naan, ej'eetisinde Chananaeiset debellatis, acceptu-
duo parieles, unus ex circumcjsione, alter ex prse- ros fuisse filios Israel qui venirent de semine
putio venientes, quamvis in angulari lapide concor- Sem.
darent, tamen suis quibusdam proprietatibus distin-
ctius eminebant. Ac ubi Ecelesia gentium talis effec- CAPUTLXXXII. . -'
la est, ut in ea nullus Israelita carnalis appareat, Erat omnis terra labium unurn",per recapilulalionem
boc Christianus observat ut turdos vel ml- J
g ., diclum, exeodemlibro.
quis jam
nutiores aviculas non atlingat, nisi quarum sanguis Et erat omnis terra labium unum quomodo potest
effusus est. aut Jeporem non edat si manu a cervice intelligi quando superius dictum est, quod filii Noe
percussus nullo cruento vulnere occisus est ? et qui vel filiorum ejus distributiessent per terram, secun-
forte pauci adhue tangere ista formidant a cseteris dum tribus, et secundum gentes, et secundum lin-
videntur [irridentur]. Ita omnium animos in bac reti- guas suas? nisl quia per recapitulationempostea com-,
nuit illa sententia veritatis: Non quod inlrat in os memoret [commemorat], quod prius erat, sed obscu-
vestrum vos •coinquinat, sed quod exit, nullam cibi ritatem [hic] facit, quod eo genere loeutionis ista
naturaro quaro societas amitlit [.dmitl.il] humana, contexitquasi narratio de his quse postea facta sunt
eedquse iniqiiitas committit peccaia condemnans. consequatur. -
CAPUTLXXVIII. CAPUTLXXXIII.
De eo quod scriplum est a volalilibus mundis et im- Quomodo Sara cum aliquot dies apud regem Mgypll
mundis intrasse in arcam; ex libro Qumstionum de sacra fecerit, ejus concubilu non credatur esse pol-
Genesi,inler cmteraad locum. lula.
Quod scriptum esta volalilibus mundis, et a vo- Erit ergo, cum te viderint jEgyptii, dicent quia uxor
latilibus immundis, et a pecoribus mundis, et a pe- " jlliushsec : factum estautem, stalim ut intravit A-
eorlbus imroundis, et ab omnibus serpentibus in brabam in _3__gyptum, videntes jEgyptii mulierem quia
terra, quod deinde non additur subaudilur mundis et speciosaerat valde. Quomodo accipiatur quod'Abra-
immundis, et adjungitur, duo etduo intraverunt ad ham veniens in _;Egyplum,celarevoluit uxoremsuam'
Noein arcam, masculuset femina. Quseritjirquomodo esseSaram ,secundumomniaquaede hacre scripiasunt,
distinxerit superius duo et duo ab immundis, nune ulrum hoc convenerit tam sanclo viro, ansubdefec-
autem sive a mundis sive immundis duo et duo di- tio [defectione] fidei ejus intelligatur, sicut nonnulli
cat inlrasse. Sed hoc refertur non ad numerum arbitrati sunt. Jani quidem et conlra Faustura de Jiac
mundorum vel immundorum animalium, sed ad mas- re disputavi, et diligentius a presbylero Hieronymo
culum et feminam, quia in omnibus, sive mundis, expositum cst, quare non sit
consequens ut cum ali-
sive immundis duo sunt, masculus et femina. quot dies apud regem iEgypti Sara fuerit etiara ej"us
CAPUTLXXIX. concubitu credatur esse polluta. Quoniam mos erat
Quid sil quod Dominusail : Non adjiciam maledicere regius vicibus ad se ammiltere {admittere] mulieres
terrm; ex eodemlibro QumslionunvdeGenesi. suas, et nisilomentis [fomentis]et unguentis diu prius
Quid sibi vult quod Dominus dicit: Non adjieiam accurato corpore nulla intrabat ad regem : quse dum
adhuc maledicere super terram.propter opera ho- fierent afflictus est Pharao manu Dei, nt viro redhi-
minum, qu a apposita est mens hominis ad maligna beret intactam, quam ipsi Deo marilus commiserat
a juventute. Non adj'iciamergo adhuc percutere om- tacens quod uxor esset, sed non mentiens quod soror
lieui carnem vivain quemadmodum feci. Et deinde esset, ut caveret quod poterat, quantum homo po-
adjungit qusesecuhdum largitalem bonilatis susedo- terat, et Deo commendaret quod cavere non poterat
nalhominibusindignis. Utrum hicNovi Testamenti ne si et illa quse cavere poterat, Deo tantum dimit-
, indulgentia figurata sit, et praeterita ultio ad Vetus leret, non in Deum credere, sed Deum tentare
pertineat Testamentum, hoc est illud ad Iegis severi- potius invenirelur.
talem, hoc ad gratise bonitatem. CAPUT LXXXIV.
'_ GAPUTLXXX. 61 Quomodo tntelligat.tr xBternum"quodait: Dabo
Quid est: De manu fratris exquiram animam hominis; tibi terram inpossessionemmlernam;ex eodemlibro.
ex eodemlibro Qumstionumde Genesi. • Dabb libi et semini tuo post te terram in gua Iia-
Quid est: Et de manu fratris hominis exquiram bitas, omnem lerram cultam in possessionem seter-
 ' '
70!>" THESAURUS. CAP. XC. 700
nam. Quaestio est quomodo dixerit aeternam, cum .A cem jtisti, speciali quadam senlentia deilla civitate,
Israelitis lemporaliter dala sit, utrum secundum Jhoc an de omnibus inlelligendum' sit, generaliter parcere
sseculum dicta sit aelerna, ut ab eo quod est atwv Deumloco in quocunque vel decem justi fuerint. In
Graece, quod et saeculumsignificat, dicttim sit a__dviov qua qusestione non est quidem necesse ut hoc de
tanquam si Latine dici posset _sseculare: an ex hoc omni Ioco accipere compellamur, verumtamen de
aliquid secundum spiritalem promissionem Iiic intel- Sodomis potuitetsic dici, quia.sciebatDeus ibinon
ligere cogamur, ut seternum ideo dictum sit, quia esse, vel decem, et ideo sic respondebatur Abrahae,
hinc aeternum aliquid significatur. An potius loculio- ut significaretur nec lot ibi ppsse inveniri, ad exag-
nis est Scfipturarum ut selernum appellent cujus rei geralionem iniquitatis illorura. Non enim necesse
finis non constituitur. Aut non ita flt ut deinceps erat Deo tam sceleralis hominibus parcere, nec cum
non sit faciendum quantum -pertinet ad curam vel illis perdefe justos, cum posset, justis inde liberalis,
poteslatem facientis, sicut ait Horalius: reddere impiis digna supplicia; sed, uldixi, ad osteB-
-Serviet seternumqui parvonesciet uli. dendam maligniiatero roultitudinis illius dixit: Si
decem ibi invenero, parcanv universse civitati; lan-
Non enim polest in seternum servire, ciijus ipsa vita ,
servit aelerna esse non testimo- . quam diceret: Cerle possum nec pios cum impiis per-
quse potest. Quod '
B nec tamen propterea impiis parcere, quia,
niumnbn adhibereiri nisi locutionis esset, verborum dere,
liberatis et separatis inde piis, [possum impiis digna
quippeilli sunt nobis auctores, non rerum vel sen-
et tamen si ibi inveniantur, parco, iioc
tenliarum. Si autem defenduntur Scripturae secun- rependerP,
dum locutiones proprias, quse idiomata vocantur, esl, quia nec tot ibi possent Inveniri. Tale aliquid est
cum aliis apud Jereraiam, ubi ait : Circuite vias Jerusalem et
quanto magis secundum eas quas linguis videte et
communes habent ? quserite in plateis ejus, et cognpscite si in-
venietis hominem facientem justiliam, et qusereniem
CAPUTLXXXV. fidem, et propitiusero peccatis eorum, id est: Inve-
Sciebam, inquit, quod constituit filiis sms post se cu- nite vel unum, et parco caeteris, ad exaggerandum
slodirevias Domini; ex libro Qumstionum de Ge- et demonstrandum quod nec imus ibi posset jnve-
nesi. niri.
Sciebam enim quia constiluet filiis suis et domui CAPUT LXXXVIII.
suse posf se, ut cusiodiant vias Domini facere justi- De Lolh filias animo turbato civibus offerenle; ex
tiamet judicium, ut adducat Dominus inAbraham eodem libro. ~
omnia quae locutus est ad illuni. Ecce ubi promittit Quod ait Sodomitis Loth : Sunt mihi duaefiliae,
Dominus Abrahse non solum prsemia, sed etiam obe- G quaenondum noverunt viros; producam illas ad vos,
dientiam jusfniae filiorum ejus, ut circa eos eliam utimini iilis quomodo vobis placuerit, tanlum in viros
prsemia promissa compleantur. istos nefaciatis iniquum. Quoniam prostituere vole-
CAPUT LXXXVI. bat filias suas hac compensalione, ut viri hospites
ejus nihil a Sodomitis tale paterentur, utrum admit-
Descendensvidebo ,si secundum clamorem venienlem tenda sit
.-ad me consumalur; si autem non, ul sciam; ex eo- compensatio flagiiiorum _vel quorumque
demiibro. peccatorum, ut nos faciamus mali aliquid, ne alius
' Descendens malum faciat; an potius perturbationi Loth
ergo videbo si secundum clamorem gravius
non consilio tribuendum sit, quia hoc dixit,- merilo
ipsorum venientem ad me, consumanlur; si autem
quseritur : et nimirum periculosissime amiltiiur haec
non, ut .sciam. Verba hsec si non duhilantis qiiid
duorum potius eventurum sit, sed irascentis et mi- compensatio. Si autem perturbationi humanae-tri-
et menti tanto malo permolae, nullo modo
naniis, accipiamus, nulla quaestio est. More quippe buitur,
humano Deus in Scripluris ad homines Ioquitur, et imitanda est.
ejus iram noveruntsine perlurbatione ejus intelli- CAPUT LXXXIX.
gerequl noverunt. Solemus autem etiam sic minan. D ait Deus ad Abimelech: Peperci tibi ne peccares
ter loqui: Videamus si non tibi facio, aut Videamus Quod inme; ex eodemlibro.
si non illi fecero, et si non potuero tibi facere, vel Quodait Deus ad Abimelech propter Saram : Et
sciam, id est, hoe ipsum experibor utrum non pos- peperci tibi ut non peccares in me, quando eum-ad--
sim. Quod cum minandb, non ignorando dicitur, irali monuit uxorem Abraham esse quam putabat soro-
apparet affeclus, sed perturbatio non cadit in Deum. rem, adverlendura est et notandum in Deum peccari
Mos autem humanse locutionis et usilatus est ut hu-
quando talia committuntur quaeputant bomines Jevi-
manaeinfirmiiati congruit [congruat], cui Deus coaptat ter
Iiabenda, tanquam in carne peccala. Quod autem
locutionem suam. dixit ei: Ecce tu morieris, etiam hoc nolandum est
CAPUT LXXXVII. quomodo dicat Deus, tanquam prsedicens sine dubio
Non perdam, sVinvenero decem justos; ex eodem futurtim quod admonendo dicit, ut a peccato absti-
libro. nendo caveatur.
Quaeri solet utrum quod de Sodomis dixit Deus, CAPUT XC.
non se perdere locum", si invenirenlur illic vel de- Tentavit Deus
Abraham, quomodo non sit contrarium
?07 . J D. EUGYPPHABBATISAFRICAM 10§
jacobo dicente: Deus neminem tental; ex eodem A.qusestio est. Eo namque pertinet quod dicuntuf qui
tibro. _ | hoc noh recle faciurit terilafe Doiriiiiuiii.Safu ipse
"Ei temavii Deiis Afciham. Quseri solef qiibriiodb Dominus cuhi si diaholo terilaretuf, tesliirionium de
lioc verum sit; cum dicat in Epistola sua Jacobus, Scripiiiris adhibbit: Non teulabis Dooiiiiuiii Deurii
ijuod Deus nemlrieni lerftet, riisi quia locutiorfe Scri- tlium. Suggefeb*alu'renim tariquain Jioinitiiut signb
piurarum sblet dici, teniat, pfb eo qubd est probat. aliqub explorafet ipse, quanlus tjsset, Id esl, quam
Tenlatio vero iila*de qfia Jacbbus dicif, non irifelli- multum ^puiclDeum pbssef, "quodvitiose 'filcum fit,
gitur, liisl- quia quisque peccato implicatuf. Unde Ab bocauieiri discerrfitur quod^edeori tecil pugnse
Apostolus dicit: Ne fbrle lentavefit vos is qiii teniat; rmmiAenfe periciilo, cbrfsuMtio qriippe illa imagis
"Nam et alibi scfiplum est: Teritat- vos Dominus qiiaih tentatio Dei fiiit. tJiide,e't.Aciira_;apud Isaiain
Deus vester, ttt seiat si diligltiS teutri; eiiam hoc timtet signum petere', ne Dominum [Dfeum]fentafe
genere locutionis ut sciaf, dicium eil-, ab si dice- vldeatuf, cufn hob eum Dbmiribs Scliribrileat pef pfo'«
jfetiif, ut Sscirevos faciat, quoniairi vifes dilecllonis phelam, credo ,~existimabs quod ab ipso prbpliela
suse hbminem Iatent, nisi divino experiinento etiafn explorareiur ulrum prsecepti memor essel ,• q'uoten-
eidem ifiriolescaht. tare Dominum.prohibetur[Oeuraprohibemur]. .
CAPUT XCI. B CAPUT XCrtJ
||^ D_-_iiniiiloculione qua dicium est :'Cognovi quod De eo quod >aitJacob : Non est hic nisi domus-Dei; e__
iimeas Deum; ex eodemttbro. eodem libro. '
"Vot-angeiide coeload Abraham: Ke injicias ma- Efstfrfexit Jacobdfe somno suo; et dixitrQuiaest
nus in puefum, neque facias ei quidquam, mbdo Dominus Iii loco
hoc, ego autem nesclebam; e"t tl-
enim -cognovi quoniam timeas Deum tu. I3li__ihista muit et dixit: Quam terribilis locus Iilc; hoc [hic]
qusestio simili locutiOne.solvilur.HocesIeniin: Nuric , non est nisi domus Dei, et haec porta est coeli. Haac
cognovi quoniam tlmeas Deuih "lu; quod significat: verba ad proplietiam pertinent \ quia ibi fulurum
Nunc te feci cogiioscere. In consequentibus autem eral taliefnaeulura quod corfstituit' Deus .[Doniinus]
hoc genus loculionis evidenlius [evidenter] appar in-hominibus in primo populo suo. Porlam coeliau-
ret ubi dicilur : Et vbcavit Abraham nomen loci il- - tem sic iiiteliigere de*bemus, tanquam inde fiat.adltus
lius Dominus vidit, ut dicatuf hodie in-monte Domi- credentibus., ad capessendum regnum ccelorum.
nus appanlit: vidit >pro eo quod.esl, appafuit, lioC
esi, vidif pro eoquod est videri fecit, significansper CAPUTXCV.
efficientem.quod efficitur, sicut frigus pigrum, quod G Quod Jacqb Japidem statuit et perfudit oleo , mn «K-
pigros facit. quid idololatrimsimile fecisse; ex eodem libro.
C\PUTXCH.
Quod statuit lapideiri JaCbh qne'm sibi ad caput po-
Dejuratione servi Abrahmsuper femurejut; ex eodem suerat, et constituit eum litulumet perfudit illum
librb.
oleo, non aliquid idololatriaesimile fecit. Non enim,
Quod, Abraham jubel puerb suo, ut manum suam vel func_,,vel pbstea, frequentavit lapidem adofando
$K>naisuper ejus femore, et sic eum adjurat ,per dor aut [vel] ei sacrificando, sed signum fuit in prophetia
miuum Deum coeliet Dominum terrae.solet imperitos evidentissima constitutum,. quse perlinet ad unclio-
piovere; non "attendentes magnam ipsam ile Christo nem: unde.Christi nomen a chrismale est.
imagnam de Christo] exsliiisse prophetiam, quod ip- - CAPUTXCVi.
se Dominus Deus coeliel Dominuslefrse in ea carne
yeniuras esset_ quse de illo femore, propagata est. De lucia Jacob ei de claudicatione- exeodem libro.
CAPUT XCIII. Quod -ab lllo angelo deslderat lienedlei Jacob cui
lactando pravaluit, magna estdeChristo prophetia.
Quod differant auguralionesillicitm ab illa pelilione si-
_jni„ qua petit a Deo servusAbrahm; ex eodem li- D Nam eo ipso admonet<mys'ticnmaliijuia sapere^ quia
'brb. omnis hbmo a majore vult benedlcl. Quomodo ergo
. Quaerendumquo differant augurationes illicitse ab ab eo benedici Iste vbluit,-jjuem luelando SDperavit?
illa -petitione signi. qua petivlf servus Abrahse, ut Praevaluit autem Jacob •Christb, vel polius prevaJere
ei Deus Ostenderet ipsam esse futdram uxorem Do- visus <eslper eos Jsraeliias a quibus crueifixus est
mini sui Isaac, a quacum petivisset ut biberet dice- Chrislus, et ab eo1ameii*be"neaiciiurin-<eislsraelitis
retur illi: Bibe ettu-, el adaquabo el camelostuos qlii crediderunt in.Cliristam,-ex quibus 'erai.qui dice-
quo adusque bibere desinerent [desinent]. Aiiudest hat, !Namet ego Israelita&um . <ex^enerC AhraJiam,
- enim mirum Jacob ct
aliquid petere ,.quod ipso miraculo s*i- de tribu Benjamin. Unus ergo alque idem
gnum sit; aliud ea {Uaec]observare quai ila fiunt, claudusd benedictus. Claudus inlalitudine femoris,
_nt miranonsint, sed a conjectoribus supersliliosa tanquam in muifitudine generis, de quibus diclum
vaniiate inlerprelentur. Sed boe ipsum etiara quod , est': Et cl-Jufiicavefiirit a semitii suis'; heriedictus
roirum aliquid posiulalur, quo significetur quod autemineisde qtiibus dictum est.Ueliquise perelec
quisque vult nosse, nlrum audiendum -sit. nonparva tionem gratiaa salvse factsesurit.
 709 fHESiVURUS. GAP. XClX. - 7J0
CAPUTXCVII. _ rum nomine etiam caprarum pecus complexus est;
A
sic quia polior erat niimerus undecim filiorum Jacob'
Utrum secjindbJacobiapidempleo perfuderil. an se-
cuhdd bbmmehioraiumest; ex eodemlibro. qui nati luerant in Mesopotamia,- jpsorum comme-<'
rooratione Sciipiura complexa test eiiam Benjamin
Asceridit auiem Deus ab eo lbco ubi locutus est
cuni eo, et slaluii Jacob tilulum in loco ih quo.locu- qui non erai Ibinalus et dictuin est: Hi sunt filii-
Ja-
ins est cumeo, tilulum lapideum et libavit, super COJJquifaclisunl eiinMesopolamiaSyriae.
ejim lilamen et infudit super illum [eum] oleum, et CAPUT XCIX.
vocayit Jacob nomen loci in quo locutus est cum eo Utrum in inferhum mali tanlurh; an eliam bbni mortui
illic Deiis , Beihel. Ilerum factum est hocloco quod descendere soleanl; ex eodem libro.
faclum fuerat, an iler.um commemoratum est ? Sed
Et noluit consolari dicens: Quoniam descendam
quodlibet horum sif, super lapidemlibavit Jacob, adiMiummeum lugens in infernum. Solel esse magna
non lapidi libavit. Non ergo sieut idololatra solent
Utrum illic
aras ante lapides constiluere,- et tanquam diis Ji- quaestio quomodo Intelligatur infernus,
bare lapidibus. malilantiim; an etiam boni mbrtui descendeie so-.
leanf. Si ergo tantum aliquo modo iste [mali tantum
CAPUTXCVIH. _3
;Bquornodo isle] ad filiumsuum sedieit velle lugeniem
Qttmstionemquod dubdecim filii Jacob computentur descendere; non «nim in poenis infernis erm esse
nondumnatoBenjamin,solvitper tropwncw.xSoxnl credit. An perlufbati et dolenlis verba sunt mala sua
ex eodem libro Qumslionumde Genesi. eliam exaggerantis ? — De eadem re. — Et descen-
Quod duodecim filii compulantur Israel, ef dici- derunl ipsi et omnia qusecunque sunt eis vivenles ad
tur: Ui sunt filii Israel qui nati sunt in Mesopotamiaj infcros. Notandum secundum locUm tferrse nunc di-
cum Benjamin Jonge postea natus sit, cum jam Irans- cloS'esse inferos, hoc est, in inferioribus terrae par-
lisset Bethel, et appropinquaret Bethleem, expb- libus. Varic quippe in Scripfuris et sub InlelleclU
silio,. Nulla est facilior soluiio qusestionis liujus multiplici/sient rerumde quibus agiiur sensus exi-
quani ut per Gwer.Soxvvaccipiatur. Ubi enim pars glt, nomen ponitur inferorum, et maxime in hioriuis
major est aut potior, solet cjus nomine eliam illud hoc accipi solet. Sed quoniam istos viventes dicium
comprebendi quod ad ipsum nomen nonpertiriet, si- est adinferos descendisse, et ipsa narratione quid
cut addubdecira apostolos jafn non periinebat Judas factum fuerit satis apparel. Manifestuinesl, ut dixi,
qui .eliam morluus fuit cum Doroinus resurrexit a inferiores terrae partes inferOrumvocabulo nuncupa-
mOrtuis,. et tamen ipsius diiodenarii numeri nomeri tas, In comparalione hujus superioris terrae.iri cujus
Apostolus in Epistola sua tenuit, uhi aii eum appa- ^. facieyivitur, sicut in comparatione coeli superioris,-
ruisse JUis"dubdeeim.-Gum arliculo erfim hoc Grseci ubi sanctorum demoralio est angelorum', peccanles
codices habent ul non posslnt intelligl quicunque angelos"iii lraj'usaeris delf usos caligine Scripiura di-
duodecim , sed illi In eo numero insignes: Eo modo cit lanquam carceribus inferi puniendos reservari.
Iocutiohis puto et illud a Domino dictum: Nbnne Si enim Deus, inquit, angelis-peccanlibus non peper-
ego vos duodecim elegi, el unus ex vobis diabolus cit, sed carceribus caliginis inferiTetrudens, tradidit
esi? ut non ad electionem etiam ipse pertinere vi-. in judiciopuniendos reservari, cum apostolus Paulus
deatur. Non enim facile invenilur electorum* nomen principem potestalis aeris diabolum dicat qui opera*
in malo, nisi quando mali eligontur a malis ; quod s'j tur in filiis diffideniiae.— Deeadem re. — Et eruisti
putaverimusfetillud eleeliim, u"tperejus traditionem animam mpam ex inferno inleTiori. Quid dicimus,
Dominipassio compleretur. id est ©g malitiam ejus fratres, hoc si non vobis tanquam certus exposuero
ad aliquld electam, bene iitenle Deo etiani malis, , nes iiccenseatis; homo sum enim, et quantura con-
aliud-atteiidamiiSUbialt: Non de omnibiis vobis dicb' eeditnr de Scrijrturis sanciis, lanlumaudeo dicere;
ego sclb quos elegi, ubl declarat ad electionem rfon nihil e"xme. infernum nec ego experlus srfmadhuc; .
pertinere nisi bonos , ac per hoc illud qubd diclum nec vos, et fortassis alia viaerit et non per infer-
est, Ego vos duodecim felegi, per synecdochen dic-1B num ^erit, inceTta sunt Iisec. Verum quia dicil Scri-
tum est, ut nomine maj"ofismeliorisqiie partiseiiam ptura cui contradici fion polest: Eruisti anlmam
illud complecteretur quod ad ipsiim nomen non per- meam exinferno inferiori.inielligimus tanquam duo"
linet. Hic modus esl in boc eoflem libfo [loco], ubi inferna esse, superius el inferius. Naih unde infer-
Heroor pro filio suO Sicliera ut acciperei Dinam fi- num"inferius, nisiquia est infernUmsupenus? aliud
liara Jacob exiit loqui cum eodem Jacob, et venerunt non diceretur infernum nisi in comparatlone flms
etiam filii ejus qui absentes eranl, et ad omnes' dicft superiofis partis. Videturergo, fralres, essehabitalfo
Hemor r Sichera filius meus elegit ariimo filiam ve- qusedaraccelesilsangelorum: ibivita ineffabiliumgau-
5tram,*dnte ergo illi earii uxorem. Quia enim potiof diorum, ibi immortalilas, et incorrupfo, ibl oniniase-
erat palris persona, p'er synecdcchPn filiamvestram cundum Dei donum et gratiam permaneniia, illa pafs .
"
dieens,- effam fratres tenuil
"[filios] lloc nomine quo- rerum supernaest. Siergo illa.superna esi,' hsecier-
rum non crat filia,; liinc est et illud: Curre ad oves rena ubi caro et sanguis, ubi corruptibilitas, ubi naii-
et accipe inde mihi duos haedos, slmul eriira pasce- vilas et morialitas, ubi decessio atqiie successio, ubi
banfur oVes et haedi', etqiiiapotiores sunt cves,*ea- mutabilitas et inconslantia.ubi timpTes, cupiditates,-
 711 . D. EUGYPPH ABBATISAFRICANL 712
. horrores, laetitiseinceriae, spes fr.agilis, caduca sub- A Nescioquis habens.causam molestam mittendus erat
Sf.iiifia.Puioquia omnis isla pars non polest compa- in carcerem, venit alius, defendit eum; gratias agens
- rari illi coelo,de quo loquebar paulo anle, Si ergo illi
quid dicit? Eruisti animam meam de carcere. Suspen-
jjarti hsec pars non comparatur, iila-superna est, haec dendus erat debitor, solutum estpro eo, liberatus di-
iuferna, et post mortem quo hinc nisi, sit infernum citur de suspendio. In his omnibusnon erant, sed quia
inferius hqc inferno, in quo sumus in carne et ista lalibus -meritis agebantur,- ut nisi subventum esset,'
mbrtalitate. Corpus enim morluum est, ait Aposio- ibi essent. Iride recle dicuntiir liberali quo per libe-
Jus, propter peccatum. Ergo et hic sunt mortui, ut ratores suos non sunt permissi perduci. Ergo, fra-
non mireris quia ihfernum dicilur si morluis abundat. tres, sive illud, sive illud sit, hic me scrutatorem
Non enim ait: corpus moriturum est, sed :' corpus verbi Dei, non lemerarium affirmatorem teneatis:
moriuunresf Adhuc habet viiam utique corpus no- Eferuisti animam meam ex inferno inferiore.
strum el lamen comparalum corpbri illi quod futu-
rum est, qualia sunt angelorum corpora, invenilur CAPUT C.
corpus hominis mortuum, quamvis adhuc habens 64 Quod in Genes. tertio insinuatur Spiritus sanctus,
tx eodemtlibro Qumslionumin Genesi.
animam, sed rursus ab hoc inferno, id est 'ab hac
parte inferni", est aliud inferius quo erunt mortui, B Nunquid invenimus hominem talem qui habeat
unde voluit Deus eruere animas nostras, etiam illuc spiritum Dei in se. Eeee jam nisi fallor tenio insi-
miltendo Filium suum. Elenim,| fralres, propter ista nuatur nobis in hoc libro Spiritus sanclus, id est
duo inferna missus est Filius Dei jiiidique liberans, spiritus Dei: primo [enim] ubi- diclum est spiritus
ad hoc infernum missus esl nascendo, ad illud mo- Dei super aquas; secundo ubi dixit Deus: Non per-
_ riendo. Propterea-vox ejus est in illo psalmo, non manebit spiritus meus in hominibus isiis propter.
quoquam homine. conj'iciente, sed Apostolo expo- quod carnes sunt;elfertio nunc quod Pharao dicit
nenie, ubi ait: Quoniam non derelinques animam de Joseph, essespiriiumDeiinillo; nondum tamen
meam in Inferno. Ergo aut ipsius vox est el hic : legimus, Spirilum sanctum.
Eruisti animam meam ex inferno inferiore: aut no-
slra vox per ipsum Christum Dominum nostrum, CAPUT CI.
quia ideo ille pervenit usquead infernum, ne nos re- Quomodo intelligendum sit tot animas exiissede femo-
ribus Jacob: ac de decimationeLevi; exeodemhbro..
maneremus in inferno. Aliam etiam "opinionemdi-
cam,f forlassis enim apud ipsos inferos est aliqua Quod dicit Scriptura tot animas peperisse Liam ,
pars inferior, quo truduntur impii qui plurimum.pec- vel tot*aut tot animas exiisse de femoribus Jacoli,
caverunt, etenim apud inferos ulrum in locis quibus- Q yidendum est quid hiue respondeatur eis qui hoc
dam jam fuisset Abraham non salis p.ossumus defi- testimonio confirmari nituntur, a parentibus simul
nire. Nondum eriim Dominus venerat ad infernum, animas cum corporibus propagari, aniriias enim di-
ut erueret-inde omnium sanctorum praecedenfmm cias pro hominihus a parle lotnm significante locu-
animas, et lamen Abraham in requie ibi erat. Et tione, nullus ambigit. Sed quomodo ipsam parlem ex
-
«juidamdivescum torqueretur apud inferos, cum vi- quo totum commemoralum est, hoc est animam cu-
deret Abraham, levavit ocuJos. Non eum pbsset le- jus nomine totus homo signifieatuscsl, alienus ab _eo
yatis oculis videre, nisi esset-ille superius, ille infe- quoddictum est, exire de femoribus ej'us, ut carnes
rius; et quid ei respondit Abraham, cum-diceret: tantum ex iilo natas, quamvis solae animaenomihen-
Patef Abraham, mitle Lazarum ut intingat digitum tur accipiamus, quserendi siint loculionum modi se-
" suum.et slillei <
in linguam meamquoniani, crucior in cundum Scripturas.
hacflamma: Fili, ait, memento quia percepisti bona Quamvis nullius hominis anima sit in lumbis pa-
in vita tua, Lazarus aulem mala; nunc autem hic re- tris sui, secundum carnem, tamen inlumbis Abrahse
guiescit, tu vero torqtieris. Et super haec ait: Inter constitutum Levi, decimatum, et ibi constitulum
vos et nos chaos magnum firmatum est, ut nec nos secundum carnem Christum non decimatum. Secun-
possimus venife ad vos, nec inde aliquis venire ad Ddum rationem quippe illam seminalem ibi fuit Levi,
nos. Ergo inter ista fortasse duoinferna, quorum in qua ratione per concubilum venturus erat in ma-
uno quieverunt anirose justorum, in allero torquen* trem, secundum quam ralionem non ibi erat Cbrisli
tur animse impiorum, attendens quidam orans Mc, caro, quamvis secundum ipsam ibi fuerit Marisecaro.
jam hicincorpore Christi positus, et orans in voce Quapropler nec Levi nec Christus in lumbis Abrahae
Christi eruisse Dominura animam suam ab inferno secundum animam, secundum carnem vero, elLevi
inferiore, dixit quia liberavit se a lalibus peccatis per- et Christus. Sed Levi secundum concupiscentiam
quse posset deduci ad torraenla inferni inferioris. carnalem, Chrislus autem secUndum solam substan-
Quemadmoduui si medicus videat tibi imminentem tiam corporalem. Cum enimsit in semine et visibilis
segritudinem forte ex aliquo labore, et dicat, parce corpuleniia et invisibilis raiio, utrumque cucurrit
_. tibi, sic te tracta, requiesce, his cibis ulere : nam si [concurrifj ex Abraham vel etiam ex ipso Adam usque
non feceris, segrolabis; lu autem si feceris et salvusi ad corpus Marise, quia et ipsum eo roodo concepttim
ueris, recle dicis medico, Liberasti me ab aigritudine, et exortum est, Cbristus autem visibilemcarnis sub-
non in qua jam eras, sed in quam [qua] fulurus eras. slanliam de carne virgimVsumpsit, ratio verocon-
 ti3 THESAERUS. CAP. CIl. 714
eeptionis ejus, non a semine virili, sed longe aliierr A . gam si polult et de anima fieri quod cum de carne
ac desnper venit. Proinde secundum hoc quod dee diceremus forsitan intellecium sit, ita et de traduce
malre accepit, eliam in iuiiil.is Abrahse fuit. Hle esff anima Christi ut secum labem prsevaficalionis at-
ergo [igitur] decimatus in Ahraham, qui licel secnn- iraxerit. Siautem siue isto reatu non posset inde
dum carnem tantum, sic lamen fuit in lumbis ejus,, esse, non est inde. Jam de caeterarum animaruni
quemadmodum in sui patris etiam ipse Abraham, idi adventu utrum ex parentibus an desuper sit, vincant
est qui sic est natus de patre Abraham quemadmo- qui potuerint, ego adhuc inter utrosque ambigo et
dum de suopalre natus est Ahraham, per Iegem sci- moveor, aliquando sic, aliquando autcm sic, salvoeo
licel in membris repugnantem legi mentis el invisi- duntaxal, "ut v.el corpus esse animam, vel aliquam
bilem concupiscentiam, quamvis eam casta et bonai corpoream qualitalem sive coaptationem, si ita di-
jura nuptiarum non sinant valere, nisi quantum exc cenda est quam Grseci _kpp.ovi«v vocant, nec quomo-
ea _possuntgeneri substituendo prospicere. Non au-- dolibet ista garrientem crediiurum esse confidam
tem et ille ibi decimalus est cujus caro inde non fef-- adj'uvanteDeo mentem meam.
vorem vulneris, sed materiem medicaminis traxit. ' CAPUT €11.
Nam cum Ipsa decimatio-ad prscfigurandam medici-
Quod ait Jacob ad Joseph: Pone manum sub femut
nam pertinuerit, illud iu Abrahae carne decimabatur', ^B ] meum, et faciesin me misericordiam; ex eodem tibro
quod curabatur. Eadem namque caro non Abrahae'. " de Genesi.
tantum , sed ipsius primi terrenique hominis, simul1 Moriturus Jacob filio suo Joseph dicit: Si inveni
Jiahebat et vulnus praevaricationis et medicamentumi gratiam in conspectu tuo, subjice manum tuam sub
• vulneris vulnus
praevaricationisin lege membrorumi femore meo, et facies in me misericordiam el veri-
repugnanle Jegi inentis, quse per omnem inde pro- taiem. Ea.filium juratione consiringit qua servum
pagalam carriera seminali ratione quasi transcribi- consirinxerat Abraham : ille mandans unde uxor
tur; medicamentum autem vulneris in eo quod indes ducatur ffiio suo, iste sepulturam commendans cor^
sine opere concupiscentialiinsola materia corporali,, poris sui. In utraque tamen causa nominaia sunf duo
per divinam conceptionis formationisque rationem, iila quse magni habenda atque pendenda sunt in
de virgine assurnptum est, propter morlis sine ini- Scripluris- omnibus, quacunque dispcrsim leguntur,
quilate consortium, et sine falsitate resurrectionis ; misericordia et jusiitia, vel misericordia. et judiciu'mp
exemplum. Quapropter, quod anima Christi non sit; vel misericofdia et veritas, quandoquidera in quodair.
ex traduce animaeillius primse prsevaricatricis, putoi loco scriptum est : Univefsse vise Domini misericor-
quod etiara ipsl qui animarum tradticem defendunt, . diaetveiitas.Ilah_ecduomultumcommend.ua, mul-
consentiant. Per semen quippe concumbentis patris;G C tuni considerarida sunt. Servus auiem Abfahse dixe-
transfundi etiara sem.enanimaevolunt, a quo genere rat: Si facitis in dominum meum misericbrdiam et
•
-conceptionis Christus alienus est. JBi quia in Abra- justitiam, sicutetiste filio suodicil:'ut facias in
ham si secundum animam fuisset, etiam ipse deci- memisericordiam et veritatem.Quid sibi autPmvelit
matus esset, non esse autem decimatum Scriptura a tanto viro tam sollicita corpqris commendatio, ut'
lestatur,'quse hinc quoque sacerdolium ejus a Levi- nonin jEgyptosepeliatur, sed in terra Chanaanjuxta
tico sscerdotio distinguit, an forte dicent sicut poluit patres suos, mirum videtur et.quasi absurdum, nec
ibi esse secundum carnem et non decimari, cur non conveniens tantae __-excellentise
. _ mentis propheticae; si
-.,.?.
etiam secundum animam sine decimaiione potuerit? hoc exJiominum.consiieludine metiamtur. Si autem
_i
Bic respondetur, quia ulique simplicem animaesub- in bis omnibus sacramenta.quaerantur 65. majoris
stantiam incrementis augeri corporalibus nec illi admirationis gatidiumjpsi quiinvenerit oriclur. Ca-
putaverunt qui eam corpus existimant, quorum in daveribus quippe mortuorum peccaia significariin Jege
parte sunt maxime qui eam ex parentibus creari opi- nori dubiura est, cumjubenlur bomines post eorum
naniur. Proinde in corppris semine potest esse vis eontrectationem s.ive qualemcunque. contacium tan-
invjsibilis, quseincorporaliter numeros agii.non ocu- . quam ab immundiiia-.purificari, et hinc illa sententia
lis sed intelleetu discernenda ab ea corpulentia quaeB D ducta est: Qui baptizalur a riiorluoet iterum tangit il-
visu, tactu [visu lactnque] sentitur, et ipsa quantitas lum, quid proficit lstyatioejus?sicet qui jejunatsuper
corporis humani, quse utique modulum seminis in- peccata sua, eliterum ambulans haeceademfacil. Se-
- comparabiliter excedif, satls ostendit
posse inde ali- pultura ergo mortuorumTemissionem significatpecca-
quid sumi quod non babeat illam vim seminalem, torum, eo pertinens quod dictum est: Beati qnorum
sed laniura corporalem substanliam, quse divinitus remissae sunt in.quitates, et quorum tecta sunt pecca-
non de propagine concumbenlium incarnem Christi ta. Ubiergosepeliendaewntbocsignificantiacadavera
assnmpta atque formata est. Hoc autem de anima patriarcharum, nisi in ea terra ubi ille crucifixus est
quis valeataffirmare, quod utrumque habeat et ina- cujus sariguine facta esf remissio peccatorum? mor-
teriem seminis manifestam, -et ralionem seminis oc- libus enim palriarcliarum peccata hominum figurata
cultam? Sed quid Jaboremin-re quaepersuaderi ver- sunt. Diciiur aulem ab eb loco quod Abramium
bis nemini forsitan potest, nisi tantum ac tale -inge- [AbraemiumJ vocatur, ubi sunt istacorpora,abesse
nium sit quod possit loquentis praevolare conatum, locum ubi crucifixus est Dominus fere. triginta milli-
liec lotum exspectare a sermone. Rreviter ita colli- bus [passibus], ut etiam ipse numerus eum significare
PATROI,.LXII 23
745 D. EUGYPPII ABBATIS AFRICANI 71g
intelligatur _quiin iiaptistno apparuit ferme triginta, A.prseputium filii sui, ef procidit ad pedes ejus et dixitj
annorum, elsifquidaliud de re tanta vel hoc modo- Stetit sanguis circumcisionis infaniis jnei, ^et-reces-
vel sublimius intelligi poiest. Dum tamen non frusira sli.ab eo; propler quoddixit: Desiitsanguis_c_rcum-
arbitfem.ur tales ac tantos -homines,Dei, taniam gesr cisionis. Primum quserilur quem yolebat iaugelusoc-
sissecuram pro sepeliendis corporibus suis.cumsit cidere, ulrum-Mosen.quia dietum est, ppcurritcjan-
atque esse adebeatifideliumista «eeuritas.quodubi- gelus etquaerebat eum oecidere? NamrCuiputabitur
cunque1 corpora eorum .sepeliantur, v^elinsepulta occurrisse nisi-illiquinniversosuorum comilatiiiprae?
etiam per inimicoram rabiem relinquantur, .aut pro fuit, et a quo cseteri ducebantur ? An pueruni qus-
eorum libidine dilaceralaabsuraaniur, non ideo vei rebatoccidere., cui mater ckcumcidendo .subvenitj
minusintegram, vel minus ,-gloriosameorum resur— utrob boc-intejligaturjoceiderevolujsseinfantem quia
rectionem fuluram. t non erat circumeisus, ajque ila sancire praceptum'
circumcisionis severitate yjndictae? ^uod si jta est^
CAPUT CIII.
incertum estpriusdequo dixerit, Quaerebaleumoc-
Quidsit quod scriptum est: Et appositus est ad patres cidere, qoia ignoratur quem nisi ex consequentibus
suos; ex eodemlihrb Qumstionumde Genesi.
reperiaturj mira [sane] loculione et inusitala ut priris
'Videndiimgubmododieant Scripturse quod assldue B dicerel occurrit ,ei, et ^juserebat-pum -occidere, de
dicunt de mortuis : Et appositus est ad patres suos, quo nihil ante dixerat. -Sedtalis est jn .psalmo : Fun-
vel appositus .est ,ad populum suum. Ecce enim de damenta
ejjusin mdntibus sianctis; diliglt [DominusJ
Jacob dicitur.jam.quidemjnortuo, sed nondum se- Deus portas Sion. Iniiis enimverbis
Psalmus-incipit,
pullp, et ad quem populum apponatur non in prom- necaliquid de ilio vel de illa dixerat, cuj'us funda-
ptuest videre. Ex illo enim populus prior nascitur, menia intelligi voluit dieens -. Fundamenla ejus in
quidictusest.popujus Israel, qui vero eum prafces- montibussarictis. sed quia iseqhitur Diligit Dominus
serunt, lampaucjjusli nominantur, ut eos populom pbrtas Sion,«rgo ifundamenta vel Dominiyel -Sion,
appeUarecunctemur.,Nam si dictum esseu Appositus [et] ad faciliorem sensuminagisTSion>utfundamenta
est ad patres suos, nulla quaestio fiecei. An forte po- ejvitatis accipiarilur.
.Sedquisiin hoc pronomine quod
pulus est, nojj solumhojn inum sanctorum, verum et est ejus, geuus ambiguum "est; omnisTenim gerieris
angelorum populus civitatis illius, unde dicitur ad. est hoc
pronomen, id -est riiasculini:,et-feminini, et
Hebrseos : Sed accessistis ad -montem Sion et ad ci-
neutrf, in G_.«co autemin feminino-generedicatur
vitatem Dei Jlierusalem, et ad millia angelorum ex-
[dicilur] «UTI.? , mascuJino«t neutro «OTOU, ethabet
sultantium. Uuic popujo.apppnuniurjquijianc vitam
cbdex GrsecustJcuTOC^cogltintelligere non fundamenia
placentes Deo finiunt. Tunc enim diountur.apponi, (__
remanet sollicitudo-tentationum et Sioh,ts'ed furidamenla Domini, id est ^Useconstiluit
quand.o nulta |am
Jntuens Domlnus, de"quo dictum, est: _EdificarisHierusalem
periculum pecpatorum. Quod aitScriptura, Dominus. Nec Sion tamen nec Domihum anteano-
Ante.mortem ne laudes hominem quemquam. mmaverat cum dicefei, Fundamentaejus Inmoniibus
':
j; CAPHTCIV. sahclis, sic efliic «Gnduin -iiominatoinfante dictum
DeluiWquem fecitSosephpatrisuoseptemMeMs;ex est, occurfit ei, etquaerebat eum -oecidere,ut de quo
eodem Ubrp.- dikerltlri cbrisequentibusagnoscamus. 'Quanquam-et
Ettecitiuctumpatrl suoseptemfiies. Nesclouirum si de Mose'accipere quisquahi Voluerit, nbn est m'a-
jnveniatuf alicujus sanctbrum m Scriptufis celebra- gnopefe -resisteridum. IJIud potius quod sPquiiur s!
tum esse luclum nbvemdies, quodapudLatino_.no-- fieri potest inielligatur quid sibi velit, ideo recessisse
vendjalia appellant. Unde mihi videntur.ab baccon- - angeJumabMerfecliorfe^cujuslibeteorum quia dixit
suetiidirie pfoiiibendi, si qui Christianorum "istumin mrilier i Stetit sanguis clrcumcisionis infantis; non
morluissuis numeruin servant, qiii magis estin gen- enlmait, fecessll ab eo propter quod circuincldit in.
tiliuih cbnsuetudirie. Septlmus Vero dies auctorita- fantem, sed quia stetit sanguis circumcisionis, non
tem iii Scriptufis habet, unde alib.loco scriptum est, qnia cucurrit, sedTquia stelit"; magno nisi fallor sa-
Luctus mbrtui septem diefumjfatui aritem omries B cramento. •
dies vitse ejus, Sepieriarius auteiii numerus proptef CAPUT CVI.
sahbati saefamentuin pfsecipue qnleiis indicium est, PJiarao- '
assidt,e,Deus-dicit: Indumboicor
tmde mefjto morfuis tanquam rPqulescenfibus exhi- Deeo<qupd
Jacoh decu- nis,; ex eodemlibro QucestionumExodif
betur : quem tamen numerum In luctu
eurii dies luxe- AssidueDeus dicit: Indurabp ,corPharaonis et ve-
plaVerurit_iEgyptii, qui "septuaginta
lutcausam infertcurhoe faciat.'Indurabo, inquit,
rurit. .
' cor Pharaonis, etiam implebp signa mea [facjat. El
. CAPUTCV.
implebo signa mea]jet pbrlenta mea in ^Egypto, tan-
ei
De-eoquodxcriplum estirt Exodo: Occurrit angelu_ quam necessaria fuerit' obduralio coi-dis Pharaonis
ej voiebat eum occiiiere; ~ex iibro Qumslionum
TExodi. ut signa. Dei muhiplicarentur -vel implerentur in
ln eb quodscripium est: Et factum estin via iad JSgypto. Utitur ergoDeus bene cordib.us-raalis.adid
refectWnem, obviavit ei angelus et quaerehat. eum quod vult ostendere bonis, ye.l quos faciurusestho-
et quamvis tnjiuscu-
oceidere. ef assuinpto Sepliora calculo circumcidit nosfquid facturus e.st hoflisj,
?_._ THESAURUS, CAP. CIX. . 718
jusque cordis in malilia qualitas, id est quale cor A lerfa gignenlium creatores dicendi sunt, quamvis
Iiabeat ad malum, suo fiat" vitio quod inolevit ex hoverint praebere quasdajn visihiles. opportunitaies
arbilrlb voluntalis, ea lamen qualitatp mala ut et causas ut iila nascantur. Quod auleiri isti faclunt
liuc vel illuc moveatur, cum huc sive illuc male yisibiliter, hoc angeli invisibiliter. Deus vefb solus
moveafur, causis fit • quibus animus .propellitur. verus creator est qui causas Ipsas et rationes semi-
Quae causse ul existant vel non -existant non "est narias rebus insevit. Res breviler dicta est, qiiae si
in hominis potestale, sed veniunt ex cecuha pro- exemplis el copiosa disputatione explicetur, ul faci-
videntia jusiissima pianeet sapienlissima, univer- lius intelligatur longo sermone opus est| a quo' se
smh quod creavit disponenlis et administrantis Dei. fatio noslr-B festinationis excusat.
QQ Ut ergo tale cor faaberel Phafao quod patientia
Dei non moveretur ad pietatem, sed poiius ad impie- CAPKTCVIII. .
tatem, vilii proprii fuit.Quod vero ea facta sunt, Undepoluerunt incantalores aquam In sanguinem <ver'-
teresijam utique factum erat; exwdem libro Qum-
quibus cor suo vitio lam malignum resisteret j'us- slionum Exodi.
sionibus Dei (hoe est enim quod dicitur induralum,
Fecerunt autem similiter et incantatores ^Egyp-
quia non flexibititer consentiebat, sed inflexibiliier
tiorum veneficiis suis, et eduxerunt ranas super ler-
reslstebal), dispensatibnis-fuit divinsequa tali cordi - ram
non solum nbn injusia, sed evidenter jusla poena pa- _S_gypii_Quseritur unde si |am ubique facjum
erat. Sed similis quseslio cst unde etaquam in san-
rabaiur, qua limentes Deum -corrigerenluf. Propo-
sito quippe lucro, verbi gratia, .propter quod homi- guinem verlerint, si tota aqua .Egypti in sanguinem
cidium committatur, aliter avarus, aliter pecunise conversa jam fuerat. Proinde intelligendum est -re-
ubi filii Jsrafel habitabanl, plagis talibus non
conlemptor movetur: illescilicet adfacinus perpe-- gionem
fuisse percussam, et inde potuere incantatores vel
trandum, ille ad cavendum, ipsius tameri lucfi pro-
aquam haurire quam, in sa.iigtiinem verierent, ,vel
positio in alicujus «illorum potestate non fuit. Ila
eausae veniunt hominibus malis, quse non sunt qui- aliquas ranas educere ad solam demonsfrationem
dem in eorum potestate, sed hoc de illis faciunt ' magicae potentiae; quanquarii potuerunt etiam post-
illa compressa sunt facere, sed Scriptura
quales eos invenerint jam factos propriis vitiis ex eaquam
cito narrando conjunxit quod etiam poslea Jieri po-
praeterita voluntale. ;Videndum sane est utrum eliam -
sic accipi possit, -Ego indurabo, tanquam dieeret-j , tuit.
quam durumsitdemonstrabo. CAPUT CIX,
Item d'e itidumtione cordis Pharatmls.
CAPUT CVII.
Quod absorbuit virga Aaron virgas magorum; ex eo-' ,{]"" Et "vidit Pharab qubniam facta est refrlgeratio, et
dem libro Qumslionum Exodi. ~- ' - ingravatuni est cor ejus et noh eiaiidivit eos', slcift
Et absorbuit virga Aaron virgas illorum : si di- dixerat Doriiinus. Hic apparet nonillas tantuni ftiisse
ctum esset absorbuit draco Aaron virgas illofum, fe- causas obdurationis cbrdis Pharaonis quoa incaiita-
telligereiur- verus draco Aaron phantastica illa fig- tores ejus similla faciebanl, Verum etlam etipsani
menta nou absorbuisse, sed virgas. Hoc enim potuit Dei patientiam, qua parcebal. Patientia Dei _Jecuri-"
absorbere quod erant, non quod esse videbantuf ef dum corda hominum, quibusdamulilis ad pteniten-
non erant. Sed quoniam dixit absorbuit vifga Aaron dum, quibusdam inutilis ad resistendurii Deb et iri*
virgas iilorum, draco utique potuit vlrgas absorbere, malo pefsevefahdum. Non taineh per s'e "ipsa Iniill-
non virga, sed eo nomine appellaia res cst unde - lis Pst, sed secundum cor maium, .sicut jam 3i'xi-
versa est, non in qiiod versa est, quia in id etiaffl mus; hoc et Apostolus dicit': Ignoras quiapatienlia
reversa esl, el ideo hoc vocari debebat, quod prin- Dei ad pcenitentiam te adduxil, secundiim autem du-
cipaliter erat. Quid ergo dicendum est de virgis nia- riliam cordis tui et cor imposnitehs, thesaurizas tibi '
gorum ? ulrum et Ipsse veri dracones factse fuerant, iram ih dieirae et revelationls justi judiciiDei, qui
sed ea ratione virgse appellatse sunt qua et virga reddet unicuique secundum opera ejus. Nam et alibi
Aaron. An potius videbantur esse quod nori erant j) cum diceret, Christi bonus odor sumus in omni
ludificatione venefica ? Cur ergo ex utraque parte et loco, eiiain illud adjunxit, et in his qui salvi fiunt, el.
virgse dicunlur et dracones, ut de figmentis iliis ni- in his qui pereunt. Non dixit Christi bonum odorem
Jiil differat loquendi modus ? Sed demonsirare diffi- se esse his qui salvi fiunt, malum autem his qui pe-
cile est quomodo, etiamsi veri dracones facti sunt reunt, sed tantum bonum odorem se dixit. Uli vero
ex virgis magorum, non fueriht tamen creatores tales sunt ut et bono odore pereant secundum sui
draconum, nec magi, nec angeli mali, quibus mini- cofdis, ut saepe dictum est, qualitatem', quse mutanda
stris illa operabanlur. Insunt enim rebus corporeis est, bona voluntate in Dei gratia, ut incipiant ei
pef omnia eleriientamundi quaedam occultse semi- prodesse judicia Dei, quse malis cordibus noceift.
nariae rationes, quibus cum data fuerit opportunitas Urideille, mutato in melius corde, cantab.it: Vivet
temporalis atque causalis, pforumpuni m species anima mea et laudabit te, et judicia tua adjuvabunt
debitas suis modis etfinibus. Et sicnon dicuntur me. Non dixlt munera tua, vel pfaemia lua, sed ju
angeli qui ista faciunt animalium creatores, sicut dicia tua. Multum est autem ut sincera fiducia dici
nee agricolae segetum vel arborum vel quorumque in possit: Proba me, Domine, et tenta me; ure renes
 .19 D. EUGYPPlf AB_-.A1.ISAFRICANl '.20
meos et cdr meum; et ne sibi aliquid ex suls yirjbus A CAPUT CXI.
tribuissevideretur,continuo addidit: Quoniam mise- Non exaudiet Pharao ut mulliplicenlur signa; ex
eodem libro Qumslionum Exodi, ,
ricordia tua anle oculos] meos est, et complacui in
veritate tua. Factam erga se commcmorat miseri- Dixit autem Dominus ad Moysen: Non exaudiet'
cordiam, ut complacere posset in verilate, quoniam vos Piiarao ut multiplicera signa mea etportenta mea
universse vise Domini misericordia et veritas. — De interra._Egypii.Tanquamopusfueriiejusinobedienl__t
eadem re. — Et propter hoc ipsum conservatus est ut signa illa mulliplicenlur [multiplicareutur] quse
utiliterfiebantad terrendum populura Dei, atqueipsa
[es] ut ostendam in te virtutemmeam, et ui annuntie-
tur nomen meum in universa terra. Hsec Scriptiirae discrelione ad pietalem informandura, sed hoc Dei
verba et Aposloius posuit, cum in eodem Ibco per- fuit, malitia cordis illius beneutentis, non Pharaonis,
difficili versarelur, ibi autem et boc ait. Si autem Dei palientia male abutentis.
volens Deusostendereiram etdemonstrarepolentiam CAPUT CXIL*
suam, atlulif in multa patientia vasa irse, parcendo Quomodo accipiendum sit quod ail: Diem leqilimmn
utique his quos malos futuros esse praescierat, quse sempilemum; ex.eodem libro Qumstionum Exodi.
vasa dicit perfecta in perditionem. El ut notas, in- Quod scriptum est: Elfacielisdiemhuncinproge-
qiut, faceret divitias glorise suse, in vasa misericor- ~~> nies vestras iegitimum seiernum vel aeternalem, quoi
dise, unde vasorum misericordise vox est in P^almis : Grsecedicitur K.WVIOV, ntin sic accipiendum est tan«
Deus meus, misericordia ejns praeveniet me, Deus jjuam possit istorum praetereunlium dies esse ullus
meus demonstravit mihi inimicis meis. Novit ergo selernus, sed illud aeternum est quod iste significat
Dominus bene uli malis, in quibus tamen malam na- dies, velut cum dicimus ipsum Deum seternum, non
turam non ad malitiam creat, sedperfert eos patien- utique istas duas syllabas aeternas dicimus., sed quod
ter quousque scit oportere non inaniter, sed uiens significant, quanquam diligenler scrutandum sit
eis ad admonitionem ve! bxercitaiionem bonorum. quomodo appellare [Scriptura] soleat seternum, ne
Ecce enim ut annunliaretur nomen Domini in uni- forle ita dixerit solemniter aeternum, quem nefas-
versa terra vasis misericordiae utique prodest. Ad habeant praetermittere aut sua sponte mulare. Aliud
eorum utique ut.ilitatem Pharao servatus est, sicut et est enim quod praecipitur quousque fiaf, sicut prse-
Scriplura testatur et exitus docet. — Deeademre.— ceptum est, -ut septies muros Hieficho circuire.
Dixit Dominus ad Moysen; Intra ad Pharaonem, ego arca; aliud cum prsecipitur sic observari aliquid ut
enira gravavi cor ejus et servorum ejus ut ordine nuJlus terminus prsefiniatur observationis, sive quo-
superveniant signa mea bsec super eos : tanquam opus tidie, sive per menses, sive per annos solemniier,
liabeat Deus cujusquam malitia, sed sic intelligendum p sive per multorum vel aliquorura annorum certa in-
est ac si diceret: Egoenim patiens fui super eum et tervalla. Aut ergo sic appellavit setemum quod non
servos ej'us, ut non eosauferrem, ut ordine superve- sua sponle audeant desinere celebrare, aut sicut dixi,
niant signa mea super eos. Quia enim patientia ut non ipsa signa rerum, sed res quae bis signiftcan-
67 Dei obstinatior fiebat malus animus, ideo pro eo tur seternae intelliganiur. Sustulerunt aulem iilii
quod est, patiens in eum fui, dicilur, gravavi core jus. Israel de Ramesse in Socchot, in sexcenla millia
— De eaiem re. — Et non est relicta locusla una in peditum viri, prseter insiructum vel censum.
omni terra .lEgypti. Et induravit Dorainus cor Pha- CAPUT CXIII.
raonis. Beneficiura certe Dei commemoravit Scri-
abstulit et secula dixit De quadringenlis annis non ad servilulem, sed ad pere-
ptufa quod [quo] locustas, grinationem seminis Abrahce referendis ; ex -eodem
indurasse Dominum.cor Pharaouis, beneflcio utique libro Qumslionum Exodi.
suo et patiehtia sua, qua ille fiebat obstinatior dum Quod ergo dixit Deus ad Abraham: Sciendo scias
ei parceretur, sicut.omnia mala corda hoBiinum pa- quia peregrinum erit semen tuum in terra non pro-
lientia Dei male utendo durescunt. pria, et in servitutem redigent eos, et nocebunt illis
CAPUT CX. " quadringentos annos,^non sic accipiendum esf, tan-
Quod tollendo-ab __Egyptiisaurum et cmtera non fece- quam in illa durissima servitute quadringenlos annos
rinl furlum; ex eodem libro Qumstionum Exodi. Dei populus fuerii; sed quia scriplum est. In lsaac
Dixit Deus ad Moysen: Loquere ergo secreto in vocabitur libi semen, ex anno nalivitalis Isaac.usque
aures populi et pelal unusquisque a proximo, et mu- ad annum egressionis ex /Egypto computanlur anni
Jier a proxima, vasa argentea et aurea [aurea et ar- quadringenti quinque. Cum ergo de quadringentis
gentea] el veslera. Non hinc quisque sumendum triginta detraxeris, viginli quinque qui sunt a pro-
exemplum puiare debet ad exspoliandum isto modo missione, usque ad natura Isaac, non mirum est si
proximum. Hoc enim Deus jussit qui noverat quod quadringentos et quinque annos suroma solida qua-
[quid] quemque p.ati oporleret, nec Israelilse furlum dringentos voluit appellafe Scriptura, quae solet tem-
fecerunt, sed Deo jubente ministerium praebuerunt, pora ita nuncupare, ut quod de sumraa perfectioris
queniadmodum cum minisler judicis occidit eu/n numeri paululura excrescit aut infra est, non com-
quem j'udex jussit occidi, profecto si id sponte faciat putetur. Non itaque quod ait, In servitutem redigen.
homicida esi, eliamsi eum ocoidat quem scit occidi eos et nocebunt illis, ad quadringentos annos refe^,
a judice debuisse. rendum est, tanquam per tot annos eos liabue-
721 THESAURUS. CAP. CXIV., , ~m
rjnt in servitutem [servitiite], sed referendi sunt _A*"et caetera ; sed omnino apparent liaecesse conjuncta
quadringenti anni ad id quod diclum est : Peregri- quae uno [in uno] praeceplovideulur contineri, el dis-
num erit semen tuum in terra non propria; quia creta ab illo ubi uxor.nominata est. Illnd autem ubi
slve in terra Chanaan, sive in ./Egypto peregrinum dictum esl, Non erunt tibi dii alii praeier me, apparet
erat illud semen antequam haerediiatem sumerent hujus rei diligentiorem exsecutionem esse in his quse
terram ex promissione Dei, quo.dfaclum est postea- subjuncta [subjecta] sunl. Quoniam [quo enim] per-
quam ex .lEgypio liberati sunt, ut virep^mbvhic in- tinet, Non facies tibi idolum, neque ullum siinula-
ielligalur, ef ordo verborum sit: Sciendo scias quia crum qusecunquein coelosunt sursum, et quaecunque
peregrinum erit semen tuum in lerra non propria in terra deorsum, et qusecunque sub terra in aqua,
guadringenfis annis^ illud-aulem interposilum intel- non adorabis eis [ ea ], rieque serviesjllis, nisi-ad id
Jigatur, Et in servitutem redigenl cos, et noeebunt quod dicium est : Non erunt libi dii alii praeter me.
illis, iia ut ad quadiingentos annos ista inierpositio Sed rursus quseritur quo differat Non furlumfacies",
non periineat. In extrema enim parte annorum ab eo quod paulo post de non concupiscendisproximi
sumnise hujus, hoc est post moriem Joseph, factum rebus praecipitur?Non quidem omnis qui reni proximi
est ut in _Egyplo populus Dei duram perageret ser- sui concupiscit furatur; sed si omnis qui furatur rem
viluiem. £ proximi sui concupiscit, poteral in illa generalitate ,
CAPUT CXIV. ubi de non concupiscenda re proximi prsecipitur,
Qua dimione numeranda sunt decemprmceptalegis; ex etiam illud quod ad furtum perfmet "conlineri.Simi-
eodemlibro QumslionumExodi. liter etiam quserilur quo differat quod dictum est,
Quseritur decem prseeepta legis quemadmodum Non mcechaberis, ab eo quod paulo post dicltur, Non
dividendasinl, ulrum quatnor sint usque ad praece- concupisces uxorem proximi tui? In eo quippe quod
ptum deSabbato quae ad Deum [ipsura] perlinent; dictura esl, Non moechaberis, polerat' illud inielligi,
sex autem reliqua quorum primnm est, Honora pa- nisi forte in illis duobus peecatis mcechandi et fu-
trem et matrem, qusead hominem peilinent:an po- randi [praeceplisnon mcechandi et noif furandi] ipsa
lius illa tria sint et isla septem ? Qui enim dicunt illa opera notata sunt; in liis vero extremis, ipsa concu-
qualuor esse, separant quod dictum esl: Non erunl piscentia, qusetantum differunl ut aliquando moeche-
tibi dii alii prseler me; ut aliud prseceptum sit, Non tur qui non concupiscii uxorem proximi, cum illi ali-
facies tibiidolum, etcseiera, ubi figmenta colenda qua alia causa miscetur, aliquando autem concupi-
prohibealur. Unum autem volunt esse : Non concu- scat nec ei misceatur poenam timens, et hoc fortasse
pisces uxorem proximi tui: Non concupisces domum' lex ostendere voluit quod utraque peccata sint. Item
proximi iui, et omnia usque in finem. Qui vero illa C quseri solet, utrum moeebisenomine etiam fornicatio
-tria dicunt esse, et ista sepiem, unum volunt esse teneatur? hoc enim Grsecum verbum est quo j'am
quidqtiid de uno colendo Deo prsecipitur, ne aliquid Scriptura utiiur pro Latino, moechostamen Graece
aliud praeter illum pro Deo colaiur. Haecautem ex- non nisi adulteros dicit. Sed utique isla lex non solis
trema in duo dividunl, ut aliud sit: Non concupisces viris in populo, verum eliam feminis data est. Neque
usorem proximi iui; aliud:,Nonconcupisces domum enim quia dictum est, Non coricupisces uxorem
proximi lui. Decem tamen esse prsecepla neutri am~ proximi tui, niiiil hic sibi prseceptum debet putare
bigunt, quoniara hoc Scriptura testatur, mihftamen femina et tanquam liciie concupiscere virum proxi--
videtur eongruenlius accipi tria illa, et isia septem: msesuse. Si ergo hic ex ilio quod viro diclum est in-
quia el Trinilatem videntur illa quse ad Deum perli- telligilur, qnamvis non dictum sit, qubd eliam ad
nent insinukre diligentius inluenlibus. Et revera feminam pertineat,quanlo magis exeo quod dictum
quod dictum est, Non erunt libi dii alii prseter me,- est, Non raoechaberis, uterque sexus astringitur, cum
bocipsuro perfeclum expliealur cum proliibenlur co- et ipsum prseceptumpotesl referri ad utrumque, si-
Jenda ligmenla. Concupiscenliaporro uxoris alienae, cul Non occides, Non furaberis, et alia quse similiter
et concupiscenlia domtis alienae, tanlum in pec- non expresso uno sexu utrique videnlur sonare cora-
cando differuni, ut illi quod diclura esf: JSon con- " munlter. Tamen ubi unus exprimitur, honoratiornti-
eupisces domum proximi lui, adjuncta sint, et que exprimilur, id est masciiliuus, ut ex Jioc intelli-
alia, dicenle Scriptura, neque agrum ejus, neque gat eiiam femina quid sibi praeceptumsit-^AcpVrhoc
68 servum ejus, neque ancillam ejus, neque bovem si femina moechata est habens virum, coiicunibendo
ejus [boves], neque subjugale [ subjugalem ] ejus, cum eo qui vir ejus non esl, etiamsi illc 11011 habeat
nec omne pecus ejus, nec qusecunqueproximi sui uxorem, profeclo moechusest: etvirhabensnxorem
[ tui ] sunl. Discrevisse autem viiletur concupiscen- concumbendocum ea quae uxor ejus non est, etiamsi
tiam uxoris aliense a concupiscenlia cujuslibet rei illa non habeat virum. Sed utrum si faciat qui uxorem
alieniB,quando utrumque sic coepit: Non conctipisces non babet, cum feroina quse virum non habet, ambo
uxorem proximi tui -: Nbn concupisces domum prsecepti illius transgressione teneantur, merito quse-
proximi tui, et huic ccepit caetera adjungere. Non ritur: sienim non-tenenlur, non esl prohibita in De-
aulem cum dixisset: Non concupiscesuxorem proximi calogo foruicatio, sed sola ^01%..«,id est adulierium,
tui, huic contexuit [ connexuil j alia dicens, neque quamvis omnis p.oiy_eiv. fornicatio esse intelligalur,
tSonjuineius, neque agrum ejus, neque servum ejus, siput loquuntur Scriplurse. Domiiuis enim dicit iti
723 | D. EUGIPPII ABBATISAFRICANI 724
Evarigelio: Qiiictinque dimiserit uxbrerii suam, ex- A k virgaemagorum populi impiorura victi Chrlsti riomine
cepta cau«a fornicationis, facit eairi raoechari. Hic cum in ej'us"corpus transferunlur, tanquairi a ser-
utique fornicationem appellavit, si cum alto peccet pente Moysi devorantur, donec redeat regnum Dei
quse virum habet, qood est moechari [p.oiyji«], id est ad manum Dei, sed in fine mortalis saeculi, quod
adulterlum. Omnis ergo /loixtia etiam fornicatio in significat cauda serpenlis, magnum signum fiat.
Scripturisdieitur,' sed utrurnque etiam [utrum etiam] Audistis quse debeatis desiderare. Aridite quod ,de-
omnis fornicatio' p!oij£_iadici possit in eisdem Scri- beatis vilare. Primum prseceptum in legP decolendo
pluris non mihi interim occurrit locutionis exem- uno Deo, Non erunt, inquil, libi dii alii prseter me.
plum. Sed si nori omnis fornicatio etiam p.oixei«dici Prima plaga _Egypliorum , aqua ^conversa in sari-
poiest,-libi [uhi] sit in Decalogo prohibita illa forni- guinem. Compara @g primum praeceptum primai
catio; quam faciunt viri qui uxores non habent curh plagae, Deum unum ex quo sunt omnia in similitudine
feminis quse roariiosnonhabent, ulrum inveniri pos- intellige aquae',ex qua [in similitudinem aquseexqua]
sit ignoro,sed si furti nomine bene intelligitur omnis generantur-omnia. Quo autem [ad quam autem rem]
illicita usurpatio rei a.iense, non enim.rapinam per- pfertinet sanguis, nisi ad earnem mortalem ? Quid est
misit quf ftir.um prohibuit, sed utique a parle toiuni ergo converslo aqusein sanguinem, nisi quia obscura-
inteliigi voluit-quidqnid illicite rerum proximi au- B B tum est insipiens coreorum: dieentes enim se esse sa-
fertnr; profeeto et noroine moechiseomnis illicitus pientes siulti faeti sunl/et commutaverunt gloriam
concubitus atque illorum merhbrorum non legiti- incorruplibilis Dei in similitudinem imaginis corru-
mus usus prohibilus debet inteJligi, et quod di- ptibilis hominis. Gloria incorruptibilisDeisicutaqua,
ctum est Non occides, non putandum est fieri con- similitudoimagirfiscorruptibilis hominissicut sanguis,
tra prseceptum hoc, quando lex occidit vel occidi et hoe quidem fit in cofde impiorum. Nam Deus in-
aliquem Deus jubet: ille enim facit qui jubet quando commutabilis manet, neque enim quia et Apostolus
ministerium negare non licet. In eo etiam quod di- dixil Commutaverunt; ideo mulatus PstDeus. Secun-
ciuih est, Falsum testimonium non dices adversus dum praeceplum: Non accipies nomen DominiDei lui
.proxim.umtuum, quaeri solet ufrum.prohibitum sit in vanum. Qui enim accipit nomen Domini Dei sui
_omnemendacium?iie forte.non sit hoc prsecepium in vanum non mundabitur. NomenDomini Dei nostri
adversus eos qui dicun.ttunc esse mentiendum, quando Jesu Cbristi veritas est; ipse -enim dixil: Ego sum
id mendacium prodest alicui, et nihil obest [ei] cui veritas. Veritas ergo mundat, vanitas inquinai, el
.mentiris: tale quippe non est adversus proximum quoniam qui loquitur veritaleih de Deo loquitur, qni
luuni; ut ideo videatur hoc addidisse Scriptura quae enim loquitur mendacium de suo loquitur : verilaiem
possetbreviterdicere,Falsum testimonium non dices, C ( loqui est rationabililer loqui, vanitatem autem loqui
sicut dixil: Non occides, non racacbaberis, non fura- slrepere polius quam loqui, merllo quia secundum
beris; sed hinc magna quaeslioest, nec a feslinantibus praeceptum est dilectio veritatis, cui contraria est di-
commode explicari po'test,quomodo accipiendum sil: leclio vanitatis. Loquitur autem veritas, perstrepit
Perdes omnes qui loquuntur Imendacium ; et noli vanitas. Muic praecepto secundo contrariam videte
velle mentiri omne mendacium, et caetera hujus- secundam plagam; quse esl illa secunda plaga? rana-
modi. rum abundantia : habes evpressamsignificatamvrani-
CAPUT CXV. latem, si attendas ranarum loquacitateiri. Vide ama-
tores verit-Uisnon accipientes in vanum nomen Do-
Expositio decemprmceplorumel decemplagarum salva
firmiWe'sui; ex Decalogi Expositione ad populum, mini Dei sui, loqui sapieniiam inter perfectos, etiam
Prius in fundamento posita rerum gestarum firirii- inter imperfectos •:non quidem loqui quod capere
non tamen recedere a veriiale et per-
tate, significantiam debemus inquirere, rie subtracib non possunt,
fundamento in aere velle sedificare videamur. Ad gere in vanitatem. Quamvis enim imperfectinon
decem non factum est capiunt si quid paulo excelstus fuerit disputatum de
plagas pertinet quod primum
ut in converteretur; - Verbo Dei Deo apiid Deum, per quod facta sunt om-
signi causa, virga serpentem
aditus erat enim ipse ad PJiaraonem quo commeri- D,nia, 1 possintque^capere qnod iuter eosloquiturPaulus
elliunc
dabatur Moyses, educturus ex iEgyplo populum Dei: tanquarninter parvulos GhristiJesumChristum,
ista vanitts.
nondum aulem contumaces feriebantur, sed divino crucifixum, non tamen illa est verilas et
autem esset si Chrislum mortein non imple-,
Bignojam terrebanlur. Virga significal regnum Dei, Vanitas
idemque regnum Dei esse ulique populum Dei; ser- visse sed finxisse diceremus, si vulnerailla in phan-
autem morlalitatis mors enim tasmale fuisse, sisanguinem non verum, sed simula-
pens tempus hujus,
a serpente propinata est. Tanquam ergo cadentes de tum de yjilneribus emanasse, si falsas eom ciealrices
manu Domini in terram morlales effecli sunt, unde tanquam post falsa vulnera demonstrasse. Cwmvero
vera dicimus, factadicifnus cerla, expressa,
projecta virga ex manu serpens effecla est, fecerunt ista onmia
et magi Phafaonis simililer, virgis eorum projectis implela credimusel prsedicamus,quamvis de sublimi
' sed id est illius et de incommutabili veritalenon loquamur, non
serpentesfaclisunt, prius serpens Moysi,
,' virga Moysi, -devoravit omnes serpentes magorum. tamen imus in vanitatem. Qui autem illa omnia in
Tunc demum cauda coraprehensa, idenlidem virga! .Chrislo falsa et simulata dicunt; ranaesunt clamantes
facta est et regnum' remeavit ad manum : sunt ergo\ in palude; slrepilum voeis habere possunt, doclrinam
 72S THESAURUS.€AP. GXV. '726
sapientise insiriuare riori possttnf. Dehique iri' Ec-; k Comparemus: da hominem moechari meditantem,
desia Joquunluflisefentesveritafl veritalem pefquam conjugio non contentum suo, appetitum. quemdam
facta surit bm'nia,-"Vefila'temVerhum carnemfactum "earnis in se domare nori vult,qui est nobis pecori-
"ethabltanlem'in nobis, veritatem' Cliristum natum de busque comraunis : etenim concumbere et generare
Deo, urfumde uno, unigenittim et coseternum,1 veri- etiam pecudum est; ratiociriari, intelligere, .buma-
talem acceplafofmaservi natum ex virgine Maria, pas- num est.- Ideo raiio quae praesidet in mente motiis
ascendentem :ubique -inferiores'carnis tanquam regnans et dominans fre->
" sum.crucilixum,resufgentem,
veritatem el quam perfecti capiunt et quam parvulus jriare debet, non immoderale et illicite passim va-
caperenori potest ;•veritatem,et in pane et in lacte, in geque laxare', ideoque ipsis pecoribus natura datum
panemagnorum.inlacteparvulofum.Idemquippepa- est, instituente Creatore, ut non moveanlur ad femi-
nisutlaefiat percarnem trajicitur.Qui siutemhuic ve- nas et ad' concuWium nisi certis temporibus,, neque
rIlalicoiitradicunt,etinsiiavanitatedeeeplideeipiunt, enim ratione se cobibet alio tempore pecus, sed om-
ransesunttsedium inferentes aufibuB,non cibum men- nino Spsomotu frigescente lorpescit. Homo autem
tibus. Audi denique homines rationabiliterloquentes', -ideo semper moveri potest, quia et refrenare mo-
nonsuntloquelseneque sermones quorumnonaudian- lum pbtest. Tibi dominationem rationis Creatof de-
"turvoceseorum, sed vocesrion inanes,quiain omnem -B dit, tibi praecepta eontinentise tanquam in bestias
terram exiviisonus eorumet infinesorbis lerrseverba inferiores Iora concessit; tenes tu quod pecus non
eorum. Siautem-etranas vis econtrario intelligere, potest, et ideo speras tu quod pecus non potest; la-
illum versum psalmi recole : Vana locuti sunt unus- boras aliquantum in continendo, non Jaborat pecus,
quisque ad proximum suum. Teflium praeceplum : sed gaudebis semper in aeternilate, ad quam non
Memenlo diem sabbati sanctificare eum. ln tertio isio pervenit peeus; si opus fatigat, merces consoletur, et
praecepto insinuatur qusedamvacalionis indiclio, quse ipsa enim patienlia est interiorem motum frenare,
est cordis"tfimqulllitas ac mentis, quam facit bona -et quod babes commune cum pecore, non tanquam
eonscientia; ibi sanctificatio, quia ibi Spirilus Dei. pecus in omnia laxare. Quod si contempseris te in
Denique videte vacationem, hoc est quietem: Super -te, et imaginem Dei in qua fecifte neglexeris, victus
quem, inquit (Dominus.), requiescet Spiritus meus ? -cupiditate insinualarum. rerum, tanquarii araisso
super humilem, el quietum, et trementem verba mea. Jiomine eris pecus, non quasi conversus in-nalu-
Inquieti ergo resiliunt ab-Spiritu sanclo, fixarum ram pecoris, sed in hominis forma babenssimilitu-.
- amalores, calumniarum seminatores, contentionis dinem peeoris, qui.non audis dicentem : Nolite
quam veritatis cupidiores, inquietudine sua non esse sicut equus el mulus non habentes intelle-
ad se admittunt quietem sabbaii spirilalem. Contra C clum. Sed forte eligis libi esse pecus 70 et libera
istorum inquietudinem dicitur, tanquam ul sSbbalum vagari libidine, nulla lege appeliium carnis ad conti-
habeant in corde sanclificatiohem Spiritus Dei. Esto nentiam refrenando. Attende plagam : si pecus esse
iriquit, mansuetusad audiendum verbum ut intelligas, non times, saltem mori time. Sextum prseceptum:-
Quid-intellecturus sum ? Deum dicentem :** Cessa ab Non occides; sexta plaga puslulse in corpore et ye-
inquietudine tria, non sit lumultus quidara iu corde sicse bullientes et scaientes, et incendia vulnerum ex
luo, per corruptionem volitautibus phanlasmatibus favilla fornacis. Tales sunt animse homicidales: ar-
et compungentibus le. Non sit. Ita enim Deum dent ira, quia per iram homicidii fraternilas depe-
intelleclurus es dicentem libi:.Vacate et videle riit; ardent homines ira, ardenl et gralia, sed. alius
quoniam ego' sum Dominus; lu per inquietudinem est fervor sanilatis, alius fervor ulceris, ardentes
vacare non vis, conleniionum luarum corrupiione papulse per totum concepta homicidia scatent, et sa-
csecatus, exigis videre quod non potes. Altende num non esl; fervet, sed non de Spiritu Dei. Nam et
enim et contrariam tertiam' plagam haic prsecepto , qui vult subvenire fervel, et qui vult occidere fervet:
tertio. Ciniphes nalse sunf in terra jEgypti de ille praecepto, isle morbo; ille bonis operibus, iste
'
limo: muscae quaedam sunt minutissimse, inquietis- saniosis ulceribus. Si possemus videre animas homi-
simse, inordinsitevolitantes, in oculos irruentes, non D cidarum,-plus plangeremus quam putrescentia cor-
permillentes horiiiriem quiescere "dum abiguntur pora ulceratorum. Sequitur: Non furabefis, prse-
et Irruunt, dum abactse rrfrsus' redeunt [iterum ir- ceptum septimum, el plaga septima grando in fructi-
ruunt, dum expulsae fuerint iterum redeunl], sicut bus; quod contra praeceptura [per lurtum contra Dei
onjnino vana phantasmata cordis' contentiosorum. praeceptum] subducis, de ccelo perdis. JSemo enim
Tenete praeceptura, cavete plagam. Quartum prse- habet injuslum lucrum sine justo danino. Verbi gra-
ceptuin est: Honora palrem tuura et matreni luam: tia, quifuratur acquirit vestem^ sed ccelesli judicio
buic conlraria quarla jEgyptiorum plaga •/.UVOJ/.UIK amiitil, fidem; ubi lucrum, ibi damnum, visibiliter .tsa
est; quid est-xuvofiu.K?canina musca, Grsecumvo- crum, invisibiliter damnum: lucrum de sua caecitate,,
cabuluiri est. Caninum est parenles' non agnoscere, damnumdeDomininube. Nequeenimaliquidsine Pro-
nihil tam caninum quam cum illi qui genuenmt non videnlia, charissimi: aut evenire putatis ea quaepaliun-
agnoscuntur , merito ergo et catuli canum caeci na- tur homines, dormiente Deo pati a? Passim vldentur
scuntur. Quinlum praeceplum est: Non moechabe- - fieri haec, nubes colligi, imbres infundi, grandinem
ris; quinta plaga esl mors in pecora _/Egyptiorum. .jaci, tonitruis terram concuti, coruscatione terreri,
 127 D. EUGYPPII ABBATIS AFRICANI 728
#assim pu.antur fieri, et quasi ad divinam providen-- A corde, etiamsi jusiam ibi successionem quseras, non
liam jnon perlinere. Contra lales cogitaliones vigilatit licet. Denique qui volunt res alienas tanquam.jusia
ille psalmus: Laudate Dominurade terra , cum lau- possidere, haeredes se quaerunt fieri a morientibus.
des dictae essent de ccelo, dracones et omnes abyssi,, Quid enim tam justura videtur, quam.rem sibi dere-
e Iiciam .possidere, habere j'ure communi? Quid apud
ignis, grando, nix, glacies, spirilus tempeslatis, quse
faciunl verbum ejus. Ergo qui suo malo desiderio3 te facit, homo? dimissum est mihi. Hserediiaiem con-
forinsecus furantur, Dei judicio intrinsecus grandi- secutus sum, lestamentum lego, nihil videtur justius
nantur. 0 si possent inspicere agrum cordis sui,, ista voce avaritise. Tu laudas quasi jure possiden-
profecto lugeient, dum ibi non invenirent quod ini tem, Deus damnat injusie concupiscentem. Vide
os menlis milterent; et si in furto suo invenirentt qualis es qui optas te ab aliquo hseredem fieri. Non
quod in aviditatem ventris mitterent, major fames> vis ut habeat hseredes. In haeredibus autem nihil
esset liominis interioris; majorfames, periculosior charius primogenito. Proinde in primogenilis tuis
plaga et gravior mors. Multi mbrtui ambulanl, et; -punieris qui, coneupiscendo res alienas, id quod tibi
multi facinorosi de vanis diviiiis exsultant. Denique jure non dehebatur quasi juris umbram perquiris. Et
servum' Dei Scriplura intus locupletem dicit: Abs- facile est quidem, fratres, corporabiliter amitiere pri-
condilus, inquit, cordis vestri homo, qui esl antei B mogenitos. Moriuntur enim homines, sive ante pa-
Deum dives? non anle homines dives, sed ante reutes suos, sive post parentes suos, morituri mo-
Deuni dives; et ubi Deus videt ibi dives. Quid riuntur, illud molestum est, ne per hanc occultam
ergo libi prodest. si ubi homo non videl fura- et injustam concupiscentiam primogenita cordis -lui
ris, et ubi Deus videi grandinaris? Octavum prse- perdas. Primogenitus enim in nobis imaginem habet
ceptum: Falsum teslimonium >non dices; octava gratiae Dei, novus nalus , prior natus, inler oinnes
plaga, locusta, animal denle noxium. Quid autem lanquara natos , cordis nostri primogenita (ides est;
vull falsus lestis, nisi nocere mordendo et consumere nemo enim bene operatur nisi fides pnecesserit:
mentiendo. Denique admonens homines Dei Aposlo- omnia opera tua bona, filii tui sunt spirilales, sed
lus, ne se falsis criminalionibus appetant [ne nos fal- inter hos libi primogenita est fides; quisquis rem
criminibus appetamus]: Si mordeiis, inquit, et co- alienam occulte concupiscis, inlerius fidem perdis.
meditis invicem, videte ne ab invicem consumamini. Eris enim primo sine dubio simulator, obsequens
Nonum praecepium est: Non concupisces uxorem rion charitate sed fraude, veluti amans eum a quo
proximi lui; nona plaga , densaj lenebrae. Etenim te cupis fieri haeredem , amando eum mori quseris,
esl qusedam moechia, contra quam supra prseceptum et ut in re ejus te videas possessorem, illi invides
est, etiam in iion appetenda castiiate uxoris alienae. C i successorem. Eia! ffatres, decursis decem praeceptis
Moechus est enim qui non it ad uxorem alienam, etdecem plagis,comparantes conlemptores praecepto-
lantum quia non conlenlus est sua. Jam vero non rum. contumaciae _rEgypiiorum,cautos vos fecimus,
«olum post suam peccare, sed etiam alienam atlen- ut habealis securi res vestras in praeceptis Dei:, res
lare, vere densaesunt tenebrse. Nihil enim sic dolet vestras, inquam, res inlerioris arcae veslrse, interio-
in corde paiientis ; et qui hoc facil alteri, nihil sic ris thesauri vestri, res quas yobis nec fur, nec latro,
volet pali. Ad alienam paratior est omnis homo: hqc nec vicinus potens {malus] possit auferre, ubi nec
"aulem nescio ulrumne est qui tolerabililer ferat. 0 tinea nec rubigo metuenda est, cum quibus dives
densas tenebras ista facientium, talia concupiscen- exit et naufragus: sic enim erilis populus Dei inter
tiuin ! vere excaecantur furore horribili: furpr enim iniquos jEgyptios, illis haec in corde paiieniibus,
indomiius est conculcare viri uxorem. .Decimum vobis autem incolumibus, in ipsis interioribus ho-
"pfseceplumest: Non concupisces ullam rem proximi minibus yesiris, donec educatur populus de .-Egyplo
:
tui, non pecus, non possessionem, non subjugum; quodam Exodo suo, quod et fit, nam iliud semel
non aliquid ornnino proximi tui coneupiscas^-Huic factum est, boc non cessat fleri. Sanelificaiio nulla
malo [mandatoj plaga contraria est decima, mors diviua et vera est nisi a Spirilu .sanclo. Non eiiim
primogeniiorum, in qua plaga cum comparatio-ID frustra diclus est proprie Spirilus sanclus, cum sit
nem quamdam quaero, niliil mihi interim occurrit, et Pater sanctus et Filius sanctus, nomen lamen
forlassis occurrat melius diligeritiusque inquirenti- proprium hoc Spiritus accepit, ut tertia in Triniiaie
Jbus,nisi qui omnes res quas babet hseredibus serval, persona Spiritus sancius diceretur. Ipse requiescit
rejirebenditur. Hic aulem clamat qui rem proximi super humilem et. quietum tanquam in sabbato suo.
concupiscil, el qui furio aufert, et qui furatur aliquid Ad hoc septenarius numerus etiam sanclo Sjiiritui
proximi, non potesl nisi rem proximi furafi; sed de deputstur, 71>hoc Scripturae. noslrae satis indicant.
"
fnr.o superius jam praeceplum est; ubi intelligas et Viderint meliora meliores et majora majores, et de
rapinam : non enim de furto praeciperet et de rapina islo septenario numero subtilius aliquidet aiviniu_
voluisset quia aliquid dicant et explicenl. Ego lamen quod in pra,-
" laeeret Scriptura; nisi te inielligere
Ei pcenale esi clanculo auferre, multo maj'oris jioenae Benti sat est illud video, illud vos ad videndum com
est violenler eripere.' Auferre ergo nolenti sive oc- memoro, septenariam istam rationem invemri prti-
culie sive palam habet praeceptuni suum. Goncu- prie sancto Spiritui deputatam, quia septimo die
piscere autem rem proximi, quod nolat Deus jn sonat sanctificatio.Et unde probamus sancto Spiritui
729 THESAURUS. GAP. CXVI. 730
deputari septenariam numeri rationem? Dlcil Isaias A tibi dii alii prseter me: cui conlraria plaga est aqua
Spiritum Dei venire super fidelem, super Christia- conversa insanguinem, propier quod summum prin-
num , super Chrisli membrum , sapientiae et intel- cipium Creatoris ad simulationem humanae carnis
lectus, consilii et forlitudinis, scientiae et pietatis adduetum. Secundum prsecep.lum:Neaccipias nomen
spirilum timoris Dei. Si secuti estis, sepiem res per- Domini Dei tui in vanum, pertinet, quantum arbi-
eurri, tanquam descendentem ad nos Spiritum Dei, tror, ad regnum DM, quod est Filius Dei. Unus enim
a sapientia usque ad timorem, ut nos ascendamus a Deus et uuus Dominus npsler Jesus Christus per
timore ad sapieniiam; initium -sapientise timof Dei. quem omnia. Contra verbam, ranae , videle Conlra
Ita ergb septenarius spiritus et unus .spirilus, septe- verbum ranas, contra ralionem strepitum, contra ve-
naria operatione unus, au aliquid evidenlius vultis? ritatem vanitatero. Tertium prseceptum de sabbalo ,
Pentecosten diem festumScripturasanctadesepiima- pertinens ad Spiritum sanclum propler sanctificatio-
nis factum .commemorat. Habelis in Scriptura Tobiae nem, quaeprima in sabbalo sonuil, quod vobis paulo
ubi evidenter dicitur istum diem factum de septima- ante vehementer quantum potuimus coinmendavi-
nis. Septies enim septem quadraginta novem in mus : huic prseceplo.conlraria inquietudo Inmuscis
sutnma redeunt. Sed tanquara ut redeatur ad caput: de corrnptione nascenlibus, in oculos irruenlibus ;
Spirilu enim sanclo ad uniiatem colligimur, jion ab B ideo in hoc teriio signo defecerunt, qui unilatis
onilate dispergimur: ideo ad quadraginla novem inimici Spiritum sanctum non habuere: facit enim
addiiur- unum unitalis, et fiunt quinquagiuta. Non Iioc Spiritus sanctus poena. Aliud enim facit gratia,
ergn jam sine causa quinquagesimo die post ascen- aliud poena; aliud enim facit implendo, aliud dese-
sionem Domini venit Spirilus sanclus. Resurrexit rendo. Denique ut jara evidenter ipsis confitentibus
Dominus, ascendit ab inferis, nondum in coelum: ab magis Pharaonis agnoscere valeamus quomodo ap-
illa resurreclione, ab illa ab in.ferisassumptione nu- pellalus est in Evangelio Spirilus Dei, videamns quod
merantur quinquaginta dies, et venit Spiritus sanclus nomen accepit, objicientes Domino convicium Judaci
in quinquagenario numero, tanquam nalalem sibi cum dixissent: Hie non ejicit daemonianisi in Beel-
apud nos faciens. Quadraginta enim diebus bic con- zebub principe daemoniorum; respondit.ille : Si ego
versatus est Dominus cum discipulis sttis, quadra- in Spiritu Dei ejicio dsemonia, certe supervenit in
gesimo die ascendit in eoelum, et peractis ibi decem vobis regnum Dei: quod alius evangelista sic enar-
diebus tanquam decimo praeceptorum signo, venit rat: Si ego in digito Dei ejicio daemonia. Quod alius
Spirilus sanctus,-quia nemo implet Jegem nisi per ev-mgelista dixit Spiritus Dei, alius dixit digilug
gratiam Spiritus sancti. Itaque, fralres, manifestum Dei; ergo digilus Dei Spiritus Dei, ideo lex data
est septenarium istum numerum ad Spiritum san- C scripta digito Dei, quse lex data est in monle Sina
ctum perlinere. Quisquis auiem non cohseret unitati quinquagesimo die post occisionem ovis, celebrato
Chrisli, et oblatrat adyersus unilatem Christi, in- Pascha a populo Judseorum. Implentur dies quin-
telligendum est eum non habere Spiritum sanctum; quaginta posl occisionem oyis, et datur lex scripla
contentiones enim et dissensiones non faciunt nisi ^igilo Dei. Implentur quinquaginta dies posl occisio-
animales, de quibus Apostolus dicit: Animalis autem nem Christi, et venit Spiritus sanctus. Gratias Do-
homo non percipil ea quse sunt Spiritus Dei. Deinde mino, occullanti providenter, apefienti suaviter.Jam
scriptum est et in Epistola Judaeaposloli: Hi sunt qui videte Iioc etiam, fratres, Pharaonis magos eyiden-
segregant semetipsos: reprehendens Joquebalur : hi lissime confiteri; deficientesin terlio signo dixerunt:
sunt qui "segregant semetipsos, animales Spiritum Digitus Dei est hic.
non habentes.' Quld manifeslius? quid evidentius? CAPUT CXVI.
merito veniant elsi eadem credentes quaenos, tamen Item expositio Decalogi ad populum; ex tractatu de
accepturi Spirituro sanclum quem habere non pos- Decem chordis psallerii.
sunt quandin sunt bostes unitatis. Hos aulem com- Tota lex in duobus praeceptis est, in dilectione
parat Apostolus magis Pharaonis : Habentes, inquit, Dei el dileclione proximi. Ad duo itaque praecepta,
formam pietatis, sed virtutem ejus abnegantes, qui j) id est ad dilectionem Dei et proximi pertinet D»e-
in signo terlio defecerunt. Jam videte quare in tertio caJogus. Ad primum prseceptum tres chordae perti-
signo defecerunt; mementote eos qui adversanlur nent, quia Deusest trinilas. Ad alterum vero praecep-
unitali non habere Spirilum sanctum. Tria vero illa tum, id est, ad ditoctionem proximi, sepiem chordae:
praecepta•primain Decalogo ad Dei dilectionem per- . quomodo vivatur inter homines. Nam ipse numerus
.tinere ititeiligunlur, ut seplera caetera intelligantur septenarius Janquam septem cbordarum incipit ab
ad dileetionem proximi perlinere, nt duabus tabulis honore parenium. Honora patrem luum et matren:
legis et decem prseceptis duo illa tanquaro summaria tuara. Ad parentes enim suos homo aperit oculos, et
pracepla teneantur: Diliges Dominum Deum tuum hsec vita ab illorum amicilia sumit exordium. Quis-
cx tolo corde tuo, et ex toia anima lua, et ex tota quis autera suis parenlibus non defert honorem
virlute liia, et diliges proximum luum tanquam te quibus parcere polerit ? El dicit Aposlolus: Uonora
ipsum; in his duobus praeceptis tota lex pendet el patrem luum et matrem luare, quod est mandatum
propheiae. Referamus ergo tria prima prsecepta ad primum. Quomodo primum quando quarlum man-
diiectionemDei. Quse iriaprima? Primum; Non erunt datum es'., nisi quia in septenario numero est pri-
 751 D. EUGYPPII'ABBATIS AFRICANI 732
mum?"Addilectionem prosimi priihuni eslin allera _ft. nem maritorum adulteranlium; ex librdde adulteri-
tabula. Nariiideo duaetabulae legis datse sunt. *Deus nis Conjugibusad Pollentium.
enim famulosuo Moysiin monte duas tabulas deilit, iri Chrisliani audiunt, Caput mulieris vir, ubi se
quibus duabus tabulis lapideisconscripta erant decem agnoscunt duces, illas aulem comites esse debere,
prsecepiaIegIs,quodest psalteriumdecem chordarum: et ideo eavendura viro illac ire vivendo qua limet ne
tria iriuna tabulaadDeum pertinentia, septeto in aliera uxor sequatur imilando. Sed istis quibus displicel ut
tabula ad proximum. Primumest: Honorapatrem luum inler virum et uxorem par pudicitiseforma servetur,
et malrem luam. Secundum : Non mcechaberis."Ter- el potius eligunt maximeque in hac causa mundi Jegi-
tium: Nonoccides.Quartum: Nonfuraberis. Quintum: bus subdiii esse quam Christi, quoniam jura forensia
Nonfalsum testimoniumdices. Sexlum :'NonJfy con' non eisdem quibus feminas pudiciliae- nexibus viros
-
cupisces uxorem proximi tui. Sepiimuin : Nonconcu- videntur obstringere; iegant quid imp. Antoninus,
pisces rem proximi tui. Haec jungamus illis tribus non utique CIiri_>iianus,de hac re constituerit, ubi
ad dilectionem Dei periinenlibus, si in psalterio de maritus uxoretn de adulterii crimine accusare non
cem chordarum volumus cantare canticum novum. sinitur, cui moribus suis non praebuit caslitatis
Modonon me intueamini, sedsermonem Dei: nolite esemplum, ita ut ambo damnentur si ambos pariter
irasci medicamento vestfo , non inveni enim aliud B _ impudicos conflictus ipse convicerit : nam supradicti
qua transirem. Veni ad quinlam chordam bomo qui imperatoris -hsecverba sunt quse apud Gregorianum
lango psalterium decem chordarum, nunquid prae- leguntur: Sane, inquit, lillerae meaenulla parte cau-
termissurus eram quintam? iraoassidue percussurus. sae praejudicabunt, neque ehim si penes le culpa fuit
In illa enim video jacere totum pene genus huma- ut matrimoniura solverelur, et secundum legem Ju-
num, in illa video plus laborafe. Ipsam perculiendo- Ham Eupasiauxor lua nuberet, propter hoc rescripto
quid dico ? Nolite moechari post uxores veslras, quia meo adulterii damnata erit, nisi conslet esse com-
non vultis ul moeehentur post vos uxores veslrae. missum.Habcbunlautem anle oculosbocinquirere:
Nolite ire vos quo eas sequi non vultis ; sine causa arfcuiri tu pudice viveres, illi quoque bonos raores
vos excusare conamini quando dieitis: Nunquid eo coleridi auclor fuisti; periniquum enim mihi videtur
ad uxorem alienam, ad ancillam meam eo? vis ut esse', ut pudicitiam vir ab uxore exigat quam ipse
dicat [ut dicat uxor] tibi: Nunquid eo ad virum alie- non exhibet. Quaeres potest et virum damnare, non
num, ad servum meum eo? Dicis, Non esl uxor aliena bb compensationem mutui criminis reminler utrum-
ad quam vado, nunquid vis dicalur tibi, Non est vif que componere vel eausaro facti tollere. Si hsec ob-
alienus ad quem vado? absit utdicat hoe illa, melius servandasunt propler decustefrense civitalis, quanto
enim dolet te, quam imitatur [imitelur] te. Illa eriim C caslioresquseriteoelestispalriaefsocielas angelorum.
casia el sancta femina et vera Christiana, quse dolet CAPGT CXVIII.
fornicanlem virum "etnon dolet propler Carnem, sed Expletio prmdictmexpositionisad populum: Cohlravi-
dolet pfopter charitatem; nbn ideo non vult ut facias rorum pessimamlibertaiemdefornicationeseexcusare
quia et ipsanon facii, sed quia libi non expedit. volenlium;itemexeodemde Decemchordissermone.
"Namsi propterea non facit ut tu non facias, si feceris Haecergo, fralres mei, facile, ut possitis concor-
faciet^si autem Deoillud debeat, si Christo illud flare curfi adversario. Nec amafa sunt quaedico, aut
debeat quod tu exigis, et ideo reddat [reddet] quia si amara sunt, curant; polio ista, si amara est, acci-
jubet ille, et si fornicatur vir, castilalem illa [fe- piatur, quia in periculo sunt viseera : amara est,
melius est modica amaritudo in faucibus,
mina] Deo exhibet. Christus enim loquitur in' cordi- 1bibatuf:
bus bonarum feminarum; loquilur inius ubi non qaain ssternum tormentum in visceribus. Mutaleergo
auditur, quia necdignusestsi talis est; loquilur ergo vos, quicunque non faciebatis hoc borium casiita-
ille interius et dicit et consolalur filiam suam hujus- tis, jam facile. Nolite dicere, Non potest fieri: foeudm
modi verbis: De injuriis viri tui torqueris, quid [quod] est, fratres mei, turpe est, ut vir dicaf, Non potest
tibi enim fPcit dole, sed ipsum noli imitari ut male ,- fieri quod facit femina : seelus, esl ul vir dicat: Non
facias, sed ipse te imitetur in bono: nam in eo quod D possum , quod poiest femina vir non polest? Quid
male facit, rioli eum putare capul tuum sed rne enim illa carnerii non portal? Prior a serpenlede-
[sed timeme Deum luum]. Nam si et in eo quod male cepta est. Castse uxores vestrseostendunt vobis fieri
facit caput est, seculurum [el] est.corpus caput possequod non vultis facere, eldiciiisfieri non posse!
suum, eunt ambo per praeceps : ut aulem non se- Sed lorle dicis ideo illam facilius facere posse, quia
quaiur malum caput suum, teneat se ad capui Eccle- multa ilii custodia est, legis prseceptum , diligentia
siae Christum, huic debens caslitatem suam , huic maritalis, lerror etiam legum publicarura; est elianr
de ferens honorem suum; absens sit vir, praesens verecundise et pudoris illius magnum munimentum.
sit vir, nonpeccat illa, quia nunquam est absens cui - Mullaecustodiaefaciunt feminam castiorem [caslam],
debet ut non peccet. virumcaslumfaciatipsavirilitas. Namideoroulierima-
jor custodia quia major infirmilas. llla erubescit viro,
CAPUT CXVII. lunon erubescis Christo ?Tu liberior quia forlior, quia
facile vincis; ideo libi commissus"es. Super-iliam
Teslimoniumde lcge imp, Antonini conlra excusalio- . et diiigenlia virj, et terror legum, et consueludo
 '
733 THESAURUS.CAP. CXVIII. .754
morum, etVerecundia major: et Deus supef te, tan- iVmam chordam, cecidit beslia rapacitatis. Non falsum
tum Deus. Invenis enim facile pafes viros, qiiibus testimonium dices;tangis optavamchordam, cecidit
non "timeas efubescere quia faciunt illud multi. Et bestia falsitatis. Non concupisces uxorem proximi
lanta est pefversitas genefis humani ut aliquandome- lui; tangis nonam chordam, ce.ciditbestia. adulteri-
tuendum sit ne castuserubescatjnlef impudicos; ideo nse cogitationis. Aliud esl eniinnon facere aliquidtale
rion cesso tangere quintam istam chordatri , propter praeter uxofem, aliud non appetere alienara uxoreni.
ipsam perversariiconsueludinem et Iabein totius, ut Ideo duo praecepta sunt, Non moechaberis, et, Non
dixi, generis humani. Si quis inter vos facial homici- concupisces uxorem proximam [proximi lui]I Non
dium (quod averiat Deus), repellere illum ^iiltis de concupisees rem proximi tui; langis deeimam chor-
patria, et continuo, si Jieri polest, excludere. Si quis dam, cecidit bestia cupiditatis. Ila cadenlibus omni-
fecerit furtum, odisiis illum nec videre vultis. Si quis bus bestiis, securus et innocens inDei dilectione et
dicat falsum lestimonium , abominamini, nec Vobis humana societate versaris. Tangens chordas decem,
bomo videtur. Si quis coricuplscat res alienas, raptor quot bestias occidis? Nara multa capita sunt sub istis
et inj'ustus deputatur. Si quis volutatus"fuejit cum eapiiibus. In singulis chordis, non -singulas beslias,
ancillis suis, amatur, blande aceipilur, convertuntur sed greges interficis bestiarum. Sic ergo eanticum no-
vulnera in joca. Si quis autem exisjat _qui dicat se B vum cum amore, non cum limore, cantabis. Noli di-
castum, rion facere adulterium,, nolum autem sit cere tibi, quando forte luxurianter aliquid vis agere:
quod non faciat, erubeselt accedere ad illos non sui Adliuc uxoreiri non habco, facio,quod volo, non
similes, ne insultent, ne irrideant, ne dicant non esse enim post uxorem meam p.ecco. Jam nosii pretium
virum. Ad hoc delapsa esthuiriana pefversitas, ul vir
quo accedis, quidmanduces, quid
habealur viclus a iibidine, et vir nori habealur viclor tuum, jamnosti
s unt viri. bibas, imo quem manduces, quem hibas. Abstine le
libidinis. Triuraphantes exsullant et 11011 a fornicationibus, ne torte dicas mihi, ad fornicem
Jacenl proslrati et viri sunl 1 Si spectares, ille tibi
vado, ad mereiricera pergo , ad prosiitulam eo, nec
viderelur fortior qui jaceret sub beslia , quam qui illud _violo quo dictum est, .Non mosr
a in- prseceptum
perimeret bestiarm Sed quia dissimulatis pugna chaberis, quia uxorem nondum habeo, nec post illam
ieriore, et delectaut vos pugnaeexteriores, ideo non
aliquid facio; nec illud prsecepium violo quod dictum
vultis periinere ad canlicum novum, ubi dicitur: Qui
ad et meos ad est, Non concupisces uxorem proximi tui. Qui ad pu-
docet manus meas praelium digitos blieam vado, in quod prseceptum incurro ? Non inve-
bellum. Est ehim bellum quod secum" agit liomo, 73 nimus chordam, quam tangamus? non invenimus
dimlcans contra concupiscentias malas, frenans ava- chordam
tru- ~~ , quo nervo ligemus fugilivum istum? Non
filiam, elidens superblam, suffocans ambitionem, fugiat, habet undeligetur; sed amet, et non erit
cidans libidinem.Has pugnas facis occulto", in et non
ligamenlum, sed ornamentum. Non enim Jigamen--
in aperto. Ad hoc docentur riianus vestrse
' vinceris lum, sed oniamentum in.ipsis-decem chordis in-
ad praelium, el digiti vestri ad bellum. Non esl boc venimusi Decem enim praecepla ad duo illa refe-
in speetaculis vestris, in illis speclaculis non idem runiur, sicui audivimus ui Deum et proxi-
aliud diligamus
venator quod citharisla_: aliud agit venator, mum, et duo illa ad unum illud. Unum est auferii:
facit ciiharisla. In spectaculo Dei unum est; tange '
Quod libi fieri non vis, alii ne feceris. Ibi coniinentur
easdem decem chordas, et feras occides, utrumque
unus coli- decem, ibfcontinenlur duo.Sed dices: Furtum si fa-
simul facis. Tangis primain chordam qua ciam ,id_facio quod pati nolo : si occidam, id "facio
lur Deus, cecidit besiia superstitionis. Tangis se- ab altero pati nolo : si parentibus meis hono-
Dei tui irf quod
ctindam, qua non accipis nomenDomini rem non deferam, quando volo deferatur mihi a filiis
vanum, cecidil bestia erroris riefandaruin hseresum
lertiam chordam meis, id facio quod pali nolo : si sim moechus et ali-
quseid jnitaverunl. Tangis ubipro
facis interficilur quid lale molisir, id facio quod pati nolo. Nam si
s"pe fuiurse quietis quidquid faeis,
quis interrogetur, dicit, Nolo utuxor inea tale ali-
cnidelior cseteris bestiis amor sseculi hu.jus.-Propler si concupisco uxorem proximimei,nolo
in quid faciat;
amorem enim sseculi hujus Iaborant hornines om- ''
lu autem in omnibus bonis quisquam concupiscat meam; id iacio quod pati nolo:
nibus negotiis; operibus si
concupisco rem proximi mei, nolo ut ,auferatur
tuis labora, non proptef amorem sseculi hujus, sed
mea; id facio quod pati nolo. Cum vero, ad meretri--
propLer seihpilemam requiem quam promittit-Deus. cem eo, cui facio quod pati nolo ? Quod gravius est,'
Vide quomodo simul utrumque faeis, el chordas
et citbafista es ipsi Deo; Inlelligat sanclitas vestra. Etenimquod tibi
tangis ef beslias bccidis, id est, el
fieri non vis, alii ne feceris., ad duo praecepta perti-
venator. JSon vos [nos] delectant taiia spectacula
ad duo praecepta? si homini
ubi promerenfur [ promeremur] oculos editoris, sed net: quomodo perlinet
non visab horiiine, ad proximi
oculos redefnptoris. Honorapatremtuum et matrem non feseris quod pati
chordam ut honorem prseceptum perlinet, ad dilectionem proximi, ad sep-
luam; tangis quariam parfenti- non vis pati ab homine
bus deferas, cecidit beslia impietatis. Non moecha- lem chordas; si autem quod
cecidit beslia libi- ipsi Deo vis facere, quid est hoc? non facis alteri
beris; tangis quintam chordam, homo quam
dinis. Nonoccides; tangis sextam chordam," cecidit quod pati non vis, charior tibifactus est
bestia crudelitatis. Non furlum facies; tangis septi- Deus ? Ergo quomodo injuriam faciri, inquit [inquisj,
73S D. EUGYPPII ABBATISAFRIGANI ,- 736
Deo? corrumpis te ipsum.' Et unde injuriam Deo fa- X _ bat lampadas etmontem fumantem.quoci pertinet ad
cio, quia corrumpo me ipsum? unde tibi facit injuriam sensum videndi, nisi quis dicat nec tam breviier di-
qui voluerit forte lapidare tabulamtuam pictam, in eendum; fuisse sed uttotum diperetur. Audiebal vo-
qua tabula iroago tua est, in domo tua inaniter po- ceih, et videbat lampadas, et audiebat vocem tubse,
sita ad vanum honofem tuum,necsentiens, neclo- et videbat roontem fumanieni. Duo quippe genera
quens, nec videns?si quis illam lapidet, nonnelnte vocis eranl, et de nubibus, sicut tonilrua, et de luba;
it contumelia ? Cum vero imaginem Dei quod es tu si tamen ipsam dixit vocem, quse denubibus ede-
eorrumpis in te per fornicationes et per diifluenlias batur. Ac per ho'c melius in his quse ad sensum au-
libidinis, attendis quia adnullius uxorem acoessisti; diendi pertinebant, generalis sensus est positus, hoc
attendis quia post uxorem tuam nihil fecisti, quia est videndi, cum brevitej' totum vellet Scriplura
rixorem non habes, et non attendis per libidines et compledi, quam ut in his quse pertinent ad videndi
jllicitas fornicationes cujus imaginemviolasti?Postre- setisum, subinlelligeretur auditus : quo more loqui
mo Deus, qui scit quid tibi ulile si.,qui vere sic gu- nos solemus. Nam vide quid sonet solemus dicere,
bernat servos suos ad utilitatem illorum iion adsuam audi quid luceat non solemus.
(non enimindigel servisqiiasi ad adjuiorium, sed tu in- CAPUT CXX.
diges Domini auxilio); ipse ergo Dominus quiscit quid B 3 Quomodoinlelligutur: Non coquesagnum in lacle ma-
tibiutilesit, uxorem concessit.nihilamplius. Hocjus- tris sum; exeodem libro QumstionumExodi.„
sit, hoc prsecepit, ne per illicitas voluptates corruat . Non coques agnum in lacte matris suse. Quomodo
templum ejusquod esse ccepisti;nunquid egohocdico? intelligatur ad verborum proprieiatem, nescio utrum
Apostolum audite: Nescitis quia lemplum Dei estis, possii reperiri. Si enim alieujus significationis causa
ei Spirilus Dei habitat in vbbis? hoc dieit Chrisiia- proliibituin acceperimus, agnum in lacte coqui, nul-
nis, hoc dicit fidelibus: Nesciiis quia lemplumDei lus usus esl ila coquendi. Si autem in diebus quibus
eslis, et Spiritus Dei habitat in vobis? Si quis tem- lactatur, quis hoc habuit unquam Judaeorum in ob-
plum Dei corruperit, corrumpet illum I)eus. Videiis servatione, ut agnum non coqueret nisi cum desiste-
quomodo minatur? non vis corrumpi domum luam, ret sugere? Quid est autera in lacte matris suae,
quare corrumpis domum Dei? cerle facis>alicuiquod quasi posset, eliamsi hoc inlelligeretur, sine hujus
pati non vis. Non est ergo qua evadatur, tenetur praecepti transgressione coqui, si-eo nato morlua
Ille qui se teneri non putabat. Omnia enim pec- matre ejus, ab ove alia lactarplur, cum alicujus pro-
cala hominum aul ad corruptelam pertinent flagitio- fecto rei significandaecausa esse praeceptum nemo
rum, aut ad faeinora nocendi : quia Deo nocere non ambigat? Sed eliam illa quse posstmt observanlia
' factitari, non sirie causa ila praecepta sunt, signifi-
potes in facinoribus, in flagitiis eum offendis, in cor- C
ruptelis offendis, in te illi facis injuriam : facis enim cant cnim aliquid. Hoc vero quomodo observetur
injuriara gratise ipsius, dono ipsius. Servura si ha- ad proprielatem verborum, aut non est, aut non elu-
beres , velles ut servirel tibi servus tuus: servi lu cet. Intelleclum lamen de Christo approbo quod bae
jneliori Doraino Deo tuo. Servum tuum non tufe- prophella praediclus est, nbn occidendus a Judseis
cisti, et te et servum tuum ille fecit: vis ut serviar. infans, quando Herodes quserens eum ut occideret,
tibi cum quo factus es, et non vis servire ei a quo non invenit, ut coques quod dictum est pertineat ad
factus es ; ergo cum vis ut serviat libi servus tuus - ignem passionis, hoc est tribulationem. Urfdedicitur:
Iiomo, et tu non vis servire Domino Deotuo, facis Vasa figuli probal fornax, et homines j'ustos tentatio
Deo quod tu pati non vis. Ergo illud unum praecep- tribulationis. Quia ergo non est lunc inlans passus,
lum continet duo, illa duo continenl deceni, illa cum quserente Herode illius modi periculum immi-
decem continent omnia. nere videretur, prsedieiuiri est his verbis : Non co-
CAPUT CXIXi ques agnum in lacle matris suae.— Hic jam ex alio
' opere sancti Augustimqum sequuntur adjecta sunt. —
Quid sit Et omnis populus videbat voces; ex libro
Qumstionum Exodi. Non occides Christum, prophelia enim videiur prae-
Et omnis populus videbat vocem, et Iampadas, et, D monens, ne se boni Israeliiae sociarent malis Jti-_
vocem tubse,- et montem fumantem. Solet quseri dseis, a quibus Chrislus passus est. Tribulalioquippe
quomodo populus_videbat vocem , cum vox non ad passionis tanquam ignis est, unde scriplum est,
visum, sed potius ad audilum pertinere videalur ? Tanquam aurum in fornace prohavit eos, et sicut
Sed sicut modo dixi videatur de omnibus quse-a me bolocauslsehostiam accepit illos. Cui sententiae Do-
dicia sunt, sic videre solet pro generali sensu poni, minus quoque atteslalur dicens: Baplismum habeo
non solum corporis, verum etiam animse, unde et bapiizari quem vos nescitis. Hoc enim ail cum dixis-
illud est: Cum vidisset Jacob quia sunt escae in set, Ignem veni millere in mundum; dicit enim
-fEgyplo, unde ulique absens erat. Quanquam non- Joannes: Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto cl
nulli videre vocem nihil aliud esse arbitrati sunt, igne, quod intelligiluret purgatione sanftificalionis
quam intelligere, qui visus menlis est. Cum vero hic etprobatione tribulationis. Eumdem igneni signifi-
breviler dicendum esset, quod populus videbat vo- cavit etiara ipse cum ad passionem duceretur, ubi
cem, el lampadas, et vocem tubse, et 74 montem dixit iilis qui eum plangebant quod super se potius
fumantem, qusesiio major oriretur,quomodo audie- p]angere deberent. Ita enim terminavit ut dicerel:
7^7 THESAURUS. CAP. CXXII. 75ff
Si in viridi ligno hoc faeiunt, in arido quid fiet ? Mo- A obumbrant, quia Deo, non sibi tribuunt pennas suas,
nentur ergo boni ne ad Chrislum crucifigendum ma- id est Dominum [Deum] honorant virlutibus quibus
lis. consentiant: dictus est enim Agnus Dei qui tollit praestant, et vultus eorum non sunt nisi in propitia-
peccala mundi. Non ergo coques agnum in lacte ma- torium,quia cuicunque profectui ad multitudinem
tris suse, non ingeres Christo ignem passionis in illo scientise spes non est, nisi in Dei misericordia. --
die quo conceptus esl, lunc etiam et passus tradi- CAPUT CXXII.
75
lur, id est VIII calend. -Aprilis, ex quo die usque Quod dicenti Moysi-: Oslendemihi gloriamluam, res-
in vin calend. Januarii quo natus commendalur, no- pondit Dominus: Ego transibo ante te, etc.; ex eo
vem menses computantur, decimo inchoalo. Perhi- dem libro QumslionumExbdi.
bentur autem ubera feminarum ex die conceptioriis Cum dixisset Moyses adDominum , Ostende mihi
lac colligere. Est alius sensus facilior. Non coques gloriam tuam, respondit ei Dorainus, Ego transibo
agnum in lacte malris suse, parvulum adbuc et lac- ante te in gloria inea, et vocabo nomenDomini [no-
tantem, qualibus dicit Apostolus : Lac vobis polum .mine Domini, vel vocabor In nomine DominiJ in
dedi, non escam. Nonmiiles in praeproperam passio- conspectu luo et roiserebor cui misertus ero et mi-
nem, tanquam Chrislo sit diclum, qui talibus adhuc sericordiam prsestabo cui prsestitero : cum paulb
discipulis pepercit pro quibus se offerens ait : Si B ante dixisset, Ipse aniecedam te et requiem tibi
ergo me quseritis, sinite hos abire. Atque ut intelli- dabo, quod Moyses sic videtur accepisse, anle-
geretur adhuc eos invalidos et minus idoneos fuisse cedam te, tanquam non ei [qui] populo praesens in
passioni, tanquam aguos in lacte matris, secutus ait ilinere futurus esset, et ideo ait: Si non tu ipse si-
evangelisia, ut implerelur sermo quem dixil: Quia mul veneris nobiscum, ne me educas hiric, et csetera.-
quos dedisli mihi, non perdidi ex eis quemquam ; Deus autem neque hoc ei negavit dicens, Et hoc tibi
unde apparet, eos, si tunc paterentur, fuisse peritu- verbum quod dixisti faciam. Quomodo ergo cum
ros; hoc enim lunc non passi sunt quod postea passi dixisset ei Moyses, Osiende milii gloriam tuam,
sunt,nonadhuc agniinlacte,sedjam arietes ingrege. rursus tanquam prsecessurus, et-non cum eis simul
GAPUTCXXI. futurus videtur dicere, Ego transibo ante te, nisi
Gur propitiatorium arcm snperponendum dixerit; ex quia hoc aliud est? lile quippe. intelligitur loqui et
eodem libro QumslionumExodi. dicere, Transibo ante le, de quo dicit Evangelium ,
Propitialorium [ad] quid dicat superimponendum Cum venisset hora ut transiret Jesus de boc mundo
super arcam quseri solet: sed cum aureum fieii _ju- ad Palrem ; qui transilus eiiam Pascha interpretari
beat, ejusque longitudinem et latitudinem tantam perbibetur. Hsecilaque magna omnino prophelia est.
exprimat quanta et ipsius arcse dicta est, proculdu- ,C Ipse enim ante omnes sanclos transiit ad Patrem de
bio velut tabulam auream lantse formae fieri prsece- hoc sseculo parare illis mansiones regni coelortim,
pil qua tegeretur arca : ita ut in ipso propuiatorio quas"dabit illis in resurrectione mortuorum, quoniam
essenl duo Cherubin, hinc atqtie inde alterutrum transilurus anle omnes primogenitus a mortuis fac-
attendentes, ita ut vultus eorum in propitiatorium tus est. Gratiam vero suam in eo ipso valde com-~
essent et penms"suis obumbrarent prdpitiatorium, mendat, cum dicit, Et vocabo nomen Domini in
quod magnum est sacramentum. Aurum quippe conspectu tuo, lanquam in conspectu populi Israel,
significat sapientiam, arca signifinat secreium Dei. cujus Moyses, cum haec audiret typum, gerebat. In
In arca jussa sunt poni Iex, et manna, et vjrga Aa- conspeclu enim gentis ipsius uhique dispersse, vo-
ron. In Lege prsecepta sunt, virga potesias signifiea- calur Dominus s,Christus in omnibus"gentibus. Vo-
tur [potestalem significal], manna gratiam, quia cabo autem dixit, non vocabor, activum verbum
nisi cum gratia, non est potestas praecepta faclendi. pro passivo ponens in genere locutionis inusitato, in
Verumtamen quia lex a quovis proficiente non ex quo nimirum raagnus sensus latet; sic enim fortasse
omni parte completur, propilialorium est desuper. significare voluit seipsum hoc facere, id est gralia
Ad hoc enim opus est ut propitius sit Deus, et ideo , sua fieri ut vocetur Dominusin omnibus gentibus ;
desuper ponitur, quia superexsuliaf misericordia D quod vero addidit, Et miserebor cui misertusero, et
judieio. Duo enira Ijero] Cherubin pennis suis obum- misericordiam prsestabo cui misericordiam prsesti-
brant propitiatorium, id esl honorant velando, -quo- tefo ; ibi plane expressius ostendil vocaiionem qua
niam minisieria [mysteria] ibi ista sunt et invicem se nos vocavit in suum regnum el gloriam, non pro me-
attendunt, quia consonant. _Duo quippe ibi Testa- ritis nostris, sed pro misericordia sua. Quoniam
menla figuranlur, et vultus eorum sunt in propitia- enim se-gentes introducturum pollicebatur dicens,
torium, quia misericordiam Dei [Domini] in qua una Vocabonomen Domini in conspectu tuo; commenda-
spes est, valde commendant. Denique hinc se pro- vit hoc se misericorditer facere, sieut Apostolus di-
misit loculurum Deus ad Moysen de raedio Cheru-' cit: Dico enim Christum ministrum fiiisse circumci-
bin desursum propitiatorii. Pbrro sr creatura ratio- sionis, propter veritatem Dei, ad confirmandas pro-
nalis in mullitudine scientise {quoniam hanc inter- missiones palrum, gentes aulem super misericordia
preiaiionem habent Cberubin) duobus ipsis animali- glorificare Deuiri. Hoc ergo prsedictum est, misere-
bus significatur, ideo duo sunt ut s*bcielatemchari- bor cui misertus ero, et misericordiara prsestabo cui
taiis commendent, et ideo pennis suis propitiatorium misericordiam prsesiitero. Quibus verbis prohibuit
 759 . D. EUGYPPII ABBATISAFRICANE %0
Iiominem velut de propriarum virtntum "meritis glo- A.ria mea,*ubi intelligitur post transitum suum promi-
riafi, ut quigloriaturin Dominoglorietur. Non enim sisse super petram stabilitalem; quoraodo accipien-
ait miserebor talibus vel talibus, sed cul misericors dum est quod ait: Ponam te inacaverna [cavernam]
fuero, ut rieminem prsecedentibus bonis "operibus pelrae, et tegam manu mea [manum meam] super te
suis misericordiam lantae vocationis meruisse de- donec transeam et auferam manum meam, et tunc
monstret [se demonstraret]. Etenim Cliristus pro videbis posteriora mea? quasijam illo in petra con-
impiis mortuus est. Sed utrum hoc idem repeiere sfilulo tegat manu sua [manum suam] super eum, et
voluerit cum addidil, Misericordiam prasstabo cui deinde iranseat, cura esse in petra non possit nisi
misericordiam prsestitero, vel, sicut alii inlerpretSli post ejus transltum, sed recapilulalio inlelligenda
sunt, Cui misericors fuero, an aliquid intersitnescio, esfrei praelermissae,quali solet uti Scriptura in mul-
quod enim in Grsecalingna duobus verbis dictum est tis locis. Postea quippe dixitquod ordine temporis
eh-naoiet oivjz.ipiia-a,quod unum atque idem videtur prius esl. Qui ordo ita se habet: Tegam manu mea
significare, non potuit Latinus diversis verbis dicere, [manum meam]super le dohec transeam, et tuncvide-
et diversis modis eamdem misericordistm repetivil. bis posteriora mea, nam facies mea non vjdebilur
Si autem diceretur, misefebor cui misereor, et mi- tibi, et stabis supef pelram statim ut transiet gloria
serebor cui misereor, aut miserebor cui misertus ero, ~~> mea, et ponam te in caverna petrae. Hoc enim Ta«
non satis commode dici viderelur. Et tamen forlius ctum ,est in eis quos tunc significabat persona Moysi,
ille ipse ibi sensus est, quod aut ipsius misericordise id est Israelitls, qui in Dominum Jesum, sicut Actus
SU33firmitalem Deus ista repetilione monstravit, sic- apostolorum indicant, posleacrediderunt, idestsla-
ut Amen, Amen, sicut Fiat, Fial: sicut repelilio tim ut transiit ejus gloria. Nam posteaquanr resur-
somnii Pharaonispluraque similia,aut in utrisquepo- rexit amottuis et ascendit in coalum, misso desuper
pulis, id est, genlibus et Hebrseishoc raodoDeusprse- [cjecoelo] Spiritu sancto, cum linguis omnium gen-
nuntiavit misericordiam se esse faclurum. QuodApo- tium loquerentur apostoli, compuncti sunt corde
slolusita dicit: Sicut enim vos aliquando non credidi- multiex eis qui erucifixerant Christum, quem ut
stis Deo, nunc autem misericordiam consecuti eslis in non cognovissent et Dominum gloriae crucifixissent
illorum Incredulitate; sic et ipsi nunc qui non credi- [si cognovissent nunquam Dominum gloriae cruci
derunt.in veslram misericordiam [vestra misericor^ fixissent], caecilasex partein Jsrael facta est, sicut
dia] ut et ipsi misericordiam consequantur. Conclu- dictum fuerat, tegam manu mea [manummeam] super
sit enim Deus omnes in incredibilitate [increduli-, te donectranseam. UndePsalmus dichVQuoniamdie
tate] ut omnium misereatur. Deinde post hanc suse ac *JQ nocte gravata est super me manus tua, diem
misericbrdise commendationem, respondet ad illud "^ appellans quando Ghristus divina miracula faciebat,
' noctem
quod ei dielum fuerat: Ostende mihi gloriam tuam, quando sicut homo moriebatur, quandb et
vel quod supra petiverat Moyses dicens : Ostende illi titubaverunt qui in die erediderunt. Hoc esl, ergo
mihi te ipsum [temetipsumj manifeste ut videam te. cum irnnsiero tunc videbis posteriora [mea], cum
Non poleris, inquit, videre faciem meam, non enim transiero de hoc mundo ad Palreiri, posterius in
videbit homo faciem meam et vivet: ostendens huic me credituri sunt quorum typum gefis. Tunc eriim
vitae quse agitur in sensibus mortalibus cofruptibilis *' compuncli corde dixerunt, Quid. faciemus? et jussi
carnis, Deum sicut est apparere non posse, id est sunt ab apostolis agere poenitenliam et baptizari in
sicut est videri in illa vita polest, ubi ut yivatur huic nomine Jesu Chrisli, ut dimitterentuf Illis peccata
viiae moriendum est. Ilem inlerposito articulo di- eorum. Quod in psalmo illo sequilur, cum diclum
cente Scriptura, Et ait Dominus, sequilur el loqui- esset, Die ac nocte gravata est super me manus tua,
tur: Ecce locus penes me. Quis enim locus non pe- id est ut non cognoscerem [ut cognoscerem], si enim
ries Deum est, qui nusquam est absens ? sed Ec- cognovissent, nunquam Dominum glorise crucifixis-
clesiam significat dicendo, Ecce locus penes me, serit; sequitur et jungit: Conversus sum in aeirumna
tanquam templum suum commendans: Et stabis, in- mea dum configereturspina; id est: cum essemcorde
quit, superpetram, quia superhanc petram, ailDo- compunctus. Deinde addidit: Peccatum meum co-
minus, sedificaboEcclesiam meam : statim ut trans- gnovi, et facinus meum non operui: posteaquamvi-
iet gloria mea, id est statim ut transiet gloria mea derunt quanto scelere Cbristum crucifixerint, et
Slabis super petram, quia post transilum Chrisli, id quia receperunt consilium ut agerent pmnitentiam
est post passionem et resurrectionemChrisli, stetit etin baptismo remissionem acciperent peccatorum :
populus fidelis super petram. Et ponam le, inquit, Dixi, inquii, pronuntiabo adversumme delicium
in caverna petrse : muniroen firmissimum significat- meum Domino, et tu remisisti impietatem cordis
Alii autem interprelati sunt in specula [spelunca] pe- mei. Hanc autem prophetiam potius fuisse quam lo-
trae. Sed Grsecus habet o.7n_v; hoc autem foramen vel cutus est Dominus ad Moysen satis res ipsa indical,
cavernam rectius interpretamur, et tegam nianu quandoqui.demde petra vel caverna ejus et de ma-
mea [manum.meam] super te, donec transeam et au- nus ejus superpositione, de visione posteriorum ejus,
feram manum meam, et tunc videbis posteriora nihil postea visibili opere subseculum legitur; mox
men, facies autem mea non videbitur tibi. Cum jani enim adj"ungitirilerposito arliculo Scriptura: Et dixit
dixisset, Stabis Super petram statim utfransiet glo- Dominus ad Moysen : cumipse Dominus utigue
741 THESAURUS. CAP. CXXIV. m
etiain illa quse supra sunt loquerbtur, atqne iridee A . in Vefere f estamento quse convinceret transgresso- '?
contexlt quid deinceps Dominus dicat : -Excide tibiI fes, quaesubintravit utabundaret delictum. Non gnlra
duasWbulasJapIdeassicutet pfimas,e't C3_tera. implebatunimOrP quaenon implebaturchaj-itate [qusa
hori corapleturnisi charitate]. Etideo dicitur opus
CAPUT CXXIII.
Dei quia Deus legem consliluit, Deus conscripsit.
Quomodp iabulje quas eral Moyses Deo utique prm- Nullum opus uoniinis, quia homo"Deo nbn bbtpm- "
"
~scieiite/rracturus, non ab homine dieanlur~esse,po- peravit, et eum pbtius reuinlex fecit.Jn secundis au-
sleridres vero in tabernaciilo Dei tdndiu inansurmB
habiwmmet~bscism~sint vel conicriplm? ex eoUemii- lem tabulis, homo per adjutorium Del laliulas facit
bro.Qumsiionum.Exodi, ; atquejconscriblt, quia charitas Novi Testamenti le-
Etscripsltin -tahuTisverba Testamenti, decem Ver- gem fecit, unde dicit Dorainus':*Non veni legem sol-
ba. DeMoysediclum est, quod ipse scfipserit, cuiII vere sed implere. Dicit autem Apostblus: Plenitudo
eliam Deus paiile arite dixerat: Scfibe tibi yefbaa legis cliaritas et fides quaeper dilectioneni nperatur.
hsec. Cum vero primum legem accepit, cuj'us 'labulas s Factum est itaqueliomini facilejn ISovofestamento
abjeeif et fregit, nec ipse excidisse dictus esl tahulass qiiod in Vetere difficile fuif, hahehtl "fidemquse per
Japideas.etmododifetum est/Excidetibl duas (abu- i- ' dileetioneih operatur, atque illb digifo Dei, lipc est
Jas iapideas; "nec«i dictuni est u't seriberet, slcut ei; i g Splfitu Del, inlris eam in corde .scriherite, non foris
" ifi
modo-dicituf; nee easipse scripsisse narratur, sicutt 'Japide; unde dicit Apostolus :"Nbij in labulis lapi-
modo narrat Scriptura et dicit: Seripsit in tairalisS deis, sed in t_al)uJiscordis carnalibus, qiioniam cha-
verba Testamenti, deeem verba; sed tuncdictum est,;, ritas Dei, qua veraciter 'impletur praeceptum, djffuaa
Et dedit Moysi statim nt cessavit loqul ad Puminn est ih cordibus "nostris "per Splritum sanclum qui da-
morite Sinai duas tebula^s Teslimonii, tabulas Japi- i- tus esl nobis. Hbc "est ergo primo data est lex ubi,si-
dea_>scriptas digito Dei; deinde paulo prist: Et 'con- i- griifieafur Vetus Testamenlurii, quod est opus lan.
versus, inquit, -Moyses descendit de irfonte,' el duse _e tummodd Dei et conscripfio tligiti Dei, quod Aposlo-i
tabiilfe Testimbniiirimanibhsejus, tabulse lapideae, :, lusdicit: Ilaqffelexqiiidemsancta etmandatum san-
scriptse ex ntraque parte earum, hinc atque hinc ic ctum etjustuin etborium. Lex ergo sancta et bona
efant 'seripae, teltabulae opusDei erant, efscriptsese Del opus est^ublhomo nihil agit, quia non obtempe-
Dei erat sculpta in labulis. P-roinde magna oriluf if rat, sedpotius reatu premitur lege 'njmanle.atqup
qrisestio: Quombdo iliaelabulae quas «rat MoysesDeo !0 damnante. Peccatum enim, iriquit, ut appareai pec.
utique pfaeseiehieTracturus, non Jiominls 'oplis di- i- calum, per bonum roihi opefatum est mortem; bear
canturfesse, sedDei^nec ab hominescriptse.-sedseri-i_ lus autem liomo e^t, cum hoc mandatum sanctpm et
pt5sedigito ©ei'*.posferibfesvero tabulse tandiuman-i- (_ justuni et borifim est eiiam jfacitj hoc etiamj opu_|
surse, et iu tabernaculo ac lemplo Dej futfirae, ju-[_ ejus, sed per gratiam Dei.
bente quldem Deo tameh ab liomlne excisse sint, a_b * CAPUTCXXIV.
ho"mIne.scriptae"[iaih ab horoine excisae sint, quam? Rlasphemia in Spiriium sanelum qum nbn remitletur
abhomineScfipTse]? Anforteinillisprioribus •a,
gratik, uno nomine vocari polesl impmnilentia,id est ebf
Deisigriificabaturj^ibnliominisopus, quk gfaiia in- i- - impmnitenit;'ex sermonextd popu.ttiii: Qum sil irre-
dignl facfi Suht, fevertentes cofde in iEgyptum ef „,- missibilis'blasphemia-in Spiritum sqnctum'.
facienies idolum, hnde illo ietfeficio privati sunt, et et Prius ergo ut advertaiis et intelligatis adiioneo
pfoplerea Moyses taifulas fregll, Istis vero tabulis is rion dixisseDominum: Omrils blaspliemia jn Spiritu
posleriofibus ¥ignificati -surit "qui de suis bpefibus is' non remitlitur; neque dixisse: Qui dixerit qnodcunii
gloriahtur. unde dicit ApoSloIus : IgnOranfes Dei ei que verbum confra' Spiritum sanctum, non remittetur
juslitiam, et^uam volentes "cons'fituere,"iustlliaeT)eI el ei; sefl,quidlxerlt verbum. lllud enim si dixisset, niliil
non- sunt -subjecti';' et ideo tabulae liumano opefe re nobis omnino reinaneret unde disputare possemus',
sculpla. ef humano"opere*scripis_ diclse.[datse] surit, t, quoniam si omnis blasphemia et omne verbum quod
qusecura Ipsis manerent, ad ebs significaridos de Je dicilur cohtra"Spiritum sanctum nonfemitteretur ho-
suis -operibus^loriaturos, nbn de digito Dei, *hoc JCD minibus, e'x nullo genere impiptatis eorum qui dono
esfdeSpifituDei? Certe "ergofepetitio legls"Novum m C.hristi et sanctificationi Ecclesjae. eonlradicunt, vel
Teslameh'lum'sigiiificat; llludautem Vetus significa- a- paganorura 77 TC1JuSaeofuin, a.ut,[vel]quorumlibe(
P'tabolitumest ,'maxim"equoniaih
ba't,ttnde'coriff_jc"luin ih hjereticorum, nonnullprumetiaminipsa catholicaim-
cumsecundojex ^atur, riullo'te'rroreda'fur, Isicutillainin periforum, quemquamEpclesia lucrarelur. Sedabsitu(
lanto stre'pilu*igriiu'_ri,
riutiium et lubarum, unde tre- e- hocDominus diceret, absit. inqnam, nt Veritas dice<.
mefactus populus dixTt: Noh loqiiaiur Deus ad nos os f et, omnem blasphemiam yel omne verbum quod con-
rie moriarour: tinfle significatur "timor esse inVetere re tra Spiritumsanctum diceretur,nonhabere rcmissjo-
Testamenlo, inT^ovo dilectio. Quoraodo igitur hsec ec rieiri neque iri hoc sseculo neque in futuro. Exercerp
solvituf qusestio, qusire illse opus Dej, istse jppus us quip^penos yolujt difficultate .qutestionis, non decj-
hominis, et illseconscriptae digilo Dei^ istse .scfiplseLse pere sententiae facultate [difficultate vel ^ilsitate].
abliomine? an'foffe~icieb"jhagis in illis pfioribus us < Quaproptef non esjnecesseutomnem-blasphemiaoi
Vetus significaiiimeSt Testamentum^ quia Deus ibi bi et ofnne verbum ,quod dicitur coptra Spiritum san-
praecepit, seclhomo npn fecit. Lex "enim posjta es. sf • ctum, remissipnem quisquam existimet noji liabere>
7J.& D. EUGYPPIIABRATISAFRICANI M
sed necesse est piane ut sit aliqua hlasphemia et ali- Ai peccatores Judseos, etiamsi Dominus non venisset,
quod verbum, quod si dicatur contra Spiritum san- agnoscimus. Sed tamen quia diclum esf, Si non ve-
ctum nullam unquam veniam rem.issionemqueme- nissen. peccaium non haberent, inde necesse est,
reatur : quia si omne acceperimus, quisnam poterit etiam si non omne, aliquod tamen eos ex adventu
salvari? si autem rursum nullum putaverimus, con- Domini quod non habebant contraxisse peccatuni*
tradicimus Salvatori. Est ergo sine dubio aliqua Illud ipsum profeeto est quod in praesentem sibi lo-
blasphemia et aliquod verbum, quod si dictum fuerit quentem non crediderunt, eumque ini.micumdepu-
contra Spirituih sanctum, non remittetur. Quod[Quid] tantes, quoniam veradicebat, insuperocciderunt.Hoc
sif autem hoc verbum quseri a nobis Dominusvoliiit,r peccalum tam magnum et horrendum, si non venis-
ideo non expressit. Quaeri, inquam, voluit, non ne- set et locutus eis fuisset, ulique non haberent. Sicut
gari. Solent enim Scripturae ita Ioqui, ut quando ali- ergo ibi cum audivimus, Peccaium non haberent, non
guid sicdicitur, ut neque extoto neque ex parte omne, sedaliquod peccaiumintelligimus: ila in ho-
dictum definiatur, non sit necesse ut ex toto fieri dierna Iectione cum audivimus, Spiritus blasphemia
possit, ut ex parte non. Ista ergo sententia ex toto, , non remitietur, non omnem blasphemiam, sed quam-
id est universaliler pronuntiaretur, si dicerelur, dam ; et cum audissemus, Qui dicit verbum contra
Omnis blasphemia in Spiritum non remittelur , aut ]B Spiritum sanetum, non remilietur ei, non omne ver-
Qui dixerit illum [qualecunque] verbum contra Spi- buro, sed quoddam [verbum] inielligere debemus.
ritum sanctum, non remitleturei, neque in hoc sseculo Nam el boc ipsum quod ait, Spiritus autem blasphe-
neque in futuro. Ex parle autem, id est particulariter mia non remittemr, utique non omnis spirilus, sed
pronuntiaretur, si diceretur. Qusedamblasphemia in Spiritus sancti blasphemiam necesse est inlelliga-
Spiritu non remiltetur. Quia efgo non universaliter mus. Quod etsi planius alibi nqn diceret, quis tam
necparticulariterpronunliata sententia est:non enim vecors esset ut aliud intelligerel? Secundum lianc
dictum est, Omnis biasphemia Spirilus,aut,Quaedam regulam locutionis et aliud [illud].accipitur : Nisi
blasjdiemia, sed taniummodo indefiniie dictum esl, quis renatus fuerit, Ex aqua et Spiritu. Non enjm ait
Spiritus blasphemia non remiltetur; nec diclum est: ibi, Et Spiritu sanclo, et tamen hoc intelligitur. Nec
Qui[quicunque]dixerilquodcunque verbum, aut, Qul quoniam dixit, Ex aqua el Spiritu, omnem spiritum
dixerit quoddam verbum, sed indefinite, Qui dixerit quisquam intelligere cogitur. Quocirca cum audis,
verbum: non est necesse ul omnem hlasphemiam vel - Spirilus autem blasphemia non remittetur, sieui non
omne verbum intelligamus sed; necesse est plane ut omnem spiritum,ita non omnis spiritus blasphemiam
quamdam blasphemiamet quoddamverbum voluerit bporiet accipias.Audire jam velle vos yideo, quoniam-
inteliigi Dominus, quamvis id exprimere noluerit, ut(G non est omnis, quamam sit illa blasphemia Spiritus
quaerendo,petendo, pulsando, si quid recii intellectus quse non remittetur; et quod sil verbum, quoniam
acceperimus non viliter habeamus.Hoc ulmanifestius non est omne, quod si dictum fuerit contra Spiritum
videalis, illud altendite quod ait idem ipse de Judaeis: sanctum, non remitletur neque in boc sseculoneque
Si non venissem et locutus eis fuissem, peccatum non in futuro. Jam et ego olim dicerem [vellem dicere]
haberent. Neque enim ita dictum est ut sine ullo om- quod intentissime exspectatis audire ; sed loleraie
nino peccato vellet intelligi futuros fuisse Judseos, si aliquantas majorjs diligentiae moras, donec adju-
non venisset el locutus eis fuisset. Plenos quippe in- vante Domino totum quod occurrit expediam. Alii
venit oneratosque peccatis. Propter quod dicit: Ve- quippe duo evangelistseMarcus et Lucas, cum de hac
nite ad me omnes qui laboratis et oneraii estis. Unde re loquerentur, non dixerunt, blasphemiam, seu ver-
nisi safcinis peccatorum ex transgressionibus Iegis? bum, ut inlelligeremus non omnem blasphemiamsed
Quoniam lex subinlravit ut abundaret delictum. Cum quamdam, nec verbum orane, sed quoddam. Quia
ergo ipse etiam alibi dicat, Non veni vocare j'ustos, ergo non potest omnis intelligi, ne paganis, Judseis,
sed peccatores, quomodo si non venisset peccatum hsereticis omnique hominum generi qui diversis er-
non haberent?nisi quia ista sententia nec universa- roribus et contradictlonibus suis blasphemant Spiri-
liier nec particulariter, sed indefinite pronunliata , •Dium sanctum, spem remissionis, si se correxerint,
non omne peccatura cogil inlelligi? Sed plane nisi ali- auferaraus, restal ulique ut in eo qiiod scripium est,
quod peccalum intellexerimus, quod non haberent Qrii blasphemaverit in Spirittim sancium non habel
nisi Christus venisset et locutus els fuisset, falsam, remissionem in seternum , ille intelligatur qui non
quod absit,- sententiam esse diceraus [diceremusj. omni modo, sed eo modo blasphemaverit, ut ei nun-
Non ergo ait, Si non venissem et locuius eis fuissem, quam possit ignosci. Sicut enim in eo quod dictum
nullum peccatum haberent, ne Veritas mentiretur; est, Deusneminemtentat, non omni, sed quodam ten-
nec rursus definite dixit, Si non venissem et Ioculus tationis modo Deus neminem tentare inielligendus
eis fuissem, quoddam peccalum non haberent, ne est, ne falsum sit illud quod scriptum est, Tenlat
piutn studium non [parum] exerceretur. Itf omnli vos DominusDeus vester, et ne Cbris.um negemus
quippe copia Scripiurarum sanctarum , pascimur Deum vel dicamus falsum Evangelium ubi legimus
apenis, "exercemurobscuris. Illinc famis expellitur, quod [quia] interrogabal discipulum tenlans eum,
hinc fasiidiuin. Quia ergo non est dictum, Peccatum ipse autem sciebat quid essetfacturus. Est enim ten-
nullum habent [haberent], non perlurbemur cum tatio adducens peccatum, qua Deusneminem tenlat,
 '
Ji5 THESAURtiS. CAP. CXXIV. 746
'*
et est tentatio probans fidem qua et Deus fentare di- _h. cognoseamus, et beati cognito perffuamur. Charitas
gnalur. Ita cum audimus-Quihlasphemaverit InSpi- porro dilfusa est in cordibus nostris, per Spirilum
ritum sanclum; non omne blasphemandi genus de- sanclum qui datus est nobis', et quia"peccatis alie-
bemus accipere, sicut nec ibi omne lentandi. Item nabamur a possessione virorum bonorum, charitas'
crini audimus Qui crediderit el baptizatus fuerit sal-' cooperit multiludinem peccatorum. Est ergo Pater 1
vus erit,'non utique intelligimus eo modoxredentem Filio veritati origo vefax, et Filius deveraei Patre
-
quo et dsemories credunt et cbntremiscunt, nec in oria Veritas, et Spiritus [sanclus] a Patre bonb ei
eo numero baptizatos, in quo magus Simon78bapti- Filio bono effusa bonitas. Omnium est "aulem non
lari poluif, sed salvusessenon potuit. Sicut ergo cum impar divinitas [bonitas], nec separabilis unitas. Pri-
diceret Qui credideril et baptizatus fuerit salvus erit, mo ergo in nos ad accipieridam vitairi setefnairi quse
non omnes credentes et baplizatos, sed quosdam in- in riovissimodabitur de bonitate Dei murius, venit ab
tuebatur, iri ea seilicet fide conslilutos, quse Apo- initio fidei remissio peccatorum, pef quddbeneficium
stblo distinguenle pef dilectibnem 'operatur. Ita cum erriimur de potestafe tenebrarum^ "et princeps liujus
dixit, Qui blaspliemaverit in Spiritum sanclum non mundi mittitur foras a fidenosira qui operalur in
babet remissionem in aeternum, non omnem, sed filiis infideliiatis, nulla vi alia, nisi soeietate e'tobli-
querodamblasphemantisSpiritum sanctutri intendebat B gatione peccati. In Spirilu ienim sanctb,quo in unum
reatuni, qilo quisquis fuerit obligatus nulla unquam Dei populus congregatuf, ejicitur spirilus inimundus,
remissione solvatuf [solvetur]'. Illud eliam quod aii, qui in seipsum dividitur [divisus est]. Conira hocdo-
Qiii manducat carnem meam et bibit meum sangui- num gratuitum, cbntra istam Dei graliam, loquitur
nem in me riianet et ego in illo, quomodo inteilecturi ; cor impa.nilens. Ipsa ergo impoeniteritia est Spiritus
sumus? Nunquld eliam illos hic polefimus.accipere. blasphemia quaenon remiltetur neque inhoc saeculo
dequibus dicit Apostolus, quodjudicium sibi man- nequein futuro. Contra eninrSpiritum sanctum quo
ducent et bibanl cum ipsam carriem manducent et baptizantur qubrum peccafa omnia dimiltuntur, ef
ipsum sanguinem bibant? Nunquid et Judas, ma- quem accepit Ecclesia ut cui dimiserit peccata di-
gisiri venditor et traditor impius, quamvis primum mittalur [dimiltantur] ei,. verbum valde malum et
ipsum manibus ejusconfectum'sacramenlum carnis nimis impium, sive cogitatione sive etiamiingua sua
ei sanguinis ejus, cum cseteris apostolis [discipulis], dicii,' quem paiientia Dei cum ad pcenitentiam addu-
sicut aperlius Lucasevangelista declaral, manduca-. cat, ipsesecundumduritiam cordis sui et corimpoe-
rei el biberet, mansii ih Christo, aut Chrislus iri eo? nitens thesaurizat sibi iram in die irse et revelationis
Tam-multi denique qui vel corde ficto carnem illam jusli judicii Dei, qui -reddet unicuique secundum
manducant et sanguinem bibunt, vel cum manduca- G [juxta] opera ejus. Haecergo impoenitentia (sic enim
verint et biberlnt apostatse fiurit, nunquid manent in nno aliquo nomine possiimiis ufcunque appellare ei
Christo, aut' Christus -iti eis? Sed profeclo est qui- blasphemiam et verbum contra" Spifilum' sanctum,
dam modus manducandi illam carnem et bibendi qriod remissionem non tiaibet in seterriumjfhaec, in-
illum sanguinem, quo modo qui manducaverit et bi- quam, impoenitentia,'confra''quam"clamabatet praeco'
berit in Cliristo manet, et Christus"in eo. Non ergo' et Judex dicenies : Poeriitenlisimagite, appropinqua-
quocunque modo quisque[quisquam] roanducaverit vit enim regnum coeloruni: contfa quam-Dbminus
carnem Christi et biberit sanguinem Christi, manet ' Deus os evangelicaepraedicatibnis aperuit, et contra
inChristo, et in illo Chrislus, sed certo quodam modo: ' quam*ipsum Evangelium in' loto orbe praedicandum"
quemmodum utique isle videbat, quando ista dice- essb praedixit ;'ubi *pbsteaquamfesurrexit a mortuis
bat. Sic igilur et in eo quod ait, Qui blasphemaverit aitdiscipulis sriis : Opbrtebat pati Chfistum' et resur-
in Spirilum sancium uon habet remissionem in seter- gere amortuis teriio die, et praedicari in riomine
num. IKonquocunque modo blasphemaverit Teusest ejus poenitentiam et remissionem peccatorum per"
'
hujus irremissibilis delicti, sed modo quoduamquem' omnesgentesincipientibusab Hierusalera. Haecbm-
nos quserereatque intelligere voluit qui hanc senten- , nino impuiiiilentia non habet remissionem^neque iri
tiam veram ierribilemque deprompsit. Pro capiu D hoc saeculoneqiie in futiiro,' quia pcenitemia'impefat
nostro, quanlum ista per speculum et in aenigmate, [impetrat] remissionem in hoc ssecufo qua6"valeatin
-praesertim talibus quales adhuc sumus, viderecbn- futuro. Sed ista iriipoenitentiavel coriiripoeriiieiis"
cedilur. Insinuatur nobis in Patre auctoritas, et in quandiu quisque inhaccarne vlyit nonpofestjudi-
Filio nativitas, in Spiritu sancto Palris Filiique com- cari. De nullo enim desperandum est,- quandiu pa-
munitas, in iribus sequalitas. Quod ergo comriiune tienlia Dei ad poenitentiam adducit, nec' de hac vita
est Palri et Filio, per hoc nos voIuit"[voluerunt]ba- rapil impiumqui non vult mortem impii quantuin ut
bere communionem,et inter nos et se, cum per illud fevertatur et vivat. Paganus est hodie, unde scis
donum hos colligere in unum quod ambo habent utrum sit fuiiirus craslino Chrislianus? Judseus est
unum, hoc est per Spiritum sanctum Deum et donum -infidelis bodie, quid si cras credal iri Chrislurii? Hae-
Dei. In h'oc enim Divinitali reconciliamur eaque de- feticus est liodie, quid si cras sequitiir [sequatnf]
lectamur. Nam quid nobis prodesset quidquid boni' catholicam veritaiem ? Schismaticus est hodie, quid
nossemus, nisi etiam diligeremus? Sicut autem veri- - sicrasamplectitur [amplectatur] caiholicam pacem?
tate discimus, ita chafitate diligimus ut et plenius Quid si isii quos in quocunque genere efroris notas,
PATROI..LXII, 24
 Wl D. EUGVPPII ABBATISAFRICANI 74S
et tanquam desperatissimos.mododamnas, antequam A , non remitteiur, quia irt Trinitate [Npn ergo propter-
finianl istam vitam agunt [aganl] pcenitentiam et in- "ea quicunque dixeril contra SpTilum sanctum.nbri?
veriiunt [inyenianl] veram viiam? Proinde, fratres, remittettir t_i, quia jnTririiiate] majbf est Filio Spi- '
etiam ad_hoc vos admpneat qnod ait Aposlolus :. No- riius sanclus, quod nullus nnquam vel hsereticus
lile anie tempus quidquam j'udicare. Haee enim bla- dixit : sed quoniam quisquis restiterit yerifaif et
sphemia Spirilus cui nunquam est ulla remissio blaspliemaverit veritatem, quod est Christus, eiiam
(quam non omnem, sed quamdamintelligimus, eanr post tantamsui-pra-dicaiioneinapud horiiiries,"ufVer-
que perseverantem duritiam cordis impoenileniis' bum caro fieret et habitaret in nobis, quod esl Fi-
vel.diximus, vel invenimus, vel eiiam quanium exi-" lius horiiinis idem ipse Chfistus,' si rion dixerit ver-
Slimarous, ostendimus) non pptest in quoquam, sicut bum illud cordis impceriiienlisconira Spirilum sanc- '
diximus, dum adhuc Jn hac vita est, deprehendi. tumdequo diclura esl^Qiii non renaius fueritex aqua
Quoil non ideo vid.eatur absurdum, quia cum homo et Spiritu, et de qrio item dictura est, Aceipite Spi-
usque in finem hujus viiaejn dura imppenitentiaper- 'ritum saiictiim, si cui dimiserilis peccata, diraiitun-
severaiis, diu muhumque loquatur adversus lianc tur illi, id est si posniluerii eura, accipiel per hoc
gratiam Spiritus sancti, Evangeliura tamen tam lon- - donum remissionem omnium peccatorum, simul et
gam conlradiciqnem cordis impoenitenlis, quasi B hujus, quod verbum di_.it conlra Filiura iiominis, ,
breve aliquod yerbum appellavit^ dicens: Quicunque quia peccato ignorantia», sive contumacise, vel cu-
dixeril -verbiiracontraFilium hpminis remittelur ei, jtiscunque blaspheniise, non addidit peccatum iui-
qui auiem dixerit contra Spirilum sanctum non-re- - pcenitenliae, contra dtmum Dei et graiiam regenera-
miileturei nequein hoesaecuIo.neqiieinfuturo.Hsec tioriisvel ieconciIia\ionis'quscJit in I<;cclesiain Spiritu
enim quamvis projixa sit et plurimis verbis conlexla sancto. Proinde riec illud sentiendum est, quod qui-
elproductablasphemia, solel tamen Seriptura etiam damjputant, ideo remuti veffium quod dicitur contra.
jnulta verba verbum appellare. Neque enim [umim] Filium bominis, non remitli auierii quod dicitur con-
verbum loeuius est quicunque prophela, et taiiien sic tra Spiritum sancium, quia propief siisceptam car-
legitur : Verbum quod factum e_t ad illum ve.lillum nem factus est Filius bominis Chrisius, qua carne
propbelani. Et Aposlolus, Presbyleri, inquit -. ulique major cst. Spiritus sanctus, qui subsianiia
duplici Iionore honorentuf, maxirae lqui labo- propria aequalise_l Patri et unigeniioFilio secundum
rantin verho et doctrina, .non ait in verbis, sed in ejus divinitaiem, secnndiim. quam et ipse unigeniius
verbo;-et sanctus Jacobus : Estpte, inquit, factores Filiys sequalisest Patii et Spirittii sancto.Nam si boc
verbi, et non audilores tantum; non ail ei ipse.verbo- propierea diclum esset, profemo de omni/Cjctera
rum sed verbi.quamvis tain inultaverba de Scripturis C blasphemia tacereiur, ut liicc sola remissibiJjs vide-
79 sanctis in.ecclesia celebiiter et solemiiiter le-" relur quaecontra Filium hominis dicitur, quasi cum_
gantur, dicantur, audiantur. Sicut ergo quniilocun- honio solus pulalur. Cum yero pr.cfnissum sil,
que tempore quisquis nosti^um.in pracdicandoEvan- Oinne peccaium etblasphemia remiiteiurliomiiiibus.
gelio laboraverit, non yerborum, sed verbi dicitur quod.etiam apudalium evangelisiam iia posiium est,
praedicator ; ef jjuanlpctinque lempore quisquis .ye- Omnia dimiileniurfiliis hominum peccata et blasphe-
struoi nosti-am prj;dicationem|,diligetiter atque in- miae quilms blasphemayeririt; proculdubio et illa
Slanler andierif, noii verborum, sed verbi audiendi blasphemia quascontra Palrem dicitur, ista -genera-
studiosissimus nuncupaiur : iia eo more quo Scri- litate concluditur, et tamen hsec sola irremissjbilis
ptura loquiiuf, pt quaenovitecclesiaslica consuetudo, •deDniturquse diciiur contra Spiritum sanclum. Nun-
quisquis universa sua-vita. qua istam gerit car-,, quidnam et Pater Jormara servi accepit,,qua major
nem, quantalibet longitudine protendatur, quaoeun- sit Spirllus sancius ? non ulique; sed ideo post uni-
que verba yel ore, vel sola cpgitatione loculus fue- versalem conimemorationem omnium peccalorum
Tit corde impoenitenti contrst remissionem peccaio- omnisque blasphemiie, eminentius voluit exprimera.
rum quse flt iff Ecclesia, verbum dicit conlra Spiri- blasphemiam quae dicitur contra J^ilium hpminls,-
tum sanctum. Ideo autem nqn solum verliuin quod I. quia cliamsi illo peecato fuerint homines obligati
dicium fuerit contra Fiiium hominis, sed omne quod commemoravit ubi ait : Si non venissem et lo-.
prorsus peccatum et bJasplierniaremittetur homini- eutus eis fuissem, peccatum non haberent: quod
bus: quia uhi hoc peccatum non fuerit cordisimpoe- etiam in Evangeiio secundum Joannem, .valde grave
nitentis cqntra Spiritum sanclum, quo in Ecclesia ostendit esse peccatum ubi aitde Spirilu sancto, cum
peccata solvunlur, cuncla alia dimiltuntnr. Quomodo eum se missurum esse promitteret: Ille arguel mun^
autem hoc remiltelur [dimiliitur], quod etiam re- diiradepeccalo,etdej'uslitia, etde judicio, de peccaio
missionemimpedit aliornm? Omnia ergo dimitlun- quidem, quqd non crediderunl in me; tsimen si non
tur eis, in quibus hoc npn est quod nunquam dlmit- dixerit illa cordis imppenilenlis duriiia verbum con^
tetur; in quibus autem est, quoniam hoc nunqnam di- tra Splriium sanctum, etiam hoc quod diclum est
imittilur nec aliadimittunlur, qtiia [oihnium] remissio conira Filiuin Iiomiuis remilteliir. Hic foriassis ali-
vinculo istlus impeditur. Non ergo propterea quicun- quis quserat utrum tantummodo Spiriius sanctus
qtie dixcrit verbum contra Filium hominis remitte- peccata remittat, an et Paler et Filius? responde-
tur ei, qui autem dixeril contra Spirilum sanctum, mus, quod et Pater et Filius : ipse enjm Filius de, '
m TUESAURUS. CAP. CXXIV. 750
Patre dicil, Si dimiseritis peecata -honiinibus, di- A^lcnrfiiioriin^Dei
A et memlirorum Christi futurani in
mittei vohis |et] Patcr vester pcocata.vestra; cui nos5 •omi.iJiusgentibus. Ul quemadmodumluucille appa-
quoque dicimiis in oraticnc doniinica : I'atcr noster,.,. rehat accepisse Spiritum "sanctum qui' loquebatur
qii cs iu cqjisj.alque-iiilcr caeiera ethoc petimus> 80 linguis omniuni gcntium: il_>nUnCiile se 'agno-
dicenies, Diinitie nobls debiia nostra. De se. ipso) scat accepisse Spiriium*sancium qui leneluf iirvin--
auteni ait: Ut-sciaiis quod habet Filius liominis-po- culo pacis Ecclcsiae [qui teiietur in vinculo-pacis],
tesialera in terra dimiueiidi peccata. Si ergo, inquis,, qux diffundituriii omnibusgentibus.Unde dicitApb-
ctPaier el Fihus etSpiriius sauctus peccaia dimit-. - _ -Stolus : Sludentes-servare unitaterii spiritus in viii-<
lunt, cur illa iiiipa-ni.entia.quse nunquam dimitteturr eu>o pacis. Quod aulem ipse sit Spirilus Patris, ipse
tanlnnimodo ad Spiritus blaspliemiaui diciiur perti-- Filius dicit: De Patre procedit. Et alio loco : Non
nere, tanquam ille qui hoc impoeniieiiii_epcccatoJ enim vos cstis qui loquimini, sed -Spiritus Palris
fueiilpbligatus, dono sancti Spiritus resistere videa- vestri qui loquilur in vobis. Quod vefo ipse sil Spi-
lur, quod eo douo fiat rcmissio peceaioruni?H-ce.iiaa rilus Filii, Apostolus dicil :Misit Deus Spiritum Fi-
dic-uiiturui tamen inseparabiiis intclligatur operatio3 lii sui iri corda noslfa clamantem Abba paier,' hoc -
Triiiiiai.s, ila ul cum opcraiio Palws, dicitur, noni est clamare facienlcm; nbs cnim clamamus, id est',
eam sine Eilio ct Spirilu sanclo operari intel-- B ] illo diilundciile chariiatem in cordibiis-nostris, slne
Jigatdr, et cum operatio Fiiii, non sine Patree quainaniter ctamat qnicunque «lamat. Unde ilenv
ci Spiritu sancto, _el cum opcratio Spiriius sancti,, dicit : Quisquis autem Spirilum Clirisii no'n''habef,
nqn -sine Patie ct Filio : satts notum esi recte cre-: hic rion est^ejus. Ad qnem ergo in Trihiiate pro-
deiitibus, yel etiam ut possunl inielligetitibus/et t priepertinet [perlinerei] hujus comriiunio socieialis,-
iljiid idep dieium esse de Patre, Jpse facit opera,, nisi ad eum Spiritum qui esfPatri Filioque comriiu-
quod ab illo sit origo eliam operum, a quo est.cxi-i- - nis?Neqiieeiiim habiialin quoquam Spiritus sancttis
stenlia cooperantium pcrsonarum, quia eiFiliusde e sine Patre et Filio, sicut ncc Filius'-sine' Patre et
illo naius esi, et .Spirilus .sanclus principaliler dee Spiritu sancto, nec 'sifie Illis Pafer. JhsepaVabilisest
illp pro.edit, de quo nalus esi Films,'-et cum quo o quippeiiabitatio quorum insepafabilis "est opefaiio,
illi commmiiscst jdem Christus |Spiritus]. Hinc eVt _i ' sed singillatim pleruiiique-pefcfeafurse slgiiificatib-
quod Doniinus Jcsusin Spirilu sanclo dseraones eji- i- -ncs, iion per suam substantiahi^einonsiraiitiif fsicut
cit. Nequcenim_et soliis hoc implerenon poteiat,i, sua"temp6rum ^patia syllabis ofi_;up"ahiibus,"separ_.-
atque illud adjtitorium tanqiiam huic opori non suf- f- lim voce pronuntiantur, riecta^nien'.!seipsls ullis'.ri-
ficiens, assumebat: sed sjiiiitum divisum in semetip- )- ' lervallis momentisque "temporum^sepafarifuf; non
sum eo ipso Spiritu congruebal expelli qucm Pater ;r iQ enim unquam dici possunt _>imuf,cbmesseiioh pos-
ct Filius non divisum in semetipso Jindivisi in se-'- ' ^sint nisi seraper simul; sed ut ja'm hon *semel dixi-
meiipsisj coainiuniicr liabent.Sic et peccata,-quiaa mus, ideo remissio peccatorunf qualn sbdivisi'spi-
pfscter Ecclesiam non dimitiunlur, in eoSpirilu di- i- ritus cverlilur et expellifur fegnura, idebsocietas
luilti oportebal, quo in unum Ecclesia congregatur; r; unitalis Ecclesiae,"extia"quainnonfit ijisa remissib
Denique si qucmquani exlra Ecclesiam suorum poe- '_- peccaiorum,-tanqiiahi proprium opus "cst Spiriius
nileat peccalorum, et liujus tatiti peccati quo alie-e- sancii, Patre sane et Filio cooperantibUs, quiaso-
num est ab F.cclesiaDei-cor impoeiiileiishabcat, quidtd cietas est-quodamniodo Patris Cl FiliiipscSpirilus
ei prodest illa poeniteutiacum isto solo, verbum di- i- sancius. NamPater non coinmuniter habetur Paier a
cat contra Spirituoi sanctum, quq extraneus Jex- x- Filio et Spiritusanclo, quia nob est Pater ainborum:-
traneum] es'r ab Eeclesia, quse accipil- hoc donum ut et Filius noij cominuniler habetuf-Filius a Patfe e't
in Spiritu sanclo [accepit... ut in ea in Spiritu san-
n- Spiritu sancto, quia iion est Filius amborum : Spiri-
cto] fial remissio jpeccatorum^ quani reraissionem im tus autem sanctus communiter lialietuf a Pafre"et-
cum Trinitas faciat proprie,- lamen ad Spirilum san-,
n-. Filio, quia Spiritus est unus amborum.Quisquis igi-
ctum inlelligitur perlinere. Ipseest enim Spiritus us tur reus fueril impoenitenlisecontra Spifitum, in quo
adqptionis filiorum, in quo clamamus Abba paler, 'r, D unitas "el socie.las communionis congregatufEcele-
nbi et [ut ei] possimusdicere : Diraitle nobis debita
tta *. siae, nunquam illi remittelur, "quia'hbc "sibiclaudil
nostra.-El in hoe cognoscimus, sicut Joannes apo- "3- [clausil] ubi remittitur, et merito damnabitur cum
stolus ait : Quoniam Christus in.nobis manet, *de de spiritu qui ifi seipsuin divisus est,'divisus~efipse con-
Spiritu quem dedit nobis.- Ipse Spirilus lestimoniuni
mi tra Spiritum [sanctumj qui in seipsumdivisus iion est.
reddit spiritui noslro, quia sumus filii Dei. Ad ip-p- Ut de blasphemia Spirilus haec sentenlia dicerelur
sum enim pertinet socie_as,,quaefficimur unum cor- ~~- causa exstilit ex coramemoralionespiritus immundi,
pus unici Filii Dei. Unde scriptum est: Si qua igitur
ur qui in seipsnm divisus est. Diclum enim erat de Do-
exhortatio in Chrislo, si quod solalium charitalis,is, _ mino, quod in principe dsemonibfumejicerel dscmo-
si qua socielas Spiritus, pfbpter hanc societaiem, n, nes. Ipse se Dominus ait in Spiritu sancto ^icere
illi in quos primilus veniflinguis omnium gentium im dsemones, ut Spiritus qui non est In se diyisus, eum
a- qui in s'e diyisris est vincat atque ejiciat: illeauterii
sunl loculi, quia sicut per linguas conslat [consocia-
er honio iri ejus perditione remaneat, qui in hujusqui
tior est societas] genefls liumani, sic oportebat per
a- in se divisus ndn cst pacem per imposnitenliaintrans-
linguas omnium irenlium siffnificari isttim'societa-
 151 , , — t>. EUGYPPH ABBATIS AFMCANI , , lm
ire detreclat. Hoccnim Marcus narrat: Amen dico Aet bibit. Alius contra .Tmo, inquit, si lanta ^est
voMs, quoniam omnia' dimitturitur filiis hominum _ plaga peccaii atque impetus morbi, ut medicamenta-
peccata et Idasphemise quibus blasphemaverint, qui talia differenda sint, aucloritate' antistilis debet
aulem. blasphemaverit in Spiritum sanctum, non quisque aballario removeri,' ad agendam poeniten-
habebilremissioneminseternum, sedreuseritseterni - tiam, et eademauctoritate reconciliari. IIoc est enim
delicti. Haecverba Domini cum dixisset, sua deinde indigne accipere, si eo tempore aceipiat quo debeE
«onjunxit dicens",Quoniam dicebant, spiritum im- agere poenitentiam, nonut arhitrio suo cum libet, vel
muudum habet, ut oslenderet hinc fuisse exoriam auferat se communioni, vel reddat. Cselerum si pec-
causam utuocdiceret, eo quo d dixerunt [dixissentj eum' cala lanta non sunt, ut cxcommunicandus quisque
in Beelzebub principe daemoniorum dsemones pel- J homo judicelur, non se debet a quotidiana medicina
lere, non quiaipsa esset blasphemia quae non remit- dominipi corporis separare. Rectius inter eos fortasse
tilur? cum et hsec remittatur si recla poenitenlia con- quispiam dirimit litem , qui monet ut prsecipue ia
sequatur; sed quod hinc , ui dixi, causa esslilil, ul Christi pace permaneant.Faciat autemnnusquisque
a Domino illa senieniia proferretur, facta menlione quod secundum fldem suampie creditesse faciendum.
spiritus immundi quem adversus seipsum -Dominus Neuterenim eortnn exhonoratcorpus et sanguinem
diyisum.ostendit propter Spirilum sanctum, quinon B Domini, sed saluberrimum sacramentum certatira
solum.adversus se divisus-uon est, sed eliam quos * honorare contendanl. Neque enim liligaverunt inter
colligit efftcif indivisos, peccata .quas adversus se se, aut quisquam eorum sealterl praeposuit Zacheus
divisa sunt dimittendo, eosque mundatos inhabi- et ille Centurio , cum alter eorum gaudens in do-
lando. Nam etsi quisquam ita sil contrariiis veritati, mum suam susceperit Dominum, alter dixerit: Won
ut Deo loquenti non in prophetis, sed in unico Filio, • sum dignus ut sub teclum meum intres : ambo Sal-
cum propter nos eum, ut nobis in eo loqueretur, Fi- vatorem honoriflcantes diverso 'et quasi contrario
lium hominis esse.voluit, reluetetur; remittetur ei modo, ambo peccatis miseri1, ambo misericordiarjft'
cuin poenitendo conversus fuerit ad Dei benignita- consecuti. Yalet etiam ad hanc similitudinem quod m
lem, quiPcum mortem impii nollet, quantum ut re- primo populo nnicuique iidelium manna secundum
verlatur et vival, dedit EcclesisejSpiritum sanctum, ,-propriamvoluntateminore-sapiebat-: sicuniuscujus-'
'
ut cuicunque in eo peccata dimitteret, dimilterentur - que in corde Chrisliani sacramentum illud quosubju-
ei. Qui verojiuic dono extilerit inimicus, ul non il- ;; galus est mundus. Nam et ille honorahdo non audet
lud per.poenitentiam petat, sed ei per impoenilen- quotidie sumere, et illehonorandonon audetullodie '
liam contradicat, fit Irremissibile, non quodcungue ,81 prselermittere. Contemptum solum non vult
. peccatum, sed contempta vel etiam oppugnata ipsa C cibus pllej iste sicut Manna fasiidiunu Inde enim et"
'
reroissio,peccatorum;atqueitadiciturverbumcontra Apostclus indigne dicit aceeptum ab eis , qui hoc
'
Splritum sanctum, cum ex dispersione ad eongre- non discernebant a caeteris cibis veneratione singula-
'
galionem nunquam venitur, quselad remitieuda pec- riterdebita. Continuoquippecumdixisset, Judicium '
cata accepit Spiritum sanctum. Ad quam congrega- sibi manducatet bibit, addit" ut diceret, Kon dijudi-
i-onem eliamsi per malum clericum , sed tamen cans corpiis Domini, qaod salis ips.o loco in Epist.
calflolieum ministrum, reprobum et flctum ali- ad Corinlh. i, si diligenter attendatur, apparet. Sit
quis ,accesserit corde non flcto, in ipso Spiritu san- - aliquis peregrinus in eo iorte loco ubi perseverantes
cto remissionem accipit peccalorum : qui Spiritus in observalione Quadragesimae, nec quinla sabbati -
sanclus in sancta Ecclesia, .etiam islo lempor.e qup lavant relaxanlve jejunium : Non, inquit, hodie jeju-"
veliit area cum palea trituratur, sic operaiur, ut iml- nabo. Quaeritur causa? Quia non flt, inquit, in pa-
lius veram confessionem aspernelur, nullius simula- tria mea. Quid aliud [ille'| iste , nisi consuetudinem
lione fallaiur, atque ita reprobosfugiat, ut etiam per suam consuetudini alterius prseponere cotiatur?
eorum ministerium probos colligat. Unum ergo suf- Non enim mihi de Libro Dei -[hsec]hoc recitaturus
fugium est, ne sit irremissibilis blasphemia, ut cor , est. Aut universos[quacumquejdilatatur Ecclesiaeple-
impoenitens cavealur, nec aliter poenitentia prodesse D na vocecerlabet,autoslendet illum contra ftdemface- -
credalur nisi ut teneatur Ecclesia, ubi remissio pec- re, se autem secundum fldem moresque hincoptimos,
catorum dalur et societas Spiritus in vinculo pacis aut illum violare, aut se custodire convincel. Yiolant
custodilur. ' sane quietem et pacem [suam], de superflua quae-'
,
CAPUT CXXV. stione.rixando. Mallem tamen in rebus hujusmodi,
-
De his qui quolidieet deJiis qui perraro communicanl, , ut et ille in hujus, ethic inillius patria ab eo quod
vel eiiam de his qui in coenaDomini posl commu- cseteri faciunt non abhorrcret. Si vero eliamin aliena
nem cibumEucharisliam sumunt; ex libro primo ad patria cum peregrinaretur , ubi major et frequeiitior
'• Inquisitiones Januarii:
et ferventior est populus Dei, -vidit, verbi gralia ,'ois -
Dixerit aliquis , non qubl.idie accipiendam Eueha- offerri quinlasabbati,hebdomadae ultimseQuadragesi- •
risliahi. Quaesierisquare?.Quoniam, inquit, eligendi . mse, -elmane et ad vesperam, veniensque in patriam
sunt dies quiGus purius homo pontinenliusque vivit, suam, ubi in fine diei mos est offerri, male alque illi-
<juo ^ad tantum' saeramentum dignus accedal. Qui cile flen conlendat, quoniam alibi aliter ipse vidcrit,
cium manducaverif ludigne, judicium sibi manducat puerilis est iste sensus cavendus in nobis, toleran-
 '
7£5 THESA-UBUS.CAP. CXXVI, , - - 754
dus et corrigendus in nosfris.— Ex eodemlib. i, ad .A.deal [anni diem] diem, sicut dies qua" traditur
Inquisiiiones ejusdemJahuarii.— His enmvcausis,,id "riatus , el deinde 'subjungis":'Si hoc [sil] fit propler
est, aut prqpter fldem, aut propter" mores, vel Sabbaturn et Luham, quid sibi velit in hac" reob-
emendari oportet quod "perperam fiebat, vel institui servafio Sabbati et Lunse? Hic primum oporlet ut
<juodnon fiebat. Ipsa quippe mulatio consuetudinis, noveris diem Natalis Domini, noh in sacraniento ce
eliam quse utililate adjuvat, novitale perturbat. Qua- iebrari, sedtantum in membriam revbcari, quod na-
i jpropter quse utilis non est, perturbatione infructuosa tus sil. Ac' per hoc nihil opus erat, nisi revolutum
et consequenter noxia est. Nec ideo putari debet, diem anni, quo' ipsa resacta est festa devotione si-
fnstitutum esse multis Iocis , ul illa die post refec- gnari. Sacramenlum est aulem in aliqua celebra-
lionem offeratur, quia scriptum est, Idenlidem et lione, cum rei "gestse"commemoratio iia fit, iii
ealicem post ccenam dicens, etc. :.ipsam enim po- aliquid eliam' significaWintelligaiur, quod sancte
tuit appellare coenam, quod jam corpus acce- accipiendumest. Eo itaque mbdo aginius Pascha, ut
perant, ut deinde calicem acciperenl. Apostolus non sojum quod [gestum] factum est in memoriam
namque alibi dicit, Convenientibus ergo vobis in revocemus, id est, quod mortuus est Christus e,t
«num, non est dominicam coenam manducare, hanc resurrexit, sed etiam "csetera quaa' circa ea atte-
jpsam acceplionem eucharistise, dominicam ccenap B slanlur, ad sacramenti sighjflcationem (non omit-
vocans, illud magis movere pqtuit homines, ut jam 'tamus. Quia . enim sicut dicit Apostolus/ Mor-
refecti, die illo vel offerrent, vel sumerent euchari- tuusest propter delicta nostra,-et resurrexit propter
stiam,quod in Evangelio dicilur: Gum autemilliman- justificalionem noslram , transitus quidam de morle
«Jucarerit, aecepit Jesus panem et benedixit; cum ad vitam, inilla passione et resurrectibne Domini
etiam superius dixisset: Cum sero autem factum es- sacratus est. Nam etiam vocahulum 'Ipsum quod
set, recumbebat cum duodecim, et inanducantibus pascha dicitur non Grsecumsicut vulgo videri solet,
eis dixit: Quoniam unus ex vobis tradet me. Poslea sed Hebrseiim esse dicuntVquiutranique linguam
enim tradidit sacramentum, et Hquido apparet noverunt.Neque enimapassione, qtiohiam'x&.Beivin
guando primum acceperunt discipuli corpus et sangui- Grseco dicitur, pati, sed ab eo quod transitur, ut
nem Domini, non eos accepisse jejunos. Numquid dixi, [de] a morte ad vilam, Hehrseo verbo res ap-
tamen propterea ealumniandum est tmiversse Eccle- pellala est, in quo eloquio, riDS transitus dicitur,
siae, quod a jejunis ^emper accipitur? Ex hoc enim sicut perhibent qui hsecsciunt. Quod voluit ei ipse
placuit Spiritui sancto nt in honorem tanti sacra- Dominus langere cum ait, Qui credit in me, trans-
rnenti in os Christiani prius dominicum corpus intra- iet a morte in vitam; et maxime idem Evangelisla
ret, quam [exteri] cseteri cibi, nam ideo per univer-' " hoeintelligiturexprimerevoluisse, cum decelebraturo
sum orbem mos iste servatur. Neque enim quia id Domino Pascha cum discipulis suis. ubi coenam eis
post cibos~dedit Dominus,.propterea -pransi aut mysticam dedit: Cuni,vidisset, inquU, Jesus quia
coenati fratres, ad illud sacramentum accipiendum venit hora, ut transiret ex iioc mundo ad patrem.
convenire [debent] debebunt, autsicut illi faciebant, Transitus ergo de hac vita mortali injaliam vitam ira-
traos Apostolus arguit et emendavit, mensis suis ista mortalem, hoc est enini, de morte ad-vitam„in pas-
miscere. Nam Salvator quo vehementius commendaret sione el resurrectione Domihi commendatur. Hic
myslerii illius allitudinem, ultimum hoc voluit altius transitus a nobis modo agitur per fidem, quse nobis
inflgere cordibus et memor.iaediscipulorum, a quibus est in remissionem peccatorum, in spemvitse aiternse
ad passionem digressurus erat: et ideo non prsecepit Jiligentibus Deum et proximum ; quia fides per di-
quo ordine deinceps sumeretur, ut Apostolis per Jectionem operatur, et justus ex fide vivit. Spes au-
quos Ecclesiam dispositurus erat, servaret hunc lo- tem qua; videlur, non est.spes. Quod [enimj autem
cum. Nam si hoe ille monuisset, ut post cibos alios videt.quis, quid sperat? si autem quod non videmtis
semper acciperetur, credo quodeum morem nemo va- speramus, per patientiam exspectamus : secundum
riasset, Gumvero aitAposloIus dehocsacramento Io- lianc iidem, spem.et dilectionem, quaccepimusesse
quens, Propler quod, fratres, cum convenitis ad man- ' suh gralia. Jam commorlui sumus cum Christo et
duearidum, invicem .exspeclate; si quis esurit, dqmi .consepulti illi per baptismum,sicut dicit Apostolus;
manducet, ut non ad judiGium conveniatis : statim Quia el vetus homo noster, simul concrncifixus est
sublexuit : Cselera autem cum venero ordinabo, cruci cum illo, et resurreximus cum illo, quia et
sUnde intelligi datur, quia multum erat ut Jn Epi- simul nos excitavit, el simul sedere fecit in co3-
stola loium illud agendi ordinem insinuarel, quem leslibus. Unde est illa exhortatio : Quse sursum
uiuversa per orbem servat Ecclesia ab ipso ordina- sunt
sapite, [nonqiucsuper terram :'sed quod sequitu r
tum esse, quod-hulla.morum diversitate variatur.-
gg et dicil: Mortui enim estis, et viia veslra abs-
CAPCT CXXVI. ; .condita eslcum.Christoin Deo, cumChislus apparuerit
fiuid sibi velit in celebraiione Paschm observaiioSab- cum ipso in glo-
bati et Luhm, et de Quadragesima, velde consonan- vila vestra, tunc et vos,apparebitis
tia Penlecosie cum die Ugis datm, ex libro secunda ria;.satis indicat quid velit intelligi,quia lunc trans-
ad eumdemJanuarium. . , itus noster de morle ad viiam,, qui .fil per, fidem,
. Quoeris quse causa sil, cur anniversarius dies ce- spe peragitur futur^ in fine.resurrectiqnis et^glo-
4e'branda3,Dom*tnicsepassionis, non.ad eumdemxe- Tim, cum corruptibile lipc, id_-estCftro.istajn qua
75S D. EUGYPPII ABBATISAFBJCANl 756
gemmius, modpinduetincorrnptionem.etmortalehoc jK in bonis operibus appafet hominibus, aliquando auteiri
induerit immprtalitateni. Nuncenim jam quidem ha- in conscientia latet, ac Deo tanluminodo nola est;
bemus per fidem primitias spiritus, sed adhuc in no- purii solo corpore apparet hpminibns,'siciit contin-
iismelipsis ingemjscimus adopiionem exspectanlcs, git cum orairius in corde, et quasi nihil agere videa-
redemptionem cprporis nostri. Bestat utique redem- mnr, *^i t dum
. i' non
•i ad terramj
' , sed{ .sursum cbr liabere *i
,- .1-1 .
iu-
ptio corppris nostri, quam exspectanies, in nobis- bemur-ad Dominum. Alii auiem dicunt non habere
melipsis ingpmiscimus.Undeestillud: Spe gaudentes, liinarii lumen proprium, sed a sole illuslrafi, sed
in tiibulatipne patierites. Haec igitur innovatio vilae qtiandocum illb est, eam parietri adiios habefe qua
nostrae et qtiidam iransitus de morte ad vii.im qui fit hon illustraiur, et ideo nihil in ea lucis viderij cum
prhno per fidem, ul in spe gaudeamus, et in tribula- autem incipit ab illo recedefe illustrari, ab ea etiam
tipne.patienies simus, dmn adhuc exterior homOrio- parte quam habet ad lerram, ei necessario incipere
sier corrnmpitur, sed interior renovatur de die in a cornibus, douec fiat quintadecihia contfa solein;
diem. Propler ipsuni initinm novae vitae, propter iunc enim sole occidenie oritur,' iit quisquis occi«
riovum hominem, quem jubemur induere, et exuere dentem solem observaverit "cum eurii cbaperit non
vetereni; expurgantes vetus fermenium, ut simus . viilere conversus ad ofieiiteni lunain surgefe videat,
nova conspersio, quoiiiain Pascha nostrum immoJa- B j aiqiie inde ex alia parte, ciiin cceperil propihquare,
tusestChristus.Propterhancergo vitaenoviiatem.pri- illain partem ad nos converlere, qtia nori illustralur
qms mensis ;n anni.-mensibus, celebrationi huic.at-
tributus est. Nam ipse dicilur et mensis novorurn. donec ad corriua redeat atqiie inde omnino nbn ap-
Quia vero in totp lempore sseculi, nuiic terlium tem- pareat, quia »tunc illa pars quse illusiraiur, sursum
pus apparuit, ideo resurreclio tiiduana est. Primum est ad coelum, ad ierram auieni, ilia qiiam irradiare
enim lempus est ante legem, secundnm sub legej sol iiori polest. Ergo el secuiidiini banc bpinionem
lertiiim sub gratia, ubi jam manifestalio est sacra- luna intelligitur Ecclesia; quod suiirii lumen non
menti pfius occulti in proplietico senigmate. Hoc ergo liabeai, sed ab uhigenito Dei Filio, qui hiiiliisiocis in
et in liinari numero significaturJ Quia eniro sepiensi- sanctis Scripiuris allegofice sol appellatus est illu-
rius nuriierus solet in Scripluris ad quamdairi per- stralur. Quem nescientes et-eerhrre non valentes hae-
feciipnem mysticus apparere, tertia hebdomada Lunae fetici quidam ad istum solem corporeurii et visibi-
Pascha celebratur, qui dies occurrit, a quariadecima lem, quod cpmmune luirien est carnis hominum at-
in vicesimampriiriam.Estillic ei aliud-sacramentum, que muscarum, sensus siriipliciutri conantur aver-
quod si tibi obscurum fuerit, quia in talibus inquisitio- tere , et nonnullorum avertunt | qui quandiu noh
nibus minus eriiditus es, non coritristeris, nec ideo ^ possunt interiofem liicem veritatis menie con-
itheputesesse meliorem,quia hsecinsludiispuerilibus G tuerl, siinplici fide catholica conlenii esse nolunt,
didici : qui enim gloHatur, in Domino, glorielur. quae una parvulis salus est, et quo uno lacte ad
— E» alio opere. — Duae sunt de luna opiniones,, fjrmitalem solidioris cihi certo robore pervenitur.
probabiles : harum aulem quseiera sit, aut non om- Quaelibetergo duarum istarum opihionum vera sit, '
nino, ant difficillime arbitrof posse honiiriem scire. illud certe manifestum est; et cuivis advei-tenti fa-
Cum enim quseritur unde lumen liaheat, alii dicunt cile cognitum, quod luna non augeatur ad oculos no^
suum habere, sed giobum cjus-diniidium lucere, di- -stros, nisi a sole recedendo, neque niinuatur hisi ad
midiuiri auiem ohscurum esse; dum autem movetur solem ex alia parie propinquando. Altende nunc
in circulo suo eamdem parlem"qna lucet, paulatim quod in Proverbiis legiihus : Sapiens sicut sol per-
ad terras converti, ut videri a nobis possit, et ideo inanet, siultus aulem sicut Luna mutatur. Et quis
prius quaoi corhiciilalam apparere. Namet si facias pi- est sapiens qui permanet', nisi sol ille justitiae, de
lam ex dimidia parie candidam et exchniidia obscu- quo dicltur, Ortus est mihi ]hstilise sol, et quem sibi
ram : si eam pariem quae obscura est anle oculos non fuisse ortum in die novissima plangentes impii",
liabeas, nihil candoris vides, et cum cceperis illam dicturi suni : Et justiliae luriien non iliuxit hob"is,"ei
candidam partem ad bculos convertere, si paulatim . sol non orius esl nobis ? Namistum cafnis oculis vi-
ifacias,primocornua candorls videbis, deinde paula- D sibilem solem oriri facit supiertionos et malos Deus",
tim crescft, doneb tota pars cahdens opponatur ocu- qui etiam pluit super jusios et injtistos. "Ducunlur-
iis et niliil opscurse alteritis partis videatur. Quod si aulem semper ex rebus visibilibus ad invisibilia con-
perseveres adhuc paulatim convertere, incipit obscu- gruse similitudines. Quis ergb esf ille slullus, qui
ritas apparere, et candor minui, donec iterum ad tariquam Iuna mulalur, nisi Adamin quo onines pec-
cornua redeat, et poslrenio totus ab oculis avertatur-, caveruni ? Anima qulppe humana recedens a sole jus-
ac rursus bbscura illa pars sola possit videri :.qu"od liliae, ab illa scilicet interria contempiatione iricom-
fieri dicunt, cum lumeh lunae videlur crescere usque "niiitabilis verilaiis, omnes vires suas in terrena con-
ad quiritamdeciriiam innam, et rursus usque ad tri- venit, et eo magis magisque obscuratur in interiori-
cesimam minui et redire ad cornua, donec pe- bus ac superioribus suis: sedcum redire cceperil ad
nitus nihit .in ea lucis appareat. Secundum hanc illam incommutabilem sapienliam, quanto magis ei
opinionem luna in allegoria significat Ecclesiam, propinquat-affectu pietalis, tanto magis exterior
quod exparle spiritali lucet Ecelesia : ex-parte au- Iiomo corrumpitur, sed interior renovatur de die in
teia carnali oiscura est, et aliquaudo spiritalis parsi dieto, omnisque lux illa ingerai qusead inferiora vef-
 757 THESAUR.US.CAP. CXXVI. 758
gebatad superiora converlituf,'et a lerrenis quodam A spei fuluri sseculi,"iridbno septeriafib Spifitus sanK
modo auferlur, ut magis magisque huic saeculo mo cli, per liberumarbitrium desifuatur"? "Obhoc chini
riaiur, et vita ejus abscondaltfr cum Christo in Deo circumeurite afca, iion Impulsu violento illi niuri,'
Mutaiurergo in deterius ad exteriora progredieris sed sponte ceciderurit. Surit et alia teslimonia Scri-
et ih vita sua piojiciensiniima sua/et hbc terra), i( pturaruni, quae nbbis ingerunt per commemoraiib-
bsfeis qui lerrena sapiunt melius videluf, cuirilaudatui nem lunse Ecclesise signiflcationem quae in isla mbr-
"peccator in desideriis animae snse, el qui iniqua ge laliiate ab illa Hierusalem, cirjus cfves sancti angeli, '.
rit, benedicitur. Mutalur aulem in melius cum inten* in aerumnis et laboiibus peregrinatur. Non ideo ta-
tionem suam et gloriam a ferreni., quae in hdc sa_- men putare debent slulti qui nolurit in melius coiri-
culo apparent paulatim avertit, et-ad superiora [ei mutari adoranda esse ista luniinaria, quia ducilures
superiora ab inferioribus converlil] aique inlerior;: eis aliquando simililudo, ad divlna mysteria (igu-
convertit, el hoc lerrae, id est eis qui terrena sa- randa; ex onini enim crealura dueilur. Nec ideo in
piunt deterius videtur. Cnde illi impii postrernc sehtenliam' damnaiiunis debemas irruere, quae ore
infructuosam agentes pcenitentiam etiam lioc intei Aposiolico de quibusdjm profertur,'qui coluerunt
'
mulia dicturi sunl: Hi sunt quos aliquando habui- el servierunt creaturae potiusquam Crealori, qui
mus in risum etin similitudinem imprbperii. Nos in- 3 est henedicius in ssecula. Sicut enim hon adoranius
sensail vitam illorum sestimabamus insaniani. Ac per pecora, quamvis dictus sii [Chiislus] et Agnus et Vi-
hoc gS Spiritus sanclus de visibilibus ad invi- tulus, nec feram, quia dictus sit Leo de tribu Juda,
sibilia, el de corporalibus ad spiritalia sacramenta nec lapides, quia Pelra erai Cbrislus, nec monlem
similitudinem ducens, transiium illum, de alia vita Sion, quia in ipso figuratur Ecclesia; sic nec solem
in aliam vflam quod Pascha nominalur, a quartade- nec lunain, quamvis ex ea ccelesil creatura, sicut ex
cima luna voluit observari, ut non solum proplei multis terr<:sifibussacrariienlorum figurse,ad infoima-
tempus terlium, quod supra commemoravi, quiainde tiones mysticas assumuntur. Nonlgitur nus de soleet
incipii hebdomada lertja, sed etiam propler ipsam iuna annuis inenslruisve lemponhus actionum no-
conversionem ab exieiioribus ad interiora, deluna . strarum eventa conjicimus, he in vilae humahse-pe-
simililudo assumeretur, usque ad vicesiriiam vero riculosisiimis tempestatibus lanquam in scopulos nii-
el priinam propler ipsum numerum seplenarium, serae[serviiulis] servitule illisi; alibcro arhitrio riau-
qup universitatis significalio saepe figuralur, qui fragemus : sed ad rem sacrate sigiiificandam*,'siniili-
etiamipsi Ecclesae iribuitur, propler instar univer- ludines aplas religiosissima devotione suscipimus,
sitatis. Ideb Jbannes aposiolus in Apocalypsfad sicut. de caetera crealura, de venlis; de mari', do
sepiem seribil Ecclesias. Ecclesia vero adhuc in ista 1 terra, de volatilibns, de piscibus, de pecoribus, fle
"mortalitate carnis constituta, propter ipsam mulabi- -prboribus, de hominibus, ad scrihbrieiri quidem
litaiem Iuriaenomine,in Scripturis[sigi.auir] signiflca- mnltipliciter, ad ccleliraiibhem veio sacramento-
"lur.Undeeslillud : Paraveruntsagiitas suas in phare- "rum jam ebristiaria liberlate parcissime; sicut da
tra," ut sagittent in obscura luna rectos coide. Prius aqua, de frumento, de vino, de oleo. In serviluta
enimquamfialilludquoddicilApostolus, CumChristus autem veteris populi mulia eiiam celebrari^ imperala
apparueril vila veslra, lunc et vos cum [ipso] illo ap- sunt, quse nobis tantummodo inlelligenda traduniur.
^parebilis in "gloria, obscura videlur Ecclesia in tein- Sed quantuni iritersit inter ohsefvaliones siderum,
pbre peregrinalionis suae, inler multas Iniquilates ad aerias qualitates accommodatas, sicut agricolae,
gemens, et lunc sunt timendae insidiae fallacium se- yel nautae observant: autadTnotandas partes mundi,
dueiorum, quas nomine sagittarum inlelligi voluit. cursumque aliquo et alicunde dirigendum, quod gu-
TJnde alio loco propler nuntios lidelissimos veritatis, bernatores navium laciunt, et hi qiii "per soliludiries
quosiibiqueparii Ecclesia-,diciturLuna leslis in coelo arenosas in inieriora Austfi, niilla certa semita
fidelis. Et cum deregno Doinini psalmista [cantaret] [vel recta] gradiunlur;_aut [cum ad aliquid] aliquid
"carierel, Oiietur, inquit, in diebus ejiis jiistiiia et in doctrina ulili figurate significandum, fit nonnul-
abundantia pacis, quoad usque interficiaiur iuna, ^ lorum siderum.aliqua commemoratio; quanluin ergo
id esl abundantia paeis, in tantum crescet, donec intersit interhas ulilitaiesel vanitateshominum,;ad
cmnem mulabilitalem morlalitatis absuinat. Tunc hoc observantium sidera^ ut nec aeris qualiiates,
"nbvissimainimica destruetur mors, et quidquid rio- nec regionum vias, iiec sblos tcmpofum numeros,
bis resislit ex infirmitate carnis, "unde nobis per- nec spiritalium similitudines, sed quasi falalia fe-
fecta pax nondum esi, eonsumelur bninino, cum rum jam eventa perquirant, quis hon inlelligat? Sed '
corruptibile hoc induerit incorruptionem, et moritale jam deinceps videanms cur etiam id observetur; cum
"hoc induerit inimorlalitalem. Unde et illius civitalis Pascha [celehralur] celebramus ut Sabbatum occur-
muri, quse Hiericho appellatur, quse in Hebrseo elo-- rat. Hdc enim [propriuni] proximtim Chrislianse re-
quio, liiria, inlerpretari dicitur, septimo cifcuitu cir- ligionis cst. Nam Judaei lahlummodo mensem rioyo-
cumactaTestamenti arca, corruerunt. Quid enim nunc rum et lunam observarit, a quartadecima^usque adj
Jaliudjagitaniiuntialioregnicoelorumjquamcircumac. vicesimam primam'. vSed quia illud eorum Pascha
llo afcaesigriiflcavit,nisi ut omniamuninienla mortalis quo.passus est Domjniis ita occurrit ut inter mor-
vitae, id estomnis spes hujus sseculi,, quse"resistit tem ejus et resurrectionem medius esset Sabhati
 7KQ D. EUGYPPII ABBATIS AFRICANl 760
dies,, addendum Palres nostri censuerunt, ut et. k Deo dicitur, quia cum.fecissetomnia opera bona val-
jnostra festivitas a Judseoruin festivitaie dislinguere- de, sepiimo .die requievit ab omriibus operibus suis
tur, et quod non frustra factum esse credendum .est, ,quoe fecit: fuluram enim' requiem significabal, quam
'ab illo.qiii esl ante tempora, et per quem facta sunt post bona opera dalurus erat'[nobis] hominibus. Sicut
. tempora, et qui venit in plenitudine lemporum, et enim cum bene operamur, ipse dicitur operari in no-
. qui potestatem habebat ponendi animam suam erite- . bis, cujus munere bene operamur : ita cum requie-
rum recipiendi earii, et ideo non fatalem, sed oppor- scimus, ipse requiescere dicitur, [quo donante re-
luoam sacramento, qupd commendare instituerat, quiescimus] quod non ante fequiescimus. Ideoque
horam exspectabatcum diceret, Nondum venit hora inier -omnia decem illa prsecepta, sblum ibi quod.de
mea, ut in anniversaria passionis celebratione a Sabbato posilum est, figurate observandum praecipi-
posteris servaretur. Quod enim nunc, ut superius tur. Quam figuram nos intelligendam non eliam per
dixi, fide ac spe [gerimus] peregrinamur, aique.ut olium corporale celebrandam suscepimus. Cum enim
ad id perveniamus dilectione satagimus, requies est Sabbato [ signifleetur ] sanetificetur spiritalis re-
quaedam ab omni labore omnium molestiarum san» quies, de qua diclum est in psalmo : Vacate el vi-
cta atque perpetua: in [eadem] eam nobis ex hac dete quia ego [quoniam ego sum Deus] sum Domi-
vita fit transitus, quem Dominus noster Jesus Chri- Bnus, et quo vocanlur liomines abipsoDomino dieen-
slus sua passione [demonslrare] prsemonstrare et' le; Venite.ad me omnes quilaboratis et onerati estis,
consecrare dignatus est. Inest aulem in illa requie et ego vos reflciam ; tollite jugum meum super vos,
non desidiosa segnitia, sed quaedam ineffabilis tran- et discite a me [quia] quoniam mitis surn et humilis
quillitas actionis ptiosae. Sic enim ab liujus vitae ope- corde, etinvenietis requiem animabus vestris; caeiera
ribus, in fine requiescilur, utiu alteriusvitse aciipne tamen ibi praeceptaproprie sicutpraecepla sunt, [sine
gaudeatur. Sed quia talis actio iri Dei laude agitur, . nlla] singula flgurata significatione observamus. L'nde
sine Iaboremembrorum, sine angore curarum, non , non inconvenienter intelligimus-ad amorem exci-
. ad [eam] eadem sic transitur per quietem, ut ipsi tandum, quo ad requiem tendimus,valere omniaqua.
|labor] labori succedat, id est non sic esse incipit _ [figurale] in Scripturis dicuntur ; quandoquidem id
, actio, ut. esse desinat quies. Neque enim redituf ad solum in decalogo figurate pra.cipilur, ubi requics
labores et curas, sed permanet in actione quod ad commendatur, quaeubique amatur, sed in solo Deo
quietem pertinet, nec in opere laborare, nec in co- sancta et certa invenitur. Dies tamen.Dominicus non
gitationc fiuetuare. Quia ergo per requiem ad pri- _ Judseis,, sed Chrislianis resurreclione Domini decla-
mam vilam reditur, unde anima lapsa est in peeca- ratus est, et ex illo habere ccepit festivitatem suam.
lum, propterea Sabbatb requies significatur. llla au- C Animsequippe omnium sanctorurii anie resurrectlo-
lem prima vita, quae [de] a peregrinaiione redeun- _ nem corporis sunt quidem in requie, sed in ea non
libus et primam stolam accipienlibus reddilur per sunt actione, qua corpora recepia vegetanlur. Talem
«nam Sabbati quem diem Dominicum dicimus, figu- quippe aclionem signiflcatdiesoctavus qui et primus,
ratur. Qusereseplem dies, Genesim lege, invenies . quia non aufert illam requiem, sed gloriflcat. Non
septimumsine vespere , quia requiem sine fine signi- eniin redit cum corpore difficullas ex corpore, quia
ficat. Prima" efgo vita non fuit sempiterna pec- nec corruptio. Oporlet enim corruptibile hocinduere
autem ullima sempiterna est. ac .incorruptiohem, el mortale hoc induere immortali-
' canti, requies
per hoc et octavus sempilernam beatitudinem iatem. Quapropter ante Dominiresurrectibnem quam -
' vis sanetps Palres, plenbs prophetico Spiritu, octavi
habebit, qtiia requies illa quse sempiterna est,
excipilur ab octavo, non exstinguitur, neque sacramentum nequaquam lateret, quo signiflcarettir
enim esset alitersempiierna. Ita ergo erit octavus, resurrectio (nam et pro oelavo psalmus [inscribiiur]
<jui.primus, ut prima vita non tollatur, sed seterna scribitur, et octava die circumcidebanlur infanles,
reddatur. Sabbatuin tamen commendatumest priori et in Ecclesiaste ad duorum Testamentorum sigriifi-
populo in otio corporalitef celebrandum, ut figura es- calionem dicitur, Da illis septemet illis octo) reser-
set sanctificationisin requieSpiritus sancti. Nunquam D vatum est tamen [illis est occultalum] et occultalnm
[Nusquam] ehim Iegimus in Genesi, sanctiflcalionem . el solum celebrandum Sahbatum tradilum est, quia
Per omnes pfiores dies; sed de solo Sabbato di- erat antea requies mortuorum ; resurreciio autem
' 84 cium est: Sanctificavit [Deus] diem septimum. Quia nullius erat [donec veniret Chrislus], qui resurgens
ergo charltas Dei diffusa est in cordibus nostris per a morluis, jam non morerelur, et mors ei ultra non
sanctum qui datus est nobis, ideo sanctifi- doininaretur : ut postquam facta est talis resurreciio
'\ Spiritum
catio"in septimo die commemorata est, ubi requies in corporeT.Domini,(ut prseiret in capite Eeclesias,
' commendatur.
Quia vero necbene operari possumus, quod corpus Ecclesisesperaret in fine), jametiamdies
nisi dono ejus adjuti, sicut Aposlolus dicit, Deus Dominicus, id est, octavus, qui et primus inciperet
enim est,_qui operatur in nobis et velle et operari celebrari. Ipsa etiam causa intelligitur, cur obser-
pro bona volunlate, nec [agere, nec requiescere] re- vandum Pasclia, ubi [agnum] ovemoccidere etedere
quiescere poterimus post omnia bpna opera nostra, jubenlur, quod ihanifestissime passionem Do-
quae in hac vita gerimus; nisi ejus dono ad seternita- mihi prsefigural, non eis ita prseceptumest, ut allen-
lem sanctificali et perfecti; propterea de ipso ..derent occurrere Sabbatum, et cummeuse novorum,
 761 --, :THESAUMJS. CAP. CXXVI. , -762
ad lerliam lunaehebdomadam concurrere, ut eum- A frustra ipse Dominuset quadraginta .'dies post resur-
dem quoquediem Doriiinus.pbliussua passione signa- rectlonem in hac terra, et in hac vita cum discipulis
rel, qui etiam .Dominieum,~id. est, octavum, qui et • conversatus est, et posleaquam ascendit in coelum,
primus est, declaraturus advenerat. Adtende igitur b"ecemdjebus.interpositis, promissum misit-Spiritum
- sacratissimum triduum crucifixi, sepulli,. suscitali. sanctum complelo die Pentecosles. Qui' dies quin-
- Horumtrium quod siguificat cruxin praesenti agimus q,uagenarius habetalterumsacramentum.quodsepties
vila, quod autem signiflcat sepultura et resurrectio, septem quadraginla novem fiunt, et cum reditur ad
fideac spe gerimus.Nunc enim dicitur.homini: Tolle initium,iiuod estpctavus, qui el primus, dies quin-
crucem tuam et sequere me. Cruciatur autem caro, quaginta complentur, qui celebranlur post resur-
- cum mortiflcantur .membra nostra quse suntsupra rectionem Domini. Jam in figura m>n lahofis, sed
terram, fornicatio, immunditia, luxuria, avaritia, et qiiietis et Isetitise, propter hoc jejunia relaxantur, et
" cselera
hujusmodi de quibus idem dicit: Si enim stantes oramus, quod est signum resurreclionis Unde
- secundum cafneni vixerilis;- moriemini: si autem eliam diebus omnibus Dominicis idad altare obser-
spiritu facta carnis morlifleaveritis, vivetis. Hinc - vatur, et alleluia canitur, quod signiflcat actionem
etiam de se ipso dicit: Mundus mihi. crucifixus est, nostram futuram, non esse nisi laudare Deum sicut
et ego mundo. Alio loco: Scientes, inquit, quia vetus B scriptum est: Beati qui habitant in domo lua, in sae-
Jiomo nostersimul crucifixus est crucicum illo, ut cula sseculorum 85 laudabunt te. Sed dies quin-
- evacuetur corpus peccati, ullra non serviamus pec- , quagesimus et in Scripturis commendatur, non
calo. Quandiu ergoidagunt opera nostra, ut-evacue- tantum in Evangelio, qula tunc Spiritus sanctus ad-
' tur
corpus peccati,"q,uandiu exterior homo corrum- venit,sedetiamiriveteribuslibris. Nam etibipostea-
pitur, ul interior reuovelur; de^ die in diem tempus ,quam Pascha occiso agno celebraverunt, quinqua-
• est crucis. Hsecetiam sunt bona opera quidem, ta- gknta dies numerantur, usque in diem quo iex data
- men adhue laboriosa,- quorum merces requies est. est in monte Sinai famulo Dei Moysi, digito Dei
Et In scripluris quidem veteribus adagendum Pascha scripta. Celebratur verum Pascha, et interpositis
lion est praeceptum tempus, nisi ex mense novorum quinquaginta diebus, datur ad charitalemSpiritus
~
luna quartadecimausque.ad-vicesimam primam. Ea ^sanctus, p,ui est digilus Dei, contrarius hominibns
'
Evangeliotamen, quia manifeslum est, quo etipm sua quserentibus, el ideo jugum asperum etsarcinam
- die Dominus crucifixus sit, et_in sepultura fuerit et gravem portantihus, nec invenientibus requiem ani-
resurrexerit, adjuncla estetiam ipsorumdierum ob- mabus suis; quia charitas non quserit quae sua sunt.
sefyatio, per Palrum concilia, et orbi .universo Chri- Ideo animositas hsereficorum semper inquiela est,
.stiano persuasum est, eo modo Pascha celebrari G quos Magorum Pharaonis habere [conatum declarat
- oportere. Quadragesima sane -jejuniorum habet au- Apostolus dicens : Sjcut enim. Jannes et Mambres
ctofitatem, et in veteribus libris ex jejunio Moysiet restileruntj Moysi, sic et hi resistunt veritati, homi-
Heliae, et ex Evangelio quia totidem diebus Domlnus , nes menle corrupli, reprobi circa fidem, sed ultra
jejunavit, demonstrans .Evangelium non dissentire a non proflcient. [Insipientia]' Dementia enlm eorum
Iege et Prophelis. In persona quippe Moysi Lex, in manifesta erit omnibus, sicut - et iilorum fuit; quia
personaTTeliae Prophetae accipiuntur, -inter quos in enim per ipsam corrupiionem menlis [inquietissimi]
inonte gloriosus apparuit, ut evidentius emineret iniquissimi fuerunt,in signo tertio defecerunt, faten-
quod de illo dicit Apostolus : Teslimonium habens a tes sibi adversum esse Spiritum sanctum qui erat in
Lege et Rrophetis. In quaergo-parte anni cohgruen- Moyse. Nam deflcientes dixerunt : Digitus Dei
lius ohservatio quadragesimaeconsliluerelur nisi con- est Iiic. Sicut autem conciliatus et placalus Spi-
finis atque contigua Dominicae passioni-auia in ea rilus sanclus requiem .prsestat mitibus et Iiumili-
signifieatur hsec vita laboriosa, cui opus esl conti- bus corde : jta contrarius et adversus immites etsu-
nentia, nt ab ipsius mundi amicitia jejunelur, quse perbos inquietudine exagitafc Quam inquietudinem
ulique fallaciter blandiri, et illecehrarum fucos cir- - muscae illse hrevissimse signiflcaverunl, sub quibus
- eumspargere atque jactare non cessat. Numero au- JJ Magi Pharaonis defecerunt dicentes : Digitus DeLest
tem quadragenario vitam istam propterea figurari [hic] hoc. Numeraitaque a quarta decima primi men-
arhitror, quia denarius in quo est perfectio beatitu- sis, quo factumesl Pascha, usque addiem tertium terlii
dinis nostraesicul in oclonario, quia redit ad primum. mensis, et invenies decemet septem dies primimensis,
. Ita in hoG mihi videiur exprimi, quia crealura, triginta secundi, tres lertii, qui fiurit quinquaginta.
quse septenario figuratur, adhseret Creatori, in quo Lex in arca esl sanctificatio in corpore Domini, per
declaratur unitas Trinitatis, per universum mundum cujus resurrectionem nobis requies futura promitti-
temporaliter annuntianda, qui mundus et a qua- - tur. Ad quam percipiendam sancto Spiritu charitas
tuor ventis.delimatmvet quatuor elemenlis erigi- _inspiralur.Spiritus autem nondum eraldatus, [cum|
tur, et qualupr annis temporum vicibus varialur. quia Jesus nondum erat clarificatus. Inde prophetia
Decem autem qualer in quadraginla constimniamur. . illa cantata est: Exurge, Domine,'in,requiem tuam,
quadragenarius autem partibus suis computatus, tu et arca sanciificationis tuse. Uhi requies, ibi et san-
[addit] addidit ipsum denarium et fiuntquinquaginta, ctificaiio. Unde nunc ut amemus etdesideremus, pi-
tanquam merces laboris et continentia.. Neque enim . gnus accepimus. Vocanturautem ad[requiem]regnum
 763 D. MGYPPIIBBATIS AFRICANF 764
alferiua vitse^qiio ab ista vita transitur; quodlPascna A. CAPUT CXXVIII.
sigriificat; bmhes in nOinine^Patris ei Filii et Spiri- Quod ih Genesi'dies a luce cwperirit, et nunc d nocti-
fus saricli. Propterea quihquageharlus humerus, ier buscomputentur,ex sermonead populuminvigUiis
• Paschm.
"multipiicatus,addito ad emirientiam sacfamenli ipso
(ernaflb. et \n iflis magnis"piscibus invenitur, quos ""Dicendumest, eur ianta celebritate hodiema po-
Dbminusi'am post resiirreclibnem, hovairi vitam de- iissimum noctevigilemus,quod die terlio resurrexit
_inonstrans; adextra partb levari imperavlt; riec relia a mortuis Dominus Christus nullus ambigit ehrislia-
runta sunt, qhia tiinc haerelicbrhm inquietudo rion rius. Hac autem nocteiioc factum esse secundiim
erit. Tunc homo perfectiis et quietus, pufgatus in Evangelium contestalur. Totum enim diem a praace-
anima et corpore,.pef eloquia Dbmiriicasta, argen- dente nocle computari uon dubium est-, non secun-
tura igne examihatum ierrae; purgatum sepiuplum, dum dierum ordinem, qui eommemorantur in Ge-
•
accipiet meicedem deriafium ut sint decem et septem. .' nesi,;quanquam ei illic lenebrae pra.cesserunt. Nani
Nam et in lioc numero sicut in aliis multiplices figti- tenebrae erant-super ahyssum, cum dixit Deus, Fiat
' ras
exliibehtibus, sacramentuiri mliabile reperitur. lux, et facta est lux, sed qtiia illaetenebrae nondum
~NecImmefitP etiam psalirius septimus decimus in erant nox, nondum _enim proecesserat dies. Divisit
Regnorum libriS solus inieger legitur, quiareguum B quippe dies inter lucem et lenebras, et prius lucem.
illud signiiicat, ubi adversarium non iiabenimus.Ti- vocavit diem, deinde tenebras noctem, et facla luce'
tulus enim ejus est in die qua eruifeum Dominiisde "usquead alterum manecommemoratuSest diesunus.
mahuomnium inimicorum cjus, et de mariu Saul. . Manifestum est illos dies a luce coepisseet transacla
Quis eriim figufatur in David, nisi ille qift vcliil/se- luce usque ad mane singulos lerminalos, sed poslea-
euhdum carneni ex semine David? qui ulique in cor- quam crealus homo a luce juslitise ad peccaii lene-
pore siio', quod est Ecclesia, adintc patitur inimicos. . bras declinavit, a quibus cum Chrisli gralia rliberat5
Unde illi perseeutofi, quem voce mactavit "elin suum faclum est, ut nunc dies a noctibus computemus,
corpus trajiciens p.ubdanimodo mahducavit, [sonuit quia non a luce ad tenebras, sed a ienebris ad lu-
de ccelo] sonuit: Saule, Saule, quid me pefsequeris? cem venire conamur: el Domino adjuvanle fieri spe-
'
"Qriando autem eruetur hbc corpus ejus de manti oni- ramus, sicut Apostolus Picit. Nox praecessit, dres
trium Inihiicorum eius, iiisi cum e't ilia hovissima autem appropinquavlt, abjiciamus itaque opera tene-
inimica deslruelur fnors? Ad hoe tempus per- brarum et induamus nos armalucis. Dies igitur do-
linel numerus ille centum quinquaginta irium minicae^assionis quo crucifixus est, jam transactam
piscium. Nam et ipse nuinerus septimus deciiiius .nocleni propriam sequebatur, ideoqueclaususetter-
surgehs in Trigonum, centum quinquaginta tria C minatus est, usque ad Parasceve quam Judaeietiam
surnmae complet. Ab uno quippe usque ad deeem coenam purarri vocant. Ab ejus~ noctis exordio inci-
etseplem surgens omries riiedios adde et invenies: pierites Sabbati observationem, deinde Sahbati dies
ad unum scilicet atideduo, fiunt utique tria ; adde a sua nbcle inGipiens finitus esl- vespere incipienlis
"
tria", fiunt sex"; adde ^qiiaiuor, fiurit 'decem ; adde nbctis, quae pertinet adinitium Dominici diei,quo-
qiiinque, flunt qiiindecim; adde sex, fiunl viginti niam eum Dominus suaeresurrectionis glofia. conse-
urium; adde ilacaeteros.etipsuniseptimumdecimum, - "cravit. Illius ilaque noctis tid initium-diei Dominic!
•fiunt centum qninquaginta tria. Haecde Scripluris - pertineniis, nunc ista solemnitale memoria celcbra-
firmissime lenentur, id est, Paschael Pehlecosle. mus. lllam noctem agimus vigilahdo qua Dominui
"Naraiftquadraginta illi dies ante Pascha observenlur resurrexit, et illam vitam-de qua paplo anie dieeba".
Ecclesiie consensio roboravit, sic etiam ut octo dies mus meditamur, ubi nec mors ulla, nee somnus est,
"Neophytorumdistingi.antur a ca.teris,id esl octavus g@ quam in sua carne nohis inclioavit, quam. sic
primo concinal. Ul aulem allelula per illos solos excitavit a morluis, ufjam non morialur, nec mors
"dies^quinquagintainEcelesia caiile'tur,'non usquequa- ei ulira dominetur. Nam quoniam venientes ad se-
que'o'bservatur: ham etaliis jdiebus variecanlatur pulcr.umejus, a quibus diiigentibus quairehatur dilu-
alibi aiquealibi, 'ipsis lamen diebus [uhiquej utique. ^ culo, corpus non invenerunt, responsumque accepe-
Utauiem siantes etln illis diebus, el in oirinibus do- runt ab angelis quod jam resnrrexerat, manilestum
riiinicis oieniuSjUtrum ubique sefveiurignoro: lamen esi qtipd ea nocte resurrexit cujus exireinii3s illud
quid iri eo sequaluf Ecclesia dixi utpoliii/et arTniror diluculumfuit. Deinde cui' resurgenti paulo diutius
esse irianifestum. vigilandoconcinium praeslabat, utcum illo sinefine
vivendo regnemus. Sed et si forte his horis quibus
CAPUT CXXVII. '
Wosducimus istam vigiliam Illius adhuc corpus in se-
De fiis qui de paginis Evangelicis sorles legunt, e& resurrexerat, nec sic vigi-
' pulcro erat, nondumque
eodem Hbron ad Januarium.
lando "sumusincongrui, quia ille dormivit ut vigile-
Qui de paginisEvangelicis sortes Iegunl, elsiop- mortuus iitviveremus.
rinis, quiest
tandum est, ut hoc potius faciant quam [ut] ad ds- CAPUT CXXIX.
monia consulenda concurranl, tamen et Ista mihi secundum tres dies et tres
Quomodo, figuranCJonm,
displicet consiieiudo, ad negotia ssecularia et ad vitae noctes in passione Ddmini compulenlur, ex Mro
hujus vaoitatein propter aliam vitam, loquentia ora- qumslionumEvangeliiprimo, lit. 7.
cula divina velleconvertere. Sicut euira fuit Jonas in ventre ceti tribus diebus
 THESAURUS. CAP. CXXX. 7«6
76S
exceisis Peo, et in terra pai
et tribus.noctibus, s'ic erit et Fijius fcbmini|_in corde. \. tur. Gloria igitur in — Cur Me malo homini
terrse ifibus diebus et tribus noctibus. Sextse ferhe hominibus bpnse vplunlatis.
iliei pariem qiia sepulius_est cum prseterita nocte bene sil, velbono niale. Ex sermone "deFrovidentia
nbctcet dieacciDies,,hoc.est, prototodie sab- Dei.^— Hinc.maxime credendum est.quod pietas
pm manifestum fuluruni esse juilicium, quia
natp.nocte et/die, et npctem dominicani eum eo- prsedicat
"deru die illuceseente, ac pei hoc accipiendo par- nnnc yidenius liumanas iclicitates. et ciades indis-
tem pro. tplb liabes triduum et _lres npctes. Quod crete bonis et inalisvelut sirie ullo judicip esse cbrii-
enim dicuntur decem menses .prsegnanjis-, noveni munes, cum Dei justitia, cujus sic eminet in rebus
sunt pleni, sed iniliumdecimi pro^ioto accipilur, et exiguis prpvideriila, nullo modo reliriquat sine ullo
auleni riiajusest,
guod se.bominus ostendit jn monte, ppst sex dies judicip passim fltiitafeniajora. Quid
faclum dicit unus evangelista, alief vero post octo nori.solum in istaliuniana, verum etiaih jnangelica
dies , dicit parteni posteriorem primi diei, in qub natura'. quain ut mali justa miseria puniantur, bonl
fuiuruinhoe promisit Dominus; et partem priorem yero beatitudine peffruaiituf ? Quod ergo nuric malo
hovissimi diei, Iri qub compleiurii est quod promisit, hPmini quasi bene est, occulta pcona est, .felicitas
pro tbtisatque integris dlebus annumerans., ut jn- „ ialsa; quod auiein iiomini bono.mare est, riori prae-
telligas eum.quidixit post sex dies, solps medios B inium pietati negatur, sed ail majpra praemia palien-
cbmmemorasse, qui vero toti aiqne integri "completj tia pietatis augetur. liem quod aliquando et iu hac
sunt; In Geriesi enim a lumine inqipii dies, et finit vitamalo homini malaest,aulerhendatio est, aul afflic-
ad teriebfas ad signifi.candunilapsum hominis; nunc iip peccatorum. Quando aulem liono liomini bene
auiem aieriebrisad luc.em, sicut djcfum est deterie-. est, non est illius supernse palriae"certissimum gaur
bris lucem sjilendescere [claresce.re], quia a peccatis dium^ sed hujus periculosa. peregrinationis quale-
homo liberatuspervenitad Jucem juslitia.1 ciimque solaiium. Il.ec atque hujusmodi si cogilaret
inlidelis impielas, in,gubernandisrebus humanisdi-
CAPUT CXXX.
vinam proyidentiam non negaret, nec.insuis tene-
De Providenlia Dei. hrbsis et mortiferis .viribus coptralumen et vitam
Fieri potest ut per riialiim hominem divina prpvi- sapientiae perduraret. Illud ergo attendal homo infl-
- dentiaet
puriiat et opituleiur. Nam Jubaeoriimim- delis, quod dicere jnon potest ah hominibus institu-
pieias et Judam supplantavit, et genijbns saluti fuit. tu.in, ne Deum rieget rcbus humanis ordinem dare^
Item fieri poiestut divina pfovidentia per hominerii qui docuit apiculas cellas favorum lam mirabiliter
bonurii et damnet et adjuvet, sicut ait Apostolus : . ordinare : ipsi quippe homiiii quis dedit inordinatis
Aliis suinus odpr vifae in vitam, aliis autem odor C rebus offendi, et rerum ordine delectari? Nonne hoc
morlis In mbrtem. fsed cum omriis tribulaiio aut in suae animae natura invenit, quam sibiipse non fe-
peenaimpiorum sit 1, aut exercitaiio justorum; quia cit? Nam quare prdine non invpnto in rebus huma^
eadem trihuia et paieas concidIt,,*et frumenta a nis Deom res humarias gubernare .non credil, nisi
paleis exuil, unde tribulaiio nomen^accepit; rursum quia rebus inordinalis ofdinatas prseppnere nalura-
cum pax et.quies a nibiestijs saecularibus et bonos liier nbvil? Ergone homo-judicat ordinalionempo-
iucfetur, et corruriipat riialbs, omnia liaec diviria tius quani perturbationem operibus convenire divi-
provldenlia pro .meritis moderatur animarum, sed nis ? Et Deus ordinalum judicium iion Ii.abet de ho-
tamen ribri sibi eligunt boni minislerium tribulaliri- minibus uriiversls, qui brdinis sensumcreavit Insin-
nis, nec malfamani pacem. Quare ipsl qiioque per gulis? Habet plaue, liabet, non,duhiteLpieias, et si
quos idagitur qiiod ignorarit, rion jusliliae quaerefer- non compreliendil inflrmitas. Opera fabrorum ea
lur ad DeumVsed malivolehtiae.suaemercedem acci- nempe laudamus, quse inspicerepbssumus, niecha-
piunt; quemadniodum nec bonis impufatur qubd ip- nicofum»auteiri stupemus, et nisi aperla atque mon-
sis prodesse volentibus iiocelur alicui, sed bonb straia fuerint, eos impossibilia pbtuisse miramur.
ariimo benevblentiaa praemium tribuitur. Ita etiam ,. Cur ergo de judieiis Dei lam leniere judicamus, ej
"csetera creatura prb meritis "animarum raiiona- D divlni operis brdiriem ubi non potuerimus videre.
lium vel senilfur, vel latet, vel molesta, vel com- festinamus negare, laudanles poientiarn Creatoiis in
moda est. Sumhio eriim Deo cuncta bene adminis- arhorum follis, et eam non putantes esse iii rehus
strante quaeTecit,nihilinordinalum inuniverso nihil- humanis, nec polius investigabiliter et laieritef or-
que inj-.isttimest, sive seientibus-, sive neseientibus dinem reruni humanarum currere credimus, quem
nohis. Sedin parte offendiiur aninia peccatrix. Ta- vel immensuin "cbmprehendere, vei pcculfum inspi-
men qnia"pro merilis ihi est, iibi esse falem decet, et cere non valemus ? Sed reruiri diviriitus Insiitutarurn
eapaiitur quae talem pati sequum est, universum ordines, riianifesliek quibus conjicianlur oceulti, fe-
Dei regnum nulla sua foedilate deforriiat. Quam- riunt etiam oeulos impiorum. — Quid in libro Ec~
obrem quoniarii rion omnia novimus quae de nouis clesiastes Salomonde his in hac vila bonis 'el malis
hehe agit ordo divinus, in sola bona vofuhlate "secuu- qum siht.communia disputarit. Ex fflirodeCivitate Dei
dum legem agimus , iri caeieris aulein securidumIe- xx. — Nunc quando non solunr in malo sunt boni;
gem agimur, cum lex jpsaincommulabilis maneal, e"t et in bone iriali, quod videlur injuslum, verum eiiam
omnia mntabilia. pulchefrima gubernaiibne modere- plerumque et malis mala eveniunt, et bonis bona
 ,?67 D. -EUGYPPJI,ABBATISAFRIGANI 768
proveniunt, magis inscrutabilia fiunt judicia Dei, et A despecto , sive bonum, sive tnalum., Quid brevius,
investigabiles viae ejus. Quamvis ergo nesciamus verius, s^Iubrfus dici potuit ? Deuir., ipquit, fime et
"
87 1U0 judicio Deiis ista vel faciat, vel fieri slriat, mandata ejus custodi, quia hoe est omnis homo.
apud quem" summa virtusest, et summa sapientia; Quicunque enim est, hoe esjt, custos utique mahda-
summa juslitia, huliainfirmitas, nulla teirieritas, tofum Dei, quoniam qui hoc non est, nihil est. Non
riulla iniquilas, salubrilertamendiscimus non magni enim ad verilatis imaginem reformatur, remanens in
pendere, seu bona, seu mala, quae videmus csse bo- similitudirie vaniiatis, quiaomne hoc opus, idest,
iiis-malisque communia, et illa bona quserere quai • quod ab homine fit in hac vita ,sive bonum, sive
bonorum, atque illa maxime fugere quaepropria sunt malum, Deus adducetin judicium in.baini despecto,
malorum.Cum veroad illudjudiciumvenerimus cujus id est,in omnietiam qui contemptibilisbicvidelur, et
tempus jam proprie dies judicii, et aliquando dies ideo nec videtur; quoniam Deus et ipsum videt, nec
Domini nuncupatur, non solum quaecunque lunc ju- eum despicit, nec cum judicat praiterit.
dicabuntur, verum etiam quaecunque ab initio judi- CAPUT CXXXI.
cata , et qusecunque usque ad illud tempus adhuc Quibussentenliis Domini
judiciumin finefulurum sm-
judicanda sunt, apparebunt esse justissima. Ubi hoc - culi declaretur. Item ex eodem libro de Civifale
-
quoque manifestabitur, quam justojudicio Dei fiat ut""B Dei xx. - i>
nunc tam multa ae pene omnia justa judicia Dei Ia- Salvator cum objurgaret civitates in quibus virtu-
teant sensus mentesque mortalium , cum tamen in tes magnas fecerat, neque crediderant, et eis alie-
hac re'piorum fidem non lateaf, juslum esse quod nigenas anteponeret: Verumlamen, inquit, dico vo-
latet. Nempe sapientissimus Salomori rex Israel, qui bis, Tyro et Sidoni remissius erit in die judicii quam
regnavit in Jerusalem, librum qui vocatur Ecclesias- "vobis.Et paulo post alteri civltaii : Amen, Inquit,
tes, et a Judaeis q.uoque habetur in sacrarum canone dico yobis, quia lerrse Sodomorum remissius eiit in
litterarum, sic exorsus est: Vanitas vanitatum, omnia diejudicii quam libf.Hic evidentissimeprsediealdiem
vanitas. Quse'abundantia homini in pmnia [ex omnij judicii esse venturum". Et alio loco: Viri Ninivilse,
labore suo quo laborat sub sole? et cum ex bac sen- inquit, surgent in judicio cum generatione isla, et
tentia connecteret caetera, cohimemorans serumnas condemnabunt eam, quia poenitentiam egerunl in
erroresque vitse hujus, et vanescentes interea tem- prsedicatione Jonse,et eeceplusquam Joriahic. Re-
porum lapsus , ubi nihil solidum, nihil siabile reti- gina Austri surget in judicio cum ^eneratione ista ,
netur, in ea rerum vanitate sub sole illud etiam e. condemnabit eam, quia venit a finibus terrae au-
ileplorat quodammodo, quod cum sit abundanlia dire sapientiam Salomonis, et ecce plusquam Salo-
sapientise super insipientiam sicut [est] abundantia G < mon hic. Duas res Iioc loco disclmus, et venturum
'"
lucis super lenebras, sapientisque oculi sint in ca-' esse judicium, et cum moriuorum resurrectione ven-
pite ipsius, et stulius in tenebris ambulet, unus ta- turum. De Ninivitis enim, et regina Auslri, quando
men incursus occurrat omnibus, utique in hac vita ista dicebat, de mortuis sine dubio loquebatur, p,uos
qua?sub sole agitur, signiflcans yidelicetea mala qua. tamen in die judicii resurrecturos esse prsedixit, nec
bonis et malis videmus esse communia. Dicit etiam ideo dixit condemnabunt, quia ipsi judicabunt, sed
illud quod et boni patiantur mala tanquam mali quia ex ipsorum comparatibne isti nierito damnabun-
sint, et mali tanquam boni sint adipiscantur bona, tur. Rursus alio loco cum de honiinum bonorum et
jla Joquens: Est, inquit, vanilas quse facta esl super malorum nunc permixlione, poslea separatione, quse
terram, quia sunt justi super quos venit, sicut utique die judicii fulura est, loqueretur, adhibuit si-
£quasi] factum impiorumy et sunt impii super quos militudinem de tritico seminato, et superseminatis
venit slcut factum justorum. Dixi quonlam hoc quo- zizaniis, eamque suis exponens discipulis ; Qui se-
que vanitas. In hac variitate cui, quaritum satis vi- minat, inquit, bonum semen', est Filius hominis ;
sum est, intimandsa totum istum librum vir sapien- "ager autem esl[hic] mundus , et csetera usque ad lo-
tissimus deputavit, non utique ob aliud, nisi ut eam cum quo ait : Qui habet aures audiendi, audiat. Hic
vitam desideremusquaevanilatem non habet, sub hoc D judicium quidem veldiem judicii non nominavit, sed
sole, sed veritalem sub illo quifecit hunc solem; in eum multo clarius ipsis rebus expressit, et in flne
Iiac ergo vanilale nunquid nisi justo Dei rectoque saeculifuturum esse praedixit. Item discipulis suis :
judieib, similis eidem vanltaii factus vanesceret ho- Amen, inquit, dico vobis, quod vos qui secuti eslis
mo? in diebus tamen vanitalis suae, inlerest pluri- me in regeneratione, cum sederlt Filius hominis in
mum uirnm resistat an oblemperet verilali, et sede majeslatis suae, sedebitis et vos super sedes
-utrum sit expers verse pietatis an particeps, non duodecim, judicanles duodeeim tribus Israel. Hic di-
propler vilse hujus, vel bona acquirenda , vel mala scimus cum suis discipulis judicalurum Jesum,undc
vitanda vanescendo"transeuntia,sed propter futurum etalibi Judseis dixit: Si ego in Beelzebub ejicio d;e-
judicium per quod erunt, et bonis bona, et malis monia, filii vestri in quo ejiciunt? ideo ipsi judices
roala sine fine mansura. Denique iste sapiens hune vestrierunt. Nee quoniam superduodecim sedes ses-
librum sic conclusit, ut diceret: Deum tinie, et suros esse ait, duodecim solos homines cum ilio ju-
mandala ejus CtiSlodi,quia hoc est omnis homo, quia dicaturos putare debemus, duodenario quippe nu-
<>mnehoc opus Deus adducet in judicium in omni rnero universa qusedam significata est judicaniium
569 THESAURUS.'CAP. CXXXH. 770
multitudo, propter duas partes numeri septenarii,. A rieni. Hoc plane piissime et verissime dicis, commen-'
quo significatur plerumque uriiversitas, quse duae dans eorum beatiludiriem qui diligunt adveutum Do-
partes, id est, tria et quatuor, altera per -alteram mini, sed et illi qtiibus dicebat Apostolus: Non cito '
multiplicatae, duodecimfaciunV.Nam etqualer ter et [ moveamini niente, quasi instet dies Domini, dilige-
tria quaier dubdecim sunt, et si qua alia hujus duo- bant utique adventum Domini, nec eos hsec dicens'
denarii numeri qiiaead hoc valeat jatio reperitur. Doctor gentium ab illa dilectione frangebat, qua ut
Aliequin quoniam in locum Judse traditoris aposto- inflanimarentur volebat, et ideo nolebat ut crederent
lum Matthiam legimus ordinatum , apostolus Pau- eis.afquilius audiebant instarediem Domini.ne forle
lus, qui plus omnibus illis laboravit, ubi ad judican- cum transisset tenipus quo eum crediderant esse
dum sedeat non habebit ? qui" profecto cum aliis venlurum, et veuisse non cernerent, etiam caetera"
sanclis ad numerum judicum se pertinere demons-' fallaciler sibi promilti arbitrantes, et de ipsa iner-
trat cum dicit: Nescitis quia angelos judicabimus ? cede fidei desperarent. Non ergo ille diligit adventuni'
Deipsis quoque judicandisin hoc numero duodena- Domini, qui eum asserit propinquare, aut ille qui
rio similis causa est. Non enim quia dictum est judi- eum asserit non propinquare, sedille potiusqui eum
cantes duodecim tribus Israel, tribus Levi, quse ter- - sive prope, sive longe sit, sinceritale fidei, firmltate'
lia decima est ah eis judicanda non erit, aut soluni " spei, afdore Pharitatis exspectat; nam si tanto magis
illum populuin non etiain .gentes cseteras judicabunt. diligitur DominUsquanlo magis creditur, et prsedica-
Quod "autem.ait In regeneratione , procul dubio tur citius esseventurus, magis eum diligebant qui
morluorum resurreclionem nomine ,voluit regenera- ejus adventum jam instare dicebaht, quam hi quos
lionis intelhgi. .Sic enim caro noslra regenerabitur Apostolus eis credere prohibehat,"vel ipse Apostolus,
per incorruptionem, quemadmodum est anima nostra qui hoc ulique non creilebat. Si ergo latet quando Ec-
regeneralaper fidem.Multapraetereoquaedeullimoju- clesia fructificante atque crescente uriiversus omnino
dicibiladici 88 videnfur, ut diligenter considerala re- a mari usque ad mafe orbis implebitur, procul dubio
perianltir ambigua, vel magis ad aliud pertinentia, latef quando iinis erit, ante quippe non erit. Ut au-
sivescilicet adeum Salvatoris adventum,quoper to- tem tibi tanquam sanclo hbmini Dei et siricerissimo
tum hoe tempus in Ecclesia sua venit, hoc est, in fratri apefiam de hac qusestione quid sentiam : error .
niembris suis parliculatim atque paulalim, quoniam quidem in ulroque vitandus est, quaritum ab homine
tolacorpus est ejus, sive ad excidium lerrenae Jeru- vitari potest, sive citius, sive tardius quam fulurum
salem, quia ct de illo cum loquilur, plerumque sic est Domihus venturus esse credatur; sed mihi
lbquiiur lanquam de fine sseculi alque illo die judicii - quisquam nefcividetur errare cum aliquid neseire se
novissimo el magno loqualur, ita ut dignosci non C scit; sed cumse putat scire quoil nescit. Removeamus
pbssit omnino, nisi ea quse apud tres evangelislass itaque de medio servum illum malum, qui, dicens in
Malthseum,' Marcumet Lucam, de hac re similiter corde suo, Moram facit dominus meus venire, domi-
dicla suntinter se omnia conferantur. Qusedamquip- - nalur conservis suis et ebriosis convivando misce-
pe alter obscurius, alier explicat planius, ut ea quae, tur. Iste quippe procul dubio Domini sui odit adven-
ad unam rem pertinenlia dicuntur appareat unde di- lum : quo servo malo semoto, constiluamus ante
cantur, quod facere ulcunque curavi jn quadam oculos tres servos honos, familiam dominicam dili-
epistola quam rescripsi adheatfe memorise virum. genter sobrieque tractantes, adventum Domini sni
Esychium Salonitanseurbis episcopum, cujus epistolas silienter desiderantes, vigilanter exspectanles, fide-
tilulus est: De Fine sseculi. liter.amantes,si unus eorum citius, alter tafdius Do-
CAPUT CXXXII. nrinum putat esse venturum, tertius vero suam de
De diversa opinalione trium fidelium servorumadven- hac re ignorantiam confitelur, Quanquam omnes
' tus" Domini tempus arlilrantium, ex epistola ad consonent Evangelio, quia omnes diligunt manifesta-
Esychiurn episcopumSalbnitanum de Fine mundi. tionem Domini, et eani desideranter et vigilanter
~DiIigendusergo est, eLexspectandus Domini, sicut exspectant, videamus lamen quis amplius consonet.
sancte hortaris, adventus, magnam dicens esse bea- D Unus dicit: Vigilemus et oremus, quia cilius ventu-
liiudinem diligentibus ejusadvenlum, et adhibens rus est Dominus. Alter dicit: Vigilemus et oremus,
Aposloli teslimonium, cujus verba sic ponis : De quia brevis est ista vita, quamvis tardius venturussit
cseteroreposita est mihi corona iustitise, quam red- Dominus. Tertius dicit: Vigilemus et oremus, quia
det mihi Dominus justus judex in illa dic, non so- et brevis et incerta est ista vila, et nescimus tempus
lum autem mihi, sed et his-qui diligunt adventum quando venturus sil Dominus. Evangelium dicil:
Domini: Tunc enim, sicut ex Evangelio commerao- Videte, vigilale, et orate, nesciiis enira quando tem-
ras, justi fulgehunt sicutsol in regno Palrls eorum; pus sit. Obsecro le, quid aliud dicere audimus huhc
et quodpropheta dicit: Ecce enim caligo et tenebrai tertium, quam quod dicere audimus Evangelium :
operient terram super gentes, in te yero apparebft omnes quidem pro desiderio regni Dei hoc volunt
Dominus, et majestas ejus in tevidebitur. Item quod esse verum quod putat primus, sed hoc secundus
seripium est: Qui vero exspectaht Dominum exsul- negat; lerlius, vero. non negat aliquid horum, sed
tabunl cum virtute, producent pennas' sicut aquilae, ignorare se fatetur quis verum dicat illorum. Proinde
current et non laborabunt, ambulabunt et non esu- . si hoc factuin fuerit, quod pra:dixerat primus, gau-
Tjs 0. EUGYPPH ABBATIS AFRICANI 770
dehunt cum illo secpndus et terlius, omnes_enimJ A* vitam pietatis, ex impietatis niortp trapseundp; de
manifesiaiioiiem Domini diligunt, et cxsuUabuht quambrteaitapostolus Paujus: Ergo omnes liiortui
utrique citius venisse quod diligunt. Si atilem factum sunt et pro omnibus mortuus est,,ut qui vivunl jam"
non fuerit, etapparerecpepefit hric pptiusesse ve- nbn sibi yivant, sed ei qui pro ipsis mortuus est gt
Tum quod dieebat secundus, .meluendum1.stneinier resurrexit. Omnes ilaque nibrtui sttnl in pe-catis, ne-
ipsas moras perturbenturqui eredideranl quod dixe- mine prorsusexcepto, sive originalibus, siye etam
rat primus, elincipiantDomini adventuin non lardum vbluntate additis, yel ignorando,"vel sciendo, nec
faciendb quod justum est.ef pfp omnibus niorluis,
pulare, sed nullum : qui vides quantus sit interitu| 1
animarum? Qupd si tantae fidei fuerint, nt se ad se- viyus mprtuus est urius, Id est', nuilum habens
cundi praedictaconvertant, et Domihum etiam tar- omiilnopeccatuni, ht qui pef reniissioiieni peccatp-
runi iam non
dantem fideliler el palienter exspeetent, abundabunt • ,' viviint,
,. , ^ '. sibi' vivant,
' '' sed
-• '>ei qui
f.k'ipro om-
vtr,
tamen opprobria et insultationes, atque irrisiones "nibusmortuus est propter peccata noslra, et resur-
inimicorum, multos infirmos a Christiana fide aver- rexit propler'jusfifieaiionem nosifam, ul credentes
tentium, <Iicendolam fallaciier eis regnum esse pro- m eum qui justificat inipium eximpietate.justiflcatj,
- tanquam ex mbrle ylvifieati, ad
missum, quamfallaciterdieebaturciloesseventurum. primam resurrectio-,
Oui auiem credunt quod dicit secundus, tardius Do- B ' nem quae nunc est pefiinerb possimus.'Ad hauc ienim
minum esse venluruni, si falsum fuerit mventum, primafn'rion"pertineht nisLqui beati eruiit in abier-
citius Domino venierite, nullomodo quiei crediderant num; ad 'secitndamverode qua mox iiicuttirus est,
turbabuniur in fide, sed inopinatogaudio perfruehtur. et beatos pertinere docehit, "et miseros. Lfa est niU.
Quaprppier gtii dicit Dominum cilius esse venturum' sericordiifl, illa judicii. PropIeri]*noii'in'psalmb scri^
bpiabilius loqultur. sed periculosesi fallitur; utinam ptum est', Misericorfliariiet judicium caniabb iibi,.
ergo sit verum,quia erit molestum si non eril verum! Domine; de quo juiiicio consequenlef adjuiixit atque'
Qui aiiiem dicit Dominum tardius esse venluruni, el' ait: Et poiestatem dedit ei ei judicium facere^ qnia
tamen credii, speral, amat ejus advemum, profecto de Filius iibminis est. Hic osiehdit qiiod in ea carne
tarditate ejiis eiiam fallitur, felieiier"fallitur. nabe- TCiiietjudicalurus in qua veiiefat judicaridus. Adlioc
bit ehim majoreni palientiarii si hoc ita erit, majorem enim ail, Quoniahi FiIiushbmiriiseTt; acdeindesub-
Jaetitiamsi non efit,'ac perhocaheis qui diligunt ma- jhngens unde agimtis: Noiiie,.'inquit, niirari hoc,
nlfestatiohem Domini, ille audiliir suavius, isti credi- qiiia veniet hora Iri qua omnes qui in mbnumentis.
turtulius. Quiaulehi quidhorum si(,ver'um ignbfare sunt audient voceni ejiis, et pfocedenl quihbna fece-
se confitetuf, Illud optat, hoc lolerat, in riullo eorum runt in resufrectionem vilae,'qui vero mala egerunt.
errat,'quia niiiil edrum aut adfirmat, atit negat. Obsecro C,in reshfreclionem judicii. Hoc'est illud judiciiim
te ut me laleih non spernas^quia et ego te diligo id al- quod paulo ante sicut nunc pro daninalione posiicrat
firmantem qubd verum esse desidero, et larilp magis dlcens : Qui verbum meum aiuditet credit ei qui mi
Dolp fallarisj ijuarito magis amo quod polliceris, ' sitme, babet viiam asferriani, elin judicium non ve-
quanlb rnagis videb periculosum esse, si falleris. nll^sed iransit a morle In vilaim,idest, pertinendo
ad' primam fesufrectiohem qua nunc transitiif a
CAPUT CXXXIII. fnorle ad vitarii indamhaiioneni non" veniet, "qiiani
Quw sit prima resurrcclio, qum secunda, ex libro de signiiicavit appellatlone jiidicii, sicutetrani hoc locb
•CivilttieDei xx:, inler cmtera elad tocum. - ubi ait: Qui [verb] hiala egcruht iri resufrectionem
' Amen amen dico
vobis, quia venit hora, et nunc judicii, id e'sl,'daninatib'his.'Resu"rgat'efgo In prima
est, qiiarido nibftui audient vriceni Filii Dei, et qiii qui non vult in secunda resurfeelione damnari."Yenit
ahdierintvivent;" sicut eriimPatergS habetvitani enim[ergo] hora, etiiuncesl, quando mortui au
Ih seipso [semetipso], sic dedit Filio habere vitam iri dient vocem Filii DeT,et qui audieriiit vivent, id est,
1
semetipso. Nonduni de secunda resurrectione, id est, in damnaiionem hbn venient, quae secunda mors di-
corpbrum, loquitur, quae in fine futura est,- sed de citur, inquam mortem, pbstsecundam quae corpo-
prinia, qiiaenuncest. Hanc quippe'' nf distingueret, D rum' fulura est festirreclibnem pfsecipitabunlur, qui
ait: Yenit horael nuneest, noriautem ista corpo- ih prima quae ariimarhm' est non resurgunt. Vcnit
riirii, sed animaruniesl. Habeni enini et animaembr- enirii liora ubi nbri ait, et huric est, quia in fine erit
teiri suam in iriipielaie atqub peccatis, secunduin sseculi, hoc esi, in uliinio et niaximo judicio Dei,
qiiam morlem mortiii-sunt de quibus idem Doriiinus qharido orrines qui in mbriumemis sunt audient vo-
1Sine moriuos
ail-, sepeliremoftuos suos, ut scilicet ceih ejus et procedent'. Non dixit quemadmodum in
in ariima moriui," in corpbfe moriuos sepelireiiti piima, et qui audieriril vivent, non enim omnes vi-
Propter istos ergo impietale ef iniquiiate ih aninia vent,' scilieet ea viia quae, quoniam beata est, sola
mortuos, Vehit, inquit, hora et iiunc est, quaridb' viia dicerida esi. Nam ulique non sine qualicunque
morlui atidient vocem"Filii Dei; et qui audiefint n- vila possent audire, et de riibnumenlis resurgerile.
vent. Qui audierint dixit, qui obedierint, qu! credi- carne pfocedere. Quare aulem non bmnes yivent, in
derintj et usque in finem perseveravefint : necfecit eb quod seqiiitur bocet: Qu| bona, inguit, (ecere, in
hic ullam Jdilferentiambbnoruni et malbruni, omni- resurreclionem vitae, hi sunt qui vivent qui «ycro.
Biisenimbonuth est audire vocem ejus, et vivere ad • mala' egerunt, in resurrectionem iudicii, hi
 77S THESAURUS. CAP. CXXXIV. . 774
sunt qui nonvlvent, quia secunda morte morieritur. j1 mini praesentiamcrederentur. Nametiamnos hoc opl-
tunc resurrexe-
Malaqnippe egeruni, quoniam male vixeru'nt;~male nati fulmusaliqiiando. Sedcumfeos qiii -
In
antem vixeruni, quia prima quas nuncest anima"-' rihtdicanl fmmoderalissiWiis c afnalibusepulisvacalu-
in aut' ros, in quibus cibus sit laniiis ac polus,ut non solum •
riThrresurrcctione non revixerunt: quia prima •
in eo quod resurrexerunt [revixerant] non in fineni nullam modestiam leneant.sedmddum quoque"jpsius
nullo modo ista possunt nisi
usque manserunt. Sicul ergo duae surit regeneralio- incredulitatis excedant,
credi. Hfautem qui spiritales sumV
nes, de qulbus jam "supra locutus sum runa secun- 30 a carnalibus
dtim fidem, quaehuncfit per haptismum;aliasecun- istos ita credentes x^"zo-T«rappellant graeco voca-
dum earnem; quae fiet in ejus incorrtiptione atque bulo, quos verbum e verbo exprimentes nos possj-
Immortalitate perjudicium magnum aique novissi- . nius milliariosuuncupare. Eosarilem longumest re--
sed potius quemadniodum scri-
muD; ita suni el fesurrectiones duae: una prima,- quae • fellere ad singula ,
elnunc est,et animarumest, qusevenirenonpermiliit plura hsec accipienda sit jam debemus' ostendere.
in mortem secundam; aliasecunda, quae non nunc,. Ailjpse DomihusJesusClirislus.Nemopotest introire
sed in saeculi(ine fulura esl, necanimarum, sed cor- in domrim' fortis, et vasa ejus eripere nisi primo
.volens intelligi forlem,
pprum esf, quaeper ultimum judicium alios miltet in alligaverit fortem, diabolum
secubdam mortem, alios in eam vitam quae non ha- .B quia ipse genus humanum potuit tenere captivumi,
bet niortem. -vasa vero ejusquae fuerat efepturus, fideles suos fu-
- CAPUT CXXXIV. -turos, quos ille in diversis peccatis atque impielati-
bus possidebal. tJi ergo alligarelur liic fortis, prb- .
De duabus resurreciionibvset mille qnnis; ex libro de . pterea iste Aposlolus in Apocalypsi vidit angelum
CivilaleDei xx.
descendenlem de coelo, habentem claverii abyssi et •
De bis duabus resurreeiionibus idem Joannes catenam in manu sua : Et tenuit, inquit, draconem '
Evangelista in libro.qiii dicitur Apocalypsis eo modo illum serpenlem antiquum quicognoriiiriaiusestdia-
loeutus est, ut eafum prima, a quibusdam nosiris bolus et satanas, et alligavitilluih mille annis, hoc
non iiitelleela, insuper eliam in quasdam ridiculas est.^ejus poteslatem ab eis-seducendis atque possi-
fabulas verteretur. Ait -quippe In .librb memoralo dendisqui fuerantliberandiebbibuit atquefrenavit.
^oannes apostplus_: Et yidi angelum descendentem Mille autem^ anni duobus modis' possunt, quantuns
de coelo, habenlem clavem abyssi, et catenam in ' milii occurrit, inlelligi: aut quia iri ultimis annis milla
manu sua,.et tenuit draeonem illum serpentem anti- - ista res agitur-, id- est, sexto annorum milliarib, tan-
quum qui cognominatus est diabolus et-Satanas,, quam sexto die cujus nunc spatia posterioravolvuh-
alligavitiHum mille annis, et misit iljum in abyssum, C tur, seculuro deinde sabbato pubd non habet ves-
"
et clausitet signavit supe.r eum, ut' non seduceret -peram, requies scilicet sanctorum quae noniiabet fi-
jam gentes donec finianlur mille anni, post haec - nem, ut-bujus milliarii tanquam diei novissimana
oportet eum solvi brevi tempore; et vidi sedes et, . partem .quae remanebal usquead tefminum saeculi,
eas, et judicium datum est[illis], et milie annos appellaverit, eo Ioquendi modo quo pars'
' sedenlessuper
animaeoccisorum propler testimonium Jesu, et pro- significatur a toio aut certe mille annos; pro annis
pier .verhum
- . Dei, .
efsi
- qui non adoraverunt
' .
bestiam omnibus hujus saeculiposuit, ut perfeclo numero no«
fc. .
nee lmaginemejus, neque aceeperunt lnscnpttonem "taretur ipsa'temporis plenitudo. Millenarius quippe
iri fronie aut in manu sua, et regnaverunt cum Jesu numerus denarii numeri quadratum solidum redditi
mille annis, reliqui eorum non yixeruntdonec decem-quippe decies ducia fiunt centum, quse.etiam
finiantur mille anni. Hsec resurrectio priraa est. figura quadrata, sed plana est. Ut autem in altitudi-'
Beatus et sanctus est, <rai habet in hac prima resur- nem surgat, et "solida fiat, -rursum centum decies
rectione pariem. In istis - secunda mors non habet . multiplicantur -et mille sunt. Porro si cenlum ipsa
potestatem, sed erunt sacerdot.es Dei et Christi, et prb universitale aliquando ponuntur, quale illud esf,
regnahunt cum illp niille annis. Qui prppter ha_chu- quod Dominus omnia sua dimittenti el illum sequenti
jus libri serba primam resurreclionem. futuram D promiltit dicens, Accipiet in hoc sseculo centuplum!;•
suspicati suntcorporalem, intercselera maxime an- quod exponens quodammodo Apostolus ait : Quasi
norum numero mille permoti sunt, tanquam^oporte- nihii habentes, et omnia possidentes, quia ef ante
retin sanctis [istis] eo modp, velut tanti temporis jam dictum erat, Fidelis bominis totusmundus divi-
fieri sabbatismum : vacatione scilicet sancta post la- tiarum est, quanto magis mille pro uhiversilale po-
bores annorumsex millium ex quo creatus esUiomo, . ntintur, ubi est^soliditas ipsius denarise quadraturae,
et magni iilius peccati merito in hujus mortalitatis unde nec illud melius intelligitur, quod iu psalmo
aerumnasde paradisi felicitate"dimissus est, ut quo- ' legilur, Memor fuit in sseculum'Testamenli sui, verbi
niam scriptum est, Unus dips apud Dominum sicut quod mandavit in jnille generationes, id est, in om-
tnilleanni, et mille anni sicut dies unus, sex anno- nes. Et misit illum, inquit, in abyssum,' ulique dia-
. rum millihus, .tanquam sex diebusimpletis, sequatur- bolum misit in^abyssum : quo nomine sigtiificata est
| ?elut €eplimussabbatiinannismiIIepostremis, adhoc muitiiudo innnmerabilis impiorum".quorum in ma-
•r jcilicetsabbatum celebrandum resurgentibus sanctis. ligniiate adversiis Ecclesiam Dei multum profunda
Jsjaeppinioesset utcunque lolerabilis, si aliquae deli- sunt corda ,-n'on quia ibi dinbolus anle nonerat, sed
ciae spirilalesin illosabbatoadfutura. sanctisper Do- . ideo illuc dicitur missus, quia exclusus a credentL
 778 D. EUGtPPH ABBATIS AERICANl, , . . , . flG
JDUS plus cpepit impios possidere. Plus namque.possi- A anni, ul non sedueeret jam gentes. Post [hoc] haee
detur a diabolo, p,ui non solum esl alienatus a Deo, inquit, oportet eum.solvi brevi tempore, si-hocest
terum eliam gratis odit servientes Deo : .Et clausit, ' diabolo ligari et includi, Ecclesiam non posse sedu-
inquit, et signavit super eum ut non seduceret jam cere, haecergo eritsolutio ejus ut possit? absit. Nun-
genies, donec firiianlur mille anni. Clausit super xjuam enim ab illo Ecelesia seducelur praedestinata
eum, .dictum est, inlerdixit ei ne posset exire, Id et electa ante mundi conslitutionem, de qua dictuni
est vetitum transgredi: signavit autem-quod addit, est,- Novit Dominus qui sunt ejus : et tamen hic erit
significasse mihi videtur, quia occultum esse voluit eliam illo tempore qno solyendus est diabolus,.
qui pertineant ad .partein diaboli, et qui non pertl- sicut ex quo est instiluta hic fuil, et erit omni
neant. Hoc quippe in hoc sacculo prorsus latet, quia lemporein suis utique qui succeduntnascendomo-
et qui videtur stare ulrum sit casurus, et qui vide- rienlibus. '
tur jacere utrum sit- surrecturus, incerlum esl. Ab CAPUT CXXXVL
,eisautem gentibus sedueendis iiujus interdicli vin- Quid reipondendum sil eis qui putanl reiurreclionem
diabolus ad sola corpora,'non etiam ad animas pertinere, ex
culo et clauslro prohibetur atque cohibetur, •eodemlibro de Civitale Dei xx, inter cmlera -el ud
quas pertinentes 1ad Christum seducebat antea velte- locum. __ _ ' _,
nebat. Has enim Deus elegit ante mundi constitutio- B Haec resurrectio prima [est. Beatus, et sanctus qui
"nem eruere de potestate tenebrarum, et transferre habet in hac prima resurrectione partem, id est, par-
in regnum filii chafitatis .suse, sicut Apostolus dicit. " ticeps ejus est; ipse est aulem particeps ejus, qui
Nam-seducere illum gentes etiam nunc et secum nbn soluma mortejjuse in peccatis est reviviscit,"
trahere in seternam poenam , sed non prsedestiuatas verum eliam in eb quod revixerit permanebit. In
In.seternam vitam quis fidelis ignorat.? Nec moveat istis , inquit, secuhda riiors non habet potestatem.
traod.ssepe diabolus sedueiletiam illos qui regenerati '* Habet ergo in reliquis de quibus superius ait: Reli-
jam' in Chrislo vias ingrediuntur Deii novit enim qui eorurn non vixefunt donec finiantur mille anni,
Dominus-qui sunt ejus , ex his in-a.ternam -damna- quoniam tolo isto temporis' intervallb; quod mille -
lionem neminem illeseducit. Sic enim eos novit Do- annos vocat, quantuncumque in eo quisque eorum
minus •ut DeuS, quem nihil latet etiam futurorum, vixit in corpoie, non TevixTta morte, in qua eum
non ut-homo qui-homlnem ad prsesens videt-,si ta- teriebat impietas, ut".sic reviviscendo primse resur-
oien videt cujus cor npn vidct, qualis autem postea rectionis particeps fieret, atque in eo potestatem se-
gil futurus, nec seipsum videt. cunda mors -non haberet. Sunt qui putant resurrec-
CAPHT CXXXV. "Jtionem diei non posse 91 nisicorporum, iJeoque
Ve alligalione et solutione diaboli. C istam quoque primam in corporlbus fuluram esse
Ad hoc ergo ligatus est diabolus et inclusus in " contendunt. Quorum-enimest, inquiunt, cadere, eo--
abyssb, ut jam non seducat gentes ex quibus con- rum est resurgere, cadunl autem corpora moriendo,
stat Ecclesia, quas ante seducias tenebat anlequam nam et a.cadpndo cadavera nuncupantur : non ergo
esset Ecclesia. {Nec enim dictum. esl, ut non sedu- ' animarum,inquiunl,resurreclio potestesse, sedcor-
ceret aliquem.sedutnonseduceret, inquit, jam gen- porunu Sed quid contra Apostolum dicunt, qui eaur
tes.] Neque enim dictum est: Bt non seduceret, in- resurrectionem appellat? Namsecundum interiorem,
quil, jam gentes in quibus Ecelesia proculdubio vo- non secundum exteribrem hominem ulique resur-
luit-intelligi. Donec finiantur, inquit,-mille anni, id rexeranl quibus ait: Si conresurrexistis cum Christo,
est, aut quod remanet de sexlo die, qui constat ex quae sursum sunt sapite; quem sensum verbis aliis
mille annis, aut omnesanni quibus deinceps hoc sae- • alibi posuit dlcens : Ut quemadmbdum Christus re-'
'
culnm peragendum est. Nec sic aceipiendum es! surrpxit ambrtuis.per gloriam Palris, sic et nos in
quod ait, Ut non seduceret gentes donec finiantui novitate vitae amhulemus. Hinc est et illud: Surge
mille anni, quasi postea sit seducturus eas dunlaxai qui dorinis, elexsurge a morluis, et illuminabit te
^entes-, ex quibus prsedestinata constat -Ecclesia, s Christus. Quod autem dicunt non posse resurgere,
quibus seducendis iilo est-vinculo claustroque prohi^ '" nisi qui cadunl. et ideo pulant resurrectionem ad
bilus. Sed aut illa locutione dictum est quse in scri- corpora nori ad animas pertiuere,quia corporum est
pturis aliquoties invenilur qualis est In psalmo,Sie ' cadere, cur non audiunt, Noh recedatis ab illo n"e
ocuii nostri ad Dominum Deum nostrum, donec mi- cadatis.et, Suo domiuo slat aut cadii.et, Qui seTpu-
sereatur nostri. .Neque enim cum miserltts fuerit, tat stafe caveat ne cadat; puto enim, qtiod in
'
jion erunt "oculiservorum ejus kd Dominum Deum anima npn in corpore casus iste cavendus est. Si
suum.-Aul certe iste est ordo verbbrum, et clausit el jgitur cadentium est resurfectio, cadunt autem et
signavit super eum donec finianiur mille anni. Quod animae, profecto et-animas resurgere confltehdum
vero interposuit Ut non sedueeret jam gentes, ita se - est. Quod autein cum dixisset, iri istis secundamhrs
hal)et, utabhujus ordinis connexione sit liberum et non habet potestateni, adjunxit atqub ait: Sed erunt
seorsum intelligendum; velut si post adderetur, ut-sic sacerdotes Dei el Christi, et regnabuht cum eomilie
'
se haberet tola sententia: Et elausit, et signavit su- annis: nori utique de solis episcopis et presbyteris
pef eum -donec finiantur mille anni,"ut non seduceret dictum est, qui proprie jam vocanlur in iEcclesiasa-
jam gentesyid est,ideo clausit donec finiantur raille cefdoles, sed [sicul] sic omnes cliris.os dicimus pro-
777 THESAURTJS.CAP. CXXXIX. .778"
pter mysticum chrisma, sicomnes sacerdotes, quo-' ATms gentibus erit,<iuod signifieatum est, nomine la-
niam membrasunt unius sacerdotis. De quibus apo- tiludinis terra., ibi erunt castra sanctorum ubi eiit
stolus Pelrus : Plebs, inquit, sancta regale sacerdo- dilecia Deo civitas ejus , ibi ab omnibus inimicis
tium. Sane licet breviter atque transeunter insinua- suis, quiaet ipsi in omnibus cum illa genlibus erunt,
vit esse Dominum Chrislum, dicendo : Saeerdotes perseeulionisillius immanilale cingetur, hoc est in
Dei et Chrisii, hoc est Palris et Filii, quamvis pro- angustias tribulalionisarctabitur, urgebitur, conclu-
pter forinam servi sicut homiuis Filius, iia etiam sa- detur, necmilitiam suam deseret, quaevocabulo est
cerdos Chrislus effectus sit in seternum secundum appellata castrorum. Qupd vero ait, et descendit
ordinem Melchisedeeh.De qua re in hoc opere non ignis de coeloet comedit eos, noh extremum putan-
semei diximus. dum est id esse supplicium, quod erit cum dicetur,
CAPUT CXXXVH. Discedite a me, maledicli, in ignem selernum. Tunc
in ignem mittentur ipsi, non ignis de coelo
De Goget Magogquos ad persequendamEcclesiamDei - quippe
solutus prope tinemsmculidiabolusincilabit, ex eo- ' veniet [super ipsos] in ipsos. Hic aulem bene intelli-
dem libro xx. gitur ignis de coelo, de ipsa firraitate sanctorum, qua
Et cum finiti fuerint riiilleanni solvetur Satanas non concessuri sunt ssevientibus, ut eorura faciant
de custodia sua, [et exitiii] ad seducendas nationes B voluntatem. Firmamentum esl enim ccelumcujus fir-
quae sunt in quatuor angulis lerrae, Gog et Magog, mitate illi cruciabunlur ardentissimo zelo, quoniam
el traheteas in bellum quorum numerusest, ut are- non poterunt allrahere in partes Antichristi sanc-
na maris. Ad hoc ergo lunc seducet, utiu hoc bel- los Christi, et ipse erit ignis qui comedet eos ethoc
lum trahat. Nam et antea modis quibus poterat per a Deo, quia Dei munere inseparabiles fiunt sancti :
mala multa et varia seducebat. Exibit autem, dic- unde [cruciabuntur] excrucianlur inimici. Sicut
tum est, in apertam persecutionem de latebris erum- enim in bono posilum est [ubi legitur]: Zelus do-
mus luse comedit me, ita e conlrario [in malo ubi
pet odiorum. Ilaec enim erit novissima perseculio, -
novissimo imminenle judicio, quam sancta Ecclesia dicitur] : Zelus occupavit plebem ineruditam, et
loto terrarum orbe patielur, universa scilicet civi- tunc ignis conlrarios comedet, et lunc rilique excepto
las Christi, ab universa diaboli civitate xjuantacum- scilicet ultimi illius igne judicii, aut si eam plagani
sunt Ecclesiacpersecutores veniente
que erit utraqne super (erram. Genles quippe istse qua percutiendi
quas appellat Gog et Magog,non sic sunt accipiendae jam Christo , quos vivenles inveniet super terram ,
tanquam sint aliqui, in aliqua parte terrarum Bar- quando inlerficlet Antichristum spirilu oris sui,
bari consliluti, sive quos quidam suspicantur Ge- ignem appellavit descendentem de ccslo, eosque co-
tas et Massagetas, propter lilteras horum nominum ri medentem , neque hoc ultimum supplicium erit im-
primas, sive alios aliquos alienigenas [et a Romano piorum, sed illud quod facta corporum resurreclione
jure sejunctos] et a Roma non jure sejunctos. Toto passuri sunt.
namque orbe terrarum significati sunt isti esse cum CAPUT CXXXIX.
dictum. est, nationes quse sunt in quatuor angulis Quod apostolus Thessalonicensibusscripserii, et de
terrae, easque subjecit esse Gog et Magog, quorum manifestatione Antichrisli, ex eodem libro xx de
inlerprelalionem nominum esse comperimus Gog Civitate Dei.
tectum, Magog de tecto, tanquam domus et ipse Rogamus, inquit, vos, fralres, per advcnlum
qui procedit de domo; Gentes [igitur] ergo sunt in Domini nostri Jesu Chrisli et nostrae congregationis
quihus diabolum velut in abysso superius"intellige- in ipsum, utnon cito moveamini mente, neque ter-
bamus inclusum, et ipse de illis quodammodo sese reamini, nequeper spiritum, neque per verbum, neque
efferens et procedens, [ut ille sicul tectum, ipse tec- per epistolam tanquam per nos missam, quasi inslet
tum] ut illae sint tectum ipso de tecto. Si autem -diesDomini, ne quis vos seducat ullo modo quoniam
utrumque referamus ad gentes, non unum horum ad nisi verierit refuga primum et revelatus fuerit homo
illas, allerum ad diabolum; et teclum ipsaesunt quia peccati, Dlius interitus, qui adversatur et superex-
in eis concluditur et quodammodo tegitur inimicus D tollitur supra omne quod dicitur Deus aut quod coli-
antiquus, et de tecto ipsae erunt quando in apertum tur, ita utin templo Dei sedeat, oslenlans se tanquam
odium deoperto erupturae sunt. sit Deus. Non retinetis in memoria, quod adhuc cum
CAPUT CXXXVIH. essem apud vbs, haec dieebam vobis? et nunc quid
An ad iiltimum judicium perlineat impiorum, quod delineal scitis ut reveletur in suo tenipore.' Jam
descendisseignis de cxlo, el eosdemcomedisseme- enim mysierium 'iniquiialis operatur, lantum qui
moralur, ex eodem libro. modo tenet teneat, donec de medio iiat, et tuuc re-
Quod vero ait: Et ascenderunt super terrse latitu- velabiiur iniquus [ille] quem Dominus Jesus interfi-
dinem, et cinxerunl caslra sanctorum et dilectam ciet spiritu oris sui, et evacuabit illtiminatione 92
civitatem; non ulique ad unum locum "Venissevel, praesenliaesuse eum cujus est prsesentia secundum
venluri esse signiflcati sunl, quasi uno aliquo loco operationem Salanae, in omni virtute et signis et pro-
futura sint castra sanctorum et dilecla civitas, cum digiis mendacii, et in omni seductione iniquitalis his
haecnon sit nisi Christi Ecclesia loto terrarum orbe qui pereunl, pro eo quod dilectionem veritatis non
difmsa, ac per hoc ubicumque lunc erit quaein omnl* r^ceperunt, ut salvi fierent, et ideo mittet illis Deus
PATROL.LXII, 25
m . . D. EUGYPPU AB$ATIS AFRICAN- 7M.
operationem errbris, ut credan.t mendacio et judi- A autem Apostolum fideies, ut in fide quam tenent le-
ceritur omnes qui non crediderunt veritati, sed con- haciter perseverent dicendo, Tanlum qui modo le-
senserunt iniquitati : nulli dubium est-eum de Anti-. net, leneat donec de medio fiat, hoc esi, donecexeat
chrlsto isla dixisse, diemque judicii (hunc enim ap- de medio Ecclesia.mysleriumjniquitatis,.quod nunc
pell.it diem Domini) non esse venturum, nisi ille pfior occultum est. Ad ipsum enim mysterium pertinere
venerit quem refugam vocat, utique a Domino Deo. arbitrantur, quod ait in Epislola sua Joannes Evan
Quod si de omnibus impiis merilodicipbtest, quanlo gelista : Pueri, novissima hora est, et sicut audistis
niagis de isto, sed in quo templo Dei [ut Deus] sit . quod Antichrislus sit venturus, nune autem Anti-
cessurus incertum .est, ulrum in illa ruina templi chrisli multi facti sunt, unde cognoscimus quod
quod a Salbmone rege constructum est. an vero in novissima sit hora, ex nobis exierunt, sed non eraut
Ecclesia. Non enim templum alicujus idoli aut dae- - ex nobis ^quod si fuissent ex nobis, permansissent
snonis femplum Dei Apostplus diceret: unde non- utique nobiscum. Sicut ergo antefinem in hac iiora,
nulli non ipsum principem, sed universum .quodam iriqiiiunt, quam Joannes novissimam dicit, exierunt
modo corpus ejus, id esl ad eum pertinentera homi- multi hasretici de medio-Ecelesise, quos multos dic.it
num multitudinem simul cum ipso suo principe, Antichristos, ita omnes tunc.inde exibunl qui non
hocloco ihtelligi Anlieliristum volunt, rectiusque B ad Chfislum, sed ad illum novissimum Anlichrislum
putant eliam Latine dici sicut in Graecoest, non in perlinebunt, et tunc revelabitur. Alius ergo sie, alius
templo Dei, sed in templtim Dei sedeat, tanquam [ahlem sic] aliter sic Aposloli obscura verba con-
Ipse sit templum Del, quod est Ecclesia, sicut dici- jectat, "quod tamen eum dixisse non dubium est.
mus: sedet et in aniicum, id est velut amicus.vcl si Non veniet ad vivos et morluos judicandos Christus,
quid aliud isto locutionis genere dici solel. Quod , nisi prius venerit ad seducendos in anima mnrtuos
autem ait,Et nunc quid detineat scitis, id est quid adversarius ejus Antichristus , quamvis jam ad oc-
sit in mora, qusecausa sit dilationis ejus ut reveletur cultum judicium Dei pef tineat, quod ab illo seducen<=
in suo lempore. scilis: quoniam scire illosdixit, aperle , tur. Praesenlia quippe ejus erit sicut dictum est, se-
iioc dicere noluit, et ideo nos qui nescimus quod illi cundum operaiionem Satanse, in omni virtuie et si-
gciebant,pervenire cum labore ad id ouod sensit gnis et prodigiis mendacii, et in omni seductione
Apostolus, cuplmus nec valemus. Prasserlim quia et iniquitatis his qui pereunt. Tunc^nim solvetur Sa-
illa quae addidit hunc sensum faciunt obscuriorem.. tanas, el per illum Anlichristum in omni sua vir-
Kam quid est : Jam enim niyslerium iniquitalis tule mirabiliter quidem, sed mendaciter operabitur. ,
operatur, tantum qui, modo tenet, teneat donec de Quod solet ambigi utrum propterea dicta sint, signa
Wdio fiat, et tunc revelabitur iniquus? Ego prorsus C et prodigia mendacii, quoniam niortales sensus per
quid dixerit me fateor ignorare , suspiciones tamen phantasmata deceplurus est,utquod non facit facere
hominum quas vel audire vel legere polui non ta- videatur : an quia illa ipsa, etiam si erunt vera pro-
eebo. Quidam putant hoc de imperio dictum fuisse digia, ad mendaeium pertrahent crediluros non ea
Romano, et proplerea Paulum apostolum id aperle poluisse nisi divinitus fieri virtutem diaboli nescien-
scribere [noluisse] voluisse, ne calumniam yidelicet tes, maximb quando tantamquantam nunquam ha-
jncurreret, quod Romano imperio male optaverilj, buit acceperit polestatem. Non enim quando de coslo
cum speraretur seternum : ut hoc quod dixit, Jam jgnis cecidit et tanlam"fam"iliamcum lantis gregibus
etiam mysterium iniquitatis operatur, Neronem vo- pecorum sancti Job uno impetu absumpsit,.et turbo
luerit intelligi, cujus jam facta velut Antichristi vi- jrruens et domum dejiciens filios ejus occidit, phan-
debantur. Unde nonnulli ipsum resurrecturum et fu- .tesmata fuerunt, quaetamenfuere.operaSalanse, cui
turum Antichristum suspicantur; alii vero nec [eum] Deus dederat hanc potestatem. Sed propter quid ho-
occisum putant, sed subtractum potius ut putaretur rum ergodicta sintprodigia et signa mendacii, tunc
oecisus, et vivum occultari |in vigore ipsius selalis in potius apparebit; sed propter quodlibet horum di-
qua fuit cumcrederetur exstinctus, donec suo tem- . clum sit, seducentur eis signis atque prodigiis qui
pore reveletur et reslituatur in regnum. Sed mul- D seduci merebuntur : pro eo quod dileclionem, in-
lum mihi mira est bsec opinantium lanla prse_ump- quit, veritatis non receperunt ut salvi fierent. Nec
tio. Illud lamen quod ait ApostoluSj tautum qui dubilavit Apostolus addere ac dicere, Ideo miltet
modo tenet, teneat donec de medio fial, non absurde illis Deus operationem erroris ut credant meridacio.
de ipso Romano imperio credilnr dictum , tanquam Deus enim rniltet', quia Deus diabolum facere isla
diclum sit, tantum qui modo imperat imperet donec [permitlil justo ipsius judicio] permillet jusio ipsos
de medio fiat, id est, de niedio tollalur, .et tunc re- judicio. Quamvis faciat ille iniquo malignoque con-
Velabitur iniquus quem significari Antichrislum nul- silio : Ut judicentur, inquit, omnes qui non credide-
lus ambigit. Alii vero et quod all, quid detineat sci- runt verilali, sed consenserunt iniquilali. Proinde
lis ct myslerium [operatur] operari iniquitalis, non pu- judicati seducentur et seducti judicabunlur. Sed ju-
tant dictum nisi demalis et fictis qui sunt in Ecclesia dicati [seducentur] seducuntur illis judiciis Dei oc-
donec perveniant ad tantum -numerum qui Anti- culte justis, jusle occullis, quibus ab initio peccali
chrislo magnum populum faciat, et hoe esse myste- ralionalis creaturse nunquam judicare cessavit: se-
*ium iniquitalis, quia yidetur occuilum. Horlari , ducti autem judicabuntur novissimo manifestoque
 iM .. THESAURUS, CAP. CXL. -78S
"judicioper Chrlsfum Jesum justissime judicaturum, A" nanlur, quia nec eunt in terram, nec redeunt, sive
Injustissime judicatum. nullam prorsus experianlur mortem, sive paululum
CARUT CXL. in aere moriantur. Sed aliud rursus occprrU quod
idem in ad epsdem d$ idem dixit "Apostoluscuni de resurrectione corporum
Qliid Apostolus
" Resurrectionemortuorum prima epistola
docuerit, ex eodem libro ad Corinthios loqueretiir : Omnes resurgemus,' vel
xx. , (sicut alil codices habent) omnes prmierhus. (Qum
Sed hic Apostolus lacuil de resurreetione mor- ergo necresurrectio fieri, nisi mprs prsecpsserjt, pos-
tuorurh, ad eosdem autem scribens in epislola prima: sit, nec dormilionem possimus iljo lpco injeljjgere:
Nolumus; inquit, vos ignorare, fratres, de dpr- nisi mortem, quomodp omnes. vel dormient vel re-
mientibus, ut non contristeinini, sicut et cseteri qui surgenl, si lam mul.tiquos in corppre inventprus es{
spem non habent. Nam si credimus qupd Jesus mor- Christus, nec dormient? nec resurgent ? Si epgpsan-
tuus est el resurrexit, ita et Deus eps qui dorriiierunt ctos qui reperientur Christo vpniente viyentes eique
perChristum adducet cum-ilio. Hoc enim vobis dici- in obyiam rapieijtur, credideriniusin e.odein,raptu^de
inus in verbo Domini, quia nos vivenles qui reliqu mortalibus corporibus exituros, etad eadem nipx im=-
sumus in adventu Domini non prseveniemus eos qui mortalia redituros, nullas in verbis Apostpli patienmr
ante dormierunt, quoniam ipse Dominus injussu, in B angustias, sive ubi dicit : Tu quod semipas nop vi-
vbee Archangeli, et in tuba Dei, descendet de coelo, vificatur, nisi [prius] niorialur; sive -ubi dicit ; Omr
et mortui [qui in Christo sunt] in Chrislo resurgent nes resurgemus, aut, Omnes dprmiemus: quia nec illi
primi; deinde nos vivenles qui reliqui sumus" simul per immortalitatem vivificabpptur, nisi quamlibet
cum illis rapiemur in nubibus ohviam Christo 93 in paululumtamen aute morianlur, apperhpc et a re-
aera, et ita semper cnin Domino erimus. Hsec verba surrectione non erunt alieni, quam dormitione prse-
apostolica resurrectionem mortuorum futuram, _cedunt, quanrvis brevissima, npn tamen nulla.'Cur
quando veniet utique Cbrlslus ad vivos et mortuos autem npbis incredibile videatur Illani multitudinem
judicandos, praaclarissime ostendunt. Sed quaeri so- corporum in aere qpodammp.dgseminari, atque ibi.
iet utrum illi quos hic viventes inventurus est Chri- pfotinus immorlaliter alque ineorruptibiliter revi-
Stus, quorumpersbnam in se atque illos qui tunc viscere, cum credamus qupd. ideiri ipse Apostolus
secum vivebant transfigurabat Apostolus, nunquam apertissime dicij-: In ictu oculi, futuram resurrecljo-
omnlno moriturl sint, an ipso temporis.puncto quo nem, et in membra sine flnevictura, Janta facilitate
cum resurgentibus rapientur in nubibus, in obyiam jamgue insestimabili velocftate rediturum antiquissi-
Cbristo in aera ad immorlalitatem per mortem mira niorum cadaverum pulv.erera? nec ab illa senteutia
celeritate transiSunt? Neqtieenim dicendum est fieri, ** qua homini dicfum est: Terra es,_etin terram ibis;--
non posse ut dum per aera in sublime porlantur in futuros jllos sanetbs arbilremur .immunes, sieorum-
illo spatio et moriantur et reviviscant. Quod enim morienllum in lerram non recident corpora;" sed si- '
ait, Et iia semper cum Domino erimus, non sic acci- cut in ipso raptu morienlur, iia et resurguntdum Te-'
piendum est, tanquam in aere nos dixerit semper runlur in.apra. In terrain quippe ibis, [id estj est, in -
cum Dominoesse inansurbs, quia nec ipse utique ibi hoc ibis amiss.a vita quod eras, anlequam sume "
manebit quia vemenstransiturusest.Yenientiquippe. res vitam, id es., hoc eris exanimatus quod eras ari-
ibitur obviam non mahenti, sed ila cum Domino eri- tequam esses animatus. Terrse quippe insufflavit
mus, id est, sicerimus habentes cprpora sempiterna, D_eusin faciem jflatura vilse, cum faclus [esset] est
ubicumque cum illo fuerimus. Ad' hunc autem sen- homo inanimam vivam; tanquam.diceretur : Terrif
sum quo existimeriius etiam illos quos hic vivos in- es animata quod non eras, terra eris exanimis sicut
venturus est Dominus in ipso parvo spalio et passu- eras, [hocjquod sunt etantequam putrescant omnia
ros mortem et aecepturos immortalitatem, ipse Apo- cprpora mortuorum, quod er,unt et Illasi morientur, -
stolus nos non videtur urgere ubi dicit, In Christo ubicunque moriantur, cum vita carebunt quara con-
omnes vivificabuntur, cum alio loco de ipsa loquens , tinuo receptura. sunt. Sic ergo ibunt in terram,
resurrectione corporufn dicat, Tu quod seminas npn [quando] quia ex vivis hominibus terra erunt, quem-
viviflcatur nisi [prius] moriatur? Quomodo igitur admodum it in cinerem quod fit cinis, it in vetusta-
quos vivenles hic Christus inveniet per jmmortalita- tem quod fit vetus, it in testam quod ex luto fit
lem in ilio viviflcabuntur, et si non moriantur cum lesta, et alia [arescenliaj sexcenta sic loquimur. Quo-
videamus propter lioc esse diclum, Tu quod seminas modo autem sit futurum quod riune pro nostrse ra-
non vivificatur nisi [prius] moriatur, .aut si recfe non liunculse viribus utcumque conjicimus, tunc erit po-
dicimus seminari nisi ea corpora hominum qiwemo=" tius ut nosse possemus. Resurrectionem quippe
riendo quoquo modo revertuntur in terram; sicut mortuorum futuram, esse etin carne quando Chri-
sese habet etiam illa in transgressorem patrem ge? stus venturus est vivos judicaturus et morluos
neris humani divinilus prolata sententia,"Terra es et oportet, si CJiristiani esse volumus, ut credamus. Sed'
in terram ibis; fatendum est istos qups pondum de , non ideo de hac re inanis est fides nostra, si quemad»
- corporibus egressos cum veniet Chrislus inveniet, et
modum fulura sit perfecte comprehendere non yaie-»
istis verbis Aposloli et illis de Genesi non teneri.' mus.
Quoniam sursuni in nub)p'us rapti, non utique semi-
 *
1T85 D. EUGYPPII ABBATIS AFRICANI . 784
CAPUT CXLI. A duli pbsse humana corpora animata atque viventia
De advenluEelim anle judkium , cujus prmdicatione non solum nunquam morie dissolvi, sed in seierno-
Scriplurarum secreta reseranle, Judwi converlenlur rum quoque ignium durare tormentis ? Nolunt enita
ad Cliristum, ex eodemiibrodedvitate Dei. hoc ad Omnipoientis nos referre potentiam, sedali-
Cum admonuisset ut meminissent legis Moysi, quo exemplo persuaderi sibi flagiiant. Quibus si re-
quoniam praevidebat[eos] multo adhucterapore non spondebimus esse animalia profeclo corruplibilia
eam spiritalilcr sicut oportuerat accepturos, conti- quia mortalia, quae tamen in mediis ignibus vivant,
nuo subjecit: Et [Ecce-ego] ecce mitlam vobis He- nonnullumetiam genus vermium in aquarum calida-.
liam Thesbiten , aritequam veniat dies Domini ma- rum scaturigine reperiri, quarum fervorem nemo
gnuset illustris-qui convertet cor palris ad filium, et impune eonlrectat, illos aulem non solum sine ulla
cor hominis ad proximum suum, ne forte veniens sui laesione ibi esse, sed extra esse non posse; aut
perculiaih lerram [analbemate] penitus. Per hunc nolunt credere si ostendefe non valemus, aut si va-
Heliam magnum mirabilemque Prophelam, exposita luerimus sive oculls demonstrare res ipsas, sive per
sibi lege ultimo tempore ante judicium Judaeosiri testes idoneos edocere, non satis esse hoc ad exem-
Christum verum,idest, in Christum nostrum essecre- plum rei de qua quaestioest,"eadem infidelitale con-
dituros, celeherrimum est in sermonibus cordibusque B tendent; nuia haec animalia nec semper vivunt, et
fidelium. Ipse quippe ante adventum judicis Salva- in illis fervoribus sine doloribus vivunt. Suaequippe
tofis non immerilo speralur esse venturus, qul naturae convenienlibus vegetanlur, illis non crucian-
etiam nunc vivere non immerilo creditur. Curru tur elementis, quasi non incredibilius sit vegetari
namque igneo raptus est de rehus humanis, qriod quam cruciari talibus rebus. Mirabile est enirn
evidenlissime sancta Scriplura testatur: cum venerit dolere in.ignibus et tamen vivere, sed mirabilius vi-
ergo"exponendolegem spiritaliter, quam nune Judaei * vere in Ignibus nec dolere, si auteni hoc credilur,
carnalilersapiunt, converlet cor patris ad filium, id cur non etillud?
est cor palrum ad filios. Singularem quippe pro nu- CAPUT CXLIII.
mero plurali inlerpretes -sepluaginta posuerunt; An consequenssit ut corporum dolorem sequatur car-
etestsensus ut eliam fllii sic intelligant legem, id nis inlerilus.
est, Judaei quemadmodum patres inlellexere, id est Sed nullum est, inquiunt, corpus quod dolere
Prophetae, in quibus erat et ipse Moyses: sic enim possit, nec possit mori, et hoc unde scimus? Nam
cor patrum convertetur ad fiiios, cum intelligentia de corporibus quis certus est daemonum, ulrum in
patrum perducetur ad inlelligeniiarafiliorum, et cor eis doleant quando se affligimagnis-erucialibus con-
fifiorum ad patres eorum dumin id quod sensere illi, C fitentur? Quod si respondetur, terrenum corpus, so-
consenliunt et isli : ubi Septuaginta dixerunt, Et Iidum scilicet atque conspicuum nullum esse, atque
cor hominis ad proximum suum. Sunt enim inter se ut uno polius nomine id explicem, nullam esse car-
valde proxirai patres el filii, quanquam in verbis nem quae dolere possit rooiique non possit: quid
septuaginla inlerprelumqui prophetice inlerpretati aliud dicitur, nisi quod sensu corporis bomines et
sunt, potest alius sensus idemque eieclior inveniri, experienlia collegerunt ? Nullam namque carnem
utinlelligalur Helias cor Dei Palris coriversurus ad nisi mortalem sciunt, et hsec est eorum toia raiio,
FHium : non utique agendo ut pater diligat fllium, ut quod experli non sunt nequaquam esse [posse] ar-
sed docendo quod paler diligat filium, ut et Ju- bilrenlur. Nam cujus" rationis est dolorem facere
daeiauem prius oderanl,-diligant, eumdem qui nPster mortis argumentum, cum vitaepoiius sit indieiura?
est, Christum. Judajis enim nunc aversum cor habet Etsi enira quccrimus, utrum semper possit viveid :
Deus, a Christo nostro [quia non putant eum Deum certum tamen est vivere omne quod dolet, dolorem-
esse neque Dei filium] quia hoc pulant. Eis ergo que omnem, nisi in re vivente esse non posse. Ne-
tunc cor ejus convertetur ad filium, cum ipsi con- cesse est ergo, ul vivat dolens, non est necesse ut
verso corde didicerint dileclionem Palris in Filium. occidat dolor, quia nec corpora ista mortalia et uti-
Quod vero sequitur, Et cor hominis ad proximum D que morliura omnis dolor occidit, et ut dolor alf-
suum, quid melius intelligitur quam cor hominis ad quis possit oecidere illa causa est, quoniam sic est
hominem CIiristum?Cum enim sit in forma Dei Deus anima connexa huic corpori, ut summis doloribus
noster, formam servl accipiens, esse dignatus est, cedat atque discedat : quoniam et ipsa cbmpago
etiam proximus noster? Haac ergo faciet Helias , ne membrorum alque vitalium sic infirma esi, ut eam
94 forte, inquit, veniam et perculiam terram peni- vim quas magnum vel summum dolorem facil non
tus. Terra sunt enim qui terrena sapiunt, sicut Judaei valeat sustinere. Tunc autem tali corpori anima et
carnales usque nunc , ex quo vitio conlra Deum eo connectilur modo, ut illud yinculum sicut nulla
murmura illaveneiunt, quia mali ei placent, et va- temporis lpngiludine solvltur, Ita nullo dolore rum-
nus esl qui servit Deo. . patur. Proinde eliam si caro nune talis nulla est,
'
CAPUT CXLII. quaesensum doloris perpeti possit,morlemque non
An possint corpora in vstioneiqnis esse perpetua, en possit, erit tamen tunc talis caro, qualis nunc non
libro de CivitaleDei xxi. . est, sicut talis erit et mors, qualis nunc non est;
Quid jgitur ostendam,- unde convincantur incre- • itpn eriim nulla, sed sempiierna mprs erlt, quando
?8S THESAURUS.CAP..CXLIV. 786 *
nee anima vivere poterit Deum non habendo, nec _V.mori cogunt : non est igilur necessarium futurxe
doloribus corporis carere moriendo. "Prima mofs mortis argumentum dolor.
animam nolentem pellit e corpbre, secunda inors CAPUT CXLIV.
animam nolenlem tenet in corpore : ab utraque ' Quod in rebus miris summa credendi sit ralio omiu-
morte communiter idhabetur,ul quodnonvultanima potentia crealoris, ex eodem libro de Civitate
de suo corpore patiatur: attendunl autem isti conlra- Dei xxi.
dictores nullam esse nunc carnem, quae dolorem pali Cur itaque facere non possit Deus, nt et resur- ,
possit morlemque non possit, et [noifjadlenduntesse gant corpora mortuorum, et igne aeterno crucientur
lamen aliquid tale quod corpore majus sit, ipsa cprpora damnatorum, qui fecit mundum in coelo, in
quippe anima cujus praesenlia corpus vivit, et re- "terra, in aere,- in aquis innumerabilibus miraculis
giluf, et dolprem pali potest, el mori non po- plenum, cum sit omnibus quibus plenus est procul,
test. Ecce inventa res §st, quse cum sensum doloris dubio majus et excellentius95muudus ipse miracu-
habeat, immorlalis est. Hoc igilur erit lunc eliam in lum? Sedisti cum quibus vel contra quos agimus.,
corporibusdaranatorura, quod nunc esse sciraus in qui et Domiuum esse credunt a quo factus est mun-
animis omnium. Si autera consideremus diligentius, dus, et deos ab illo factos, per quos ab illo admini»
dolor qui dicilur corporis magis ail animam perti- **stratur [administrantur hic] mundus, et miraculo-
nei, animae est enim dolere non corporis, etiam Tum effeclrices, sive spontaneorum, sive cullu et
quando ei dolendi causa existit a corpore, cum in eo ritu quolibet imperatorum, sive etiam magicorum
loco dolet ubi laedilur corpus. Sicut ergo dicimus mundanas vel non negant, vel insuper et praedicant
corpora sentientia, etcorporaviventia, cumabanima • _potestates,quando eis rerum vim mirabilem propo-
Sit corpori sensus et vita, ita corpora dicimus et do- nimus aliarum, quae nec animalia sunt ralionalia,
lentia cum dolor corpori nisi ab anima esse non nec ulla ralione praediti spiritus, sicut sunt ea quo-
possit. Doletilaque anima cnm corpore in [in eo loco rum, pauca commemoravimus, respondere assolent;
ejus] eo loco, ubi aliquid contingit ut doleal; dolet Vis est ista naturae, natura eorum sic sese habet,
etsola quamvis sit in corpore cum aliqua causa propriarum islae sunt efflcaciaenalurarum. Tota ita-
etiam invisibili trislis ipsa, corpore Incolumi est, que ratio est, cur Agrigentinum salem ffamma
Dolet etiam non in corpore eonsfiluta: nam ulique fluere faciat, aqua crepitare, quia hsec est natura
dolebat dives ille apud inferos, quando dicebat, Cru- ejus. At hoc esse potius contra naturam videtur qua.
ciorin hac flamma. Corpus aulem nec exanime do- non igni, sed aquse dedit salem solvere, torrorem
let, nec animatum sine anima dolet. Si ergo a do- [torrere] autem igni, non aquse. Sed isla, inquiunt,
lore argumentum recte sumeretur ad morlem, ut salis hujus naturalis est vis, ul his contraria patia-
Ideo mors possitaccidere, quia potuit accidere et do- tur. Hscc igitur ratio redditur, et deillo fonte Gara-
lor, magis ad animam periineret mori ad quam ma- manlico, ubi una vena iriget diebus, noctibus fer-
"gispertinet et dolere; cum vero iila qua. magis do- vet, vi utraque molesta tangentihus. Hsecet de illo
lere polest non possit mori, quid momenli [aufert] alio qui cum sit conlrectantibus frigidus, et facem
affert, cur illa corpora, quoniamfutura in doloribus sicutalii fonles exstinguat accensam; dissimililer
sunt, ideo etiam moritura esse credamus? Dixerunt , tamen atque mirabililer idem ipse accendit exstin-
quidem Platonici: Ex terrenis corporibus moribun- ctam. Hsecet.de lapide asbeslo, qui cum ignemuul-
disque merabris, esse animae et metuere et cupere, Ium haheat prpprium , accepto tamen ,sic ardet
et dolere atque gaudere. Unde Virgilius: Hinc, in- alieno, ut non possit exstingui. Hsec de cseteris quse
quit, id est ex moribundisterreni corporis membris, piget retexere, quibus licet vis Jnsolita contra na-
tneluunt cupiuntque, dolenlque, gaudentque. Sed turam inesse videatur; alia tamen de illis non red-
eonvicimus eos in quarto decirao hujus operis libro, - clitur ratio, nisi ut dicatur hanc eorum esse natu-
li.abereanimas secundum ipsos ab omni etiam cor- ram. Brevis sane ista est ratio, fateor, sufficiensquo
poris labe purgalas diram cupiditatem, qua rursus responsio. Sed cum Deus auclor sit naturarum om-
incipiunt in corpora velle reverti. Ubi auiem potesl •*-'nium, cur nolunt [volunt] fortiorem nos reddere ra-
esse cupiditas, profeclo etiam dolor polest. Fru- tionem, quando aliquid vclut impossibilcnolunt cre-
strala quippe cupidilas sive non perveniendo quc dere, eisque redditionem rationis poscenlibus re-
tendebat, sive amiltendc quo pervenerat vertilur in spondemus, hanc esse voluniatem Omnipotentis
^olorem. Quapropler si anima quae vel sola vel Dei; qui certe non ob aliud^ vocatur Omnipolens,
maxime dolet, habet lamen quamdam pro suo modc nisi quoniam quidquid vult po.test,qui potuit creare
immorialitalem suam, non ideo mori poterunt illa tam multa, -quae nisi [si non] ostenderentur, aut a
corpora, quia dolebunt. Postremo si corpora fa- credendis hodieque dicerentur teslibusi, profecto im-
ciunl ut animae.doleant, ciir eis dolorem possunt, possibilia putarentur, non solum quae ignotissima
mortem vero inferre non possunt, nisi quia non esl apud nos, verum etiam quaenotissima posui: sicut
consequehs ilt mortem faciat quod dolorem facit. de calce quod fervet in aqua, et in oWfrigida est,
Cur ergo incredibile est Ila ignes illis corporibui de magnete lapide quod nescio qua sorbitione in-.
, dolorem posse inferre, non mortem, sicut ipsa cor- sensibili, slipulam non moveat et ferrum rapiat; de
pora dolere animas faciunt, quas tamen non idec carne non putrescente pavonis, cum putrueritet
78f ». EUGYPPII A^BATIS AFRICANI $8
cafo P.atonis;de palea feicfrlgente ut fluescere ni=_Lsi "aliensefemtn3eosculum infixum rationis sit ver-
vera non sinat, sic calente ut matureseere poina bere vindicare, nohne qui illud puncto temporis fe«
compellat; de igne fulgido quod secundum suum cerit, incomparabili horarumspaiio verberatur, et
fulgorem lapides coqriendo candificet, et contra eum% suavitas voluptatis. exiguse diutufno dolore punilur?
dem fcaum fulgbfem ufendo p.urima pBtuscet.Tale Quid" in vineulis? Nunquid [ibi] landiu quisque ju-
est quod et nigrae maculse offenduntur ex oleo splen- dicandus est esse debefe quahdiu. fecit unde nieruit
dido, (simiHtterhigrae linea. de candidb impfimunluF ailigari, cum juslissimeannosas poenas servus in
argento; defcarbbnibus etiam qiiod accendenle Igne" compedibus pendat, qui, verbo aut iclu celerrime
sic verlanlur in conlrarluin, ut de lignis pule.ierfi- tfahseunte [transeunler] vel lacessivit dominum, vcl
niis lelri, fragiies de durite, Imputribiles de putribi- plagavit? Jam vero damnum, Ignominia, exsilium,
libus uant. Sedldeo etiain ipsa pbsui, qubniam apud servitus, cum plerumque sic infliguntur, ul nulla
eorum conirii qtios agimus hisloricbk legi, ut osten- -venia relaxenlur, nonne priPhujus vitas modo simi-
derfem qualia Sttulta mulliqueiik.ruih, nulla reddita Ha poeni^ videntur seternis? Ideo quippe seterna esse
ratibhe, Ih Vuofum liiterathrumscriptalitlefis cre- non possunt, quia hec ipsa vita qua. his plectitur
daril, ijui -nbbis cfedere, quando id qubd eorum ex- porrigilur jn felernum, et tamen peccata quae vindi-
perientlam sensumque trahsgreditur,'<Omnipotehtem B cantuf longissimi temporis pcenis hrevissimo tem-
Deum dicimus fesse fatturum, nec reddita ra- pofe perpetrantur. Nec quisquam exstitit qui cense-
tion'e dignentur. -Mahiquse hielior et validior ratio ret, tam cito nocenliura finienda esse tormenta,
de rebtistalibus redditur, quam cum Omnipotens ea quam cilo factum est, vel homicidium, vel adulte-
possc facere perliibelur, et facturUS dicilur, quse riuni, vel sacrilegium, vel quodlibet aliud scelus,
praenuntiasse ibi legitiir, ubi ajia multa pfaenuntia- non temporis longitudine, sed impielatis ei iniquitatis
vit, ijus. feeisse ihohstf atur? Ipse quippe faciet, quia magnitudine metiendum. Qui vero pro aliquo grandl
se iaevuruni essepraedixit, qui Impossibilia [esse] crlmine fnorte mulctalur, nunquid mora qua occidi-
pitiimtur, qui prothisit elfeclt,ht ab ihcredulis gen- lur, quseperbrevis est, ejus suppliciuni ieges a.stl-
tibus Ihcredibllia cfederehtur. Si autem respondent, mant [leges breve existlmant], et non quod eum in
propterea se non credere quae de humanis semper sempiternum auferunt de societate vivenlium. Quotl
arsuris nec nuhquam mbrituris corporibus dicimus, estaulem deista Civitate mortali homines supplicio
quia humanorum corporum n&turam novimus iohge primae mortis, hoe est, de illa Civitale immortali
aliter institutam ; uhde hec illa ratio hinc reddi po- homines supplicio secundae mortis auferre. Sicut
test quie de illis naturis mirabiiibus reddebatUr, ut '. enirii non efficiunt leges hujus Civitatis, ut in eam
dici possit, Vis ista navuralis est, rei hujus ista riatura C quisque revocetur occisus; sic nec illius leges Civi-i
est, quoniam sciftius humahae cafnis istam non esse tatis admitiunt, ut ad ejus quis ultra beatiludinen. "
naturam : iiabeihus qhidem quid respondeamus de revocetur aaternam secunda morte damnatus. Quo-
litleris sacris, haric Ipsam 'scilieet humanam carnem modo ergo verum est, inquiunt, quod ait Ghristus
aiitef institutam fuisse ante peceatum, id est ht hun- vester i In qua mensura mensi fueritis 9Sremetie-
quahi posset perpeli mortehi; a.itef aulem post pec- tur vobis, si lemporale peccatum supplicio punitur
catum fjUalisih iserumna Imjus mortalitavis innotuit, aeterno ? nec ailendunt, non propter aequale temporis
uf perpelem vitam lenere non possit. Sie ergo aliter spatium, sed propter vicissitudinem mali, id est ut
quam riobisnota est ihslUiietur ih resurreetione mor- qui mala fecerit, mala patiatur, eamdem dictam
iuofuih. fuisse mensuraih, quamvis hoe ih ea re proprie
CAPUT CXLY. possit accipi, de qua Dominus, cum hoc diceret, lo •
i,
Anjusiilim
" ' sit, ntnon sint extensiora p&narum tenl- quebatur, id est de judiciis et condemnationibus.
pora, qudm fuetfnt peecator&m. Proinde qui judicat et condemnatinjusle, si judica-
- Sicauiem -quidam eorum conlra qubs tiefendimus lur et condemnatur
jusie, in eadeni mensura reeipit,
Civitatem Dei itijustum putant, pro peccatis quamfi-* quamvis npn lioc quod dedit: judicio enim fecit, ju-
bel nfagiiis parvo scilicet iempore perpetratis, D dicio patitur, quamvis fecerit damnatione quod _ini-
damnetur ullius id "
peena quisquam seterna, quasi quum est, patiatur damnatione quod Juslum est.
unquam juslltia legis attendat, ut tanta mora tempp- GAPUT CXLVI.
ris "quisqhe puhialur, quanta mbra temporis unde Demagnitudine prmvaricalionisprimm, ob quamaHerna
puniretnr admisit. Octo genera pceharum in legibuS pcena omnibus debealur, qui exlra^graliam fuerint
esse scribit Tullius, damnum, vinchla, verbera, ta- Saivatoris, ex libro xxi de CiritflteDei.
lionein, Ignomihiam, exsilium, hiortem, servitutem. Sed poena aeterna ideo dura et injusta sensibus vi-
Quid horuta esl, quod in breve temphs pro cujusque detur hnmanis, quia in hac inflrmitate moribundo-
- peccSttifceleritate cparctetui', ut tanla vindicetur mo- fum sensuum deest ille sensus altissimse pur.issin.a3_,
rula, quahta depfehenditur perpelratum, nisi fofte que sapientiae, quo sentiri phssit, quantum nefas in :
taiio? Idfenim agit, ut hoc patialur qiiisque quod fe- Ila prima prsevaricatibne eomniissum sit.. Quanlo
cii. Unde iilud est legis, T)culum pro oculo, dentem enimmagis homo fruebatur Deo, tanto majore inipie. \
pro_dente. Fieri enim potest ut tam brevi tempore tate dereliquit Deum, et factus est malo dignus
quisque amittat Pculum severitale vindictse, quam ssterno, qui hoc in se peremit honum puod esse pos-
tulit ipse alteri imprbbitate peccati. Porro autem set seternum. Hinc est universa generis huraani
 "
789 • TTIESAURUS. CAP. CXLTX. 790
' cum. A improbitate vei efrofe patiatur, peccai quidem liomo
" massa damnata, quoniam qui hocpfimus amisit,
ea quse in illo fuerat radicala sua .stirpe punitus est, qui, vel ignbranlia, vel injustitia. cuiquam" mali ali--
^uttiullus abhoc justo debitoque supplieio,n'isi mise- quidfacit, sed non peccat Deus quijusto, quamvis
ricordia et Indebila gratia libereiuf, atque Ila disper- • occulto, judicio fierl sinib. Sed temporarias poenas
demonstre- aliiinhacyita tantuni, alii post mortem,alii nuncet
""tiatur genus human_um,.utin' "quibusdam
tur quid yaleat misefieors gratia, in cseteris quid turic; verumtamen ante judiciiim illud severissimum
justa vindicta. Neque enim utrumque demonstraretur novissimunique patiuntur. Non autem omues ve-
in omnibus, quia si omnes remanerent in poenis niurit in sempiternas pcenas, quae post illud judicium
justae daninationis, in" nullo appareref misericors . [his] sunt futurae,"qui post mortem sustinent tem-
" gratia redimentis. Rursus si omnes a tenebf
is trans- pprales. Nam quibusdam quod inistp non remittituf,
ferrentur in Iucem,in nullP appareret.veritas ultionis, remiltit in futtiro sa.culp," id eslne futuro saecull
in qtia propterea multo plures quam in-iUa sunt,"ut seterno supplicio puniantur, jam supra dlximus.
sic ostendatur quid omnibus deberelur. Quod si om- Rarissimi sunt autem qui nullas in hac yita, sed tan-<
nibus redderetur, justitiam vindicantis jusle nemo tum postea prenas luimt. Fuisse tamen aliquos quj
reprehenderet. Quia vero lahi multi exinde Iiberan-. usque ad decrepitam seriectutem, ne levissirriam qui-
lur, est unde aganturmaximaegratise gratutio niuneri Bdem febriculam sensefint, quletamque duxerint vi-
HberaDlis. tam, et ipsi "novimuset audiviraus.
CAPUTCXLVH.
CAPUTCXLYIH.
Criminis suppliciumpost tnor.em non essecaushm pur-
De his quieos, qui permanent incdtholica fide\ etiam'
gaiionis, ibidem. si pessime vixerint, lamen propter fidei fnndamen^
Platonici quidem, quamvis impunita nulla velint esse salvandos ^sse definiunt, ex eodem libro xij'
' lumde CivitaleDei. ,
peccata, tamen omnes poenas emendationi adhiberi
putant, vel humanis' inflicta legibus, vel divinis , Sunt [autem] qui propler id quod scriptum est,
sive in hac vita, sive pbst mortem; si aut parcatur Qui perseveraverit usque in iinem hie salvus erit,
hic cuique, autita plectatur ut Mc hon corrigatnr. non nisi i.nEcclesia calholica perseverantibus, quarri-
Hinc Maronis illa. sententia, ubi cuni dixisset de ter- vis in ea male vlventibus, hoc promittunt, per igneni
renis corporibus moribuudisque membris, quod videllcet salvandis merito fundamenti, de quo alt
aniraae: Apostolus: Fundainehlum, enirii aliud nemo potesl
Hinc inetuunt, cupiuntque,dolent, gaudentque : nec ponere, praeter id quod positum ,est, quod est Chri-
[auras - stus Jesus. Si
, suscipiunf [Respiciunt] dausae tenebris "etcarcere quis autem aedifleafsuper iundamenluta
• . - [caeco,C'[hoc] aurum, argenlum, lapides pretiosos, iigna,
seculus adjunxit atque ait: fenum, stipulam, uriiuscujusqueopus manifesiabilur;
Quinetsupremo cum luminevita reliquit, dies enim Dohiini declarabit, qhoniatri in igne.reve-
id est, cum die novissimo reliquit eas isfa vita : labitur, et uniuscujusque opus quale sit ignisfprbb'a-
Nontamen (inquil)omnemalummiseris,necfunditus bit; si.cujus opus permanserjt qubd 'superadiflca-
[omries vit, mercederii accipiet; si cujus aulem opus arserit,
Corporeasexceduntpestes-:penitusguenecesse est
Muitadiu concretamodisinolescerejpiris. damnum patietur; ipse autem salvus erit, sic lamen
' Ergo exercerftur pcanis: veternniquemalorum quasi per ignem. Dicunt ergo cujuslibet vitae Catho-
Kuppliciaexpendunl; aliae pandontur inanes
Suspensa' ad ventos : aliis sub gurgite vasto licum Christianum .Christum habere in fundahiento,
Infectumeluilur scelus, aut exuritur igni. quod fundameptum nulia haeresis habet, a cprpbris
Quiiioe oplnantur, nullas poenas nisi purgatorias ejus uhitate praeeisa; et ideo pfoptef hoc fundameri-
volunt esse post mortem, ut quoniam terris supe^- - tum etiam si malse vilsefuerit Catholicus Christunus,
riora sunt eleihenia, aqua, aer, ignis, ex aliquo is. velutqui superaediflcaverit ligna, fenhm, stipulam,
torum mundetur per expiatorias poenasquod a ter- putant eum^salvum fieri per ignem, id est, [est] post
rena contagione contractum est. Aer quippe accipi- poenas ignis illius liberari, quoigne inullimojudicio
tur in eo quod aif suspehsm ad 'ventos, aqua in eo 1> punientur mali.
CAPUT CXLIX.
quod ait *«6 gurgite vasto; ignis auterii suo nomine
expressus est, cum dixit, aut exuritur igni. Nos vero Quid in [undamenlo habere Chrislum, et quibus spoti-
deatur salus perigriis-usluram , ex ebdem iibro xxfa
eliam in hac quidem mortalitate [morlali vitsi] esse
quasdam poenaspurgalofias cbnfitemur, non quibus i. Qui manducat carnem meam et bibit sanguinem
affiiguntur quorum vifa vel non inde fit melior, vel meum, in me manet et ego in eo. Ostendit quid sit
polius inde fil pejor, sed illis sunt purgaloriae qui eis non sacramento tenus, sed corpus revera Christi
coerciti corriguntur. Caeterae omnes pbsnse, sive manducare, et ejus sanguinemhibere: hoc est enim in
temporariae, sive sempiternae,sicut unusquisque di,- Christo manefe, utin illomaneatetChfislus.Sieenirii
vina providentia tractandus est, inferuntur, ve! pro lioc dixit tanquam diceret. Qtii nbh in m'e manet, et Ih
peccatis, sive prseterilis, sive iri- quibus adhuc vivit S7 quo[ego] non maneo, non se dicat aut exisiimet
ille qui pleclitur, vel pro exercendis declarandis- manducare corpus nieum, aut bibere sanguinem
que virtutihus, per homines et_angelos, seu b.onos, meum. Non ilaque manent iri Glinsto, qui non stint
seuraalos. Nametsiquisquemaliquid[aliquidjaltefiris membra Pjus. Noh suht" au.ein membra Chfisti, quj
 791 D. EDGYPPII ABBATIS AFRICANI 792
se faciunt menVbrameretricis, nisi malum illud pce-.1 ,A rime profiteretur], illud Ch?isto non pra.poneretur.
nitendo esse destiterint, el ad hoc bonum recon- Vide in Apostolicis verbis hominem sediflcanlem su-
«iliatione redierint, Sed habent, inqufunt, Christiani per fundamenlum aurum, argentum, hpides pre-
Calholiei in (undamento Christum, a cujus unilale tiosos. Qui sine uxore est, inquit, cogitat quae sunt
[verilate] non recesserunt, lametsi huic fonda- Dei, quomodo placeat Deo. Vide alium a.dificantem
mento supersedificaverunt quamlibet pessiinam vi- ligna, fenum, stipulam: Qui autera matriraonio jun-
tam, velut ligna, fenum, slipulam. Recta itaque ctus est, inquit, cogitat ea quae sunt mundi, quomodo
£des, pef quam Christus est fundamenlum, quamvis placeat uxori; uniuscujusque opus [quale sit] mani-
cum damno (quoniam illa quoe superaedificata sun. ' festabitur; dies enim Domini declarabit, dies utique
exurentur), tamen poterit eos quandoque aB Illius tribulationis : quoniam [in] igne, inquit, revelabitur.
ignis perpetuiiate salvare. Respondeat [ergo] eis bre- Eamdem tribulationem ignera vocat, sicut alibi legi-
viter apostolus Jacohus: Si quis dicat se fideni ha- tur : Vasa figuli probat fornax, et homines. justos
Jbere, bpera autem non habeat, nunquid poterit fides tentalio tribulationis; et uniuscujusque opus quale
'salvare eum ? Et quis est, inquiunt, de quo dicit apo- sit ignis probabit, si cujus opus permanserit. Perma-
stolus Pauliis : Ipse autem salvus erit, sic tamen ' net enim quod quisque cogitat quae sunt Dei, .quo-
quasi per ignem?Simui quis isle sit, inquiramus;-J. B modo placeat Deo, quod superaedificavit, mercedem
liunc tamen non esse certissimurii est, ne duorum aecipiet, id est unde cogitavit hoc sumet. Si cujus
Apostolorum senlentias mittamus in rixam, si unus autem opus arserit damnum palietur, quoniara quod
dicit: Etiam si mala opera quis habuerit, salvabit dilexerat non habebit: ipse autem salvas erit, quia
:cum per ignem fides^ alius autem : Si opera non lia- nulla eum tribulatio ab illius fundamenli stabilitaie
beal, nunquid polerit fides salvare eum? Inveniemus semovit; sic tamen quasi per ignem : quod enim
ergo quis [qui] possit.salvari per ignem, si prius in- illiciente amore [quod eriim sine illiciente amore]
venerimus quid sit habere in fundamento Christum. non habuit, sine urente dolore non perdit. Ecce,
Quod ul dc ipsa similitudine quantocius advertamus, quanlum mihi videtur, inventus est ignis, qui nullum
liibil in sedificio prseponilur fundamenlo. Quisquis eorum damnet, sed unum ditet, allerum' damnifieet,,
Itaque sic habei in corde Chrislum, ut ei terrena et; ambos probet. Si aulem ignem illum loco isto vo-
lemporalia, nec ea quse licita sunt alque concessa luerimus accipere, de quo Dominus dicet sinistris,
prseponat, fundamenlum habet Christum : si auteri. Discedite a me, maledicli, in ignem seternum, ut in
prseponit, elsi videatur habere fidem Christi, non eis etiam isli esse credantur qui a.dificant super ftm- •
est tamen in eo fundamentum Christus, cui talia • damentum ligna, fenum, stipulam,. eosque ex illo
praeponunlur; quanto magis si salutaria prsecepta G ( igne post tempus pro malis merilis impenitum libe- .
"
contemnens.committatilJicita, non [etiam non]prse- ret boni meritum fundamenti, quid arbilremur dex-
posuisse Christum, sed postposuisse convincitur, tros, quibus diceiur: Veriite, benedicti patris mei,~
quem posthabuit imperantem, sive concedentem,. possidele paratum vobis regnum? nisi eos qui scdi-
dum conlra ejus imperala, sive concessa, suam per ficaverunt super fundamentum aurum, argemum,
flagitia delegit explere iibidinem? Si quis itaque lapides pretiosos? sed in illum ignem, de quo di-
Christianus diligit meretricem, eique adhserens unum ctum est, Sic lamen quasi per ignem, si hoc modo
corpus efiicilur, jam in fundamenlo non habet Chri- est intelligendus, utrique mittendi sunt, et dextri
Stum : si quis aulem diligit uxorem suam, si secun- scilieet etsinistririlio quippe igneutrique probandi
dum Cliristum, quis ei dubitet in fundamento essei sunt, de quo dictum esi: Dies enim declarabit, quia
Christum? Si vero sechndum hoc sseculum, si car- in igne revelabilur, et uniusctijusque opus quale sit
naliter, si jn-morbo concupiscentiarum, sicul [et] ignis probabit.Si ergo ulrumque prdbabil ignis, -ut
gentes quae ignorant Deum, etiam hoc secundum ve- sicujus opus permanserit, id est non fuerit igne
niam concedilApostolus, imo per Apostolum Chri-. consumptum, quod supersediflcavit, mercedem acci-
stus. .Potest ergo et isto in fundamento habere Chri- piai; si cujus autem opus arserit, damnum patiatur :
stum : si enim nihil ei talis affectionis Voluptalisquei D
] profecto non est ipse a.ternus ille ignis; in illum
praeponat quamvls supersedificet lignum, fenum, sti- enim soli sinistri no.vissima et perpetua damnatione
pulam.Chrislusestfundamentum; propter hoc salvusi miltentur; iste aulem dextros probat, sed alios eo-
*erit per ignem. Delicias quippe hujusihodi amoresques rum sic probat, ut mdiflciura quod super Christum
terrenos propter conjugalem copulam non damna-- fundamentum ab eis invenerit esse constructum,
biles tribuuilionis ignis exuret. Ad quem perlinent non exural atque consumat; alios autem aliter, id est
jgnem et orbitales, et qusecunque calamilates, quae ut quod superaedificaverunt,ardeat damnumque iude
v aulerunt hsec Ac per hoc -ei qui sedificavit, erit patiantur, salvi fiant autem, quoniam Chrisium in
ledificalio ista d3mnosa;-quia non habebit quod su- fundamento stabiliterpositum prsecellenti charitate
persedificavii, et eorum amissione cruciabilur, p,ui- tenuerunt. Si autem salvi fient, prpfeelo et ad dex-
bus fruendo niique laetabatur, sed _per hunc ignem tram slabunt, et cum Cseteris audient : Venite, be-
salvus erit merito fundamenli, quia elsi utrum id nedicii Palris mei; possidele paratum yobis regnum,
liabere mallet, an Christum, a perseculore propone- non ad sinistram ubi illi erunt qui salvi non erunt,
*eiur, [se mallet Christum habere quam jsta liber- et ideo audient *.Piseedite a me, maledicti, In ignero
 793 THESAURUS. CAP. CXLIX. . 794
seternum. Neriio quippe ab illo igne salvabilur, quiat A dilectio reperiafur in lignis, feno et stipula consu-
jn supplieium a.ternum ibunt illi omnes, ubi vermis menda,_sed prorsus aedificio.aureo, argenteo, gem-
eorum non moritur [morielur], et ignis non exstin- meo deputabitur.. Quomodo autem potest eos plus
guetur, quo cruciabuntur die ac nocte, in saecula amare quam Christum. quos amat utique propter
saeculorum. Post istius sane corporis mortem, donec Christum? — De exposilione psal. LXXX.— Expone
adillum veniatur quipost resurrectionem corporum ergo, inquit, nobis ligna, fenum, stipulam, qui sedifi-
futurus esl, damnalionis el remuneratioriis .ullimus cant supra fundamentum, quomodo non pereant sed
dies, si hoc temporis intervallo spiritus defunctorum salvi fiantr sic tamen tanquam per ignem. Obscura
ejusmodi ignem dicuntur perpeli quem non sentiant quidem illa qusestio, sed ut possum breviter dicam,
illi, qui non habuerunt iales mores, [et ainores] in fratres. Sunt homines.omnino contemptores sseculi
hujus corpofis vita, ut eorum ligna et fenum, et hujus, quibus non est natum quidquid temporaliler
Stipula consumatur, alii vero sentiant, qui ejusmodi fluit; non haerent dileptione aliqua lerrenis operibus
secum sediflciaportaverunt, sive ibi tanlum, sive et casti,sancti, conlinentes, jusli, fortassis et omhia sua
iiie et ihi, sive ideo hic ut non ibi saecularia, quamvis vendentes, etpauperibus distribuentes, autpossidentes
a damnatione venialia concremantem iguem transi- tanquam non possidentes, et utentes hoc mundo tah-
-torise (ribulationis inveniant, non redarguo quia ftn> Bquamnonutentes.Suntautemaliiquirebusinfirmitati
Sitan verum est. Potest quippe-ad islam tribulatlo- concessis inhaerent aliquanlum dilectione : non ra-
nem pertinere etiam mors ipsa carnis, quae de pri- pit villam alienam, sed sic amat suam, ut si perdi-
mi peccall perpetratione concepta est, ut secundum -derit, conturbetur; non appetit uxorem alienam, sed
cujusque aedificium,tempus quod eam sequitur, ab sie haeret, sic misceiur-suae, ut modum non ihi teneat
-unoquoque sentialurfet secundura cujusque aedifi- -prsescriplum tabulis, liberorum procreandorum causa;
cium tempore suo, ab unoquoque suscepla possunt; non tollitaliena, sed repetit sua, et habet judicium
et persecutiones Ecclesiae]. Persecutiones quoque -cum fratresuo. Talibus enim dicifur: Jamppiidem
quibus marlyres coronati sunt, et quas patiunlur• -omnino delictum eslin vobis, quia judiciahabetis vo-
quicunque Cbrisliani probant utraque aedificia, .ve-• biscum.Vefum ipsajudiciainEccIesiajubetagi.nonad
lut ignis, et alia consumunt, cum ipsis sedificatori-• forumtrahl, tamendelictaessedicit:contenditenim
bus, 98 si Christum in eis non inveniunt funda-. Christianus pro rebus terrenis amplius quam decet _
• mentum : alia sine-ipsis si inveniunt, quia licet cum «um cui promissum est regnum
ccelorum, non totum
-damno salvi erunt ipsi [Quia licetcum damno salvii cor sursum leval, sed aliquam ejus partem trahit in
erunt, ipsi non eonsumentur, propter Cliristi vide- terram. Deniqiie si veniat tentatio ducendi marlyrii,
licef.merilum in fundamento reperti, qui manet in C illi qui habent in fundamento Chrislum, etsedificant
-
aeternum]: alia veronon consumunt, quia talia re- aurum, argenlum, Iapides pretiosos, quid dicunt ex hac
pererunt-qtiae manent^in aeternum. Erit etiam in epportunitate ? Bonum est milii dissblvi et esse cum
•ine saeculi trihulatio lempore Anlichrisli, qualis Chrislo : alacres currunt, aut nihil, aut modice de
hunquam antea fuit. Quam [Quia] niulia erunt tunc terrena fragilitate contristantur; illi autem amantes
a.dificia, sive aurea, sive fenea super optimum fun- res proprias, domos proprias, graviter conturban-
damentum, quod est Christus Jesus, ut ignis ille tur : fenum, slipula et ligna ardent. liabent ergo
probet ulraque, et de aliis gaudium, de aliis inferat; ligna, et fenura, et stipulam, super fundamentum,
damnhm, neutros tamen perdat, in quibus haec in- sed rerum concessarum, non illicitarum. Dico enim,
veniet propter stabile fundamentum. Quicunque au- fratres : Posside fundamentum, haere ccelo, calca
. tem, non -dico uxorem cujus etiam commixtione terrarri; si talis es, non aedificasnisi atiriim, argen-
carnis ad carnalem utitur voluptatem, sed ipsa'qu3S tum, lapides pretiosos; cum autem dixeris, Amo
- ab hujusmodi delectalionibus, aliena sunt nomina possessionem istam, limco ne
pereatet imminet
pietatis, humano more carnaliter diligendo Christo damnum, et tu conlristaris, non quidem prscponis
anteponit, non eum habel in fundamento, et ideo eam Christo. Nam sic amas possessiotiemistam, ut
. non per ignem salvus erit. Scd sakus.non erit, quia. -Dsi dicatur libi: Ipsam vis, an Christum ? et si tristis "
esse cum Salvatore non poterit, qni de hac fe aper- eam perdis, plus lamen amplecleris Christum, quem
tissime loquens ait : Qui amat patrem et malrem . posuisti in fundamenlo : salvus eris tanquam per
. plusquam me, non est me dignus, el qui amal filium ignem. Audi aliud : Non poles tenere possessionem
, aut filiam super me, non est me dignus. Verum qui islam, nisi dixeris falsum (eslimonium; el hoc non
bas necessitudines sic amat carnaliter, ut tamen eas facere, Christum in fundamento ponere est. Veritas
Christo Domino non praeponat, raalitque carere ipsis; . elenim dixit : Os quod mentitur occidit animam.
quam-Christo, si ad huncfueritarticulum lentatioriis Ergo si possessionem tuam diligis, non taraen pro
adductus, per ignem salvus erit, quia ex earum amis- , pler illam facis rapinam, non proptcr illam dicis
sione tantum necesse est ural dolor, quantum haese- falsum testimonium, non propter illam homicidium
rat amor. Porro qui patrem. matrem, filios, filias, , facis, non propter illam falsura juras, non propter
secundum Clirisium diiexerit, ut ad ejus regnum ob- . illam Christum negas, eo qubd non propter illam fa-
tinendum eique cohaerendum illis consulat, vel hoc cis haec, Christum habes in fundamerito; taraen quia
in eis diligat^quod, memhra guat Chrisii, absit utista diligis illam, et conlrislaris si perdas illam, super fun-
 *
785 D. EUGFPPH ABBATIS AFRICANI - ~m
damentum posuisti; rnon aurum, argentum, lapides .l\ conantur et testem : Sicul enim nullus est, inquiunt
pretiosos, sedligna, fenum, stipulam; salvus ergo ' dies quo a Chrisiianis hsec oralio.non dicatur, ita ,
eris, cum ardere cofperit quod a.dificasti, sic.tamen nullum est quotidianum qualecunque peccaiunnjuod
tanquara per ignem. Nemo enim super fundamentum per illam nondimittalur, cumdicimus: Dimitlejiobis
hoc sedificansadulteria, blasphemias, sacrilegia, ido- debita nostra; si quodsequitur facere curemus, Sicut
lolalrias, perjuria, pulet se ' salvum - fulurum per et nos dimiltimus debitoribhs noslris. Non-enim ait
ignem, quasi isla.sunl Iigna, fenum,.stipula; sedqui Dominus, inquiunt: Si dimiseritis peccata sua ho-
ffidificat amorem terrenorum super fundamentum minibus, dimittet vobis.Pater vester quotidiana parva
-
regni coslorum, id est, super Christum, ardebit amor peccala, sed, Dimiltet, inquit, vobis peccata vestra.
rerum temporalium, ct ipse salvus erit per idoneum Qualiacunque ergo vel quantacunque sint, etiam si
fundamentum.InimiciDominiihentilisunleidicendo, quolidie perpetrentur, nee ab .eis vita discedat ia
Eo ad^vineam, -et non eundo, et erit tempus eorum melius commutata, per eleemosynam venia non ne-
non ad tempus, sed in a.ternum. Etqui sunt isti? gata remitti sibi posse pra.s"umunt.Sed beiie quoct
- Et cibavil illos ex adipe frumenti. — Nostis adi- isli dignas pro peccatis eleemosynas commouentes
pem frumenti, unde cibanlur multi inimici qui men- esse faciendas : quoniam si dicerent, qualescunque
liti suntei.-Et cibavil illos ex adipe frumenii, miscuit^B eleemosynas pro peccatis quotidianis et magnis, e|
eos sacramentis suis;-et Judam quando dedit huccel- quanlacunque scelerum corisueludine, misericor-
lam ex adipe frumenti cibavit; et inimicus Domini diam posse impeirare divinam, ut ea "quotidiana
raentitus est ei, et erit tempus ejus in seternum. remissio sequerelur, viderent se rem dicere absur-
Cibavit illos ex adipe frumenti. 0 ingratos! cibavtt dara atque ridiculam. Sic enim eogerentur fateri fieri
ex adipe frumenti> et de pelra melle saturavit eos: posse ut opuleuiissimus homo, decem nummulis
in eremo aquamde petra produxit, non mel. -Mel diurnis in eleemosynas impensis, hotnicidia, etadul-
.sapienlia est. primatum dulcoris tenens in escis cor- teria, et nefaria quaeque facta redimeret. Quod si
dis. Quam ergo mulli iuimici Dominimenlientes Do- absurdissimura est dicere,profectosiquaeratur qusa
jnino cibantur, non solurn «x adipe frumenii, sed dignsesuntpropeccaliseleeinosyna. de quibus eliara.
elianrde petra inelle, de sapientia Chrisli! quam Ghrisli praecursor ille dicebat, Facile ergo fructug
multi delectantur verbo ejus, et cognitione sacia- dignos pcenitentise,proculdubio non invenientur eos
iuentorum ejus, solutione parabolarum ejus! qu&m facere qui vitam suam usque ad mortem quolidiano*
roulti delectantur! quam mulli clamant 1 Et non est j.um criminum perpelratione confodiunt, Primo quia.
,ho'Gmel de quolibet-homine, sed de petra, petra au- in auferendis rebus alienis longe plura diripiunt, es
lem erat Christus. Quam multi ergo satiaiilur de C quibus per exlgtia pauperibus^largiendo Chrislum se
melle istoJ clamant, dicunt : Suave est. Dicunt: ad hoc pascere existimant, ut licenliam malefacto-
Nihilmelius, nihil dulcius intelligi vel dici poluit; et rum ah illo emisse vel quotidie potius emere creden-
tarnen inimiciDominimentili sunt ei. Nolo amplius tes, securi damnalia [damnabilia] tanta commiltant.
iminorari "in febus dolendis : quanquain terriMiter Qui si pro uno scelere" omnia dislribuerent indigen-
psalmusadhocfiniiussit,ta'menafiiieejusobsecrovos tibus membris Gbristi, nisi desisterent a talibus fa-
recurramus ad caput: Exsultate Deo adjulorinostro. clis, habendo charitatem,- qusc non agit perperam,
CAPUTCL. aliquid eis prodesse non posset. Qui ergo dignas pro
- suis peccalis eleemosynas facit, prius eas facere in-.
Conira eorumpersunsionemqui putanl sibi non obfu-
tura peccaia, in quibus cum eleemaynas facerent eipit a seipso. Indignum estenim utin senonfaciaf
'persliierunl; ex eodemiibro xxi. qui facit In proximum, cum audiat diceutem Deum :
ftestat eis respondere qui ^iicunt selernP igne illos Diliges proximum tuum lanquain teipsum. Itemque
lanlummodo arsuros qui de [pro] peccalis suis facere audiat: Miserere animaetuae placens Deo.Hanc elee-
;
dignas eleetoOsynas negligunt, prppfer iilud quod ait mosynaln, id est, ut'Deo placeat, non faciensanimaa
apostolus Jacobus' Judicium autem sine niisericor- suae, quomododignas pro pecealis suis eleemosynas
dia illiqui non tecit mlsericordiam. Qui ergo fecit, JJ facere dicendus est? Ad hocenim ei iliud est scri-
inquiuht. quanivis non correxerit perditos mo- plum: Qui sibi malignus est, cui bonus erit? Ora-
res, sed nefarie ac neqniter inter ipsas suas eleemo- tiones quippe adjuvant eleemosynss. Et utique iri-
synas vixerit, cum misericordia illifuturum est judi- luendum est quod legimus: Fiii, peccasil,-ne adjw
cium, utautnondamiieiuroinn.no, aut post aliquod cias iterum, ct de prseieritis depreeare, ut tibi di-
tempUsadamnationenovissimaliberetur; neeob aliud miltautur. Propter hoc ergo eleemosyha. faciendaa
existimanl Christum delicto atque neglecto[de solo di- sunt, ut cum de praeteritis peccatis deprecamur,
lectu atquenegleclu] eleemosynarumdiscrfelionemih- exaudiamur, non ut, in eis perseverantes,-licentiain
ter dextros et sinistros esse facturum, quorum alios in malefaciendi nos per eleemosynas compa"rarecre-
regnum, aliosin supplicium mittat selerhum. Ut au- damus. Ideo autem Dominus et dextris eleemosynas
tem quoiidiana sibi opihehtur, quasfacere omuinonon ab eis factas, et sinistris non factas se impuiatururn
g@ cessant; qualiacunque et quantaeunque sinf, per esse pradixit, ut hinc oslenderet -quaiituni valeant
eieemosynas diiriilii posse peccata, orationem quam eleemosynae'ad priora delenda, non ad perpeiua im-
docuit Ipse Dominusj et suffragatricemsibi adhibere pune committcnJa peccata. Tales autem eleemosy.
 "
797 THESAURUS. CAP. CL. 798
nas.non dicendi SHntfacere, qui vitam nolunt a con- A J hoc ipsum Deus de sacrificiis "admPnuil,quk jussit
suetudine scelerum in melius commutare, quia et in-. eos primum pro suis, deinde pro populi offerre pec-
hoc quod ait, Quando uni ex minimis meisnonfeci7 catis. Nam et ipsa verba tarili niagistri et Dornini
stis, mihi non fecislis, ostendit eos non facere etiam.. noslri vigilanter intuenda sunt. Non enim ait, Si
quando se facere existimant. Si enim Cliristiano dimiseritis peccata hpminibus, et Pater vester di-
esurienti panera tanquam Christiano darent, profecto tmittet vobis qualiacunque-peccata; sedait Peccata
sibi panem justilhe, quod ipse Ghristus est, non ne- vestra; quotidianam quippe orationem docebat, et
garent, quoniam Deus non cui delur, sed quo animo justificalis utique discipulis loquebatur. Quid est ergo
detur allendit. Qui ergo €hristum diligit in Christia- peccErtaveslra, nisi peccata sine quibus nec vos,eri-
no, hoc animoei pprrigiteleempsynam, quo accedit tis, qui justificali et sanclificati eslis ? Ubi ergo illi,
ad.Chrislum, non quo vult recedere impunitus a qui per hanc oralionem oceasionemperpetrandorura
Christo. Tanto enim magis quisque deserit Ghristum, quotidie scelerum qusarunt, dicunt Dominum siguifi-
quanto magis diligit quod improbat Christus. Nam casse etiam magna peccata, quoniam non dixit,. Di-
quidcuique prodest quod baptizatur, si non justifica- mitlet vobis parva, sed peccata vestra, ibi nos con-
tur?Nonne quidixit, Nisi quis -renatus fuerit ex , sideranles qualibus ioquebatur, et audienies dictum
"
aqua et Spiritu [sancto] non _intrabit in regnum peccata veslra, nihil aliud debemus existimare quam
Dei, ipse. etiam dixit, Nisi abundaverit justitia ve- parva, quoniam talium jam non erant magna. Ve-
strasuper Scribarum ej Pharisseorum, nonjntrabitis rumtamen nec ipsa magna, a quibus omnino mutalis
in regnum coslorum ? Cur illud limendo multi purant . in melius"moribus recedendum est, ^iimittuntur ora-
baptizari;et hoc non timendo non mulii curant tionibus, nisi fiat quod ibi dicitur,: Sicut nos dimit-
justificari? Sicut ergo non fratri suo dicit fatue, timus debitoribus nostris. Si enim minima peccata/
qui cum tioc dicit noriipsi fraternitati, sed pec- sine quibus non est etiam vita justorum, aliter non
calo ejus infensus est, aiioquin reus erit gehennse remittuntur, quanto raagis multis et magnis crimini-
ignis;,ila e contraripqui.porrigit efeemosynam Chrln bus involuti, etiara si ea perpetrare desinant, nul-
sfiano, non Christiano porrigit, qui non in eo diligit lam indulgentiam consequuntur, si ad remittendum
Christum; non aulem diligil Christum qui justificari aliis quod in eos quisque peccaverit inexorabiles
recusat in [a] Christo; ei quemadmodum si ,quis fuerint, cum dicat Dominus, Si autem non dimise-
praeoccupalus fuerit hoc.[in aliquo] delicto ut fratri ritis-homiiiibus [peccata], neque Pater vester dimit-
suo dicat fatue, id est, hon ejus peccatum volens tet vobis. Ad hoc enim valet quod etiam -Jacobus
auferre, convicietur injuste [cbnjvincitur jusliliae], apostolus ait, Judicium futurum sine misericordia
C
parum est illi ad hoc redimendum eleemosynas fa- illi qui non feceritmisericordiam. Venire quippe de-
cere, nisi eliam quod ibi sequitur remedium recon- bet in mentem eliam servus ille cui debitori domi-
ciliationis adjungat. Ibi enim sequilur : Si [ergo] nus relasavit decem millia talentorum, qusepostea
offers munus tuum ad altare, et ibi recordatus fueris jussit ut redderet; quia non miserlus est con-
quia fraler luus habel aliquid adversum te, relinque servi pui ei debebat cenjum deharios. In his ergo
ibi munus tuum ad allare, et vade prius recpnci- qui filii sunt promissionis et vasa n.isericordiae
iiari fralri tuo, et tunc veniens offeres munus luum. 1CJ@ vaIet quod ait idem apostolus, consequenter
Ila paruin est eleempsynas quantaslibet facere pro adjungens : Superexultat autem misericordia judi-
quocunque scelere", et in consuetudine scelerum per- eio [judicium], quoniam et illi qui tanta -sanctitate
manere. Oratip vero quotidiana, quam docuit ipse vixerunt, ut alios quoque recipiantin tabernacula
Jesus, uude et Dominica nominatur [nuncupatur], asierna, quibus amici' facti sunt de mammona ini^
delet quidem quotldiana peccata cum quotidie d-ioi- quitatis, ut tales essent, ^nisericordia liberati sunt
tur: Dirailte nobis debila noslra ; atque [quoniam] ab eo qtii justificat impium, imputans mercedem se-
id quod sequitur non solum dicitur, sed etiam 'fit: cunduingratiam , non secundum debitum. In eorunt
•Sicutet nos dimittimus debiloribus nostris. Sed quia, quippe numero est Apqslolus, qui dicil: Misericor-
fiunt peccata, ideo dicitur, non ut ideo fiant quia •D • diam consecutus sum, ut fidelis essera. IUi autem.
dicitur. Per hanc enim nobis voluit Salvator osten- ' qui recipiuntur a talibus in tabernacula «eterna, fa-:
dere quantumlibetjuste in hujus vitse caligine-atque tendum est quod non sint his moribus prsediti, ut
infirmitate vivamus, non nobis deesse peccala, pro eis liberandis sine suffragio sanctorum sua possit
quibus dimitlendis debeamus orare, et eis qui in nos vita sufficere, ac .per hoc multo amplius in eis super-
peccant, ut et nobis ignoscattir, ignoscere. Non ita- exultalmisericordia jadicio [judicium].Nectamen ideo.
que propterea Dominus(ait, Si dimiseri(is peccata putandus est quisquam sceleratissimus nequaquam
hominibus dimiltet vobis et Paler vesier peccata ve- vila vel bonavel tolerabiliore mutatus recipi in ia-
stra, ut de hac ofatione confisi securi quotidiana hernacula seterna, quoniam obsecutus est sanctis de
scelera faceremus, vel potentia, qua non timeremus mammona jniquitatis, id cst, de .pecunia»vel diviiiis,-
hominum leges, vel astutia, qua ipsos homines ialle- . quse male luerunt acquisitse; jam [aut etiam]si bene
remus, sed ut per illam disceremus non putare non tamen veris, sed qrias iniquilas puiat esse divi-
nos esse sine peccatis, .eliam si a criminibus esse- tias, quoniam nescit qua. sint verae -divilia.. quibus
mus immunes, sicut eliam legis veteris sacerdoles illi abundant qui et alios recipiunt in tabernacula
}799 D. EUGYPPIl ABBATISAFRICANl 800
isterna. Est itaque quidam vitse modus, nec tamen j _.potius esse vivendum, ut inter eos quisque reperia-
malse, ut his qui eam vivunt niliil prosit ad capes- tur qui pro aliis intercessuri sunt liberandis, ne tam
sendum regnum coelorum largitas eleemosynarum, pauci sint, ut cito ad numerum suum, vel tricenum,
•quibus etiam justorum sustentalur. inopia, et. fiunt vel sexagenum, vel centenum unoquoque eorum per-
amici qui in tabernacula seterna suscipianl, nec tam veniente multi remaneant.qui erui jam de poenis il-
bonae uf ad tantam beatitudinem adipiscendam eis Iorum intercessione non possint, et in eis invenialur
ipsa sufficial nisi eorum merilis quos amicos fecerint quisquis sibi- spem fructus alieni temerilate vanissima
huseficordiam consequantur. Mirari aulem soleo, pollicetur.
etiam apud Virgilium reperiri islam Domini senten- CAPUT CLI.
tiam ubi ait: Facite vobis amicos de mamniona ini- De wterna et incommutaliilivoluntute; ex lib. de Ci-
quitatis, utetipsirecipiant vos in labernacula aelerna. vilale Dei xxn.
Cui est iila simillima: Qui recipit prophelam in nomine Multa fiunt [enim] quidem a malis contra volunta-
proplielse mercedem prophelaeiaccipiet,etqui recipit tern Dei, sed tanlaeest ille sapienlise lantaequevirtu-
justum in nomine jusli, mercedem jusli accipiet; tis, ut in eos exitus, slve fines, quos bonos et juslos
nam cum Elysios campos poeta ille describeret, ubi ipse prsescivit,tendant omnia quaevolunlati ejus vi-
putant habitare animas beatorum," non solum ibi ]B dentur adversa; ac per hoe. cuin Deus mutare dici-
posuil eos qui propriis merltis ad illas sedes perve- lur voluntatem, ul quibus lenis erat, verbi graiia,
jiire potuerunt, sed adjicit ad quae [atque] ait: Qui- reddatur iratus, illi potius quam ipse mulantur, eteum
ajue sui riiemoresalios fe'cere merendo, id est, qui quodammodo mutatum in his quse patiuntur inve-
promeruerunt alios, eosque sui memores prome- niunt : sicut mutatur sol eculis sauciatis, et asper
Srendofecerunt. Prorsus tanquam eis diceret, quod quodammodo ex miti et ex delectabili molestus
frequenlaturoreChristianorum, cum secuiquesancto- efficitur, cum ipse apud seipsum maneat idem qui
rum humilis quisque commendat et dicil: Memor fuit. Dicitur etiam voluntas Dei, quam facit in cordi-
jriei esto; atque ul id esse possit promerendo effi- bus obedientium mandalis ejus, de qua dicit Aposto-
cit. Sed quis iste sit modus, et quaesint ipsa peccata lus: Deus est enim qui operalur in nobis, et velle;
quae ita impediunt perventionem ad regnum Dei, ut sicut justitia Dei, ,non solum quia ipse justus est di-
tamen amicorum sanctorum meritis impetrent indul- citur, sed illa etiain quam homo [in homine], qui
genliam,difficillimum estiuvenire, periculosissimum ab illo justificatur facit: sic et lex ejus vocatur, quse
definire. Ego certe usque adhoc tempuscum inde polius estliominum, sed ab ipso data [hominibus]; nam
satagerem, ad eorum indaginem pervenire non utique homines erant quibus ait Jesus: In lege ve^
polui, et fortassis proplerea latent, ne studium pro- C ^trascriptumest,cumaliolocolegamus:Lex Deiejus
ficiendi ad omnia cavenda peccata pigrescat, quo- in corde ipsius : secundura voluntalem hanc "quam
hiam si scirentur quae vel qualia sint delicta pro Deus operatur in hominibuseliam velle dicitur, quod
quibus eiiam permanentibus, nec provectu vitaeme- non ipsevult, sedsuos id volentes facit; siCut dici-
Jibris assumptis, ititercessio sit inquirenda et spe- lur cognovisse, quod ut cognoscefetur fecit [facit] a
randa justorum, eis secura se ohvolvere humana se- quibus ignorabalur. Neque enim dicente Apostolo ,
gnitia [segnllies], nee evolvi talibus implicamenlis il- Nuncaulem cognoscentesDeum, imo cogniti a Deo,
lius virtutis expeditione curaret, sed lanlummPdo fas est utcredamus quod eos tunc cognoverit Deus
quaereret aliorum meritis liberari, quos amicos sihi prsecognitos ante constitutionem nrundi, sed lunc
Je mammona iniquitatis eleemosynarum largitate fe- cognbvisse dictus est, quod lune ut cognosceretur
cissel. Nunc vero dum venialis iniquitatis, etiam si effecit. De his locutionum modis jam et in superio-
.perseverel, ignoratur modus, profecto et studium in ribus libris memini disputafum. Secundum ergo hanc
meliora proficiendi, oranfio et instando vigilanlius voluntatera qua Deum velle dicimus, quod alios ef-
adhibetur, et faciendi de raammona iniquitaiis san- fecit velle a quibus futura nesciuntur, multa vult nec
ctos amicos cura nonspemitur, Verum islaliberalio facit. Multa enim volunt fleri sancti ejus, ab illo in-
quae fil sive suis ^juibusque oralionibus, sive inter- D spirata sancta voluntate, nec fiunt: sicut orant pro
cedentibus sanctis, id agit, ut in ignem quisque quibusdam pie sancteque, et quod orant non facit,
non mittaiur seternum, non utcum fuerit missus post cum ipse in eis hanc orandivoluntalem sancto Spi-
quaniumcunque inde tempus erualur. Nam et illi rilu suo fecerit, ac per hoc quando secundum Deum
qui pulant sic intelligendum esse quod scriptum est, volunt, et orant sancti, ut quisque sitsalvus, possu-
afferre terram bonam uberem fructum, aliam trice- mus illo inodo locutionis dicefe, vull Deus et non fa-
num,aliam sexagenum, aliam centenum, ut sancti cit, ut ipsum dicamus velle qui ut velinliste facit:
pro suorum diversitale merilorum, alii tricenos ho- secundum illam vefo volunlatem" suam quse "cum
-mines libefent, alii sexagenos, alii centenos, hoc in ejus praescientia sempiterna^est, profecto in coeloet
die-judicii futurum suspicari solent, nonpostjudi- in terra omnia quaecunque voluit non solum praele-
cium. Qua upinione quidam cum videret homines im- rita vel praeseniia, sed etiam futura jam •fecit. Ve-
punitatem sibi'perversissime pollicentes, eo quod rum anlequam veniat tempus, quo voluit ut fierei,
omnes islo modoad liberalionem pertinere posse vi- quod ante tempora universa praescivit atcrue dis-
deantur, eleganlissimerespondisse perhibeiur, bene posuit dicimus^fiet quando Deus voluerit. Si autem
801 THESAURUS.!CAP."CLTV. 802
non solitm tempus quo futurum est, verum etiam A. minum, sicut tanto ante prscdixit, in hoc' credendum
utrum futurum sit ignoramus, dicimus, fiet, si Deus sperandumque converlit, aculesibi argumenlari vi-,
voiuerit: non quia Deus *no_vamvolutitalem quam denlur adversus corporum resurrectionera, et dice-
non habuit tunc babebit, s.edquia id quod ex seternl- re quod in tertio de Repub. lib. a Cicerone com-
tate in ejus immulabili preeparalum est voluntate memoratum esl. Nam cum Herculem et Romulum ex
tunc erit. De eadem voluntate Dei ex psal. cx : Ma- omnibus [hominibus] deos esse factos asseveraret, .
gna opera Domini, exquisila in omnes vpluntates quorum non corpofa, inquit, sunt in coelum elata,
ejus. Scrutare, exquire, vestiga, si potes, omnes yo- aeque enim natuf a pateretur ut id quod esset e lerra,
luntates Domini, in omnibus semper magna opera nisi in terra maneret; haecest magna ralio sapientium,
ejus invenies. Nulla enim voluntas potentior est ip- quorum Dominusuovit cogilationes, quoniam vanaa
sius voluntati, contfa quam cum aliquid fiefi sinit; sunt. Si animaetantummodoessemus, id esl, sine ul-
misericordiam suam jusiitiamque demonstrat. Sicut lo corpore spirilus, el in coelo habilantes, terrena
enim vultuthomo nonpeccet, itavult peccatori par- " animalia nesciremus, nobisque fulurum esse dicere-
cere ut revertatur et vivat. Ita etiam vult in peccatis" tur, "utterrenis corporibus animandis quodam vin-~
perseverantem punire, ut justitise potentiam contu- culo mirabili necteremur. Nonne multo fortius ar-.
max non evadat: ac sie quidquid delegeris, o homo, Ig gumentaremur id credererecusantes et diceremus
non deerit Deo unde suam de te compleat Yolunta- naturam non pati ut res incorporea ligamento cor-
tem. Sive 101 ergo justificet impium, sive arguat poreo vinciretur ? Et tamen plena est terra vegetan--
sive seu deserat tibus animis haec membra terrena miro •sibi
pigrum, exspectet adversum, pu- quibus
niendum, semper misericors est, semper juslus, modo conriexa et implicita. Cur ergo, eodem volen-,
semper omnipritens. te Deo, qui fecit hoc animal, non poterit terrenum
CAPUT CLII. corpus in coaleste corpus attolli, si animus omnj ac-
[ omnia haee terrena transcendens ] per hoc eliam
De possessionemtemmbealiludinisSanctorum, et per- ccelesti
corpore praestabilior, terreno corpori potuit
peluis suppliciisimpiorum, ex eodemlibro xxn.
illigari ? An terrena parlicula tain exigua potuil ali-
Quapropterut csetera tammulta praeteream, si- quid coelesti corpore melius apud se tenere, ut sen-
cutnuncinChristo videmus impleri quod promisit sura haberet et
vitam,eteam sentiemem atquevi-
Abralisedicens, In semine tuo benedicentur omnes ventem
dedignabitur coelumsuscipere, aut suseeptam
gentes: iia quod eidem semini ejus promisit imple- non
poterit sustinere, cum de re' sentiat et vivat ista
bitur, ubi ait, per prophetam, Resurgent qui-eranl in meliore quara est corpus omne cteleste ? Sed idea
monumenfis, et quod ait, Eritcoelum novum, et terra Q nunc non fit, quia nondum est tempus,
et nonerunt quo id fieri
nova, memores priorum, nec ascendent
voluit, qui hoc quod videndo jam viluit, mujto mi-
incor ipsorum; sed Isetiliamet exsullationem inve.-- rabilius illud quod ab islis non credilur fecit.
nient in ea : Ecce ego faciam Jerusalem exsultatio- Cur enimquam non veliemeniius admiramur incorporeos
nem, etpopulum meum Iselitiam, et exsultabo in Je- animos, ccelesti terrenis illigari
in corpore potiores,
rusalem, et lsetabor populo meo, et ultra non licel terrena, sedihus
audietur Ih"ea vox fletus. Et per alium.prophetam , corporibus, ^quam corpora,
dicens eidem In quamvis ccelestibus, tamen corporeis, subliraari, ni-
quod praenunliavit prophelse, tera- si quia hocyidere consuevimus et hoc sumus, illud
pore illo salvabitur populus tuus, omnis qui inventus vero nondum sumus, nec aliquando adhuc vidimus?
fuerit scriptus in libro, et multi dormientium in ter- Nam
profecto, sobria ratione consulta, mirabilioris
rse pulvere (sive ufquidam interprelati sunt, agge- esse divini
operis reperitur, incorporalibus cerpo-.
re) exsurgent, lii in vitam selernam, et hi in. oppro- ralia quodammodo attexere, quam licet divt^sa,
brium et confusionem a.ternam'. Et alio loco per
qttia illa coelestia, ista tcrreslria, tamen corpora et
eumdem prophelam: Accipient regnura sancti Altis-
corpora, copulare [copulari]; sed hoc incredibile
simi [Dei], et obiinebunt illud usque in saeculumet fuerit
aliquando.
usque in steculum saeculorum. Et paulo post: Re- D CAPUT CLIV.
gnum, inquit, ejus regnum sempilernum ; et aliaquse De resurrectione carnis, quam quidam mundo cre*
adiioc pertinenlia in libro vicesimo posui, sive quse dentenon credunl ;-ex eodemtibro^xxn.
non posui, et taraen in eisdem litteris scripta sunt. Ecceiam credidit tnundus sublalum terrenum
Venienlet luec sicut ista venerunt, quae increduli Christi corpus in coelum, resurrectionem carnis el
non putabant esse ventura. Idem quippe Deus ulra- ascensionem insupernas sedes, paucissimisremanen-
que promisit, utraque ventura esse prsedixil, quem tibus atque stupentibus, vel doctis, vel indoclis. Jara
perhorrescunt numina paganorum, etiam tesle.Por- prediderunt docti et indocti.Si rem credibilem credi-
phyrio uobilissimophilosopho paganorum [ipsorum]. derunt,videant quam sint stolidiqui non credunf;Si au-
CAPUT CLIII. tem res incredibilis credita est, etiam hoc utique in-
Con(ra sapientes mundi, qui putant tehena hominum credibile est, sic credilum esse quod incredibiie est:
corpora ad cmleslehabitaculumndn posse transferri,
• IJsecigilur duo incredibilia, resurrectionem scilicet
ex eodemlibroxxn. v
nostri corporis in selernum, el rerii tara iucredibilem
Sed videlicetliomines docti atque sapientes con- mundum esse credilurum, idem Deus antequam vel
tra vim tanla. auctoritatis, quae omnia genera ho-. uniimiiorum fiefet, ambo futura esse prcedix.it.Unun.
 805 ,. D. EUGIPPII ABBATIS AFRICAM 80i
duorum incredibiliurii jam factum [esse] videmus, A languentibus, in via quam f uerant transituri positos
utquoderat incredibile crederet mundus, ciirid in ordine innumerabiles ruorbis Variis laborantes, ut
guod reliquum est desperatur, ut "etiam hoc veniat ambulantium supereos umbra transirel contiiiuosa-
quod incredibile credidit mundus, sicut jam venit , lulem solere reeipere, et alia multa stupenda in
quod similiterincredibilefuit,' utrem tam Incredibi- Chrisli nomine per eos facta [sunt signaj, po-
lem crederet mundus, quandoquidem hoc .ulrumque Stremo etiam mortuos resurrexisse eernebant.
Ineredibile, quorum videmus unum, allerum credi- Quse sicut [si ufj leguntur gesta esse conce-
trius",in eisdem littefis praedictum sit, pef quas" cre- dunt, ecce tot incredibilia tribus illis incredi-
didit mundus ? _ bilibus addimus, et ut credatur unum incredibile|
CAPUT CLV.
qiiod de carnis resurrectione atque in co.lum ascen-
Quod utmundus in Chrislumcrederet,virlulis fuerit di- sione dicitur, multorum incredibilium testimonia
vinm,non persuasionis humahm, et de Romuli falsa tanta
divinilate, ex eodemlibro xxn. congerimus, et nondum ad. credendum iior-
renda duritia jncredulos flectimus. Si vero per Apo^
Etipse modus quo mundus credidit, si considere- stblos Christi, ut eis crederetur resurrectionem at-
tur,' incredibilior invenitur. Ineruditos Hheralibus que ascensionem prsedicaniibus Chrjsli etiam
ista,,
disciplinis et omnino qtiantum ad istorum doctrinas B miracula facta esse, non credunt, hoc nobis
attinet Impolitos, non peritos grammatica,non arma- unpra
miraculum sufficit, quod -cumterrarum orbis
. tos dialectica, non rhelorica inflatos, piscatores grande
.sineullismiraculiscredidit. Recofamus etiam hoe
Christus cum retihus fidei, ad mare hujus sseculi
loco, illud quod de Romuli credita divinitale Tullius
paucissimos misit. Atque ita ex"omni generetam admiratur. Verba ejus ul scripta sunt inseram : Ma-
multos pisees, et lanto mirahiliores quanto rario-
etiam gts est, inquit, in Romulo admiranduro quod caeleri
res, ipsos philosophos cepit. Duobus illis in-
qui dei [dii] ex hominibusfacti esse dicuntur, minus
credibilibus, si placet, imo quia placere debet, ad- eruditis hominum SKCulis
damus hoc lertium. Janfergbtria sunt incredibilia, fuerunt; ut fingendi pro-
Clivisesset ratio, cum imperiti facile ad credendurii
quae tamen facta sunt. Incredibile est Christum re- Romuli autem setatem minus his sep-
surrexisse in carne, etin coelum ascendisse cum impellerenlur,
annis, jaihinveleralislitleris atque doclri-
carne; incredibile est munduhi rem tam ineredibilem tingentis riis omniumque [somnlumque], illo anliquo ex^in-
credidisse; incredibileesthomiiiesignobiles, infimos,
culta hominum vita errbre sublato, fuisse cernimu.s;
paucissimos, imperilosi" rem tam incredibilem tam ita loquitur, quod
efficaciter mundo,et in illo etiam doclis, persua- Et paulo post de eodem Romulo in-
dere potuisse. Horum trium" incredibilium primum ad hunc pertinet sensum. Exquo intelligi potest,
fuisse quam Ro-
nolunt isti cum quibus agimus credere ; "secundum C quit, permullis annis ante Homerum
ut iain doctis hominibus ac temporibus ipsis
coguntur, et oernere quod hon; inveniunt unde sit mulum,
si non credunt tertium. Resurreetio eruditis ad fingendum vix quldquam esset loci. An-
faclum, cer- fictas etiam nonnun-
&eChristi,elin ccelumcum carnein qua resurrexit as- tiquitas enim recepit fabulas
hiec setas autem jam exculta prae-
censio, toto jam mundo praedicatur et creditur. Si quam incondite;omue
credibilis non est, unde toto terrarum orbe jam cre- serlim eludens quod fieri non potest^ ^espuit.
eio-
dila esl? si multi nobiles, subliriies, uhcti eam se vi- Unus e numero doclissimorumJiominumidemque
disse dixerunt, etquodvideruntdiffamarecurarunt, quentissimus omnium M. T. ^icero, propterea di-
mirabililer creditam, quod
eis mundum credidisse non mirum est, sed istos cit divinitalem Romuli
- adhuc credere nolle perdurum est; si aulem, ut ve- erudiia jam tempora fuerunt quse falsitatem non
valde ridiculum [est] de
rum est, paucis obscuris minimis indoctis eam se feciperent fabularum. Sed
de Christo loquimur fa-
vidisse dieehlibus et seribeniibus credidit mundus, Romuii falsa divinitate cum
cum sexcentis ferme
cur pauci obslinatissimi qui remanserunt, ipsi mun- cere mentionem; verumtamen
illa
do jam credenli adliue usque non credunt ? !©«§ annis anle Ciceronem Romulus fuerit, atque
numero infimo- aetas jam fuisse doctriuis dicatur exculta, m quod
Qui proplerea exiguo ignobilium,
rum [infirmorum], Imperilofum hominum credidit, D fieri rion potest omne respueret, quarito niagis post -
in tam testibus multo mirabi- sexcentos annos, ipsius tempore Ciceronis maxime-
quia contemplibilibus" eruditiorihus
lius divinitas se ipsa persuasit; eloquia namque per- que poslea sub AuguslOatque Tiberio,carnis Christi
resurrectionem
suadenlium, quse dicebant mira, fuerunt facla, non utique temporibus, id quod fieri
verba. Qui enim Chrislum in carne resurrexisse et atque in ccelumascensionem, tanquara -
eum illa in coelumascendisse non viderant, id se rion potest mens humana ferre non posset/eludens-
sed que ab auribus cordibusque respueret, nisi eam
yidisse narrantibus, non loquentibus tantum, veri-
eliam mirificafacienlibus signa, credebanl. Honiines fleri potuisse atque factam esse divinitas ipsius
veritas et contestantia mira-
quippe quos unius vel ut multum duarum linguarum talis, vel divinitatis contra-
fuisse noverant, .repenle linguis omnium gentium culorum signa monstrarent, ut terrenlibus et
• loquenles mirabililer audierunt. Claudum ab ube- dicentibus tam multis tamque magnis perseculioni-
adno-
ribus matris ad eorum verbum in Christi nomiue buspraecedens inChrislo, deindein caeleris
immorla-
post quadraginta annosincolumem constitisse, suda- ~ vum sseculum seeutura resurrectio, alque
tia de corporihus eorum ablata ganandis profuisse lilascarnis, etfidelissimecredereturet prsudieafetur
 '
gfjg, TRESAURUS. GAP. CLIX. - . , . 805s
inlrepide, et per orbem leme pullulaliira fecundius,,jt\ eam magnitudinem quam non habuit, ,quando in ea
cum in martyrum sanguine sereretur. Legebanlur discipulis in^qua illjs erat notus apparuit, ut longis-
enim prseconia praecedentiaprophetarum, concurre- simis fieri possit sequalis. Si autern dixerimus ad do- ,
bant ostenla virtulum, et persjiadebalur .veritas nova m.nici corporis modum etiam .quorumque majora.
eonsueludini, non eontraria rationi, donec orbis .corpora redigenda, peribit de multorum corporibus
terfae, qui persequebatur furore, sequeretur fide. plurimum, cum ipse nec capillum periturum esse
CAPUTGLVI. promiserit. Restat ergo ut suam recipial quisque mien-
vel hahuit iniuveii.ute, eliam si senex
De miraculis qum ut mundus in Chrislo crederet facta suram, quam
.sunt, et fieri mundocredentenon desinunl, ex eodem sit mortuus, vel fuerat liabiturus, etiam si est ante ,
libro xxn. defunctus. 103 Atque illud quod commemor.avit
Cur, inquiunt, nunc illa miracula quae praedicalis Apostolus de mensura aetatis plenitudinis- Christi,
facta esse non fiunt? Possem-quidem dicere neces- , aut propler alipd intelligamus dictum esse/ id est,
saria*fuisse priusquam crederet mundus, ad hoc ut ut,illLcapiliin populis Christianis accedente omnium
crederet mundus. Quisquis adhue prodigia ut credat perfectione membrorum selatis ejus mensura com-
inquirit, magnum est jpse prodigium, qui mundo. pleaiur; aui si hoc de resurrectione corporum dictum
credentenon credif. Verum hoc ideo dicunt, ut nec Best, sic accipiamus dictum,.ut iiec infra nec ultra .
tunc illa miracula faela fuisse credantur. Unde ergo - juvenilem formam resurgant corpora mortuorum,
tanta fide Christus usquequaque cantatur in coelum sed iii ejus selate et robore usque ad quam Ghristum
cutn carne sublatus ? Uude temporibus erudilis et hic pervenisse cognovimus. Circa iriginta quippe -
emne quod fieri eon polest respuentibus sine ullis annos definierunt esse etiam sseculi hujus doctissimi
miraculis nimium mirabiliter iricredibilia credidit homines juventutem; quse cum fuerit spalio proprio •
mundus ? An forle credibilia fuisse, et ideo credita . terriiinata, inde jam hominem in detrimenla vergere
esse dicturi sunt ? cur ipsi ergo non credunt ? Bre- gravioris ac senilis aetalis, et ideo non esse dictum
vis igilurest nostra complexio, aut irieredibilis rei inmensuramcorporis, vel in mensuram staturse, sPd
<
quse non videbaiur, .alia Jncredibilia, quse tamen in mensuram ajtatis plenitudinis Ghristi. .
fiebanl et videbantur, fererunt-fidem; aut certe res tCAPUT GLVIH. . -
Ista [ita] credibilis, ut-nuflis quibus persuaderetur Qualis intelligenda sit conformaliosanctorum ad ima-
miraculis indigeret, istorum nimiam.redarguit infi- ginem Filii Dei; ex eodem libro xxii.
delilateni. Hoc ad refellendos vanlssimos dixerim. Hlud etiam quod ait, 'Pra_destinatOs[fieri] confor-
Nam facta esse multa miracula quae'attestarentur mes imaginis Filii Dei, potest et secundum interio-
Illi uni grandi salubrique miraculo quo Christus in '" fem hominem iiiteiligi, unde nobis alio loco dicit:
coelumcum carne in qua resurresit ascendit, ne- " Nolite conformari huic sseculo, sed reformamini in
gare non possumus:- In eisdem quippe veracissimis novitate 'menliS' vestrae. Ubi ergo reformamur, ne,
Jibris cuncta conscripta sunt, et quse facta sunt, et conformemur huic sajculo, ibi conformamur Dei Fi- -
propter quod credendum facla sunt. Haec ut fidem- lio. Polest et sic aceipi, ut quemadmodum nobis ille
facerent innotuerunt,'haee-per ^fidemquam fecerunt mortalitate, ita nos illicfficiamurimmoftalitatecon-
tnulto clarius innotescunt. Leguntur quippe in popu- formes, quod quidem et ad ipsain resurrectionem
lis ut credanlur, nec in populis tamen nisi credita corporum pertinet. Si autem etiam in his verbis,
legerentur. Nam etiam nunc fiunl miracula in ejus qiia forma resuTrectura/ sint corpora suraus admo^
nomine, sive per sacramenta ejus, sive per orationes, niti, sicut illa mensura, ita et ista conformatio iion
vel memorias sanclorum ejus, sed non eadem cla- • quantitatis intelligenda est, sed setatis. Resurgent
ritate illustrantur, ut tanta cmanta illa gloria diffa* itaque omnes tam magni corpore, quani vel erarit,
mentur. Canon quippe sacrarum litterarum, quem vel futuri erant ailate juvenili, quamvis nihil oberlt
definitum esse oportebat, illa facit ubique recilari, etiam si erit infantilis, vel senilis corporis forma.
et memoriae cunctorum inhaerere populorum. -Haec ubi nec menlis, nec ipsius corporis ulla remanehit
autem ubicunque flunt, ibi sciuntur vix a tota ipsa >" infirmitas. Unde etiam si quis in eo corporis modo
civitate, vel quoeunque commanentium loco. Nam in quo derunctus est resurrecturum unumquemque
plerumque eiiam ibi paucisumi sciunt ignoranlibus contendit, non est cum illo laboriosa contradictione
caeteris, maxime si magna si£civitas, el quando ali- pugnandum.
bi aliisque narrantur, non tanla ea comraeridat au- CAPGT CLIX."
etoritas, ut sine difficultate vel duhitatione cre-. An in suo sexu resuscitanda alque mansuta sunt cor-
dantur, quamvis Christianis iidelibus a fidelibus in- , pora feminarum; ex eodem libro xxn. ~
dicentur. Nonnulli propter hoc quod dietum est, Donec
CAPUT CLVII. occurramus omnes in virum perfectum in mensuram -
An ad Dominicicorporismgdum omnium mortuorum setalis plenitudinis Ghristi, et conformes imaginis
resuxretiura sinl corpom; ex eodemlibro xxn. ' Filii Dei, nec in sexu femineo resurreeturas feminas-
Christus in ea mensura corporis in qua mortuus credunt, sed in virili omnes aiunt, quoniam Deus so-
[est] resurrexit, nee fas est dicere, cum resurreclio- lum virum fecit ex limo,- feminam ex viro; Sedniihi '
nisomnitim tempus veaerit, accessuram corpori ejus melius Eapeie videntur qui ulruraque sexum resitf-
 807 - •». EUGYPPH ABBATIS.AFRICANI 80»
recturuin esse non dubitant. Non enim libido ibi erit, A certe volens sicut poferat definire Cieero, fantus au-
quse confusioms est causa : nam prmsquam peccas- ctor ipsorum: Mens qua.dam est, inquit, soluta et li-
sent riudi erarit, et non confundebaniur, vir et fe- bera, secreta ab omni concretione moriali, omnia
mlna. Corporibus ergo illis vitia delrahentuf, natura senliens et movens, ipsaque praedila motu sempi-
-
servabitur; non est autem vitium sexus femineus, terno. Hoc autem reperit in doetrinis magnorum plii-
sed natura, quae lunc quidem et a coneubitu, et a losopliorum. Ut igitur secundum ipsos loquar, quo-
partu immuhis erit: erunl iamen memhra feminea modo aliquid vel latetomnia senlienlem, vel irrevo-
non accomraodata .usui veleri, sed decori novo, quo cabililer fugil bmnia- moventem? Unde jam etiara
•
non alliciatur aspicientis concupiscentia, quse hulla quaestio illa tolvenda' est, quae difficilior videlur c»3-
erit, sed Dei laudetur sapienfia atque clementia, qui - teris, ubi qua_ritur cum caro mortuiJiominisetiam
et quod ribn erant fecit, et liberavit a corruptione alterius fit viventis caro, cui potius eorum in resur-
'
quod fecit. Ut enim in exordio generis humani de reclione reddatur.. Si enim quispiam eonfeclus fame
Iatere viri dormieniis costa detracta femina fieret, atque compulsus vescalur cadaveribus hominum,
Christum et Ecclesiam tali facto jam tunc prophetari quod malum aliquoties accidisse.et velus"leslatur Iii—
oportebat. Sopor quippe ille viri mors erat Cliristi, sloria et noslrorum temporum infelicia experimenta
cujus exanimis in cruce pendentis latus lancea perfo- B docuerunt, num quisquam veridica ratione conten-
ratum est, atque inde sanguis et aqua profluxit, quae det totum digestum fuisse per imos meatus, nihil inde
sacramenta esse novimus quibus aedificaturEcclesia. - in ejus carnem mutatum atque conversum, cum ipsa
Nam hoe etiam verbo Scriptura usa est, ubi non le- macies qu» fuit, et non est, satis indicet quae-illis -
gitur forraavit, aut finxit, sed sedificavit eam in mu- escis delrimenla suppleia sint? Jarn itaque aliqua
lierem; unde et Aposlolus dicit : jEdificatioriem paulo ante prsemisi quae ad islum quoque nodum sol-
corporisChristi, quod estEcelesia. Crealura est ergo vendum valere debebunt. Quidquid enira carnium
Dei feraina, sicut vir, sed ut de viro fieret unilas exhausit fames,-utique in auras est exbalatum, unde
commendata [est] ;ut autem illo modo fieret Christus, diximus omnipofentem Deum posse revocare quod
ut diclum est, „et Ecclesia figurata est. Qui ergo fugit. lieddetur ergo caro illa homini in quo esse ca-
utrumque sexum instituil, utrumque restituet. Deni- ro humana primitus coapit, ab' illo quippe altero tan-
que ipse Jesus Interrpgatus a Sadducaeis, qui nega- quam mutuo sumpta deputanda est, quae sicut a.s
bant resurrectionem : Cujus septem fralrum erit aiienum ei redhibenda est, unde sumpta est. Sua vero
UKorquam singuli habuerunl? dum quisqut eorum illi quem fames exinanierit [exinaniveraij, ab eo qui
vellet defuncti -semen, sicut' lex praeceperat exci- polest eliam exhalala revocare reddetur, quamvis et
tare : Erralis, inquit, nescientes Scripluras neque C si oranibus perisset modis, nec ullaejus materiesin
virlutem-Dei; et cum locus esset ut diceret, De qua ullis, naturae 104 latebris remansisset unde, vellet
enim me interrogatis, vir erit etiam ipsa, non mulier; eam repararel Omnipotens. Sed propter senlentiam
non [hoc] dixit, sed dixit: In resurrectione enim ne- veritatis,-qua diclum est, Capiljus capitis vestri non
que nubent, neque uxores ducent, sedisunt sicut an- peribit, absurdum est ut pulemus, cum capillus ho-
geli Dei in ccelo. /Equales utique angelis immortali- minis perire non_possit, tantas carnes fame depastas
tate ac felicitale, non came sicutnec-resurrectione, - atque consumptas perire poluisse. Quibus'omnibus
qua non indiguerunt angeli, quoniam nec mori po- pro nostro modulo consideratis atque tractalis, ha.e
tuerunt. Nuplias ergo Dominus fuluras negavit esse sumina conficitur, ulinresurrectionecarnisinaeier-
in resurrectione, non feminas; et ibi negavit, ubi num eas mensuras habeat corporum magniludo,
talis quaestio vertebatur, ut eam negato sexu multe- quas habebat perficiendae,"siveperfectse cnjusque in-
,bri celeripre facilitate dissolyeret, si eum ibi prse- , ditacorporis ralio juventutis, in membrorum quoque
nosceret non futurum; imo eliam futurum esse fir- bmniummodulis cohgruo decore servato, quod decus
mavit dicendo, non nubent, quod ad feminas perti- ut servetur si aliquid demptum fuerit indecenti ali-
net, nec uxores ducent, quod ad viros. Erunt ergo cui grandilati in parte aliqua consiitutae, quod per
quae vel nubere hic solent, vel ducere uxores, sed D totum spargatur, ut neque id pereat, et congruentia
ibi hoc non facient. pariinm ubique teneatur, non esl absurdam nt ali-
CAPUT CLX.. quid inde etiam-stalura. corporis addi posse creda-
Quod in resurrectione morluorum, natura corporum mus, cum omnibus partibus, ut decorem -eustodiant,
quibuslibet modis dissipatorum_in integrum revo- id distribuitur: qubd si enormiter in una esset, uli-
canda sit; ex eodem libro xxn.
que non deceret. Aut si contenditur in ea quemque
Absit [autem] utad resuscitapda cofpora vitoeque slattira corporis resurrecturum esse, in qua defun-
reddenda non possit omnipotenlia Crealoris omnia ctus est,,non pugnaciter resistendum est, tantum ab-
revocare quae vel bestiae, vel ignis absumpsit in pul- sit omnis deformitas, omnis infirmitas, omnis tardi-
verem cineremve collapsum^vel in humorem solu-. tas, omnisque corruptio, el si quid aliud illud non
tum, vel in auras est exhalatum; absit ut sinus decet regnum in quo resurrectionis et promissionis
UIIUBsecretumque naturae ila recipiaf aliquid sub- filii sequales erunt.angelis Dei, si non corpore, non
tractum sensibus nostris, ut*omnium Creatoris setate, cerle felicitate. Restituetur ergo quidquid de -
autcognilionem lateat, aut effugiatpotestatem. Deum __,corporibus vivis, vel postmortemdecadaveribus pei' .
 «09 THESAURUS.CAP. CLXII. 814
riit, et simul cum eo quod in sepulcris remansit in A J nec commonere [commemorare]me piget, confilenle
spiritalufcorporis novilalemex animalis corporis ve- Porphyrio, alque id oraculis deorura suorum pro-
tustate mutatum resurget ineorruptione atque im- bare cupiente, ipsa numina perhorrescunt :quem sic
.mortalitate vestitum, sed et si vel casu aliquo gravi, laudavit, ut eum et Deum Patrem et regeih voearet.
vel inimicorumimmanitate totum penilus conteratur. Absil enim ut sic intelligenda sint quseprsedixit quo-
jnpulvereni, atque in auras, vel in aquas dispersumi modo volunt bi qui hoc cum mundonon crediderunt
quanlum fieri potest, nusquam esse si natura omniai quod muudum crediturum esse prsedixit. Cur enim
nullo modo subtrahi poteril omnipotentia.Creatoris, non polius ilasicul crediturus.tantoante prsedictus est
' sed
capillus in eo capitis non peribit. Erit ergo spi- mundus, non sicut paucissimi garriunt, quihoc cum
ritui subdita caro spiritalis,sed tamen caro non spi-- , mundo quod crediturus prsedictus est credere nolue-
ritus : sicut carni subditus fuiispiritusipsecarnalis, , runt?Si enim propterea dicunt alio modo esse cre-
sed tamen spirltus non caro. Cujus rei habemus ex-- denda, ne, si dixerinl vana esse conscripta, injuriam ,
perimentum in nostraepcenaeh"eformitaie. Non enirai faciant illi Deo, cui lam magnum perhibent testimo-
secundum carnem, sed utique' secundum spiritumi nium, tantam prorsus ei, vel etiam graviorem fa-
carnales erant, quibus ait Apostolus : Non potui vo- ciunt injuriam si aliter dicunt esse" intelligenda,
bis Joqui quasi spiritalibus, sed quasi carnalibus. Et B ] non sicut mundus ea credidit quem crediturum esse
homb spiritalis, sic in hac vita dicitur, ut tament laudavit, ipse promisit, ipse complevit. Verum
corpbfe adhuc carnalis sit, etvideat aliam legem ini [Cur] enim non polest facere ut resurgat caro et vi-
membris suis repugnantemlegi mentis suae.Eritau- vat in selernum, an propterea credendnm non est id
tem etlam corpore spiritalis cum eadem caro sic re- eum esse faclurum, quia malum est atque indignum
surrexit ut fiat quoAscriptum est: Seminalur cor-.-. Deo? sed de.omnipotentia ejus qua tot et tanta facit
pus animale, resurgel corpusspiritale. Quaesit auteml incredibilia, jam multa diiimus. Si volunt invenire
' et
quam magnaspiritalis corporis gratia, quia nonduml quod omnipotens non potest, habent prorsus, ego
venit in experimentum, vereor ne temerarium sitt dicam : Mentirinon pptest. Credamus ergo quod po-
omne quod de illa profertur eloquium. — De novitale e test, non credendo quod non potest. Non itaque
torporis spiritalis, in qua sarictorumcaro mutabitur. credentes quod mentiri possit, credant esse *fac-
Ex eodemlibro de CivilateDei xxii. —Cum hsecpro-- turum, quod se facturum esse promisit, et sic cre-
missio complebitur, quid erimus? quales erimus?? dant, sicut- id credidit mundus quem crediturum
- crediturum '
quae bona in illo regno accepturi sumus, quandoqui- praedixit, quem esse Jaudavit, quem
deni Cliristomorienle pro nobis lale jam pignus ac-- crediturum esse promisit, quem credidisse jam os-
eepimus? Qualis erit spiritus hominis, oullum om-- c tendit. Hoc autem malum esse unde demonstrant
nino habens vitium, nec sub quo jaceat, nec cui' ce- y [demonstravilt]? non erit illiculla corruptio, quod est
dat, nec conlra quod saltem iaudabiliter dimicet,, corporis malum. De ordine elementorum jam dispu-
pacalissima virtute perfectus! Rerum ibi omnium a , tavimus, de aliis hominum.conjecturissatis diximus,
quanta, quam speciosa, quam certa scienlia , sinee , quanta sit futura in eorpore incorruptibili facilitas
errore aliquo vel labore, ubi Dei sapienlia de ipso o motus, de praesenlisbonse valetudinistemperamento,
suo fonte potabitur, cum summa felicitate et sine e quseutique nullo modo illi comparanda est immor-
ul.a difficultateI Quale erit corpus quod omnimodo o talilati,inlibro lertio decimosalis, ulopinor,osten-
spiritui subditum, el eo sufficienter vivificatum,nul- I- dimus. Legant superiora operis hujus, qui' vel non
'
lis alimoniis indigebit! Non enim animale, sed i-
spi- legerunt, veWolunt recolereijuod legerurit.
ritale erit, habens quidem carnis, sed sine ulla car- - CAPUTCLXII.
nali corruptione substanliam. QuomodoPorphyrii definitioipsius Pldtonis sententia
CAPUT CLXL destruatur; ex eodemlibro xxn.
De pervicaciaquorumdamqui resurrectionemcarnis, s Sed Porphyriusaif, inquiunt, ut beata sit anima,
quam,siculprmdictumest, tolus mundus credit,im- (- corpus esse omne fugiendum. Nihil ergo' prodest
pugnant. D ( quia incorruptibile diximus futurum corpus) si
Verum de animi bonis quibus post hanc vitam m anima beata non erit, nisi omhe corpus effugeril.Sed
beatissimus perfruetur, non a nobis dissentiunt phi- i- jam et hinc in libro membralo quantum oportuit dis-
losophi nobiles : de carnisresurreclionecontendunt,t, putavi. Verumhic unumiridetantum commemorabo:
hanc quantum possunt negant. Sed credentes multi. ,i, emendet libros suos istoruniomniummagister Plato,
negantes paucissimos reliquerunt; et ad Curislum. n, et dicat eorum deos,, ut beati sint,- sua corpora
qui hoc quod istis videtur absurdum, in sua resur- r- fugituros, id est, esse morituros, qubs in coelestibus
reetione monstravit, fideli corde conversi sunt docli jli corppribus dixit inclusos, quibus tamen deus a "quo
et indoctl, sapientes rriuridiet insipientes. IIoc enim
m facti sunt, quo possent esse securi immortalifatem,
credit mundus, quod pra.dixit Deus, qui etiam hb< tic^ id est, in eisdem corporibusaeiernampermansionem,
hanc rem mundus " non eorum natura id
praedixif,quod fuerat crediturus.
s. 1Q5 habente, sed suo consilio
Neque enim Pelri [Porphyrii] maleficiis, eam cun m praevalenle, promisit, ubi etiam illud evertit qtiod
Iaude credentium tanto ante praenuntiare compulsui us dicunt, quoniamest irapossibilis,ideo resurrectionem
est. IiieeStenimDeus, quemsicut jamdixi aliquoliei es carnis non esse credendam.- Apertissime quippe,
t. LXII. 26
 £11 B. EUG-YPPIIABBATIS AFRIGANI m
jusla eumdem philosophum, ubi diis a se factis pro- A _ Redibunt ad corpora; dicat Plato cum Porphyrio :
misit deus non factus immorlalitatem, ^quod impos* Non redibunt ad mala, et ad ea corpora redire con-
sibiiepstjse^ixltessefacturum.^icenim eum Jocu- sentienl, in quibUs hulla patiantur mala. Hsec itaque
ium "narrat.Plato iQuoniam estis orli, inquit, im*' non erunt, nisi illa qoaapromittit Deus, beatas ani-
-mbftaies esseet indissplubiles npn polestis, nonta- mas in aeternumcum sua -seternacarne futuras [factu-
jnen dissolvemini, neque vos^ilja mortis fata peri- ras]- Hoc enim, quantum existimo, jam facile nbbis
inent, nec erunt valentiora quam consiliuni meum, concederent ambo, ut qui faterenlur ad immortalla
quod majus est vinculum ad perpetuitatem vestram, corpora redituras animas essesanctorum,adsua illas
quam illa quibus eslis colligati.. Si non solum ab- redire permitterentin quibus mala hujus sa_culiper-
sufdi, sed surdi non sunl, qui haee audiunt, non uti- tulerunt, in quibus Deum, ut his malis carerent, pie
. que dubilant diis factis afaillo deo qui eos fecit, se- fideliterque coluerunt.
cuniuhi Piaionehi, quod est impossibile fuisse pro- CAPUT CLXIV.
missum.'Qui eriim dicit, Vos quidem immortales esse
sed mea voluntate immortales Quid ad 'veramresurreclionis fidem, vel P.lalo, vel.La-
potestis, eritis, quld beo, vel etiam Varro conferrepotuerint, si-opiniones
aliud uicic, quam, Id quod fleri non .potest, me fa- eorum hi unam sententiam convenissenl; ex eodein
ciente, 'tamen eritis ? Ille igitur earnem Incorruptibi- iJB" iibro, titulo 28.
lem, immortalem, spiritalem resiiscitabit, qui juxta Nonnulli nbstri propter-quoddam pra_clarissimum
PlatPhem id quod impossibile. est se facturum esse loquendi genus, et propter nonnulla quae veraciler
promisit. Quid adhuc <juod promisit Deus, quod Deo sensit, amanies Platonem, dicunt eum aliquid simile
promiltenti credidit mundus, qui etiam ipse promis- nobis eiiam de mortuorum resurreciione sensisse,
gus est crediturus, esse impossibile clamant. quando- . quod quidem sic tangit in libro de Republica Tullius,
quidem nos Deum, qiii etiam secundum Platonem ut eum lusisse potius quam id verum esse affirmet,
facit impossibilia, id-facturum esse elamamus? Non dicere voluissefquam quod id verum esset affirman-
ergohtbeatae sintanimae, corpus est.omne.fugiendum, do.dicere-noluisse]. Inducit enim hominem revixisse
sed corpus incorruplibile recipiendum;' et in,quocon- et narrasse qua.dam quae~Platonicis dispuiationibus
venientius incorruptibili corpore laetabuntur, quam in congruebant. Labeo etiam duos dicit uno die fuisse-
qub corruptibiligemuerunt. Sic enim non in eis erit illa defunclos, et occurrisse invicem in quodam compito,i
dira cupiuilas, quam posuit ex PlatoneVirgilius ubiaiu deinde ad corpora' sua jussos Msse remeare, et eon-'
Rursuset incipiantip.coBporevelleceverti; ' stituisse inler se amicos esse victuros, alque ita esse
'
,gic, inquam, cupiditatem reverteadi ad corpora noii factum, donec poslea morerenlur : sed isti auctores
babebunt, cum corpora inouaeffeverti scupiuntsecum' *Atalem resurreclionem corporis factam fuisse narra-
habebunt, e.t^.ic habefaunt,utnunquam non hahearit, runt, quales' fueruht eorum quos resurrexisse novi-
iiunquapa ea prprsus^velexiguum quamlibet tempus mus, e't hulc quidem redditos vitce,sed non eo modo
w'ilamorte depor.ant. - ut non morerentur ulterius. Mirabiliusautem quidam
«APUT reLXII"I. Marcus Varro ponit injihris quos coriscripsit de
J)e contrariis idefinitionibusPtatoriis atque Porphyrii, GentepopuliRomani, eujusputaviverbaipsa esse po-
in quibus $i uterque alteri cederet, veritate neuler de- nenda. Genetiiliaci quidam scripserunt, inquit,esse
viaret; ex eod.emlibw xxn. in renascendis hominibus quam appellant nodi^vt-
Singula ,qua.dam dixerunt Plato atque Porphyrius o-iKvGr3eci;a'scripserunt[hanc scripserunl] confici in
qua. si inter se coramunicare^poluissenf, facll essent annis numero qhadfingentis quadraginta, ut idem
fbrtasse Ghristiani. Plafo dixit sine «prporibus ani- corpus et eadem anima qua. fuerint conjuncta in ho-
mas in seternumesse non pqsse;ideo enim dixit etiam mine aiiquando, eadetn rursus redeant in conjnnetio-
sapienlium animas^ post .quamlibet longum tempus, nem. Isle Varro quidem, sive illi Genelbliacijiescio
tamen ad corpora redifuras. -Porphyrius autem dixit;' qui (non enim nomina eoram prodidft quorum com-
animam j)ui]gatissimaH),«um .*eclierltadl*atrera, ad memoravit sententiam) aliquid dixerurit quod^ licet
haec-mala mundi nunquant <esse"redituram': ^e per ® falsum slt (cum enim semel ad eadem corpora quae
lioc quod yeruin vidit Plato, isi dedissel Porphyrio, gesserunt animae redierint, nunquamea sunt postea
etiam justorum af que sapientum purgatissimas ani- relicturae);tamen inulta illius impossibilitatisqua con-
mas ad humanacorporaredituras;Tursus quodverum tra nos istl gafriunt argumenta convellit et des.lruit.
vidit Porphydus, «i -dedissetl^latonv hunquam redi- Qui enitn boe [haec]sentiunt, sive senserunt, non eis
turas ad =miserias«orruptjbilis eorporis anlmas san- visum est fleri hon posse ut dilapsa cadavera in.au-
ctas,uttion singuli teeesingula, sed ambo et [ut] sin- ras, in pulverem, in cinerem, In humores, in corpqra
guli ulrumque dicerent, ^uto qaod viderent esse jami vescenlium bestiarum, vel ipsorum qupque hominum,
consequens pt jredirent anlma. ad 'corpora, et alia re- ad Id rursus redearit quod merunt. QuapropierPlato
cipererit (Corjpqra,jo quibus beate atque immortaliter et Porpliyrius, vel polius qulcunque illos diligunt et
viverent],,quoniam^eouaduni jPIatonem etiam sancta.> adhuc vlvunt, sl nobis consentiunl, etiam sanetas
animae ad Iiumana corpora «edibunt; secundami animas ad corporaredhuras, sicut ait"Plato, necfa-
Porphyrium «4 mala' mundi liujus sahelae anima.: men ad mala ulla redhura^ Sieut ail Porphyrius, ut
non «dibunt. J)i.catit aque scuniMatPne Porpbyrius: : ex his fiat consequens qnod lides prasdicat GJifisiia-
 '
813 THESAURUS. CAP. GLXV. 814
na,-quod talia corpora receptura sint, quibiis sinpjh. quens r Cum apparuerit, inquit, similes ei. erirnbs,
ullb modo [alia corpora recepluras in quibus sine quoniam videbimus eum sicuti est; facies auteni Dei
ullo malo] in a.lernum feliciler vivant; assumant manifestatio ejus -inteltigenda est, non aliquid tafe
etiam hoc de Varrone, ut ad eadem corpora redeant,, mgmbrorumj quale -nos habemus
4n'corpbre, atque"
in quibus ante fuerunt,et apud eos tota qusesiiode isto .nomine -nuncupamus. Quapropter cum ex me
carnis in a.ternum resurrectione solvetur. - qua3riturp;uid acturi sint sanciiln illo corpore spiri-
CAPUT CLXV. tali, non dico quod fam video, sed dico <juod credo
De qualitale visionis qua in fuluxo smculosahcli Deum secundum illud quodin psalmoiego:|Credidi, propter
videbunt; ex epdemlibro XXII. quod et locutus sum. Dieoitaque, visuri surit '[dico""
Nunc jam quid acturisint in corporibus immorta- ilaque quod visuri sint] Deum In ipso' corpore, sed'
libus, atque in spirilalibus sancii, non adhuc eorum ulrum 'perjpsum sicut per corpus nuncvidemus so-"
carne carnaliter, sed spiriialiter jam vivente, quan- lem, Junain,.siellas, mare.<ac terram,et qua.-sunHn;
lum Dominus dignatur adjuyare sideamus.^Og Et ea, »nonparva .quasslio est. Durum jfesl enim dicefe
jlla quidera aclio, vel potius. qdies atque otium, qualc quod sanctitalia corporaaiinc habebunt, ut non pbs-
futnrum sit, si verumfvelim dicere -nescio.Kon enim sint oculos elaudere atque aperire cum Volent. Du-
rius autem quod ibi Deum quisquls oculps clausefit
hocunquam persensuscorpDrisTidi;*! autem menfe, jB
id est inteJJigentia,yidisseme tiicam, quanlum est,aut non vjdebit £i enim propheta Eliseus puerum suum"
quid eslnostra inteiligentia.ad illam excellentiam? Ibl . Gieziabsens corpore vidit accipientem munera quae"
est enim pax Dei, quae, sicut .dicit Apostolus, superat dedit ei Naaman Syrus (quem prophPtamemoratus a
omnem intellectum; qnem, nisi nostrum aut fortasse leprffi.deformitatemundaverat), quodservus nequam
etiam sancforum [fljnninm]angelorum? non enim et Dornino suo non^vidente tetentersefecisseputave-
Dei. Si-ergo sancti in Bei pace victuri sunt, profecto rat, quanto >magisin illo corpore spifitali vldebunt
in ea pace victuri sunt, quae superat omnemlnleHe-"- sancti -omnia, 'non 'Soltim si oculos-plaudanj, verum
ctum, quoniam-nostrum quidem superat [quod no- etiam funde surit corpore a'bsentest/Tunc enlm efit
sirum-quidem superat] non est dubium. si autem su- perfectumillud.^e quo'loquens Aposfolus":Expar-
perat etangelorum, ut nec ipsos excepisse Tidealur,' te, inquit, seimus, et ex parte prpphetamus, cuin au-
qui ail omnem intellectura : secundum hoc dictusa tem veneritquod •perfectum est, quod ex jiarte est
esse debemus acclpere, quia pacem Dei qua Deus .,- evacuabilur. Deinde nt quoniodo pbsset aliqua ,simj-
ipse pacatus est, sicut Deus novit, non eam nos sic litudine ostenderel, quantum ab illa quaefulura est
possumus nosse, nec ulli angeli. Superat itaque-oiH- distethsec vita, nonqualinmcunquphominumj"verum-
nem intellecium, non dubium quod praster suum.Sed fi - eliam qui 'praecipua liic sanctitale.suntprsediii. Cum
-
quia et nos pro modo nostro pacis ejus participes essem,jnquit, parvulus, quasi parvulus sapiebam^,
facli, summam in nobis atque inter nos, et cum ipso quaslparvulus loquebar, quasi parv.ulus cqgitabam^
pacem, xjuantumnostrumsummumest, obtinebimus: - cum aulem factus sum vlr, evacuavi ea qusejiar.vuli
isto modo, prosuo mpdo sciunt eam sancti angeli, erant. Videmus nunc per speculuin in jenigraate,.
homines autem nunc longe infra' quantumlibet pro- , tunc autem facie ad faciem; nunc scio ex parte, tunc
yeclu [profectu] mentis icxceilant. "Considerandum, autem cognoscam sicut et .cbgnitus sum. Si eigoia
est enim q,uaritus vir dicebat: Ex parte enim sci- hac vita, ubi homjnum mirabilium jirbpbetja j}a .
mus, ct ex parte prophetamus, donec veniat quod[ comparanda est ilji vitae, quasi paryjuli ad juvenem...
perfeclum est, et videmus -nune <per speculurn ini Vidit tamen Eliseus accipjentem_ munera seryum
senigmate, tunc ttutem facie ad facierii. Sicjam vi-. suum, ubi ipse non eratj ila necum vPnefit.quod
dent angeii, qni etiam nostri angeli dicti sunt, quiat perfeclum est, nec jam corpus corruptibile.aggrava'
eruti de potestate lenebrarum, ct accepto splritus, bit animam, sed incorruptibile nihil impediet, illj
pignore, translatiad regnum Chrisli, -ad eos angelos'; sancti ad ea quse videnda sunl, oculis corporeis ,qui-
jam cceplmus perlinere, cum <juibusnobis erit saa-. .busEliseus absens ad servum suum yideudum hon
cta ittque dulcissima, de qua jam lotlibros scripsi-. © indiguitindigebunt? Nam secundum interpretes ,se-
mus. Dei civitas ipsa communis. Sic sunt ergo an- pluaginta ista sunt ad Giezi verba prophetse.:,Nonne
geli nostri, qui sunt angeli Dei, ouemadmodum( cor meum tecum erat, quando conversus-.eslvir de
- Chrislus Dei, rChristus est noster. Dei sunt, quiai curruin obviam tibi, et accepisli pecuniam? etc.Sic-
Deum _nonreliquerunt; nostri suut, quia suos civesi ut autem ex Uebrseoinierpretatus est .pr.esbylerHie-
- nos habefe
cceperunt. Dixit autem Jesus :Tidete,~," -xonymus : Nonne cor meum, inquit,in jrse.sentia
ne condemnetis amum de |)usillis islis-, -dico-enim i erat, quahdo reversus est homo de currujsuo in oc-
vobis, quia angeli eorum semper in eoelisvident fa-. cursum tibl? Corde suo ergo se .dixit hoc yidisse
ciem Palris mei, <quiin xoelis esl. Sicut ergo ilii vi-- prop'heta, adjiito quidem niirabiliter nullo4ubitante
denl, ita et nos Tisuri sumus, sed nondum"ita vide- divinilus; sed quanlo amplius tunc oranes .munere
mus propleruuodait Aposioius quod paulo-ante dixi:: islo abundabunt, cum Deus erit omnia ,in omnibus,?
Videmusnunc per speculum in semgmate, tunc au-i Habebunt tamen etiam illi oculi cprporei olficium
tem faciead faciem. Praemiutn itaque fidei nobisvi--" suum, et in loco suo erunt, uteturijue .illfs s,pirilus
sio isla servatur, de -qua et ?oannes apostolus lo-- per sjpirilale corpus. Neque enim et JJle .projiheia^
g15 D. EUGYPPII ABBATISAFRICANI 816
non eis A ut Deum per hanc faciem corporalem, ubi sunt oculi
quia non eis indiguit ut videret absentem,
usus est ad videnda praesentia, quae tamen spirilu corporales nos visuros esse credamus, quera spiritu
videre possel, .etiamsi illos clauderet, sicut vidit ab- sine intermissione videbimus. Nisi enim esset eliam.
sentia ubi cum eis ipse non erat. Absit ergo ut dica- Interioris hominis facies, non, diceret idem Aposto-
mus illos sanctos in illa vita Deum clausis oculis non lus, Nos aulem revelala facie gloriain Domini specu-
visuros, quem spirilu semper videbunl, sed ulrum lantes in eamdem imaginem transformamur de glo-
videbunt, et per oculos corporis cum eos apertos ha- ria in gloriam, tanquam a Domini spiritu. Nec ali-
bebunt, inde quaeslioest. Si enim lanlum poterunt in ter inlelligimus quod in psalmo canilur : Accedite
corpore spiritali, eo modo utiqhe eliam ipsi oculi ad-eum et illuminamini, et facies vestrae non erti-
spiritales, quantum possunt isti quales nunc habe- bescent. Fide-quippeacceditur ad Deum, quam cordis
mus, proculdubio per eos Deus videri npn poteril. conslat esse, non corporis. Sed quia spiritale corpus
Longe ilaque alterius erunt polentiae, si per eos vi- nescimus quantos habebit accessus ( de re quippe
debitur incorporea illa nalura quse non continetur inexperta loquimur) ; ubi aliquaqua. aliter iniellgi
locp, sed ubique tota est. Non enim quia dicimus nequeant xiivinarum scrlpturarum non occurrit, et
Deum et in coelo esse et 3n terra (ipse quippe ait succurrit auctoritas, necesse est ut conlingat in no-
per prophetam : Coelumet terram ego impleo), aliam 3 bis quod -legilur in libro Sapientise: Cogitatiories
partem dicturi sumus eum in ctelo habere, et in mortaliuin timidse et incertae provideniiavnoslrse.
terra aliam, sed lotus in coelo est, tolus in lerra; Ratiocinatio quippe illa philosophorum, qua dispu-
non.alternis temporibus, sed utrumque simul, quod ' tant ita menlis aspectu intelligibiliavideri, et sensu
nulla natura corporalis polest., Vis itaque pramollen- corporis sensibilia, id est corporalia ut nec intelli-
tior oculorum crit illorum non ut acrius videant, gibilia per corpus, nec corporalia per seipsam mens
quam quidam perhibentur videre serpentes vel aqui- valeat.intueri, si posset [et] nobis esse certissima,
lse, Quantalibet enim acrimoniacernendi eadem quo- profecto certum esset perhculos corporis etiam spi-
que aniinalia, nihil aliud possunt videre quam cor- ritaiis nullo modo posse videre Deum. Sed istana
pora": sed ut videant etincorporafia. Etfortasse isla raliocinalionem; et vera falio, et prophelica [ irri-
virtus magna icernendi data fueritad horam etiam in _' det] inridet auctoritas. Quis enim ita sit aversus a
isto mortali corpore oculis sancti viri Job, quando vero ut dicere audeat Deuni corporalia ista nescire?
ait ad Deum : In obauditu auris audiebani te prius, "Nunquid ergo corpus habet per cujus oculos eapos-
nnric autem oculus meus videt le, propterea despexl sit addiscere? deinde quod de propheta Heliseo
memetipsum, et dislabui et aestimavi me terram" et paulo ante diximus, nonne satis indicat etiam spi-
cinerem. Quamvis nihil hic prohibeat oculum cordis u rilu non per corpus corporalia posse cerni? Quando
intelligi, de quibus oculis ait Apostolus : Illuminatos ; enim servus ille munera aceepit, utique corporaliter-
oculos habere cordis yestri: ipsis autem videri Deum gestum est, quod tamen propheta non per corpus,
cum videbiiur, Christianus ambigit nemo, qui fide- sed per spiritum vidit. Sicut ergo cohstat corpora-
Hter accipit quod aitDeus ille magister: Beati mundi Jia videre spiritum,' quid si tanta erit potentia spiri-
corde quohiam ipsi [DeumJ videbunt, Sed utrum talis cbrporis, ut corpore videaturet spiritus? Spi-
ctiam corporalibus ibi oculis videatur, lioe in ista ritus enim est Deus, deinde vitam quidem suam qu?
quceslioneversamus. Illud enim 1071U0Q*scriptum nunc vlvit in corpore, et hascterrena membra ve-
est, Et videbit omnis caro salulare Dei; sine illius getat facitque viventia inleriore sensu quisque non
[ullius] nodo difficultalis sic intelligi potest, ac si per corporeos oculos novit, aiiorum vero vilas cuin
dicttim fueril, et videbit omnishomo Christum Dei, sinl invisibiles per corpus videt. Nam unde vivenlia
qui utique in corporevisus est, et in corpore videbitur discernimus a non viventibus corpora, nisi corpora
quando vivos et mortuos judicabit. Quod autem ipse simul vitasque videamus, quas nisi per corpus vi-
sit salutare Dei, multa sunt et alia teslimonia scri- ' dere non possumus ? vitas autem sine corporibus,
- pturarum ; sed evidentius venerandi illius senis Si- corporeis oculis non videmus. <Juamobremfieri po-
meonis verba declarant, qui cum infantem Chri- " test valdeque credibile est, sicvnos esse visuros
stum accepisset in manus suas: Nunc, inquit, di- xnundana lunc corpora cceli novi et lerrae novse,"ut
mittis, "Domine, servum
.11
tuum secundum verbum i Deum ubique prsesenlem, et universa eliam corpo-
tuum in pace, quomam viderunt oculi mei salutare ralia gubernantem, per corpora quse gestabimus, et
tuum. lllud etiam quod ait, Supra memoralus Job, uuae conspieiemus, quaquaversum oculos duxe-
sicut in exemplaribus quse ex Hebrseo sunt inveni- rimus, clarissima perspicuitate videamus, non sicut
tur : El in carne mea videbo Deum; resurrectio- nunc invisibilia Dei per.ea quse facta sunt intellecta
nem quidem carnis sine dubio prophetavit, non ta- conspiciuntur, per speculumina.nigmate, elexparte,
men dixit, per carnem meam; quod quidem sidixis- ubi plus in nobis valet-fides qua credimus, quara re-
set, posset DeusChristus intelligi, qui per earnem in rum corporalium species, quam per oculos cernimus
carne videbitur : nunc vero potest et sic accipi in corporales : sed sicut homines inter quos viventes
carne mea videbo Deuni [salvatorem meum], acsi motusque vitales exserentes [exercentes] vivimus,
dixisset, in carne mea ero cum videbo Deum. Et il- moxul asplcimus non credimus vivere, sed videmus,
lud quod ait Aposlolus, Facie ad faeiem, non cogit cum eorum vitam sine corporibus videre nequea-
8I7 THESAURUS. CAP. CLXVI. SIS
Ero illorum Deus^et ipsi erunt mihi plebs, nisi, Ego
mus, quam tamen i'n eis per corpora remota omni l L - ero unde satientur, ego ero quaecumqueab homini-
ambiguitate conspicimus. Ita quacumque spiritalia
illa lumina corporum nostrbrum circumferimus iri- bus honeste desiderantur [desiderentur], 108 et
et et victus, et copia, etgloria, et honor,'
corporeum Deum omnia regentem, etiam per cor- vita, salus,
sic per illos oculos sic vi- et pax, et omnia bona ? Sic enim et illud recte inlel-
poraconluebimur.Aut ergo
debituf Deus, ut aliquid habeant in tanta excellentia ligitur quod ait Apostolus, Ut sit Deus omnia in om-
menti simile, quo et incorporea natura cernaiur, nibus. Ipse flnis erit-desideriorum nostrorum, qui
ullis sive testimoniis sine fine videbitur, sine fastidio amabitur, sine fati-
quod exemplis, scriplurarura,
divinarum, vel difficile, vel impossibileestoslen- gatione laudabitur; hoc munus, hic affeclus,, hic
dere; aut quod est ad intelligendum facilius, ita no- aclus profecto eril omnibus, sicut ipsa vita commu-
bis' Deus erit notus atque conspicuus, ut videatur nis aeterna. Cselerum qui fuluri sint promerilis prae-
splrilu a singulis nobis in singulis nobis, videatur ab miorum, etiam gradus honorum atque gloriarum,
altero in allero, videatur in seipso, videatur in ceelo quis est idoneus cogitare,-quanto magisdicere? Qupd
novo et terra nova, atque in omni quse tunc fuerit tamen futuri sintnon est ambigendum, atqueid etiam
creatura; videalur et per corpora in omni corpore beata illa civilasinagnum in se bonum vldebit, qupd,
nulli superiori ullus inferior invidebit, sicut nunc
quocumque fuerint spiritalis corporis oculi acie per- ]g
veniente directi. Palebunt etiam cogitationes nostrae non invident archangelis angeli caeteri, tanquam no-
invicera nobis : tunc enim implebitur quod Apostolus lit esse unusquisque quod non accepit, quamvis sit
cum dixisset: Nblite ante tempus quidquam judicare; pacatissimo concordiaevinculo ei, quiaccepitobstri-
mox addiditj: Donec veniat Dominus et illuminet clus, quam nec in corpore vult oeulus esse qui est
abscoridita tenebrarum, et manifestabit cogitationes digitus, cum membrum utrumque contineat totius
carnis pacata compago. Sic itaque habebit donum
cordis, et lunc laus erit unicuique a Deo.
alius alio minus, ut hoc quoque donum habeat ne
CAPUT CLXVI. velit amplius, nec ideo liberum arbitrium iion habe-
De mterna felicilale Civitatis Dei, Sabbatoque perpe- .bunt, quia peccala eos delectare non poterunt, ma-
tuo, ex eodemlibro xxti de CivitateDei. gis quippe erit liberuma dejectatione peccandi, us-
Quanta erit illa felicitas, ubi nullum erit malum, que ad delectationem non peccandi indeclinabilem,
millum latebit bonum, vacabitur Dei laudibus qui " liberatum. Nam primum liberum arbitrium, quod
erit omnia in omnibus! Nam quid aliud agatur, ubi- homirii datum est, quando primum creatus est reclus,
neque ulla desidia cessabitur neque ulla indigentia' potuit non peccare, sed poluit el peccare. Hoc au-
laborabitur, nescio : admoneor etiam sanclo Can- n tem novissimum eo potenlius erit, quo peccare non^
lico, ubi lego vel audio : Beati qui hahitant in domo poterit. Verum hoc quoque Deimunere non suaepos-
tua [Domine]; in saecula saeculorum laudabunt te. sibilitale naturae: aliud est enim esse Deum, aliud
Omnia merabra et viscera incorruplibilis corporis, parlicipem Dei; Deus natura peccare non potest,
quaenuncvidemusperususnecessitatis varios distri- particeps vero Dei ab illo accipit ut peccare non pos-
buta, quoniam tunc non erit ipsa riecessitas, sed sit. Servandi autem gradus erant divini muneris, ut
plena certe securitas [sed plena, certa, sec.ura,]sem- primura daretur liberum arbitrium, quo non peccare
pilema felicilas : proficient laudibus Dei. Omnes homo posset, novissimum quo peccare nou posset;
quippe illi de quibus jam sum locutus, qui nune Ia- atque illud ad comparandum merilum, hoc ad reci-
tent harmoniae corporalis numeri non latebunt, in- piendura praemiumpertinerel; sed quia peccavit ista
trlnsecus et extrinsecus per corporis cuncta dispo- natura cum peccare potuit, largiore gralia liberatur,
sili, et cum caeteris rebus quse ibi magnaeatque mi- ut ad eam perducatuf libertatero, in qua peccare
rabiles videbuntur, ralionales mentes in tanti arlificis non possit. Sicut enira prima immortalitas fuit
laudem, rationabilis pulchritudinis delectatione suc- quam peccando Adam perdidit, posse non mori, no-
cendent [succedent]. Qui motus illic taliura corpo- vissima erit, non posse mori.: ita primum liberum
rum sint futuri temere definire non audeo, quod ex- ~ arbitrium posse non peccare, novissiinum non posse
cogitare non valeo. Tamen et motus, et status, sicut peccare. Sic enim erit inamissibilis volunlas pietatis
ipsa species decens erit quicumque erit ubi quod et sequitatis, quomodo est felicitatis. Nam utique
non decebit non erit. Cerle ubi volet spiritus, ibi peccando, nec pietatem, nec felicitatem tenuimus,
erit prolinus corpus, nee Yolet aliquid spiritus quod voluntateriivero felicitaiis nec perdita felicitale per-
nec spiritum possit decernere [decefe] corpus. Vera didimus. Certe Deus ipse nunquid quoniam [quia]
ibi gloria eril ubi laudanfis nee errore quisque nec peccare non potest, ideo liberum arbitrium habere
adulatione laudabitur. Verus honor, qui nulli nega- negandus est? Erit ergo illius civitatis, et una in
bitur digno, nulli deferetur indigno, sed nec ad eum omnibus, et inseparabilis in singulis volunlas libera,
ambiet [ambigel] ullus indignus, ubi nullus permit- ab omni malo liberaia, etimpleta omni bono, fruens
letur esse nisi dignus. Vera pax,, ubi nihil adversi, fndeficienler seternorum jucunditale gaudiorum,
nec a seipso, nec ab alio quisque patietur : prae- oblila culparum, oblita pnenarum, nec ideo lamen
mium virlutis erit ipse qui virtulciri dedit eique . suae liberationis oblila, ut liberatori suo non sit
seipsum, quo melius et majus nihil possit esse pro- grata. Quantum ergo atlinet ad scientiam rationa-
misit, Quid est^nim aliudquod per Prophetam dixit, lem, memor prseteritorum etiam malorum suorum,
819 , D. EUGYPPH ABBATIS/AFRIGANI . _ 829
quantuni aufem ad esperientis sensum, jtrorsus ira-. A mero generationum. Denas quippe babere reperiun-
memorr Nam et perilissimus medieus, sicht arfe tur, Irinc jam sicut Evangelista Matthaeus determi-
sciuntur, orahes fere morbos corporis hovit, "sicut nat, tres aetates usque ad Christi subsequunlur ad-
autem cprpore sentiuhlur, plurimos nescit, quos venlum,quae singute denis etquaternisgeherationi-
ipse non passus est. Ut ergo scientiae malorum duae bus explicantur, ab Abrahara usque ad David una,
sunt, una qita potentiara mentis non latent, altera altera inde usque ad transmlgralionem in Babylo-
qua experienlis sensibus inha.rent'(aliter quippe niani, lertia inde usque ad carnalem Christi nativi-
sciuntur vifia omnia per sapientiae doctrmam, aliter latem. Fiuntilaque omnes quinque : Sexta nunc agi-
per Insipientis pessimam vitaro); ita et obliviones' tur, nullo generationum numero metienda propler
malorum •duae sunt (aliter ea namque obliviscitur id quod dictum est: Ron est vestrom scire fempora,
eruditus et doctus, alifer expertus et passus); ille si quse Pater"posuit in sua poieslate. Posthanc lanquam
peritiani negligat, istfe-SimiSeria careat. Secundurii in die septimo requiescel Deus, cum eumdem diem
hanc oblivionem quam posteriore loco postri, noh seplimum, quod nos erimus [PosrhanC tanquam in
crlint memores sancti praeferiforum fhalorum: care- die septimo requiescet -Deus cuih eumdem diem
bunt enim omnlbus [malis], ita ut penitos deleantur septimum quod_nos-erimus], in se ipso Deo faciet re-
dfrsensibus Poriim. Ea tamen potentia scienliaequa_J]_ quiescere, -Deistis porro aetalibus singulis nunc di-
magna in eis erit, non solum sua praetefila, sed , ligenter Iongum est disputare,' haee tamen seplima
etiahi damnatorum eos sempiterna miseria non late- erit Sahbalum nostrum cujus finis non erit vespera,
bit. Alioquin si se fuisse miseros nescituri sunt, quo« sed Dominicus dies, velut octavus seterrius qui
mpdo, sicut ai£ psalmus, Misericordias DominPin Christi resurrectione sacratus est, a_ternam non so-
oetefnumcantabunt? Quo cantico in gloriam gratiae lum spiritus, verum etiam corporis requiem pra_figu-
Chrisli, cujus sanguineliberati sumus, nihil erit pro- rans. Ibi vacabimus et videbimus, videbimus et ama.
fectp illi jucundius civilali. Ibi perficietur: Vacafe, bimus, amabimus et laudabimus; eece quod erit in
et Videle, quoniam ego sum Deus, quod erit vere fine, sine fine. J^am quis"alius noster est finis, nisi
maximum Sabbafum non habens vesperam, quod pervenire ad regnum cujus nullus est flnis?
mandavit [eommendavit] Dominus in primis operi- 1.09 GAPUT CLXVH.
bus mundi, ubi legitur: Et requievit Deus die sep_-
Quomodo dicat Malthmus Centurionem ad Dominum
timo ab omnibus operibus suis qua. fecit, et bene- , accessissepro puero suo',cum Lucas dical
quod ami-
dixit Deus diem "septimum, el' sanclificavit eum, cosad eum miseril, ex libro n de Gonsensuevange-
quia in eo Tequfevit ab omnibus operibus suis, quas lislarum, titulo xx.
inchoavit Deus facere. Dies enim septimus etiam nos *C Videamus utrum sibi de servo GenturioriisJIat-
ipsi erimus, quando ejus fuerimus benedictione et thaeus Lucasque cpnsentiant. Matthaeus enim dicit,
sanctificatione pleni atque perfecti [refeclij, ibi va- Accessit ad eum centurio , rogans etim et dicens,
cantes videbimus qiioniam ipse est Deus, quod nobis Puer meus jacet in domo paralylicus _ cui videtur
nos ipsi esse voluimus quando ab illo cecidimus, au- ^repugnare quod ait Lucas : Et cum audissel de Je-
dienlesa seductore:Erilis sicutjdii; etrecedentesa su, misit ad eum seniores Judaeorum, rogans eum ut
vero Deo,' quo faciente dii essemus ejus participa- veniret et sanaret servum ejus. At illi, cum venis-
tione, non desertione. Quid enim sine illo fecimus, sent ad Jesum, rogabanl eum sollicite,dicentes ei:
nisi quod in ira ejus defecimus, a quo refecti et gra- Quia dignus est ut hoc ei [illi] praestes, diligit enim
tia majore perfecli, vacabimus in aeiernum,videnies Genlem nostram , et Synagogam ipse sediflcavilno-
quia ipse est Deus, quo pleni erimus quando ipse erit bis: Jesusaulem ibat cum illis. Et cum jam non
omnia in omnibus. Naro et ipsa opera hona nostfa, - longe esset a domo, misil ad eum centurio amicos,
quando ipsius potius inlelligunluresse quam nostra, dicens : Domine, noli vexari, non enim sum dignus
lunc nobis ad hoe Sabbatum adipiscenduni imputan- ut subiectum meum intres.Propter quod et meipsum
lur, quia si nobis ea tribuefimus servilia prunt, cum non sum dignus arbilratus ut venirem ad te; sed
de Sabbato dicatur: Omne opus servile non' facietis © dic verbo , et sanabitur puer meus. Si enim iia hoc
in eo. Propter quod per Ezechielem prophetam dici- gestum est, quomodo erit verum quod Malthaeus
tuf: Et Sabbata mea dedi eis in signum inter me et narrat ? Accessit ad eum quidam Centurio, curiaipse
intef eos, ut seirent, quia ego Dominus qui sanelifi- , non accesserit, sed amicos miserit? nisi diligenter
co eos [refecti]: hoc perfeeie vacabimus, et perfecte advertentes intelligamus, Matthaeumnon omnimodo
videbimus quia ipse esl Deus [hoc perfecte tunc scie- deseruisse usitatum morem loquendi. Non solum
mus quando perfecte vacabimus,"et perfecte videbi- enim dicere solemus aecessisse aliquem, etiam anle-
mus, quia ipse est Deus]. Ipsp etiam numerus aeta- quam perveniat illuc, quo dicitur acoessisse. Unde
tum veluti dierum, si secundum eos articulos lempo- ctiam dicimus , parum accessit, vel mullura acces-
ris computetur qui in scripturis videnlur expressi, sii, eo quo appetil pervenire: verum etiam ipsam per-
iste sabbatismus evidentius apparebit, quoniam sep- ventionem, cujus adipiscendsecausa acceditur, dici-
limus invenitur ut prima aetas, tanquam primus dies mus plerumque factam, etsi eum ad quem pervenit
sit ab Adam, nsque ad diluvium. Secunda inde us- non videaf ille qui pervenit, cum per amicum por-
que ad Abrahamjion «qualitate- lcmporum, sed nu- venit ad aliquem, cujus ei favor est necessarius
 821 - THESAURUS. CAP.CLXVIII. m
Quod ita teriuit consuetudo, uteliam jam vulgo per- JS.quinque millia. Accepil. ergo panes Jesus, et curo.
ventores appellentur, qui potenlium quorumlibet gratias egisset, distribuit discumbentibus; similiter
"
tanquani inaccessibiles animos,- per corivenientium et ex piscibus quantum volebant. Ut auterii impleti
persoharum interpositionem ambitipnisarte pertin- sunt, dixit discipulis suis : Colligite quse superave-
gunt. Si ergo ipsa pervenlio usilate dicitur per runt fragmenta ne pereant. Collegerunt ergo et im-
alios fieri, quanto magis accessus per alios fieri po« - pleverunt duodecim cophinos frafmentorura ex
.test, qui plerumque infra perventionem remanet, quinque panibus hordeaceis quae superfuerunt his"
quando potueritquisque plurimum quidem accedere, qui manducaveriirit, Npnhic qua.ritur quod istedixit,'
, sed tamen non potuerit pervenire? Non ergo absurde cujusmodiessent-panes, hordeaceos enim fuissenon
Matthseus, etiam quod" vhlgo posset intelligi, per tacuit, quod casteri lacuerunt. Neque hoc quseritut
alios faeto accessu centurionis ad Dominum , com- quod iste non dixit, fuisse ibi etiam prseter quinqua
pendio dicere voluit, Accessit ad eum eenturio. , millia virorum mulieres et parvulos, quod dicit Mat-
Verumtamen non negligenter intuenda est etiam thaaus, et omnino jamcertum esse debet et regula-
sancti evangelistge altitudo mysticse locutionis, se- riterteneri in talibusqusestionibus, neminem moverl
cundum quod scriplum est in psalmo : Accedite ad oportere cum ab alio dicitur, quod ab alio praeter-
eum et illuminainini. Proinde quia fidem centurio- B mittitur. Sed quseritur quPmodp ea quae dixerunt
nis, qua vere acceditur ad Jesum, ipse ita laudavit verg sint omnia, ne narrationem alterius narrans
ut diceret: Non inveni tanlam fidem in Israel; ip- aliud, alter excludat? Si enim Dominus,, secundum
sum .potius accessisse ad Christum dicere voluit pru- narralioiiem Joannis, perspectis lurbis, qu_esivit ai
dehs Evangelista, quam illos per quos verba sua mi- Philippo, tentans eum, unde iflis escsedari possent^
serat. Porro autem Lucas ideo totum quemadmodum potest movere quomodo~sit verum quod alii narra^
gestura, esset aperuit, ut ex hoc inlelligere cogere- verunt, prius dixisse Domino discipulos, ut dimilte-
mur, quemadmodumeumaccessisse dixerit alius, qui ret turbas, quo possent sibi alimenta emere de pro-
menliri non potuil.. Sic enim illa mulier quaafluxum ximis locis; quibus ille respondit secundum Mafr-
sanguinis patiebalur , quamvis fimbriam,vestimetiti - thaeum: Non habent necesse ire, date eis vos man-
ejus tenuerit, magis "tamen tetigit Dominum quam ducare. jGuietiam MarcusLucasqpe consepliunt, tan-
.illse turbae, a quibus premebatur. Ut enim hacc quo lum hoc prsetermittentes quod ait.: Non habent ne-
magis credidit, eo magis letigit Dominum ritaet cesse ire. Intelligitur ergo post haec verba Dominunt1
centurio, quo magis credidit, eo magis accessit.ad inspexisse multitudinem, et dfxisse Philippo, qupd
Dominum. Jam caetera in hoe, capitulo , qu?e aller Joannes commeraorat, isti autem prsetermiserupt.
dicit, et alter praetermi.tif, superfluo perlractantur, C Deinde quod Piiilippus apud Joannem fespondit. hoc
eum ex illa regula primilus comraendata nihil inve- Marcus a discipulis responsum esse commemorat,
niantur habere eontrarium. volens intelligi, hoc et cseterprum [hoc ex ore psete-
CAPIJT CLXVIII. rorum] Philippum respondisse quanquam et plura-
In miraculo de quinque panibus , quemadmodum inlef lem numerum pro singulari usitatissime ponere po-
se omnes qualuor evangelislm consentiant. tuerunt. Quid ergo ait Philippus, Ducentorum dena-
Hoc ergo miraculum quod omnes quatuor evange- fiorum panes non sufficiunt eis, ut unusqpisque mp-
iislae commemorant, et putantur inter se [aliquid] dicum qudi accipiat; hpc est dicere quod ait Marcus:
discrepare cohsiderandum atque tractandum est; ut Euntes ememus ducentis dpnariis pangs et dabimus
cx hoc etiam ad caelera similia regulae locutionum manducare. Quod autem cpmmemprat idgm Marcus,
discanlur, quibus tam diversis eadem tamen sen- dixisse Dominum : Quot panes habetis? Praele™.-
teritia retinetur, et eadem rerum,veritas custoditur. gerunt cseterl. Quod autera Andreas apud Joannem
Et inchoanda quidem est consideratio, non a Mat- de quinque "panibusJ__0 et duobus piscibus sugges-
thaeosecundum ordinemevangeIistarum,seda Joanne sit, hoccseteri pluralem nnmerum, pro singularipo-
potius, a quo ita expressa est isla.narratio, ut eiiam nentes, ex discipulorum persona refulerunf: gt Lu-
nomina discipulorum diceret, cumquibus dehaere D cas quidem responsionem Philippi, e. fespohsioneni
locutus est Dominus. Ita enira dicit : Gum suble- Andrese, in unam sententiam eonstrinxit. Quod
vasset ergo oculos Jesus, fit vidisset quia multitudo enim ait: Non gunt nobis plus quam quinque panes
maxima venit ad eum, dixit ad Philippum ; Unde et duo pisces; Andreae retujit rpsppnsipnem : quodl -
ememus panes ut manducenl hi? Hoc autem dicebat vero adjunxit; Nisi fprte nos eamus et emamus in
tentans eum; ipse enitn sciebat quid esset facturus. omnem hanc lurbam escas : Videtur ad resppnsio-
Respondit ei Philippus : Ducentorum denariorum nem Philippi pertinere, nisi quod de ducentis dena«
panes non sufficiunt eis, ut unusquisque modicum riis tacuit, quanquam et ip ipsius Andreae sententia
quid accipiat. Dicit ei unus ex discipulis ejus, An- potest boc intelljgi. Gum enira dixisset : Est piier
dreas, fraler Simonis Petri: Est puer unus hic, qui unus hic qui habet quinque panes hordeaceos et
hahet quinque panes hofdeaceos, et duos pisccs; sedi duos pisces; adjunxil etiam-ipse : Sedhaec-quidsunt
ha.e quid sunt inter tanios? Dixit ergo Jesus ; Fa- inter tanios? Hoc est dicere, nisi forte nos .eamuset
cite homjnes discumbere ^erat autem- fenum mul- enwinus in ofhnem lianc turbam escas. Ex qup uni-
uni in locb). Discubuerunt ergo viri, numero quasii versa varietale verborum. rerum autem sententiarum.
 823 D. EUGYPPII ABBATIS AFRICANI 824
que concordia salis apparet, salubriter nos doceri, A Galatas: Invicera onera vestra portate, et sic im-
nihil quaerendumin verbis nisi .oquentium volunta- plebitis legem Clirisli. Qui enim putat se
aliquid esse
- lem, cui demonstrandae iiivigilare debent omnes cum nihil
sit, seipsura seducit: -opus autem suum
veredici [veridici] narratores cum de homine, vel de probet unusquisque, et sic [lunc] in semetipso habe-
. angelo, velde Deo aliquid narrant. Horum enimvo- bit gloriam et non in
allero; unusquisque enim onus
luntasverbis promipolest,
nejde ipsa aliquid inter proprium ponabit. Nisi oneris nomen sub diversis
se discrepenl. Sane praetermittere non opbrlet hoe significationibus acceperis, proculdubio putabis,
. loco, intentum et ad caetera quse talia forte occurre- eumdem sibi in loquendo esse contrarium, et hoc in
, rint facere lectorem, quia Lucas dixit quinquagenos una sententia , tam vicine positis verbis, qui cum
, jussos esse discumbere fMarcus vero et quinquage- paulo ante diceret : Alter alterius onera portate,
nos J_et centenos], quod hic ideo non movet, quia postea dixit : Unusquisque proprium onus portabit.
. ainus parlem dixit, alter-lotum. Qui enim de cen- Sed alia- sunt onera participanda. infirmitatis, alia
'. tenis retulit, hoc retulit quod ille prsetermisit. Nihil reddendae rationis Deodeactionibus nostris. Illa cum
- itaque conlrarium est. Verumlamen si alius de quin- fratribus sustentanda co.mmunicantur, haecpropria
, quagenis tantum commemoraret, alius lantum de ab unoquoque portantur : ita et, virga intelligilur
. centenis, valde videretur esse contrarium, nec facile B spiritaliter, de qua dicebat Apostolus, In
yirga ve-
dignosceretur, utrumque dictum esse, unum autem aiam ad vos; et corporaliler qua utimttr , sive ad
ab altero, alterum [utrumque dictum esse unum , equum, sive ad aliquid aliud opus fuerit, utinterim
aut ab allero alterum] ab altero esse commemora- • omittam et alias hujus nominis flguralas significa-
_. tum, el tamen attenlius eonsideratum, inveniri de- " tiones. Ulrumque ergo accipiendum est a Domino
, buisse quis non faleatur? Hoc ideo dixi, quia exis- Apostolis dictum, et ut nec virgam ferrent, et ul non
. tunt saepealiqua ejusmodi,quae parum inlendentibus nisiTirgam ferrent. Cum enimsecundum Maltha.um
. ettemerejudicantibuscontrariavideantur, etnonsint. dicerel eis : Nolite possidere aurum, neque argen-
CAPUT CLIX. tum, neque pecuniam in zonisvestris; non peram in
_ QuomodoMalthmus-Marcocongruat de virga, quam via, neque duas tunicas , neque caleiamenta, neque
secundumMatthmum dicil Dominusnon ferendam;
secundum Marcum aulem solam ferendam; ex virgam, conlinuo subjecit: Dignus est enim opera-
eodenilibro de Consensuevangelistarumn. rius cibo suo. Unde satis ostendit cur eos haec possi-
Solet item quaeri, quomodo Matlhaeus et Lucas dere ac ferre noluerit, non quod necessaria non sint _
commemoraverunt dixisse Dominum discipulis, ut sustentationi hujus vila., sed quia sic eos millebat,
nec virgam ferrent, cura dicat Marcus : Et praecepit ut eis haae deberi demonstraret ab illis ipsis , qui-
• eis ne quid tollerenl in via, nisi virgam tanlum; et G J)us Evangelium credenlibus annunliarent, lanquani
sequatur etiam ipse hon peram, non pariem, neque stipendia militantibus, -tanquam fructum vineae
- in zona ses: ut ostendatin eodem loco versari narra- plantatoribus, tanquam lae gregis pastoribus. Unde
- tionem suani, in Paulus dicit: Quis miliiat suis stipendiis unquam ?
quo et illorum qui dixerunt nec w-
-
gam ferendam. Quod ita solvitur ul intelligamus sub Quis planlat vineam, et de fruclu ejus non edii?
- alia significatione dictara virgam , quse secundura Quis pascilgregem, et de lacte gregis non percipil?
• Marcum ferenda est, el sub alia illam qute secundum Hinc enim loquehalur de his quae necessaria sunt
; Malthaeumet Lucam non est ferenda , sicut sub alia praedicatoribus Evangelii. Unde paulo post dicit: Si
'
signifieatiohe intelligitur tenlatio, de qua diclum ' nos vobis spirilalia semiuavimus, magnum est si
_, est: Deus neminem tentat; et sub alia qtia diclum vestra carnalia metamus? Si alii polestali vestrae
, est: Tentat vos Dominus Deus vester, utsciatsi di- parlicipant, non magis nos? sednoriusi sumus hac
ligitis eum; illa seduclionis est, baecprobationis. Si- potestate. Unde apparet haecnon ita praecepisseDo-
. cut judicium aliter accipitur, de quo dictum est: Qui minum, tanquam evangelislaevivere aliunde non de-
bene fecerunt in resnrrectionem vitae, qui male fece- beant, quam eis prasbentibus quibus annunliant
- runt in resurrectionem judicii; et aliter, de quo die-* Evangelium : alioquin contra hoc praeeeptum fecit
- tumest : Judicame, Deus, et discerne causammeam D idem Apostolus, qui viclum de manuum suarum la-
jdegenlenon sancta. Illud enimjudicium damnalio- boribus transigebat, ne cuiquam gravis esset: sed
jni'.est, hoc discrelionis. Et multa alia sunt verba" poteslalem dedisse in qua scirent sibi ista deberi.
/_uaenon •habent unam significa.ionem; sed diversis Cum auiem a Domino.aliquid imperalur, nisi fiat
locis cbngruenter posita, diverso modo intelliguntur, . inobedientiae culpa est. Cum autem potestas datur,
' et
aliquando cum exposilione dicuiitur, ut est illud : licet cuique non uti, etiam quain de suo jure [licet
Nolite, pueri, effici sensibus , sed malitia parvuli euique non uti et tanquam de suo jure] cedere. Ha?c
estote, utj sensibus perfecti silis. Hoc enim brevi- ergo loquens Dominus discipulis, id agebat quod ipse
ter clausa sententia dicl potuit. Nolite essepueri, sed Apostoluspaulo post apertius ila explicat: Nescitis
estote pueri; et illud : Si quis putat se sapienlem quoniam qui in lemplo operanlur, quasde templo sunt
•esse in vobis, in hoc'sa.cule, slultus fiat ut sit sa- edunt; qui altari deserviunr, altari comparliunlur ?
-piens. Qriid enim aliud dixit, quam, non sit sapiens Sic et Dominus ordinavit his qui.~Evangeliuman-
•ut sit sapiens ? Aliquando aulem clausaeita djcun- nuntiant, de Evangelio vivere; ego autem hbrum ni-
lur, ut exerceant inquirentem ; ut est-quod aitad- hil usus sum. Cum itaquedicit, itaDominum ordt-
 825 THESAURUS. CAP. CLXXI. - S26
nasse, se autem usum non esse, utique ostenditj A multa iterasse, quae alibi jam dixerat, ne forte ipso-
utendi potestatem "dalam, nori impositam serviendi rumllocorum ordo, cum [yel] ex alio
evangelista non
necessitatem. Hocergo ordinans Dominus quod eum eonvenerit, alicui eorum hinc putet esse
ordinasse dicit Apostolus , qui Evangelium annun- cum intelligere debeat iterum alibi contrarium,
dici, quod jam
tiant de Evangelio vivere, illa Apostolis loquebalur, alibi dictum erat, nec lantum de
diclis, verumetiam
, ut securi non possiderent, neque portarenl huic -de faclis observari debere. Nihil enim
projiibet hoc
vitae necessaria, necmagna necmiriima. Jdeo posuit, idem iterum factum ealumniari autem Evan-
credere,
nec virgam: ostendens a fidelibus suis, omnia __J2,
gelio;dum noncredit, iterumfactum,quodilerura fieri
deberi ministris suis nulla superflua requirentibus, non poluisse nemo convincit, sacrilegae vanitatis est.
ac per hoc addendo : Dignus est enim operaf ius cibo
CAPUT CLXX; ,
sao, prorsus aperuit et illustravit, unde et quare1 De eo
haec omnia Ioqueretur. Hanc ergo potestatem virgae: quod 3falthmuset Marcus dicunt: Post sex dies
. faclum; Lucas dicit, posl oclo; ex eodemlibro n de
nomine significavit, cum dixit, nc quid tollerent inj ConsensuEvangelislarum.
via, nisi virgam tanlum, potuit enim etiam sic bre- Sequitur Malthaeus: Araen dico votns, sunt qui-
viter dici, Nihil necessariorum vobiscum feralis, nec dam de hic stanlibus, quinon gustabunt mortem do-
virgam tantum [nee virgam, nisi virgara tantum] : ut JJ ;•" nec videant Filium homihis venientem in regno suo«
illud quod dictum est.nec virgam, intelligatur, nec Et post dies sex, assumpsit Jesus Petrum, et Jaco-
minimas quidem res : quod vero adjunctum est, nisi bum, et Joannem fratrem ejus, et duxit illos in mon-
virgam tanluro, intelligatur, quia per potestatem a tem excelsum seorsum, etcl, usque ad illud, ubi ait:
Domino acceptam, quae_yirgaenomine signiflcataest, Nemini dixeritis visionem, donec Filius hominis a
etiam quae non porlantur non deerunt. Ulrumque. "morluis resurgat. Haecvisio Domini in monte oran-
ergo Domirius dixit, sed quia non utrumque unusi tibus Petro, Jacobo et Joanne, ubi eliam de coelb,
evangelista commemoravit , pulatur ille qui virgam isti [illi] testimonium paternae vocis perhibitum est,
sub alia significalloneposilam lollendam dixit, ei qui-i. a tribus evangelistis eodem ordine meraoratur, et ad
virgam rursus aliud significantem non tollendam di-. easdem omnino sententias: sed coetera secundum ge-
xit, esse contrarius; sed jam ratione reddila non^.- nera locutionum divefsa, sine ulla senlentiarura diver-
putetur. Sic et calciamenia', cum.dicit Malthaeus, ini silate, quasmullis locis superius demonstraviraus, vi-
via non esse portanda , curam prohibet, qua ideoi deri a Iegenlibus possunt. Quod autem Marcus post
portanda cogitantur ne desint [ut nori desint]. Hoe. sex dies factum dicit, sicut Matthaeus, Lucas autem ,
et de .duabus lunicis intelligeridum est, ne quisquisj post octo, non contemnehdi sunt, si quos movet, sed
eorum praeter eam quam [qua] esset indutus, aliami pralione
| reddila instruendi. Dies enim quando enun-
porlandam ptitaret sollicilus, ne opus esset eumi tiamus dicentes, Post tot dies; aliquando npn annu-
illaexpotestateposseaccipere [aliam portandam pu-. meramus euin in quo loquimur, et eum quo res ipsa
taret, sollicitus ne opus esset cum ex illa potestatei futura est quam prsenuntiamus vel pollicemur; sed
posset accipere]. Proinde Marcus; dicendo calciari medios jpostquos revera plenos atque inlegros, illud
eos sandaliis vel soleis, aliquid hoc calciamentum futurum est. Hocfecit Matthacus et Marcus, excepto
mysticae significationis habere admonet, ut pes ne- eo die quo haec Ioquebatur [Jesu], et illo-quo exhi-
que tectus sit, neque nudus ad terram, id -est ne! buit memoratam in monte visionem, medios dies in-
occulielur Evangelium,,nec terrenis commodis inni-• tuentes dixerunt: Post sex dies, quod ille annurae-
tatur. Et quod non porlari, vel haberi duas tunicas; ratis finalibus, id est, primo alque ullimo, dixit,
sed expressius indui prohibet, dicens, Et ne indue- Post octo dies, eo loquendi modo, quo pars pro toto
rentur duabus tunicis; quid eos monet, nisi non du- commemoralur. ltem quod Lucas ait de Moyse et
pliciler, sed simpliciler ambulare? Ita Dominum Elia : Factum est cum discederent ab illo, ait Petrus
[omnia] dixisse nullo modo "dubitandum est, narlimi " ad Jesuni: Prseceptor, bonum est nobis hic esse, etc.
.proprie, partimfigurate; sed evangelislas alia istum Son debetputari contrarium ei, quod Matthajus Mar
alia illum inseruisse scriptis suis, quaedam veroj, « cusque ita conjunxerunt Pelrum hoc suggessisse,
eadem, velduos, veItreseorumquoslibet,velomnes quasi adhue Moyses et Elias cum Domino loqueren-
quatuor 'posuisse; nec sie tameri omnia esse coh- fur. Non enim expresserunt quod tunc, sed tacue-
scripta, quae ab illo seu dicta, seu facta sunt. Quis- funt potius, quod iste addidit, illis discedenlibus,
'
quis autem putat non potuisse Dominum in uno hoc Petrum de tribus tabernaeulis faciendis Dominb
sermone quaedarafigurate, quaedam proprie ponere suggessisse. Addidit etiam Lucas, intranlibus illis.
eloquia, caetera ejus inspectet' [inspiciat],"videbit in nubem factam esse vocem de nube, quod illi non
quam hoc lemere atque inerudite arbitretur. Potest dixefunt, sed nec contradixerunt.
enim iste, ut unum aliquid dicam quod animo infe- . CAPUTCLXXL
rim occurrit, quoniam mouet ut non sciat sinistra
De alabastro unguenti; quomodo non repugnet Mal-
quid faeiat dextra, et et
ipsas eleemosynas, quidquid thmo et Marco dicenlibus; Ante biduum Paschm;
illic aliud praecipit figurate accipiendum pulare. Joannes qui dicit: Anle sex dies; ex eodem libro 11
Sanerursus admoneo quod oportet meminisse lecto- de ConsensuEvangelistarum.
rem, ne tali admonitione saepissime iridigeat, aliis Cum esset Jesus in Bethania, in domo Simonis
atque - aliis: sermonum suorum iocis Dominum Leprosi, accessit adeuni mulier habens alabastrucn -
 S27 D. EUGIPPII ABBATIS AFRICANI 828
unguenli pretiosi, et effudit super caput ipsius re- A disse mulierem,- nisi fofte, quoniam Marcusfracto
eumbenlis, etc, usque ad illud, ubi ait: Dicelur et alabastro perfusum caput commemorat, tam quisque
quod haecfecit in memoriam ejus. Nunc jam de mu- abstirdus et calumniosus est, ut aliquid in vase fra-
liere atque unguento pretioso, quod in Bethania cto neget remanere potuisse, unde etiam pcdes per-
gestum 6st consideremus. Lticas enim, quamvis si- funderet. Sed cum [iste] conlenderit sic esse.fra-
" mile faclum
commemoret, nomenqueeonveniat ejus ctum, ut niliil ibi residui reraaneret, nitens adversus
apud quem convivabalur Dominus (nam et ipsum Si- verilatem Evangelii, quanto melius et religiosius
monem dicil); tamen [quia] non est conlra riaturara contendit alius , non esse ila fractum, ut lolum ef-
vel-conlramorem hominum, ul, sipotest unushomo funderet nitens pro veritate Evangelii; ille autem
habere nomina duo, multo.magis possint, et unum calumniator si tam perlinaciter ca_cus est, ut evan-
nomen habere homines duo. Potius credibile est gelislarum concordiam de alabastro fracto frangere
alium fuisse illum Simonem, non leprosum, In cujus conetur; prius accipiat perfusos pedes, antequam
domo, hoc in Bethania gerebalur. Nam nec Lucas, illud fractum esset, .ut in integro remaneret; unde
in Bethania rem gestam dicil quam narral; etquam- etiam caput perfunderetur, ubi -fractura illa totum
vis rion commemoret civitalem aut castellum ubi effunderet. A capite quippe nobis ordinaie consuli
"faclumsit, tamehnon videtur in eodem loco versari'.B agnoscimus, sed ordinatc eliam nos a pedibus ad
ejus narratio. Nihil ilaque aliud iutelligendum arbi- caput ascendimus. Caetcra facti hujus nuilam milii
tror, nisi non quidem aliam ifuisse mulierem, quae videntur habere quaeslionem.Quod enim alii dicunt
peccatrix tunc' accessit ad pedes Jesu, et osculata discipulos murmurasse, de unguenti effusione pre-
est, et Iavit Iacrymis, et tersit capillis, et unxit un- tiosi, Joannes autem Judani commemorat, et ideo
guento; cujus Dominus, adhibita similitudine de duo- quia fur erat, manifestum puio esse ..diseipulorum
bus debitoribus, ait dimissa esse peceata mulla. nomine eumdem Judam signiflcatum, locutione illa,
quoniam dilexit multum; sed eamdem Mariam bis quam de Philippo in quinque panibus insinuavimus,
hoc fecisse, semel seilicet, quod Lucas narravit, plurali numero pro singulari usurpato. Potest etiam
cum primo accedens cum illa humilitale et lacry- inlelligi, qubd el alii djscipuli aut senserint hoc, aut •
mis meruil peccalorum remissionem. Nam et Joan- dixerint, aut eis Juda dicente"persuasum sit, atque
nes quamvis non sicut Lucas quemadmodum facium omnium vohmtateiii Matthaeus efMarcus eliam vcr-
esset narraverit, tamen ipsam Mariam commendans bis expresserinl; [sed] Judas propterea dixerit, quia
commemoravit, cum [jam] de.Lazaro resuscilando fur erat, caeleri vero propter pauperum curam;
coepisset loqui, antequam-veniret ______> in Bellia- Joannem [aulem] de solo illo id commemorare vo-
niam, quod idem ibi ita narrat: Erat autem qui- C luisse, cujus ex hac occasione furandi consueludi-
dam, inquit,- languens Lazarus a Bethania, de ca- nem credidil inlimanda.m.
slello Maria, et Marthae, sororis ejus ; Maria autem GAPUT CLXXH.
erat quae unxit Dominum unguento," et tersit pedes De hora Dominicm
passionis,queinadmodumnoninter
ejus capillis suis, cujus frater Lazarus infirmabalur. se dissentiant Mmcus qui dicii, hora lerlia, et Joan-
nes qui dic.it, hora quasi sexla, ex libro m de Con-
' Hoc dicens Joannes atleslalur Lucae, qui [hoc] in sensu evangelistarum, lituloxni.
domo Pharissei-cujusdamSimonis factum esse narra--
vit. Jam Maria iltique hoc fecerat. Quod aulem in Si igitur hora quasi-sexla, Pilato sedente pro tri-
Bethania rursus fecit aliud esl, quod ad Lucae nar- bunali, traditus est crueifigendus'Juda_is, quombdo
"rationem non pertinet, sed pafiter narratur a tribus, hora tertia crucifixus est, sicut verba Marci quidam
Joanne scilicet, Mallhaeo,Marco.Inler istos Igiturtres non intelligentes putaverunf? Prius enim qua hora
Matthaeum,Marcumet Joannem quemadmodum hoc erucifigi poiueril videamus; deinde videbimus cur
convenial allendamus, de quibus non[est] dubium, hora tertia crucifixum dixit Marcus : Hora erat quasi
quod eamdem rem narrant gestam in Bethania, ubi sexla, cum traditus est crucifigendus, Pilato sedcnte
etiam discipuli, quod omnes tres conimemoraiat (ul dictum est) pro tribunali. Nonenim plena sexla
murmuraverurit adversus' mulierem, lanquam de jv erat, sed quasi sexta, id esl peracta quinta, et ali-
perditione preliosissimi unguenti. Quod ergb Mat» quid eliam de sexla esse cceperat. Nunquam autem
thseus et Marcus, caput Domini unguento perfusum , Isti dicerent quinta et quadrans, aut quinta irienna
dicunt, Joannes autem pedes, regula illa ostendilur [et triens], aut quinlaet semis, aul aliquid hujusmodi.
non esse contrarium, quam demonslravimus, cum de Habent enim islum morem Seriptura., ut a parte lo-
-quinque panibuspasceret turbas. Ibi enim quia non . tum ponant, maxime in temporibus, sicutde octo il-
defuit qui et quinquagenos el centenos discubuisse lis diebus post quos eum dicunt ascendisse in mon-
commemoraret, cum alius quinquagenos dixerit, non tem, quorum medios intuens Matthaius et Marctis
potuit videri eontrarium; poluisset autem, si alius dixerunt posl sex^dies, praeserlim quia tam mode-
centenos lantum posuisset, sicut aliusquinquagenos, rateidem Joannes loculus est, ut non diceret sexta,
et tamen debuil inveniri utrumque factum esse. Quo sed quasi sexla. Quod si ita non dicerel, sed (an-
exemplo [rios] informarl oporluit, sicut illic admo- tummodo sextam diceret,' possemus nos intelligere,
nui, etiam ubi singuli evangelistae commemorant quemadmodum loqui Scriptura. solent (sicut dixi) a
utrumque faclum inlelligere. Proinde' et hic non so- parte lotum, ut peracla quinta, et inehoaiasexta,
lum caput, sed et petfes Ooniini accipiamus perfu- gererentur hs3c'quae narrantur, in crucifixioneDo*
829 * THESAURUS. CAP. CLXXII.
830
mini nostri, dpnec complela sexta, illo pendente fie-, A lalus pro tribunali, ut eadem terlia complela videa-
rent lenebrae, quibus tres evangelistae altestantur tur, quando crucifixus est, atque illo jam pendente '
Matlhaeus,Marcus et Lucas. Quaeramusjam conse- in ligno, aliaetres hora. peractse sint, et" tradiderit
quenter cur dixerit Marcus, cum commemorasset Spiritum ut ab ea hora qua defunctus-est, id est,
quod crueifigentes eum, diviserunt vestimenta ejus, -dieisexta, tenebrse fierent usque ad horam nonara.
mitlentes sortem [sortesj super eis, quis quid tolle- Dicunt enim, die quidem illo, quem dies sabbali se-
ret, et seculus adjunxerit.: _Erat autem hora terlia, quebatur, Parasceven fuisse paschseJudseorum, qubd
et crucifixerunt eum. Jam certe dixerat: El 'cruc.fi- ab eodem sabbato inciperent azyma, sed tamen ve-
gentes eum, diviserunt vestiinenta ejus, sic eliam rum pascha quod jam in passione Domini gereba-
caeteri attestantur, quod, eo crucifixo, vestimenta tur, non Judseorum, sed Christianorum coepisseprse-
divisa sunt. Si [ergo] ejus rei gestse tempus voluit pafari, id est, parasceven habere hora nona [ab hora
commemorare Marcus, sufficeret dicere: Erat autem noclis nona], in eo quod Dominusa Judseis occideh-
hora tertia;"utquid adjunxit: Et "crucifixerunt eum; dus praeparabatur.. Parasceve quippe iriterpretatur
nisi quia voluit aliquid recapitulando signiflcare, praeparatio. Ab illa ergo nona hora noctis, usque ad
quod qua_ritur [qusesitum] invenirelur, cum scri- ejus crucifixionem, occurril hora parasceve soxta,
plura ipsa illis temporibus Iegeretur, qnibusuniversse B secundum Joannem, et hora diei terlia secundum
Ecclesisenolum erat, qua horaDominusligno suspen- . Marcum, ut oon Marcus illam horam recordalam
sus sit, unde posset hujusmodi error corrigi, vel recapitulando "commemoraverit, qua clamaverunt
mendacium refulari. Sed.quia sciebat a militibus sus- Judaei, Crucifige, crucifige, sed eam prorsus horam
pensum Dominum, nori a Judaeis, sicut Joannes terliam dixerit, qua Dominus est cfucifixus in ligno. i
apertissime dicit, occulte ostendere voluit eos ma- Quis fidelis non huic faveat solutiorii quaestionis, si
gis crueifixisse, qui clamaverunt ut crucifigerelur, modo possit aliquis arliculus conjici ab hora nona
quam illosquiministerium principi sup secundum jioctis unde cospisse parasceven paschse Tiostrse, id»
suum officium praebuerunt. Intelligitur ergo friisse est, prseparationem mortis Christi congruenler in-
hora tertia cum clamaverunt Judsei, ut Dominus telligamus? Si enim dicamus eam coepisse quando a
criicifigerelur, et veracissime demonstratur,, tunc Judseis apprehensus est Dominus, adhuc noctis pri-
eos crucifixisse, quando clamaverunt, maxime quia msepartes erant: si quando ad domum perductus est -
nolebant videri se boc fecisse; proplerea eum Pilato soceri Caiphae, ubi et audilus est a principibus sa-
(radiderant, quodeorum verba satis indicant secun- cerdotum, adhuc gallus non cantaverat, quod ex
dum Joannem. Gum eriim dixisset eis Pi)atus:Quam Petri negatione colligimus, quae cum jam audiretur
accusationem affertis adversus hominem hunc?Re- C facta est: si autem quando Pilato traditus est, jam
sponderunt et dixerunt ei: SLnon esset hie uialefa- niane fuisse apertissime scriptum est. Restat ergo
clof, non libi tradidissemus eum.-Dixi. ergo eis Pi- ut intelligamus, tunc coepisse istam parasceyeh pa-
latus: Accipite-eum vos, et secundum Jegem ye- schae, id pst, praeparationem mortis Domini, quando
stram judicale eum. Dixerunt Judaei, Nobis non licet , responderunt omnes principes sacerdotum, apud
inlerficere quemquam. Quod ergo maxime videri fe- quos primo audiebatur, et dixerunt, Reus est mor-
cisse nolebant, hoc eos hora tertia fecisse Marcus lis, quod apud. MatthaBumet Marcum invenitur, ut
ostendit, verissime indicans magis fnisse Domini recapitulando inteHigantur de Pelri cognitione [ue-i
necalricem linguam Judaeorum, quam mililum ma- gatione], postea dixisse, quod anlea factum erat".
nus. Faeile autem videbit qui sine impielalis duritia Non enim absurde conjiciiur eo lempore,quando
voluerit attendere quam opportuno loco Marcus hoc (ut dixi) reum mortis pronunliavefunt, nonam horam
de lerlia hora posuerit, ut quisque ibi recprdaretur, noctis esse potuisse. Ex qua hora .usque ad horam
qua hora Judsei crucifixerant Dominum, qui vole- qua sedil Pilatus pro tribuhali, quasi sexla hora fuit,
banl in Romanos, vel principes, vel milites, trans- non diei, sed parasceves, idest, praeparalionis immo-
ferre ipsum facinus, ubi faclum ministrorum mili- lationis Domini, quod verum Pascha est, ut plena
tum commemoratum est. Ait enim : Et cruciflgentes D sexta ejusdemparasceves, quaeplena diei tertia occur-
eum diviserunt 113 vesiimenta ejus, mittentes sor- rebal, Dominus suspenderetur in ligno. Sive ergoliofl
tes super eis, quis quid tolleret. Qui hoc, nisi milites, potius intelligendum eligatur, sive Marcus terliam
sicut Joannes manifeslal? Ergo, ne quisquam cogita- horam recoluerit, eamque maxime ad cpndemnalio-
tionem tanti criminis aversus a-Judseis, in milites ne,m Judaeorum in Domini crticifixione coramemo-
illos converteret: Erat aulera, inqtiit, hora tertia, et rare voluerit qua fnlelliguntur clamare pofuisse ut
crucifixerunt eum; ut illi eum polius crucifixisse in- crucifigeretur, ut ipsos poiius crucifixisse accipere-
veniantur, quos hora terlia, ul crucifigeretur, cla- mus, quam eos quorum manibus suspensus in ligno'
mare poluisse diligens inquisilor inVeniet cum "ad- est, sicul ille cenlurio magis accessitad Dominum
verterit hoc quoda militibus factum est, hora sexta quam illi amici quos misit: proculdubio quaeslioso-
faclum est [esse], quanquam non desint qui Para- luta est dehoradominiea-passionis, qusemaximeso-
sceve quam Joannes commemoravit, dicens, Erat let et conleniiosorum concitare impudentiam, et in-
aulem Parasceve hora quasi sexta, hora diei.fho- firmoruni imperitiarn perturbare.
ram diei tertiam] tertia velint inlelligi, qua sedit P|-
 831 D. EUGVPPH ABBATIS AFRICANE - 832
CAPUT CLXXHI. , A non eratThomas; sexto, ubi viditeumThomas; septi-
De duobus latronibusquomodo * impari relatu Matlhmus mo, ad mareTiberiadis; octavo.in monteGaliIa_aese-
ac Marcus sentenlia non discrepant, de Consensu cundum Mattha3um;nono, quoddicitMarcus, novissime
,Evangelislarum lib. m. recumbentibus,quia jam nonerantin lerra cumillo con-
Sequitur-Matlhseus et dicit: Idipsum autem et la- vivaturi; decimo, in i pso die, non in terra jam, sed ele-
trones qui fixi erant [crucifixi] cum eo impfopera- valuminnube, cum.in coelum ascenderet:quodMar-
bant ei. Nam [Nec] Marcus discrepat, hoc idemdi- cus etLucas commemoranf,Marcusquidempostiliud '
cens aliis verbis, Lucas autem poiest pulari repugna- quodeis discumbentibus apparuit, itacontinuansut di-
re, nisi genus locutionis satis usitatum non oblivi- ceret: Et Dominus quidem, postquam Joculus est eis,
, .scamur. Ait Lucafe: Unus-autem de his qui pende- assumptus est_ in ccelum; Lucas autem prsetermissis
bant latrpnibus, blasphemabat eum dicens, Si tu es -omnibusper quadragirita dies agi ab illo eum disci-
.Christus, salvum fac temetipsum etnos; et sequitur pulis potuerunt, illi primo diei resurreetionis ejus ,
idem ipse atque ita contexit: Respondens aulem al- quando in Hierusalem \\_% pluribus apparuit, con-
ter increpabat eum, dicens: Neque tu times Deum, jungit taeite novissimum diem quo ascendit in coe-
quod in^eadem damnatione es ? et nos quidem juste ' lum, ita narrans: Eduxit autem illos foras in Betha-
{nam dignafactis recipimus), hic vero.nihil mali ges- B niam , et elevatis manibus suis , benedixit eis , et
sit: et dicebat ad Jesum : Dbmine, memento mei faclum est cum benediceret eis , efferebatur in coe-
-cum veneris in regnum tuum. Et dicit illi Jesus : lum [recessit ab eis et ferebaturin coelum]. Viderunt
Amen dico tibi, hodie mecum erisin paradiso. Quo- ergo eum pifeeter quod in terra viderant, etiamdum
modo efgo, sicut Matthaeusdixit [dicil], Latrones qui ferretur in ccelum. Totiens ergo in Evangelicis li- _
, fixi erant [crucifixi] cura eo improperabant ei; vel bris commemoratur ab omnibus visusantequamascen-
sicut- Marcus dicit: Et qui cum eo crucifixi erant disset in ccelum; in terra scilicet novies, et in aere
conviciabantur ei? quandoquidem unus eorum con- semel ascendens. Sed nonomnia scriptasunt, sicut
viciatusest-secundum Lucas testimonium, alter com- Joannes fatetur. Crebra eniin erat ejus cum illis con-
pesctiit eum, et in Deum credidit, nisi intelligamus versatio per dies quadraginfa priusquam ascendisset
Matlhseum et Marcum breviter perstringentes -hunc in coelum, non lamen eis per bmnes quadraginta dies
locum, pluralem numerum pro singulari posuisse, continuis apparuerat. Nampost diem primum resurrec-
6icut [et] in Epistola ad Hebraeos legimus pluraliter tionis ejus, alios octo diesintervenisse dicit Joannes,
dictum, Clauserunt ora.leonum,"cum solus Daniel post quos eis rursus apparuit, lertio autem ad mare
significari inlelligatur, et pluraliter dictum, Secli Tiberiadis , fortassis continuo consequenti die. Ni-
sunt, cum solo Esaia tradatur [cum de solo Esaia G ' hil enim repugnat, et deinde
quando voluit, consti-
, tradatur]. Inpsalrno etiam quod dictum est: Astite- ' luens eis qubd et ante praadixerat eos in Galilsea.
runtreges terra., et principes cbnvener.untin unum .• montem praecederefut eos in Galilseaemonlempraece-
pluralem numerumpro sirigulari positum, in Actibus deret], atque omnino per illos quadraginta dies quo-
apostolorum exponitur. Nam reges propter Herodem, tiens voluit, quibus voluit, quemadmbdum voluit,
principes propter Pilatum intellexerunt, qui testi- sicut Petrus dicitquando eum Cornelio et his qui
monlum ejus psalmi adhibuerunt.Sedquia el pagani cum illo fuerant praedicahat. Qiri simui, Inquit, man-
solent calumniari Evangelium, videant quemadmo- ducavimus et bibimus cum illo posteaquam resur-
dum locuti sunt auctores eorum Phaedras, Medeas, rexit a mortuis perdies quadraginta. Non quod quo-
Clytemnestras, cum singulaefuerint. Quid autem usi- tidie per dies quadraginta cum illo manducassent et
tatius, verbi gratia, quam ut dicat aliquis, Et rustici bibissent: iiam erit contrarium Joanni qui octo illos
mihi insultant, etiam si unusinsultet. Tunc enim es- diesinterposuit, quibus eis visus non est, ut lertio
set contrariura quod Lucas denuo manifestavit, si illi manifeslaretur ad mare Tiberiadis.^Inde jam etiam
dixissent ambos latrones conviciatos Domino; ita si quotidie illis visus et cum illis convivatus est, ni-
enira non posset sub numeroT>lurali unus intelligi. hil repugnat, et fortasse ideo dictum est per pua-
Cum vero dictum est lalrones, vel qui cum eo cruci- B J draginta dies. Qui quafer deni sunt in mysterio, vel
fixi erant, nec additum est ambo: non solum si ambo totius mundi, vel totius temporalis sseculi, quia et-
fecissent, posset hoc dici, sed eliam quia unus hoc illi primi decem dies, in quibus erant illi oclo dies, a
fecit, potuit usitato locutionis modo per pluralem parte totum possunt more "Scripturarum non dis-
numerum [singularis] significari. sone compulari. Conferatur ergo etquod aitaposto-
CAPUT CLXXIV. lus Paulus, utrumhihil afferatquseslionis:Resurrexit,
Decies Dominum apparuisse posl resurreclionem evah- inquit, tertio die secundum Scripturas", et apparuit
gelistmtradunt, ex eodemlibro. Cephae.Non dixit, primo apparuit Cephae; nam esset
Invenimus itaque apud quatubrevangelislas decies contrarium quod primo mulieribus apparuisse in
commemoratum Dominum visumesse ab bominibus Evangeliolegiiur.Postea, inquil, duodecim ^ quibus-
post resurrectionem : semel, ad monumentum mu- "libet, qua hora libel, ipso lamen resurrectionis die;
liefibus ; iterum, eisdem regredientibus a monumen- deinde apparuit plusquam quingenlis fratribus simul,
to in itinere; terlio, Petro; quarto, duobus cuntibus sive isli cum illis undecim eranl congregati, clausis
in castellum; quinto, pluribusin Hierusalem, ubi ostiis propter metum Judseorum, unde cum exiisset
835 THESAURUS. CAP. CLXXV. 8S4
Thomas, venitad eosJesus, sive post octb illos dies A verum Deum , -et quem misisti Jesum Christum ,
quandolibet; nihil habet adversi. Postea, inquit, ap- sicut in illa seternitate cognoscetur, quo servos per-
paruit Jacobo: non tunc autem primum accipere de- ducet per formam servi, ut liberi contemplenlur for-
bemus visum esse Jacobo, sed aliqua propria mani- mam Domini. ,
festatione singulariler. Deinde apostolis .oranibus , CAPUT CLXXV.
nec illis tunc primum , sed jam ut familiarius con-
in tribus activm,in Joannis autemEvangeliodona
versaretur cum eis usque ad diem ascensionis suae. Quod contemplativmvirtulis eluceantidoneis dignosceret,
Novissime autem omnium, inquit, quasi avortivo quia hon perfecte, sed ex parte sit, ideo sic manebit
[abortivo] apparuit et mihi, sed hoc jam de coelo donecveniat, ex libro de Consensuevangelist.iv.
postnon parvum tempus ascensionis suse. Nuncjam Discipulisetiam insufflandodedit Spiritum sanctum,
videamus quod distuleramus, cujus mysterii gratia ne ipse Spiritus quiTrinitati consubstantialiset cose-
secundum Matthaeumet Marcura resurgens ita man- ternus est, tantummodo Patris esse non etiam Filii
daverit: Praecedamvosin Galilseam,ibi me videbitis: Spiritus putarelur. Postremo suas oves Petro amanti _
quod et sic completum est, tamen post multa com- [se], eumque arabrem ter confitenti commendansdi-
pletum esj,, cura sic mandatum sit, quanquam sine cit-, eumdem Joannem sic se velle manere donec ve-
praejudicio necessitatis, ut aut hoc solum,, aut hoc B niat, uhi etiam mihi videlur allo docuisse mysterio
primum exspectarelur fieri debuisse. Proculdubio istam ipsam Joannis evangelicamdispensalionem, qua
ergopuoniam vox est isla nori Evangelislaenarranlis, in lucem liquidissimam Verbi sublimiler ferlur, ubi
quod ita factum sit, sed angeli ex mandatb Domini, Trinilalis aequalitas et incommulabililas. videri po-
etipsius postea Domini, Evangelistsaautem narran- lest, etquamaxime proprietatedisteta caeterishomo
tis, sed quod ita ab angelo, et a Domino diclum sit cujussusceptioneVerbum caro factura est, perspicue
propheticedictumaccipiendum est; Galilsea namque cerni cognoscique non posse, nisi cum ipse Dominus
interpretatur, vel transmigratio, vel revelatio. Prius venerit, ideo sic manebit dbnec veniat. Manebitau-
itaque secundum transmigrationis significalionem, tem nunc in fide credentium, tunc autem facie ad fa-
quid aliud occurrit intelligendum, Prsecedit vos in ciem contemplandumerit cum apparuerit vitanostra,
Galilseam,ibi eum vrdebilis; nisi quia Christi gratia et nos cum ipsb apparebimus in gloria. Quisquis au-
de populo Israel transmigratura erat ad Gentes 2 tem arbilratur homini vitam istam mortalem adbuc
quibus apostoli prsedicantesEvangelium nullo modo agenti posse contingere , ut dimoto atque discusso '
crederentur, nisi eis ipse Dominus viam in cordibus orani nubilo pbanlasiarum corporalium atque carna-
bominuni prsepararet, et hoc intelligitur, Praecedel lium, serenissima iricommutabilisverilatis Iuce po-
vos in Galilseam. Quodautem gaudentes mirarentur, C tiatur, et meme penitus a consuetudine vitae hujus
disruptis et evictis difficultatibus aperiri sibi ostium / alienata, illi constanter et indeclinabililer haereat,
in Dominoper illuminationem fidelium, hoc inlelligi- nec quid quseral nec quis quserat intelligit. Cre-
tur, Ibi eum videbitis, id est, ibi membra ejus in- dat ergo "potius sublimi auctoritali minimeque
venietis, ibi vivum corpus ejus in his quos [qui vos] 115 fallaci, quandiu sumus in corpore peregrinari
susceperintagnoscetis; secundumiliudaulemquod Ga- nosa Domino et ambulare per fidem, nondum per
lilaeainterprelatur revelatio, non jam in forma servi - speciera, ac sic perseveranter 'retinens atque custo-
imelligeadum esl, sed in iila in qua sequalis esl Pa- diens fidera, spem et charilatem, intendal in specie
tri quara promisit apud Joannem dilectorfbus suis expignore quod sancli Spirilus accepimus, quiiios
cura diceret; Et ego diligam eura et oslendam me- docebit [docefj omnem verilalem, cum Deus qui
ipsum illi. Nonutique secundum id quodjam videbant, suscitavit Jesum Christum a mortuis vivificabit et
et quod etiam resurgens cum cicatricibus, non solun mortalia corpora nostra per inhabitantem Spiritum
-videndum, sed etiam tangendum postmodum osten- ' ejus in nobis. Prius autem quam viviflcelurhoc quod
dit, sed secundum illam ineffabilemiucem qua illu- mortuum est, propter peccatum proculdubio cbr-
minat omnem hominem venienlemin hunc mundum, ruptibile est, et aggravalanimam; et si quando a vita "
secundum quam lueet in tenebris, et tenebrse-eum D excedit hanc nebulam qua tegitur omnis terra, id
non comprehenderunt. Illuc"praecessit.[IIlucnos], ,esl, hanc carnalem caliginem, qua tegiluromnis vita
unde ad nos veniens non recessit, et quo nos prse- terrena, tanquam rapida coruscalione perstringilur, .
cedens non deseruit : illa erit xevelalio tanquam et in suam infirmitatem redit, vivenle desiderio quo
vera Galilaea; cum similes ei erimus, ibi eum vide- rursus erigalur, nec sufficientemunditia qua Hgatur,
bimus siculi est. Ipsa erit etiam beatior transmigra- et quanto quisque hoc magispolest, tanto major est;
tio ex isto saeculoin illam seternilatem, si ejus prse quanto autem minus, tanto minor. Si aulem nihil
cepla sie amplectamur ut ad ejus dexlram segregar i adhuc taie meris hominis experla est,- in qua tanien
mereamur. Tuncenim ibunt sinislri in combustionen habitat Christus per fidem, inslare debet minuendis
aelernam, justi autemin vitam seternam. Hinc illut finiendisque cupidilatibus hujus saeculi moralis vir-
iransmigrabunt, el eum videbunt quomodo non vi- lulis actione, lanquam in cbmitatu trium .illorum
dent iinpii. Tolletur enim impius -utnon videat cla- evangelislarum cum mediatore Christo arabulans;
ritalem Dbmini, et impii lumen non videbunt. Hse(: eumque qui Filius Dei semper est, propter nos filium
est autem, inquit, vita seterna,ut cognoscant teunure hominis factum, ut tempiterna virlus ejus et divini
 835 D. EUGYPPil ABBATIS AFRIGANI 856
las noslrse infirmitati et mortalilati contemperata. V. nia puicherrimedocet,-eslibrouQutsstionum Evan-
gelii. .
de noslrp nobis in se atque ad s_efaceret viam^ cum
laagnse spei Isetitia jadeliter teneat. Ne peccet, a .Dej.ueris sedentibus in foro et ad .invicem cla-
rege Christo regatur; si forte peccaverit, ab eodem mantibus, eonyerso ordine ad proposita respondit.
sacerdote Christo expielur, atqueita in actione bonse Nam quod ait, Lamentavimus et oon ploraslis, ad
conversationis et vitse nutritis pennis, geminsedilec- Joannesa perjinet, cujus abstinentia ~acibis et potu
tionis, tanquam «duabusalis validis evectus a terfis, luctuni poenitentiae significabat. Quod autem ait_,
ab eodemipso CfaristoVerboilluminetur, Yerbo quod Cantavimustibiis et non saltastis, ad ipsum Dorainum
In principio erat, et Verbum apud Deum erat, et [pertinet], qui utendo cum casteris cibo et polu i_e-
Verbum Deus erat;.etsi perspeculum et in a.nig- titiam -xegni figurabat. At iili nec liumitiari eum
mate, longe tamen sublimius ab omni similitudine Joanne, nec cum Ghristo gaudere vpluerunt, dicen-
corporali. Quapropter quamvis in illis tribus activa., tesillum daamoniunrhabere,istum voraeeni et ebrio-
in Joannls aulem Evangelio dona contemplativa. vir- sum,jet amicum publicanorum et peceatorum. Quod
tutis bluceant eis qui naec [hoc] dignoscere sunt ido- autem subjnngit. Et justificata est «apientia ab
jiei, tamen et hoc Joanhis, qponiam ex parle est, omnibus filiis suis,ostendit iillos sapientiae intel.
sic manebit donec veniat quod perfectum est. Et alii " Jigere, nec in abstinendo, nec in manducando esse
quidem datur per Splritum sermo sapientise, alii justiliam, sedin,a.quanimitate tolerandi inopiam et
eermo scientise secundum eumdem Spirilum. alius temperanliam per abundantiam, non secorrumpendi
diem Domino sapit, alius de pectore Dominl liqui- atque oppoftune sumendi vel non sumendi ea quo-
dius aliquid bibit, alius levatus usque ad tertium _rum non usus sedconeupiscentia repreliendenda est.
ca_lumineffabilia verba audit : omnes tamen quahdiu Non enim interest omnino fluid alimentorum snmas,
sunt in corpore peregrinantur a Domino, et omnibus ut.succurras necessitaticorporis, dummodo -congruas
- bome spei fidelibus ln libro ivitse scripiis seryatur - in generibus alimentornm Ms cum tjulbns tibi viveti-
quod dictum est : Et ego diligam eum, et ostendam dum est. Neque quantum >sumas irinltum interest,
meipsum illi. Verumtamen inl bac peregrinatione, cum vldeamus aliorum stomaehum citius satiari, et
quantum in reihujusintelligentia quisqueprofecerit, eos tamen illi ipsi parvo x_uo sajiantur ardenter et
tanto magis caveat diabolica vjtia, superbiam etin- ' intolerabiliter, et.omnino topiter inhiare; alios au-
videutiam; meminerit hoc ipsum Evangelium Joan- tem plusculo ^uidem satiari, sed toierahilius ino-
nis, qham multo amplius erigit ad contemplalionem, piam perpeti, et velanle horamposilas epulas, si id
veritatis,'tam multo amplius prsecipere de duleedine inteinpore aut opus sit, aut necessesif.cum tran-
charitatis, Et quia [illud] prseceptum verissimnm " quillitate-aspicere, neque .tangere. -Magisergo inte-
ac saluberrimum est : Quanto magrius es.tanto hu- rest-, non quid ve! qaantum-alimentorum pro icon-
milia te In omnibus; qui evangelista Christum longe gruentia hominum atque personsesuae, et pro sua.
caeierls altius commeudat, apud eum discipulis pedes valetudinis necessitate_ quis «apiat, sed quanta feli-
favat. citate et serenitate animi eareat, .cum his vei opor-
CAPUT teat, vel etiam necesse est carere, ut iliud in animo
CLXpi.
De eo quod ait: Nemo novit Filium -nisi Paier, ,ex Christiani compleatur [compleat] quod Apostoius di-
Ubro 1 Qumslionum\Ei)angelii. ' cit: Scio et minus habere, scio etabundare, «bigue
Cum diceret, Nemo novit _Filium nisi Pater, non in omnibus (in omnibus ef In omnibusj imbutus
et penufiam
•dixit, Et cuivoluerit Pater revelare, quemadmodum sum, et satiari, et esurire ,el abundare,
cum diceret, Nemo novit Patrem nisi Filius, addi- pati, omnia possumineo p;uinie confortal; etillud:-
si
dit, Et cui voluerit Filius revelare. Quod non ita Neque si manducaverimus abundabimus, neque
intelligendum est,quasiFiliusa nullopossitcognosci non manducaverimus egebimus; etillud ; Non esl
nisi a Patresolo,Paterautem non solum aFilio. sed enim regnum Dei esea etpotus, sed justitia etpax,
etiam ab eis cjpibus revelaverit Filius; sic enim po- et gandium. Et-quia-solenthominesmultum gaudere
tius dictum est.ut intelligamus et Patrem, et ipsum de carnalibus epulis, addidil, in Spiritu sancto.
Filium per Filium reyelari, >quia ipse est menti Justificatur JJQ ergo^etiam] sapientiaab omnibus
nostrae Jumen, ut quod postea lintulit, Et cui volue- filiis suis, qui intelligunt utendis terrenis tempora
rit Filius revelare. aon Patreni tantum, sedetiam - opportuna esse debere, facilitatem vero carendi ta-
Filium accipias. Ad totum enim «uod dMtillatum" libus, et amorem fruendi a.ternls, non TOriari«por-
est, Verbo enim suo se Pater deelarat ,[ipse Paler tereper tempora, sed perpetuo retineri.
declaratur]. Verbum autem, non solum Id quod per CAPUTCLXXVffl.
Verbum declaralur. sed etiam seipsumdeclarat. De voracitate, eliam in vilissimiscibis, ex libro ni de
CAPUT CLXXVH. DoctrinaChristiana.
De pueris sedentibus in foro , et clamanlibus ad illos Quisquis aulem rebus praetereuntibus jestrictius
qui nec 'humiliari cum Joanne nec cum Chrtsto gau- utitur quam sese habent mores eor.um cum quibus
dene voluerunt] ubi qum sil vera ciborum parcimo- wit, aut temperans, aut superslitiosus est,(a). Quig-
(&)Hanc sententiam etlam refrioat iu cap<2B, t. II.
«57 TflESAURUS. CAP. CLXXXI. 858
quis vero sic eis mitur, ut metas et consuetudines A _ CAPUTCLXXX.
bonorum iriler quos versatur excedat, aut aliquid De homine qui descendebala Jerusalem in Jericho;
ex libro n QumstionumEvangelii.
signiflcat, aut flagitiosus esl; in omnibus enim tali- Homo quidam descendebat a Jerusalemin Jericho.
bus' non usus rerum, sed libido [utentis] in culpa
Adam inlelligiiurin genere humano. Jerusalem
esl. Quid igitur locis, et tempori, et pars [lempori- Ipse civitas illa coelestis, a cujus beatitudine lap-
bus personisque] conveniat diligenter aftendendum sus est.pacis ,
Jericho luna Interpretalur, etsignificatmor-
est, ne temere flagitia reprehendamus. Fieri.enim talitalem nostram naseitur, crescit, ,
potest ut sine aliquo vitio cupediae [cupldinisj vel senescit et occidit. , propter quod
voracitatis pretiosissimo cibo sapiens utalur, insi- Latrones, diabolus et angeli ejus,
autem flamma in vilissimum qui eum spoliaverunl immortalitate, et plagis irapo-
piens infosdissima gulae sitis peccata suadendo reliquerunt semivivum, quia'
ardescat, et sanius quisque maluerit more, Domini
pisce vesci, quam lenticula more Esau nepotis visus expartequa potest intelligere et cognoscere Deum,
est homo; ex' parte qua peccafis con-
Abraham, aut hordeo more jumentorura. Non enim labescit[vivus] et premitur, mortuus est, et ideo semivivus
propterea continentiores nobis sunt plersequebes- dicitur. Sacerdos autem etlevita, qui eo yiso praeler- -
lice, quia vilioribus ulunlur escis, nam in omnibus
a ierunt, sacerdotium et ministerium Vetefis Testa-
hujuscemodi rebus, non ex earum rerum nalura qui- i menli
bus ulimur, sed ex causa utendi et modo appetendi, signilicani, qua. non poterant prodesse ad salu-
lem. Samaritanus custos interpretatur, et ideo ipse
vel probandumest, vel improbandum quod faeimus.
Dominus^ignifieatur hoc nomine. AlligaliovuJnerum
CAPUT GLXXIX. est cohibitio peccatorum ; oleum consplatio spei
De impossibilitalejejunandi sub prmsentia sponsi, ubi bona., propter indulgentiam datam ad reconciliatio-
duo jejunia probat, unum iribulationis et aliud nem pacis; vinum.exhortatio a"doperandurn ferven-
gaudii: ex lib. n Qumst.Evang. lissimo splritu. Jumentum ejus est" caro in qua ad
nos venire dignatus est. Imponi jumento est in ip-
Jejuriium autin tribulalioneest. autin gaudio. In
tribulaiione ad propitiandum Deum pro peccatis, - sam incarnationem Christi credere. Stabulum est
EccJesia ubi reficiuntur viatores de pefegrinalione in
ingaudib verocum tanlo minus delectant carnalia, a.ternam
palriam redeurites. Alfera dies est post re-
quanto gpiritalium major sagina.est. Cum ergo Do-
roinus inlerrogalus esset cur-discipulj ejus non jeju- - surrectionem Domini. Duo denarii sunt vel duo prse-
narent, de ulroque jejunio respondit. Namque ad cepta charitatis', quam pef Spiritura' sanetum acce-"
illudquod in lribulalionejejunarisblet,perlinetquod _ perunt apostoli ad evangelizandum cseteris, v.eljpro-
missio vitse praesentisetfuturae.Secundumenim duas
ait, Filios spbnsi tunc jejunaturos, cumablatus ab<
eis fuerit sponsiis. Tunc enim desolabunlur, et in promissiones dictum est : Accipiet in Iioc saeeulo
moerore aciuctuerunl, donec eis per Spiritum san-, septies tantum, in luturo saeculovifam seternam con-
ctum gaudia consolatoria relribuantur, quo dono sequetur. Sitabularius ergo est apbstolus. Quod su-
aut Illud consilium quod ait: De virgini-
percepto, etiam jejunii alterum genus, quod fiet per .pererogat,
lsetitiam _am renovati in vitam spiritalem, corive- busautem prasceplum Domini non habeo, consilium
nienlisslme celebrabunt, quod antequam accipiant, autem do; autquod etiam manibus suis operatus est
dicit eos Tanquamvetera veslimenla, quibus inconve- ne Infirmorum aliqiiem iri novitate Evangelii '
gfava-
nienter novus pannus assuitur, id est, aliquaparlicula1 ret, cum eiliceretpasciexEvangelio.
CAPUT CLXXXI.
doclrina. quaead riovae vitae temperantiam pertinet,
>QuodMartha excipiensilliim in domosua, significat
quia si hoc fiat, et ipsa doctrina quodammodo scin- Ecclesiamut nunc est, Maria vero ul erit in futuro;
dilur, cujus partlcula quae ad jejunium eiborum va- _ex lib. 11Qumsl. Evang. , > •
Iet imporlune traditur, cum illa doceatgenerale jeju- Quod Marlha excepit illum in domum suam, si-
nium non a concupiscentia ciborum tantum , sed ab( gnificat Ecclesiam qu_enunc est, excipientem Domi- -
omni lseiitia temporaljum deleclationum. Cujus quasii num in cor suum; Maria soror ejus, quse sedehat ad '
pannum, id est, partem aliquam uuse ad cibos per- . u pedes Domini, el audiebat verbum ejus, significat
tinet, dicit non oportere hominibus, adhuc veterii- eam_demEcclesiam, sedin futurp sa.culo,iibices-i
consueludini deditis , Impertiri, quia et illine quasii sans ab opere ministerioque indigentise sola sapien-
conscissio videtur fieri, et ipsi vetuslati non conve- tia perfruetur. Martha ergo «ceupala est circa mui-
nit. Dicii etiam similes eos esse veteribus uiribus,( tum mi.nislerium, quia nunc ialibus operibus exer»
quos vino novo-, id esf Spiritalibus prsecepiis , faci- cetur Ecclesia. Quod autem queritur quod se soror
lius disrumpi quam id posse contineri dicit. Eruntt ejus non adjuvet, occasio datur sentenlise Domini,
autem jam utres novi cum post ascensum Dominii qua ostendit istam Ecclesiam-spllicltani esse et tur-
desiderio consolationis ejus, orando et sperando in- bari circa plurima, cum sit unnra iiecessariuni-,-ad
novantur {annovabantur]. Tunc enim acceperuntt quod per ministerii hujus merita pervenitur. Jla-
'
Spiritum sanctura, quoimpleli, cumomnitnn qui de; riam vero dicit optimam partem eiegisse quae non
diversis gentibus aderant linguis loquerentur, dicti\ auferetur ab ea, et ideo intelligitur optima, quia et.per -
sunt .musto pleni, novum enim vinum jam. novis_ _hanc adiilani lenditur, et non aufbretur: illa yeroinini-
utribus venerat. sterii quamvis sit bona, tamen auferelur, ^uando
Indigentia cui minisiratur transierit^
 $* EUGYPP3I

ABBATIS AFRICANI

THESAURUS

Ex{ S. Augustini operibus.

2fotmt# pogtmov*

CAPUT CLXXXII. A invisibilibus locis capitur; quod etiam fides hujus

__,Deilto qui media nocte peliit ab amico tres panes; mundi fluctibus circumlatrata non frangitur, recte
ex libro n QumsiionumEvangeliorum. pisci comparatur; cui conlrariuiri posuit serpentem
Amicus ad quem venitur media nocle, ut accom- propler venena fallaciae,quaeetiam primo hominimale
modet tres panes, utique ad similitudinem ponilur, suadendo praeseminavit.In ovoinlelligiturspes; ovum
secundum quam quis Deum rogat, in media tribula- enim nondum est spes perfecta [fetus perfecus], sed
tione constilutus, ul ei tribuat intelligentiam Trini- fovendo speratur; cui contrarium posuitscorpionem,
sed aculeus venenatus retro - timendus
latis, qua prsesentis vitae consolelur labores; cujus est; sicut
comparatio est a minore. Si enim amicus homo sur- spei conlrarium est Tetro respicere, cujus [cura]
git de lecto, et dal non ainicitia, sed taedio compul- spes futurorum in ea qua. ante sunt se exlendal.
sus, quanto magis dat Deus qui sine tsediolargis- CAPUT CLXXXIV.
6ime donat quod petitur! sed ad hoc se peti vult ut De id quod ail disciputis: Nolite in sublime extolli, et
capaces donorunrejus fiantqui pelunt. In tribus au- de hydropico, vel de muliere recurvala; ev libro n
tem panibus etiam illud signilicalur, unius esse sub- QumslionumEvangetiorum.
stantiae Trinitatem. Amicus autem quem dicit ille Cum diceret discipulis non debere haberi -sollici-
qui petit venisse de yia, el non se habere quod po- B tudiriem de cibis, ait: Et nolile in sublime extolli.
uat ante illum, intelligitur homiriis appetitus, qui de- Primo enim haec ad necessitatem implendam homo
bet oblemperare rationi: serviebat aulem consuelu- quaerit"; cum auteni haec abundaverint, incipit et
dini temporali, quam viam vocat, propter omnia superbire de talibus. Tale est hoc, ac si se vulnera-
per tempus transeuntia; converso autem homine ad tus quis jaclet quia babet multa emplastfa in domo,
Deum, etiam ille appetitus a consuetudine revo- cum hoc illi-bonum esset, ut vulnera non haberet,
catur: sed si non cpnsolatur interius gaudium de et ne uno quidem indigeret emplastrp. Congroenter
doctrina spiritali, qua creatoris Trinitas praedica- hydropicum animali quod cecidit in puteum compa-
tur, magnseangustise sunt in hbmine, quem premit ravit, humore enim laborabat; sicut illam mulierem
acrumna morlalis, cum ab his quac foris deleclant quam decem et octo annis alligatam dixerat, et ab
praecipitur absiinentia, et intus non est refectio de eadem alligalione solvebat, coraparavit jumento
laelilia doctrinae Salvatoris, et ipsa [ista_angustia est quod solvitur ut ad aquam ducalur. Hydropem au-
media nox, qua cogitur vehementer instare pelendo, tem recte comparamus divili avaro ; sicut enim ille"
ut accipiat tres panes. Quod autem ei dicituf de in- quanio magis abundat humore inordinalo, tanto
lus jam ostiuni clausum esse puerosque ejus cum eo amplius' sitit, sic iste quanto est copiosior divitiis
esse in cubili, significat tempus famis verbi, cum in- G quibus non bene utitur, lanto ardentius talia concu-
telligentia clauditur; et illiqui Evangelicam sapien- piscit; illam vero ita morbo incurvalam ut se erigere
tiam, tanquam panem erogantes, per orbera terrae non posset, animae terrenis opinionibus debiliialse
praedicaverunt, pueri palrls familias, jam-sunt in se- atque oppressae, ita-ut divina cogitare nbn valeant.
creta quieie cum Domino. Et tameu orando efficitur CAPUT CLXXXV.
ut accipiat desiderans intellectum, ab ipso Deo, De villico quem Dominus
ejiciebatde vitlicatu; ex eo-
etiam si homo desit perquem sapientia praedicetur. dem libro n QuwslionumEvangeliorum.
CAPUT.CLXXXM. ,. In villico puem Dominus ejiciebat de villicatu, et
De pane el pisceet ovo; ex libro u Qumstionum laudavit eum quod in fuiurtim sibi prospexerit, non
Evangeliorum. omnia debemus ad imitandum sumere. Non-enim
De pane et pisce etovo, quibus contraria pbsuit aut domino [nostro] facienda est in aliquo fraus, ut
lapidem, serpentera, scorpionem. Intelligitur panis de ipsa fraude eleemosynas faciamus : aut eos a qui-
charitas, propter majorem appetitum, et tam neces- bus reeipi volumus in tabernacula aeterna, tanquam
sarium, utsine illa caetera nihil sint, sicut sine parie debitores Dei et Domirii noslri fas est iutelligi, cum
mensa inops: cui contraria est cordis durilia, quam justi et sancti significentur hocloco, qui eos introdu-
Piscis aulem intelligitur fides in- ** cant in labernacula a.terna, qui necessiiaiibus suis
1Iapidi comparavit.
visibilium, vel propteraquambaptismi, vel quiade terrena bona communicaverint, de quibus etiam di-
 - -
m THESAURUS. CAP. CLXXXVIII. S42
cit: Quodsi quis alicui ebrum calicem aquaefrigidae ,\ nera hominum hic videntur significari: Unum eo-
dederit, lanium iu nomine discipuli, non perdet rum qui otium et quietem eligunt, neque negotlis
mercedem suam, sed eliam e contrario dicuntur saecularibus, neque negoliis ecclesiasticis occupati;
istae similitudines, ut iutelligamus si laudari potuit quse illorum quies lecti nomine significata est: alte-
ille a Dominocui fraudem faciebat, quanlo amplius rum eorum qui in - plebibus constituti reguutur a
placeanl DominoDeo qui secundum ejus prsecepturn doctioribus, agentes eaquse sunt hujus sseculi, quos
illa opera faciunf. Sicut etiam de judlce iniquitatls et feminarum nomine significavit, quia consijiis, u£
qui inlerpellabatur a vidua comparationem duxit ad dixi, peritorum regi eos [eis] expedit, et molentes
judicera Deum, cui nulla ex parle judex inlquus dixit, propter lemporalium negoliorum orberii atque
conferendus est. Quod aulem de centum cadis olei circuiium, quas tameri in unum molentes dixit, in.
quinquaginta scribi fecit a debitore, et de cenlura quantum de ipsis Tebus et negotiis suis proebent
choris tritici octoginta, ad nihil" aliud valere arbir usibus Ecclesise : terlium eorum qui operantur in
tror, nisi ut ea quae similiter insacerdoles -atque in Ecclesise-ministerio tanquam in' agro Dei, de qua
levitas Judaeus quisque operalur, in Christi Ecclesia agricultura Apostblusloquitur. In his ergo tribus-ge-
abundetjuslitia ejus supef scribarum et PJiarisaeo- neribus bina sunt rursus genera hominum in singu-
rum, ul cum illi decimas darent, isli dimidias dent, ] J lis, et pro robore suarum virium discernuntur.-Cum
Bicut non de fructibus, sed de ipsis bonis" suis fecit enim omnes ad Ecclesiae membra pertinere videah-
Zachaeus aui certet, duplicel [aut certe duplicet de- tur, adveniente tameri tentatione tribulatlonis,
cimam, aut duas] decimas dando, superel impendia et ex illis qui sunt in otio, et ex illis qui smrt
Judseorum. Mammona vero iniquilatis ob hoc [ideo] in negoliis saeculi, et ex illis "qui Deo mini-
a Domino appellata est Jsta pecunia quam posside- slrant in Ecclesia, alii qui [aliqui] "permanent,
mus ad tempus, quia maramona divitiae interpretari- alii qui [aliqui] cadunt. Qui.permanent as.umuntur,
lur, nec sunt istse- divitiae nisi Iniquis, qui in eis qui cadunt relinquunlur; ergo unus assumelur, et
constituunt spem alque copiam beatiludinis suse : a unus relinquetur, non quasi de duobus hominibus
justis vero cum .iaec possidenlur, est quidem ista dictum est, sed de dubbus generibus affectidnum, in
pecunia, sed non sunt [tamen] illis divitiae nisi ccele- singulis generibus trium professionum. In illa ergri
stes et spiritales, quibus indigenliam suam spiritali- nocle dixit, iri illa tribulatione, ,ad ipsa tria ^enera
ter supplentes, exclusa.egestate miseriae, beatitudi- quae assumuntur arbitror pertinere,' etiam tria illa
nis copia diiabuntur. nomina virorum sanctorum, quos solos liberaturbs
- CAPUT CLXXXVI. Ezechiel propheta pronuntiat, Noe, Daniei et Job.
2 De illo qni in lectoel qui in agro, et uxore Loth; ex 'J Yidetur enirn Noe pertinere ad eps per quos Ecclesia
_.libro u QumslionumEvangetiorum. regilur, sicut per illum in aquis arca gubefnau_v^^j
Quid est quod dicit Dominus : Qui fuerit in teclo, quaefigiirain gestabat Ecclesise. Daniel aut^^^uT
et vasa ejtis in domo, non descendat tollere illa? Ih - elegit "caelibemvitam, id est, nupiias lerrenaT/c^
lecto est, qui excedens carnalia, tanquam in aura tempsit, ut, sicut dicit Apostolus, Sirie sol|c_j|pd^;
libera spirilaUler vivit. Vasa ejus in domo sunt sea- viveretj cogitans quae sunl Dei, genus eofutn^Jgm?
sus carnales, quibus ad investigandam veritalem ficatqui suritjn otio, sed tamen fortissimi inleiife
quaeintelleclu capitur multi utentes, penitus errave- tionibus",ut possinfassumi. Job autem quia et uxo*
ruot. Hujus ergo spiritalis viri jam" vasa ista vacant rem habuii, ef "Ulios, et amplas terrenarum rerum
in dnmo, quia mente cerpori supereminens, per copias, ad illud genus pcrtinet cui molendinum de-
aciem intelligentiaetanquam in tecto positus, perspi- putatum est, sed tamen ut sint fortissimi in tenta-
cuiiate sapientise veluti ccelo apcrtissimo fruilur. tionibus, sicut' ille fuit : non enim aliler assumi
Caveat ergo isie, ne in die tribulaiionis ,rursus viia poterunt [potuerunt]. Nec puto alia esse genera ho-
carnali, quaeper sensus cprporis pascitur, delecta- minum quibusconstat Ecclesia, quam ista tria,-ha-
tus, -ad vasa hujusmodi tollenda descendat. Quid est bentia binas differentias, propter assumptionem e\
quod diclum est: Similiter et qui in agro fuerit, non ] ) reliclionem, quamvis in.singulis multae siudiorum
redeat relro? qui operatur in Ecclesia et, sicut Pau- volunlatumque diversitates, ad concordiam tamen
lus et Apollo, plantat el rigat, non respiciat spem unitatemque concurrentes possint inveniri.
saecularem cui renuntiavit. Quid significavit uxor CAPUT CLXXXVIII.
Loth? eos qui-intribulalione retro respiciunt, et se
Dejudice iniquo quem vidua interpellabat; exlibrd
a spe divinse promissionis avertunl: et ideo statua QumstionumEvangeliorum.
salis facta est, ut admonehdo homines ne hoc fa- Quid est quod ad semper orandum et non deficien-
ciant; tanquam condiat cor eorum, ne sint fatui. dum de judice iniquo voluit parabolam ponefe, p_ui,
CAPUT CLXXXVII. cum Deum non timeret et hominem non reverefelur,
Deduobus in lecto, et duabus molentibus, el duobus viduae tamen assiduis 'inlerpellalionibus cessil. ut
in agro. eam vindicaret ne sibi ab illa tsedium fieret? nam
Qui sunt illa nocle duo in leclo, et duse molentes hoc est quodait, Ne veniens suggillet me. ftupnianv
in unum, et duo in agro, de quibus omnibus binis parabolas Dominus aut securidum similitudinem ali1-
«inguli assumentur etsinguli relinquentur? Tria ge- quam ponit, sicul de servo illo, cui Dominus dimisit-
- 27
PATROL.LXII. _
 m p. EUGYPPII ABBATlS,AFR,lGANi: ^U
quod ratione rpddita deberp inventus est, et ipse con- A . CAPUT CLXXXIX. .. .
servo suo dilatlonem galtem dare noluit; et de fe- De eo quod dictumesl: Orate ne fial fuga veslra hieme
vel sabbaio.
neratpre,, q"i, cum dupbus debitoribus donasset
guod debeban,, ab eo plus ddeclus est cui plus do- Orate ne fiat fuga vestra hieme, vel sabbato, id
inavit; ei de hpraine qui habebat duos filios, majo- est, ne impedimento aliquo detineamini, quia et
jem in agfo sibi propinquantem, minorera autem in hieme imbribus, vel frigore, et sabbato, in quo pro-
longinquo luxuriantem; et innumerabilia hujusmodi. ficisci non licebat, impediebatur quis ab itinere; vel
De his enim in quanturi) similia sunt, ducilur intelle- aliud.jne in tristitia aut laetiiia rerum temporalium
ctus ejus rei cui adliibentur {ad mysterium] insi- quis inveniatur in die iHa.
nuanda? aut requirendae [veritatis] : aut ex ipsa dis- CAPUT CXC.
similitudine aliquid probat, veluti est illud, quod si De camelo
fenum agfi quod hodie est, el cras in elibanum mitli- per foramen acus transiiuro; ex libro u
QumstionumEvangetiorum.
tur, Deussic vestit, quanto magis vos modicaefidei? '
Ad hoc genus pertinet eliam illud, quod de servo ail Quidest quod ait: Facilius est camelum per fora-
men acus transire, quam divitem iritrare in regnum
cui dorainus denuntiaverat ut a villicatu rempvere-
Dei? Drvitemhic appellat cupidum rerum tempora-
tur : fraudem quippe ille lecit domino suo, ut, fal- '.R " talibus superbientem. His bivitibus con-
salis chirographis| debitoribus ejus quantum com- lium, etde
tfarii sunt pauperes spiritu, quoruiri esl regnum cce-
modum visum es.l felaxaret. Neque ullo modo nos
lorum. Nam eo manifestatuf omries eupidos, etiam-
Dominus ut sibi fraudem faciamus hortatur, sed si qui
Si facultatibus bujus • raundi careant, ad hoc genus
fraudando sibi providit in posterum, laudatura eum
divitum quod est reprehensum pertinere, quia postea
dicit a Domino, quanto iriajore alacritate sibi provi-
dixerunt qui audiebant: Et quis poterit salvus fieri?
dere debent in seternam vitam quibus ut juste ope-
cum incomparabiliter major tufba pauperum, vide- •
renlur jubetur amicos facere de mammona iniquila-
suo loco est. Ad hoc licet-intelligentes in eo numero deputari etiam illos
tis, quod exposiluh. genus per- t.alia non habeant, tamen habendi
tiuet et ille qui, non propter amicitiam, sed ut tsedio qui, quanquam
cupidilaterapiuntur. Sensusest autem, facilius Chri-
careret, jam dormiens excilatur, ut tres paries com- stum dilectoribus sseculi, quam dileclores
amico suo. Si enim ille molestia pati pro_
modet conipulsus -sseculiad Ghristum
ppsse converti.- Cameli autem
dedit, quanto magis Deus, qui, suos servos diligens, nominese intelligi voluit,
qula humiliatus onera sus-
ut petamus hortalur, dabit boha poscentibus se? tulit. In
illud his quo enim manifeslius inlelligitur quam in ipso
Itaque superius genus verbisadjungi potest, est: Quanlo magnus es, humilia le in
ita et autem his i -, quod scriptum
ver- u omnibus. Per acum aulem
Sicut jllud illud; hpc pbsterius
punctiones significat, per
bis : Si illud, quanto magis illud? aut si non illud,
sed alicubi alicubi punctiones dolores in passione susceptos. Foramen
quanto minus illud? obseure, acus dicit angustias passionis. Quod autera ait, •
ergb
aperte ista ponuntur. Hic ergo iniquus judex, hon Quae impossibilia sunt apud homines possibilia sunt
ex similitudine, sedeic dissimilitudineadhibitusest,
Dominus certiores aprid Deum, non ita accipiendum est, quod cupidi et
ut oslenderet quanto esse debeant
fontem al- superbi, qui nomine jllius divitis significali sunt, in
qui Deum-perseveranter rogant justitise
regnum coelorumsint intraturi cuni suis cupiditati-
que misericofdise si
(vel quid excellentius dici aut
ius et superbia, sed possibile est Deo ut per verbuns
audiri potest), cum apud iniquissimum judicem, etiam factum esse et quotidie fieri vide-
effectum valuerit ejus/sicut
usque ad implendi desiderii, per- mus, a
cupiditate temporalium ad charilafem aeter'
severanlia deprecantis. Ipsa vero vidua potest ha-
desolata norum, et a peruiciosa superbia ad humilitatem salu-
bere simiiitudinem Ecclesiie, quod videtur, berrimam convertantur.
_ donec veniat Dominus, qui tamen in secrelo eliam«
CAPUT CXCL
nunc curam ejus gerit. Si autem movetur, cur electi
Dei se vindicari deprecenlur, qupd eiiam in Apoca- De eo quod scriptum esl de Domino: Finxit se longiut
cum r- ire, ubi muliipliciter disputal pro veris significatio-
JypsiJoannis demartyribus dicitur, apertissime }* nibus conlra mendacium; ex eodemlibroji Quaslio-
moneamur ut pro nostris inimicis et persecutoribus . num Evangeliorum.
oremus; intelligendum esteam viudictam esse justo- De eo quod scrjptura est de.Domirio, Finxit se
rum, ul omnes raali pereant: pereunt aulem diiobus longius ire, non ad mendacium_per'tinet; non enim
modis, aut conversione ad justitiam, aut amissa per omne quod fingimus mendaciura est, sed.quando id
supplicium ^iotestate, qua nunc advefsus bonos, fingimus quod nihil significat, tunc est mendacium :
quandiu hoc ipsum bonis expedit, vel temporaJiter •cum autem ficlio nostra refertur ad aliquam signi-
aliquid valent. Itaque eliara si oranes bomines con- ficationem, non est mendacium, sedaliqua figura ve-
verterentur ad Deum, inter quos sunt eliam inimici ritalis, alioquin omnia quse a sapientibus et sanctis
pro quibus jubemur orare, diabolus tamen, qui ope- viris, vel etiam ab ipso Domino figurate dicta sunt,
ralur in filiis diffidentise, remaneret in sseculi fine mendacia deputabuntur, quia secundum usitatum in-
damnandus; 3 quera finem justi cum venire deside- tellectum non subsistit veritas in lalibus diclis. Non
rant, quamvis pro inimicis suis nrent, tamen hbn enim bomo qui habuit duos filios, puorura niinor,
ah5urdevindic"tamdcsiderare dicuntur. accepta parte palrimonii sui, profectus est in regio_.
 S4S TBESACRUS. CAP. CXCI. 846
nem lonsinquam, et csetera quse in illa narratione Jitelavulpeculae;utper narraiionemfictamgd id quod
conlexuntur, ita dieuntur, tanquam verefueril quis- agitur verax significatio referatttr ;.unde et ^lsppi
quam homo qui hoc in filiis suis duobus aut passus ' tales fabulas ad eum tinem relatas nullus tam inerti-
sit, aut fecerit.Ficta sunt ergo ista ad rem quamdarii ditus fuil, qui putaret appellanda mendacia ; sed ,el
significandain, tam longe alleque majorem , el tam ' in litteris quoque sacris, sicul in libro Judicum ,
ineomparabiliter differeniem, ut per illum fictuin ho- 'igna sibi .regem requif unt, ei loquuntur ad pleam ,
minem Deus verus inlelligatur. Sicut autem dicta , et ad ficum, et ad vitem, et ad rubum : ,quod lotum
ita etiamfacla flnguntur sine mendacio ad aliquam utique fingitur, utad rera quse intenditur ficta qui-,
rem signiflcandam,'unde est ^tiam illud ejusdem dem narratione, non mendaci lamen, sed veracisi-
Domini,quod in fici arbore fruclum quaesivit,eo tem- gnificatione veniatur. Ha_cdixi propter quod.scrip-
pore quoilla pomanondum essent. Non est enim du- tum est de Jesu," Et ipse finxit se longius ire, ne
bium illam inquisitionem non fuisse veram ; quivis quisquam ex hoe verbo, sicut Priscillianistse, licilum
Jenim hominumsciret, si non divinitate, vel lempore, "volens habefe mendacium, insuper etiam Cliristura
poma illam arborem non habere. Fictio igitur quse contendat fuisse mendacem. Quisquis autem vult
' ad aliquam verilatem referlur figufa est; quae non "inlelligere illud fingendo, quid praefigjuraverit,alten-
refertur, mendacium est. Quid ergo significat quod .B dat quid agendo perfeceril. Longius namque post-
se ire Dominuslongiusfinxit, cum comilafetur disci- ea profectus"superomnes coelos, non tamen desefuit
pulis, exponens eis sanclas Scrlpturas , utrum ipse " discipulos suos. Propter hoc significandum futurum
essel ignoratiiibus ? quid putamus , nisi quia hospi- divinitus factum, ad prsesensillud est humanitus fi-
-lalilaiis offieioad suam cognilionem pervenire posse ctum, 4 et ideo significatio verax in illa est fictione
homines intimavit? -ut cura longius ipse ab homini- praemissa, quia in hac profectione illius est significa-
nibus abscesserit super omnes coelos, tamen ita.cum tionis veritas subsecula. Ille igitur contendat Chri-
eis sit quilwee exhibent s"ervis--e_us,ul cum dicere stum menlitum esse fingendo, qui negat eum quod
coeperint: Domine, quando te vidimus hospitem et significavit implevisse faciendo. .Non est ergo men-
adduximus? tanquam eum scilicet qui longe absces- dacium cum silendo absconditur verum, sed cum lo-
serat; respondeat ille: Cum uni ex minimis meis quendo promitur falsum. Jacob autem quod matre
fecistis, mihi fecistis.Tenet ergo Christum, ne longius fecit auctore, ut patrem fallere yideretur, si diligen-
ab iilo eat, quisquis catecbizatusverbo in oranibusbo- ter et fideliter attendatur, non est mendacium, sed'
nis ei qtti se calechizat comraunicat, sietit Apostolus mysterium : quse si mendacia dixerimps, omnes
xlicil: Communicet qui catechizatur verbo ei qui.se eliam parabolae ae.figurae signifiGandarumquaruuir
calechizat in omnibus bonis. Etalioloco, cumdixis- C que rerum, quse non ad proprietatem aecipiendaa
set: Necessitalibas sanctorum coramunicanles, sta- sunt, sed in eis aliud ex alio est intelligendum, di-
lim subjecit: Hospitalilatem sectantes. Et isli enim centur esse mendacia, quod. absit omninb. Nam qui
catechizati erant verbo, cum eis exponeret Scrip- hoc pulat tropicis etiam lam multis ioculipnibus om-
luras, ei<mia hospitalitatem seclati sunl",eura quenr nibus potest hanc importare_calumriiam, ita u.t et
in ipsa expositione Scripturarurn non cognovefunt., ipsa quse appellatur p.lra.fop&., hoc est, de re propria
in panis fractione cognoscunt. Non enim auditores ad rem non propriam yerbi alicujtisusurpata trans-
legis justisuntapudDeum , sed faclores legisjustifi- Jatio, posset istaratione mendacium nuncupari. Cum
cabuntur. Evangelista dicens : Ipse aulem "se finxit enim dicimus fluctuare segeles, gemmare viles,.flo.
longius ire, etiam ipsum verbum posuit, quo menda- ridam juventutem, nivearii canitiem, proculdubio,
"cesuimium delectantur, ut impune inehtianlur,quasi fluetus, gemmas, florem, nivem-, quia in his rpbus
mendacium sit omne quod fingitur, cum veraciter non invenimus in quas haecverba aliunde transluli-
aliud ex alio significandi causa tam mulla fingantur. mus, ab istis mendacia putabuntur. Et petra Chri-.
Si ergo nihil aliud significasset Jesus. in eo quod stus, et cor lapideura Judaeomm. Item leo Christus,
longiusse ire finxit, merito judiearetur esse menda- el leo diabolus, et innumerabilia talia dicenlur esse
cium.Torro antem si bene intelligatur, et ad id quod Bmendacia. Quid quod hsec tropica Iocutio usque ad
"voluitsignificare referatur , invenitur esse myste- eam pervenit quae appellatur avTiy/sao-tf,ul dicatur
rium. Alioquin erunt cuncta mendacia quaepropler abundare quod non. est, dicatur dulce quod aci-
quamdamrerum significandarum similitudinem, cum dum esl, lucus quod non luceat, parcae".qupd non
gesta non sint, tanquam gesia narrantur. Unde est parcaht'? unde illud est in Scripluris sanctis : Si non
iila de duobus unius hominis filiis, majore qui man- in faciem benedixerit tibi, .quod diabolus ait Do
sit apud patrem suum , et minore qui longe peregri- mino, de sancto Job, et intelligitur maledixerit. quo
natus esf, tam prolixa narratio. In quo genere fin- Terbo et Nabuthei_fictum- crimen a calumnia.iiibus
gendi humana eliam dicta vel facta irrationabilibus nominatum est. Dictum est enim quod.benedixerit
animanlibns etrebus sensu cafenlibus homines addi- rpgi, hoc est, maledixerit. Hi omnes modi locutio-
def unt, ut ejusniodi fictis narrationibus, sed veracibus pum mendacia putabuntur, si locutio, velractio figu-
significalionibusquod vellent commendatius intima- rala, in mendacio deputabitur. Si autem noir est
tenl. Nec apud auclores tanturii saeeulariumlittera- mendacium, quando ad intelligentiam veritatis aliud
tam, utapudHoratium, mus loquitur muri, etmus- ex alio signi.icantia referuntur, profeclo nou solum
 ' Ml D. EI.C.YPPII ABBATIS AFWCANI S48
;id-qupdfecit atit dixit Jacob pi^ri ut benediceretur, A A quandoquidem illa Petri et Barnabajsimulalio, qua
sed neque illud quod Joseph velut illudendis locutus gentes judaizare cogebant, merltorepreliensa atque
. est fratribus, hec quod David simiilavit insaniam, cbrrepta [correcta] est, et ne tunc noceref, et ne
' nec cseiera
hujusriibdi mendacia judicanda 'sunt, sed posleris ad imitandum valeret. Cum enim vidisset
locutiones actionesque propheliea., ad eaquae vera apostolus Paulus, quia non recte ingrediuntur ad ve-
-sunt inteiligenda referendse : quae -propterea figura- rilatem Evangelii, dixit Petro coram omnibus': SI
tisvelut amiclibus obteguntur, ut'sensum pie quae- lu cum sis Judseus, genliliter et non judaice vivis,
rentis exerceant, etne nuda ac prompta vilescant. quomodo gentes cogis jndaizare? Id autem guod ipse
Quamvis quse aliis locis aperte ac manifeste dicta feeit, ut quasdam bbseryationes legitimas Judaica
didieimus, cum ea ipsa de abditis eruuntur, quodam- consueludine retinendo et agendo non se inimicum
modo in nostfa cdgitatiorie renovantur, et renovata Iegi.prophetisque monstraret/absit ut mendaciler
dulcescunt, nec invidentur discentibus quod his mo- eum fecisse credamus. De hac quippe re satis est
dis obscurantur, sed commendantur magis. ut quasi ejus nota sehtentia, p;ua fuerat eonstilutum nec ju-
subtfacta desiderentuf ardentius, et inveniantur de- dseos qui tunc iri Christum credebant prohibendos
siderata jucundius : tamen vera non falsa dicunlur, esse a paternis tradilionibus, nec ad eas gentiles,
quoniam vera non falsa signifibanlur, seu verbo, seu ]_; I cum Christianl fierent, esse cogendos, ut illa sacra-
fa'cto. Quse sjgnificanluf enim utique ipsa dicunlur: menta quae divinitus praecepla-esse constarel non
putantur aiiiem meiidacia quoniam non eauuae vera tanquam sacrilegia fugerentur. ~nec_tamenpularen-
significantur dicta intelliguntur, sed ea quae falsa tur sic necessaria, jam Novo Testamento revelato,
suntdictaessecfeduntur.llocutexemplisfiatplanius, tanquam sine his quicunque converterenlurad Deum
id ipsum quod Jacob fecit attende. Haedinis cerle salvi esse nonpossent. Erantenim qui hoc putabant
pellibus membracontexit: si causam proximam re- alque prsedicabant, euamvis jam recepto Chrisli
quiramus, mentitum putabimus, hoc enim fecit ut Evangelio, et eis simulate consenserant Petrus et
putaretur esse qui non erat. Si autem hoc faclum Barnabas Tideoque cogebant gentes judaizare. Id
ad illud propter quod significandum revera factum erat enim cogere, sic ea necessaria praedicare, tan-
est referatur , per bsedinas pelles peccata, per quam et recepto Evangelionulla sine illis saluses-
eiim "vero qui eis se operriit ille sjgnificatus- set In Christo. Hoc error quorumdam putabat,-hoc
est qui hon sua", sed aliena peccata porlavif. timor Petri simulabal, hoc libertas Pauli redargue-
Veraxergo signiflcationullo modo raendacium recle bat. Quod ergo ait, Omnibus omnia faclus sum, ut
dici potest. Ulautem in facto ita et in yerho._Nain tfmnes lucrifaccrem, compatiendo id fecit, non men-
cum ei pater dixisset: Quis es tu, fili? ille resppn-"("(_;tiendb. Fit enim quisque tanquam ille.cui vult sub-
dit: Ego sum Esau priraogenilus luus. Hoc si refe- venire, Tjuando tanta.misericordia subvenit, quanta
ratur ad illos dubs' geroinos, riiendacium videbilur, sibi subveniri velJet si esset ipse in eadem miseria
si aritem illud propter quodsignificandum isla gesta consiitutus. Itaque.fit, tanquam iUe,.non,quia fallif
Jictaque conscripta sunt, ille est hic intelligendus in illura, sed quia se cpgiiat sicut iilum. Unde illud esl
pore suo, quod est ejus Ecclesia, qui de hac re lo- ejus aposloli quod jam snpra commemoravi : Fra-
quens ait : -Curiivideritis Abraham et Isaac et Jacob tres, si' praeoecupatus 5 fuerit homo in aliquo de-
'et oinnes prophetas iri regno Dei, vos autem expelli liclo,'vos qui spiritales estis instruite hujusmodi in
foras,' et venient ab orienle, et occidenle, et aqui- Spiritu mansueludinis, intendens teipsum, lieet tu
lone, et austro,' et accumbent in regno Del: et ecce tentefis. Nam si prop.terea, quia dixit; Factus sum
sunt Jiovissimi quierant primi, et_sunt primi qui 3uda.is tanquain Judaeus, _et his qui sub lege erant
erant novissimi. SIc enirii quodammodo minor ma- tanquam sub lege, ideo piiiandus est mendaciler
joris primatuni frater abstulit, atque in se tfanstulit i suscepisse legis veteris sacramenta, debuil et Gen-
fralris. Cum igitur tara.vera tamque veraciter signi- tiura idololairiameodem modo menlierido suscipere,
ficenlur, quid hic debet putari faclum dictumve. . quia dixit: Efiam his qui sine iege erant tanquara
mendaciter? Cum enim quse signiflcantur, non uli-. D sine Iege se facium,ut eos lucrifaceret. Quod utique
que non sunt in veritate, sed sunt seuprseterila, seui non fecit, non enim alicubi sacrificavit idolis aut
praesentia, seu futufa, proculdubio vera significalio» adoravit ulla' figmenfa, ac non potius iibere, tan-
est nullumque mendacium. Sed aliquanto commen- quammarlyr-Christi, delestanda et vilanda monslra-
datius oportet ut dicara cur ista mihi videalur tripaf- vit. Mendacium est quippe falsa significatio eum vo-
- tilaratio
disputandi adversus eos qui patronas men-. . luntate fallendi; non est autem falsa significatio, ubi
daciis suis Scripturas volunt adhibere divinas, ut! I et si aliud ex alio significatur, verum est tamen quod
prius oslendamus npnnulla quae ibi putanlur esse,, significatur, si recle intelligatur. Sunt quaedamejus-
mendacia non esse; quod putantur.si recte intelli-. . modi etiam Salvaloris in Evangelio,.quia et ipse
ganlur; deinde si qua ibi mendacia manifesla sunt, '• Dominus prophetarum propheta esse dignatus, est.
imitanda hon esse; tertio contra omnes omniumi Taiia sunt iila ubi de muliere quae.fluxum sanguinis
opiniohes, quibus videtur ad viri boni officium per- paliebatur ait:" Quis me tetigit? et de Lazaro : Ubi
' linere aliquando mentiri, omnimodb tenendum inj posuislis eum? S-ic quippe inlerrogavit, quasi ne-
doclritia religionis nulio modo esse mehtiendum,, sciens quod utique sciebat, ac per#hoc nescire se
 m THESAURUS. CAP. CXCIH. _ 850
finxii, ut aliquid aliud illa velut ignorantia sua si- A mehliendum secimdo genere, quia nulli facienda f.tt
gnificaret. Quae significatio, quoniam verax erat, "injuria; non est hientiendum ferlio genere, quiai
mendacium profeclo non erat. Eos namque signifi- nulli cum alierius injuria consulendum est; nonest
cabant, sive ilia sanguinis fluxum patiens, sive ille mentiendum quarto genere, propler mendacii libidi-
mortuus quatriduanus, quos etiam qui cuncta quo- nem, quae perseipsam vitiosa est; non estmeniien-
dammodo sciebat nesciebat. Nam et illa typum ge- dum quinto genere , quia necipsaverilas finepla-
rebatplebis gentium, unde praemissa fueral prophe- - cendi hominibus enuntianda est, quanto minus men-
tia : Populus quem non cognovi servivit mihi. Et dacium quod per seipsum, quia mendacium est, uti-
Lazarusfemotusavivenlibus lariquamibi jacebat per que turpe est? Non est meniiendum sexlo genere,'
signiflcativam similitudinem, ubi ille cujus vox est: neque enim recte etiam testimonii veritas pro cujus-
Projectus sum a facie oculorum tuorum. Et ideo quam temporali commodo ac salule corrumpilur. Ad
lanquam nesciretura Christo, etilla quae fuerit, et sempiternam vero salulem nullus ducendus est opi-'
iste ubi positus fuerit, verbis interrogantis est Dgura- tulanle mendacio; non enim malis convertenliurii
lum,elomnevitatumv'eracisignificationemendacium. moribus ad bonos mores-converlendus estf quia si
CAPUT CXCII. erga illum faciendum est, debet eliam ipse conver-
De mendacii generibusocto; ex libro de Mendacio. B sus facere ergo alios, atque ita non ad bonos, sedad
malos mores convertelur, cum hoc ei pfsebetur imi-;
-Primum genus est capilale mendaciumlongeque
tandum converso, quod ei praestilum eslconvertendo.
fugiendum, quod fit in doclrina religionis, ad qtiod
mendacium nulla conditione quisquam debet adduci. Neque seplimo genere mentiendum est, non enin.
ut cnjusquam commoditas aut salus temporalis perii-
Secundum, aliquem lacdat iujuste, quod tale est
ciendayfidei praeferenda est; nec si quisquam in recte
ut et nulli prosit, et obsit alicui. Tertium, quod ita "
factis nostris tam male movelur, ut fiat etiam ahimo
prodest alteri, ut obsit alteri, quamvis non ad im-
munditiam obsit corporalem. Quartum, quodfit sola deterior, longeque pietale remotior, propterea recte
mentiendi fallendique libidine, quod verum [merum] facta deserenda sunt, cum id nobis praecipue tenen-
dum sit, quo vocare^atque invitare debemus quos
mendacium est. Quinlum, quod fit placendi cupidi-
lalehe suavi eloquio. His omnibus penilus et vitatis sicut nosmelipsos diligimus, fortissimoque animo
bibenda est aposlolica illa sententia": Aliis quidem
atque rejectis, sequilur sexlum genus, quod et nulli sumus odor vitae in vitarii, aliis odormortis in mor-
obest, et prodest alicui, velut si quispiam pecuniam
alicujus injusle tollendam, sciens ubi sit, nescirese tem, et: Ad hsec quis idoneus ? Nec octavo geriere
mentiendum est, quia et in bonis castitas animi pu-
menliaiur.Seplimum, quod etnulli obest, etprodest
alicui, velut si nolens hominem ad mortem quaesi- G.dicitia
' corporis, et in malis id quod ipsi facimus eo
"lum prodere, inentialur non soluni justtim atque in- quod fieri sinimus majus est. In his autem octo ge-
tanto quisque minus peccat cum mentilur,
nocentem, sed etreum quia Christianae diseiplinae' neribus,
sit ut neque de cujusquam correptione desperetur, quanto emergit ad octavum; tanto amplius, quanto
ad priroum. Quisquis aulem esse aliquod ge-
neque cuiquara poenilendi adilus inlercludalur. De mergit
duobus nus hiendacii quod peccatum non sit putaverit,"de-
quibus generibus quae solenthaberema-griam
contfoversiam,- satis traclayimus, et quid nobispla- cipiet" se ipsum turpiter, cum honeslumjfse decepto-
ceret ostendimus, ut suscipiendis incommoditatibus j.'em_arbitratur aliorum. .
quae honeste.ac fortiter loleranlur,-haec quoque ge- CAPUTCXCIII.
nera devitentur a fortibus, et fidelibus, et veracibus Contra eos qui ad mentiendum velut palrocinantia
viris ac feminis. Non ergo mentiendum quaerenli ubi _ sibi de Scripturis exempta pwpommt; ex libro'
contra Mendacium ad: Corisenlium.
sit qui se fidei-cujuspiam commiserit. sed forlius
respondendum : Nec prodam, nec mentiar.Fecit hoc Quando nobis de Scripturis sanctis mentiendipo-
episcopus quondam Tagastensis Ecclesiae, Firmus nuntur exempla, aut mendacia non sunt, sed putan-
nomine,- firmior voluntate. Nam cum ab-eo quacre- tur esse dum non intelligunlur;;_aut,si mendacia
returhomb jussu imperatoris, per apparitores ab eo sunt, imitanda non sunt, quia justa esse non pos-
missos, quem ad se confugientem diligentia quanta sunt. Sed quod scriptum est, bene Deum fecisse cum
ppterat occullabat, respondit qua.rentibus nec men- Hsebrseisobsleiricibus, et cum Rahab Jerichonlina
tiri se posse, nec hominem prodere, passusque tam meretrice, non ideo factum est,. quia mentitae sunt,
mulla tormenla-corporis (nondum-enim erant impe- sed quia in homines Dei misericordes fuerunt. Non
ratores Chrisliani), permansit in sententia. Deinde ad estitaque in eis remunerala fallacia, sed benevolen-
imperatorem hhclus usque adeo miserabilis appa- tia, benignitas menlis, non iniquitas mentientis. Sicut
ruit, ut ipse homini queni servabat indulgentiam sine enim mirum absurdumque non esset, si alio prius
ulla difficultate impetraret. Quid hoc fierfpotestfor-- tempore commissa ab eis opera mala Deusgpropter
lius atque constantius? tJctavum cst genus mendacii posleriora opera.bona vellet ignoscerej ita miran-
quod ethnlli obest, et ad boc prodest, ut ab immun- dum non est, quod, uno terapore, in una causa,
- dilia corporali aliquem tuealur. Non igilur menlien- Deus utrumque conspiciens, id est faclum misericor-
dum in doclrina pietatis, magnum enim scelus est, diter factumque fallaciter, et bonum remuneravit,£t
et primum .genus detestabilis mendacii; non esl propter hoc bonum Jllud malum ignovit_TSi enim
88! D. EUGIPPII ABB&TIS AFRICANI 852
peec3ta quaa, propter carnis eoncupiscentiam, non.jA additpotius ad reatum, et sua excusando, non accu-„
propter miserjcordiam fiunt, propter posteriora tem- sando peccata, ignofatnon se posnam femovere, sed"
• •
pora miseficordiae dimitlunlur, cur non meriio, quae veniam.Apudhominesenimjudicesquoniam.allipos-
propter ipsam misericprdiam committuntur? gra- sunt, quacumque velutpurgare fallacia quod perpe-
vius est enim peccatum quod animo nocentis, quam rain faclum est, prodesse aliquid videlur ad tem-
quod animos subvenientis effieitur. Acper hoc si il- , pus :apu'd Deum autem, qui fallinon potest, non
lud deletur opere misericordise postea subsequente, est adhibenda fallax_defensio, sed verax confessio
cur hoc quod est levius non deleatur fpsa hominis peccatorum, et alii quidem qui sua consuevere ex-
misericordia^et prsecedente ut peccet, etcomitante cusare peccata, fato se ad peccandum.queruntur"
cum peccat? ita quidem yideri potest; yertimlamen inipelli, lanquam hoc decreverint sidera, et coelum.
aliud est dicere, peccare quidera non debtiisse; sed prius talia decernendo peecaverit [peccap.], ut iiomo ,
opera misericordia. faciam, quibus deleam quod postea talia committendo peccaret. Alii Fortunae
ante pecoavi, et alitid est dicere, peceare debeo, malunt imputare quod peccant, quoniara forluitis
quia non pdssum,alitef misereri : aliud est, inquam, casibus agiiari-putant, nee tamen hoe se fortuita le-
dicere, quia jam peccavimns benefaeiamus: et aliud meritate, sed perspec'taratione'sapere atque asseve-
est dicgre, peccemus ut benefaciamus. Ibi dtcitur, fa- B] rare contendunt. Qualis ergo dementia est, disputa-
ciamus bona, quia fecimus mala; hic aulem, faciamus tiones suas ralioni tribuere, et actiones suas casibus
mala ut veniant bona, ac perhpc ibi exhaurienda est - subjugare? Alii totum quod male Taciunt in diabo-
sententia peccati, hic cavenda est doclrina peccati. lum referunt, nec volunt cuin illo habere vel parlem,
CAPET CXCIV. cum-illum sibi oecultis suggestionibus mala suasisse
Cpnlra diversos qui variis modis sua.niluntur excusare suspicari possint, se autera Hlis snggestionibus un-""
peccata, qum mdla impunila esse posse confirmat; decumqufefuerint conseusisse, dubitare non"possint.
ex setmbne de Contineniia. I
Shnt eliam qui exeusationem suam extendunt, in ac-
Ut spiritu nbstro opera earnis mortilicenius, "spi- cusationem Dei, divino judicio miseri, sub autem fu-
ritu Dei agimfuf, qui dat continentiam quafrenemus, rore blasphemi; etenim adversus eum' [ex] contfa-
domemus, vincamus concupiscentiam. In hoc tam rio pfincipio inducuntmali substanii&mrebellantem,
magno prseliojn quo vivit homo sub gratia, et cum cui non poluissel f esislere, nisi substanliae naturae-
bene pugnat adjulus exsultat in Dpmino cuiri tre- que suae partem, eidem rebellanti cOnlaminandam
more: non desunt tamen, etiam slrenuis bellatori- corrumpendamque miscuisset, ettunc se peccare di-
bus, e't operum carnis quamvis invictis morlificato- curit, quando naturamali prsevalet natura. Dei. Hsec
ribus, aliqua yulhera peccalorum, propter quae sa-1C Manicbseorum est- immundissima insania, quorum
nanda quolidie veraciter dicant: Dimitte nobis de- mflchinamenta'diaboljca facillimfeverilas Indubitaia
bita nostra; contfa eadem vltia et contra diabolum' subvertit, quae Dei naturam incontaminabilem atque
principem regemque viliorum, multo vigilantius et ineorruptibilem cbnfltetur. Quid aulem flagiiiosa.
aerius ipsa ofatione certantes, ne vaieant aliquid eoniaminationis el corruptionis [de] istis riiefito non
mortifer«,suggestiones ejiis, quibusinstigat insuper creditur, a quibusDeus, qui summe atque incompa-
peccatorem hd sua" excusanda, potius quam accu- rabiliter bonus est, contaminabllis et corruptibilis
sanda peccata; ac sicilla viilnera, non' modo non creditur? Sunt et-quieo modo "in etcusatione
sanentur, verum etiam etsi. mortifera non erant, peqcatorum suorumaceusaniDeura, utdicanlei pla-
gravitef et lelhaliter infiganlur. Et hic ergo cautiore cere peccata -:Narii si displicerent, inquiunt, nullo
opus est contirientia, qua cohibeatur "superbi ho- modP ea fieri omnipoientissima utique potestale pe.-
minis appelitus,"qiio placet sibi, et nbn "vult culpa- miitferet;' quasivero,peccata Deusimptinita esse per-
bitis inVeniri. dedignalurque cum peccat convinci miserit eiiam in eis, quos a supplicio sempitefno re-
quod ipse' peccaverit, non salubri hnmilitate susci- missione liberat peccatorum. Nullus quippe debitae
piens accuSationem sui,- sed exfiusaiionem potius; - _gravioris poenae accipit veniam, nisi qualemcumque
ruinosa elalione eonquirens; Ad hanc superbiam co-" et si longe mihorem quam debebat solverit poenam;
-efcendam, corntinentiam pelivit a Donilno ille, cu- atque ita impertitur largilaS' misericordia?, ut nori
jus superius verba jam posui, et "sientpotui com- relinqualur etiam justitia disciplinae. Nam et T.eeca-
mendavi.-namque Cum dixissel: Pone, Domine, cu- tum quod inullum videtur, habet pedisequam pce-
stodiarii bfi meo, et ostium conlinentis. circum la- nam suam, uf nemo de admisso," aut" amaritudine
biafnea, ne declinet cor rrieum in verba maligna: • doleal, ant caecitate non doleat. Sicut ergo tu dicis':
unde hoc diceret, evidentius explieans : Ad excu- Cur permittat ista, si displicent? Ita ego dico : Cur
sandas, inquit,' exeusationes in peccatis.' Quid-enimi punitista, si placent? Ac per hoe sieut ego confi-
malignius his verbis, quibus malus malum se negat,, "^teor, quod omnino ista 11011 fierent, nisi ab omnipo-
-
etiara de- malo Opere conviclus, quod negare" noni tente permitferentur; ita tu eonfitere, faeienda nori
valeat?,"et quoniam faclum non potest tegere,hecbe^ - esse quae a justo puniunlur, ut non faciendo quae
nefaclum"potest dicere, et a se factum vjdet patere; ; punit, mereamur ab eo discere, cur permiliit esse
quaerit in aliud referre quod fecit, tanquam indee quse puniat. Perfectorum est enim, sieut scriptum
possit "aufeffe quod meruit,"noIens esse se reum,, est, solidus cibus, -in quo hi qui bene profecere, jam
'853 THESAURUS. CAP. CXCIII. BU
intelligunt' ad omnipotentiam Dei potius id perti- lA lur. Haec igitur duo, quae niinc invicem adversantur
nuisse, ut ex libero arbitrio,' voluntatis venientia "in.nobis, quoniarn inutraque nossumus, u. cbripor-
mala esse permittefel. Jam [larila] quippe est omni-_ dent oremus el agamus. Non enim alterum ebfum.
"potens bonitas ejus, ut eliam de raalis' facere possil putare debemus inimicum, sed vilium, quo caro
bona, sive ignoseendo, sive sanarido,' sive adutilita- concupiscit adversus spiritum: quod sanatum nee
tes piorum coaptando, alque vertendo, sive eliam ipsura erit, et substantia utraque salva erit, et inter
justissime viridicando. Oiiinia namque ista~bona utramque titilla pugna erit. Audiamus Apostolum :
sunt, et Deo boho atque omnipotenti dignissima; Scio, inquit, quia non habital in me, hoc est, in
nec tamen flunt oisi de malis. Quid igilur melius, carne mea bonum. Hoc utique ait, quia vj.ium,car-
quid omnipoteniius eo, qui cum niale nihil faciat, nis in re bona non est bpnum : quod cum esse desti-
bene etiam de nialis facit? Glamanles ad eum qui terit, caro eril, sed jam vitiata, vel vitiosa, non erit;
hiale"fecere, Dimitle nobis debila nostra , exaudit, q,uam4amen ad nostram pertinere naturam idem do-
ignoscit. Nocuerunt sua malapeccanlibus, suhvenit ctor ostendit prius, dicendo : scio quia non habitat
eorum medeturquelanguoribus, saeviunt suorum bo- in me, quod ul exponeret addidit, boc est, in carne
stes, de illorum saevitia facit martyres. Postremo mea bonum : se itaque dicit esse carnerii suam,-non
etiam condemnat eos, quos .damriatione judicat di- \6 ergo ipsa est inimica nostra, .et quandp ejtts vitiis
gnos (sualicetilli mala patiuntur [patianiur]), tamen resistilur, ipsa amaiur, quia ipsa curatur. Nemo
facit ille quod bonum esl." Non polest enim bonum enim unquam carnem suam odio habet; sicut ip.a~
non esse, quod juslum est. Etutique sicut injusiurn Apostolus dicit,' et alio Ioco ait : Igilur ipse ego
est peccatum,- ita justum est peccati supplicium. mente servio legi Dei, carne autem legi peecati._Au-
Non autempotestas Deo defuit lalem facere homi- diahl qui aures habent; igitur ipse ego, ego mente, .
nem, qui peccare hon posset, sed J maluiteum ta- ego carne, sed mente servio legi Dei; carneauiem.
lem facere, cui adjaceret peccare si vellet, non pec- legi peccati. Quomodo [autem] carne legi pecpali?
care si nollet: boc/prohibens, illud prrecipiehs, ut nuhquid concupiscentiaepbnsentiendo carnali? Absit;
prius. illic [esset iili] et bonum meritum non peG- sed motus desideriorum illic habendo, quos habera
care, et postea justum praemium nonpossepeccare. nolebat, et tamen babebat; sed eis non consen--
Nam eliam tales sanctos suos in fine facturus est, liendo, mente serviebat Jegi Dei, et tenebaj membra
qui omnino peccare non possint.Tales habet quippe ne fierent arma peccati. Sunt ergo In nobis desideria
etiam nunc angelos suos, quos in illo sie arnamus, mala, quibus non consenliendo non vivimus male.
ut de nullo eorunmepeccando liat diabolus formi- . Sunt in nobis concupiscentiae peccatorum. quibua
demus; quod denemlne homirie justo, in Iiiijus vi- \C non obediendp non perfipimus malum, sed eas ha-
tsemortalitale prsesumimus, tales autem omnes futu- bendp nondum perficimus bonpm. Utrumque ostendit
•ros, in illius vitae .mmoftalifate confidiraus. Omni- Apostolus, nec bonuni JiiG.periici^ubi malum sia
potens enini Deus, qui operatur bona, etiam de no- concupiscitur, nec malum Jric perficjendp, [perflci
slris roalis, qualia dabitbona,cum liberaverit ab om- quandb] tali concupiscentiaenonobedjtur. Illud quippa
nibus malis ? ostendit ubi ait: Velle adjacet mihi,.,perfieerpautem
CAPUT GXCV.
bonum, non; hoe vero ubi ait: Spjritu anibiilate, et
De eo quod <ut Aposlotus, mente servio legi Dei, etc.; concupiscentias carnis non perfipereiis [et desideria
ex eodem sermonede Continentia. carnis ne perfecpritis]; nequeepim ihi dicil, non sibi
Apostolus non aihtJnusquisque.aulemleniatur a adjacere facere bDnjim, sed perfiperp; npque hicdi»
concupiscentia, sed addidii, sua: ut quihoc audit, cit, cqnGupiscen.ias carnis ne habueritis, sed na
iritelligat, quomodo clamare debeat, Ego dixi: Do- perfeceretis.. Fiunt itaque in nobis concupiscentiae
hiine, miserere mei, sana animam meam, quoniam malae, quando hie [id]q_uodnonlicet libet, sed.non
peccavi tibi. "Non enim sanatione indiguisset, nisi perficiuntur,_cum Ipgi Dei mente serviente, libidines
peccandp se ipsa vitiasset, ut adversus eam caro continentur; et bonum fit cum id quod.male libet»
sua concupisceret, id eSt 'ipsa sibimet ipsi, ex ea D yincenle bona delectalione, uon fit; sed. boni perfe-
partequain carne infirmata est, fepugnaret. Caro ctio non impletur, quandiu legi peccati carne ser-
enim nihil nisi per animam concupisclt, sed concu- viente libidp illicit, et, quamvis eontineaiur, lamen
piscere caro 'adversus Spirilum dicituf : quando movetur. Non enim opus esset, ut conlineretur. nisf
anima carnali concupiscentia spiritu relueiatur, to- moveretur. Erit, quandoque etiam perfeetio boni.,
tum hoc nos suriius'; et caro ipsa, quae discedenle quando consumptio mali: illud summum, hoc eri.
anima morituf, noslfa parslnfimaest, non fugienda niillum. Quodsi in ista roortalitate sper&nduraputa-
dimittitur, sed recipienda reponitur [deponltur], nec raus, fallimur. Tunc enim erit, quando mors' non
recepta ulterius relinquetur. Seminatur enim corpus erit, et ibi erit, ubi vjla seterna erit, Illo enim sse-
anlmale,' sufgit corpus spiritale. Tunc jam caro ni- culojln illo enim saeculp], et in illo regno erit bo-
-hil concupiscit adversus spiritum, quando et Ipsa num summum, et malum nullum, quandq erit et ibi
spirilalis vocahltur, quoniam spiritui non solum sine [ubi erit] sapientiae amor summus, continentiaei_t-
-ulla repugnantia, verum etiara slne ulla corporalii bor nullus.. . ." .
«Hnienti indigentia, in selernum vivificanda subde-
 B55 D. EUG\PP!I ABBATIS-AFRICANI 856
• CAPUT CXCVI. A.peditius quod dico, teipsum testem citius et commo-
Vlrum aliud sit anima, aliud spiritus. an utroque no- dius adhibebo; sic enim spiritum definisli, ul pe-
mine res una vocetur? Ex libro de Origineanimmad cora appareant non spirilum habere, sed animam
Viclorem YinXentium. [habere]. Irrationalia ideo quippe dicuntur, qupd
Restat ostendere quemadmodum, quamvis et pro- vim nbn habeant intelligenliae atque rationis. ' Unde
ali- cum hominem ipsum ammonere voluisses suam
priedicatur spiritus, non universa anima.sed
ita
quid ipsius, slcut Apostolus dicit :Et integer spirilus nosse naturam [admoneres suam nosse naluram],
vester, et anima, et corpus. Vel illud multo expres- locuius es: i JMamcum Deus bonus nihil non ratione
sius in libro Job : Absolvisli-animam meam a spiritu condiderii,ipsumqueho'minem,animalra.ionale,iniel-
'
meo ; tamen et universa appellaiur anima hoc no- Iectuscapacem.ralionis compotem sensuquevivacera,
jnine; quamvis muilo magis hsec quaestio nominum quiomniaralioiiisexperliaprudeniiordinaiionedistri-
videatur esse, non rerum. Cum enim constet esse buat, procreaverit. > His tuis verbis satis asseruisti»
aliquid in anima, quod proprie spiritus nominelur, quod omnino verissimum est, huminem.esse com-
<mo excepto, proprie nominatur et anima, jam de potem rationis atque intelligentiae capacem, quod
rebus ipsis nulla conlentio est; prsesertim quia illud utique non sunt animalia-ralionis experlia; unde te-
- etiam dico ego, proprie vocari-spiritum, quod et tu B stimonio divino eos, qui non inleliigunt pecoribus
flicis, id est quo ratiocinamur et inlelligimus quando comparasli, non uliquehabentibusinlellectum; quod
ita distincte ista dicuntur, quemadmodum Apostolus et alio loco scriptum est: Nolite esse sicut equus et
ait: Et inleger spiritus vester, el anima, et corpus. mulus, quibus non est iniellectus. Quaecum ila sint,
Hunc autem spifilum, etiam mentem videtur appel- attende etiam quibus verbis spiritum definieris atque
lare, cum dicit: Mente servio legi Dei, carne autem descripseris, cum illumab anima distinguere nitereris:
legi peccati. Nam ipsa sententia est: Et caro concu- c Haecaniraa, inquis, quseex flatu Dei habet originem,
piscit adversus spirilum, spiritus autem adversus sine sensu proprio alque intellectu inlimo esse non
carnem. Ut quod ibi dixit [dicii] mente, hoc intelli- potuit, quod est spiritus. t Et paulo post: . Quamvis
gatur hic spirifum dicere. Non sicut tu existimas uni- [Et quamvis] anima, Jnquis, animet corpus, tamen
versara mentem vocari, quse eonstat ex anima 'et quod sentit, quod sapit, quod viget, spiritus sit ne-
spiritu, quod ubi legeris nescio. llentem quippe no- cesseest. t Ilempaulopost: c Aliud erit,inquis,anima,
stram.nisi ralionale et intellectuale nostrum dicere aliud spirilus, sapientia est sensus animae.> Hisverbis
iion solemtis: ac per hoc quod ait quidem Aposto- . satis indicas quid [esse] etiam spiritum hominis sen-
•ius: renovamini spiritu mentis vestrse, quid aliud lias, id est ralionale noslrum quo sentit alque intelligit
dixit[dicit, nisi] quam renovamini menle vestra ? G anima : non sicut sentilur corporis sensibus, sed si-
"Sic enim spiritus mentis mhil est aliud quam mens, .cut est ille intimus sensus, ex quo est appellatasen-
'
' quomodo cofpus carnis nihil aliud potest esse quam tentia. Hine autera pecoribus sine_dubitatione prae-
«saro: nam et hoc scriptum est: In exspoliatione cor- ppnimur, eo quod sunt illa rationis expertia. Non
poris carnis ubi carnem corpus appellat, dicit sarie babent itaque spirjtum pecora, id est iutelleclum, et
"et alio modospiritum hominis, quem prorsus a mente rationis ac sapienliaesensum, sed animam tanlum.
discernit. Si enim oravero lingua, inquit, spiritus Nam el de illis diclum est: Producant aquaerepenlia
meus oraf, inens aotem mea sinefrueiu [infru- .animarum viventium, et producat terra animam vi-
ctuosa] est. Verum nuiic non de istb spirilu Ioqui- ventem. Utergo plenissime ac planissime noveris eam
niur qui est a mente dislinctus. Habet iste suam quaeanimaest,more diviiiprumeloquiorum etiam spi-
eamdemque difficilem quseslionem; muliis enim ritumdici, appellalurpecoiis spiritus. Et utique non
modis atque in diversis' significalionibus >scri- 'habent pecoraillum spiritum, quem lua dileclio discer-
'plurae divinse spiri-tum nominant; sed de quo nens ab anima definivit. Unde manifestuin est, quod
nuiic agimus , puo ratiocinamur, inlelligimus, generali vocabulo auima pecoris recle potuit sic vo-
sapimus, constat inter nos sic eum eliam pro- cari, sicut legitur in libro Ecclesiaste. ;Quis scit si
vprie spiritum nuncupari, ut( non sit universa " spiriius filioruin hominis, ascendal ipse sursum, et
-anima, sed aliquid ejus. Tamen animam etiam spi- spiritus pecoris si descendat ipse deorsum in ter-
' ritum
esse, si propterea negas, quia ejus ihtelligenlia ram. Itemque in diluvii vaslitate ita scriptum esl:
distincte dicitur-spirilus; poteris negare universum Et mortua est omnis caro, quas movebatur super
8semen Jacob appellari Israel: quoniam, excepto terram, .volalilium, pecorurii, et jumenlorum, et fe-
Juda, etiara di-iinele appellalus est Israel, in tribus rarum, et omnis serpens qui movelur super lerram :
-decem quseiu Samaria [ttinc] fuerunt. Sed quid opus et omnis homo, et omnia quajeunque habent spiritum
est hic diutius immorari? Jamnunc unde facilius bs-
yita_. Ubi remotis oranibus dubilationis ambagibus,
tendamus attende, eam quaeanima est, eliam spiri- generale nomen animae esse intelligimus spiiilum.
•tum dici, quam [ftum]'audis vel legis, Domino mo- Cujus quidem nominis signifieatip, tam Iaie palet,
i-ieiite,quodscriplum esi, Eldeclinatocapite tradidit ul eliarii Deus vocelur spiritus; et iste flatus aerius,
spirilum. Ita vis intelligi tanquam a parte signifiea- quamvis sil corporeus, appellalur in psalmo Spiri-
verit lotum, non-quod ea quae anima est, .possit et tus tempestatis; qu. propter eam quas anima esf,
«pirilus nuncupari. |At ego ut possim probare ex- ctiam spiritum nuneupari puto, secundum illud.:
 &S7 THESAURUS. CAP. .CXCVHI. - 858
Auferes spirilum corum, et deflcient. Et iterum :, Aquinque lempbrum articulos pranuntiari venturus <
Exiet spiritus eorum, et revertetur in terram suam: prpphelarique non desiitit-. Et huic rei consonans.per
, hoc est_ corpus in pulvefem suum. Ergp riomen quem lex data est, libros quinque conscripsit. Et su-
animaespiri.lusest, ab eb, quod spirilalisest; animae pefbi carnaliter sentientes, et suam justitiam vo-
nomen est ab eo, quod corpus animal, hoc esl, vivi- lenles constiluere, non aperta manu Chrisli repleti
ficet. .Eslimo quod adraonilus his quae commemo- vsunt benediclione, sed constricta atque ^conclusa
ravi divinarum teslimoniis paginarum, ubi et anima relenti sunt. Itaque illis ohtigati sunt pedes, et ce-
pccoris, .cui non est intelleelus, appellala legatur spi- ciderunt; nos vero surreximus et erecti sumus.
rilus : non negabis ulterius. Quocirca si el illa quae Quamvis ergo, utdixi, pra.miserit DominusChristus
de anima in corporea disputata suht capiset sapis, - quamdam parlem cofporis 0 sui in sanclis, qui eum
non est, unde libi displiceat, quod*amme scire dixi nascendi tempore firaaierunt; tamen ipse. est eaput
non corpus esse, sed spiritum; quia el corpus non corporis Ecclesiae, illique bmneseidem corpori cujus
esse monstralur, et geherali nomine spiritus nuncu- ille caput cohaeserimt, credendp in eum quem prae-
palur. Lauda' anima mea Dominum, Iaudabo Domi- nuntiabant. Ndn-enimpraecurrendo divulsi sunt, ad-
num in vila mea; psallam Deo meo quandiu sum: juncti polius obsequendo. Nara et si manus a capite
sanctaetspiritalisanima, ipsaseadlaudandum Domi- B '. pra.milti potest, corinexio tamenejus^subcapite est,
hum coliortatur, et excellentiore-sui parte~ea quaein quapropter omnia quae aute scripla sunt, ut nos do-
se minora sunt, incitat. Non enim alia est quae di- ceremur scriptasunt, et figuraenostrae ftierunt, et in
cit, et aliacurdicit.autuicarnis haec yox esi, p_uaeab figura conlingebant eis : scripta sunt autem propter
anima et vitamsumit et sensum, riec sine aniraa ali- nos, in quibus [quos] finis sa.culprumobvenit. Quae
quid polest velle, vel nolle. Quia vero ipsius animae autem major , causa est adventtts Domini, nisi ut
duplicesactiones sunt, et alioofficio.erigitur ad Deum, oslenderet Deus /liiectionem suam Jn nobjs, com-
alioinclinatur adcarnem: slbeneservitspiritui, bene mendans eam vehementer, quia. cum adhuc inimici
praesidet carni, et per id quod adhaeret Deo, id eliam "essemus, Christus pro nobis morluusesi; hoc autem
_quod adhaoret corpori, ad superlores invitat affectus, ideo, quia finis.prsecepti et plenitudo legis charitas
ut rationabili dominalu jtanlum subditis tribuat, est, ut et nos invicem diligamus, et quemadmodum
.quanlumad salutem sat est, ne ita corruptibilibus ille pro nobis animam suam posuit, sic et nos pro
implicetur ut illa ejus dignilas qua uoi Deo est sub- Iralribus nostris anlmas nostras ponarnus, et ipsurii
jecta, minuatur. Mens itaque surama quaedam pars" Deum, quoniam, prior dilexit nos, et filio sno unico
„ animae, semetipsam in omnibus suis incitans conati- non pepercit, sed pronobis omnibus tradidit eiim :
bus, dicit: Lauda, anima mea, Dominum. (_ si amare pigebit, sallem redamare non pigeat. Nulla
est enim major ad amorem.invitaiio quam prsevenire
CAPUT CXGVII.
amando.
Quod anliquos juslos caput Chrislus velut manumprm- CAPUT CXCVHI.
miseril nascilurus; ex libro jde Catechizandis ru-
dibus. Ul -ChiHslianiscblaslici solcecismosquorumdam pie
tollerent sacerdotum; ex eodem libro de Calechixan-
' Non ob aliud ante adventum Domini dis rudibus. ~ -
scripta sunt
omniaquae insanclisScripturislegimus, nisi ut illius His ergo qui Ioquendi arte caeteris hominibus ex-
commendaretur advenlus, erfutura praesignaretur -cellere videntur, cum veniunt ut Christiani fiant,
Ecclesia, idestpopulus Dei per omnes gentes, quod hoc amplius quam illis illitteralis impertire debemus;
- est corpus ejus; adjunctis alque annumeratis omni-
quod sedulo monendi sunt,ul humilitate indutiChri-
bus sanclis, -qui etiam ante advenlum ejtis in hoc "sliana, discant non eonlemnerc quos cognoverint mo-
saeculo vixerunt, ita eum credentes venturum esse, rum vitia puam verborum amplius devitare, et corde
. sicut nos venisse. Sicut enim Jacob manum prius .easto, linguam exercilalam ne conferre audeant,
dum-nasceretur, emisit ex utero, quaeliam pedem "quam eliam praeferre consueverant. Maxime autem
_ praenascenlis fralris Jenebat; deinde utiqueseculum
" j. isti docendi sunt scripturas audire divinas, ne sor- "
est caput, tum demum necessario membra- caetera;- , deat eis solidum eloquiuiri, quia non est inflatum,
sed lamen caput non tantuni ea jnembra quae secuta neque' arbitrenlur carnalibus integumentis, involuta
_ sunt, sed etiam ipsam riianum quse in nascendo prae- atque operta dicta vel facta hominum, quae in illis
"eessit, dignitate ac potestate praecedit; el .quamvis libris leguntur, tnon .evolvenda atque aperienda, "ut-
non lempore apparendi, tamen nalurse ordine prius intelligantur; sed sic accipienda, ut liiiera_ sonant,
est : Ita et Dorainus Jesus Christus, antequam1 dcque ipsa ulilitate secreli, unde etiam mysteria
appareret iri cafne, et quodammodo ex utero secreli' vocanlur, quid valeant ccnigmatum latebrse adamo-
jsui, ad hominum oculos medialor-Dei et hominum1 rem veritatis acuendum, -discutieudumqije fastidii
jbomo procederet, qui est super omnia Deus bene- torporem, ipsa experientia probandum est; talibus,
idietus in saecula, prccmisit in sanctls patriarchis ett cum aliquid eis quod_in promptu positum,' non ita
propheiis quamdam partem corporis sui, qua velutt . movebat, enodatione allegoriae alicujus eruilur. His
manu se nascilurum esse praenuntians, etiam popu- . enim maxime ulile est nosse, ita csse
praponendas
lum superbe praecedentem, vinculis legis, tanquami - verbis sententias, ut praeponitur.animus
corppri; Ex
'
(tigitis quinque supplanlat, quia [ quod ] et per _ nuo fit, ut ita malie debeant veriores, quam disser-
 '
§E„ _ D. EUGIPHI ABBATIS AFRICANI . SSO
lioresaudi_e sermbhes sicul mallfedebent fifuden- __. _ mus; quia enira merita hominuro pro quibus agi-
tiores, quani forniosiores habere amicos. Noverint mus, qualia sint apud Deunj non novimus, quid eis
etiam, rion esse vocem ad aufes Dei, nisi ahimi af- ad tempus expedial, aui nulla, aut teriuissima autin-
fectutri. Ita enim nonirridehunt sialiquos antislites ceftiSsima conjectura siispicamur pdtius, quam com-
et roiriistros Ecclesiaeforte ariimadverlefint, Vel-cum prehendinius; quaproplef res quidem"agendas pro
barbarismis et^soloecismisDeum invocare, "veleadem nostfo captu brdinare debemus, quas eo modo quo
verba, quae proriuniiant non intelligere perturbate- siatuimus, si peragerepotuerimus, hon ideo gaudea-
que disjinguere : non quia ista minime corrigenda mus, quia riobis, sed quia Deosic agi placuif [potue-
sunt, ut popuius ad id quod plaiie inlelligit dicat runt, hon ideo gaudeamus quia nobis, sed quia Deo
Amen; sed lahien pie loleranda sunt ab eis qui di- sic eas agi placuii] : si auterii aliqua inciderit neGes-
tdicerinPul sono in Toro, sic voio in Ecclesiabene- sitas, qua noster ille" ordo turbetur, flectamur fa-
dici. Itaque"forensis illa, nonnunquam fdrte bona di- cile, riefrangamur; ut quem Deus noslro praepo-
ctio, nunquam lamen benedictio dici potest." siiit, ipse sit noster. _Equius esl enim iu nos ejus,
CAPUT CXCIX. _ quam ul ille noslram voluntatem sequatur; quia et
De humilitale gallinm illius, ciytts blandas alas.refu- _ ordo agendarum rerum,- quem nostro arhitrio tenere.
gientes superbi prmda fiitnt alilibus; ex eodemlibro J_
_ volumus, ilie utique approbandus est, ubi potiora
- de Catechizandis fudibus. - -
, praeeedunt. Cur ergo nos dolemus homines a Domino
Cogilemus quid nbbis praerogalum sit, ab.illo qui Deo tantb potibre praecedi, ut' eo ipso, quo nostrurii
demonstravit riobis exemplum, ut sequamur vestigia amamus ordinem, inordinati esse cupiamus? Nemo
ejus. Quaniumvis enim differat articulata vox nostra, enim melius ordinat quid agitur-[qiiid agat], nisi qui
ab intelligentiae nbstfa?.vivacitale, longe differentior .paratior est, non |_0 agere, qtiod divina potestate
estmoflalitascarnisaba.qualIlateDei; et tamen,cum prohibetuf, quam cupidior agere quod hitmana cogi-
in eadem fbfma esset, semetfpsum exinanivit fofniam tatione meditalur, quia multae cogitationes sunt in
servi accipiens, et faetusestobediens 'usqueadmorleth corde viri. Consilium auteni Dei [Domini] manet In
crucis. Quam ob causam, nisi quia factus est inflrmis a.ternum. Si autem de aliquo erratonostro, vel pec«
inrirmusutinfirmoslucri.acerel?Audiejusimitatorem ca.onos mosstitudo compfehendit,non tantum mfe<
Blibi etiam dic.ntem :TSiveenim mente excessimus mirierimus sacrificium Deo spifiliim esse contribu-
DeP,-sive temperaiites sumus vobis; charilas enim latura, sed etiam illud, quia sicufc aqua ignem, sie.
Christi compellil nos judicanlbs hoc, 'quia unus pfo 'eleemosyna exsfinguit peccatum; et: quia miseri-
omnibus mortuus est. Quomodo enlm paratus esset cordiam rnagis, inquit, volo quam saGrificium.Sicut
impendi prb animalras eofum, si eum pigeret"incli- C I ergo si periclitaremur incendio, ad aquain utique
hsri ad aures eorurii? Hinc eigo factus est parviilus eurreremus quo posset exstinguj; gratiilaremur, si
in medio noslrum, tanquam nutrix fovens filios suos. quis eam de proximo offerret; iia et si denos.ro
Num enim delectatt, nisi amor invitet, decurlata et feno aliquaspeccati flamma surrexitj et propterea
mutilata verba immurmurare ? et tamen opiant ftomi- conturbamur, data occasione misericordissimi operis,
nes habere infantes- quibus id .exhibeani, et suavius tanquam de obiato fonle "gaudeamus, -ut inde illud
esl malri minuta mansa inspuere parvulo filio, quam quod.exarserat, opprimatur ":- nisi forte 'tam- stulli
ipsam mandere acdeyorare grandiora. Non ergo re- sumus, ut alaerius arbitrpmur eum pane currendum,
cedat de pectore eliam cogitatjo gallinae,illius. qusa quo"yentrem esurientis impleamus,-qania cum verbo
- Dei, quo-mentem studentis instruamus. Huc.acce-
languidulis plumis teneros fetus operit, etsusurran-
tes pullos confracta voce advocat, cujus blandas alas dit, quia si tantummodo prodesset hoc -facere,-non
refugientes superbi, prseda fiiml alitibus. Si enim facere-autem nihil obesset;-'infeiiciter in periculo sa-
intellectus delectat in penetralibus sincerissimis, lulis, non _amproximi,sedn'ostfae,oblatum remedium
lioc eliam intelligere delectat, -quomodo charitas ' sperneremus. Cum .vero ex bfe Domini tam rainaci-
quanto officiosiusdeseendilin infima, tantorobustius ler sonel-: Serve uequam et pigef, dares pecuniatn
jrecurrit in intima, per bonam conscientiam, nihil' ** meam nummulariis : quse tandem dementia est,
quaerendiab eis, adquosdeseendil, praeter eorum quoiiiam peccatum hoslfum nosangit-; ideo-rursus
sempilernam salutem.- ' velle peccare, hon dando pecuniam dominicam
CAPUT CG. volenti et petenti?
" ' . CAPUT CCI.
De statutis nbstris, -.ne iristiiitt,,-s. iiecessitas evene-
riv, immutandis; ex eodemlibro.- Quemadmodumcalectiiiandus sit, qui vult fieriCliriS"
Si confregit animum tuum alterius aclioriis, cui timus; ex eodem libro de Galechii,andis'rudibus?
'
tanquam oiagis necessariae jam suspensUs eras, Sed faciam [tamen faciamusj aJiquem venisse ad
omissio : el propterea tflstis [insuaviter eatechizas, nos qui vult esse Cbristiahus , et de genere qiiidem
-
cogitare debes, excepto quod Scimus miserieorditer idiolarum, non tameh ruslicanorum,sed urbanorufn,
nobis agendum esse, quidquid cum hominibus agi- quales apud Garthaginem plures expefiri leiiecesse
: mus, Bt ex officio sincerissimae charilalis. Hoc "ergoi est'-: inlerrogalum eliam , ulrum prPpter vitae prae-
1
excepto, incertum esse quid utilius agamus, el quidl sentis aiiquod commodum, aripropterre.quiem quaa
npportunius aul intermiltamus, aut omnino omitta- post vitam speratur, Ghrlstianus esse desrdef.et",
 "
861 THESAURCS. CAP. CCI. €<32
"
propter futurain raquiem fesporidisse, tali fortasse a j_. a prbphetis, sed etiam ab ipso fionjirib Jesu Cbrist.,
nobis instrueretur alloquio: Deo gratias, frater"; val- quod Ecclesia ejus per universum orbem lerraruni"
de tibi gratulpr, et gaudeo de te,quod in tantis et tam esset futura, per sanctoruhi maftyria passionesque
periculosis hujus saeculi tempestaiibus,_de aliqua vera disseminala, ettunc praedictum, quando adhuc no-
et cerla secufitaie cogitasti. Nam et in hac vita, ho- men tejus et latehat "gentes,et ubi nolutn erat ride-~
mines magnis laboribus requiem quserunt et securi-' batur, et tamen in virtutibus miraculofum ejus, sive
tatem", sed pravis cuplditatibus non inveniunt: vo- quae per se ipse, sive qua. pef servos suos fecit, dum
lunt enim requiescere ih rebus inquietis, et non annuntianlur haec et creduntur. Jam videmus quod
permanenlibus, et quia^illaeel-tempore subtrahuntur praedictum est esse completum, regesque ipsos terrae,
[et quia illi tempore subtrahuntur] et transeunt; timo- qui antea persequebantur Chrislianbs, jam Chrislt
ribus et doloribus eos agitant, nec quietos eos per- nomine subjugalos. Praedictum est etiam, quod
mittunt; sive enim in divitiis velit homo requiescere, schismata et haereses ex ejus Ecclesia essent exiturse,
magis superhus effieitur quam securus. Vere, fratef : et sub-ejus nomine per loca ubi possent, suam,-non
Ilia magna et yera beatitudo est, quae in futuro sae- Chfisli gloriam quaesiturae, et ista cpmplela sunt.
culo sanctis promittitur; omnia vero visibilia trans- Nunquid ergo illa quae restant non sunt veritura ?
eunt, et omnis hujus _s__culipompa et delicise, et B Mahifesiuni est, quia sicut ista pf_edicla venerunt,
curiositas, interibunt; et seeunr ad interitum tra- sic -etiam illa venlura sunt -i quaecunque tribula-
hunlaniatores "suos, a quo interitu, bbc est pienis tiones justorum.adhuc restant; et judieii dies, qui
sempiternis, Deus misericors, volens hominesJ.be- separabit omnes impios a justis in resurrectione
rare, si sibi ipsi non.sint inimici,. et non resistant mortubrum; et non solum eos qui sunt extra Ec-
rnisericordia. Creatoris sui, misit unigenitum Filium clesiam, sed eiiam ipsius Ecclesia. paleas-, quas'
suum, hoc esl, Verbum suum, aequale sibi, per oportet usque ad novissimam vehlilalionem palien1-
quod condidit omnia. Et.manens quidem in sua tissime sufferat, ad ignem debilum segregabit. Qui
divinitale, et non reeedens a Patre, nec in aliquo_ aulem ifrident [irridebunt] resurfectioneiri/putantes'
mutatus, assumendo_tamen hominem, et ip carne quod caro ista quia putrescit resurgere non poteSt,
mortali hominibus apparendo, venit ad homines : ut ad pcenas in ea resurrecturisunt: et ostendet eis
quemadmodum .per uhum bominem qui prius factus Deus, quia qui potuit haeccorpora facere anlequam
est, id est Adam, mors intravit in genus humanuin, essent, potest ea in momento restituere sicut efant.
quia cons.ensit mulieri :sua_ seductse ,a diabolo, ut Omnes autem fideles regnaturi cum Christo ita resur-
pra.eep.um Dei transgrederentur: sic per unum ho- gent, in eodem corpore, ut etiam commutari in"e-
minem, qui etiam Deus, Dei Filium Jesum Christuro, G reantur. ad incorruptionem angelicam , , ut fiant
deletis omnibus peccatis pfaeleritis, credentes in sequales angelis Dei, sicul Dominus ipse promisit, et
eum omnes, in aeternaro.vitam ingrederentur. Om- laudent eum sine aliquo defectu, et sine aliquo (~s_.
nia enim quae nunc vides in Ecclesia Dei, et sub, tidio, semper vivenies inillp, et de illo, cum lali
Christi nomine.per totum orbem lerraruin geri, ante gaudio et beatitudine, qualis nec dici, nec cogitari,
saacula jam prsedicta sunt, et sicut ea legimus, Ita ab hominibus potest. Tu itaque credens ista, cava
et videmus, et inde aedificamurin fidem. Factum-est tentationes, quia diabolus quaerit qui secum pereant_
aliquando diluvium per toiam terram,-ut-peccatores nt non solum per eos qui extra Ecclesiam.sunt, siva
delerentur, et tamen illi qui evaserunt in- arca, sa- pagani, siye judaei, sive haeretici. Non ,te hoslis illp
cramentum futura. Eeclesi.. demonslrabant, quae seducatj sed etiam ouos in ipsa Ecclesia __! caiho-
nunc in fluctibus saeculinalal, et per lignum crucis lica videris male .vivenles aut immoderatos volupta-
Chrisli a submersione Iiberalur.. Praedictum est tibus ventris et gulturis, aut impudicoSj aut vanis
Abrahae fideli servo ,Dei;uni homini, quod de illo curiosilalibus, vel> illicitis deditos, sive -speclacukiT
esset populus nasciturus, qui colerel unum DeUm; rum, sive remediorum, aut divinationum diaboli-;
inter caeteras gentes qua.,idoIa colebant, et omnia carum.sive in pompa, [el] in typho avaritice, atque
quae illi populo ventura praedicta sunt^ sic evenere ^ superbia?; sive in aliqua vita, quam lex damnat et
[evenerant] nt praedicta sunt. Prophelatus est in illo punit.-non^eos imiterisjsed potius conjungaris bonis.
populo etiam "Christus Rex omnium sanclorum et quos inventurus es facile, si el tu talis fueris, mt
Deus, venturus ex semine ipsius Abraham secundura siraul colatiset diligatis Deum gratis, quia lolum
carnem, quam assumpsit, ut omnes etiam filii es- pra_mium nOstrum ipse erit, ut*in illa aeterna vita,
sent Abrahae-qui fidem ejus imiiarentur, et sic est bonitate ejus et pulchriludine perlruamur. Sed
factum. Nalus est Ghristus de Maria Virgine, qua. amandus esl, non sicut aliquid quod videtur oculis,-
ex illo genere -fuit. Praedictum est .per prophelas sed sicut amatur sapieniia, et verilas, et sanciitas.
quod in cruce passurus essef, ab eodem populo Ju- et jiislitia. et charitas, et si quid alfud tale dicitur:
daeorum de cujus-genere secundum carnem venie- non quemadmodum stint ista in hominibus, sed
bal,"et sic est factum. Pra_diclum est quod resurrec- - quemadmodum sunlin ipso.fonte-incorruptibilis et
turus esset, resurrexit. Et secundum ipsa praedicla" - incommutabilis sapientiae. Quoseunque ergo videris
- prophetarum, ascendit-in ccelum,.et discipulis suis baec amare, illis con_ungere, ul per Chrislum qui
Spiritum sanclum misit." Pra_diclum est non solum homo factus est, ut esset-mediator Dei et hominum_
 863 D. EUGVPPU ABBATIS AFRICANI 86i
reconcilieris Deo. Homines autem peryersos, etiami A nupfiis.aequayerunl.Quidam cum legerent, Bonum"est
si intrent parietes Ecclesiae, non eos arbitreris intra7 "fralfesnon manducare carriem, neque bibere vinum,
turos in regnum ccelorum, quia suo tempore sepa- et nonnulla siniilia, crealuramDei, et quas volue-
rabuntur, si se io melius non commutaverint. Hor runt escas immundas esse senserunt. Quidam vero
mines crgo bonos imitare, malos tolera, omnes araa, legentes, Omnis creatura Dei bona est, et nihil abji-"
quia non scis quid cras fulurus slt, qui hodie malusi ciendum quod ciira gratiarum "actione accipitur, in
est-_sii].-Nec eorum ames injustitiam, sed ipsos ideo, voracitatem vinolentiamque collapsi sunt, non sibi-
ames, ut apprehendant justiliam, quia non solum, valentes auferre vilia, nisi eis e contrario, vel tant_,
nobis dilectio Dei praecepta est, sed eliam dileclioi vel majora succederent. Sic etiam in hae causa,
-
preximi, in quibus duobus praeceptis, tola lex peridet; quaehahetur in manibus, quidam intuentes praecepta
el prpphetae. Quam nnn implet, nisi qui donum acce- severitatis, quibus admbneraur corripere inquieios,
perit Spirilum sanctum, Patri et Filio ulique sequa- non dare sanctum canibus, ut ethnieum habere Ec-
leni, quia ipsa Trinitas Deus est. In quo Deo spes clesis conlemptorem , a compage" corporis quod
omnis ponenda est; nam in homine non est ponenda scandalizat [membfura quod scandalizal] evellere ;
qualiscunque ille fuerit. Aliud lesl enim ille a quo ita perlurbant Ecclesiae pacem, ut coneutur ante
iuslilicamur, aliud illi cum quibus justificamur. _g tempus separare zizania, atque hoc errore caecati
Kon autem solum per cupiditates diabolus len- ipsi potius a Cliristi unitale separentur, qualis nobis
tat, sed eliam per terrores insultationum et do- eausaestadversus schisma Donati. Et hoc non cum
lorum , etjpsius mortis. Quidquid aulem homo illis, qui noverant Caecilianumnon veris, sed calum-
passus fuerit pro nomine Christi et pro spe vitse niosis criminibus appeiilum, et perniciosam senlen-,
seternae, et permanens toleraverit, major ei merces tiain suam mbftilero pudore non deserunt; sed cum
donabitur. Quia si cesserit diabolo, cum illo damna- illis quibus dicimus : Eliam si mali fuissent, propler
in Ecclesia non estis, vos lamen eos ferendo,
bilur, sed opera misericordia. cum pia humililate qiibs
emendare aut segregare minime poleralis, in
impelrant ,.a Domino, ut non permillat servos suos quos
teniari ultra quam possunl sustinere. -, Ecclesia permanere debuistis. Quidarii vero e con-'
trario periclitantes, cum bonorum malorumque com-
CAPUT ccn. mixtibnem iri Ecclesia demonstralain vel praidictam
Quod non sit conlrarius Apostolus-dicens : Peccantes esse perspexerinf,- et patientiae praeeepta didicerint
coram omnibus argue, Domino dicente: Coriipe eum (quaeitanosfirmissimosreddunt, utetiamsi videntur
inter te etjpsum solum; ex libro deFide et operibus. in Eceiesia esse
zizania, non tamen impediatur aut
Prohibet Dominus sanclun. dari canibus; nec con- „ fides, aut charitas nostra, ut quoniam-zizania iriEc-
trarius est Aposlblus Domino, quia dicil: Peccantes clesia esse eernimus, ipsi de Ecclesia recedamus),
xoram omnibus argue, ul caeterj timorem habeani; _destituendam putant Ecclesiae disciplinam, quani-
cum illedicat : Corripe" eum inler te et ipsum. dam perversissimara securitatem pra_posilis tribuen-
Utrumque enim faciendum est, sicutfei] infirmilalis tes, ut ad eos non pertineat nisi dicefe quid ca-
diversitas admonef, eorum quos ulique non perden- vendum quidve faciendum sit, quodlibet autem quis-
dos, 'sed corrigendos curandosque suscipimus, et; que faciat non curare. Nos vero ad sanam doctrinam
alius sic, alius aulem sic sanandusest. Ita eliam est; pertinere arbilramur, ex utrisque teslinioniis vitam
ratio dis.imulandi et lolerandi malos in Ecclesia, et sententiamque moderari, ut et canes in Ecclesia
est rursus ratio castigandi, corripiendi, non admit- propter pacem Ecclesiae toleremus, et canibus san-
tendi vel a communione removendi. Errant aulemi cttin., ubi est pax Ecclesiae luta, .non demus. Cum
bomines hon servantes modum, el cum in unam ergo sive per negligenliam praepositorum, sive per
partem procliviter ire coeperint, non respiciunt di- aliquam excusabilem necessitatem, sive per occultas
Viriseaucloritatis alia tesliraonia, quibus possint abi obreptiones invenimus in Ecclesia rhalos, quos Ec-.
illa intentione revbcari, et in ea, quse ex utrisque! clesiasticaxlisciplina corrigere aut coereere non pos-
femperata est verilale ac moderalione consistere; SUIBUS : tunc ne ascendat in cor nostrum impia et
nec in hac re lantum, de qua nunc quaestio est, sed perniciosa pra_sumplio,qua existimemus nos ab his
etiam in aliis mullis. Nam quidam intuentcs divina-; . esseseparandoshl peccafis eorumnon inquinemur,
rum testimonia litierarum, quibus unus Deus co- alque ita post nos Irahere conemur, veluti mundos
Jendus insinuatur, eumdem Patrem qui est Filiiisi sarictosque discipulos, ab unitatis compage, quasi a
sanctumque Spiritum pulaverunt. Alii rursus, ve-• .malorum consoitio segregatos : veriiant in mentem
luti morbo coiiirarioiaborantes. cum attenderent ea iilae de-Scripluris similitudines et divina oraciila,
quibus Trinita"s declaratur, necl valerent intelligerei vel.certissima exempla, quibus deraonstratuni et prae-
quomodo dicitur [sitj unus Deus, cum efPater noni nuntiatum est, malos in Ecclesia permixtos bonis,
sit-FiIius, nec Filiussit Pater. nec Spiritus sanclus, usque ad [in] finem saeculi, tempusque _udicii futu-
aut FiJius, aut Pater, diversilates etiam substantia- ros, et nihil bonis unitate ac parllclpatione sacra-
Tum asserendas putarunl. Quidamintuentes in Scrip- mentorum,- qui eorum faclis non consenserint, bh-
iuris sanctse virginitatis laudem, connubia damna- fuluros. Cum vero eis per quos Eeclesia""regitur
vere. rQuidam rursus e.a lestirnonia consectantesi adest, pace salva, potestas disciplina. adversus im-
quibus-casta conjugia praedicantur, virginitatem probos aut nefarios exercendae, tunc rursus ne so-
 fi6K THESACRUS. CAP. CGlV. . 866
cofdia.segnltiaque 12 dormiamus,-ahis,aculeis prae-,ft.significant, ut dormiat Ecclesiae disciplina, de qua
ceptorumqusead severitatem coercitionispertinent, - in figura illius mulieris dictum est, Severa. sunt
excitandi sumus, ut gressus nostros in via Dominiex conversationes ejps- domus;'sed ut-uon eo usque
ulrisque testimoniis, illo duce atque adjutore diri- ;- progrediatur demenliae ,' poiius temeritas quam
ut .quasi bohos a malis
-gentes, nec palientise nomine torpescamus, nec ob- severitas diligeftthe,
. tentu diligentisesieviamus. . per nefaria schismata separare praesumat. Neque
enim per has simililudines et prsenunlialiones, con-
CAPUT ccm.
siliura. desidiaebonis datum est; quanegligant quod
Non faciendoshomines male securos, ut propler re- prohibere debent; sed patienliaequa perferant salva
ctam fidem, eliamsiin crimiriibuspermanserint, non " doctrina veritatis,
damnenlur; ex libro de Fide et operibus. quod emendare non valerit. Nec
quiascriplum est, jinfroisse ad Noe in arcam etiam
Caveamus ergo diligenter in adjutorio Domini Dei imrounda animalia, ideo praeposilf velare non de- .
nostri, nou facere homines male securos, dicentes berit, si qui immundissimiad baplismum velint in-
eis, quod si fuerint In Christo baptizati, quomodo- trare saltantes, quod est cerle niitlus [quam moe-.
libet in ea fide vixerint, eos ad salulem aeternam esse chantes].: sed per hanc figuram reigeslae praenun-
venturos. Ne sie faciamus'Christianos quomodo Ju- g liatum est, immundos in Ecclesia futuros, propter.
dseiproselytos, quibus Dominusait: Vaevobis scribae tolerantiaerationeni, non propter doclrinse corruptib-
etpharisaei qui circuilis mare et lerram facereunum nem, vel disciplinae dissolutionem, Non enim qua-
proselytum : cum auiem feeeritis, facitis eum filium cumque_libuit -inlraverunt -immunda animalia arcae
gehennae,duplo quam vos estis; sed potius sanam compage confraela, sed ea integra per unum atque
doclrinam Dei magistri in utroque leneamus, ut san- idera ostium,"qtiod artifex fecerat. Altera quaeslio
clo baptismo consona sit vita chrisliana, nec quo- est, in qua eis visum est fidem solam baptizandis
quam [cuiquam] homini si ulrumlibet .defueril, vila esse tradendam, poslea vero jam baptizatosdo-
promiltatur selerna. Qui enim dixit: Nisi quis rena- cendos esse de moribus. Sed satis demonstratum est,
tus fuerit ex aqua el Spiritu sanclo, non intrabit in nisi fallor, tunc magis perlinere ad curam speculato-
regnum ccelorum; ipse eliam dixit: Nisi abundaverit ris, cum omnes qui fidelium competunt sacramen-
justitia vestra super.scribarum et pharisscorum, non tum, omuia quae dicuntur intentius et sollicitius au-
inlrabiiis in regnum coelorum; de illis quippe ait: diunt, non tacere de poena quam male vivenlibus
Scribaeel pharisseisuper cathedram Moysisedent, quse Dominus comminalur : ne in ipso baptismo rei sint
dicunt facite; quseautem faciunt facere nolite, dicunt gravissimorum criminum, quo veniunl ut remittan-
enim et non faciunt. Ergp justilia eorum est hicere n tur reatus omnium peccatorum. Tertia quaestio est
etnon facere, ae per hoc noslram esse voluit abun-' periculosissima, qua parum considerata, et non se-
dantem super-illorum dicere et facere; quae_si non cundum divinum eloquium pertractata, tota illa opi-
ftierit, non intrabitur in regnum ccelprum. Non quia nio mihi videlur exorta, in qua promittiiur scelestis-
quisquam ita debet extolli, ut non dicam apud alios sime turpissimeque viventibus,,etiamsi eo-modo vi-
jaclare, sed a"pudseipsum pulare audeat, se in hae vere perseverent, et lanlummodo credant in Ghri-
vita esse siue peccalo, sed nisi essent quaedam ita slum, ejusqtie sacramenla percipiant, eos ad salulem
gravia, ut etiam excommunicalione plectenda sint, vilamque aelernam esse venturos, contra apertissi-
non diceret Apostolus: Congregatis vobis, et meo mam Domini, senlentiam , qui desideranli vitam
spiritu tradere hujusihodi satansein interilum carnis, aeternam*respondit: Si vis venire ad viiam, serva
ut spiritus salvus sit, in die Domini Jesu. Unde mandata ; et commerooravit quse mandaia, ubi ea
eliam dicit : Ne lugeam multos ex his qui ante pec- scilicet peccata, vilantur, quibus nescio quomodo .
caverunlet non'egertuit poenitentiamsuper imraun- salus aeterna promittilur, propter fidem sine operi-
ditia et fornicatione quam gesserunl. Item nisi es- bus morluam. De his tribus quaestionibussatis, quan-
semvquaedamnon ea humilitale poenitentia. sananda, tum existimo, disputavi, demonstravique sic loleran-
qualis in Ecclesia dalur eis qui proprie puenitentes ^ dosin Ecelesia malos, ul non negligatur ecclesiasiica
vocamur, sedquibusdamcorreptionummedicamentis, disciplina; sic catechizandos eos qui baptismum pe-
non diceret ipse Dominus : Corripe_eum inter le et tunt, ut non solura audiant atque suscipiant quid cre-
ipsum, et si te audierit, .lucralus es fratrem tuum. dere, verum eiiam qualiter vivere debeant, sic pro-
Poslremo nisi essent quaedarasine quibus haecvita mitti fidelibusvitam aeiernam, ut non etiam per fidem
non agitur, non quotidianam medelam poneret in morluam, quae sine operibus salvare non potest, a'd
- oratione quam docuit, ut dicamus; Diraitte nobis eam se quisque per.venire posse arbitretur, sed per
debita noslra, sicut ct nbs dimitliraus dehitoribus illam fidem gratiae, quseper dilectionem operatur.
nostris. Jam salis, quantum arbitror, de illa tola opi- CAPUT CCIV.
nione quod mihi videretur exposui, ubi tfes quse- Qui sint
prophetm de quibus ait Aposlolus, secundo
stiones movere [moverunt]: unara de permixtione prophetas;ex tibro Qumslionumad Paulinum _V'o«
in Ecclesia bonorum et malorum tanquam tritici et lanum episcopum.
- jizaniorum; uhi cavendum est, ne ideo putemus esse De prophelis, quod ait Apostolus: Quosdamqui-
praepositasislas similitudines, vel hanc, jel de im- dem dicitDeus in Ecclesia Aposlolos,quosdam aulem"
mundis in arca animalibus, vel quaecunquealia idem prophelas, hbc intelligo quod ipse scripsisti. Prophe-
 . 86? D. EUGVPPII ABBATIS AFRICANI '868
- tas eos dictos isto
locp-ex quibhs ^Agabus erat.i!;A nere colligenda. Unde adjungit st, tli eit : Hoc enim
aon illos qui venturuni in carne Dominum prophela- bonum est ,et acceptum coram salvatore nostro Deo,
, runt. Evangelistas vero invenimus .quos Apostolus , qui omnes homines vult salvos fieri, et in agnitionem
fnjssenon legimus, sicut fuprunt Marcus et Lucas; vpritajis venire. Et ne quisquam diceret, posse esse
pastores autem et doctores, quos maxime-ut "discer- salulis viam in bona Gonversatione etunius Deiom-
neremus yoluisti, eosdem puto esse sieut et tibi visum' nipotentis eultu, slne participationeeorporis et san-
esl; ut non alios pastores, alios doctores intelliga- guinis Christ;: Unus enim Deu», inquit, et unus
.rnus,.sed ideo cum praedixisset pastores, subjunxisse mediator Dei et hominum, bomo C.hrJstusJesus, ut
doctores, ut intelligerept pastores^adoffieiuin suum "illud quod dixerat, omnes homines yult salvos fieri,
-pertinere doctrinam. Ideo enim non ail-, ^Juosdam' nullo alio modo intelligatur prsesfari, nisi per media-
autem pastores, quosdam vero doctores, cumsu- lorem, non Deum, quod semper erat Verbum, sed
.periora ipso Iocutionis genere dislingueret, jdiceiido, hominem Christum Jesum, cum Verbum caro faeium
Quosdam apostolps, quosdam autem prophetas, quos- esi et habitavit in nobis.
dam .v.eroevangelistas ; sed hoc lanquam unum ali- CAPUT CCVL~"'
ijuid de duobus nominibus amplexus est, quosdam De eo quodail-Lucas, Oculi eorum tenebanW ne euni
autem pastores et doctores. , 1
B agnoscerent, el Marcus : Apparuit, dnquit,'-eis in
•
atia efjigie ex eodem tibro Qumstionumad Pauli-
CAPUT CCV. num. • <
___}QiHEsint obsecfationes,orutiones, poslulationes, -"'De Evangelio inquisitio tua solet multos
r gratiarum actiones quas ad Timolheum Apostolus; mo^ere,
.- ex eodetn libro adPaulinum. quomodo Dominus post resurrectionem, cum in eo-
-- Illa plane difficillime discefnunliir, ubi ad Timo- dem corpore resurrexeiit, a- quibusdarii qui eum
noyerant utriusque sexus horoin.bu. et agnitus non
, .heum scribens"ait: Obsecro itaque primum omnium
fieri obsecrationes, orationes, interpellationes, gra- sit, et agnitus sif. Ubi primum" quaeri solet, utruui
.iiarum actiones:' precationem et deprecationero bfej us corpore, an potius in illorum oculis, aliquid
multi nostriiioe idem putant, et hoc quotidiano usu factumsit,quo non posset agnosci?Cum enini iegi-
tenebantur oculi eorum ne agnoscerent eum,
jam omnino prsevaluit.; qui autem distinctius laline tur,
-locuti surit, precalionibus utebantur ia pptandis bo- impedinienlum quoddam agnescemii videtur in lumi-
nibus factum esse ceracnfium. Cum-vero aperte alibi
nis, deprecationibus vero in devitandis raalis. Pre-
cari enim dicebant esse, precando bona optare, im- dieitur, Apparuit" eis in alia effigie, utique ia ipso
preeari-mala, quod vulgo jam dicilur, maledicere ; corpore, cujusalia erateffigies, aliquid faelum fuisse
Ideprecari autem mala, pfecaudo depellere. Sed usi- ^ quo impedimento tenerentur, id est, hioram .,agw
tatuni jam loquendi modhm potius sequamur, et sive scendi paterentur oculi illofuro. Sed ego.mirbr,
eum duo sint in corpore, quibus cujiisque species
precationes, sive depreeationes invenerimus, quas
, Graeci hna-eie vocant, non putemus esse emendan- agnoscatur, lineanienta et color, cur "ante resurre-
•duiri. Multa hine dici^possunt quae improbanda non" ctionem quod in monte ilatransfiguratus esl, uf fieref
Bint, sed eligo in his verbis hoc intclligere, quod vultus ejus splendidussicut sol. neminem movet
omnis vel pene omnis frequehtat Ecclesia, ut pre- usque ad tantam excellentiam fulgoris, et lucig colo-
cationes accipiamus dictas, quas facimusln celebfa- rem sui corporis; eum inutare potuisse, etpost re-
tione sacramentorum, antequam illttd quod estin, surreclionenijnovet aliquatenus lineamenta niutata
Domini mensa incipial benedici; orationes cum be- esse ut non posset agnosci; et rursus eadem potenliaa
sicut tunclprisiinuih eplorem, sic' etpost
tiedicitur, et sanctificatui;, et ad distribuendum com- facullate,
minuitur, quam totara petitionem fere otrihis Epcle- resurfectionem prislina lineamenta. revocasse. Nam
sia Dominica oratione concludit; inlerpellaliones etillitres discipuli,i ante, quorum oeulos in.monte-
autenr, sive ut vestri codices habent, pbstulationes, transfiguratus est, non eum agnoscerent, si ad eos
fiurit eum populus benedicitur : tunc enim Antisle. talis aliunde venisset; sed quia cum illo erant, ipsum
[Antistiles] velut advocaii susceptos suos per, mahus D ' esse certissime retinebant. At enim corpus ipsum
impositionem. misericordissimae offerunt potestali. eral, in quo resurrexit, quid hoe ad rem? Nam et
Quibusperactis et parlicipato tanlosacramento, gra- illud utique ipsum corpus erat, in quo in" monte
-iarumaetio cunctacoricludit,quaminhis etiam verbis, trarisfiguratus esi, pt ipsurii erat juvenis in qub na-
altimam commendavit Apostolus. Haec autem causa .us est; et tamen si quis euro juvenem repenle vi-
pra.cipua" fuit ista •diceridi, ut his breviler perstri-\ disset, qui hon nisi infantulum "nosset, noh .utique
clis atque significatis, "nbn putarelur negligendumt agnosceret. An verp ad lineamenla mulanda, nou
esse quod sequilur: Pro omnibus liominibus,"pro, potest celefiter Dei polestas, quod potest per an.
regibus, et hls qui in sublimilate sunt, ut quietam, norum moras hominis aelas?
et tranquillam vilam agamus,"!in omni jiietate el; CAPUT CCVH.
charifate : nequisquam,sicut se habet humans eo- De gladio qui Mar.fi. uniman- pertransiit; exeodem
- gita.ionis infirmitas, a.stin_aret non esse ista , iibro Qumslionum,ad Paulinum ep.iscopum.
facienda,
prohisa quibus persecutionem| patiebatur Ecclesia, De verbis Simeonisubi ait Virgini.matri Domini:
«um membra Christi ex priirii"essent hominum ge- Et tuani ipsius animam periransiet gladius, in alia
 ~$W THESAURUS. CAP. CCVIII. 8T0
epistola cujus exemplum' etiam modpmisi, dixi. A Ecclesiam, sed pro Ecclesia? et inillatamen sepa-
qmd-mihi videatur,quod etiam iibi inter csetera vi-" ratione culpandus, ubi si^eolligerel, spargeret; et si
sum est. Et quod adjunxit, Ut deimdentur mullo- forle veniretad Ecclesiam, non illudquod-h.al.ebat-
rumcogitationes cordium/ hoe inlelligendum puto, ibi acciperet, sed in quo aberraverat emendaret."-
•'
quia per Domini passionem et insidia. Judaeorum, et-' Neque, enim et Cornelii gentilis-bominis" oratio-
b^iscipuloruminfirmitas, patuit': tribulationem igitur nes non sunt exauditse-, aut eleemosynae non
gladii nomine significatam esse eredibile est, quo>. ,, sunt acceptae, imo et angelum ad se mitti, et
materna anima vulnerata est doloris affectu : ipse fuit missum meruit intueri, per quem posset utique sine
gladius in .ore persecutorum, de quibus in psalmo hominisalicujuS accessii cuncla necessaria discere;
dicitur: Et gladius in ore eorum. Ipsi. eriim_erant • sed "quoniam quidquid boni in oratioriibus et .elee-
- filii hominum, quorum dentes arma et sagiltse,"et mosynis habebat prodesse ilii non poterat, nisi:per
lingua eorum gladius aculus. Nam et ferrum quod,. vinculum chrisliana. societatis etpacis ineorporare--
perlransiit animam Joseph, pro dura tribulalione po- tur Ecclesite, jubelur mittere adPetrum, et per il-
Bilum mihi videtur. Aperte. quippe dicitur, Fer- lum discit Christum; per illum etiam baptizatus chri-
rum pertransiil animam ejus, donec yeniret _yer- stiaiib populo, consortio quoque comraunionis ad-
bum ejus, id est, landiu fuit in dura tribulatione, Bjungitur, cui sola bonorum ioperum similitudinQ
dpnec fierel qnod praedixit. Hinc enim magnus habi- jungebatur. Perniciose quippe cbntemneret bonum.
tus et ab illa trihulatione liberalus; sed ne humanae quod nondura habebat, superbiens ex illo quod habe--
sapientia. Cribueretur, quod venit verbum ejus, id. bat: sic etiam qui seipsos a societate caeteroruni
est, factum est, quod praedjxit more suo Scriplura _ separantes, cbaritate violata, unitatis vinculum runi-
sancta, Deo inde dal gloriam, et conlinuo subjun- punt, si nihil faciunt eorum quaein illa societate ac-
git: Eloquium Domini ignivit eum. ceperunt, in omnibus separati sunt, el ideo quenv
sibi sociaverini, si-Tenire ad Ecclesiam volueril, de-
CAPUT CCVIII. . - bel omnia quae non accepit accipere. Si vero non-
Agensde baptismo exponiilquomodo non sit conlra- nulla eadem faciunt, non se in eis separaverunl, et
rium, Qui mecum non est contra me esl. Qui con- ex ea partein textura. compajgedetinentur, in ese-.
ira .os non esl pro vobis.est. Ex iibro -primo de
- tera scissi sunt. Proiirdesi quem sibisociaveririt, er
Raptismo. , ,
ea parle neciitur Ecclesiss in qua' nec £111separati
>Dominus in Evangelio dicit : Qui non est mecum. sunt: (1) et ideo si venire' ad Ecclesiam voluerit,' iri"
adversummeest, et qui raecum non colligit,"spar-' eo sanatur, ubi Ianialus errabat. Ubi yero' sanus'
git. Tamen cum ad eum discipuli retulissent, yidisse.G connecfebatur, non curatur, sed agnoseitur :'ne cum-
se quemdam in ejus nomine pellentem daemonia, et sanare [sana curare] voliimus, potius vulneremus. Ua-'
-
prphibuisse quia cum illis eunmon sequebatur : No-. que-illiquosbaptizani", sanant a vulnere idololatrlse,
lite, iriquit, proliibere^-qui^contfa vos nPn est, pro vel infidelifatis, sed gravius feriunt.vulnere schisma-
vobis est. Non potest enim quisquam in nomine meo tis. Idololatras enim in populo Dei gladius iniererait,
facerealiquid, etmale loqui de me. Si nihil in illo cor- schismatiGOsaulemierra. hialus absprbuit ;'et Apo-'
ripiendumerat, securussit ergo quisquisextracommu- stolus: Si habeam, inquit, omnem-fidem, ila ut
nionem Ecclesiaeconstitutus, colligit inChrisli no- montes transferam, charitatem autem nori habeam,
mine dissocialos a .socielate Chrisfiana atque ita nihil sum. Si quis adducatur ad medicum in ali.
falsum erit illud : Qui nori est mecum, nori colligit, qua necessaria parte corporis gravi vulnere saucia." -
\_% spargit [qui rion est mecuin adyersum me est, tus, si dixerit medicus, Moritur inde nisi curetur :
et qui non colligit mecum, spargit]. Si autem_quo"d' non opinor ut illi qui eiim adduxerunt, ita desipiant,
discipuli Domini per ignorantiam facerevoluerunt, utcorisideralis alquenuraeratiscseterismerabrisejus
id in eo corrigendum esl, quod Dominus dixit: Ro- sanis, respondeanl medico et dicant: Ergone isla
lite prohibere, curliocipse prohiberi prohibuil, et sana tot membra, non valent ad ejus vitam, et
quomodo erit veruni quoti ibi ait: Qui conlra vos D unum illud vulneratum valet ad [ ejus J mortera":
,ionest, pro vobis est? In hoc ehim facto, non con- non ulique hoc dicimt, sed curanduiri offerurit: riefl
.ra eos, sed pro eis erat, ubi per nomerf Christi sa- ideo lamen quia curandum offerunt, medicuni ro«"
"nitates operabantur [operabatur]. Ut ergo ulraque gant, ut etiam illa quse sana sunt curet, sed illi uni
sentenlia vera sit, sieuti veraestet illa ubi ait: Qui loco medicinam instanter adhibeat undembrs eliam
non est meeum, adversus me est, et qui meeum noni salvis cseteris"imminef, el nisi sanetur adveniet.
colligit, dispergit, et illa ubi ait; Nolite prohibere, , Quid'ergo prodest homini, vel sana fides_ vel sanum
qui eriim cbntra vos non est, pro vobis est: quidl fortasse solum fidei sacramentum, ubi lethali vul-, -
reslat intelligendum, nisi quia illeln tanti nominis>- nere schismatis perempta est sauilas charitalis, pet"
veneratione confirmandus fuit, ubi nph erat contrai cujus solius peremptionera, efiam Illa integra tra-
(1) Hoc quod in margine positum, quia superfluiim < eadem faciunt, non se in eis separaverunt, et ex e_|
videbatur, religione tamen adducti, nein tam veteri < pafle iu texturse compage deiinentur, in caMera"
.exemplari aliquid mutaremus, etiam adscripsimus : i scissi sunt".Proinde si'puem sibi sociaveriuf/ex ea
. Et ideo si venire ad Ecclesiam voluer.,1 debet < parte-nectitur Ecclesiae, in qua ,nec .lli.separati' '
. omnia quse non accepit accipere, si vero nonnulla «sunt, i etc. ," ..
 m D. EUGYPPII ABBATIS AFRIGANI 872
baniur ad morfem. Quod ne fiat,non cessat miseri- .\. cantibus diversorum a sua unitate separatis, per hoe
cordia Dei, pef unitatem sanclaa Ecclesiae suae, ut quod suum in eis habet, ipsa utique geherat, non.
veniant- et curenlur per medicamentum reconcilia- illae. Neque enim separatio earum [eorum] generat,
tionis, per vinculum pacis. Nec ideo seputeht sanos sed quod secum de ista tenuerunl: quod si et hoe
esse, quia dicimus'eos habere aliquid sanum : nec dimittant, omnino non generant.
rursus ideo putent curandum esse, quod-sanum est, - CAPUT CCX,
quia ostendimus aliquid vulneratum. Itaque in sacra- Quod etiam tnate conversantescatholicos ipsa generet.
menti sanitate, quia contra nos.non sunt, pro no- qumet Simonem.
bis sunt; In schismatis aulem vulnere, quidqujd cum Hcecitaque in omnibus generat, cujus sacratrienta
Chrisio.non colligunl, spargunt.-Non extollantur el
retinentuf. Unde possit tale aliquid ubicunque ge-
his quse liabent. lantum ea sana sunt
Quid per quse rierari, quamvis non omnes quos generat, ad ejus -
superbos oculos ducunt ?" Et vulnus suum dignen- pertineant unitatem, quse usque in finem perseve-
lur humililer inlueri: nec solum quid adsit, sed rantes salvabit
[salval]. Neque enimhi soli ad eam
etiam quid desit atlendant. Videant quam multa et
nihil si unum defue- ,non perlinent, qui separalionis "aperlo sacrilegio
quam-magna prosint, quiddam manifesti sunt, sed etiam illi, qui in ejus unitafe
rit-:et videant quid sil ipsum unum, nee me-in hoc R
sed Si corporaliler mixti, per vitam pessimam separantur.
audiant, Apostolum: linguis hominura, inquit, Etenim Simonem Magum per baplisma ipsa pepe-
loquar etangelorum, charilatem autem-non habeam, cui tamen dictum est, quod non haberet par-
faclus sum seramentum sonans, et cymbalura tin- rerat,
. tem in ha_redilate"__{| Chrisli. Nuriquid ei bapti- ,
niens; et si habuero prophetiam, et sciero omnia
et omnem etsi habuero om- smus,nunquid Evangelium, nuriquid sacramenta
sacranienla, seientiam, defuefunt? sed quia ei charitas defuit, frustra natns
nem fidem ut monies transferam, ebaritaten. aulem
est, et ei expediebat fortasse non nasci. Numquid
non haheam, nihilsum. Quid efgo eis prodest, si et
non erant nali quibus Aposlolus. dicit: Tanquam
liyguam in sacris mysteriis habeant angelicam, et
ut ali- parvulis in Christo lac vobis polum dedi, non escam;-
prophetiam quemadmodum GaiphasetSaui, eos tamen sacrilegio schisraatihus [a sacrilegio schi-
quando prophelent,' quos fuisse damnabiles sancla
lestatur ? Si sacramenta non tantum smatis] revocat, in quod ideo inruehant [irruebanl],
Scriptura scinnt, quia c.rnales erarit: Quasi parvulis, inquit, in Chri-
sed et habeant,,sicut habuitSimon Magus :-si fidem,
sto lac vobis potum dedi, non escam, nondum enira
sicut daemonia confessa sunt Christum; neque enira
poteratis, sed nec adhuc quidem potestis, adliuc
noncredebantcum dicerent, QuidnobisellibiestFili
__ enim estis carnales. Cum enim sint inter vos semu-
?
Dei;- scimus qui sis si dispertiant etiam ipsi sub-1 * latio et
cbnlentio, nonne carnales eslis, et secun-"
staritiam suam-pauperibus, sicut multi non solum in
dum hominem ambulaiis ? Cuin enim quis dicat,
catholica fide, [sed]in diversis haeresibus faciunl: si
ad flammas Ego quidem sum Pauli, alius autcm, Ego"Apollo,
aliqua ingruenle persecutione, tradant, nonne homines estis? de his enim supra dicit: Ob-
nobiscum corpus suum pro fide, quam pariter confi-
secrb autem vos, fratres, per nonien Domini nostri'
tentur; tamen quia sepnrali haec agunt, non' suffe-
- rentes invicem in Jesu Chrisli, ut idipsum dicatis omnes, et non sint'
dilectione, neque studenles ser-
invobis schisroaia, silis autem.perfeeti in eodem
vare unitatem spirilus in vinculo pacis, charitatem
sensu et in eadem sententia. Nuniiatum" est enim
utique non habendo, etiam cum illis omnibus qui
mihi de vobis_ fralres mei, ab his ,qul sunt Cioes,
nilril eis prosunt, ad seternam salutem pervenife
non possunt. quia coritentiones sunt in vobis : hoc aulem dico,
CAPUT CCIX. quia unusquisque vestrum dicil: Ego quidem sum
Objectionem donatislarum utrum generet filios.ba- Pauli, ego autem ApoJlo, ego vero" Cephae, ego au-
ptismus Chrhli in parle Donali, an non generel, tem Christi; divisus est Christus? nunquid Paulus
tolvit. crucifixus est pro vobis aut in nomine Pauli bapti-
'' Sed videntur sibi argulissime qua_rere,.ulrum ge-, ,. zali estis ? Isti ergb, si in hac obslin-tione et perver-
'
neret filios baplismus Christi in parte Donati, an non sitate remanerent, certe quidem r.ati erant, nec ta-
generet ? ut si consenserimus quod generet, suam men ad ipsam Ecclesiam, de qua nati eranl,"per pa-
esse assevererit Ecclesiam matrem, quos filios potuit cis atque unilatis vineulum, peninerent.
de Christi baplismale generare ; el quia unam opor- f CAPUT CCXf.
tet esse Ecclesiam, ex hoc jairi nostram nori esse Utrum apud hmreticos hmc fiai remissio peccatbrum;
Ecclesiamcriminenlur;siautemdixerimus, Nonge- ex eodemlibro.
nefat: Cur ergo, inquiunt, apud vos non renascun-" Ergo ipsa generat, et jper ulejrum suum, et per
lur per baptismum qui transeunt a nobis ad vos cum uteros ancillarura ex eisdem saeramentis, tanquam
apud ROSfuerint baplizati, si nondum nati sunt. ex viri sui semine.Non enimjffustra dicil Apostolus,
quasi veroex hoc generet unde separata est, et non omnia illa in figura esse gesla : sed oui superbitmt
exlio., unde conjuncta est: separaia est enim avin- et legitimae malri non adjunguntur, sirailes sunt
culo charilatis erpacis, sed juncta est in uno bapti- Ismaheli, de quo dictum est: Ejice ancillam et fi-
smate. ltaqae una est Ecclesia, qua. sola catholica lium ejus, npn enim hseres erit filius ancillae, cunr
«ominatur, ei quidquid suum habet," in communi- filio meo Isaac. Qui autem pacifice diligunt legiti*
 875 THESAURUS. CAP, CCXII. • 874
mam patris sul conjugem, [cujus legilimo jure ge^ A' auctoritate cogunlur. ^usero ergo utrum fateantur ei
nerati sunt, similes sunl filiis Jacob, quamvis de an- dimissa peccata? profecto fatebuntur. Ilem qusero
ciilis natis, sed lameneamdem ha_redilalemsumenli- cur ei dixerit Pelrus non eum habere partem in sorle
bus. Qui autem de utero ipsius matris intus in uni- sanctorum? Quia, inquiunt, postea peccavit, pecunia
tate nati, negligunt graliam . quam aeceperunt, volens emere donum Dei, cujus venditores aposto-
similes sunlEsau filio Isaae, qui reprobalus est, Deo los credidit. Quid si ad ipsnrii baptismura fictus ac-
attestante et dicente: Jacob dilexi, Esauautem odio cessit, dimissa suntei peccata, an non suntdimissa?
habui: cum ambo ex uno concubilu concepti, ex uno eligant quod volunt, utrumlibet elegerint, sufficit
utero nali sint. Quaerunt etiara utrum peccata dimit- nobis; si dimissa dixerint, quoraodo ergo Spiritus
lantur per baptismum in parle Donali, ut si dixeri- sanctus disciplinseeffugiet fictum, si in isto ficto re-
mus diroilti, respondeant: Ergo est illic Spiritus san- missionem operalus est peccatorum ? si dixerint non
ctus, quia >cura insufflante Domino, datus esset di- esse dimissa, quaero si poslea fictionemjsuam corda
seipulis, tunc secutus est et _ait: Baptizate gentes in concusso et vero dolore fateretur, denuo baptizan-
nomine Patris et Filii el Spiritus sancti: si cui dimi- dus judicaretur? Quod si demenlissimum est dicere,
seritis peccata, dimittenturei, si cui lenueritis tene- iateantur vero baptismo Christi baptizari posse bo-
buntur, et si ita est, inquiunt, communio nostra est B-minem, et tamen cor ejus in malitia, vel sacrilegio
Ecclesia Christi. Non enim prseter Ecclesiam dimis- perseverans, peccalorum abolitionem non sinere
sionem peccatorum Spiritus sanctus operatur: el si fieri, atque ita intelligant, in communionibus ab Ec-
nostra communio est Ecclesia Christi, non est Ec- clesia separalis, posse homines baptizari ubi Christi
clesia Chrisli veslra communio. Una est enim quae- baptismus eadem sacramenti celebratione datur et
cunque illa sit de qua dictum est: Una est columba sumitur, qui tamen lunc prosit ad remissibnem pec-
mea, una est matri suse.Nec.possunt Ecclesisetot catorum, cum quis reconciliatus unitati, sacrile-
esse, quot schismata. Si autem dixerimus,non ibi gio dissensionis exuitur, quo ejus peccata teneban-
dimilti peccata : Ergo, inquiunt, non est illic verus tur, et dimitli non sinebantur. Sicut enim in illo
baptismus, et proplerea quos a nobis suscipilis vos qui fictus accesserat, fit ut non denuo baplizelur,
baptizare debelis: quod quia non facitis, in Ecclesia sed pia [ipsa] correctione et veraci confessione pur-
Chrisli vos non esse fatemini. His ita resislimus, se- gelur, qiiod non posset sine baptismo, sed ut quod
cundum scripluras eos inlerrbgantes, ut quod a no- ante datum est, tunc valere incipiat ad salutem, cum
bis quserunt sibi ipsi respondeant. Quaero enim ut illa fictio veraci confessione recesserit. Sic etiam
dicant-ulrum dimittanlur peccala ubi charitas non iste, qui baptisma Christi, quod non amiserurit, qut
esi?peccata enim tenebraeanimarum sunt: audimus _ se separaverunt, inimicus charitatis et pacis Cbri-
quippe Joannem dicentem: Qui odit fratrem suum, sti; in aliqua haeresi aut schismate accepit, quo sa-
in tenebris est usque adhuc: nulli autem schismata crilego scelere peccata ejus non dimittebantur, cum
facerent, si fraterno odio non excsecarentur. Si ergo se correxerit, et ad Ecclesise socieiatem unitatem-
dicimusnon ibi dimilti peccata, quomodo renascitur que venerit, non ilerum baptizandus est quia ipsa ei
qui apud eos baptizatur? quid est enim renasci per reconciliatione ac pace prsestatur, ut ad remissionem
baptismum, nisi,a vetustate renovari ? Quomodoau- peccatorum ejus in unitale jam prodesse incipiat sa-
tem renovatur a veluslate, cui peccata praeterita cramentum, quod acceptum in schismate prodesse
non dimittuntur? Quod si renalus non est, nec Chri- non poleral. Si aulem dixerint in illo qui fietus ac-
stum induit, ex quo conficitur ut denuo baptlzandus cessit, per sanctum vim tanti sacramenii dimissa
videatur, quia dicil Apostolus : Quotquot enim in quidem illi esse peccata, iri ipso temporis puncto,
Chrislo baptizali estis, Christum induistis; quem sed perfeclionem ipsius redisse, cbntiriuout Spiritus-
ille si non induit, necin Christp-baptizatus haben- sanctus et adfuerit baplizato, ut peccata recederent,
dus^est. Porro quia in Christo dicimus baptizatum, et perseverantiam fictionis fugerit, ut redirent. Ue
fatemur eum Christum induisse, etsi hoc fatemur, et illud verum sit, Quotquol in Chrislo baptizati
regeneratum fatemur: quod si ila est, et peccata; ) estis, Christum induistis; et illud : Sanctus enim
dimissa sunt. Quomodoergo dicit Joannes: Qui odit Spiritus disciplinse effugiet fictum : id est, ut et in-
fratrem suum in tenebris manet usque adhuc, si duat eum Christo sanctitas baptismi, et exuat eunr
jam facta est remissio peccatorum? Annon est in Cbrislo pernicies ficlionis, sicut fit cum quisque
schismate odium fralernum? quis boc dixerit cum et 16 a tenebris per lucem transit ad tenebras : oculi
origoet perlinacia schismatis nulla sit alia, nisi quidem ejus in .tenebras perpetuo diriguntur, sed!
odiumfralris [fraternum]? Hancilli qusestionem sol- non polest eum lux, nisi peffundere transeunteni"
vere sibi videntur cum dicunt: Non est ergo in schi- Si ergo dixerint hoe [Quiergo hoc dixerint],'hoc et __n_
smate remissio peccatorum, et ideo hec regeneratio in eis intelligant fieri, .qui exlra Ecclesise' coramu;-
novi hominis, et proplerea nec baptismus Chrisli. nionem, sed tamen bapiismale Ecclesiaebaptizsntur.
'
Nos autem quia fatemur ibiesse baptismum Christi, quod ubicumque fuerit, sanctum esl perseipsum, et
hane eis qusestionem solvendam proponimus, Ma- ideo non esteorumquise separant, sed ejusunde se~
gus ille Simon, utrum vero Christi baptismate tin- separant. Valet tamen et apud eos haclenus^ ut per
ctus sit. Respondehunt, Ija, quia sanclse scripturse ejus lucem transeant ad dissensionis suaa tenebras_
PATROL. LXII. 28
 m D. EUGYPPIIABBATiS AFRIGANl 876
iontinuo redeuntibus peccatis, quse baptismatis san- A smura quem tanta festinaiione accipit, ut necessa-
ctitas in illo temporis punclo dimiserat, tanquam re- riam interrogationem paucorum verborum vix peri-
. tieunte obscuritate, quam Iux in transilu' excus- 'culitempusam_-itiai[admittat],quahtominussermo-
" nem longissimum ut illud odiurii corde pellatur,
Serat.
CAPUT CCXII. "eliamsibaptizanti sit cognitum? eerte isla hon so-
'Pecctitasine churilate non dimilti: probat per servum lum apud nos, sed etiam apud illos evenire non ces-
cui dominusdebiiumdimiserat. sant. Quid ergo dicimus? Dimittunlur peccata hiiic
Nam redire dimissa peceala ubi fraterna charitas bomini, an non dimiltuntur? Prorsus quod volunt
non est, apertissime Dominus in Evangelio docet, de eligant; si enim 'dimittuntur, continuo [continuo
lllo Servo, quem cum invenisset debitorera decem pro sialim] redeunt. Evangelium loquitur, veritas
millium talentorum, deprecanti omnia dimisit: Ille clamat: sive ergo dimittanlur, sive non diinittanlur,
autem conservum suum qul el' debebat cenlum de- necessarla est poslea roedicina ; nec tamen si vixe-
harios, cum miseralus non fuisset, jussit eum domi- rit, atque id corrigendum esse didicerii. atque cor-
nus reddere quas ei dimiserat. Tempns ergo quo ac- fexerit, denuo baptizatur, sive apud illos, sive apud
cipilur indulgenlia per baptismum, taiiquam tempus hos. Sic et illa quaeschismatici vel hseretici non ali-
est reddendse Talionis, ut omnia debita quse inventa g ler habent, nec aliter agunt quam vera Ecclesia,
fuerint, dimittantur; non tamen ille servus postea cum ad nosveniunt, non emendamus, sed polius ad-
dedit conservo suo mutuatn pecuniam, quam cum probamus; in quibus enim non dissentiunt a nobis,
ille non posset reddere, non ejus miserlus, sed jam ei in eis non disjunguntur a nobis; sed tamen quta ni-
debebat conservus ejus, cum ipse rationem domino M eis prosunt quandiu schismatici vel hsereiicisunt,
suo reddens, tanti numeridebiio solveretur. Necdi- propter alia in quibus a veritate dissentiunt, et pro-
iniserat conservo_.uo quod ei debebat, et sic acces- pter ipsum separationis immanissimum scelus, sive
serat, ut feidimitterel dominus. Hoe indicant verba permanserint in eis peccaia, sive continuo dimissa
conservi diceu.is: Patientiam habe in me, et red- redierint, ut ad salutem pacis alque charitatis ve-
dam tibi; alioquin diceret, jam mihi hoc dimiseras, niant, adhortamur; non solum, ut aliquid habeant
cur iterum repetis ? Hoc et ipsius Domini verba ma- quod non habebant, sed ut eis eliam illud prodesse
jrifestius aperiunt; ait enim : Egressus autem servus incipiat, quod habebant.
ille",invenit unum de conservis suis qui debebat ei CAPUT CCXIV. -
centum denarios. Non dixit, cui debitum _abacentum Quod baplismusDei sit et Ecclesimubicunqtieinventus
denariorum dimiserat; .sienini dimiserat, non ei fuerit, ex eodemiibro.
debebat manifestum est, „ '. Frustra ergonobisdicunt: Si baptismum noslrum
i
-debedat-.quia ergo dixit, ei,
quod non diinisefat. Et melius quidem fuerat, atque acceptatis, quid minus habemus, ut nobis de vestra
J_ocpotius congruebat tanto deliitori reddituro ratio- communione consulendum pulelis? Respondemus
- jaem, et exspectanti misericordiam domiui sui, ut enfcn: Non baptisinum veslrum acceptamus (quia
non esl baptismus ille schismaticorum vel haereiico-
prior ipse conservo dimitteret, quod ei debebatur,
et sic ad rationem reddendam, ubi -misericordiado- rum), sed Dei et Ecclesise, ubicumque fuerit inven-
et quocunque translatus. Vestrum aulem non
mini impioranda erat, accederet. Nec tamen illud tus,
nondum conservo dimiserat nhpedivit domino est, nisi quod prave sentitis, et sacrilege agitis, et
quod
impie separamini. Nam si csetera omnia vera vel ha-
[dominum] ejus, quominus, In illo tempore acci- beatis vel sentiatis
piehdae rationis dimitteret ei omnia quae debebat. (et in eadem lamen separatione
adversus vinculum fraternse pacis, adversus
Sed quid profuit quandoquidem in caput ejus pro- duretis,
continuo unitalem omnium fratrum <_uitoto terrarum orbe
pter odiorum perseverantiam rursus omnia
sicut promissi sunt, ita exbiblti, quorum omnium
replicaia. sunt? Sic non impeditur baptismi gratia causas et
corda, nullo modo unquam nosse ac [autj
quominus omnia peccata dimittat, etiam sl odiumfra- discutere
ternum in ejus cui dimittuntur animo perseverat. _ potuistis, ut merito damnaretis qui non
Solvitur enim hesternus dies, et quidquid supra est ] - possunt propterea rei esse, quiajudicibusecclesiasti-
cis potius, quam litigatoribus credidere : Iioc solum
solvitur, etiam ipsa bora monfentoque ante bapti- minus
smum et in baptismo: deinceps autem continuo reus non habet. habelis, quod minus habel, ijui charitatem
Jam quid opus est, ut nos retexamus
esse iricipil, non solum consequentium, sed etiara
re- [retexemus]? vos ipsiin Aposlolo inspicite, quan-
pia.leritorum dierum, horarum, momentorum, lum' sit rquod minus babetis. Quid _tuteminlerest,
deuntibus omnibus qua_ dimissa sunt, et ssepe ista
qui charitatem non iiabet.Titrum foras avolet aliquo
0unlingunt in Ecplesia. vento. teniationis ablatus, an intus de-messe domi-
CAPUT CGXHI. nica non recedat, iu ultima ventilatione separandus ?
De bapiiztmdo in periculo mortis constituto, ac ini- el lamen etiam tales, si jam semel pef baptismum
mkitias gerente. nacti sunt, iterum eos nasci non oportet.
Nam plerumqne fit "uthomohabeat inimicum quem CAPUT CGXV.
Ecclesia pariat, sive per se, siveyer cncillamm
iniqtiissimeoderit, 'quanquam etiam iniquos inimicos Quod ulerum de semine viri sjii, ubi ponit siniilitudinem,
cliligere jubeamur, et orare pro efs : subito autem de Esau et Aser.
p_riculo mortis incipit perturbari, et poscil bapti- Ecclesia quippe omnes_per -baptismumparit, sive
«77 THESAURUS. CAP. CCXVH. 878
apud se, id est ex ulero suo,^ive exlra se, de [sive, »_Dei, quo eos hortatur sermo apostolicus, a"d Vetus
de se, sive de ancilla]semine viri sui: sed et Esau- Testamentum "pertinebunt: si aulem proficiunt, et
de uxore natus, propter fraternam discordianrsepa- antequam capiant. ipsb profeciu et accessu, ad No-
ralus est a populo Dei; et Aser per uxoris quidem po- vum pertinenl; et si priusquam spiritaie» fiant, ex
lestatem, sed ex ancilla natus, propter fraternam hac vita raplantur, cusloditi persacrameiiii jsaneti-
concordiam terram promissionis accepit. Unde et tatem,in terra viventiumcohtputantur, ubi estspes
Ismaheli, ut separaretur <a populo Dei, non obfuii nostra et portio Dominus. Nec jnveoip quid verius
maler ancilla, sed obfuit fraterna discordia, et uon Intelligatur in eo quod seriptum est: Iniperfe.ct.u,m
profuit potestas uxoris, cujus tnagis fHius erat, quia meum viderunt oculi tui: quandpquiden) sequitur,
per ipsius jura conjugalia, et in ancilla seminatus Etinlibro tuo omnes scribentur, Qua. autem pepe-
eratetex ancilla susceptus. sicuf apud istosEccle- rit Abel elEnbch, et Noe, et Abraham,,jpsa peperjt
sise jtlre (quodest inbaptismo) nascuntur quicunque et Moysen, et Prophetas tempore .po.ster.io.res ante
nascunlur. Sed si concbrdent cum fralribus, per Domini adventura :,et quae islos, ipsa ej aposlolos,
unitatem pauis, ad .lerram veniunl promissionis, et martyres nostros, et omnes b.onos ehristianps.
non de materno ulero rursus ejiciendi, sed in pa- Omnes enim diversjs uuidem temporibus nati appa-
terno seroine agnoscendi. Si autem in discordia B ruerunt, sed societate upius popuji .coniinentur. -et
parseverent, ad Ismahelis funiculum pertinebunt. ejusdem civitatis cives Jabores hnjus per.egrinationis
Prior autem fuit Ismahel, et postea Isaac, el prior * experli sunt: et quidam eomro jiunc exp.eriuntur, e.
Esau, posterior autem Jacob. Non quia prior pepe- usquein finem cseteri experientjir."Item quaepeperit
fit li__resis',quam Ecclesia; aut ipsa Ecclesla prius Cain, et Cbam, et HjsmabelemIJsmael.emJ,et Esau,
carnales, vel anlmales, et postea spiritales. Sed- eadem ipsa pep.erit, ,et J3alh.an_,et aiips jri ebdein
quia in ipsa sorte -morlalilatis nostrae, ex quo de populo similes: et quse isjos, eailem ipsa et Judam
Adam nascimur, 3__fnon est prius quod spirilale, pseudoapostolum, et Simonem .Maguni. et _.a3,teros
sed quod -animale, postea spiritale. Ex ipso autem usque ,ad hsec lempora pse.udocbrisjiapfts,in affe-
atuma.i sensu, quia libmo aniroalis non jpercipit quse ctione animali pertlnaciterobdurato.s;siy,e in }inj-
sunt Spiritus Oei, omnes dissensiones et schismata tate permjxti sinj, sive ap.erta p.rsecjsione di.ssen-
generanttir. Jn quo sensu perseverantes, Apostolus tiant.
dicit, ad Vetus Teslamenlum"perlinere, id est, ad CAPUT CCXVH.
terrenorum pfomissorum cupiditalem , in quibus Quomodo generet Ecclesia bonos el mpdos^tanquam
quidem spiritalia figurantnr, sed animalis homo non per se ipsam Rebecca geminos.
percipit quse sunt Spirilus Dei. " J3ed cum tales ab spiritalibjis eyangelizantur, ,et
CAPUT.CCX.VI. sacramentisjmbuurijur, stanquam$er.se <ipsamfte-
Quodanliqua res sit Ecclesia, in aliis habensanimatem becca ,eosj>arit sicnt-Esau. Gumautem per illos -quf
portionem, in atiis spmtatem. non caste annuntiantEvangelium, tales ant)ei-popuIo
Quocumqueergo tempore taJes-hpminesesse coe- generanlur, non Sara quid.em, sed per Agar :[Sara
perint in hac vita, ut jam djsinis pro sosculorumdi- quidem sed per Agar], Item boni spiritales, ;quando
stribulione sacramenlis imbuti, adbue lamen carna- evangelizantibus s'.ejJ)_aptiza.itibusearnalibus gene-
liler sapiant, et carnalia de Deo siye in hac vila, rauiur, Lia qujdem^el ItacheJ jure^onjugali eos, sed
sive post hanc vjlam sperent atque desiderent, ani- per ancijlarujn uterum parit. dum vero perspirita-
males sunt. Ecclesia yero, _juo.dest populus Dei, • les Jn .EsangeJio generantur boni iideles, <_uivel
eliam in jslius yiise peregrinalione ^ntjqua res est, evadunt in .pTitalis setatis affeclum, ve'1-eo.tendere
in aliis hominibus Jiabens animalem portionero, in non idesis.lunit, jvel ideo non faciunt, quia non pos-
aliis .autem spiritalem : a.d animales -pertinet Vetus . sunjt, sjculexiutero;Sar__isaac, vel RebeccaeSacob,
Tesiamentum, ad spirilalesNovun.,; sedprimis lem- in povam yilam et Novtim Testamentum nascuntur."
poribus utiumque oceuUumfuit, ab Adara usque ad _Ilaque sive Jntus versari ^ideanlur, sive aperte ibris
Moysen.A Moyse aulem manifestum esl Velus, etin sinl. quod caro est, jcaro est: sive in area in sua
eo jpso occultabatur Npvum, quia «ceulte significa- sterililate .perseveret, sive occasione tentationis
balur, _Postea vero quam in c.ame Dominus venit, lanquam >yentoextra 4olIantur,4Uod paleaest; palea
revelalum "est Novura, Veteri.s jautem sacramenta es,i;:et semp,er.ab illius Ecclesia. quae slnemacula
cessarunl; sed .concupiscentia-itales non cessave- et ruga est, unitate divisus est, etlarii qui congrega-
runt.. In illis enim sunf quos Aposlojus jjara per sa- lionisanctorumincarnajijobduratlone miscelur. De
cramentum Novi Testamenti natos,ndhue tamen e"i- nullo Jamen .desperandum est, sive qui intus talis -
cit animales, non posse percipere.ju3_sunt^Spiritus apparet,-sive quiforis manifestius adyersatur. Spiri-
Dei: sjcut enjm ,u sacramentis Veteris Testamenti tales autem sive ad hoc ipsum pio sludio proficien-
vivebant quidam spiiitales., ad Nowumscilicet Testa- tes, -noneunt foras, quia et cumaliqua velperversi-
mentum, quod .luncopcultabalur-oeculleper.tinentes, tate, vel necessitate hominum videntur expelli,ibi
sic et nunc in sacramento .Novi Testament. quod magis probantur quam si intus permaneapt, cum ad-
jam revelatum ,est plerique viyunt janimales. ijui versus Ecclesiam nullatenus eriguntur, sed in splid? ,
profieeresj-jiplunt ad perc.pi_.ndaqua.4untSpiritus ynilatis petra forii.simo charitatis robore radican»
,879 _ 0. EUGYPPH ABBATISAFRIGANI '880
tur. Ad hoc enim pertinet quod in illo Abrahse sa- A siae communionem nou iiabeat Deus aliquem suo-
crificio dicitur, aves autem non divisit. rum, sicut ihter angelos sancths-non habet diabolus
CAPUT CCXVIII. aliquem suprum. Ecclesiae vero huic, quae adhuc
Dominus carnis raortalitatem porlat, quandiu peregrinatur a
Qupdproplerea non aperuit Cypriano 4e Ba-
ptismo sententiam quam postea plenario conciliopa- Domino, licuerit diabolo miseere zizania, hoc ,esl_
tefecil, ut ejus charitas plenius appareret, ex eodem malos homines, et permissus sit propter ipsius Ec-
iibro. clesiae peregrinalionem, ut requies illius patriae qua_
-ExstantbeatimartyrisCyprianiiriejusIitterismagna sancli angeli _perfruuntur, desideraretur -ardenlius.
documenta, ut ad illum ]am yeniam, de cujus sibi De Sacramentis autem hoc dici non potest. Sicut
auctoritate isti carnaliler blandiunlur, cum ejus enim ea possunt habere atque tractare non ad salu-
chari.ate spiritaliler perimanlur. Nam illis tempo- tem, sed ad perniciem suam, in quaigni destinata
ribus antequam plenarii GoncIIii senteritia, quid in sunl interiora zizania, sic exteriora zizania, quaeab
bac re sequendum esset, totius Ecclesiae consehsio inierioribus recedentibusacceperunt, quia receden-
confirmassel, visum est ei, cum ferme octoginta coe- tia non amiserunt. Qtiod sinedubio manifestalur.
piscopis suis Africanarum Eccleslarum, hominem cum redeuntlbus non restiluitur, quando forle ali-
[omnem] qui extra -Eeclesise caiholica- communio- _g qui ex eis ipsis qui recesserant revertuntur. Nec
nem baptizatus fuisset, oportefe ad Ecclesiam ve- quisquam dixerit: Quid enim frumenli habent ziza--
nieritem denuo baptizari, quod pon recte fieri tanlo nia? si enim hoc ita esl, elintus et foris adhoc
viro nimirum propterea Dominus non aperuit, ut ejus duntaxat par conditio est. Neque enim in zizaniis ex- .
pia et humilitas, pt charitas, in custodienda "salubri- lerioribus non inveniuntur grana frumenti, et in in-
ter Ecclesiae pace, patesceret." Minus ergo Ille pene- terioribus inyeniuntur. De sacramenlo [sacramentis]
travit ul cerneret secrelum abditum sacramenti: sed, si autem cum quaeritur, non utrum iiabeant aliquid-
scirefomnia sacramenla, charilalem autem non habe- frumenti zizania quaeritur, sed ulrum habeant ali-
rel, nihil esset. Cum aulem minus illud perspiciens, quid co_li?et exterioribus enim-et interioribus ziza- ;
banc tamenbumiliter,fideliter,fprtiter custbdivit, ad niis, cum ipso trilico esl pluvia communis, qua. cos-
Martyfii coronam meruit pervenire, ut si qua in ejus lestis et dulcis est: ipsa etiam si ex ea zizania ste-
lucidam mentem ex humana conditione nebula Inre-. riliter crescunt, sic et Evangelicum Christi sacra-;
pserant [irrepserat], gloriosa serenitate fulgentis menium diyinum et suave est, neque propler eorum
sanguinis fugaretur.Non enim frustra ipse Dominus steriiitatem quos eliam foris cum pluit improban--
Jesus Ghristus, cumse Ipsum dicefet vitem, suos dum.
CAPUT CCXX.
autem tanquam in vite sarmenta praecidi dixit eos, G
et de vite auferri, tanquam inulilia sarmenta quae Quod non ila sibi baplismus verus succedere possit
sicut falsm fidei vera succedit; ex eodemlibro de_
fructum non darenl. -Quis est autem fructus, nisi -
Baplismoiv.
novus illefcetus, de quo' ilem dicit: Mandatum no-
vum do vobis, ut vos invicem diligatis ? Ipsa est illa Jara satis ostendimus ad baptismum qui verbis
non pertinere" cujusquam
eharilas, sine qua caetera nihil prosunt, Dicil et Apo- evangelicis consecratur,
stolus : Fructus .autein spirjtus est charitas, gau- vel dantis vel accipientis errorem, sive de Patre,
sive de Filio, sive deSpiritu sancto aliter senfiat
dium, pax, Ionganimitas, henignilas, bonitas, fides,
mansuetudo, continentia. Quse omnia incipiunta quam doctrina ctelesiis insinuat. Multi enim carna-
-
charitate, et per cseteram juncturam quasi botrum les el animales etiam intus baptizantur, cum aperte
mirabilem.faciunt. Nec tamen frustra IdemDominus dicat Aposlolus : Animalis autem homo non percipit "
addidit, Quseaulein sarmenta in me dant fructum, - ea quae sunt spiritus Dei, et percepto jam baptismo;
dicit eosadhuc animales esse. Secundum sensum
purgat illa pater meus, ut majorem fruetum afferant:
nisi quia et ipsi, qui fructu prsevalent charilatis, autem carnalem, non potest nisi carnaliter de*Deo
ppssunt tamenaliquid habere purgandum, quod incul- sapere anima corporeis sensibus dedita. Unde mulli
tum agricola non relinquit. Quod ergo ille sanctus de •p.post baptismum proficientes, et maxime qui infantes
Baptismo aliter sentiens quam se res habebal, quse vcl pueri baptizali sunl, quanlo magis eorum intel-
postea pertractala et diligentissima consideratione leclus serenaturet illuminatur [iliuminetur], dura ,
firn.ala est, in catholica unitate perroansit, et chari- kterior homo renovaturde die in diem, propiores
tatis ubertate compensatum est, et passionis falce [priores,] suas opiniones, quas de Deo hahebant, cum
suis phantasmatis ludificarentur, inrident [irrident],
purgatum. ; '
CAPUT CCXIX. detestantes atque confitentes abiiciunt. Nee tamen
ideo nonaccepissebaptismumexistimantur, aut lalem
18 Qu°d s'*cutinlusquod diaboliest argumentum est,
sic el foris quodChristi-esl,agnoscendumest; ex libro . baptismum accepisse -dicuntur, qualis fuit error
de Baptismo IV. , ipsorum : sefl in eis et Sacramenli Integritas hono-
Sicut ergo et intus,. quod diaboli est, arguendum ralur, et menlis vanitas emendatur, etiamsi confir- -
•st, sic et foris, quod Christi est agnoscendum est. mata el fortasse multis contenlionibus defensa cal-
An extra unitatem Ecclesiaenon habet sua Christus, luerat. Quapropter etiam haereticus, qui perspicue
et iri unitate Ecclesiaehabet sua diabolus ? Hoc for- foris esi, si baptismum illic evangelicuroaccepit, non -
tasse [de] hominibus dici potesl, ut sic extra Eccle- _. ta]emuiiquebaptismumaccepit,qualierrorecaecatur, -
 881 - THESAURUS."CAP. CCXXH. - 882
Et propterea si resipiscens viderit,}relinquendum A _! eam miserans, ubique voluit ad quemredeatammo»
esse quod male tenuerat, non simul .ei relinquen- nere[admonere].
dum est boniim quod acceperat. Nec quia- error il- CAPUT CCXXI. ;
lius improbandus est, proplerea" in illo Christi ba- De bonorum morum hmrelico et catholico crimirioso;
. " - -
ptismus exsufflandusest. Jam enim ex his quos intus _ -, , -exeedemiibro de Baplismo iv.
contigit de Deo falsa opinantes. baptizari, satis elu- Constituamus ergo aliquem caslum, continentem,
cet diseernendam esse sacramenti verilatem, a male nonavaruin, non idolis servientem, hospitalem, in-"
credentis errore, quamvis utrumque in-homine uno digentibus ministrantem, non cujusquam inimicum,
valeat inveniri : et ideo cum etiam foris in errore non contentiosum, patienlem, quietum, nullum se-
aliquo constitutus, vero tamen saeramento fuefit' mulantem, nullilnvidenleni, sobrium, frugalem hse-
iaptizatus, cum Ecclesiae redditur unitali, sicut fal- reticunf: nulli utigue dubium est, propter hoc solum
sae fidei vera succedit, non sic potest etiam vero ba- quod haereticus est, regnum Dei non possessurum.
ptismo verus b.apiismus succedere, quia idem ipse Conslituamusaliumfornicalorem,immundum, luxu-
sihi succedere non potest, quia nec decedere po- ' riosum,avarum, vel etiam >apertius .idolis deditum,
test. Ad hoc ergo haeretiei ad catholicam veniunt, veneficum, discordiosum, contentiosum, oemulttm,
ui quod eorum malum est corrigatur, non quod Dei B I animostira [pro temerario],'seditiosum, invidum,
fconumest repetalur. Dicit aliquis : Nihilne ergo in- ebriosum, comessatorem, sed eatholicum munquidprb-
terest si duo in errbre pari atque malitia constituti pter hoc solum quod caiholicus est, regnum Dei pos-
sint, nec vita nec corde mutato, alius eorum foris, sidebit, agens talia de quibus sic concludit Aposto-
aiius intus baptizelur? Faieor inleresse : ille enim Ius,: Quael^P-rtedicovobis, sicut praedixi, quoniam'
'
pejor est, quiyetiam foris baplizatur, non eo quod qui lalia agunt regriumKei non possidebunt? Si hoc
baplizatuf, sed eo quod foris est. Est etiam [enim] dieimus, nos ipsos seducimus. Nam sermo Dei non
ipsius divlslonis, necriulluni, nec parvum malum, si nos seducit, p,ui nec tacet, nec parcit, nec ulla adu-
tamen ille qui intus baptizatur, non propler aliquod laiione nos decipit. Ideo quippeet alibi dicit: Hoc
terrenum aut temporale commodum intus esse vo- autem jscitote, cognoscentes quoniam omriis forni-
luit, sed quod unitatem Ecclesiae toto orbe diffusae cator, aut immundus, aut avarus, qupd est idolorum
schismatum concisionibus pr_etulit; alioquin etiam servitus, non habet hseredilatem in regno Chfisti
ipse-inter illos qui foris sunt deputandus est."Gon- et Dei; nemo-vos seducat inanibus verbis. Non
Slituamus ergo' duos aliquos isto modo : unum eo- est ergo quod de sermone Domini conqueramur.
rurii, verbi gralia, id seniire de Chrisio quod Puoti- Dicit omnino et aperle ac libere, dicit eos qui
nus opinatus est, et in ejus haeresi baptizari extra G ( male vivunt ad regrfum Dei non pertinere. his
Eeclesise calholicse communionem; alium vero hoe igitur onmibus vitiis circumsepto catholico non
idem sentire, sefl in Catholica baplizari, existiman- adulemur, necei quia Christianus- catholicus Pst
tem ipsam esse Catholicam fidem; istum' nondum impunitalem, qiiam Seriptura divina non promittit, '
h__reticum dico, nisi manifestata sibi doclrina calho- promittere audeamus. Nec si aliquid unum habeat ex
Jicaefidei resistere maluerit, et illud quod tenebat his quse dicta sunt, debemus ei soeietatem superna.
elegerit, quod antequam fiat, manifeslum _st illum illius patrise polliceri.. Ad Corinthios enim singula
qui foris est esse pejorem. Itaque in hoc sola falsa enumerat, in quibus singulis subauditur quod re-
opinio, in illo autem eliam ipsa divisio corrigenda gnum Dei non possidebunt. Nolite, inquit, errare:
est; sed In neutro Ipsorum sacramenti veritas re- neque fornicatores, neque idolis servientes, neque-
petenda; quod st qulsquam idem senliat quod illi, et adulleri, neque molles, neque masculorum concubi-
esse baeresim noverit ab unitate calholica separa- tores, neque fures, neque avari,-. neque ebriosi, ne-
lam, ubi hoc docetur et discitur, sed alicujus saecu- que maledici, neque -rapaces, regnum Dei posside- -
laris emolumenti-causa, in calholica uhitale bapli- bunt. Non ait: Qui hsec omnia vitia simul habuerint'
zarivoluerit, vel in ea baptizalus propter hbc inde regnum Dei non possidebunt; sed': Nequeilli, neque
exife noluerif, non solum separatus habendus est, D 1 illi, ut in singulis hocsubaudias, quod nulli eorum re-
verum eliam tanlo sceleralius, quanto magis errori gnum Dei possidebunt.'Sicut- ergo haeretici regnum "
'
haeresisetdivisloniunilalis fallaciam simulationis ad- Dei non"possidebunt,sic avari regnum Dei non pos-
jungit.Quamobrem cujusque hominis pravitas quanto sidebunt. Nec ,dubitandum est quidem poenas ipsas
periculosior est et lortuosior, tanto instaniius et quibus cruciabuntur qui regnum Dei non,- posside-
operosius corrigenda est. Nee ideo tamen, si quid hunt pro diversitate criminum esse diversas, et alias
habet intcgrum, praesertim non suum, sed Dei, pro- aliis acriores, ut in ipso jgne seterno pro disparibus
pter ejus pravitatem vel nullum putandum est, vel ponderibus peccalorum sintdisparia tormenla poe-
eodem modo viluperandum, vel ejus pravitati tri- narum. Neque enim frustra ipseDominus ait :'ToIe-
buendum, ac non illius largitati, qui etiam forni- rabilius erit Sodomis quam vobis in die judicii. - ;
canli a se animae, el eunti post amatores suos, de- CAPUT CCXXII. . '.
dit panemsuum, et vinum suuro, et oleum suura, Quod-aqua baptismatis et intra Ecclesiamsalvet et <__-'
el alia vel alimenta, vel opnamenia, qua. nec"a se tra Ecclesiam damnel; ex libro v de Baplhmo. j
ipsa, nec ab ejus amatoribus eisunt, s.d ab illo qui .Sunt etiam quidam ex eo numero qui adhuc ne-
 «85 D. EUGYPPII ABBATIS AFRIGANI. 884
quiter vivant, aut etiam in haeresibus, vel in genti- A _5 CAPUT CCXXHI.
lium superstitionibus jaceant; et tamen eliam illie Quod multi lupi sint interius insidiantes -elmultm oves
novitDominus qui srint ejus. l^amque in illa ineffa- exlerius errantes, scire tamen Dominum qui sunt
bili prsescienlia [Dei], multi qui foris videntur intus " ejus: el de sancto Cypriano, vel de apostoto Petro
ex libro vi de Baptismo.
sunl, et multi qui intus videntur.foris sunt. Ex illis
Etiam corde tardiores, quantum exislimo, inlelli-
ergo omnibus qui, ut ita dicam, intrinsecus etin
occulto intus sunt, constat ille hortus conclusus. gunt baptismum Christi nulla perversitate hominis,
fons signatus, puteus aquaevivae, paradisus cum fru- sive dantis, sive accipientis, posse viplari. Nec ob
ctu pomorum. Horum munera concessa divinilus, aliud illis temporibus, quando ista quaaslio contra
utilem consuetudinem disputationibus salva cbari-
partim sunt propria, sicut in hoc tempore infatiga-
bilis charilas, et in futuro vita a.lerna.; partim vero fate atque unitate altercantibus discutiebalur, visum
cum malis perversisque communia, sicut omnia cae- eeS quibusdam eliam egregiis viris anllslitibus-Chri-
tera, in ouibus sunt et sacrosancta mysleria. Hinc sti, inter quos pr__eipuebeatus Cyprianus eminebat,
ilaque jam facilior riobis et expeditior arcae illius, non esse posse apud ha.reticos vel schisraaticos ba-
cujus Noe fabricator et gubernator fuit [exstilil], ptismum Christi, nisi quia non distinguebatur sa-
consideratio proponitur. Ait enim Pelrus : In arca j" cramentum ab effectu vel usu sacramenti; et quia
Noe pauci, id est, octo animse homirium salvse factse ejus effectus atque usus in Iiberatione a peccatis et,
sunt per aquam, quod et vos simili forma baptisma eordis rectiludine apud haereticos non inveniebatur,
salvos facit, non carnis depositio sordium, sedcon. ipsum quoque sacramentum illic non csse pntaba-
6cientise bonse interrogatio. Quapropter si appa- tur. Sed eonvertentibus oculos ad interioris palese
rent hominibus in unitate catholica baptizati, qui multitudinem, cum et hi qui in ipsa unitate per-
saeculb-verbis solis et npn factis renuntiant, quo- versi sunt, et perdite vivuut, appareanl remissio-
modo pertinent ad hujus arcse mysterium, in quibus nem peccatorum nec dare posse, nec habere, quia
non-est conscientise bonse interrogatio? Aut quo- non malignis, sed bonis filiis dielum est: Si eui di-
raodo salvi fiunl per aquam, qui sancto bapiismate miseritis peccata, dimiltentur ei; si cui retinueritis,
male ,utentes, cum videantur . esse intus, usque tenebuntur, habere tamen, etdare, etaccipere ba-
in finem vitse in flagitiosis et perdiiis moribus per- ptismi sacraroenlum satis elnxit pastoribus Ecclesiaa
severant ? aut quomodo non sunt per aquam sal- catholicae toto orbe diffusae, per quos postea plena-
rii concilii auctoritate originalis consueludo firmata
yati, quos in prseteritum cum eo baptismate quod in
haeresi acceperant in Ecclesiam simpliciler admissos est, etiam ovem quae foris errabat, et Dominicum
charaeterem a fallacibus depraedatoribus suis foris
Cyprianus ipse commemorat . eadem quippe arcae ^(
unitas eos salvos fecit, in qua nemo nisi per aquam acceperat, venientem ad Christianae unitatis salu-
salvandus [salvatus] est.Ipse enim dicit: Potens est. tem, ab errore corrigi, a caplivitaie liberari, a vul--
Dominus miserieordia sua iodulgenliam dare et eos nere sanari: characterem tamen domiuieum agno-
sci potius quam improbari, quandoquidero ipsum
qui ad Ecclesiam simpliciter admissi in Ecclesia
ciiaracterom multi [et| lupi el lupis infigunt, qui vi-
dormierunt, .ab Ecclesiae suaa muneribus non sepa?
rare. Si non per aquam, quomodo in arca? si non denlur quidem intus esse, verumtamen ad-illam
n arca, quomodo Jn Ecclesia? siautem in Ecclesia,' ovem, qusa etiam ex multis una est, non pertinere
utique in arca; et si in area,- utique per aquam. morum suorum fruclibus convincuntur,in quibus in
Polest ergo fieri ul et quidam foris baplizati per Dei finem usque perdurant, quia secundum praescien-
praescientiam verius intus baptizati deputentur, quia tiam Dei sieut mullae oves errant exterius,' sic multi
illic eis incipit aqua prodesse ad salutem; neque lupi ihsidianlur interius, inter quos tamen novit Do-
enim aliter dici possunt salvi facli in arca, nisi per rainus qui sunt ejus, qui non audiunt vocem nisi
aquam- Et rursus quidam,quividebuntur intus bapli- pastoris, etiam cum clamat ppr similes Phafisa_o-
zati per eamdem prsescientiam Dei. foris baptizati rum, de quibus dicfum est; Quae. dicunt facite.
verius deputentur. Male quippe utentes baptismo, per _. Sicut enim homo spiritalis, babens finem praecepti,
] id est
aquam moriunlur, quod nuili tunc accidit, nisi qui charitatem, de 20 corde puro, et conscientia
prceter arcam fuit. Certe manifestum est id quod di- bpna, et fide non ficta, potest aliquid ex corpore ,
citur in Ecelesia intus et foris, in corde, hon in quod adhuc corrumpitur et adgravat animam, minus
corpore, «eogitandum; quandoquidem omnes qui liquide cernere, et aliter sapere, quod in eadera'
corde sunt in arcse unitale, per eamdem aquam cbarilate permanenti Deus cum voluerit revelabit:
salvi fflunt, per quam omnes qui eorde sunt foris, sic in homiue carnali atque perverso potest aliquod
sive etiam corpore foris sint, [sive non sint, tan- bonum et ulile reperiri, quod aliuude sit, non ex
quam unitatis "adversarii moriuritur. Sicut ergo non- pso. Nam ut in palmite fructuoso invenitur aliquid
alia, sed eadem aqua,et in arca positos salvos fecit, qupd purgandum sit, ul majorem fructum ferat, ita
et extra arcam posilos finteremit, sic non aIio,sed et in arundine sterili atque arida, vel -alligata, solet
eodem baptismo,'el bonicatholici salvi fiunt, et malr uva pendere. Et ideo sicut stultum est fructiferi pal-
, eatholici vel haeretici pereunt. mitis purgamenta diligere, commode autem facit qui -..
-
poma sua via ubicumque suspensa non respuit, ita
quisquisab unitate praacisus,propterea rebaptizat quia
 THESAURUS. CAP. CCXXXV. 886
885
visurfi est ab hfereticis venientes denuo }/_.quanto melior [dat]; atque ita nihii [aliud] Interest
Cypriano
laudanda in tanto viro aversa- quanto pejor id accipiat, sicut nihil interest quanto
baptizari opoftere, meliof : illud enim per seipsum, et In eis
nec ea ipsa quae secta- [accipiat]
tur, et emendanda sectatur,
Ille enim dum zelo Dei graviter de- qui.non aequaliler justi suht, ei in eis qui non aequa-
ttir assequitur.
eos se ab uriilaleseparaverunl, etiam liter iniqui sunt, Eequalilersanctum est.
testatur qui CAPUT cexxtv.
ab ipso baptismo" separatos esse arbilratus est: isti
sub eodem baptismo peccata dimitlantuf, pr»-
autera parum sceleris putanles quod ipsi a Chrlsti Quod vinculumcharitatis, sub quo tenebaniur propter
illic nori pter
unitate separati sunt, eilam baptisriium ejus sacrilegium divisionis;,_. de tqudesancii Gyprianyi
esse et secum exisse contendunt. Tam ergo longe ex eodem libro.' _ ,- .'
sunl fecunditale Cypriani, ut nec purgamentis ejus , Sed, ut dictum est, niliil interest ad baptismi sancti-
aequentur. Item quisqufs non habens charitatem, et jatem qitanlo quisquepejor id habeat, et quantp pejori
intus tradat. Polesttamentradere separatus, sicutpptestha-
perditas vias morum ingrediens pessimorum,
videtur esse, cum fo.is sit, et baptismum Chfisti bereseparatus,sed quam perniciosehabere, tam perni-
nec in haerelicis fepeiit, nihil ejus adjuvatsterilita- ciosetraderejilleautemcuitfadit, potestsalpbriterac-
terii quod non feeundatur suo, sed fructu oneratur cipere, siipsenbn separatus accipiat, sicut plerisqufi
alieno. Fieri autem potest ut aliquis vigeat in radi- ]" accidit, pt catholico aniroo et co-rdeab unitate pacis
cem charitatis, et in quo Cyprianus aliter sapuit re- non alienato, aliqua necessitafe mortis urgentis in
ctissime sapiat, et tamen in Cypriano quam in isto aliquem h__reticum irruerent, et ab eo Christi ba-
plura fecunda sint, et in- isto quam.in Cypriano ptismum sine ullius peryersitale perciperent, ejsiye
plura purganda sint. Non solum itaque malos catho--. defuncti, sive liberaii, nequaquam apud eos yemar
licos uullo modo ebmparamus, sed nec bonos facile nerent, ,ad quos nunquam corde transieranj. §i au-
coaequamus beato Cypriano, quem intef Taros et tem eliam ipse separatus acceperit, tanto pernjcior
paueos excellentisslmse gratise viros numerat pia sius accipit, quanto magis, bonumest quo^ non berie
mater Ecclesia: quamvis isti et apud hsereticos co- accipit: et tantp magis yalet ad .exitium separato,
gnoscant baptismum Christi, illi autem afiter visum quanto magis posset ad salmem yalere cpnjuncto.:
sit, ut.per eum minus aliquidvidentem et in unitale et ideo si ab illa perversitate correclus, pta separa-
firmissime permanenlem, manifestius demonstrare- tione conversus venerit ad catliolicam pacem, sub
lur hsereticis quani sacrilego scelere Tumperetur eodem baptismate quod, acceparat ejus peccata di-
vinculum pacis. Neque enim Pharissei caeci, quamvis mittuntur, propier vinculum charitalis, sub quo ba-
dicenles aliquando quod fieri debebaf, comparandi ^ piismate peccata ejus tenebantur, prppter. sacrile-
erant apostolo Petro, 'quamvis dicenfi aliquando iC gium diyisionis; quia illud fit iu hpmine justp,"ef. \n
quod fieri non debebat. Noh spliim aritem istorum Jibmine injusto semper sanctpra est, quoplneque _ali>
arjditas illius viriditati conferenda -non est, sed nec crijus sequitate augelur, • neque alicujus jpiquilata
aliorum-fruclus illins ubertali adaequandus est. Gentes minuitnr. Quascuro ita sint, quid huip tam perspjcuse
enim nemo judaizare nemo nune cogit, nec ideo tamen vpritaii*pffieit quod multi coepiscopi CyprJgnp inil-
quisquam nunc in Ecclesia quantumlitiet pr.ofecerit Jam sententiam consenserunt, suasquein idem con-
Pelri apostolatui conferendiis est. Quapropter red- yenientes proprias prolulerunt, pisi ut pjagis magis-»
dens debitam reverentiaro dignumque honorem, . que illius viri erga nnijatem Chrisli charifas inno-
quantum valeo, persolvens pa.cifico episcopo et glo- tescat ? Si enim solus ita sentiens np.lo cgnsentiente
rioso martyri Cypriano, audeo tamen dicere aliter remanerei, videretur proplerearefriguisse ab sce-
eum sensisse de schismaticis vel ba.reticis baptizan- lere schismatis, quia socios npn inyeniebat.errpris :
dis, quam postea veritas prodidif: non ex mea, sed tam muijis autpm sibi ponsentientibus, miam [quod]
ex universae Ecclesiae sententia, plenarii copcilii cum caeteris' diversa"senlientibus in unitate perman-
auctoritate roborata "atque fifmata; sicut venerans sit catholicae-uniyersilatis, sanciissirapm yjnculum.
pro sui merito Petrum, primum apostolorum et emi- -, npp timore solitudinis, sed pacisamoreservavif.
neniisslmum martyrem, audeo tamen dicere non D CAPU? CCXXV.
eum recte fecisse ut gentesjudaizare cogerel; etiam Quodsapramenlutn baptkmi et in ntalp et infignp ho'
hoc enim dico, non ex mea, sed ex apostoli Pauli mfnesit dquale ; ex librp \u
salutari doetrina, per nniversam Ecelesiam Teienta Polest ergp fipri ut aliquis pejof sit etj^jjicp, et
atque servata. Disputans ergo Jenimj de sententia tamep in e.pChristi sacramgjajuin'npn spijjm-sij, sed
Cypriani, roultum Infra merita posftus Cypriani, etiam non sit pejus quam in b.omipp sanc.lp et ju—
dico sacramenlum baptismi et borios et malos ppsse jSfo: etsi pnim, quantum in Jllp honiine est, non
bahere, posse dare, posse aecipere; et bonos qui- eum spryavit, sed anirop et vpJnntafe .yipjayit, ta-
dem uliliter ac salubriter, nialos aulem perniciose men quaritum ad jpsum attinel sapram,entuni, et
atque poeualiler: cum illud tamen in utrisque ,sit; cum conjemptore et repndiatore suo integrum in-
ffiqualiter Inlegrum, atque nihil interesse adejus ae- violatumque -perroansit. Nonne Sodomitae ethnici
qualem In omnibus Integritatem quanto pejor id ha- verant, id est genliles? pejores ,ergo eranl Judaei,
beat inter fnalos", sicut nihil interest quanto melior quibus Dominus dicit, Tolerabilius erit Sodomis in
id habeat inter bonos; ac per hoc niliil etiam in- die judicii quam vobis; et quibus prophela dicit:
terest quanto"pejor id tradat, sicut nihil inlerpst Justificatis Sodomam, id est, in comparatione veitra
 €87 D. EUGVPPII ABBATIS AGRICANI 888
.Sodomajusiificata est. Nunquid tamen ideo sacra- ___meruit adipisci per charitatem]. Adjuvet itaque nos
- menla divina quse apud Judseos erant, talia erant
prationibus suis in istius carnis mortalitale, lan-'
quales ipsi erant quae Dominus quoque ipse susce- quam in caligiuosa nube laboranles, ut, donante Do-
pit, et ad ea celebranda leprosos quos mundaverat mino , bona ejus quantum possumus imitemur. Si
misit, et ea Zachariae ministranti angelus aslitit, quid autem aliter sensit, et quibusdam fratribus col-
eumque in templo sacrificantem exauditum esse nun- Jegisque persuasit, quod nune eo quem dilexit reve-
tiavit? Haeceadem sacramenla, et in bpnis homini- lante jam cernit, nos longe impares merilis suis, Ec-
'bus illius temporis erant, et in malis pejoribus quam clesiaetamen catholicaeauctoritalem, cujus ipse egre-
surit elhnici, quahdoquidem in gl malitia [Sodomi- gium et eharissimum membrum est, pro nostra infir-
lis praelati sunt: et tamen illa sacramerila erant in milate sectanles, adversus haereticos vel schismali-
'
utrisque infegra atque divina. Nam et ipsi gentiles, cos eoodemus, quos praeciSosab unitale quam te-
si quid divinum et rectum in doctrinis' suis habere nuit, et arescentes a charitate qua viguit, et lapsos
poluerunt, non improbaverunt sancti nostri, quam- ab humililate qua stetit, lanto amplius improbat al-
vis illi per suas superstifiones et idololatriam, et que condemnat, quanto magis eos novitad insidian-
superbiam caeterosque mores detestandi essent, et dum perscrutari ve)Ie quod seripsil, et ad pacifican-
nisi corrigerentur, divino judicio puniendi. Nam et B dum imitari nolle quod fecit. Sicut illi qui se christia-
Paulus apostolus, apud Athenienses cum de Deo nos Nazarenos vocant,,et raore judaico carnalia pra_-
qusedam diceret, perhibuit testimomum quod qiiidam putia circumcidunt; nati hserelici, ex illo errore in
eorum tale aliquid dixerint: quod utique, si ad Chri- quem Petrus devians a Paulo revocatus est, in hbc
stum venirent, agnoscerelur in eis, non improbare- adhue usque persistunt. Sicut ergo illi, Petro in pfi-
lur. Et sanctus Cyprianus talibus adversus eosdera malu apostolorum martyrii -glofia coronato, in sua
ethnicosulitur testibus: namcum de magisloquerelur, perversitate prsscisi abEcclesia remanserunt, sic isli,
"Quorumtamen,inquit, prsecipuus Soslhenes Ed. Ben. Cypriano.per abundantiamcharitatis in sortemsanclo-
[Hostanos], et formam veri Dei negatconspici posse, rum passionis claritate suscepto, seipsos exsules
et angelos veros dicit sedi ejus assistere"; in quo unitatis agnoscunt, et contra unitalis patriam pro
et-PlatopariTatione consentit, et unum Deum ser- suis calumniis civem unitatis opponunt.
"vans, cseteros angelos vel dsemonas dicit: Hermes CAPUT CCXXVII.
quoque Trismegistus unum Deum loquitur, et eum
incomprehensibileni atque inaestimabilem confite- Quod ut in pessimis calholiciscorreciis baplisnmsrion
tur. Si ergo isti venissent ad pefcipiendam Christia- incipit adesse quod deerat, sed prodessequod inerat,
sic et in hmreticis; ex eodem libro vii de Baptismo.
nam salutem, non eis utique diceretur, Hoc malum G
liabetis, vel, falsum habetis, sed plane merito dice- Ubi nobis ostendifDominus Deus nosler per pacifi-
retur, Hocvobis quamvis integrum et verum, nihil cum episcopum Cyprianum et illos qui ei consense-
tamen prodesset nisi ad Christi graiiam veniretis. Si runt, quantum sit catholica unitas diligenda, utineo
ergo in ipsis ethnicis potest aliquid divinum inve- quod aliter sapiebant, donec Deus id quoque revela-
niri reeteque approbari, quamvis eis salus adhuc a ret, tolerarent potius diversa senlientes, quam se ab
Christo prsestanda sit, non opoftet nos ita moveri, eis nefario schismate separarent : ubi Donatistarum
etiamsi pejores sint haeretici, ul quod in eis malum prorsus ora clauduntur, etiam si de Maximianisiis
jpsorum est velimus corrigere; et quod in eis bo- iiibil dicanius. Si enim' mali bonos in unilate conta-
num est Christi nolimus agnoscere. minant, nullam jara Ecclesiam cui sociaretur vel ipse
CAPUT CCXXVI. , ' Cyprianus invenit; si autem mali bonos in unitate
non maculant, nullam causam separalionis sacrilegus
Quod charitate Cypriani hi qui per iltius sententiamse
votunt excusare, damnentur; ex libro vn de Ba- Dnnatista proponit. Bapiismum autem si habent et
ptismo. tradunt alii tam multi qui operantur opera carnis,
J Verius universitaii Ecclesiaecatholicae placuit, ut qualia qui agunt, regnutn Dei non possidebunt: ha-
haeretici vel, schismatici qui jam Christi baptismum D benl. ac.tradunt haeretici, qui inter illa opera enume-
illic unde veniunt acceperuut, in calholicam commu- rati sunt, quod quia recedendo non amiserunf, et
nionem cum illo admillantur, ab errore suo correcti, tradere manendo pbtuerunt; sed tam infructuose at-
in charitate radicati atque fundati; ut quod altinet ad que inutiliter tales talibus, quara et illi caeteri patres
baptismi sacraraentum, non adsit quod deerat, sed eorum, in eo quod regnura Dei non possidebunl; et
prosit quod inerat. Et bealus quidem Cyprianus ait: quemadraodum illis correctis baptisma hon incipit
' adesse quod deerat, sed prodesse quod inerat, sic et
Corpore qnod corrumpitur non aggravante animam,
et deprimente terrena inbabitatione sensum multa haerelicis.Unde Cyprianus, et qui cumeo.senserunt,
•
cogitantem, serenus perspicit veritatem.quam meruit caiholicse Ecelesiaequam noluerunt prsecidere, non
adipisci per charitatem [Et beatusCyprianus quidem: potuerunt pra_scribere. Quod.vero aliter sapuerunt
Jam corpore quod corrumpilur non aggravante ani- non expavescimus, quia cum eis veneramur et Pe-
mam, nee deprimerite terrena inhabitatione sensum trum: quod autem ab unitate non recesserunt gaude-
multa cogitantem, serenius perspicit veritatem, quam mus, quia cum eis a.dificamurin Petra.
a Vide Cyprianum, lib. de Idolorura Vanitate.
 ' "
889 THESAURUS. CAP. CCXXVHI. S90
, CAPUT CCXXVHf. A rant; hinc enim et Evangelium dicit: Quoniam
Qumsint ienebra exieriores; ,ex libro de Gralia Novi abundavit iniquitas, refrigescet charitas multorum.
Teslamenliad Honoralum. At vero flante auslro glacies resolvitur, et lorrentes
Timore itaquecasto permanenti insaeculum saeculi, fluunt; id est, peccatis remissis, populi ad Christum
liraeat Deura omne semen Israel. Timeant quem di- charitate concurrunt; hinc et alibi scriplum est:
ligunt, non alla sapiendo, sed humilibus consentien- Sicut glacies in sereno, ita solventnr peccata tua.
do, cum timore et tremore suam ipsorum salutem Proinde rationalis creafjura sive in angelico spiritu,
operentur [operando]: Deus est enim qui operatur in sive in anima humana ila facta est, ut sibiipsa bo-
eis et velle et operari per bonam voluntatem. Haec num quo beata fiat esse non pbssit; sed mulabilitas
est justitia Dei, hoc est quod Deus donat homini cum ejus si convertatur ad incommulabiie bonum. fiat
justificat impium; hanc Dei justitiam ignorantes su- beata : unde si avertatur misera est. Aversio ejus vi-
perbi Judaei, et suam volentes constituere, justitiae tium ejus, el conversioejus virtus ejus est. Natura ergo
Dei non _unt subjecti. Hac superbia dejiciuntur ut non est mala, quia creatura spirilus [est] vitae ratio-
humilis inseratur oleaster, et illi ibunt in lenebras nalis, etiamprivata bono, cujus participalione beati-
exteriores, de quibus inter alia requisisti, venienli- ficatur, id est, etiam vitiosa melior-est corpore quod
bus ab orienle et occidente mullis, qui recumbent B summum est in corporibus, id est, hac luce quse sen-
cum Abraham, Isaae et Jaeob in regno coelorum: titur oculis carnis, quia et ipsa corpus est. Omniau-
sunt enim modo in exteris tenebris, unde correctio tem corpore quselibetincorpbrea natura praestantior,
desperanda non est, quam si contempserint ibunt in non mole (quia non nisi corporum est moles), sed vi
tenebras exteriores, ubi corr.ectionis locus non erit; quadam qua supergreditur omnem phantasiam quam
quoniam Deus lux est, et tenebrae in eo nbn sunt volulat animus haustam de sensibus corporis. Sed
rillae, sed lux cordis, non istorum qui in carne sunt . quemadmodum in ipsis corporibus,- ea quaeinferiora
oculorum, nec omnino talis qualis hujus visibilis lu- sunt, sicut terra et aqua, et ipse aer, meliora fiunt
cis phanlasia cogitatur, quanquam et ibi est videre, participatione melioris, id est, cum luce illuminan-
sed longe aliter, longe dissimililer. Qualis enim lux tur et fervore vegetantur, sic incorporeae creaturae
est ipsa charitas, quis verbis expliceU?quis earum re- rationales ipsius Creatoris fiunt participatione me-
rum qusasensibus corporis adjacent, ullo demonstret liores, cum ei cohaerent purissima et sanclissiraa
exemplo? An forte lux charitas non est? Audi apo- charitale, qua omnimodo si caruerint, tenebrescent
slolum Joannem, ipse quippe dixit quod modo com- et obdurescent quodammodo. Proinde infideles ho-
memoravi, quoniam Deus luxest, et tenebraa in eo mines tenebrse sunt, qui per fidem conversi ad Deum,
non sunt ulte; qui rursus dicit, Deus charitas est. C quadam praemissa illuminatione lux fiunt: in qua
Ac per hoe si Deus lux est, et Deus charilas est, pro- proficiendo si ex fide ad speciem pervenerint, ut id
fecto charitas lux ipsa est, <_uaediffunditur in cordi- quod credunt etiara prospicere, sicul lantum bonum
bus nostris per Spiritum" sanctum qui datus est no- potest conspici, mereantur, perfectam recipientima-
bis, Ilem dicit: Qui Pdit fratrem suum in lenebris ginem Dei; lalibus enimdicit Aposlolus : Fuislis ali-
est usque adhuc. Istae sunt tenebrae in quas diabolus quando tenebrae, nunc autem lux in Domino. Pofro
et angeli ejus multum superbiendo progressi siint; diabolus et angeli ejus tenebrae sunt infidelibus ho-
cbaritas enim non aemulalur, non inflatur; ideo non minibus exteriores; plus enim ab illa charitate aversi,
ffimulatur, quia non inflatur. Ubi.eniro praecedit in- et in suum factum obstinationemque progressisunt;
flatio, continuo sequitur aemulalio, 22 quoniam su- et quoniam extremo judicio dicturus est Cliristus eis
perbia mater est iuvidentiao. Diabolus igitur et an- quos ad sinistram discernet, Ite in ignem seternum,
geli ejus, a Iuce atque fervore charilatis aversi, et qui paratus est diabolo et angelis ejus ; his malignis
nimis in superbiam invidiamque progressi, velut gla- spiritibus conjungendos. simulque damnandos dicit
ciali duritia torpuerunt, et ideo per figuram lanquam ituros in tenebras exteriores, id est in socielatem
in aquilone ponuritur. Unde cum genefi humano dia- pcenalem diaboli et angelorum ejus; huic pcensecon-
bolus incubaret, ventura gratia Salvatoris diciiur in D trarium est quod bono servo dicitur : Intra in gau-
Canticocanticorum: Exsurge, aquilo, etveni, auster, dium Domini tui; ut quanto sunt istse tenebrae exte-
perfla hortum meum, et~fluent aromata; exsurge qui riores, tanto sit lumen illud interius. Non haec per
ruisti, qui subditis incumbis, qui possessos premis ; Iocorum intervalla inani phantasmate cogitanda sunt,
exsurge, ut a tuo pondere relevati erigantur quorum localia spatia nbnocciipant nisi cbrporum [corporisj
animas premendo curvasti. Et veni, auster, inquit, moles. Non est hoc spirilus vitse, non est hoc anima
spiritum invocans gratiae, flantem de meridie, velut ratiorialis, multb minus Deus omnium benignissimus
a parle fervida et luminosa, et fluant aroraata. Unde conditor et justissimus ordinator. Volunlatibus et
Apostolus dicit: Christi bonus odor sumus in omni affectibusista vel propinquare, vel longe fieri, vel
iocp; hinc etiam dicitur in quodam psalmo: Con- intrare, vel exire dicuntur. Sed qiiia malo opere, id
verte, Domine, captivitatem nostram, sicut torrens est tenebroso," delectantur facientes, secutura est
in austro; captivitatem scilicet, qua sub diabolo autem pcena quse torqueat; ideo Dominus ubi dicit:
tanquam sub aquilone tenebanlur, ubi abundante Tenebras.exteriores, addit etiam, lbi erit plofalus
iniquitafe friguerant, et quodammpdo congelave- [fletus] et stridor dentium; ne talibus oblectalioni-
 891 D. EUGT.PPHABBATIS AFRICANI 892
bus, qualibus hic iniqui perfruuhtuf, quando infide- A Ipngitudo, et altiludo, et profundum, scire etiam su-
litate atque injustitia tenebrescunt, etiam in illo sup- pereminentem seientiam charitatis Christi, ut im-
plicio se usuros dementer existiment. Quia enim vo- pleamini in omnem pleniludinem Dei. Attende om-
lentes injuste utunlur bonis, juste nolentes crucia- nia diligenler. Hujus rei gratia; inquit, flecto gehua
buntur malis; unde possunt etiam tenebrse exteriores mea adPalrem Domini nostri lesu Christi, ex quo
intelligipoensecorporales. Corpus quippeestanimse omnis 23 paternitas in eoeloet in terra nominalur.
exterius, ut sint animaemala, quibus a charitalis lu- Quseriscujus rei gralia? Hoc supra dixerat: Propter
mine aversa [mens],in peccatis pblectatuf, exteriores quod pelo non irifirmari in tribulationibus meis pro
teriebrse; corporis autem mala, quibus aoternisin firiem vobis; hoc ergo eis optat ut non infirmentur in tri-
-orquebilur, exteriores tenebrae, quas solas timent bulationibus Aposloliquaspro illis sustinebat, et prop-
qui servili adhuc timore detinenlur. Nam si eis lice- ter hoc genua flectebat ad Patrem; proinde non in-
ret in illis exteris quae sunt in peccatis impune sem- firmari unde illis sit, sequitur el dicit: Ut det vobis
per volvi et involvi, profecto nunquam vellent acce- .seeundum divitias gloriae suse, virtute corroborari
dere ad Deum, et illuminari et inhaerere illi per cha- per Spiritum ejus; hae sunt divitiaede quibus dicit:
r.latem, ubi est limof casfus permanens in saecu- 0 altiludo divitiarum! Abdilas enim habent causas
lum sseculi; qui timor non crueiat, sed tenaciorem B ubi,nullis meritis praecedenlibus,quid habemusquodl
facit animam boni illius, quod si dimiserit, cadet. non accepimus? "Deindesequilur et quid optet adjun-
CAPTJTCCXXIX. git: Ininteriore, inquit, homine hahitare Christum,
Qumsit latiludo, _(longiludo, et allitudo, et profun- per fidem in cordibus vestris'; haecesl vita cordium
dum quod ait Apostolus; ex libro de Gralia Novi qua vivimus in saeculumsaeculi, ab initio fidei iisque
Teslamenti. I ad finem speciei: ut in charitate, inquit, radicati et
Merito ergo istorum qui saturanlur vivent corda in fundali, praevaleatis comprehendere cum omnibus
saeculumsseculi: vita enim Christus est qui habitat sanclis. Ista est communio cujusdam divinaecieles-
in cordibus eoruni, interim per fidcm. pbst etiam per . lisque reipublicae, Iiinc saiuranfur pauperes, non sua
speciem. Vident enira nunc per speculum in senig- quserentes, sed quaaJesu Christi, id estnoneommo-
mate, tunc autem facie ad faciem. Unde ipsa charilas da privata seclantes, sed in commune ubi salus om-
nuncin bonis operibus dilectionis exercetur, qua se ad nium est consulentes. Nam de ipso pane quo lales
subveniendumquaquaversum potest, porrigit; ethsec saturantur, quodam loco Apostolus dicit: Unus pa«
lalitudo est; nunc longanimitafe adversa tolerat, et in nis, unum corpus multi sumus. Quid ergo compre-
eo quod veraciter lenuit perseverat, et haeclongitudo hendere ? Qua. sit, inquit, laliludo: sicut etiam [jani]
est: hoc autem tolum propler adipiscendam vilam « dixi, in bonis opefibus quiims benevolentia porrigi-
facit aaternam, quse illi promittilur In excelso, et liaec tur nsque ad diligendos.inimicos; et longitudo, uf.
altitudo est. Existit vero ex occulto ista cbaritas, longanimiter pro hac latiludine molestiaetolerentur;
ubi fundali quodammodo et radicati sumus ; ubi et altitudo, ut pro his aeternum quod in supernis est
causse voluntatis Dei non investiganlur, cujus gralia praamium, non varium aliquid temporale sperelur _
sumus salvl facli,. non ex operibus justitise quaenos et profundura, unde gratuila gratia Dei seeundumse-
fecirous, sed secundum ejus misericordiam. Volun- cretum et abditum voluntatis ejus existit. Ibi enim
tarie auippe genuit nos verbo veritatis, et hsec vo- radicati, ibi fundati sumus; radicali propier agrieul-
luntas ejus in abdito est, cujus secreti profunditatem turam, fundati propter aedificationem.Quse quoniam
quodammodo expavescens Apostolus clamat: 0 alti- non est ab homine dicilalio locoidem Aposlolus: Dei
tudo divitiarum sapientiae et scientiseDei! quam in- agficultura [esiis], Dei sedificatio eslis. Hoc tbtum
scrutabilia sunt judic-ia ejus, et investigabiles vias igitur cum in hac noslra peregrinatione fides per di-
ejus! Quis enim cognovit sensum Domini ? et boc est lectionem operatur, in futuro aulem sseculo perfecla
profundum. Altitudo quippe commune nomen est ex- etplena charitaS, sine ulla malorum tolerantia, noo
celso et profundo, sed cum in excelso dicitur, subli-, - fide credit quod nonvidet, necspe desiderat quod noi.
mitalis eminenlia commendatur; cttm autem in pro- "' lenet, sed in aeternumveritatis incommutabilemspe-
fundo, di.ficultas investigationis et cognitionis. Unde ciem contemplabitur, cujus sine fine quietum opus
et illud Deo dicitur : Quam magnificata sunt opera erit laudare quod amat, et amare quod laudat. De
tua, Domine, nimis profunda. factaesunt cogitatianes hinc [hac] consequenter dicit: Scire etlam super-
tuae; et iterum: Judicia tua velut multa abyssus. eminentem scientiam charitatis Christi, ut implea-
Hinc igilur est illud Apostoli quod requirendum in- mini in omnem plenitudinem Dei. In hoc myslerio
ler csetera posuisti: Hujus rei gratia, inquit, flecto figura crucis ostenditur : qui enim quia voluit mor-
genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi, ex tuus est, quomodo voluit mortuus est^ non frusira
quo omnis paternitas in coeloel in terra nominatur, igitur tale genus mortis elegit, nisi ut in eo quoque la-
utdet vobis secundum divitias glorise suse, virtuie thudinis hujus, longitudinis, el altitudinis, et profun-
corroborari per Spiritum ejus , in interiore homine ditalis magister existeret. Nam latitudp est in eo li-
habilare Christum.perfidem in cordibus vestris, ut gno /juod transversum desuper figitur; hoe ad bona
incbaritate radicati et fundati_ prsevaleatiscompre- opera pt?rtinet, quia ibi exlenduntur manus; longN
tiendere cum omnibus sanctis quas sit latiludo, et" tudo in eo i5u°b' ab >PS 0 «'gnousque ad terratn con-
&9o THESAURUS. CAP. CCXXX. 894
spicuum est, ibi enim quodammodo statur, id est per- A majores peccant, offerentes eum atque obligare co-
sistilurelperseveratur, p_uodlonganimitati tribuitur: -nantes daemonum sacrilegis vinculis, non est anima
altitudo est in ea ligni parte quse ab illo -quod trans- -utrorumque communis, ut etiam culpam possint ha-
Tersum figilur sursum versus relinquituf, hoc est ad bere communem: non enim sio communicatur culpa
eapul cfucifixi, quia bene sperantium superna exspe- per alterius voluntatem , quemadmodum communi-
ctatioest. Jamvero illud ex ligno quod nonapparet, -catur gratia per Spiritus sancii unilatem. Potest
quod fixum occultatur, unde lotum illud exsurgit, euim et inhoc et in illo homine esse unus Spirilus
profunditalem significat gratuitse gralise, in quo mul- sanclus, etiarosi invicem nescianl per quem sit
lorum ingenia conteruntur id pervestigari conan- mriusque"g.atia communis. Non autem potest spiri-
tium, ut ad extremum eis dicalur : 0 homo, tu quis tus bbminis esse et hujus et illius , per quem, pec-
es, qui fespondeas Deo? Vivent ergo corda satura- cante altero et altero hon peccante, sit lamen culpa
torum pauperum in saeculurosaeculi, hoc est humi- communis : ac per hoc pojest parvulus semel ex
Jium charilate flagrantium, non sua quaerentium, sed parenlura carne generantis [generalusj Dei Spiritu
sanetorum societate gaudentium. fegeherari , ut ex illis obligatio conlracla- solvatur.
CAPUT CCXXX. Non potest autem semel Dei Spiriiu regeneratus ex
B parentum carne regenerari," ut obligatioquaesoluia esj
Utrum parenies bapthalis parvutis noceant, cum eos iterum contrahalur : et ideo
ct si non no- semel perceptam par-
' dmmoniorumsacrificihsanareconantur,
eent, quomodo eis prosil cum baptizanlur pareniuni vulus Christigraliain non amittit, nisi propria im-
fides, quorum eis non potest obesseinfidelitas ? pietale, si aetaiisaccessu tam malus evaserit. Tunc
Quaeris a fne utrum parentes baptizatis parvulis enim eliam propria incipiet haberepeccata, quaenoii
suis noceant cum eos daemoniorumsacrificiis sanare regeneratione auferantur, sed alia curalione sanen-
conantur? et si non nocent, quomodo eis prosit cum tur., Verumtamen recte dicuntur parentes, vel qui-
baptizantur parenlum fides ,' quorura eis non potest. cumque majores filios, seu quoslibet parvulos bapti-
pbesse perfidia ? Ubi respondeb lanlam illius sacra- zatos, daemoniorum sacrilegio ohligareconantes, spi.
menti, hocest baptismi salutaris, esse virtutem , in ritaliter homicid3_: nam in illis quidem interfectio-
BanciacompagecorporisChfisti.utsemelgeneratusper' nem 24 non faciunt, sed', quantum in ipsis esl, in-_
aliorum carnalem voluptatero, cum semel regeneratus ferfectores fiunt; recte illis dicilur, quandp ab hoe
fuerit per aliorum spiritalem voluntatem, delnceps" scelere prohihentur : Noiite oceidere parvulos ves-
non possit-vinculo alienae iniquitalis obstringi, cui tros; dicit enim Apostolus : Spiritum nohte exstin-
nulla sua voluntate consentit. Et anima enim patris, guere. Non quia ille exstingui polest, sed quantum in
mea est, inquit, et anima filii mea est: anima quae 'Gipsis est exstinelores ejus merilo dicuntur qui sic
peccaverit ipsa morietur. Non aulem peccat ipsa, agunt ut exstinctum velinl; si enim sacramenta
cum parentes ei omriinoTiescienti vel quilibet alius quamdam similitudinem rerum earum quarum sa-
adhibet sacrilegiadsemoniorum. Sed ideo ex Adam cramenta sunt non haberent, omriino sacramenla
traxit quod sacramenli illius gratia solveretur, qu i_a non essent. Ex hac autem similitudine plerum-
uondum erat anima separatim vivens, id est altera que jam ipsarum rerum nomina accipiuntur. Si-
anima de qua diceretur: Et aniraa patris mea est, et cut ergo, secundum quemdam modum sacramen-
•anima filii mea est. Jam itaque cum homo in seipsp tum corppris Christi corpus Christi,1, esl- sacra-
est ab eo qui genuit aliter effeclus, peccato alterius meptum sanguinis Christi sanguis Chrisli est, ija
sine sua consensione non tenetur obnoxius : traxit sacramentum fidei fides est. Nihilautem est aliud-
origo reatum, quia unus erat cum illo a quo traxit, credere quam fidem habere : ac per hoc cum re-,
quando quod traxit admissum est. Non autem trahit spondetur parvulus credere qui fidei nondum ha-
altef ab alterp, quando sua unoqupque propria vila bent affectum, respondelur, fidem habere pro.
vivenle;,jam est unde dicatur : Aniroa quse peeca- pter fidei sacramentum, et cpnvertere se ad Deum
verit ipsa morietur. Ut autem- possit regenerari per propter conversionis sacramentum, quia et ipsa
officium vblunlatis aliense , cum offertur consecran,-P responsio ad celebralionem periinet sacramenti;.
dus, facil hoc unus Spiritus, ex quo regeneratur sicut de ipsobaptismp Aposlolus: Gonsepulti, inquit,
oblatus. Non enim scriptum est, Nisi quis renatus in mortem: non ait, Se-
" sumusChrislo_per baptismum
fuerit ex parentum voluntale, aut ex offerentium vel" pulturamsignificavimus, sed prorsusait, Consepulti
ministranlium fide; sed : Nisiquis renalus fueritox sumus. Sacramentum ergo lantse rei non nisi ejus-
aqua et .Spiritu. Aqua igitur exhibens forinsecus dem rei vocabulo nuncupavit. Itaque parvulum, et-
sacramentum gratiae. et Spiritus operans inlrinsecus si nondum fides illa qua3_.in credentium voluntale
bencficium gratise, solvens vinculum culpae, recon- consistit,iam tamen ipsius fideisacramentum Hdelem
cilians bonum naturse, regenerant hominem inuno facit; nam sicut credere respondetur, ita etiam fi-
Christo ex uno Adam generatum. Regenerans ergo deles vocatur, non rem ipsa mente annuendo, sed;
Spiiitus in majorihus offerentibus, et parvulo oblato ipsius rei sacramentum percipiendo. Cum autem
renato, quae communis est : ideo per societatem sapere liomo coeperit, non illud sacramentum repe-
ujiius ejusdemque spirilus, prodest ofiereniium vo- tet, sed 4nlelliget, ejusque veritafi consona etiam
Itmtas pari-ulo oblato. Quando autem In parvulum yoluntate coaptabilur. Hoc quandiu non potesS,
 89S D. EUGVPPil ABBATIS AFRICANI 896
. valebit saerampntum ad ejus tutelam adversus con- B fortequos angustiapassionis invenit, et nolentes ne-
,-trarias potestates, ettantum valebit, ut-si ante ra- gare Christum antequam baplizarentur oecisi sunt,
.tionis usum ex hae vita migraverit, peripsum sacra- quibus ipsa passio pro baplismo depufata est. Sed
jinentum, commendante Ecclesise charitate, ab illa -nunquid hoc possumus de Apostolisdicere, qui usque
.condemnatione quseper unum hominem intravit in .adeo largum tempus habuerunt quo baptizarentur,
mundum, Christianoadjutorioliberetur. Hocquinon ut alios etiam baptizaverint? Sed non omnia quse
credit et fieri non posse arbilraiur, profeclo infidelis facla sunt etiam scripta inveniunlur; verumianien
est, etsi habeatfidei sacramentum ; longeque melior facla esse ex caelerisdocumentis probantur. Scriptum
estille parvulus quietiamsifidem nondum babeatin est quando baptizatus sit Apostolus Paulus, et scrip-
cogitatione, non ei tamen obicem contrariae cogita- tum non est quando baptizati sint alii apostoli, ve-
tionis opponit, unde sacramenlum ejus salubriter rum tamen etiam" ipsos baptizatos intelligere debe-
percipit. mus, quemadmodum scriptumest, quandobaptizatae
CAPUT CCXXXI. sunt plebes EcelesiaruminHierusalemetinSamaria;
"
__» ad Seteucia- quandoautembaptizafse sint aliseplebesgentium, qui-
• ' apostolifuerint bapti&ati;exepistola
nam. bus apostoliepistolasmisertint, non est ulique scrip-
Nescioquale cbr habeat qui, cum apostolos bapti- B tum : et tamen etiam ipsasbaptizatas minime dubita-
zatos dicat, Petrum baptizalum negat. Quod autem mus, propter illam Domini sententiam : Nisi quis re-
dicitur Pelrus egisse posnitentiam, cavendum est ne natusfueritexaqua etSpiritu sanclo,non inlrabilin
ita putetur egisse 'quomodo agunt in Ecelesia qui regnum coelorum.Utrumque autem de Domino scrip-
proprie ,poenitentes vocantur : et quis hoc ferat ut lum est, quia baptizabat plures quam Joannes, et quia
primum apostolorum inter tales poenitentes nume- ipse non baptizabat, sed discipuli ejus , ut inteH.ge-
fandum putemus? Poeniluit enim eum negasse remus et ipsum quidem baptizasse prsesenlia majes-
Christum, quod ejus indicant lacrymse; sic enit» latis, non tamen ipsumbaptizasse mariibus suis: ip-
.scriptum est: Quia fievit amare. Nondum enim fue- sius enim erat Baptismi sacramentum; ad discipulos
fant resurreclione Domini confirmati, et illo adventu autem baplizandi ministerium pertinebai. Tuncergo
Spirilus sancti, qui apparuit die Pentecostes, vel quando dicit Joannes evangelista in Evangelio suo _
illa inspiratione quam demonslravit Dominus posl- Post haecexiit Jesus et discipuli ejus in Judaeam ter-
quam resurrexit a mortuis, cum insufflavit in eorum ram, et illic morabatur cum eis, et baplizabat; tunc
faciem dicens : Accipile Spiritum sanctum. Unde paulo pbst de illo loquens ait: Ut ergo cognovit Je-
recte dici potest quia cum Petrus negavit Dominum, sus quia audierant Pharisaei quod Jesus plures disci-
liondum fuerantapostoli baptizati, non lamen aqua, G pulos faceret, et baptizaret plures quam Joannes
sedSpiritusancto. Hoc eis dixit posteaquam resur- (quanquam Jesus ipse non baptizaret, sed .discipuli
rexit, et conversatus est cum eis. Joannes quidem ejus), reliquit Judaeam terram, etabiit iteruminGa-
baptizavit aqua, vos autem baplizabimini Spiritu Iilseam.Tunc ergo quando ab Hierosolymis exiit cum
sanclo, quem et accepturi estis non post mul- discipulis suis in Juda_am, et illic morabalur cum
tos hos dies. Aliqui autem codices habent: Vos eis, baptizabat non per seipsum, sed per discipulos
autem Spiritu sancto incipietis baptizari; sed suos : quos intelligimus jam fuisse baplizatos , sive
sive dicatur Baptizabimini, sive dicatur Incipietis baptismo Joannis, slcut norinulli arbitrantur, sive,
baptizari, ad rem nihil interest. Nam in' quibuscun- quod magis credibile est, bapiismo Christi; neque
que codicibus invenitiir Baptizaberis aut Incipietis enim rainislerium baptizandidefugeret, ut haberet
baptizari, mendosi sunt : qui ex Grsecis facillime baptizatos servos per quos caeteros baptizaret, qui
conviricuntur. Si autem dicimus aqua non fuisse bap- non defugit memorabilis illius humilitalis ministe-
tizatos, meluendum est ne graviter in eis erremus, rium, quando els lavit pedes,et petenli Petro ut non
ne demus hominibus aucloritatem contemnendi tantum pedes, verum etiam manus et caput ei Iava-
baptismum , quem usque adeo non contemnendum ret, respondit: Qui lotus est, non indiget nlsi utpe-
ipsa apostolica disciplina commendat, ut CorneliuS •'O-des.Iavet, sed estmundastotus; ubi intelligitur quod
centurio et hi qui cunvillo erant, etiam jam acceplo jam Pelrus fuerat baplizatus.
Spiritu sancto, fuerint baptizali : sicut anfiqui jusli, CAPUT CCXXXII.
si non circumciderentur, non erat eispeccatum,pos- 25 Quod superbis vel occulte peceantibus ulile sit
tea vero quam jussit Deus ut circumcideretur Abra- cdderein atiquod apertummanifestumquepeccalum;
ham ejusque posteritas, jam si non fierel, grave ex libro xiy de CivitaleDei.
peccatum fuit: sic etiara postquam DominusChristus Mariifestoergo apertoque peccato, ubi factum est
in Ecclesia sua sacramentum Novi Testamenti, pro quod Deus fieri prohibuerat,- Diabolus'hominem non
circumcisione carnis sanctnm baplismum dedit et cepisset [decepisset], nisi jam ille sibi ipsi placere
aperlissime dixit: Si quis non renatus fuerit ex cospisset. Hinc cnim et delectavit quod dictum est:
aqua et Spiriiu sanclo, non intrabit in Regnum coa- Erilis sicut dii; quod melius esse possenl summo
lorum ; jam non debemus quserere quando quisque veroque principio coha_rendoper obedienliam, non
fuerit baptizatus, sed quoscunquelegimus incorpore suum sibi existendo principium per superbiam. Dii
Clrasli, quod est Ecclesia, pertinere ad regnum coe- enim creati non sua verilate, sed Dei veri participa-
lorum, non nisibaptizatosintelligere debemus, nisi tione sunt dii. Plus autem [homo]appetendo minu.
 ' '
8-7 _ .. THESAURUS. CAP. GCXXXIU. m
est, qui dum slbi sufficere eligit, ab illo qui ei vere _A dit. Si autem nec cupil, et ea quaeintelligenda sunt
-ufficit, deficit. Illud itaque malum, quo, cum sibi credenda tanlummodo existimat, cui rei fides prosit
homo placet tanquam sit etipse lumeh, avertitur ab ignorat. Nam pia fides sine 'spe et sine charitate
eo luraine, quod ei.si placeat, et ipse fit lumen : il- esse non vuit. Sic igitur homo fidelis debet cfedere
lud, inquam, malum praecessit in abdilo, ut" seque- quod nondum videt, ut visionem et speret, et amel.
retur hoc rrialum quod ,nunc perpelratum est in Et visibilium quldem rerum praeteritarum, qusetem-
aperlo. Verum est enim quod scriplum esl: Ante poraliter transierunl, sola fides est; quoniam non
ruinam. exaltalur cor, et anle gloriam humiliatur. adhuc videnda sperantur, sed facta et transaeta cre-
llla prorsus ruina, qusefit in occulto, praeceditrui- duntur. Sicut esf istud quod Chrislus semel pro
nam quae est in manifesto, dum illa ruina esse non peccatis nosfris mortuus est, et resurrexit, nec j'am
putatur. Quis enim exaltalionem ruinam pulat, cum morilur, et morsei ultra non-dominabitur. Ea vero
jam ibi sit defectus, quo relictus est excelsus? quis- quse nondum sunt, sed futura sunt, sicuti nostrorum
autem ruinam esse non videat, quando fit mandati spiriialium corporum resurreclib, ita creduntur, ut
evidens atque iridubitata Jransgressio ? Propter hoe eliam videnda sperentur, sed ostendi modo nullo
Deus illud prohibuit, quod cum esset admissum, possunt modo. Qua. vero ifa sunt ut neque prseter-
nulla defendi posset imaginatione j"ustitiae: et [ideo] ]___>
eant, ut neque futura sint, sed selerna permaneant,
audeo dicere, superbis esse utile cadere ,in aliquod partim snnt invisibilia, sicut justiiia, sicut sapien-
apertum "manifesluraquepeccalum,"unde sibi displi- lia: partim visibilia, sicul Chrisli immortale j'am,
ceant, pjii jam sibi placendo ceciderant. Salubrius corpus. Sed invisibilia intellecta conspiciuntur, ae
eiiim Petrus sibi displicuit quando flevit, quam sibi per hoc et ipsa modo quodam sibi congruo videntur,"
placuit quando prsesumpsit. Hoe dicit el sacer psal- et cum videntur, mullo certiora sunt quam ea quae
mus : Imple facies eorum ignominia, et quaerent no- corporis.sensus attingit; sed ideo dicuntur invisibi-
men tuum, Domine; id est, ut tu eis placeas quae- , lia, quia oculis istis mortalibus videri pmnino non
rentibus nomen tuum qui sibi placuerant quserendo- possunt. Atilla quaevisibilia suntpermanentia, pos-.
suum. Sed est pejor-damnabiliorque superbia, qua sunt si ostendantur etiam his mortalibus oculis'
etiam in peccatis manifeslis suffugium excusationis conspici, sicut se discipulis post resurreciionem Do-
inquiritur : sicut illi primi homines quorum et illa minus ostendit, sicut eliam post Ascensionem apo-\
dixit: Serpens seduxit me, et manducavi; et ille stolo Paulo et diacono Stephano. Proinde ista visi-
dixit, Mulier quam dedisti mecum, hsec mihi dedit bilia permanenlia ita credimus, ut, etiamsi non de-'
de ligno et edi. Nusquam hic sonatpetilio veniae, monstrentur, speremus ea nos quandoque yisuros ; '
nusquam imploratio medicinae.' -C necea conemurrationeinlelleeluquecompreliendere,'
nisi ul ea, quia visibilia sunt, ab invisibilibusdislin»
CAPUT ccxxxm.
ctius cogitemus : et cum cogitatione qualia sint ima- '
De Trinitale, ex epislolaad Cpnsentium. -
ginamur, satis ulique novimus ea nobis nota non
Cogitationis carnalis compositionem vanumque esse. Nam et Anliochiam cogito incognilam,'sednon
figmentum ubi vera ralio labefactare incipit; conli- sicul Carthaginem cognitam : illam quippe visionem -
. nuo intus (ilio adjuvante alque illuminanle qui cum cogitatio mea fingil, hanc recolit; nequaquam tamen "
talibus idolis Incorde noslro habiiarenonvult)-iia "
dubito, sive quod de illa testihus mullis, sive quod ~
ista confringere atque a fide noslra quodammadoex- de isla meis aspectibus credidi. Justitiam vero, et sa-
'
cutere festinamus, ut ne pulverem quidem ullum ta- pientiam, et quidquid ejusmodi est, non aliler imagi-
lium phantasmatum illic remanere patiamur. Quam- namur, alilercontnemur, sed haec invisibiliasimplici
obrem nisi ralione disputalionis, qua fbrinsecus meulis alque ralionis intcntioi.e intellecta conspici-
admoniti ipsa intrinsecus verilate lucente haec mus, sine ullis formis et molibus corporalibus, sine
falsa esse perspicimus, fides in nostro corde an- ullis lineamenlis figurisque membrorum, sine ullis
tecessisset quaenos indueret pietate; nonne incas- localibus sive finibus sive spatiis infinilis; ipsumque
sum quaavera sunt audiremus? ac per hoc, quoniam D lumen quo curicta isla discernimus,' in quo nobis sa-
id quod ad eam pertinebat fides egit, ideo subse- tis apparet quid credarous incognitum, quid cogni-
quens ralio aliquid eorum quse inquirebat invenit. lum teneamus : quam formam corporis recordemur,
Falsse itaque rationi non solum ralio vera, qua id quam cogitatione fingamus,quid cbrporis sensus at-
quod credjmus inlelligimus, verum etiam fides ipsa tingat, quid imaginelur animus simile corpori, quid
rerum nondum intelleclarum sine dubio praeferenda cerlum, etomniura corporum dissimillimum, intelli-
est. Melius est enim, quamvis nondum yisum, cre- geutia contempletur. Eoc ergo Jumen, ubi hsec cun-
dere quod verum est, quam putare te verum videre cta dijudicantur,.non utique sicut hujus solis, et cu-
quod falsum est. Habet naroque fides oculos suos, j'usque corporis luminis fulgore, per localia spatia
quibus quodammodo videt verum esse quod nondum circumquaque diffunditur, menlemque nostram'
videt, et quibus certissime videt nondum se videfe quasi visibili candore collustrat: sed invisibiliter et
quod credit. Porro autem qui vera raiione j'am quod ineffabiliter, e. tamen intelligfbiliter lucet, tamque
lantummodo credebat, inlelligit, profecto praepo- nobis certum est, quam nobis efficit certa quse s©-
nendus est ei qui cupit adhuc intelligere quod c_e- cundum ipsum cuncla conspicimus. Cum igilur tria'
 899 D. EU-rYPPIi ABBATISAFRICANI 900
sint rerum genera qua_videntur, unumcorporalium,, 4. Trinilas. Ad quam videndam quantumlibet. in hac
sicut hoc ccelum et haec terra, et quidquid in eis vita proficiamuSj-pefspeculum erit et iii aenigmate
sensus cernit et tangit; alterun. simile quod videbimus. Cum vero quod in resurrectione
' cofporeus
corporalibus, sicut sunt ea qusespiritu cogilala ima- promittilur spiritale corpus habere coeperinlus,sive
giuainur, sive recordata, vel oblita. quasi corpora illam menle, sive mirabili modo, quoniam ineffabilis
contuemur: unde sunl etiam visiones quae vel in est spiriialis corporis gratia, etiam corpore videa-
somnis, vel in aliquo menlis excessu, his quali Io- ,mus, non tamen per locorum intervalla, nec in parte
calibus quantitatibus ingeruntur; lertiura ab utro- minorem, in parte maj"orem,quoniam non est cor-
que discretum, quod neque sit corpus, ncque habeat pus et ubique tota est, pro nbstra capacitaie vide-
ullaro similitudinera corporis, siculi est .sapientia, bimus. Quod vero posuisti in epistola tua, videri tibi,
quae inente intellecta conspicitur, et in cujus luce vel potius quod videbatur tibi, nihil vivum secun-
de his omnibus veraciter judicalur. in _|{3quo isto- dum substantiam inesse j'ustiliae. ideoque te ROE
rum genere credendum est esse istam quara nosse •pbsse adhuc Deum, id est viventem naturam justi-
volumus, Trinitatem? Profeclo aut in aliquo, aut in tise similera cogilare : quia justitia, sicut dicis, non
nullo. Si in aliquo, eo ulique quod est aliis dupbus in se, sed io nobis vivit, imo potius nos secundum
prsestanlius, sicul esl Sapientia. Quod si donuin ejus gillam vivimus, ipsa vero per se juslitia nequaquam
in nobis est, el minus est quam illa sumnia et iu- yhil: ad hoc-ut tibi ipse respondeas, illud inluere,
commutabilis quaeDei sapienlia dicitur, puto quod ulrum recte dici possit, vilam ipsam non vivere,
non debemus dono suo inlerius cogitare donantem. qua fit ul vivat quidquid "nonfalso dicimus vivere.
Si.autem aliquis splendor ejus in nobis est, quaeno- Pulo enim absurdum libi videri, ui per vitam viva-
Stra sapientia dicilur, quanlumcunque ejus per spe- tur, et vita non vivat. Porro, si vita ipsa praecipue
culum et in senigmatecapere possumus, oportet eam vivit, qua vivit orane quod vivit, recole, obsecro,
et ab oninibus corporibus et _tb oipuiibus corporum quasdical Scriptura divina animas moriuas, profe-
similitudinibus secernamus. Si aut.em in iiullo isto- cto invenies ihjustas, impias, infideies; uam licet
rumgenere,e_se putanda est ista Trinilas, ct sic est per illas vivant corpora impiorum, dequibus dl-
invisibilis ut nec mente videatur, multo minus bujus- ctum est, quod morlui' sepeliant mortuos suos, et
rnodi opinionem habere deberaus, ut eam rebus cor- ibi inlelligantur cliam iniquae anima. non esse. siue
poralibus, vel corporaliumrerum imaginibus, simi- aliqua vita; neque enim aliier ex eis possent cor-
lem esse credamus. Non enim corpora pulchritudine pora vivere, nisi qualicunque vita, qua bmnino ani-
molis aut magnitudine superat, sed dissimilitudme mae earere non possunt, unde immortales merilo
ac disparilitale nalurae; et si discreta esla compa- r vocantur"; riontamen ob aliiid ain.ssa justitia dicun-
ratione bonorum animi nostri, qualia sunt sapientia, -tur mortuae, nisi quia cl animarum, licelimmortali-
justitia, charitas,- castitas, et csetera talia, quoepro- ter vita qualicunque viventium, verior et major viia
fecto non mole corporis pendimus, nec eorum quasi justitia esl, tanquam vita vitarum, quse cum sint in
corporeas formas cogilatione figuramus, sed ea corporibus, etiam ipsa corpora viva sunt, qua_'per
quando recte intelligimus, sine aliqua corpulentia, seipsa vivere nequeunt. Quapropler si animse non-
vel similitudine corpulentise in luce menlis aspici- possunt riisi etiain in seipsis utcunque vivere, quia
mus; quanto est ab omnium qualitatum et quanliia- ex eis vivunt et corpora, a qulbus deserta moriun-
lum corporalium coniparalione-discretior? Noneam tur, quanto magis vera juslilia etjamin seipsa vi-
tamen a nostro intelleclu omnino abborrere-Aposto- vere intelligenda esl, ex qua sic vivunt animae, ut
Ius.teslis est, ubi ait :Invjsibilia eniro ejus a consti- hac amissa morluce nuneupentur, quauivis quanlula-
tulione mundi per ea quae facta sunt intellecta con- cunque vita non desinant vivere. Ea porro justitia
spiciunfur, sempiterna quoque ejus virlus ac divini- quae vivit in seipsa, proculdubio De.usest, atque in-
tas. Ac ,per hoc, cum eadem Trinitas fecerit et cor- cohimutabililervivit.Sicut autemhseccumsit inseipsa
pus et animam, sine dubitatione est utroque prae- vita, eliam nobis fit vita, cum ejus efficimur uicun-
stantior. Anima itaque cbnsiderata maxime hu- queparticipes; ita cum in seipsa sitjuslitia, etiam
mana, et rationalis atque intelleclualis, quae ad ejus nobis fit justitia, cum ei cohaerendojuste vivimus :
imaginem facta est, si cogitaliones noslras el intelli- et tanto magis minusvejusti sumus, quanto illi -ma-
gentias. non evieerit. sed ejus quod habet pr__ci- gis minusve cohaeremus.Unde scriptum est de uni-
puum, id est ipsam mentem atque intelligeiitiam, genitoFilio Dei, cumsit utiquePatris sapientia at-
mente alque intelligenlia poluerimus apprehendere, que justilia, et semper in seipsa sit, quod factus sit
non erit fortassis absurdum, ul eam ad suum quo- nobis a Deo sapientia, et juslilia, et sanclificatip, et
quecreatorem intelligendum,'ipso adjuvante, medi- - redemptio, ut quemadmodum scriptum est: Quiglo-
temur attollere. Si autem in seipsa deficil, sibigue riatur/inDomino glorietur.Quod quidem elipsevi-
succumbit, pia flde contenta sif, quandiu peregrina- disti addendo atque dicendo, nisi forte non haechu-
tur a Domino, donee fiat i.n homine quod prorais- mana. sequitatis,sed illa quae Deus est, sola assera-
sum est; faciente illo-qui potens est, sicutait Apo- tur esse justitia. Est plane ille sumrous Deus vera
stolus, facere supra quam petimus et intelligimus. j'ustitia, vel ille verus Deus summa justilia, quam
Reslat itaque ut ita credamus unius esse substanliae profectoesurire ac sitire, ea nostra est in hac pere-
Trinitalem, ut jpsa essentia noj. aliud sit quam ipsa grinatione iustitia, et qua postea saturavi, ea nostra
 901 THESAURUS. CAP. CCXXXIV. 90-;
est in aeternitate plena justitia. Non ergo Deum no- A sua dicit: Scimus quod Filius Dei venerit et dederit
strse justitiae similem cogitemus, sed cogitemus nos nobis inlellectum ut. cognoscamus Deum verum et
polius tanto similiores Deo, quanto esse potuerimus simus i» vero Filio ejus Jesu Christo. Hic est verus
ejus participatione jusliores. Si ergo cavendum est Deus et vita aeterna. Hinc etiam cpnsequenter intelli-
ne j'ustiti_3nosirae simiiem putemus Deum (quoniam gitur rion.tantummodo dePatre dixisse Paulum apo-
lumen quod illuminat incomparabililer excellentius stolum, Qui solus babet.immortalitatem; sedde uno
est illo quod illuminatur), quanto magis eaveri opor- et solo Deo, quod esi. ipsa Tririltas. Neque enim' ipsa
jet, ne aliquid inferius et quodammodo decoloralius .yita seterna mortalis est, secundum aliquam muta-
eum es.e credamus, quam est noslra justilia? Quid bilitalem, ac per-*hoc Filius Dei,, quia vita aeterna
estautem aliudjustitiacuminnobisest, vel quselibet est, cum Patre etiam ipse intelligitur, ubi dictum
virtus qua recte sapienlerquevivitur, quam interioris est . Solus habet immortalitatem [Quisolus Jiabet]:
bominis pulchritudo ?etcerte seeundum hancpulchri- ejus enim vitse .eternae, et nos participes facti, pro
tudinem, magis quam seeuudumcorpus, facfisumus ad modulo nostro immortales effieimur. Sed aliud est
imaginem Dei. Pnde uobis dieilur:Nolile conformari ipsa cujus participes efficimur vita scterna, aliud nos
huicsaeculojsedreformaminiinnovitatemeniisvestrae, pui ejus participatione vivemus in seternum. Si cnim
ad probandum vosqu_.sitvolunlas Dei,quodbonum et, B dixissel, Quem temporibns proprii. ostendet Pater,
placitum, et perfectum. Si ergo non in mole, nequein beatus et solus potens, rex regum et Dominus domi-
distanlibus per loca sua partibus, sicut corpora sive nautium, qui solus habet immortalitalem; nec sic
cernuntur, sive cogilanlur, sed in virtule -intelligi- - inde separatum Filiuiu oporteret inlelligi. Nequeenim
bili, qualis est justitia, menlem dicimus, seu novi- quia ipse Filjus alibi loquens voce Sapientise, ipse-est
. tnus, seu volumus pulchram, et secundum hanc pul- enim sapienlia Dei, ait, Gyrum cails circuivi sola,
chritudinem reformamur ad imaginem Dei; profecto separavit a se Patrem _ quanto magis ergonon est
ipsius Dei qui nps reformavit et reformat ad imagi- necesse, ut tantummodo de Palre pr_.ler Filium in-
nem suam, non in aliqua mole corporea suspicanda lelligatur, quod dictum est; Solus habet Immor-
est pulchritudo"; eoque justorum mentibus ereden" lalilalem ; [qui] cum ila dictum sit : Ut,ser.es__
dus est incomparabiliter pulchrior, quo est incom- inquit,' mandatum sine roacula, irreprehensibile.
parabiliter justior. - usque in adyentum Domini noslri Jesu -Christi
GAPUT CCXXXIV. queni temporibus pfopriis ostendet beatns et
solus potens rex regum et dominus donhiiantium,
27 Oe Unilale Patris et Filii et Spirilus sancli qui qui solus habet immortalitalem,. et lucem babitat
sunt unus, et solus, et vems Deus, ex libro de
Trinitate primo. G inaccessibilem, quem nemo nominum vidit,nec vidp-
re potest, cuiesthonor et gloria insaecula sseculo-
Qui di_erunt Dominum [nostrum] Jesum Chrislum rum. In quibus verbis, nee Pater proprie no-
non esse Deum, autnon esse verum Deum, aut non
minatus est, nec Filius, nec Spiritus sanctus, sed
cum Palre unum et solum Deum, aut non vere im- beatus et solus potens rex Tegum et Do,minus
mortalem [autnonesse immor talemj , quia mutabilem
domiuantium, quod est unus et solus et verus
manifestissima divinorum testimoniprum et consona
Deus, ipsa Trinitas. Nisi forte quse'sequuhtur,
voce convicti sunt, unde sunt illa . In principio erat
perturbabunt hunc mielleclum. puia dixjl : Quem
Yerbum, et Verbum erat apud Deum, etDeus erat Ver- nemo hominum vidit, nec yidere potest: cum hoe
bum. Manifestum est enim quod Verbum Dei, Filium etiam ad Christum
pertinere -secundum ejusdera
D_eiunieum accipimus:dequppostdieit; Et Verbum
[ejus], divinitatem accipiatur. quam non viderunt
•caro factum est: propter natiyitatem inearnationis Judaei,
qui lamen carnem viderunt, el crucifixerunt:
ejus, <jua. facta est in tempore ex Vi.gine, lu eo Videri autem divinitas humanovisunullomodo potest,
autem declarat non"tanlum Deuni esse, sed etiam sed eo visu
videluf. quo jam _quivldent, non horaines,
ejusdem cumPatresubstantiae, qutacumdixisset, Et sed ullra ho.minessunt. Recteergo ipse _)e,„.sTrini-
Deus eratVerbum: hocerat, iriquit, inprincipioapud D '. tas intelligitur, beatus et solus polens, oslendens
Deum. Omniaper ipsum facta sunt, etsine ipso fac- - adveotum ^Domini noslri Jesu Christi temporibus
tnm est.ni_.il. Neque enim dicit omnia, nisi quaefacta propriis _ sic enim^dicliim est, Solus habel immor-
sunt, id est omnem creaturam. Unde liquido apparet taliialem, quomodo diclum est, .Qui facit jnirabilia
ipsumfactum nonesse per quem facta sunt omnia : solus. Quod velim scire, de quo diclura..accipiant:
et si faetus non est, erealura non est, si autem si _le Patre tantum, quomodo ergo verum ,est
quod
ereatura non est, ejusdem cum Patre substantia. ipse Filius dicit: Quaecunqueenim-Paler
facit, hsee
est. Omnis enimsubstantiaquae Deus nonest, crea- eadem et .Filius similiter facit? An quicquam est
tura est, et quasereaturanonest,Deus est. Etsi inter.mirabilia mirabilius, quam resuscitareet yivi_i-
non est Filius ej'usdem substantise eujus Pater, ergo care mortuos? Dicjt^iutem idem Filius : SicutPatei
facta substantia est : si facta substantia est, non suscitat mortuos et vivifieat, sic et Filius quos -vult
omnia per ipsum facta sunt; at si omnia per ipsum vivificat.. ^Qubxaodoergo solus Pater /acit mirabilia/
facta sunt, unius igitur ej'usdemque,cum-Patre sub- cum h_ecverba nee Patrem Jantum, nec Filiumtan-'
stanlise est. Et ideo non tantum Deus, sed et verus" tum permiltanl intelligi, sedutique Deum unum,
_>e_s; quod idem Joannes apertissime Jn Epistola verum, solum, id est JPatremet Fiiium et Spiriunh
,Wfi- _). EUGYPPH ABBATIS-AFRICANI . m
.sanctum? [Cum]Item dicit idem apostolus, Nobis unus A tali servitute creaturse servire prohibemur, quando-
Pater, [Deus] 6x quo omnia, et nos iri ipso, et unus Do- quidem diclum est, Dominum Deum tuum adorabis
- minus Jesus Christus per quem omnia, et nos pei et illi soli servies, unde et
Apostolus detestatur eos
ipsum; quis dubitet eum omnia quae-creata suni qui coluerunt et servierunt creaturse potius quam
-dicere, sieut [beatus] Joannes : Omnia per ipsum facta creatori;nonest ulique creatura Spiritus sanctus,
sunt? <_u_-_oiiaque de quo dical alio loco : Quoniam -cuiab omnibus sanctis talis servitusexbibe.ur, di-
ex ipsoet per ipsum, et in ipso, sunt omnia, ipsi gloria cente Apostolo : Nos enim sumus circumcisio, Spi-
in saecula saeculorum[amen].! Si enim de Patre et ritui Dei servientes, quod est in Graeco ..KT_._.OV....
Filio et Spirilu sancto, utsingulis personis singula Plures enim codices etiaraLatini sic habenl: Qui
;tribuantur, ex ipso, ex Patre; per ipsum, per Filium; Spiritu Dei servimus; Graeciautem omnes aut pene
in. ipso, in Spiritu sancto [ex ipso, id est ex Patre : omnes. In nonnullis autem exemplaribus Lalinis in-
per ipsum,id est per Filium; in ipso, id est pef Spi- venimus, non, Spiritui Dei servimus, sed, Spiritu Deo
ritum sanetum] manifestum quod Pater et Filius et servimus. Sed qui in hoc erranl, et auctoritati gra-
Spiritus sanctus unus Deus est, quando singulariter viori cedere detrectant, nunquid et illud varium in
jntulit: Ipsi gloria in saeculasaeculorum. Unde enim codicibus reperiunt: Nescttisquiacorporavestratem-
coepit hunc sensum, non ait: 0 allitudo diviiiarum B plumin vobis est Spiritus sancti, quemhabetisaDeo.
sapientiae et scientia. Patris, aut Filii, aut Spirilus Quid autem insanius magisque sacrilegum est, quam
sancti, sed <sapientise et scientipDei! . quam inscru- ut quisquamdieere audeat membra Christi templum
tabilia sunt judicia ejus,et investigabiles vise ipsius J esse creaturse minoris;"secundum ipsos quam Cliris-
Quis enim coghoyit sensum Domini, aut quis con- lus est ? Alio enira loco dicit : Corpora vestra mem-
siliarius ejus fuit, autquisei prior dedit, et retribue- bra-sunt Christi: si autem quae membra sunt Chrisii
tur ei? quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt templum est Spiritus sancti, non est Spiritus sanctus
omnia; ipsi gloria in saecula saeculorum. Amen. Si creatura, quia eui eorpus nostrum templum exhibe-
aulem hoc de Patre tantummodo intelligl volunt, mus,- necesse est ut huic eam servitutem debeamus,'
quomodo ergo omnia per Patfera sunt, sicut hic di- qua non nisi Deoserviendum est, quse Grasceappel-
citur, et omnia per. Filium, sicut ad Corinthios, ubi latur iKTpeiK.Unde -consequenler dicit: Glorificaie1
'
»il: Et unus Dominus Jesus Chrislus per quem om- ergpet portate Deum in corpore vestro.
nia; et sicut in Evangelio Joannis : Omnia per ipsum . CAPUT CCXXXV.
facta sunt? Si enim alia per Patrem, alia per Filium,
Quodunigenilus Dei Filius propter formam serviminor
jam non omnia per Patrem, nec omnia per Filium;" Patre dicalur, qui in forma Dei mqualisest Patri,~e%
ci autem omnia pef Patrem et omnia per Filium, ea- 2
egdemlibro, tit. 7.
dem per Patrem quaeper Filium; sequalis est ergo
Patri Filius et inseparabilis operatio est Patris et His et talibusdivinarum Scripturarumtesiimoniis,
ut
Filii, quia si vel Filium fecitPaler, quem non fecit quibus, dixi, priores copiosius usi, expugnaverunt
haeretieorumtales calumnias vel errores, insinuatur
ipse Filius, non omnla per Filium facta sunt, at
omnia per Filium facta sunt. Ipse igitur factus non fidei nostrae unitas.et aequalitasTrinitatis. Sed quia
mulla iu sanctis libris propter incarnationem Verbi
est, ut cum Patre faceret omnia qusefacta sunt. Quan-
salute nostra reparanda facta est, ut
quam nec ab ipso Verbo.lacuerit Apostolus, et aper- Dei, quse pro et hominum esset homo Chrislus Je-
tissime omnino dixerit: Qui cum in forma Dei esset. mediatorDei
non rapinam arbitratus es. esse aequalis Deo : hic sus, ita dicuntur, ut maj'oremFilio Patrem significent,"
Deum proprie Patrem appellans, sicut alibi: Capul vel etiam-apertissime ostendant; erraverunt homines
autem Cliristi Deus: similiter et de Spiritu sanclo minus diligenter scrutantes vel intuentes universam
collecta sunt teslimonia, quibus ante nos qui hsec seriem Scriplurarum, et ea qua. de Christo Jesu se-
cundum hominem dieta sunt, ad ejus substantiam quas
disputaverunt abundantius usi sunt, quia et .ipse
non creatura : si non creatura, non ante incarnationem sempilerna erat, et sempiterna est, -
Deus, et quod •
nam et homines dicli sunt dii, sed D transferre conati sunt. Et illi quidem dicunt, mino-
tantum Deus,
etiamverusDeus. Ergo Patri etFilio prorsus tequalis, rem esse Filium quam Pater est, quia seriptum est,"
et in Trinitatis unilate consubstaiilialis et coaeternus; ipso Domino dicente : Pater maj"orme est. Veritas
maxime vero illo loco satis claret, quod Spiritus aulem ostendit, secundum istum modum, etiam se-
sanclus non sit creatura, ubi jubemur non servire ipso minorem Filium; quomodo enim non etiam se-
creaturae, sed creatori, non eo modo quo jubemur ipso minor factus est, qui semelipsum exinauivit for-
sic accepit formam
per charitatem servire invicem, {quod est graece __u. mam servi accipiens?Neque enim
.,-vsiv, sed eo modo [e converso modo] quo tantum' servi, ut amitteret formam Dei, in qua erat aequalis
Deo serviiur, quod est graece Iwrpti.tv, unde idplo- Patri. Si ergo ita accepla est forma servi, ut non
latfae dicuntur, qui-simulacris eam servilutem exhi- amitteretur forma Dei, cum et in forma servi et m
bent, quae debetur Deo'; secuniium 28 uanc ei"m forma Dei idem ipse sit Filius unigenitus Dei Patris,'
servitulem dictum esUDominumDeumtuumadorabis in forma Dei aaqualisPatri, in forma servi mediator
et illi soli servies. Nam [et] hoc distinciius iu Grseca Dei et hominum, homo Christus Jesus; quis non in«
..criptura invenitur; ia.p.uc.t. enim habet. Porro si teiligat quod in forma Dei etiatn ipse seipso major.
905 . THESAURUS. CAP. CCXXXVJ. 9QG
est, in forma aulem,seTvi, etiam seipso minor est? A in ejus naturam qui iiii subjecit "omnia: tunc futu •
Non itaque imineriloScripturaulrumque dicil, sequa- rum putant, cum post diem judicii tradiderit re-
lem Palri Filium, et.Patrem majoiem Filio ': illud gnum Deoet Patri. Ac par hoc etiam secundumistam
enim propler formam Dei, boc autem propter for- opinionem, adhuc Pater major est, quam forma servi,
mam servi, sine ulla confusione intelligilur : el haec quse [quia] de Virgine accepta est. Quod si et aliqui
nobis regula, per omnes sanclas Scripturas dissol- hoc affirmant, quod jam fuerit "in Dei subsiantiam
venda."hujus quaeslionis, ex uno cap. Epist. Pauli mulalus homo Chrislus Jesus, illud certe negare non
aposlolipromitur, ubi manifestiusista distinctio cbm- possunt, quod adhuc natura hominis manebal, quan-
mendatur. Ait enim.: Qui cum in forma Dei esset, do antepassionem dicebat: QuoniamPatermajor mc
non rapinam arbilralus estesse aequalisDeo, sed se- est. Unde nulla cunctatio est, secundum hoc esse,di-
nieiipsum exinanivit, formam servi accipiens, in si- clum, quod fornia sefvi major est Pater, cui in fornif.
militudinemhominum factus, et habilu inventus ut Dei .equalis est Filius. Nec quisquam cum audierit
homo. Est ergo Dei Filius Deo Patri natura aequalis, quod ait Apostolus, Cum autem dixerit, quia omnia -
habitu minor : in forma enim servi quam accepit subjecta sunt ei, manifestumquia praetereum qui sub-
minor est Patre, in forma autem Dei, in qua erat jecitei omnia, ita existimet de Palre intelligendum
.etiam antequam hanc accepisset, sequalis est Patri. B [cum aulem omnia ei subjecia fuerint, manifestum
Jn forma Dei Verbum per quod facla suntomnia, in quia prseler eum qui illi subjecit oronia, ila existimet
forma autem servi factus ex muliere, factus sub lege, de Palre inlelligendum], quodsubjecerit omnia Filio,
ut eos qui sub lege erant redimerel. Proinde in for- ut ipsum Filium sibi omnia subjecisse non piiiet: in-
ma Dei fecit hominem.in forma servi factus esl bo- separabilis enim est operatio Patris et Filii. Alioquin
rno. Namsi Paler tanium sine Filio fecisset hominem, nec ipse Paler sibi subjecilomnia, sedFiliusei subj'ecit,
npn scriptum esset: Faciamus hominem ad imagi- qui ei regnum tradidit, et evacual omnem principa-
"nemet similitudinem noslram . ergo quia forma Dei lum, et omnem potestalem, et virtutem. De Filio
aecepit formam servi, utrumque Deus et utrumque quippeMsta dicta sunt : Gum tradiderit, 29 inquil,
homo : sed utrumque Deus, piopter accipientem regnum Deo et Patri, cum evacuaverit omnem prin-
Deum, ulrumque autem homo, propter acceptum ho- cipatum, et omnempotestatem, et virtulem: ipse enim
minem; neque enim illa susceptione alterum eorum subjicit qui evacuat. Nec sic arbitremur Christum
in allerum conversum atque mutalum est: nec divi- traditurum regnum Deo et Patri, ut adimat sibi. Nam
nitas quippe in creaturam mutata esl, ut desisteret et hoc quidam vaniloqui crediderunt. Cum enim
esse divinitas, nec crealura in divinitafem,ut desi- dicitur, Tradiderit regnum Deo et Patri, non sepa-
" *j ratur ipse, quia simul cum Palre unus Deusest. Sed
slerel esse creatura.
divinarum Scripturarum incuriosos et eontenlionum
CAPUT CCXXXVI. - studiosos fallit verbum quod positum est, Donec. Ita
"
De subjeciionequa Fitius subjiciendusdicilur Patri, ex namque sequitur : Oportet enim illum regnare, donec
- eodemlibro.
ponat inimicos suos sub pedibus suis; tanquam cum
Illud aulem quod dicit Aposlolus : Cum autem ei posuerit non sit regnalurus. Nec intelligunt ita di-
omnia subjecta fuerint, tune el ipse Filius subjeclus ctum sicut est illud : Confirmatumest cor ejus, non
erit ei qui illi subjecit omnia: aul ideo dictum esi,ne commovebitur donec videat super immicos suos.
qu.squam putaret habitum Christi, pui ex humana Non enim cum viderit jam - commovebitur. Quid
, "creatura susceplusest, conversumiri poslea inipsam ergo est, cum tradiderit regnum Deo et Patri?
divinitatem,vel ut certius expresserim Deitalem, quae quasi modo non babeat regnum Deus el Pater, sed
"nonest crealura, sedest unilas Trinitatis incorporea et quia omnes justos in quibus nunc iegiiat, ex" fide
incommutabilisetsibimetconsabslantialisetcoaeterna viventibus, mediator Dei et hominum homo Chri-
natura. Aut si quisquam contendit, ut aliqui sense- slus Jesus perducturus est ad" speciem, quam vi-
runt, ita diclum, et ipse Filius subjeclus erit ei qui sionem dicit idem Apostolus, Faciead faciem :
illi subjecit omnia, ut ipsam subjectionem, commuta-'.D ita dictum est: Cum tracliderit regnura Deo et Patri,
tionem, et conversionemcredat futuram crealuraein ac si diceretur, cum pcrduxerit credentes ad coniem-
ipsam substantiam vel essentiam Crealoris, id est, ut plalionem Dei et Patris. Sic enim dicit, Omniamihi
qua. fueral substantia crealurae fiat subslantia Crea- tradiia sunt a Palre [meo], et nerao novit Filium nisi
toris; certe vel hoc concedit, quod non habet ullam Pater, neque Patrem quis novit nisi Filius [et nemo
dubitalionem,nondum hoc fuisse facfum, cum Domi- novit Patrem nisi Filius], et cui yoluerit Filius reve-
nus diceret, Pater maj'or me esl. Dixil enim hoe non lare. Tunc revelabitur a Filio Paler cum evacuaverit
solum antequam ascendisselIn coelum,verumetiam omnem prineipatum, et omnem potestatem, et virlu-
antequam passus resurrexisset a niortuis. Illi autero tem; id est, ut necessaria noh-sit dispensatio simili-
qui pulant humanam.ineo naluram in deitatis ,sub- tudjnum, per angelicosprincipatus, et potestates, et
stantiam mulari .alqne converti, et Ila dictum esse : virtutes. Ex quarum persona non inconvenienter Iii-
Tunc et ipse Filius subjectus erit ei qui illi. subjeeit telligilur dicit in Cantico canticorum h"dsporisain":
oinnia, ac si diceretur, tunc ct ipse Filius honiinis, et Similitudines auri faciemus tibi, cum dislinciionibu_
a Verbo Dei suscepta humana natura .".comroufabitur • _ argenti, quoadusque rej. in recubilu suo est id __t
"
PATROL.LXfl. 29
 -807 D. EtlGYPPII ABBATIS AFRICANI 608
quoadusque Christiis in secreto sup est; quia vita no-, /_ nique propter ipsam inseparabilitalem, sufficienter
stra [veslra] abscondita est eum Christo inDeo: Cum aliquando hominalur, vel Pater solus, vel Filius so-
.* Cbrislus, inguil, apparuerit vita nostra [vestra], tunc lus., adimplelurus nos la_.ii.acurii vultu suo. Nec inde
et vos apparebitis cum ipso in gloria. Quod anlequam separatur utriusque Spiritus, id est Patris et Filii
fiatvidemus nunc per speculuiriin aenigmate, hocest Spiritus. Qui Spiritus sanclus proprie dicilur, Spiri-
in similitudinibus, lune autem fjacie adfaciem : ha_c tus veritatis, quem hic mundus acciperenon polesl;
enim nobis contemplatio promilt.tur aclionum om- boc esl enim plenum gaudium nostrum, quo amplius
njpm finis,, slque sjterna perfeclio gaudiorum. Filii non est, frui |scilieet] Trinitaie Deo ad cujus imagi-
enim Dei sumus.et nondum apparuit quod [quid] eri- nem facti sumus. Propfer hoc aliquando ita loquitur
mus : scimus [eniro] quia cum apparuerii similes ei de Spiritu sanclo, lanquam ipse solus sufficiatad bea-
erimus, quoniam videbimus.eum sicuti est, Quod litudinem nostram, et ideo solus sufficit, quia iseparari
enim dixit famulo suo Moysi, Ego sum qui sum; haec a Patre et Filio non potc;t : sicut Pater solus suffi- .
dices filiis Israel, Qui esf, misit me ad vos:hoc cit, quia sepafari a Filio el Spirilu sancto non po-
conlempjabimur, cum"videbimus [vivemus] in oater- test. Et Filius ideo sufficit solus, quia separari a
num. Ita quippe ait. Haecesl autem vita aeterna, ut Patre et Spiritu sancto non potest. Quid cnim sibi
cognoscant te solum vernm Deum,~et quem misisti B vutt quod ait,: Si diligitis me, mandata mea-servale,
Jesura Chrislum. Hoc fiel cum 1venerit Dominus, ef et ego rogabo Patrem, et a.ium advoeatum dabit vo-
illuminaverit occulla tenebrarum, euro lenebraemor- bis, ui vobiscum sit in seternum. Spiritum veritatis,
talilatis hnjus.corruptionisquelransierinl: tunc enim quem hic mundus accipere non potesl, id est dilecto-
mane nostrum, de quo in Psalmp dicilur : Maneasta- res mundi ? animalis enim homo non percipit quae
bo tibi et contemplabor. De hac contemplalione in- sunl Spiritus -Dei. Sed adbuc videri polest ideo' di-
telligo dicturo, Cum iradideiit regnum Deo et Patri, ctuin : Et ego vogabo Patrem, et alium advocatum
id est cum perduxerit juslos, in.quibus nunc ex fide idabit vobis [ut vobiscum sit in a.ternum], quasi non
viv£ntibus Tegnat mediator Dei et hominum homo sufficiat solus Filius. Ulo autehi loco ita de illo di-
Chr__tus"jpsus ad contemplationem Dei et Patris. Si clum est, tanquam solus omnino sufficiat: Cum ve-
desipio Jiic, corrigat me qui melius sapil, mibi aliud nerit ille Spiriius yeritatis, docebil vos omneni veri-
non yidelur..Neque enim quseremus aliud, cum ad latem. Nnnquid ergo separatur hinc Filius, tanquam
jllius contpmplationem pervenerimus, qua. nunc non jpse non doeeat omnem vefitatem? Aut quasihoc
. est, quandiu gauditim nostrum in spe est : spes au- impleat Spiritus sanctus, quod minus poluit docero
tem [enim].qua3videiur non.est spes,,: quod enhn vi- Filius? Djcant ergo si plaeet, majorem esse Filio
det quis, qujd speral? si autem quod pon videmus G Spiritum sanctum, quem minorem ilio solent dicere.
speramus, perpatienljamexspectamus, quoadusque An quia non dictum est, ipse solus, aul nemo nisi
rexin recpbitu suo est. TunG eritquod scriptum esl: ipse vos docebit omnem veritalem, ideo permiltunt,
Adimplebis me Jaetitiacum vultu tuo. Illa la_titia ni- ut cum illo doeere eredatur el Filius? Apostolus crgo
- separavilFilium a sciendis his quae
bilamplius requiritur, quia nec eritquod ampliusre- suntDei,nbi ait:
qujratur. Osfendetur enim nobis Pafer, et sufficiet 'Sicet quae Dei sunt nemo scit nisi Spiritus Dei : ut
nobis , quod' bene intellexerat JPhilippus ut dicerel: jamisii perversi possinl ex hoe dicere, quod et Fi-
Ddmine, pstende nobis Patrem et suffiGitnobis : sed liurn non doceat quse Dei sunt, nisi Spirilus sanetus
nondum intellexerat eo quoque modo idipsum se po- tanquam major minorero, cui Filius ipse lantum tri-
tuisse dicere : Domine, ostende nobis fe, el sufficit buit, ut dieeret: Quia hsec loculus suni vobis/tristi-
. nobis. Ut enim hoc intelligeret, responsura est ei a lia cor vestrum Implevit : sed ego veritatem dico,
Domino : Tanto tempore sobiscum sum, et non co- ex pedit vobis ut ego eam; nam si non abierp, advo-
gnovisiis me? Philippe, qui me vidit/vidit et Patrera". catus non veniet ad vos. Boc autem dixit, non pro-
Sed quia volebat eum ex fide vivere, antequam illud pter in__quali.alemVerbi-Dei et Spiritus sancti, sed
posset yidere, secutus est et aitj: Non credis quia ego tanquam impedimenlo esset praesentia Filij hominis
!nPatreetPaterestinme?Quandiuenimsumusincor- J) apud eos, quomirius veniret ille qui minor non esset,
pore, peregrinamur a Domino: per fidem enim am- quia non semetipsum exinanivit sicut Filius, formam
bulamus, non per speciem, Gonteroplatio-quippe servi accipiens.
rrierces est fidei, cui mercedi per fidem corda mun- CAPUT CGXXXVIL
dantur, sieut scriptum est : Mundans fide corda eo- 30 Quod utile credenlibus fuerit, ut ad Palrem
rum. Probatur autem quod illi contemplalioni corda in forma servi Chrisius ascenderet . ex eodem
mundentur, illa maxime sententla ; Beali mundo cor- libro,, til. 9.
de, quoniam ipsi Deum videbunt. Et quia baec est Oportebat ergo "ul auferretur ab oculis eorum
vita seterna, dicit Dominus in psalmis : Longltudine forma servi, quam videntes, hoc sojum esse Ghri-
dierum replebp eum. et ostendam ilii salutare meum. "stumputabant quod videbant. Inde est et Hlud quod
• Sive ergo audiamus, Ostende nobis Filium, sive au- ' ait :-Si diligeretis me, gauderetis utique, quoniam
diamus, Oslende nobis Palrem, lanlumdem valet.quia eo ad Palrem, quia Pater maj'or me est: id est, pro-
neuiers.ne altero potea o_tendi. tlnum quippesunt, pterea me oportet ire ad Patrem, quia dum me ita
sicut [et ipse] ait: Ego el Pater unum sumus. De- videlis, ex hoc quod videtis_3stimatis,J_quiajniinor
 909 THESAURUS. CAP. CGXL. 910 -
sum Patre, atque ita circa creaturam susceptumque Ai. Per hanc enim perveneimus ad speciem : ut tales
habilum oecupati, aequalitatemquatn cum Patre ha-" [nos] aihet, quales araat ut simus, non quales odit
heo, non" inlelligitis:' Inde est et illud : Noli me quia sumus, et horlatur ac pra_stat ne tales esse
tangere, nondum enim ascendi ad Patreih. Tactus semper velimus.
enim, tahquam finem facit notionis. Ideoque nolebat CAPUT CCXXXIX.
in eo esse ftnem intenti cordis in se, ut hoc quod
Qua discretione intelligendus sil, Nunc mqualis
videbatur tantummodo pularetur. Ascensio autem ad Patri Filius, nunc autem minor: ex eodem libro, _
Patrem erat, ita videri sicut aequalis esl Patri, ut ibi tit. 11.
esset finis visionis quaesufficit nobis. Quapropter cognita ista regula inteiligendarum
CAPUT CCXXXVIH. Scriplurarum de Filio Dei, ut dislinguamus qaid in
Quomodotraditurus sil Regnum Filius Palri; ex eo- eis 'sonet secundum formam Dei in qua aequalisest
dem libro tit. 10. Palri, et quid secundum formam servi quam accepit,
Sed propler insinualionem Trinitatis, personis in qua minor est Patre, non conturbabimur tariquam
etiam siogulis nomiriatis, dicuntur qua_dam,- non contrariis ac re pugnantibus inter se sanclorum libro-
aliis separatis intelliguntur [separatim : non tamen rum sentenfiis : nam secundum formam Dei, aequa-
aliis separatis inlelligentur], pfopter ejusdem Trinl- B . lis estPatri, et Filius, etSpiritus sanctus, quia neu-
latis unitalem, unamque substantiam alque deita- ler eorum creatura est, sicut jara ostendimus : se-
-lem [divinilalem] Patris et Filii el Spirilus sancti. cundum formani autemservi, minor est Patre, quia
Tradet itaque regnum Deo el Patri Dominus noster ipse dixit : Pater major me est: minor est seipso,
. Jesus Christus, non se inde_ separato, nec Spirilu .quia de illo dictum est, Semetipsum exinanivit:
sancto, quoniam perducet credentes ad conlempla- minor est Spiritu saricto, quia ipse ait: Qui dixerit
tionem Dei, ubi est finisomnium bonarum actionum, blasphemiam in Filium- hominis, remittetur ei; qui
el requies sempiterna, et gaudium quod non aufere- autem dixerit in Spiritum sanclum, non dimittetur
iur a nobis. Hoc enim significat in eo quod ait: Jte- ei. Et in ipso virtutes operatus est dicens: Si ego
rum videbo vos, et gaudebitcor vestrum, el gaudium in Spirilu Dei ejicio dsemonia,certe supervenit su-
vestruro nemoauferet a vobis..Quid est APalre exii, per vos regnum Dei. Et apud Esaiam dicit, quam
riisi, Nonin ea forma qua aequalissum Patri, sed ali- lectionerii ipse in synagoga recitavit, et de se com-
ter, id est in assumpta crealura roinor apparui ? Et pletam sine scrupulo dubitationis ostendit.
quid est, Veni in hunc mundum nisi, Formara servi CAPUT CGXL.
quam me exinaniens accepi, etiam peccatorum qui Qua ralione nehdre dicatur Fitius diem et horam
mundum istum diligunt oculis demonstravi ? Et quid G quam scit Pater; ex eodem libro,tit. 11.
est, Ilerum relinquo mundum, nisi, Ab aspectu dile- Secundum formamDei,'omniaquaehabetPaieripsius
ctorum mundi aufero quod viderunt ? Et quid est, Etint: Et omnia tua mea sunt, inquit, etmea tua: secun-
Vado ad Patrem, nisi, Doceo me sic intelligendum a dum formaro servi, noh est doctrina ipsius, sed il-
fidelibus meis, quomodosequalis sum Patri ? Hoc qui lius qui eum misit. Et de die et hora nemo scit, ne-
credunt, digni habebuntur perduci a fidead speciem, que angeli in coelo, neque Filius, nisi Pater. Hoc
id est ad ipsam visionem, qtio perducens dictus est enim nescit quod -nescienles facit, id est quod non
, tradere regnum Deo et Palri; fideles quippe ejus, ila sciebat ut tunc discipulis indicaret, sicut dictum
quos redemit sanguine suo, dicti sunl regnum ejus , est ad Abraham : Nune cognovi-quia lfmes Deum, id
pro quibus nunc interpellat. Tunc autem illic eos si- est, nunc feci ul cognosceres, quia et ipse sibi in illa
bi faciens inhserere, ubi __qualisesl Patri, non jam tentatione probatus innotuit. Nam illud utique dictu-
rogabit Patrem pro eis : Ipse enim, inquit, Pater rus erat discipulis lempore opporluno, de quo futuro
amat vos; exlioc enim rogal, quo minor [est] Pater: tanquam prseterifo loquens ait:~Jam non vos dfcam
guo vero sequalis [est], exaudit cum Palre. Unde se servos, sed amicos; servus enim nescit voluntatem
ab eo quod dixil, Ipse enim Pater amat vos, utique domini sui, vos autem dixi amicos, quia omnia quap.
ipse non separat, sed secundum ea facit inlelligi quae" audivi a Patre meo, nota-vobis feci: quod nondum
supra commemoravi, satisque ins.inuavi, plerumque fecerat, sed quia "certefacturus erat, quasi jam fe-
ila nominari unamquamque in Trinitate personam, ut cissel locutus est: ipsis enim ait: Mullahabeo vobis
et aliae illic intelligantur. Sic itaque dictum est, dicere, sed non potestis illa portare modo : inter
Ipse enim Pater amat vos, ul consequenter intelliga- quaeintelligitur et de dieet hora. Nam et Apostolus:
lur et Filius et Spiritus sanctus, non quia modo nos Neque enim judicavi me scire, inquit, aliquid in vo-
non amat qui proprio Filio non pepercit, sed pro no- bis, nisi Jesum Christuro, et hunc crucifixum. Eis
bis omnihus tradidit eum; sed tales nos amat Deus, enim loquebatur qu} capere altiora de Chfisti dei-
quales futuri sumus, non quales suraus. Quales late non poterant; quibus etiam paulo post dicit
enim araat, tales in a.lernum conservat. Quod tunc Non potu.iloqui vobis quasi spiritalibus, sed quasi
erit, cum tradiderit regnum Deo et Patri, qui nunc carnalibus. Hoc ergo inter illosnesciebat, quod per
interpellat pro nobis, ut jam non roget Patrem, quia illum seire non poteranl, et hoc solum se scire dice-
ipse Paler amat nos. Quo autem merito nisi fidei qua bat,'quodeos per illuni scire oportebat: deniqu.
credimus antequamillud quod promittilur videamus? sciebat inter perfectos, quod inter parvulos nescie-
'
911 D. EUGYPPII ABISATISAFRICANI 912
bat. Ibi quippe ait : SapienliamjJoquimur inter per- A utila intelligeremus, Non est meum dare vobis, ac si
fectos. Eb namque genere focutionis, nescire quis- diceretur : Non est humanae potestalis hoc dare: ut
quis dicituf quod occuliat quod [quo] dicitur fossa per illud intelligatur hoc dare, per quod Deus aequa-
caeca quae occulia est. Neque enim aliquo genere lo- Iis cst Patri. :Non est meum, inquit, dare, id est,
'
quuntur Scriplurse, quod in consuetudine humana Non humana poteslale isla do, sed quibus paratum
non inveniatur, quia ulique hominibus loquunlur. est a Paire meo : sed jam lu intellige, quia si omnia
- Secundum formam Dei dictum esl : Ante omnes quse habet Pater mea sunt, et hoc utique meum est,
colles genuit me, id est, anie omnes altiludines crea- et cum Patre ista paravi. Nam et illud qua.ro, quo-
lurnrum; el: Ante luciferum_genui le, id est, ante modo dictum sit: Si quis non audil verba mea, ego
omnia temporalia. Secundum autem formam servi, non judicabo illuni: fortassis enim ila hic dixit:
dictum est, Domirius creavit me in principio viarum Ego uon-judicabo illum, quemadinodum ibi, Non est
suarum, g__ quia secundum formam Dei dixit: Ego meum dare. Sed quid hic sequilur ? Non enim veni,
sum veritas, et secundum formam servi: Ego sum inquit, ut judicem mundum, sed ut salvum faciam
via.Quiaenim ipse est primogenitus ariiorluis, iier mundum. Deinde adjungit et dicil: Qui me spernit
_.fecit Ecelesla_su_e ad regnum Dei, ad viiam aeter- et non accipit-verba mea, habel qui se judicet. Hic
nam, cui Caput est, ad immortalitatem etiaro corpo- B jam intelligeremus Patrem nisi adjungeret et dice-
ris,ideo creatus esl inprincipio viarum Dei[suaruin], xet : Verbum quod loeutus sum, ipsum judicabjf i',-
inopera ejus; secundum formanv enim Dei-princi- lum in novissimo die. Quid igil-ur, jam nec Filius
pium est, quod et loquitur nobis ; in quo principio judieabit, quia dixit, Ego non jtidicabo illum ? nec
fecit Deus ccelum et terram; secundum formam au- Paler, sed verbum quod Ioculus est Filius ? Inao [po-
tem servi, Sporisus procedens de thalamo suo. Se- tius] audi adhuc quodsequitur : Quia ego, inquif,
cundum formam Dei primogenitus omriis e.ea.U-se, non ex me locutus sum, sed ille qui nie misit Pater,
et ipse est anie omnes, et omniajin illo constanl; se- ille mandatum mihi dedit, quid dicam et quid lo-
cundum forroam servi, ipse est caput corporis Ec- quaf, et scio quia mandalum ejus vita seterna est:
clesise: secundumformamDei, Dominus [est] gloriae, quseergo egoloquor, sicut dixit mihi Pater, sic loquor.
nnde manifestum est quod ipse giorificet san- Si evgo non judicat Filius,~sed verbum quod locutus
ctos suos. -Quos enim proedeslinavit, ipsos [lios] et est Filius, ideoautem judicat Verbum, quod loctitus
vocavit; et quos vocavit, ipsos et juslificavit ; quos est Filius, quia non ex se locutus est Filiys, sed qui
autem j'ustificavit, ipsos et glorificavit. De illo quippe misiteumPater, mandatum ei dedit quid dicat et
diclum est, quod justificet impium ; de illo dicium , ,quid loquatur, Paler utique judicai, cujus Verbum
est, quod sit justus et juslificans.. Si ergo quos j'u- (_ est quod loculus est Filius, alque ipsum Verbum Pa-
stificavit, ipsps et glo_ificavit,.qui jusiilieat, ipse et tris, idem ipse est Fiiius. Non enim aliud est man-
glorificat, qui est, ut dixi, Dominus gloriae. Secun- dalum Patris, aliudverburo Patris : nara verbum Pa-
dum formam tamen servi, satagentibus discipulis de tris hoc appellavitet mandalum. Videamus ergo ne
glorifieatione sua respondit : Sedere ad dexteram forte quod ait, Ego non ex me loculus sum, hoe in-
meam aut.sinistram, nonest meumdare vobis, sed telligi voluerit : Ego non ex me natus sum : si enim
quibus paratum est a Patre meo. Quod autem para- .Verbum Palris loquitur, seipsum loquitur, quia Ipse
tum est a Palre ejus, et ab ipso Filio paratum est, est Verbum Patris. Plerumque enim dicit,- Dedit
quia ipse et Pater uuuiu sunt.- Jam enim ostendimus mihi Pater, in quo vult inlelligi quod eum genuerit
in hac Trinitale per multos locutionum divinarum Pater, non ut lanquam jam existenti et non habenti
modos, etian. de. singulis dici quod omniurii est, dederit aliquid, sedipsum dedisseuthaberet,genuisse
propter inseparabilem operaiionem unius ej'usdem- est ut esset. Non enim sicut crealura, ita Dei Filius
que substantiae. Sicut de Spirilusancto dicit: Cum , ante incarnationem et assumptionem cfealuras, uni-_
ego abiero, mittam iltum ad vos. Non dixit mitte- . genitus per quem facta sunt omnia, aliud est et aliud ha-
mus, sed ita quasi tanlum Filius eum missurus esset, bet:sed hocipsum est quodeslid qtiodhabet, quod illo
non et Paler, eum alio loco dicat : Haec locutus sum D Ioco manifestius dicitur, si quis ad capiendum sitido-
vobis apud vos manens, advocatus autem ille Spiri- neus, ubi ait: Sicut habejtPater vilaiu in semetipso, Ita
lus sanetus, quem mittet Pater in nomine meo, Ille dedilFiliohabere yitam in semetipso: neque enim j\im
vobis declarabit omnia. Hie) rursus ita dictum est, exlsienli et vilam _ion habenti dedituthaberetvitam
quasi non eum missurus esset ef Filius, sed tantum in semetipso,"cum eo ipso quod est vila sit. Hoc est
Pater. Sicut ergo ista, ita et illud quod ail: Sed ergo, Dedit Filiohabere vilam in semetipso, Genuit
quibus paratum est a Patre meo: cum Patre se in- Filiuni esse incommutabilem vilam, quod est vila
telligi voluit parare sedes glorise puibus vellet. >Sed asterna. Cum ergo Verbum Dei sit Filius Dei, et Fi-
dicitaliquis : Cum de Spiritu sancto loqueretur, ita lius Dei sit verus Deus et vlla aeterna, sicut in Epi-
semissurum ait, utnon hegaret Patrem missurum : stola sua dicit Joannes, eliam hic quid .'aliudagno-
et alio loeo ita Patrem, ut non negaret se missurum'; scimus, cum dicit Dominus : Verbum quod locutus
liic vero aperte ail : Non est iheum dare ; atque ita sum, ipsum judicabit eum in novissimo die; et ipsum
seeutus a Patre dixit ista pr-eparata. Sed hoc est verbum, Patris verbum esse dicit, et mandatum Pa-
quod pr__struximus secundum formam servl dictum: tris. ipsumquc mandatum vilam aelerham'.?Et _cio,
915 THESAURUS. CAP. CCXLI. 914
iuquit, quia mandalum ej'us vila a_Ierna est. QuaeroA , mus, et Filius cum *dicit: Si anlem ahiero mittam
Jtaque quomo-Jointelligamus ; Ego non judicabo, eum ad vos. Qua in qusestione, pfimum qusero unde
[sed] verbum quod locutus sum j'udicabit? quod ex et quo [quomodoj missus Sit Filius?_Ego, inquit, a
- Patre exii et veni in hunc mundum.
consequentibus apparet ita dietum, ac si diceret, Ergoa Patre
Ego non judicabo; sed verbum Patris judicabit. exire, et venire in hunc [mundunfjj hoc est mitti.
Verbum autem Palris est ipse Filius Dei. Siccine in- Quid igitur est quod de illo idem ipse evangelista
telligendum est, Ego non judicabo, sed ego judi- dicil : In hoc mundo erat, et mundus per ipsum fac-
caho?Quomodoistudpotestesse verum, nisiita: Ego tus est,-et mundus eum.non cognovit _ deinde con-
scilicet non judicabo.ex potestatehurnana, quia Filius jungit: ln sua propria venit. Illuc utique missus est
hominis sum, sed judicaboexpotestate Verbi, quoniam quo venif: atsi in [hunc] riiundum missus est, quia
[quia] Filius Dei sum. Aut si coniraria et repugnantia exiit a Patre et venil inhunc mundum, et in boc
videnlur, Ego non judieabo, sed ego judicabo, quid il. mundo erat filluc ergo missus est ubi erat. Nam [et]
licdicemus, ubi ait: Meadbclrina nonest mea ? Quo- illud quod scriptum est in Propheta, Deum dicere,
modo, mea; quomodonon mea? Non eninvdhit, Isla Ccelum etlerram ego impleo, si de Filio dictum esl
doctrina non estmea; sed,Mea doclrina non est mea: (ipsum enim nonnulli volunt inlelligi, vel prophetls,
quam dixit suam, eamdem dixit non suam. Quomodo JB vel in prophetis locutum), quo missus est, nisi illue
islud verum est, nisi secundum aliud suam dixerit, ubi erat? Ubique enim erat, qtii ait, Coblumet ler-
secundum aliud nonsuam : secundum forraam Dei ram ego impleo. Si autem de Patre [dictum esl],'ubi
suam, secundum formam servi non suam : cum esse pbtuit sine Verbo suo et sine sapientia sua,- quaa
enim dicit, Non est niea, sed ejus qui me misit, perlendit a fine usqne ad finem fortiter, et disponit
ad ipsuin Verbum nos facit recurrere, doctrina omnia suaviter ? Sed neque sine Spiritu sancto us-
enim' Palris est Verbum Patris, qui est unicus quam esse potuit. Itaque sl ubique est Deus, ubique
Filius. Quid sibi et illud vult, Qui in rae credit, non est eliam Spiritus sanctus [ejus]: illuc ergo el Spl-
in roe credit? Quomodo in ipsum? quomodo non rilus sanclus tnissus est ubi erat. Nam et ille qui npn
in ipsum?quomodo tam conlrarium sibique adver- invenit locum quo eat a facie Dei ei dicit: Si ascen-
sum potesl intelligi? Quiin me credit, inquit, non in dero in coelum, tu ibi es, et si descendero in inler-
me credit, sediu eum quime misit, nisi ila intelli- num, ades, ubique volens intelligi pra_selnem Deum,
gas: Qui iu me credit, non in hoc quod videi credil," prius nominayil Spiritum ejus. Nam sic ait: Quo
ne sit spes nosira in creatura, sed in illo qui susee- abibo a Spiritu luo, et quo a facie lua fugiarh? quo-
pit crealuram, in qua humanis oculis appareret, ac sie circa si et Filius etSpiritus sanctus illuc mittilur ubi
ad sesequalemPatricontempIandum, per fideincorda (C erat, qua_rendum est quomodo intelligatur ista mis-
mundaret. Ideoque ad Palreni referens intenlionem sio, sive Filii, sive Spiritus sancti, Pater enim solus
credenlium, et ^dicens, non in 32 me credil, sed in nusquanf legitur missus. Et de Filio qnidem ita scri-
eum qui me misit, non utique se a Patre, id esl ab bit Apostolus: Cum autem venit plenitudo lemporis,
illo qui eum misft, voluit separari; sed ut sic in eum misit Deus Filium suum, factum ex muliere, factum
crederetur, quomodo in Patrem, cui aequalis est; sub lege, ut eos qui sub lege eranl redimeret. Misit,
quodaperte alioloco dicit: Credite in Deum, et in inquit, Filium suum factum ex muliere, quo nomine
me credite, id est, Sicul creditis inDeum, sicut et in quis catholicus nesciat, non eum privationem virgi-
me, quia ego et Paler unus Deus. Sicut ergo hic, nitalis, sed differenliam sexus ,-Hebraeo loquendi
tanquam abslulit a se fidem hominum et in Palrem more significare voluisse ? Cum itaque ait, Misit
Jranstulit, dicendo, Non 5n me credit, sed in eum Deus Filiurii suum, faclum ex muliere, satis ostcn-
qui me misit, a quo tamen "se non utique separavit; dit eo ipso fnissum Filium, quo factus esl ex muliere.
sic eliam quod ait, Non meum dare, sed quibus para- Quod ergo de Deo natus est, in hoc mundo erat :
tumesta Patre meo, pulo clarere secundunrquid quod aulem de Maria natuses',, in hunc mundum
[qualiter] ulrumque accipiendum sit: lale estenimet •^ missus advenil. Proinde mitti a Palre sine Spiritu
illud; Ego non j'udicabo, cum ipse judicaturus sit sanclo non potuit, non solum quia intelligitur Pater,
vivos et mortuos. Sed quia non expotestate hu- cum eum misit, id est fecit ex femina, non ulique.
mana, proplerea recurrens ad-Deitatem,sursum erigit sine Spiritu suo fecisse, verumeliam quod manife-
corda hominum, propter quae sublevanda descendit. stissime atque apertissime in Evangelio dicitur Vir-
GAPUT CCXLI. gini Mariae quserenli ab angelo, Quomodo [iiel]
Ouomodo inlelligenda sit missio, sive Filii, sive Spi- istud? Spiritus sanctus superveoiet fn te, et virtus
ritus sancti; ex tibro de Trinitaie n, til. S. Allissimi obumbrabit tibi. Et Matthseus dicit: In-
Sed in his convieli, ad illud se converlunlut di- , venta est habens in utero de Spiritu sanclo : quan-
eant : -Maj'or est qui mittit quam qui miltitur; quam etapud Esaiam prophetam ipse "Christus in-
proinde major est Pater Filio, quia Filius a Patre telligilur de adventu sub fulurodicere : Et riunc Do-
semissum assidue-commemorat";major estet Spiritu minus misit me, et Spiritus ejtis. Fortasse aliqiiis
sancto, quia de illo dixit Jesus, Quem mittet Paler cogat ut dicamus etiam a seipso missum esse Filium,
in 'nomine meo : et Spiritus sanctus utroque minor quia ille Mariae conceptus et parlus operatio Trini-
est, quia et Pater eum mittit, sicut commemoravi* lalis cst: qua- creante, omnia creantur. Et quo*>
915 D. EUGYPPl ABBATIS AFRIGANI 916
modo, inquit, Pater eum misit si ipse se misit? Cui A a Patre intelligerelur Filitis, ut tanlum missus, non
etiam cura Patre mitlensinveniretur. Cum vero sic
primum respondeo quterens ut dicat, si potest, quo-
modoPalef eum sanctificavit, si seipse sanclificavit? accepta [est] forma servi, ut maneret incommutabi-
lis forma.Dei, manilestum est quod a Patre et Filio
Utrumque enim idem Dominus ait : QuemPater, in-
hon faclum sit quod appareret in Filio,
quit, sanclificavit et misit in [hunc] mundum, vos id apparentibus
dicitis, Quia blasphemat, quoniam dixi, Filius Dei est, [ui] ab invisibili Palre, cum invisibill Filio,
sum.Alioautem loco ait:Etproeis sanclifico meip- idem ipse Filius visibilis rnittereiur. Cur ergo aii:
sum, Item quaero quomodo eum Pater tradidit, si Et a meipso non veni? Jam hoc secundum formam
servi dictum est, secundum quod dictum est, Ego
seipselradidit ? Ulrumqueenim dicitapostblusPaulus:
Qui Filio, inquit, proprio non pepercit, sed pro no- non judico quemquam." Si ergo' missus dicitur, in
bis omnibiis tradidit eum [illum]. Alibi autem de quanlum apparuit foris in creatura corporali, qui in-
ih natura spiritali oculis raortalium semper oc-
ipgo Salvatore ait: Qui me dilexit, "bttradidit seip- tus
sum pro me. Credo, respondebit, si haeGprobe sapit, cultus est, jam in promptu est intelligere etiam de
quia una voluntas est Patris et Filii, et inseparabi- Spirilu sancto, cur etipse missus dicatur. Faclaest
lis operalio: Sic ergo intelligat illam incamationem' enim qusedam crealurse species ex tempore, in qua
etex Virginenalivitalem, in qua Filiusinlelligitur mis- B visibiliter osienderelur Spiritus sanctus, sive cum
in ipsum Dominum corporalispecie velul columba as-
sus, una eademque operatione Patris et Filii inse-
cendit [in ipsum Dorainum corporali specie velut co-
parabiliter esse factam, non utique inde sepafato
lumba descendit], sive cum decem diebus peractis
Spiritu sanclo, de quo apte [aperie] dicitur : Inventa
estin ulero habens de.Spiritu sancto. Nara etiam post ascensionem [ejus], die Penlecostes facfus est
si ita quseramus, enodatius fortassis quod dicimus subito de coelo sonus, quasi ferretur flalus vehe-
et vissesuni illis lingua. divisse sicut ignis,
apparebit. Quomodo misit DeusFilium suum ? Jussit mens,
ut veniret, atque ille jubenti obtemperans venit; an qui et insedit superunumquemque eorum. Hsee ope-
ratio yisibililer expressa, [et]'ocuIi,s oblata mortali-
rogavil, an tantummodo admonuit? Sed quodlibe(
horum sit, Verbo ulique factum est; Dei autem bus, missio Spiritus sancti dicta esl: non ut appa-
Verbum, ipse est Dei Filius. Quapropler cum eum reret ejus ipsa substanlia, qua et ipse invisibiiis et
Pater Verbo m.sit, a Patre et Verbo ej'us faclum est incommuiabilis est sicut Pater et Filius, «ed «l ex-
ut mitteretur. Ergo a Patre et Filio missus est idem terioribus visis hominum corda commota, a tempo-
ad occultam aeternita-
Filius, quia.Verbum Patris est ipse Filius. Quis rali raanifestatione venientis,
enim se tam sacrilegainduatopinione, ut putet tem- tem semper ~ praesentis. converterentur.
porale Verbum a Patre faetum esse, ut aeternus Fi- C CAPUT CCXLII.
lius mitterelur, et in carne appareret.es tempore? De solovero Deo Patre et Filio _( Spiritu sancto, ex
Sed uliquein ipso Dei Verbo, quod eral in principio libro vi de Trinitale, tit. 9.
apud Deura et Deus erat, in ipsa scilicet sapientia Ex Domini testimonio et Patrem unum verum
Dei, sine lempore erat : quo tempore illam in carne Deum dicimus, el Filium uuum verum Deum. et Spi-
apparcre oportcret. Itaque cum sine ullo initio tem- ritum sanclum [unum] vcrum Deum : et simul Pa-
poris, inilio {in principio] esset Verbum, et Verbum trem et Filium et Spirilum sancium , Id est simul
esset apud Deum, et Deus essef. Verbum, sine ullo ipsam Trinitatem ,-non tres veros deos, sed unum
tempore in ipso Verho erat, quo tempore Verbum verum Deum. An quoniam addidit, El q.uemmisisli
caro- fieret, et habifaret in nobis. Quse plenitudo Jesum Chrisium, subaudiendum est, unum verum
temporis cum venissei, misit Deus Filium suum fac- Deum, et ordo verborum est: Ut te et quem mi-
-lum ex muliere, id est factum in lempore, ut incar- sisli Jesum Clirislura cognoseant unuin v.erum
nalum Verbum hominibus appareret: quod in ipso Deum? ,t_ur ergo tacuit de Spirilu sancto ? An
. Verbo sine tempore erat, in quo tempore fieret. quoniam consequens est, ut ubicunqtie nominatur
Ordo quippe lemporum in seterna Dei sapientia sine unum, tanta pace uni adhserens, ut perhanc utrum-
tempore est. Gum itaque hoc a Patre et Filio lactum qw: unumsint [sit], jam ex hoc inlelligatnr eliam
esset, ut in carne Filius appareret, congruenter dicfus ipsa pax, quamvis non commemorelur ? Nam et iilo
est missus ille qui in ea carne apparuit; Jgg mis sse loco Apostolus videtur quasi pr__iermitlereSpiritum
autem ille qui in ea non apparuit. Quoniam illa qnse sanctum : el tameH ibi intelligilur ubi ait, Omnia
coram corporeis oculis foris geruntur, ab interiore vestra, vos aulem Chrisli, Ghristus autem Dei; et
apparatu naturse spiri lalis existunt, et propterea etcon- iterum : Caput mulieris vir, capul viri Christus, ca-
venienter missa dicuntur. Forma quippe [porro] illa put aulem Chrisli Deus. Sed rursussi Deus nomiisi
suscepti hominis, Filii personaesf, non etiam Pa- oinnia simul tria, quomodo caput Christi Deus, id
tris. Quapropler Pater invisibilis una cum Filio se- esl, caput Christi Trinitas, cum in Trinitate sit Cliri-
cum invisibiii, eumdem Filium visibilem facienclo, stus, ut sit Trinilas? An quod esl Pater cum Filio,
fnisisse eum dictus est: quasi [qui si] eo modo visi- capulest ei quodest solus Filius? Cum Filio enim
bilis fieret, ut cum Patre invisibilis essedesislerei, Pater Deus, solus autem FJIius Chrislus esl: maxime
id est, si substanlia invisibilis Verbi, in creaturani quia j'am Verbum caro faetum loquiiur, secundum
visibilem mutata et irans.ens.verteretur, iia missus quam humilitatem [humanilatem] ejus eliam major
 917 THESAURUS. CAP. CCXLIV. -9i8
est Pater, sicul dieit, Quoniam Patermajor meest, A j 34 disputatione perduxi, remota disputalione, bre-
ut hoc ipsum Deum esse, quod 1111 cum Patf e unum viter congeram: et tanquam sub uno menlis aspectu,
est, caput sit hominis Mediatoris, 'quod ipse solus non quemadmodum res quaeque persuasit, sab.
est. Si enim mentem recte dicimus prihcipale homi- ipsa quae persuasa sunt, ponam; ne tam longe sint
nis, id est tanquam caput bumanae shbstantise, eum a praecedentibusconsequenliai ut oblivionem praece-
ipse homo cum mente sit horao, cur non multo con- denlium faciat inspeclio consequentium, aut cerle
gruentius "mulloquemagis Verbum cum Patre quod si fecerit.Tiito possit quod exciderit relegehdo recoi-
simul Deus est, caput est Chfisti, quanivis Chiisius ligi. In primo libro-, secundum Scripturas sanelas
homo, nisi cum Verbo quod caro factum est, intel- xmitas et sequalitas summae illius_Trinitaiis osten-
liginon possil? ditur. In secundo et tertio, et quarto, eadem. Sed
de Filii missione et Spiritus sancti diligenter qua>
CAPUT GCXLHI.
De eo qttod ait Aposlotusvimm esseimaginem _)_., stio pertractata tres libros -feeit, hemOHStralumque
mulierem gloriam viri, ex libro de Trinilale- xn, est, non ideo minorcm mittente qui missus est
. tit. 7. [mitlentem eo qui missus est], quia illc misit, hrc
Si ergo spiriiu mentis.jioslrae renovamur, et ipse . missus est: cum Trinitas quae per omnia aequalis
est novus homo qui renovatur in agnitionem Dei, se- 1B est, pariter quoque in sua natura iromutabilis, et
cundum iraaginein ej'us qut cfeavii eum, nulli du- invisihilis, et ubique praesens. inseparabililer ope-
bium est, non secundum corpus, neque secundum retur. In quinfo, propter eos quibus ideo videluf
quamlibet animi partem, sed secundum fationalem .non eamdem Patris et Filii esse substantiam, quia
menienii ubi potest esseagnitio Dei, hominemfactum omne quod de Deo dicilur , secundum subslantiam
ad imaginemejus; qui creavif eura. Secundum hanc dici putant, et propierea gignefe et gigni, vel geni-
autem renovationem, efficimur etiam filii Dei, tum esse et ingenitum, quoniam diversa sunt, ccn-
per baptismumChristi, etinduentesnovum hominem tendunt substanliasessediversas, demonstratur non
Cliristum, ntique induimnr per fidem. Quis est ergo omne quod de Deo dicitur secundum substantiam
qui ab hoc consoriiofeminas alienet, cum sint no- dici, sicut secundum substantiam dicitur, bonus et
biscum graliae cohaeredes, el alio ioco idem Aposto- magnus, et si quid aliud ad se dicitur; sed dici
lus dicat: Omnes enim filli Dei eslis, per fidem in eliam relalive, id estnon ad se, sed ad aliquid quod
Chris.o JeSu ; Quicunque enim in Chrislo baptizati jpSe non est, sicut Pater ad Filium dicitur-, "velDo-
estis, Ghristum induistis : non est Judieus neque Biinus ad crealuram sibi servientem: hbi si quid
Graecus,non est servus uequeiiber, non est mascu- Telative, id est ad aliquid quod ipse non est, etiam
lus ct [neijue] femina : oriines enim vos unum estis C ' ex tempore dicitur, sicuti est,' Domine, refugium
in GliristoJesu ? Nunquidnamigiiur fideles feminae factus es nobls, nihil ei aceidere quo mutetur, sed
sexura corporis amiserunt ? Sed quia ibi renovantur omnino ipsum in natura vel essentia SHa immuta_
ad imaginem Dei, ubi sexus nullusest, ibi factus est bilem permanere. In sexto, quomodo dictus sit
bomo ad imagitiemDei, ubi sexus nullus est, hocest Christus ore apostolico Dei virtus et Dei sapientia,
inspiritumeniissuae.Curergovtrpfoptereanondebi.t sic dispulatur, ul differatur eadem qasestio diligen-
caput velare, quia imago cstetgloria Dei; mulier tius retractanda, utrum aquogenitus est Christus
_ulem debet, <juiagloria -viri esl. quasi inulier non -non sit ipse sapientia, sed tantum sapientise sfise
renovetuf in spiritu menfis Suae, qui renovalur in Pater, an sapientia sapieniiam genuerit. Sed quod-
agnitionera Dei secundum iraagfntemejus qui creavi libet hGrum esset, etiam in hoc libro apparuft Tri-
iilum. S_d qiiia sexu corporis distat a vird, fite po- nitatis sequalitas, et non Deus triplex, sed Trinitas;
tuit in ejus cbrporali velatrieritofigufari pars illa ra- nec quasi aliquid duplum esse Patrem et Fi-
tionis, qua. ad femporalia gubernanda iteciituf, ut Hum, ad simplum Spiritum sanctum, ubi nec bria
non nianeatimagPDei, nisiexq,uaparieriien_ homi- plus aliquid sunt quam ununi horum, Disputatum
nis seternis rationibus conspiciendis vel consulendis est etiamquomodo possit intelligi quod ait Hilarius
adhaerescit: quam nonsolum masculos, sed eliam fe- D ' episcopus, _Eternitas in Patre, species- in imagine,
minas habere manifestum est. Ergb In eorum men- usus in munere. In seplimo, qusestio quae dilala
libus comraiinis naturatoguoscilur, in eorum vero fuerat, explicalur, ita uf Deus qui genuit Filium,
corporibtis ipsius unlus mentis distfibutio figu- non solum sit Pater vlrtutis et saplentia. suae, sed.
ratur.- eliam ipse virtus alque sapientia; slc et Spiritus
CAPUT CCXLIV. sanctus, nec famen simul tres sunt virtutes, aut tres
Quid disputalum, quidve sit vomprehensum prwce- sapientiae, sed una virlus et una saplenlla, sictit
denlium xiv raliocinalione librorum; ex lib. -de unus Deus et una essentia.DeindP
Trinitate xv, tit. 3. quaesitum est,
» quomodo dicantur una essentia tres pefsonse, vel a
Sed quoniam disserendiet ratiocinandi necessitas,
•quibusdam Gra_cisuna essen.Ia tres substantise; et
per quatuordecim libros, multa nos corapulit dicere, inventum est elocutionis necessitate dici, u't aliquo
xiuaecuncta simul agpicere non valemus, ut ad id uno uomine enuntiarenlur, cum
quaeritur quki tres
quodapprehendere volumus,ea celericogilationere- sint quostres esse veraciter confitemur, Patrem
feramus.facian^fiuanlumDomiiioadJuvaiitepolueio, scilicel, et Filium, et Spir-ilum sanctum. In oclavo.,
ut quidquid in singulis volumiuibus ad cognitionem rafione etiam reddita
intelligentibus clai'um est, in
 819 l D. EUGVPPH ABBATISAFRICANI 320
substantia Veritatis non solumJPatrem Filio non ._ dispulalio, ut Trinitas appareat in Imagine Dei,
•' esse majorem, sed nec ambos simul aliquid majus quod est homo secundum mentem, quae .enovaiur
: esse quam solum Spiritum sanctum, aut quoslibet in agnitione Dei secundum imaginem ejus qui
brios in eadem Trinilale -majus esse aliquid quam creavit hominem ad imaginem suam, et sic per-
unum, aul omnes simul tres majus aliquid esse quam cipit sapienliam ubi contemplatio est aelernorum.
singulos : deinde per veritatem qua. intellecta'con- CAPUT CCXLV.
spicitur, et per bonum summum a quo omne bo- 3g De Spirilu sancto qui Patri et Filio cequalis ac-
-mim, et per justiliam propier quam diligitur animus cipitur el utriusque Spirilus dicilur, el charitatis
natura nomine intelligitur, cum qumlibel in Trinitale per-
juslus ab animoeeliam nondum justo, ut soria sit charitas; ex libro de Trinitale xv,- /i
non solum incorporalis, verumeliam immutabilis, lalis 17,18, 19.
quod est Deus , quanlum fieri pdtest intelligerelur Nunc de Spiritu sancto, quanlum Deo donanle
admonui; et per charitatem quse in Scripturis videre conceditur, disserendum est. Qui Spiritus
sanclis Deus dicta est, per quam coepit ulcunque sanctus secundum Seripturas sanclas nec Patris est
etiam Trinitas intelligenlibus apparere, sicut sunt solius, nee Filii solius, sedamborum; [et] ideo com-
amans, et qhod araaiur, et amor. In nono,' ad imagi- raunera, qua invicem se diligunt Paler et Filius,
nem Dei, quod est bomo, seeundum menlem per- B nobis insinuat cbaritalem. Ut autem nos exerceret
venit disputatio, el inea quaedam trinitas invenitur, sermo divinus, non res in promptu sitas, sed in
id est, mens et notitia qua se novit, et amor quo abdito scrulandas et ex abdito erttendas, majore
se notitiamque suam diligit: et haec tria aequalia sludio fecit inquiri. Non itaque dixit Scriptura, Spi-
inter se el unius ostendunlur_esse essenliae. In de- ritus sanctus charitas est: quod si dixisset, non
cimo, hoc idem diligentius subliliusque tractalum parvam partem quaestionis islius abstulisset; sed
esl, at adque id perduclum, ut inveniretur in mente dixit, Deus charitas est; ut incertum sit el ideo
evidentior trinitas ej'us, in memoria scilicet, et in- requirendum, ulrum Deus Pater sit charilas, an
lelligeniia, et voluntale. Sed quoniam etiioccom- Deus Filius, au Deus Spiritus sanctus, an Deus ipsa
pertum est, quod mens nunquam esse iia potueril, ut Trinitas. Neque enim dicturi sumus, non propterea
non sui meminisset, non se intelligeret et diligeret, Deum dietum esse charitalem, quod ipsa charitas sit
quamvisnon semper se cogitarel, cumautem cogilarel, ulla substantia quae Dei digna sit nomine, sed quod
iion se a corporalibus rebus eadem cogitatione^dis- donum sil Dei, sicut dictum est Deo : Quoniam tu
cernerel, dilata est de trinitate, cujus haec imago es patientia mea : non utique propterea dictum est
est, disputatio,-ulin ipsis eliam corporalibus visis quia Dei substantia est noslra patientia, sed quod
inveniretur trinilas, et distinclius in ea lecloris C ab ipso nobis est, sicut alibi legilur : Quoniam ab
exerceatur |exerceretur] inientio. In undecimo ergo ipso patientia mea. Huoe quippe seusura facile re-
eleclus esl sensus oculorum, in quo id quod inventum fellil Scripturarum ipsa loctitio. Tale est enim : Tu
etinm in cseteris quatuor sensibus corporis, et non _es patientia; mea quale est: Domine, spes mea; et:
dictum posset agnosci, atque ita exterioris hominis Deus meus, misericordiaroea; et-mullasimilia. Non
-trimlas prinio in his quae cernuntur extrinsecus, ex est autem dictum : Domine , charitas mea, aut, Tu
in corpore scilicet quod videtur et lorma quaeinde in es charitas mea, aut [Tu_ Deus, charitas mea;sed
acie cernentis imprimitur, et utrumque copulantis in- ita dictum est: Deus charitas est-: sicut dictum est,
tenlione voluntalis apparuit. Sed liacetria non-inter Deus Spirilus est. Hoc qui non discernit intelleclum
se sequalia, nec unius esse substantiae claruerunt. a Domino, non expositionem quaerat a nobis; non
Dciride in ipso animo, ab his quae extrinsecus sensa enira apertius quidquara possumus dicere. Deus ergo
sunt .velut inlroducta, inventa est altera trinitas, charitas est utrum aulem Paler, an Filius, an Spi-
ubiapparerent eadera tria unius esse .substantise, ritussanclus, an ip.sa Trinitas (quia et ipsa non tres
imaginatio corporisquae in memoria est, et inde infor- dii, sed Deus est unus), hoc quaeritur. Sed etiam [jam]_
malio cum ad-eam convertitur acies cogitantis,_et in hoc libro superius dispulavi non sie accipiendam
uirumque conjungens intentio voluntalis.-Sed ideo D esse Trinitatem, quaeDeus est, ex illis tribus qua_in
ista trinilas.ad exteriorem hominem reperla est trinitate noslrae menlis ostendimus: ut tanquam
pertinere, quia de corporibus illala est,-quae sen- memoria sit omnium trium Pater, et inlelligentia
liuiitiir cxtrinsecus. In duodecirao discernenda visa omnium trium Filius, et charitas omnium.trium
est sapientia ab scientia [sapientia a sapientia], et Spirilus sarictus, quasi Pater non intelligat sibi nec
in ea quae proprie scientia nuncupatur, quia inferior diligat. sed Dei Filius intelligat, et Spiritus.sanctus
est, prius quaedam sui generis trinitas inquirenda : ei diligat: ipse autem et sibi et illis (antum memi-
quae lieet ad interiorem hominem jam penineat, nerit, et Filius nec meminerit nec diligat sibi, sed
nondum lamen imago-Dei vel appellanda sit, vel meminerit ei Pater, et diligat ei Spifitus sanclus;
putanda. Et hoc agitur in terlip decimo, per cora- ipse autem- el sibi", et iilis tantummodo intelli-
mendationera fidei Chris.._niae.'ln quarlo deeiino gat; itemque Spiritus sanctus nec meminerit
autem, de sapientia hominis vera, id est Dei rounere nec inlelligat sibi, sed meminerit eiPaier, et in-
in ,ejus ipsius Dei participatione donata, quae ab telligat Filius, ipse aulera et sibi et illis non nisi
scicuiia di.tincfa est, dispulatur : et eo perveait diligat : sed sic polius, ut omnia tria,et omnes, et
-921 . THESAURUS. CAP. CCXLV. 922
"singuli habcant in sua quisque natura, nec disten A vocabula, etuniversaliterponi,etproprie quibnsdam
ineis-ista, sicut in nobis aliud est memoria,"aiiuc rebus adliiberi, nisi in re aperta vitanda sitlongitudo
intelligenlia, aliud dileclio, sive charilas : sed unun .sermonis. Hoc ideo dixi, ne quisguam propterea nos
aliquid sitquod omnia valeat, sicut ipsa sapienlia. inconvenienler existimet charitatem appellare Spi-
et sichabetur in uniuscujusque natura, ut qui habe ritum sanclum, quia et Deus Pater, et Deus Filius
hoc sit quod habet, sicut immutabilis simplexque potest charitas nuncupari. Sicut ergp unicum Dei
subslantia. Si" ergo haec intellecta sunt, et quantun .Verbum proprie vocamus nom.ne Sapientise, cun.
el Pater ipse
nobis'[in] rebus tantis vldere vel con.ectare con- sit universaliter et Spiritus sanctus,
cessum est, vera< esse claruerunt,"nescio cur nor Sapientia : ita Spiritus [sanctus] proprie nuncupalur
et Filius uni-
sicufsapientia et Paler dicitur, et Filius, et Spiritu; vocabulo cbaritatis, cum silet Pater
sanctus, et simul omnes noff tres, sed una sapientia, versaliter charitas. Sed Dei Verbum, Id est unige-
ita et charitas etPater dicatur, et Filius, et Spi.ilui nitus Dei Filius aperte dictus est Dei sapienlia ore
sanctus, et simul omnes una charilas. Sic enim ei apostolico, ubi ait: Christum Dei virtutem et Dei
Pater Deus, et Filius Deus, etSpiritus sanclus Deus. sapientiam; Spiritus autem sanctus, ubi sit dictus
et simulomnes unus Deus.Etlamen non fruslra k charitas, invenimus si diligenter Joannis aposlolf
hac Trinitato non dicitur Verbum "Dei, nisi Filius; & scrutemur eloquiura. Qui cum dixissel: Dilectissimi,
nec donum Dei nisi Spirltus sanctus, nec de quc diligamus invicem, quia dilectio ex Deo est, secu-
genitum est Verbum, et de quo procedit principali- tus adjunxit: Et omnis quidiligit, ex Deo nalus-est.
•
terSpiritus sanctus, nisi'Deus Pater. Ideo autem qtii non diligit, noh cognovit Deum, quia Deus
addidi, Principaliter, quia et de Filio Spiritus sanc- dilectio est. Hic manifestavit eam ?e dixisse
tus procedere reperitur : sedhoc quoque .illi Patei dileclionem Deum , quam "dixit ex Deo : Deus
dedit, non j'am existenti et nondum- habenli, sed ergo ex Deo est dilectio. Sed- quia et Dei Filius
quidquidunigenito Verbo dedit, gignendo dedit. Sic ex Deo Patre nalusest, elSpiritus sanclhs ex Deo
ergo eum genuit,'ut etiam de illodonura commune Palre procedit, quem potius eorum hic debea-
procederet, et Spirilus sanctus Spirilus esset ambo- mus accipere dictum esse dileclionem Deum, me-
rum. Non est igi.tur laccipienda transeunter, sed di- rito qua.ritur. Pater enim sofus ita Deus est,
ligcnler intuenda inseparabilis ista Trinitatis dls- -36 ul non sit ex Deo, ac per hoc dilectio, quaeita Deus
tinetio. Hine enim faclum est, ut proprie Dei Verbum est ut ex Deo sit, aut Filius est, aut Spiritus sanc-
etiara Dei sapientik dicerelur, cum sit sapientia et lus . sed in consequentibus cum Dei dilectionem
Pater et-Spiritus sanctus. Si ergo proprie aliquid commemorasset, non qua nos eum, sed qua nos ipsa
borum trium charitas nuncupanda est, quid apiius _ dilexit et misit Filium suum liberatorem pro4peccatis
quam uthocsit Spiritus sanclus ? utscilicet iifilla nostris; et hine exhorlatus est ut et nos invicem dili-
simplici summaque natura noii slt aliud subslanlia, gamus, atque ita in nobis Deus maneat, quia ulique
et aliud charitas, sed substantia jpsa sit charitas, et .dilectionem Deum dixerat: statim volens de hac re
- charitas ipsa "sitsubstantia, sive sit in Patre, sive in .apertius aliquid eloqui: Jn hoc, inquit, cognoscimus
Filio, sive in Spiritu sanclo, et tamen proprie quia in ipso manemus, et ipse in nobis,quia de
"
Spiritus sanctus charitas nunGupetur, sicut legis no- Spiritu suo - dedit nobis. Sanctus itaque Spiritus, de
mine, aliquando simul omnia Veteris inslrumenti .quo dedit nobis, facit nos in Deo manere, et ipsum
sancfarum' Scripturarum significantur eloquia. Nam in nobis, hoc autem facit dileclio. Ipse est igitur
ex propbeta Isaia testimonium ponens Apostolus Deus dilectio. Denique paulo post, cum hoc ipsum
ubi ait: Inaliis linguis et in aliis labiiB loquar po- repelisset atque dixisset, Deus dilectio est, continuo
polo buic; prsemisit lamen : In lege scriptum est. "subjecit, Et qui manet in dilectione, in Deo manet,
Et ipse Dominus, In iege, inquil, eorum scrip- et Deus in eo manet. Unde supra dixerat: ln hoc
tum est: Quia oderunt me gratis : cum hoc legalur cognoscimus quia in ipso manemus, et ipse in nobis,
in Psalmo. Aliquando aulem proprie vocatur lex cuoniam xle Spiritu suo dedit nobis. .lpse ergo signi-
quse-data cst per Moysen : secundum quod dictum [)ficatur, ubi legitur : lieus dileclio est. Deus igitur
esl: Lex et Prophela. usque ,ad-Joannem : et In his Spiritus sanctusqui procedit ex Deo, etim datus fue-
duobus praeceptis tota Lex pendet- el Prophetse. rit homini, aecendit eumin dilectionem Deiet proximi,
-Hic ulique proprie Lex appellata est de monte Sina. el ipse dilectio est: non enim habet homo unde
'Rrophetarifm autem nomine eliam Psalmi significati Deum diligal, nisi ex Deo. Propter quod paulo post
sulil, et lamen alio loco ipse Salvalor : Oportebat, dicit: Nos diligimus, quia ipse prior dilexit nos. Apo-
inquit, impleri omnia quse scripta sunt in Lege et stolus quoque Paulus : Dilectio,inquit, Dei diffusaest
Prophetis et Psalmis de me. Hic rursus JProphela- in cordibus nostris perSpirilum sanctum, qui datus
rum nomen , exceplis Psalmis ," inlelligi -voluit: est nobis. Nullum estisto Dei dono excellentius, so-
dicilur ergo lex universaliter, cum Proplieiis el lum esJ quod dividit inter filios regni aeierni el fi-
Psalmis, dicilur, et proprie.quae per Moysen dafa lios perdiiionis seternse. Dantur et alia per Spiritum
est. Ita [liemj dicunlur communiter Prophelae simul [sanclum] munera, sed sine eharitate' nihil prosunt.
: cum Psalmis, dicuntur et proprie praeter Psalmos. Nisi ergo tanium imperliatur cuique Spiritus sanclus,
Et multis alijs exemplis dbceripotest, multa rerum iiteum Dei et proximi faciat amatorem, a sinistfa
 "
m D. fiUGYPPii ABBATIS AFRICANI 9M
non transfertur ad dexteram. Nec Spiritus proprie A.culdubio Spiritus donum Dei est: de hoc hic
dicitur donum, hisi propter dileclionem, qUamqui Dominus ait : Si scires donum Dei, et quis est qui
non liabuerit, si linguis hominum loqualur et angeto- dicit tibi, Da mihi bibere,lu forsitan petissesab eo,
fum, sonans a.rariienlum est et cymbalura tinniens. «t dedisset tibi aquam vivam. Namquid ibi ail? [nam
et si habuerit propheiiam, et sciefit Omniasacra- quod ibi ait: ] Flumina de ventre ejus fluent aquae
rrienta el omnem scientiam, et si habuerit omnem vivse; hoc in isto loco, Fiet, inquit, in eo fons.aqua.
fidem, ita ut montes transferat, nihil est; et si dis- salienlis In vitam selernam. Paulus quoque apostolus:
'ribuerit omnem substant.am, et si tradiderit corpus Unicuique, inquit, nostrura datur gratia, secundum,
stium ut ardeat, nihil prodest. Quantum ergo bonum mensuram donationis Ghristi. Atque ut donalionem
est, sine quo ad aeternam vitam neminera bona tanta Christi Spiritum sanclum oslendereH secutus ad-
perducunt! Ipsa vero dilectio, sive charitas (narii junxit: Propler quod dicit, Asceridit in altum, cap-
uniusreiestnomen utrumq'ue),'si habeat eam qui non livavit captivitatem : dedit dona hominibus. Nolissi-
loquilur linguis, nec habet propheliam, nec omnia mumestautem, DominumJesum, cum post resurree-
. cit sacramenta omnemque scienliam, nec distribuit tionem a morluis ascendisset in ccelum.dedisseSpiri-
omnia sua pauperibus, vel noh haherido quod dis- tumsanetum quo impleli qui crediderant [credide-
tribuaf, vel aliqua nOcessiiatepfohibitus, nee tradit B runt] linguis omnium genlium loquebantur. Nec nio-
corpus suum ul ardeat, si talis passionis nulla ten- veatquod ail, Dona, non, Donum. Id enim lestimo-
tatio est, perducit ad regnum. Ita ut ipsam tidemnon niilm de [ex] Psalmo posuit. Hoc auteiii in Psalmo ita
faciat uiilem nisi charilas *.sine cliaritate quippe fi- loquilur [legitur]: Ascendistiin altum, captivasti cap--
des quidem polest esse,' sed non et prodesse. Prop- tivilatem, accepisti dona in hominibus :sie enim plu
ter quod' et aposlolus Paultts, Iu Chrislo,- inquit, res eodices habent, et maxirae Graeci;et ex He-
Jesu neqrie circumcisio aliquid valet, neque praepU- brseosic inlerpretatum habemus. Dona itaque dixit
lium, sed fides quae per dileclionem operatur: sic Apostolus quemn,dmodumpropheta, non donum :
eam discernens ab ea fide qua el dsemonescredunt Sed cumPropheia dixerit, Accepistidona inhominibus,
et contremiscunt. Dileclio igituf quaeex Deo est et Apostolus maluit dicere, Dedit dona faominibus,ul ex
Deus est, proprie Spiritus sancluS esl, per tpuemdif- utroquescilicet verbo, uno prophetico, ApostoliGoal-
fundilur in cordibUs nbstris Dei charitas, per quatn tero(quiain "utroque estdivinisermonisauctoritas),-
nos tota Inhabitat Trinitas. Quocirca rectissime Spi>- sensus plenissimus redderetur : ulrumque enim Te-
rilus sanctus cum sit Deus, vocalur etiam domim rum est, et quia dedit hominibus, et quia accepit
Dei. Quod donum proprie qhid nisi C-iaritas imelli- • in hominibus. Dedit homiiiibus,tanquam cappt mem-
genda est, qiiseperducit ad DeuiVi,et sine qtia quod- C brissuis : accepitin hominibus idem ipse, ulique in
libet aliud Dei donum tion perducit ad Deutn? Afi et membris suis ; propierqtiaeimembra suaciamavil de
hoc probandum est, dbhum Dei ditlum esse in «acfis coelo : Saule, Saule, quidmepersequerisJetPlequi-
litteris Spifiturn sanctum?Si et _iocexspectatu_,hab_- bus membris [suis] ait: Quod uni ex minimis meis
mus inEvangeliosecunduhi Joaniiem DominiChrisli ' fecistis, mihi fecistisi Ipse ergo Chrislus et dedit de
verba dicentis : Si quis sitit, veniat ad-me et bibat: coelOiet accepit in terra. Porro aulein dona ob hoc
qui credit in me, sicut dicit Scriptufa, FlUmina de ambo dixerunt, et propheta et apostolus, quia per
venlreejusfluent-aquae vivse.Porro Evangeiista se- donum quod est Spiritus sanctus in commune omni-
cutus adj'unxit: Hoc aulem dixit de Spiritu quem buS membrisGhrisiimultadoiia quaesunt quibusque
accepluri eranf credentes in eum. Unde dicit .Jlarii propria dividunlur; non enim singuli quique habent
Paulus Aposlolus: Et omnes "unoSpiritu potati su- omnia-,sed hi illa et aliialiat quamvis ipsum donum,
mus. Ufrum autem ilonum Dei sit appellata aqua a quo cuique propria dividuntur, omnes habeant, id
isla, quodesl Splritus sanclus, hoc quaritur. Sedsie- est Spiritum sanctum. Nam cum et alibi multa dona
^uthicinvenimus hancaquam Spirilum sanclum esse, cdnimehiorasset: Omnia, inquit, hsec operatur unus
ila invenimus alibi in ipso Evangelio,hanc aquam Dei atque idem Spiritus dividens propria unicuique proul
' donum
appetlalam : nam Dominus idcm quando cum^® 3^ vu' 1! PuolI verbum et iu Epislola quae ad He-
Samaritana muliere apud eum loquebatur, cui dixe- brseos est invenilur,ubi scriptum est, Attestanle Deo
ral, Da mihi bibere :'ciim illa respondisset quod Ju- signis et ostenli., et variis virtutibus, et Spiritus
daeinon cbiUerenluTSamaritanis, respondit Jesus et sancti divisionibus [distributionibus]. Et -hic cum
dixitei:Si scires donumDei, etquis estqui diclttlbi, dixlsset: Ascehdit in allum, captivavit captiviiaten),
Da mihi bibere, tu forsilan petisses ab eo, et dedisset dedit dona homiuibus; quod autem ascendit Ait,
libt aquam vivam. Dicit ei mulier : Domine, neque quid est, nisi quia et descendit in inferiores partcs
in quo haurias habes, et puteus altus est, unde efgo terrae? Qui descendit ipse estet quiascendit super
Jiabes aquam vivam? etc. Respondit Jesus et dixit omnes coelos, ut adirapleret . omnia :-et ipse tledil
ei: Omnis qul bibit ex aqua hac sitiet ilerum, qui au« p,uosdamquidem apostolos,quosdam quidem [aut_m]
tem biberitex aqua quam dabo ei, non sitietin seter- prophelas, quosdam autem [vero] Evangelistas,quos
num : sed aqua quam dabo ei fiet iu eo fons aqusesa- dam autem pastores et doctores. Ecce quare dieta
lienlis in vitam aeternam. Quiaefgo haec aqua viva, sunt [omnia] dona, quia sicut alibi dicit: Nunqtiid
sicut evangelisia exposuit, Spiriius sanctus est, pro- omnes apostoli, nunquidomnespropbeta."?et _a.le.a,
 925 _ -TflESAURUS. GAP. CCXLW. m
hic adjunxit : Ad consummationem sanetorum,..A esf, etsi nemini detur, quia Deus erat Patri et Filio co_s_
in opus minislerii, in _edificationem corporis ternus, antequam cuiquam daTetur. Nec quia illi dant,
Ghrisii. Haecest domus quae, sicut Psalmus canit, ipsedatur, ideo mihor est illis. Itaenim datur, sicut Dei
aedificatur post captivilateni (quoniamqui sunt a dia- donum, ut^tiam seipsum det sicut Deus^ Non enim
bolo eruti, a quo captivi tenebantur, de his a_difica- dicf pofest, non esse suse potestatis, de quo dietum
tur corpus Christi: quae domus appellalur Ecclesia); est: Spiritus ubivult spirat: et apud apostoium [illud
banc aulem caplivitatem ipse captivavil, quia diabo- apostolicum] quod jam supra commemoravi : Omnia
Jum vicit: et ne illa quae futura erant sancti capitis autem haec operalur unus atque idem Spirilus, di-
membra , in aeternum supplicium secum traheret, videns propria unicttique prout vult. Non cst illic
eum justitia. prius,- deinde potentiae vlnculis ailiga- conditio dati, et dominatio dantiuur. _edconcordia
vit. Ipse iiaque diabolus est appellata captivitas, dati et dantium. Quapropter, sicut sancta Scriptura
quam captivavilqui ascendit in altum, etdeditdona. proclamat; Deus charitas est, illa quae ev Deo est,
hominibus, vel accepit in hominibus. Pelrus autein et in nobis id agil, ut in Deo nianeamus, et ipse in
apostolus, sicut in eo libro - canonico legitur, ubi nobis, et ioc inde cognoscimus, quia de Spiritu suo
scripti sunt Actus Apostolorum, loquens de Christo, dedit nobis, ipse Spiritus ejus est Deus charitas.
.commotis corde Jiidaeis et dicentibus : Qiiid ergo B Deinde, si in donis Dei nihil majus est charitate, et
faciemus, frafres? monstrale nobis; dixit ad eos": nullum est maj'us donum Deiquam Spiritus sanctus,
Agite poehitenliam, et baplizetur unusquisque ves- quid consequentius, quam ut ipse sit cbaritas, quae
trum in nomine Jesu Christi, in remissionem pec- dicitur et Deus ct ex Deo? Et si charitas, qua Pater
calorum, et aecipietis donum Spiritus sancli. Ilem- diligitFiliumetPatremdiligitFilius,lneffabiiitercom-
que in eodem libro legitur, Simonem Magum apo- munionem demonsirat amborum, quid convenientius
slolis dare voluisse pecuniam, utab eis acciperet po- quam ut ilie proprie dicatur Charitas qui SpiritUs est
leslalem quia [qua] per impositionem manus ejus communisambobus? Hoc enlm sanius credilur vel in-
daretur Spiritus sanctus : cui Petrus idem, Pecunia, telligitur, ut non solus Spirilus sanctus charitas sit
' in illa
inquit, tua tecum sit in perditione, quia donum Trinilate, sed non fruslra proprie charitas
Dei a.stimasti te pecunia possidere. Et alio ejusdem nuncupetur, propter illa quae dicta, sunt: sicut non
libri Ioco, cum Petrus Gomelio et illis qui cum illo solus est in illa Trinitate, v.elSpirilus, velsanclus,
fuerant, loqueretur, annuntians et praedicans Chris • quia et Pater Spiritus, et Eilius Spiritus, et Pater
tum, ait Scriplura : Adhuc loquerite Petro verba sanctus, et Filius sanctus, quod nonambiglt pietas,
haec, cecidit Spiritus sanctus super omnes qui audie, el tamen ipse non fruslra proprie dicilur Spirilus
bantverbum.et obstupuerunt qui ex eircumcisione fi-1<__ sanctus, Quia enim estcommuiiis ambobus, id voca-
delessimul cum Petro venerant, quia et innationes lur ipse proprie quod ambo commuuiter; alioquin
donum Spiritus sancti effusum est. Audiebant eiiini si in illa Trinitate solus Spiritus sanctus est, charitas
illos Ioquen.es.inguis, et magnificantes Deum.De quo profecto et Filius, noft solius Patris, verum eliam
•facto suo, quod "mcircuracisos baptizaverat, quia Spiritus sancti Filius invenitur. Ita enlmfocis innu-
priusquam _.aplizarenlur,;ut nodum quaestionishujus merabiiibus dicitur cl legitur, Fiiius uuigenilus Dei
-auferret, ineosvenerat Spiritus sanctus, cuni Petrus Patris, ut tamen et illud verum sit, quod Apostolus
postea redderel rationem fralribus quierant Hieroso- ait de Deo Patre :Qui eruitnos _Iepotestate tenebra-
ymis, et bac re audita movebantur, -aitpost caHera : rum, eltranslulit inTegnum Filii charilatis suae.Non
Cura ccepissemaulehi loqui ad ilios, cecidit Spiritus • dixit Filii sui, quod «i diceret, verissime diceret,
sanclus in illos, sicut et in nos iri initio. Meraoratus- quemadmodtimquia ssepe dixit, verissime dixit: sed
que sum verbi Domini sicut dicebal : Quia Joarine. ail.Fiiii charitatis suse.Fiiius ergo est etiam Spifitus
quidem baplizavit aqua, vos vero baptizabimini Spi- sancli. si tibh esl in iila Trinitaie eharitas Dei, nisi
rilu sanclo; si igitur aequaie donum dedit illis, si- Spiritus sanctus. Quod si absurdissimum esl, restal
cut et nobis qui credidimus In DominumJesum Chri- ut non solus ibisit charilas Spiritus sanctus,sed prop-
slum, ego quis erara qui possempfohibere Deum,non )D.ter illa, de quibus satis disserui, proprie sic vocetur :
dare illis Spiritum sanctum? Et multa alia sunt tesli- quod autem dictum est Filii charitalis suse, nihilalitid
moniaScripiurarum, quse concordiler atlestantur do- inlelligatur quam Filii suidilecti, quam Filii postremo
num Dei esse Spiritum sanctum, in quantum datur substantise suse.Charilas quippe Palris, quse in na-
els qui per eum diligunt Deum: sed nimis longum'est tura ejus est ineffabiliter simplici, nihil est aliud qtiaro
cuncta colligere, et quid eis satis est quibns hsec quse ejus ipsa "ualura-atquesubslantia (ut ssepe"j'am dixi-
diximus satis non sunl? Saneadmonendisunt,quando- ' roui, et saepe iterare non .piget), ac per hoc Filius
quidem donumDei j'am videnl diclum Spiritum sanc- charitalis ejus nullus est alius quam.qui de substantia
lum,utcumaudiunl_U_numSpirilussancli,hTudgenus ej'us est genitus.-GAPUTGCXLVI,
Iocutionisagnoscantquoddiclum esi, Inexspoliatiohe De contra eos oui Bniaeniium
carnis. Sicut enim carnis nihil aliud inlerrogalione hmretici,
corporis eorpus Dei non paternm subslanlim sea voiuiuans F.tum
csl quam earo, siedonum Spiritus sancti niliil aiiudcst esse dixeruni; ex libfo xv deTrinitate.
quamSpiritassanciusJniantumergodonumDeiest.in Acule sane quidam respondit haerelico versutis>i-
quanlum datufeis quibus dalur. Apud se aulem Deus me interroganti, utrum D eus Filium voleris an no-
 "
927 D. EOGTPPK ABBATIS AFRICANl __,_
lens genucrit: ut si diceretur, nolens,' absurdissima A memorise tribuens omne quod scimus, etiamsi non
Dei miseria sequerelur; si autem, volens. conti- inde cogilemus; intelligentlae,vero proprio [quo-
nuo quod intendebat velut inviclu ratione -con- dam] modoquamdam cogitationis informationem ;
cluderet, nbn naturse esse Filium, sed voluntatis. At cogiiando enim quod verum invenimus, hoe maxi-
ille vigilantissime vicissim qusesivit ab eo,' utrum me intelligere diciraus [dicimur], et hoc quidem in
Deus Pater volens au nolens sit Deus : ut si respon- memoria rursus relinquimus. Sed illa est abstru-
derei, nolens, sequereturilla miseria quam de Deo sior profunditas noslrae memoriae, ubi boc etiam pri-
credere magna insania esl; si^autem diceret, volens, mum cum cogilaremus invenimus, et gignilur inti-
responderetur ei, Ergo et ipse voluntate sua Deus mum verbura, quodnullius linguaesit," lanquam
est, nonnatura. Quid ergore_labat,nisi et obmutes- scientia de scientia, et visio de visione, et intelligen-
ceret, et sua interrogalione 33 obligalum insolubi- tia quaeapparet in cogitatione, de inielligentia quae
li vinculo se videret ? Sed voluntas Dei, si et pro- in memoria j'am fuerat, sed latebat: quanquam et
prie dicenda estaliqua in Trinitate persona, magis ipsa cogifatio, quamdam suam memoriam nisl habe-
hoc nomen Spiritui sancto competit, sicnl charitas : rel, non reverlerelur ad ea quae in memoria relique-
nam quid est aliud charitas quam vpluntas ? Yideo rat cum alia cogitaret. De Spiritu aulem sancto nihil
. medeSpiritusancto inislolibrosecundum Scrtpluras J8 S inhoc aenigmalequod eisimile viderelur, ostendi, nisi
sanctas hoc disputasse quod fldelibus sufficit, jam voluntatem nostram, vel amorem, seu dilectionem,
scientibus Deum esse Spiritum sanctum ; nec alte- qusevalenliorestvoluntas.Quoniamvolunlas nostra,
rius substanlise, nec roinorem quam est Patef et Fi- quaenobisnaturaliterinestjSicut ei res adjacuerinl vel
-iius, quod.in superioribus libris, - secundum easdem occurrerint,quibusallicimurveloffendimur,ilavarias
Scripturas sanctas, verum [etiam] esse hocuimus. De affeeliones babet. Quid ergo est? nunquid.dicturisu-
creatura etiam quam fecit Deus, quantum vaduimus mus voluntatem nostram, quando_jec.aest,_nescire
admonuimus eos qui rationem de rebus talibus quid flppelat,quid evitet? Porrojsi scil, profecto in-
poscunt, ut invisibilia ejus, .per ea quse-laeta sunt, est ei sua qua_damscientia, qu.a. sine memoria et
sicut possent intellecta conspicerent, et maxime per inlelligenlia esse non polest [possit]. An vero au-
rationalem vel inlellectualem creaturam, qnae factai diendus est quispiam, dicens., Charilatem nescire
est ad imaginem Dei, per quod, velut- speculum,, quid agal, quae non agit perperam ? Sicul ergojnest
quanlum possent, si possent, cernerent Trinilalemt intelligentia, inest dileclio illi memoria. priuei-
Detim in noslra memoria, intelligentia, voluntale. pali, in qua invenimus paratum et reconditum ad
Quaetria in sua^mente naturaliter divinitus institutai quod cogitando possumus pervenire," quia et duo
. quisquis vivaciler perspicit, et quam magnum sit in1 C ' ista invenimus ibi, quando nos cogifando inveni-
ea, unde potest etiam sempiterna immutabilisque3 mus, et in.elligere aliquid, etiam et amare quae
nalura recoli, conspici, concupisci (reminiscitur perf ibi erant, et quando inde non cogitabamus : et
memoriam, inlueturper _inielligeniiam, ampleciiturr sicut inest memoria, inest dilectio huic intelligen-
per dilectionem, profecto reperit illius summae Tri- lia. quse cogitatione formatur ; quod verbum ve-
nitalis imaginem. Ad quam summam Trinitatem re- rum sine ullius gentis lingua inlus dicimus, quando
miniscendam, videridam, diligendam, ut eam recor- cognovimus dicimus; nam nisi reminiscendo non
delur, _eam conlemplelur , ea delectetur, to- redit ad aliquid, et nisi amando redire non curat
lum debet refeire quod viviJ. Verum ne hanee nostra, cogitationis inluitus, ita dilectio, quse visio-
imaginem, ab eadem TVinitale factam, et suovitioo nem in memoria constitutam, et visionem cogitatio-
in deterius commutatam, ita eidem comparet Trini- nis indeformatam, quasi parenlem proleraque con-
tati, ut omni modo existimet similem, sed potius inn jungil.
• GAPUT CCXLVIII.
qualicunque isla similitudine magnam quoque dissi- __
mililudiuem cernat, quanlum satis esse videbaturr Tria qum sunl in imagine Dei, id esl memoria, intel-
admonui. ' ' ' lectus ct amor unius personm, quia non hoc est ei
CAPUT CCXLVII. T» esse quod hmchabere ; ex eodemlibro.
De similitudinibus Trinitalis divinm, qum in naturaa Verum haecquando in una suntpersona, sicut est
menlis ad imaginem Dei faclm reperiri ulcunque [C homo, poteslnobis quispiam dicere: Tria ista, memo-
potuerunt. ria, intellecjus et amor, mea sunt, nonsua; necsibi,
Sane Deum Patrem, et Deum Filium, id estDeumn sed mibiaguntquodagunt; imoegoperilla, ego enim
genilorem, qui omnia quae substantialiter habet inn memini per memoriam, intelligo per intelligentiam,
coaelernosibi Verbo suo dixit quodammodo : et ip- »- amo per amorem : el quando ad memoriam meam
sura Verbum ejusDeum, qui nec plus nec" minus IS aciem cogilationis adverto, ac sic in corde meo dico
aliquid habetetiam ipsesubslanlialiter, quam quodest st quodscio, verbumqueverumdescieriliameagignitur,
inillo qui verbum non mendaciter sed veracilenge-.- utrumque meum esl, et scienlia utique et verbum.
nuit: quemadmodum potui, non-ut illud jam facie ie Ego enim scio, ego dico in ineo corde quodscio,
ad faciem, sed per hanc similitudinem in aenigmale, B, et quando in memoria mea cogitando invenio, jam
* qitantulumcunque conjiciendovideretuf.nmemoria,i, me intelligere, j'am me amare aliquid, qui intellectus
et i.ntellisenlia menlis nostra. sisnificarelur, curavi: ; et amor ibi erant, el anlequam ipde cogitarein, in-
 ' -
929 . THESAURUS. CAP. CCL. 930
telleclum meum ei amorem meum invenio in memo- jA rom trium,' quam hsec unius; illa quippe in natura
ria mea, quo ego intelligo, ego amo, non ipsa. Item Divinitatis, sive id melius dicatur Deitatis, quod est,
quando cogitatio mea memor est, et vult "redire ^id - hocest, atque incommutabililer inler se""ae semper'
ea quae in memoria reliquerat, ea quae inlellecta aequalis' est, nec aliquando non fuit, aut al ter
conspicere atque intus dicere, mea_memoriame- fuit, neG aliquando non erit, aut aliter erit. Jsta
mor est, et mea" vult voluntate, non sua._Ipse quo- vero tria quse sunt in. Impari imagine, etsi nori
que amor meus, cum meminit atque intelligit quid locis (quoniam non sunt corpora), tamen inter se,
appetere debeat, quid vitare, per ineam, non per nunc in ista vita, magnitudinibus separanlur. Neque
suam memoriam meminit, et per intelligentiam enim quia moles nullae ibi sunt, ideo non videmus
meam, non [per] suam, quidquid intelligenter amat, iri alio majoreni esse memoriam quam intelligentiam;
. intelligil; quod breviter dici potest: Ego per omnia in alio contra [in aho aulem econtra]: in alio duo •
illa tria memini, ego intelligo, ego diligo,-qui nee haee amoris magniludine superari, sive sint ipsa duo
memoria sum,'necintelligentia, nec dilectio, sed ha_c inler se aequalia, sive non sint-_quali..' Atqueita e_t
habeo.Ista ergodici possuntab una perspna quae ha- a singulis bina, et a binis singula, -et a singulis sin-
bethaec tria, non ipsa est h__cfria. In "illius vero gula,ama_oribusniinoravincuntur. Etquandointerse _
summae_simplieitatenaturse, quse Deus est (quamvis B ] aequalia fuerinl, ab omtii languore sanata, nec tunc
_unus sit Deus), tres tamen personae sunt, Pater, et sequabitur rei hattira imrautabili ea res quaepergra--
Filius, et Spiritus sanctus. Aliud est itaqne Trinitas tiam non mulabitur (quia non aequaturcreaturaCrea-.
res ipsa, aliud"imago'Trinitalis in re alia ; propter _ tori), et quando ab omni languore sanabitur, muta-
bitur. Sed hanc non solum incorporalem, verum
quam imaginem.simul et illud in quo sunt hsec tria -
imago dicitur ; sicut iraago dicilur simul et iabula etiam summe inseparabilenl vereque immutabilem.
et quod in ea pictum est; sed propler plcturam quae Trinilalem, cnm venerit visio quse facie ad faeiem
in ea est, simul et labula nomine imaginjs nppel- nobis promitlitur, multo clarius cerliusque yidebi.
latur. mus quam nuncejus imaginem quodnos sumus: per
CAPUT CCXLIX. quod tamen speculum et in quo senigmate qui vi-
39 Quam've'rahi Dei Trinitale unilas, et quam vera dent, sicut in hac vita videreconcessum est, non
in ejusdem unitale sit Tfinitas ; ex eodem libro, illi sunt, qui ea quae digessimus et eommendavimus
lit. 23.- insuamente eonspiciunl, sedilli qui eamtanquam
- Verum in illa summaTrinilate, quse incompara- , imaginem vident, ut possint a.d eum, cujus imago
biliter"rebus omnibus antece.lit, lanta est" insepara- est, quomodpcunque referrequod-vident; et per
bililas, ut cum trinitas hominum non possit dici (__imaginem quam conspiciendo vident, etiam illud
B_tushrimo, in illa unus Deus et dicalur et sit; nec in videre conjiciendo ,_ quoniam nondum possunt
uno Deo sit illa Trinitas, sed unus Deus. Nec rursus facie ad faciem: iion enim ait Apostolus, Vide-
quemadmodum ista imago quod est homo, habens illa rous nunc in speculum; sed, Videmus nunc per
tria, una persona est, ita est illaTrinitas, sed tres per- speculum.
sonaesunt, Pater Filii, et _•ilius Palris, et Spiritus, CAPUT CCL.
Patris et Filii. Quamvis enim memoria hominis, et; Qnare bis dalus sil Spirilus sanclus; ex eodem libro,
maxime illa quam pecora non habent, id est qua res. til. 26. , •
intelligibiles ita continenlur, ut non in eani per sensus; . Deinde in illa summa Trinitate, quae Deus est,
corporis venerint, habeat pro modulo suo, in haei intervafla temporum nulla sunt, per quae possit os-
imagineTrinitatis,incomparabiliterquidemimparem, tendi, aut saltim requiri, utrum prius de Patre na>
sed lamen quaIemcunquesimilitudinemPatris:item- tussif Filius, et postea de ambobus processerit Spi
que intelligenlia bominis, quse per intentionem co- rilussanctus. Quoniam Scriptura sancta Spiritum
gitalionis inde formatur, quando quod scitur dicitur, eumb"icitamborum : ipse_est enim de quo dicit
el nullius linguaecordis verbum est, iiabeat in suai Aposlolus : Quoniam autem eslis filii [Dei],< misi.
magna disparilila.e nonnullam similitudinemFilii,"et; D Deus Spirilum Filii sui in corda nostra [vestra]: iet
amor hominis de scienlia procedens, et-memoriam esl de quo dicit idem Filius: Non enim vos
' ipse
estis qui loquimini, sed Spirittis Patris vestri qui
inlelligentiainque conjungens, tanquam parenli pro-
lique communis. Unde nec parens Inteliigitur esse, loquilurinvobis ;etmultisaliis divinorum eloquiorum
nec proles babeat inhacimaginealiquam, licet valdei testimoniis comprobatur, Patris et Filii esse Spiri-
Imparem, siinililudinern Spiritus sancti: non lamen! tum, qui proprie dicitur Trinitate Spiritus sanctus.
sicut in isla imagine Trinitatis, non haec jtria unusi De quo ilem dicil ipse Filius : Quem ego mittam vo-
homo, sed unius hominis sunt; ila in Ipsa summai bis a Palfe ; et alio loco, Quem miltet Pater in no-
Trinitate, cujus haec imago est, non unius Dei suntt mine meo. De utroque autem procederesic dopelur,
illa tria, sed unus Deus est; el tres sunt illae, noni quia ipse Filius ait: de Patre procedit; et cum re-
; una persona. Quod sane mirabiliter ineffabile
est,, - surrexisset a mortuis, et apparuisset discipulis suis,
\h\ ineffabiliter mirabile, cum sit una persona ima- insufflavit et ait :, Accipile Spirilum sanctum ut
go hsee Trinitatis, ipsa vero summaTrinitas tres per- eumetiamdese procedere ostenderet; etipsa est
lonse .int, iuseparaMIior est illa Trinilas persona- virtus quae de illo exiebat [de ipso exibat],sicut le-
 951 D. EUGVPPH ABBATJS AFRIOANI 9S2,
"gilurin Evangelio, el sanabal omnes. Quid vero A cipitur ut ad primam pervenialur (si enim fralrem
fuerit causse ul post resurrectionem suam, et iu quem yides non diligis, Deum, quem non vides,
terra prius darel et de coelo poslea mitteret Spiri- quomodo'diligere poteris ?); ideo forle informans
lum sanctum; hoc.ego existimo, quia per ipsumdo- nos ad dilectionem proximi, dedit in terra conspi-
num diffunditur charitas _in cordibus riostris, ,qua cuus et proximis ,prox:mus Spiritum sanctum in-
diligimus Deum el proximum, secundum duo illa sufflando in faciem eorum, et ab hac maxime cha-
prsecepta, in quibus lota Lex pendet et Prophelae. ritate, quae in ccelisest, decoelo misit iterum Spiritum
Hoc significans Dominus Jesus,, bis dedit Spiritum sanctum. Spiritum sanelum accipe interra, et dilige
sanctum : semel in lerra, propler dilectionem pro- fra.rem:aceipedec_elo,etdiligeDeum;quiaetinter.a
ximi; et ilerum de coelo, propter dilectionem Dei: quod accepisli de coeloest: in terra Christus dedit,
etsiforte alia ratio reddalur de bis dato Spiritu sed de coslo est quod dedit; ille enim dedit qui de
sanclo, eumdero lamen Spirilum datum, cum in- coelo descendit; hic invenit cui daret, sed inde at-
sufflasset Jesus, de quo rnox ait : Ile, baptizale om- . lulit quod daret Quid est ergo, fralres ? an forle
nes gentes, in nomine Patris, et Filii et Spiritus commemoro et hoc, quomodo cbaritas ad Spiritum
sancti, ubi maxime commendatur haec Trinitas, am- sanctum pertineat? Paulum audite : Non solum au-
bigere non debemus. Ipse est igitur qui etiam de B tem, inquit, sed et gloriamur in tribulationibus,
ccelo datus est die Pentecosles, id est post dies de- scientes quia tribulatio patienliam operatur, patientia
ccm quam Dominus ascendit in co_lum, Quomodo probationem. probatio vero spem; spes autem non
ergo Deus non est qui idat Spiritum sanctum ? imo confundit, quia charilas Dei diffusaest In cordibus
quantus Deus est, quidatDeum? nequeenim aliquis nostris. Unde quid libi dabas, quid quasi de tuo
discipulorum ejus dedit Spiritum sanctum. Orabant pfaesumebas?.Quidenim habes quod nbn accepisli?.
quippeut veniret in eos quibus manum imponebant, Ergo unde, nisi quod sequilur, _perSpiritum sanc-
non ipsieum dabant; quem morera in suis praepo- lum qui datus est nobis: charilas ista non tenelur
sitis etiam nunc servat Ecclesia. nisiin unitate Ecclesiae : non illam habent diyisores,
CAPUT CCLI. sicut dieit apostolus Judas: Hi sunt qui seipsos se-
non habentes; ideo de-
Quare bis datns sil Spirilus sdnctus; ex sermone de gregant, animales, Spirilum
AscensioneDomini. fluuat, quia coagulum noii habenl charitatis.
Quare bis dedit Splritum sanclum, multi multa GAPUT CCLH.
elixerunt, et sicut bomines qusesierunt, et aliquid Quid quodam sermone ad poputum disputatum sit de
dixerunt quod non est contra fidem : alius hoc, differentia generationmFilii ei processionisSpiritus
alius illud, utrumque quod non exeederet regulara C sancli; ex eodemlibro, tit. 27.
veritatis. Si dicam me scire quare bis dederit, Verum quia in illa coselerna et sequali, el ineorpo-
mentiar vobis. Qui se dicit scire quod nescit, leme- rali, et Ineffabiliter immutabili atque inseparabili
rarius esl: quise negatscire quod scit, ingratusest. Trinitate, difficillimumesl generationein a proces-
Ergo fateor vobis, quare bis dederit Dominus Spi- sione dislinguere, sufficiat inlerim eis qui extendi
ritum sanclum, adhuc quaero : ad aliquid cerjius cu- non valent [in] amplius, id quod xle bae re in ser-
pio pervenire; adjuvet me Dominus orantibus vobis, mone quodam proferendo ad aures populiChristiani
ut quod donare dignalur, et vobis non taceatur. Er- diximus, dicturaque conscripsimus. Inler caelera
go nescio quid tamen existimem, nondum sciens, enim, cum per Scriplurarum sanctarum testimonia
nondum pro certo tenens, sicut certissimum teneo docuissem, de utroque procedere Spirilum sanctum:
dedisse; quid ergo existimein non tacebo. Si hoc Si ergo, inqUam, el de Patre et de Filio. procedit
est, confirmet Dominus, si aliud est quod vcrius ap- Spiritus sanclus, curFilius dixit: De Palreprocedit?
pareat, donet Dominus. Ergo arbifror, sed arbitror Cur, putas, nisi quemadmodura solet ad eum re-
ideo bis datum Spiritum sanctum, ul commenda- ferre, et quod ipsius est de quo et ipse est? Utide [et]
>renlur duo praecepta charitalis, .Duo sunt enim illud esl quod ail: Mea doctrina non est mea, sed
-prsecepta , el uria -est charitas: Diliges Doroinum ejus qui me misit. Si igilur hic intelligitur ejus doc-
_|4) Deum tuura ex tolo corde tuo, et ex tota anima trina,quam tamen di.it non suaro, sed Patris, quanto
tua, et-ex tola mentetua; et diliges proximum niagls illic inlelligendus esl el de ipso procedere
tuum tanquamteipsum. In his duobus praeceplis, Spiritus sanclus, ubi sicail: De Palre procedit, ui
tota lex pendet et prophela.. Una charitas, el duo non diceret, de me non procedil. A quo autem Iiabel
praecepta; unus Spirilus, et duo data. Non enim Filius ut sit Deus (est eniin deDeoDeus) abillo ha-
alius dalus est prius, et alius datus est postea, quia bet utique, ut etiam de illo procedat Spiritus sanclus.
non alia charitas diligit proxitnum quam illa qu__ Ac per hoc [etiam] Spiritus sanetus, ul eliam de Fi-
diligit Deum; non ergo alia charitas est: qua charitste lio proeedat, sicut procedit de Patre, ab ipso habet
proximum diligimus, ipsa charitale et Deum. Sed Patre. Hic utcunque etiam illud intelligitur, quan-
quia aliud est Deus, aliud proximus, una eharitate tum a talibus -quales nos sumus, inlelligi potesl,
diliguntur, non sunt tamen unum qui diligunlur. cur non dicatur natus esse, sed potius procedere
-Quia ergo magna esl primitus commendaoda dilectio Spiritus sanclus, quoniam si et ipse Filius diceretur,
Dei, secunda dilectio proximi, a secunda autem In- ajnborum ulique Filius dicerelur ; quod absurdissi^
 «33 THE5AURUS. CAP. CCLHl. 934
mum est. Filius quippe nullus est duorum nisi patris A-teri polius, mirilicalam scientiam ejus.ex me inva-
el roalris. Absit autera-, ut inter Deum Patrem et luisse; nee potuisse [posse] me ad illam; otu, anima
Deum Filiumtale aljquid-suspieemur. Quia nec filius mea,ubiteessesentis,ubi_aces,autubi stas, donecab
hominum simul et ex palre ej ex matre procedit; sed eo qui propilius factus est omnibus iniquitalibus luis,
cumin maliem procedit ex patre,non tuncproceditex sanenturomnesIanguorestui?Agnoscis te certe in illo
maire, et cumin hanc Iucem procedit ex matre, esse stabulo,quo Saroarilanus ille perduxit eum quem
non tunGprocedil ex palre. Spiritus autem sanctus reperit multis a lalronibus infliclis vulneribus semi-
non de Patre proceditin Filium, et de Filio procedit vivunn et tamen multa vera vidisti, non his oculis
ad sanctificandam creaturam, sed simul de ufroque quibus videntur corpora colorata, sed his pro quibus
procedil. Quamvishoc Filio Paler dederit, nt auem- orabat qui dicebat: Oculi mei videant sequilalem;
admodum de se, ita de illo quoque procedat. Ne- nempe ergo mulla vera vidisti, eaque discrevisti ab
que enim posspmusdlcere, quod non sit vitaSpiritus illa luce qua tibi lucente vidisti: attolle oculos _\\
sanctus, cum vila Pater, vita sit Filius :.ac per hoc ad [in] ipsam lucem, et eos in eam fige si potes; sic
sicul Pater,cura habeal vitam in semetipso, dedit et enim videbis quid dislet nativitas Yerbi Dei a prp-
Filio habere vilam in semetipso, sic ei dedit vitam cessione doni Dei, propler quod Filius unigenitus
procedere deillo, sicut procedil et de ipso. Hsecde B non de Palre genitum (alioquin frater ejus esset), sed
illo sermone in hunc librum transtuli, sed fidelibus, procedere dixit Spiritum sanctum: unde, cum sit
non infidelibus loquens. Vertim si ad hanc imaginem communio qusedam consubstanlialis Patris et Filii,
cPnluendam,etad videnda ista quam vera sint qusein amborum Spirilus, non amborum, quod absit, dictus
eorum menfe sunt, nec tria sic suntul trespersonse est Filius. Sed ad hoc dilucide perspicuequccernen-
sint, sed omnia tria hominis sunt quae una per- dtim, non poles ibi aciem figere, scio, non potes;
sona est, minus idonei sunt, [eur] qui non de illa verum dico, mihi dico, quid uon possira scio; ipsa
summa Trinltate, quse Deus est, credunt potius quod lamen^tibi ostendit in te tria illa, in quibus tu
in saeris litteris invenitur, quara poscunt liguidissi- suaimse ipsius, quam fixis oculis conlemplari non-
mam reddi sibi rationem, quse ab humana mente, dum vales, imaginem Trinitalis agnosceres [agnos-
tarda scilicet infirmaque, non capitur: et certe cum cas]. lpsa ostendit tibi Verbum verum esse in te,
inconcusse crediderint Scripturis sanclis, tanquam- quando de scienlia lua gignitur, id est, quando quod
^.eracissimis testibus, agant orando, et quaerendo, et scimus, dicimus, elsi [quamvis] nullius gentis lipguam
bene vivendo ut intelligant, id est ut, 'quantum vi- significantem _vocem, vel proferamus, vel cogile-
deri potest, videatur mente quod lenelur fide. Quis ji.us, sed ex illo quod novimus eogitatio nostra for-
lioc pfohibeat, imo vero ad hoc quis non hortatur C * melur, sitque in acie cogitantis imago simillima cor
[hortelur] ?Si autem propterea negandum putant ista gitationis ejus, quam memoria conlinebat. ista &uo
esse, quia ea non valent csecismenlibus cernere, de- scilicet, velut parentem _ae prolem tertia voluntate
bent et illi qui ex nativitate sua cseci sunt, esse so- sive dilectione j'ungente. Quam quidem voluntatem
lem negare. Lux ergo lucet in tenebris, quod si eam de cogilatione procedere (nemo enim vult quod om-
tenebrse non coraprehendunt, illuminentur Dei dono hino quid vel quale sit nescit), non tamen esse cp-
et ideo quamdam in hac re inlel-
prius ul sint fideles, etincipiant esse"lux -in com- gnitionis imaginem,
paratione infideliura ; atque hoc pra_misso funda- ligibilinativilatis et processionis insinuaridislanliam,
iuenlo a.dificentur, ad videnda quae credunt ut ali- quoniam non hoe est cogitatione .conspicere ,quod
quando possint videre. Sunt enim quae ifa credun- agpetere, vel etiam perfrui vojuntafe, cernit discer-
tur, ut videri jam omnino non possint : non enim nitque qui potest. Poluisti et lu, quamvis non po-
Christus iterum in cruce.videndus est, sed nisi hoc tueris neque possis explicaresufficienti eloquib, quod
credatur, quod ita factura atque visum est, ut futu- inier nubila similitudinum corporalium quas cogita-
rum ae videndum jam non speretur, non pervenitur tionibus humanis occursare non desinunt, vix vidisti.
ad Chrisium, qualis sine fine videndus est. Quantum Sed illa lux,q"uaenonest quod tu, et_hoc tibi ostendit,
vero atlinetad illam summam, incffabilem, incorpo-' D aliud esse illas incorporeas similifudines corporum,
ralem, incommutabilemque naluram, per intelligen- et aliud esse verum quod eis reprobatis inlelligenlia
tiam utcunque cernendam, nusquam se melius (re- contuemur: ha_cef alia siinil.itercerta oculis tuis in-
gente duntaxat fidei regula) acies humanse mentis terioribus lux illa monslravit. Quse,igitur causa esf,
exercet, quam in eo quod ipse homo in sua natura cur acie fixa ipsam videre non possis, nisi utique in-
melius caeteris animalibus, roelius etiam caeteris .' firmitas? et quis[quid] eam libi fecit, nisi utique
animaesuse parlibus habet, quod esl ipsa mens, cui iniquitas? Quis ergo sanatomnes languores tuos,
quidam-rerum invisibilium irihutus est visus, et ut nisi qui propitius fit omnibus iniquijatibus fuis ?
cui lanquam in loco superiore alque inleriore hono- GAPUT CCLHI.
jabililer praesidenti,judicanda omnia nuntiant etiam
Quod omnis doclrina, vel rerum sit vel signorum, _.
corporis sensus. et qua non est superior cui subdita res qua frnendum esl, sf( Deus Trinitas; ex libro
regenda estuisiBeus. Verum inier haec, quae multa de Doclrina Christiana.
jam dixi, et niliil illius summ3_ Triuitaiis ineffabili- Omnis doctrina vel rerum est vel signorum; sed
tale dignum, me dixisse audeo profiteri, sed confi- res per
signa discuntur. Proprie aulem nunc res ap-
 935 D. EUGYPPII ABBATIS AFRICANI - 936
peliavi, quse non ad significandum aliquid adhibentur, A omnia: ita Paier, et Filius, et Spiritus" sanetus, et
sicut est lignuro, lapis,' pecus, atque huj'usmodi cae- singulus quisque horum Deus, et simul omnes unus
lera, scd non illud lignum quod in aquas amaras Deus, et singulus quisque horum plena substaritia, et
Moysen misisse legimus, ul amaritudine carerent, simul omnes una substantia, Paier nee Filius est,.
neque ille Iapis quemJacob sibi ad caput posuerat, nec Spiritus sanetus; Filius necPaler est, nec Spi-._
neque illiidpecus quod pro filio Immolavit Abrabam : ritus sanctus; Spiritus sanclus neePater, nec Filius: .
hae riamque,ita f es sunt, ut aliarum eliam signa sint sed Pater tantum Pater, et Filius .tantum Filius, et
rerumrSunt aufemalia signa quorum omnis usus in Spiriius sanctus tanlum Spiritus sanclus. Eadem
significando est, sicuti sunt verba : nemo enim utitur tribus seternitas, eadem incommutabilitas, eadem
verbis, nisi aliquid significandi gratia. Ex quo intel- ,majesias,-eadem potestas. In Patre unitas, inFilio
ligitur quid appellem signa , res eas videlicet, qiia. sequaliias, in Spiritu sancto unitatis 3_qualilatisque
ad signiflcandum aliquid adhibenlur. Quamobrem concordia; et tria hsec unum; oronia propter Patrem
omnesignum etiam res aliquaest: quod enira nulla sequalia, omnia propter Filium connexa, omnia prop-
res est, omnino nihil est. Konautem omnis reseliam ter, Spiritum sanclum; Diximusne aliquid et sonui-
signumest: et ideoin hacdivisione rerurfi atquesigno- musaliquid dignum Deo ? imo vero nihil me aliud
rum,cum derebusloquimur, ita loquimur, ut etiamsi B quanf dicere voluisse senlio. Sijwtem dixi, non hoc
earum aliquaeadhiberi ad significandum possint,-non est quod dicere volui;'hoc unde scio, nisi quia Deus
.impediant parliiioriem qua prius derebus, postea de ineffabilis est; quod autem a medictumest, siinef-
signis disseruimus, memoriterque leneamus id ntinc fabile esset, dictum non esset? Acper hoc ne ineffa-
in rebus considerandum esse quod sunt, non quod bilis quidem dicendus est Deus; quja et boc- cuni
aliud etiam proeler seipsas significant: Res ergo alise - dicitur, aliquid dicitur, et fit nescioqu_ae pugna ver-
sunt, quibus fruendum est; alia_, quibus utendum borum : quohiam si illud esl ineffabile quod dici non
est; alise, quse fruuntur et utuntur. Hlaequibus fruen- polest non est ineffabile quod vel ineffabiledici
dum est, nosbeatos faciunt; istis quibus ulendum est, potest. Quse pugua verborum silentiacavendapolius,
tendentes adbeatitudinem adjuvamur,'et quasi admini- quam voce pacanda est. Et lamen Deus, cuin de ilio
culamur, ut ad illas quaenos beatos faciunt pervenire nihil digne diei po_ssit,admisil humana. vocis obse-
atque his inhserere .possimus. Nos vero' qui fruimur quium, et verbis-noslris in laude.sua.gaudere nos vo-
et utiniur inter ulrasqueconstiluli, si eis quibus uten- luit. Nam inde est et quod dicitor Dens. Non enim
durii est frui voluerimus, impedilur cursus noster, et revera in.strepitu istarum duarum syllabarum ipse
- aliquando etiam deflectilur, "ut. ab his rebus quibus coghoscitur, sed tamen omnes Latinoe linguae scios,
fruendumestobtinendisvelretardemurveleliamrevo- G cum aures eorum sonus iste tetigerlt, __,__-movetad
cemur, inferiorura a_iore praeppdili. Frui est enim, cogilanda.mexceilentissimam quamdam immortalem-
amore inliaeferealicuirei.propterseipsam.Utiautem, que iialuram. Nam cum ille unus cogitalur deorum
quod in usumvenerit ad id quod amatur obtinendumTe- Deus, ab his etiam qui alios et suspicanlur, el vo-
ferre, si lamen aroandum est: nam usus illitilus, abusus cant, et colunt deos, sive in coelo, sive in lerra, ita
potius, v-l abusio, nominandus est. Quomodo ergo cogiJatur,- ut aliquid quo nihil sit melius alque subli-
si essemus peregrini, qui beate vivere nisi in pairia mius illa eogitatio conetur attingere:
non possemus, eaque peregrinalione utique miseri, CAPUT CCLIV. •
- et miseriam finire cupientes, in patriaih redire vel- De purgatione menlis ad fruendam iUam.lucem qum
lemus, opus esset vel terrestribus vel marinis vehi- se viam nobis prmbens, superbis slulte fecisse pulala
est liumanum genus, de contrariis et de similibus
culis, quibus.utendum esset ut ad patriam qua fruen- curans; ex eodemlibro i.
:
dum eratpervenire valeremus quodsi amcenitates Quapropter cum illa veritate perfruendum" sit,
itincris, et ipsa gestatio vehiculorum hos delectaret, quae incommulabiliter "vivit, et in ea Trinitas Bens
conversi ad fruendum his quibus uti debuimus, nol- auctor et conditor universilatis, rebus quas condidit,
lemus cito viam.finire, et perversa suavitate implicati. consulat, purgandus est animus, ut et perspkere
alienaremur a patria, cujus suavitas facefet beatos; illam lucem valeat, et inhaerere "perspectsc : quam
sicin hujusmortalilatis vita peregrinantes aDomino, purgalionem , quasi- ambulationem quamdaro , et
si redire ad patriam volumus, ubi bcali esse possir quasi liavigationem ad patriam esse arbifremuivNon
mus, utendum est hoc mundo, npn fuendum, utinvi- enim ad eum qui ubique praesens est locis move-
sibiliaDei, pereaquaefacta sunlinlellecla,conspician- mur, sed bono studio bonisque moribus, quod non
tur, hoe est ul de corporalibus lemporalibusque rebus, possemus, nisi ipsa sapientia tanlae etiam nostrae
seterna et spiritalia capiamus. Res igilur quibus fruen- infirmilali congruere dignaretur, et vivendi nobis
dumcst,Pale_,etFiliiis.'etSpiritussanctus,eaden.qiie" praeberel exemplum, non aliter quam in homine,
Trinilas; una quae.damsumma res communisque om- quoniam et nos homines sumus. Sed quia noscum
nibus fruenlibus ea; si tamen res, et non rerura ad illam venimus, sapienter facimus; Ipsa cum ad rios i
omnium causa, si tamen et eausa. Non enim facile venit, ab hominibus superbisquasistulte fecisse pu-
nomen quod tantae excellentiae eonvenfal, inveniri lata- est : et quoniam nos cum ad illam venimus,
[lOtest, nisi quod melius ita dicitur, Trinitas bacc, convaleseimus, ipsa cum ad nos venit, quasi iiifirma
jnus Deus, ex quo omnia, per quem omnia, iu quo eAistimala esl; sed quod stultum est Dei, sapientius
 957 THESAURUS. CAP. CCLVI. 938
est quara homines, et qtiod inflrmum est Dei, fortius A qnod per feminam deceplos per feminam natus
est quam horoines. Cum ergo ipsa sit patria, viam homo homines, mortalis morlales, roorte mortuos
se quoque nobis fecit ad patriam. Et cum sano" et liberavit.
CAPUT CCLV.
puro interiori oculo ubiqiie sit praesens, eorum qui
oculum illuin infirmum immundumque habent, Ulruin fruisehomo debeatan uli,elde regula-dilec-
oculiseliam carneis appafere dignata esl. Quiaenim lionis divinilus'cousliluta; ex eodem libro.
in sapientia Dei non poterat mundusper sapientiam Magna quacslio, est, utrum frui.se homines de-
cognoscere Deum, placuil Deo per slullitiam pracdi- beant an uli, anutrumque. Praeceptuni' est eninii
cationis salvos facere credentes. Non' igitur per lo- nobis ut diligamus invicem. Sed qua_rifur,,utru_a
corum spatia veniendo, sed iri carne morlali morla- proipter se homoab horaine diligendus sit, ari propler
libus apparendo, venisse ad nos dicitur. Illue ergo aliud? Si enim propter se, fruimur eo, si propter
venit ubi erat, quia in lioc mundo erat, el mundus aliud, ulimur eo. Videtur autem mihi propter aliud
per eum factus est. Sed quoniam cupiditate fruendi, diligendus; quodenim propter se diligendum est,in
pro ipso Creatore, creatura homiries configurati huic eo eonstituitur beala vita. Cujus etiam si noridum
mundo, et mundi nomine congruenfissime vocaii, res, tamen spes ejus' nos boc lempore consolatur.
non eum cognoverunt, proplerea dixit evangelisla : g Maledictus aulem qui spem suam ponitin homine. ~
Et mundus eum non cognovit. Itaque in sapientia Sed nec.seipso quisque (rui debet, si liquide advertas
Dei non poterat mundus per sapientiam cognoscere quia nec seipsum debet propterseipsum diligere, sed
Deum. Cur ergo venit cumhhf esset, nisi- quia pla- propter illum [illud] quo fruendum est. Tunc est
cuit Deo per slullitiam praedicationis salvos facere quippe optimus homo, cum tota vita sua pergit in
credentes? Quomodo venit, nisi quod Verbum caro incommutabilem vitam, et toto affectu inhseretilli: •
factum est, et habitavit in"nobis? Sicu.I cum loqui- si autem se propler se diligit, non se refert ad Deum,
mur, ut id quod animo gerimus in audientis animum sed ad seipst.ni conversus, non ad incommutabile
per aures carneas illabatur: fit sonus verbum quod aliquid convertitur : et proplerea jam cum defectu
corde gestamus, et locutio voeatur, nec tanien in aliquo se fruitur : quia melior est, ctim lotus ha_.et .
eumdem sonum cogltatio nostra convertifur, sed atque constringitur incomrautabili bono, quam cum
apud se manens integra, formam vocis qua se insi- inde vel ad seipsum relaxatur. Si ergo leipsum non
nuet auribus, slne aiiqua labe suae mutationis as- propier te debes' diligere, sed propier illum [illud]
sumit : ita verbum Dei non commutalum, caro ubi dileclionis tuae reclissimus finis est, non succen-
lamen factum e'st,.ut habilaret in nobis. Sicut autem, seat alius homo, si etiam ipsum propter Deum dili-
curaiio via est ad sanilatem, sic ista curatio pecca- Q gis: h_ecenirn reguladilectionis divimtus constitula
tores sanandos reficiendosque suscepil. Et quemad- esi : Diliges, inquit, proximum tuum tanquam te-
modum medici, cum alligant vulnera, non incom-' ipsum, Deum vero ex toio corde, et ex tota anima,
posile sed aple id faciunt, ut vinculi utilitatem quae- et ex tola mente : ut omnes cogiiationes tuas, e!
dam pulchriludo eliam consequatur; sic medicina omnera vitam, efiomnem intellectum in illum -con-
sanientise, per hominis susceptionem, nosiris est ac- feras, a quo habes ea ipsa quae confers. Cura autem
commodata vulneribus, de quibusdam contrariis ait, Toto corde, tota anima, lola mente, nullam vilse
curans, et de quibusdam similibus. Sicut etiam ille nostrae pariem reliquit quae vacare debeat, et quasi
qui roedelur vulneri corporis, adhibel quaedam con- locnm dare ut re aiia velit 'frui, sed qtiidquid aliud
traria, sicut frigidum calido,-reI humido siccum, diligendum venerit in animum, illuc rapiatur quo
vel quid aliud ejusroodi; adhibetetiam quaadam si- totus dilectionis impetus currit. Quisquis ergo recte
milia, sicut linteolum, vel rotundo vulneri rotun- diligit proximum, hoc cum eo debet agere, ut etiam
dum, vel oblongum oblongo,- Iigaluramque ipsam ipse toto corde, lola anima, tola menle diligat Do-
non eamdem.membris omnibus, sed similem simi- minuni [Deumj : sic enim eum diligens tanquam '
libus coaplat: sic sapienlia Dei, hominem curans, seipsum, totam dilectionem sui et illius .refert in -
seipsam exhibuit ad sanandum, ipsa medicus, ipsa _Qillam dilectionem Dei, quae nullum a se rivulum duci
medicina. Quia ergo per superbiam homo lapsus est, extra palitur, cujus derivatione minuatur. Non au-
humilitatem adbibuit ad sanandum : serpentis sa- tem onirria. quibus ulendum est, diligenda sunt, sed
pienlla decepti sumus, Dei stultitialiberamur. Quem- - ea sola qua. aut nobiscum societafe quadam refe- -
admodum autem illa sapienlia vocabatur, erat runlur in Deum, sicuti est homo yel angelus, aut ad
autem stultitia conlemnenlibus Deum, sic ista quae nos relata, beneficio Dei per nos indigent, sicuti est
vocatur stul.iiia, sapientia est vincentibus diabolum. -corpus. Nam utique martyres non dilexerunt scelus
Nos immortalitate male usi sumus ut moreremur, persequentium se, quo tamen usi suntad prome-
Christus mortalitate hene usus est, ut vivereraus. rendum Deum.
CAPUT CCLVI.
Corrupto animo feminae.ingressusesl morbus, integro
$& rebus quatuor diligendis, et ordinatam haberi
corpore feminae processit salus. Ad eadem conlraria 43oporlere. dilectionem,- et conjunctioribus pro sorte
perlinet, quod etiam exemplo viriutum ejus, vitia consulenduin; ex eodem libro.
nostra curanlur. Jam vero similia, quasi ligamenta, Cum ergo quatuor sint diligenda : umim quod su-
membris et vulneribus nosiris adhibiia illa sunt,
' '" - praitos esl, allerum quod nos sumus, tertium quod
PATROL. LXII. 30
osfi D. EUGYP-PIIARRATIS AFRICANI <ufi
juxlanos est, quartum quod infra nos esl; de se- A dinis vinculum, quod a parentum etiam propagine
cundo. et quarto nulla praecepla danda erant, quan- Inveteratum, naturse lege inoleyit. Id ergo agit spiri-
turalibet enim homo excedit a veritate, remanet illi lus in domanda carne, ut solvat mal_econsuetudinis
dilectio sui, et dilectio corporis sui. Fugax enimani- quasi^acta perversa, et fiat-pas eonsuetudinis bo-
mus, ab ineommutabili lumine omnium regnalore id nse. Diliges, inquit, Dominum Deum tuum ex toto
agit, ut ipse sibi regnet et corpori suo. Ideo non po- corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota mente
test nisi et se efc-corpussuum diligere. Magnumergo tua _ et diliges proximum tuum tanquam teipsum:
aliquid adeptum se jputat,- si letiam sociis, id est in his duobus pra_Geptis tota Lex pendet et Pro-
aliis hominibus, dominari potuerit: inesl enim vi- phetse: finis itaque pr__cepti est dilectio. et ea
tioso ahimo, id est magis appetere, et sibi tanquam gemina, id est Dei et proximi. Quod si le totum in-
debitum vindicare quod uni proprie debetur Deo. telligas, id est animum et corpus tuum, et proxi-
Talis autem sui dilectio melius odium vocalur. Ini- mum tolum, id est animum et eorpus ejus (h.mo
quum est enim, quia vult sibi servire quod infra se enim ex animo constat et eorpore), nullum rerum
est, cum ipse superiori servire jnolit. Rectissimeque diligendarum genus in his duobus prseceptis praeter-
diclum esf: Qui autem diligit iniquitatem, odit ani- missum est: cum enim prsecurral dilectio Dei, ejus-
mam suam; et ideo fit infirmus animus, et de mor- __$que dilectionis modus praescriptus appareat ita ut
tali corpore cruciatur: necesse est enim ut illud di- caetera in illum conflaanl, de dileetione tua nihil
ligat. et ejus corruplione praegravetur. Immortalitas dictura ^.idetur; sed eura dictum est; Diliges pro-
enim et incorruptio corporis de sanitate animi exis- ximum tuum tanquam leipsum, siraul et tui abs te
tit. Sanitas autem animi est firmissime inhasrere po- dilectib non praetermissa est. Ille aulem jusle et
tiori, hoc est incommutabili Deo. Cum vero etiam eis sancte vivit qui rerum inleger aestima.or est; ipse
est autera qui ordinatam iiabet dilectionem, ne aut
qui sibi naturaliter pares sunt, hoc esl hominibus,
dominari affectat, inlolerabilis omnino superbia est. diligat quod non est diligendum, aut non diligat
JSemo ergo se odil, et hinc quidem nulla cum aliqua quod diligendum est, aut amplius diligal quod mi-
secla quseslio fuit, sed nequecorpus suum quisquam nus <Iiligendumest, aut aeque diligat quod vel mi-
odil; verum est enim quod ait Apostolus: Nemo un- nus vel amplius diligendum est, aut minus vel ^m-
nonnulli plius quod seque diligendum est. Omnis peccator,
quam carnem suam odio babuit. Et quod
dicunt, malle se [omnino] esse sine corpore, omnino inquantum peccalor est, non est diligendus; et om-
failuntur , non enim.corpus suum, sed corruptiones nis homo, inquantum horoo est, diligendus est prop-
ejus et pondus oderunt: non itaque nullum .corpus, _,ter-Deura, Deus vero propter- seipsum, elsi Deus
sed incorruptum ei celerrimumj [inlegerrimum] cor- Q omni homine amplius diligendus est: amplius quis»
pus volunt habere, sed pulant nullum corpus esse, que Deum debel diligere quam seipsum, iiem am»
si tale fuerit, quia -tale aliquid esse animani putant:. plius alius homo diligendus est quam corpus nos-
quod autem continenlia quadam et laboribus perse- tffum:"quia propter Deum omnia ista diligenda sunt,
faeiunt non et potest nobiscum alius homo Deo perfrui, quod
qui videntur corpora sua. qui hoc recte
id agunt ut non habeanl corpus, seduthabeanl sub- non potest corpus, quia eorpus per animam vivit
libidines qua fruimur Deo. Omnes autem aequediligendi sunt,
j'ugatum et paralum ad opera [necessaria;
enim maie utenles corpore ,' id est eonsuetudines sed cunf omnibus prodesse nbn possis, his potissi-
et inclinationes animse ad fruendum interioribus, per mum consulendum est, qui pro locorum et tempo-
ex- rum vel quarumlibet -rerum opportunitatibus cons-
ipsius corporis laboriosam quamdam mUiiianf
stinguere affectanl : nam non se inierimunt, sed trictius tibi, quasi quadam sorte junguntur. Sicul,
curam suae valeiudiiiis gerunt; qui autem perverse enim si libi abundaret aliquid quod dari oporteret ei
id agunt, quasi naturaliler inimico suo corpori bel- qui non haberet, nee duobus dari posset, sj tibi
lum ingerunl: in quo fallit eos quod legunt: Caro occurrerent duo, quorum neuter alium vel indi-
concupiscit adversus spiritum, |Ct spiriius adversus gentia, vel erga te aliqua necessitudine superaret, ni-
carnem;-ha_c enim invicem adversanlur. Dictum est D hil justius faceres, quam ut sorle legeres [eligeresj
enim- hoc propier indomitam carnalem consuetudi- cui dandum esset quod dari utrique non posset: sie
nem, adversus quam spiritus concupiscit, non ut in hominibus, quibus omnibus eonsulere nequeas,
inierimal corpus, sed utconeupiscentia ejus, id est pro sorte habendum est, proul quisque tibi tempo-
consueludine. mala edomila, faeiat spiritui subjuga- raliter colligaiiusadhaerere pottterit. Omnium aulem
lum,, quod nafuralis ordo desiderat. Qnia enim hoc qui nobiscum frui possunt Deo",partim eos diligimus
_rit post resurrectionem, ul corpus omnimodO'cum quos ipsi adjuvamus, partim. eos a quibus adjuva-
quieie summa spiritui subditum immortaliter vigeat, rour, partim [eos] quorum et indigemus adjutorio el
hoc etiam"in hac vita meditandum esi, uteonsuetudo nec ipsi eon-
molibus indigentia. subvenimus, partim quibus
carnalis mutetur in melius, nec inordinatis ferimus aliquid commodi., nec ab eis ut nobis con-
fesislat spirilui; quod; donec fiat, caro concupiseit feratur attendimus. Velle tamen debemus ut omnes
adversus spiritum, et spiritus adversus carnem: non nobiscum et tolum quod eos vel ad-
diligant Deum,
per odiura resistente spirilu, sed per principatura, juvamus vel adjuvamur ab eis, ad unum ilium finem
qiiia magis quod diligit vult subditum ess~'meliori; referendum est.' '
_
aec per odium resistente carne, sed per consuetu-
 m TIIESAURUS. CAP. CCLVIII. U%
CAPUT CCLVII. _ dispensatio temporalis, qua debemus uti, non quasi
A
l\_\De principio viarum secundum Salomonem; ex roansoria quadarn dilectione et deleela.ione, sed
eodemlibro. tfansiloria potius tanquam viae, tariqiiam veliiculo-
Cum homine in Deo frueris, Deo polius quam bo- furii, vel alioriim quorumlibet iristrumentbfiim; aut
inine frueris; illo enim ffueris quo efficeris beatus, si quid congruerilius dici pbtest, ut ea qiiibus feri-
et ad eum le pervehisse laetaberis, in quo spem po- mur, prbptef iilucl ad qiiod fefirhur, cliligaiiius.
nis ut venias. Inde ad Phileihonem Paulus : Ita, fra- Quisquis igiliif Scriptiiras divinas vel quamiibet ea-
ter, inqiiit, ego te fruaf ih Domino ; quod si non ad- fuhi partem Intetlexisse sibi videtiir, ita ut eo intel-
didisset, in Domino, et te fruar tantum dixisset, in lectu nori aedificetistain gemiriain charitatem Dei et
eo constiluisset spem beatitudinis suae. Quanquam proxirai, noridum inteiiexit: quisquis vefb lalem
etiam vicinissime "diciiur frui cum dilectione uli inde senientiainduxefil, ut huic sedificaindaechari-
[et vicissitudihe dicitur frui cum deleclatione uti]; tati sit iiiilis, riec iamen boc dixerit quod ille quem
cum enim adest quod diligilur, etiam delectalionem legit eo Ibco sensisse probabitur, rion perniciosg
secum necesse est gerat, per quam si transieris, failitur, nec bmninb mentiiur. Inest quippe in men-
eamque ad illud ubi permanendum est retuleris, tiente voluntas falsa dicendi, et ideo multos inveni-
utefis ea, et abusive, non proprie, diceris frui: si vero B
J mus qui menliri velint, qui autem falli neminem.
"
inhaeseris atque permanseris, finem in ea ponens Ise- Cum igitur hoc sciens homo faciat, illud nesciens
titiae tuse, tunc vere et proprie frui dicendus es; quod patiaiur, satis apparet in una eademque re, illum
non faciendum est, nisi iu illa Trinitate, id est qui fallitur eo qui mentitur esse meliorem; quando-
summo ei incommutabili bono. Vide quemadmodum quidem pati melius est iniquitatem quairi facere.
cum ipsa Veritas et Verbura, per quod facta sunt Omnis auiem qui mentitur, inique facit, et si cui-
omnia, caro factum est ut habitaret in nobis, tamen quam videtur utile aliquando esse mendacium, po-
ait Aposlolus : Et si noveramus Christum secundum test videri utilem aliquando esse iniquitatem. Nemo
carnem, sed nunc jam non novimus; ille quippe qui enim mentiens, in ep quod menlitur servat fidem :
non soluni pervenientibus possessionem, sed etiam nam hoc utique vult utcui mentitur fidem sibi ha-
viam se 'praebere voluit venientibus, ad [se] princi- beaf, quam tamen ef raentiendo non servat. Omnis
pium viarum voluit carnem assumere. Unde est auiem fidei violator iniquus est. Aut igitur iniqui-
etiam illud : Dominus creavit me pfincipium viarum tas aliquando est utilis, quod fieri non potest, aut
Suarum; ut inde inciperent qui vellent venire. Apo- mendacium semper inutile est. Sed quisquis in Scri-
sfoltis igitur, quamvis adhue ambularet in via, et ad • pluris aliud senlit quam ille qui scripsit illis non
' meniientibus, failitur. Sed tamen, ut di_ere
palmam supernse vocationis sequereiuf vocantem C coepe»
Deum, tamen ea quae retro sunt obliviscens, et in ea ram, si ea senlentia fallitur qua aedificetcharitatem, -
quae ante sunt extentus, j'am principium viarum quse finis praecepti est, ita fallitur ac si quisquam
transierat, hoc est eo non indigebat a quo taraen efrore deserens viam, eo taraen per agrum pergat,-
aggrediendum el exordiendum iter est omnibus" qui quo etiam via illa perducit: corrigendus est tarrien,
ad verilatem pervenire el in vita aeterna perriianere et quam sit ulilis viam non deserere demonstran-
desiderant; sic enim ait: Ego sum via, et veritas, et dum est, ne consuetudine deviandi, etiam in trans-
Vita: hoc esf, Per rae venilur, ad rae pervenitur, in vefsum aut perversum ire cogatur. Asserendo eninf
me permanetur. Cum enim ad_ipsum pervenjtur lemere quod ille non sensit quem Iegit,-plerumque
[etiam ad ipsura Patrem pervenitur], quia per aequa- incurrit in alia quse illi senlentiae contexere nequeat.
lem ille cui est sequalis agnoscitur, viriciente et lan- Quaesi vera et cerla esse conseii.il, illud non poSsit
quam agglutinante nos sancto Spiritu, quo iii summo verum esse quod senserat, filque in "eo nescio quo-
alque incommutabili bono permanefe possimus. Ex modo ut amando senlentiam suam, Scripturae inci-
quo intelligitur quia nulla fes iri via lenere nos de- piat offbnsior esse quam sibi: quod-malum si ser-
beat, quia [Quando] nec ipse Dominus in quahtum pere siverit, everietur ex eo ; per fidem enim ambu-
via nostra esse dignatus est, tenere rios voluerit, " lamus, rion per speciem; titubabit autem fides,-sidi-
ged transire, ne rebus lemporalibus, quamvis ab illo vinarum Scripturarum vacillat-auctoritas. Porro fide
pro salulenostra susceptis et gestis, haereamus in- titubante, charitas etiam ipsa languescit.- Nam si a
firmiler, sed per eas potius curramus alacriter, ut fide quis eeciderit, a charitate efiam necesse est ca-
ad eum ipsum qui nostram naturam a temporalibus li- dat. Non enim potest diligere quod esse non credit.
beravit et collocavit, ad dexteram Patris provehi at- Pofro si et credit, et diligit bene agendo, et pra.ee—
que pervenire mereamur. Omnium igitur quseprae- ptis morum bonorum obtemperando.efficit utetiam-
dicia sunl, ex quo de rebus tractamus, h__csumma speret se ad id quod diligit esse venturum.- '
est, ut intelligatur Legis et omnium divinarum Scri- CAPUT GCLVIH.
pturarum pleuiludo et finis esse dileclio rei qua Quod fide el spe decedente charitas' maneat,- et quod'
fruendum est, el rei quae nobiscum ea re frui po-. . " lemporalequid vilescat cum veneril, mternum vero
test: quia ut se quisque diligat, praecepto non opUs ardeniius diligatur; ex eodhn libro.
est. Hoc ergo ut nosseraus alque possemus, facla Jtaque tria haec sunt quibus et scientia omnis et
esl lota pro nostra salute per divinam providenliam prpphetia militat: fides, spes, charitas. Sed fidei'
q« D. EUGYPPH ARBATIS AFRICANI 9.4
succedit species quam videbimus, et spei succedit A /_ mantis audita, affeclionem animi ejus advertimus *.
neatitudo ipsa ad quam pervenluri sumus : charitas et tuba sonante, milites vel progredi, velregredi, et
autem eliam istis deeedentibus augebitur poiius. Si si quid aliud pugna poslulat, oportere noverunt.-Si-
enim credendo' diligimus quod nondum videmus, gnorum igilur alia sunt naturalia, alia dala : natura-
quanto magis cum videre coeperimus? Et si spe- lia sunt, quae sine voluntateatque ullo appetilu si-
fando diligimus'quo hondum perveriimus, quanto "gnificandiprseter sealiquid aliud ex se.cognosci fa-
fnagis cum' perverierimus ? Inter temporalia quippe ciunt: siculi est furaus, significans ignem; non eniin
atque aeterna hoc interest, quod temporale aliquid volens significari id facit, sed rerrim expertarum ani-
plus diligitur antequam habealur, vilescit aulem madversione et notatione cognoscitur ignem subesse,
cum advenerit, non enim satiat animam ciim [cui] eliamsi fumus solus appareat : sed et. vestigium
vera estet certa sedes a.ternitas ; aeternum autem transeuntis animantis ad hoc genus pertinet, etvul-
afdentius diligitur adeptum quam desideratum. Nulli lus irati seu fristis affectionem"animi significat,
enim desideranti conceditur plus de illo existimare eiiam nulla ejus voluntate qui aut iratus aut tristis
aut si quis alius motus animi vultu indiee pro-
quam se habet, ut ei vilescat cum minus invenerit, est;
sed quantum quisque veniens existimare potuerit, ditur, eliam nobis non id agentibus ut prodatur. Data
plus perveniens inventurus est.Homoilaque__.g. fide, B vero signa sunt, qua. sibi quseque viventia invicem
spe, et charitate subnixus, eaque inconcusse reli- dant, ad demonstrandos quantum posstint motii.
nens, non indiget Scripturis, nisi ad alios instruen- animi sui, vel sensa aut intellecta quselibet. Nec ulla
dos : itaque mulli per haec tria etiam in solitudine causa esl nobis significandi, id est signi dandi, nisi
sine codicibus vivuni; unde in illis arbitror jam im- ad depTomendum et trajiciendum in alterius animum
pletatn esse quod diclum est, sive prophetiae eva- Id quod animo gerit qui signum dat. Horum igitur
cuabunlur, sive lingua. cessabunl, sive scienlia eva- signorum genus, quantum ad horaines attinet, consi-
cuabitur [destruetur]: quibus lamen quasi machinis, derare atqtie tractare statuimus : quia et signa divi-
tanta fidei, et spei, et charitatis in eis surrexit in- nilus data, quae Scripturis sanctis continenlur, per
structio, ul perfectum aliquid tenentes, ea quae sunt homines nobis indicata sunt qui ea conscripserunt.
ex parle non quaerant: perfeclnm sane, quantum in CAPUT CCLX.
hac vita polest; nam in comparalione futurse vitae, Quod inter omnia signa verba[leneant
principatum,
nullius justi et sancli est vita isla perfecta; ideo ma- qiim propler peccatumsuperbim non poluerunt cun-
nent, inquit, fides, spes, charitas, tria haec, major ctis gentibus esse communia; ex eodemlibro.
autem horum charitas, -quia et cum puisque ad __- Omnia signa verbis comparala paucissima sunt:
terna pervenerit, duobus istis decedentibus, charitas C ( verba enim prorstis inter homines obtinuerunt
prin-
auctior et certior permanebit. Quapropter cum quis- cipatum significandi qnsecunque animo concipiun-
quecognoverit finem praecepli esse charitatem, de tur, si ea quisque prodere velil. Nam et odore un-
corde puro et conscientia bona, et fide non ficla, guenti Dominus quo perfusi suut pedes ejus, signum
omnem intellectum divinarum Scripturarum ad ista aliquod dedit, et sacramenlo corporis et sanguinis
tria relaturus, ad traclationem illorum librorum se- ,sui perguslato [prssguslalo] significavil quod voluit,
curus accedat: cum enim diceret, charitas, addidit, etcummulier tangendofimbriamvestimenii ejussalva
de eorde puro, ut nibil hliud quam id.quod diligen- facia est, nonnihil significat. Sed innumerabilis mul-
dum est diligatur. Conscientiam vero bonam sub- titudo signorum, quibus suas eogitationes homines
j"unxit propter spem : ille enim se ad id quod credit exerunt, in verbis constiluta est: nam illa signa om-
et diligit perventurum esse desperat, cui mala. con- nia, quorum genera breviter atiigi, potui verbis
scientise scrupulus inest. Tertio : Et fide, inquit, enuntiare, verba vero illis signis nullo modo pos-
non ficta : si- enim^fides nostra mendacio caruerit, sem : sed quia verberato aere statim transeunt, nec
tunc et non diligimus quod non esl diligendum, et diutius manent quam sonant, inslituta suntper lille-
recle vivendo id speramus ul nullo modo spes nosfra ras signa verborum. Ita voees oculis oslenduntur,
"
fallatur. non per seipsas, sed per signa qua.dam sua. Isla
- CAPUT CCLIX. signa igiiur non potuerunt communia esse omnibus
De signis naluralibus, et de datis;ex librb n de Do- geniibus, peccato quodam disscnsionis huniana., cum
ctrina Christiana. l ad se quisque principatum rapit, cujus superbise si-
Quoniam de rebus cum scriberem, prsemisi com- gnum cst erecta illa turris in ccelum, ubi homines
monens ne quis in eis atlenderet, nisi quod sunt, impii rion solum animos, sed eliam voces dissonas
nonetiam si quid ^liud praeter sesignificant; vicis- habere meruerunt. Ex quo factum est, ut el'am
sim de signis disserens, hoc dico, ne quis in eis at- Scriptura divina, qua Jantis morbis bumanarum vo-
tendat quod sunt, sed potius quod signa sunt, id est lunialum subvenitur, ab una lingua pfofecta, qua
quod significant. Signum est enim res prseter spe- ' opportune potuit per orbem terrarum disseminari,
ciem quam ingerit sensibus, aliud aliquid ex se fa-• per varias interpretum linguas ionge Iateque diffusa
ciens in cogilationera venire ,"sicut vestlgio viso,, innotesceret genlibus ad «.alutem.quam Iegentes ni-
transisse animal cujus vestigium est, eogilamus; et; hil aliud appettint, quam cf.gitationes voluntalemque
Jumo viso, ignem subesse cognoscimus : et voce ani- r illorum a quibus conscripia esl iuvenire, et per illas
 945 THESAURUS. CAP. CCLXHI. , 94G
volunlatem Dei, secundum quam tales homines lo- __gitafionem de nosirahiortalilate et de futura morte
cutos'[esse] credimus. Sed multis. et mulliplicibus' necesseest inculiai, et quasi clavatis carnibus, om-
obscuritatibus et ambiguitatibus decipiunlur, quile- nes superbia. motus ligrio crucis affigat. Deinde
mere legunt aliud pro alio sentienles : quibusdam mitescere opus est pietate, neque contradicere Scri-
autem locis, quid vel falso suspicenlur non inve- pturse, sive intellectse, si aliqua vitia nostra percu-
niunt, ila obscura dicta quaedam densissimam cali- tit, sive non intellecta., quasi nos melius' sapere
ginem obducunt, quod tolum provisum esse divihi- meliusque praecipere possimus : sed .cogitare potius
tusnohdubito, ad edomandam labore superbiam, et et credere id esse melius et verius, quod ibl scri-
intellectum a fastidio revocandum, cui facile in- ptum est, eliamsi lateat, quam id quod nos pernos-
vestigata plerumque vilescunt. ipsos sapere possumus. Post islos duos gradus ti-
CAPUT CCLXI. moris atque pietatis, ad tertium venitur scienlise
gradum, de quo nunc agere institui: nam in eo se
Quod ex aliqua siinilitudine Scriptura suavius excilet exercel omnis divinaruro Scripturarum slodiosus,
animum, vt itlud exeniplicausa de Canticiscantico- nihil in eis aliud inventurus
' rutn : Dentes tui sicut grex detonsarum; ex eodem [inveniens], quam dili-
libro. esse Deum, propter Deum, et proximum
' gendum
.Quid est, quceso, quod si quisquam dicat sanctos B propter Deum, et illum quidem ex toto corde, et ex
esse homines "alque perfectos, quorum vita et mori- tola anima, et ex lota menle, proximum vero lan-
bus Christi Ecclesia de quibuslibet superstilionibus quam seipsum, id est ut loiaproximi sicutetiam no-
duobus
pfaecidit eos qui ad se veniunl, et imitatione bpho- slri dilectio referatur in Deum: de quibus
rum sibimet quodammodo incorporai, qui boni fide- prseceptis, cum de rebus ageremus, libro superiore
lesetveriDei servi, deponentes onera sseculi, ad traclavimus. Necesse est ergo, ut primo se quisqu.a
sanelum baptismi lavaerum venerunt, atque inde in Scripturis inveniat amore hujus saeculi, hoc est
ascendentes, conceplione sancti Spiritus, fruelum temporalium rerura implicatum, longe sejunclum
dant geminae charitalis, id est Dei et proximi. Quid esse a tanlo amore Dei, et lanto amore proxin_i,
estergo, quodsi haec quisque dical, minus deleclat quantum Scriptura ipsa praescribit : lum vero illa
audientem, quam si ad eumdem sensum locum il- , timor quo cogilat de judicio Dei, et illa pieias qua
Ium exponat do Ganticis eanticorujB, ubi dictum est non potest nisi credere et cedere auctoritati sancto-
Ecelesia., 46 eum tanquam pujchra quasdam femina rum librorum, cogit eum seipsum lugere : nam ista
iaudaretur: Deutes tui, sicut grex detonsarum ascen- scientia bonae spei hominem non se j'actantem, sed
deus de lavacro, quse omnes geminps creant, et ste- lametilanlem facif; qup affectu impetrat sedulis pre-
rilis non est in i.lis; num aliud homo discit, quam G-cibus" consolalionem divini adj'ulorii, ne despera-
cum illud planissimis verbis, sine similitudinis hu- tione frangatur.
ius adminiculo audiret ? et tamen nescio quoroodo CAPUT CCLXII.
suavius intueor .sanctos, cum eos quasi dentes Ec- De signis propriis.et iranstalis agens, dal exemplum,
elesiae video quasi praecidere ab erroribus homines, quod bos proprie pecus transiate Evangelisla 'mon-
atque iu ejus corpus [eorpore] emollita duritia, strelur; exeodem libro.
quasi demersos manspsque transferre. Oves etiam Duabus autem causis non intelliguntur quse scri-
joGundissimeagnosco detoiisas oneribus saecularibus, pia simt, si aut ignoiis aut ambiguis signis obtegun-
tanquam velleribus positis, etascendentes de lava- tur. Sunt autem signa vel propria, .vel translata :
cro, id est de baplismaie, creare omnes geminos, propria dicuntur, cum his rebus significandis adhi-
duo praecepla dilectionis, et nullam esse _th isto bentur, propler quas sunt instituta : sicut cum dici-
sancto fruclu sterilem video. Sed quare suavius vi- mus bovem, intelligimus pecus, quod omnes nobis-
deam, quam si nulla de divinis libris taiis similitudo cum Latinae linguae homines hoc iiomine vocant.
jiromeretur, cum res eadem sit eademque cogiritio, Translata sunt, cum et ipsae res quas pfopriis verbis
difficile est dicere, et alia quaastio est. Nunc tamen signifieamus, ad aliquid aliud significandum iisur-
nemo ambigit, ei, per similitudines libentius quasque " pafi.ur : sieut diciraus bovem, et per has duas sylla-
cognosci, et cum aligua difficultate quaesita"multo bas intelligimus pecus, quod isto nomine appellari
gratius inveniri. Qui enim prorsus non inveniunt solet: sed rursus per illud peeus iiiiejligimus evan-
quod quseranl, fame laborant: qui autem non quse- gelislam, quem significavit Scriptura interpretanie
runt, quja in promplu habenl, fastidio ssepe marce- Aposlolo [dicens] rBovera Jriturantem non infre-
scunl: in utroque autem languor cavendus est. Ma- nabis.
gnifice igitur et_salubriter Spiritus sanctus ita.Seri- CAPUT CCLXIII.
pturas sanctas modificavit, ut Iocis apertioribus De rerum ignorantia, qum facil obscuras figuratas lo
fami beeurreret, obscurioribus autem fastidia deter-. culiones, cum ignoramus vel animalium, vel lapu
geret: nihil enim fere de illis obseuriiatibus erui- dum, v.elherbarum naluras; ex eodem libro.
tur, quod non planissime dictum alibi reperiatur. Rerum autem ignorantia facit obscuras figuratas
Ante omnia igitur opus "est Dei timore converti ad locutiones, cum ignoramus vel animantium, vel Ia
cognoscendam ejusvoluntatem, quid riohis appeten- pidum, vel herbarum naturas, aliarumve rerum qus
dum fugiendumque praecipiat. Timor autem iste ca* plerumque in Scripturis simililudinis aiicujus gratia
 947 D. EUGYPPII ABBATIS AFRICANI - 948
Nam et de serpente quod notum est, to-• A PJer vitam et corpus; nam et in illa tria sunt, unde
' ponuntur.
tum corpus eum pro capite pbjicere ferientibus,, etiam toto corde, tota anima, tota mente diligendus
quantum illuslrai sensum illum quod Dominusjubet, est Deus : in corpore aulem, manifestissima quatuor
aslutos nos esse sicut serpentes : ut scilicet pro ca- apparent, quihus constai, elemenla. In hoc ergo de-
pite nostro, quod est Christus, eorpus potius perse- nario, dum temporaliter nobis insinuatur, id est qua-
quentibus offeramus, ne fides Chrisliana Janquarai ter ducitur, casle et continenter a lemporalium de-
negetur [tanquam caput necetur] in nobis, si par- lecfatione vivere, hbc est quadraginta diebus jeju-
eentes corpori negemus Deum I Vel illud quod per| nare [monemurj: hoc Iex eujus persona est in Moyse,
cavcrnae angustias coarclatus, deposita vetere tunica, hoe prophetia euj'us personam gerit Elias, hoc et
vires novas accipere dicitur, quantum concinit ad [ipsej Dominus monet, qui tanquam testimonium ha-
imitandam [ipsius] serpentis astuliam, exuendum- bens ex lege et prophefis, medius inter illos in mon-
que ipsum veterem hominem, sicut Apostolus dicit, te, tribus discipulis videntibus atque stupenlibus,
ut induamur novo, et exuendum per angustias, di- claruit. Deinde quserilur quomodo quinquagenarjus
cente Doraino: Intrale per angustam portam I Ut de quadragenario numero existat, qui non medio-
ergo notitia najurae serpentis illustrat multas simili- criter in nostra religione sacratus est propter Pente-
ludines quae[quasj de hoc animanle Scripfura dare B costen? et quomodo ter ductus propier tria lempora,
consuevit, sic ignoranlia nonnullofum animalium, ante legem, sub lege, _ub gratia, vel propler nomen
quae non minus per siraililudines coramemorat, ira- Patris, et Filii, et Spiritus sancti, adjuncta eminen-.
pedit plurimum intellectorem : sic lapidum, sic her- tiusipsa Trinitate, ad purgalissimse Ecclesia. myste-
barum, vel quaeque [quaecunque]lenentur radicibus. rium referalur? perveniatque ad centum.quinqua-
Nam et carbunculi notitia, quod Iucet in lenebris ginla tres pisces, quos retia, post resurrectionem
mujta illurainat etiam obscura librorum, ubicunque, Doniini, in dexteram partem missa coeperunt. Ila
propter similitudinem poniltir : el ignoranlia berylli multis aliis atque aliis numerorum formis, quaedam
vel adamanlis claudit plerumque intelligentia. fores. similitudinum in sanctis libris secreta ponunlur, qua.
Nec alinm ob causam facile esl inlelligere, pacem propter numerorum imperitiam legentibus clausa
perpetuam significari oleae ramulo, quem rediens ad sunt.
arcam columba pertulit, nisi qtiia novlmus, et olpi , CAPUT CCLXV.
lenem contaclumnon facile alieno Jiuraore corrumpi, De rerum musicarumignoranlia; ex eodemHbYo.
el arborem ipsain frondere perenniter. Multi autem Non pauca etiam claudit atque obtegil nonnulla-
propter ignorantiam hyssopi; dum nesciunt quam rum rerum mhsicarum ignorantia. Nam et de psal-
vim habeat, vel ad purgandtim pulmonem, \el, ut *-• * terii et cilharse differentia
quidern non inconcinna
dicitur, ad saxa radicibus penetranda, cum sit herha aliqtias rerum figuras aperuit, et decem ehordarum
brevis^atque humilis, omnino invenire non possunt psalterium, non importune inter doclos quseritur,
quare sit dictum : Asperges me hyssopo, el mun- - utrum habeat aliquara musicse legem, quse ad lan-
dabor. • lum nervoruni numerum cogat. An vero si non ha-
47 CAPUT CGLXIV. bet, eo ipso magis sacrate aecipiendus sit ipse nu-
De numerorumimperilia, qum multa facit non inlelligi; merus, vel propter decalogum legis. De quo item
_.. eodemlibro. numero si quseratur, non nisi ad Creatorem creaiu-
Numerorum etiam iuiperilia multa facit non intel- •' ramque referendus est,-vel propter superius exposi-
-
ligi translate ac mystice posifa in ScripKiris. Inge- lum ip.um denarium. Et ille numerus tedilicaiionis
nium quippe, ut ila dixerim, ingenuum non potest lempli, qui cum memoratur in Evangelio, quadra-
non moveri quid sibi velit quod el Moyses el Elias ginla scilicet et sex annorum, nescio quid musicum
el ipse Dominus puadraginla diebus jejunaverurit, sonat, et relatus ad fabricam Dominicicorporis (pro-
cojus aclionis figuratus quidam nodus, nisi hujus nu- pter quam templimentio facta est), cogit noimullos
meri cognitione et consideratione non solvitur: habet . hsereticos confiteri Filium Dei, non falso sed vero et
** humano corpore induium. Et numerum quippe et
enim denarium quater tanquam cognitionem omnium
'
rerum intextam temporibus. Quaternario namque musicam plerisque locis in sacris Scripturis honora-
non enim audiendi sunt er-
[quippe] numero, etdiurna, et annua curricula per- bililer posita inveniraus;
agunlur: diurna, matutinis et meridianis, vespertinis rores genlilium superstitionum, qui novem Musas,
noclurnisque horarum spatiis; annua, vernis, sesli- Jovis et Memorisefilias esse finxerunl: refellit eos
vis, autumnalibus hiemalibusque mensibus. A lem- Varro, quo nescio utrurn apud eos quisquam -talium
porum autem delectalione, dum in lemporibus vivi- rerum doctior vel curiosior esse possit. Dicit enim
mus, propter seternitatem, in qua vivere volumus, civitatem nescio quam, non enim nomen recolo, lo-
abstinendum et.jejunandum est: quamvis temporum casse apud tres artifices teina simulacra Musarum,
cursibus ipsa nobis ihsinuelur doctrina conlemnen- quse in lemplo Apollinis donum poneret, ut quisquis
dorum temporum et appelendorum seternorum. Porro artifictira pulchriora formasset, ab illo potissimmn
autcm denarius numerus Creatoris atque crealura. electa emeret: iia contigisse, ut opera sua quoqtie
significat scienliam. Nam Trinifas Creatoris est, ,illi artifices seque pulchra explicarent ef. placuisse
sepienariu. aulem numerus creaturam indicat, pro- civitali omnes novem, alque omnes esse emptas, ut
 949 THESAURI5S. CAP. CCLXVI. , 930
In Apollinis templo dedicarentur, quibus poslea dicit A gultienti, ut dexlra manu sinistrum pollicem leneas.
. Hesiodum poefam imposuisse vocabula. Non ergo "Hisadjungontur millia inanissimarum observationum,
Jupiter novem Musasgenuit, sed fres fabri ternas si membrum aliquod salierit, si junctrm ambulanli-
creaverunt: tres autem non propterea illa civitas lo- bus amicis Japis, aut cauis, aut puer medius iriter-
'
caverat, quia in somnis eas viderat, aut tot se cujus- venerit, atqtie illud quod lapidem calcant, Janquam
quam illarum oculis demonstraverarit, sed quia facile direraptorem [direptorem] amicitiae, minus moles-
erat animadvertere, omnem sonum, qusemateries tum est quara cum innocentem puerum colapho per-
caritilenarum est, triformem esse naturam; aut enim cutiunt, si pariter ambulantibus intercurrit: sed
voce editpr, sicuti eorum est qui faucibus sine or- . bellum est, quod aliquando pueri vindicanlUr _.ca-
gano canunt, aut flatu sicut tubarum et tibiarum, aut nibus; nam plerumque tam supeTsiiliosi sunt qui-
pulsu sicut in cytharis et tympanis, et quibuslibet dam, u't eliam canem qui medius intervenerit ferire
aliis quae pefcutiehdo canbfa surit; sed sive ita se audeanl non impune, namque a vano remedio cito
habeat quod Varro relulit, sive non "ita, nos "lamen ille interdum percussorem suum ad verum medicum
non propter superstitionem profanorum debemus - mittit. Ha.c sunt etiam illa; limen calcare cum ante
"musieamftigere, si quid inde utile ad inlelligehdas domum suam transit; redire ad lectum, si quis dum
sanctas Seripturas rapere potuerimus, nec ad illorum .__ B se calciat, sternutaverit; redire domum, si proce-
theatricas nugas converli, si aliquid de citharis ef de densoffenderit; cum vestls a sorieibus roditur, plus
organis, quod ad spiritalia capienda valeat; dispute- tremere suspicione futuri inali, quam prsesens dam-
mus. Neque enim et litteras discere non debuimus, num dolere. Unde illud eleganler dictum est Calortis.:
quia earum Deum dicunt esse Mefcuriura,- aut quia Qui cum esset eonsultus a quodam qui [sibi] a sori-
Justitia. Viftulique templa dedicaruht, et' quaecorde cibus erosas caligas diceret, respondit, Non esse it-
gestanda sunt in lapidibus adorafe maluerunt, prop- ludmoiistr.um, sedveremonstfum habendum fuisse,
terea nobis justitia virtusque fugienda est. Imo vero si soricesa caligis roderentur. Neque illi ab hoc ge-
quisquis bohus verusque chrislianus est, Domini sui nere perniciosse superstilionis segregandi sunl, qui
esse intelligat ubieunque inveneril veritatem, quait. genetbJiaei, propter natalium dieruni consideratio-
conierens et agnoseens, etiam In lilteris sacris super- nem , nunc aulerii vulgo ma.heinatici vocanlur :
. stitiosa figmenta Tepudiet, dolealque homines alque quafe istse quoque opiniones, quibusdam rerurn si-
eaveat qui ebgnosceriles Deum, non ut Deum glori- gnis, humana praesumptione instithlis, ad eadem illa,
ficaverunt, _( cmlera. puasi quaedam.cumdaemonibuspacia et eonventa, re-
CAPUT CCLXVL , lereiidae sunt. Hinc enim flt ut, occulto quodani judi-
De signis supersiiliosis, quibus perniciose dmmonuniC C_cio divino, cupidi malarum rerum bomines tradantur
societas comparalur; ex todem libro. illudendiet decipiendipro meritis voluntatum suarum,
_ Duosuntgeneradoeirinarumquaeingentilibuseiiam illudentibus eos alqufedecipientibus praivaricaloribus
mor'ibusexercentu'r:uhum,earumrerumquasinstitue- angelis,'quibus isla mundi par_ infima, secundum
runt homines; alterum, earum quas"animadverlerunt pulcherrimum ordinem refum-, divinae providentiae
|am peraclas, aut divinitus institutas. Illud quod est lege, subjecta est: quibus illusionibus et deceptioni-
secundum instilutiqnes hominum, partim supersti- bus evenit, ut istis superslitiosis et perniciosis divi-
liosum est, partim non esl superstitiosum. Supersti- nationum generibus, fnulla prselerila et futura
tiosum est, quidquid institulum est ab bominibus, ,dicantur, necaliter accidant quam dicuntur, multa-
ad facienda et colenda idola pertinei.s, vel ad colen- qtie observantibus secundum observaiiones suas
'-
dum sicutDeum crealurani, par.emve ullam crealu- eveniarit, quibus implicati curiosiores flant, et sese
rae, vel ad consultatidnes et pacla quaedam signifi- magis magisque inserant mulliplicibus laqueis per-
cationum cum daemonibus placita aJque foederata, niciosissimi erroris. Hoc genus fornicationis animse
-qualiasuntmoliminamagicarum ariium, qusequidem salubriter divina Scriplura non tacuit, neque ab ea
4S. commemorare potius, quam docere assolent sic deterruit animam, ut propterea talia negaret
poetae : ex quo genere sunt, sed quasi licentiore D I esse sectanda, quia falsa dicuntur a' professoribus •
vanitale, aruspicum etaugurumiibri : ad hoc genus eorum, sed etiam : Si dixerint vobis, inquit, et iia
perlirient omnes eliam ligaturae atque remedia, quae evenerit, ne credatis eis : non enim quia imago
medicorum quoque diseiplina condemnat, sive in Samuelis mortui Saul regi vera pronuntiayit, pro-
praecanlalionibus , sive in quibusdam notis, quas pierea talia sacrilegia, quibus imago illa p. _.sen-
characleres vocant, sive in quibusque rebus suspen- iata est, minus exsecranda sunt; aul quia in Aclibus
dendis afque illigandis,'vel etiam saltandis quodam- aposlolorum venlriloqua femina verum testimonium
modo, non ad temperalionem corporum, sed -ad perhibuit apostolis Domini, ideo Paulus apostolus
qtiasdam significaiiones, aut occultas, aut eiiam ma- pepercit illi spiritui, ac non polius feminam illius
nifesias, qtiae mitiore nomine physica vocanl: ut dsemonii correplione atque exclusione iuundavit.
quasi non superstitione irop.icare, sed natura pro- Omnes igitur artes hujusmodi, vel nugalorise, vel
desse videantur, sicut sunt inaures in summo au- noxiae superstitionis, ex quadam pestifera socic-
riuin singularum: autdestruciionum [de struthionum] late hominum et daamonum, quasi pacta infidelis et
ossibus ansulae in digitis f aat cum nbi dicitur sin- dolo"saeamicitise conslituta, penitus sunt repudianda
 351 D. EUGYPPH ABBATIS AFRICANI 93
et fugienda Chrisiianornon quod idolum sitaliquid, A . CAPUT CCLXVII. ]
ait Apostolus, sed quia qua. immolanl, dsemoniisim-
De scientia sententiarum, connexionum,definiiio-
inolant, et non Beo : nolo [auiem] vos socios dsemo- __,fj ~num,_divisionumel partiiionum; ex eodemlibro.
niorum fieri. Quod autem de idolis et de immolatio-
nibus quse honori eorum exhibenlur, dixit Apostolus, Restant ea quae non ad corporis sensus, sed-ad ra-
hoc de oranibus imaginaiiis signis senliendum est, tionem animi pertinent, ubi disciplina regnat dispu-
n,U-e,velad cullum idoloruro, vel ad crealuram ejus- tationis el numeri. Sed disputationis disciplina ad'
<_uepartes tanquam Deum colendas trahunf, vel ad omnia genera quseslionutn quae in litieris sanctis
remediorum aliarumque observationum curam per- sunt penelranda el dis.olvenda plurimum valet: tan-
tinent, quse non sunt divinitus ad dilectionem Dei et tum ibi cavenda est libido rixandi, et puei ilis qu_e-
proximi lamquam publice conslituta, sed per priva- dam oslenlalio decipiendi adversarium. Sunt enim
tas appetitiones rerum lemporalium corda dissipanl multa qua. appellanlur o-op.trftKTK, falsa. conclusiones
miserorum. ln omnibus ergo istis doclrinis, socieias rationum, et pleruraque ita veras imitantes, ut non
daemohum formidanda atque vitanda est, qui jniliil solum tardos, sed et ingeniosos etiam, minus dili-
attentos, decipianl. Proposuit enini quidam
cumprincipe suo diabolo, nisi reditum nostrum clau- genter
dere atque obserare conantur. Sicut aulem de stellis _ dieens ei cum quo loquebatur : Quod ego sum lu non
quas condidit, el ordinavit Deus, human__ deceplo- es; at ille consensii, verum enim erat ex parle, vel
rise conjecturse abJiominibus insliiutse sunt, sic eliam eo ipso quod iste insidiosus, ille siinplex erat : lum
de quibusdamnasceinibus, vel quoquo modo divina. isle addidit: Ego autem homo sum; boc quoque-cum
providentise adminisiraiiorie existentibus rebus, miilti ab illo accepisset, bonclusifdicens : Tu igilur non es
mulla luimanis suspicionibus quasi regulariter con- hoino. Quod genus captiosarum conclusionum Scri-
jeelala, litieris mandaverunt : si forie iusolita. acci- ptura, quantum exislimo, detestatur illo loco ubi di-
elerim, lanquam [velut] si mula pariat, aut fulmine ctum est: Qui sophistice loquitur, odibilis est. Quan-
etiam sermo non captiosus, sed lamen abun-
aliquid percutiatur; quseomnia tantum valent, quan- quam
tum pra_sumptione aniniorura, quasi commuui qua- daniius quam gravitatem decet verborum ornamenla
damlinguacumdiemonibus fcederatasunt: quaetamen conseclans, sophisticus dicitur. Sunt etiam vere con-
plenasuntornniapestiferascuriositalis, cruciantis sol- nexiones ratioeinationis falsas habentes sentenlias,
errorem iliius cum quo agitur.
licitudinis, morti.era. servilulis;-non enim quia vale- qua. consequunlur
. bant animadversa sunt, sed animadvertendo alque Quselamen ad boc inferuntur a bono et docto homi-
ut in his -erubescens ille cujns erroiem conse-
signando faclum est ut valerent: et ideo diversis ne,
diversae proveniunt , seeundum, cogiialiones el r quunlur, eumdem relinquant errorem, quia si in eo-
dem nianeie voluerit-, necesse est [ulj etiam illa quse
praesumptiones suas. Illienim spiritus qui decipere\' __
(iamiial lenere cogatur. Non enim vera inferebat
volunt, taliaprocurantcuique,qualibus eum-irretitum
cttm diceret : Neque Clirislus resurrexit;
per suspiciones et corisensiones ejus videat. Sicut[ Apostolus
-el illa alia ; Inanis esi praedicatio nostra, inanis esf
cniui, ^erbfgratia, una figura litterae X quaedecussa-
tim notatur, alfud apud Graeeos, aliud apud Latinos et fides vestra : et deiuceps alia quse omuino falsa
. valet, non natura, sed plaeilo et coiisensione signifi- sunl, quia et Christus Tesurrexif, et non erat inanis
candi; etideo quiutramque liisguam novit, si homi- praedicaiio eorum qui hoc annuntiabaiu, nec fides
ni Graeco velilaliquid significare scribendo, non iu eorum qui hoc crediderant: sed ista falsa verissime
ea significalione ponil hanc litteram, Jn qua eam connectebanlur jlli, sententiae, qua dicebatur, Non
esse resurrectionem morluorum : istis aulem ialsis
ponit cum homirii scribit Latinp: el _ ..a, uno
vera erant si morlui non re-
codemque sono, .apud Gracos litterse, apud Latinos repudialis,. quoniam
oleris nomen est: el ctim dico, lege, in his duabus surgunl, consequens erit resurrectio morluorum. Cum
_ syllabis aliud Graecus, aliud Lalinus intelligil: sicutt eigo sint verie connexibnes, non solum verarum, sed
eiiam falsarura sententiarum, facile est veritatem con-
ergo h33 omnes signifieationes, pro suse cujusque
. societatis-consensione, animos movent, quia diversa nexionum etiam in scliolis illis' discere, quse praefer
B
consensio est, diverse movent; nec Ideo consense- Ecclesiam sunJ; .senlentiarum autem veritas in sanctis
runt in eas homines, quia jam valebant ad signilica- libris" ecclesiaslicis vestiganda est [iiivestiganda].
tamen veritas connexionum non institula, sed
tionem, sed ideo valenl qaia consenserunt in eas : Ipsa
-sic-eliam illa signa, quibus perniciosa dsemonum1 animadversa est ab hominibus et notala, ut eam
vel discere vel "docere: nam est in rerum ra-
.socielas comparatur, pro -cujusque observationibus' possint
tione diviniius inslituta. Sicut enim qui
valent, quod m.nifestissime ostendit rilus augurum,' narrat perpeluaet
ordinem temporum, non eum ipse eompbnit,
el
qui antequam observent, elppsleaquam qbservala_ etlocorum
situs.aut naturasanimaliumivel stirpium
signa tenuerint, id agunt, ne videant volatus, aut vel lapidum qui osiendit, non res
andianl voces aviura, quia nulla ista signa sunt,' [serpentium],
osteodh ab hominibus institutas : et ille qui demon-
nisi eonsensus observantis accedat.
strat sidera eorumque inotus, non a se vel ab homine
aliquo rem institutam demonslrat: sic eliam qui di-
cit cum falsum est quod consequilur, neee.se est ut
falsum sit quod praecedit, verissime dicit; neque ipse
 _S5 THESAURUS. CAP. CGLXVHI., _g4
'fecit ut ita sit, sed tantum ifa esse demonstrat. Ex A ram senientiam, male se contemnunt, quia leges con-
hac regula illud esl quod de Aposlolo commemoravi- clusionis ignorant: cum melior sit qui novit essp re-
mus : praecedit enim : Non esse resurrectionem surrectionem.mbrtuorum, quam ille qui novit conse-
mortuorum, quod dieebant ilii quorum errorem de- quens esse ut, si resurreclio mortuorum non est,
struere volebat Aposlolus. Porro illam senlentiam neque Christus resurrexerit. Ilem scienlia definien-
praecedentem, qua dicebant, non esse resurrectionem di, dividehdi atque par.iendi,-quanquam etiam rebus
jnortuorum, necessario sequilur, Neque Christus re- falsis plerumque adhibeatur, ipsa tamen falsa non
surrexit.: boc autem quod sequitur falsum est, Chri- est, neque ab hominibus h.sliluta, sed in rerum ra-
slus enim resurrexit; falsum est ergo [et] quod prsc- tione comperta; non enim quia et fabulis suis eam
cedil; prascedit enim [aulem], Non esse resurrectio- poetse, et opinionibus erroris sui vpl falsi philosophi
nem mortuorum. Esl igitur resurrectio morluorum. vel etiam haeretici, hoc est falsi Christiani, adhibere
Quod totum breviter ita hicitur, Si non est resurre- consueverunt, propterea falsum est neque in defi-
ciio mortuorum, neque Christus resurrexil: Christus niendo, neque in dividendo aut partiendo afiquid
autem resurrexit, est igitur resurrectio mortuorura. compleclendum esse quod ad rem ipsam non perti-
Hoc ergo ut, consequenti ablato, auferatur etiam ne- net, aut aliquid quod pertinet, pr__tereundum. HOG"
cessario quod pr__cedit,non instituerunt homines, B verum est, eliamsi ea quae definiunlur aut distri-
sed ostenderunt: et hsec regula perlinet ad yeritatem buuntur vera non sint. Nam et ipsum falsum defini-
connexionum, rion ad verilaiem sententiarum. Sed lur, cum dicimus falsam esse significationem rei, non
in hoc loco de resurreclione cum ageretur, et regula ita se habentis ut significalur, sive aiio aliquo modo;
connexionis vera est, ei ipsa in conclusione senten- quae defuiilio vera est, quamvis' falsum verum esse
tia. In falsis autem senleutiis, connexionis veritas non possit. Possumus eliam dividere- dicenles duo
est, istomodo : Faciamus aliquem concessisse : Si esse genera falsi: unum, eorum quaeomnino esse 50
.tnimal est cochlea, vocem Jiabet: hoc concesso, cum non possunt; alterum, eorum quaenon sunt, quamvis
probatum fuerit vocem coehleam non habere, quo- esse possint. Nam qui dicit septem et tria undecim
riiam consequenti ablato, illud quod praecedit aufer- esse, id dicit quod omnino esse rion potest. Qui au-
lur, concluditur : Non esse aniinal cochleam. Quae lem dicil, calendis, verbi graJia, Januariis pluisse,
senlentia falsa est; sed ex concesso falso, vera con- lamelsi factum non sit, id tamen dic.it quod fieri po-
clusionis connexio. Verilas itaque sentenliae per se tuerit. Definilio ergo et divisio falsorum potest esse
ipsam valet: veritas aulem connexionis ex ejus cum verissima, quamvis falsa ipsa utique vera non sint.
quo agitur opinione vel concessione consistit. Ideo CAPUT CCLXVHI.
aulem, ut supra diximus, infertur vera connexione r:
quod falsum est, ut eum cujus errorem corrigere vo-~ Ul nec de eloquenlia se quitpiamjactet qum non tit in-
iumus, pceniteatconcessisse praecedeutia,quorum con- telligamus sed ui inlellecla proferamusadhibelur; ex
eodemlibro.
sequenliamvidetesserespuendam. Jam hincintelligere -
faeile est sicul in falsis sententiis veras, sic in veris Sunl etiam quaedampraecepta uberioris disputalio-
senlenliis falsas conclusiones esse posse. Fac enim nis, quae jam eloquentia nominaiur, qnae nihilominus
aliquem proposuisse: Si justus est ille, bonus esl; et vera sunt, quamvis eis possint etiam falsa persuade-
esse concessum; deinde assumpsisse : Non est autem. ri : sed quia et vera esse possunt, non est facnltas
jiislus; qtio item concesso, inlulisse conclusionem : ipsa culpabilis, sed male ulent.um perversitas. Nam
Non esl igitur bonus. Quae tamelsi vera sint omnia, neque hoc ab hominibus institulum est, ut charitatis
non est jamen vera Tegula conclusionis : non enim expressio conciliet auditorem, aut ut facile quod in-
sicut ablato consequenti aufertur necessario quod tendit insinuet brevis et aperta narratio, et varielas
sine faslidio leneat inientos, et caeteise hujus-
praecedit, itaetiam ablato praecedenti aufertur neces- ejus
sario quod sequilur; quia verum est cum dicimus : raodi observaiiones, quse sive in falsis, sive in veris
Si orator esi, homo esl: ex qua propo.itione si as- causisversesunt: tameninquanlum vel sciri vel credi
sumamus j Non est autem orator : non erit conse- jjaliquidfaciunt, autadexpetendumfugiendumveaniraos
quens, cum inluleris : Non "estigitur homo. Quapro- movent, et invenlse potius quod ita se habeant quam
pler aliud est nosse regulas conriexionum, aliud sen- ut ita se baberent instilutse. Sed haec pars cum disci-
tentiarum veritalem : in illis diseitur quid sit conse- lur, magis ul proferamus ea quae intellecta sunl,
quens, quid non consequens, qUid repugnahs. Conse- quam ui intelligamus adhibenda est. Illa vero conclu-
quens est, Si orator esl, homo est: inconsequens, Si sionum, el definitionum, el distributionum, plurimum
homo est, orator esl: repugnans : Si homo est, qua- intelleclorem adjuvat, lantum absit error, quo viden-
drupes esl. Hic ergo de ipsa connexione dicatur [ju- lur sibi hominesipsam beatae vitae veritatem didi-
dicalur]. In veritate autem sententiaruni, ipsaeper se cisse,_cum isia didicerint. Quanquam plerumque ac-
sententiae, non earum connexio consideranda est : cidat,- ut facilius homines res eas assequantur, pro-
sed veris certisque sehtenliis cum incertse vera con- ptei; qnas assequendas ista |discuntur, quam ialiuni
nexione junguiitur, etiam ipsse certse fiant necesse "pra.ceptoi'uni nodosissimas et spinosissimas discipli-
est." Quidam aulem SIG^e j'actanl,'cun. veritaiem '• nas. Tanquam si quispiam dare-volens praecepta am-
connexionum didicerint, quasi sententiaium ipsa sit -' bulandi, moneat non esse levandum posteriorem pe-
verilas; et rttrsus quidam plerumque reiinenles ve» dem, lii.i cura posuerit priorem : deinde minutatim,
m - D. EUGTPPH ABBATIS AFRICANI 9_0
quemadmodum articulorum et poplitum cardines A <juasi quaedampacfa atque conventa, repudient pe-
oporteat movere, describat : vera ehim dicit, nec nitus et detestentur; alienent etiam studium [a] su-
aliter ambulari potest, sed faeilius homines liaecfa- perfluis et luxuriosis hominum institulis. Illa vero
eiendo ambnlant, quam animadvertunt cum faciunl, instituta liominum, quae ad societatem convivenlium
aut intelligunt cum audiunt;, qui autera ambulare valent, pro ipsa vitae hujus necessitate non negli-
non possnnt, multo minus eacurant, quse hec expe* gant; 5ncaeteris autem doctrinis quse apud gentes'
riendo possunt attendere. Ita plerumque citius irtge- inveniunlur, prseter historiam rerum, vel.praelerili
niosifs videt non esse ratam concluslonem, quam temporis vel praesenlis, ad sensus corporis perlinen-
pr_.cepia ejus capit: tardiis aulem non eani videt, , tium , nuibus eiiam utilium artium corporalium ex-
sed multo minus quod de illa praecipitur, magisque perimenta et conj'eciur_3annumeraniur, et praster
ih his omnibus ipsa spectaoula veritalis saepe dele- rationem disputationis et numeri, nihil utile essear-
ctant, quam ex eis in disputahdo aut j'udicando"ad- bilror : in quibus omnibus tenendum est, m <s_m
juvamur : nisi forle quod exercilatiora feddunl inge- *mis, et maxime in his pua. ad corporis sensus per-
ftia, si etiam maligniora aut inflaiiora nonreddanl, tinentia volvunlur lemporibus et eontinentur locis.
lioe esi ut aul decipere verisimili sermone atque in- CAPCT CCL5X.
terfogationibus amenl, aut aliquid roagnum quo se B Quod <ulilesdtsciptinas piiilosopfwrum hujus smculi,
bonis atque innocenlibus anteponant, se asseculos ianquam dwilias deJEgypio exiens, Chrisiiams au-
ferre debeal, velut res dominii sui in usum. -
putant qui iStadidicerinl. " ^hilosophi aulem qui vocaniur, si qua forle vera
CAPUT CCLXfX. et fidei nostrae accommodaia dixerunt/maxime Pla-
Quod numeri disciplina non sit ab hominibusinslitula, tonici, noii solum formidanda non sunt, sed ab eis
sed potius indagala el inventa, el ad Dei laudem a etiam, lanquam ab injustis possessoribus, in usum
quo vefa est, rcferenda sil, ex eodem libro. noslrum vindicanda. Sicut enim .Egyplii non tantum
Jam vero numeri disciplina, cuilibet lardissimo idola habebant et onera gravia, quae populus Israel
cl-ruiQ esi, quod non sit ab hominibus insiitula, sed delestarelur et fugeret, sed etiam vasa atque orna-
potius indagala et inventa. Non enim sicut primam roenta de auro et argento, et veslem, quae ille popu-
syllabam Italiaa, quam brevemproiiuntiaverunl vele- lus exiens de JBgypio sibi potius tanquam ad usum
res, voluit Virgilius el longa facta est, ita quisquam .melioremclanculovindicav't,nonaucioriiale,propria,
potest efficere, cum voluerii, ut ier terna aut nonsint sed prsecepto Dei, ipsis iEgyptiis nescienter accommo-
novem, aut non possint efficere quadratam figuram, dantibus ea quibus non bene utebantur: sic doctrinae
aut non ad temarium numefum tripla sint, ad sena- ,r omnesgentilium, non solum simulata et superslitiosa
rium sescupla, ad nullum dupla, quia in.elligibitis figmenta gravesque sarcinas supervacanei laboris
numeri s.missem non h_benti Sive ergo in seipsis habent, qua. unusquisque nostrum duce Chrislo de
considerentur, sive ad figurarum aut ad sonorum socictate gentilium exiens, debet abominari atque
aliarumve molionura Ieges numeri adhibeanlur, in- vitare, sed etiam liberales disciplinas usui verjtatis
commulabiles regulas habent, neque ullo modo ab aptiores, el quaedam niorum praecepta quaeutilissima
hominibus instilutas, sed ingeniosorum sagacitate continent, deque ipso uno Deo colendo nonnulla vera
compertas. Quae tamen orania quisquis ita dilexerit, gjinveniuntur apud eos, quod eorum tanquam au-
ut jactare se inter imperitos velit, et non potius quae- .rum et argentum, quod non ipsi instituerunt, sed de
rere unde sinl vera quae lantummodo vera esse per- quibusdam quasi metallis divinae providentiae, quae
senseril, et unde quaedam non solum yera, sed eliam ubique infusa est eruerunt, et quo perverse at-
ineommutabilia, quaeincommulabilia esse [non] com- que injuriose ad obsequia daemonum abutuntur,
prehenderit : ac sic ab specie corporum usque ad cum ab eofum misera soeieiate sese animo separat,
humanam mentem perveniens, cum et ipsam routa- , debet ab eis auferre Christianus ad usum juslum p.a,-
bileni invenerit, quod nunc docl.a, nunc indocta sit dicandi Evangelii. Vestem quoque illorum, id esl
constituta, tamen inter incommutabilem ^upra se homjnum quidem instituta, sed lamen acconimodata
veritatem ei mulabilia infra se, caetera ad unius Deii huraanae societati, qua in hac vita carere non possu-
laudem atque dilectionem cuncta convertere, a quoi mtis, aecipere atque habere licuerit |licebil] in usum
cuneta esse cognoscit, doctus yideri potest, esse au- ^convertenda Christianum. Nam quid aliud fecerunt
tcm sapiens, nullo modo. Quamobrem videtur mihit mulli boni fideles nostri? Nonne aspieimus quanto
~"
studiosis et ingeniosis adoleseen.i.bus, et timentibusi auro, el argenlo, et vesle suffarcinatus exierif de
Deum, beataraque vilam quaerenlibus salubritei .Egypto Cyprianus, doctor suavissimus et martyr
-pra_cipi, ut nulias doctrinas quae praeter Eccle- bealissimus? Quanto Lactantius?.Quanto Victorinus,
_iamChristi exercentur, tanquam ad beatam vitami Oplatius, Hilarius? ut devivis taceam, quanto innu-
1 merabiles Graeci?
capessendam, secure sequi audeant: sed.eas sobri. Quod prior ipse fidelissimus Dei
diligenterque dijudieent, et si quas inyenerint ab ho- faraulus Moyses fecerat, de quo scriplum est, quod
minibus institulas varias, propter diversam volunta- erudiius fuerit omni sapienlia _£gyptiorum. Quibus
tem -inslituentium, et ignotas, propter suspiciones3 omnibus viris superstitiosa gentilium consueludo, el
errantiunii maximesi habentetiam cum dsemonibus 3 maxime iljis.temporibus*cum Cliristi decutiens ju-
inkam socielatem, per quarumdam significationumx gum, Ghristiauos persequebatur, discipiinas quap
 957 . THESAURUS. CAP: CCLXXL 958
utiles habebat nunquam, commodaret, si eas in _ GAPUT CCLXXI.
ustim colehdi unius Dei, quo vanus idolorum cultus De autem ambiguis et distinclionibus, exempli
signis
scinderetur, conversum iri suspicarentur : sed dede- gratia, ponit qualiter disiinguatur : In principio
runt aurura, et argenlum, et veslem suam exeunli erat Verbum, et illud Aposloli, Quid etigam ignoro;
de _£gypio populo Dei, nescientes quemadmodum ... libro III de Doclrina Ghrisiiana.
illa quae dabant in Chrisli obsequium redderenlur. Qui eo loco animi est ut per nos instrui valeat,
Illud enim in Exodo factum sinedubio figuratum est, sciat ambiguitatem Scriptuvse aut iu verbis proprijs
ulhoc praesignaret quod sine prajjudicio allefius, aut esse, aut in translatis: quaegenera in secundo-Iibro
paris, aut'"melioris intelligentiae dixerirri. Sed hoc demonstravimus. Sed cum verba propria faciunt am-
modo inslructus divinarum Scriplurarum sludio- biguam scripturam, primo videndum est ne male
sus, "cum ad eas perscrutandas accedere cceperit, disiinxerimus aut pronuh.iaverimus.Cum ergo adlii-
illud apostolicum cogitare non cesset : Scientia in- bita Inlentio incertum esse perviderit ^Uomodo di-
flal, charitas aedificat. Ita enim sentiet, quamvis de stinguendum aut quomodo pronuntiandum sit, con^
_Egypto dives exeat, lamen nisi Pascha egerit, sal- sulat regulam fidei quam de Scripturarum planiori-
vum se esse non posse. Pascha aulem nostrum im- bus Iocis et Ecclesise auctoritate percepit: de qua
roolalus est Christus; hihilque magis immolaiio B satis egimus, cum -derebus in libro primo loquere-
Christi nos docet, quam illud quod ipse ctaroat lan- nfur. Quod si ambse vel etiam omnes.si plufes fue-
qnam ad eos quos in _Egyplo sub Pharaone videt rint partes ambiguitatis, secundum fidem sonuerint,
laborare : Venite ad me, qui laboratis et onerati es- textus ipse sermonis, a prsecedenlibus et cOiiseqUen-
tis, et ego vos reficiam. Tollite jugum meuin super tibus parlibus quae ambiguitatein illam in medio po-
vos, et discite a hie quoniam mitis sum, el humilis suerunt, restat consulendus ut videamus, cuinam
corde, et invenietis requiem animabus vestris: ju- sententise, de pluribus quse se ostendurit, ferat suf-
gum enim meum lene [suave] est, et sarcina mea le- fragium, eamque sibl conlexi patiatur. Jahi nunc
vis est. Quibus nisi mitibus et humilibus corde, exempla considera. llla haeretica dislinctio : In prin-
.quos non inflat scientia sed charitas aedificat?Memi- cipio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et
nerint ergo eorum qui Pasclia illo tempore pef um- Deus erat, ut alius sit sensus : Verbum hoc erat in
brarumimaginaria celebrabanl, cum siguari posles principio apud Deum, non vult Deum Verbum con-
sanguine agui juberentur, byssopo fuisse signalos : fiteri. Sed hoc regula Ddei refellendum est, qua' no-
heri)a haec bumilis et mitis esi, et- nihil fortius et bis de Trinilatis aequalitate praescribitur, ut dicamus,
penetrabilius ejus radicibus, ut in chariiate radicali Et Deus erat Verbum; deinde subjiingamus :IIocerat
et fundali, possemus comprehendere cum omnibus C in principio apud Deum. Illa vero distincfionis am-
sanctis, quae sit latitudo, et longitudo, et altitudo, biguitas netitra parte resislil fidei, etideo lexlu ipso
et prolundum, id est crucem Domini. Est etiam in sefmonis dijudicanda e.t, ubi ait Apostolus : Et quid
hyssopd vis purgatoria, ne, inflanle scientia, de di- eligam ignoro, compellor autem ex duobus : concu-
Viliisab_EgyptoablaJissuperbealiquidpulmolumidus pise.tiliam habens "dissolvi et esse cum Chrlsto,
anhelet: Asperges me,inquil, hyssopo etmundabof, multo enini magis optimum manere in carne, ne-
lavabis me, et super nivem dealbabor. Auditui meo cessarium propter.vos : incertum est enim uirum
dabis e.sultalionem et laeiitiam. Deinde consequen- ex duobus, coric.upiscenliam babens, an, compellor
ter annectit, ut oslendat purgationem a superbia autem ex duobus, ut illud adjungatur, Concupiscen-
• Eignificari hyssopo : Exsuliabunt ossa humiliata. Jiam habens dissolvi et esse cum "Christo: sed quo-
Quantp auleni minor est auri, argenti veslisque co- niam seqtiitur, Multo enim magis oplimum, appaf.t
pia, quam de -Egyptb secuni ille populus abstulit, " eum ejus optimi dicere se habere concUpisceritiam,
In comparationedivitiartimquaspostea Hierosolymae ut cura ex duobus compellatur. alterius tamen ha-
consecutus est,"qua_maxime [in] Salomone rege os- beat c.oncupiscenliain, alierius necessitatem : coqcu-
(enduntur. Tanta fit cuncta scientia, quaequidem est pisceniiam scilicet esse cum Chrisio, necessitatem,
ulilis collecta de libris gentium, si divinarum Scrip- " manefe in carne, Quas ambiguitas uno consequenti
lurarum scientia? comparetur. Nam quidquid homo verbo dijudicaturquod positum esi, Enimi; quam
extra didicerit, si noxium est, ibi damnatur; siulile particulam qui abstulerunt inlerpretes, illa poliUs
est, ibiinvenitur; etcumibi quisque invenerit omnia senlenlia ducii sunt, ut non solum compelli ex duo-
_ quae ulililer alibididiceril [didicit], mullp abundanlius bus, sed eliam duorum habere concupiscentiam vl-
ibi invenietea quaenusquam omnino alibi,sed in illa- deretur. Sic efgodislinguendurn est: Et quid eligam
rum lantumraodo Scripturarum mirabili altitudine et ignoro, compellor aulem ex duobus: quam distinciih-
niirabili bumilitale discunlur. Hac igilur inslructione nem sequilur, concupisceniiam habens dissblvi et
prseditum cum signa incognita lectorern non impedie- esse cum Christo : et tanquam qusereretur quare
rint, miiem et humilem corde, subjugatum leuiter huj'us rei potitis habeaj concupiscenliam : multo
Christoeloneratum sarcina levi,fundalum et radica- enim magis optimum, inquit. Cur ergo e duobus
tuffl, efaedificaluni in chariiate, quem seientia inflare compellilur? quia est manendi necessitas quam iia
non possit, accedat ad ambigua signa in Scrij t uris subjecit: Manere in carne necessarium propter vof.
'
cbnsideranda et discuiipnda." Ubi aplem neque gg prascripto fidei, neque ipsius
 959 D. EUGYPPII ABBATIS AFRICANI 960
, sermonis textu ambiguitas explicari potest, nihil A Est etiam ambiguitas in s'ono dubio syllabaruro, et
obest, secundum quamlibel earum quae ostendunlur haec utique ad pronuntiationem pertinens : nam quud
senlentiam distinguere, veluti est illa ad Gorinthios: scriptum esl, non esl absconditum a te os meum,
Has ergo promissiones habentes, charissimi, mun- quod fecisti in abscondito, non elucet legenti ulrtrm
demus nos ab omni coinquinatione earnis elspiritus, correpta os liltera pronunliet, an producla. Si enim
perficientes sanctificalionem in timore Dei: capite corripiat, ab eo quod sunt ossa, si autem producat,
nos : nemini nocuimus. Dubium quippe est, utrum ab eo quod sunt ora intelligitur. numerus singularis.
mundemus nos ab omni inquinalione carnis et spiri- Sed talia linguae praeccdentis inspectione judicantur.
tus, secundum illam senteniiain, ut sit sancla et cor- Nam in Graeconon <rrip.Ksed .-T-.V positum est. Unde
pore el spiritu; an mundcmus nos abomni coinqui- plerumque loquendi consuetudo vulgaris utilior est
natione carnis, ut alius sil sensus, et spiritus perfi- signifieandisrebus,quam integrilas lillerala. Mallem
cienles sanctificationem, in timore Dei capite nos. quippe cum barbarismo dici : Nori est absconditum
Tales igitur .distinclionura ambiguitates in potestate a te ossum meum, quam ut ideo esset minus aper-
legenlis sunt. tum, quia magis Lalinura esl. Sed aliquando dubius
CAPUT CCLXXII. syllaba. sonus, etiara vicino verbo ad eamdem sen-
De ambiguis pronuntialionibus ponit exempli causa H tentiam perlinenle dijudicatur;; sicuti est illud Apo-
quomodopronuntiandum sit : Quis accusabiludver- stoli : Quae prsedico vobis sicut praedixi, quoniam
sus eleclos Dei? ex eodemlibro.' qui talia agunt regnum Dei non possidebunt. Si
Quaecunqueautem de am.bigiiis_disliiiciioi.ibusdi- lantummodo dixissel, quse prsedico vobis, neque
ximus, eadem observanda surit et in ambiguis pro- subj'unxisset, sicut praedixi, noii nisi ad codicem
nuntiationibus : nam et ipsa_,'nisileetoris nimia vi- praecedeptis linguae recurrendum esset, ut cognosce-
lienlur incuria, aut regulis fidei corriguntur, aut remus.utrum iu! eo quod dixit, praedico, produ-
prsecedentis vel consequentis connexione sermonis, cenda an corripienda esset syllaba media : nunc au-
aut si neutrum horum adhibelur ad correelionem , tem manifestum est producendam esse, non enim
nihilominus dubiae remanebuni, ut quolibet modo ait sicut praedicavi, sed , sicut prsedixi. Non solum
lector pronuntiaverit, non sit in culpa : nisi enim fi- autem istae, sed etiam illae ambiguilales quaenon ad
des revocet quacredimusDominum non accusalurum distinctionem vel ad pronuntiationem perlinent, si-
adversus electos suos, el Chrislum non condemna- miliier considerandae sunt: qualis illa est ad Thes-
turum electos suos, poiest illud sic pronuntiari : salonicenses : Proptereaconsolati sumtis fraires in
Quis accusabit adversus electos Dei? ut hanc inter- yobis. Dubium [est] enim ulrum, o fralres, an, hos
rogationem quasi responsio consequatur : Deus qui Q fralres. Neutrum autemhorum est conlra fidem, sed
juslifieat; et iterum inlerrogelur : Quis esl qui con- Grseca liugua hos casus pares non habet, et ideo
demnet? et respondeatur : Christus Jesus qui mor- illa inspecla renuntiatur vocativus, id est, o fralres.
tuus est. Quod credere quia dementissimum est, ita Quod si voluisset interpres dicere : Propterea con-~
pronuntiabitur, ut praecedat percunetalio, sequalur solatiouem habuimus, fralres, in vobis, minus seivi-
inlerrogatio. Inler percunctationem autem et inter- lumesset verbis., sed minus de sententia dubitare-
rogalionem hoc veteres inieresse dixerunt, quod ad tur, aut certe si adderetur, nostri, nemo enim fere
percunctationem multaresponderipossunt, ad inler- ambigeret vocativum casum esSe, cum audiret :
"rogatiiinem vero aut non, auletiam. Prouuniiabitur Propierea copsolati sunius fralres nostri in vobis;
ergo ita , ut, post percunctationem qua dicimus : sed jam hoc pericuiosius permittitur. Ita factum e_t
Quis_accusabit adversus eleclos Dei? iliud quod se- in illa ad Corinlhios , cum ait Apostolus : Quotidie
quitur sono inter.ogantiseiiunlietur : Deusquijus- moriorper vesliam gloriam, fratres, quamhabeo in
lificat? ut tacite respondealur, Non : et item per- Christo Jesu. Ait enim qnidam interpres : Quotitlie
cunctemur : Quis est qui condemnal? rursusque in- morior, per vesiram juro gloriam; quia in Graeco
terrogemus : Christus Jesus qui mortuus est, magis vox jurantis .. manilesta esf, sine ambiguo sono.
aulem qui resurrexit, qui est in dextera Dei, qui et D Rarissime igitur et dilficillime inveniri potest arabi-
interpellat pro nobis ?ut ubique lacite respondealur, guitas in propriis verbis, quantum ad libros divina-
Non. At vero illo in loco ubi ait: Quidergo diccrous? rum Scripturarum spectal, quam non aut circum-
quiaagentes qutenon seclabaiiturjuslitiamapprehen- stantia ipsa sermonis qua cognoscilur scriptorum
derint justuiam, nisi post percunctationem qua dietum intentio, aut inlerpretum collatio , aut praecedentis
est : Quid ergo dicemus? responsio subjiciatur : linguse solvat iuspectio.
Quia genles, quae non sectabantur justitiam, appre- CAPUT CCLXXHI.
henderunt justitiam, texlus consequens non cohaere- De ambiguilatibus verborum
transtatoruin, in quibus
bit. Qualibet auiero voce pr^nunlieiur illud quod cavendumprmmonetne figurala loculioad litteram
Nathanael dixit: ANazareth polest aliquid boni esse, accipialur; ex eodemlibro.
sive affirmantis, ut illud solum ad interrogationeiu Sed verborum translatorum ambiguilates, de qui-
pertineat, quod ait, A Nazareth? sive totum cum . bus deinceps loquendum est, non mediocrem curam
dubitalione inlerrogantis, nori video quomododiscer- induslriamque desiderant : nam in principio caven-
natur,: uterque aulein sensus fi.em non impediu dum e.t ne figuralam locuf.onem ad Htleram acci-
 Sfif THESAURUS. CAP. CCLXXIV. 9j.__
pias, et ad hoc enim perlinet quod ait Apostolns : A _ mines viiuperare atque damnare consueverunl; et
Littera occidit, spiritus autem vivificat. Cum enim ea (anlum prohanda atque laudanda quoe cbnsuetudP
figurate diclum sic accipitur tanquam propriedictum, eorum cum quibus vivit admittit: eoqne contingit,
sit carnaliter sapitur. Neque ulla mors~animae con- ut si quid Seriptura vel praeceperil quod abhorret a
gruentiiis appellatur, quam cum id etiam quodin ea, consuefudine audienJiuni, vel quod non abhorret
bestiisantecellit, hoc est intelligenlia . carni subji- culpaverif, si animum eorum jam verbi junxit au-.
citur, sequendo litteram. Qui enim sequitur litteram, ctoritas, figuratam locutionem putent. Non autem,
translata verbasicutpropria tenet, neque illud quod praecipil Scriptpra nisi charitatem, nec culpat nisi.
proprio verbo significatur, refert ad ,aliam significa- cupiditatem , et eo modo informat mores hominum.
tionem : sed si sabbatum audierit, verbi gratia, non Iiem si animum prseoeeupavit alicujuserrorisopinio,
intelligit nisi unura diem de septem qui continuo quidqtiid aliter asseruerit Scriptura , figuralum ho-,
volumine repetuntur. Elcum audierit' sacrificium , mines arbitrantur .•non antem asserit nisi catholicam
"
non excedit cogitatione illud quod fieri de victimis fidem, rebus pr__leritis , et fuluris, et praesentibus :,
- pecorum terrenisque fruetibus solet. Ea demum est Prifiteritorum "narralio est, futurorum prxnuniiatio,
miserabilis ariniae servitus, signaprb rebus accipere, praesentiumdemoiistratio. Sedomnia hoecadeamdem
etsupraereaturam corpoream oculummentisad hau-_o cliaritatem nulriendam alque roborandam, et cupi-
riendum seternum lumen levare non ppsse : quae fa- ditatem vincendam alque exstinguendam valent: cha-;
men servitus in Judaeo populolonge a cseterarum rilatemvocomotum animi adfruendum Deo propter,
et se proximo proptef atque Deum; cupi-
genlium more distabat, quandoquidem rebus tem- ipsum,
ditatem autem, motum animi ad fruendum se et
poralibus ita subjugati erant, ut unus gjg eis in
omnibus commendaretur Deus; et quanquam signa proximo, et quolibet cprpore, non propter Deum.
rerum spiritalium pro ipsis rebus observarent, nes- Quod [autem] agit indomita cupiditas ad corrumpen-
cientesquoreferuntur, id tamen insitum babebanl, dum animum et corpus suum-, flagitium vocatur .
quod tali servitute uni oranium quem non videbant quod autem agit ut alteri noceat, facinus dicitur , et
placereut Deo, quam cuslodiam, tanquam sub pseda- haec sunt duo genera omnium peccatorum, sed ila-
gogo parvulorum fuisse, scribit Apostolus. Et ideo gitia priora sunt. Quae cum exinaniverint animum,
qui lalibus signis pertinaciler inhaeserunt, contem- et ad quamdam egestatem perduxerint, in"facinora
nentem istaDominum, cum jam teropus revelationis transilitur [prosilitur], quo removeantur impedi-
eorum venisset, ferre non potuefunt; atque inde mento flagitiorum, aut adjumenta quserantur. Item
calumnias quod_sa1.bato curareJ moiiti sunt prinei7 quod agit charitas quo sibi prosit, utilitas est, quod
pes eorum , populusque, signis illis tanquam rebus p autem agit ut prosit proximo, beneficentia nomina- ,
astrictus, non credebat Deum esse vel a Deo venisse tur : et hic prsecedit utililas, quia nemo polest ex
eo quod non habet prodesse altefi.Quanto autem ma-
qui ea sieut Judaeis observabantur nollet atlendere.
Sed qul crediderunt, ex quibus facta est prima Ec- gis, regnum cupiditalis deslruitur , tantocharitatis
clesia Hierbsolymitana, satis ostenderunt, quanta augetur. Quidquid ergoasperum et quasissevum facto
utilitas fuerit eo modo sub psedagogo custodiri, ut' dictuque in sanctis Scripturis legitui ex. persor-a
Dei vel sanctorum ejus, adcupidilatis regnum des-
signa quae lemporaliter imposita eranl, servientibus
ad unius Dei cuitum , qui fecit coelum et terram , truendum valet. Quod si perspicue sonat, non.est ad
aliud referendum quasi figurate diclum sit, sicuti est
opinionem observantium-religarent. _
illud Apostoli: Thesaurizas tibi iram.in die.ira. et
CAPUT CCLXXIV. revelationis justi judicii Dei, qui reddet, unicuique
' Hunc mbdum
prmfigit inveniendmtoculionispropriaiie8 secundum opera sua : his quidem qui secundum sus-
an figurata sil,ut quidquid in Scripluris smvumaut
quasi flagiliosum ex persona Dei vel sarictorum im- tinentiam boni operis, gloriam , et honorem,_et in-.
perilis videtur, sine dubio figurammintelligaiur ; ex. corruptionem quserunt, vitam seternam : his autem
eodem libro.
qui ex conlentione sunt, et diffidunt verilali, credunt
Demonstrandus est igitur prius modus inveniendse i autem iniquitati, ira, et indignatio. Tribulatio. et
locutionis propriane anJflgurala sit: et iste omnino' -^
angustia in omnem animam horainis operantis ma^
_modus est, ut quidquid in sermone divino , nequeadI lum , Judsei primum et Grseci. Sed hoc ad
moruni hoiiestatem, neque ad fidei veritatemproprie3 quibus evertitur eos, cum
ipsa cupiditas qui eam vincere vo-
referri potest, figuratum esse cognoscas. Morumi luerunt. Cum autem in horoine cui -
dominabunlur
honestas, ad diligendum Deum et proximum,- fideii regna cupiditalissubver.untur, illa est
-eri,as ad cognosceudum Deum et proximum perli - Qui autem Jesu.Ghristi aperta locutio:
sunt, carnem [suam] cruci-
net rspes" autem sua cuique est in conscientia pro- fixerunt cum
passionibus [vitiis] et concupiscenliis;
ip-F.a,quemadmodum se, sentit ad dileetioiiem Dei etit nisi quia et Iiic quaedam verba translata
tractantur,
proximi cognitionemque proficere. De quibus omni- si.culi est, ira Dei, et, crucifixefunt : sed rion iam
Lus primo libro dictum est. Sed quoniam proclivee -multa
sunt, vel ila posita ut obtegant sensum et al-
est huroanum geniis non ex momenlis ipsius libidi--
Jegoriam vel aenigma faciant, "quamproprie figuratam
Jiis, sed potius suae consueludinis sestimare peccata,i, locutionem voco. Quod autem Hieremiae dicitur':
fit plerumqiie, ut quisque hominum ea tanfum cul- I- .Ecce conslituf te hodie super gentes ct regna , ut
panda ari.it.e_ur, qnre su3_Te!igionisef tcmporis ho- »- evellas, ct destruas, et disperdas, et disslpes'-; nou
963 D. EUGVPPII ABBATIS AFRICAM, 96.
dubium qnin figtirata locutio lota sit ad' eum finem A Ioeutio est, aut flagitium aul facinus velans, aut ulili-
referenda quem diximus. Quaeaulem quasi flagitiosa tatem aut beneficenliam jubens, non est figurata; si
imperitis videntur, stve tantum" dicla; sive el.am aulem flagitium aul facinus videtur jubere, aut uiili-
facla suiil, vel ex Dei persona, vel ex hominura quo- Jaiem et beneficenliam vetare, figurata est. Nisi
lum nobis sanctitas commendalur, Jota figurata sunt, manducaverilis, inquit, carnem Filii hominis, et san-
qnoruraadcbariiatispastum enncleandasecreta sunt.' guinem biberitis, non habebitis vitam in vobis. Fa-
Quisquis autem rebus praetereunlibusresiriclius uli-' cinus vel flagitium vldetur jubere : figura ergo est,
tur quam sese habent mores eorum cum quibus vivit, praecipienspassionem [passioni] Domini esse eom-
aut lemperans aut superstitiosus est. Quisquis vero municahdum, et suaviter atque uliliier reconden-
sic eis utitur, ut meias consuetudinis bonorum inter dum in memoria quod pro nobis caro ei erueifixa et
quos versatur, excedat, aut aliquid significat, aut vulrierata sit. Ait Scriplura : Si esurierit inimicus
fiagiliosus est. In omnibtis enim taiibus non usus °tuus, ciba illum; si sitit, potum da illi : hic nullo
rerum, sed libido [ulenlis] in culpa est. Neque ullo duhitante beneficenliam prsecipit; sed quod sequi-
modo quisquam sobrius crediderit Domini pedes ila tur : Hoc enim faciens, carbones ignis congeres su-
unguento prelioso a muliere perfusos, ut luxurio- per capul ejus, malevolentiae facinus putes j'uberi,
sorum et nequam hominum solent, quorum talia B Ne igitur dubitaveris figurate dictum, et cura possit
convivia delestamur : odar enim bonus fama bona dupliciter inlerpreiari, uno raodo ad nocendum, al-
est, quanr quisque bonae vitae operibus habueril, tero ad praeslandum, ad beneficenfiam tepolius cha-
dUm vestigia Christi sequilur, quasi pedes ejus pre- ritas revocet, ut inlelligas carhones ignis esse
tiosissimo odore perfundit. Ila quod m aliis personis urenles pO-Hiienlia.gemilus, quibus superbia sana-
plerumque flagitium esl, iu divina vel prophetica per- tur ejus qui dolet se inimicum fuisse hominis a quo
sona, iiiagna; cuj'usdam rei signum est. Alia est ejus miseriae subvenitur. Item cum ait Dominus :
quippe in perditis moribus, alia in Oseae prophelae Qui amat animam suam, perdet eam. non utilitatem "
vatieinatione conj'unctio meretricis : nec si flagiliose velare putandus est, qua debet quisque conservare
in conviviis lemulentorum et lascivorum nudantur animam suam, sed figurate dictum, perdet aniinam,-
corpora, propterea in balneo nudum esse flagitium id est perimat atque amitfat usum ej'us quem nunc
est habet, perversum scilieet atque praeposterum, quo
CAPUT CCLXXV. , inclinatur Jemporalibus, ut seJerna_ non qttoerdt.
Be sententia generalis juslitim: Quod tibi fieri non vis Scriptum esj : Da misencordi, et ne suseipias pec-
alii ne feceris,qum ad geminmdileclionisrelata man- catofem ;posierior pars hujus sententise videtur ve-
dalum, oninia flagilia (acinoraque depellil.
C tare-beneficentiam; ait enim : Ne suscipias pecea-
Varielate inmimerabilium consuetudinum com- torem; intelligaS ergo peccatorem figurafe positum
moti, quidam dormientes , ut ita dicam , qui neque pro peecato, ut peccatum ejus non suseipias.
-alto somnastuliiliae sopiebantur, nec in sapientiae "
CAPUT CCLXXVIL
lucem potefant evigilare, putaverunt nullam esse
Quod scire debeamus in observationibus intelligenda'
justiliam per seipSam, sed unicuique genti consuetu- .artt Scripturarum alia communiter prmcipi, aliq
dinem suam justafn videri. [Quaecum sit diversa singulis quibusque generibus•personarum, ut est il-
omnibus gentibus, debeat auteni incommuiabilis ma- lud : Trade filiam, el similia; exeodem iibro.
'
nere justitia , fieri manife.tum Inullam usquam esse Saepe autem accidit ul quisquis in meliore gradu.
viiaevel esl, vel esse se putat, figurate dicta
justitiam]. Non Intellexerunt, ne mnlta eoromemo- S]-irilalis
esse arbitretur quseinferioribus gradibus prsecipiunlur,
rem,-quod tibi fieri non vis , alii he feceris, nullo
modb -posse ulfa eorum Gentili diversitafe variari. ut,verbi gratia,, si ca..ibem amplexus est viiam, et sa
Quae sententia cum refertor ad dilectionem Dei, om- caslravit proplen regnum cc_lorum,quidquiddeuxore
nia flagitia moriuntur; cura ad proximi, g& omnia diligenda et regenda sancli libri pra_eipiunt, hon
facinora. Nemo enim vult corrumpi habitaculum proprie, sed trauslate accipi oportere conten-
suum, non ergo debet corrumpere habltaculum j. dat :.el quisquis statuit servare iniluptam virginem
Dei, seipsum scilicet; el nemo vult sibi a quoquam suam,lahquam figuratam loeutionem, senlentiam co-
noceri',- nec ipse igitur cuiquam nocuerit: sic eversa netur hiterptetari qua dictum est: Trade filiam, et
tyrannide-cnpiditatis, cliaritas fegnat, justissimis le- grande opus perfeceris. Erit igitur etiam hoc in ob-
gibus dilectionis Dei, propter Deum, sui et proximi, servationibus inteHigendarura Scrip(urarum,ut scia-
prripler Deum. mus alia omnibtis communitef praeeipi, alia singulis
CAPUT CCLXXVI. quibusque generibus personarum: ut non solum ad
Jtem de figuralis loculionibus rion inteltectis, tandiu universum stalum valetudinis, sed etiam ad suam
versandis, quandiu ad regnum charitalis interpre- eujusque membri propriam infirmitatem medicina
tatio.perducalur. perveniat. Ih suo quippe genere curandum est quod
SeTvabilur ergo in locutionibus figuratis regula ad melius gehus non polest erigi.
-
hujusmodi; uttandiu verselur diligenti considera-. CAPUT CCLXXVHI.
.tione qriod legitur, donee ad regnum cbaritaiis in-. Quod una eademqrie'res per similitudinemet in bonam
lerpretalio perducatur : «i aulem hoc jam proprie partem possit accipi et in malam; ex litiro eodem.
sonat, nulla puletur figurala locutio. Si prasceptiva Sed quoniam -multismodisres similes apparent,
965 THESAURUS. GAP. CCLXXX. 96.
jion pulenms esse p.aescrip.um ut, quod in aliquo A etiam < Iorica dicta sit fidei : Induli, inquit, Ioricam
Jocores aliqua per similitudinem significaverit, hoc fideiet 1 charitatis. Quando aulem ex eisdem Scriplurae •
eam semper significare credamus : nam et in vitupe- verbis, non 55 uriumaliquid, sed duo vel plurasen-
ratione posuit fermentum Dominus, cum dicefet: Itiunlur, etiam si laietquid senserit illequi scripsil,
Cavete a fermento Pharisaeorum; et in laude Cttm nibil ] periclitanduro est, si quodlibet eorum congruere
diceret: Simile est regnum coelorum mulieri quse veritati ex aliislocis sanctarum_Scriptiirarum doceri
abscnndit fermenlum in Jribus mensuris farinaa, do- Ipoiest. Idlaroen eo conante qui divina scrutatur elo-
nec totum fermentaretur. Hujus igitur varietatis ob- quia,ut ad voluntatera perveniatur auctoris perquem
servatio duas habet formas : sic enim aiiud atque Scripturam illam sanclus operatus est Spiritus: sive
aliud res quaequesignificant, ut aut contraria, aul boc assequatur, sive aliam sententiani de illis verbis
tanlummodo diversa significent: conlfaria scilicet, qu_e!fidei recie nonrefragatur,exculpat,testimonium
cum alias in bono, alias in maio res eadem per si- habens a quocunque alio loco divinorum eloquiorum.
miliiudinem ponitur, sicul hoc est quod de fermento - Hle quippe auctor, in eisdem verbis quae intelli-
supra diximus. Tale est etiam quod, leo signiflcat gere volumus, et ipsam sententiam forsitan vidit, et
Christum ubi dicitur : Vicit leo de tribu Juda;si- certe Dei Spirilus, qui per;eumoperatusest,etetiam
gnifieat diabolum, ubi scriptum est: Adversarius ve- " ipsam occursuram lectori vel auditori sine dubitatione
ster.diabolus, lanquam leo rugiens circuil, quaerens praevidit, imo ut occurreret, quia et ipsa est veritate
quem devoret. Ita serpens in -bono est: Estoteasluti subnixa, proyidit. Nam quid iifdivinis eloquiis lar-
ut serpentes; in malo aulem : Serpens Evam sedu- gius et uberius poluit divinitus provideri, qutm ut
xit in astulia sua. In bono panis : Ego sum panis vi- eadem verba pluribus intelligantur modis, qups alia-
vus, qui de coelo descendi; in malo [autem] panis : - non minus divina contestantia faciant approbari?
Panes occultos libenter edite._Sic et alia plurima, Ubi aulem lalis sensus eruitur cujus incerturn eertis
et hsec quidem quae commemoravi min.me dubiam! sanclarum Scripturarum teslimoniis non possil ape-
sigriificationemgerunt, quia exempli gratia comme" riri, restat ut ratione reddita manifestius appareat,
morari non nisi manifesla debuerunt. Sunt autem quae. etiamsi ille cuj"us verba intelligere quaerimus, eum
incertum sit in quam partem aecipf debeant, sicut: . forte non sensii. Sed hxc consuetudo periculosacst;
Calix in manu Domini vini meri plenus est inixto. per Scripturas enim divinas multo tutius ambula-
Incertum est enira utrura iram Dei significet,.non us^. tur, quas verbis translatis opacatas cuin scrutari vo-
que ad novisshnam pcenam, id est usque ad fecem, lumus, aut ho"cinde exeat quod non habeal couiro-
an pofius g.atiam Scripturarum a Judasis ad~gen.es-, . versiam, aul si habet, ex eadem Scriptura ubicun-
^1
transeuntem, quia inclinavit ex hoc in hoc, remaT. queinvenlis atque adhibitis testibus lerminelur.
nentibus apud Judaeos,obseryationibus quas carnali-I CAPUT CCLXXX.
ter sapiunt, quia fex ejiis non est exinanita. De modis locutionum, quorum cognilionemnecessa-
riam_dicit Scripturarum obscurilaiibusdissotvendis,
CAPUT CCLXXIX. ex eodem libro.
De rebus qum non in conlraria, se.d tanlum in diversai Sciant aulem lilterati, modis omnibus loeutionis.
significatione ponuntur, ex eodem libro*m.
quos grammatici Graeco uomine _:_.._.._.vo_eanl,au^
Cum vero res eadem non in conlraria, sed tantumi ctores nostros usos fuisse muUipticius atque copio-
in diversa significatione ponilur, illud est in exem-- sius quam possunt existimare vel credere qui nes-
plum quod aquam et populum significat, sicut in Apo-- ciunt eos et in aliis ista didicerunt. Quos tamen tror>
calypsi legimus, et Spiritum «anctum, unde est il- pos qui noverunt, agnoscunl litteris ^anctis eorum-
lud : Flumina aquae vivaefiuenl de venlre ejus : ett que scieniia ad eas intelligendas aliquantum adj'uvan-
si quid aliud atque aliud pro locis in quibus poniturr tur. Sed hic eos ignaris iradere non decet, ne ar-
aqua significare intelligitur : sic et aliae res, non sin-- tem grammaticam docere videamur : exira sane ut
gulae, sed unaqua_que earum, non solum duo aliquaa discantur admoneo, quamvis jam superius id'-a"dmo-
diversa, sed etiam nonnunquam multa significat.proo "^ nuerim, id est in secundo libro ubi de linguarnm ne-
loco sentenliae, sicut posita reperitur. Ubi autem(i cessaria cOgnitionedisserui; nam lilieraea quibusipsa
apertius ponuntnr, ibi discendtim est, quomodo lociss grammalica noroen accepit (y_3a__f7.KT« enim Graecilit-
inlelligantur obscuris. Neque enim melius polest in- teras vocant) signa utique suntsonorum, ad arficula-
telligi quod diclum est Deo : AppreliendeT arma ett Jam vocem qua loquimur perlinentium. lstorum
seutum, et exsurge in adjuloritim mihi, quam ex Ioco o autem troporum non solum exempla, sicut om-
illo ubi legitirr : Domine, ut scuto bonae voluntatiss nium, sed quorumdam etiam Tiomina in "divinis
tusecofonasti nos. Nec lamen ita ut jartf ublcuhquee libris leguntur, sicut K>l-.yopiu,_•._.____£., 7ta.pB.8okh;'
scutum pro aliquo munimento positum legerimus,', Quaravispene omnes hi tiopi qui liberali dicunlur arte
non accipiamus nisi bonam voluntatem Dei. Dictum n , cognosci, etiam in eorum reperiantur loquelis qui
est enim, Et scutum fidei, in quo possifis, inquit,t, "nullos grafnmalicos audieruni, et eo quo vulgus
omnes sagittas maligni ignitas exslinguere. Nec rur- utitur sermpne'conlenti sunt. Quis enimnon dicit
sus ideo debemus in armis hujuscemodi spifitalibiis:s sic floreas ?
quorum [quij tropus p.siaaopdvocatur. Quis
scuto tantummodo fidem tribuere, cum alio loco o non dicit piscinam, eliam ouae non habet pisces,
 967 D. EUGYPPH ABBATIS AFRlGANi . 968
oec facta est propter pisces, et tamen a piscibus no- A se esse dixit, proptcr temporalem unitatem, infra una
men accepit? qoi iropus x«.a_/p>j.-_,dieitur. Longum retia piscium bonorumet malorum; tabernaeulaenim
est isto modo caeteros persequi, nam usque ad illos Cedar ad Ismaelem pertinent, qui non erit haereseum
pervenit vulgiloculio. Qui propterea mirabiliores . filiolibera..Iiaque,cumdebonaparledicatDeus:Ducam
sunt, quia contra quam dicitur significant; sicuti est caecos in viam quam non noverunt, et semitas quas
quae appellatur dpomicx.vel KV7._>_.K_._ Sed -ironia non noverunt calcabunt, et faciam illis tenebras ad
pronuntiatione indicat quid velit intelligi, ut cum [in] lucem, et prava in directum; ha_everba,Jaciam
dicimus homini mala lacienti : Bes bonas facis. Arili- et non derelinquam eos, mox de alia parte qusemale
phrasis vero [ut] coniraria significct, non voce pro- permixla est dicit: Ipsi autem conversi sunt retro,
nuntianlis efficitur, sed aut vefba sualiabet quorum quamvis alii jam significenlur his verbis. Sed quo-
ofigo econlrario est, sicut appellatur Iueus quod nlam nunc in uno sunt, lanquam de ipsis loquiiur de
minime Iuceat, aut consuevit aliquid ita dici, quam- quibus loquebatur; nontamen semper in uno erunt:
vis dicatur eliam non econtrario, velut cum qua_rimus ipse est quippe ille sefvus commemoratus in Evan-
accipere etiam quod ibi non esl, et respondetur nobis, gelio, cujiis Domlnus cum venerit dividet eum, et
abnndat; aut adjunclis verbisjfaciraus in acontra- partem ejus cum hypocriiisponet. Tertia tegula est
rio intelligatur quod Ibquimur; velut si dicamus: B de promissis el lege, quse alio roodo dici potest de
Cave illum quia bonus horiio lest. Et quis talia non spiritu et littera, sicut eam nos appellavimus, cum
dicit indoctus, nec omnino sciens qui sint vel quid de hac re librum scriberenius. Potest eliam sic diei:
vocenlur hi tropi? qtiorum cognitio proplerea Scrip- De -gratia et mandato. Hsecautem magis mihi videlur
lurarum ambiguitalibus dissolvendis est necessaria, magna qusestio quam regula, quoesolvendis qua.slio-
[quia] cum sensus ad proprietatem verbo.rum si ac- nibus adhibenda est, qiiam non intelligentes Pela-
cipialur absurdus esi, quserendum est ulique, ne giani, vel cbndiderunt suam bseresim, vel hau-
forte illo vet illo tropo diclum sil, quod non intelli- serunt [auxerunfj. Laboravit in ea disserenda Ty-
gimus, et sic pleraque inventa"suril quae Iatebant. chnnius bene, sed non plene. Disputans enim
CAPUT CCLXXXI. , . 5@ de fide et openbus, opera nobis [dixit] a Deo
De
' seplem Tyconii regulis,- quibus ad~ inlelligendas dari merito fidei, ipsam vero fidem sic essea no-
Scripturas studiosos dicit plurimum adjuvari; ex bis, ut nobis non sit a Deo; nee atlendit Apostolum
, libro ni de Doctrina Chrisliana.
- Prjma de Dominoel ejus corpore est, in qua scien- dicentem : Pax fratribus, et charitas cum fide a Deo
les aliquando capitis ' el corporis, id est Chrisfi et Patre et Domitfo noslro Jesu Christo: sed non erat
Ecclesiae unam personam nobis inlima.i (neque expertus hanc hseresim quse pro [nostro] tempore
enim fruslra dictum est fidelibus : Ergo Abrahac C exorla, multum nos, ut gratiam Dei qua. per Domi-
semen estis, cum sit unum semen Abraha. quod num nostrum Jesum Cbristum est adversus eum de-
est GhrisJus), non .hsesitemus quando a capite fenderemus, exercuit, et secundum id quod ait Apo-
ad- corpus, vel a corpore transitur ad capul, et ta- stolus : Oportet hsereses esse, ut probati manifeste
roen non receditur ab una eaderaque persona. Una fiant in vobis, multo vigilamiores diligeniioresque
enim persona loquitur, dicens : Sicut sponso impo- reddidit, ut adverteremus in Scripturis sanciis quod
suit mihi mitram, et sicut sponsam ornavit' me istumTychoniumminus atteritum minusque sine hoste
ornaraenlo; et tamen quid horum duorum capiti, sollicitum fugit, etiam ipsam scilicet fidem donum
quid corpori, id est quid Christo, quid Ecclesise con- esse illius qui ejus mensuram unicuique partitur. Ex
veniat ulique inteliigendum est. Secunda est do qua sententia quihusdam dictum est: Yobis dona-
Domini. corpore bipartito, qubd quidem non ita de- Jnm est pro Cbristo, non solum ut credatis in eura,
buit appellari; non enim revera Domini corpus vevum eliam ut patiamini pro eo. Unde quis dubitet
.est quod cum illo non erit in seternum" sed dicen- utrumque esse Dei donum, qui fideliter atque intel-
dum fuit de Domini corpore vero atque permixto, ligenter audit utrumque donatum ? Plura sunt et aiia
aut vero atque simulato, vel, quidquid aliud; quia lestimonia quibus id ostendilur, sed boc nunc non
non solum in aeiernum, verum etiam nunc hypocrita. D agimus,*alibi aulem alque alibi ssepissime ista egi-
non cum ilfo esse dicendi sunt, quamvis in ejus esse mus. Quarta Tyconii regula est de Specie et Gene-
.videantur Ecclesia.. Uudc poterat ista regula et re: sic enira eam vocat, volens intelligi speciem
sic appeliari,'ut diceretur, de permixla Ecclesia. partem, genus aulem totum, cujus ea pars estqu.m
Quse regula lectorem vigilantpm requirit, quando nuncupat speciem, sicut unaquajque civitas pars est
Scriptura. cum ad alios jam loquatur, tanquam ad ulique universilaiis gentium : hanc ille vocal spe-
eos ipsos acl quos loquebatur videtur loqui, vel de ciem, genus autem omnes-genlcs : neque hic ca
ipsis, cum de aliis jam loquatur; lanquam unum sit discernendi subtililas adhibenda est quae a dialecli-
iitrorufnque co'rpus,propter temporariam commixdo- cis traditur, qui inter partem et speciem quid inter-
nem et communionem sacramentorum. Ad hoc per- sit acutissime disputant. Eadem ralio esl si, non de
tinet in Canlicis canlicorum: Fusca suni et speciosa ut unaquaque civilate, «ed.de unaquaque provincia, vel
t-bernacula Cedar; et, Speciosa sum, inquil, ut pelles genle, vcl regione, tale aliquid in divinis reperiatur
Salomonis. Nonenim ait, Fusca fui ui tabernacula Ce- eloquiis. Non solum enim, verbi gratia," de Jerusa-
daivetspecipsa sum utpelles Salomanis; sed utrumque Jem vel-de aliqua gentium civilafe, sive Tj-ro, siva
 ' '
.THESAURUS.CAP. CCLXXXI. 970
969
sive alia quselibet dicitur aliquid iriScrl- A genlibus redditum, et illud quod ait Apostolus, cum
T_abyIonia,
Testamenti Novi gfaliam commendaret, ut in com-
pturis sancJis quod modum ejus excedat, et conve-
Veteris emineret : Epistola nostra vos
niaVpotius omnibus gentibus : verum etiam de Ju- paratione
non atramento, sed Spiritu Dei vivi,
dsea, de -Egyplo, de Assyria, et "quacunque alia estis, scripla
non in labulis lapideis, sed in tabulis cordis carnali-
gentein qua sunt plurimae civitates, non tamen to-
tiis orbis, sed pars ejus est, dicitur quod trahseat bus, hinc esse respieit et perspicit ductum [dictum],
ubi iste propheta dicit: Dabo vobis cor novum et
ejus modum, et congruat potius universo, cujus haec
novum dabo in vos, el auferam cor Iapi-
pars esl; vel, sicuti iste-appellat, generi cujus hsec spiriJum
deumde carne vestra,etdabo vobis corcarneum. Unde
species [esfj. Unde et in notitiam vulgi verba isla ail
venerunt, ut etiam idiotaeintelligant quid specialiter, Apostolus: Tabulis cordis carnalibus; corquippe
in carneum a corde lapideo voluit vita sentiente dis-
quid generaliler quocunque prseeepto imperiali
sentientem significavit intelli-
stt constituium. Fit hoc etiam de hominibus, sicut cerni, et per vilam
sic fit Israel spiritalis, non uniusgentis, Sed
ea qusede Salomone dicuntur excedunt ejus modum, gentem:
omnium quae, promissae sunt patribus ,in eorum se-
et potius ad Chrislum vel Ecclesiam, cujus ille pafs
exceditur: mine quod est Christus. Hic ergo Israel spiritalis ab
est, relata clarescunt. Nec specie semper
talia dicuntur ei vel ei T>illo Israel carnali qui est unius gentis novitate gra-
saepe enim quaa [vel] quoque, non nobilitate patrise, et mente, non genle,flistin-
fortasse tantummodo aperfissime congruanl. sed tiae,
guitur, sed altitudo prophetica, dum de illo vel ad
cum ab specle transitur ad genus, quasi adhue de
illum loquitur, latenler transit ad Iiunc; et cum j'am.
specie loquente Scriplura, ibi vigilare debet lecloris do isto vel ad istum loquatur, adhuc de illo vel ad
inlenJio, ne in
quaerat specie quod in geriere potest illum-videtur
melius et cerlius invenire. Facile est quippe illud loqui, non inlelleclum Scripturarum
nobis quasi hostiliter invidens, sed exercens medi-
quod ait propheta Ezechiel: Domus Israel babitavit
cinaliler [cor] nostrum. Unde et illud quod ait, Et
in lerra, et polluerunt illam in via sua, et In idolis
iuducam vos in terram vestram", et paulo post, tan-
siii., et peccatis suis : secundum immunditiam men-
id ipsum repelens, Et habilabitis, inquit, in
struata. facfa est via eorum aute faciem meara, et quam
terra quam dedi patribus veslris, non carnaliter, si-
effudi irammeam supereos, et dispersi Hlosinter cut carnalis Israel, sed spiritaliter, sicut spirilalis
nationes, et ventilavi eos in regiones secundum vias
Israel, debemus accipere. Ecclesia. quippe sinema-,
eorum, et secundum peccata eorum judicavi eos; cula et
ruga, ex omnibus gentibus congregata, a(-
facile est (inquam) boc intelligere de ijla domo
que in a.ternum regnatura cum Christo, ipsa est
ferael, de qua dicit Aposlolus: Videte Israel secun- terra
r beatorum, terra viventium, ipsa inielligenda
dum carnem;'quiaha.c omnia carnalispopuluslsrael
est data, quando eis certa et immutabili
et fecit et passus est; alia eiiam quse sequuntur ei- Dei palribus voluntale promissa est: quoniam ipsa promis-
dera intelliguntur populo convenire : sed cum coepe- sionis vel firmitate jam dala est,
prsedestina.tionis
rit dicere : Et sancfificabo.nomen meum sanctum' danda suo tempore a patribus credita est, sic.ut
quae
illud magnum, quod pollutunf est inler nationes, Dei ipsa gcatia quae sanctis datiir scribensad Timo-
qubd polluistis in medio earum, et scient gentes, theum Aposlolus ait: Non secundum opera nostra;
quoniam ego sum Domirius: jam inlentus debet esse sed secundum suum propositum etgratiam quse data
qui legit quemadmodum species excedatur, el adjun- est nobis in €hristo Jesu, ante .aecula
_eterna, ma-
gafur genus; sequitur enim etdicit: Dum «anctifi- nifestata autem nunc
cabor in vobis anteoculos eorum, et accipiamvos de per adventum Salvatoris no-
-slri. Dalam dixit gratiam , quando nec erant adhuc
gehtlbus, et congregabo vos ex omnibus terris, et
in dispositione ac prse-
inducam vos in terram veslramj et aspergam vos quibus daretur, quoniam
destinatione Dei j'am factum erat quod suo lempore
aqua raunda, et roundabiriiini ab omnibus simulacris futurum erat, quod esse dicit manifestatum. Quamvis
veslris, et mundabo vos, et dabo vobis cor novum, hsee
et spiritum novum dabo in vos, etauferam cor lapi- possint intelligietde terra futuri sseeuli, quaiido
erit coelum novum et terra nova, in qua injusti ha-
deum de carne veslra, et dabb.vobis cor cafneum," jj
bilare non poterunt. Etideo recte dicitur piis quod
et Spiritum meum dabo in vos, et faciath ut in jus-
titiis meis arabuletis, et judicia mea cuslodiatis et ipsa sifterra eorum, quseullaex parte non eril im-
et habitabitis in terra piorum, quia et ipsa similiter data est, quando
facialis, quarri dedi patribus danda]firmataest. QuinlamTychonius regulamponit,
vestris, et eritismihi in populum, et ego ero vobis
in Deum, et mundabo vos ex omnibus immunditiis quam de Temporibus appellat, qua regula pleruni-
veslris. Hoc de Novo Teslamento esse propbetatum,' que inveniri vel eonjici possil latens in Scripturis"
sanclis quantifas lemporum. Duobus autem modis
ad quod pertinet non-soium unagens illa in reliquiis
de vigere dicit hanc 57 regulam, aut tropo <ru._„._;/'.
suis, quibus alibi scriptum est: Si fuerit rmme-" aut legitimisnumeris: tropo [tropus] syriecdoche
rris filiorum Israel sicuj afena maris, reliquiae salv__
aut a parte totum aul a loto partem facit intelligi,
fianl; verum etiam ca_ter__ genles quae promlssa.' sicut urius
sunt patribus eorum,p_uietiam nostri sunt, non am- evangelisla post dies octo factum dicit
quod alius post dies sex, quando in mbnte, discipu-
bigitquisquis intuefuf, etlavabrum regenerationisbic listantum tribus praesentibus, facies Domini fulsit ul
Ihiac] esse promissum, quod nunc videmus omnibus ,.sol,.et vestimenla ejus ut nix : utrumque ehim ve
PATBOI,. LXII. 31
 ~
S.r "D..EUGVPPH ABBATJS AFRICANI 972
rum esse non possel quod de numero dierum diclum ____ paradiso,, elc. Post ista enim facta, ibi est. positus
esf, nisi ille qui dixitPost dies octo, intelligatur par- bomo, sicut nunc ordo ipse demonstrat: non .post
tem novissimamdieiexquo id Christus prsedixit futu- hominem ibi positum facta sunt isia, sicut superius
rum, et parteni primam diei quo id osteudit imple- dictum putari polest, nisi recapilulatio illic vigilan-
tum, pro totis diebusduobus atque integris posuisse; ter intelligatur, qua reditur ad ea quse fuerant
is vero qui dixit Post dies sex, integros omnes et pr_-.ermissa. Ilemquein eodem libro, cum comme-
totos, sed solos medios corapulasse. Hocmodolocu- morarentur generationes filiorum Noe, diclum est:
lioris quo significatur a parte lotum, etiam illade Hi riiiiCham in lribubus suis, secundura Hnguas, in
resurrectioneChristi solvilur quaesiio: pars enim no- regionibus suis, et in gentibus suis. Enumeratis quo-
yissima diei, quo passus est, nisi pro toto die acci- que.filiis Sem, dicitur [sequitur]: Hi filii Sem in tri-
piatur, id est adjuncta etiam nocte praeterita, et nox bubus suis, secundum linguas suas, in regionibus
ineujus parte ultimaresurrexit; nisi lotus dies acci- suis, et in gentibus suis; et adnectitur de omnibus:
piatur,_adj'uncto scilicet die illucescente dominico, Hae tribus filiorum Noe, secundum generationes eo-
non possunt esse tres dies et trgs noctes, quibus se Tum, secundum gentes eorum. Ab bis flispersa.
iu corde lerrae praedixit futurum. Legitimos autem suntinsulse genlium super lerram posf diluvium. Ef
numeros dicit quos eminentius divinaScripluracom- _3 erat omnis terra labium unum, et vox una omnibus;
mendat, sicut seplenarium vel denarium, vel duode- boc ilaque quod adj'unctum est: Et erat omuis terra
narium, el quicunque alii sunt, quos legendo studiosi Jabiumunum, et vox una omnibus, id est, una lingua
libenter agnoscunt.' Plerumque enim numeri hujus omnium, ita diclum videtur tanquam ep jam tempora
modipro universotempore ponuntur: sicut, Septies quo dispersi fuerantsuperterram, etiam secundumin-
in die laudabo le, nihil est aliud. quam, Semper sulas gentium una fueritomnibus _ingua"co"mmunis;
laus ejus in ore meo. Tantumdem valent et cum quodproeuldubiorepuguat superioribusverbis, ubidi-
multiplicantur sive per denarium, sicut sepluaginla > ctumest: In tribubus suis, secundumlinguas suas: ne»
et septingenti; unde possunt et septuaginta anni Je- - queenim _icerenturhabuissej'am'linguassuassragu]a_
remia. pro universo tempore spirilualiter accipi quo tribusquaegentessingulasfecerant, quando erat omni-
est apud alienos Ecclesia : sive per seipsos, sicut busuuacommunis.Acperhocrecapitulandoadjunclum
decem per decemcentum sunt, et duodecim per duo- est:Et erat omnislerra.labium unum,et vox una om-
decim centum quadraginta quatuor. Quo numero si- nibus latenter narratione redeunte, iit dicerelur quo<
gnificatur universitas sanctoruni inApocalypsi. Unde modo factum sit, ut ex una omnium lingua fuerint
apparet non solas temporum quaestiories istis nume- divisi per multas, et confinuo de illa turris aedifica-
ris esse solvendas, sed Ialius patere significationes G tione narratur, ubi haeceis judicio divino ingesta est
eofum el in multa proserpere; neque enim nume- poena superbise, post quod factum dispersi sunt per
rus iste in Apocalypsi ad temppra pertinet, sed ad terram secundum iinguas suas..Fit ista recapitulatio
homines. Sextam regulam Tychoniusrecapitulalionem etiam obscurius, sicut in Evangelio Dominus dicit.
vocat in obscuritate Scripturarum satis vigilanter Die quo exiit Loth a Sodomis pluit ignem de ccelo,.
ihvenlam. Sic enim dicuntur qiiaedam, quasi se- e. perdidit omnes, secunduin haec erit dies Filii
quantur inordine temporis vel rerum eontinuatione" bominis, quo revelabitur. In illa hora, qui "erit
narrentur, cum ad priora quaepr__termissa sunl la- in tecto et vasa ejus in domo, non descendat tpllere
tenfer narratio revocetur, <$uodnisi ex bac regula illa, et qui in agro simililer non reverlalur retro,
intelligatur, erratur; sicut in Genesi: Et plantavit, in- meminerit uxoris Loth. Nunquid cum Dominus fue-
quit, DominusDeusparadisumin 'jisr [Eden] ad orieri- rit revelatus, tunc sunt ista servanda, ne quisquam
fem, et posuil ibi hominem queni formavit, et pro- retro respiciat, id est vitam cui fenuntiavit inquirat,
duxit Deus adhuc de terra omne lignum speciosum et non potius isto tempore, ut cum Dominus fuerit
et bonum in escam; ita videtur dictum, tanquam id revelalus, relribulionem-pro eisnuse quisque serva-,
factum sitj.posteaquam faclum [Deus] posuit homi-' vit vel eontempsil inveniat? Et tamen quia diclum
nem in paradisum; ciim breviter utroque comme- D est, In illa hora, tunc putantur ista servanda, cum
morato, id est quod plantavit Deus ^aradisum, et" fuerit Dominus revelatus, nisi ad intelligendam re-
posuit ibi hominem quem .formavit, recapitulaudo capilulationem sensus Jegenlis invigilet, adjuvaniQ
redeat. et dicat quod praelermiserat: quomodo sci- alia Scriptura quae ipsorumapostolorum adliuc tem-- ^
licet "paradisusfuerit plantatus, quia produxit Deus pore clamayit: Filii, -novissima hora "est. Tempus _
adhuc de terra omne lignum speciosum et bonum in ergo ipsum quo Evangelium pra.dica_ur, quousque
escam. Derique secutus adjunxit: Et lignum vita. in Dominus reveletur, hora est in qua opprlet ista ser:
medio paradiso,' et ligrium sciendi boni et mali; vari, quia-etipsa revelalio Domini ad eamdem ho-
deinde flumen quo "paradisus irrigaretur, divisum rarn pertinet quae.die judicii terminabitur. Sepiima
in quatuor prineipia fluvioruro quaJiior; explicatur,' Tychonii regula est]eaden_quepostrema de diaboloet
quod totum pertinet ad institutionem paradisi. Quod' ejus corpore: est enim et ipse caput impiorum, qui
ubi terminavit, repetivit illud quod jam dixerat, ef sunt ejus" quodammodb corpus, ituri cum illo in
reyera hoc sequebatuf, atque ait^Et sumpsit Domi- suppliciuro ignis _3tprni; sicut Ghrislus caput [est]
nu_ Deus hominem quem finxit» et posuit eum in Ecelesiae, quse est corpus ejus, futurum .um.illp itf .
 "
_.."_; :THESAURUS. CAP. CCLXXXIH. '|fH
regno el gloria serapiterna. Sieut ergo in prima re-- A _ esl conlentio tua? si non restitisset et fepughasset
gula, quam vocal de Domino et ejus corpore; vigi- ipsius contentio; etiam illo loco describftur: Gafb
landum est ut intelligatur, cum de una eademque. concupiscit adversus spiritum. spiriuis advefSus _'ar-
pefsonaScripluraloquilur, quid conveniat capiti, quid1 nem; hsec enim invicem sibi jesistunt-, ut non qiia_
corpori, sic et in ista novissima aliquando in dia-- vultis faciatis. Fit ergo per, sanciifieatiohemperfec-
bolura dicitur, quod non in ipso, sed potius in ejuss tam, ut omnis carnalis appetitus spiritui hostfo il><
cofpore possit agnosci; quod habet non solum in] luminato et vivificato, id estbonae volunlatis_ shbji-
eis qui manifestissime foris sunt, sed in eis etiara. 1. ciatur. Et sicut videmus multis puerilibus deleeta-
qui cum ad ipsum. perlineant, tamen ad tempuss tionibus nos carere, quaenos pueros.siflenegarehturj'
rhiscentur Ecclesise,-donec unusquisque de hac vita,- a. acerrime cruciabant, ita c.redendum est de Pmni
. exeat, Tel a frumento palea veniilabro nltimo sepa- carnali deleclatione futurum esse, cum perfecta san;
retur. Quod eriim scriptum est apud Isaiam , Quo- ctitas totum hominem reparaveril. JVunc autem
rriodo cecidit de ccelp Lucifer, mane oriens? etc, , quandiu est in nobis quod resistat bonse voluntati,"
quse sub figura regis Babylonise de eadem persona,, auxilio Dei per bonos homines et bonos angelos in-
vel ad eamdem personamdieta sunt, in ipsa con- digemus; ut donec sanetur vulnus nostrumj-nbn ita
textione sermonis de diabolo utique intelliguntur : .JJ ] molestet, ut perimat etiam bonam voluntalem: hauc
et tamen quod ibi dictum est, Contritus est in terra_. autem mortem peccato meruimus, quod peccatum
qui mittit ad omnes gentes, non tolum ipsi capiti con-- erat omnimodo in libero arbiirio, cum in paradisa
gf uil. Nam etsimiltit ad omnes gentes diabolus angeloss nuilus dolor denegatse delectationis voluntati bonse
suos, lamen in terra corpus e"us,nonipseconterilur; ; hpminis resistebat: sicuti nunc, verbi gratia; si quis-
nisiquia ipse est in corpore suo;, quop contritumfit-t- quam exis.tat quem nunquam venalio delectavit, '
[ul] pulvis quem projicit ventus a facie terrae. Ha_ e ,. omnimodo liber est utrum venarivelit an nolit, nee
autem omnes regulas, excepta^una quse yocatur dee . euni cruciat quisquis hoc prohibet; at si ista liber-
Promissis et Lege, aliud ex alio faciunt intelligi,- ,- ta'te inale usus venatus fuerit contra proiiibentis im-_
qupd est proprium tropicae Ioculionis,_qu__ latiuss perium, paulatim subrepens delectatio mortificat.
patet quam ut possit, ut mihi videtur, ab aliqup uni-. ariimam, ut si se abstinere velit, sine molestiaet
versa comprehendi. Nam ubicunque velut aliud di-- ahgore non possit, cum Id ante tota sanitale non
citur ut aliud intelligatur, et si nomen ipsius tropii - ageret. iErgo aculeus morlispeccatum est, quia pec-
inloquendi arle non invenitur, tropica locutio est.. . cato facta est delectatio, qua. jam possit re.istere
Qtiae cum fit ubi fieri soiet, sine labore sequitur in-- - volunfati et cum dolore cohiberi. Quam delectatio-
telieclus; cum vero ubi non solet, laboralur ut intel,, Q ( nem quia in defectu est animse deterioris effectae",'
Ugatur abaliis magis,-ab aliis minus, sicut magis mi-- juremortem vocat [vocamus].Virtus autem peccati lex- '
nusvedonaDei suntin ingeniisiiominumvel adjuforiaa est, quia muiio sceleratius et flagitiosiusqua_lex pro-
tribuuniur.Proinde, sicut58inverbispropriis, dequi-- hibelcommittuntur^quamsinullalegeprohiberenturs .
-
bus superius disputavimus, ubi res utdicuntur intelli- Tiinc itaque absorpta eril mors in victpria. cum per
gendsesunt; sicin translatis p_usefaciunltrbpicaslocu-- sahctificationem in omni hominis parte,perfecta de-
tiohes, ubi aiiud ex Mip intelligendum esl, de quibus3 lectatione spiritualiuni delectatio carnalis observetur.
bucusque quanlum visum est satis egimus, non so- CAPUT CCLXXXHI.
lum admonendi sunt siudiosi verierabilium littera- De quadrqginta sex annis adificationis templi, ex ho«,
rum," ut ih Scripluris sanctis genera ioculionumi milia 10 Evangelii secundum Joannem.
sciaht, et quomodo apud eas dici aliquid soleat vi- ' Dixefiiht illi Jtidaei: Quod signum ostendis nobis .
gilahter advertant memoriferque retineant; vefumt quia hsecfacis ? et Dominus: Solvite templum hoc, ,
etiam quod est praecipuum etmaximenecessarium, et tribus diebus excitabo illud. Quod sacrameriliim -
orent ut intelligant: in eis quippe litteris quarum1 Judaei non ihlelligeriies, dixerunt: Quadraginta sex .
studiosi sunt legunt quoniam Dominus dat sapien- annis aedificatuniest templum boc, et tu dicis, Tribus
tiam, et a facie ejus scientia et intellectus, a quo et. jjdiebus
j bxcitabo illud? Sane non Salomonis fabrices
ipsum sludium, sl pietate praeditum est, acceperunt. emensa tenipora Jiidaei dixerunt, sed Esdraa, eui ne
- perficeretiir a vieinis gentibus fuerat interdictum.
CAPUT CCLXXXII.
Deeo quod ait Apostolus:Absorptaest mors invictoria; Caro efant, earnalia feapiebant,ille loquebatur spiri-
ex lib. Qumst. laliter. Qiiis auteih posset inteliigere de-quo templo
Quaeri solet quid sit, Tunc fiet illud quPd scriptum1 , dicebai: sed noh multum quaerimus,per evangelistam
est, Absorpta est mofs in vicioria, tibi est, mbfs, nobis appfuit, dixit de qub templo diceret: Splvite
-"
cpntentio lua? ubi est, mors, aculetis tuus? Aculeusj " templuni itoc, et ffibiis diebus excitabo illud. Qua-
autem mortis peccalum, virtus autem peccati lex: ; draginta sex anhis a_diflcatumest templum, ct triduo
•
morle sighificari arbifror hoc loto carnalera coh- suscitabis illiid? Dicebat autem, ait evahgelista, de
suetudinem, quaefesistitbona. voluntati, delectatiorie. lempio cofpbfis sui, et manifestum est odcisum Do-
temporalium fruendorum. Non enim diceretur :-Ubi minum post triduum resurrexisse." Quid ergosibl-
a.De hoc commento'vide Cyprianum in libello ad- Roterodami: praeterea Gorrieiium Agfippeimde i__>'
versusJudaeos, accastigaijonesv. c. Desid.Erasmi. . . cellentia sexus feminei.
in utfiimque, Augustirium scilicet et CyprianUm;
 '
m , D. EUGYPPII ABBATIS AfRlCANI -976
jjult numerus quadragenarius _enarius?'Interim ipse A ut dictum est, uno, fiunt quadragintasex. Quicum fue-
Adam quia per totum orbem lerrarum est audislis rint multiplicati per ipsum senarium numerum, qul
_am beslerno die in quatuor lilteris Graecisquatuor huj'us ordinationis caputtenet,fiuntducentaseplua-
verborum Graecorum. Si enim ista verba qualuor ginta ses, id esl novem menses et sex dies, qui com-
scribas subinvicem, id est nomina quatuor partium putantur ab octavo calend. Apriles, quo die conce-
mundi, orientis, occidentis, aquilouis et meridiani, ptus Dominus creditur, quia eo die eiiam passus est,
quod est totus orbis, unde dicit Dominus, a quatuor usque ad VIIIcalend. Jan., quo die natus est. Non
ventis collecturum se' electos suos, cum venerit ad ergo absurde quadraginta sex annis dicitur fabrica-
judicium,: si ergo facias isla quatuor nomina Graca tum esse templuro, quod corpus ej'us significabat, ut
KVKT.)... quod est oriens, _._.., quod est oecidens, qubt anni fuerunt in fabricatione templi, tot dies fue-
apmog, quod est septentrio, _-._»__-_-'_:, quod esl me- rint in corporis dominici perfectione. Nec immerito
ridies : 'kwiol-h, ..o-.s', «/ut.o., ft.o»__-_-'a, capila In aedificatione Dominici corporis, in eiijus figura
verborum, Adairi habent. Quomodo ergo ibi inveni- templum a Judseisdeslruclum, triduo se resuscita-
musetquadragenafium senarium numerum?quiacaro turum esse dicebat, numerus ipse senarius 59 pro
Christi de Adam erat. Ad litteras uumeros coraputant anno posi.us intelligitur: dixerunt enim_, Quadra- _
Graeci,-quod nos facimus a Iitteram,- illi Iingua sua B ginta et sex annis aedificatumest lemplum; et qua-
ponunt KO.JJK, et vocatur Kunum. Ubi autem in nu- dragies sexies seni fiunt ducenta sepluaginta sex;
meris scribunt beta _3,quod est. ipsorum, voealur in qui numerus dierum complet novem menses, et sex
numeris duo. Ubi scribunt gamma y, vocafur in nu- dies, qui lanquam decem menses parienlibus feminis
meris ipsorum_tria. Ubi scribunt delta _, vocatur imputanlur; non quia oranes ad sextuin dieiri post
Innumerisipsorump,uatuor: el sie per omnes litte- nonum mensem perveniunt, sed quia ipsa perfeeiio
jras nunieros habent; m quod nos dicimus et isti corporis Domini tot diebus ad partum perducia
dicuntmy.f~,quadraginta significat: dicunt enim my __, comperitur, sicul a majoribus traditum suscipiens
' Jam videte istse litlera. quem nume- Ecclesiae custodit auctoritas; oclavo enim calendas
r.o-o-K/sKxovTK.
rumbabeant, et ibi invenielis quadraginta sex Aprilis conceptus credilur, quo et passus. Ita monu-
annis 3-dificatum templum. Habet enim Adam «X^K, mento novo quo sepultus est, ubi nullus erat positus
quod est' unum rhabet _.XTa, quod sunt quatuor, morluorum, nec anle, nec postea congruit uterus
habes quinque : habet ilerum , j a)y__, quod est Vifginis; quo conceptus est, ubi nullus seminatus
unum, liabes sex, habet et p-v, quod est quadra- est mortalium. Natus autem traditur oelavo calend.
finla," habes quadraginta sex. Haec, fratres mei, Jan.; ab illo ergo die usqae ad istum computati du-
etiam ab antefioribusmajoribusnostrisdictasunt, et C centi septuaginta reperiuntur dies, qui senarium nu-
jnvenlus est iste numerus in lilteris quadragenarius merum quadragies sexies habent, quo numero anno-
, senarius,' et quia Dominus noster Jesus Christus de rum templum a.dificatum est. Qui eo numero sena-
• riorum
Adam corpus accepit, non de Adara peccafum traxit, corpus Domini perfeelum °est, quod mortis
templum-corporeum inde sumpsit; non iniquitalem, passione destructum triduo suscitavit: dicebat enim
quae de templopellenda est, ipsam autem carnem boc de templo corporis sui, sicut evidentissimo et
quam traxit de Adam (Maria erim dc Adain, et Do- robustissimo Evarigelii testimonio dedaTalur.
mini caro de Maria) Judaei crucifixerurit, et ille re- CAPUT CCLXXXIV.
suscitaturus erat ipsam carnem in triduo quam illi in De decem virginibus; ex lib.hxxxiv Qtuestionum.
cruce erant oecisuri. Illi solverunt femplum quadra- Inter parabolas a Deo dictas, solet quserentes mul-
ginta sex anris'aedlficatum, et ille in triduo f esuscita--_" tum exercere ista quse de decem virginibus pnsita
vit illud.a Ses, novem, duodecira, decem et octo, haec'• est :et multiquidem binc multa senserunt
quae non'
in urium fiuntquadraginta quinque: adde ergo.ipsum suntpraeter fidem; sed quomodo partibus ejus omni-
unum, fiunt quadraginta sex,'bsec sexies, fiuntdu- bus cenveniat expositio, id elaborandum - est. Legi
centa septuaginta sex. Dicitur autem conceptio hu- eliamjn quada.nseriptura,exearum genere quaeapo-
mana sic-procedere et perfici, ut primis sex diebus - cryphse nominantur, quod non sit contra catholicam
quasi laclis habeat similitudinem, sequentibus novem fidem. Sed huic loco mihi minus eongruere visa est,
diebus, cdnvertatur in sanguinem; deinde duodeeim consideranti omnes hujus similitudiuis parles : de
diebus solidetur: reliquis decem et octo, f.rmelur qua taraen exposilione temerenihil audeo judicare,
usque ad perfecta lineamenta omnium membrorum. ne forte non ejus inconvenienlia mihi angustias fece-
el hinc jam reliquo tempore, hsque ad tempus par- rit.sed mea tarditas in ea convenientiam non invene-
lus,-inagnitudine augeatur. Quadraginta ergo quin- -rit. Quid autem mihi videatur.non absurde hoc loco
que dies, addito uno, quod significat sumriaam; quia aceipi, quanJum potero breviter el diligenlef expo-
gex, et novem, et duodecim, et decem et octo, in -nam. Interrogatus igitur .Dominus noster secreto a
unum coactis, fiunt quadraginta duo : addito ergo, discipulis, de consummatione saeculi/tnter multa
8 Hanc de conceptlone humana et formatione non
esse Auguslini declaratipnem indicat annotatiuncula ginalis inscriptio : c Hoe ex libro anonymo CLIIIQu;r-
stionum causa loci praesentis cerpsirous.» Videat Jec-
in niargine velusti exemplaris a librario adj'ecta; nec
etiani esse videtur. Siceiiim tor,quia nobis non vacat, unde jam expiscanda sit.
Eugyppii se habet mar-
 "
977 THESAURCS. CAP. CGLXXXIV. 97_
qua. locutus est, hoc quoque dixit: Tunc siraile tes- A in nocte ita^veniet: ex_quosignificatur penitus latera
tiraabitur regnum c__lorum decem virginibus, etc. cumverit[veneritj),clamor factus est, Ecce spon-
Decera utique [nuraerus] virginum, quod quinque ad- sus venit, surgiie obviam; et in ictu oculi,' in nbvis-
mittunlur, quinque excluduntur; bonor.um et ma- sima tuba, omnes resurgemus: ergo surrexerunt om-
lorum discreiionem significat. Quapropler si virgini- nes illse virgines, et aptaverunt lampades suas, id' est
tatis nomen honorabile est, cuf receplis exclusisque rafiones -reddendas operum suorum. Oportet enim
commune est? Deiridequid sibi vultnumerus inutra- nos exhiberi ante tribunal Ghristi, ut illic fecipiat
-
que parle quinarius ? Quid autem significat oleum mi- unusquisque qubd gessit in corpore, sive bonum, sive
rum videtur. Iterii quod sapientes pelentibus non malum. Et dixerunt slultaead sapientes : Date nobis
communicant, cum el invidere fas non sit eas quse de oleo veslro, quia lampades nostrse exstinguuntur:
Ila perfecta sunt ut ab sponso reeipiantur, quo no-^ quorum enim facta alienalaude fulciuntur, eaderii
mine, nullo dubitante, Dominus Jesus Christus.signi- subtracta defieiunt; et de consuetudine id semperin-
ficatur, et misericordes esse oporleat ad praestandum quirit, unde gaudere "animussolel. Itaque hominum
ex eo quod habent, praescribente illa sententia ejus- qui corda hori vident, testimonium' volunt habere
dem Oomini dicenlis: Omni poseenti tribue.SQuid est apud Deum, qui cordis jnspector est. Sed quid-res-
autera quodpossitdando non sufficere ulrisque? Haec B ponderunt sapientes ? Ne forte non sufficiat nobis et
maximeaugent quaeslionisdifficultatem, quanquam et vobis. Unusquisque enim pro se Tationem reddet,
csetera diiigeriler considera.automn.ain unam ratio- nec~alienotestimonio quisquara adjuvatur apud Deum,
nem cohcurrant, nihilque in unam partem dicalur quod cui secreta cordis' apparent: et vix sibi quisque suf-'
impediat aliam, magna cautio esl adhibenda. Viden- ficit, ut ei testimonium perhibeat conscienlia'sua. -
tur itaque mihi quinque virghWsignificare quinque- Quis enim gloriabitur mundum se habere cor? id
partitam - conlinentiam a carnis illecebris : conti- [inde] est quod Apostolus dicit: Mihi minimum esl
nendus est enim animi appetitus a voluptate oculo- ul a vobis judicer, aut ab humano die, sed rieque me'
rnm, a voluptate aurium, a voluptate olfaciendi, gus- ipsum j'udico: quapropter cuni de se quisque aufnbn
tandi, Jangendi; sed quia ista continentia partim co- omninoautvix'possitveramferresenteritiam,'quomodo
ram Deo fit, ut illi placeatur in inleriore gaudiocon- polest de alio judicare, cum sciat nemo quid agatur
.seienliae, partim coram hominibus.tantum utgloria inhomine, nisi spiritus- hominis? Ite magis ad ven-
humana-capiatur, quinque dicunlur sapientes et quin- ' dentes et emite vobis: non consilium dedisse pu-'
que stulise : utraeque tamen virgines, quia ulraque taridse sunt, sed crimen earum ex obliquo conimemo""
continenlia est, quamvis diverso fomite gaudeat :. rasse.Vendunt enim oleum adulatores qui, sive falsa
Jampades autem suht, quia manibus gestantur opera C slve igriorata laudando.in erroremanimasmittunt; et
qua. secundum istam continentiani fiunt; dictum est eis vana gaudia tanquam fatuis conciliando, aliquam
autem: Luceant opera vesfra coram hominibus. Ora- de his mercedem, sive ciborura, sive pecunise', sive
nes vero acceperunt Iampades suas, et venerunt ob- honoris,sivealicujus commodi temporalisaccipiunt:
viam sponso. Intelligendum est ergo Chrisli nomine nhn intelligentibus quod dictum est: Qui vos felices
censeri de qriibus agltur. Non enim possunt qui Chri- dicuiit,in errorem vos mittunt; melius est autem ob-
Bliani non _unt sponso Christo venire obviam : sed jurgariajustoquam a peccatorelaudari. Emendabit,"'
quinque fatuae, aceeptislampadibus suis, non sumpse- inquit, me j'ustus in misericordia, et arguetme; oleum
runt oleum secum. Multi enim, quamvis de-Christi autem peccaloris nbn impinguet 60 caput meum.
-bonitate pluriraum sperent, gaudium tamen non ha- Ite ergo ad vendentes et emile vobis, id est: Videa-
hent, dum conlinenter [non] vivunt, nisi in laudibus mus nunquid-vos adj'uvant qui vobis laudes vendere
hominum; non ergo habent oleum secum ; nam ip- consueverunf, et vos in errorem /iuducere, ut non
sam laeiiliam oleo significari arbitror : Proplerea coram Deo, sed ab hominibus gloriam qusereretis.
unxit te_ inquit, Deus Deustuus oleo exsultationis; Euntibus autem illis emere, venit sponsus, id est in-
"
qui autem non propterea gaudet quia Deo intrinsecus' clinantibus-se illis in ea quaeforis sunt,- et-solitis gau-
placet, non habet oleum secum. Prudentes autem ac- " dere quaerentibus, quiagaudia internanon nbverant;.
ceperunt oleum.secumin vasis, cum lampadibus suis, venit ille qui judicat, et quae parals. erant, id est
id est, laetitiambonorum operum in cordealque cons- ^juibus bonum coram Deo testimonium conscientia
cientia posuerunt: sic et Apostolus monet: Probet perhibebat, intrarunt cum eo in [ad] nuptiasj id est '
aulem.se homo, inquit, et tunc in semetipso habebit ubl munda arima sempiterna Dei verbo fecundanda •
gloriam, etnoninaltero. Tardante vero sponso,dor- copulatur. Clausa est janua, id est receptis illis qui
mierunJ omnes: quia ex utroque genere continentium sunt in angelicam vitam immutati: Omnes enim re-
bominum, sive eorum qui coram Deo exsultant, sive surgemus, inquit, sed non omnes immiitabimuf:
eorum qui in laudibus hominum acquiescunt, mo- clausus est adilus ad regnum coelcrum, Non enim
riuniur hoc intervallo Jemporis, donec sub adventu post judieium patet precum aut meritorum locus.
Dominl fiat -resurrectio mortuorum. Media autem Novissime autem veniimt et
reliquse virgines dieen-
uoete, id est nullo sciente aut sperante (quippe cum tes : Domine, Domine, aperi nobis : noh dictum esl
jpse dicat Dominus : De dieaulem illa ethora, nemo quod emerint oleum, et ideo intelligendae sunt, nullo
gcit: et Apostolus dicit: Dies Domini tanquam fur jam remanente de alienis laudibus gaudio, in angus-
 97,9. D.. EUGIPPH ARBATIS AFRIGANI 980,
t[is etmagris afflictionibus redire ad implorationem A creaturam, denario rmmero insinnatur : quae disci^
Dpi. Sed magna est ejus severitas post judicium cujus plina, quandiu corporeis motibus temporaliler Signi-
ante judicium ineffabiliSmiserieordia praerogata est: ficatur, eredendo constat, et rerum geslarum venien-
itaque respondens ait: Amen dieo vobisquod nes. tium atque transeuntium auctoritate, quasi lacte
cio vos; ex illa scilicet regula, qua non habetarsDei, parynlos nulrit, ut idoneos faciat confemplalioni,
hoc estsapientia Dei, utinlrehtin gaudiuraejus qui non qu¥ non venit et transit, sed semper manet; in qua
coram De.,sed.utpla_erenthominibus,visisunt ali- quisque narratis" sibi rebus, divinitus temporaliter
quid secundum prseceptaejus operari. Atqueitacon- pro salute hominum gesiis sive gerendis, quaeadhuc
cludit: Vigilate ergp,- quia neseitis diem neque ho-„ futura praedicantur , si permanserit in fide, et pro-
ram : non modo illius ullimi temporis qua venturus missa speraverit, et qusa divina auctorilas prsecipit
est sppnsus, sed sua. quisque dormitionis diem et ho- , infaiigabili charitale implere curayerit, recte aget
ram nescit. Quisquis autem parajus, esj usque ad som" vitam hujus neeessitatis et lemporis, quas numero
num, id est usque ad mortem, quse omnibus debetur, quadragesimo commeudatur. Quoniam denarius nu-
paratus uyvenietur etiam cum illa vox media nocte merus, qui tofam insinuat disciplinam, quater ductus,
sonueril, qua omnes evittilaturi sunt. Qu.od vero id esl numero, qui corpori tribuilur mulliplicalus,
sponso dixit obviam venisse virgines, sie intelligen- B quia per motus corporales adminislratio ^eritur,
dum puto, pt ex ipsis virginibus constet ea quae di- qua dictum est fidem constare, quadragesimum nu-
citur . sponsa : tanquam si omnibus Christianis in merum conficit: ita impetrat etiam stabiJem et nul-
Ecclesiam concurrentibus, fllii ad-matrem eoncurrere lius temporis indigentem sapientiam, quae denarlo
dicantur, cnmexipsis filiis.congregaiisconsteteaqu8_ numero commendatur, ut ad" quadraginta addantur
d.icitur mater. Nunc enim desponsala est Eeclesia, e\ decem; quia et paftes asquales quadragenarii nu>
virgo est ad nuplias perducenda, id est cum se conti- meri, simul duetse, ad quinquaginla perveniunt;
net a corrupiiqne. saeculari: illp autem tempore nu-. parles autem aequales habet quadragenarius nume-
bet, qup uriversa mortalitate praelereunte, immor-. rus,primo quadraginla in singulis, deinde vigin.tiin
tali conjunctione fructur : Desppnsayi, iuquit, binis, deinde decem in quaternis, octo in quinis ,
vps uni viro, virginem caslam exhibere Christp;, quiuquein.oetonis, quatuor in denis, duas in vicenis.
Vps, inquit, vjrginem, a plprali ad singularem cpn-, Unum ergo, et duo,et quatuor, et-quinque, etocto,
cludens. Ideo et vjrgines djcipossunt, etvirgo; cur et decem, pt viginli simul duela, efficiunl quinqua-
autemquinque dictaesin,t,ut mihi videtur, expositum ginta. Quapropler .sicut quadragenarius numerus „
est. ged yjdemus nunc in senigmate, tunc aulem fa-. ajqualibus suis partibus cpmputatis, parit amplius
_ie ad faciem : et nunc ex-pa?le, tunc aujem ex tptp. <_jdenarium, et fit quinquagenarius; sic tempus fidei,
jfpsumautem in Eenigmateet px parle nuncin Scri> rerum pro nostra ,salute gestarura pt gerendarum ,
turis aliquid cernere, quod jamen sit secundum ca- cum aequitate vitse actum, impetrat intellectum sta-
thojicam ftdem, ex illo pignore contingit quod acce- bilis sapienlia;; ut non solum credendo, sed etiam
pit virgo Ecelesia, hpmili adventu sponsi -sui, quae intelligendp diseiplina firmetur. Et ideo ea quaa
illp ultinip adyenfu, cuin vemet in, plariJate,.nuptura nunc esj, Ecelesia, quamvis filii Dei simus, ante la-
est,cum jam facipad facjem contuebitiir. Dedilenim nien quam appareat-qiud erimus, in laboribus et in,
nobji pign«s Spiritum, sicut dicii Aposiol. s, et ideo afflictionibus agit, et in ea juslus ex fide vivit: Nisi
Istp expoiifio. nihU certum intuetur, nisi ut sepun-; erim crediderilis, inquit, non intelligelis. Ft hoc
-
dum fidem sif, ne.que aliis prsejudicat- quae i_ih.i_ est tempus quoingeraiscimus et dolemus, exspe-.
lominus,secundum fidem esse. potuerinl. ctan,tes redemptionera cprporis nosJri, quod Quadra<
' ' " "' , gesima celeb.raJur, Scimus auJem quia eum, apparuit
CAPUT QCLXXXV.
, [apparuerit] simil.esijtli erimus, quoniam. videbimus
De.Quadrdgesima et Quinquagesima; ex eodem libro. e.umsicu.ti est: cum addetur denarius quadragenario,
. Qmnis sapientia ej disciplipa [Omnis sapientise ut non solum credere' quse perlinent ad fidem, sed
disciplina] est <jusead honunes erudiendbs pertinet, B etiam perspieuam veritatem inlelligere, mereamur;
Creatorero creaturamque dignqscere, et illum, colere laljs Ecclesia in qua.nullus erit moeror, nulla perv
dominantem-, istam s,ubjectan. fateri. .Est autem mixtio malorum hominum, nulla iniquiias,ised laeti--
ereator Deps,, iex flu.p oronia , per queni.omnia, in lia, et pax, et gaudium, Quinquagesimaecelebraliohe
qup.pmnia-: etidep Trinitas Pater, et Filius. et Spi- prajflguratur: propterea,posteaquam Dominus nosfer
x.ilvssanctus est. Creatura vero. partim est invisi-; [Jesus -Christus] resurrexit a mortuis, quadraginta
bilis , sicut animus, partim visibilis , sicut corpus : diebus peractis eum discipulis suis, eadem ipsa sei-
inyi.slbili ternarius.numerus Irib.uilur. Quare diligere licet per hunc numerum insinuaia lemporali dispen-
D.ominum' tripliciter jubeinur, ex tolo cprde, et e_ satione quae ad fidem pertinel, ascendit in coelum
tpta anima , ex Jota. mepte : cprpori quaternarius • et decem aliis diebus peracfis, misit Spiritum san- '
[numerus], propler evidentissimamnaluram ejus, id ctum, id est ut non ad humana et temporalia, sed
est calidam et frigidam,bumidam etsiccam >universa8 ad divina atque a.terna contuenda, quodam amoris"
ergo crea.urse Jribuilur seplenarius. Quapropter omnis el eharitatis spiramento et incendio , quadfagenario
iisciplina dignoscens et discernens Greatorem atque denarius adderelur : et ideo j'am hoc lotum , id es.
 ' "
-m THESAUBIIS. CAP. CCLXXXVI. -982
qumquagenarius dierum numerus , la-titiae .celebra- A caput inclinet, vicibus dicunturid agere, ut lassatus
libne signandus est. Haecautem duo tempora, id est sui capitisonere, ille qui praecedilpPst omnes re-
nnura laboris et sollicitudinis, allerum- securitatis et deat, etei succedatcujusferpbatcapulcum ipse prae-
'gaudii, et charitatis, etiam relibus missis inmare, iret:_ ita invicem onera sua porlantes , fretum
.DoriiinusPater significat: nam anle passionem de <transeunt, donec yeniant ad' terrae stabilitatem.
.reliculo dicituf misso in mare; qula tantiim piscium '. Istam cervorum- naturam foftasse intenderat Salo-.
coaperunt-, ut.vix ad Iitlus trahendo 61 perduce- monj-cum ait: Cervus amicitiae,et pullus gratiarum
rerit, et ut retia rumperentur. Non enim missa sunt f tuarum colloqnanlur tecum. Nihit enim sic probat.
."in.dexleram partem, habet enim multos malos Ec- tamicum guemadmoduro oneris amici portatio; nec
,cJesia huj'us temporis; neque in sinistram, habet . tamen invieem porlaTemus onerit nosrta, si unum
eniin etiam bonos; sed passim, ut permixtionem malo- -tempus esset infirmitatis amborum quionerasua
rum bonorumquesignificet[significaret]. Quod autem sustinent, aut unum inflrmitatis genus, sed diversa
riipla sunt retia charilate violata , multas hsereses tempora et diversa genera infirmitatis faciunt, ut
.exiisse [exstitisse] significat; post resurrectionem onera nosira invicem portare va.eamus; verbi gra-
vero, cum vellet Ecclesiam futuri temporis pr__mon- lia, iram fratris [tui] Junc porlabis, cura tu adversus
strare,vubi omnes perfecti atque sancti futufi sunt, B reum non irasceris , ut rursum eo tempore quo te
jussit mitti retia in dexlram partem . et capti sunt . ira praeoccupaveril, ille te lenitate et tranquillitate
ingenles pisces centum quinquaginta tres, mirantibus ' [sua] supporlet.-Hoc exemplum ad id perlinet, cum
discipulis, quod cum tam magni esseht, retia non Piiversasint lempora portantium onera sua, quamyis-
suntdisrupta. Horum magnitudo magnitudinem [ima- ipsa diversa-non sit infirmitas, in ambobus enim ab
ginem] sapientiae jusiitiaeque significat; numerus invicem ira portalur. Addiversum "auieminfirmlJatis
vero ipsam diseiplinam, et femporali dispensatione , genus, aliud exemplum videndurn est, veluti si quis
etaeterna regeneralione perfectam, quam diximus in-se loquacitatem vicerit, et pertinaciam nondum
quinquagenario numero commendari. Quia enim non vicerit paliuS vero adhucloquax, sed j'am perfinax.
_opus erit tunc corporalibus adjumentis, et animo non sii, -debet ille hujus loquacitatem, et iste illius
continebitur fides atque sapientia (quia animo ter- pertinaciam , donec illudin illo , et hoc in isto sa-
narium numerum tributum diximus), quinquaginla nelur eharitateporiare :par quippe infirmilas in duo-
ducirous ter, et fiunt cenlum quinquaginta. Cui nu- bus, si uno accidat tempore, lolerare se invicem non,
mero Trinilas.additur, quia omnis ista perfectio in valenl, cum adversum se intenditur. Nam adversus
. nomine Patris-.elFilii, et -Spiritussancti consecrala' aliquem lertium, et duo irati sibi conveniunt, et se
est. Ita flunt cenlum quinquaginla tres, qui numerus " tolerant, quanquam nec lolerare se invicem [dicendi
- piscium ad dextram partem captorum invenitur. _
sunt, sed polius se invicem] consolari : sicut e.
. CAPUT CCLXXXVI. ' tristes de re una magis se portanl et quasi incunV-
' Deeo
quod dicitAposlolus : Invicemoneraveslra por- . irant sibi, o;uam si unus tristis esset et alius gaude-
lale; ex eodem libro. . ret: si aulem adversum se tristes sint, prorsus se
Quia Veteris Testamenti custodia timorem habe- tolerare non possunt; et ideo in hujusmodiaffeclio-
bat, nori potuil apertius significari Novi Teslamenti nibus suscipienda est aliquantulum ipsa segritudo da
donum esse charilaJem, quam hoc loco ubi Aposto- . -quavis per te [parte]alium liberari, et sic suscipien-
Ius dicit : Invicem onera yestra portate, et sic ad- da ul ad auxilium, non ad aequalitatem miseriaeva-
implebitis legem Christi; hanc enim legem Christi leat.:-quemadmodum se inclinat qui manura j'acenti
dicere inlelligilur, qua ipse Dominus pr__cipit ut nos - porrigit. Non enim se projicit ut ambo jaceant, sed
invicem diligamus."TanJum in" ea senienlia prae- . incufvat tantum utjacentem erigat. Neque ullares
cepti pondus constiluens, ut dicerel: In hoe cogno- officiosumislum laboremad portarida onera aliorum
scitur quoniam discipuli mei esfis, si vbs irivicem -facit libenter impendi, nisi cum cogitamus .quanla
diligatis. ______ autem dileciionis officium est invi- pro hobis perlulerit Domirius: binc enim admonens
~
ceni onera nostra porfare. Sed hoc officium [qtiod] ^ait Apostolus : Hoc sentile in vobis -quod et in
1
nbn est sempiternum, perducef sahe ad beatitudinem Christo Jesu : qui cum in forma Dei esset, non ra-
seriipiterriam, in qua nulla' eriirit bnera riostra qua. - pinam arbitratus est esse se sequalemDeo, sed se
' irivicem
portare jubeamur : huhe vero cum-in hac : metipsum Pxinanivit, formam serviaccipiens, in si-
'
vita, id est in hac via sunius. onera nosifa [invicem] militudinem hbminum factus , et liabitu invenfus
portefaus,' uf a'd eam vitam quae cafet omni onere uthomo. Humiliavit seroetipsum" factus obediens
p'efven_am.is[pervenire possiraus]. Sicut eriim de usque ad mortem, "mortemautem crucis. Superius
cervis horinulli talium cognitionum-stndiosl scripse- autem dixerat, Non quse-sua sunt singuli interiden-
runt: cum frelum' ad insulas transeunt pascuarum tes, sed qusealiorum : huic sen.enfiae contexuit qubd
gratia , sic se ofdinant ut oriera capitumsuorum dictum est, nam ila sequitur :' Hoc sentite in .vobisf
quae gestant in cornibus superirivicem porlent, ila quod et in Christo Jesu; ad hoc duntaxat, utquem-
ut postefior super anteriofem cervicem porrecta adriioduraille in eo quod Verbum caro faetum est t \
•
[projecla], caput collocet; el quia necesse est uuum et habifavit in nobis, et sine peccato cum esset,-
esse qui ca.teros praacedensnonante se habeat cui peccata nostra suscepit, non attendit sua, setf
 985 D. EUGYPPII ABBATIS AFRICANI 9S4
nosfra : ita et nos libenter ad ejus imitationem in- Ascamus, per charitatis tolerantiam perdueamur; ait
vicem onera nostra portemus. Huic cogilaiioni ac- enim : Nonest opus sanis medicus, sedaegrotanlibus.
cedit eliam illa cogitatio, quia iile suscepit hominem, Ideoque si propter Christi charitatem, etiam eum qui
nos autem homines sumus, el considerare debemus, omni ex parte fortassis aegrotat, repellere ab-animo
•
quod aegritudinemsive animi, sive corporis, quam non debemus, quoniam sanari polest per Verbum Dei,
in homine aliquo videmus, etiam nos habere po- quanto minus eum p_uipropterea nobis videri potest
luimus, aut possumus : hoc ergo exhibeamus ei totus segrotus, quia qusedamejus saucia in primo in-
cujus infirmitatem portare volumus quod ab illo gressu amicitisenori potuimus sustinere; etquod est
'
nobls vellemus exhiberi, si forle rios in ea essemus, gravius, cum offensioneanimi de toto homine ausi
et ipse non esset. Ad boc pertinet quodipse Aposto- sumus temerariam prsej'udicii[ferre]sententiam, non
lus ait: Omnibus omnia factussum, ut omnes lucri- • timentes quod dictum est : Nblife j'udicare, ne judi-
facerem; cpgitando scilicet in eo vitio etiam seesse cemini; et, In qua mensura mensi fueritis, in ea re-
;ipotuisse unde cupiebat alium Iiberari. Compatiendo metietur vobis. Saepe aulem illa
" enim quaebona sunt prius
potius id agebat, non mentiendo, sicut quidam apparent, in quibus eliam temerarium benevolentia.
•
suspicantur, et hi maxime qui mendaciis defenden- judicium cavendum est, ne, cum totum bonum pu(a«-
f dis
' quae negare non possunt, alicuj'us magni exempli B veris, ea quse postea mala apparuerint, securum et
patrocinium requirunt. Deinde etiam illud cogitan- imparatum te inveniant et gravius offendant; ut eum
'
dura, nullum esse horoinem qui non possit habere quem temere dilexeras, acerbius oderis, quod nefas
aliqubd bonum quod tu nondum habes, etiamsi lateat est: quia etiamsi nulla ejus bona prsecederent, haec
' in "
quo sine dubio possit esse superior. Quae cogita- quse post apparuerant mala prius eminerent, tole-
tio ad eontundendam et edomandam superbiam valet, randa tamen erant, donec omnia cum illo ageres
' ne arbitreris lua quaedam bona eminent et quibus talia sanari solent; quanto magis, cum ea
quoniam
1
apparent, ideo alterum riulla habere quaelateant et bona praecesserunt quaetanquam pignora nos debent
- fortasse
majoris ponderis bona , quibus te superat ad poster-iora toleranda constringere? Ipsa estergo
'" non enim falli nos, aut adulalione lex Christi ut invicem onera noslra- porferous :
""nescientem; cum dicit : Nihil per Christum autem diligendo facile sustinemus infirmi-
' potius uti, Apostolus jubet,
contentionem, neque per inanem gloriam, sed in hu- ' tatem alterius, etiam quem nondumpropter suaboua
' militate mentis; alter alterum existimantes
supe- diligimus; cogitamus enim quia ille quem diligimus,
- riorem sibi : non hoc ita debemus existimare, ut Dominus propter eum raorluus est. Quara charilafem
non exislihiemus, sed nos existimare fingamus, sed nobis apostolus Paulus ingessil, cum diceret: Et pe-
- vere existimemus posse esse aliquid occultum in C ribit infirmus in tua "scientia
fraler, propter quem
alio quo nobis superior sit, etiamsi bonum nostrum, Christus mortuus est! ut si illum infirmum" pro-
• quo illo videmur superioresesse, non sit oceulium. Istae
pter viiium quo infirmus est minus diligamus, illum
-'cogitaliones deprimentes superbiam, el augentescha- in eo consideremuspui mortuus est propter ipsum ;
xitatem, 62faciunt onera-fralerna invicem non so- Chrislum autem non diligere, non infirmitas, sed
lum aequoanimo, sed etiam libenlissime sustineri. mors est. Quapropler ingenli cura,_et implorata Dei
f Hullo modo autem de quoquam hoinine incognito misericordia, cogitandum est ne nos Christum ne-
- ferenda sententia est, et nemo nisi per amiciliam co- '
gligamus propter infirmum, eunr infirmum debea-
- gnoscitur. Et ideo amicorum mala firmius sustine- mus
diligere propter Christum.
• mus, quiabonaeorum nos delectant et tenent. Nul-
CAPUT CCLXXXVII.
<liusitaque repudianda est amicilia, sese ingerentis
ad amicitiam copulandam, non ut statim recipiatur, De HmresiPelagiana, ex libro de Emresibusad Quod-
vutideumdiaconuni.
sed ut recipiendus optetur, atque ita tractetur ut re-
- cipi possit; illum enim receptum in amicitiam pos- Pelagianorum est haeresis hoctempore omnium
sumus dicere, cui omnia nostra consilla fefundere recentissima, a Pelagio monacho exorta. Quem ma-
• audeamus: el si quisquam cst qui se non audet in- D gistruni Coelestiussic secutus est, ut sectatores eo-
gerere ad amicitiam faciendam, cum aliquo nosiro rum Co-lestianietiam nuhcupentur. Hi Dei «.ratiae,
.emporali honore aut dignitate revocettir, descen- qua praedeslinati sumus in adoptionem filiorum per
.. dendum est ad eum, et offerendum illi quadara co- JesumChristum, in ipsum, et qua eruimur de pote-
.mitate et submissione animi quod [peterej per se slate tenebrarum, ut in eum credamus, atque in re-
Jpsfenon audet: sane quamvis rarius, tamen aliquo- ' .gnum ipsius transferamur, propter quod ait: Nemp.
..ties [aliquando] accidil, ut ejus .quem volumus in venit ad ine, nisi fuerit ei dalum a Patre meo: et
. amicitiam recipere prius nobisinnolescant mala quam qua diffunditur charitas in cordibus nostris, ut fides
,bona; quibus offensi et quodammodo repercussi, re- per dilecliortemoperetur : intantum inimici sunt, itf
- .inquimus eum, et ad bonorum ej'us, quaeforte oc- sine hac posse horoinem eredant facere omnia divina
,,cultiora.sunt, indagationemnon pervenimus. Admo- mandata : cum si hoc verum esset, frustra Dominus
net itaque Dominusnoster Jesus Christus qui nos dixisse videretur : Sine me nihiLpotestis facere.
.'_vulteffici imitalores suos, ut ej'us infirmatoleremus; Denique Pelagius a fratribus. increpalus quod riliil
.. ut ad quaedam sana in quorum deloctatione acquje- tribueret adjutorio gratise Dei ad ejus raandala fa=.
 _98S _ • -THESAURUS. CAP. CCLXXXVIII. 3£6
cienda, rorrepfioni eorum hacfenus cessit, ul non Ahic presbyler fuit; et modoest Siccensis episcopus,
eam libero arbilrio praeponeret, sed infideli callidi- cum remeasset ab urbe Roma, et ibi cum quodam
tale supponeret, dicens: Ad hoc.eamdari.hominibus, talia sentiente confligeret, vel se conflixissereferret,
ut quae facere per liberum arbitrium jubentur faci- eirai urgueretur [urgeretur] pondere orationis Domi-
lius possint implere per gratiam. Dicendo utique, ut nicae (Urgebat eriim eum et dicebat : Si jn nostfa
facilius possint, voluit credi, etiamsi difficilius, ta- potestate est" non peccare, et iri noslra potesla-
inen posse homines _sine gratia divina facere jussa te est omnes peccatorum tenlationes-solis volun-
divina. Illam vero gratiam Dei, sine qua nihil boni talis noslrse viribus superare, quare Deo dicimus ,
possumus facere, non esse dicunt nisi in libero arbi- Ne.nos inferas in tentalionera ?) quid eum putalis
trio, quod nullis suis pr_.cedenlibus meritis ab illo respondisse? Rogamus, inquit, Deum : Ne nos infe-
accepit noslra natura. Ad hoc tantum ipso adju- ras in tentalionem, ne aliquid mali paliamur, quod
vanle per suafn legem atque doclrinam, ut disca- non habemus in potestate: ne ruam de equp, et ne
mus quae facere et quae sperare debeamus; non frangam pedem, ne latro me interficiat, et quid fiu-
autem ad hoc ut per donum Spiritus sui [sancti] quae jusmodi „ Haecenim, inquit, non habeo in poleslaie:
didicerimus esse facienda, faciamus: ac per hoc di- nam vinceretentationespeccatorum meorum, si volo,
vinitus nobis dari scientiam corifitentur, qua igno- _Bet possum, nec Dei adjutorio possum. Videtis, fra-
rantia pellilur, charitatem autem dari negant, qua tres, __uammaligna hseresis; videlis quemadmodum
ple vivitur; ut scilicet, cumsit Dei donum scienlia omnes horretis, cavele ne capiamini; novi enini cal-
craaesine charitale infiat, non sit Dei dorium ipsa liditates et tergiversalioneshominum impiorum aver-
charitas, quae ul scienlia non inflet, sedificat. De- sorum a jverilale; et quia jamj in -suas senfentias
..truunt etiam orationes quas facit Ecclesia, sive pro ceciderunt, vihci nolentium, videte, obsecro vos, ecce
"infidelibuset doctrinse Dei resistenlibus, ut conver- invenit quod diceret, ideo nos dicere : Ne nos infe-
tantur ad eiim, sive pr.ofidelibus, ut augeatur in eis ras in (entationem, ne aiiquid nobis contingat, quod
fides, et perseverent in ea. Hsecquippe non ab ipso , non habemus in potestate, secundum corporis tenta-
accipere, sed a seipsis homines habere contendunt, tiohem.. Inde ergo dicebat Dominus : Vigilate et
"gratiam Dei qua liberainur ab impietate, dicentes " orate, ne intretis in lentationem : hoc dicebat: Vi-
secundum meritanostra dari. Quod quidem Pelagius gilate et orate, ne pedem frangatis, aut ne caput
In episcopali judicio' Palscstino damnari metuens, doleatis, aut ne in damnum incurratis; non hoc
damnare compulsus est; sed in posterioribus suis jlicebat, sed quid dicebat? quod Petro dixit: Ro-
scriptis. hoc invenitur docere. In id eliam progre- gavi pro te, ne deficiat'fides lua; Rogavi, inquit,
diuntur ut dicant vitam j'ustorum in hoc sseculonul- C pro te, dicit Deus-homini; dominus, servo; magi-
lum omnino habere peccatum, et ex his Ecclesiam ster, discipuio; medicus, aegroto : rogavi pro to,-
Christi in hac morlalitate perfici, ut sit omnino sine quid? Jie deficiat: Quid? manus tua, pcs tuus, ocu-
macula et ruga : quasi non sit Christi Ecclesia quae lus luus.-lingua Jua, aliqua paralysis, idest dis.olu-
tolo terrarum orbe clamat ad Dominum: Dimitte tio membrorum? non, sedj ne deficiat fides tua. Se-
nobis debita noslra. Parvulos etiam negant secun- cundum istos in poteslale -habemus, ne deficiat fides
dum Adamearnaliter natos, contagium mortjs [aiiti- nostra. Quare pro-nobis rogatur Deus, ut concedat
qtiae] prima nativitate conlrahere. Sic enim eos sine rogarenobis quod isti dicuht, nos non debere a' sem-
ullo peccaii originalis vinculo asserunt nasci, ut pror- pilerna majestate, sed.habere in polestate. Benedi-
sus non sit quod eis oporteat seeunda nativilate di- ctiones, fratres mei, benedictiones nostras, quas su-
mifli; sed eos propterea baplizari ut, regeneratione per vos facimus, evacuani, cxinaniunt, elidunt. Au-
adoptati, admittantur adregnura Dei.debonoin me- distis me, credo, fratres mei, quando dico, conversi
lius translati, non ista regeneratione ab aliquo malo ad Dominumbenedicamus nomenejus.; detnobis per-
obligationis veteris absoluti: nam etiamsi non bapti- severarein mandatis suis, ambulare isi via'rccta
zentur,promiltunteis extra regnum quidem Dei, sed . eruditionis suse, placere illi in omni opere bono, et"
tamen aelerriamet beatam quamdam vitam suam. Ip- j) cjetera .talia. Prorsus, inquiunt, hoc totum in pote-
sumquoqueAdam'dicunt,'eJiamsinonpeccasset,fuisse i state nostra est constitutum. Ergo nos inahiter talia
corporemoriturutn ;neque ita mortuummerito culpse, vobis optamus, b"efendarausnosel vos, ne etuos sine
sed conditione naturae. Objiciuntur eis et alia non- causa benedicamus, et vos sine causa Amen subscri-
nulla, sed ista sunt maxime,"ex quibus inlelligun- balis. Fratres mei, Amen vestrum scriptio vestra est,
lur eliarii illa, vel cuncta vel pene cuncta pendere. consensio vestra est, adstipulaiio veslra est, ne forle
CAPUT CCLXXXVIII. aliqui ipsorum et nos condemnet et vos: defendamus
. 63 ltem de eadem Pelagianorum hmresi, ex sermont, nos de apostolo PauJo, videamus si talia optavit plebi
\\ Ad populum. suse. Audile quid dixerit, qualia oramus super vos,
1 llla duo : Dimitte nobis debita nostra, sicul et nos; audite quid dixerit quodam loco : rem brevem dico,
dirailtimus debitoribus nostris, et, Ne nos inferas iri quoddicis,-o nove hseretice, quicunque me audis, si
tentationem, quando Pelagianis objiciunlur, quid eoi3 prasens es, quid dicis? Quia non peccare in-pote s
putatis respondere ? horrui, f.atres mei, quandoau slafe sic habemus, ut hoc sine adjutorio divinoa
divi : ego quidem non audivi auribus meisj sed san- gr_li__implere possimus; hpc dicis, hoc, inquit, ergo
ctus frater et coepiscopus"meus Urbanus noster, qui in potestale Jiabemus, non
peccare sine adjutorio-
 -987 , - , 'D. EUGYPPHABBATIS AFRICANI "
988
.Dei? plane, inquit, lib.ruih arbitrium hoslrum ad A _ ffatres mei : quisquis ad vos accessefit, et dixerit
Iioc hobis sufficit :'quid est ergo qiibd ait Apostolus,- " vobis: Quid ergo nos facimus, si nihii habemus in
scribens ad Corinthios? Oramus ad Deum ne quid fa- tpotestale nisi Deus det orania; ergo non tios corona-
ciatis mali-;attendistis, audislis, accepistis, el quia bil Deus, sed se coronabit: jam videtis quia -de illa
manifestissimnm esl, sine dubio intellexislis quod v.iia vcni.;; vena est, sed venenum habet: percussa
-oravit Apostolus ; "Oramus, inqiiit, ad Deuni ne quid est enim a serpente, sana non est; hoe enim agil ho-
aciatis malf; poterat dicere : Monemus vos nc quid dieSatanas, quoraodopervenena haereticorum ejiciat
faciatis mali, docemus vos ne iquid faciatis mali, j'u- deEcclesia, sicut tune per venena serpenlis ejecit
bemus vobis, pra_cipimusvobis; quod quidem si di- "deparadiso. Illumnemo dicat absolutum esse ab,
-ceret, certum diceret, qiiia el voluntas nostra agit episcopis; absoluiaest,sed confessioquasicorrectio
.aliquid, non enini voluntas nostra nihil agit, sola "ipsa est absoluta, quia ea qute dixii anie episcopos
iion sufficit; maluit tameh dicere, Oramus, ut ij)sam 'catliolica videbantur, qtia. autem scripsil in libfis suis
- gratiam commeridaret, ut intelligerent illi, qtiando episcbpi qui absolverurit, riescierunt, et forsitan cor-
Jionsu.ficiuntaliquid hiali, non sola sua VPluritafc rectus e_i. Desperare enim de iiomine non deberaiis
«e vilare malum, sed adjuJorio Dei implere quod qui fertc fidei c'at!iolic__adj"ungi se maluit, ef ad ejus
jussuin est. Ergb, fratfes, quando praecipilur, agrio:_•B gratiam auxiliumque confugit, forte boe. factum @4
scite voluntalis arbitrium, quando oratur quod prae- - sit; tamen noh~lucresisest absoluta, sed lioino hae-
_cipilur, agnoscite gratiae beneficium, u.rumqiie eniih fesim negans.
Ih Scripturis habes ; et praecipitur, et orattir, quod CAPUT CCLXXXIX. -
praecipitur, hoc oratur :'vide(eiquid dico; praecipilur Quod nmndum Deus propter gratiqm servet, propier
tii intelligamtis : Nolite esse sicut equus et mulus, liberum arbilrium judtcet; ex e_pistbfaad Valen-
' tihum. N - - '•
iion habentes intellectum; audistis quia j'ussum est,
' Obsecro
pete ut possis implere quodj'ussum est. Quomodo, ilaquevos, fratres, sicut Corinthios obse-
Inquis, peto? audi Scripiuram quid libi Jttssum est: Pravit Apostolus, per nomen Domini nostri^Jesu
Nolite esse sicutequus et mulus, non habentes intel- Christi, ut ipsum dicatis omnes, etnon sintin vobis
•lectum'; quia j*ussumest, agnoyisti voluhfatem : audi 'schismala. Primo enim J_ominusJesus, sicut scrip^
quia oratur, utaghoseas gratiam: Da-mihi intelleclum .ikn est inEvangelio Joahriis apostoli, horivenitut
at discam mandata iua; jussum est ut habeamus sa- judicaret mundiim, s"edut salvarelur mundus pef
pientiam, qiiia "jussub est lego; ubi legis, inquit?1 Ipsum; postea vero, sicut scribit apostolus Paulus,
Audite, Qui insipiehtes estis in populo, et stulti ali- judicabil Deus naundum, quando venturus est, sicut
quando sapite; jam .ille quid dicit? Vides quomodoi f_!"lotaEcclesia in Symbolb corifitetur: Judicare vivos
nobis praecepitDeus ut sapianius. Ergo Sapientia iri et mortuos. Si. ergo hon est Dei gratia, quomodp sal-
~
postraest potestate? Jam dixi," prseceptum audivi, vo- vat mundurii ? et si hon esl liberum "arbitfium, quo-
luntatem csgnovi; audi orationem, ut gratiani tu modo jhdicat inundum? Prohibet Apostolus dicens :
possis agnoscerej De sapienlia agitur qua. jussa est; Nemo glorietur in horiiine; et aiio Ioco : Qui gloria-
nobis : audiamus, quid dieat apostolus Jacobus : Sii tur, inqtiii, iri Dbfnino glorletuf. Illi verb ha_retici
quis autem vestruni indiget sapientia, postuleta DebI seipsos a seipsis justos fieri piitanles, quasi hoc eis
quidatomnibusaffluenter; jubetur nobis contineniia: non Deus dederit,'-sed ipsi sibi, non utique in Do-
ubijubeiur? Aposjolusad Timolheum: Gontine te ip-.' mino, sed iri semetipsis glbriantur; Jalibus dicit
sum; jussioest.praeeeptio esl,audiendum est,facien- ." Apostolus : Quis enim te discernit? quod ideo dicit,
dumest, sed-nisi Deus adjuvet, remanemus. Conamur quia de massaillius perditionis qua.-facla est ex
"
quidemfacejevolunlate,'etnitiluraIiquid volunfas, noni Adam, non discefnit hominem, ut eum faciat vas in
praesumat polestas, nisi adjuvelur irifirrriiias; certe'. hbnbrem, nonin eontumeliam, nisi Deus : sed quo-
enim j'ussum ,est: Contine te ipsum. Audi alium locuriii hiam bomo carnalis et iriamter inflatus, cum audis-_
, Scrjpturae : Et cum scirem, inquit, quia nemo esse. set,Quis enim te discernit?po'sse^respondere vel voce,
potest continens, nisiDeuS-det; et hoc ipsum.erat sa-. __)vel cpgiialione, et dicere : Dlscernit me fides mea,
. pienlia scire cujus esset boc donum; Et quid, inquit,, fliscernitme oratiomea, discernit mej'usiitia mea;
feci? adiiDominumetdepfecatus sum/Quid "opusestt mox Appstolus occurrit cogitaiionibus ejus, et dixit:
inulta percurrere,-fralres mei? quidquid nobis j'ube- Quid enim habes qupd non accepi«li?"si aatem accc-
tur, oran.dum est ut impleaiur : sed non sicut dimit- pisti, quid gloriaris-quas: non aeceperis? si aufcm
' -tamus,
nos, et quomodo aegrl jaceamus supini, et di-' glofianlur, quasi non accepierint, qui se a seipsis j'us-
camus :- Pliiat Deus escas suppr facies nostras, ut~ t" ' tificari pulanl, a'c per hoc in semetipsis, non in Do-
-
prorsus nos nihil-ag.re velimus; et cum esca com- fliino ^lofiantiir. Dicunt gratiam Dei secundum me-
plutafueril super os nostrum, dicamus, etianrDeusi rita noslra. dari, quod omrino falsissimum est: non
glutiat de nobis . aliquid et nos agere "debemus, stu- quia nullum est meritum vel bonum pioruni, vcl ma-
dere debenius,-conaridebemus, elin eo gratias agere5 Ium irapiorum ; alioquin quomodo judicahit • Deiis _
m quo potuerimus'; in eo quodnon-potuerimusorare. fiiundpm? sed misericordia et gratia, Dei converlit
Quando gfatias agis, eavcs ne^ dafrineris ingratus: : honiinem, de qua psalmus dicit: Deus meus, roi.e-
quando autem quod nondum"babes pelis, caves nei ricordia ejus pra_v_riet me, .ul j'ustiflcettir impius, .
, remaneas inaris quh impediris; cogitate ergo isfa, boc est, ex impio fiat jusius, ct incipist habere me-
 --989 THESAURUS. CAP. CCXG. • 990
-ritum bonum, quod Domrauscordnabit quahdo _udi- A ipsi gratiae invenietur ingratus, qui pr__lerillam vult
4,cahitur" mundus. Ipsa est enim quaestio de gratia vivere iii peccato per quam morimur peccato.-
f Dei quaefecit ut horaines non 'intellfgerites putarent
CAPUT CCXC.
-" apostolum Paulum dicere.: Faciamus mala, ut ve-
sine. lege .peccaverunl, ._'??_ lege peribuni; ex
__'riant bona. Unde aposlolus" Petf us in secunda epi- Qui eodemlibro.
;' stola sua: Quapropter.-inquit, charissimi, -haecex-
spectantes satagile inviblati et immaculaii "apud -. Ubi dicilur, noli hoc et noli illud, et ubi ad aliquid
Deum [eum] reperiri in pace, et Domini noslri pa- •faciendumvel non faciendnm iri diviriis monitis opus
tienliam salulem existimate, sicut dilectissimus fra- •voluntatisexigitur,salislibefumdemoristralarbitrium.
ter hoster Paulus secundum eam' quae dala' est ei Kemo ergoDeumcausetuFincordesuo,sed sibiimputet
sapientiam seripsit vobis, ut el in omnibus.episfblisj •quisquecum peccat; neque cum aliquid secundum
loquens in eis de his in quibus sunt quaedam diffici- Deum-operalur, alienet hoc a propria vofuntaie.
lia intelleetu; quaeindocti el instabiles hbmines per- Quando enim volens hbc-facit, tune "dicenilum est^
vertunt' sicut et caeteras Scripfuras, ad proprium opus bonum, tunc speranda est boni operis merces
suum interitum. Cavete efgo quod tantus apostolus ab eode quo dictum est, Qui reddetunicuique se-
tam terribililer dicit; el nbi sentitis vos non intelli- B cundum opera sua. Qui ergo noverunt divina man-
gere,Interimcreditedivinis eloquiis, quiaet liberum data, aufertur eis excusatib quam solent habefe ho-
[est] hominisarbilrium,el gralia Dei, sirie cuj'us ad- mines de ignorantia; sed nec ipsi sine pcena erurii
jutorib liberum arbitriuni nec. converti potesf ~ad qui legem Dei nesciunl: qui enim sine lege pecca-
Deum, nec proficere in Deo: et quod pie creditis, verunt, sine lege peribunt; qul autem in lege pecca-
ut etiam sapienter intelligatis orate; et ad hoc ip- verunt, per legem j.udicabuntur. Quod mihi-non vi-
sum enifn, id est ut sapienter intelligamus; est uti- detur Apostolum iia dixisse, tanquam pejus aliquid
que Jiberum arbitfium. Nisi enim libero arbitrio in- significaverit esse passufos qui legem nesciunt in
lelligeremus alque saperemus, non nobis praecipere-, peccatis suis, quam illos qui sciunt: pejus ehim vi-
tur dicente Scrlpttira : Inlelligite ergb qui irisipipntes detur esse perire, quam judicari. Sed cum lioc *de
estis in populofet slulti aliquandp sapite. Eo ipsp, gentibus et-Judseis loquerelur, quia itlfsine Iege
quippe quo praeceptumatque imperatum est ut InteU Sunl, isti autem Iegem acceperunt," quis audeat di-
ligamus alque sapiamus, obedientia nostra requi- cere Judseos qui in lege peccant non esse perituros,'
ritur, quaenulla potesl esse sine Iibero arbitrio; sed cum in Chrislum non crediderint, quandoquidem de"
si posset hoc ipsum sine adjuiorio gratise [Dei] fieri illis dictum est: Perlegem Judicabuntur-; sine fide
1
per liberum arbitrium, ut intelligeremus atque sape- (_ enim Christi nemo liberari potest :-'ae pef hoc ita"
renius, non diceretur Deo : Da mihi inlellectum ut ' judicabuntur ut pereant;' nam si ,pejor est condiiio"
'
discam mandata tua ; neque in Evangelio scriplum nescientium quam scientium legem Dei,quomodo ve-:
esset : Tunc aperuit illis sen$um, ut intelli_gerent rum erit quod in Evangelio Doroinus ait: Servus qui
• ncscit voIunlatemDominisui, et facit
Seripturas; nec Jacobus apostolus diperet fSiquis digna plagis,"
aulem veslfum indiget sapienlia, posfulet a Deo, p,ui vapulabitpauca; servus aulem qui scit voluntatem do-
dat omnibus affluenter, et non improperat; et dabi-. mini sui, el facit digna plagis, vapuiabif mulla. Ecce
tur ei. Quapropier, dilectissimi, quicunque, dicit: ubi ostendit gravius peccare bominem scientem
Voluntas mea mihi sufficitad facienda opera.bbna, quam nescientem : nec taroen ideo confugienduria
deelinat in dexteram; sed rursus' illi qui putant bo- est ad ignoranti.. tenebras, ut in eis quisque r_-
nam vltam esse deserendam, qriando audiunt sic quiraj excusationem; aliud est enim iieseisse P
Dei graliarii pfaedicari, ut cfedatur et inlelligatur aliud scire noluisse". "Voluntas quippe arguitur in*
voluntates hbminumipsam ex malisbonas facere, ipsas eo de- quo dicitur :Noluit inleiligere ut bene age- *
etiam quas fecerit custodire, et propterea..dicunt, rel,. sed et ilia ignorantia,' quse non esf eorum qui~
Faciamus^roala ut veniant bona, in sinistram deeli- spire nolunt, -sed eorum qui tanquam simpliciter 5
nant: ideo vobis dixit: Non declinetis neque in dex-,D nescjunt, neminem sic excusat ut sempiterno igrie"
leram, neque in sinistraro; hoc est, ne sic defenda- - 65nonardeal, si proptereanon credidit quia non.
tis liberum arbitrium, iit ei bona opera sine audivit pmnino quid crederet, sed-fortasseul niiliusx
Dei gratia tribuatis: ne sic defendatis gratiam, ut ardeat. Non enim sine causa dicturo eslfFffunde
*
qiiasi de illa se.curi mala opera diligatis; <[uod ipsa = iram Juam in gentes quse te non noverunl;, et iljud
gratiaDei avertatavobis.,Talium quippeverbasibi quod ait Apostolus: Cum venerit in flanima ignis
proponens Apostolus ait: Quid ergo dicemus ? per-. , dare vindictam in eos qui ignoranl Deum. Verum- .
manebiriius in peccato, ut gratla [Dei] abundet? at- tamen ut babeamus et ipsam scientiam, "ne dicat,
quehlsverbis bominum efrantium, elDei gratiam unusquisque, Neseivi, non audivi,non intellexi, vo- .
non inielligentium, respondit ut debuit dicens : Ab- , Iuntas convenitur humana, ubi dicitur: Nolite esse .
sit. Si enim morlui sumus peccato,quomodpvivemus [fieri] sicut equus et mulus.in quibus nonest in-.
in.eo? nihil dici potuit breyius elinelius; quid enim - tellectus;' quamvis pejor appareat de quo dictum est:.
nobis gratia Dei ulilius confert inhoc prsesenti sse- , Verbisnon emendabitur sefvus durus; si enim in-..
culo maligno, nisi uJmoriamur peccato ? Ac perlioc -, tellexerit, npn obaudiet. Quando autem dicit homo,
nq, D. EUGYPPH ABBATISAFRICANI 992
Non possum faeere qnod pi.-_cipit.ur,quoniam con- _f_rit. Ad hoc enim valet quod scriplum esl-: Si volue-
conservabis mandata, ut homo qui voluerit et
cupiscenlia-mea vincor, jam quidemde ignorantia ns,
non habeJexcusationem, necDeum causaturin corde non potuerit, nbudum se plene velle cognoscat, et
oret ut habeat tanlam voluntatem quanta sufficit ad
suo, sed malum suum in se cognoscit et dblet. Cui
tamen dicit Apostolus : Noli vinci a malo, sed vince implenda mandata; sic quippe adjuvalurut faciat
in bono malum ; et utique cui dicitur, Noli vinci, quod jubetur: tunc enira utile esl velle cum possu- -
arbilrium sine dubiovoluntatis ejus convenilur; "velle mus, etlune utile est posse cum volumus; nam qtiid
enim et nolle propriae voluntatis est. Sed metueri- prodesl si quod non possumus, volumus, aut quod ,
dum est ne isla omnia divina-testimonia,et qusecun- possumus, nolumus? Magnumaliquid se scire Pela- ^
Non jubefet Deus quod
que alia sunt, quse sine dubitalione sunt plurima, in • giani putant, quando dicunt,
defensione liberiarbitrii sic intelligantur, ut ad "vi- sciret non posse ab homine Deri : quis hoc nesciat?
sed»ideojubet aliqua quae non possumus, ut noveri-
tpm piam et bonam convef~iationem, cui merces
iclerna debefur, adjulorio et gratise Dei locus non mus quid.ab illo petere debeamus; ipsa est enim fi-
des orando impelrat. Denique ipse qui dixit,
felinquatur, et audeat miser homo, quando bene Si quse conservabis
viviletbene operalur, vel potius bene vivere et ' volueris, mandaia, iri eodem libro Ec-
bene operari sibi videtur, in seipso, non in Domino jg clesiastico aliquanto post dicil: Quis dabit in ore
meo custodiam, et super labia mea signacuium as-
gloriari, et spem recfe vivendi in seipso ponere, ut
Jeremiae dicen- tulum, ne forlecadam ab ipsis,[et] linguamea perdat
sequaiur eum maledictum prophefse
lis : Maledictushomo qui spem habet in homine, et me. Jam certe mandala acceperal: Cobibe linguam
firmat carnem brachii sui, et a Domino discedit cor luam a malo, et labia tua ne loquantur dolum. Cum
verum sit quod dixit: Si volueris, conseryabis
eju.. Intelligite, fratres, hoc propheticum testimo- ergo
nium: quia enim non dixit prophela, Maledictus mandata, quarequserit in ore suo dari custodiaiu?
in
homo qui spem habet in seipso, posset alicui videri slmilis ei qui dieit psalmo : Pone, Domine, custo-
diam ori meo; non ei sufficit mandatum Dei el vo-
ideo diclum esse, Maledictushomo qui spem habet
in homine,utnemo spem habeat in altero homine, Inntas sua, quandoquidem si voluerit conservabit
raulta Dei mandata sunt contra su-
scd in se : ul ergo ostenderet sic se admonuisse ho- iriandata. Quam
novit ea, et si voluerit observabit ea.
-minem, ut necin seipso haberet spem, propterea perbiam, jam
cum dixissel, Malediclus homo qui spem babet in Quare ergo paulo post dicit : Dornine Pater et Deus
homine, moxaddidit : Et firmat carnem brachiisui. vilse-meae,elationem oculoruranedederisimhi. Jam
Brachium pro polentia posuit operandi : in nomirie dixerat ei Lex : Non concupisces; velitergo et fa-
ciat quod jubetur, quoniam si voluerit conservabit
autero carnis intelligenda est humana fragilitas; ac n
hocfirmat carnera brachii sui fra- mandata; quare sequitur el dicit : Concupiscenliam
per qui poieniiam javerte a me; contra" luxuriam Deus quam mulla
gilem atque invalidam, id est humanara, sufficere
mandavit ? faciat ea, quiasi voluerit conservabilman-
sibi ad bene operandum putat, necadjutorium spe-
•data. Quid est quod clamat ad Deum : Ventris appe-
rat a Domino. Propter hoc enim subjecit, Et a Do-
titio et concubitus ne apprehendat me? Si hsecei in,
rriino discedit cor ej'us : nos ergo ad bene operan-
reetissime nobis responderet et
dnm spem non habeamus in homine, firmantes car- prsesenli diceremus,
diceret: Ex ista oralione mea, qua haec a Domino
nem bracbii nostri, nec a Dominodiscedat cor nos-"
peto, intelligite quomodo dixerim, Si volueris con-
trum, sed ei dicat: Adjutor meus esto, ne derelinquas servabis mandata : certum est enim
nos mandaia
me; meminerimus eum dicere : Et convertimini, servare si
-volumus,sed quia prseparatur voluntas a
et vivelis; et cui dicitur : Converte nos, Deus; me-
Domino, ab illo petendum est ut tanlum velimus
jninerimus Deum dicere : Projicite a vobis omnes sufficitut volendo faciamus. Certum est
quanlura
impietates vestras, cum ipse justificet' impium; me- nos velle cum volumus.sed ille facit ut velimus bo-
roinerimus ipsum dicere : Facile vobis cor novqm, de quo dictum est, ut paulo ante posui, quod
et spiritum novum, qui dicit: Dabovobiscor novum, num, a Domino, de quo dictumest:
et spirilum novum dabo vobis. Quombdoergo quod ADomino D prseparatufvoluntas
gressus hominis dirigentur, et viam ejus
dicil: Facite vobis, hoc dicit, Dabo vobis? quare
volet; de quo dictum esl: Qui operatur in vobis et
jubet, si ipse daturus est? quare dat, si homo fac- velle. Certum est nos facere cum facimus : sedille-
turus est, nisi quia dat quod jubet cum adjuvat ut facit ut
faciamus, praebendo vires" efficacissimasvo-
faciat cui jubet? Semper esl [in] nobis voluniasli-
lunfati, qui dixit : Faciam ulinj'uslificationibus meis
bera, sed non semper est bona :"aul enim a juslitia ambuletis, et judicia mea observetis et faciatis. Cum
libera est quando servit peccato, et tunc mala est; Faciam ut faciatis, quid aliud dicit nisi, Aufe-
aut a peccato iibera est quando servit justitise, et; dicit,
ram a vobis cor lapideum, unde non faciebatis, el
tunc est bona. Gratia vero Dei semper est bona, et dabo cor
carneum, unde faciatis? et hoc quid est,
per hancutsit homo voluntalis bonae qui prius fuit; nisi, Auferam cor durum , unde non. faciebatis, et
_voluhtatis malse, per hanc etiam fit ut ipsa bonaE dabo cor
obediens, unde faciatis? Ille facit ut facia-
volunta*, quse jamesse ccepit, augeatur, et lam ma- ntuf, cui dicit hoiho: Pone, Domine, custodiamori
- gila (iat, ut
possit implere divina roandala, qus. vo- meo: hoc est enim dicere, Fac ut ponam custodiam
iuerit [quod poteritj, cum valde '
perfecteque volue-• ori meofquod beneficium Dei jam fuerat conseculus
 ___; . THESAURUS. CAP. CCXCL v 99.,
qui dixit: Posui ori meo custodiam. Qui ergo vult A Deum habere in notitia, tradidit illos Deus in rep.ro-
facereDei mandalum, et non potest, jamquldem ha- bam menlem, ut faciant ea quse non conveniunt. Et
bet voluntatem bonani, sed adhuc parvam et inyali- _ ad Thessalonicenses in Epistola secunda ait de qui-
dam; poterit autem, cum magnamhabueritetrobus- busdam: Pro eo quod dileciionem veritatis non re-
tam. Quando enim marlyres magna illa mandata fe- ceperunt, ut salvi fiereni, ideomittitillfsDeus ope-
cerunt, magna ulique voluntate, boc estmagnacha- rationem erroris, ut credant mendacio, ut judicentur
ritale, fecerunt; de qua charitate ipse Dominus ait: omnes qui non crediderunt veritaii, sed consense-.
Majorem hanc charitatem nerao habet, quam ut ani- runt iniquitati. llis et talibus lestimoniis clivinortim
mam suam ponat pro amicis suis; unde et Aposto- eloquiorum, quse omnia commemorare nimis perlon-
lusdielt-.Quieuim diligit proximum, legemimplevit; gum esl, satis quantum existimo manifestatur, ope-
nam Non adulterabis, Non homicidiiimfacies, Nonfura- rari Deum in cordibus hominum, ad inclinandas
beris, Non concupisces, elsi quod estaliud mandatum, eorum voluntates quocunque vbluerit, sive ad bona
in hoc sermonereeapitulatur :Diliges proximum tuum pro sua misericordia, sive admalapromeritis eorum,.
lanquam teipsum. Dilectio proximimalumnon opera- judicio utique suo aliquando aperlo, aliquando occul-
tur :66pleniludoergoIegisestdiIectio; ipsam chari- to, semper autem j'usto. Fixum epimdebet esse et
tatem apostolus Petrus nondum habuit, quandoli-; Bimmobilein corde vestro, quia non est iniquitas.
more Dominumter negavlt. Timor enim non estin apud Deum ; ac per hoc quando legilis in litleris ve-.
charilale, sieut ait Joannes evahgelista in Epistola . ritatis a Deo seduci homines, aut obfundi, vel obdu- ,
sua, sed perfeeta charitas foras mittit fimorem; et rari corda eorum, nolite dubitare grseeessisse mala_
-
tamen, quamvis parva et imper_ecta,, non deerat- merita eorum, ut jusle ista paterentur, ne incurralis;
quando dicebat Domino : Animam meam pro te po- inillud proverbiumSalomonis : Insipienlia viri violat
nam; puiahai. enim se posse quod se velle senliebat, vias ejus ; Deum autem causatur in corde.suo. Gra-.
et quis istam, etsi parvam, darecceperat charitalem, tia vero iion secundum merita hominum datur, alio-
nisi ille qui praepafaivoluntatera,et cooperando per- quin gratia jam nonestgratia, quiaideo gralia voca-
ficit quod operando incipit, quoniam ipse ut velimus tur, quia gratis datur. Si autem potens est, sive per
operatur incipiens, qui volentibus cooperatur perfi- angelos bonos, sive per raalos, sive quocunque -alio
"ciens? Propter quodait Apostolus : Certussumquo- , modo, operari etiam in cordibusmalorum, pro me-
niam qui operatur In vobis opus bonum, perficietus- ritis eorum quorum malitiam non ipse fecit, sed aut'
que indiem Jesu Christi. Utergo velimus, sineno- orlginaliter irabta est ab Adam, aut crevit per pro-
bis operatur; cum autem voluinus, et sic volumus ut priam vpluntatem; quid miruro est si per Spiritum .
faciamus, nobiscum cooperatur, tamen' sineillo vel C i sanctum operatur in cordibuselectorumsuorunibona,
operaiite ut"velimus, velcooperante ut [ciim] volit- qui bperatus est utipsa corda essent ex malis bona,:
mus, ad bona pietatis opera nihil valemus. De ope- sed suspicentur homines qusejibet et merita bona
rante illo ut velimus dictum est: Deus est enim qui quaeputant praecedereut justificentur.perDei gratiaiM,
operatur in vobis, et velle; de cooperante illo, cum non intelligentes cumhoc dicunt, nihil aliud[dicere]
jam volumus et volendo facimus : Scimus, inqult, _ quam negare se gratiam, sed, ut dixi, quod volunt
quoniam diligentibus Deura omnia eooperantur in de majoribus suspicenlur de parvulis? Cerle Pelagiani
bonum. Quid est Omnia, nisiet ipsas terribiles saevas- quidrespondeantnoninveniunt, quorum nec volun-
que passiones ?|sarcina quippe illa, quae infirmitati tas ulla est in accipienda gratia, cujus voluntatis me- .
gravis esf, levis efficitur charitati. Talibus enim Do- ritum prsecessisse dicant, et insuper eos etiam cum
minus dixitessestianrsarcinam levem,qualis Petrus fletu reluctari videmus quando baptizantur et divina
'
fuitquando passus est pro Ghristo, non qualis fiiit sacramenta percipiunt, quod eis ad magnum impie-
quando negavit Christum. Istamcliaritatem,idest di- ' tatis peccalum imputaretur, si jam libero arbitrio
vino amore ardentissimam volunlatem, commen- ulerentur. Ettamen h__retetiaminreluclanlibusgratia
dans Aposlolus dicit: Quis nos separabit a charitate apertissime, nullo bono merito prsecedente; alioguin
'
Christi? etc. - ,;D gratia jam non esset gratia, et aliquando filiis infide-
CAPUT CCXCL lium prsestatur haecgratia, cum occulta Dei provi-
Quodcordis induratio prmcedenlibus malis fiat, ex dentia' in manibus piorum quomodocunque perve-
eodem'libro.
niunt; aliquando filiifideliuni noneamconsequuntur,
Scriptum estirfProyerbio fProverbiisj Salombnis: aliquo impedimento existente ne possit periclitanti-
Sicut-impetus aquse, sic cor Tegis in manu Dei; uuo- bus subveniri. Fiunt vero ista per occultam Dei pro-
'
eunque voluerit.inclinabilillud. Etin psalmo civ dic- videntiam, cujusinscrulabiliasuntjudicia, et investi-
tum est de -EgypJiis quid eis feeeriJDeus: EJ conver- gabiles via. ejus ; quod ut Apostolus diceret, quid
til cor eorum, ut odissent populum ejus, et doluni ' pra_dixe.il intuemini:
agebat eniih de Judaeis et gen-
facerent in servos ejus. Irf litteris eliam apostolicis" tibus, cum scriberet ad
Romanos, id est ad genles,
yidete.qua_ scripta sunt, utin Epislola Pauli aposlo- et ait: Sicut enim aliquandd yos non credidistis Deo,
li ad Romanos: Propterea tradidit illos Deus in de- nunc aulem misericordiam consecuti estis [in] illo-
sideria cbrdis eoruro, in immundiliam ; item paulo rum iucredulitate; ita e.t hi nunc-non credideruni in
posl: Propterea iradidit illos Deus in passiones- „" veslram miseric.ordiam, utet ipsimisericordiam con-
ignbminia.; item jpaulo post: Sicut non probaverunt \i_-sequantur. €onclusit enim Deus omnes in infidelitate,
 ' - -96
698 ', D.-EU6IPPH ARBATISAFRICANI
ut omniuih misefealur: et cumattendissetquid dixe- Si-quianon fefitinanis labbf-yestef, si in bbnppi.posito
fit, hdmirans sentehlise susecertam quidera verita- proftcienles, pefsevefetis usque In firiem.Deus enim,
tem; sed-magnam profundilatem, mox exclamavil qui modoillis quos liberat non rfedditsecundum ope-
atqueait: 0 allitudodivitiarum saplenlia. et scienlia. fa eorum, tunc reddet unicuique secundum bpera
Dei! qu_m irisofutabslia sunt judicia ejus, et investi- ejus. Reddet bmnino Deus et mala pro malis, quo-
gabil-s viaeejus! Haecenim judicia inscru.abilia et uiam justus est, et bona pro malis," quoniam bonus
investigabiles vias pefversi homines non cogitahtes, est, et bona- pro bonls, quoniam bonus et jus-
et proclives ad reprehendendum, non idonei ad in- tus; est; tantummodo piala pro bonis non red-
telligendum, pUtabaul etj'actitabant'apbstoIos dicere:: det, quoniam inj'ustus nPn est. Reddet ergo niala pro
Faciamus mala, ut veniant bona.quod absit ut apos- irialis, poenampro injustitia, et reddel boha pro ma-
tbli dicerent: sed homines non intelligenles hdc pu- lis, graliam pro injustitia; et reddet bona prb bonis,..
tabant dici, quando audiebanl quod dixit Aposlolus: graliam pro gratia. - . .
Lex autem subintravit, ut abundaret delictum"; CAPUTGCXCII.
Bina qumdamdividit, Posse non peccare,el Nori _._.._"
ubi aufem abttndavit delictum, superabundavit gfa- peccare; simitiler et de morle; ... libro-de Correp*
tia; sed ulique graJia id agit ut jam 'fiant bo- , _ ' ffoneel Graiia ad Valenlinumel monachos.
na ab eis qui fecerant mala, non ut perseverent B Quid erit autem liberius libero arbitrio, quando,
in maiis, et reddi sibi existiment bona. Non iiaqhe nbn poterit seryire.peccato', quae futura erat et:
debent dicere.Faciamusraala ut veniant bonafsed, bomini, sicul facla est angelis sanctis, merces meriti?,
Fecimusmala, et venefuni boha, jam faciamus bona, "Nunc aulem pef peceaJum perdito bono merito, in
ut in futuro saeculorecipiamus pro bonis bona, qui . his qui liberantur factum. ,est donum gratiae, quse,
in hoc saeculo recipirrius pr6 roalis bona. Propter merces'_nefiti futura eral. Quapropler bina ista quid
quod scriplum eslin psalmo, Misericordiam et jtidi- , inter se dilterant diligenter et vigilanter inluendum-
cium cantabo libi, Domine. Priiis' ilaque npn ideo est: posse non peccare, et nonpossepeccarejposse.
. venitFilius hominis in mutidum, ril judicet mrindum, , non mori, et non posse mori; bonum posse non de-~
sed ut salvetur mundu. per ipsum _ hoc propter mi- serere, bonuni non posse deserere. Potuit enim non
sericordiam; poslea vero per jhdiciumventurusest peccare primus homo, potuit non mori, potuit^
judicare vivos et mortuos. Quamvis et ih hoc *em- bonuili non deserere. Nunquid, dicturi sumus,-
pore ipsa salvatio non fiat sinejudicio, sed occulto; nori potuit pecGare qui tale habebat liberum arbi-
ideoait: Injudicium veni in huncmundum, ut qui non trium ? aut, nori potuit mori cui diclum est: Si pecca-
vident videantetqui videhlcaecifiant.Adoccultaergo '_ rveris, mofie morieris? aut, non poluit bonura dese- '
Dei judicia revocate, quando videtis in una causa C'fere, cum Iioc peccaudo deseruerit, el ideo mortuus •
quam certe habent, onmes parvuli ha_reditarium ma- sit? Prima ergo libertas voluntalis erat posse non pec-
lum trahentes ex Adam, huic subverifi ut baplize- , care, uovissimaerit niullo majhr, non posse peccare.
'
tur; illi non subvenifi, ut in ipsa obligaiione morja- Prjraa immorlalilas erat posse non mori, novissima
tur: illum baptizatum relinqui inhac vlta, ©7 qiiem erit muito major, non posse mori. Prima erat perse-
pra-Scivit Deus impium fuiuruin, istum vero bapti- , veraniia- poteslas, bpnum posse npn deserere, novis-
'
zatum rapi ex hac vita, ne malitia mutaret intel- sima eri. pefseverantiae,felicita"s,bonumnon posse
- lectum, ejus: et nolile in istis dare. injustitiam vel deserere. Nunquid quia erunt bona novissima poiiora
insipientiam Deo, apudquemjuSlitise fons esl et sa- ', atque meliora, ideo fuerunt illa prima,vel nulla, vej-
pientise; sed sicut vos exhortatus sum ab initio ser- , parva? itemque ipsa adjutoria distinguenda sunt:
mrinis hujus, 5n quod pervenislis, in eo aimbulate: aliud adjutorium' sine quo aliquid non fit, et aliud
et hoc quoque vobisDeus revelabit, elsi eon in hac est adjulorium quo aliquid fit. Nam sine alimenlis
vita, cerle in alfera , nihil est enim occultum quod . noripossumusyivere, nec tamencumadfuerint alimen-.
non fevelabilur. Quandoefgo auditis Doriiinum di- " ta, eis fil ut yivat qui mprivoluerit. Ergo adjutorium
centem: Ego Doininusseduxi prophelam "illum; et alinientorum est sine quonon fit non quo filut viva-
quod ait Apostolds: Cujus vult miserelur, et quem "mus; al vero beatitudoquam nohhabethomo, cum
^vultobdurat; in eo quem seduci permiltit vel ob- data fuerit, continuoHibeatus. Adjutorium est enim -
durari, mala ejus merilacredite. In eo verocujus mise- non solum sine quo non fit, verum etiam quo fit
Vetur, graliam Deinon reddentis mala promalis, sed bo't , propjer quod datur. Quapropter hoc adjulorium et
napromalis fideliteretindubifanter agnpscite.Necidec qup fit est, et sine puo non fit, quia' et si data fuerit
', auferatisaPharaonelibefuraarbitrium, quiamuliislp- , liomini beatitudo, conlinuo fit bealus; et si data riun-
cis dicit-Deus:Ego induravi Pharaonem.vel, Indura- qua.m fuerij;nunquamerit. Alimenlavefo non conse-
vi aut indurabo cor Pharaonis; non enim propterea . quenler faciuntut homo vivat, sed (amerisiiie illis.
ipse Pharao non Induravil cor suum: nam et hoc de . non potest vivere. Primo itaque homini, qui In eo
illo legitur, quando ablala est ab /Egyptiis KUVO'__U.K, .. bono quo factus erat rectns acceperat posse non pec-
dicente Scriptura : Et ingravavit Pbarab cor suum, care, posse non mofi, posse ipsum bdnum rion
et in islo letripore, et rioluit dimitlere. populum ; ac desprere, datum est adjutorium perseveranfiae',non
per hoc et Deus indurayit per justum judicium. et ip- quo fieret u! perseyeraret, sed sine'quoper liberum
.ge Pharao [per] liberum arbitrium. Gerti ergo estote arbitrium perseverare non potest [posset]. Nuhcieto
 _->? . fHESAURUS. CAP. CCXGIII.. . $98
isanctis in regnum Dei per gratiam Dei prajdestinatis.iAetiam perseveraturis sanctissic ista dicuntur, quasi
non tale-adjutorium perse»'erariti_edatur, sed tale ut":- eos perseveraluros" habeatur _in'ceftum, 68 non
ejs perseverantia ipsa donelur; non solum tit rSine aliter hsec audire- debent quibus expedit non alitim
islo dono perseverantes esse non possint, verum sapere, sed timefe. _Quisenim_ exriiultitudine fide-
eJiam ut per hoc donum nonnisi perseverantes sint. lium, quandiu in hac mortalitate vivitur, in numero
Npn solumenim dixit :.Sihe me nihil potestis facere;' prsedeslinatorum se esse pfa.sumat? Quiaid occullari
wrum efiamdixit : Non vosnie eiegistis,-sed ego opus est iri hoc loco, ubi sic cavenda est elatio, ut
elegi vos, et posui vos ut eatis et fruetum afferatis, etiarii per Satanae angeluni, ne extPlleretur, tantuS
et fructus vester maneat : quibus, verbis-eis non colaphizaretur apostolus ;hinc aphstolis dicebatur: Si
solura justitiam, veruro etiamin illa.perseverantiam man.erilis in me, dieente illo qtiijeos utique sciebat
se dedisse 'monstravit. Christo enim sic eos pOnente* , esse mansuros,-et per prophetam,Si volueriiis et
ut eant, et fructumafferant, et fructus eorum maneat, obaudieritis mecumuiique sciretipsein quibus opera-
quis audeal dicere, Forsitan non manebit? Sraep~o_iii- retur et velle; et~similia multa dicuntur;' nam propter-
teii.tia sunt enim dona,.et vocatio' Dei,- sed vocatio hujus utilitatem secreii, nelorte quis extollatur, sed^
" eorum
qui secundum propositum vocati sunt: pro', • omneseliam qul bene currunt ..meaiii, dum occuW
_ bis igitur .inlerpellarite ,Ghris'lo ne deficiat fides eo—'.,.j3"tum est qui pervenianl; propter hujus crgo ulili-i'
rum, sine dubio non deficiet usque In finem. ac~. tatem secreti, credendum est quosdara defillis pef-
per ho.c perseverabitjasque infinem, neceam nisi ditionis, non jiccepto dono "^perseverandiusque in"
manentem vitae bujus anvenit finis. Major quippe"r finem",in fide, quaeper dilectionem operatuf, incipere-
liberias est necessaria adversus tot et tantas tentatio- vivere, _el aliquandiu fideliler- ae juste vivere, et
nes, qure in paradiso non fuerunt, dono perseveran-. postea cadere; iieque de hac vita priusqham hoc eia
tiaemunita atque firmata,, ut cum pmnibus amoribus, contingat auferri, quorum si neniini contigisset,
terrpribus, erroribus suis vincatur hic mundus, hoc-.. tandiu haberent homines istum'saluberriraum limov
sanelorum martyrja docuerunt. Denique ille, el ter- rem quo vitiumelaiionis opprimilur, donec ad Christi'
rente nullo, et insuper contra Dei terrentis impe--.'. gratiam, rqua" -pie vivitur, pervenirent, deinceps jam"
rium, Hbero usque arbitrio non stetit in tanta felici-". • securi nunquam •se ab illo esse casufos : quae prse*'
fale,.in tanta non peccandi facilitate; isti autem,, sumptio in isto lentatipnum loeo non expedit, iibi
non dico -terrente mundo, sed saivientene starent; ; - tanta e_t infirmitas, ut superbiam possit generare "
stelerunl iri fide : cum videret" ille ioria praesentiat securitas. Denique eliam hoc erit, sed lunc quodjam.
quse fueral reJicturus, isti futura quse accepluri fue- est in angelis etiam in hominibus erit, quando su4
rant, non viderent; unde lioc, nisi donante illo a'i C perbia ulla esse non polerit. -
' '
^uo misericordiam cpnsecntisunl.ut fideles essent, CAPUT CCXCIII. _ ,[
a quo acceperunt Spiritum non limoris, quo perse- Quodnec gralia prohibeal correptionem, nec correptte
quentibus cederent, sed virtutis et charitatis et con- graliam ; ex eodemlibro. ;
_ tmenlise, quo cuncta minanlia, cuncta invitantia, Si enim aliquando limore non corripimus, ne -
cuncta .cruciant a superarent. Illiergo sine peccatoi aliquis inde pereat, cur non etiam timore corripimus,
ullo dafa est cum qua conditus est voluntas libera, eff nealiquislndeplus pereat ? Neque-enim dilectionis "
eam fecit servire peceato; borum vero cum fuissett viscera majora gestamus, quamlteatus apostdlus qui
voluntas serva peccaji,. liberata est per illum quii dicit: Corripite inquietos, consolamini pusillanimes,
- dixit:, Si vos Filius Iiberavefit, tunc vere libefi
erifis;; suscipife infirmos, patientes esiote ad omnes; videte
etaceipiunt tantam per istam graliam liberlatem, utt-'- nequismalumpro malo alicui reddat; ubi intelligen- -
quamvis quandiu hic-vivunt, pugnent contra concu- dtim est, tunc polius malum pro malo reddi, si
piseentias-peccatorum, eisque nonnulla subrepant_ corripiendus non corripilur," sed prava dissimula- "
propler quse dicant quotidie, Dimitle nobis debita( '' tione negligitur. Dicit enim; Peccantes coram 'om-
nostra, non tamen ullra servlant peccato, qubd estt nibus corripe, ut cseteri timbrem habeaiit; quod de
ad mortem, de quo dicit .Joanriesapostolus: Est_Dhis peccatis accipieridum "est qusenon latent, ne
peccatum ad mortem; non- pfo illo dico ut roget_ contra" Domini sentehtiam putetur lociitus; >illeenim
quis. De quo peccato, quoniam non expressum est, - dicit: Si peccaverit in te frater tuus, corripe "eum '
possunt multa et diversa sentiri. Ego autem dico idj inter te el ipsum. Verumfamen et ipse sevefitatem''
esse pepcatum, fidem, p_useper dilectionem operatur, '. correptionis eousquepefducifutdiCat :Sihec Eccle-
deserere usque, ad mortem : buic peccato ultra noni siamaudierit, sii-tibi tanquametJinicuselpublicanus:
serviunt, non. prima conditiorie sicut illi liberi, sed1 • et;quis magis dilexit infirmos quam ille qui pro om-
~
per secundum Adam Dei .gratia liberati, et ista libe-- nibus est faclus ihfirmus, et pro omnibus ex ipsa~est
- ratione habentes liberum
arbitrium quo serviant Deo,, - infirmitate crucifixus? Quse cum Ita sinf, nec gratia -
non quo captiventur a diabolo. Liberati enim a pec- '
prohibet correpiioiiem, nec correptio negat gfatiam:
cato, servi sunt facti justitise, in qua stabunt usque. et-ideo sic est pfaecipienda justitia, utaDeogfa-
in finemj donante sibi perseveranliam illo qui eos3 -• tia, qua id quod - prsecipitur fiat, fideli
praiione
et" -
pr__scivit praedesiinavit, et secundum proposituml poscatur: ethocutrumqoe ifa faciendura est, ut ne-
vbeavit, et justificavit, _t glorifloavit. Q,uod autemi,- que justa correptio jiegligatur, omnia vefo hoeccuin
 993' ' D. .EUGYPPII ABBATIS AFRICANI 1.001
"chafitalefiant : quoniam charilasnec facitpecca- A cat, Ideoexfide,utsecundumgratiamfirmasitpromis«
tum, et operii mullitudinem peccatorum. sio, miror homines infirmitati suaese malle commit-
CAPUT CCXCI\'. tere, quam firmitati promissionis Dei. Sed incerla est
De prmdestingtionequm non possil _.__ _.H. prmscien- miiii, inquit, de meipso voluntas Dei. Quidergo. lua-
.10, pmscienlia vero possit essesine prcedeslinatio- ne libi voluntas de teipso cerla est, nec tiraes, qui
...; ... tibro ad Prosperum. I videtur stare timeat [videat] ne cadal ? Gurri igitur"
' Praedesiinatio est quae sine praescientia non utraque incertasit, curnon homo firmiori quam infir-
-
potest esse, potest autem esse sine praedestina- miori fidem suam, spem, charitalemque committit ?
tione prsescientia. Prsedestinatione quippe Deus ea Sed cum dicitur, inquiunt, Si credideris, salvus eris,
prsescivit quse fuerat ipse facturus, unde dictum est: - unum horum exigilur,- allerum offertur: quod exi-
Fecit quae futura sunt. Praescire aulem potens est gilur in hominis, quod offertur in Dei es. polestate.
eliam quaeipse non facit, sicut qusecunque peccata, Cur non utrumque in Dei[est], elquodjubet etquod
quia elsi sunt qusedamquae ita peccala sunt ut poe- offert ? Rogatur enira ut det quod jubet, et rogant
nae sint etiam peccatorum, unde dictum est:Tradidit credentes ut sibi augeatur fides: rogant pro non
illos Deus in reprobam mentem, ut faciant quae non credentibus, ut eis donetur fides; et in suis igitur
conveniunt; nonibi peccatum Dei est, sed judicium. B incrementis et in suis iniliis Dei donum est.fides. Sic
Quocirca pra_destinatio Dei quse in bono est, gratise aufem dicilur: Si credideris, salvus eris, quemadmo-
est, ut dixi, praeparatio.; gratiajvero est ipsius prae- dum dicitur : Si spiritu facla carnis morlificaveritis,
destinationis effectus. Quando ergo promisit Deus vivetis; nam et hic ex duobus unum exigiJur, alte-
Abrahaein semine ejus fidem gentiura, dicens: Pa- rum offertur. Si spiritu, iriquil, facia-carnis morlifi-
trem multarum genlium posui Je; unde dicit Apo- , caveritis, vivetis: ut ergo spiritu facla carnis mor-
stolus, Ideo ex fide, ut secundum gratiam Drma sit lificemus, exigitur; ut autem vivamus, offertur.
promissio omni semini; non de nostra. volunlatis Num igitur" placet, ut facta carriis mortificare noh
poleslate, sed de sua praedestinatione promisit: pro- donum Dei esse dicamus, neque iddonum Dei esse
misit enim quod ipse facturus fuerat, non quod ho- fateamur, quoniam exigi audimus a nobis praamio
mines, quia etsi faciunt homines- bona quae perti- - Vitae,si hoc fecerimus, oblato ? absit hoc, ut placeat
nent ad colendum Deum, ipse facit _it illi faciant participibus etdefensoribus gralia.: Pelagianorum est
quse praecepit, nbn illi faciunt ut ipse faciat quod error iste damnabilis, ,'quorum mox Apostolus ora
.promisit; alioquin ut Dei promissa compleantur, non obslruxit, adjungens: Quotquot, enim Spiritu ©9
in.Dei.sed inhominum est poteslate: et quod a Deo Dei aguntur, hi filii sunt Dei, ne facla mortificare nos
promissum est,ab -ipsis redditur Abrahae. Non autem Gcarnis, non per Dei, sedpernostrum spiritum crede-
sic credidit, Abraham, sed credidit dans gloriam remus: de quo Dei Spiritu eiiam ibi lcquebatur, ubi
Deo, quoniarii quaepromisit potens est facere : non ait.: Omnia autem.ha.c operatur unus atque idem"
ait praedicere, non ait praescire, nam et aliena facta Spiritus, dividens propria unicuique prout vutt; in-
potest praedicere atque praescire, sed ait, Potens est ter quae omnia, sicut scitis, nominavit et fidem. Si-
et facere, ac per hoe-facta non aliena, sed sua. An . cut-ergb, quamvis donum Deisit, facta carnis morti-
forfe opera bona gentium Deus promisit Abrahae in ficare, exigitur tamen anobis proposito praemio vitae,
semine ipsius, ut hoc promilleret quod ipse facit; ita donum Deiest et fides, quamvis et ipsa cumdici-
non autem promisit fidem gentium euam sibi homi- tur, Si credideris, salvus eris, proposito praemio
nes faciunt, sed ut proraitteret quod ipse facit, illam saluiis exigatur - a nobis. Ideo enim haec et
praescivit homines esse facturos ? Non quidem sie . nobis praecipiuntur, etdona' Dei esse mons-
Apostolus loquitur: Filios quippe Deus promisit trantur, ul intelligatur quod et nos ea faeimus,
Abraiiae qui fidei ejus vestigia sectarentur, quod et Deus facit ul illa, faciamus, sicut per Pro'-
aperlissime dicil; sedsi operagentium promisit, non phetam Ezechielem aperfissime dicit : guid enim
fidem profecto, quoniam non sunt bona opera nisi apertius quam ubi dicit: Ego faciam ut faciatis ?
ex fide, j'uslus enim ex fide vivil, et orane quod D locum ipsum Scripturae attendite, et videbitis illa
non est ex fide peccatum esl, el sine fide impossibile Deuin promittere facturum se, ut faciat quKJubet
est placere Deo, nihilominus utirapleatquod pro- ul facianl [ ut faciant quae jubet ut fiant ]. Non
misit Deus, in hominum potesiale est; nisi enlm sane- ibi tacet [ etiani ] merita eorum, sed mala,
homo faciat quod Deonon donantead hominem per- quibus se ostendit reddere pro malis bona , lioc ip-
tinet, non faciet ipse quod donet; hoc est, nisi ha- so quo eos facit habere Jdeinceps opera boria, jcum
beat homo fidemex' semelipso. non implet .Deus ipse facit ut faciant divina mandata, Sed omnis hoec
quodpromisit, ut opera j'ustitiae dentur ex Deo. Ac . ralio qua defendimusgratiam Dei per Jesum Chrr-
per hoc ut promissa sua Deus possit implere, non est slumDominumnostrumvere essegratiam, idestnon
in Dei, sed in horainis potestate ; quod si veritas et secundum merita nostradari.quaravis evidentissime
pielasnos crederevetat, credamus cum Abraham nuo- divinorum eloquiorum lestimoniis asseralur, tamen
niam quaepromisit potens est facere; promisit autem apudeosjqui, nisi aliquid sibi assignent quod prio-
filiosAbrahae,quodessenonpossurit si nonhabeant fi- re~sdent, ut retribuatur eis, ab omni studio pielaiis
dem.ergoipsedonatetfidem. Sane_u_.Ap_s.olu_ di-- reprimi se putani. Laborat aliquando in astate majo-
 1001 - THESAURUS. CAP. CCXCV. 1002
rum jam ulentiura voluntalis arbitrio: sed ubi veni- ,\.m Titum, fratrem meuui; sed vale illis faciens,
tur ad parvulos et ad ipsum mediatorem Dei et Iio- exivi in.Macedoniam. Quibus valefecit, nisieisqui
minurn, hominem Chrislum Jesum, omuis defecit crediderant, in quorum scilicet cordibus evangelizanli
prsecedenliiimgratiam Dei, humanorum assertio me- aperlurn est ostium ? Quid autem adjungat attendite:
ritorum; quia nee illi ullis bonis prsecedenlibus me- Deo autem, inquit, gratias,' qui semper triumphare
ritis discernuntur a cseteris, ut pertineant ad libera- nos facit in Christo, et odorem notitise suse manifes-
lorem 'hominum : nec ille ullis humanis prsecedenli- tat per nos in omni loco, quia Christi bonus odor
bus merilis, cum et ipse sit homo, liberator faclus sumus Deo, in his qui salvi fiunt, et in his qui per-
est hominum. Quisenim audiat, quod dicunhir par- "
eunt; quibusdam quidem odor mortisin mortem,
vuli pro suis fuluris merilis, in ipsa infantili setale quibusdam autem odor vitse in vitam." Ecce unde
baplizali, exire de hac vita ; et ideo alii non gratias agit miles acerrimus et defensor invictissi-
baplizali in eadem setate mori, quia et ipsorum- mus gratise: ecce unde gratias agit, quia Christi bo-
prcescita sunl merita futura, sed mala, non eorum nus odor sunt apostoli Deo, et in his qui salvi hunt
vitam bonam vel malam Deo remunerante vel dam- gratiaejus, etin his qui pereunt judicio ejus. Sed ut
nante, sed nullam ? Apostolus quidem limitem fteit, minus succenseaiur IIKCparumintelligentibus,ipse ad-
quem transgredi non debeat hominis, ut mitius lo- B monet, cum subjungit et dicit: El ad hsec quis ido-
quar, incauta suspicio': ait enim: Omnes astabimus neus? Verum redeamus ad ostii apertionem, qua
ante tribunal Christi, ut referat unusquisque secuh- initjum fidei audientium significavit Aposlolus. Quid
dum ea quse per corpus gessit, sivebonum, sive est enim orantes simul etpro nobis, ut Deus aperiat
malum : Gessit, inquil, non adjunxit, Vel gesturus nobis ostium verbi, nisi aperlissima demonslratio,
fuit. Sed unde hoc talibus viris in mentem vene- etiam ipsum initiumfidei esse donum Dei? Non enim
ril nescio, ut fulirra quas non sunt futura punian- orando peterelur ab eo, nisi abipso tribui crederetur.
- lur, aut honorentur merita parvulorum. Cur au- Hoc donum ccelestis gratisa in illam purpurariam de-
lem diclum est, secundum ea quse per corpus scenderat, ciii, sicut Scriptura dicit in Actibus aposto-
gessit hominetn judicaudum, eum gerantur mulla lorum, Deus aperuerat sensumejus, etintendebat in
solo animo, non per corpus, nec per ullum cor- ea quse a Paulo dicebantur. Sic enim Vocabatur ut
poris membrum, et jplerumque tam magna, ut lali- crederet. Agit quippe Deus quod vult in cordibus
bus cogilationibus poena justissima debeatur, siculi hominum, vel adjuvando, vel judicando, ut etiam per
est, ut alia taceam, quod dixitinsipiensin corde suo, eos impleatur, quod manus ejus, et consiliurn prse-
Non est Deus ? Quid est ergo secundum ea quse per destinavit lieri. Frustra itaque etiam illud-,
corpus gessit, nisisecundum ea quse gessit eo tem- C quod Regnorum et Paralipomenon scriplura teste
pore quo in corpore fuit, ut per corpus intelliga- probavimus, cum Deus vult fieri, quod non nisi vo-
mus per corporis tempus? Post corpus autem ncmo lentibus horainibus oportet fieri,' inclinari eoriim
erit in corpore, nisi resurreciione novissima, non ad corda, ut hoc velint, eo' scilicet inelinanlc, qui in
ulla merita comparanda,-sed ad recipienda pro bonis nobis mirabili modo et ineffabili operatur et velle,
'
meritis prsemia, pro malis luenda supplicia. ad causam de qua disserimus, non pertinere dise•
jCAPUT CCXCV. • runt. Quid est aliud nihil dicere, et tamen contradi-
'
Quod oslium verbi aperialur ciim cor audknlis ape- cere? nisi forte exislimant adregna terrena facienda,
riatur ut credal, ex eodem libro. Deum inclinare, ad regnum vero coeleste obtinen-
Quomodo aperitur oslium verbi, nisi cum sensus dum, Deum non inclinare, quorum voluerit volunta-
aperitur audientis ut credat, et initio fidei faeto, ea tes ? sed ut puto propter regnum ccelorum, non
quas ad sedificandamsalubrem doclrinam prsediean- propter regnumlerrenum, esse dictum : Inclina' cor
-luret disputantur admitlat, neper infidelitatem cor- meum in lestimonia tua; vel: A Domino gressus ho-
de clauso, ea quaj dicuhtur improbet ac repellal? minis dirigunlur, el viam ejus volet; vei:Paraturvo-
Unde et ad Corinlhios ait: Permanebo autem Ephe- "luntas a Domino; vel: Dabo eis cor aliud, et spiritum
si usque ad Ptnlecosten, ostium enim mihi apef lum D novum dabo eis. Audiant etiam illud: Spiritum meum
esl magnum et evidens, et adversarii multi; quid hic " dabo in vobis, et faciarffutin jusliflcalionibus meis
potest aliud intelligi, nisi prsedieato ibi per eum pri- ambuletis ; audiant : A Domino corriguntur gressus
milus Evangelio credidisse multos, et multos ejus- -viri; audiaui: Omnis virvidetursibimetesse jusius.di-
dem fideiadversariosexslitisse, secundum illudDomi- rigit autem cofda70Dominus;audiant:Crediderunt
jii: Nemo venit ad me, nisicui datum fuerit a Palre quotquot erant preeordinati in vitam seternam; audiant
rueo; et: Yobis datum est nossemysteriurn regni co3- bsecetaliaqusecunque nondixi, qiiibusostenditur Deus
lorum, illis autem non est datum? Ostium ergo aper- ad regnum etiamccelorum, et ad vitam seternam pa-
tum est in eis quibus' dalum est, adversarii autem "rare, et convertere hominum voluntales. Cogilate
muiti, ex eis quibus non est -dalum ; itemque ad autem quale sit ut credamus, ad constituenda regaa
eosdem in secunda Epistola idem Apostolus : terrena hominum voluntates operari Deum, et ad
Cum venissem, inquit, Troadem, in Evangelium capessendum regnum' coelorum homines operari vo-
-
Christi, et ostium mihi aperlum- esset in Domino, lunlales suas.
non habui requiem spirituimeo, eo quodnon inve-

PATROI.. LXII. 32
400S D. EUGYPPH ABBATIS AFRICANI . -, 400.4
CAPUTGCXCVI. A
Acerte causam cur sub diabolo sit qui nascitur, do-
Quod gralia prmveniat fidem, prmsletque perseveran- nec r.enascatur in Chrjsto, pro peccati ex origine
tiatn; ex libro de Bono •per$everanlice. dicimus esse^contagium; vos autem qui hocnegatis,
Prsevenit ergo et fidem gratia: alioquin si fides eam .ea saltem quaaaperta suntJntuemini: cur nonnulli
prseyenit, proculdubio prseyenit et yoluntas, quoniam eliani dsamonempatiantur infantes, nisi forteetipsos,
fides sine yoluntate non potest esse; si aulem gratia -auf esse, aut sub djabolo esse, negabitis; nee voSi •
prsevenit fidera, quoniam prsavenit volunlalem, pro- •Evangelium commonebit, 4ibi forsitap. propter yos
fecto prsevenit .omnem obedientiam, prasyenit etiam Jnterrogavit Dpminus, quos{quod] sciebat, utpater
charitatem, qua una Deo yeraciler.et suaviler phedi- i»ueriresponderet jfilium suum ab infaptia.suadsemo-
tur. Et hsec omnia gratia in eo cui dalur, et pujus nio tam gravi [graviterque] vexari, ut a Christi disci-
hsec omnia prsevenit, operatur. Restat in his bonis pulis non possel expelli. Ecce ego, ut sint paryuli in
usque [in finem] perseverantia, quse frustra quoti- diaboli potesjate, causam nuptias esse non dico, quod
die a;Dominoposcitnr, sinon eam Dominus pergra- ,me dicere calumniaris: nuptiaequippe habent ordi-
liam suam, in jllo cujus orationem exaudit, opera- nem suum, et benedictionem&uam,bonumque suum,
tur. Videte jam a veritate quam sit alienum negare quod nec subintrante peccato amitterepotuerunt; tu
donum Dei esse perseverantiam usque in finem hujus B g autem, quare sit sub diabolo ille saltem jnfans, qui
yiVs) cum vitas huic , quando volnerit, ipse det fi- mauifeslissime vexalur a diabolo, ita ul aliquando
nem j quem si dat ante imminentem lapsum , facit'' ipsa vexatione morialur, responde si potes. Non vis
hominem perseverare usque in finem. Sed mirabilior enim quemquam ullam pce.namprp alienis «ubire
etfidelibu.s evidentior largitas bqnitalis Dei est, quod' peceatis, ne hinc liat credibjle etiam contagia ,pec-
etiam parvulis? quibus obedientia non est illius seta- eatorum in nascentes ex gignentibus posse transire.
tis ut delur, daiur hsec gratia. Ista igitur sua dona,> Sed videlicet egregius dialeciieus, non me patieris
quibuscunque Deus donat, proculdubio se donalu- elabi, sed presse interrogabis et breviter: In parvtilis,
rum esse prsescivit, et in sua prsescientia prsepa- actionem ream, an naluramputera ; et ad utrumque
tavit. Quos ergo prsedestinavit, ipsos et vocavit, vo- respondens : Si actione [aclionem], inquis, ostende
catione illa quam me ssape commemorare non pigei, quid fecerint; si nalura [naturam], ostende quis eos
de qua dictum est; Sine pcenitentia sunl dona ett fecerit. Quasi et aclio mala facial, nisi iiaturara
vocatio Dei; namque in sua qusefallijnutarique noni ream. Actione quippequi reus est, homo.est;ho-
potest prsescientia, opera sua futura disponere, 'idI mo autem natura est: bomines igitur sicut peccati
omnino riec aliud quicquam est prssdeslinare. - aclione majores, ita miuores- majorura contagione
CAPUT CCXCVII. ( sunt rei: isti ex eo quod faciunt, illi ex quibus ori-
G
Quod parvuli,, si peceatum originale non esset, nulliI ginem ducunt. Quocirca in parvulis bonum est, quod
malo tenerentur o.bnoxii; ex libro contra Julianumi homines sunt, quod omnino non essent, nisi eos ille,
tertio. qni summe bonus est, ereavisset. Malumvero si nul-
Frustra itaque putas ideo in parvulis non esse de- lum ex origine traherent, nunquam cum vitiis vel
lictum, quia sine voluntate, quaein eis nulla est, .esses corporalibus nascerentur. Deus enim qui est anima-
non potest; hoc enim recle dicitur propter propriuml .rum, ipse est eliam corporam conditor, qui ulique
cujusque peccaium, non propter primi peccati ori»- ' humanse in ipsa eonditione naturaa vitia non infligit
ginale contagium. Quod si nullum esset, profectoo immerite; neque «nim de innumerabilibus parvulis,
nulli malo parvuli obstricli, nihil mali vel in cor- qui et in animo , ct in corpore, cum tanta viliorum
pore, vel in anima sub lanta justi Dei potestale pa-- . varietate nascuntur, hoc dici polesl, quod Dominus
terentur. Quocl tamen et ipsum a mala voluntatee ait de illo qui csccusest natus : non propter pecca-
priorum hominum sumpsit exordium, ita nisi vo-i- tum ipsius, vel parentum id esse factum, sed ut ma-
luntas mala, non est cujusquam ulla origo peccati.i. nifestarentur opera Dei in illo : mulli quippe nec sa-
Hsecsi sapias.,simpliciter et veraciter,gratiam ChristiLi aanlur omnino, sed cum eisdem viliis, sive [in] qua-„
erga parvulos confiteberis, nec cogeris.res impiissi-] - D libet setate, sive in ipsa moriuntur infantia ; non-
mas atque absurdissimas dicerej aut baptizandos nonn ^nullis etiam parvulis jarn renatis,vel permanent
- esse
parvulos, quod quidem postea estis forte-die-;. . cum quibus nati sunt, vel accidunt hujusmodi
luri, aut lam magnum sacramentum sic in eis essee . maia : absit, ut dicamus indigne, sed hine potiiis
ludibriura, ut in salvatorc baplisentur, sed non sal-[. intelligamus eis ad alterum sseculum prodesse, quod
ventur; a liberatore, redimantur, sed non liber,entur;,;. renascuntur; bujus autem sseculi dispositionem^ pro-
lavacrq regenerationis lavenlur, sed non abluantur; pler initium superbite hominis, per quod aposiatavit
exorcizentur et exsufflentur, sed a potestate fenebra- f_ a Deo, ;diversis malis hominum peragi, m jugo gra-
rum non eruanlur: sit eorum prelium sanguis, qui,; ,vi, super filios Adam, a die cxilusde ventre matris
in remissionem fusus esl peccatorum, sed nulliuss eorum usque indiem sepulturse in matrem omnium.
peceati remissione purgentur. Hoc tptum propterea,, - CAPUT CCXGVIII.
quia timetis dicere, non baptizentur, ne non solum n . Quod cum remedium (ateatur Julianus, faleri vogatur
faeies vestrae sputis oblinantur virorum, verum etiam n . ,et morbum; ex eodem-libro.
capita sandaliis muliercularum commitigenlur. Nos <s Diserle sane inler lascivientes et continentes tan-
 ' -
4081 TIIES&URUS. £AP, CGC. ,- #08
quamin triedio piidicitiam constituis eonjugalem, A ruptibili carne nbh possumus, ideo dixij,ad Romanos^
. quas illos inliciia {illieita]~commisisseindignatur, hos Velje adjacet mihi, perficereautem bonum non inve-
etiam iicita contempsisse miratur, ultimi limitis sor- niofjiocintendereconcupisceniiis carnisnon perficien-
lifa regionem, mtraseproruentiutn exsecrata barba? <Hs,el boniim perficerenon invenio]^ yelsicut habent
riem, supra se micantium Tenerata JuIgOreui: quas eodices firseci: Velle adjaeet mini, perficere aulem
verecundis manibus, et confovet -sesluantes, et Jau- bonum non; id est, non mihi adjacet perficere bo-
dat iati remedio non «gentes. Multum delector elo- num : non ait facere, sed perficere bonum. .Quiafa-
quentisslma veritate? «ed obsecro te, nempe sicut cere bonum, est post concupiscentias non ire; perfi-
dicis, ct diseriissime ac verissime dicis: propterea cere autem bonum, est oon conGupiscere.;Quodergo
eoniinentes laudat pudicitia conjugalis,quod tali re-. . -est ad Calatas: Concupiscentias«arnis ne perfeceritisj
medio non egeant, quo seipsam perspieit egnisse, id lioc a contrarioestadRomanos: Perficere aulero bo-
est, utsecundum Apostolum, qui se non continet', nura non invenio. Quia nec illi perficiuntur in malo,
nubat-.Cnr ergo quando istam concupiscentiam mor- quando eis non accedit nostrse voluntatis assensus,
Mim essedieo, tu negas, qui tamen ei neeessarium • nec noslra volunlas perficitur in bono, quandiu illa?
remedium confiterisfSi^gnoscis remedium, agnosce Tum, cui nbn corisentimus, permanel motus. Ips&
morbum ; si negas morbum, nega remedium. Rogo, B autem conflictus, in quo etiam baptizati velut in agone
cede aliquando,"elfam:per os tuum tibi loquenli >ve- deceriantcum caro concupiscit adversus spiritum,
Titati,-nemo providet remedium sanitati. et spiritus-adversus carnem, ubietspiriiusfacit ho^
nura opus, non consentiendo concupiscentisa malse,
CAPUT CCXCIX.
sed non perficit, quia ipsa mala desideria non absu-
f)e concupiscentiacarnis adversus spiritum, el spiritus mit, et caro faeit malum desiderinm, sed jiec [ipsa]
advergus carfigm; exgodem Ifbro. •perficit,quia sibi non conseritiente spiritu, et ipsa ad
71 Recole quid Apostolus seribat ad Galatas.certe opera damnanda iion pervenit-: islecrgo confiictus
Tiomines iaptizatos. Dicb autem, inquit, spiritu am- noii Judaaorum, nec quorumlibet aliorum, sed plana
bulate",et concupiscentias carnis non perfecerilis : chrislianorum fidelium et bene vivendo in hoe cerla-
non aii,"Ne feceritis, quia eas non habere non poie- mine labbrantium,breviter ostenditur, ad Romanos ubi
farit,:sed, Ne perfeceritis, id est ne opera earum con- ait: Igitur ipse ego menle servio iegi Dei, carne auten,'.
sensu voluntatis impleatis. Caro enim, Inquft, con- legipeccatl.Si ergohrec«st conditioincorporemortie
tsupispit adversus spiritum, et spiritus adversus ear- - iiujus, quse ulique -non"fuit in paradisb in corpore
'nem : tisec enira invicem adversanlur, ut non ea qu» vitse illius, proculdubio satis evidenter apparel unde
vultis faciatis.-'Videsi non hoe esl ad Romanos. Non Strahant parvuli obligationem peccati, cum carnaliter
trilm quodvolo,facio bonum, sedquod nolo malum, nascuntur,' quse non •solvitur, nisi cum spiritualiter
noc ago. Deinde ad €ala(as addit et dicit : Quod si renascuntur. Non enim hanc trahunt ex opere quo
Spiritu ducimini, non adhuc estis sub lege. Vide si humanam Deus naturam fecit, sed ex vuineie quod
non hoc esl ad Romanos : Jam non ego operor illud, nalurse humanse hostis inflixit: non hostis secundum
et condelector Iegi Dei, secundum interiorem homi- Manichseosprosilieus-ex nalura mali quam non- cori-
tiem; et, Non regnet peccalum in vestro morlaii cor- didit Deus, sed hostis angelus, quondam ex opere
pore, ad obediendum desideriis ejus. Si enim" nbn Dei bonus, ex opere suo factus malus, qui se primum
dbedialur eoncupiscentiis, quas necesse est esse in vuInerandoprostravit,ut elisus eiideret-et permalam
carne-peccali atque in corpore mortis hujus, rion per- suasionem prsevaricalionis vulnus infligeret. €nde ge-
Hcietur" quod perfici vetat Apostolus, dicens : Con- nus humanum, etiam in his qui.viamDei ambulant,
cupisceritias carnisne perfeceritis. Ipsa quippe sunt daudicaret.
ripera de quibus [totum mirej sequitur, et dicit: Mani- CAPUT CCC.
iesta aulem sunt opera carnis, quse sunl fornicationes, Pontrfi objectiones conclusionesqutiPelagianas, sub lir
immu"nditl33,Iuxurise,idolorumservitus etesetera : .si tuiis xv, responsa sancti Auyuslini ex libro ad Pau-
D. lum el Eutropium episcopos, 4e P.erfectione~ju-
ergononconsentiaturconcupiscentns carnis, quamvis
slitice,
agantur mbtibus, non tamen perfieienlur operibus.
Proinde cum caro concupiscit adversus spiritum, et Ante omnia, inquil, interrogandus est qilinegat
'spirilus adversus carnem, ul non ea quse volumus fa- iiominem sine pe:ccatoesse posse, quid sit qubdcun-
ciamus, nec carnis perficiuntur cbncupiscenlise,quam-- que peccatum, quod vilari potest, an quod vitari non>
visfiant, necnostra perficiuntur opera bona, quam- potest. Si quod' vitari non potest, peccatum non est.
vls liant. "Sieut enim tunc jierficitur carnis concu- Si quod vitari potest, polest homo sine peceato esse,
piscenfia, cum consentit eispiritusad opera mala, quod vitaripotest: nullaenim ratio vel justitia palitur
ut non concupiscat adversus illam, sed cum illa sic, saliem dici peccatum quod vitari nullo modo potest.^
etTiona opera nostra -tunc perficlentur, quando ita Resporidemus vitari posse peccatum, si natura-vitiala
spiritui caro consenserit, ut adversus eum etiam ipsa saneturgratia Dei per Jesuin Ghristum Dominum
non concupiscat: hoc enim volumus, cum perfectio- riosirum. In tantum enim sana non est, in quantum
nem jusfitisa concupiscimus, hoc intentione non inler- id quod faciendum est, aut caicilate non videt, aut in-
missa velledebemits: sed quiaidperfieere inista cor- iirmitate non implel, dum caro obncupiscit advcrsus
1007 D. EUGYPPII ABBATIS AFRICANI i008
Epiritum, et spiritus adversus carnem, «t ea quse. 1 lores, quia non est opus sanis medicus, sed male ha-
vult Jiomo non faciat. Iterum quserendnm est, inquit, bentibus. Iterum, ait, quserendum estutrumne prse-
Peceatum Toluntatis-an necessitalis^esi? si necessi- ceplum sit bomini sine peccato esse. Aut enim non
tatis est, peccalum uon est; si voluntatis, vitari potest. potest, et prsaceptum non est; aut quia prceceptum
Resporidemus quod supra : et ut sanemur, invoca- esl, polest: nam cur prseciperelur quod fieri omnino
mus'eum' cui dicilur In psalmo : De necessitatibus nonposset?Respondeturconsultissimehominiprseeipi
meis educ me. Iterum, inquit, quserendum est quid reclis passibus ambulare, ul cum se non posse per-
«st peccatum, naturale an accidens.-Si naturale, pec- spexerit, medicinam requirat, quasinterioris hominis
tatumnon est; si aulem accidens est, et recedere ad sanandam peccati claudicationem gralia Dei est
polesl; et quod recedere potest, vitari potest ;etquod per Jesum Christum Dominumnostrum. Iterum, ait,
vitari potest, polest homo sine eo esse quod vitari quserendum est an velit hominem Deus sine peceato
potest. Respondemus naturale nou esse .peccatiun; esse. Prpcul dubio vult, et procul dubio potest: quis
sed naluraa prseserlim vitiatse, unde facti sumus enim tam demens est, ut vel dubitet fieri posse quod
•natura filii irse, parum esse ad non peccandum vo- Deum velle non_dubitet?Respondetur, si nollei Deus
-hmtatis arbilrium, nisi.adjuta sanetur gralia per Je- hominem sinepeccato esse,non mittereiFiliumsuum,
sum Ghristum Dominum nqstrum. Ileruni, ait, quse-' gquisanaret homines a peccatis : hocfit in credentibus
jendum est quid est peccatum, actus an res: si res et profitentibus [proficieiilibus],renovatione interioris
est, auctorem habeat necesse est; et si auctorem honiinis de die in diem, donec fiat perfecta justiiia
habere dicitur, jam alter prseter Deum, rei alicujus, lanquam sanitas plena. Item, ait, quserendum est
auctor, induci videbitur. At si hoc dici impium est, et quomodo vult Deus"hominem esse cum peecato, an
confiteri necesse est peccatum omne actum esse, non sine peccatcProcul dubio flon vult esse cum pec-
rem; si igitur actus est, imo quia vere aclus est, vi- cato. Quanta hsec impietatis blasphemia sit cogitan-
tari potest, Repondemus peccalum quidem actum dum est, ut dicatur hominem posse esse cum peccato,
dici.et esse, non rera; sed eliam in corpore claudi- quod Deus non vult; el negetur posse essesinepec-
caiio eadem ratione actus est, non res, quoniam res, cato, quod Deusvull: quasi aliquem ad hoc Deus crea-
pes ipse, vel corpus, vel homo est, qui pede vitiato verit, ut posset esse quod nolit, et non posset esse quod
claudieat; nec tanien vitare potest elaudicationem, velit; et ut contra suam magis, quam ut secundum
nisi habuerit sanatum pedem. Quod etiam in inleriore suam existeret voltmtatem. Jam superius responsum
homine fieri potest, sed aralia Dei per-Jesum Chri- est, sed addendum video, quod spe salvi facti sumus,
stumDominum nostrum. Ipsum sane vitium, quo clau- spes autem quse videlur non est spes: quod enim vi-
dicathomo,necpesest,ueccorpus„nechomo,necipsa Q det quis, quid sperai? Si autem quod non videmus spe-
claudicatio, quse ulique non est, quando non ambu- rarous,,per patientiam exspectamus : tunc ergo plena
lat, cura tamen insit vitium quo fit claudicatio quando [erit]justitia,quandoplenasanitas; tuncplenasanitas,
ambulat. Quseratergo quod eidem vitio nomen Im- quando plena charitas (plenitudoenim Iegischaritas) •
ponat, utrum rem velit dicere,- an actum, an rei po- tunc autem plena cbaritas, quando videbimus eura
tius qualilatem malam, qua deformis actus existit. siculi est. Neque enim erit .quod addalur ad di-
Sic el In homine iriteriore animus res esi, rapina leclionem, cum fides pervenerit ad visionem. Iteruiu
actus est: avaritia vitium est, id est qualiias, secun- quserenduro est, inquit, per quid efficitur homo cum
dum quara (malus est animus, etiam quando nihil peccalo, per naturse necessitalem, an per arbitrii li-
agit unde- avaritise susa seryiat, etiam quando audit, bertatem. Si per naturse necessitatem, culpa caret;
non concupisces, seque vituperat, et tamen avarus si per arbitrii libertatem, quserendumesta quo ipsam'
manet, sed per fidem renovatur, id est sanatur dedie arbitriilibertatemacceperit. Procul dubioaDeo: Deus
in-diem, nec tamen nisi gratia JJei per Jesum Chri- autem quod dedit, certe bonum est, negari enim non
gtum Dominum noslrum. Ilerum, inquit, qusarendum polesl. Qua igilur ratione bonum probalur, si magis
esf utrumne debeat bomo sine peccato esse. Prpcul ad malum quam ad bonum pronum est ? magis enim
dubio debet: si debet, y g polest; si non potest, D ad nialum quam ad bonum pronum est, si homo per
ergo nec debet: et si non debet homo esse sine pec- illud polest esse cum peccalo, etnon potesl esse sine
-cato,tIebel «rgo esse cum peccato; etiampeccatum peccato. Respondetur per arbitrii liberlatem factum
non erit si illud deberi consliterit: aut si hoc etiam ut esset homo cum peccato, sed jam pcenalis vitio-
dici absurdum est, confiteri necesse est debere sitas subsecuta, ex libertale fecit necessitatem; unde
hominem sine peecato esse, et eonstat eum nonaliud ad Deumfidesclamat: Deriecessitatibus meis educ me;
debere quam potest. Respondetur eadem similitudine sub quibus positi, vel npn possumus quod volumus
qua superius jam respondimus : cum enim videmus intelligere, vel quod intellexerimus volumus nec vale-
claudum qui sanari potest, recte utique dicimus: De- lemus implere: nam et ipsa libertas credentibus a Li-
bet esse homo iste sine claudicatione; et si debet, beratore promittitur: Si vos, inquit,Filiusliberaverit,
potest: nec tamen cum vult continuo polest, sed cura tunc vere liberi eritis; victa enim judicio [vitio], in
fuerit adhibita curatione sanatus, et medicina adjuve- quod cecidit voluntale, caruil libertate nalura. JBinc
*it volunlatem. Hoc fit in inleriore homine, quodad alia Scriplura dicit: A quo enim quis devictus esi,
poccatum altinet, tanquam ejus claudicalionem per huic et seryus addictus est. Sicut ergo non est opus
ejus gratiam qui venit non vocare juslos, sed pecca- ganis medicus, sed raale habentibus, ila non esl opus
 CCG. . jOiO
^9 THESAURUS. CAP.
hoc eniin Iex ista prsecipt*
liberis liberator, sed servis,ut ei dicalgratulatio liber- Ai ante sunt extenduntur. Ad
lalis: Salvamfecisti de necessilatibus aniraam raeam; utcum inhis iftiplendisbomo defecerit, non se extollai
' Buperbialumidus,scd ad gratiam cofifugiatfaligatus;
ipsa enim sanitas est vera libertas quse non periisset, ad Chrislum diligendum pse-
si bona permanslsset voluntas. Quia vero peccavit vo- ac sic eum lex terrendo,
officio.Iterum quserendumest, inquit,
luntas, secuta est peccantem peccatum habeudi dura dagogiperdueat homo essesmepeccato,voluntata
donec tota sanetur quomodonon potest
necessitas, infirmilas, elaccipiatur Si non est; sivo- •
tanla liberlas, in qua, sicut necesse est, permaneat 73 ari natura. natura, peccatum
luntate, perfaeile potest voluntas voluntate mulari. '.
beate vivendi volunlas; ita ut sit etiam bene vivendi
admonentes esse cogitandum quanta |
et nunquam p?ccandi voluntaria felixque necessilas. Respondemus
sit ista prasumptio, qua dicitur non solurii posse,
Proinde, Inquit, Deus bonum hominem fecit, et prse- Dei gratia negandum non
quod quidem adjuvante
terquam illum bonum fecit, bonum ei insuper ut-fa-
ceret imperavit. Quam impiumul confiteamur homi- est, sed etiam perfacile posse voluntatem volunlate
mutari, cum dicat Apostolus : Caro concupiscit ad-
tiem malumesse,quodnecfactusestnecei prseceptum
versus spiritum et spiritus adversus carnem; Iisec
est; et negemuseum bonum posse esse,'quod facius cst, enim invicem adversanlur, ut non ea quse-vul-
et quod ei nt faceret imperatum est. Respondemus : [sibi]
fj lis faeiatis : non enim ait, luec inviceni; adversan-
Quia ergo non se ipse"homo, sed Deus bonum homi- ul quse potestis facere nolitis, sed, ut non ea
tur,
nemfecit, Deus eum, non se jpse, ut sit bonus reficit, vultis-faciatis. Cur ergo concupisoentia carnis,
dum volentem, credenlem, invocantem, liberat a quae
quse utique culpabilis alque vitiosa est, nibilque est
malo quod sibi ipse fecit; hoe autem fit dum gratia aViud
quam desiderium peccati, quod idem Aposto.
Dei per Jesum Christum Dominumnostrum renovatur lus praecipit ne regnet in nostro mortali corpore,
bomo interior de die in diem, ut ad sempiternam, non ubi satis ostendit esse tamen in nostro mortali cor-
pcenam, sed viiam resurgal homo exierior in novissi- pore quod perniittendum non sit nt regnet; cur ergo
modie. Ilerum,ait,quserendumeslquotmodis constet ista '
concupiscentia non mutata est ea voluntato,
omne peccatum, duobus nisi fallor, si aut illa fiant quse
quam volunlalem satis evidenter-expressit Aposto-
prohibentur, autiUanonfi.mt qusejubentur; tam cerle Ius, dicens: Ut non ea quse vullis faciatis, si facile
omnia illa quse prohibita sunt, viiari possunl, quam
polest.. volunlas voluntate mulari ? nec sane isto
quaepraeeepiasuntperfici: nam frustra aut prohiberelur modo naturam, sive animaa, sive corporis," quam
aut jubereiur quod vel caveri vel implcri non pos- Deus creavit et quae tola bona est, aecusamus, sed
set; etquomodo negabimus posse esse hominem sine ' eam dicimus propria volunlate vitialam sine Bei
peecato, cum confiteri necessesiieum tam omniailla £ gratia non possc sanari. Iterum, ait, quserendum
qtise vetantur posse cavere, quam quse imperanlur ef- est, si non potest homo sine peccato esse, cujus culpa
ficere ? Respondetur multa esse.in Scriplurissanctis est, ipsiusne hominis an cujuslibet allerius. Si
divina praecepla,quseomnia commemorare^nimisope- hominis, quomodo culpa hominis est, si hoc
• rosum est: sed Dominus qui verbum consumens et ipsius
non est quod esse non poiest? Respondemus, ideo
brevians-fecit super lerrarn, in duobus prssceplis di- esse hominis culpam quod non est sine peccato,
xit Legem Prophetasque pendere, ul inlelligeremus, quia sola hominis volunlate factum.estut ad istam
quidguid aliud divinitus praeceplum esi, in his duobus necessitatem venirel, quam sola homiriis voluntas
habere finem, et ad hsec duo esse referendurii : Dili- superare rion possit. Ilerum, aii, quserendum est, si
gesDominum Deumtuum ex tolo corde luo, et ex tota natura hominis bona esl (quod nullus negare, nisi
anima lua, et ex tota mente lua, et diliges proximum Marcion,.aut Manichseus audebit), quomodoigilur
tuum tanquam te ipsuhi. In his, inquit, duobus prse- bonn esl, si malo ei non est carere possibile? Omne
cepiis tota Lex pendet et Prophetse : quidquid ergo enim peccatum malum esse, quis "dubitet? Respon-
Deilege prohibemur, el quidquid jubemur fjcere, ad demus et naturam hominis.bonam.esse, et eam
hoc prohibemur et jubemur, ut duo isiacompleamus; malo carere posse : nam ideo clamamus, Libera nos
et forte generalis prohibitio est, Non concupisces; et a malo, quod non perficitur quandiu corpus quod
JJ
generalis jussio est, Diliges : unde breviler et aposto- - eorrumpitur aggravat animam: sed hoc agilur gra-
lus Paulus .quodam loco ulrumque complexus est; lia per fidem, utaliquando dicatur : Ubi est, mors,
prohibitio est enim : Nolite conformari huic sasculo; contentio tua? ubi est, mors, aculeus tuus? Aculeus
jussio autem :"Sed reformamini in novitate mentis1 autem morlis peccatum, virtus vero peccali. Lex :
vestrse: illudperlinetadNon concupiscere, hocad Di- quoniam Lex prohibendo auget peccati cupiditatem,
ligere; illud ad continentiam, hoc ad justitiam; illud nisi diffundal Spiritus charitatem, quse plena et per-
ad declinandum a malo, hoc ad faciendum bonum:; fecla tunc erit, cum videbimus facie ad faciem. Et
non concupiscendoenim vetustate exspoliamur, et no- hoc, inquit, dicendum esl, certe justus Deus, ne
vitate induimur diligendo. Sed nec quisque esse potesit gari enim non polest. Impulat autem Deus homini
continens, nisi Deus det; et charilas Dei diffundilui omne peccatum. Et hoc quoque confitendum puta
in cordibus nostris, non per nos ipsos, sed per Spi- quia neque peccalum est quidquidnonimpulsbitur
ritum sanctum qui -datus cst nobis: hoc autem fit de; in peccatum, elsi est aliquod peccatum quod vitari
die indiem in his qui volendo, et credendo, et invo- non possit. Quomodo jusitis Deus dicitur, si impu
cando proficiunl, et prffiteritaoblivigcentes»in«a quai iare cuiquam creditur quod vitari non possit ? Re-
 • '
101! D.EUGiPPlI-AfiBAtlS AFRIGANI i0I9
sponderaus jam olim contra superboe esse clama- a-"A pfrim esse ednstal, utrum in corpore mortis hujus
tum : Beatus cui non imputavit Dominus peccatum. o. "possit impleri, ubi" caro ponciipiscit adversus splri-
Non enim imputat his qui fideliter- ei dicunt: Di- i- tum, et spiritus adversus carnem, ul non ea qusevo-
mitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus IS Iumus faciamus. De qub corpbre inortis hujus non
debitoribus nostris : et juste ^non imputat, quia ju- _- ftmriis liberatur qui flnit hanc vilam, sed qui iri hac
stum est quod ait: In qua mensura mensi fueritis, s, "Viiasusceperit gratiam, et ne in vanum suscipiat bo-
in eadem remetietur vobis. Peccatum est autem cum m nis operibus egerit. Aliud est enim exife de hoc
vel non est chariias quse esse debet, vel minor est st corpore (quod omnesJiomines dies vilss hujus nlii-
,quam debet, sive hoc vitari voluntate possit, sive ?e mus cogii), aliud esi autem liberari de eofpore mor-
non possit; quia si potest, preesens-voluntas hoc fa- j_ ftis hujus, qutid sola Dei graiia pef Jesurii Chrisluhi
Cit; si autem|non potestj prseterita voluntas hoc fe- 3. Dominum nostrum sanclis et fidelibus ejusiriipeflit.
cit; et lamen vitari potest, non q.uando voluntas su- j_ Posl hanc aiilem vitarii mercbs perficiens fedcfituf,
•perba laudatur, sed quando humilis adjuvatur. Post sj sed eis tantum a quibus in hae vita ejusdehi "inerce-
haec ille qui ista conscripsit, irilroducil personam m dis meritum comparatur. Non enim ad saluritateiri
•suam quasi. cum allero disputantem, et facil se in- ,_ .. justitiaj, cum hine exierit quisque perverilet, niii ad
terrogari, et quasi ab interrogante sibi dici": Da >aB ^ eam, eum hic est, esurierido et siiiendo cucuffefit:
roihi hominem sine peccato ? ejtrespondel: Do tibi jj Beati quippe qui esiiriunt et sitiunt justitiam, qiio-
qui esse possit; et rursus ab inlerrogante dicitur ei:[. niam ipsi saturabrinlur. Qtianditi ergd pefegfiharites
Quis est ? el respondet, Ipse luJ Quod si dixeris, iii- j_ a Domino, per fideni ambulamus, non pef specierii,
quii, ego esseaon -possum, respondendum est, cu- !_ nnde dictum est, Justus ex fide vivit; haebest nostfa
•us culpa esl? Quod si dixeris, mea, dicendum [est, lt m ipsa peregrinatione justiiia,-ul ad illam perfectio-
et quomodo tua est, si ipse non potes? Iterum facit it -riem plenitudinemque justitise, ubi in speeie decoris
se inlerrogari, et dici sibi: Tu ipse sine peccato es, •t ejus jam plena et perfecla charilas erif, liunc ipsiris
qtii dicis hominem sine peccato esse posse ? et re- ;_ «ursus fectitudine et peffectiorie iendanius, castl-
•spondet, Quod-non sum sine -peccalq, cujus culpa ia gando cdr|jus nbsiriihi et-ieryituii stibjicieiidb, ei
est ? quod si dixerit, inquif, tua est, Tespondendum M elcemosynas in"daridis beneficiis, et dimittendis qtiSe
est, quomodo mea, si esse non possum ? Nos re-._ itt nos sunt commissa peccatis, hilariter el' ex corde
spondemus nullum cum eis de' his verbis esse de-K. ' faCiendo, el oralirinibus indesinenter iristando, ii
bere^conflictum, quia non est ausus dicere esse hd- i- iisec facieudo in doctfina saria, qua sedilicaiuf fides
minem sine peecato, vel aliquem, vel seipsum; sed d - recta, spes firma, cliaritas pura: Hsec esl nunc no-
tantummodo esseposse respondit;-quod neque nos ' stra jhslilia, qtia f_| curririnik, esurientefeet sitien-
,g G
1 is lcs, ad peffecliohtim pleniludinemcjuejustitiae, rit ea
negamus : quando autem pbssit, et per quein possii-,
,koc quaeritur. Si enim modo es|l, non onini animsa se ptistea saturgmur. Unde Doininus in EvahgeliOcum
fideli positse ineorpore mortis hujus oranduin est et;t ilixisset: Nolile facefe juStitiam vestram "corairi hos
dicendum : Dimitte nobis debita nostra; cum jam iri ri -minibus, ut videamini ab eis; rie istuiri riosifuiri
sancto baptismo universa fuerint <Iimissa prseterita. !, cUrsum fiiiehumansa glbfise mfelireinhr, nbh fes.lih
Quisquis autem membris fidelibus Chrisii hoe noni, fcs.pbSilionejustitise ipsius exsecuiusnisi ifia ista, je-
esse orandum, persuadere eonatiir; nihil aliutl quam n jiihium, eleemOSynas, ofationes : jejunio seilicet,
seipsunr Christianum non esse prdfitetur. Porroo iinivefsam corporis castigationem slgnifieans; elee-
si per seipsum potest honio je&se sine pefcCato, j} nlosyiiiS', omnem lienevoleniiahi et/beneileehtianl
-
ergo Chrisius gratis mortuus est; rion autem gratk\s -vel dandi vel iposeendi; et Ofatibne Insiriuars otfi-
mortuus est Ghfislus-: ndn igitur polesl hOitio esse ;e lies regulas saiicii desiderii, ul quoniahi iri casliga-
sine pecealo, etiamsi velil, nisi adjuvetur -gratia -Dei jj tione corpofis frenalur cbilfcupisceiitia,quae hohfrij-
per. Jesutn Ghristum Doininum nostrum. Quod ut ,[ *nari sed omnino esse non debei, nec erit in ilia
perficialur, et nunc in proficienlibus agitur, et omni. jj , perfectione juslitise ubi nuliurii eril criinino pecca»
modo implebilurj, eontentione.morlis absumpta, et" it ^ tUm,'el ssepe in usu refiim eliarii fcohfcessarumalque
charitate, quse- credendo «t .sperando nutfitur, vi- [. •Jicilarumexefit jinmodefationem suani: in ipsa vera
derido et obtiriendo perfecta. Deinceps ihsiituit tii- beneficenlia, qua justus cohsulit proximo, qUsedam
vinis testimoniis"agere quod intendit, quod qualesit[l fiunt qu« obsint, "cum pfodesse putata slrit; et ali-
diligentius advertamus. , •qUandoper ilifirraitalem, vel.cum riiiriiifeBuiTicilur
* -' " .neeessitalibus aliorum, "vel parum in eis proficii
GAPUT CCGI.
quod benignjtatis ac labbfis inipenditur, subrepit lm-
Ubi possint prmcepta perfectionecompleri, et quid sit!
liberare de corpore mortii, yel qubd noniinejejunii, -diuiri, quo fuscetur hilafitas, in qua datbfeni diligit
vleemdsynce 'et orationis, xrninisjustitiw gineralilass Deiiii; subrepit autem lanto hiagis qaantri hririus
• indicelur; exlibro eodem, i - , quisque, €t tanto minus quahto magis profefcerit.
" "
Testiihbnia', iriqUit,-tj'uibus pfdbatuf pr&eeptuhi Q
-GAPUTCCCIL ' .. ,
essehomini ui absque peccato feit. Ad rioc respon-
demus : Nori utriim praceptum 'isit quaerilur -(quod i 'Prcecepliim'dediligeMo Deb in ilia itfte perfeclecom-
"valde manifestum est), sed >hoc ipsum quod \>m".e~ i. s pleri dicit, <etratiohem veddit lestimoniortmi&af6trs
 10iS' "
THESAURUS.CAP. CCCII. iou
imperalur hominiperfeclum esse, vtl quando sit Ec- A.sum
_ finem commemorant^uo currendo pertendant:
clesia gloriosa,
Jngredi auiem sine macula non absurde etiam ille di-
Quotquot ergo perfeeti hoc sapiamus, idest quot- citur, non "qui jam perfectus -est,'. sed qui ad ip-
,'quot perfecti currimus, hoe sapiamus quod nondum sam perfectionemirreprehensibiliter currit, carens
"perfectisumus, utillic pefficiamur quo perfecte ad- rcriminibus damnabilibus, atque.ipsa peccala venia-
huc cufrimus : ut cum venerit quod perfeciumest, -lia non negligens mundare eleeraosynis. Ingressura
quod ex parte est desiruatur; id est, non jam ex parle quippe, hoc est iter nostrum quo tendimus ad per-
sit, sed ex loto, quia fidei et spei jam res ipsa, non fectionem, munda mundat oratio; munda est autecn
quse credatur et speretur, sed quaevideatur teneatur- ;oratio ubi veraciter dicitur: Dimitte nobis debita
que succedet: charilas autem quaa in his tribtis ma- nostra, sjcut et nosdimittimus;utdumnonreprehen-
jor est non auferatur,.sed augeatur el impleatur, :ditur quod non imputatur, sine reprehensione, hoc
'contemplata quod credebat, et quod sperabat indepla. est sine macula, noster ad perfectionem cursus ha-
In qua plenitudine charitalis, prseeeptum illud imple- beatur; in qua perfectione, cum ad eam venerimus
bitur: Diliges Dominum Deiim tuurii ex loto corde [pervenerinius], jam non sitomnino quod ignoscendo
1UO,et ex tota anima tua, etex tota menletua;,nam -' mundelur. Sed aliud est esse sine peccato, quod de
cum est adhuc aliquid carnalis concupiscenliae, quod ^solo in -hac vita Unigenito dictum est, aliud.est esse
tel continendo frenetur, non oranimodo ex toia anima .sinequereIa,<quod de multis justis etiam in hac vita
diligitur Deus: non enim caro sine anima concupiscit, dici potuit; quuniam est quidara modushonaBvitse de
quamvis caro concupiscere riieatur, quia carnaliter ,-quo,etiam in istahumana conversatione, justa que-
anima concupiscit. Tunc erit justus sine ullo oninino -rela esse, non possit: quis enim juste queritur da
peceato, quia nulla lex erit in membris ejus repu- Jiomine qui nemini v.ult male, et quibus potest fide-
gnans legi mentis ejus; sed prorsus toto corde, tota -liter consulit, nec contra cujusquam injurias teriel li<
'anima, tota mente diliget Deum, quod est primum .bidinem vindicandi, ut veraciter dieat: Sicut et nos
summumque pr«ceptum. Cur ergo non prsecipe- dimittimus debitoribus nostris.- Et tamen eoipso quod
"fetur homini Ista perfectio, quamvis eam in hac verum dicit, Dimitte sicut et nos dimittimus, sine
vila nemo habeat? non enifn recte curritur, si quo . peccato se non esse declarat; inde est quod dicit: Ni-
currendum est nesciatur. Quomodo autem scireiur, . hil iniquum erat in manibus meis, -sed oratio mea
'si nullis prseceptis ostenderetur ? Sicergo curramus, •munda; hiric enim erat munda oratio , quia veniam
ut compreliendamus:omnes enim qui recte current non injusle petebat qui veraciter dabat. Judicium
[currunt], comprehendent; non sicut in agone thea- enim sine misericordia illi qui non iecit misericor -
liico omne5 miidem currunl, sed unus aceipil pal- G, diam; superexallat autem misericordia judicio: quod
mam: currahiuscredendo,sperando et desiderando; , si non essel, quse spes essel, quandoquidem cum Rex-
curramus corpus castigando,et'eleemosynas in bo- , justus sederit in throno, quis gloriabitur castum sa
nis dandis malisqueignoscendis hilariter e_ corde fa- habere cor?autquis gloriabitur mundum se esse a
ciendo, et currentium vires ut adjuvenlur orando; , peccato?Tuncergoper ejus misericordiamjusti plena
" et
sic audiamus prsecepta perfeetionis, ne currere perfecleque mundati, fulgebunt in regno Patris sui
negligamus ad plenitudinem charitalis. His prsamis"- sicut sbl.Tunc plene atqueperfecte erit Ecclesia, non
sis, 'ea testimonia quse posuit isle cui respondemus iiabens maculam aut rugani, aut aliquid hujusmodi,
tanquam nos eaprotulerimus, dilhjenteraudiamusin quia tunc etiam eril vere gloriosa. Cumenim non
Deuleronomio : Tu autem perfeclus -eris coram Do- tantum ait nt exhiberet sibi ecclesiam non haberitem
mino Deo tuo; item illic : Et non erit inconsuni- . maculam aut rugam, sed addidit, gloriosam ; s.atissi-
matus In filiis Isrsei. Item SaiVator in Evangelio : gnificavit, quando erit sine macula et ruga aut aliquo
Eslote perfeeti, quia Pater vester qui in ccelis est, ejusmodi, tunc ulique quando gloriosa : non enim
• modo in tanlis malis, in tantis scandalis, in lanta
perfeetus est. Item apostolus ad Gorinthios secunda:
De cselero,fratres,gaudele,perfeeii estote; item ad •permixtione hominum pessimorum, in tanlis oppro-
Colossenses : Corriplentes omnem borninem, et do- J- J> briisimpiorura dicendum est eam essegloriosam, quia.
centes in omni saplentia, til exhibeamus «mnem ho- - reges ei serviunt, ubi esl periculosior majorque len-
minem perfectunTin Chrislo. Item ad Ephesios :.Ut tatio; sed lunc potius gloriosa erit,4uando fiet quod
cxhiberet ipse sibi gloripsam Ecclesiam, hOnhabenr •" idem ait Apostolus: Cum Ghristus apparuerit vita
"em maculam aut rugam, aut aliquid Iiujusmodi, ul vestra, tunc et vos cum ipso apparebitis in gloria;
sit sanclaet immaculata. Unde et beatus David dicil: cum, enim Dominus ipse secundum formam servi,
Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo, attt quis per-quam se mediator conjunxit Ecclesise,non fuerit
requiescet in monte sancto tuo? qui ingredilur sine glorificatus nisi post resurrectionis gloriam [nisi re- '%
aiacula, et operatur justitiam; et alibi: Et ero im- surreclionis gloria]; 75 unde dictum est : Spiritus
maculatus cum eo; et alibi: Beati immaculati in via, autem non erat dalns, quia Jesus nondum fuerat glo-
quiambulantin legeBomini.Ilem apud Salomonem: rificatus; quomodo dicenda est anle resurrectionem
DiligiiDoniinussancta corda; aceepti sunlilll aulem suam Ecclesia ejus esse gloriosa ? munflat trgo eam
omnesimmaculali.Horum testiraoniorum aliqua cur- ' nunc lavacro aquse, iri verbo abluens peccata prsete-
renles exhortanlur, ul perfecte currant; aliqua ip- rila^etpellens ab ea dominationem malorura ange-
 10.5 . D. EUGYPPH ABBATIS AFRICANI 10«
lorom : deinde periiciens ejus sanitates, faciteam oc- AHuic aulem regenerationi nonsufficitillud delicium
"•crirrere in illani gloriosam, sine maeula
1 etruga. Quos tantummodo solvere quod ex Adarii trahitur, scd
enim' prsedestinavit, illos et vocavit, et quos vocavit quicquid ctiam poslea ex iniquis operibus humanae
ipsos et justifieavit: quos aiitem justifieavit, illos et conversationis accedil; ideo judicium ex uno in con-
glorificabit; in hoc myslerio diclum arbilror : Ecce deranatlonem, gratia aiilem ex multis deliclis in jus-
ejicib dsemonia, et sanitates perficid hodie et cras, et tificationem. Si enim ob unius delictum mors regna-
tertia [die] consummor, id esl, perficior.-Dixit enim ,\it per unum, a quo delicto parvuli per baptismum
Iioc ex persona corporissui, quod estEcclesiaDei, po- expianlur, multo magis qui abundantiam gratise et
"nens pro distinctis ordinatisque temporibus quod et justitiss accipiunt, in vila regnabunt, per unum Je-
m sua resurrectione significavit in triduo. Puto au- sum Christum : multo .magis ulique in vita regna-
tem inleresse inter reclum corde et mundum corde: bunt, quia seternaevitse regnum erit. Mors autem in
nam et reetus corde in ea quse'ante sunt extenditur, eis temporaliter transit, non in seternum regnabit.
ea quse relro sunt obliviscens, ul reclo cursu, id est Itaque sicut per unius delictum in omnes homines ad
recta fide atque intenlione, perveniat. ubi habitet , condemnationem (de qua condemnatione parvuli per
mundus cbrde. Sicut illa singula reddenda sunt sin- - sacramenfum baptismi liberaudi sunt ), ita et per
gulis, ubi dictum est: Quis ascendit ? montem Do- B unius justificationem in omnes homines ad justifica-
ruini, autquisstabil in loco sancto ejus? innocens ma- tionem vitse: et hie omnes dixit et ibi, non quia om-
aibus, et muhdus corde; innocens manibus ascendet, nes homines veniuntad gratiam justificationisChristi,
et mundus corde "stabit: illud in opere est, illud in cum tam multi alienati ab illa in asternum morian-
fine. Et illic magis intelligendum quod dictum est: tur : sed quia oranes qui renaseuntur, in Justificalio
Bona est subslanlia cuinon est peccatum in conscien- nem non nisi per Chrisium renascuntur; sicut oni-
tia. Tuncenim eritverebona substantia, idest verse nes qui nascuntur, in condemnationem nonnisi per
Sivitiss, cum transierit lota paupertas, id est con- Adam nascuntur. Nemo quippe [est]jn illa genera-
sumpta fuerit omnis infirmitas. Nunc vero avertat se tione prseler Adam, nemo in ista regeneratione prse-
hoiho a delicto, cura proficiendo inde discedit, et re- ter Christum; ideo omnes et omnes : eosdem-aulem
novetur de die in diem, et dirigat manus in opera mi- omnes etiam mullos postea dicit, adjungens : Sicut
.ericordiasi, et ab omni delicto mundet cor suum ; enimper inobedienliam uniushominispeecatorescon-
misereaturutquod restat per veniam dimittatur. Hoc stituti suut multi, sic et per unius hominis obedien-
enim salubriter et sine vana inanique jaclantia bene tiam, jusii constituentur multi. Qui multi, nisi quos
mtelligitur in eo quod dixit saiictus Joannes : Si cor jam paulo anle omnes dixerat? Vide queraadmodum
nostrum nos non reprehendat, fiduciam habemus ad C commendat unum, et unum, id est Adara et Chri-
Deum, et qusecunque pellerimus accipiemus ab eo. stum:illum ad condemnationem, hune ad justificatio-
Hoc enim videtur in isto loco admonuisse, ne cor nem; cum tanto postAdam venerit Christus in carne,
nostrum nos in ipsa oralione et petitione reprehen- . utsciamus antiquos juslos,quicunque esse potuerunt,
dat; hoc est, ne forte cum cceperimusdicere, Dimitle non nisi per eamdem fidem liberatos per quam libe-
nobis, sicut et nos dimittimus, compungamur non ramur et nos, fidem scilicet incamationis Christi,
facere quod dicimus, aut etiam non audeamus di- quse illis praenuntiabatur, sicut et nobis annuntia-
cere quod non faciamus, et fiduciam petendi amit- batur [facla annuntiatur]. Ideo hic Ghristum homi-
tamus. nem dicit, cumsit et Deus, ne quis existimel antiquos
CAPUTCCCIH. juslos per Deum tantummodo Christum, id esl per
De eo quod ait Aposlolus: Judiciumex uno in condem- Verbum quod erat in principio, non etiam per fidem
naiionem; ex epistola Responsionisad consutlaHi- incarnalionis ejus, qua et homo Christus dicitur, po-
larii.
tuisse liberari. Sententia quippe istadestrui non po-
Cuift ergo in utroque, id est et in judicio et in gra- lest, de qua et alibi dicit per unum hominem mors,
tia, quod altinet ad unum et multa delicta una ca- et per unum hominem resurrectio mortuorum : sicut
demque sit ratio, dicanl isti nobis quare judiciura dixe- ® in Adam omnesmoriuntur, sic etin Christoomnes vi-
- rit ex rinodelictoducere in condemnalionem,graliam vificabuntur; ulique resurrectionem dicit juslorum,
verd ex multis delictis injustificalionem. Autacquies- . ubi est vita seterna, non resurrectionem iniquorum,
cant ideo sicesse diclum,quia in hae causa duo >con- ubi mors selerna erit: ideo ait vivificabuntur, quia
sliluunlur homines: Adam, ex quo subsistit generatio» illi damnabuntur. Hinc et in veteribus sacramentis
• carnalis, et Christus, ex quo generatio
[regeneratio] : circumcisioparvulorumoctavodiefieripraecepta esl,
spiritalis; sed quia tantum ille homo, isle autem et quoniam Chrislus, in quo fit delicti carnalis exspo-
Deusel homo: non quomodoilla generatio uno delieto1 liatio (quam significat rircumcisio), die dominlco re-
obligat, quod est ex Adam, ita isla regeneratiounum surrexit, qui post septimum sabbati octavus esl. Hsec
delictum sotumsokit, quod esl ex Adam. Sed illi qui- ergo fldes etiam antiquorum justorum fuit; unde et
dem generationi sufficil ad eondemnationem uniusi : Aposlolus dicit: Habentes autem eumdem spiritum
delicti connexio; quidquid enim poslea homines ex: fidei, propier quod scriptum est : Credidi,"propter
malis suis operibus addunl, non pertinet ad illanit quod loculus sum ; et nos credimus, propler quod ei
generationem, sed ad humanam conversatjonem, loquimur; uon diceret eumdem Spiritum fidei, ni.si
 ' 501S
4017 • THESAURUS. CAP. CCGV.
"dmonens etiam antiquos juslos ipsum habuisse spi- ft,quaasivil. Quid ei responderim subditum iege. hcm
ritum fidei, hoc est incarnationis Cliristi. Sed quia quaeris, inquam, ulrum spiriius' immundus qui erat
illis fulura prsenuntiabatur quse jamiacta nobis an- in pythohissa potuerit agere ut Samuel a Saule vide-"
et Ioqueretur cunl eo. Sed multo majoris mi-
nuntialur, et lempore Yeteris Teslamenti velabatur retur,
ejus sa- raculfest, quod ipse Satanas princeps immnndorum
quse temporeNoviTestamentirevelatur,ideo > cuni Deo, et peiere
cramenta variata sunt, ut alia essent in Vetere Tes- omnium spirituum potuit loqui
tentandum Job' justissimum virum.: qui etiara apb-
tamento, alia in Novq, cum fides ipsa varia' non sit,
sed una sit, quia sicut in Adam omnes moriuntur, stolos tentandos petiit; aut si hoc ideo non habet dif-
sicet in Christo.omnes vivifieabunlur. ficilem quaestiohem, quia per quam voluerit creatu-
CAPUTCGCIV. "\C\ ram>,cui voluerit crealurse, ubique prsesens veritas
meriti est crii loqui-
Contraid quod dixeruniPelagigni humanam' ''n posse loquitur : nec"propterea'magni
niutare vel debilitare naturam id yuod subslanlia lur Deus; inieresl enim quid [ipse] loquatur; quia
'
earel%ex libro de Natura et Gratia. el imperator cummultis innocentibus non loquitur ,
-' Primo, inquit, de eo disputanduni esl quod per pec- quibus providentissime consulil ad salutem , et cum
catum debilitata dicilur et immulala natura. Undeante mullis nocenlibus loquilur', quos jubet- inlerfiei: si
omnia quserendum puto, inquit, quid sit peccalum, )3 ergo hinc propterea nulla quscstio est", nulla sit quae-
substantia aliqua, an omnino substantia 76 carens stio quomodo etiam immundus spiritus cum anima
nomen, quo non res, rion existentia, non corpus ali- sancti viri loqui potuerit : omnibus enim. sanctis
quod, sed perperam faeli aetus exprimitur. Deinde Deus creator et sanclificator longe utique major est.
adjungit: Credo ita est; et si ita est, inquit, quo- Quodsilioemovetquodlicueritmaligno spiritui ex-
modo potuit liumanam debilitare vel mutare naluram citare animam jusli, et tanquam de abditis morluo-
quod substanfia caret? Cernitisne quo lendat et quo rum receptaculis evocare , noririe magis mirandum
manus porrigat hsec disputalio, ut omnino fruslra est quod Satanas ipsum Dominum assumpsit, et con-
dictum putetur, Vocabis nomen ejus Jesum : ipse stiluit super pinnam templi? Quolibet enim rabdo id
enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum. fecerit, illeeliam modus quo Samuel factumestiit
Quomodoenim salvum faciet, ubi nulla est segritudo? excitaretur , similiter latet; nisi forte quis dixerit,
peccata quippe ea quibus dicit Evangelium salvum faciliorem diabolo fuisse licentiara ad Dominum vi-
faciendum populum Christi, substantia nori sunt, et vum unde voluil assumendum, et ubi voluit consli-
secundum istum "viiiare non "possunt. 0 frater, bo- tuendum ,'quam ad Samuelis defuncti spiritum a suis
num est ut memineris le esse Chfistianura. Credere sedibus excilandum. Quod si illud in Evangelio nos
isla fortasse suffeceril; sed tamen quia disputare vis, Q ideo non perturbat, quia Dominus voluit atque per-
nec obest, imo etiam prodest, si firmissima prsecedat misit nulla diminulione suse potestalis et divinitalis
fides; nec existimemus peccato naturam humanam 1 id fieri, sicut ab ipsis Judseis (quanquam perversis
non posse vitiari, sed divinis credentes Scrip- atque immundis, et facta diabolica facientibus) et
turis, peccato eam esse vitialam, quomodo id fieri teneri se, et vinciri, et illudi,' et crucifigi, atque in-
poluerit,inquiramus;quoniam peccalumjam didici- terfici passus est; non est absurdum credere ex ^ili-
mus non esse substantiam, nonne attendilur, ut alia qua dispensalione divinse , voluniatis permissum
omiltam, eliam non "manducare nbn esse substan- fuisse ut «oii invitus,iiec dominanle' alque subju-
tiam? A substantia<raippe receditur, quoniam cibus gante magica polenlia,sed volens atque oblemperans
substantia est; sed abstinere a cibo'non est substan- occultse dispensationi Dei, quse pythonissam illam et
tia, eltamen substantia corporis, si omhino abstine- > -Saulemlatebat, consenliret spiritus prophelse sanct";
lur a cibo, ita languescit, itavaleludinis Inseqnalitate se ostendi aspectui regis,divina eum sententla per-
corrumpitur, ita exhanritur viribus, ita lassitudine cussurus. Cur enim anima iboni hominis, a .malis
debjlitatur et frangitur, ut si aliquo raodo perduret in vivis evocata si venerit, amittere videatur-dignita-
"
vita, vix possit ad eum cibum revoeari unde absii- tem suain, cum" et vivi plef umque boni, vocati ad
nendo vitiata esl. Sic non est substantia peceatum, U malos veniarit, et agant cunreis quod officiuin postu-
sed subslanlia est Deus summaque subslantia, et so- iat, sequilatis servato atque inconcusso decore viriu-
lus verus rationalis creaturse cibus. A quo per ino- lis.suse, el iilornm vitiis pro rerum prsesentium vel
liedientiam Tecedendo, et per infirmitatem non va- usu, vel necessitale traclatis? Quanquam in hoc
lendo capere quo debuit et gaudere, audis quemad- facto pblesl esse alius facilior exitus , et expeditior
modum dicat: Percussum est sicut fenum,-et aruit intelleclus , ut non vere spiritum Samuelis excita-
cor meum, quoniam oblilus sum munducare panem tum a requie sua credamus, sed aliquod phantasma
tneum. et imaginariam illusionem diaboii machirialionibus
GAPUT CCCV. , factam, quam pfopterea Scriplura nomine Samuelis
De Samuel el Pythonissa,exlibro ad Dulcitiumde vui appcllat, quia solent imagines earum rerum omnium
Qumslionibus, nominibus appellari .quarum imagines sunt :' sicut
Sexta tua propositio est, utrnm juxta Historiam omnia qusepinguntur atque fingunlur ex
aiiqua materia
[libri Regum] pyihonissa ipsum prophetam Samue- metalli aul ligni, aut cujusque;/ei aptse adopera
lennle inferno evocaverit. Hoc a me beaLc memo- .hujusmodi, quseque etiam videntur in somnis. Et
rise Simplicianus, MedioJanensisepiscopuSjaliquando ,. omnes fere
im.agines earum-rerum quarum imagiues
 0i9 B. EUGYPPII ABBATIS AFRIGSM 1020
sunt, appellari in omnibus solent: quis eniin est A. exiiuiti illam lectionem qui non sit conlra fldein; nisi
qui hominem pictum dubilet vocare hominem"? forie profundiore et prolixiore [perplexiore] inquisi-
quandoquidem et singulorum quorumque picturam iione, quae"vel virium mearum vel ternpofis excedit
eum aspicimus, propria quaeque nomina incunctan- angustias, inveniaturadliquidum, velpbsse, velnon
ler adhibemus.; velut cum intuentes tabulam aut pa- ptisse animam humanam cum ex hac vita emigrave-
rietem, dicimus : Hle Cicero esl t ille Salluslius est, rit, magicis carminibus evocatam . vivorum appa-
ille Achilles, ille Hector; iioc flumen Simois, illa rere conspectibus, eliam corporis lineamenla gestan-'
R.oma; cum aliud nihil sint quam pictse imagines. lem, ut non solum videri valeal, sed et agnosci: et'
Unde Cberubim cum sint coelesles potestates, ficta si potest, utrum etiam justi aniraa, non' quidem eo-
lamen ex metallo quod imperavit Deus super arcam galur magicis sacris, sed dignetur ostendi, occultio-
Teslamenti, magnsa rei significandsegratia non aliud ribus imperiis [mysteriis]summselegisobiemperans;
quam Cherubim .in, illa quoque figmenta vocltantur. ut si fieri ndn posse claruerit, non ulerque sensusin
Item quisquis videt somnium, .npn dicit: Yidi ima- hujus Scripturas tractatione atque expositloneadmit-
"
ginem Augustini, aut Simpliciani-; sed, vidi Augusti- tatur, sed illo excluso, imaginaria simulatio [simi-
num, an Simplicianum : cum eo lempqre quo tale . Iitudo] Samuelis, diabolico ritu facla inlelligatur. Sed
aliquid vidit, nos ignoraremus; usque adeo mani- B '. quoniam sive-illud fieri possit, sivesiioii.possit, ta-
festum est non ipsos homines sed imagines eorum men fallacia Satanaj alque imaginum Isimulandarum
videri. Et Pharao spicas sedixil vidisse in somnis et callida operatio decipiendis bumanis sensibus mul-
boves, non spicarum aut houm imagines. Si igitur tiformis invigilat, pedelenlim quidem, ne in-
liquido constat nominibus earumrerum quarum ima- quisitionibus, diligenlioribus prsescribamus, sed
gines sunt easdem iraagines appellari, non mirum est tamen potius, existimemus tale aliquid factum
quod Scriptura dicit, Samuelem visura, eiiamsi [a mflligno spiritu] malignse pythonissse illius
forte imago Samuelis apparuit machinamento "ejus ininisterio, quandiu nobis aliquid «mplius excogitare
qui irausfisrurat se velut angelum lucis, el minis- •atque explicare non datur. Jlsee sunt quaetunc de py-
tros.suos velut ministros justilise. Jam yero si illud thonissa et Samuele rescripsia, sed quam non frustra
movet quomodo et a maligno spiritu Sauli vera prsa» dixerim, pedetentim, nos inhac re gesta simulalam
dicta sint, potest-et illud mirum videri, quomodo, imaginem Samuelis maligno pythonissaj ministerio
daamones agnoverint Christum, quem Judsei non pr.sesenlatam,existimaredebere(neinqnisitionibusdi'
agnoscebant. Cum enim vull Deus eiiam- per infir ligemtioribus pr.escrihamus) mea posterior inqulsitio
mos jnfernosque spiritus aliquem vera cognoscere, declaravit, quando inveni in libro Ecelesiastico, ubi
lemporalia duntaxat-alque ad istam morlalitatem G palres Iaudanturexordine,ipsumsiefuisselaudaium,
perlinentia, iacile est et non incongruum ut omni- utprophelasseetiamraortuus diceretur. Sed siethuic
potens 77 et juslus , ad eoram pcenam quibus ista libro ex Hebrseorum(quia in eorum non est canone)
prsedicantur, ut malum quod eis impendel antequam cdritradicitur, quid de Moyse dicturi sumus, qui certe
-Veniatpranoseendopalianlur, occulto apparatu mys- pt in Deuteronomio mortuus, etin Evangelio cum Elia
Jeriorum suorum eliam spiritibiis talibus aliquid di- qui mprtuus non est legitur apparuisse viveiuibus?-
vinalionis impertiat, ut quod audiunt ab angelis prSe- "GAPUT CCCVI. -" --
nuntient hominibus. Tanlumauleinaudiunl, quanlum .Quibus.sacrificiumprosit, aut locus martymm in qilo
omnium Dominusatque moderato&veljubetvelsinih , quispiam sepelilivr; es. libro de Cura pro morluis
Unde etiam spirilus pythonicus in Actibus aposlolo- gerenda ad Paulinum eptscopunu
rum atlestatur Paulo apostolo,, et evangelisfa esse Scripsisli mihi, quserens a me utrumprosit cuique
conatur :miscent tamen-isli fallacias etverum quod post mortem quod corpus ejus apud sandi alicujtis
jiosse potueriritv non docendi magisquamdecipiendi •memoriam sepeliatur. Gerte. Nam Jicis videri tibl
iine.praenuntiant; etforrejiocestquodcum illa imago non esseinanes tnotus animorum religiosorum atque
Samuelis Saulem prsediceret moriturum j dixit etiam fidelium pro suis ista [ita] curantium: adjungis^tiam
'.secum futurum, quod ulique falsum est. Magno D yacare non posse .quod universa pro 4610110118 Eccle-
"
.quippe jntervallo post morlem separari bonbs a ma- sia supplicare consuevit, ut hinc et -iliud eonjici pos-
lis, in Evangelio leglmus; cum Dominus inler su- sil, bomini prodesse postmortem si-fidesuorum
perbum illum divitem, cum jam apud inferos tor- humando ejus corpori talis p.rovideaturlocus, in quo
menta palerelur, et illum qui ad ejus januam ulce- appareat opitulatio etiam isto jnodo quseslta sancto-
rosus jacebat, jam in requie constiiutum, magnum rum. Sed cum hsacita sint ,t)uom6do iiuic opinioni
chaos interjectum esse leslatur, Autsi preptereaSa- contrarium non sit quod ait Apostolus : Omnes
muelSauli dixit,-Mecum «ris, litiion ad eequitalem enim astabimus ante tribunal Christi, ut referat
i[83qualilatem]feiicitatis, sed ad|parem conditionerii unusquisque secundum ea -quse per corpus gessil,
.morlis ^referalur^, quod uterque homo fuerit, et sive bonum, sive malum. Non te salis videre signi-
uterque'mori potuerit; jamque riiorluus morlem fieas. Hac quippe aposlolica senlentia, [ante mortem
vivo prsenuntiabat; perspicit, quarilum opinor, prti- "admonetfierfquodpossit prodesse post mortem; noh
-denlia tua , seeundum utrumque intellectum haberes tunc quando jam recipiendum est quod quisque ges-
fi HsecsentenUavel abEugyppIoveVabalio vWetur adjecta.
 - THESAURUS.- CAP. CCGVH. -" 1022
1021
serit anle moftem. Vefiiiri hsacita solviiuf qusestio,. ^, autem deessent islar supplicaliones quse fiunt recta
iide ac pietate pro ihortuis, puto quod nihil prodes-
quoniam quodain vitse genere acquirituf, dum in hoc
corpore vivitur, ul aliquid adjuvent ista defunclos.- set spiritibus eorurii quamlibet locis sanctis exani-
Ac per hoc, secuuflririiea quaspereofpus gessefunt, fria corpora ponerentur.- Cum ergo fidelis mater fi-
eis quse post ctifpus religiose pro illis facta fuerint delis filii defundi corpus desideravit in hasilica
adjuvantaf. Sunt enim quos nihil omnino adjiivant martyris poni; si quidem credidit ejus animam me-
isia, sive prri eisfiant quoruiri fam fnala suht merita; - ritis.maftyris adjuvari, boo quod ila credidit suppli-
ut riec lalibus digni sint afljuvari; sive pro his quo- eatioquKdamiuit, et haic pr.ofuit, si quid profuit; et
rinh tam boha,"ut talibus ntiri indigeanf adjumentis; quod ad idem sepulcrum «recurrit animo, el filium pre.
Geriere igitrir vitse quod gessit quisque per eorpliSj eibus magis magisque eommendat,-adjuvat defuncti
efficilnf ut prosint vel hdh prosirit quaecunque pro spiritumnon mortuicorporislocus,sed exlocismemo»
illo pie fiurii cuin reliquefit cofpus. Nam meritum ria vivus mattis affectus. Simul enim, et quis, etcui
"pef qutid ista pfosiht si nullum eomparatum esf in commendalus sit [comraendandus], non utique in-
hac vila, frustfapost hanC quseritur vitam. Iia fit ut fructuose religiosam mentem precantis attingit. Nam
iieque inanitef Eeciesia, vel suorurii cura pf d de- ct orantes de membris sui corporis faciunl quod sup-
- functis quodpotuerit feligionis impendat; et tanien B plicantibus congruit, cum genua figunt4 cura exten-
ferat unusquisqiie seeundum ea qifseper ctifpus ges- dunt manus, vel etiam prosternunlur solo, et si quid
sil, sive bonum, sive maiiim, rfctldenleDeo unieui- aliud faciuntvlsibiliter, quamvis eorum invisibilis.vo-
que secunduni"opera ejus. Ut enim lioc qiiod impen- Iuntas el cordis intentio Deo nota sil, neeille indi-
dituf possit ei prtidesse posi corpus, ih ea vita"est geat his indiciis ul anihius ei pandatur humanus.
acquisilum ^uam gessit in fccifpbre.Provisus itaque Sedhinc magis seipsum.excitat homq ad orandum ge-
sepeliendis cofpofibus apud inemoriam sanctofum mendumque humilius atque ferventius; et nescio
"iocus.bonaSaifeclionis huniahse esterga funefa suo- quomodo Ctim hi moltis corporis fieri .Jiisi -motu
"rum, quohiain si nonnuila religio est ut sepelianiur, animi prsecedente non possint, eisdpm rursus exte-
non potest niiila esse quando ubi sepeliahlur altendi- rius visibiliter factis, ille interior invisibilis qui-eos
lur. Sed "cum lalia vivtifum solaiia requiruntuf -, fecit, augelur. Ac per hoc cordis affeclus qui ul fie-
quibus fetirumpiuS in suosanimus appareat, lion vi- rentisla prsecessit, quia. facta sunt, crescit. Verum-
deoquoe sihl adjuhienta inoftuofiim, nisi ad hocht tamen si eo modo quisque lenealuiyvel etiam lige-
dtim recolunt nbi sint posila eofurio.quos diliguht tur, ut liajc desuis membris facere nequeat; rion
corpofa, eisdem sahctis illos tanquam patrohis sus- -ideo tion orat interior homo, et ante oculos Dei, in
ceptos apud Dominum adjuvahdos ofando commen- £'secfeiissimo cubiii, -ubi compungitur» sternitur-. ItB
dehl. Quod -quideth .faeere possfcht, etiairisi talibus etiam cum plurimum intersit ubi ponat corpus mor-
locis eos humare non possent:: sed non ob alihd vel -tui sui qui pro spiritu ejus DeG supplicat quia et prse-
memorise vel monurnenta dicuntur ea quse insigniia cedens affectus locutn elegit sanclum; et illic corpore
fiunt sepulcra morluoruhi ,nisi quia eos qui' viven- •posito recordatus locus sanclus eum qui prascesserai.
tiumoculis morte subifacli suftl, iieoblivione eliam •renovat et auget affectum.Tamen etiamsi non possii
cordibus shbtrahahtuf , in rofcmoriam revocant et dbi religiosus animus elegil Jiuroare quem diligit,,
' admonendo faciuiit
cogitafi. Nam et memorise n&- imllo modo debet a supplicationibus necesBariis in
•men id apeftissinieosiendit, el ihohumentum, eo "ejus commendationecessare. UbicrinqUeenim jaceat,
quod moueat iaentem, id esl admoneat, nuncilpa- vel non jaceal defuncti caro-, spiritui requies acqui-
"itir.
Propter quod kl Grseci.j~v«j~«6"v vocant quod hos rendaeslJqui cum indeexiret-,seeum abstulit gensuni,
memoriam seii tnbhumehtum appellamus , quoniam quo interesBe possitquomodo quisqhe sit sivein bo-
'
linguauorum memoriaipsaqua nieminimus pvtipv di- -ais-; sivti in malis \ nee ab ea.carne exspectat adju>
citur. Cum itaque fecolit "animus _fg ubi sepulluin yari sham viiam -, cui prsebebat ipse vitam ; quarii
' sil charissimi csrpug, et octurrit locus nohiine mar- -«"etraxit excedens, et redditurusest redieus:
quo-
tyris venerabiliis, eidem toariyri "animam dileclara & hiam noh caro spiritui, sed spiritus carni etiam ip-
conimehdat fecordanlis et precantis affectus; qui Mus - resurrefctionis merilura comparat, utrum ad
cum defunetis a fidelibus charissimis exhibetur, pceham an ad gloriam reviviscat: . -
-eumprodesse lion dubium esthis qui ciim in corpore CAPUT CCCVII.
" '
Eviverehttalia sibi posl hahcvitara pfbdesse "merue- " Quod '' scepe in somnis mortul vlvenlibils aoparere
runt. Vefum eisi aliqUa necessitas, vel hhmaf i-cor- , puianlur; ex eodemlibro.
pora, vel in taiibus lhcis huniari nulla data raciiiiaie " Narranlur visa qusedamqua3liuicdlsputatloni non
pfcrnilUat, non sunt prastermittehdse supplicationes ' negligendam videantur Inferre qusestionear. Ferun-
pro morluorum, quas faeiendas pro omni- lur quippe morlUi nonnuili, vel in Somnis, Vel alio
" bus spirilibus
in ChrisRana et catbolica socielate defuhclis, - quocunque modo apparuisse vivetitibus, alque ubi
•etiam tacitisnominibus eoruni, subgenerali comme eoruni corptira jacerent inhumata nescieHtibiis,locis-
ftioratione suseepit Ecclesia; utquibus ad ista de ' que monstralis admonuisse'ut sibisepulluraquse de-
siinl parenies, aut filii, aut quicunque cognati, vel uerat prseberetur.'Hsec si falsa esseffespohderlmtis,
"amici, abuna eis exnibeaniur pia matre communi. Si . • contra quorumd&mscripta tidelium, m contra.eorun»
 1025 B. EUGYPPII ABBATIS AFRICANI ... ., p, . i024
sensus qui talia sibi accidisse confirmant, impudenler A quod paler non receperat quanao est peciinia perso"
venire videbimur : sed respondendum est non ideo luia. Hic ulique putatur anlma hominis curam, gcs-
piitandum esse mortuos ista sentife, quia hsec dicere, sisse pro filio, et ad eum venisse dormienlem, ut
vel indicare, vel pelere videnlur in- somnis: nam et docensquodignorabatmagnamolestia liberarelur: sed
"
viventes -apparent s»3pe vivenlibus dormienlibus, eodem ipso ferme tempore quo id audivimus, id est
I dum se ipsi nesciant apparere, et ab- eis hsec quse nobis apud Mediolanum constitutis, Carthaginis rlie-
somniaveirnt audiunt dicenlibus quod eos in somnis lorEulogius, quimeusin eadem arte riiscipulus fuit,
viderini agentes aliquid, vel loquentes. Si ergo me sicut ipse miiii posteaquam in Africam remeavimus,
potest aliquis in somnis videre sibi aliquid quod fac- retulit, cum rhetoricos Ciceronis libros discipulis
tum est indicantem, vel etiam quod futurum esl prse- suis tradeiet, recensens lectionem quam postridie
nunliantem, cum id ego prorsus iguorem, et omni- fueral tradilurus, quemdam locumoffendit obscurum,
noprorsus non curem, non solum quid ille somniet, quo non intellecto vix potuit dormire sollicitus. Qua
sed utrum dormiente me;vigilet, an vigilante me nocte somnianli ego illi quod non intelligebat expo-
dormiat, an uno eoderaque tempore vigilemus ambo, sui.imo non ego, sed imago niea, nesciente me, ettam
sive dormiamus quando -ille somnium videt in quo longe trans mare aliquid aliud sive agenle,"sive som-
me videt ; quid roiruni si nescientes mortui, nec isla B nianle, et nihil de illius curis «mriino curante. Quo-
.entientes, tamen a vivenlibus videntur in somnis, et mbdo fiant isla nescio, sed quomodolibet fiani, cur
aliquid dicunt quod evigilantes verum esse cognos- non eodem modo fieri crediinus ut in somnis quisque
cant? Angeiicis igilur operjlionilms fieri crediderim, videat mortuum, quomodo fit ul videat et vi-
sive permitlatur desuper, ssive jubeatur.ut aliquid vum ? arabobus utique nescientibus rieque curanlibus
Jicere de sepeljendis corporibus suis-videantur in quis vel ubi, vel quando eorum imagines somnict.
somnis, cum id penitus nesciant quorum illa sunt Similia sunt autem somniis nonnulla etiam visa vigi-
corpora. Id autem aliquando uliliter fit, sive ad vivo- lantium qui lurbalos habentsensus, sicut phrenetici vel
rum qualecunque solatium, ad quos peitinent illi quocunquefurentesmodo: nametipsiloguuntursecum
mortui quorumappaientimaginessomniantibus, sive quasi vereprsesenlibusloquantur,ettamcum absenli-
ut his admonitionibus generi humano sepulturse com- busquam eum prsesentibusquorumimagines cernunt,
mendelurJiumanitas, quse, licet defunetis non opi- sive vivorum, sive mortuorum: sed quemadmodum hi
lulelur,.culpanda tamen irreligiositate negligitur. qtti vivunt ab eis sevideri el cumeisse loqui riesciunt
Aliquando autem fallacibus visis.bomines inmagnos (neque enim revera ipsi adsunt, atit ipsi sermocinan-
mittuntur. errores, quostalia perpeti justum est: ve- tur, sedturbatis sensibus homines talia visa imaginaria
lul si quisquam videat in somnis quod _5Lneasvidisse C patiuntur), eo modo et hi quiex hac vita migrarunt,
apud inferos poetica falsilale narratur, et ei cujus- sie affectis hominibus videntur quasi prsesentes, cum
piam non sepulti appareat imago, loquaturque talia sint absentes, et ulrum aliquieos imaginaliler videant
qualia referlur loculus ille fuisse Palinurus; et cum omnino nescientes. Huic rei simile est et illud, cum
evigilaverit, ibi corpus ejus inveniat ubi jacere inhu- homines allius quam si dormirent subtrabuntur cor-
malum cum somniaret audivil, admonitus et rogatus poris sensibus, el occupantur talibus visis; et bis
;ut sepeliret inventum. Et quia id verum esse compe- enim apparent imagines vivorum atque morluorum,
rit, credatideo morluos sepeliri, ut eorum animaead -sedcumfuerint-sensibus redditi, quoscunque mortuos
loca transeant ,unde insepultbrum animas inferna vidisse sedixerint, vere cum eis fuisse creduntur:.
prohiberi lege somniavit. Nonne ista f ita]credens nec atlendunt qni haec audiunt, simililer abeis ab-
pluriraum a tramile veritaiis exorbitat? Sic autem senlium atque nescientium quorumdam eiiam.imagi-
Infirmitas humanasese habel, utcumin somnisquis- nes visas, esse vivorum. Ibiergosnntspirilus defunc-
que viderit mortuum, ipsius animam se videre arbi- torum, ubi non vident -quascunque agunlur aut eve-
tretur; cum autem vivumsimiiiter somiiiaverit, non niunt in ista vita hominibus : quomodo ergo vident
ejus aniraam neque corpus, sed hominis, siinililudi- tumulos suos aut corpora sua utrum abjecta jaceanl
nem sibi apparuisse rion dubitet, quasi non possint D an sepulta?quomodo intersunt miserise vivorum, cum
et mortuorum hpminum eodem modo nescienlium, vel sua ipsi mala patiantur, si talia merita contraxe-
non auimse, sed similitudinesappareredormientibus. runt, vel in pace requiescant, sicut huic Josise pro-
Pro cerlo cum Mediolani essemus, audivimus quod missum est, ubi mafa ulla nec patiendo, nec compa-
, cum debitum fepeleretur a quodam defuncii patris tiendo sustineant, liberati ab omnibus malis quse
caulione prolata, quod filio nesciente a palre jamfue- patiendo et compatiendo cum bic viverent susline-
rat persolutum, contristari homo gravissime coepit, bant ? Dixerit aliquis: Si iiulla est morluis cura de
atque rairari quod ei pater moriens non dixerit quid vivis, quomodoille dives quiapud inferos torqueba-
deberet, cum fecisset etiam lestamentum : lunc ei lur rogabat Abraham patrem ut millat Lazarum ad
[nimis] anxio apparuit iderri pater ejus in somnis, quinque fralressuos, nondum mortuos, et agat pum
et ubi esset [repositumj recautum quo illa cautio va- eis ne veniant et ipsi in eumdem tormentorum Io-
cuata fuerat, indicavit: quo invenlo juvenis atque cum ? Sed nunquid quia hoc ille dives dixit, ideo
nionstrato, nonsolum falsi debiti calumniam propul- . quid fralres agerenl vel quidpaterenlur illo tempore
savit, sed eliam 7-ipaternum recepit chirographum scivil? Ila illi fuit cura de vivis, quamvis quid age-
 1025 THESAURUS. CAP. CCCIX. 1026
rent omnino nescirel, quemadmod.umnobis est cura .A.quos per eos cerium est adjuvari : utrum ipsi per
de inoftuis, quamvis ^raid agant utique nesciariius: .seipsos adsinl uno lempore lam diversislocisettanla '
namsinihildemorluis curaremus, non utique pro illis inter se longinquitale discretis, sive ubi sunteorunu
Deo suppliearemus. roemorise, -sive prseier suas memorias ubicunque
CAPUT CCCVIII. adesse sentiuntur; an ipsis in loco suis meritis con-
Vtrum martyres m beneficiis qua; eorum orationibus gruo abomni monalium conversalione semotis, et
conferunluripsiinteressecredendisunl rebushumanis; tamen generaliter-orationibus [orantibus] pro indir
£x libro eodem.
sicut nos oramus pro mortuis,
Proinde fatendum est nescire quidem raortuos quid genlia supplicantium,
hic agatur, sed dum hic agitur: postea vero audife quibus utiquenon proesentamur, nee ubi.sint vel quid
ab eis qui hinc ad eos mbriendo pergunt, non qui- agant scimus, Deus omnipolens qui est80"ubique
dem bmnia, sed quse sinunlur indicare qui sinuntur prsesens, nec concretus nobis, nec remotus a, nobis,
etiam ista meminisse, et quse illos quibus haecindi- exaudiens marlyrum preces, per angelica ministeria
*
cant oportet audire. Possunt et ab angelis qui rebus usquequaque diffusa prsebeat hominibus isla solatia,
in vitaimiseria judicat esse prsebenda,
.quseaguntur hie praesto sunt audire aliquid mortui, quibus hujus
et suorum merita raartyrum ubi vull, quando vult,
quod unumquemque iiiorum audire debere judicat,"
cui cuncta subjecta sunt. Nisi coim essenl angeliqui,-B quomodo vult, maximequepereorum memorias (quo-
niam hoe novit expedire nobis-ad sedificandamfidem
possint interesse vivorum et mortuorum locis, non
dixisset Dominus Jesus: Contigit aulein moriinopem ' Christi, pro cujus illi confessione sunt passi) mira
bili atque irieffabili potestate ac bonitale coramendet.
illum, et afferri ali angetis in sinum -Abrahse. Nunc
Res est hsec altior quam ut a me possit attingi, et
ergo hic, nunc ibi esse potuerunt qui hinc illuc
quem Deus voluit abslulerunt. Possunt etiam spiri- abstrusior quam ut a me valeat perscrutari^ et ideo
tus mortuorura aliqua quse hic aguutur quse necessa- quid horum duorum sit, an vero forlassis utrumque
rium est eosnosse, etquos necessarium est ea nosse sit, ut aliquando isla fiant per ipsam prsesenliam
[et qusenecessarium-non est eos non nosse], non so- martyrum, aliquando per angelos suscipierfles perso-
lum prsesenliavel prseterita, verum etiam futura, Spi- nam marlyrum, definire non audeo. Mallema scien-
ritu Dei revelante, cognoscere; sicut non omnes ho- - libusista perquirere : neque enim nemo est qui hsec
mines, sed prophetaedum hic viverenl cognoseebant," sciat, non qui sibi scire videatur et nesciat. Dona
nec ipsi omnia, sed quseillis esse revelanda Dei pro- enim Dei sunt his alia et illis alia largienlis, secun-
videntia judicabat. Mitti quoque ad vivos aliquos ex .dum Apostolum qui dicit, unicuique dari manifesta-
-
tnortuis, sicut e contrario Paulus ex vivis in paradi- tionem Spiritus ad ulilitatem.
sumxaptus est, ilivina Scriptura lestatur. Hinc et' C CAPUT CCGIX. •
illasolvitur quajstio.-quonamfmodomarlyresipsis be- Item de oblatione vel eleemosyna pro defunclis; ex
neficiis quse dantur orantibus Indicant se inleresse eodemlibro.
'
rebus humanis, si nesciunt morlui quid agunt vivi. Quse cum ita sint, non existimemus ad morluos
Non enim solis beneficiorum effeclibus, verum ipsis pro quibus curam gerimus pervenire, nisi quod pro
etiam homirium aspeclibus confessorem apparuisse eis, sive altaris, sive orationum, sivc eleemosynarum
Felicem, cujus inquilinalum pie diligis, cum a bar- sacrificiis solemniler supplicamus": quamvis non pro
baris Nola oppugnarelur, audivimus non incertis ru- quibus fiunt oranibus prbsint, sed eis tantum
moribus, sed testibus certis. Verum isla divinitus quibus dum vivunt comparatur ut prpsint. Sed quia
exhibentur longe aliter quam sese habet usitatus ordo nondiscernimus qui sinl, oportet ea pro regeneratis
singulis creaturarum generibus attributus. Non enitoi omnibus facere, ut nullus eorum prsetermiltatur ad
quia invinum aqua cum voluit Doniinus repenle eon- -quos hsec beneficia possint et debeant pervenire.
" versa
est, ideo non debemus quid aqua valeai in ele- Melius enim supererunt ista eis quibus nec ob-
mentorum ordine proprio, ab istius divini operis ra- sunt nec prosunt, quam eis.deerunt quibusprosunt.
ritate, vel potius sirigularitate discernere: nec quo- Diligenlius tamen facit hsec quisque pro necessariis
- niamLazarusresurrexit,ideo mortuusomnis D
quando suis, quo pro illo fiant similiter a suis. Corpori au-
vult resurgit, aut eo modo exanimis a vivente qub- lem humando quidquid impenditur, non est prse«
modo a vigilante dormiens excitatur. Alii [itaque] sidium salutis, sed humanilatis officium, securi-
- suntliumanarum limites
rerum, alia diviuarum signa dum affectum quo nemo unquam carnerii suam odio
. virtutum; alia sunl quse naturaliler, alia quse mira- habet. Unde oportet ut quam potest pro carne proximi
biliter fiunt: quamvis et nalurseDeus adsit ut sit, et curam.geral, cum ille inde recesserit qui regebat. Et
miraculis natura non desit. Non igitur ideo putan- si hsecfaciuntqui earnisresurrectionem non credunf,
•
dura«st vivorum Tebus quoslibet interesse posse quanlo magis debent facere qui credunt ut corpori
defunctos, quoniam qnibusdam sanandis vel adju- mortuo, sed tamen resurfecturo et iu- seterniiale
vandis martyres adsunt; sed ideo potius intelligen- mansuro, impensum ejusmodi officiumslt etiam quq-.
dum est quod per Divinam polentiam martyres vivo- dammodo ejusdem fidei testimonium? Quod vero
rum rebus intersunt, quoniara defuncti per naturam quisque apud meraorias martyrum sepelitur, hoo
'
propriam vivorum rebus interesse non possunt. lantum mihi videtur prodesse defunclo, ut commen-
Quanquam ista qusestiovires ialelligenliae mese vicit dans eum etiam martyrura patrocinio affeetus "pro
[vincat], quemadmodura opitulenluf martyres his "illo supplicationis augealur.
 1027- '" : •;-'-&. EUGVPPH ABBATIS AFRIGANI - 1028.
i• CAPUT cecx. i . leetatio, quse tamen adhuc niullo minor est quam
A
De sentenlia Domini dicentis: Qui viderit mulieremad il.a quse assiduis factis.in cons.uefudinem vertit.
'
concupiscendum, elc; ex libro^ide sermone Domlni Hanc enim vincere difficillimumest,.et tamen «liam
. in monte. -
ipsam consuetudinem si se quisque non deserat, et
Audistis qtila dictum est [antiquis] :Non mcechabe- Ghrislianara maliliam non reformidet_ ilio duce at-
ris; ego autem dico vobis quia omnis qui viderit que adjutore superabit; ac sic inprisllnam pacem
mulierem ad concupiscendum eam, jam racechatus atque ordinein et yir Chrislo, el mulier viro subjici-
est flam 3n corde suo. Juslitia ef go minor est non tur. Sicut ergo tribus -gradibus ad "pepcatumperve-
mcechari corporum conjunctione , justitia vero ma- nitur-: suggeslione, delectatione, .consensione; ita
jor regni Dei, non mcechari i« corrie. Quisquis au- ipsius peccati tres sunt differentise : in corde, in
tem 4ion-oiceehaturin corde, «mrltofaeilius custodii facto, in consiietudine; tanquam tres inortes : una
ut non mceehetuf in corpore; ijludergo confirmavit quasi in domo, id est cunrin cprde consentitur libi-
qui "hoc praecepit; non ienim venit legem solvere sed djni; altera jam prolata quasi extra portam, cum In
implere. Sane considerandum est quod non dixit, factura procedit assensio; tertia cum vi consuetudi-
Omnis qui -eoneuipieritmulierem;«ed, Qui viderij, - nis malse, tanquam mole Jerrena premitiir animus,
inulierem -ad -conc.upiscendum, M est, ho.c fine et B quasi in sepulcro jam pqlens. Quse tria genera mor-
hoc animo altenderit, ut eam concupiscat, quod jam iuorum Dominum resuseiiasse quisquis Eyangelium
non est titiiiari delectatione carnls,sed plane;[plene] legit agnoscil.lEt fortasse considerat .quas differen-
consenlire libidini, ita -ut non -refrenetur illicitus ap- tias habeat etiam ipsa vox resuscitantis; cum alibi
tpetitus,„sed si facultasdatafuerit,satietur;ioam tria dicit: Puella, ,surge; alibi : Juvenis, tibi dico, surge;
sunt quibus impletur peecatum, suggestione, ,delec- slibi : g J, Infremuil spiritu et fievit; .et ru.rsus fre-
tatione, consensione. Suggestio sive per memoriam muit, et post deinde yoce magua clamavit: Lazare,
•fit, siye per corporis sensus, eum aliquid videmus, veni foras. Quapropler nomine ihcechantium quihoc
•vel audimus, vel olfacimus, vel gustamus, vel tan- capitulo comraemorantur, omne.mcarnalem et iibidi-
fimus. Quo si frui <3electaverit, delectalio illicita nosam concupiscentiam pportet intelligi. Cum enim
refrenanda .est: velut cum .jejunamus, el visiseibis tam assidue idololatriain Scriptura fornicalionem
-palati appetitusassurgil,nonfittnisideleclatiohe, sed dicat, Paulus autem apostolus avaritiani idplolalriai
•huiclamen noncpnsentimus, et eamdominantis ra- iiomihe appellet,' quis dubitet omriem malam con-
tionis jure cohibemus : si autem consensio facta cupiscenliam recte fornicationem vocari^ quando
fuerit, plenum peccatum erit, iiolum [autem] Deo in _anima, neglecta superiore lege qua regitur, inferio-
•<eor.de jjostro etiamsj factpnoninnotescat hominibus. -Q rum.naiurarum turpi voluptate, quasi mereede pro-
Ita ergo srint isti gradus, quasi a serpente suggestio stiiuta, corrumpituf?Et ideo quisquis carnalem delec-
1&4,,-jd,es$J.ub,r|co&pvolubili, hqc.«sttempo,rali «or- tatioriem adversus reciam voluntatem suam rebellare
.porpro potu, qnia Atsi qua talia1 phantasmala int.us sentit per consuetudinem peccatorum, ciijus indo-
•versanipr in anima, ,de corpore-forinsecus tracta mita violentia trahitur in captivilateni-, recolat,
sunt;etsi guisoccultus prseter istos quinque sensus quantum potest, qualem paeem pec.cando amiserit,
ipolus corporis animani tangit, es.tetiam ipse ,tem- et exelamet : Infetix ego homo^quis me liberabit de
poralis etiubricus, et ideo quanto illabjtur occttllius, eorpore morlis hujus? gratia"Dei per Jesum Christum
.ut.cogitationemcontingat,tanto convenienlitisserpenti [Dominum hostrum]. Ila enim cum se infelicem ex-
«omparatur» Tria ergo hsec, ut dicere cceperatn^ si- clamat, lugendo impiorat consolaloris ausilium, nec
Kiilia sunt jjli .geslserei ,quse in Genesi scrjpta est, parvus est ad beatijhidinem accessus eognitio infe-
,,ut quasi a.serpente fiatsuggestio et qusedam suasio: licilatis s,use, et ideo : Beali /etiam) lugentes, quo-
_in ,appetitu,autem carnali tanquani in Eva del.ectatio, niam ipsi consolabuntur. - , •
, in -ration.e vero, tanquam in -viro .consensio. Quibus GAPUT CCCXI.
peraetis, tanquam de paradiso, hoc est de beatis- De eo qnod fiit Dominus: Qmni pelenii dat.e; qupmodo
,j>imaluce justftisB, jn mortemliomo .expellilur jus- O non sil contrarium sentenlicedicenlis: Ne dederis
..tissimeomnino. Non enim cogitiqui suadet,«t ,om- peccatori.
,in'es naturse in -ordine jsno^gradibus (suis pulchr.se Omni peteriti te, Inquit, da, rion omnia peterili', ut
^sunt.sed tde ,sup.erioribus, in quibus rationalis ani- id des quod donare honeste et juste potes : quid si
mus or<dinatusest,ad inferiorajion,est declinandum; enim pecuniam petat, qua innocentem eonetur occi-
nec quisquam iioc facer,e cqgitur, et ideo si fecerit, dere^ quid si postremo stuprum petat?sed ne niulta
gine justa .defensione punitur :non,enim hoe eom- "persequar qusesunt innumerabilia, id profeeto dan-
;mittit inyitus.-Verum,taraen,delectatio ante .cons.ue-" dum est quod nec libi, nec alleri noceal, quanlum
,tudinem-.yel nulla^st, vel tam tenuis,utprope nulla scir.i.aut credi ab homine potest; et cui juste nega-
sit, cuj, ponsentire magnum peccatum est, eum est veris quod petit, indicanda est ipsa justilia, ut non'
..illicita. Cura- ajilera quisque.consenseritj committit eum inanem dimittas: ita omni petenti te dabis,
..peccalum in corde; si autem etiam in factum pro- quamvis non semper id quodpelit dabis; et aliquando
. cesserit, -yidetur satiari et exstingui cupiditas : sed '.melius aliquid dabis, cum petentem te injusta cor-
postea cum.soggestio repelitur,major accendilur de- rexeris.Quod autem ait,Qui voluerita temutuari, ne
 jf)._9 • THESAURUS. CAP. .CCCXII. . , lOSO
aversatus fueris, ad animum referendum est. Hila-. i bona facufvestra; sed.nopibl finem constitpit, addi-
rem enim datorem diligit Deus. Mutuatur autem om- dit enjm: Etglorificent Eatrem vestf um qui jn ccelis
nis qui accipit, etiamsi non ipse soiuiiirus est: cum est. Hicautemquiai hoerepreliendit sijsibiipsi sjt
enim roisericordibus Deus plura restitiiat, omnis qui [si ibi sitjgfinis recte faclorum. id est, ,si proplerea
benefieium prseslat feneratur. recte faciarous ut tantum videamur ,ab lion.i.nibus,
CAPUT' GRCXIl. posteaquam dixit: Cayete faeer.e jus.titiam vesfram
^Quomodointelligendum sit: Cavele ne justiliam ves- • coram Jiominibus, ut videaminijib eis_ nihil addidit
tram faciatis coramliominibus: vel quassit sinislra; in quo apparet non ,hpc ,euro prohibuisse ul. recte
ex eodemlibro. fiat cofam hominibns. sed ije ideo recte fiaj .cor_jm
.Cordismundatioesttanquam ocrilus quo videtur hominibus ul videamur ,ab eis, id est, ut hpe intuea-
Deus, cujus simplieis habendi lantam curam esse mur, et ibi finem nostri prppositi c.oljo.cemus;nairi
oportet, quantain ejus rei dignitas flagitat, quse tali et Apostoljus dicit: Si adhue hominibus pjacerem,
ocuib conspiei potest. Huic autem' oculo magna ex Christi servus non essem; cum aijo Jppodicat-: Pia-
parte muridato difficiie est non subripere sordes ali- cete hominibus [omnibus] per omnia, sicul [e.t] ego
quas de his rebus quse ipsas nostras bonas actiones omnibus per omnia placeo, quod qui non intelliguni,
comitari solent, velutiestlaus humana : siquidemnon B '. contf,ari,um putanj; cum ilje se dixerij. non placere
reete vivere perniciosum est.recte atitem vivere, et liominibusj quia non ideo recte faciebat u,l placeret
nolle laudari, quidest aliud quam inimicum esse re- hominibus, sed ut Deo, ad cujus amorem corda ho-
biis humanis, quse ulique tanto sunt miseriores, minum volebat convertere, eo.ipso quo placebat
quanlo minus placet reeta vita homlnum ? Si ergo hpminibus : itaque et non, se plaeere homjnibqs
•ihler qubs vivis te recte viventem non laudaverint, recte dicebat, quia in eo.ipso ut Deo placeret inlue-;
illf in errore .sunt; si autem laudaverint, tu in"peri- batur: et placendum esse hominibiis re.cte prsecipie-
culo : nisi lam simplex cbr habueris et mundum, ut bat : non ul hoe appejeretur ,lanqu,ammerces r.ecte
ea .quserecle facls nori propter iaudes homintim fa- factorum, sed quia Deo placer.e no.n posset qui non
cias, magisque illis fecta laudantibus gratuleris -qui- sehis quos salvos fieriyellet prseber.et imitandum;
bus id quod bonum est placet, quamtibi, quia imitari autem' Hhim qui sibi non placueri^ ,
recie vivis, eliamsihemolaudarei; ipsamque laudem nullo facto [pacto] quisquani p.otest. Sicut
tuam lune inlelligas utilem esse laudantibus, si non ergo non absurde loquefetur qui diceret: In hac
-
teipsum in tua bpna vila, sed Deum honorent, cujus' opera qua navem qufero, non navem quasro, sed pa~
sanctissimum lemplum est quisquis vivit bene, ut tfiam; sic Apostolus convenienter diceret :,In hae
illud Impleatur quod ait David: In Domino lauda- C opera qua hominibus placeo. non hominibus,
"bitur anima mea, audianl mites et ]'ocundentur [man- sed Deo placeo, -quia non hoc appeto, sed
sueli et Isetenlur]. Pertinet ergo ad oGulummundum ad id refero nt ine imitentur quos salvos fieri
noniniueri inrecle facieiido laudes hominum, et ad volo; sicut dicit de oblatione quae fit ln_„ancios,r"
eas referre quod .recte faeis, id est propterea recte non quia quaerodatum, sed inquir.o [requiro] fruc-
facere aliquid ut hominibus placeas; sic enim etiam :tum, id est, quod qusero datum vestrum^ non hoc"
r simulare bonum libebit, si non attendeniur [attendi- qusero, sed fructum.vestr,um:hocenimindicio appa-
tur], nisi ul homo laudet, qui quoniam videre cor 'rerepoteratquanliim profecissenfin Deum,,cumidli-
non polest, potest etiani falsa laudare : quod qiii fa^ benter fac.erent [offerrent],quod non propter^a.udiq^j
ciunt, id est qui bonilatem simulaut, duplici corde deg2muneJ,iDUS5seiJ propter, com.munionem cjiarj- '
sunt. Non ergo habet simplex cor, id est mundum ,'tatis ab eo :qu>erebatur.Illi ergo perceperunt mer,-
cor, nisi qui transcendit humanas laudes, et illum cedein suam,qui^ion ob aliud eleemosynam faciunt
solum intuetur cum recte vivit, et ei placere nititur nisi pt glorificentur ab hominibus : -nonsi glorificen-
qui conscientjse solus inspector-est; de eujus «on- tur ab hominibus, sed si ideo faciant .ut^lorjficentur,
scienlise puritate quidquid procedit, tanlo est lauda- sicut -superjus tractatum *st. Laus enim huniaua
bilius, quanto humanas laudesTninus desiderat. Ga-"D non appeli arecte faciente,sed sequi .debet recle fa-
vete ergo, inquit, facere justitiam veslram coram cientem, utillis proficiant.quiotiam imltari poss,un,t
' ut videamini ab eis, id est, cavete hpc quod Iaudant, non ut hinc putet aliquid eos sibi pro-
' hominibus,
animo juste vivere, et ibi «onstituere bonum ves- desse -quem laudant. Te-aulem ,facie;ite .eleemosyr
trum, ut vos videarit homines; alioquin mercedem - nam, non sciat [nesciat] ^inistra tuaquid faciat de.Kr
non habebitis apud Palrem vestrum qui in' eoslis -tera lua. Nihil consequentius sinistra videiur signifir
est: non siahhominibusvideamini, sed si proplerea care, quam ipsam delectationem iaudis . dexlra au-
juste vivatis ut ab hominibus videamini."Nam ubi tem signifieatintentionemimplendi prsecepta div,ina„
eritquod in principio sermonis hujus dictum est: Gura •ilaqueconscientia^ facientis ele.emosynammis-
"Vosostis lumen Plux] mundi-? Non potesl clvitas cet se. appelitio laudis bumanse,, fit sinjslra -conscia
' abscondi montem posita, neque accendunt operis oextra^. Nesciat ergo shiistra tua ,quid facjiat
super
' lucernarii el
" pouunt eam sub modio, sed super can- dextera tua, id ests non se misceat conscientisepi®
delabrum, ut luceat omnibus qui in domo sunl: sic laudis humanae appelitio, cum eleemosyna facienda"
luceat Iumeij veslrura coram hominibus, ut videant divinum prseceptum eontendis implere. U( sit elee-
 «031 . D. EUGYPPli ABBATJSAFIUGANI «,32
mosyna tua m abscondilo [absconso]. Quid est in A rit ante Deum aut petft Job tenlandum; ' ex eodcm
[ abcondito, nisi in ipsa bona conscientia, quseliuma- libro. .
nis oculis demonstrari non polest nec verbis aperiril?
Sexla Et ne nos inferas in tentationem.
quandoquideramulti multa mentiunlur. Quapropter,' Nonnullipelitio est,
si dexlra inlrinsecus agit in abscondito, ad sinistrara codices habent, inducas, quod tantumdem
valere arbitror; nam ex uno Grsecoquod dictum est
pertinent exteriora omnia quse sunt visibilia et tem-
Latine utrunlque trarislatum
poralia. Sit ergo eleemosyna lua in ipsa conscien- hiyy.yg-[dtrsviyxvi;],
est. Multiautem deprecando ita dicunt: Ne nos pa-
tia, Vibi multi eleemosynam faciunl bona" vqlun-
. tiaris induci in tentationem, exponenles videlicet
tate, etiamsi pecuniam vel si quid est aliud quod
dictum sit inducas. Nonenim per seipsum
inopi largiendura est non habent; mulii autem foris quomodo
inducit Deus, sed induci palitur eura queiri suo auxi-
faciunt, el inlus non laciunt, qui vel ambitione vel' .- Iio
alicujus teroporalis rei gratia, volunt misericordes deseruerit, ordine occultissimo ac meritis causis.
videri, in quibus sola sinistra operari existiraanda etiain ssepe manifestis, dignuni judical Ille quem de-
est. lterii alii quasi medium inter utrosque locum te- seral et in tentationem induci sinat. Aliud est au-
lem induci in tentalionem, aliud tentari: nam sine
nent, utel inientione quse in Deum est eleemosynam
tentatione probatus esse nullus polest, sive iibi ipsi,
faciant, et tamen inseral se huic optimas volunlali
nonntilla etiam laudis vel cujusque rei fragilis et sicut scripiuni est: Qui non est tentatus qnalia sclt?
sive aliis, sicut Apostolus dicit: Et tentatibnem ve-
temporalis cupiditas : sed Dominus rioster multo
vehemenlius prohibet solam sinisiram in nobis ope- stram in carne mea non sprevislis. Hinc enim eos
firmos esse cognovit, quod eis tribulationibus quso
rari, quando etiam misceri. eam vetat opefibus
dextrse, ut scilicet non modo sola temporalium re- Apostolo secundum carnem acciderant non sunt a
runi cupidilate caveamus eleemosynam facere, sed charilaie deflexi : nam Deo noti sumus et ante om-
nec ita in ihoc opere altendamus Deum, ut sese mi- nes teiilationes, qui scit omnia antequam fiant.Quod
sceat vel ladjtingat exteriorum appelitio commodo- itaque scriptum esi: Tentat vos DominusDeusves-
rum. Agilurenim de corde mundando, quod nisi fue_ ter, ut sciat s: diligalis eum; illa locutione positum
ril simplex, mundum non erit: simplex autem quo- est, ut sciat pro eo quod est, ut scire vos faciat: si-
modo erit, si duobus dominis servit, nec una in- cut diem laetumdicimus quod Isetos.facii,-et frigus
tentione rerum seternarum purifi cal aciem suam .pigrumquod pigros facit, et innumerabilia hujusce-
sed eammortalium quoquc fragiliumquererumamo modi, quseSivein consuetudine loquendi, sivein ser-
re obn ubilat ? Sit ergo eleemqsyna tua in abscondito mone doclorum, sive in- Scripturis sarictis reperiun-
_ non intelligentes hseretieiqui Veteri Testa-
[absconso]- et. Pater luus qui videt iri abscondito, lur; quod
reddet tibi; rectissirae omtrino et verissime. Si enim menlo adversanlur, velut ignorantisevitio notandum
eum de quo dictum est: Tentat vos Dominus
prsemium ab eo exspectas qui,conscientisesolus in- putant
- spector est, snfficial tibi ad prbmerendumprsemiuni Deus.vesler, quasi in Evangelio de Domino scriptum
non sit : Hoc autem dicebat tentans eum, nam
jpsa conscientia.
CAPUT CCCXIII. -ipse sciebat quid esset facturus; si enim noverat
Cur orandumsit, Deo scienlequid nobisnecessarium; cor ejus quem -lentabat, quid est quod voluit videfe
ex eodemlibro. teritando? sed profeclo illud factum estnt ipse.sibi
Quajri potesl sive rebus sive verbis oranduni sit? notusfieret qui.tentabaiur, suamque desperalionem*-
quid opus sit ipsa oratione, si Deus jam-novit quid " conderanaret saturatis turbis de pane Domini,qui
nobis sit necessarium? nisi quia ipsa oraiionis inlen- eas non habere quod ederent existimaverat. Non
tio cornbstrum serenat et ptirgat,capaciusque efficil ergo bic oratur ut non tentemur, sed ul non infera-
ad excipiendadivinamu n era qusespiritaliler nobis in- mur in tentationem ; lanquam si quispiam cui neces-
funduntur. Non enim arabitione precum nos exaudit se est jgne.examinari, non oret ut igne non contin-
Deus, qui semper paratus est dare suam lucenvriobis gatur, sed iit non exuralur. Vasa enim figuli probat
non visibilem,sed iriteHigibilemet spiritalem; sed nos fornax, homines vero justos, lentatio tribulationis.
non semper parati sumus accipere, cum' declinamur Joseph ergo lentatus est illecebra stupri, sed non est
K
[inclinamur] in alia, etrerum temporalium cupiditate inductus in tenlationem; Suzanna tenlata est, nec
tenebramur. Fit ergb in oratione conversio coidis ipsa inducla vel illata in tentationera; muliique alii
ad eum qui semper dare paratus esl, si nos capiamus utriusque sexus. Sed Job maxime, ciijus admirabi-
quod dederit, et in ipsa coiiversione purgatio interio- lem slabiiilatem - in Deo Domino suo cum illi
ris oculi, cum excluduntur ea quastemporaliter cu- hserelici hostes Veteris Testamenti ore sacriiego
piebanlur, ut acies simplicis cordis ferre possit sim- irridere voluerint, illud prae cseteris ventilant quod
plicem lucem, divinitus sine ullo occasu aut immri- Satanas petiverit eum tenlandum : quaerunt enim
tatione fulgenlem; nec solura ferre, sed etiam ma- ab imperitis hominibus talia intelligere nequa-
nere in illa, non fahtum sine moleslia, sed eliam quam valentibus, quomodo Satanas cum Deo lo-^
cum ineffabili gaudio, quod vere ac sinceriler beata qui potuerit? non intuentes, non enim possunt,
vita percipilur [perficiiur]. cum superslitione el contentione cseeati sunt.Deura
CAPUT CCCXIV. non g3 loci spatium molecorporis occupare, et sic
De diffcrcnlia tentationh : et quomodo diaboiui steie- alibi esse, alibi jion esse, aut cert_ehic parlem ba-
 J055 - THESAURUS. CAP. CCCXV; ,. -054
fcere aliam el alibi aliam; sed majestale ubique prse- A libro cum lemeritate culpare. Fiunt igitur tentaliones
sto esse, non perpartes divisum, sedubique perfec- per Satanam, non polestate -ejus, sed permisso Do-
- mini ad
lum. Quod si carnaliter inluenlur quod dictum est: homines; aul pro suis peccatis puniendos,
'
Coelummilri thronus [sedes] est, et terra scabellum aut pro Dei misericordia probandos et exercendos ;
-pedum meorum; cui loco et Dominus allestalur di- et interesl plurimuni in qualem quisque tentationem
cens: Non jurelis, neque per ccelum, quia thronus "incidat. Non enim in talem incidit Judas qui vendi-
Deiest; neque per terrani, quia scabellum est pe- dil Dominum, in qualem incidit Petrus cum lerritus
dum ejus; quid mirum si iu lerra diabolus constilu- Dominum negavit. Sunt etiam humanse teritationes,
lus, anie pedes Dei stetit, el coram illo aliquid credo cum bono quisque animo, secundum huraa-
locutus est? Nam quando illi valent inlelligere nul- nam tamen fragilitatem, in aliquo consilio labitur,
lam esseanimam, quaravis perversanCquse tamen aut irritalur in fratrem studio corrigendi, paulo ta-
nullo modo ratioeinari polest, in cujus conscientia men amplius quarii Christiana tranquillitas postulat;.
"nonloquatur Dominus? Quis enim scripsit in cordi- de quibus Apostolus dicit: Tenlatio vos non appre-
bus hominum naturalem legem nisi Deus ? de qua hendat nisi humana, cum idem dicat: Fidelis Deus,
lege Apostolus dicit: Cum enim gentes quaelegem qul vos non sinat tentari supra quam potestis ferre,
nonhabentnaturaliterquselegissuntfaciunt, hi legem B sed faciet cum lentatione etiam exitum [proventum],
nonhabentes ipsisibisuntlex,quiostendunlopus legis ut possitis lolerare. In qua senlentia satis ostendit
scriplumin cordibussuis, contestanteconscleniia illo- non id nobis orandum esse ut non tentemur, sed ne
rum etinlerseinvicem cogitationuraaccusantium, aut in lentaiionem inducaraur; inducimur enim, si lales
etiam excusantium, in die qua judicabit Deus occulta "acciderint quas ferre non possumus : sed cum ten-
hominum. Quapropler si omnis anima rationalis, lationes periculosse in quas inferri atque vinduci
eliam cupiditatecsecata, tamen cum cogilat et ratio- perniciosumesl,autprosperisrebus temporalibus aut
cinatur, quidquid in ea ratiocinalione verum est, non adversis oriantur, nemo ffangitur adversarum mo-
ei tribuendum est, sed ipsi lumini veritatis, a quo vel lestia qui prosperarum delectatione [dilectionej non
lenuiter pro sui capacitale illuslratur,-ut verum ali- capitur.
. CAPUT cccxy.
quid in ratiocinando senliat; quid niirum si diaboli
anima, prava cupidiiate perversa, quidquid tamen De, septiformi Spiritu septemque bealitudinibus,'ct
septempetilionibus oraiionis Dominicw.
verum de .usto viro cogitavit, cum eiim tentare Videtur etiam mihi septenarius iste nuraerus ha-
vellet ipsius Dei voce, id est ipsius Veritatis voce,'
rum petitionum congruere 1111 septenario numero,
audisse perhibetur? Quidquid autem falsum illi cu-'
C-, ex quo totus iste sermo manavit. Si enim timor Dei
piditati tribuilur qtia diaboli noraen accepit," quan- est quo beati fiunt' pauperes spiritu, quoniam ipso-
quam [quamvis] etiam per crealuram corporalem at- rum est regnum ccelorum,
petamus ut sanciificetur
que yisibilem Deus plerumque Iocutus est, seu bonis,• in hominibus nomen timore casio permauente
seu malis, tanquam omnium Dominus^et rector, et£ in sseculumsseculi. SiDei,
rei meritis pielas est qua beati surit mi-
pro cujusque ordinator, sicut per angelos'
hominum tes, quia ipsi hsereditate possldebunt terram, peta-
qui quoque aspectibus apparuerunt, et
mus ut venial regnum ejus, sive in nos ipsos, ut mi-
per prophetas dicentes, Hsec dicit Dominus. Quid tescamus, nec ei
mirum si non in fesistamus, sive de cceloin terras,
ergo quanquarii ipsa cogiiatione,' in claritale adverilus Domini
per aiiquam cerle creaturam -tali operi accommoda- quo nos gaudebimus *t
dicente illo : Venile, benedicti Patris mei,
tam Deus loculus cum diabolo dicilur? Nec dignitatis5 laudamur,
vobis paratum est ab origine
esse arbitrentur et quasi justitiac meritum quod cum1 percipiteInregnum quod
mundi. Domino, inquit propheta, laudabitur ani-
illo Deuslocutus est, quoniam locutus est cum ani-
ma mea, audiant mites [mahsueli] et jocundentur.
„ma angelica, quanquam stulta et cupida, tanquam1 Si scientia est beati sunt qui lugerii, quoniam
qua
si loqueretur cum anima humana stulta et cupida;'
. consolabunlur, oremus ut fiat voluntas ejus si-
aut ipsi dicanl quomodo Iocutus esl Deus cum illo0 ipsi in ccelo et in terra, quia cunr corpus lahquam,
divite ciijuscupiditatem stultissimam arguere voluit1 jv I cut
tanquam ccelo, sumnia et tota pace
dicens: Stulte, hac nocie anima tua expostulatur a terra, spirituinon
consenserit, lugebimus; nam nullus alius hujus
te, et qu»3prseparasti cujus erunt ? Certe hoc ipsee temporis luctus esl, nisi cum adversum se ista con-
Dominus iri Evangeiiodicit, cui hseretici isti, velint1(;
fligunt, et"cog"untnos dicere : Video"aliam legem in
nolint, colla submiituni. Si autem hoc moventurr membris
meis, repugnanlem legi mentis mese, et
nuod tentandum jusium Satanas petit a Deo, nonn luctum nostrum
lacrymosa voce teslari: Miser ego
egoexpono quare sit faclum, sed ipsos cogo exponere e homo, quis me liberabit de corpore
mortis.hujus?
quare sit diclum in Evangelio ab ipso Domino dis-'" Si fortitudo cst qua beati sunt qui esuriunt et si-
cipulis suis fEcceSatanas petiil vexare vos quomodo 0 liunt jusliliam, quia ipsi saiurabuntur, oremus ut
iritfcum; el Pelro ait: Ego aulem postulavi ne de- noster quotidianus detur nobis hodie, quo fulti
'', panis
ficiat fides tua. Cum -autem hoc exponunt mihi, si- i" , atque sustenlati, ad plenissiinara illam saturitalem
' mul
illud quod a me quaerunt exponunt sibi. Si vero 0 venire possimus. Si consilium est quo beati sunl
non valuerinl hoc exponere, non audeant id quod in n misericordes, quoniam ipsorum miserebitur Deus,
Evangelio sine offensione non intelligunt, in aliquo10 dimitiamus debiloribus nostris, et oremus ui et no-
PATROL. LXII. • -33
 '
*05S il D. EUGYPPII ABBATIS AFRICANl .050
|
jjis nostra dimillantur. Si Intelleclus est quo beati A etiam ca'piiibus cum jejunamus nos esse debere.
sunt mundi corde quoniam ipsi Deum videbunt. ore- Quod si turpissimum omnes faieniur, inlelligenduiii
mus non induciin tentationem, ne habeamus duplex est hoc prseceptum ungendi caput et faciem lavandi
cor non appetendo simplex bonum, quo referamus ad interiorem hominem pertinere : ungere ergo ca-
omnia quae operamur, sed simul temporalia et ler- pulad Isetiliam perlinet, lavare autera faciem, ad
' rena
sectando; tentationes enim de his rebus "quse munditiam : el ideo caput ungit qui Isetatur interius
graves et calamitosse videntur hominibus, non- in menle atque ratione. Hoc enim recte accipimus ca-
nos valent, si non valeant illse quae blanditiis earum put quod in anima pra;emiiiet,"et quocsetera homi-
rerum accidunt quas homines bonas et lsetabundas nis regi et gubernari manifestum est; ei hoc facit
putant. Si sapientia est qua beati.sunt pacifici, quo- qui non foris quserit Isetiliam, ul de hominum laudi-
niam ipsi filii Dei voeabunlur, oremus ut liberemur bus earnaliier gaudeat. Caro enim, qusesubjecta esse
a malo : Ipsa enim liberatio liberos nos faciet, id est debet, nullo modo esttolius naluraehumanse eaput^
filios Dei, ut spiritu adoptionis clamemus, Abba Nemo quidera unquam carnem suam odio habuit,
pater. sicutApostolus dicit, cum de diligenda uxore prse-
CAPUT CGCXVl. cipit. Sed caput mulieris vir, cui viro caput est
S4 De jejunio et lavanda facie vel unyendo capile; B Christus. Interius ergo gaudeat in jejunio suo, eo
ex eo dem libro.
ipsoquo sicse jejunandoaveriit a voluptate saeculi,
Cum autein jejunatis, inquit, nolite fieri sicul hy- ul sit subditus Cbristo qui secundum boc prseceptum
pocrilsetristes, exterminantenim vultum suum, utvide- caput unctum habere desiderat; ila enim et faciem
anturhominibusjejunaiites.Amendicovobis,pefeepe- lavabit, id est cor mundabii, quo visurus est Deum
runimercedemsuam.Vosautemjejunantes,ungite ca- non interposito velamine, propler infirmitatein con-
pita vdstra, et facies vestras layate, ne videaminiliomi- traclam de sordibus, sed firmus etstabilis,-quoniam
nibusjejunanies. sedPalrivestroquiestlnabscondito, muridus et simplex. Lavamini, inquit, mundi estote;
el Paler vesier qui videt in abscondiio, reddet vobls. auferte nequilias ab animis vestris alque a corispe-
Manifestum est his prseceptis, omnem nostram ra_ etu oculorum meorum. Ab his igilur sordibus facies
tionem [intentionem] in inleribra gaudia dirigi, ne nostra lavanda est, quibus Dei aspectus offenditur;
foris quserentes mercedem huic sseculo conforme- nos enim revelata facie gloriam Dei speculantes, in
mur, et amittamus promissjonern lanto solidioris at- eamdem imaginem transformabimur. Ssepe etiam
que firmioris, quanto interioris beatitudinis qua nos cogitatio .necessariarum rerum ad istara-vilam per-
elegit Deus conformes fieri imaginis Filii ejus [sui]. tinentium et sauciat et sordidat interiorem oculum
,lii hoc aiitem capitulo maxiroe animadvertendum r> nostrum, et plerumque conduplicatfcor duplicat], ut
est, non in solo. rerum corporearum nitbre aique ea quaavidemur cum hominibus recte facere, non eo
pofnpa, sed eliam in ipsis sordibus luctuosis esse "cordefaciamusquoDominus praecepit, idestnon quia
posse jactanliam, et eo periculosiorem, quo sub no. eos diligimus, sed quia commodum ab eis aliquod
mine servitutis Dei decipit. Qui ergo immoderato cul- propter necessitatem prsesentisvitseadipiseivolumus.
tu corporis atque vestitus, vel cseterarum rerum Debemus autem bene facere illis propter saluiem
nitore prsefulget, facile convincitur rebus ipsis pom- ipsorUm seternam, nori propter temporale com-
parum saeculiesse seetaior. Nec quemquam fallit modum nostrtim. Inclinet ergo Deus cor nostrum in
dolosa imagine sanctitatis : qui autem in professione testimonia sua, et non in emolumenluni. Finis enim
Christianilalis inusilato squalore ac sordibus inten- prsecepli est charitas, de corde puro, et conscientia
los in se hominum oculos facit, cum id voluuiate bona, eifide non ficla. Quiautempropter suaminhac
facit, non necessitate patitur, lcaeteris hujus [ejus] vitanecessilatem^ratri consulit, non utique charitati
operibus potest conjici, utrum hoc contemptu super- "constilil, quia non illi quem debet tanquam seipsum
flul cultus, an ambitione aliqua faciat; .quia et sub tliligere, sed sibi consulit, vel polius nec sibi, quan-
ovina pelle cavendos lupos Dominus-prascepit : Sed doquidem hinc sibi facit duplex cor quo impeditur ad
ex fructibus, inquit, eorum cognoscelis eos. Gum enim c. videndum Deum, in qua sola visione est beaiitudo
creperinlaliquibus tentationibuseaipsa [scilicet] illis certa atque perpetua.
subtrahi vel negari quae isto velamine vel consecuti CAPUT CCCXVIL
sunt, vel consequicupiunt, tunc necesseest ut appareat De eo quod ait Dominus: Si ergo lumen quod in te est
utrum lupus Inovina pelle sit, an ovis in sua. Non lenebrwsunt, ipswtenebrwquantw erunt? cx eodem
enim "propterea ornatu superfluo debet aspectus lifao.
hominum mulcere Christianus, quia illum parcum Lucerna corporis tui est oculus luus. Si ergo ocu-
habilum ac necessarium etiam simulatores ssepe lus luus simplex fuerii, toium corpus tuum lucidum
usurpant, ul incautos decipiant, quia el illse oves eril; si autem oculus tuus nequam est, tolum corpus
"non debent deponere pelles suas, si aliquando eis tuum tenebrosum erit. Si ergo lumen quod in te est
lupi se contegunt. Quseri ergo solet quid sit .quod tenebrse sunl, ipsse tenebrse quantse?Qui locus bic
ait: Vos aiilem jejunantes, ungite eapita vestra, et 'intelligendus est, ut noverimus omnia opera nostra
facies vestras lavaie, ne videamini hominibus jeju- tunc esse munda, et placere in conspeclu Dci, si
nantes; non enim quispiam recte piaeceperit, quam- fiant simplici corde, id est intentione superna,"
vis faciem quotidiana consuetudine lavemus, unctis iine illo charilatis, quia et pleniludo legi» charitas..
 '
iOS? THESAURUS. GAP. CCCXIX. lOBS
Qculum ergo hic accipere deberaus ipsam intentio- A aliquid gravius, ut non solum patiaris harura rerum
nera, qua facimus quidquid facimus, quse si munda indigeniiara, sed etiam propter hanc explendam ni.i-
fuerit et recia, el illud aspiciens quod aspiciendum lites Deo. Hoc autem loco vehementer cavendum
"est, omnia opera noslraquse secundum eam opera- est ne forte cum viderimus aliquem servum Dei
mur necesse est bona sint; quae opera omnia totum providere ne isia neeessaria desint vei sibi, vel- eis
corpus appellavit, quia et Apostolus membra nostra quorum sibi cura commissa est, judicemus eum
dicit opera qusedam quoe iraprobal, et mortificanda contra prseceplum Domini facere, et de crastinoesse
prsecipil, dicens : Mortificateergomembra vestra qnaj sollicitum; nam et ipse Dominus , cui ministrabant
sunt super terram, fornicationem, immunditiara, ava- angeli , tamen propter exemplum , ne quis postea
ritiam, et csetera talia. Non ergo quid quisque faciat seandalum paterelur, cum aliquem servorum ejus
[sed quo animo faciatj, considerandum est; boc est animadvertisset ista necessaria procurare . ioculos
enim iumen in nobis, quia hoc nobis manifestum est habere dignatus est cum pecunia unde usibus neces-
bono animo nos facere quod facimus. Omne enim sariis quidquid opus fuisset praeberelur, quorum
quod manifesiatur lumen esl; nara et ipsa facla quse loculorum custos el fur , sicut scripium esl,Judas
ad horoinum societatem a nobis procedunt, incertum fuii qui eum iradidit: sicut et apostolus Paulus
habent exitum, et ideo tenebras eas vocavit: non B potest videri de crastino cogitasse, cum dixit: De
enim novi cum pecuniam porrigo indigenti et pe- collectis autem quse fiunl in sanctos, sicut ordinavi
tenii,.quid inde aut facturus aut passurus sil, etfieri iri Ecclesiis Galatise, ita et vos facite. Per unam
polest ut vel faciat ex ea vel propter eam patiatur sabbati unusquisque vestrum apud se .seponat, re-
aliquid mali, quod ego cum darem non evenire vo- condens quod ei bene placuerit, ul non , cum ve-
luerim, neque hoe animo dederim; itaque si bono nero, tunc collectse fiant. His et hujusmodi Scriptu-
animo feci quod mihi cum facerem notum erat, et rarum locis satis apparet Dominura nostrum non hoc
ideo Iumen vocalur, illuminatur eliam faciummeum improbare , si quis humano more ista procuret, sed
qualemcunque exitum habuerit : qui exilus quoniam si quis propter ista Deo militet, ut in operibus suis
incertus est, et ignotus est, tenebrse appellatse sunl. non regnum Dei, sed istorum acquisilionem intuea--
Siautem malo animo feci, etiam ipsum luraen te- tur. Ad lianc ergo regulam hoc totum praeceptum
-nebrsesunt, lumen enim dicilur quia novit quisque redigilur [dirigitur], ut etiam in istorum provisione
quo animo faciat gg etiam cum malo animo facit: regnum Dei cogitemus, in militia vero regni Dei isia
sedipsumlumen tenebrse sunt, quia non in superna non cogitemus. Ista enira eliamsi aliquando defuerint,
dirigitur simplex intentio,-sed ad inferiora declina- quod plerumque propter exercitationem noslram
tur, et duplici corde quasi umbram facit. Si ergo C Deus sinit, non solum non debilitant proposilum
lumen quod in te est ten.ebrsesunt, lenebrse quanlae? nostrum, sed etiam examinatum probatumque con-
hocest, siipsacordisintenti.o quafacis qiiod facis, quse firmant : Gloriamur enim, inquit, in tribulationibus.
tibinotaest, sordidaturappelitu rerum terrenarumet CAPUT CCCXIX.
temporalium atque eseeatur, quanto magis ipsum fac-
tum, cujus incertus est exitus, sordidum et tene- Quomodo accjpiendumsit: Nolite judicare ne judice-
mini; et dejestucain oculofralris ac trabe non viso
'-brosumest? quia etsi bene alicui proveniat quod tu in proprio oculo ; ex eodem libro de Sermone Do-
nonrecta etmunda intentione facis, quomodo tu . mini in Monte. -
feceris tibi imputalur, non quomodo illi prove- Nolile judicare ne judicelur de vobis: in quo eninr
nerit. judiciojudicaveritis, judicabitur de vobis; et in qua
CAPUT CCCXVllI. raensura mensi fueritis, remelietur yobis. Hoc loco
De<solliciludinecrastinw diei prohibita; ex eodem nihil aliud nobis prsecipi exislimo, nisi ut ea facta
libro,
quse dubium. esl quo auimo fiant, in meliorem par1-
Nolite ergo -solliciti esse de craslino [Nolite cogi- lem inierpretemur. Quod enim scriptum esi, Ex fru-
tare de crastino] : non enim dicitur crastinus dies , . clibus eorum cognoscetis eos, de manifesiis dictum
"nisi In tempore ubi prseterilo succedit fulurum ite-J " esl, qusenon possunt bono animo fieri: sicuti sunt
rura. Ergo cum aliquid boni operamur, non tempo- stupra, vel blaspheraise, vel furta, vel ebriosilas, et
ralia, sed seterna cogitemus, tunc erit illud bonum si qua talia, de quibus nobis judicare permitlitur ,
et perfectum opus. Crastinus enim, inquit, dies solli- dicente Apostolo: Quid enim mibi de iis qui foris sunt
ciius efit sibi ipsi : id est, ut cum oportuerit tibi ipse judicare? nonne de eis qui inlus sunt vos judicatis ?
sumas cibum, vel potum, vel indumenium, eum ipsa De genere autem ciborum, quia possunt bono animo
scilicet necessitas urgere cosperit. Aderuntenim haec, et simplicl corde sine vitio concupiscentiaequicum-
quia novit Paier vester quod horum omnium indi- que humani cibi indifferenler suriii, prohibuit idem
gemus : Suffielt enim , inquit, diei malitia sua ; id Apostolus judicari eos qui carnibus vescehantur et
est, sufficit quodista" sumere urgebit ipsa necessitas, vinum bibebant, ab eis qui se ab hujusmodi alimen-
quam propterea maliliara nominaiam arbitror, quia tis temperabant: Qui manducat, inquit, non niandu-
pcenalis est nobis, pertinet enim ad haric fragililalcm cantem non spernat, et qui non manducat, mandu-
ct monalitatem quam peccando meruimus. Huic- , canlern non judicet-; ibi etiam ait :'Tu quis es, qui
crgo pcenae temporalis necessitatis noii addere judicas alienum servum ? Domino suostat.aui cadit.
 "
4051) D. EUGYPPII ABBATIS AFRICANI . 1040
De talibus enim. rebus quae possunibono, et sim-. __autem perseculoribus plurimuni, quia etsi aliqui
plici, ei magno animo fieri, quamvis possint etiam eorum correcti sunt, eo tamen tempore quo perse-
non bono, volebant illi, eum bomiues essent, in oc- quebanlur excsecavit illos malilia eorum. Sic et te-
culta cordis ferre sententiam, de quibus Deus solus merarium judicium plerumque nihil nocel ei de quo
judicat. Ad hoc pertinet etiam illud quod alio loco temere judicatur, ei aulem qui lemere judicat, ipsa
dicit : Nolile ante tempus quidquam judieare, quoad lemerilas necesse est ut noeeat. Ista regula eiiain
usque veniat Dominus, elilluminet [qui et illumina- illud dictum arbitror : Oninis qui percusserit gladio,
bit] abscondita tenebrarum , et manifestabit cogila- gladio morielur. Quam multi enimgladiopercutiunt,
tiones cordis, et lunc laus eril unicuique a Deo [Do- nec lamen [in] gladio moriunlur , sicut nec ipse Pe-
mino]. Sunt ergo quaedam facta niedia,.quae ignora- trus ? Sed ne istum venia peccatoruni talem pcenam
mus quo animo fiant, quia et bono et nialo fieri evasisse quis putet, quanquam nihil absurdius quam
possunt, de quibus temerariuin esl judicare, maxime ul niajorem pulet gladio pcenam esse potuisse, qusc
ut condemnemus. Horum autera veniet (empus ut Pctro non accidit, quam crucis quse accidit: quid ta-
judicentur, cum Deus [Dominus]illuminabitahscon- men de laironibus dicturus est, qui cura Dominocru-
dita tenebrarum, et manifestabit cogitationes cordis. cifixi sunt, quia et ille qui meruit veniani, postea-
Item alio loco dicit idern Apostolus : Quorumdam B quam crueifixus est meruit, et alter-omnino non
hominum peccata manifesta sunt praecedentia ad ju- nieruil? an forle omnes quos occiderant. crucifixi
dicium , qusedarn autem et subsequuntur. Manifesta erant, et propterea hoc etiant ipsi paii meruerunt ?
ea dicit, de quibus claruin est quo animo fiant; ridiculum est hoc putare. Quid ergo aliud dictum
haec praecedunt ad judicium, id est, quia si fuerit est, Omnis enim qui gladio percusserit, gladio .mo-
ista subscculum judicium, non esi temerarium. Sub- rietur, nisi quia ipso peccaio anima morilur, quod-
sequuntur illa aulem quae occulta stint, quia nec cunque commiserit ? Et quoniam de temerario et
ipsa latebant tempore suo. Sic et de bonis factis in- iniquo judicio nos hoc loco Dominus monel, vult
telligendum est, nam ita [islaj subjungit: Similitei enim"ut simplici eorde, et in unum Deum inlento,
et facta bona manifesta sunt, et qusecunque se aliler faciamus quaecunque facimus , et multa incerlum est
babent lalere non possunt. De manilestis ergo judi- quo corde [animo] fiant, de quibus judicare lemera-
cemus, de occultis vero Deo judicium relinquamus , rium est. Maxime auiem hijemere judieant de in-
quia et ipsa abscondi non possunt, sive roala, sive certis, et facile reprehendunt, qui magis amant vi-
bona, cum lempus advenerit quo manifestentur, Duo tuperare et damnare,quameraendareatquecoiTigere:
sunt autem in .quibus temerarium judieium cavere quod vilium vel superbise est vel invidiae. [EtJ con-
debemus, cum incertum est quo animo quidque Q sequenler subiicit, et dicit: Quid autem vides feslu-
factum sit [fuerit], vel cum incertum est qualis fu- cam in oculo fratris, trabem autenrin tuo oculo non
lurus sit qui nunc vel malus vel bonus apparei. Si vides ? Ut si forte, verbi gratia, ira ille peccayil, tu
ergo quispiam, verbi gratia,co'nquestus de stomacho, odio reprehendas. Quantum autem interest iliter
jejunare noluit, et tu id non credens, edacilatis id festucam et trabem, quasi- tantum inler iram distet
vitio tribueris, lemere judicabis. Item si manifesiam alque odium. Odiura est enim ira invelerala, quasi
edaciiatem ebriositatemque cognoveris, et ita repre- quse velustate ipsa tanlum robur acceperit, ul me-
henderis quasi nunquam ille possit corrigi alque rito appelletur trabes. Fieri autem potest ut si ira-
mutari, nihilominus lemere judicabis. Non ergo scaris homini, *velis eura corrigi: si autem oderis
reprehendamus ea quse nescimus "quo animo fiant, hominem, non potes eum velle corrigere. Quomodo
neque ita reprehendamus quse manifesta sunt, ut enim dicis fralri luo : Sine, ejiciam festucam de
desperemus sanitatem,et vitabimus judicium dequo oculo luo, et ecce trabes est in oculo tuo ? Hypocri-
nunc dicitur : Nolite judicare, ne judicetur de vobis. ta, ejice primum trabem de oculo tuo, et tunc videbis.
Polest 86 autem movere quod ait : In quo enim ejicere festucam de oculo fralris tui: id esl, priinum
judicio judicaveritis, judicabitur de vobis, et in qua expelle odium, et deinde poteris jam eum quem di-
mensura mensi fueritis, in ea remetietur vobis. T) ligis emendare. Et bene ait, Hypocrila. Accusare
Nunquid enim si nos judicio temerario judicave- enim vitia, officium est bonorum virorum et ,bene-
rimus , teraere eliam de nobis Deus judicabit ? aut volorum; quod cutn mali faciunt, alienas partes
nunquid si in mensura iuiqua mensi fuerimus , et agunl, sicut hypocritaj, qui legunt sub .persona quod
apud Deum iniqua raensura est unde nobis remetie- sunt, et ostenlant in persona quod non sunt.
tur?Nam et mensurse nomine, ipsum judicium si- Ilypocritarum ergo nomine , simulalores acceperis,
gnificatum arbitror; nullo modo Deus, vel temere el est vere mullum cavendum et molestum simula-
judical, vel iniqua mensura cuiquam rependit; sed torum genus, qui cum omnium vitiorum accusalio-
hoc dictum est, quoniani temcritas qua punis alium, nes odio et livore suscipiani, etiam consoiatores vi-
eadem ipsa fest ei qua] te puniat necesse est; nisi deri se volunt; et ideo pie cauteque vigilandum est,
. forie arbilrandum est quod iniquitas ei noceat ali- ut cum aliquera reprebendere vel objurgareneces-
quid in quem procedil, ei autem nihil a quo procedit. sitas coegerii," primo cogiletnus uirum lale silvitium
Imo vero ssepe nihil nocet ei qui paiitur injuriam, quod nunquam habuimus, vel quo jam caruimus: si
ei autera qui facit .necesse est ul noceat. Quid.enim , nunquam habuiraus, cogitemus et nos homines esse,
nocuit marlyribus iniquitas persequentium ? ipsis el habere potuisse; si vero habuiiuus, et uon habe-
 1041 • THESAURUS. CAP. GCCXX. . 1042
mus,tangat memoriam communis infirmiias, ut illam A A" sed in lemplo sno, eui per gratiam benignus est-et
"eprehensionem autobjurgationem, iion-odium,-sed propitius : capitur aulem habitans, ab aliis amplius,
misericordia prsecedat, ut sive ad correctionem ejus, ab aliis minus. De ipso vero capite noslro Aposto--
propter quera id facimus, sive ad perversionem ya- lus ail: Quia in ipso habiial omnisplenitudo Divini-
luerit (nam ineertus est exilus), nostamen desim- taiis corporaliler. Non ideo cofporaliter, (quia cor-
pliciiate oculi nostfi securi simus. 13i autem cbgi- poreus est [sil] Deus ; sed aut verbo translalo usus
lantes nosmetipsos invenerimus in eo esse vitio in est, tanquam in lemplo manufacto non corporaliter,
quo est ille quem reprehendere parabamus, non re- sed umbraliier babilaverit; §7 id est >prsefiguran-
• prehendamus neque objurgemus, sed4amen conge- tibus signis (nara illas omhes observationes, umbras
miscamus [cavendum], et non illum ad obtemperan- futurorum vocat, etiam ipso translato vocabnlo ; siim-
dum nobis, sed ad pariter conandum invitemus. Nam hius enim Deus, sicut scriptum est, non in manu-
et illud quod dicit Apostolus : Factus sum Judseis factis templis habiiat); aut certe corporaliler dictum
quasi Judseus, ut Judoeos lucrifacerem; his qui sub est, quia et in Chrisli corpore quod assumpsit ex
lege sunt, quasi sub lege essem, cum iion sira ipse Virgine, tanquam in lernplo habitat Deus. Hinc est
sub Jege, ut eos qui sub lege erant fucrifacerem ; his enim quod Judseis signum pelentibus cum dixisset,
qui sine lege sunt, quasi sine iege, cum sine lege 1B Solvite templum hoc, et in triduo resuscitabo illud,
Dei non sim [essem], sed sim in lege Christi, ul lu- Evangelista quid hoc essel consequenter exponcns
crifacerem eos qui sine lege sunt; factus sum infirmis ait: Hoc autem dicebal de templo cprporis sui. Quid
infirmus , ut infirmos lucrifacerem ; omnibus omnia ergo est? Hoccine interesse arbitramur inter caput
faclus sum , ut omnes lucrifaceremj-non utique si- et membra coctera, quod in quolibet quamvis prseci-
mulatione faciebat, quemadmodum quidani inielli- puo menibro, velut in aliquo magno propheta aut
gere volunt: ut eorura detestanda simulatio lanti apostolo, quamvis Divinitas habitet, non tamen si-
exempli auctorilate muniatur; sed hoefaciebat cha- cut in capite quod esl Chrislus, omnis plenitudo Dj-
rJlate, qua ejus infirmilalem, cui volebat subvenire, vinitatis ? Nam et In nostro corpore inest singulis
tanquam suara cogitabat; hoc enim et praestruit di- membris; sed noh tantus quantus'in capite, nbi
cendo : Cum enim liber sim, ex omnibus omnium prorsus oranis esl quinqucpartitus: ibi enim et visus
me servum feci, ul plures lucrifacerem : quod ut est, et audilus, et olfaclus, et gustus, et tactus ; in
inielligas, non simulatione , sed cbaritate fieri, qua caeteris autem solus esl tactus. An eliam prseter hoc,
-infirmis-horainibus , tanquam nos sumus, compati- quod tanquam in templo , in illo corpore babitat,
mur; ita enim monet alio loco dicens : Vos in liber- omnis plenitudo Divinitatis, est aliud quod intersil
talem vocali estis, fratres ; tantum ne libertaiem in IC jnler illud caput et cujuslibet membri excellentiam ?
bccasionem carnis detis, sed per charitatem servite Est plane, quod singulari quadam susceplione ho-
invicem ; quod fieri non potest, nisi alterius infir- minis illius una facta est persona cura Verbo : de
mitstem quisque babeatquasi suam, ut eam sequa- nullo enim sanctorum dici potuit, aut non polest
nimiter ferat, donec ab ea libereturille, cnjus curat aut poterit.: Verbum caro factum est; nullus sanc-
salutem. Ilaro ergo et fin] magna neeessilate pbjur- torum, qualibet prsestantia gratise, unigeniti nomen
galiones adhibendse sunt: iia tamen ut etiam in his accepit, ut quod est ipsum Dei Verbum ante ssecula,
ipsis, non nobis , sed Deo [Domino] ut servialur hoc simul eum assumpto hominediceretur. Singularis
_ inslemus. Ipse est enim finis, ut nihil duplici corde est ergo illa susceptio, nec cum hominibus aliquibus
faciamus, auferentes trabem de oetrio nostro invi- sanctiSj quantalibet sapientia et sanctitaie praestan-
dentiae , vel malitise, vel simulationis , ut videamus tibus, ullo modo polest esse coramunis. Ubi divinsfl
ejicere festucam rie oculo fratris. gralise satis perspicuum clarumque documentum est:
CAPUT CCCXX. quis enim tam sacrilegus, ut audeat affirmare ali-
quam posse animam, per meritum liberi arbilrii, ut
Qualiter inlelligendum in ipso habilalionis ptenitudo alter sit Christus efficere.-?Ut
Divinitatis eorporaliler; ex libro de Prwsentia Dei. . ergo ad personam
D Verbi unigenili pertineret, et quo pacto per libe-
•Habilai itaque omnis in singulis Deus, tanquam rum arhitrium communiter omnibus et naturaliter
in lemplis suis, et in omnibns simul in unum con- datum, utuna sola anima meruisset, nisi hoc sin-
gregalis, tanquam in lemplo suo; quod lemplura gularis graiia prsesiilisset, quam fas esl praedieere ,
quandiu, sicutarca Noe, iirhoc sseculo fluciuat, fit dequa nefas est velle judicare. Hsee si pro yiribus
quod in psalmo scriptum est': Dominus diluvium in- nostris, quantum Dominus adjuvat, riie tractavi-
habiiat; quamvis et propter multos in omnibus gen- mus, quando Deum ubique prsesenlera, et non spa-
- libus,
poputos fidelium , quos aquarum nomine in liis disiantlbus quasi aliqua mole vel dislentione
Apoealypsi significat, possit congruenler inlelligi: diffusum, sed ubique totum cogitare te exiendis,
Domiriusdiluvium inhabiia.t. Sequitur autera : Et se- averte mentem ab omnibus imaginibus corporum,
debit Dominus Rex in seterhum ; uiique in ipso lem- quas humana cogitalio volvere constievit. Non enim
plo suo, jam in vila seterna, postflucttiationem lnijus sic sapientia, non justitia, non sic denique charitas
saeculi, eonstiluio. Deus igilrir qui ubique prsesens cogilatur, de qua scriptum est:.I).,js charitas est.
cst,_etubique totus prsesens, nee ubique iiabifans, Gum vero ejus habitationem cogitas unitatem eo»
 '
1043 D. EUGYPPII ABBATIS AFRICANI 1044
gita , congregalionemque sanctoruro , maxime in A ; rum. Quaedamergo in semine materialis [quasij in-
coelis, ubi propterea.prsecipue dicitur habitare, quia formitas, quseformata corpus hominis reddiiura est,
ibi fil vbluntas ejus perfecia eorum ih quibus habi- in significalione posita est viiae iriformis et ineru-
tat) deinde in terra, ubi spdificans habitat domum ditse ; a qua informitate, quoniam oportet hominem
suam, in fine saeculidedicandam ; Christum autem doctrinse forma et eruditione mundari, m hujus rei
Dominum nosirum, unigenitum Dei Filium, sequa- 5-ignum illa purificaQo prsecepta esfpost seminis
lem Patri, eunidemque hominis Filium, quo major emissionem. Neque enim in somnis peccato fit, et
est Paler, ut ubique totum prsesentem esse non du- tamen eliam ibi praecepta esl purificatio. Aul si hoc
bites, tanquam Deum et in eodem templo Dei esse, peccaium quisquara) putat, non arliitrans accidere
tanquam inbabiiantem Deum, ei in loco aliquo cieli, nisi ex aliquo hujusriiodi desiderio, quod procul du-
propter veri corporis modum. bio falsum est, numquid el solila mensuura [men-
CAPUT CCCXXI. struiim] peccata sunt feminarnm ? a quibus tamen
De unius uxoris viro episcopo ordinando; ex lib. de eadem Iegis vctustas prsecepit expiari, non nisi
Bono conjugali. propter ipsam maierialem informitalem, quse faclo
- Quod est cibus ad salulem corporis, hoc est con- concepiu, tanquam aadifiealionemcorporis additur; ac
cubitus adsalutem generis, etulrumquenon estsine B per hoc cura informiter fluil, significari per illam lex
delectatione carnali : diversa opera patrum non fa- voluit,"animum sine disciplinse forma indecenterHu-
ciebat nisi diversilas temporum. Sic autem necesse vidum [flutflum]ac dissolutum, quem formari opor-
erat ul carnaliler coirent, eliam non carnales pro- tere siguificat, cum lalem fluxum corporis jubet puri-
phetse, sicut necesse eral ut carnaliter vescerentur, ficari. Poslremo nunquid el mori peccalum est, aut
etiam non carnales apostoli. Ecclesise dispensatoreni morluum sepelire non eliam bonum opus humanita-
non Iicere ordinari, nisi unius uxoris virum , acu- lis est? et tamen purificatio et inde mandala esl, quia
tius intellexerunt, qui nec eum qui catechumenus et mortuum corpus vila deserente non peccaium est,
velpaganus habuerit alteram, ordinandam esse cen- sed peccatum significat aniuise desertae a justitia.
sueront. De sacramenlo enim agitur, non de pecca- CAPUT cccxxm.
to. Nam in baplismo peccata omnia dimittuntnr ; sed gf| De virtule animivellalenle velmanifesla; ex eodem
qui dixit: Si aeceperis uxorem , non peccasti, etsi tibro.
nupseril virgo, non peccat; et, Quod vult facial; non1 Continentia non eorporis,sed animi virtus est. Vir-
peccat, [si] nubat: satis declaravit nuptias nullum tus [Virlutes] aulem animi aliquando in opere mani-
esse peccatum. Propter sacramenti autem sanciita- festatur
[manifeslanlurj, aliquando in habilu laiei [la-
tera , sicut.femina eiiam, si caiechumena fuerit vi-' G
len.] : sicul marlyrii virtus eminuil[emicuit] apparuit-
tiata," non potest post baptismum inter Dei virgines' que tolerando passiones: "sed quam mulli sunt in
consecrari; ita non absurde visum est etim qui ex- eadem virtute animi, quibus tentalio deest, qua id
cessit uxorum numerum singularera, non peccattira1 qtiod intus est, in conspectu Dei, etiam in hominum
aliquod commisisse, sed normam quamdam sacra-" proeedat ? Et Timolheo ita relaxata est corpori ulili-
menli amisisse , non ad vilae bonse meritum , sed ad' tas vinum bibendi, ut manerel in animo.habitus con--
. ordinalionis ecclesiaslicse signaculum necessarium. tinendi. Ipse est enim habitus quo aliquid agitur cum
Ac periioc sicui plures antiquOrum patrum uxores'
opus est; cum autem non agitur, potest agi,sed non
significaverunt fuluras nostras ex oninibus geniibus1 opus est. Num igilur non erat in Christo coniinentise
Ecclesias uni viro subdilasChristo, iia nosterantisies ' virlus a eibo et potu, quanta erat in Joanne Baptisla
uriius uxoris vir significat -ex omnibus gentibus tini- ut diceretur: Ecce hbmo vorax et poiator vini? nun-
tatem, uni viro subditam Christo, quae tunc perGcie- quid non talia dicuntur in domesticos ejus palres no-
tur cum revelaverit occulta tenebrarum , eic. Nune'' '
stros, ex alio genere utendi terrenis, quantum ad
aulem sunt manifestse latentes dissensiones, eiiam1 concubitum
perlinet: Eccehomines libidinosi et im-
salva charitale, inler eos qui unum el in uno fuluri' . amalores feminarum et Iasciviafum ? Et jusli-
imindi,
sunl: quse (unc utique nullaeerunt. Itaque sicui duo-' ** ficata cst sapienlia a filiis suis, qui vident continenlise
bus .dominis pluribusve servire, sic a vivo viro in al- viriutem in liabilu animi semper esse debere.in opere
terius transire connubium, nectunclicuit, nec nunc;
autemprorenimaetemporumopportiinitutemanifesta-
licel, nec unquam licebit. Apostalare quippe ab uno ' ri. Cumergo colloquiis malisdiciturconlinentietnup-
Deo, etire in alterius adulterinam superstiiionem, 1 tiasrecusanii: Tu ergomelioresquamAbraham? dical:
semper est riialum. Neccaus3 ergo'numerosioris ' • Ego quidem non sum melior, sed esl raelior casiilas
prolis fecerunt sancti nostri, quod Cato dicitur fe- cselibumquam casiitas nupliarum : quarum Abraham
cisse Romanns, ut traderet vivus uxorem etiam.al- unam habebat in usu, ambas in habitu. Caste quippe
lerius domum filiis ihipleiuram.In nostrarum quippe'- "conjugalilervixit; esse autem caste sine conjugio po-
nupfiis, plus valel sarictitas^sacramenli quanrfe- luii, sed tunc non oportuit. Ego verofacilius non utor
cunditas uteri.
CAPUT CCCXXII. nupliis, quibus usus est Abraham, quam sic uloi
nuptiis quemadmodum est usus Abrahatn. Qubd enim
De noclurna itlusione; ex eedem libre. ego nunc ago, melius ille egisset, si tunc agendum
Multa lex ponit in sacramentis et unibris fuiuro esset.
 104S , THESAURUS. CAP. CGCXXV. 1046
CAPUT CCC5.XIV. Atinuosanabanfur. Quid exaltatus serpens.hisi niors
Nemo ascendit in cwlum, etc. Et, Sicut Moysesexal- ._ Chrisli, eo significandimodo, quo per efficientem id
• tavil serpentemin deserlo.Ex libro de Bqptismopar- T- quod effieitnr significalur? A serpente quippe mors
vulorumprimo. venit, qui peccatum quo moreretur homini persuasit:
Nemo, inquit, ascendit in ccelum, nisi qui de ecelo lo Dominusautem in carnem suam non peccatum trans-
deseendit, Filius iominis, qui est in ccelo. Sic, inqriit,
t, tulit lanquara venehum serpentis,"sed lamen trans-
fiet generatio spiriiualis, ut sint ccelestes homines ex-x tulit morlem. ut essel iri similitudinem canris peecati
terrenis, quod adipisci non poterunt, nisi membra *a pcena sine culpa : unde in carne peccati, et culpa sol-
ipea efficiantur;, ut ipse ascendat qui descendii, quia ia verelur et pcena. Sicut ergo tunc qui conspiciebat
nerao ascendit, nisi qui descendit. Nisi ergo in unita- »- exallatum serpeiilera, el a veneno sanabatur, et a
lem Cbristi omnes mutandi levandique concurranl,'i raorle hberabalur, sic nunc qui conformatur siniiii-
nt Chrisius, qui descendit, ipse ascendat, non aliudd tudini mortis Christi, per fidem baplismumque ejus,
deputans corpus suum, id est Ecclesiam suam, quam u et a peccato per justificalionem, et a morte per re-
seipsum quia de Christo et Ecclesia verius intelligi- i- surreciionem liberatur; lioc est enim quod ait: Ut
tur : Erunt duo in carne una; de qua re ipse dixit: : omnis qui credil in eum nori pereat, sed habeat vitam
-Igiiur jam non duo, sed^una caro, ascendere omnino 0 B Kternam.
non poterunt :.quia nemo ascendit in ccelum, nisi.qui1 . CAPUT CCCXXV
de eodo descendil, Filius hominis, qui est in ccelo.
Quamvis enim in terra faclus sit Filius hominis, di- Resurrectioni futurw utnm Lazari- aut Chrisli resur-,
vinitalem suam, qua in ccelo nianens descendit, adj rectio congruat; ex libre Responsionis contra sex
.
quwstionespaganorum.
lerram non indignam censuil noraine Filii hbminis,>
sicut carnem suam dignatus est nomine Filii Dei; nee Weonon Lazari resurrectio, sed potius Christi con-
quasi duoChristi accip.anlur, unus Deuset alier liomp;; gruit promissa3resurrectioni, quia Lazarus ila resur-
sed unus atque idem Deus et homo : Deiis, quia, Iriit rexii ut iterum morerelur, Christus autem, sicut de
principio erat Verbum, et Deus erat Verbum ; homo,, illo scriptum est, surgens amorluis,-jam non moritur,
quia,Verbum caro faclum est, et habitavit in nobis. et riiors ei ultra non dominabiiur; quod etiara pro-
Ac per boc per dislaniiam divinitatis et infirmiiaiiss missuraest resurrectionis [resurrecluris J in Dnesssculi,
Filius Deimanebat in ccelo, Filius hominis ambulabatt' et cum illo regnaturis in ojternum. Sic aulem non
in terra;.per unitatem "vero personse, qua ulraque3 perlinetad resurr.ectionem differentianativitatis Chri-
substantia unus Christus, et Filius Dei ambulabat inl sti et nostrse, quod ille sine viri semine, nos autera
terra, et idem ipse Filius hominis manebat in ccelo.. 'G ex viro et feminaCTeaiisumus : sicut non pertinet ad
Fi( ergo credihiliorum fides ex incredibilioribus cre- ipsius morialis [mortis] differentiam : non enim prop-
dilis : si enirp divina substantia longe dislantior at- tcrea illius non veia mors fuit, quia sine virili semine
que iticomparabilidiversilaie subliraior,poiuit proplerf nalus est, sicul nec ipsius primi hominis aliter exorta -
nos ita suscipere humanam substantiara, ut una per- caro quam nostra : quandoquidem ille sine parenti-
sona fieret, ac sic Filius hominis, qui erat in terraper ? bus de tcrra crealus est, nos"vero ex parentibus, ali-
carnis infirmitateni,idem ipse esset in coeloper par- quid attulil ad differenliam morlis, ut aliterille more-
ticipatam carnis divinitalem, quanto credibilius aliii retur, aliter nos. Sicul autem ad raortis, sic nec ad re-
bomines sancti.el fideles ejus fiunt cum homine Chri- surrectionis differentiam valet diversa naiiviias; sed
slo unus Chrislus, ul omnibus per ejus hanc gratiami nec hoc ipsum, quod scriptum est de primo homine,
socielatemque ascendenlibus, ipse unus Christus as- siroililer infideles [homines] nolint [volunl] credere :
cendatin ccelum,qui de ccelodescendit. Sic et Aposto- quserant vel aniraadveftant si vel hoc possunt, quam
Jusait: Sicut in uno corpore mulla -mernbrababemus,, mullorum animalium genera sine parentibus ex terra
omnia aulem membra corporis sunt multa, unurn estt procreantmyquse lamen coeundo @9 pariunt etiam
corpus, ita [et] Cbristus. Non dixii, Ila et Christi, idI ipsa sui similem prolem, nec propter-diversitatem
est corpus Christi vel membra Christi, sed, Ita etChri- D 3 nativitalis intersit aliquid ad naluram eorum quse
sius, unumChrislum appellanscaputetcorpus.Magna i procreaia sunt ex terra, et eorum quse illis coeunti-
haec[et] mira dignalio, quse quoniam fieri non potestt bus orta sunt. Similiter enim vivunt, similiterqne mo-
nisi per remissionem pecealorum, sequitur etdicit: riunlur, quamvis dissimiliter nati sint. Ita non est
Et sicut Moyses"exaltavit serpentem in deserto. ilai absurdum ut similiter resurgant corpora quse dissi-
exaltari oportei Filium hominis, ut omnis qui credi- militer orla sunl. Hujusmodi auteni homines rion va-
derit in eum, non pereat, seclhabeat vitam seternam. J.enlesinlueri ad quam rero inlersit aliquid diversum,
Quid tunc in deserlo factum sit novimus: serpentum el-ad quam non intersii, ubi non adverterint aliquam
niorsibus multi moriebantur : tunc populus peccaia distanliam primordiorum, etiam omnia eonsequentia
sua confiteris,per Moysen deprecalus est Dominum distare oportere eontendunt. Possunt lales. pulare
ut hoc ab eis virus auferret; ac sic Moyses ex prse- oleum ex adipibus non debere natare super aquaro,
ceptoDomini exaltavitin deserlo seneum sefpentem, sicul illudquod exolivaest, quoniamlongeestMtrius-
admonuilque populum ul illum exaltalum quisquis a que origo dissimilis, quando illud ex ligno, hoc ex
serpente morderelur attenderet: hoc .faciemes con- carne profluxerii. Quanium aulem altinel ad illara
 ?0i" D. EUGVPPli ABBATISAFRICANI , 1048
differentiam quod.Christi corpus non dissolutum tabe A CAPUT CCCXXVI.
Cum spiritus immundusexierit at>homine, etc. Ex li-
atque pulredine, die tertio resurrexit, nostra -vero bro primo QuwstionumEvangelii.
post longum tempus, ex quadam qua [ex quoj solula
Cum spirilus immundus exieritab homine, et cse-
discesserint confusione, reparabunlur, humanse fa-
tera, significatquosdam ita credituros, ut non possint
cullati utrumque impossibi.le est, divinse autem po- ferre labores
continentise, et ad sseculumredituri sint.
lestati utrumque facillimum. Ut enim radius oculi
est: Assumit secumalios septem",Inlel-
nostri non cilius pervenit ad propinquiora, tardius Quod diclum
cum quis ceciderit de justilia, etiam si-
ad longinquiora [ad propinquiora quam ad longih- ligitur quia
celeritate con- mulaiionem habebit. Cupiditas enim carnisexpulsa
quiora], sedulraquc intervalla parilf
per pcenitentiam a consuetis operibus, cum non in-
tingunt; ita, cum in ictu oculi, sicut Apostolusdicit, fit
in quibus delectationibus requiescat, avidius
resurreclio mortuorum omnipotentia Dei et ineffabili venerit
et rursus hominis mentem occupat, si
nutu, ita tam facile est quaeque recentia, quam diu- reddit[reditj,
Incredibilia conipulsa esset, negligentia [si cum expulsa esset,
-turnotempore dilapsacadaverasuscilare. subsecuta est, ut non introdnce-
sunt haee quibusdam, quia, inexperta, cum omnis justitite negligentia]
retur tanquam habitator mundaise domui serrao Dei
natura rerun), lam sit plena miraculis, ut nonquasi
sed videndi consuetu- oper sanam doclrinam. Et quoniam non solum habe-
faciii' pervestigaiione ralionis,
hoc nec bit ilta septem vitia quse septem virlutibus spirituali-
dine mira non sint, quse ob consideratione,
bus-sunt contraria, sed etiam per bypocrisim se ipsas
nee inquisitione digna videnlur. Nam.ego, et mecnm
ea facta sunt in- virtutes habere simulabit, propterea assumplis secum
quicunque invisibilia Dei, per quae
aut non aliis septem nequioribus, hoc est ipsa septenaria si-
tellecla, conspiciunl [intelligere moliuntur], redit illa concupisceniia, ut sint novissima
minus aul amplius admiramur. in uno scminis lam mulaiione,
omnia laudamus in arbore, tan- hominis illius pejora quam erant prima.
parvul'0 grano; quse
quam liciala latuisse, quara mundi hujus tam ingentem CAPUTCCCXXVII.
sinum, quae de corporibus humanis dum dilabuntur De sumplibus ad turrem wdificandam; ex tibron Quw-
absumit, resurreclioni futursetota et integra redditu- stionum Evangelii, tit. 21.
rum. Quomodo autem eontrarium est et Christum Sumptus ad turrem sedificandam,vires ad.discipu-
post resurrectionem cibatum, et in resurrectione quse latura Chrisii obtinendum : et decem millia praliaturi
promittitur ciborum indigeniiam non futuram, cism cum rege qui habet viginti inillia, simplicitatem Chri-
et angelos legamus ejusmodi escas eodemque modo sii dimicaluri cum duplicitate diaboli, hoc est, cum
sumpsisse, non ficto phantasmate, sed manifestissima dolis et fallaciis ejus in affectu eonstituit renuntianlis
veritate; nec lamen necessiiate, sed potestate. Aliter (_;omnibus quse sunt ejus. Ita enim tunc claudit [con-
enim absorbet aquam terra sitiens, alitersolis radiiis cludit] : Sic ergo oranis ex vobis qui non renuniiat
candens : illa indigeniia, iste potentia. Futurse ergo omnibus quse sunt ejus, non potest meus esse disci-
resurrectionis corpus imperfectse felicitatis eril, si pulus. Inler quae omnia, etiatri ipsa temporalis vita
cibos sumere non potuerit; imperfectse felicitatis, si intelligalur necesse est, quam oporiet sic possidere
cibis eguerit? Sciat sane qui bas proposuit qusestio- ad tempus, ul non te impediat ab nelerna, qui eam
nes, Cbristum post resurreciionem cicatrices, non fuerit rainalus auferre. Sicat autem de turre non per-
vulnera demonstrasse dubitantibus; propter quos fecta per opprobrium deterruit dicentium, Quia hic
-eliam cibum ac polum sumere voluit, non semel, sed homo ccepit ssdificare, et non potuit consummare ;
ssepius : ne illtid non corpus, sed spirilum esse ar- sic in rege cum quo diraicandum esi, ipsam pacem
bitrarentur, et sibi non solide, sed imaginabiliter ap- accusavit cum ait: Adhuc illo longe agente, legalio-
pareret. Tunc autem illse falsaecicatriees fuissent, si nem mittens rogal ea quse pacis sunt; significans
nullaviilneraprsecessissent; et tamennecipsasessent, eliam minas imminenlium a diabolo tentalionum, non
si eas esse noluisset. Voluit aulem certse dispensatio- sustinere homines, qui non renuntiant omnibus
nis gralia ut eis, quos sedificabat in fide non ficta, qusepossident; etpacem cum eofacere, consentiendo
non aliud pro alio, sed hoc quod crucifixum viderant D illiad committenda peccala. Turrem quippe sedificare,
resurrexisse demonstraret. Quid est ergo quod dici- contra regem illura dimicare, esse diseipulum Chrisii
lur, Si propter incredulum fecit, finxit ? Quasi vero est; habereaulem sumplus ad perficiendam lurrem,
quisque"[si quis vir] fortis, pro patria dimicans, multa et habere forlia decem millia contra viginti millia
adversa vulnera exciperet, et perilissimo medico, qui regis, renuntiare est omnibus quse sunt ejus.
hsec curare iia valeret, ut eicatrices nullse apparerent, CAPUT CCCXXVIII.
ipse potius diceret, sic se velle sanari, ut magis essent
in corpore suo vestigia vulnerum, lanquam tituli glo- Quadispositione [dispensalione]providentiwDeiScrip-
turm Veteris Teslamentiex Hebrwoin Grwcum elo-
riarnm, ideo ille medicuscicatrieesfinxisse diceretur, qnium translatw sint, ul universisgentibusinnotesce-
quicum per artem efficere potuerit ut non essent, certa rent; ex libro xvm de Civilate Dei,
: existente causaper artem efficitpolius ut essent.quse
Sacras litleras etiara unus Ptolomseorumregum
uno solo modo, sicut superius dixi, falsse convince-
-Egypti nosse sluduit el habere; nam post Alexahdri
rentur, si nulla vulnera sanarenlur. Macedonis, qui etiam Magnus eognominatus est, sni-
rificentissimam miniraeque diuturnatn potfentiara,quR
 -fc.9 THESAURUS. CAP. CCCXXIX. I0S0
universamAsiam^imopenetotumorbem, 9Qpartim A quia etsi non in eis ririus apparuisset Spiritus, sine
vi et armis, partim lerrore subegerat, quando inter dubitalione divinus, sed inter se verba interiireta-
cselera Orienlis etiam Judseam irigressus obtinuit; eo tionis suse Sepluaginla docli more hominum contulis-
mortuo comites ejus, cum regnum illud amplissiraum sent, ut quod placuissel omnibus, bocrnaneret, nullus
non paciCceinter se possessuri divisissent, sed polius eis unus interpres debuit anteponi; cum vero lan-
dissipassenl, bellis omnia vastaturi, Ptolomseos reges tum in eis signum diyinitalis apparuit, profecto quis-
coepit habere /Egyptus; quorum primus, Lagi filius, quis alius illarumScripturarum ex Hebrsea in quam-
multos ex Judsea eaplivos in .Egyptum transtulit. Iibet aliam linguam interpres est verax, aut congruit
Huic aulem suecedens alius Ptolomajus, qui est ap- - illis' septuaginta interpretibus, aul si non congruere
pellalus Philadelphus, omnes quos ille adduxerat videlur, allitudo ibi prophelica esse credenda est.
, subigatos [subjugatos], liberos redire permisit; insu- Spiritusenim qui in prophetis erat, quando illa dixe-
per et dona regia in lemplum Dei misit, petiviique ab ' runt, idem ipse erat [etiam] in septuaginla viris,
Eleazaro tunc pontifice dari sibi Scripturas, quas quandoilla interpretati sunt: qui profecto-auctorilale
profecto audierat, fama prsedicante, divinas, et ideo divina et aliud dicere potuit, tanquam prophela ille
concupiverat habere in bibliotheea quam nobilissi- 'utrumque dixisset, quia nlrumque idem Spiritus
mam fecerat. Has ei cum idem ponlifcx misisset He- B I diceret; et hoc ipsum aliter, ut non eadem verba,
braeas, post etiam ille interpretes pos.tulavit, et dati idem lamen sensus bene intelligeniibus dilucesceret,
sunt ei septuaginta duo de singulis duodecim tribubus et aliud $>rsetermiiteret[prsetermitiere], et aliquid
seni homines, Jinguse utriusque-doetissimi, Hebrsese adderet [addere], ut etiam hinc ostenderetur non
.scilicet atque Gra^cse: quorum interpretatio, ut Sep- humanam fuisse in illo opere servitulem, quam ver-
tuaginta vocetur, jam oblinuit consuetudo. Traditur bis debebal interpres, sed divinam potius potestatem, -
sane, tam rairabilem ae stupendum, planeque divi- quse menlem replebat etregebat inlerpretis. NonnuIIi
num in eorum verbis fuisse consensum, ut cum ad aulem codices Graecos interprelationis Septuaginta
hoc opus separatim singuli sederenl [sederint] (ita ex Ilebrseis codicibus.emendandos putarunl: nee
enim eorum fidem Ptolomseo placuit explorarej, in , lamen ausi sunt detrahefe, quod Hebrseinon habent
nullo verbo quod idem signifiearel et tantumdem va- [habebantj.et Septuaginla posuerunt; sedtantum
leret, vel in verborum ordine," aller ab altero discre-r modo addiderunt quseiri Hebraeisinventa, apud Sep-
paret; sed lanquam unus esset inlerpres, ita quod tuaginla.non erant, easque signis quibusdam, in siel-
omnes interpretati sunt, unum erat, quoniam reverai larum modum factis, ad capita eornmdem versuum
Spiritns erat unus in omnibus. Et ideo lam mirabilei notaverunt: quse signa a<m/>IO-XOU? vocant. Illa vero
Dei munus acceperant. ut illarum Scripturarum, noni IC quse non habent Hebraei, habent autem Septuaginta,.
lanqnam liuroanarum, sed, sicut erant [tanquam] di- similiter ad capita versuum jacentibus virgulis, sicul
- vinartim, etiam islo modo commendaretur auclorilas,, scribuntur nncise, signaverunt; et niulti codices has
erediiuris quandoque gentibus profutura, quod jami nolas habentes usquequaque diffusi sunt et Lalini.
videmus effectum. Quse aulem non prsetermissa vel addita, sed aliter
CAPUT CCCXXIX. dicla sunt, sive aliura sensum faciant, etiam ipsum
non abhorrentem, sive alio modo eumdem sensum
De auctorilate Septuaginla interprelum, quw, salvo
honore Hebrwi ttyli, omnibus interprelibus sit prw-. explicare monstrenlur, msi ulnsque codicibus m-
ferenda; exeodejn libro. spectis nequeunt reperiri. Si ergo. ut oporlet, nihil
Nam cum fuerint etalii inlerpretes, qnl ex Hobrsea j aliud intueamur in Scripturis illis, nisi quod pet
homines dixerit Dei Spiritus, quidquid est in He-
lingua iu Gra^cam sacra illa eloquia traiisiulerunt,'
sieutAquila.Symraachus, Tbeodoiion; sicutetiamilla brseis.codicibus, et non est apud inlerpreles Septua-
ea [hoc] per istos, sed per illos prophe-
[est] interpretalio, cujus auctor non apparet, et oblj ginia, noluit
hoc sine nomine interpretis, Quinta editio nitncu- tas Dei Spirilus dicere; quidquid vero est apud Sep-
in Hebrseis-autem codicibus non est, per
paltir ; hanc tanieiiquse Septuaginta est, lanquam% tuaginta,
Eolaesset, sic recegit Ecelesia, eaque utuntur Grseci j D istos ea maluit, quam per illos idem Spirilus dicere,
Isto enim
populi chfisliani, quorum plerique utrum alia sitt sic ostendens utrOsque fuisse prophetas.
aliqua igriorant. Ex hac Sepluaginla inlefpretalione, modo alia per Esaiam, alia per Jeremiam, alia per
etiam in Latinam Tfnguam interpretalum [est] quodj alium aliumque prophetaih, vel aliter eadem per
Eeclesiae Lalinoe tenent. Quamvis non"defuerit tem- hune ac per illum dixit, ut voluit. Quidquid porro
dicere voluit
pnribus nostris noster presbyler Hieronymus, homoo apud utrosque invenitur, per ulrosque
doctissimus, el omnium trium "linguarum peritus, unus atque ideni Spirilus; sed ita ut illi praecederent
qui non ex Graeco, sed ex Hebrseoin Laiinum elo-- prophetando, isli -sequerenttir propbetice intefpre-
quium easdem Scripturas eonverterit. Sed ejus lamn lando :"quia sicul in illis - vera et concordia [concor-
litteratum laborem quamvis Judsei fateanlur esse ve-. danliaj diccnlihus unus pacis Spirilus fuit, sic el in
racem, Septttaginta verointerpretes in multis errasseB istis_ non secum conferentibus, et tamen. lanquam
unus
contendant, tamen Ecclesia Cbrisli -tot hominvmj ore uno euncta interpretantibus, idem Spirilus
auctoritati, ab Eleazaro tunc pontifice ad boc tantum! appnruii.
opus electorum, nemiriem judieat prseferendum,t j
 iGgi . D. EUGYPPII ABBATIS AFRIGANI 1052
CAPUT CCCXXX. A - gue (ecerit Iwmo, exlra mrpus est; qm autem for-
nicatur, in corpus proprium peccql. Ex~sermone
Quid, inlelligendum sit de Ninivitarum etcidio, de hoc ipsum.
denuntiatio Hebiwo propler
cujus denunlialioni [cujus in]
quadraginla dierum spalio tendilur, in Sepluaginla
' autem Qusestio de Epistola Corinihiorum beaii Pauli
tridui brevilate concluditur, ex eodemlibro.
apostoli ubi dicit: Omne peceatum qnodcunque.fece-
Sed Vit aliquis : Quomodo sciam quid Jonas pro- rit homo, extra corpus est; qui nulem formcatur, in'
pheta dixerit Ninivitis, utrumj Triduum, et Ninive corpus propf ium peccat, nescio sipossilad liquidum
everletur, an, Quadraginla rfiesPiQuisenim non videat dissolvi, quamvis possil, donante Domino, aliquid
-non poluisse utrumque tunc dici a propheta, qui mis- inde probabiliter dici; ita enim pfofuhda est. Nam
sus fuerat, terrse eomminuiionem [terrere commina- cum superius in eadem Epistola Apostolus diceret:
lione] imminentis exitii civilatem ? Cui si tertio die Nolite errare, neque fornicalores, neque idolis ser-
fuerat futurus inleritus, non ulique, quadragesirao viehtes, nequeadulteri, neque molles, neque mascu-
die; si autem quadragesimo, non utique tertio. Si lorum concubitores, neque fures, nequeavari, heque
ergo a me quseritur, quid horum Jonas dixerit, hoc ebriosi, neque maledici, neque rflpaces, regnum Dei
pulo polins quod legilur in Hebrseo: Quadraginta possidebunl; et paulo post: Nescitis, ait, quoniam
dies', et Ninive evertelur : Septuaginia quippe, longe^B corpora vestra membra sunt Christi? toilens ergo
posterius interpretati, aliud dicere poluerunt, quod ta- membra Christi, faciam merabra merelricis? Absit!
irien sd rem pertineret, et in unura eumdemque sen- An nescitis quia qui adbseret merelrici, unum corpus
sum, quamvis sub altera significatione, coneurrerel: est?"Erunlenim, inquil, duo in carne una; qui au-
gj, admoneretque leclorem, ulraque auctoritale lem adhsaret Domino, unus spiritus est; fugileforni-
non spreta, ab historia sese allollere ad ea requirenda cationem. Atque ibi subjunxit : Omne peccalum
propter quaesignificanda histcria ipsa conscripia est. quodcunque fecefit homo, exlra corpps est; qui au-
Gesta quippe sunt [illa] in Ninive civitate, sed ali- tem fornicatur, in corpus proprium peccat; annes-
-quid etiam signifieaveruni quod-modum illitis civi- eilis quia corpus vestrum, lemplum in vobis Spirilus
latls excedal : sicut gestum est quod ipse prophela sancti est, quem habelisa Deo, el non estis vestri?
in venlre ceti triduo fuit,- et tamen alium significavil -empli enim estis prelio magno. Glorificale elporlate
in profundo infernitriduo fulurum, qui Dominus est Deum in corpore vesiro. Cum ergo multa et-horrenda
omnium prophelarum. Quapropier si per iliaiu civi- in hoc capitulo priusenumerasset bominum peccata,
tatera recie accipilur Ecclesia gentium prophetice quibus-non dabilur regnum Dei, quse lamen norinisi
-figurata, eversa scilicet per pcenitent;am; ut qualis per corpns perpelrari ab Jiominibus possunl; quud
fuerat jam non esset: hoc quoniam per Clirisiuni G corpus ulique jam lidclium, templum essedixit Spi-
factum est in Ecclesia gentium, cujus illa Ninive rilus sancli, queiii habemus a Deo; ipsaque meinbra
figuram gerebat, sive per quadraginta dies, sive per corpofis nostri, meinbra esse asseverat Christi, de
-
triduum, idem ipse significatus -esi Christus : per qnibus arguendoet quodammodo inlerrogando, ait:
quadraginta scilicei, quia tot dies peregii eum disci- Tollens ergo membra Christi, faciam membra mere-
pulis suis post resurreclionem [suam], et aseendit tricis? responderetque sibi, Absit! subjungatadhuc
- in ccelum; per triduum vero, quia die lerlio resur- et dicat,: Ncscitis quoniam qui adhaeret merelrici,
rexit; tanqtiam leciorem nikil, aliud 'quam hislorise unum corpus esl? Erunt enira,inquit, d.uoin carne
rerum geslarum inhserere cupieniera, de somno ex- una; qui aulem adhseret Domino, unus spirifusest;
cilaverint Sepluaginta inlerpretes, idemque [iidem- - et concludit: Fugite fornicationem; sequituf lamen
q e] prophet;c, ad perscrutandam altitudinem pro- ipse et dixil: Orane peccatum quodcunqub fecerit
pbetise,et quodammodo dixerinl: In quadragiiita die- homo, exlra corpus esl;' qui autem fornicalur, ih
Jwsipsum qiiaere,inquo et triduum poieris invenire. eorpus proprium peccat : quasi vero illa quaedinu
illud in ascensione, hoc in ejus resurreciione repe- meravit pcccata, dicens : Noliie errare, neque forni-
ries. Propter quod utroque numero signifieari eon- catores, neque idolis servientes, neque adulteri, ne-
venientlssime pot.tiit, quorum unum per Jonam pro- D que molles, neque maspulorum, concubitores, neque
"phetaro, alium per Septuaginta inlerprelumprophe- fures, neque avari, neque ebriosi, neque maledici,
liam, lamen unus alqueidem Spirilus dixii. Longi- nequerapaees, regnum Dei possidebunt; ista omnia
tudinera fugio, ut non Jisee per multa demonstrem, facinora et flagitia,nunquid nori-nlsi per corpus lieri.
in quibus ab hebraica veriiaieSeptuaginla inierpreles aut exerceri possunt?quis hoc sani capilis homo
[putanlur] discrepare, ei bene intellecii inveniuniur negaverit? Totum quippe isium locum Apostolus
esse- concordes. Unde etiam ego.pro meo moduloi propier.ipsum corpus; jam emptum magno prelio, id
ve.stigiasequensapostolorum, quia et ipsiex utrisque, esl, Christi sanguine pretioso, templumque Spiritus
id estetex Hebraeis, et[ex] Septuaginia, testinioniai sancti factum a Deo, ne taljbus flagitiis polluereiur,
•
prophetica posuerunt, ulraque aueioritate utendum sed potius inviolatum lanquam Dei habiiacuium ser-
pulavi, quoniam utraque unaatque divinaest. varetur, agebat et defendebat. Quare.ergo subjun-
gere voluit hoc, unde difficilis qusestio nascerelur,
CAPUT CCCXXXI. id est, ul diceret : Omne peccalum quodcunque fe-
De eo'quod ait Apostolus : Omnepeccatim quodcun- cerithomo, extra corpusest; qui autem fornicattir,
 1055 THESAURUS. CAP. CGCXXXl. . 1054
in corpus suum peccat, cum siveipsa fornicatio,'sive A familiariterservum [servus] corporis cor hominis
alia hujusmodi,quoanonnisi percorpus fiunt peccala fornicantis, in lempore maxime ipsius nequissimae
lurpiludini et fornicationi simillima, non nisi perip- operationis. In tantum ut ipse Apostolus inculcaiius
sumcorpusgerantur alqueexerceantur? Quidenim? volens commendare cavendum hoininibus hoc ma-
poteritne esse quispiam, ul caelera memorata supe- lum, dixerit: Tollens ergo membra Cbristi, faciam
rius taceam, fur, vel ebriosus, vel maledicus, vel membra mereiricis ? et exsecrans ac detestans fes-
rapax, extra operationem corporis hujus ? quamvis ponderit, Absit! An nescitis, inquit, quoniam qui
nec ipsa idololatria, neque ipsa avarilia, prseter ser- adbseret mereirici, unum corpus est? Eruht enim
vitium corporis poterit ad usum fructutnque suum duo, inquit, iri carne una. Nunquid hoc posset di6i
pervenire. Quid est ergo, Omne peccatum quodcun- de aliis atque aliis quibusque facinofibus hdminum?
que fecerit homo, extra corpus est; qui aulem for- Liberum estenim animo humano, in aliis quibusque
nicatur, in corpus proprium peccat? Primum, quia sceleribus, et unum aliquid eorum operafi, et eo
in corpore isto homo constitulus, quidquidsolo tan- ipso tempore alibi cogilalione distendi, quod in for-
tura animo poterit inique concupiscere, diei non nicationis ipso opere atque tempore non licel animo
potestextra corpus hoc homineni facere,' cum consiat ad aliud aliquid cogitandura liberura esse : sie enim
eum carnali sensu elcarnali prudentiahoeagere,,isto B totus homo"absorbetur ab ipso et in ipso corpore,
adhuc circumseptum corpore. Nam et quod ih psal- ut jam dici non possil ipse animus suus esse, sed
mo scriptum esl: Dixil impius in corde suo, Non simul lotus bomo dici possit quod carosit, etspiritus
est Deus, idem bealus Apostolus non potuil ulique vadens et noti revertens. Sie ergo possumus intelli-
separare a corporali opere, illo loco ubi ait: Omnes gere quia omne peccalum quodcunque fecerit homo,
aslabimus anle tribunal Cbrisli, ut recipiat unusquis- extia corpus est, qui aulem fornicalur, in corpus
que secundum eaquae percorpus gessit, sive bonum, proprium peccat: ut videatur, ul dixi, ApoSlolus. iti
sive malum : quia videlicet non nisi in corpore con- taniuni exaggerare voluisse fornicalionis roaluin, ut
stilutus impius potuit dicere, Non est Deus: ut ta- in comparatioue hujus "fornicationis,csetefa extra
ceam, quod in alia Epistola ipse Docior genlium corpus habenda esse duxerit quaecuiique peccala,
dicit : Mariifesla autem sunt opera carnis; et exse- solo hoc lanlummodo fornicalionis malo in corpus
quitur : quaesunt fdrnicaliones, immunditise, luxu- propriwri peceari dixeril, quia majore libidinis ar-
rise, verieficia, inimicitise, contentiones, semulalio- dore, quo superior nullus esl, vuluptas ipsius cbrpo-
nes, animosilaies , dissensiones, hasreses, invidise, ris tenetservum efficitquecaptivum. Hsecdictasihlde
«brietates, et his similia;' quae prsedico vobis sicut speciali fornicatibne hujus corporls; vferuriiquia non
prsedixi, quia qui talia agunt regnum Dei.non possi- C solum fornicalio in sacris lilleris specialitef, sed
debnnt. Nunquid enim non videtuf nobis extra cor- etiam generaliter afguitur -et noriiiriatiir, conemur,
pus fieri caeierailla quse ibi inierposuit, semulaliones, Deo adjuvanle, et hinc aliquid probabiliier dicere.
animositates, dissensioiies, invidias, hsereses? et Generalis igitur fornicaiio aperle inahife&talurin"
lamen operibus carnis ista trlbuil Doctor genlium in psalnio, ubi dicilur : Quoniarri ecce qui Ionge se fa-
fide elveritate. Quid est ergo, Omnepeccatumquod- ciunia te, peribunt; perdidisti omnem qui fornica-
'
cunque fecerit horao, extra corpusesl; et uuum.lati- lur abs te. Dbi subsequenter qualiter ista generalis
tumroodo fornicatioiiis peccatum nomiuatis, ail, Qui fornicaiio evadiet effugi possil, adjUnxit[enim] di-
auiem @2 fornicaiur, in corpus proprium peccal? Ap- cens: Mihi autem adhserereDeo bonumest: iit exinde
paretigitureuivistardoetoblutiso[obluso],quain[quse] facile advertamus illam esse generalem fornicatio-
sitislaqusestiodifficilis; quaniDominuspise intentioni riemanimaehumanse,qua non adbaerens quisque Deo,
'
nostrae, si aliquniilulum dignalus fuerit illucescere adliseret mundo. Unde beatus apostolus Joanhes
alque revelare, poterimus aliquid ratlonabililer di- dicit : Si quis dilexerit munduro, dileclio Patris nbn
cere. Videtur enim.beatus Apostolus, in quo loque- est in illo; elapostolus Jacobus dicit-: Adulteri, nes-
"baiur Cbristus, aut exaggerare voluisse fornicaiio- citis quia amicitia hujus roundi inimica est Deo?
nis malum super csetera omnia peccata, quae etsi 3t) Breviier ergo definilura est non posse habere dilec-
per corpus commitlantur, non tamen animum hu- lionem Dei, qui habuerif dilectionem mundi; etini-
manumconcupiscentisecarnali ita efficiuritobstriclum micrim esse Dei, qui amicusesse voluerit rnundi. Ad
el obnoxium,quemadriiodum in solo opere fornica- hocetiam perlihet quod Dominus inEvangeliO dicit:
•
liqnis corporalis .commisccri facit animum vis iii- Neriio potest ddobus riominis servire : aul enim
gens libidinis cuin -ipsocorpore,"et urium cum ipso unum odio habebit, et allerum diliget; aut unum
quodammodo agglulinari etdevinctum esse : in lan- patielur, et alierum conlerhnet;et conc.ludit : Non
tumtit niliil aliud ipso momento et experimento hii- potestis Deo servire et mammonse.Ista est ergo ge-
*
jus tammagttiflagiiii cogilare homini liceat aut in- neralis, ut dictum est, fornicatio animse, omnia onl-
tendere, nisi quod sibimet addicit mentem, quam nine in se continens, qua non adhseretur Deo,
subdii ipsa submefsio, el quodammodo ab- dum adhseretur mundo : ut eliam sic intelligere va-
" captivam
sorplio libidinis et concupiscentia carnalis, lit hoc leamus ,•secundum islarii generalem fornicationerii,
esse videalur; quod dictrimest: Qui atilem fornicatur. quod ait Aposlolus : Oinne peccatum quodeunque
in corpus proprium peccat, quia lunc fit proprie ct fecerii homo, extra corpus est;qui autem fornicatur,
 1055 D. EUGYPPH ABBATIS AFRICANI 1056*
)n corpus proprium peccat. Quia st non fornicelur j?vmundo et alienaiur a Deo: quod est, ut dictum est:
anima humana, adhserendo Deo, nec adhserendo Inilium superbise hominis apostatare a Deo ; propler
mundo, quaeeunque alia peccala, a concupiscentia quod generalis fornicationis cavendum malum,bea-
carnali prorsus aliena, potuerit pro ipsa fragilitate lus Joannes admoneldicens:Nolitediligeremundum,
morlalilatis, vel ignorando, velnegligendo, vel obli- neque eaquaesunt in mundo, quoniam quaiin mundo
viscendo, vel non intelligendo homo ineurrere, hoc sunt, coneupiscentia carnis est, et concupiscentia
sit quod dictum est: Omne peccatum quodcunque oculorum, et ambitio vitaa sseculi, quse non «st ex
fecerit homo, extra corpusest; quia nullum hic cor- Patre, sed ex mundo; et mundus iransiet, et concu-
poralis vel temporalis concupiseentise peccatum po- pisceniia ejus. Qui antem fecerit voluntatem Dei,
terit reperiri : unde merilo exl.ra corpus esse quod- manet in seiernum, sicnlille manet in asternum. Ista
libet tale pecealum dici videlur. Quod si adhserens ergo dilectio mundi, quse universalem in se concu-
mundo mundanus homo, longe se facit a Deo, piscentiam continet mundi, generalis est fornicatio,
fornicando ab ipso Deo, in corpus proprium pec- qua peccatur in corpus proprium, eo quod omnibus
cat, quia corporali concupisceniia, in quaeque tem- corporalibus etvisibilibus, et temporalibus deslderiis.
poralia et carnalia, carnali sensu et prudenlia hu- el voluptatibtis humanis indesinenler servit animus
manus animus trahitur atque distrahitur, crealurse B ab ipso Creatore univers.orum desolalus alque dere-
serviens pptius quam Greatori, qui est benedictus -lictus.
in ssecula. Sic ergo, quanlum mihi videlur, salva CAPUT CGCXXXII.
•iide,' intelligi potest, utriusque fornicalionis ma- De scienlia Dei.
lum, tam specialis quam universalis, in hoc uno ca- Omne prseteritum jam non esl; omne fulurum
'
pitulo tanii et tam magni Docioris, ubi ait : Omne nondum est; omne igitur et prseteritum, el futurum
peccatum quodcunque fecerit homo, exlra corpusest; deesl. Apud Deum autem. nihil deesse [deestj, nec
qui autem fornicalur, in corpus proprlum pcccat: prseteritum igitur, nec fulurum, sed omne prsesens
ut autexaggeratio facta sitab Apostolo hujus spe- est apud Dcum.
cialis fornicationis, qua in corpus proprium peccari De trina virtute.
recte intelligitur, quia nusquam sic tolus homo cor- Omne quod est, aliud est quo constat; aliud
poris ipsius voluplati addicitur, et ineffabiliter, vel quo discernitur; aliud quo congruit. Universa igitur
inevitabiliter, affigitur, ut in comparationehujnsianti creatura si et est quoquo mndo et ab eo quod omni-
mali eaetera peccala extra corpus esse videantur, no nihil est plurimum distat, et suis partibus sibimet
etiamsi per corpus exerceanlur. Quemadmodum so- congruit. Causam quoque ejus trinam esse oportet,
lius fornicationis vis qusedam imperiosse libidinis, C qua sit, qua hoc sit, qua sibi amica sit. Creaturse au-
condilioni suse subdit, "propriumque ipsius corporis tem causam, id est auctorem Deum dicimus. Oporlet
mancipium pessimum facit, lempore maxime ipsius ergo esse trinitatem, qua nihil prsesiantius, intel-
immundissimseoperafionis, utaliudquid praeterquod ligenlius et bealius invenire perfecta ratio potest;
agit iu ipso corpore non sit liberum humanae menti ideoque etiam cum veritas quseritur, plusquarn tria
vel cogitare vel intendere. Si autem etiam generalem genera qusestionum esse ffon possunt: ulrum omnino
signittcare voluit Aposlolus fornicationem, propter sit, uirum hoc an aliud sit, ulrum approbandum im-
quam dixisse videatur: Omne peccalum quodcun- probandumve sit.
que fecefit horao, extra corptis esl; qui aulem forni- De Deo et creatura, - •
cattir, in corpus proprium peccat, sic accipiendum Quod incommuiabile est seternum est, semper
est et intelligendum, ut quisque dum non adhseret enim ejusdem modi est; quod aulem commulabile est
Deo, qui adhsesit mundo, omnia tamen temporalia temporiobnoxium est,nonenim semperejusdem modi
diligens et concupiscens, merilo in corpus proprium est, et ideo asternum reete. non dicilur : quod
peccare dicatur, id est, universse concupiscenlise enim mutalur non manet, quod non manet non est
carnali deditus et subdiius factus, tanquam lotus selernum ; idque [ideoquej inler immortale el seter-
creaturse servus ab ipso Creatore alienus, ppr iilam D num inlerest, quod omne seternumimmorlale est, non
initium omnis peccali superbiam ; cujus superbise omne immorlale satis subtiliter selemum dicitur :
initium est, ut scriptumesl.apostatare aDeo. Aquo quia etsi semper aliquid vivat, lamen [sj] mulabilita-
generali fornieationis malo quisque alienus, quod- tem patiattir, non proprie aalernum appellatur, quia
cunque aliud peecatum potuerit, ut homo corrupti- non semper ejusdem modi est, quamvis immortale,
bilis adhucet mortalis, incurrere, hoc intelligaiur rectedici possit: yocalur lamenaeler-
quia sem*per,vivit,
extra corpus esse, id est, extra corporalis et tempo- num interdum etiam quod immortale est. lllud vero
ralis omnis concupiscentisemalum, alienum esse ex- quod et nmtaiionem patitur, et animse prsesenlia,
tra corpus, ul ssepe dictum est esse. Tanlummodo cum anima non sit, vivere dicitur, neque immortale
enim carnalis et generalis 93 eoncupiscenflsemalo, ullo modo, et multo minus seternum inlelligi potest:
per omnia fornicalur anima a Deo, tanquam cof pora- in selerno [seiernum, sine in] enim cum proprie dici-
libus et temporalibus desideriis et delectationibus tur, neque quidquam prseteritum quasi transierit, ne-
illigata et devincta, in corpus proprium peecat.cujus que quidquam fmurum, quasi nontium sit, sed quid-
universaliter concupiscentise serviens, incurvatuc qnid est, tanlummodo esu
1057 THESAURUS. CAP. CCCXXXW. 1058
De loco Dei; ex libro QuwstionumLXXXVJI. A.dum quem dieiinus alium alio esse succulentiorem
Deus non alieublest: quod alicubi enim est, con- et validiorem, quaemagisproprie habiludo dici so-
tineturloco; quod conlinetur loco, corpus est;-Deus let; vel babitum eorum quse membris noslris accom-
autem non est corpus; non igitur alicubi est : et ta- modantur extrinsecus, secundum querii dicimus ves-
roen quia est, et in loco non est, in illo sunt potius liium, caleeatum, armaium, et si quid ejusmodi est.
onmia quam ipse alicubi, nec lamen iia in illo * [ut In quibus omnibus generibus, siquidem nomen hoc
ipse alicubi, tamen ita in illo] ut ipse sit locus. Locus dictum est ab illo verbo quod est 'habere, manifes-
enim in spatio est, quod longiludine, latitudine, alti- tum est in ea re dici habitum, quse accidit alicui, ita
tudine corporis occupalur;'nec,Deus tale aliquid est: ut eam possit etiam non habere. Nam et doctriua
et omuia igitur in ipso sunt, et locus non esl. Locus accidit animo, et succusac robur corporis [corporij,
tamen Dei abusive dicitur lemplum Dei, non quod eo et veslis atque arma, non dubium est quin accedant
contineatur, sed quod ei praesens sit. Id aulem nihil [accidanlj membris nostris; ita ut imperitus posset
melius quam aniriia munda intelligitur esse animus, si ei doctrina non accederet [accideretj,
GAPUT CCCXXXHL el.exile aique latiguidum corpus, sine succo visce-
De providenliaDei, ex libro QuwslionumLXXXIV. rum et robore, et nudus sine veste, et inermis sine
B
, Fieri potest ut per maluta hominem divina provi- armis.elpedenudosiriecalceamcnlisessehomopotest.
Habitus ergo in ea re dicilur qusenobis ut.habeaiur
dentia et puoiat et opituletur-: nam Judseorum im- accedit [accidilj. Verumlamen hoc inlerest, quod
pielas et Judam supplantavit, et gentibus saluti fuit. quseJam eorum quse accidunt nobis, ut habilum fa-
Item fieri potest rit divina providentia per hominera ciant, non mulanlur a
nobis, sed ipsa nos rautant,
bonum et damnet et adjuvet, sicut ail Apostolus : in
seipsa integra et inconcussa manenlia, sicuti sa-
Aliis sumus odor vitse in vilam, aliis autem odor
pientia, cum accidit homini, non ipsa mutatur, sed
morlis in mortem. Sed cum omnis tribulalio, aut hominem
mutat, quem de stulto sapientein facit.
posna impiorum sit, aut exercitalio juslorum.quia ea- Qusedamvero sic accidunt, ufet niutenl el mulentur:
demlribulatioeipaleaniconcidit.etfrumenta a paleis sicuti et ipse amiltens speciem stiam, in cor--
cibus,
excutit, unde iribulalio nomen accepit;rursus cum pax pus nostrum veriiiur, et i.os refecli cibo, ab exili-.
et quies a molesliis ssecularibus, et bonos Iucretur
late atque lariguore in robur atque' valentiam com- -
et corrumpat raalos, omnia hsec divina providenlia mutamur. Terlium
[vero] genus est, cum ipsa quae
pro meritis moderatur animarura; sed tamen non accidunl muiantur, ut habitum faciant, et quodam-
sibi eligunt boni niinislerium tribulationis, nec mali -
modo ibrmanlur ab -eis quibus habitum faciunt, si-"
amant pacem : quare ipsi quoqoe per quos id agilur
C cuti est vestis : nam eumprojecta vel reposila est,
quod ignoranl non justilise, quse referlur ad Deum, non habet eam formam quam sumit cum induitur
sed malevolenlisesuaemercedera accipiunt ;-quemad- inducitur membris. Induta ergo accipil formam
modum nec bonis imputatur- quod ipsis prodesse vo- atque cum ipsa membra, et cum
habebat
lentibus nocetur alicui, sed bono animo beneyolen- quam.hon etcum extila,
iiidtiuiilur, exuiinltir, in suo statu maneartt.
lise prsemium tribuitur. lia etiam csetera creatura Potest esse etiam quarlum genus, cum ea quse acci-
pro irierilis animarum ralionalium, vel seulilur vel dunt ad faciendum habiium, nec ea raulaiit quibus
latet, vel modesla [molestaj, vel commoda est. Sum- accidunt ad faciendum habitum, nec ab eis ipsa mu-
mo enim Deo cuncla bene adminislranieT_u* fecit, sicut anriulus digito, si non nimis subtililer
tantur,
nihil inordinatum in universo, nihilque injustum est,
allendatur; verumtamen hoc genus, aut nullum esl,
sive scientibus, sive nescienlibus nobis; sed in parle
si diligenler discutias, aut omnirio rarissimum. Cum
offendilur anima peccatrix : tamen quia pro meritis
igitur Apostolus de unigenito Dei filio loqueretur,
ibiest ubi esse talem decet, et ea patitur quae talem ad divinilalem ejus, secundum id
quantum pertinet
pati sequum est, universum regnum Dei nulla sua quod verissimus Deus est, sequalem esse dixit Patri,
fceditate deformat. Quamobrern quoiuam non omnia
non ei fuit tanquam rapinam, id est,-quas"ialie-
novimus quse de nobis bene agit ordo divinus, in sols1® quod
r.um appetere, si semper manens in ea sequalitate,
bona voluntate secundum legem agimus, in cseterh
nollet horairii [homine] indui, ei hominibus ut homo
autem secundum legem agimur, cum lex ipsa in-
sed semetipsum exinanivit, non formam
coramulabilis maneaf, et omnia mutabilia pulcherri- apparere;
sed formam servi accipiens, neque
ma gubernatione moderetur. Gloria igitur in excelsii_ suam mulans,
conversus aut transmutalus in hominern, amissa in-
Deo, el in terra pax hominibus bonse volunlatis. commutabili slabilila.le ; sed tanquam verum homi-
94 CAPUT CCCXXXIV.. nem suscipiendo, ipse susceplor in similitudine [ si-
De eo quod scriplum #st : Habitu invenlus ut homo., mililudinem] hominum factus, non sibi, sed eis qui-
ex eodemlibro. bus in homine apparuil, habitu inventus est ui homo,
-Mullismodis habitum dicimus : velliabitum animi,, id esl,habendohominem invenlus ut homo est; non
sicuii est cujuscunque disciplinse perceplio usu ro> eni.mpoterat [Deus] inveniri ut homo ab his qui
bnrata atqne fifmata; vel habilum corporis secun-• cor iramimdum habebant, el Verbum"apud Patretn
* Uncinis inclusa rcdundare videntur. EMT.
1059 D. EUGYPPII ABBATIS AFRICANI _ 1060
videre non poterant, nisi hoc suscipiendo quod pos- .(V.loculus est Spirilus sanclus, opportunissime in libris
senividere, etper qriod ad illud lumen inlerius du- ponere, ut verbi causa,"quoniam diffiellhmum"est ul
cerentur. Jsleautem habitus non est ex primo ge- hoino aliquid vindicet sine ira, vindicta [vindiclam]
nere, non euim manens in se natura hominis nalu- Dei.quse omriinosine ista perturbalionesit [fit], iram
ram Dei commulavit. Neque ex secundo: non enim tamen vocandam judicaverunt. Ilem quia conjugii
immutavil liotno Deum.et mutatus ab illo esl; ne- castilalem zelando viri cuslodireconsueverunl, illam
que ex quarto : non enim sic assumptus esl homo, ut Del providentiam, per quam praecipitur aique agitur
riequejpse mularet Deum,nec ab illo[ipso] mularetur; neanimacorrunipaiur, etdees aliosalquealiossequens
ted potius ex teriio, sicenim assumptus est ut, quodammodo mereiricelur, zelum Deiappellaverunt."
commutarelur[in melius, et ab eo fofmaretur] ineffa- Sieet manura Dei vim operatur, et pedes Dei vim
bililer, et excellenlius atque conjunctius quam ves- qua orania cusiodienda et gubernanda pertendit; et
titus, cum ab homine induitur. Hoc ergo nomine Iia- aures Dei vel bculos Dei vim qua omnia per-
hitus satissignificavitApostolus.quemadmoduni dixe-' 1 cipit aique intelligit; et faciem. Dei vim qua
rit: In similitudine [simililuditiem] hominura faclus, se manifestat atque dignoscitur , et csetera.
quia non transfiguraiione in hominem, sed habitu In hunc modum, propterea scilicet quia nos, -
factus [invenius] est, cum indutus est homine quem B ad quos sermo fit, et manibus solemus operari
sibi uniens quodammodo atque conformans, immor- @g et pedibus incedere, et quo fert animus perve-^
talitati seternitailque sociaret. Sed illum habilutn nire, el auribusatque oculis eseterisque sensibus cor-
qui esl in perceptione sapientiaj. et disciplinse, Grse- poris corporalia percipere et facie innotescere.; el si
ci sgiv vocant; hunc autem secundum quem di- quid aliud ad hanc tanquam regulam pertinet. IIoc
cimus vestitum yel armatum \uyjiv-"-polius appel- mpdo igitur quoniain mutare ceplum Aliquod, el jn
lant; ex quo intelligitur deisto genere habiius locu- aliud transferre, non ferre [facile] solemus, pisi pce-
tum Apostbium, quandoquidem in Gracis exerapla- nilendo, quanquam divina providentia serena meote
ribus ayjip.v.n:isciiptum est, quod nps in latinis ha- intuentibiis appareat cuncta certissimo .oroine admi-
bitu habemus. .Quo nomine oportet intelligi, non nistrare [adminislrari], accommodatissime tamen, ad
mutatum esse verbum susceplione hominis, sicut humilem humanam intelligentiam, ea quse incipiunt
nec membra vesle indula mutanlur, quanquam illa esse, neque perseverant quaptum .perseyeratura
susceptio ineffabiliter susceplum suscipienti eopula- sperata sunt, quasi per pcepitentiam [DeiJ dicuntur
verit; sed quarilutii verba Iiumana rebus ineffabili- -ablata. . .
buscoaptari possunt, ne mutatus intelligatur Deus, CAPUT CCCXXXVII.
humanse fragilitaiis assumptor, electum est ut Grse- c
ce a-yjipx, et Latine habitus diceretur illa susceptio. De eo quod scriptum est : Sexaginla sunl reginm, el
ocloginta concubinw,
CAPUT-CCCXXXV,, Denarius numerus potest significare -universilalis
- De alimentis,exeodem Jibro. , - •scientiam, quae si ad interiora et ad inielligibilia re-
feratur, quse senariouumero significantur [signifi-
Quidest quodaceipit eam rera quam commutat, catur], fit quasi.deciessexies, quodest-sesaginla; si
ul ariimal cibum ? quid est quod accipilur et commu- ad terrena et eorruptibilia, quse octogenario huraero
tatur, ut tdem cibus r quid est quod accipiiur et non . significari possunt, fiunt decies octies, quod est oc-
"commutatur, ut bculis lux, [etj sonus auribus ? "Sed toginta. Reginse ergo sunt animae, regnantes in in-
lisec per corpus aecipit anima. Quid est autem telligibilibus et ^splfitualibus ; concubinse , quaa
quodper seipsam accipit etcommutat in se ulaliam mercedem accipiunt terrenorum, de quibus dictum
animam, quam recipiendo in amicitiam sui similera est : Acceperunt mercedem -suam «dulesceritulse,
facit ? et quid est quod per seipsam accipit, el non quarum' non est numerus, quarum «on est determi-
commutai, ui veritatem ? Quare cognoscendum est, - nata scientia, et diversis dogmaiibus periclitari
el quid sit Petro dictum, Macta et manduca; etquid "possunt, ut numerus, quod dictum est, significet
in Evangelio, El vita eratlux hbminum. eertam et indubitatam confirmalioneni seieniise.

CAPUT CCCXXXVl. De temporibuswternis. i -

-
De eo quod dictum esl: Pmnitet me hominemfecisse,
ex eodemdibro.
DivinseScriplurse, a terreno et humano sensu ad
divlnum et ccelesteni nos eiigentes, usque ad ea
verba-desceriderunt, quibus inter se siultissimorum
eliam utiturconsuetudo. Itaque etiam earum affec-
tionum nomina, quas animus nosier palitur, quas
longissime a Deo essesejunctas, jam qui melius sa-
pit. intelligit, non dubitaverunt illi viri per quos
Quseri polest quomodo ab apostolo Tauio dictura
sit: Ante tempora aaterna. Si enim tempora quo-
modo seterna? nisiforleanieomniatempora, inlelligi
voluit. Quia sidixisset, Ante teropora, neque addi-
disset, seterna, posset accipi anle qusedam tempora,'
quse ante se haberent alia tempora; aeterna autem
maluitdicere..quamomnino[omnia],forlasseideoquia
tempus non ccepit ex tempore. An^eterna lempcra
sevum signiflcavit : inter quod et tempus lioc distat,"
quod illud stahile est, tempns autem mutaJiile?
 ' 1062
1061 THESAURUS. GAP. CCCXXXIX.
CAPUT CCCXXXVIII. A si exlerior homo, vila illa accipitur qua per.coipus
Dehominefacto adimaginemei,similitudinemDei;ex senlimus quiuque notissimis sensibus. quos cum pe-
vodem libro. - coribus habemus communes : nam et ipsa molestiis
Cum interiorem et exteriorem hommem diyina sensibilibusque persecutionibus ingeruritur, corrumpi
Scriptura commemoret, etin lantum eos discernat, ut potest: non inimeriio et iste [ipse] homo parliceps
ab Aposlolo dicium sil: £t' si exlerior Iiomo noster dicitursimilitudinis Dei, non solum quia vivil, quod
eomimpitur, sed inlerior renovatur de diein diem : eliam in bestiis apparet, sed amplius quod ad mentem
quseri polest ulrum unus horum factus sit ad ima- convenitur se regemem,' quam illustrat sapientia,
ginem et similitudinem Dei; uam illud quserere stul- quo_din bestiis non polest, raiione careritibus. Cor-
tum est, si unus quis horum ? Quis enim dubitat pus quoque homiriis, quia solum inter animalium
eum polius qui renovatur, quam eum qui corrum- terrenorum corpora, [non prpnum] inalvum proslra-
pitur dicere? utrum autem ambo, magna qusesllo tura est, cum sit visibile, sed .ad intuendum ccelum
est. Nam [si] exterior homo est Adam, et interior erectum, quod est principium visibiliuro,"quanquam
Chrislus, bene amboinlelliguntur. Sed cum Adam non sua, secl animse praBsentia vivere cognoscalur;
sicut a Deo faclus est honus, non manserit,' et dili- taiiien non modo, quia est, et in quantum est, utique
gendo carnalia, carnalis effectus slt, non absnrde B ; bonum est, sed eilam quia taleest, ut ad contem-
videri potest boc ipsum ei fuisse carere imagine plandum ccelum sit aptius, magis in hoe ad imaginem
Dei, et simililudinem amittere, ac per hoe ipse re- ct similiiudiriem-Dei, quam c»3tera corpora anima-
novatur, et ipse est eliam interior. Quomodo ergo est lium factum jure videri potest. Tamen quia homo,
ipse exterior? an secundum corpus, ut et interior sine yita non recte appeflalur, non cofpus soluni
sit secundum animam, et interior sit resurrectio et homo "exlerior, neque sola vita, quse in sensu est
renovatio, quss nunc fit secundum mqrlem prioris corporis, sed uirumque simul rectius fortasse inlel-
vitae, id est peccati, et secundum regeherationem ligitur. Neque insciie distinguitur quod aliud sit
novse viise, id est, jnstitise; quos item duos homines Imagp et similitudo' Dei, qui eiiam filius dicitur;
sic appellal, utunumvelerem quem debemus exuere, aliud ad imaginem et-similitudinem Dei, sicut ho-
alterum npvum. et eum induendunr commemoret. minemfactum accipimus.. Sunt etiam qui non ffustra
Quorum rursus illum appellat imaginem terreni ho- intelligant duo uicta esse, ad ima|inem et similitu-
rainis, quia secundum peccaluni primi hominis ge- dinem, cuin si una res esset, unurii nomen sufficere
rilur, qui est Adam; allerum imaginem ccelestis potuisse asserunt ; sed ad imaginem menlem
hominis, quia secundum justiliam secundi hominis factam volunt, quae nulla interposiia substanlia, ab
geritur, qui est Christus. Exterior autem homo, qui G ipsa veritate formatur, qni" etiam Spiritus ilieilur,
nunc corrumpilur, futura resurreciione renovatur non ille Spiritus sanctus qui est @'@ ejusdeni sub-
frenovabiturj, cum istam mortem persolvefit, quam stanlise, c.ujus Pater et Filius, sed spiritus hominis;
naturse debet Jege illa quse in paradiso per prsecep- nam ila diseernit hos Aposlolus : nam nemo scit
tum data est. Quomodo autem non sit incongruum quid agatur in homine, nisi spiritus hominis; et
quod dicitur etiam corpus factum ad similitudinera nemo scit quid agatur in Deo, Tijsi Spiriliis Dei. Itetn
Bei",facile inielligit qui diligenler attendit quod dic- de spiritu hominis dicit : Salvum faciet spiritum
_tum est : Et fecit Deus omnia bona valde. Nemo vestrum, animam et corpus; ef. isle enim factus est
enim dubitat, quo[quodj sit ipse primitus bonus; a Deo, sicut csetera creaiura. Scriptufn est enim in
multis enim modis dici possunt res similes Deo: Proverbiis : Hoc raodo scito quoniam Dominus corda
alia3 secundum virtutem et sapientiam lactse, quia in - omnium novit, et qui finxit spiritum omnibus, ipse
ipso est virtus et sapientia non ficta [facta]; alise in scit omnia. Ergo iste spiritus ad -imaginem Dei nullo
quantum solum vivunt, quia ille sunime et primiius dubitante factus accipitur, in quo est inlelligentia
vivit; alia3in quantum sunt, quiaille summe ac pri- veritatis; hseret cnira veritali, nulla interposila
mitus est. Et ideo quss tantummodo sunt, nec tamen «crealura. Csetera hbmiuis ad similitudinem facia vi-
vivnnt aut sapiunt, non perfeetse, sed exiguse sunt ad D deri volunt, quia omnis quidem imago sirailis esi,
similitudinem ejus, quia et ipsa bona sunt in ordine non aulem omne quod simile est, etiam imago pro-
suo, cum sit ille "super omnia bonus, a quo bona .prie, sed forte abusive dici potest. Sed cavendum in
sunt; omnia vero quse vivunl et non sapiunt, paufo talibus ne quid nimis asseverandum putetur : illa
amplius paiticipant similitudinem. Quod enim vivif, je sane salubriter custodila, ne quoniain corpus
eiiam est; non aulem quidquid-est, etiara vivit. Jara quodlibet per localia spatia porrectum est, aliquid
,porro qusesapiunt, itaillisiniiliiudinisunt proxlma, tale eredatur esse substantia Dei : nam res quae in
ut in creaturis nihil sit propinquius. Quod enim par- parte' minor est qusni in totOi_nec.dignilati animse
lieipat sapientise, et vivit, et est; quod autem vivit, convenlt; quanio rainus majestati Dei!
necesse est ut sit, non necesse est utsapiat. Quare CAPUT CCCXXXIX.
cum homo possit partioeps esse sapientiae, secundum De eo quod ait in Evangelio : Erunl in una domo
interiorem hominem, seeundum ipsum, ita est ad divisi duo adversus tres, etAres advemisduo. De
-iraaginem [Dei], ut nulla nalura interposita forrne- exposilionepsalmi XLIV.
-tur, et ideo nihil Deo cbnjunctius : ct sapit enim, Accingere gladium tuum cirea femur, poientis-
et vivit, et est; quacreatura nihil est mejius. Quod sime. Gladiura tuum, quid nisi verbum luum? Jlllo
 1065 D. EUGYPPH ABBATIS AFRlCAM Itlo*
gladio slravit inimicos; illo gla"diodivisit filium a A. - CAPUT GCCXL.
patre, filiam a matre,.nurum a socru. Legimus lisec De magis Pharaonis, et cur quwdam miracula fece-
in Evangelio : Non veni pacem mittere, sed gladium; runt, sicut Sloyses famulus Dei. Ex libro Quws-
lionum.
et. Erunt in una domo quinque adversum duo, et
duos adversum tres; et tres adversum duos erunt di- ,Non oportet moveri cum magicis artibus miracula
visi, id esi, filius adversus palrem suum, filia ad- fiunt plerumque similia miraculis quse fiunt per sanc-
versus matrera suam, nurus .adversus socrum suam. los servos Dei, sicut scriptum est in Exodo quod
Iisec divisio, quo gladio facla est Christus ailulit. Et magi Pharaonis fecerunt nonnulla similiter sicut
revera, fratres, etiam quotidianis exemplis videmus vfecil Moyses. Non ergo oportet hsec mirari quia ora-
bsec. Placet juveni alicui servire Deo, displicet patri, nia quse visibiliter fiuni, eiiam per iuferiores pptes-
divisi sunt adversum-se : ille promillit terfenam taies aeris hujus non absurde fieri posse creduntur.
ha^redilalem, ille amat ccelestem; aliud isie polli- Sed hoc inierest quod cum sancti talia faciunt ia
cetur, aliud ille elegit. Non sibi putet paler factam nomine Dei, Deum in "omniumrerum de^sublimio-
injuriam, Deus solus illi prseferlur; et tamen liligat ribus apparatibus jubetur inferioris creaturse. Cum
cum filio volente servire De.o : sed fortior est ille autem mali homines malis arlibus operantur similia,
gladius spiritalis "separans, quam eopulans natura » in manus suas dantur, cum exaudiuntur a daemoni-
carnalis. Fit hoc et de filia adversus malrem suara, bus ; digni sunt enim qui tali exauditione decipian-
mulio magis et de nuru adversus socrum suam: lur_, ut pcena-illis fiat hoc quod videnlur impetrare
nam aliquando in, una domo nurus et socrus iave- beneficium, cum eis exiiibeiit qnasi privatim infe-
niuntur. hseretice eatholica [hserelica et catholica], riores potestates quasdam miracula, ut eos habeant
et ulii fortiier recipilur iste gladius, rebaplizalionem subjugatos : permissu tamen divinse provideutise ut
noii timemus. Poluit dividi filia adversus malrem pro merilis animaruin sua cuique Iribuuptur [Iri-
suam, et non potest nurus adversus socrum suam. buanlur]. Omnis anima pariim privali eujusdam sui
Factum est hoc generaliter etiam in genere humano: polestalem gerit, partim universitalis legibus, sicut-
divisus esl filius adversiis palfem; fuimus enim ali- publicis, coercetur et regilur. Quia ergb unaqussque
quando filii diaboli. Infidelibus diclum est: Vos a res visibilis in hoc mundo habet poteslatem angeli-
patre diabolo eslis. Omnis infidelitas nostra. unde, licam sibi prsepositam, sicut aliquot locis divina
nisi a jiatre diabolo? non ille creando, sed nos imi- Scriptura lestalur, de ea re cui prseposila est [quasi
iando.'Jam modo videtis'filium divisum adversum privato jure agit], aliter tanquam publice agere co-
patjem : venitgladius ille, renuntiat diabolo, invenit gitur. Potenlior est enim universitas parte, <raoniam
aliura palrem, invenit aliara matrera': illead imiia- p etillud quod ibi privalim agit, tantum agere sinilur,
lionem se prsebens generabat liiexilium; parentes duo quantum lex universitatis sinitT Sed unaquseque ani-
quos invenimus, in vitam terrenam generant.Divi- ma tanto est pielate purgalior, quanto privalo suo
sus est filius adversus patrem, divisa est filia ad- minus delectata, legem universitalis intuetur, eique
versus matrem suam : plebs illa quse de Judseis cre- devote ac libenter obtemperat; est enim lex univer-
"
didit, divisa est adversus Synagogam'; divisa' est et sitatis divina sapientia. Quanlo autem amplius pri-"
nurus adversus socium suam : plebs de genlibus vato suo gaudei, et neglecto Deo, qui omnibus ani-
veniens, nurus dicitur, quia Christus sponsus, filius niis uliliter ac salubriter prsesidet, ipsa sibi vel aliis
Synagogse. Unde enim natus JFilius Dei secundum quibus potueritvult esse pro Deo, suam potiusin se
carnem? ex illa Synagoga. Ille qui dimisit palrem et vel in alios quam illius in orimes diligens potestalem,
niatreni, et adhsesit uxori suse, ut essent duo in tanto est sordidior, lanlbque roagis pcenaliler divinis
- earne una : non conjeciura nosira, sed altestanle legibus tanquam publicis servire cogitur. Quanlo igi-
•
Apostulo et dicente : Sacramentura hoc roagnum tur [eiiam] anima humana deserio Deo suis honoribus
. esl; ego aulem dico in Christo et in Ecclesia. Dimisit vel poiestale fuerit delectata, tanlo magis-subditur
eniu» Palrem quodammodo", non omnino dimisit talibus potestalibus, quae privato suo gaudent, et
veluli ad separationem, sed ad susceptionem hu- p. honorari ab hominibus sicut dii cupiunl: quibus di-
manae carnis. Quomodo dimisit? Quia cura esset in vitia lege saepe concedilur, ut eos quos sibi secundum
forriia Dei, hon rapinam arbitralus est esse se sequa- merila subjugaverinl, privato illo jure eliam miracu-
lem Deo, sed semetipsum exinanivit, formam servi lorum aliquid praestent, in his rebus exhibendorum _,
accipiens. Quomodo dimisit et matrem ? gentem Ju- quibus sunt infimo, sed tamen ordinatissimo poles-
dseorum, Synagogam illam hserentem veteribus sa- tatum gradu, prsepositse; sed ubi divina tanquam
cranienlis. Ad ipsam figuram pertinet quod ait : publica g$y lex jubet, vincit utique privatam liceu-
Qnss mihi maler, aut qui fratres? Ille enim inlus liam, quanquam et ipsa privata licentia, nisi uni-
docebat, illi foris siahant. Videle si non mbdo ita versalis divinse potesiatis permissione, nulla esset;
• sunt Judsei : docet Cbrislus in Ecclesia, illi foris ideoque fit ut sancti Dei servi, quando eos hoc
stanU Socrus ergo quid est? mater sponsi; maler donum habere ulile est, secundum publicam et quo-
sponsi Domini Jesu Ghristi, Synagoga est; proinde dammodo imperialein legem, hoc est ^ sumrai Dei
nurus ejus Ecclesia, quse veniens. de gcntibus, non potestalem, imperent infimis potestatibus, ad quae-
consensit' in circuracisionem carnalem, divisa est dam.visibilia facienda miracula. In iilis enim Deus
adversus socrum suam. ipse imperat, cujus teraplum suiit, et quem, con-
 1065 THESAURUS. CAP. CCGXL. iOGC
temptasua privata poteslate, ardentissime diligunt. A.potestatibus concessa in ordine suo, quasi'privata,
In magicis autem impetrationibus, ad illecebram de- commercia vel beneficia, illi autem publica admi-
ceplionis, ut sibi subjugent eos quibus talia con- *-"nistratione, jussu ejus cui cuncta creatura subjecla
cedunt, prsestant effectum precibus et mysteriis est. Aliter enim cogilur possessor equura dare mi-
eorum, privato illojure largientes, quod sibi licel liti, aliter eum tradit emptori, vel cuilibet donat aut
largiri honorantibus se sibique servienlibus , el commodat. Et quemadmodum plerhpe mali mililes,
qusedam seeum in saeramentis suis pacla servantt- quos impeiialis disciplina conderanat, signis impe-
bus; et quando videntuf imperare magi, per subli- ratoris sui nonnullos possessores lerritant, et ab eis
miorum nomina inferiores terrent, et nonnulla visi- aliquid quod publice non jubeiur extorquent; ita non-
bilia, quse propler infirmilatem carnis.magna viden- nunquam mali Christiani, vel schismatici, vel.hsere-
tur hominibus non"valenlibus aeterna contueri, quse tici, per nomen Christi, aut verba, aut saeramenta
per se ipsum prsestat dilectoribus suis verus Deus, Christiana, exigunt aliquid a poteslatibus quibus
miranlibus exbibeant [exhibentj. Hsec autem per- honpre Christl cedere indictum est. Cum autem malis
mittit Deus juste omnia moderans, ut pro cupidita- jubentibus voluntate cedunl, ad seducendos homines
tibus et electionibus servilutes eorum Iibertates- cedunt, quorum errore lsetanlur. Quapropter aliter"
que distribuat. Et si quando invocatione summi Dei, B magi faciunt miracula, aliier boni Christiani, aliter
aliquid pro suis malis cupiditalibus impetrant, mali Gbristiani: magi pef privatos conlraclus ,,boni
uode dicla est [suis] ilia non gratia; non enim frus- Chiistiaui per publicam juslitiam, mali Christiani
tra dicit Aposlolus, Tradidit illos Deus in desideria per signa publicsejustitise. Nec mirum estquod hsee
- cordis illorum ; quorumdam enim peccala eorum
signa valent, cum ab eis-adhibentur, quando eliam,
perpetrandorum facilitas, pcena est aliorurii prsece' cum usurpanlur ab extraneis, qui omnino suum no-
dentium. Quod autem Dominus dicil, Non potest Sa raeii ad istam militiam non dederunt, propter.bo-
tanas Satanam excludere, ne forte quisquam utem 1 norem tamen excellentissimi imperatoris valent. Ex
nominibus aliquarum infimaruro potestatum, cuir i quibus fuit ille de quo discipuli Domino nunliave-
. daenionium excluserit,-falsam putet esse dictarn Do- runl quod in nomine ejus ejiceret dsemonia, quamvis
mini senlenliara, ad hoc intelligat dictum, quia bo(: cum eiseum nonsequeretur. Cumautem non cedunthis
modo Satanas eliam in cofpore, aut corpore sensibuii signis hujusmodi.polestates, Deus ipse prohibet oc-
[etiamsi corpori autcorporis sensibus] parcil, ideo par- cultis modis, cum id juslum atque utile judicat.
cit uf ipsius hominis voluntatiper impietalis erroreni Nam nullo modo ulli spiritus -audent haec signa
trlumpho majore dominelur. Hoc autem modo nor conlemnere. Contremiscunt enim -hsec ubicun-
.exit Satanas, sed polius in inlima ingreditur, ut iri G que illa conspexerint, sed nescientibus hominibus,
eo sic operetur, quemadmodum dicit Apostolus : Se- aliud jubetur divinitus, vel ad confundendos ma»
cundum principem poleslatis aeris hujus, qui nunc los, cum eos oportet confundi, sicut de Scevse filiis
operalur in filiis diffidentise. Non enim sensus cor- in Actibus apostolorum legimus, quibus ait immun-
poris eorum lurbabat atque torquebat, aul eorum dus spiritus: Jesum scio, et Paulum novi, vos au-
corpora collidebat; sed in eorum voluntate, vel po- tem qurestis? vel admonendos bonos ut proficiant
lius cupiditale regnabat. Quod autem dicit-pseudo- in fide, atque ista non jactanter, seduliliter possint,
propbelas multa signa el prodigia facturos, ita ul vel ad discernenda dona membrorum Ecclesise, sicut
fallant, si fieri potest, etiamelectos, admonet utiqnc Apostolus dicit: Nunquid omnes virtutes ? nunquid
[utj inlelligamus qusedam miracula eliam seeleraios omnes donum habent curationum ? Propter has ergo
homines facere, quali [qualihus] sanclificare noti causas, plerumque, ut dictum est, nescientibus ho-
possunt.; Bened., qualia sancti facere non possunl rainibus, jubetur divinitus, id est, ut his signis
nec lamen ideo potioris loci apud Deum esse adhibitis, hujusmodi potestates volunlati hominum
arbilrandi sunt-.' Non enim acceptiores erant Dec non obtemperenl; ut aulem niali bonis ssepe lempo-
quam populus Israel magi - JEgypliorum, quia raliter noceant, potestatem in eos accipiunt, ad ma-
non poteral ille populus facere, quod illi faciebant, I* jorum [niajorenij bonorum utilitatem, propter exer-
quamvis Moyses in virlute Dei niajora poiuerit. Sed citaliojiem patientise. Itaque anima [ChristianaJ.semi
ideo non omnibus sanctis ista tribuuntur, ne perni- per invigilet in tribulationibus suis, sequi voluntatem
ciosissimo errore decipianlur infirmi, exislimantes Domihi sui, [nej ordinaiioni.Dei resis.tendo acqulrat
in talibus factis esse majora dqna i_uam~in operibus sibi gravius judicium. Quod enim ipse Dominus agens
justltise, quibus vila seterna comparalur. Propterea hominem, Pontio Pilato dixit, hoc etJobdiabolo pos-
Dominus prohibet hinc gaudere discipulos cum ait: set riicere: Non haberes in me polestatem, nisi data
Nolile in hoe gau.dere quia spirilus vobis subjecli tibi esset desuper. Non ergo ejus volunias cujus mali-
sunt, sed gaudete quoniam nomina vestra scripta lise poleslas in bonos datur, sed ejus voluntas aquo
sunt in coelo. Cum ergo lalia faciunt magi, qualia hsecpotestas datur, debet nobis esse charissima: quo-
-nonnunquam faciuut sancti, lalia quidem visibiliter x niam tribuiatio patientiam operalur,-palientia vero
esse apparenf, sed et diverso fine et diverso jure probationem, probatio vero spem; spes autem non
fiunl: illi enim faciirat quserentes gloriam suam, illi confundit, quoniam charitas.Dei diffusa est in cordi-
guajrenfes gloriam Dei; et illi faciunl per qusedam bus nostris,per Spiritum sanctum qui datus est nobis.
"
PATROL.LXH. - - 34
 D. EUGIPPII ABBATIS"AFRICAM 1068
4007
GAPUT CCGXLL A"tuasmembranas scripias quaslibet, dequibus'ple-
rumque pro voluntate sors exit; quod si non "arte de
' Adversus ' mathematicos
' ; ex eodem tibro. codicibus exit saepe versus futura prsenunlians, quid
r
Nora eos appellarunt inalhematicos. veteres, quf mirum si etiam ex animo loquentis s non arte [sed]-
nunc appellantur, sed illos qui Temporum numeros sorte exit aliqua preedielio futurum [fulurorum]?
mottt eopli ac siderum pervestigarunt; ^e quibus GAPUT GCCXLil.
rectissihie uicitur In Scripluris sanetis : Iterum nec De Verbo,
Iiis debet ignosci, si enim tantum scire [poterunt], ~ In
ut possint sestimare sseculum, quomodo bujus Domi- principio erat Verbum, quod firsece A.iyo;dici-
num non facilius invenerunr? Mens enim humana tur, -Latine el Rationem, et Verbum significat: sed
de vlsibilibus judicans potest «gtioscere omnibus vi- hoc loco melius Verbum interpreiamur, ut significe-
sibilibus seipsam esse meliorem. Qua3 tamen cum tur non solum ad Patrem respectus, sed ad illa
etiatn se propter defunctum [defectum] profecturaque etiam "quse per Verbum facta sunt_ operaliva poten-
in sapientia fatelur esse mutabilera, invenis [invenit] lia. Ratio autem, etsi nihil per illam fiat, recte ratio
dicitur.
supra se esse ineornmutabilem veritatem ; atque ita
adhserens post ipsam, sicut diclum est: _§f§ Ad- B De eo quod scriptum est: Sine ipso factum est nihil;
hsesit anima mea postte; beaia efficitur, intrinsecus et de duabus prwposilionibus, de et ex. Ex libro de
inveniens etiam omnium visibilium crealorem atque Natura boni.
Dominum, non quasrens extrinsecus visibilia, quam- In principjo erat Verbum," etVerbum erat apud
vis ccelestia, quse aut non inveniuntur, aut cum ma- Deumj et Deus erat Verbum: fioe erat in principio
gno labore frustra inveniuntur, nisi ex eorum quse apud Deum; omnia per ipsum facta sunt, et sine
foris sunt pulchritudine inveniatur artifex qui intus
. .m . . _, . . . ipsq factum est hihil; id est, non est factum sine ipso
est, et pnus anuna supenores, deinde in«orpore aliquid. Neque enim audienda sunt deliramenia ho-
inferiores pulchritudines operatur. Adversus eos au- minum qui nihit hoc loco aliquid intelligendum pu-
tem qui nunc appellantur mathematici , volentes tant, et ad hujusmodi vanitaiem propterea -putant
aetus nostros corporibus ccelestibus subdere,' et nos cogi posse aliquem,quia ipsum nihil in fine senlenlise
vendere stellis, ipsumque pretium quo vendimur a positum est. Ergo, inquiunt, factum est, et idee quia
nobis accipere, nihil brevius et verius dici potest, factum est, ipsum nihil aliquid est; seiisuhi enim per-
"quam eos non respondere, nisi aeceptis conslella- diderunt siudio contradicendi, nec intelligunt nihil
tionibus; in constellationibus aiitem notari partes, interesse utrum dicatur, sine illo factum est nihil, an,
quales trecentas sexaginta dicunl baliere signiferum C sine illo nihil factum esf: quia et si illo ordine di-
cireulum ; molum autem cceli per unam horam fieri ceretur, sine illo nihil factum est; possent ni-
In quindecim partibus, ut tantamoraquindecim hilominus dicere ipsum nihil aliquid esse, quia fa-
partes driantur, quantum tenet una hora : quse par- -ctum est. Quod ehim revera est aliquid, quid inlerest
tes singulsesexaginta minutas habere dicuntur; mi- utrum ita dicatur, siue illo facta ost "domus,a'n, sine
nutas autem minutarum jam in eonstellationibus, de illo domus est facta, dum intelligatur aliquid sine illo
qulbus futura prsedicere se dicunt, non inveniunt. factum, quod aliquid domus est? Ita quia dicturii esl,
Conceptus autem "geminorum, quoniam uno concu- sineipso factum est niliil; quoniam nihil utiquenon
tritu efficitur, testantibus medicis," quorum disci- est aliquid, quando vere et proprie dicitur, sive dica-
plina multo est cerlior atque manifestior, tam parvo tur, sine illo faclum est nihil, sive, sine illo nihil
puneto temporis contingit, ut in duas minutas minu- factum est, vel, nibil est factum, nihil interest. Quis
tarum non tendatur. Unde ©rgo in geminis tania di- autem velit loqui eum-hominibus qui hoc ipsum<_uod
versitas actionum, et eventuum, etvolunlatum, quos dixi, nihil interest, possunt dicere : Ergo interest
necesse est eamdem constellationem conceptionalem aliquid, quia ipsum nihil aliquld est ? Hi autem qui
' babere, et amborum unam constellaiionemdari ma- sanum habent cerebrum, rem hianifestissimara vi-
thematico, tanqtiam unius hominis ? Si autem ad D dent, hoc idem intelligi, cum dixi, nihil interesl, quod
genitales constellationessetenere voluerinl,[ab] ipsis inielligeretur si dicerem, interest nihil. Al isli, si
geminis excluduntur, qui plerumque ita post invicem alicui dicant, quidfecisti ? el ille respondeat nibil se
funduntur ex ulero, ut hoc teriiporis inlervallum rur- Tecisse, eonsequens est ut eicalumriientur, dicentes:
sus ad minulas minutarum revertafur, quas traclan- Fecisti ergo aliquid, quia nihil fecisti,; ipsum enim
das in constellationibus nunquam accipiunt, nee nihil aliquid est. Habent autem et ipsura Dominum
possunt traclare. Gum autem multa vera-eos dixisse In fine sententiss ponentem hoc verbum, ubi ait: Et
prsedicatur, ideo fit, quia non tenent horaines me- in oeeulto locutus sum nihiL Ergo legarit et taceant.
moria falsitates erroresque eorum, sed non intenti Quia ergo Deus omnia quse non dese genuit, sed per
nisi In ea quseillorum responsis provenerint, ea quse Verbum suum fecit,"non de his rebus quaejam eraut,
non provenerint «bliviscuntur; etea commemorant sed de his quse omriino non erant. hoc est de nihilo,
quaenon arte illa, quse nullaest, sed quadara obscura fecit, ita dicit Apostolusi Qui vocat ea quaanon sunl,
Yefumsorle conlingunl. Quod siperitiae illorum vo. tanquam [ea quse] sinl. Apertins aulem m libro Ma-
iunt ifibuere, dicaiil artificiose divinare etiam mor- ehabsaorum scriplum est: Oro le, fili, respice ad
 Idm THESAURUS. CAP. CCCXLIII., 1070
ccelumet terram} el orania qusa in eis sunt; vide, et, A bant non corpus, sed spiritum esse pulantibusT Vi-
Bciloquia non erant ex quibus fecit nos Dominus dele manus meas et pedes; palpale^ et videte quia
Deus; el illud quod in psalmo scriptum est: Ipse spiritus ossa elcarnem nonhabet,'sicut me.videtis
dixit, et facta sunt, Manifestum quod non de se ista Iiabere; sicut eorum cum esset in terra cqntrectatus
genuerit, sed in Verbo atque imperio fecerit. Quod esl.tnanibus, sic eorura est cum iretin coslunideductus
autem non de se, utique.de nihilo; non enim erat i aspeetibus; ibi vox angelica sonuit: Sic veniet quem-
aliud unde faceret, de quo apenissime Appstolus di-• admodum videlis euntem ih cceium. Fides adsit, e •
cit: Quoniam ex ipsp, et per ipsura, et in ipso sunt riuilaqusestio remahebit, nisl forte de sanguMe re»
omnia. Esipsoautetnnonhoc significat quod de ipso; quirendum est, quia cum dixisset, Palpate, et videte
quod [enim] de ipsoest. potest dici ex ipso: non autem qula spirltus ossa et carnem ntm habet, hoh addidit,
1
onrae quod ex ipso est, recte dicitur de ipso. Ex ipso sanguinem; hon efgo el uos 'addamus inquirera
ehim ccelum et lerra, quia ipse fecit ea; non autera quod ille non addidit dicere, et de ^ompehdio, si
de Ipso, quia rion desubstanlia sua. Sicut£si] aJiquis, placet, finita sit quseslio. Fortassis enim, aecepta
homo gignat filiura, et faciaf domum, ex ipso filius, bccasione sanguihis, urgebit nos molestior pefscra-
•ex ipso domus ; sed filius .de ipso, domus de terra et tator, et dicel: Si sahguis, eur rion et
pituita, cur
ligao; sed hoc quia homo est, qui npn potest aliquid B hon et fel flavum, etfel nigrum, quibus quatuor hu-
etiam de nihilo facere. Deus aulem, ex quo.omnia, moribus naturam cafnis temperari etiam "medieinss
per quem omnia, in quo omnia, non opus habebal disciplina lestalur? Sed quodlibet quisque addat;,
aliqua materia, quam ipse non fecerat^ adjuvari om- corruptionem addere caveat, ne suse fide [fideip.sa-
nipotenliam suam. Cum autem audjmus omniaex nitatem caslitatemque corrumpat. Ex consuetudine
ipso, et per ipsum, etin ipso, omnes utique naturas f erura expertarum, inexperla ogera divina infirmitas
intelligere deb.emus, quse. naturaliter sunt; neque; metitur humana, et acutuie se garrire arbitratur,
enim ex ipso sunt peccata, quse naturam non ser- cum dieit: Si caro est,et sanguis est;sisanguis, et
yant, sed yiliant: quse peccataex voluntate esse pec- cseteri humores; ergo et corruptio. E) modo diceret:
cantium raultismodis sancta SGriptura tes.talur, prae:, ; Si flamma est, et ardet; si ardet, et urit; si urit,
dpue illoloco quo dicitApostolus:Existimas autem hoc4 ergo-et virorum trium in fornacem Ignis ab impio
0 honib. qui judicas eos qui talia agunt, el facis ea,- rege missorum' corpora incendit. Hoc siautem in
quoniam tu effugies judicium Dei? an divitias beni- tribus viris miraculum factum esse hoh dubitat quis-
gnitaiis, et patientise ejus, et longanimitaiis contem- cpiisde divinisb peribus recte sapit, cur non credatur qul
nis, ignorans quoniam patientia Bei ad pcenitentiam fecil illa corp.ora, non posseignecorrumpi fecisse illud
te adducit?Becundum duritiara autem cordis tui et; G corpusnecposse corfumpi igne.neefamejnecmorbo,
cor impcenilensthesaurizas tibi iram indie irse et re- riec senio, nec ulla vi alia "quasolet huma'na,corpora
velation_is"]ustijudicii JJei, qui reddet unicuique se- labefaclare corfuptio? Quod si quisqiiam dicit, non
cundnm opera sua. Nee tamen cum in Deo sint uni- carni triura virofum illorum additam contra ignem
versa quse condidit inquinant eum qui peecant, de> ihcorruptionefli, sed ipsi igni detractam cofrumpendi
- cujus
sapieniiaulcilur: Attingit autem omnia propler faculiatem; quid veremur ne carnem facefe nequi-
suam mundiliam @g, et nihil inquinatum in eami verit non posse corrumpi, qui fecit ignem rionposse
incurrit. Oportet enim ut sicut Deum incorruptibj-. corrumpere? Nam si illud non de carnis, sed de
lem et incommutabilem, ila consequenter etiam in- ignis mutatione intelligilur, multo est hiirabilius:
coinquinabilem credamus. siraul enim et homluuin corpora non urebat, non [ne]
GAPUT CGGXLIII. - - ppsset nocere; et ligna fornacls urebat, ut posset ar-
dere. Sed qui-etiam ista non credunt nimium de"di-
" Domini posl resurreetionem, ex epislolu ed;
De eorpore
. Consentium, de eadem re consulentemi vina potesiate diffidunt, nec cum eis vel-ad eos nunc
. Quseris ulrum nunc corpus Domini essa et san- sermo nobis est. Qui autem ista credunl, e"xeis eliam
guinem habeat, aul reliqua carnis lineamenta. Quid,l illa, utrumque [uteunque] conjiciant, quse fideliie."
si adderes_rulrum etiam vestimenta ? noiine, augere-, D guserunt. Valet igitur divina potentia, qui fecitignem
tiir quseslio? Qua causa, ni.si qui [quiaj ea quse ini non posse corrumpere, de ista visibili atque tra-
usu vitse hujus nosirse corruptibilia novimus, sinei clabili-natura corporum, quibusdam manentlbus, au-
corruptione cogitare vix possumus, cum divinorumi ferre quas voluerit qualitates, ac per hoc valet etiam
miraculorum,qusedamdocumenlajaindatasinl,exqui- membra mortalia, formse lineamentis manentibus,
bus liceat conjeetare majora? Nam. si vestis foraeli- eorruptione vero mortalitatis.emortua, stabili vigore
tarum per tolannos in eremo sine tritura esse potult, firmare, ut absit labes, adsit effigies, adsit motio,
si morticina peliis calceamentorum tandiu sine labe absit fatigalio; adsit vesGendi potestas, absit esu-
duravit, polest ubique Deus qubrumlibet corporum, riendinecessitas. Constatitaque,neque ullo modo du-
per quantum voluerit tempus, incorruptam proten- bilandum est, corpus Christi, quod iicet corrupiionem
dere qualilalepi. Egeprolndebomini corpus itaIii-ecelo >. putredinis in sepulcrp non viderit (unde ^criptum
esse credo, ut erat in terra quando ascendit in ecelum. est: Nec dabis sanctum tuum videre corruptionem),
Dixeral autem discipulis, rit in Evangeliolegimus,de lamen lancea perrumpi poluil, nunc qmnino in ineor-
sua resurrectione ilubitaniibus, et illud quod vide- ruplione consistere, et quod iu contumelia passionis
 ' D. EUGVPPII ABBATISAFRICANI
1071 1072
mortisque seminatum est, nuiicesse in'gloria vitse A ruptelam quse necuoloriscorruptionem pali potest:
seternae; et quod ex infirmilate potuit crucifigi, nunc iila namque fidelium est alqtie sanctorum; isti vero
in virlute regnare; et quod erat corpus animale, perpelua corrup lione cruciabuntur, quia ignis eorum
quoniara ex Adam sumptum esi, rion esse spiritale, non exstinguetur,et verrais eorum non morietur.
quoniam spiritui jara inseparabililer copulatum est. Quidsibi ergo vult ista dislinclio : Et mortui resur-
C;APUT CCCXLIV. gent incorrupli, et nos commutabimur, nisi quia
- omnes incorrupfi resurgent, sed ex his jusli etiara
Dt corpore animali el corpore spiritali, ad eumdem
Consentium. immulabunlur, in-illam incorruptelara -cui omnino
nulla posset nocere corruptio?'ae per^boc qui in
Dixit Apostolus: Seminalur corpus animale, surget
cam non commulabuntur, incorrupii quidem re-
corpus spiritale. Proinde sicut aniraale corpus non sed tamen cor-
est aniriia', sed corpus, ita et spiritale corpus non surgent integritate niembrorum,
sed rumpendi dolore pcenarura, cum audierint : Ite in,
spiritum debemus putare, corpus. Quis porro scternum qui paratus est uiabolo.et angelis
audeat opinari, yel Christi corpus non spiritale re- igneni a
ejus ; quo auditu malo justus non limebil. De illa
surrexisse, vel si spirilale resurrexit, non jam corpus vero .coaimulatione - cum dixisset : Nos
sed : cum hanc opinionem discipu- B juslorum,
fuisse, spiritum
lorum refellat, ubi cum eum videntes exisiimarent se commulabimur, lanquam qusereremus quomodo
istud fiat, vel qualis illa eommutatio futura sit, ad-
spiritum videre, ait: Palpate. el videte quia spiritus
? jungit et dicit : Oporiet enim corrupiibile hoc in-
ossa et carnem non babet, sicut me videtis habere
duere incorruptelam, et mortale hoc induere im-
Jam Jgiiur illa caro spiritale erat corpus, nec tamen
sed nulla ulterius raorte ab mortalilatem. Non, ut opinor, dubitandum-est se-
Spirilus erat, corpus, cundum boc diclura , Caro et sanguis regnum Dei
anima resolvendum atque separandum : sicut corpus
non possidebunt, quia nonibi erit corruptio et mor-
animale, quale animatum ,est Dei flatu, cumjacius
est homo in animam vivam, etiam ipsum ex animali talilas carnis et sanguinis : secundum has enim qua-
litates hoc loco carnem et sanguinem nuncupavit:
spiritale, sine mortis interventu fuerat futurum, nisi ut aliquid exempli gralia ponam, quod in-
Iransgressioprseeeptipriuscommissopeecato infligeret quocirca,
Deus servalse daret eoronam. terim occurrit, sicutscriptum est, Ne forle tenta-
pcenam, quam jusiitiae
veritvos quitenlat, el inanis sit labornoster; atque
Unde Dominus Chrislus per nos ad nos venit, cum
hic inlelligitur diabblus tanquam Deus omnino non
peccalores justus invenil, per stratum quodammodo lentel. De quo alio loco Scriptura dicit: Ipse autera
bumililatis nostrse, sed non cum morbo iniquilatis
neminem tentat. Nec contraria est ista sententia ei
nostrae. Nam per animale nobis, 'hoc est, per mor-
tale corpus apparuil, qui utique, sl voluisset, cum G qua diciiur : Tenlat vos Dominus Deus vester. Sed
solvitur quseslio,cum vocabulum tentationis diversas
corpore immortali primitus advenisset. Sed quia nos
. humilitate Filii Dei sanari oporlebat, usque ad inlelligentias habeat, eo quod alia sit tenlalio dece-
nostram infirraitaiem descendit, et fidei nostfse me- plionis, alia lenlallo-probationis: secundumillamnon
ritura ac prsemium virtute suse resurrectionis os- - intelligitur qui tenlat nisi diabolus; secundum vero
hanc tentat Deus. Iia cum dicilur, Caro possidebit
tendit; ideo sequiiur Apostolus et dicit: Novissimus
Adam in spirilum vivificantem: sive intelligatur pri- regnum Dei, et, Caro non possidebit regnum Dei,'
etiam hujus nominis intelligenlia discerrialur, et
mus Adam qui de pulvere ante formatus est, novis-
siraus autem Adam qui de Virglne procreatus est; nulla erit quseslio, quoniam caro, secundum sub-
sive in unoquoque homine utrumque complealur, ut -slaniiam, secundum quam diclum est, Spiritus car-
nem el ossa non habet, sicut me videlis habere,
primus Adam sil horao in corpore morlali, novis-
simus Adam idem ipse in corpore imraortali: tamen possidebit-regnum; caro aulem cum secundum cor-
inter animam viventem et spiritum viviffcanterhhoc ruplionenvinlelligilur, non possidebit; hoc enim ex-
interesse voluit, ut.illic sit corpus animale, hic ,spi- positum est, ciim diceretur, Caro el sanguis regnum
ritale : anima quippe in corpore animali vivit qui-. Dei non possidebunl, in eo quod coniinuo additum
D
dern, sed non vivificat usque ad auferendam corru-"' esl : Neque corruptio incorruptionem possidebit,
ptionem. In corpore vero spiritali, quoniam perfecle sicat salis, quanlum arbitror, disseruimus.
adhserens Domino unus spirilus est, sic vivificat, ut CAPUTCCCXLV.
spiritale corpus efficiat, absumens omnein corruptio- Utrum singiUalima Deo crealore corporum lineamenta
nem, nullam metuens separatioriem : Et nos, inquit, formentur, etde animwquwslione;exeademepislola,
commulamur. Ergo istam commutationem in me- vel ex duabus epislolis ad Optatum. .
'
lius IQO sine dubilatione oportet inlelligi, quia - Quod aulem quaeris utrum singillaiim a crealore
omnes et justi et injusti resurrecturi sunt : sed Deo corporum lineameiila formentur, non te roove-
sicut Dominus in Evangelio loquitur, Qui benefece- bit, si, quantum potest humana mens, potentiam di-
runt, in resurrectionem vilaa",qui male egerunt, in vinse operationis intelligas. Quomodo enim negare
rcsurreciionem judicii : judicium appellans pcenam poterimus Deum etiam nunc operari cuncla quai
sempitornam; sicut alio loco : Qui non credit, in- creaniur,cum Dominusdicaf:Pater meus usquenunc
qnit, jam judicalus.est. Prainde illi qui ad judicium operalur ? Unde illa cessalio seplimi diei ab ipsisna-
rcsurfecturi sunt. non commuiabuntur in illam incor- turis contendis [condendis] intelligenda estfacla, non
. 1073 . , THESAURUS. CAP.. CCCXLV. 4074
ab earum administfatione quae conditse referuntur. A qui ipsa semina sine seminibusfecit? Sed ubi rcs n.T
_ Cum ergo natura rerum a creatore administratuf, turaliter obscura nostrum modulum vincil, et aperia
et per ordines praefinilislocis et temporibus suis cun- divina Scriptura non subvenit, temere hinc aliquid
- .eianascuhtur, Deus usque nunc operatur. Namsi Deus "definire humana conjectufa praesumit; secundum vi-
nunc isla non format, quoraodo legilur : Priusquara .tas auiem quas_propriashabereincipiunt, novos ho-
teformaremin utero novi te? Quomodo eliam accipi mines diciraus nasci, sive anima, sive corpore; at
potest: Quod si fenum agri quod hodie est, et cras verosecundum originale peccatum veteres naseuntur;
in clibanum mittilur, Deus sic. vestit ? nisi forle cre- •ideo baptismate renovantur. Aliquid ergo certum de
dendum esf fenum a Deo vestiri, et a Deo corpora animae origine nondum in Scripturis canonicis com-
rion forriiari? Cum enim dixit, Vestit, non de peri. Nam hi qui novas sine ulla propagine asserunt
praeierita ordinatione, sed de prsesenti operalio- animaS fieri, inter testimonia quibus id nituntur os-
ne."satis indicSl. Unde est etiam illud Apostoli tendere, ponunt etiam illa duo, quaepaulo anle com-
de seminibus, quod supra commemofavi : Non, in- •memoravi: Qui fingit spirjium bominis in ipso; el:
-quit, corpus quod futunim est, seminas; sed nudum Qui finxit singillatim eorda hominum; de quibusvi-
"
gfanum, ut puta trilici, ant alicujus cseterorum; Deus des quemadmodum possit a resislentibus responderi:
auiem dal illi corpus quomodo voluerit. Non dixit, B ulrum enim cum fingit, ex alio fingat, an ex nihilo,
edit, ttnf, disposuit, sed, dat, ul creatorem intelligas incertum est. Illud lamen inter csetera testimonium
efficaciairi"sapientise suss rebus, quse quolidie suis videtur esse prsecipuum, qiiod in libro Salomonis
lemporibus oriuntur, condendis adhibere; de qtia 1_cclesiaste legitur-: Et revertetur pulvis in terram
sapienlia dictum est: Pertendit a fine usque ad finem sicut erat, et-spiritus revertetur ad Deum, qui dedit
forliter; etnon^dhit, disposuit, sed. disponit omnia , eum. Sedfacillime respondetur: Corpus in lerram,
suaviter. Multum est enim vel tenuiler sapere", quo- de qua factum est primum horainis corpus,--et spiri-
modo eommutabilia et temporalia non commutabili- tus ad Deum, a quo faeta prima hominis anirna. Sic-
bus et temporalibus creatoris motibus, sed seterna ut enim nostrum corpus, inquiunt, quamvis ex primo
etstabilivirtute condantur.,Quserisetiam permescire - illo corpore propagatum sit, eo taraen redit unde ip-
utrum Dei flatus ille in Adam, idem ipse sit anima. sum primum corpus effeciura est, sic anima nostra,
Breviter respondeo : Aut ipso anima facta esl, sed et quamvis ex illa anima pfopagata, non ad nihilum,
si ipse est, faetus est. De anima quippe loquitur per quia immortalis est, sed ad iilum redit.a quo ipsa
fsaiam prophetam Deus, ubi dicii: Omnem flatum prima anima faclaest; ac per hoc" illud quodseri-
egofeci; quod sequentia satis indicant, seqtiilur enim: ptum est de spirilu cujusque hominis quod redeat ad
Propter peccalum modicum quid contrislavi iiluni ? G Deum-qui dedit eum, non solvit islam obscurissimam
id est, ipsum flatum, et cselera, quae nisi de anima quaestiohem, quia sive ex illo uno, sive ex nullo alio,
humana jntelligi nequeunt. In hac enim qusestione Dens utique dedit eum. Itemque illi qui propaginem
inaxime cavendum est_ne anitnse non a Deo facta na- artimarum ineonsiderata temerilate defendunt, iniec
tura.sed ipsius Dei substantia, tanquam unigenitus alia testiinoniaquse susecausse suffragari arbitranlur,
Fillus, quod est Verbumejus,itut aliqua ejus particula nullum quasi manifestius et expressius pro se possnnt
esse credatur; tanquam illa naturaatque substantia, putare .proferendum, quam id quod in Genesi-scri-
qua Deus est, commulabilis esse possit, quod esse ptum e&t: Omnes autem animse qua inlroierunt
•animamnerao non seniil, qui~se habere animam sen- cum Jacob in ^Egyptum, qui exierunt de femoribus
tit. Narii quod atlinet ad ejus originem, qua fil fit sit ejus; hoc enim velut evidentissimo testimonio pbs-
in corpore, utrum de illo uno sit qui primum ereatus sunt credi animaa in filios ex parentibus propagari,
-est, quando factus est homo in animam vivam, an quoniam satis aperle dictum videlur animas eiiam
sirailiter fiant singulis singulse, nec lunc sciebara, de femoribus Jacob, non sola exiisse corpora filiorum;
nee adbuc seio. ut eo modo eliam illud intelligi velint a parletotum,
" Non erubescendum est homini confiteri se neseire
quod dixit Adam,.cum illi raulier ejus oslenderetur:
quod nescit, ne, dum se scire raentilur, nunquam __)Hoc nunc os ex ossibus meis, -et caro de carne mea :
scire mereatur. Quis autem negat nonunius tantum, non enim dixit: et anima de anima mea. Sed ita po-
sed omnis animse creatorem atque faclorem Deura, teslfleriut carae noroinata utrumque intelligatur:
'
nisi qui ejuselbquiis apertissime refragatur? Sine sicul hic aninias nominavit, et tamen etiaro corpora
ullaquippe ambiguitate |_01 per prophetam dicit: in filiis intelligi voluit. Sed hoc testimonium certe
Omnem flatum e_gofeci, animas videlicel intelligi vo- quasi tam clarum atque manifeslum enodandse huic
-lens, quod verba consequenlia manifestant: non uti- quseslioni non suffieit : nec si ita legerelur genere
que unura quem facto ex terra faominiprimo inspira- . feniinino : quse exierunt de femoribus ejus, ul ani-
vil, sed omnem flatum Ipse fecii, ipse.adhuc facit. mas intelligereraus quse exierunt; ideo autem non
Quaariiurtameii utrum omnemilaium ex uno illo flaiu, sufflceret, quoni.amet animse nomine corpussolum,
sieut omne corpus hominis.ex illo uno corpore faciat"; posse significari modo quodain locutionis ostendiiur,
an vero nova quidem corpora faciat ex uno,- animas quosignificalur, per id quod conlinelur, illud quod con-
autem novas ex nihilo. Quis enim congrua suis ori- . tinet; sicut ait quidam,: Vina coronant, cum corona-
"
-ginibus geiiera rerum gtiam de semimbus facit, nisi rentur yasa vinaria; vinum enim continrtur, vas'conti-
 " '
\07S ,D: EUGYPPII ABBATIS AFIUCANI 1070
net. Sicut ergo appellamus ecclesiam basilicam qua A , lus de seipso dubitare non dubitet utrum in corpore
continetur populus, qui vere appellatur Ecclesia, ut an extra corpus raptus sit in tertium ccelum : Sive
juomine Ecclesise, id est, populi qui continetur, signi- " hoc, sive illud, nescio,- inquii, "Deus scit. Cum
ficemus lociiin' qui cootinel; ita quod animas eor- ergo mibi, quandiu nescio, dubitare non liceat
poribus conlinentur, intelligi corpora filiorum per utrum anima mea in istam viiam ex propagine an
nominatas animas possunt: sic enitn inelius accipitur E02 sine propagine venerit, cum eam utrqlibet mo-
etiam illudquod lex inquinaridiciteura qui intraverit -do a summo et vero Deo factam esse.non dubilem ?
..su.per animam roortuam, hocestsuper defuncti ca- cur mihi non sit fas dicere, scio animam meain ex
daver; ut nomine animse roortuse morluum corpus opere Dei subsistere, et prorsus opus Dei esse, sive
intejligalur, quod animara continebat: quia et absen- ex propagitie, sicut corpus, sive extra propagi-
te populo, id est Ecclesia, locus tamen ille nihilomi- nem sieut illa quse primo homini dala est, nescio,
nus ecclesia nuncupatur. Haec responderentur, si, ul Deus scit? Utrum horum yis ut confirraem : pos-
dixi, ferainino genere positum esset, quse exie- sem, si nossem. Quod si ipse nosti, en habes me
runt de femoribus Jacob, id est, quse animse ; nuiic cupidiofeni discere quod nescio, quam docere quod
vero cum masculinum.genus sit posifuin, id est, qui . scio; si aulem nescis sicut egq, ora sicut et egb,
exierunt de femoribus Jacob, quis non ita intelligere B ut sive per quemlibel servum suum, sive per se-
malit: omnes animaa eorum qui exierunt ex femori- ipsum, magister ille nos doceat qui dixit discipulis
bus ejus, id est, animae hominum: ut etiara sic - pos- suis: Ne. velitis dici, ab hominibus Rabbi; unus esl
sint intelligi secuiidnm corpus tantummodo exisse enimMagistervester,Ghrislus;sitameu scit expedire
Jiomines de femoribus Patris, quorum erant illse nobis ut eliara talia noverimus, qui riovitnon solum
animai per quarum numerum intelligunlur tot ho- quid doceat, verum etiam quid nobis discere. expe-
-mines ?"-Si ergo ila potes animarura asserere sine diat. Nam eonfiteor dilectioni tusecupiditaiem meam:
"ulla propagine uovilalcm, ut ratibne justa, el a fide cupio quidem et hoc scire quod quseiis; sed multo
•catholica non aliena, etiam sic peccato primi hominis magis .cuperem scire, si fieri posset, quando prse-
ostendantur obnoxise,assere quod sentis, ut potes; si sentetur desideralus omnibus gentibus, et quando
-autemnon eas aliter potes a propagatione facerealienas, regnum sanctorura futurum sil, quam undeinhanc
nisi ut simul facias ab omni peccati vinculo liberas, lerram venire cceperim; el tamen illud, cuni ab illo
-cohibe te ab hujusmodi disputatione omnimodo : non qui scit omnia discipuli sui nostri aposioli qusere-
est enim falsa etiam in parvulorum baptismate remis- rent, responsum aceeperunt : Non est vestrum scire
sio peccatorum, nec verbotenus dicitur, sed veraci- lempora quae Pater posuit in sua potesiaie. Quid si
ter agiiur. Ut autem el a me tua dilectio de hac quse- ^ et hoc scit, non esse nostrurn scire, qui profecio
stione aliquid audiat definitum, non parvi aastiraan- scit quid nobis sit utile scire? Et illu.d quidem per
dum, imo prsecipue necessarium atque retinendum, illum scio, non esse noslri scire tempora qusa
quomodoIibet.se origo Jiabeat animarum, sive ex illa Pater.posuit in sua potestate. Utrumautem originem
una, sive' ex nulla alia propagentur, raediatoris ta- animarum, quam nondum scio, utrum [nostrum] sit
"
men animam nullum ex Adam traxisse peccatura, scire, id est, periiueat ad nos id scire, ne hoc qui-
dubitare fas non est. Si enim nulla pfopagatur ex al- dem scio. Nam si sallem hoc scirem, quod noslrum
tera, ubi oranes tenentur propagata carne peccati, non sit id scire, non sohim affirmare quandiu nescio,
quanto minus credendum est ex propagine peccatricis verum eliam quaerere jam desislerem; nunc aulem
aniraam venire non poluisse, cujus caro venit ex vir- quamvis tam sil obscurum atque profupdum , ut
gine, nonlibidine concopta,sed fide utesset in simiii- plus illic docendi caveam temerilalem, quam'
tudine carnis peccati, non in carne peccati I Si autem discendi habeam cupiditaiem, jtamen et hoc etiam
-peccato primse animaepeccatricis ideo cselerselenen- vell^m scire, si possem. Ei licel multo amplius sit
tur obnoxise, qui [quia] ex illa sunt propagatffi, pro- necessarium, quod aitille sanclus : Notura mihi fac,
fecto illa quam sibi unigenilus coaptavit, aul pecca- Domine, finem meum (Non enim ait, initium meumj,
tuminde non traxit, aut omnioo inde non tracta est; *', uiinam lamen nunc initium, quodadistam quaistio-
neque enim non potuit animam sibi trahere sine pee- nem attinet, me lateret! Verum de ipso quoque inilio
caTo.quisolvitnostra peccata; aut qui novam creavit meo ingratus doclori raeo non sum, quod animam
' ei carni
quam sine parente fecit ex terra, non poluit humanam spiriiuin esse, non corpus, eumque ratio
novam creare carni, quam sinevirosumpsit ex femi- ualera-vel intellectualem, scio; nec eam Dei esse na-
na. Ego enim adhuc, fateor, non inveni queinadmo- turara, sed potius creaturam aliquatenus mortalem,
dum anima et peccatum ex Adam trahat; unde dubi- in quantum in deterius comiuutari, et a-vita Dei, cn-
tare fas nonest [quod] etipsaex Adamnon trahatur; Jus parlicipatione beata fit, alienari potest, et ali.
quod mihi diligentius inquirendum, quam inconsul- .qualenus immorlalem, quoniam sensura , quo d
lius asserendum est. Quando autem nos aliquaecausa3: posl hanc vitam vel bene vel male sit, amittere nou
in aliqua qusestione non immerilo dubitare compel- polest; scio eliam non eam pro aeiibus anle carneni
lunt,nonetiam hinc dubitare debemhs utrum dubi- gestis includi in carne meruisse, sed nec ideo esse
tafe debeamus. De dubiis quippe rebus sine dubita- in homine sine sorde peccati, et si unius diei, sic-
tione dubitandum est. Vides quemadmodura Aposto- ut scriplum est, fueril vita ejus super terrara. Ac
 «077 , THESAURUS. CAP. CCCLVI. 4078
per hou sclo, ex Adam, per seriem geuerationis, si-. A justitiam. Unde slatuil Deus ut ppsl ejus peccatum
ne peccato neminem nasci; unde et parvulis neces- propagata caro peccati ad recipiendam justitiam la-
sarium est per gratiam regenerationis in €hristo dioribus et molestiis niteretur. Propter hoc eliam de
"renasci.Hsec tam multa, nec parya de initio vel ori- paradisodimissus Adam, contra_Edenwj. habitavit, id
'graeanimarum nostraruni, in quibus plura sunt ad ^est, contra sedem deliciarum, ut significaret quod
eam scientiam pertinentia, quse fide eonstant, et [in] laboribus, qui sunt deliciis conlrarii, erudienda
didicisse rae gratulor, et nosse confirmo. Quapropter esset caro peccati, quse [in deliciis obedieniiani nou
"si nescio.-ftiorigine animarum, utrum illas Deus ho- ,servavit, antequam esset caro peccati. Sicut er-
minibus ex propagine faciat, quas tahien fieri non go illi priroi homines, postea juste vivendo, unde
ambigb, scire quidem et hoc magis eligo, quam ne- -merito creduntur per Domini sanguinera ab exlremo
seire, sed quaridiunon possum melius, hinc dublto, supplicio liberati, non tamen in illa vita meruerunt
quam velut certum confirmare aliquid audeo, quod ad paradisura revocari, sic et caro, peccati, etiamsi
illi rei sit forte cbnlrarium, de qua dubitare forte • remissis peccatis homoin ea juste vixerit, nonconti-
non debeo. Tu itaque, mi frater bone, quoniam con- rnuo meretur eam niortem [non] perpeti, quam traxit
rsulis me, et vis ut unum horura defraiara, utrum de propagine peccati. Tale aliquid nobis insinua-
animse cseteras ex illo uno homine, sicut Cor- gj tum esl de patriarcha David, in libro Regnorum, ad
pora per propagiriem, an sine propagine, sicut illius .quem propheta cum missus esset, eique propfer
unius, a creatore singulis fiant^ab ipso enim fieri, peccalum quod admiserat,- eventura mala ex iracpn-
sive sic, sive sic, non negamus), patere ut etiam ipsei ,dia Dei oomminaretur, confessione peccati veniam
consulam quqmodoindeanima peccatorum [peccatum] "meruit, respondente propheta, quod illud ei flagi-
originaliler trahat, unde originaliter ipsa nontrahi- lium facinusque remissum sit, et tamen,conseciata
tur; omnes enim animas ex Adam trabere originalo sunt quas Deus fuerat comminatus; ut siehumilia-
peccatum similiter non negamus, ne in Pelagianam retur a filio. Quare et h .c non dicilur, Si Deus pro- ;
hseresim deteslabilem detestabililer irruahius; si hoc; pter peccatum illud fuerat comminatus, cur dimisso
quod ego inlerrogo nec tu scis, sine me palienter peccato, quod erat minatus, implevit? nisi quia re-
"utruraque nescire, quod tti interrogas, et quod ego. ctissirae, si [sic] dictum fuerit, respondebitur, re-
Si autem jam scis quod inlerrogo, cum hocetiam me missionem illam peccati factam, ne horao ad perci-
docueris, tunc et illud quod vis ut respondeam, nibilI piendam vitam impedifetur seternam; subsecutum
ibi jam raeluens respondebo. Peto ergo ne succen- vero illius comminatioriis exemplum [effectum], ut
seas, quia non potui confirmare quod quseris, sedl pietas bominis |,©3 in illa humilitate exercerelur
- potui demonstrare quid quseras; quod cum invene- r atque probaretur. Sic et mqrtera corporis, et propter
ris, confirmare non dubiles quod quserebas. Et hoc; peccatum Deus hominiinflixit, et post peccatorum
quidera sanctitati tuaescribendum exislimavi, quii remissionem , propler exercendam justiliam non
propaginem aniraarutn jam quasi certus improban- aderoit. Teneamus ergo indecliriabilem fidei confes-
dam putas. Cseterum si illis quihanc asserunt re- sionem. Solus unus est qui sine peccato natus est, In
seribendum fuisset, fortassis oslenderem quemadmo- simiiitudine carnis peccati ; sine peccalo vixit in
dum id quod se nosse arbitrantur ignoreht; et ne> • carne, inter alienapeccata ; sine peccatb mortuus
hoc asserereauderent, quanta ratione formidare de- est, propter nosira peecata. Non declinemus in dex-
berent. tram aut sinisiram : in dexlram enim declinare. est
se ipsum decipere, dicendo se esse sine peccato;
CAPUT CCCXLVL in sinislram aulem, per nescio quam perversam et pra-
Quod non a morte sed a vam securitatera, se tanquam impune dare peccatis.
baptixali
" liberentur communi, supplicio
wterno, a quo eliam primos hominesdicit'_- Vias enira quse a dextris sunt novit Domipus, qui-so-
per Domini sanguinemliberplos;,ei cur David, pec- lus sine peccato est, et nostra potest delere peccata;
cato remisso, qu,wDeas per prophetam fuerat mina- .
lus, impleverit; el de mysterio numeri vicinatis [vi- perversse autem sunt quse a sinistris sunt cum pec-
' cennalis], vel de suprascripla animw quwslione.Ex, _ catis. Tales etiapi illi viginti annorum adolescentuli -
tibro n de Baptismoparvulorum, prope finem. figuram novi populi prsemiserunt, qui in ter-
. ram promissionis intrarunt; qui nec in dex-
Nequaquam igitur, in morte pro justitia subeunda1 tram , nec in sinistram dicti sunt declinasse.
vel contemnenda, laudarelur. prsecipua patigniia, si1 Noh" enim et
vjginti annorum aetas comparanda
_ morlis non esset magna multumque dura molestia;i est innoceniise parvulorum; sed, ni
fallor, hic
cujus timorem qui vincil ex fide, magnam ipsius fi- numerus mystlcura aliquid adumbrat et resonat.
dei comparat gloriam, justamque mercedem. Unde' Vetus enim Teslamentum in
quinque Moysi libris
mirandum non est, et mortem corporis non fuisse1 - excellil, Novum
aulem-quatuor Evangeliorum aucto-'
eventuram horaini, nisi praecessisset peccatum, cu- ritate prsefulget. Qui numeri per se mulliplicati ad
jus etiam talis pcena consequerelur: et post remis- - vicenarium perveniunt: quater enim quini,- vel quin-
sionem peccatorum, eam fidelibus evenire, ul in ejus>
quies quaterni, viginti sunt.,Talis populus , utprse- ,
timore vincerido exerceatur foititudo justitise. Ca- dixi, eruditus in
regno coelorum,per duo Testamenla, l
ro enira quse primo facta est non erat caro peccati, Vetus
etNovum,Jnon declinans in dextram, superba \
inqua noluil.homo inter delicias paradisi -servafe prsesutnptioiiejustiiiso, neque. in sinistram, secura
 1079 D. EUGYPPH ABBATIS AFRICANi 4030
dileetione peceati, in terram illius promissionis iii- A contfa voluntatem facere dici solet; sed utique v.ilt,
trabit, ubi jam peccata ulterius, nec nobis donandaL propter quod facit, tanquam si pejorare [pejerare]
;optemus, nec in.nobis punienda timeamus: ab illoi nolit, et facit cum vult vivere, si quisquam, nisi fe-
redempiore liberati, quinonvenundatussubpeccalp i cerit, moriem minetur. Vult ergo facere,-quia vult
redemit Israel ab omnibus iniquitaiibus ejus, sivei. vivere. Et ideo non perseipsum appetendo "utfalsura
propria cujusquam vita commissis, sive originaliter jurei,sedut falsura jurando vivat. ..Quod si ita est,
tractis: non enim parum divinarum Scripturarum nescio utrum possiot dici ista peccata nolentium,
, auctoritati veritatique cesserunt. qui etsi noluerunt; • qualia hic dicuntur expianda. Nam si diligenler con-
liiieris suis aperte exprimere, parvulis remissionem sideretur, forte ipsum peceare nemo velit; sed pro
necessariam peccatorum, redemptionem tamen eis pteraliud fil, quod vult qui peccat. Omnes quippe
opus esseconfessisunt:alioquippeverbo,'etiam ipso homines, qui scientes faciunt quod non licet,vetlent
deChrislianaeruditionedeprompto,nihiIaIiudomnino licere : usque adeo ipsum peccare riemo appetit
"dixerunt. Nec dubitandum est eis qui divina scripla •propler hoc ipsum, sed propter illud quod ex eo
, fideliter legunt, fideliter audiunt, fideliter lenenf, consequitur. Hsec si ila se habent, non sunt peccata
quod ab illa came, quseprius voluntate peccali facta •nolentium, ,nisi nescientium, quae discernuntur a
est caro peccali, deinceps per successionem Irans- B peccatis volentium,
eunte in omnes transcriptione iniquilatis el mor- CAPUT CCCXLVIII.
tis, caro sit propagata peccati, excepta una sl- De eo quod scriplum est, Non morienlur palres pro
militudine carnis peccati, quse tamen non esset, filiis, el de eo quodmt, Reddam peecala palrumin
nisi esset caro peccali. De anima vero, ulrura filios; ex libro QuwslionumJ)euteronomxi.
et ipsa codem modo propagata, reatu qui ei dimitta- Non morientur palres pro filiis, et filii non morien-
lur obstricta sit"(neque enim possumus diceresolam fur pro patribus, unusquisque [in] suo peccalo morie-
Dafnemparvuli, rion eliara animam indigere salva- tur. Ecce non solum prophetse hoc dixerunt,- verum
(oris et redemptoris auxilio, alienairique esse ab ea etiam lex dicit, sua culpa quemque interimenduni,
gratiarum actione quse in psalmis est, ubi legimus et non aul patris*§uiaut filii sui. Quid est ergo quod
diciirius : Benedic, anima mea, Domino, etnoliobli- alibi dicitur Deus reddens [dicit Deus, Reddam] pec-
visci omnes retributiones ejus, qui propitius fit om- cata patrum in filiosin tertiam et quartam progeniem?
nibtis iniquitatibus tuis, quisanat omnes languores An de filiis nondum natis illud intelligiiur propler
iuos, qui redemit de corruplione vitam tuam); an " origroale peccatum, quod eliam ex Adam traxit genus
•etiamnon propagata eo ipso quo earni peccatiaggra- humanum ? Hic autem de filiis jam nalis est facta
randa miscetur^jara ipsius peccati reinissione et sua iQ disiinctio, ut unusquisque in suo peccato raoriatur.
redemptione opus habeat, Deoper summam prsescien- Non enim trahit aliquid extra [ex patrej, qui jam na-
liam judicanle, qui-parvulorum ab islo realu non tus erat, quando paler ejus peccavit; sed cum et ibi
' mereanlur
' absolvi, etiam qui nondum nati, nihil ali- dicit, His qui oderunt me, manifestum est etiam il-
cubi propria sua vita egerunt, vel boni, vel mali; et lam conditionempossemutari, si filii parentum suo-
quoriiodo Deus, etiamsi non de traduce animas rum facta non fuerint imitali. Nam et illud ex Adam
'
creat, non sit tamen auctor reatus ejusdem, propter temperaliter redditur, quia omnes propter hoc mo-
quem redemptio~sacramenti necessaria est et animae riunlur;nonautem in seternum eis "qui fuerint per
oarvuli': raagna qusestioest, aliamque dispulationem graiiam spiritaliler regenerati, in eaque permanse-
desiderat, eo tamen, quanlum arbitror, moderamine rint usque in finem; quamvis et illud merito quseripos
lemperatanr', ut magis inquisilio cauta laudetur, sit, si redduntur peceata patrum in filios, his qu
quam prsecipilata reprehendalurassertio.- Ubi enim oderunt Deuro, cur in terliam et quartam generaiio-
de re obscurisslma disputatur, non adjuvanlibus di- nem 104 vel praelermissa prima etsecunda, vel non
vinarum auctoritatum cerlis clarisque documentis, etiam in cseleras permanente impielale et imitatio-
cohibere se debet humana prsesumptio, nihil faciens ne malorum pareritum; an per hunc numerum,*quo-
* in parlem alleram declinandoi etsi enim quodlibet -JJ niam septenarius intelligitur, universitatem signifi-
'
horum quemadmodum demonstrari el explicari carevoluit, elideononipsum non polius septenarium
possit ignorem ; illud tamen credo, quod etiam'Jhinc posuit, ut diceret in septimam generalionem, ac sic
divinorum eloquiorum clarissima auctoritas essei,si omnis intelligerctur, quia causam perfeclionis. hujus
homo id sine dispendio- promissse salutis ignorare numeri hoc modo potius intimavit. Ideo naraque per-
non posset. hibetur perfectus,'quia_ex his duobus constat: ter-
i • nario scilicetprimoimpari toto, etquaternario prirao
CAPUT CCCXLVII.
pari loto. Unde esse et illud prophelicuhi exislimo,
Quw sint peccata nolentium; ex libro Quwstionum ti- quod assidue repelitur : In tribus et quatuor impieta
bri Numerorum.
tibus non aversabor: per quod voluit impietaies
Quod prsecipitur quomodo expienlur peccata quse universas potius quam tres vel qualuorintelligi.
uon sponte committuntur, meriio quaeritur quae sint CAPUT CCCXLIX.
spsa peccata noientium : «trum quse a nescientibus
Quod exemplo Domini temporaliscontemnendasit sa-
commitlunlur, an etiam possit recle dici peccatum lus et qui [quw] filiis Job reswreclio commende-
esse nolenlis, quod facere compellitur : nam et hoc tur. vel de sustinenliaeinsdemJob, ac fide Domini;
 1081 THESAURUS. CAP. CCCL. , 1082
velwnquetempli non fuisse parietem, ut quidamvo- A quaein domino prsecesserunt. Job ergo de illis patri-
lunt. Ex librode Gratia Novi Testamenli. bus erat qui exclamaverunt, etsalvi facti sunt. Cum
Mortem intulit homo sibi Filioque' hominis; vi- enim dicit, Ego aulem," salis insinuat qua salule
tam vero attulit homini moriens et.resurgens illos salvos esse faclos velit inlelligl, in qua ipse
- Filius hominis, opprobrium hominum et abjec- ulique derelictus esl, non quo illi a salute seterna
Tio plebis usque ad mortem. Hoc enim voluit in , fuerint alieni, sed in" occulto tunc erat, quod [in
conspeclu inimicorum pati, quo eum lanquam dere- Christo fuerat revelandum. In Vetere quippe Testa-
Iictum putarent, ut gratia .commendaretur- Testa- mento velamen est quod lunc auferetur; cum ad
mentiNovi, qua disceremus aliam quserere felicita- Christum quisque inde transierit, quo erucifixo vela-
tem, qusenunc est in fide, postea vero erit in spe- men etiam templi scissum est, ul significaretur quod
cie. Quandiuenim sumus in corpore, ait Apostolus, Apostolus de velamine Veteris Testamenti dixit,
peregrinamiira Domin.o; per fidemenim ambulamus, quoniam in Clirislo evacuamr.
-non per speciem; et ideo nune tin spe, tunc in re. , CAPUT CCCL.
Denique .resurrectionem suam, qiiam [non] sicut Quid adamdndum sit; ex libro QuwstionumLXXXIV. -
nostram in iongum differri oportebat, ut in exemr
L. plo carnis ejus disceremus quid in nostra sperare B . Quoniam quidquid_non vivit non meluit, neque.
deberemus, noluit alienis deraonstrare, sed suis, vita carendum quisquam persuasefit, ut metu etjam
Alienis diconon natura, sed vitio, quod sempef con- carere possimus. Amandum est sine "metu vivere,
tra riaturam est. Morluus est ergo in conspectu ho- sed rursus, quia vita melu carens, etiani,. si intelli-
minum, resurrexit in conspecluJiliorum hominum, geniia careat, non est appelenda, amanduni est sine
quia mors ad hominem pertinebat, resurrectio nd metu cum intellectu vivere. Idne solum amandum ?
Filium hominis. Sicut enim in Adam omnes moriun- an amof quoque ipse amaridusest? Ita vero, quando
tur, sic in Christo omnes vivificabuntur.Ut igitur sine hoc illa non amantur; sed si propter alia quse
exemplo suaecarnis exhortaretur fideles suos lem- amanda-sunt amor amatur, noh recle amarrdicitur.
poralem pro seterna felieitaie contemnere, usque ad Nihilenim est aliud amare, quampropter se ipsam rem
morlem perlulit persequentes' atque ssevienles, et aliquam appetere. Num igitur propter se ipsum amor
quasi victo et oppresso superbe illudenles. Quod au- appelendus est, cum, quandodefil quodamatur, ea sit
tem carnem suam resuscitavit, et discipularum as-" Indubitata miseria ? Deinde, ciim amor molus qui-
peeiibus .atque conlractibus reddidit, eisque viden- dam sit, neque ullus sit motus iTisi ad -aliquid, cuni
tibus aseendit in ccelum, ipsos sedificavit,et quid quserihius quid araandura sit, quid sit illud ad quod
exspectare, quid prsedicare deberent, evidentissima C< raoveri oporteat quserimus. Quare, si amandus est
veritaie monslravit. Illos autem a quibus tanta mala amor, non uiique omnis amandus est: est enim"et
usque ad mortem perlulerat, quasi de illo superato turpis, quo animus se ipso inferiora sectalur; quso
et exstincto gloriantes, in ea opinione dereliquit, ut magis proprie cupiditas dicilur, omnium videlicet
quisquiseorum saluteselernasalvus fieri vellet.ioc de malorum radix; et ideo non amandum est quod ma-
illitfsmortui resurreclione crederet, quod hi qui vi- nenti et fruenti amori auferri poiest. Cujusergo rei
'deruntj signis contestanlibus praedicaverunt, el pro amor amandus est, nisi ejus quse non potest deesse
ea prsedicatione sirailia perpeti non dubitaverunt. -dum amatur? Id est autem quod nihil est aliud ha-
Quapropter eliam Jacobus, unus ex apostolis ejus, iu bere, quam sicut noscendum est nosse. Porro aururii
Epistola sua, cum exhorlaretur fideles qui post pas- et omneiiorpus non hoc est habere quod nosse. Non
sionem et resurrectionem Christi adhuc in ista vita ilaque araandumesl;et quoniam potestaliquid amafi,
tenebantur, dispensationem Teslamenti Veteris No- nee baberi, noh solum ex his quseamanda non sunt,
vique distinguens: Sustinentiam, inquit,Job audis- ut pulchrum aliquod corpus, sed eorum eliam quae
tis, et finem Dominividistis; ne ideo patienter susti- amanda sunt, ut beaia viia; et rursus poiest aliquid
nerent temporalia mala, nt sibi hoc reslitueretur, habeririec amari, ut eompedes,jtire quseritur ulrum
quod recepisse Job Iegimus. Nam et ab illo.vulnere 1D possit qulspiam id quod liaberenihil eslnisi nosse, non
- atquepulredine salvus.factus, et ei cuncta
quse ami" amare cum habeal, id est, noverit. Sed cum videa-
serat dupla sunt restitula. Gbi eliam commendata mus nonnullos non ob aliud, verbi gralia, discere
est resurrectionis fides: nam filii non in duplum, numeros, nisi ut eadem "disciplina peeuniosi fiani,
sed lolidem redditi, etiam. illos quos amiserat re- aut hbminibus placeant, quam cum didicerint, a'd
surrecturos significaverunt. Sic jpsi quoqtte, illis eumdem "finem referant, quem sibi cum discerent
prioribus juncti, a'restitutione dupli non inveniren- proposuerant; neque ullam disciplinam aliud slt __
tur alieni. Ut ergo non talem remuneraiionem spe- habere quam nosse;,fieri polesi ut- habeal quisque
- raremus, quandb mala temporajia pateremur, nori
aliquid, quod habere hoc sil quod nosse; nequeamet
iiil. Suslinentiam et finem Job audistis ; sed ait: tamen, quanquam- bonum quod no.n amalur nemo
Sustinentiam Job audistis, et finem Domini vidistis; - potest perfeete babere vel nosse. Quls enim' poi£st
tamquam dicerel :,MaIa temporalia sicul Job susti- nosse guanlum sit bonum quo non fruituf? Noriauiera
, nete; sed pro hac sustinentia, nontemporalia [boiia]" fruiiur, si non amat.Nec babel igitur quod amandura
- sperate, quse-illiaucta redierunt, sed seterna potius, est,
qui non'amat, etiamsi aniare pbssit 105 Quinon
 "
.085 D. EUGVPPII ABMTIS AFRICAM :108l
habet, Nemo igitur beatam vitam sicut noscenda esi A fiem videmus etiam immanissimas beslias a maximis
novit,et miserest; quoniam si|amanda est siculiest, volupiatibus absterreri dolorum melu, quod curii I"D
hoc est eam nosse quod habere. Qusc^cumita sinf,• Barum^consrietudinem verterit [venerit], domitse e
quid est aliud beate vivere, nisi selernum aliquid mansuetse vocantur. "Quapropter quoniam inest ho-
cognoscendo habere? ajlernum est enim de quo sola mini ratio, quse cum servit cupiditati perversione
re.cte iiditur, quod amanti auferri non potest, idque ^iiserabili, ut homines non timeantur, suggerit lalere
ipsum est quod nihil sit aliudl habefe quam nbsse. , posse commissa, et ad tegenda occulta peccata astulis-
Omniumenimrerumprssstantissiraum est quod seter simas fallaCiascomparat; eo fit ut homines quos non-
num est; et propierea id habere non possumus, nisi "dum-delectat pulehritudo Virlutis, nisi pcenis apec-
"earequapraestantioressumus.idest,menle; quidquid 'cando deterreaniur, quseverissime per sanctos et di-
autem menle babetur, nbscendo habetur, nullumque vinosvirosprsedicantur(etquodcelanthominibus,Deo
bonum perfectenoscilur quod noh perfecle amaluf; celarl nonposse consentiant [constituant]), diffieilius'
rieque ut sola mens potest eoghoscere, iia et amare domentur quam fersa. Ut autem timeatur Deus, divi-
sola potest : naraque amor appetitusestquidam, et na providentia regidiniversa persuadendum est, non
jidemus etiam ca3t'er_sanimi piirtibus inesse appeti- tam rationibus (quas qui polest inire, ,potest etlam
vum, qhtsi nienti rationique consential, in tali pace "B el pulchriludinem sehlire' virtutis) quam exemplis,
etlr^qqpiUitatevacabit mentecontemplariquod seler- - vel recentibus, si qua oecurrunt, vel de hislorise
nupi est. Ergp eiiam eaeleris suis partibus amare [historia], et maxime qflse ipsa divina providenlia
janimus debet, hoc tam magnum,quodmente noscen- procurante, sive in Vetere, sive iri Novo Testamento
dum est.Etquoniam idquodamalureffieiat[afficiat] ex excellentissimam auctoritatem rel'gionis accepit.
jeam.anlen) necesseest,fit ut sic amatiini, quod aeler- Simul autem agendum" estet de pcenispecealorum.
mipi est, aeternitateanimumefficiat [afficiat]:quocirca "et de prasmiis recte factoruhi. Jam veroxum aliqua
eadeffl [ea demum] vita beata quse seterna esl. Quid non peccandi consuetudo quod onerosum putabatur
.v.erq seiernuni est, quod selernitale afficiat animuni, facile esse persuaserit, incjpiat gustari dulcedo piela-
nisi Deus? Ampr autem rerum amandarum, cliarilas, tis, "etcomriiendari pulchritudo virlutis,>ut cliarilatis
yel-dijectio melius, dicitur : quare omnibus cogita- libertas pra3 seryitute limoris emineat; tunc jam
lionum viribus considerandum estsaluberrimum illud persuadendum est fidelibus, praefiedentibusregene-
p.rsecepluni : Diliges Dqminum iDeum tuuro in uoto ralionis sacramentis, quse neeesse esl plurimum -mo-
corde tuo, ei.in tota anima tua et in.lota mente tua; veant, quid inlersilr inter duos homines, veterem et
el iliud quod ait Dominus Jesus : Hsse est autem vi- novum, exleriorem et interiorem, terrenum et cce-
la selerna, uf c.ognpseant ie solum verum Deum, et C Iestem, id cst inter eum qui bona carnalia et tempo-
quem niisisti |esum Christum. ralia, et eum qui spiritalia et aelerna sectatur; mo-
< CAPUT CCCLI. nendutoque ne peritura beneficia et iranseuntia
De nutrienda charitate , ex eodem librb. exspectentur a Deo, quibus- etiaro pravi homines
, Charitatera vpco motum animi quo amanlur ea quse abundare possunt, sed firma el sempiterna, pro
iio.nsunt prse ipso amanle contemnenda, id esl quod "quibus accipiendis, omnia quse in hoc mundo bopa
seteriiuni cst, el, quod amare ipsura seternum potest. puiantur, et mala penitus contemnenda sunt. Ilis prae-
Deus igi.ur el animus, quo amantur, charilas proprie stanlissimum illud et unipnm exemplum Domini pro-
di,citur ; _purgalissima et eonsummata, si nihil aliud poneridum est, qui cum se totmiraculis tanlanxre-
amatur ; hanc et "dilectionera dici placet: sed cum rum potestatem habere mohslraret, et ea sprevitquai
Deus roagis diligilur ,quam animus, ita ut malit homo magiia bona, et ea sustinull quse magna •mala impe-
ejus esse quam suus,tune vere.animosummeqiiecon- ritf putantv quos mores et diseiplinam, ne tanto
sulitur, consequenler et eorpori, nobis Id non cu- ininus quisquam aggredi audeat, quanto illud magis
, rantibus aliquo, appetitu safagenie, sed tanlum [ta- honoral, ei de pollicitationibus atque hortationibus
'
men] prpmpta et qblata sumentibus. Charitatis autem ejus, et de imitantium multiludine apostolorum, mar-
_ve.newi._n,est,"spes adipiscendorum aut retinendbrum .1) tjrum, sanciorumqueinnumerabi!ium,quam non sint
temporalium; nutrimenlum estl ejus, irnminutio cu- illa desperanda osiendendum est. At ubi fuerlnt car-
piditatis"; perfectio, nrilla cupiditas. Signura profe- nalium voluptatum illecebrse supefatas, cavendum
clus ejus. pst minulio limoris; signura perfectionis est ne subrepatatquesuccedat cupiditas placendi
ejps, nullus timor, quia et radix est binnium malo- hominibus, autperaliquafactamirabilia, aiitpef diffi-
rum ^upidilas, et consummala dileciip foras mitlit cilem continentiam, sive palientiam, aut per nliquam
. Ijmorem. Quisquis, igitur eani nutrire vult," instet largiiionem, aut nominesclentise vel eloquentise5 \c
i.iiipqepdts cupiditatibus. Est autem cupidila"s amoi" eo genere est el cupiditas honoris. Contra qua'
adi.pi.cendi aut qbtinendi lemporjlia; biijus niinuen- oninia proferanlur eaquae scripta sunt de iande. cha-
4$, initium est Deum tiniere, qui sblus limeri siue ; ritatis et de inanitate jactanliie, doceaiijuque quam
araore nou pqtest. Ad sapicntiam ehim lenditur, sit; pudendum eis placere velle quos tiolis imltari:
'
et m"l.Uverius eo quqd dietum "est: Initium sapieulise aut enim boni non sunt, et nibil magjium est a malis
tim.or Pqmini est. Semo esl quippe qui non magis iaudari; autboni suht, et eos oportet imitari. Sed qui
dolorem fugiat quam appetat voluplalem, quandoqui- " boni-sunt, virtute boni sunl; virtids autem aon aope-
 1085 , _ TilESAURUS. GAP. CCGLII. - l.QSG
tit quod in aliorura hominumpoteslateest. Qui ergo A cbaritatem; sicut enira radix omnium malorum cu-
imitafur bonos nullius hominis-appetitlaiidein; qui piditas; ita radix omnium bonorum charitas. Tbtam
malos, non dignus est laude. Si autem plaeere homt- magiiiludinem et latitudinem divinorum eloquiorum
iiibusideo vis, ut eis proslsad diligendum Deum, non ecura possidet chariias, quia Deum yroximumques
jara hoc, sed aliud cupis; qui autem placere eupii, diligimus. Docet enim nos coelestisunus Magister, et
necessarium adhuc habet timorem, primum ne oe- dicit: Diliges DominumDeumluum ex toto corde tuo,-
culte peccando inter hypocritas a Domino compule- et ex totaflnima lua.et ex tota mente tua,el diliges
lur; deinde, si benefaetis placere appeltt, et hanc proximrim-'tuum tanquam teipsum : fn Ii}s dttPtms
mercedem aucupans, perdat quod daturus. ggl Peu_s. - prieceptis tota Iex pendetet prophetse.Siergo non
Sed devicta isla cupidiiate, cavenda superbig esi, yafat omnes paginas sanclas perserulari, omnia in-
difficile eniin est ut dignetur consociari hominibus, volucra sermonuro evolvere, omnia Scripturarum se-
qui eis placere jam nou desiderat, et ple.numse yjr- creta penelrarej lene charitalem ubipendent omnia:
tutibus putat. It.que adhuc riecessarius esl limpr, pe ita lengbis quod ibi-didicisli; lenefcis etiam quod
iilud eiiam quod videtur habere, auferatur ab eo, et nondum oidicisti. Si enira nosti :charitatem, aliquid
manibus ac pedib.is ligalis niiitatqr in tenebras exlg- nostl, unde et IJI.ud pendel quod forte non nosti; et
riores. Quaproptcr Dei timor non solum inclioal, sed B in eo quod in Scripluris iutelligis charitas patet, et
eliam perficil sapientero; is est autera qui summe in eo quod rion intelligis charitas latet. Ille itaque te-
106 diligit Deiim et proximum/ tanquara seipsum. - net et quod' palet et quod lalet in divinis serraqni-
Quaa autem in hoc ilinerepericula difficultatesque. bus, qui gharitatem tenet in moribus. Quapropter,
-metuendsesinl, *l quibtis rethediis uti oporleal, alia fratres, sect.aminicharitatem, dulceac salubre vincu-
qusestioesi. lum mentium, sine qua dives pauper^st, et [eumjqua
* CAPUTCCGLII. pauper dives est. Hsecin adversltatibus tolerat, in
Sermo de laude charitalis. - prosperilatibustemperat.in duris
" passionibus forlis,
Divinarum Scripturarum multiplicem nbundantiam in bonis operibus hilaris}-in tentalione tulissinia,in
latissimamque doetrinam, sine ullo errore compre- hospitalitale Iatissima, inter veros fralres Isetisslma,
bepdit, ef sine ullo labore cuslodit, cujus cor.plenum iiiterfalsospalientissima;inAbelpersacrificiumgrata,
-<3stchari.aie,, dic_e.nte_Appstolo : Plenitudo autem le- in Noe per diluvium secura, in Abrahse peregrina-
gis [esfj charitas"; *t alio loco": Finis aufem prse- tione fidelissima, in Moyseinler injurias lenissima,
^e-ptl est charitas,dee_orde purq,et coi.sciei.tia bpnai iri David tribulationibus mansuetissinia; in tribus
et fide non ficta. Quidv[QuisJest autem prsecepti (r- pueris bkndos ignes innocenter spectat ,'in Macha-
nis, nisi prseeepti adimpletio, et quid.est prsecepti ad- G baais sa:yos igries fortiter tplerat; casta in Susanna
implelio, nisi legis pleniludo? Quod ergo ibi dixii, erga .virura ; 4n Anna posl virum; in Maria prseier
Plenitudo leljis [esl] charitas, lioc eliam hie dixit, virum; fibera in Paulo ad arguendtim, huriiilisSn Pe-
•' Finis prsecepli est charilas. Nec duhilari ullo modo Iro ad obediendum , humang in Christianis ad confi-
potestquod templum Dei sit homo in quo babiiat tendura, divina in Christo ad ignoscendum. Sed quid
•"charilas; dieit enim-et Joanries: Deus charitas est. ego de charitale majus aut uberius possum dicete,
Haecautem di.centesApostoli, et nobis charitatis ex- quam quasper os Aposlolilaudesejus intonat Dominus,
cellentiara eommendantes, non utique aliud, nisi quod snpereminenlera viara demonstrantis atque dicenlis :'
c comederant, rucluare
potuerunt,.Ipse'quippe Domi- Si linguis liominum loquar, et angelorum,'charita-
nus pascens eosverbo salutis, verbo eharitalis, quod tem autem non habeam, facfus sum seraraentum so-
, estipse panisvivusqui de ccelo descendit: Manda- ^ nans, et cymbalum linniens; et si habuero prophe-
'
lum, inquit, novum fio vobis, ut vos invicem diliga- tiam, eisciero omniasacratnenta, et omnem scien-
tis; et ilerum, In hqc sci.enl omnes"quia discipuli tiam ; et si habuero otnnem fidem, ita ut montes
mei.eslis, si vos invicemdilexerilis. Ille enim qui ve- transferam, charilatem aulem non habeam, nihil
nit .per crucis irrisionem, carnis perimere corru- mihi prodest. Charilas magnanima es.t, benigna est;
- piionem, et vetustatem vinculi mortis nostrse, suse D chariias non aaroulaiur, noq agit perperam, non in-
moriis novilale dissolvere, mandato novo fecit hq-,- flalur,non dehoneslatur, iio,nquseril qusesuasunt,
- minem novum. Res enim vetus erat ut Jiomo more- ' non irritatur, non cogitat malum, non gaudet super
retur; quod ne semper valerei in homine, res nova iniquitate, congaudet autein yeritati. Omnia lolerat,
facia est, u't Deus moreretur. Sed quia in carne omnia credit, omnia sperat, omnia suffert'; charitas
morluus est, nori in divinitale, per sempiternam' vi- nunquam cadit. Quanta est ista?Ariima,litlerarum,
tam divinitaiis non permisit esse sempiternum inte- proplielias virlus, sacramentorura salus , scienlise
ritum carnis. Itaque, sicut dieitAposlolus : Moriuus solidamentum, fidei fruclus, divilise pauperum, vita
- est propler delicta nostra, et resurrexit propter jus- mofientiuni! Quid lam magnanimum quam proira-
fificationem nostram. Qui ergo coritra mortis vetus- piis mori? quid tam benignum quara et ipiriijcos dili •
taiem attulit vitsa novitatem, ipse contra vetus pec- gere? Sola est quam feiicitas sua non extollit, quia
ealum pppoliit noyu.mmandatum. Quapropter quis- non inflatur; sola est quam conscienlia mal^ npn
quis v.etus peccatum vis exstinguere, mandato novo pungit, quianonagit perperara.Inter opprobr.iase-
exstingue eupiditalein, etiam.plgctefe [etamplectefej cura est, inter odia benefica est, _nt§r iras placida
 i 087 INDEXIN VIGILIUMTAPSENSEM. • . S08S
ssi, inter iiisidiasinnocens, inter iniquitates geraens, rito .nuriquam cadif. Ergo sectamini chariiatem, et
n veritate respirans. Quid illa fortius, non ad retri- eam sancie ^ogitantes, afferte frucluni justilise; et
Buendas,sed ad non curandas injurias?Quid illa quidquid uberius quam ego dicere potui, vos invene-
fidelius, non vanitati, sed selernitali [veritati]? Nam ritis in ejus laudibus, appareat in vestris mofibus.
ideo tolerat omnia in prsesenti vita, quia credit om- Oporlet enimuUsenilis sermo non solum sitgravis,
nia de futufa vila; et suffert omnia quas hic immit- sed eliam brevis.
mntur, quia sperat omnia quse ibi promiliuntur; me-

- .
INDEX

"IN VIGILIUM TAPSENSEM..

[In hoc et sequen'i indice revocatur lector ad numeros crassiori charactere expressos.]
A' ' ' Alexandrinus,12,59, 75et
Cyrillus Hieronymus,25.
seq. HilariusPictaviensis,23,59, 79, 80.
Alexandrinasynodus,85. HominesDei dicuntur fidelesa Deo
D Patre. a Chrislo Cbrisliani,spiritales
. Altiniensis episcopus Heliodwsis,
505. DeiTrinilasetuiiitas ostenditur, 181 (II Cor. xii, 1) a Spiriiusancto, 508.
Ambrosius,23,b9,79,187. etseq. HumanitalisChristiqusesintpropria.
Apollinarislisereticus•damnalus,58. quid Deum apparere et videri siculi est, 295, 294.
. Aquileiensis episcopusValerianus, hoc sit, 55. I
m. Deo non tribuuntur, nec de eo di-
- cuntur omnia seeundumsubstantiam, IgnisSic non est prior splendoreet va-
Arausicus episcopus Constanlius, sive 124. pore. Deus Pater, 556.
489,801. -' essentiam, 90,
Ariminensis 83. Deus quomodo dici possit mortuus, IiigeniluminDeo est unicum,genito
' pseudosynodus, et sepullus,19, 58. tamen eoseternufn,334.
Arius, 8i, 8S. Kjus iides, 89, 122.
Ejus error est. Filium a Patre161. nonna- Dertonensis episcopus Exsuperan- J
lura, sed voluntategenitum, tius, 502.
Divinitatempassamesse asseruitEu- Jaderlinus episcopusFelix, 505.
Arianorumerrores, 282 et seq. Jeremias receptissimus propheta-
Arianorumobjectiones curn solutio- tyches, 17.
E rum, 205,222;prudentissimusprophe-
nibus, S55. tarum, 109.
Arii duo, 118. . Echo non est yerbum D_ei, 266. JoannesepiscopusConstantinopolila-
AscenditChristusin ccelumnonmun- EmonensisepiscopusMaximus,seu nus, 12, 59, 79.
dnmdimittens, 556.
Albanasius,22, 58, 59. Ejus nomine Maximinus/502.
EsautypusJudaicipopuli;idemEvan-
L
.seripsitVigi]iusTapsensis,58 getieiprodigj fraler senior,29. - Laodiceaurhs Syriae,86.
Augustinus,-25,59, 81. EusebiusLatinus scriptor, 23. Laudensisepiscopus Bassianus seu
B Eutvchesduasnaturas negat essein Basiliaims,502.
Leonis papaeepistolaad Flavianum
Baptismusin nomine Jesu quomodo Christo, 5. haeresisex Apollinaride- defenditur, 34, 75,76 et seq.
validus,519. .Eutychiana
rivata, in Arianismumducit,12, 59. . Liberaiiaturslis virtutis omnipoten-
Basilius,12, 59, 81. Pater tia Filiusex Patre genitus est, 165.
BononiensisepiscopusEusebius,502. EvangelusprpsbyierArianus, Libertatem hic intellige a coactione,
•Brixianusepiscopus Philaster, 505. imperii diclus,"85. . . , non a necessitaie.Ibid.
G F Lucifer Calaritanus,-58.
Calcatnrpro contemnilur,21 Filium- esseDeo Patri consubstan- LugdunensisepiscopusJustus,' 489,'
CarnemChristi, non de Vifgine,sed lialem, multisprobatur, 359 et seq. 501. •
'
de coeloassumptamJdixitEutyches post -tusFiliusneca Patre nec ex voluntateTia-
ex necessitaie_,.275. M -
Valeniinumet Marcionem,25. est, MacedoniushaareticusSpiritumsan-
Chalcedonensisdecreti defensio,57 Filius dc Patre nalus est sine loco
et seq. et tempore, 535. -' etumiiegabatPalri etFilio consubstan-
Cbrislusex semine David,24. Ser- Filius nec «etate,nee forma,nec"pO'! tialem, 58.
vusDei, 25, 67. yeramearnis naturam tentia est minorPalre, 540. Majestatis,seu divimlatisvox fuit,
assumpsit,2bet seq.,228. Seipsumap- Filius quomodoa patribus \isus sit, Hodiemectpneris in paradiso, 455.
pellatetFilium Dei, etFilium hominis, 277, 278. ManichaBorximhasresis veritatem
C Dominicicorporisnegat, 2. Hujusfun-
^O.MediistorprohominibusapudDeum, damentumsiftjilitudohominisin Chri-
adeoqueverushomo,70,71,72.Exalta- Genayensis episcopusDiogenes_ 505. sto, 3. Refellitor, 4 et seq.
tus a Patre : igitur verus homo,66 et GratiandpolilaDus Domni- Maniehgeorum slulta divisio, 555.
seq.Divinita^ca^nemChristiin sepul- nus, episcopus
cro non deseruit, 552. Ejus caro'se- 505. -Mjria Virgo Jesseicasradicis virga,
men uii(,buodmortmiai messemred- Gregorius Nazianzenus,12,59, 79. 25, 26. Terra
' dans fruclum benediq.-
didit, 556. H tionis, 29.
Coelestinuspapa,5i. llaribadus, seu Marivadusdiaconus
HseresesManichasorum et Pholinia- Afianus,185,357. -
Conspicabihsmateria_ 260
ConstahtiaConstantiniMaenieerma-' norum15.
oppositaese inviGemdestruuht. M3ssiiiensisepiscopusProculus,503.
Mors
na,84. quid sit,-355,555.
HseresesNestorii et Eutycbetisin MorsChristi non moeioris initium,
CoristaminiMagnimors, 85. -extremispositae,2, 16, 17, 61.
, Constantiusimp.Arianus,Catbolico- Ifereses S&belliiet Arii conlrarise sedfinisfuit, 555.
rum persecutor,85,86. se muttio,refellunt, 14. N
Contentionismprbosegrolantes,2. 1 Haeresumpene omniumeriumeralio Naturasdusein Christodisfinguendaa
Contrariadiversi generis,555.
Crealio et saiietificatioest a Spiritu et_Haereticisrefellendis
damnatio,255el seq.
sufficit quod
28et seq., 185.
Naturam quamlibet, propwam ha-
sanclo, 305, 306: hseretieisunt pronuntiati,3. bere personam haareticum est di-
. Credere in Filium Dei, hoc est in Haeretici timendi qui unoHantum cere, 60. -
Scripturisyidere. aedire, odorari.gus- verbo catholicam ' doctrinsm iniiciunt, NestoriusEcclesisaConstantinopoU
tare «t contrectare illtim,8£s 507. -, tauasdiesipatorefprajdator,1.
1089 INDEX.lN TMA OPUSCtlLA. P. F. CHIFFLETIL 1090
- Nicsenumconcilium,25, 54,35, 45, B. una persona, 333.
57,58,84. SulpiciusSeverus, 118.
Nicsenum Symboluni,92, 156. Religiones tres, Judseorum,paga- SymboljimMcsenum,529.
NicensisepiscopusAmautius,505.- norum, et Cbristianorum,88, 120. T
Nominanovarebus noviset antiquis,
atrxibuta: homousion,Christiani,in- S • TheophilusAlexandrinus,12, 59.
genitus,imiascibilis,impassibilis,elc, Thesaurum sine agro, vel agrum
94,95 et seq., 138, 159, 510 et seq. Sabelliihasresis, 2, 121,121, 125." sine thesauro volunt possidere hsere-
Novasbasresesnovisconslilutionibus Sardicenseconciliumseplem capi- tici, 32, 55.
eliminandsesunt, 58. tulaaddiditad Nlcaenadecreta, 59. Ticiniensisepiscopus Eventius,'502.
Seleuciaepseudosynodus,85. >
•Tria capita in se cohserenlia' non
O Sensusdiversi ejusdemhominis,9. sunt Deus,256. , -
Similea similigeneratur, 103,104, Tridentinus episcopusAbundantius,
OctodorensisepiscopusTheodorus, 109". 502.
505. Sirmienseeonciliumcatholicumcon- Trinitas Dei et unitas conjunctim
Osiidefectioa flde Nicsena;ejus ca- tra Photinum,59. assertse,359.
tholieaedila in syriodoSirmiensi,208. SirmiensisepiscopusAnemius,489, U
501. Unitas' Patris, et Filii, et Spiritus
P Sirmiensisfldei professiodamnata,' sancti
Palladius episeopusAriamis, 187. 58. probatur, 449 et seq.,
Siscianensis episcopusConstanlius, Unitas' Trinitatis non est in volun-
Paulus Samosatenus,75. tate, sive inconcordia,sed in natura,
Person_una in Christo,,61. 505. 202.
Photini hseresis.122, 128,129,150. , Spiritus est Deus, 262. Uierusin Deoquomodoaceipiendus,
PlacentinusepiscopusSabinus, 502. Spiritus sanctus est Deus, Patri et 107.
PotentinusUrbicus,254, 236. Filio consubslantialis,114,175, 297, -" V
YrimitiEeet manipulusprimiliarum 450.
Cbristus,27. Spiritussanctus est unguentum et Verba sententiis exuens Eutychia-
Prppria quaedam Patris, quaadam olejim,7520,521. Est lumen arrha haeredita- nista, de eorumnuditate pro arbitrio
Filii. qusedamSpirilussancti, 8, 9. lis, 321; signaculum, vullusDq- ludebat, 46.
Propria carnis, et propria animse in mini, ignis, 522. Vjviflcat,5 22. Legem Yerbum non dimisit Palrem, cum
eodemhomine,10. ' dat, 529, 350. venit ad Virginem,552.
'Propria Dei, et propria hominis;in Substantiaquiddesignet, 105. Vercellensis episcopus Limenius,
Christo,345. Substantia in Deo tina, elsi non 502.

•
INBEX

,-IN TRIA OPUSCULA P. F. CHIFFLETII.

- - A - Athanasius, 36, 46, 49,-62, 67, 69, niense ly, 55 ; Toletanum.m, 53; Ita-
Acholiussive Ascholius,episcopus 109, 117,124, 141. Iiaa,36.
Augustinus,28, 57, 60,70,114,il7, Constantia,ConstantiniMagnisorcr,
Thessalonicensis,42, 43, ' "
44, ' 4b, 46, 143, 144,148. •. Licinii relicta, 125.
52, 161. . Aulus'flillius, 30,78. i Constantinacivitas Cirta, Numidias
Aeyrone mortuus Constantinus J fla- Auxemius, 34. metropolis,-79.
gnus,propeNieomediam, 125. ConstanliniMagni initia imperii, et
.ffineas, Pansiensis episcbpus, 29, B
140, . • periodus; dies et annus obitus, 125
62, 68, 74,79,
' Aetius "Baronius.46, 54, 61, 83, '120, 123, etseq. Tria imperii exordia, 131. Cse-
hsereticus,54. 126,150,156,145. . ,-sar quando faclus, 132.
Alaricusrex, 57. Basilius Hagnus,41,145. ConslanliusChlorus qualuor Augu7
AmatusabbasHabendensis,83. Beda, 71,154. storum primus, quandiu imperarit,
Ambrosius,28, 29, 55, 34, 35, 37, BeYlarminus, 55,71, 145.' 153, 136.
42, 44, 45, 52, 56, 114,
140. _ - 62, 65, 80,' Bmius,54,120,126.
BlondellusCalvinianus,44.
Cyprianus,28, 140.
47. Ejus
Cyrillus Alexandrinus,
- -
AmmianusMarcellinus,12, 37, 59, Bonifaciuspapa, 45.' Scholia.,122.
40,48, 49, 123, 155. Bon.onia seu Gessoriacum,portus -
Amos,iv, 13, locus apud LXXflr- Gallorum,155. D
manstonitruum,159. Breviarium Romamwi,57 DaciaRipensis,37. '
Anatoliusprsef.prset.Eiyrici, 41. Damasus papa, 42, 4i, 45, 62..
Ancyranumconcuium,117. C Decennalium et quiaquenrialium
AncyranusepiscopusBasilius, 1 18. . Csesarumgenera duo, 134. origo ab Auguslo,127. Ea deduci so-
AndreasScholtus,80. Calcatur,pro, contemnitur,$0. lila a Cassarisdignitateindepla, 128,
Annibalislurris, 77. CapuanusepiseopusVinentius,49. 134.
Apocryphaduplicisgeneris,"147., CardinalisPerronius, 61. Defensorauctor libri SeintUiarum.
"
Appenniuspreef.pra3ioriolllyrici,37. Carolusa S. Paulo,54." , 81. , ,
Apronianus,58, 59. Carolus Patinus, 137. Demophilus,34.
Aquileiensesepiscopi, Valerianus, Cassiqdoru~s,"59, 71, 84, 120. Dio, 77, 78, 125,127.
55,56;Fortiinatianus, 49. Ceretius episcopus,84. DiodorusTarsensis episcopus,121,
AquileiensiscoDciliiacta vulgata, . Chalcedonensisconcilii decretutnge-
sunt liber s Vigilri contra <
Palladium, minse editionis,101. Dionysii Collectio«anonum, 157. .
et
55 seq. Vera Acta,62,65. Ciiristiincorporei prsedicatoreshae- Dominica<liesquieta a negotiorum
ArcustriumphalisConstantinoposi- retici, 159. strepitu, 160.
tus, 159. ChroniconAlexandrinum,126,128, DomnusAntiochenus, 122.
Arelatensei .concilium,36, 152. E
Aristoleles,62. Cicero,59.
ArriafamiliaRomana,157. - v ClaudiusChiffletius,-40. Emonaet Sisciaurbes Pannonisesu^
ATriiduo, 158. , .ClementistitulusRomas,9S. -perioris, 161.
Arrius scribendnm, non Arius, 138. Epiphaniaprim» et secunda, 60,
Arrius hseresiarchaConstantinoMa- • ClodoveusrexRemisbaptizatus,T47.
CodexTbeodosiahus,142, 161. 125. "
gne nonfuit superstes, 137. Ejus epi- Concilia, Nica3niim,461; Sardi- - Epiphanius, 138,145, 165,164.
stolaedua3,160. cense, 46; Ariminense,46,50; Roma- EpiphaniusScholasticus,118,120.
Athaunsii personam sumpsit Vigi- nnm, 45 ; Constantinopolitaiinm i', 44, EpiscopiAfricani .quot ex qualibe'
lius, 51, 43; n,62; Capuatium,46; Csrlhagi- pro^incia Carthagihem convepirea_
 1091 MDEX IN TRIA OrUSCULA P. F.-CHIFFLETII. 1092
Hunerico jussi; quid illis faclum, .75,. Joannes Gaigneius,80. Philaster 145, 145.
74. Joannes iloschus, seu Bqphronius, PhilippusBrixiensis, Labbeus, 67.
ad
Epistote Hehf&Ds, n; % loeus 85. Philo Jndasus, 145.
explicatus,Sim Deo , fetc..79. Joatines Pappus,60, 82. Philo Libyasepiseopus,113.
-Erasmus, 70. f. JoaunisA_)ostoli loeus : Qui me mi- Photinus hajfeticuS, 28, 31, 32
Eumenius,152. 155. ( sit, majorme esl, 46, 47. Quittqueinsynodisriamnatus,1-1.
C
Funomius,,34,145.. Jornandes,37,38. Photii Bibliotheca,lS6, 137, 143.
EusebiusG&sariensis,124et sse.q., Josias Simlerus,57, 76. Pistensis coavtentus,165.
, 130,132,155. Justinianus Tmp.^37, 58, 41. Plaio, 145:
.EusebiusVercellensis, li5.. PliniUs, 77.
EUsebius,Laliniis,Gallus,et Lugdu- K Plutarchus, 77.
nfensisscfiplbr, Lugduni pro saticto Kalendarium vetus a Bucherio edi- Possidii indiculus,71.
habitus,«0, 8L , tum, 129. Pradestinatus, 113, 142, 145, 145.
Eutychetishajresiraquinamsuisedi- Prasfecti prsetorio<jualuor,a Con-
Clisperculerint imperalores, 78. L .
sbnlino Magnoconstiiuli,48.
Evagrius, 78. Lanfrancus, ^0. Praefectur.a3" plures uni interdum
. Evangeluspresbyter Arfianus, Con- Laus Ponipeia^ " - urbs LiguriaB,161. commissse, * 48.
stantino charus, 136. I Lazius,Sl. Praefectus praetoriosemper aliquis
, Leo Ipapa, 41.42, 43. 122..,Ejus Priscillianus Cssaris comitatu, 40.
*
in Augusti aut
eplstoleead Flavianum elogiaj -" 85 et hsereticus,64.
-.Facundusiiermiaiieiisis, 1.2* , • Probus5udex,58, 32.
•Faustinus presbyler Luciferianus, seq. Leo Afrlcanus,78. Probus prasfectusprsetorioJllyrici,
112,137. Leplis minor, 77. .- , c
57.
Faustus ex Lerinensiabbate episco- Libya, diversa.a Lydia, 119. Proclus, 145.
"pusRegensis, 80. tivjus, 77'..-, Procopius, 74.
FedericusMorellus,57, 58. Lorinus, 140. Professor,confessor,riiaTtyf,extor-
Feminse hseresum propagatrices, Lucas Hol-tenius.42, 45, 44. ' fexnl,relegatus, quidoliminter se
ris,
124.<
' Ferrandus Lucifer Caaritanus, laudandus cum ldifferrent,82.
DiaconUs,147. excepiione, _propter" schisma, 10'9, . Propria quasdani Patris, qiisedam
'" Fulvius
' Ursinus, 137. 110,llletseg. - Filii,
j50. quasdam Spiritus sancti, 29,
fe Lucretius, 59. j
• Uelasius papa. 85, 157. Propter, adverbium,propinquitateru
, ^ M i
designat, 59;
Gennadius,84. Macedoniani e x Psalmocxxxi,v._ 11, Super sedem
Cassander,51, 55, 163. Afrianis, prodiere, ,
' locns a Vulgata editione di-
-'.Georgius
GefffiininsSemiarfianus,-34. 116. meam, " "
MagislerSenlentiarum,71. vefsus, 140.--
GobarusTrilheita, 145. Ptolemteus,77.
GotthiRomauoseseimperio dedunt, - MarcelliniChronicon,38, 45, 85.
45. Marcellinuspr6s6vtei'~tuciferianus, R
112, 157. —
Gratianusimperator, 65.
-GraliantDecretum, 15B Marcus Memphitieusmagus, disci- Rufinus.57, 163. Quse Nazianeeni
Gregorius Nazian_enos, 28,* 57, pulusManis, Priscilliaoimagister, 64. ioperaLaiinereddiderit, 60.
60, 122.Ei appareht Sapientia et Ca- 32,MaribadusdiaeohUs Arnanus, '28, > RUffiBreviafiuhi,38,M, 49.
Blitas,
' 58. 50, 64, 65, 66, 67,141, 144. -
Rusticus diaconus R. E. anno
Gregorius episcopus Hispaniarum Salvatoris, Marlyrion, basiiica ad- Sepulcrum' Christi 550. versatus Coastanlinopoli - '
ortbodoxus, 115.. 124. , ,
_ sinead- cum Vigiiio papa, 100.
Gregorius Turonensis, 147 Maxentius, dictusTfraimus
juneto-;tyrannidis ejus anni s.ex defl- S
H niti, 129, 130, 131".
' Hseresisvelut hydravulueribus suis MaximusCynicusexauctoratus, 42. Sabeliius, 28, 51,52, 163. '
MediolanumItaTisenietropolis, 56. Salonius episcopus,84,.
crevit. Eadem Scylla monstruosi por- 74. Sancti qui censendl,
' 75.'
Menasa, Sanderus, 55.
- Menologium, 74.
Henricus Valesius, 121,125,133. Sardiceiise concilium,36 ."
. Herodianus,39. Metaphrastes, 156. Satyrus Auibrosii frater, alienus a
55,114.115,116,-123. Monlenses ha3retici,"142.
- L . 114.
Hieronymus, Mysia,57. • . sehismaticis,
124, «5, 148. "' SeeundianusArrianus, " 34.
'
Hilarius Diaconus novusDeucahon, - Servius, -77.
115 X Sigebertus Bhronologus, 64.
HilariusPietaviensiS, 34, 113,117 - Narbonensium provincia olim tan- Silius '
49. Italicus, 7.7.
fetseq.-,158, 140.159,164. | tumuna; du^quando constiWitK, SimplicianusepiscopusMediolanen-
Hilarii ArelatensisVna3auclor.j81. Nazarius,129, 130. sis, 29.
HincmarusRhemensis,62, 69, |140. Nica3iium conciliumincdit in Gon- SingidunensispseudDsytiodus, 54.
Hormisdaspapa, 85 Ejus decretale slantiniMagnivicennalia,126. Siriciuspapa,45.
de Scripturis, 149,157-. Nicephoros,74, 117. Sirmium,dictum.etiamFirmum seu
Hortensius, 77. Nicofaus papa, 42, 157. Firmium, 57. -
HosiusCordubensisepiseopus, 118.- Notitiainiperii,56, 58, 48, 49. Sirmiumquando deletum, 58.
Nolitia provinciarumGallise, 49. Sirminman aliquandocapulIllyrici,
I
o 59 e't seq.
Idaliiduo scriptores, 64. ; SirmiensisPannoaia, 39.
•' IdatiiClari sub uomine latere voluit OEcumenicaanfuerit syliotlusAqui- Sirm!ensis episeopusAnemius,57,
• Vigilius, 66. . leiensis, 52, 53. 44.
fdatii Chronicon,el FasXi,3?, J_8, OEcumenius, 80. Sirmiensesfideiforrmilsetres, 117.
45, 126,128,129, 155. Oplatus Milevilanus,145. • ' Sirmondus,26 , 56, 49, 61, 62, 65,
_ -Ildefonsus,'64. ' Origenes, 147, 148. _" 64, 67.
Illyriciquolprovincias;aliquot ejus Orpsius125, 157. SocraUSs,41,14,.109,114,118, 121,
clades,57,58, 59. tjuSndo diyisumin •123,125,426,128,130,151,135, 137,
iorientaleet ticcidentale, 48. " 164.
Imiocentius papa I, 43. .44. 46, Palladius episcopusHelenopoleos, Sozomfenus, 44,114,115, Itf, 125,
157. >55. 125, 137, 464.
Isidorus, 64,114.
• Italiaestricle sumplffiprovinciaese- Palladiusalius episcopus Arrianus, Spartianus, 154.
- ' 28, 52, 53, 34. , _ Spiritus esl verilas,JJoan, v, 6; Ie-
plem, 56. Panvimus, 129: gunt muiti Sntiqui,97.
Itinerarium 'insulare, 77. , Paulinus episcbpus Antiochenus, StephaniEpitomator,77.
' • iion Tliessalonieensis,46, 115. 'Strabo, 77.
-i
' Jereniias Perigenes Corinthiorumepiscopus, Substanliamea dulcedomea.esl„\o~
receptissimusetprudentis- 43. cus exSapiehtiaexvi,21. Vigiliiope
simusprophetarumVigiliodiclus, 56. 'jPetavius, 61, 117, 131, 126, 129, rum character,56, 66.
'- Joannes Costerus, 57. '. Isuidas,122.'
 "
1013 RERUMAC YOCDH MEMORABILIUM INDEX. 1094
'- Sulpieius Severus, 40, 115.' 118. ' Theophylactus,80. V
121,158, 164. ThessalonicaIllyrici eaput, 41 et
Surins, 85 seq. Eratin imperioOccidentali,tem- Valenset UrsaciusepiseopiArriani/
SymholumNicaenum,105. pore sancli Alhanasii,49. 50. - - ,
Symbolum Constantinopolilanum . Thessalonicenses episcopi erant - Valentihianuset Valens imperium
104. < primates Illyrici, et vicatii apostolici, inter se dhridunt,48.
-Sjnodicusliber, 50. '41Thessalonicenses
et seq. Veranns episcopus,84.
SynodusAlexandrina,113. aliquot episehpi, VictorScholli,79, 123,128.
T" Alexander, Aetius, Eremiusj Acho- Vigilius episcopus-Tapsensis,26.
Tabula itineraria, 77. lius, Auysius,Anastasius,RUfus,41 30. Pleraque ejus opera cur dfu la-
et Sici- et•Thracia
seq. tuerint, 27. Ejuslibrorumordo et se-
Tapsusseu Thapsus-Africse vastata,.37,58. ries, 72.Eum nebulo quidam Dormi-
lise, 50, 77, Thucydides,77. lium appellavitper coniempttim.76.
Tapsensis,idemTapsitanns,30, 51- Tigavensis,Tigavitanus, Sl. An prosanctohabendus,75. •
Tenax episcopusGeleiensis,54. 64. . VigiliusTrideutinus,28, 29.
Thalassiusprsfectus^prsetorio,121. Tritliemius,
Trium capitumnummi aliquot ex- .
Theodoretus,41, 44, 48, 46, 62, plicati, 145, Virgilius,77, 159.
146.
79,80, 114, 118, 123. Tyria pseudosynodus,50. X
TheodorusMopsuestemiSj 121.122.
TheodosiusOrientali imperiodona- • .0 Xystuspapa.,43.
lur aGraiiano, 52. Sirmii Augustus^ ~ Z •
- .
*levatos,62, 65. " Urbicus Potentinus, 143.
Theodulfus,26, 50, 62,...»
69, 74, 79, Ursinussedi Romanseinhians, 49, Zonaras,125.
140. 50, 65. Zosimus,39, 48, 151.

. - .INMCES-

RERUM AG VOCUM MEMQRABILIUM

IK DUOBUS EUGYPPII TOMIS CONTENTARUM.

INDEX PRIMI TOMI.

[In his indicibus revocdllirleclor ad numeros crassiori chatactere in lextu Eugypfiiiexpressos.]

A Adam-stultus,82. • yEternumquid, 14,27,61, 67k
Adaeseductio propriequas,40.-Ab vEternaquae,28.
Al)annotricesimograviora3tas,105. Adamusquead Noesetasprima, 46. jEternitascaret mutatione.25.,
AbelChristitypus, 48. Adamicaro, 64. , -Eternitassursumesl615.
Abelminornalu,a Cainoccisus, quid, Adepsqua bonisaginanlur,98. _Elhiopes'minio describere, 57.
46. -
Adipisci,aut non adipisciquseappe- Affectushabentboniexinfirmitale,6.
Abelpastoroyium,48. lunlur. quidferant, 21. Ager cordis.70.
Abel populumGhristianumsignifi- Adlegem Juliamde adulterioAnto- AgnusdictusChristus,83.
cat, 46. nini imperalorisrescriptum,72. Agnuminlactenoncoquendum, quo-
Abrahamcur uxoremsororemdiei Adoleseentibus quomodo uvendOm. modo intelligendum, 74.
yoluit, 60. 19, 20. Agricoteqtiidin elaborandisagris,li,
Abrahamexiensde palria,quid,49. Adulleriumquid, 68. Agriculturajlaus, 57.- -' .
Abrahamnegatuxorem, 55. Adulleriumquamconsuetilm,72. Agrigentinum sal, 95.
AbrahaB nonsolumpra3mia,sedobe- AdulterionatuSjex malo opere ho- AW»,27, 61.
"dientiafiliorumpromissa,61. mmumbonumopusDei,57. - Alabastrumquomodofractum,et de
Abrahasservuscur manumimposuit Adulteriafundamenlononimponenda,
- eo varia di-pulatio,112.
femoriherili, 62. 98. < Alahaslrumunguentumeffusuni, 111.
- Abralwe seryUssignumpetit, 62. Adulleriaamsntur, 72. Alienitori nqgligenlia,eogilatioab-
Abrahamicaro,64, Adulterimulioshabent similes, 72. jicitur adullerina, 73.
Abrahamirequies,65. AdventusDominidenunliandusquo- Alimenta pro corporis necessitate
Abrahamisepultura qnantumdistet modo,88. sumenda,115.
a locoubi cruciQxusChristus,et quid AdventusDominiexspectandus,^88. Aileluiacur canitur,84.
AdventusDorninioptabilisadmodum, ,-Alleluia solis quinquagintadiebus
'hoc significetur,65.
Ab Abrahamusque adDavid,stas «8. curcanitur, 85.
tertia, 46. yEdificatio
cprporisChristi,103.- .Altittidinismensura,39. -.
Abramiumubi, 65. jEgyplus quid,30. Aluce ad tenebrasvenire haudvo-
- Abraemiumquid, 65. /EgyptuspopulumDeiquandopressit,lumus,85.
AbslinemiaJoannis quid, 115. et qnandiu,67. AHigaliodiaboli,90,
Abstinendum a fornicationibus,75. ._.EgyptumChristusfugiens intravit, Amalechquid,14.
Abyssusquid,2~i,90. - 55. Amarapotiocurat, 72.
Achabsignumpetere jussns, 62. • ^Egyptiicureliamminulissimasmus- Amarasaquasdulceseffectae,50.
Actioanimarumbeatarum,106.'_ casfacere nonpotuerint,12. Ambiguamultain sacrislitleris, 88.
' A.clussancloruni fuiuri,108.
Adamad quidin Paradiso,57.
_Egypliiet ranasfecerunt,et aquam Ambitiofugienda,20.
in sanguinemverterunt,66." Ambuiatio,57.
Adamainoreerga uxorempeeCa.it, - iEgypliiquotdiesluxerunlJacob,65. AmenAmencur repelitur, 75.
40. - / iEgyptiorummagorumvirgas,68. Amorhonus,5. . -
Adamana_tateperfeotafGrmatuSr sit,' iEtnulatiofugienda,20. Amorfalsus hsaredipetarum,70.
42, 45. jEquitatisvoluntasinamissibiiis,108. Amor,ffuendiseternis,116.
Adam anle peccatumconcupiscen- jEtas gfavior,-105. Amor])ecunisequid,20.
liamcaruisnonsensit,40. _5_tasjuvenilis,103. Amorpecuniarumpriyatus,5,5
Adaminobedienliasui quidperdi- ^EtasRomuliexculta, 102. Amorpcrversus,5.
dil,_0. jElales non Kqualilatetemporum, Amorsseculi,bestia, 75. t
Adamstalimeonditusqusestionisba- sed generaiiontimcomputaistur,108, Amorisac diL'Ctionis differentia,5.
uisset opportunitatem,,.92 jEtates septemmundi,108. , Ambrislseiilieemofliferse,40. ".
 1095 RERUM AC VOCUMMEMORABILIUM , I09G
AnioremDeiomniaejus opera pos- Animamvellile corporemqrs, 94. Auctoritas,20
tulant, 6. . Animassine corporibusin aeternum. Aueloritasjauuatiiseendi,20.
AmaturChristusquando-maxime,98.esse non posse dicil Plalo, 105. ' Audaciseet timiditatisdiscrimina,2.
Amariquoddebet, si spernitur, do- _. Animaruminteritus magnus,88. Augurationesillicitas,62.
lorem affert ac perditionem adamati, ••^Animalia absque coitii quiB conci- Augustiaetaseruditior Romuli,102.
56. et
piant, nnde, 1L, Augusti Csesaris mensi no-
Aniicicomparandi,20. Animaliaqusedamin igne incorrup- men inditum,55. gratia /
AmieitisecausaDeus plerumqueof- tibilia vivefe, 94. , AugustoCaesari
- honoresdiviniallri-.
-
fendilur, 40. Aihmalia yisu acerrima, lantum cor- buti,55. |
Amicitiaemediatoresduo, 10. poralia vident, 106. Augustusmensisjindedictus, 53.
AncillasuxoreshabuitJaeobduas,55. Animalibus spirilusvilse, 12. • Augustinus ab hasresi erutus, 55.
AngeluscumJacobluetadimicans,49. Animi molus,57. Augustinusa pueroin mathematicis
Angelusquando iinmundus,26. Animiperiurbationes,5. disciplinisinstilulus,-82.
Angeliboni, malis majores, 12. Animi bedes in memoria,7. AuguslinusadquidDecalogumelde-
AugeliDei etiam nostri angeli, 106., Annulus Thamar, 58. cem plagascomparayerit,70.
Angeh ipsi non justi quando,29. , - Anle morlemnemo laudandus, 65. Augustinus certam desperat de in-
Ahgeli mediaioresessenon " possunt, Antichristi tempore maximatribula- ferno senientiam,65.
10. - tio, 68. AugusUnuscontra Faustum Mani-
Angeli sancti quando etuode, 32. Amichrlsti populus, 9 2. chseum,59.
Angelorumactionehominesadjuvan- Antichristimulti, 92. Augustinus elOri-
tur, 38. Anlonini imperatoris'de adulterio geneni, 29. contraphilosophos
Angelorumbeatiludounde, 50.' rescriptum, 72. Augustinuscur poelas citet, 6.
Angelorum cum archangelis summa A|parte totumin Seripturafrequen- Augustinusdocet in sacris litleiis
concordia,
• 108. ler accipitur, 112. quomodoversandum,110.
Angelorumcrealio, 26. AmSio.icc.
immanitas, 6 . . Augustinusdubitatdeortuaniniae, 64.
Angelorum et bonorumel malorum in
Ar.ti.hw., homine quando, et vera, 6. Augustinus hsereticiscaptus, 55.
in operibuscommunilas,21. Apieularummira industria,ordo di AugustinusinvehHurinadulteros,72.
Angebrum habilatio bonoram, 63. vinus, 86. -Augustinide actionesanctorumre-
Angelorummalorummiseria unde, Apophthegma cujusdam hominis suscitatorumopinio, 106.
50. sanctide intercessionesanctorutn, 1 00. Augustini• error de resurgentibus
Angelorum omnium potestas omnis Apophtnegma yeteris cujusdam Pa- sanclis, 88/
o Deo, 11. tris, 15. - Augustiniprecatiopro inlelleclusa-
Angelis in resurrectione quomodo Aposlatas, 7 8. «rse Scripturae, 23.
pares erimus, 105, 104. Aposloli arietes in grege, 74. Augustini s ecunda opiniode inferno,
Angelicanatura,.86. . Apostoli nonnunquam pro tempore 63.
Animaan simulcum corporibusex rescendi facilitatemamplectuntur,60. Augustini temporibus adulterium
hominegignetur, 64. Apostolosquismisil, 15. quamconsuelum,72.
Anima corpus regit, 94. Apostolorumdignos_eenlia,15. - Augustinitemporibushumanacada-
Anima an non, 64. Apostolorumgenera, 15. vera comestasunt, 103.
•Animacorporalisqualitas
cumcorporeresurget, et quo Appetendi sensusin animalibus, 1 2." Aurium solummodosentire silen-
-argumento, 1 01. Aprilis mensis uude nomen ha- tium, 31.
Animacur morlua,12. beat,53. Aurumpropitiatoriiquid, 74.
Animadoloricedit, 94. Apuleiidictumdediisimpugnatur,ll. Auslri regina, 87.
Animadolorempatipotest, 94. Aquaquidintelligendum, 6 9. Austri solitudtnesarenosse,85.
Animadolorem, sed morteminferre Aquasaginavilium, 42. AuxilioDei indigemus,73.
non potest, 94.- Aquilarumperspicacilas, 1 08, Avaritiageneralis, 34.
Animaex corpore coelesii,101. Arbitrium liberum in sanclisquale Avariliaimmunda,55.
Auimain melius quandomutalur, 82. futurum, 108. , Ayaritlaspecialis,35.
-Aoimamori nonpotest, 94. Arbitriumliberum primum,108. Avaritiaeviliumcujus,31.
Animanon corpus, 6t. Arbitriumvoluntatisnonomnibusna- Avaritiadiabolusceeidit, 55.
Animanostra qnomodoreigenerata, turisinditum,38. _ Avarisquiddieat Veritas, 16.
87. Arborem Adse prohibilameibonon
' Azymamper seplem diesquomodo
Anima nullius in lumbis palris sui, noxiam fuisse,.35. manducent Christiani,44.
64.' - Arborum in foliis potenliaDei, 86."
Animapia prasstigia efficereul Arca cur bicamerata et- tricame- B
pos-
sit, non 'ambit, 13.
• Anima rata, 59, 40. Babyloniae transmigralio,51.
quandoin deterius mulatur. Arca fcderis quid, 74. BalaancillaRachelquid, 56.
82. ArcaNoe excepta, totamlerram di- BaplismusabsquejusLificatioue, 99.
Animaquandomoritur,12. luviovastatamquidsigniBcet,48. . a
Baptismus jusapurgatio sanetifica-
Animaquandovere illummelur,82. Arca Noe sit
qualis figufa, 39. lionis,74.
Animaquomododoleal, 94. Arcae circumaclio, 85. Baptismus
" extra Ecclesiamad quid,
Anima"quomodoobcaecatur,82. Are33Noe capacilas,59. 48.
Animaquomodoin corpore,37. Arcse Noe interpretatioad quidre- Baptismusignisprobatio iribulalio-
Animasecmidamorlenoleusin cor- ferenda, 59. nis, 74.
pore tenelur, 94. Arca3ligna quadrala,59. Baplismisacramentnmomnem exce-
Animasola veritatis contemplalrix, Arcaeostium,39. dit profunditatem.sapienliae, 49.
15. Archangelorum_gt angelorumsumma Baplizaliquandosumus nuhe,'50. iu
Animasuamhabel mortem,89. concordia; 108. Baptizatosnos esse in nube , 50.
Animaut beatasit, fugieudumomne Ardent hominesira, 70. Barbarian Goget Magog,91.
corpus, 104. Ardoranimi a 1quid, 56. BasihcaeChristianorumcongregatiq-
Animaedispulatiogravisssima,6^. Argento candidoducunturlineseni- num, 51. '
Animaeestdolere, 94. grse, 95. Beata vita quse, 21.
Anima3et corporis mors quomodo Argumentumadoloreadmortem;94. Bealaul sit anima,corpusomnefu-
differat..12. Aries cornibusvepribus adhserens, giendum,104.
AniniKefcorporismedicina,12. 49. . Beatiludovera, 19.
homieidarum,70. 64. Beatus qui dicindn possit,21.
» Animse
Animsehomicidiales,70.
itpjxdyfa,
Arrianihaeretici.16. BemaManicliaeorum celebritas, 54.
Animasmors, 12. Asbestuslapis,95. Bene nulli qui a Deo recedit, 55.
Animsenutuideserviuntomniamem- AseensusDominiquot dies postre- Bene operari absqueadjulorioDei
bra, 37. • - surreclionem,71. non possumus,84.
Animaeprovidentiagemina, 57. Asinaquomodblocuta,2. Bene vivere quid, 4.
Animaeresurrectiouemet pbilosophi Asinuset bosnonjungeBdus,44. Bene vivendum ut quisquepro alio(-
oredunt, 104. Astuliaquid, 2. intercedere possit. 100.
Animaesemen, 64. A tenebris adlucem venire deside- Bersabeseioterprelalio et significa-
Animaespirilalisofiieium,4,2. ramus, 85. tio, 58.
Animaevis magna,12. Athanasiiepiscopiin psalmorum.re- Biduumante passionern,1H.
Animam ad mala mundi nunquam citalionemos, 9. Blasphemiain Spiriium indefinile
- redituram, 105. AlramentoGailosscribere, 57. pronunliata,77.
 ' '
1097 --- "'"-' ^-.''-- INDEX.' "--" ;
!'v:-'.(£..., 1098
Blasphemisenonsuber Christumsedi- Causs substantiaeomnesa Deo, 12. Chfistus qtiomodotres dies et tres
ficandae, 98. . Causaeprimordialesinrebus,41. noctesin sepulcro,86.
Boni an etiamin infernum descen- Causasel rationesDeusrebus semi- Chrislussiniilituuiniscausaaliquando
dere soleant,65. narias inseruit, 66. lapis in Scripluradicitur,49.
- Bnnisad quid mundus,48. Cavendumquantumpossibilehomim,- Chrislus suasoropportunus,17.
Bonisquandomaleesl, 86. 60. - ' Christusverushomoapparuit, 17.
Bonis usque ad finemmundimali Cayphae a nimus perniciosus, 5 7. Chrislus voluptalis,superbiae,curie-
crunt permixti,36. Centunipro universiiate,90. sitatistenlationesquomodo devitentur
Bo'iavolumasa quo, 31. Ceniuiionihilminus bonorificeex- docuit, 18.
Bonumnossesat non_est,78. cepit Doininumquam-Zachaeus, 80. Chrislicard qualis,52.
Bqnum mutabile. qtiandomelius,35. CeuturioSynagogaeamalor,109. Christi divinitas nostrse inflrmitati
Bonideser.loribene esseiniquum,36. Cham<urin lilioTnalediclus,60. 115.
Bonaquibusnon confidenduni,21. - ChamNoefihusJudaeossignilicat,49. conteniperata, Clirislimors unica
Bonorum saeculariumcontemptus ChanaanterrainCliammuledicta,60. nostrissaluti fuit,-15.duabus_mortibus ' -
quando agnoscatur,19. - ChaosinlerAbrahamet divilem,63. Christimortemqui magisperpetra-
Bosel asinuscur non jungendi,44. CrianTasainicalis, 55. runt, 112.
Bofrnslerraspromissionis,50. Charitas Angeiorumbonorumprae- Cbristiresurreclioac morsquomodo
BrachiuiuDei, 41. cessit ordinpm,55. ad noslramcoiiferenda,15.
Charitascommunis -
utilitatisstudiosa, -Ghrislisimplaresurrectio duas no
G 35. bis prsastitit,15.
Cadaveretacto cur lavari-homode- Charitaspacifica,35. Chris-tivilain carnfedisciplinamo-
beat, 65. Charitas pecuniarum amori contra- rum, 17.
CaJaveraunde dicta, 91. 55.
"ria,Charitas Ghrisioquandoin mundumvenien-
Cada\era humanaAugustinitempo- Chaiitas pietatisfinis, 17. dom, 57.
ribus comeslasunl, 103. pinpuedo,49. Chiistumin carne resurrexisse,£t
Cadaveraquidsignilicent,65. Charilasproximisludiosa,35. in coelum-ascendisse, incredibile, "
Cademiumest resurgere, 91. Charitas saneia,55. 101. . .
Caelebsfornicationemexcusare non Chaiilas socialis, 5 5. Christum in fundamento habefe, 97.
debet, 75. Charitas subdita Deo, 35. Christum mortem dicere finxisse
CsesarHerodcm regpmconslitutt, 5 7. Charitas tranquilla, 35. vaniias, 69.
Caincur nonrecte obtulit, 47. Charitssveritalis amans,35. Chrisium partieipare oportet, ,qui
Cainignoraliofalsa,46. Chaiilalis delinitio,5. , sapiensevadere vult, 15.
Caiu'populum intimatJudseorum,46. Chantaiisetsuperbia3difiereiilia3,35. Cbiistumpostresurrectionemdehuo
Caincondilorterrense civitatis,"48. " Charitalispleniludovirlus plena, 3. apparuisse,115.
Cain si(.natus,<i7. Charitatecolilur pietas, 5. Clifistum quando maximequis dili-
Caleeamentaaposlolorummysticedic- Charitate diligimus,78. gat, 99.
Clierubmduo cur super propitiato- Christurayoracem appellarunt-Ju-
tum, 111.
Cal.VIIIAprilis,^t passus,et nalus rio, 74. daei,115.
est Cliristus,74. Cherubimquodpropitiatorium obum- Christianusquid de sepultura sen-
, Calorad quid in membris, 28. brant quid,74. tire debeat, 65.
Calumniatoressabbalumnonhabent, XO.IIWT?;, 90. Christianussola fidevivit, 14.
59. C risius ad infernnm usquepervenit, Christiariimortuiquamdiu lugendi,
Calxin aqua fervpt, 95. 65. 65.
Caixin oleo frigida,95. ChristusAgninomine aliquandoin- Chrisiianiquare derisi, 14.
Caninumparentesnon agnoscere,69. telligilur,49. Christianaereligionislaus, 16.
CanonieaScri_itiraomniscientiama- Cliristuseuriniquotpmporenalus,15. Christianitas non admittit eos qui
tor,.29. Christuscur per taurumdesignalus, de Deo Patre et sapieutia Dei mi-
Cantusillecebrae,9. 54. nus quamveritasdocetsemiunt, 16.
Cantusmateriae,formse,et tempora," Christusdormivil ut nos vigilemus,88. Cibum nullum condemnantChri-
22. Christus jejunii «juadragenariiauc- stiani, 60.
Cantorisacc.identia,49. tor, 84. Cicero corporum resurreclionem
CapacitasareasNoe, 59. . Curistusinler Eliamet-Moysenap- impugnat,101.
Capiilisincrementumqnomodo,28. paruit glorificalus,'84. CiceromiralurdivinilasRomuliquo-
CaputChristi etiam perfusumnn- Chrisus infansin iEgyptumfugade- modosit persuasaRomanis,102.
guento, 112. lalus, 55. CicerouiquidDeus sit, 105.
Carbonummira nalura,45.. Christus infansnon occidendus_per Ciceroriisencqmium, 102.
Carere posse aeqnoanimonecessa» proplietaminlelligiluf, 74. Ciceronis de pa?nisloeus,95.
riis rebus Curislianum,115. - Christus ipsa Dei Sapientia,15. Ciceroius de virlutibussententiaex-
Caroante peccalumqiialis,95. Christus nialedictum suscepit pro posiia, 1.
CaroCUristiqualis,52. nobis, 52. Circumcisiocur in membro geni-
Carodolorisnon expers, nullamori Christusmatrem adessecur nega- tali, 43.
non potest, 94. vit,17. Circnmcisionis dies, 55.
Carofuturaalia quamprassens,aliam Cdristusnihil vi egit, 17. CivitasDei quampersecutionempa-
morlem babebit,94. Chrisiusnonex traduce animaprse- lieiur, eta quo, 91.
Caropraesensetdoloriset mortispa- varicairicis,64. Cladeset ielicitatesindiscretebonis
liens, 9i. Christusnubes,50. etmalis, 86.
Caronostraquomodoregeneretur,87.- Christus per" leoiiemtiguraturali- Clanculoauferre, 70.
Caropnstpeccalumquale, 95. quando in Scriplura,49. Clytemnestra,113.
Carniscorruptiovitiorumincitamen- Christus per solemaliquandonota- Coccume fenestraRaabmissum,50.
lum,5. - tur in prophelis,49. Codicuminendositasquidpariat, " " 59,
• Carnisresurrectionemphilosophine- Chrislus quam diversas hominibus Coelumquid,23.
gani, 104. habuit notas, 17. CoelumscansurusChristusapparuit
Carnissubslantiamvisibilemex.vir- Christusquammagnificecelebralus, decimo,115.
gine Christussuscepit,61. 15. Coslohserendum,98.
" CogilatioDei quid, 59.
Carnale^Deo placerenonpossunt,46. Christusquandonatus, 57.
Carnalesquidin Eeclesia,17. Chiistus quaodonalus ex mulie- Cogilalioneshominumtimidae,107. -
CaslellumMarias,112. re, 17. _ Cogilationesmorlalium,"55.
Casluserubescilaccpder«aduIteros, Chrisfus quomodoDei et hominum / Cognovi,pro feci1e cognoscere, 62.
«t ne pudeliatintef impudicas,tinien- mediaior, 15. Coiorunivoluplas, 9. -
dam est, 72. Chfistus quomodoin lumbisAbra- Columba - ex 'arca Noe emissa quid,
' Casusanimae, 91. ham, 64,57. 49.
Catholicorum imperitianonnunquam Christnsqoomodomorlatisfactus,10. ColumnaChristus,50.
hsereticorumvenaiio,52. Chrislusquomodopassus,57. Compagomembroruminfirma, 94.
Catilinaefortitudofalsa,2. Chrislusquomodoper bircumdesi- Connnunlaqui proprianititurfacere,
Caluli canumca3cinascunlur,69. gnalns, 54. 22.
Cansafabricatidimundi,26. Ghristusquomodoproximusnoster, Communiosocietatis in Trinitatead
Causseinquisitiovoluniatismalae;30, 95. quempeuineal, iiO.
51. Christusquomoilosaeerdos,l, 9. ConceptionisChrisli ratio, 64.
PATEOL. LXII. - 35
 '
4089 RERUM AC VOCfJMMEMORABILIUJJ. ^lOfi
ConceptusChristuspt passusepden. ' '- ' Gqrporeum -cqe.esli ilbgareiusnetmn Delieias Coniugalestribiilatio-exu-• , - --
ilie, 74.' '. '," - 1 nobis, 101. rit, 97.
Conubitus illipilus.pmnis quornoflo ' -Corporeocprporeumyipcitur, 191, Denarioin numero"perfectiobeall-
prolnbitus. 68." , Corporaliscreatura per temppraet tudmis uoslrae,84.
Coucumbergpliar.1pecuduni,§9.. T .acta.mptabilis,37. Dentem pro dente unde, 95.
Coq(.iipiscentia caruis, 18. Corruptio nulla resuseitalis, 104. Desperandumde nullo ouandiuvi-
Coricupiscpntianulla resuspitatis, Cornscation_;S prpy.denliaeDei tec- vit, 78.
105. . rent homines, 7fJ. Deusa quibusdamctir colatur, 48.
Concupisceniiaparit peccatnm,p|. Cqrvqsemissusex arca J.oe, 49. Deusad opera sua nullius rei ege-
Concupiseentia reprehendphda,115, . Crealbromniaquovismpdodeperdila rius, 42.
Concupisreniiauxorjs£. dqmugajigr restiluore potestcorpotalia,103, Deus ad ulilitatemnostram nos gu-
naequomododifferanti67- CrejStaomnia creatqris creaiitesti- bernat, 75.
Coneupiscen.iae alieiiferei, 70. monjaper{i\bereoportehat,14. Deus salernus,57.
Concupiscenliae e( iurli differentia,
" Crpaturaspptenarjofiguratur,84. Deus benignus,24.
68. Crpaturaspirilalislempore mutabi- Deus causaset rationes seminarias
Concupiscentiam
- injnstam damnat lis;57. rebus inseruit,66.
Deus, 70. Creaturaegenera omnia in homine Deus coaptatsuamloeulionemnos-
Confusionis causaljbido,,JP5. :; agnoscuntur,28. tra3 infirmitali,61.
Conjugis
' s tuprunipiaxinie
- dotet, 70., Credenteseliammalg yiventesqui- Deus contra causamconstitutamnil
105.' damsalvariyolunt,96. fecit, 45.
ConsensusEyangelistarunide pnero- <lrudelitasquibusadhibeatur,ii. Deus eur aliquid angelis permitlat,
Centurionis,108. Crudelitasbestia,75. 11.
Conserya.ioprfepepti£pnum
' ligni Crucifixioquid, 13. Deus cur creavit hqminem'quem
vetili, 35. . Cruxactionem ' - prsegenlisyita?signi- praeseiebafpr_eyaricalnrum,35, 54.
Conslantiaqpapdoet cjua.ndo nbn,2, ficat,84. Deus cur liliosJudae Her et Onan
Consuethdo'iiiorurqfemihe^' pycjT- Cruxignorqiniosa,17, perdidit, 57.
ciliaecustodia,27.' Cultusgeometricqs,59. Deus desgrii peccatum,55. ' '
Consuetudopalriaa aliis ritibus ab CultusDeipravus, 48. Deus eliam.poslerisqtias adhucnoa
nonnuilispraeponilur,81. Kuyo{«a,69. ' mtelliguuturrevelatiirusest, 23.-
Consuetudinismuutid, 81. Cupedias,116. Deus incommutabilis,7, 69. -
Consummata,41.- CupiditEtsquid, 5, Deus in omnibus creaturis laudan-
Gonteriiplalivae virtutis dona, 115. Cupiditas boriorum,%. dus, 50.
Contentiosi
' " sabbsnqmnorihaben.,
" * Cupiditasfrusiraladoloremparit,91- Deusinyisibiliumomniummaximus,
B9.f_ . C-upiditas libe.rtatemaufert, 17. -25.
CbntenliososquomqdQ admonpatVe- Cupiditasubi, ibi dolor,94, Deus"loeonon continetur,57.
ritas, 16. Cupiditateyielusquis,69. Deusnqneget justUiaalicujus,55.
Continensnemqnisigtatia Dei, 7.' Cupiditates saeeuli h ums minu.endse, Deusnullam ob rerii vituperandus,
s Contiheritisecrucialus, 15. 115. 56.
- Deusnulliusdebilor, 54."
Conlrariaetiamammalia fugiunf,12; Cupidusquis aut quisnpn, 19..
Contristandumne.mi'ni,si miuusalip Cupidusservit, 17, 18. Deus nusquamabsens,75.
,nstituiusiquna diseiplicia,82." Curatiomediuminler sanilateme^ Deus odilpeccatum,52.
Contumeliarum ' impatjentia
' " "" morbum,14.
|n' nipr- Deusomnia quo ordine creavii, 57.
ialibus, 17. Curiositasquorumdam,10. _ Deusomnia voluntatefecit, 27.
Conversioad Deum per totum " or- Curiositatisappelilus,19. • Deus peccarenon potest, 108.
_>emterrarum petilur, 16, , Curiositatemquomodoreprehendat Deus propter abundantiambenefi
Coquere"quid,74. Veritas^16. • . , cenliaeamandus,28.
Cordisager, 70. Dens qiiando malis angelis aliquid
Cordis
" tranquillitas yacatio ' ' sabbati,
" D permiltat,41.
B9. Deus qualebqnum" et exquibns co-
Corde ficlo manducantinihil pro- Dsemonesauctoritali humanseinsi- gnoseatur, 33.
destcaro et sanguisChristi, 78^ , diantur,20. • Deus quidhominilribuit,€9,
Cordibusmalisbene utiturDeus, 65, D.asmones eliamcredunt, 77, 78. - Deus quid securidumCiceronem,
Corpusquid, 57. Dseriiones nisi polesta.e a Deo afl- '103.
--
CorpusChristlqua mensura r-esur-s oepta,nil possnnt,11, 12. Deus quod quemquampali oporlet
rexil, 102. Daembnespotestatebonorum/ange- Tiommittit,67.
Corpuscumanimaresurget, 101. lorutricoevcentu,r,^12. Deus quomodoloculusAdaein para-
Corpuscur mprtuurri,12. Dsemorium caroer, 63. diso, 58.
, Corpusdolefe qupmodbdicatur, 94. Dsemonum1ga,udUim, 21.- Deus"quomodopeccatisoffendalur,
Corpiisexatiitnerioridolet, 44." Daemonum factlilas in operandis. 75.
Corpushominlluteum,27. "prresligiis,13. ,. Deus quomodoloquatur,58, 41.
Corpus incorruplibile accipiendum- Daemqnum in fallendosagacilas,12. Deussaeculihujus, 55.
ut sit immortalisanima,,105. Dasnibnibus nihil delerius, 27. Deus spationon continelur,57.
CorpusmoiTuum', 63.. Damnandnsanlemortem nemo, 78. Deus summumbonum, 4.
Corpusomne 'fugiendum, ut beaja Damoumpoena legis, 93. Deusternporenon variatnr, 75.
sit aninia, 144. Damnarilurcur non omnes,96. . Deustrinus summus,57.
Corpusquandomoritur,12. Danielleonumora clausit,115. Deus voluntalem malam quomodo
Corporisetanimseconnexio,94. Davidaut manu fbrtis, aut deside- puniat, 58-
'-- "-
Corporisnaturainresurrectioheser- rabilis, 58. , Deusvult et n,0Bfaclt,quomodoin-
vabitur,105. Dayldmanducans
""' panes' proposilio-
" telligeqdum,'1.00.
Corporisunitasin sanctis resuseita- nis, 51. , Dei bonitasel iustitia, ac potentia,
tis, 104. ' Davids.eeleratepeccat, 5S. 34.
Corporisresurrfictio,2. Da\id (a)usqueadlransmigrationem Dei cognitio quae non necessaria,
Gorporisspiritalis gralia, dietu-non- Babylonisaeus quanta, 46. 18.
admodumcongruum,104. _ Debitoqui "plusexigitpeccat,54. Deiconsecutio,21.
Corporisvitia morte ' • detrahenlur,
- - - Decalogus"" ad duo prsepeptaredigi- Dei de rebus_omnibusGxa sente.n-
165. , tur, 73- tia, 39.
Corpofaqqid, 95. Decalogusquomododividendus,67. Dei disciplinaquid, 19.
- Corporaan usfione ' ignis perpetuo' Decalogiet decem plagarumexpo- Dei erga.hominesmaximumbenefl,-
Bintdufatura,94. "i" sitio,68. cium,17.
f'- -Corporah.ominum quoyis modo dg- Decalogiobservationegregesmultse Dei immutabilitasquando intelligi
perditarevocSinda, etquomodo,105. hestiarumlnterficiuntur,75. tur, 37.
Corporaresurreetura tantnm oon- Decalogitrarrsgressorfacit qu.odpati Dei ira quid, 39.
tendunt quidam,90, 91." nollet,75. ',"" Dei judieiumtemere judicamus,86.
Corporalerrena grayissima,27. f D.eccmbermensisa numero homen Dei natura indeficiens", 31.
Corponimresurrectioriemcaro im- . habet, 55. Deiuomenhonorifieenominare, liae."
pugnat, 101. Decpmmensespvaegnantis,71. reses coutuudit,75.
Corporibusinclusaeanima}immorla,- Deeemchordaepsalterii, 71. Dei providentiasomniasubdita,38.
libusquidacturse,57. Decemprseceptacontinentduo. 57, -' Dei secutioquid, 21.
 __0_ . INDEX. "
1102
Dei sententiaenihil addendum,27. DisciplinaeDei doctrioa,19. Eleemosynaedignae,99. .
Dei servusamat doclrinain,56. DiscipulorumChi-islivirtutes, 102. Eleemosynarumneglectore*setefna
Dei subst;tniia,58. Disputahduman sit cum rebellibus posnapleclendi, 98.-
Dei voluntaspoientissima,100." Dei ,16. Etementa mundiomniain Corpore
Dei volunias,rerum necessilas. 42. in
Dives Eyangelio.ininfernoinfe- humatio , 28. - -
Deo adhaerendobeati sumus, 19. riore, 63. , 75.
igufyisi
. Deo aliquidpraeponereetl «urn non Divitiae a Deo, 55. Elias cuma corvo pasciturqtridsibi
diligere ,'21. Divitia hominibus charae, 17. velit, 51.
Deoassecutobeate.vivimus, 2 1. Divisiodecem praeceptorum, 67. Ebascur ante judiciumfulnruscre«
Deo cum mendacionil commtme, Divinusordo,86. dalur, 93. *
10. Divinamdoetrinamminus quamhu-' Elias pastus ayidua, 51.
"Deoinordinatumuil, 86. manasscientiasamanthomines,56. Eliasjejunii auctor, 84.
Deoinbaerendum,4. et
Docli experti differenlia, 108. Elias quid significet,93.
Deo legitimeserviendum,75. Doctor gentiumPaulus, 88. Eliae adventu credent et Judssi in
Deo meliusuil, 21. Doloran adammamvelan ad corpus Christum,93.
Deo nihilinjustum,86. - referri possit,94. Eliaeadventus,95.
Dep quandofaeimusquod nos pati - Dolor bonorum,6. Eliseivisid, 106.
ndlumus,73. Dolorhomini adversus,17. Eliseoinsultantespuerictir ab ursis
Deo quodcavere bomo non polest Dolornunquam nisi in re vivente , lacerantur, 51.
comniittendum,60. 94. Elysiicampi,100.
Deo subditumessejustitia, 5. Dolor nbi cupiditas, 94. EmmanuelreconcilialorDei et ho- ' -
Deo tantummodosaerificandum, 47. Dolensomne vivere, 94. minis, 56.
Deumcolendocadit superslitio,75. Dominationesesse in cceliscredere, Enon fontessigniflcat,58.
Deum diligimusvolumate,48. an scire, uirum majus, 29. EncomiumCiceronis,102.
Deumfaclisuinon poenitet,-39. Dominus loquendo multa iteravit, et EpiphaBiusOrigenisadversarius, 29.
Deumintelligenliacngnoscimus, 48. cur, 111. Episcopusquis non episcopus, 15.
Deummpmonarecolimus,48. Dominusvidehit quid servum ju- Error de deDomini vilaudus,88.-
Deum non diligere mors est, 21. beat, 55. Error quorumdamde eleemosynis,
Dei esse noluimus,108. Dominium in servos habere volu- 98.
Deosa Deocreatoscredunt gentes," mus, 75.- Error
' quorumdamde pcenaasterna. '
95: Domiuicus d ies unde dielus, 55. 95.
Deofum nomina diebus aPaganis Dominieusdies tion Judaeis, sed Esca et potus nonest tegnum Dei,
indiia, 55. Chnstianis declarratus resureclibne, 115.
DeosPlaio dixit cceleslibuscorpwn- 8_l. Eucharistia aceeptio,• coena Domi-
bus inclusos,104. Dominicus dies quombdo instilu- uica, 81. -
a
Diabolus quo cecidit, 32. tus, -83. Eucharistiaa, diseipulisnon jejunis
Diabolusan unquambeatam vitam Dominicacoena, 81. sumpla,81.
duxeril, 52, 54. Domimca
' Dominicae oratio quolidiana, 9 9. Eucharistianon vnlt contemptum,'
Diabolusetiamcausapeccati,5. ^ passionishora, 112.
Diabolusquomodoet qua potestate Dona contemplativse virtutis, 115. Eucharistiaquandoquibusdamsicci-
hominemseduxit,54. Duseuxores Jacob,duoiuslrumenta, pienda videatur,80.
Diaboloponinvidemus,-27. -Vetus el Novumsiguificant,55. Eupasiaadultera,72.
Diaboluspeccatutncum bomineha- - Duae vilse in corpore Chrisli, 55. Eva ex viri lajtere facta qutd signi-
bet commune,10. Duo prseceptatbruicalionemabomi- licet, 46.
Diaboluspeccatumsuggerit, 55. nanlia, 75. Evangeliuma prophetisnon dissen-
Diabolusquauriocecidit, 52._ Duodeeim aposloli a n solicumChri- tit, 84.
Diabolusquandohomicida, 52. to judicaturisint, 87. Evangeliumet boniet malt possuht
Diabolnsquomodoet quandotentet, Duodenarius Dumerus, 8 7.' prsedicare,spd diversaralione,11.
20.' Duritia,2. Evangeiiumin toto orbe contra im- -
Diabolusquomodoin serpente locux E pcenilenli.imprsediealum,78.
tus sit, 20. Evangeliumnon disseniit a lege,
DiSbolusquosseducere prohibitus, Eferietatissuasor diabolns,5. 84.
90. Eiirio>usdiclusChrislus,115. Evangeliumnon.tegendum,111.
Diabolussuperbiaedominator, 14. Ecclesiaaliquandolatel, 82. Evangeliumlerrenis commodisnou
Dialecticiarmali, 101. Ecclesiacsthojicaqti33,17. iunitelur, llt.
Dicia credunlur, non videntur, 22. EcclesiaconjuxChristi,46. Evangelii dicta non omnia vera
Dies Domininon anteaquamrefuga Ecclesiacarnalipartelucel,82. esse, quanquamverum sit, quod om-
veniet, 92. Ecclcqa diversismodistractat, 17. nia,ut recensentur,veldictis velfactis
Dies Domini qnomodo eispectan- Ecclesia electaa Deo nunquam,se-- gesla sint, 28.
dos, 88. ducetur, 90. Evangelicilibrl verissimi,102.
DiemDomini quidamexspeetabant Ecelesiainter canonicoslibros,Ec- Evangelistaaiiusrem explicat,aliua
etiam temporibusPauli, 88. clesiastenaccipit,87. prseterniitlit,109-
Dies in Genesi quandoincipiant, Ecclesialuna siimificatur,&2. Evangellstasaliundeviyere posse;'
85. Eeclesiamodouullumhabet IsraebV 110.
Dies nune quando computariinci- tam carnalem,60. • - Eventa.ex sideribusnon coniicien-
piant, 85. Ecclesiaspiritaliparte lucet, 82. da, 85.
. Diestres sme sole, 25. Ecclesiapoenitentiafecundatur,58; Exsggeralio iniquitatis- Sodomita-
Die friget fonsGaramanlicus, 95. \ Ecclesisegentes ad quid,l7. - rum, 61.
Die miraculaChristiOebant,76- - Ecclesissincremenia,16. Excommunicatio, 40.
Dierumsex recordatio,26. - - Ecclesiashac-reticiad quid,17. Expiatoriaepcensequae,96.
Diebus nomina gentilium deorum Ecclesia?lumen a Christo, 82. Exsiliumpoenalegis, 95.
indita,55. . EcclesiaemaledicliJudaei,46. Ezechiaequindecimanni a consti- ,
Difficultatevult nos Christusexer- EcclesiaeJudaeiad quid, 17. tutionemundiadditi,43.
cere, 77. Ecelesiaemoresimpares,85. F
DigitusDei, 71. Ecclesiaeschismaliciad quid, 17.
Dignisobsequendum,20. Ecclesiastotiusnovapersecutio,91. Fabrorumopera laudantur,86.' '
DHectioet amorin quo diffe'rant,-5.' Ecelesiastypus Thamar,58. Pacies Dei quid,106. ,
DileelioinKovoTestamento,76. Ecclesiasteninter canonicoslibros Facies inlerior homitiis,107.
Dilectioproximiquae,18,19. numeratEcclesja,87. Facinoranocendi,75.
Diligenduset advenlusDomini, 88, Efiicieniesignilieatureffectom,62. Factaa fandodicta, 43.
DimensioOrigenisarcseKoe, 39. Efiusioeontrariaparcimoniae, 2. Falsitasveritate repellenda, 27.
Discalcealusquis, 59. Electorumnomenraio iamalo, 62, Falsumfalsorepellere quid, 27.
• Discipuli cum" Chrislo judicaturi 63. _ Famisinterior, 70.
erunt, 87. Electorum reminiscentia medico Fastidium nullum amandi Deum,
Discipulisin Emmauseuntibus ap- comparatur,108. 108.
psruil Chrislusquarlo, 113. Eleemosyna RXre injuste parta,,99. Faligatio nnlla laudis-Dei, 108. .
Discipulispisuanlihuset recumben- EleemosynamChristianodare, 99. Fausluscsecus,50.
tibns apparuitChrislusnono, 115. Eleemosynse .ad priora 4elenda va- Faustusde semine fratris. suscllnft«
Disciplinanaturalis,17. . • do cavillatur,-S9.'
lent, 99.
.103 _ • RERUM-AC VOCUMMEMORABILIUM -ifa
FanstusManicha3US refutatus,48. quamars, nonappetilur, 13. Herbarnmnaturaevariae,12.
Fauslus Mantchaiusnegat aliquid Fuudamentumaedificiopraeponitur, Herculesex hominedeus, 101.
de Cbrisloin VeteriTestamentopro- 97. HerodesChristuminfanlemcur non
phetatum,59. Fur exosus,72. potuitoccidere,74.
Fausti error de temperatura cor- Furari forinseeus,70. Herodes Major non computandus
poris, 55. Furtumet concupiscentia aliensefei inter reges ex Juda, 57.
Favusin .oreleonis a Samsoneoc- quomododifferant,68. HerodtsMajoristemporenatusChri-
cisi, 51. Furorindomitus,conculcareuxorem slus, 57,
Februarius a februis Lupercorum viri,70. Herodis Minoristempore Christus
dictus,54. Ftirto devitato, moritur rapacitas, passus,57.
Felicitaset malum,et boniset ma- 73. HesychiusSalonitae urbisepiscopus,
liscommunis,86. Futura vere, quse Deus praescivit, 88.
Felicilasfalsaquae,86. ,' 42. HesychiussanctushomoDei,etsin»
Felicilasnunquamperdita,108. G cerissimus,88.
Felicitalisaelernaspraeconium,107. HierosolymisapparuitChristusflral-
Felieescur non omnes,96. Galilaeamyslice interpretata,114. tisquinto, 113. .
Femina a serpente priordecepta, Galilaeae m monteapparuilChristus Hieronymidisputatiode fideAbra-
72. octavo,113. hs?,60.
Feminacaslaquss,72." Gallosalramentodescribere,57. Hieronymidoctrina,4, -
FeminaChristiana-ut doleatde adul- Garamanlici fonlisnatura,95. Hieronymiinlerprelatio, in historia-
terio yiri, 72. Gaudiumbonorum,6. Gieziet Elisei, 106.
Feminacur aserpente seducta, 20. Gaudium discipulorum suscitato Hirasfratrisniei visiodicla, 57.
Feminamqusefaciuntcasliorem,72. Curislo,quid, 114. Hircuscur Christusdielus,54.
Femjnsean in suo sexu resuscitan- Gaudio prsesente quomodojejune- Historiamirade duobus defunctis.
dae,103. tur, 116. 105.
Feminaecur majorcustodia,72. Gedponissignumconsultatio,62. HomeruspostRomulum,102.
F«minarumbonarum ex corde lo- Generareeliam pecudum,69. Homicidaexosus,'72.
quitur Christus,72. Genethliacirenaseenliamafiirmant, Homicidiisdevitatiscaditcfudelitas,
Feminarumuberalac
' quando colii- 105. 73.
guht, 74. ' Gentesan nonad judicium,87. Homoaliquandopro-diabolo, 52.
Fenicium,56. • Gentescreatnrae servierunt, 53. Homo cultu daemonum contamina-
Ferrumsecuris •'supernalat aquam, Genies etiam mundum credunt a tur,-11.
51. _- Deo faclum,95. Homo cur a tentatore superatus» "
Fervor et fervet quis, 70. Gentesincredulia Deocredulifacti, 55.
Fiat, Dei yerbumomniacreansquo- 95. Homocur erectastatura,42..
modoinlelligatur,22, 25 et 24. in
Gentibustanquam abyssumdia- Homocur semperconcubitumappe-
Fiat, flat,repelitum, 75. bolus inclusus,9 1. tere potest, 69.
Fieti in Ecclesiaquisinl, 92. Genlilinm corpus vitulosignificatum, Homoelatione peccavit,40.
Fidesininfirmishumilidielionemul- 59. Homoex elementisconstat,28.
tum sedificat,22. Genliliumdeorum beatitudofalsa, Homojugum Dominipeccandovo«
Fidesinter lentationesvariatur,56. 104. luit al)jicere,35.
Eidesnostrafietveritas, el quando, Geomelricuscubitus,39. Homomulto minus diabolomalus,-
14. Getae,91. 27. .
Fidesrenovaliovit», 12. Gigantes hiisseverum,59. Homonon ipsumvitiuuf,18.
Fideiet verjlalisdifferenlia,
' 14. GieziservusElisei,106. Homoper verbumfaclus,41.
Fidei prsemium,106. Gog.quidsonel, 91. Homo^peccando seipsum cbrrumpit,
Fide vereaeccditur ad Christum, Gradushonorumin beatitudinefu- 40, '
109. turi,108. Homopeccatoeonsentit,55.
Fiditurcur non omnibus,19. Grammatieiperiti, 101. Homoquandoet quomodocfeatns,
FigurateloquiChristussotitus,111. Grandoin fructibus,70. 4t.
FiliusDei^dquidmissus,14. GrandinesprovidenliaDeijaciuntur, Homoquandosimilisdiabolo,5.
Filiusde veraei Patre orta veritas, 70. Hoihoquanlumab seternitatedistet.
.78. Grandinatiointrinseca,70. 14. - - - '
Filius nativitatemnobis insinuat, Gratiaardenthomines,70. Homoquodhomines facere videt,
78. Gralia Cliristiad gentes transmi- non admiratur,12. •
Filii Dei cumfiliabushominumcon- gravil,114. Homo quomodoad imaginemDei
cumbenles,qui fuere, 59. GratiaDeiliberoarbitriomajor,3. factus,41.
Filii duoNoequid, 49. GraliasineBihilfacerepoteslhomo, _ Homoquomododiligendus,18.
FiliiNoe omnium gentiumrepara- 74. Homoquomodopurgetur,15.
tores, 59. Gregorianus rescriptum Antonini Homoterra animala,95.
Filii<_uomodo diligendi,98. imperatoriscilat, 72. Hominiscasus sanctorum eruditio, .
FiliosJudse.Heret Oriancuroccidit Gulaeaffectus,8. 35.
Deus, 57. Gulaeflamma,116. Hominis cor ad proximumconver-
a
Finisbonorum Christoprsescriptus, Gulse repressio,115. sum,quid, 95.
21. H Hominiset pecoris differentiae, 69.
Finisnon constitulusseternumdi- Hominisexcellentia,41, 42.
citur, 61. Habitatio Trinitatis inseparabilis, Homiuisinler Jerusalemet Jericho
Finis noster, 108. 80.
' Habitusmeretricius a latronibus circumventiexpositio,
Flagiliositasincibis, 116. Thamar,58. _116.
Flagitiorumcorruptela, 73. Hasdus exprobraliopeccali,58. Hominispraeslantia,41, 42.
Flalu Deihomoanimatus,41. Hasredipelae, 70. Hominispugna contra seipsum,72,
FonsGaramanlicusdiefrigens, noctu 1 Haeresisbeslia, 75. 75.
fervens,95. Haereliciamiclirisli,92. Hominisvarii affectuset adversi,7.
Fonsquandouberior, 22. H«relicieatholicasimplicitatenon Bomini quidsequendum,21.
Fonsqui facemaecendit,95. conlenti,82. - Hominemcur Deus tentari permi-
FormulaeIoquendi,74, 115. Haerelicicur excommunicantur, 16. serit, sciensipsumcasurum,55.
Formulseloquendivariae,52. Hsereticimenlecorrupti,'85. "Hominem quandoqueangelumdici,
Fornicalioquid,68. Haerelicisemperdiscordes,16. 39.
Fornicalioan a meechiadifferat,68. HaereticisolemCliristumintuerine- Hominescasti, 98.
Forniccs, 75. queunt, 82. Hominesconlemptoressseculi,98.
Fortiludoampr, 4. HaereticisubstantiamChristidicunt Hominescur non felices,96 ''
FoiTitudoquandoet quandonon, 2. invisibilem,58. 70.
Forum (ad) irahit delietum,98. Hsereticorumanimositasinquieta, .Hominesgratiaardent,
Hominesnaturaardent,7_0.
Frater quomododiligendus,98. 85. Hominesjusti, 98.
Fratrescur hominesomues, 19.- Hserelieisspes remissionisnonau- Hominesjustostentatioprobat,97.
Friguspigrum, 62. ferenda, 78. llominesomnescognatiinter sese,
Frui quid, 21. Harmoniascorporis,107. 18.
Funambulorum delectatio, quan- Her pellicius dictus,57. Hominesomnesmiseri,10.
 U05 INDEX. - •*n MUO
i
Hominessine intermissionea dia- osteridere diffidit,65. Jejuniumgerifi^ale,116.
bolo tentanlur, o3. Tnfernivocabuloquid notatur, 65. , Jejuniumquando,116. i-
Hpminesstudiosi rerum quaelabores Infernuminferius,65. Jericlioluna interpretatur, 85. -
levant, 56. Infernum supernum mundumhunc - Jerichomortalitasnoslra, 116.'
Hominumappetilus Christoconlra- iappellat,65. Jerichuntismuricur septies circum-
rius, 17. Infernum unum in quo beatorum _ili, 67. - -.
Hominumduogenerainulilium, 57. animae ; requieverunt.65. Jesussacerdosmagnus, templires-
Hominumfactadiyersimode propo- Infernaduo, 6i. tauralor, 51.
auntur, 57. - Iniideliummentes quomodoa Deo JoannesBapiislapraecopcenitentias
Hominumlaborunde, 73. excaecal», 5i. conlrarius impo?nilenlise, 78.-
Hoiiorum gradus sanclorum nemo Infirmitaiinosirascoaptat Deus lo- JoannesOdolamilesverus, 57.
excogilarppotest, 108. •" iculionemsuam, 61. Joannes fraler Domini quomodo,
Honoratiorsemper exprimilur,68. lufirmilasnulla apndDeum, 87. 57.
HoraDominicaepassionis, 112. Tnlirmilasnullaresuscitalis,104. Joannis-Baplistaeabslinentia, 115.
llora lettia cur crucifixusJesusdi- InfirmumDei fortissimum,49." Joannis Evangelistae.sublimbas,.
calur, 113. Ingratitudosanclis cleerlt,108. 114.
Horatiilocus, 61. • Immicosquomodoquis <nonperti- Joannem daemoniacumdicebant,
Humana cadavera Auguslini co- mescat, 19. 115.
mesta leinporibus,103. Iuimieiliaevitandas, 20; aeque fe- Job opera Satanae,nonphantasmate,
Humanalongitudoad hominislatl- rendae,citofiniendae,Ibid. sed vere afflietus,92. , -
ludinem,59. • Iniquitasnuila apud Deum,87. Job prOphetae liber quomodolegen-
Humanigenerismassacur damnata, Initialionesquas ._).[T_. yocant, 15. dus, 28. venditus a
96. Injustequicondemnat,condemnatur Josppli fratribus, ab
Humanigenerissocielasper linguas "juste,
, 96. -Egyptiishonoratus,quid,50.
conslat,79. Injuslusquando quis dileclione, 19. Josuaa quorr.issus, 15.
Homanis sensibus remotiora non Inobedientia maximum• vilium et Jovinianus opinione l Stoicus, vita
indaganda,29. primum,55; Epicureus,2.
Humilitas Chrisli quanlum nobis Inobedjenlia, -si mandatum domini Jucunditasnecessitalicomes, 9.-
profuit,15. transgreditur, 110. Judseconfessio,57. ! . . ,
Humorad quidin homine,28. ~ Inobedienliaemalumhomoquomodo Judas cum. nuru sua concumbens.
'
. "
didicit, 55. 56,57. •
I Inopiamtoleraie]ustilia,115. Judasfur, 112. -r
- Idololatrasa Moyseoccisi,58. - In principiocreavit, quomodo.variis Judas sacramento cibatus, 98.
Judastradiioretiam
Idololatri_ea fundamenlo remo-. modis inlerpretetur, 22; et quomodo et sanguinisChristifuit, particepscamis
78.
t-enda?,98. - Inscitiae 25.
intelligendum, Judas typus Chrisli, 57.
Ignavia,2. ~ differentia,1. Judaeus fersancras credat, 78.
Ignis de CTJOquid,91. Insipientes pessima vita vitia di- "Judaeia lerra
Ignis.el canditieatei offuscat,95. scunt, 108. quomodomaledicti,46.
Intelleelusquid, 20. JudseiChrislumnon suspenderunt,
Jguisqui probal,quid, 97.
Ignis qui nondamnat, 97. Intelligentia Deumcognoscimus,48. 112.
_ Ignis liibulalionemsignificat,74. ' Inlelligerehumanum,69. Judseicur a Deo excsecati,'51.
Judaeicur Christianismumreriuunt.
Igne salcur torrelur, 93. ' In templum sedere, 92.
In lerram ire quid, 95. 17.
Ignem doloreminferre posseet non
cccidere, 94'. In terra post resurreclionemnoyies Jtidseicur Deumcolunt,.17. ' ,
apparuitChristus,114. Judaei dispersi, 47.
Ignominiapo?nalegi?, S5. In teslam ire, 95. Judseimensem novorumlantumpb.
Ignorantiajudicii Dei, 87. servant, 85.
Imbresdi\inaprosidentiainfondun- Invictusquis, 18, 19. Judssiseptemobligativindictispro-
lur, 70. Invicli doles, 19.
- Immitesinquietudine exagitantur, Invidiaqtiid, 54. pter Cbristum,47. _
85. Invidenlia diabolicumvitium, 115. ,, Judaeorumirnpielasgentibus saluti
Immortalifcas diis a quo promissa, Invidenliafugienda, 20. fuit, 86.
105. - - Invidentia nulla in sanctis fulura, Judaeorummaledictumomnium pes-
Immortalitasnobis diaboli invidiam 108. simum, 53.
peperit, .55. Invidentuemalo nonnulli bbcsecati Judseorummira erga legem con-
_ Immortaltasprima, 108. Deumfaleri nolunt,16. stantia, 47.
18. JudaeishabetDeuscor aversum_,^5.
Impassibilitas,6. Invidentise'vilium,
lra ardent homines,70. Judaeis spes remissionisnon aufe-
Imperiicupidi tnortales, 17. _ ' Ira Dei quid,59. "'" ''renda, 77.
Imperilusad studiaru.dis,20. Ira frenanda, 20. Judseos oneratos' peccatis invenit
Imperiti doctissimosad fidem tra- Ira vincitnur,18. Christus,77.
hunt, 101. Judsea gens
Impietasbeslia, 75. Isaaclignum portans ad yictimam, rum, 49: ' , scriniafia Christiano-
Impii perjustosproficiimt,55. quaefigura,t49.
Impiorumlacrymoecum pios, vide- Isaiss sectus, 113. Judicati-seducuntur,92.
rint veloces, 82. Israelis exilus ex -Egypfo,50. JudiciumDei oecultum,86, 87.
- Impceniteiilia,78. Judicumet regum tempora in sa-
Israelisreditus_excaptivitaie,51. cris Scriplurisquid,~51.
In aere semel post resurrectionem "•
Christusapparuit,114. J, " Juliusmensis unde dictus, 55.
In aere sediDcareproverbium,68. • Julii Csesaris ergo nomenmensiin-
Jacobbenedietus,62. ditum, 53. .
In amicum 92. Jacob• cur propter Rachel serviat,
. Inane quid,sedere,
56. 56.
Julio Csesaridivini honores attri-
55.
InearnalioVerbi Dei quid doceat, Jacobcur sollicitus sepulturse,64, buli, JumenlumSamaritani, 116.
17. €5. . . , Junius mensis"unde nomenhabeat.
. Inchoata,41. JacobLahanserviens,56. '53.
In eineremire; 95. Jacob lapidem oleo ungit, 62. Junonis gralia nomen'Junio' indi-
Incredibilemundumtam incredibi- ' Jacoblucta angelo praevalens,quid, tum, '55. ,-
lia credidihse,101. '62. , _
Incredibiliatria, 101. Jura
- Jacobperturbatus mala sua exag- .quoque'obslringunt, forensia virum ad pudicitiam
- Incubonesesse a mulieribusaudi- gerat, 65. 72.' • *' -
Jura nupliarum, (54.
tum, 59. Jacobvultbenediciabangeloquando 1|f,,0urandiinterniissio[a perjurio con-
lncuria, 57. lucta'vicerat, 62. 54. '
Incursusunus omriibus,87. Jacobuxores qualuor,55. servatio,
Juransetiamverumpropinquatper-
Indigne accipere Eucharistiam, Jaetantiaevitiumcujus,51. jurio, 54.
quid, 80. Jael hostemoecidens,quid, 51." JuslitiaDei, 86.
InfeeunditasRaehel, 56. : Jani nomensumpsit mensisJanua- Justitia amor, 4.
Infernus cur sub terra credatur rius, 54. Jusiitrain tolerandainopia,115.
esse, 65. Jamnes resistit Moysi,85. Juslilia lnx, 85. .
Infernusubi, 63.' .- . Januariustnensisunde dictus, ~ 54, Jnstitianec iu manduwndo, nee jrt
s Infe*ni Augustinus locum certum et
Japhet Sem quid,49. • bibendo, 115.
 110? RERUM AC VOGOMMEMORARILIUM 4108
Justitia perfecfa,'19. Lignumscientiaeboni -et msli, ut Malohominiquodbeneoceullapojna
Justitia qualis nos Deo conciliavit, arborescaeteraevisibile et -corporale,- est, 86.
15. 35. Malian tantumin infernumdcscen-
• Juslitiaqnandoet quandonon, 2. Ligni veliti malum, transgressio dere soleant,65.
Justitia<s>umma apudDeum,87. praecepti,55". Malibonisad finemusquesaeculiper-
Justilia ubi fn Scriptura reperitur, Ligna paradisiomhiabona,55. mixti, 55.
tion parvisestamahda, M. Limusgenerat sciniphes,69. Malinonamantpacem. 86. ~
Justus seinper Deus, 101. Lingua ambiguisoni, 51- Maliutfruanturmundocolunt Deum,
Justa-peccativindicta, 55. Lingua Judjeorumnecatrix Christi, 48.
Justa vinfliclaqttse,«4. 112. Malicausa,defeclusabono, 32.
J ustiper Impiosprolicitlnt,35. Linguaquandoquecaro, quandoque Maliin EcclesiapopulusAntichristi,
Justorumfeenndit-is,56. pro idtoniate,52. 92.
Juslificalio resurrectionis, virtus Linguis societas generis humani Malinomenunde , 26.
terrae,47. coristat, 79. Malinullanatura, 26.
. Juvenlusdoetorumsententiaquandq, Linostimavestisqusenunc, 44. Malivicissiludo,t)6.
Litteraanle syllabasdocendse,19. Malorumafflictioemendalio,86.
105, 104.
Juvpnlsquandoanlmum reipublicae 29.Litlerae-saera3 - cordisfirmamentum, Malorum scientiaeduse, 108.
Malumexperimentosenlilur, 35.
applicare debeat, 21. Litigandumnonesse de habitu cor- Kalum causamajorisfiagiliivitandi,
Juvenis quisquef esnrget, 102. 61.
Juvenis quomodo«blere Deumde- poris resurgentis, 103. commisMim,
Locusex librisde RepublicaCicero- MalaquaeconlravoltintatemDei in
beat, 20. . 101., operatoresrecedunt, 100.
Juvenibus cum hominibusOmnibus nis, Locus flatonis summiDei ad reli- Malecordismolio, 65.
conversandum,^20. 105. MaleJeficilur, uonsd mala, 51.
Juvenibus.guomodovivendum,S.O. quosdeos, Loeis quid -.conveniatanimadver- ^Male qui vixerunt, 89.
tendum, 116. Mambresresislit Moysi, 85.
L Loeusta denterioxia, 70. Mammonainiquitatis",100.
Lociitio Dei, 38. MaunaeliamChristus,50.
Lahanijuid,56. Loeutiomiuans, 61. Mannagratlamsignificat,74.
labeo de dnobusdefunctisad vitam Mannain arca quid, 74.
rfeversis, 103. LocutiQiiem suam aptat DeuSInfir-
Labor eruditionis prior quam vo- mitati noslrae,61. Mannanonvull fastidium,81.
Longitudinismensura,59. Mannasecundum eujusquevolunta-
luptas, J56. tem -80.
Laborjustorum, S6. Loquivauitatemquid, 69. sapiebat,
Laborandumcur, 73. Loquiveritatemquid, 69. Mannaeel«ucharistisecomparatio,80
-Manichaei cur V«tusrejieiuntTesta
Laboremmerces-consoletur, €9. Loquendifbrmulae,59, 109.
Lseta episiola,36. Loth perturbatus, 61. mentum, 45.
- Laetitiaqnld, 5, 26. J Lueifermaneoriensquid, 32. Manichaei hseretici, 16-,27.
Lucruminjuslum,70. Manichasi negant- Chnslum veram
Lapis ad capirtJacribpositus, 49. morlem passum,52.
LapisGhrislusnODnunquam in Scrip- Lucrumubi, ibi damnum,70. Manichseiprseceptanon inlelligunt,
lura, 49. . Lutlandumcum quibusnonsit_, 59.
Lapisoleoa JscobpBrfusus,-62. Luctus apud Hebraeosdies septem, 45.
Latitudinisinensura,59. et cur uon amplius, 65. Manichsslpluscontentiosiquathstu-
Lalronesqui, 110. Luetusmortuorumapudgentilesno- diosi, 49.
Lalronesimprbperantes, 115. vem dies, 65. Manichaei sabbatumTident,etouod,
Laus Dei quanta futura in lieatilu- Luminafiailla duo sol et luna non 55.
102. adoranda,85. Manichsei solemetlunam-adorabant,
iline,
• Laudiscupiditasfugienda,20. Luna a sole illustratur, 82. 55-
' Lavacrum ' Lunaa quarta decimausque ad tri- Mansuetusvias Dbmini dignoscit,
fegeneratlonis quam cesimam
Jpem prasbeal,45. primama Juda3isobservata,83.50.Manus
Lunacur corniculala,82.
Lecior saorsaScripturaeadmonetur LunaEcclesiarii aliquandSproprie, aliquando
ab Auguslino.111. 82.
significat>, pro opera accipilur,52. '
Luna quartadeeima, 83. ManusDei quid, 41.
LeOJuda, 58. ManibuscorporalibusDeus non fin-
Leo quandoqnesignificat Cbrislunl Lunsean Luna quinta decima, 85.
in Scrlptura, 49. msitraiionalisspiritus,29. xit hominem,41.
Lunaegemitus,28. Mariacommendataa Joaune, 112.
Xeonumora clausitDaniel, 113. Maria Magdalenasigaifieat Eccle-
tiBVilapraeteriensvulneratuffl,116. Lunselumen unde,82.
Xevitabus an non-ji'dic3nda,87. Lux Dei verbo factahominibusoe- siam, 116.
25. Maria_ororMarthaiChristumin cor
Lex-ad quidJudaeisolimutilis, 17. culta, Luxdies appellata, "85.- excepit,116.
Lex in i.fCarepositaquid,74. Lux vera non corporea, S. _ MariambisiavassepedesChristi.lll.
Lex libertatis, 46. Luxuriseviliumcujus, 31. Marilalis diligentia euslos uxorise
Lex in' persoilaMoysis,84. - caslilatis, 72.
Lex nonomnisiu actione,17. LuxuriosistjuidVerilasdicat, 18. Maronis «ententia de poenisanima- "
Lex quaiido ,dala,85. M rum ,96.
LSacuf infirmisoculis, 55» Marsiineantatores,"20.
Lla qutd«Igiuiicrt,55. Magdalena«nr optimampartem«le- Marlhaquomodoexcepit Christum,
Liber mysteriornm,55. 116.
LiberasJacob nxores duas habuit, git,116. Magicur tertio signodefecerunt,71. Marthaeoccupationes-quid,110.
"55. . Magi famulamstellam Ghristinon Martiusmensisa Romulonomenha-
Liberatores veri qui, 65. ratalemviderutit, 45. bet, 55.
'Liheri quomododiligendi,98. Magi Pharaonis in quo Moysi inTe- MartiomenseBema-celebrabantMa-
Libernrumaviditasinhominibus;17. riores,11. nichsei, S4.
in
Liber,tas quapeccari nori Magiqtiandoper magieamartem.ali- Martyriidesiderium,98.
•potest,
108. quidpossirit, 11. Martyrium quautum "incrementum
Libertasvera, 19. MagorumMgyplivirgae, 68. fidei, 102.
Liberum arbitriumsratiaDei
" infe- Magi.oa penitus non exploranda, 12. Martyrumpassionesignis,97.
Jior, 3. Magicae fallaciam jEgypliimagi et Massageta?, 91.
Liberumarbitriuminprimo homine Dei virtutemagnovere, 12. Maler quomododiligenaa,98.
quid, 108. Magicaefallaciae,13. MateriesTeiprior, 22.
Liberum arbitrium necessltaflnon Magnesferrumirahit, 95. . Mathusalemquando obivit, 59.
subjicit'Augustinus, 4 3. non
Maguesstipulam movet, 95. Mecanieorumartes slupemus,86.
Liberumarbitriumsecnndum, 108. Magog quidsonef, 9t. Medes-mentio, 115.
Libido beslia, 75. MaiaMercuriiraater.,53. Medicusiomnesfereinorbosex arte
Libido confusionis ausa, 103. Maiusmpnsisunde dictus,33. 108.
> Libido peccat, rioncusus, 116. cognoscit,
Maledicium<_uodChristus subivit Mediatorfalsusintercluditvitssviam,
LibriEcclesiastesprincipium,87J quid sit, 52. 14. •
Licentia incredibilis adulterii, 72. Maledictaprophetarum,55. Mediatorinter Deum. et hominem
Lignumscientiaeboni£t mali-cur Malignussibi, neminibonus, 59. qualisoportuitesse, 10.<
hoc nomenhabeat, 55,36. Malusnatura nemo,"b. Alediatoris-sgcramentnm antiquis
 " ' ' 1
1*1.9 INDEX.' liiO
quomodoJiotani, 15. Morsterflbilfshomini, 17. , Natalisbbfhiriicanop sacramehtnm,
Mediumbriiniacontrafiaf edUcit,15. Morsvitsepfivalio, 56. 81.
Mel _)rimaturis flulcorishab6t, 98.' Mbrlemtestatofispetit haeredipeta,' Natu maxirfiusfiliiisNbe qtiid(49.
Mel quoboui cibali."98. . 70, NatumediusliliusNoequid, 49.
Me!sapientia, 98. • Moitui Christiahis quahdiu liigen- Natu mihiihusfiliusNoe quid, 49.
, Membrafemineadeeofe accdmmo- flum,65. [ Natura a facienterecedens^bene ' se
dataertiht-,130.,. Moriujomnesin peccatis', 89. habef e_n'onh.otesl, 49. :
Membraomhia'laudabuntDeUm,107.. Moftaliumcogita.lidnes, 55.'. N&itlra. omriipotfentiSe.Creatoris sub-
Membrorumtohipagoinlirrria,04. Mbrtiiorumsepiitluraquid, 65. trahere se nuuquampotest, 104.
Membrofummotio, o7. -Moriendohomonon peccat, 51. - Natura peccati,'immunis, an peccato
MemoriaDeum recolimus,48." MorientibussempersuocedCntprse- rfesistensmelior,33.
Mendaxdiciquis pbssil, 21. destinali, 91). . . Natufsequi tribuunt admirandaope-• <
ilendaciuihocciditahimam, 98". MorehumanoctirloquaturDeus, 61." ' ra-Dei, 95. "
"Mendaciumaliquidefendunt,quo- et Moresin meliuSimilandi, 99. -Naturas experimentodiscimus, 4 2.
modo, 68. Morticinium quid, 00. Necessitatemrerum fulurarum " sci-
Mendaeiumde Romiilisetate,102. Morticiniocur Christiani
' ' non yes- re nbripossumus,42.' . ;
Menshominismalighaa iuvehtute, cuniar, 60. Necessitudines
• quomodo amandae,'
60. Motussensualjs rcbus inest, 28. 98.- -
Mensqhandosafiitens,15. Molus spifitualiumCorpofumfuturi Negligentia,37. '
MenlistranquillitasvacatioSabbali, qui, 107.'.-. _ , , - Neophyloruhioclo die„, 851.
69. Molusspiritualiumac corpbralium, Nero oceultaria qnjbusdambreditus
Mensisnovorum,82. - 37,t srivigore Setatisusque ad' dieiriDomi-
Meusiumnbmina,54, 55. Moysescreationemmundiquomodo ni,Nero 92. ,r n
Mensurapropriaquisuuisfesufget, scribere potuit, 25. pro opinione quorumdam • non
102, 105. Mbyses curhominum mala facta et be'eisiis,l92. i
M&Tcurii hialer Maia, 53.- quorumcollegit. 57. Neronemcalumniaria Pauloquidam'
Meretrix, 75. - MoysesDei apostolus,15. «redunt, 92. |
Meretricismembraex Christimem- Moysesjejunii auctor, 84. , Neronemquidamitefumf esurreetu-
bris facere, 97. Mojsis insiitutum in descnptione rum et Antichristumfutufum
- " " crede-
MerilooccultoJudaeiexcfecali, 51. creationismundi„25. "l)ant,132. ,' |
Metaphorseelegantes, 14, 22. Moyses omni jEgyptioruhisapientia Nil sine providentia Dei pathinlur v
MetussanclrJrum,6. efuditus, 59. homines, 70.
MilitesChriitumsuspenderurit,112. Moyses praevidit hsereticos futu- Nimvitaepoenitentiamegefhnt. 87.
Mililiacaslforum",91. ros, 52. Noceatcui nihil, 19. • i
" Milleihni ih ScriMurasacra, ' ' 90. MoysestypiisIsrael, 75. Noe denudatus,49.. _,,"'", ' |
Milliarii, 80. MuliefChristodebet charitatem,72. Noe ebfius quid, 49. ,
MinioiEthippesscribere, 57. ' Mulierparviintellectus, 40., Noe quomodojustus, 39.
Miuisteiiumevah|.e!izaiiail cui non Mulieribus primuui' apparhit Chri- Noe (a)usque ad AbrahamsetaSse»'"
renueridum,59. stus,113. , ohnda,46. _ . ,
Ministripubl_cinonhohiicidse,si_ussuMuliefisahimus a viro contristatus NomehDei vehtaS, 69. ,
principUihbeciduntquemquam,67. conlabeseit,4,0. Nostfi ahgelieliaufahgeli.Dei, 106.r
Miracur primodiseipuli8ffecerunt," Munda et ihimundaanimalia quo- Novemmenses prsegnanlis,86.
102. . , modoinlravefunt in arcam, 00. NovitascofpbrisSanclorum,104.
MirainKerone matitiapefsuasibnes Mundusa.Deb se factum lacite de- NovumTestamenlumdilectionemsi«'
' plurimas de s6 excilavit, 72. 25. gnificat,76. , .
Miraculumquinqiiepauumquomodo inoustfaf, Mundusa quatuorelementiserigitur, Nbxinter opera Dei hunquamnomi- • ' ^"
j
peraetum, 109,110. 84. nata, 26. -
MifafcuU Cur ndhiilint, 102, , Mundusa quatuorventis deliniatur,, NoxmorsChflfetiut hofflo,76.
Hifaculaetiamriuncfiant, 102. t 81. .... Noetisillusiones,3. '
Miraculamulla per hohiiiies, sgd Mundtisad quid bonis, 48. Noetuferyei fons Garama'hticus,.95.
virtuteDfeifacta, ISV Munduscum tempofefaclus, 25. ' NovemdialiaapUdLatinosquid,t5. j
Miseria perditorum sancidsnon la- Mundusomniiuririiiraculorumcele- NubesChristus,50.
tebil, 108. berrimus, 94. NubesdiVina providenlia colligun- 5
' ' '
Misericofs_fieus sCmpeT,lfjl.' 4 Munduiriomriiumvisibiliummaxi- tur,70. .
Misericoidikuudecunquelegitur In mus, 25. NuditasNoe mortalitascarnis,49.
Scripturamagnifacienda,64. Mundusquatuoranni temporibusva- NuditasNo'ea
• Chamvisa interpfeta-"
Miseiibordiae repelilld, 75. riatur, 84. tur, 49. ,
MitibusT6qhiempra3statsp1titus,85. Mundusquibus doctrinisde Chfisto Numerussepten&rius,70.
Modusappetendi in cibis probattir cradidit, 1027
vel ihiprobalur,116. Mundustemporaliaconcludit, 18. O
_ .Modus t enendusiri opere cohjugali, Mundi fabrica temporis eleclione
98.1 non indigens, 25.,( . Obedienliavlrtutdmprima ac maxi-'-
Mceehiaet-feminiset
' - virisprohibita!, Muudumin Christumcfedefe virtu- "ma, 35. , i
68. ___ , tis.divinae,Jfli. Obediehtisebonhmhomo quomodo' '
Moechiarepudiatajnterficiturlibldo,- Mundumincredibiliacredidisse,101. -didicit, 55.
• Obliviosaneteum, 108.' .
75. Munussanctorum. 108, '
Grseeumy.ocabulum,68. ,
Moiytio MuriJeficho corruuut,59. , '" Oblivionesmalorumduae,108.
Mopchus quis, 70.' MuriJefichuntis cofruerurit,S5< ObseuraEccleslaquomodovideatur." -*
Monile fhamar, 58. Muscacauina, 69. 83". '
Mbrsa serpente propinata,68". Muscasbreves quid sigmflcaveruht, Obleetatio fugiehda, 28. - ',
Morsaiiimaequaenonvult inOigit,94. 85. OccasionequahdoqueEvangeliuhi1»
Mors Chrisli quomodoad noslram Muslonovopleni apostoli quomodo, quibusdampraedicari,56. ,
-conferemla,12, 116. Occiderehominem quando iicilum,
MorsCiirisiisoppfAdae, 105. Mutabilequandofiatmeliussi bonum quandonon, et 68.
Mofscorpori», 12. ' / est, 35. Oecultomerito Jttdseiexcaecati,51.
Morsde peccato. 52. . Mutatioconsuetudinis q uomodo esse _Octav'usdiesactionem ' regenefatio-
" ,
Morsest Deuriinon diligefe, ' §1. - - nissignifical, 8 4.
Morsex malejiclo,-52. debeal, 8.1.
_ Mysterium magnum ad Petrum dev Octopcenarnmgenera, 95.
Morsbomihisunde, 51. Joarineverba, 114. Oculumpro orulo unde, 95.
Morspalfiarcharumqiiid, 65.' Mysteriorum opposilios 17. Oculicordis,106.
Morspoenale.gis, 95. . '"'- Oculis an saflcti Deum videbunt,
Morsprimaainmamvellitfj eofpofe, N 106.^ .
" Oculorumluxunde, 28. - i,
MorsprimogenitorumJEgypli, ?9. NaamanSyrusalepfamundatus,106. Oculorumtentalio, D.
Morsquafe peccatumdicta, 52. Narrationesin sacraScriDtura.quid Odiiflammaslexreprimendasdocei, ^
Mors.seeunda,89. intiment,23. , B4.
Morssecundaariimamtenet ih corr JNasoentiacuheta quomodoformata, Odiohaberiquaedebenlur, 18.
pore renitentem,94. Odolamiles,-57.
 HH RERUM AC VOCUMMEMORABILIUM . liiS.
, Offensauna aliamajor,3, 4. Passionisdics cur nonad eumdem , Pecoris et hominis differenUse,69.
75.
OtxTtl.ljCTD, cedat semperdiem, 81. Pecoracurin alvumprostrata,42.
Oleurn vulneribus infusum,116. Passione Dominivitatemporalissi- Pecora cur mortemdevitent, 56/
Olei mira natura,95. gnificata,55. Pecora solis elcertis temporibusfe-
Olivaesurculumacolumbareporla- Paler aucloritatisexemplum,78. minasconcupiscunt,et quare, 69.
, tum quid, 49. , Pater et Filius an ipsi tantum pec- - Peeorum voluplasex lerra, 42.
Omnipntens D eus semper, 101. cata remillant, 79. Pecunia qua causaadameiur,35.
OmuipolentiaCrealorisinmiris in- PaleTquomododiligendus,98. Pede utroquecalceatus,59.
gpicienda,94. Pater Yeritatis, Filii scilicetorigo, 6 ' Penlecostenfeslum,59.
Dei
Omnipolenlia admirabilis,95. 78. . Penleccstesfesto fiuilo,curjejunia
Onasmcarorinterpretalur, 57; ejus Patris cor quomodoconversumad relaxenlur, 84.
in' terram seminise_ffusIo, Ibid. Filium, 95. Per Christumomniacreata, 15.
OneraDeoreddendaeralionis, 110. P-.i_tris
personapoiior, 63. Perfeciam ambiunt omnes sapien-
Oueraparticipandae infirmitatis, 1 10. Paternum de Christo teslimonium, -tiam, 56.
Onusdiverse dicitur, 110. 111. Perieulumoaslitatis,72.
Opera - Satanae rion omnia phantas- n„9«v,81. Perilus ex imperilofil,20.
mata, 92. PatientiaDei ducilad pcenitentiam, Perjurio (a) qui nonjurat remotissi-
de
Opinioquorumdam intercessione 78. mus, 54.
«anclorum, 100. , Patienlia Dei utilis quibusdam, 6 6. Perjuria fundamenlocontraria,98.
Opiniones de luna duae, 82. Patientia prsemiaauget, 86._ Perseculio novissima,91.
OraJ»,75. ' Patriar<harumcadavera ubi sepe- Perseciuionumfugiendarumexem-
Opportuniias daemonibnsmaxime lienJa, 65. plnm Christus,55.
suffragatur,12. Paulusan inlerjhdices deputandus, Persecutor Saulvoce maclatus,85.
Oralioquolidiana,99. Persuasioiniquitalis,37.
Oralio Douiinicaad quid, ad quid Pauluscura dieDominifidelesnon Pertinacia,2.
non, 99. moveri dical, 88 PerturbatioDeo" uon convemt, 86.
Qrdonon recusandus,56. Paulus ciir mambusoperatus est, Perventio,109.
Ordinem accipiendae eucharistise 116. Pervenlores, 109.
Cbrislus non praeseripiil,81. Paulus defuncto fratri Christianos Pelra cur Chrislus,59.
Origenes non in omnibus refellen- genuit, 59. Petrasuperfuudatuspopulusfidelis,
,dus. 29. Paulus de
quid Anliehristo, 9 2. 75.
Origenisdefensores, 2 9. " Paulus victum manibus qusesivit, Pelms ipse repreheiidi meruit,29.
Origeiis error, 29. - 110. Pelri fiems,57.
Origenislaus, ejusdemerror. Liber PaulusCorinthiorumsemulus,6. -PelrbapparuitChristus terlio, 113.
mp\A./ov,27. Pauli dosideriumerga Romanos,6. PetroClirislusovescommendat,114.
Ongeiiianiinter haereticosnumera- Pauli de
dolor Israelitis, 6. Phasdra pluraii numero accitiilur,
li, 29. Pauli fuga, 55. 113.
Origooperum patre,a 79. Pauli maledictanon maledicta,55. Pharaoniscbrde ad quid ususDeus,
Ornatusimmodestusfugiendus, 20. Pauli pr»coniuin, 6. 67.
Ortumet morlenihominessciunt,14. Pauli verbaadTliessalonicensesob- Pharaonissomnirepetuio, 75.
Olium beatorum scura, 92. socielalesancta prival, 35.
- vita, 106.potius quam.aclio Paupertasa Deo, 55.
Qiimnm,
' Philosopliianulla nisi vera religio
OvesJacoVquomodo affeclae, 1 1. Pavouis caro non putrescit,95. Chrisliana,16.
Pax a molestiisIiberat, 86. i Philosophiafalsadiaboliastus,13.
P Pax Dei superatomnemintellectum,- Pliilosophicontentiosi,6.',
cras forsan Christianus, 106. _ Philosophide Deosibi ipsiscontra-
=78.Paganus Paxmalos corrumplt,86. rii, 16.
Paganiconfusi,17. Pax vera, 107. Philosophiincredibllibuscapti, 101.
Pagani diehusdedrum nominaindi- Pacis abundanlia,83._ Philosophinobis ronsentiuutde re-
derunl, 55. PeccatuniDeusdeserit, 55. surrecliotieanimap,109.
Pagani daemonamprsestigiisdediti, Peccattimdiabolus suggerit, 55. Philosopliipeccatumpartem vocant
-6. Peccamm generat morlem, 5 3. animiyiliosam,48.
' Paganis spes remissionisnon aufe- tenebris Peceatum hominis effeciiut dies a Pliilbsopliorum arrogantia,14.
renda; 77. jam compuientur,85. Philosophorumcnnie^siode nostra
P.ileafrigoscit,95. Peecatumhominemex paradisode- religione si reviviscerent,16.
Palea malurescilpoma,95. trusii, 89. Pnilosopliorumde mentis aspeclu
105.
n<t^l.p]v;ffia, Peccaiumin Spiritum sanctum quod, dispuiatio,107.
Pal,n_eseptuaginla,50. 78. Philosophorumde summobonodis-
Panis-quombdoeificiaturlac, 69. Peccaium maximum dealteriusbono cordia,
' 16:
P.mumquiuquemiraculum,109. contristari, 48. Phiiosopliorummagnorumdoctrina
Papnlaeardentes, 70. Peccaiumnon omnia peccalis im- ' profecitCieero,103.
t ParadisusEcclesia, 52. •plevit,27. Philosophis(a) religio non quasren-
Paradisusnilhabuil mali,35. -' Peecatumpars animivitiosa,48. da, 16.
Peccalumtenebrae,85. ' Phoiinianiharetiri, 16.
,, Parentes honoraudoimpietasprofli-
gatur,"75. nou Pece-ito factum est ut homo mo- Pietasquid, 2.
Parentes agnoscere caninum, riat.ur, 51. Pieialis auspicia,17.
B9. Peccatoinfensi esse, 99. PisridjK, 59.
Parenlibus nonobediensnullispar- Peccato homo consenlit, 55.- Pilatohoraseua tradilus Christus,
«it, 71- Peceata brevissimalongissimotem- 112.
Parentes noslrisi morilurosse scis- pore "" pumuntur,95. Piscinmnumeruscaptorum,85.
Eent,nuuquampeccassenl,36. Peccataquoiidiana,99. Plaga jEgypliprima,68, 69-
Paribussuperbiacur invida, 34. Peccaia cur non pafia, 3. Plaga decimajEgypii"rum,70.
Pars poliorpro tolo, 62. Peceatahominumadquaepertineant, Plpganona jEgyptiorum,70.
Pa-chaad s.icramentorumsignifica- 75. .- Plagaoclava/Egvpiiortim,70.
- tionemcebbratur, 81. Peceatanon paria,1, 12. Plaga quaua iEgvplioruin,69.
" Paschacur tiansitus Peccalaveslia, quiddieium,99.
dictum,81. Plaga quinia/Egyplioruin,69.
Pascha"Judaeorumrilu quare non Peccaloremin peccattspe.rseveran- Plaga secundaiEgyptiornm,69.
colalur,59. temDeusquomodo
• \umai, 100. PlagaseptunajEgyptiTiim 70.
Pascha nonGraecum vocabulum,811 Peccatorumparililasdiscilitur, 5. Plaga sexla jEgypliorum,69.
Paschanosirum a pascliaJudaeorum Peccans non voluntalesignificat.o- Plaga te.rtiajEgvptiorum,69.
quare et quomododiscrelum,83. nis bonaepeceat,57. Plalo deoscneleslibuscorporibus in-
PaschaverumChnstianorum,113. PeceandoDomini jugum homo vo- clusosdixit, 104.
Paschsecelebralio per Palrumcon- luit excutere, 35. Plato monalilatpmabimmortaliDeo-
tsiliaquarta decima Juna observatur, Peccandofelicilasdeperdita, 108. diis promissamdicit, 10.
$4. . Peccando se ipsum homo corrum- Plato naiurassacrificasseperhibetur,
• Paschsemensis pnmus cur atlribu- pit, 73. 16.
Peccaturquando,17. ' Plato philosophprum
tus, 82. " magister qm-
Passio prssproperafngienda,74. ad
Peeiisnonyenit setemita.em,69. iiium, 104. ',
 1113 INDEX. ^ lili
Plato quo honore dignunf-judicaret Prophetia Cayphae,57. Remissiopeccalorumunde, 78..
Christumsi adhueviveret, 15. Propitiatoriumcur arcse superposi- Remotioranon indaganda,29.
Plalonisde veritatedoctrina, 15. tum, 74. Requies Dei quombdoiutelligenda,
Plalonisiiiclum,14, 15. ie
Propi locutusChristus, 111. 26,
PJatonisora multi, sed corda non Prostituta, 73. Requiessola et certa in Deo, 8i,
habent, 16. _ Proveclus substantive,74, 100,106. Res alien_enon concupiscendoe;cu-
PlatoniciniultiChristumacceperunt, Proverbium vulgare apud Christia- piditasdamnatur,75.-
16. '. -nosolim,20. Res sentiensdoioremquaeimmorta-
Platonicorumriepcenissenlentia,96. ProvideiHiaDei, 86: lis, 94.
Platonicorumopimo' de metu et af- Providentia divina omniapro me- Rerum necessitas Dei voluntas,42.
fectibusreliquis, 94. ritis moderaiuranimarum,86. ^ Rebus concessis inlirmilate aliqua
Poetae verborum auctores,6. Providentiadivina ubique bonitatis inhaerentquidam,98.
suse
Poenaanpro temporis longitndine - virtuieinobservans, 57.- Resipiseentiavii_etoliuscomeseese
quopeccatumperpelralum^st tulura Providenliain bomine gemina, 56. potest, 18.
Sit, 95. Providentia mortalium incerta, 55, Respublicajuveni quando amplec-
Poenaaeternadura cnr videaturho- 56, 107. lenda, 20.
minibus,96. Providentia nalurali et superna et Resurrectioanimar.um,89.
PGenaboniamissio,56. inferioragubernantur,36. ResurreelioChristiad quid, 13.
" Pcsna quorumdammulti corrigun- - Proudentia uaturalis ,in Yigms et - ResurrectioClifistiquidsiguificet,17»
tur, 54. herbis, 56. Resurreeliocur iriduana, 82.
Pcenaenonpro tempore perpetralio- " Providentiavoluntariaomniain cce- .Resurrecliomortuorum in ictu oculi
nis peccaliinfliguntur,95. lis et lerris agunlur, 56. futura, 95.
Pcenarumlocusex Cicerone,95. Providentia?operatioduplex, 36. Resurrectioprima, 89.
Poenas purgatorias tantum quidam Providentiaevolunlariaeoperalio in Resurrectioaditusad vitam,36.
volunt, 96. angelis el hominibus, 3 6. Resiirrectiosecunda, 89.
Poenilentiaad-qnid, 48. ProvidenliaDel quaeostendunt,86. Resurrectionisjustificatiovirtuster-
Poeuilentia animae 12. ' non -
resurreclio,
Pbeniientiaexlra Ecclesiam,79. • Proximus exspoliandus,67.
Proximiamor quam late pateat, 5.
rae,47.
Pceniientiavera, 57. Prudens cur dictusserpens, 21. Resurrectionisprimseparticeps quis,
PcenitPntia vulnera iniqnitatis sa- Prudentia amor, 4. ResiirrectioneDomini yita seterna
' tianlur, 58. - Prudenlia et
quando qnando_non,2, significata,55.
-Poenitenliaedolor, 1 5. Psalterium decem chordarum,71. Resurfectione(de) errant quidam,
Pomapaleamatufescit,93. " Pudicitiaeforma et viro-et uxori
PopulusDei in quo congregatur, prseseripla,72. Resurrecturis nulladeformitas,104.
78. Pudor femineae-castitatis magnum Resurrectionem et assumptionem
Porcoqui hominessignificentur,44. munimentum,72. ap_?rtecredere, 14.
Porphyrius Deumet Patrem el re- Puniendum quomodo, 2 0. - Resuscitatarumanimarum actid el
104. - - 14.
gem appellavtt, Purgaudi quomodofuimus, pfficium,106.
Porphyrius philosophus nobilissi- Pusillanimilasfugienda,20. Revolulio sssculorum impugnaf
mus, 101. Puslulsein coipore, 70. _tur,29.
Porphyrii senlentia de comparanda Rhetores inflati, 101.
bealitudiheanimse, 1 04. 1
et Platonis 105. _Q Bhomphaea flammea,40.
Porphyrii dissensio, Rixosisabbatumnon haberit,69.
- Possessionesdiligendae,98." Quadragesimar84. Romani Herodem regem consti-
Potehtiaecupiditas,13. Quadragesimacur coiifinispassioni luunt, 57.
"Poleslasd3la, 110. Dominicae,84. Romaiiorumimperiumquidam anti-
Poiestas juvenibusqubmodo exer- Quadragesimae observatioutriusque christumyoluit '
cenda, 20. Testamenli anelor-ilateroboralur, 84. inlelligi, 92.
Romanorumritum praeter Judaaoa-
' omnes
Potestas virgadesignatur-apostolo- Quadrajgesimae sigriificatio,84. genles suscepprunl,47."
rum, sed qualis,110, 111. Quadragenarionumeroquid signifi- , Romanorum, temporeRomuli,doc-
Potestatumin coeloscientia an ne- celur, 81. 102.
cessaria,29. Quadragintadierum et quadraginta trina, RomanisJudaei Christimortemcu-
Potioamara.curat, 72. Hocliumpluvia'<piid,48. 112.
luna, 83. piunt impingere,
Praecepiumlegis -custos 'pudiciliae Quartadecima 114. Romanisnon subdili, 91.
uxorias, 72. Qualer <leni mysterium Romulus"auleHomerum,102.
Praecepiiprinii et primaeplagsecom- Quatuoruxor.esJaeobquid, 55. - Romulusex hominedeus,401.
paratio,69. Quiesbonosluerat, 86. Romulus quot annis ante Cicero-
Praecepia ad dilectionem proximi Quinquaginlamerces laboriset con- nem, 102.
pertiuentia, 71. tinentiae, 84;
• QuintadecimaIuna, 83. Romuli falsadivinitas,102.
Praeeeplaagendaevitse, 43. _. Romuli gralia Martiomensi nomeri
Praeceplaalia seplem quam in de- Quiutilismensis a aumero nomen indilura, 53.
calogo, 56. habel, 51.
Quocbrporisstaturaaut habitu quis- S^
PraeceptaDei hominisspeculam,3.
Praecepla duo continentdccem, 75. queresurreclurussit, 103. - Sabbatum corporahotio Gelebran-
. Praeeepta quaead dilectionem Dei dnmJudaeispraeceptum,83.
- R Sabbatum inter prophetaram
-pertinent,71. - die-,
Prseceptaseptemaddilectionempro- Rachelcur vennsta facie.56. ta, 55. , .
Simi, 56. Rachel quid signilicet,55. -Sabbatum maximum nou habens
Praedicatiovulnuscarnis, 64.' Ranaeclamenlesin palude qui, 69. vesperam, 108.
_ Prsedicatoribusnecessanadebentur, . Ranaeloquaces,68. Sabbatum requies morluorum,84.
110. Ranarumabundaniia,69. Sabbati prseceptutn inter septem
Primamorsanimamvellite corpore, Rapaeilasbestia, 75. - praecepla-solum hgurate- observan-
94. Ratio, 20. dum, 84. _- _ -
Prima resurrectione qui resurgent, Raliocreandihominis,41. Sabbatispiritalis quietem qui ainit-
_89. Ralionissedes in mente, 69. tuht, 69.
Primogenituscharior,eseterishaere- Ralioneset causasDeus seminarias Sabbali vacatio,69.
dibus, 70. rebus inseruit, 69. Sabbativeri saiiclifieationeocciditur
Pnmogenilacordis,70. ._ Rationesseminaris in omnibusele- amor saeculi,273.
Primogenitorummors, 70. mentis,136. Sabbalo Curislusin sepulluraquie-
J?'rincepshujus mundiquidin nobis Rationalisscientiainsanctis fulura, vit, 53.
operetur, 78. 108." , Sabbalofuturaquies significata,
' ' 48.
Principuminutiliumduogenera,57. Raliocinarihum.anum,69. Sabelliidogma,^?. S
- Priscillianistse haeretici,27. Realus adversitale rerum contrac- Sacerdospt levitaprselereuntesvul-
Prodigia quaererisquis sit, 102. tus, 48. neratum, 116.-
Prophetaecur et malprumopera de- RecogitatioDei, 39. " Sacerdotes nostrisaecnlialiquot,15.
scribantj 57. Reoonciliatioremedium, 99." Sacerdotesomrieschristiani,«tqua-
Prophetae quomodb vel praelerita RegumjEgypliorummosirTconcum"re, 91.
reserant vel fulura indicant,25.- bendis mulieribus,60. Sacerdotesijuomodopro peccatisof>
Prophetas quis miserit, 15. - Religioapud quos,17. ferre jussi, 99.
, !H5 RERUM AC YOGTJMJIEMORABILIUM S116
SacBrdotiiin regnum commuta- Seriptura sanetabipattita, 25. '
, ciem, 29. ,
tio, 51.. . -. Scripturaedetensiones,61. • Sideraquatenusobservanda,-85.
_, Sacra LupercaJiat54.>' Scripturaemosin loquendp,112. pelere, 62.
Sacramentnmmagnum eircumcisio Scnpturas sanctae o.mnesscientisa Signum et
Signa prodigiadiscipulorumin-
ffliiMoysis,65. inferioros,29. credulospersuaserunt,102.-
SacramentaEcclesiaead qnid,'17. Scriptura vetusolim prseiiuntiabat,
Sacrselilteraediversistemperata}, 23. aunc recitaturad confirmationem, 44. SI5IILIA
Sacris in ' litleris quid spectan- Scripturis obseurisexereemur, £7. Adulterio prbcreatorumet prophe-
dum,25. Seeius Isaias,113. ticaeScriplur», 57.
non
Sacrificiaquando recte liunt,47. Secunda mors animam renitentem Agricolseac angelorumvel bonavel
Saerilegia fundameulo non«onnec- tenet incorpore, 94. malaoperanlium,86.
tenda) 98. Seeunda immortalitas,108. Agricullurseet Providenliae,57.
JSseculi - reformatio sexta setateos- Seducli judicabunlur,92. AmatofisproximialqiiecantoriSj19.
tendetur, 46. Seductorumfullaeiastimendae,85. Angeloruhisivebonorumsivemalo-
..Sseviendum inidolqlalras,58. Segnitia,57. rum et pafentum, 11.'
Sal Agrigentinum,'45. Seipsumeontemnerequid, 69. - Angelorum vel bonayel malaope-
Salaqua eupsolvitur,95. Seipsumquisseducat,55. Tanlium,et agricolae,66.
Salomoncujus exemplum,58. Sela lerlius Judaefilius, 57. Animi etcorporis sariandi,14.-
Salomontmpcenitens,B8. Sem et Japhetquid, 49. GantorisMque31113110118 proximi,19.
Salomonmulierum amofi resistere Semen corpulentiamhabet visibi- Canluset crealionismuudia princi-
'nequivit, 40. Jem. 64. - pio, 22.
Salomonsapienlissimusrex, S7. Semen fratri suscitandumquomodo' ChHslihiimihs et_supefbiehlisdia-
Salomon vehementer a Seriptura inlerpreteliir,59. boli, 15.
damnatur,58. Semen ineorpofale,64. 14.
Salomonislempliruina,,92. , Semen substantiamhabet corpora- Corpofis_etahimi's'anandi,
Ciealioriismuhdiaprineipio et ean-
Samarilanusquid, 116. lem, 6t. tus, 22.
Samsonleonemnecans quid, 51. "Seminisinerementa,11. Daemoniaciac serpentis loqlien-
.Sancli naluram habent qua peccare Seminivisinsitaqusedam visibilis,6i. Tis, 20.
sivolunt, non possunt,55. Seminariascausaset rationesrebus Damhaloromin metalla, et malefi-
.Sanctiin Dei .pacevicturi, 106. Deusinseruit,66. .corum,11. .
Sancti perspicaciores_vel aquilis Sensuspuerilisde more uniuseujus- Debiloriset liberatoris,65.
vel serpentibus, incorporalia vide- que palrio velle in eucharistiajudi- Diaboli, quomodo"aliquando hOmo
buht, 106. care, 81. dicatur,ac cOfpu_CliristiEtclesia, 52.
Sanctiquidacturisint quserilur,_am Sensibushumariisremolloranon in- Diaboli sUpetbientiselChrislihu-
res'uscitati,'106. daganda,29. milis, 15.
Sanetiutquisquesilsalvusorant, 100. Serisibusutunturbestiae, 28. Diseiplinaeecelestis et ludimagls-
Sanclorumintercessionean delicla Senliat«orpus_quomodo, 94. lri„19. . ;_
remillunlurj 100. , Septem alii anni Jacob impositi, Ecclestae, quod aliquSndo corpus
_ Sanetorumnovitasin corpore, 104. quid, 56. Christi dicatur, et_ diaboli quod a!i-
Saneiorumsufiiagium,100. September mensis unde nomenha- quandohomoappellatur,52.
Sanciosmiseria perdilorumhonla- beat, 55. Evangeliipraedicatiac meritisa Deo
tebit,108._ , , . Septenarius numerus cur Spiritui tormatae;et opefationis bonotum et
Sanclos norisemper exaudit Deus, sancloaiiribulus,70, 71. malorumangielorum,11.
100. . . Septima ffilaspersabbatum intelli- Foiitlsafc.sacrse Scripttifae,1_.
Sanctosodlt diaholus,5. gitur, et est requies' beatorum sine Herbse vehenosas tlemonsiratae, acIi-
Sariguinequidiiilelligendum, "69. line, 46. gni scienti33 bori]et mali, 55.
Sapiens et stultus quomododepicti Septuagintorum interpretatio- in. "Hominis in aqhapericlibnli„ ac sa-
in bove et asino, 44. Elisei et Giezi-hisloria,106. pientis, 3.
Sapiens quis sloicorumsententia, 5. Sepulturamorluorumquid,65. Homiuunise invieem videhtium,
Sapientes.-hujusmundiidolacolere SepulturaesollicilusJarob, 61. et visionls o_!iaDeum sancli visuri
docuerunt,58. Serpens cur praecaeierisanimalibus. sunt, 106.
Sapienlum rationes vause coram carmimbusmoveatur,20. Huniilisetsuperbipatriain affectan-
Deo, 101. Serpens decipiendohominera.quo- tis, 14. .
Sapientialuminosa,56. modolocutus,20. Imaginisviolataeet Dei bffensi,73.
Sapieuliapielalisfructus,52. Serpens ux virga eflectusquid, 68. Imhiortalilalisetliberiarbitfii. 108.
Sapientiaqualis:diligenda, 19. fiernensin lignosuspensns, 5|. Incarceraliac oratorisboni, 65.
Sapientiasummaapud Deum,87. - Serpentis - ex virga Moysi,rnys- Ingenii hominisafcsublihtatisnialo-
Sapieniia?Deilfonornulliissatis, 15. lerium, 68. . • rum angelorum,12.
Sapieutiaepeifeeue delicias sine Serpenlis Moysicauda,quid, 68. _ lras Dei et solis,'100.
labore Iri hoc mundonon adipisoi,56. Serpenlis prtidebtiaunde dic|a, 21. Liberiarbilriiet immortalilatis,108.
Sapienliaeprineipium«reaturaein- Serpenle cur seduetus-homo,_54.au- Ligni scienti* bouiBt mah, afcher-
telleetuabs,24. Serpenles an ineantaliones. baevehenosae, 55.
Sara an concubiiu iEgyptii regis - diant, 20. Litterarumpropheticaruhiel insfrh-
pollula,60. Serpentes t[ua rationelatebris-edu- ^menloruraniusicofum, 59.-
Sara quomodononsil pOlluta.argge cenlur, 20. Ludimagistti
' et discipliriae" coCiles-
jEgyptio.tjO. Serpenliumperspieacitas,106. tis, 19.
Sareinisexonerandosadhominesve- Serpentinihaeretici,16. Maleficorum et damnaloruniiri me-
iiilChrislus,-57. Sorvire qubmodo .uvenes de- talla, • li.
Satanaeopera non omniaphaulas- beant, 20. - s iledici et reminiscentiae
' sanctOrum,
mata,D2. -. Servituspcena-legls, 95. ".108, \ a
Saturnumgenitumdie sabbali gen- Servus et conservus debitores quid "Medici pfaJfcaVehtis atqrieprsecepto-
tiles perhibent,51. - signilieenl,99, 100. rum Dei, 65.
Saul perseculor vocemaetatus,85. Servusjussa facere debet, S5. Menlis a Deo formatasafcpfaedicati
_ Scala cujus summitasde lerra in Servorum et bonorum et- malorum Evangelii, et operatioaisbouorumet
-coelumefferebalur,49, 50. exspeelalio,88. - . malorurhahgelofhm,11.
Scenopegiaefestum^apudchristia- ServbsDeus nos suosfecil, 75.- Miraculoruniper daemonesperpe-
nos, 44.-- i Servosnonipsifecimus,75. tt-tofbth a'Ctlieatri, 13.
Schismaticushodie, forsan crasiina Sex aetateshominurii, 46. Musicoruminstrumenlorum;ae lit-
reconcilietur catholicseEcclesiae,78. Sex dieruma"pudMalthseum et Mar-, terarum propheticarhm,59.
Schismaticiabhsereticisdifferunt,16. cumd_etransfjguraiipne expositio,111. Op.eraiibnisbhfibfum e't mafbrum
Scientia abstinerea malis,5. , Sexla"setas nunc agithr hominibus angeiorumacmenlisa Deo fofmalffi,
Scienliaemalofumduae,108. usque ad judicium,46. etEvangelii praedicati,11.
Scinifes,11,69/ Sexta hora tfaditus Christus Pi- Oratorisboni et inearceraii, 65.
Scire se nescire aliquid, 88. Jato,112. . Parenlumac angelorumet bonorum
Scripluraaperla paseimur,77. Sextilis mensis
' a numero nomen „ etmalorum,11.
-Scriptura-cur pinguioribus utalue habel,-55. , Picltiraeatque sacfseSeripturaj,57. ,
verbis, 39. Sidusnoytimnoyo in Vifginispartu Pjcturse alque universitatis re« ^
• Scriptura quae exemplanobispra- rum , 22.
apparuit,45.
scribit, 11. , . Sidera an rationalemhabeant spe- PotestatisDei et vinl, 42.
 1117 INDEX. Hlg
Prs3ccptoruinT)eI et mediciprseea- Spiritus sancius non falliturnllius Temperantiaamor, i.
ventis. 63. simulatione,80.' Temperantiain abundanlia,115.
;' Providentise-et agriculturae,37. Spiritus sanctusnulliusveram poe- Temperanlia • quando -et quando
Rivaliumduorumpudiceamahtis ac nileniiamrejieit, 80. non, 2.
illiciteappetentis, et voluntatisma- Spiritus sanctus quomodo-septifor- Templum.Deiper voluptatesillici-
te,51. mis, ex JsaiseJestimonio,71. tas in nobis corrumpilur,75.
Reminiscentiaeeiectorum et me- Spiritus«anelusSpiritusPatris, 80. TemplumDei sumus, 75.
dici, 108. Spiritui sanctoattribuitur soeielas Tempus nullumante mundttm, 25.
et
SacraeScripturse tontis, 22. qua efficimurunum corpus, 79. Temporelongissimobrevissimajpec-
• Sapientis ac hominisin aquaperi- Spiritu' sancto colligimur ad unita- cata punientur,^5.
clilanlis, 5. tem, 71. Temporiquidconveniat,116.
. - Scripturaeatquepicturse,57. Spiritum[sanctumqui non habeat, Tercporaleet ortum, 14.
Scripturae prnphelicaeet adulterio Tenacilasquid , 2.
procreatorum,57. Spiritum sanetumquis nunc acee- Tenebrsenox appellatae, 85.
Serpentis«t tinguae,21. pissese scire possit,80. Tenebrae super abyssumquomodo
. Soiisetirae.Dei,.300. Spiritu.videre, 107. inte.lligendum,25.
Subtilitatisange^orum malorum , et Stabularius Apostolus,116. Tentaiio addueensinpeccata, 77.
ingenii hominis,12. Stabulumin quod Samaritanusvul- Tentatiogulae,8.
Superbiet humilispatriamaffeetan- neratum reposuit,116. Tentatio probans(idem,77.
lis, 14. Stantesquandoveleres orabant, 8,4. TpntatibIriplex, 18.
Thealri et miraculorumper dsemo- Stellamqualemmagivideruut, 45." Tentationeexercetur virlus, 33.
nesperpelratorum, 15. StellarumfstumhominibuSChristia.- Tentationes concubitusLise, 56.
• TJniversilaiis rerum «t pictur®, 22. ni nou imponunt,43. Teruationes quandoamant boni, et
Viniet potestatisDei, 42. Stoicorumde sapiente sententia,3. quandonon, 6.
Visioriissanctommqua Deumvisuri - Sloicorumerror, 12. Tentationumtliffereiitiae, 77.
unt, est hominum se inviremviden- Stomaeliusquorumdamcito, alius Tenlatorinon cedere, gloriosnm,53,
4inm,106. - - nonilem satiatur, 115. Tentat, pro probat, diclum,61.
Sludiaa Deo exoptanda,20. Terra qufd, 25.
Similitudoa luna deducla, 83. . Studiosi quomodoerudiri debeant, Terra calcanda,98.
Similitudinesa rerum nalura, 85. 20. Terra natufa in terra manet, 101.,
SimihTuflines iinde dueantur,-82. Stultus quandoque annUntiat Dei Terra promiSsionis' Israelilis
" quo«
SimonMagns,77,78. verbum, 44. mododata, 61.
-Simones credit Augustinus 8uos Slullum Deisapienlissimum , 49. ,Terra3virtus Tesurreclionisjustifi- ' "
111. ' - Stultitia odio 19, 47.
hospitpsChristi, quae habenda, calio, ""
Simplicitas Ecclesiae parvulorum Stylus scribarumcurmendax diclus, Terfenis seire uti, 416.
salns,82. . 21. Terror legum cuslos conlirientiaj
Simpliciterambnlandnm,111. SublimitasJoannis, 114. femineae,72.
Sinepeccatoviverevelle, quidsit,6. SubsiantiaDei,58. Terlia bora quomodoxrucifixus Je-
Singularisnumeri loco pluralispo- SubstantiaomnisaDeo,12. sus, 112.
fiitus,110. SubstantiaChfisti per se ,nonvisi- Ternarii' quadratus
' ' * numerhs in no-
__ Sinaulari pro plurali- numero usi "bilis,'58. bis, 48.
Septuaginta,S3. - Suffragium sanctorum, 100. TestamenlumNovum continet di-
'
- Sionmonte(iguraturrcclesia. 83. SummumbphumDeus, '4. lectionem,76.
Societa»nobiserit climangelisdul- Xuvo:So^ , 62. Testamentum-Vetustimoremsigni-
cissima,108. Superbus qua causainferioresodi9 fieat, 76.
Spiritalis creatura corporalipolior, Jiabeat, 34. Testisfalsus, 70.
57. Superbi inquietudine exagitan- Testislalsusabpminabilis,72,
So3omi!„fumcomparatio-erga in- tur, 85.. Testes contemptibilesresurrectio--
«redulns,-87. Superbis janua salulisclausa,50. nis ,102.
Sol an rationalemhabeat speGiem, Superbisquidveritas dicat, 16. Tesiimoniafalsavitalafalsitatemin-
29. -- Superbiaquid,54. terimunt, 75.
Sol Christusallegoriee,82. Superbia cur superioribus invi- TetrarchaeHerodisfilii,57.
Sol lux t;ommunis,82. deat, 54. Thamarnurus Judsequidsignificet,
. 5ol sauciatisoculisasper, 100. S.uperbiadiabolicumvitium,115. S7.
Solundelucem aecepprit, 25. Superbiainilium omnispeccati,' 30. Thamaramsritudo,87.
Sole occidentelunaoritur, 82. Superbialiberfatisumbra, 19. Thamnaquid, 57,
Solisgemitus,28. Superbia maxime Deus offendi- ThRsatirusnosier. 70.
. Sqluliodiabnli,90. tur, 14. , - Thomaesexlo apparuit Christus,
- Sonusmateriescanlus, 22.105. Superbiaprocreatinvidenliam,.32. 115-
Tiberii aetas magis erudita Rornu-
SoporAda3,-morsChristi, Superbiatjuomodo.vincenda, 14.
Sorqrquqmododiligenda,98. Superbiavilandajuveni, 20. li, 102. -
Sortes «x Evangeliotegere, coh- Superbiae viliumcujus, 31. Tiberiadisad lacum.apparuitChri-
suetudomala,85. - Superbias vitiumxjuidin malis an- stus septimo,115, _ •
Specipsintelligibiles,31. gelis, 50. Timseus.Platonis, 15.
Sjpectacula '" delectare nbs de-
quae' Superbia daamonsuperbientemho- Timorin Veteri TestamenU),76. -.
"beht,-75.' - minemdecepit?15, TonitruisprovidentiaDei terra cori*
Spectacnlorumdiscreti actns, 73.- Superflua ministris verhi Dei non eutitur, 70.
SperandusadvenriisDomini,88. debenlur, 111. Tori ffdesijualis.esBe debeat, 2.
Spessaeculiresistitspeifuturiregni, - Superstiiiobestia, 73, Torporfugiendus,20.
83. Superstitio de quo a veritate<som- Transfigurationislocus exposituSa
Spirameotapulmonisunde, 28. ,jnonealur, 16. 111. . -
BpMiusa Patre etFilio bonts e,f- Superslitioin cibis,116. Transitus Christi prseparatioman-
fusa bonitas,78. Synagogamater Christi,46. sionisregni «a>Iorum,75.
Spiritus•consubslantialis
' Trinitati, ' Transitus Pascha de morte ad vi-
114. T tam,.81. .-
SpiritusDei,71. " Trausilusprimusde mortead vitam,
. Spirimset Patris et Filii, 114. Tabulaedigito
' descriptaecnr fraotae, 32.
Spiritussanclusa'nsoluspeccatare- 76.In Transmigratione-<a) Babylonisus-
mittat, 79. tabernacularecipi, 100. ,. jue ad Chrisluma3t«s,quinta,46.
Spirimssanetus ctir denuopost as- . a
Tabulis Moysefactls, quidJignifi- * Tres dies sine sole, 25.*
censionemmissus,71; catur, 76.' Trja jncredibilia,101.
cur
Spiritussanctus quinquagesimo Talio poeualegis, 95. Tribusdecema tempioseparatae,51,
die -pbstresurrectionemmissus,71^ Talionispcena,51. - . - - Trioesimoannojuventus,105.
SpiritussanctusdigilusDef,85. _ Tangi ae non tangi Cbristus quo- Tribulatione imminente
' jejunatur,
Spiritus ssnctus et Pairis et ifilii " modo et
voluerit, quare, 13. 116..- •
«ommunitatem indieat, 78. ' -TarditasTiulIaresuscitalis, 104. _
' Trinitasex pluribuslocisScfipturaa
SpiritussanctusPilii Spiritus,80. Taurus cur Clirislusdicius,73i. locelur, 40.
-Spiritussancttis_,B.quorequieS6at.70.Temeritasnullaopjid-Deum, 87. Trinitalisjnseparahilisunilai 78.
 -
1119 RERUM AG VOCUMMEMORABILIUE 1120
Tririitatisnon impar divinitas,78. .Yerilasquid, 14. " Virtus terrse,.justiflcatioresurrec-
Triniialisoperalioinseparabilis,79. Veritasquid prosit,14. ltionis,47.
Trinilatisparticipalio,•beatiludOjll. Veriiasquomodo',nanciscatur, 15. Virtutis connexio,1.
Trinitatis propria peccatorumre- Veritas ubi, ibi Deus, 7. Virlutiscontemplativae dona, 115.
missio,79. V«ritalisamansquis, 19. Virtutisprasmium,107, 108.
Tristiliaquid, 5. Veritatisdoclrina,16. Virtuti unae quot vitia opponan-
Tristitiasexpers, 19. Verilatisfideifructus,14. ' ,2.
tur
Tristitiamde alteriusbonitate dam- Veritatis dilectio securidumprasce- Yirtutemhabere unam, habere om-
sal Dens, 48. ptum, 69. - '
nes, quaesententia,2. _
• Triticumseminatumquid,87. VeritatisexhortalioadhominesDei, Virtule absenlenil reclum, 5.
- TunicisduabusquidChrislussignlfi- 16. ,14. Viitule propriapurgarivelle, quid,
care voluit,111. Veritatis lucenemo perspicue jam '
uti poiest, 114,115. Virtutesfelicitati connexaequae,5.
TyphusprOfastu,22. _ Veritatem contueri haeretici non ' Virtutispropriaeergo nemogioriari
U '- possurii,82. debet, 75.
Verilatemloquiquid, 69. Virtutesan desiluraesinl, 5.
Ubera feminarumquandolac colli- Veritatemloquentesqui, 69. Virtutibusvitia quredamspecie si-
Verilati quis obtemperet,87. milia,2.
gunt, 74. Veritate discimus,78. Vis elementorum,11. _
ft„, 55. Veritate omnia Deum labricasse, Yisitalio perventio, 109.
"Unalinguainomni terra, 60. Yilaeseternaedelectalio,55.
fat.Saiov,67. 15.
Urse Cselheisignificatio ac inter- Vermiset putredo quo locoac lem- Vita seterna sollicilius perscrutan-
porecitiusprocreanlur,12. da, 1.
pretatio, 58. Vermesin aquarumscaturigine"ca- , Vita stulla-quomodo sapiensevadat,
Usus bominumreelus, 19.
Usus non sed libido,110. lida reperiuntur,94. •] Vita temporalislabor,55. ''
• Ulile quidpeccat,
nobis scit Deus, et dat, Vestis' una duorum Sem et Japhet,- Vitaeagendaepraecepta,45.
73. 49.
. Uvaeincremenlum,42. Vestibusolimmores"modernisigni- Vitss modus ad capessendumre-
UxorChrisliEcclesia,46. ficabanlur,44. '
gnumcoelorum, 100.
U*or proplerutilitatemnostramno- Vetus Teslamentum prseceptum Vitae Vitsepraesentismiseriae,7.
bis a Deo concessa,73. quando,44. significandae praecepta,45.
Vetus Tesiamentumtimorem ha- Yilsestatusin paradiso, 40. -
Uxor quatenusdiligenda,98. ViUedua?in corporeCtiristi,55.
Uxmis-alienae concupiscentia,cnr bet, 76.
a cseleriscoiicupiscentiisdiscreta, 68. Vetus Testamentumquando'testi- , Vivus-unus pro omnibus mortuus,
Uxorem diligere secundum Chris- monium,44. 89.
Vivi an statim morituri,aut statim
Vetera vpslimentanoyis panniculis ,resurreeturisint
Jum,Cbristumin fundamentohabel,97. in die judicii,93.
Uxorem ob voluplatem diligere, resarcita,116. Viventesin diejudicii obviamquo-
Christumnon habere in fundamento, Via ad Deumquomodoinonstralaac modoDeo-venient, 95.
98. communila,-21. Viverecorpusquomododicatur,94.
Uxorescastas,maritis exempla,72. Vicissitudomalirependitur,96.
UxoresJacobqiiatuor,55. Victus congruus sit conviventibus, Viverein igne et
' noa -
doleremira-
15. bile, 94.
'- - y Vitiumvilip aliquandotolli, 2.
Victusexitialis,57. Vitio proprioobduralusPharao, 66.
-' Vacatiosabbati,69. Vinculapoenalegis, 95.
Vindictaa peccato -magisremota, Vitiacurauda, 20.
Vanitasinquinal,69. 54. Vilia persapientiasdoctrinamserun-
Vaniialis praedicatioa Salomone Vindictainjuriam sempercupit eS- tur, 108.
incitat desideriurovitaeseternas,87. cedefe, 54. Vitiissinenemo,2.
Vanitatemloquiquid, 69. Vindictaqualisjuvenemdeceat, 20. Viliosaparsanimi peccatum.48.
Varheopinionesde purgatorio,96. Vindictaelibidoquid, 2. Vituluscur aureus a p'opuIoIsrael
.adoralus,
Varietasovium-Jacobunde et quo- Vindictaeunusquisqueavidior,54. 58.
modo,11,12. VinumSamariiani,116. Vitulus comminutuset in aquam
,sparsus,
Varro de gente populiRomani,103. Violentereripere, 70. 59.
- Vafronis;opinio de transsumptiscor- Vir a mulierecur tentatus, 20. YitulusdictusCliTistus, 83.
poribusprbbatur,105. Yitulum
Vir dux uxoris, et qhomododucen- et ejus absente-Moyse fabrieatum,
inlerpretalio, 58.
- VasaDomini qui.^O.
Vegelabilia,101.
da, 72.
Virfortioret ideo liberior, 72. Voluntas CivilalisDei, 108.
VoluntasDei, 27.
" Vellus compluiumGedeonis,51.
Venereaeres fugiendae,20.
Vif impudicus iniquiler'ab jixore VoluntasDei quid, 22.
pudiciliam expostulat, 72. VolunlasDei, 100.
Ventis a quatuor mundus • delinia— . Vir nuriquamabsensuxori,72.- Voluntas hominis qualis esse de-
>fur,84. - I . Vir quandocaput uxoris, et quando bet,
Ventris illecebraafugiendse, 2 0. non, 72. 5.
- VeraDei reconcitialio,14. Vir libidinisservus, 72. Voluntaspietatis inamissibilis,108.
Verbera pmnalegis, 95. Vir triumpharedeberet de libidine, VD. Voluntas quare omnipolensdieta,
,
VeibumcontraFiliumhominis,pec- 72. ' Voluntas
quid, 5.
catnm ignorantiaesive c ontumacise, 79. Viri regnum in uxore, 48. Voluntassummaepotestati sufficit,
- Verbum contra Spirituiri sanctum Viro fcedumnon
possequod femina 27.
quod, 79. _ i . potesi, 72.
Verbumcbrdisimpoenitentisin Spi- Virum quidfaciat, 72. ' ' Yoluntasverbis promi potest, 110.
Yolutitatismalaecausaefficiensqusa,
ritum saiictum, blasphemia - quae non Virorum pessimalibertas, 72.
tfeihillitur,79. 1 "50,51.
VirgaAaronin arca quid, 74. Yoluntatispropriaeinitia, 55.
Verbum seipsamdeclarat, 115.
- Verbi audiloresunde dicantur,79. non Virga Moysis in serpentem versa VoluntateminutareDeus ijuomodo
pertinet ad plagas,68. dicatur,100.
. Verbi mimslrietse erigunt.ac tem- Virga Moysisquid significet,68. VoluntateDeumdiligimus,48.
perant, 50. - Virga Moysisserpenseffecta,quid,
Voluptastimoremdolorumparit,35.
Verbi - minislrisquaedebeantur,110, ' 50.
111. 7 4. Voluptatesillicitaecorrumpunttem-
Virgapotestatem significat, plum Dei, 73.
Verbi pradicalores unde
• Verbo longa vinculamereri,05. dicli, 79. Virgaserpens effecta aditusad Pha- Vomitumredintegrarequid, 52.
raonem,68. . Vorax dictusChristus,115.-
Verbis {inisolaloquentiumvoluntas * Virga Thamar, 58. Voracilasin cibisvllissimis,110.
guaerenda,110. Virgaeportandse et non portandte VoxDei quomodo Adseaudita,38.
Verbisvoluntaspromipotest, 110. quaestiosolvitur,110. ,
-' Verilas Deusipsa, 7. Voxsanguinisquae,46,
Yirgae magorum jEgyptiorum, 68. . VoeemChrisli audire omnibusbo-
Yeritasin alto, 15. Yirgilius consonasententise Domini num,89.
Veritas mundat,69. 100.
Veritas nomen Jesu Christi Dei -Yirgtliilocusphilosophicusd_e ani- ,H
scripsit, ""' ^Vocenividere quid,73.
Vocabo aclive^ passivedictnm,et
foostri,69. ma, 5,96.
Veritasomnesallicit,7. Yirtus laboriosa,56, ouare, 75.
Veritas ©mnibuscoiisultfix,7. i. Virtus quid, 21. ""*~ Yulueraalligala,a Samaritanoquid,
.110.
 ' 'r * '•' '"' ' '
1121 INDEX. - «2_{
I Vulnera peccati _injocum quando Z Zacchajusquanta honorificentiaDo«,
vertuntur, 72. minumexcepit,80.
Zacharisevisiode Jesusacerdote, 51.- ZelpliaancillaLiae,56. {

INPEX TOMI POSTERIORIS.

A lhominumgeneribus,2. Anima humana ad imaginem Dei
Affeclusanimalisquomodocognosca- facla, 26.
AbbaPater qualreclamamus,83. 1tur, 45. Animain omniloquilurDeus,83_ ' -
Abel Ecclesiapeperit, 17. AfricanumconciliumTebaplizavitab Animamundaubi, 60.
.AbrahamEcclesiapeperit, 17. i
hserelicis baptizalos,17. AnimaopusDfi, 102.
Abrahaequod promissum effectum "Agabuspropheta, 12. Ammasensusine esse non poluit, 8.
quem sorlitus?it, 10. Ager Dei Ecclesia,2. Animseaeliones duplices,8.
Abslinentiaforisprsecepta,1. Agere debemus etnos, 65.. Animae(de) creatione multaet va-
Abundantiacibi 55. - -- 1
ria, 109, et 101.
- rat, 1. - • supeibiam gene- AIVIY.UI,
55.
Alj.13.Gfa, Animaafornicatio,48.
Abusioquid, 41. ad
Allegoriseenodalib quid, 9. Animaemors,52.
-Abususquid, 41. Alimeota(antumnon facluutut ho- Animaenomena spiritu qnare",8.
Achilles depictus, 76. mo viv.it,67. Animaeservitusmiserabilis,52.
Actionereus homo,70. Alimentisabsque non possimusvi- Animamipsopeccato mori, 86.
Actionescasibussubjugare,6. vere, 67. Animanisuam unusquisqueconser-
Aclionesprophetieaefigufataesen- ' Altarissacrifieiamortuisan prosint, vare . debet, 54.
sum exercent, 4. 80. Animae morluae,16.
Acriorespujuas-sceleratiores sen- Altenon sapiendum,.21 Animaemortuaediclaequare, 26.
tient, 19." Allerumfalsi genus, 59 Animarumtenebraepecpata,15.
Aculeusscorpionisretro timendus,l. Altitudoquae,22. Animasomnesex Adam originale
Aeuscompunctiocordis, 5. Altitudoet profundumet excelsum ]peccatumtrahere, 102.
Aclama quaiuororbis plagis dictus, significat, 22.
' Altitudinis Animuslugax, 45.
83." significationes duae, 22. Ariimimotusquomodoprodatuf,45.
Adame paradisoquare missus,102. AnialosconservatDeus,50. Animinostri bona, 26. ,
Adamnon imploralmedicinam, sed _Amaiumlaudare opus electorum Animisanitasquid corporiprssbeat, '
se superbe excusat,25. perpetuum, 22. 45. .
Adamper Chrisiisanguinemlibera- AmandusDeusquomodo,11. ' Animisubmissioneamicuscompara--
tusi 102. AmbiguaScripturaequando adeun- tur. 62.
Ad»metymologia,58. da,51. Animi subvenienlis peccatnm le-
Adam(per) nascuniur qui in "con- AmbiguitasScripturasin quibus, 51. vius,6.
demnationemnascuntur,75. Amicitianulliusrepudianda,62. Auimaleob quid in nobisprius, 16,
Adam(ab) usquead Moysenutrum- Amicitiatantumaliquiscognoscitur, 17.
que Testasiieutumoccultatumfuit, 17.. 62. Animaliin puteum prapcipitato hy-
Adamas,46. Amicitiae >
diremptoremcalcatumlapi- dropicusquafe assimilatiis,1.
AdhaeretTriuitassibiiuvicemut una dem quidamcredunt, 48. Animaliamtiliaex terra sine paren-
personanominataetaltera quoque in- Aniicus ad quem venilur, media tibus procreari, 88.
lelligi possit,53/ nocte ut accommodettres panes, pro Auimalia quare dieta irrationabi-
Adjutoriumquid.67. similitudineponilur, seeundum quam lia, 8.
Adjutoriumduplex, 67. quis Deum rogat, 1. Ansulaeindigilis,-48,
Adjuiores legis non [justificabun- Amicusjcomparandus quomodo,6_. Antioehiamcogitarepossumusinco-
tur, 5. Amieuse viaveniensquid, 1. gnitam,25.
Adjuvamusnonnullos,45. Amicusquandosuscipiendus,62. 55.
Avtiypa.,
Adjuvamnr.anonnullis, 4 5. Amicusquomodoprobatur, 61. Anlistites Ecclesise manus impo-"
Adulalores.~59. Amicum reeeptumquem dicere pos- nunt, 15.
Adnlatorum lucri cupiditas,59. simus, 62. Apparitionesnocturnse,78.
AdveuiusDominicausa,9.. Amico(ab)objurgaribonum,59. Aperta quaediscimusrenovanturin
jEdilicaliotempliSaIomonis,58. Amiciqui eligen<!i,'9. nobis, 4.
jEdificationistemplinumerus,47. Amicorum mala quomodo firmius Apocryphoin libro decemvirginum
jEgyplus, 56. sustinemus, 62. expositio,59.
jEgyptiorum divitiaejussu Dei abla- AmicosvocatChristussuos discipu- Apollinisin "templumnovemmusa-
tae, 50. los,50. rum simulacrafabrefacta, 47. '
jEgyptiorumsapientiaMoyses Deiifc - Amorin hominequid. cur, et cujus, Apolloet plantat et rigat, 2.
mulusinstructus,51. 38. - ApophthegmaCatonis,48:
/Emulaliounde, 21. Amorsui, 6. Apostolosaquadicerenon baptizatoa
jEneaeet Palinuri figmentum,78. Amorturpiscupiditas,104. error, 24.
jEnigmala verilati conducibilia,9. Amorem(ad)invitatio, 9. ••Apostolian baplizati,24.
jEqualisaut minorFiliusPatri quo- Augeli et mortuorumet vivorumin- Apostoliquaudobaptizati,24.
modoiritelligendum,30. ternunlii, 79. ApostolosEcclesiapeperit, 17.-. <
jEqualis Patri Filius, 28. - Anjgelimarlyrumpersonamquando- Aposlolos etiamtentavit Satan, 76. [
jEque diligendiomnes,45. que suscipiunt, 80. ,. Appetitus ralioni
- debet obtempera- -|
Aere verberato,transeuntveTha,45. Angelorumnullusbonorumdiabolus re,-l. „ *;
.Erumnamorlalispremithbminem,!. flet, 7. Appelitusrenovatur quando,1.
iEsopifabulae, 5 . Angelos aliquando comedisse,89. Appetere vitiosoaiimo inest, 43.
jEsiimatorrerum integer sarictus, - AngelosDeo dicitassisiere Soslhe- Aquaforinsecusadminisiratgratiam_,
45. -nes, 21. 23.
jEslivimenses,47. Angelis quod nunc inest olira et Aqtiain vinum facta, 79. <
jEiernumadeptum ardenliusdiligi- hominibusinerit, 68. AquaSpiritussanclusviva, 56.
tur,44. . Angustisemagnsein homine quan- Aqna eademin arcaalii servali, alii
jEternumomniumreruriiprsestantis- do, 1. exlra perdili,19.
simum, 105. Animaanaliudsit quamspiritus, 7. Aquaediversasignificatio,54.
jEternumpropriequid, 93. Animaanimatcorpus,8. .Aquarumnomine populum fidelium
/Eternumquiilefficial,105. Animaconeupiscentiacarnalidelec- intelligi, 86.
jEterna
- in tabernacula nos recipient tatur,7. Aquilodiabolumsignificat, et qiia-
<rai,1. Animadiscedentemoriturcorpus,7. re 22.
jEternorumettemporaliumdifferen- Animaexceplo spiritu proDrie no- ArbitriiJiberivoluntasin prseceptis, .
tia, 44. . minalur anima,7. 63.
JElernilas certa sedes, 44. Animaex flatu Dei originem ha- Arbitriolibero inteiligimus,64.
Afleeliobonacurasepulcri, 77. . bet, 8. ... Arbitrioliberonil liberius,67.
Affeclionumgenera duoin singulis Animafidesit contenta,26. Aica in aquisper Koe gubernata, 2, '
 1125 RERUM AG VOCUMMEMORAWLIUM ,iI24
"
Arca quoein diluvioevasit quid si- Baptismiauctorilalemapostolimaxi- I Caecilianuscalumnioas- cnminibus
guifieet, 10. me commendanl,24. appetilus,11.
ApKTO., 08. Baplismisacrampnlumbonos etma- Cain,Cham^Ismaelem, Esau, Da-
Argumentaet exemplaquod haere- los possehabere, 20.' than, Jtidam, SlmonernMagum, et
lici non rebaplizandi,16, 17, 18. Baptismi virtus salubris ae magna, pseudoehristianosuna pepent civitas,
Arguiiaargutissimedepulsa, 37. 23.
• 17.
Arithmeticanecessaria,47. Baptismo in Ecelesia quidam salva- . - Cainquibussimilis, 17.
Aruspicumlibri, 48. ; -tur, extra eamdemperditur quidam, Caliduincorporiinest, 60.
Aser cur lerram promissionisacce- 19. Calixincertsesignificationis,54.
pit,' 16. Baptismocongrua debet esse vita CamelinomineChristusintelligi voi
Asserendotemere plerumque-erra- nostra, 12. luil, 3.
tur, 44. Baplismumapudhaereticosnonesse Canisamicosinterveniens,48.
Aslronomidisciplina,49. ' Cypn-anus conlendit, 19: Canisinjuriaeultor,'48.
Asiutia serpentis, 48. Baptismum malosaccipere-etdare' CanesinEcclesiaproplerpacem
et ip-
Assyria, 5 6. posse dicit Augustinus, 2 0. sius lolerandi, 11. -
Avariliatdololalria,81. Baptismusmultoserroresabjicit, 18. _ Canilies nivea, 4. 1
"Avariliavitium, 71. >
' Baplizalus in malilia nibilomiuus ' Cantilenarumtriformisnalura, 47,
Avaruscur hydropicoassimilalus,1, perseverare potest, 15. , Capliose interrogans propria artq
Avarus quanto copiosior diviliis, Baptizatumalienainiquilas non as- captus,57.
tanto ardentius eas concupiscit,1. tringit, 25. Caplivilasdiabolusdictus, 37.
Avari fugiendi,11. Baplizatisniores Cliristianidescri- CaputChrisliDeus quomodo,35.
Avariregnum Dei non possidebunt, bendi, 12. CapulEcclesiaeChristus,9.
19. Barbarismuspropterapertioremser- CaputnostrumChrislus,46.
Augurumdisriplinaquam.inanis,48. monem aliquando • 11011
> male commit- Cajiite (pro) rioslro Chrislpcorpus
'
Augurumlibri, 48. ; et titur, 52. - . offerenilum,43.
Auguslinus afflrmat bcptismum Barbarismigratia antistes non con- Capilahaeres:.sPelagianorum,62,65.
bonoset maloshabere posse, 20. . temnendus, 9. Carbunculusinteuebrislueet, 46.
Augustinusabsens etvivens Eulo- Barnabaset Pelri simulatio,4. Caro conlraspiritumconcupiscil,7.
gium docet, 79. Babylonia,56. CaroDominide Marla,58.
AugustinuscontraPelagianos,56. Beatitudovera, 10.
-
Caroeraut Judsi, 58.
Auguslinuslidelibusloquilur, 40. Beatitudinedatafit homobeatus, 67. Carofacitmalumdesiderium,71.
Augustiuus inferiorem- se fatelur' Bealitudinumseplem et petilionum Caroper aninnm concupi-.cit,7., •
Cypriano„20. septemcomparalio,85. Caroquandoel ipsaspirilalis, 7.' „
Augustinus,'quarebis datus Spiri- Beatosnos faciuutres fruendas,41. Caroquidsignificet,65.
tus sauclus,seire se putat, 39. Bellumcorporiingerere, 45. Caroreponituftandemrecipienda,7. '
Augusiiuus quid in quatuordecim. Benedictio nunquamdici'potest fo-• Carosine animanon concupiscit,74.
delrimtate libris tractavit, 33. rensis strepilus, 9. Carospirituireddetur, 78.
Augustinusreprehendit etiam Pe- BeuediCtionem suamhabent nuptias, * Carosubjeetadebet esse, 84.
trum, 20. 70. Carnis adversus spiritum concupi-
Augusiinus-seerrantem corrigi cu- Benedicerepro male dicere, 4. ncentia,71.
pit, 29. Beneficiisquantis ut redeanl pee- Carnis concupiscentiasnon perfi'
Augustinussentenliaesuaenon sub- catoresDeus admonet,18. ciendee,7.
scripsilquasi errare non possit,39.' Beneficentiaqitid,55. Carnisfacta mortificaredonumDei,
Augustiuuslaxat quosdam,61. Beneficentiaequsesunt, 74. -- 69.
Augustinusunde expositionemde- - Benevolentia omnis noniine elee- OarnemcrucifigereCbrislipsse, 55.
cem virginutnsumpsit,59. mosynaecomprehensa,74. CurneniAdaenonfuissecarnempeci
AuguslinicausaconlraDonatum,11. Benevolenliaquanlum exlendatur, T;ati,-102.
Augustinide Cyprianocensura, 20. 29. Carualisdelectatio,58.
Augustim de Spiritu saneto seria Benevolentiaejudiciumtemerarium Carnaliaqui excedit spiritalitervi-
disputalio,35, 56. cavendum,62. vit, 2.
Augustini discipulus in rhetorica Er-Benignitasmentis in obstelricibus Carnahbusseusibus veritatem vb-
Eulogius,79, Hebraeisa Deo remunerata, 5. lentes investigare,errant, 2.
Augustiniex-elamatio pia ad animam Beryllus,46: CarthagineIdiolaenon ruslicani,10." "
propiiam,40, , BijT.u no eodemque sono apud Grse- Carlhaginem visam cogilare, 23.
Augubtiniingenium qusesiioni,de cos et Lalinos sigmticationediver- Casligatio corporis omnis jejunio
non
delimctissatisfacere potest, 79. sum, 48. comprehenditur,4.
Augnstini sentenlia quomodoFilius Bma in tribus generibus hominum Kaxti/,,tri.,55.
subjiciendusPatfi, 29. genera, 2. Cailiblicusimmundusvitam seter-
Auster spiritus gratiae, 22. Bisquare datusSpiritussanctus,39. nam non possidebit,et quare, 18,19.
Auslro ilante glaciesresolyitur, 22. Bonussi ens facile bonosinvenies, Catliolicomalevivenliimpunitasnon
Auslrotorrentes fluunt-,22. 11. pToniilteuda,16.
Autumnalesmenses, 47. Boniimilandi,11. Catholicafide cernalur modo quid,
Aves auteni non divisit, 17. Bonicausa, malumignovit Deus, 6. 60.
Boniin unitatenon conlaminanlur " a Catholicamfidemsolamasserit Scri-
B malis, 21. ptura, 53. ,
Boni non faeile Cyprianosequandi, , Catholicib oni baptismosalvantur,9.
Balneoin quorum nudum esse pec- Catholieoanimosalubriter accipilur
calpm, 53., I" Bonisuiens injuste juste lorquehi- baniismus,20.
Baptismaextra Ecolesiamdamnat, tur. 20. Calonisdicterium,48.
19. [ Bonisse 11: Causa adventus-Chrisli,9%
Baptismaintra Ecclesjamsalvat, 19, . Bonumfitconjungendum, quando, 7. Causaau res dici possilTrinitas dif-
Baptisma
' intus adsalutem prodest,
' *' Bonum in homine Dei donum, et fieilescitu, 41.
19. ._ ideo non parvifaciendum,18. Causacontra Donalumbaerelieum,
an
Baptismus generet filiosChrisli Bonumpeccaioperditum,67. 11.
an non, 14. Bonumsuum habent nuptias,70. Cayphasprophetiamhabuit inuti-
BaptismusDei ubi inventus fue- Bonaanimi noslri, 26. lem, 14.'
rit, 16. BonadatDeus pro malis 67. Cedartabernacnla,55.
Baptismuserrori non conformalur, Bono et alteri etiam occultainesse, quoque, Celebraliosacramentorumiii Eccle-
18. 61. sia precationes,15^
in
Baptismus malo et bonosequale, Bona exterua curare nonesse pro- Cenlumeadiolei quid, 1.
20. ! 1 85. Cenlumchorastriiici,quid, 1.
Baptismus in"omnibus aequalis, 2 0, hibitum, - Centumquinquagintatres pisees,47.
Botruscharitatis, 17.
Baptismusinviolabilis, 19. Cervimiranatura, 61.
Baplismusquibusdamquando pro- c Chamquibussimilis,17.
sit, 15. .Charitasauimibonum,26.
- Baptismus quidconferat,102. Ca.derepeecatori.uMe, 25. " Charitas augeiur cupidilatisregoo'
Baptisiuusverusfaisosuecederenou Caecorum et male de Trinitate sen- deslructo,55, 54.
potest, 18. tientiuuicomparatio,49. Chantas Cypriani,17
UM - 1NDEX. • """ • 'm<$
CharitasdonnmDei, 55.1 opertebat, 50. Conscieutiain omhi Deus, 83..
Charitas'dnnum quod dividit inter Christummendacem " contenduntPris- Consensi(in,eimpielurpeccajum,80.
regnifiliosetfiliosperditiODisDeus, 36. cillianisise,5. Consenliendo coiumiltitui'peccatuin,
C.hariiasinfatigabiliseleclorum, 19. Christumne abeatteue.t quis, 5. 80.
Charisasin unitale Ecclesiae,40. Christumpost resurrectionem ciba- - Consilium,83.
Charilasperducilad Deum, 53. tum, 89. CousUiumDeimanetinseternupijlO.
Charilasperfecta foris mitlit 'timo- Christum quidam uori paternaesub- Consuptudolemporalisvia, 1.
rem, 66. stanliae,sedvbluntatisFiliumdixerunt, Cousuetiidinepeceatur, 80.
ChafilasPatris substantia-et natura 37. Cousulendumnulli cum allerius in-
ipsius, 57. Christianos bonos omnes Ecclesia jurkf; ergo noamentiendum,,5.
Charitasproximl prineipiumchari- pepeiit, 17: .Consulchdum cumomnibusuonpos-
talis Dei, 40. Chrislianus fleri qua causa idiola sis_,quibns, 45.
Charitasquantumbonum,56. velii,10. Contemplatio nobisin fine promissa,-
Charltasquaepersona in Trinitate, Chrisliano male viventi impunitas 29.
35. ^ non promittenda, 19. Coniinentiaanimivirtus, 88.
Charilasouid, 105, 53. Christianumse esse fecordandum, Cuntinentiacbrpuscasligantes, cur
Charilassalubrementiumvinculum, 76. faeiunt quidam, 45.
166. Christiani dando Judaeos superare Cohtiiientiaquinqueparlita,'59.
Charitas sola prsecipitur in sacra debent, 15. Coaviviaqualiadetestanda, 55.
Scriptura,53. _ - CorlapideumJudaeorum,4.,
ClnisUaniNazareni,2l.
Cbaritas substantia digna Deo non Christiani(.uomodoChristo lucran- Cor regis in manu Domini, 66.
est, 35. dum, 12. Cor simplex ,82. ,
Charitasuna, 39. Christianorumeonflictus,71. - Gordisconversiofit oratione, 82.
CharitalisJaus, 106. Chronographidisclplina, 49. Cordismundatio, 81.
Charilatisbotrus, 17. Cibiisad-necessitatemquaerilur,1. Cordegestamusverbum, 42.
Charitatisob vineulum Cibussolidusperfectorum, 6. Cordemcecliari,80.
remiltuntur peccata,20. baptismate Cibussubslantia, 76. - Cordemunduset rectus, 75.
_Charilatispraeceptaduo, 59. Cibi abundantia superblam pro-- Cordepeecamr, 80.
CHaritalisrobur quandouiajus, 9. creat, 1. CordahominumadsublevandaChri-
Charitatissanitaie schisma perimi- Ciborumdeleclus ex errore homi- slusde ccelo'venit, 52.
tur, 14. - num ,11. CordaobduralDeus quare ,66.
Gnaritatisvenenum, 105, CicatricesChristinon vulnera , 89. - CorinttiiisacrilegioscliiSJriaiis invo-
Charitatimilitat omnisscientia, 44. Ciceronislibri de Rlietoriea, 79. luti erant, 15.
Charitatemprasyenitgralia, 70. Circumcisiooclavadiecur facta. 75.. CorneliusCenturibbapttzatus, 24. ."
Charitatecarens fofis exlra Eecle-' Circumeisio inlermissaquaiido pecca- Corneliogentili eleeiriosynae utiles,
siam est, -0. - tum ,' el quando non , 24. - sed in quahtum,-14.
Charitate fraterna ahsente peccata Civisuuitalis Cyprianus, 21. Corneho insedit spiritus loqueute
16. Claudicalio in
1redeunl,
CharilatepuraDeocohaerendum, 22. Cloes, 15.
corpote, 71. Petro;37.
animatanimam, 8.
Corpus
Charitale (siae) peccata nondimit- Coagulum charitatis, 40. Corpus carnisquid,7.
lantur, 16. Cochleayocemnon habet, 49. CorpusChrsli corruptiottemnullajn
Charitate(sine) una, alia permagna CodicesNoviTestamentivariantur, in sepulcrovidisse, 99."
ae multa desunt; 14. ' 13. CorpusChristiEcclesia, 55.
Charitate, spe, ac fide innixus ad Codicumyarietas, 24. Corpus Chnsti post resurrer.Uoiiem
quidindigeat Scripluris, 44. Coelumquidams.uispeccalisprseten^ quale, 99.
Charitateuna,,et Deus et proximus.
'" dunt, 6. Corpus Domini y^Tum atque >per-
diligitur, 40. _ Ccelo(de) cur Spirilus sanetus ulti-- mixturn, 55.
Charitatevacui ad salutemseternam mo datus, 59. Corpus duohabet quibuscujusquam-
venire non possunt,14. Ccelestiset terrenss patriaementio, -gpeciesagnoseilur,13.
Cherubin arcae superpositi myste- 41. • " Corpusmortishujus, 73.
rium, 76. Coelestiushseresimexcitavit, 62., Gorpus spiritui subditum fa__ien-
Christusa Judaais probra ferre vo- GcenseDojuinicse-sacramentum quo» ilum, 43.
luit, 76. dammodocorpiisChristi, 24. ' Gqrpus summumhaarelici pro fide
Chnstusad nosquomodovenit, 42. Cogere,4. traduut quoque, 14.
Ghrisluseaput Ecelesiae,9. Cogitanda, ut ad alteriusonera por- Corporislaboriosamilitia, 43.
Chrislmscaput Ecclesias,55.' tandafacilioresreddantur, quae, 61: " CorporisluceTnaoeulus, ' 84.
Chrisiuscordasursumerigit, 55. invenimus,58. Corporismala, 22. •
Christusfaetussub lege cur, 28. • Cogitatummemoria
Christus leo, 4. Colaphizarepuerum quid, 48. Corporl incorporeslres pr^stantior
- ,
Collectaesabbalivse,85. omnis, 22. -.
Christus non baptizabal ipse , sed_ Colorehominiscognosciturspecies , Corporiquare mors inttictapropter
per discipulos, 24. 15. 103.
Chrisius non frustra in cruce moii-' Compleiiofetusin uterb nsque ad peecatum, • Corporiquaternarius numerusattri-
elegil, 25.- partum , 58, 59. buitur ,60. - . -
Chrislus juxla formam Dei quid,~ Con ilium AfricanumoctogintaepW Corpore(in) tria _47. ,
50,51. scoporum,17. Corporibiisutriusque,sexus meatis"
ChrislusPetra, 4. Conciliiauetoritate Cyprianiopinio distributiouna figuralur.,35.
Christus post resurrectionem quO-, de rebaplizandishaerelicisrejecla, 20. Corporalia videnlur, 25.
et
modo agnitus non agnitus, 13. Conceplio humana,-58. Corporalibussinuliacernuutur, '25^'
Christusquandonatus, 59. Conclusiones rationumfalsaevitandse, Correctioinfirmitali.accoqimodanda,
Christusquia voluilmortuusest,23. 49. 11.
Cbrislusquomodonescil, 50. Concubitusad salutem gener.s bu- Correpliogratiamnon probibel, 68.
Chrislus quomodovisus, 27. mani ,87. Creator et creatura denario numerq
Chri&iussecundum servi formam. Concupiseentia morbus, 70. designatur, 60.
qtiid,50,51. Coneupiscentiamulteris alienae,8Q, Creatnra ac*Creat_or denarionumer,o
Chrisiusulyoluitmorttjus est, 23. - Concup'scentia(a)tenlatur suauhus- significatur,60.
Clirisliadventusgrana Vetus Tesla- quisque, 7. . Creamra mutabilitateflt beata, %%
menlum descriplum,8. Concupiscenliaecarnis non perfi^ Creaiura nonin divimlalem mutata
Chfisli eaput Deus quomodo, 55. ciendas, 7. Deo hominefacto, 28.
Ciirislicarode Maria, 58. Concupiseentias malaequaudo fiunt Creaturaqualisfit, 60. -
Chn*tihumililas,-24. in nobis, 7. - Creaturarationalis sibi ipsi bonaesse -
Christi in croce altitudo,quid, 23. Concupiscentiispeecaiinon obiem- nequit,22.
Christiin passionepro saeculidilec- perando malumnon perlicimus, 7. Creaturaeaversio vilium, 22.
toribus faeilitas, 5. ConfessioveraxanteDeum,6. C.reaturae ealtus superstitio,42.
Christi ped.esquis perfundit, 53. Conjugalispudicltia, 70. CreaturoD' omnium septenarius nu~
Christoquandosimileserimus, 60. Conjunetioad salutemvalel, 20. merus inest, (30.
Chrislumin cruce pependissecre,- Connexionesfalsas habenles sea- Crealur» .vioiusconversio,'•22.
dendum, 40.' tentias eliamsiveraesint, 4^. Creaturamdignoso.eresapieutiaj(.13«
Christumin forma servi ascendere ' Connubiaquidamdamnaverunt, 11. ciplina,60.
 «127 . RERUM AC VOCUMMEMORABILIUM im -
Credere quid, 24. Deserensviamadmonendus,44. DiaboJusetiam conversis omnibus
Credereverumnondumvisum, pu- Desideriummalumlaeittsaro, 71. hominibusremanetdamnandiis,5.
tare verum quod falsum, utrum me- Desideriisnon consentiendo male Diabolushominilenebraeexleriores,
lius,25. non vivimus,7. ' 22.
Credendumet vivendumbene, 12. Desperandnmde nullo, 17. Diabolusin figuraAquilonispositus,
Crucislalitudo, 25. Deus auctor universitatis,42. el quare, 22.
CruceChristusnonfrustramoriele- Deus bonus,67. Diabolusleo,4.
git,_5. Deus chafitasquomodoiutelligen- Diaboluspeccatadocet excusare, 6.
Culpa per alteriusvoluntatemcom- dum,'35. Diabolusquaeritquisecum pereant,
municalur,2t. Deus cordisinspector,59.
Culpapropria
l quemquaminterimen-' Deuscur diligendus, 46. Diabolusrex viliorum,6.
dum, 103. . Deuset animarumel corporumcon- Diabolussuperbia lorpuit,22.
Cultus corporis quandojuste devi- ditor, 70. Diabnliconalus,48.
tatur, 84. Deus fallinon potest, 6. Diabolocedenscumillodamnabitur,
Kxivojtuia
, 67. Deusfonsmisericordiae,2. 11.
Cupidi etiam quihujus.mundi d iviliis Deus gratiscolendus,11. Diabolo quidampeccata omniaim-
carent, 3. Deus idoliscohabitarenon vult, 25. piitant, 6.
Cupiditasculpatur in sacraScripiu- Deus incoinquinabilis,99. - Diabolo(de) et ejus corpore,Tyco-
ra , 53.. .Deus justus, 67. nii regula, 5".
Cupiditasrequiemomnemperdit, 10. Deusjustiiiain seipsavivens,26. Dialectica-divinilusinslilula,49.
~Cupiditatisregno tiestruclo charitas Deusjusliliaefons,2. Dialecticain scholis discenda,49.
augetnr, U3, 54. Deus largissimuspeli se vult, 1. Dialeclicamultumadjuval,50.
Cupiditatibus d iabolus nonsolusten- Deus lux ost, 21. Diaiecticaeignarus constristarinon
tat, 11. Deus mundumper gratiam servat, • debet, 49. _
Curatioadvitaesanilalem pertinet,42. 64. Dialecticisuperbire non debent,49.
Curiosliassaeculiinteribil,10. Deus naturaeadesl, 79. Diclahominumin sacrislilteris mys-
Curiositatisamatorcumipsaperibit, Deus non inducitin tentationesper teria, 9.
10. se, 82. Diei crastinaemalitia,85. _
Cyprianus contra ethnicos ethnico- Deus omniumbenignissimuscondi- Diemjudicii-quomodoChrislusnes-
rumcitattestimonia,21. tor, 22. ciebat, 30.
CyprianusEcclesiaenon potuit prse- Deus peccaloresutredeant, admo- Dilectiononimp'.eturnisi donoSpi-
scribere, 21. nei,18. ritus sancti, 11.
Cyprianusgloriosusmarlyr., 20. Deus praemiumnostrumerit, 11. Dilectioordinata,45.
Cyprianushumilis, 17. Deusproineritiscorda hominumre- - Dileclioquaeconjungat.58.
Cyprianus in sorte sanctorum, 21. git, 66. Dilecliosuia veritale recessio,43.
Cyprianus inter egregios anlislites Deus quando impleat promissa, Dileclionisel charilatisnomenidem,
primus, 19. quandonon, 68. 56.
CyprianuspacemEcclesiseamavit,17. Deus quare diligendus,43. Dilectionisfinisrectissimus,42.
Cyprianuspacificus episcopus,20,21. Deus quidgeilibus, 42. Dileclionisolficium,61.
CyprianusmartyracJoclor suavissi- Deiis quomodoamandus,11. - Dilectionisproxiraiergo Spiritus in
mus, 51. Deus quomodolocutuscum diabolo, terris dalus, 59.
Cypriannsrebaplizavit ab hserelico 85. Dileclionisregula,'42.
baptizalos, 17. Deusquomodolimendus,21. Dileclioneampleclitur,58.
Cypfianus z eloDeidetestatur eos qui De,is sapienliaefons, 67. Diligendaquae, 45.
se separaptab unilate ,20. Deus summasubslanlia,76. Diligeudus Deus tripliciter, 60.
Cyprianibonaimitanda,21. Deussibi Ipsis noninimicosvultli- Diligendiaequeomnes,45.
Cyprianide salvalfsin aqua senten- berare, 10. Diligenlianon ssviendum,12.
tia, 19. Deus ut petamusquare velit, 1. - DiluviumDeumiuhabilare,86.
Cyprianiencomium,doctrina opi- et Dei dileclioniscausade coelodalus DiluviumNoequidsibiSelit, 10.
nio, 14. Spirilus sanctus,59. Dimitte nobis debita nostra, cnr
Cyprianilocus, 19. i
Dei et proximidilectionobisman- licatur, 6..
Cypriauilocus, ex librode Idolorum data.ll. Disciplinadispulalionisad quid, 49. -
vanitale,21. Dei formamnegat conspiciposse Diseiplinajustitia?nunquamrelinqui-
Cypriano cnr Deusnnn palefecit ve- Soslhenes, 21. tur, 6.
ram de baplismosenlenliam, 17. Dei gratia erga parvulos,70. ' Disciplinaqnomodomunda,-60.
Cypriano nec boni quidem facile Dei gratiaenihiltribuunt Pelagiani, Disciplinae difficillime
ediscuntur,50.
comparandi, 20. 62. Disciplinaejuvenibusquaerepudian-
CyprianumAugustinus reprehendit, Dei misericordiaineffabilis ante ju- <
te, 50.
sed quomodo,20. ' dicium.60. DiscipulusChristiquis, 89.
-
Cypriano(in) quaedamernendanda, Dei naluraincommutabilis, 6. Discipulorum infirmitaspatuitin Do-
20. Dei parlicipalionehomoDeus fit,2b. minipassione,_15.
D Dei pradestinatioin bono,68. Discipulosqnidqnidscire oporlebal,
Dei templumsanclissimumquod,81.Christnsillosscire faciebat,50.
Daemonhostis, 71. Dei timorquid nobisincutiat, 46. Diseipulorum minisleriumbaplizare,
Daemoneseliamfidemhabent, 14. Dei iimore opusante omnia,46. 24.
Daemouum socielasformidanda,"48. Deo nil melius,42. Discipulisse ostenditpostresurrec-
Daemonum praesagiaqusedamvera, Deb nil sublimius,42. lionemGhrijstus, 25.
et quare, 48. Deo peceata nun imputanda,64. Dispulalionisdisciplina,49.
DamnaudopeccatoreDeusfacitquod Deo placere peccalaquidam men- Disputalioniquid cavendum,49.
bonumest, 6. tiunlur, 6. Disputaliones rationi tribuere, ac
Dandumquid,81. Deo quis loquatur,interest nil, 76. aclionpscasusubjngaredemenlia,6.
Danielcaelebsvixit, 2. Deo quod ordonoster placet, gau- Di.-sentienseliamaCyprianoreclein
Data*igna, 45. dendum, 9. aliquibussapere polest, 20.
Dathan quibussimilis,17. -! . Dpuniesse cbaritatem,87. DNsimul-itio pravamalumest, 68.
DecimodeTrinilale libro quidtrac- Deum incomprehfensibilcmdicit Distinctionesambiguse,52.
tet Angtrstinus,54. Trismegistus,21. Diurnumspatium,47.
15.
_.fr.ffi_, Deuminvisibilemfatetur Sosthenes, Divinilasquid,28.
Delectationeimpleturpeccatum,80. 21. Divinilasin creaturamnon mulata,
Delectationemhabet prsesentiarei Deum unumconfiteturPlato, 21. 28.
dilectse,44. Deo(ex)gpnilutnin mundoeral,52. Divinainstiluladoctrinsegenussecun-
Dele\tus ciborumex errore homi- Dei quomododii,25. dum, 47.
num, 11. Deosangelosautdaemones voeatPla- Divinarnmvirlutumsigoa, 79.
Delicisesseculiinleribunl,10. to, 21. Divino judicio quidam peccalasua
Delicli carnalis exspnhatio,per cir-, Deitasquid, 28. ascribunt,6.
cumcisionem(iguraia,75. Dexlra manusquidsignificet,82. Divino quidam judicio dsemonibus
Denariusnumerus, 95. Diaboluscaptivita^dictus,57. * danlur ad illudendum,48.
Denariusuumerusquidsignificet,47. Diaboluscaputimpiorum,57. Diveslincamelimentionequis,5.>
Deprecatioquid, 13. Diaboluscharitati aversus,22. Diviliseraammonadicuntur,1.
 '
.129 INDEX. - • -- \ • *-3fl
, DiviliaeSalomonis,51. , Ecclesise mysteriumpurgatissimum Excusatioignorantlseauferturdivina
JDiviiisesuperbiam,non requiemaf- Trinitas, 47. mandatascientibus,64.
ferunt, 10. EcclesiaeorationibusPelagiani ad- Excusando peccafa " removetuf ve*'
Divitibusquibusconlrarii pauperes versanlur,62. nia, 6. , "
3. *
spirilu, Ecelesiae palesesufferendssc um pa- Exemplumsyllosismifalsi, 49.
DculiScriplurissacrisassuescendi,9. tientia, 10. Exempaetarjiiimerita
Dociioresad humilitatemChristiauam Ecclesise.peregrinaiiocur permissa, lur qucd hasretici non*quibnsproba- rebaplizandi,
duce»di, 9. 16,17,18.
Docloresin Ecelesia, 12. . Ecclesiae perturbatores, haeretico- Exire de hoccorpore, 75,--
Dociriua ad pastoris pertinet offi- rum severi inquisiioies,11.
cium, 12. Ecclesiamlicet mlrent perversi, re- F
Dociriuaomnisyel rerum vel signo- " gnum cceloriimnou inlrabunt, 11.
rum, 41. Ecclesiam per-totum orbemfutufam Pabritres riovemflnxeruntmusarum
Doctrinapecealicavenda,6. et Chrislusel pronhelaepraedixerunt, effigips,47.
DociriuaeEcclesj.-e tantumjuvembus" ' 10. FabulasjEsopinullusappelta ilmen-
diseendae,50. Ecclesia(in) qui malevivunt,el qui- dacia doclus, 5.
Doctrinaegpnusprimum, 47. bus uiiis deuiti, 11. Facinusquid, 55.
Doolrinafumduo genera, 47. Ecclesiaein Jerusalem et Samaria Faclumesse Christumex muliere
Dolor passioniscompunctiones,5. baplizalse,24. quoinododictum,52.
DnminussupeTpinnamlemplicons- Ecdesiaejure nasr-unturoinnes,16. Facto pecealur,80.
titulus, 76. Eeclesiaslica3tlisciplina3,severitas,12. Facla hominumin -Scripluris sacris
Dominusparabolasquomodoponit,2. Effeclus-a sacramentis distingueu- mysteria,9.
Dnminustripiiciier diligendus, 60. dus, 19. Facta media, 85.
Dominicarode Maria,58. Effectussacramentinon apudhsere- Pacta in Scripturis non expressa
Dominonullafraus facienda,1,2. ticos, ideo et Cyprianusiri errorem quomodoprobanda,24.
Donatibaptismusan peccataremit- lapsus est, 19. Factaquomodoconsideranda,84.
lat, 15. • El.ovta,55. Fallaciaiuobstetricibusnonremune-
Donati scliisma,11. 82.
Elffevtvxijs, randaa Deo, 5. •
DonatiSfee jdiaritate Cyprianioppu- Elalio cavenda,68., Fallilur in Scripluris quis, 44.
gnanlur, 21. Elepmos_fnaexslinguitpecc3lum,10. Falli nolunt quidam, eli-imsi men-
Donatistaesacrilegi,21. Eleemosyna inanis quae,82. tinntur, 44."
Donecdictiofalht incuriososdivina- Eleemosyna_ustitia,74. Falsus a quopiammelior menlienti,
rum Scriplurarum,29. Eleemosyna quomodo facienda,82. 44. -
Donum Dei non plus faciendum Eleemosjnsean mortuis prosmt,80. Falsum quid, 49.
quam.donans,26. Eleemosynae Cornelio utiles, sed Falsi duo genera, 49.
Donaaccepistiin hominibus,ex He- quantum,14. Falsi genusprimum,49, 50.
braeoGrseciverteiunt,36. Eleemosynaede fraude non facien- Falsis verissima connectit Pau-r
Donanon donumdieere quid, 36.- iJse, 1. lus, 49.
-Donasui Deusse, qulbusdat.dona- Eleemosynae proquibusfaciendse, 80. Fame Jaborant quknon inveniunt
turumprascivit, 70. datoresvaiii, 82. quodqusertiut,46.
Dtibiis(in)Tebusquidagendum,10i. Eleemosynarum
Eleethosvnismundare peccatavenia- Fastidiitorpor senigmatibusexcuti-
Duodaia,unusspiritus,40. „ lia, 74. tur, 9.
Duodecimide Trinilate diviAugus- Elenchi sophisticiexemplum,49. Fastidiomarcesfunt qui,46.
tini libri sententia,34. Eliaejejunium,47. Fata quidamsuis prselenduntpecca-
• Auffi.,
58.
" Eloquentiaeergo rionsejaetandum, tis, 6.
E, _ - , FecumlitasCvpriani,20.'
Eloquiumsacrumnon inflalum,9. FrdixNolanusepiscopus morluusho-
Eeclesia sedifieatio
' corporisChristi, velle Emolumenti causa apud hsereticos minibusapparml,79.
57. baptizari,quid,18. Feminasexu a viro dislat, 33.
". Ecclesiabasilica,101. EncouiiumCypriani,20. Femina venlriloquain Apostoloram.
EcclesiaChristijustitiaabundarede- ,82.
EVE.ZIJ; Aclibus,
* 48.
bet, 1. Enoch Ecclesiapeperit, 17. Feminaeanimumcorripit morbiis,42.
EcclesiaDei, corpus Christi,75. Episcopi an Pelagiumabsolverunt, Feminae corpus inlegrum salutem
Ecclesiadesolata,et quandiu,2. 65. proereavit, 42.'.
Ecclesiadiversasportioneshabel,17. Episcoposmultosconsensisse Feminaeetiamcoliseredes
Cypria- Feminaereuovatiof gr_atiae,^5.
Ecclesia eliam male conversantes no, quid, 20. i s parlicipes,35.
generat,15. Eiror baptismi improbandus, sed Feminarum nomiiiesigpilicatiqui,2.-
Ecclesia etiam palriarchas' Veteris quomodo, 18. Fermenlumet laude ei viliiperatio-
Error quorumdamde Trinilale, "11. ne posilnm,54.
- EcclesiaelAbel 8.
Instrumenticontinet, • Ferrum dura tribulatlo,15.
etEnoeh,Noe,Abra- Esau a fralre manutenlus, 8. Fetus in utero quomodoin magnilu-
ham, Moysen,prophelas, apostolos, Esaucur a populoDei separalus,16.
roarlyreset Chrislianosbonos pmues Esau qui s.nt siuriles,15. ditieaugclur, 58.'
peperit, 17. . Esdra templumper quadraginlasex Fici in arboreChristusfructumquae-
Ecclekiageneratetbonos ' et malos, -annosrestiluil,8. rit. 3.
17. . . , Esuriensalacriler pascendus,10. Fictiomendaciumquahdo,3.
Ecclesiainter raros etpaucos bonos - ElhnioumimmodiciabEccleSiareji-, Fictio quandofigura,5.
numeratCyprianum.20. ciendumcen^ent, 11. Fictioquaudo non mendacium,3. '
Kcclesiamater, 60. Ethnicis.etiamaliquiddivinumesse, Fides au baptizaiidissolis traden-
Ecclesiaomuesper baptismumparit, 21. da, 12.
16. EtymologiaAdam,58. Fides essepolest stne charitale,secf
EeclesiapopulusDei per omnesgeu- ,Eucliarisliae sijmum,48. non prodesse, 56.
tes, 8. EnlogiusRhetor, 79. Fides oportet praecedal-dispitatfcn
Eeclesiaquomodoperfecta,74. Eva (iri)delectalio,80. nem, 76.
Ecclesiaquomodoorrinespariat,16. Evangelium ut annunliaret yenit Fides quandoanimoconlinebitur,
' 61»
Erclesiaquomodoper JacobEsause Chriilus.50. Fides quandotitubat, 44.
esse dicenlemfiguralur,4. Evaugelii praedieatores doctrinas Fides ralioni faltsepraeponenda,25.
Ecclesia.quot generibus hominum geritiliumsibivindicaredebent, et qui- FidesMioshaletoculos.25. • •
constel,2. busmodis 51. Fidei falsaelides vera succedere po-,
Ecclesiares antiqua, 17. Evangelicasapientiapanis,-l. test, 18.
Ecclesia schismatibuspraeferenda, Evangelicumsacramentum Christi Fideiinitiumetiam donumDei, 69.
18. . suave, 18. Fjdei merres contemplatio,29.
.Ecclesiatuta sanctum non dandum' Evangelisiaper bovemdesignalus, Fidei mililat omnisscienlia, 44.
caniuus,11. 48. '- _ ' Fidei saeramentum quodaiumoda
EcclesiaeChristns
- iterfecit adre- . Eyangelislaeetiam qui non fuere fides,24.
gnum, 31. • - apostoli.12. Fidei snlustemporalinon praeponen-
' Ecclesiaemembraqusafugienda,11.. Excelsum,subliiBitaliseminentia, 22. da, nec ergo meuliendum,5.
'Ecclesiamoremservatadhuc apos- Excommunicattone qusedampeccata Fidessine voluntate non potest es-
tolorum,39. plectenda,12. se, 70.'
PATROL.LXII. . 36
 JI5i JlERUM AC VOCUM.MEMORABILIUM 3.52
. Fidei veritas ad quid, 55. . I Geminasovescreare,_46.- H83relicorum.noni3stbaplismus. sed
Fidei violatoriniquus, 44. <_ Gemmarevites, 4. Dei, 16.
Tidem deserere peccatum ad mor- Generationemaprocessione' dirtin- Haerelicorumvenena ejieiunt de Ec-
lem, 67. u .guerediffleile,40. clesia, 63.
Fidem habere quid, 24. Genethliacisuperstiliosi,48. Haereticadistinclio principii-Exan
J?ideconversilux fiunt, 22. - Gentes baptizatosnou dubitandum, gelii Joannis,51. " -
- Fidelis quiddebeat credere, 25. i ald
' quosscripserunt apostoli,24. Hebraicssveritatis auctorilas,90.
Wdeles cum homine Christo unus Genlium doetrina in quem usum HebrseomorelocutusPaulus ad dis-
Christusfiunt,88. CChristianis cessura erat, 'nesclerant _ tinguendum sexum,32.
Fideles regnabunt cum Christo,10. i.ipsi, 51. - Hebra3orummosin loquendoad se-
Figmentis gentiliumquomodouten- . Gentinmjdolplatria deteslanda,-21. xus differentiam,52.
dum, 47, Geuliliumerror deMusis,47. Heclor depiclus,76.
Figura veritatis fictio,-5. , Gentiliumin doctrinis reclum non Herba humilis hyssopus,46.
Filius amborum nori diclus Ctois- limprobandum,21. Hermetis 'Trismegisli de Deo sen-
tus, 41. Gentiliin supersliiioneDeus etiam lentia, 21.,'
Filius duorumnon, 40. i £ habet, 19.
suos Hesiodus Musisnomenfinxit, 47.
• Filius ex40." patre etmatrerion proc-- Genus dialeclicorum,v56.' Hiemsimbribusetfrigoreimpedit,3.
simul,
djlFiliusmissus , Genus secundumTyconiumquid,B6, Hiemalesmeuses, 47.
j Genus doetrinae secundum,47. Hieronymilaus, 90.
legilur, 52. I'
Filius patris et.matris, 40. Genusmendaciiseptimum,5. HierosblymilanaEcclesiaprimafuit,
Filiuspatrisubjiciendusquomodo,28. Genussecundummendacii,5. 53.
Kiliusquomodoma]orpatre, 28. Geographidisciplinaunde, 49. .Hilarii encomium,51.
Filius quomodopatre minor, 28. Glaciesln sereno, 22. Histona de Musis,47.
Films uuus veTusDieus,33. GladiusMariae,tribulatio, 15. Historiadefuneti cujusdam;78.
Filius Dei ineffabllisan non, 41. - Gladiusspirita!is,96. . Hisloria Saul et SamueJis,76.
FiliiEcclesiseomnes,60. i j GloriaDei semper bona,.65. Historia-utilis,50.
" Fingendoquandosumusmendaces,3. Gloriaviri mulier, 55. Histonographidiscipliha,49. -
. Finxit se longiusire, quid, 5. Graec3lingua casus Latinis dispares Homoad lmaginemDeiquomodo,55.
Finis dilectiomsrectissimus,42. habet,'52. Homoanhrial,et quale, iS"
.Firmus episcopus etiam tormenta Graeci litterarum nonnullarumfor- Homo an ab homine diligendus,et
passus, non prodidit ad se confugien- mam cum Latinis communem,signifl-_quomodo, 42.
tem,5,- catione vero diversamhabent, 48. Homo de quo conqueri facile non
-FirmusTagastensisepiscopus, 5. . GraecorumcodicescodicumLatlno- possit, 74.
Firmus tortus et multapassusab im- rum varielatemfacile "convincunt,24. Homointerior et exteripr, 95,
peratore, et sibi et reo fugitivoindul- " Grseuorumnumerus, 58. Homomortali aerumnapressus.l.-
genliam conslantiasua meruit, 5. 55.
T.dfAnata, - _ Homo nisiexDeo nonhabet unde
-, ' Flagitiumquid, 55. Grarnmalicaundc nomeriaccepit,55. diligat, 38.
|• Flagitia facinoribuspejora, 53. • Gralia nisi propria volunlaie non Homoper superbiamlapsus, 45.
, Flagitia quandomoriunlur, 53. amitlitur, 25. . _ Homo quando Deus eSsepoluisset,
'. Flagitlosain Scripturisfigurata,55. Gratia nbn prokibet correptiqnem, _,5.
_ Flatus aerius splritus appellatus,8. 68. . Homo,si propler se amalur,Iruitur,
f Flatusin Adaman sit anima,106. Gratia prsevenltfidem,70. 4«. ;
Flalu fit sonus, 47. Gratia quomododetur, 66. * Homosiuepeeeatodicinonpotest,7-5.
' Florida juventus, 4. . i- GratiaeDei inimieiPelagiani, 62. Homosuperbia cecidn, 25. .
Fluctnafe segctes, 4. Gratiarumactioin Ecelesia, 13. Hominisappetitus, 1.
Fons incorruptibilissapientiseXJeus, Gyrumcircuivisola, 27. Hominisspiritusnonpotest essehu-
11. jus
' e.thujus, 25.
FOnssapientiaeDeus, 67. ; H Hominemquomodocreare Deusma<
- Fons.signatus ex quibusconstet, 19. 1 luit, 7.
Foramen acus,5. ' Habitalio Dei, 87. „.Homine in^Deofrui quid, 44.
Forensisbonadictiononnunquam,9. Habitaculum Dei hon 'corrumpen- "Hominesfictisharraiionibusquid sU
Forma bominispersona-fi- dum, 54,, bi voluerunt, 2.
- lii, 33. suscepti HabittisChrlstusex ' humana creatu- Homines imaginem Dei perfeclan.
ra susceptus,28. -
- nesFormamDei nouvisibilem Soslhe- quando recipiunt, 22.
dixil, 21. Habitum mullismodis dici, 94. Homineslnfideleslenebrae,22.
Formaliohorriinisin utero, 58.- Habitn palre Christusniinor, 28.' Homiiiesnonma1eseeurifaciendi,12.
Formulaeloquendi,30,51. „ texit adHaediuis p ellibus Jaeobmembra^con- Homine.s timoris servilts quid ti-
Fornicatio,81. _ ' *. quid, 47. meanl, 22.
FornicatiOnisiiomen n
varie accipi,192»i_ "Haaresis absolula,64. on Hbminesquaelaudant, et;q"uare,55
"Fornicarianimama Deo, 92, 93.] ^
i ' BseresisPelagiaiiorumuude,62. Hominesin febusinquietis requiem
Foro (in) soriObenedicitur,9. Haeresisprior nonin Ecclesia_,16, quaenint,10. ,
Foftissimosin tentatiohe Daniel si- _ Haereses ex "Ecclesia exituras prse- Hominumgentis seculidum,2.
gnificat, 2. dictum, 10." Hominumg*nfera"tria,2.
" Forlitudo, 85. _ . Hajreticus quis, 18. Hominumlaus contemnenda,81.
Fortunse imputaut quidam pecoata Hsereticusvita bonus,propterhsere- Hotainumprimum'genus,2.
_>ua,6. sim tamenvitam non possidebit,18. Homiuumterlium genus, 2^
Frigidumeorpori-iflesl,60. Hasreticl versutissima quistio, 57. Hominibus[cum] omnia ' olticiacba.'
Heerelico ritatis 9. -
- Fructus palnlitumin Vilibus,17.
Friii quid,-41. 15.
baptismaqdandoprodest,, agenda,
Honesiasmoruibad quid, 53. .
- Frui an se debeat homo,42." Hssretici baplismo^perduntur, 19.. • Horatii Iigmehtumde mute et mu9'
• Fruicumdilectione.uti, 44. HaereticiCoeleslianitlicti, 62. tela, 5.
"" Frui • '
proprie et vere, 44. Hasretieidividendiseienriam inuti- Hortusconclususex quibuscohslet,
Frul seipsouulliisdebet, 42. lem nonfaeiunt, 49. 39.
Fruendum mundonon estqui vitahr „ Haeretici eliam eleemosynasdant,14,- Hospitalitalisofficioad cognilioneni
- - Haereticietiam pejores ethnicis"bo-' 'Christi pervenitur, 5,
appetitaeternam,41. " - '
Fruendum quibus, 41. , num allquidhabpnt, 21. Humana fragilitas carnisnominesi-
JJuIminispereussio,48. Hsereticifalsi Chrisliani,49. gnilicatur,65.
\I • Fumusvisus t|'u"idiadicet, 45. Haerelici r iati errore Petri, 21. Humanacbnceplioniset incremenii "
Furentes, 79. Haereticinec purgamentisCyprianl - 1 fama, 58.
Futura EeclesiaVeteris Testamentii comparandi, 20. , Humanaetentaiiohes,85.
- Haerelieinon rebaptizandi,16, 17,, ' Humanarumref umlimites, 79.
ecriptisdesi/naia, 8.
18. . Humani generis dissensio,45.
G Haerelicl sub nomiue Christisuamn Humanitatisofficiumsepulcricura,SO,
• 'i quaernrit g loriam, 10. Humiduminest eorpori,60.
Gailinaepullos foventisexemplum, 9^ Hsereticorumconlra- unitatemTrini-- ' HhmilitasSanat',42.
. Gaudium-nostrum in spe, 29. - | ' talis calumniae,28. Humilibuscoiisenliendum,21.
GaudiilempuS, 60. Hasrelicorumin pra\itate Dominu ts Hydropichs animali in puteumpfse«
"
Gaudiainteriora qua.fenda, 84. habet eliamsuos,19.' cipitatoeomparatus,cur, i.
 1153 INDEX. " Mo4
- Hydrapicusavaro cur comparatur,!. '- Intellectus in liblriinequid, cur, et Judieiihoramnemoscit, 60.
Hydropicusquanto magis abundat cujus, 58. Jupiter Musarumpater non est, 47.
huraore,tanlo magissilit, 1. - IntelieetusScnpturarumad quaere- Jussioomnisinduobusprseceptis,72.
Hypocritae adcorpusDomininibil,55. ferendus,45. animae . Justitia animibonum,26.
Hypocritarumnomine comprehendi Intelligentia prsscipuum,26. Juslitia Chrislianaqualis esse de-
simulatores,86. InteIIigentiaanimaespiritus,7. Ibeat, 12.- -
Hyssopusad purgandumpulmonem, - Inlelligentiacontemplatur,38.§ Juslitiageneralis, 53. 1
Intelligentisepropria,58. Justiiiahominum in tribus
•6, 51. 45. Juslitia hominum non
rebus,74.
amarida,11.
Hyssopusherba humilis,46, 51. Intelligere seipsnmtotum,
Hyssopussaxa penetrat, 46. - Intentio bona,85. Justilia in nobis, 26.
Hyssopihumilitaset mira natura,51. Interitus hominispttna sempiterna, . Justitia nostraqv&in hocmundo,73.
Hyssopoin-Paschaposles-cur signa- 10. Justitia plena quando,72.
- -
Interpellationes sive poslulationes Justitia quomodo-prsecipienda, 68.
tss, 51.
quid, 15. Jusiitia ut imaginalur,sieconline-
'
I Interpretes Bibliarum multi, 90. I
lur, 25. .rt
Intervallain Trinitate nulla, 39. Justitisean vivumaliquid insit, 26.
Invesligatafacile evilescunt,45. - JustitiaefonsDeus,67.
IdiolaeCarthaginenses,10.
.' Idiotaaeliamspeeialiterin imperiali Invidenliaemater superbia, 22. Justiliaeservi qui, 67.
dictuminlelligunt, 56. InvisibiIiainteIlectacoiispiciunlur,25. Justiliaetemplum gentiles statue-
Idola internaconfringenda,25. Invisibilia simplicitatementisquo- irunt, 47.
Idolorumcultus superstilio,47.- modoconspiciuntur,25.
"" Justitiamin nobisvivere, 26.
IdololatrsebaplizatisIiberis an no- Invitatio ad amorem,9. Justo (a)quae-puniunturnon facien-
Ira alterius quando suffertur, 61. 'da, 6.
ceant, 25. Irrationaliaanimalia.unde diela,8. Justi dictimulti, 74.
Idololatrarumseryilus, 27. - Irrisores resurreclionisad poenam Justi divilias quomodopossideut,1.
Idololatrasgladiusinteremit, 14. resurgenl, 10. Juste quis vivat,45.
Ignoranliarerum, 46. Isaiae testimoniumde Chrislo,ipso Justevivere aliquandiuetiam malos,
Imago Dei vir quomodo,35. teste, 50. - (68-
- Iraagosanctitatisin quibusdam,84. .- Christo et t _ \
radenda
Ismaelo.ur
- prior, quid signifieet, Juvenibus quae disciplinae
ImagoTrinitatis,59. 16.- v i ediscendse,50.
ac
. ImaginemDei quandohominesper-, Ismaeli Juventus florida,4.
.fectamreeipiant, 22. quid obfuitquodseparare-
Immortalesanirnascur diclae,28. tur ab Ecclesia, 16. Jnxta formamDei Christusquid,30,
. Ismaelquibus_imilis,17. • \
31.-
Immortalitasunde, 45. Israel sibi divitias vin- ' - Juxta-nos quid est diligendumter-
Immortalitalemale usi sumus,42. yEgyptiorum
50. _ l 43,
linperatoriset Dei simUitudoin lo- -dicavit, Israeli
tio,
quendovelsontibusvel insonlibns,76. dar,55.. conveniunttabernaculat_e- L - . '
Imperialiinedictoquidgeneraledic- -
tum etiamidiotisnolum,56. - ' J • Labor
propositiboni noninanis, 67.
Imperiumterrentls Dei, 67. Jacobfallendopatrem non meutilus Lactantiusdoclus,.51. v,,
Impositiomanuuin,59. "' est, 4. Lsstitiasaternanibil amplius qua?ri-
Imprecariquid, 15. Jaeobmanu plantampedis Esau -te- • Itur, 29.
Impudicidevilandi,II. iiens, 8. , Lampadesvirginumquid, 59.
Inanes, 48. Jacob pellibushsedinisvestitus flgu- -• Languorquibnscavendus,46. • •
-Incendioproxima oblataaqua exs- ra Christi,4. Lapis ad caput Jacohpositus,41.
tinguiiur,
- Incorporea10. JacobquomodoEsau, 4. lapis paniconlrarius, 1.
res omnls corporiprae- Jacobfiliisde ancillisnalisqui sequa- . Lapidecordisduriiia figurala, 1.'
Stanlior,22. Ies, 15.' Lapideumcor Judaeorum,4.
ifieffabilequid, et quidnon, 41. Jejuniumintefius, 84. ' LargitasbonitatisDei evidens, 70
Infantesdaemoniaci quomodoet--cur, Jejuniumjustilia, 74. Latini "formalitterarum iiounulla'
70. l pares, diversiaulem a Graecissii
rum
- Infantium murmurationes;guanlum Jejuniumomniscorporiscasligatio,74.
Jejunandumquomodo,83. |
gnificatione,"48.
ueleetaut,9. , - Jerusalem, 56. ." - Latinide Deo audientesquid cogi
Infirminon negligendi,62. Joannesbaptizans, 29., - tant, 41, 42. -
-1
Infirmisuseipiendi,68. , Job terrenarum rerum copiaabun- Latiludoquse, &<
- InfirmumDei forliushominibiis,42. dans, 2. , , - , 28. '
' Acru.sta,
InfirmitascausaquodTrinitascontem- Job vii justissimus,76. " A.xf_JKv, colere, 27. . -
plari non potest, 41. JocusCatonis,48. Laus Cypriani,20.
InfiniitaiL eorrectio accommodan- Joseph gladiuspertransiii, 15. Laus hominumcontemnenda,81.
da, 11. Josephtentatus, 82. Laushumanasordesoculi, 81.
Ingratus quise nescirequodscit;di- Josepbi locutiocum fralribus,4. Lsus veslra quibus ulilis" debea!
cit, 59. Judas Jscariotesquibus similis, 17. iesse, 81.
Inimieiliasgerentein periculo mor- Judaetentatio, 85. Laudealiena faetasua fulcire, 59.
tis corislituio,an per baplismumpec- Judseiupertamanua Christononbe- Laudefalsaadulaioresanimasin er'
cata dimillautur,16. nedicli, 8. 1
rorem millunt,59.
aliena non •
Iniquitas
25. " consentientem Judaei carnaliasapiebant,58. ' Laudare amatum opus electorum
ttonobstringit, Judseisuperbi,21. i
seternum, 25.
Iniquitas ulilis, ulile si est menda- cor
Judseorum lapideum,4. -Laudare apeccalore, 59.
cium, 44. Judseorum servitusin populoJudaeo Lavare quid significel,84.
Iniquitatempatiquam facere a
melius, gentibus dislabat,52. Lazarusqualriduanusquid, i5.
J_4. „. Judaeis C hristum non agnoscentibus, Lazari resurrectio, 79.
Iniquorum 75.
• Injustiliamresurreelio, 67. - dsemones agnoverunt, 76. Lectisnominequidsignificalum,2,
sequetur poena, JudajisPelrus et Barnabassimulate Leo Christus,4, 54.
Inquieli corripiendi,68. consenseriint,"4.
- Judex Leo diabolus,4, 54.
InsciliaslatusMarlynrih,80, iniquusnequaquamDeocom- Lex in personaMoysis,47.
' Insidia3Judaeorumdiscipnlorumin-
Ormitatemdenudaverunt,15. parandus,1. Lex proprie aliquando quae per
Judicisiniqui parabola ad quid, 2. 3Moysen data, 35.
Institutio humana doclrinae genus Judicium benevolenliatemerarium Lex yinculumsuperbipopuli, 8.
primum,47.' cavendum,62. Lex universitatisdivina sapieutia, '
Insiituiioneshominumsuperslitiosse Judiciiimex uno delictoin condem- {96. - .
partim, 47. nationemducit,75. Legis faetoresjustificabuntur,3.
InstrtimentumVetus ad animales Judicium.pro pcenasempiterna,100. Liberalesdisciplinaea gentibus au-
perlinelhomlnes, 17. Judiciumlemerariumcavendum,85. fferendaead quid, 50.
Insulascervi quomodoinnatant, 65. Judiciodivinoquidamaseribunlpec- - Liberi qui, 67.
In lecto esse, 2. " catasua, 6., Liberi arbitrii voluhtas in praece-
Intellectus, 85. ,• .Judiciidies reslat, et ipse venturus j:ptis, 63.
Jnteiligentiaclausa,famesvefbi, 1. est, 10. ' Libero arbitrio tribuunt
Inlelieccusfastiditfacileinyesligata, Judicii diemquomodoChristusnes- camnia, 6i, 63. Pelagiani
ciebat,ZQ'. . Liberius arbilrio Jibero nil, 67<
 IISS RERUM AG VOCUMMEMORABILIUM -.36
Libertas arbitrii propter pecoatum ui isque permixti erunt bonis, 11. Mendaciumminimumquando,5.
in necessitatemversa, 7_. '. Maliiu Ecclesia quibus ex causis, • Mendaciumnon omne quod fingi-.
Libertasnecessariaadversus lenta- 111. , nmus, 5.
tiones, 67. Maliin Eeclesiaquomodotoleranda, Mendaciumquandomaximum,5.
Liliertas Pauliredarguens, 4. 112. Mendaciumsemperiuulil_, 44.
Liberlas cuoinodoablala, 72. Mali ob corruptionemnonin Eccle- Mendaciumturpe, 5.
LiMdo coutinentia quomodo ex- ssia.12. Mendaiumut proditiodevitelur, 5.
stinguatur, 45. Mali et
pereunt quot modis, 2. Meiirlaciigenus quintum, 5.
JLibidoculpanda, 35. Maii lolerandi, U. Mendaciilibdo viliosa,ergo menda-
Libri' de Trinitale seeundi Augu- Maledicere,imprecari, 13., c
ciurri praeea\endum,5.
stihi faolalus, oi. MalequanJo non vivimus,7. Meudacionemo ad salutem;ducen-
Lihro primo de Trinilate Angusli- Male.viventes non-pervenient ad < dus, 5.
nus ae.ualuatem et uuitatem ejusdem IUegpmjl9. Mendaciamanifesta in Scripluris
Trinitatisoslendit. 5i. Malitia ne mutet.intelleclum, mo- non l imitarida, 4.
-Ligaturae.superslitio, 48. rriuntur quidam, 67. Mendaeiorumgenera oelo, 5.
in
Lignum Moysis aqttas missum, Maiitia unde, 66. Mendax iniuuus, 44."
41. Ma-nmonainiquitalis, 1. Mendacesquo verbo deleetantur, 5.
Ligni wucis Inngitudo,23. Mammonsedi\ilias soli iniqui ha- Meniieiidumnullomodo,4.
I«ignarequirentia regem in sacris tbent, A. MentiendiexemplaIn Scrlpturis,5.
Scripturis, 3. j Manichaeus,73. Meiitiri aliquandoviri boni officium
Linguaexercitata corde casto non Maniehselquid minus habeant quam non i esse, 5."
praeferenda,9. -
I catholiei, 16. - - Mentirivoluntquidam,sed non-falli,
Lineamenta quando fetus habere Manieha3orum error, 71. 44.
.
ineipiat in utero, 58. Mauicbasorum se
impietas separan- Mensanim» prsecipuum,26."
Lineamentis cognoscitur hominis tium t a pacis fraternaevinculo,16. Mens caput humanae substantiae,
species, 13. Manicbseorum insania, 6. '
33.
Lilterse cur institutae,45. ' Mansaminspuere, 9. Mensex ammoet spirilu constat,7.
Litterse signa vocum,55. ' Marcionbserelicus, 75. Mensprincipalehominis,33.
Ao.o.quid, 98. Marcuseyangebsla et non aposto- Menssummaqusedampars animae,
Locus Dei, 93. 1 12.
lus, !
8. - •
Locusvenise nullus post indicium, Mariade Adam. 58. Menlisnomine quandoque spiritus
60. Mariapedes Christiquomodounxit, inuucupatur, 7.
'Loca non occupatquidquam praster 55. l • . Mentem.quiddicere- solemus,7.
corpus, 22. - Maria quod genuit in mundum mis- Menle in utroqus sexu communis
Loeutio quid, 42. £ est,-52. .
sum " natura .cognoscilur,"55.
Loculio, an ari
privata figurata sit, Maria quomodo dicta mulier, 32. Mente nonnuilaconspiciunlur,25.
quomodoiDvenieiada, 55. Mariaecorpus integrum, 42. Mensa"sine pane -inops, 1.
Locutiones"et actiones propheticae Mariaegladiusperlransiens cor>13. 'Mensuraenomenpro judicio,86.
Dguratsesensum exercent, 4.' Martyres.a- Deoq.uomodoexaudian- Mercuriumlillerarum Deum gentea
Locutiones liguratas quaudiu ver- lur, 79. _ dixerunt, 47.
sandae, 54. Martyres Ecclesia peperit, 17. Meridianumspatium,47.
Loquendopromi falsum, est uien- Martyresmagna iila maridatafece- Meritum bonumnon peccare,'7.
dacium, 4. runt, 65. Meritumliomraumapud Deum ne*
Longanimitas, 2 2. Martyresquo in statu.sirit Augusti- scimus, 9. ...
Longiludo quae, 22. i nus
i pro|irie scire negat, 79. Meritorum locus nullus post judi-
iongius eundo Christus discipulos Martyres,quomodo morlutf ebushu- cium, 60.
tamen non deserit, 3. | -"i
manis interesse possint, 79. , 58.
MEtn.fi.6pia
Lucas eyangelistaet non apostolus, Martyres quomodoperseculores di- MeTK.opd, 4- . ._
12.' • 1
i lexerunt, 42. Milhanasigna tubadata, 45.
Lucerna corporis' oculus, 84. MartyrumIn fide perseverantia,67. Ministrantes,Eeclesiae in iribula-
Luctus, 85. Martyrumpassiones Ecclesiamdis- tione diversi, 2.
Lucus, 4. - i
seminaverunt, 19. MinistrantesEeelesiaetenium genus
Lumen interius, 22. Mariyrii coronam cur reeipere Cy- hominum, 2.
Lupus iu ovina pelle quando co- prianus commeruii, 17.
• gnoscitur,
Minisiroverbi non respieiendumad
- 84., Marlyriasancloruniquid docueriint, iempor4ia, 2.
Lupi insidianlesmulti in £cclesia, 67. Ministri Ecclesise ob barbarismoa
19. „ I Maternusamor erga infanlem,9. non irridendi, 9. .
Lux charitas, 21. Matliemalicinunc qui alia geueth- MinisiriEvangeliifalsemalosinEc-
Lux cordis Deus, 21. liaci,48. clesiagenerant, 17.
LuxuriamprohibuitDeusmaxime,5. Malhemalici qni, 97. Ministns (a) recte evaugelizantibus
Maiutiuuins.paiiuin,47. Dei generatur, 17.
M Maximianislae haereliciyincuntur,21. populus MinorFili»sPatri^uomodo,28..
Medici quae damuantfascinameuta, Minor frater quomodoprimatum
Magicaars superstiiio, 47. supiTstiliones sunt, 48. majoris
" absiul t, 4.
Magicaeobservationesijuarevaleant Medicinayestra sapientiaDei, 42. MinorseipsoChristusquare, 50.
ipud nonuullos,48. Mediobmidefuneluspaier filio quid Minusfitrliomoplusappetendo,25.
Magicarumobseryationum pestis, sibi a-endum imperavit, 78. " Miraculain sanctis quomodofiant,
48. J Membrum Eccltsias «gregium Cy- 97..
Magus Simoli bsptismo vero 'an prianus,21. . MisericordiaDeiconvertithominem;
baptiz.ilus, 15. Jlemfira omnia ad Ecclesiamperti- 64.
Magorummiraculaqualia,97. " nent, 2. Misericordiaineffabilisanle _udi-
Mai.namandataqua3,05. Membrumunumquodquemedicinam cium,60.
MajestatjsprseseutiaChristusbapti- suam expostulat,54. _ Misericordiamfacere ad delenda
_avil,24. Memoriain homine quid, cur, *t ante commissa,6.
M.qorFilio Pater -quomodo,28". -58. Misencordiaagendum,9.
Malnmautequamvenit mali patiun- cujus, MemoriaTeminiseitur,58. - MissioFilii iu secundo, tertio et
lur, 76, 77.
Malumnonperficitur hisi volunlate, 58.Memoriaquid cogitamusinyenimus, quarto libro"Augusliui de Trinitate
71. tractatur,54.
Memorisefiliaean Musae,47. MissioFilii quomodointelligenda,
Malumquando non perficimus,7. Memoriseprof'unditas,~58. 32.
Mala corporis,22. Memoriaetribuiiur quid,58. Missuscongruenter dictus Cbrislus
Malapro buuisnon datDeus, 67. Memorijmhominis peeora non ha- quomodo,35.
Malaprohibendaetnonnegligenda, bent, 59. Missaqusepropriadicantur,35.
12. • • Meminere
Malis bonis magno intervallo sepa- j per memoriam, 58. Milescuntpii, 85.
Mendaciutnquid, 5. 7/.
Mv^'fi.1],
sntur, 77.
- Mali eliam miscentur - Mendacium Christianae disciplinse MVT]JUTOV, 77.
Bcclesise, ergo, 5. • , . -Modi l oeutionum 65.
f. necessarii,
Meridaciumin doclrina religionis Modumnonseryanteshomiaesmul
Mali in Ecelesia ad finem sseculi fugiendum, 5. tum efrant, 11. ' -
 H§7 INDEX. 1133
Mcacharicorpore,80. Natus, passus,resuscitatus, in.coe- Odiorumperseverantiareplicatpee-
Moecbisenomine omnis concupis- lumelevatus Cbrislus,Spiritusdenique cata, 16.
secundumt rophetias missusest,„10. J Odorbonusquid, 55.
cenliaintelligilur,81. : cui rei
Moleutesqui,2. ' Navigaxioad palnam coinpa- Ole.asterhumihsqui, 21.
Monumenlumunde dictum,77. randa, 42. Oleaeramulopaxsignificatur,46.
Monachiveri per quae insolitudhnV Nazareni Christiani, 2 1. Oleumketiliabonorum operum, 59.
bns vixerunf,45. Nee mentiar, nec vox
prodam, epis- Oleum peccatoris,59.
- Mortalitatebene usus est Christus, copiTagaslensis, 5. Oleiarbor perennilerfrondet,46.
42. , Necessitaspeccatumhabendi dura, Olei defeclusquinquevirginum,59.
Morlisterrore diabolustentat, 11. 72. Olei venditorcsadulatores,59.
' Morlem(anle. agendumquod pro- Neeessitatecibus quseritur,1. Omneshomines amandi, sed quo-
sjt pbst mortem,77. Necessitatesi nosterordo lurbatur^ modo,11."
Moitem hominis praecessit'jjecca- non contrislandum,9. Omniaper verbumquomodointelli-
tum, 102. NEQOID
' Nihilesl KIMIS, proverbium.SO. gunlur, 98.
Mortfimpeccatomeruimus, 58. quod res non est, 41. Omniaquanlumvaleant, 48.
Mnrtem Saiuuelquomodo-pr«nun- -Niveacanilies, 4. Omnibus cum prodessenon possis,-
liavilSauli,77. Nocerislbi nemovult, 54. quibusconsulendum,43.
Mortemsibi ipsi hominemintulisse, NoeEcclesiapeperit, 17. Omnipoteniia Dei etiam de malis
104. Noeeos significat,per quosEcclesia facere potestbona, 6.
Morbestres, 80. regitur, 2. Onerainvicemporlatp, 61.
Morluinesciuntquidhic agatnr, 79. Noe et areis ab eo conditseconside- Onerainvicemquomodoet quando
Mortuinonadjuvanturulliuspietale, ratio, 19.elveile portare valemus,61.
77. Nolle propriaevoluntatis, 6 5. Optatiiencomium,7.
Morluiquidde rebus viventiumau- nec
Non prodam, mentiar, yox epis- Optimushomoquando,42.
dire possint,79. copiFirmi nomine, 5. Opusbonumet perfeclum,85.
Mortuiquomodoappareantviventi- Noni 5de Trinitate Auguslini libri Opuselectorumamalumlaudare,23.
bns, 79. summa, 4. Operanostrapropter bumanamlau-
Mortui si aliquibus apparent, id Nosinfra quod est quarto diligen- dem esse non debent, 81.
non sehtiunt,78. dum, 45. Operibus(de)etfideTyconiiregula,
Mortoorurnapparitio,78. Nolaeslve characleres suspensae, 4 8. 56.-
Morluorumtria genera, 80. Novum Testamentum- perlinet ad OperatoresinEcclesiacuisimiles,2.
Morumhnnestasad quid, 53. spiritales homines,17. Oratiomundaqnando, 74.
Morumvitiaquam verborumyitare Novum(ad) Testamentumqui per- Oraliojustilia, 74.
me.lius,9. ' - tinent, 56. Oralionis Dominicsequinta petitio
Moribusbonisad Deumvenilur, 42. , Nox mediaangustia, 1. ad quid, 6.
Moribusperuilissalvi non fienl,"19. Nocturnotempore semen effiuere, OrationemDominicamquomodoin-
Motnsco-poralesquot,60. 87. terpretantnr Pelagiani, 63.
Motusdesideriorum in came, 7. Noeturnumspatium, 47. Orationequid efficilur,1.
Moyses fidelissimusDei famulus, vita in
Nube tanquam caliginosa in-hac OrationesCornelioutiles, sed quan-
51. laboramus, 2 1. tum, 14.
Moysesmortuuslocutusest; 77. Nulli faciendum iniuria, ergo non Oraiionesin Ecclesiaquse,13.
Mo^sisjojutiiiim,47: mentiendum, 5. Orandumquid, 82.
Mnysislibri auinque, 8. Numerusaedificalionis lempli, 47. - Orandumut spiritus et corpuscon-
Moysistemporibus TestamenmmVe- Numerusdenarius,95. cordenl, 7.
tus manifesiatum, 17. Numerorumdisciplinainventaabho- - Oranliumgesta, 78.
MoysenEcdesiapeperit, 17. minibus,50. Ordooptimus,9,10.
Mulampare.re,48. Numeroruni imperilia, 47. Ordo potior probandus,9.
Muliercur dicla Maria,52. - Nuptiae s uumhabenl ordinem,70. Ordo temporumin seterna Dei sa-
Mulier fluxum 'patiens gentium Nuptias nullum esse peceatum, 8 7. pientia, 32.
' ~ Nuptiis(in)plus yalere sanctilatem Ordineintraverunt animaliaarcam,
typus,5. sacramenti fecunditatem
Mulier incnrvala animae terrenis quam uteri, 12. ,
depressaeopinionibuscomparalur, l^ 87. Ordinatadilectio quae,45.
1 Mulierocloannis alligala jumento O Oseaecummerelrice eonjtmctio,53.
comparata,n quare, 1. Osliumverbiquomodoaperiatur,69.
Mulierviri gloriaquomodo,53. Obedientia nullasinelibero Otiumgenus unum hominumeligit,
Mundaet immundaanimaliain arca 64. arbilrlo, 2.
fecte imerpretanda,12. Obedientiam- 70. Ovisa deprsedatoribusintercepta,
Mundaliocordisquae,81. praevenit g ratia, cui comparanda,19. •
Obitussui
MiindumDeus per iiberumindicat Objurgationesquando scil, horam nemo 60.' OVPSdetons» in Ecclesia,46.
arbitrium, 64. adhibendae, Oves extra Ecclesiamerranles mul-
Mundidileclionemesse generalem 86.Oblalioin 81. tse, 19.
fornicationem, 95. sanctos, Ovumspem significat,1.
Munduscorde,75. Obseiira dicia Scriplurss supefbiam Ovoscorpioconifarius, 1.
Munefaspiritus,reliqua sine chari- edomant, 45.
- -- Observalionessuperstitiosae, 48. P
tate niliil,56. Obser\ anones Scri-
Musanovem quando factaeet per inlelligpndarum
<juem,47. plurarum, 54. PacisEcclesisestndiosusCyprianus,
Musasmemoriaefllias fuisse error 48.Observationummagicarum pestis, 17.
gentilium,47. . Pacis signumnleaeramulus, 46.
Musisnomen.quisdedit, 47. Obstetricibus h ebraeis Deusobmen- Pace salva, disciplina exewenda'
daciumbene non fecit, 5. 11. -
Musicanon fugieuda,47. Oclogenera mendaciorum,5. '
Musicaplerisqne in locis in saera Palaestinnin coneilio Pelagius pa.
Scripturahonorabililerposita, 47. Octavum mendacii genus, 5. Iinodiam'cPcinii,62.
Musicarumrerum ignoranlia,47. Ociavi l ibri de Trinilate series, et Paliiuidiamin loucilioPalaestinoce^
Mutuoaceipitquis, 81. quid in eo Augusliniistiai-ta\it, 54. cinil Pelagius,62.
Myslefiumcrucis,25. Oculusintehlionemsiguifical,84. Palinuriet JEnex Ggmentum,78.
MysteriumJacob in-fallendopatre,4. Oculuslucerna (orporis,84. Panis ab amieopelitus intelligeritia.
Oculisimplicisdignitas, 81. pelitio, 1.
N - - Oculisvoces per lilleras. ostendun- Panis charitas,1.
tur, 45. Panis -in maloet in bono accipitur,
NativitasVerbi quomodocontem- Odiumquid, 86. 54. -
planda, 41. Odiumdilectio sui quando appel- - Panisnecessarius,1.
Katuranonest mala, 22. landa, 45. Pani lapis contTarius,1.
Naturavitiatapeceato,76. - ' Odium fraternum in schismate,J5. Panisesurienssatiandus,10.
NaturaeDeusadest, 79. Odiumunde, 45. Pane (sine) cseteranihil, 1.
Natura notitiamultasilluslratslmi- Odio et prseteritiset prsesentibus Panibusin tribus Trinilas intelligi-
litudines, 46. reus fit peccator,16. tur, 1.
Naturaevitiata;peccatum,71, Odioschismataoriunlur,15. na.a€oi,>|,55.
 «39 - • RERUM AC-VOCOMMEMORABILIUM _14fl,
Parabola3e filioperditbanvera, SJ Peceatum cuinon impulatur,73. Perfeetuminhacvita,45. , .
Parabolaesimilitudinisaul dissimi- " Peecalumin liberoarbilrio «rat, 58. PerfeetosJIOSdecet esse, 74.
litudinis,2. Peccatumiuultum nullum, 6. Persecutoribus(pro)3_celeslse oran-
Paradisuscum fructu pomorum•ex Peccatuminjustumesl, 6.- -dum, 13.,
quibuseonstat, 19. Peecatum jterare, non dare peeu- PersoiiaFilii quse, 55.
Paradisushortus deliciarum,102. niamDomino,10. .Petiiio venisenullain Adampjeecan-
Paradisoexpellilijuid, 80. Pficcatumnon natarale, 71. te,' 25.
Paradiso (in) ririllus' dolor,58,
" -Peceatumnonsubstanlia,76. Petitionnmseptemac beatitudinum
'Parcse, 4. Peccatum pedissequamsuam habet septemcomparatio,85.
Psrentes homicidse,^. poenam,6. P*ira-Cbristus,4.
"Pars crucisin terra occultataquid, Peceatum pro peccato, 54. Petrus martyrum gloria*oronatus,,
23. - Peccatumtribus impleturmodis, 8 6. _ll.
Participalione (sine) corporls et Peecatumvitari quomodopossit, 74. Pelrus negans €hrislum charitatem
sanguinisChristian via salutis, 13. Pecealidiffepenlisetres, 80. non habuit, 66.
Parvuli etiamindiaboli potestate, Peccalidoetrina«avenda,6. Petrus nonsimulatea Paulo repre-
70. Peccati originaliscontagiumin om- hensus, 4.
Parvuli haereditatummalum unde nibus, 70. Peirus quandobaptizatus,24. "
-trahaht, 66. Peccalobonumperdilum,i67. Pelriaposlolatninemo cpnferendus,
Paryuli in ipsa obligationemorien- Peccato nianifesloquomodonoace-
tes, 66, 67. cidissethomo,25. - Petri etParnabas simulatio,4. ,
'Parvttli nullomaloobuoxii " quando,' Peecato oatura vitiala, 76. P«tri fletusilli utilis, 23.
70. _ Peccato originali(absque) nibilma- Petri pcenitentia,24.
Parvulorum nondum baptizatorum li vel in corpore velin anima, 70. Pelri tentatio, 83.
morienliumqussstio,69. Peceato (sine) nemo se putet aut P«tri limor faisus,4,
JPassioirisfalcepurgata npinio falsa jactet, 12.- Petro eliam dicenli quod fieri non
dejbaplismo, 17. --" v Peccata absque fcharitaienon di- debebat Pharisssinon comparandi,20.
' 1 ' -
Passionibusmerceslargaprseparata, mittuntur, 16. Petro "layatChrisluspedes,24.
11. Peceato (sine)natusunussolus,105. Pelro loquente venit Spirilusetin-
Psssus Christusquando, 59. Peccalaconcupiseeuliaepropter tem- sedit auditores, 57.
J?alientiadesidiosaquae, 12. pus misericordiaeramittuntur, 6. Petrum etiamnon recte fceisse <5i-
,•Patientia mea Deus quombdodic- Peceatadimissaiedeunt ubi non est citAugustinus,20.
fraterna chariias, 16, • Petrum ne_gantquidamhaptizatum
trim, 55. -
Patientia non lorpeseendum,-12. Peccaia «x consuetudinehumana esse, 24. .
P-atientiamtribulatio o'peratur,-40.J1 aestimareprodive, 53. ' Phaniasmata_inanima,80.
Palientes debemus esse ad «mnes, Peccata ex yoluntale ,peecanUnm, Pharao spicasvidetin somriis,76.
68. - I 98. Pharaonietiam- liberum arhitrium,
Pastores et doetores non divisi in Peceatanolentiumquae, 105. 67.
.Ecclesia,
• !Pastores 12. Peccata opefitchariws, 68. Pharissai non comparandi[Petro "
in Ecclesia,12. - "Peccata propriaquandoquishabeat, eliam dicentes aliquando<_uae Eerlde-
Pastorisofficium in Eeclesiadocere, 23. bebant, 20.
12. - Peccata quseliumilitatesunt sanan-" Pharisseorumjustitiadicere, nonfa-
"
12. " . 12. '
Pater filiiperditiquid, 3. da, cere, ,'
"Patermissus nunquamlegitur, 32. Peccata Temittantur; nihilominus Jtti).a<jyi<x, 6.
Paler unus verus Deus, 53. tamen quod Deus«ommioalusconse- PhilemonefruiturumsedicebatPau-
Patris et Filii- unainseparabilisflpe- - quitur, 102. lus, 44.
ratio, 52. Peccatasine quibusvitaluscagi non Philippiaposlolidictum,29.
Patri quomodosubjiciendusFilius, potest, 12. Philosophi scientiam parliendi non
28. - Peccata sub eodem "baplismo d imit- faciunt inutilem, 49.
Palre minorFilius quomodo,28. tuntur, 20, PhilosophorumsententiseChristianffl
•Patria nostra Deus, 42. Peccata tenebraeanimarum,'15. fidei maxime accommodataequomodo
Paulinus inanem sepulturse curani Peccatorum culpam quidamnmlli- in usum nostruniredigendae,50.
nggat, 77. fariaraeupiunt transferre, 6. Photinushaereticus,18.
Paulus adoravit-figmenta milla, 5. Peecalorumdifferenlia,6. Phreoetici, 79.
PaulU5~cbIaphizatus, 68. Peecatorum vuliieraetiam mortifi- Physica,48.
0 Paulus correptionemetiam ad seve- -catoribus carnis, 6. Piclura, 76.
ritatem perdocuit, 68:' Pecealis proxlmis remediissuccur- Piclura in-nomen imagiuis transit,
Paulus etiamcitalgenlium testimo- rendum,10. 58.
- •' Peceatores multis 'beheficiisadmo- Pielas mites facit, 83.
nia,21. nentur ut redeant, 18. Pietafcemitescere opusest, 46.
Paulus idolisnon sacrificavit,45. •
PauJus operatusestln Ecclesia,.2. Peccator quantumpeccatoTnondili-
' Piscis Bdesinvisibilium,1.
Paulus purpurarius,69. gendus, 43. - Pisci «erpenscontrarius,"!. -
Paulus quomodojam-sublege, 5. Peecaturquando,6. Pisciumcaptorum in saginamagni-
Paulus reprehendit Petrum, ^O. Peccando(aj ssepius deterreri ho- tutloet numerusquid, 61.
PaulussimulatePetrum non repre- minem,105. Placere Deo placendo hominibus
hendit, 4. Pecuniaajustis possessa,i. -quomodo,81.,
Paulus viyus in paradisum raptus, Pecus, 46. Plaeeresibi ipsi malum,25.
79. Pecus pro Isaac immolatum,41. Placere stbi ipsi peccarefecithomi-
Pauli dictumOmniaomnibus factus Pecora animam an habeaut tan- nem, 25.
611 - ' tum, 8. Plaeendumquomodohomiilibus,8L
sum,
' PauTilibertas "Pecoramemoriaeexpertia, '39. Placendi hbminibus flne, nec jpsa
redarguens, 4. -
" Paulilocus ad Philemonem,44. Pecora spirilum an non habeant,8. veritas enuntianda. ,quanto minus
Pauli peregrinatio,69. Pecoribusquomodoprasponimur^8. mentiendum"ut placeasbominibus!5.
Pauli,syllogismusexfalsisverasinfe- P_edesChrisli quomodonncti, 55. Plato ang«los.ca3terusiiominat deos,
a
Pelagius fratribus correctus quid 21.
"rens, 49.se ostendit Christus post ve- respondit, 62. PlatoDeumunumesse dicil, 21.
IJaulo
surrectionem,25. Pelagius monachusseclamcondidit, -Plato Sostheniconsenlit, 21. ve-
Paulumbaptizalumdocet Scriptura,' 62. PJatonieiChristianispiaxime-el
24. - . Pelagianiconfutantur,66. ra3'lideiconsoni,50.
Psuperum quatodivitummajor' nu- Pelagiani scire sepulantaliquid et PlatonicoriimsenXentiaebonaequo-
riierus, 5. _ dieere, 63. modo in usam noslrum vindicandas,
Peccatumquid, 76. . Pelagianorumfrivoladepeccatodis- 50.
Peccatumactus,dicitur,71. putalio,76. - Plebs a doelioribusregilur, 2.
Peccateniad "mortem vafie potesl Pelagianorumhaeresisunde,55. Pluvia ccelestiset dlves«st, 18.
intelligi,"67. , Pelagianorumobjectiones,71, 72, Posnamaieviventibushou tacenda,
,- Peeeiitiimalio pecoatogravius, -64,1 73. 12. >
Peceatuuianinhomine debeat «sse, Pelleshssdinaepeccalum,i. Poena >qua3torqueat secutura «st
71, 72. . PeregrinantesTniseri,41. . peccatum,22.
Peceatumaniminocentis,6. Perfectioboni quando,7., Poeus,corporales,22.
 iUi ."Jr - INDEX. \ 1142
Pcenaspro diversitatecrlminumdi- - Prophetia omnismilitat fidei,44. - Recte factanon proplerIaudesho-
versaeeruht, 19.' ' Prophetiaomnismilitaleharitati,44. minumfacienda,81.
PcenitentiaPetri, 24. Prophetiaomnisspeimilitat,44. Recte faotis invitare malos ldebe-
Poenitentesin Ecclesia,"24. Prephetica altitudo,56. mus, 5. *'
Poetarum fahrilaedefiniendiscien- •Propheticaeacliones sensum exer- Rectuscordh, 75.
tiamiDutilemnon faciunt,49. cent, 4. Refectio* doclrinaeSalvatoris,1.
Poetsamagicamminusdocent quam Propheticseiocutionesseusum gxer- Regeneralip delicta permulta sol-
commemorant, 48." cent, 4. vit, 75.
Pompasasculiinleribit,10. "- Prophetice et - apostolice
«
loeutus Regeneraliononin schismate,15.
Pompaeseculisectatorquis, 84.- Paulns, 36. Regenerari voluhtatealiena quo-
Porlanlium«nera divers_,61. Propositionum exempla varia, 49. modoquispossit,25. _ .
- Prsecanlationes,48. Propriasigua,-46. RejguiaTyConiiquarta,56.
Pra?ceptumhomini ut sit sine pec- Proselyli Judaeorum,12. Regulse • numeroruroincommutabi-.
calo,72. Proselyti non faciendi, sicut Ju- Jes,50j
est
Pra3cepto,non opus ut se quis- daei fecerunt, 12. Regulsesanctidesideriioraliones,?'*.
f[uediligat, 44. Provectus substantiae,17. Reipublicseca-lestiscommunio,25.
Praeeeptaquaedam
' publica,quaedam Proximus«ur diligendus,46. Remedio'a, yanoquidam ad verum
privata, 54. - Proximusrectequomododiligatur,42.medicummiltuntur, 48.
PrseeeptivaJocutio,54. Psalmi(quandoqueinter prophetas, Remedinni
' sanitati neriio provi-
Pradestinatio quid, 68. quandoquenon, 55. 4et, 70.
Prasdesiinaiiononsine praescienlia, Psalterium decem chordarum an Reminisciturper memoriam,58.
68. i legem musicamhabeat, 47, Remissio peccatorum in schismate
Pr^destinatoraminnumeroessene-
- --Pseudochrisliani quibussimiles,17. non est, 15.
moprassumat,67. - Puerumquidamcolapuizant,etcur,48. Remissio peccatorum utrnm >pud
Praedestinare<_uid,70. Pueri incubili, 1. ba?reticos,15.
Prsedicatores Evangelii quomodo Pugna verborumcavenda,41. Renascilurquomodoinbaptismo, 15.
genUlium doetrinassibi vindicarede- Pulcbritudohominisinterior, 26. RenovatioquaefficimurliliiDei, 35.
51. Pulli quandoprsedaalilum, 91. Renoyationisetiam participes femi-
- beanl,
Prasdicatoreetiam deficierileDeus Pullos gallinaquomodoconvoeat,9. nx, 55. ,"
orantidat intellectum,1. Pulmopem purgathyssopus, 46. Rt.prehensjonumduo termini, 85. '
Praedicta sunt omnia ante ssecula Pulsu fit sonus, 47. Requiemin rebus inquielishominea
in
quas -Ecclesiain lolo orbe gerun- -Purgaliomentis,42. quserunl,10.
tur, 10. Puleus aqua3ex quibusconstet, 19. Res diligendaprima,43.
Praedicfaut venernnt, sioquaeres- - Pytonissa occulla Dei disposilione Res omnisnon semper signum,41. "
tant ventura snnt, 10. SamuelemSaulioslendit,76. Res diversaesignificationis,sed non
Prasdicareneeessariafist£ogere._4. Pytpnissasspiritcs,76. contrariae,5i.
• Prasmiumbonaconseiemia. 82. Res nonnullae.etiam signareruni, 41.
Prsemium justum non posse pec- <i Res persigna"djscnniur,41.
care, 7. . ,Res propriequasdicantur,41.
•- PrsemiumnostrumDeus,11. ,- •QuseGhrislussecuridumformamvel Res quaefruuntur£t utuntur, 4J.
Praescientia-Dei etiamqui forisvi- Dei, vel servi locutus,50, 51. Resquibnsfavendum,41. _ . - j
denturintus sunt, 19. '. iQuaestiojleiliaplismo, 18. Res quibusutendum,41,
PrsssjaentiaDei fallinon potest,70. Quaestionibus dissentalionisdiscipli- , ' Rerum omnium-causaTrinitas, 41. ' [-
Prsescientiadilecfeerei delectatio-
- - maidonea, 49. Rerum non
usyis pulpandus, 5 5.
hemhabet, 44. Qnadragenarius numerus quid, 58. Restilutib lempliEsdrse,58.
Praesiderecarni, servire spiritui, 8. ' tjuadr-agenariusnumerus,47. Resurreetiojustorum, 75.
Prasuraplioimpia, 11. Quartode Trinitatehbroquid trae- Resurrectionis fides" in' ,Job .filiis
J ,
Pravitas quomodocorrigenda,A8. ifit Augustinus,54. commendata,104, • • ,;
Precatioquid,15. , Qaarlumgenusmendacii,5. Resurrectione futura qualgs eri-
Precalionesin Ecolesia celebralio Quartodecimoin libro Augastinus mus, 10.
sacramentorum, 15.. de Trinitate quidscribat, 34. Rex omniumsanctorumChristuset
Pcecationesquse non negligendae, •QuaterdenisigniGcalio, 47. Dfius, 10.
.13- • y : Quaternarionumeroannua.currieula Regis cor-inmanmDomini,66.' . ,'
PrecesnostTasan valeantapudDeum peragunlur, 47. .RegesChri_slinomipesubjngati,10.
uescimus,3. Quatuorres dihgendse,-45. Regibus (pfb) orandum, 19.."
PrecesnostrasexauditDeusquoar- Quid iiint sacramenta"24. Regnum coelorumion inirahunt
gumento,S. . Quiesrequiritur et in hac vita, 10. perversi, 1J,
PrecumambitiononexauditnraDeo, <_uinquagenarius numerussacratus, Regnum Filius ijuomodosit tradU
82. et quare, 47. tprus, 30.
Preeum loeusimllnspostjndicium, . Quiriquevirgh.esquid, S9. Roma,76. . ' ;
80. QrriniaTyconiiregula, 56. Rumaquse,25.
Precari bonaoptare, 15. Quommdamde juslitia opinlo,55. " " ' |'
f
PrimaTyconiiregula, 55. S
Primumgenusmendacii,5. R fsabbatuma"bItinere lege impedie- -
Principatamimusquisquead se ra- 71.
bat, 3.
pit, 45. Rapinaactus, Sabbatumquombdotranslateintelli-
'•" Prisciliianistffimendachim lioitum Ratio castigandi malosin Eecle- " Sacra 52.
g^ndum, t
dictint, 3. sia, 11. t Scripturanoninflata, 9. '
Probatiospemoperalur,40. Batio dissimulandimalosinEccle- Sacrai Scripturasdiviliis Saiomonis
Prodesse alteri ex -eoquodnonha- sia, 11. comparataejSl.
bef,Tiemopolest,S5. charilatenon Rationi a.ppetltus debet obtempe- SacramentunfhaplismiChristi, 24.
Prodessefidesabsque rari.l. SacramentumChristi evangelieum
potest,56. Rationidisputalioconvenit,49. suaye,18. ,
Profunditasdifficultassnvestigalio- Rationifalsae fldes praeponenda, 25. SacramentumcoTpofisChristi quo-
• - Rationem homini inesse cupiditati dammodo -corpusChristi,'24, :
nis, 22.
Prohibitioomnis in duobusprsece- servientem,105. Sacrameritum*fidei_quodammoda
ptis, 72. RationeDeus <sondidit omuia, 8. fides,21.
Prohibitamulto cum scelere com- Ratione labefactata, varia figmenta Saeramenliyeritasdjscernend., 18.
mittunlur,58. tunc compommtur,25. Sacramenti veritas nou repellen*
Promissaut compleanturin potes- Ratione {toleranliaemali in Eccle- Ja, 18.
lateDei, 68. sia, 12. Sacramenta"quomodo.sacramenta,
Pronuntiationesambiguse,62. Rationalismeiis imago Dei inho- 3tquomodonon, 24. '
Prophetsequl in Ecclesia, 12. mine,55. .Saeramerita qnogue Simon Magus
ProphetaeparscorporisChristi,8. RatioeinatioPauli, 49.
• iahuit, 14.
Prophetarumnomine quandoqueet. Rebuspraetereuniibusquomodo • uten- Saeramentay*leris TestamentiTfo-
psalmlsigmGcati,35. dum, 55. ;?oadvenienteaboliia,17.
ProphelasEcclesiapeperit,17. RecapilulatioTycoDii,57. Sacriliciumtranslate quomodoin-
ProphetiainpersonaEiias, 47. Recte factanon deserenda,5. .elligendum,52. _
 'iUZ RERUM AC VOGUMMEMORABILIUM 1544
*- Saeculi dilectores graviter ad-Chri- Schismaiicos terras hialus absor- tatAuguslinus,34.
"Btumcohverlentur,5. buii, 14.
* Saeculi ' -Sepluagjnta interpretatio, 90.
cjuae sunt genus quoddam Schismaiieorum _
baplismus quando Sepulcri cura ad quid, et quomodo
hominumqussrit,2. prosit, !5. - prseparanda,77, 78.
Saeculo (in) aeterno summumbo- Sihismatieorumnon esl baptismus, Sepulcricura prsesidiumsalulis nou
lium, 7. sed Dei, 16. est, 80.
Saevumvel dictu vel facluin Serip- Schismaticis baptisma nibil ' pro- Sepulturaapud sancti alicujus me-
turaad quid,53. desl, 15. . moriaman prosii, 77.
Salisslaluauxor Lolh cur effeeta,2. Scientiabonasspei, 46. SepuliuraePaulinonon iDaniscura
Salomonis divitiis scientia diyina- Seientia charitali militat, 44. videbatur, 77.
rum Sciiplurarum cbmparala,51. . Seienlia delinieudi, 49. Sermo Dei non seducit, 19.
* Salomonisfabriea' uon -quadraginla Scientia et omnisprophetia mili- Sermo divinus ideo abdilus ut nos
annorum, 58. tat tribus, 44. exerceat, 55.
, Salomone (de) dicta ad Christum Scientiafideimilitat, 44. Sermo per aures illabitur, 42.
•'poliusreferenda, 56. ScieniiasacraeSeripturssdivitiisSa- Sermo sophislicusquis, 49.
SalsiimdictmnCalonis,48. Jomoniscomparala,51. Serpens et• in bonoet m maio acci-
SaUatiohic nonsine judicio, 66. Scieiilia speimilitat, 44. -pitur, 54.
Salustiusdepiclus, 76r Scienlia voluntatis absque intelli- , Serpenssuggerilpeccatumquomodp,
Samaiitauisiabulum, '40. genli-a esse non polest, 58.
Sainarilanae h isloiia inlerpretata,"36. Scientiae gradus tertitis, 46. Serpens tunicamexuit \eterem, 46.
Samueian de infeino evocatus, 76. Scienliae inest yoluntas, 58. Serpentis in protegendo corporeva-
Samuel eliam morluusjirophetasse Scieiiliaequomodoadeundae,51. frities, 46.
«ficiiur,77. Scirese dicere quod nescit temera- Serpenlis venenum'ejecit de para-
Sainue.lquomodocumSaule, 77. riuni, 59. disohominem,65._ •
non' ad exBinplum Seorpioovoxurcontrarius, 1.
'. traheiida,"
Samuelis imago
48. ' l Srriptura divina subvenitur multis
Serpente figurantur venena falla-
eiss, 1.
Sanclusnullusperfeclusquando,45. morbis animi, 45. FServus voluntalem Domini nescit,'
Sancli dentesEcclesiae,45, 46. Scripturaquaefactasunt, non omnia • 30. /
, -Sancii geutilium recla in eorum describit, 24. Servidcbitoris et creditoris _para-
doclrjmsnon improba\eruut,21. Scriplurasacrae* Hebraeoin Grse- bola quidsignificet,16.
Sancli^e.tereselia n quinnte aJven- cnm eloquiumquo tempore translata, Serviformainquod Christus accepit
tum Chrisli fuere, ad Eeclesiamper- 89. minor Patre, 28.
tinpnt, 8. " Scripturaul sacra non inffata, 9. Servire spirituipraesidere carni, 8.
Sanctosmiraculafacere, 97. Pcri,itura a spiritumodificata,46. - Seryitusiniqua, 43.
SanciiTum in sorte Simon Magus" S.ripturse divinse mulliplex abnn- Severitas disciplinaa ecclesiastto
lionhabtt park*m,15., daniia, 106.. quousquetendat, 12.
SanelisomiiibusmajorDeus, 76. Scripturse non 4 6.
contradicendum, - Sex primisdiebus conceptuspartus
Sancle quisvivit, 43. Scripturae recapitulationes secun- lactishabet simililudinem,58.
Sandalia muliereularum,70. dum'lyi-onium,57. " Sexlumgenus mendacii,5.
S<mguis"quandoconceptum-semen Scripiurae quomodoquis offensusef- Sexlolibrode Trinitate quidAugus-
hominis,
" 58. _ ficiplur,44. tinus tractei, 34.
Sauguine suo , Cyprianus ' nebulam- Sciipiurse sensum studio contradi- Sibiipsos- inimicosDeus voluit libe-
moiilis fugavit,17. ' ceudi pprdere, 98. rare, 10.
Sanitasaniniiuride,43. a
Scripturam diversisdiverse intel- - Si cui dimiseritis peccata. jnuibus
Sanltas^veralibfertas,72. - Jigendamspirilus Dei praevidit,55. * dictum, 19.
. S.mi.ati, nemo providet reme- Scripturae modos Ioquendi habent Sicculninest corpori,60.
';,i(jiu<ri,70." varios, 82. Sidera quidampeccatasua "procura-
., _ Sapprespiritusest, 8. i' Scnplurae non loqnuntur modo ge- re quernntur, 6. -
*" 'Sapientia, 83." neri liumjnoinusiiaio,511.
• Signumquid,45;
,"'' Sapientia^iuimibonum, 26. Scripturarumintellectus qusere-ad SlgDum.eucharistiss 45.
praegustalae,
Sapi-ntia Deinosiri mpdicina,"42.i ferendus, 45. Signum omneres aliqua, 41.
et
Sapientia imaginalione etintiii- Scripturas divinas quis nonintelli- Signum Tes praeterspeciem,45.
el
tiohe,"vita eadem, 25. gat, 44. Signaambigua,51.
Sapipnlia'et veriias et sanctilaset ScripluTisquis non egeat, 45. Signaaut propriaant tralata,-48.
et charitasin Deo, et hsecom- Sciilum quid, 54. Signaquoram usus in signilieando,
* justitia
nia ipse esl, 11. Secuntla regulaTyconii,55. 41.
Sapien ia iu nohissplendor,26. Secuudarts qnaediiigetida, 4 3. Signa quare mali nonnunquamfa-
'- „"Sapieu <n
ia quo. 26. Scimdum servi Ibrniam Christus ciaht,97.
SapiPiitiaomuia disponit Denssua- quid, 50, 31. Significalionesincertae,54.
viter, 52. - ' ! Securitas perversa quorumdam, 1 1. Signifer quolparteshabeat, 98.
60. < Segeies flnctuare, 4. Silendo abscondere verum non es|
' Sapienliaquae, < -
Sap'pnlia3fonsDeus, 67. Seipsofrui nulhisdebet, 42. mendacium,4.
Sa| ieutia SPiisusanimae, 8. Sensibussubtrahi,79. soir.UA.
Sartina gravis effleilurlevischari- Sensus animae,8. " Abundantiscibi et vulnerati de em-
tate, 66. Sententianulla ferenda de incogni-
Salanasquomodolentet, 83. to, 62. plaslrisgloriautis,1.
Satanaeoperaliocallidaad decipien- Sentenliamoderanda,11. Aberrantisin via, et Scrlptura in
dos simplices,77. Senleniia peccili exbaurienda,6. sacraerrantis, 44.
SalanamDpo'oqnimiraculum,26. SentPnlia quomodoprobanda,55. Alligationis yulnerumet sapientita
Saul an S.imueletnviderit, 76. ' ' Senlentiaunde app-llata, 8. , imediciiis3,42.
S-mleliam prophetaiil, 14. Sententiseveraein Ecclesiasticisli- Amiciac sacrorumeloquiorumde-
- Saul qnomodocumSamuele, 77. bris disrendae, 4 9. 1leclalionis,9.
Saui rems et Samuelishistoriae'x- Senlentise verbis quomodoprsepo- Amiciethydropis^,10.
plicalur, 76, 77. nendae, 9. Animaeterrenis dceupataapersuasio-
; Saxahyssopuspenelrat,46. Senientiis in falsisverae conclusio- :nibus et mulierisincurvata^,1.
Seandalzantem a corporedivellere nes esse pns«unt,49. Apparilionisdefuttclomm et phrene-
quomoHo,II. Senlire spifitus est, 8." 1ticorum,79.
Seelus insgnummentiri,Tn
' doctrina Separanlipotestdari baptismus,20. Arundinissteriliset palmitispurgan-
religionis, 5. " Sepaiatioad exitiumlendil, 20. idi, 20.
Scelnstissimapersuasio de fide in Septem petitionumac beatitudinum Baplizatiinpericulomorlisconslilu-
Christum,12. septem comparalio,83. - 1ti et inimiciliasgerenlis, ac schismati-
S^JUI,94. SeptemTyconiiregulse,55. iBorumbnptizantium,16.
Schisma remissionem peccatorum Septenariusnumerus ~ creatursetri- Baptizati inter lisereticos,et ovis er-
, non habel, 15. . !builur,-47. l'antis charactere dominisui signaise,
Srhismaodiumfraternumhabet, 15. Septenarius "numeruscui rei eon- i19.
Scbismaiaex Ecclesiaexitura prse- ,gruit, 83. Caeciet hsereticornm de Trinitflte
dictum, 10. SeptimaTyeoniiregula, 57. <lubitanlium,40.
Schismataodiooriunlur, 15, Septirnolibrodelrinitatequid trac- Carnalishominisqnisibonihabetali-
 _US INDEX. -1146
quid, non ex seipso, sed aliunde, et Peregrinantisa patria, ac mortalis Soricesvestesarrodere, 48.
spiritalisqui Deo non permittente non hominis vitam appetentis seternam, Sosthenes angelos dicit Deo assi-
liquidecernere polest omnia, 20. 41. stere, 21.
Cervorumtransfrelantiumet dilec- Phreneticorum ac apparitionis de- Sosthenes Deumdicitforma invisi-
tionismutuas,61. functorum, 79. hilem, 21.
Cibiet Dei, 76. Puer tiaequse in multis molestatur, Sosthenesmagus,21.
Claudicationis et peccati, 71. et delectalionis carnalis, 58. Speciesnon semperexcedit, 56.
Contrariorumsapientisequibus nos Rerum corporearum quseparticipa- Speciessecundum Tyconiumquid,
curat, et medicinae, 42. tione melioiis melioresfiunt, ac crea- 56.
CorneUiCenturionis,_aceorumqui tura3ralionalis.vitae corporeaequaepar- Speculatoris,id est, episcopiin Ec-
se separantab uuitate Ecclesise,14. licipatibneCrealorismelior fit, 22. clesiaofficium,12.
Cyprianoadhaerentiumiu rebaptiza- SacrseScripturaeac diyitiarumSalo- Spes ante quassunt inspicit,1.
tione haereticorum,elslulti qui purga- monis, 51. Spes in Deo ponenda,11.
menta viiiumsmat, 20. Saeras Scripturse deleciationis et Spes non confundit,40.
Dantiseleemosynamet faclorumhu- amici, 9. Spes non perfectaqua re significa-
inanorurn,84. Sacramentieucharistiseet fidei,24. ta, 1.
Dei et imperatoris,76. SanguiueChristiliberatorum,et car- Spes nostra in terra viventium,17.
^et
Delectationis carnalis, pueritise nis peecati, 102. Spes saecularisministroverbi reji-
qui in mullismolestalur, 58. et
Sapientise alligationisvulnerum, cienda, 2.
Dialecliciet informatorisquomodo 42. Spessua unicuique,55.
-sit ambulandum,49. Scliismaticorumbaptizantium, et ba- Spei mililatomnisscienlia,44.
Dilectioniset intelligentise,38. ptizalijam in pericnlo mortisconstilu- Spei retro respicere contrarium,1.
Dilectionisinutuaseicervorumtrans- ti, ae inimiciliasgerentis, 16. Spemin divitiisqui ponant,1.
fretantium,61. Schismatici sauciatiet amicorumme- SperaudumdeDeonihilcarnale, 17,,
Dilettionisproximiac amici duobus dicum quasrentium, 1 4. Spirilus aliud sit quam anima, an
dantis,45. Scripiura in sacra errantis, et a via non, 7.
Divina sapientisequaese hominibus aberrantis,44. Spiritusariuniversaanima, annon, 7.
coaplat,et linteoli a medico vulneri «t Separanlium se ab unitateEcclesise, Spiritus Dei dat continentiam,6.
roaptatum,42. CorneliiCenturionis,14. Spiritus geqerale nomen anlmae,8.
Divitis cum Abraham loquentis et Significationislitterarum, ac magna- Spiritusin anima, 7.
rernm quaa agunt morlui inscitise,79. rum observationumdeliramentorum, Spiritus in diversis esse potest,
DiviliarumjEgyptiaTiopulo D eiabla- 48. etiam se invicemnescientibus,23. ,
laromac doclrinaegentilis,50. Spiritus hominisqui Deo non volen- Spiritusin domandacarneratio, 43.
DiviliarumSalomonis-etsacraeScri- te aliquidcernere liquidenon potesl, Spirilus mentis quid, 7.
pturse,.5l. et carnahs qui hbnum habet in se Spiritusnomenlatissimepatet, 8.
Doctrinae gentilisac divitiarum-Egy- aliunde, nonex seipso, 20. Spiritusproprie nondicitur bonum,
a populoDei ablatarum,50.
ptiDoiianlis Stulti qui purgamentumvitiumdili- 36.
duobusamicisaliquid quod git, et Cyprianoadhasrentiumiri re- Spiritus rationalisvitseviliosseme-
dividinunpotest, ae dilectioais proxi- baptizationehasreticorum,20. Jior corpori,22.
mi, 43. Venalionisinassuetse et peccatoris, Spiritus regenerans, 23.
Erigendijaeentiset proximi oneris Spiritustempestatis,8.
porlandi,6. Verbi incarnatiet sermonis,42. Spiritusianctusaqua viva, 56.
Faetorumhumanorumet eleemosy- Vitamappetentisaeiernamet pere- Spiritns sanctusbiscur datus, 39.
naedalas,84. grinantisa palria, 41. SpirilussanctusdeFilioprocedit,55.
Fidei et sacramentieucharisliae,24. Vuinerati de emplastrisgloriantiset SpiritussanclusDeuscharitas,56.
Hssreticorumde Tririitate dubitan- abundantiae cibi, 1. Spiritus sanctus dilectio quae ex
.lium, ac csci, 40. Deo, 56.
Hydropiset avari, 1. SimilioresDeo quando erimus, 26. SpiritussanctusdonumDei, 36.
Imperaloriset Dei, 76. Simlitudinesincorporeasdifferunta Spiritus sanctus et Patris et Filii,
Incorporeascreaturssquae oreatoris vero, 41. 35, 59.
parlicipalione mplior eflicitur, et rei 54.Similitudines quomodoaccipiendse, SpirilussanctusFilii non solius,35.
cori oreaeqna3melioris participatione . SpiritussanclusFilio et Patri sequa-
fil, 22. Similitudines suaviores,46. lis. 11.
• melior
Incehdii et peccalorum nostrorum Similitudines Trmitatis djvinae,38. Spiritus sanctusin terra quare prius
flammas,10. ^- Simoisfli.men,76.
Simon
dalus, 39.
Infantiumel infirmitatisnostrse Deo Magus emere voluit gratiam Spiritus sanctus missuscur dicatur,
accepUe,9. Dei, 5. ". 55.
Infirmilatisnostrseac infantium,9. SimonMagusquibussimilis,17. Spiritus sanctus Patris solius non
Iotelligentiaeet dilectionis,58. SimonMagussacramenlahabuit, 14. est, 55.
Linteoliad vulnerismodumaplati, Simoni Mago charitas defuit, ideo Spiritus sanctusquandovisibilisap-
et Dei sapientiaequae se hominibus frustra natus, 15. paruit, 53.
coaptal, 42. Simoni Mago nec baptismus, nec Spiritussanclusquare bis datus,39.
LocutionisetVerbiincarnati,42. Evangelium,nee sacramenta defue- Spiritus sanctus quomodoex utro-
Magicarumobsenalionum inanitalis, rnnt, 14,15. que procedat, 40.
et lillerarUDisignifieationisvari», 48. SimplicianusMediolanensisepisco- Spiritus sanctus quot dies post as-
Malorum militum«xau- pus, 76. censionemdatus,,59.
• cloratorum,spirituumet
97. SimulatibPetfietBarnabse,4. Spiritus sanctussalubfiter modifiea-
Mediciqui vulneraut cicatrices re- Simulatoresmolestumhominumge- vit Scripturas,46.
Biaueant,caraljetChristi corporis,89. nus, 86. Spiritussanctusspecie faetavisibilis
Medicumad amicum vocanliumet Sine peccatosolusChrislus,74. apparuit, 35.
schi-malici, 14. Singullienti. d extra manu sinistrum SpiritussanctusunusverusDeus, 55.
Medicinae a contrariocurantis,et sa- pollicemtenere ad quid, 48. Spiritussanetusvoluntas Dei, 58.
pientiaequaecontrariis nos curat,42. SodomitispejoresJudaei,20. Spiritus fructusquis, 17.
Mulierisincuryatae, et animaeopi- Sollicitudociborumquomodoprohi- Spiritussanctidatio prima, 59.
nionihuslerrenis depwssae,10. bita, 1. Spiritussanctifructus, 45.
Mililumexauctoratorum etmalorum Solcecismiergo, ministriverbi non 55.
Spiritussanctimissiodictaqua?,ter-
spirituum,97. contemnendi,9. Spiritus sanclimissiosecundo,
Oviserranlis charactere dominisui Somniavidere, 6. tio et quartode limitate libro Augu-
.signatse,et inter • Nhserelicosbaptizati, Sonus voce fit, 47. stini tractatur, 54.
19. _ .Sonusmateriescantilense,47. Spiritussancti iriissioquomodoin«
Onerisproximiportandi,
"- et erigeji- . Soni formatriplex, 47. telligenda,52.
di jaoeDlis,67. Sophismaeliamsacris Litterisdam- Spiritui r-equiesacquirenda, 78.
Palmitispurgandietarundinissteri- natum, 49. Spiritu sancto(absque)Christusnon
lis, 20. quid, 49.
.9.'I*IJUZT_ missus,52.
Pecealiet claudicitionis,71. Sophismatamultoscapiunt,49. Spiritu raliocinamur,7.
Peceatiflammseet incendii, 100. Sophistici«lenehiexemplum,49. Spiritus mali quae futura prsenun-
Peccatoriset venationisinissueta», Sordeso_uae eluendse,84. tiare possint,76, 77.
58. Sordibussese lactare, 84. Spirituhmdeceptorumastuti., 48.
 '
«47 RERUM AC YOCUMMEMGRABILIUMINDEX. IUS
' Utilesi
Sponsiadventus inexspectatus, ,60. deTrinitate, 34.-novum ad mendacium,«tiam iniquitas
Sponsitarditas, 59. Testamentum spiritales utilis, 44. ;
Siattiianpstraprotemporemutanda,9. perlinet homiues,17. - Utililashenefieentiae procedit,55,.
Stellasa Deo ordinatae,48. Testamentumnovum habet denum Utilitas,quid, 41.
Stephanodiaoonoapparuit Cliristus charilalis,61. Uti quidi 41.'
^postTesurreclionem", 25. Testamenti yeteris custodia timorem Uti se an debeat homp,42. -
Sterililas in Ecclesia,46. habet, 61. UxoriLolhqui comparantur,2.
52.
_TO|A<X, TimorDei nonsolum inchoat, sed " ~
StudioboniadDeumprogredimur,40. perficitsapientiam,105. V .
Stultitia contemnentibusDeum, sa- Timorhullus in «hafitate, 66. "
Vanilaiideditiset curiosisnonconi-
pientia, 42. Timorpermanensnon cruciat, 22.
StultumDei sapientiusquam homi- Timorservilisquaspo3iiaslimeat,22.municandum, Varrode
,11.
Miisis,47.
nes, 42. TimoreDei anteomniaopusest,4S. Varronispra3conium,"47.
Sua non quaerenlesvivent in seter- Tormentapoenarumdisparia,19.
num, 25. TransfretaliocervorumadinsulaSjOl. Vasain domo,2.
Velleet nollepropriaevoluntaiis, 65.
Substantiabona, 75. Translatasigua, 46.
SubstantiasummaDeus, 76. Translatorumverborum proprieta- Venationisinassuetaecomparaliqad
Subveniendoalteri, fimusalteri, 4. tes, 52. peccati delectatiouem,58. ,
Tribulatiopatientiamoperatur, 40. VerbumDeicaroquomodofaclum, {2.
Suggestiopeccatiunde, 80. Verbum Dei,sapientiaDei dicia,35.
Snggestioneimpleturpeccatum,80. Tribulatiofrequenterin carnaliare- con\erlun-
Superbia ex abundantiacibi,' 1. ]ieithominem,2. Verbum(per)etiamcupidi
Superbiahomo lapsus, 42. Tribuiationistentationeaiii- cadunt," lur, 5. -
homo rit alii 2. Verhummemoria gignilur, 58.
Superbia quomodo quando permanent, Verbumquod corde g«stamus, fit
ceeidit, 25. Tribulationis tempus, 60.
SuperbiaJudseorum,21. Tribnlationes justorum venturse sonus, 42.
Superbiamater inyidentise,22. sunt, 10." Verbumverumin anima,41.
Superbiaquomododeprimenda, 81. Tribulationes propter exercitatid- Verbi nativitas conlempiandaquo-
Superbiaeexcusatio,25. Tiemnostram,85. modo,41.
VerboDei rhensinslruenda, 100.
Superbiamobscura dictaScriplurae Trinitas quid, 41. Verbamutilata infantium quomodo'
edomani,45. Triuitatisaequalitaset unitasab Au- jucunda, 9. |
Superbia(a) per verbumDei ad sa- gustinoubi tractata,54. Verba _prineipatum obtinent inler
lutemhominesconverluntur,S. Trinitasalitef fuit nunquam,59.
Superbisulilecadere, 25. TrinilasCreatofisesl, 47. homines signifieandi,45. ,j
Superstitiosumquid, 47. Trinitas imagodiyersaa re ipsaquae Verba propria ac ambiguaquomodo
Supinijacere non debemus,65. est Trinllas,58. distiuguenda,51.
Trinitas ipsa Deus est, 11. VerbasignumsignifieandL, 41.
Suppliciumpeccatijustum,X>. Verbatranseuntaere verberalo, 45.'
Supplicarepromortuis, 79. Tiinitasin quo,26. Vera beatitudoet magna, 10. ' I
Susannatentala, 82. Trinitas magis credeiida tjuamex- Verus an fuit Samuelisspinius evo-
Syllabaeambiguaslconsiderandae, S2. piseandarationibus,40. 76.
Syllabarumambignitas,52. Trinitas mente hominum infirraa calus, Vero Deus adhsarerede- j
Syllogismus,ex coneessofalso,con- capinon potest,40. principio "
elusionevera, 49. Trinitas non secundum"trinitatem buisset, 25. j
SyllogismusPauli, 49. mentis nostrseaccipienda, 55. Veris in sentenliis ials33 eonclusio-
"
nes esse possunl, 49. |
Syllogismiad veritatem.eonnexio- Trinitas nontresdii, sedunusDeus, Veriores quam disertioressermones
Jiumpertinent, 49, 35. •"' . 9.
Syllogismi,quando' ex falsis vera Trinitasuuiussubslanliaa;26. magis amandi,
inferuntur,usus, 49. Trinitalis'similitudines,58. VeritasDdeiad quid, 55.
57*-
XUVEXoV.jf, Trinitalis qualitas,26. Veritasipsautplaceathominibusnon"
Trinitati nomen non facile imponi- enuntianda, 5. . |
T Veritatis gnarus melior perito lan-
TabernaeuiaCedar,55 tur. 41. tum dialectico,49. I
Tactus finemfacitnotionis, 30. Triplex soniforma,47. Veritatis tesiipionium temporalis
Temere leeenles mulli Tristis aut laetusrebus temporalibus commodi eausa non rectum, 6. ,i
"" decipiuu-
" ne inveniatur in die illa aliquis cayen-
-tur, 45. dum, 3. Verilatemexcedit qui"se diligit, 43.'
Tempusante legem, sub lege, et Tcopidiscendi, 55. Verni menses,47.
sub gratia, 47. falsoeliam mendacia dici Vespertinumspatium,47.
Tempusindulgentise,16. Tropi pos- Vestis gentilium, 51.
sent, 4:
Tempus reddendaeralion1s,_l6. Troplliberales, 55. Vestigiumanimaliscujus admoneaL'
Temporaasternaquse,95. Tporo.,55. 45.
Temporaduo, 60. Tubaesonus quale sigpum, 45. Vestitusmoderatusoullus, 84.
Tempofa tria, 47. TurrisRabylon sigDumsuperhise,-t5. VetusTestamentumadanimales per-'
Tempofum (a) delectatione absti- hoste minus solli- tinet, 17. |
liendum,47,. Tjconiiisabsque Vetus testamentum novumocculta*
56.
Temporuincursibusquld nobisinsl- cilus, Tyconii bonitasnon plena, 45. bat, 17.
nuetur,
' 47. 56. - - Veteris Testamentihosles,82.
Tyconiierror, 55, Veteris Instrumenti Scriptursexim-"
Temporuniquantitas,56,117. Tyconii o piniode fidenobis data,56.
Temporale vilescitadeplum,11. Tyconiiregulseseptem,55. - nesadventumChristicommendarunt,8.,
, Temporalianegotiacircumagunt,'2. Tyconiiregula sexta, 67. . Viaconsuetudotemporalis,1,
Temporaliumac aeternorumdiffe- Vianostra ad patriam, 42. =
Typhuspro fastu, U. ' i
-entia, 44. • Tyro, 58. ,__
Via(in) tenere,44.
Teneal Christumquis, 5.", Viarumprincipium,44.
Tenebraeanimarumpeccata, 15. u- Vicinissimefrui, 44 [videfur autemT '
Tenebraiexteriores quae,21. mendum]. -
Tentatifineiribulationisquidamre- Unatjolumba,una TJeclesia,15. Vicissitudinefrui, 44. ••
sistunt,quidamcadunt, 2. Undecimolibro de Trinitate Ijuid Vietorinusdoctus,51. •
Tentationem(in) induci, 82. disputetAugustinus,51. Viduajudiceminterpellans,Ecclesia.2.
Tentationeshum.tnae,83. Ungere quid, 84. Vigerespiritus est, 8.
Tentationespericulosae,85. " Unitas, trinitas, 27. Viginliamiorum ' stas, "<juid mvsiice,
Tentationespraecavendas, 10. UnitasTrinitatis ubi abAuguslino 105.-
Tentationisvocahulumdiversasha- traclata,54. Villieusiniquus non imitandus in
bere intelligentias,100. , Unitatisvinculumquidissolvant,14. nialo,1.
- Tentari quid, 82. Unitateminesseveram Trinitali,39. Vindietajustorum,2.
Terroribusdiabolusetiamlentat,11. UnusSpiritus, duo dala, 40. Vinoleriliamet voracitatemquomo-
Tenia Tyconiiregula, 55. UnumPaler et Filius, 29. do quidamdidicerunt,11.
Tertium mendaciigenus, 5. UrbaiuisepiscopusSiccensis,65. VirgoquomodoimagoDei, 55.
Tertii et deeimide Trinitale libri "Ususillicllusquid, 41. , Virginesolim consecrabantur,87.
contenta,34. Utendaeres ad beatitudinemadju- Virglnum decem parabola exponi
Tertio libroquid tractet Augustinus yant, 41. tur, 59.
 1149 ORDO RERUM QVMIN HOCTOMO CONTINENTUR. _ llfjf)-
Virginitatemquidani " nuptiissequa- , lum majorem.afferant,20. VoloIn Ueclesiaiene loquitur, 9. „
veriint, 11. - Vitiumobimum supernaepalriseso- Vox articulata a viyacilatelntelli-
Vireiliilocusde" ^Enea* «t Palinuwi,
" ffletasnonpollicenda,19. gentisediffert,%.
7S. - Viyendi «xemplum dedit nobissa- VoxauribusDei grata, 9.
YjrluU' (emplum statueruntgentes, pientiadiyina, 42. VocisobsequiumaDeo,41. - '
47. Vocabularerum multa uniyersaliter Voeefit sonus,47.
VirtutibusChristinostravitia curan- et propfieponuntur, 55. Vulnus nostrumcarnalis delectatio,
tur, 42. Voluntasa Dominoprseparatur,65. 58.
Visusa sacramentodistinguendus,I9. Voluntas
-"- decogilalione proeedit, Vulneratusde emplastris se inaniter
Tisiones,7S. - 41. 1. *
jactat.
Visionesquantitalibuslocalibus in- VoluntasDei in secreto, '22. VulpecuUsetmuris apudHoratiuw
^eruntur, 25. VoluntasDeipersonain Trinitate.38. fictio,5.
Visibiliaomniatranseunt, 10. VoluntasDeisequerida,"9. Vultussignum, 45.
Visibilia.solarationeconamurcom- Vnluntasetcharitas idem, 38.
prehendere, 23. Volnntasin mentiente,44. z :
Visibiliumtria genera, 25. Voluntasliberaabsquepeccatoquse,
Vitanoslrain Christoabscondita,29. 67. Zachariaesacrificanti angelus asti-
Vita Christianacongruadebet esse Voluntas,nisi'accedat -malum, non tit, 20.
- ,' - perficilur, 71. . Zachaeiexemplum,-1.
^baplismo ,12.
Vita aeternaelectorum,19. Voluntasnostraaffectionesbabetva- Zeius Cypriani,20.
VitahascteniporalistempesluDSa,40. rias, 58. "ZeloDei plenus Cypriauus,20.
Vita (in)tria, 47, Volunlasnostraqualis, 58. Zizaniaexleriora,18.
Vita prsecipuevlvit,26. Vojuntatisarbitriumad non peccan- Zizaniainteriora, 18. ,
Vit_e bonae-modusqualis, 74. dum, quanlum,71. "ZizaniamaUhomines^lS,
Vitamappetenti, nlendnm est mun- Voluntatislibertaserat prima, 67. Zizaniiset frumentopluvia commu-
-
do.41.
"" "Yoluntati_scientiainest, 38. nis, 18. Ecclesisemlscere diabolus
Vitamquisagat recte, 60. Voluntatempraevenitgratia, 70. Zizaniam
Vitamut agamus franqnillamoran- Volnntate"'{a) peccatum sumpsit polest in hac carnis mortalitate,18.
13. exordium,70. - .Zizamam,guida_nvolunt «vellere
dum,
" Vites
germinare,4. Voluplaliventris et gulturis inhian- ante tempus, 11.
Vitium' palmitespurgandi,ut Iruc- lesfugiendi, 11.

ORDO RERUM
QUJK m HOCJ TOlrlO CONTINENTUR*

PASGHASIUS DIACONUS.
- 9-JO II. — Utrumjuxta opinionemimperilbrum,Spiri-
Prblegomeuonet Praefatkf. f.APOT
- 11 tus sanctussicutFiliussit incarnatus,quodetlpse in Ma-
DESPI_RITDSANCTpilBERPRIMUS.
-CAPDT — riam supervenit. Aa tanlumMlius de Virgineprocreatus,
"'
PEIMOM.Quod nonin EcelesiamsicuiinSpiTitum Sit. 26
sanetum;- sed remotain praspositione, EcclesiamCatholi-r CAPDT III. — Objeclio Macedonii,qua jmpie Spirilum
cani credere deheamus. "_ 11 sanctum«xceUeniiorem asserit creaturam. 27
CAPDT II. — Chrlstam a Spiritu sancto utpote " Deo, CAPDT —
IV. Macedoniusdualitatemasserens, Spiritum
non genitum.sedcreatum. ibid. sanctum negat propriamhabere personam.- 28
CAPDTIII. — De rinitate tesiimoniis asserenda pro- ' CAPDT V.—Objectio quod sermo •illfe'quem legimus :
•phetieis. — 12^ Nisi quis renatus fuefit ex aqua et Spiritu=saneto,aquam
CAPDTIV. De-Trlriitatevel "liberalesetlam
nas de iribustransissePersonis. » - discipli-
ibid. pariter
CAPDT
et Spirilumsanctumcreaturamessetestatur. 52
VI. —iJbi quaeriturutrUmSpiritus sarifctiappel-
CAPDT V. — Dum faeies Filius Pairi " " • ibid.
' Patris, dieitur, latio cognomenputetur an nomen.
ffiqusevus agnoseitur. 13 CAPDT VII. — Quod Spiritus sanctus prophetasspecia-
, CAPOT VI.—"Spiritum
" Patris, ipsum " esse Spiritum Jiler implere, et Deus pariter credi etvocari, evidentibus
sanetum. , li testimoniis approbatur. 33
- CAPUTYII.— De digitoDei._ .16 —
CHPDTVIII. Dbi templum Dei
CAPDT VHL—Kon obesse sancti Spirltusdeitatl, quia Spiritus demonstralur. - temphim 'esse sancti 35
uec genitus videaluresse nee ingenitus., 17 CAPDT IX. — Ubi contTaNovatiauosDeus gentibus poi^
CAPDT IX.— Spirittihi sanctum ' perfectof
" gm esse cha- nitentiam ad vitamdedit, <juiutiqueDetisSpiritussanctus
rismatum et largitorem. 18 esse per ordioemipsumlectionisostenditur.' 56
CAPDT —
X. De Actibus apostolofuin assertio Trioita- CAPDT X.'—_.Uhiad Corinthios prima, Spiritus"sanclus
lis iteratur, ubi et ChristnscontraMovatiauosad dandum ssse yirlutum distributionibusDeusdeelaratur. 37
pceniteatiam hiissns asseritur. _ 20 CAPDT XI. ^—Advertendumquod sicut unumDeum , ita
CAPDTXI.— Dei proprjum-esse
• ' ut sanctificetcreatu- unum dieit Spiritumsanctum, quodde plebeiacreaiura,
ram. 21 vel quoci dividat iingnlis proqt ^ult,*dicitnulIo modo
CAPDT XHri- Localemnon esse Spiritum sariclum. 22 ppssit. - • -.'- ibid.
-' - . CAPDTXH. —Cbiepsqui Spirilus sancli remplurneffecti
HBER II. - - 25 sunt; ita dfcit ^proficere"debere, ut Deum
- - portare in
CAPDT PBIMDM. —-Quia nullacreaturarationalis
' cognata? corpore mereantur. " 38
fireaturaspossitinrandi. - - -- Ibid. EHSTOLA AEEDGIPIDM. • 39
SYMMACHUS PAPA-
Notitia. ' - 40 noluerit,quodqueleges sint aliquandosolyendse. 51
• — Maximini
EPISTOL/EET DECRETA. , 49 EPIST.V (ad' MaximinumPalaviii.). "
- .
vir-
EPISTOLA pRiHA(adSonium).—Utipse et episcopusVien- lutes. ' , , 52
nensisRomamcertoshominesmittant,qui de ipsornmcon- Exempiumlibellia Cwsario— episc. Symmachooblali. 55
lroversiisinstrueti,'sediapostolicasalleganda sujggerait.16. EnsT. VI (ad' Caesarium). Caesariiconsultationibus
EPIST.II (adLiberium
' jatricium). —De electo episcopo respondet. 54
Aquileiebsi. ,, ibid. Epistola orieniaUumepisc, adSymmachum. 56
—
EPIST.III (ad jEonium). Rescissisiis qnaeAnastasius - EPIST.VII. —Responsioad oriealales episc. direela.61
deeessorih \iennensi cohtroversiainnovaraf,antiquasedis EPIST. —
VHI (ad epise. Galliae). Confirinatdivisionem
apostolleae decreta ohservari jubet. , -50 isrovjnciaa inter Viehnensem et Arelatensem' Ecelesiasa.
—
EPIST.IV (adAvltom). Curinauditamcabsanijudicare Leone papaconstilutam, 64
 __SI ORDO RERUM - x- 1152
ExemplumlibelliSymmacho' * oblatide Prmlegiis Eccle- EPIST.XI. — Consolatur episcopos in varias insulas
siw Arelatensis. 65 deportalos. 71
EPISS.IX (ad Caesarinm). •—Bespondetur J ibello prse- EPIST.XIL—TheodoroLaureacensiconceditusumpallii.72
cedenti. . . 66 CONSTITUTOM Symmachi,de abrogandalege " Odoacris
EPIST. X.—.AdversusAuastasiiimperatorislibellum.ibid.regis de electione pontificis. ibid.
PETRUS DIACONUS.
" Prolegomenon. 79 carnationisuiysteriuih. ».- . 86
DE IKCARNAtlONE ET GBATIA. 85-84 CAP. V. — Deus factus est i ton
homo, " homo factusest
CAPDT PMMOM. —ConsensusEcclesiarumin lide, confir- Deus. 87
matiofidelium. 83 CAP.VI.'—Qualishomocreatus, et qualis,cumsua pos-
CAP.n. — In Christoduaenatursein' unam personam teritate per peccatumefiectus. 88
Unitae. . . 84 —
CAP.VII. Deus aliosfacit credere sua bonitate, alios
—
CAP.III. Beata Virgoproprie Dei mater. 85 - deseril justojudieio,sed occulto. ." 89
CAP.IV. — Non est facta quaternitasin deitate per in- CAP.VIII.— Omnis.molusbonsevoluntatisex Deo. 90
VIGILIUS TAPSENSIS.
" 93-94 mortalem.
Kotitia. 368
LIBRl QUINQUE GONTKA EUTYCHETEM. 95-96 , CAP. XXin. — PsaJmistae J ocusdeclafatur:DominnsTe-
Liber primus. 95 git me, et nihilmihi deerit. _ lbid.
Liber II. - 103 CAP.XXIV.—MinoremPatrem Filio quemadmodum
Liber III. - I !U dicant Ariani,ex eo quodChristustantumsit a.diaboloin ,
LiberlV. 119 deserto lenlatus. 569
• Xiber V. - I "133- CAP.XXV.— Filium-negant Ariani se proprie Deum .
DIALOGUScontra Arianos. ' 155 itominassa. Ibid.
Liber primus. IbU. CAP. XXVI. — Ubi dicuntPatrem Eilium revelasse. 570
Liber II. 165 CAP.XXVII.—Palrem " Filiumtradtdissei_uemadmodiun
DIALOGUScontraArianos,Sabellianos,etc. 179 inlelligalur. , 571
Liber nrimus. Ibid. CAP.XXVIII.—De eo quoddicitFiliusPatri: Transeat
Liber II. 197 ~& me ealixiste : sed nonsicutegovolo,sedsieuttuvis.572
Liber III.., 229 CAP.XXIX.rr- Ubi FiliasPalrem rogassedicitur. Ibid.
-DE TRINITlTE. 257 CAP.XXX.— Pater Filium exaltassediciiur, et nomen
Liber primus. Ibid. illi " super omnenomen dedisse. 575
Liberll. - 245 —
CAP.XXXI. QuandodicuntFiliuma Patre a moriuis
" • .251 suscitalum.
LiberlH. , , Ibid.
Liber IV. 265 —
CAP.XXXII. Ubidicuutquodnonde Deo,sed ex Deo
LiberV. - l 267 , exierit Filius._ 374
Liber VI. 275 CAP. XXXIII.—Non.essebonumnisi solumDeum.Ibii.
•LiberVlI. " 281 CAP. XXXIV. — Declaratnr hoc quoddicilurin Apostolo:
LiberVIH. 285 Ut cognoscanttesolumverumDeum,et quemmisistiJesum
LiberlX. -.287 Christum. 575
Xiber X. 289 —
CAP.XXXV. Ubidieitur: Pete ame.et dabotibigen-
Liber XI. 297 tes hsereditatemtuam. , lbid.,
Xiber XII. ,' 307 CAP. —
XXXVI. Ubi dicitur Patrem sanelificasseFi-
DE UNITATE TRINITATIS. 535 Iium. _ 376
CONTRA MARIVADUM libri fres. 331 ,CAP. XXXVII. — Ubidicitur : Dixit DominusDomino
Praefatio. - Ibid. meo :Sedea dextris meis. - Ibid.'
XIBERPRIMUS.— Quod Filius sit unus Deus cum CAP. XXXVIII. — Ubi dicnnt Filiuma Judasisirrisum
patre. - " - 355 et in cruee suspensum. 577
CAPUT PEIMUM. — De Trimtate. Ibid. CAP. —
XXXIX. UbidicuntPatrem in carnem conver-
CAP.II. — DeunitalePatris et Filii. 555 _sum, de Virgine
et cumFilio natum. 578
CAP.III. — De eo quod "dicitur : Nona meipsoveni, sed CAP. XL. — Ubi dicunt Filiumnonhabere prasscientiam
jjle me misit. 357 Inturorum.
' Ibid.
—
CAP.IV. Ubi dicitur, Dominuscreavitme. 358 —
CAP.XLI. UbidicuntFiliumPatri subiectum. 579
—
CAP.V. Pater majorme est^quomodointelligendum CAP.XLII.— Ubidicunt diemjudieii ' Filium scire non
lit. - . ' IKd. potuisse. 380
CAP,VI. — Ubi dicunt non esse ' - Patri sequalem559 Fi- —-
CAP.XLIII. TJbi diount Filium Verbumbreviatum
lium. nuncupatiim,vel —
faolum. 581
. CAP.VII. —Yoluntatem PatrisFilium quinegant. Ibid. CAP. XLIY. UbidicuntFilium nonde Patris substan-
CAP. V III. — Non veni facere yoluntatem meam, sed tia natum. . 582
voluntatemejus qui me misit. 360 CAP. X LV. — Ubidicuolminorem esse Filium,quiaper
CAP.IX. — QuandodicuntDominum ' et Christum fecisse eum Patri gratiae referunluf. Ibid.
Deum. - Ibid. CAP.XLVI.—-Ubi ' dicit Filius: Pater mihi constituit
—
, CAP.X. Quaeego loquor, sicut dicit mihi Pater sic regnum. 583
561 —
CAP.XLVII. Ubi dicuntFilium, non Patrem, spga-
: loquor. —
CAP.XI. Jussione Patris quomodo Filiusfecerit quae Tuisseprophetis. Ibiil.
facia sunt. ' Ibid. CAP. XLVIII. — Ubi de syllaba et carisantur ; quia di-
' CAP. XII. — Filium esse principium. 362 ctum est discipulis: Ite, baplizategentes in nominePa-
CAP.XIII. —PalremFiliodedissejudicium. 365 tris, et Filii. et Spiritussancti. 584
—
CAP,XIV. Quandodicunt, Filiumnon-habuissepote- —
CAP.XLIX. Ubi dicunt: Pater prius,et posteaFilius
-
statemdare ad dexteramvel ad sinistrkm,sessionemduo- nouiiriatur. . Ibid.
bus discipulis. 564 — ad
CAP.L. Ubi dicunt : Kemovenit Patr«m nisiper
—
CAP.XV. De eoquod dicitur: Nonpotest Filius a me. 583
se facere quidquam. Ibid. CAP. LI. T- Ubi dicunt,quia soli Patri sacrificium
" im«
—
CAP.XVI. Ubi dicunt Patrem et Filium non esse molatur. 588
unumDeum. . 36o —
CAP.LH. Ubi dicuntFiliumnullamcum Patre com-
—
CAP.XVII. Declaralurdictum': Pater, clarifieaFilium munem operamhabuisse. 387
.tuum. 566; —
CAP.LIII. Ubidicunt solumPatremAltissimumnun-
—
CAP.XVIII. UbiJdicuntproprie Filium nonvidisse cupatum. Ibid.
Patrem. Ibid. CAP.LIV. — Ubi dicuntFilium seipsum initium appel-
i ,CAP.XIX.— PalremFiliotestimoniumperhibere,quid1 lasse. 588,
sit. - Ibid. —
CAP.LV. Ubi dicilur: Deus, Deus meus, quare me
—
CAP.XX. Patrem invisibilem,Filiumvero esse visi-' dereliquisii? Ibid.
bilem,quid — sit. 567 —
C'.p.LVI. Ubi dicunttestari ApostolumChristiimse
- CAP.XXI. Ego qua3sunt ei placitafaciosemper,quo- secundumcarnemhescisse. Ibid.
jnododeclaretur. ibid, CAP.LVII. — UbidicunlFiliumin jussuet vocearcrian-
CAP.XXII.—SolumPatrem ab Apostoloaffirmariim- geli.etintubaDeideccelodescensurum, 389
 ' " «U*
Uhl OU-EdN HOC TOMOCONTINENTUR.
— — " 4i 4
CAP.LYIII. Ubidicunt solumPatremafidelibusado- CAP.X . De communi perfectione.
rari. - - 390 CAP.XI. — De communiveriiate. Ibid.
CAP.LIX. — Ubi dicunt Filium Patri gratias retu- CAP.XII. — De justi comparatione. Ibid.
lisse. Ibid. CAP.XIII, — De communifortitudine. 415
CAP.LX. — Ubi dicuntFilium in • _Sionmonte a Patre. CAP.XIV.—De communijudicio. Ibid.
regem constitutum. 391 CAP.XV.— De communiopere Trinilatis. Jbid.
CAP.LXI. — UbidicuritFilium infefiorem Patre - "esse CAP.XVI.— Qudd ' nomen-Excelsi
-
omnis Trinitas ' sor- .
et potentia et nalura. 592 tiatur. Jbid.
- CAP.LXII.— Ubi dicnnt: Jubentis" et facientispotestas" CAP.XVII.— Qubd ignis omnis Trinitas appellalur.
-unanon potest esse. Ibid. Ibid.
CAP.LXIII. — Ubi-dicuntFilium Patri non esse coae- —
CAP.XVIII. Quodlux omnisTrinitas dicaiur. 416
ternum. - - 393 CAP.XIX.— De communibonilate Triuitatis. Ibid.
.
CAP.XXIV.— Ubi dicunt Patreni ' FiUum fecisse; Fi- CAP.XX.— DecommunimagniludineTrinitatis. lbid:~
Iiumvero omnia. . Ibid. CAP.XXI.— De.communivirlute Trinitatis. Ibid.
CAP.LXV.— Ubi dieunt: Sicut Pater_ habet vitam in CAP.XXII.— Ubi fonsomnisTrinitas dicitur. Ibid.
semetipso,ita et Filio dedit viiam habere in semeiipso. CAP.XXIII.— UbifluviusomnisTrinitas dicitur. 417
394 CAP.XXIV.— UbiYerbum' Spirilus sanctus dicitur si-
CAP.LXVI.—Ubi dicuntsolumPatfem* lucemhabitare cutFilius. _ Ibid.
inaccessibilem. - Ibid. CAP.XXV.— Quodcharitas omnis Triuitas appelletur.
CAP.LXVII.— Ubi dicunlFiliumut Patrem non esse' " ltiid.
perfeelum. 395 CAP.XXVI." — Quodvitamseternam omnisTrinitas lar-
—
CAP.LXVIII. Ubidieunt: Sicut me misit vivusPa- giatur. Ibid.
ter, et ego vivopropter Patrem. .. 596 —
CAP.XXVII. QuodpacemomnisTrinitas tribuat. 418
CAP.LXIX.— Ubidicunt in Filio Patrem fhisse compo- CAP.XXVIII.— Decommuni«msolatione. Ibid.
situm. . - Ibid. CAP.XXIX,—Decommunijuvamine Trinitatis, Ibid.
CAP.LXX.— Uhi dicunt, Patrem ex quo omnia, et Fi- CAP.XXX.— De commuuigloria Trinitatis. Ibid.
- lium per quem olnnia. 597 CAP.XXXI.— De Communidoctrina. Ibid.
CAP.LXXI.. —Ubidicunt: SiPater etFiliusnnusDeus, —
CAP.XXXII. De communisaneiifieatione. 418
ergo prius Verbum,et posteaDeus. - Ibid. CAP.XXXIII.—De communirevelatione. Ibid.
—
CAP.LXXII. Ubi. dicuntj Si Pater et Filius unus CAP.XXXIV.De communibenedictjone. Ibid.
Deus, prittsergo Deus, etpostea Pater est dietus. "398 CAP.XXXV.—De. communigaudio Trinitalis. ' Ibid.
—
CAP.LXXIII. Ubidicunt: Filius et Paler, unus nou CAP.XXXVI.— De comtnuniregeneratione. •-20
dicitur Deus, qui ante tempora ex Palre, ex Virgiue po- CAP.XXXVII.— De eommunirequie. ' Ibid.
stea nalus est. . - . - . 399 CAP.XXXVIII. — De communisalvatione. Ibid.
LIBERII. -i- QnodSpiiitus sanclussitunus Deus cum CAP.XXXIX.— De communidileetione. Ibid.
Patre. ibid. CAP.XL.— De communirectiludine. tbid.
CAPDT PRIMDM. — Ubi dicunt Patrem, et Filium, et CAP.XLI. — UbibenediclioTrimtatis appellatur. 421
Spiritumsanctumnonesse unumDeum quia propriis no- CAP.XLII. — De communiconfortatione. Ibid.
minibusdistin_.uuntur. Ibid. —
CAP.XLill. De communiresurrectione'. Ibid.
—
CAP.II. Ubi dicitur: Cumabiero, mittamyohis Pa- CAP.XLIV.Decommuni invisibihfate. Ibid.
racletum. " •—
CAP.XLV. De communivivificaliorife. Ihid.
_ 400
CAP.III— Ubi dicilur : Ego Dominuslirmans toni- —
CAP.XLVf. Ubi gratia Dei Trinitas appellatur. 422
et creans spiritum. - . Ibid. CAP.XLVII.— De eommuni-renovatione. . Ibid.
•iruum,
- CAP,IV. — Ubi dicunt Spiritum sanctum prophetis CAP.XLVIII. — De communi signaculo Trinitatis.
fulsse subjectum. - " Ibid.
401 " Ibid.
CAP.V. — Ubi dicuntSpiritumsancluminperscrutando
' CAP.X LIX. — De communiunetione.
nescire qnaeDei sint. -_-_ 402 CAP.L.—De communirjedargutione." Ibid.
CAP.VI. T—Ubi dicilur; IUe me glorificabit, quia de CAP.LI. — De communicongregatione. 423
meoaecipiet. Ibid.' CAP.LII. —- Quod omiiis Trinitas ubique consistat.
—
CAP.VII. Ubi dicnnt Splritum sanctumante tempora " ' < Ibid.
a se non esse loeutum. 405 —
CAP.LIII. De communiliberatione. Ibid,
—
CAP.VIII. Ubi dicunt Spiritum sanctum non a se, —
CAP.LlV. De communiincrepatione. , Ibid,
sed ex insufflationeFilii in discipulosadventee. Ibid„ —
CAP.LV. Ubiadvocati
" nomen
" Fihus et Spiritussan-
CAP.IX. —Ubi dicitur Spiritumsanclumilatul compa- ctus sortili sunt. . 42i
ratum. - 404 , CAP.L VI.— UMFiliuset Spiritus sauctus pro fidelibus
CAP.X. — Ubi dicuntFilium Dei et Dominumsancto pariter interpellat. , - Ibid'.
Spiriiuicbmparatum. 405 —
CAP.LVII. De communisedificsiione. Ibid.
—
CAP.XI. Ubidicunt tertio JoebSpiritum sanctpm a —
CAP.LVIII. Ubi Trinitas castitatemtribuat. Ibid.
Patre et Filio nominalum. Ibid. —
CAP.LIX. Decommunibabitatione. Ibid.
—
CAP.XII. Ubidicunt Spiritumsanctum nonesse ge- —
CAP.LX. De communicogiiitione. 42H
nitum, neque— ingeniium. 406 —
CAP,XXI, —De commnnielectione. ' Ibid.
CAP.XIII. Ubi diountSpirilum sanctum communi Ibid.
tre non accepisseut Filium. - vitama Pa- 407
CAP.LXII. De
CAP.LXiH. — De communi
regno.
p erserutalioue. Ibid.
CAP.XIV.— Ubi dicunt: Ostendequod de Patre Spiri- CAP.LXIV.— De communiprobatione. Ibid.
lus sanelus possit procedere. - . Ibid. —
CAP.LXV. De communitestificatione. 426
—
CAP.XV. Ubi dicunt Spiritum'sanctum ubique non CAP.LXVI. — De communicreatione. Ibid.
esse diffusum. - _ — - ' " Ibid.
408 < CAP.LXVII. De communiducatu.
—
CAP.XVf. Ubi dicuntSpiritumsanctumproprie luci- s
% —
CAP.LXVIII. De communivocatione. Ibid.
fero comparatum. - . 409 CAP.LXIX.•—De communimisericordia. Ibid.
—
CAP.XVII. Ubi catholicosdetestanlur quod a Spiritu —
CAP.XXX. De commuoihabitationetempli. 427"
sancto peccatorumveniampostularedicunlur. 410 —
CAP.LXXI. De communiconslitutiohe. Ibid.
CAP.XVIII;— Ubi dicunt Spirltum saDctumnonnosse —
CAP.LXXII. De communimanifestatione. Ibid.
PatremsicutunigenitusFiJius. , Ibid. —
CAP.LXXIII. De communioslensione. Ibid.
CAP.XIX.— Ubi dicuntnon baptizasse in nomine Spi- • CAP.LXXIV.— De communimensura. Ibid.
Titussanclij-sicutinnomineFilii. 411 CAP.LXXV.— De communimodestia. - 428
LIBERIII.—DeunitatePatris et Filii et Spiritus saneti.'' CAP.XXXVI.—-Decommunimissione. Ihid.
IbidJ' ' CAP.LXXVII.— De commuuiprotectione. _ Ibiil.
CAPDT —
PRIMPM.De communideitatisvocabulo. Ibid. —
CAP.LXXVIII. De communidigito Trinitatis."" Ibii.
CAP.II.—CbiomnisTrinitasDominusnuneupalur.Ibid. CAP. LXXIX. —De communifide. ' Ibid.
Cw. III. — De communiomnipotenliaTrinitatis. 412 CAP.XXC.— De communipraediclione. 4i!9
CAP.IV. — De communipotentia Trinitatis. Ibidi —
GAP.XXCI. De communi documentb. Ibid._
CAP.V. — De communipaternitatisvocabnlo. 415' —
CAP.XXCII. De coramuniimperio. Ibid.
CAP.VI. — UbisanctusomnisTririltasappellatur.Ibid.1 " CAP.XXCIII.— De communidisciplina. lbid.'
—
CAP.VII. Decommuniprincipatu Trinilatis. Ibid. CAP.XXCIV.— De communiin sufflaiione. Ib\d.
— "
CA=.'VIII. Quod - regis voeabulo'omnis Trinitas ap- CAP.XXCV.— De communirepletione. 430
pellatur.
- CAP.IX. — Ubiomnis Trinitas:Judicisvocabulonuncu- jy^ CAP.XXCVI.— De communidono. Ibid,
—
CAP.XXCVII. De comiriuniloeutione. Ibid
palnr. - "414 CAP.XXCyiH;—. De communiretributione^ Ibid
 S15S , INDEX C.4PITDM . - U56
CAP.XXCIX.— De communirespectione. 430 CAP.C. — Ubi illuxit Trinitas. - 454
CAP"XC.—'De communi placito. " 451 CONTRA PALLADIUM ABIANUMlibri duo. .- Ibid.
CAP.X CI.—De communi intellectu. Ibid. Liber primus. Ihid.
• CAP.XCII.— De communimundatione. Ibid. Liber II.- 449
CAP.XCIII.— De communiilluminatione. Ibid. DE FIDE NIOENA. . Ibid.
CAP.XCIV.— De coiumuriiapparilione. 432 APPENDIX ad opera Yigilii. 471
CAP.XCV.-,—De commuuiveritate. ' Ibid. —
, CHIFFLETU OPUSCULUMPRIMUM. VigiliiTapseusis ope-
CAP.XCVI.— De commuhimandalo.- Ibid.
' lbid. rum Vindicisse. Ibid.
CAP.XCVII.— De eommuni inspiratione. CHIEFLEXII OPUSC.II.— Notas in VigiliiTapsensisopera.
CAP.XCVIII.— De commutiisignificatione. Ibid. 497
CAP.XCIX.— De communi evangelizatione. Ibid.
'
INDEX CAPTCUM
'
IN DUOBUS EUGYPPII TOMIS CONTENf OEtJM
.Prout aactor ipse digessit.

IN TOMO PBIORL
CAPUT PTUMUM. — De sententiaJacobi apostoli,qua di- verif, de cruce cognitam,discipulo commendarit; cnjtis
cit: Si totamquis legemsenaveril, Offenditaulemin uno, tota yita disciplinamorumfuerit, ita ut nullum peccatum
factuseslOmnium reus; cum idemdieat: In multis offendi- admittatur,nisi dum appetunlurqus3ille contempsit,aut
mus«mnes;et de charitateac quatuorvirtutibus,prudentia. "fugiunturqua; ille sustinuit; etdemodis doclrinas.Er
lemperantia, fortitudineet' jjustitia.Liber ad Hieronymum Tibrode vera Religione. - . . 599
pf esbyteruminteger. 861 —
CAP.XXI. Arguit voluptuosos,curiosos, superbos;
CAP.II,—De prasdictisquatuor virtutlbus quas insupe- .singuliscompetenteraptansconcupiseenliam carnis,el con- '
ribri libro distinxit. In libro de MoribusEcclesiae calho- eupiseentiam oculorum,et ambftionemyilse, quaj tria in
licsedisputans,
' ' ad unum eas mandatum retulit charitatis. ' Iriplici <jUD3que tentatione,per auctorem vitse cavenda
, , 370 sint,
monstrata —Ex libro de veraReligione. 60,1
', CAP. I II. ad
—An Virtutesquibus aternitatem CAP.XXII. Quod melius sit ab hominequam a vitio
liesiturae sint cumad seterna perduxerint. Ex lib.tendituf, de Tri- vinci. et quodearnales necessitudinesnon sint earnaliler
nitate xiv inter csetera. , ' 871 diligendaa;sed cum omnibusquospariter diligit prodesse
CAP.IV.—Dequatuoraffeclionibusquas a Ciceroneper- non possit,nisi coiTjunclioribusprodesse rnalit," injustus
turbatiohes, ab aliis passionesappellalas,Virgiliushomini fit. Exeodem lib. de vera Religione."
— Ibid.
propter earnem inesse putat, cum his diabolusquoque CAP.XXIII. QuodDei lex alta qusedam dlseiplina
tion careat, qui est utiqne sinecarne; sanctosautem, qui- sit, quaese nosse desiderantibusgeminumordinem sequi
btts rectus est amor, omnes has affectiones probat rectas jubet, cujusuna pars vitse sit,-allera eruditioriis; et in
liabere. Ex Jibro xiv de CivitateDei, ,872 utraque parte 'adoleseentibusdat"'prsecepta. " Ex lib. n de
V.
_GAP. — De quinque corporis sensibus.,Ex libro x Ord. 603
Confessionum. ' ' - —
CAP.XXIV. De loeutione serpentis ad Evam, et de
S7S
CAP.VI. — De iisdem quinquecorporis sensibusoratio incantationibnsMarsorura.Ex lib. xi de GeDesiad litte-
pulchra atque Jibrox Confessionum. 377 ram. - 607
' CAP.VII. —prolixa.Ex
De sacramento mediatorisadpurgationem' CAP.XXV.<}uodamorese sequentibusDeus aucloritatis
ariimarum.Ex eodemlib. " x Confessionum inter csetera el viamseptemplicitermuniyerit.ExponitquoquellludAposlo-
ad locum. | 585 li: Quianequetnors, nequevitasepararenonpossinla cha-
1 CAP. VIII.—Deeodem sacramento.Ex Lib. IX "de Civi- rilate Dei. Et quodsaluberrimein Eeclesiarationem pra3-
tate Dei, tit. 13. | S8i cedat aueloritas.Ex lib.-de MoribusEccl. calhol._" 608
CAP.IX. — De- miraculis quasmagicts artibusfiunt. Ex CAP.XTS1. —De principioGenesis,et ex eodem prin-
lib. m de Trinitate. eap. 6. S8S cipio, quod magis prosit mulliplex serlsuumprolatio, si
CAP.X. -—De eausis origioalibuscreaturarum natnra- nonsit contrafidem.Ex lib. xn Confess. • 610
ti,um,quas-mundo " Creatorinserult.Ex
" lib. m de Trinitale, CAP.XXVII.—Principiumlibri de Genesiad litferam. '
tit. 8.' S88 614
—
, CAP.XI. De simploSalvatorisnostri,quod ad duplum CAP.XXVIII.— Contra eos qui dicunt: Kunquidibi
noslrum coneurrit - et congruit. Ex lib. iv de Trinitate, fnit Moysesquandb fecitDeus ccalumet lerram, ut cre-
cap. 5. S89 datur ei?Ex lib. xi de CivitateDei, tit.4. - 518
CAP.XII,—De mediatore ad mortemdiaboloet media- CAP.XXIX.— Quod calumniantes de mundi 'lempore
iore ad vitamChristo"Jesu. Ex eodemlib. iv. S91 refelli possint de mundiIoco.De eodemlib. xi. 619
CAP.XIII. — De faeilitate ludificationumqtiibushomi- —
CAP.XXX. fluod luc^ nomine etiam angeli siguili.
iies immundispiritus
' CAP. fallunt.Ex eodemltb.lv. cap. 11.Ibid. cati alque creati pbssintintelligi.Ex eoilemlib. xi. 621
XIV. — De - falsisel deceptoriis purgationibus.Ex
- _ CAP.XXXI.— Coiitra eos qui dicunl qb hoc faclum
eodemhb. iv. S92 esse mundum,ut animsaquasprius peccaverantin eo in-
CAP.-XV.—Deliis qui sibi purgationem devirtute propria Cluderentur;ubi Origenemervasseprobat ex libris ipsius
{SolliCentur. Eodemlib. rv. Ibid. qui appellantur „i.i Apifi».Ex )ih. xi de Cintale Dei.'
CAP.XVI.—De sacramentoMediatoris,de fide qua cre- 622
dimuslemporalitergesta, et veritate qua3 reddit seterna. CAP.XXXII.— De eodem errore et igne ajterno. Ex
Ex lib. iv. de Trinitate, lit. 18. -" Ibid. libro Responsionisad consultaOrosiipresbyteri. - 623
CAP.XVIL—QuodtestimoniaquaadamventurumChris- CAP.XXXIII. — Quomodo'accipiendum sit, Oiiwis
tum pra^nuntiaverint,qusedamvenissetestata sint. Ex iib. creatura ingemiscitet parturit usque adhuc; et illud in
ly de Trinitate, tit. 19. , ' S94 Job ; Steltw non sunl mundw ante eum; et verumnon
—
CAP.XVIII. De eodem Mediatbrissacramento.Ex esse quod ait cfficusilluniiiiaius,Peccalores Deus non
lib. ide Conseosu evangelistarum'.Ac quot generasiut exaudil.Ex eodein lib. Responsionisad Orosiumpresby-
apostolatus,yel quale nomenapostolatus;et quomodopos- terum.
—
_ _ 6-S
sumusscire quimiltatur a Deo.Ex LibroResolulionumad GAP. XXXIV. ' Ilem ex Jibro fle Hseresibus.d e errore
Orosium. _ Ibid. Origenis. _ 623
CAP.XIX.— Quid Plato posset,siviyensinterrogaretur, —
CAP.XXXV. Contra 'eos qui revolutionis eireuitus
de Christianareligionerespondere/quseincommutabilive- induxerunt. Exlib. XII de Civitale Dei. _ 629
ritati, id est, Deoinhsererementem doeeat, quSque variis —
CAP.XXXVI. Coiilra id_quoddicunt, Unde diabolo
morbis, diversacongruenter doctritia3medelaesnccurrens primumvoluntas mala, cum bonusa Deo ereatus esset.
omnlbus,eiiamcommuniterclamatt Noltle diligeremun- Item exbb. xnde CivitaleDei. ., 651
dum; et qualiterEcclesiagenlibusjhsereticis,scbismaticis — ab
CAP.XXXVII. Diaholum ipso primordiocreaturse
alque Judseisutatur. Ex librode vera Religione. " S9S a suoCreatoreper superbiamaposlatasse,.quia de super-
CAP.XX.— Quam congrue hominibus sapientia Dei bia nascitur invidentia,per quamexslitit -homicida.Ex Iib.
Christus humanitatesubvetierit,qui natus.,matrem quam xi de Genesiad litteram. . _ 633
adturbas loquenset ad aquam in vinum veftendamnega- CAP.XXXVIII.— Qualiter ihtelligendum sit illud
 MS7 IN EUGYPPIO CONTENTORUM. _ , UU
Isaia3: Quomodo ceciditde cwloLucifer; et in Ezecbiele: mo, qui el octavusest, Tesurgente.Exuodem libro. 683'
'£ues signaculwfi'simiiiludiniset corona decoris; in dili- CAP.LXVII.Non solum diebus , sed et-~tnensibusait
ciis paradisi fuisli. Ex eodemlibro. S63S nomina deorum suorumimposuisse paganos: nam inpo-
CAP.XXXIX._—Conlra eos ^jui,dicunt cnr creaverit pulo Dei, sive sabbatum,sive ciTcumcisionem, sive diue-_,
Deus Iiominemquempeceatnrumesse " prsescierat.Ex eo- renliam sacrificiorum,figuris ' noslrasfuisse. " Ex lib. xvm J
deni libro- -, - 637 contra Faust. 686 I
- CAP.XL.—De ligno scientiaeboni eCmali.Ex librovur CAP.LXVIII.•—Quod Oculumpro ocuio,noh sit con- S
de Genesiad litteram. 612 trarium : .Quite percusserilin dexlram maxillam, etc. Ex j
CAP.XLT.^-Item <leebdemligno; ex eodem libro. 645 lib. ix contra Faust. . 687 :
-CAP.XLII.— De biperlito opere providenliseDei, et CAP.LXIX.—Quomodo intelligendumsil illud Apostoli:
iDipsohomineeadem gemina divinimoderaminis opera- In-quibusDeusswculi hujusexcwcavit "mentesinfidelium.
» - 616 Exlib. x\i contraFaust. , '" . 689
lione. Ex eodem libio. —
C-p. XLIII.—Quod asterDadivinitas, nec per tempus, CAP.LXX. De eo qubd ait idem Apostolus
- ' : Deus
nec per Joeummota, hioveatcreaturam; et de ordine na- corvus lemperavit.Exeodem'libro. lbid.
turarum,-"quam cui pra3posuerit,quamque subdiderit. Ex CAP.LXXI.-—ExemploAbrahaecelantis conjugem,nt
libro ad litleram. • 6i7 quandohabei homo qnodfaciatnon lentet Deum.Ex .lib.
" virde Genesi . - . - 690 -
CAP.XLIV.— Quodnon per ipsamDei substantiam,sed xxn eontra Faustum.
per subditam crealuram -et locutio divioaad Adam, et res . CAP.LXXII.— Quid rerum figuraverint qualuor uxo-
aeambulatio in paradiso debeat incunctanler intelligi. Jacob.,Exeodem Ubro. , IUd. .
Ilem ex libro vm de Genesiad litteram. 650 CAP.LXXJII.— De facto Judse quod cum sua nuru
CAP.XLV.— De quaeslioneannorum Mathusala3.,Ex concubuit Ex eodem iib. • , 694
)ib. Qusest.de Genesi. . 631 CAP.LXXIV.— De peccato David " inuxore UriseHe-
CAP.XLVT.— De eo quod "scriptumesl, «hgelos Dei thasi. Ex eodemlibro. , 697
cum fibabus hominumeoncubuisse.-
' Ex eodem libro. CAP.LXXV.—De Salomonisprimumbonis, postea ma-
s Ibid. lis. Ex eodem libro. • -698
CAP.XLVII.— De arca Noe, nlrum animalia omnia —
CAP.LXXVI. De vituli capite Combustoet in aquam
cumescis eorumferrapotuerit. De eodemlibro. ^ 652 sparso, potumquepopulodato.Ex eodem Jibro. - 699
CAP.-XLVIU. -~ QiftUrecbgitatio Dei mutandarumre- CAP.LXXVIL—-Deseminesuscitandofralri defuncto.
rum sit immutabilisratio, et de mensura arcas in qua Ex eodem libro. 700
humanum.Ex • —
CAP.LXXVIH. De eo quodscriptumest a volatilibus
propler Cbristl corpusprobabilitermelitur"
xv de CivitsteDei.
" lib.CAP.XUX. Ibid. mundis et immundisinlrasse in arcam. Ex libro Quaeslio-
—Qualiter intelligendum sit: Ecce Adam num de Genesiad lilleram inter cseteraad loeum. 703
libroxi de Genesi —
CAP.LXXIX. Quidsit quod Dominusait: JVouadji-
factus esl lanquam unusex nobis.Ex •
ad lilteram. - 634 ciam maledicerelerrw. Ex eodemhbrd. ,' Ibid.
CAP.L.—Quomodo Adamnonsit seductus,nt dicit Apos- - —
CAP.LXXX. Quidest: De majiu " fralris exquiram ani-
Ex eodemli- mamhominis.Ex eodemlibro. , •' Ibid. -
tolns, cumidem dicateum prsevaricatorem. "
. bro. , - - Ibid. CAP.LXXXl.—Champeecansnonin seipso, - sed in filio
- CAP.LL—De weatione primihominls,et de causalibus maledieitur.Ex eodemlibro. 704
rationibus, vel quomodoadditi sint anni quindeoim Eze- CAP.LXXXII.— Erat omnisierra labiumunum, per re-
ehisaregiad vitauo,quem praedixeratnonvicturum.Ex Ji- capitulalionemdictum.Ex —
eodemlibro. Ibid.
bro vi de Genesiad lilteram. 6S6 , . CAP.LXXXIII. QuomodoSara, cum aliquot dies apud
CAP.LII. —De stella quammagisecuti sunt Christifa- regem" ^Egyptifeeerit; ejus coDcubitunon cfedatur esse
mulanon falali. Ex libro n contraFaustum. 661 polluta. Ex eodemlibro. < Ibid.
GAP.LIII. — De praeceplisagendse.yitse,et prseceptis - CAP.LXXXIV.'—Quomodointelligatur seternum quod
Bignificandas vilas,geminadilectioneetcircumcisione. Ex ait: Dabolibi lerram in possessionem ' wlernam.Ex eodem
lib. vi contra Faustum. . ->662 librb.
' ' • . . ." Ibid
CAP.LIV. — Cur in TestamentoVeteri quidamcibicar- - CAP.LXXXV.—"Sciebam quod consliluitfiliissuisposl
niumvesoiprohibeanlur,quibusyel - animaesignificatas sunt, 'se custodireviasDomini. Ex eodemlibro. 703
veldoctrinse.^Exeodem libro. 662-663 —
CAP.LXXXVl. Descendensvidebo si secundumcla-
CAP_.LV.^—De azymis,scenopegiis,vel caeteris;-et de morem venienlemad me, consumanlur; si -" auiem" non,' ul
prohibilionelinoslimaevestis, vel junctione bovis et asini sciam. Ex eodemlihro. Ibid.
in!erdicta_Es eodemfibro. , • - 665 CAP.LXXXVIL- Non — perdam siinvenerodecemjustos.
—
CAE,LVI. Qualiterintelligendumsit, Uisi noverumus Ex eodem libroj -— • - < Ibid.
Chrhtumsecundumcarnem,sed nunc)am nonnovimus.Ex CAP.LXXXVIU. De L6lh filias'animoturbato ' civibus
lib. xi. eontra Faust.. , 664 offeronte.Ex eodemlibro. , ' 708
CAP.LVII.—De sex diebusin Genesiet sex setatibus; - CAP.LXXXIX.U_Quod ait Deus ad Abimelech : Pe-
' -
velde-conjugefacta ex yiri latere dormientis. Ex iib. xn perci libi ne peccaresin me. £x ebdem librb. Ibid.
contraFaust. . ' • 668-669 —
CAP.XC. Teiifaw"( DeusAbraham, quomodqnon sit
CAP.LVIII.— Quod Caiu et Abelduospopulosfigura- -contrariumJaeobodieente : Deusneminemlental. Ex eo-
-verinl; et, QuiocciderilCainseptemvindictasexsolvet:vel dem Jibro. .. - 706,707
de signoquodposuit
- CAP. Deus in Cain.Ex eodemlibro. 669 CAP.XCI-.™Desimililocutionequadictum est: Cognovi
—
LXIX. Quoddiversis modisposslt-intelligi: Si quod timesDeum.Ex eodemlibro. , 707
recle offeras,recleaulem mondividas,peccasli.Ex lib.xv CAP.XCH.—De juratione servi Abfahsesuper • feriiur
de GivitaleDei. - - , -671 ejus. Ex eodemlibro. - •, Ibid.
CAP.LX.— De septenario requiei et oclonaribresur-- CAP.XCIII.— Quod differant augurationes illicitae ab
rectionisnumero.Quodvelut quindecimcubilisin diluvio, illa petitione signi, quu petit a Deo servusAbraehs. - Ex
sie aqua baptismi,coelestis profunditatemjsterii excedat eodemlibro. - - - lbid.
omuemaltitudinem superborum; vel de emissionecoryf C\p. XCIV.— De eo quod ait Jacob":Non est hic nisi
et columbsg.Ex lib. xu contraFaust. • - 674 domusDei. Ex eodemlibro. 708
. CAP.LXI. — De mandatisDei ad Noe postdiluvium,et —
CAP.XCV. tjhod Jacob lapidem statuit et perfndit
deareu Innubibus appafente, veldenuditateNoe, quam oleo, non aliquididololatrisesimilefecisse. Ex-eodem h-
UliusChamderidensJudaeumnoscatdrpopulumfigurasse. bro. - - Ibid.
Ex eodemlibro. -. 67S —
CAP.XCVI. De JuctaJdcob bt de claudicatlone. Ey
• CAP. LXII.—De Abrahamexeuntede terrasua; de Jo- ebdemlibro. Ibid;
seph vendihret bonorato;de exituTsrael ex iSgypio.Cbn- - —
CAP.XCVII. UtrumsecuridoJacobJapidemoleo per-
tra FausLlib. xn. , -. - - • , fuderit, an secundo commemoratum sit. Ex eodemlibro>
-', CAP.LXHl.—Quaedampeecata manifesta fexpoena676 ve- ', Ibid,
] nire, quorumdamoccultorumcomprobatpeccalorum.Ex' CAP.XCVIII.-" Qnssstionemquod dubdeeimfilii Jaeob
. lib. xm contraFaast. _ 681 compulentur, nondumnato Benjp.min,solvit per tfopum
? CAP.LXIV.— De eo quodseriptumest: Maledictusom. -<wv£«.iw^. Ex eodemlibro. , 709
nis gui pendetin tigno.Lib. xiv contraFaust. Ibid. CAP.XCIX-.^UtrumIn infernummali tanlum, an etiam
- CAP.LXV.— De eoquod>ait Moyses: Videbisvilam boni, morluidescendere soleant.Ex eodemlibro. 710
.tuampendentem,el noncredes vitceluw. E'xlib. xvicon- CAP.C—Quodiii Genesitertio
- insinuatur Spiritussano.
traFaust-. - .681, tus. Ex eodetnlibfo. ' '718
—
CAP.LXVI. Quodrequies Sabbalietiam in sepultura CAP.CI. —^uomodoihtelligendumsit tOtanimhsex5isse
Dommioapossitintelligi, et quaJoc"tavi<5iei circumeisioin de femoribusJacob; ac de decimalione Levi. Ex eodera
membro-genussitfgeniuli] exspoliationemsignilieaverit libro. . Ibid
mortalitatis,quaexutumgenusnostrum,Domino,,die pri- CAP.CII.— QuodJacobail ad Joseph: Ponemaiiutns*ii
 • ' " ' • : "
i.S9 , INDEX CAPITUM -"" «60'
temurmeum, el faciesmecummisericordiamel veritatem. cum. - 771
Ex eodemJibro. 714 CAP.CXXXIV. —De duabus resufrectlouibuset mille
CAP.eill. — Quid sit quod seriptum est: Et appositus annis.Ex lib. xx de CivilateDei. 775
tsl ad patres suos.Ex eodemlibro. 715 CAP.CXXXV. —De " alligationeet solutionediaboli.Ex -" 773
CAP.CIV.De luctu quod lecit Joseph patri suo seplem eodemlibro.
diebus.Ex eodemlibro. '- Ibid. CAP.CXXXVI.— Quidrespondendumsil eis quiputant
CAP.CV.—De ep quodscriplumest in Exodo: Occurril resurrectionemad sola corpora,nonetiam ad animasper-
" ei Angetus,et volebaleumoccidere.Ex libro ' Quaestionum tinere. Ex eodemlibro. 776
Exodi". Ibid. CAP. —
CXXXVII. De Gog et Magogquos ad perse-
CAP.CVI. — De-eo quod assidue Deus dicit: Indurabo quendamEcclesiamDei solutuspropeliuemsaeculi diabo-
eodemlibro. 716 lus iueitabil. Ex eodem libro. •
cor Pharaonis. Ex -— 777
CAP. C VII. •—Quod absorbuit virga Aaron virgas mago- CAP. CXXXVIII. An ad ullimum judiciumpertineat
" rum.Ex eodemlibro." i 717 impiorum,-quod desceudisseignis de ccelo,et eosdemco-
CAP.CVIII.— Unde potuerunt incantatores aquam in medisseeommemorattir.Ex eode.uiibro. Ibid.
sanauinemvertere, si iam utique factumerat? Ex eodem —
CAP.CXXXIX. Quod AposlolusThessalonicensibus
' CAP.CIX.— Item de induratione cordis Pharaonis.718
Jibro. scripserit,_etdemanifestationeAutiehrisii.Ex eodemli-
Ex- bro. -778
eodemlibro. Ibid. _ CAP. —
CXL. Quid idem Apostolusin primaad eosdem
—
CAP.CX. Quod tollendo ab iEgyptiis aurura et caetera, Epistola de resurrectione mortuorumdoeuerit.Exeodem
non fecerint furtumIsraelitae.Ex eodemlibro. 719 libro. - 781
CAP.CXI.— Non exaudiet Pharao ul multiplicentur CAP.CXLI.—De adventu Elise ante judiciumcujus
signa. Ex eodem bbro. | 720 praedicalioneScripturarumsecrelareseranle, Judaeicon-
—
CAP.CXII. Quomodoaccipiendnmsit quodait: Diem. vertenlur ad Christum. Ex eodemlibro. 783
legilimumsempilernmn.Ex eodemTibro.- Ibid. —
CAP.CXLII. An possmt corporain ustioneigms esse
CAP.CXIII.—Dequadringentis annisnon ad servilutem perpetua. ExJibro xxide CivitateDei. ibid.
sed ad peregrinationem seminis Abrahae referendis. Ex CAP. C XLIII. — An consequenssit ut corporumdolo-
eodem libro. Ibid. rem sequalur —- carnis - interilus. -784
—
CAP.CXIV. Qua divisionenumeranda sunt decem CAP.CXLIV. Quodin rebus miris credendisit ratio
Ex eodemIibro. - 721 omnipotenliaCrealoris. Ex eodem libro xxi de Ciyilale
praeceptalegis.—
CAP.CXV. F.xposiliodeeem praeceptorumet decem Dei. . 786
plagarumsalvafirmitale sui; Decalogiex expositione ad CAP.CXLV.—Anjustitiae sit ut non siritextensiora poe-
populum;aedeseptenarionumero. . 725 narum lempora, quam fuerint peccatorum. Ex eodem
CAP.CXVI. — Ilem expositioDecalogi populum. ad Ex Jibro xx, tit. 40.— 787
tractatude riecem chordisPsalterii. 750 CAP, C XLVI. De magnitudine praevaricaiionis primae
CAP.CXVIL—Testimonium lege imp. de Antonini c on- ob quam selerna posna omnibus debeatur, qui extia gra-
tra excusalioriem maritorum adulteranlium. Ex libro ide liam fuerint Salvatoris.Ex eodem libro. 788
adulterinis Conjugibusad Pollentium. 732 —
CAP.CXLVJI. Conlra opinationemeorum qui putant
CAP.CXVIIL—Expletio prsediciseexposilionisad popu- criminosis supplieiumpost mortemcausa purgationisad-
libortatemde
lum, conlravirorumpessimam eodem de fornicalione hiberi. Ex eodemlibro. • 789
se excusare volentium.Item ex decem^hordis —
CAP.CXLVIII. De his qui eos qui permanentin ca-
sermone. Ibid. tholica fide, eliamsipessimevixerint, tamen propter lidei
CAP.CXIX.— Quidsit, Et omnispopulusvidebatvoces. fundamentumsalvandos esse definiunt. Ex eodem li-
Ex libro Quaestionum Exodt. 75S bro. 790
CAP. C XX. — .Quomodointelligatur - : Non coquesagnum CAP. CXLIX..—• Quid in fundamentohabere Christum,
in lactematris sum. Ex eodemlibroi 736 et quibus spondeatur salus per ignis - usturam.Ex 'eodpm
—
CAP.CXXI. Cur propitiatorium•arcse superpouendum libro. - Ibid.
dixerit. Ex eodemJibro. 737 —
CAP.CL. Contraeorumpersuasionemqui putant sibi
CAP.CXXII.—Quod dicenti Mojsi, Oslendemilii gto- non obfutura peceata, in quibus-cum eleemosjnasface-
riam luam,respondit Dominus,Ego transiboahle te, etc. rent, perstiterunt. Ex eodemlibro. • 793
Ex eodem libro. 738 •- CAP. C LI. De «terna et -incommutabilivoluntate.Ex
CAPUT CXXIIL— Quomodo tahulse quas erat Moyses D eo libro XXII de CivitateDei. 800
utique prsescientefracturus, nonabhominedicanturesse; CAP.CLII. De possessioneseternaebeatiludhiissanclo-
posleriorpsverosint ih tahernaculoDei tandiu mansurseab rum, et perpetuis snppliciis impiorum. Ex eodem li-
homineabciss vel conscriptas.Ex eodem libro. 741 bro. 801
—
CAP.CXXIV. Blasphemia Spiritum in sanctum quse —
CAP.CLIIl. Contra sapienles -mundiqui putant ler-
non remittelur, uno nomine _vocari potest impceniten- rena hominumcorporaad eoelestehabitaeulumndn posss
tia, id £st, cor impceriitens. Ex sermone ad populum : transierri. Ex eodemiibro. Ibid.
QuwshinemissibilisblasphemiainSpirilum sanctum.742 CAP. C LIV. — De resurrectionecarnis, quamquidam,
.CAP.CXXV.'— De his qui' quotidie, et de his qui per- mundo credenle , noncredunt.Ex eodemlibro. 802
raro communicant,vel eliamde his qui ia coenaDomini, CAP.CLV.— Quod ut mundus in Christumcrederet,
post commupemcibum eucharistiamsumunt. Ex lib. i virtutis fnerit divinaenon persussionishumanse; - et de
ad inquisiiionesJanuarii. 751 Romulifalsadivinitate.Exeodem libro. 803
—
CAP.CXXVI. Quidsibi velit incelebratione Pasehas —
CAP.CLVI. De miraculis quae ut mundusin Christo
observatiosabbati el lunse,et de Quadragesima,vel de crederel factasunt, et Gerimunaocredentenondebinutit.
conspnantiaPenlecoste cum die legis datas.Ex libron ad Ex eodemJibro. . .803
eumdemJanuarium. 7S5 —
CAP.CLVIL An adDominicicorporismodumomnium
CAP.CXXVII. —De his de
qui paginisevangelicissortes morluorumresurrecturasinlcorpora.Exeodemlibro.Ibid.
legunt. Ex eodemlibro. 765 CAP.CLVJIl.Qualisintelligendasit conformatiosanelo-
—
CAP.CXXVIII. Quod In Genesidies a luce coaperint, rum a-i imaginem Filii Dei. Ex eodemlibro. 806
et nunc a npctibuscomputentur.Ex sermone ad populum -CAP. —
CUX. An in suo sexu resuscitandaatqueman-
in vigiliisPaschas. 764 sura sunl corporafeminarum.Ex eodemlibro. Ibid.
, CAP.CXXIX,—Quomodo, secundumfiguramJonaa,tres —
CAP.CLX. Quod in resurrectionemortuorumnatura
dies et tres noctesin passione Domini computentur.Ex corporum quibuslibet modis dissipatorumin Integrum
lib. i. Quaest.evang., tit. 7. . Ibid: revocandasif. Ex eodemlibro. 807
CAP.CXXX. — De providentiaDei, vel cur hic malo ho- —
CAP.CLXI. De pervicaeiaquorumdamqui resurre.c-
minibene sit,' vel bonomale.Ex sermonede Providentia tionem carnis, -quamjsicut praedictumest, totus mumlus
Dei. — Quidin librbEcclesiastesSalomonde his qua3in credit,impugnant.Ex eodemlibro. 809
hac vita bonismalisquesint communiadisputaret. Ex iib. —
CAP.CLXII. QuomodoPorphyriidefinitio,qua bealis
xx de CivitateDei, lit. 3. 765 - animisputat corpusomne fugiendum,ipsius Platonissen-
CAP.CXXXI.—Xfuibussententiis Doniini _udiciumin tenlia destruatur,qui dicitsummumDeumdiis promisisse
finefuturunisseeulideclaretur.Ex eodemhb. xx de Civi- ut nunquamcorporibusexuerentur. " Ex eodemlibro.' 810
tateDel. - . 768 —
CAP.-CLXIII. De conlrariis definitionibusPlalonis
—
CAP.CXXXII. De diversaopinatione trium fidelium atque Porphyriiin quibussi uterque alteri cederet, veri-
servorumadventusDominiternpusarbitranlium.Ex epis- tate neuter deviaret, Exeodem libro. 811
ad
tola HesychimnepiscopumSatonitanum de fine mundi. — ad
CAP.CLXIV. Quid veram resurrectionis Sdern,
769 vel-Plalo, vel Labeo,vel etiamVarroconfcrrepotueriut,
CAP.CXXXIII.— Quaesit prima resurrectio, quae se- si oniuiones eorum inuuam senteulianiconvenissenl. Ex.
curiaa.Ex lib. xx de CiyitateDei, inter caetera et ad lo- eodemlibro,tit.28. •- 812
 ttGi 1N EUGYPPIO CONTENTORUM. H6<1
CAP.CLXV.—Dequalitatevisionisqua in futuro saeculo • dixit, unumeorum insultasse, alterumeredidisse.Ex 829 eo
saacti Deumvidebunt.Ex eodemlibro. 813 "dem libro, tit. eodem.
CAP.CLXVI.—De a3ternafelicitatecivitatisDei, sab- CAP.CLXXIV.— Qubdapndquatuor eyangelistasinve-
batoque perpetuo. Ex eodemlibro. 817 niatur decies commemoratumDominumChristumvisum
CAP.CLXVII.— Quomododicat Matthaeuscenturionem fuisse ah bominibuspost resurreclionem.Eit eodem Jibro,
ad Dominumaccessisse pro puero suo, cumLucas dicat Ibid.'
quodamicosad eummiserit.Ex Ubrou de CbrisensuEvan- CAP.CL-XXV.—Quod in Iribusactivse, io Joannis aulem
gelistarum,tit. 20. 820. Evangeliodonacontemplativsevirtutiseluceant idoneisdi-
CAP.CLXVIII.—In miraculode quinquepanibus et duo- . gnoscere; et quia non perfecte , sed ex parte sit, Ideo
bus piscibus,quemadmodum inter se omnesquatuor evan- sicmanebitdonecveniat.Ex Jibroivde ConsensuEvange-
gelistseconveniant. Ex eodem libro, lit. 4S. 821 listarum. , 832
CAP.CLXIX.— QuomodoMatthseusMarcocongruatde CAP.CLXXVI.—De eo quod ait: NemonovitFiliumnisi
virga quamsecundumMatthasum dicitDominusnonferen- Pater. Ex Hbroi Quaestionum Evangelii. 835
dam, secundumMarcumautem solamferendam.Ex eodem CAP.CLXXVIL—Depuerissedentibusinforo.et claman-
libron de ConsensuEvangelisiarum. 825 tibus ad illosquineehumiliaricum"Joanne,nec cumChristo
CAP.CLXX.— De eo quodMatthseuset Marcusdicunt, gaudere voluerunt; nbi quse sit vera ciborumparcimonia.
Post sex dies faclum, Lueasdicit, Posl octo. Ex eodem pulcherrimedocet.— Exlibron Quaestionum Evangelii.Ifiirf.
libro. - 826 CAP.CLXXVIII. De voracitate eliamin vilissiutisci-
CAP.CLXXI,—Dealabastrounguenli, quomodononre- bis. Ex JibroIUde DoctrinaChristiana. 834
pugnet Matthaeoet Marcodicen.tibus:Ante biduumPas- sentia CAP.CLXXIX.—De impossibilitatejejunandi sub prse-
chw,Joannesqnidiclt: /nfesesdies.Exeodemlibro.Ifcir/. sponsi, ubi duojejunia probat: unum tribulationis
' 853 '
CAP.CLXXII.—DehoraDominicae passionisquemadmo-- et aliud gaudii. Ex libro n QusestionumEvaugelii.
dum noninter se dissentiantMarcus qui.dicit hora lertia, CAP. C LXXX. — De homine qui descendebatab Jerusa-
et Joannesquidicit, hora quasi sexta. Ex librom <leCon- lem in Jerieho. Ex libro eodem. 836
sensuEvangeIistarum,tit. 15. . 828 —
CAP..CLXXXI. QuodMarthaexcipiensillum in douio
CAP.CLXXIIL—Deduobuslatronibusimproperantibus, sua, significat Ecclesiamut nUnc_est;Mariavero, ut erit
quomodonoa repugneut Matthseuset MarcusLucse, qui in futuro. Ex eodemlibro. Ibid,

IN TOMO POSTERIORI.

CAP.CLXXXII.— De illo qui media nocte petiit ab lus 4 Secundo prophetas.Ex Iibro Quaestionumad Pauli-
amicotres paries.Ex,libro n QusestionumEvangelii. 837 num Nolanumepiscopum. §66
CAP.CLXXXIII.— De pane et pisce et ovo.Ex eodem. —
CAP.CCV. QuaJ sint obsecrationes,orationes, postu-
libro.
- CAP.CLXXXIV. Ibid. lationes, gratiarum acliones, qnas ad TimotheumAposto-
—De eo quod ait discipulis suis : No- lus commemorat.Ex eodemlibro ad Paulihum. 867
lite in sublimeextolli; et de hydropico, vel de muliere CAP.CCVI.—De eo quod ail Lucas : Oculi eorum te-
recurvata.Ex eodemlibro. 858 nebantur ne eum aqnoscerenl;et Marcus: Apparuit, in-
—
CAP.CLXXXV. Devillicoquem Dominusejiciebatde quit, eis in alia efftgie.Ex.eodem Jibro. 863
villicatu.Ex eodemlibro.- Ibid. CAP.CCVII.— De gladioquiMariseanimnmpertransiit.
CAP.CLXXXVI. — De illo quj in tecto et qui in agro, Ex eodem libro. ibid.
et de uxore Loth. Ex eodemlibro. - 841 XUP.CCVIII.— Agensde baptismo quaestionemquam
CAP.CLXXXVII. — De duobusin lecto, et duabusmo- exEvangelioproposuitsolvit, id est, quomodo non sit
lentibus, et dubbusin agro. Ex eodemlibro. lbid. contrarium: Qui mecumnonestcontra me est, illi dicto :
CAP.CLXXXVIII.—Dejudfceiniquo quemvidna iD- Qui contravosnon est, pro vobisest. Ex libro i de Bapiis-
terpellahat. Ex eodemlibro. . 842 mo; et comparationemfacitde Cornelio" et segreto.Ex eo-
CAP.CLXXXIX. —De €0 quod dictum est: Orale ne . demlibro. 869
fiat fuga vestrahiemevelsabbalo.Ex eodemlibro. 844 CAP.CCIX. — ObjeclionemDonatistamm,utrum gene-
CAP.CXC.—De camelo per foramen acus transituro. • ret filiosbaptismusChristiin parte Donati; an non gene-
Ex eodemlibro. , Ibid. ret, solvit. — • 871
—
CAP.CXCI. De eo quod scriptum est de Domino, CAP.CCX. Quodetiam male conversantescatholicos
Fittral se longiusire, nbi multipllciter disputat pro veris ipsa generet, quseet Simonem; vel quod eadem per ma-
slgnificationibus contra mendacium. E x eodemlibro.Ibid. losjjeneret, et tanquauiper uteros aneillarum.Exlibro i
CAP.CXCII. — De mendacii generibusocto.Ex libro de de Baptismo. , 872
Mendacio ad Consentium. 849 —
CAP.CCXI. Utrum apud haereticosfiat remissiopec-
CAP. C XCIII. — Contra eos qui ad mentiendum velut catorum.Ex eodemJibro. , N Ibid.
patroeinantia sibi de Scripturis exempla proponunt. Ex CAP. C CXII. — Quod sine charitate peccata redeaut
eodemJibro. . 8S0 qusedemissa.fuerantprobat per servum cui omnedebi-
—
CAP.CXCIV. Contradiyersosqui variis inodissua ni- tum dimiserat-dominus suus. Ex eodemlibro. 873
tuntur excusare peccata,.qusenulla impunita esse posse —
CAP.CCXIII. De bapti-andocui periculummortisim-
confirmat.Ex sermonede Continentia. 831 mineat et habeat inimicumqueminiquissime ' oderit. Ex
—
CAP.CXCV. De eo.quodait Apostolus: Mente servio eodem llbro. ibid.
tegi Dei, etc. Ex eodem sermone. 8_i5 .< CAP.NC CXIV. — Quod baptismus Deilsit et Ecclesias
CAP.CXCVI.— Utrumaliudsit aniuia, aliud spiritus, ubicunque — inventus fuerit. Ex eodemTibro. 876
an utroque nomineTesuna vocetur. Ex Iibro de Origine CAP.CCXV. Quod Ecclesiapariat, sive per se, sive
animaead VietoremVincentium. 3S5 per ancillarumuterumde semine viri, ubi ponit similitu-
CAP. C XCVII. — Quod-_amiquosjustos caput Christus dinem de Esau-et Aser. Ex eodem libro. Ibid.
'
velutmanum prsemiserit nasciturus.Ex JibrodeCatechi- CAP.CCXVI.— Quodantiqua res sit Ecclesia, in abis
zandisrudibus. 8S7 habensanimalemportionem,iualiisspiritalem. Ex eodem
CAP.CXCVIII.— Ut Christiani scholastici soloecismos libro. , 877
quorumdampietolerent saeerdotum. E x eodemlibro. 8S8 —
CAP.CCXVII. Quomodogeneret Euclesiabonos et
CAP.CXCIX.— Dehumilitate gallinaeillius, cujus blan- malos,tanquamper se ipsamRebeccageminos.Ex eodem
das alasrefugientes superbi prsedafiunt alitibus. Ex eo- Hbro. . 878
dem libro. 8S9 CAP. C CXVIII. — Quodprasterea Dominusnon aperuit
CAP.CC.— De statutis nostris, sine tristitia, si neces- Cyprianode baptismo sententiam quam postea plenario,
sitas evenerit, immutandis.Ex eodem libro. Ibid. conciliopatefecit,ut ejus charitas plenius appareret. Ex
CAP.CCI.— Quemadmodumcatechizandussit, qni vult eodemlibro. 879
fieriChristianus.Ex eodemlibro. 860 —
CAP.CCXIX. Quodsicutintus quod diaboliest, argu-
CAP.CCII.— Quodnon sit contrariusApostoJusdicens: mentumest, sic et foris quod Christi est, agnoscenduia,
Peccantescoramomnibusargue, Dominodicente : Corripe est. Ex libro iv de Baptismo. -Ibid.
euminter te et ipsumsolum.'&LJibro
* de Fide et operi- CAP. C CXX. — Quod non ita sibi baptismus verus suc-
bus. 865 cedere possit, sicut falsaefidei vera succedit. Ex eodem
—
CAP.CCIII. Nonfaciendoshomiriesmale securos ut. _ libro. - 880
in
propter rectam fidera,etiamsi criminibuspermanserint, —
CAP.CCXXI. De bonorummorumhajreticoet catho-
nondamnentur. Ex eodemlibro. - 863 licocriminoso.Ex eodemlibro. 883
CAP.CCIV.— Qui sint prophetsade quibus ait Aposio- —
CAP.CCXXII. Quodaqua baptisuiatiset iulra Eccle-
PATaoL. LXIL
 H6S , JNDEX CAPITIM ..___._ im
siamsalvet, "_ef.extra Ecclesiam
" "'"" ' dajpnet. Ex libro Ibid. v de CAP.CCLI.— Quidquodamsermoneadpopulumdispu-
Baptismb." tatum sit, de duplieidationeSpirilus sanels,-ad'vauopras-
CAP.C.GXXIII. — Quod multi lupi sint inlerius iusi- cepta charitatis duas dationes Tefefens Ex eodem ser-
diahtes, etmultae oves""extefiu's errantes, scife:tamen mone. . —., '.-." .951
et de sancioCypriano, vel <Ie —
CAP.CCLII. Quid quodam«ermoneao populum«lis-
Dom'iripih..uisunteJusjvide ' 884 putatumsit de diffenentiagenerationis Filii etpfocessio-
apbswIbPblfb.ExIilirb Baplismo. - , 952
—
CAP.CGXXIV Quodsub eodembaplismopeccatadi- nis Spiritns sancli.Ex eodem iibro, tlt. 26.
mittantufjpfopter vjhculum"eharj talu, sub qubleiiebaDliir CAP.CCLIII.^TQuodomnis «loctrinavel rerum 5it vel
pfoplprsacrilegium divislbnis,etde laudesanetiCypriani. sigriorum,et res qua fruendumest sit Deus < Trinitas.
~ ' Ex
Ex eoderii'librb. 886 lib. i de Doetrina Chrisliana. —." 55I
:CAP.'CCX-XV. Quod — saeramentum" baplismi et in CAP.-CGLIV. — De purgatione mentisad fruendamil-
homine sit Ex eodem libro. Iam lucem se viam nobis
-,-. ,-•„in bono
roalbet r, , • , aequale. i ,- • [m^
quse praebens,superbis stuite
fecissepu.iaiaest humanumgenus, de cbntrariiset de' sfc-
CAP.CCXXVI.—^Quodcharitate |Cypriani,hi- qui per •milibuscurans.Ex eodemJibro. "- - ,956
illius senlentiamse volunt excusare damnenlur. Ex li- CAP. —
COLV, Utrumfrui se homodebeatan nti,' etde
bro vndeBaplismo ' 887 regula dilectionisdivinilus constituta.Ex eodemlibro.958
—
CAP.CCXX.YII. Quod ut in pessimis catholicis cor- CAP. C CLVI. — De rebus quatuor diligendis,"etordi-
recfVbaptisihusnonincipitadessequnddeerat. sed prod- natam habefi .oporterB dilectionem, pt conjunctiorihus
esse qubd inerat, sic' et iu hsereiicis.iEx
" eodem Jibrb. pro sorfe consulendum.Ex eodem libro. Ibid.
_ ," < '888- CAP. G CLVII. — DB principio viarum secundumSalo^
RAP,CCXXVHI.—Quaa sint tenebrae exteriores. Ex monem. Ex eodemlibro. . 941
librp de'G-fatia'Noyi Testamenti ad illohoratupi. 889 CAP.CGLVIII. — Qnod fide«tspe decedenle charitas •
CAP.CCXXlX.— QuaesilIatitudo,_et-loiigitudo,et alli- maneat, et qpodlemporaleyilescatcum venerit, seternuhi
tudpj "etpfbfundum,qubdait Apostolus,.Ex eodemlibro. vero " ardentius diligatur*Ex eodem libro.
CAP.GCLIX.!=-De signis naturalibus,et de datis. Ex
942
—
CAP.COXXX. Utrum parenteshaptizatisparyulisnb- Jibro 11 de Doclrina Christiana. . _ 945
ceant, cuiri eos daemQniorom sacrifieiissariare cbnaritur, GAPICCL5. rrr Quod inter omnia signa serbi teneant
et si non nocent, quomodo eis prosit. cum baptizantur, principalum,qusspropter peccatumsuperbia non potue-
parentum Odes,quorum eis non potest obesseinfidelitas. runf eunctis gentilius esse communia.Ex eodem libro.
Ex epistolaadBoniLcium episeopumde parvulis requi- - "944
fentem. ' ~ i393 —
pAp.fJJLXI. Qnpd ex aliqua similitudine Scriptura
—
CAP.CCXXXI. An aposloli fuerint baptizati.
' Ex-epi-- 1 -suavius'excitet animum, ut illud exempli causade Canti-
stola ad Seleucianam. I . 893 cis cantieorum_Denteslui sicut grex detonsarum.Ex eo-
CAP.CCXXXII. — Quodsuperbis vel occultepeccanti- , dem libro. _ 94*5
bus utile sit cadere in aliqhod aperlum mamfesthmqUe "'• —
CAP.^CGLXII. De signispropriiset translatis agensi -
xiv de CivitateDei. * :
'"886 datexemplum, quod bos'proprieprieus
peccatum. Ex libro— "" -tfanslate
"'- - Eyange-
"
"CAP.CCXXXIII. " ' De Trimtate. %X epistola
' - ad Gori- listamonstretur.Exeodemlibro. 946 "-
sentium. - 897 GAP. —
CCLXIII. De rerum ignorantia,quasfacitgbseu-
—
CAP.CCXXXIV. De unitate Patris etFiliietSpiritus' ras figtfratas locutiones, cum ignoramusvel ariimalium,
Bancti,qui suht urius, et solus, * et verus Deus. Ex libre i vel lapidum, vel herbarum naturas. Ex- eodeinHbro:
xieTrinitate,Tit.'6. '< < "901 Ibid.
- CAP.CCXXXV.— Quodunigenitus Dei Filius propter —
CAP.GGLXIV. De numerorumimperitia, quse
'' mrilta
Dei «qua- facitnon intelligi. Ex eodem libro. -"' ' 947
Formamservi minorPatri dicatur",quiinibrma '
£isest Patri. Ex eodem libro, tit. 7.| 904 --
CAP.CCLXV. De rbrum "" musicarum
" ' ign_orantia. Ex
—
CAP.CCXXXVI. Be" subjectione qua Filius subji- eoaemlibro. • 9l8"
' " CAP. —
CCLXVI. De sigulssnperstitiqsis,quibusperni-
Ciendusdicitur Palri. Ex eodemlibrb. 908
—
CAP.CCXXXVIl. Quodutile credentibusfuerit, ut ad ciose dsemonum iiocietas"comparatur. " - Ex" ^eodemlibro.
Patreminforma seryi Christus '" " ascenderet.
' Ex eodem --," 949- '
libro,tit.9. 308 —
GAP.CCLXVII. De seientia sententiarjim, connexio-
CAP.CCXXXVIII. — Quomodotraditurus " sit regnum
' 809 num, "definitionum,
' divisionumet
" " Exiodein
paflitiouuin.
FiliusPatri. Ex eodemlibrd,"tit.'lG. liBro. 9S2
—
CAP.-CGXXXIX.Quadiscretiorieintelligendus,Nurie —
CAP.CCLXVIII. Ut nec de eloqneniia^se quispiara
wqualisPatri Filius,
' -
mmcautem minor.-'Ex eodem ' libro, jaclet qusenonutintelligamus, sed ut intellecta "- ""prolera-
l.t. ll." | -910 tnusadhibetur. Ex eodem'libro. 9Si
—
CAP.CCXL. Quaratione nescire dicatur JFilius diem CAP. CCLXIX/—Quqd numeri disciplina monBitab ho-
horafti quam scit Pater. Ex eodem iibro,' tit. eod. minibusinstituta, sed potius indagata'-et iuveDta, et -ad
et"""
Ibid. Dei iaudem, a quo vera est, referenda sit. -Ex " eodem li-
CAP.CCXLI.— Quomodointelligendasit missio, sive bro. 958
Filii, sive Spiritussancti.Ex
"' libron dii Trinitate, til. B." CAP.CCLXX.—'Quodutiles disciplinas-philosophorum
915 hujus sasculilanquaro divitiasJde jEgypto esieris, Chri-
CAP.CGXLII.—-Desolovero Deo Patre, et Filio, -%t stiahusauferre debeat, velut res domini sui, in usum ]u-
Spifitu saneto.Ex— libro vi de Trinitate, "tit.9,. 916 stum prajdicahdiEvangelii convertehdas;sanetkigilare
CAP.CCXLIH. D,eeoquod ait|Apostolusvirum-esse non«essetillud Apostoli:Scienliainflat.Exeodemlibro.
:" '" '
imaginem Dei,"mulieremgtoriam viri.Ex Jibro _m-de " ;: . 956
Trinilate, tit. 7. — . . I _ ' 9if GAP.CGLXXI; *—De signis sutem ambiguiset distin-
GAP.CCXLIV. Quiddisputatum,<quidvesit compre- ctiohibus,exempli gratiaponitquabter distihguatur: In
hensuin praeeedentiumquatubrdeeim ratiocinatione * li- principiberal Verbum, €t"illud Apostoli: Quid<etigam
brorum. Ex librox:vdeTrinitate,'tit. 3. Ibid. ignoro.Exlibro nide BectrinaChristiana. - 9S8
CAP.CCXLV.— De Spiritu sanctoqui Patri «t Filio .' CAP.CCLXXII.— De ambiguisproniintiatiouibus ponit
sequalisaccipiluret utriusqueSpiritus dicitur, et chari- exempli«ausaquomodopronuntiandum sit : Quis accusa-
tatis nomine mtelligilur, cum-'quselibetin Trinitate pef- ; bit eleclosDei? Ex ebdernlibro. - - 9S9
" ' CCLXXIII.— De ambiguitalibusverboramtransla-
sonasit cbaritas.Ex eodem libro, tiu 19. 921) - "CAP.
GAP.CCXLVI.— Deinterrogationehaeretici,cpntraeos , torum, in quibus cavendnmpraembnetne figurala Joeutio
substanliae,sed volun- : ad lilteram accipjatur. Exeodem libro. "^ 906
qui unigenitumDei non paternae —
tatis Filium esse dixerunt. Ex eodemlibro, tit. 20. 926 CAP.CCLXXIV. Hunc modum praefigitinveniendae
CAP.CCXLVII.— De similitudinibusTrinitatis diyinffi,1 Jocutioms,proprianean figuratasjt, jitexquidquidin Scri-
quaeinnaturaTneniisad imaginem Dil faclsereperiri u*t- . pturls ssevumaut quaei flagitiosum, persona Beivel
eunqueJpotuerunt.— Ex eodem libro. 827' [ sanctprumimperilisvidetur, siue dubio figuratum
' ' Inlelh-
• CAP.CCXLVIII. Tria quaesunl ininiagine Dei,' id gatuf."Ex eodem libro." 961
fest",memoria, intellectus et airior unius personse, qula ) | CAP.CCLXXV.—' al-iim De "sententia generalis juslilirp:
non hoc est ei -essequod haec habere. - Ex ebdetn libro, t f: Quodtibi fieri non nis, fecerh, qua3ad geminaedi-
jt %%.. • 928 * leclionisrelata niandatum, ' omnia flagitia facAnoraque de-
CAP.CCXLIX.— Quamyerain Dei Trinitate unitas, €t I 1 pellit. Ex eodemlibro. - S6S
—
CAP.CCLXXVI. Item defiguratis l^ocutionibus non"
quamvera in ejusdem' unitate sit Tfinitas. Ex ' eodemli- \ feintellectis tandiu yersandisquandiu"adtBgnumcharitalis
uro, tit. 25. — 929 \ I
CAP.CCL. Quare bis datus sit Spirilus sanctus. Ex I i interpretatioperducatuf. ibi esponit: Nisi mandiicave-
eodem libro, lit. 26,'"et ex sermonede " Ascensione
" " Do-1 ' TitisidrnemFilii honiinis,et illud :,Sj. esurierit inimicus
mini, _ 950'SI liius, ciba Ulum, et: £( qui "maiwiimam smm perdit
HCS _ IN EUGVPPIO CONTENTORU"*.. _i<"6
.eam, velillud: Da misericordi,el ne sutcipiqsfleccalq: '" .Pfo.mpriuisgerenda, adPaulinumepiscopum. 1O021
'rem Ex eodemlibro. 965 —
CAP.CCCVII. Quodsaepe in somnismortul fiventi-
CAP.CCLXXVII, _- Quodsciredebeamusin obserValio- inis'apparereputantuf.gx eodepiiibro. ,""'"' 102"!
jpbusinlelligeniiarumScripturarum aliacommuniler prae- CAP.CCCVJII.*—;Utrfimmarlyresin beneficiisguse"$o?
alia
43'ipi, singiihs quitmsquegeneribus personarum, ut rum rationibiisconferunturipsi interesse '" cr^endj sniij
^st illud: Trade filiam, et similia. Ex eodem libro. rebus humanis.Ex eodemlibro. , IpS'
964 GAP.CGCIX.— Item"deoblationeVel ele*emosyha"prfl
CAP.CCLXXVIII. — Quoduna eademqueres per simi- defunctis.Ex eodemlibro. , J'jO-6
litudinemef,in bonara "" partempossit accipi, et in malam. CAP.CCCX. —Desententja 'Dqmini"dicen]tis : Quitvi?
Ex
" eodemJibro. Ibid. deritmulierem ad concupisceiiddm.lixlibvg
' ' 'i\d'e ger=
CAP.' CCLXXIX. T^ Derebus qusenpnjn contraria, sed fiaoneDominiin monte. .'" 1027
taritumin diversa significationeponnntur. Ex eodemli- CAP.CCCXI."— De eo quod ait Dominus: pmni' pe?
brp. . 96S tenli dale, quomodononsit contrarium*seh"tentise'dic,en-J "
- • CAE.CCLXXX. — De modis Jocu.ionumquorumcogni- tis : Ne'dederispeccalori.Ex eodemlibro. 1028
fionem necessariam dicit Scripturarura - —
obseurilatibus GAP.CCCXII. Quomodbihtelligendumsit: Cavefp
'
djssqlypndis.Exeodemlibro. . 966 nejusliliam vestramfqciqtiscordin "' * hominibfis';
- ' vel quae"
"CAP: CCLXXXI.^De septemTyconiiTeguIis, quibus in- sit sinistra. Ex eodemlibro. - ip"_9
leiligendaSfScripturasstudipsos dicit plurimum adjuvari. • CAP. Gur
CCCXffl,,— orandpm"sjj, Deo spiente : • •-io51"quji.
gx libfbIIIde DbetrihaChristiana. 967 nobisnecessarium.Ex eodem hbro."
_ CAP.CCXXXH. ^r De eo quod ait Apostolus•:Absofplq CAP.CCCXIV.—De difiier.entiatenlationjs, et qup-
eslmorsin viclbria.Exlibro Quaastionum LXXXIV. 975 mododiabolussteterit ante Deumj' ant petit'Joji
CAP.CCLXXXIIL ST-De quadragintasex annisajdifica- dum. Ex eodemjibro., <'.'" '" • "'"-'*"'" J " tentarir,x'Ibi$,'
tibhistempli.""Ex homilia10 EvangeliisecundumJoannem. CAP.CGGKV.— De septiformiSpiritu.septemque bea*-'
et
974 titudinibus, septempetitionibusorationisDominicae. Ex
CAP.CCLXXXIV. — De decem virginibus. Ex libro -eodem Jibro. • lg_5_j,
I XXXIV. . -" "" - CAP. CCGXVI. =-^ fie
.Qusestionnm 976 jejunio et"lavanda facie vel"un-
'CAP.CCLXXXV. —DeQuadragesimaetQuinquagesima. CAP. gendocapite. Ex eodemlibro. 103S
Eji.eodemlibro. — 979 - —
CGCXVII. De eo quodait Dominus: Si ergo
GAP.CCLXXXVI. De eo quodait Apostolus: "'' Invicem fumenguodinte est,tenebrw sinl, ipsw lenebrcequan- -
oneraveslra portate.Ex eodemJibro. ' '981 . tog iruni ? ExJibro n de SermoneDominiin monte. 1056
—
CAP.CCLXXXVII. De haeresiPelagiana.Ex Jibrode , CAP.CCCXVIII. — De sollicitudinecrastinaediei prohi-
Haeresibusad Quodvnltdeum
' " diaconum,qusa
' " ' est
' sub ti- bita. Ex eodem —
" libro. . , 1037
tulo 88. "- _ - • 984 CAP.CCCXIX. "Quomodo acclpiendum sit: NoKte }«-
CAP.CCLXXXVIII. -r l.ejn dp,e,adern Pelagiaiiorum * "' " $care<ne e t
judipemini, <le.fg^u(.a-,iu.pgulo jfralrjs, ac
naeresi.Ex quodamsermbriead populum. 98S trabe nohvisoiri prbpfio"oculb, Ex eodem " "'"de' Ser-.
Tibrp
CAP..CCLXXXJX.__= QuqdmundpmDeris propter gra- -moneDominiinmonte.' -""" • 1058"
tiamsefvet",pfbpter"libefum afbitrjum -- E? fipi- ,lal CAP. CCCXX._rr-r ipsohpbu
Slolaad Valentinum. -.*---- judicet. ^gg plenitudo3)ivinitdiU
Qualifprjntglljgeudnm,«"? de Prse-
— ' corpofalim. Ex"*"Iibr"o
CAP.CCXG. Quisinelege peccaverunt, '"" sine lege pe- sentia Dei.
------ . 11)41
ribunt.Ex eademepistola."'' (jgg- CAP." CCCXXL — T)e uriius"uxbrisviro "episcopoofdi-
—
CAP.CCXCI. Quod cordis induratio prsecedentihus nando.Ex bbro de Bonoconjugali. 1045
malisfiat.Ex eodemloco. - - - - 995 • -GAP.CCCXXfl;
" — D.enoelurnaillusione. Ex eodemli-
— brb. "
CAP.CCXCII. Bing fluaedaui djvjdilpgssepon pec- '."'"" Ibid.
care, similiteretdemorte. Ex libro de Coffeptioneet CAP. CCCXXIIL —De virtule animi vel latente vel
gralia adValentiflum et monachos. 996 manifesta.Ex
' eodem libro." 1044
CAP.CCXCIII. — Quod nec gratja probibpaj,correptio- CAP. CCCXJ^IV. r^ Nemoascendil m cmlum, caetera; et
nec Ex eodemlibro. "*' "-' ' et: exaltavil
nem, correpliogratiam.
— 998 Sicuiilbyses serpenlemin deserlo.Exlibro i
CAP.*CCXCIV.De prsedestinalionequse pon possit de Baptismoparvulorum. 104S
essesine prseseientia,praescientiavero possit esse sin.e —
CAP.CCGXXV. Resurrectioni futuraeutrum Lazari,
prsedestinatione.- Ex libro ad Prosperum et Hilarium. aut Chrisli'resurrectio congruat.Exlibro Respon.iouis
999 , contra sex quseslionespaganorum. 1046
—
CAP.CCXCV. Qnodostium verbi aperiatur, cumcor CAP. CCCXXVI. — Cum spiritus immundusexierit ab
audientls
' CAP." aperiatur—ut cr#dat-Ex eo.demlibro. 1001 homfne,etp. Ex libro i QusestionumEyangelii.", 16ii
CCXCVI. Qubd gratia praevenialfidem,prse-: .GAP.CCCXXVIL— De sumpfibus"adturreiri sedifican-
stetquepersevefantiam.Exlibro de Bonbperseverantise. *daill; ex libro u Quaeslionum — Evangelii,tit. 21. Ibid.
1005 CAP.CCCXXVIII. Qua dispositioneprovidentiseDei
CAP.CCXCVII."— Quodparvuli,_sipeccatum originale Scripturse Veleris Testamenli ex Hebfaeo-iriGraecum
non esset, nullimalotenerentur obnbxii.Ex libro n cori- eloquiumtranslataesint, u|, upiversjs gentibiis iiin,Qle_ice -.
tra Julianum. Ibid. rent. Ex libro xvinde CivitateDei. . 'ItfhTl.'
'• CAP.CGXCVIII. — Quodcum remediumfatetur Juliar CAP*. CCCXXIX. -= DeauctoritateSeptuagintainterpre-
nus, fateri cogatur-etmorbum.Ex eodemJibro. 1004 tum, qusesalyphppprgHebrseistjji- pmnibusinterprgti-; "
i CAP.CGXGIX.-TTDe concupiscenliacarnis adverjius bus praefefehdasit. Ex"eodemlibfo,"lit.44. " 1049
spiritum,et spiritus adversuscarnem. Es eodem Jibro. CAP.CCCXXX. =: Quidinlelligendumsit de Ninivita-'-'
— 1003 rum exeidip, cpjus denunlislio in Hehrseo quadraglpjj,
CAP.CCC. Cootra objectionesjconclusioiiesque Pela- diertimspatiotenditur, in Septuaginlaauterii ' Iridui bre-
giarias,subtilulis quindectmresponsa sancti Augustini. vitaie cotieluditur. E x eodem libro. 10S1"
ad
ExJibro Paulum et Eutropiumepiscopos, de Perfe- CAP. CCCXXXI. — De eo quod ait Apostolus Ojmie :
clione justitise. 1006 peccaluniquodcunquefeceril Iwmo, extra cbrpusest; qm
' CA».CCGI.— Ubi possint pra?ceptaperfeetione com- autemfornicutur,in corpuspropriumpeccal.Ex Sermone
plert, et quidsit liberare de corpofemortis,vel qiiod no- proplerhoe ipsum.—De . 10S2
minejejaiiii, eleemosynseet orationisomnis justitisege- CAP". CCCXXXII. scientiaDei,detrina virtute,_de
neralitas indicetuf. Ex "eodemlibrode * Berfectione
' justi- Deoetureatura, de loco Dei.ExlibroQusestionumLXXXIV'.
'tiae. . CCCII.— 1011
CAP.eCCXXXIH. — De providentia Dei. Ex eodem
-CAP. Prseeeptumde ditigendoDeoin illavita "
perfectecompleridicit, et rationemreddit festiinoniorum libro. • • ' 10S7
quibus imperalurhominiperfectum esse, vel quandosit —
CAP.CCCXXXIV. De eo quodscriptum ' est: Habilu
Ecclesiagloripsa.Ex eodem (ibrp.
— 1012 invenlusut homo.Ex— eodemlibro.
Ex
Ibid.
"CAP: CCCIIL D.e eo quod _aitAposfplus: Judicium CAP, CC("XXXy. De. alimentjs. gpdeni libro.-
ex unoincondemnaiionem." Ex epistola"f esponsionisad
ConsultaHilarii. : 1015 GAP.CCCXXXVI. — De eo quod diclumest: Pmnitet-
CAP.CCCIV.— Cpplraid quod dixernnt Pelagiapihu- mehominem ' iecisse.Ex eodemlibro. Ibid-
manamnon possemutare vel debilitarenaturamid quod —
CAP.CCCXXXVIL De eo quod scriplumest: Sexa-
substantjfimeU Ex libro fie Naturae.tgratia.- 1017 ginla suntregince,el octoginlaconcubinw,et de tempori-
CAP.CCCV:— De Samuelet Pythonissa. ' Ex
*" libro
" ad busselernis. Ex eodemlibro. 1060
DnleitiumdeSeptem Qusestiohibus." Ibid. —
"CAP.CCCXXXVIII. De homine facto ad imagineiu
CAP.CCGVI.— Quibussacrifieiumprosit, aut locus et similitudinemDei.Ex eodemlibro. 1061
martvrumin quo quispiamsepelitur. Ex iibrode Cura CAP.CCCXXXIX. — De eo quod ait io Evangelio
Iruii' in una domodivisi duo adversus ires, eltres ad-
 1167 '.',.• • VITA S. SEVERINL : .163
versusduo. De exposttionepsalmiXLIV. 1062 cur Dayid peccato remisso, quse Deus per prophetaia
—
CAP.CCCXL. De magis Pharaonis,et xur qusedam fuerat minatusimpleverit; et de mysterionnmerivicina-
! miraculafecerunt, sicut Moysesfamulus Dei. Ex libro Jis [viceunalis],vel de suprascriptaanimasqusestione.Ex
Qusestionumtxxxiv.—
1064 libro II de Baptismoparyulorum,prope finem. 1077
CCCXLI.
CAP. - ' ' Adversus mathematicos. Ex eodem CAP.CCCXLVII—Quaesint peccatanolentium.Ex li-
libro. 1067 hro Quaestionum JibriNumerorum. 1078
CAP.CCCXLII.— DeVerbo, et de eo quod scriptum CAP.CCCXLVIII. — _De eo quodscriptum est: Non
est: Sine ipsofactumest nihil, et de duabusprsepositio- morienturpatrespro filiis, et de eo quod ait: Reddam
nibus de et ex. Ex libro de Katura boni. 1068 peccata palrum in filios.Ex libro QuaestionumDeutero-
—
CAP.CCCXLlII. De corpore Domini postresurre- nomii. -1080
Ctionem.Ex epistolaad Consentium,de eademre consu- CAP.CCCXLIX. — Quod exemplo Domini temporalis
lentem. 1069 contemnendasit salus, et qui [quae]filiisJob resurreclio
—
CAP.CCCXLIV. De corpore animaliet corpore spi- commendetur,vel de susiineiuia ejusdem Job, ae fida
ritali. Ad eumdemConsentium. 1071, Domini;velumquetemplinou fuisseparietem, ut<_uidain
CAP.CCCXLV. — Utrumsingillatima Deocreatorecor- volunt.Ex librode GratiaKoviTestamenti. Ibid.
porum lineamenta formentur, et de animaequsestione. —
CAP.CCCL. Quid adamandumsit. Ex libro Qussstio-
Ex eadem epistola, vel ex duabus epistolis ad Optatum. num txxxiv. 1082
1072 CAP.CCCLI.— De nutrienda charitate. Ex eodem Ii-
CAP.CCCXLVI.— Quod baptizatinon a morte com- bro. 1085
moni, sed a supplicioliberentur seterno,a quo etiamprl- CAP.CCGLII.— Sermode laude charitatis. 1085
mos boniiues uieit per Domini sanguinem iiberatos; et

EREATUM.

Typothetarum errore sequens opusculum indicibus, quos prsecedere debuisset, subjectuu.

est; de quo etiam lectorem monitum volumus, numeros 5 et 6, qui inter Eugyppii Epistolam
ipsamque S. Severini panegyrim intercedebant, consulto fuisse prtecisos, ut pote Paschasii
epistolain, inter opera illius diaconi jampridem editam, complectentes.

Vlf A SANCTI SEVERIM

KORIGORUM APOSTOLI,
AUGTORE EUGYPPIO.

diciis ex notissima nobis et quolidiana majoraru re-

EPISTOLA EUGWPH AD PASCHASIOM DIA-
€ONUM.
1. Domino sancto ac merito venerabili Paschasio,
Eugyppius in Dominosalutem.
Ante hoc ferme biennium, eonsulalu scilicet 1 Iiu-
porluni, epistola cujusdam laici nobilis adquemdam
directa presbyterum nobis oblata est ad legendum,
continens vilams Basilici monacbi, qui quondam in
monaslerio montis, cui vocabulum est Titas, supers
Ariminum commoratus, post in Lucanise regione de-
funclus eslj vir et multis et mibi notissimus. Quam.
epistolam, cum a quibusdam describi cognoscerem,
coepi mecum ipse tractare, nec non et viris religio- -
sis edicere, tanta per B. Severinum divinis effectibus
celebrata, nou oportere celare miracula.
« 2. Quse cum auctor epistolse prsefalai rescisset,
animo prompliore mandavit, ut aliqua sibi per me
ejusdem sancti Severini mitlerenlur indicia, quibus
instructus libellum vitse ejus scriberet, poslerorum
memorise prolulurum. Hsec ergo protinus oblatione -
compulsus, commemoratorium uonnullis refertum in-"
* Aliis .vocatur : consul fuit solus
Opporlunus
an. Christi 509, qui erat Anaslasii imperatoris 18. -
s Belfort. Bassi. De monte vero Titane sive Ti-
tauo, ubi uunc vicus S. Marini nuncupatus, agemus
latione composui, non sine magno moerore auimi,
injustum scilicet repulans, ut te superstile Iaicus a
nobis boc opus efflcere rogaretur : cui et modus et
color operis non sine prsasumplione quadam possil
injungl, ne forsitan sseculari tantum litieratura poli«
lus, tali vitam sermone conscriberei, in quo multo-
rum plurimum laboraret inscitia; et res mirabiles,
qusediu quadam silenli nocte laluerant, quautum ad
nos altinet, ignaris liberalium litterarum obscura
dissertitudine non lucerenl. Sed non ultra lucernse
illius igniculum, te velut sole splendente, perqui-
ram tantum ne mihi peritise tuse radios nube quadam
excusationis obducas, imperitiam videlicetaccusando.
Noli, obsecro, tam duris me-verberare sermonibus,
dum dicis; Quid tibi aquas exspectare de silice 1
Jam utique non exspecto de silice platese ssecularis,
sed a te,qui spiritualibus spiritalia comparans, nos de
firmissima peira illo quo profluis orationis melle re-
creabis; de quo jam nectareum suavissimaepromis-
sionisguslum dirigens prsecipis,ut commemorato-
rium vel indicia vitse ssepe dicti Severini transmilte-
3 Septemb. ad Vitam S. Marini.^- .,
3 Celebris ad mare Adrialicum uros, cui a
"* ' cogno»,
mine fluvio uomen. ':
 IICO "vTTAS. SEVERINI. 1170
rem, quse donec in tuse "constructionis libellum A fugitivuin putas, para tibi pretium, quod prome pos-
transire mereanlur, nequaquam animum recensentis sis, cum fuero requisitus, offerre. His talia_*serio
offendant".Quisquis enim ad copstruendam domum-- subjiciens mox : Quid prodest, inquit, servo Dei si-
arcbiteclum requirit, necessariam sollicite materiam gnificatio loci, vel generis sui, cum possit id tacendo
prseparet:quod simoles ad instarparietum impoli- ' sanctius vitare jaetantiam, utpote sinistram, quane-
tis compohatur, arliflce tardante, lapidibus nunquam sciente, cupio opus bonum Christo donante perfi-
sediflcassedicendus est, ubi nulla magbftri structura cere, quo merear dexterse socius fieri et supernse
prorsus intraverit, nulla rite subjieiuntur fundamenti patrise civis ascribi? Quam si me indignum veraciter
munlmina : sic ego quoque, preliosam maleriam in- desiderare cognoscis, quid te necesse est terrenam
genio vesiro, vilissima compositione-vix prseparans cognoscere, quam requiris ? "Verumtamen scito quia
non putari debeo conscripsisse quod cupib, ubi nulla Deus, qui te sacerdotem fieri prsestitit, ipse me quo-
ilisciplinse liberalis constructio, nullus grammatici que periclitantibus his hominibus interesse prsece-
culminis decor existit. Habet plane certum funda- pit; Et tali memoratus presbyter responsione conti-
menlum solius fidei, quo sanctum virum mirandis cuit, nec quisquam ante vel postea bealuin virum
constat claruisse virtutibus, quod per manus linguse super hac parle percontari praesumpsit.Loquelata-
luse offero collocandum, de tui operisfastigro laudes n men ipsius 4 testabatur hominem omnino latinum :
Christo debilas redditurus.' quem constat ad quamdam Orientis solitudinem fer-
] 5. llla quoque precor virtulum benelicia sanita- vore perfectioris vitse fuisse profectum.; alque inde
ad 8 Norici Bipensis
tumque remedia, qusevel in itinere,vel hie apud post oppida, Pannonise supe-
ejusdem beatissimi Patris memoriam divinasunt per- riori vicina, quse barbarorum crebris premeban.tur
acta virtute, digneris adnectere; quse quoniam fide- Incursibus, divina compulsum revelatione venisse,
lis portitor fllius vester Deogratias optime novit, sicut ipse 6. causa seeretiore, tanquam de alio loque-
yerbo eonimendamus intimanda. sperantes nos ba- retur, ferre solitus erat, nonnullas Orientis urbes
jnli nomen etiam de tui operis perfectione jugiter nominans, ct itineris immensi pericula se mirabiliter
esse dicturos; ut Dei fidelissimus famiilus tantis vir- transisse significans. Hsec igilur sola, quas reituli,
tutibus opulentus, sicut ad sanctorum gloriam "suis quoties de B. Severini patria sermo ortus est,
per Christi graliam merilis evehitur, sic ad huma- eliam ipso superstite, semper audivi. Indicia vero
nam memoriam tuis Jitteris consecretur. Saue palria mirabilis vitae ejus huic epistolse conjuncta prselalis
de qua fuit oriundus fortasse necessario a, nobis re- capitulis commemoratorio recensita, fient, ut rogavi,
quiritur, ut inde, sicut moris est, texendae vitse su- libri vestri magisterio clariora. Superest ut ejus
malur exordium. De qua licet me fatear nullum evi- orationibus tuas sociare non desinas, et indulgen-
dens habere documentum, tamen quid "hinc haben- tiam mihi poscere non desistas.
dum, et a te eognoverim. non tacebo.
i. Cum raultl igitur sacerdoieset spirituales viri, Imipit Vita sancti
nec non et laici nobiJes et religiosi vel indigense, vel Severini.
de longinquis ad eum regionibus confluentes, ssepius
hsesitarent iriter se ^juserenles, cujus nationis esset CAPUT PRl.MOM.
vir, quem tantis cernerent fulgere virlutibus, nec Sanctus Severinus in Norico varia pmdicit.; labo-
uilus penitus "ab eo auderet inquirere ; tandeml ranlibus subvenit.
""
Pirmenius quidam presbyter Italiss, nobilis et tolius 1. Tempore quo Attila-rex Hunnorum defunctus _
auctoritatis vir, qui ad cum confugerat lempore quo esl, utraque Panhonia, cseteraque confinia 8Danubii
patriciuss Orestes inique peremptus est, interfecto- rebus turbabantur ambiguis, ac primum inter filios
res ejus metuens,- eo quod inlerfecti velut pater ejus de obtinendo rcgno magna sunt exorta certa-
fuisse diceretur; post - multos itaque familiaritatis mina, qui, morbo iniquse dominationis inflati, mate- _
adeptse dies, erupit quasi pro omnibus, et ita scisci- riam sui sceleris accepere patris interitum. Tunc
talus est dicens : Domine sancte, de qua provincia itaque sanetissimus Dei famulus Severinus de par-
•p
Deus his regionibus tale lumen donare dignalus est ? libus Orientis adveniens, in vicinis Noriei Ripensis
Cui vir Dei faeela primum hilaritate respondit: Si et Pannoniorum__partibus, quod 9 Asluris dicijur,
• * Belf. Brauner. Primenius. * Noricum Ripense est, quidquid ab OEno, Rhe-
Pygmenius.
2 Hic Dux militum a Julio Nepote Imperatore tiarum et Yindelicise termino, ad Pannones usque in
creatus, adversus eum rebellavit, fdiumque suum Danubii ripa jacet. Vetser. ad cap ,
Momyllum, qui et Auguslulus, pridie Kalend. No- 6 Baron., clauso sermone. - - ,
verab. 475 imperatorem constiiuit. Odoacer ab Ore- ' Anno 4S4.
stis semulis advocatus in Italiam, eum fratremque 8 Quarum', ut Jornandes de Reb.us Geticis, cap.
ejus Paulum oecidit, Augustulum relegavit in Cam- SO,scribit, per licentiam libidinis pene populus fuil.
an. Basilisco II et Armalo Coss. Major mtuEllac dicebalur/Cfo&as aliis; hic cum
J Baronius476,
paniam,
senior legit. Aladarico fratre prselio memorabili, congressus, quo
- * Editio Hen. Ganisii hic interjicit Africanum, quae ' Hunnorum omnino fractse vires. Velser. Hb. u
vox aberat a Ms. Belfortii et Baronii, nec videtur Rer. Boic. -, •
necessaria. Braunerus Romanum suspicatur : faset 9 Sur,,Baron,, Har., Castum.Lazius, Castuns, et
Baroiiius. Africa oriundum scribit Aventinus, ul dixi- Casturis, id est, ut ait, Caslris Auguslis, audaci con-
_ jnus. jectura, ut Velseru? censet, Petr. de Na(, et Ferrar.
 im VITA S. SEVERINI. 1172
oppldo mbrabaf.iif, vfvens juxla evangelicam aposld-,A terrse motu, ila sunt barbari intrinsecus habitantes
Ilcanique doctiifiam",6'm'iiipietate et castilate prsedi- exterriti, ut portas sibi Romanos cogerent aperire
tus",lh cotifessiohe cathoficse fidei venerabile propo- velociter. Exeunles igitur,s cuncti diffugeruut ,
situm"sanc'iis'dpenbiis' adimplebat. Dum ergo talibus sestimantes se quam viciuorum hostium obsidiou;
exefeftiis fonOrafhs paimarii supernse vocationis in- vailatos, auctoque terrore divinitus, et noctis erroi i
-. nticue s_q'u'erei,uf,qiiadam diead ecelesiam processit confusi, mutuis se giadiis conciderunt. Tali efgo a( -
ex inore': tiinc presijyiefo, clero et civibus requisi- "versariis internecione consumptis, divino plebs ser-
tis, co_pii idta"riieritis humilitate prsedicere ut ho- vata prsesidio, per sanctum virum armis didicit pu-
siiiim ihsidias irriminerites orationibus ac jejuniis gnare cpelestibus.
et misericordiae frucfibus inliiberent. Sed animi 9. Eodem tempore civitatem nomine' 3 Favia^
contmhaces a'c deslderiis carnaiibus inclinati, prse- nis saevafames oppresserat: hujus habitatores uni-
dlceritis ofacula infldelitatis suse discrimine proba- cum sibi remedium affore crediderunt, si ex. supra-
vefurit. i?amuiii^ aufem"fiei. reversus ad Iiospitium dicto oppido Comagenishominem Dei religiosis pre-
qtib' aBecciesise fiicfat custode susceptus, diem et cibus invilarent. Quos ille ad se ventum ire prasno-
hofan. im"m'irieritis exci_ii>prodens, De contumaci, scens, cum hsesitaret utrum pergeret cum eis necne
'
ait, oppido ef.citius pefiturb festinus abscedo. Inde B; a Domino iit cum eis pergeret commonetur. Quo
. ad prfijumiim quod _* Commagenis appellabatur cum venisset, coepit civibus suadere dicens : Poteri-
cppidum declinavit. Eioc barbarorum intrinsecus tis posnitentisefructibus a tanta famis pernicie libe-
consistentlum, qui _cum Romanis fcedus inierant, rari. Qui cum talibus proficerent institutis, beatissi-
cusfodia sefvabatuf arctissima, nullique ingrediendi mus Severinus divina revelatione cognovit quam-
aut egfediendi iacilis iicentia prsestabatur. A qui- dam viduam nomine Proculam fruges plurimas
bus taihen Dei famulils, cum esset ignolus, nec occultasse, quam productam in medium arguit vehe-
irileffSgaius esi, nec fepuisus.
1 Itaque mox ingressus. menter. Cur, inquit, nobilissimis orta nalalibus, cu-
ecclesiam, cuhctos de salute propria desperantes, piditatis te prsebesancillam, et exstas avaritise nian-
jejutiirj et" dfatioribus atque eleemosynis hortatur cipium, quseest, docente Aposlolo, servitus idolo-
afnMri, pfoporiehs antiquse salutis exempla, quibus rum?Ecce fiomino famulis suis misericorditer con-
diyifia firdtectio populuni suum icontra opiriionem suiente, tu quid de male partis facias non habebis,
omnium mifabiiiter, libefasset. Ciimque salutem nisi fofte /rumenta dici denegata in Danubii fluenia
omriium - ih ipsb discfiminis aniculo promittenti projiciens,' humanitatem piscibus exhibeas, quam
cfedefe' dtiJiitaieht, senex, qui dudiim in Asturis hominibus denegasti. Quamobrem subveniTibi po-
tahli tiospitis siiscepior exstiterat, venii, alque a G tius quam pauperibus, ex bis quseadhuc te sestimas
portarum custodibus sollicita intefrogatiorie discus- Ciirisio esurienle servare. Quibus auditis magno
sus, interilun, suiDppidi iiabilu" yerboque/mon- mulier pavore perterrita, coepit servata Iibenter
stravit, adjicieris eadem die qua quidam homo Dei erogarp paupefibus. Igitur non multo post rates
prsedixerat barbarofiiri. vlstatiofie' fuisse _deletum. plurihisede parlibus Riisetiarum, merc^ius, onustsa
Quo audito^solliciti responderunt: Putasne ipse est quani plurimis, insperate videntur in ffikore Danu-
qui desperalis rebus Dci nobis subsidia pollicetur,? bii, quse mullis diebus crassa * Eni fluminis
Moi igituf ih ecclfe_ia recdgnito" Dei fariiuio. senex glaeie fuerant Bcongelalai: quse Dei imperio mox
ejus pedibus prostratus aiebat, ipsius se meritis li- solutse, cibofum copias fame laborantibus detule-
befatlihi, he 6ttm Bsetefis oppidaneis suihret exci- runt. Tunc coeperunt omnes Deuih insperati" reme-
diuinV dii largitorem continuata devotione laudare, qui
8. His aviditls habitatofes oppidi memoraii incre- malo diuturnse famis interire crediderant, fatentes
dulitati veriiaih postuiahtes, rridnilisiifi Dei sanctis rates extra legiiimum tempus a glaciei resolutas'
operibiis fiafu_riiht, jejuhiisque dedili in ecclesia per frigore servi Dei precibus advenisse.
triduiim "56'hgfegali, errata pfseterlta castigabant;. _ CAPUf II.
gemitibiis et lanierilis. Die autem teriia, cum sacfi- D Victoriamaliaque prwdicit aut impetrat.
ficii Vesperiirii solemhitas implereiur, facto subiloi 10. Per-idem tempus inopinata surreptione pras-
Astaris; in Notitia Imperii sub duce Pannpniae 1 et sidione cinclum' fuisse seribil; perperam. ut hinc
NoriCiRipehsis ijxstat Attstui'Is;' Ofteliiis Astura vo- patet. _, « -
cat; Averilinus lib. n Anhal.-; Asiii,rumbppifahi in! " Ms. Belf. Gonciti.Braunerus putat hos barbaros
sonfinio Norici Ripehtis el Panhbhiw periit, his sci- rel.iquias fuisse exercitus Altilse, alii Boios.
J Cuspin. Flavabis Gothico vocabulodictam scri-
iicet Sevefini temporibus. Cdspihjariiis'ih Auslrisei
Descript., in Vita S. Colomanni vult Stokeraw esse. bit, ut Batabis, quwnunc Bataviat Velserus; Castra
Guidus Panciroliis Cdmmerii. iri Notit. Imp., c. 85,, Fabiana a coborte fortassis Fabia aut Fabiana. A
Mysiie 6'ppidum"facit. Siejihano Asutas dictom, ult Fabianis, truncatis extremis utrinque syllabis. et
ait,- Eam vocein in Stephanp hbri feperihius, sedi A in E mutata deflexum Wien, qua .alias Vindobonti,
VA6-_'/>K e't "Ao-bpoV civiiateni' Mysise Asiatics. versus> Austrisenunc metropolis. Georgius Brunus, in Ibea-
• - i tro rfrbium id non probal, sed nil certius profert.
| Troaderii.
. ": Petrus de Nat. Commagonis.Velser. Coma-
. 4 Quidam Mrii,"melius QEni.Rhselos a Noricis di-
genis,, jjutd castris; Uomagenashabet Anloninus ini stinguii, et ad Balava miscelur Danubio.1Vels., Ms._
ilinerarid. CuspiniaaUs Kaumberg dici ait, Lazius; Belf. Rheni, mendose.
Holenburgi Hoc oppidum Ferrarius lunc hosliU ob- 8 Al. Colligatw.
 1175 VITA S. SEVERINI. «74
dones barbari qusecunque extra muros hominum A rium haud pfpcul^ civltate construeret, ubi plurimds
pecudumquerepererant duxere captiva. Sicque plu- sancto coepit informare proposito, factis magis
res de civibus ad virum Dei cum lacrymis con- quam verbis animas instruens auditorum. Ipse vefo
iluentes illalse calamilatis exitium retulerunt, simul ad secretum habitacuium, quod BPurgum pppidum
ostendentes indieia recentium rapinarum. Ille vero appellatur ab accolis, quinque a Favianis. distahs
-Mamertinumpercontatus esl. Tunc "•Tribunum 2 qui milliariis, ssepius secedebai, ut hominuni declihata
post ordinalus est Episcopus,- utrum aliquos secum frequentia, quse ad eum venire consueverat, ofatione
haberetarmatos, cum quibus latrunculos sequcre- coutinua Debproiinus^inhserefet. Sed quaritd splf»
lur instanlius.-Qui respondit : Milites quidem habeq tudinem incoiere cupiebat, tanto cfebrius revelatio-
paucissiinos, et ideo npn audeo cum tanta hoslium nibus monebatur, ne pf seseritiamsuarripopulis' clene-
multitudine confligere. Quod si tua veneratio prse- garet affliciis. Proficiebat itaque per singuios dies
cipit, quamvis auxilium nqbis desit armorum, cre- ejus meritum, crescebatque ,fama virlutum, qui.
Xlimuslua nos fleri oralione victores. Et Deifamulus ionge Jateque discurrens, coeiestis gratise in eo signa
ait: Etiamsi inermes sunt.milites,-nunc ex hostibus pandebat. Nesciunt enim latere quse bona sunt,
armabimliir : nec enimnumerus aut forlitudo h'u- cum, juxla sententiam Salvatoris, nec lucerna" sub
maha requiritur,- ubi pfopugnator D.eus per omnia B modio contegi,. riec in monte posita civitas possit
comprobatur; tanlum in riomine Dei perge velociter, abscondi. Inter csetefa enim magnalia quse ilil Salva-
,perge fidenter, nam Domino misericorditer prse- tor mdulserat, prsecipuum abstinentise munus acci-
eunte, debilis quisque fortissimus apparebil; Dominus • piens, carnem suam plurimis subjugabat inediis^
prd vobis pugnabil, et vos tacebitis. Vade ergo docens corpus, quod cibis abundantioribus eriutrituf.
feslinus, hoc unum ante omnia servaturus ut ad me ahimse interilum protinus allaiurum. Calceamerit'6
<,uosex barbaris cepefis perducasincolumes. Exeun- nullo peniius indutus, ita media lijeme, quaVin illis.
.tes igitur in secundo mjlliario.super rivum qui vo- regionibiis sseviore geiu torpescit, nudis pedibus
catur 3Dicunliaprsediclos lalrones inveniunt, quibus semper ambulafe conientus, singulare patientiai
in fugam repente conversis, anna omnium sustule- dabat indicium. Ad, cujus, immanitaiem frigoris
runt; cseterosvero vinclos ad Del famulum, ul prse- comprobandam, testem constat esse Danubium, ita
ceperal,-adduxerunt captivos. Quos absdlutos vincu- ssepe glaciali nimietate concreium, uteiiam plaus-
lis, cibo potuque refectos, paucis alloquilur : Ite, tris soiidimi transitum subminislret. Qui tamen tali-
et veslris denuntiate complicibus, ne aviditate pra,- bus per Dei gratiam virtutibus.subiimatus, ir.iimahi
dandi uitra -bucaude&nt propinquare; nam slatim iiumiliiatem fatebalur dicens: Ne p.utetis mei nieriti
coelesiis vindictse judicio punientur, Deo pro suis G esse qupd cernitis, vestrse est pdtius salufis exem-
iamulis dimicaiiie, quOsita consuevit divina viftiiife "' pium. Cesset jam humaria temeritas, elationis su-
protegere, ut tela liostium hon eis inferant vulnera,, pereiiium comprimaluf, ut alicjuid boni.pdssimus,
sed anna potius subhiiristreht. Dimissis itaque bar- eligirhuf, dicente Apostdio :' Qui elegii hbs ariie,
baris, ipse de Chrisli miraculisgralulaiur, dectijiis cotistiluiionem niuhdt, ut essemussahcli et immacu-
miseratioiiibus promittit huhquam illud oppiduin lati in conspeciu ejus. Oraie iirio prome, ut non ad
hoslium prsedasullerius expefturuhi, si cives tantuhi cdridemriaiionis"cumulum,, sed ail justificationis
ab opere Dei riec prospefa nec advefsa fetrahe-' augmentum, Salyatoris hiihi doria pfoflciant. Hsec
" -'
rent. et tiis siiriilia sdiebat pfdfeffe cum fietibus, mir»
11. DeindeB. Severirius ih locurii fehidtioreni se- erudieris hoinihes humilitatis ex'e'mpio,cujus virtulis
cedens qiii 4 ad Vineas vocabaiiif, ceiiula pafva cdn- fundamenio riiuhitiis, tanta divini ihuheris claritate
tenlus, ad prsedictumdppidiirhfemeafe divina reve- fuigeiiai, ,ut ipii.quoque hostes hseretici reverentis-
latione compeiiilur; ita ut qiiamvis eiim qiiies celiuiaB simis euih ofiiciis iidhdfafeht.
delactarel, Dei tanien jiissis ohtemperaris, moriaste-' \i. * Riigoruni. si quidem rex, nomine Flacci
* Prwsidem facit Avenliflus: iinprobat nierito Vel- _0 Ferrarius hoc'monasteriuin S* Severino a Rugorum
serus. ._ .,*,,_ . . - rege"" construclum scribit,-
? Aberantbsec a cbdice Surii. Velserus glossema su- Burclsensdorf .interpretatur Guspinianus : sed
spicaluf ,'quod edderii fefe temporfeilfanieriusVienrise fiuod Flaccitheum Rugorum fegem isthic ,ait liabi-
Gallise episeopris vixefit de quo H Maii agemUs. tasse, rion pfdBsl. Staibarius et Engeriiushic in so-
Mamerlinum Viennse Auslrise primum «piscopum litudinem' abiiSse Sanctunf sfefibiint Bhnjum dic-
efuitLazius, veterisjjue Cbronici flde conflrmat; pa- tam.
rum solide, Velsero judice. € Sur. Rugiorum; quod magis arridet Velsero. Ii
3 Suf. TagUiiiia.Belf. Gyguhiia. Rader. Jaguniia
seu Bicuniia. Staib: Tic/uniius. - - regionem coluisse videntur, quai Viadro ac Vipera
t
4 Belf. Ad Juncas. Cellse rudera in pago Siferinga flumiriibus contirietuf in Pomeranise ducatu : hnde
exstaretesiatur Laziuset pagoTionien esse a $i Se- profectse .qusedam. eoruni copiaa prope Danubium
verino. Cuspiriianiisisihic villairi, hbi cfellseSeverini consederunt. Paulus Diacon. lib; i de Gestis Longo-
vestigia",ob«jus hienioriam einisse se testatur. Distat bardidilionem quam FeletlifeusRiigorum rex ihco-
lnagno milliari a Vienna. At riionststerjum majus . vocat Iebat, quam,inquit, a Norici finibusDanubiussepdrat,
fuisse ait Lazius in lo'co'qui Heyligstat diciiur, id "est, Rugiland, quw Lalino eloquioRugorum patria <
locus sanctus. a sanctofuiri isthic habitaiione. Inde dicitur. Raderlisputat aGothis cumconlra irifestalum, ab OceanQ
saxa absttilit S. Leopoldus ad Neoburgil clauslralis profuguhi, eas oras insedisse; iniisijisig
tedificaiioneiii,ul 15 Novemb.jn ejus Vila dicemus. oris, bello occupatis, a Gothis vicinis premeretur_.
 U75 VITA S. SEVERINL «76
teus ', in ipsis pegni sui coepit nntare primordiis, Aviribus largiretur. Illa nihil morata, vestem qua
liabens * Gothos ex inferiore Pannonia vehementer induta erat se velociter exuens, egenis dividere pro-
infensos, quorum innumera multitudine terrebatur. perabat. Quo audito vir Dei, fervoremejus admirans,
Is ergo beatissimum Severinum in suis periculis iterum mandat ut suis operiretur amictibus, dicens :
lanquam coelesle consulebat oraculum. Ad quem, Cum tuus filius lecum Dominosanante perrexerit,
dum vehemenlissime turbaretur, adveniens,deflebat opere vota supplebis.Igiturindictopaucorumdierum
se a Gothorum principibus ad Ilaliam trausitum po- de more jejunio, fusis ad Deum precibus, illico sana-
Stulasse, a guibus senon dubitabat, quia hoc ei dene- vit infirmum, alque incolumem suis gressibus ambu-
gatum fuerat, occidendum. Tunc ergo aviroDei hoc lantem remisit ad propria. Qui cum postea nundinis
responsum prsedictus accepit: Si nos una calholica frequentibus" interesset, stupendum miraculum cun-
fides annecteret, magis me de vitae perpetuitale de- ctis videnlibus exhibebat : nonnulli enim dicebant,
buisli consulere; sed quia de prsesenli tantum sa- Ecce ille qui fuerat corporis putredine fractus: aliis
lute sollicitus, quse nobis est communis, interrogas, autem,' qUod ipse esset, omnino negantibus, grata
instruehdus ausculta. Gothorum nec copia nec ad- contenlio nascebatur. Ex illo enim tempore quo est
Tersitate turbaberis, quia cilo securus, eis disceden- reddita sanitas desperato, universa Rugorum gens ad
tibus. tu desiderata prosperitate regnabis: tantum B Dei famulum frequentans ccepit gratulationis obse-
ne humililatis mese monita prsetermittas. Non te quium reddere et opem suis postulare languoribus.
itaque pigeat pacem appetere etiam minimorum, et . De aliis etiam gentibus ad quas lanti miraculi fama
iiunquam propriis virtulibus iunitaris. Maledictus, "pervenerat, multi Gbristi militem videre cupie-
inquit Scriptura, qui confidit in homine, et ponit car- bant.
nem brachium suum, el a Domino recedit cor ejus. 14. Qua devotione etiam ante hoc faclum quidam
Disce igitur insidias cavere, non ponere; in leetulo barbari cum ad Ilaliam pcrgerent, promerendaj
quippe tuo pacifico fine transibis. Qui cum tali ad- benediclionis ad eum intuilu diverlerunt : inter quos
monitus oraculo la.tus abscederet, perlato sibi quod et 3 Odovachar, qui poslea regnavit Italise, vilissimo
lurba iatrocinanlium et barbari aliquos captivassent tunc habilu, juvenis stalura procerus advenerat»
ex Rugis, ad virum Dei misit prolinus consulendum. {Jui dum se, ne humile tectum cellulae su.o vertice
Uui sanctis eum mandatis, ne prsedones sequeretur, contingeret, inclinasset, a viro Dei gloriosum se fore
Domino sibi revelante, prsemonuit, dicens : Si eos cognovit. Cui eliam valedicenti, Yade, inquit, ad
secutus fueris, occideris; cave ne amnem transeas, Italiam, vade, vilissimis nunc pellibus coopertus,
et insidiis quse tibi tribus locis paratae sunt impro- "sed multis cito plurima largiturus.
vida mente succumbas: nam cilo huntius fidelis C CAPUT III.
adveniet, qui te de his omnibus efficiet certiorem. vindicalur;- reliquias conquirit, honores
Tunc captivorum duo ab ipsis hostium sedibus fu- Contemplus
refugit.
gientes, ea per ordinem retulerunt, quse a beatis- '*" 4
15. Felecteus quoquerex, quiet Fava,^nemorati
simo viro, Christo sibi revelante, erant prsedicta. filius Flacilei, palernam secutus industriam , san-
Igitur frustratis insidiis adversantium, .Flacciteus clum virum coepitpro regni sui frequentare primor-
incrementis iauclus prosperioribus, vitam rebus diis. Hunc conjux feralis et noxia, nomine Gisa,
tranquillissimis terminavit. semper a clemenlise remediis retrahebat. Hsecergo
; 15. Post lisec aulem quidam Rugus genere, per inter csetera iniquitatis suse contagia, etiam rebapti-
annos duodecim incredibili ossium dolore contritus, zare quosdam est conala catholicos , sed ob sancti
omni caruerat incolumitalemembrorum; cujus cru- reverentiam Severini, non consentiente viro, a sacri-
ciatus intolerabilis circumquaque vicinis factus erat lega quantocius intenlione defecit. Romanos tamen
ipsa diuturnilate notissimus. ltaque nihil proficiente duris conditionibus aggravabat, quosdam eliam Da-
diversilate remedii, tandemvidua mater ad sanctum nubio jubebat abduci. Nam cum quadam die in
virum vehiculo filium deduxit impositum, et ante proximo a Favianis vico veniens, aliquos ad se
januam monasterii projiciens desperatum, continua- D transferri Danubio prsecepisset, vilissimi scilicet
lis fletibus reddi sibi unicum filium preeabalur inco- ministerii servitute damnandos, dirigens ad eam vir
liunem. Sed vir Dei, sentiens a se magna deposci, Dei, ut eos dimitteret postulabat. Verum iila faci-
fletu commotus aiebat : Quid opprimor opinione bus feminei furoris exasstuans, mandata reportari
fallaci? Cur aestimor posse qiiod nequeo ?Non est _ussit asperrima-: Ora, inquit, tibi serve Dei in tua
virtutis mese prsestare tam grandia: consilium tamen cellula delitescens; liceat nobis de servis "nosiris
do , tanquam misericordiam consecutus a Domino. ordinare-quod volumus. Hsec igitur audiens homo
Tunc mandat mulieri ut pauperibus "aliquid prosuis Dei, Confido, inquit ,"in Domino Jesu Christo, quia
Slaibanus ait eum vicioriam de Gothis retulisse a vulgo Odoacer, qui an. 476 rex Italise factus.
Severino prsedictam. * Alibi Felelheus dicitur, a Paulo Diac' 1.1, c. 19.
• ' Aliis Flaccitheus, Flaciteus, Flacilheus ; Irenico Feletheus et Fetia (Velser. et Lazius 1. xn. Reip.
Flactitetus. Rom. Felhia aliis Febanus, Filitheus, Fa-
.' s Ii post Atlilsemortem a Romanis sedes in Pan- via, Fevianus,legunt); Felleus; Belf. Seva, Braunero eliam
nonia accepere. Jornandes de reb. Getic. cap. JjO. Faba. Rad. Felelus. Pet. de Nat. Feuba. Staib. Fe-
,• s Belf. Odovacar. Jornand. Odovacer.Alibi Odo- letrus, et Seleltus, et liic uxorem ejus Lisam vocat.
, bagar , et O-tachar; Aventino Odqgrius et Odacer,
 U77 VITA S. SEVERINI. «78
necessitate compellelur explere quod prava volun- A possum invenire hominem qui me ad virum Dei cu-
tate despexit. Velox itaque secuta correplio animum '_ jus ubique fama diffunditur, qua-voluerit mercede
prostravit arrogantis : quosdam enim aufifices * bar- perducal? diu est enim quodipsWsanctos martyres, {
baros , pro fabricandis regalibus ornamentis clau- quorum reliquias fero, suppliciter interpello, Jut tali
geratarcta custodia. Ad hos filius memorati regis rninisterio landem aliquando solvar indignus, quod
admodum parvulus, nomine Fridericus^ eodem die usque non temeraria prsesumptione, sed religiosa
quo regina servum Dei contempserat puerili motu necessitate snstiiiui. Tunc nunlius bominisDei ejus
concitus introivit. Tunc aurifices infanlis pectori illum aspeetibus prsesentavit, qui debito 4 sanctorum
gladium Imposuere dicentes quod si quis ad eos abs- Gervasii el Protasii martyrum reliquias honore sus-
que juramenti * prsefixoingredi conaretur, parvu- cipiens in basilica, quam in monasterio construxe-
Ium Tegium primitus transflgerent, et semetipsos rat, collocavit offieio sacerdotum. Quo in loco mar-
postea trueidarent; quippe cum sibi nuliam spem tyrum congregavit sancluaria plurimorum, quse ta-
vitse promilterent, macerati diulurnis ergaslulis. His men prseeunte semper revelatione promeruit, sciens
audilis regina crudeliset inipia, vestibus dolore adversarium ssepe subrepere sub nomine sanctitalis.
conscissis, talia clamabat: 0 serve Dei Severine, sic 17. Episcopus quoque honorem ut susciperet po-
a Deo tuo illatse vindicantur injurise ? Hanc mei con- B slulatus", prsefinita, responsione conclusit, suificere
temptus ultionem effusis precibus postuiasli, ut in ___sibi dicens quod solitudine desiderata privatus, ad
tnea viscera vindicares? Itaque multiplici contritione illam divinilus venisset provinciam, ut turbis tribu-
ac miserabili lamentatione discurrens, fatebatur se lantium frequentibus interesset. Daturus nihilominus
pro scelere contemptus , quod in servum Dei com- monachis formam, soilicitior admonebat beatorum
miserat, plagse prsesentis ultione percelli, confestim- patrum:vestigiis inhserere, quibus sanctse conversa-
que directis «quitibus veniam pelitura, et Romanos tionis acquireretur instructio, adhibendamqne ope-
quos ea dle tulerat, pro quibus rogantem contem- ram ne is qui parentes reliquit et sseculum, pompse
pserat transmisit, et auriflces protinus accipientes ssecularis Hlecebras retrorsum respiciendo cuperet
sacramentum ac dimittentes infanlulum , pariter et quas vitaverat, et-ob boe-uxoris Loth exemplum
ipsi dimissi sunt. His audilis reverentissimus Christi • lerribile proponebat. Memorabat eliam timoreDei
servus gralias Creatori referebat immensas, qui ob mortiflcanda esse incenliva Jibidinum, nec aiitersu-
lioc inlerdum differt vota petentium ut fide, spe et peranda corporalis delectationis asseruit incendia,
charitate crescente, dum minora petunluf , majora nisi fuissent per- Dei-graliam Iacrymarum fonte re-
concedat. Id namque egit virlus Omnipolentisac stincta.
Salvatoris, ut dum liberos sseva mulier subjecit C CAPUT IV.
servituti, servientes cogerelur reddere libertati. Captivos et afflictosjuval; sacrjlegos emendat,
Quibus mirabiliter impetratis, regina statim ad ser-
18.-Quidam vero, nomineMaurus, basilicaBinona-
^um Dei properans cum inarito , monSlrat filium, sterii fuit sedituus, quem beatus Severinus redeme-
quem fatehatur illius oralionibus de mortis conftnio rat de manibus harbarorum. Huic quadam die prse-
liberatum, promittens se ejus nequaquam ultra jus- cepit vir Dei dicens: Cave ne hodie transgrediaris
sionibus obviare.
alicubi; alioquin imminenli periculo non carebis.
16. Magna quoque Dei famulo "prophetise gratia Hic ergo contra prseceptum tanti Palris, ssecuiar.is
prsedito, in redimendis eratcaptivis industria. Stu- cujusdam hominis persuasu, meridie ad colligenda
diosius etenihi insistebat barbarorum ditione vexatos poma in secundo a Favianis milliario egressus, mox
genuinse restituere libertali. Interea quidam cum a barbaris Danubio transvectus est cum suopersna-
conjuge liberisque redemptd, praecepit transvadere *ore captivus. In illa hora vir Dei dum in cellula le-
Danubium, ut Tiominem ignotum in * nundinis qua_- gerei, clauso rep_entecodice, Maururri, ait, cito re-
reret barbarorum, quem in tantum divina reve- quifile : quo nusquam reperto,' ipse quantoclus Islri
lalione didicerat, utetiam signa staturse capillorum- lalrones prop.eranter insequi-
pfiuenta prsetermeans,
que colorem, vultus ejus ac vestis habimsindicaret, tur.quos vulgus 6 Scamaros appellabat. Cujus vene-
et in qua parte nundinarum reperturus eum foret randam prsesentiam non ferenles, supplices quos
ostenderet, addens ut quidquid reperla ei diceret ceperant reddidere captivos.
persona, reversus sibi maturius iulimaret. Profeetiis 4-.19. Cum adhuc Norici Ripensis oppida superiora
itaque cuncta, sicut vir Dei prsedixerat, miratus in- constarent, et pene nullum castellum barbarorum _7
venit. Is ergo ab eodem homine querri reperisse se vitaret incursus, tam celeberrima sancti Severini
roirabatur, interrogatus audivit dicente : Pulasne flagrabat opinio, ut cerlatim eum ad se caslella sin-
1 Avenlinus solita lemeritale.
Aurifices et Phry- manica voce Marckl efferri; f"
giones Romanos vocat; pro his intercessisse Severi- 4 Coluntur 19 Junii.
BStaiban et J•
num ait, morbo tentatum Gisaefilium, sanatum preci- Engenius ab Odoacre ei oblatum epi-
bus Severini. scopatum scribunt. id tradil?
*Belf. et Baron. prwsidio. 6 Belf. Scameras.Quis
Velserus non genlis, sed latro-
3 Mouet Velserus hic non
publici mercatus locum, nicii nomnn esse scribit.
sed vicum paganum intelligi, utrumque eadem Ger- 'Sur. Intrar-et, nec omnino damnat Velserus. ' .
1179 VITA.S. SEVERINI. 1180
gula prosuis muriliohibiis ihvitarent_ credentes Aveliturusj nedivina amplius indignatio provocetur.
"quodejus prsesentia nihil eis adversi evehifet; Quod Nec mora; ergo omnibus in ecclesiam congregatis,
Hohsine gralia divirii hiuneris agebatuf. ut omnes unusquisque in ordine suo psallebat es more. Om-
ejus monilis. quasi coeleslibus lerrerentur oraculis/ nis aetas et sexus quse etiam voce non poterat, pre-
exemgloqde illius bonis operibus erudirentur.- In cem Deo fietibus offerebat; eleemosynsa iieri non
castellum quoque, cui erat 1 ciicullis vocabulum, de- cessabant, quidquid bonerumoperumprsesensneces-
vtftionibus aecdlarhm vir sanclus venerat advocatuS,' silasexigebat. sicut Dei famulus prseceperat, imple-
ubi factum grande miraculum nequeo reticere:quod batur. Omnibus ergo hujuscemodi studiis occupatis,
tamens Marciani post pfesbyteri nostri. etijus ejus- quidam pauperrimus opus Dei cceptum deserens, ad
derii locf sliiperiUa mifacula relaiione cognovimus, agrum propri3esegetis invisendsecausa, quseperparva
Pars igiiur plebis ih quodam loco nefandis saerifi- inter aliorum sala jacebat, egressus est; tolaque
fciis*inhserebat: Quo sacrilegio comperto, vir Dei,- arixius die locustarum nubem impendentem qua po-
miiltis plebeni sermonibus alloputus, jejurium tri- tuitexturbavitindusiria, moxque ecclesiam commu-
duanum per prcsbyierutn loci suasit indici, ac per nicaturus intravit; sed segetemejus exigiiam, mul-
singulas dtimos cereos afferre prsecepit,- qhos pro- tis vicinorum circumdatam frugibus, locusiarums
pfia hlanu ufiusqdisqueparieiibusaffixit eeclesise. gdensitasdevoravit.Quibuseanocte abillis fiuibus
Tunc psalterid ex more decurso, ad lioram sacriflcii exterritis imperio divino, probatum est quantum va-
presbyterum et diacbnum virDfei adhoriatus est, tota Ieat fidelis oratio. Mane quippesancti operis temera-
cordis alacritate sedum cOmmunemDomihum depre- tor atque contemptor, rursus adagrum suum male se=
earij quaienus ad sacrilegos discernendos- lumen curus egrediensj eum iocusiarum pernicie fundilus
suse cognitionis bstenderet. Ilaque cum multis lar- invenit abrasum, et omnium circumquaque sationes
gissimis fletibus, cumque lixis \genibus precarelur, integras vehemenler admirans, ad castellum lamen-
pars maxihia cereorum quos fldeles attulerant subito tosa vociferationerevertilur; cumque id quod acci-
est accensa divinitus, reliqua vero eorum qui prsedi- deral indicasset _ ad hujuscemodi videndum cuncti
clis sacrilegiis infecti fueranl voleritesque latere ne- fexiere miraculum, ubi quasi ad Ikieam reguJarem
gaverahl, inaccensa permahsit.l Tunc ergo qui eos contumacis hominis segelem Iocustarum morsus os.
posuerarit divino xleclarari «xamine. prolinus excla- tenderant.- Tunc omnium vestigiis provolutus,- inter-
mantes secreta pectoris salisfaclioiiibus prodiderunt, cessionibus eorum delicti sui veniam fusa lamenta-
et suorum testimonio cereorum manifesta conles- tione poscebat. Ob quam rem monendi occasionem
sione cuncti propria satrilegia testabantur. 0 cle- homo Dei reperiens, docebat universos ut omnipo-'
mens potentia Creatoris! cercos auimosque in-' G tenti Deodiseerent obedire, cujus imperiis obtempe-
'
flammans, accerisus ignis in cereis refulsit et ln sen- xanl et iocustse. Pauper vero prasdictus flebiliter ai-
sibus; Visibilis iiix iiquabai deras ih fiam,ma,s,ac in- legebat, posse se mandatis obedire de csetero, sinlla
visiiiiiis cofda faterilium soivebaf ih faeryhias. Quis spes qua viveret sibi remansisset. Tunc ergo vir Dei
"cfedafampiius eos qiios sacrilegtis effdr' ihvblverat; cseteros allocutus, Justum est, inquil, ut qui proprio
posiea clarriisse brinis opefibus, quam eos quortihi suppiicio bumilitatis vobis et obedientiae dedit exem-
eerei fueraht accehsi diviriitus ? plum, liberalitate vestra anni prasentis alimenta
-"0. Alid fursus tempore iri finibiisejusdem casteili, percipial. toliatione itaque fidelium correptiis homo'
locuslse fiugurii coiisumplfices copidsss insedefahf, pauperrimus et diialus, didicit quantum dispendii in-
noxiis morsibus cuncta vSstarites. Tali ergo pest6 credulilas inferai, quantumque beneficii suis eulto-
percuisi hiox presbyteri- csetefique hiaiisbres sanc- ribusdivina conferat largitio.
tum Seveririuih suhimis precibus adierurit, dicenles: CAPUT V:
Ut tahtse plagse aiiferatiir alfocitas, drationum" tua^
f iim experta sufffagia posluiamus quse inagnd dudurii Varih alia edii hiirucula.
miracuio ili accensiscereis miiltum apud Dominurriva- 21. Ilem juxta oppidum quod 4 Juba appeliatur,
ierec'oris|)exihiu's. (liios iliefeligiosius all6euliis,N6h D cum quadam die infrantes hasiiicam, sestatis tem-
legistis, aii, cfuidauctdritas divina peccahti popiiifepf se- pore soiemnitatem vespere reddituri, ad accendenda
ceperit per prophetam, "dicens : Cdnveftiminidd hie' luminaria ignem minime reperissent, flammam eon-
iii totocorde iSestrd,iri jejunio e'tfleiii? Et po'st pauca: cussis ex iiiore lapidibus elicere riequiverunt, in
Sariciifi&ate,iriqiiii, jejuriium, vocdte' cwlum, coiigfe- laritum alteruira ferri ac petrse collisione tardantes,
gate popuium, sdhctificaie Ecclesiam, ei cselera qiise ut teriipus vesperlinse soleriihitatis effliieret. At vir
sequuhtur. Hsecexplete, Ut digriis opefitiussriiaiitiam Dei genibus huhii fixis orabat attentius.Mox igiluf in
prsesenlis temporis faciie evadatis : nullus a me ad conspeciu trium spirilnalium, qui aderant lunc, vi-
agrum exeat, quasi huihaha solHcitudine lbciistas fofum, cefeiis, quem idem Severi.nussarictus uianu
" * Snf. Cochllis.Pet. de Nat.
Cocullo, La'z. Catullus, scopurh
3 proxime post Mamertiniiiricorisiilutuni.
qui Tulnam bodie dici arbitfatur". Staiban. el Euge- Ms. Belf. exierminatis.
nius li6c Fabiams gestum scribunl. 4 Ms. Bclf., Jvvao. Lazius, Jiivavo "et Juvdviam
, a Al. Majorgni et Majoridni. iMerltp' ifeprehendit iiiterpretaiituf, improbauie Velsefo. Pel; de Nat. et
Lazium Velseriis., qiiod blnc asseraf Mafcianum ex filaib,'Joviaco.
monacho cienobii Sancti Severini Fabianensium epU
llSi .. viTA S. SEVERINl. 1182
tehebai acceiisus est. Quoiucehie, sacrificid vespef- _A pavlmentutri; riain videbiiis ainodo fluviuni ccelesli
tihi tempfcfis" ek rnofe suppletd, gratise Ded referun- jussidrie pfohibitum. Pavihierilo itaque perfecto,,
tur iri biriliibus. Quod factUm", licei vir memoratus ipse vif bei accepia sfecurisubtef descendens, postes,
Iios qiii hmc iriterfuefe miracuio celare vdluerii, si- facta" 6faiiofie perciissit, atqiie ad aq"uamfluminis,
cut el iriultd magnalia, qiiae pef illum divinis surit vferidfShdsecfiidis eXpVessosignacuio, dixil: Non te
effectibus ceiebrata, clariias taineh tantse virtutis sinat Dominus meus Jesus Christus hoc signum
occultari noh poiuit, sed ad magnahi cseleroi; fiderii crucis excedere. Ex illo itaque tempore cum ex
excellenter accendit. . more fluvius crevisset in cumulos ambissetque vici-
- 22; Accidit etiam
ejuscierii loci qAiamdammulie- hiahi quain solebat, iia spaliis ecclesise erat inferior,
rein diiiliiib langudre vexatam jacere seroirifecem, ut hunquain sancli palibuii signacuium quod im-'
exse^uiis jam paralis ; cujiis jifoximi moeslo silentio pressefat horiio Dei, pforsus excederei.
voces funefeas"quodam fidei clamore presserunt, et 24. Acfeiditautehi ut caslelii * presbyter memo-
anle ostium celliilse sancii viri fcorpus jam" pene rati admddum venerabilis, Siivinus noniine, more-
exanime"deposuefe. Videhs'ergo homd Dei clausutn retuf; et ciirn in ecciesia fereiro posito noctem
aditiihi oppositiohe lectuli, ait ad eO's: Quidhairi est' psallenles duxisserit ek mofe pervigilem, jam cres-
quod facefe voluisiis ? ReSponderunt:' Ut ofaiibrie B cente.diluculb, fogavit vif Dei fessos presbyleros et
lua vitse reddatur exaniirii". Turic ipse iacfyihabiih- diaconos uriiversos pariimper abscedere, ut post ia-
dus exelamans"ait:' Qiiid a pafvo magha' rieposcitis? bofem vigiliarum sohino se aliquantulum lecrea-
Ctif.ntisfcoihfeprorsus indigriuni, utiiiam hiefeaf ve- reht. Qhibus egressis, homo Dei osiiarium, Msiter-
niahi pfb meis irivenire pecfcatis! Ei illi, Credimus, nurii nomihe ihtferfogai uirtim onihes, ut dixerai,
iiiquiuut, qiiod si-Bfaveris feviviscil. Tufic sancliis abscessisseht. At illo respoiidenle cunctos abiisse :
Severiniis. fusis illico lacfyfriis, ih oratiohe pfdstra- Nequaquani, ail, sed latethie quidam. Tunc janitor
tus esl. et muliefe prdtinus feSurgenle, allocutus" ecelesise septa "secundo peflustrans, nullum inira
est etis : Nolite quidquaiti Jiofum ineis' operibus ap- eam hiahsisse lesiatur. Verum Ciiristi miles Domino
plicafe,-;hanc ehini gratiam fidei vesifiefervor eriie- sibi revelante, Nescid quis, ait, hic delitescit. Tertio
ruit; fet lioc flt iri multis" lbcis et geritibus, ut co- itaqufe diligeritius perscrulans quamdam invenit vir-
gnoscatuf qtiod unus sit Deus, faciens in cosio'et iri ginehi tPrisecratam locis"se ocfeultioribus abdidisse;
tefra proQigia, excitans perditos iri saluteni et ftiof- qtiarn efgo meriidraius sic incfepavit sediiuus: Cur
tu6s vltse restituens. Mulief-veco' sahiiate percepla, isihic famulo Dei posilo tuam credidisti potuisse
opus * agrale die lertio juxta morem pfovinciie prd- latere prseseritiam? At illa : Pietatis, inqtiit, me
priis ccejiilmanihus exercere. CJamfer talia facSfe persuaslt; videris enim cuncios
23.aQuihtariis appeliabatuf s *;fecundaruin hiunici- fofas expelli, pulavi iheeiim quod servus Christi
pirim Rbseliarum supef fipani Danubii siiurrij iiuic iuvocala divifia majestate prsesentem moriuum.
exalia.parfe p"arvusfluviiis " Businca' ndriiine pro- suscitaffet. Exeuhte igituf riieniorata virgine, liomo
pinquabat. Is fcrebra inundationfeDanubii supeftluen- Dei Cum jlrfesbylero et diacond janitoribusque duo-
lis exscrescens", hdrinulia castfelii Spatia, quia in bus iri orktione cufvatus postulavit fletu largissimo
planii fundaturh erat, oecupabat; gcclesiam etiam loci ut opus solitse majesiatis divina virtus" ostehderet.
ejus inahsofes* exlra hiurbs' ex ligriis habueie" con- Tiinfc'oratiohe cbhipleta a presiiytefo, ila cadavef
structam, quae pendula dstensiotie pbfrecta", defixis vif beatus alioqUitur : In nomine Domini riostri
in alluni slipitibus susleriiabatur et surctilis," cUiad Jesu Chfisti, sancte' pfesbyler Silvine, loguere ciim
viceni stfli tabularurn .erat lsevigata cohjrihctio, quaiii fratribus tuis.- Et subiio oculos defrincttis aperuit.
quoties ripas excessisset, aqtia supfeffliieiis occupa- Vix efgo praeseritibus homo Dei tacere pfbe gaudio
bai. Quintaliensiurii ilaqufe fide sahctus Severihus persuasit et denuo ad eum: Vis, inquii, rogemiis
illuc fuerai irivilatus, ubi ddiri tfemporfesicciiatis vfe- Domiriumuf te adhuc servis stiis in iiafeviia condo-
nissel, ihteffogabat cuf tabulata hudatis obstaculo- nafe"digneltfr ? At ilie aifc: Pef boiririiim te conjuro
rum legminibus apparerent ? "Accolsefesponderunt -:'jj ne diutius' Iiic teneaf. et frauder qtiifetfepefjifcluaiin
Quod ffeqiifehli Iluminis alluvidhe"quidquid fuisset qua me esse jam cernebaffl. Siatimqule'reddita ora-
superslralum cohtinuo iabefeliir. At ipse : Slerna- tipne quievit exanimis. Iloc autem facium sancti
tuf, inquit. super labulata.in Ghristi nomine nuric' Severini jadjufatione ita celalrim est, u"tante mrif-
1 ItaBelf..Aiii, sacrale. 0 LaziusmodgStiuinam, modo Si/uium vocat et
5 Notitia iraperii, sub Duce Rheliw I et it habet epi-
scopum facit, aSeverino cohsecratum. qui ipse honnisi
Prwfectum Alw primw Flaviw.Rhelorum Quiolavis. presbyler fuit. Merilo rerum ecclesiasiicarum in eo
Anloninus Quinlianas vocat. Kumzen nunc dici ira- auctore imperiliam reprebendit Velserus et raalarn
dunt, Cuspinianus Cunlzing; vlcus est ad dexteram fidem, quippe qui hsec veluli ,ex Eugyppio liausta
Danubii fipam, supfa Batavii. proferat. Aveniinus exslare Quintanis, sive Eunsen,
3 De Rhetiarum firibus
agit Velserus 1. i Rer. vico, templum scribit, ubi D. Sylvinus Mysla Yinde--
Augustanarum , et Cluverius Germanise antiqua- licorum, famitiarisSeverino-,humalus colilur. Raderus
lib. v. Secundam Rhelianl vdlunt lacu Brigahlino et eum loin. II Bavarise s.incla?, ut Beatum praidicat:.
CEno flumine conclusam fuisse. sed falsus.memoria esl, cum lom. 1 scripsit isli mi'-
4 Ita Ms. Belfortii. Ms. Velseri
Quintana, pfseferl raculo adfuisse solos presbvlerum e( diaconum.
lamen ipse Surii leclionem Quinianica.
 im VITA S. SEVERINI. 118*
tem ejus non _potuisset agnosci. Ego tamen hsec A 'frugum decimas pauperibus distulerant. Quibus fame
(juse retuli Marci snbdiaconi et Materni janitoris constriclis, jam maturitate messium flavescente vi--
relatione cognovi. Nam presbyter et diaconus tanli cina subsidia monstrabantur. At ubi rubigiris-im-
testes miraculi, ante sanctum virum, cui juraverant • provisse corruptio frugibus nociturna comparuit,
nulli se quod viderant prodituros, obiisse noscuntur. mox ad ipsum convenere proslrati, poenas susecon-
tumaciae confiientes. Miles vero Christi fessos verbis
CAPUT VI.
spiritualibus allevabat dicens: Si decimas obtulisse-,
Captivos,pauperes, afflictosjuvat. tis pauperibus, non solum seierna mercede fruere-
25. Talibus igitur bealus Severinus per Christi mini, veriim etiam commode posselis abundare prse-
gratiam opulentus muneribus, capiivorum etiam sentibus. Sed quia culpam cpnfessione propria casli-
egenorumque t-anlamcuram ingenita sibi pietate sus- gatis, de Domini piefate polliceor quod fubigo pra_-
ceperat, ut pene omnes per universa oppida vel sens tam valide penilus non nocebit; tantum fides
castella pauperes, ipsius industria pascerentur: qui- vestra ullerius non vaciilet. Verum cives ad persol-
lus tam lseta solliciludine ministralial, ut tunc se vendas ex illa die, decimas hsec promissio reddidit
crederet lantummodo saturari, vel abundare bonis promptiores. Tunc, ut solebat, hortatus est indiei
omnibus quando videbat egenlium corpora susten- B jejunium :"quo expleto, placidus imber desperalse
tari. Et cum ipse hebdomadarum continuatis jejuniis messis ampulavit iricommoda.
minime frangeretur, tamen esurie miserorum se 27. ""Palavis appellalur oppidum,'inter utraque
credebat afflictum. Cujus largitipnem lam piam in flumina, OEnum videlicet atque Danubium constU
pauperes.plurimi conlemplantes, quamvis ex duro tutum, ubi beatus Severinus cellulam paucis solito
liarbarorunr imperio famis angustias sustinerent, more fundaverat; eo quod ipse illuc ssepius rogatus
devotissime lamen .frugum suarum decimas paupe- a civibus adveniret, raaxime propter 6 Alamanno-
ribus impendebant. Quod mandaium licet cunciis ex rum incursus assiduos, quorum rex"" Gibuldus
lege riotissimum sit, tamen quasi ex oreangeli prse- summa eum reverentla diligebat. Qui eiiam quodam
senlis audirent, graiiam devoiione servabant. Fri- tempore ad eum videndum s desideranter occurrit,
gus quoque vir Dei tantum in nuditale pauperum cui sanctus obviam, ne adventu suo eam civitatem
sentiebat: siquidem specialiler a Deo perceperat, prsegravaret, egressus est, tantaque consfanlia re-
ut in Jrigidisslma regione, mirabili abstinenlia casti- gem allocutus est, ut iremere coram eo vehementius
gatus, foriis et alacer permaneret. Pro decimis au- cosperit; sed et posiea suis excrcitibus indicavit,
lem, ut dixiriius, dandis, quibus pauperes aleren- hunquam se necre bellica nec aliqua formidine,
tuf,J Norici quoques presbyteros-missis exhorlaba- Q tanto tremore fuisse concussum. Cumque Dei fa-
tur epistoiis. Ex qua consuetudine cum nonnullam mulo daret optionem impetrandi qusevellet, rogavit
ad ^um erogandarum vestium copiam direxissent, doctor piissimus ut sibi polius prasstalurus, genlem
interrogavlt eos qui venerant, si ex civitate qiioques suam a Romana vastatione cohiberet, et captivos
Tiburnia similis collalio mitterelur? Respondentibus quos sui tenuerant, ^ratanter absolveret. Tunc rex
etiam inde protinus affuturos, vir-Dei nequaquam eonstituerat ut ex suis aliquem dirigeret ad id opus
eos venire signavit, sed dilatani 'eorum oblationem maturius exsequendura; statimque missus Amantius
prsedixit barbaris offerendam. Itaque non multo post diaconus, e vesligio regem subsequitur, ejusque
cives Tiburnise, varioeum obsidentibus Gotbis cer- pro foribus excubans, multis diebus nqn poluit
tamine dimicantes, vix inita foederispactione, inter nuntiari. Cui re, pro qua directus fuerat, non
csetera etiam largitionem jam in unam collatam, peracta, trislissimo revertenii apparuit quidam effi-
quam miltere famiilo Dei suslulerant, hostibus, ut giem sancti prseferens Severini, qui eum minaci ap-
prsedixerat, obtulerunt. pellatione perterritum sequi se jussit. Cumque pa-
26. Cives quoque ex oppido 4 Lauriaco, crebra vens, atque concilus sequereiur, pervenit ad januam
quondam sancti Severini exhortatione commoniti, regis, slatimque dux ille prsevius ex oculis miranlis
1Noricum mediterraneum interpretatur Velserus, D eliamnum nomine Lorch. Lauriaci meminit Anto-
quoties non additur Ripense. ninus in Itinerario et Notitia imperii, quae Prwfe-
sMs. Belf., populos. clum legionis secundwisthic collocat, ac deinde et
'
aSur., Tigurina, Lazio, Tiberina et Tiberia, qui- prwfeclum classis lauriacensisnominat. M. Aurelii aut
dam Ratisponam, sive Reginoburguminterprelantur; pofius-Aureliani
5 opus censet Velser. ni Rer. Boicar.
parum probabiliter, cum Eugypii setate Tiburnia No- De eo egimus 7 Januar. ad sancti Valentini Vi-
rici metropolis esset, Reginoburgum Rheliae se- tam; rectius_"toaTa.'No.ilia Imper. super duceRhae- '
cundse civilas. Avenlinus Sancti Vili in Carinthia op- lise; Tribunuscohorlis novw Batavorum Batavis,
6 Eorum tunc validseres in Germania magna, e qim
pidum facit, ailque isthic Tibumiw vestigia exstare.
Apud Ptolomaeumcivitas Norici est T.oupt«; fortas- in Rhsetiam qupque progressi, imo et Belgicam, ubi
«isT.o-f.ia, proTeburnia, xelTibarnia scriptum fuit. nieraorabili prselio paulo post .domiti a Clodovaco
Villach oppidum ad Dravum esse censet Cluverius. Francorum rege ad Tolpiaciim oppidum ann.
Velserus vocem Tiburnia suspectam habet; exstabat Christ. m.
ea in Ms. Belfortii, et retinetur a Brahnero. Teur- 'Radero, Gibaldus.
nia inter oppida Norici
* recensetur,
* et a Linio Iib. m, sHinc colligas Avenlini maiamfidem, qm 'slmu-
c. 24. lasse solum se Severini
* visendi causa venire Gibui-
'Alii Laurtatum scribunt. Vicus nunc esse exi- dum scribit.
guus dicilur siib tuauibus Ensii oppidi, vetusto -., : - „ -i
 ' "
HSS VITA S. SEVERINL **»|
construc. per«
evanuit. Verum regis internunlius diaconum, unde ".'Quamvis cuncta morlalium opere
tamen sediflciaprae cseteris celerrime re-.'
esset etijuid speraret interrogat. Ille rem breviter eant, hsec
linquenda sunt; et ideo pro reliquiis sanctorum nul-
insinuans, oblatis regi, receptisque remeavit episto- lum laborera debere
suscipere, quia ultro sancti
lis. Dimissus igitur, revexit lere septuaginta capti- Joannis eis benedictio deferetur. Inlerea beatum yi-
vos, insuper promissionem regis gratam deferens, rum cives oppidi memorati suppliciler adierunt ut
qua spopondit se, cum diligenter provinciam pera- pergeret ad 6 Favianam Rugorum principem, mer-
graverit, remissurum quantos in eadem reperturus candi ei licentiam postularet. Quibus ipse: Tempus,
fuisset numeros capiivorum. Pro qua re postmodum inquit, hujus oppidi appropinquayit, ut desertum,
sanclus " Lucillus presbyter destinatus magnam mi- sicut csetera priora castella cultore destituta rema-
serorum copiam ex captivitale revocavit. neat. Quid ergo necesse est locis mercimonia provi-
dere, ubi ultra non poterit apparere mercator? Re-
CAPUT VII.
6pondenlibus illis, non se debere contemni, sed
Varia divino Spiritu prwdicit. consuelo sublevariregimine; quidam presbyter hsec
28. Per id tempus quo Romanurii constabat im- diabolico spirilu repletus adjecit: Perge,' quseso,
cuslodia B sancte, perge velociter, ut tuo discessu parumper a
perium, mullorum milites oppidorum pro vir Deila-
limitis publicis siipendiis alebantur. Qua consuetu- jejuriis etvigiliis quiescamus. Quo dicto,
crymis urgebatur ingentibns, quod in ridiculam va-
dine desinente, simul militares turmse suut deletee;
nitatem cunetis audientibus sacerdos eruperat.
cum limite Batavino utcunque, numero perdurante,
* Aperta namque scurrilitas latenlium est testificatio
ex.eo perrexerunt quidam ad Italiam, extremum delictorum. Sanctus
itaque vir, cur ila flefet inler-
Elipendium commilitonibus allaturi, quos in ilinere
a barbaris nullus rogatus a fratribus;' Video, inquit, plagam gravissi-
peremptos agnoverat. Quadamergo mam nobis absentibus huic loco protinus eventu-
die dum in sua cellula legeret sanctus Severinus,
ram; et Christi sacraria (quod non sine gemitu co-
subito clauso codice, cum magno coepit lacrymare humano sanguine redundabunt, in
gor exprimere)
suspirio. Astantes juvenes jussit ad fluvium prope- ut etiam locus isie violandus sit, nam in
tantum,
ranter excurrere, quem in iila hora bumano firma-
baptisterio loquebantur. Ad antiquum itaque et omni-
fcat cruore respergi, statimque nuntiatum est cor- bus
majus monasterium suum, juxta muros oppidi
pora prsefatorummiiitum fluminis impetu ad terram Favianis, quodGcentum et ullra millibus aberat,
fuisse delata. Danubii navigationibus descendebat. Mox igilur eo
29. 3Pau!inus quidam presbyter ad sanctum Se- discedente"" Chunimundus, paucis barbaris comila-
G
verinum fama ejus latius"percurrenle pervenerat. tus, oppidum, ut sanctus prsedixerat, Balavis inva-
Hic in consortio beati viri diebus aliquot remoratus, sit; ac pene cunctis mansoribus in messe detenlis,
cuni redire vellet, audivit ab eo: Yenerabilis pre- quadraginta viros oppidi, qui ad custodiam reman-
sbyter, festina, quia cito dilectionem tuam, populo- serant, interemit. s Presbyteruin quoque illuui, qui
rum desideriis, ut credimus, obluctantem, dignitas tam sacrilege contra famulura Christi in baptislerio
episcopatusoruabit.Moxremeanieadpatriam, sermo fuerat elocutus, ad eumdem locum confugientem,
ineoprsedicenlisimpletus est. Namcives Tiburnise, insequentes barbari pefemerunt. Frustra enim illuc
quse est metropolis Norici, coegerunt prsedictura offenso Deo veritalis inimicus accessit, ubi lam imi
virum summi sacerdotii suscipere principatum. pudenter excesserat.
50. Basilicaeextra muros.oppidi Batavini, iu loco 31. Igitur sanctissimus Severinus dum in mona-
nomine4Boilro trans OEnum fluvium conslitulse, sterio Favianis Evangelium legeret, oratione com-
ubi celiulam paucis monachis ipse construxerat, pleta consurgens, scapham sibi iilico jubet praepara-
rnarlyrum reliquiae quserebantur. Ingerentibus ergo ri, et miranlibus his quiaderant, ait: Sit nomen
se presbyleris ut mitterentur ad sancluaria defe- Domiui benedictum, reliquiis beatorum martyrum
renda, haec beatus Severinus monita prseferebat; D oportet nos occurrere. Nec mora, transmeant Da-
1 Ms. Belforl. Lucellus: Lazius 4 Laz. Boiolro. Is locus esse videtur quem ,Ptole-
episcopum facit
Balavensem; inde Fabianensem, sine auctore. Aven- mseusBoiodurumvocat tab. 5 Europse, cap. 14, et
tinus D. Luciliumepiscopumvocat. Vindeliciseascribit, cum inler Batavaet Boiodurum
s Sanctus Auguslinus, lib. xvni de Civitate
Dei, OEnusfluat Norici et Vindeliciselimes :Antoninus et
c. 18. Caballum se scilicet faclum, annonam inter Nolit. Imp. J3oiorforum,Tabula Peutingeriana Bolpdo^
alia jumenta bajulasse mililibus, quw dicilur relica, rum. Instat hodie vocalur, quasi OEni civitalemdi-
quoniam ad retta deporlatur. Vives : Retia et relicu- cas.Est isthic fluviolus Boiler, sive Boitra qui velus-
lum genus esl sacculi, quo viatorespanem, carnes et tum nomen retinet: visitur isthic ecciesia sianctc
pomagestareconsueverant.At Velserus Iegit: Quwdi- , Severinosacra, quse cellse,cujus hic mentio fit, me-
cilur Rhwtica,quoniamad Rhwliasdeportatur;putatque moriam servat.
stipendium eadem opera delatum. Et sane de Ilalia 8 Favam videtur legendum.
islhic Augustino est sermo. 6 Censentur iater Passavium el Viennam circiter
3 Ab hoc Paulino
episcoporum .suorum catalogum 40 milliaria Germanica.
auspicantur Reginoburgenses. Primus id scripsisse 7 Jornandi Hunimundus, Belforlio Huinibundus.
fertur Conradus de monte puellarum. Refutat id Suevorum rex erat.
Velserus, assentiente Radero " nostfo. Palet ex iig 8 Aventinus episcopum facit, ejusque.jocum anlea
quse ad cap. 6. dicta sunt. in sanclum conjectum ita exponit, aut depiavat po-
 «187 VITA S. SEVERINI.- _i82
-flrinum, inveniunt hominem considentem in ripaj Ajas adyersus hostium ferociam fidenter armaverat. i
ulteiicre iliiminis, ac mulijs eos precibus postulan-
GAPfJT VIII.
i_cm,ji_iad seryum Dei, ad guem fama yulgante olim "
yenire cuperet, dpcerelur. Mox itqque ei Cliristi Periclilanlibus, wgris, egehis subvenil.
-^eryo demonstralo, suppliciter sancli Joannls Bapti- M. Post li35cleprosus quidam Mediolanensis ter-
stse reliquias pbiu-lit, mullis apiid se servatas tempo- -ritorii ad sanctum Severinum, fama ejus invilante,
ribus. Quas Dei seryus debjla vencratione suscipiens, perrexerat: hunc sanilalum remediaimplorantem
{j.asilicamsancti Joannis, sicut prseilixerat, ultronea suppliciter, monaehis suis indicto jejunio commen-
benediGtiope collaja, sapravij,officio jacerdqtum. davit, qui eontinuoDeigraliamundatuscst. Cumque
*
52. Ad habitator.es prsetereap oppidi quod Jopia _ recepta sanitate redire suaderetur ad patriam suam,
vpcabatur, s s,eptuaginla et amplius a Bajayis milli- prostravit sc pedibus sancli viri, pelens ne ulterius
bus disparatum, solitg vir Dei revelatione commo? ad sua redire cogeretur, cupiens seilicet ut iepram
. riitus, Mpderatiim nomine, cantorem ecclesise desii- quoque peccatorum, sicut carnis, effugeret.vitamque
jiavit, prsecipieps uf. Jiabitationeii) loci illius pn.nes in eodem loco fine laudabili lerminaret. Cujus.ani-
sine cunctatipne relhiquerent J mox enipi perituros mum religiosum vir Dei vehemerifer admirans, pau-
fore si eontemnerent imperata. Aliis ergo de tanto g] cis monaehispaternajussione pr_eeepif, freguei.tatis
prsesagio dubitantibus, aliis non credeplibus prorsps, cum eo jejuniis in pralione continua permanere, ut
Iterum misits Quintasium quemdam, cui lacrymans Dominus ei quae essenj, oppprttma^oncederet. Tan-
ait: Perge velocius, denuntians ei, si in bac ppcle tis Itaque remediis prsemunitus, intra duorum men- -
remanserint, sirip dilatjone capienlur. Sanctuij. sium spatium vitse mortalis est compedibus,absp- "
* Maximum vilse lutus.
guoqup spiritualis presbyterum,
instaniius jmperat aduioneri, ut saltem ipse conlem-, 55. Eodem tempore mansoresoppidi Quintanen-
piofibus derelictis properaret a coelesti misericordia sis, creberrimis Alamannorum Ineursibus defessi,
Jibefari; de quo sibi Dei famulus magnam diceb_at sedes proprias relinquentes,-in Balavis oppidum mi-
inesse moesiiiiaiii, ne forte salutiferum differehdp gravernnt. 6ed non latuit eosdem barbaros confu-
mandatum imminenti subjaceret cxitio. Prsedictus gium prsedietorum; qua causa plus inflammati
itaque pefgens imperata suppleyit, et reliquis in- sunt, credentes duorum populos oppidorum uno im-
credulitate nutanlibus, nuntius viri Dei presbytero petu prsedarentur. Sed beatus Severinus_orationi
retinenti se alque hospilalitatem praebere ciipienti, fortius incubans, "Romanos exemplis salutaribus
nullaienus acquievit. Qua nocte " Heruli insperale , mullipliciter hortabatur, prsenuntians bostes quidem
protinus irruentes, oppidumque vastantes, plurimos C ( prsesentis Dei auxilio superandos; sed post victoriaui
fluxere captivos, presbylerum verp mempratum pa- eos qui conteninerent ejus monita perituros. Igitur -
iibulo suspenderunl. 6 Quo auditd servus Dei gravi- Romani pmnes gancii yiri praedictione firmati, spe
ler doluit pfsemonilos non curasse. promissae victprjpe adversus iAlamannos instruxe-
53. Deinde quidam de Norico, 7 Maximinus nomir rjint acipm non tam miiterialibus armis, quam sancti
ne, servum Dei frequentare solilus erat. Et eum pro viri prationibus ptaemuniti. Qua congressione viclis
familiaritate quam monuerat in riionasterio sancti ac fugienlibHS Algmannis, vir Dei ita viclores allo-
vifi djebus aliquol mprarej,ur, ejus informatur oculis quitur: Filij, ne vgstri.s viribus paimam prsesentis
gatriam suam graye repente exitium subituram. Qui certaminis imputetls, scienles vos Dei nunc prsesi-
aceeptis lilteris ad sanctum Paulinum episcopum dio liberatos , ut hinc parvo intervallo temporis,
designalis, remeavit insiantius.Igjtur niemofalus an- quasi quibusdani concessis induciis, discedatis. Me-
tistes litterarurn tenore perstructus, uniyepas dioe- cum ilaque ad oppiduni Lauriacum cpngregati de-
ceses sive pastelia, scrjptis propriis veliemenief ad- scendi.e. Hoechomo Pei plenus pielate connnonuit.
mUriuit, ut induano jejunio, quod litteraa viri Dei Sed Batavinis genitale spium r.elinqnerte dubilanii-
signaverant, exitio venturse cladis occurrerent. Qui- bus, sic adjecit: Quarnyis et illud pppid_imquoTier-
bus jussa complentibus, terminato jejunio e.cceAla- j) ] gimus , ingruenle barbarie sit quanjpcius relinquen-
mannorum cOpiosissima muilitudo feraliter cuncla dum, hinc lamen nune pariter disgedapiug. Talia -
vastavit, castella vero hullum sensere periculum, commonentem secuti sunt plurimi; quidam rgperti
quse iorica fldelis |ejupii el laudanda eordis Jiumili- ~sunt pontumapes hec defuit conleinptgrjbus gladius
tius; Abi sane quo yis gentium.inquit, nam si diutius dulfi Herulorum regis,el cap. 9, Iuler populps Odoa-
hic ntPiWth inidid oimiibfis'nobis, quemadmodum cri parentes recenset Herulos. Braurierus hanc Ju-.
minifaris, peremdum esl, vavise direptionem ipsi Odoacri ascribit.
1 Avejitinns, Hundiqs aliique Htivavialegunt, quse * Addit Avenlinus : Ampliusquinguagintaguiligw -
nunc Saiisburgum. Ms, JSelt".Lubiamtm.Rad., Topia. cumipso Symmislas contrucidant, e rfipiumque ca-
* Ms. Pelf., Yiginti, vernis, quo fugerant, sicut adhuc monstratur, praci-
3 Belf. Quinlarium. piles agunl. Humati esse referuntur in wde Dt Amqn-
* Belf., Maximianum. Lazius et Ayentinus, sine di, quw tiunc est D. Margarilw. Agit de his
quoque
tabulis et testibus, episcopumfaciujit. Raderus tom. Brusehius in Patavia, aitque cavernas illas etlaiiiiium
• I
Bavarjseganctsej Sflncltimet Martyrem vocat. Salisburgi apud Sanclum Petrum ostendi. Consen-
c Lazius hanc irruptionem Jribuit Alemannis, sit Braunerus, ut supra diximus.
""
Aygntious Iferulis, Aie.niannis, aliisque.Germanorum Idem infra Maximus appellatur-
natioribus. Meminit Pauius Diac, 1. i.c. SO, Rp?
 '
1189 VITA S. SEVERINI. dipf)
.nimici. Quicunque enim ibidem contra liominis A. ac dicentem sibi : Nolite timere, pergiie quo ccepi-
Dei interdictum manseruntl Thuringis irruentibus stis. Hac vero revelatione protinus animati, cum coe-
in eadem hebdomade, alii quidem trucidati, alii in pissent etiam fide magis qu,amgressibys proflcisej,
captivitatem deducti, poenas dedere contemptus. subito divino nulu ingeniis forniseursus e latereve-
5C. Igitur post excidium oppidorum In superiore niens viam monslraturus apparuit, qui se tempore
parte Danubii, omnem populum in Lauriacum op- Iiyemis speluncis abditare cohsuevit, et mox cupi-
pidum transmigrantem , qui sancti Severini monitis tum reserat iter; el per ducenta fere mijlia non ad
parnerani, assiduis Iiorlalionibus prsestruebat, ne in sinistram devians, non ad dexteram, viam demon-
sua viitute cpnsiderent, sed orationibus et jejuniis stravit optabilem. Tanla enim eos intercapedine prse-
4
atque eleemosynis insislentes arniis potius spiritua- cedebat, quanta regente vesiigio semitam prstpa-
libus munirenlur. Prseterea vir-Dei quadamdie cun- raret. Itaque progrediens besiia per eremi vastita-
clos pauperes in una basilica statuit congregari, tem, viros qui egenis deferebant solalia non reliquit,
oleum prout pospebat ratio largilurus; quam spe- sed usque ad habilacula Jiominum qua potuit huma-'
ciem in illis locis difiicillimam negotiatorum tanlum nilale perduxit, et mox in unam partem olficio d.i-
deferebat advee.io. Igitur tanquam benedictionis • vertit expleto : ostendens tanto dueatus offlcio, quid
accipiendsegraiia major egehorum turba confluxit; B homines' Iiominibus prsestare debeant, quanluhique
preliosum quippe ibidem hujus liquorls alimenlum charitatis impendere,- cum desperantibus iter bestia
auxit turbam, numerumque poscenlium.Tunc beatus ssevamonstraverit. Igitur cum servo Dei nunliaren-
oralione completa signoque crucis expresso, soli- turqui venerant, ait:Sitnomen Domini benedictum.
lum sibi Scripfuraesanctaesermonem cunctis audien- Ingrediantur quibus viani qua venirent ursus apgruit.
tibus exprimens aif: Sit nomen Dominibenedictum. Quo audito ilii stupore repleii, mirabantur enim vi-
Tunc ccepitpleum propria manu ministris implerei rum Deireferre id quod in absenlia provenerat.
pbrtantibus .Imitaius servus fidelis Dominum suum, GAPIJTiX.
qui non ministrari venerat, sed potius ministr.are ,
Mullisconlra hostesprwsidio esl; barbaris venerabilis.
sequensque vestlgia Salvatoris, gaudebat augeri ma-
teriam, qpam officiodexterse sinis.tra nesciente fun- 58. Cives item oppidi Lauriaci et superiorum
debat. Completis itaque vasculis pauperum , nihil[ transfugse castellorum ad suspecta loca exploralori-
minuebptur in ananibusministrantium. Tantum igi- bus destfnatis, hostes qnanlum poierant humana sol-
lur Dei benefieium dum circiirnstantes tacite mira- licitudine prsecavebant. Quos servus Deidivinitatis
renfur, uhuseorum cui nomen erals Biennius, ma- instinctu commonilus, prsesaga menle prsestruxit,
gno limDre perterritu», exclamavit dicens: Domine. Q utomnem paupertatis susesufueienliam inlra muros
mi, crescit hic cacabus plei et in modum fonlis exun- coneluderent. quaienus irimicorum ieralis incursic,
dat. Sic liquor ille gratissimus, prodiiawlule, sub-. nihil humanitatis iuveniens, statim fame compulsa
traclus est. Cui statim Ghristi famulus exciamans; immania crudelitatis coeptadesereret. Hsecper tri-
ait: Quid fecis.i, frater? Obstruxisti commoda plu- d"uum contestatus, advesperascent^ejam die, Va-
rimorum; ignoscat tibi Dominus Jesus Ciliristus. lentem nomine monachum mittens ad sanctum Cons--
Sic aliquando mulier vidua debitis onerata, EJisaei i -. tantinumejusdem loco pontiflcemet ad cseteros com-
prophetaejussis iristruitur, ex olei stilla jquam ha- manenles : Hac, inquit, nocte dispositis per muros
vasa replere quam plurirna. Qaod pum fecisset,, ex more vigiiiis districtius excubale, supervenientis
"hebal
et adhuc vasa filius deposeeret, ubi audivit nume- liostis caventes insidias. At illi nihil adversi per ex-
riim defecisse vasorum, mox sietit oleum. ploralores sentire se penitus afflrmabant. Sed Chrisll
37. Per idem tempus Maximus Noricensis, cujusi prseco prajmonere non desinens, dubitantibus voce
fecimus superlus mentionem; fidei calore succensus,, magna clamabat, eadem uocte eos asserens capien-
media hyeme, qua regionis illius itinera geiu tor- dos, nisi imperiis fideliter obedirent, ssepiusrepe-
penle claudunlur, ad beatum Severinum audaci le-. tens; Me, inquit, lapidate, si menlilus fuero. Itaque
meritaie, vei magis, ut postea claruit, intrepida de-• D tandem aiiquando muris invigilare compulsi, expieta
votione venire contendit; conductis plurimis co- consueli operis in noclis principio psaimodia, cum
mitibus, qui eollo suo vestes captivis et pauperibus. , celeberrimo coepissentvigilareconcursu, acervus feni
profuturasquas Noricorum religiosa collalio congre- cominus positus, ex facula bajuli nolenlis accensus,
gaverat, bajulgrent; itaque provecti 3 ad summat lumenhon incendiurnreddidit-civitati. Qua occasione
Alpium caeumina pervenerunt,ubi pertotam noctemt vociferanlibus cunctis, hostes sylyarum occultatione
nix tantaconfluxit, ut eosmagnae arboris protectione! morantes, subito splendore clamoreque perterriti,
vallalos, veluf ipgens fpvea.demersos includeret. Ett putantes se praecognitos, quieverunl ac mane facto
cum de vita sua pgnifus desperarent, vfdit ductpr". circumdantes civitalem et ubique discurrenles, cum
comilum per soporem in effigie viriim Dei slantemi nihii victualium reperissent, diripuerunt aniraalium
1 Veiserus,
Turcilingis m_avult,qui haud inde pro- reginoburgensem; "" nec Tt&tirntattjesse Reginobur-
cul colebant, Odoacri parentes. gum.
* Ms.Belf. sapientissimus. 4 Belf., recenti. <
3 Hinc sane v
patet Paulinum, hujus Maximi, sivei "-Ms. Belf., quatriduumi
Maximini,qui num. 35 dicilur, episcopum, non fuisse
U91 . •; tflTA S. SEVERINI. im
gregem cujusdam hominis, qui servo Dei prsedicente A dentes de Lauriaco pacificis dispositionibus, bene-
contumax sua tutari contempserat, et recesserunt. vola cum Rugis socielate yixerunt. Ipse vero Favia-
Illis autem abeimtibus cives portis egressi, haud pro- nis degens in antiquo suo monasterio, nec admonere
cul a murls scalas jacentes inveniunt, quas ad urbis populos, nec prsedicere futura cessabat, asserens
excidium praeparatas barbari vigilantium elamore universos in Romani soli provinciam aisque nllo
turbali in nocte' jactaverant. Quapropter memorali liberlatls migraturos incommodo.
cives veniam a Christi famulo precabantur humili- 40. Iisdem lemporibus Odobagar rex sancto Seve-
ter, confitentes corda sua lapidibus esse duriora, rino familiares lilleras dirigens, si qua speranda
qui rebus prsesentibus agnoverunt in sancto viro duceret, dabat suppliciter optionem, memor illius
gratiam viguisse prophelicam; atque in uno impe- prsesagii quo eum expresserat quondam regnatu-
fii"isset plebs inobediens universa captiva, nisi eam rum. Tantis itaque sanctus alioquiis invitatus, Am«
liberam viri Dei consueta conservasset oratio, Ja- brosium quemdam exsulantem rogat absolvi. Cujus
cobo apostoio protestante, Muilum, inquit, valet Odobagar gratulabundus pafuit imperatis. Quodam
deprecatio justi assidua. etiam tempore dum memoratum regem multi nobi-
59. Feletheus Rugorum rex, qui et Fava, audiens les coram sancto viro humana, ut fieri solet, adula-
cunctorum reliquias oppidorum, quse&arbaricos eva- B tione laudarent, interrogaf quem regem lantis prse-
serant gladios, Lauriacum seper Deifamulum contu- coniis prsetulissent? Respondentibus Odobagarum
lisse, assumpto veniebat exercltu, cogitans repente regem, Odobagar, inquit, integer Ihter tredecim et
detentos abducere, et in oppidis sibi tribulariis alque quatuordecira annos, videlicet integros regoabit;
vicinis {ex quibus unum erat* Favianis) qusea Ru- finem vero regni ejus significans;s et his dictis ad-
gis tanlummodo dirimebantur Danubio, collocare. jecit, citius illos quod ipse praedixerat probaturos.
Quamobrem graviter universi turbati, sanclum Se- CAPUTX.
verinum adiere suppliciter, ut in occursum regls
egrediens, ejus animum mitigaret. Cul tota nocte Mgritudines curat, pericula prwdicil et depellit.
fcsiinans, in vicesimo ab urbe milliario matutinus 41. Ab oppidaneis Comagenensibus, apud quos
occurrit. Rex ergo adventum ejus protjnus expave- primum quondam innotuerat beatus Seyerinus, sup-
scens, teslabalur illius se fatigatione plurimum prae- pliciter rogatus advenit. Cujus comperta prsesen-
gravalum, causam repenlinae cursionis inquirit. Cui tia, unus ex optimatibus Felethei regis filium suum
servus Dei, Pax tibi, inquit, optime rex : Clirisli le- adolescentem diuturno languore vexatum, cui jam
gatus advenio, .subdilis veniam precaturus. Recole parabat exsequias, transjecto Danubio, pedibus ejus
gratiam, divina beneficia recordare, quibus paler 2 projecit, et lacrymans : Credo, inquit, homo Dei, te
tuus se frequenter sentit adjulum.Nam cunclis regni filio meo veiocem impetrare divinitus posse sanita-
sui temporibus nihil me inconsulto gerere prsesume- tem. Tunc data oratione, qui semivivus ailatus fue-
bat. Qui monitis non resislens salularibus, crebris rat, statim patre mirante surrexit, et perfecla proti-
nus revertitur sanitate. - •_ i
prosperitatibus recognovit, quanti valeret obedientis
animus, quantumque triumphatoribus prosit suis 42. Elephantiosus quidam, 4Telo nomine, de lon-
non tumere victoriis. Et rex inquit: flunc populum ginquis regionibus sancli Severini invitatus virtuti-
pro quo benevolus precator accedis, non patiar Ala- bus venit, rogans ejus oralionibus mundari. Accepto
mannorum auts Thuringorum iniquorum sseva de- itaque ex more prsecepto, jubetur Deum totius gralise
prsedatione vaslari, vel gladio trucidari, aut in ser- largitorem sine cessatione lacrymabiliter exorare.
vilium redigi, cum sint nobis oppida et castella jn Quid plura ? Precibus beati viri idem leprosus divina
in me-
quibus debeant ordinari. Cui servus Christi constan- opitulatione mundatus, dum commutatmores
ter ita respondit t-Nunquid arcu tuo et gladio ho- lius, mutare meruit et colorem, Regis aeternl magna-
niines isti a prsedonum vastalione creberrima sunt lia tam suis quam plurimorum vocibus longe lateque
I
erepti, et non potius Dei munere, ut tibi paulisper denuntians.
valeant reservati? Nunc rex optime, D ^43. 5 Bonosus quoque monachus beali Severini,-
obsequi ergo,
consilium meum ne respuas, fidei mese hos committe barbarus genere, qui responsis ejus inhaerebat, ocu-
subjeclos, ne tanli exercitus compulsione vastenlur lorumimbecillitate plurimum prsegravatns, medelam
ferens
potius quam raigrentur. Confido enim in Domino sibi prEeslari ejus oratione poscebat, segre
meo, quod ipse qui me fecit horum calamitatibus adventitios etexternos salutaris gratise sentireprse-
interesse, in ducendis eis idoneum faciet promisso- sidia, sibique nullam remediorum opem aliquatenus
rum. His auditis, rex modestis allegationibus miti- exhiberi. Gui servus Dei: Nontibi, inquit, expedit,
habere perspicuam,
gatus, cum suo remeavit exercitu. Igitur Romani fili, corporeis luminibus aciem
quosin sua sanctus Severinus fide susceperat, disce- el exterioris oculi clarum prajferre conspectum:
1 a Velserus mavuit Turcitingorum.
»,Non tamen hinc sequitur quod scripsit Lazius 8 Hic aliquid deesse suspicatur Velserus.
Da-
Tegiam isthic fuisse Rugorum, qui adhuc trans
nubium habilabant, sed Norici oppida aliqua vel ha- 4Sur., Thegio.'
5 Sur., Bonos.
bebant tributaria, vel ea pacto stipendio tuebantur Pet. de Natal., Bonm,
contra alios barbaros.
 -
.195 VITA S. 5EVERINI." 4194
ora magls ut oblutus vegetetur inlerior. Talibus ergo Anomine, repente prsecepit- 40 dierum districtiore
monitis lnformalus, dedit operam Gordemagisvidere jejunio, venturse calamitati abstinentia ciborum et
quam corpore, meruitque absque ullo fastidio mira- lamentis occurrere, dicens : Imminet tibi corporale
biliter in oratlonis perfici jugitate continuns, et per "periculum, quod Dei prsesidio parvi panis et aquae
quadraginta fere annos in monasterii excubiis perse- remediis expiabis. Quadragesimo ilaque die morti-
verans, eodem quo couyersus est fidei caiore tran- fera papula in brachio jejunanlis apparuit, quain
sivitad Dominum. mox ad ipsum.ingressus suppliciter demonstravit.
44. In loco ^Boitro superius memorato quosdam Cui sanctus Dei famulus: Noli metuere prsenuntia-
tres monachos sui .monaslerii doctor humiiis super- tum libi ante dies quadraginla discrimen, staiimque
bise foeditate respersos, dum pro suissingulos ex- propria manu signo crucis obducto, mirantibus qui
cessibus increpatos, durare in pernicie comprobas- aderant, papula lethalis evanuit. Hoc uuum de do-
_set, oravit ut eos Dominus in adoplionem recipiens meslicis sanitatibus narrasse sufficiat, prolixlope-
filiorum, paterno dignaretur-flagello corripere. Prius ris fastidium declinando. Nam ssepius suorum segri-
ergo quam orationem effusis lacrymis terminaret, tudines monachorum Cbristo, sibi revelante praenun-
uno momeuto iidem monachi dsemone corripiente tians, iisdem quibus prsevi.debat muneribus et sa-
vexati, contumaciam suam pectorisque fastum, ac B nabat. 47. A discipulorum suorum quoque cellula spiri-
superbiam eordis, miserabilibus vocibus fatebantur. lualis.idoctor non longius habilabat, m orationibus et
ut
Absit euiquam hoc crudele videatur aut noxium, abstinentia jugiter pefseverans, cum quibus lamen
-quia traditi sunt ImiusmodiSatanae in interilum car- matulinas orationes et propriam noctis principio
solemniter adimplebat; reliqua vero
nis, sicut beafus docet Apostolus, ut spiritus salvus ' psalmodiamorationum tempora in parvo complebat oratorio, quo
sit in die Domini nostri Jesu Christi; 2 cum beatus manebat. In quibus ssepe ccelestibus informabalur,
Ambrosius Mediolanensis episcopus servum Stilico- oraculis; multa futura per Dei gratiam praedicabat,
nis auetorem falsarum "epistolarum ^deprehensum, multorum etiam occulta cognosceus, ut opus erat
(Sxerit oportere tradi Satanse, ne taliajn posterum poscebat proferebat in medium, et singulis remedia, prout
modus segritudiuis, providebat. Siratus
-auderet adirittere; quem eodem momento, cum ejus unum eral in oratorii pavimento cilicium, omni
adhuc sermo esset in ore sacerdotis, spiritus im- tempore ipso quo vestiebatur amictu, etiam dum
8 . quiescefet, ulebatur. Nunquam anle solis occasum
mundus arreptum ccepitdiscerpere. Severus quoque nisi eerta solvit feslivitate jejunium. Quadragesimaj
. Sulphius refert exrelatione Posthumiani, virum vero temporibus una per hebdomadam refectione
;quemdam magnis virtutibus signisque mirabilem, ad contentus, sequali vultus hilaritate fulgebat. Aliena
de corde suo vanitatem quasi jiropria errata defienSj quibus poterat prsesi^
"expellendam jactantise quam diis temperabat.
ut in se mensibus P
incurrerat, exorasse permissa CAPUT XI.
-quinque diaboli potestate, similis bis fieret quos Morlemsuam suos ac reges monitis instrui',.
: a prcedicit,
Ipse curaverat. Idem post pauca Itaque correptus obit,
daemone, tentus in vinculis; omnia quse energumeni 48. Deinde post multos agones et diuturna cerla-
ferre solent perpessus, quinto .demum mense cura- mina, cum sebeatus Severinus de hoc sseculo trans-
tus esf, non tantum a dsemone, sed, quod illi erat iturum DominoFavam revelante sensisset, memoralum
cum uxore ejuscrudelissima,
utilius atque optatius, ab elalionis vanitate. Prsedic- Rugorum regem
nomine Gisa, ad se venire commonuit. Quem cum
tos itaque monachos vir Dei delegatos fratribus pef saiutaribus exboriatus esset affatibus, ita ul cum sibi
dies quadraginta arduis abstinentiae remediis man- subjeciis ageret, quo se jugiter cogitaret pro statu
data eos a regni sui rationem Domiqo redditurum, aliisque-
" cipavit. Quibus expletis, super oratione, verbis intrepidc monuisset,- * protenta manu regis
potestaie daemoniseriiit, nec solum corporis sanita- "t pectus ostendens, reginam interrogatidnibus afguebat
tem, sed el meniis impertit, Quo facto sancto viro his: Hanc, inquit, ?animam, Gisa, an aurum argen-
reverentise terror accrevit, el caeteros major disci- cunctis tumqhe plus diligis Cumque illa maritum sediceret
.. opibus anteferre, vir Dei sapienter : Ergo,
pliriss rhetus obtinuit. inquit, desine innoeenles opprimere, ne illorum
45. Marcianum monachum, qui postea presbyler affliclio vestram magis dissipet potestatem : eteniui
ante nos monasterio prsefuit, ad Noricum cura Re- D " lu ssepenosslc
mansuetudinem regis convellis.-At iila: Cur,
nato fratre direxerat. Et cum dies tertius labefetur, inquit, accipis, serve Dei? Cui ipse: Conles-"
tor, ait, vos ego humilis jam profecturus ad Domi-
. aii fratribus: Oraie, charissimi, quia gravis hac hora num, ut ab iniquis actibus lemperantes, piis mores
Marcianum.iribulatio comprimit et Renatum, deqaa honesteiis openbus. Hucusqueregnum vestrum auc-
tore Doinino, prosperatum est", jam.ex hoc vos
tamen citius Cliristi liberabuntur auxilio. Tunc mo- videritis. His monitis rex cum Tionjuge sufficienler,
nachi, quse ab eo dicta sunl protinus annotantes,' inslrucii, valedicentes ei profecti sunt
ibis postmenses plurlmos redeuntibus, diem horam- 49. Tunc sanetusnondesinebat de suse migralionis
vicinia suos alioquidulcedinecharitatis, quodquidem
que periculi qua barbaros evaserant indicantibus, facere nec ante cessaverat. Scitote,.inquIt, fratres,
sicut siguaverant approbaverunt. sicut flliosIsraelcotiotat ereptos esse de terra .Egypti,
46. ltem beatissimtis Severinus monacho, Urso ila cunctum populum terrse hujus oporiel ab injusia
» Sur., Barotro. Belf., Bolotlo, mendose. PP., cap. S. --
' Refert id Paulinus.in Yita sancti Ambrosii, 7 4 Staibanus scribit eum
reginse manum prehen»
Decemb. disse, perperam, ut patet.
3
Dialoip i, cap. 5, referturque lib. lv de Vitis
Pi.TR0L. LXII. 38
 " '
5195 VITA S. SEVERINI. - - -_. 1196
barbaforum oominatione liberari. Etenim omnes. A humililati congruitnon tacebo, miitens vos ad exem-
cum suis facultalibus _debis oppiilis emigrantes, ad pla majorum, quorum Iiiiuentes exitum conversa-
Romanarh provinciam absque Iulla sui captivitate tioris, imitamini lidem; Abraham namque vocatusa
pervenient. Sed mementote prsecepti sancti Joseph D$mino, fideobediviiut exiretin locum qnem acceplu-
' BatriarcliSB,cujus ego vos indignus et inQnius attes- rus eral in possessionem,et exiil nesciensquo venlurus
tatione cpnvenio : Yisitatione visilabit vos Dominus,et esset. Oujus igitur beati pairiarebse Imitamiri fldeni,
tolletis ossamea hinc vobiscum, quod non mihi, sed imii.imiiiisanctitatem ; lerrenam despirite pnlriam, •
. vobis est profulurum. Hsec quippe loca nunc fre- coalesiem semper inquirile. Confido autem in Do-
quentala cultoribus, in lam vastissimam solitudinem mino, qtiod mibi de vobis selerna lucra provenient.
ut hostes sesiimantes auri se eopiam Video p.nim vos gandium meum feivore spiritus
: redigentur,
reperluros, etiam morluorum sepulturas effodiant. ampliasse, amare justiliam, fralernsecharitatis vin-
Cujus.vaticinii veritaiem eventus rerum prsesentium -cula diligere, castitati operam dare, humililatis re-
. comprobavit. Lcvari ergo suum corpusculum Pater .gularhcustodire; baec, quanlum ad bominis spectat
"sanctissimseprobiialls providis argumenlis praecepit, inluitum, laudo conlideiitef ,et approbo. Sed orate
ht dum generalis popuii iransmigratio" provenisset, "ut quse humanis aspeclibus digna suut, seternae dis-
indivisa fratrum, quos aequisierat, eongregatio.pro- «cretionis examine firmeiuur, quia non sicut videt
ficiscens, oblentu memoriae ejus in uno sancte so- homo, viJet Deus. Ille-siquidem, sieut divinus sermo
cietatis vinculo permaneret. denunliat, omniacorda scrutatur et omniummenlium
SO. Diem etiam quo trahsiturus esset ideni iieatus cogitationes antevenit. Assiduis ergo precibos hoc
severinus e corpore ante duos et amplius aniios hae g oraie, ut oculos cordis vestri Dominus illuminet,
*,".gnificationemonslravit. Epipbaniorum die*,. cum eosque, sicut oravit beatus Eliseus, aperiat, quo
sanctus se Lueillus presbyter abbatis sui ^sancli possitis agnoscere quanta nos clrcumstentadjumenia
Valentini, Rliaetiarum quondam episcopi, diem depo- sancidruni, quanta iideiibus auxiiia prseparenlur,
sitionis annua soleronilatein crastinum celebratufum Deus enim nosier supplicibus appropinquat. Non
sollicitus inlimasset,idem'farnulus Dei ila respondil: desit mililantibus jugis oratio; non pigeat agerepce-
Si beatus Valenlinus basc tibi celebranda solemnia nitetitiam, quos non puduit facinus,perpeirare;, non
delegavit, ego quoque libi in eodem die vigiliarum " pigeat lugere peccJnles; si quomodo offensa divirii
mearum studia observanda, migraturus e corpore, judicii lacryrnarum veslrarum inundatione placetur,
derelinquo. In his sermonibus tremefactus, eum se quia spiriium contribulatuiri sunm est dignalus vo-
magis, utpote bomo decrepitus, enixius commen- care sacriflcium. Simus igitur corde humiles, mente
daret, quasi primitus trausiturus, adjecil: Ooc ent, tranquilli," delicta onmia pra^caveiites, ac divinorum
sancte presbyter, quod audisii, nec enim Domini semper memores mandatnrum, scientes non prodesse
constitutum humaha voluntate prseteriei. nobis|cjm humilitate vestis nomen monacbi, voca-
"Sf. Pfaeterea cum. 15Fridericus a fratre suo Ru- , bulum religionis, speciem pietatis, si circa manda-
gorum rege Fava ex paucis quae super ripam Danubii torum observantiam degeneres inveniamur el reprobi.
jpeimanserant, oppidis unum acciperet Favianis, Mores igitur, filii charissimi, proposito suscepto
juxta quod sanctus Severinus, ul fetuli, coumianebat, consentiant: grande nefas esl peccaia seclari bomi-
et ad eum idem Friderieus ex more saluiaturus nem ssscularem; quantomagis monachos, qui blan-
accederet; coepil ei miles Christi iter suum enixius C dimenta ssculi qua^i atrocem besiiam fugientes,
Indicare, sub contestationehaec proioquens : Noveris Cbristum cunctis affeciibus prsetuierunt, quorurrt
me? inquit,-quaniocius adDpminum profecturum, et incessus et habitus virlulis creditur esse documen-
idcirco communitus praecaveto, ne me discedenie tum?jSed quid vos ultra demoror, liiii charissimi,
aliquid hortun quse mlhi commissa suntattamiuare longi Isermonis afulu? Superest ut beati Aposioli
perjentes, etsubstaniiam pauperura eaplivorumque uitima oraiione vos persequar, ita dictntis : hi nunc
contingas, indignationem i)ei, quod absil, tali tenie- commendovos Deo et verbogratiw ejus, qui potens est
riiaie sensurus. Sed Friderlcus ins'j,erata commoni- conservarevos et daie hwredilatemin sanctificalioni-
tione perculsus : Gur, inquit, hac conieslalione - bus. Ipsi gloria ei imperium in swcula swculorum,
confundimur, cum non optemus tanlis orbari prsesi- Ameii.
diis et sanctss largitioni luse, quaj omnibus nota est, 55.' Post bujusmodi igilur sediflcalioris alloqtiiuni,
conferre aliquid nos deceat, non auferre, qualenus cunctos per ordinem ad oseulum suum jussit aece-
sollicita, sicut etpater nosterFlaccitheus, tua merear dere, et sacramento communionis accepto fieri se
oraiione inuniri, qui experimento didicit sanetitatis _ peniius prohibet , tolumque corpus signo crucis
tusemeritis se' fuisse semper adjulum? Et ille : Qua- extenta nianu consignans, ut psallerent imperavit,-
libet, inquit, occasione meam cellulam volueris Quibus moeroris effusione cunciantibus , ipse psal-
lsedere, elhic statim probabis, et in fuluro solves, mum protulit ad canendum : Laudaie Dominumin
quanmon opto, vindictam. Tunc FrWericus promit- sanclis ejus, omnis spiriius Lavdel Dominum.Sexlis
' tens se Christi famuii monita servalurura , reraeavit itaque Janu. Idibus , nobis vix prse fleiu respo.ideti-
ad propria. Doctor vero dulcUsimus non cessabat ' libus, in hoc vcrsiculo quievil in Domiiio. Quo se-
•" suosalloqui permomenla discipulos, dicens : Confido pulto , credcmes omnimodo seniores nostri quse de
degralia Cbristi mei Jcsu.quia vobis in opere suo transmigratione prsedixerat, sicut et muita alia, in-
durantibus, et meae meoiorise pacala socieiate cou- fecla prseterire non posse, locellum iigueum parave-
junctis, aeienuc vilae bona tribhet, nec solatia pioe- rum, ut cum prsenunliata populi transinigralio pio-
, sentium denegabit., 'I venisset, proedictoris iinperata complerent.
^2. Nonis itaque Januariis ccepit tenuiter lateris
dolore pulsari, quo durante per triduum, medio 0 CAPUT XII.
noctis.tempore fratres adesse prsccepit, quos de cor- hi llaliam sancti Severinicorpus transferlur.
pore suo commonens et paterna informatione corro-
borans, instantcr ac mirabiliter tal a prosecutus, M. Fridericus vero, beati Severini inorle com-
' aiebati" Filii in Christo charissimi, scitis quod beatus perta, pauper et impius, barbara eupidilale semper
Jacob conditione mpitis instanle lilios suos ade»se immanior, vestes pauperibus deptitatas et alia non-
co-
prsecipiens, propheliC3abenedictionis affutibus sin- nuila"eredidit auferenda. Cui sceleri sacrilegium
gulos quosque remuneraus, mysieriorum. arcana pulansj calicem argenteum cauer.ique altaris minisic-
prodidit futurorum. Nos vero infimi ac lepidi tantaa- r";a prsecepit auferenda. Quse cum imposiia essent
que impares piclati, Jianc prxrogativam nosjr.s sacris altaribus, nec auderet directus villicus.ad tale
usurpare viribus non audemus; unum lamen quod facinus suas manus extendere,- quemdam militem
1 De eo cgirims 7 Januarii. sMs. Belf., Fe:dericus. Vels., Friderickus.
 ' ' "
j!£7 k- --' -TITA-S. SEVERINI. - 15S«
1 Avicianum nomine compiilit diripere memorala. Aratione perduclns est, qui dum in oratorium, quo
Qui quamvis invitus prsecepta perfieiens,' mox tamen sancti-Viri corpusctilum supercarrum positum arlhnc
- inceswbiliier vexaius omnium membrorum tremore, - permanebat, alacer pervenissft, ac sub eo clauso
dfPinonioquoqtiecorripitur. Is ergo velociterconsilio oris sui ostio in cordis iCubiculo supplicaret, illico
meliore correxit errala^ Susccpio iiamque profes- Jingua ejus in orationem resoluta Jaudem dixit Altis-
sionis sanctT proposito, ininsulae soHiudinearmis simo. Cumque reversus adliospitinm , quo suscipi
cfHleslibus mancipatus, militiaecommutavit oflicium. eonsueverat.interrogatiis fuis«eiex more,nuiu signo-
Fridericus auiem , inimemor contestationis et prse- que pulsatus, et orasse se elJaudem Deo obtulisse,
sagii sancti viri ,,abrasis omnibus monasterii febus, clara voce respondil. Quo loquenie pavefactiqui eum
parietes lantiiin,quos Danubionon poluil translerre, . noverant, ad oraiorium cum clamore currentes,
dimisil.- Sed mox in eum uliio denuniiai.i pervenit ; sancto Lucillo presbytero simulque nobis qui cum
nam intra mensis spatium a Friderico fratris filioin- illo eramus ignoranlibus quid evenerat indicartint.
terfectu* prsedaiiipariter amisil et vitam. Qnapropter Tunc omnes exsullanies in gaudio, divinse "~ clemenlise
—- _
s
res Otachar Rugis inlulit belluni, qnibus eiiam de- gratiarum relulimtis aHiones.9
victis et Friderico fugato, patre quoque Fava capto, - S7. igilur illustris femina Barbaria beatnm ~Se*'-
eum ad Itnbam cum noxia cOnjuge supia memorala, .verimim, quem fama vel litteris cum suo quondam"
videlicel Gisa, iransmigravH. jugali oplime rioveral , religiosa devolione venerata
SS. Post aud ens idem Odacbar Friderietim ad esi. Quaacum post-obitum ejitsaTidiens corpusculum
propria reveriisse, *statim fratrem ante suum misit cum Sancti in Italiam multo labore perdiictum el usque
-nmltis exercitibus Aonulphum. quem denuo T, ad illtid lempus terra; nullaterms commendaiiini, ve-
Fridericus, ad 4 Theodoricum regem, qui nerabllem presbyierum nistrum 10M.irciantim,sed et
fugiens
lunc apud 6 Novam civilntem provineiae Moesias cunctarn congregalionem lilleris frequentibus invila*
morahaiur, profectus est. Aonulfus vero prsecepio vit. Tunc sancli Gelasii sedis Rom. pontif. auciori-
fraltisailmonilus, universosjussit ad Italiammigrare taie et Neapolilano populo exsequiis reverendis
Romanos. Tune omnes incolse tanquum de domo occurrente, in castello 41 Lucnllano per manus sancti
servltuiis jEgyptise; ita de quoiidiana barbarie fre- Victiris episcopi, mausoleo, quod prsedicta femina
12
qiieniissiuise deprsedaiionis educti, sancii Severini eondidii ex parte collocatum est.
oractila cognoverunt. Cujiis praecepti non immemor 58. Qua celebrhate mulli languoribus diver^is af-
venerabilis noster presbyter Lucillus, dum universi flicti, quos recensere longum est.receperuntprutinus
6 _Inter quos quaadam venerabilis ancilia
per Comitem Pierium compellerentur exire, pr;e- sauitaiem.
missa cum monaciiis vesperae psa'modia, sepulmrse Dei, Processa nomine, civis Neapolilana-, cum gra-
locum im;ierat apcriri. Quo patefacto, tantje nos vissimum segritudinis pateretur incommodum, sancii
suavisaiis fragramia-omnes rircumslantes aceepit, funeris proyorata virtulibiis , in itinere properanter
ut prsc nimio gaudio et admiratione prosternereinur occurrit, ingressa sub vchiculum quo corpns venera- .
in terram. Deinde_bumaniierse^limantes ossa fimeris bile poriabatur, stalim caruil omiiium languore mem-
invenire disjuncta (nam annus T sextus depositionis brorum.
ejns effluxerai), imegram corporis cornpagemreperi- 59. Tunc et la Laodicius quidam-csecus. inopinato
mus. Quo miraculo imrnensas gratias reiulimus om- psallentis populi clamore perculsus, sollicite suos'
nium condiloii, quia cadaver sancti, in quo nulia .quid essel interrogat? Respoudeniibus qnod cujus-
aromaia fuerani, nulla manus accesserat condieiitts, C dam sanctiSeverini corpus transiret; compnncius ad
cnm barba pariter et eapillis usque ad iliud tempus fenesiram domns, in qua manebat, se duci fogat, de
permansisset illacsum.Linleaniiiiibus igiiur immula- qua poterat. a sauis eminus multitudo psallenlium
tis, in loculo mulio jam tempore ante prseparato -alque vebiculum sancti corporis contemplari. Cum-
funus includiiur,'carpentum tralient'"biis eqtiis mox -que fenestrse enixius incumberet alque nraret, proti-
eveliitur, cunctis nobiscum provincialibns idem iter nus prospicit sigHIalim demonstrAiis omnes notos
agentibus, qui oppidis stiper ripani Danubii reliclis, aique vicinos. Quo facto, cuncti qui audierant, gra-
per diversas italiaeregiones varias susepermigrationis tias Deo laerymantibusgaudiis retulerunt.
soi liii sunt sedes. Sancti itaque corpusculum ad cas- 60. lvMarinusquoque pfimicerius in sanctse Eccle-
tellum nomine 8 Montem Feleiem multis" emensis sise Neapolitanse, cum sanitatem postimmatiHsimum
regionibus apporlatum est. eapilis dolorem reciperenon pnsset, captit vehiculo
86. Per idem tempus miiltis variis occupati lan- eredens apposuit, et mox a dolore liberum suhleva-
guorihus el nonmiiii a spiriiibus immundis oppressi, vit; memorque illiusbene/ieii, semper in die depo-
medelam divinse gralte-sine ulla mora senserunt. -sitionis ejus oecurrens, devotum sacriiicinm Deo
Tunc et mulus quidam ad id caslellum suorum mise- cum gratiarum actione reddebat. Verum multis plura
1 Sur., Atiicianum. *
Norico in Italiam migrasse existimat Braunerus.'
s ld factum an. A81,Boetio consule. Ex iis-porro 8 Haud satis liquet quod id castellum fuerit. Est in
, qusehic narranlur refellitur Irenicns, qni !ib. v. Exeg. Venetorum Carnorumque, iir.ibusFeltria ad Plavim,
Germ., c. .14, Feletlieum ait sine libeiis delunctum D flumen, urbs' episcopaiis ^antigui nominis. An huc
Gisseregnum reliquisse; banc Subw nuptam Hunul- sancli Severini corpus deponaium? An potms In
• phum peperisse et OdoacremItaliw regem. Urnbriam cujus pars Monle Feltre diciiur inter
3 Sur., Brauner. Sigon., Onulfum. Aventin., Anul- Conchamei, Marechiam flumina, ubi oppidum in edilo
.fum. Siaib., Mutfum. colle vuigo Sanctus Leo oiim Jifons Feratratus: forte
* Hic paulo post, anno nimirum 489, Italiam inva- Feretrelus, Grsecis[i6vrns'<e!p<h>r^ Slaibanus ad Mon-
- sil atque Odoacreiii aliquot prseliis yicit. tem Seletum, Engenius ad i>'i'e!wm>avectas sancti ex-
. "Al.jiYfluas.Staib.,Nonas, mendose.Notilialmperii ' suvias scribiint.
s Baron., Barbara.
plures Novas vel ad Novas habel. Hsecad Danubium - 18
. sita iu Moesiainferiore. Credita erat Theodorico tum Engen., Martinum.
Moesiaeinferioris ei Dacise Ripensis pars. 11 Siium fuit boc oppidum, sive castellum, inler
C-Sur.elStaib., Pigerium. Hilitaris hie fuissecomes Neapolim et Puteolos. Non est vero, ui suspicabatur
videtur, non, ut vult Aventmus, Vindeiiciseet Noricis ' Yelserus.oppidum Picentinorum, proximeNueeriam,
pwsses. ^ sancli Severini dielum LuculIanumTiunc diei Custel-
' Migratiohsec contigit postcaplum an. i87 Fele- lum del Ovoscribit-Csesar Engenius.
"heunYante.motum an. 489 a Tbeodorico bellum, 18Hsecduo verba, ex parte, aberanl a Ms.Belfortii. •
vel 488. Unde sanc- ' 13 Laodicius.
ergo 187, potius eolligi potest Alii,
14Sur., Marianus.
iuin Severinum an. 482 sexennio nimiruni ante essa
ninrimnn, non 494, ut seripsit llundius. Tum quoque 11Addunt Sur. et Belf. cantorum.
lanctum Anloniurn de quo 28 Decemb. agetur, ex
 -199 _/ - APPENWX-AD-«._SE¥l-fiINMUTAM^ T^^^1—- "ISWJ.
"
scieutibus sufficiaritista deinriumeris, quse ingressu A cujus meritis multi obsessia dsemonibuscuraii sunt,
ejus gesta sunt ben§ficiorum virlutumque reiulisse et diversis obstricti languoribus receperunt ae reci-
miracula. Mouasieriuii)jgitur eodem loco construc- piunt, operante Deigraiia, sanitatem , cui est bonor
tum, ad memoriarii-rbeati
v viri, hactehus perseverat, et gloria per infinua sseculagseculorum,"ameu.
'-•
. •< _ i ,

APPENDIX AD SANCTI SEVEEINI VITAM

;;V\';"•-'•'
'/<''' - " • • , • "• SIVE
, qBSEBVATIONES BASNAGII IN ILLITJS YITM SCRIP.TOREM.
(Canis.Thesaur.monurn.)

- ' .."Noricum Batavis nattim Eugyppium di-it Aven- iem obsidentibus, ut habet clausula sive subscriptio
tinus, ea de eausa a Velseio reprehensus, quod ipsius Reducis, in codice quem «xarari curavit,
eiiamsi.„in Nori6o- aliquandiu eoiiimoraius fnerit quemque po»t Labbeum vulgavit eruditissimus Ma-
,_Jtbbas Jlle Luciillanns., hanc illi pairiam fnisse non billouius.
'"^oiisiat. 8ed unde" constabat, Velseio' Erigyppiumin • Scripsitigitur Thesaururnsuum Eugyppius ineunte
^jS6ri,r%,cp_nmoraliirii ? an ex eo quod Sevefiui, illius sseciilo>seMo,.durn, Pioba virgo in vivis esset, ante-
• Apostbli, /Vitam sC.-ipserit'?-B quam Cassiodonts divinas ejus Lectiones concinnas-
rj^roiiis^uV^aibnt,
Wulla"quideniex nolissima et, quolidiana majorum Set. Huncque confecil uodeui lempore quo noster
relqtione de Sewrmo.commemnravit, sed in Norico Eiigyppius Vitam Severini exarabat, At qui fieri po-
duih ibi degeret hanc tradilionem huusisse nou tuerit Tit eodem tempore duo Eugyppii cognotnines
asserit. , Exagital Trithemiiim , Raroniuin , caite- fuennt abbaies Lucullani ?^Inde igitur concludas
rosque' Velserus , eo quod binos Eugyppios , alte- uimm eumdemque esse scriptorem' quiVilam Seve-
tuin Iialum , qui anno 511 Vitam. Severini conein- v rini vulgavit el Thesaurum ex Augttatiiio excerpsit.
navii; altcrum Africanum, qtii jussu Hedocis vel _'Sed eum Tbesaurum sexaginla post annis el ulierius
Residucis Tbesaurum sententiariim ex Augusiino describi jussit Redux , ut in Ecclesia Neapolilana
aniio 584 excerpsit, nnn distinxerint. 'Nos vero servaretur. Inde lamen ad se codieem ilium devo-
Velserum, Mirauim, Bollaudum, Roswiduui, csete- lutum in bibliotbeca • Sancli Germaui, autumat Ma-
rosque qui geminos facinnt Eugyppios, possumus billonius. . .
impugnare, Baronium vindicaturi. Erroris occa- . S. Non Herulorum et de eorum sedibus in Norico
sioneni prsclmit Sigebertus CemblaGensis, quihsec Bistonam scripsit Eugyppius, ut Lazius assermt;
habet: < Eugyppius abbas, hortatu Renducis Neajio- ' .sed Viiani Severini; qui Noricanas gentes ad fidera
,-litani episcopi, deflorans libros Augustini dedit Christianam adduxeMi, ex qu->tidiana majorum re-
cddicem magiiaeulilitatis ad Probam virgihem , et Iatione composuii. Dolebat Eugyppius laicum hoc
per- manns Renducis, episeopi obtulit EcclesiS6 -opiis tentare veile, ne swculari liiterwura lanlutn
JNcapolilanse.Fuit terhporesecundi Pelagii ,et im- poiilus, tali vitumsermoneconscriberet, in quo multo-
peraioris Tiberii Consiaritli, > hoc est, anno 58-1..P rum laborarei'inscitia. Mosrens igitur Paschasium
^
.Adjicii Scbolia Mirseus, ut facilius disiinguantur diaconum impulerat nl Vitam copiose ornatam trans-
Eugyppii duo, Ilalus unus, Africanus alter. •ferret in lilleras : ipsique ut ferret opem quantam
Sed facileprobaripotestadversusSisebertum, Eu-- ipoterat, conimemoraioriumnoiinullis relertuin indi-
gyppium illum non scripsisse temporibus Pelagii se- , ciis ilii subjecit. Sed perlecto cominefnoratorioPa-
cundi, jussu Reducis , sed ineunte sseculo "sexlo, ae •-schasitis mauum de labula removit; quippe jam
"pioihde eumdem esse ac Eugyppium , scriptofem confeciuriilaudavilopus. QUWJIW narranda.poscebas,
Vitse Severini, qui banc Viiam bieuniO post eousu- etocutus es simplichn , inquiebat Pasciiasius, expli-
' laiuni iinportunj, bocest, an. 511 exaravit.' casti facihus; niliil adjiciendum labori vebtro studio
2. Pruno Eiigyppiusille qui dicilur Alricanus et a jioslro credidimus. Errant igitur qui Treduni a Pas-
nostro diverstis, dicavit Thesaurum senteriliarumex chasio compositam Severini Vilam, precibus Eu-
Augiistinoexcerptum Probwvirgini. ld a=serit ipse gyppii. £x epistolaquam vulgavh Canisius patet qui-
Sigebenus. Al. Proba virgo vixit Ineuiite sseculo dem illud a Pascliasio posluiasse Eugyppium, qui
sexto ; elde' ipsa ut purente suu jam piius defuricra sibi his in rebus diflideret; sed ex i'e»pimso ipsius
loquebaiur Cnssiodoru*.2" Deinde vero illiirn Eu- Paschasii, quod legitur apud Velseruin, probatur
gyppii Tliesaiiruin ssepius legen_dumcoinmendHbat evidenlissiine Vitam Severini quse nunc babelur esse
Cassio,d'irus,scribens circa a.iiuim 560 : t Convenit, foetum Eugyppii.
Jnquietiat, ut presbyteii Eugyppii opera necessario <i.Vitam Severini quod atiinet,- edifa fuit a Vel-
legere debealis, quem nos viuerainus. >Viderai Cas- sero absque episiola ad Pascliasium, eaque epistola,
sioiiorus Eugyppium ; jam ergo obierat cum scriberet quamvis muliiun laceret ad rem , omit.saftiit m no-
erudiius ille Senaior. Ejus Ihesanruin legi. volebat 1|> vissima editione operum Velseri, quod mirandum.
ab anno S60. Non ergo scriptus fuit ille"The-aurtis Eam si legisset ipse Velserus, non ita prsefracte
, jussu Ueducis anno 582, posi niorlem ipsius Cassio- "negasset Severinuin fuisse Africanuin , nec illud
- dori. 5° Asserit ipse aucior Tliesauri adversus Si- asserentes impugnabi.et.-Siceriim Eugypjuusad Pas-
geberium se non scripsisse jnssu Reducis episcopi clias.um : Loqiieia tamen ipbius Afncanum leslaba-
JNesipolitani,sed cum inoriasiicniiiprofitcieiur vitam, lur hominemvmninoLuiinum. Verum est ex Oilen-
coliorlanle domnosuo abbale Marino vel cwterissan- itis partibus ad Noricuui venisse. ut notavit Velserus.
ctis fralribus. Sic enim babet prologus istius opeiis, Sed ideo lamen ni Ur.eute natus iion eiat. Diliicui-
• quem uon legeiat Sigebertus. <fcRedtix vero iti eo laiem solvit Eugyppmsin episiola ad Paschasium ,
operani suam navavit, ulThesaurus Eugyppii, kinge dutn ad quamdam Orientis soliludineniiugis.se, in-
antea ab abbate Lucullaiio confeclus, accurate de- deque profeciuin 4ad Nurici Ryieiisis^gppida ve-
. scribereiur et in Ecclesia Neapolilanareponeretur , nisse innuit. Cseieium qu.ey^^evfefSrftJ. narravit
neutiquam inde dislrabendus, imperanle Tiberio , Eugyppiu», saliem pleraque^S)i€hX;.CiispiiHaiius m
_post consulalumejusdemAuyustianno teriio, indiclio- 'descripiione Ausliia;; A\eia_ihus/i]i'"Auiialio|js, et
ne quima decima', Longobardis\Neapolttanamcivita- Lasdus iu Commentariisin sSerinum. -;l

FINIS TOMI SEXACESIMISECUNDL