Roman de La Higuera, Gerónimo (S.J., pseud. Flavius Lucius Dexter, Le P.). F. L.

Dextri necnon Pauli Orosii, hispanorum chronologorum Opera omnia, juxta... Bivarii et
Havercampi editiones accurate recognita... Accedunt, post Leporii presbyteri libellum, scriptorum quorumdam S. Augustino aequalium.... 1846.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

PATROLOGIiE

CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIUM SS, PATRUM, DOCTOMM SCRIPTORUMQUE

ECCIESIASTICORUM

QUI AB JEVO APOSTOLICO A0 USQUE UVNOCENTII III TKMPOH A

FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM QUM
EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICE TRADITIONIS PER DUODECLM
PRIORA ECCLESIiE SJECULA ,
1UXTAEDITIONESACCURATISSIHAS,1NTERSECUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTISCOLLATAS, PERQUAM
DILIGENTER CASTIGATA ;
COMMENTARHS
DISSERTATIONIBUS, LECTIONIBUSQCE VARIANTIBUS CONTINENTER ILI-USTRATA;
OMNIBUS POSTAMPLISSIMAS
OPERIBUS EWTIONES QU,ETRIBIJSNOVISSIMIS S£CULISDEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA,
INDICIBUS
PARTICCLARIBUSANALYTICIS,SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, DONATA ;
1NTRA
CAPITCLIS IPSUMTEXTUM RITEDISPOSITIS,NECNON ETTITULISSINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM
DISTiNGUENTIBUSSUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA J
CUHDUBIIS
OPERIBUS TUMAPOCRTPHIS, ALIQUA VEROAUCTORITATE INORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
DCOBUS INDICIBUS
GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM,QUOCONSCLTO, QUIDQUID
PATRCM
UNCSQCISQUE 1NQCODLIBET THEMA SCRIPSERIT UNO1NTCITU CONSPICIATCR; ALTERO
SCRIPTURiE SACRJE, EXQUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QCINAM PATRESETIN
QOIBUSOPERUH 8UORUM LOCIS SINGULOSSINGULORUM LIBRORUM SCRIPTUR/E
TEXTUS COMMENTATI SINT.
BDITIO
ACCURATISSIHA,CETERISQUEOMNIBOS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR : CHARACTERUM NITIDlT*9^* •
CHART£QCALITAS, INTEGRITAS TEXTCS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECCSORUM TUHVARIE^AS 6
TUMNUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE INTOTOOPERIS DECURSU CONSTANTBR * /'"N
SIMILIS,PRETIIEXIGUITAS,PR.BSERTIMQUE ISTACOLLECTIO, UNA,HETHODICA ET CHRONOLOGICA/ / E5
SEXCENTOROM FRAGMENTORCH OPUSCCLORUMQCE HACTENUS HICILLICSPARSORUM , PRIMUM J, j QQ
AUTEHIN NOSTRA BIBLIOTHECA, EXOPERIBUS AD OMNES / ETATES, LOCOS, LINGUAS // ^""V l~
FORrUSQUE COABUNATORUH. ~
PERTINENTIBUS, -«/

SERIESPRIMA, H 3 §
l ~.\ m* /-
IN QUA PRODEUNTPATRES, DOCTORESSCRIPTORESQUEECCLESIJELATlNA \ff-\ -O
A TERTULLIANOAD GREGOfilUMMAGNUM. \ «= /£g,
\
ACCDRANTE J.P. MIGNE, $M*Mm &0mptit0tm IN SINGULOS SCiEVj«)&^
ECCLESIASTIC^ RAMOS EDITORE. *
\w

PATROLOGLE TOMUS XXXI. /

FL. LUCII DEXTRI, PAULI OROSII, LEPORII PRESBYTERI, EVODH, SCRIPTORUM
QUORUMDAM S. AUGUSTINO JEQUALIUM ,
TOMUSUNICUS.

PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,

LV VIA DICTA D'AMBOISE, PRES LA BARRIERE D'ENFEU,
00 PETIT-MONTROUGE.

1846.
 F. L. DEXTRI

NECNON

PAULI OROSII

HISPANORUM CHRONOLOGORUM

OPERA
OMNIA,

JUXTA

MEMORATISSIMAS BIVARII ET HAVERCAMPI EDITIONES

ACCORATE
RECOGNITA:

QCORUMPRIOR DEXTRI CHRONICONCOMMENTARIIS APODICTICISCONTINKNTERILLUSTRAVIT;

POSTERIOROROSIILIBROSAD FIDEM MSS. ET PR£SERT1M COD. LONGOB.ANTIQUISS.
BIBLIOTHECS FLORENTIN.SMEDICE,E S. LAURENTII, ADJECTIS INTEGRIS NOTIS
FRANC.FABRICIIMARGODURANIET LTJD.LAUTII,RECENSUIT,SUISQUBANIMAD-
VERSIONIBUSNUMMISQUE ANTIQUISILLUSTRAVIT.

ACCEDLNT,
t>OST

LEPORII PRESBYTERI LIBELLUM,

SCRIPTORUMQUORUMDAMS. AUGUSTINO^EQUALIUM

OPUSCULAVARIA.

TOMUS UNICUS.
PRIX:8FR.

PARISUS, VENIT APUD EDITOREM,

1S VIA DICTA D'AMBOISE, PRES LA BARRIERE D'ENFER,
oc PETIT MONTROUGE.

18W.
 ELENCHUS OPERUM

QUM IN HOC TOMO CONTINENTUR.

FL. L. DEXfER.
Cbronicon omnimod» historite. Col. 9

PAULUS OROSIUS.
Historiarum libri septem. 635

LEPORIUS PRESBYTER.
Libellus emendationis. 1215

EVODIUS.
Liber de Fide, contra Manich»os. 1233

NONNULLI PATRES S. AUGUSTINO .EQUALES.

Epistol» inter illos Patres et S. Auguslinum amceb»». Ibid.

ImprimeriedeJViuTiTM Scncf et C!%

rae de Sevrei,87, t Parie.
FLAYIUS LUCIUS DEXTER\

EPISTOLA DEDICATORIA BIVARII EDITORIS.

Illuslrissimo ac ReverendissimoDominoD. Gabrielide Treio S. R. E. Curdinaliamplissimo Fr. Franciscus de

Bivar S. Bernardi Procurator S. et F.
tlagnis magna donanda esse munera, quos niminim minora non deceant, apud omnes in comperlo est: nam
quo major quis esl, tn emiuentiori loco positus de minimis minus curat. Ceu qui in terram ab alia prospicit
turre , inferiora despiciat necessumesl : utpotequw discernere pene nequcal. Tibi ergo, AmplissimePrinceps ,
qui ad excelsumcosli cardinem sedes, altcra ex molricibus inlelligeniiis facto, quarum nulu universus orbis
Chrislianus circumquaque regilur, nequaquam munusculumlam exiguum donandum fuerat, quale Chronicon
ejusmodi multis videbitur.Cwterumsi res non magniludine, sed pretio mslimandwsunt, numquam addnci potero
ut falear ClironiconDexlri parvi habendum esse , quod volitmineexiguum valde sit, quandoquidemad justam
libratum staleram pondere suo mullaque ingenlia volumina superat, quw de re hactenus ecclesiasticascripta
sunt. Nescioan margaritumegregium, unio , seu adamas jure vocari queat, plusquam cociex; nisi quis libeltum
aureum nuncupet, peregrina ingenii arte elaboratum. Qurnnamque hisloriarum tam reconditw diviliceusquam
fuere, qucea Dextro prwlermisswsint? llomanorum pontificumsuccessiones, imperatorumfacinora, exslirpa-
liones hmresum, conciliorumexacta discussio, Doclorum scripta, eversionesregnorum , monarchiarum trans.
mulationes, qucea nato Domino ad mortem usque aucloris toto orbe fueruni, tam luculento quam succinclo
slylo eompleclitur. Parum hoc : orbis ipsius apostolicam divisionem, peragrationem, prwdicationem, conver-
sionem, patriarcharum atque episcopalium sedium miram, variamque fundationem, martyrum victorias,
confessorumiriumphos, et id genus alia sine numero, una pene pagina penicilto tevi depingit. Quodad patriam
suam illustrandam speclal (Hispania hme ftiit), erectis per singulas civilates marlyrum, et illuslrium virorum
tropmis, multo quam cmteri locupletius, reddidit iltustriorem. Quainre soli pene Dexlro debet Hispania, qnod
sibi multos cgregios, sanclissimosqueftdei suceparentes vindicavil, quos oblivionis parens lempus ab ipsius
corona reciderai, magna cum honoris ejus jactura. Minime iyitur parvi prelii credendumesl ejusmodidonum :
ei eapropter Magniludinis tuce non indignum. Ego el debitum puto, cum merilorum exigentiam seu conso-
nanliam disculio.Claruni siquidemapud sseculum, el Chrisli fidei deditum Hieronymus vocavit auctorem hunc,
utpotequisanguinenobilis, claris quoque prwfecturwprwtorianmfunctionibus, acpropriis facinoribus eluxcrit :
insuper inclylus fidei Chrislianm propugnalor, et scriplo et opere effectus. Te vero apud smculum clarum
tciunl omnes, sive nolissimw nobililatis progeniem, sive archiepiscopale apud Salmanlinos collegium, cujus
alumnus fuisti, sive publicum Vesperarimcalhedrw recloralum jurisprudcntim in inclyla illa academia gloriose,
me videnle, obtenlum,ob oculos feram. lnde deditus Christi fidei, militarium religionum alter e regalibus
judex, m atbo nobilis Alcantarm equilumascriptus es, et fidcisupremi tribunalis tota Hispania censor eleclus :
ac tandem ad altissimicardinis gloriam meritis exigentibus sublevatus; nnde et verbo, et scriplo totus fidei
deditut, Ecclesiam, propugnare dicam, an illtislrare ? ulrumque prorsus efficerenon cestat. Debelurlibi proinde
Dextri Chroniconulroque litulo; el quod ilispano Hispanus, et doclo doclus donandus erat; et thesaurus ei
soli,qui \alorem pro merilis mslimare valebit. Et jure id sibi Dexter vindicabat, quijam olim S. R. E. cardi-
nali presbyteroopus consecravit suum, id est, Hieromjmo. Mihi vcro dum ipsum Commenlariis novm luci
reddilum, libi S. R. E. pariler cardiuali presbyteroiterum consecro, iltud verecundiam ingerit magnam, quod
ab uiroquelongoinlervallomedislare conspiciam: et ideomintisaptum , ut Dexlrumvirum magnumMagnitudini
tuee conjungam : vereorque ne munus minus gratum sit, quod ab indigno oblatum. Prwbuit nihilominus tua
benignitas ausum; nec id insolilum, cum natura ipsa magna corpora insectibili quanlilate conjungat, id est,
indivitibili superftcie: qualem ego judico, qualcmcumquein elucidandoDextro laborem insumpsi; qttem nunc
sub Dextri ipsius umbra tibi offero, qui quasi defensorem, et prolectorem ei qttwrens, ad pedes tuos accedere
veritus non sum : ulpole in quo et lurrim defensionisconlra fluctus adversariorum, quam in armis gestas, in-
tenio; et lunas circumcircaordinala acic dimicanles; quasi de eis dictum fueril: Siellocde coeloin ordine suo
adversus Sisaram dimicabant (Jud. v, 20). Qno loco itlud Senecw pro opportunitate mihi usurpo, ad
Lucillum scribentis: Cspterum qtiod Commenlarios meos tibi mitti permittis, indulgeniise scio isiud esse
non judicii : el si modo judicii est, indulgentia tibi imposuit. Sed qualescumque sunt, tu illos sic legito
tamquam verum quscram adlmc, non sciam, et conlumaciter quneram. Non enim me cuiquam mancipavi
nullius nomen fero, multorum mngnorum judicio credo : aliquid et meo vindico. Nam illi quoque non
invenla , sed quxrenda nobis reliquerunt (Senec. epist. 45). Yale , Princeps liluslrissime. Romm ex mdibus
S. Bernardi, 21 Sepiembris anniWZi.
» CBROKICOH a*"Bivariosnb Dexiri nomine evulgatum, spuritaiis una voce arguunt nostrae setalisbibliosrranhi
Jesuilsecuidamxvisaeculiilludadscribentes. EDIT. '
PATROL. XXXI. 1
 II FLAYIUS LUCIUS DEXTER CliRONQLOGUS. 12

EPlSTdLA AD BiVARlUM EDiTOlteta.

Gabriel S. R. E. tiltiiiS. Barlholommiin insuld Presbyter Cardinalis deTreio, etc. Venerabiliviro Fr. Francitco
BivarioCongregaiionisHispanicm S. Bernardi Generali Procuratori, Salulem.
Quw comtnunianobis antea feceras, nianuscripta Comnientarialua in Flavium Dexlrum perantiquumHispa-
num noslrum, nunc typis excudenda dicas, publicoquehonore, perpetuoque beneftcio meofficis, quem anlea
cominodati ad modicumlempus muneris gralissimumexpertus es. Quid ergo non debeam,qui lunc me dcbitorem
professus sum? At jam partemdebitisotvo. dum libenter el alucri animo beneficiumrecipio, signumqitenotitsi-
mum gratitudinis prwsto; nulla enim clurior nola avari ingraiique animi est, quam beneficia, quibits gratum se
futurum non sperat, respuere vellorvo vultu admiilere. Flavium Dextrum Dispanum, vclerhqitepntriw nostrw
historiw insignem scrip'.orem, silenlii el oblivionis lencbrisantea obrutum, nunc in lucem prfifers; fontemque
limpidissiiituin,occutlum anteaet invium, omnibusmanifestas, gentisque nostrm pervetuslhinfidemet reliqio-
nem, sanctorum mariyrum, confessorumel virginum glorii illuslrem, novo prwconio, claraque voce, exveluslo
illius pectoreresonanlc, cxloliis, antiquis nova adjungis, fidemquevetustiauctoris neotericorumaucioritaiecom-
probas, similis quidem f;ictus homini palnfauiilias, qui profcrl de lliesauro suo nova el vetera (Maiili. xm).
Umnem ergo ihesaurum e/fudisti, quid restat tibi ? quid muneris exiguitntemexcutas ? an hyperbolice?au contra
meniemloqueris? sed veriits putem;evangelicomore, cum omnia, qum polesfeeisti, dicis : Servi inutiles suiniis
(Luc. xvn). Exiguus liber Flavii, si ad volumen ipsum attendimus; grandis, si in eo coulenla; parvo codice
magna continct, nullum iu eo otiosum lego verbum, dissimilis quidem est verbosis pliiloso/ihantiumcommen-
lariis, aliorumque scripiis, in quibus cum longissimumtempus contrioeris, vix quidquamquod menle re-
tiitere debeas, invenies. Non ergo illum conlenmemus, qui breviori styto longam continet aniiqitarum
rertun seriem ; ncc alios magnifaciemus, qui longo verborum apparatu omnia potius confundunt, qtitm
explicanl; nisi similes ei esse volumus, qui ex aureo magno et pulchro eochleari venenum poiius su-
mere, quam ex minimo, et ex vili materia, mel sugere elegit (Cvril. lib. vn, contra Jul.). Siniilem cgo conside.
rabam Flavii tibrum cuidam navi Phceiticiw(cujus meminit Xeuoplton) fabiicm perangusim, quw cttm armo-
rum, instrumentorum, mercium ac supeilectiliscujuscumquegeneris, inimensa varietate, et Uiulliludinerepleta
esset, singula tamen in ca lam artificiose coltocala, ei solerli urdine disposita erant, ut et sine impedimentoper
navim discurrere, et in lanla rerum multkudine, singula oculis conlueri, et ad ntanum rem quumqueparatam
habere et invenire quisquis possct. Siquidem in Flaviana historia iia omnia disposita, ul plena mercibusdhersit
parva navh, omnia quw habei-,in conspeciuoslendat, el iu quolibel versu , ne dicam verbo, ponderoso compen-
dio contineal, quw longiorem co.nplere possenl hisloriam. Scribebat quidem non ut sapieniiam osiailaret suam,
sed ui in remotiori orbe habitantemHieronymumHispanicwreligionit certiorem faceret, ideoque librum longiori
ilineri committendum, breviori pertlrinxit calamo. Verum ue forte alicui videretur allior breviorquesiylus poe-
licam notamincurrisse, Dum brevis esse laboro, obscurus lio (llorat. de Arte poeiica), tu non solum co.n-
plicata antea longo silentio, el brevitaleoralionis folia in lucem deduxisti, sed explicasli, ornasii, et declarasti;
condecorasti simul patriam noslram: nam cum cenissimum sit eam ita prmdicationeaposlolica insignitam, it,
teste Terlulliano, omnes termini Hispaniw fidemsusceperim (Tertul. adversu» Jndajos, cap. 7), et Cypriano,
in ea recle perseveraverim(Cyi>riaii.episl. 68), HOIIdesttnl, qui opinionem fcmumquenostram calumuiari ve-
linl, tl Imdere, sugillare, el commaculare. Nunc autcm nisi prolerve et pertinaciier se gerere velint, clariori
quam phwbwaluce aspicicnt, quamum ab iniiio nascentis Ecclesiw profecerint Hispani, quot sancti ex illius
gente Mariyres adfuere, quolies non defuere tyranni; quol confessoresfloruerunl celebres, cum, cessanlepersecu-
lione, virtulum exercitia libere exercere valuerinl; quot viigines, quw, superalo sexu, camisqueel mundi adepta
vicloria, se casias dilectissimosponsoexhibuere Christo. Flabit itaquejam dexiere Flavius Lucius Dexler, quem
(velul e cavernis venlosJuno ) ex oblivioniscarcere eduxisli; quem lucide cl dexlere expticuisti, cujusque veri-
tatem historiw comprobasti.Nec minoris utilitatis quisquam ptttet esse sanctw calholicai Ecciesim, anliquorum
innotare scripta, et exomare, qttam novos edere tibros; nam si verum amamus , ntajoris hoc utilitatis esl. Ve-
teres enim prwslanl attctoiilale^excelluniquefide Recenliores. Nescioenim quid auciorilaiis sibi vindical tancta
vetuslns. Quo fit, ut qui Christiano nomini adversaniur infidetes, et qui sanctw Ecclesim plus noceni hmrelici,
nulloalio argumeMomagis convincaniurqttam antiquorum scriplorum auctoritate el doclrina. Undc qui eos in
tticem producunt, veredici possent poteniiora Ecclesimsanctm arma, vclul clypeos in Daiidica turre pendentes
in mediumprojerre. Et quidem in hac Dexiri historia elucetmaxime firmilas fidei in martyribus , ad confusio-
nem hwretkorum dicentiumposse qucmauam, ut viiwpericitltimevadat, fidtm quam profitelur, abnegare. Fulget
sunclorumanlistitum auclorttas, el in gubernanda Ecclesia tolertia, qua confundantur illi, qui episcopalemdi-
gnitatem negant, el novuminventum temeredicum. Leguiitur, eo jam tempore admisstts peregrinaiionumu.us,
templorum wdificalio, sacrosancti sacrificii Missmceibratio, ei exercitium omniu.n sacramentorum, reverenlia
imagiiiuni, vdria ihtratula, veneratio sanctw Romanmtedit, et ti qumsunt alia, qum novaloresnegant, qam ta-
13 AUCTORISVITA. U
mencum eo lcmporepiimitircm Eccletiam obscrtosic rideant, covfv.nduv/.ur,elncslram catholicamEcclesiam
primitiiw amcordare cognoscunl. Tol igitur uominibustibi gratias referre debeo, quot ulitilaies ex tuo labore
provenire prwsentio. Pro Ecclesimsanctm hoitore,el uiililaie, gratias refero, ut indignus ejusdemminitier Pre-
sbyier curdinalis, pro Hispanim decore el gloria, ul illius tiationis vir, pro in me cullalo beneficio, ut omicus
non ingralus. Yale, et tanctissimus Dei Spiritus repleal te omnibussuis dhinis donis. Dalum Tibure octavoka-
lendas Octobrisanno H. DCXXIV.

EPISTOLA ALTERA AD BIVARIUM EDHOREM.

R. Patri Fralri Francisco Birario Cisterciensi,viro inlegerrimo, amico speclatissimo.

Bure Tiburtino sub wstivocalore vidi pcrfunctorie ct raptimperpetua tua commenlariain Fl L. Dextri Chro~
nica ad iltustrhsimum cardinalcm de Treio trausmissa.Ad primum cnnspecluntplacuit operis argumenlum,et
Ittudnbilemdixi, modo feliceni,illusiraloris conalum. Desideravi impense totum opus inirospicere, neque tunc
poiui occupatittiiciilisdistracius, etium sub paucis diebus illustiissimo cardinulecodicemremittcnle. Nunc a te
reliclum pro voto leyi, neque uno nomine libens legi. Qiia argumentum grare eral, quia de opliinis nosirm
fidei magisiris eral, quia a teipsoerat, qttcmjampridem cumvenerationequadam et nmorc susptcio. Vidiigitur
secundo libens, et legi tibentius : ila me res, el ipsa scrip.io ttta, el judicium Irahebanl. Multa opportune
miscuisli ad fidein, ad iiitelligentiam, ad lihlorim commetidationent,ad sanclorum veneraiionem. Qpiintai
Hispanim anliquitates vindicasli, res exteras iltustratti, seputtam opiin.arum rerum mcmoriamptene resusci-
lasii. Et si prwclaras quasque naiiones magno tibi devinxisti beneficio, itlira oinnesttta tibi debet Hispania,
. cujus res utpole sibi noticres majori citra et fide Dexter nolaeii, ct lu dentttn dextere itlttstrasti. Gemis omne
sanctorum veslrant prolulisse Hesperiam ostendil omnimoda hwc Itistoria, cui lu ptene ftdem, quantumvis
durtim, docta coinnienlalioneconcilias. Feitcem ccrte, el uliro commeititabilemtuum evasisseconalum jam
plene probavi, dum et Dexlrum, httnc ipsum esse fmdnie eonfirmat, ct sanctorum gesta ab apocryphis rite
discernis. Gralum fore omnibus hanc luam hisloriam ausim spondere, quw vaiios, et omnigenos (ut cum
velusto et gruvi loquur historico) floiuin-coruscautcs, el aureos lialiei colores, quam aliipiis aplissime
agri iiorium lierbarum oniiiiuiii feraceni dixerit. Poiissinmm veio illis mirilice nliundai, qui pullulanies
candcscunl, ct qui pnrpnrea specie florcnt, quique nitoic ad nigreilinem magis vergentes, quam maxime
relucent. Ilierarcliarum stula viitc sauciitaie biipra solem ipsuiii coruscans, ct marlyrum vera, et venc-
randa |>urpura, sanguine coriiiu proiixe lincia alqm: rigata, in^tiper lucis conciliatrix nigreScens, et
divinitus contexia veslis illis admodum congruens, igui ad viiain angelicaui coniehJmit atque asptraut.
Ex quibus Chrisli Ecclesia anrcum prorsus virtuiilius circuniainicia ornatum, teluti qusedariisponsa,
rem omniiim pulcbcrriinnm universitatis hujus exh.bct, atqtic rcprsescnlat rcguin omnium imperatori
(Nicephor. in dedtca:. ad Andronic iaiperal.). Opus itaque luuin omnibus probatum iri non dubites, aique
hiuc ego dixerim improbutiditmposiremum tttum et recens consilium. Omnes cerle coudeiunabunt tttum
tecessus desiderium, et recessumin solitudincin.An non el pacalis viris, lui similibus, in media Urbe secessus,
et in fori strepitu soliludo? Itane manum a calamo, animvm a studiis mcdia wtate relraltere decuit, et soli-
taiw ptacuil stulere qv.ieit? Cave, vir optiine, ne taleittum dicaris abscondeye,el durus tibi dicat exactor
oportuisse et debuisse te in eodem negoiiari ( Malth. xxv ), non in umbrosh valtibus feriari. Sed qUopergo?
limeo tuam pietalemoffendere, et smculi lurbas declinaniem in summa tranqnillitate lurbare. Perge, vir Dei,
slude tibi, et, si ticct, stude omnibus. Puler, el in Dei honoretn, el in bonum noslrum scribe. Vale, e regione
Tramliberina ad D. Pelri in Moute Aurco, 16kal. Fcbr. 1625.
Tui amantissiiiius, FR. LUCASWADDINGUS.

AUCTORIS VITA,
Ex suis, et alioriim scriptis collecln,

PER FR. FRANCISCU3I BIVARlUM.

Birciuo, llispaniarum-urlis illnslris, 1'oeniHamil- A tudiue florentes : ]

caris, fratris Hannibahs, conditionc glurialur, ut GlBarcinonumamocnas,sedes'ditium,
gravissiini quique auctores produnt, et Ausonius ad Nain pahditillicluta portus hrachia.
Paiiliiiuiii scriheiis cccinit, Me Punica, inquicns, (Ait FestusAvienus.)
teeditBarcino (A:ison. opi t. -24); supcr Mcdilciratiei
civium redd!-
maris oram uricutalem, ipM diiminaluia sedes Iia- Multo illustrior inagiioruin splendore
no:i iniiius divitiis, el forli- tur : protulii iiamque luin 3. virginem Eulaliam
bel, anioa.iilate, quam
 IS FLAVIUS LUCIUS DEXTER CHROXOLOGUS. 16
nobilitale et marlyrio cr>nspicuam : Piiiletum, aci A ciens', speciali titulo Ciceronem vocat suum: Quod
Lasdam sacros conjuges, ac sui scnatiis vcrtices,, Cicero, inqtiit, luus, qui in arce stetil eloquenlim,non
cum filiis, et Lvsociis marlyribus, prcesulesmultos,, est facerededignatttsin Brulo, oratorumLatinm linguw
sanctitate spectabiles marlyriique laurea insignes,, texens catalogum, et onus ipsum quod Ilieronymo
Ellicrium S. Jacobi discipulnm : Severosque dnos,, imposuit adhuc juvenis provocans illum, ui, ad Sue-
et cgregium Cbristi confessorem Theodosium, Ethe- lonii exemplum, claros fidei Chrislianse oratores, ct
rii successorem; ut inlcrim sileam S. Cuciipliaiemi insignes Ecclesioe Doclores brevi catalogo astringe-
marlyrem, quem Africa quidem mundo protulit, ret, et quod itle in enumerandis gentilium titterarum
sed Barcinon Chrislo reddidit; ct alios multos quo- viris illuttribus fecerat, ipte in noslrit faceret: el pra>
rum nomina sunt in libro viltc. His siderihus velui sens Chronicon eloijuentiam kominis cum pictate
in firmamenlo nobili consistentibus, addita sunt conjunclam clamat: nam ita bumanis vacabat lille-
Barcinoni ad decorem duo alia, cailerorum concives, ris, ut ecclesiasticce historiso sedulo incumberet.
palerac ftlius : Pacianus, inquam, ei Dexter. Quidni Cscterum adolescenticemetas nondum excedens,
cos sidera dixerim, quos claros dnctrina et dignitate sacramentis militaribus implicatur; quod genus viiac
teslattir Hieronymus, et lamen Danieli dicttim fuit: eo prccsertim tcmpore nobilium virorum filiis toto
Qui ad justiiiam erudiunt multos, quasi stellw inper- B Roman. imperio charum erat, et pracipue in Hispa-
peluas wlernitates? Ba Paciano Hieronymus: Pacianus nia, quod magnum illud orbis decus Theodosius
Barcilonw episcopus, caslilate, inquit, et eloquenlia, senior, vere in cunctis Magnus, inde ad imperii fasli-
et lam vita, quam sermone clarus; el de Dextro, gium tunc eveclus fuerat, anno Chrisli CCCLXXIX.
Dexter Paciani, de quosupra dixi, filius, clarus apud Sub tanlo igilur principe Dexter militiam secutus,
twculum, el Christi fidei deditus. Sane S. Pacianus et nobilcs in ca faciens progressus militaribus grada-
cum nondum esset episcopus ex legitima uxore susce- tim honoribus sublimari : et ita tandem ad prccfe*
pissc Dextrtim, illud convincit, quod inier cxteras cturam prsetorii Orientalis Imperii, quod summum
animi ac corporis dotes castitas ejus singulari proc- erat munium, conscendere meruit. Annos natus non
conio a Hieronymo commendatur. Pacianus (ail) amplius xvm Theodosio imper. adhaesisse par est
caslitale et eloquenliaclarus, quod de mceclio, quan- credere, qitando x imperii simul ctim Arcadio filio
tnmcnmqiie poenitentc, dici non posset. Nobiliiatem Ccesare, et Valenliniano Augusto, Maximum tyran-
generis illa indicant verba Hicronymi : Clarus apud num debellaturus in Italiam descendit: scquentique
smculum, proesertim Dextri laudes adhuc juvenis cum eisdem Romam ingressum; el inde in Orieniem
concernentia, eo videlicet dicta tempore, quovige- profeclum. Verum enimvero ila rebus mililaribus
simum tertium agebat annum, ul mox videbimus. C addictus erat, ut lilteris quandoque pro opportnni-
Erat etiam sanguine conjunctus Paulo Orosio, vel late vacaret; in Oricntis autem profeclione viros
ipso Dextro fatente ad annum Domini 417 : Paulus, doclissimos, sanctissimosque consuluil, audivilque
inquit, Orosius, Fl. Orosii filius, consanguineusque quo tcmporisConslantinopoli florebat Joannes Cbry-
Paciani patris mei, civisqueTarraconensis. Orosiorum sostomtis, in Cypro Epiphanius, NeocaesareaeGrego-
autem gens nobilitate insignis fuit, utpote quoeRomce rius, Cyrillus Hierosolymis, Edessre in Syria
in basilica S. Eusebii propriam sepulturam habuit. Ephrem, Nisae Gregorius altcr, Basilii frater, ut
Nec solum Tarracone et Romce,sed etiam tota Lusi- Soplironium et alios prccteream : prce cccleris tamcn
tania illustris, et toto orbe conspicua reddila est, ut Hieronymo usque ad amicitias usus est; uti ex se-
MaximusCajsaraugustanusepiscopus scribil ad annos cunda ipsius ad Rufinum Apologia liquet, dum in-
Domini 471 et 602. Porro Pacianus paler, uxore quit: CumDexler amicusmeusqui prmfecturamadmi-
destilutus, vel forsan (quod illa frequenter ferebant nistravit prmlorii, etc. Ad koc vero necessum fuit,
tempora) ab ea separalus, redditusque Ecclesia;, non semel aut iterum eum convcnire, sed frequenler
verbo et exemplo oves sibi commissas mirifice pavit, familiari ipsius in Bcthlemitico seccssn, frui collo-
el a luporum furenium incursu (Novalianos, et Aria- quio, et absenlem multoties pcr litteras ad diversa
nos loquor) non solum vcrbo, sed eiiam scriplis de- " sludia provocare. Habemus ejus rei nobile argumen-
fendit, quorum adhuc cum doclrina miramur elo- tum, librum de Scriptoribus ecclesiasticis. Cum
quentiam, nimirnm in Epislolis ad Symphorianum enim tot, taliumque Doctorum scriplis Clirislianus
datis in parmneside pasnilenlia, et opusculo de Bapli- orbis sibi eo sseculovehemenlerillustrarividerelur,
tmo; sanclitatemque veneramur cum Romana el uni- in quorum comparaiione genlilium pkilosophorum
versali Ecclesia , quse nomen ipsius in catalogo ac rhetorum stiblilitas et eloquenlia v.Iuerat, dole-
sanclorum legit ad diem 9 Martii. Nalus est autem bat nimium, Chrislianis gcntiles passim rusticilatem
Fl. Lucius Dexter anno a natali Domini 568, ut nbjiccre; nullos Ecclesiam philosophos, aut rheto-
colligere licet ex eo quod ad calcem Chronici scribit, res, nullos Doctores habuisse, utpotc a rusticcesim-
se, anno Christi 440, setatis egisse stiaeLXXII. plicitatis hominibus fundatam , seu a quibusdam
Sed quos non profectus Dexter faceret sub tanlo piscaloribus prcecipueedoctam. Hinc Dexier de Hie-
parenle? In humanioribus litleris juventulem exer- ronymi sufficentia confidens, qui pene omnes aucto-
cuisse , Hieronymus in prologo libri Scriptorum res sive ecclesiasiicos, sive profanos, Gra;cosct La-
ecclesiaslicorum manifestat, dum ad illum verba fa- linos legerat, tantum ci opus imponit, operce pretium
17 AUCT0R13 VITA. 18
ipsum facturum affirmans, si Doctorum omiiium, qui A quanti et qualesviri eam ftindaverinl, exslruxerint, el
vita et scriptis Ecclesiam Dei illuslrassent, nomina, ornaverint, el desinant fidem noslram rusticw tanlum
el lucubrationes , more calalogi, ad unum brevius- simplicilelis arguere, suamque potius imperitiam
culum volumen encomiasiice rcduceret : ui cum agnoscant. Hactenus Hieronymus Dextro.
geutiles rketorum ac poetnrum suoruin ratalogum Agcbat eo lempore Dexter annum aelalis xxm et
nobis objicerent, quem Suetonius Tranquillus, libro licet adolescenliae mclas non excessisset, auimo la-
deiltuslribusGrammaticis edilo confcceral, Cniholici men canus senem studiis prce se ferebal; undc ct
suorum caialogum promere possent, et gemilcs quos cceperat Chronicon suum Historiae omniinodcc in
inscia vetustas veuerabalur, impcritiac et ignorantiui gratiam ejusdem Hieronymi lexere; quo nimirum ad
redarguere. 0 diguam Christiani el docti \iri cogi- catalogum scriptorum ordieudum, ipsum excitaret ;
talionem ! o animum nobilem! Quid mirum si non lamelsi rebus militiae, ct imperatorum servilio longo
solum clarus apu</s<Ecu/um,sed eliam, quod in scecu- tempore intcnlus, ingentique memoratarum reruin
lari komine rarum est, Christi fidei deditus, dicaiur? varietale detentus, finem ipsi nisi posl multos aimos
Sane quod Doctorum Ecclesiae calahgo fruamur, non valuerit imponere : quando scilicet senio con-
Dexlro v. c. debcmus : nam cjus kortalii S. Hiero- fectuj, quietem domi suaj, cxteris rcjeclis muniis,
nymus provinciam eam susccpil; cujus delicicule B philosophiae Christiance exercendrc gratia qua>ivit.
lucubratione , innumeros antiquoruin Docloi-um, lude factum est, ut Ilicronymus ejus libri in suo ca-
quorum modo operac non exstant, necessuni fuisset lalogo meminecit, quem anno Domini 393 confecit,
ignorare. Annuens igitur Dextri desideriis Hicrony- et nlhilominus ultimam manum imposuerilsuo Dcx- ,/
mus non solum catalogum cupiium confccit, sed ut ter anno Domini 430 post Hieronymi mortem, ut cx X
librum ipsum Dexlro dicavit, et cpistolam libro prac- prologo liquet. Quamquam id quoque probabilc ad-'
posuil, vidcliccl: modum sii, non co anno, quo calalogus a Hieronyino
UIERO.NYMLS DEXTRO. elaboratus fuil, Dextri kistoriam iu eo insertain
Horlaris, Dexter, ul Tranquillum sequens, eccle- fuissc, sed post aliquot annos, quando videlicct ad
iiaslicos Scriptoret in ordinem digeram; et quod ille fcjusnoliiiam pervcnit Dextri lucubraiio, et dcdica-
in enumerundis genlilium lillerarum viris fecit illus- tionis proposiutm; quemadmodum ct alios paulalim
tribtts, ego in noslris fuciam : id est, ut a passione inseruissc succcssu temporis, sibi ante incogniios
Christi usque ad decimum quartum Theodosii imper. suo locodicturi sumus.
annum omnes qui de Scripluris lanclis menwriw ali- Crebrescenle ejus fania, tandem ab Arcadio qui
quid prodiderunt, tibi breviter exponam. Fecerunt ' Orientis impcrium a Theodosio parente hacreditario
"
quidem hoc idem apud Grwcos Hermippus Peripate- jure susceperat, ad prx-fecluram prretorii Dexiet
ticus, AnligonusCarystius, Salyrus doctus vir, et longe eveclus esi, cui nuSla erat toto imperio diguitas ae-
omnium doclissimus Arisloxenus Musicus : apud La- qualis, ulpole unde multos ad coronam impcrii vo-
tiuos autemVarro, Sanlra, Nepos, Hyginus, et, adcu- catos ex hisloriis scimus. Quo anno prcefecturam
jusnosexemplum vis pro ocare,Tranquitlus. Sed non praetorii Dexter prrecise inierii non constat; koc
mea, et iltorum similis est conditio : illi enim veteres unum tamcn liquet, anno Cbristi Domiui403, quo vi-
hitlorias, annalesque replicanles, poluerunl quasi de delicel S. Hieronymus secundam ad Rulinum dedit
ingenti prato parvam opusculi sui coronam lexere : Apolngiam, prcefeciuram jam suam explevisse, ciini
ego quid aclurus sum, qui nullum prwvium sequens, lamen anno illo 595 quo calalogum scriplorum per-
pessimum(ut dicilur) magistrum memelipsumhabeo? fecil, nondum ad eam ascendisset: iu caialogo cnini
Quamquam EusebiusPamphili in decemEcclesiasticw illo non eo tilulo a Hieronymo honoratur, sed sim-
historim libris, maximo nobis adjumento fueril : et plici usus est nominc : Hieronymus Dextro. Hortarit,
tingulorum de quibus scripturi sumus voluinina, mlaies Dexier. In Apologia vero, Aitle decennium, inquit,
auclorum tuorum sape teslanltir. ltaque Dominum cum Dexler amicus meus, qui prwfecluram adininhlra-
Jesum Christum precor, ul quod Cicero luus, qui in vit prwtorii, me rogasset, ul auctorum noslrm religio-
arce Roinanwsletil eloquenliw non est facere dedi-' nis ei indicem texerem. Tiigesimo (rcor) aetatis sure
gnatus in Bruto, oralorum Lalinw lingum texev.scala- anno prtetorii pracfeclus factus fuit : ct 33 jarn prac-
logum, id ego in Ecclesiw illius scriptoribus enume- fcctura perfunclus tantopere Uieronymiim familiari
rundis, digne cohortutione tua impleam. Si qtti attlem colloquio et scriptis convenerai, ut ab ipso amici ti-
de his qui usque hodie scriplilant, a ine in hoc volu- tulum meruerit.
mine prwtermissi sunl, sibi magis, quam mihi debent Rcbus prxtorii fclicilcr adminislratis, el multis
impulare : neque enimcelantes scripta sua, de his qum annis in scrviiio Augustoium Arcadii, et Honurii,
non leginosse polui; et quod aliis forsilan sil noium, ac jiiniorisTheodosiiconfeclts, (andem de eorum li-
mihi in hoc lerrarum angulo fueril igitolum. Certecum cenlia in'patriam revertitur; ubi lamen quieteoptata
scripiis suis claruerint, non magnopere nostri silenlii non diu potiri datum fuit, nam adregimen Toletanse
dispendio suspirabunl. Discant ergo Celsus, Porpliy- urbis assumptus, nonnihil sludia coepta inlcrm.ittere
rius, Julianus, rabidi adversusChrhtum canes, discant coactus est. At nec sic omnino ab illis destiiit, sed
eorum sectalores, qui pulant Ecclesiam nullos philo- pro temporis opportunitale, antiqua Toleti Tabularia
topho», et eloquenles, nullos Itabttisse Doctorcs; scrutari (quae sibi adniodum proficua fuisse falclur)
19 FLAVIUS LUCIUS DEXTl-R CHR0N0L0GU3. 20
et biennio tolo illud snas patrire beneficium conferre j*, ita quod in Galkrcia Sticvornm rex Reckila, Hcr-
conatus cst, ut inter Barcinonenscs et Toletanos in- mcncrici successor, dominationem excrccret ; ct
tima ac familiaris necessitudo contraberetur, cujus super Gothos Tkcodoredus, lertius ab Aiaulfo re-
rei perhibet ipse teslimonium in Chronico inquiens : gnaret, mulia-que Hispanix' provincias possiden-l ;
MaximaToletdnorumcumBarcinonensibusnecessitudo nondum tamen iido R,nmani usquequaque ejecli
conlrahitur,ex quo civilalemillam ego Dexter bienino crant, cl spes totas recii[>erandi necdum amis-a :
rexi; ei in iabulariis ejus urbis multa scitu digna re- quare ultimus rei cxspeciabatur evcntus, kistoriae
perisse me fateor. comnieiidandus. Aimo ipso 440 (auctore Idatio),
Inde domum rediens omnimodrcHisloric finemim- Aslurius utriusque mililirc dux, ad Hispanias mi>sus,
pnsuit annoCkrisli430, selatisverosure 62,eamque D. Tarraconensium cacdit multiiudinem ; anno se-
Hieronymodicavitacmis;t:qnitamcnan(e paucosan- qucnti cometa apparere ccepit mense Deccmbri,
nos vilam meliorcm sortitus apud Supcros fueral; ta- subsequentem pe^lilenlirc, et prx-sentes bellorum
metsi ejus rei in Hispanias famanondtim pervenerat: plagas poriendcns. Asiurio successor daiiis cst Me-
nam ei Maiius ejus lemporis in Hispania scriplor, robaudis utriusque mililirc dux, natu nobilis, et
anno Domini 435scribit: Quo leinporeS. Hieronymus elnquentire merilo, vel maxime in poemaiis siudio
obierit, referenlium sermo non edidit. Morle igitur ip- B vcteribus comparandus, titroque tilu'o, Dexlro per-
sitis postmodum comperta, cum liber ipse ad ejus, necessarius. Demum anno 444 Sehasiianus mililirc
utpote defuncii, manns pervenire non posset, al- dux, Consiantinopoli fuga lapsus, et ad Thendo-
teram ei Dexter imposnii: mullisque locis lueuple- rcdum Golborum rcgem veniens, conquisitam sibi,
tavit et auxit, nam et Ilieronymi mortem in eo an- qua potuit, Barcinonem hostis ingreditur. Interea
nolasse constai ad annura Doinini 426, et ita landem Dcxter, non minus pairia- calamitatibus perircsus
amico et consanguineo suo Paulo Orosio Cbronicon qnam senio, el laboribus confeclns, ab kac luce erc-
auctum dicavit: cum ultimam ei imposuisset manum ptus est; quod ejus conlinu itor M. Maxiinus (eslaiur
annoChrisli 440, currenle aeraCresaris 478, a Roma iiiquicns : /Era Cwt. 482, auno vero Clnhti Do-
vero cmidila anno 1191, alatissuae "2, jam inci- mini 444. Fl. Lucius Dexter pene decrrpitus obiit 10
piente decrepita, ut ipse in calce Chronici asserit. kalendasJulii Barcinone ; vir plane doctus, prudcns et
Quid anlom in causa fuerit, ut cum ei suscripserit pins: eo certe inultis prrefercndus, quod multa quao
anno 440, historiam niliilominus (erminaverit anuo ad Ecclesise universalis gloriam speciaiii, solus ipse
430, et totum decennium sileniio involveril, ip>e scripio Chrouico posteris patefecit, et in rebus
nnn cxplicat: exislimo autem etiam in hoc Hiero- Hispaniacp-Uria' sure (lilucidanois plus crcteris labo-
nymum imitari voluisse, qui ab ultima pariier de- C ravit. Floruit eiiam in Poetiea, ui indicat epiia-
cennali kistoria in Chronico suo absiinuit :quoniam phium, quod sepulcro Ai.iulfi regis apposuit, t-t
eo fine conlentus (ait ille) reliquumlemporis Gratiani marmori incidi curavit, proul hodieque ex parte
et Theodosiilatiorh hhtoriw styto reservavi: non qtto visilur Barcinone ; unde a Vasrro, Moralc, Nonio,
de vivis limuerim libere el vere scribere, limor enim Puiades exscriptuiu est : ut ab ipso Dexlro ad cal-
Dei hominum timorem expeltit, ted quoniam debac- cem Chronici ponilur. Porro Chronicon ipsum quod
chantibus adhuc in noslra Barbaris, incerta sunt om- a mullis annis latuerat, ex parte repertum cst, vi-
nia. Sic prorsus de Dextro credenduni, qui debac- delicet a nato Domino usque ad finem, cum tamen
chantes Barbaras naiiones, nimiruiii, Alanos, Wan- ex prologo Auctoris constel, ab orbe cnndito inidim
dalos, Suevos el Golhos, snismet ocnlis in exitium fuisse usque ad annuni Domini 430 Prior pars a
Hispanire conspcxit; quorum historia latiori stylo capiie usque ad Cbristi natalem adhiic cum tincis
scribenda erai, quain Ckronicon paterelur, et de- in pulverulento alicujus biblioihecie angulo belltiin
bacchantibus adhucin nosiraBarbaris, incerla eranl gerit. Faxil Deus ui quandoi|ue lucem videat, ad
omnia. Nam lametsi ab anno Christi 409 llispauias majorem sui gloriam.
intrassenl, ipsasque Barbari inter se divisissenl,

SELECTA VETERUM TESTIMONIA DE FL, L. DEXTRO.

S. HlERONVMUS. D libri, quam supra apposui. In Apolcgia n ad Rufinum

In libro de Ecclesiasticis Scriploribus , pene ad cap. 6 : Anledecennium(ait) cum Dexler amicusmeus,
finem : Dexter Puciani, de quo supra dixi, fiitus , qui Prwfecturam administravit Prwtorii, me rogasset,
clarus apud swculum , et Christi fidei deditus , fertttr ul auctorttm nottrm retigionis ci indicemtexerem.
ad me omnimodamHistoriam texuiste , quam necdttm SOPHRONIUS Graecusscriptor, synchronos Hieronymi.
legi. De Paciano autem dixeral : Pacianus in Py-
renwi jugit Barcilonw episcopus, castitate et eloquen- SVA5?T/50f IleouavoO,mpi ou Tzpodprrta,utof, "katnrpo-
WCtT^ TO'JXftCTTOU
T>17To).lTitOC TUTTitIxSiSoftSVOf
,
tia , et tam vita quam sermone clarus , scripsit varia XsyiTKt7r«vToSa7rijv -rp'i- ps O-UVT£T«XEV«I ^v
to-TO^iav,
opuscula, Omitlo epistolam nuncupatoriam ejusdem Ttva 0U7ru«viyvojv.
21 SELECTA VETERUMTESTIMONIADE FL. L. DEXTRO. 22
M. MAXIWJS , episcopus Cac?arauguslanus, Dcxtri A maxima qtwrumdam librorum penuri.i. Inler bartaros
Coniiiiualor , obiit anno Domini 116. enim Sarracenos non suppetit copia rcrum necessaria-
Exstat ejus epistola ad Argebatum episcopum rum , nedum ut habeath bonorumlibrorum copiam.
Porlucallensem , videlicel: Dolui quidem vicem luam , quod ila duriter viliini
Sancto et venerabilidomino Argebato[Al. Argiovito] exigas; sed soletur te in tantis angustiit, quod sicttl
episcopoPortucallensi, M. Maximus salutein in Do- bonus pastcr ovibus tuis es sfilatio et auxitio. Cliro-
mino. nicon quodpelis, in Itac bibiiotltecareperi, in vetusla
Cum estemus in urbe regia ad conciliumevocati a membranadescriptum; adjecique ut jussus sum anno-
domino nostro glorioso rege Ft. Gundemaro , scepe rum seriem ad hwc usquetempora , id esl, ad wram
inier not convenimus; cumquesermo mullus essel de 960. Ei gralulor mihi, quod cum Toleto, ubi sub san-
hisloria regum, qttain non mullo anle in lucem edide- ciissimo prwsitle ToletanoBonilo subdiaconus fui, in
ram, lunc ad relatum nostrum deduxit sanctilas tua , ltaliam profichcerer , aliqttos hhtoriw libros mecum
se velle habere conlinualionemomnimodwHkloriw, asportavi, in quibus ordine erut series collecia mulo-
quim fecit Flavius L. Dexter , quod satis verecuiide rum ephcoporum , quos et in hac bibliotheca reperi,
ab humilitatenostra flagitasti. Et cum tu , pro tua in jussu , ut credo , Sancli Caroti Magni ex Hhpania
me benevolentia, et mea in te observantiamihi jubere B allatos ; quos {ttt aiunl) ilti obtulerat sanctissimus
potuisiet, maluit a me tanctitat lua precibus conten- Etipandus archiephcopusToletanus , postquam[itlum
dere , quod quasi pro jure tuo posset imperare , vet erroris stsi de AdoplioneChrisli pmniluit. Feci quod
potius exigere quod juberet. Sequemur ralionemtem- jussisti, beatissime pater; unvoto coiwus respoiidciit,
porum more nostro per wras Cwsaris, et annos Christi, lu videbis qttijusshti. Yale , et servum tuum exsulem
magisquam qnnos Urbis, Consulum, aut Augttstorum. exsul Deo commenda.
Ulinatn tam diligenlerfecerimimperata, quam conatus Ne quis in hac epistola offendal, animadverlerim,
sum exsequilibenter! Produxi namque rerum narra- Auclorem reram cum anno confundere , feu pro
lionemab wra Cwsaris469 , ad wram 050, id est, ab eodem suinere, ul multos sui scvi fccisse probat
anito Christi 451 utque ad aiinuiiiChrhti 612 , paulo Monles in Aniiquit. Conslat ex eo quod Eulliramlus
post morlemFl. Gundemari. proiiaxil Anlipodosim suam ad annum Christi 960,
In Clironico vero ad annum Dnmini 4ii egit de lempore schismatis Leonis et Bencdicti. Porro Bo-
Dextri morie. Dedimus ojus verba in Viia Aucioris. nitus Tolelanus , cujus fuisse subdiaconus dicitur,
HELECA, episcopus Cacsaraiiguslanus,vixil anno fuit ejus noiuinis in sede Tolctana lerlius, qui, tesle
Domini 860. Juliano in Chron., elecms fuil anno Doinini 940.
Exslant addiiiones ipsius ad Chronica Dextri, et r Hugo Poi tugallensis episcopus alier ex aucioriluis
Maximi, nbi inter crrlera de leinpore suo loquens , historise Composiellanrc, vixil ad annum Do-
quo nimirum llispania sub jugo Sarraccnorum ge- mini 1100.
meb.it, ail: Sacrw Scriplurw Arabice translalw a pre- In coilice pervetusto ms. in membrana, characle-
sbyteris cathoich habew.ur,et cum schotiis circumfe- rihus Gothicis exaraio, qui exstat in regali ccenobio
runttir : prmcipue Novttm Testamentum, Ephtolw Suictrc Crucis Conimbricensis, ad ca'cem historire
Pauli. Apocaiypsis S. Joaniiis, et libcr de Viiis Pa- Sampiri Asiuriccnsis cpiscopi, reperilur epistola
trum, el hisloria Lalina Fi. Lucii Dextri, M. Maximi, lliigonis episcopi Ponugallensis ad Maurilium Bra-
et aliorum , et Chronicon Eusebii, el tibri de Civitale carensem archiepisiopum scripta, qua respondet ad
Dei S. Auguslini, proplerea qttodjam tingtia Lalina inierrogationem silii ab eo faclam : fuissentne olim
evauescebal.Vide quo honore habita fuil omnimoda in ca scdc aliijui aposlolici lcgali per universam
Dexiri Historia illis tcmporibus in Hispnuia. Hispaiiiam? In ci referi ad verbum seulenliain ex
EUTURANDUS, suhdiaconus piimum Tolelanns, deinde Chronico Dextri petiiam; qurE rcpcriiur ad aiinuni
Ticineiisis diaconus , vixil an. 960. Domini 91, asseriique Dextrum opus siiiiin Orosio
Exslal ejus ephtola pro continuandis Dextri, el dedicasse, ut cndex, queni proferimus, habet. Placct
Maximi Chronicis, cujus in Bibliotbcca Hispana 0 auiem tolam dare epislolam, quod mnliis locis nobis
menlio fil, ei admiuitur a P. Gabricle Vasquez profutura sit. Eam veroex autographo traxit doclis-
lom. I, in in p. D. Thomrr, videlicet: siinus vir, amicusque noster Gaspar Albarez de Lo-
Sancto Patri Itegimundo episcopoHiberritano , sada, cujus donoeam Ulysipponemissam accepimus.
Etillirandus inulilh servus salulein.
Epistota Hugonis ephcopi Porluqallensh : Domino
Gratissimum fuit , bealhsime Paler, ac domine nieo Mauritio urchiephcopo Bracarensi salutsm.
mutlum venerande, quod Anlipodosis nottra , in qua Invenio S. Petrum Rathtensem fuisse in Hispania
nunc carmiite , nunc prosa ludo , tandem ad manus vicarium S. Jacobi, dum in Britannias et alius pro-
tuas pervenerit. Nec minus jucundum est qttod mihi vincias perrexit, qtta vero polestate, penitus ignoro.
jubes, ut in Futdensis monaslerii bibliotheca,ubi nunc Sunt etiam qui dicunt, eadem funciunt, dum vixit.
exsul commoror,qttwreremtibi Dexlri Chronicon,quod Hujus vicariw auctor, et allerius a B. Pelro apostolo-
MaximusCwsaraugustanusepiscopus,rogatuArgenbati rum principe cominissm,esi CatedoniusBracurensii in
[Al. Argioviii]episcopi, conlinuavit, et si vacaremad Yita ejusdem B. Petri [Scil. Bracarensis], qttw cum
noslra tempora perdaccrem : nam dicis luborqre vos aliis tanciorum Ilispanorum actis, in pervetuslocodice
23 FLAVIUS LUCIUS DEXTER CHRONOLOGUS. 2*
membraneoscripto de mandato Argiovitiquondam hu- A A fitius Hhpanias adiil, urbesqueomnesejus lustrat. Qusc
jus sedis [Scil. Portugatlensh], episcopi, apud me concordant cura bis quceDexier scribit eodem anno.
est: sicenim habet. HONOIUUS AUGUSTODUNENSIS in libro de Scripl. Eccles.
Sanctus Petrus civh Bracarensh^ qui et Samuel sub numero 132, ad annum Domini 590, fioruit
diclus, a S. Jacobo Joaitnis fratre, Zebedmifilio susci- anuo Domini1120.
tatus, in ephcopum Bracarentcm contecratus etl;et Dexter, Paciani filius, clarus ad swculum,et Christi
ab eo missus, multh ibi ejus generis e tribubusdisper- fidei dedittts, texuit omnimodamHislorium.
sh, et gentiles convertil. Inde digressus Tydm, Irim- RAPIIAELYOLATERRANUS lib. xv Anthropologise,
que prmdicat, el per totam maritimam oram, ad pro- lilteia D.
montorium usque Cinlliium\\d est Promonl. Lunw seu Dexler, Paciani prmsulis filius, vir clarissimus, et
Hlyssiponensw]siveet Ulysseum: inslituitqueex disci- Christi fidei dedilus, ferlur omnimodam Hisloriam
pulis sui magistri, quos secum adduxerat ephcopos, edidisse, palria Barcinonensibus,Prcefectus Prmlorii
Porlucalle, Eminio, Conimbricm,Olysippone,el ulira Theodosiiprincipis; cui Hieronymus,qui hwc testatur,
Nerium promontorium [Hodie Cabode Finis terrw] librum de Yiris illustribus dicavit.
alios; et ad ejus exemplumnon in una tanlum civitate CONRADUS GESNERUS in Calalogo testium veritaiis.
commorabatur, sed zelo fidei, mediterranea , cilra el "I Dexter, Paciani filius, clanis apud swculum, et
ultra Tagum, populosque sibi commhsos ambiens, Christi fidei deditus, ad me omnimodamHisloriam
jEgitaniw, Callensiw,Emeritw, Ambratiw, et in atiit lexuit, quam necdum legi. D. Hieronymus in Viris
Veltonum, et Lusitanorum urbibus verbumDei dhse- illustribus Scripl. Eccl. qttas Dexlro huic (ut opinor)
mittal: et transaclo ad Pannonias Durio, in Braca- inscribil. Sophronius Hieronymo famitiaris, qui hunc
ram Auguslam rediit. Quindecitn mensibus vix fere librum Grmceverlit, indical hunc Dexlrumfuisse prw-
elapsis, ejus maghler Jacobus ad Cwsarauguslamwdi- feclum prwlorio.
culam exciturat, in honorem Deiparw Yirginh, crea- ANTONIUS POSSEVINUS societatis Jesu, in Apparatu
toque inibi Alhanasio dhcessit, et Bracaram venit; sacro, littera D.
ubi sacrat eidem Dominw,cum Pio Ilispalensi, el El- Eadem habet verba quae Gesncrus.
pidio Toletano ephcopis, et alih ex primis ejus dhci-
pulis aliam wdiculamin quadamcrypla, prope balnea, JOANNES RIOCBEordinis Minorum de 0'jservanlia:
in Compeudio (emporum, lib. n, cap. 24, col. 1.
ab
jttxla lemplum yEgyplih Isidi quondam dicatum.
Et inde Brigantio navim Iranscendens, in Brilannias Dexler, filius Paciani, Hhtoriam omnimodamad
appulit, relicto Bracarw S. Petro, ejus vicario, et Hieronymumscripsit.
primario interalios, quos sacrarat in Ilispania episco-C ( &ESARBARONIUS S. R. E. Cardinalis, lom. IV
ex Caledonio.Subinferlvero : Annalium Ecclesiastic. -
pos. Hactenus, utcredo,
De prima Legalia ad Hispunias a B. Ctemente , Agens deS. Paciano Barcinonensi episcopo, ad
missa, sic Dexler Puciani filius in htsloria ad Orosium, annum Domini 588, subdit : Ad cujus fiiutm prwfcc-
quam in eodemcodice descriptam invenio: Philippus( tura pratorii insignilum, idem Hieronymus, ut dice-
cognomentoPhitolheus, qui prius corpora sanclorumi mus, scripsit librum de Scriploribus Ecclesiasticis.
marlyrum Gervasiet Prothasii civiumsuorum Medio- Anno vcro Domini 592: Sed est (inquit) ul S.IIie-
lanensiumMediolanisepelierat, coitversttsqucin campo, ronymi lucubraliones singulas in liunc usque annum
Laminilaneoa B. Paulo Apostolo,itlum secutus adlim- xiv Theodosiiimperatorh edilas, perfacile enumeras,
sit Clemenli, a quoletjalus mhsus in Hhpanias, Bar- siquw ad finem habet in Commenlariode Ecclcs.
chinone, Cmsaraugustw,Valeniim, Toleli, Hispali, elI Scriploribus leges.Scripsit illum ad Dexlrum v. clur.
in multis aliis urbibus prwdicat. Au. Cornel. Palma, quemprwfecluraprwtorii decoratumfuisseipse tradit in
V. C. sive Tolelano, duuinviroqueChrhtiano [deestt Apoloyiacontra Rufinum, dum ail : Ante annos
M. Marcellus] Toletumvenil, ibiquesedemtotius Car- ferme dccem, cum Dexter amicus raeus, qui prselec-
petaniw [meluis Hhpaniw] primariam consiituit. De, turam adtniiiistravit prsctorii, me rogasset, ut auclo-
aliis legalionibusmulia idem Dexter, et MaximusCm-. j) rum nostrsc religionis ei indicem lexerem, intercx-
sarauguslanus episcopus. Unde videat Serenitas ve- leros tractatores. Scripseral ante idem Dexter ad
stra Caetera deerant in codice unde hsec ex- ipsum Hieronynum hisloriam, quam ipse testatur his
traxil Losada, nam ab aliquo plagiario (prok dolor!)\ verbis: Dexter Paciani, de quo supra dixi tilius. Sed
ad cooperiendas veiularum colus, folia circitercen- ea dispendioquoque nostro periit.
tum abscissa erant, ut foliorum radices, quse man- Anno item Domini 595, (om. v : Sed et diximut
serant, patenter indicaut. DexlrumprwfeclumprwtoriitemporeTheodosii, ejus-
JULIANCS PETRIarcbipresbyter Toletanus, in Chro- dem quoqueargumenli lucubralionemelaborasse.
nico ad nnnum Chrisii 56, floruii 1100. ABRAIIAMUS Bzoviusord. Prscdicalorum, tom. l
Ut traditio consians esl ab apostolicis hucusque e Historirc Eccleiiaslicsc.
ducla lemporibut, muliorum ctiam velerum Torquali,, Ad annum Domini Zi adducit verba Dexlri, de
Clesiplwnth, Honoraii, Melanlii, Lextri, M. Maximi,, prccdicationeS. Jacobi apostoli in Hispania, deque
Isidori, Bedm,aliorumquetestimoniis,anno Domini56,, ejus di>cipilis: nam jam ad manus ipsius Chrcnicon
sMs lionorificacausa,S. Jacobus aposiolus Zebedmi ii ejusmodi, ium sciipsU, auveneiat.
25 CUROMCl DEXTRI APOLOGIA. 26
CoDsuIlo recentiorum numerosam catervam au- A ne lasdium Lectoribus affcram : eorum lamen non-
ciorum, qui Dextri Chronicon recognoscunt omilto, nullos in sequenli Apologia rcfcram.

CHRONICI DEXTRI APOLOGIA,

AD LECTOREM,
Qua ipso in limine adinonitus inoffcnso cuncta postmodam percurrat pedc.

§ 1. Quw el quanta, omnimodam hanc Hhtoriam coutenta, plurimi kaberc (errant qui existimanl in
germanum Dexlri fetum esse convincani ? ccenobioFuldensiexscriplumfuissecodicem^etinejus
Q.iod olim scriplis Magni Areopagiire Dionysiiac- JJ adhuc bibliotbeca permanere , cum tamen Torralba
idit, qure cum diu laluissent, tandem inventa et iu soluni asseruerit, quod codex autograpkus, Fulden-
luecm data magno fuerunt Ecclesirc catholicre adju- siuni fueral). Cum vero nec dono, nec prctio, paler
inciito, id quoque ejusmodi L. Dextri Barciuoncnsis Tkomas originnlcm codicem ab ipso exlorquere ne-
Chronicis accidit; qua) quidem ante mille et du- quirct, copiam illius ut miniimim cxtrahcre obtinuit;
ccnlos annos scripta, post multa srccula in vulgus quam illico in Hispaniam misit ad P. Hieronymum
rmissa sunt, ingenli eliam cum fructu (ul sperarous) de la Higuera, cum litteris dalis Wormatirc anno
Ecclesiasticse kistorire. Cseterum quemadmodum Domini 1594. Lilterre ipsse et copia Chronici e Ger-
illis olim contradictum fuil a nonnullis, quod prreter mania missrc , a fide dignissimis viris sxpius visac
omnium exspectationcm qusedamaffirmarint; itapa- et leclrc sunt; et ego stipcr re hac conveni Tolcti P.
rilcr et in kis, quibusdam scrupuli orti sunt, quos Franckcum Portocarrero ejusdcm Societatis prc-
nuncoperre preiium erit sedarc; ne forsan leclor eis sbyterum, a quo audivi, vidissc se ac legisse pro-
abslerritus, fidem quam jure promerelur, auctori priis oculis Ckronicon et epislolam P. Thomre de
Innlo dcncget. Utinam aulem Dexlro daretur alter Torralba, cognovisseque manum ct suscriplionem
Thcodorus, quali Dionysius fruilus esl, facilius si- ipsius, el utriusque haberc copiam apud se : idem-
quidcm apud oinnes honore merito donaretur; sed 'C que tcstatur in prologo libri de Vila S. lldefonsi
co nikilomiuus deficienle, si non aucloritaie eluci- quem typis excudil Matriti anno Domini 1616. Tan-
daloiis, ratione tamen (qua sola impraesenliarum pe- torum igitur tcsiium auctoritas omnem ambiguila-
riculum faccre volumus) vires suppeditante , non tcm tollil, cum procul dubio sint onini excepiione
dubitaraus voti compoles evadere; multa enim et inajores, ulpote doctrina insignes, religione conspi-
magna sunl, qure id ipsum convincant, dc quibus cui, zclo verilatis prsestantes, et tales quod rebus
nuuc disserendum a nobis esi. majoris momenli, quarum alias nutaret fides, pondus
Priucipio ucmo est qui abnual, magni ponderis aucloriialis pra-bcre valercnt. Huc accedil, quod res
cssc oportere Ckronici kujiis atictoriialem, si scmel ipsa non inlra privatos parictcs acla cst, ct inde iu
dc auclore conslet, esse Dcxtrum illum nimirum Iiiccm data, sed ab anuo ipso 1594 quod e Gennania
q i suam omnimodam Historiam Uieroiiymo niincu- in His|ianiam Clironicon P. Hieronymo missum,
pavit : eum siquidem Doclor sanciissiinus savpius prrestnniissimis tolius Hispaniacprrclalis, doctoribus,
vchcmentcr laudal, et mullum ci dcfert, uti ex ejus cl priucijiibus ab co communicalum fuit, ct pro le-
Vila liguet superius a nobis exarata.Tolaigiturcatisa gitimo habitum ; ut inirum sit, id ab aliquo in du-
nosira in hoc versatur, ut oslendamus, prae;ens opus bium verli posse. Recognoveiunl illud inter alios
li-giiiiiitim mentis suac pariuin fuissc. Qu.i in re D illusirissimi ac revcreudissimi domini, D. Sanciut
qnidquid de aliis sii, ii cerie, qiiorum bcneficio ad Duvila Gienensis, Segiiiiliniis, ct Placenlinus succcs-
inanus nostra Cbronica isia pervcncre, (anta pollcnt sive episcopus, inlib. S. Vilalis archipresbyleri To-
auclorilalc, tanta veritalis sinceritale, ul de re ipsa letani, et marlyris, et in opcrc suo de veneratione
i ullus relinquatur locus dubiiandi. lli sunl RR. reliquiarum : D. Berlrandus Ladron de Guevara ar-
palrcsThomas de Torralba, ct Hieronymus de la chiepiscopus compostellanus, vir lota Hispania, Ita-
lliguera , Socielalis Jesu presbytcri, eruditione liaque ob insignem cruditionera nolissimus, in lib.
conspicui; e quibus Tkomas, dum in Germania ver- de Adventu S. Jacobi : D. Prudentius de Sandoval
sarclur, Dcoauspice, inciditWormacite in codiccm episcopus Tudensis, ct Pampilionensis, ac regius
p rveiustum membraneum, manuscriptum, in quo kisloriograplius, in lib. Ecclesice Tudensis, et D.
cliaraclere Gothico cxarala erant Ckronica Dextrt Alexius de Menesses archicpiscopus Bracarcnsis; et
et M. Maximi, tantopere a viris crtiditis desiderata. antc ipstim D. Augustiiius de Jesu ejusdem sedisan-
Erat lunc forsan codex ille in maiiu dorti cojusdam tistcs, qui ca quse in kis Ckrouicis ad metropolim
civis Wormaeiensis, qui ingenue fassus fuit, se eum suam spectanlibus annotanliir, ipse in arcbivis ar-
e Fuldensi monachorum celeberrima bibliotkeca ac- chicpiscopalibus seorsim asservari fecil, quibus alios
ccpisse, ct pro vcncranda auliquitalis Insloria in eo itinuincros addcre possem, quorum judicium mngiii
27 FLWIUS LUCIUS DEXTER CHRONOLOGUS. 28
procul duhio ponderis esse publici ipsorum actus ct. A Mora. Ut inlcrim sileam f arrarcr.os non solu-.nin
scripta leslantnr. Christianos, seil in coium etiam libros movisse per-
Subdiibitanl nihilomimis nonnuili, eo quod nikil ECCiilionem,quod S. Eulogius scriliit in Memoriali,
de his Chronicis aiiditum hacienus esset in Hispa- quo tcmporc libros nmucs oporluil vel absconderc,
nia, et a nemine antiquorum ritareniur, cura lameq vcl foras injttcre : et dubium non es| mullos per^e-
inibi potius quani in Germania, aliisve exicrnis pro- culionis rabic. periisse.
vinciis, utpote in ea scripta, et elaborata, scrrari Longe eliam a vcroaherrant, qui cxislimant, usque
debuissent, et ab erudiiis llispanis legi, et piibljc.iri. ail apnum praefatum 1594, quo P. Torralba enm in
Sed vellem ego, ul aliis imiltis Hispanorum anti- Ilispanias niisil, numqiiam ab aliquo ccgnitum, aut
quorum libris haec ipsa objicerenl, qui extra Hispa- lectum fuisse Dextrum; quando quidem regum Go-
niam inveuti typis daii sunt in hibliothcca Vet. PP. lliorum temporibus :i M. M:iximo Cxsaraugustaro
Sil in exemplum Chronicon Idatii, quod ab Ilispania c;iiscopo Cbroniciiin ipsum coiiliniiatum est usque
pcrierat, et lamcn ab llcnrico Cauisio priinum in ad annum Domiui 612. Quod si S. Isidorus solius
Gcrmnnia invenlum, excusum fuit, deinde in Gallia Maximi.meminit in lib. Script. Eccles. sen Virorum
a Josepho Scaligero, denuim Paiisiis mnllo locuple illustrium, et non Dexlri, iJcirco fuit, quia Dexter
liusaP. Jacobo Sirmondo societatis Jesu. Notarim B erat jam eidem calalogo a D. Ilicronymo iuserius,
obiler in hoc auclnrc, quod ut lidem codici suo cmi- Maximus vero non erat. Rursus temporc Sarrare-
ciliarct, suflkere credidit, dicere : Nuper Romwvul- nicrn cladis ad annum Domini 060 iterum continna-
gari creptnm est, ex an'iquo videlicet codice nostro, liun c»t ab Eiitliraudn subdiacono Tolciano, cujns et
quetjuqui Romanain editionem curavit, quia Parhiis Maximi opuscula simul cum Dcxtro ex Fuldensi c<>-
csse audieral, Paritiensem appetlavii; nos Metensem dice exscripta fuere, el missa in Hispaniam: tameisi
potius dicluri eramus, quod Metis olim exscriplum ar- Euthrrindus adhnc excusus non sii, quia ad mauus
bitrcmur; inde certe ad uos ex monasterionon ignobili, R. P. Joaunis Caldcron promulgantis Crrsaraugusl c
ncc obsctiro pervenerit. Quanto majori, quiso, au- csclera, uon pervenerat. At de bis seque forsan ali-
cioritale Dexlri Curonicon cvulgaiur, quod non solura quis adlmc dubiiat? kabeo viciniora testimonia qu.c
ex codice, nrbe, et ccenobio non «bscuro, ncc igno- idcm <onvincanl. Conimbricrc in bibliolhcca- rt-^ii
bili exscriptum arbilramur, scd de his omuibus cerla convcntus S. Crucis ordinis Canonicorum rcgnl.i
nomina, et probalos lesies prcebemusl Verum (ad liuin S. Aiiguslini, in Codice pervelusto ckaracieii-
rem) quod in Hispania Chronica i-la modo non rc- bus Gothicis exarato in menihraiia, Clironicou Sam-
periantur, parum referi, cum Sarraceniere cladis piri Asturicensis episcopi coniinenle, ailcst opisola
tempopccomperlum sit, Catholicos libros suos in alia C Hugonis episcopi de Potiu, unius ex aucioribus hi-
translulisse lpca, quo secura a barbarica rabic red- storise Compns|el|anse, scripta ad Mauricium Bra-
derentur, eo sane modo quo de S. Donato legitnus carenscm episcopiim, iu qua nffiimai, Cbronicon
apud llileionsum lib. de Scripioribus Ecclcs. (em- Dextri ad Oro/inni scriptum, cum Maximiconiinui-
pore persecuiionis Wandalicrc in Hispaniam muUam tione, es<c apud se, in codice ms. in meiiihrana pir-
librorum supellcctilem navigio impositam adduxisse. vetiisto; ci q ta-damverba de Dexlri Chronico addu-
Sic et codex nnslcr ad Geimnnirc paries cum nliis cil : ait siqujdem inter crct>ra : De prima lcgaiia ad
libris iranslalus fuit: ejusque rei simul cum ipso in- Hhpanias a II. Clemeniemissa, sic Dexler, Paciani fi-
ventum est per.-picumn lestimoiiiiim, c|iis'olavideIi- liits, in hhtoria ad Qrosinin,in eodcmCodicc(qui apud
cet Eulhraudi ad Regimundum lliberrilanum episco- me esl) descriplnm invenio. Philippus cogiwmento
pum, ad cujus ralcem krec srribil : Gratulor mihi, Philotheus, qui.prius corpora ss. mariyrum Gervaii et
quod cum Toleto, ubi sitb sanclissimo prmtule Tole- Prothasii civiumsuorum Mediolaiiensittm,Mediolanite-
lano Boniio lubdiaconus fui, in Ilatiam profichcerer pelierat ; conversusque in campo Luminiiuneo a B.
(id accjdit circ.i annuni Domini 940, quo lcmpore Paulo aposlolo, illum secutut adhwsilCkmenti: a quo
majqr Hispanirepars sub Agarcnoruin jugo gemcbai), Legatus mhsus in Hhpanias, Barchinonm, Cmsa.au-
aliquot histor.iw-libros mecum asnortavi, quos et in hac D gustm, Yalentiw, Toleli, Hispali, el iu multis aliis ur-
bibliolheca reperi (loquilur de Fuldensi) jussu, ut bibus prmdicat. Qurc sane verba exstant in codice
credo, S. Caroli Magni ex Hhpania allatos, quos itli Dexlri ad verlmm anuo Dqmini 91. Kjus rei anthen-
ob.luleratsanclissimus Elipandus arcliiepiscopusTole- licum prrebet lestimouiiim in inslrumento pubticrc
lanus. Idcm scribit Juliaiios Peiri in cpistola ad ab- (idei Gaspar Albarez de L^sada notarius apostolirns,
batem Fuldensem : Altali (aii) sunt multi hinc (To- cl archivi regalis Portugallise, Torrede Tombonun-
leio) ad vos tibri, per. Gumesindum orcliidiaconum, cupati, secreiarius, aique regiorum patronaiuum in
et Lupum Figueram Mozarabum, virum primarium, eodem regno rcforuiator, suhDatis quartodie Mariii,
oratores Elipandi arclitepiscopi Toletani. Porro kacc aimi 1622, quod leslimonium sacpiusvidi et aliquan-
epistola cum Chronico ipsins Juliani cral apud D. diu apud uic habui, Romam missum in favorera Officii
Antonium Augusiimnn archiepiscopum Tarraconen- proprii S. Liberalre, quod a sacrorum riiuum con-
sem; ipse vcro Ticiiy cam acceperai, ui viri inagnse gregatione iiisc nl<r exigii|S. Seguutina Ecclc-ia ;
ancioritatis tcstantur, ejusque ct (Ihronici excmplum uccdiflicile erii epistolam ipsam Conimbricre aiiue,
egi ego Tolcti ip bibliotlicca doiniui comjiis de ct legcre in originali, cnjus ros inler auctoris elogia
29 CIIRONICI DEXTRI APOLOGIA. 30

Iransnmplum protulimus. Floruit vero Ilugo Por- A continentiir abunde satis germanam esse convin-
luensis anno 1100, ut ex hisloria Composiellanr»cnn- cunt. Res in ea conteniac sinceritatem et anliquila-
vinciiur. Non viileo quid huic argiimento rcsponileri tem auctoris redolcnt, gravitate et pcrspicuiiale
prohabiliier qucat. plenrc sunt, nihil non dignum mcuioria, nihil vul-
Addam cjusdem srrruli auctorem Jtilianum archi- gare, rarissima mulia, et kacienus inaudita; quse
presbyieruin S. Justac Tolelanae, qni adfuit recupe- omnia aucloris nondum evulgati argumenla sunt:
rationi ejusdem urbis ab Alfonso VI, Caslcllrc regc, styius purissinia eloquentia pro captu mnterirc ple-
obtenlre, anno Domini 1065, cujus Chronicon e co- nu=, ut decebat sevi eloquenii-simi Palatinum ko-
dice qnodam bibliotliccac illustriss. D. D. Aulonii minem, ct civem nnbilem, Romanorumqiie impera-
Auguslini cxscriptum ex Chronicis Dextri et Ma- tornm in prrefeclura prretorii ministrum, D. Hicro-
ximi pro majori parte cmipaclum esi, ul in his nymi familiaretn, et prseclare ab eo landaium.
Commentariis sxpius piobabimus : et specialiicr Indeque argiimeutnm in favorem M. Maximi, et
propriis eos designal nominibus, cum ad anuuni 56 Eiitbramli, ac Juliani desumi pnicsl, quo cnim a
scribil advenium S. Jacobi in Hispaniam; cjusvcrba vetuslale plus defecerunl, eo pariier passu pnriias
tunt: Ut traditio constantesl ab apostolicis hucusque ::c splendor Lalini idiomatis in eis deftcit; mullo
ducta lemporibus, mv.llorumeiiam veterum, Torquati, R enini ab eloquentii Dcxtri distal Maximus, etpaulo
Ctesifonlis, Honorati, Melantii, Dextri, M. Maximi, adkucamplius cxteri, quo tenorecerlum est sensim
Isidori, Bedw, aliorumque tesiimoniis, anno Domini cloquentiam Latinam defecisse, ul, collalis inter se
56, satis honorifica causa, S. Jacobus apostolus Zebe- aucloribus utriusque sscculi, quivis farile judicabit.
dwi filius Hhpanias adiit. Auctores anie Dcxtrum Qnod si ejusmodi Ckronica diversorum auclnrum
relatos, ab ijso Pcxtro procul dubio mutuavit, qui spuria esseut ei suppnsita, et ab unoaliquo vciera-
cujusijUt!operum meminit. tore conficla, fieri nequiret ul, quaniloque suimet
Et ut propius accedamus, viri fide dignissimi obliius, gradns ipsos eloqucntire divisim prxdietis
assevcrant, Cbrouicorum Dexlri exemplum anie an- auctoribus debitos, non miscerct: et si (quml in
nos200fuisse apud D. PetrumPecha Gienensem an- Dextri Ckronico corgprobalur ) cloquentia prredil-is
tistitem, cujus dono illud diu possedere R. R. patrcs crat, impossibile fuissei, tolo Maximi, el Eutlirmidi
llieionymiani monasierii Cysssc prope ToIc:um Cbronico persttveranti tenacitale sensim ab ea de-
consisicniis, in eoque consiiiisse, quousque inler firere. Multa qunque in prrjcsenii Historia Dextri
alios codiccs librario cnidam vendiliim fuit.aquo referuntur, qure aliundc sciri nequiveruni, utCom-
landeni pretio decem duc.iiorum emit ipsum Joan- mcnlarios nostros intuenii pcrspicue demonstrabi-
nes de Vergara Toletauuscanoniciis, qui anie non C tnr; nuuc duo atit (ria illorum in exemplum addu-
mulios annos morlims cst -. libcr vcro in ejus moric cere satis sit. Anno Do.rini 57 de nnnnullis S.
disperiit. Ita prorsus asseveranter affirmant P. Porto Jacobi apostoli discipulis asseriuir llilierri subjudice
Carrero, et verbotenus inihi facio, ei scripio in Vila Alnlo, Neronis minislrn, flammisexuslos fuisse pro
S. Ildefonsi, ICscolanusfin bistor. Valeniire lib. n, confessione nomiuis Chrisli Jcsn, loqniiur vcro de
cap. 1, Dec. 1, Losida jiu rclalioue prredicia, Car- SS. Cacilio , Ctcsiphonie, Iscio cl aliis : quorum
rillus in VitrcS. Valcrii Caesnraug.episcopi, et alii. marlyrii forma, videlicet, quoil per ignem consum-
Ei quid moror? Dominus Laureniius de Padilla mati fueiint, nmnihus ignotaeral, quinimmo etinar-
archidiaconus de Ronda, cl Caroli V imp. kislorio- lyrium ipsum sublite; nam a vetusiissimo tempore
graphus, Dexiri Cbronico in multis locis operis sui uii pontilices confessores credebanliir, el ce'cbra-
de S:inilis llispanisc usus est (idemquc dicendum bantur. Diccs forsan id ex plumbeis laminis Sancti
existimo de Fenlinando Perezio Guzmano, in Vale- Montis Grnnnalcnsis, qurc idem asseveranl, accipi
riosuo hisioriarum), quando quidem multorum san- potuisse. Scd uihil miniis; quin polius, Dei provi-
clorum mcminil, qiiorum patiiiim stilum a Dexlio deuiia factum est, ut prius Dexter e Germania in
inutuassc perspicuum est, verbi causa: Sanctos Hispaniam descenderct, quam Sancti Monlis tbe-
mariyres, Honnrium, Eulyckium, et Slephanuui ") saurus invenireiur, et effodcrctur, Dexter siquidem
Astre in Hispania pro fidei lestimonio occubuisse, venerat anno Cbristi Domini1594, ul manifesie com-
ucino prrcter Dextrum aflirmarat; id lamen Padilla probaiur cx litteris P. Torralb*, et ex -omnibus
affirmal, a quo Morales, etcccteri moderni acccpe- qure nunc cxstant Chronici copiis, eoque ipso anno
runt, quos Baronius refert die 21 Novembris. Simi- evulgari ccepit: at vero laminrc Grannatenses anno
liter dicendum de S. Fide virgine Agenni, in Ga'lia sei|ucnli 1595 reperlri! snnt, qusc a lempore Neronis
passa, quam omnes Gallam anie Padillam cxistima- laiueiant; altera quidem die22Martii hacc conli-
bant; cl ignorabant sociam habuisse in n^oue et nens verba : An»o u Neronh imp. Mariii kulendis,
corona S. Sahiuam, llispanam pariter virginein ; passus fuit marlyrium in hoc loco Illipulitaiio, eleclus
ulrimqiie tamen a Dextro accepium fuil. Idem dc ad hunc effectunt S- Iscius, apostoli Jacobi discipu-
aliis sanclis reiieriicr. lus, cum suis discipulh Turilto, Pannunlio, Maronio,
Sed denms gratis hrcc nmnin omnimodrc Histo- Centulio n.-r niedittm ignem, in quo vivi combusli
ri.fiDexlri aucloritatem slabilieniia deesse nobis ar- fuerunt, ijtamam vitam petenlibus transivere; ut la-
gumenta; Hisloria nihilominus ipsa el quse in ea pides in calcemconversi fuerinl: quorum pulveres in
51 FLAVIUS LUCIUS DEXTER CHRONOLOGUS. 52
hujus sacri montis cavernisjacent. Eodem mense re- A j bere, cl absquc mendis el erralis illud dare in lu-
perta est alia ccnea labula, baeccontinens verba: cem? Quis res nolissimas, et patriam auctoris con-
Corpus ustum S. Mesitonis martyrit. Passus est sub cernentes omitlercl? Quis quxdam replicaret,
Neronis imp. potentatu. Decima Aprilis reperti sunt quaedain detruncala relinqueret? Quis nomina pro-
pulveres sacri S. Ctesiphonis, cum plumbea tabella, pria virorum a Dextro notorum subdubia nomencla-
et die 30 ejusdem, reliquise S. Ccccilii, cum sua. lura donaret? In his tamen omnihus codex noslcr
Mira igitur Dei providentia accidit, ut Dexter prse- mullis scatet mendis et defectibus. Multa aliter quam
veniret tabularum illarum ac sacrarum reliquiarum a receniioribus exislimamur hic scripla sunt, lamel-
invenlionem, quo nimirum invicem sese confirma- si nihil prrelcr rationem, nihil lanto auctore et anli-
rent, et Dcxler thesauro (llipulitani montis fidcm quilate indignum, quod ex professo comraenlaria
faceret, etnunc ipse muluo ab eodem acciperel. nostra propugnant. Sed demus erralorum exempla,
Ad hrcc anno Domini 71 agit auctor de acccssu S. quse lu, lector, quacso, judices, an ab aliquo neoic-
Oncsirai ad Ilispanias cum S. Polyxena Hispana, cl rico fmgi poluerint. Qua in re non minimum deferri
S. Sara ejus socia, discipulis in Achaia S. Andresc debet R. P. Calderoni, dum omnibus suis scalcns
spostoli; quod lamen a nemine inlegre scriptum rc- mcndis, Chronicon islud in lucem dedil; uullum si-
peritur, ut Dcxlro tribui posset. Non dilfiiemur me- B '. quidem majus testimonium in Dexlri favorem adduci
nologium Gisecorum ad25Septcmb.secundum trans- poteral, nullum tantam velustaiem probaret, quam
lationem cardinalis Sirleti, agere de S. Polyxena codex ipse nullo labore et correclione expolitus.
S. Andrcae discipula, quae cuin Rcbecca virgine in Sumamus nunc inde argumenta. Anno Domini 54
Hispaniam reversa est, et in tcxtu ipso Graecoorigi- codex sic babebal: Floret per id tempus in Hhpania
nali agitur ciiam de accessu S. Onesimi cum eis, C. Oppius C. F. C. paler centurio, qui morientem
quod Sirletus tacuit, ut suo loco notamus : crcterum Christum prwdicat Hierosolymisetse Filium Dei, ubi
inde dcduci non potuit quidquid Dcxter hoc loco illae notre, C. Oppius C. F. C. pater cenlurio, ul ja-
asseverat; si enim inde deducerelur hujusmodi bi> cent, nulliim sensum redderc possunt, nam C. Op-
storia, kaud dubium velerator scriberet, Onesimum pius non fuit Caii filius, nec paler cenlurio; sed fuit
cum Rebecca, et Polyxena in llispauias ivisse, ut centurio (ilius Coruclii pariler centurionis : et patcr
ibidem asseritur a Graccis; nunc autem socia Poly- centurio non prxdicavit Chrislum moricnlem, sed
xense non dicitur Rebecca, sed Sara : quare cogimur ipse C. Oppius. Quare necessario sic vcrba illa red-
affirmare canonem istum kistoriac auctoris noslri dcnda sunl -.C. Oppiuscent. F. Corn. pariter centurio:
non esse recens e Grrecorum menologio, aut aliunde ul sit sensus; Caius Oppius cenlurio, filius Cornelii
suffuraiuni, sed ab eo concinuaium, qui menologium iC pariter centurionit, qiti morienlemChrislum prmdicat,
ipsum prsccederet, ct ex bisloriis, ac lesiimoniis ctc. Idque necessaiio crcdendnm alia Dexiri testi-
vetustioribus acccpcril. monia convincunt. Ergone de industria poterat (am
Rursus ad annura Domini255 agitur de Felice illo turpiter locus iste depravari? Certe multos exscri-
noiissimo, qui in causa Basilidis Asluricensis epi- piores oportuit concurrere ad taniam detnrpaiionem
scopi, et Martialis Emcritcnsis scripsitad S. Cypria- conflandam, e quibus recentiores ignorantiam prrc-
num; ejus vcro memoria si a moderno scriberetur cedentium in pejus commutarcnt.
auctorc, ul anliquo iribualur, dubium nou cst, quin Accedat aliud exemplum multo adhuc manifestius.
cum communi Scriptoi um placito, ne in re videlicet Anno Chrisli 509 ita legebamus in codice Dcxtri qui
manifesla a vero deviaret, vocassct ipsum, cpisco- exstal : Seori in CantabriaS. Ccntollacivis Tolelana,
pum Crcsai-auguslanum; Cyprianus eienim de ipso consutisLucii Ragonh Quintiaiiifiiia. C.
inquit: Et ut alius Fclix de Cwsaraugustufidei cultor, Calaniwpassa esl sub hujus patre L. Quiniiano for-
el defeusor verilalis, liiterh sttis signifieat. Nunc vero thsima virgn S. Agatha, passa ctiin Helenavidua, in
auctor noster n>n vocat eum episcopum, sed perseculione Diocleliani.Nibil koc loco depravatius:
prcsbyteruin, nec de Cscsaraugusia, sed de Vallaia sic cnim lectus mulla absurda complcctitur; videli-
uibicua, quod certe nisi ah amiquissimo scribi non D cel, quod sancta Agatha passa sit in pcrsecutionc Dio-
potuit, nam modcriii oinnes concordiier primum il- clcliani, quae tamen sub Decio ante 50 annos marly-
ludasscverani. Ut auicm suo loco pcrspicue ostcn- rio coronala fuerat: et quod sancia Helena vidua uon
demus (ad ann. Domini 255), Fclix ille presbyter in Ilispania, sed Calanisepassa sii, sociaque in agouc
fuli VallalccUrbkuse in Vaccceis,non longe ab Astu- fucrit sanclae Agaihse, qucc tamen, ut omncs scii-
ricensi urbe, cujus Ecclesiac cau-am in suis liltcris. ptores concordiler falentur, socia fuil S. Cenlollre
apud sanctum Cyprianum egit: el omui fundameutoi Hispanrc virginis; quod etiam in Romano marlyro-
destituilur assertio episcopalus Cxsaraugustani; ; logio asseriiur diela Augusti : et quod S. Centolla
quod danle Deo pcrsuadcbimus. mariyrio c*orona(auon sit: uldemus lilleram illam
Idipsum ex crralis, defectibus, ct superfluilalibusi C. in fine prioris clausul.e nullum reddere sensum:
Imjus c.idicis cvidenlcr convinci potest. Quis enimi et tamcn iia legi dcbet, ut ex ulraque una solum pe-
de novo Clironicou scribeus, ut doctissimo aiictoiii riodus constiluatur, et C. non sit littera, sed signum
est tub
supponeret, nou curaret, ca quac communiler rc- parenlhesis, qua totum illud, Catanimpassa
cepta sunl nvn allerarc, nihil incredibile illi ascri- litijus patre L. Quinliano (orlissima rirgo S. Agallia,
 53 CHRONICIDEXTRI APOLOGlA. 54
claudendum est; et sic Helena cum Centolla jimgi-. Adicaiurum? unde, quceso, aut qnare Orosius ei in
tur, et utraque marlyrio coronala asseriiur sub Dio- mentem veniret, et Hicronymiim, cui Chronicon di-
cleliano, non vero sancta Agatha, in bunc modum : caiuin legebnl (apud ipsum lib. de Scrip. Eccles.)
Seori in Cantabria S. Cenlollu, civis Toletana, consulis renueret? et quonam paclo Chronicon nllra annum
L. Ragonis Quinliani filia (Calanim passa est sttb 14 imperii Thcodosii principis produceret, cum le-
hujus patre L. Quintiano foriissima virgo sancta A- geret apud eumdem Hieronymum librum de Scrip-
gatha), passa cum Helena vidua, in perseculione Dio- tor. scriplum a se 14 Theodosii anno? ntinc vero
cletiani. Cujus sensus facilis est et pcrspicuus. Certe Dcxlri Cbronicon multos inde annos excedit, id est,
tantus error commilti non potuil nisi ab ignarissimo ab annoChrisii 395, qui fuil 14. Tbeodos-ii,usque
amanuensi, vel immoderalius de se prrcsumenle; ad 15 Theodosii Jonioris consulalum, ct Ckristi Do-
qui dum vicinas senlentias ab alicujus urbis nomine mini 450. Nenio cerie a Jlieronymi teslimonio, vcl
incipere observavit, crcdidit etiam a Catania scn- lalum unguem disccderel, cum nikil fere aliud apud
lentiam incipere, el sicut legebat, Tarracone coronm vulgalos auclorcs de Dcxtro scriplum repcriretur,
sanctorum martyrum. Cartliagine S. Concessa. In ci- qnod sequi quasi coelesle sidus oporleret. Cum ergo
vitate Soliensi S. Marceltus. Seori S. Centolla; et in- valdc ab scopo proposilo, qucm absque dubioquis-
numera hujusmodi; ita quoque crcdidit dicendum B que recentior scquerclur , longe auctor disccdat,
fuisse, Catanim passa est S. Agatha: non advertens consequens est, ut recentioris cssc figmentum omni-
prseredeulem senlentiam dimidiatam relinqui. modis inficiemur, et suo auctori germano restitua
Insuper ad annum 429 Toletanus antisies voeriri mus opus.
dicitur Martinus, vel Majorianus, el anno 450 pon- Mirum est quanlum kominum ingenia inter se dis-
tifex Cxsaraugusianus vocatur Valcrius, vcl Yale- sideant; nam ex.iisdem floribns quidam mel, qui-
rianus; in quo sane (quod ad alia quoquc loca os- dam vero fel et vcnenum eliciuni, quemadmoduin
tendimus in Commentariis) varietas lectionis ex dc- apibus et vespis accidit: et idipsum nobis objiciunt,
pravalione amanuensium orla , in texlum immissa quo eos iiifesiamus. Inde igilur improbari existimant
esl; quosdam enim leclionem veram ignorantcs ad Chronici hujus auc(oriia(em, quod ad Hieronymum
marginem unam, et in lexiu alteram annotasse, res scriptum iiou sit, quod multis scaieat niendis, quod
ipsa convincil, uti in omnibus antiquis scriploribus qusedam prrcleromnium notitiam cl exspectationem
fieri conspicimus : alias enim quonam pacto auctor coniineat : quasi vero non mullo magis hsec ipsa
sui sreculi, et patrirc prreclarissimos antistites ex antiqoitntem et gennanitatem auctoris convincant :
nomine saltcm non cognosceret? aul quis reccnlior utmodo expendebamus; nam si inauctorcniilleeldu-
cui data esscl fingendi polestas, id Dexiro Iribueret? C I centos annos excedcnte, cujus opus lot sscculis de-
nisi forsan insanirei, et vellet omnium judicia contra litucrat, nihil non vulgare reperiretur: si codcx ejus
sc concitarc. nullibi mendosus essei, nusquamve difficullafibus
Adhsec incredibile est, S. Vincentium marlyrem , implicilus , quis non de ejus veluslate difliderel?
et S. Eulaliani Barcinonensem omilti poluisse a re- crgone lam iners, et ignavus fuissct, ut nihil pecu-
centiore, qui vcllet Dextro opus rccens imponere ; liare assererct; lam purus, ut ab exscriptoribus ma-
nam Vincenlio illustrior, et nolior ex martyribus culari non posset; quod nec ipsis sacris libris con-
nullus erai, el Eulalia ex urbe ipsius*Dexlri fuit: ut ccssum fuit ? Alii verisimiliora opponunt, quibus
alios cx notioribus Hispanis omiltam, qui a codice nunc operce pretium est satisfacere.
absunt. Nemo certe sanse meniis, qui exquisitiores § II. Niltil esse quod hujus Chronici auctoritatem
martyres inlexuit vulgatiores abnucrcl. Exquo nia- enervare queat.
nifeslum fit hos non csse scriptoris defectus, sed Qucchaclenus advcrsus germanilatem hujus Chro-
cxscriptorum : qui in opere moderno locum habere nici ab ejus detractoribus inventa suni, (amelsi varia
non possunt, sed in antiquissimo; in quo nimirum et multa, juxta ingeniorum diversitatem, possumus
dumlongotemporum decursu a variis transsumptum nos clarit Kis gratia, ad (ria reducere capita: 1° Objici-
esl, multi novique in dies defecius, seu oblivione, 1) iur quod non correspondet condilioni, et qualitalibus
seu celeritate amanuensium, admissi fuere. Nullus atictoris. 2° Quod nec titulo a Dextroipsi apposiio;
nolissiniorum martyrum (utpar est credere) a Dex- 5° Quod historia ipsa in se congerit multa tanto auc-
tro prrctermissusest, sed oscitanlia librariorum multi, torc indigna, et nonnulla eorum simtmulto recenliora
qucm.idmoduin eorumdem vilio verli dcbcnt lians- ipso auctorc : et ex his omnibus spuriam et supposi-
posiiiones, et replicationes quarumdam sententia- tam volunt convinci. Sed caveant, quseso, ne de ipsis
rum, de quibus jam diximus; cui enim scmel illtid Judrc apostoli dici queat: Hi autem qumcumque
omissre fuisscnt et restiiui deberent, errore factum quidem ignorant, blaspltemanl; qumcumqueautem na-
est.utqurepriusin marginerestilutrefueranl, poslmo- turatiter, tamquam muta animalia norunt , in his
dum ab alioexscriplnrc loco indebito inlermktse sint. corrumpuntur. Ywillh. Nec mirum, cum sint Nubes
Redeo ad ipsam prrefationem, scu dedicatoriarn tine aqua, qum a ventis circumferuntur, uipote qure
epistolam, qurc ad Paulum Orosium scripta legitur. exterminium minanlur, et iuleritum, sed post toni-
Quis tam hcbes, ut non videat, cum qui vellet Cbro- trua et fulgura, in ventos resolvuntur, et flatus :
nicon Dexlri lingere, D. Hieronymo opus omnimodis Arbores autumnales, infrucluosw, bh mortuw, eradi-
55 FLAVIUS LUCIUS DEXTER CllRONOLOGUS. 56
catw, niniirum quin fnicltis pomposa froiidosilale .\ in annum Domini 415, a quo usque ad Hicronymi
promissos nou dederunl: Flucius feri maris, dispu- moricm non inlerfuerc loi anui, ut mirabile fuerit,
mantes suas confusiones; dum videlicet tempeslalem lihrum in llispuiia scriptiim, ad Ilieronymum inBe-
a longe minilantes, in spumam illico, in liitoris ac- tkleem commorantem dum adkuc vivcrcl, remitti
cessii, deliciunt cum non minima sui confusione: Si- non potnisse; pr.-esertim illis calaniitosis lempori-
dera errantia, quibus procella tenebrarum scrvata est bus, quibus lotus fere oibis, ncdum ilispaniarum
in wlernum, quia cuin ad jnslitiam et vei itatem pos- regiv.i,incursioneAlaiiorum,WaiidaIoriim, Suevorum
serit multns, velut sie.ilc lixa:, in perpetuas aeterni- el Goihorum in maxima erant confu4«ne. Sed demus
tnies erudire, et suis dominis el auctoribus opuscula de Theodosio Magno ei Seniore loqui Hieronymum ,
qnmqiie tribuere; perpeluo lempeslatem inslar er- et verc libruni suum de Sciipt. anno Domini 595,
ranliuni sideruni concitanl; et tamcn ipsis solis pro- perfecisse; quis tamen non videal, posl absolulum
cetla ienebrarum servata es(, creieris in luce el quiete semel caialogum Scriptorum Ecclcsiasticorum, alios
permanentibiis. De iis profecto illud Ilieronymi ad dccursu lemporis addidisse, qui ad ejus nolitiam
calumnialores sui Chronici dicere possem : Non nondum venerant? eiccrle nliquos in dies, rcliquo
ignoro multos fore qui, solita libidine deirahendi om- vitrc suse tempore, anle ni nime notos, agnovisse,
nibus (quod vitare non potest, nisi qui omnino nilitl R et aliorum qui post annum illum lucubrationes su.is
scribii), iiuic volumini geminttm dentem infigaht: ca- evulgaverunt, scripta et nomina sihi suecedenie lcm-
lumniabunlur tempora, convertenl ordinem, res ar- porenola, negari non potest. Quo scmel dato, siniili-
guenl, syltabas rentilabunt; et quod accidere plerhque ler faleri oporlet, auctores rccens inventos, seu evul-
solel, negligentiaht librariorum ad auclores refereni. gaios calalogo suo adjunxisse, cum ad illud eadem
Quos cum possem mco jure reperculere, ul si displicet ratio cogerel, qnre ad scribendum calalogum movil
non leganl; malo tamen breviter placatos dimitlere, Hieroiiymiim. Quod aoiem quosdam aiiclores de no-
eorum objectioncs per capita singul.i dissolveudo. vo priori catalogo addiderit, exemplo manilesto con-
Primo objicitur, opus non correspondere auctori, vincitiir in sancto Gregorio lliberriiano, qui sane
nam Dexirum oportuit Chronicou suum absolvisse eidem insenus repcrilur, et t imcn posl duodecim,
anteTheodosii annum, seu 595 a nato Domino, ui miiiimum, annoslibrum suuin deFidecontra Aria-
uipntc cimi ipsius memincrit D. Hieronymus in lih. nos scripsit, uipote quem dicaverit Gallrc Macidire
de Scriptor. Eccles. eo anno elaborato, ut ex ipso Augustre uxori priinum Ataulphi Goiborum rcgis, et
conslal : et lamen codex uiinc evulgalus usque postmodum Conslantii Cscsaris, ex quo Valeiuinia-
ad annum Dom. 450 historiam protrakii; immo in num Juniorem peperit impcrio, anno Domini 419.
calce ipsius dicitur scriptus ann. 440, iucipienie iC Quis auicin monstmre poterit idenlidem in Dexiro
auctoris actaie decrepila. liisupcr incrcdibile vide- non accidisse? semel vuro possibilitaie monstrnia,
luf, idcirco Orosio dicatum, quia ad manus Iliero- factum ipsum e\ catalogo Ilieronymi, et anno scrip-
nymi i ervcnire non poiuit, quod foisan desumptnm lurse Dextri convinciiur. Pra-terquam quod Hiero-
fuit cx illo ipsius S. Dodoris, Feilur ad me omni- nyinus non affirmat ex certa scientia Dexlrum ad se
modam Hisloriam iexuisse, quam necdum legi : ct scripsisse omiiimodam Historiam, scd ex aliorum
lamen ab auno 595 qno llicronyinus id dixil, 27 relaiionc : nam ail: Ferlui- ad me oninimodam Hi-
adkuc siipervixit annos ( seu etiani plures aliquot), storiam texuisse, quam necdum legj : facile lamen
ciun obierit amio Domini 420, ul communis fcrl fuit Chronica nondum perfecto, ex reiaiione a-se-
bjiiulb', vel 426; ut iriic iii Dextfo assevcfauir. Quis rentis Dextrum scribere in gratiam ipsius, ejus li-
vero eredat, tot aniiofum spatio Dexlri Historinm brum a Ilierouymo fuisse annolatuni; cl nibilominus
ad iiiauUs Hieroriymi riori pcrveriisse? Accedit (|uod noii fuisse slaiim omnimodis pei fccium, ncc in lu-
assefiiur Dexlcr prrefecius fuisse pneiorio, in quo ccm missum ab auctorc, sed post mullos annos.
lanieri (aiunl) dub Dextri confiinduiitiir : is cnim Adkuc si quisrcliiclalur, non amplius contendam,
qiii iibrum scripsit, eo munere fiincliis non fuit, sed post semel perfeclum calalogum, Dextrum fuisse
ciii liber de Scfipt. Eccles. dicalus est; et altcr ;D insenum. Sed quid si librum suum Dexter inceperil
Hispariiis fuii, uipoie Barcinone nalus, altcr Roma- juvenis, cum 22 agebat annnm (ejus sctatis crat an-
niis, uipoteadqiiem Hieronymus in procemio ini|uit: no 14 Thcodosii Senioris), et paulalim pro lemporis
Iiaque Domihum Jesum Chrislum precor, ut quocl commoditaie profecutus fuerii, ac landem senex an-
Cicero iuus, qui in arce Romaiimsielit eloquentiw, noii noChristi 450 absolverit? Augustinus cerie Triniia-
est facere dedignatus in Rruio, dralorum Laiinw lin- tis libros scnex absolvit, sed juvcnis ccepit : el qui-
gtiw iexeih cdlalogttm, id ego in Ecclesiwillius Scri- dam ex rccentioribus ii> exiguo admoduiii Apkoris-
pioribns enumerandisdigne coltoriaiione ttta iiitpleam. riiofum mofallum voluminc 50 consumpsit annos.
Eo siijuiderii D.xifo dicitur Cicero siiiis, quod ambo iit qiiod in Dexlro probahilius facit, militare, quod
RnmaVi cssent. gerebai, munus, et ncgotia saccularia quibus a jnven-
At liaecfncilem bnbenl solutionem. Pl:.cei rionnui- lute addiclus fnefrit. Nec enim Scripioris olficium
\\i, quod Hieroiiyinus ait, se \i Tlieodosii principis primas iu Dcxifo partes vindicavit, sed militia el
aniio libiiim illiuii ribsiilvisse, intclligenduin esse dc prsefectura : quibus praecipue inientus, recreaudi
Tbeoilosio jtihiore, ciijus arinus iinpeiii 14 iricidit anitiii graiia, rerum ccclesiaslicarum sludiis ab iu-
37 CHRONICItEXTR 1 APOLOGIA. 38
eui.terelalcdedilus,nohnihilquod supereratiemporis,. A oniuimoda sil, cmniiim gentium acia rcferrc debel,
illis concedebat. Unde primuin quidem a D. lliero- unde nec imperatorum, nec Romanoruin pontificum
nyrao Clarus apud smculum nuncupalur, ac deindc sncccssiones more Clironici desctibii, seil tumultua-
Christi fidei deditus; quinimmo et ipse ad Orosium rie, et conjuiiclim deeis meminit. Quod si eo eiiam
s:ribil, ul ea siudia consummaret, in qi ibus bonam diciiur omnimoda, quod res univcrsas, qnrc ab orbe
vitaesucc partem lransegerai,donium rediisse, lacdio condito ad sua usque tempora accideruntcomplecta-
miinium publicorum affectum, ibique omnimodam tur ; ui e;iam in prologo hujus asseriiur Dcxier per-
Historiaro perfecisse, usque ad arinurii Christi 450, fccisse, quonam paclo Ckronicon evulgalum incipit
et eam Hieronymo dicasse. Cuin efgo anle prscdi- a Nalivitate Salvatoris ? H ic accedit quod rion uno ,
ctum aniiurn 595, seu 14 Theodosii principis, Chro- eodcmque inodo, antequam cudcretUi', communiea-
nicon suum iu juvenlute coepissc.t, ui liicrOnymo batur ab invenloribus: nani apud cpiscopiim Segor-
dicaret, faeile potuit co ipso rinno illius a Hieronymo bicnsem erat mulio conlrnctiiis, et in quibusdrim dis-
memorinm fieri, saltem cx relatione. Neque vero sonans ab excuso.
quls exisiimet non multo iudiguissc lcmpore ad ejus- Paium iii kis Chronicis legii , qui- omiiimodam
modi opusenlum perficiendum, qiiod exiguum volu- Hisioriam esse negrit, cum iu iis nihil fefe prreier-
mine sil; rcs cnim in eo conlenise inultam, bmgam- B miserit auctor, quod in univBrso orbe ad Ecclesire
que acunem in iiuctore pro sui vcr.ficatione posce- splendorem spectans acciderit, el quolquot cam scri-
banl; et rusticorum est, res magniludine dumtaxat ptis vel f.iciiioribus egregiis illuslrarunt, suis tem-
seslimare, et non potins valorc, et virtule. Tute, le- poribus iniexuerit. Quod si plura de rebns Hispanire
ctor, quanii Itabenduslibellus sil, ex lcclionecogno- scripsii, vitio vertendum nori est Hispano auctori,
sces. quis enim Chronica lexens, in rcbus patrirc surc non
Illud tandrm quod de mulliplicaiinne Dextfbrum sctipsit uberius, in alieurc vero cOntractius? ErisC-
asseriiur, graiis Omninodictum est, et sine fundainen- bius Crcsaricnsis Grrcciis sc.riplof, prinius Ecclesia-
to, cum nec in nomine, nec in tempore, nec in le siici Chronici auetor, de Graicis rcbusniulia,de La-
alia discordia sit: quod ci.im Hieronymiis Dextrum linis pauca nxavit; adeo utllieronymus Ciittiipsum
alloqiicns,Ciceronem vocaril suuui, iion ad patriam, Laiiiutaiedonavit, iniilia Lattnoriiin misciierit, lirec
sed ad prolessioi.em eloquentise, in qua Dexterex- in prologo scribens : Sciendum enim est, me et Inier-
cellebat, ei quein piru caeteris, ut ex opere apparet, prelh, et Scripiorh ex parte officio usUm, quia et
iinitabaiur, respecium babet; quod sniis inhuitur, Grwca fidelhsiitie expressi, et noiinulla quw milti inier-
cum subjungii, Cieero tttus, qui in arcs Romanmsletil missa videbantur, adjeci, in Romana prmserlim hisio-
eloquentiw. Quod vero cniii de auclore Chronici egil C ria, quam Eusebius ejusmodi conditor libri, rion lam
uon vocavcrit cum prsefectum prsetorio, nnn sufli- ignorasse, utpote eruditus; quam ut Grmce scribeus ,
cit, ut asseramns alium ab ijiso pra-fcciuui fnissc; parttm suh necessaria persirinxisse niilii videtur. Con-
nam etiam cum ei dicnvit opu culnm dc Scrpl. Ec- tiiiuavit quoque Chronicon ipsuin Hieronyrrius a 20
cles., iion apposuit ollicii timlum, scd simpliciter di- Consianiini anno iisque ad cnnsulailim Valeiitis VI
xit: Hieronymus Dexiro. Horiaris, Dexter, ul Tran- et Valeiiiiiii.ini iieriim, sed iolum peiie de Romana
quillum tcquens; id a nonnullis lecisse creditur, dum bisiriria, velut auctor Ronianus i-cripsit. Iliefony-
dixit, quod eral Clarus apud swcultim : ut ego exi- miiin secuti sitiil in conliiiuatione Cbronicl Prosper
stimo, quia nondum co fuerat officio colioncstalus Aqnitanicus, el Victor Timnensis, qui de rebus Afri-
a priucipe, sed in aliis miliiirc ofliciis exercebalur. csc atit Aiiuilanirc, in quibus nati aiit educaii crant,
Post decennium autem cum secundam adversus Ru- paginain implcverunt. Idehl quoqrie auctoribus Ilis-
finiim Apologinm composuii, tiiulum nominis ailje- panis contigit; Idalius Lamacensis Chrbiiicon Ense-
cit, inquiens : Anle amios ferme decem, cum Dexter bii contiuuavit in co loco ili qiio D. Ilicronymus de-
amicus meus, qui prmfecturam administravit prm.orii, siil: et lamen tam multa dc rebiis Ilispanicnsibus
me rogassel, ul auciorum nosirw rcligionis indicem scripsit, quod de co S. IsidorUs dixcrit lib. de Viris
texerem; videliccl quia jam eo oflicio fiinclus fuerat: D iliusir.,cap. 12 : Idatins provinciwGalatiwepiscopus,
quemadmodnm eliam aSophronio titulus nominiad- sccutus CltronicamEusebii Cwsariensh ephcopi , seu
junclus esi, cum librum de Sciipt. in Gra-cuin ver- Hieronymi presbtjteri, ab anno I Tlteodosii Attgusti,
lcrei, ut Erasmns in notis ndvcr(it; uiitle postmo- usque in annum imperii Leonis Ylll subjttnctam se-
dnm iterum e Grn-co Latinitale donatus cst, ei cum quilur hisloriam : in qua magh barbararum gentium
noinine litulns perseveral, kis verbis, Hieronymi epL bella crudelia narral, quw premebant Ilispaniam.
stola ad Dexlrttmprwlorio prwfeclum, e Laitna littgua Quid de Joanne Viclarensi dicam, poslea Geiunden-
in Gracam transtata. Sed ad alia transeamus. si episcopo , qui prosperum et Viclorem prafaios
Codev Chronici cvulgati (inquiunl) noii correspon- conlinuare promiltit; et qiiiilquid poslmodiuu scri-
det tiiulo illius quod dexter compnsuit; illud enim bit, ad Ilispaniaium Goilios feges spectat, Litlba-
eral, O.nnimodwHistoriw, ut ex Hieronyino liquci; nem, Leovigildum, cl Rccarcdtim; ct prsecijitie ad
lioc vero non continet Ilisloriam omnimodam, sed Leovig Idum , cujus pche ciiricta gesta brcvitate
prrecipue rerum Hispanicarum : quare alterius cu- Chronologica perslriugit? Sed et Marcellinus comes*
jusvisesse oponet, quam Dextri, cujusHisioria, cum Chronicon llieronymt cbininunturus, Oriehtrilis hn-
39 FLWIUS LUCIUS DEXTER CHR0N0L0GU3. 40
perii hislorias majnri ex parle , ul pote Illyricianus Jk scm extracium Dexlri rcperiebalur, magniluline
proscquitur; quod fuit in causa ut in procemiodicc- volomiuis, etquarumdam rerum relatione nonnibil
ret: Ego vero simplicidumlaxal computatione,Oricn- diserepsns ab eo quod Cxsaraugustx cxcusuin fuil;
tale lantum secutus Itnperium. Indigne igiiur Dextro quandoquidem priusquam cudereiur, non omnibus
objicitur, quod in rebus susc pairix annolandis spe- lotus, et inleger codex communicabatur, sed pcr
ciali inlenlione se diffuderit, cum cxlcris idem fa- paries, juxia cujusvis voluntatem et devotionem ; et
cientibtis vilio non vertatur. Quinimmo plurimi fa- nonnulli pro libilo suo Chronicon dimidiabant, quod
ciendum esset, el rion leviter illis laudi dandum , non omnia in eo coniema ad rem suam facere
quod unusquisque rerum suarum notitiam specialcm viderant: ct hoc pactonon paucos errores involvc-
nobisdonarint; ct quod in iis sc diffuderint, qux bant, qui Dextro abaliis impuiantur. Horum allerum
magis comperia habebanl, et in quibus minus crat fuit extraotum illud a Segorliiensi episcopo exscri-
errandi pcricolum, simulque rem suis magis gratam ptum : in quo vekemenler quibusdam displiccbal,
et neccssariam prxstabant, m llicronymus de Eu- quod S. Pacianum Dextii pirenlem successisse di-
sebiodixit. Ilinc faclum cst, ut (quod in codice isto ceret S. Severo cpiscopo Barcinonensi, et mariyri,
vidcmus) Dexleromnium fcre Barcinonensium cpi- qui lamcn anno Domini 285 initio persccutionis
scoporum sericm prosecutus sit, utpote quns magis R Dioctclianicoronaius est: Pacianus vero floruit post
nolos habcbat, patrix suse aniistilcs , et suis eorum centum annos, scilicel anno 584 ; quod si verum es-
propriis annis meminit, id est, S. Enscbii discipuli set, aiunt, iste novus Dexier ipsummet geniloreni
S. Jacobi apostoli, el sedis illius erecloris, S. Theo- suum non agnosceret. Scd manifesta xquivocatiotie
dosii, Auli Victoris, Lucii, Fullx , utriusque Severi laborant S. Sevcri; cjus etenim nominis duo fucrc
marlyris, Aviti, Mademarii, S. Paciani, Emilx, et Barcinonenses episcopi, ambo martyres, sed ille a
Lampadii, qui suo florebat tempore : cum tamen in geniilibus, sub Diocleiiano anno Domini 285 , hic
aliis sedibus minime id observel: una excepla Tole- ,-Yeroab Arianis passus fnit anno 552, ct ulriusquc
tana, cujus propier primatus prserogaiivam episco- meminit ipse Dexicr : cujus pater hunc posteriorcm
posomnes enumerat. In serie Romauorum pontifi- seculus est in Sene, ct forsan non immediale. Miil-
cum, el imperatorum signanler (hoc quoque ei obji- lis nihilominiis inconvenienliLus subjacebat Irun-
ciebatur) ita se gerit , ut non omncs illis annis cata illa codicis Dextri transumptio, qux in excu-
ascribat, quibus inire cceperunt dignitates suas, sed sione inlegri Chronici cessaveruni.
mulloium simul successiones assignet, inquicns , Ad tcrtium objectorum caput reducuntur ea qux
AugustoTiberius, Tiberio Caius, Caio Claudiut, Clau- hisloriam ipsam concernunt, multa siquidem (aiuni)
dio Nero succedit: seu, in sede Petri succediiZephe- " a verilalc aliena in ea sunt, mm pauca incrcdibi-
rino Calixlut, Calixlo autem Urbanut, Urbano Pon- lia, ct ulira omnem humanam fidem. Quibus ego il-
tianut, id lamen ad illud usque tempus fccit, ne lud imprimis responderc possem, quod delracioribus
actum ageret, quo Eusebii, et Hieronymi Clironicon Euscbiani Chronici Hieronymiis, Dictorum fidemsuo
pertingit, id esl, ad annum Domini 580, quod vide- auctori assignent, et prxlerca non esse auctorcm
licet ab eis, suis locis actum id fuerat; in sequenti- kunc, et opus in Catalogo Canonicarum Scriptura-
busautemsigillatim imperalorumet ponlilicuni Rom. rum receptum , et idcirco niiruin non esse si ali-
locis debilis meminil, ut in codice videre est. quando a veritate deficial; ncc modernnm ; ut ea
Quate autem argtimeiituin illud est, Clnonicon sola scribcrei, qucc modo iutcr vulgalos auctores
istud quod exstat incipila Christo Domiuo,etnon ab rccepta sunt : quin polius ex co aniiquiias aucloris
orbe condito , crgo non esi omnimodx Historia;? manifesle convincitur, quod qurrdam atiter quam
quasi ex defeclu codicis, qui dimidiatum auctoris nunc credanlur scribat. Ex eo igitur quod in non-
opus dumtaxai habcbat, defeclus aucioris argui pos- nullis fnrle deficial, non recle inferlur, alium a
set. Sanc si suppositum esset, ct de rebus anic Chri- Dexiro Chronici Iiujus auctorem fuisse , sed dum-
stuin natum nihil scribere libebat , nequaquain in taxat, non esse lihrum Canonicum , ut dixi. Vcre
Tl
prologo dicerelur Dexter ab orbe condito usquc ad " tainen nibil incredibile, nihil improliabile auctor
sua tempora hisloriam texuisse, sed potius scripsissc asserit, quantumcumque quidam vociferantcs relu-
hisloriam a nato Domino; nam ad illud assercndum, clcntur : multa enim objiciunt, sive de epislolis
llieronymi aul alterius scriptoris minime nos coge- Jacobi, el Pauli ad Hebrxos, quse ad Hispanos dum-
bit auclorilas; solum siquidem ait illc, Fertur ad me (axat in boc codice scriptx dicuntur, et illa a Ja-
ontnimodamHisloriam lexuisse. Cumautemid inpro- cobo Zebedxi, prxtcr communem Doctorum existi-
logo asseratur, el in isto codicc vctcris Tesiamenii malioncm : sive dc Ceniurionibus Evangelicis, qui
hstoria deliciat.manifesle innuiiur priorera Chro- in Hispania naii referuntur: sive. de prxdicatione
nici parlein ab orbe condilo usque ad Natalem Do- et discipulis ejusdcm S. Jacobi: sive de Judxis
roini historiam continentem , ab exscriptore itlius Hispanis minime in Chrisli mortcm assensum prx-
omissam fuisse, qux tamen in Originali auctoris bentibus : sive denique de aliis scxcentis rebus,
erat : aut forsan in alio volumine transcripta fuit, qncc aul falsx , am incredibiles reputantur : cis
qnx hactenus noliliara nostram effugit. Nec movere vcro ad plenum specialim satisfacere ad Commenta-
quemquam debet, quod apud episcopum Segorbien- rios nostros pertincl, ubi uniuscujnsque asserli fun-
41 CHRONICIDEXTRl APOLOGIA. 42
damenta diffo.sesatis explicantur, et quae in conlra- A / apostolicum, quale estillud, dequoco loci Dextro
rium faciunt, rfiunlnntur. sermo est, non fuit de Conceplione passiva ipsius,
Instant nihilon-.inus"dlvercarii, quxdam in his sed de activa. Multa alia super eadem re dicemus in
Ckronicis reperiri Dextro r eenliora , ut quod de Corameniariis ad eum locum, quse tu consulas , ad
feslo immaculalx Conceptionis mentionem faciat ad annum Domini 508, comment. 1.
annum Domini508, cum tamen lippis et tonsoribus Gralis etiam omnino asseritur, de industria in his
conslet, ante annum HbO nusquam gentium ejus- Chronicis intermixlos fuisse quolquot ex sanclis
modi festiviialem celebratam fuisse : et quod inibi Mariyribus absque civitalis patrix nomine in marly-
de ordine Augustiniano memoria fiat, cum lamen rologioRom.reperiuntur; quandoquidem mulloplu-
usque ad diclum fere sseculum nec nomen ordinis, res in eisdem labulisexstant, de quibus in hoc opere
nedum Augustiniani in usu fuerii. Addunt tandem nulla fit meniio, ul facile quivis deprehendel, si le-
invenloris moderni ingeniun: in eo non parnm elu- gatcaialogum sanclorum qui supponitur indici 10-
cere, quod cum muliorum jriartyrum nomina kis pograpkico Rom. martyrologii, snb litulo, Nomina
Ckronicis ingesserit, dfi industria illos dumlaxat sanctorum, quorum locus a marlyrologionon indica-
admisil qui in veteribus Ecclesire tabulis sine no- tur : et eos conferat cum sanctis qui in his Chroni-
mine urbis aut provincix rcferuntur : eosque certis B ] ciscontinenlur. Et quis credat, aliquem de appro-
Hispanireurbibus accommodavit: et nonnullos qno- priandis sux palriae sanctis nullius (ul ita dicam)
que qui Cartbagine coronas acceperunt, ex Africana dicecesis, lam anxium et sollicitum fuisse; quern ta-
ad llispanam traduxit. men constat in enumerandis vulgatis defecisse?
Neutrum tamen argumeutum convincil intentum; Profeclo, si quis hoc xvo Chronicon supponere
quod enim nonnulla in liis reperianlur fortasse re- Dextro quivisset, prius in unum quxsilos Hispanix
centiora, quam Dexter sit, non illico totum opus evulgatos sanctos Manyres iri kis inservisset, quam
apocrypkum esse convincilur; cum enim per mul- alienos el ignotos perquireret : quod lamen constat
las diversorum sreculorum manus tractum sil, fieri factum non esse. Sed vero (quod in kac re prxci-
non potest, quin ab aliquo ad marginem additum ei puum cst) inulii illorum quorum hic fit mentio, antc
fuerit, majoris explicationis gratia; quod poslmo- annum Domini 1581, quo Gregorii XIII jussu Ro-
duin in iextum ipsum ab aliis inductum nonnikil manum mariyrologium recogniium et auctiim est,
confusionis pariat: quamquani id quoque a inultis non fuerant in ejus labulis; eos lamen corrcclorcs
rclro annisaildiliim e_-scab Eullirando, vel Juliano, e Grxcorum menologio muluaruni, ubieliainabsquc
ut minimum, aliquove perdocto Fuldensi monacbo, urbis propriccnomine rcperiunlur. Iude tamen non
indesuadelur, quod P. Torralba, et P. Higuera te- C ( leve argumenlum desumiiur in favorcm prxsenlis
slati sunt, autographum ca omnia, ul jacenl, babe- operis. Eteniin si sancli illi qui dc Grseco menolo-
re; qui eo prxseriim audiendisunl in hoc,quod ni- gio in Laiinum marlyrologium translatisunt, Grxci
hil horum qux addita suspicantur, ordini suo profi- fuissent, etin Orientis urbibus coronali, haud du-
cuum conspiciaiur : non enim ipsi Augustini aut bium quinnomina civitalis uniuscujusque a Grxcis
Benediclidisciplinis subdiii sunt, scd de re ipsa suis designarentur; quod lanien cum non fiat, creden-
locis fusius agendum nobis est. Quod vero de festo dum est ad eorum notitiam ea non pervenisse, et
immacjulatre Conceptionis asseritur, longe alium eos marlyres in remotissimis (respeclu Grxcorum)
habetseiisum, quam vulgo putalur, nimirum S. Ja- regionibus coronas suscepisse. Qux aulem a Grx-
cobum apostolum in Hispaniis festum Incarnationis cis remotiores, quxso, quam Ilispanix urbes? Pro-
Domiuicx insiituisse, qux ct Conceptionis Deiparse babitius multo e.-t, Grxcos ipsos e converso non
merito nuncupaiur, qua videlicet Deum et hominem aliunde in borum martyrum noliliam devenisse,
Christum caslis concepit visceribus : non vero qua quam ex Dextri Chronicis : ab eisquc illorum nomina
virgo ipsa concepla fuit, Movemurautem ad id asse- mutuasse, et in suis Tabulis Ecclesiasticis repo-
rendum, tum ex eo, quod etsi mysterium ipsum suissc; urbium vero in quibus a Dexlro passi refe-
prxservalionis D. Virginis ab originali conlagio, D 1 runtur, nomina neglexisse, sive quod barbara sibi
abipsisss. apostolis, docloribusque veleribus for- vidcbanlur, quales certe priscis lemporibus erant
san agnitum sit, ut speciali opere de Palribus vindi- Hispanicarum civilatum nomenclaturx; sive quod
catis probavimus, atiamen nusquam de eo feslum paruin ipsis proficiebat illarum urbium scire aut
lactum fuit usque ad tempora S. Ansclmi: bic vero1 nescire nomina ; quas, utpole remolissimas cx soto
non tam de mysterio Conceplionis, quam de fesloi nomine cognoscere polerant. Videmus aulcm in
agiiur. Tum deinde quoniam Conceptionis nomeni martyribus suis diligentissime observasse, ul no-
usque ad Scoli Dunensis tempora solam carnateini mina regionum et urbium quas passionibus suis no-
generantium copulam, et qux in ea gerunlur signi- bililarunt, in menologio notarentur.
ficavit (id quod prxdicto in opere manifesle proba-- r Sed quamobrem (requires) si in Occidenle passi
tum a nobisest) : nemo autem antiquorum ejusmodii fuere, ipsorum nomina , et urbium sanguine suo ru-
conceptionemvirginis qux ex parcnlum commix- bricatarum , in Latinis marlyrologiis non reperie-
tione fuit, vocavil immaculatam, sed ipsam virginem,i, baniur antequam a Grxcorum tabulis qu esiti et ac-
in cjus animatione. Tum denique quoniam fesiumi cepti fuerinl? In promptu esi causam assignare,
PATUOL. XXXI. 2
45 FLAVIUS LUGIUS DEXTER CHRONOtOGUS. it
nimirum Dextri laiebras, cujus opus non satis in ,A § III. Quanlo tttidio elaborandum fui( efucidalori, ut
his qum Dexter asseruit, afferrel lucem.
vulgus datum erat, quando Bedx, Usuardi, et reli-
quorum martyrologia.quibus nunc fruimur, edeban- Cum primum L. Dextri Clironicon omnimodx
tur : unde nihit ab eo ipso mutuare valuerunt. Quod Histbrix ad maniis pervenit meas (candide Lector),
vero nemo Neotericorum a Grxcis vel vulgatis Lati- iiirestimabilium divitiarum thesaurum in eo latere
nis martyrologiis sanctos de quibus in his Chronicis animadvertens, in eam erectus spem fui, ul si vires
mentiohabetur, acceperit, ex «o satis convincilur, omrics, ac studia in ipsum effodiendo applicarem,
quodin his nonnullosmartyrum reperiri conspicimus, noii ornnino a laboris mercede frustratus abscede-
quibus longe alix urbes designanlur, quam in illis. rem. Agebam eo temporis Matriti, regisCaiholici cu-
Verbi gratia, sanclus Aza cum sociis marlyrio coro- riae et pntrire mex, nbi.mihi mngiiorum virorum,
natus dicitur a Grfccis, et Latinis in Isauria Asix eruditione insignium, multarumque bibliotkecarum
provincia, a Dexlro aulem in Gallxcia : rursus S. copia haud difficib:facta fuit, cinii qiiibus, et a qui-
Anlonina cum Alexaudro milite passi referunlur a bus conalimm meoriim pondus levigari posse confi-
Graecis et Rom. martyrologio Constantinopoli, a derem. Sed cum in limine opcris adbuc vcrsarer,
Dexlro vero Olcadibils in Carpetania ; Sancli quoque qux non diflicultates, qure non chimcrre superandx
Quiricus et Juliia coronaii ab aliis leguntur Tarsi in ^ sesemibi obtulere?nccessum fuil, aul defessum suc-
Cilicia, a dexlro tamen Ilippone iu Carpelania : ut cumbere, aul pro virili eas superaturum dimicare.
iiiterim de aliis laceani, quorum urbes a Grxcis qui- Vis scire quot et quce? Varietas rerum in kis Ckro-
dem silentio involulas, ex actis tamen el vetuslissi- nicis contenlarum ingentissima, ad quas enodandns
mis monnmentis riori alias quam assignatas a Dexlro oportebat omnem aniiquilaiis kistoriam, sive kuma-
mullolies in his Commentariis comprobamus. Quis nam , sive diviuam evolvere, ei de anctoribus ipsa-
autem tarn excors essel, ut urbes mariyrum nolissi- rum, rebusque ipsis (inier seprimnm collatis) judi-
mas recentei- mutaret ? Sed redeo Carthaginem. ciiiin ferre; quis in quibusve, prae cccieris potius
Cerie Carthago Hispanica non tam ignobilis fuil, ut audiendus; qux verisimiliora, qux ahnuendn. In kis
Roniahorum et Gdlhorum temporibus loti provincix vero consulendi eranl Livius, Suetonius, ulerque
Cnrtbagiriensi nomen non dederit: et in amiquissi- Plinius, Plutarchus, Dio, Tacitus, Philostralus, Ca-
mis conciliis , prxsertim Tolelanis, el Braccarensi - pilolinus, Lampridius, Eutropius, Trebellius, Vo-
bus, frequeus de Carlhaginensi provincia mentio piscus, Martialis, ulerque Seneca, Siiius, Lucanus,
fil, qux olimToletanam quoque et Carpetanam srib Juvenalis,et alii humanx hislorix professores, quos
sc compleclebatur. Quo uno dalo, verisimile est ali- longum esset recensere : quo tandem viias, acia,
quol eorum mariyrum qui in ecctesiasltcis labulis ^ successiones, el chronographias Romanorum priiici-
Cartbagine coronati leguritur, in Ilispaniensi marly- pum.etBarbararum gentium cum ipsis pugnantium
riO affectos fuisse, et non omnes in Africana. Qui ad Dexlri scripta conferremus. Prxter bsec e veteri
enirii fiefi poluit, ut cum (ota llispania innumeri Testamenlo mutta ex professo iractanda erant; sive
Christianorum agonizarint, iia ut omnes ejus urbes de libris Regum et ParalipomenOn, sive dc prredic-
et Oppida sanguine sacraverint suo, sola Carlhago lionibus proplietarum : Testanientumaulem novum,
omliium perie nobilissima niillo martyre gloriari pro ejus chronologinclucidanda, totum evotvendum;
possil? Revolve diligenler Romani martyrologii se- Evangelia, Acta apostolk-a, Apostolorumve epislo-
riem universam, et inter martyres innumeros Car- tolx et scripta; nihil etenim tibn lactum a Dextro
thagine passos, nullum reperies de quo specificatim fuit. Sed et omnes (prxsertim anliquiores) Patres
dicaiur quod in Hispania passus sit. Et lamcn, ul de audire oportebat, sivepro sensu vero sacrarum sen-
reliqtiis perseculionura in Hispania ministrisintcrim tciiliarnm hauriendo, sive pro his qux ad bislorinm
sileam, comperlum est, Galbam Carthagine Hispa- ccclesiasticam spcelant: Clementemdico Romanum,
nica acclamalum fuisse ad imperium contra Nero- Ignalium, Dionysium, Irenxumj Clemehtem alterum
nem, cum prius severissime in Cknstianos animad- Alexandrinum, Eusebium, Origenem; Tertullianum,
vertisset, adeo ut incolumna Neroni erecla assereret, Cyprianum, Basiliuin , Gregorium Nazianzenum et
id faclum ob provineiam latronibus, et ihqui novam Nyssenum, Chrysostomtim, Epiphanium, Pacianum,
generi humano superstiiionem inculcabant, purgatam. Juveneum, Ambrosium, Paulinum, Hieronymum,
Mullos proinde eorum qui Carlkagine referuntur oc- Augusiinum, et cxtcros, quorum scripta exstant.
cisi, in Hispania coronatos credere oporlet: uti in Quid de conciliis dicam, qux omnia pro annorum
Dexlro^nunc videbimus. Ex bis vero quse fuse admo- supputatione,et pro veiitateenucleauda graviter le-
duma nokis tractalasunt, illud tandem inferri opor- gere necessiias operis assumpti cogebal? Quid de
let, codicem hunc quem interpretandum suscipimus, sanctorum martyrum actis, quorum non omnia ne-
cessaria in Lippomanis, Suriis, Mombritiis, Lipelois,
germanum Dextri BarcinonCnsis fetum esse, et nihil et
eorum qu«e in ipsum jaciata sunt quidquam momenti Velseris, llara-is, Sanctoris, Villegis, Trugillis,
hujusmodi reperrri videbam? Non omnia adhucno-
habere. Quarene, qutcso, Lector candide, vel leviter
ininaslippeditabanlmailyrologia, imprimisRomanlim
in
hcesites ejus leclione, sed eam inoffenso pede per- (sive antiquum a Rosweido editum, sive moclerniim
curre. a card.Baronio illusiratum), deinde Bedx, Nothcbe-
 45 CHRONICIDEXTRI APOLOGIA. 46
ri, Rabbani, Usuardi, Adonis, Molani, Galesini, A flocci pendat, qui officere quoquomodo queant.
Miurolici el simitium. Grxcorum menologiu a card. Dextri Chronicon hi soli parvipendunt, qui suis
Sirleto contracta erant; ad ipsos Grxcos fontes re-. opinionibus nocereexislimanl, multi e converso eo
currere : parum hoc, ad velustissima quseque ma- duraiaxat magnifaciunt, quod nonnihit pro suis fa-
mtiiiscripta sanctorum martyrum acta; ad breviaria cere videatur; neulri pro veritale Chronici certan-
quoque autiqua diversarum Ecclesiarum necessarium tes, sed trahit sua quemque volunlas. Semel vero
erat. Rursus pro chrouologia annorum unicuique ipsius senteniias abominantes, multas cogitaveruni
senlenlix ad marginem assignalorum , multum erat contradictiones, qux sibi non minus in auctorem
mihi laboris assiimeudum; eo vel maxime.quod non quam in opus irruere videntur, et ipsorum auctori-
seuicl ah aliorum suppulaiione dissidere viderelur. tatem enervare.
Quod si hxc forsau monstra superari possent, Quis, rogo, tot pertxsus difficullates, non hxre-
quaiuor antecedebant de novo, qux Ailantxos ret, non diffideret, non desisieret ? me vero non
humeros ad onus tantiim supportandum exigebanl: solum non pedem relrahcre, aut desperarc, sed ne-
1°Noviias multaruin senlcntiarum, qux penilus au- que kxrere quidem hcccmonstra fecerunl; addide-
ditus nostros elTiigeraiit: verbi causa, quod centu- runt potius cuircnii calcaria; et ad corum conspe-
riones evangelici fuissent Hispani; quod epislola B cium majores vires animumque pro labore tanto
Pauli ad llehraos, ;\d Hispanos e Judaismo conver- fortiorcm inclui,otiuiii omne respui, quousque lan-
sos scripta fuissei; quod Ophirina regio essct in His- dem Dextri Chronicon elucidarem; ralus non in His-
pania; el mulia id gcnus,qux lacile in contexlu cui- pnnix dumiaxat, sed et universx Christi Ecclesix
vis occurrent. 2° Urbium Hispanicarum geographia, non contemnendam gloriam cedere; cum mutia in
quxsecundum nomenclaluras anliquas, non solum ecclesiastica hisloria controversa, Dextri testiinonio
cas cognilas, sed etiam ad nova collalas vocabula fulciantur, ci non pauca a crteris prxtermissa sup-
sine discrepantia rcquirit. Nulla aulem orbis uni- plemeniiim per eum accipiant. Alque ea de causa
versi regio loties mulavit urbium suarum nomina quidquid in Hispania Ilaliave aut Gallia ad reai
quuies Ilispania ; cum uulla tolies Barbarorum in- meam lacere credercm, conquisivi, sive qux ad hu-
cursiones, ac dominia perpessa fuerit : natn pri- maniores liiteras apud profanos, sive qux ad soli-
mum (quod sciamus) subncta fuil a Pbcenicibus, diores et divinas apud sanclos Paires et ecclesiasli-
dcinde a Peenis, rursus a Romanis , subinde a Go- cos doctores, concilia, manyrotogia, sanctoralia,
tbis, demiim a Mauris, quorum quilibet sui idioma- faccrc exi-timarim : non labori, non quicli, non
tisurbibus nomina imponebant. 5° Nec minoris erai siimptui parceus; id prx oculis semper habens,
ponderis exscriptorum erram superare , quibus ler- C fnnles ipsos, si darentur, adire, el vetusiiores iuter-
lio quoque vcrsu scatebat codex ; quorum nonuulla rogarc codices, el neque odio , neque amore mo-
senlentiam ipsam intcrrumpebanl, nonnumquam et veri, quo facilius veritatem assequi possem. In
conumpebant. Clau^ularum transmutaiiones, du- Ilispania regiam Excurialis bibliothecam adivi, Tu-
plicaiioues, decurtaiiones, quis enumeret? in quibus lelanam deinde Sanctae Primatis Ecclesix; cceno-
mihi modo quodolim D. Hieronymo Chronicon Eu- biorum vero diversorum mei ordinis mullas; Nu-
sebii, co temporis mullo recentius, quam nunc sit calensem prxcipue, Tolelanam, Spineam, Horlen-
Dextri cvotvenii, ul Laliniiate donarel, accidbse sem, Salmantinam, Complutensem, et alias, quae
"
comperio, ita ut cum eo possim dicere : Ad commu- sanctorum Hispanorum acta in variis manuscriptis
nnn difficultalem,quam in omni interpretattone (di- minislrariinl. Matriti Breviariormn antiquorum,
cam ego expo-itione) causati sumus, hoc nobis pro- quse olim in divcrsis Ecclesiis erant in usu, pro sua
prium accedit : quod hisloria mulliplex esl, habens in me benevolentia copiam fecil illustris admod.
barbara nomina, res incognilas, numerosinexplicabiles, magister Egidius Gundisalvi Davila regius Caslellse
virgulas rebus pariler ac numeris intertexlas; ut pene historiographus, prxserlim Salmanlini, Conchensis,
difficitiussit legendi ordinem discere, quum ad lcctio- Palentini, Asluricensis, ei Tolelani secundum Ro-
nis notitiam pervenire. 4* Accedebant dcnique divcr- " manam consuetudinem a Silicxo cardinale excusi
sorum hominum de germaniiale hujus operis varie (nam vetustius secundum ordinem S. Isidori, Mo-
senlienlium adversa judicia, cum non onines ger- zarabe vulgo nuncupalum , cum Toleti, tiiin Romx
nianuni feium credereul Dextri, sed suppositum; nactus sum). Hxc profecto muliam mihi pro opere
sive in gratiam immaculatx conceptionis Deiparx, instruendo, et ornando supellectilem suppediiarunt.
quod aliquando nonniliil de ea diccre credatur; Ad Urbem cum accessi, bibliothecam Vaticanam non
sive pro elevanda ordinis eremilarum S. Augustini, semel adivi, Collegii Romani sxpissime, illuslris-
anliqnitate compositum , quod nonnumquam mona- sinii ac reverendissimi domini mei cardinalis de
chorum Auguslini meminerii; simileque de conli- Treio, quse pro eximia, omnigenaque eruditionc
Miaiione M. Maxiinifertur judicium, quod nimirum tanli principis locuptetissima est. multam lticem at-
mulia de eisdemercmitis, el de Beucdiciinis mona- tulit. Aniciana Gregoriani Collegii, pro monachis
chis in ea lcgamus. Ita saue apnd niortales nsu re- universi ordinis S. Palris Benedicti, recens erecii,
ccpium, ut quisqne illorum auctoriiatcm elcvct, et a R. P. et amicocharissimoD. Conslantino Caietano
exaggcrei, qui rebus suis urodesse , eorum vero suis abunde laudato scriptis satis adjuvil: profuitque
47 FLAVlfJS LUCIUS DEXTER CHRONOLOGIIS. 48
nonnumquam invisere Valliccllensem , card. Baro- A pairocinanlibus ingentes misericordiarum Dei the-
nii sludiis illusiralam. Et ut alias breviiati consu- sauros rcterare dabilur nobis, multo quam antea
lens, omitlam, magnopere contulit S. Petri in Mon- locupleiius.
te Aureobibliotheca, in qua velut in domo propria, ln lcclionis vero texlus Dextri emendaiione non
benignitate aucloris ipsius, quotidie fere labori meo minus elaborandum nobis fuit, eo prxserlim, quod '
incumbebam , consilio, el judicio adjuius R. adm. codex ipse origiualis mendis quamplurimis scalebat,
Patris Lucx Waddingi, Sacrx Tbeologix prxlecto- et amanuenses qui inde suos exiraxerant, servatis
ris, ac lolius seraphici ordinis archichronographi, illis, admiscrant nova, unde difficile poluit pristinx
cujus bibliotheca ipsa est, et multa variaqne opcra, purilati reslitui: mulia tamen qux poslmodum ad-
qux parlim edila , partim quantocius edenda prcc mixta sunt, aliis copiis collatis rcsecui; et alia qucc
manibus habet, ingentem illi parluriunt gloriam et ex leclione ipsa, evidenti correclione indigere judi-
honorem. Et hxc omnia pro varietate, anliquitate, cata sunt, et errorem non aucloris, scd exscriplo-
et novitate kislorix Dexlri elucidanda, et pro chro- ris manifesle arguebant, emendavi. Exempli causa,
noligia xquanda, evolverc non dubiiavi. anno Domini 330 erai bis scripla tolidem vc.rbis
Geographia Hisp.mica petenda fuit ab Ambrosio sententia illa : Mellaria urbe Hhpanim in Bmtica,
Moralio , Floriano de Ocampo, Resendio, Nonio, B S. Firntus mariyr, elc, usque ad sex vcrsus; quare
Quevedo, Mariana, Zurita, Goes, Blanca, Beulhero semel dumlaxat sciibi dcbnil. Insuper amio Do-
et aliis ejus argumenti aucloribus; multoque exac- mini 86, erat inlermixla memoria S. Narcissi Bra-
lius a Plolomxo, Antonino, Pomponio, Plinio, Slra- carcnsis episcopi, Gerundx occisi, qui lamen ipso
bone, Appiano Alexandrino, Solino, et eis-xquali- Dextro leste posl 200 fere annos necatus fuit; ct
bus; nec omittendi fuere Orlelius, Mercator, Villa- de ejus inartyrio scribit ad ann. 2*77,unde memoria
nova, Motetius, Millius, Nebrissensis, Taraffa, CIu- illa prior expungi debuit. Anno 110 agebatur de
sius, el diversorum regnorum varix historix, uli in Porphyrio philosopho, ei scriplorikus eum im-
hisce commentariis experimento facile comproba- pugnanlibus, cum tamen id anni 310 proprium
bilur. Sane rebus patrix sux tanlam auctor nostcr essct, et ipsi necessario reslituendum. Nomina pro-
l.icem affert, singulorum martyrum urbes proprio pria urbium el pcrsonarum, si qux alicubi corrupta
notans nomine : Doctorum, et episcoporum, qui erant, ex aliis ejusdem aucioris lestimoniis, et ex
priscis illis temporibus tota llispania floruere illus- lectione anliquorum qui de iis traclant, corrigi dc-
tres ingerens memorias, a quibus denique cathotica buere : alia vero ex antecedcniibu* el consequenti-
fides inilia, progressus el aug.nenta' ceperil, qux bus fucile fuit emendare; el nihilominus adhuc suo
urbes prxcipuorum marlyrum sanguine rubricatx C nitori Dcxler restilui non valuit, eo prxcipue quod
fuerunt, quxve conciliis magnorum Pairum coho- nobis constei nonnulla in co qui exstat, desidcrari,
nestatx; qui errores, et abusus in iis damnali, et qtix manifeslo argumento liquet a Dexlro omilti ne-
eliminati: ut jure optimo Hispani omnes tanlo auc- quivisse. Quis elenim sibi persuadeat, S. Vincenlii
tofi plaudeiftes assurgcre, et (Deo Opt. Max. gra- Levilx Cxsarauguslani illustrissimum toto orbe
tiarum primum actionibus dccantatis pro Chronici marlyriiim a Dextro silcntio involutum? Quis sancicc
isiiusmodi inventione) in ejus occursum illud Cice- virginis, ac Marlyris Eulalix Barcinonensis, patrice
ronis sibi assumere queant, lib. i Acad. quxst. dc ipsius Dexlri prolectricis meinoriam ab his scriptis
M. Varrone : lYos in nostris urbibus peregrinanles, climinatam? Quis Marcellum Iegionensem cenlurio-
errantesque tamquam hospites, tui libri quasi domum ncra, et 12 ejus filios tota Hispania notissimos, non
reduxerunt: ut possemus aliquando, qui et ttbi esse- habuisse in liis Ckronicis locum suspicelur? prx-
mus, agnoscere. Tu wtalem palrim, tu descriptiones seriim cum apud Clem. Prudentium legerit ip-e
temporum; tu sacrorum jura, lu sacerdotum; tu do- hymnum in laudem SS. Emithcrii, et Chelidonii
mesticam, tu bellicamdisciplinam;tusedemregionum, martyrum Calagurriianorum, litiorum ejusdcm
tu locorum; lu omnium divinarum, humanarumque S. Marcelli : ut inlerim <iealiis nonnullis taceam,
rerum nomina, officia, causas aperuisti. Ila prorsus D ut Zoilo cum sociis 19, Gcroutio llalicx episcopo,
nobis Dextri beneficio accidisse compertum est: Evasio Cassalensi, Hermogene, et Donalo, Lupo ei
urbes enim et oppida Hispanix quasi hospites et Aurelia, Cyriaco ct Paula, Sandalio Cordubensi, ct
peregrini iiicolebamus, quid olim insigne in eis ac- Dalmatio Gerundensi, quorum nonnulli forsan ad
ciderit ignorantes; quos prxcessores inibi insignes, ejus nolitiam non pervcnere. Et quid ullra progre-
quos marlyres, quos antistiles, quos doctores pris- dimur?Certe laborcm in his Cbronicis illustrandis
cis temporibus ex urbes pepererint, nos latebat: a nobis prxsliium, et corumdem incredibilcm uiili-
nunc vero tutelares magnos, patronos eximios, con- tatem, lcciione sola lectores mei polerunl depre-
cives nobiles, dulces fratres, Dextroduce, deinceps kendere. Legant, quxso, et inagno Ecclesix Dei
agnoscemus, revcrebimur, solemnizabimus, et ipsis bono, Dexlrum in vulgus exire cognoscanl.
49 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 50

FLAVII LUCII DEXTRI

BARCINONENSIS,

CHRONICON .OMNIMOD.E HISTORI^;

UNA CUM COMMENTARIIS FR. FRANCISCI BIVARII,
Quibus universa Ecclesiastica historia, a Christo nato, per annot 430,
adamussim expenditur.

EPISTOLA DEXTRI NUNCUPATORIA.

Sancto domino PAULOOnosio presbylero Tarraconensi, FL. L. DEXTER salulem.
Postquam ex Orientc, ubi, sictit nosti, prxfectus prxtorio fui, domum redii, ccepit me vehementer tredere
munium publicorum ; lolumque me converti ad ea studia, in quibus bonam mex vitx pariem transegi; si
non cum taude, citra pudorem tamen. Porro omnimodam historiam, quam ab Orbe condiio ad hrec nosira
tempora, id est ad an. Chrisii 430 et consulatum xui Theodosii Junioris, et sancto presbytero Hieronymo,
non ita locupleiatam dicaveram; quia ad ejus defuncti manus pervenirc non potuil, multis locis auctam, lo-
cupletaiamque tibi homini Hispano, Lalxlano, et Historiarum scriplori ornato, et mei amantis&imo nim-
cupo. Vale.
BIVARII C0MMENTAR1US.
Chronicon omnimodw Hislorwe Flavii Lucii Dex- A Ckronicon omnimodx historix sit , necessum
tri, etc. Brevis operis brevis d»nda fuit mincupatio. est, ut conlraclionem scquatur canonum, qua-
Exiguum valde, si quantitas specletur, offert uobis les sunt apnsiolici, et conciliorum, qui paucissi-
Auctor tbesaurum; magnum lamcu et preliosum pro mis verbis magnam coniinent doclrinam; et eo di-
qualitate, quod dum quis perceperii, ingcntes ct cuntur canones, quod Grrecis Canon, Regula Lati-
inxstimabiles gazas prorsus dicet. Nec enim pretio nis sit, de cujus (lesie Arisioiele) natura est, ut
res discernuniur, quod magnx vel parvx sint, sed parva, seu minima sit. Eodem fcre stylo usi fuere
virtuie et bonilate. Quanta autem Chronicon istud apud veteres quicumqne Cbronica scripserunt, Eu-
polleat, bis commentariis explanare operx preiium sebius, Ilieronymus; Prosper Senior, et Junior: Isi-
duxi: quos ad tanlam molem ascendere necessarium dorus Hispalensis, et Cortlubensis, Viclor Tunnen-
fiiit, ul quod lalebat viriutis, utcumque in lucem sis, Idalius Lamacensis, Joannes Gerundensis; Mar-
darem. Verum enimvero nec profusum fuissc me cellinus, Auctor Chronici Alexandrini, Ado, Sigi-
credo, ncc omnia ad unguem assecuium : sat erit bertus, ui alios innumeros prxtermiilam. Inter
occasionemdare sapienti, ut el Auclori lucem affe- quos post Hieronymum, et Eusebium, primum lo-
rat, et a me omissa suppleat, et parum (forlasse) cum sibi Dexter vendicat, et ordine temporis, et
feliciter dicta corrigat. Id Dcxtro honorificum miki scripturre dignitaie, et cultiore stylo. Nec sibi ob-
vekementer gratum, ei toti orbi Christiano, Hispano viaui, quod titulus libri hujus Chroniconomnimodm
prxsertim climati commodum erit. Sed ad rem.dum historim sit, ei Hieronymus dum ejus meminit, so-
lum vocet Omnimodam bisloriam: Fertur, aii, ad
Difficilem scribendi siylum elegit Dexter,
Cbronicum suum scripsit : multo enim dilfieilius B me omnimodamhisloriam scripsisse: nam prisco ilto
paucis magna perstringere, quam mullis multorum rico tempore non scribebatur omnigena historia kisto-
gesta teinporum declaraie. Unde Hieronymus Bar- et diffuso stylo, sed more Chronici; historia si-
barorum sirages, et irrupiiones in Romanum im- quidem unius dumtaxai regni, aut regionis, aut viri
perium qux suo lempore coniigcre, siylo Chronici conspicui gesta complectebatur: et ex multis, ac
scribere nuluit, quia cas laiioris historix stylo diversis historiis ad siriclos redacla canones, una
scribcndas reservare judicavil: quod in prologo suo omnimoda texebaiur, qux Chronici, sive Omnimodm
profitetur. Hxc siquidem inter Chronica el Historias hhtoriw liiulo, sive utroque ^imul gaudebat. Et
differentia est, Cassiodoro teste, Divinarum Scriptu- certe apud Hieronymum lib. de Script. Eccles. nulla
rarum Instituiionis cap. 17, quod Chronica sunt reperiiur umquam omnimoda scripta hisloria ab
imagines Historiarum, brevissimwqttetemporum com- aliquo
nec
Anliquorum, qux Chronici stylo non gaudeat:
memorationes: qunsi dicas, ipsarum epilome , illre Chronicon aliquod, quod nmnimoda historia
tamen latiori siylo contextx profundunlur. Nam non vocetur. Quinimmo et apud Dextrumipsum vide-
qiicmadmodum multorum principum acta, et regum mus librum suum, quem liiulo Chronici omnimodm
diversorum series el gesia, prolixis geruniur tem- hisloriw insignivit, in epistola nuncupaloria ad Oro-
poribus, et nihilominus brevissimis depingunlur ta- siura solum nuncupasse omnimodamhistoriam, cum
bcllis; sic etiam contraciioribus exarantur Chroni- ait: Porro omnimodamhistoriam, quam ab orbe con-
cis, qux latissimis historiarum libris enarrantur. dito, usque ad noslra tempora, id esl annum Christi
Ea propier D. Hieronyraus ejusmodi scriplurx genus •431),eic. Dolendum certe Chronici Dextri periisse
Chronicos Canones vocavit, lib. de Scriptor. Eccl. (aui saltem cum lineis adhuc, et blattis certare)
in Eusebio Ccsariensi, cnjus recensens libros , .£ priorem partem, qure ab Orbe condito usque ad
quarto loco enumerat, Chronicorum Canonum om- Chrislum natum hisloricos canones complectilur;
nimodam hisloriam, quam lamen postca solum nun- mulia eiiim per eum sciiu digua, rerum prxsertim
cupat Chronicum omnimodw historim, dum feius ad tlispaniam speclantium, hactenus incomperta
proprios cap. ult. recenset. Nimirum eo ipso quod sciremus; quod in causa fuii, ut in editione Caesar-
61 FLAVH LUCH DEXTRI CHRONICON. 55
BIVARII COMMENTARIUS.
augustana, Fragmenlutn Chronici Dettri irocarelur; lA renerentia patesl negolia sine appellalione finire. In-
ab eo tamen nos abstinuimus, |ilu]p germano cpn- gressus Paladum nojiru cpnsueiudinefrequenter ado-
tenli; eo prxcipue qiiod integrarii al^ato Doniirio ralur, et iate offictum morem videlur solvere, qttod
contineat historiam, usque ad Anctoris leippora. alios potuit accusare. Potestate igilur, nulla dignitas
Postquam ex Oriente. etc. Quanla fuerit prxfecti esl mqualis. Yice sacra ubiquejttdicat. Nullus ei mites
prxtoriq dignijas, gpa Dpxler insjgniius f|iit, expii- de fori sui auctoritate. prwscribit, excepla officiuli
cuit Cassiodorus lib. Vi Epistol. inquiens : Potes- magistri mililum, credo, Utvel iltit aliquid Antiquintt
lati prmfectiprmtorio nutta est dignilas mquaiis: nimi- cederet, qni videbantur pro Republ. bilta tractare.
rum gerebat secundas parteg ppst Cxsarcm, prre- Curiales eiiam verberat, qui gppellali sunl legibus,
eratqiie tiiseipliii^ "publicx emendjnil». Unde mul- jjfinor senalus, In officio suo jut retinet singulare, et
tos scimus ex ejusmodi prxfectura ad imperii fasti- talibus,tanihque noscitur jubere, quos etiam provincia-
fiitim cvectos fujsse. uli Vespasianum, Macrinqm, rum non audeanl judices in aliqua parle contemnere.
Philippum, et alios. Romnli tempore prxfp&qg prx- Officium piane geniatum, efficax, inslructum, el lota
torio is dictus est, qui prretorio prxerat, nimirnm animi firmiia!e prwvalidum, qui sic peragent justa, ut
cohortibus, et militibus prxtorianis palatium piin- nullit morenlur dilalionibus imperala. Mililia per-
cipis defensantihus, quod Alciato testein Comment. functis, tribunorum, el notariorum honorem tribttit, et
de Verb. sign. Prwtorium dicebatur, eo quod inibi milites suos illit exmquat, qui inter proceres mixti nos-
prxtoris milites excubabant; Prwlor vero quilibet trh conspectibus obsecundant. Gratanter implemus,
mililuin princeps ? Veteribus erat. Nonnumquam qumitle constituit, cujns reverentia et nos ila constrin-
priscis illis temporibus ad bella prodibat conira ig gimur, ut sine dubiidiione faciamus, quw illum decre-
liosles : sed ubi Romanorum opes «reverunt, dis- visse agnoscimus, Non immerito, quando pataiium
tincla fuere officia; el tunc qui ad mendam princi- sua provhione suslenlat, tervientibus nobis procurat
pis saluiem agebat' excubias, Prmfectus Yigilum, annonas, humanitatet quoque judicibus ipsis facit.
qui contra hosles imperium lueb.Uiir prmfectus prw- Legatos gentium veracet imptel ordinationibut suis.
torio dicebatur. Additus postmotlum est mugitter Et licet alim dignilatet habeant titulos prafinitot, ab
mililum, qui perpetup cura bosiibus agebat, ei a isla totum pene gerilur, quidquid in imperio nostro
prrefec'to prxlorio eo dissidebat, quod inagistrorum mquabili moderatione iractatur.
equitnm potestas legibus populiRom. invecta erat, Hanc denique curnrtim omnium pttlclierrimam mo-
prxfecti vero prxtorio, imperatorum arbitrio. Sunt lem (quod prosperum nobis. tttile Reipub. sit) ab n.
qui velinl, apud veteres Francorum reges pr.i fectos indictione tuis humeris decenler imponimus, quatn lu
prxlorio seu nalatio fuisse eos, qui magistri domus, et ingenii virtute sustineas , el summa fide traclare
seu majores domus nuncupabanitir, et utrorumque contendas : qum quantum diversis sollicitudinibuscon-
officium inidem recidere. Exslat in Godicis Justi- stringilur, lanto magis laudes amplissimat dignitas
niani lib. i speciahs litulus de officio prmfecti p>m- hmc iriumphat. Et ideo lantum lumengloriw sit actio-
torio Orientis, quotj D«xter adminislravit, ubi lege 2 nibus vestris, ul et in Palalio notiro futgeat, el in pro-
datur ei fncullas generalia condendi slawia , ipice vinciarum longinquitale reluceat. Par libi sit cum
legibus Cxsa,reis non sint coniraria, et durent quo- potestate prudenAa, couscientiwtttw quadrifaria virtus
usque per Cassarem abrogentur. Sed ut semel ejus assideal. Fribunal tuttpf ideo tam excelsumfactum esse
poteslas, e( offlcii celsi|udo palam fiat, placei iu noveris, ut localus ibi, nil humile, abjectumquecogila-
pextri gratiam hic inserere foimiilani, qu:e prcefec- (C res. Considera quid dcbent dicere, quod a tantis exci-
tis prcctorio ab injperatoribus dabnmr, cnm ad hu- pilur : Monimenlapublica talia contineant, quw se le-
jusmodi digniialem jubebantur ascendere, prput a nullut erubescai. Prwsul mirabilh partem non
Cassiodoro poniiwr lib. vi Varianun cap. 5, qui fitse abel cum delictis, quia nisi atiqtiid egregium attidue
eam scribit, quo (empore erat eadem prxfeciura fecerit, culpam vel otiosus incurrit. Nam si prwdiclut
liisignitns, ut ex prologo ipsarum lcctionujn Varia- auctor sanctissimus recotatur, quo'ddam sacerdotium
rum cpustat, et ex lib, xi et xii, per raultas epislolas. est, prmfecturm prmtoriarpmcpmpelenter agere digni-
latem, Haciequs fonnula dignitatis.
IFPRMULA PR^FECTI P R,ETORIO,SEU TITULUS EJUS OFFI- Pracesserat Pexirnm in ea prxfecttira snb Theo-
Cll; IN QUOINDUCITUR IMPERATOR AD FR.EFECTUUdosip Magno Cynegius, de Cbristiana Repub. opiime
LOQUENsl merilus, vir omni Inude dignissimus, ex Hispnnia
Si honoris alicujus est origo (aud.abil.is, si bonum quoque oriundus, ul ex sepultura ejns colligi datur.
initium sequentibus rekui poteMdave.prmconiitm, lali De eo namque hxc habel Idalius i» Fastjs Consula-
auctore prm[eciy,raprmtoriana gtoriatur, qui el mundo T\b»s:Tlieodosioiterum, ef Cynegiocoss. defunctut cst
prudentissimus, et Divinitati maxime prohattir accep- CynegiusprmfectusQrientis in consutatu suo Conslan-
tus.NamcumPliarao rex Sqyptiut de pericule\futura? tinopoli. Hic univertat provinciat tdngi lemporh labe
famis inaudttissomnUsurgeretur, neevisionem tanlam deceptat, in statum pristinum revocavit.-et usque ad
humamm posset revelqre contilitim, Joteph vir beu* JEgyptum penelrftyit, et simulacra Gentium tvertil.
lus inventus est, qui el futurq veraciier prwdiceret, et Unde evm magno fletu tolius populi Civilatit, deduc-
pericliUinii popula prudenlissime subveniret, Ipte pri- rv
i tum est c-orpusejus ad apottolos (duodecim aposio-
mum Imjus fiignitalis infttlas conteeravit; ipte Carpen- lorum Ecclesiam Constauiinopolis intellige) die xiv
tum revcrendus ascendit, a.4 koe gloriee culmen evee- kalend. April. el post annum Iranstuitt eum matrona
tus, ut per sapientiam cmferrei populis , quoi prm- ejus Achanlia ad Hispanias ,pedestrg. Vide quales in
starenon poiuerat poleniia dominantis. Abiilg mmque officjo prxtorio prxfectus Orientis, ex sua palria
pairiareha : et nunc Paler appellatur Imperii, ipsum aniecessores Dexter babuerit. Sed ad prxfationem
hodieque resoual v<pxprmconh, instruens judicem, ne Dexlri rcdeamus.
se pptiatur esse dissimilem. Merito u\ cu\ tanta potct- Postquam domum redii, elc. Hieronymus non so-
tas poluitidari, videretur semper similiter admoneri. lum clarum apud tmculum, Dexirum prxdicat, quod
Quccdamenim liuic dignitati, nobiseumjura commu- ad natales, ei prxfeciurmn respicit, sed eliam Chri-
nia sunt: Exhibetenimsineprmscripiionelonginquos, tti fidei dedilum, quod ob scriptionem Chronlci
madna quantitale mulctal errantes, fiscum pro sua diclum existimo, in qua bonarii vitx sua; pariem
dehberatione dhlribuit, eveciionessimiti potestutelar- transegisse se scribit, com lnude et admiratione
gitur, vacantia bona proscribit, delicla provinciarum hominum, qunmqnani verecnndia occupalus e! mr-
judicuri pitnit, verbo sentcntiam dicit, Quid eti quod deslia, ti non cum laude. citra pudnrh noiam, dixc-
non habeat commismm, cujus est vel ip^e sennu judi- rit. toeperat ipsum scrihere a uiuliis annis, cum iu
cium? Pet\e ett, y,t leges possit condere, quundo ejut Qriente agebat, sed munium publicorum txdio
55 FLAVH LUCII DEXTRl CHRONICON. 54
BIVARII COHMENTARIUS.
affeclus domi landem sux apud Barcinonem se re-- A suffuratus (neque enim Fnldx, scd Wormatix re-
cepit, ubi fiueni eidem imposuil senex jam et con- pertus esl), priori parte Chroniicicarebat; ciim ta-
fecta; xtaiis. men kanc epjstolam nunciip.atQriam,qux necessario
Quo loco illud monuerim lectores, triplici ex ca- toii operi prxfigenda eral, haheret;eo videlicct
piie gravitatem hnjus Chronici in prxsenti epistoU1 guod cniirinu&tisis (ql appnrel) contentus fuit histq-
commcndari; si enim aiiciorem respiciapHij, nff$-> i rij a nato Dqiqiqo, et epislolam loco submoiam ei
feclus prxiorio cst Orientfilis imperii, et secundass affixit. Porro, quod ail DCxler, se deducere Omni-
paries pnst Cxsarem hahuii: et de lanto viro prx- modam hisloriam ad annum Domini 430 et consu-
sumendum est, nihil sub suo uomine in Iucem edere; laium xm Theodosii Jnnioris, verilali subnixum esse
duxisse, quod vennn aul yalde probabile nonsii; ; liquet, quaiidoqnidein cqpstat ex Faslis Onuphrii, ci
uec eniin fabulis, nnt nugis vacasse credeiidus est,, Annalibus cardinalis Baronii tom. V prxdicium
aut spome decipere voluisse, quin poiius nihil noni consulaium in ipsum 430 annum Domini incidissc,
puriim, nihil non undecumquc probatum et constansi et quod iu eo collegam habuerit Valeiiiinianum,
suooperi iniexuisse. Si tempus quo conlextum est1 tertium, eliam juniorem; quo nimiriim synodusgc-
exspectetur, purissimum ct defxcaiissimum ex suis.i ncralis Epbesina adversus Nesiorium celebraia esi,
manibus prodiisse judicandum est, ut po|e non unoi et magnus Aurelius Aiigusiiniis vitam ciiin moric
vel allcro anno elaboratnm, sed ut minitnum toiisI commuiavit. Cujus obitus cum Dexter non inemine-
quadragima annis; quandoquidem si Hieronymusi rit, par est credere, quod Chronicon absolverit
Dexlrum suo Catalogo inseruit anno Chrisii 393, anle 28 Augusti cjusdem anni, qua D. Auguslinus
qno eum horiaiu suo ad finem perduxit (de quo in |x moriuus est. Supplevit defeclqm ejus continuaioi-
Annlogia satis diximus), iitul per aliquotannosanle - M. Maximus, Chronicon suum incipiens a transilu
393 essel cceplum, ut illius saliim ex relatione airii- Aii«nstini.
cnrum Hicronymus habnisset nolitiam. Cum aulem Sancio presbytero Hieronymo , etc. Liquet hoc,
ad annos Dmnini430 perducium sit, qnod ex ipso tesiimonio ipsius Hieronymi, libro de Scripi. Eccles.
liquet, etDexter in hac episiola fateiur, necessuni ipsi Dextro , cujns cohortatione facius fiierat, di-
esi, ui post quadragesinium ab exordio finem ac- calo ; Dexler (ait) Paciani, </equo supra dixi, ftlius,
ccperit. Ut ut sii, id nibilominus aucloiis verbis est clarus apud swculttm, et CAristjfidei dedilut, firtnr
nmi.ifestuni, enm dicat: Totumque me convertiad eq ADMEOmnitnodainhistoriam texuhse, quum v.ecdum,
studin, in quibus bonam mem vilw partem transegi. legi. Id vero cx relaiione aliorum asseruit, nnin a
Tanto iiaque lenipore disiulil hiiic opusculo supre- principio lucubralioncm suam Dexter Hieronymo
mam manmn imponero, ui de cunciis landem cer- nuncupandam ordiebaiur, quo nimirnni libro sihi
tiorfierei, et nihil iminaliirum ex sua officma pro- jam ab ipso dicato satisfaceret. Cxierum cum opus
direl. Demum ii quibus Chronicon ipsuin nuncupa- absolvit. et Bethleem misit, jam obieral in pace
lum est, Hieronymus, et Orosius, magni illud esse sanclus Doclor.
moineiiii, et uon vulgaris auctorilatis, convincunt; Tibi bomini Hispano Latwtatw , elc. Cposonat
quippe cnm tanlis doctoribus dnnduni non esset Hugo episcopus Portugallensis, in episiola ad Mau-
quidpiam ea desiitutum; quorum prasserlim in hoc ricium Bracarenscm , quam inlcr elogia anctoris
scribendi genere prrecipuiim erat judicium et cen- dedimus. Bono nostro faclum pnta quod iteriim
.siira; nam Hieronymus itidem Chronicon Omnimo- Dexter libmm dicaverit, nam 1Hid laceret multis
d.c hisiorix scripsemt, et Orosins Hormesiam suam C ( locis auxii, locuplelaviique ipsum ; et ila aucio, lo-
Chronologico fcre more de horialu sancti Augustini cuplelatoque nobis datum esi frui. Qua in re de-
vulgaverai. cenniuni aliud Auctor consumpsii, ut ex his qux
Poiro Vmnimodam,etc. Jtire Omnimodain nuncu- ad calccm legimus, aperie coUigitur : CMHI hwc scri-
patinqua profanam simul el eccle.-iasticam bislo- bei-emcurrebal annus Christi 440, elc.; quibus li-.
riam miscet; eienim martyrum iriuinphos, episco- quido constnl, lucc verba scripta fuisse in revisionc
palium sedium fundationes, successiones Romano- operis, cum eam iterum dicavit Paulo Orosio. Qnid
rum antisliluin,elsynodaIes convenlus-.imperalorum vero in causa fuerit, ut niliil gestoruni addiderit
etiam seriem, bella, seditiones, tumullus, transla- anno 430, ad quem primum bistoriam proiraxerat,
liones domiuioriim , viros ulriusque sialus nobiles, et locupleiatio non in annis, sed in rebus facta fue-
seu notabiles, et inflnita id generis diligenter synnl rit, explicatum a nobis est in Apologia § 2. Porro
nc brevissime depinxit, lametsi uberior el profusipr Lalrctanum vocat Otosium, quod Tarraco ad vele-
sil in rebus Hispanis, prxserlim ecclesiasticis eno- rem Lalxianiam spectnrel; Orosiiis vero esset Tar-
dandis, mpote quas cxteris exaclius callebat; quod racpneusis : qiiauiquam nonnibil inter se differre
el alii ejus geueris seriplores fecerunt; ut videre Lalxtnniam ei ngrosTarraC;Opeiises, ex veleribus scia-
cst apud Eusebium, qui de Lalinis pauca teligit, mus, nam Plinius lib. xivlIistor.Natural.cap.Gdevi-
cum in Grrrcis niullus fueril, el Marcellinum quf a nis Ilispanix disserens: Hhpaniqrum, ait, Lalwtanaco-
rebus Occidentalis imperii fere nbstinuii, totus in pia nobililaniur,cleganitaveroTarracQitensia;etclarius
annotandis progressibus Orienlalis, cirjus crat lih. III cap. 3 : Regio Cqssetqnia,flumen Subi. Colonia
alumniisocciipaius; Victor Tnnensis Africanamfere vpj. Tarraco, Scipionum opus, sicul Carlhago Pwnorum.
hisloriam secutus est, IJaiius el Viclarensis Ilispa- Regio Ilergetum, oppidum Subur, flumen Rubricatum
nam; el landem unusquisque amore patrix nonnihil a quo Lalwtpni. Et Marlialis lib. i epigrammate de
longius ducitur, quam cxlerarutn regionum. Qua Loch Hispaniw, ad Lucianum amicum ad llispa-
de reconsule qux § %Apologjx dicla relinqiiimus. uias revertentein ail,
Ab orbe eondito, etc, A viris fide dignissimis To-
leti existens accepi, codicem Dexlri.qui in monas- Apricarepetes Tarraconisliltora,
lerio Cyslx multos annos fuit, quemque canonicus TuamqueLalrelaniam.
Tolelanus Vergara fortnilo apud librarium inerca- Consentit Ptolemxus, qui in tabula secunda Etiropx
torem invenlum emerat, ulramque Chronici partem cap. 6 Tarraconem in Cosseianis, Barchinonem
habuisse, nec solum a nato Domino, sed eiiam ab vero in Lalxtanis ponit; quo auctore, ouiilquid Ru-
orbe condito ad usque Dexlri tempora complexum bricatum Qumen alluit (vuigo dicitur Lobregal) La-
fuisse : et hiinc pridem D. Pelri Pechx Giennensis lxlania dicebatur. Unde cl Calalauniam dici non-
episcopi fuisse, ei ad usum D. Laurentii de Padilla, nulli puiant, e quibus Tarapha, Nebrissensis et Ca-
Cxsarei historiographi : sed rodex ille dispendio rolus Slephanus sunt.
quoque nostro deperiit. Codex Fuldensis, cujns co- /Jistorii-.-rumscriptori, ctc. Teritur omnium mani-
pia fiuimur, et ipse quoque a Fuldensi bibliotkeca bus summa cum laude Pauli Orosii bisioria , quam
96 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 56
BIVARUCOMMENTARIUS.
D. Augustino dicavit, et de qua inferius suo loco A consanguinitaie utrinsque agendum, prxter ea quce
plura cum Dextro dicturi sumus: ubi de amicitia et in auctoris viia nolala sunt.

INCIPIT CHItONICO*.

A. C. 1. Lenlulo et Messala consulibus, uno anno ante Augusti et Sylvani A. R. 752.

consulalum, Christus nascilur.
BTVARHCOMMENTARIDS.
A. C. 1. — \.'Lentulo el Messala, etc. Scripturus dent adxxxannosquos inquirimus: et consequenter
Dexter Cbrisiianum chronicon, ab eo quod caput asseremus Christum Dominutn bapiizalum initio anui
est supputationis Chrisiiani temporis merito exor- quarti olympiadis cci, el natum in line secundi
ditur, nimirum a Christi nativitate secundum car- olympiadis cxciv, nimirum in uliiino mense anni,
nem : eam vero probe notat lum ex consulibns, qui et in exiremis ipsius diebus, id est 25 Decembris,
populo Romauo prxerant, tum etiam ex annoneces- urbis Lentulo el Messala coss. Cxterum omnimoda hujus
conditx decurrente. Id quod S. Augustinus B veritaiis dilucidatio deducenda est ex vero sensu
snrium esse moriuit lib- u de Doctr. Cbrist. cap. illorum verborum S. Evangclistre, Erat Jesus inci-
28, inquiens : Per consulumnomina multa swpe quw- piens,quasi annorum xxx, aut eniin sensum reddunt,
runlur; et ignoranlia consulatus, quo natus est Do- fere explevisse jam xxx paulo minus, aui incepissc
minm, nonnullos coegit errare. dumtaxat xxx, aut explesse xxx et incepisse xxxi.
Sxpe quidem valideque torsit doclorum ingcnia Nam in primo sensu nativitas incidisse dicenda est
hxc difncultas; quibusdam xslimaniibus naium in consulatum Augusti xin et Sylvani, in sequenti
Dominum fuisse Augusto xm et Sylvano coss. quos in consulatum Sabini et l.ufini et in uliimo tandem
ducit Epiphanius in Panari hceresi 51 et amplec- in consulatum Lentuli et Messatx; sed quoniam
tuntur ex recenlioribus Panuinus in Com. Fast. ea verba Lucx inferius ad aiinum Chrisli xxxi exa-
lib. net Joannes Mariana Hb.ivHislor. Hisp.cap. 1. minanda nobis ad unguem sunt, ne actum ilerum
Aliis autem assereniibus, orium sub consolalu agamus, illuc lectorem remittimus: inicrim aifir-
Sabini et Rufini, quod tuetur Severus lib. n His- niantes, multo creteris cerliorem esse posiremum.
tor.: nonniillis denique nihit horum probanlibus, Mira proinde assertio Dextri judicari debel, qui
sed quod nativitas Domini inciderit in consulaium orlum Domini Jesu sub Lentulo cl Messala coss.
Lentuli et Messalx, quod primus hactenus crede- aiinoiavit. Verum ex Dexiro potius stabiliri debet
batur docuisse Cassiodorus in Chronico, quem Cassiodorus, quem laudat, et amplectiiur Baronius,
posiea seculi sunt Marianus Scotus insignis chrono- quam cx Cassiodoro Dexter, utpote qui per 60 et
graphus, el Cuspinianus in nolis ad Cassiodorum. amplius annos itlum superavil; floruit nauique Cas-
Et huic sentenlix subscripsit cardinalis Baronius r siodorus anno Domini 500. Dexter autem scripsit
in Apparalu ad suos Annal. Eccles. tuni quod con- 430; quo fict, ut Dexter primus omnium, quorum
sonanlior appareat Evangelio Lucx, lum quia ad exstent opera, assertum de natali Domini subMcs-
Cassiodorum scquendum illud suadeat, quod homo sala et Lentulo in lucem produxerit: nec minori
Romanus esset, omni litterarum genere exculiissi- quam Cassiodorus laude dignus, el auclorilate suf-
mus, et in his apprime versatus, ut qui non tauium 1'ullus; ut ad eum quoque sequendum persuadeat,
de Fastis consularibus, scd etiam de computo quod Romanus educaiione et officiis luerit, omni
Paschali libellum conscripserit, magna adhibita litleiarum geuere excultissimus, et in liis prxcipue
consideralione. bonam vitx sux pnriem insumpserii. Quas, quxso,
Quod Lucx Evangelio magis hcec sententia coap- Deo graies aclurus esset card. Baronius, si Dexiio
tetur, inde deducilur, quud ipso auctore cap. ni sibi uareiur frui, qui caput sux Chronoiogicetam
Christus Dominus venerit ad baplisma anno xv im- lnculeiiler confirmat? Neccauseris cum apud ipsum
perii Tiberii Cxsaris, existens annornm xxx, qui legis natum Dominum, Lenlulo et Messaliuo coss.;
videlicet Tiberii annus consules babuit duos ge- nam uiroque vocari nomine cardinalis ipse fatetur
minos, Rubeiium et Rufium. Si auiem ab his coss. in Apparatu sub lilulo, De anno, quo natus esl
el anno Casaris sursum ascendendo xxx consulaius Christus. Cassiodorus Messalam nuncupat sicut
enumeres jn Fastis, qui apud Cassiodorum el Onu- Dexter: et ob corporis pusiliitatem forsau ab ali-
phrium reperiunlur, pervenies ad cousulatum Cor- quibus Messalinus dici coepit. Fuerat ante xxvu
nelii Lentuli et Valerii Messalx; atque in eo acci- annos Messala consul cum Augusto m, anno quo
disse Christi nativilatecerlum crit: totidem siquidem D Actiaca meinorabilis contigil pugna ; sed an unus et
consulatus, nec plus, nec minus, inter hos et illos idem fuerit cum collega Lenluli, mibi hactenus in-
Coss. reperiuntur. Loquimur vero de Ordinariis, compertum. Et hsec dc consulatu sub quo nalus est
qui quolibet ineunteinanno eligebantur, non de Suf- Dominus dicia sufficiant. Ubi quod addil Dexter:
feclis, qui scilicet locum aliorum infra annum L7iioanno ante Augustiet Sylvaniconsulalum, non ila
sufficiebaiiiiir, in ea dumlaxat anni parie.qux dee- accipias, quasi velit, anno integro ante illorum
rat, gubernaluri. Faslos, id accidisse; sed mens illius est, ortum Do-
Hoc etiam cx olympiadum supputaiione, qux po- mini non accidisse eodem anno, quo Augustus XIII
lissimainter Grxcoseiai, deducitur, annussiquidcm cum Sylvano collega iniil consulatum; sed superiori,
xv Tiberii, Eusebio teste lib. n de Prxpar. Evang. Lentuli et Messalx Fastis insigni : nimirum die 25
cap. 3, fuil quartus et uliimus olympiadis cci; ab hoc Dccembris ad calcem consulatus ipsorum.
vero usque ad secundum olympiadis cxciv quo Len- Anno Romw 752. Hactenus quibus consulibus
tulus ct Messala consulatum inierunt, inclusive in- Christus natus luerit egimus, sed quoto anno ab
tersunt sepiem iniegrx olympiades, qux cum qux- urbe condiia id accideril, nunc exquirendum. Hoc
libet sit quadriennia, viginti ocio annos conficiunt; uno a Dextro Baronius dissentil. Cuin bic credat
quibus si addas duos alios olympiadis cxciv, ascen- consulatum sxpc dictorum Lentuli et Messalreiuci-
57 FLAVH LUCH DEXTRI CHRONICON. 88
A. C. 1. -f- Tribus pastoribus, qui fuerunt sancti, primum ostenditur. A. R. 752.
2, r Tres soles apparuerunt in Hispaniis in uhum collecti. 753.
BIVARII COMMENTARIUS.i
disse in annum urbis 751. Ille vero anno sequenti, A 2. Tribus pasloribus, elc. Duo hic Dexler affir-
id est, 752; sed ejusmodi annorum suppuiaiio non mat, videlicei pastores, quibus puer Deus primum
ita constans est apud omnes, ut inde aliquid certi omnium ostensus est, fuisse sanctilate conspicuos;
deducere valeamus; cum inieripsos Ethnicos magna dcinde quod ad numerum eorum spectal, fuisse Ircs,
sii adhuc lis de assignandis annis condilx Urbis. nec plures, nec pauciores. Iioruin prius facile sibi
Ausonius (quod ipse Baronius no(at) per viginli ut quisque persuadehit, prrcclnrum et singulare bcne-
minimum annos discrepat a Varrone: qnare pru- ficium ob oculos versans, quod ipsis conlulit Deus,
denter admonet ipse, haud luto, et certo posse dum participes eos fecit, prx cxleris toiius muudi
Christianos a conditx urbis lempore annos nume- kominibus, gaudiorum stix nalivitalis ; cujus nimi-
rare. Miror lamen doctissimum virum hac in re a rum et ipsi non fuerunt ingrati, immo vero reversi
prxscripta Catholicx ac Romanx Ecclesix suppu- glorificaverunt, et laudarunt Dcum in omnibns, qux
taiione descivisse: nam cum Romanum marlyrolo- audierant, et viderant, sicut dictum esl ad illos :
giuin die 25 Decemb. dilucide promat, uatum quando ab angelo claritnie Dei refulgente audire
Chrislum ab Urbe condita anno 752, ip?e conlendit meruernnt: Evangeliso vobisgaudium magnttm,quod
natum prxcedemi751. SaliusmulioDextri placitum erit omni populo, quia natus ett VOBIS hodie Salvator,
scquemur, cui labulx Ecclcsiasticx consonant, et qui est Christus Dominus.Nam quod specinliter VOBIS
cui eliam Orosius subscribii, ejusdem ciim Dextro natus diclus cst, idem videtur ac si angelus aperiius
antiquiialis, el graviiaiis. Et certe si res ad unguem dicerei, primum inter omnes mortales vobis naius
perpendalur, oppositum asserenies laborare in est, utpote qnem priorem eslis visuri et adoraiuri.
rvquivnco convincentur. Unde hoc? lnde videlicet, 1j. Quod attinet ad numerum illorum, diserie cum
quod anni Romx conditx non sunt suppulandi ab Dexiro consenlit Beda, qui lib. de LocisSanciis cnp.
initio Januarii, sed ab eo mense, et die, quo ipsa 8, kxc ait : Porro ad Orientemin Turre-Ader, id est,
condita fuit, videlicet undecimo kalend. Maii, seu gregis, mille passus a civitale Belhleem segregata est
21 die Aprilis (quod idem cst) qua feslum Pales Ecctesia trium paslorum Divinwnativitatisconsciorum
Pastorum Dex celebrari solitum fuit, ut ex velus- monumenta continens, quibus et ternarium ei sancli-
lissimis aucloribus accipimus. Ovidius lib. iv Fas- latem pastorum profitetur, in qnorum nimirnm ko-
tornm, de ea festivitate agens, dixit: norem Ecclesia erat xdificaia. Utrumque vero sine
kxsitatione asSeverat, utpote de quibus ulrnmque
Aptadies legilur, qua inceniasignet aratro; eo loci ei teraporis, per majorum manus accepla
SacraPales aderat, indemoveiuropus. traditio pronuntiabat. Ejus sinc dubio conscius
Dexter velut is qni in Oricnte prxtorio prxfectus
Sic etiam docuit Dionysius Halicarnasseus : et fucrat, iret koc loco ct sanctos pastores evangelicos
Messala Corvinus lih. dc sua progenie ad Augus- fuisse scribit, videbalurque vnble congruum rationi,
lum, Ferunt, ail, undecimo kalendas Maias, Romu- ut tres dumtaxat pastores Verbum Pairis, Spiritus
lum Urbis fundamentajecisse. Pro eadem sentenlia sancii ope caro factum primi hominum adorarent,
auctor Chronologix in Historiam Livii in principio, quo adoraiores existerent sanclissimre Triniiaiis
referl Tullium , Plularchum, ei Solinum; el idem mysterii, sicut et in iribus Magis postmodum effec-
asserit Marlianus lib. de Origine urbis Romx, et lum suo loco videbimus. Porro de pastorum numero
Velcurio in Comment. ad Iib. n Titi Livii: Dies, in- videndi sunt caid. Bironius anno Domini 1 et Sua-
quil, Romm natalitius, quo' condi cmpta est, habelur C rez inm. n—in 3 p. D. Tk. q. 36, disp. 14, sect. 2.
ad II kal Maias. Denique Properlius lib. iv bxc ait: A. C. 2. 1. Tres soles, elc. Trinos soles sxpius
auliqui vidcrunt; quinquies, ut minimum, dequibus
Urbi fesluserat, dixere Palilia Patres; Plinius lib. u llisi. Nat. cap 31 affirmat incidissesub
, Hic primuscoepil M oeoibus e sse dies. cnnsulibus Sp. Posthumio, et Q. Mutio : Q. Martio,
et M. Portio ; M. Antonio, p.t I». Dolabella : M. Le-
Hinc fit, ut consulalus Lenluli et Mcssalx par- pido, et L. Planco .-quibus subdilsextam trini solis
lem fuerit complexus anni Urbis condilx 751, et appariiionem, Et nostru, ait, wtas vidit Divo Claudio
partem etiam anni 752. Quando enim consulatiim priiicipe, consutalu ejus, Cornelio Orfitocollega. llxc
illi inierunt die i Januarii, cunebal annus Urbis 751; ultima incidit in aiiuuin Domini 52, qui Claudium
sed a die 21 April. coepit annus ab Urbe cnndita ei Orfitum consules hahuit. Qux auieni Lepidum et
752 : quarc rum Chrislus Dominus rialus fueril, Plancium viditeonsules, inilium Triumviratus orna-
uon ipsis kalendis Januarii, iniiio consulaius prx- vit, quando videlicel Cxsar sibi adjunxit M. Lepi-
dictoriim, scd ad linem amii id esl, 25 Decembris dum, et M. Antonium Reipublicx constituendx.
sub eisdem consulibus, nccessum csl ut asseramus, Contigit vero quadraginta annis anle Chrisii Domini
id accidisse anno Romx 752, ut Dextcr asseverai. nntalem, et Urbis condit» 712, ut in Commcnl.
Ki lamen per hoc non reccdil a supputaiione Var- Fastorum probat Onuphrius lib. u. Sed quorsum
ronis aientis consulatum Leutuli el Messalx in hxc ? scilicet ut discas, Pliniuin eo loco niinime
annum Urbis 751 incidisse; id enim de cxordio ejus egisse de illa trini solis comparitione, qux Ckristo
intelligendum est, non de fine, cui jam luxerai no- ".. recens nato in Hispnniis facta cst; quandoquidcm
vus Urbis annus. quxdam ex recensitis ab eo lnnge sunt anleriores,
Hoc semel moniiisse sufficiat, nec oportebit dein- cum ca qncn sub Plancio et Lepido coss. conligit,
ccps immoran in supputatione annorum Urbis con- recentior sit supcrioribus, et lamen per annos 40
ditx : cnguito siquidem semel quod nalalis Douiini advemum Domini prxcesserit; quxverosuoiempore
inciderit in annum 752, facile cuivis anno Dominico accidit, Clnudioet Orlito Coss., 52 annis pnsterior sil.
suus ex Inlere respondens Urbis annus assignabilur, Agit nihilominus de tribus solibus apud Hispanias
addilis nimirum annis Romx qui natalem Domini visis Adventus Domini lempore Julius Obsequeus
prcecesseriini, ad annos Dominicos, de quibus fucrit lib. de Prodigiis cap. 128, el DoeiorJIAngelicus3
quxslio: verbi gratia, si quxratiir, quis annus Romx par., q. 36, art. 3, ad 3 arg., Credibile est, inquii,
respondeat anno Chrisli 120 ? dicendum qund 871, eliamin aliis pariibus mundi (el non solum in Oriente.
qui coalescit cx dicio 120 Domini, et ex 751 Urbis ubi slella apparuit Magis) aliqua indicia nativitatis
qui prxcesserunl ejus nalalem. Ei idem eritde reli- Chrhti apparuisse; sicut Rommflttxit oleuin, et in llis-
1u!s- pania apparuerint tres soles paulatim in unum coeuu-
59 FLAVII LUGII DE*TRI CHfuONlfiON, fO
A. C. 8. Augustus Tiberiqra el Agrippara. in filios adoniat. A. R, 753,
Judas Galilreus Judxos ad rebeliandum in Ronien», eobortatur.
*f- 3. Herodes universos in Bethleemilicn regiqne puerqs necat. 754.
BIVARH C05JMENTARIUS.
tes. Certe imer cxtera mundi cljmala. RomaBprx-1 A qno Aposioli c»u-am dicere jussi sunt, eriidilissimus
cipue, et in Hispaniis., naialis Domini appnrere pariler ac sanctissimiifi Cainaliel (apud Lncam Ac-
clara prognostica cpngruum fuit, qnapdoquidem ipr- V ) hanc Jnd* Galilxi rebellinnem reiulit,
ulrobique imiissime Ijiles nalis Dei clpecre posimo- posiquam ile defensione ei casu Theodx dixerat,
dum debebat. Prxcesserat quidenVRoinx IQIISolei, inquiens; Posl hunc exstitit Judas GalHwus,in diebt.s
qui in Transtiberina taberna ineritnria repenle ern- pro,fe.ssi(inis, et averlit papulum pott se, e( ipte periit,
liil, ci unliis diei spatio finxis-e (|icitljrf anno leiiio et Qumes quotquot cansenserunl (i, el ditpersi tunt.
Triumviraitis, ct anie ChrisU natiyiiatem 37, ut Orcnsione census, quem Augiisms a Judxis exige-
Orosips nosier leslatur lib. vi cnp. 19, queni Barn- bai, comiuotus Judas, popiilinn ,i(l(lefcctionemoom-
iiins sequitur; tres aniem solcs in Hispania visi, niovil, prccdicans non liceregenli I^raeliln censum
Deiqn in carne recens naium deinoiisirabitnt, qlpoie ciiiquam penderc, scd soli Dco. Rei gcsix seriem
qni altero abejus Nativilate annQ, lesiimonio Dextri (lescribit Joscphuslib. xvni A'iiii|iii(. cap. 1 : ExtlitH
apparuerinl : cui in hac re lides adkibenda est, eo ( nil iile ) quidqm Judas Gaulaniiet, orttts ex oppido
vel maxime qtwd rebus Hispanicis annotaudis nnlJ Gamala qui adjuttcto sibi Pharhwo Sadoch, solliciia-
omnes incubnit, et illi in kac parle neino reinpteuir, vit qd defccliouempopttlos, censum niliil aliud csse,
Obiler moniierim hujiisniotli nppririiioiiem m<-- guam mut\ifestamserviiulh professionemdictilanr,; el
leorologjcam, absqiie speciali lnit pculo pomisse con- universqm gentem ad tucndum libertatem adhortuus.
tingere, quariiqnam eo icmpoiis non Sine magni Accipiunlurhwc pronis vulgi, ita ul accenderenlnrad
ratipne mysterii facinm crcdnrnus. Niliil enim aliud qudendum aliquid; aique iiu d.c.ivix polesl, qtianium
sunt diio llli solcs collnlerales cjus, qui iu inedio n hiviri lotamgentemconturbaverini,dum omniamisceni
est, qunin imagines veri solis inter eas exislcntis, (wdibus (t lalrociniit; prmtextuquidem propttguandw
qure tamquam in speculo, in nnbt- apparent: qua- Ubetlatis,pnblicw; revera privatorum lucrorumstudio.
propter a Grxcis paralteli iiiincupanlur, id esl, solis Hxc ille, qui Umen a vcro nbfuii, dum post Jmbe
imagines. Opnrlelpuiein ui nubes rprida sil snbiilis, (lefeciiinicoi, Tlieodun rebellasse coniendit. in quo
regulnris uniformis, spissa, lersa, ac fulgens instar eum recte notat Baronius anno 1 Domini, cum op-
spcculi; linicenim lumen solis in ea foiiiier refian- posilum constet Gamalielis leslimonio Acior. v, msi
giinr, ipsa vero quisi speiuliim pciTeclumac saiium quod posina ad aniuim Domini 34 Josephum sui
prcebel nobis videndum nonsolura colorem liuninis, oblilus defendere connius est.
set) eiiam sojis ipsins figuram. Qna de re Aristoio- Cxterum de anno quo h.ucJudx defeclio contigit,
Ies egii liii. lii Meieororum, ei nos cum ipso in Dis- non pnrva lis cst. Josephus citaio loco, et lib. u de
ceptationibus nosiris physiologicis, Aridit Plipius, bello Jiut. cap. 7, affirmal nccidisse, non quidem
plures simii| quatij (res nnmqnaiii vjsos, iiimirnm sub Heiodis regno, iinmo nec sub filii eju» Archclai,
quia dpo dunnaxat bjtera liabei verus sol, qu* spe- sed post uiriusqiiepbiinm, novem saltem postannos
culo ipsi serviant- Cxiemui quod Dcxler adjecil, ab Herodis inlcritu. Fallilur taivicn' vehementer,
in unuin cqllecti, vel quod D. Tlioinas dixit, puulq- cum ex Evangelisln: narr.ilione consiei in diebus
lim ln ttnuin coeuntas, eo lendM, ul doceat, duos e professiouis nccjdisse : celeherrimaauiem professio
lalere veri Solis aslautes evanescere, ipso nibilo- tiinc fuit, quando s ib Angusto Cxsare, et pra-side
minus persovernnte. Syrix Cyrino, ibaut omnns ut profiterentur, siiigiili
2. Augustm fiberium, etc. Esjstimat card. Biro- in suam civiiatem, ut uiqisiiuisque suuui censuui
nius adopiionem Tiberii inciilisse in aiinum Cbrisii < C solverel; unde Jndas occasionemdeficiendi arripuit.
scxiiim, moveturque ies|imonio Valerii Paie.iculi; Pngnioiis loeo illius verbi In diebut professionh. ver-
Pexpcr lamen bocsecmiilo accidissecQniendil; ha- tit /n diebus deseripiionis,illius snne qua facliim est,
betque in sui favorem Eusebiui» in Chronico, quj ad ui ad unius bomiins edicluin , dcscriberetur univer-
annum Domini prxsenleiii liccc scribit: Annp Do- sus oi-bis. inlnlit iude liaronius , lam in apparaiu
mini 2, Augutius TUterium el Agrippam in filios quam in lomo I Alinal., dufecisseJudam prim<>Do-
adopiat- a quo Oexier ea verba muiuaius fiiisse vi - niini anno , eo quod lunc descriptio illa orbis fncia
deiur. Cuin vero Tfilierius filius Augusti Cxsaris non est. Sed Dexter et. Eusebius nd animm secundum
essei, sed privignus, nimirum lilius Jiilie. Auguslrc eani deteclioiiem rejiciuiii: quod sauccredibilius e>l
uxoris sux cx rilio niarilp, et Germanicus Cxsarpo- iuii) ob eorum atiGioritaicm, tum quia aliquod tem-
tissimuni jus ad sccptruui haberel, improbis uxoris; pus uecessario Judas insuuierol iu riefeclione pr:e-
precjbus Tjberium in fijium cnpptavit, ut dcfectii dicaiida, et iu perpelraudis lot crdibus ac lalroci-
Geimanici iu iniperio succeilerel; scd factum cs| til niis, quot Jogephus supra retulii,
Geiiuaiiipus Cxsar, dum prrefecturamOi-ienlis ndini- A. C.3.—l.//er<jJ««,etc.PeranliquasaiieinterDoc-
nislrnl, Pisoijis dolo viia orbains sii, ctTiberius in tores coniroversiK fuitde anuo Bctbleemilici Infanli-
ejus locuin siicccssit. 'fiberins igitur et Agrippa in culii; quibiisdamaienlibiispostaiiniiniel dimidiuni a
fllios adoptati ab Augusio,iu pnlaiio cducati fuerunt, nalivilaie Joannis, seuquQd idcm esi, anuo transacio
tamqiiam ftjii; sed Agrippre varia fuii fpriuna; eun) ab oriu Salvatoris, accidisse; quod seqtiitur Nice-
siquidein Tiberius mulios iipuos circoriraancipaium phorus lib. i. bist. cap. 14, nonmillis vero alfiruian-
leiniit, quod il|i nioitejn. Caio vero qepoli vilam et n libus anuo ipso priuio Douiinicx infanticefuisse per-
regnqm publice fuerit increpatu», Creieruin post petratum, quod njmhiex recentioribus se deducere
moriem f iberii iion solum a vinculis liber cducitur, aiiluiiiant ex Augustino, Ckrysostonio, et aliis Pa-
veruitt et ad rcgnum Jmlccorumeveliiiur ab eodeui tribns, et Baronius ac Suarez virililcr propugnant.
Caio, qui jam iu jriiperio successerat Tiberio. Qua Iu quorum favorcra illud prxcipue facit, quod post
du re muliis egit Joscpliusin lib. Antiq. Judaicarum. adoraiionera Magorum, qure die festo ejusdem anni
3. Judqt Galiiceus,elc. lixc quoque Ensebius tes- accidil, suksequeiiter aii Maiilixus: Titnc Herodes
talur in Chrqnico: Amio, inquit, Domini 2, Judas videns, quoniamillusut estel a Magis, iratut est valde,
Galilwus ad rebettandum Judw 's, ne aequiesccrent et mittent occ>ditomnes pueros, etc; quod si lunc id
sotvere tributa Romatiiscokortalur. Inde alii auctores facium fuit, eodem videiur anno accidisse. Ab bis
acceperuiit, IU Vinceniius Beluaccnsis in ::;>cculo i omoibus recedit longe Dexter, ad aauum Chrisii
Hisl. lib. vi, cap. 96. ln eo Judxorum coiiveniu, iui terlium cxdem Innoceniium rcjiciens. Audet Baro-
61 FLAVIJ LIJCH BEJTRI CHRONICOP?, fi?
BIVAR» CQMMENTARIUS.
nius huic senlentix commenlitix notam imponere; A piores subierfugerit; et sanelus Thomas eorum sen-
pgo vero nslendere gestiam tam longe a cpmipentp (eniias ad duns dunlaxat reduci docuii, quariun
abesse, ut vel cxteris probahiliiate prxstet, vel ut neutra Jansenio placuil. Et cerle quamvis alia ad-
niinimum xquet proliatissimam. minicula deessent communi, illud piis sufficcret,
Et qnidem lanta auctoritate et antiquiiaie assertio qnod in ea quain inipngnamiis multi puerorum Beiu-
Dexlri rulcitur, ulvenerandum mereatur loc.nmapud leemiiicorum qui lempore infanlicidii nali erant,
prudentes el cordalos viros. Nam prxter Dextrum, asseruntur fraudnli corona maiiyrii, illi vidclicet,
ciijus sola aucloritas difficiliora stabilire sufficerei, qui nondum duodecim dies compleveranl, qiiainlo
cidem sentenlix subscripsit Epiphanins in Pannri Magi Hierosnlymani accesserunt : hi si<|uidemexira
lib. i, hxresi 30, dum docct post duorum annorum illiun minimum lerminum ernnt. Nemo autem exi-
tempus a nmiviiaie Salvatoris Mngos in Beilileem stimavit uni(|uam alicui pneroriim illorum pro ni-
venissendorationis causa, et nnle ipsnni idem docuit mii leneriiudine partiium fnisse. Immo vero id non
llippolyius Thebanus in Cbronico, apud Canisium solum a Docioribus calholicis. sed eliam ab eibnicis
t»m. III antiqu. Leciio. illis verbis : A Christi nati- iificintur; nnm Macrobius, lib. n Salurnal. cap. 4,
vilate usque ad Magorum prmseniiam anni sunt duo ; ejusdem cxdis memor, omnes occisos inlra bima-
rumque cxdes ipsa infanlium truculenta rediium tnm mnnifeste commemorat. En ejus verba : Cum
Mngoruni siibseeina sit, fit ut ex mente Epiphanii Augusttis audisset, inter eos quot in Syria Herodes rex
ct Hippolyli incideriiinaniium Domini lertium. Idem Judworum inter bimatumjustit inierfici, filium quoque
liabet ('.usebius in Chronico, quem absque dubio ejus occisum, ail: Melius esse Herodis porcum, quam
Dexier secuius est, ui in crr.teris; inquii enim ille : j, fitium. Obiter notans Judaicam a carne suilla absti-
Anno3 ChrUti, Herodes cum Christi nativilatem Ma- neuiiam, et sxvitiam hominis superstitiose filicidai.
gorum indicio coqnovisset,univertos in Bethleem par- Ubi tamen asseiens inter bimatum occisos, nnlltim
vulotjuisil interfici. His addo Doclorem Aogelicum, eorum qui bimatum non expleverant excludii. Rur-
CIIJIISplacitumsuodunvaxnt pondere, nnmqiiam va- sus quxram ego ab adversariis, cum Cbrislus tem-
cillare queat : js vero Dextrum manifeste complcc- pore nccis innocenriiim, duos ut pliirionim, in eo-
liiur 3 p. q. 5P, art. 6, ad 5 arg. quo ioci monet, riiui seiitemia, ant tres confecisset menses, cur He-
quod si ciim romniunt senleniia dixerimus Magos rndes ;in pneros duorum annornm desxviil? Si oc-
sunm itcr confecisse tredccim dieruin spaiio, qui curranl ld fnctiim, ne forsau majoris xtatis esset,
inler Natalem et Epipbaniam Domini interccdunt, quani Magi dixemnt; tunc lenebuntur rationem red-
conse.piemer affirmaie-oporiebil Herodem non sta- dere, cur non jussit eliam jiigiilare recens naios,
lim a recessu Magorum, sed post biennium ptieros quamqnam nd iluos illos mensesDomini non ascende-
trucidasse : Alii verodicunt (verba sunl sancti Tho- rent?poierat namquepariier timeie, necdum forsnn
mx ) stellam apparuhse primo cum Cliristus natus Christum natum ciini Magieum conveneiaiit Domi-
eit, et quod tlalim Magi visa stetla iler arripientes iium adoraluri. Et certe si timore agendus esset,
longhiinium iter in trcdecim diebus peregerunl; et se- illud tempus polins laxare debuerai, <|nod propius
cundumhoc Herodes, non slainn recedentibus Magjs, accedcbtt a Magisdesignaio; certuin est autem mi-
sed post biennium pueros interfecit. nus disiare recens nalos a iluoriim mensiiim xiaie,
ld quoque non leviier ex verbis Maiihaeiinfcrri cujus Christus eo lemporis fuisse dicitur," quam illi,
videur, dum cap. u lefert Ilerodem pueros omnes qui adlmc biennium ascenderant.
bimulos nycasse, tecundum tempus quod exquhierat' C Satins proindc erit cum Dexlro asseverare, id-
a Magit. Ut qnid enim bimulos poiius, quam Irimu- circo Herodem bimulos occidisse, quia illud erat
los, aui nlterius a-tatis infnutiijos occiilere jussit? tempus, quod nb oriu slellx et Domini, exquisierat
VidcoMniibxmnoecurrereHerodeiii id fecissesecun- aSIagis. Jd quod aliunde non difiiculter ostendemiis,
dnm lempus quod exquhierat a Magis. Verum ejns ci primum a die eorumdeui iunocentiiim Marlyrum
seiitemia Irilariam iniefligi potest; aut eniin vult festo, nimirum 2S Decembris. Non enim est c.r su-
duobus annis post Cbrisii natalitium diem, stellam spiccinur, Eccl.sinm eorum minime memorias cele-
regibus in Oriente cxisteutibus ortnm fuisse, iu iia brare, quo die pro Chrislo Domino passi suut; immo
existimari oporterei, totidem jam puerum Jesum ex- vero ex ipso lesto ijuasi Eccle.-i» iraditioue accipi-
plevisse, qnamlo Magi ipso adorato illuserunt He- nius, sanc os pueros lali die mai-iyrio coronnlos,
rodi; aui quod ipsi nisi post biennium ab ortusiellx uti asseverat auctor ihesauri Concionatorum. Quo
non perveiierunt (lieiosolymam ; aut deniquequod supposito , fateri imprimis cogiinur truciileniam
abadventu illorum biennii tempus lransierai; aiqui illorum jugulalionem posi nniiiim ut minimum et
duo priores int<Ilectus merito ab oninibns expiodun- quatuor dies ab oriu Domini accidisse : non enim
lur, ulpole omiii ratione el fiimlamenlo desiilu:i; eo ipso anno, elapsis quaiuor dumaxat diebus con-
ac proinde posterior admiitendus est, quem inten- tingen: potuit, cuin adveniiim Magorum, immo et
dimus. Purilicationcm Viiginis subsecuta sit. Rursus inde
Sed ais cum Jansenio in cnncordia Evangelica, inferiur, cuin Mailb:eus inquii, Tunc Herodesvidem
verhum iilnd, secundumletnpus, elc., non esse cou- quoniam illusus esset a Magis, iratus est valde, eic;
jungeiidum cnni particula a bimatu, nt denotelni- 'r. adverliium tunc ixm deierminare.conseculionem im-
lempus a Magis exqnisiium fuisse biennium, scd mediatam lemporis, quia non sialim a secessu Ma-
cuiu illa, et infra, ut sit sensus, tempus exquisilum gorum pueros Herodes occidit, ut dies niartyrii pro-
fuisse longe infra biennium; et ila Herodem pucros bai; sed coutinuationem historix, et ideni signift-
illos occidisse, qui nou excedehaut biennium, non care aique adverbium postea. Semel aiuein lioc dalo,
aiitem onines qui noudum illud expleverant, sed eos nihil est in tolo Evnn«eIio quod nos cogal asserere
qui nati fuerant cum sielln in Orieule regibus orla tinum duntaxat intcrcessisse annum inier Chrisii
est. Qno sensu pariicula infra secundum lempus, quod naliviiaiem, et infaniiciditim, et non potius annos
exquisierat a Magis, terminum prxfiuit miiiimiim duos, et dies quatuor terlii; neque cur verba Evan-
(ut cuin physicis Inquamur), cl bimatum ponii m:- gelisix in suo robore non retineamusoccisos scilicet
ximuni. Ex quo eonsequentcr faiendum est, cos iiueros a bimalu, quia lantum teinporis elapsiim
pueros qui nondum duodccim vcl Iredecim exeesse- erat ab orlu stellx, quem ilerodes exquisicral a
ranl dies (hoc enim erat tempus ortus stellx a Mngis Magis.
assignaium) nequaquam occisos fnisse. Sed quamohrem, quxres, Herodes tantum tem-
Viderint lamen hujus Commeninrii auctores, sitne poris a uece iiifaniulnrum absiiiiuit? Primum quia
poiius rommenium; nam ut ininimum lain novus non iltico post recessum Magorumctilior f:' :ius fuit
est, ut univergos Ecclesix Paires, et antiquos scri- de eorum redilu, et quod illusus essel ab eis, cum
65 FLAVII LUCH DEXTRl CHRONICON. 64
A. C. 6.-/. Herodes morbo intercuti, et scatens vermibus, periit. A. R. 757.
Asinius Pollio vir consularis, et orator, octoginta major obiil.
BIVARH COMMENTARIUS.
illi non palam sed clanculo reversi sint. Quare A clum, ut subduceretur a nece Herodiana, qux illi,
menses aliquot iransisse necessum est, ut Herodes si non lilulo Bethleemiticn, saltem ob sux concep-
txdio tandem ac desperalione victus, se illusum ju- lionis et nativilalis fainam imminebat. Quod si ter-
dicaret 1,et mitteret qui quxreret Magoset puernm. tium agebat Joannes annum tempore necis Innocen-
Quo loci illa mihi, qux nunc occnrrit, ratio vehe- tium, reliqumh est, ut Chrislus duns complesset, et
menter arridei, nimirum quod cum monuit angelus terlium inchoassei. Jure ergo Dexler anno Domini
in somnis Josephum, ut puerum et matrem in iEgyp- lerlio infamicidium conligisse notat, quia videlicct
tum portaret, eam intulil secessus causam : Futu- secundum cxegerat, et teriium per dies quatuor in-
rum est enim, ut Herodes qumrat Puerum ad perden- choabal.
dum eum. Prius ergo Puerum quxsivit, si forte eum A. G. 6.—1. Herodet, elc. Quisquis altente perspe-
apprehendere et perdere posset, quaiii mittens occi- xerit dolorum acerbiiatem, et multitudinem xgri-
deret omnes pueros qui erant in Bellileem et in (udinum, ac plagarum, quibus Herodes oppressus
omnibus finibus ejus. Multa siquidera deliberatione iitteriit, inficiari minime poterit, Ixsx pietatis pcenas
opus erat. ut in lantam stragem abduceretur. Non Deo expendisse. Decadem infirmitaluhi numeral Jo-
enim credibile est tam crudelem et generalem necem sephus lib. xvii Antiquit. cap. 8 : Regi, ait, morbut.
decrevisse, quin prius mittens semel et iierum solum faclut etl gravior, pwnam impielatis exigente Numine. /
perquireret novi Regis orium, et perdiiionem; et 1° Lento enim calore torrebatur, qui non tam externd
iia landem spe sua fruslratus, cum multos esse pue- taclu deprehenderelur, quam inlus popularetur vitcera.
ros inibi reperiret, et de omnibus par esscl ratio 2° Aderat el vehementvoracilat, cui necesseestet con-
dubitandi, quia de nullo suspicari plos posset quam •, tinuo cibos suggerere.Z" simulque vexabatur intestino-
de cxleris, desperans aliter id lieri posse qnod qux- " rum exulceraltone; 4° el colicis passionibus; 5° pedet
rebat, bimulos omnes occidere decrevit; non solum tumebant phlegmate humido, el pellucido; 6° timili-
in Beihleem, sed eiiam in omnibus linibus ejus : et terque inguina; 7° ipsa quoque verenda pulrefacta
necdum quiescens, suummet filiumbimulum occidit. scatebant vermiculh; 8° accidenle fmda nec minus
Itaque in variis Pueri inquisitionibus, quxdecretum motesla lenligine, non.sine fetore gravistimo; 9° tu-
illius stragis prxcesserunt, nou miruui si temporis per hwc omnia nervorum contraclione laborabal;
bona pars insumpta fuii: prxseriim quia facile exi- 10° et difficultate anheliius. Cujus vero impietatis
stimare posset, loto ejus infanlix tempore, nullum poenas lueret, Eiisebms lib. i Hist. Eccles. cap. 8
imminere rebellandi periculum, cura nec vires Puero exponit inquiens : Deincept post necatos infantes,.
sufficerent, nec opes, et confcederatorum turba qum merces crudele Herodis (acinus conlra ChrhlurH
prxsio esseni; biennio autem exacto, ne longius ei pueros ejus wquales admissum, secuta sil, el quo
proielareiur negoiium , decreverit Puerum neci pacto siatim post, nulla vel minima quidem dilalione
dare. interposila, Ditina ultio illuin, dum adhuc in vila ma-
Omitlo dicere, quot et quantis occupalioitibusregia nebat, exagitaverit, nperm pretium est intelligere, eic.
cura dislendi poluerit, et per plurimos alios dies, ab Poenas igitur Herodes luit crudelis infanticidii, sed
illa intenlione vel averii omnino, vet impediri. Qux qunio aiiuo Ckrisli id accidcrii non convenit inter
sunt Augustiniverba lib. u de Consensu Evang. cap.l 1. auctores. Cardinalis Baronius Josepki supputatio-
Addunt alii, Herodem eo lemporis spatio Romam nem annorum regni Herodis secutus, existimat id
petiisse; sed refragare eis Josephum lib. xvi Anti- accidisse anno Domini 8; nam is fuit 37 regni He-
quit. cap. 7, 8' et 9, conlendit Bnronius, quod bis' C rodiani; sed parum secure, cum ca supputatio ipso
dumiaxat Romain Herodem concessisse affirmei, Baronio lesiantein Apparalu.fabulosasit. Elquidem
semel accusatiirum filios coram Cxsare, Ulympiade cum Eusebio anclore, quem ipse in boccomplecliliir, "
192, qux prxcessit Christi naiivitalem, et iterum statim pOtl iiifantulorum internecionem, itulla vel
inulio lempnro post. Nihilnminus D. Thomas cilato miiiiinaquidem dilatione interposita, Divina ultio illum/
loco q. 36approbai quod mulli dicunt, quod Hero- exagitaverit, minime Herodis mors in annum Doraini
dcs inierim accusaius Romain ierit; et certe qui id ociavum differri potnit, prxseriim in ejus senientia,
negant, solinn niluntur suppulationi annorum regni quianuoprimo Ckristi necaios fuissedocel infantes.
llerodis, cum qua non posse conslare aiuntejusmodi Sequor potius Eusebium qnem Dexter procul dubio
itcr llerodis primo Domini biennio; al vero suppu- complexus esl : is siquidem in Chronico inquit: .
latio ipsa labulosa esse a Uaronio in Apparatn Anna- Anno Domini 6 Herodet morbo intercuti, alque sca-
lium judicaiur, ut a Josepho describitur; uude nec tentibus toto corpore vermibus, miserabiliter et digne
obesse nobis polerit. moritur. In quo etiam illud merito prxlermisit Dex-
Desumero eiiam possumus argumentum ab eo1 ler, scatentibusloto corpore vermibus, eo quod a Jn-
quod Ectlesia canit' de sauclo Joaunc leneris sub sepho, qui omnes Herodis xgriludincs, ut vidimus,
aiinis deserlum peliisse, in kymno : notat, solum ejus verenda vermiculis corrosa fuisse
assernntur.
Antradeserli, tenerissub annis, 2. Asinius Pollio, etc. Hic ille orator insigois,
Civiumturmas fugicnspelisli.; cujus laudes Seneca et Quintilianus maguilice pro-
sccuti sunt. Mutia in Asinio Pollione (ail bic) intic-
Quod Bcmardus Serm. dc D
privilegiis ipsius dixit,, nio summa diligenlia, adeo ul quibusdam eliam nimia
lntra teneritudinem annorum, beatut hte puer adI videantur; et consilii, et animi satis. Fuit in amici-
eremum deductusesl: et salis innuitur ab Evange- tiis Augusto, docuitque Romx lempore Pompeii
lista Luca cap. 1, dum ait: Puer aulem crescebat, etl Magni, successitque in schola Thimageni. Scripsit
confortabalur spiritu, et erat in desertit usque in diemi bellum Cxsaris et Pompeii, et primus omnium pu-
oslentionis sum in Israel, ubi primum asseriiur blice scripta sua Romx recitavit. De eo Plinius
crevisse, el postea ductuin fuisse io eremum. Ex: lib. xxxv, cap. 2« testatur, primum omnium Romw
quibus omnibus manifesle deduci yidelur, non sta- bibliothecam dicando, nOvoinvenlo, ingenia hominum
lim atque natus fuit, in deserlunl abduclum fuisse,, rempubl. fecisse. Sed quale novum vocat invenlum?
sed teneris sub annis, seu intra tcneritudinem an- Siquidem(aii) non solum ex auro, argentove, aut certe
norum, quod ut minimum tertium ceialis nnniim> ex wre in Bibliothecit dicantur illi, quorum immor-
sonat. Docet auiem S. Petrus Atexandriuus can. 3> talet animce in iisdem locis ibi loquuniur; quinimmo
suarum regul.irum, quas sexta synodus recepit,, eliam queenonsunt fingunlur, pariuntquedesideria non
Baptistam in dcsertum a parentibus fuissc dcilu- traditi vultus, sicttl in Homero evenit. Incidil consu-
65 FLAVII LUCII DEXTRl CHRONICON. 66
A. C. !>. Tiberius Cxsar Dalmatas, Salmatasque Romanis subjicit. A. R. 760.
f 12. Christus puer in medio Doctorum dispulat. 763.
14. Augustus cum Tiberio fiiio censum hoc anno agit. 765.
16. Defectio solis. Et Auguslus annis LXXVI moritur. 766.
Tiberius Julius D. Augusli filius, Dominus noster Cxsar Auguslus, Germanici frater,
£, III imperator.
RIVARH COMMENTARIUS.1
latus Asinii in annum Urbis 747 ut placet Cassio- A ei inter dispulandum, responsa dedisse, super qni-
doro, sexennio anle Christi natalem, socimnqiie ha- bus illi obsiupuere; Stupebant autem omnes, qui eum
buit C. Marliuin. Sed quoniam sua xtate Ciccro audiebant super prudenlia el responsis ejus. Ilaqtic
flunien novum eloqueniix floruerat, et Asinius ab accessit primum tenlando, et interrngando, quod
ejus nilore et jucunditaie tanlum aberat, ut videri disput.intis munus cst; deinde requisitus a Doctori-
possel sriculo prior; effecium est, ut ejus filius Asi- bus dc difficilibus Legis el Prophciarum leslimo-
nius Gallus, vir eliam consuiaris, librum scripserit niis, tam mira in mcdio posilus dedit responsa, ut
de comparatione patris cuni Cicerone, ubi Pollio- audientes in sluporem vcrterel. Unde S. Alredus,
nem Ciceroni prxtulit; conira quem in defensio- abbas Rix Yallis, Snncli P. Bernardi discipulus, iu
nem Ciceronis Cl. Cxsar defensorium edidit, ut bomilia super cadem bisloria (cxslal inler opera
Suetonius in Claudio referi, de quo eliam Crclius Bernardi) dixii: Merito igitur post triduum invenitur
Rhodiginitis in suis lect. anliqu. De Asinio bxc ha- in templo in medio Doctorum, primum audiens, et
bet Eusebius in chronico : Anito Domini 6, Asinius interrogans, deinde sacrathsima mysteria prodens.
Pollio orator, el consularh, qui de Dalmatis irium- Data est hac pueris et adolescenlibus humililalh et
phaverat, octogesimo mlatit suw anito, in villa Tusctt- reverentiw fonna, ttt in medio seniorum taceant, et
lanamoritur. Quod.aulem, inquii, deDalmaiis trium- audianl, interrogent el discant.
phasse, non obesl Tibeiii triumplio, de quo staiim ANNO14. Augusius, etc. Iia Eusebius in Chro-
agenduin esl; Asinius siquidcm mullo ante de eis nico : Anno Domini 14 Augustus cum Tibcrio filio
triumphum egcrat, sed rcbellantes Tiherius com- censum Romw agitans, invenil Itominumnonagiesire-
pescuil, et iicrum subjugavit. oj} centa, ei sepluaginta millia. Mos fuit Romanis quoli-
A. C. 9. Tiberius, eic. Eisdem fere verbis uli- bet tustro censuni agere; immo, ut Varro auctor est,
tnr Eusebius in Chronico : Anno Domini 9, Tibe- lustrum a luendo, id est, solvendo, dictum fuit spa-
riut Cmtar Dalmatas, Sarmatasque in Romanam re- tium quinque amiorum, quod quinto quoque auno
digil potestatem. Dalmatx inier cxleras genles pos- vectigalia per censores locata persolVebaniur, el a
tremx fueruni, quas Octavianus Augustus Romano civibus tributa conferebanlur. Plinius lib. u cap.
subjecit impcrio. Ili quidem tametsi auspiciis Au- 47 dicit, lusiri initiiiiii esse Caniculx ortum cujus-
gusii redacli in provincias sunt, Duce tamen Tibe- vis inlcrcalaris aimi, et ita lustrum non explebat
rio Cxsare, successore jam dcctaralo, id effectum quinquennium, sed quiuto qiioqwe anno incipiente
esl. Qua de re aguni Plutarchus, Suctonius, D;o, cen^us agebatur. Quocirca isle de quo nunc Dexter
Florus, et cxteri Romanarum reruni scripiores. cum Eusebio tractat, non fuit usualis ille, qui quinlo
Est vero Dalmntia Illyrici pars, c qua Magnus Hie- quoque anno agi solilus erat, vcciigalium repelun-
ronyuius prodiit, in oppido Sirigonio naius. De ea doriim gratia, sed peculi.iris el nuvus, quippe cum
Plinius lib. iv, cap. 25. Subest nunc Vcnetorum abanuo primo Cbrisii qno census nctus conslat, ab
imperio, el olim sub Nerone Cxsare auro abunda- eodem Auguslo sub prxside Syrix Quirino ad liunc
vit, ita ui unus ejus dumiaxat alveus singulis diebus 14 elapsa fuerint tria lustra, seu ires anni intercu-
quiiiquageuas libras funderet, ut auclor est ipse larescnm sen isse, et ila iniiio 5 et 9 ei lacensus
Pliuius lih. XXXIII,cap. 4. agi oportuit. Eril igitur census iste <xt<a i.umerum
Sarmatarum regio latissime patebat, ab ipsis ni- cxierorum, acper tioc dignus pcculiari aiiimadver-
mirum Germanix finibus, et amne Vistula, in Ilirca- sione : eo vel maxime quud specialiier Romx fac-
ninin usque protensa : nunc Croalia diciiur. Ab, C tus dicitur, ci non in uuiverso terrarum orbe : ct
efferalissimis ineolebatur hominibus, qui partim in, ibi reperla lot hominum capita quot referuntur ab
mmitibus et saltibus degebant, piriim paluslribus; Eusebio, videlicet 55,500,000, boc est triginia tres
domibus utebanlur. Scribii Plinius lib. xxn, cap. 1,, myriades, ct treeema millia hominum, quod omnem
ei-sdem formx gratia, ritusque perpeiui, corporai ferc credulitatem superat. Prudenler abstinuit a
sua quaruindam herbarum succis pingere solilos; numero Dexler.
(quod xvo quoque nosiro Americis in iisu litii), ett A. C. 15. — 1. Defectio, eic. Ulrumque hoc
quod, ul plurimum, alebaulur pulte coufecto ex; anno nccidisse, prxter Dexirum, Eusebius in Chro-
cruda milii farina, equino lacle, vcl sanguine ad- nico affirmat : el quod Augustus obierit xtatis sure
inislo. Consule de eis Straboiicin ct Ptolemxum. anno 76. Obiit aulem Attellx (nunc Nolce) in Cam-
A. C. 12. Chrislus, eic. in koc articulo uullu/ni pnnia, inde iu Campum Martium urbis iranslatus.
Ckristianorum las cst dubilare,|cum D. Lucns con- Sunt qui asseiant, quod supremura agens diem, ja-
ceptis vcrbis id asseverel, cap. n : Cum fuctus essett claverit sc urbem relinqnere marmoream, quam
Jesusannorum duodecim,ascendenlibusillis llierosoty- lateritiam invenerat. De Augusli gesiis consulendi
mam, clc. El factum est post triduum invenetuitl itlumi sunl Sueionius, Tacilus, Plmarchus, Dio, et cxteri
in templo sedeniem in medio Doctorum, audientem i Roinanaruin rerum scriptcrcs.
et
ittos, interrogantem eos. Slupebant aulem omnes s 2. Tiberius, eic. Codex Dextri excusus Cxsarau-
qui eum audiebant super prudentia el responsis ejus. guslx conupLe habcbal, TiberiusJulius Divi Augusti
Quocirca manilesluscrror irrepsii illusiraiioui Chro- filius. D. N. Cwsar Aug. Germ. ei fraier lii Impera.
nici Eusebii, dum in margine apponiiur annus un-] - pj cum omnino legenduui sit Germanici fratcr IH impe-
decimus Domini, cum fide constet ejusmodi dispu- ralor. Onuphrius in Fastis habet : Tiberius Julius
tationem auno ejus 12 accidisse. Divi Augusti ftlius, Divi N. Cws. Aug. Germanicusin,
lllud obiter mouuerim, cum Cbristus Dominus is populi Romaiti imperalor. Sed explicet ipse quid sibi
duodennis super calbedram depingiiur,id cx piciate ;e ' velit, ille casus secundus, Divi N. Cws. Cxterum an
vulgari orium duxisse; alias lunc temporis niinime ie Gcrmanicus, an vero Germanici frater dici oporteat,
Dociorem se gessil, sed Disputatorem : ut bene ie mihi Dextri lectio arridet, nam unde Germanicus
notai.Dexter, qui non asserit, eum pharisxos do- i- dici poiuerit, nisi forsan in memoriam dcfuncli Ccc-
cuisse, sed in medio illorum dispulasse : et Evan-;- saris non video. ._ .
et
gelula dixit, Audientem illos, interrogantem eos;
 67 FLAVH LUCH DEfcfRI CtlRONlCON. 6$
A. C, 19. Titus Livius, egregius kistoriograpkus, Patavii obiit. A. R. 770 .
Eodem amio Ovidius exsul in Ponto morilur.
23. Tbeatrum Pompeii ftamma corriptente vaStatur. 774.
24. Drusus Cxsar veneno periii. „ 775.
-f-28. Poniius Pilalus, procnrator Judcex, a Tiberio mitlitur in Judxam. 779.
|31. Cbrislus Dominus Judxorum populis prxdical. 782.
BIVARII COMMENTARIUS.
A. C. 19. — Tiltts Litius, eic. Morte duorum Aliquel. Dextri placilum non soium olim Eusebius,
bonnrnm liilerarum principuin kic annus exstiiit sed eiiam nunc cardinalis Baronius ampleciilur.
memorabilis: e quibus ille Romanam hisloriam so- Quo velim (lector) aniinadvertas , qnnnluin auciori-
luti ac lepidissima oratione eelebravit; hic autem laiis prx se ferant nostri nuctoris placita, qui ubique
aureiscarminibus, sentenliarum gemmis fulgeniibus probabilius semper assequitur.
implevit orbem. Utriusque obitum hocipso anno an- A.C.5L—Populis prwdicat.Magna olim interPa-
i.oiavilEusebius ipsissimis fere Dextri verbis.nisi quod tres nrta esl controversia de ;nno, quo pra diratioCbri-
locum mortis Ovidii nominai fuisse Tomos in Ponto. siicceperit;et a recentioiibus sacrxSciipiurx inter-
A. C. 23. — Theatrum , etc. Hoc quoque Chroni- prelibus finera nondum accepit. Fons totius dubitatio-
con Eusebii annoiavit. Erat Pompeii theatrum insi- nis fuit illud Luex tertio, Et ipse Jesus erat incipiens
gnc in semicirculi forma ereclum, mullis ornatum quasi annorum triginta : cnjus verba quia tnplicem
gradibus , unde populus omnis ludos ex loco edito dum patiuntur sensum , triplicem quoque scnliendi mo-
conspicerel. Senntores iu imis gradibus auleomncs genuerunl. Aut enim vult Evangelisia, ui eo lem-
sedebanl; et lege Roscia cautum erat, ne quis prxier pore quo Cbrisius ad bapiismum Joannis properavii,
equesiris ordinis viros in 14 prioribus gradibus se- vigesimum nonum niiimm exegerit, el tiigesimum
derel : cxlera plebs supcriores comptcbai, inier inierit: et sii sensus eral qttasi annorum triqinta, noii
quam eranlet decoctorftfy id est, qni pairimonium qiiidcm eos jam explens , sed polius incipiens; aut
sive culpa, sive fortuito confeceranl. Sub amphi- vult,quod Clnistus eo temporis fere trigesimum
Iheatro erai cavea 40 millia hominum capax. In expleverii; ut sensus verborum sit, erat quasi an-
ornamenlum autem ipsius mirabiles Pompcius po- "R norum trigmla: id esi lot fere liabebal, non quidem
suit effigies , mngnorum artilicum ingeniis diligen- exaclos , sed qnasi exaclos, quia jam erat iucipiens
lissime elaboraias, inter quas Plinioauciorc, lib. vn, eos explere: aul denique significat,jam lunc (riginla
cap. 3, erat Eutyche a 20 liberis rogo illaia Tral- exegisse. et trigesiinum primum incboasse, quo modo
libus, enixa 30 pavtus. Hoc igitur aimo Domini 23 parlicula quasi non diminutiva erii, sed nfliimaiiva,
magno Romanorum dolore fl.imma corripiente vasia- eo sensu quo in Joaune iterum accipienda esi, cum de
lum est. Aliud ab eo fuil Theatrum a M. Seauro ex- gloria Divini Verbi inquit, quod erai quasi unigeniii
wdificalum, cui scena triplex in altiiudine 360 colum- a Palre; hoc est, erat propria, el digna uiiigeiiilo
narum, cuilibet scenw ima pars e marmore , media e Patris wtcrni. Iia et nuuc: eral incipiens quasi an-
vitrO, inaudito etiam posiea genere luxurim : signa norum triginta , idem erit alque, erat lunc vir per-
area inter columnas fuere tria millia numero; Cavea fectx xlatis, utpote qnasi ille qui erat aniiorum tri-
vero capax hominum quadraginta millia • operum qnm ginta, et sic quidem verbum incipiens non delerminat
umquam fuere maxitrtum hutnana manu facta, non annum xtatis, sed oflicium novx prxdicationis : ut
temporaria mora, veruiitetiumwternitatis destinalione: sit sensus, erat incipiens exercere mumis sumn, cum
qux suut Plinii verba. exisleret annorum irigmia su.t xtalis. Neinriim ho-
A. C. 24. — Drusus, eic. Et boc qtioque ex Ckro- rum deslilutum est doctoribus, iisqne celebenimis:
nico Eusehii et Hieronymi ad verbum desumptnm primum quippe sensum amplexi sunt Origenes ho-
est. Cxterum Drusum prxcedenli anno Tiberius mil. 1 in Ezech., Divus Hieronymus in eumdeiii lo-
Pater consonem feecrai regui, cum bis consuluium cum et Teritillianus contra Judaos , Eus>bms lib. i
iniisset, semel quidem cnm coltega C. Norbano Hisi. cap. 10, Lactaniius lib. iv divinarum lnstitu-
Flacco, anno n Ckrisio nato 16, ct iterum post annns {C lionum cap. 10; secundum vero secmus e-i, D. Epi-
sex, seilicct Domini 2-2, collegam habens ipsum Ti- phanius in Panario, hxresi 51, a Cornelio Jansonio
bcrium. Do eo inscripiiones anliqux sic habent : complexus. Terlium landem docueruut Chrysosto-
Dausus. JULIUS.Ti. Auc. F. Divi. Auc NEPOS.Cm- mns homil. 10 in Maltb. c. 5, Beda de Ratioue lem-
SAR. Genuerat paulo anie Livia Aususia Drusum porum cap. 45, el communi applausu dociores
nlterum , cujus obitum celebrnvit Ovidius misso Grxci, quos inier aliosecclesinsiicos canones, illnm
carmine consolatorio nd Liviam matrem. quoque sialuisse auclor esl S. Martinus Brac. lib. de
A. C. 28. — Ponlius Pilalus, clc. Ita eliam Eu- Canon. Grxc. cap. 20, quo cavebatur, ne quis ante
sebius inCIuonico, el Onuphrius in Fasiis, ex Jo- expletos inginla annos ad presbyteratum admilte-
sepho, qui lib. 18 Antiquit. Jtidaic. cnp. 5, testatiim retur, quod ea xtale Chrislus Dommus baptizatus
reliquil auno Tiberii Cxsaris duodecimo, missum iu docere coepisset.
Judxam Poniium Pilatum, Procuratoris et Pra-sidis Vide nunc iterum , candide lecior, Dexiri nostri
oflicio functurum, successorcm Valerii Grali, qui in dextc.ritatem , qua in tam ancipiii negntio liitiorem
eomagisiratu undecim annos exegerai. Annus vero et veriorem viam elegit: Anno, inquit, atatit\tuas
duodecimus Tiberii coexsiiiil anno Chrisii 28, quo- trigesimo primo Chrhlus Dominus noster Judworum
niam 17 ipsius obicrat Augusius, cui Tiberius suffe- populis prwdicat. Teriium proinde placiiiiin edocei,
cius fueral. Noiavii Dadrxus in margine Eusebii, utpote potiorihus fundamenlis fultum, et stabililum.
ipsum sibi ipsi conlrarium exstiiisse, diim in liisloria Quxres qux? Potior ratio, major aniiquiias, et quod
Ecclesiastica anno Tiberii 12 Pilainm in Jula-am capul omiiium esi, ecclesiastica tradiiio. Expono
niissum scribit, in Chronico auiem id rejicit in an- in' singula. Constans verilas in ccclesiasiicis ofliciis est
num 13 ejnsdem. Verum facili negolio uirumque baptismo iniiiatum Cliristnm sexta Jannarii, cum ea
dictum cotieiliari potest: quandoquidem obitus Au- die canamUs, Hodie cwlesti sponso juncta ett Rccte-
gusti con contigitinitioanni Domiiii 17, a quo usque sia, quoniam in Jordane lavit Chrhtus ejus crimina.
ad 28 intersuiii 12; sed 18 knlcnd. Seplembiisaimi Ei iu kymno:
Domini 16, a quo si nuineres, 13 amios invenies. Seu mysticobaptismate
Ilaque annus Ckristi 28, de quo in prxscnti agimns. Fluenta Jordanisretro
coexsiiiit pariim 12, partim 13 Tiberii; subqua vcro Conversaquoiidamterlio.
liujus parliuui Pilatus iu Judxam inissus fuerit, non Prsesemisacrarisdie.
69 FLAVIt LUCII DEiTRI CHRONICON. 70
A. C. 34. Ckrislus Salvator Mundi reus ad Piiatum agilur. A. R. 785.
w Claudia Procula uxor Pilali admonila per somnium in Cbrislum Credit, et salutem
consequilur.
BIVARH COMMENTARIUS.
Qna in re omnes Palres conveniunt (nno excepto A Jj trigesimiim terliiim, ex nupel- dlciis necessario con-
Epiphanio), Nazianzenus, Cyrillus, Chrysostomus, cluditur : Si enitn (ut abnnde ihi prohattim est) ad
Hieronymus, Augustiuus, Mnximus, Bernardus, in bnptismum Chrislus Dumiuiis accessit, Cum inclioa-
concionibus Epiphanix : quihus :uld; Eucherium bat aniium trigesimum primum, consequens est, ut
Lngdunensem, Isidorum lib. de off. Eccles. cap. 26, mortem crucis pro nobis oppeiierii anno trigesimo
Paulinum, et tusebium relatos a Barouio ad annuin quario incepto ; qiiippe cum inter bapliSmum et
Chrisli trigesiinum primum. Ex hoc auiem, ut nii- niortem ejus salutiferam quatuor Paschales feslivi-
niiiium deducitur fat>itas secundi placiti, assereu- laies intercesseriin : id quod ex Evangeliis liquido
tinro cum baptizarelur a Joanms Chrisium fere ex- paiet, et in hunc modum deducitur: Staiiih a Ba-
plesse triginla aunos, seu quod ail Epipbanius, annos ptismo in deserlum jejunii quadragesimalis causn
exegisse viginti uovem , et fere inenses decem. Hoc secessisse aucior esl Matthxus cap. 4. Cum enim
ilaque stare nequit, nam vigesimum iionnm exple- prxmisisset, super rccens baplizatum Jesum colnm-
vit dievigesima quinta Decembris qua natusfuit; ab bam descendisse, et paternaui audilam esse vocein,
ea aulem usque ad sextam Januarii, qua. baptismus subdil: 7'wncJesus duclus estin detertum. Superalo
<jns postmodum conligit, tredecim dumtaxat dies vcro callido hoste, ac trifariam devieto, accessil
interjaceni; haberet ergo D miiius cum baptizaius Hierosolymam celebralurus Pascha (id Joanne di-
est aniio3 ilununxai vigiuti novciu, etdies iredecim. leclo Ai ostolo edocente cap. t), ubi facto quasi fla-
Quare nou poterit verburn illml, Erat incipiens quasi gelln de funiciilis ejecit emenies, et vendeuies de
annorum tnginta, reddere sensum; erai incipieiis templo : Et pmpe eral Pascha Judworttm, ei ascendit
complere triginla : non enim primis anni diebus ' Jesus Hierosolymam, et invenit in Tempto vendenies
incipit complemenlum, sed transactis ul minimum " boneset oves, et columbas, et numularios sedenles;et
sex meusibus. Non ignoro, qund dixil Epiplianius, cum fccisset quasi flagellnm de funiculis, omnes ejecit
non bapiizatum hnc die, sed ad 6 Idus Novembris : de lentplo. En Pnsclia piiiniim aiini videlicet trige-
Al in hoc solus incedens sequendus non cst: sicut simi pt inii. In secuudo vcro langiiidum illum anno-
nec in eo quod ibidem ait, iiatum die sexta J.unia - rum triginta et octo, qui jncebat in Probatica piscina,
rii : in ulro<[iie enim a communi sensu Ecclesix sauitaii resiilnit, de quo idem Joaiiues cap. 5 :
disseulil: non ergo potuii Chrisius baptismi Sui Pos.' hwc erat (ait) dtes festus Judworum, et asceitdit
temporc trige.imum annum fere explelum agere, Jesus Hierosolymam. Esl autem Hierosolymh Proba-
sed aiternm nccessarium e duobus est: videlicet ticaphcina, eic. Festutn vero diein liunc fuisse Pa-
nnt iniissc dumtaxat trigesimum a tredecim dichus scliatis, non aulem Penteeosies, nec Tabernaciilo-
retro, quod prioressenliunt Palres; aut quod posle- rum, satis ex ipso Joannis conlextu conStal; et
riores cnm Dextro, ii-igcsimurn complevisse, ci iri- idipsmn D. Ireuxus dncet lib. 2, cap. 10 : Post hwc
gesimum piimum per iredecim dies iuchoasse. Cun- (iuqint) iferuni secttnda viceascendit in diem festum
ira priores auiem antiquilns mililal. Quis ciiim D. Pascliw in Hierusatem, quandoparalylicum, quijttxta
Ignaiio vetustior, qui Christi Domiriiadliuc super- nalaloriam jacebat, triginta et octo annos, curavit.
sniein m.itrem vidii, ul ad annuin qundrngesimuin Alquc koc Pasclia est quod incidit in aiiniini Do-
tertium ostendemus ? Ipsc auiem cum ad Trallianos iiiini 32. TertioPascliaie, anni scilicetChristi irige-
scnbit, faletur conceptis verbis, ante bnpiismuin siini tertii, appropinquauie,|pavit illos <|uinqiiemille
complevisse Dominum triginti annos. Kn cjus vcrba viros quinquednmtaxat hordenceis panibiis, ct duo-
lideliter ex Grreco translnta: Expleiis iribus anno- £( bus piscibus. Quo loci Jonnnes uotat, quod erat
rum decadibus, vere baptixalus ett a Joanne- Exple- proximum Pasclta dies fcsius Judworum. Cuin igitur
lis, inquil, tribus decailihus : jam e.go aiiiiiiin iri- prxter bxc tria Paschata, constans quoque sit cx
gesimum primum inchoabat : eodem modo loquiuir divinis Evangeliis Chrisium Dominuni subiisse nior-
B. P. Bernardus serm. 1 de Kpiph : Cum Christut tem ipso Paschate atlcrius nnni, lii neccssario,
(aii) triginta annorum tempus exeghset in carne, inter inoriem ipsam Pasclinte antii trigesimi quarli con-
populures turbas ad baplismttm Joannh pirvenil. tigisse, iiti ingeniose Dextur asseverat. Atijue iu bac
Deinum quod ad Iradilionem spectat, de Komanx paric conseoiii ejus placlto Baronius, qui kaud du
Ecclesix sensu h;cc scribii Beda lih. De ratione bium magni babuisset Dcxiri Omiiimodam hanC lii-
lemporum cap. 45 : Habet (ni jallor) F.cclesiw fides storiam, si sibi nancisci daiuin essei, ut ejus aucio-
Dominumin carne paulo plusqnam triginta trei annos niale seiilentiara suani sialiiliret. Vide, quxso, quain
usque ad sum tempora Passionis vixhse. Sancta siqui- egregius annorum Christi supputntor Dexler fuerit,
dem Romana et ApostolicaEcctesiu hanc fidem lenere, qui ubique quod vcrius, quodqiio rationi historicx
ex ipsh tesiatur indiculh, quw suh in cereis Pascha- consonniilius est. elegit; curii ea qux improbo la-
libus annuntim scribi sotent. Cui accedii quod in ejus boreet studio Bnronius se rissecutniii gluriatur, ille
pervetusio rituali (ubi qux ab Aposiolis accepit, lam breviter et dilucide proinpseril.
ipsam servare cerlum est), litulo de Kpiphaiiia Do- 2. Cluudia Procula uxor Pilati, eic. Pilali uxorem
mini, sic legimus: Expletis namque Chritiut triginta mmito pro Tribunali sedeuti misisse iiiinlium, ut a
annorum curriculis, venit in Jordanem ut baplisaretur Ckristi nece nbsliueret, niliilque in ejus damuum
a Joanne. Fxpleth, iniiuil, non inchoaiis. Nec cau- " dcccrneret, quod mulia silii per visiini ea nocte
seris, quod verbum itlud quasi adjccerit : quaudo- ' accidissent super co, babemus ex Mattlixi Evange-
quidem inde apparet, niilialeims numerum dimi- lio c. 27: Sedente autem illo pro Tribunali (ail Mat-
nuere, quod prxmiserit, Expletis. Quomodo namque ibrcus), misii ad eum uxor dicens : Nihil tibi et Jusio
iiecdum iriginta habebai, si jun triginta expleve- illi; mulla enim passa sum hodie per vhum
rai? Ergo aflirmalive illiut f/?«iststimeiiduin esl, ut eum. propter
docte noiavit Baronius in Apparaiu suo, quo loci et Sane duxisse secum uxorem suam in Syriam Pl-
inferius ad aniuiin Chrisii trigesimum piimum pu- latum, cum Praisesejus proviiicire factus fuit, non
guacissiuie placitum Dextri amplecthur, et ab ad- solum ex Evangelio, scd ex Eilinicorum libris ha-
versanis tuetur. bemn-; nam lametsi ante qnuique anuos (ui scribit
A. C. 34 1. CftrislHsSahator, elc. Quod Salva- Cornelius Tacilus Iib. annal. 3, sub quarto nimi-
toris sub Pilato Prxside causa, ei mors in annumi ruui Tiberii Cxsaris Coiisulatu, qiii incidit iu nn-
trigesiuium quartum retatis suce inciderit, uon auteinl num Cbrisli vigesimuin secunduin, ut ex Fastis Onu-
 71 fcLAVlt LUCII DEXTRI CHRONlCON. 72
A. C. 34. Christus Dominus noster in crucem aclus, vm kalend. Aprilis, invidia Judxorum A. R 785.
crucifixus pro salule tolius generis humani libenter mortem oppetit.
Solis defeclio; el tenebrx lerras cooperiunt.
BIVARII COMMENTARIUS.
phrii liqnel) Severus Cecinna gravissima Oraiione A eum injicerent, ac de medio tollereni, qna PilaiL
censuisset, ne uxores marilos in provinciam proli- uxor multa per visum passa fuit. Quod si jam facti/
ciscentes comitarentur; verum legis rogatio est illum pocnitebal, cur Judxorura corda non tempe-
elusa, inlercedenie Valerio Messala, ac per omnia rabal ab odio in ipsum concepio ? seu (quod faci-
commodius essc ostendenie, si illcemarilos assecla- lius videbatur) incilabat lurbam Chrislo devotam
rentur : quod ila jussum fuit. adj seditionem , qua innoccns a morle eriperetiir?
Cxlerum qui subsistere poterit id quod de uxore Niliil horum lecit, ciun lameii nnlluin non inovisset
Pilali Dexter referl, admonitam scilicet per som- lapidem,ejus rei causa, si facli semel pceniieniia
nium in Christum credidisse, et salutem consecutam duceretur. Quapropler cum Dextro asserimus, Pi-
fuisse? Quomodo per soninium adnioitila est, qux tali conjugem per somnium admonitam, CbrisiiDj-
per visum faletur, se mulia passam fnisse : Mulia mini innocentiam, et majeslaiem cognovisse, atque
(inquit) passo tum hodie per visum? Quod si per- in ipsum credidissc. Quid autem sibi vnlt, quod nou
terrefacta fuil per visum a Dxmone, undeinfert illam fimpliciter vidisse dicitur, sed quod mulia in som-
in Christum credidisse? Quam vero salulem conse- nis perpessa esl? Nihil consouantius occurrit quam
cnla csi? Anunxne, au corporisi Quod ad visionem quod Dexter refert, iis qux passa est admonilam
atlinet, non cst quod moveamur, per visiimnc an fuisse, ul iu Christum crederet: cum enim ethnica
pcr somnium dicendum sii cam pnssam; cerlum esset mulier, nec quxvis admonilio sufficeret, ut
namque est noctu id accidisse, cum super ea re mi- prxberet fidcm; congruum fuit, ul cruciatus acer-
serit ad marilum mane sedentem pro tribunali, ul bissimos patcreiur, quousquedata in Cliristum fide,
Christum judicaret. Unde quod vulgata ediiio legil g saluiem corporis simul el animx consecuia sit. Ne-
in Evangelio, Hodie per vitum, sancius Pagninus que miruin videri debel, Pilati cnnjugem Chrisio
vertit, Hodie in somnis : quare illud hodie ideni est per fidem adhxsisse, cum Luca refereule (cap. vm)
atque hac nocte, cum somnia eo lemporis frequen- inter alias inulieres qux de suis facultatibus prxdi -
tius continganl. Deinde mulli (fateor) credidere, canti Jesu miuisirabant, etiam Joanna fueril uxor
/ perlerrefaciam fuisse micle illa salutiferam Domini Chuzx procuratoris llerodis.
I necem, antecedente a malo dxmorie, qui facli pce- Denique iiomen uxoris Pilati mulluin, anxiequc
i nitentia ducius, timebal jam ne furie ipsius mors perquirens, si forsan alius prceter Dexlrum Procu-
' majorum sibi malorum causa foret, quain ipsa viia : lam vociiassel, taiudent incidi in Erangelii Nico-
! quod inter alio.s Rabanus Maurus his cdocuit : ln- dcmi clnusulnm, qua his verbis idipsum comproba-
\1 telligens Diabolus, se per Chritium tpolia amissurum, ad lur : CogitanleveroPilaloquid ageret deJcsu, mis'.lli
vult per mulierem Uberare. Beferi Baronius pro bac eum uxorejus, nomine PrOcula, dicens: Niltil tibij .
scnlentia divum Ignatinm in episiola ad Polycar- et Juslo illi, mulla enim passa sum hodie in somnil
pura, et lamen neque in ea, neque in alia ex suis propter eum. RespondenlesJudwi, dixerunl Pilatof: (
quippiam hac de re valui repcrire. Nttmquid non diximus, quia maleftcusesl? Ecce som-j
i Verum enimvero prxsianies sanctitale, ac doc- nium immhit ad uxorem tuum. ilxc ibi. Non inficia/
{ irina Patres arbiirati sunt non c.icodxmonis impo- naur inier apocrypha recenseri Evangelium NicO-
i sluram passam ea nocie Pilati uxorem, sed Dei mi- demi et Josephi; koc vcro non obesl, quin in his
j seranlis visionem et consolalionera, qna de salute qtice Divinis dogmatibus non adversantur recipi
sua admonebaiiir, et Jesu Christi divinitate : sic queat. In koc autem niliil Matthxo coiitrarium pro-
Ckysostomus : Non Pitatus somuium videt, sed uxor,' C mit: prxserlim- in nomine uxoris Pilati quod a
quia magit digna; vetquiaforteille nondixhset. Quasi Malthxo non exprimiiur. Rccipitur proinde hac in
dicerei: Dignior eral uxor ejtis divinis illuslrationi- re non solum a Dextro, scd eiiam a Vincenlio Be-
bus, et idco non eas pnssus fuit Pilatus, sed conjiix. luacensi tib.vu, Speculi hist. cap. 41, qui verba
Volebat quidcm Deus illo lesiimonio comprobare nuuc relata, nobis minislravit. Forsan Claudia kxc
suam innocentiain : quod si in somnis Pilatum dc Procula Pilnti uxor, esl illa Claudia, cujus meminit'
ea admoneret, nollet ille visioncm propalare; per Panlus II Tim. iv : Salutanl le Eubulus, et PudentJ
uxorem vcro effectum est, ul in ocuiis loiius popnli, et Linus, et Claudia. Conveniuni siqiiidem in ea, i:o-
scdeuteque marito pro trihunali, leslimonium de meii, el lempus, et religio, et locus: iiam in urbe
innocenlia Domini prolatum sit. UndeClirysoslonuii hsec Episiola sciipta est, ubi uxorem Pilati, quando
subdit: Propter hoc dispensatur a Deo, quod mulier ipse iu exsilium Lugduuum actus est, verisimile cst
vidit, ut maiiifettum omnibus fieret. Hilarius quoque pcnnunsisse : eumque ob dispariiatem cultus non
can. 33: Speciet (an) in e.a genlium pUbis est, qum fuisse comilatain.
jam fidclh eum,cumquo convertubutur.incredulumpo- 3. Christus Dominus.Cum hxc omnia abunde les-
pulum ad Christi fidem advocal. Qttia ipsa mullumsit taia suis scriptis sancli Evangelislx reliquerint,
patta pro Chritio in eamdemgloriamfuturw spei iltum noii esi cur immoreinur in eis. Solum occurrit quod
invitat.Sic eiiam Ambrosius lib. x in Luc.cnp. XXIII: Eusebius in Chronico nolavit, ethnicos el auciores
Monebaiuxor (inquil), sed a quo mota'! Lucebat in isiius magnx eclipsis solis mentionein fecisse. Audi
nocte gralia, Dtvinitat cminebat, nec sic a sacrilega Eosebiuiu loqueniem. ln aliis ethnicorum commenta-
sententia temperavit. Nec di.-sentit Augustinus rela- iry riis hwcad verbumscripta reperi. Solis faela defeclio,
tus a D. Tnoma in Catena aurca, dum docet, ei lenebrm super universam terram. Bilhynia lerrm-
uirumque conjugcm, agente Deo, testimonium pu- molu concutsa, et in urbe Nicmnawdes pturimm cor-
licc pro Christo tulisse : ille siquidem clamavit, rttcrunt. Adducit deinde testimonium Phlegoniis,
Nihil mali fecit; ipsa vero, Niliil tibi eCijttstoilli; Adriani imperatoris liberti ei historiographi: Scripsit
quod llieronymo eiiam lesle, (idei genlilis populi vero super Itis el Phlegon, qui olympiadarumegregiut
prcesagium futt. supputaior esl, in xiv libro iia dicens: Qttario autem
Mihi horum placilum, quod elDexler luelur, mul- anno 201 olympiadh (qui sane fuit anniis ipse re-
(o magis probaiur; nempe intelligi nequit, quod dcmptionis humanx) magna el excellensinter omnes
diabolus eo ipso lemporis momenio, quo monem quwante eam ucciderant defecliosvlis esl facla; Dies
! Chrislo Domino moliebatur, eamdem tantopere cu- hora sexta (hac Cbristus, in crncein ascendil) ila in
i perei impedire, terrendo Pilaii conjugem; ea siqui- tcnebrosamnoctemversus, ut sletke in coetovhw sint;
tlem nocte Judam , el Judxos impulit, ut manus in terrmquemotus in Bilhynia Nicwnwurbis multat wdes.
75 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. U
A. C. 34. C. Oppius centurio Hispanus credil Christo morienti in cruce. A. R. 785.
BIVARII COMMENTARIUS.
subvertit. Porro Apolophanesphilosophus, etDiony- A scrinia rerum militarium, ex quibus facili negoiio
sius Areopagila, Heliopoli studiorum lunc temporis scire posset nomina, et gesta, ac nationes centu-
gralia degentes, in ea eclipsi tria notarunt supra rionum, et militum vetusliorum, qui haclenus sti-
naturre vires conligisse. Primo quod lempore ple- pendiis Cxsarum militaverant in Syria : Quinimmo
nilunii facta; 2° quod ab oriente in occidentem, infcrius refert ipse mtilia huic historix inseruisse
contra morem cxterarum, et dispositionem naturx; ex Annalibus Hierosolymitanis deprornpta. Quare
3° quod trium interstitio horarum luna densissimis satis vcrisimile esl horura etiam cenlurionum inde
solem caliginibus obduxerit. Cujus rei testimonium narrationem eduxisse.
protulit idem D. Dionysius cum ad Polycarpum, ct Quod ad patriam ejus centurionis speciat, qui
cum ad ipsum Apolophanem Iitteras dedit. His au- passioni Domini interfuii, habemus consonans Dex-
lem commotus, et in stuporem versus: Aut Deus tro, nobile testimonium Juliani quondam arcki-
nalurm (inquit) patitur, aul mundi muchina dissolvi- pfesbyteri Toletani Ecclesix S. Justx, qui tempore
tur. Et Apolopbanes: Hm, o boneDionysi, divina- Alphonsi VII imperatoris Hispaniarum floruit, cujus
rum vicissitudinessunt rerum. Carebat cerle Dionysio et gesta contexuit. Exstant hxcmss. cum Chronico
Orosius, dum lib. vu, cap. 4, aliler defectum ilium a nato Doinino ad sua usque tempora, Toleli apud
solis accidisse refert, inquiens: Usque adeo aulemlu- iltuslrissimum D. dominum Franciscum de Sando-
mini solis, neque nubes obstilisse manifeslum est'} val et Rojas nohilissimum comitem de Mora, qui
ul 14 eadem die, tunam, lola cmliregione interjecla, pro sua in me et litteratos omnes humanitate,
longissimea conspeciu solis abfuisse referatur. Sed Chronici Julianxi legendi copiam fecit. Hic vero ad
ex oculalis testibus corrigendus venit. De Phlegon- _" annum Domini 36, ex velustissimis monumentis
tis testimonio plura Josephus Scaliger in Notis ad archivi S. Justx scribit, se accepisse : Quod multi
Chron. Eusebii. genliles, qui venerttntHierosolymamorare ad sanctum
4. Cenlurio. Si qua nova, et admirationc digna in lemplum, eranl Ilispani: qui voluerunt videreet allo-
Hispanix commendalionem Dexter affert, ea sane qui Jesum, cupientes, ut gentilibus sum terrm prmdi-
sunt, qux de cenlurionibus Evangelicis narrat; in cdrel ; maxime cenlurione Hispano , qui interfuit
ea siquidem est sententia, ut omnes fere centurio- (postea) passioni Domini, poscente: qui comitatus est
nes, de quibus in novo Tesiamento sermo lit, ab Jacobum.
Hispania orlum duxerint : ii prxsertim qui insigne Sed age, ostendamus aliunde, eosdem centuriones
aliquod pielalis religionis specimen de se edide- ab Hispania originem duxisse. Ejus asserti non leve
runt: sive illum cogites, qui sanaturo servum suum fundamentum prxbet D. Lucas, dum agens cap. x
Christo in nrbe Capharnaum, mira fide, et humili- Actorum de Cornelio centurione, quem Petrus apo-
tate tacius dixit: Domine, non sum dignus, ul intres stolus baptizavit, monet eum prxfuisse cokorli
sub tectum meum, sed tantum dic verbo, et sanabitur Italicx : Vir autem, ait, quidam erat in Cmsarea,
puer meus : Sive eum qiii morienli, magna edita nomine Comelius, centurio cohortis qum dicitur Ita-
voce Domino fidem prxbuit, laudesque cecinit di- lica : religiosus, ac timens Deum. Quorsum autem
cens : Yere filius Dte erat iste : in quo glorificasse hxc? ul inde inferamus milites ejus cohortis fuisse
Deum auctor est D. Lucas, Videns, inquit, centurio Italicos; nam cohortes a nationibus militum nomina
factum fueral, glorificavit Deum dicens: Vere sumpsisse, nerao est qui abnuat. Ex hoc autem
Xuodic homo justus erat : Sivc denique itlum refcras, liquido constat, Fuisse Hispanos, quandoquidem
Cornelium nomine, religiosum virum, ac limentem G Iialica fuit urbs Hispanix toto orbe celeberrima,
Dominum, quem Dei angelus sua prxsentia digna- utpote qux orbi dederit Trajanum, et Adrianum;
tus esl, et a Pelro Aposiqlorum coryphxo intincius Urbi vero Silium consulem. Italicx meminerunt
asseriiur, Actor. x. Hoi omnes Dexter testaiur Plolomxus, Pomponius, et Slrabo, ejusque ruince
genere quidem Hispanos esse, tameisi militix gralia ad hanc usque diem non longe ab Ilispali perseve-
in Syria eo temporis degerenl. Cxterum quanium- rant, sub nomine Sevilta la vieja. Micuisse vero
cumque novum id videatur, non illico fnlsitatis mirum in modum Italicam inter cxteras Romanas
redarguendum , quippe cum novitas hxc non ex lcgiones iriultis tcstatur Diolib. v Hist. Roman.,
auctoris novilate qux in re antiqua vitio verti qui eliam auclor est, ab Augusto Cxsare eam in
poterat, sed ex injuria temporis scripta hxc vetu- Judxam deduciam, nec inde recessisse usque ad
stissima occulentis orium ducat. Nam Dextri lem- tempora Neronis, quando alio amandata fuit, nempe
pore nova judicari minime possent, qux nimirum in Armeniam, iterum inde reddita Syrix. Caruit
ore tunc omnium pervutgarentur, sallem erudito- prxsenti Dextri testimonio (quod libentissime acce-
rum : quod ex eo deducitur, quod xvo suo eorum- pissei si daretur sibi copia) cardinalis Baronius;
dem famam in Hispaniisvigerc dixerit. Ncc mirum, quamobrem vocabuli /lolic«conjeciura ductus, ex
cum cenluriones prxdicii sub Romanorum princi- lialix regno, suspicalus fuit, Cornelium et milites
pum imperio vixerint, quibus etiam ipse Dexter, et hujiis cohortis, originem traxisse; quasi ab Italia
tota Hispania servivit. Cum igilur Hispanix sub cohors Italica dicta fuissel: Haud dubium ejus na-
eodem Romanorum imperio Dexiri lempore essent, tionis illos milites fuisse,, inquit, ex qua cohors erat
quo Christi Domini et horum cenlurionum xvo « denominata, nempe Italos : centurionemvero e Ro-
erant, nondiim dominii mutatiouem expertx; iiihil mano nomine (Cornelii scilicet) Romanum genere
mirum si prxclarorum virorum memoria, qui snb• fuisse, conjectura facile persuadet : Erant enim et
iisdem militaverant principibus, clara, et ab injuriis cohortum nomina, sicul et legionum,qum eliam deno-
temporum illxsa perseverabat. minatm reperiuntur smpe a Provinciis, ex quibus mi-
Huc accedil auctoritas Dextri, qux tanla fuit, ut lites delecti essent. Hactenus Baronius ad annum
nil nisi magnis momentis fulcitum auderet assevc- Christi 41.
rare, prxsertim verba faciens ad eruditissimos gra- Cxterum longe a vero abfuisse, non solum ex
vissimosque Hieronymum et Orosiuro, quibus opus aucloritate Dextri habemus, sed cx multis aliis,
hoc omnimodx historix dicavit. Si qua vero in rei qux ad persuasionem, quam inlendimus manudu-
fides ei prxstari debet, haud dubium in militum ett cunt : quorum prxcipuum est, quod lestimonio
centurionum kistoria prxstanda est, qui paulo antei Dionis (loco cilato) habemus, legionem Ilalicam
florueranl, in iisdem locis, quorum postmodumi dictam, quce in Syria, seu Palxstina degebat, eam
ipse summum obtinuit principalum. Conslat veroi fuisse, qux Sexla alio nominevocabatur, quod eo or-
Dextrum in Oriente prxsidem fuisse prxtorii impe- diue inter Romanas scripta esset, uti Baronius ipse
rialis; ei quod ei tunc ad manum erant arckiva, elt ex Dione pariler refert. Quod autcm lcgio llalica
PATROL. XXXI. 3
 75 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONJCON. 76
BIVARII COMMENTAR1U8.
Hispanorum esset sexta, non vero prima vel se-. A offert Silius ille fuvore Hispanus poeta Domitiano gratissi-
cunda, inde fit mauifestum, quod (vel ipso Baropio mus, ejusque ad consulaium usque perdu-
annuente) legioiies, et cohorles a provinciis, ex ptus, qui tamen ab Ilalica urbe Silius Ilalicus dicius
quibus electx essent cognominabantur, Hispana est non Italicensis, Quinimmo Iialix homines crc-
auiem provincia in ordine Romanarum erat sexla, brius Ilali quam ltatici dicti reperiuntur, Virgilio vi
ut patet ex divisione provinciarum a Romanis fa- ^Eneidos teste:
cla, penes quam postmodura prxlores ad eas re- Qui raaneantRala de gente nepotes.
gcndas miitebanlur: de quibus Titus Livius egrcgius
rernm Rnmanarum historiographus lib. xxxv dixit: El lib. iii :
De Provinciis decretum est, ut prima peregrina urba- Et ssepeHesperiam,srepeItala regna vocare.
naque estet; secunda Bruliorum, qui scilicet in con- Et Horatio lib. n Carm. ode 7 :
ad Tyrrhenum mare, Plolumxo tcste,
' finio Italix tertia Diis Patriis, Italoquecoelo.
degebant; classis qiimnaviqaret, auo Senatus
censuhset •quarla Siciiiw; quinta Sardiniw, et texta El Ovidio lib. iv de Fastis ;
Const.nis igitur esto, cohorlem CumTrojamjEneasIialos poriarel in agros.
Hispanim Ulterioris.
llalicnm, qux in Judxa et Syria militabal, Hispa- Et lib. v Tristium elegia 6:
niensem fuisse; quippe ex Dione sexla erat. Sexia In partes Italas, et locadextra ferat.
vsro (teste Livio) ex Uispania Ulteriori; qua in
parte urbs Italica sila fuit, Ullerior eniin a Romanis Idem hahet lib. n de Ponto elegia 3 et nlii inmimeri,
nuncupabaliir, qux respeclu Romx erat ultra Ibe- o quo videas recle eohortem illam Italicam vocari qux
rum : nemlni autem dubium esse poiest, Iialicam ab Iialica origineiri ducebat, quamquam aliquando
ad Bxtim consistentem ultra Iberum exsiitisse. nomen lialicre iirbis patronymicum Italicense dica-
Ctuterum nemo exisiimet, nnslram cohortem sexlo lur; quo pacto Cornelium inferius Dexter vocat hn-
loco positam, quasi cxteris inferiorem viribus, m licensem ad annuin Chrisli 40. Quod autem centurio
xstimalione, scd quia mililes ejus cohorlis longius Cxsarex nomine Romnno Corneiius nuncupelur,
a Roma dlstabatit domo et genere, penes cujus pro- non obest homini Hispanix, in qua mores Romano-
pinquitaiem suo ordineurbanorum
descriptx provinci.u fuere; rtim, qui ei tunc dominabantur, et nomenclaturx
ita quod pr4ma essei et peregrinorum vigebam.
habitantium in urbe; secupda Brutiorum, qui intra Sed quod multorum caput est, plana kxc et aperia
conlinentem ltalire degebant; tertia classis novalis, senlentia esl D. Hieronymi, tom. I, in epistola ad
eorum scilicet qui in oris lialire naves ascenderanl; Lucinittm natione Bwticum, cujus iniiium esi : Nec
quarta Siculorum: quinia Sardorum , quorum illi opinanti milti, subito iitierw lum redditm sunl: quw
propinqutus urbi habitant : quamlnquidem Sicilia quanto imperatte , tanto gaudiorum plenm quiescen-
niinus ab urbe distat quain Sardinili : ac demum lem antmam susciiarunt, ut statim amore complecie-
sexla Hispanorum, qul nimirum longissime positi rer, qnem oculis ignorabam. Ilujus siquidem cutn
sunt. Igilur ordinem distantix ab nibe cohortes adinirareiur fidem , ulpote liominis in ullimis Hispa-
ill.u sicut et provincix, servabant inler se; alias niarum, ac muudi partibtis existenlis, iti esi, in Bx-
robustissimam omniuni jiitlicalamllispanicam fuisse, lica, ubi etiam Italica erat; et iiiile nihilominus
certum esl ex Romanis scriptoribus, e qiiibus Dio Hieronymo in Oriente dcgenti munera ac lilteras
auctor cst, non solum vocari soiitam sextam, sed C mitientis : subdit, ejus mirandam fidem jam olim
ctiam ferratam. Cotnelium ceninrionem cohoriis ltnlicx prxfigu-
Sane cxterarum tiaiionum militibus robustiores rasse, qui scilicei in eadeiu provincia ortus, ad
ct forliores fuisse Hi-pnnos, Romanus exercitos saiis lideni paritcr perductus esi : atque in ulroque im-
expertus est : dilficilius siquidem, et tardius Hispa- pletum esse sermonem Dominicum: Multi ab Orienle
nia ab eo perdomita est, quara reliqux oinnes et Occidenlevenient, et recumbent cum Abraham, etc.
simul orbis provincix, vel ipso Ronianx kistorix Addit lioc ipsum desidcrio desiderasse Aposiolum ,
scriptoie Livio id alUsiante lib. xxvm: Hispania, dum ad Romanos scrjberel illud : Cum in Hitpaniam
inquit, prima inita provinciarum, sed postrema proficisci cwpero, elc., o vobji deducar iltue : tanlis
omnium, ductu auspiciisijue Augusli imperutorh per- fluclibus approhans, quid de illa provincia quxreret,
dormlta est. El quam gloriam Numnnttni, ei Sagim- lidem scilicei Hispanortim , qualis in Cornelio, et
lini iion meruere? aut uuis Cautaiirorum robiir Lucinio Bxticis micabai. Eu vcrba Hieronymi : Vere
lton miratur? de quibus Silius lialicus iib. ui dixit: nunc in te (o Lncini Bxticc) sermo Dominicus com-
pletus est: Mulli ab Oriente et Occidenle venienl, et
Cantaberanles omnes,hyeroisnue,xstusque, famisque, recumbent
Invictus,palmamqueex omui ferre labore, etc. in sinu Abrahm.Corneliut centurio coliortit
Ilalicm, jam lunc Lucinii mei prmfigurabat fidem.
Accedit, Romanos imperalorcs post devjctam His^- Appstolus Paulus scribens ad Romanos : Cum, inquit,
paniam', tanti fecisse milites llispanos, ul pro in- in Hispaniam proficisci cmpero,spero quodprwteriens
nata lidelitaie et fortinidine, in cuslodiam prxci- videam vos, el a vobisdeducar illuc. Tantis flticlibus
puarum provinciarum eos deputaverjnt. Auguslus, U approbavit, quid de illa provincia qumreret. Ilxc ilie.
anno ante Chrislum nalum 25, ab Hispania sui de- Uirumque igilur ad eamdem rem facere sensit Hie-
legil corporis cnstodes, Calagurrilanos; quod iu ronymus: et Comelii lidem , el Panli desiderium.
antiquis historiis noiavii Lud. Nonius (iu Ilispania Inquo.quxso.prxfigurabat fidem Lncinii Cornelius,
sua cap. 81) el Galbani posiea fecisse legimus; nisi quia ex illis nriundus erai, ex quibus postea
ct apud Dionem milites Prxtorianos Severi Perti- orlus est Lucinius, el quos Paulus ad lidem perdu-
nacis Hispanos fuisse, et Ilalos; in ^Egypto itidem cere cupiebat ? alias tempore sux conversionis Cor-
custodiam Imperii, Ilispanorum fuisse equiium ct nelins non eratin uliimis (errarum finibus , ut in eo
Lusilanoiuni, et in Arabia §imililer, refert Iiber cui sermo Dominicus implerelur, sed Cxsarex , non
Titulus est, IVoliliaProymciarum, ex quo id nnisvit longe ab Hierosolymis commorabatur. Laudes Lu-
Morales lib. x, cap. 33, ul facile idem de Judxa ctnii, ejusque conjugis Theodorx fuse prosequilur
Credamus. Hieronymus in prxfaia epistola, el seqnenti, quas
Neque nobis obestquod dicta sit eohors Itnlica non tu consulas.
vero Italicensis, quo paclo nuncupanda yidebatur, Satis superque probaium relinquimus, Coroelium
si ab Italica dicerelur; Enimvero cives Urhis Ita- centurionem de quo in Aciis Apostolorum sermo
licm hon soltim Italicenses vocari consueveruiu , sed est, ejusque cohortem ab Italica Hispauix urbe ori-
eliam Italici. Cujus rei abunde saiis argumentum Ijineni duxisse. Cxlerura unde elicere poteiimus,
 77 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONtCON. 78
A. C. 54. Pilalus Chrisii mortem, et miracula scribere slaluit Tibciio. A. R. 785.

BIVARII COMMENTARIUS.
dnos alios centuriones, quorum cohorles non nomi-- A Hispanis, genli sum, cum audientium slupore refert.
imnlnr, Hispanienses fnisse? Ex eo sane quod ini Quod vero ad C. Oppium spectat, de qtio iterum
Judxa una eademque crat cokors mililum Romano- Dexier nnno 66, duos filios habuil, Gaium et Deme-
rum, qui penes diversitatem centurionum per diver- trinm, virossanctitate clnrissimos. Ad Cnium hunc
sas terrx urbes dispersi erant. Sola namque cohors3 dedit tertiam suam Epistolam D.Joanncsab Epbeso
sexta, qux est Italica, et Ferrata , in Palxstinn,, scribens: Demetrium autem vocat hospitalemvirum,
Dione leste, degebat : scd tamen quidam illius mili- eo quod C. Oppii patris vestigia seculus, peregrinos
les cnm suo cenlurione Cornelio crant apud Cxsa- domi sux reciperet, et foverel. Cxterum apud
ream ; quidam vero npnd Capliaruaum in Galilxa , Dexlrum anno Domini 70, C. Oppius Corinlhi post-
cimi ceniurinne , cnjiis servnm sanavit Dominus : niodnm babitasse asseritur, qunmquam Mnlnciianns
<ini<lnmdeiiiiim llierosolymis, ubi ceniurio ille erat,, essci genere; et quod D. Paulum ad Hispaniam rc-
qui Christum cum clnmore valido morientcm , Deii cedentem, domo lactisque libcraliter cxceperii.
Filiura confessus fuil. Recie igitur cx pntria uniuss Dcinde D. Joannein in Asia .nb exsilio recens revo-
ceniurionis , et ejus railiium , deducimus natalcss ciium inviserit; ipsum etiam ad Hispanias veniei-
dnmns cxlerorum militum, et centurionum, quando) tem , et in eis prredicantem, ct ilerum ad Asiam
qiiiilem unius ejusdemque cohonis omnes erant, , redeuntem, comiialus fuerit : inde nihilominus so-
qnotquot in Judxa (quo melius quieli lolius Provin- cium se prrcbueritD. Ignaiio, abAnlioekia Romam
cix providereiur) dispersi agebnnt. Jure proinde dei usqtie ubi fcris dalus est: deinum cum per Medio-
snis centurinnibus glorinri poierit Hispania. lanum Hispanias iierum petissel, ejus Ecclesirc
Sed, o mira hominum pietas ac devotio I quam li-- g pontilex factus, a B. Barnaba tertius fuit; quo looi
beia eortim ei aperta confcssio I qunm intrepidus ac3 clarus meriiis, et bonis operibus, ac pro Chrisio
vnlidus clamorin fidei obseqtiium ! quam dignis ab> exanllatis laboribus plcnus, senio confeclus ad
Evaugelistis cclebranlur encomiis! Indignum se re- Deum migravit. Ilrcc summatim , ac perfunctorie
putnt Capharnnunensis ceniurio Dominica visila- dicta sunto, ut semci genealngix, natalium et laclo-
tione: Domine (inquit), non stm dignus ut intres sub^ rum horuin ceniurionum qualemcumque nol tiam
teclummeum. Tantum prxsumebat de Chrislo , ut't' habenmiis, quia alias difficile essel cuncta qux Spar-
solo verbo crederet cunctas xgritudines deturbare) sim aucior enarmt, percipere.
posse : Tanlum dic verbo, et sanabitur puer meus: Qund ad nonien C. Oppii spectat (ne quis eo
Nec minus immo niiilio plus illi cuncia subjectai movcri coulingnt) Romanum est, et nobilissimis ci-
quam sibi suus quisque famulus aut miles subdiluss vibus in usu exstitii, qualcs fuere Sp. Oppius Cor-
essct: Nam et ego (inquii) homo sum sub potestale> nieen cognomine, etM. Oppius, ambo Deeemviri,et
constitulus, el dico huic, Veni, et venil : et servo meo,, L. Oppius diclus Salinator, quorum meminit Livius
Fac hoc, et facit. Cur tu , Domine , qui super omnes) lib. III ei lib. xxxv, et celeberrimus ille C. Oppius
es, nequibis solo jussti atgritudiuem nueri longes qni, sub Q. Fabio, el Tito Sempronio coss. annoUr-
amandare ? Nihil intrum , si audiens Jesus (quodI bis 541, legem Oppiam de culiu matronarum tule-
Malthxus cap. vi nolavit) miralns esl, et seqiientibiis > rni, ab c.jusnoinine diclam, qua cavebatur : Ne qua
se dixit : Non inveni lanlam fidem in Israel. Sed ett mtilier ptus semiunciaauri haberet, neu vestimenlover-
lib r.un vocem Hierosnlymiiani ecnlurionis quisi sicolori ulerelur, neu juncto vehiculoin urbe oppidove,
non miretur? quando omnes Judxi irridcnl Domi- aut propius inde mitle passus, nisi sacrorum publico-
num, quando discipuli ipsi aufugiunl, qu.indo inter C ( r«m causa veherelur. Quam utinam llispania nostra
latrcncs repuiams cruci suffixus est, extollit vocem Inlisset! Sed Romx quoqne postmoduui (proh do-
coram omni populo: Vere fitius Deieratiste. Pietntoni Jor!) abrogata fuita L: Valerio Tribuno plebis ma-
vero, eleeinosynas, aique cxtera viriulum opera in tronarum causam oratione perpolita propugnante,
gcntili homine centurione illo Cxsarex, sancti quo- quiriquid in legis sanclissimx delensioncm pro
que angeli venerati suni,ei tanti ponderis suni apud Rosiris M. Porcius Cato lotis viribus contenderit.
Deum, ut in eo gentibus publicx prxdicationis Quod ipse Livius lib. xxxiv refert.
oslium reseretur. DeCornelio centurione Cxsarex cnmmorarile agit
Videamusuunc quid de his centurionibus Dexter Dester ad annum Chrisii 40 liis : Cornelius Centurio
asseveret. Plncei brevi compendio colligere , qux Italicensh, Peiro prmdicante,repletur Spirilu sancto,
ille sparsim per multos annos de eisdem refen; ut Hierosolymisquedenuntiala solemni Gentilittm ad fi-
ita semel con^tet leclori, quis fnerit coriim quilihet. dem Cltrhti conversione,Corneliusvero baptizutus flo-
Centurio Capharnaunensis nominc Caius Cornelius , rel. Crelera snis locis.
pairia fuii Malaciianus, cnjus filiusfuit CaiusOppius 5. Pilatus Cltrhti mortem, etc. Consuevisse prse-
renlurio , ille scilieet qni Hierosolymis dcgebai; el sides Provinciarnm res magni momenti, qux conti-
Christum morientem glorificavit confessione so- gissent in provinciis ad impei-nloresscribere, mille
lenini. lta Dexler koc ipso anno 34 fatelur iuquiens : exemplis exploralissimum csl. Pilaium vero hxc
Cornelitts centurio Capharnaunensh , dotninus tervi nnntiasse Tiberio imperatori, plures sunt probalx
qnemDominussanavil (pater eliam Caii Oppii centu- fidei auctnrcs qui lestentur: prxserlim Teriullia-
rionis), Hispanus, mire florel in Hispania.'Pra-miserai nT. ims in Apologctico cap. 5 ei cap. 21, Eusebins lib.n
vero de Cai. Oppio : C. Oppius centurio Hispanus" Hist. c. 2, Orosius lib VII cap. 4, Gregnrius Turo-
credit Chrislo morienti in cruce. Hnnc baptizavit in nensis lib. i Hist. cap. 24. Quinimmo suo exstitisse
Jlispania, quo jam appulcrat, S. Jncobus apostolus. xvo Romre in Archivis Reipub. acta in pnblicis ta-
De eo loquilur Dexter ad annum 53 : Florel centurio bulis descripta de Jesu Nazareno Hierosolymis sub
Malacitanus quem S. Jacobus ibi lingil; et nono 34 : Pilato cruci affixo, lestis est S. Justinus egregius
Floret per id tempus in Hhpania C. Oppius centurio Christi mnriyr et insignis philosophus in Apnlogia,
filius Corneliipariter cenlurionis; qui morienlcmChri- quam proChrisiiana religione luenda, «btulit An- .
itnm prwdical Hierosolymisesse filium Dei inler fra- lonioimperatori, dum ait: Hmoitagestaesse,cogno-
gores sarorum, muluo sese collidenlium, obducto te- seere ex Actis qumsub Pilato sunl scripta potesth. Sed
nebris die; ex genlilibusquea Chrisli morie primtis hic cum hoc auno (quod Dexter subdit) Pilaitis ea de re
Hispanus centurio credidit; qui fttit civis Romanus, Tibcrio non scripserit, quamobrem, qnrno, notat
buptizaltisquea S.Barnaba juclus est lerlius Medio- auctor, hoc ipso id slatuisse Pilaitimf nnm solus
laneiisis episcopus: Vir quidem aposlalicus, qui Chri- animus ejos rei dignus sibi visus est notn one? IIoc
sii mortem, et eclipsim admirabilem primus omniuin nimirum Dcxtrum innuisse conjeclqr, vitelicetnon
 9 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. 80
A. C. 34. Sancta Pctronilla annorum decem floret filia ex mairimonio S. Petri apostoli. A. R. 785.
BIVARII COMMENTARIUS.
solum animo morlem Domini tradendam scriplis Pi- A j Domini: eorum nimirum quxpro tepassus fuii; ita
latum decrevisse pubhcis, sed ei notariorum publi- enim Jiet ut eximia animi alacrilate lormenta perfe-
corum manu, jussione ejus interposita, descripta ras. Consule Eusebium lib. m, cap. 24 ei 30. Non-
pleraque fuisse, qux videlicet odium Judxorum et nulli uxorem vocant Concordiam,alii Mariam: quod
innocentiam Redemptoris concernerent : cxlerum M. Maximuset Heleca notarunt: aliis Perpetua nun-
ejusmodi publica acta ncquaquam Romam Tiberio cupatur, ut Molano4 Novemb. qua festum ei a qui-
imperatori missa, usque ad annum Domini38. Qux busdam celebralur. Suscepisse aulem Peirum filiam
vero in causa fuerint tantx dilationis non declarat e sua uxore, qux nomine patris insignila Petro-
Dexter: haud difficile lamen quivisqueat intelligerc, nilla vocaia fuerit, unoore faienlur quolquot ejus-
tum Pilatum ipsum conscientia sux injustiiix deten- dem sacrx Virginis meminerunt: prxserlim auclo-
tum, ne videretur iniquissime Chrislum niorii ad- res marlyrologiorum ad diem ultimum Maii quo loci
judicasse, quem sxpius palam passus fuerit nihil Romanum hxc habel: RommsanctmPelronillw, filim
dignum morte gessisse : lum eliam Judxos Pilalo B. Petri apostoti, qumFlacci nobilis viri conjugium
obstitisse, ne acta Chrisli Romam miltcret, quibus spernens,acceplistriduanis ad deliberandum induciis,
nimirum erat necessum invidiam suam iruculenlam interim jejuniis el orationibus vacans, terlia die mox
senaium et imperalores non latere. Decrevit ilaque ut Chrhti sacramenlum accepit, emisit Spiritum. Ilxc
Pilatus Ckrisii mortem et miracula Tiberio miitere, summatim decerpta suntex hisquxde viiaet obitu
et ea nunc publicis excepit tabulis; cxterum et res sanctx Pelronillx lesiaia posteritaii, suis scriptis
perquatuor annos exseculioni mandata non fuit, ob reliquit egregius Christi martyr Eugenius archi-
jam dictas causas. Quas si Cresar Baronius perpen- nT episcopus Toletanus, qui palris sui uiscipulus, et
dissei, aut si Dextrum nactus esset, minus ab Euse- ipsius virginis familiaris Romx exstilit : proprio
bio resiliret: Porro, ail, hac Pilati de Christo adTi- alias nomine M. Marcellus nuncupatus, postmodum
berium facta relaiione, Eusebium nescimus qua ra- obgeneris sui splendorem (erat enim ex familia, ct
tione, posl annos quinque recenset, quo anno Tibe- domo Neronis, uta Dextro suo loco edocebimur),
rius 16 Martii mortuut ett. Sed statim post Christi diclus Eugenius, quod Laline sonat nobilis. Hic ergo
resurrectionempalam factam exislimamus. Concordat lalis tantusque vir, ac Paironus noster, sciscitanii-
siquidem Eusebio Dexter, dum ait, anno quidem 38 bus ab eo sanctis martyribus Nerxo et Achilcco,
Domini, relationem ejusmodi Pilati ad Tiberium lunc relegatis pro confessinne Domini in insula
factam, sed addit, statim posl morlem et resurrec- Pontia, iniercauera qnx iisdcm scripsil, vitam et
tionera Domini Pilatum statuisse eam imperalori re- obitum sanctxPetronillxgraphiceexaravil, prout in
fcrre, quandoqnidem acia publica, quo tempore res actis eorumdem martyrum exstat tiodiequeapud Su-
eveniunt, mos est lieri; id tamen seu proprio motu, rium. Accipc ipsissima B. Marcelli Eugenii epistola-
seu Judxorum negotiaiione perficere quaiuor annos ria verba, qux ob memoriain et reverenliam ejus,
distnlit. Et certe utroque molum impiurn judicem et quoniam a nobis alicubi vindicanda esl, ad ver-
mihi facile persuadeo; prxsertim cum Judxorum bum boc loco apponilur.
ingenia ex Evangelio comperta habeam, qui totis EP1ST0LA. S. II. IIARCELLI EUGENIIADSS. lURTYIlES
nisibus, etiam ingenti mililibus pecunia collata, pu- NERiEUH ET ACniLEUH.
blicationem resurrectionis Domini impedire conten-
derunt; et alias minime ignorare poierant, Pilatum MarcellusservusSS. Chrhti confessoribusNerwo et
de cxleris eventibus in more positum vide- C G Achilwo. Lectis litleris vestris, gaudio sum repletus,
iant) illico Tiberium cerliorem effecturum de mi- quod inielligeremvos in fide constantesesse, et pro ve-
Iquod
raculis, prrcJicaiione, morte et resurrectioneChristi: ritate cerlare viritiler. Post multa de Pelro apostolo,
nihit toto orbe illuslrius, ac fama subdit : Ue Petronilta vero filia apostoli Petri, Do-
ignius umquam contigerat; quo fieri necessum mini mei, quando sollicile perquirilh, quis ejus vitm
Suandoquidem
erat, ul Judxi apud Pilatum nulium non moverent finis fuerit, paueis annotabo. Petronillam itaque bene
lapidem, quominus cuncta Dei hominis negotia nostis voluntalePetri apottoli ctinicam factam. Memini
crasao silentio obducerent; tum ne Christi nomen enim interfuiste vot, cum permulti ejus disciputi apud
in Komanum divulgaretur imperium: tum ne eorum iltum ederemus: et Titus diceret ad eum : Quando
impietas, invidia et malevolentia detegerentur. Sed omnes a le curantur, eur Petronillam pateris paralysi
vero qui quatuor annos renuente conscientia rela- decumbere? Cui tum Petrus respondit : Sic enim ei
tionem differre potuit, celare tandem veritatem non expedit. Ne quis tamen putet me his verbisindicarevo-
atque ea demum imperatori retulit, ut suo luisse, fieri non posse, ut sanetur, volout surgat et mi-
oco cum Dextro videbimus ad annum 38.
Jiotuit, nislret nobis. Et mox iila surrexit incotumh. Explelo
6. Sancta Petronilla, elc. D. apostolum Pelrum, autem minhlerio, jussit eam Aposlolusredire ad tecium
cum a caplura piscium ad piscationem hominum tuum, Postquam aulem in Dei timore cmpit esse per-
jussu Domini transiit, uxorem habuisse, nemo est fecta, non modo ipsa curata esl, sed etiam permulth
qui abnual; id quod (ut Hieronymum et Tertullia- aliis suis precibus obtinuit sanilalem.Cum autem essel
nnm missos faciam) perspicue docuit vctustissimus prwstanti forma corporis, Flaccus comesvenit ad eam
Martyr Ignatius ad Philadelphios scribens: Non de- JJ TVcum militibus suis sibi ehm conjugemasciturus. Dixit
traho, ait, Beatis, qui nuptiis copulati fuerunt. Oplo veroilli Pelronitla : Itane ad puellam inermemarmaio
enim Deo dignos ad vestigia eorum in regno ipsiut mililevenis? Si me vis habere conjugem, da operam,
inveniri, sicut Petrus et aliqui Apostoli qui nupliis ut matronm, et virgines honestmpost iriduum ad me
fuerunt sociati. Sed etM. Marcelbis Eugeniusejusdem veniant, ut ego cum illit pariter accedamad mdestuas.
Apostoli discipulus hoc ipsum, loco statim citando, Triduo ilaque dierum spatio impetrato, sancta virgo
profilelur. Petri autem uxorem marlyrio coram ipso jejuniis et orationibus vacavil, habensapud se sanclam
coronaiam, ex majorum relatione traditum sibi re- virginem Fmliculam, tn Dei timore perfectam. Tertio
fert Clemens Alexandrinus vu suorum Stromaium inde die venit ad eqm S. Nieomedespresbyler, Chri-
libro: Aiwnlcerle B. Petrum (verba sunt Clementis) slique mysleria celebravit: cumquevirgo sancthsimum
cum viderel uxorem suam duci ad mortem, twtatum Christisacramenlumaccephsel, recimansse in lectulum
quidemesse propter voealionem,el quod domum re- emisitspiritum.Matronmautemet Virgines,quas Flac-
verteretur (hocestquod ad patriam pergeret coe- cus ad eam miserat, exsequiasfuneris ejus celebrarunl.
lestem, qux domus nostra est, ei a qua peregrina- Haclenus beaiissimus Engenius, posimodum primas
mur). Yalde autem exhorlando et consolandoproprio nosler, de fclici obilu S. Pelronillx.
nomine eam compeUantemdixhte: Heus tu memcnto Calcrum in his qux ab eo referuntur, nonnulla
 81 FLAVII LUCU DEXTRI CBRONICON. , 82
A. C. 34. Vigesimaseptima die Martii, sub auroram, Christus devicta morle, ct infernis locisAA. R. 785.
mirabiliier spoliatis, redivivus ct victor a morluis resurgit.
Herodes Anlipas cum Herodiade pellice incesta, tota Judxa pulsus, priraum ad Gallias,
deinde Ilerdx iu Hispania exsulat, ibique infeliciier morilur.
BIVARH COMMENTARIUS.
suni qux in dubium vertere videntnr id quod apud1 A ipse Baronius) comes non erat dignitatis tilulus, sed
omnes receplissimum hucusque fuit de B. Petro- assessorem judicum denotabal; lum eiiam quia nihil
nilla; quod nimirum fuerit principis Apostolorumi mirum si vir nobilissimus conjugium filix Apostoli
filia. Nam qua ralione Petronilla vocatur, qux naiai non dedignaretur, qucm conspicereta stimmis Chri-
cst Simoni, quo tempore nondum Petri nomenclalu- slianorum proceribus magno lionore haberi, ut ipse
ram adeplus erat? Petronillre siquidem nomen deri- M. Marcellus Eugenius exemplo erat, qui tametsi de
vatum videtur a Petro, natam autem aniequani ini domo et familia imperaloris esset, D. Petrum Domi-
apostolatura cooplntus esset a Chrislo, eo fit mnni- num sunm nihilo secius vocitaret, cuin in Episiola
fesium, quod nusquam deinceps uxoresna ususfue- dixit : De Pelronilla filia apostoli Pelri Domini mei,
rit, conlinenliam professus, cum cxtcris conjngioi ctc. Scd et Clcmens (ut cxteros Romanorum proce-
copulalis Apostolis. Hinc vero majus accrescit du- res lacearn) et ipse consulari ac senaiorio genere or-
bium : apparet siquidem multorum virginem anno- lus, eumdem Apnstolum uti Dominumet Magislrtun
riim fuluram, diim Romx vcrsaretur cum Patre, qux• reverebatur. Quidni Flaccus, quantumvis nobilis,
nimirum non solum Hieroso-ymis. et Anliochix anud1 quanlumvis gcntilis, filiamtnnti viri in matrimonium
ipsum non paucis annis exstiiit, sed et postquam Ro- sibi copulari expetciet, cum prxsertim amore pul-
mam conccssit, vixit aliquot annos paratytica, ul S. chriludinis cxcp prcmereiur? Qttod etiam in causa
Eugenius fnletur. Qui autem fieri potuitulvirginein , fuissc ciedimus, ne Peironilla paupertatis, et exili-
plurium annorum Flaccus deperircl, quo eam conju- immo tatis sux inagnain dissimilitudinemobtenderet;quin-
gem acciperel : aut quo pacto credi potcril posl tot sapientcr ab eo ribslinuii responso, quod vi«
annos lam elegantis formx fuisse, ut in epislola de- "R deret ab amatore cupidissimo admiltendum nequa-
scribitur? Accedil quod Petronilla, de qua Marccllus quam fore; et quo illum facilius a se expelleret, iri-
Eugenius agit, cujiisquc fesius dies in Ecclesia coli- duanas inducias excgisse, quas illc minime negarc
tur, nobilissima puella appareat, uipote quam tam auderct : Virgines vero ct malronas honestale prx-
ditas petivisse crcdcnda est, quatenus illius vauita-
insignis vir, officio comcs, tot slipatus miliiibus, in tem
matrimonium cooptare vellet: immo qucepaupertatem eluderet, dumvanitaiiconsonaefflagitaret.Quam-
foriunx aui generis humilitatem ei non objeceril: quam et lemie argumculiim sit illam uon objecisse
quin potius multas lum malronas, tum virgiues exe- comili pauperlalem suam, quia Eugenius id non re-
gerii sibi comiies, ut iu uxorem comitis ducereiur : fert; pottiit siquidem lieri, ut cum hcccet id gentis
quod si piscatoris pauperis filia fuissei, nihil horum nas mulla minirac animum ejus infleclerent, ad tridua-
verisimile sit, sibi accidere poluisse, aut ipsam ut demum inducias et strepitnm mulicrum comi-
minimum paupcrlatem suam illico oblcndere de- taniium se, gradum fccerit. Quod ad nomeii Pclro-
buissc, quo lanti viri nuptias efTugeret. nillx aitinet, fatemur, non eo puerilibus annis insi-
Hxc fere illustrissimiun Barouium ab anliquo (ra- gniiam ab uiero, sed vel id in baptismo suscepisse,
mite deviare cocgere : "quibusduclus suspicatus est, quando patcr suus Pelri jam nomenclalura gaudchat,
ipsam non quidem filiam Pclri apostoli nuncupatam, vel non csse hoc iiomen proprium virginis, scd ko-
a discipulis parentis sibi impo-
quasi ab nxore sua susceptam, sed quod eam in li- noris cngnoinentum
liam speciali devoiione susceperit: Non secus atque silum, quo dcnotarcnt Pelri filiam esse, qucmadmo-
Marcum in epistola prima vocat filium suum, cum dum M. Marcellus Eugenii nomine insignitus fuil, et
ait: Salutat vos Eccelesiaqum est in Babylone(sic vo- alii Ckrislianorum aliis. Parum vcro inlerest sive
cat Romam), et Marcus filius meus : crcdilque potius C ' Pelrilla, sive Petronilla diceretur, cum aliasconstet
litiamPelronii cnjiisdair, nobilis, Romani civis : nam non Petronii, scd Pelri (iliam e>:stiiisse.Sed nec si-
Petronilla a Peironio deducitur, a Petro auicm Po- milis cst casus quein objicit Baronius de Marco : hic
irilla, sicut Drusilla a Druso, et a Prisco Priscilla. siquidcm semcl dumlaxai, filius vpcatur, plcrumqne
Non eo inficias ingeniose id excogiialum; verum autem absque lilii nuucupalione nominatus reperi-
non cst quare ab antiquis recedamus : qiiandoqiiidein tur, quod est signum solius ditectionis gr.nia tunc
si rcctead lydium expendanlur lapidem qux objecta eo donatum; Petronilla autem semper ei ab onmi-
suni, non cogunt nos novas excogitare senlentias. cium bus filia D. Petri nuncupatur : quod non levc iudi-
Quod enim ad lempus speclat, nihil mirum si virgo inter est, vere ipsius prolcm filicc cxstitisse. Nec defuit
qux viginti sex annos nondum excesscrai, florem amiquos scriptores qui ambigua nuncu-
adhuc veiiustatis retiueret. Sed undc xtas ista Pe- patione minme cnnlenius, germen Petri Pelronillani
tronillx colligitur? Ex eis sane qux hoc loco Dexler vocarit, id quod Wandelberliis in suo Mnr.ymlogio
docet, nimirum, anno ipso passionis Domiuicx de- metrico fccisse videlur, cum pridie knl. Junii dixil:
cem dumtaxatannos exegisse, quibussi undecim su- 'fum pridie PetronillaPetri de germine sancto,
peraddas, qui ab anno Chrisii 34, quo pro hominibus FulgidaVirgomicatCbristitiabeata decore.
mortem crucis oppeiiit, usque ad 45, quo vel ipso Repertum est sanctissimx Virginis sepulcrum sub
Cardinale teste, D. PctrusRomniiamfuudavitcaihe- Paulo 1 Rom. pontifice circa annura Domini 758,
dram (vel 44, ut ex Dextrocolligiiur de quo suo loco cum hac inscriptione marmori incisa, AuremPetro-
diciuri sumus), intercurrerunt, Jitul ejus Jilia21 an- nillw filiw dulcissimw(ut videtur) ab ipso Apostolo
num agens Romam cum patre ingressa sit: kis vero D I apposita. Vide P. Gnlcsinum atl diem 31 Maii.
quinque aiios superaddimus, quibus tum paralysi 7. Vigesirnaseptima die Martii tub Auroram. Hoc
vcxareiur, lum curaia ab Apostolo, sanilaiis qua loco non cst cur immoremur, cum cerium constans-
prrediia fuil, gratiam cxerccrct; liquido constat diem que sit, quidquid de resurrectione Domini a Dexlro
obiisse suiim annum agens 26, quo satis floridx ve- dicitur : cum enim mors ejus 25 Marlii acciderit,
nustatis esse potuit, et pulcbritudinis. Hoc lanlum consequens est ut resorrectio in 27 incidisse dicatur;
apud me valet, ut eo lempore florentissimam pula- idque sub aurora, spoliatis prius infernis locis, quj-
rim, etiamsi 50 annos peregisset, cum a Flacco in bus antiqui Palres sanctitate ticet prxstanles, deti-
uxorem petereiur. Nec me movct illum olficio suo nebantur, ob communis peccaii vinculum. Vidcqux
comitem exstilisse, lum quia anle Constaniini tem- de hora resurreclionis erudiie noiavit Baronius lo. 1.
pora (quod docte in notis ad Mariyrologium cdocuit 8. Herodet, eic. Narrat Joseph xviu Anliquiiatum .
8S FLAVH LUCH DEXTRl CHRONICON. 84
A. G. 34. Herodias vero sallans super Sicorim, flumen Ilerdx, glacie concretum, submersa mi- A, R. 785,.
serabiiiler periit.
BIVARII COMMENTARIUS.
lib. c. 9, cum Caius Romanorum Imperalor Agrip- A pulsum accessisse necessura fuerit, ibique potuit
pam Herodiadis fratrem , ex privato, regem fecisset, Lugduni aliquamdiu immorari; exinde vero Ilispa-
eamdem Herodiadem llerodis Aniippx Galilxrc nias peiiisse numquam Josephus negavit, nullibi
Teirarchx pellicem, fraiernx feticilatis invidia enim asseverat, Lugduni diem obiisse , sed exsilio,
agitatatn, regium slmiliter affectasse diadema; ejus- releguum perpetuo : inde vero non incrcdibile est,
que ambitionis gratia amasium movisse suum, qua- fugam versus Hispanias arripuisse, ibique peregri-
tenus decenti stipatus comitalu, Romam adnavigas- nanlem morti concessisse: id quod ultimo loco fa-
set; ui et ipse, beneficio Cxsaris, ad regale fasti- teiur; et aliorum auciorum testimonio manifestisM-
gium eveheretur. Res vero non ex voto accidere; mum reddilur. Siquidem Hegesippus veiustissimus
quin polius in pejus conversx sunt. Agrippa enim scriptor lib. n de Hierosolymitano excidio, cap. 5,
rex Foriunatum libertum suum ad Caium cum mu- venisse Herodem ad Hispanias assevcrai ; addcns
neribus, el litteris misit, Herodem accusans duplicis ipsum moerore animi consumptum interiisse. Sed et
defectiofiis a Romano Imperio; primum cum Sejano Josephus (alter a prxdiclo) Gorionis fiiius lib. v
contra Tiberium Principem, et denuo cum Arla- suarum historiarum , cnp. 46, inqnil: Transiulil au-
bano Parlho contra ipsum Caium; cujus rei iestes lem Tiberius Cmsar, rex Romanorum, Herodem in
adhibebat ipsius Telrarchx apparatus , utpole qui Hhpaniam , ubi eliam mortuus esl. Quru verba afferi
in armamenlnriis suis haberet tantum armorum , Ribera ad itlud Abdin-, Transmigratio Jerusalem qum
quantum struendis septuaginta millibus virorum ar- in Bosphoro esl. Vide quam docle asserat Dexler
malorum sufficerei. Herodes pene inviserai Caium, llispanias llerodem peneirasse , ibique infeliciter
cum ecce Forlunatus Romam accessil. Liiteris per- ,R obiisse. Esi. tamen quod Dextro soli debeamus, linc-
ccrtior efliceretur, *
" lenus aliis ignotum ; nomen scilicet ui bis, in qua
lectisImperaiorexcanduit,etquo
Herodeni rogavit vcraue essent qurc de muliitudiue obiil, nimirum llerdx, quam modo Leridam dici-
armorum suorum audierat? Eo autem annuente, sa- mus.
tis probatam defectionem ralus Impemtor, Teirar- 9. Herodias vero, etc. Horribilis, sed justissima
chia llerodem privavit; privatum exsilio mulctnvit, feminx mors , qure capui justo impie susiulerai.
et (quod invidix fomilem anxii) ejusdem Tetrar- Fusius eam narrat Nicepliorus cilalo loco; nisi quod
ckiam Agrippx xmnlo suo adjudicavil; Deniqtie in quibusdam videtur n Dextro devinre; ille siquidcm
Herodiadi, qux prxsens aderai, virum ccmiiaia astruit, liliam saltalricem in flumine glacie eoncrelo
suiira, pepercit, ob Agrippx fratris fidelitatem. demersam: Dexter vcro mairi llerodiadi id Irihuit.
Cxterum qux tanlomm malorum causa fuerat, et Deinde ille decapitaiam luissc docet, hic submer-
Divini numiuis indignationem simul incurreral, sam. SedCatlistum audiamus: Furibunda et adultera,
Joannisque Baplislx sanguinem conlra se claiiian- ineestaque, qum qnidem Herodh habebalur, revera au-
tem habebai, qui lieri posset, ut condignas non luc- tem Philippi eral conjux, vila longiut acta , cum priut
ret pcenas? Sed quo magis mireris Dei aliissimam filiam taltatricem acerbo fato sublatam viditsel, futuri
providentiam, absolutionem qtiam illilmperator im- swculi judicio, el tupplicio reservata ett, merat, ibi
perlieral, ipsamet renuit, exsilium et pcenas lubens quam cithsime divinwirw fwccs, iutolerabilisque indi-
amptexa , quas meruerat. Undc ad Caium , qui eain . gnationis Domnicalicem haustura ; Filim autem ejtts
absolverat, dixit :tu quidem Imperalor, ttl lua maje- (digntts enim est qui memorim•commendelur)talh fuit
stale dignum est, loquerh: sed mihi conjugalisamor im- obitus : Eundum ei quopiam brumali tempore\eral,
pedimento est, quominus fruar hac indulgentia: non G ( e< fluvius trajiciendus (Sicoris Ilerdcc fluvius, vulgo
enim mquumcenteo, ut cui tecundw forlunw fui socia, ntinc Segre diclus), <ji«irum glacie constriclus coag-
eumnuncin adversa deseram. At tlle indigne ferens; menlatusque esset, pedes eum transibat. Glacie aulem
(aitJosephus) lam excelsumanimum in femina, ipsami rupta, idque non sine Dei numine, demergilur illa sla-
quoque cum Herode expulit, et bona ejns Agrippw lar-• lim eapile tenus , et inferioris corporis pailibus lasci-
gitus est. Atque ila cffectum est, ut ambo extra Jti viens, molliusque se movenssaltai, non in lerra, sed
dxam ad Occidenicm orbis parlem concesserint, in undh; caputvero eceleratum frigore etglacie con-
cxsiljo perpeluo damnati. creium , deinde etiam convulneraium, el a retiquocor-
Quo autem contemlerini, dubiiari ineriio potest: pore , non ferro, sed glaciei crustis reseclum, in glacie
quandoquidem Nicepborus lib. i hist., c. 20. Vien- ipsasaltatianem lethqlemexhtbet, spectaculoqueco om-
nx asserit exsulem egisse Herodem , at Josephus ci- nibus prwbito,in memoriamea qum fecerat speclantibus
tato superius loco ail.: Herodes vero perpeluo damna- revocat. Oxc ille.Quo loci ingenue f.ileor casiim snl-
tus esl exsilio apud Lugdunum urbem : quo aucloroi lalricis , iil ab hoc auciore describitur, mimm Dei
vulgo creditur, Lugduni mortnum fuisse. Cxtertimi demonstrare providentiam , dum capite plectit eaui
idera Josephus lib. 2, de bello Judaico cap. 8 (adI qure capite plectere Baptislam peiierat. Vehemenler
calcem ipsius), ad Hisipaniasfugissecum Herodiade! autem adrairor, ejuscapiiis truncationem ,.non ferro,
consorte, aucior est, inquit enim: His adactus Ue- sed crustis dtimlnxnl glncierum actam. F.t quidem
rodes, venit dd Caium ,\i quo ob avariliam vehemenler miraculo (ieri potuisse, n<mambign, facium autem
increpilus, ad llispanias fugit; seculut enim quippet dubito. Aiqui in re dubin Dexlrum libentius amplec-
eum ftteral accusator Agrippa ; cui etiam Tetrarchinmt _." tor, sive de morlis genere, sive de pcrsona inoitem
illius C. Cmsar adjecit, alque ita Herodes quidein in; perpessa sermo sit: lum quia mullis sceculisNice-
Hispania, peregrinante tecum uxore, decessit. Hiic pboro fuit amerior, lum quoniam ipse Hispanus erat,
Baronius exisiimat pugnantia ea secura iitrobique ct Barcinnnensis, et ca retulit qux llcrdx in provin-
scripsisse Josep.hum, dura illic Agrippam misisse cia sua,non longea Barciiionccoiiiigerant rille vero
Fortunaltim post Herodem Romam, contendit, hic recentior multo, et io Grcccia naius, ct educntus
v-eroipsum, inqnit, Agrippam Romam peiiisse : illic fuii. Neque vero lego apud Josephum saltatricem fi-
ob sedition.is accusationeui dignitate privatum, liic liam in exsilium quoque aclam , seu ipsam comita-
avariiiaui vetiemeulcr objurgntum a Caio : denique lam fuisse matrem , ul siibmergi, vel detruncari Iler-
ibi apud Lugdunum exsilio mulctntum, hic auiem dx poluisset. Quis scit si in matrimonium data euni
ad Hispanias fugisse, atque in liispania peregrinan- conjuge in Gaiilxa, Judtcave uiauserit? Raiioni eiiam
lem cum Herodiade, decessisse. Sed quitlquid de consnnum videbatur ut qux gravius in morle Joan-
aliis sil (de quibus iiunc non curo) nulla pugna ver- nis deliquerai, pos.u graviori nmlclarelur; nemo
borum in boc auctore reperiiur, quod ad locum ex- aulem nescitpuellaracaput Baptistx, non nisiapel-
silii speclat. quippe cumad Gallias primuin Roma lice matre uiouilain, petiisse. At de iiis satis.
 85 FLAVII LUCH DEXTIU CIIRONICON. 8»
A. R. 34. Caius Cornelius cenlurioCapernaunensis,dominusservi,quem Dominus sanavit, pater A. R. 785.
eliam C. Oppii ccnturionis, Hispanus, mire floret in Hispania.
BIVARHCOMMENTARIUS.
10. Caius Cornelius cenl. Egerat in superioribnsi\temi et ideo tam reverenter erga illum se exhi-
Dexler de C. Opnio Hierosolymis degente ; nunc dei buit. Adde prudentice opus fuisse quod prius misit
ejus parente C. Cornelio Malacitano, itidem centii- ad illum seniores Judxorum; deinde nmicos, cum
rione, sed in urbe Capernaunensi commorante, in-- jnm non longe esset a domo, ut Lucas refert : Dc-
quit illum fuisse centurionem, cujus laus est inl mum vero et ipse accessit rogans, ne intrarel in do-
Evangelin: illura, inquam, quem laudavit Dominus i mum suam ; quod Maithxus scripsit. Hxc mihi cx
Luc. vu, dicens : Amen dico vobh, nec in Israel tan- Chrysoslomo accepta facilior vidclur conciliaiio
lam fidem inveni. Duo sane ex SS. Evangelisiis, Mat-- Evangelistarum : Quod enim Matlhwus non ait pcr
tbxus, et Lucas historiam dutcissimain referunt, , amicos (Chiysostonius loquitur), sed per se ipsum,
quonain scilicel modo accesserit ad Jesum, rogansi hoc eumdemdixitse, nihil contrarium est : conveniens
ut medereliir servulo de vita periclitanti: Jesu veroi autem est opinari, et ipsumposlquam misit amicos ad-
dicenli: Ego veniam, et curabo eum, nou acquicvis- venientem,per se hmc dicere. Si autem hoc non dixit
se, ui per *se accederet, indignum se lanto kospiiei Lucas, neque illud Matthwus, non sibi contradicum,
reptitans, el ipsum tam poientem, ut verbodumlaxul, sed compientquw ab invicem derelinquebaniur. Sa-
quo nihil facilitis, si vellet, curare posset, et ab in- pieiiliam uolal idem Chrysnsiomus, quia non dixit,
fJruio xgriiUdincm pellere; cum illi multo magis; hicconstiiutus satva eum, non enim legilur peliisso
ohcdireni, quam suiinet uiilites et servi sibi. Domi- expressis verbis salulem servi; sed exposuisse dum-
ne (inquicns), non sum dignus ut intres sub tectum laxat xgritudinem lantum, siquirlem dixit: Domine,
meum ; Sed tanliimdic verbo, et sanabitur puer meus. puermeus jacetin domo paralyticus, et mile torque-
Teenim possecertis>imum miki csi; etquid mirtim? u tur; unde reddens Chrysostomus ejus rci rationem
ndmelegohomo sumsub poietiate constitutut, hnbens aii: Etcnim sciebat, quia potens est ad faciendum,
sub me mililet, et dico huic, Veni, et venit, et servo sapiens ad intelligendum, mtsericorsad exaudiendum:
meo, Fac hoc, el facit: qunnto magis tibi, qui nulli ideo infirmilatem tantum exposuit, remedium autcin
subderis, cuncia obedient! Audiensaulem Jestts mi- sanilalis in mhericordiw ejus potestate dimhil. Boni-
ralus est, et sequentibusse dixit: Amen dico vobis, taiem denique vide (ipsemet loquitnr) qui pro talute
non inveni tuntam fidem in tsrael. Tam multa sunt servi sic solliciie festinabat. Addequod gentilisndhiic
qnx in hnc nno homine Dnciores miranlur, dum existens, synagogam Judxis ipse xdificaverat, in
texium Evangelicum inierprctantur, quoil longtim urbe sua Cnphnruaiim; el ipsos quoad religionem
esset cuncta recenscre. Chrysnstoinus allissimam ut miniraum diligehat, cujus rci lestimonium ipsi
ejus fidem eleganter ponderat: Fidem (ait) centurio- seniores Judreorum dederunt Domino (en salutem ex
nis vide. Quia non dixit, Veni, et salva eum, quia ille inimicis): Cuiii venhsenl ad Jesum (ail Lucas), roqa-
consiititlusin omni locoerat prwsens; ei inferius prx- banl eum soliicitedicemesei: Quia dignus est, ut lioc
fert illius fidem Jideicxterorum : Credidit enim (in- illi prwstes: ditigil entm gentemnostram, et Synago-
quil) Andreas, sed Joanne dicenle : Ecce agnut Dei: gam ipse wdificavitnobis. Magnus igitur virfoit iste
credidil Petrus, ted evangelizantetibi Andrea : credi- centurio. Ei cerle lalem esse decebat eum, qui pri-
dit Philipput, sedlegendoScripturas : credidit Nallta- mus ex gentibus prxdicatione, et miraculis Christi
naet, sed prius signttm divinitatis accepil, vismn sci- ad fidem convertereiur. Nemo autem hanc mc di-
licet fuisse a Cbristo sub ficu, ubi corpore non erat gniiaiem ei gloriam absque duce gravissimo ceniu-
prresens. Sequiliir Origeues. Jairus Israetis princeps rioni iribiicre existimei, habeo siquidem Chrysosto-
pro filta sua petens, non dixit, Dic verbo, sed Venive- C mtiin hoc toco Matthxi aientem : Ceitturio atitem
lociier. Nicodemusde fidei Sacramento audiens, ait: isie primus frucius ex gentibus, ad cujus fidei compa.-
Quomodopotesl hoc fieri? Maria et Mariht, Domine, rationem, omniumJudworumfidet infideliiat est inven-
Domine,si ftihseshic, fraler meusnon fuhsel mortuus: ta. Sunt qui Cornelio centurioni id conccduni; scd
quaii dubitantes, quod ubique posset udeste Dei poien- prxlerquam quod hicquoque ex Hispaniafuit oriun-
tia. El hoctotnm voliint insinnasse Dominum illis (lus, ulpole ltalicx natus, hoc lamen diversura valde
verbis, necin hrael laniam fidem inveni. Amhrosius inicllecium habet: nimirum hunc primum, fuisse
addidit: F.t quidemti sie legas , in nullo tantam fidem animal De<>immolalum, poslqnam osliuni fideigen-
inveniin Israel, simplex intelleetus et facilh est (si tilibus apertnm esl; non tamen quod primusgenli-
enimde solis lunc vivenlibus loqueretur). Si verojux- lium credidit : hoc enim slare non polest: cum
ta Grwcos, nec in Israel tantam fidem inveni, fidem Masi qui puerum Dominum adoraverunt, antiquio-
hitjuimodi eiium Elecioribut et Deumvidentibutanle- res in fide fuerint centurione Iialicensi. iSed de liis
fert : nimirum patriarcbis ei prophetis. Sed recte iterum sermo incidetsuolnco anno Domini 40. Hoc
admonet Beda, quod non de omnibus reiro patriar- dcmum glorix nostro Capbarnaunensi ascribi opor-
chis et prophetit, sed de prmsentismvi loquitur liomi- tet, quod toli Ecclesix iormam dedcril rccipiendi
nibus, quibusideo centurionh fidesantefertur, quia illi Cliristum in suorum corporum domibus. Antiquissi-i
legh, prophetarumquemonitis edocli, hic autem, ne- ma siquidem consuetudine receplum esl, ut qui sa-
mine docente, sponte credidit. cram Eucharistiam recipiuni, vcrba centurionis
Prxier fidciii ant-m, humitiiatem magnam illius promant, Domine, non sum dignus, etc, quod lanta
coiiimcndal illud, Domine, non sum dignus; quo loci D \ gaudel antiquiute, ut id Origenes summopere com-
Rabanus : Propter conscientiamvitm gentilis gravari meudavcrit, dicens : Quando corpus, el sanguinem
se magis dignalioneputabat, quam juvari; cujus elsi Domini manducas, et bibis, tunc Dominus sub teclum
fide prwdilus , nondum erat tamen sacramentis inun- tuum ingredilur; el tu ergo humilians teipsum di-
clus. Ubi Augusiinus (Ser. 6 de verbis Domini in cas: Domine, nonsum dignus, eic.
monte): Dicendoaulem teindignum, prmstititdignum, Mire floret in Hispania. Floruisse admodum
non in cujus parietes, sed in cujus cor Verbum Dei in Judxa opinione virtuiis et pietatis apud Deum et
Chrislus imraret. Neqnehoc dicerel cum lanla fide, liomines, lam Judrcos, quam genliles suos, ex dictis
et humilitaie, nhi illum, quem limebat intrare in do- liquel: addit vero Dexier in llispauia eliam flo-
mumsuam, corde gestaret. Ubi ait Ambrosius, quod ruisse, nimirum quia relicta militia miles emeriius
ad mytteriumtpecta', viditin pectoraadhuc gentilhtm, in patriam se receper.it; cum vcro Malacitanns civis
non esse penelrabilen Chrhtum. Prudentia antem fuerit (quod superioribus docuimus), consequens
centurionh (ait Hieronymus) apparel in hoc , quod esl, ut eo in lnco sanctiialis opinione clarus (ulserit.
ultra corperis tegumentum, talenlem vidit Divinita- Ccetera qux ad prxdicaioiiem et consummationnm
87 FLAVH LUCII DEXTRl CHRONICON. ! 88
A. C. 34. Ultima die Junii, sancti Dei Apostoli, quadraginta et oclo diebus plns minusve.post A.R.78S.
adventnm Spiritus sancti, conveniunt in coenaculoSion, qux domus erat Marix ma-
/ tris Joannis, cognomento Marci, ac habito consilio, sortilione divina, provincias
V mundi prxdicaiionis causa inter se partiunlur. Contigitque S. Jacobo Zebedxi filio
Hispania, Joanni Asia, Mattbxo yEtbiopia, Tliomx India, Philippo Scylhia et Gallix; "j
Quo tempore canones eduntur, et apostolicceconslituliones componuntur, ad Sacra-
mentorum et totius Ecclesix ceconomiam. ^"y

BIVARII COMMENTARIUS.
ipsius spectant, scribit Heleca in additionibus ad A cundum a Christi morte incidisse. Sed bxc sentcntia
•Dextrura his verbis: tantum Bedx displicuit. ut mendacem eam vocare
Nec minus celebralurmemoriaS. Caii Corneliicen- non dubitaveril: Conslat,ail, quod mendacium scri-
turionis (qui [uit ille eenturio, cujus famulum ad psit itle , qui ex persona Metilonis episcopi Asim li-
Capharnaum Chrislus sanavil): postea sociatusaposlo- brum exponens de obitu Virginis, dieit, quod secundo
iis, neci S. Slephani interfuit; Petrumet Paulum ad posl AscensionemDominianno, aposlolijuerinl omnes,
Hispanias venientes comitatus est. Tandem prwdi- toto orbe, ad prmdicandumin suam quisque provin-
cans Seepsinientibus,propeldam morluusesl. Prmdieat ciam divisi. Quod confirmatlesiimonio Lucce Acto-
in Hispania: longe hic alius a Cornelio centurione rum vin : Omnes dhpersi sunt prmter Apottolot: si
coltorlis Ilalicw : hoc Cornelio multo juniore ille se- enim Aposloli in illa prima perseculione dispersi nou
nior. Pervenil autem usque ad Adrianum, cui etiam fuerunt, minime ergo divisi sunl ab invicem, tolo
charus fttit, ut docetDexter inferius ad annum Chri- ejusdem persecutionis tcmpore, qux ut minimum
sti 66. toto secundo anno post Chrisli morlem dur.ivil.
ll.SancIiDfiAposIo/i.VariafuitliactenusDoctorum Adde quod prxceptum habcbnnt prxdicandi Judxis,
senienlia de lcmpore divisionis Apostolorum;quidam; priusquam toto orbe dispergerentur ad gentium
eninqvolunlfactamstalim apasSioneDomini;quosdu- conversionem : quare oporluit Hierosolymis pri-
ciiTheophanes in Sympkoniaveteriset noviTeslamen- mum, et cxteris urbibus Judaici populi serio prx-
ti;ellibenieramplectunturnonnulIiHispauorum,ulila i dicaiioni inslitisse. Hinc ortum habuil aliud Gene-
facile tueaniur profectionem D. Jacobi in Hispaniam,, brardi placilum lib. 3 Chronologix ann. Chrisli 46,
paulo post resurrectionem Domini factam, cum lameni ,T. divisionem Apostolorum rejicientis ad annnm 7 post
ante Apostolorum cxterormn divisionemminiine ac- Chrisli raortem. Sed cur poiius hunc aniiiim 7 quam
ciderit; et id non obscurevidctur innuere D.Clemensi 5 vel 6 elegerit non ostendit. Ilujus dubii cxpeditio
Rom. in epist. 1 ad Jacobum fratrem Domini. Aliii pendeiex sequenli.
ad aliud extremum declinanies contendunl, anno 12! 12. Uliima die Junii, etc. De die quoque quo hxc
ab eadem passione perfectam; id quod inter veiu- sacra divisio orbis universi inier Aposlolos celebrala
stissimos docuit Apollonius apud Eusebium lib. vt sit, non minor est dissensio; nain ProcorusS. Joan-
Hist. c. 17, cujus ea smil verba : Se traditione acce- nis discipulus in ejus historia affirmat, inlcr cxtcra
pisse, Servatoremmandalumsuis dedisseAposiolis,ne> qu» in hac divisione facla sunl, primam fuisse Ja-
ad annos 12 Hierosolymisdhcederent. Ctemens Ale- cobi Minoris electionem, et consecrationem in cpi-
xandrinusreferiin hancsententiamprxcepti formami scopum Hierosolymorum.Nccmirum, cum bxc illius
lib. vi Stromat. iPost duodccim annos egredimini ini Apostoli sors fueritraiictore autem Eusebioin Cliron.
mundum; nequh dicat: Nonaudivimus. Hoc sequiturr ann. 34, constat S. Jacobum consecralum esse die
Beda in Manyrologio suo, eumquc referi Usuardusi 37 Decembris (qnem sequiturRabanusin suoMany-
apud Molanurridie 15 Julii. rologioapud Canisium Antiq. Lect. lomo 6) : unde
Neuirum korum slare potestcum verilate; nami relinquilur, ut ipsa Apostolorumdivisio cadem die
contra id jjuod Theophanes asserit, se opponit D. pcracla sit. Quo tamen non obstante omnes fere auc-
Lucas Act. vi, doccns quod posi necem protomarly- torcs Martyrologiorumaflirmant divisiouem Aposlo-
' ris Slephani exorla magua in Ecclesiampersecuiioue,, lorum in 15 Ju/tt cecidisse, Beda, Ado, Usuardus,
omnes dispersi sunt prmler Aposiolos: cum nuiemi el Molanus: et Grxcorum Menologium,bis verbis :
martyris mors ad calcera anni redemplionis huma-• G I Die 15 Julii festiviiasomniumApostolorumquando di-
nx facta fuerit, et tunc Apostoli dispcrsi non sint,, visi sunt ab invicem, in qua festivitate scrmoncs ka-
consequens est, ut eorumdem divisio non accideritt buerunt Chrysostomus, et alii Palres. Couveniunt
statim a passioue Domini. Facit vero contra Apol- eiiam Pelrus Equilinus episcopus, illo die; ei quod
lonii et Clementis diclum, quod D. Marcus Evange- cxteris prxstat, RomanaEsclesiadivisionemeamdem
lium suum clauserit asserendo, quod cum illa scnbc-- celebrabat iu antiquo Brcviario et Missali canians
ret, Aposloli secundum jussionera Domini profecti i Epistolam, Corde creditur adjustitiam, Rom. x, et
prmdicaverantubique,Dominocooperanle,el sermonem t Evangelium, Euntes in mundum univcrsum, Mailhxi
confirmantesequentibussignis. Certum autem et con-• uliimo, ut Equilinus notai lib. vi, cap. 99. Ab utroque
stans estapudomnesauctores.Marcum evangelistaml auleni dienon minimum videtur dislare De.xier, dum
scripsisse anno undecimoa passione Christi Domini: docet contigisse die ultima Junii.
unde fieri non potuit ut Apostolorum divisio in an- Utraque lamen quxstio de die et anno divisionis
num 12sitdilata, cum in 2 non solum divisi repe- apostolicx facile solvitur, si adveriamus, non uno
rianlur, sed et toto orbe dispersi prxdicasse, ett eodemquediedivisionem (sensorlilionem)Provincia-
iniraciilainulla perpelrasse. Accedit quod Paulus 5> riim faclaminter Apostolos,et exseculionimandatam;
anuo a conversione sua, venil Hierosolymamad an- primum siquidem ultimadie Juniiejusdem anni, quo
tecessores suos Apostolos(ut ipse fatetur ad Gal. i),, Christus pro nobismortuus est, congrcgatisimul Apo-
ct lamen lunc non invenit ibi, nisi Petrum el Jaco- sioli, cuni ab eodem accepissent, ipsos universum
bum fratrem Domini. Qua de re inferius agemuss orbem peragraluros, el in omnibus terrarum provin-
anno Christi 58. '
U ciis Evangelium prxdicaiuros, dc ipsis proviuciis
Ut iiuccforsan fiigcreut inconvenientia, alii aucto- sortes miserunt; quo quisque eorum sciret, quod
res ab utroque extremo declinanies, mediam viami animarum onus ipsi incumbcret, ac pro carum sa-
elegerunt; in quibus MeliloSardiccnsis episcnpus,, lute sine dilalione et inierniissione Dominum ora-
seu auctor libelli de iransitu Virginis, qui cxslat ini ret. Cxtcrum non statim fuit exsecutioni mand.ita
Bibliotheca veterum Patrum, Melilonis nomine in- ejusmodi provinciarum sortitio usque ad annum 7,
signitus; vult divisioncmAposlolorum in nnnuin se- ut mox dicemus : siquidcm opus crat conversioni
89 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON. 90
BIVARIICOMMENTARIUS.
Hierosolymorum et totius Judcex regionis primum A . Apostolos facla fuit; nam Hierosolymx etiam per
omnes insistere, et in unum corpus coalescenles se sortem conligerunt Jacobo. Hoc vero oportuit necein
a Judaica persecutione defendere; el de multis quo- Stephani prxcessisse , quandoquidem ipse diacona-
que disponere qux ad fidem catholicam loto orbe tum sub illo exercuit, ui aucior est D. Ignatius in
stabiliendam necessaria erant: videlicet de his qux epist. ad Trallianos: Qttid diaconi (aii) nisi imitatores
ad Sacramentorum celebralionem, et dispensatio- Cliristiministrantes episcopo, sicut Stephanus bealis-
nem, et totius Ecclesix oeconomiam pertinere vide- simo Jacobo, el Timotheus et Tilus Pauto, Anacletus
banttir. Cum vero tot lamaque Ecctesix stabiliend» et ClemensPetro. Idem repelit in epislola ad llero-
negotia repenie fieri nequirent, sed magna prius(ut nem. Quinimmo Heronymus lib. de Script. Ecclcs. in
parerat) habiia discussione, ei maluro judicio, quod Jacobo inquit: Post passionemDoministalim ab Apo-
rccle annotavil Dexler dum dixit, Habito consilio stolis Hierosolymorumepiscopusordinalusesl.
faciamesse sortitionem divinam; inde lil ut consi- 13. Quadraginta et octo diebus. Restilui banc
liimi ejusmodi aposiolicum non uno nec paucis die- Dexlro lectionem , corrupte siquidem legebaiur 38
bus consummari potueril, sed inultos necessario in— diebus post Adventum Spirilos sancli congregalio-
sumpserit. Ejus vero memoria celebrari consuevit nem apostolicam factam super divisionc orbis. Si
Hicrosolymis, et in Orienle, die quo cceptum est, vi- enim , ui verum cst, el pr.cmitlilur a Dexiro , die
delicet 30 elnltima mensis Junii. Cnjus rei lestimo- ultima Junii celebrala csl, non 38, sed 48 dics inler
nium perhibet( Dextro consentiens) Grxcorum Me- eam et adventuni Paracleli intcrcesserunt, quando-
nnlogium quod sic habet: Die 50 Junii congregatio quidem moriem Christi, el Pascba eo anno 25 Marlii
sanctorum et benedictorum duodecim Apostolorum. .R contigisse nemo nescit; etconsequeuterPenlecoslen
'
"
Meminit ejusdem festi, et verborum Usuardus apud 15 Mnii, nimirum posi 50 dies a Pasckate; a 15 vero
Molanumhac ipsa dic. Obiter annotarim falli eos qui Maii,qua Spiritus sanctus advenit, usque ad 30 Junii,
bacdie credebant npulGrxcoscelehrari feslum om- qua mundus sorlitus est inter Aposlolos, 48 inter-
i.iuin Aposlolorumsimul, quo una dies festiva cutic- cedunt.
lis consecrarelur, poslquara antecedente de princi- 14. In canaculo Sion, etc. Obstare videtur Ansel-
pibus eorumdem Petro et Paulo solcmnia facla fuis- mus in descriptione Terrx Sancix typis recens datus
scnt. Si cnim hoc Grreci intenderenl, nondixissent, a Canisio tnmo VI Antiq. lect. ubi lixc ait : A loco
Congregatio12 Apostolorum,sed Feslum Aposlolorum: AscensionhChrhli ad 40 passus pedum, adliuc appa-
Nnm congregationis nomcn concilium sonat, et ad- rent veluslhsimi parietes muri rueniis, in loco ubi
veriere debuissent D. Chrysostomum homiliam de Apostoli diviserunt sibi provincias ad quas qnisque
divisione Apostolorum hac ipsa dic ad populum ha- ire debuerat, et ibi Credo contposuerunt.tion igitur in
buisse, ut Molanusrefert in nolis ad Idus Julii, uum. Ccenaculo Sion, sed exlra civitaiein, loco ab An-
3, in suo Usuardo. Quod prirao igitur f.iclum est in selmo relato, hcec sorlilio facta fuil. Cxlerum con-
hoc concilio, fuit divisio ac sortitio provinciarum, et ftindil hic auclordivisionem proviuciarum, qux facta
hoc primo congregationis die. Consequenter acluin cst iu Ccenaculo.cum divisionc Aposlolorum nb in-
csi per multos alios de Consliiulionibus Aposlolicis vicem, qux post 7 anuos eo loci contigit, dicendo
et Canouibus Sacramentorum; deinde Jacobi Mino- basilicam illam seu locum sacruin erecium olim
ris(cui Hierosolymorum administraiio sorte conii- fuisse iu memoriam devotissimx colloculionis, quara
geral) consecratio cclebraia est 27 diedecembris, Apostoli babuerunt, cum discesserunt lamlem ab
quo ab Eusebio et Rabano ponitur. Demum cum G I invicem. Quod vero ibi fidei symbolum confecerint,
jam Synagogx repudium datum esset, et geniibus et non in ccenaculo Sion , qure erat domus Marix,
ostium aperium, ab inviccm divisi in suam quisque matris Joanuis cognomento Marci, non opponilur
pruviitciara profeclus cst. Hxc vero divisio Aposto- dictis Dexiri : illo enini non de Symbolo, sed de
lorum ab inviecin die 15 Julii coniigit, ut ex tradi- Constitutionibus Aposlolicis loculus fuit. Quomodo
tione habet Ecclesia, qux ea die divisionem hujusiuo- auiem in constitutione Symboli, duodecim concur-
di «lim celebrare consuevit. rerint, nimirum singuli singulos fidei arliculos tri-
Coniigisse vcro hujusmodi divisionem anno 7 post buendo, traciant Angustinus serm. 115 de Tempore,
Christi morlem, suo loco cum Dextro el Genebrardo Ambrosius serm. 38 ad finem, Rulinus apud Cypria-
o.-lendemus. num.etVenantiusFortunatiisiiiexpositioneejusdem.
Occurret foriasse quis : si non illico profecluri 15. Conligit S. JacoboZebedwifilio Hhpania, elc.
craut, quare lam ciio divisiouem orbis fecerunt Qux Provincia orbis, cuique Aposiolorum sorlc di- /
Aposioli? Scd fncile scdabit scrupulum, qui aniino vina conligerit, non ita cerluiu est, quod ejus rei|
perpcnderit, Apostolos nou fuisse tardos, et pigros, cerlum Ecclesix testimonium teneamus. Nequc vero j
.-cd providos, ac solertissimos : prxlcrquam quod idem esl aliquem Apostolum hic vcl illic evangclium '
oportebai, unumqiiemque eoruin expedilum esse, et prxdicasse, el ibi sortem sunm accepisse: Quando-
pnralum ad opus ad quod asstimptus erat, el pro quidem non unam lantum mundi regionem qnilibet
suis ovibus orare; clmulta interim occurrcrc pote- docuii, sed multi niultas, ensque remotissimas; ne-
r.ml negolia, ad pcculiares provincias spectantin, ut gari tamen non potest, unumquemque prxcipue
dc llispania jam dicam. Quod si koc difficile alicui £p conversioni illius instilisse , qux ipsi conimendata ;
vidcaiur, quxram ab eo : si non siaiim a passione fueral. Quare lcctissime asseruit Dexler, Jacobo
Domini in inundiim dispergi eos oporluit, ut quid Zebedxi HlioHispaniamconligisse, quam vis in Judxa
eliam ante adventumSpiritus sancii sortem mittentes ei toto itinere usque ad Hispaniam prxdicaverit : et
Matthiam in Apostolum elegerunt?duhi enim omnes Joanni fratri suo Asiam , lametsi mulli asseranl,
stimil degcbant, miims necessarium videbalur 12 Panlios eiiam docuisse fidcm, argomeuto desumpio
polius quam undccim esse. Et quidquid kuic qux- a titulo primce sux Epislolx Canonicx, qux olira ad
stioni responsmii fuerit, respondebo ego ct illi. In- Parthos inscripia legebaiur; elMalikxoAUhiopiam,
Miper inde colligi potest quod paulo posl advenlum quamquam tcste Isidoro Macedoniamcliani iilustra-
Spirilus snncli, divisio Provinciarum lacla est, quod veril verbo Dci; et Thomcc Indiam , quem lauicn
iinll.i in ea meniio facla esl Pauli, cui poslmodtim Panbis.Medis, Persis, Hyrcanis, ei Bracmanis prx-
loiitis universigeniium conversio fuit commeudata. dicasse, Mariyrologium llomanum occinil; Philippo
Si enim tempore divisionis esset Apostolus, haud itcm Scythiam, qui nihilominus, eodein tesle, usque
dubium quin cum cxteris in sortiiionc illa commu- ad Asix Hierapolim pcrveuit. Quod dc Gallia in
nionem haberel. Adde quod apud omnes consians Philippo addit Dexter, putat Barouius errorcm esse
cst, Jacobum tiiuc Hierosolymornm consiitultim scriploris (in Isidoro) lib. de Obitu Pairum , qui ei
pouiiJicein, cuui sorlitio provinciarum iuter omnes quoque iribuit Galliaiu, conteudiique debcrc lcgi
 91 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 92
- A. R. 34.
Jacobus, fratcr Domini, primus Hierosolymerum Episcopus creatus est. A. R. 785.
Sacra vero Virgo, consilio, luce doctrinx, et mirabili vitx exemplo prxsidet collcgio
apostolico; nihilque gravegcrunt illi, quod non ejus consilio, ducluque geraul.
BIVARII COMMENTARHIS.
Cnlxclam, qux est pars Plirygix, contermina Scy- A i UsquBSpnnosOccidttlsiderisaxe clausos,
tkix. Quod mihi quoque arrisit aliquando : ham QuosJacolmsdocebat.
quamvis Apostoli posten varias remotlssimasqne re- A Seytharumfrigoribusperpetuis in «vum,
giones adierint, taroen in sortitioiie Orbis , non vi- Qux tulerat Philippus;
detur credibile pturcs a se invicem distantissimas Ad Pergsix proxima,quos sanctiflcatnigello»
simul uni eidemque commissas. Gxterum llber ille iGthippesMatthoeus:
Mundusotnnis dogmatajam rescierat salutis;
de Ortu et Obitu Patrum vere S. Isidori, uti inferius Barbarierelibta, -
probabimus : resque ipsa iterum asserilur in bymno Dlsciplinamcatholicxreligionisbausit.
S. Jacobi Apostoli, qui exstat in BreviarlOGothico,
qnn usa fuit olim tota llispaniarum Ecclesia. Quare Ilxc ille. Orienlis prxdicalionem a Tboma in [India
iitriiisque auctoritas magni apud omnes ponderis esse terminaiam docens, Occidenlis a Jacobo in Hispania,
debet: prxsenim nomine veterum refrngante. Aqnilonis a Philippo in Seylhia , Meridiei a Mat-
Praeier hOsrecensilos a Dextro, adde Andream cui lb;eo jn i£lhiopia.
Tkracia ct Acbaia contigcrum ; Barthotomreum cui 16. Jacobus fraler Domini, etc. Consccratum fuisse
Armenin, et Indix aliera pars, a parte D. Tliomre : Jacobum iu episcopum llierosolymorum a tribus
Simonem cui ^Egyptus; Thndrr-unicuiMesopoiamin, Christi Apostolis, Petro, Jacobo Majore et Joanne,
I el Persia : et Maithiam, cujus .liulcei messis propria auctor est Auacleius in epistola ad episcopos Italix,
! fuit: ut omitinmus .JacobtimMinorem , qui civitaii Unde slnttilnm fuit, episcopum non deliere ordinnri,
Hierosolymorum dumlaxal prxfuit; et eliam Apo- nisi a iribus episcopis, ut videre'est apud Gralianum
slolorum principem Petrum, qui pasior omniumcon- . et Clementera Alexand lib. vi Hypot. et Eusebiuui
siituius, nihllominus in Asia primum , deinde i» " lib. n, c. 1. Cxlerum non est intelligendum D. Ja-
Occidente prxdicavit. Quapropler satis ralioni con- cohum, fratrem Domini, tunc fuisse ordinatum epi-
sentanca est divisio illa , qnam Pelrus episcopus scopum, qnnsi non fuerit a Christo Domino cum cx-
Equilinus lib. vi, cap. 99, videlicel in quatuor orbem icris Aposiolis ordinntus ; sed quod tunc primo so-
pliigaS fiiisse divisum, iia qimd Oriens cesserit Tho- lemnes illxxeremomx cclebratx suni, in exeraplum
inx el Bartliolomxo, quorum uierque in India prx- reliqunrum, qui de novo onlinandi erant, quamquam
dieavit : Meridies Simoni elMniihxo, quorum prier ipsi saucli AposloIi sine consorlio aliorom, plerum-
in jEgypinm, posterior in jEihiopiam delulit Evan- que episcopos creaveriut per solam manus imposi-
gelium: AgniioPhilippoeiTliadxojilliusfuitScytliia, lionem. Institulionem vero soiemnem Jacobi 27 De-
kujus vero Mesopotamia : OccidensPetro et Jncobo, «embris fnciam fuisse Eusebius el Rabanus iradi-
quoriim erant Italia et Hispania ; Mundi medium deruut, nt supra diximus.
Matltiire, ei Jacobo Jusio , e quihus ille Judxam , 17. Sacra vero Virgo, etc. Hoc majestaiem Dei
kic civitntem sanctam ctiravit erudire. Denique Me- genilricis mnxime decuit. Noianter vero Dexter non
dilerranei maris provincie Joanni et Andrex , nam dixit nbsolote prtfsidis officio funclam in collegio
Minor Asia, Tiirncia, et Acliaia, quas ipsi docaetuni, npostolico, boc enim virotum officium Petro Chrisii
juxta mare Meditetrancum siix sunt. De Gnllia ct vicario debebamr, non mnlicri; sed prxsedisse in
BritaunianobilibusprovinciisdicendumJacoboMajori illa sacra congregntinne consilioin rebus dubiis, tuce
et Peiro cessisse , quorum conversio Occidentis in- doeirinm iu fidei mysteriis, plurima ejus arcana re-
tcreral: Unde Dexter inferius faloiur, Jacobum non serando , qux sola ipsa experta fuerai, et mirabiti
in Hispania solum, sed eiiam in Gallia et Brilmnia Q I vitw exemplo; maximeque raiioni coiisonum esl cre-
prxdicnsse, etsi nnn ita serio ut iu Hispauia. El In- dcre, nihil illos grave gessisse,quod non ejus consilio,
nocenlius in cpislola ad Decenlium , fidein Gnliix duciuque gesserint. Prxseriim cum cerium sii illnm
Peirp adjudicat. Ad Brilanniam quoque Simonem sacris semper congregaiioiiihus interfuisse; nam de
Cnuanxum prxdicationis gratia nccessisse, exiEgy- prima omnium in qua Mnithias in Apostoluin elec-
plo ei Africa ubi degebat, auciores sunt Doroibxus . Lucaslus est, id exprcsse bnbemus Act. i, ubi loquens
iu Synopsi, Menologium Grxcormn , et Nicephorus de Apostolis ait: Hi omneseranl perseveranles
I. II, cap. 40 , de Paulo nut Barnaba iuilla menlio ttnanimiter in oralione, cum mulieribus, et Muria
in sorlilione imiiidi habita , quia necduin ille con- maire Jetu. De ailvenlu eiiam Spiriius sancti constai
versns nd fidem fuerat, el consequcnter neuter iit ex illis verbis Actorum u : Cum coinplerentur dies
aposiolatum coopiatiis. Agunt de eadein divisione Pentecosles, erant omnes pariter in eodem loco : ubi
Beda in collectaneis, D. Julianus Toletanus super parttciila omnes signat eos <lequibus dixerai, omnes
Nsnim , lomo II Anctarii Bibl. vet. Pat., Thoinas de eranl persever. cic, cum Maria matre Jesu. De reli-
Caniipralo lib. u de Apibus cap. 25; Hymnus de S. quis siutein congregationibus deilucilur, ex illis om-
Jacobo , quem ex Breviario Gotliico exccrptum da- nes qui credebant, eranl pariler Act. n, el ex sequen-
bimus inferius ; et elegantissime Melellus Monachus libus Act. v : Erant unanimiter omnes : cmterorum
Tegerseensis, in suis Quirinalibus apud Pcirum Ca- aulem nemo audebat se eonjungere illis. Quod si nul-
nisium tom. I Lect. Anliq., vivebat anno Domiiii lus lidelium lunc deeral, <|ui ficri possel ut ipsa
1060. Hic igitur penes quaiuor inundi plagas (quod maier Domini absens esset? Accedit quod prxcipua
Equiliivus fecerat) apostolorum divisionem factam n" causa protelationis viix B. Virginis post Filii mor-
describit sub lilolo: Quod nunc paganismo dedita tem fuil, ut collegium apostolicum sua prxsentia
olim per Apottolot fidemreceperit Persida: ejus verba foveret, et promovei el Ecclcsix nascenlis initia.
libuitsubnectere, in gratiam eruditorufti: Quare B. Ignatius in epistola 1 ad Joannem , nun-
cupat eam, novx reiigionis magistram. Nostrw,
tydica regna quondam, ait, novmreligionis, el pmnilenliwe t mdgistra ; ei
Perside cum principibqs,progenieque>egum, in Liianiis vocalur Regina Apostolorum; imrao et
Se fideidederunt, illuminatrix Aposlolorum vocatur a Patribus, e quo-
PrimitivisEcclesiselemporibussubacta. runi numero suutRupertus Tuiciensis abbas, Idioia
RebusApostolorum
Strenue gestis, Dominijura libens recepit de contemplaiione Virginis c. 3, Anioninos par. iv
Coelicatolusorbis. Summx Theolog. tii. 17, B. Brigitia de Virginis
Indisede fniihus,Ortusdat ubi diem Sol, - cxcclleniia oralioiie 1, et prxicr lios Augiisiiinis
Qiwelenet arv»Thomas. sernione 6 de Nnliv., sub fniem, vocai eam gentium
 ' 94
93 FLAVH LUCH DEXTRJ CIIRONICON.
A. C. 34. Aposloli seplem apostolicos diaconos, ex Grxcis omnes, creant.. A. R. 785,
Floret per id lempus in Hispania C. Oppius centurio F. Corn. pariter centur. qui mo-
rientem Chfistum prxdicat Hierosolymis esse Filium Dei, inter ffagores saxorum
muiuo sese collidenlium, obducio tenebris die. Ex gentilibusque a Christi mofte
primus hic christianus centurio credidit: qui fuit civis Romanus, baptizatusque, a
B. Barnaba factus est lertius. Mediolanensis episcopus: vir quidem apostolicus, qui
Christi mortem, et eclipsim admirabilem primus omnium Hispanis, genli sux, cum
audientium stuporc relert.
35. Occiso lapidibus Slephano protomartyre, magna persecutio Hierosolymis et in confmi- 786
BIVARII COMMENTARIUS.
maghtram. Vide eliam Galalinum , lib. vn de Ar- A prlmi efficiunlur, gcntilis confitetur populus ; Juriwa
canis, c. 4 et 12. excwcata negat, ne fiat ultiinus error pejor priore. Ubi
18. Apostoli septem aposlol., etc. Eleclionem se- Theophylacius : Sic ordo converliiur, dum Jttdmi
plem primoritm diaconorura in Ecclesia hoe anno) occidunl, dhcipuli fugiunt, el gentilis confitelur. Et
laetam refert Lucas Act. vi, ortum duxissc a mur- riirsus : Nunc videtur effeclumsortiri, quod Dominus
murc Grxcorum discipiiloium adversus Hebrxos , dixeral: Cum exattntus fuero a lerra , onima iraham
eo quod detpicerentur in minhlerio quotidiano viduw', ad me ipsum; exallalus namque in cruce, atlraxil la-
eorum: hoc csi, non prnviderenlur de quolidinnni tronem et centurionem. Beda autein : Gentiles Deum
yictu Grxcorum vidure, sicut Hcbratorum, quando- timentes aperim confessionisvoce glorificanl ; Judwi
ijuidem major discipulorum pars ex Hehrxis eral, , percutientes solum peclora , silenles domum redeunt.
minor vero Grxcorum : cuni lanien omnes essehtt Unde merito per centurionemfides Ecclesiw dcsigna-
Moysis lilii, et circumcisionis , licet hi iu Grxcia ex; tur, quw Dei Fiitum, tacenle Synagoga, confirmal. Scd
dispcrsione, ili in Judxa vel Galilxa nnti. Qnnd nu- dc bis saiis.
lcm de victu essct quxstio, constat ex eo quod con- 22. Qui fuit civis Romanus, etc. Non quasi Romx
greganles Apostoli discipulos (eos sciliccl qui mur- natus , sed in urbe Romanorum privitegiis fruente ,
inurabani) dixenmt ad illos : Non est mquutn nos; alioquin in llispania ortusMnlacre, domoveCorinibius
derelinquereverbum Dei, et ininhlrare menth , quasii fuit, tesle eodem Dextro ad annum Cbrisli 70.
dixerint, intenii Evangelii prxdicaiioni, non possu- 23. Baptizalusque, a Bealo Barnaba, etc. Non est
nius mensis etinm iuiuislrare , quo a?quc omnibus; scnsus Caium Oppium a Beato Barnaba fuisse bapii-
omnin dividaniur, sine dislinciioiic llebraii et Grxci. R zatuni (lameisi aliqunmdiuilti discipulus adhxserii);
Quare jusserunl eos eligere sepicm viros probalis-• non enim ab eo, sed a Jncobo Zcbedxi, Malacx in
sinios inier ipsos, quibus vidiinrum suarum curam tlispania, baptismalis undisfuitChristo regeneratus,
coinmendnrcni, -ie prrepediienlur a prxdicalionc. iit ipse docet Dexler anno 62, quo loci, <|iiamvisnon
Cum auicm ipsi elegisscnt Sleuhanum , virum ple- nominetur proprio nominc, scd cenlurionis Malaci-
nuni fide el Spintu sanclo, Philippiim, Pracorum, tani, inferius auno 70, constat csse eumdem c.um
Nicanorem, Tiinonem, et Phnrmenain, et Nicolaum Caio Oppio; nam ibi asseritur quod centurio Malaci-
advennm Antiochcnum ; ttaluerunl eos ante con- lanus factus fuit posimodum Mediolnnensis leriius
tpeciumAposiolorum:elorantesimposuerunteismanus, episcopus, quod nunc deC. Oppio dicilur. Sensus
id est, iu dia. otios ordin.ni siini ali ipsis per mamis igiiur est baplizitusque, hoc esi ciim jam baplizaliis
iinpoi;ioiieni.Oitines igiiurfuenml cx Gr.iciscreali, essei, faclus est episcopus Mediolanensh lerlius a B.
quod notnvit Dexler. ei ex coniexlu historix apo- Barnaba. El hoc verissime dicilur. Primus nnmquc
siolictc saiis colligilur : prxsertim ex illis verbis : Mediolanensis episcopus fnit S. apostolus Barnabas,
Coniiderate ex vobh viios boni testimonii sepiem; ul referunl Hippolylus nrtriyr lib. de LXXIIdiscipu-
ubi TOex vobh refert eos quos Aposloli se dare cti- lis, et Dorotheus in synopsi, et (quod capul esi) Ro-
piebanl; hi niitem Grxci erant, qui cnram Apostotis mamiin manyrologium 25 die Septembris, ubi de se-
conlra ilebrreos cansaiii agebant. cundo Mediolnnensianlislile, hxc scribit: Eodem die
19. Floret per id lempus, elc. Retulemt supra S. Anaihalonh episcopi, qni B. Barnabw aposloli di-
Dexter coiivoisionem lnijus sancti cenlurionis; iiunc scipntus, in ejus locumEcclesiwMediolanenshepisco-
jam llispanias pciiisse docei, ubi florebat sauciitatis pus successit. Anathaloni autera succcssisse lertium
opinione non vulgari, primus omnium dennniinns C ( a B. Bnrnaba S. Caium, ejus etiam discipultim, te-
Ilispanis, Christi morlem,quam geueratis admirand <- stantur labulre McdiolanensisEcclesix, quas refert
que cclipsis, abeisdemcum sitfpore visa, denoiabni. Baronius in Notis ad 17 Septemb., quo die Rom.
20. Loco. illorum verborum, C. Oppius centurio, marryrologium hxc de co babet : MediolaniS. Caii
filiut Coriulii pariter centuriouis, corruplissime lcge- ephcopi, dhcipuli B. Barnabm apostoli, qui sanctos
batur iu codiie ms. C. Oppius C. F. C. pater cen- Gervasiumel Prolasium baplizavit, el multa in perse-
turio : reslitui vero loco vcrbi pater iliud pariter, culioneNeronis passus, in pace quievil.Hocvero paulo
et sigiiificatum illarnm littcrarum, C. F. C, aperui. exaciius prompsit Galesinns in suo Martyrologio,
21. Ex gcntilibus, elc. Quod hic fuerit primus eadem die. In notis auicm asseverat se S. Caii vitain
gentilinm qui posl inortem Christi crediderunl, ha- expressisse e labulis Mediolanensibus in basilica
bemus ex Evangelio : Videns centurio quo'dsic cla- Ambrosiana monachorum sacri ordinis Cistercien-
mans expirasset, glorificavitDeum. Hoc auieni non sitim asservatis. Cardinalis vero Baronius fnlclur se
tollit, quin alii anie Chi-islimnriem creJidissenl, ut legisse vitam ms. ipsius nb Anijrea Alciato clabora-
pater ipsius Cornelins ceiiturio Capharnauneusis, et lam apud cardinalem Alcialum. Cetera cum Dextro
mulier Cananxa ; quem vero seusiim habcat quod inferitis suis locis prosequemur; nunc sulticiat pro-
de Cornelio Iinlicensi dicilur, fuisse priniitias gcn- basse tertium Mediolancnsium cpiscopum fuisse
lilis populi, cuin tamen iri posi 6 nnnos acciderit, Caium, quod inodo Dexler affirmat. Quod vero Me-
dicemtis ad aiiuum Cbrisli io. Mutia suttl qux doc- diolauciises tabulx uon noverint hactenus suiiin
iores sancli scripserunt elogia in hujus centurionis Caium luisse illuni cciiluriom-m, qui crcdidil Ci.iisio
laudem ; Hieronymus Arium , alias Clnisiianum , nr morieiiii in cruce, nihii nobis noceredebei; cum id
nujus gentilis conlessione confundil : Ex hoc con- ul non ncgent: Dextro aulem debemus quod ulriusque
tiderandum quod centurio in ipso scandalo passionis meminei-it.
vere Dei Filium confiieatur, et Ariusin Ecclesia prw- A. C. 35.—1. Occisolapidibus, elc. Cum Chrisii Do-
dicat crealuram ; addilque: novhtimi autem, nunc miiri mors an. sux xiatis 54 decurreule ncciderit, et
95 FLAVU LUCIl DEXTRI CHRONICON. 96
A. C. 35. bus exoritur. Plusquam quindecim mille viri.qui, prxdicantibus Aposlolis, in Chrislo A. R.786.
credidcranl, fuganlur. Alii ad Asiam, nonnulli ad Europam veniunt.
Ex jhis plusquam quingenti nave Cypri educti, portum Carlbaginensem Hispanix
periingunt.j
BIVARII COMMENTARIUS.
Stepbanus eodem anno martyrium passus fuerit non A rint docet cap. xi dicens; Et iili quidentqui dispersi
longe post Ascensionem Domini, ut manyrologium fuerunt a tribulatione qum facta fuerat sub Stephano,
Romanumcanit addiem26 Decemb., qui poleritcon- perambulaveruntusque Pltwnieem,et Cyprum, et An-
sisterequodDcxternuncprofert.iiimirumStepbnnum tiochiam. Sed et Ananiam discipulum, qui Paulum
anno 35 Chrisli lapidatum ? Cxterum facili negoiio baptizavil, non in Judxa , nec in Samaria, sed Da-
respondemiis, ulrumque verissimum esse; quando- masci, qux urbs Syrix est, consiilisse, cx ipsis
quidem si de anno solari loquamur, eodem prorsus aposloiicis Aciis habemus cap. ix. Consonum aulem
anno mors Christi etSiephani coniigit; illaquidem rationi est credere, multos illorum in suas regioncs
25 Martii, hxc autem 26 Decembris. Loquendo au- fuisse reversos, ul sujsconcivibus regnum Dei evan-
?.cmde annis Chrisii Domini, mortuus ipse fuil dum gclizareul; cum quidain ex Asia, quidara ex Europa
34 agerei surd xlaiis , Slephanus vero die secnnda oriundi essent, utpote qui ad fidcmconvcrsi fueiant
anni 35, quia die nativitaiis prxcedenii finilo 34 in- a die Pcniecosies. in qua prxdicaiioni Petri inter-
ceperat 35. fuerunl Pnrlhi, et Mcdi, et Elaraiix.ci qui habilahant
2. Magna perseculio, elc. De ea hrcc habet Lucns Mesopotamiam, Cappadociam, Pontum, et Asiam
cap. 8 Act. : Facta ett autem in illa die persecutio Minorem (qux omnes regiones sub Asia Majori con-
magna in Ecclesia, qum eral Hierosolymh, el omnes tincntur), ct prxter hos etiam adfuerunt advenx Ru-
dispersi sunt per regionesJudmm et Samarim , prmler mani; quo nomine Italos omnes, ei eos qui Romana
Apostolos.Quod vero dies illius persecniionis fuerit iilcbaniur lingua , prxsertiin Hispanos appellabanl,
martyrii S. Siephani, manifestant, qux immediate ut Joscpbus ipse leslis est, cujus verba refert Baro-
subjungil: Curaveruntautem Slephanum (id est, aro- ,R *
"
nius lom. i ad ann. D. 72, videlicet: Romanorum
matibus condiium sepelierunl) t>irititnorati, et fece- ctementia cunctis, non parvulumdonum appellationis
runt planctum magnum super eum. Verum quod sum concessit; non solum viris singutis, sed eliam
Dexter cnnmerei plusquam quindecim inillc fugalos, maximis gentibut in communi; Hispani deniqiteanli-
D. autem Lucas numcrum dispersorum hoc loco non qui et Tyrrheni, el Sabini, Romanivocanlur. Idemque
consliluat, miruin esse non dcbut, cum ex his qux babet Augusiinus in ps. LVIII: OmnesRomani facii
ipsesancliis Evangetisla ibidcm rcfeil, cnlliglqueat. sunt, et omnct Romani dicuniur. Quod vero nonnulli
Ad primam siquidein Pclri conciouem, dic ipso Pen- ad Europam venisse dicantur, non leve argumentum
lecosles, habiiam coram omni mulliliidine, apposiim prxbet Maria illa Salome uxor Zebedrci, qux bac
sunt (inquii) fidei in ilta die animmcirciler iria mitlia ipsa perseculionc liigata, in Italiam concessil, et Vc-
(Act. u). Ad secundam quam princeps Aposiolorutn rulis apud Hernicos ilinere faiigata, in pace quievit,
habuit, occasinne accepia, a virlute el integritate ut produnl vetera monumenla Ecclesix Verulanx,
clmido concessa, Mulli eorum qui andierant verbum, ubi ejus vcnerandum corpus religiosc asservaiur.
crediderunt: et factus est numerus virorum quinque Exemplo hoc utitur cardinalis Baronius in noiis ad
mittia (Act. iv). Siinilique proportione nou solum ad 25 Julii, ui explicet iila verba: Omnesdispersi sunt
prxdicaiionem Pelri, sed etiam cxierorum Aposlo- per regiones Judwm et Samariw ; quamvis de ipsa
lorum ; nec ad unius lantum miraculi ostensionem, uberius nos suo loco dicturi simus.
sed multorum signorum et prodigiorum, qux Apo- 4. Ex his plusquam, etc. Maximamfugatorum par-
stoli operabanlur, augebaiur in dies magis, magis- lem usque ad Cyprum perambulasse, bnbemus ex
quc iiiiineriis fidelium. Unde cap. y cum prxmisis- lestimonio relato cap. xi Actor. : El illi qttidem,qui
sent, quod per manus Apostolorum fiebanlsigna, et C ( dispersi [uerant a tribulatione, <7u«(acta [ueral sub
prodigia multa in plebe, subinferl Lucas, Magisauge- Slephano, perambulaverunt usque Phoenicemel Cy-
balur credeutium in Vomiuummultitudovirorum, ac prum. Nec miruro, cum subdal Evangelista -. Erant
mulierum: in tanlum ul animoseet audacter, tn pla- autem quidam ex eis viri Cyprii. Inter alios autem
teas ejicerenl iitfirmos, et ponerent in leclulh ac gra- Cyprum fuisse B. Rarnabam habemns ex Romauo
bulis, ut venienlePelro, saltemumbraillius obumbraret martyrologio die Junii 11. Ex quo etiam , dic 29
quemquam eorum, el liberarentur ab infirntilatibus sequenli compertum cst, iltuc cum adfugerel, per-
suis. Non solum cx civibus Hierusalem credebanl venisse Mariammatrera Jonnnis, cognoincnto Marci,
niulti, sed cx aliis iirbibns concurrebal mulliludo vi-'-' cujus erat domus ccenaculi apostolici, ct ibidem
cinarum civitatum Hierusalem offerentes mgros , etl quievisse. Cxterum ex Cypio insula in Hispaniam
vexatosa spiritibus immundh; qui curabanlur omnes. adnavigassc magnam fugatnriim partcm , inde fit
Quis autem dical sine lide hosomues accessisse? De- verisimillinnim, quod ab Asia per Cyprum frequcn-
iiiiun post diaconoium elcciionein, YerbumDominii lissima essel navigatio in Hispnnias, ubi mercaiurx
(ait Lucas Act. vi) crescebal,et multiplicabaturnume- cxercendx gratia , Tyrii et Pheeniccs non paucas,
rus discipulorum in Hierusalem : multa enim lurbai ncc minimas, ad liitus maris fundaverant civitales,
sacerdolumobediebat fidei. Nemini igitur incredibile; ut auctores sunt Q. Cunius lib.v. dc rebus Alex. c.12,
videalur tempore priinx pcrsecutionis, ad qninde- Strabo lib. 111Geographix, Pluiarchus in Vita Scipio-
cim millia virornm asccndtssc credentium niimerum;; nis, Solinus lib. de Mirab. raundi cap. 34, Pomponius
cum vero ex Luca habcaraus omnes ab Hicrusalcmi Mela, et alii quiinier Tyrias referunl CariheiamGa-
fugalos fuisse, prxter Apostnlos, non abs re Dexlerr j. des,Abdcram et Malacamin Ilispaniis, et ex advcrso
plusquani quindecim millc viros inde fugatos fuissei lillore Carlbagincm Africanam , cujus filia fuit Ili-
refert. spaua Carikago, quo discipuli Aposiolorum conccs-
3. Alii ad Asiam. Cxterum cum ex sacro tcxlui sisse dicuntur. Naraque valde consonum rationi cst,
babeamus oinnes dispcrsos fuisse per regionesJudmm,, eos qui fugam quxrebant, navem conduxisse, qua
et Samariw, quomodo slabil quod Dexter dixit: Aliii in remolissimas fugercnl regiones, reperisscque
ad Asiam, nonnulli ad Europdm veniunt? Nimirum,, primum navem mercaturx conducendx indusiriam,
quia omncs primnm in Judxx vel Samnrix rcgioness et eam ipsos conscendisse, proficiscenlem in Hispa-
profecti stini, ut Lucas docet, inde vero nonuulli ad1 niam. Cui accedit, multos fugatorum esse ab ea
ali.is diverlisse constat: nam posl prxdicta subjun- oriundos, ul mox oslendemus, cum quibus nbi (Eu-
git: Igilur qui dispersi erant, perlransibanl evangeli- rnpxi prxsertim ) haud diflicile sociari potucruni.
zanlet verbumDei. Quo aulcm aliqui eprum peitige-- Quod aulem adjportum CanhngincnsemJIispaniai
#7 FLWII LUCII DEXTRI CHRONICON. 98
A. C. 35. Diversi [Al. Divisi.] perHispanias morlem Ckristi, resurreclionemque denuntiant; et A.R.786.
Marix vitam, ad quam frequens ex Hispania fiebal peregrinalio; maxime post con-
versionem Cornelii ccnturionis : totamque provinciain undique mirificis et inaudiiis
nunliis complent. '
Ex his primi post a B. Jacobo eliguntur urbium poniifices, et paslores : dubium an
omnes Judxi fuerint.
Ilispani prxcipue Judxi millunl legatos ad Apostolos ut quamprimum aliquis eorum
veniret ad eos, qui de rebus recensitis de Cbristo eos verius et uberius doceret.
BIVARII COMMENTARIUS.
applicuerint, prxslantin famosissimi ejus emporii in A j sanciitaih angelicw sociatur. Et hmc talia excitave-
causa fuit, quod in kanc usque diem a mercatorum runt vhcera noslra , el cogunt valde desiderare aspe-
navigiis et triremibus freqnenlalur. Dcscripsit olim cium htijus (si fas sit fari) cmlestis1 prodigii, et sacra-
Carthaginensem portum Livius lib. vi cujus ista sunt tissimi monslri. Adjecit et secundam de eadem re
verba : Sila Carthago sic est: sinus esl maris, media episiolam sic incipicns : Si liciium est mihi apud te,
fere Hispanim ora, maxime Africo venlo oppositus, et ad Hierosolymmpartes volo ascendere; et videre fide-
quingentos passus inirorsum relractus, pattlo plus pas- les sanctos qni ibi sunt; prmcipueMariam Jesu, quam
suum in lalitudinem patens. Hujus in ostio sinus parva dictait universh admirandam, et cunctis desiderabi-
insula objecla ab allo , portum ab omnibus venlis prw- lem. Quem enim non delectet videre eam , et alloqui,
terquam Africo, tutum facit. Ab intimo sinu peninsula quw verum Deum de se peperit, si nostrm sit fidei el
excurril (tumulus is ipse in quo condita urbs est) ab religionis amicus ? Hxc qnx Ignalius rcfcri, pcregri-
ortu solis , et a meridie cincta mari; ab occasu sta- nari cogebani a remolissimis cliam provinciis lidc-
gnum ctaudit, paulum et ad septentrionemfusum, in- les, ul qux aure audierant, oculis suis quoad pos-
certm alliiudinis , cumqne exmsiuat aut deficilmare, senl, conspicerent. Quis aulem si nunc alloqui, et
continenti urbem,jugum ducenios fere el quinquaginla videre vivam dar.etur, sicut tunc beatissimam Dei-
passus paleni, conjungit. param, cjusmodi iicr non conficeret?
5. Divisiper Hispanias, ctc. Nihil credibilius quam Iluc nccedii, in graliam percgrinationis, quam ad
quod hic Dexter promil: eos nimirum, qui fugati ipsam Hispani fecisse dicumur, ipsos rerum magna-
ad portum Cartliaginensem appuleram, divisos in rum videndi avidissimos senipcr fuisse, et ea de
varias regiones Hispanix, denuntinsse Hispnnis qure n' causa in remoiissimns orbis plagas, si opus essct,
de Christi Domini morte , resurreclione , doctrina, peregrinandi. Qua dc re mulia nobis suppediiant
et miraculis, suismet oculis viderant : addentes ejus excmpla nnliquorum hisiorix , ubi pro levioribus
sacratissimam Matrem , adlmc in vivis agere , quo rebus id ipsos lecisse legimus. Et ut aliquod altera-
cos accenderent desiderio viscndi ipsam. De pere- mus: Ad Tilum Livium (ait D. Ilieronymus ad Pau-
grinatione Hispanorum ad B. Deiparnm , non est linum scribens) lacleo eloquenlimfonte manantem, de
quod quis miretur, cum nihil magis in usu co tem- ullimis Hhpaniw finibus, quosdam venisseuobiles, le-
jioiis fuerit apud omnium nalionum fideles, quam gimus: et quos ad contemplalionem sui Roma non
pro suo maximo fidei ardore in Pabcsiinam iler ar- traxerat, uttius hominis fama perduxit. Audiia magni
ripere, el loca sancta nostrx rcdemptionis vcne- Antonii fama , muhoseiiam eum Ilispanorum visu-
rari; idquesemper in Ecclesia usitaltim fuit. Quod ros, remotissimas solitudines penelrasse auclor est
si id postmodum tam perseveratiter obscrvalum D. Athanasius in ejns Vita : Hominem alio pene crbe
fuit, refrigescente ciiam fidelium cbariiaie, quanto celalum , et inter tantas positum sotitudines Africw et
magis tempore nascentis Ecclesix, quando lidei ar- Hhpaniw demonstravil. Rursus mirum crat homi-
dor eximie in cordibus Chrisiianorum flngrnbai! nem super columnam degentem conspicere? illac
Quis autem non videat ad eam peregrinalionem per- quoque inier alios profecios Hispanos luisse docuit
agendam mirum in moduin animos Christianorum Thcodorelus in viia ipsiusSimeonis Siylitx, inquiens:
impulisse, cupidilalem visendi et colloquendi cum Hominum pelagus undique adventanlium, et more flu-
B. Virgine ipsius Redemptoris Matre? Vis specimen minum conflueitlium, apud illum videre est, non enim
aliquod tibi prxbeam cjus rei? Profero veiba D. noslrales lanlum , sed et Ismaelitw, el Persm, et ho-
Ignatii mariyris, in episiola ad aposlolum Joannem C ( rum finitimi Armenii, et Hiberi et Homeritm, el inte-
h;ec loquenlis : Sunt el hic multw de-mulieribus no- riores etiam populi conveniunl. Multi etiam illorum
stris Mariam Jesu videre cupientes, et quotidiea nobis qui ultimam Hesperiam incolunt, videlicet Hispani,
ad vosdhcurrere volentes, ut eam coniingant et ubera Britanni, et Galli, qui in medio horum sunt; nam de
ejustraclcnt,quw Dominum Jesumalutrunl; et qum- Italia dicere supervacaneum est. Sed de liis satis.
dam ejus secretioraperciinclentitr ipsam Mariam Jesu. 6. Ex his primi, eic. Cum fideles hac prima per-
Ett et Salome quam diligis filia , Hierosolymit anno secuiione fugali, primilix fuerint fidei in Hispania,
et quinquemensibusapud eam commorans, el quidam non cst dubium quin ex eis D. Jacobus aposioios
forte notificavere,eamdemMatremDei omniumgratia- elegeril, ipsique adbxserinl in Hispaniis prxdicanti.
rum abundantem,et omniumvirtutum (more Virginis) Nam et cpiscopos assumendos ex antiquioribus et
et gratim fecundam; qum (ut dicunl) in perseculionibus probaiioribus in Ecclesia docuit Paulus cum ad Ti-
el affiictionibusesl hilaris, in pemtrihet indigenlih non moihetim scriberet : Oporlel (aii) ephcopum irre-
qtterula; injurianlibus grala^el molesla relwtaiur,mise- prehensibilem esse: non neopliytum, ne in superbiam
ris et afflictis condolet afflicia, el subvenire non pigre- elalus, in judicium incidat diaboli.
scil: contra viliorumautempesliferosconfliclus,inpugna 7. Hhpaniprmcipue Judwi, elc. Vivekant in Hispa-
fidei disceplans enitescit. Noslrw novw religionh, et nia Judai simuleiGentites; utrosque auiem ad prx-
pmnitentimest magistra ; et apud fideles omnitnn ope- dicationem seu narrationem fugaiorum ab Hierusa-
rum pietatis minislra. Humilibut quidem ett devola, lem, de miraculis el doctriua Ckrisii, accensos, ple-
et devvtis devotius humilialur, et mirum ab omnibus nius edoceri cupiisse de rcbus recensilis dc codcm,
magnificalur, cum a scribis el phdrhwis ei detrahalur. facile credet, qui qunm anim.o propensi fuerint ipsi
Prwtereamulti (qui scilicet peregrinantes illuc ipsam D '. erga Dominum, cognoverit. Narrat quideni inferius
viderant, el allocuii fuerant) multa referunt de ea- Dexter anno 37, Judxos Hispanos qui Carpetaniam
dem; tamen omnibus per omnia non audemus fidem incolebant(nunc Tolcianum regnum uicimus) liiteras
concedere, nec tibi referre, sed sicul nobisa fide di- suscepisse a Hierosolymilanis pontilicibus, quibus
gnisnarralur, in Maria Jesu, httmanmnaturw natura. assensum eorum poslulabant, super Christi morte;
99 FLAVII LUCII DEXTRl CHRONICON. 100
BIVARII COMMENTARIUS.
ipsos aulem non solum non consensisse in ejus ne- A giorum, quibus Judicem possent securius convenire;
cem, sed eliam missis liiteris respousoriis, dissua- asserentes etiam valde distaniibus Judxis tam esse
sisse (aniam lemeriiatem. Hoc vero quod Dexter infeiisum, ut eum dignum morle judicarent; si essei,
docet, multo anieqnani ejus Chrnnicon reperiretur, ut minimum eos prxmonitos habereni, nequando nb
vulgo dictum, etacceptum novi in regno ipso Tolc- illoitim sententia dissenlireni. Ipsos lamen fefellit
lano : nec mirum, cum in pnblicis labutariis Tote- opinio (uti diximus), quandoquidem nihil minus ab
lanx civiiatis, ejusmddi npisiolas repositas fuisse Judxis llispanis extorquere potnerunl, quin potius
anclorilaie regia magni Alfonsi VI, iinperaloris His- illorum invidam mentem ei conaius exsecrati sunt,
panix, legamus.Ejus anliquitalis grave lestimoniuin missis ad eos litteris el nuntiis.
pr.ebct Julianus archipresbyter S. Justx nobiiis ejus- Ne vero quis mireiur cum audil Judreos Hieroso-
deni Alfonsi historiciis in Chronico suo, quod ms. lymitanos ad Hispanos snper morie Christi scri-
pro sua benignitate niuiuavit mihi illustrissimns Co- psisse, subjungam tesijmoniitm D. Justini manyris,
mes de Mora. En verba Juliani ad niinuni Chrisli 36 Aposlolorum tejiiporilnis vieini, qui Triphoni Jtidxo
ageniis de moiiumenlis qux Toleti exsiaul S. npo- in lib. de Veritate Chrislinnx religionis objicit, Non
sioli Jacobi: Reperi in eodemarchivo S. Jnslm Tote- in Hispaniam dumlnxat, sed in univcrsas orbis pro-
lanm, duas tresve epistolas in Hebrmo el in Arabico, vincias misisse legatos qui prxdicationem Aposto-
et Latine; quarum una erat Judmorutn Hierosolymita- loium prxvenirent: Non enim alim nniiones, inquii,
norum ad Hebrmot Hitpanos, prmcipue Toletunos et tanttim iniquitati in nos, et ipsum Chrittum patraim
Zamorenses, «( suffragarentur in moriem Christi Sal- titiu obnoxii, quantum vos, qui illis etiam perverse in
vatoris; et.Judmi qui de Hierusalem venerantToletum, -. "
Jusiuin liunc et not, qui nomine ejus censemur, prw-
wdificaverantibi celeberrimamtotius Hispanimelmun- judicii estis auetores. Posieaquam enim itlum unicum
di synagogam, nolenlet redire llierusalem; propterea irreprehensibilemet justtim hominemin crucem egh-
qnod audherant reparandum post templum, iterum ad tis, cujus vibicibuttanilas eit provenit, qui per ipsum
perdendum. El nullo modovoluerunl consenlirein ne- a Patrem adeunt;in cumeum cognovissetisreturrexisse
cem innocentissimiJesu. Miserunl vero responsionem mortuis, alque cmlumconscendisse, prout fulu-
cum tuis nttnlih ad Hierosolymiianos Toletani, no- rum valicinia prwmonstraverant; tantum abett ul re-
lentes consenlirepetitionibus illorum ; et tinus illorum siphcentes pmnitentiade malh commissisduceremini,
dictus esi Athanaiius, et alter Joseph. Athanatiui vero ul etiam viros eximios Hierosolymisdetectosin terram
venil pottea cum B. Jacobo ad Hhpanias. Ca-tera qure omnem tunc legavetiiis, dicenes : lueretim tectamque
prosequitur suis locis inseremus. Chrhlianorum nullius numinis cultricem exstitisse
Referunt etiam hisloriam hanc Antonius Rcuierus (hoc est, ailieistns esse, ul liabet Gracus codex);o(-
in Chron. Aragonix, cl non iniiius diligens quam que ea conlra nos sermonibus spargentes, qumcuncli
erudiius cl itlustris D. Joannes deSalazar, in suo qui nos non norunt jactant. ltaque ncn ipti modo vo-
Apologeiico de Advenlu S. Jacobi, cap. 10, ubi ad- bit iniquitaiit, tedaliit quoque prorsus mortatibus uni-
ditcit episioiam aliam ante 100 annos in ecclesia versis. El merito vociferatur Isaias : Propter vot no-
Metinnrecampcnsis reperia, qua facultatcm concc- menmeum maleaudit in Genlibut. Itaque ul adversus
diint Hebrxi Hierosolymorum nostris Zamorensibus solam irreprehensibilemel justam lucem morialibusa
libros Moysis interprelandi, lametsi indigni cjus- Deo missamin toto terrarum orbe, tenebrosaet injusla
modigratia ossenl; i/uia (inquiuni) non se decretoilli jactarmtur, tedulo operam dedislis. Hactenus Justi-
de Prwvaricatoris morle subscripserunl; id est, quin C iius : quibus similia scripsit OEcumenius io eaput
decreto de mortc Domini non consenserunl scri- iillimum Actorum Apost., aniiquos Historiographos
plis suis: servaiur epistola hxc inibi diligcnler. referens, et qnod id ionge anie per Jsaiam, cap. 18,
Coiisonani hxc per omnia cmn verbis Dexlri qurc prxdictum fuerat; nam ait : Priusquam Romam
hxc sunt : Judwi Hitpani,maxime Carpetani (id esi, Paulus venisset, moniti [uerant Judmi qui ibi erant, ne
Tolelani), qui lilteras Uierototymorumpontificumpe- prmdicationemChristi admitlerent; neque hi toli, ve-
tenlium ab iit assensum in mortemChristi missit lit- rum etiam qui ubique terrarum erant omnes. Cwterum
teris, exseeravtrant, libenlissime prmdicationem S. id unde pertpieuum ett ? ln velerumscriptis reperimus
Jacobi pereipientes, cOnvertuntur. Hoc vero mullis Sacerdotes, et Scribas^el Presbuterot, qui erant Bie-
aecidisse modis intelligi potest: vel enim non oinnes rotolymit, in omnesgeiiletJudeets qui ubique erant lit-
Judices Coneilii et seuiores populi consenserant in leras misisse quibus doctrinam Chritti, calumniatores,
sententia capitis Christo inlerenda (ut de Gamaliele, quati aliena a Deo ettet (id esi, ailieistirum), prwci-
ul minimum certuin esi, ei de nonuullis aliis refer- piebant ne ipsam admillerenl.Id quod eliam prophetia
lur in hnagine ejus jutlicii, qux Parisiis excusa nu- Isaiw videtur significare, qumait : Vmlibi, navigio-
per fuil: si qua lides ei adhibenda esi) eteadede
Nicode- rum alm, utlra /Ethiopiw fluviosmitient in mare otV
ino constat, Joannis testimouio, aique causa sides, et ephtotas papyraceas super aquam. Quibus
consulendos putarunt eos qui in Hispania degebant, verbh significat Prophela, trant regionemquoquesli-
qualenus multiplicatis suffrngiis, mors exscqueretur: ihiopimet extremaslerrurum oras, sonum improbilatis
quod lamen pnecedenli anuo coutigisse oportoii, si Judworum qui Judwam habilabanl,per qumdamquasi
responsio exspeclanda erat, et sic non ab ultimo yxvolantia navigia, fuisse transmissum; nuniiosqueipso-
Concilio conlra Dotninum habilo emanaruni ejus- rum papyraceasepistotasfereniet super aquas, ei ma-
inodi litler.T, sed ab alio, de quo Joannes inquit c. 7: re navigantes in omnes paries terrm dhcttrrisse, Salva-
Post hwc ambulabat Jesus in Galilmam; nonenim vo- loris nosiri prwdicationemcalumniando. Aiquc biuc
lebat in Judwam ambulare, quia quwiebanl eum Ju- forsan credidisse multos Elhnicorum, asserunt qui-
dwi interficere. Eral autem in proximo dies festus dam, Christianos atheislas esse; nihilquc aliud vo-
Judmorum, Scenopegia,qux a 15 Sepiembris cele- luise qui veteres Gallrecoscrimine allieos inurunt,
brabatur, sex ut minimum menses, et amplins anie nimirnm fueruntipsi ex primis imer Hispanos, qui
crucem. Aut si ab uliimo Conciliolitierx emanarani, fldcm Christi ad prxdicalionem discipulorum S. Ja-
non erant illi certi de mortis tempore : poterat cobi apostoli susceperunt. Neque desunt qui prophe-
enim plurimum a Judice differri, et idcirco imerim liam Isaire prx.lictam etiain de Hispania memionem
fratres absentes trahcre cupiebant ad suam senlen- facerecontendant; nam ail missos nuutios a Judxis
tiam. Et quidem sive exsequerenir nionis decretum ad populum terribilem posl quem non est alius, quad
ante rediium nuntiorum, sive non, prodesset potius in llispaniis verificatur. Cxleruin quod tihique ter-
quam obesset comniunicalio facla per lilleras ; nam raruin Judxi prxvenire curaverint Apostolornm
si in reditu nnn essel exseculioni mamlata, habe- prxdicaiionem, saiis dilucide professi suntJudxi
rcnt(uti ciedebanl) multitudinem novorura suflra- qui Roincomorabantur, cum Actorum uliimo cap.
101 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. 102
A. C. 55. Tunc Apostoli prxclaram disposiiioncm genlis Ilispanix ad Chrisli fnJeni suscipiendam A.R. 7S.6.
cognoverunt.
Cognilamque habuerant, ex illis genlilibus, qui venerant orationis causa, ex Hispania;
Philippumque rogaverant, ul eorum advenlum nunliaret Chrislo : clarumque prxsa-
gium, primitus intcr gcntiles Hispanis prxdicandum esse.
BIVARH COMMENTARIUS.
S. Paulo dixerint: De secta hac notum est nobis, quia A agnitionem perducere curent? ITxc qnoque non so-
ubiqtteei contradicitur. Quinimmo nihilaliud voluisse Juin in Dcxiro, sed etiam in Jultano tegimus,
videtur Sanlus Aciorum 9 : Dum accessit ad Princi- qui ad annum prxdictum 36 sic ail : Ex Archivo
pem Sacerdolum, et petiit ab eo epislolai in Dama- S. Justw Toteianw habemus quod mulli Gentiles, qui
scum ad Synagogas, ul si quot. invenhset Itujns vim vencrani Hierosolymam orare ad sancttim Templum,
viros ac mulieres, vinctot perduceret in Jerusalem. erinti Hispani : qui voluerunt videre, et alloqui le-
Procul dubio namqiie id petiit, cum alii Judreo.rum sum; cupienles, ut Gentitibut tuw terrm prmdicarel.
zelo ferventes in alias regiones miilebantur. Nan-nt rem geslam D. Joannes, cap. 12, accidisse
Qumnodo aiilem iaciiim sit ut Hispani, et prxci- slatim post Lnzari restirrectionem, et triumphan-
pue Judxi (quod nunc Dcxler asseril) miserinl le- tem advenium Christi in Ilierusalem.
gaios ad Apostolos, ul quan primiun nliqnis eorum Eranl autem (ait) qUidam Gentiles exhit qui ascen-
venirel ad eos, qui de rebus recensitis de Ckrisio, a derant, ut adorarent in die festo. Hi ergo accesserunl
discipulis fugalis Hiernsolymis, eos verius et ube- ad Philippum, el rogaverunl eum dicenies : Domine,
riuscdocereiit, accepimus a prxdicto Juliano, qui volumus Jesum videre. Veuil Philippus, et dicit An-
refercns littcras qoas ipse invenerit Toleii in Archi- drem, vel quia propius assistebat Chrislo, ui illi de-
ve S. Juslx, sic ait: Terlia viro epislota, quw lolutn siricrinm Gentiliuni aperiret; ve) quia (m Chrysosto-
erat in Hebrwo, eral retponsiva, qua petebanl Hieroso- mus pntavii) audierat, In viam Gentium neabieriih :
lymitani Judwi de genere sacerdotuli, Annas et Cai- propicrea cum coudiscipulo commitnicnns, Magisiro
phas, Joseph, et alii, ne si venirenl ad Hispanias di- referl: Andreas rursus et Philippus dixerunl Jesu ;
scipuli Chrisii (nam dicebant venire jam Jacobum n Jesus amem respondil dicens: Venil hora ut clarifi-
Zebedwifilium, ejus apostotum) [ fainam hanc oriam celtir Filius hominis. Ubi Aiigusiinus ait : Videbal
cx sortiiiou.eetdivisioneApostolorum inielligo], nul- Geniiles post pnssionem el resurrectionem suam in
lo mddo eos admitterent, sed tamquam illusores et ne- omnibits Gentibus credilttros. Ex occasione igiiur isto-
bulonessuis urbibus arcerenl. Illi vero miserunt Eu- rum Geniilium, qui eum videre cttpiebant, anuuntiat
phrasium, el lndalecium roganies Pelrttm et cwteros futuram pleniiudinemGenlium, et proiniititjam adesse
Aposlotos,ul stalim Jacobum miilerent. Qui venientes hnram glorificaliouh sum. Cbrysoslonius vero : Quia
Hierosolymam,dederunl suas epistolas Petro; el visis igilur de reliquo debebat millere Discipulos ad Gentes.
rjus miracuth, conversisunl, el venerunt cum B. Ja- Videl autem Genliles prmsilientes aa fidem, oslendit
cobo, quem ad tam honorificammhsionem ut Chrhtus quod teinpus erat, ut ad crttcem veniret. Posila auiem
eam desigitaverat, libenter se itti commherunt. Has similitudinegrani I'iiimenii, quod si mortuum luerit
ego ephlolas de Arabico in Hispanum converii, el miiliiim fructum affert, signum de coelo quod- Ju-
uliam Hebrwamjussu Serenhsimi Iinperalorh Adet- dxis negarai, his Geutilibus ostendit : sequitur
phonsi VI, quas in Tabutario civitalisToleicnw ser- eniui : Nunc anima tnea lurbata est. El quid di-
vandas ditigenter,reponi jussi. Vide quanltim Snlnnas cam? Pater, salvifica me ex hac hora; sed proptcrca
invidil cnriversioni Hispnnorum, el qualitcr membra veni in horam Itanc. Puter, clariftca nomen luum.
ejusScrihxel Pharisxi HicrOsolymitaniprxvenerint Venit ergo vox de cwlodicens : Et clarificavi, et ite-
Judxns, Ilispanos, infamando Chrisii Apystolos, ne rum clarificabo. Turba ergo quw slabat, et audierat
cum illuc nccederent, eos andirent ei fidci acquie- dicebat, tonilruum factum esse : Alii autem dicebant,
scerent. Sed magna Dei provideniia faclum est ut Angclus ei locutus est. Respondit Jesus et dixil:
eiiam nnsiri nuntios ad Aposiolos miseriint, et Doc- C Non propter me hmcvox venit, sed propler vos. Nunc
torem petierinl, Ohiier quoque notandnm esianti- judicium est mundi, nunc princeps hujus mundi eji-
quorum siudiura et solliciiudu in scrvandis ei publi- citur foras: et ego si exallatus fuero a terra, omnia
candis hujusmodi episiolis qux pro diversis Hispnnix traham ad meipsum. Hactenus in Evangelio. Sane
idiomalibus divcrsiinode (ranslatrc fiieriint. Primum inagnifaciendum a nobis esi, qtiori tale taiilumqiie
quidem in Hebraico,in quoscripix fucre; pro com- gaudium visitatio Hispanorum Gentilium Clnisto
moditnteauiemGenlilium qui, lempore Romanortim, coniulerit, et qnod occasione eorum Paier se
Latino sermone ulebantur, in Lntinum vers:c fuere ; iierum clarificaturum Chrisium promiseiil. Vide-
deinde in Arabicum ab his (|ui sub dominio Arabtim lur autein in iilis prrrriixisse cxlerorum Genti-
degebanl; pnsiremo in Hispanicum a Juliano, pro lium conversiouem, quasi riemonstrans ab illis in-
commodilnte Cntkolicorum,'qui jugiim a se Mauro- cipiendam primiius Evangelii prxdicaiiouem inter
rnin expuleruni. Veliementer cuperem ut Archivi Centiles. Peirus de Naialibus Jib. iv, cap. 105, agcns
Toletani volverenlur, si forsan iu aliquo eorum re- de S. Euliopio episcopO Xauionensi , mnrtjre ,
perirenlur: in quibus (prxscrlim in Tahulario S. Aposloloriimque discipulo, quem eliam nil lilinm
Ecclesix) multa amiquitalis inoiiumeiita idiomaie fuis.se Xerxis nrimirnndi Persarum et Babylonicx
exaraln Arabico conlineulur, tit inihi ibidem exsi- regis, subdit: Fuii de numero illorum Geniilium,
stemi bibliothecariiisipse fidem fecii. qui nccesterunt ad Philippum, ut Jesttm viderent;
8. Tunc Apostoli, etc. Deerant in excuso cudice ut dicitur Joan. 12. Seri pixlerquam quod hoc non
verba illn, Ad fidem Christi suscipiendam cognove- tollit, quominus reliqui luissent Hispani; procnl du-
runt, seniemia autem periodi cvidenter litvcvel si- ".. bio id ex Apocrypbis desumpsit, nnilto cnim alitcr
miliaexigil, loco eiiam illius parliculrc Cognilam- legiinus ejus historiam ih Breviario Salmanlino,
que, legebaiur Cogniticnemque,quru neqiie cougrue, uliima dic Aprilis; ubi non dicitur Eutropius cnin
neque cum sensu aliquo retineri poierat. Gemilibus Philippum convenisse, quod circa passio-
9. Cognitamqnehab. ex illis GeniiUbus, etc. Deus nem acciilit : sed interfuisse saturationi quinqtie
boue! Philippus primtis omnium Hispanos ari Christi milliuni hominum in solituriiue Tyheriadis, qu;e
Domini gratiam admitlendos curat I Quid mirum, si anno snperiori evencrat, ut supra docuimus ad an-
poslmoduiii.succedentetempore, lotPhilipposllispa- num 34. Audita Salvalaris miraculorum fama, de
ni.s ChrUlus prxiir.ial, qui rcm Chrislianam arden- urbe in urbem per civilateseum qumsivit, qttem abeitn-
lissinie lueanlur; et remolissimas naiioues ad ejus lem trans mare Galilwmquod est Tiberiadis, cum in-
103 FLAVH LUCH DEXTRI CIlRONlCON. 104
A. C. 56. Hispania prima Provinciarum mundi, post Galilxam, Judxam, elSamariarain partibusA.R.787.
occidentalibus Christi fidem amplexa esl: ejusque Gentilitas ad fidem conversa
fuit; vera primitix cxterorum Gentilium.
BIVARII COMMENTARiUS-
numeris populorum turbis, qum eum sequebanlur, A de sancto Jacobo : Gotfredus Yiterbiensis in Chron.
videnles signa qum faciebat, consecutus est. Addit p. 14, cap. VII, Marlinus Potonus anno 31 Chronici:
rursus inde in patriam reversum (id est, Babylo- Philippus Bergomensis, et Hcrmannus Sckedel no-
nem), cum vidit Christi mortem, et resurrectiouem lissimi Chronislx anno 43, Belelbus in Rationati di-
prxdicantes sanclos aposlolos Simonem et Judam, vinorum cap. 140; Durandus ciim eodcm lib. vn,
gavisum valde fuisse, et cum suis pirenlibus cap. 17, Lyra in Abdiam, ad illa verba, Transmi-
baptizalum. Accedii numquam Evangelistas con- gratio qum in Bosphoro est : Alphonsus Tostado;
suevisse reiicere dignitatem accedentium ad Chri- Leonardus de Utino, Dionysius Carihusiensis, Pe-
stum, ut in Regulo, centurionc, et aliis videmus : Irus de Natalibus; Gualberius Fabricius in Chronico
nunc autem cum nullum illorum Gentilium, qui ad Regis Caiholici Prologo IH, Thomas Bocius, lo. I,
Philippum accessernnt, dicai Joannes litium regis lib. iv, c. 1; Rodericus Snnciius episcopus Palen-
fuisse, miuime credendus cst illic Eulropius exsti- tinus i p. hist. Ilisp. c. 4, Amkrosius Moralius lib.
lisse filius regis Babylonis. vi, c. 7, Peirus Canisius de Deipara i. c, Jacobus
A. C. 56.—1. Hhpania prima, etc. Pcndcl hujus Pamelius in lib. Tertull. adversus Judxos not. 44,
senleniix veritas ex verificatione anni quo fides in Joannes rie Bordallo, et Ludoviciis Aux in patro-
llispania evulgari ccepit .- hxc vero ex Adveniu cinio et fundatione Ecclesix det Pilar : Peirus Ze-
S. J.icobi in eam. Si enim semel koc firinum, sta- nedo in collectaneis juris Canonici, 22, q. 2, cap.
bileque maneal, nemo inficiari poterii, primam . B. Paulus : Jacobus de Voragine in legenda sancti
fuisse Gentilis orbis provinciam, cui lux Evangelia Jacobi: Genebrardus lib. in Chronologix ann. 43,
eflulserit : quandoquidem his ipsis annis quibus "R Franciscus Tarapha de Regihus Hispanix; Villegas
S. Jacobus iriibi prxdicabat, cxteri Apostolorum Ribadeneira in fiore sanct. Marlinus riel Rio lib. n
Judxam, Galilxam, et Samariam dispersi, disquis. Magicarum, quxst. 26, sect. 4; Magister
Eerraelitaiuin conversioni insistebant. Nemo tamen Isella lib. liegulx ordinis S. Jacobi cap. 5, Gale-
inde vetit cum Romana Ecclesia super universali sinus, et Maurolicus in suis Martyrologiis, et pene
primalu Hispaniam posse conlendere, nec velle; innumeri alii.
non enim ex aniiquitatc prxdicalionis apostolicx Ilis accedit ila docuisse Palres Concilii Braca-
Primalus universalis Ecclesix sequitur: alioquin rensis anno fere Ckrisii 400 celebrati, et non antc
Hierosolymitana eofrueretur; imo nec ex co quod multos in Lusilania reperti, in uno ex prxcipuis
a S. Petro uicumque talis Ecclesia erigcrelur: sed Regni labulariis cujus inox verba afferemus, et suo
ex ulliina ejus voluntate, aucioritate confirmala Dei, loco ad annum Domini 400 integrum dahimus; et
qua sedem suam perpetuo duraturam, Romanam Privitegium Ramiri regis Hispanix, quod exslatapud
Ecclesiam esse voluit. Nunc de sola temporis prx- Morales : et id nobis lesiaium retiquisse D. Alha-
cellenlia iti iide suscipienda agil Dexier. Duo igitur nasium primum Cxsarauguslx episcopum, ac ipsius
hoc loco dilucidare uporlet, nimirum S. Jacobum Apostoli dilectum riisciptilum, cujus fragmenlum
peragrasse Hispanias, el ad ipsas anno Ckristi 36 operum ex Archivis Rcgnorum Sardinix et Arago-
primum accessisse. num peiitum typis excudit episcnpus Tudensis et
Excclleniissimus pariterque erudilissimus Castellx Pampilinnensis in historia Tuden. Item S. Calcdo-
Comestabilis edilo libro primus hac de re disputans, nium Bracarensem amistitem in vita S. Pelri de
et feliciier triumpbans, ejnsmodi Dextri auctoritate ..Rates, et S. Braulionem et llelecam episcopos Cx-
intcr mulia alia gravissimorum Doctorum testimonia C sarauguslanos in additionibus ad Marci Maximi ct
ulitur : quem postea sccuti sunt, quotquot idem ar- Lucii Dextri Chronicon ; ct Julianum archipresby-
guinenlum dilucidarunt, videlicel D. D. Joannes de Sa- terum S. Justx Toletanx in Chronieo suo ad aiut.
lazar, D. Maurus de Castella, Bertrandus de Domin. 36, et Hugonem Portugallensem in epistola
Guevara Compostellanns archiepiscopus, F. Fran- ad Maurilium Bracarensem, qui floruit anno Dom.
ciscus de Jesu, et alii complures. Cxterum prccter ilOO.Quinimmo etiamsi nullusdictorum id scriplum
Dextrum tam iniitii, magnique nominis auctores ad- reliquisset, Ecclesiastica Officia, qux dc codem
ventum D. Jacobi in Hispanias agnoscunt, ut fere B. Apostolo decanlala semperfuere in universa Ec-
nri numerum rcdigi nequeant. Barlholomxus Lau- clesia, satis superque slarent pro traditione hujus
rentius Prior S. Ecclesix de Pilari 70 numeravit. veritatis : sic enim asseriiurin cunctis antiquis Brc-
D. Joannes de Salazar numerum auxit usque ari.HO, viariis, prxseriim in Breviario S. Isidori Mozarabe
Franciscus de Jesu usque ad 148. Prxcipui lamen nuncupato, item in Cxsaraugustano antiquo ms. et
sunt quatuor summi Ponlifices, Innocentius II, in uovo excuso; in Toletano, Valentino, Catagur-
Leo III, Callislus 11et Callistus III. Item ex Patribus ritano, llerdensi, Tyrasonensi, Mindoniensi, Com-
D. Isidorus in libro de orlu et obitu Palrnm cap. 71, postellano, Oscensi, Palcntino, Salmnniino, Astu-
D. Hieronyrous in Isaiam lib. x, cap. 34;; D. Atha- ricensi, Segunlino, Mediolanensi, Benedictino, Cis-
nasius Synaita in lib. de passionibus Marlyrum, ierciensi, Carmelitano, Franciscano, Dominicauo,
D. Braulius in abbreviatione vilx S. Isidori, el in de Mercede, Montis Aragoiium, Hieronymiano, et
sermone de S. Isidoro qui cnm libro Eiymologiarum Romano aniiquo, simul et reformato; in quo ex ira-
exsint in Aula Dei, monaslerio Carthusiaiiorum juxta n ditione asserilur esse Ecclesiarum Hispanix. Et
Cxsaraugusiam : D. Beda in Collectaneis : D. Not- qnod valde notandum esl, plures Hispaniarum Ec-
kerus in suo Martyrologio die 25 Julii : D. Julian. clesix omnibus quintis feriis per annum rccitabanl
Toletanus antistes super Naum c. i, Walafridns Officium parvum B. Jacobi, ob revercniiam tanti
Strabus in carminc de eodem Apostolo : Yeinntius sui Docioris, ut videre est in Breviarii Salnianiini
Fortunalus in epigrammate de eodem : Otho epi- Rubricis generalibus in x Notula,ubi bxc kabentiir:
scopus Frisingensis lib. III hisiorix Friderici Imper. Habet hmc nostra Ecclesia Salmqnicensis specialem
cap. 15, D. Aulonins i p. hist. tit. 6, cap. 7, Vin- devotionem post Deum ad Christi feram Dei Virginem
ceniius Beluacensisepiscopus in Speculo hist.,1. vm, Mariam, et ad S. Jacobum Aposlolum nostrw His-
cap. 6 et 7, Thomas Canlipratauus lib. u de apibus paniw patronum singularem : Ideo consuevitin quintis
c. 25, quem supra retulimus, primus eliam Cabi- feriis vacantibus a feslh aliorum Sanclorum, agere
lonensis episcopus in sua Mappa mundi spiiiiuali, officium abbrevialum S. Jacobi. Idero rcperi in x re-
verbo CompostellaD. Vincentius Ferrer in sermone gula generali Breviarii Asturicensis. In eo anteni
 105 FLAVII LUCll DEXTRI CHRONICON. 106
BIVARII COMMENTARIUS.
officio unnm ex Responsoriis erat, Adest nobh, elc.. A runt. Iiem Alexandrtim eumdem incarcerasse Bur-
in quo prxdicatio S. Jacobi in Hispania continetur, dinum antipapam, quod non Alexandrnm, sed Ca-
quod mox afferemus. Prxsiantissimum qnoque ar- lixtum perfecisse constans est. Rursus quod Pas-
gumentum ex fundatione Ecclesix de Columna (seu cbale vivente Mauricii schisma exortum fuerit, et
Pilari) Cxsarauguslana sumendum esi; koc enim, imperator Henricus Romam cxcrcilum diiexerit ;
quamquam cxiera deficerent, irrefragabiliter con- quod sane post ejus obilum contigit. Ut omitlam,
vincit intcnlum; sed de eo inferius agemus. codices ipsos sine auclore reperlos, et absqua no-
Tria prxcipue objiciuntur qux accessum B. Ja- larii, vel cujusvis hominis qualificatione, et sub-
cobi ad Hispanias debilitare videnlur. 1° Marlyrium scriptione, quod necessarium videbatur ad ccriiiu-
ipsius, quod contigit ante divisionem Apostolorum : dinem causrc, qusi ibi agitata asserilur. Accedil,
2° qurrdam verba S. Innocenlii Papx in episiola ad ipsemel archiepiscopus Tolelanus scripsilspecialem
Decentium, quibus contendere videtur, quod nullus librum de primatia Ecclesicc Toletanco, ei non me-
Apostolnrum in Gallia ct Hispania prxdicavit, sed minit ejus disputationis, et senientix, qux in illis
tantum illi quos Petrus illuc misit : 3° denique dis- codicibus dicilur per cumdem obicnta ab-Innocen-
ceptatio quxdam qux dicitur Romx kabita in con- tio III in concilio illo Laleranensi, cum lamen nihil
cilio Lateranensi inter Rodericum, archiepiscopum posset Rodericus in libro suo adduccre, quod xque
Toletanum, ct archiepiscopumCompostellanum.su- primatiam intentam siabiliret. Rursus cum omnium
perjureprimatixHispaniarum: ibieniniTolelanusop- suorum itinerum peculiarissirae meminerit in Hi-
ponitCoinposiellano.siquiddeprxdieaiioneS.Jacobi sioria sua llispana; nec unum verbum de ea disce-
lii Hispania dicebatur, id quidem non rcpcriri apud "J.P pialionefacit, nec do accessu stioad concilium:quin-
probatos auctores,sedesse velularum piamfabellam. imo toto lempore celebralionis ipsius ab llispaniis
ilxc tamen non obsiare declaravit abunde domi- non abfuisse Rodericum probnt elegantcr Peirus
ntis Comeslnbilis, et qui postca eum secuti sunt, Maniuanus in nolis ad hist. Marian;!?,dum Come-
quibus si vellem quiriqunm adriere, proculdubio ac- stabilem defendit. Dclcntus siquiriem ftiil morle Re-
lum agere vidcrer. Perfunciorie tainen ac brevis- gis Alphonsi VIII, qure contigit anno ipso indictionis
sime, ordine posito, objeclis saiisfacere non gra- concilii, videlicet 1214, die 22 Sepl., el morte eiiam
vabor. Primx objcclioni occurrendum; aliud esse reginre, qux accidit die 17 Octob. sequenlis; qui-
loqui de sorlitione Provinciarum inier Apostolos, bus ipse interfuit, et ad sedandas lites qux super
aliud de divisione eorumdem ab invicem : illa prx- tutela pueri regis ab equitibus de Lara movebantur.
cessit advenlum D. Jacobi in Hispanias, hcec vero Ipse quoqne archiepiscopus Loaysa qui eos codiees
subsecuta est ejus reriitum : quare, semel lacta sor- cudit, apposuit in margine antidotuni dicens :
tilione, nihil obstare potuit Apostolo, quominus ve- B. Apostolus Jacobus Zebedwifilius in Hispaniam ve-
niret ad provinciam, qux illi sorle contigerat : la- nil, et ibi prwdicavit Christi Evangelium, etc. : nec
metsi cxteri non illico recesscrint iti suas. Sane ipse Rodericus ignorare potuil banc verilalem, qux
brevilas Aposlolatus S. Jacobi urgcbat ilcr, nevide- non solum tot scripiorum aueioritaie fulciebatur;
licet oliosn esset sortitio ipsius. Ui quid cnim Spi- sed in ipso Toletano Breviario Iegebalur, sive se-
ritus sancius Hispaniam ci sorie divina commilleret, cundum. institutionem D. Isidori, sive secundum
siillac profecturus non eral? Reliquos autem Apo- Romnnam consuetudinem ; in hoc enim, responso-
stolos oporlebnt in Judxa amplius immorari, quibus rium quoddam sic babet: Adest nobis valde twta-
nimirum longior vila concedebatur. Ut omiitam Ja- (C bunda dies prwexcellenlhsimi apostoli Jacobi; per cu-
cobum ab Hispanis vocalum, cxieros autem minime jus saluberrimam prwdicationem totius plebs Hispaniw
a suarum Provinciarum incolis vocatos. Neque vero suum cwpit agnoscere Redemptorem. llymnus vero
necessum est, verba illa Lucx, omnes divhi. prwter Isidorianus sie:
Apostolos,in-perseculione orta a morte Sicphani, ila Magnideinde filiitonitrui
interpretari, ut pro majori parte verificentur, quod Adeplifulgentprece matris inclytse;
quidam excogitarunt : Quando quidcm non eo xxxv Regeos Joannesdexlra solus Asiam,
anno venil Sanctus Jacobus in Hispanias, sed se- El laevafrater positusUispaniam.
queuli xxxvi, ut videbimus : neque venit fugiens
persecuiionem, sed quxsitus et rogatus. Hunc inferius inlegrum dabimus.
2° Innocentio nihil derogaret, eiiamsi diceremus, Facessantigitur ineptix tantx, cl manifeslx im-
sic ex ignoratione kistorix locutum : nam si unus posiurx cognoscantur: sed quo Domini anno id ac-
ipse adventnra Jacobi ignoravit, quatuor alii Romani ciderit, nunc disculiendum.
pontifices agnoverunt, et lilteris suis lestatum reli- 2. Hhpania prima. Julianus in Chronico oslen-
querunl. Inuocentius II in bulla de i.ranslationeS.Ja- dens qiianlo constet aucloritatis pondere D. Ja-
cdbi, qux cum Cardinalium subscriptionibus obser- -cobum hoc ipso anno ad Hispanias accessisse, sic
valur : Leo III in litteris de eadem trauslaiione, inquit : Ut troditio constans est ab aposlolicis huc-
quarum exordium est, Noscat fraternitas vestra : Ca- vsqtte ducla temporibus, multorum etiam veterum,
listus II in quinque libris, quos edidit de miraculis Torquuli, Tesiphonlis, Honorali, Melantii, Dexlri,
ejusdem Apostoli : et Calixlus III in bulla Snnclx -. **
M. Maximi, lsidori, Bedw, aliorumque testimoniis
Dei genitricis de Columna, qux asservatur Cresarau- anno Domini 36, salis honorifica causa sanctus apo-
gustx. Cum hoc tamen ob lanti Patris reverentiam slolusZebedwiplius Hupaniasadiit: urbesqueejusom-
asserimus, verba ipsius in bonum sensum posse in- nes lustrat: Toletiprimam sedem collocat, metropoles
terprelari, ut videlicet voluisset, nultum alium po- dhlinguil: Hispali, Bracarw, Cwsarauguslw, Barci-
tuissecontramorem Romanorum, et ipsorum, Pouti- noue, Tarracone, Carthagine, Asluriw, Toletique pri-
- fice renuente, morem inducerc, nam suprema Apo- mosephcopos constituit. Idem eliam paulo post in-
stolorum potestas iu solo eo remansit: vel intelli- quit se invenisse in arckivo sanctx Justx Tole-
gendum esse, nullum Apostolorum in Hispania, vel lanx, Quod jussus sil Jacobus venire ad Hispanias,
Gallia prxdicasse, nisi quos misit Pelrus, in quo non hac de causa (nimirum ob Jegaiionem Hispanorum
litigamus: nnmJacobus eiiam ab eo landemmissus esl. ad apostolos): Venerit autem duobus post mortem
3° Manifestum est codices illos e Biblioiheca Salvatoris annis, ut diclum est. Cum igitur ea acci-
S. Ecclesix Toletanx nuper cum conciliis Golhis in derit anno 34, rcstat ul anno 36 Jacobus accesserit
lucem editos a Loaysa, suppositos esse : quando- ad nos. ln epistola etiam Toletum ab Ecclesia de
quidem meudaciis multis refcrli sunt. Verbi gralia, Columna missa, quam ipse in eodera Tabulario re-
asserit Alcxandrum 111successisse Gelasio; et la- perii, dicilur apostolus moralus in Hispania usque
inen inter utrumque 8 Pontilices Romani interfue- ad aiinuin 41, fere sex annoruui spaiio. E.x hoc au-
PATUOL.XXXI. h
407 FLAVII LUCH DBXTW CHRONICON. «08
BIVARII COMMENTAJilUS.

tem manifeste propositum deducilur: ab anno enim A tum dabitur credenlibus, alquc omni eos virtute im.
41, usque ad 36, sex dumtaxat intercedunt. Unde si buet; et in dimidio jejits fiebflomadisauferetur sqcrifi-
sex annis in Hrspania meratus est, et inde recedjt cium, et libamen, hoc est sacrificium secuttdum tegem
iinnb 41, necesse est ut ad eam accesserit anno tri- deficiet, obtatto immacuiati agni, qui toU.it peccala
gesimo sexto. mundi,vero sacrificid. Quod si quis etiam percipere
3. Ejusque gentilitas, etc. CaTdinalis Baronins m cttpiai, ex evangelio Joannh cognoscetur. Cum enim
nolis «d diem 25 Julii Romani mariyroTogii sic ac- nnnos circiter ires cum dimidio prwdicassel Dominus,
cipiendam puiatpfxdicafionem diviJuuieis Jacflbi in Hispa- sanctosquesuos disciputos docirina et miraculis con-
nia, ut iHic tanlrim prxdicaverit Evange- firmdssel, tunc passns est: qc post crucem et morteth,
Irum, non vero gentilibus; non enim, ait, decrelo et returredionem, et ad cwlos ascensum et sdncthsihii
apostolorum illit fuerat ottium reseratum. Caeterum Spiritus adcentmn, reliquum hebdoinadis tempus
quamquam daremus prohibitos fuisse apostolos a sancii apostoli Bierosolymh •prmdicantes,el miracula
Domino, ne gentibus prxdicarent, anlequam ostium edenies, multu hominum mittibusad evangeiicamdo-
iflis post repulsam Synagogx reseraretur; minime ctrinam adductis, noviTestaineniimurms imperliti, ut
koc obstnre polest D. Jacobo, quaiidoqui(Um pro- sicnctissimi quoque baptismi graUam consequerenlur,
hftiiiio illa, si qua fuit, tres solos duravit annos, tmclores fuete. BemAe cum Juiwi in S. Sieplianum
testeD. Ambrosio, tib. vn in Lucam,cap. 3: nuncTiu- impiu illq facinora ahti fuissent, per oppida Judww
•em D. Jacobus tertio ipso anno a Christi morle populis dhsipatii, Divi apostott breve tempus Hiero-
Hispaniam accessit, ibique illi per sex alios mansit: sotymis comniorati Samariam, Lyddam, et Joppem
quo toto tempore integrmn fuii gentibus absque «" abeuntes, omnibushominibus offerre taiularia decreta
pTobibitione prxdicare. Quod si ostium apertum fettmatant. {iuamobreniDei archangelus B. Danieli:
iSicitur in baptismo Cornelii centurionis, a D. Petro Conftrmabxt,inquit, testamentum nmltis hebdomada
cetebrato, post visionefn immundorum animalium una; temporeSatvatoris scilieet ante crucem et eo qno sancti
ab ipso occidendorum, et manducandorum, ei coeli- aposioK post resurrectioriem, Hierosolymis
lns rjblatam, Act. x. (Unde Chrysoslomus, hom. 22, aocueruntj simul eotlecto. Hnctenus Theodoretus :
dixit, Vides unde inilivm fit gentium. Et Ambrosius, quibiis conformia scribunt Eusebins, lib. vm de
sermone 15, vocavit Corneliumi primum ammat,et Prxparatione Evangelica, et Hieronyinus in Cpm-
liis riimiram qnx Peirus manducare jussus fuit.) Secl menlariis ad bunc locuiu Danielis. Liquido igiiur
verobaptismus Cornelii in annnin Domini 40 incidil, dio conslat, non amplius quam duos annps cum dimi-
irt' videbimus : quare cum usque ad 41 sequenterii apostolos cum Judxis Tesiamenti novi stabi-
Jacobus Hispania uon decesserit, reliquum est, ut liendi gratia nioratos fuisse.
potuerit ibidem gentibus iliis duos (ut minimum) Eo etiam tempore , id non obslanle , prxdicari
arinos prxdicare. Cxterum quod de aperlione ostii poluiss.e gentilibus Evangetiura, habemus irreiraga-
pTxdicationis evaugelicx gentibus diximus, non ita bili excmplo Patili, qui ante baptismum Cornelii, et
mordicus accipienda sunt, quasi omnino clausa es- visibnem Petro ostensam, gentilibus prxdicavit: m-
set illis tunc porta salntis; hoc enim nullo tempore jus rai tcsiimonium profert Lucas Aci. ix ubi post
asserendiim est, cum nimis deroget summx pieiati conversionis S. Pauli liisioriani, cum prrcmisisset,
et pfovidentix Dei, qni semper vtfluit dmnes bomi- qliod ipse mutto magis convalescebal, et confundebal
iies salvos fieri, et ad agnitionerii verllaiis venire. Judmos, affinnans quoniam hic Chrhtus; subtfit,/o-
Sed etprobibilio illa Disciputis Facla, inviam gen- C quebatur qttoqne gehlibus, el dhputabal cum Grwch.
iium ne rfMerilis,etin civitatem Samaritanorum ne Quod vero hoc multo anlc bajiiismiim ceniuiionis
rrittaveritis, Matth. x, strblatavidetur periftud prx- acciderit, planum est in contextu ipso Actornm.
ceptum: Eunles docete omnes genles, bapiizahtes eos, Etenim Evangelista posi verba prxfata refert, Pau-
Matlh. xxvni. Quod noiavit Hieronymus inquicns in lhm deindein Tarsum ab Hierosolymis secessisse ,
cxpositione prioris loei': Nen ett auiem contrarius Peif um autem dum periransirei universos, reddi-
locus isle ei prmcepU>,quoposteadicitur,Euntesdocete disse saniiaiem Mhex, Ljddaj existenii, abannis
omnes gentes, quiahocwffleresurreciionem, illudpost octo paralytico ; Deindc Tabitliam a morluis susci-
resurreclionemprmceplum est. Id quod etiam notavit tasse aptnl Joppem, ibique moratnm fuisse dies
Beda inbom.: Quienim, n'x\,anlepassionemsuamdixe- muttos apud Simonem quemdam coriarium. Demum
rttt: In viam geniiumne abieritis,surgens a mortuh di - ppst hxc omnia qux in cap. ix Actpr. retulerat, su-
ctl: Ite, doceleomnesgenies, quasi dixerit: deinceps binferl visionem fllam Peiro coetitus ostensam , et
licitum illis fuisse prxdicare gentibus. Veruiu est baptismum CorneMiin cap. x scquenti. Quo necessa-
tatnen(apudLucam cap.xxivjptxeeptum illisfuisse, rio fit, nt Paulus mullo ante pra-dicaverit gcntibus,
ita prxdicare omni creaturx, ut inciperent ab Hie- quam Cornelius soleiiiiiiter baptizatus fueril.
rosolyma; et quod ab Hierosotymis ne discederent, Sumi etiam potest argumemum a Samarilanis,
quoad usque induerenlurin virtule Act. ex allo, per de- quiineademprobibitione continebantur cum geiilili-
scensum Spiritus sancti eos, i. Hoc vero bus; cum coderii fenore verborum iie ulrisque prx-
mollo ante baptisuium Cornelii explelum fuit. Et ccptum fucrit aposlolis, In viam genviumne abieri-
utfumque servavitD. Jncobus priustpiam a Hieroso- n" tis, el in civitates Samarilanorum ne intraveritis : et
lymis discederet;exuon enim discessit aniequam in- tamen ante annum a Passionc Domini complctum ,
dneretur'viriuie alto, et ab Hierosotyma incoepii staiim post Stepliani martyritini, prrrdicatum fuil
prxdicationem suam : inde autem Hispanias petiit, verbum Dei in Samaria , a diseipulis dispersis per
libi Juilxis el geniilibus sine personarura discre- eam, prxsertim a Philippo diacono.JEfran>.audissent
tiripe prcedicavit, m illi praceptum erat, sub' no- apostoli qui erant Hierosotymis, quod recepisset Sa-
mine omiiis crealtirw. maria verbum Bei, miserunt ad eos Pelrum et Joan-
Sed qtjid in his amplius immoramur, ciim Da- nem (Aci. vni). Jiire igitur Paulus et Jacobus prx-
rtiej, cap. ix, prxdixerit, niivum Teslamentum (seu dicare gentilibus antc conversionem Cornelii poine-
paclunt) spatio unius liebdomadx aunorum pnbli- runt, iion minus quam Samaritanis prxdfcatum
candum, et confirmandum esse Judxis, nmiirum fuit. '...,''
-Ciiristo Domino eisdem prxdicante annos tres cum Vide aulem, quxso, Dei providentiam in bis duo-
dimldio, apostolis autem post ejus ascensionem an- bus apostolis. Eoderti anno 36 quo Jacobus in 11i-
tios totidem el dimidium. Confirmabit, ait ille', pa- spanlas conlendit, Paulus ad Jidem convertitur,
ctttm multis hebdoniada una; et 'm medio hebdomadh qnasi locura illius et sortem suppleturns (id qnod
deficiet hostia et sacrificium. Quod sic explicai Theo- divinilus B. Amadeo revelaium fuisset ipsemet ex
uoretus; ln hac una hebdgmade, novum Testamen- jussu Angeli scripsit in.nova sua Apocalypsi), uler-
109 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON. 110
A. C. 37. Nam et Jacohus sanclus Apostolus Zebedxi filius, peragratis urbibus Hispanix, mukis-A. R.788.
que erectis Ecclesiis, et Episcopis creatis ex Advenis Pelrum Bracaraj primum reli-
BIVARII COMMENTARJCS.j
que Judxis el genlibus prxdical, uterque Ilispanicx A tur Walafridus Strabus in carmine de S. Jacobo ty-
prxdicatioius curam suscipit. Vis aulem videre ita pis excuso ab Henrico Canisio tomo VI Lect. antiq.
cordi fuisse Paulo Hispanice conversionem sicut Ja- Prlmitus Hispanasconverlitdogmategentes,
cobo? Audi quid ad Romanos scribat: Cum in Hispa- Barbaradivinisconvertensagminadictis:
mam proficisci cmpero, spero quod prmleriens videam Qui priscosdudumritus, et luridafana
vos; et a vobis deducar illuc, si vobis primum ex DaBmonis borrendi deceptafraudecolebant.
parle fruitus fttero; et iterum : Per vos profichcar in
Hispaniam (Rom. xv). Quid est cum in Hispamam Quare simul dicendum est, prohibitionem illam
profichci cwpero, spero quod prwteriens videam vos : si quafuit, non exeossisse
prxdicandi gentilibus,
nisi quod major multo cura illi erat de Hispanis , terminos Judxx, aut ( quod mire placet) ideo di-
quam dc Romanis (hoc uiihi manifestissimum vide- clnm fuisse, in Cornelio osiium genlibus apertum ,
tur). Quod igilur prxcipue intendebat, non se erat Ro-
quia jam Iiceretillisex prima instaniin (ut sic dixc-
lnain ire, cum hoc obiter et ex occasione factu-
in rini) prxdicare; cum lamen antea Judreis prinio
rum polliceatur, spero (aii) quod prwteriens (seu loco concionandum esset. Vel rcpulsam passam jani
transitu) videamvos; etquasi non bene suam expres- fuisse synagogam a primogenitura, ejusquelocogeiitcs
serit meniem , iierum ait, A vobis deducar illuc: advocandas. Atque eosensu intelligendum, cumCor-
hoc est, Vos eriiis mei negotii prxcipui coadjutores, neliusdiciturprimumanimalexgenlibusDeooblntuin,
et rursum : sivobis ex parte fruitus fuero; quid si- id est post apertionem oslii et repulsam Synagogre.
gnilicat limitatio illa ex parte ? idem prorsus quod A.C.57.-—i.NametJacobus, etc.HocIocosumma-
prateriens. Quod igitur prxcipue inteudebat, aHispa- B tim referuntur Acta Jacobi in Hispania; qux omnia
niaerat, non Roma, vel Iiatia, utpote qux Petro non est inlelligendus boc anno 57 perfecisse, sed a
apostolorum coryphxo doctrinx evangelicx pabulo 56 usque ad 4l inclnsive peragratum fuisse omnes
pascebatur; ac proinde provinciain Jacobi vi.detur Hispnnix urbes, multas ibi Ecclesias erexisse, in
principaliter suscepisse. Ne quis vero existimel id- cisque episcopos conseerasse, quod Julianus dixit
circo Paulum obiter tantum promisisse invisere Ro- anno 56 baberi ex constanli tradiiione, el tesiimo-
manos, quia jam serio apud illos aliquando egisset, niis gmvissimorum auciorum , ei subdit, Urbesque
occurrit ipse cap. 1: Nolo aulem vos ignorare, fralres, ejus (Hispanix) omnes lustrat, Toleli primam sedem
quia swpeproposui venire dd vos, et prohibitus sum collocat, melropoles dislinguit, etc. Breviarium quo-
usque adhuc ; ul aliquem fructum habeam el in vobis, que Mediolanense orriinaiionis S. Ambrosii, non
sicul et in cmierh genlibus. El c. xv assignat terrai- itiiam vel alteram urbem ejns, sed lolam Jiispaniam
nos suarum peregi inalionum, quas hacienus confe- pervasisse refert, Jacobus Major (aii) dumuniversam
ceral, ab Hierusalem per circuilum, usque ad Illyri- prwdicando Hispaniam peragrasset, etc.
cum : quod in Ilaliam minime adhuc periingii, sub- 2. Petrttm Bracarm, eic. Hunc sanclissimuin
di:qHe : Propter quod el impediebur plurimttm venire Cbrisii mariyrem, ac primum Bracarx episcopum,
ad vos, el prohibitus stitn usque adltuc. Nunc vero discipulum iuisse sancli Jacobi aposioli, ab eo-
tilteritts locum non habens in Ith regionibus (hoc est, quc in cadem urbe episcopalibus infulis decora-
cum expeditus sim a negotiis earum), cupiditatem tnm testantur quotquot de rebus Hispanis scripse-
antem habens veniendiad vos, ex muliis jam prmce- ru.nl. Vnsreus in Chronico , Marinxus Siculus
dentibus annis, cum in Hispaniam profichci cmpero, „ Jib. v, Ambrosius de Morales Jib. ix c. 8, Ma-
spero quod prmieriens videam vos. Necdum igilur in ^ riela de Sanctis Hisp. i part. lib. i, cnp. 21,
Italiam venerat; et quamquam pturimum, et ex Truxillus in Tbesauro Concion. die26 aprilis , qua
mnliis annis id cuperet, tamen occasione tantum die martyrio sublatus est; et eodem die agunt de
accepta ab ilinere Hispanico , asserit se illuc in eo Sanctorus, et Villegns in floribus Sanct. et prx-
iransitu accessurum. lta prorsus Theophylactus, qui ter eos Zianca in Historia S. Secundi lib. i cap. 2.
ad illa verba cap. xvi: Salutant vos omnes Ecclesiw El quod inajori veneraiione dignum est, id pariter
Dei, inquii: Nondum urbem ac Romanosconspexerat. conlitentur Patres concilii Bracarensis superius re-
Ad cap. vero xv, circa illud, Cum in Hhpaniam pro- laii : nam inqniunt: De Palre nostro, et apostolo hu-
ficisci cmpero, ait: Ne illud etiam Romani objeclent, jtts regionh Pelro Bracarensi, quem ad salvandas ani-
Perinde ac supervacaneumhoc tuum ad nos iter nunc, mas Jacobus Domini consanguineusdimisit, etc. Nihil
Paule, puras, cum alio sis concessurus; adjecit, Et a tania memoria dignum in cxtera qux D. Jacobus
robis eo deducar; hoc esl, Vosmet, inspecla qum me gessit mirabilia in Hispania, qiiani suscitatio hujus
urget necessitate, al Hispanos comieniom,priores estis sancti ponlificis, queru non quidera quatridiianuni ,
nd illos me demissuri. Non itaque quia vestra prava iu Lazarum, sed a multis annorum centuriis mor-
quwdamapud me ratio constel, sum vos ipse prmteri- tuum, ad vitara revocavit (nimirum a 600 retro
turus, sed quia sic cogor ut faciam. annis, qui a captivitate Babylonica usque ad adven-
Quidquid vero de retiquis apostolis tunc temporis tum sancli Jacobi inHispaniam inlerfuerunt, nume-
iu Judxa cominoranlibus sit, de Jacobo nibilominus randi ab anno urbis couditx 171, quo captivi dncti
conslans est gentibus simul ac Judxis prrcdicasse in sunt in Hispaniam Judxi juxta suppuiaiionem Ma-
Hispania; nam id Venanlius Fortunatus in Epigram- D rianx Iib. i cap. 7, vel, ui aliis placet, 149 usque
maie de eodem Apostolo (quod recilat Calixlus ad 788 ejusdemUrbis, qui incidit ln hunc annum 37
papa) asseveravit, inquiens : Christi), si qua fidcs habenda est fragraento operum
CullorisDominitotumsonus exit in orbem; DiviAlbanasii I, Cxsaraugustx episcopi, et ejusuem
Geutilesdocethic: Judaeosincrepatidem; Petri sub disciplina sancti apostoli condiscipuli,
FruclificansqueDeoterminatorbe fidem. quod ab scriniis cujusdam bibliothecx Sardinix, et
etiam ab allera regni Aragonix, acceptum per ma-
Tei-minasse orbe fidem dixit, pro eo quod est, nus P. Bartholomxi de Olivenza provincialis, socie-
prtcdicasse usque ad extera Hispanix ora, ubi finis tntis Jesu in insula Sardinix, typis postmodum excu-
ti-rrx et OTbisest. Julianus ilem refert in epislola dit Divus Prudentius de Sandobal episcopus Tuden-
lundaiioiiis domus de Columna baberi, in Hhpania sis in Historia ejusdem Ecclesix; quod hic .ip|»o'nere
morutum apostolum usque ad annum 41, fere sex placuit ad verbum. Verbi sunt S. Athanasii episcopi
annorum spatio mira celerilute Judwh genlibusque Cxsaraugtistnui.
prwdicasse. Peculiaiiter autem de gemilibus loqui- Ego novi S. Petrum primum Bracarensem cpisco-
411 FXAVll LUCli DEXTRl CHRONICON. 412
A. C. 37. quit Episcopum, ac Templum vel Oratorium B. Virgini ex ejus jufsu, prxsentiaque A.R.788.
super Columnam, Cxsaraugustx erexii. ±
BIVARII COMMENTARIUS.
«tim • quemantiquum prophetam suscitavit S. Jacobus A sit s ab apostolis fuisse composilas, sialim post nd-
^Zebedmifilius magister meus. Hic venerat cum duode- ventum y SpiritUs sancti; de Evangelio forsan aliquis
cim tribnbns missi* a Nabuchodonosorin Hispaniam, siibdnbilabit t quomodo D. Jacobus illud in Hispania
Hierosolymis,duce Nabuchzardam, vel Pyrrho Hispa- < dimiserit, cum Evangelium Maithxi primum de
ifdrumprmfecto.Dictusesl hic prophela Samueljuntor, (quaiuor non fuerit scriptum usque ad annum 41,
vel Matacltias senior, propler morum gravitatem, et iquo Jacobus inde discessil.
vullus pulchritudinem; Uriw prophetw filius. Factus Cxlerum magno Dei munere factum estr ut
episcopusmullos Judmorum ad fidem convertit, dicens annoi 1595, in monle llipttlitano Granatensi, quod
se venhsecum illorum majoribus, et prwdicasse trans- uunc i a re riicilur Mons sanctus nnn solum cineres
miqrath; obihse veroHic viginti annis posi advenlumeo- isacri, ct ossa prccstantissimorum D. Jacobi discipu-
i-ttni in Hhpaniam. vir aposloticus, acceplis a lorum I reperta fuerint, sed etiam 18 libri in xreis
S Jacobo inslitulionibus apostolicis, Evangeiio, et or- seu plumbeis tabulis exarati; de quibus non pauci
dine Missw,ac celebrationeSacramentorum, venitBra- a S. apostolo compositi leguntur, prxsertim unus,
caram; epislolas apostolico plenas spirituut scripsii ad cui titnlus, De Missa apostolOrum,cum tuo cwremo-
Ecclesias, in quibus episcopos inslittiit, Iriensem, niali : et alter, De hhtoria Evangelica. Quo videas
Amphilochensem,Eminiensem,Portuensem, ubi S. Ba- B. apostolum, ut sancium Christi Evangclium suis
silium condhcipulum posuit, qui illi per marlyrium communicaret discipnlis, non eguisse Evangetio
sublato successilin sede Bracarensi; Epilatium in Tu- Matihxi; ille prxserlim qui secreiioribus Domini
densi. Isti viri divini, planeque apostolici, instar apo- actionibus prxsens fnit. Insuper Juliauus in Chro-
stolorum non in una semper urbe morabantur, sed ubii T. « nico auctor esi, Missam. seu Liturgiam, qu.-volim
rap''ebat illos Spiritus sanctus ferebanlur; ut Epitatiusi recitari consuevit in Hispania, et nunc in Missati
quinon solum in Tudenti diwcesi, sed in ttrbe Lutita- Moznrabum exstat, composiiam fuisse(in sua origine
niw Ambracia prwdicavil: qui signis, et varielate lin- a S. Jacobo, auclam vero a Mclanihio, ct Aslurio, To-
quarum, prwdicalionem illuslrabant : nec soli ibant( letanis prxsulibus, et novissime a S. Isidoro. Quare
prwdicatum, sedJacobus multh dhcipulis comitaii, ul fecil( ob tanti auctoris reverentiam, mullx in Canoiwdi-
Chrislus, Petrus, el aposloli cwteri. cuntur a sarerdote oraliones, in memoriam S. Ja-
Haclenus Aibanasii fragmentum. Cui sane multam) cobinposloli, cutn lamen ibi nulla de alio apostolo
fidem adhibendam esse convincit Vita ipsius S. Petrii mciitio fiat. Sed de his iterum inferius.
ante 1550annosscripta B. Caledonio episcopo pari- Quoad episcopatus illos a D. Pelro Bracarensi
ter Bracarensi, qui obiit anno Domiiii 260, ubi re- condiios, auinei, eonsialeos omnesolimBracarensi
dixit : uti ea de ree metropoli subjecios fuisse, ut in divisione episcopa-
* fert qnidquid hic S. Atbanasius
pcrhibel Irrefragabile lestiraonium Hugo Portugal- tuum a Constaniino fncia videre esi, apud Linam
lcnsis episcopus, in epislola a nobis superius interer Tudcnsem iu Chron. Ambrosium Morales,et alios.
elogia auctoris allata, ob quam lu consulas. El certe lricnsis series bodie del Padron, translala est Cnm-
S Anastasius Synaita ejusmodi forsan S. Pelri•i postellam : Amphilochiensis, ipsa esl Auriensis :
suscitalionem, in lib. dt> Passionibus Marlyrum as- Eminiensis vcro idem quod Mindoniensis : Portueu-
scrtiil, qnod S. Jacobus dum Hispanis prxdicaret,:,- sis nomen reiinct. Cum igitur sub sede Bracarensi
feeit apud eos miracula, qum homines altonili stupe- omnes mililarint, consequens est ab ipso condiias
banl; ita quod converteril eos ad agnilionemfidei Dei li fuisse; ncc enim alius discipulus illic prxdicasse
excelsi. Dcinde intcr lam mulia qux bic dicuntur,', C legitur: Basilium autem fuisse condiscipulum, et
vcliit ncgolium prxcipuum circumstantia, nihil eslsl successorem Petri in sede Bracarensi, Epitatiumque
quod nou magnisdnodecimfundamentis fulcialur, sive de ic Tudensi depiilatiim ab eodem, el in Ambrasia apo-
transmigralione tribuum in Hispaniam a stolum, suis locis monsirabimus.
Nabuckodonosor facla, sermo sit, sivc de Uria Patre-c Deniqne qund olim ipse nuncupatus fncrit Samuel
S. Pctri Bracarensis, sive de Instituiionibus aposto- )- jnnior, vel Malachias seninr, ad id rcspicit, quod
licis Evnngclio, ei ordine Missx eidem traditis a Samuele illo celeherrimo inferior aitate fuerit; supe-
R. Jacobo, sive de fundatione Ecclesiarum Irix,e, rior aulem Malachia, qtii, tesle Hieronymo, sub ipsa
Amphilochii, Eminii, et Portus; de condiscipulo lo captivitate Babylonicnpruphelavit, temporibus Ag-
ciiam Basilio, et discipulo Epilatio, eorumque prx-e- gxi ct Zacbarix: ca vero cognominapro niorum suo-
dicationibus. De transmigratione tribuum mox agen- [i- rum integrhate adeptus fuit.
'dum. Urix prophetae historiam habet Hieremias, s, 3. Primuin lcinptum, clc. Nihil xquc slabilitum
cap. xxvi : Fuit vir prophetans in nomine it, tcslimoniis gravissimoriim aticlornm, nihil lola Hi-
Domini,
Urias fitius Semei, de Cariathiarim; et propheiavit !'i( spania sacralius ac venerabiliusanimis kominum in-
adversus civilatemistam (nimirum de captivitate Uie- e- sedil, aique kistoria fuudaiionis angelicx doiuus
ritsatein ) et adversus terram hanc juxla verba omnia <ia S. Marix de Columna Cxsaraugnsianx civitaiis,
Ilieremim, et audivil rex Joachim, et omnes potenles, it, qtiam koc loco refert Dcxlcr : sed fundamcnta ejus
el principes ejus verba hmc, et quwsivitrex inlerficere •re trariitionis videamus. Saue eam retulit B. Caledo-
cum. Etaudivit Urias et timuit, fugitque, etingressus us nitis Bracarensis Episcopus in Vita S. 1'etri Ratis-
est JEgqptum. Et mhit rex Joachim viros in Mgy- y- ,T) tensis, aptid llugoncm Porlugallensem cpiscopum;
plum, Elnatham, filium Achobor, el viros cum eo in dum ait : Qutndecim mensibus vix fere elapsh ejtts
/Eqyptum, et dnxerunt Uriam de JEgyplo, et duxerunlnl magisler Jacobus, ad Cwsaraugusiam, mdiculamexci-
e im ad regemJoachim, el percussiieum gladio; et pro- o- tarat, in honorem Deiparm Virginh : addiique paulo
jecil cadaver ejus in sepulcris vulgi ignobilh. Cxterum im post aliam crexisse Bracarx in ejusdem Virginis
t •ansmigralio quam Joackimo kuic filio Josix regis, is, mcmoriam. Eam quoque approbavil fel. rec. Ca-
Urias prophclavit, conligit icmpore allerius Joachimi mi lixlus III, iu Bulla sua sub. dat. Rom. 9 kal. Octob.
lilii ipsius, et nepoiis Josix, ut referlur IV Regum im anno 1456, ubi inter alia hccc kabet: Ecctesiaprima
uliimo, et ab eodem Hieremia c. ullimo. Quo videas as inler cwteras sub vocabuloB. Marim: in qua dicla
liliimi Urix temporc ejusdem transmigraiionis lis B. Maria, antequamad cmlosassumeretur, B. Jacobo
Majori in columnaapparuit. Et infra : Inibi infinila
De conslitutionibus apostolicis et ordinatione ne miracula divina provtdenlia dietim fiunl. El rursus :
Missx quas eidem Pelro iradidisse diciiur S. Jaco- o- Chrisli fidelesmagna devoiioneac venerationeimagi-
bus, non est ambigendum, cum superiusmonslralum im nem ejusdemB. Mariw el ejus Fitii in quadam capetla
«3 FLAVII LUCIl DEXTRI CHRONICON. 114
BIVARH COMMENTARIUS.
ejusdemEcclesiw (quw de mandato dictw B. Mariw per,Alndicarum rerum Aragonix, Bonifacius in hist. B.
dictum B. Jacobum fabricata, et Camera angelica Dei Marix 1. n, p. 119; D. Maurus 1. i, cap. 23; Men-
genitricis del Pilar nuncupata existii) colunt et veneran- dozaquodlib. v; Ribadeneira in vita S. Jacobi; D.
tur, el cum maxima devotione vhitare non cessant. Maninus Garsia episcopusBarcbin. serm. 90, 91 et
Nolandum niaxime in hoc Pontifice, non refcrre 100. Martinus del Rio Disquis. Mag. 1. n, q. 26,
ejusmodi hisloriam quasi sub aliorumauctorum fide, sect. 4. Ediderunt etiam speciales traclalus de fun-
sed asserlorie, quasi rera sibi cerlam et nolam, ul- datione Angelicx domus de Columna Joannes Mi-
pole in Hispania nato, in rcgno Valenlix, non longe chael de Bordalbo, Ludovicus Aux, P. Zenedus in
a Cxsaraugusla. Accedit ad pondus tanlx auctori- Colleclaneis juris Canonici 22. q. 2, cap. B. Paulus,
tatis officium Missx anliquissimuni in eadcm eccle- Murillus ct alii. Estque iia in Hispania menlibus
sia olim cani solilum; cujus inlroitus hic erat: Ad- Christianorum receptura, ut lsella in lib. Regulx
slante Yirgine Malre Dei decantabant angeli laudem militix S. Jacobi, cap. 3, dixerit; Particularmente
dicentes: Ave, Maria, gratia pleita, Dominus lecum, en el Reyno de Aragon lo tenemos por poco mcnos
Collecta autem seu oratio talis : Omnipolens wterne cierto , que articulo de Fe, quevino Sanliago perso-
Deus, qui sacrathsimam Malrem tuam interchoros an- nalmenlc a predicar a esta provincia, y Reyno: y que
gelorumsuper columna marmorea, a te ab ulto emhsa, edifico la Iglesia de nueslra Senora del Pilar.
venire, dum adhuc viveret, dignatus es; ut basilica de Ilegia diplomata requiris? Joannes II, Aragonix
Pilari in ejus honorema protomarlyre apostolorumJa- rex, in privilegio eidem Ecclesix concessoCxsarau-
cobo,suisquesanclhsimis dhcipulh, mdificaretur; prms- gustx riimo MC.cc.CLix, die 26 oclob. brec inquit: Con-
ta, quwsttmus,ut ejus meritiset intercessionefiat impe- "j. templalione et favore ipsitts Ecctesiw quw inter atias
irabite quod fida mente poscimus. Qui vivis, etc. Iriem Hhpaniw divinis mysterih et miracuth refulget, de
in.Offerioriocontiiielur: Offert. Voxturluris audita est illius institulioneel wdificatione(testante hisloria)mutla
in lerra nostra, cum loquenie B. Yirgine Cwsaraugustm miraculosa referuniur, et principaliler illud mirabite
inauribusapostolidulcissimeinlonuildicens :EcceJaco- quod in Yita ipsius B. et gloriosm virginis , ejusque
bus locussignatus, meoquehonori deputatus, in quo tua jussu, a B. Jacobo majore Apnstolo constructaet wdi-
industria mea Ecclesia conservetur. Hisioriam autera ficata exstilit, in cujus capite ipsa B. Virgo Pilare
ipsam tam siyli simplicitate quamvettistate cbaracie- marmoreum, quod sibi a ccelotransmissum habuerat,
rum, et membranarum multam venerandamque anli- et supra quod eidem B. Jacobo apparuit, firmari et
quilatcm redolentem, servant canoniciipsiusecclesix collocari jussit. Ejus quoque Jilius D. Ferdinandus
in speciali armario secrelo sux bibliolhecx. Scripta Catholicus, Hispanix rex, sub datis xn Aprilis anni
autem exslat ad finein posterioris tomiMoralium D. 1504, apud Melymnam-Campi, in alio simili privi-
Gregorii,quorum superscriptio est: Inhoc sunl condita legio hxc habet: Sune ex cathotich occiduh neminem
scrinio B. Gregorii Moralia a Taione Cwsaraugusianw tatere existimamus , apud urbem Cwsaraugustum ,
episcopoRommmiraculose inventa. Inter cxtera aulcm quamdam esse mirificw devolionh sacram et anliquis-
llisloria Pilaris hxc babet: lnterea revelante Spiritu simam wdem, seu lemplum celebre purhsimw ac inte-
sanclo, B. Jacobus major, filius Zebedwi, mandatum meratw Virgini Dei genitrici dicatum, sub vocabuloB.
accepita Christo, quatenus ad partes Hhpaniw verbum Marlm de Pilari, innumerh el assiduis miracuth prm-
Dei prwdicaturus accederet.Tunc ei B. Virginein allu- fulgens. Ibi ipsa suavissima Virgo adhuc in humanis
cutain inquit in hxc verba : Vide, fili, imple manda- agens, Hhpani populi mherata, nondum orthodoxw
tum Magistri lui, el in una civitatum Hispanim ubi Ma- C I fidei lumen inluenth se D. Jacobo et circumstantibus
jorem numerum ad fidem converlerh, ibi ecclesiamtn mirum in modum super lapideam Columnam corporu-
mei memoriam, prout tibi monstravero, facias. Ciim liter videndam oblulit. Unde cuncth Hhvaniw populis
vero ad Iberi ripam Cxsarauguslx pro more oraret cwca gentilium credulitate obduralh lux salutaris
Aposlolus : /n hora ipsa medimnoclis, audivit vocet exorla est. Quo tanten in loco relicta, ab eadem imma-
angelorum canlantium : Ave, Maria, gratia plena, Do- culala Virgine, Columna, et desuper candida ejus
minus lecum. Ipsa vero B. Virgo in hunc modum de effigie, ab ipso ff. Jacobo el eum sectanlibus Sacellum
cnlumna ad apostolum allocuta est in hxc ycrba : ibidem perexiguum construclum fuisse asseritur, quod
Ecce Jacobe, fili, locus signalus, meoque nomini dc- primum Ecclesiw nomen in Hhpania oblinuit. Atta-
putatus, in quo in mei memoriam, tua industria, mea men crescentecum tempore devolione, piisque largi-
Ecclesia contlrualur. In quo prmsertim loco, precibus lalibus suffraganlibus , domus ipsa , «(lantm Reginm
et reverentia mea, signa et mirabilia Altissimi virlus Palatium decebat, longe quidem amptificata est, el
operabilur, illis nimirum, qui in suis necessitatibus landem in statum, quo hodie, est adducta, elc.
meumimplorabunlauxilium : Eritque Pilare istud in Accedat statutum sedis Melropoliianx Cxsarau-
loco isio usque ad finem mundi; el Chrhtum colentes gustx anno MCCCCLXXI, die 9 Maii promulgaium :
inhac urbe numquamdeficient.ConspicequinimoPilare Nos igitur Petrus Michaelis , Yicarius generalis pro
hoc in quo sedeo; nam Filius meus, el Maghler tuus ReverendissimoDomino Joanne Administratore per-
per manus angetorum illud transmhit ex alto, elc. peluo Cmsaravgustm, de consilio,el assensu totius Ca-
Longum esset, et operosum valde , omnium au- pituli; Considerantes quod primam hujus Civitalis
clorum verba referre, qux eamdem traditionem do-. Ecclesiam ipse fundavit (toquiturdeS. Jacobo) et sua
cuerunl: de numero siquidem eorum sunt Guaiber- •* D prwsenlia verbutnDei in hac prwdicaviturbe, ejusdem
lus Fabricius Cisterciensis in Cliron. suo, Marinxus glorioshsimi Aposlolinatalitium diem, id est xxv Julii,
lib. v, cap. de Sacris mdibus, Vasxus auno xxxvu ordinamuset statuimus, sub solemnitatesex capparum
el XLIV,Beuterusi p. Chron. Hisp. c. 25, Damianus in Metropolitana Ecclesia Cwsaraugustana, perpeluis
a Goes in Genealogia Regum Hisp. lomo. n Hisp. lemporibus celebrandum. El licet in cmieris Ociavis,
lllustratx , Stephanus Garibay in compendio hist. Yirginisofficiumpropter solemnilalemaugendam com-
Hisp. lib. vn, cap. 3 et 4, Morales lib. ix, cap. 7, muniter omittatur, in his tamen (Beati Jacobi) ob
Roman. lib. i, cap. 3 , Ludov. de Estrada , abbas memoriamapparitionh, qua adhue vivenshac in civi-
llortensis n p. Rosarii, fol. \ 12, Cauisius lib. v de laie eidem AposloloYirgogloriosissima apparuit, non
Deipara cap. 21 el 25, And. Betendorpius de Appari- duximus omiltendum. Eadem sedes Archiepiscopalis
tionibus tpirituum, cap. u, Thesi 207; Tho. Bozius exemit domum Angelicam de Pilari a Chariiativo
tom. 2,1. ix, c. 6, num. 12, D. Laur. Padilla, cen- subsidio dari solito a Prxlatis pro possessionc sux
luria i; Gundisalvus Illescas in Pontilic. Loaysa in dignilatis, reddens rationem, quia conslat quod dicia
notis ad decretum Gundemari, Garibay agens de Ecclesia in qua gloriosa Dei genitrix Virgo, dum in
Alphonso NavarrxRcge, c. 7; Hicron. Blancas p. m, humanh agerel, B. ApostoloJacobo superPilare mar-
cap. 143; Prades lib. n, cap. 5, § i; Zurila 1.1 moreum, Angelicis manibus deportalum, apparere di-
m FLAVII LBCJl MXTRt CBRONICON. 11«
A. 6. 37. Mulla quoquc miracula patrat: Virtute vero sermonis feroces Hispanorum animos adA.R.788.
ad suave Chrisli jugum adducit.
Muiii ibidem Judxi convertuntur ex duodccim Tribubus transmigrationis ex Babyldnia, _ :j
, quibus et ibi tunc prxdkavit.
BTVARIICOMMENTARIUS.
gnata est, etc. Demtrmeodem kabito respecl» cum \i Hierusalemmirabilis,
de jure prsecedentta}titijus Ecclesix de Coiomna cum Doniuspudica^Virginis,
Te prresolis cubiculis,
Episcopalibus regnf AragOnix, CsBsaraugustseage- Elegit ipsa Genitrix:
retur, ftiit lata sententii a>d> faveretw ipsiwsab lllti- Qurs almoin utero,
strissmw riemtBOJustilia Aragoriutn, D< Martino gessit
SummiTonantisFilium.
Bhplista deffa Nuza ,• et ab cjiisdeM regni Cottsili»- HsecnamJacoboApostolo,
riis, pariierque doctfssimtwvh-is JwanrieGlemeriie £t sno Consanguiiieo;
Romeu, Matthxo Drt»,- Petro Hieronym» Mendiet», jEriemjvbet conQcere,
MartmorJedini, et MichaeleMartinr de Viilari, airno Cuoctismancntemstf.culis.
Ostenditilliss hilarem,
HDGV,cnjris senlentiaj montta typis excusa fucre Suoquenutalitio,
Malriti apritf Lud^.SancWm, eodem anno : Ejus vero Conceptionisaurea^,
foit causa prseeipua, Itbtinel eriim (Ecctesin de Pi- TeniplomanentEncoenia[Al.Encomia].
lari) exreeeptissrnta omnium Ecctesiarttm prmsertim Conceptionishinc diem
istius trmpihsimwprovincrmtraclitionet a Pontificibus JacobusHispanosdocel:
suis non semelapprobata, inter omnes Eeclesiasmundi Et praedirat(ceu caeteri)
veluitalh , et excellehiia?, Originis primatum : atque QuacumqueJabe liheram.
idfioCwsitraugustavere ae jure gtoriari poiesl se pri- Hipcmosbabet principiura
Hunc celebtandi jugiter
mam non sottcsnfn Hhpanra, sed in universo orbeCa- PopnHs Iberis diem,
tholicx fidet, fidem et itram tenuiste et exstitisse: qum Qui durat usque hodie.
imgelich maifibhsjutfm Sacrathsimm Reginoi Yirginh I> Hinc e.t vocaresingulas
Dei gtmtriirt, dttmHdhttcHi humanit ageret, auctore Episcopalescathedras
D. Ittcoto majore, Christi apostolo corisobrineque Hierusalem,et ab hacdomoest
ereeta fuit. AtfdVetiam testinrronitmiS. Bratilonis iri Factunj vocandiiuilium,
ailditronibus*atf Maxirnilm, qliori inox alferemus, et 0 grandisapparilio
Jacobofacu prinrtilns:
eiitri co airtertfrilMirwri AfChipresbynH S. JUstre Annonono trigesimo
Toletatiar. Riinc ssttis sit AihlOnlS Tferb*rcfeifre; qoi NataltsalmiDoniini.
flornft: an. B-fflny.87t(h Hjc\ ii» lib. I Tfanslat. S.
Vincettlii Martyfis, cap. 9, *mn pnemisisset Audai'- Qurc hic de cenceplionis festivilate dicnnlur, ne
iram monacn%mreiiqrifas S.MartJfis Cxsaraog«st«ra locum istnm onenemns, remitiimus ad annum 300
usque transputtasse aim; 8$5, stibiifPerl: Settior epi- ubi ciim Dextro eade re agendum nobis erit. Omit-
scopUistdpens, nimiumqueattnrirant;-et oHttman»ont* timus pariler quod itlem Maximusin Chronico suo ad
nirio, quod etset pittrtt alhtijm S. Martyris corput, annum Christi 571 Jidem facit ejusdem veritatis:
jtissitttltidduferri, atcjiteiriEctlesin B. Marim semper Salis nunc sit abunde ostendisse traditionem rurid»-
Virginis (dfe-tflart), qum est ntater'Ecitesiannn ejm- tionis Ecctesire de Coliimna, de qua nunc sermo est
ttem urbis, venerabitttWrecoitdi; in atiholtm snb Va- aueiort. De appiwilionis"vero huins quaiitale agcmus
terio Poriiifiee iAM Martyr tlreiruitsqukatkiettt Ar- ad anntim 37,
chidiaconii areem «iiftfhis leitwefBt. (jtfo lodi liieii- i. Muttu quoque mhacula, etc. Multa miracula
lenier alfirmat, eaitt Ecciesiarit sudruBJ prxrtgatiw operatum fuisse in Hispaniis S. Apostolum, quihus
merFiormn' fufesc CathedWlem, ttimprife &. Tm- suam prxdicationem conJirmabat, nefas est dubi-
centif, ct Matrem caefefaruriiejus mj)ii Eeclesiaruiri,, n tare : com de omuibus apestolis scrijwerit Evange-
ntprite » S. jacoort a(f(rstolocrinstructst-: Usla, Illi autemprofecti prwdicaveruntubiqne, Domino
VermwrieiiObilisSintumantiquifatis nioiiumentumi eooperanteet sermmemconfirmante,sequentibussignis.
depeYeat, ptacet dnfee Epigfarritna *D. M. Maximo,, Qurc auiem fuerint ea signa, band dnhium quin ea
CrestrrrfogustxaHttslire',arttfriiiflc ftirtioilcdmpwiimni qute prremiserat, linguh ioquentur novis, serpentes
ftrifehfsefere. totteni, ete. Admirandum sane signum fuit suscitaiio
Prima domosMariajsacraiaest dictoColamnaj, aniiqui prophetati quem in episcopum Bracareiisein
HsnceademJacobtradiflitalmaParens. constituil, inter tibros nluinbeos qui i* MoMesanet»
Cumprimijmhiciatceretdiviniseminaverbi Granatensi reper|i stint, unus est, de Yita, peregri-
Prsecosaeer, lustraosoppidaloera fiJe. nationibu*et miracults S. Jaeebi: auclore S. Caecilio
Asiitithic Gemti-ixlirtmlnisqife' UeitpfevererWa, ejas discipulo, quem lamen dabit Deus aliqnanrio
Ei jubCtin ritaguasUtgatut urbe dbmus. in tueem proriire. Jttlianus quoque in Chron. anno56
f}W»' <ieiiftrWiaiqtei pfftcancli9se<JSbusooa, agens de monumeiiiis Toletaftis, hrcc att: In eodem
UmJiqtte coltectiquantpeierew populi. arehivo S. Justceest hhtoria Latina de Yita S. Jacobi,
O domiweKeaen»,nagijorumqueauiabeata vbi dicuntur maxima miracula. De quibus loqucns
CreJ»coIum ubi quamdfligi*aliaaParens 1 S. Noikerns in suo Martyrologio,iuquit die 25. Jul.:
lri terris coelum,si qtiis desideratuuiauam,
OfferathicMatriyoUprecesqueIJci. Ejut eorporali prwsenlia, atque doetrina et signorum
Sxberietui' etiiittWepMeritla' nuriiinaMsitris, efficacia, iidem popttli ad Christi fidem conversi refe-
HebusJn alttfctishirrtferet autillum. runlur. Rcduc in raemoriam leslimonium Anasiasii
lngreaitjs Kmor etsublfc reverentl* surgit Syitayisc, quod supra retniimus, Fecit apud eosmira-
Matrteet imletocij f>licc»tinqiiechorl. D cnla, qum hominesattomti stupebant, eic.
. QuidminundomushsecdivioeenoniineMatris S. Multi ibidem Judkei, etc. Egeral haclenns de
Plena solwnraoveat1nammoveiilla polum. conversione genlilium, nunc autem de Judaeorum
tiiisdem M. Maximiest SequCnSftymmis de domo) in flispania dcgeniium conversione. Sane Judaeosa
B. VirgirifJ de Cdajrifia. multis aunis ante B. Jacobi praedicationcmin Ilispa-
0 Ctesaraugnstae nia babitasse nullatertus videtur negari posse, cum
decus, innumeri iique gravissimi auctores id conflieantur ,
Et dulce patrocinium;
GeniisIberrecolumen, ut ex superius diciis manifesttim est. Nerao enim
TemplumColumna)immobilis. haclenus in dubhim venii, qood aposlolus prredica-
Ouffidfterls-pJusotniiibus verit Judreis in Hispania : quinimmo synagegag ali-
SacrfeIberls sedtbus, quas ipsoirum usque ad Ferdinandi Crtihoticitem-
 -
«7 FLAVII LUCH BEXTRI CHRONICON. 118
BlVARIl eOMMENTARHJS.
pora sciimis perseverasse, a quo tandem ab Ilispa- A lasset, obsedit ilcrum nrbem, et post duos annos
nia ejecti fuere. Quod prreier relatos ibi, docuit obsidionis cepil eam, nimiruni anno undecimo regni
Calixtus II in bomitia de S. Jacol>odicens : Circiiibat Sedecire, seu caplivitalis Hierusaleiti, qui Tuit 19
villas, viculos , et caslella, ingrediens per Judmorum regni Nabucbodonosor, ut expresse dicilur IV Rcg.
synagogas, verbumDei prwdicans. Quod igilur dubi- xxv junciis v. 1, 2 el8. Cum igitur interprimam et
lalur a qUibusdam esl, qui fiierint ejusmorii Judrci ? secundam caplivitatem Hierosolymorum soltim inler-
Unde, et quando in Hispauiam concesserint? Qua cesscrint 9 anni, consequens cst ui Nabucboriono-
in re Florianus dc Ocampo, Siepbanus Garibay, et sor haclenus Tyrum uon obsed^rit, quippe cum in
Joanncs Mariana in Hispanire Chronicis in ca sunt ejus obsidionelo integrosinsumpsisse dicatur. Obse-
sententia, ut asscrant, Judrcos illuc adductos a Pyr- dit autcm Tyrum, ui plurimum, anno scquenti, post
rho seu Nabuzardan classis Nabuchodonosoris, regis devictam Hierosolymam, videlicet an. 20 regni sui:
Babylonis, prrefecto; fuisseque ex illis qui in Baby- - nam ipso annO caplivitatis secunrirc , et undecimo
loniam caplivi ducli sunt, tempore Babylonierfeca- prioriS comminatns est Dominus per Ezechiclcm
ptivilatis. Ejus itincris facii a Nabuchodonosor iri Tyri interituni. Et factum est undecimoanno (scilicct
Hispaniam auctores sunt Megasihenes lib. iv Rerum capiivitatis ipsius Propheiae, qui cum Joachim caplns
Indicarum: Josephus Iib. x. Antiq. Jud. cap. 11 et fuit), factus est sermo Domini ad me dicens: Ecce
lib. contra Apionem; ei Strabo lih. xv Gengraphia?, ego adducam ad Tyrum Nabuchodonosor regem Da-
seculi Megasthencm,qui conlendil (apud Joseplniiii) bylonis(Ezech. xxvi), etc, quia scilicetsubsannabat
subjugasse ctimJbonamparlem Ilhpaniw, et ( apttd• casum Hierosolymorum. Consumpsit autem in obsi-
Strabonem) usque ad columnas Herculis pervenhse T. '
dione Tyri 13 annos, ita ut jure a Domino per Ezc-
quousqueetiam Tearconem(lego Tarraconem): illum "chielem cap. xxix diclum sit: ri7i Itominh, Nabu-
tamen exercilum ex Hispania in Thraciam Pontumqtte chodonosorrex Babylonis servire fecil exercittimsuum
deduxhie. In eo exerciiu multos Judreorum deduxisse servilute magna adversus Ttjrum; omne caput decal-
Nabuchodonosorem nemo ncgat. valum, el omnishumerus depitalus esi; ubi Theodo-
Erat ha-c apud Hispanos receptissima asserlio, relus ; Comtnoraliodiuiina talia facere consitevil,wsiu
nihil tamen ifa constans ceriumque, in quo novaruni swpe culem distrahente, partibttsillis qum nudw mem-
rerum cupidi ansam dubitandi non inveniant. Negavit bris corporh proposilai sunl. Haberiius jam 33 annos
ihierreceniioreshanc inllispanias Nabucbodonosori» regni [Nabuchodonosor, qui ex 20 et 13 coalescunt,
profectionem Aldereie lib. m Antiquil. Ilisp. cap. 4' strtiim perrexit iu .-Egyptum,eamque subjecit, sicuti
de iinguis Hhpaniw. Contra quem Pineda insiirrexii Detisilli proiniserai, ore Ezecbielis, qui post illa
lib. IVde Rebus Saloin. cap. 14. Sed non defuit qui verba, Omnishumerus depilatus est, subjitngit: Ecce
illnm conira Pinedam defendercl, tiam Mantuanus ego dabo Nabuchodonozorin terra jEgypti, el accipiet
in suis Animadversionibus ad bisloriam Marianrc , mullitudinem ejus. Quinimmo Josephus lib. x Antiq.
(dum agii de cap. 7 lib. i ejusdem ) pro vrribus con- cap. u auctor esl, quod prius cum magnis copiis in-
tendit Jiginemorum coagmentatorein fuisse Mega- vasit Cwlesyriam; qua subacia, bellum gessil contra
sthenem, utpote qui de rcbus Iudicis incredibilia, ut Ammonitas et Moabitas; et his quoqite perdomith
noiavit Plinius lib. vi cap. 17, scripserit, et ipsi Slra- Mgyptum hoslililer esl ingresstts. Occhoqueqni lunc
boni non probeiur. S,irabo eienini inqUit: Sane qui- regnabat, et alio rege consliluto, repertos ibi Judwos
cumquede India scripserunt, pleraque menlili sutit: rurstts caplivos in Biibylonem abduxil. Quis neget
prw reliquis Damaicus, proxime Megaslhenes.Hi eiiim(G unura aiinum ut minimiim in tot regionibus debel-
sunl, aui in auribus cubantes, ore , naribus carenles, landis et permeandis insumpsisse ? Eriique 34 ex-
ttnocuios, longipedes,digitis retro aversis prwdilos re- pletusregni ipsius. ExactO autem biennio, pOst M-
ferunt, eic. lnsuper gravissimi anclores, qui deaciis gypti populationem (ail Josephus tib. iv cap. 12)»
Nabuchodonosoris scripserunt ( aiunt illi) liujus ad- Nabucbodonospr vulii somniiiin illud admiranrium ,
veutusin Hispaniam non memineruut. BerosusiChal- quod Daniel refert cap. n :lnanno 'iregni Nabucho-
riius apud Josephum lib. i contra Apionem , Cle- donosor, vidit Nabuchodonosor, etc, ubi vcrbiim
inens Alex. lib. i Strom. Terlullianus lib. adversus illnd in anno 2 regni inlerpretalur Hieronymus ex
Judaos, et Euscbius Crcsariensis lib. ix de Prrepar. Hcbrreorum auctoriiate, ut idcriisit atque anno 2 re-
Evang., moius assenionibus Alex. Polyhistoris et gni ejus super omtles Barbaras naliones, /Egyplios,
Alfaii. Accedit quod Act. u inter nationes onines Moabitas, eic Necessum auiem est alterum addere
undo Judrei ad riicm festum Hicrosolyrais convcne- annum, ui deiur locus convocalioni omniniri saira-
ranl, non ponitur Hispania , rtec Phito de legatfone paruin, magistraiuum, judicum, ijucUm,tyrannorum,
ad Caium in Calalogoprovinciarum , quas Judrei in- prmfectutim, et omniura principum regionum , ut'
colcbant, ejusdem meminit. Dcnique non videtur convenifent ad dedicationem statuai quam rex ere-
rum divinis ofacutis stafe pfdrectio Nabnchodofto'- xerai (ex Daii. c. m), ei erurit SSanni fcgni ejUs'.
soris in Bispaniarii; nam Florianus , Mariana , el Visa aulem altera visione, de eo quod inler bestias,
socii asserunt obsertiss.eTyfum per 13 an. (Id quod regno et consoilio hominum privalus, erat viclurus,
docuit Josepbus lib. x Antiq. cap. 13 cx Philoslrato, qua; post finetn mensium [% contigit (vi Dan. cap.
et lib. l contr. Apion. ex historiis Phoenicum, ubi rU IV fequitur) liunt 36. His adde 7 feiripbra evoluia
legitur, sub rege Iihobalo Nabuchodonosor obsedit super cum, quando cum besliis demoratus fcnum
Tyrum aiinis 13). Cuin vero Tyri ITberatifuissenl al) quasi bos comedit, et tandem restitutus in regnum
obsidioiie auxilio Hispanorum, quorum plerique ab suiim iliem ciausit extremum : qure sunt alii 7 anui
ipsis descenderant, inde evenisse , ui contra ipsos juxta intcrpretalionerii Terlulliani, lib. i de Poeni-
vindictre cupidus cxpeditionem Nabuchodonosor pa- lentia, el Josephi lib. x de Antiq. c. 12, simul om-
rassei ;quo tempore mullos Judreosseciun assumpsit, nes conlicient 43, quos annos regnasse Nabuchodo-
in Hispaniamque detuiit. itrcc itaque constare non nosorem refert idem Josephus c. 13 sequenti. Nul-
posse inde probatur, quia lotiim tempus vitae ipsius lum igiiur lempus illi superest quo in Hispaniam
exaclissimein sacris lilleris pcrpendilur, el assignafi proflcisci possei cum Judrcis. Utomittamus non fa-
non petest annus in quo ad Uispaniam divertere cile credendum, regem Babylonire colonias Judseo-
posset. Namque anno 8 regni sui facta sibi feudata- rnm abduxisse, ut provinciam recens expugnaiam
ria Hierusalem.adduxit Joachim regem secum inBa- excolerent: quo non quidem captivos rebelles, sed
bylonem; ex IV Reg. xxiv illis verbis, Suscepit eum Jidissimos subdilos mitti oporteret. Hrec fere iIII- _
rex Babylonh anno 8 reqni sui : Translulit quoque Caeterumlametsi suis aueloribus iela hrec fortissi-
Joachim in Babtjlonem. Rursus cum post 9'aanos Se- ma vidoanlur, facile lamen crit nobis iinivcrsa con-
decias, ijuem ipse regem constituerat, in eum rebel- fringcrc. QaodeniiriMegastheni non adliibealur fides
m FLAVII LUCII DEXTRl CHRONICON. 120
BIVARII COMMENTARIUS.
in omnibus, non tollit quin admitli debeat iri rebns, A £ sint. Quinimmo de universa popnli multitudine qure
quasipse vidit, etnihil habent incommodi, neque captiva dunia fuil (exceptis prrcdictis 7,000 bellato-
monsiri. Unde Josbphus, qui monstra ejus deridet, rum etarlificumlOOO),nondicitur quo locorum trans-
profectiouem Nabtichodonosoris in Hispaniam non lata fuerii. Quare deipsamulti in Hispaniamabduci
rejicit. Demus deinde ejus non meminisse Bero- pntuere. Deinde interstitio illo 13annorum quibus
sum -, Tertullianum, aut Eusebium : at si non ne- Tyrum poslea obsedit, quis non vidcat potuisse
gant, minime obstare nobis potcrunt. In die autem ipsum , cum magna gentium suarum copia , obsi-
Pentccostes adfuisse Ilierosolymis Hispanos inter dione nondum sublata, in Hispanias per Mediierra-
omnes naiioncs qure sub coelo sunt, superius do- neum mare conscendere? quo non solum Hispanos
cuimus : et notari ab Evangelistis sub nomine adve- cpmpesceret, ne Tyriis iterutn ferrcnl auxilium,
narum Romanorum: id quod Josephus Judseus a sicul in priore obsidione feccrant, sed eliamdccis
Baronio relaius, anno Domini 72, num. 30, luci- vindiciam sumeret, alque iu regiones eoruni vaslis-
dissime testatur, diccns : Romanorum ctementia simas mulios Judrcorum immitteret: prrcseriim ne
cunctis non parvulum donum appetlationh sum conces- lania inimicorum caterva in suo regno degeret. Ti-
sit; non sotum viris singulis , sed etiam maximis qen- mere euim prudenter rebellionem posset, si ipse
libus in communi: Hispani denique antiqui, et Tyr- extra Babylonem cuin omnibiis suis copiis per 13
rheni, et Sabini, Romani vocantur. Et Augustinus, annos agens , tot Judreorum captivorum millia in
in Psal. xLvui, ait: Omnes Romani facii sunt, et regno et domo sua relinqueret. Ut omittam, poluisse
omnes Romani dicuntur. Denique illa annorum et etiam sequenlibus annis inittere Nabuzardam prin-
actorum Nabuchodonosoris consuitio ( ut ila dixe- ,o cipem militire suaccum exercitu iu Hispaniam , la-
rim ) non est tam justa et aequalis, ul non patialur metsi ipse Babylone remansisset, et quidquid mini-
mille scissuras, et rimas, per quas Judrei in Hispa- stri ejus debettareiit, diceretur ipse perfccisse.
niam transire possent. Inter captiviiatem Joachim , Quidquid atitem dc tempore translalionis Judreo-
ct suorura, el capiivitatem Sedeciae, 9 anni inler- rum in Hispaniam dicatur , conslat omnimodis eos
cesscrunt; in quibus nulti alteri negotio Nabucho- illuc aliquando translaios fnisse, id enim prrcterci-
donosor diciiur incubuisse. Cur tanto otio distentus latos auctores Julianus in Chronico docuit ad annuin
nequiret ad Hispanias cum Judseis accedere; eosi 36, inquiens: Judmi qui de Hierutalem veneranl
nimirum cxutare faciens, qui cum Jonchimo Rege; Toletum, wdificaveranlibi celeberrimamtotiut Hitpa
captivi in Babylonem abducli fuerant? Si" objicias'< niw ei mundi synagogam, nolentet redire Hierusa-
nondum Tyrum obsedisse, in cujus tamcn ab llis- lem, proplerea quod audiveranl, reparandttm posl
panis auxihali odium dicilurprofecius, facile occur- lemplum iierum perdendum. Et inferius, anno 60,
ram, inde potius iiuenium noslrum haberi. Nami de Jacobo apostolo , Duodecim iribubus in Ilhpania
cum Josephus lib. i cout. Apion. dicat: Scplimo> constilulis (ul docet Sophronius) prwdicavii. Mnlto
anno regnisui NabucltodonesorcmpitobsidereTyrum; ante Julianinti vixcrai S. Athanasius primus cpi-
id vero de obsidione prrecipua 13 annorum qux con- scopus Csesaraugustx, cujus fragmenlum supcriu»
tigit post Sedeciae captivilalcm , iiequeat inlelligi ,,' allaium a nobis est, qui agcns de S. Pctro Braca-
deducitur bis Tyrum obsedisse, primum quidem 7 rensi inquit : Hic venerat cum duodecim tribubus
anno rcgni sui, rursus anno 20. In prima autemi missis a Nabuchodonosorin Hispaniam Hierosolymh,
obsidione auxiliaribus Hispanorum copiis inde re-• . duce Nabuzardam vet Pyrrho Hispanorum prwfecto.
ccdere coactus est, et tunc Hierosolymas concessit,, C * Cseterumubi divinum habemus testimomum, quid
anrio videlicet 8 regni sui, ubi Joachimo rege de-' tenlamus aliunde suffragia quaererc? Transmigratio
viclo, omnis Hierosolyma captiva abducta est, IV Jerusatem quw in Bosphoro est (ait Abdias) posside-
Reg. xxiv. Quo loci videor mihi salis dilucide de- bit civitates Austri: ubi loco illius verbi Bosphoro ,
nolari; non omnes Judaeos Hierosolymitanos inI in Hebrrco habetur Sepharad, quod apud Hebrrens
Babylonem abductos fuisse, sed dumtaxat septemi omnes est Hispania, ut eo lociinotartinl R. Salo*
aut octo mille, cum tamen universa hominum mul- mon et Lyra : et omninm doctissime AriasMonla-
titudo, qure innumera erat,in captivitatem translataa nus. Quod autem Hieronymus vertil Bosphoro, non
dicatur; nihilque relictum , exceplis tantum paupe- advcrsatnr eisdem ; dicere enim Transtmgratio, quw
ribus lerrre, tametsi quo translata fuerint tot millia» in Bosphoroest, idem est ac si dixerit, qurc ad frc-
JudreOrum non assignetur : quo dalur locus Hispa- tum, scu ad Bosphorum usque est (nam frciiim, ct
nicte profectioni. En verba aucioris sancti, dumi) Bosphorum idem sunl), nimirum qurc usque ad Iler-
agit de prima captivilate : Venit Nabuchodonosorrexr. culis columnas abducta (Uit, possidebilcivituiesAu-
Babytonis ad civitatem( Hierusalem ) ut oppugnaret K stri. Certe cum Bosphofum quasi lerminum magnac
eam: et iranstulit omnerri Hierusatem, et umversos <s distantirc posuerit, Herculeum etiam anionomasticc
principes, et omnesforleSexercitus, decemmillia , inn inlclligi debet. Arias Montanus inde deducit, quod
captivitatem, et omnemartificem et clusorem.Transtu- i- Ilebrsi lilteris lantum consonantibus utanlur : eis-
tit quoqueJoachim in Babylonem, et omnesviros robu- i- dem vero consonantibus coalescat Sepharad, et Spe-
'* rida, viriclicetS. P. R. D. Hispaniam auiem a Gias-
slos seplem millia, el artifices, el clusoresmille;omnes
viros forles et beltatoret: duxitque eos rex Babylonisi«]) cis olim Spcridam, vel cum aspiratione Hcsperidam
caplivos in Babylonem. Cum primum dicat, omness vocatam , nerao ignorat. Qnod ergo apud Grrecos
fortes exercitus, decem millia translaios in captivi- Sperida, apud HebraeosSepharad dicioportet, nimi-
taiem, cur iierum enumerans captivos, non ait de- rum Hispania : consuelissimura siquidem fuil inler
cem millia virorum fortium abducta, ut prius fece-'• Grseces, Hebrreos,etChaldrcos, nomina propriasoluin
rat, sed septem mittia dumtaxat, et artinces mille 1? differre vocalibus, eisdem relentis eonsonantibus;
Non video, quo paclo nodus isle solvi queat, nisi rii- cujus rei cxemplum eslo, Mithridates, qui a Grxc's
camus, prius quidem dictos fuisse translatos inn quidem sic vocalur, ab Cbaldxis Maihredat, ab Hc-
captivitalem decem mille viros fortes, sed non assi- brreis Mithridath ; sic igitur apud Abdiam dicendum
gnari quo abducti sint: posiea autera notari pecu- tempore prophelire surcfuisse jam transmigralionem
liariter eos, qui in Babylonera traduCti fuerunt: siii Jerusalem in Sepbarad seu Sperida, hoc est Hispa-
enira omnes captivi illuc ducerentur , non quidema nia. Accedunt non leves conjerturx, noraenclatura-
7,000, sed 10,000 virorum bellatorum dicerenlurr rum plurium oppidorum, qtire a Judreis imposilrc
in Babylonem translata. Reliquum igitur est, ut exc videntur in Hispania, ul memoriam patrire suru con-
illis 10,000 primum dictis, septem mitlia virorum1 servarent, vidclicet Maggedo, Ascalon, Jobbe ,
lorlium in Babylonem , reliqui autcm, id est 3,000,, Nobe, hodie Maqueda, Etcalona, Jeppet, Nobes,
aiibi praterquam in Babylonem cjecti et Iranslaiii in rcgno Toletano, quinimmo Tolclum ipsum ab cis-
 121 FLAVIl LUCII DEXTRI CHRONICON. m
A. C. 37. Et praecipue Canonicam illis raittit Epistolam, qure sic incipit: Jacobus Dei, et Domirii A.R. 788.,
BIVARII COMMENTARIUS.
dem nuncupalum crediiur Hebraice, Toledoth, quod A Jesu simillimum facie, et vita, el modoconversationit,
significat tribits. vel generaiiones, quod in eaurbe ac si ejusdem uteri frater essel gemellus ; Quem, di-
Judaicarum familiarum distinctio maxime sit ubser- ctmt, video, si videro ipsum Jcsum, secundum omnia
vaia. Ita Arias Montanus super Abdiam , et Mariana corporis ejus lineamenta. Non defuil qui ut Dextrum
citato loco. a labe tueretur, perpeuderit, ipsum non dixissc, Ja-
Si quaautem discordia inter auctores relinquilur, cobum nostrum scripisse illam canonicam epislolam,
ca estquod quidam asserunt omncs Judreos in His- sed misisse Hispanis, quod (inquit) non toilil quin
paniain deductos ex sola Iribu Judre fuisse, quod ab alio scripia sit.
acriler Arias Montanus coniciidit, cujus supcr Ab- Cxterum (ul sensum meum proferam) hatid du-
diam ea sunt verba : Omnem hanc multitudinem ex bium quin ejusmodi auctores illic trepidaverint li-
Judmorum, qui Hierosolymam,Judmque tribumcolue- more, ubi non erat limor. Quod ut planum iiat, rino
rant, familiis, non ex aliis tribubus (uhse conslans nstendere conabor : altcrum non esse hactcnus nb
omniumejus gentis tcriplorum opinio est. Alii autem Ecclcsia delinitum, Jacobum Alphrci fui*se epistnlai
cx duodecim iribnbtis orios contendunt, id quod S. canonicx auctorem, i|iio locus deiur opinioni Dex-
Aihanasius Cxsaraugustanus, ct Julianus archidia- tri: alterum, ejus ptacitum non lcvibus fuudamen-
conus asserunt verbis supra rclrtiis. Scd et hoc in tisinniti, sed mulliset magni ponderis. Priiiiniii ho-
concordiam redigi poterit, si dicamus, Judreos a Na- rum certum mihi faciunt catalogi omncs Bibliormn
buzardam abducios ex Judre iribu dunlaxal fuisse , Canonicorum tam Gclasii paprc lati in Conciliolto-
cunrfuerint ex captivitate Hicrosolymorum : post- niano, qui habelur dislincl. 15, c. Sancta Romana,
modum autein multos aliarum tribuum illis acces- R quam conciliorum Nicxni, Mileviiani, Laodiccni,
"
sisse, ex prolugis a captiviiaic Assyriorum, sub Carthaginensis, Florcntini, ci eiiam concilii ipsius
quorum dominio decem tribus Israel captivx ductre Tridentini, qni babeturscss. 4, nullibi enim dicilur
fucrant. Credibile autcm est in Hispaniam conces- facta nisi ab Jacobo apostolo, nullo auctoris co-
sisse, cum nuntium accepisscnt de prosperitate gnomine addito : et cadem phrasi utitur Tridenti-
aliorum ibidem comraorantium, qui duobus primum num in canone 1, 2 el 4 de sacramenlo exlremx iin-
locis sedisse dicuitlur ( ait Montaiius ), alteri quidem ctionis. Cum autcm in cap. i superius cilalre 14 ses-
nomen Lucina , frequentissimoin illis smculh in illa sionis asscrat, promiilgaiuni fuisse per Jacobum
provinciaoppido, quod nos vel Lucenam, vel Sessam, apostotumac Domini fralrem, certuin esto, non deli-
otiin Lucentiam credimus; allcri vero Tolctum , ac nire epistobc auctorein cssc Jacobum Minorem. llla
dcinccps Ascalonem, Magcddon, ct alia oppida enim verba ac Uomini frutrem, non multiim perti-
inhabitarutil. Sed ne quid silenlio prrctermiltamus, nent ad definiiioucm inleniam, qurc crat circa veri-
idquod Abdias pracdixit, Jndrcos illius iransmigra- taicm illiiissacrameuti, <|ux testimonio epislolx Ja-
lionis qurc in Kosphoro, seu in Hispania esl, pos- cohi stabilitur, et dc qua cum hxreticis erat contro-
scssuros civiiales Auslri, in B. Jacobo et ejus disci- vcrsia. Ntirunt anieiii thenlogi omnes non continere
pulis implclum fuisse; ul Lyra ibidem iulcrpretatur. vim dcliniiionis verba obilcr a conciliis dicta, cum
Hoc impletumfuit (inquil) per Jacobum Apostolum, et de his non prrccesserit consilialio et dispulatio, et
ejus discipulos, ibi fidem Christi primitus prmdican- quod siue prxvio sufficienti examine nihil deQniri
tes, et colla genlium subjugantes. Quod innuilur his potest. -
qurc propheia subdit; Et ascendent Salvatorcs in Duo vero cum lirerelicis in Ecclesia hactenus dis-
montemSion , judicare montetn Esau, el erit Domino G pulata sunt et definita, circa lianc epislolam, nimi-
regnum. Uhi R. Salomon legit, Et erit Domino re- ruin et esse c.inouicam, et edilam fuisse a Jacobo
gnum in Hhpania. luferius ad annum 68 insignem aposlolo : cujus tanien Jacobi sit, hactenus dclini-
Isaite propheiiam expendemus, qua prrediclum ab itlo tum non est. Et haicdixerim pro his qui putant co-
fnit primain gentilium provinciam ab aposlolis ad guomcnfralris Doininisoli JacoboAlphxi convenire,
fidem converteudam esse Hispaniam , quo lectorem quod i.imen slabile nonest; quandoquidem Julianus
meiim amando. Chronisla auctor est ctiam Jacobum Zebedxi olim
6. Et prmcipueCanonicamillhmittit, etc.Hocmul- eodcm nomiiie niincupari soliium : immo vero sub
tis scandalum quo nihil majus ingessit, cl forsan du- eo quoque cclebratiun in Hispania festum Transla-
bitarecoegitde Chronici hujus auctore. Quis enim si- lionis ipsius 30die Decembris. En verba hnjusaiic-
bi persuadeat (iiiquiuni) doctum pariter ac gravem toris, dum de ea agit, ad anntim 66 : Ejus festivilas
virum ignorassc quod lippis ct lonsoribus manifes- est sub nomiite Jacobi fratrit Domini, qttott nomen
tum erat; prresertim de Dcxlro id minime asseve- eliam convenit Jacobo Majori. Nec mirum, cUm iu
rare licet, cui cum D Hieronymo non vulgaris ne- Evangelio non solumJacobus Alphxi, sed etiam ejus
cessitudo fuit,qni episiolam Jacobi canonicam, non fralres Simon, et Tharireus,el prreter hos Jacobus et
a Zebedxi filio, sed ab Alphxi ediiam asscj-uiliu lib. Joannes filii Zebedrei, uuncupenlur fraires Domini;
de Scriptoribus Eccles. in Jacobo, etante illiim Eu- et ita vulgo nuncupatos docciu Malthxus xu, Mar-
sebius 1. ii Hist. cap. 22. Qurc sane assertio com- cus lii, Luc vin, illis verbis : Adhuc eo loquenle ad
inuni Doctorum calculo biijus temporis comproba- lurbat, ecce Matcr ejus, el frutrct stabant foris. Su-
tur; nec videiur deiuccps rclinqui ansa dubilandi, per quem locum agens llieronymus conlra Helvi-
cum sacrosancmm concilium Tridentinum id affir- " dium : Restat (inquit) ut fralres eos inlelligas appel-
maverit sessione li.cap. i dc Insiiiutione sacra- lalos, cognalione. El super Mailhxuni ait: Quidum
menti extremrc Unctionis, dicens, esse apud Mar- vero fratres Domini, de alia uxore Joseph filios suspi-
cum quidem insinuatum , per Jacobum autem aposlo- cantur, dcliramenta sequentesapocryphorum, el quum-
lum, ac Domini fratrem, fidelibus commendalumac dam Escham mulierculamconfingenles(t-jus nxorem).
promulgaium; sciiicet illis verbis hujus Epistolre Nos autem fratres Domini, non filiosJoseph, sed con-
cap. v : Infirmatur quis in vobh ? etc. Quo loquendi sobrinos Salvatoris inlelligimus.Siraititer Beda : Fra-
modousus fuit Epiphanius lib. contra Joannem epi- tres Domini (ait) non filii semper virginh Marim,
scopum Hierosolymitanum. Nemo autem nescil, Ja- juxta Helvidium; nec fitii Joseph ex alia uxore juxta
cobum apostolum cognomenlo fratrem Domini esse quosdamputaudisuul, sed ejus polius intelligendi tunt
filium Alphxi: quo nomine noiai illnm Paulus.dum esse cognati: cujus consanguinitaiis pra-rogativai in-
ad Galatas i inquit: Alium aulem aposlolorum vidi nixamaterfiiioruraZebedxiausafuitduobusfiliissui8
neminem, nhi Jacobum fratrem Domini. Cognominis Jacobo el Joanni duas r,egnicoeloruA sedes pracipuas
vero ea riicilur causa, quoniam cum refernnt (.iil exigere a Doraino, quod rcferl Matlh. xx cap. Ncqiic
D. Ignalius in epist. 2, ad Joannem apost.) Chrkto obsiai 1'aulus uobis iu EpUlola a<iCalatas: ibi cium
m FLAVII LUCII ^EXTRI CIIR0N1C09I. 124
BIVARII COMMENTARlUSw
non ait Jacobum Minorem cognominari peettliariler A fnisseauetorem Collectionis Decrelorum qux itli tri-
iiiter onines apostolos fralrem Domini, sed esse: bnitnt, qiria SS. Itdcfonsus et Brautio, ej'ns diseipnli,
quod taraen verissimumest. Ignatius autem soltimair, iion meminerunt ejus operis. Sane ul mihi videtur,
se magnopere desiderare conspectiim Jacobi Mino- id Cardinalis ipse concederet, nisi tam dilucide ad-
ris, quia erat facie Chrislo simillimus. Quod vero si- veflimwS. Jacobi in liispanirts Auctor profiierelur.
militudo hrec in causa ejus cognomkiis esset, pror- Quare alii, Iibrum admiitentes, limorc perculsi, ex-
sus non raeminit: «mijiicr (iuquii, desider* vwtere) ciitdendum dieunt ab IsidOri «erbis, verbum illud
illum venerabUemJacobttm, qui cogmmiriatur Justtts, seripsk, ut sriura dtxerit: Dmdecim Tribubus qum
quem referunt Chrhto Jesu similtimwn*facie,etc. sunl in dhpertione Gertiium, atque Hispanim Occiden-
Yideamus nune momenia adveisa opinionis «fuam latittm iocorum Gentitus Evangetium prmdicavit.Sed
Dexter hoc loco seqnitur, qux sane magni umbipou- et hoe (audaeter loquor) temere lit: nam si in quavis
deris videntur. Docuit eam Ueleca episeopus Cresar- difficili Patrum sententia , licet-el demere verbum ,
nngtistaiius (qui cirea annum Domini 800 docirina niii.il baberemus cerluin, constansqtie in omnibus
ct virlute claruit) in addUionibus suis ad M. Ma.ti- sanctorutn Doctorum scriptis: ei hxreticis concede-
mum, tibi loquens de suo revo, quo scilteet misera- retur ralionabiiis causa calumnix. Qua autera licen-
bilt servilule Maurorum Hispani.i premobatur, b.-cc tia id fiat nune in Isidoro ipsi viderint. Esset qui-
ait: Sacrm Scriplum Arabicetranslata a presbyleris riem sufliciens, si aliqui antiqui corikes eo verbo ca-
caiholicis habenlur, et cum schotiis eircumferunlur: ruisseni, quod lamen non reperitur; immo veroPe-
prmcipuenovum Testamenlnrn, Etangelium; Epislo- trus de Fonlidueoa Salmanlinus Canonieus conlulit,
(fe Pauli: Epistola Jacobi Zebedmi, tnissa ad Itispa- „° jitssn Philippi II, Rcgts Catholici, 18 velustissimos
nos ex ditpersione Judwos jam cenversos: Ephtolw coriices, et si in aliquoeorum deluissci, haud dubiunt
Pelri, PauM, el Judw, quw scUieetmissa fuilad om- noiassel illod: quod tamen minime fecit. Et ipse
nes ex Judaitmo, prmcipuetamenad Rhpanosex duo- Joannes Grial qui cudit, ac Loaysa qui ctiam cor-
decim iribttbui cellectot; Apoeahfpsissancli Joannis, rexit, cum exclttdenilumjudicant verbtimscripsii, nul-
et Ut/erdc Viti» Patrum, elc Et idem credidit Al- lam teciionem cSerunl sinc co, sed solum aiunt, As-
pltonsus rex Hispnnire, cojtnoraenlo Sapietts, ac sentimur eh qui verbttmseripsil atienum centent. Ego
scriptum reliquil in libro Tbesauri, ul refcrt Ma- lamen eis non asseniior, sed vetustissimis codicibus.
riana ili tract. de B. Jacobo. Et quod magni pon- Ui aulem eerliores fiantqui pie hacieous auferen-
deris est, expresse id Syri proftteniur in ediiione diimverbUoi censueruni, legant cap. 77, ubi de alio
Syriaea. novi Testamenti awitl Tremellium, et Was- Jacobo ait: Si enim censeret Doctor sanctus Jaco-
tadkmv, ubi legimus: Sigillamus tres Ephlolas, Ja- bum Alpbrei esse epistolx auctorem, non autem Ja-
eobi, Petri , Joannis. Isli sunl qui testes fuerunt su- cobum Zeberixi, proenldubio eo capite epistolam J.t-
per revelationem Domini nostri, quctntb»immutavit cobo Alphxi aseriberent, ut fecit Hiemnymus lib.
seipsumcoram ocuti»ipsorum in monte Thabor. Nemo de Scripi. Eccles., nunc antem nihil minus fecit,
auiem neseit Jacobum illum testemDominicxTrrms- cum tamen, sialiter scnliret, non prreterirei rem no-
liguratioois noo Alphrei, sed Zebedrei ftlhtnj fuisse, latu digoissima». Vide ejns verba ; Jacobus Alpltwi
ut dotatnMallhxuscap.xvu, Marous etLueas, cap. cognomenloJums, ephcopus llierotolymorum , to-
nt<Faletae idipsum;«presse Julianus in Cbronico ad rorii Miatrit Dammi fitiui, unde el frater Dominivo-
annum 66 his verbis : Duodecimtribubus in lihpm- eatut (obiier!»»» , uoo dicere cognomeiilofrater Do-
nia ceimilutb^ ut docet Sopltronius, prwdkavh; et C ntim, lieet ob consangiiinilalem dicius sii frater ejus,
epistolaokCanonicamtcripsit, ut decent hidorut, et sed eognomenloJuslut) homo luci», et operarius ve-
mte evm ulii eelebret scriptore»Hitpani, quorttmfuit ritath, lantwque etiam sanetitatis, ut fimbriem vesli-
eo tmaulocomntmh opim», utMissa S. Jacobi atlsi- menti ejus certaUm cuperent attingere popvdi.Prose-
doro expurgata, a Meteniio addita, aucta vero a S. qottur Marlyrium ipsius, quod a pinna lempli fuerit
Servam*Asturk<rrmnifeelhsimetestantur, ei alii. Sanei prrecipitalus, et quod, Josepho ieste, mulii credide-
&thxc it» se mtbenl, nemini dnbium quin magnami rinl ob ejus uccem Hierosoiymam eaptat» a Tito. De -
auctoritalem prx se ferai Dextri placitiun. epistola vero nec unum verbum. Proiude dubium
Vide ja» singula; S. Isidorus iri libro do Ortweti ito» est quin hidorus Dextro succiituw.
obiUfcPairum,cap. U, hxohabeti Jaeobus filiits Ze- Miruia autem boc esse non debel, cua»,in Missali
bedmi, fraier Joamis, quartu» in ordine (cui scilicetl Si Isidori Hi;ipsa Cannne Missx Jacobus Zebedrci
priBcedunt ut catalogo aposiolorum Petrus, Paulus,, dieatHr expresse Episiolx Canonicx auctor : idque
elAitdreas) duodecimtribubus qum sunt m duper- mi» semet. In eo siqiiidem dicitur a Sncerdote ba-c
siotte genlium tcripsil, atque Hkpanim Oecidentalium i Oralio : Vocaiitemnoe ad se Jetum, (ratres dilecth-
latorum gentibut Evangeliumprwdicavk, et inOccatut simi, agnoscenies, qui BeaihsimumJacebumAposto-
mundi Iwcemprmdicationh imfudH. Huic lestimoirio i /»m Mtumreii» eamponentem tn navi ad te vocans,
quia manifestissimum est, bilariam occurri eonsue- ejus nat ppslmodum spirilualibus doclrinh admenel,
vit. Baronius neg&tauetorem linri fuiss» Isidorum1 utquedoeet, ut posttilantes in fide nihil hmsilemut :
Hispaiensem; sed perperant* cum m omoibus afni- omni menlit devotwne cum lacrumis eumiem Domir
quis mss. operum hujus S. Roctoris, qui exstant,, <..ntmt
, flaqitemus, ul postuiatio nostra apud Deum, ea
reperiatur, eadew prxditus anliquilaie•: et ipsum utt nobisoblineal edimplere, qum ipto Apostolo dieente
legitimum ejits parium agnoscant &. Udefonsus ejus s cegnovktMs>YiX iniierius: Oremus. Aposiolo tuo Ja-
diseifbtus in addiliomibnssnis ad librum Script. Ec--.- cobo edocenteprwmonemur,ut si quis nostrum indi-
clesiasticoTBraIKeronymi,ubi aii: Isidorut potl Lean-:- gel sapientia, postulet a le, qtu das omnibus affluen-
drtm fratrem, stripsit opera et exmaa, et non pau- i- ter, et non improptras, elc. Et infra : Ciiristut Deus,
ca, id est, librum tte Ortu ei ObitmPatrum, eHc, etst Dei Palrh fiiim, qxtm Jacobus, relicto patre in navi,
S. Braulio Cxsaraifg., discipuISs ettam Isidori inn tota secUtutest intenlionecordie, indesinentervos [a-
abbreviatione Viix ipsius, cjus opera enume- ;- cial suh inhwrere vesligiis.Atmsn. Quique per hunc
rans inquit: De Ortu ei Obitu Patrum librum v,inn Apostolummum cultores Dwmanum converiil ad fi-
quo eorum gesta, dignitatem quoqne et mortem eortm m dent^ concedatvobisvana huju* tmtuti respuendo, se
atque sepuUuram sententiaii breoitatesubnotavil. Con-i- in veritate Aitigere. Amen. Et in alia Oralione sancli
sentiunt Vincenlius Belvacensis, S. Anioninns Sigi- i- Jacobi Zebedxi, inquit: Vivant in nobit, Domine
bertus, Petrus Equilinus,Trithemiits,Zuriia, Morales,i, Jesu , apostoli tui Jacobi prwdicamenta doetrinm
Lipomanus, Surins, etquotquot hactenus de S. lsi-i- (scilicet qux nobis prxdicavit, et dedit) <7uiA«sdo-
dnri operibiis sunl loculi. Quo argumento Baronius s - cemur, beatnmillum esse qui onus lentationh valuit
m notis ad iv April. diem probat, S. Isidorum nona wquaiiimitersupportare. Eu omnis Ecclesia Uispana
 125 FL.WII LUCH DEXTRI CHRONICON. 126
A. C. 37. noslri servns, duodecim Tribubus, qure simt in dispersionesalutem, quce fuit prima A. R. "88.
Scriptura novi Testamenti, Aposlolo lanto digna. \s ^.-sn', ... ...,'..:.&&&
BIVARII COMMENTARIUS.
qux eodem olim usa est Missali, ac Breviario, et A quodam sub nomine ejus edita asseritur. Mirtim au-
hndieque in Toletana , Hispalensi, et Salmaniina tem esse non debel I). Hieronymum qui Hispanias
conservat, non in angulo, sed in templo, aique in nnn aitigit, auctorem Germanum epislolrc non co-
ipso veneranda: Missx sacrificio indubitanler profi- gnovisse; cum ibi teslimonium ejus exsiaret, prx-
tetur, Jacobum patronum suum Zebcdxi litium do- sertim in Missa S. Jacobi Zebedrei. Posiquam hxc
cuisse nos, ut si quis indiget sapienlia, etc, et quod scripseram, copiam mibi fecit sui Apologetici tra-
posiulanles in fide nihit hmsilemus; et quod Bealus ctaltis de Advenlu S. Jacobi illustris arimodunt ac
vir qui sufferl tentalionem, quoniam cttm probatus duciissimus vir D.Joannes de Salazar Archidiacomis
fueril, accipiet coronam vitw, etc. qux sunt verba Uhedx in sancta Fiennensi Ecclesia, gavisusque
expressa cap. 1 Epistolx Canonicx. Ipsum vero magnopere sum, cum Icgi quod cap. 6 pro virihus
fuisse quem componentem retia in navi vocavit Chri- conienriil ac eruriile riefendit, Epislolam fuissc S.
sins ad se, Marcus docuit cap. i, etMaith. iv. Jacobi Zebedxi: ad illtim meos Leclores iniito, pol-
Ad hxc faciet maxime S. Clemens papa, qui dum lieeorque in uno codice reperturos quidquid de ad-
secnnilam episiolam scribit ad Jacobum fralrem vcniu S. Jacobi in Hispanias desiderare possenl.
Domini et Hierosolymorum episcopum , in conflr- Heperi quorjue P. Gasparem Sancium idipsum pro-
mationem doctrinrc snx affert verba illa capilis iv babiliter sensisse Tract. 3de Prxd. S. Jacobi c.12.
bujus cpistolx : Humiliaminiin conspectuDomini,et 7. Qttm fuit prima script. elc. Cum D. Jacobus
cxaltabit vos. Nolite detrahere alterulrum , fraires. prins ad cmlos per Marlyrium migraverit, qtiam
Qui detrahit fralri, aut quijudical fralrem , delrahit alii Apostoli seu Evangelislx scripserinl, uno dem-
legi, et jttdicat lcgem. Si autem judicas legcm, non es i> plo Matlhxo, cum eodumiaxat potest esse coniro-
factor legis,sedjudex : unus est leghlator et jitdex , versia de antecedeniia temporis in scribendo. Sed
qiti potestperdere et liberare. Tu aulem quh es qui tamen poslmoilnm suo loco videbimus, Matthxum
judieas proximum? Tam longam epistolre periodum anno 41, Jacobum vero anno 40, scripsisse. Com-
in medium adducit, cnm ad illum scribit. Quod si paratione quoque facia bujus epistolx cum cxteris
ejus Apostoli esset, baud dubium quin prxmitte- scripturis novi Testamenti, hxc videlur prima or-
rel, recte ipsnm dixisse, Humiliamini, etc. Nunc dine lemporis; nam boc solum videlur in causa
aulem nihit tateasserit, quinimo aflert senlentiam fuisse cnr inler cxteras Canonicas primum locum
illam, quasi scripturam sacram alterius longe au- hactenus in Ecclesia obtinueril; id quod non solum
ctoris. in Bibliis recens cusis reperilur, sed eliam in anii-
Quxdam eliam stint in ipsa Epistola qure Jacobo quis mss., immo in Catalogo librorum edito in Con-
Minori convenire neqneunt, sed Majort: prxsertim cilio Laodicensi anno Domini 364, ubi sic legimus:
exordium iltud, Jacobus Dei el Domini nostri Jesu CanonicmEpistolw 7 Jacobi una, Petri 2, Joannis 5,
Cliristi servus, dnodecimTribubus qum sunl in dhper- Judwuna. Neqnit aulem iniclligi, quare prxpona-
sione salutem (ul omitiam 'Apostnlum ibi interdf- iur Episiolis Petri, nisi qiria prius icmporo scripia
ccre bellac. iv: Undebella eilitesin vobis? qux satis rc- fuerit. Prxccdunt vero nnatuor Evangelia, Acia
dolent belligerumspiritumHispanorum).Ex quo infer- apostolorum, et ii Pauli Episiolx, qnia sunl poiio-
lur illum Jacobum auctorcm fuisse, qui dttodec.iirt res novi Tesiamenti paries : non quia ea oimtia
Tribubus in dispersione cnnstilutis prrrdicavil : atf prius scripia sint, quam 7 canonicx episiol». Acce-
illos enim Aposloli litteras dabant, qui sux prxdi- ditquod in liac epistola promulgatum est sacra-
cationis Proviucix incolx erant; quo qux verbo cos C * mentiim extremx unClionis (cap. 5), non videlur
docuerant, scripto tenerent. De bis vero qux sux autem ah aliis sacris sciiptoribuS omitti poluisse,
provincix non erani, nemo Aposiolorum ita cura- nisi jam scriptumcxstaret.
bat, he falcem in nlterius messem mittere videre- Denique quando hxc epislola scripla fnit, nnlla
tur : saiisarbiiratus fecisse, si de sibi specialiier adhuc brcresis emerserat, quia nullam ejus tempo-
coinmissis ovibtis rationem redderel. Cxlerum qui ris impugnat: in aliis autem epistotis et evangetiis
duodecim Tribubus in dispcrsione conslitutis prx- iu*non videmus: quare solum cOnlinet moralem in-
dicavit, Jacobus Major fuit, non autem Minor, ut stituiioncm ; et tid viriutes omnes commonitionem,
ex Sophronio, Dorothxo, el Isidoro palafti Cet. So- prxsertim ad patieniiam, ad orationem, ad miseri-
phronius quidcm rie Script. Eccl. ait: Jacobus Zebe- cordiam, ad fidcm operibus conjunetam, ad lotius
dwi filius duodecimTribubus qum eranl in dispersio* divinx legis obscrvationem, ad modcrattonem lin-
ne, omnibus prwdicavil Evangelium. Dorolhxus in gux; dtspulat cOnlra personarum acceptionem,con-
Synopsi tit. de riuodecim Aposiotis, cap. 5:Jacobus irrr iram, luxuriam, concupiscentias universas, con-
filius Zebedwi phcalor 12 Tribubtts in dhpersione ira diviies superbos, contra detractores: commen-
conslitutis prwdtcavil.Isidorus tib. de Ortu et Obitu dat denique extremam unctionem, confessionem
Patrum cap... scribil eadcm verba qux supra relu- peccatorum, et de suffragiorum communione edis-
limus. Ei idem ait Jnlianus iu Chronico anni 66. At serit. Quod enim cardinalis Baronius anno Christi
vero de Jacobo Alphxi nemo cst qui vel leviierid 63 num. nobjicit, S. Jacobum multum csse in hac
dicat, immo neque alibi quam Hicrosolymis prxdi- epistola,utconlerat hxresim Magijam orlam,qui so-
casse, ubi non agebat cum dispersis, sed cum civi- j) ] lam lidem et spem sine operibus aiehat ad saluiem
bus : quodsibi voluit D. Julianus Archicp. Tolet. sufllcere, atque adeo epistolam esse Alphxi filii, non
supercap. i. Nahum, ad illa verba, Et nebulmpulvis vero Zebedxi, solidum nott est. Tum quia Simon
pedumejus, dum de cxleris Apostolis hac plirasi errores suos uno ut minimum anno ante discessnm
usus fuit: Pelrus delulit eutn Romam,JoannesAsiam, S. Jacobi Zebedxi a Palxslina prxdicaverat, vide-
Andreas Achaiam, Jacobus Hispaniam , etc. De Ja- licetanno Christi 3S paulopost necem S. Siephani,
cobo autem Alphxi nonait, detutit Dominum linc Jacobus vero anno 36 accessit ad Hispanias, et (uli
vel illuc, seiJJacobus (ail) Alphwi eum retinuit Hie- diximus) iisqtte adannum iOnon scripsitepistolam :
rosolymh. Nimirum quia sors ejus propria , civitas Ut vidcas saiis poluisse contra iltum errorem scri-
illa fuit; eaqoe sola, Jacobo autem Zebedxi Hispa- bere. Tum eliam quia non ex eo quod Jacobus mo-
nia in sortem obtigit, ubi duodecim Tribunm dis- neret necessitatem bonorum operum cum fide, se-
persio degebat, tit jam ostendimus. Et quid moror, -quitur necessario impugnasse ibi aliquamhxresjm,
ipse Hieronymus fatetur, non ita certum esse quod qnasi nihil docere posset, nisi contra hrcresesjam
Epislola sit opus Minoris,quinimmoquod ipsa ab alio cxorias. Certe aposloli cxieri cura hxreses oppn-
127 FLAVH LUCH DEXTRI CHRONICON. 128
A. C. 57. Multos etiam discipulos, prxcipuos autem numero duodecim, more apostolico in Hispa-A.R.788.
niam secum portat. Scilicet episcopos Basilium, Pium, Athanasium : Maximum,
Chrysogonum, presbyteros : Theodorum, Cxcilium, Thesiphontem, Iscium, Calo-
cerum, lectores: Tbrquaium, exorcistam; et Secundum, Indalccium, Euphrasium
ostiarios.
Ex his Basilius successit Petro Bracarensi: Athanasius fuil primus episcopus Cxsar-
augustanus : Pius Hispalensis.
Alios etiam S. Jacobus creavit episcopos, atterum Basilium, qui primus fuit Carllia- j
ginis Spartarix prrcsul: Eugenius Yaleniirc; Agaihodorus Tarraconensis; Elpidius
BIVARH COMMENTARIUS.
gnant suis scriplis, auctores quoque illarum noiare A Cxsaratiguslanus, agens de S. Petro Bracarensi, de
consuevertint, ut est illud Pauli 11 Timolh. n : Ex quo inquit: In sede Portuensi S. Basilium condhci-
quibus est Hymenwut et Phiielus, qui a veritate exci- pulum posuit, qui illi per marlyiittm sublalo sttccedit
derunt diccntes, Resurreclionemetse jam factam. Et in sede Bracarensi : stibiit pro Chrislo martyi iuui
illud Peiri ep. U cap. n : Audaces, sibi placentes, anno Domini 95, dic 23 Maii : qna die ponitur in
sectas non meluunt introducere blasphemantes. Et mariyrologio Romano cum S. Epilatio Ambr.isix
illud Joannis ep. I cap. u : Nunc Antichristi mulii episcopo (de quo inferius agemus) his verbis :
facti sunt; ex nobis prodierunt, sed non erant ex no- ln Uhpania Sanctorum Marturum Epilatii Ephcopi
bit. Et denique illud Judx, subintroierunt enim qui- et Basil{i. Subaudi, similiter Episcopi. Sic euim asse-
dam homines impii, Dei uoslri graliam transferentes rendum esse docent Eouilinus lib. u, cap. ultimo,
in luxuriam, elc. Solusne ergo Jacobus hxrelicis numero 148, ubi ait, Epitatius et Basilius ephcopi
parceret, contentus simpliciter veritalem suis erro- in Hitpania clarent, 10. Kal. Junii. Et antiquum ms.
ribus opposiiam docere? Absit, immo vero cum eos martyrologium Ecclesix Placentinx in Hispania
non notet, minime conlra ha-reiicos dispulasse do- qux gloriatur magisierioS.Epitalii sic habet: Hispa-
cemur. Adde Sinionem non docuisse fidem ac spcm niw Sunclorum episcoporumEpitatii et Basilii, illius
in Deum ad saluiem sufficere, sed spem et Jidem, noslri Tudensisque episcopi, Petri Bracarensh epi-
quam in se et ejus pellicem Helenem homines ha- scopi discipuli. Agunt de S. Basilio D. Jacobi disci-
bercnl; arrogans sibi Christi dignilatem. Quamvis pulo Prudentius de Sandovai episcopus Pampilo-
autem ex hoc illud quoque secueretur, adhuc nesci- nensis in Historia Tudensi, et Marieta de Sanciis
mus quid de Deo diceret: quia hxreiici non sem- n Hispanix i p. lib. n, c. 52.
per sibi conslant. 3° S. Pius, Episcopus I, Hispalensis et Mariyr.
. 8. Multos dhcipulos. Circa numerum discipulo- Quod discipulus fuerit S. Jacobi Apostoli docuil
rum S. Jacobi varie scntiunt auctores. Quidam ame 300 annos gravis et docius Hispanix Hisio-
enim audent dicere, nuilum fere fruclum fecisse in riographus, Pelagius Ovelensis Episcopus, qui ilo-
llispania, el ibi ad sumraum duos tresve discipulos ruit anno Domini 1900, lempore Adelphonsi VI, Re-
converlisse, Athanasium scilicet et Theodorura, ct gis Hispanix, cujus liber exstat iu Bibliolheca rc-
si quem alium. Alii ad septem exiendunt, illos sci- gia S. Laurenlii in Excuriali, et in bibliotheca Ec-
licel qui poslmodum a Pelro in Episcopos elecli iu clesix Ovetensis, ubi eum lcgit Ambrosius de Mo-
Hispanias prxdicalionis gratia missi sunl, Torqua- rales.Cudii aulem ipsumcum Pampyro Asiuricensi,
tiiin videlicet et socios ipsius. Sunl qui novem fa- et Sebasliauo Salmaticensi episcopis et pcrantiquis
leaniur (quod sequiiur Episcopus Equilinus lib. vi, scriptoribus prxdictus Sandoval episcopus Pampi-
cap. 133) duos priores et septem nunc diclos nu- lionensis. Idipsum testatur Mariana, lib. IVHist.
merando : demum quidam dtiodecim enuinerant Hisp. cap. 2, ubi hxc habet: Prorsus qui khtoriam
addendo prxdictis alios tres, quos Hierosolymis arite 300 ferme annos scripsit Pelagius Ovelensis
converterat ad «fidem, Ilermogeucin, et Philetum epiuopuf, Jacobi disdpulos facit: Calocerum, Basi-
magicis prius artibus addicios, et Jusiam qui rcceus Itum, Pium,Chrysogonum,Theodorum, Athanatium,
baptizatus siinul cum ipso Apostolo capite plexus et Maximum. Passus fuit martyrium anno Domini
ost.atque Iiujus placiti auclor dicitur Calixtusll, 60, die 4 Mariii. Ejusdem meminii Calcdonius Bra-
Papa in lib. de Miraculis S. Jacobi. Cxlerum verba ' carensis apud Hugonem Portugalleusem.
ejus hxc sunt : Sed sciendum quod B. Jacobus plu- C 4° S. Athanatiut, primus Cxsaraugustx cpiscopus
res; sedduodecimItabuit dhciputot speciales, etc ubi post S. Jacobum apostolum. Notissimus omniuiu
CIIIIIDexlro potius concordarc videlur, qui ait: discipuloruin aposloli bicest, qucm cognoscunt Lco
Multos discipulos (prmcipuosautem numeroduodecim) III ctCalixtus II Belvacensis, et alii dum de S. Ja-
in Hitpaniam secum portat. Quorum tamen verbo- cobo agunt; Breviarium Cordubense, et Eborensc,
rum IIOIIcst sensus, eos omnes in Hispaniam de- el fere omnia amiqua Hispanix Breviaria : 1'elagius
duxisse, qtios nimirum anteaccessum ad ipsamcon- Ovelensis, Vasxus, Mariana, Marieia, et cxteri His-
verlisset, hoc enim verum non esl: sed eos in His- pani scripiores : et ipse id de se falelur in fragmenio
paniam, hocesi, inlra Hispaniam ab una ejus pro- quod superius addiiximus de S. Petro Bracarensi in-
vincia ad aliam Iransiens dcduxissc. quiens : Jacobus Zebedwi,filius magisler tneus, elc.
Assignat autem Dexler discipulos Aposioli quos M. Maximus in ejus honorem epigramma scripsit.
in Hispania habuit: nam de Pliilelo,Hermogene et Incipit vero:
Josia, quos Hierosolymis post discessum ab Hispa- PrimusAthanasiusnostralit prxsul in urbe,
nia convertit, hic non nieminit, el cum solus Dex-
ler tot enumeret, nemo jam diligens hacin reju- Angelicxquedorauspaslor honoriQcus.
dicari debet; ct tamen nnllus illorum est decujus Inferius vero hxc habet:
Apostolico sub Jacobi discipulatu, non habeamus Macteanimipietate senex, prxsulque, paterque,
grave lestimonium. Sed invisamus singulos. DiscipulnsJacobi es, Poatificumquedecus.
1° S* Petrut. Bracarensis ,episcopus primus, de
quo satis in superioribus actum est; sublatus est j) Plura de eo suis locis annis 42 et 30. Egimusque
mariyrio anno 45, die 26 Aprilis, quo agit de eo superius ad annum 35, Comm. 2, ubi testimanio Ju-
martyrologiiim Rotri. Usuar. el alii auctores. liani oslendiraus, bunc cum aliis missum fuisse llie-
2° S. Basilius secundus Bracarensis episcopus. rosolymas ab llispanis Judxis super mortc Chrisli
Ejus discipulatum noiatum reliquil 8. Anaslasius Domini. VideCaledonium et llugoncm supra rclatos.
 129 FLAVit LUCII DEXTRI CimONiCON. 130
-A. C. 57. Toletanus : Etherius Barcinonensis: Capilo Lucensis, Ephrem Asluricensis, Nestor A.R.788.
Paleatinus : Arcadius Juliobrigensis. Omnes hi ex profugis sunt, et in his omnibus
Urbibus, et in aliis Hispanix, mira celeritate, S. Jacobus prxdicavit.
Postea Calocerus profectus in Italiam adhxsit ApoIIinari Ravennatum episcopo, et ab
illo facius presbyter successit Marciano; et factus est episcopus cenlenarib major,
vigens tamen.
Seplem alii a B. Petro creati episcopi ad Hispanias remitluntur.
Judxi Hispani, maximc Carpetani (qui Jilleras Hierosolymorum Pontificum pctenlium
BIVARII CQMMENTARIUS.
5P S. Theodorusepiscopus successit Alhanasio in A\. lyrium passi sunt sub Ncronis principalu , anno
episcopatu Cxsaraugusiano. Ejus discipulatum fa- Christi 60, aptid Penniscolam regniValenlini urbem,
tcntur omnes illi qui de S. Alhanasio agunt, quos ut eo anno dicemus cum Dexlro. Quod aulcm lii
nunc citavimus, Calixtus, Leo et c;ctori,et simiiiier omnesdiscipuli S. Jacobi fuerinl, deriucilur apcrte
Pelagius episcopus Ovelensis, et M. Maximus in ex lestimonio Pelagii Ovelensis , qui inler Aposioli
liymno quem de tribus prioribus Cxsaraugustx discipulos refcrt Basilium et Pium : Caledonius Bra-
episcopis edidit. Dabimus illum inferius, ad annitm carensis refert Pium et Elpidinm, cum aliis. Item
71. De Theodoro agemus iierum anno 50 et 71, quo Ecclesia Asturicensis, traditione per majorum ma-
inariyrio coronatus cst. nus accepta, liabet S. Ephrxm B. Jacobi discipulum
6°S. J/aarimus,presbyler, quemetiam Pelagius Ovc- fuisse suum primum Aniislilem. Conslal autem ex
tensisinlerdiscipulosS.Jacobicognoscit. Passus ftiit MenoIogioGrxcorum, MarlyroIngioRomano, Usuar-
Uticx in Bxtica cum sociis Castoet Magno, anno66, do, Molano, Galesinio, et abis, hos omnes episcopos
die 4Sept. Agititerum de eo Dcxteranno prxdicio 66. numero decem fuisse invicem socios, et simul iu
7° S. Grisogonus, vel Chrysogonus, presbyter et eodcm toco corona martyrii donalos, die 4 Marlii.
discipulus ejusdem apnstoli, ul fatclur idem Pela- Quarc proculdubio eadeni dc omnibns illisratio mi-
gius Oveiensis. lital. Cxlcrum prrrdicia Marlyrologia MOiiassignant
8° S. Calocerussocius fuit S. Apollinaris primi illorum episcopales scdcs, ut hoc dcbeamus Dcxtro,
Ravcnnatum episcopi, quo ad jEmiliam provinciam cujus placilutn citm in lot nominibus, ct corum or-
cvangelizandamprofecto, inlerim Calocerus presbyier dine, loco, et gcnere mortis cuin cxteris conveniat,
RavennatemEcclesiamgubernavit: quod in ejus Vita p nonreliiiqiiitiillumcalumnialoribusdubiianrii locutn.
legimus apud Equil. lib. 6, cap 128. Fuerat prius ** B Manuducit eliam ad banc persuasionem ratio satis
S. Jacobi discipulus, ul apud curadcm Pelagium vi- efficax. Enimvcro mos fuit a SS. apostolis summo-
dere est. Quod factuspostmodumfueril Havennittiin pcre observalus, cum ad aliquam provinciam pra-di-
antisles ex Romano martyrologio habemtis, n dic cationis gratia acccriebant, seu discipulos ad cam
Febru. qunad ccelos migravii. De.sanclo Apollinari docendam mitiebant, ad eas urbes quam primuni
episcopo sub Vespasiano Cxsare passo agilur dies fieri posset, accedcre, qux capita rcgnoriiin cranl;
fcstus in eoilem Mariyrologin die 23 Julii, et de sic cnim cilius, faciliusque vox Evangelii iu omnium
sancto Marciano martyre ejus discipulo et quarto Ra- aures pervcnire valebat: naniredacio ad lidem prin-
vcnnate cpiscopo 22 die Maii, qitcm Hieronymus cipc, cxleri facilc noinina sua darent. Sic Petrus
Rubcus in historiaRaven., lib. i sccuudx ediiionis, Romam ct Antiochiam, sic Maitbxus Nataabercivi-
scribil subiissc mariyrium temporibui Iladriani im- laiein regiam, in qua jEgyptius regnabat. Sic an-
per. Cum autem Uaririaniis impcritim ccperil anno rireas Palras Achaix primariam, sic Barlliolomcus,
118, Calocerus aulcin Marciano in episcopalu suc- ct Thoinas regessurc provincix ad fidcm, et cum cis
cesserit, oonscquens est-ut niajor lunc centenario ingentem populum adduxerunt : ut de Paulo et
fuerit, uipotc S. Jacobi in Ilispania discipiilus ab Joanncsileam, quosprxcipuasorbis urbcs peragrasse
annoJ58 vel 40. Nec mirbm, cum eo ipso tempore stimus. Idem dc discipulis aposlolorum senlieiidum
S. Simeon Hierosolymorum episcopns scnex centum facilequisiiie adverict. Sic Dionysius Parisios pcliit:
viginti annornm ciucis supplicimn foriiter pertu- Paulus Sergius Narbonam, Lazarus Massiliam, Ju-
lcrit. Ilerum incidci scrmo de S. Calocero ad annos lianus Cenomanos, ele. Nemo autem nescit, urbes
4* et 150,quo sciticetconsummatus est. Q rcgnorum Ilispanix primarias fuisse Toletum , Tar-
9° Cwcilius;10° Thesiphons; 11" Iscius; 12° Tor- raconem, Valenliam,IIispaIiin,Barciiionem,Lucum,
qualus; 13° Secundus; 14° Indalecius, 15° Euphra- Asturicam. Fateri igitur oporlel, in his primum
sitts. Hi septem sunt famosiorcs illi S. Jacobi disci- Evangclium prxdicaium , ct episcopos constitutos.
pnli, qui ja Calixio et Lconc stimmis Ponlificibus At discipuli illi scptem quos Petrus in Hispaniam
aguosciintur; et a Primo quoquc Cabilonensi epi- inisil cpiscopos factos, Torqualus scilicet, et socii
scopo (in inappa nnindi Spirittiali, verbis Altacum , cjus, ad uullam hartim urbium directi sunl, nec ad
Abila, Almaria, Eliberis, Eliturgis et aliis) cl a partes Hispanix intcriores, sed ad lilloralem Bxli-
llreviario Romauo cuin ait: Ex quorum ninnero sep- cam dumtaxai, nimirum ad Accim, Urcim, Iliturgim,
tem postea ephcopi a B. Petro ordinali in Hispwiam Carlciam, Jliberim, Vergium; uno excepio Sccundo,
primum directi sunt. Id quod tiniversrc Hispauiarum qui Abulrc in urbe mediterranea prxdicavit. Cur
Ecclcsia: tradiiionea majoribus accepium perpetuo igilur ncmo illorum, Tolclum, Hispalim , Barcino-
servarum ct trariiriertini. Eorum itcm sub tanto a- nemvcepiscopus ascendil? Niliil melius occurrit,
postolo disciplina plumlicx laminx prnedicant, qux quam quod urbes illx prxcipux jam erant paslori-
cum SS. Marlyrum sacris cineribits in monie sanctoi bus prxdictis oinatx. Vidc qux de his ad annum 60
Granatensi inventx sunt, dequibuj itcrum (cl laic)i sumus dicturi.
agendum nobisiiiferiuscrii;ubi post mortem sui raagi- 9.JudmiIlispani, etc.Superiusdehacresatisactum
stri ordinatos fuisse episcopos a S. Pelro videbimus.. ad anuutn 35, commeut. 2, ubi adduximus tcstimo-
Resiant novein alii SS. episcopi, niinirum : 16°1 nium Jirtiani constantcr asseverantis, se legissc has
Basitius CarlhuginisSpariariw; 17° Eugenius Valen- .x epistolas Hchr.iico idiomate, qux scriptx sunt, c.t
lix; 18° AgathodorusTarraconx; 19" Elpidius To-. D Latino ac Arabico, in qux iraduclx fucranl, a Chri-
leti; 20° jEtherius Barcinonw; 21 Capilo Tuci Au- slianis tempore Romanorum, et postmodum Mauro-
gusti; 22° EphrwmAsturicx , 23° Neslor P.ilentix; ; rum qui Hispaniam sibi subjecerunt. Ipse autcm Ju-
et 24° Arcadius Juliobrigx. Horum socius et comes5 lianus tcmpore Alphonsi regis VI, qui Toletura a
inriividuusfuii S. 1'itts episcopus Hispalcnsis, cujus3 tyrannide Arabum eripuit, easdem epistolas in Ilis-
lertio loco fccimus menii«nem; ct hi dccem Mar-- panum sermonem, jubenlc codem rege, transtulii,
451 FLAVfl LUCII DEXTftl GHR0JHCON, 132
A. C 37. ai>iis assensum in mortem Chrisii, aassis ljtteris, «xseerati eraut) libentissime prre- A. R.788.
dicatUmem S. Jacobi percipientes, cenverUintur.
Beala Virgo Jacobo preces fundenti, Cxsaraugustx, in coluiana apparei, inSpiritu
veniente quoque Joanne theologo,
l^- B. Yirgo, indivulso comite Joanne fllio suo, freqiieiOiMime loca sacra passionis et
< resurreciionis Filii invisit.
38. Saulus post conversionem pervenit Ilierosolyraam, 789.
BIVARII COMMENTARIUS.
et in tabulariis Tolelanis reposuit ad perpetuam Avura J alite : et deducilur ex rcbus ab ipso geslis in-
memoriam custodiendas. Vocarunt Romani Carpefa- terstitio illo, quo primum cum Judxis disputavit
riittm eam Uispanire parlem quain nuuc Toletanum Damasci, qqorum post dies aljquot ineidias fugiens
Tcgncurihuricupatnus; et juga Carpentaria qux modo demissus per murum civitatis in sporla non venit in
iliciKius JPuerlo de Somo Sierra, de Guddarrama, HierOsolymara ad antecessqres suos Aposiolos, sed
Fbnfrida, et Pqlomera,, qulbus una ab attera Castella abiit in Arabiam, el iterum reversus est ad Dama-
sriiefnilur. Sic vocalairi ab aritiquis videre estaptid sciiui: ac deinrte post annos tres (in hisexpletos)
|*I,inium,etS.,trabonem, Moralem, Marianam, el cx- yenji Hierp$oJyij[iaiirividere Pelfum. Accedit quod
leros; nOiinulliCarpentahiam nuncupant, quod apud eadem pliras), Utitur paulo postui eadem ad Galatas
veleres miniis receptum est; narratiOne (cap. ii): Deincteposl annos qualuordecim
10. Exsecrali eranl. Legebalur prius, Exhortantes. iterum ascendi MierosoiymmttcuxnBarnaba, assuntpto
Sed riisi linea Int^gra iieficiat, c,um eo verbo nequit 7ito..:_eil lamen Jb'i 14 annt. jiei;p?sario suppuiandi
sententia iortoari, qux tamen cum altero facite sunt ab ejus conyersione, iiprisi^tpn>are itnnjediaie
constat. .'''.'" riarra-la; quqniam alias miriito^ptu^.eflrimsr^aridi
11. B. Virgo Jacobo, etc. Satis superque in supe- esseiit: qSl.iri Wes yel q<jatuqf eo^e^f^us'pradi-
rioribus de hac re disseruimus, boc ipso anno 37, cationi Oijiriifasci,profectijqrij.iri ^irabiam, et redtlui
comment. 1, numero 3, ad illa verba, Prinmm lem- ejus Damascuiii : his adriendi essent alii ires post
plum. Quod modo addilur de adventu S. Joannis quos dicitur Hierosolyraara venisse. Rursus duos
apostoli cum B. virgine, scribit Julianus se legisse alios qnos explevil, cum inde venit in partes Syrix
in aniiqua scriptura Toieti; sed prxstat ipsiim au- n," et Cilicix, ubi verbuiri Dei prxdicasse lateiur ipse
dire ila Ioqueniem in Cbronico ad annum 36: Tians- ad Galatas i; nam in eo opere duos ut minimum in-
(ult quoque de Lalino tn Hhpanum quamdam epi- sumpsisse nemo negabit. Quod si his8 addendi sunt
stolam dllalam huc ( Tolelum ) de S. Maria de illi 14 de qnibus dixit; Deinde post 14 iterum ascendi
Columna Cwsaraugustana, quomodo vocalus fuerit Hierosolymam, etc, fit ut ab ej'us conversione de-
Evheso S. Jacobus a B. Petro, et venerit in Hispa- cursi fuissent anni 22, quando secundo Hierosoly-
ntam ad prwdicandum, solvens Joppe per Mediterra- mam ascendit: quod lamen impossibile est, quando-
neum, anno 36, et omnem regionem illam peragravit, quidem eo tempore j'am agebat Paulus Romx in
vinculis. Quxris unde id deducam ? Ex eo quod con-
solvilque inporlu Tarraconerisi; et ibi docere cmpit. versus
func multis dhcipulh el oratoribus ad Pelrum mhsis, fueril post necem Siephani : non quidem
inde venerit Cwsarauguslam, ubi illi nocle oranti ap- anno sequenli qui ftiit 35, a Christo nato (eo enim
paruit B. Virgo super columnam, comitata angetis el pacto solum intercessissent 30 dies, a die 26 Decem-
civibus wthereis, allalo secum S. Joanne, iiidividito bris anni 34, qua Slephanus morluus esi, ad 25 Ja-
B. Virginis, dum vixit, comite; jussilque ibi erigere nuarii sequenlis anni, qua dicereiur Paulus conver-
in honorem suum ecclesiam, et super columnamillam sus; quod tamen pugnat cum his qux Lucas scribit
qilare;futurum potlicens,mansuram prw cwleris Hh- Actorum vm et ix de ejus persecutione qua devasta-
paniarttm civilalibtus,devoiionemB. Yirginh, et fidei bat Ecclesiam per domos intrans, et trahens viros ac
tacrw anchoram semper ibi inconcussam fore. mulieres in custodiam; de exaclione epistolarum a
Qnod ad annum spectat hujus apparitionis, Dextro principe sacerdotum, ei de profeclione ejus Dama-
.paululum adversatur M. Maximus; nam ille, annn scum, qux omnia 30 diebus pcrfici non poiuerunt.
iiomini 37, flocel configisse, hic vevo anno 39, illis Ci Quare oporiet allirmare, quod ejus conversio conli-
yerbis hymni superius a nobis relati: gerit die25 anni 36. Cui assertioni non adversaiur
Rom. martyrolngium, dum ait, contigisse secundo
0 granriisapparilio ab Ascensinne Domini anno : quia Ascensio incidit
Jacobofacta primitus, in diem 5 Maii anni 34, a quo die usque ad 25 Janua-
Arinononoirigesimo rii anni 36 prxdicti, non erant duo anni adbuc ex-
NatalisalmiDomioi.
pleti. Nunc vero si anno 36 Cbrisii, qui fuit conver-
Fides vcro libenliiis Dextro prxsiauda, tttpote velu- sionis Pauli primus , addamus 22, quos dicebatur
Stiori : nam obiit Dexter anno 444, Maxiimis autem insumpsisse usque ad secundnm suum adventum
616. Cxlerum licet apparilio in annum 37 inciderit, Ilierosotymas, fn ut anno 58 Christi id fecerit. Hoc
erectio tamen templi anno 39 facta est, ut mox di-. auiem impossibile omnimodis esl, quoniam annus is
ceinris. fuit quarlus imperii Neronis (nam hic anno Chrisli
12. B. Virgo indivulso, etc. LCRCD. Bonaventu- ' 55imperium iitiit) quo capius tenebatar Paulus Ro-
ram, Carthusianum, et quoiquol de B. Dei Genitricis mx, ul viderc esi apud Hieronymura lib. de Sciipt.
exercitiis post mortem Jilii sui pie quidpiam medi- Eccles. in Paulo, et apud Sophrnnium lib. de qua-
tantur. Et certe id nemo, qui de Deiparx Virginis tuor Evangelistis, in Luca. Ut omittamus id etiam
ergaFiliumsuum amoreei Jide bcne sentiat, negare pugnare cum aliis qux ipsemet dicit cap. u ad Gal.,
audebit. Pias igilur S. Sepulcri et aliorum nostrx videlicet invisisse lunc Hierosolymis Petrum et Joan-
fedemptioriis locorum stationes ipsa sacravit, exem- nem, cum tamen Petrus eo lemporis prxdicarel in
pluin ortliodoxis omnibus prxbens sirailiter fa- ,j. llalia, et Joannes in Asia. Itli igiiur tresanni.de
ciendi. (juibus ait: Post annos tresxeni Hierosalymmn, et
A. C. 38. —l.'Saa/«s, etc. Accessisse Paulum itli 14 de quibus infra inquit: Deinde post annos 14
Hierosolymas tertio sux conversionis anao scribit iterum ascendi Hierosol. supputandi perpeluo sunl ab
ipse ad Galaias, cap. i: Deinde, inquit, post annos ejus conversione, ut facii Dexler boc loco. Ita senljt
tres veni Ilierosoiymam videre Petrum, et mansi apud card. Baronius, sed displicet in eo, quod auno 39
eum ditbns guindechn. Suppulandos autera a sua con- bunc Pauli advenlum accidisse conieiidit. Prxscr-
veisione bos tres annos docei eo loci Cajetanus, lim quia agens de aimo 39, nutucro 4, ffic annus,
153 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 134
A. C. 38. PUatus de Christo ad Tiberium refert, ille ad Senatum. A.R.789.
Prima tolius Orbis xdes erecta B. Virgini Cxsaraugustana fuil; Posl prxstiles Tarra-
conensis, Hispalensis, Toletanus, et alii sacras xdes, vel oratoria Virgini dedicant.
40. Cornelius centurio, Italicensisque, Petro prxdicante, repletur Spiritu sanclo: Hiero- 791
BIVARIl COMMENTARIIS. .
est, ait, qui tertius a Pauli conversioue numeratur. A I Galliarum, ubi relegatus exsulem agebat, propria se
Si Paulus conversus esl initio 36, ut ipse fatelur, manu interfeceril, cum prins justo Dei judicio in
ergo is fuit primus ab ejus conversionc; ac proinde multas iucidisset calamiiates; agit Eusebius in Chro-
annus 37 erit secundus, el annus 38 lertius; non au- nico, ciians Romanos historicos; et idern referunt
tem 39. Iterum agemus de his anno 48. Orosius lib. vu cap. 5, Cassiodorus in Chronico, et
Obiter notarim , quod cum primum apostolus Ado eliam in Chronico (ei ipse Viennensis episcopus),
jam Chrisli exisiens , Paulus accessit llieroso- cujus sunl hxc verba : Pilalus qui sentenliam dam-
lymas, totis 15 diebus, quibus iliic mansit, alium ualionh in Chrhlum dixeral, perpetuo exsilio Viennm
aposlolorum vidil neminem, nisi Jacobum fratrem recluditur, tanlhque ibi, irrogante Caio (imperaiore),
Domini, el Petrum, cujus erat bospes (Galat. i); angoribus coarctatus eSt, ut stta se transverberans
quare cum non fuerit ibi Joannes, necessum est r nmnumultorum malorum eompendium morth celeri-
ui etiam inde abfuerit Virgo bealissima, cujus iile tate quwsiverit. Pcrseveral adhUc Romx PtlaiOrum
comes individuus erat. Cum vero eodem tempore fatnilia, qure avitara nobilitatem ab ariiiijnis ejus eo-
ambo se prxseniaverinl Jacobo in Hispania prxdi- gnomenti Romanis (e quibus PrirtiiitsPilatus fuit)
canti, nec legamus lunc aliiri adfuisse, videor mibi gloriatrir accepisse, Claudikttte Pilati tutnulus apud
non lemere dici posse , non lain repente el in raptu sanctum Augustinuril ' videre est cum liac inscri-
in
id faclura, quin dies aliquot apud Apostolum His- ptione.
pania egeriut, cura eisque actum fuisse, non secus D. 0. M.
atque cum Philippo diacono legimus Acior. vi, quetn
tatnetsi rapuerit Spiritus Domini in Azotuni ab iti- .B capeilam Dionysius Lunalius Mediolanen, et civh Rom.
hanc, el altare SS. Cos. et Dami. ul
nere, quo juxia Hierusalem Eimuchiim Candacis-' singuits hebdomadh pro sua anitna dum celebren-
baptizaverat, non illico raplus, ilertim restituius est tttr iMhsw.censu perpeluo cujusdam domus apud
loco suo, scd perlransiens evangelizabat. Sic igiiur templum D.\M(irlinellwpositwdolavit.Cuic.apellw
credendum, de Deipara et Joanne , delatos quidem etallari simililer elClaudius Pilatus Rom. ejus ge-
Cresaraugustamangelorum ministerio , inibi tamen ner acl irium quoque Mhsarum celebrandarum
aliquol dies cum Jacobo egisse priusquam Hieroso-
reducerentur. singulis hebdomadh effeclum, ob suorum paren-
lymas ttim animas, ducentos aureos de Monle fidei in
2. Pilatus, elc. Id ab Eusebii Cbronico mutualum dolein erogavit. Quw Missm nisi celebrentur, do-
cst, qui eodem 58 anno hxc ait: Pilato de Chrhiia- nationes hujusmodi ad hospilale incurabilium re-
norum dogmatead Tiberium referente, Tiberius relutit cidere intelligantur.
ad Senalum, ut inter cwtcra sacra reciperentur. Ye-
ruin eum ex consultu Patrum Christianos eliminari 3. Prima totius, etc. Consentit Dexlro Calixins III,
ttrbe placuhset, Tiberius per edictum accusaloribus in Bulla fundationis Ecclesix de Pilari, sub Dat.
Chrislianorumcomminatus esl mortem. Ita Terlullia- Roin IX kalend. Ociob. anno 1456, ubi ab ipso vo-
IIIISscribit in Apologet. cap. 5 et 21, Eusebius etiam caiur, Ecclesia prima inler cwleras sub vocabulo B.
iu lib. n Hisl. Eccl. c. 2, Nicephorus 1. n cap. 8, Ru- Mariw. Neque vcro dubium de hac re esse potest,
linus cap. 2, Orosius Iib. vn cap. 4, Gregorius Tn- cum nulla totius orbis Ecclesia sub cjus nomine
ronensis hisi. lib. l cap. 24, Regino et Hermannus erecta ante hoc lempus ostendi queat. Quinimo
Contractus in Cbronicis, et Cbronicorum compilator contendunt mulli, fuisse non solum primam ea-
iu suo, Ado Viennensis et alii. Hnjuscemodi ad Ti- C ( rum, qure B. Virgini dedicalx sunt, sed absolnte
berium Pilati relationera, putat card. Baronius fa- prima Ecclesin , seu templum lotius Chrisiianiiatis;
ctam non quidera anno 38, sed 34 (ul apud ipsum ut Loaysa relatus in supciioribus aflirmat, et Vota,
videre est nuinero 230). Qui enim occultari potuere ac motiva senteniix latx Cxsaraugtistx in favorem
(inquit) lot annos, qux de Christo acta erant, cum Canonicorum de Pilari anno 1605 super j'ttre prxce-
publica ct manilesia omnibus fuissent? Cxterum dendi in synodis; tibi leguniur hxc vcrba : Obiinet
cum nullum pro se antiquorum afferat, uos anteiD enim ex receplhsima omnitim Ecclesiarum prwsertim
et Eusebium, et Dextrum habeamus, anno 38 conti- islius amptissimmprovinciw,tradilione, a pontificibus
gisse credimus. Potuit aulem differri a Piiato, quod suis non semel approbata, inter omnesEcclesiasmttndi
tiinerei imperaioiis aniinadversionem, eo quod iu vetustaih et excellemiwOriginis primalum. De qua re
pronuniianda capitis senieniia in immotanluin viriim, non agunt Vas.cusanno 37, Garivay cap. 7 de Rege Al-
servasset juris disposilionem : iiijusie eum phonso Navarrx, Blancas p. 5 et 145, Pujades lib.
«ceidisset : distnlit vero qnousque vidit res Chrisli ii cap. 5, § 1, Illescas, Canisius, et Morillus. Exci-
etmiracula per lotutn terrarum orbem prxconizari. perem ab hac generalitaie ccenaculum Sion, quod
Exstat Pilati de ea re ad Caium epistola, quam Spiritiis sanclus sua prxsenlia dignalus est, et Bea-
tamen ipse quoque Cardinalis vilipendit, ct apud lissima Virgo multo prius cum toto Apostolico Col-
Mi-gesippumreperitur: quod omnem historiam Evan- legio Irequentavit , velut sanctum orationis lo-
gelicam diiucidc complectatur, el potius redoleat cum. Quod addii Dexler de Tolelano, Hispalensi
hotiiiiiem in lege Chrisii apprime versatum, quam et Tarraconensi prxsulibus, verisimillimuni esi,
ethnicum. Miitomeum leciorem ad ipsum Baroniuiu n cum ejusmodi Ecclesix in sua Origine sub D.
anno Cbrisli 34, numero 225. Sed hac in rc multum " Virgiuis patrocinio fuerint instilutx. De Braca-
dcfero ilegcsippo; et plus cxteris Orosio, qui lib. vu, rensi xde a S. Jacobo eidem Virgini sacrata , agit
c. 4, totidem fere Pilalum Tiberio scripsisse refert: Caledonius in Vila S. Pelri Raiisiensis, inquiens :
Pilatus (ail) ad Tiberium Imper. relulil de passione Bracaram venit (Jacobusi ubi sacrat eidem Dominw,
et returrectione Christi consequentibusquevirtutibus, cum Pio Hhpalensi, et Elpidio Toletano, et atiis ex
qtuetel per ipsum palam facla fuerant, velper dhcipu- primh ejus dhcrpulh aliam mdiculamin quadam cry-
tos ipsiusin nomine ejus fiebant: et de eo quod, certa- pta, prope balnea, juxta temptwmab j&SggptihIsidi
tim crescenleplurimorumfide, Deus crederelur. Sane! quondam dicalum. Consule epistolam llugonis Porlu-
lixc orania patentissima erant, et uli lalia omnino> galensis inter Elogia Dextri.
a Pilato referenda. A. C. 40.—Hunc fuisse ormndiim exlialicacivitate
De morte rtlaii quomodo an.no.D. 41 Viennaj2 liispanix, probavimus supra adatinum 34. InsumilD.
136 FLAVIl LUCH DEXTRl CIIRONICON. 156
A. C. 40. solymisque denuntiala solemni gentilium ad fidcm Christi conversione, Cornelius' rileA.R.79I,
bapiizaius [ Af. verc baptizatus] floret.
41. Impleta honorifice legatione sua ac rebus llispanix sanclissime composiiis, reliclaque 792.
Ecclesia Theodori curx qux de Columna dicilur, quam B. Yirgo sua prxsenlia sos-
pilaverat, beaverat, et consecraverat, ubi et prxclaram imaginem suam reliquit
(qux coeleslis xdes ex eo tempore fidelium devolione frequentalur), Jacobus cum
lacrymis Hispanorum Hierosolymam revertitur.
Rediens Jacobus Gallias invisit, ac Rritannias ac Venetiarum oppida; Ubi prxdicat, ac
Hierosolymam revertilur, de rebus gravissimis consullurus B. Virginem ct Pelrum.
41. Jacobus intcresl profectioni ad prxdicandum nonnullorum Apostolorum, scilicct Mat- 792.

1- BTVARIICOMMENTARIUS.
Lucas totum capnt x Actorum in rcferendis ejus ora- A adiit, quae nunc Anglia dicitur, ubi navim ingressus
tionibus et eIcemosyiiis,obquasdoiiarimeriiiivisione ilerum per Gadilanas fauces in Mediterraneum mare
angelica ci visiiatione Pejri, ibique narrat qualiier diiapsus, ad Joppem solvit, non longe ab Hierosoly-
ad prxdicaiionem aposioti cecidil Spiritus sanctus mis, quo in itincre minus mutto insumcret lempus,
super ipsimiet qmnes ejus domesticos priusquam quam si terra pedes reverteretur. Ca-ienim quod de
baptismt donum, accepissent: et cum obstupesce- Venetiis asseritur, non est inteltigendum dici de
rent qui erant ex circumcisionc.JMeles, et yeuerant Urbe, qux nunc eo nominead sinnm Adriaticum sila
cum Pelro, quod etiam iri naliones (seu genliles) exsiat, eo siquidem tempore condila adhuc non fue-
gratia Spiritus sancli cffusa esset (audiebant enim rat. Nuncupabantiir autem Venetix, oppida Gallia;
illos loquentes linguis et magnificantes Deum), lunc Orienialis, ui apud Piolomxnm et Plinium videre
Peirum baplizasse Corneliura et suos. Rursus cap. cst; eicum hxc versus Angliam silx sint, facile in-
xi referl quomodo Pelrus ascendens Hierosolymam, tetligilur eas invisisse Apostolum, cura a Gallia in
increpatiis ea de re a circumcisis fidelibus pronun- Angliam vel Britannias tenderei; nisi quis vetii, ut
tiaverit apertum jam gentibus nstium Evangelii. adverlenter non dixerit Dexter, invitit Venetias, sed
Quamobrem postmodum Cornelio in episcopum Cx- Veneiiarumoppida, illa, inquam, qux sita eranljtixia
sarex electo, lanto lionore Peirus sedem illam su- locum, uhi postea Venetiarura Urbs prwdives mdifi-
blimavit, quod non quidem Hierosolymiiana, sed cata est: ndtn et olim quoqtie Venetos eam reginnem
ipsa fleret totius Palxslinx melropolis. Id quod no- inhabiiasse lesiis irrefragabilis est Silius lialicus
tavit cardin. Baronius in Notis ad diem 2 Febr. Ro- lib. vill, non longe a (ine, illis verbis :
niani mariyrologii, ex canone 7 concilii Nicxui, et .B Nec noncum Venelis Aquileiaperfurit armis.
epislola .62 Hieronymi, ad Pammachium. Obiil S.
Cornelius prxfata die, qua festum ejus celebratur Ubi prope Aquileiam Venelos collocat, et non Iongc
a Latinis, a Grxcis autem in Menologio ad 13 a Ravenna, de qua ante duos versus dixerat:
Seplembris.
Quod vero ejus baptismus in annum Christi 40 in • Lenta paludosxperscindunlstagnaRavennre.
ciderit, habemus ex Dexiro : emn tamen cardinalis In hujits forsan prxdicaiionis Jacobxx mcmoriam
Baronius rejicii in annum sequentem, ea permotus Vcneli staiim ac urbem erexerunl, eidem Apostolo
ratione quod cum Pelrus anno 40 Lyddx sanaverit voto nuncupato, dedicarunt anliquissimnm illius
jEneam, el Joppe Tabitham susciiaverit, et tandem, lemplum, tibi hodicque hujusmodi inscriplio lcgilur,
leste Luca Act. IX, moratus fueril dies mullos apud marmori vetusto insculpia, in plaiea de Riallo.
Simonm Coriarium, priusquarn Cxsaream peteret,
videlur in annum 41 bapiismus Cornelii incidisse. Fundamenla hujusce templi Jacobo Apostoloex voto
Scd tamen efftcax raiio non est, cum id quod suppo- erecii, jacta (uere Christianwsaluth an. CCCCXXI
nitur cerluin non sil. die XX V.Marlii a Zostmo Romanopontifice, Ho-
A. C. 41. — 1. Relictaque Ecclesia Theodori, elc. norio imperante.
Tamquam cuslodi et Archipresbytero, non lamqiiani Dedicatio celebrala sequentianno eadem die per qua-
episcopo, is chim crat Atlianasius, ut jam diximus. luor ephcopos Severianum Patavinum, Hilarium
Dabimusj de eo Epigramma S. Braulionis ad annum Allinaiem, Jucundum Tarvisinum, el Epodium
Domini 50. Opiterpinum.
2. Ubi et prmclaram, etc. Eam quam supcr Colum- C Cura vero Fetici sacerdoti primum delegata.
nam nunc veneranlur fideles, credunt a S. Jacobo
inibi propriis manilius collocalam , quod ipsa tanta 5. Jacobus interest, etc. Anno Christi Domini 34,
vctuslaie polleat, ul nullum aliud (quod sciaiur) ha- paulo post ejus Ascensionem, sortitos fuisse Aposio-
buerit initium: et idipsum tradilione perpelua con- los orbis provincias inler se, oslendimus in Commcn-
lirmelur. tario septimo illiusanni. Duobus sequentibus, utmi-
3. Jacobus cum lacrymis, etc. ln hisioria Ecclesire nimuni, lnanseruui simiil Hierosolymis juxla illud
de Columna, cap. 12, sic dicitur : Consecransprwdi- Actoruni 8: Omnes dhpersi sunt per regiones Judmm
clam Ecclesiam, el ipsos Chrhticolas in pace dimiiiens, et Samarim, prwter Aposlolos. Cum autem secundo
reversus est in Judwam. Quod veroanno 41ab Hispa- anno recepissel Samaria verbum Dei, ad prxdicatio-
nia discesserit, si-.riptumest in Epistola illa Cxsar- ncm Philippi Diaconi, et hoc audissenl Apostoli qui
augusta missa Toletum , de qua agil Julianus in erant Hierosolymis(ait Lucas), miscrunlad eosPelrum
Cbronico anno36inquiens: lbi dicitur in HUpania mo et Joannem. Peracta ibi functione sua, itli quidemtet-
ralus Apostolut usque ad amum 41, fere tex annorum tificati et loculi verbu n Dei, redibanl Hierotolymam.
tpatio. Constabil autem ex dicendis, cum infcrius Aiino teriio omnes Apostoli dispersi sunt per regio-
ostcnderimus, anno Domini 42, Hierosolymis marly- nes Judxx Samarix ei Galilxx ad evangelizandum
rio sublaium esse. Si enim obiil anno 42, iiecessum Judxis, priusquam ad genles tolo orbe dispersas
est ut 41 ab Hispania discesserit. profccti prxdicarent : dcmptis dumlaxat Jacobo
4. Gatliat invisit, etc. Hoc intelligendum est ideo qui Hispauias adiit, et aliero Jacobo, ac Petro,
factum, quia illi snrte contigerant totius Occidentis j\ qni Hierosolymis eo anno inventi sunt a Paulo, id
cxtremx provincix post Hispaniam: Quare inGaUias ad Galatas affirmanle capit. 1: Deinde post annot
etiam profcclus est. Inde vero obitcr Britanniain tres veni llierosoiymam videre Petrum, et mansi apud
157 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. •
158
A. C. 41. thix.Thomx, Andrex, Philippi, Bartolomxi, Simonis, Judx, ct eliam Matthxi, qui,A.R.792.
Deo duce, profecti sunt hocanno: cum, eo simul eliam anno, scripsisset is Evange-
'y lium Hebraice: anno vero 40 Jacobus Epistolam.
Hoc eodcra anno, ut sui Aposlolalus aliquod prxberet specimen, Joannes Theologus,
comitante B. Yirgine, Ephesum proficiscitur; comile quoque B. Jacobo, qui ct
Ephesi ad lempus prxdicat: Comitantur Virginem Lazarus, Martlia, Maria, jtbi
eliam prxsentia sua consolalur B. Virgo Ignalium.

BIVARII COMMENTARIUS.
eum diebus.15. Alitimautem Apostolorum vidi nemi- A 6. Nonnullorum Apost., elc. Quare non omnium?
nem, nhi Jacobum fralrem Domini : Supputan- quia Joanncs mansil B. Virginis comcs individtitis,
dos autem cos 3 annos a conversionc sua, supcrius Jacobus Minorsuam jam provinciam iucolcbal, ni-
nstendimus ad annum 38. Prxdicaio deinde apud mirum Hierosolymas, Petrum vcro anno sequenti 42
Jitdream Evangelio, et synagogx dalo repudio, ul constat inibi ab Herode carceri mancipaium, perpc-
converterentur ad gentes, et suas jam provincias trala Jacobi Zebedxi morte : cxteros oclo metnoral.
acciperenl, congregali sunt Ilicrosoiyrais : disposi- 7. Anno vero 40 Jacobus Ephtolam, elc. Vide qum
tisque prxdicationis rebus, et symbolo composito, de ea diximus ad annum 37 comment. i, num. C
landem in orbem universum dispcrsi suut. Quo au- et 7. Ilinc constat scriptam in Hispania, ubi co
lem anno id accidcrit, non uno modo dicitur. Rclu- anno degcbat Jacobus.
lunus varia auctorum placita ad annum 34 com- 8. Joannes Theologus, ctc. Discessura ad lempus
ment. 7, sed hac in rc exlrema vitanda sunt : nec Hierosolymis, et profectura cum Joauiic Ephcsum
enim discessus Apostolorum ab inviccm ad annum B. Virgo, nihil mirum si a B. Jacobo comiiarciur,
duodecimura post Domini Ascensionem ( id est ad et a tribus illis frairibus, cxiniiisque cjus ainalori-
annum ejtis 46 ) rcjiciendus est, ut fccerunt Apol- bus Lazaro, Marlba et Maria : ncc enim deccbat
lonius apud Euscbium lib. v, cap. 17, cl Ctcmens tantam Doininam cum solo comiic uno adire, ac
Alexandr. lib. vi Stromatum, et Petrus dc Nalali- lcrras lain longc posilas perlustrare; nec amor quo
bus lib. vi cap. 99, nec tam ccleritcr faclus credi eam prosequebantur, aliud pateretur; opus ilaque
debet, ut secundo anno post Ascensioncm Domini et labor non in hoc, sed in slabiliendo ej'usmodi
contigerit, quod Melito Sardicensis dicilur exisli- B ** Virginis itincre posiius esl. Verum ejus babemtis
massc (si cjus csl bber de Transitu Dciparx). Sic gravissimum lesiimonium Patrum magni concilii
cnim non dalur Apostolis tempus prxdicandi in Ju- Epbesini, quorura auctorilati ncmo sanru mcnlis rc-
dxa , priusquam ad geutes proficiscerentur; illos fragabitur : bi vcro in cpistola depositionis Nesto-
vero Marcusrefcllit, qui anno Christi undccimo (vel rii, qux rcperittir in tomo n Concilii cap. 27 sub
decimo, ut ex Eulhymio in prxfalionc adMaithxum hac inscriptione : Sacra synodus religioshsimo clero,
et aliis probal card. Baronius anno 45) Evangclium populoqueConslantinopolitano, S. D.,ita inquiunl ;
scribcns leslatur, quod illi profecli prwdicaverant Nemo umquam Creatori suo obshtere ausus divinam
ubique.Mediamproindequodammodo incedcns viam vindictamevasit. Quare el Neslorius impiw liwrescos
card. Baronius in Annalibus Ecclcsiast. contendit instauralor in Ephesiorum civilate, quam Joctnnes
anno 44 discessionem Aposlolorum conligisse. Ve- Theologus, el Sacra Deipara Virgo Maria quandoque
rum ejus placilum codem telo retunditur ; liic cnim incoluerunt, constilutus, a sanclorum Palrum , et epi-
annus fuit post Ascensionem undecimus, qiiam ipse scoporum cwlu ttltro scipsumabalienans, posl trinam
fatetur accidisse anno 34, a quo usque ad 44 inclu- cilalionem, sacrm synodi senteniia, divinoquesancto
sive undecim inlercedunl; at Marcus tunc scribit, rum Palrum judicio condemnatus, omnique sacerdo-
non quidem recens factam divisioncm, sed ipsos tali dignitate exutus est. Contendehat impiissimus
aposlolos jam ubique lerrarum prxdicasse, et multa B. Virginem non csse dicendam Theotocon, scd
miracula perpetrasse. Aliquot namque anuos in- Christotocon, hoc est non Dciparam, sed Christipa-
sumpsisse oportuit in longissimis
- percgrinationi- ram, quasi non Deum verum pepcrisset, sed purum
bus, et prxdicationibus. Satius inulto Dexter in hominem. Dci autem disponenteprovidenlia, facium
annum 41 refert incidisse, septimo post Asccn- C estut in ea urbe, sacro approbante concilio, dam-
sionem exctusive : cujus placilum ampleclitur Ge- narelur, quam ipsa Deipara quandoque incoluerat.
nebrardus in Chronologia sua lib. HI ( Eo etiam Nolavit id Thcodorus Peltanus in margine Concilii,
auno, septirao scilicet episcopalus Jacobi Minoris, et card. Baroiiius in notis ad dicm 27 Decemb. Rom.
Hierosolymas omnes Aposlolos convenisse, auctor martyroloKii admittil hisloriam, et ex reccntioribus .
est Equilinus in Vita Jacobi Minoris, lib. iv cap. 108). Arias in libro do Profectu Spirituati, agens de imi-
Sic enim tres anni Aposlolis conceduntur, ut de eis taliouc Virginis. Intcr aniiquos aulem Helcca cpi-
potueril Marcus dicere, quod profecti prwdicaverant scopusCxsaraugustanus ab in suis addilionibus sic ait:
ubique, elc. OITcrt ejus rei non levem conjccturam Jtfemorta, diesque feslus ipsius in Hhpaniam in-
Matibxus.qui boc ipso anno 41, teste Eusebio Cxsa- gressu, S. Jacobi Zebedwifilii celebrhhabebalur (non
riensi in Cbronico, Evangelium scripsit; nam ait: ait habelur, quia ipsu erat sub impcrio Maurorum),
Anno 41 Malthmusin Judma Evangelium primusscri- qui postquam Hispanias adiit, Ephesum comitatusest
psit. Sicut enim anle Aposlolorumdiscessionemopor- sanctissimam Yirginem, una cum Joanne fraire ejus ;
luit ipsos symbolum componere, uihac data tessera, non priusquam in Hispaniam veniret, sed reversusab
loto orbe dispersi lideles iUipsum recla fide sen- Hhpania. Indeque reversus ett Hierosolymam, prw-
lientes ab infidelibus disccrnerentur (idem dico de dicansque forliter et constanter, gladiopercussus est.
constilulionibus Aposlolicis et canonibus ipsorum); Quo loci notandum cst, quosdam asseruisse D. Ja-
sic et afiquod Evangelium prius componere opor- cobum prius Ephesum peliisse quam Hispaniam;
tuit; quo omnes pariter discipuli erudirentur in ul primus ille Cabilonensis in sua Topographia
fide. Hoc autem compositum prirao fuit anno 41, ct — "
Christi marlyrum, verbo Ephesut inquiens, Ephesus
eo facto nibil amptius cxspeclandum videbatur, qtio- AsiwMinorh civilas. Ilic incepitprwdicare Jncobus
minus in orbem proficisccrentur ad prxdicandum. Zebedwipost AscensionemDomini, et hinc profectus
Et quidem quod Malihxus anno 41 Cbristi Evange- est ad Hispaniam. Julianus quoque in Chronico re-
lium scripserit, priusquam apostoli dispergercnlur Jert se invenisse in quadam epistola antiqua de fun-
iu orbem, docci, ul assolet erudite ipse carriin. Ba- datione Ecclesix de Columna, quod vocatus fuerit
ronius, ex Eusebio in Clironico, et aliis. Eplieso S. Jacobus a B. Pelro, et vencrit in llhpa-
PATROL.XXXI. 5
139 FLAVll LUCII DKXTRl CHRONICON. 140
A, C. 42. Inde reverso Joanne cum B. Yirgine (quam dum illa vixit, numquam Joannes deseruit), A. R. 793.
etiam teveriiiur S. Jacobus; Qui prxdicans acerrime Judxis (prius interfuit hoc
anno consecrationi aedis Sacrx Nazaretb, iri qua Yirgo Deum concepit, praesentibus
BIVARII COMMENTARIUS.
niam ad prmdicandum;. Heleca autem cOntendit A Christi impcrium iniit. Alii autem ad panlo supe-
S. Jacobum regressum ab Hispania Ephesum con- rius enarrata ab Evangelista, verbum illud referuni,
tendisse, non prius. Sed quis scit, utrnm Apostolus et juxta diversilaiem appticationis divcrsimodesen-
seniel Epliesi prxdicaveril, an bis? Primo ante His- (iunt de anno necis Apostoli. Suni^tiam qui ex iu-
lianicam profectionem, et iterum post rediium, ferius cnarraiis argiimcntenlur, itl Manluanus, qui
B. Virginem comitalus? Nam de apostolis dictum longam vesiem conicxit , mnliis ronieiideiis nt
cnm admiraiione lego : Qui sunt isli, qui ut nttbes morii Jacobi el vinculis Peiri conneciauiursecessiis
volant (Isa. LX)? Hcroriis Cxsaream, et cjus mors miserabilis, qua
Sed quod spectat ad iler Virginis et Joannis, prx- consumplus a vermibus^exspiravil; oinnia enim hxc
bct nobis de eo< D. Ignalius marlyr lestimonium , cnarranlur ab Evangelisia succe»sive, sineiempuris
riiim aprid Ephesum existens binis ad Joanncm apo- discrclione. Constat rtttiem cx Jnscpho lib. xix
stoluni magistrum suum dalis litteris, palefecit ve- Ai.liq. cap. 7, et lib. n de Belto Juri. cap. 10, et
hemensdesideiium quoipse et cxteri discipuli fla- Eusehio lib.u Hisi. cap.9, Herodem inlcriisse 5 au-
grabant videndi B. Virginem. In priori epislola hxc no imperii CLuiilii Cicsaris, qui anno 42 Ciristi im-
ail: Fralcr, de tua mora dolemus graviler, alloculio- perium iniii ; quo liet ut Herodes monuus fueril
nibus el consolutionibusluis roborandi; si tua absenlia aunn 45, el consequeiilcr codein anno carceri mai;-
protendatur, tnttllos de nostris destiluet. Properesigilur cipalus Peirus, ei occisus Jacobus.
venire, quia credimus expedire. Sunt et litc mullw de Calcrum neuter horuin annorum, scilicel 45 et
tnuUeribttsnosim Mariam Jesu videre cupientes, etc. 40, dcdtici polest ex contextu Evnngelisix, illud
El liwc talia excitaverunl viscera nostra, et cogunt n cnim vet bum : Eodem tcmpore misit Herodes,ele.
valde desiderare aspeclttmhtijus (si fassil fari) cwle- sine dubio referiur ad rem immcriiaie enarraiam :
stis prodicjii et sacratissimi monslri. De ea re scripsit hrec auieui non est fames cuui cffcclu secuta, sed
ctiam ad I?. Yirginem non seniel; meruiiquc ab ea tanliim de futiiro propbeiaia ab Agabo. En vciba Lu-
icsnonsum perbreve, ubi inter cxtera, Veniam au- c;c : /(( liis auiem cliebussupervenerunl ab Hieroscly-
lem una cum Joanne, te et qui tecum sunl videre. Iiu- mis Prophetm Antiochiam; et surgens unus ex eh, no-
bium auicm esse non debet, quin promissis siaret mine-Agabus,'significabnl per Spirilvm [ainein ma-
suis ; et prxseniia sua consolaretur B. Virgo Igna- gnam futuram in ttniverso orbe terrarum, quw facla
linm, ut tnodo Dexler asscverat. esl sttb Claudio : id esi, qux postca suo teraporc
A.C. 42.—1. Inde reversoJoanne, etc. Bone Deus, facla luii, virielicei anno Claudii 4. Non ergo loqui-
qnot scnlentias excogilaverunt auclores in anno tur rie fame, qux jani esset, sed de ca qurc luliira
necis Jacobrcx assignando I Casanxus 5 p. caialogi erat. Unde eo tempore qno prophelia bxc pronuii-
glorix mundi consitleratione 29 asserii in principio li..l:i esl, non snbriil, (liscipulos illico tnisissc subsi-
anni Ascensiottem Chrisii sequeniis accidisse, id diuiii panperibus llierosolyiniianis (tamctsi prrcvc-
cst, anno 3=i. Eusebius in Chronico quod auno 36, nire posseni fitturam famem, quam cerlo vcnluram
Sabellicus ^ineadis 7, lib. i, quod post quatuor ab cognoverant), sed proposnisse mitierc, Discipuli
Ascensione anuos, nimirum auuo 57, Dadrxus in auttm (ait Lucas) proul quisque habebul, proposue-
nolis ad Eusebium, secuius Vasrpnm, rcjicit eam in rnnt singuli miltere habitaniibus in Judwa frairibus.
anniim 4">.Lco lll in epistola de Translaiione S. Ja- Quod et (ecerunt (id csl, suo lemporc posiea) mii-
cobi, ab ipsa Passione Domini (inquil) in revolnlione tentes ad superiores per manus Barnabw et Sauli.
anniundecimi cupile plexus est : quai-e nnno 44 vuli C Tunc snbdil : Eo autem letnpore mhit Iierodes, eic.
conligisse, quod eiiam ampl.eclitur Ambrosius Mo- Quo lemporu? nimirum, qtiaudo ab Agabo fames
rales lib. IX, cap. 7, el card. Baronins. Maniuanns prophetaia est, et disciputi proposuerunl miiiere
in notis ad iiisloriam Marianx in lib. lv cap. 2 cnn- siibsidium Hierosolymam. Parum igitur inlerc.-i,
tendiianno 45marlyrio sublaium; denique Francis- quori fames in anuiiin Cbrisli 46 incirierit, sen4
cus Maurolicus in suo Marlyrologio ad riiem 25Julii Cl-mlii, tit indeiuferalur annuscertns mortis'Jacobi.
ilcieet posl 14 annos a Christi morte Jncobum mar- Rurstis Herodis miscrabilis interitus minimc con-
lyrio coronatum, id csi, anno 46. Ab his omnibus duccre pnlest ad inleiilnm annum cduccnrium; uou
discrepal Dexler, qui anno 42 id liibuit: quod iii- eniin consiat ex livangelisia, nec aliunrie, morluum
dem Mariana sequitur in hisjpria Latina de Rcbus cssc eodem anno, quo carceri maiicipaveial Peirum;
Hispanix 1. iv, cap. 2. Ostendam autem multo magis ct jtisserat militcs ejus cusiodes ad se duci, quibus
docirinxActorum aposlolicorumcoiisentancam Dex- ereplio Petri iinpniabatiir; ucque illico in Ca-sa-
ni sententiam, et omuino verani. Miilo Casanxum, lcam descemJisse, neque pnstquam illuc descendit,
ct Sabellicum, qui omni deslituti sunl fundamenio ; eoriem aitno obiisse : iiurao vero ibi prius coramo-
*et Eusebiuni hoc loco sibi non cnnslantcm, utpole ratum docel; Desccndensquea Judea in Cwsaream(ait)
qui lib. ii Histor- Eccles. cap. 8, longe inferius re- ibi cotntnorattts est. Quid est, iii commoratusesl? Ut
jiciat Jacobi moriem, ut in margine Chrouici nola- minimum hic loqticndi modus cxcludit mortcni subi-
vii Dadrxus. lam postquam illac pervenerat; si eniin slaiim at-
Toiuin auiem dissidium orium esl ex diverso in- <|tieCxsaream atiigit, consumpius a vermibtis exspi-
tcllcctu contexlus historirc cnp. xi>ei xu, Acluttm TJ rassct, iiiinitiic ibi commoraius fuisse diccretur;
Aposlolorum, prxsci-lini illortim verborum, Eodeni nune ergo aliquoi annos ibi exegisse ueccssum cst.
tempore misitllerodes rexinanus,ut affligeretquosdam Prxseriiui quia negolium gravc cl serium ihidcm
deEcclesia. OccidilautemJacobumfratremJoannhgla- cum Tyriis el Sidouiis bahuit, <]U0tlquo lemporc
dio. Cumenim vcrbum iWtitieodemtempore,releralur cxplettim fuerit non significaliir; Erat autein (ail)
:idhist(>riaiuinimediateprxdiclam,fit(aiunlquidam) irntus Tyrih el Sidonih. At ilii unanimes venerunt
ui Jacobi martyrium tempoie illius magnx faniis ad eum; et persuuto Blasto, qui erat super cubiculum
obiigerii, (|urc facta est sub Claudio.et in causa fuit, regis, postulabant pacem, eo quod alerentur regiones
nt Seniores colleciani milterent Hicrosolymas, per eorum ab illo. Slatttto aulcin die, Ilerodes, veslilus
inanus Barnabx el Sauli, in pauperum siibveniio- vesle regia, sedil pro Iribunali, el concioiiabutur ad
nem; nani de ea immediaie sermonem egerat Lu- eos. Poputus autem acclamabal: Dei voces et non ho-
cas. Hxc vcro quario Claudii imperaioris anno mitiis (lioc csi, Deus est qui loquitur et non Immo).
coulig.il, id esi, Clirisii Uoniini 46, nain Claudius 42 Confestim autem percussit eum ciugelus Dontiin, co
141 FLWIl LUCII DEXTRI CHRONICON. 142
A. C. 42. nonnuilis Apostolorum), suceiso capite, ab Herode, recens Hierosolymam reversus.A.R. 793.
nobile martyrium 25 die Martii gloriose pertulit.
BIVARH COMMENTARIUS.
9 xxu
qttod non dedhset honorem Deo ; el contumptut a 1A 10 , xxi
31
vermibusexspiravit. Quis non videat plus te.mporis 11 XX
concedendum Tyriis et Sidoniis, ut inier se conve- 12 . xix Apr-dies. Ep.
nireiil de adeundo Herodcm: et pnsiea ad illum 15 xvm
Cresarex cnmmorantem se conferreui; exponerent li XVII 1 XXIX
Blasto petilionem suam;etrex lanriem condicerel 13 xvi 2 xxvin
diem allocntinnis publicx; et illo transaclo lempore, 16 xv 3 xxvii
17 xmi i xxvi. 2?>
pcrcussus ab angelo, et consuniptus asevermibus 18 xin f> xxiui ari
crnciaiu per continuosquinque dies niliil remilente 19 xii C xxni
confeclits(ul ait Josephus lih. xix Anlii|. cap. 7) 20 j, 7 xxii
expirasset? Aliuiide crgo suppuiaiio pclenda csl, 21 x 8 xxi
quam inquirimus. 22 ix 9 xx
Sanc inier laulam seuleiitiarum varieiatem diffl- 25 vin 10 MX
cilc muliis videbitui', cur Dcxiro poiius quam alterl 24 vu 11 xviu
asseniicndiim sit. Ego vero niiillnni niiror doctissi- 25 vi 12 xvu
20 v l:>' xv!
nios viros qui hac dc re disputariint, per rivulos 27 lin 14 xv
conjeciurarum diveriere poiius voluisse, qnam ad 28 m 15 xuii
foniem ipsum recurrere annoruni lunarioruin, qui 29 u 1G XI.I
ex cyclo Epactarum depromuntur, ubi limpida cla- 30 i* 17 XIIetc.
r;«|ue hauiilur aqua. Ciiinenim semel fixum habea- . Annus morlis S. Jacobi ex ejusmorii cyclo
'fj iiaqiie
iiiusdiem mnrtis triuinphalis S. Jacobi,quein omnes pclenrius lioc paclo est. Anno morli* Chrisli Douiini
fatentur obiissc 2"> dic Manii, in liiniiic dierum ei xialis ipsius 34 incidit luua 11 Martii, in dicm
Azymorum, ul Evangelista qtioque profuelur ; quc- 25 qiin ciucilixus ruil (in quo riissidiiun non esi) ct
rcudus erat aiinus in quo Martii luna 14 vel 13 in- ciim huic diei ciuicspondent cpacla vi in katcndario,
ciderit in diem 25 Martii, ci in eo fateri opnrleret ucccssiim est anie 14 dies, ui novx ejusdem anni el
Apostolum detruiicaium. Qtiod tamcn si fecissent, tncnsis lunx rcspondeal epacla xix, qux siia cst
non relinqucreiur eis locus discedendi a placito rii<! 12 Marlii. Ilinc necessario deducilur cnnlra
Dcxiri. Saue quod Jacobus obieril die 25 Martii Cassanrcum, quod S. Jacobus non fuitgladio occisus
iionint omnes, quia ita in passione ipsius asseriiur, sequciili anno 35 Christi, quia epacta ejusfuit icor-
1.
iit viderc esi apud E>|iiilinuin vi, cap. 153, asse- re pnndens dici 50 Marlii, et lunc Iuna I4,,incidil
reniem, Marttjrium consummavil 8 hal.Aprilh, vide- in riicm 12 Anrilis.
ticel in die Annunliationis, et Passionis Cltrisli. Et Nec anno 36, ut Ettsebius docuit, quia ejus cpacta
Caibstusll Traclalu dc Irihus solcmnitalibus S. Ja- fuii xn, corrcspoiidens dieil9 Marlii, et litna 14 in-
cobi aii: Circa lerliam jitdicalus c$l, et circa nonain, cidii in I riieiTiAprilis.
ut Cltrisiits, pttssus esl: lati sciticet die et Itora qua Ncc aiino37,quiaejusepacta fuitxxiu,correspon-
tfaghter, passus estetdiscipulus. Tali, inquit, dic, id dcns cuni sti» noviluuio 8 dici Mariii, ttnrie luna 14
est 25 Martii. Quod auiem in limine eliam festi Azy- iuciriit in dieui 21 ejusdem mensis, et tuiic riies 25
moriiiii factutn sit, paielex Luca, qui cum prxini- cssit 4 Azymorum , quo non licehai interlicerc
sisset moriem Jacobi, qtia: placueral Judxis, subdil, -, quc.mquain.
siaiim apprehendisse ctiatn Petrum. Sed quo tem- CJ Ncc anno 58, quia ejus epacla fuit iv, correspon-
pore? Erttnt autem diesAzymorum.LeolIIiii epistola dcns cum siio noviluuio diei 27 Marlii, unde liina 14
de Translatione S. Jacobi asserit : TemporeAzymo- incidit in diem 9 Aprilis.
rtim beatissimus Jacobus apostolus, jussu Herodh Nec anno 59, quia ejus epacta fnit xv, correspon
capitc plexus est. Quod cum Jndrci perpetrare non dcns cum suo novilunio riiei 16 Marlii, et tunc luna
possent Paschatis ipsa die, iutelligi oporlet factum 14 ineidil in diem 29 ejusdem mensis.
proxima die ante Azyma seu Pascha. Nunc quxren- Nec anno Chrisii 40, quia ejus epacla fuit xxvi,
dus est annus cui luna talis respondeat, ut 15 vel cum suo novilunio diei 5 Martii, et
25 hic correspondens
14 luna Marlii in riieiii prxdictum indical, tiiuc luna 14 inciriit iu diem 18 ejusdera ; quare riies
vero ex cyclo Epactaruin petendus qui ad asignan- 25 Marlyrii esset septimus et ullimus Azymorum,
dam lunx xlalcm deservit, qiieni quidem huc inse- IJI.Onullus sacratior.
rere pro majori rei evidentia nccessarium duxi. Itursus neque fieri potuilul occisus sitS.Jacobus
anno 41 Christi, quia ejus epacta fuit vn, correspon-
CyclusEpuctarumad lunw wtaleminveslitjandam. deus cum suo novitunio diei 24 Mariii, et sic Iunal4
incidit in diem 6 Aprilis.
A. C. Ep. A. C. Ep. Nec anno 43, ut volunt Vasxus el Dadrxus, quia
54 xix 41 X cjus cpacta fuit xxix, correspondens cum suo novi-
oo i 45 * XXI lunio diei 2 Marlii, unde luna 14 incidit in diem 15
50 XII 46 ii ejusdem mensis, et conscquenter dies 25 Marlyrii,
57 XMII 47 XIIIDi dies fere quaiuor, subsecutus essct Azymos,
58 iv 48 xxiv per est conlra D.Lucam.
59 xv 49 v quod
40 xxvi TJO xvl Nec anno 44, ut Leo III videlur asserere, quia
41 VII Sl xxvit ejus enacta fuit x, correspondcns cum suo novi-
42 \vm 52 VIII luniodici 21 Martii, et ila 14 luna incidit indieni 3
45 xxix Aprilis.
Nec anno 45, ut Mantuanus coniendil, quia ejus
Diesilartii el Apriliscum Epaclissibi correspondentibus. epacla fuit xxi, correspOndens cum suo novilnnio
diei 10 Martii, quando luna 14 incidit in diem 24
Marl.dies. Ep. Marl. dics. Ep. ejusdem meusis, et lunc dies 25 Martyrii esset sc-
cundtis Azymorum, et prxcipuus dies Paschatis,
l5 xxix G xxv. 23 qtto non Iicebat interlicere queinquaiu.
XXVIII 7 xxnu _ Demiim nec anno46, ut Maiirolicns asscrnit, <|iia
* xxvu 8 xxui ejtis cpacta fuil n, correspondeus cum suonovilunia
143 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 144
BIVARII COMMENTARIUS.
diei 29 Marlii, et tunc luna 14 incidit in diem 11 A travit cathedramque inibi erexit, intercedit annus
Aprilis. unus et menses novem.
Mitto cxteros annos de quibus nulla est contro- Satis dcnique congruit cum his qux a S. Luca in
versia, nam constal Jacobum non ultra vixisse: Aciis referuntur. Anno 40 Domini bapiizavil Petrus
tametsi de cxteris eadem esset ratio, nam anno 47 Cornelium centurionem (ut jam diximus) Actorum x.
epacta fuit xm et lunal4 fuit ultima Martii: ct anno Deinde Aclorum xi dicitur : Audierunt autem Apo-
48 epacta fuit xxiv, cl luna 14 fuit 20 die Martii: et stoli et fratres qui erant in Judma, quoniam et genles
sic mors Apostoli incidisset intra dics Azymorum, receperunt verbumDei. Cum autem ascendissel Pelrus
quod concedi non potest: ct anno 49 epacia fuit v, Ilierosolymam (a Cxsarea ubi mansit apud centurio-
et luna 14 die 8 Aprilis. nem aliquot diebus), ditceplabant adversus illum qui
In prxdiclis itaque annis dies martyrii S. Apostoli erantex circumsionedicentes: Quare introistiad viros
vel longe distat a luna 14 Martii vel intra ipsos prmputium habenles, et manducasticum itlh ? Incipiens
septem dies Azymorum constituilur, quo tempore aulem Pelrus exponebat itlis ordinem visionis lin-
non licebat hominem neci dare, vel denique post tci animatibus immundis pleni e coclo demissi; ct
tolos ipsos sepiem rejicitur, quod Evangelistx ex- qnomodo adhuc eo loquente cecidit Spiritus S.super
presse contradicit, qui ipsam quoque apprehensio- omnes qui audiebanl verbum: quouncti genliles, erant
nem Pelri, qux post Jacobi mortem contigit, anle loquentes linguis et magnificanles Deum. Intulitquc:
flnem Azymorum factam docet. Si ergo eamaem graliam dedit illis Deus sicut el no-
Quare si in anno Chrisli 42 hxc omnia inconve- bis, ego quis erdm quipossem prohibere Deum?. His
nicnlia cessanl et quidquid dcsidcramus invenitur, nBttditis, tacuerunt, et glorficaverunt Deum dicentes:
nequaquam a Dexlri sententia recedere polerimus. " Ergo et genlibus pcenitenliamdedit Deus ad vilam.
Vide, nunc obsecro, miram rerum omniumconsonan- Hxc fuit ostii Evangelici gentibus rcscratio , ct
tiam. Annb Domini 42 respondet epacta xvm, qux publicatio ejus facta Hierosolymis; haud dubium
cumsuo novilunio sila est in 13 die Martii, et tunc non post multos dies a visionc ccelesti. Subinfert
luna 14 incidit in diem 26 ejusdem mensis , una Lucas, quod postquam Cornelius crediderat Cxsa-
tantum die posl 25, in qua S. Jacobus capile plexus rex, multi quoque Grxci gentiles crediderunlAniio-
est. Igitur die 25 mensis, qux fuii 13 lunx, occisus chix, ad prxdicationem illorum discipulorum, qui
est S. Jacobus. Sequenti die 26 mensis fuit luna 14, dispersi fucrant tempore persccutionis suborix
in qua ad vesperam incipiebant dies Azymorum. a morte Steptiani : Pervenit autem sermo ad aures
Videns aulem Herodes quia placerel Judmis, appotuit, Ecclesimquw eratHierosolymis super isth, et miserunt
ut apprehenderet Petrum; erant autem dies Azymo- Barnabam usque ad Antiochiam. Qui cum venissel et
rum. Quem cum apprehendhset, mhit in carcerem, vidisset gratiam Dei, gavisus est; ei apposita est mulla
tradens quatuor quaternionibus militum (hoc est 16 turba Domino. Profeclus est autem BarnabasTarsum
militibus) cusloaiendum; volens post Pascha produ- ut quwreret Saulum; quem cum invenisset, perduxil
cere cum populo. Quoniam igiiur captus fuil Petrus Anliochiam; et annum totum conversati sunt ibi in
solemnitate Azymorum incepta die 3, vel 4, ipso- Ecclesia, et docuerunt lurbam mullam,itaul cognomi-
rum, videlicet postquam rex viderat quod mors narenlur primum Antioehimdiscipuli Chrhtiant. Cum
Jacobi placeretJudxis, non potuitillico Aposlolorum reseratio nslii Evangelii gcntilibus puhlicala fucrit
principem neci dare: sed distulit morlem ejus in 3 Hierosotymis anno Christi 40, saiis consciilaneum
dicm Aprilis, qux lunx illius eral 22, una dumlaxat f, ^* rationi videtur, qnod Barnabas in profcctione adAn-
post dies 7 Azymorum, qui ex prxcepto Domini liochiam et ad Tarsum, et reditu ejus, et Sauli a
Exodi xii proielabantur usque ad diem 21 lunx in- Tarso Antiochiam, annum unum, id est, Cbrisii 41
clusivc. Primo mense,14 diemensis ad vesperamcome- insumpserit, in cujus principio vel in linc anni 40,
deiis azyma usque ad diem 21 ejusdem mensis ad conslilucnda est fama gentilium Anliochix converso-
vesperam. Cxterum cum producturus eum esset.Hero- rum a discipulis fugalis in necc Stephani; nam hxc
des (azymis die 2 Aprilis consummalis, qui fuit 21 immediate conjungilur ab Evangelisla cum conver-
lunx) in ipsa nocle (ante diem 3 Aprilis, et lunx 22, ' sione Cornelii: Cum pervenissent autcm Saulus cl
quo raorle afJiciendus erat) erat Petrus dormiens, Barnabas Antiocbiam, annum totum conversati sunt
ctc, et ab angelo liberatus est. ibi, qui quidem fnit 42 Christi Domini. Quod vero
Habet eliam assertio brec connexionem cum aliis hoc ipso anno D. Jacobus occisus fuerit, satis innuit
veritaiibus : prxsertim cum cathedra Romana S. Lucas cum asscril: Inhisautem diebus supervcnerunt
Pelri, qux anno Chrisli 44 fuudala est ab ipso, ut ab llierosolymis Prophelm Anliochiam; ei surgens
eo anno dicemus, et deducitur ex annis 25 quibus unus nomine Agabus significabat per Spiritum famem
Apostolus Romanx prxfnit Ecclesix (ut communis magnam futuram, clc. Quo loci illud: In his diebus,
liabel, assertio) hi vero 25 inlercedunt inter annum manifesle refertur ad tempus narrationis immediaic
68, quo per crucem de medio sublalus fuit, die 29 relatx : videlicet ad annum illum quo conversati
Junii (quod suo loco probavimus) et annum 44, die Antiochix Bamabas et Saulus, in causa fuerunt, ut
18 Januarii, quo sedes illa erecia fuit. Vide nunc discipnli primum nunciiparenlur Christiani: qui fuit
quam habet ulraque asserlio connexionem. Eodem anuus 42, ut dictnm est. Quare quod rursus subdit
anro quo Jacobus capite plexus est, Petrus quoque D Lucas, Eodem tempore misitHerodes rcx manus, etc,
a vinculis liber evasit, initio Aprilis et cx Apost. necessario ad ipsum annum dctcntionis Barnabxet
Aclis cap. xn conslal: annus autem Iiberationis Pe- Sauli Anliochix refercndum est; quia ibi uiors Ja-
iri fuit 42, qiiandoquidcm annum cum dimidio a cobi dicilur accidisse eodemtempsre,t\uo famesprx-
Ilierosolymis Romam usque prxdicando insumpsii; riicla fuii ab Agabo ; hxc vero in Itis diebus facla
non eiiim videtur ilti plus tcmporis aiiribuciidum in luit, quibus priraum fldetes cogiiominati sunt Chri-
co itinere; sed nec minus, cum Siraonera Magum siiani, sctlicct anno 42.
insecutus fuerit Romam usque prxdicanscontra cjus Demumnc quid noiationc dignum prx(ermittamu«,
versutias, ut apud Sophronium videre csl in com- qtiod lanto Apostolo deservirc possit ad gloiiam,
mentario de pcregrinationibus Petri et Pauli, lomo7 animadveriimus Anaslasium Sinaiiam, libro dc Pas-
Ribl. vet. Patrum, ubi ail: Solvitur ab angelo, et sionibus Mariyrum (qnodadgeuus mortis atiinel)
occusioneperfidiwSimonhMagi, Syriam dhcurrit: ad docere S. Jacobum non fuisse solum capile plcxitm,
Itoc autem et Pontum, et Asiam, et Galaliam, et ubi- scd et mulliplicibusirrogalum tormeniis : /» hacdie,
qtte seminando verbum Dei Romam pervenit. Ab ait, mutliplicibus martyriis affeclus esl S. Jacobus
initio autem Aprilis anni 42, quo e vinculis erepttis aposlolus, fraler Joannis filii Zebedwi; idque poslquam
est, usque ad 18 Januarii anni 44, quo Romam in- abiit in Qccidentem. Sed unde id hauserit non pro-
 145 FLAVII LUCII DEXTRl CHRONICON. 146
BIVARH COMMENTARIUS.
mit. Non cst autem incredibile ita factum cum illo, A. 0 Dei VerbumPatris ore proditum,
ul priusquam capite plecteretur, aliis quoque afficc- Rerum Creator, etverum principium,
Auctorpercnnis,lux, origo luminis,
relur tormenlis (quori sane ex nequissimo affcclu, Enixusalvo gloriosxVirginis,
quoeumPharisxi prosequebanturdeduci potest), nc- Christe, te nobisrevelas Emmanuel.
quc hoc ab Evangelista conlratlicilur, nam de multis Rex et sacerdos,cui sacrilapides,
marlyribus dicimus dccapitatos fuisse, cura tamcn En ter quatemi, onychinus,achatcs,
ante dccapilalionem multa alia tormenlorum gcnera Nitensberyllus,sapphirus,carbunculus,
/ Vel amethystus,sardius, lopazius,
passi fuerinl. Smaragdus,jaspis, hyacinthus,chrysolitus.
Quxrel auiem foriasse quis.quidfueritincausa ut Itile qui gemmissol, dies, dtiodecim
ilerodes prx cxtcris Apostolis supplicio affcceril S. Enitens horis, margarilisoplimis,
Jacobum? Cur enim primo loco non mancipavii car- mundojam fugati tenebris,
ceri S. Pctrnm, utpote qu verlex erat totius aposto- Gliscensque
Et candeiabrolibi superposito,
lici collegii? De rcliquis Apostolis non est conlro- Micaslucernis bis senis Aposlolis.
versia, quia in suas provincias dispersi erant, Joan- Petrus it Romam,frater ejus Achaiam,
ne et Jacobo Alpbxi exceplis, qui adbuc Ilierosoty- IndiamThomas, Levi Macedoniam,
mis detinebanlur. Sane in causa fucruni magna illa Jacohus Jebus, et jEgyptumZelotes,
BartholomreusLicaon,Judas Edcsam,
ac stupenda miracula, qux D. Jacobus Zebedxi fi- MaUliiasJudam, et PhilippusGalliam.
lius feceral illis diebus, dc quibus Pbilelus agens Masmideinde lilii tonilrui,
apud llcrmogcnem magum , cl magistrum suum, Alepli fulgent prece malris inclylx,
dixit : Se vidisse eum dwmonesab obsessh corporibus n" Utrique vilrcculminisinsignia :
ejicienlem, leprosos mundantem; asserunl etiam ami- Rcgens Joannesdextra solus Asiam,
ci mei vidisse eummortuossuscitanlem (ita legitur in Et lacvafrater positusHispaniam.
ClariMagistri,Creatorisinnoxii,
Anliquis Iectionibus Brcviarii Asturicensis, Com- Sislit addexlram, pacisunus ibedera
postellani, ct aliorum Hispanix): cl ipsa utriusque Traclussinistramalter in sentenlia,
niagi drcmoniaci mirabilis ad Chrislura conversio, Variequcregno biselecla pignora,
quam pervelusta Brcviaria recilant, ct apud Petruin Utroque poloproperantad gloriam.
cpiscopum Equilinum vidcrc liccl lib. vi Catalogi Adductusinque gloriosusprxmio,
sanctorum, cap. 153.Convcrsum imprimisPhilctum, Elcctus isthinchabitustnartyrio,
cum immobilem opc dxmonum eum constiiucrct Christi vocaturZebedreiJacobus,
sudario suo liberavit; dein- Apostolatusviiamimplensdebite,
Ilermogenes, Apostolus Victorquerapit passionumstigmata,
dc ipsum Hermogcncm a dxmonibus opprcssum, Divinoquippe obsitussuffragio,
baculo tutum fecit ululanlibus in aere larvis inferna- ItJemmagornmsontes iras rixmonum
libus. Ilis accessit niagnam Judxorum mullitudincin Coercens, virus punit rflmulantium:
ad fidem conversam fuisse per ipsum : Facta autem Minasquedsemonnminstolis oraculis,
a populo sedilione, diclutn est debere eum educi, et Eiiodaturque poenitenscor credulum.
secundum legem audiri (verba sttnt Asturicensis Bre- Perplexus olim vocicomposcommodat,
et de Bina petentixgro adminicula:
viarii). Quod cnm faclum fuissel, incarnalione, Oplando panditlideicharismata,
passione, et resurrectione Domini noslri Jesn Christi Vexillopacis ad salutiscopiam,
secundum Propheias testimonia illis reddisset Apostc- Ensequefunctusse communitgloria.
lus, lantam gratiam et Dominus contulit, ut omnesad- G I 0 vere riignesanctior apostole,
slantes converterentur, et una voce dicerent: Pecca- CapulrefulgensinclytumHispanirc,
vimtts; dic vobis quid faciemus? Quibus ille : Viri Tutorque nobis, et patronusvernulus,
nolite credite et itt Vitandopestem, esto salus coelilus,
fralres, desperare, baptizamini; Omnino])cllemorbum,ulcus, faniemque.
deleantur peccata vestra. Et baptizala est magna mttl- Adestofavensgregi pius creditor,-
titudo Judworum in Hierusalem. En causam dcrapi- Milisquepastorgregi, Cleropopulo.
tationis Apostoli. Tunc Abialhar ponlifex anni illius Opessupcrnasut fruamurgaudio,
videns populum credidisse, cxcitavit sedilionemin lur- Regno potili vestiamurgloria,
ba (dixcral prius , Judmi obtulerunt pecunias Ltjsiw jEternuiiionincsevadamustartarum.
et Theocriio centurionibus, ttl comprehenderentJaco- Prresta,quxsumus,unicaPotenlia,
cl subdit: Ex esl nt Josias tinns ex Replciisque gloria cunclamsolusmacbinam,
bttm) qua faclum Virtute lirmaingens eslo gloria,
Scribismitierel funem in cotlo aposloli, et perdncercl jElerna cujuslaus est et clementia,
citm in prwtorium Ilerodis regis, qui stalim jussit etim Et honor iugis affatimper sxcula.
. decollari. Cttmqueduccretur, vidit paralyticum in via Amen.
jacentem el curavit eum. Tunc Josias conversus, vc- 2. Prius interfuil hoc anno consecralioni, etc.
niam petiii; Abinlhar verd dixit ei : Si non discesserh Sacratissimam a-dem Lauretanam Dciparx nalivi-
aJacobo, et maledixerh nomen Jesu, cinn ip°o decol- late, ac Verbi riivini incarnatione, et ulriusquc
laberis. Josias respondil: Malediclus ttt, el benedictum multornm annorum babilaiione longe felicissimam,
nomenJesu. Tunc jussit pugnis os ejuscwdi; et ntttla a sanctis Apostolis consecratam fuisse ciira rin-
de eo relalione ad Herodcm facla, mandavil ut simul D ] bium <sit. Ejus rci fidem pra-buit Horatius Tursel-
dccoilarelitr. Cum venlum esset ad locitm sitpplicii, lintis lib. i Laurctanx historix cap. 1 bis verbis :
dixit Jacobus spiculalori : Priusquam nos occidas, fac Omnium primum satis constat eam tnagnum semper
nobis aquam dari, et allata est lagena plena aqua, el nomen venerationemque apud Chrhiianos habuhse ;
rogaluu de fide baptizavit : et cum illi dedissetoscu- et ejus venerationis anctores ipsos fuisse Apostolos:
lum pach, cutn Aposloto dccollatus esl, et martyr ab his quippe Virginulem domum, seu prodendw pos-
effcctus. Hac.cuus bisloria S. Jacobi. De Josia agit teris memoriw, seu Christianw religionh augendm
itelecain addilionibus ad M. Maximum, hisveibis : siudio, rite consecratam. Ex eo igitur tempore et ipsi
Josias iit pretio habelur apud fidelcs Hispanos, quod Aposloli ingenti eam honore colucrunt, el ab alih pari
cttm Jacobo patrono suo (citjus corpns sacralissimum rcligione cultam voluerunt; Apostolorum inde attcio-
Composleilwhonoriftcecotitur) pro Cltrhti fide Hiero- ritas ad posteros valuil : cwterwque, deinde wtates
sohjmh passus est. Loquitur de tempore quo Arabes certatim cwlesth Rcginw incunabula, Deique con-
in Hispania dominabantur, et ipse lleleca dcgcbai. cepti vestigia celebrarunt, qua dignum eral Religione,
Sed pro coronide eorum qux de lanlo Apostolo a cultu. Reiert pro eadem sentcntia Annaies Flu-
nobis dicta sunt,placet hymnum illum adducere, menscs apud llieronymum Angelitani exstanles.
quem non semel promisimus, exstaique in Breviario Cxtera qurc ad I»eificamdomvmculam spcctani, lcge
Golhico S. Isidori, tcnoris scquentis : in codem Tursellino.
147 FLAVH LTJCIIDEXTRI CiiRONICON. 14$
A. C. 42. Discipull S. Jaeobi Dei monilu, Virgjni?que consilio , corpus Magistri Joppe in nave A. R. 793.
deponentes, Iriam Flaviam Gallxcix civilaiem felici navigaiione perveneruni.
BIVARII COMMENTARIUS.
3. Dhcipuli, elc. Narrant hisloriam Translatinnis A j montem ascendunt, Drctconemingemem in eos ignem
Aposloli Vincenlius in speculo hist. lib. vm, cap. 6 spirantem, signo crucis, per medium veniremscindunt;
ct7, Antonimis II p. hist. lil. 6, c. 7, Equilinus lauros velul agnos mansuetissimos planslro jungunt,
lib. vi. cap- 133, antiqua m<.s. qux exstant in ct desttper Sancii corpus cum tapide, sttper quem po-
Bibliotheca Vaiicana, el aliis, ut mei Ccenobii Nu- siitis fuerat, imponuni, Bovesautem sinc alicujus re-
calensis. et Mnhlis Sion extra ii)tir>isToleianos : et gimine corptts in medium pnlaiii Lupw detnlerunl:
in Archivis ejusdem urbis repbsil» esl Episiola aitod illa videns credidit et Christiana effecta cst, et
Hebrxa de eadem re, quam Julianus fecerat Hispa- omnia nb eis pelita concessit: palalitim S. corpori in
nam ; Morales, Znrita, Yillegas, Mariana, Maricla, Ecclesiam dedicavit; et mirifiee dotavit, ubi quiescit
Vasams. et qnolqiiot de rebiiisHispanis scripserunt. infinith et maximis miraculis corttscans. Ilacteniis
Prxciniielameri LeolH in Traciaiu, seu Epistola Equilinus, cni cxleri otnnes coiisenliunl, uno ex-
de Trarisfatlotie S. Jacobi, cujus iiiitium est; ceplo nomiue feininx, qux ab aliis diciiur Luparia,
Noscat fraternilqs vestra, dilecthMmi Reclores toiitis ab alii< Lupa, ab Hispanis vnlgo vocatnr la Reyna
Christianiiatis,qualiier in Iliipaiiiam integrum corpus Loba, et motts arrinus, in <|U!>arcem lenebai, El
B. Jacobi apostoli translatum est. Pott Ascensionem pico Sacro. Sane hrec iia accipieuda sunt, ut iuui
Bomiiti, eic, ubi post m.trlyrii relationem subdit: credalur vere regina, scri regula, vel nohilissima
Sublutum est autem corptts itlius sanctissimi Apo- mulier, iilSalmantinum Breviarium imncupat; nam
sloli a disciputH tuis nocte, prm timore Judworum. loinpore illo, sub Romanoruni Imperio, non erat in
Qtti Angelo Dominicomitante pervenerunt Joppem ad tola Hispaui.i rex iillus prxier Impcraiorcm Ho-
littut maris. Ibi vero hwsitanles ad invicem quid „" manorum. Regem vero regulum eliam intclligo.
agere deberent, ecce nulu Deiparm adfuil navis ; qtti Coiicinunt diciis, nou solum citaii auctorcs, scri
fjatidenies inirant in eam portanies alumnum Domini eliam aniiqiia Bieviaria Ecclesiarum Ilispanix.
nostri lledempioris, ereciisque xelis simul cum pro- Conchense has habct Antiplioiias 2 nocturni, iu
speris ventis, cum tnagna tranquillitale navigantes, translatione S. Jacobi: I. A Regelocus petitur, in quo
super tindas marh, eotiaudanles clemenitam Domini sepelintur: cwmentopons dhsotvititr, et lurba (lagella-
Sulvatorh, lrim pervenerunt ad portum; ubi prm tur. II. Draco peringens rumpitur, Taitri fortes du-
gaudio cecinernnt hunc Davidicum versum : In in.iri mantur : fera mairona vincitur, et loca consecrnntttr.
vi,e liin',eic. Egressi de navi deduceiVesdeposuerunl III. Visis lanlismiraciilit, malrmia bapHzalur, et repro-
beathsiinnm corpus in prwdiolumquoddam vociiutum batis idolis, sepulluraparatitr. In Bteviario Tolctano
nomine Liberandonitm (postea Cantpits Siellrc vcl Romana; instilotinnis leguitttir duo hymni, quibus
Compo tella), distans a prmfata urbe irim 8 millia- lota Translaiionis hisloria continelur : ipios placuit
ribtis, ubinwhc ienerdtur. Aridit Breviarium Salma- luic apponcre in gratiain eruditorum.
ticense : Sex autem diebus navigio tter fecerunt per
mare sine remigio, trianu Dmnini gubernqnte; Sep- Hyumusad Vesperas.
tima aulem die requietit ad liitics navicula inier Adrstdieslxtitire
Bealusin quoJacobus
Uliam, el Tarem, in loco qui didlur Iria, inter duos Terrsedatur llispanix,
rivos; quw loca dicuntur Bisria. Equilinus vero: Dux <l palronusinrlylu?.
Corpus autem de navi depotwntcssuper magnuin la- Qni post Christlsnpplicium,
pidem deposuerunl: qui ut cera tenerq corpori ces- 1'rimuspassusprx cxtcris
sit, el in modum Sarcophagi se corpori mirabililer Q | Aposlnlis,iiiriicium
adaplavit; cujus rci letiiiirioiiiuin prxbet Morales Coelidedil ilineris.
lib. ix, cap. 7, addeus naviculara ligatam fuisse ad Cujuscorpus discipuii
columnam marniore.iin, inqua hndieque hx lilterx Noctelevantes media,
Profanimetu populi
legunuir NO. OUISES. D. S. P. et ab eo credilur Petunt Joppeprresidia.
lria Flavia vocata, posimodum El 1'adron, quia Kavisparatamittilur
ejusmodi lapiries viarnm, seu dilionum divcrsaruni Illis a Deomarium;
terraiui, apud llispnnos nuiicupantur Padroncs: Corptisin ea ducitur
Quidautem posiea a Discipnlis facium ;it, narrat Per niarislongumspatium.
Ciim aliis Eqnilinus bis: Ingressi ergo Discipuli ad Post dies septem Irix
Portum iulrantes, gaudio
reginam. re et nominevere Lupam, eidem dixerunt, Magno,cnelestiCurirfi,
qualiler Chrislus ipsi corpus Aposloli sui miserat, ut Laudes cantant tripudio.
quem noluerql suscipere Dtuum,exciperct vel defttiic- Ubi nmllamiracnla
luni. Regina autem eos dolose ad regem Hhpanim Osleudunlurdivinilus;
destinovit, ut super hoc ejus assensum requirerent: Corpusardens uj.facula
Qui eos cepil, et in carcerem clusit; sed cum dhcum- Fulgore fiilgetccelitus.
Cloria tibt, etc
beret, Angelus Domini eos exsolvit, et liberos abire
permisit. Quod rex audiens, posl eos milites, qui eos Hymnusad Malulinas.
oceiderent, desiinavil. Sed dum mitites ponteni trans- Gaude,felix Hispania,
irent, fracto ponle, oinnes in flumine submersi sunt. 0 Lxtis exsullansmenlibus:
Quod Rex audiens, et sibi ac suis meluens, Dhcipulos Tui ducissolemnia
Apostoli pacificerevocavit, et ab eis una cum populo Digniscantandolatidibus.
fidem Chrisli suscepit, el quidquid pelicrani libtre Hic est ille magnificus
concessit. Audiens hoc Lupa doluit, et redeunlibus Miles,poteus ccrlamine:
Primus pahnaglorificus
Sanetis, ad regis consensuntper lilleras aperienlibus, Aposlolorumagniine.
respondil ut boves suos, quos in lali monte habebut, Qui postmortissententiam,
et
plauslro jungerent, corput Maqhtri sui quocumque NavideduclusIrix:
vellent lumulandum deferrent. Roc autem dolose fa- Tibidedit notiliam
ciebal, eo quod Drago ingens flammam evomens ( ut Regni cxlestis curix.
crediiur dxmonum arte ),boves ipsos cuslodiret : Ut reprobares idola
Cumomnibuspiaculis:
quique tauri essenl indomili; qui nec vehiculojungi Jamfide tacta crednla;
possenl; vel sijungerentur, huc illucque iscurrerent; Visismullismiraculis.
et sie corpus dissiparenl.Disciptdi,dotam ignorantes, NarnDracomagnusrumpilur
 149 FLAVH LUCII DEXTRI CIIRONICON. 150
A. C. 42. Altare super sacrum corpus erigunl, et more sacro Basilins, Athanasius, Chrysogonus, A. R. 793*
Agalhodorus, Elpidius (qui nuntio accepto de corpore sui parenlis in Hispanias
allato mox Iriam accurrunt) sacrant, el Apostolo dicant.
BIVARII COMMENTARIUS.
Percussnsa discipulis A de ejus corporis adventu, Iriam Flaviam acctirre-
SignoCrucis,obsequitur runt; inter quos Dextcr prxcipuos numeral, Basiiiitm
Turba bou.nhon-ibilis. episcopum Cartltaginensem, Atbanasium Cxsarau-
Coemenlo ponsdissnlvilur,
Turbaenierguntur flumiiie: gustanum, ct Elpidiura Toletanum; atque Chryso-
Fera malronavincitur, gonum et Agalbodorum prcsbyieros; consiat etiain
Christisnsceptonoinine. itluc accurrisse D. Pelrum Bracarensein, qiioniaiii
Corpusstalitnreconditur; ipse Ecclesiam ctsedem Iriensem instituit, cnm Tn-
Divcrsisaromatibus: densi, Auriensi, Minrioniensi, et aliis Gallxcix se-
Et Compostellam ducitur, dibus, ejus mulropoli snbjectis : ut ex fragmeuio
Psalinis.hymniscoelestibus. operum L).Albanasii Cxsaraugustani compcriumbi-
Ibi sepultuinlumulo, bemus; quod superius ad anuuin Doiiini 36 iran-
Mullisfulgelprodigiis:
Virtulisvitx pabulo, "* scripsimns: eum vero comitatos D. Basiiium primutn
Nos regens, et prresidiis. episcoptim Portugallensem.et D. Epiiatium primmn
Glorialibi, etc. Tudensein, ejus discipulum, salisverisimileest.Cx-
teriitn S. Apustoli comites indiviriui fuerunt T«r-
Agit de eadem Apostoli translatione mariyrolo- qtialus et socii: de his siquiilein septem ait Brevia-
giuin Rnmanum die 25 Jnlii, nbi hrcc legrtnliir rium Conchense lectione 4 translalionis S. Jacobi,
verba : Ejus sacraossa ab Hierosolymisad Hhpctniam quod ab ejus contubernali solatio prwdicloruml ver-
translata, et in tittiniisearum finibttsad Gallwciamre- naculorum nullns exstat subtractus : el quod cum ipsis
condilu, ceteberrima illarum gentium venernlione;ul T. B Iliero-olyniani feslinus asccnrierat. S. Brauli» in nri-
frequenti Chrhlianorum concursu, religionis et voti diiionibus ad M. Maximumaddit Philetum, et ller-
cattsnilluc adeuntium pie eoluntur. In qux verba car- mogenem, quos Paulo anle martyriitin Hierosolymis
riinalis Baronius admiltit sennones Callisii Papx de ad firiemconverterat. En vcrba ipsius : S. Apostolttm
tran-laiione S. Jicobi, ileniquc de eadem ie cpi- tnorientem Hierosolymisviderunl Ilermogeitesei Phi-
stnlas, el quinquc libros ejusdem de miraculis S. letus, el cuin aliis discipulis comitati sunl ejits corpus
ApoMoli, neciion cl liiteris Leouis III pap.c <le in nuvi ad Hispaniam: et post ejus appulsnm Iriam
translaiinne S. Jacnbi in Hispaniam facta 5 kal. Flaviam Gallcvciwcivitalem, Hermogenes ad Italiam
Januarii; cl liileras Innoceniii II papx liabentes se conlitlii, et in psrsecutione Neroiih Syracis prwdi-
siibscriplioncm S. Roinanx Ecclesix carriinalium. cans, cum aliis occhus est (agit de eo ct sociis mar-
Vide de eadem translatione Usuardmn die25 Julii, lyrol. Hoiiiatinm die 25 Aprilis cl 2 Septembris).
el Molanum, Galcsinium, Maurolicum, et cretcros Philelus vero in Hhpania mansil, prwdicansque per
auclores manyrologiorum; el prx omnibus S. Not- diversas ttrbes, vidii S. Pelritm, Paulum, Clentciitein,
kerum, apud Henricnin Canisiuin, lomo VI Lcct. et Philemonem ibi prwdicantes.Tandemque in perse-
antiq., cujus hxc sunt vcrba : llujus B. apostoli sa- cutione eadem 28 Marlii cum alih sociis Carlhagitte
crulissimaossa ai Ilispanias translata, et in ttllimh veleri urbe interfectus esl. De eo inarlyrologium Ho-
earum finibus, videiicelcontra mare Briiannicum, con- maimiri dictn riie, quo loci Baronius confunriit
ttita, celeberrima illarum genlittm veneratione cxco- eum cum alio Pbileto, de quo die prxccdcnti agi-
lunlur. Nec immerito, quia ejus corporali prmsenlia, tur; et in annalibus lom. I anno 59, n. 20,confu'n-
ct doctrina alque signorum efficacia tidem poputi ad dit iict-iim eos cunt Phigello, et Hermogene, quos
Cluisli fidem conversi referunlur. El prucul dubio C I^aulus II Timotb. i referi aposlatasse a Jide. Ad-
idem fateiur S. Hieronymns, ilum illu.l Isaia: xxxiv, riit Braulio (seu Hcle.ca) in suis additionibtis :
Et ipse mhit eis sortcm, el manus ejus dkisit eam, Fama etiam esi, cum S. Jacobus venit in Uispaniam,
sic cxponit dc apnsiolorum sortitione: Dederilque Mariam Cleophe, el Salomemmatrem (ipsius) ct Ma-
ejus sorles alque diviserit, ul aliui ad Indos, atitts ad riam quamduin Magdalanam eum fuhse comiier comi-
Htspanias, alius ad Illyricum, atius ad Grwciam pcr- tatas; et redihse cttm itto, venissequecum corpore, ct
gerel : el unusquisque in Evangelii sui provincia uirasque Cteophe et Magdalene obiisse in Civitatcnsi
qtiicscerel.Quo loti faleiur uniitii ex apostulis, qui oppido (vulgo Ciudad Rodrigo) in Lnsilania, die
in Ilispania prxdicavit, ibidem quiescere : hoc vcro Aprilis x ; Mcigdalenam vero Lazari sororem venisse
ncque Peiro, neqnc Paulo, neqncaltcri prrctcrquaiii in Gailiam. Maria Solome rediens cum ipso, Jacobo
Jacobo, qui sortu Ilispania coniigii, convenire po- filio (hoc cst cum corpore ejus) peragratis partibits
lest. Germanim,Angliwet Italiw, ubi prwdicavit, cum Ve-
Quod a;l locura sepulturx S. Jacobi pertinct, rulam pervenisset,wtale confeciaibi requievit24 Mati.
recle arimonet Manluanitsin Nnlis suis ad Maiianx Hoc loco novam aliam Mariam Magdalenam prxtcr
Hislnriam, non esse lcgendum apud Isidorum libro sororemLazari el Marthruinducit Helcca, quod licct
de Orlu et obiiu P.iirnm, Sepullus est in Marmarica, mibi non conslel, non est tamcn incredibile in eo-
nequc quori Morales et Mariana corrigunt, in Arca dcm Magdali vieulo, seu Castcllo, fuisse aliam disci-
Marmorea, sed sepuliuscst in Tamarica : nam Mar- ptilam iiomiiicMariam (nomine, iiupiam, satis eo
marica non est rcgio Hispanix, scd .ligypli, ut apud lempore usitato, ut ex Evangelio apparei), qux a
Ploliimxuin Tabula 5 Africx cap. 5 videre csl •'r\ patrio loco ciiani Magdalena vocareuir. Quod per-
(hodie dicilur regnum Tunez); at vero illa pars Gal- iinet ad Mariam Cleophe sociatn ipsius, conslat ex
lrecix ubi S. Jacobus sepultus est, nuncupatiir Ta - Rnmano marlyrologioobiisse dieix Aprilis uno die
maiicn, a Pliuio lib. IV cap. 20, et Pomponio Mela ante assignatum ab lleleca; et mihi dubium non est
lib. III de Silti orbis cap. 1 a fluvio Tamaris, celebri iu altero irrcpsisse mendum, ut pro IX apponeret x
admndum, illam rcgionem prxtcrfluente : a quo ho- vel e converso.
diequc vocalur Troiis Tamara. Erecto deinde altari super sacrum Aposloli corpus
4. Altare super sacrttm, etc. Qni fucrint illi disci- in pra:dii) Lnparix regula;, fesium deposilionis ce-
puli qui corpus Apostoli in liispaniam asportarunt, lebrari coeptum est ab ejus discipulis : el ab eo tem-
nunc videndum. li quidcm qui episcopi constituli pore singulis annis observattim in Hispania; ut probe
fuerantab ipso vel presbyleri ordinali, cerlisque ple- teslatum rcliquit M. Maximtisari annuin Chrisli 565
bibus adilicii minimc eiim comilati sunl Hicroso- sic inqiiiens: A lemporibusapostolicisad Itwcteuipora
lyinas, sed in suis Eeclesiis maucnles, audito nuntio cclebrh cst fcstitilas S. Jctcobiaposloli filii Zcbedwi,
131 fLAVIl UJCII DEXTRI CHRONICON. 152
A. C. 43. Sepullo corpore sacratissimi magistri: Torquatus, Thesiphons, Crccilius, Iscius, Se- A. R. 794.
cundus, Jndajecius, Euphrasius Romam petunt.
BIVARIICOMMENTARIUS.
qui primus omniumAposlolorumprwdicavitin orh Me- Oc-1A jarajam descenderc, ac Romam pelere, prxdictos
cidenlaiibus. Helecaeiiam in addiiionibus suis, septem discipulos ad ipsum nunlins millerc, ut ci
moria, diesque festus (ait) ab ipsius in Ilispaniam translationem corporis S. Jacobi, ct res Hispanicx
ingressu, S. Jacobi filii Zebedwi celebrishabebalur. conversionis ad ipsum rcferrcnt. Sive vcro ipsi prx-
Vixit hic aucier anno 850 quo lempore post Mauro- vencriut Aposlolum Romam, ila quod illuc pcrvcnc-
runi in Ilispania devaslaiionem, qua scpulcrum S. rint anno 43, sive sitbsecuti sinl anno scqucnii,
Jacobiin oblivionem transieral, aTheodomirolriensi ccrlum esl cx his qux diximus ad anniim 42, ct cx
cpiscopo ilcrum repertum esl, prxeunlibus et prx- Eusebii lcstimonio in Chronico, S. Pelrtim Romam
monslranlibus locum ccclesiibus lurainariis circa accessisse anno 44 Domini : fundavit aulcm sedcm
"annum Cbrisii 830, sub rege Alphonso cognominc seu catbedram Romanam die 18 Januarii, quo fc-
Casio; qui acceplo nuntio, festinanler.magna animi slum ejus celebraiur. Quo fict ut eodetn anno 44,
devotione cucurrit ad venerandas Aposloli exuvias; ipsum convenerintRomx, ct ab eodcm Apostolo or-
donavilque ci tria milliaria fnndi quaqua versum. dinati siul episcopi. Cujus freti auctoritate in llispa-
Aposiolus vcro rcgi Ramiro Alphonsi successori, vi- niam reversi sunt, in urbibus Bxticx liltoralis
dcntibus ciuictis qni aderanl, scse in prxsidium prxdicaturi; quandoquidem cxterx regiones prxdi-
prxbuit, in bcllo de Clatijo, quo veciigal infame calores el episcopos suos habcbant: quod ex snpe-
centum virginum Sarraceno rcgi quolannis solven- rius dictis ad annum 56 cl 57 liquirio conslat. Quare
darum ablalum cst. In cujus graiiludinem rex et dubium non sit Eyscngrcnium sine lcsle loqui in
nobilcs concesserunt Apostolo privilcgium, quod Chronico Spircnsi, dum anno 45 Christi riocct Tor-
vocant, de los Votos: datum Callagurrii dic 22 Mait, ,n15qualum et socios Romx cpiscbpos ordinatos : ct non
Kra 872, qui est annus Chrisii 834. Deindc aimo audiendus similiicr Baronius, qui ad annum 46 rc-
1045, iieruin visibilis armiger faclus Aposlolus, au- jicit hanc ordinationem, ci in co quodcum conccdat
xilio fuit Ferdinando regi, cognominc Magno,super Pelrum anno 44 Romam acccssisse, sinc causa crc-
Connimbricam. Demum Alpbonsus rex iiidem Mag- ctioncm caihcdrx rejicil in anniim scquenlcm 45;
nus nuncupaius; ncpos Ramiri, templuin Apostolo non cnim fuit aliud cathcdrx crcciio, quam acccssus
auguslissimum condidit; ad cujus consecrationeni ejus Romam, cuin ipsius poiestas non depcndcrct a
(lesle Sampyro Asturicensi cpiscopo, ejus teinpnris posscssione aliqua canonicc accipienda. In qno nobis
anctorc) Joannes Papa Vlll misil lcgatuni suum Ray- adslipulaiur auclor Tbesauri Concionatorumiu Vita
naldum, cum Severo et Syderico regis oratoribus: S. Peiri. Dicsautcm quo in Ilispaniam appulsi, ad
quxdedicaiio celebrata fuit dic6Maii, anno Doniinii civilaiem Acciianam (nunc Guadix)pervcncre, ct
863, inleressenlibus, atquc diploma subscribeniibus; miraculo iibcrati suni, videiur fuisse 15 Maii, quia
Joanne Aucensi, Vincenlio Legionensi, Gomello As- ca die memoria omnium eorum cclcbralur, ciim ta-
luricensi, Ermcncgildo Ovctcnsi, Dulcidio Salman- tnen non cadem, scd diversis iu viiain mclinrciii
ticensi, Nausio Coiiimbrieensi, ArgimiroLamacensi, translali sinl: nimirum Secundus 2Maii, lndalcciiis
Theodemiro Visensi, Gumaldo Ponuensi, Jacobo> 30 Aprilis, Thesiphons 1 Aprilis, Cxcilius 1 Februa-
Cauriensi, Argimiro Bracarensi, Didaco Tudensi, rii, Isicius 1 Martii, eic. Satisquc id vidclnr innucre,
Egila Atiriensi, Sisenando Iriensi, Ricaredo Lucensi,, Rom. Martyrologium, dum cum qiiera Usuardus vo-
Tbeoderindo Britoniensi, etHeleca Cxsarangusiano, carat diem Nalalis ipsorum, ablalo Natali nominc,
cpiscopis. Ila referunt Rodericns Tolelanus, Hist.r quod dicm morlis sonat, solumvocat, festum dicm:
Hisp. lib. v, cap. 17; Lucas dc Tude, Sampyrus; et C ln Hhpania, ait, sanctorum Torquati, Tesiphonlh;
ex eis Morales, lib. ix, cap. 7. Quo videas 1'allicoss elc, in ea provinciadiversislocis quieverunt.Non vi-
qui pulanl dedieationem tslam, el corporis sanctii detur aulcm qux alia causa fuerit hujus lcsiiviiatis,
inventionem factam sub cura Caroli Magnia Turpinoi tiisi advcntus in Ilispaniam, et initium miraculo>x
Remcnsi, ct aliis 60 episcopis (qund mirum est pla- conversionis genlilium ad fidem. Narral hisioriam
cnisse Baronio in notis ad dicm 25 Julii Marlyr. Bcda in Martyrolqgioad dicm 15 Maii liis verbis :
Rom.), cum comperlum sit Carolum obiissc anno» Cumad civilatetnAccitanamvenhsent, ct propter la-
814, iia scpulcri sui epitaphio allcslaute: corpusi borem itiueris modicum quiescerenl, et cattsct vicltts
vcro aposioli repcrtum fuil postca rinno 850, cujns> emendidisciputosin urbemmishsent; ntox paganorum
rei cl lotius historix cxstanl instrumcnta in archivis> niw/riJudo,qtti lunc forte diis suis festa cckbnbanl,
ecclesix Compostellanx. Sed de his satis. eos usque ad fiumen perseculaesl : in quo pons mirw
A.C.43. — Septilto corpore, elc. Cum S. Jacobusi magnitudinis et forlitudinis cxslruclus, transeuniibiis
martyrium subicrit die25 Marlii anni Domini 42, etl sanctis, Dci nutu, cum omniuminseqnentiumniullilu-
' corpus ipsius noctu sublalum a discipulis apud Jop- dine funditus corruil. Ad qtiod miraculum cwteriler-
pcm navim ingressis sepiem dumta.xaldierum spatioi riti, et cttjusdam magnwsenalricis Lupariw, quw di-
in Hispaniam delalum fuerit (quod ex dictis superiusi vmtdis inspirata eos benigne suscipiens, credidit,
liquet), necessum est, ut lerlia vel 4 die Apriliscjus- exemplumseculi, relictis iidolis, Christo Dominocre-
dem anni Iriam Flaviam apputerit. Decerlatumamemt diderunt.
est cum Luparia ct Regulo aliquot menses, qua int Confundi vidcbunlur alicui in hac historia, mira-
rc et in convocatione Elpidii, Basilii, Athanasii, ac: y. culum pontis ruenlis, cl convcrsio Luparix., cura bis
u
rcliquorum discipulorum , qui per Hispanias divisii- qux in translatione S. Jacobi in Gallxcia narrata
erant, ad aliaris ct sepulcri apostolici consecraiio- sunt, prxsenlibus eisdem septcm discipulis, Tor-
nem, reliquum anni insumplum fuit: nam et consc- quaio etsociis. Cxierum bis ponlis miraculum san-
cratio ut ex iraditione habemus, contigit die 50 De- ctis contigisse, semel Irix Flavix, iierum vero Acci,
cembris, quo jam a Nativilate Cbrisli cceperat annusi dociorum auctoritas irrefragabilis convincil. Luparia
43. Recteproinrie modo Dexlerprofeclioucm scplemi quoqtie Accilana senatrix Jilia erat alterius Luparix
discipulorum Romam in annum 43 rejicit. Quinimo> regulx Gallxciensis, ui mox ad annum 60 docct
exislimo , nnn iltico iter arripuisse; sed posiquarai Dexter. Ccrte Bedrc (ul recenliores Hispanicarum
per menscs aliquot Evangclicx prxdicalionis nc- rerum auclores omiliam , Moralem, Truxillum ,
gotio bene consultum fuii, et cusloilix sacri corpo- Marianam, Marietam, Villcgam et alios innumeros)
ris. Placuil autem prxsulibus, S. Jacobi discipulis,, conscntiunl Addo in Martyrologio; Equitinus, lib. v,
citm scirent Aposiolorum prine.ipeme carcerc libe-. c. 3; et manuscripta veliisiissima, quorum unum
ratum, relicla Oricntati Ecclcsia , in Occidcnialcm; lcgi in bibliothcca monastcrii moniis Sion exlra
 153 FLAVH LUCII DEXTRI CIIRONICON. 154
BIVARII COMMENTARIUS.
mnros Tolelanos, aniiqnis characleribus in mem-- A christidnw cor B. Luparim dignalus esl inlustrare re-
brana descripium, ubi post historiam rupli pon- pente, nos in hoc momento ab omni criminum labe
lis, hxc habentur : Quem videntes eventttm parti dignetur efficacitcr expurgare, prociamanles ad te e
maxima, terrore veliemenli conteritur. lnter quos fuitt terrhatque dicentes : Pater noster, elc.
senatrix quwtlam, rebus inclyla, et inflaminalioneS. Non possum mecontiiicrc, qiiamquani srrpius iricm
Spiritus adornata, generc nobilhsima, nomine Lupa- rcpetcrc videar, quin hymnum affcram ab ejusricni
ria; ipsorum sanctorum opinionem ul repcril, ad eosi sancti Isidori Breviario extractum , quod cleganlis-
suos nunlios misit, per quos illos summos principes, utt simus sit et totam rem comprchendai.
suam eidem exhiberent prwsenliam rogavtt. Quos ubi
priinum videre meruit, cujus interna pcclorh jam su- IlymnusS. Isidori de S. Torqualoel socih.
perna dona dilaverant, unde sanctissimi senes esscut,i UrbisRpmulexjam loga canriiria
vcl de quibus regionibusadvenhsent, audacier inlcrro- Septem ponlilicumriestinapromicat:
yut. El cum illi a sancth Aposlolh mhsos ad prmdi-> MissosHcsperix, quosab Apostolis
canditm Dei regnum, et Chrisli Evangelium Hhpanim Assignatfidci priscarelatio.
itttuntiaii fuhsent.... docenlibusillh.... continuosan-] Hi sunt perspicuiluminisindices,
ciw doclrinmnovella credere acqtthivit. Et postulans Torqualus,Thcsiphons,at quoqueIscius,
Hinc Indalecius,sive Ca;cilius,
donum sancli bapthmath, jubetur non prius pelita ex- JuncliEuphrasio,Secundoquesunt.
cipere, qttam baplisterio, quo sancti elegerant, fabri- Hi Evangelicalampadepraxliii,
curel basiticam. Quw tali tisione percepta , tamdiu LustranlOccidnreparlis arenlia :
operi jugcm curamadliibuit,quousqtteomnetn fabricam, ,B Ouodsic catholicisigtiihusardcant,
basilicwacl culmen deduceret, et cwpti templi fasligia1 Ut ccdantfacibusfurnanocentia.
Acciscontinuofit proxiroaviris,
c.rplicaret. Cumquejam perfcclum opus exhteret, et' Bissenisstadiis,qua proculinsident,
universa quw sancti ei jusscrant complevhset, fontem Miltunlasscclasesculenlaqurcrere,
ex more consliluuni, in quo sanclw devolionh femina Queisfessadapibusuicmbrareficerent.
talutarit tavacri unda perfunderetur. Cujttt mulierh Illic discipuliiriolagcnlium
cttm sanclum sequerelur exemplum cunclus populus, Vanisinspiciunlrilibus cxcoli,
qui idolorumvacuam supcrslitionemcolebant, veternosi Queis dumin aggere Oelibusimmolant,
criminh lemplum relinquunt, el sanctorum sennm do- Terrenlur protinusausibusimpiis.
Moxinsana frcmenstnrba satellitum
cirinam accensis mentibus assequttntur. Ex tunc jam In his cumliricistigmaianosceret,
idolorum polluta sedes retinquiiur; et ibi S. Jqannis Ad pontemFlavii usque per ardua,
Bapiklm consecranles altaria, Ecciesia Chrisli con- In cursticelerihos agit iu fugam.
struitur, et crescente fide, Dei populus auqmentalur. Scd pons pravalidoimiricefortior •
Est vero tanix .iiiliquilatis historiographus, ul paulo In partes suliito prouusresolvitur:
l>ost mortcni liorum sanctorum vixisse, conslct cx Juslosex manibushostiumcruens,
liis qux ad calccm historix scribii. Asiipulantur his Hostes flinnineogtirgitesiibruens.
Hxc primafidci est via plebium;
antiqua Brcviaria Hispanire, Tolelanum insiilulionis Inter qttosniuliersanctaLuparia
Romanx, Cordubense, Granatcnse, et reliqua. Sed Sanclosaggrediens,cernit, et obsecrat,
quod his omnibus majus vencrabiliusque esl, con- Sanclorummonitapcctore conlocans.
scnlit Officium Golbicum S. lsidori, ubi in Prxfa- Tunc Christifarnulaallendensobsequio
tione Missx (scu Latio ut ibi vocatur) sic legimus : Q ( Sanctorum,slatuit condere fabricam;
Dignum et jusium est, nos tibi gratias agere semper, Quobaptistcrii undx patescerent,
micrne omnipotens Deus, cttjusgtoriosi nominh fidem Et culpas omniuntgralia tergeret.
Illicsancta Dc-ifeminalinguilur,
doctoresducliles prwconciiiunltubw, et specialium lo- Et vita-lavacrotiuclarenascitur:
corum prwdicandi pririlegio gaudent. Ex quorum nu- 1'lebshic conlinuopcrvolatari iidem,
vtcro hos agnoscimus prwsulutus gralia prwdilos, el Et lit calholicoriogmatemulliplex.
noslrh pariibus ab Aposlolh destinalos, Torqualum vi- Poslhrccponiilicutnchura sodaiilas
ddicel, Secundum , Indalecium, Thesiphontem, Eu- Parlitur properansseptcm in urbibus :
Ut divisalocisdoginatafunderent;
plirasimn, Cwcilium,et Iscium : quos ob fidem calho- Et sparsispopulosignibusurerenl.
licw insliltilionis tradendam institutio apostoiua Hi- Pcrhos Hespcriasfinibusindila
rpanis deslinat. Quorum prophetialio gloriosa nostris Illuxit lideigralia prxcox :
ttrbibus jam vicina, ea nos gaudiorum innoval cultu, Jlinc signis vruiis,alque polentia
quw miraculorttmest fucla profectu. Num dutn missis Virtutum,hominescredere provocat.
discipulis in liujus urbis convicinitatcm, cscarum em- Exhiucjustilix fiuciibusinclyti,
VitamniultiplicifoBiiorcicrininant
pltrum aliquid prwcephient, acjunl asseclw prwcepta ConccpliIiiinulisiirbilinsin suis:
sibiquw jussa sunt. Sed ecce subito dum idolh ho- Sicsparso cineiinna coronacst.
mines sacrificarc conspiciunt, agnilh per/idh. religio- Hinc le Turba potens unicaseplics
iiij patttlo culiu, fervido cursn itsque acl fltivium, per- Orala, pelimns pecloris abdilo,
fidorum lurba perscquilttr. Sed pous iliic anliqua mole Ut veslris precibussidusin tctheris,
constructns, dat ulrhque parlibus terminum. Nam ad pLt Porlenmr sociicivibusangclis.
instar anliquwhhloriie, cttm transfretavil Israel mare Sit IrinoDomino gloria, uuico
llubrutn , salutis iter porrigens, sic nunc, fugientibus Palri cum Genilo,atque Paraclilo
subilo miracuto inlerce- Qui solus Domiuustrinuset unuscst,
discipulis bealorum, pons ipse Sreclortimvaliricsreculacontincns.Amen.
dente dissolvitur, et fugientes sanctortttn populos sal-
vans, perscquenles prorstts perfidos labites mergit in Nominibus Torquati ct sociorum in Capiiula cjus-
tindas. Illic ad transitum Israelis unda maris dividi- dcm fcsti sic lusit Isidorus : Adest, Domine, clara el
tur, hic ad siilvandos Christi famulos ingentis molis evidcnsluorum illa septempontificumrevoluti temporh
ttructttra resolvilur. Ilitc Mgyptii cum curribus suffo- annua celcbritas. Torquatus ex his nobhproroget mo-
cutiiur, liic perditicum lapidibus submerguntiir. ltlic nilium ornumenla virtuttim; Tesifons a te qui es' fous
Israelitw dcmersh hoslibus in profundttm, Deo laudis vitw, ttbcrrinio doclrinw gurgith poculo saliet; Iscius
canticum promunt, hic simili tmtitia liberatorum po- scelerh noslri piacula mundel: Indalecius index bono-
pulus gralulatus hymnttm iibi cum sanciis angelh pro- rum operumspirilualium alimenia minhtrel: Secundus
clamant, iiadicentes : Sanclus, Sanctits, etc. fnluri adventusttti gundio clcctorttmparlicipio jungal;
Deinde anle orationem Dominicain sic ail: Ecce, Eupltrasius quadrijiuo Evangeliorum amne calholicm
dilectissimifratres, msctim octtlos in sublitne allollile, fidei dogmata firmet; Cwcilius cmtibus angelorum nos
hoc a Djnir.o spscialiter prccaturi, ttl qttia cjratiafidei associet.
188 JTLAVIILUCII DEXtRI CIHIONICON. 156
A.C. 44. Et a B. Petro consccrati ponlifices, ad meridianas Uispanix partes, scilicet ad Brcli-A.R.7'5
cam liitoratem, prxdicaluri rcveriuntur.
Calocerus discipulus S. Jacobi per Garpetaneam prxdicat.
48. Hierosoljmitani Judxi vebementer infensi B. Lazaro, Mngdalenx, Marlbx, Marcellx, 799.
Maximino, Josepho ab Arimathia nobili decurioni, et aliis plurimis; navi sinc remi-
BIVARH CO.MMENTARIUS.
A. C. 44. — I. Et a B. Petro, etc. Multi exislima- A vcro Cbristus Dominus passus fuerit anno 31 xiaiis
runt, a sanctis apostolis Petro simul ct Paulo hns sux, Jit ui additis prxdictis 14 qtix abejusPas-
ordinatos, el in llispaiiiam missos, quod Brcviarium sione ad hnruin sanctorum cmissionem el expulsio-
Paleniinum, Cordubense, et Granalense feceruni; tiem intercesserunt, ipsa expulsio coniigerit anno
ct Gregorius VII, in epistola ad"Aldephonsumregcm. 48 ut Dexter asseverat.
Cxlerunf id minime Jieri potuit, ctim Paulus iiecdum Hinc vero possumns qnxstionem illam de numero
Ilomam ascendisset, usque ad sccundum Ncronis aimorum beaiissimx Dei genilricis, elucidare, qux
annum (icslimonio llieronymi lib. de Script. ecclcs. sxpe mtillumque lorsit auctores. Qnidam enim lc-
in Paulo), quo anno multi horum episcoporum oliie- stimonio B. Etizabcth monialis de Schonaugia (nnn
runt, pnst longam prxdicationem. Quarc Breviarium viriux Lanzgravis, ut D. Auionins 3 part. tit. 19,
Romanum, cum Baronio, tomo i, anno 46, § 2. Pa- cap. 11 dixit, sed ordinis S. P. Beuedicii) qnx id
ditla, ceniuria 1, cap. 19; Mariana Comeslabilisqtie, scripsit tib. IVsunruin revclationum , capit. i dixe-
iraciatu de Adventu S. Jacobi; Madera, lib. ile rnntquod sohim supervixit Clnisio , announo, et
Anliq. Granatx c. 32; Aldereie, lib. n Aniiqiiit. mcusibus 3, et hoc scculi sunl licletns cap. 147 de
Hisi>an. cap. 12. a solo Peiro missos, el ordinaios Divin. Ofliciis , ei Equilinus lib. vn cap. 65. Iloc
profiieninr : ut modo Dexier asseveral. Cum veio lamen vero non consonai : qiianrioquiricm P.niln-,
Isidorus ei Miriyrologia a sinctis Aposlolis aiunt qui illic inlcifuit, necrium ad fidcm coiivcrsus eral,
dcsliuatos in Hispaniam, iuiclligenduin csl a Jacoho eo anno ?.%usque ad 36, ut superius monstratum a
primiim , et posiinodum. a Pctro missos, vel nonicn nobis est. Miuo Eqtiilini fundamenium, >|U(uiiam
commune non dcrogal particulari. valdo fulileest, ail enim : Ethoc verittsjuaicalur ex
2. Calocerus, etc. Egimus de eo ad annum 57. L ' eo quod dicit Dionysius omnes Apostolos dormilioni
Consulc ilii dicta. Virginis inler(uisse; qttod esse non poluhsel si ipsn
Scqucnli Domiui anno 45 , contigit marlyriiim posl Ascensionemutterius rixissel: ctim Jacobus apo-
S. Pelri i>rimiBracarensis cpiscopi apud Ralcni, non slOlus filius Zebedwi passtts fuerit ad lilteram biennio
longe a Bracara Augusia -.de quo agit iulerius Dex- posl Dummi passionem. Vcrum nec Diooysius omnes
ler ad annuni 66 ct 110, ubi multis mirnculis coru- Aposlolos illic inicrfiiissc nsserit, ut jam dicam; ct
scasse dicit. si id dixi<sel, de vivis iniclligendiis esscl, vel vo-
A. C. 48. — 1. Hierosotymitani, eic. Aslipulnnlur luisse Jacobum cum Christn Domino de coeloliinc
his qux a Dcxlro referuntur, anliqui mss. codices, desccmlissc ; nec ipse Jacobus eo auno obiit, scd
vetcrnque Hispanix Brcviaria, e qnibus legi Asiuri- niullo posi, ut osiendiraus ad annum 42.
eense, el Paleuiiiitim; et Pelrus de Naialibus, lib. vi, Econtrario coniendiinl alii usquc ad 80 vel 90
cap. 124, in Magdalena, ei cap. 151, in Martlia, ct su;c xialis atiiiiim Virgincm supenixisse, sed sinc
cap. 152, in Marcella; ci lib. i, cap. 72, in Lazaro, teste, et idco auriicndi non suni. Suuiqui velint,
et lib. v, cap. 101, in MaXimino. liis addit Celido- post 12 aniios a Chrisii Passione B. Virginein as-
nium, sen Ccdonium, quem iradil ftiisse cxcum illum sumptam, quia toiiiJein (aiuui) prxcep«rat Apostolis
a Nativitaie, quem Doniinus sanavit, Joannis cap. ix; ipsc, ab Hierosolymis tte dhcederent. Sed id Bed i
el de eo agit lib. v, cap. 102. Soliim discrcpal quoad menriaciiiiu vocat, et a nobis explosiun cst superius
Joscplium ab Arimaihia, de quo lib. iv, cap. 2, re- ad iiiiuum 54. Mihi prubabilissimum est hac in rc,
fert, quod a Judxis muro inctusus, ut fame et lene- atterum e duotius annis xiaii Dei genilricis pro tcr-
bris iuterirei, ccelesti cibo refectus, cl tiimine su- Q ( lititio vita: consignare opcrterr, iiiiiiirum vcl 63 vcl
perno iltustratus fuerit, usque ad eversionem Hiero- 73.1lnc pnsterius amplcrtiiurEpiphaniiis coniendeus
solymorum : et quod eo tempore muro rupto inde ?i annos supcrvixisse Ji'i<>suo , videlicet usque al
exclusus sit, et Tiio se prxsenlavcrit; et p<>sihrec nnnum Domini 58 ; nam si anno 54 1'assionls adda>
vixcrit ciim discipulis, placide usque ad diem monis 24, fiem 58. Cum vero ipso Kpiphauio tcstc B. Virgo
sux. Cxlerum ctim de re tam noiabili ntillnm profc- anno sux xlatis 15 Dominuin pi percrit, conscqtien.s
rat auciorcm, assentiinur magis Dextro, qui eutn cst, ut exislens 73 annoritm in ccelum assuinpla sit
Magdalen.-ucomitetn facit. anno Filii 58. lllud vero prius conniiuniler recipi-
Sed quo anno sanclorum hxc expulsio facta fucril lur, dum lideles in mcmoriam aunniuni vila: ipsins
dubilari potest: quoniam commuuiter dicitur facta Dominx nosirx recilant nngelicarum orationum co-
post Siephani marlyrium, ut apud carri. Baronium ronain numcro 63. Et hoc ipsum deducoexprx
anno 35 videre est. Nihilominus non itlico couii- senti icsiimoiiio Dcxiri. Quod enim Magdalena anuo
gisse credcnda est, nisi po-t annos 14*a Passioue Dnmini 48 cxpulsa sit a Judrca cttm fratribus et so-
Chrisli transactos. Ita refert prxiiictns episcopus ciis, el non anlea, satis iuiiuii eo anno c vivis subla
Equilinus lib. vi eap. 124 his verbis : Post Ascensio- lam in ccelum B. Virgiuem , cujits ipsa individua
nem igitur Domini anno 14 post Stephani lapidatio- romes fuerai: quinimmo ex prxclara exsequiaruui
nem, et discipulorum dhperstonem , Jtidwi Magdale- Virgiuis solemniiate, ac publiciiatc, ira succcnsos
nam cum pluribus Chrisliams rapientes, inier quos erat! Juda-os verisimilc est ( quori cl Melito Sardicensis
B. Maximinus, uuus ex 72 discipulis , cui a B. Pelro1 asserit, libello de ejus transiiu , si is atictor ipsius
ipsa Magdalena fuerat specialiter commendata; La- nv esi), et lunc manus iu Magdalcnam , cl socios injc-
zarus frater ejus, et Martha soror ipsius, atque Mar- cisse. Ob corum aulcm sanguinis «obiliiatem , tni-
cella Marthw pedhsequa, necnon B. Cedonius qui nime neci datos, scd in exsilium, eipericulum ma-
fuerat casus a nativitale, quem Dominus illnmiiiaveral, ris. Annus autem 48 Domini fuil 05 Virginis, si
et alii plures : omnes istos, navi impositos, ei pelago demus, m Epipianitis docel, in 15peperisse. Adde
sineremo, vel regimine exposilos, ut in Ponlo necaren- hoc ipsum annotasse Eusebium in Ciironico his ver-
lur, aJudwwfinibus propellunttir. Qtti, Deo duce, ad bis: Aniio DOmini48 Maria Yirgo Jesu Chrhti maler
Massiiiam appulerunt. Consonaul his ea qtirc lib. i, ad Filium in cwlum assumitur, vl qttidam fuisse sibi
cap. 72 dixer.it de B. Laziro, quod videlicet anno revelatumscribunl (nota aniiqitissimas de ca reve-
14 episcopus Massiliensis fuerit constiluttis. Cum latioues). Accedit quod annus 63 est climacicricu*,
157 FLAVH LlXIi DEXTRI CHRONICON. 158
A. C 48. gio, velisque, ac sine gnbernalore eos imponunt, et exsnlaro mnndant. Qui pcr va-A.C.799.
Jt-"' sium mare divinilus delati, ad Massiliensem porlum incolumes nppellunt.
BIVARII COMMENTARIUS.
cl quasi naluralis terminus vitx , vel ut minimum A coniigeril initio anui Domini 36, consequcns cst ut
ingcrit luaximum moriis pcricultim : tinric intilli concilium inciderit in annum 49 paulo posl Virginis
prresiamissiniique viri eo nnno xiaiis sux obierunt, asMimpiionein , ipsa vero assumptio in annum 48,
in quihus Benedictus, Bernardns cl alii. Quamquam et forsan ejus rci vocalus fuit Paulus per revelatio-
vero VirgoBeatissima rvgritudine non fucrit vcxata, neni ut iret Hiero^olymam; quod ipse iiotavildi-
satis lamen csi, quod nalnra sua, sil ille anntis cli- cens : Ascendi auiem secundum revclationem; nam
mactericus, ut in eo moriuam ct assumplam crcria- propler solum concilium legnlium nnn viriebatur ne-
uius. Hujus itiilem non leve indiciiiin est, quori juxta cessaria revelatio ascensionis llierosolymam, quia
banc annorum Deiparx supputal.onem , tantumdein ipso et Barnabas a Judxis el fratribus Anliochix
vixisst; crctliiur, posi ninrtem Filii, ac vixerat siue lonimorantibtis missi riierunt (Act. xv).
co ante Incarnaiioneni: id esl utriniquc xv annos el Obiier nnimatlverterim card. Baroniuni non rcclc
siniul xxxiu quonon vocai inyslerio, quodxv illi viix remisisse concilinm hoc ad annum 51, cum simiil
anni siue Filii prrcseniia post ejus Uesurrcclioiiem coiilcndal iilos 14 aiinos, a conversione Pauli usi|ue
concedeieiitnr, quciiiadniodum alios xv absque eo arl coucilium nnmeraudos^ct quod conversus fuerit
cxcgeral; priusquam ipsiiin Virgo existcns concipe- nunos 56. Video quiricm vcrba illa : Post annos 14,
i-i-t: ut iia fmis cnrrespondcret principio : ei meriio sumi posse iia tit rienotent idem ac post completos
linruiii xxx annormn lotidein fere cuni codcm Filio 14 seu inilio 15. Cxlerum adbuc nou pottiit conci-
dcgerct; id cst xxxin. liiim in annum 51 sed in 50 iiicidere : nam ipse
Acccdit (inod post fineiii ejus anni 48 seu initio annus 56 conversionis lotus fere enumernnrius est
seqtietilis, (onslal ex sacris lilleris aliquos aposio- "p (quod Baronius non facit), cimi inilio anni ea ncci-
Ios ilicrosolymis adliiisse , Pelruin videlicct, Joan- derit. Nos igiiur quod ninltis aliis veritalibus id
iicm, Jarobuni Alphxi, Paulum , Barnabam, el Ti- onsouare videamus , verbnm illud Post eo sensu
lum , Marciimiirm , et Jiidatn qui c«giiotiiinaba;tti- accipimus , ui non cxCluriat ipsum aiinum 14, cum
llarsabas, et Silam , viros primarios inter frutres , nt non riicat Apostolus post complelos li annos, scd
Lucas idi Actoriiiu xv. El bi omnes sine nubis ve- p<'Stannos 14. Quare reciins concilium illud anno
hiculo, ct absque miraculo llierosolymis adfucruiii, 4!J cclebraiiin; dicimtis : Paiilum vero aut nOn inler-
causa illus concilii celcbranrii , quo legalia veiila fuisse Assumptioni, qua; accitlit anno 48, aul scn-
siint. Ki quidem rie Petro hahenuis in ipsa Magtla- stim illorum verborum csse : Post annos 14 cum ve-
lcnrc bistoria , apud Equilinum , qund ctim eodeni nissem Hierosolymam , etc. id csl: Cuni venissem
Aposioio Uoma riisccssil quidam Massilix princeps, llicrosolymam, et inleifiiissem dormitioni Virginis,
a Magdalena conversits, et qiiod Hicrosolymas cttin poslanuos 14 a conversione mea, Domini vero niino
co piofecms liiii. Joannes arierat in Virginis con- 49, contttli cum illis Evangelium, eic.
lubi-rmo, Jacobns crat in sua setle Hierosolymilana : Unum est quod in senipniia bac non parvam dif-
Patilus et Barnabas, assumpio Tiio, missi stml a li- ficullaiem ingerere virieiur , iiimiriiin tcstimoiiium
dclib-ts cansa lcgaliiiin : cxteri cranl comilesApo- Dyonisii de riivinis Nomin., cap. 3, quo affirmarc vi-
sioloiiiiu. Ciim autein rairacula sinc necessiinte detur ad Virginis funus convenisse, non solum apo-
admiitenda non sint, reslal ut eo anno assiunptam stolos, sed inulios etiam di<.cipulorum, el inler cx-
faicamiir Bentain Virginem, quojjipsi Hicrosnlymis tcros ipsummet Dionysium cuni D. Hieroihco, quia
cr.ml, sinc miraciilo ; iiam si post aiiuum hiinc 48 Grxci in Mentriogio, riie 4 uclobr. asseverant, bunc
assunicrelur, prasenlibns Aposlolis , damlum csscl IC quoque fuisse iinuin ex Areopagilis juriicibus, quos
miraciilimi illud quod narrat Mclito de vcclione Athenis Paulus ad iiriem cnuvertit. Quod vero imst
Apostobutiin iti ntibibus, et rcriuctionc in loca ubi conciliiuii lcgaliiim D. Paulus Dionysium ad firiem
prius [iieranl : ctijus lameu bistoria iiiler apociy- perduxurit , manifestum cst npud Lucam : nam
pbas rejiciiur a Gelas. riisi. 15 iap. Saitctu Romana, cap. xv Aciorum, concilio pcraclollierosolymis,as-
el a Botla super acia Aposl. Video iiihilomiiius id seril, Pnulum el Barnabam profeclos Aiitiocham al-
referri a D.imasceno Scrm. deDorniitinne Dciparx, tnlissead ecclesiani concilii decretum; post aliquot
ct admitti a Brcviario Romano in eo fesio; scri qua- auium riies riisccssisse ab invieem occasionc acccpia
lenus id veruui sil, dc cxicris Aposlulis intclligcn- a Marco, quem Paulus nolebat sibi comilcm lieri ,
dum cst, qui scilicel concilio non inlerfuci nnt, ct Barnabas auiem volcbat. Inric (cap. xvi) Paulus, as-
longe a Ilierosolymis lunc temp.oris dislabani. sumpio Sila, perrexil Derbein el Lyslram . ubi Ti-
Quod autcm concilium illud acciderit anno 48, motlieiim convertit, sibiquc sociavit.Trnnsiit rieinde
qtiodOnophrius :>sseverat,vel sallira initio 49, post pixdicandoPhrygiam et Galaliam , et Mysiam : ct
Virginis iransiiuiu , deducilur inanifeste ex Paulo Macerionissibi in visione ostensi precatu, Troadem,
ad Cal.ilas u, diini ait: Deiude post annos 14 ilerum Samothraciam, et Neapolim, Philipposque Macedo-
ascendi Hierosolymam cum Barnaba, assumplo et nix civitatem : ubi Lyriiam purpurariam cnm domo
Tito. Asceudiauiem secundttm revelalionem; el con- sua convcrtii, et pucllain pylhouissain liberavit.Mis-
tnli cuin iilis Evangelium quod prmdico in gcniibtis. sus nihilomiiiusin carcerem, et multiscxsus plagis,
Videlicet non ii.riucens e genlililaie convcrsis ohli- inde landem liber exiensdeambulavit in Lydia Am-
gationcm legalium. Hanc vero fuisse causam profe- p pbipolim (cap. xvn), Apolloniam et Thessalonicam,
ciionis Pauli ci Barnabx in Hierusalein, ostenriil ci Berxam: et tanriem pervenit Athenas, ubi ad Areo-
Lucas Actorum xv, de Concilio eo agcns. Illic pagum riuetus, assumpio sermonis ihcmaie, nb
vero invenit Paulus aposlolos trcs , Peirum , Joan- Ara ignoii Dei, Dionysium Areopigitam convertil.
nem et Jacobuin. Et cum cognovhsent graliam qvw Quis ncgei in lot, tantisque pcregrinalionibus , et
dala esl milii, Jacobus , et Ceplius(id esl Pelrus) el pradicationibus, insumpsisse Apostolum, ut niini-
Joannes, qui ridebanlur coluinnw esse, dextras dede- mum, duos tresve annos?Quibus inultos aliosadricre
rtiitl tnihi el Buritubccsocielnlis, ut nos in gcnles (ni- oportet, ut Dionysius el Hierothens in Pauli scbola
mirum sine imposiiione oneris legalium), ipsi autem dociissimi cvadereut, quales conslat (cap. 3 de Di-
in Circumcisionem (Catal. n). Ciun igilur concilium vin. nom.) illo tcmpore fuissc. llinc landcm fiel, B.
hoc (tesie Paulo) celebratum sit anno 14, ab ejus Virgincm non migrasse aiJFiliuni in anno concilii le-
conversione (sic enim superius probavimus acci- galium, sed miilio post.
piendum esse iltud : Deinde posl annos 14 asccndi Fursan aliquis subterfugere vellct argumenii vim,
iierum Hierosolymam, etc.), conversio auiem ipsius contenriciis concilium non fuisse celcbraluin eo anno
159 FLAVII LUGIIDEXTRI CIIROJHCON. 160
BIVARIICOMMENTARIUS.
48 vel 49, sed forsan multo antea : ex Actis siqui- ALno Christi 48 vcl 49 (id est, post annos 14 a sua
dem aposlolicis non constal de tcmpore, quamvis conversione), comitem habnisse Barnabam; Deinde,
conslet multo ante Dionysii conversionem accidisse: ait, posl annos 14, iterumascendi Hierosoltjmamcum
neqne etiara ex Paulo ad Galai. n; ibi e.nimnon aii, Barnaba. At ex cap. xv Act. habcinns liqnido, sta-
se accessisse ad concilium post annos 14 a sua con- lim.postconcilium disccssissc ab invicera Barnabnm
versione , sed ad confereudum cum Apostolis evan- cl Paulum : Facla est aulem dhsensio, ila til discedc-
gelium quod in gentibus prxdicabat; quodsine con- rent ab invicem; et Barnabas quidem,assumptoMarco,
cilio potuit Geri. Semel autem dato, quod concilium naviyavit in Cyprum; Paulus autem, electoSila, pcr-
nonfuerit cclcbratum anno48, sed antea, daiur lo- ambulabat Syriam et Ciiicium. Minime igilur con-
cus, ut Paulus posl concilium Athenis pra-dicans lingere potuit ascensus illc Pauli cum Barnaba posi
Dionysium convcrterit, el in fidei arcanis mysteriis apostolicumconcilium, scd tempore cclcbrationis ip-
erudicrit; ct tandemanno 48 ad funus Virginis ac- sius; et consequenlcr anno 48. Miito qtiod verba illa
cesserit. Pauli: El conluli eumillis Evangelium,quod prwdico
Hxciamcn fuga admiiti nequit, inulta enim suut in gentibus(id esi, sinc nncre legalium, ut in tola
qux convincunl concilium non iuisse celebratum Epistola conlendit Apostolus demouslrare Galatis),
ante annum 48. Primum quia lot lantaque negoiia nihil aliud denoianf, quam quod dclulissct ad illos
intcrcessernntusqueadconcilium, quod ipsum usquc quxsiionem legalium : qttrc certe in cnncilio discus-
ad annum 48 minime cclebrari poluerit : namque in sa est. Miilo etiam quod cx Actis xv liquet, Paulum
Aclib. apost. cap. xn, post liberationcm Petria vin- a concilio iterum revcrsum Anliochiam : ex epislola
cuiis, et Herodem consumplum a vermibus, ponilur ,*„a vero habemiis, quod stalim post collationem sui
famcs celebris ab Agabopropbetata , qum facta cst Evangelii cum Apostolis erat inibi Paulus; nnm cum
sub Claudio (Act. n). Coinigil vcro tesle Eusebio et vcnissct Pelrus Antiochiam, in faciem ei rcsiitit, su-
aliisanno 4 Claudii, qui fuil Christi 46; nnm Ctau- pcr lcgalium simulatione. Lt tandem videas ntruiii-
dius succc§s)iAiiguslo ad finem anni 42 , quo tem- que testimonium sibi invicem in omnibus respnn-
pore Paulus et Barnabas missi sunt ab Ecclesia An- dere; ac de eadem re prorsus agere : el concilium
tiocltix Hierosolymam , colleclam ct subsidium contigisse eo anno quo Paulus ad Galatas u con-
allaluri habilantihus in Judxa fratribus : quo mu- siguat.
neieexplelo(aiiLucascap.xii), reversi suntabliic- Quid igitur ad Dionysium diccndum : supercst
rosolymis Anliocliiain. Hxc igilur anno 46 acta nobis expositionem et placitum anipiccti Hilduini,
sunt. Narrat deindecvangelisla, cap. xm, quod dum viri doctissimi, qui, jubcnlc CaroloMagno, hisloriaui
ntorarcntiir Antinchx, segrcgali sunt in opusaposto- Dionysiidigessil (quarn apud Surium habeiiius tmiio
lalus gcuiium, jubenle Spiritu sancto; cl quod sta- V). Contcndil vcro B. Dionysium, citato leslimonio
lim abieruul Seleuciam , et iiulc navigaverunt Cy- cap. 5 de divhn.Nom., minimc agcrcde transiiu Vir-
prum, ubi prxdicavcrunl Salaminx: el cum peram- ginis, nec assercre se et llierotheum ei adstitisse;
bulassentuniversaminsulam usque Paplium , Paulus sed quod aliquando convenerint ipsi duo cum Pciro
excrccavit Elymam magiiin, ct convcriit ad liriem et Jacobo Alphxi,et:iliisdiscipulis, visuri sepulcrum
Sergiura Paulum proconsulcm. Inde navigarunt Pcr- Domini, reverentix ei graiiludinis, ac dcvotionis cr-
gera Pamphilix, et venerunl Antiochiam Pisidix : go. Quodato, nihil uobis nocet leslimoniuui ipsius,
ubi multisgenlilium conversis, ad Judxosdixerunt: qui transitum Dominx investigamus. Fatcor nobis
Vobisoportebatprimum loqul rerbtimDei; sed quoniam(G adversari Mclaphraslem,etDainascenum, Juvenalem
repcllilts illud, convertimurad gMKes.Rursuslconium Hicrosolymorum antistilcm, Nicepborum , Glycam,
inde profecti, ibi (ait Lucas cap. xiv) mullo tempore inler anliquos; ex recenlioribus aiitcm Baroniiim ,
demoralisunt fiducinliter in Domino agenles, daulc nnno 48, el nlios qui vcrba Dionysii de doniiiiioii-;
signa et prodigia fieri per manus eorum, ctc. Sed lan- Virginis inlcrpretantiir : corum tamcn revercnier
dem conlumeliis ibi affecti, cl lapidibtts impctiii , habila ticeniia, in suam interpretationcmailriucinon
confugeruntad civitatesLycaoniw,Lystram , et Der- possumus : ncc mirum , cum manifestc defeccriut
ben, et universamin circuitu regionem, el ibi evangc- (uno dcmpto Baronio) in codcra Dyonisiilexiu cxpli-
lizanles erant. Lyslris sanavil Patilus clauduin a na- rando, dum cx eo credunt haberi iuilii q.toquc ad-
tivitatc, ct ob id a gentilibus credilus Jupiter est, ct fuis.-e Timolhcum , Pauli dilectum dh-cipulutu, cl
Barnabas Mcrcurius : sed tandem lapidatus Paulus Ephcsiorum episcopum, ad ip-ttinqiic libms suos
Dcrben pcliil; cumquc cvangclizassent ibi Jesum, et Dionysiumnuncupasse, quod laroen verum non csse
docuissent mullos, revcrsi sunt ilerumLyslram.leo- adaiinum Dom. 100, comiiieni. II, Dco ducc , tnou-
nium, Anliocliiam Pisidix, constituenics per singu- strabimus. Nihilque illis favcnt vcrba Dionysii, si ca
las Ecclesias presbyteros , ct transeuntes Pisidiam ad unguera perpendamus. Qnx cx nova Marsilii in-
veneruiil in Pampby iam, ct loqucntcs vcrbum Do- terprelaiione Grxco textui apprimc respondcntu ,
miiii in Perge desccnrierunt in Aiialiain : ct imle na- bxc sunt: Convenimusquandoqueapud poiilificesuo-
vignvcrunt Aiiliochiam iindccxierant. Post qux om- iiros Deo plenos (ut noslri) itossimul et ipse (llicro-
nia (ail Lucas in finccap. 14), Morati sunl tcmptit ibeus, dc quo ngebat) mullique sancli fralres nosiri,
non tnodicum cumjdhcipulh. Acriennim orta cst riis- jj visuri corptis illud quod vitw principem Deum suscc-
ceptaiio de legalibus, ct mi.-siab Antiochiaflieroso- pit. Ubi aderant et Jacobus frater Domini, el Petrus,
lyinas ad aposlolos Paulus et Barnubas supcr hac excelsumet antplissimtimiheologorum culnien. Illic
qtixstione. Rcferlur vero coucilium iu loio rap. xv ergo post conluitum, plticuil ut ponlifices omncs, pro
sequenii. Vide quxso quama inter fainem cl conci- viribus quisquesuh, infinile potentem divinmvirtutis
lium intcrcesscrinl : quain longam conrccerint pere- bonitalem laudarent. Hierotheusautemalios ibidoctc-
grinationcm , quoiuod» , tcsic Luca , multo tcmpore res sacros (ttt r.osti) post ipsos iheologus, superavit;
demorati sinl lconii , el morali sint lempus non modi- tolus excedens, tolus cxlra se positus. Si Dioi.ysius
cum Anliochix, pritisquam concilium celcbi arctur; aliqua corum canlica qure ibi composita fuerint re-
ut inirum sit hxc omuia duobus , vel Iribus annis tulissct, forsan ex eis, veram loci intelligcntiam ca-
perfici potuisse. Cum vcro fames, qure hn-c omnia pcrcmus : allamen ab ipsis oiuniuo abslinuil , ait
prxcessit, anno Chrisli 46 contigerit, licri aliier nc- siquidem infcriusad Timoiheum : Vcrum quwillic
quil, quin concitium usque ad annum 48 vel 49 di- myslice tractata sunt, missa in prwsentia (aciamus ;
lalum sil. quippe cum ttcc multis cxprimi possenl, et i<bi
Aiihxc, ipsa Pauli ad Galat. u vcrba suppcdiiant nota sint. Quarc solis prxdictis verbis insislere
nobis inefragabileni cjus rci probalionein. Constat dcbcmus : in quibtis tamcn nih 1 csl quod ari
cx cpisloli, cum Paulus ascendit Hicrosolymam nn- -transiium Virginis c«nducat, et omnia nd s.epulcrum
161 FL.WH LUCH DEXTRl CtlRONICON. 162
A. C. 48. Verenice sancta mutier a Gallia Romam venit, ibique divino relicto vullu, miraculis A. R. 799.
clara migrat ad Dominnmanno 70. Quam dicunt a Christo sanatam e sanguinis fluxu.
50. Pelrus, ut Cbrisli vicarius, Hispanias adiil: Imagines Anliochia delatas affert. Epxne- 801.
BIVARII COMMENTARIUS.
Clirisii facite referuntur. Etenim si de transitu age- jA vidciur. Si quis aulem propter doctorum auclorita-
rcl, non diccret, quod ipsi convenissent llierosoly- lem qui de trnnsitu Virginis id exponunt,'cis acquie-
mis, «isuri cbrpus illud, quod vitw principem Deum- scerc j'ndicaverit, coosequentcr asserei B. Virginem
que suscepit: scd inierfuluri migraiioni cjus, qux xlalis sux 75 annorum assumptam, novcm aut dc-
vitx principem, elc, non quiriem ad videndum tan- ccm annos post concilium apostolorum , Christi
tum, scd ad recipiendum ejus bcnedictionem postrc- vero 58. Adliucatiicm mihi diflicilc iri vidctur, quo-
mam : nec ad videndum corpus dumtaxat, sed nd niam anno 57, qui fuit Neronis secundus (tcsie Hie-
videndum eam vivam priiisquain migraret ad Fi- ronymo lib. de Script. Eccl. in Pattlo), Paulus per-
lium. Qtiorisi velit quis , ut Virgincm , vita prxdi- venil vinclus Romam, ubi mansit biennio toto in stto
lam Dionysius nuncupet corpus , inusitaluin inducet condttcto: Acl. ult. Unde anno 58 IIOIIpoluil Ilieio-
loquendi modum , quo nullus doclorum usus repc- solymis adesse. Prxsertim veroquia posiquam semcl
rilur.Nuncvero moniimenuim seusepulcrum Domini Romam venit, nnmquam in Oricnlem reversus est,
quod lestimonio Matibxi xxvn ct Marci xv excisum ut i|>sedc se prophciaverat Act. xx : Ecce egoscio,
cratde petra, apposilissime appellatur, corpus quod iiiquicits, cjuiaamplius non videbith faciem meam vos
Deum vilw principem suscepit. Et rectc hic princeps omncs per quos transivi prwdicans regnuni Dei. Pelrus
vitx Chrisius nuncupalur, ut de eo specialiter nota- vero ut minimum rcdiit bis: semel anno 48.concilii,
rctur, quod erat inter mortuos liba; cl is, qnem rursusque ca occasione, quam Dionysitis hoc loco
illud suscepit morluum, Crat nihilominus princeps scrihit. Sed ile his satis.
vitx. Rursus idipsum denoial cum subjungi! : illic 2. Yerenice, etc. Vulgo vocatur Vcronica. Liquct
ergo post contttitum,placuit ut pontificesomites, elc. ,U ex actis S. Mariialis, qux apud Vincentium Belva-
Nihil igiiur aliud nposloli et riiscipuli fccerunt, nisi censem cxslant in speculo liist. et apud S. Antoni-
viderc et contucri ; quod scpulcro Domini valde num i part. Histor. liiul. 6, cap. 25, § 2, Veronicam
congruit; corpori autem Virginis minime ; quod ni- . muliercm cum conj'ugeAmaiore S. MnrlialemLcmo-
mirom non solum viderunt, scd et scpullttrx man- viceusium nposiolum comitalam fuisse in Galliani.
darunt. Adde ibi cum Dionysio non adslitisse omncs Ejus verba sunt : Yenit auiem cum B. Pctro apostolo
apostolos, sed riuos taiituin, Petrum et Jacobum (in Romain (sciliccl Martialis) et per ettm missus fuit in
Imc certe multi hallucinanlur), hos enim duos dum- Galliam; habcnsin comitalu suo Amatorcm, el conju-
laxat nomiuat Dionysius. Quis aiilem uon videat, gem ejus Veronicain, quw familiaris, et prwcordiatis
si ibi qunquc Paulus adfuissel, a Dionysio cliaiu amica fitil Virginis Mariw. Snncius vero Amalor in
fuisse uomiiiaiidum, et discipulnm du magistro rupe quw modo Amalorh dicilur, solitariam vitam
mcmoriam faciurum ? Idcinque dicito dc Joannc, egit, ibique obiit : Yeronicaaulem S. Marlialem prw-
qui in transitu et rebus Virginis primuni locum ha- dicantcmsecuta esl in territorio Burdegaiensi, ibique
buit; prxsertim quia ibi Diuiiysius numcral summos consenuit.Sed vero Romx riicm extremiim clausit,
illos thcologos, qui adfucruut; Joannes autem hnnc ut Dexler boc Ioco asseveral. Vultus Doraini quem
tibi intcr cxicros apostolos nomcnclaiurani jurc sanguine proprio sudario Veronicx impressit, scr-
nptimo obiinuerat. Insiipersi Jacobus et Petrus pras vatur Romx apudS. Peirum, ubi sxpius ipsum ve-
ciclcris uomiiiandi csscnt, ideo ficri dcbcret, quia ncralus sum : alicr vero ( nam linlcum duplicaium
aliquid pcciiliarc illic cgisscut, aut dixisscnt, quod erat) scrvalur in Hispania iu urbe Gicucnsi, vulgo
lamcn non ostcndiiur, sed simpliciter dicitur ; Ubi Jaen, cum summa revcrenlia. Equilinus , lib. vi,
aderanl Jacobuset Petrus. Ncque vcro quis xstimet! G cap. 151, refert cx Ambrosio, niiiliercmbremor-.
nomiiie pontificum, iliisverbis : Convenimusqttando- rhoissam de qua Marcus v et Lucas VIII,fuisscMar-j
que apud ponlificesnostros Deo plenos, solos aposlo- tliam. Vcrisimile aulcm id non vitleiur; non ciiimj
los Dionysium subnotasse : sed omnes cpiscopos , tacerct Evangelisla nomenejus.si esset Mariha.
qui illic crant, Ubi aderant Jacobus et Petrus: ctim Cclcbriuscst illud Eusebii, mulierem hxmorrlioissam
ipsis scilicet scu inler ipsos , quandoquidcm postea civem fuissc Crcsarex Philippi,el in gralitudinem ac
liieiotheuin numerat intcr ponlificcs, qui tamcn non mcmoriam acccpii a Chrisio beuelicii, staluam ejus
crat apostolus, sed episcopus Alhciiarum, ut Meno- in viridario suo posuisse, ad cujus pedcs ipsamul
logiuin Grxcoruin habet, et ex eo Usiiarrius, apud fimbriain cjus tangere videbalur : faciumque essct tit
Moianum,4 Octubr. : Illic ergo posl contuilum pla- hcrbx qux sub slatua subortn: Jimbriam Domini
citil, ul ponlificesomnesdivinam bonitatemlaudarenl. cmiiingebani, ca potircnturvirlule, ut hxmorrhois-
Ilicrolheus autem omncsibi docloressacros, post ipsos sx ad ipsarum contactum raederenlur : cxterum
theologossuperavil. Si placuil ut omncs ponliliccs hnnc imagincm., Jtilianum aposiatam sustulisse,
byiiinosdicerent, etllierotheus ctiam dixit; profecto ejusqtic loco subslituisse suam : quam tamcn ictu
imer ponlifices numeralur : quare noinen pontili- ftilminis confraciain fuisse ideni Equiiinus leslatur.
CUIIInon positum soluiu esl propicr aposiolos, quos I)e vultu Christi DominiRorax servalo, deque ejus
liiiiicn pcculiari nominc Ihcologos vocavit. Ncqtic miraculis el aiitii|tiitate, et aliis ad enm pertinenti-
vi-rimiesl quod card. Baronius nolavit, illic quoque bus, cxstat liber ins. in archivo basilicx S. Pelri in
Timolhcuni adfuisse, cui opus suum Dionysiusnun- Valicano, ex quo Bzovius multa transtulit in lomum
cupal, nam phrasis illa Convenimusquandoque, non rj primum sure historix Ecclesiaslicx.qux tu consulas.
compjcciitur utrumque, sed est inodus loqucndi fa- A. C. 50.— 1 Peirus, etc. De adventu Pelri Apo-
niliaris Dionysio, quo lolo libro uiilur, prupriam Stoli in llispanias convenit inter oiitncs qui rcs lli-
laiilimi personain dcnolaus, ut vcrba prrcccdentia spauicas scripserunt: iia Ambrosius, Morales,lib. ix,
inaiiifcsiant. Prwlerea el ipse ad idem swpenos exhor- cap. 14; Pineda, n part. Monarchix cap. 28, § 4 ;
tattts est, librumque ipsum ut sttpra modum quidquam Marieia, 'de Sanctis Ilispania: i part. lib. i, cap. 13;
exceilens; rcmhisti (ad Timnlhcum loqtiilur) : qttam- Alphonsus Cbacon , dc Summis Pontif. , in Petro;
obrctn nos quoque ipsum his dumlaxat assignamus, Romanus, lib. i Rcipubl. Christ. cap. 5 ; Pujades,
eic. Nos autcm qui nobis propinqitioressunt, pro in- in Historia Calhalonix, lib. IV, cap. 9; et alii: et
geniinoslri proporlione divina trademus, cic; cl alia intcr cxternos Onuphrius Panuinus, in Clironico Ec-
inuha in hunc moduin. clesiast.; Lipomanus elSurius; llarxus et Lipclous,
Hic niihi gcrmanus lcslimonii Diunysiatii scnsusi inVita S. Pciri; qui omncs id mutumilur a Simeona
165 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 161
A. C. 50. lunrf.Sexifirmiin Bstica reliquit episcopum. Multis enm comitantibus, M. MarcelloA.R. 801.
Eugenio, Apollinari Ravennate (quem redeuntem ad Italiam consequiturCalocerus),
Barnaba, Judaque. Hinc ad Africam et JSgyptum migrat.
BIVARII COMMENTARIIIS.
Metaphraste, in relalione de peregrinationibus Pe- A j citati: Venit (ait ille de D. Pelro) Sirmium Hispaniw
triet PauHapostolorum, quain Surius habct tomom. civitalem, quo in loco cum Epanetum cphcopttm con-
En vcrba illius nianifcsta : Cum uulem non diu man- slituhset, etc. Nec quemquara moveat Dextruin, non
sisset apud Romanos, et sanclo baptismo mullos re~ Sirmium, sed Sexifirroum sedem Epa-neti tiuncu-
generassel, el ecclesiam constiluisset, et Linum epi- passe; nant utroque nnmine gaudet urbs illa.ct ipse
scopum ordinassel, venil Tarraconam; in qua cum Dexter vocat eam iiiferins Sirmium ad annum 100,
Epaplirodilnm ordimsscl ephcopum, venil Sirmium dum agii de Maxima et Moninno martyribus. Vidcri
civiiatem Hisparitw; quo in loco cum Epwnclumcon- posset ea quam Ptolomatus in labula Bxiicx vocat
sliluhset ephcopum, devenil Carthagiiiem civilatem Sex, voce lorsnn dciruucala in coriice: et Yillaenovx
Africw; in qua citm Crescenlemordinasset ephcopum, est Velez Malaga, Floriano veio Moiril. aliisque plus
venit in /Egyptum. Et cum Thebis, qum septem ha- arririet olira exsiilissc in monie Granatensi, altero
benl porlas, Ruftim, Alexandriwautem Marcum evan- ex Atpuxarris, dicto Tregiliuna. Nec desunl qui pu-
gelistam eorum episcoposordinasset, elc. Vide miram lent dictam Sexifirmnm, qttasi Saxifirmtim, seu sa-
Mclaphrastis cum Dextro consonanliam j ncc mi- xum firiuum, qtmd ntinc llispanicedicimus Picdrafita
rum.cum id a Dextro, qui inullos annos illum prx- vel Piedrahiia. De eodem Epxneto iterum incidet
cessii, potuerit Mciaphrastes muluare, vel arabo ab sermo inferius anho 64 quo occiibnit in urbe sua.
eadem autiqua memoria, qux luiic exstaret. 4. Multis eum, elc. Disponamus iter Petri, quo
2. Imacflnes,elc. Ecclesiastica iraditionurcceplum Dexier, el Meiaphrasies illusii-eulur, et unde quivis
esi, usura sacrarum iinagiuuiu iu Ecclesia a sauctis discipulorum in comitaiuin assumptus fnerit a P<-lro,
Apostolis emanassc. Qua de re abunde aclum est in U et ubi quisque relictns facilc constet. Petuis Romx
n Synodo Nicxna, qtix fuit vil ganeralis; in cujus existens nb auno 44 usque ad 47 mullos ad fidem
reverentiam Grxci <iuoianuiscelebrant fesium Domi- perriuxit, interquos insignis fuii M. Marcellus, prius
nica proxime sequenii die ll octobr. ul apuri Mola- Simonis Magi, postea D. Pclri discipulus, ul ipse de
liuin in Usuardo ea riie viricre est. In actione ejus se faiettir in episiola ad Nerxum ei Acbilirum de
5 admiHitur hisloria imaginis Salvatoris iuissx Aba- obilu Petronillx qun: npud. Surium exslat tom. III,
gaio regi Edessxu Christo Doinino, quamquani epi- die 12 maii. Hic de nobilissimo seuaiorum sanguinc
stolx rie ea re a Gelasio inter apocryphas rejiciantnr. Romro uaius, de domo et familia Neronis, a fidelibns
Cxterum de eodcm sacro vuliu qui hodic in cceuobio eam ob causam dictus est Euqenius, quod sonal,
sanctiiiioiiialiuni S. Sylycstri de Urlie in niagna vc- nobilis. Romx qtioque Peli-us degcns ortlinavil epi-
ncraiione est, simul cum capiie S. Joannis Baptista;, scopum Apollinarem discipultim suum, quem secum
cclcbranl quoque spcciale fcstum Grrucidie 17 augu- duxeralab Antiochia, niisitqiieeum Ravenuam. Erat
sii. Consule de hoc Baronium in Nolis ad 9 novembr. vero genere Anliocheniis, ut cjus acia habent, qux
qui niulla in ejus favorem congeril, ct revoca iti Mombrilius recitat tom. I, et Surius lom. IV, cl
menicra sacrum Cbrisii vultnm impressum in liuteo Equilinus lih, vi cap. 128. De ejus ordinatione e:
Veronicx, et imagines a D. Luca depictas, qux missioiie agit martyrologium Rom.,Beda, Usuardus,
surnmo cultu et revereniia hic Romx nsservantnr, et Ailo die 23 julii. Cuui atttem non diu mansisset
apud saticiam Maiiain .Majoreiu, et iu basilicis de apud Romanos (ait.Melaphrasics, nimirum Ires lan-
Populo ei de Pacc, ct in Via Lala, el aliis : e quibus lum, vel 4 antios), el Linum episcopum ordinassel,
et cx officii suprcmi aposiolaius dignitate liquet Pe- sibi scilicel suffraganeum, vel coepiscopum, ut eo
Iruiii si quis alius Apos.lo!us, inriuxisse imagines fG absenle Romanx Ecclesix provideret; anno 47 vct
sacras ubicumqtie prxdicavit. Quod veto qtias in initio 48 Roma exiit versus Hierosolymam, comili-
Hispanias invexit ab Antiochia dcluleiit, facile dc- bus M. Marcello Eugenio, Epapbrodito, Epxneto,
duci potest ex co quori tiinc tcmpmis nb Aniiocliia Rufo, Crescente, etaliis. De Epxneio, et Rnfo liquei
veuiehat, ubi (post concilium legalium Hierosolymis Roinx degisse, nam Paulus salulat illos ad Rnmauos
anno 49, vel 48 celebratiiiu ) a Paulo increpaius est, scribens cap. xvi, vocatque Epxnelum, Primilivutn
ut ijise refeft ad Galai. li. Ejus rei perscveral M.urili Asiw discipulum. His igitur comiiibus, Peirus Ra-
lesiimoiiiiiiii non lcve in sacra el miraculosa imagine vcnnam trausiens assumpsit secum Apollino.rem, et
B. Virginis vulgo nuncupata de Allioca, de cujus au- landem pervenit Ilierosolymam, ubi eo anno inierfuit
liquitalc mtilti exstimant a tempore Apostolorum ibi- Assumpiioni Virginis, elsequenti concilium celebra-
dem coli; quandoquidem nnle 500 annos tempore vit de leg.ilibus non observandis a Conversis e genti-
S. lsidori Agricolx erat celebris; cl cum iude ceriuiii litate. Decretum vero concilii miseruni Aposloli An-
sit, superasse vetusiate Maurorum dominium in His- liochiam per manus JuJx (qui coguominabaturBar-
pauia; et ex characteribus quibusdam ipsi afGxis, sabas) etSilx, quos Lucas Acl. xv vocat viros pri-
consiat nposlolicam redolere xtalem. lu tanta aiiiem mos ex fralribus. Hi desceitderunlAntiochiam, et con-
vetuslate niilla noinencl.iiui-x sux ratio cnnveniens gregata mullitudine, tradiderunl epistolam.Juda autcm
assignari poltst, nisi quod prius dicia sit de Anlio- et ipsi cum essenl prophetm, verbo pturimo consolali
clita, paulntiraqiie vox illa aiiquatenus alterata, tlc sttnt fralres. Tunc Silas adlixsit Paulo ; Jttdas vero
Aloclia nunctipala sil: alque ila a D. Petro iilatn abiit in Jerusalem, et arihxsit Petro. Rursus Pelrus
accepimus ab Aniiochia delatam. Quod enim dicta U profeclus est Antiochiam, ubi Paulus in faciem ci
credilur ab arbnsto quodam rurali ilispane dicto restiiit; Barnabas dissenliens n Paulo, et assumplo
Atocha, qtiasi super illuri apparuerit, vulgaie esl et secum Marco, navigavit Cyprum, uhi naius fuerai.
parvi pendendum; illa enim nusquam lcgilur nppa- Paulu% eleclo Sila, perambulabat Syriam, el Citiciam,
riiisse alicubi, ci nonicn Atoclia recentius est in llis- prwcipieus custodire prwcepta aposldlorum; eral enim
pano idiomate quam quiverit imagini Golbicx ut scripta epislola decretalis concilii, his qui eranl Antio-
minimum Aiiliquitatis, nomen dare. Siinl qui asse- chiw et Syriw, et Ciliciw, fralribus conversis ex genti,-
riiui exstare D. Ildephousi epistolam ubi cjus sacrx bus. liactenus ex Act. apostol. cap. xv, et ex Episiol.
iinaginis meminil: sic rcfert M. ^Egidius Gonzalez ad Galat. cap. ii. Aliquod lempus fecisse credeudus
Davila regius hisioriographiis, in sua hisloria Malri- est Petrus Anliochix et IlierOfOlyinis, visiiaiis Jide-
lensi, et conseuiit P. Moritlo in hisl. de Pilari. les; inde vero navigavit in Cyprum anno sequenti,
5. Epwnetum, eic. Affirinant ejus in Ilispania ejii- scilicci 50 prorcciurus in Hispaniain : ibi adlixsil illi
scopatum cum Mulaphrasic cxieri auctores supra Bamubas cuin Marco, et indc cuni reliquis comilibus
165 FLAVII LUCII DEXTRI CIIRONICON. 166
A. C. 50. Manet in Hispania S. Quartus, qui obiit anno 76. A.R.801.
Lucius Seneca centurio, verus Christianus, Siptrix occumbit.
Per hxc tempora sanctus Alhanasius primus episcopus Cxsarauguslanus, Grrecus na-
BIVARIt COMMENTARIUS.
M. Marcetto, Apollinari, et.Juda navig ivit in Hispa- A saue erat Corinthi, cum scripsit epistolam ad Ro-
niam : Romam, ut credo, obiter visitans; solviique maiios, iibi ejus nomine illos salutavil; snlutal vos
Tanacone, nbi Epapbrodiiuin constituit cpiscopnm, Quartns fraler. Cxterum cuiii cpistola illa scripla
icste Melaphraste; quamquam nonnuHi pro Tarrn- fuerit a Paulo Corinibi circa annura Domini 54, plus
cone legaiiiTarraciux, qux Italix civiias esl. Cxle- minii-ve, dicendum est, sancium Qtiarium anlc illum
rum Pctrus Galesiuus vir quidein cruditissimus, et annum ab Hispnnia disccssis-c in Orientem; Pau-
ltalus in notis ad 12 knlend. februar, sui Mariyrolo- IUIIIfor.an illac adtluclurum rognliim ab Hispaiiis,
gii, iia legil in Mctapliraste ut alfiimel Tarraconam, magnas ejus accessus causas prxbenlibits : dc qui-
non Tarracinaiu in e<>habcri; atque cjus urbis Tar- bus paulo anie Romanis dixeral: Cum in Hhpaniam
raconensis in Ilispauia constittiluui liiisse nb Apostolo proficisci cwpero, spero quod a vobis deducaiur illuc;
episcopum Epaphiodituni. Qux saue lectio veliemcu- idest, ui Tlieophylaclus contmenlaiur : Yosmet in-
lcr nrridel, quia ibi narrnt aucior iier Pelri lloma specla quce.me urget necessilas,ui Hhpnnos conveniam,
in Hispniiiam; E: cum Roinatn, aii, reliquisset, et Li- priores eslis ad itlos me demissuri, qttia sic cogor ttt
niim epkcovutn in ea ordinassel, venii Tarraconam, in fitciam. Perseveravit cum Paulo quousquc misii
qtta cum Epupltrodititm ordintissel episcopum, venit illtiin in Hispanias, dum ipse Bomx riciiiicrclur in
Syrmium civiiuiem Ilispaniw, etc. Cerio Tarracina vitii ulis ; nani in n Romx scripla nri Timolli. epislola
iioii est in iiiueie Hispanix, scd ari oppostilamRoma: capit. iv nit : Lucas est inecum solus. Inde enim fll
plagam oricnt ilem. Acciriit quod Tarracinx non re- ut Quai-iiis luiic lemporis abseus cssei. Verisimile
pet-itur Epaphroditi memoiia, ut cogaintir euin epi- autcin esi eum profccium iu Uispaiiiam, ut fidelibus
scnpum illitis civitatis exsiitisse. Poisumus eliam .^ rie i-etcnlione Pauli Komx in vinculis ratioiiem rcd-
facile hac lectione concilinre cum Meiaphraste Doro- rierct : cl quod vincula impedirenl itcr ari ipsos.
llieuin, <|uiin Synopsi eitin rcfeit Aderx cpiscopum; (Irieni (licemus rie S. Sectindo nd annuni 52.) Cu-
fuitvero Adcra scu Adelia, mbs juxta Tarracoiiain jus vero Ecclesix cpiscopus fuerit, non convcnit
tita, in Ilcrcnouibus, ttl apud Ptolomrcum virierc esi. itpttri otnnes. Ilippolyius <-tDorolheiis, quos Equili-
Iilic Torqiiittiiin, Seciindum, Cn-ciliuni, et reliquos, niis scquiiur, ciiin Beritlii episcnpum faciuni : idque
(pios ipscRomx ordinaveiai episcopos, cideni occur- asseril Galcsinus : qui taiiicn in Notis suis inquil
liise, eiimque comitatos per liispaniam saiis verisi- alios coniendere episcopuin fuisse Nursix. Dcxtro
iuile vidcliir (tuncCaloccrus sancli Jacobi discipulus vcro, cui magis assenlimur, fuit Betyri in Hispania
Apollinari adhxsit, cum quo postmodum Ravennx ejiiscopus, quod fuil oppidnm in Bxtonibus, nlias
vixit, ul apuri Equilimim videre est lib. vi capii. 12S diciniii Conciolttm, qtiod ciiam iu Bxlonibus prope
illis verbis : Intervn Calocerus presbyler Ravennatem Salmaniiain ponit Piolomaus; Prinio vocabatur
Ecclesiaingubernavit), nliquusqtic episcopos ct pres- Bcrela, et rieinde Dexiri ;cvo Bwtirus, ab aliis Bw-
l.yieros de novo instituissc : iton tamen conslai qui tira. Vide Dexlrum anno 103.
fiii-rint; IIIIOdempto Epapbrodito, qucm Tarrncone, 6. Lttcius Seneca, eic. Loco Senticw ut anlea in
ct allero Eprcneto, quein Sirmii vel Sexifirmi episco- coriice Ieiiebalur, limlavi Senlrim, Lusitanix oppi-
pmn censtiliiii. Cum veroab llispania discedercliia- (liiin ; quod bodie Sinlra ntincupalur : in cujtis cc-
vein conscciidens, pcrrcxit in Africam, ubi Car.ha- clesia S. Michaeli dicata, arihiic in tapidc vetuslis-
ginensihus Ci-csceniem episcopum consiiiuit (testc simo jiersevcrat L. Senccx epiiaphium; quod non
Mi-laphrasle), de quo ex cpi.tola II ari Timoib. iv solutn ipsi, sed ctiam L. yEliano lilio, ct Cnsia:
liabcnius, quod cuni Paulus Roma: in viuculis dcii- C Qu:niili;e uxori couimnne csl. Adducitur ab Ambro-
nerelur, Crcscens Roma in Gulutium abicral, nnuo sm Morales lib. ix llislor. llispnu.capii. 9, riuni agil
58, quo lncn in Galliam lcgcnriuui coiilcnduui Epi- de evcniibus anni 55. Esl vcro tiujusmodi :
plianitis hxresi 51, Tlieodorctus in etiii! Pauli locuin, L. <£L1US L. F. GAL.^ELIANUS.
ct ex Romaiio mnrlyrologio die 27 junii, ei 29 dc- II. S. E.
ccmbr. cerium fit Viennensem Gallix Ecclesiam L. .EI.IUSSEX.F. GAL.SCNECA. PATER.
ipsum fundasse. Ulrobique pixdic.isse coniendit II. S. B.
Bronius in Notis ad 24 junii, ci itn asseriiur in tex. CASI.V Q. F. QUINTILIA M.VTEIt.
liiartyrolog. Romnn. ea riic, ct apud Usiiardum. 0,ior- U. S. E.
luit liimeii pt ins successorem sibi apuri Cartliagineui
cmisiiiuere, ubi primus a Divo Pulro rialus fticrai Itt cst :— Lticius jElitts, Lucii fiinis, Gaterius
episcopus. Ab Aliica profectus est Peirus in M%y- .Etianus , hic sitits esl; — Lucius jElitts, Sexti ftlitts,
pniin : ibi Thehis /Egypiiis ( nain suul nlix in Asia Gnterius Seneca paier, liic situs esl; — Casia, Qtthili
j'uxta Coriiiiliiitii) lUilinn tledit episcopum, qui post- ftlia, Quiritiliamtiier, Itic sila est. — lu quo siiiiiino-
iiiodum ad llispanias accedens Dcriosa: seti Torlosx pcrc iiolandum, non stiperponi noias illas D. M. S.
ponlifex sedit, ul infra ad anniini Chtisti 100 et 112 vel D. M. qux dcnotanl Diis Manibus Sacrttm, vei
diccmus : ac rienmtnAlexanilrix Marcutn ordinavil Diis Mctnibus, qui a gcnlilibtis Dii niorluorum cre-
iinlistitem. Quo lamlcm peraclo iiinere navim ascen- (Jebaniur; ctini vero in omnibus geniilium epilaptiiis
ilciis Roiiiam reversus est, el Baruabas Mcriiolancn- rcpcriauliir, ct in boc omiiino dcliciani, signum ma-
scm lunriavilEcclesiani ut Baron. aflirmat ari an. 54. D nifestiim est, fuisse liomiiitim christianorum.prx-
5. Mauel in Hhpania, etc. De saucio Quartu agunt serlim t|uia nulla alia noln geiililium ibi cst, clquod
iunriyrologia dic 5 Novembr. iiomanum , Bedx, tntiltis inscribcbatur lapidibtis Aug. Sttcerdos, vcl
Csuardi, ct Adonis, ct Equiliiius lib x, cap. 16, et aliquiil litijiismndi.
Jih. vi, c. 100. Scd inler t-xleros Pelrus Calesiiius 7. Perhmc tempora. Egiinus deS. A-.hanasioluni ad
adcamdera diem consonat Dexlro, inquiens : Natalis atiniim 55, commeul. 2, tiiin ad 50, commeut. item
S. Quurti, qui fuit tiniis ex 72 disciputis , Beryllii 2, tiiin etiiim ari 42, comm. 2, quibus ferc locis di-
episcopus; inde in Ilispaniam profecius Christitinw cium estdeS. Tlieorioro ; tuin ari 4t. Galesinus, die
rcligionh disciplinam posl apostotum Jacobum Uis- 15 Alaii, btrc iuquit : Ab illis iletn duobus Ailiaitasio
panis tradidil. Hxc ille Dexier vcro ad annum 105 et Theodoro, qui ex llhpania nttmqitamdiscesserant,
itcrum de S. Quarlo a^ens bxc ail: S. Qttartus apo- in mulltis iltius provinciwparies, Christianw retigionh
stolorum Discipttlus bis llhpaniam peragrat : semcl disciplina propugala est. Qiiod autem bic dicilur du
pusl Jacobum, iierum reticlus a Vutdo : apud qiteiu prxdicalione S. Atbauasii iu tota Celtiberia ei Cat-
 '
167 FLAVIl LUCII DEXTRI CHRONIGON. » 1G8
A. C. 52. lione, discipulus S. Jacobi, ex bis quos in Hispania habuit, tola Celtiberia prxdicat, A. R. 803.
et se mirabilcm ibi prxstai. Ipseque et Theodorus tola Carpetania prxdicanles, et
docentes discurrunt.
Iscius Carleix prope fretum prxdicat, tolamque oram maris interni percurrit: et
BIVARII COMMENTARIUS.

petania, cleganter cccinit M.Maximus hoc epigram-- A Imvamsepultus cst. Cui concinunt Callist. II et Vin-
mate, qund una cuin suo Clironico lypis excusumn ccntius Belvacensis.
est Csesarauguslx 1619. Quod ad loca prxdicationis SS. Athanasii et Theo-
dori pertinet, cx his qux scribit Piotoraxus lib. u
Primus Albanasiusnostra fit prsosulin urbe (Cmsaraugu-
slanus) Geographix labula 2 Europx, capit. 6, osiendiiur,
Angelicaequcdomnspastor honoriflcus. anliquam Celtiberiam non coraprehenderc loliim
Per Carpeuinosjactat sacraseminatractus Aragonix nostrx regnum, sed ab lbero usquc ad
Et Celliberisprxdical iu populis. regnum Tolelanum, cum paric Marchix, scu Man-
Macteanimipietale, senex, prxsulque palerque, chx, et Atcarrix: Carpeiania vcro id quod nunc
Discipults Jacobi es, poutilicumque riecus. Caslella nova dicitur, seu Toieianum regnttm, qux
Ofa pro populocommisso,splendidepastor, tcrmiuatur ad Scptcntrionem Durii ripa, ab Occi-
Anchoraqui iidei diceris, esto fave. denlc et Meridie montibus quos vocamus : Puerlos
Dc Sancto vero Theodoro ejus socio cecinit sic : de Somosierra, de Guadarrama, Fuenfria, Palomera;
ab Oriente autem Cellibertx contermina est.
Hispanix Jiguntparibusvestigiacuris, A. C. 52. — 1. Iscius, etc. Egerat anno 44 et 50 dc
DivusAthanasius,tunt Theodorusamans.
Prcsbyter iste fuit primus, docuitque libanler, prxdicatione quorumdam S. Jacobi discipulorum,
In Celtibet-odogmala sacrasolo. videlicet Caloceri, Athanasii et Theodori, nunc ct
Cumquequaler decies complessetCynibiusorbem, deiuceps usque ad annum 60, designat loca in qui-
Cinclusfronde caput, sidera clarusariit. bus Torquatus, Iscius, ct socii prxdicarunt, uno
Consora alterius Theodori, cuidatacura esl, T. S. Sccundo , Abulensi episcopo; de quo
Cuslodiresui busta verenda patris. D excepto.
ntinc cum cxteris non meminii. Quid aulcm fueril
Macteauimo,Tbeodoresacer, servatorovilis in causa, ipse non exprimit: milii autem vidctur iu
Cresarii,fulgensreligionishonor. cnusa fuissc, quod hisannis S. Secundus crat abseus
Ante Deum supplex pro nobissedulusora,
Qui, duce te, fldeicarpsimusambrosiam. ab ilispania, uipoie S. Paulo comes facius suarum
pcrcgriiiatiunum ; nam Aci. 20, intcr alios discipu-
Quo loco M. Maximusduos disiinguit Thcodoros,» los, qui Pautum comitaniur lola Grxcia , ct usquo
allerum D. Jacobi discipulum, qui juxta corpus pa- Hicrosolymas , ac Itomam, reccnseiur Secundus.
Iris ac magislri sui sepultus jacel; alieruin qui B. Ilactenus autem nemo agnovit duos Secunrios
Athanasii fuil archipresbyierprimus. Uirum autem1 slolorum discipulos, ut vclitquis asseverarc hunc apo-
nh
el hic qtioquc S. Jacobi, an ipsius Alhanasii fucritf alio diversum fuisse. Accedit
iion salis consiat; licct primuin mihi1 quod lunc temporis '
discipulus, erat quoque apud Paulum S. Quarlus Hispanix epi-
probabile videalur. Illis vcrbis : Ctunque quater de-
innucre vidciur obiisse liunc scopus, ct verisimile est ut secum adducerent in
eies, clc, archiprcsby- Apostolum. Vidc qux de Quarlo diximns
icrum xiatis sux anuo 40, nisi forsan vclit, ut post• Hispanias
ad annum 50. Dc Secundo itcrum agemusanno 100.
40 annos ab ejus prxdicaiione ob. quam Hispaniw' S. lseius, dicilnr a Dcxtro prxdicasse Cartcix
figunt paribus vestigia curis, D. Athanasius tttm Theo-'
dorus amans, viiam cum morte commulaverit, quod propc frelum, et alleri Cnrteix, non procul Cartha-
Juxla dicendum gine Spartari.c. Ulrum lcgendum sit Carlheix vcl
magis probo. quam siipputalioneni Cartesix, vel Cartesx, non multum curanrium ; in
csl, eum morti concessisse anno 76, nam aun. 3U nominibus enim antiquis propriorum locorum non
Dc anno autcm, ac die|
1 <
ccepil Hispanica prxdicaiio. C miniina variaiio facta esl, temporis velustate. Equi-
morlis S. Alhanasii hxc habet Maximus ad calcem linus el Molanus et Brcviarium Cordubense
sui epigrammalis : Obiit prope Cwsaraugustam anno Carthesiam. Romanum vero legunt
59, coiitur prima die Novembrh. Quod ad gcnus mor- Dcxtro conseiilicns die 15 Maii, Marlyrologium Carieim,
tis quo obiit, atlinei, Galcsinus credidit esse con- quod nomen apud
nuclorcs receplissiinum est: Titiiin Livium,
fessorem ad 15 Maii in suo Martyrologio; ncc mi- probatos lib.- xxviu ct43; Strabonem, lib. III Geogr.: Pli-
riun, cum sola M. Maximi aucloritale (cujus scripia nium, lib. ni, cap. 1; Hircium, lib. i dc Bello Hisp.;
nondum cum Galesinus scripsit comparueranl) mar- Dionem Cassimn, lib. 43 rerum Rom.; Silium Ita-
lyrium ejus constet: is vero in quoriam hynino de licum, libro Punicorum; Ptolomxum, lib. n Geo-
tribus priinis episcopis Cxsarauguslanis, hxc canil graph. cap. iv; quos reccntiores secuti sunl: le-
inler alia : gunt vcro cum aspiralione Carlheiam. Qui Carlhesiam
Laudole primum, Athanasi sacer, legunt, contendunl fuisse urbem sitam juxia Asiu-
Teque, prxstaati Theodore, canlu : ricam qux nunc dcpopulala Ventosa riiciiur. Ila
Non mitiusnostris,Epitecte prxsul, Molanus et Cordubense Breviarium quos sequitur
Dignuses odis.
Tertium et primumvidet ipse Ibcrus Mariana, lib. 4 llist. cap. 2. Errant lamen lota His-
Fortiter passuin,elc. pania, quia apud anliquos probatosquc auciorcs in
toto Asturicensi tractu non exstat urbs Carlhesia
Nimirum Aihanasium ct Epitectum: aii vero vidisse dicla; prxlerquam quod D. Iscius et socii ejusin
ulru-.nque forlilcr passumlberum ilunien, quia prope B.ctica littorali prxdicationis inuniis exercuerunt,
Cxsiirattgusiam ad ejus ripam mariyrio sublati sunt. rj j ui jam osiendimus, et rion in mediterraneis llispa-
Cxtcruui tamctsi illic obicrii, corpus tameu Com- nix provinciis. Adhxctunc lemporis insisiebat con-
postcllam translatuin est a discipulis, sicut ipse versioni ejus tractus S. Ephrxm Asturicensis cpi-
teslamento caverat,seputcrum sibi eligcns ex scopus a D. Jncobo ilti provincix designatus : ut
jlcre S. Apostoli. Ita asserunt Morales, lib. ix, non esset uccessariiim D. Isciiim in urbe tam pro-
firimo
Hist. Hisp. c. 7, ei Marieta lib.. i de Sanctis Hisp.; pinqua episcopum eliam constitutum fuisse.
et quod majus his est, Leo III id prius docuerat in Qtiarc dubio procul sit, scdem S. Iscii in Bxiica
epist. de Translaiione S. Jacobi: qua de re Brevia- exstiiisse. Nunc vero adliuc lis cst inlcr auctores de
riuin Cordubense hxc ait : Alii vero discipuli Atha- situ ejus Cariheix; nam Plolomxus in tabula Bx-
nasiut et Theodortts (ut in B. Leonis ephtola legitur) lica locat iilam in Baslulis, juxta frelum Gadiia-
juxla Apostoti corpus, unus ad dexteram et alier ad num; ct Mor.tlcs, in Antiqnit., fol. 81, conlendit
169 FLAvtl LIJCII DEXTR! CHRONICON. I* 170
A. C. 52. Alone, et Carleix alteri in Mediterraneo mari, non procul Carthagine Sparlaria A.R. 803
prxdicat.
Templura Columnx Cxsaraugustx (ubi qnidam credunt partem esse Dominicx Colum- a
nx), Gdeles et frequenter undique visitant, et cum maxima veneratione colunl.
Floret centurio Malaciianus, quem S. Jacobus ibi tingit.
S. Torqualus domo Romanus, P. Nonii Aspernatis liiius, vir clarissimus, Acci, Ma-
lacx, et usque ad fauees freti prxdicasse dicitur.
Marlialis Lemovicensium, Cadurchorum, et Tolosalium apostolus, Hispanias adiit, el
prxdicando fideles invisit.
54. S. Indalecius Urci, Iliberri, Carlhagine Sparlaria, et Eliotrocx prxdicans, in illis par- 805*.
tibus celeberrimus habetur.
BIYARII COMMENTARIUS.
esse Algeziram',Mariana, lib. i,*cap. 2, vultutsitj A Helche, vel Alicante. Nihilominus cum Alone et Ilicl
Tariffa. Demum aliis placel ut sit qux nunc Cartaya diversx urbes fuerint, omnino dici oportet ut Ilici
nuncupatur. lnter eos etiam qui Carteiam juxla fre- sit Helche, Alone vero sit Alicante (ut ex ipsis nnmi-
tum collocant est discrimen, nam quibusdam placet nibus satis apparet), atque D. Iscium in Alicante
fuisse cx eo freti latere quo Mediterraneum mare quoque jecisse prxdicalionis Evangelicx semina.
incipit, id quod Ptolomxus amplectilur : aliis vero 2. Templum Columnm. Non affirmat illic fuisse
ex eo, quo Oeeanus ipsi freto conjungitur. Urbs ea partem Dominicx Columnx, sed quosdam (id est
in ora Oceanisita est, ubi primum a faucibusangustis vulgo) ita exisiiniasse. Egimus de Columnx templo
pandiiur mare.ait Liviusloco citato, eilib. XLHI,qui- ad annum Christi 57 com. 2 et 3.
bus locis agit de bellis navalibus apud Carteiain in 5. Floret Centurio, etc. Vide qux de ipso lalis-
ore faucium freli Gaditani inter Lxlium Romanum, sime diximus anno Domini 34, comment. 3, 6 et 8.
et Hannonem Cartbaginensem habitis; quo eliam Erat hic ipse Caius Oppius, ut ad annum 70 dice-
loci Cxsar et Pompeius in triremibus dimicavere. mus com. 2.
Sane ut hxc aliquatenus in concordiam deduci 4. Sanctus Torqualus, etc. Romanum quidem
queant, necessario cum Dextro dicendum est, non fuisse et nobilissimnm, nomen ipsum Torqnaii salis
unam solumCarleiam in oris Bxlicis olira fuissc,sed docet. De P. Nonii Asprenatis pairis ejus consulaiit
duas, alleram quam Tilus Livius collocal ad oram cum M. Aquilio Juliano, anno Domini40, scribit Dio
Oceani a parte exteriori freli, nbi primum e faucibus Cassius lib. LIX,Cassiodorus ci Baronius, et de L.
angutlit panditur Oceanus; et in hoc dissentimus a Nonio Asprenate (ut credo filio P. Nonii; et fiatre
Plolomxo : alierara quam modo Cartayam nuncu- jg S. Torquaii) qtiia anno 95 iniit consulatum cum
pamus, non longea Nova Carlhaginc. Priorem voca- Arricinio Clemente, agunt Fasia Consiilarin Onu-
verunt anliqui Tarlessum, uti referunt Plinius lib. phrii. Prxdicavit autem S. Torqnaius Acci, id est,
III cap. 1 (qui eiiam locat eam in mari Atlanlico, Guadix, et Malacx nunc Malaga : et usque ad fau-
videlicel Oceano, Ex Atlantico mari Carteia, ait, ces freti de Gibraltar. Quod Acci sit Guadix nemo
Tartessut a Grwcis dicla) et D. Hieronymns tib. n dlsseniit; poniiur a Piolomxo in Tabula Hispanix
Commeniariorum in Epist. ad Galatas, in procemio. Tarraconensis, in populis Bastetanis, seu Basseta-
Posteriorem vocamus Carlaiam; qux non est in ipso nis. Ibi quoque episcopus datus fuii. Irrepsit proinde
maris liltore, sed interius in terra a mari aliquantu- mendum prxli in Breviario veleri Cordubensi, apud
lum separata. Quare verborum Dextri sensus est, Alderetera lib. n Antiq. cap. 12, dum ait, Torqua-
S. Iscius Carleiwprope frelum prmdical, qux urbs in lus apud Gaditanos quos tunc Acciosvocabant: debet
Uceano sita est, ubi cum freto Gadiiano conjungitur, enim scribi apud Guadixanos, non Gaditanos. Itc-
tptamque oram maris inlerni percurrit (sic vocat rum inferius anno 66 agemus de S. Torqualo.
rinare quod inter fauces freti est, et iia vocaiur a 5. S. Marlialis, elc. De eo Martyrologium Rom.
Ptolomxo in tabula Bxlicx, dum de eo inqtiit, 30 Junii, ubi Baronius, non solum Lemovicensis
Calpemons el columnain inleriori mari esi). Prxdi- sedis auctorem, sed etiam aliarum fuisse refert.
cavit eliam el Aloneel Carteim alteri in Medilerraneo Cum aulem episcopatus ipsius non longe esset ab
mari, etc, id esi, qux ex parte Mediterranei sita est, Hispania, ut qui ultra Pyrenxos degeret, facile illi
tamelsi non in litlore, sed prope Canhaginem sita fuit ad ipsam accedere. Fuit sane eo lemporis usu
sit. receptissimum inter primitivos Ecclesix fideles, se
Sed ubi exstileril Alone seu Alo, nunc videndum. C( invicem invisere, ut de rebus ad Evangelii prxdica-
Ptolomxus locat illam non in Hispanin Bxlica, sed lionem pertineniibus alius alium consuleret, quan-
in Tarraconensi, in Conlestanis populis, non valde doquidemmultas occurrere necesseerat diflicultates,
procul a Carthagine nova, seu Spartaria, in sinu qux consultatione indigereni, et titjsese mutua col-
Ilicitano, id esi, Golfo de Helche. Amoldus Milius locutione ad oppetiendara pro Christo mortem ani-
putatesse ipsam llicem (nunc Helche) et quod Potn- marent. ldem quoque Baronius in Annal. ad annum
ponius Mela vocet eam Ilicem. Verba Melx lib. u Domini 74 asserit S. Mariialem instituisse Lemo-
cap. 6 hxc sunt : Sequens(sinus) Ilicitanus Alonem vicenses, Tolosanos, Burdegalenses, Cadurcenses,
habel, et LttcenUam(nunc Lucetta) unde ei nomen et Aquitanos populos. Vide de his epislolas ipsius in-
Iticem. Certe cum ab Hice urbe abstineat, et ei sinui Bibl. vet. Pair.
inde nomen Ilicem accidisse dicat, nomen hoc ab A. C. 54. — i.S. Indalecius, etc. Urci, urbsfuit in
Alone videtur ortum, attciore Mela. Mibi probatur Bastetanis olim non parva, apud Ptolomxum, in ta-
textus sic omnino legendus, Sinus Ilicitanus Alonem buIaTarraconensi. MichaelVillanovaconlenditetiam
habet, et Lucentiam,et unde ei nomenIlfcem. Id est, diciam Aquilam. Mododicitur Vera, juxta Carthagi-
habetetiam llicem, unde ei nomen scilicet Ilicitanus: nem novam, et Muxacram. Ita Ambrosius Morales
nam cum Ilicem sit in casu accusativo, deducto a lib. vin, c.50, et-Iib. x cap. 32, quamquam hic auctor
reclo Ilici, aliter secundum grammalicx regulas confundat Urci, et Vergi, qux tamen diversx civi-
legi non licet: neque vero sinus Ilicem usquam, sed tates sunt, ut videre est apud Ptolomxum : Urci
Ilicitanus, vocaius reperilur. Morales in Antiquiia- siquidem est in sinu Ilicitano juxta Lucenam et
libus Hispan. fol. 7, tarapha de Regibus Hisp. et IjGuadix; Vergi autem in sinu Vergjtano, qui ab ea
Hichael Villanova super Ptolomxum, voiunt, ut sit nomen accepit, et nunc Yera dicitur : ct inler
PATROL. XXXI. 6
111 FLAVH LUCH DEXTRI CHRQNH^QN. 172
J\. C. 54- Quem Clarus [SeuClerus] diaconus comilalur, q ui diaconus cum muRis clericis, prope A. R. 803
Carthaginem Spartariam, non proctil a poriu civitatis in mare crudeliter detru-
duntur.
Eupltrasius Iliturgi, non procul Carlhagine Spartaria, populis qui dicuntur Coqtestani,
ad urbem Assotum, totoque agro Canhaginensi prxdicans ferventer discurrit.
BIVARII COMMEN.TARIUS.
ulramque silum est Caridemi promontorium, seu A Libcratps presbyipr ipsiq?. De Iqco ubi sila fuit, nibil
Cabo de gatas. Unde in Martyrologio Rom. Indalecius apud auciores jnveni. Si licet aulem conjccluris
Urci, Tesiphon vero Vergi episcopi sedisse dicun- duci, crediderim fuisse Valladolid,'\e\ in ajjro ipsius
lur. exstiiisse, nam a Comtanlino in eo loco videtur col-
lliberri, sen Iliben, ut alii vocani, vel Eliberi sila locari^ riimirum non longe a Segobia cl Palencia,
fuit in saltu quem nunc dicimus ( aliquantulum voce sed quasi cum eis triangulnm consiituens. En Dioe-
mutaia) E/6ira, vel Sierra de Elbira, duas distans ceses Tpletaqx metropolis Constaniiniano ordine
Jeucas a Granaia, qux ejns loco successit; Sic Mora- positx 1* Carlhago nnva, 2° Oreium, 3' Casmlo,
les libr. ix, cap. 13 eilib x, cap. 52, TarapbaetVil- 4° Mentesa, 5" Acci, 6° Basia, 7° Vergi, 8° Ilici,
lanova; et de ea Ptolomxus m Tnrdnlis Bxticx. 9° Valemia, 10° Sxlabis, 11° Valeria, 12° Dianium,
Iu quodam librorum, recens repertorrim apnd mon- 13° Segobriga, 14° Ercabria, 15° Segunlia, 16" Uxa-
tem Sanctum Granatensem, scriptum est, D'. Jaco- ma, 17° Segobia, 18° Palantia, 19" Eliocmia. Inter
hum cum ageret juxta Ilibcrrim, in quodam specu, bas Cnrlhago ol>snam diirnitatcm et meriia primo
docuisse aliquamdiu discipulos ibi suos, et ea de loco posita est. Tres sequentes codem ordine sitx
causa locum illum Hipulitanum montem prius dic- sunt in Orcianis, decem reliqux ab Acci usque ad
tum ab Hipa magna, oppido non ignobili, prope Ercabicam in Bxtica eo fcre nrdine, qno positx
sita, vocasse Garnatam, quod sonat specum doctrinm, siint: cxterx in Castella veleri. Cum igitur Eliocroia
nam Hebraice Garah significat evacuare, nudare; assignelur, quasi confinis Segobix ct Palentix, non
undcinPsalmo cxxxvi ubi nos legimus Exinanit,e\n videtur quo loci siia fuerit, nisi in agro Vallisoli-
originali esl Gariu, id est, vncuitas (spelurica vero D „ tnno. Eo vel maxime qnod Valladolid, dicla videtur
vacuilas quxdam est) et Nataalem est docere. Simi- a Valle jElicia, sivc Valle Elii, qux est priina pars
liter in Arabico idiomate Gar est spelunca, et nata vocis Eliocroix, seu.£Iiocrolx. Hisvero qui Vallisole-
doctrina : nos exigua inducta voci corruplela, non tum credunt olim vocalum Pinciam, respondemus,
Garuata sed Granaia dicimus : multoque corrupiius mullas alias civiiates fuisse cliam binomias in Ilispn-
desumpsimus malum Granalum pro insigni regi Gra- nia; quare Plolomxus qui posuit Pinciam, abslinuit
nnlensi, quasi ab eo, et non potius a Gctr, ei nata, ab t.liocrola : cum tamen alias nobilem urbem non
id est, spelunca doctrinx dicia sit : quod docle silerct. Atque hxc suh conjeclura dicta sint. Nam vi-
notavit Bernardus Atderete, in suis Aniiquitat. deo Antoninnm Pium Elincrotam conslitiiere xxv M.
lib. II, cap. 24. Concinilque dictis Rasis Arabs, dumi pass. a Carlhaginc in ilinere quo Caslulonem. Con-
lib. III Hisp. destruciionis cap. 13 agcns de Granatai sule Vasxum in Cbron. Hispan. cap. 20. Poluil ni-
dicit (juxta llispanicam vetercm ejus libri transla- hilominus oppidum aliud cjiisriem nomiuis illud essc.
tionem). El Castillo de Granada, que llaman Villa de! 2. Quem Clarus, eic. Irrepscral in Dextro excuso,
Judios, es la mas antiqua Yilla, que en termino de: ul Clarus, ct Clerut legerelur, quasi dup essent, et
Elberaha, e poblaron la los Judios; videlicet disci- non potius unus ct idcnt Clcrus, qucm abi Clarnm
ptili S. Jacobi, et Chrisliani aniiqui, quos olim) vocant. De ej'us marlyrio agil Pelrus Equilinus
Judxos itidem appellari solitos, egregie Baronius3 lib. xil, cap. 130 ntimero 34, quem ait passum 19
demonstrat tomo 1 Annaliurri, et apertis docuerall kal. Februarii, id est, 14 Januarii. Cxterum socium
vcrbis Dion Cassius lib. xxxvn rerum Rom. anno) eum facil. S. Euphrasii, non S. Indalecii : ait si-
691, dicens : Judmi appellanlur quin et alii homines s qniilem : Euphrasius episcopus, et Clerus diaconus
((gerat prius de veris Judxis) qui secundum eorumnC ( 19 kal. Febr. passi sunt. Nihilominus cum Euplira-
staluta vivunt; quamquam alienigena. Est id genuss sins qiioque loto agro Carlhaginensi prxdicavcrit,
hominum apud Romanos etiam; alque lamelsi smpe. ;- utriusque socius potuit esse, et cunt Euphrasio
nttmero imminutum fuerit (innumeris per martyrittmn denmni marlyiium subire. De quo jam dicam.
de medio sublalis) ita tanten auclum est, ut lcgum n 3. Euphrasius, eic. Sedes specialis ipsius fuit III—
poteslatemvicerit. Primus ejus urbis episcopus fuit it turgi urbs prxclara, cujus ruinx adlmc videnlur
Crecilius, de quoj'am dicam. Alia ejusdem nominiss super Andujar ad iinain leucam iu confluenti Brctis,
urbsfuitetiam in Hispania, sed longe nb ea distans,;, seu Guadalqiiivir, vocaiuniue nunc Andujar el viejo:
ulpoie sita in Indegetibus, ad radices Pyrenxorum,i, nam ejus loco snccessit Andujar el nuevo. Ita Am-
et oram Medilerranei maris, hodieque nomen Elibe-;- hrosius de Morales in suis Aniiquit. verbo Iliturgi
ris redolet, dnm vocatur Colibre, qux prius Elibe- ',- fol. 57, idqtie probal egregie cx Plinio: idem habet
ris, et deinde Caucoliberis dicla fuit. lih. vi, c. 1. Qoarefaltiiur CarolusClusiuscitalusab
Carthago Spartaria , sic vocaia a multitudinee Hortelio, dum vuli, quod Iliturgi sit Aldeadel Rio. Et
sparii, in ejus agro enati, ad differcnliam non solumn quod Piolomxus itiam vocaverit llurgi in Turdulis,
Carlbaginis Africx, scd eiiam alierius nrbis ejus is quanrioqtiideni Uilurgi non fuit nisi in Contesianis,
nominis sitx in Hispania inter Tarraconem et Iler-- ubi et Carthagena esi, ut etiain ex Plutarcho dedu-
dara (seu Leridam) in populis Ilercaonibus, cuj'us is cimus in vita Scipionis. Erravit eliam Vitlanova,
e(iam meminil Piolomxns, dum de ea agit, ct voca- t- volens, ul sil Lora, et quod eam vocarit Pliuius Fo-
bntur Carthago vetus : Spariaria autem fuit dicta;a rum Julium. Tcriniiuis prxdicationis S. Euphrasii
Canhago nova, apud eumdem Ptol. in Contestanis. ] notalur ab Ililurgi usque ad Assotum quam Ptolo-
;. jj
Eliocrotw quoque dicitur S. Indalecius prxdicasse.!. ntxus et Plinius vocant Asso. Erat super Conles-
Fuil vero hxc urbs episcopalis sedes, (emporee tanos, in Bastelanis populis, apud Ptolomxum;
eiiam Constantini Magni; nam in diyisione dioecesum n ut inferius notat Dexier anuo Doraini 100, suo tcm-
ct assignaiione omnium qux in Hispania lunc tem-i- pore paulo corruptiori vocabulo, cceperat tiuucupari
poris erant, sub quinque metropolitanis, Eliocrota a Erolus. Occisus fuit S. Euphr.isius 14 Januarii, qua
Tolclanx sedi subjiciiur : ut videre est apud Lucamn dje agit de eo Usuardus, ct Rom. Mariyrologium :
Tudensem, dtim aglt derege Vuambane, et Atr.bros. i. sed irrepsit in Romano mendum, dtim ponimr oc-
Moralem lib.xHist. Hisp. cap. 32. In concitio Uiberri-i- cisns in Africa; cum lamen Usuardus el Equilinus
tano subscripsit Successus episcopusde Eliocrola, et :t absiinuerinl ab urbe, et provincia sui mariyrii : e
173 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 174
A. C. 54. Cxcilius Iliberri et circumquaque prxdical.et mirabilcm se prscbet: doclrinaque popu- A. R. 805
los sibi commissos in timore Dei ac flde promovet.
BIVARIICOMMENTARIUS.
recle, nam ille Eupbrasius, de quo agitur die illo, A i duje en lenguage comun Espanol, y no por eslo cor-
liabuit socium Clerum diaconum, ut apud Equili- rumpimos el phrasis, ni el modo secreto, asi el He-
niim videre est (et jam diximus), Iiic autcm fuit dis- breo, como cl Griego, en el qtial esla escrilo, y no
cipulus S. Jacobi, occisus in Hispania. Ejus reli- comprendera su verdadero sentido, ycomentode ella,
quias in cladc illa meraorabili Hispanix a Mauiis hecho por los siervosde Dios, sino quien et fuere ser-
iltata, Christiani in Gallxciam asportaverunl anno vido, y enel tiempodelerminadqy no anles, parq que
Domini 714, ad locum Valdeomao nunciipaium, ubi los principes sean uvhados. Inferiiis agens de Evan-
nunc est prioraius ccenobii S. Juliani de Samos gelii doctrinn subriit, Que nos perlenece por la mise-
ordiuis S. P. Bcnedicti. Lapidi superpusito sepul- ricordia de Dios; et tandem subscribit iia, Cecilio
cro S. Euphrasii fnsculpta sunl,,baculus, milra, co- obispo de Granada.
roua, et palma, quoruin duo priora signa sunt di- Quid igitur dicendum? Sane in eo ad liticraui
gniialis, posteriora vero martyrii. Capul reverenter adimpletam Christi Domini promissioneui, apuil
asscrvalur in monasterio. Cxterum anno 1596, jussu Marcum ultimo capite, de liis qui in ipsum crcdide-
Pbilippi II llegis Catholici, apcrluin cst B. viri se- rint: linguh loquentur novis. Uiii non soliim proinit-
pnlcrum die 15 Maii, cl regi donala pars quxdam tit loculuros linguis, quas antca non novcr.uil, sed
sanclaruni exuviarum pro monasterio S. Laurenlii linguis eliam novh. Qux autem est lingua nova, nisi
in Excuriali, elpars urbi Andujar, quxsui Aposloli qux bactenus non erat? nain qux jara apud aliquos
reliquias expetebat : Quare lapidi ea dc re nppo- crat in usu, nova nuncupari nequii. An aiiiem aliits
siiiim est in lestimonium posteris : In hoc sacro tu- prxier Cxcilium novis locutus fuerit linguis, mihi
mulo diva continentur Euphrasii ossa: quorum pars _ non consiat, nec virietur necessarium ad yeriiaiem
ertila jtissu regio, humiliqite precatu Philippi II, vm " promissionis; sicut Hlud qtiod Christus d,i,xitdisci-
kal. junii ann. 1536, mire fragrans indubilatam de se pulis, Matih. ix : Si huic mottli dixeritis : Tolle, e(
posteris reliquit fidem. jacla te in marc, fiel; et de qun Paulus I Cor. xm,
4. Cmcilius,elc. Hunc primura fuisse Iliberrita- dixit: Si habttero omnemfidem ila ut monles transfe-
ntim episcopum prolitentur omnia Martyrotogia, rani; in uno Tbaumaturgo adimpleliim legimus.Sane
et quotquol de septem discipulis S. Jacobi disse- qui in actis apostolorum accipiebant Spiritiini sauc-
runt. Inventi nuper sunt sub nomine S. Cxcilii lum Aci. x, non dicuniur loculi linguis novis, sed
cpiscopi, ac S. Jacobi discipuli, libri non pauci in lingtiis dumtaxat: Elerunl loqttentestinguis, etmagni-
sancto Granatensi monte, characteribus, in lamiuis ficanles Deum. Et apostoli in die Penlecostes so-
plumbeis exarati, de quorum numero suiit : De lum dicuntur l.icuti linguis audicntium : Audivimu»
excellenim, et miractdh Christi Domini, ac Malris eos loquenles noslris linguis mqgnalia Dei (Ac(. n).
ejus, ab Incarnaiione Verbi usqtte Ascensionem li- Qiiiiiimmo Paulus in diffusa admodinri disputalione,
ber i; De Summa providentia,mhericordia, el justitia, qiiam cnm Cpiinthiis habuil(I Corinlh. xn, xin, xiv)
quas Deus tn opere Incttrnationis exccrcuil, libriu; de riono liiiguariiin.numquam meminit novaruui lin-
De natura angelica libcr i; De pmna, et gtoria guarum. Nisi lorsan quis extenderit ijtud Pauti
libcr i; De vita, peregrinaiione, et miraculis S. Ja- cap. xiv : Qui loquilttr lingua^ tton hominibus tpqui-
cobi lib. i. Quibus adde miraculosa plane commen- tttr, sed Deo, ad noyas linguas^;quod tarnen noil vi-
laria ab eodein elaborala super divi Joannis prophe- dettit- ncccssarium ad tcxius cxpositiopem. Ut ut
tids, qux in sublimi parie inhabitabilis lurris Tur- sit de retiqnis, de S. Csecilio id nobis liquef;: et
pianx inventa anno 1595, non quidem Hebraica C G quod ul miniinum Rispana lingua proplietalus fuit,
lingua, Grxca, aut Latina, sedHispana vulgari, qua inulio antequam composila esset Hispanorum pla-
nuiic post lol lantamque vocum varialionem uti- cito, quod certe dc aliis vulgaribus ostendi non po-
inur. Ne quis autem cxistimet imposluram nebu- lerit.
lonis alicujus fuisse, ab aposlolico judice episcopo Atlhuc tnmen siuil qui objiciant conlra ejusmodi
Cranatensi informalio in forma juris accepta fuit, in Cxcilianam inlerpretationem proplieiixD. Joannis:
qua prudentes ac lilterati viri juramenlo assevera- lion pqtuisse lieri a D. Cxcilio; quandoquidem
runt, visis loco seu turri in qua cointnentaria hxc Apocalypsis, seu propheiia Joanni Apostolo reve-
invenla fuere, et characterum ac labularum vetus- lata fuit, el ab co scripta anuo 14 Domitiani Cxsaris,
tnte quibus exarata suni; anliquissimam proculdu- qui fuit Chrisli 97, ut ex D. Hicronymi lesiimonio
bio scripturam esse; etul minimum per miilia ceule- probat carri. Baronius eo anno : B. autem Cxcilius
naria annorum superare perfectionem, purilalem, et ante 40 annos martyrium subieral, anno scilicet2
poliliatn lingux in qua scripta sunt, nimirum ejus Ncronis, e.t Christi 57. Rxc quoque obstare itiininio
qna nunc quando reperla sunt, Hispani ulimur. possunt dictis. Ul enim omittam Epiphanium Sala-
Scripsit ilaque D. Cxcilius lingua, qux adhuc non niinx, Aretham, et Andreara Cappadocix episcopes,
cxstabat. Quod enim quidam excogitarunt, viderieo et alios Grxcorum non paucos, asseruisse, Joan-
lempore hanc ipsam linguam in usu fuisse apud nem Apocalypsim scripsisse anuo i Neronis; nimi-
Hispanos, absque fundamcnto asserilur; namque rum ante mortem S. Cxcilii, ui apud Sixtum Se-
cx privilegiis regum et historiis anliquis, ac legibus nens. tib. vii Bibl. S. videre est; et ut niissura
Hispanis priscis lemporibus lalis, constat, quo ma- -. T faciam, prophetico Spiritui non esse dilticilius do-
gis a.nobis distat aliqua Hispana scriplura, eo ma- cuisse fulurain Apocalypsim D. Cxcilium.iquam fu-
gis durum el obscurum fuisse idioma uoslrum, et turam linguam, et novum scribendi niodum (quo
minus purum; quo ficl ut vulgnrc quod tempore locus delur commenlationi Cxcitianx ante scriptio-
S. Cxcilii erat Hispanis in usu, multo plus distaret nem Apocalypsis, in quo nulla, apparet diflicuilas,
ab co quo utimur in prxsenli; quam iliud quod prxscrtim cum D. Cxcilius nemini discipulorum
jinle 200 vel 500 annos vulgare crat; co prxsertim, propheiiam, nec commentarios ostendisse constet,
quod experientia leste, continua, ac nova vocumi et Deosolura non bomiuibus tunc tempoiis, ut lo-
mutatione idioina ipsum alleratum semper sii. Addu- quilur Paulus, loquerelur): ut hxc igitur omittam,
<am adiniralionis et excmpli gralia verba aliqua ip- qux omnino objecium ratiocinium enervant, dubio
sius. El quidem textum propbelix D. Joannis partiini procul esse dcbet propheiiani quam D. Cxcilius
prosa, partim diversorum melris generum inierprc- commentalus esl, non csseD. Joannis Apocalypsim,
tatns est, incip ens hoc heroico: La edad de lai sed longe aliaiu. In ea siquidem nonnulla de ijuiuro.
luz y acomenzada.In prxfatione sic ait: Luego tra- Macbomeio, orbis exlerminatore, et de llispaniai
173 FLAVIl LUCII DEXTRI CHROMCON. 17«
A. C. 54. Tesiphon In Bxtica urbe Vergilia, Bastx, Oscre, in aliisque urbibus prima jecit peli- A. R. 805
gionisChrisiianx fundamenta.
57. Horum S. Jacobi discipulorum, nonnulli sub Aloto, Neronis judice, dum ad concilium 808.
BIVARIl COMMENTARIUS.
sub ejus sectatoribus clade, leguntur, quse quia de A diversa abBxtici ea. Quinimmo hodieque duo oppida in
verbo ad verbum a D. Cxcilio e textu Hebraico in ora maris sita exstant, prope se invicem po-
Hispanum idioma iranslata sunt, minuspolitam ora- sita, et non longe ab Almeria, quorum alterum
tionem reddunt. Prophetia. A los seis siglos venidos Verza, alterum Adera, nuncupatnr. Vocavit igilur
da su Advenimientb,por peccados graves, que_come- Ptolomxus Vergiliam, qnam cxieri Vergi dixerunt,
tidos seran, tinieblas se labantaran en las Orieniales nisi quod situm ejus, quoad latiludinem nonurbem bene
partes, y por las Occidentales se estenderan por minis- cognitum habuit; nam Vegilia significat
tros furiosos, que en ellas seran criados : conque la Vergi. Ut enim nolavit Morales in suis Antiq. verbo
tttz de uueslro Sol se eclipsara, y el templo del lliturgi fol. 56, Vox Ili, urbem signiQcai, cujus rei
Maettro y stt Fe (id est, S. Jacobi) gravet persecu- argutnenlo sunt tot civitates, quod ea voce insigni-
ciones padeceran. Cui Coramenlarium adhibuit per- Ix fuerunt in Hispania, Iliberri, Ilici, Iliturgi, Ilipa,
polita phrasi Hispana in hxc delverba : Abreviadoelano Ilipula, Ilarcurris, Ilurbida, Ilerda, qux a parte an-
eerca de seis centos despues Salvador, vendra de leriori compositionem lli, habcnt : alix auiem a
tas moradores Orienlales un rey, endemoniado, pro- posleriori ut Bilbilis, Hispalis, Sacilis, Orcelis, Ar-
pheta de los (alsos, que por peccados, y culpas de las cialis, el similes, e quorum numero pulo esse Ver-
del Senor aiiismo poderosO. giliam , seu potius Vcrgiti ut idem sit quod Vergi-
gentes, por permision annura
(Et hxc quidem circa 644 quo Machometus lli, id est, Vergi urbs. Argumenio inquam sunt isire
In Hispaniam leste Isidoro in Chronico grassabatur, civilales, quod lli priscorum Ilispanorum voce ur-
conligere.) Inferius de suis loquitur sic, qui tamen bem significat; quia cum eis venit in communissi-
anno 714. Hispaniam depopulali sunt : Senor earan -, mam compositionera : nec euim alio ducimur, cum
"
muchos pueblos desde Orienle hastq el Poniente, y se existimamus vocem, Briga, prisca Hispanix tingua
acercaran a las ciudades maritimas de Espana ; y es- civitalem significare, nisi quia in plurimarum no-
curecera a con sus tinieblas la luz de la sanla Iglesia; menclaturis urbium eam reperimus, quales sunl
y su alto alcazar padecera de la mar destapersecucion, Auguslabriga, Deobriga, Juliobriga, Talabriga, Cx-
cum Dexler ail, D.
que alcanzaran y comprenderanconmuchas gentes, lobriga, Lacobriga, etc. Quare
que seran abatidas, y arrojadas menosprecios; Tesiphoniem prxdicasse in Bxticx urbe Vergilia,
donde eslara et suffrimiento de los santos. Vide qux idem denoiat quod Mariyrologia nomine Vergi. Hxc
hac de re scripsit Bernardus de Alderete tanto viro vero urbs non est Abdera, licet prope eam sit, sed
digna lib. n, cap. 19. Quis autemnon videat texlum in Werza, cujus caput nunc est Almeria; qux videtur
illum in Apocalypsi D. Joannis non exstare? Quando locum anliqux Vergis subslituta, quo nimirum
autem D. Joannes ejusmodi prophetiam scripserit; Almerienses cives, dum succedunt in juribus anti-
vel utrum alterius, S. Joannis fuerit, non liquet. qux nobilitatis Vergitanorum, induant quoque de-
Liquet tamen non omnia apostolorum scripta su- votionem erga patronum suum Tesiphoniem, eum-
peresse in autKenticorum librorum indice; nam que uti talem impense venerenlur.
ut omittam omnes apostolos baud dubium discipu- Debent itidem ei prima religionis ac fidei sux
los absentes scriptis instruxisse suis, et nihilominus fundamenta Basta, et Osca (nunc Baza et Huescar)
paucorum exstare epistolas; ut minimum epistolam in Bxtico seu Granatensi regno constiiutx, et non
se scripsisse Laodicensibus, ipse Paulus ad Colos- longe inter se distantes, nobiles sane, et antiqux
genses scribens, testatur, cap. iv, et hxc deperiit; urbes. Et quidem a Basta dicti sunt olim Basietani
vel recepta iu Canone non est; quod dixerim pro- C populi, seu Bassetani a Bassa, ul alii legebant. Quod
pter eam, quam Sixtus Senensis affert. Prxlerquam velus Basla sit Baza recens, oslendit docie Ambro-
quod si de prophetiis loquamur, certum est multa sius Morales tib. x Hist. Hisp. cap. 32. Circa situm
fuisse revelata sanctis apostolis de fuluris Ecclesix Oscx Bxticx fallitur Piolomxos, dum eam ponit in
cladibus; ut est illud II ad Timoth. iv : Erit enim Turdiianis, ultra frelum Gaditanum, cum lauien
tempus cum sanam doctrinam non susiinebunt, etc. Et sila sit citra Granaiam, juxla Bazam. Est alia ejus-
alias quoque Apocalypses aliis fuisse revelatas tes- dem nominis urbs in Aragonia, nunc Huesca dicia.
tatur idem Paulus I Cor. xiv illis verbis : Cum con- Unde divi illi toto lerrarum tractu manyres cele-
venitis, unusquisque veslrum, psalmum habet, doc- berrimi Laurenlius et Vinceniius orli fuerunt; sed
trinam habet, Apocalypsim habet, linguam habet. Dexter nunc de Bxlica ioquilur, qux est Huescar.
Quinimnio D. Isidorus in OfficioMissx S. Torquali, In quodam libro eorum qui aptiri montem sanctum
Cxcilii, et sociorum eos vocat Vates nostros : Diem Granalensem inventi sunt, habelur, quod D. Tesi-
hune, dilectissimi fraires, ait, in quo memoria nos- phon, et S. Cxcilius fuerunt fralres, ab Arabia
trorum Yatutn excolitur, devotismenlibus excolamus. oriundi, et quod Tesiphon anie conversionem voca-
Fatetur ergo quod aliqua nobis prxdixerunt. Qux tus sit Abenathar. lnventi sunt ibidem sub Tesi-
autem illa sint, libri Montis sancti loquuntur. Age- phontis nomine libri sequentes : Fundamentum Ec-
mus de S. Cxcilio iterum inferius anno D. 57. clesim, quinque plumbeis tabulis, Arabico idiomate
5. Tesiphon, etc. Martyrologia , ac scriptores exaratum, libriu; de Essenlia Dei liber i; de Pmni-
communi calculo Tesiphontem assignant episcopum tentiu S. Petri liber i; de Oratione S. Jacobi liber i.
Vergi, solus Dexter Vergilix ascribit;" qux apud p Legitur quoque in lamina plumbca ejus epiiaphii
Ptolomxura videnlur diversx valde civitales. Nam scripsisse de Vitm inlegritale, et miracuiis sui Magi-
Vergi apud omnes sita fuit in ora maris, quod ab ea slri, S. Jacobi, librum alium.
dictum est Sinus Vergitanus, qui a Vergi extenditur A. C. 57. — Horum S. Jacobi. Hoc sane testimo-
usque ad promontorium Scombrarium, Cabo de Pa- nio egregie comprobantur, ac stabiliuntur, qux in
los, vulgo dictum; at vero Vergilia ponitur ab eo plumbeis tabulis sacri monlis Granaiensis, nuper
non narum a mari disians, in Bassetanis, in ipso li- detectis scripia sunt, vicissimque ab eisdem robnr
mine Tarraconensis, et Bxticx Hispaniarum. Cxte- accipit Dextri testimonium; ita ut alterum alierius
rum si qux ab hoc auctore dicuntur ad unguem per- veritatem non sinat in dubium venire. Etenim anno
pendantur, poterit in concordiam redigi cum cxteris 1594 repertum est prxsens Dexlri Chronicon in Ger-
scriptoribus. Non enim, ut pulant, ponit Vergim di- mania, et in Hispanias missum extraclum ab Origi-
versam a Vergilia urbem, sed Abderam, qux iametsi nali ms. et pervetusto codice bibl. Fuldensis coano-
* multis credatur anliqua Vergis, est tamen omnino bii, et sequenti ann scilicet 1595 montis sancii
177 FLAVII LUCH DEXTRI CHHONICON. 178
A. C. 57. Iliberri conveniunt, flammis cxusii, spoliati suis, suorumque bonis omnibus, gene- A. R. 80?.
rose morientes, pro Christi fide coronati sunt.
BIVARII CQMMENTARIUS.
Granatensis monumenta detecta sunt. Quo fiel ut A qui cum illo passi sunt. Quorum pulveres iacenl in
prxsens Dexlri sententia desumi nequiverit ab im- httjus sacri montis cavemis. In eorum memonam vene-
postore quopiam, ex labulis Granatensibus quxad- retur. Quidquid in labulis dicebatur, itlico reperium
huc subtus terram lalebant, ut Dextro inserereiur. fuit; et cum eis relatio D. Patritii, qux ostendit in-
Simililer cum anno uno ante deleclionem librorum signcm prophelix gradum , ad quem magister sutis
dicli montis, Dexter loqueretur Ilispanis de genere, Cxcilius evectus fuerat; et quomodo obilum suum
loco el anno necis quorumdam B. Jacobi discipulo- longe ante prxdixerat; ubi inier alia: Et me admo-
rum, non relinquilur locus dubitandi de verilate la- nuit, ait, ut occulte haberem (librum suum), et in
minarum; in his prxserlim , qux Dextro consen- loco locarem, ut in potenliam Maurorum numquam
liunt, quinintmo magno Dei beneficio ac singulari veritret, donec Deus velit illum manifestare. Et ego
ejns providcnlia disposilum fuit, ut Dcxter qui 000 melius quam intellexi in hoc loco clausi, ubi jacet,
annos peregrinus Iatuer.it; in patriam tandem suatn Deum rogans, ul eum observet. Hxc ab egregio eru-
regressus, adiium aperiret his qux in tabulis plum- ditissimoque doctore Gregorio Lupi Madera, regio
beis Granatensibus sequenti anno detegenda crant consiliario, in apologetico libro pro vera Sacri Mon-
de marlyrio discipulorum D. Jacobi. lis antiquitate : et ab Antonio de Cianca in lib. i de
Sed videamus quid labulx plumbex dicant. Die Vita S. Secundi c. 16, et a reverendo Alderele
22 Mnrlii anni prxriicli 1593 reperia est tabella S. lib. n Anliquit. a cap. 10 usque ad 25 muluatus
Iscii tenoris sequenlis : Anno 2 Neronis imperii, sum.
Martii kalendis, passus fuit marlyrium in hoc loco Ili- Nunc vero conferamus Dexlrum cum tnbulis; in
pniitano, etectus ad hunc effectutnS. Iscius, apostoli P quibus mirnest consonantia. Principio, lestanlur la-
Jacobi discipulus, cum suh dhcipulh Turilto, Panun- bulx marlyrio affectos quosdamS. Jacobi discipulos
tio, Maronio, Cenlulio, per medium igne.n, in quo in monte llipnlitano: qui est juxtaurbem Granaten-
vivicombusti fuerttnl; wternam vitam petenlibus trans- sem : Dexter vero occisos asserit, cuni adconcilium
ivere: ut lapides in calcem conversi fuerint; quorum Iliberrim convenirent: lliberrim autem juxta Gra-
pulveresin hujus sacri monlh cavernh jacent: qui (ut natam esse, immo hanc illi successisse superius do-
ratio postulal) in eorum mcmoriam venerentur. Hoc cuimus. ad annuiti 54. Rursus utrique eos per ignem
ipso Martii mense reperta fuerat alia labula, xque consummatos asseveranl, idque pulcherrime dispo-
pluinbea , hxc coniiuens verba: Corpus uslum 1). nenie Deo, ut qui eos primum facutas Hispanix fe-
Metitonh martyrh. Passus est sub Neronis imperato- cerat, per ignem consummarenlur. Hocenim hono-
ris potentatu : rursus 10 die Aprilis scquenli, et anni rario titulonuncupantur n sancto Isidoro in Brevia-
prxdicti, bxc detecta esi. Anno 2 Neronis imperii, rio Gotbico, in cu.jus oratione 3 malulinali, fcsii bo-
kalendis Aprilis, marttjritim in hoc loco Ilipiditano D. rum sanctorum diciiur: Hi sunt, Domine, septemfa-
Tesiphon, dictus priusquam converteretur Abenalhar, culw hujus Hesperiw finibus indiim, ad effugandam
D. Jacobi apostoli dhcipulus; vir lilterts el sanctitate ejus lerrw noctis infidelitatem, cmiilus missw. Item
prwditus. Plumbi tubulh scripsit librum illum, Fun- annus 57 Christi Domini quo eos coeleslia intrasse
damcntum Ecclesiw appellalum. Et simul passi sunt regna docet Dexier, fuit secundus Neronis : siqui-
sui dhcipuli D. Maximus, et Luparius, quorum pul- dem anno Domini quinquagesimo quinto habenas
vis et liber sunt cum pulveribus divorum martyrum in cenerat imperii, ut inter alios videre est apud Ain-
hujus sacri montis cavernh. In eorum memoriamve- i brosium Morales lib. IXHistor. c. 6; quare kalendis
neretur. Die 22 AprilU sequenti repertus est libcr '2 Aprilis, quibus horum discipulorum Apostoli tilii-
sub hoc tilulo : Liber, Fundamentum Ecclesiw, Salo- musD. Tesiphon, proCbristo combuslus est, nou-
monis characteribus\scriplus. Et die 25 alier ejusdem dum Nero secundum imperii annum expleverat.
aucloris, sub hac inscriptione : Liber de Essenlia Denique Dexter iton ail omnes illos septem prxci-
Dei, quem D. Tesiphon aposloli Jacobi discipulus, in puos D. Jacobi discipulos combusios fuisse, sed
sua naturali lingua Arabica , Salonwnh characteribus nonnullos, tabulx aulem asiignani fuisse tres, sci-
scripsit; el alium, Fundamentum Ecclesiw appellalum, liceilsciuin, Cxcilium, ei Tesiphontem : immo qux
qui in hujus sacri montis cavernh jacet. Deus a Ne- ipsx addunt de discipulis eorumdem, quod nimi-
rone imper. hos duos liberellibros. lmposuil finemhic rum simul combusti sint DD. Maximus, Luparius,
suis operibus, scribens miracula, et vitm inlegritatem Mesilon, Septenlrius, Palritius, Turillus, Panuntius,
sui Magisiri... vi in hujus sacri montis cavernh.... esl. Maronius, et Ceniulius, silenlio Dexler non invol-
Demum ultimo Aprilis die detecla est pliimbi labula verat, non cnim solum dixit de S. Jacobi discipulis,
Laiinis (sed velustissitnis) litteris martyrium S. Cx- spoliati suis bonh, coronalisunt, sed addit, suis, suo-
cilii patefaciens, hujus tennris : Anno 2 Neronisim- rumque bonisomnibus. Hocest suorum discipulorum,
perat. kal. Ftbr. passus est martyrium in hoc loco Ili- qui et spoliati sunt cum magistris, et generose cum
pulitanoD. Cwcilius, S. Jacobi discipulus, vir tilterh, eis morientes pro Chrisli (ide coronati.
liuguis, et saiiclitale prmdilus : propltetias D. Joannis Placet bic apponere inscripiionem quam lemplo
commentavit, quw sunt positw cum aiits reliquh in tum novo, tum magnifico moutis sancii Granatensis,
sublimi parte inltabitabitis lurrisTurpianw; sicut dixe- Aldereie composuit, quod tolam ejus bisioriam
runt mihi sui dhcipuli D. Septentrius, et Palriiius, complectatur.
BEATISS1HO APOSTOLO JACOBO TOMTRUI FILIOHISPANIARUM TUTELARI.
QUICHRISTI JESUDEIET SRRVATORIS NOSTRI, GENITRICISQUE EJUSVLRGINTSMAR1.E
JUSSUET AUSPICIIS,
FIDEILUMEN UNLVTIRS/EINTULIT HISPANL/E;EAMSUOILLUSTRAVIT FULGORE '.
ILIPULITANUM UUNC SACRUM MONTEM DIESALIQUOT 1NCOLU1T :
ATQUE 1NEJUSSPECU INEVANGELIC/E DOCTRIN^ECATHEDRAM, ETSPECULAM CONSTITUIT;
SANCTISSIHIS ETIAM EJUSDISCIPULIS ETSCRIBIS ARCANORUM
' CONSCIIS CECILIO,TKS1PB0NTE, EXARABIA FRATRIBUS ,
ACISCIO:
QUlINGENTI LABORE B/ETICOS POPULOS ABIMPIA SUPERSTITIONE EXPIARUNT:
PONTinCIAS DEMU.M INFULAS, SUBDITIS IGN1BUS(SED/LTlIKliEIS MAGIS) FL.UIMATI '.
TRIUMPHALIBUS MARTY.RIILAUREIS ORNARUNT :
HORUM ITEM. AKTISTITBM DlSGirULIS WCtVTIS I
178 FLAVJI LUCII DEXTRI CHRONICON. 180
A C. 60. Bfiiki ift Hispania prima perseculione Neronis, qux hic ab ahhb 57 coeplt,
Hispali, Ui- A. R,8ll.
BIVARII COMMENTARIUS.
PATRITIO, MES1T0NI,
SEPTENTRIO, .
•rtJRILLO,PANUNTIO , MARONIO , CENTULIO , MAXIMO ET LUPARIO : "i .
QUINERONIS IMPERATORIS ANNO II. ;
UNACUMEORUM DOCTORIBDS, ARDENTIBUS 1NJECT1 FORNACIBUS :
INHlSCRYPTIS ILLUSTRE FIDEIDEDERE TE-TIMONIUM.
SACROSANCTl, CANDIDISSIHIQUE OMNIUM CINERES, ANNOS AHPLIUS M.D.
HISCE CONDiTl CAVERNIS LATUERUNT 1GNOTI:
HOCTANDEM M^ODIVINITUS REPERTl :
Ef CUMEISETIAM PLUMBEI LIBRI,PLUHBO, LAPJDIBUSQUE CLLSI:
NONINTEGRI MODO, SEDRECENTISSIMA SPECIE,ADMIRACULUM, POSTTOTS/ECULA :
ARABICE ANTIQMSSIMA DIALECTO, SALOMONIISQUE CIIARACTERlBUs, POLITISSIME SCRIPTI,
MULTtS MAGNISQUE FIDEIN O.-TR.EMVSTERIIS REFERTl :
EORUH CHARACTEREM, MARTYRUH AGONEH, TEHPUSQUE,
LAM1N.G 1TIDEM PLUMBEA3 INHISCAVERNIS SIMUL INVENTdJ NOTANT ,
OBHiGCALIAQUE AUGUSTISSIMA ET DIVINISSIMADONA, ADQflM,MENS OBSTUPESCAT HUMANA :
SACERDOTUM TEMPLUM, ARAS,ACHUJUS SACRI MONTIS, ETSPELJEl ORNAMENTAJ
PETRUS DECASTRO QUINONES, ARCHIEPISCOPUS GRANATENSIS ;
VOTISMlNORA, HISQCIBUS MAJORA, ET AUGUSTORIA DEBENTIIR :
ADLAUDEM TAMEN, HONOREM, JUSTAH VENERATIONEH, ACEORUH HEH0RIAH,
PIETATE PLENUSSACRAT, MCATQUE.
ANNO DOHINI CIO.IX. X.
Qtto genere marlyrii sublati S. Jacobi discipuli? A15 i Torquali episcopi et sociorum martyrum, duplex.
At in Ecclesia Guariixensi : Jfaii 15 Torquati epi-
Cum tres dumtaxat ex septcm S. Jacobi discipulis scopi el martyris duplex 1 clas. cum Octava. In Gra-
ignis martyrium consummarint, quid dc cxleris natcnsi ^ic : Febr. 1 Cmciiii ephcopi tnariyris el pa-
quatuor actum sit videamus. D- Torquatus, sedecim troni duplex, i classis. El Mariii 1 : Iscii episcopi et
arihtic annos supcrvixil Usque ad 66 Christi, quo ditcipulorum ejus mmtyrum, duplex 2 classis. Et
ttianyr et ipse cffectus est, ui ibidem dicemus. D. Aprilis 1 :Tesiphontis ephcopiet dhcipulorum tnarltj-
becundus usque ad centesimum Domini anniim vi- rum, dupiex 2 class. In EcclesiaBurgensi, April. 30:
tam prodttxit: illic deeodicturi sumiis. De S. Eu- Indalecii episcopi et marlyrh, duplex. In Ecclesia
phrasii nece egimus anno 54, lametsi non constet Abulensi, Mnii 2 : Secundi episcopi et marlyris, 1
manifeste de genere martyrii, quo sublatus est. classh cum Octava. Denique in Ecclesia Giennensi,
Sed tamen cum Equilinus ibi citalus asserat simul Maii 18: Euphrasiiepisc. et marlyris, duplex 1 clas.
cum eo passum fuisse S. Clarum diaconum, qui cum Octava. Cxterum de martyrio horuni B. Jacobi
teslimonio Dextri, in mare prxcipitatus marlyrii co- discipulortim non solum Dcxter el Granatenses ta-
ronam acceperit, non longe a Spartaria Cartbagine, bulx plumbex lesiimonium redriidcre, sed eiiam
consequens est, ut eiiam Euphrasius in mare demer- multis ab hinc annis Gregorius VII Rom. Pontifex
sussit.Titiitsit,gladioneaiiaquaviiamfinierit,constat in epistola ad Alpbonsum rcgem, Data 14 kal. Apri-
illum tandem sepultum Iliturgi (seuAnrfujar)inrie ad lis indictione il, dicens : Septem episcopos ab urbe
vallem de Omao in Gallxcia traiislaium; ac tan- Roma ad instruendum Hhpaniw populos ab apostotis
dem pariem-sacrnrnm piguorum sux sedi llilurgen,i. —directos fuisse, qui destructa Idololatria, Chrhtianita-
restitutam. Celebralur in Ecclesia Giennensi, nunc " lem fundavere, et retigionem ptantavere, ordincm et
Jaen in cujus dioecesi exstat Anriujar, die 18 Maii, officium in divinis cultibus ostendere, el sanguine suo
die niniiruni trauslationis reliquiarum, iiam natalis Ecclesias dedicavere, etc. Recitat hxc quoque card.
fmt 14 Januarii. Vide qux de eo superius diximus. Baronius in notis ad diem 15 Maii Rom. Martyr.
Sanetus Indalecius apud Almeriam sepultus jacuit, A. C. 60. — 1. Mulii, eic. Ccepisse Neronis per-
nobili prius marlyrio honestaius; quousque anno secutionem in Hispania ab anno 57 seu secunda ejus
1084, agenle Sanctio, hujus nominis I Aragonum imperii abunde f.iciunt fidem qux modo a nobis di-
rege, ejus sacrum corpus solemui pompa translatum cta sunt de martyrio SS. Cxciiii, Thesiphontis, et
fuit iu regiuin caenobium sancti Joannis de Penna, Iscii, ac socioruiii; sxvisse aulem non uno vel alio
leria v hebdomarix pcenosx, astantibus prxdicto loco, aut urbe, sed toia Hispania, ejusquc vi tantam
rege el ejus lilio D. Petro Aragonix Infanle, atque marlyrum stragem factam, tamqneinnumeram Chri-
D. Sanctio abbate Pennensi : cujus gestx rei hislo- stianorum muititudinem e medio mariyriis subiatam,
riam narrat Zurita i part. Annal. Arag. lib. i, cap. ut erederetur religio lola ubique exslincla, et fuir-
27. Sancla Burgensis melropolilana sedes festum ditus deleta, Iapis ille, sive marraorca columna testa-
diem agit 30 Aprilis in memoriam S. Inrialecii: Ec- tur, qux Clunix Colonix (id est, Corunna del Conde)
clesia vero Aimeriensis die 23 Martii: sed allera na- erecta fuit a Ncronis ministris : adducilur vero ab
talitii, altera translationis feslum ceiebrare convin- Atdo Manulio in Ortographia, Ambrosio Morale lib.
citur. ix Hist. cap. 17, et Baronio ad annum Chrisli 69, et
Olim sub titulo el officio Confessorum Pontificum primum a Cyrilio Anchonitano.
celcbrabantur, quandoquidem heqiie in Marlyrologio /« NERONI. CL.C/ES.Aug. Ponl. Max.
Romano neque in Usiiardi aut Adonis, seu Bedx,
neque apud divum Isidorum, aut Equilinum qnid- OB.PROVINCIAH. LATRONIBUS. ETBIS.QUI.
quam de eorumdem iriartyrio Iegebahius : postquam NOVAM. GENERI.HUMANO. SCPERSTITIONEM.
vero (volente Deo) sacrx nostrorum apostolorum 1NCULCAR. CtnlPURGATAH.
reliquix apud inontem Granatensem inventx, ct Cxlerum non eam solam sub bac inscriptione
summi Pondficis abctoriiate recognitx sunt, tota tunc erectam cre<Jas, sed quamplures, nam Aidus
deinceps Hispania velut martyres veneratur ac cclc- idem anctor est, aliam quoque inter ruinas oppidi
brat. Cujus rei testiraonium prxbet codex ille, qui de Maramezar reperiam. Esl autem vero siraile has
quotannis Malriti cuditur, Ordo recitandi Officium omnes postmodum, cura catholica Kcclcsia iriolola-
divinum, litulo insignitus., ibi eniin dum agitur de tiiam suppressit, acdevicit, a chrislianis confractas
sanctis EcclesixComposiellanx, sic habelur : Maii e( aliis aptatas usibus, ne (ropxa contra Jicclesiam
181 FLAVH LUCH DEXtRI CHRONICON. 182
A. C. 60. turgi, Hiberri, Tarraconc, Cxsaraugustx, in Lusitania, in Bxtica, et Carpclania, A. R. 8H
bonis suis omnibus privati atrociler patiuntur.
BIVARHCOMMENTARIUS.
erecta permanerent. Dei vero altissima providenlia A . lici regis apud prxdiclum Rodulphum oratoris dono
evenit ut nonnulla illarum tandem reperirentur, misit serenissimx iriiperatrici Marix, Matriti in Dis-
qualenus tesles lierent beaiissimorum illonim mar- calciatarum virginum regio cceliobio degenti. In ea
tyrum , qui (idem Christi sanguine stto in Hispailia autem historia asseritur Samaritana, cujus Pholina
plantaverant, eosque lam inxstimabili fuisse com- nomen erat, habuisse sorores quinque, nimirum
prebensos numero, quod ab impiis creditum slt; Anatoliam, Photim, Photidem, Para^cevem; ct Cy-
omnimndis purgatam Cbristianis provinciain : id riacam, filiosque duos, Josephum, qui eam in mini-
cnim notat verbuiu illud, Ob provinciam purgatam sterio Evangelii comitabattir, et Victorem Nerbni
hh, qui novam geueri humano supersliiioneminculca- imprimis acceptum ob insignem ejus in ire militari
rant. Quo loci rccle nolavit cardinalis Barohius : dexteritateni, qux in bello conira Avaros in Scyibia
Consideraex hh veltementhsimam fuisse perseculii- gesto maxime enituerat, et ob quam ah eodem impe-
nem Neronis, ut crediium fueril Chrhtianamreligionem ratore iu Hispahiam missus supremus, el generali»
ab eo penitus exslirpatam. Et rursus : Poles ex hls dux exercitus Italicx designatus fuerat. Qux vcro
quoque,leclor prcbe,conjicere, fuisseHhpaniarum Ec- miracula ab eodcm Viclore Iialicx edita sini, et quo-
clesiam his temporibusflorenthsimam; dum tamquatn modo Sebastianum Hispanum ducem ad fidem (ccu
ingens quoddam ab impiis wstimalum est, collatum a novus Ananias alterum Saulum) pertraxerit cum ma-
Nerone beneficium,quod Christiarits eam pi-o»t'nciii»Ji gna civium multitudine his auctor enarrat verbis ;
expttrgassel. qux placuit ad verbum apponere, ob tantorom ge-
Nolat auiem Dexler civitates, qux majori numero Storum memoriam suscitandam, et in gratiam Dex-
mariyrum abundarunt, ttlpoie qux numerosiores n•" iri qui boc loco de marlyribus Hispalcnsibus sub
lunc lemporiserant, atque ea propter plus in cis in- Nerone scribit.
cauduerit persecutio. Ililurgi (sive Andujnr) martyr Qao temporeNero Romanorumrex magnam in Chri-
occubuit Euphrasius, discipulus S. Jacobi, aut iinbi stianos moverat perseculionem, S. Plwtina una cum
damnalus ad nccem est, et prope Carthagineiit Josepho filio suo , apud CarthaginemAfricm urbem
missus in mare. Iliberri autem Ires illi insignes ejus- prmaicabal Evangelium Chrisli : et cum ea Victor fi-
dem aposioli discipuli, Cxcilius, Tesiphon, ci Iscius, lius ntajor naln, qui strenuhsime se gesserat in belto.,
cum sociis tuperius a nobis ciiumeratis. Cwsarau- quod Romanihabuerant cum Avuris, Scyiharum genie
gustw itidem niarlyrio coronalus est S. Alhanasitis I ferochsima. Accidit vero ul eo temporh mitterelur Vic-
ejus sedis, ct xdis Deiparx Virginis de Culumna cpi- tor a rcgeltalicam, munus supremiducis exercilusobi-
scopus : incidil vero ejus martyrium in atinuni lurus; cum onere inquirendi ac persequendi Chrhtia-
Christi 59, tertitim nimirum ipsius persecutiouis nos, quos itluc reperire conlingeret. Faclum est autem
Neronianx. Ita ex M. Maximo accipio, qui ad calcem cum ibidem moraretur, ut ad ip'sumdux itlter aecede-
cpigrammatis in ejus laudem conscripli adriil: Obiil ret, cui Scbastianus nomen, diceretqueei: Non me la-
prope Cwsaraugustamanno 59, Cotitur i Novembris. tet, o dttx, te esse Chrhtianutn, et cum tnatre, ac Jo-
Diciiur vero obiisse prope Cxsaraugustam, qoia.ii*t- sepho (raire Pelri seciatorem; fac, quwso,regisjussiim
mirum educlus ab urbe est, ut gladio feriretur. ac voluntatem, ne forsan de vita pericliterh. CuiVictor
Mariyrio'vero sublatum idcm Maximus falettir in dixit: Vchemenierdesidero sttper-cwtestiset immorta-
Sapphico bymno dc priinis tribus Cxsarauguslanis lis regh voluntatem adimplere; quod vero mihi a Ne-
anlislilibus, ubi bxc habet. rone injunctum est de Chrhlianis persequendis,nec au-
C dire sine dotore queo. Sebaslianus respondit : Consuio
Laudote primum, Athanasisacer, tibi veltttatriico charissimo, si enim hoc commodhsimo
Teque prxstanti' Theodore,cantu, temporcChrhtianos quwsieris, el ad quwslionemaddu-
Nouminusnostris,Epitecteprxsul, ctos interfeceris, cum insigniler regio favore, lum ilto-
Dignuses odis. rum divitiis fruerh. Sed et in hoc consultumte esse
Terliumet primumvidet ipse Iberus
Fortiter passum;sed eujm secundum, vclim, ul litteras ad matrem et fratrem ttios des. ne tam
Sacra per tractus Libycosserentem iibere ac publice loquantur, suadentesenixe Grwcos,
ClaraCjrenne. suam anliquum religionem deserere: ne' forle lu qtto-
que cum iltis crudelem ac ingloriam necem, quw haud
Juxta Iberum fortiter passum ait, primum ex no- dubium vobisinferrelur, paliaris. Quod si ea crudeli-
miuatis prxsulibus , virielicet Athauasium , tupoie las vos deleciat, secrelo quidem, et non palam habere
occisum prope Cxsaraugustam. De Thcodoro et Ept- satius erit. llis Victor occurril: Ne me Deus permit-
tecto suis locis. De martyribus Tarraconmpassis (ttnc lat quidquam mali in Chrhtianos machinari, nec divi-
temporis, nihilcsi in speciali quod dicam, cum ta- , tias illorum auferre, nec matri aul fralri suadere, ne
men dubiuni esse nequeat illic prxcipue persecuto- prwdicent Christi virtuiem et Dkinitatem. lmmo vero
ris sxvitiam Chrisiianorum sanguinem sitiisse, ac prwcoetjo eliatn ejusdeni sntn; in quo glorior twn tni-
cfftidisse,utpote in urbe illiisirissima, a qua major nus atque ipsi gloriantur. Dux dixit : Equidem ego
Hispanix pars Tarraconensis sumpserat nomcncla- consilittmdedi rei quw maxime tibi expedil, lu videris.
turara provincix; et ubi S. Agaihodorus divini se- Quo diclo subilo vhum antisit, el prm ingenli ardore ac
mina verbi jecerat. Idem de Hhpalensi civiiate dixe- dolore oculorum, cadensin lerram obmutttit.Hi autem
riin, cui insigniter prxerat S. Pius, et ipse quoque D qui prwsentes aderant, portaverunt eum domttm, ac su-
cum Agathodoro, unus ex prirois S. Jacobi discipulis. per tectulum imposuerunt, ubi lolis tribus dtebus con-
Cxterum si Hispalensium sub Nerone martyrum ob licescensjacuit. Quibus transactis magnam emisit vo-
iitteraia meinoria est, non sic tamen illorum qui Ita- ctm inquiens : Unus Deus Christianorum.Intrans vcro
licx non longe ab llispali, ejusdem Pii episcopi Victor ad eum, ail : Unde tibi isthwc tam repentina
creduniur in reiigione prognati. Accepi IrOTiimillu- mfitatio? Vocat me Chrhlus, inquil , dulcisnme Vic-
slrium marlyrum historiam, ab ea quara llieremkj ter. Qaare sine mora catechizatus ad bapiismumad-
Constaminopolitanus palriarcha, anno Domini 1580 mitlilur, cum t;uo pariter vhum recuperat; ac pro tan-
e Grxco in Lalinum translatam, de martyrip S. Pho- tls donis Deo grates agit. Quo vho miracuio, verili ne
linx, evangelicx Samaritnnx, cum reliquiis ejusdem tale aliqtiid ipsis accideret, si in sua incredulitate per-
dono dedit oratori Rodulpbi III imperatoris; a quo shterem, Ilalicensesgentilesbaptizaii sunt.
AdamusDielrisianimperatoris majordomusaccipieiis Cum accepissetlandem Nero, quod Vicior generalis
per manus D. Joannis de Borgia Philippi 11 Catho- exercilus lialicw, et Sebastianns pariter ejusdem urbis
183 FLAVH LUCII DEXThl CHROMCON. 181
A. C. 60. Eodem tempore cum convenissent in Cherronensi urbe prope Valentiam in Hispania,A.R.8H.
Concilii causa, sancti ponlifices, discipuli quoque S. Jacobi apostoli, Basilius Car-
: _.,.-; - tbaginis Sparlarix discipulus ejus primus, Eugenius Valentinus, Pius Hispalensis,
BIVARII COMMENTARIUS.
dux, doctrinam Pelri et Pauli prmdicabant; ad Chri- .A taniaveroS. ElpidiusToletanusanlisles, etS.Alha-
stumque cunctosadducebant: quodque ejusdemgenera- nasius Cxsaraugustanus, cum sancio Theodoro, ar-
th mater Photina cum Josepho filio ab anliqua et avita chipresbyter, de quibus ipse Dexter in superioribus
seeta discedens eamdem fidem seminabatapud Cartha- egerat ad annum50 dicens: Tota Carpetania prmdi-
ginem, veliemejtticommotusira, mitiles misit Italicam cantes et docentesdiscurrunl; quod m suo pro S. Alha-
qui puniendos ad se perdueerent,quascumqueulriusque nasio epigrammate cecinit M. Maxiraus inquiens :
sexus Christianosreperire licerel. Tunc Dominus appa- Per Carpentanosjactat sacraseminatractus.
ruit omnibus in unum conaregatis, quo animmqutores
fierent ad martyrium pro ejus amore subeundum : Et Adde Carpetanorum gentem legatinnem pro apostolo
ait: Venitead me omnesqui laboraiis et onerali estis Jacobo in Hispanias mittendo egisse apud Petrum,
et ego reficiamvos : et nolite timere quia ego vobiscum quouno credibile esse innumeros in ea, provincia Ne-
sum; Nero autem victuscumsuis peribit. Ad Victorem ronis tempestate exstitisse Christi cultores, quos per-
autem : DeineepsvocaberisPhotinus (id est, illustrh), secutione probatos ac martyrii laurea redimitos
quia multi a te illuminali in mei nolitiam pervenerunt; Iriumphans coelorum Ecclesia ascivit sibi : deniquc
et verbum tuum confortavit Sebastianum ad perferen- columua illaNeronianasuperiusablata in Carpeianix
dum martyrium; el bealus qui dimicaveritusque in fi- continio Cluttix reperla quid aliud denoiat, nisi quod
nem. His tlictisiterurh in cwlumreceplusest, revelavit- illic tol Chrisiiani occisi sunt, ut tametsi pene innu-
que Photinw quidquidipsam perpeti oportebat. meriessent, provincia tamen illispurgaia crederelur.
Pergit auclor refferre, qualiter Victor et socii Ro- 1. Eodem lempore, elc. Marlyrologium Romanum
mam perducti a Nerone examinali sint de Gde quam °n ad dietn 4 Martii, horum sanctorum episcoporum
iti Cbristum habebant; et quod mater ejus Photina etraarlyrum memoriam celebrat in benedictione ,
cum filio Josepho, et quinque sororibus suis Anato- sub his verbis: Apud Chersonesumpassio SS. ephco-
Jia, Phoio, Photide, Parasceve, et Cyriaca, sponlead porum Basilii, Eugenii, Agathodori, Elpidii, Capito-
marlyrium pervolantes; conspeclibus imperatoris se nis, Ephrmm, Nestoris, et Arcqdii. Non tamen assi-
ingesserunt; omnesque gravissima, innumeraque gnat loca sedium suarum, nec marlyrii, nam quam-
tormenla alacri animo pertulerunt: primum quidem vis apud Chersonesuni passos prxdicet, non inde
in carcerem (elerrimum trusi; inde in ardentem cli- salis inarlyrii locus manifeslatur : Piolomxus enim
banum lolis tribus diebus missi, a quo indemnes decem et septem Chersonesos assignat, tum in Si-
extracii semel et iterum veneno polali fuere : plum- cilia, Sardinia, et Creta, lum in Peloponeso, et
bo etiam et resina in liquorem redactis in ore J'ho- alibi sxpe; ut videas non solum Tauricam, et Cym-
tinx, in auribusque cxlerorum sine detrimento sus- bricam, et Thraciam sicdictas, sed quotquol pene
cepiis; sxpius bovinis nervis cxsi, pectinibus ad insularum modum mari cinguntur (errx paries :
quoque ferreis,a capite in sublime suspensi, excarni- Grxce enim Chersonesus (sive Cherronesus, ul alii
Jicati, atque facibus ignotis ad mariyrum lalera appli- pronuntianl) Latine sonat Peneinsulam, sive Penin-
catis exusli: oculis deinum erutis; iterum in carce- sulam; qux nimirum insula non est, quia non om-
rem venenosis animalibus scatentem reducti, quo nino mari cingiiur, tametsi parum absit'ut unde-
tandem sinecibo ac medicaraine miserabiliter inie- cumque cingatur. Ab uno Dextro accipimus quibus
rirent; sed cum illuc Chrisii luce ac visione perfun- prxfuerint civitaiibus, quo floruerint lempore, cu-
derentur, in pristinam sanitaiem redacti, el oculo- jus magisterio sinl edocti, denique qua iu urbe
rum beneficio resiiluli, ac miraculoso cibo tribus C marlyrium subierint. Est vero Chersonesus prope
iueiisibus ac diebus totidem refocillali, rursus ad no- Valentiam urbs illa, quam Latine Peninsulatn nuu-
vum adducti cenamen, denuo flagris sxvissime la- cupant antiqui et moderniscriptorcs, et paulo cor-
niali, ad ultimum pelle delracla, fruslatim cxsi, et rupliore vocabulo, Hispanice Peniscola. Invenio
capite ampulato illustrissimam marlyrii palmain per- eam ab Slrabone libr. ni Geogr. Chersonesum vo-
ceperunt; uno dempia Pholina, qux ia veterem ci- catara, silamquc supra Valenliam non Ionge ab
slernam immissa, indeque detracta, Jlexis genibus aniiqua Saguiao, vero situ nostrx Penniscolx; Ma-
impollutum Deo spMrilumreddidit, 20die Martii, qua riaua lib. xn, cap. 17, ulramque ejus cognoscit uo-
cum a Latinis, tum a Grxcis ejus memoria anniver- menclaturam; agens cnim de vicloriis Jacobi regis
saria celebritale colitur. sic ait: Plura alia eo traclu oppida et arces vitatn to-
Alque hxc quidem de martyribus Ilalicensibus lerabant, qumnecessario regi ditionem fecerunt, im-
dixisse non pceniteat, quorum nonnullos ltalicx pe- primis PenniscolaPtolommoCherronesus.Diccret po-
remptos, alios aulera, id est, nobiliores Romx pas- tius Siraboni, nam Ptolomxus ejus non meminit.
sos qui dixerit, non aberrare a vero inihi videbitur; Idem auctor lib. xx, cap. ullimo, Peninsiilam dicit,
neque enim tota civitas Romam adduci lacile posset; De eodem Jacobo agebat Uieronymus Zurita lib. t
jaec aliter lieri, quin multi illuc adducerentur a mili- Indicarum rerum ab Aragonix regibus gesiarum,
tibus, quibus Nero dederat (uiidiximus) inmandalis, cum dixit : Anno1225 kalen. Octobr.rex hostilemre-
ut non solum Viclorem, et Sebasiianum ad se per- gionemincurrens, Penitcolam Ilergaonum oppidum
ducerent, sed quotquot Christi sectatores, sive viros, obsidet: h titus est, ut scopuloimpositum pene mari
sive feminas, inibi reperire liceret. JJ cinctumsit: e re vulgatum nomen invenit. A Grwcis
Quod vero Dexter addit de persecutione Neroniana, apparet ob eam causam etiam Cherronesum diclum.
non solum illis urbibus, Hispali, lliturgi, Illberri, Bernardinus Miedes episcopus de Albarracin in hi-
Tarracone, etCxsaraugustx excanduisse, sed in Lu- storia regis Jacobi perpetuo Peninsulam vocat, ut
sitana, Bxtica, Carpentanaque provinciis, inde cre- lib. v mille locis videre esl. Marinxus Siculus
dendura est accidisse, quoniam videlicet ibi plures lib. n de Rebus Hisp. dum agit de Benedicto XIII qui
veritatis evangelicx sectatores, ac proinde martyres ibi diem clausit - extremum , Hoc responto, inquit,
plures, necesse erat reperiri, ubi plures quoque di- dato, remot impellens, in Peninsulam, hoc esl in in-
vini verbi prxcones effulserunt: in Lusitania qui- sulam pajvutam, qum Peniscoladiciiur, apud Valen-
dem SS. Petrus et Basilius Bracarenses pontifices, liam se recepit. Quo videas nullam reiinqui de loco
et S. Jacobi discipuli, et S. Epitatius Tudensis epi- martyrii ansam dubitandi. Celebrant quoque fe-
»copus;in Bxtica S. Pius Hispaleiisis, ac scptem alii, slum eorumdem Grxci in Menologio, sed 7 dic
Torquaius^Cseeitius, Tesiphon, el socii; in Garpe- ejusdem meusis, non quarta ut Lalini: e quibus
 185 FLAVll LUCII DEXTRI CHRONICON. 186
A.C.60. Agathodorus Tarraconensis, Elpidius Toletanus, ^Etherius Barcinonensis, CapiloA.R.8H.
Lucensis, Ephrem Asturigensis, Neslor Palentinus, Arcadius Juiiobrigensis: sub
eodem judice bonis spoliati necati sunl. i
Auguslo Tiberius, Tiberio Caius, Caio Claudius, Claudio Nero successit.
Terrxmotus Romx vehemens et solis secuta defectio.
Vivebat S. Luparia Bxtica filia Galxciensis alterius Luparix.
'
Regulus conversus in Gallxcia sancta agit in luco.
BIVARJI COMMENTARIUS.
bxc verba Galefinus in suum Marlyrologium trans-- A quo nimirum securiores effecti/tranquillilali ctpro-
iulit: vn tlartii, In Grmcia sanctorum episcoporumi fectui afflicix Ecclesix Hispanx prospicerent. Sed
martyrum Basilei, Ephraim, Charitonh , Eugenii,, divina providentia factum est, ut corOna eos marly-
jEtherii, et cmterorum, qui in Chersoneso cruciati,, rii, ubi ipsam ad tempus declinare videbantur, re-
sangttine denique perfuso , illtislre fidei Chrhlianms perierit.
testimoniumdederunt. Familiare est huic auctori,, Aloium Neronis juriicem, sub quo hi sancti mar-
sanctis quos e Grxcis mutuatur prxmiitere verburai tyres passi sunt, suspicatus sum fuisse Aulum illum
iu Grmcia; putavit enim, quolies non assignalur lo- cognomento Cecinam , quxsiorcm Bxiicx snb Ne-
cus, vel provincia in menologio, eo ipso in Grxciat rone, de quo agit Comelius Tacilus, et ex eo Morales
martyrium accidisse ; allamen cum ipsum menoio- lib. ix llisi. cap. 17 et 20, quique uniis ex primis
gium id non asserit, perperam apponilur. JFit siqui- fuit qui apud Carthagiuem novam , Galbam contra
dem plerumque a Grxcis leslum sanciorum, quibusi Neronem inlhronizarunt. Facile aulem fuit ut pro
non assignant urbem; et hoc prxserlim in sanclisi Aulo sive Aulone legeret qu"tsAlotum, seu Aulotum.
illis comingit, qui majori intervallo ab ipsis Grxcisi Josephus in Viia sua agit de Alituro, qui fuit Neroni
distant. Quod unum (maxime prx oculis habendumi cbarus, sed hic crat Judxus genere, el Mimorum
pro hujus Chronici cogniiione) in causa est, cur ho- auctor, non quxstor aut judex, nec osiendi potest
rum decem sanctorum anlistitum sedes in menolo- Hispanias adiisse. Attamen proculdubio fuit Alotus
gio non assignentur, nec qux illa Chersonesus sit, (sive Haloius)aIterexspadonibu8 Claudii Cxsaris,
in qua martyrio sublali sunt, speciOcetur. Elenim qui ei, monenie Agrippina, venenum , ut Nero im-
in bis qui inira Grxciam, \el in toto eliam Orientei n periiarct, pmpinavit; cujus meminiiTacituslib. XHI
floruerunt, semper exprimitur sedis, et necis locus, Annalium. Ejus rei meritis missus est Alotus in
quia nimirum ab ipsis facile cognitus est; in his Hispanias.et quxsiorinsiiiiiiusiniiioimperiiNeronis.
autem qui in longe posiiis regionibus occubuerunt 3. AugustoTiberius, elc.Percurrit Dextcr imperalo-
pro fide, sxpissime locus sublicetur; utpote quem rum seriem ab Ociavio Augusto, cujus tempore
ipsi minime cognitum haberent. Cum vero Hispania Chrisius D. naius esl, usque ad Neronem qui his
anliqui orbis finis, plus cxleris a Grxcis distet; rcgnabai diebus. Deerat in codice Cxsaraugusix
inde factum est, ut sanclorum Hispanorum fesla in impresso Caius, sed illum restiiui ex manuscriplis.
menologio sine certa urbe et regione collocata sint, Obierat Auguslus anno Chrisli 16, ut Epiphanius
cum lamen, si sancti iIII ex Grxcis essent, nnllate- in Anchorato teslatur : secutus illum Tiberius im-
nus id de illis reticcrent. lnde vero accidit, ut Roma- peravit annos 22 cum dimidio, obiit vero anno Do-
num martyrologium, cum de eisdem agit, urbes niini 39. Successil Caius Caligula fere 4 annos in
quoque et provincias illorum sileat, quia nimirum imperio complens, usque ad annum Cbristi 43 quo
borum festa, et nomina a Grxcorum menologio tnu- occisus est. Post quem Claudius Drusus Germanicus
tuavit, quod tamen ipsis carei.Cur auiem in Hispa- - annos 13 et raenses 8 rexit orbem ; usque ad aiiniim
nia ubi sancti ipsi floruerunt, memoria eorumdem Domini 56 quo obiil. Hunc Claudius Nero sequilur,
interieril, in promptu ralio est : nemo enim nescit et usque ad annum Domini 69 imperavit, ut suo
quas sxpe perpcssa fuerit calamilales el eversiones, loco dicemus. Conveniunt in his Dio Cassius , Sue-
sed gratias Dco, quod tandem Dexiro poslliminio lonius, Tacitus, et cxteri historiographi imperato-
reduci illud Tullii ad Varronem (lib. i Acari. quxst.) rum Romauorum, quos card. Baronius secuius est.
dicere possumus : Nos in nostra 'urbe peregrinantes, G ( 4. Terrmmotus, elc. IIoc ex Eusebii Chronico
errantesquetamquam hospites, lui libri quasi domum mutuattim scias, ubi legimus, Anno Domini60 lerrw-
reduxerunl; ut possemusaliquando qui et ubi cssemus motus Romw, el solis defeclio.
cognoscere.Tu mtalem palriw, lu descriptionet tem- 5. Vivebat Luparia, eic. Duas fuisse Luparias,
porum, lu sacrorum jura, tu sacerdolum, lu domesti- Galxcianam unam, alleram Bxticam iu superiori-
cam, tu bellieam dhciplinam, tu sedes regionum , tu bus demonstraviinus, ad annum 42 et 43. De sancii-
locorum, tu omnium divinarum humanaruntque rerum, late Bxticx est egregium teslimonium S. Isidori in
nomina, officia, causas aperuhli. Ut sciant vero To- bymno S. Torquaii et sociorum, Breviarii Gotbici,
leiani, Hispalenses, cxieraruinque urbium cives, ubi uon semel nuncupatur sancla :
quibus hi sancii prxfuerunt, palronos suos bono-
rare, ne pigeat cos attendere , qnanta reverentia Hsecprima Ddeiestvia plebium;
Grxci bactenus in suo menologio nostros mariyres Iuler quosmuliersauciaLuparia
cclebraruut. Sanclosaggredienscernit, et obsecrat,
In Martyrologio Romano deficit nomen S. Pii Sanctoruuimonitapectore conlocaas.
episcopiet marlyris Hispalensis, cujus nihilominus El inferius :
cum cxteris sociis meminit Pelagius Ovetensis, et Jllic sanctaDei foeminatingitur.
llugo Portugallensis, quorum mcmionem fecimus Et vitx lavacrolinctarenascitur.
in superioribus, et anle eos S. Caledonius Braca-
rensis in Vita S. Peiri Ratensis. In Missa vero eorumdem sanclorum legit saccrdos
Quod dicilur, occisos fuisse dum ad Concilium *nr" anle orationein Dominicam preces has : Ecce, dileais-
convenirent, inde satis aperte deduciiur, quod de- simi fralres, mecum oculosin sublime allollile, hoc a
cemsimul episcopi mariyrio affecti sunt: non. enim Domino specialiler precaluri, ut qui gratia fidei Chri-
videiur atiter fieri poiuisse tota distantes Hispania stianm cor Beatm Lupariw dignalus est illuttrare re-
siraul necatos, nisi ad Concilium convenirent. Lo- penle, nos iit hoc momenlo ab omni criminum tabe
cus etiam Concilii indicat tempus sxvissimx perse- dignetur efficaciter expurgare : proclamanles ad te e
cutionis; ea siquidem in causa fuit, ul ad locum rc- lerris, alque ila dkeiiles: Pater nosier, etc.
moiissimum, ei ad Peninsulam ipsam secesserint, 6. llegutus, ctc. Cousule quse ex autiquis Brevia-
ffl FLtVVIILUCH DEXTRI GHRONRTON. 188
A; G. 60. Martialis epigrammate 7 et8 martyres in crucem actos, vocat Laureolos et Dxdalos A> R» 811.
volantes.
61. Nero mairem suam Agrippinam, et sororem patris necat. 812.
' 63. Barnabas in
Cypro, et Jacobus mihor Hierosolymis occisi. 814.
* 64. Anle mensam Neronis
imperatoris fulmen cecidit. 815.
Epxnetus cum mulium diuque in Hispania laborasset-, tandem fine beato in urbe sua
quievit. Dubium an martyr.
BIVARHCOMMENTARIUS.''.
riis Hispanix et Pelro episcopo Equilino annoiavi- A, Vide Tacilurrj lib. xv, Suetonium ct Dionem in
mus de hujus Reguli conversione ad annuni Doniiui Nerone. In imprcsso coriicc pro Lqureolos erat
42, quibus nunc addit Dexler, lanluni in fide pro- Furcuiqs, sed raeudose; non cnim Marlialis mar-
fecisse, ut reliciis omnibus in soliludinem secedens lyres vocal Furculns, sed Laurcolos, facilis autem
sancle egcritin luco. liiit lapsus, ab una ad aliam Ieciioncm ob simililu-
7. S.Martialh, ctc. Eo sxviiix, ac dementixDo- dinem cbaracterum ulriusiiue, el <|uia in crucem
mitianus intperator pervenisse proditur, quod anti- actos, in furcam quoque acios ccrlum est. Consulc
qitam Laureoli fabulam in Chrislianis expresserit, dc Laureolo Calcpinum, ct Rarou. ann. 98. Sive
ut populo Romano prxberet insoliia ad vivum vcro eumdem, sive alterum mariyrem irriserii Mar-
speciacula. Crcditur a poeiis Laureolns sceleraliss'- lialis, epigrammatc 18 scquenli, Dxdali ei nomen
imis latro, eoque nominc in crucem actus, et ab imposuit, inqtiiens,
urso dilaccratus. Qux fabula aliquoiies Romx in Dxdale, Lucanocumsiclacereris ab urso,
speclaculis reprxscntat.i est, scmel quidem a Len- Quamcuperespennasnuncbabuissetuas?
tulo, de quo Dexter inferius anno 86, cujus etiam
meminil Juvenalis inquiens : Alludit vero ad columbas illas Dxdali summi aslro-
nomi, quas cerlis libraias ponderibus, in aera voli-
Laureolumvelox eliambene Lenlulusegit: lare faciebat, lametsixreas vel ligneas : qux tamcn
Judice me, vera riignuscruce. noh habebant pennas ad iugiendum.
Quod ergo in Scena figurate dumtaxal reprxsenia- A. C. 61. Neroj etc. IJtriusque mortem violcn-
batur, Domilianus in mariyribus expressit ad vi- ,' 1. tam hoc quoqnc anno designat Eusebius in Chroni-
vum : iriemque anle ipsum Nero, ul jam videbi- cb, dicens; Nero Agrippinam matrem suam et sororem
ihus. Hos igitur dcridet Martialis, ut etbnicis arri- putris ihterficit. De quibus Suelouium, DionemveIc-
deat, cpigrammate 9 auie lib. i ; gilo.
A. C. 65. Barnabas, etc. In lectionibus Romani
in
Oualiter Scylhicarelegatusrupe Promelheus, Breviarii lcgimus, S. Barnabam martyrium apud
Assiduamnlveo [At. vivo]pectore pavil avera.
NuriaCaledoniosic pectoraprxbuit urso, Cyprum pertulisse circiter seplimumNeronis annum;
Nonfalsapendens in cruceLaureolus. cum vero is regnare cceperit ab anuo Domini 56, III
idus Oclobris, quo die Claudius obierat, fit ut mar-
Qiiasi (Jliierit: Hic novus Latirtolus reprxsentat an- tyrium S. Barnabx, post scplem annos Neronis oc-
tiqui fabnlam, non lamen in falsa cruce pendet, ct cisi, in aiiiium Domini 73 incideril. Natalis quoque
figurate duthtaxal, sed vere cruci affikus est. S. Jacobi boc ipsb accidisse habetur ex Eusebii Chro-
Subinfert Martiaiis: nico, asscrenlis: Anno Domini 63, Jacobus frater
Vivebantlaceri membrissiillantibusartus Domini a Judmis lapidibus opprimitur. Auctor est
(en marlyrisstragem) autcm Hicronymus lib. de Scrip. Eccl. non solum
Inque omni nusquamcorporecorpus erat. l.tpidibus oppctitum, sed ctiamcpinna templiprx-
Nunc suppotiil martyri crimina : cipitcm datuin, cl fullonis fuste, seu pertica in ce-
rebro percussum.
Deniquesuppliciumriedcratnecisille paternx, A. C. 64. — 1. Ante mensam,clc. El hoc ab Euse-
Vel Doininijugulumfoderaterisenouensl; bio acceptum existimo, cujus, ipsissima verba sunt.
Tcmpla vel arcanodemensspoliaveratauro, |C 2. Epwnetus, eic. Egimus iterum de eoriem, cum
Subdideratsxvas vel tibi,Roma,faces. Auclore ad annum Dnmini 50, numero 3, ubi docui-
inus ex Meiaphrastc, episcopuni fuisse Sexitirmi,
Cxterum nihil horum commisisse constat, cui Plinius meminit in Bxtica lib. m, cap. 1, fuit-
nullum cettnm crimen objicitur, sed boc vel illuri : cujusurbs
videlicet vel parricidium, vcl domini sui necis, vei que insignis olim in monle Fregiliana, aliero
cx Granatcnsibus Alpuxarris aut quod aliis foisan
tcmpli spolium, vel denique Romanx urbis incen- magis arrideat, Motril, aut Velezmalaga. Nunc illud
dium. Quo uno compertum Ot, martyrem de quo addendum
pulamus, Doroiheum abbatem, quem re-
loquitur poeia, de iltis fuisse, quibus Nero cii- fert et sequilur
men impegit incendiariorum urbis, quam ipse com- existimasso fuissePetrus Equilinus lib. vi, cap. 100,
dalum Carlhaginensibus episco-
busserat. Hoc enim est quod ait,
pum : Hoc si verum sit ita credi posset faclunt, ut
Subdideratsxvas vel tibi, Roma,faces. primum a Petro Sexifirmo designatus fueril anlistes,
post marlyriura S. Basilii Canhaginis Sparlarix epi-
Addil denique : scopi, quod in annum Domini 60 incidil; in sedcm
Vicerat antiqux sccleratuscriminafamx; cjusllispanx Cartbaginis transferretur; ibique vilam
Iu quoqux fuerat fabula(hl esl reprwsentatio), cum morte commutarii post 4 aunos, videlicet an-
pcenafuit. no 64 Dnmiui. be Carlhagine Africana dubium esse
nequil, his enim dicbus prxerat i111S. Crescens,
Hocest, veritas fuit. Horum SS. manyrum celebris quod citato loco anni 50, nuni. 5, docuimus. Qtiod <
memoria quotannis insiauralur in Romano Marly- _. " ad sanctitalem D. Epxncti allinct, magni pondeiis
rologio die 24 Junii, lamelsi nou ouines eodem est, quodPaulus ad Rom. xvi inter primos et prxci-
mortis genere sublati sint : ubi bxc leginius : Ro- puos discipulos illura salutat, assercns sibi valde
mm commemoralto SS. plurimorum marlyrum, qui dilectum esse (hauddubiura, ob suam|probiiaiem) et
sub Nerone de ttrbis incendio per calumniam accu- primum lotius Asix riiscipuluin, et quasi fundamen-
. sali, diverso mortis genere ab eqdem jussi stinl swvh- tum, seu portam fideiAsianorum : Saluiate (ait) Epm-
sinie interfici, quorum alii (erarum tergis conlectila- nelumdilectummihi, quiest primilivusAsiwin Chrhto.
niatibus canum expositi sunl, alii srueibus affixi, ctc. Quaauiem obierilmorte, pacene angladio, nonliquct.
 189 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON. 190
A. C. 64. Lucius Annxus Seneca Cordubensis llispanus, missis ultro citroquc ad S. Paulum lit- A. R. 8l3.
teris, de Chrisliana re bene seutit, factusque Christianus occullus, ejus fuissedisci-
pulus creditur: dulciterquc scribit ad Pahlum in Hispania morantem.
S. Paulus ad Uispanias veniens secum fert Philemoncm, Timotheum, aliosque disci-
pulos, Libysocx, Laminiique urbibus Provincix Arevacum prxdicat. Philippum
BIVARII COMMENTARIUS.
S. L. Annmus Seneca, etc. Nihil aliud de Senecai A quod ipse crediderat, jubelnr ab Apostolo Neroni,
Dexter asseverat, quant sui lemporis magni illi Ec- et Palaiinis ediccre. Card. Baronius, anno (»6,ar-
clesix pugiles Hieronymus, et Augustinus dixerunt; ; guit bas cpistolas falsitatis, quia in assignatione con-
ille enim inter scriptores Ecclesiasticos collocat Se- sulum noiiinilli errores in Daiis reperiuntur; sed hoc
necam dicens : Qttemnon poneremin calalogosancto- obcsse non dcbet, cum facile potuerint ab imperitis
rum, nisi me illw epistolwprovocarent, quw legunlurr vcris episiolis Senccx el Pauli, consulalus falsi sup-
a plurimh Pauli ad Senecam, et Senecw ad Paulum. poni. Constat vero numquam Paulum suis consules
Hicautem in epistoia 53, atj Maccdonium, inquil:: tupposnisse, nec in lam brevibus ac familiaribus ne-
Merito ait Seneca, qui temporibusapostolorum fttit,, cessum fuil Senecam ipsos apponere.
cujus etiam quwdam ad Paulum apostolum legunlurr i. S. Panlus, eic. Quod lantoperc Paulus deside-
epistolw.Qtias igitur Senecx, et Pauli ultro citroque3 ravcrat el promiserat visilare Hispanias, cuin atl lio-
habilas Augustinus, et llieronymus, Dexlro xtale x- manos e Coriniho epistolam dedil, landem ex vincu-
quales; agnovere epislolas, ipse Dcxter boc Ioco re- lis soiutus, quibus ab inceplis fuerat impeditus, ad-
cognoscii. Neque vero absolule asseverat Chrislia- implevit. Nec enim quidquam aliud obslilit, prxter
nitm fuisse, sed quod creditus fuerit Christianus, ett vincula, et necessitas eadem, seu adliuc major, ejus
Pauli discipulus; id quod Hieronymus ex eisdem epi-- adventum exigebat: quinimmo (quod superius de-
slolis iniulit, adeo ut ob banc solam causam in nu- monslravimus ad annum Domini 36) multo major
inerum doctorum Christianorum illum constiluat. illum urgebat adilus in Hispaniam quam in Urbem.
Sancius quoque Linus libello de martyrio apostolo- Fatenlur ejus in Hispanias adventum innumeri san-
riiin Pelri etPauli, oculaius ei ipse teslis cxistcns,, ..' ciorum doctorum, prxsertira ex Latinis Hieronymus
ini|uit: Coucursusde domo Cwsaris fiebat ad eum (adI in cap. xi Isaix, el ad cap. v Amos, et in Comment.
Paulum scilicet), svdetinstiiuior adeo [uit illiamicitiai ad Ephesios, ct epistola 28; Gregorius Magnus lib.
eopulatus, ut se a coltoquioiliius lemperare vix posset,, xxxi, Moral. cap. 22 seu 57, Isidorus lib. de Ortu
quominus ti ore ad os itlum alloqui non valeret, fre- et obitu Patrum cap. 71, Beda in Marlyrologio die 22
qitentibusdatis et acceptisephlolh ipsius dulcedine, et! Martii, quo loco Romanum eliam idem affirmat; An-
admirabili colloquio, atque consilio frueretur. Recipitt seluius in cap. xvad Romanos, Usuardus die 12 Ue-
eas Houorius Augustodunensis lib. de Lumiuaribusi cembrif, Ado Viennensis in Chronico anno 59, Ru-
Ectle-ix, inquicns : L. An. Seneca Cordub. Pholinit pcrius lib. II in Isaiam cap. x. Inler Grxcoseiiara
Sioici discipttltts, et pairuus Lucani poeim, scripsit: fuit hxc communis opinio : iia Athanasius episl. ad
quasdamephtolas ad Paulutn apostolum, et Apostoluti Dracontium et in Synopsi, Cyrillus Calechesi 17,
quasdam rescripsil. Exsiant apud Sixlum Scnen. in Epiphanius hxrcsi 27, Hippolytus libro de xn Apo-
Bibli. Sancta, octo Senecx ad Pauluin datx epistolx, stolis, qui exstat in Bibhoiheca Card. Sirleii., So-
et sex Pauli ad Senecam; sed breves omnes. In qui- pbronius serm. de Nalali Apost., Chrysosiomus in
btisdam loquuuiur quasi ejusdcm urbis habiiatores; procemio ad Hcbrxos et de laudibus Pauli homil. 7
sicut cuin in prima Seneca dicit: Credotibi, Paute, et homil. 76 in Malth., Theodoretus super II ad Ti-
nuntiatum, quod heri cutnLucillo nostro de hypocrhi, moth. c. ult., el ad Philippcuses cap. i et in psal-
et alih rebus habuimut. In aliis vero ad absentem mum cxvi; Metaphrastes in Viia S. Pauli apostoli.
longe epislolam inillii (una ex his videtur ca quam Menologitimad riiem23 Sepierab. Esique cerla E'c-
Dexter ail scripsisse ad Pauium in Hispauiis degen- clesiarum Hispanix ct Gallix traditio, quam pugna-
tem) ul est illa : Nimioluo angimur secessu. Quid esl G ( ciler defendunt ulriusque regni scriptores; ex Hi-
vcl quw res te moratum faciunl? si iudignatio Uomini, spanis Lucas Turiensis in Chron. Abuiensis in cap.
quod a rilu et secta veteri recesseris, el alios rursus xxxui Gcnesis, et in cap. u Matth.; Moralcs lib. ix
converleris, erit postulandi locus, ut ralione factum, cap. u, Maiiana in Ilist. Hisp. lib. iv, cap. 3, Marieta,
non leviiate hoc exhtimes. Vale. Sensisse vero opti- Villegas, et cxteri qui res Hispanicas, vel sanclorum
me de Chrisiiana rc alia epistola demonstrat, qua iu- cjus scripsere; ei inuliisproscquitur Trugillus lom. u
quit: Profiieor beneme acceplumin lectionelitterarum Thesauri Coucion. Fidem quoque prxstant cidem
luarum, quas Galathh, Corinthih, et Acheis (id est, traditioni nonnullx Ecclesix in divinis Ofliciis, pro-
oninibiis ejusdem provincix in qua est Coriuibus : fitentes, Paulum Apostolum ad ipsas accessisse, il-
ea enim dtcitur Achaia; uude liiulo secundx Corint. lisqueepiscopos constituisse, Derlhosana, seu Tor-
dicitur, Ecclesix Dei qux esl Corinthi, cum omni- tosx in Cathalonia Ruffumanlistitem ab eodera ac-
bus fr.itribus qui sunt in universa Acbaia) inhisti, cepisse canit (iia tradunl Trugillus, Mariela et alii)
Spiriius enimsanclus in te et supra te excelsos,subli- Jilium Simonis Cyrcnxi; cum ipsum in Hispanias
miores valdeque venerabiles sensus exprimit. Et post comitaretur : Narboncnsis idem de Paulo Sergio
pauca : ConfiteorAuguslum sensibus tuis permotum; prxdicat, uli MarlyrologiuraRom. dic 22 Martii as-
cui leclolilterarum luarum cxordiohwc vox fuil : Mi- severat, inquiens : Narbonwin Gallia natalis B. Pauli
rari eum posse, ut qui non tegilimeimbulussit (id est, ephcopi apostolorum discipuli; quem tradunt fuisse
sine rhetoricx docirinis) tahler sentiat. Dcdisse tan- Sergium Pautum proconsulem,qui a B. apostoloPaulo
detn, etsi secreto, Paulo ad fidem manus, ultima baptizatus , el cum in Hhpaniam pergeret, apnd Nar-
Pauli ad Senecam innuit epistola, nimirum : Paulus *. nbonam reticlus, ibidem ephcopali dignitale digna-
"
SenecmS. Quod prudentia tua assecuta est indeficiens lus esl. Usuardus ad Diem 12 Decembris ait: Quem
fore debebil.Ethnicorum, lsraelilarumque observatio- B. Paulus aposlolus ordinatum eidem Urbi deslinavil
nes censeto vilandas. Quw propemodum adepius es, anihlitem; cumqueeodemapostoload Hispanias prm—
Regi temporali, ejusque domesticis, atque fidis ontni- dicandi causd pergens ibidemrelictus est. Aslipuiaiur
bus insinuabh : quibus elsi aspera, el incaptabilh erit S. Auselmus super c. xvi Epist. ad Roni. (ejus opus
persuasio tua, cum pleriqueeorum minimefleclanlur esse, et non Hervtei alibi in meo Anselmo Vindicato
insinuationibusluh : sermo tainen Dei illis inslilla- in causa Conceptionis Virginis ostendi). Sic enim
lus, novumin his hominempariel ad De-.improperun ail : Nec falsum loquilur, qui sein Hhpaniam profec-
tem. Yate, Seneca, citarhsime nobis. Vide quoinodo turum pollicelur; profeclusest enim, skutHieronymus,
191 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 192
A. C. 64. cognomento Pbilotheum, Probum, Xanlippamque ejus uxorem ad fidem couvertit; A. R. 815.
presbyieros ibi relinquit.
BIVARII COMMENTARIUS.
el Beda, cmteriqueDoctorestestantur. Unde et Narbo- A . cap. xv ad Romanos, negat Aposlolum ul proraiserat
nam prwterient quemdam dhcipulum suum nomine ad Hispanias accessisse. Cxterum bi auciores solum
Paulum, fertur ibi reliquisse episcopum.Pervenil igi- negaht Paulum eo lemporis ivisse, quo promiserat,
tur usque ad Hispanias, et a mari Rubro usque ad videlicet (ransitum Roma faciens (non mansionem )
Oceanitm prmdicandoeucurrit, imitans sotis cursum in Hispanias. Intendit enim Pontifex non quidem
ab oriente usque ad occasum, ut ante ei terra defice- rem dubiam, sed catholicam stabilire, nimirum non
ret, quam studium prmdkandi; quia ergo et apud His- menliri eum qui animum fallendi non habet, lamelsi
panias Pseudo-apostolosprmvenirefestinabat; cumin non adimpleal quod spopondit, si Deo aliter dispo-
Hhpaniam, inquit, proficiscicmpero,etc. Idem habet nente promissum non poluit adimplere : hxc enim
super cap. u ad Galat. et super 11ad Timoth. iv. esl Canonis illius superscriptio : Ut autem hoc con-
Quod spectat ad Patilum Narbonensem, idem babet firmct, inquit, B. Paulus apostotus non ideo ( quod
Ado in Marlyrologio suo, ut apud Mosandrum absit) fefellhse credendusest aut sibi exstithse con-
tom. VII. Surii videre est. vel in additionibus ejus- trarius, quoniamcum ad Hispanias se promisissetitu-
dem ul Eribertus Rosweidus nolat. Idem ipse Ado rum , disposilione divina , majoribus occupatus ex
in Chron. auno 59 affirmat in eodem itinere relic- causis, implere non potttit quod promisil: quantum
tuin fuisse a Paulo Trophimum Arelatx, et cres- enim ipsiusvolunlath interfuil, hoc pronuntiavit,qttod
centem Viennx cpiscopos. Rursus in historia sanc- revera voluhset "efficere : quantum autem ad Divini
torum martyrum Facundi ei Primilivi legimus, ip- secreta consilii, supernaprwtermhil dhpositione prw-
sos interrogatns a judice de lide sua, dixisse, se ventus. Quod igitur necessarium est ad Gelasii in-
Cbristianam a Paulo Christi aposlolo edoctos; quod u„ lentiim , nihil aliud esi quam id quod ex Scripluris
sane extra Hispaniam fieri nequivit, quod Morales sacris baberaus, nimirum non adimplesse promissio-
et Trugillus notarunt. Et quod caput est, Astigilani nem suam quam citissime proficiscendi in Hispa-
cives (id est, de Ezija) per manus a suis majoribus niam , et Romx non faclendi moram , hoc enim est
acceptam servant traditionem de concivibus suis quod ad Romanos dixerat, Cum in Hispaniam pro-
Probo et Xanlippa nobilissimis conjugibus, quos ficisci cwpero, spero quod prmleriens videbovos , cl
dicunt a Paulo conversos in Hispania; nec mirum, lamen dispensatione divina aliter factiim est, nam
cnm idipsum Grxcis quoque nottim fuerit. Eteniin in vinculis detenlus esl Romx per bienniiim : quo
Siraeon Melaphrastes in Viia S. Pauli hxc babet: solum dato , casus Gelasii se offert; exponendi vi-
Jam verocum esset in Hhpania, late quid dicunt acci- delicet quomodo menlilus non est Paulus. El hac
disse. Mttlier qumdam et genere, et opibus, el doc- certa verilate bistorix probat, non menliri eum qui,
trina insignis, cum jam olim auditionem accephset quia non valuil, non implevit quod promisit. Nihil
apostolicam,cupiebalipsis quoque ocuits inlueri prm- aulem ad illum pertinebat adventum Aposloli in
eonem veritath, et ipsis auribus intlitui in verm pieta- Hispanias post vincula negare, tum quia certa verilas
tit dogmatibus. Cum ergo ei visum ettel divina qua- non eral re ut minimum incerta comprobanda, lum
dam inspiratione in forum proficitci, quo tempore,qui quia non est credibile Gelasium sine causa voluisse
vel ex sola fama ab ea dittgebalur , per medium ejus obviare tot lantisque sanctorum Patrum testimomis
transibat, dicitur, et eum vidhse leniter el placide in- de Pauli in llispanias profectione. Alque idem dicito
grcdientem, ut qui non solum gratia plenos moresha- de S. Thoma Aquinate, negasse nimirum dumtaxat
oeret cmleros, sed etiam ipsum incessym; et marito eo tcmpore ad Hispanias venisse, quo ipse promi-
suo,persuashse, cui nomeneral Probus (eorum aulem C seral; non vero accessum Aposloli post vincula;
qui tllic eranl, eral facile princeps ) ui intra wdessuas cujus evidens argumenlum est quod paulo post in
hoipitem exciperet; pottquam vero (uit accersitus, et eodem opere super illud ad Galal. n : Ne in vacuum
fuit prope iltos, ejusmodi aliquod miraculumaccidisse currerem,autcucurrissem,conceptisverbis faietur ejus
muiieri: nempe apertis menlis suw oculis, vidisse in adventum in Hispanias, dicens :Vocut prmdicationem
(ronteejus qui fuerat hospitio acceplus, litleras au- stwm cursum, propler vetocitalemsum doclrinm; quia
reas, quw dicebant, Paulus Chrisli prxco. Illam au- in modico lempore a Hierusalemad Illyricum usque,
lem propier vhionem insperatam invasit et voluptas, et et usque in Hispaniam prmvocavitEvangelium. Quo
tinior; et lacrymis plena procidit ad pedes Apottoli; et videas necessario priori loco inierprctandum esse
catechetiab eo inttituta, primum quidemsuscepit bap- in sensu Gelasii, ne sibi conirarius exislal.
tismum, appellata Xantippe, posleaautem Probus ejus Expendamus jam alterum quod objici potcst no-
marittis, qui erat notus Neroni; deinde etiam Philo- bis. Si lam alte Pauli animo insederit evangelizato
theus prmfecltts, et deincept otunet qui illain habila- Hispaniarum, utnos asserimus; qui Jieri poluit, ut
banl regionem. toto biennii spatio quo Romx tenius , ct detentus
Ex ejusmodi aurea historia non solum stabilitur fuit, non scripsil aTiquamepislolam illis, quos tan-
advemus Pauli in Hispaniam , sed etiam ad lideni topere videre desiderabat? Si enim eo semper aiiimo
convcrsiones sanctorum Probi et Xantippes conju- fuit ut in Hispaniam proficisceretur , quamprinium
gum nobilium , et Philippi cognomeuto Philotbei, polirelur liberlale, baud dubium qnin eis quidquain
quos hoc loco refert auctor. Ejus denique veriiatis per epistolam de suo ad ipsos proliciscendi desiderio
argumento esse possunt, qux de SS. Virginibiis Ba- nu patefaceret. Cxterum si hoc solum desideratur, ut
silissa et Anaslasia Setabi (Xuntibw ) in Valentix advcnlus Pauli in Hispaniam concedatur (quamquam
regno orlis, et a Paulo ibidem conversis, el de S. id minimenecessariumesset; potuitenimverbotenus
Polyxena inferius cum Dextro dicturi sumus. Hispanis qui Romx versabanlur id dicere, ut ipsi
Quare habentes tantam assereutium testium nu- illac rescriberenl de animo suo, ei desiderio quoti-
bem, non est quod jam in dubium verti queat: prx- diano Hispanias invisendi; aut forsan scripsit et de-
serlim cum lempus Apostolo atl ejusmodi iter arri- periit epistola, ut de ea quam ad Laodicenses dedit
piendum superfueril, posiquain a vinculis Romx factumest); nihilominus epistolam nunc babemus
solutus est, et voluntas non deesset: et cerlum sit, canonicam ad Hispanos datam , videlicet qux ad
ab eo tempore usque ad mortem numquam in Oricn- Hebrmos inscribilur. Sed et hoc difficilius creditu
tem secessissc, ul jam dicam. vidcbitur, quam ipse adventus S. Pauli, velim lamen
Duo lamen obstare prima facie videntur, quas lectores palienter speclent usque ad annura Domini
diluamus nunc tempnris necesse est. Alterum est 66 , ubi cum Dextro ea de re ex professo snmus
quod Gelasius papa XXU q. 2, cap. Beatus Paulus, acturi; inlerim quxso, ne illico rei novilaic per-
quem D, Thomas sequi uicitur lect. 3 coinmeni. terrili noiis inuranl scnlcniiain , qux visis quibus
 195 • FLAVIl LUCII DEXTRI CHRONICON. 194
A. C. 64. Hoc anno roarlyr fil in Paceaugusta, urbe Hispanix ad Annam fluvium apposi-A. R.815.
tum urbi prxclarx.
66. Paulus Narbonensis episcopus, qui cum Paulo venit in Hispaniam, ibidem prxdicat. 817
C. Oppius filius S. centurionis, qui post multa tempora, jam senio confeclus, charus
fuit imperatori Hadriano, in Hispania Chrisiianus, virlutis opinione claret.
BIVARII COMMENTARIUS.
fulcitur fundamentis plausibilis satis (ut spero) erit.. A men ipsum cum episcopatu Pacensi urbi Badajot non
Constabit ex ibi dicendis, S. Timothenm Paulum Bejw, relictum est. Addo M. Maximi irrefragabile
euniem ad Hispanias comitatum esse. Qnod vero lestimonium Dextro consenliens , qui in Chronico
addit Dexler de Phileraone, inde elici poiest, quod suo ad annum Domini529 sic ait: Aprigius episcopus
cum scribit Aposlolus ad ipsum , et ei Onesimum in Pacis Auguslw in Hhpania, non procul ab urbe Eme-
vinculis fidei a se geuilum, olim vero Philemonis rita Augusta; qumPax Annmfluvioapposita esl. Ecce
servum commendat, asserit, voluisse illum secum Maximus, plusquam inille annorum antiquitalis au-
detinere, quia erat illi proficuus, noluit tamen quid- cior Pacem Augustam Annx fluvio apposilam agno-
agere eo inconsulto. Quo nuntio accepto, cre- scii,quod Dexterdixit; additveronon longeEmeriia
ibile cst, non solum Onesiraum remisisse , verum distare, id quod urbi Badajoz convenit, non Bejx ;
3uam
et ad ipsum personaliter accessisse : quo lempore nam Beja Iriginla fere leucas ab Emerita , Badajoz
jam a vinculis ereplus Paulus in Hispanias parabat vero sex tanium vel octo distat.
iier : atque adco cum illo quoque profecium , ct A. C. 66. — 1. S. Paulus Narbonensit, elc. Egi-
eiiam Lucam , qui cum Apostolo erat in vinculis ei mus de eo in superioribus ad annum 64. Quod vero
ministrans (II Ttm. IV), quem itidem usque ad mor- ad ejus prxdicationem in Hispania pertinet, habe-
lem non deservisse iradunt gravissimi auctores. De mus testimonium Usuardi id affirmanlis; inqniienim
Tito inferiuscum Dextro ad annum 220 idipsum vi- primo quidem ab Apostolo deslinatum (id est, desi-
debimus. gnatum)fuisse Narbonensium antislitem; perrexisse
5. Libysocw, Laminiique, etc. Erat Libysoca non deinde cum eodem Paulo prxdicandi gratia in His-
ignobilis urbs olim a Romanis Foro-Augusta nuncu- j» panias, ac landem relictum Narbonx. En Usuardi
pata, ut auctor est Morales lib. ix llist., cap. 33. verba ad diem 12 Decembris. Apud Narbonam nata-
Ptolomxus collocat eam in Oretanis non longe a lis S. Pauli ephcopi et confessoris, quein B. Paulus
Laminio, qux (apud ipsum) extrema Carpetanorum apostolus ordinalum eidem urbi destinavit antistilem ;
erat, et Oretanis conlinis, a qua el ager Laminitanus cumque eodem Apostoload Hhpanias prmdicandi cau-
dictus, qui nunc Campo de Montiel. Ipsa aulem Li- sa pergens, eic. Fuisse vero Sergium Paulum pro-
bysoca ad ignobile redacta oppidultini prope Alcaraz consulem, qtiem ipse Act. xm ad fidem perduxerat,
hodie Lezuca nuncupalur. Ila Morales, Carolus Sie- Romanum Marlyrologium exprimit 22 Marlii. Addit
phanus , Hortelius , et quotquot geographix sunt Pelrus episcoDiisEquilinus lib. i, cap. 60, quod disci-
doctores.AdditMoralcslib. ix,c. 38,repertum Liby- pulus Pauli effeclus, ipsum usque ad passionem secu-
socx fuisse lapidem , cui inscriptum erat: COLO.MAtus esl. Post passionem verosuam B. Aposlolus apud
LIBVSOSANORUM , quo exislimat non esse dicendam Paphum eidem per vhionem mandavil (peiierat si-
Libysocam sed Libysosam, et emendari oportere quidem iterum Paphutn iusulam, ubi conversus fue-
Plinium Libysocam legentem. Quod si iia esi, Dex- rat) ut ad partes Hispaniw,et Galliw pergeret ad
trum quoquc et Ptolomxum emendandos , cerium prwdicandum, quod et ipsefideliter adimplere curavil.
esto, oiniies enim Libysocam legunt. Oritur Annas Pergitrursus ejus uiiracula, et ilinera speciaiim rc-
fluvius (Guadiana vulgo) in agro Laminitano , seu ferre : quomodo scilicet a Papho Romam. perductus
Campo de Montiel; quo loci Paulum ad firicm per- sit, cum diaconis suis Rufo et Stephano : inde in
Iraxisse Philippum cognomento Philotheum , Pro- Galliam perrexerit, et virtute niiraculorum multis
bumque et Xantippem Dexter asseverat, tametsi ad fidem perductis, inde Hispanias circumiensprmdi-
cives essent ( ut credilur ) Asiigiiani, el prxcipui C cavit. Quo videas non solum cum apbstolo Hispa-
Romanorum, eRnma namque tunc temporis venisse, nias evangelizando peragrasse, sed ilerum easdem
et Laminii, priusquam Astigim pervenirenl, ad fidem circuisse cum Rufo et Stepbano discipulis, quos post-
Christi conversos, ex eodera Dextro sciraus; et di- niodum Narbonam rediens episcopos ordinavit: et
cemus ad ann. 100. Rulum quidem Avcnionensibus prxfecit, Stepbanum
6. Hoc anno, etc. Deest in omnibus codicibus autem sibi successorem destinavit ; nam trina B.
quos vidi nomen hujiis martyris; deperiit vero Pauli visione de sua morte prxmonitus, rebus sux
niagno cum damno Pacensium, sive hxc sit civilas Ecclcsix dispositis orans in ea migravit ad Domi-
qnx nunc dicilur Badajox, ut Mariana lib. III Hisl., num. Lege dc his euradem Petrum Eqnilinum : qui
cap. 25, contendit, quam nimirum Augusius Canta- etiam asserit Ecclesiam B. Pauli apostoli Romx con-
bris devictis xdificavil, et Pacem Augustam nuncu- secrasse. Ambrosius moraleslib. ix, cap. 11, in les-
pavit, conteslatus, pacem tunc universo orbi rcd- tinionitim cjus prxdicaiionis in Hispania, adducit
diiam; quo tempore natus esi Dominus noster. Quod etiam Vinceiitium Belvacensem in Speculo Histor.
etiam sequuntur Vaseus in Cbronico Hispanix , el Breviarium Tarraconense, ubi sancia illa Ecclesia
Tarrapha de Regibus Hispanis, et Molccius ciiatus fidetn facit in urbe sua prxdicasse. Consule testimo-
ab llortelio in labula Geographica : sive quod magis nium S. Anselmi deeodem Paulo, quod superius at-
probalur Ambrosio Morales lib. ix, capil. 32, silBeja, tulimus ad annum Domiui 64 num. 41.
Lusilanix civitas, id quod pro viribus tuetur Resen- 2. C. Oppius, elc. Vide qux de eo nolavimus an-
dius lib. iv Anliq. Eborensium, et in speciali epis- no Chrisli 34 com. 3 et 8. Cxlerum de quo nunc
lola de Colonia Pacensi ad Vasaium, cum quo de ea j) ] Dexter asseveret senio confeclnm, post multa tem-
re illi fuit controversia. Sequuntur Resendium Var- pora cbarum fuisse imperatori Hadriano, non liquet:
rcrius, ei Ludovicus Nonius in sua Hispania cap. polesl eniin hoc in contextu accommodari Caio Op-
33. Cxterum qnidquid ipsi dicant, assentiendum pio, el ejus eliam parenti Cornelio Capernaunensi.
mullo libentius Dextro mihi est, qui Pacem Augu- Kacilius autem de Oppiocredet quis locuium , quia
stam supra Annam fluvium positam profitetiir, quod a Christi morle usque ad imperium Hadriani qui
urbi Badajoz convenit, non aulem Bejm. Cui accedit ccepit imperare anno Domini 119 intercedunt 85
Ptolomxus qui eam collocat in Turditanis populis, anni. Quare Oppius qui Christum in cruce Filium
nirairum non Lusilanix, sed Bxticx antiqttx, quod Dei professus fuit, centurionis gerens munus, 30 ut
iiullatenus/fe/tecoiivenit, sed Badajoz. Demum no- minimum annos nalus, quando Hadriano charus
• 198 FLAVII LUCII DEXTRI GHRQNICON. 196
A. G. 66» Sanctx feminx, Virgincs Basilissa, et Anastasia Hispanx, ex urbe Setabi, in Edelanis A.R.817.
sccutx sunt S. Apostolum Paulum; cujus et Petri corpora curantes, a Nercne Cxsare
bujus rei gratia, prxclaram coronam obtinent.
S. Jacobi cxterorumque ejus discipulorum Vilas scripsit Torquatus sanctus discipulus
Jacobi, post quos etiam passus est.
BIVARII COMMENTARIUS.
fuisset, 95ageret; Pater autem ipsius mulio plures, A nibus) percttsswgladio, martyrii coronam adeptw sunl.
virieticet 115 vel circa, quori non lam facile credet Quod de curandis corporibus aposiolorum dicilur,
quis. Mibi de palre loculus videlur Dexter, lum non obest historix Plautillx Pauli discipulx, qux in
qtiia illam xtalem, velut ari tniraculum prolraciam valvis apostolorum xreis Rotnx expressa conspici-
Dexler significat illis vcrbis, post mulla tempora, et tur, describiturque ab Equilino in Viia Aposloli, cu-
ilCin jam senio confeclus: nisi enim csset inirabilis jus sudarium in itincre ipso ad marlyrium aposto-
ndmodum ejus xias, non sic ipsam exaggeraret; lus accepit, reddidii vero cum ad cceloscapile plexus
luiii eiiam quia C. Oppius prxdicationi intenlus, et migraret; non, inquam, obest, quod enim Plaiililla
Mediolanensis episeopus conslilutus erat; paier vero quoqtte curaverit Pauli corpus, non tollit quin Basi-
ipsius miliiiam non reliquil, aut non muiavii, qtto lissa ct Anastasia iilud curaverint, omncs enim simul
facilius fuissel gratiam gentilis imperatoris sdipisci. id facere poiuerunt.
Ne autem quis xtatem hujus S. cenlmionis singu- Uuiim est quod Dexter pne cxteris aucloribus ad-
larem puicl, animadvcrlerim xvo illo aureo com- dil, nimirum cnnversas fuisse in urbe Setabi in Ede-
plures Palres Ecclesix, riono Dei, ad raaximam se- tanis, Hispanix Tarraconensis populis : quod cxleri
nectulem pervenisse. Ita S. Dionysius Areopagita tacu riiul. Mos enim fuil Grxcis nomina Hispana-
annum agens 120 occisus est, ut ad annum 130 Do- riim civitatum silentio prxterire, ut passim in hac
roini monstrabimus : el S. Simeon Domini consan- historia viricbimus : co sane permoti, quod cum plus
guineus, el Hierosolymorum episcopus anno xtaiis ab ipsis Hispania di-t:irel, quam reliqux orbis pro-
sux 120 cruci affixus est, de quo Hegesippus ab Eu-' viucix, miiitis ejns urbcs comperias habcbanl. Sed
sebio relalus lib. m, cap. 26, inquit: Omnibusqui "„ et in hoc hallirciiiati siint, quod ex urbe Roiiia oriun-
adcrant, et judice ipso mirantibus, ut centum viginti das csse crediderint Basilissam el Anastasiam, co
annorum senex crucis suppliciumforliter conslanterque ducli quod viderent nobilissimas esse, et Romx
perlulisset. Idque apposilura est in Romano Marlyro- passas. Magis bac iu re Dextro assentimur, qui ejtis-
logio 18 Februarii. IIis multos addit card. Baronius dem fuit cum ipsis provincix, videlicet Tarraconen-
tonio II Annal. ad annum 109, nimiriim D. Igna- sis, et idcirco mullo magis erat illi patria Sanctarum
tium,qui Dominum in carne viderat, et D. Quadra- istarum comperta. Setabis fuit nobilis ttrbs, non
tum qui curalos a Domino cognoveral, et usque ad longe a Valentia, quam nunc Satiba seu Xuiiba di-
Trajani lempora pervenerunt; Hermam quoque qui cimus, et Romanis dicta est Augusta Yaleria apud
itsque ad Antoninum Pium; ei Polycarpum B. Joan- Plinitim, ut noiariint Taralfa lib. de Regibus Hisp.,
uis aposloti discipttlum , qui (quod uiulto admirabi- Michael Villanonanus in Notis ad Ptolomxum, et
lius esl) imperium atligitM. Antonii, elL. Veri, qui Nonnius in sua Hispania cap. 68, qui omnes conve-
anno 140 Domini imperare eceperunt. Scd et ipse niunt esse Jativam, eisquc astipulatur Ambrosius
Evangelista centesimum fere pertigit annum. Ne Morales lib. x Hist. cap. 32. Plolomxus locat Seta-
ergo Capernaunciisem ccnlurionem singularilcr ad bim in Contestanis, Dexter vero in Edetanis : cxte-
lantatn xtatem pertigisse pulcs. Crediderim nihilo- rum facile fuit Ptolomxum decipi, cum sita sit in
minus id quod de nccessiiudine ipsius cum Hadria- conliniis uiriusque Provincix : cujus lamen plenio-
nobocloco asserilur, non ita mordicus accipiendum, rem nolitiam habuit Dexter, non longe a Setabi na-
quasi iiequaquam ipstim amice convenisset, nisi lus : nisi dixeris, terminos earum provinciarum non
post(|uam ad impcrii fastigium eveclus fuii; immo ' fuisse perpeltio slabiles, quod non incredibile cst.
vero a mullis eum relro annis traclaverat, utpotc C 4. S. Jacobi, eic. Ejus operis S. Torquati meminit
Hispauum virum ac mililem, quem Hispauus pariter Julianus arcbipresbyier S. Juslx Tolelanx in Chro-
miles facile pnicral conveuirc. nico ad annum Domini 36, inquiens : Ut traditio con-
5. SS. feminm, etc. Harum sanclarum mirabile stans est ab apostoiicis hucusque ducta temporibus,
certamen rcfei-unl Grxei in mcnologio his verbis, muilorum eliam veterum Torquali, Tesiphenth, Ho-
tlie 15 Aprilis : Eodem die sanclarum martyrum Ba- norati, Melanlii, Dexlri, M. Maximi, Isidori, Bedm,
silhsw, et Anaslasim , quw cum essent Romw genere et aliorumque testimonih, anno Domini 36. Saiis ho-
divitiis iilustres, dhcipulm sanctorum apostolorum , norifica causa, S. Jacobus Zebedwi filius Hhpanias
itlis martyrio coronaih, cum eorum reliquias nocte su- adiit, arbesque ejus omnes tustrat, Toleti primam se-
blalas curavissent, delatm sunt imper. Neroni. Ilaque dem collocat, elc. In montc Sanclo Granalensi invenli
in carccrem conjectm el panlo post cductw, cuin in sunt cum reliquis, libri S. Tesiphontis, quibtis de
Chrisli confessionese permausuras confesswessent, su- sancto Jacobo egit: et liber de Vila, peregriualio-
spensm sunt, et mammh, manibus, pedibus ei liiiguh nibus, et miraculis ejusdem Apostoli, auciore S. Cx-
excisis, capite obtruncatw sunt. Quo videas consona cilio; liber vero sancti Torqnali de quo hic mentio
admodum Dextro, Grxcos scripsisse de nobilitatc fit, haclenus (<raodsciam) reperius non esl. Cxle-
ipsarum, de marlyrio, el causa ipsius, quod nimi- rum cum eum citet Julianus, qui circa annum 1080
rum orlum duxil ex cura quara in sepeliendis Peiri vixil, spes manet quandoque inveniendum esse,
et Pauli apostolorum corporibus gesserunt. De hac magno Christianx reipub. adjumenio.
autem apnd Neronem accusalw in carcerem tradun- De miraculis ad lumulum S. Torquati et sociorum
tur, inde post eductw, cum in fidei propositopermane- i]) fieri a Domino solitis, eorumdem merilis et inler-
rent (ait cx Grxcorum horologio Galesinus hac die), cessione, bxc habentur in pervetuslo codice mem-
maitibus, pedibus, tingtta, demum cervicibus prwcisis, braneo ms. qui exstat in monasierio Montis Sion
Mariyrii palmam adeptw sunt. Qui etiam addit, non ordinis S. patris Bernardi exira miiros Toleianx
solum nobilitaie, sed el opibus florentes fuisse. urbis. Ad quorum sacra, sanclaque sepulcra, quitquis
Consonal, his Romanum Mariyrologium, inquiens : wger pia devotione advenerit, invicto beaihsimorum
Roxnazsanclarum Basilhsm el Anastasim, nobilium (e- Mq,rlurum liberatur auxilio; nam el dwmones e cor-
minarum, qum cum essent apostoloriim discipulm, el poribtts obsessisexpellunl, et cwcis lumen quod amise-
canslantes tn fidei canfessionepersisterent, sub Nerone runt, sttn oratione restiluunt; atqtte vere omnes eorum
mpetalore, littyua pedibutque praxhh (rieesl, et ma- suffragia excoleiites, quidquid illic confidentes expo-
197 FLAVII LUCII DEXTRl CHRONICON. 198
A. C. 66. S. Crispinus cpiscopus Asiigilanus in Bxtica, sub AIolo patitur. A. R. 817.
BIVARII COMMENTARIUS.
scunt, moxcmlilusimpetratum percipiunt. A inlerventu operatur Deus miracula recensere. Suf-
Illud prx cunctis admirabile signum, quod Deusi ficiat dicere quod circumquaque fusi populi ob illius
non semel aut bis, sed quoiannis in oliva ad tiimu- reverentiam, votoad Deum, et S. Torqualum emisso,
lum S. Torquati plantata toto sep(ingentorum anno- ejus celebrant diera festum, a servilibus operibus
rum spatio operari dignalns est, quod narrat Adoi abstinenles , et ad sanclas brachii reliquias osculan-
in Martyrologio, cx quo Equilinus illud desumpsitL das ac venerandas calervatim coiifluenles.
lib. v, cap. 3, his verbis : In civitate Accitana adse- 5. S. Crhpinus, eic. Agunt de S. Crispino die 19
pulcrum S. Torquali arbor olivmin ejus feslo prmter Novembris pcne omnia Martyrologia,Romanum, Ado-
naturam divinitusflorent maturh oleit onustatur, qua- nis, Usuardi, et recenliorum, ntunturque eisdem fere
rum liquoremgritudinessanantur. Inde Morales, Tru- verbis. Romanum ait: In civilate Astiagensi B. Cri-
gillus, Alderete, Villegas, et omnes moderni desum- spini episcopi,Ado qui capite amputato martyrii gloriam
pserunt. Ego vero dabo ejus rei oculatum tcstem :: adeplus est. civitatem uberius : Crhpinus ephcopus et
auclorem videlicet historix superius relatx, qux; marlyr apud Astiagensem passus est. Qui
evstat in Monte Sion : cnjus simt hxc verba : Sed ett cum essei pontifexejusdem urbis, et Chrislum Domi-
illitd pallio silentii operire non debemtis, quod lami nutn prwdicaret, a paganis detentus, el ad sacrificia
prmctara Domini miracula in ipsorum anniversariiss Deorum suasus, clum immolare contemnerel, capite
piis et fidelibus sanciorum (Torquali, et sociorum)) amputato, martyriiPetrus gloriamadeptus esl. Hxcipsa Ado-
mertiis operntur usque in hodiernum diem. Hmc qum? nis verba refert in Calalogo sancl. lib. x,
narramns cuncti scimus, et ipsi persecutores Ecclesiw ? cap. 84. Quo virieas antiquiorem cxieros transorip-
perfidorumque cultores verum agnoscunt. lbidem (ini- p. TJsisse, ut credo, Adonem : qui primus bxc suo M.ir-
nrbe Accitana. seu Guadix) ante fores Ecclesiw ub ip- lyrologio inseruil. Quare non mirum si cxleri nibil
sis sanclh radix olivm modica posita esl; taniaque ini ejus verbis adriiderinl. Cum vero apud Adonera de-
ea a Dominouberias gratim concessaest, ul in vesperai piavaie legereiur, urbs Astiagensis, pro Astigensh,
ipsorum sanclorttm (die 14 Maii) ingredienle natali,, vcl Astigitana; cxleri erroreni leclionis imbiberunl;
plus floribus vernaiur , quam foliis operla videltir. legi autem debere Astigitana, non solum Dextcr, sed
Mane vero (diei 15) ex ipsis fioribus omnis conventus, , (qund vcrilalis argumentiimtirrefragabile est) D. Isi-
qui pia devotioneadvcnerit, et sanctorum veneralur pq-- dorus in hymno ipsius docet in breviario Toletano
trocinia, seu lolius genlilitatis mulliludo hwreticorum,, Mozarabc inquiens: t
perversorttmquedogmatum concurrentium, quam per-" Sepulcrocorpus humalumreconditur,
fectas, tam uberes otivas maturatas : omnique pulchri- Astigitanxurbiquereponitur.
tudine adornatas vindemianl, veluit certis temporibus :
et ita omnes, fideiis , seu infidelis, prout tinnsquhquee Fuerunt olim in Bxtica dux civitales ejusdem fere
tolligere valet, deportant. Quis enim valet dicere co- nominis, quarum allera Asligi (bxcesl Ezija) Tur-
pitm de multitudine hujus fructus? cttjus in unum siii- diianorum erat, allera Astigis sive Asiiagis Turdu-
colligerefas fuhset, plurimum poterant numerum com- lorum; de utraqueagitPtolomxus in Tabula Bcticx,
ptere cophinorum olivarum : prmstante Dotnino noslro o et Nonnius in Ilispania sua, qui cap. 18 disputat de
Jesu Christo, qui martyres et confessores suos susce- Astigi ad ripam Stngilis (minc Genit) sita; at cap.27
pit, etc. de Asligi sive Astiagi; et illam ait a Romanis voca-
Perseveravit sacrx olivx juge miraculum usquee tam, Angusiam lirmam, hanc vero Juliensem, ut
ad annum 714 quo Hispania peue universa in diiio-- C hanc a Julio, illam ab Augusto Cxsaribus nuncupa-
ncm Maurorum vcnii. Tunc enim translatum fuit it tas creriamus. A priori Assigitana nomenclalura
S. Torquati venerandum corpus ad Gallxciam, inn deducilur, a postenori Astiagensis. Pomponius Me-
coenobioliim sanctx Columbx De Vande, insignis is la, geographus Hispanus, lib. n, cap. vi, auctor est,
monasterii Ceilx novx ordinis S. P. Benedictiprio->- clarissimas Beiicx urbes fuisse oliin Astigim, Uis-
ralum. Illinc vero anno Domini 1196 Lusitani qtiidam n palim, Cordubam, iutcr quas primum locum Astigi
corpus furari conali sunt, et in suam transportaree tribuit (id est, Ezijw). Allcra nonlantx fuit nobili-
provinciam; sed Dci disponente judicio factum est,I, tatis, neque modo est; nam nunc Ahama dicitur,
quod nebula magna offusi, quando longum iter see teste Jacobo Moletio, quem refert NonnFuscap. 27.
confecissc credebant, ad ponas ipsius ccenobii CellxB Qpod ad B. Crispinum atlinet, quem Asligitanum
novx se adbuc exsistere cngnoverunt; quo temporisis episcopum laciunl Isidorus, et Dexier, errare con-
momento cymbala, sua sponte moia sonum reddide-i- vincitur Petrus Galesinus, dum ejus inarlyrium re-
rnnt raagnum. Eo miraculo, ac furto comperlo, de ie fert ad tempora Diocleliani, nescio quo iuoiiis, nisi
nnva solemnique sacraruin reliquiarum a Vande inn forsan equivocatione nomiuis cunt allero Suesso-
Ccllam novam translatione tractatum est -.ac tandem m niensi marlyre Crispino, fratre Crispiniani, qui Mar-
ipsa translaiio soleianissimo ritu peracta a Jacinto ,o lyrologio Rom. tesie snb Diocletiauo imper. et ju-
cardinali S. R. Ecclesix Alexandri III de lalcre le- :- dicc Ricciovaro passus est dic 25 Oclobris : alias ut
galo, qui ad summum tiposlolatusapicem eyectus, dic- :- vides nemo anliqoorum id vel leviter insinuavit; a
tns fuit Ccelestinus III. Novissime anuo Domini 1601 II Dextro autem accipimus tempore aposlolorum cla-
in argenteam capsam ad.altare majus inagnis clabo- )- Tjruisse.
] Suspicor ex nomine, tempore etloco ipsius,
ratam arte et impensis (nam in ea cernuntur affabre e bunc illuni fuisse Crispum Cnrinthi archisynagogura,
exsculpta Pontis diruli, et olivx Accitanx miracula) i) qtiem Paulus suis manibus baplizavit, uti dicitur
Iranslaium est ab Auriensi episcopo Michaele, mullis is 1 Corinih. i. De ejus conversione agit S. Lucas in
prxlalorum , et innumerabili lidelium astantibus is Aciis Apost., cap. x : Crispus autem archisynagogus
ccpiis. Reperium est lunc temporis cor ejusdein sanc- :- credidit Domino cutn omni domo sua, et multi Corin-
lUsimi antistitis ac inartyris Torquati sanum , et in-i- tkiorum audientes credebant. Habemus ergo inter
tegrum, iiiaguo Dei miraculo : ejusdemque (quod )d Pauli discipulos uuum tiomine Crispum qui Apos-
mirabile adroodum est) a multis annorum centuriis iis tolo in Hispanias proficiscenli comes itineris- esse
bracbium inlegrum et illxsum conservalur in cce- e- facilc potuil, ibique ab eo Asiigitanx urbi dcpulari
nobio S. Marix de la Vega Cislerciensis ordinis, s, episcopus: prxseriim ctim llippolytus el Dorotheus,
dioecesis Palcntinx, lolum came repletnm, habens ns qui de discipulis Domini et apostolorum cgerunt,
in manu inter quartura et quintum digitum, vultius us cum cxieris cerlas urbes suorum episcopaluum de-
:is signent, Crispo nullam dent: quo ansa relinquiiur
apertum, lance c ut dicitur, quo credi poterit ianceis
vulneralum occubuisse. Difficile essct fragrantiam m credcndi Astigitanum fuisse antisiiiem. Ncc jutli-
sancii brachii Iuc ad vivuiu exprimerc, cl qux ejus u» cari dcbet magua discrepanlia oominum inter Cris-
199 FLAVII LUCII DEXTRI CBRONICON 200
A. C. 66. Necmulto post Uticx in Bxtica, MaximusDivi Jacobidiscipulusin Hispania CuraSociisA.R.817.
Casto et Magno palitur.
In Hispania Urbe Castulone, ad fluvium Tagum, illam urbem prxterlluenlem, in aditu
Bxticx, sancli marlyres pro Christi nomine occisi, Marcus et Hadria.
BIVARll COMMENTARIUS.i
pum, et Crispinum; facilis cnim est ab uno ad aliud .A et 7. In Hispania, etc. Sanclorum marlyrum Sfarci,
scripturx transilus. Sed hxc sub dubio relinqui- Hadrim, meminit Beda in Marlyrologio ad diem 13
mus : facileque condonamns Galesino, quod eum Oclobr. asserens in Hispania passos fuisse : ex quo
vocaril Crispinianum : sicut lypographo Breviarii id desumpsereMoralesIib. x, cap. 28, adjungenseis
S. Isidori, qui in miniata rubrica fesii ipsius, vocat S. Faustinum martyrem, et Marieia i parl. de San-
eum episcopum et confessorem, r.uni lamen marly- ctis Hispan. lib. iv, cap. 51, et Villegas in Jlore
rem scribere oporteret, uipote cujus subdil hynmum Sanct. tom. I, ad calcem ipsius, dum agit de Hispa-
prislinx illius puritatis egregium monumentum : nis. Pelrus de Natalibus lib. xi, cap. ultimo, numero
ubi etde mariyrio ejus multa dicuntuf. 287, adjungit eis S. Marccllum marlyrera. Hadriam
vero vocat Haririanum, dicens : Marcetlus, Hadria-
Insignem[Brev.Christo]Crispinumlaudemusmarlyrem, nus, et Marcus eodemdie (id esl, ni idus Octobr. seu
Quisuumlavilsacro corpussanguine. die 13) manyrio coronantur. Passi sunt autem Castu-
Et nnumDeumsequens[Al. frequens] trino nomine lone urbe de cujus siiu multum diuque
Mundumreliquil [Al.relinquens],simul ejuscopias, cruciaiisuntnobilissima,
historici nostri; landemFlorianus deO-
In regno Dci consorsfactus angelis.
Nonblandimentahujus xvi aspiciens, campo,Ambrosius Moralesin AiitiquitaiibiisHispanix
RectoremmundiDominumprxspiciens, lomo ii Ilisl. Hispan. vcrbo Caslulo, Joahnes
Jllumseculusmagnacumlxtitia, Mariana de RebusHispan.et LudovicusNonniuscap.
Paradisumque properansfeliciter, 64, Castulonem sitam fuisse ubi nunc Cazlona est
Nefandumbostemrepulit pcrniciter. Ires leucas distans a Baeza, el unam a Linarias in
Frontique sux signum Christus pnsuit, • sallu Mariano seu Sierra Morena, ad ripam fluminis
Quiipsumpie ex ccelovidit colere :
Quandoqueserpensinsultare voluit, P Gttadalamiar, quod paulo inferius in Bxiim mergi-
Non ei cessit, sed alacrianimo lur. Consonal situs quem Plolomxus illi consignat;
Benuntiavitinvidodiabolo. ct ei convenire videtur, quod Dexler ait, fuisse in
OmnipotentisDei vera gratia aditu Bwticm. Cxterum his diflicillime congruit
TantamCrispinoprsebuitconstanliam, quod Castulo ad fluvium Tagum, illam urbetn prw-
Ut carcer, poense,Ibgra, vel incendia, terfluentemailash, ut idcm aucior asseverai: fluvius
Necsilis corpus,famesvecommaculent, eniin Tagus non Bxticam, sed Tarraconensem rigat
lijus qux liilemviolare potcrant.
Lsetuscum milesin coelumaspiceret, Hi-paniam. Auget diliiculiatem, quod (vel (este llie-
Parata cervixgladiumsuscipiens, ronymo Paulo, erudito in primis viro, in libro de
Suoquefusodedicata [.1/. dclicata]sanguinc, FluminibusHispanix) in ipso agro Castulonensi ba-
Sepulcrocorpushumatum[Ai. tiunianum]reconditur, bet Tagus fonies suos : Ex Caslulonensi (ait) erutn-
Astigitanx urbique reponitur. pens agro, et in Carpelanos lapsus Tolelum prwpoten-
Ad cujuscorpus vexatiqueveniunt, tem validamque urbem pene circuit. Id quod nou
Claudique,surdi, cxci, vel lunatici, scgniter innuere videtur Silius Ilalicus Iib. iu Puni-
Chrislumconfessisalulemrecipiunt, corum, dura ait:
Sanitatisquemedelampercipiunt.
Tu intercessoralmemartyr praevius
Pro nostris malisintercede propius[Al.propitius]: Fulget prxcipuis ParnassiaCaslulosignis.
Vt abluanturnostra cuncta crimina,
Animasnostras,corpusqueomneliberet, Quo innuit, exponente Morali, citato loco, Caslu-
De persequenlisinimictiusidiis. ,,, lonem a Ptiocensibus Grxcix alumnis fundatam, in
Amen. quoritm tractu Parnassus exstat, quare el hi Castu-
lonem suam urbem vocilarunt, ut memoriam sui
6. Nec multo, etc. Maximum D. Jacobi discipulum Castalii fontis conservarent; quo fitut in Castulonis
agnoscit Pclagius episcopus Oveiensis, quem supra agro, Silio teste, fons sit alicujus insignis fluvii, nec
ad annum 37 retulimus. De ipso autein et sociis assignari polerit cujus nisi Tagi. Fateor si ad Tagi
Caslo et Magno feslum celcbrat Rom. Martyrolo- ipsius fontes sila fuit, nullatenus asserendum fuisse
gium 4 Septemb., inquiens : Eodem die sanctorum ubi nunc Cazlona est, sed ubi Priego , in cujus agro
martyrumMagni,Casli,etMaximi. PeirusdeNaialibus Tagus erumpit, et lunc eo dici siiam in adilu Bx-
lib.xi.cap.ultimo, numero 237, ait :Magnus,Castus, ticx, quod apud Dexirum Bxticx limites totam
et Maximus martyres eodem die palmas percipiunl, Marchiam (quam nos Mancha dicimus) iucludereni,
id est, pridie nonas Septembr. seu 4 die ejusdem. et non longe a Priego Tarraconensi Hispanix con-
Usuardus duoruin meminit dicens : Ipso die sancto- jungerentur. Cxterum si hoc difficile videaiur, ct
rum Magni et Casli. Sed in additionibus ejus et Cazlonam fuisse quis defendat, qux procul dubio in
Romano ponitur, eliam Maximi. Nominatur vero adilu Ba:licx est , lunc dicere oportcbit Guadala-
Maximus loco uliimo, non quia minus dignus, sed mittr olim quoque Tagum dicUim : ut ita verum sit,
forsan quia post cxteros marlyrio coroualus esi. Tagum prxterftuxisse Caslulonem. lloc tamen milii
Aridit Dexler martyrii lempus et locum; nimirum incredibile est, neque eniin ibi est fons ipsius, ut
passos Neronis gladio, Uticx urbe non ignobili llis- possil ejus prxiexlu Caslalia , seu Parnasia nuncu-
panix Bxticae. Agit de ea Ammianus Alexandrinus pari, neque ullus inficiabitur Tagum sine restric-
duni gesla Viriati receuset, scribiique ipsum semel ][>tione dictum, prxcipuum illum amnem qui apud
a Pompeio devicium, ad Veneris montera confugis- Ulissiponem Oceano immergitur, significare. Quare
se, non Jonge ab Ebora Lusitanix urbe; et cum ego assenlior poiius Dextro , el Silio nobilissimis
procederet inde mulios Romanorum interfecisse, in Hispania orlisgeographis, seu hisloricis , quorum
vcxillis qnibusdam captis, cxteros fugx se coinmi- tcstimoniis Castulo juxla Tagi fontem creditur ex-
sisse : a civitate quoqtie Uticm prxsidia Romano- slitisse : bis vero astipulalur inter recentiores Hie-
rum fugasse, destruxisseque omnia Rasteianorum ronymus Paulus citalus, et inter vctusliores Titus
littora, utpote Romanis confcederatorum. Conscntit Livius libro xxvm Decad. dum Scipionis quoddam
Ambros. Morales, lib. vn, cap. 49. Erat igitur sita iler describens, ait: Tarracone profectus, Castulo-
Ulica inter Eboram et Basleianos populos, Cartba- nem pervenit, inde ad Bwiulamurbem processum. Erat
gini Sparlarix confines. Suspicor esse Ubedam. igilur Castulo inter Tarraconem et Bxluloneiu ,
101 FLA\H LUCH DEXTRI CHRONICON. 203
A. C. 66. Persius Volaterranus poeta Salyricus annorum 29 morilur. A. R. 817.
Thermx a Nerone xdificatx, ab illo Neronianx dictx.
Nero Romx cilharistam agens omnes superat.
M. Annxus Lucanus, excisa vena, in balneo periit.J
Helena Adebianorum regina Christiana floret Hierosolymis, prxdicatione apostolorum
conversa. Ex Annalibus Hierosolymitanis.
• '
BIVARII COMMENTARIUS. „
teu Bxlulam, qux ut Morales probat lib vi, cap. 15, A Lucanumpotes imputareterrls :
et in Antiquilaiibus verbo Betulo, aut est Ubeda Hoc plusquamSenecamdedissemundo
Aut dulcemgenerasse Gallionem.
aut Baeza : Si autem Caslulo esset Cazlona, non ""
esset inier Tarraconem et Bxtulam, sicut est Tagi Fratrem scilicet Senecx et Annxi Melx patris Lu-
fons; nec Livius diceret, Scipionem cum a Tarra- cani, ac nobilem Oratorem. Cecinit ct Martialis ter
cone Castulonem petiisset, ad Bxtulam urbem pro- de natali Lucani epigrammata, qux exstanl lib. vu,
cessum, sed regressum, nam Ubeda et Bacza non num.21,22et 23; in priore sic alloquilur Pollam :
ultra Cazlonam, sed ciira inter Tarraconem et Ca- Hxc est llla dies qux magniconsciapartus,
zlonam est. Fuit alia Hispanix Bxtulo, non longe Lucanumpopulis, et tibi, Polla, dedit.
a Barcinone, de qua Moralcs lib. ix, cap. 53, ait Heu ! Nero crudelis,nullaqueinvisiorumbra:
hodie nuncupari Badalonam, sed ca non erat ad Debuit hocsaltemnonlieuissetibi.
propositum Livio. De nobilitate Castulonis alibi (id
cst, lib. xxiv) agens idem Livius ait: Castulo urbs In alio vero de die natalis ejus loquens, inquit:
Hispanimvalida ae nobilis, et adeo conjuncla socielate Hxcmeruit, cum te terris, I.ucanc, dedisset,
Pmnis, ut uxor inde Annibali esset, aaRomanosdefe- MixtusCastalixBsetis,ut esset aqux.
cit, etc.
8. Persius, etc. Hxc ex Eusebii Chronico de- Ac tandem in ullimo epigrammate :
sumpta sunl ad verbum, nisi quod ille narrat Persii Phrebe, veni; sed quanluseras cum bella canenli,
monem anno Domini 65. Dexter vero anno 66. Ipse dares Latix plectra secunda lyrx.
9. Thermw, etc. Et boc ex Eusebii Chronico de-
B De eodem, ejusque patria Corduba egerat Iib. i, epi-
sumptum est annODomini65.
10. Nero, etc. Eusebius anno 65 sic ait: Nero granun. 61, Unde scriptores? ad Licinianum in-
Rorna in citharislarum ogone conlendens, omnes sn- quiens,
perat. Et anno 67 iterum agit de simili Neronis cer- DuosqueSenecas,unicumqueLucanum
laminc, quo, cunctis musicis et poetis deviclic, in FacundaloquiturCorduba.
Olympicis coronatus est; et rursus de eodem Denique, ul omnia dicamus, Eusebius anno Domini
anno 68. Hinc et Lucanum coepit odio babere, quod 66, lixc ait: M. AnnmusLucanus Cordubensis poeta
ab eo in poetico certamine victus fuissei. in Phoniana conjuralione deprehensus, brachium ad
11.Jf. Annmus, etc. Annxus MeaSenccx fr.iter, secandasvenas medicoprmbuit. Et rursus :Junius An-
ex Acilia, Aciiii Lucani nobilis oratoris filia, Cor- nwus Gallio Senecw, egregius declamalor, pro-
duba?existens, genuit M. Annxum Lucanum facun- pria se manufrater interfecit, morlem ejus Nerone in suam
dissimumoralorem.sive, utquidam malunt, histori-
cum : quod lepidis carminum numeris veritatem Mela prmsentiamdifferente.Anno vero 7') addit: L. Annmus
Senecw frater el Gallionis, bona Lucani poetm
historicam, non fabulas poeiarum cecinerit. Sunt sui a Nerone promeretur.
dicant nalum Luque, oppido 9 leucas a Corduba filii
12. elc. Narrat Eusebius lib. n Hist.
isianti. Sed, ul Ambrosius Morales adverlit lib. ix Eccles.Hclena,
Stii c. 11, et illo prior Josephus lib. xx Antiq.
hist. cap. 10, non est quo probari queat. Natus fuit Judaicarum c. 2, ac Nicephorus lib. n, cap. 11 sux
die 2 Novembris anno Domini 59. Romx degens Hisior., Helenam, Adiabenorum reginam, sub Clau-
uxorem accepil Pollam Argentariam, non minus „ dii imperio, cum filio Izate Hicrosolymas petiisse
poesi, quam opibus ac genere illustrem.Comprehen- J devolionis ergo; ibique famis illius tempore, de qua
sus in Pisoniana conjuralione, qua, Nerone e medio Actor. xi mentio fit, ministrasse sanctis ac pauperN
sublato, iroperiura Calpumio Pisoni (vcl ut aiiis bus alimenta : el tunc temporis ad Dei ven cultum
placet quos Corn. Tacilus refert lib. xvi, agente tri- promolain, cum prius idololatra esset. Ctijus autem
buno militum Suberio Flavio, ipsi Senecx) paraba- religionis fuerit non liquct apud omnes, dum alii
tur, damnatus ad mortem, et genus eligere valens, Judaicis ritibus addictam semiunt, alii Christianam
incisa vena, ac sanguine effuso obiit, aunos natus 27 faclam. Barunius ad annum 66 non audct in alteru-
et anno Domini 66, ut Eusebio et Morali placet, tram partem declinarc, videbat enim Josephum et
cum Dextro; die vero Aprilis ultimo Pelrus Crinitus F.uscbiumJudxam asserenies, Orosiumvero et Ado-
auctor est, Neronem amici memorem, ct facti poc- nem Cbristianam. Cxterum Dexter quxsiionem diri-
nitenietn, Lucano erexisse staluam cum bac inscrip- mit, dum non solum Christi Jidem araplexam fuisse
lionc :~ asserit, sed et id constare sibi ex Annalibus Hieroso-
M. ANNXO. LUCA-
HO. CORDUBENSI. lymitanis, qux nimirum dum essei prxses prxtorio
POETJ!: BENEHICIO. Orientis, ipsi prxsto fuerunt. Sane Orosius qui idem
testatur lib. vu cap. 6, Dexiro coxvus, et diligen-
NERONIS. FAHA.CON- tissimus scriptor fuit; ct Ado qui in Chronico idem
SERVATA., sectitus est, nobilis semper bisloricus est habitus.
eos autem qui Helenam Judxam asseverant,
Polla uxor mariti amantissimi natalem diem ce- lnter solum rcferl Josephum, non affirmat; Jo-
lebrem fecit, in cujus graliam Staiius Papinius Eusebius autem Christianx religionis iniraicus in gra*
lib. u Sylvarum versus finem Genethliacon Lucano D sephus liam sux perfidix id commentatus est. Sane durissi-
cecinit, cujus iniiium esl: mum creditu est, nobilem et piam Reginam eo tem-
Lucanipropriumdiemfrequentet. pore ad legem Moysis conversam, cum Hierosolymis
innumera ab apostolis signa patrarentur, synagoga
ubi inter alia hxc ait de Corduba; autem ab omnibus odio haberetur. Nec facile dabo
Felix, heu, nimiset beaia tellus, Divinam providentiam id perraisisse , quod conlir-
QuaeTrilonideterliles Alhcnas, mare ac stabiliredcnuo velerem legem maxime pos-
LuciisBxtica provocasTrapctis; sel; quin potius conversionem regum, Ecclesix, non
PATROL. XXXI. 7
 FLAVU LUCII DEXTRI CHRONICOS. 204
203
A.H. 817.
A. G. 66. S. Fronto Pelragoricus patitur, frater Frontonis consulis.
Florebat C. Cxsonius Maximus.
Petrus, qui Grxce Megislos, martyr fit 2 Juiii.
BJVARU COMM^TABiUS,.
et a proplietis sxpissime prxr A i nii Maxiuiinoo seuj.el merainit Martialis lib. vn, epi-
jynagogx promissam,nesciat. Obiit piissjma regina gram. 73 ad Maximum, ubi tria ejus narral palatia:
diciam nemo est qui
Hierosolymis, eiquc a filio nobilis mauso1§us xdifi- Esquiliisdomusest, domusest tibi colle Dianx,
catus est, cujus prxier citatos auctores meminit D. Et tua Pairiiius culminavipushabct.
Hinc bivix"Cy6eje^,'JlliricsacrariaVestx;
Hieronymus episti 27. Inde noVum,''veterem'pf8spl(3sinde Jovem.
13. 5. Fronto, elc lrrepserat in codice impresso
mendum, ut pro Fronione Pelragorico (njmirum h\ libro auiem n, dno iiii dat epigrammala, doccos
eniscopb) legeretur Pythagoricd, quasi pbiloso- monensque ne Cxsaris auram capict, quasi servus,
nno. Agunt de eo martyrologia Redx, Roman. Us- qnia domi suae pduceps est. Prius concludjt sic (sub
uardi.et recentiorum 25 die Octobris; vitam ei
ejus num. epigr- 18);
Bel-
liabet Petrus Equilinus lib. ix. cap. 109,
vacensis lib. ix Speculi bijst. cap. 43 et 44. Qui rex est, regem, Maxime,non habeat.
Fuit S. Petri apostoii discipulus, quem ipse episco- AUerum num. 53 sic incipit:
pum PetragorTOs iti GaHtam, CUtnGeor|ib oresby-
Vis fieri liber? menliris,Maxime,non vis :
tero comiie deslfeafttrsed eo pbst tridUuih itirieris
defunctiO, Fronto. ?ri Appsiolum reversus, accepto Sed Derlsi v!s,bac raliopi potes, etc.
ejus baculo, ac suiper jorpus defuncii posiid, Gcor- Quod auiem animum Dexlri pulsaverit, ul G. Cffiso-
giura ad vitam revocavU. Ad urbem suam accedens, nii Maximi iu Cliroiiicosuo meniiflsem feceijl, per-
inagnam illius gerilis mtiltitudinem ad Christum con- illud mibi occurril; quod de Senccx morie
pendenti
verlit, claruitque muliis signis acmiraculis, qux 6 agebat, ictiiunice amkius (^xsonius fuit, utpote qui
Pelrus in Catalogo SS. recital: addens 700 Moua- in exsiiium Coriicam amandatum a Caligula Sene-
chos inslituisse ,'el fiineri S. Marlhx in spiritu asii- cam, sponte exsul facius, comitatus git, el post
lisse somno cbrreptum, dum Missam illam celcbra- ejusdem Seuecx morieni, amicitia Seuecx ipsi in
ret.iuter EpislolxelEvangelii recilalionem. ut
Ageba- crimen data, exsilium agere in Sicilia a Neronp coac-
Breviario
tur OUM iu Hispania fe&tumejus, in tus est. Hoc posierius docet Cornei. Tacilus lib..xvt,
Palcnlino virierc est. Unum est in quo Dexter a cx- illud autem Mattialis lib. vu , (Juobusqux ad quem-
teris dissidcat, ip gen.ere nimirum mortis ipsius, dam Ovidiuuj dedit, epigraiumatibus; eratbic Cx-
rium illi confessorem, jpse aulem marlyrem facit: aojiio familiatis, ipsumqtie, skutille Senecam.se-
cxteri dicunt quod mullit miraculit ctarus in pace culiis fuerat. Primum sic Itabet, sub num. 44:
quievit: Dexter vero, S. Fronto Petragoricus patitur.
quod mul- Maximusille luus, Oyidi, Osonius hic est,
,Sed iflud acquieScere facit placito Dcxiri, Cujusadhucvultumvividacera tcnct.
tos alios ipse mariyres dixit, quos tios confessOres HunfiNerbdafmnsrvit; sed tu damnareNcroncm
venerabamur, veluti B. TorqUatum, el socios, S. Ja- Ausus es, et profuginon tua fata senui.
cobi djscipulos (ut Oiieniiuui et Pacientiam S. Lau- /Equoraper ScyHae inagniiscnmesexmlis isii;
rentii parenies omitiam), et tandeth martyrii veritas Qui modoDOluerascposulisire comes.
patefaeta fuil, nuncque velut martyres veneranlur.
Idera deS. Frontone sentiendum arbilror, prxsertira Et post pauca:
cuin videam Dextrum quimarlyi em eum referi,longa Audiethoc prsesens,venluraqueturiia: fuisse
annorum serie cxleros quieum confessoreni dicunt, Ijli te, Seneeaequpdfuit Ulesuo.
vcriias ilfi innotescere p
siijierare; quo tanto iuagis
pdtuit, quanto propius ad S. Frontonis teriipora ac- Altero epigrammate iterum alloquensOvidipmCxso-
cessii. Sed et ipse Equilinus qui confessorem eum nii Maximifamiliarem, ait (sub numero 45):
dicit, perseculioneiri passum fuisse affirmat ab Squi- Facundi Seoecx potens amicus,
rio prxfecio, qui multes qubcfue mOnachos ac disci- CaioproxJntuji,aut |>riprSereno;
lil
pulos B. Frontonis mnrtyrio affecit,sxviisse. Frater facile crcdi Hic est Maxiuiusille, quem frequenli
posset in ipsum quoque ijiagisirum Felix littera pagioa salulit.
Hunctu pcr Siculassecttlusundas,
S. Ponlificis el ipse quoque ex genere nobilissimo O nullJs,Ovtdi;tacende linguis,
RomanorUm Fronlo dictus, ad tertium usque consu- Spreyisti riominifurenlisir:ts.
lalum ascendit, quera iniil cum Trajano lertium qup-
que gerente anno Dominiin102, citjus consulatus me- Quis vero furcns is dominus sii, subdens declarat,
Plinius Junior Panegyrico Trajani, et
artialis lib. xi, epigrammale illo quo precatur deos;
Sinere Hxsisli conjesexsuli Neronis.
pro Nerva Trajano, inquiens, sub num. 4 : Eral Cxsonius sanguine conjuncius imperatrici
Et qui purpureisjam tertia nominafastis, Cxsonix uxori CaiiCaiigulx, de qua agit Suetonius
Jane, refersNervx. in Caio, cap. 59, et in cujtis nalali epigramma cecinit
Martialis lib. ix cujus iliitium est, 1'rima Palatino
SaneMartiali fjjit cuni Fronlpne non vulgarisneces- lux est, etc. De alio Fronlone agil S. Ignatius in
ul
sjthilq, ilfud epigramnia lib. i, humero 55, eidem '... epistola ad Eptiesios, qui eum in vinculis visitavit,
Fr^ntoiii liuiicjmalum, saiis infjjcat,
" ''"' Cui tjtulus [ " cum aliis viris Ephesiis.
ad
Fronipnein de votbvilw tyw: 15. Petrus qui Grmce, etc. Petrus islc qui Grxce
Vota tui breviter si vis cognoscere,Marci,
" Ctantm Megisios diclus est, unus fuit ex ipsis Iribus milili-
milltfx,fronto, togjfcquedebtts/ bus, quos P^iilus ajostqlus in ipso niariyrji sui iti-
Hoc petit: esse sui nec magnl rUPisarator, rieread fidcm perduxit.'Accipe ejus rei historiam a
-Sordidaquein parvisotia rebus amat, etc. Pelro Equilino lib. vi cap. 23 et 41: His diclis Pau-
lus ad locunysuppticii ducebatur. Cum aulem tres mi-
^ec deest qui S, Erontonem Petragorieensem epi- tites, scilicet Longinus, ilegistus, et Acestus, eum in-
scopuin in Uispania OElumfaciat; is est Damianus at terrogarent quit estet ille rex quem tantum diligeret,
Goes, eques, et historicus nobilis Lusiianus, cuius\ ut pro illo mprtem libenter-subiret; Paulus eisdem
opus exstat in Hispania. Chrhtum annuntiavit, et ad ftdem converlit. Et quw-
i4.F/orei>ai,etc. Nobilitatis acdiviliarnmG.Cxso- rentibus Ulh quomodotalvari possent, ordinaviteisdem
«03 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 206
A. C. 66. S. Paulus scripsit Epistolamad Hebrxos Hispanos conversos. A. R. 817.

BIVARII COMMENTARIUS.
tit manead locumdecollalionisejus venirent,qui, causa ,A qui Doiuini neci minime consenserant; nec redire
cognita,illos bapthmatis unda perfunderent, et mterni Ilicro<oiymasvoluerant, eo quod apud eos viguissel
regh coltwredesefficerenl. Post hmc cum aliis militi- prophetia de dcstructione lempli a Zoipbabeleerecii.
tus a Nerone missis ad morterii Pauli accelerandam Quod igitur non sit bxc data ad omnes lotiits orbis
ipse ad suppiichtmducerclur, Paulus in porta Ostiensi Judxos , indc fit evidcns , qund eani in vinrulis Ro-
obviavil Plauidlw dhcipulw suw, cui velum quo caput mx scriptam communiter interpreies eliciunl ex illis
ejus tegebatur, muluo petiil, ul inde oculossuoscum liga- verbis cap. x, Nam et vinctis compassi estit; ubi
ret, ipsumquesibi decollatus restitueret; quod ei Theopbylacins : Et aliit cpmolalioni fuisti, et mihi
tradidhset, ipsam caritifices deridebant, quod pretio- conjecto in vincula: et Grxcus codex Pauli habet,
sum ei velumtraderet, quod sibi mortuus minimered- vinculh meis compassiestis. Qiianiquamego scriplam
dere posset. Peraclo atttem sacrificio, reverlentibus opiuorab Aposiolo statim ac c vinculis soluliis |!o-
tiiitiltfms,Plaulilta velumsanguine cruentttm oslendit, nix liberc prxdicabat, prius tamei) qiiam indc quo-
eisquedixit, quodeadem hora Pelrus el Paulus urbem piam recerieret: ct conscqucnler iiltimam in orriinc
inlraverattl, veste prwclara induti, el coronis radianti- reliquarum : quod etiam nolavit Barq|iiits anno Do-
bus ornati, Puulusque, juxta promissum, velumsibi mini 60, nuniero 42. l'oc non soluni ex loco qr.cm
restitueral commodatum.Quomiraculo tres mililesad- habcl intcr omnes P.mlt Etristolasconjicio, scd ciiaut
huc magis in Domino crediderunt. El juxla quod ex co quod in II ad Tinioih, qux sinp dubio (ut mi-
Pautus eis imposuerat, die sequenlipassionisilliiis ad iiimum) penullima ftiit, inpnle in qua afljrmal, Ego
tepulcrum Pauli venerunl, et tluos discipulos Tilum el jam dclibor, el tempusresolulionh mca instat; evocat
Lucam orantes invenerunt,et in eorum medio Paulum g illuin deOriente ubi prxdicatiuiiis crg,o degcbat, ut
stantemviderunl.Quosdiscipuliillividenlesterriiifugie- ad se venirct Rnmam: Festina (iiiqi)U cap. is) ad
b.mt, Pautoqttemox dhparenle,mililesillipost eoscla- rne venire cilo , ct ilcrtim : Fcstiuq aiffe hyemem ve-
mabanl, quod non ttleoscaperentpersequebantur;sedul hire. In cpMola vero ad Hj:biu-os c. ulliuio asscrit
abeis bapthmumsusciperent,sequebaniur, Paulumque se jani jaui ejusijem Timotbei, qucm vocanii, cclc-
in medioeorumsevidhsetestabantur.Hwcilli audientes reni exspeclate ad. eniuin: Cogiio5ciie{aji)filium meum
reversisunt, eotquecum guudio baptizaverunl,Qui post ^iinotlieum,ctimquo,iiceleriusveiterit,viideJ)otot.Qua:(i
duos diesa Neronedelenti,elpro Chrislinominisconfes- pon recle scnlirudiecndi suiil.qui Epistolam II ad Ti-
sionecapitecwsisuntd nonasJulii, nimirum die2ejus- inolb. datam cr.ed.unipost.Epistoip.m.adUel)rasosscri-
dcm mensis, queni noiat Uexler. Qui tamen illud prx pJaiii;n:imsicolei'iiisvciiturumTiijioi,lieunispecliibai,
cxterisannotat, horum triumnobilium militum unum cum ad Hcbi-ivosscripsil.jamcrgoilliicripserai ul fc-
fuisseCxsonium illum Miximum, quem floruisse di- stinarei ad se venirc cito : ajias non iipssetadventum
xeral. niminim qui in bapiismo a Luca et Tito Petrus cjus celcrem aflirinare. Scd quorsuni bxc?iNiniiriiniut
vocatus est; is eiiimesl qui Grxce Megislos nitttcupa- imleeoliigaimisiionscripsissebaticadjjudxqsiotooibe
tur, nam Mcghtos Laline sonat Maximum. Quare ili-persos, (|uiuiiam ad quos scribit, promi'lit se pio-
necessum est ut a»seranius riuos ad stimmum atinos fcciurum cum Timotbco, quem celeriiisvenlurunispe-
in Sicilia exsulem cgisse, quo videlicct anno Domiiii i labat. Ccrtiim est aulem id non poiuissc Jurixis toio
C6 occasione mortis Senecx missus fueral; amio crbedispersis reproiniiicrc, quiajamcoufessusfucrat
aulcni 08,lribus a Pauli nece diebus decuisis,2Julii iii prxdicta adTimoUieiimEpistola, lum qpidcin tem-
inieriissc pro Christo. Lege eo die Usuarrium, Ado- pus nesoluiionis sux jjaoiiusiare, tum $|iam cursum
r
i
^
nein,eiRoiii.mariyrologium, etibicardinalem Baro- suum consummasse : Xjwocojdi neguit ijeriim totum
uium,quiapud veteres rass.nomina Iriumillorummili- Oibcfl)perambubtiirum, gi ^dxqsubjqiie dispentos
luin exstare conteudit, et D. Cbrysostomuin tom. v inviseret. Quare iion a,dQinnesjsed ad aiiquos eertx
in oratione encomiasiica dcPrincipibusaposlotoruin. provincix scripsisse cerluip es(. ld quqd ex infeiius
16. S. Paulus, elc. Iloc quasi per parergon ab tiicendis ccrtius fiet.
auctore annolatum nunc est; nam ali.is antequam Nuuc vero neque ad cos qai Ifierojoljunis, vel in
de advcntu Pauli in Hispanias memiiiisset, referen- ralnsiina riegebani, scriptam, factum qtmque argu-
dum erat, sub annum DominiGOvel circa , uti ex mcrituin convincit; si cniiu iterum illac redilurus
dicendis constabit; quare notanier hoc loco usus est crat, non ergo vere dixerat cursum jam suum con-
auclor verbo prxteriti temporis, cumait, S.Paultts summasse, cum potius, de novo cursum inciperei.
scriptit ephtolam, etc, cum lamen verbo prxsentis Et quidem aliquando pro magno cursu dixerat Ro-
in cxteris, qux propriis annis acciderunl, pro morc manis (c;>p.xv): Itq ut ab Hierusalem per circuilum
utatur ioquiens: Persius moritur. Nero omnes supc- usqueqd Illyrteum repleverim Evangelium Chrisli.
rai. Lucanus perit, etc. Et lamen majorem conftceret, si Ruma nmic Hieru-
salem usquc percurrerel; ciim Illyricum medio fero
Qttod Ephtola Pauli ad Hebrwos scripla sit ad He- Utriusqueuibis itinere situm sii: quinimmo nec me-
brwosHhpaniw. diasse lunc temporis cursum suum, nedum consum-
masse assevcrare posse.i. Seri ad alia iranseamus.
Jam vcro quod in superioribus disquirere et stabi- Eral Timotheiis quem sperabat in Oriente, ubique
lire promisimus (anno Domini 04) de Epistola Pauli D prxriicans verbum Dei, licet specialis Ephesiorum
ad Hcbrxos llispanix data, nunc a nobis reddeiiduni depuiatus episcopus, quem ipse e vinculis dimii>erat.
est. Et quoniam res nova esi, et a nemiiie ( quod Sed unde id babeamus inquiris? Sane quori Timo-
sciatn) hactenus examinata , eam nunc ad unguera theus ApostolumRoinam usquecomiiatus fnisset, cx
in graiiam eruditorum examinare placet. Ut auiem cap. xx et sequentibus Aciorum habemiis, et ex
ordiamur(quuddicunt)abovo, osiendamusinprimis, Epislola ad Pbilippeuses, quam uterque Romx dedii,
Epistolamad Hebrxos non fuisse missam ad eos qui ubi in capite ejus legimus : Paulusel Timotheusser-
Hicrosolymis seu in Judxa digeb.int, neque ad vut Jetu Cltritti, etc, et infra designans locum et
quoscumqiie in Oriente consiitulos : rursus , neque tempus Scripturx, Exhtimqntes pressuram se sutei-
ad omnes ilebrxos toto orbedispersos, ul inde locus tare vinculis meis. Quod vero inde Paulus ipsum in
relimitiaUirassercndi.dalam fuissead Ilispanamsyn- Orientcm dimiserii, habemus rursus excap. nejiis-
agngam; quo loci (uti ad annum Christi 37 cora- dem Epistolx ad Philip.: Spero (ait) in DominoJcsu,
IIICIII.i abunde monstratum est gravissimis tesiimo- Timettheumme cito mitteredd vos; el idcirco ad I!c-
niis, et prius ad annuiti 35 coiiun. 2 ) celeberrima br.eos vocal eiun dimhsum, cum inquit , Ccgnosciie
exstabat syuagoga, eorum uitnirum Judxorum fratrem noslntm Timotheum dimissum; cum quo , el
207 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 208
BIVARII COMMENTARIUS.
eelerius venerit, videbovos: quasi diceret: Quem ego IA terlio venioad vds. Ad Galalas autem cap. i: Sed itcet
illuc missum jam jam reversurura spero. nos, aut angelus de cwlo evangelizetvobis, prwterquam
[inc quoque propositum elicio. Paulus vocat seu po- quod evangelizatimus vobis, analkema sit. Ad Philip-
Erimum
tius evocat Timotheum ab Oriente ut secum ad eos penses cap. tv : Qumet didichtis, et accephlh, et au-
quibus scribit proficiscerelur; non igitur profectu- dislis, et vidistis in me, hwc agite, Inl ad Thessaloni-
rus ipse in Orientem erat: alias non illum evocaret censesi: Evangeliumnostrum nonfuit advosinsermone
ab Oriente, sed potius per se ad ipsum acrederet. tantum, sed et in virlute, sicut scitis quales fuerimus
Neque vero ejus comitalu egebat, quasi neminem in vobis propter vos. In Ilautem cap. n: Non reitnetis,
baberet comitem; alios siquidem muliosque disci- quod cum adhue essem apud vos, hmcdicebamvobis?
ptilos secum Romx Paulus habebat, qui ipsiuscum in iti- Omiltoaliasadpeculiaresdiscipulosscripias.niinirum
nere comiles fierent; quos ipse enumerat, ad Timotheum, Titum, et Philemonem, in quibus hoc
jllum scribit : Salulant te Eubulus, et Pudens, et ipsum passim reperitur. Ergone in sola bac Epislola
Linus, el Claudia, et fratres omnes: et prius Lucam ad llebrxos nihil lale diceret ? vcl eos saltem non
seeum esse dixerat. Adde quod cum illuc evocat Ti- vocasset filios, autdiscipulos? Quin potius de docio-
motheum, jubet ut omnem supelleclilem suam, quam ribus horum Hebrxorum aliquando agit ( cap. xni)
Troade reliquerat, secum ferat: Penulam (id est, ve- quasi de aliis longe diversis, dicens: Mementoteprm-
stem : Phoebadius tom. v Biblipth. Patrum [XX vero positorumvestrorum, qui vobis locutisunt verbum Dei;
nostrx Patrol.l inlerpretalur cuculiam) quamreliqui illosque vult ut imitentur: quorum intuentes exitutn
Troade apud Carpum, veniens affer tecum, et libros, conversationis,imitamini fidem: quo loci si.ab ipso
tnaxime autem membranas. Translalio aulem supel- _,"- aliquid doclrinx accepissent, minime taceret, quando
lectilis, quamvispro more Apostolico pauperis argu- de aliis loquitur; immo vero Theodoretus( in hxc
meritum manifestumeslhominis domicilium mutantis. verba)ail, Aposlolum inier alins loqui de Jacobo
Rursus verba illa ad Hebrxos : Cognoseitefratrem fralre Joannis, quijam erat interfectus : satis iunuens
nostrum Timotheum, cum quo, si eelerius venerit, vi- ad Hispanos hauc Episiolam fuisse riaiam ; prxser-
debo vos: nullalenus ad Hierosolymitanos seu Orien- lim quiaipseTheodoreluscontendii, nullibi prxter-
lales Judxos dici poluere : non enim incognitus illis quam in Hispania Paulum Evangelium docuisse post
erat, ut eis Aposlolus diceret, Cognosciteiltum: sed vincula Rpmana; indeque Romara reversum capile
tam cognitus quam ipse, utpote qui socius fuerat truncatum fuisse. Dabimusejus verba inferius.
cursus totius sux percgrinationis; quod Acta Apo- Demum perpendere maxime op6riet, quod si ad
stolorum et Epislolx ipsius Pauli abunde teslantur: Hebrxos sibi prius cognilos ioquerelur, haud dubium
aliis ergo scribebat, quibus Timotheus facie et opi- quin aliquid decircumcisione tractaret: de hac enim
nione ignotus erat. Et sensus est: Scitote quod dis- perpetuum cum ipsis dissidium fuit; prxserlim quia
cipulum ltabeo, quem ob suam probitatem valde occasio urgebal, loquentem videlicet de cessalione
diligo; Cognoscite eum, id est, nolitiam ejushabe- antiqux legis cap. vn illis verbis: Niltil enim ad per-
re incipite, plenius cogniluri, quando cum ipso, fectum adduxit lex; quin poiius hi ad qnos loqueba-
quem celerius ab Oriente spero, videbo vos : Sed et lur Judxi non solumin non observabant circumcisio-
lioc, videbo vos, nequivit Orienlalibus dicere, quan- nem cum baplismo, quoOrienlales crrasse constat,
doquidem cum ab eis discederet, Romam in vinculis verum in alium opposilum errorem incidebant,
perducendus, ita ipsos allocutus fuisse scribitur, in existimantes iterari posse baptismum quniies quis
Actis cap. 20 : Et nunc ecce scio, quia amplius non Q pcccasset; et hunc errorem multis redarguit Aposto-
videbilh faciem meam, vos omnes per quos transivi lus ab illis verbis cap. v : Imbecilles facli eslis ad
prwdicansregnumDei. Quaproptercontestorvoshodier- audiendum; etenim cum deberelismagislri essepropter
na die, quiamundus sum a sanguine omnium: nonenim tempus, rursum indigeiis utvos doceamini, etc. El cap.
subterfugi, quominus annuntiarem omne consiliumDei vi explicans in quo parvuli facli essent, reddil ratio-
vobis; etpostmulla in hanc sententiam subdit S. Lu- nem ex eo quod iierttm ad Baptismum recurrerent,
cas :El cum hwcdixisset,posilh genibussuh, oravitcum qui tamen congruit puerorum siatui, et ait: Impos-
omnibusitlh. Magnus autem fletus factus est omnium, sibile est eos qui semelsunl illuminali, elc. Et rursum,
etprocumbentessupercollum Pauliosculabantur eum : cap. x, recurrii ad idem propositum dum ait: Vo-
dolentesmaxitne tn verbo quod dixerat, quoniam am- lunlarie peccanlibus hobis post acceptam notiliam ve-
plius faciem ejus non essent visuri. En Paultis certo se ritatis, jam non retinquitur pro peccatis hostia, etc.
scire testatur quod omnes per quos transierat prx- In hunc vero errorem facilius incidere potucrunl Ju-
dicans regnum Dei, non essent amptius visuri faciem dxi, qui singulari aflectu Baptismum amplexi fuc-
ejus; ne ergo mendacem apostolum dicamus, oportet rant, quam ilii qui cum baptismo volebant circumci-
utnequaquamRomx existens ad Orienlales Hebrxos siouem componerc, quasi Baptismussolus addelenda
scribat, iterum se eos visurum, quandoquidem hi peccata non sufliceret. Constat autein ex superius
erant per quos a conversione sua usque ad vincula enarratis, Judxos Hispanos ad baptismum alacres
Hierosolymilana, a quibus appellatione ad Cxsarem evolasse, Hierosolymitanos vero et Orieutales cum
inlerposita Romam deductus est, regnum Dei cvan- circumcisione conjungi voluisse: et lamen Aposlolus
gelizans transiverat. Cogimur proindeasserere, ad .n" non hunc, sed illura errorem iusectatur. Verum quia
alios quos numquam viderat Uebrxos Epistolam- ex ignorantia orlum duxerat, et nimio ad baptismum
lianc dedisse. affectu, non eosdure increpat, sed placide monet:
His-adde, in tam longa epistola numquam leviler ait enim cap. vi : Confidimtisautem, dilecthsimi, de
insinuasse eos se quandoque allocutum.ad quos scri- vobismeliora et viciniora saluli, tametsiiia loquimur.
bit, necumquaro eos vidisse; quod si Orieniales He- Habemus ex dictis epistolam ad llebrxos nequa-
brxi essenl( uli existimanlur )cum quibus toto Vitx quam ad omnes toto orbe dispersos scriptam fuisse,
sux ( nedum prxdicationis ) decursu convcrsatus ncc specialiter ad Hierosolymiianos seu Orientales.
erat, a quibus tot persecutiones perpessus fuerat, Sed jam ad Hispanos datam videamus. Et hoc ex su-
quorum tot tanlosque ad fidem adduxerat, mirum perins dictis deducendum est, quibus nobilissimam
esset, immo incredibile, si nihil horum meminisset: synagogam in Carpelana provinciaHispaniarum tunc
Esset certe perpeiuam ejus apostoli episiolarem in- tcmporis cxstare, magnis auclorum testimoniis sta-
vertere consuetudinem; numquam enim aliquibus bilivimus : si tamen his adjungamus vehemeus Apo-
scripsisse invenieiur, quos antea docuisset, quin stoii desiderium adeundi Ilispaniam, ad Romanos
eius prxdicationis meminerit. In I ad Corinthlos n : declaratum : et quod ipsis Hebrxis apprime compc-
Et ego cum venhsem( ait) ad vos, fratreb, veni non in tit, quidquid in hac epislola tractat: niinirura quod
sublimitate sermonis, ln 1] vero capit. xui: Ecce jam ipsos nusquam noverat, nutnqtiam allocutus fuerat
209 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 210
BIVARII COMMENTARlUS.j
quod ipsos invisere debebat et optabat, quod nihil A seu Ioco Paulus cum bxc scribit constitutus esset,
de circumcisionis necessitate loquerenlur : quod ab si non detinereturvinculis? Negari nequit, si ipsiu<
aliis apostolis el discipulis, non aulem a Paulo ac- siamus verbis, quin in Hispania : Cum in Hispaniam
reperant fidem, nimirum.a SS. Jacobo, Petro, ct proficisci cmpero, elc. Ergo ab (Iispanis prxcipue
eorum discipulis, quos vocat illorum pra:posiios, ablatus fuit, non ab Orientalibus, a quibus ipse lu-
qui locuti simt eis verbum Dei : post quos ei ipse bens discedebat: necab aliis cujuscumque provincix
prxdicalionis munits apud ipsos obibat, quasi is qui sint, quia ad nullos alios se iturum promisit : Hispa-
locum magni Jacobi Boanerges supplere debebat: nis igiiur resliiuendus erat, ct non aliis, cum inquil:
quod forsan innuit cap. u, cum dixit : Qttw cum ini- Quo celeriusrestituar vobis.
tinm accephset enarrare per Dominumab eis, quw qu- Ad bxc quod ad Timoiheum ait, Cursttm consum-
dierunt, in nos confirmaia est. In nos, iiuiuam, qui mavi: sic ipse Apostolusexplicat inferius, quod siiiuil
scilicet non audivimus in carne morlali Domiiiuiii, dicat deficere sibi complemenium prxdicalionis:
sicuti Jacobus qui ccepit vobis salutem evangelizafe, Dominusauiem mihi astitil, el confortavit, ut per me
in cujus locum ego confirmatus sum : id quod in su- prwdicatio impleatur, et audiant omnesgenles; et libe-
perioribus agentcs dc adventu Pauli in llispaniam ratus sum de ore Leonis. Implere autem prxdicaiio-
perpendimus, et docuiinus ila fuisse di*initus revela- iiem uihil aliud est, quara ab Oriente usquead finem
lum B. Amadeo, ut ipse scribil raptu vm sux Apoca- Occidenlis prxdicando pertingere; quera fincm iu
lypsis novx. Elcum veroverum consonare videmus; Hispania esse nemo est qui ambigat. Ob hoc igiiur
nam id quod Dexter docet, Paulum cum Timoiheo ad' a Domino confortatus et liberatus est ab ore Leouis,
llispanias accessisse, est tiuod Apostolus in hac e;.i- T>id esi, a vinculls erepius est. Ad Hispanos igitur
stola dicit: Cum quo si ccterius venerit, videbovos. scribit, se celcriter ad eos venturum, scilicel ut per
Quod vero idem Dexter in superioribus retulerat, de eum prxdicatio in ipsis impleretur. Illud tandem
Ncronis mota in Hispanos acerba persecutione, qua huic facit adhxrere sententix, ul credam scripiam
mulli quidem marlyrio sublaii, plures vero suis bo- ad liispanos Hebrxos, quod lego in ea illico post
11s spoliati sunt: vide, quxso, ad verbum expressuin vincula se in ipsos ad quos scribit concessurum :
in Episiclacap. x:Rememoratnini autemprhlinos dies, celerius videbovos. Quotquot aulem ex docloribus
in quibus illuminati, magnum cerlamen sustinuhtis sanctis Pauli referunl percgrinatibnem immediaie
passionum : el in altero quidem opprobrih el tribuia- posl vincula, nullibi prxterquam in Hispaniam profe-
tionibus spectaculumfacti, in allero autem socii taliler clum asserunt : quo videas ad ipsos fuisse locutum.
eonversantiumeffecti: nam et vinctis compassiesiis, et Quinimmo Chrysostomus qui sxpe ejus advenium iit
rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis. Hispaniam pouit post vincula, aliquando addit, illic
Quo loci Theophylactus inquit: Contemplare itaque quoque invisisse eos Judxos, ad quos scilicet scri-
quam estent hi magno et prwstanti ingenio viri, qui ob psit. En verba ipsius de homilia 76 in Matlh. : Cum
Christi gratiam, gloriam simul et cpes contempserinl, igilttr biennium Romm exegisset in vinculis, tandem
contumelih deinde affecti, cum speclaculo et derisui dimissus est. Deinde in Ilhpaniam profeclus, invhit
essent, tamqtutmqui in tkeatro exsibilantur, el illudun- illic Judmos quoque: ac tttnc fortasse Romam reversus
tur, vel a tenuioribuset abjeclis, illatas injurias tote- est, quando ei suppliciumjussu Neronis pertulil. Lo-
mbant. De aliis auiem llebrxis id imn legimus. quebalur autem Chrysosiomus de Judxis, quibus
Omitto, lestimonio etiam Dextri, bis lemporibus ve- promtserat invisurum se eos, et ailillic, videlicei in
hementer addictns fuisse Hispanos hospitalitati, de C Hispania, illos invisisse. Fatctur ergo ad illos haiic
qua lamen prxclare exerciiata, Paulus ad quos scri- scripsisseEpistoIam. Idipsum testaturTlieophylaclus
bit, cominendal ciim cap. vi: Non enim injustus Deus, in prxfatione ejusdem Epistolx : Fuerat (inquit) an-
ut oblivhcatur operis vestri, et dileclionh qnatn oslen- nos du,os in vincutis jam ipse delentus : Inde abire
distis in nomine iptiut, qui minhtrasth sanctis, et mi- permhsus est, ttt ipse hoc mcdolestatur (II Timoth. iv).
nhlraiis, eic. Tum cap. XHI: Hospilaliialem nolile In priori mea defensionenemo mihi affuit, et tiberatus
oblivhci. Et inlra : Beneficentiwautem et comtnunionis sum ex ore Leonis, Neronis vicleticel.Deindecum in
nolite oblivisci. Ubi Theophylactus reddit ralicnem, Hispanias venhset, lunc forte Judwos revisit; prxmi-
quare non dicit, Hospitalitaiem sectamini, scd, nolite serat tle illis loqui, de quibusPaulus dixeratcum inde Ti-
oblivhci. Fieri enim polerat, ut hi cum bonis forlunw mottieo, Si celerius venerit,videbovos. Subdiique
essent privati, parcius forsan et raro kospites et pere- (ex Hispania) Romam reversus, a Neronee vita subla-
grinos excipereni: et eos horlalur, ut qua.n prius cm- tus est. Nullibi ergo sentiunt prxdicasse nisi inelHis-
peranl hospitalitatem, hane persequantur. pania, videlicet juxla promissionem suam, ibi
Verum quxret quis : Si ad Hispanos scripsisset, invisisse Hebrxos ut promiserat: inde vero regres-
procul dubio insinuassct, a mtilio lemporc se prx- sum Romam, ubi capiie plexus est: quod ciiain
cinclum ilineri, ut ad illos accederet; ct nisi imp'i- Theodoretus supcr cap. i ari Pbilip. scribit: Duobus
dilus vinculis fuissei, eosdem multo ante convcnis- annis primum Romw per se degit, per se habitans in
set. Atneque hoc incpistoladesideratur: nihil eniin suoconducto : cum unlem illinc profeclusesset in His-
aliud sibi voluil Aposlolus cuni dixit cap. ullimo : paniam, el illis etiamdivinumEvangelium tradidissel,'
Oratepro nobh. Adltuc amplius deprecor vos hocface- r, reversus est; et tunc fuit capile truncatus. Ex dictis
re, quo celeriusrestiiuar vobis.Perindeenim est ac si ejusmodi conficio argumeniaiionem novam : Paulus
dixissel : Otaic ut qux me a vobis abstuleruni, ct Hebrxis eelerem promitiit advenlum, et lam cele-
impedimeiiio lucrunt, ne ad vos acccdcrem, evane- rem, ut nisi cclcrius Timoiheus veniat, sine- illoilla ad
scant; sicenim liei, ut celerius restiiuar vobis, qui eos proficiscatur. Hunc enim sensum habent
mc procul dubio haberetis, si vinculanon obsiitis- verba, cum quo si celerius veneril, videbovos : id est,
scnt. Ei cerle si jurisprudeiites rogamus, quid sit ego videbo vos cum ipso, si tamen celerius venerit;
proprie rettiiuere, occurrit Alciatusde verb. signif.: alias quod iudc fit consequens, nisi celerius vcnerit,
Restiiuere ett reiro ttatuere; id est, ineum stalumrem sine eo proliciscar. Ut quid enim celerem eju» de-
consiituere, in quo fuittel, si nihil evenhset adversus siderat adventum, nisi utcum ipso proflciscaiur, qui
qnod faciendaesset restitutio. Concordat Spiengelius staiim profeciurus ad Hebrxos erat? At statim atque
in Lexico Juris, verbo restituere. Notanler autcm non e vinculis eruitur, in Hispanias contendit, Chryso-
dixit, in eum sialum rem constiluere in quo fuit, sed stomo.Tbeophylacto et Theodureto testibus (ul alios
in quo fuisset, quia tion solum ablaluuweddcre, cst omittam); illic igitur erant illi llebrxi ad quos Epislo-
resiituere, sedetiamdamnum einergenscompensare; lamdedit: Si enim alibi essent, non vere diceret
in eo elenim statu res fuisset, si non ablata seu im- Paultis se lam cito ad ipsos parare iter, ut nisi _Ti-
pedila esset. Nunc igitur dicas, quxso, in quo statu niotlicus cclcrius veniat, sine ipso profccturus, iliis
 SU FLAVII LUGH DE-XTRICHROMGON. 213
A. C. 66. L. Annxus Seneca Cordubensis, consularis vir, et In religionem Cbristianam egregie A. R. 817.
propensus, cui etiatn secreto adhxrebat, dalis et acceplis a Paulo litleris cele-
bi-ftfidus, jtissu NerOriisvenarum incisionc perit.
H6S ebdeh? anno S. Malthias perimitiir.
Hoc eodem anho bellum Hierosolyrftitanum incipit.
Arnplritrix qtise Carpelartorum orbs est (nune Fitia) S. Liberalus episcopus Iliber-
fitorius/eu'citer HiOflturxiii kalend. Januarii.
Hoc eodem anno SS. apostoli Pctrus et Paulus ex longissimis peregrinatiOnibus Ro-
mam redierunt;
BTVARIICOMMENTARiUS.
slt: cnrii tamert ad Hispanias prius, iit corislat, ac- iA 19. Hoceodem anno beilum Hieros. ctc. Cardinalis
cederet. Sed de bis satis, etc. Baronius rejicit inilium belli llierosolymiiani in an-
17, Lucius Mhwms, etc. Cnm eodem reteclx cpn- num 68, eo permoius quod, Josepho teste iib. xx An-
jucationis Pisonjanx lemjiore tam Scneca qnam Lii- tiq. cap. 19 el de Bello Judaico lib. n c. 13, cum
catius necatus sit, nescio quombdo Eusebio in men- Judxi a Romanis deftcerent, coeplum fuit conira e»s
tem venitmortem Senecx in annum Domini 67 reji- bellum, annoNeronis 12 menseMaio. Cxiernm aliam
cere.cum lamen, ipso referente, anno Domini66, Lu- longe annorum imperii Neroniani suppuiationetn
cauus moriem oppetierit. Quare multo consonantius sequilur inse Cardinalis, quam nos : nam ipse ab
Dexter Senecam quoque eodem anno absumplum anno D. 56 imperasse contendit, nos vero ab anno
tradit. AsseiitiiUr liis etiam Ambrosius Morales li- 55 jttxla suppuiaiimiein Dextri, quam inter alios
br. ix, cap. v« ineoleviter emeridniidus, quod mense ampleciitur Ambr. Morales lib. ix cap. 6. Quinimmo
Martio riicat Senecara moituum, cum deherel dicere non sibi Baronium constare, sed in nostram tandcm
mense Maio; siquidcm Liicanus qui, Etisebio et Dex- declinasse sementiam inferius nd annum 68 nton*
tro auctoribus, prius cecidii, ultima Aprilis obiit: strabimus. Si igitur ab anno 55 Domini, imperii Ne-
quapropter Senecam mense Maio seq.uenii morluum ronis annos numeremus, ct ipse quoque annus 55
csse, congruum est ut. dicainus. Fuil Cordubx na- inclusive numerelur, lit (ut Dexter assevcrat) anno
lus.Scnccaseriiore nobili oratore, ct llelbia, seu Al- 66 Domini cceptura bellum liierosolymitanum;
bina paientibus. Parentis ejus sunt declamationes, quandoquidem is est annus Nerouis 12 quem Jose-
quar inier opera Bliiexstant, ut probe aTlirmaiet pro- phus designat.
bal Morales. llis parentibus. nati sunt filii tres: An- n 20. Amphitrim, etc. Meminit ejusdem S. Liberati
nxus Seneca philosophus, Neronis magister; Juriius 13 kalend. Januarii (quo die illum notat Dexter
Gallio, et Annxus Mela Lucani pater. Nupsit Seneca obiisse) Lsuardus riicens, ln Amphitrea S. Liberati.
Paulinx Pompeix feminx nobilissinix, qux cum Ne- Petrus eliara Equilinus episcopus agitde eo Jib. xu
ronis jiissu .Senecani ihcisione yenarum animam cap. ultimo, numero 17,his verbis: Liberatusconfessor,
efflantein videret, ipsa quoque suas inCiriere fecit, et Gregorittsepiscopuseodemdie(id est,13 kal. Januarii)
quo maritum dilectissimum, vel in ipsa morte comi- in Amphilred claruerunt. De sancio Gregorio agemus
taielur. Sed Cxsaris beneficio, vitx ejusconsuliuiri btferius cum Dextro ad annum 94. De urbe autem
fuit. Addit Eusebius, Senecam non lantum incisione Amphiiria, seu Amphitrea, quando ipse Dexter ex-
veniirum, quod sibi inorlis genus delegerat, optione pouit suo tempore Fita nuncupari, non est quid ad-
aCxsareconcessa; sed etiam haustu veneni periisse. dam, nisi quori successu temporis, mutata F in.fi
Non defuit illi e vita sublato Zoilus suus, Xiphili- pro more Hispanico, nunc vocamus Hita, quam Ro-
nns, iuquam j Dionis Cassii abbreviator, qui non' mani, Fita seuforsan Fiiriam nuncupabaut, dcropta
paucain etim maledicla congessil; prxcipue in eo> prima syllaba nominis Amphitrix, quotl niilii Grx-
notans, quod viveret aliler quain scriberet, duini- cum videtur, et non.leve indicium oppidum hujus-
secessttm ab urbe tnonerei, et ipse in regia ipsa de- modi a Grxcis olim conditum, ut multa alia fueruut
gerel; dum divitias scriptis spemendas difliniret, , in Hispania. Plolomxus nominal in Carpetania Al-
ipse vero avide amplectereiur; sed Xiph|linus ai terniain non longe a Caraca, seu Guadalaxara, tibi
nullo auditur, ergo solus loqoitnr. Auctor est D.Au- nunc esl Hila, quare nomen apud ipsum corruplum
gustinus lib. vi de Civit. Dei cap. xi, quod Judxos < videlur, ut pro Amphilria legamus nunc in ejus co-
palain reprehenderit, Christianos autcm jam tunc: C dice Alterniam.
Judxis inimicissimos, in neutram partem coramemo- 21. Jioc eodem dnno sancli apostoli Petrus, etc.
rare ausus sit; ne vel laudaret contra sux pairix i Qui ad annum 69 Domini vel 70 differunt apostolo-
vetcrem consuetudiuem, vel reprehenderet conlraL rum necem, remittunt etiam eorumdem reiiiium in
propriam forsanvoluntatera. Quo satis innuit secrcto> Urbem ad annum prxdictum 68 utuno.ut minimuui,
Christianx lidei adhxsisse; qtiod hoc quoque loco> vel duobus annis ante mortem suam Romun acce-
repeltt Dcxter;sed de ea re superius actum a nobisi derent. Cum vero Dexter anno 68 eos occisos autit-
est, ad.ahnum 64 Chrisli. met; necessum habuit reditum apostolorum in an-
18; Hoc eodemanno S. Malthias, etc. Lapidibns ini num 66 consignare. Et, uit opinor, vero coiisimitius:
primis obruptum, ac demum securi in capite percuS- nani ipsis auctoribus advcrsx faciiouis annuemibus,
sum refert Equilinus lib. HI cap. 149. ln Judxa vero> ea fuit causa, apostolos Romam reducendi, quod ad
oceisum omnes referunt. Quare cum hoc ipso anno,i notitiam illorum pervenit immanis iila persccutio,
ul jam dicanii bellum Hierosolymitanum cceperit, ctt quain in Christianos Nero erudelistinius excitaverat,
tota Judxa tumuliuaverit, facile fuit S. Mattbiam eo> dum crimen incendii Romani ab ipso neqitilcr exci-
tempore perimere. Exstat ejus sacratissimum cofpusi lali, in eos retorquebat. Urbisauiem incendiurajuxta
Roinx in eeclesia S. Marix majoris, nbi velusta ejusi commune auctorum placilum, quos refert et sequimr
imago mosaico opere elaborata cernitur, cum hac: eard. Baronius in Notis ad diem 14 Junii Rom. mar-
• inscriptione: METENET. ARA.PRIOR.;et vere sic cst(i tyrologii, in annum Domini 65 incidit: ccepit vero
nam sacrx exuvix corporis ejus sitbtus altare ma- iv kal. Augusli seu 29 Julii. Quare quaraprimum
jus jaeent, in apside impehsis cardinalis Pinelli, ex rj apostoli nuntium de aflliciione Ecclesix Romanx ac-
variis pulchrisque marmoribus elaborata. Caput ceperunt, lametsi longe distantes essent ab Urbe, ul-
vero ia die ejusdem S. apostoli capsa argentea oc- poie Panlus in Hispania, Petrus vero in Britannia
cliisuraj populis Ghristianis illuc catervalim con- vel Afriea, illico iter in Urbem arripuere; ne suas
Jluentibus adorandum offertur. oves in tribulalione tanla desererent. Nonenim eraut
213 FLWII LUCH DEXTRI CHRONICON. 214
A. C. 66. Floret memoria S. Petri Ralensis mariyris, primi Bracarensis episcopi, qui occisus A. R. 817.
est anno 45, ad Ratcra oppidum Bracarorum, in regione Opbirina, a nepotibus
Ophir illuc appulsis nomen boc oblinente.
BIVARH COMMENTARIUS.
mercenarii, qui videntes a longe lnpum, fugicbant, A tur. Refert deinde Hebrxos sui temporis mare pro
sed pastores, qui ab ore lupi oveseripere volehant; Tharsis dici generaliter autumasse.
Igiiuranno iricendiumsequcntc, niiniruni 66 Romarii Quod pertinet ad Opkir, ipse llieronymus lib. v
reversi sunt. in Esai cap. xm ait: Est aittem Opltir Indiw locus,
22. Floret memoria S. Petri, clc. Egimus fuse q< in quo aurum optimumnascitttr, sicut in Genesi legi-
eo in superioribus ad annum 37. Cxterum quo'd mus de fluvio Phison,etc. qui credittir Ganges Indix.
Dextcr addit, occisum fuisse npud Raiem in regiohe Consentitint Theodoretus sttper III lib. Reg. q. 51,
Ophirina, a nepotibus Ophir illuc appnlsis nomen Procopius ibidem, ubi Rabanus et Slrabus inGloss»
boc obtinentc, cogit nos ut de Ophirinx regioni? Ordinaria, Nizeias, Abulensis, Lyra, Forerius, Ada-
loco proprio disseramus : et quia ejns dispulatio af- tnus Ribera, et alii. Dissentiunt tamen in assigiianda
finis est ei qux de vero situ Tharsis edisserit, de regione, provincia, etloco ubi sit Ophir; nain surit
uiroque simul agere visum mihi necessarium est : busdam qui velint fuisse in Orientali ludia : et inter eos qui-
Sic enim et D. Ilieronymus ad Marcellam scribens vfdetur insula Zophala, aliis Taprobana, aliis
fecit cpistola 133 et quotquot de Ophir vel Tharsis Pegu, noiinullis pro libito alia quxvis. Reccntiorcs
hactenus scripserunt. vero contendunt esse Oceidentalis lndix regionem
Peruvianam, lum quia elementa ipsa Hebraica no-
Ubinani Tharsis, el Ophir exslilerint, ex profesid minis Ophir, cum elementis nominis Peru, consen-
ditquiritur. tiunt, tum eliam propter ingentem auri et argenii
copiam qux iride extrahitur. Qua de re late riispu-
Mirabile sane est quantum torserit hominum in- _ larunt Acosia lib. icap. 13, Barrerius Iraciatu pe-
genia ejusmodi disceplatio. Josephus coniendit Thar- " culiari de Ophir, et Barradas lib. vConcordix Evang.
sh idem esse quod Tarsus Urbs Cilicix raariiima, cap. 11.
unde Paulus traxit originem : atqne adeo tibique in Rursus quiriam coiifunclunt Ophir cum Tbarsis,
Scriptura sacra pro Tharsis rcddendtim esse Tar- qiiidam disiinguunt: illis siquiriem sine riiscriiuine
SUIII.A quo non dissentit Rcihicius Augustodiiiensis de ulroque Divina Scripiura loqui videtur, ut ex cap.
iuCantica Cant. v.quem D. Hieronynuis refert epist. 9 et 10 lib. 111Regum apparci, quibus locis indiffe-
153, el auctor llebrxi diciionarii Arca Noe nuncu- renler classem Salomonis et Hiraini, modo in Thar-
pali, diiin inquil : Verbum forlasse prwstal hanc si- sis, modo in Ophir profectam refert: bis vero, tam-
gnificationemnon ita facile admitlere, sed urbem Tar- qiiam de diversis regionibus; tametsi uh'a eademque
tumhic ettemper interpretari. Sepluaginta Imerpre- classis utramque perlustraret.
ics plerumque Carihagincm Africx civitatem rcddunt Quid igilur in tanio discrimine opinandum? Et
proTharsis, ul apud Esai. xxm, 1, ubi Hcbrxus ha- hic quoque in suo sensu liceat cuilibet dbnndare ;
bet, Ululate, naves Tharsis, ipsi reildunl, navet Car- meus vero hac in parte in eo vehemenier abundat,
thaginit: et versu 6 pro Transite Tharsis, quod He- ut exisiimem, Tharsis, et Opbir, qux in Sacris lit-
brxus habel, reddunt ipsi : Transiie Cartliatjinem; teris cclebrantur, et a Salomonica classe, auri et
et v. 10, quo loco Hebrxus scribit, Filia Iharsis, argenti gratia freqiieiitabaniur, in Hispania fuisse,
ipsidicuni, Filia Carlhaginh; et v. 14, Ululate, navet ei hanc quiilem, niiniruni Ophirinam regionem, in
Thariit, rcddtiut iterum : Naves Carthaginh; et sxpe Bracarensi tractu, quod Dexler hoc loco asseverat;
alibi; sad non semper, nam aliquanrio relinquunt Tbarsensem vero in Bxtica seu Vandalusia, quo loci
insam vocem Tharsis, ut viriere est III Rcg. x, 22 : 2 veius Thartesus siia fuit. Iloc posterius virililer ac
Quia naves Tltarsis, etc. Esai. cap. LXVI,19 : Mitlam diffuse propugnavii Goropius Beccanus per inultos
ex eis satvntos in gentes, Tharsis, etc, et nonnum- sux llispanix libros, quintiim prxserlim elsexttim;
ipiam Chalcedouiam Urbem mariiimam, ex adverso quem sequitur Ludovicus Nuniiin| cap. 12 Hispa-
Coiistanlinopolis seu Byzanlii sitam, utiin cap. xxvn nix, idem<|iiesenserunt Joannes Baptista Suarez de
Ezechielis viriercest. Quo cnim loco Hebrxus (versu Salazar lib. i Autiiiuitatum Gaditanarum cap. 4, Pi-
12) liabet, Tharsenses negoliatores tui, Sepluaginla neda lih. IVde Rebus Salomonis cap. 14, Ribera in
reddum, Ckalcedoritinegotialores tui. Vulgatus ha- cap. i Jonx : Forerius in illud cap. 23 Isai., Filia
btiit catiidein varielalem; nam aliquolies transferl Tharsh non esl cingulum libi ulira; Soto Major in
pro Tbarsis, Mare, ul Isaix xxut: Ululate, naves ma- Cant. Cnp. v ad illa verba, Maiius ejus tornatiles
ris ,• et transite maria, el Filia marh , quibus locis aurew plenw Tharsis; et Thomas Bozius lib. xv de
Hebrxus lcxtus habet Tharsis; quandoque rcddit Signis Eccles. cap. 18, ait siquidem, classem Salo-
Carthaginem, ut Ezecbiel. xxvn : Carthaginenses ne- monicam solilam circuntnavigare Africw littora, et
(joiialores ttii; aliquaudo sapphirum, Ezechiel. x: Hhpaniam pelere, Thartessumquettrbem,quam Thar-
Quasi lapis sapphirus ; aliquando liyacinlhum, Cant. sis nominari volunt a sacra Scriptura.
\:Manus <3;u*pien<z%aciniftis:noniiumii,uam chryso- Probemus sigillatim singula. In pririiis certum
lithum (ut Exodi xxviu et Ezechiel. xxvm) pro la- esto, non unam eamdemque omnino regionem esse
pide, Tharsis, reddii. Demnm uiulioties nomen Tharsis et Ophir : nam id manifcste dcmonslrat il-
ipsum relinquit, quasi significet regioticm vel ur- lud Jercmix cap. x, v. 9 : Argentum involutum de
bem aliquam, ut Psal. XLVH: In spiritu vehementi Tharsis afferfar, ei aurum de Ophaz, ubl in origiuali
conleresnavesTharsh,'el Jonx i : ul fugcrel in Thar- v Hebrxo habetur, et aurum de Ophir : quo videas
sh. Non miruin, si D. Hieronymo, dum ad Marcel- aliunde aurum affcrri solitum, quam unde argen-
lam scribit, bomonymum seu xquivocum nomen luni; ac proinde duas esse regiones seu provincias,
visum sit, utpote multa significans, videlicet regio- et non unam eamdemque. Rursum Gcnesis x descri-
nem quamriain Indix, et lapidcm Tharsis, el propter bitur universi terrarum orbis post generale dilu-
similitudinem lapidis bujus, ipsum eliam mare. In viuni, inter filios ac nepotes Noe dislribmio ac re-
commentario supcr Jonam cnp. t assentiiur Josepho novalio; ita quod cuivis illorum provincia diversa
credenli Prophetam cum in Tharsis profectus dici- contigerit, suoque ipse eam iiomine indiderit, ut ex
tur, ivisse Tarsum, Cilicix civitatem, quaniquam illis verbis colligilnr, Hw sunt familiw Noe juxta
fateattir in his nominibus primam litteram commu- populos el nationes suas(Gcn. x, 52) : junctis illis:
tari, videlicet e in T, additque: Qaanium vero in lib. in cognationibus, et linguis, et generationibus; terris-
Paralip. inteltigi datur, quidam locus Indiw sic vocu- que,ctgenlibus suis (Ibid., 20). Quibus innuil de-
215 FLAVII LU6II DEXTRI CHRONICON. 216
BIVARII COMMENTABJUS.
scripsisse non solum generationes flliorura et nepo- A A AsiaeOrientalis regionem sibi delegisse, tametsi non
tum Noe designatis nominibus : sed eiiam terras et conslet in speciali an fuerit India; addimus lamen,
gentes suas, cum tamen non retulisset diversa earum ejus nepotes inde sedem mutanies, Lusilaniam ap-
nomina a nominibus fundaiorum.Internomina autem pulisse, et avi sui nomen regioni Bracarensi indi-
fundatorum diversarum regionum designantur Thar- disse. Neque novum judicari id debet, cum Africx
sis et Ophir: ille quidem ut nepos Japhet Jilii Noe; Mauros ex India advectos multi affirment, ut Siraho
hic vero, id est, Ophir, ut quintus ipsius Noe nepos, notatum reliquit lib. xvn inqitiens : Sunt qni dicant
non ex Japbet, sed ex Sem descendens. Mauros Indos esse, qui cum Hercule in hunc locum
Emergit vero hinc dubiolum : videlur siquidem descenderunt. Et de lpso Opbiro lego doclos viros,
adversariis favere ejusmodi Genesis teslimonium. alibi quoque prxlerquam in India colonias insti-
Enimvero tres Noe filii, tres orbis principales parles luisse. Inde vero satis verisimile id mihi fit, quod
sic occuparunt, ut Japhet cum filiis suis Europam Japhetica prosapia ab Hispania seu Europx fimbus
acceperit (constat ex Thubal qui Hispaniam et Ita- per loiuraoccidentalem orbem Amcricx dilatata est:
liam, et ex Gonier qui Galliam incoluii) : at vero quo fieri locus potuit, ut alii Sem successores, qui-
Cham cum filiisjet nepotibus suis Palxsiinam, JEey- bus in tola Asia forte conligerat, ad Hispanias ac-
ptum, et Africam (nam leste Hieronymo Phuih nepos cederent, quas Japhetici totas implere nequiverant,
Chami Africam, Chanaam vero frater ipsius, et utpote qui non solum Europam, sed»mundi etiam
Chus utriusque pater, Chananxorum provinciam medietaiem, quam Americam dicimus, incoluissent.
seu Palxstinam possederunt); ac demum Sem natu Id colligo ex benedictione quam Noe dedit Japhet
major cum Jiliis et successoribus suis Orienlalem ,B filio suo tninori: Dilatet Detts Japhet, et habiiei in
Asixpartem occnpavit, uti ipsamet ejusdem capitis * tabernaculisSem, silque Chanaamservus ejus : adjuti-
verba demonsirant: Et facta ett habitatio eorum de ctis his qnx auctor sacer post recensitas gencra-
Messa pergentibus usque Sepltar monlemOrientatem. tiones Japhet adjecit : Ab his divism sunt Intulm
Isti filti Sem. Ita cene ex Isidoro accipimus lib. IX gentium in regionibut suis, unusquisqueseeundumlin-
Etymol. cap. 2, et ex vetuslissimo scriplore ano- guam suam, el famHias suas in natiombus suis. Pt<>-
nymo, qui anno imperii Alexandri Severi xni et phetaverat igitur Noe de Japbet. quod iia dilatandus
Christi Domini 236 Chronicon mundi scripsit, esset, ut usque ad provincias filiorum Sem perlin-
cujus exslat opus apud Henricum Canisium tomo II geret; hoc vero sic impletum fuit, quod Europa ab
Antiq. lect. simul cum Collectore hisiorix Chrono- eo in priinis accepta, inde per Hispaniam transicns
graphicx, Carolo Magnoxquali. Is igitur cap. 2 hxc Americaro impleverit, quousque Orieniis Ones pcr-
ait: Pott diluviumautem, Sem, Ckum, et Japhet trium tingeret, ubi filii Sem habiiabant. Et hoc sane fuit
fratrum tribus divhw sunt. Et Sem quidem primoge- prx aliis fratribus dilatari, et insulas genlium acci-
nito a Perside et Bactris usque in Indiam longe, et pere, ac inter suos dividere (quod de cxteris nou
nsque Rkinoeoruras: Ckamautem secundoa Rhinoco- dicitur); nam lota America insulis plena est, et ipsa
ruris usque Gadira (id est, usque Gaditanum freiuni, quoque pro insula reputalur. Unde inter filios ipsius
sed ad MerijUgmAfricx); Japhetaulem lertio a Me- enumeratur Thubal, qui Hispauiam incoluit, el Go-
dia usque Jiflgmad Boream (hoc est, ad septentrio- mer, cujus nomen adhuc servat una ex insulis For-
nalem fretiSMH'm qux ab Hispania incipit). Habet tunatis, et Magog, qui orientali Tarlarix noinen
Japhet flumeWTigridem, quod dividit Mediam et dedit, et Jaban, cujus nominis duas iusulas Oriculis
Babylomam : Sem autem Euphratem: et Cham Geon< G agnoscimus, Jabam scilicet majorem et minorem.
qui vocalur Nilus.Ea divisionera Europx, Asix, et Hoc igitur fuil dilatari quousque in Tabernaculis
Africx peues tres fluvios paradisi factam. Agensi Sem habitaret. Nihil igitur mirum si aliqui ex suc-
deinde cap. 8 idem Anonymus de successoribus Ja-. cessoribus Sem e converso in Occideniem conccs-
phet inquit : Thubal unde Ilatienses, Elysam unde• serint, ulpoie regionem Japhet, qui illorum terras
Siculi, Tharsh ex quo Iberi, Cethim de quo Romani,, invaserat. IJ quod salis convincit Lud filius Sem, a
quiet Lalini. El inferius : Hi sunt filii Japhet, Medi,, quo Lydia nobilis Asix pars denominata est, ut
etAlbdMi elc.-,Catabri, Lalini,Galli, Aquitanici,Bas- Isaix cap. 66 accipimus, nam ibi Lydix locoin Ori-
tetdni, Gerretani, Lusitani, Vaccwi,Clunicenses,elc. ginali csl lAtd. Quare cum Lud Oricniem incoluisse,
Qiti 'aufemeorum norunt tilleras hi sunt: lberi, La- ulpote filium Sem, ex diciis couslet, conscqucnlcr
tini, Hispani, Grmci, Medi, et Armeni. Terrm autemi oporlel asserere ejus ncpotes ab Orienle in Occi-
, eotum hm sunt; Media, Albania, etc. Gallmcia, Lu- dentem conversos Lydix genlem ex nomine avi sui
titania, Italia, Ib.erfa, Hispania Major, elc. UbiI condidisse. Quod el Ophirinis nepotibus contigisse
sane Iberiam eo dividit ab Hispania, quud Iberia sitt credimus.
apud ipsum idem quod Bxtica, Hi&paniavero Major Sed age, aliunde idipsum deducamus : Deduco
idem quod Tarraconensis, ut auctor ipse cap. 7 ex- autem ex eo quod una eademque navigatione frc-
ponit tnquiens : Genlesaulem qum linguas habentkm• quentabant mercaiores Tyrii auri fodinas Ophirinas,
sunt;Hebrmi, Assyrii,Chaldwi,etc; Latini, Galli et! et argenti fodinas Tharsenses : ex quo fit iion longe
Hispani Tarraconenses : et alias ab bis perpetuoi invicem a se distasse; hxc auiem fieri dcbebal per
Lusitaniam distinguii. Ob idque Tarraconensemi if. mare Rubrum, si Tharsis el Opbir essent in India,
vocat Hispaniam Majorem, quod videiicet raultot non vero pcr Mediterraneum ut fiebal; eo autcm
tnajor sit Bxtica'et Lusitania. ipso quod per Mediterraneum instrueretur, non in
Nunc igitur dubium insurgit de Ophir, qui nume-. Orientem, sed in Occidentem tendere oportebat, ac
ratur inier filios Jectam de semine Sem. Videturr proinde non in Indiam, sed in Europx fines. Pro-
enim iuferri habitasse in India Orienlali: dicilurr bemus singula, quia nihil gratix leciorum creden-
siquidem de eo et fratribus suis: Jeclam genuitHel- dum relinquimus. III Regum x, vers. 11, habemus
modad, Saba et Ophir,et Ebila, et Jobab; omnes isiii de classe Tyrii regis in Ophir proficisci solitaiu, et
filii Jeclam; et facta esthabilatio eorum de Mesta usque• inde afferre aurum; dicitur enim : sed et classit Hi-
Sephar montem Orientalem. Cxtcrum, ut minimum,, .ram, qumportabat aurum de Ophir, attulit ex Ophir
binc inferlur, Tharsii Europx partem esse, quando- ligna thyina multa nimis, et gemmas pretiosas; et
quidein inter ncpotes Japhet enumeratur: FiliiJaban t rursus vers. 22 dicitur. quod afferebat eadem classis
Elisa et Tharsis, Jaban vero Japhet filius fuit. Sed1 aurum ctargenlumdeTharsis : quara tunc temporis
quod spectat ad Opbir propositum dubium, facilecxi ob eamdem mercaturam exercendam comiiabalur
ipsis auctoris nostri verbis solviiur : non enim Dex- classis Salomonis : Classis regis per mare cttm classe
ter doccl, ipsum Ophir Bracarcusein iractuni iuco- Hiram semel per tres annos ibat iu Tltarsis, deferens
luUsc, sed nepotes cjus. Quarc fatemur, aliquaml inde aurum tt argentum, »>.dentet elephqnloruttii et
217 ' FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 218
BIVARII COMMENTARIUS.
simias, el pavos. Rursns III Reg. ix, vers. 26, utra- A. eadera historia referlur II Paralip. vm, Hiram naves
que simul classis in Opbir dicilur ascendisse : Misil- eliam suas misisse cum servis dicitur: Tunc (inquit)
que Hiram in clatte itia tervos suos viros naulicos, et abiit Sulomon in Asiongaber, et in AHaih, ad eram
gnaros maris cum servis Salomonis: qui cum venissent maris Rubri, quwesl in lerra Edom. Mhil aulem ei
Ophir, sumptum inde aurum 420 talenlorum attule- Hiram per manus servorum suorum naves et nautas
runt Salomoni. Una igitur ct eadem classis lliram, et gnaros maris; et abierunt cum scrvis Salomonis in
cum ea classis Salomonis in Ophir sirnul et in Thar- Ophir. Videant aulem adversarii qui poiuere naves
sis ibat, quasiin provincias eadem navigatione fre- Tyrix in mare Rubrum ascendere. Ego, nisi in cur-
queniatas; ac proinde non valde distantes. Ne vero ribus vehercntur de mariad mare, aut forsan cssent
quis cxistimel (ut apud qucmdam legi) duas Salo- allatx, non valeo iter carum dimctiri. Mipsum cx
inouem struxisse classes, quarum altc.ra per mare lib. III Reg., cap. x, colligiiur illisverbis: Ctassis re-
Rubrum in Ophir Orientaletr. tenderet, altera per gis per mare cum classe Hiram ibat in Tharsis ; ubi
Mediterraneum in Tharsis Occidenlalem, lcgant vides quod nonsolum viri Tyrii comitati sunl cl.is-
caput xxn, lib. III Regum ; ibi enim diciiur, quod sem Salomonis, sed classem ciiam Hiram : classis
rex Josaphal fecerat classesin mari qumnavigarent in autem numcrnm navium significat.
Ophir propter aurum (volens iiiiniriim resarcire seu Rursus Tyrios ipsos ei Plioenices magnara auri et
reiterare Salomonicam navigaiionem), et ire non po- argenti vim ex Hispanix Thariesso asporlasse,
tuerunt, quia confractm sunt in Asiongaber. Quando camque navigalionem ct neROiiationcm sxpissime
autcm hxchistoria iterum II Paralip.,cap. 20, refcr- frequentasse, auclores sunt Slrabo ct Aristoleles,
iur, classes qux prxdicto loco Rrgum dictintur in quos Goropius et Nonnius supracitati referunt, n-c
Oiriiir paralx apud Asiongaber, minime tamen ire B mirum; Gaditana civiias, teste Pomponio Melalib. m,
potuisse, quia confracix sunt, in Tharsis paratx refe- cap. 6, a Tyriis fundala fuit: Gades (ail) fert in al-
riininr. En verba texlus : Posl hwciniit amicitiasJo- lero cornu ejusdem nominis urbem opulenlam, in ol-
saphat rex Juda cum Ochoziarege Israel, cujus opera tero lemplum Aigyplii Hercuits, religiotie, velustale,
fuerunl impihsima : El particeps fuit ut facerent naves opibus illustre; Tyrii condiderc. De tempore autem
qitm irent inTharsh, feceruntqtte claisem in Asionga- fiindaiiouis addil, Annorum queis manel numerus.ab
ber. Prophetavit autem Eliezer filius Dodau de Maresa lliaca lempesialeprincipia sunt. A quo non inullum
ad Jotaphat dicens : Quia habuhli fwdus in Ochozia, differt Anonymus Alcxamlro Severo xqualis, supe-
percussit Dominus opera lua, cbntriimquesunt naves, rius a nobis relatus; dum Gaditanam el Baleares in-
nec potuerunt ire in Tharsh. Indifferenter ergo dici- stilas habitatas fuissescribit (cap. 8) a Chananxis,
tur de eadein classe, quod irct in Opbir et iu Thar- et Jebusxis, quo lempore suis pulsi sedibus sunt a
sis, quasi nnn longe invicem a se distantes esseut. Jcsu filio Nave, populum Israeliiicum in terram rc-
Ulraquc igitur classis Hiram et Saloraonis erat in promissam inriiicenle. Non solum autem Gadem,
Asiongaber. sed et Carthciain, Ahderam, Malacam, et nonnullas
Verum hoc opus, hic labor : III euimRegum lib., alias llispanix litlorales nrbes a Tyriis seu Plioeni-
eap. ix, vers. 26, expresse asserilur, Asiongaber el cibus couditas reteruul Strabo libr. 111Geogr., Mela
classem ab Hirame et Salomone instruciam fuissc ipse lib. iii, cap. 6, Solinus lib. de Mirabilibus mundi
in liitorc maris Itubri: Classemquoquefecil rex Sa- cap. 34, DionysiusAphrodisxus lib. de Silu Orbis ;
tvmon in Asiongaber,qum esl in Alialk, in littore ma- quos alferunt Alderete libr. n Antiq. Ilisp., cap 3 el
rh Rubri, in terra Idumww. Mhitque Hiram servosQ 4, Tarapba lib. de Regibus Hispanix, Pincda et Non-
u
suos viros nauiicoscutn servisSalomonh. Qui cum ve- nius. Sane quod nosiro sxculo Liisitanis in India
nissent in Ophir, ctc. Soiventcs vero ab Asiongaber Orieniali accidit, ipsis quoque Tyriis et Phoenicibus
pcr mare Kubrum, uon in Occidcntcm, scd in ln- olim accidisse compertum est, nimirum in graiiam
riiamOiienlalcm tendere neccssum erat : sive in sux negutiationisscalascrexisse cturbes, inregione
Tharsis proficisccrenlur; nam quocumque horum prxserlim Thanesiaca , nhi major auri, et argenti
tenderent, ab Asiongaber solvebanl, ut jam osten- cnpia solis benelicio, gignebatur. Vcrba Nonnii sunt:
dimus. Cxlerum si semel monsiravcrimus Asionga- Sane regionis circumjacentis felicitas, auri, argenlique
ber dc quo hic mentio lit, non in sinu Arahico, quem perennh fecunditas, el scriptorum de ea unaitimissen-
per Anionomasiam inare Rubrum nuncupamus, sed lentia facil, ul non iirvitus Goropio assentiar; prwser-
ad mare Mediterraneura situin fuisse, testimonium tim vero cum ipsos Tyrios et Phwnices, qui cum Salo-
ipsum non stabit contra nos, sed pro nobis. lllud monis classemittebanlur, immensamargentivim exvi-
autem inulta suut, qux couvincaiit. Primum, quia cina hac regione apporlasse dicanl Strabo el Arhtole-
navigatio Saloinouicx classis, illa fuit quam classis les. Ubi igilur Tyrii suas scalas, urbes negotiationis,
Hirami, servique ejus mulioiicscoiilrccrantjobeam ct auri fodinas habcbaut, el unde solili fuerunt au-
ciiim rem servos Iliraravocat Scriptura sacra viros rum argcntumque asporlarc, illuc cerlum est riuxisse
nauticos, et gnaros maris : primo siquidcm a rcge naves Salomonis. Vidimus aulcm quod Tyrii non iu
Tyrio illa frcquentata est, indequc David lolum au- Indiam Orientalem, sed in Ilispaniain navigabani.
rum Ophir quod Jilio suo reliquit pro impensis do- Ad idem suppetit quod diciiur Jonx cap. i, de Jo-
mus Douiini, procul riubio accepil: de quo sermo na fugienle in Tharsis: Et sttrrexit Jonas, ut fugeret
lil IParalip. xxix. Atqui navigalio Tyriorum Jieri D in Tharsis u facie Domini: et descendit in Joppem, et
iion potuit per mare Rubrum, sed neccssario per invenil navem euntemin Tharsh, et dedit naulum ejus;
Mediterraneum, cui Tyrus ipsa arijacct. Qua de re et descendit in eam ut iret cumeit in Tharsis. En na-
insigne aflert argumenttim cap. n, lib. II Paralip. vcm ituram in Tbarsis. Sefl undc solvit ? Non ex
ubi Hiram scripsisse dicitur Salomoni : Nos cwde- portu aliquo Arabici vel Rubri maris, sed ex Joppe
mus ligna de Libano, et applicabimus ea ratibits per urbe, qux ad Mediierranciini sila e=t. Illuderc co-
mare in Joppe, luum aulem erit transferre ca in Jeru- nantur nonnulli hoc testiinonium, assercntes, ibi
salem. Cum atiiein Joppe (nunc Jaffa) in Medilcrra- Tharsis uon rienoiarc rcgionem specialem, scd niare
neo sit, rcliquum esl ut rates Tyrix nou fueriut in ipsum; si autem illis objicias.inde inferri classem Sa-
inari Rubro, sed in Mediierraueo. Dicei quis, III lomonis, cum in Tharsis ire dicitur, soluin in mare
Reg. IX,non diciquod Hiram misil cum classe Salo- profectam denolari, aique adeo Jieri ul aurum ei ar-
nionis uaves suas, qux scilicct in Mcriiicrraneo genluin quod rie Ophir porlabat, non ex aurifodiiiis
erant, sed viros nauticos: Mhilque Iliraiu cum classe proviiicixaliciijus, injmo ct ligua thyina, pavi.ctsi-
itla servos suos, viros nattlicos, et gnaros ntaris, cum inix, et dentes elephanlium, non ex lerra aliqua,
virh Salomonh: boc auieni fieii poluil, tametsi clas- sed ex maii ipso criuccrcnlur : aul igitur in hisl<ria
bii Saloiuoitij csscl ln Rubro maii. Sed vvro cuiu etiaui Joiiu: Tliarsis regioncii! spccialcni Urbis ei^ni-
219 FLAVII LUCIi DEXTRI CHRONICON. 220
-"
BIVARH«SOMMENTARIUS.
Jicabit, aut nullibi sacrarum Scripturarum; quqd. A ljnus Rubri maris esse non poluii: numquam enim
admitli non debcl: hihil quod satisfnciat resppri- Israelitx ad littus filiiis iilterius appulerunt, posL-
derit. Prxserlim quia si alicnbl tharsis riori mare qtiam semel ab co clongati siml, et locus in quo
ibjriim,sed regionem quariidam denolare debet.haud dcscribitur lorige a ritari Rubro distabat: inde enim
duhiumqnin apud Jonam : ibi enim noii solum dici- primuin in Cades devenerunt, ubi sepulta friit Ma-
tur de ipso quod cOnabatur irc iiiTbarsis, sed quod ria soror Moysl. Ubi auiem fuerit Cades, audi verba
apud Jopperri navem inVcnit pr;rparaiain, ul irct iii Moysis Nuriier. xx ,: ilhit interea nuncios Moyses
Tharsis. Netno autem dicct quod hac pbrasi rion fuit de Cddes acl regem Edom, qui dicerent: Notti om-
eignificatumIn unarit aliqiiam potius quam in aliits nem laborem qui apprehendit not. Ecce in urbe Ca-
provincias ituVam, sed solum iri niare. Quis enim des quw ett in exlremh finibut tuit, positi, obseera-
dicat, navem ire in mare, cum jam ih riiah sit? Hxc mus, ut nobis iransire liceat per terram tuam. Proxime
igiliir satis perspicua sunl. igiiur crant jam lerrx promissx, et ad Cades per-
Unitm est quod auctores a nostro delerruerit pla - venerant, qux erat in cxtremis linibus Edom, ut
citojnimirum quod 111Regum, cap. ix, et H Parali- Idutnxa Iransacta, terra desiderala potirentiir.Nota,
pom., cap. VHI,expresse dicitur classis Salomonica, qutrso, ubi texfus sacer constitnat lerminos Edom,
el Hiramica.qux tendebat in Tharsis, inslrucia ess: ui inde elicias qnam prope lerr.im Cbanaam jam
in Asiongaber, qumest juxta Ailath in tiltore maris cssenl Israelitx, et quam longe a Rubro mari; prx-
Rubri. Si igiiur ipse sacer lexlus aflirmal fuisse in serlim cum in eodem Numer. xx cap. iuferius dica-
mari Ruhro, quis audeat ad marc Mediicrraneum il- lur, qiiod negato illis per Idumxam transilu, cum
latn iransfcrre ? prxscrliin qnia Asiongaber, ut pa- II ca^tra mnvissent de Cades, Yenerunt in montetn
tei ex cap. xxxiii Numer., fuit 32 mansro filioruni tlor, qui est in finibus lerrm Edont, ubi Aaron mor-
Israel in deserlo, qtixnon videtur esse iri Mediler- tuus cst. Et cap. xxi adjicilur qiiod illicin eo monte
ranei ora, sedintra conlineniem lerram. Sed ct rg<i Iriuinpliarunt de Chauanxo, qui illis obviam faclus
simiiemconficioargumentationemex testimonio Jn- fuerat. Vide qiiam proxime crani lerrx Chanaam
nx prophetx, ubi sacer teiius conceptis verbis af- promissx. Quod auiem dicitur ibi, Profecli sunl au-
firmat navem eimtem in Tharsis, ex Joppc Mcdiier- tem de monle Hor per viam quw ducit ad mare 'Ru-
ranei maris portu holissimo solvisse: quis igiiur brttm, ut circumirent terram Edom, non eo tendit,
conirarium audebit asserere, et transferrcTharscri- ut velit iierum ad illud raare rediisse; sed ut dicat,
scm navigationem ad mareRubrum? Ut minimiim noii recia a finibus Edum profectos fuissc, quippe
habemus lam manifestum sacrx paginx testimu- qiii per ldumxam transire vctiti, coacti sunt ipsam
iiium, quam ipsi adversarii; ac proinde quamquam ciicuire, el iri eo circuilu parumper retrocessisse
nihil almri pro nobis esset, boc uno solo tam proba- pcr viam qux ducebat ad mare Rubruin, quod ex
bile fleret placitum noslrum, quatn repiiiatur suum ipsis quas egerunt mansionibus in capito xxxm Nu-
ab advcrsariis. mer. relatis mariifestum lit.
Si vcro, quod probabilins sil, velimus diligenter Quid est ergo, quori illo III Reg. ix testimonio ex-
perquirere, inveniemus mulia probabilitate senien- presse scribitur. quod Asiongaber navium Tbarsis
tiam nostfam sliperiorem : nam prxter alia qux sta- jiortus erat in littore maris Rubri ? Non difficilem
tiiri addiic'eiiihs,dno stirit qnx convincant tesiimo- habct solutionem. Immo vero hoc allerum e duobus
riiura lllud de Asiongaber in mari Rubro ndbis non illis esi qux pro nobis f.icere dixi. Nam in sacris
obstare, hec eo id qtiod ipsi puiant significari, scd C litteris riori seinper tharis Rubri nomen sinui Ara-
quod rios. Alterutri esi qtiod provincia ubi siliis eral bico accommodatur; aliquando enim mare Mor-
porlus ille (<|Uicuinquesit, vocatus Asiongaber) iri luurii, sive Asphiltitem lacum significat, aliquando
coderit lexiu deietminalur, niniinim terra Idumxa; etiam ipsum Medilerraneum , t.iraetsi frequeniius
diclitir enirii ibi (III Reg. ix) : C/a»semquoque fecit Arabicum sinum denotet, quem I.-raelitx sicco
Rex Salomon in Ationgaber qum est juxla Aitath, in vcsligio transegerunt. Demus uiriusque acceptionis
littore maris Rubri, in terra Idumww; et H Paralip. exempla. Exodi cap. xxm, definiens Deus lerram,
VIII: Quw est in terrd Edom. Terra autein Edom quam, ut promiserat, dalnriis efat Israeli, tunc lem-
seii Idumxa non est confinis Rubro mari, quod poris in moute Siuai consliiuto, hirc inquit Moysi
Arabicum ex vicina Arabia nuucupamus, sed ab vers. 31 : Ponam autem terminos tuos a mari Rubro
Occasu adjacet Mediterraneo, a Septentrione auicm ttsque ad mare Palmslinorum, el a deserlo usque ad
Judxx terrx promissionis, ut oculate quisque vi- fluvium. Traddm in manibus vestris tiabitatores
dere puterit in tabula ge<>graphiciAbrahami Horte- terrm, elc. Nibil autem ccrtius quam quod hoc loco
Hi, quxin suo Theatro orbis adeslsub riumcro 66, vcrbiim illud, mare Rubrum, Rubriim mare, ul
cujus hxc sunl verba : Judma ab Occasu et Meridie vulgo sonai, non signiiicet; nisi quis velit ab ipso
juncia esl Idumww, inceriis tamen limilibus; ct transiiu Rubri n-.aris filios lsrael terram calcasse
rursiis: Idummi ab emersu Sirbonis lacus itt Occa- promissam , quo uno datq rueret lota hisloria
tum liabilant, qttorum iirbei Maresa, Rhinocorura, Exodi, Levitici, Numerorum, Deuteronomii, el Jo-
Gaza, Anthedon,Ascalon, Azolus.Sunl autem omiies sue, ac bona Psalmorum pars, in quibus nihil fre-
islx civitates ig liltore Mcdilerranei riiaris; et Sir- jx quentius asserilur, quain eorumdem 40 annorum
boriis lacus est juxta Dariiiatam, apud quam Nilus pcregriuaiio per descrtum, ct a promissa terra re-
in Mediterraneum per os orientaiius iabiiur, ct lardaiio. Certe si iriare Rubrdm limes erat promissx
Azotus est portus proximus Joppe. Desumpsil id terrx, promiltebatDeusin Sina monte quod jam de-
Horlelius ex Piolomxo, Josepbo, et aliis. Accipe deral, sed istx nxnixsnnl. Igitur longiludinem pro-
etiam Slrabonis verba in eamdein senienliam : missa:lerrx definit ab Ortit scilicet in Occasum, cum
Judww extrema occidentalia, Cassio proxima, Idu- ait: Ponam tenninos tuosamari Rubro usquead mare
mwi lenent, et lacus (ad mqre autem) Sirbonisr ld Palmslinorum.Etcumin cdnfesso silapud omims,Pa-
est, et lacus Sirbonis, seu D.tmiaix, qui csl ad lxs.tinorum mare esse Mediterraneum, uipote cujus
mare; haud dubiuih quin Mediterraneum. Ut vi- ipsi babitabant littora, ut apud Slrabonem, Jose-
deas quantum distet portus ille Asiongaber ab eo phum, et alios videre est, restat ul nomine maris
niari quod Rubrum nuncupant; immo potius ad Me- Rubri, quod illi ab Orienle opponilur, mare Mor-
dilerraneum silum fuisse ex eoderii, ut vides, testi- luum Dcus velit significare ; ipsum enim Mediler-
tnonio comprobatur : nam Idumxa uon ad littus raueo opponitur ab Oriente, et est promissionis
Rubri, sed Mediterranei adjacere monstralum est. lerrx cerius limes. Quare in originali Hebrxo pro
Illa vero 32 Israelitarum mansio dicta Asionga- co quod vulgatus hic verlit Rubrum, est Suph, quod
ber, alterius longe regionis crat, et ut minimum ad propric signiiicat id quod est finis, seu lermmus :
221 FLAVH LUCII DEXTRl CHRONICON. 222
BIVARII COMMENTARIUS.
cujus rei reperiuntor innumera in sacris litteris A etiam in mari Suph, quandoquidem mare Supb
leslimonia. Eccles. cap. vn, vers. 3 : Melius est ire operuerat caput Jonx; unum igitur, idemque erat
ad domum luctus, quam ad domumconvttiii; in ilta mare de qtio III Reg. ix mentio fit, et de quo Jonx,
enim finis cunclorumadmonelur hominum; et cap. cap. i ct ii, et non aliud quam Meditcrraneum,
xu, vers. 13 : Ftitem toquendi pariter omnes audia- utpote ubi Joppe sila est: ac proinde, et Jonas in
mus. Utroque loco pro fine habelur Suph. Daniel. ultimas Occidcnlis parles fugiens ab Orientali Ni-
iv, vers. 8 : Aspeclus illius usque ad terminos uni- nive ttrbe, tendebat, el Hiram ac Salomon mitte-
versmterrw; et cap. vn, vers. 28 : Huc usque finis bant classes suas in Occidentem per Mediterra-
verbi. Utroque loco pro vcrbo terminos, et finis, ha- neum mare. Dicebatur autem Medilerraneura mare
betur Suph. II Paralip. xx, vcrs. 16 : Invenietis il- Suph, seu terminus,.ftrx cxleris appositissime, quia
tos in summilale lorrentis : id est, in lermino illius : lerras omnes, et provincias terminat; est enim ter-
ibi legimus ctiam Suph. Et ut uno verbo miilta inimis quo Europa, Africa, et Asia secernuntur, et
compreliendam, quotquot auctores lexicorum sunl, ip<a qtioiue Palxstina, Syria, Cilicia, Grxcia, II-
sive Hebnci, sive Syri, sive eliam Chaldxi sermo- lyricus, lialia, Gallia, llispania, Libya, .(Egyptus,
nis, Boderianus, Ferrerius, Arca Noe, et cxlcri, Macedonia, Creia, Cyprus, Sicilia, et alix inlerioris
docent his omnibus liuguis verbum Suph nihil aliiul nolic : quarc recte Goropius eodici vull tnare Suph,
quam lerininum rei significare. Quo videas mare qund universas disiermiuel terras.
Palxsiinorum et mare Suph quod vulgatus verlit Objiciunt adversarii, ex III Regum x constare,
Rubrum, mare Mortuum denolans, lerminos fuisse qund ciassis Satomonis ires annos navigando insu-
longitudinis proraissx terrx ab Orienie in Occidcn- n-" mebat: si aulem in Hispaniam, seu in Occideniem
tera. Quod autem in ejus definitione terrx additur, ' proficisceretur, neque iiuuni aiinum insumerei. Rur-
el a deserto utque ad fluvium, latiludinis lerminatio sus adriunt in anliquis geograpbis non fieri menlio-
est; nimirum a Mcridic, ubi est riesertum Gazx, nem ponus Mediterranei, qui voratur Asiongaber,
usque ad fiuvium, boc est fluvii Jordanis geminns c.tsit juxta Ailaib. Verum ulrumque falso assumitur.
fontes, qui, uti apud llieronymum legimus in com- Nam textus saccr nullibi asserit classem in naviga-
ment. cap. xvi Maithxi, Jor et Dan nuncupamur, lione tres annos insumere solitam, sed quod non
Jordanisque simul nomeu efficientes ad radiccs Li- inittebatur in Tharsis nisi semel in tribus annis :
baniexstanl: Libanum vero ipsum additionemTyrii Semel per tres annos ibat^in Tharsis (III Reg. x); et
regis spectasse ex 111Reg., cap. v, habemus. Quiire 11 Paralip. ix dicitur, Naves regis ibant in Tharsis
et 1 Reg. in, et aiibi sxpe, sic describunlur uni- scmel in iribus annis: videlicet terlio quoque anno
vcrsi braelis termini, ut a Dan usque Belhsabee miiiebatur, aut quia aurum etargentum porlabat in
extensus dicatur, vidclicel a Dan fonle, Jordanis tania quantitale, quod labori triennali arlificum rc-
lermino scpientriouali, usque ad Beihsabee, <jn« spoudebai; aut quia commodius videbalur, simul uua
erat juxia Gazam seu desertum, terminum meridia- classe porlare quod in auri et argcnii fodinis tribus
nuni. Itcrum designaiilur termini ejusdem lerrx .'iniiis parabaiur, aul ob alias causas nobis ignolas.
Num. xxxiv, ct Orientalis vocatur mare salsissi- Quidquid autem de hoc sit; ut minimum, soluro
inum, id est, inorluum, Occidenialis vero niare consiat semel in tribtis annis irc solitam in Tharsis.
niagnum, videliceiMeditcrraneum.Meridianusautem Quod dc Asiongaber objicitur, fcliciter solvit Bec-
soliludo qux est juxia Edom, et Sepicnirionalis cantis Goropius lib. v, in Hebrxo scilicet legi Gas-
magnus mons, scilicet Libauus. E quibus clicies Q lion Gabar, qum est juxla Eluth, Gastionautem signi-
tnarc Suph, ident esse quod salsissimum, vel Mor- licat casttum, monumenium, seu arccm, ct idem cst
tuum, noii auiem Rubrum.illud quod iEgypluni ct alque castrum Gabar, seu Gabriw,quod lamenSpriM^
Arabiam dislerminat. cousiiiuil in Iiitore Mediterranci, et IIorteIj«n^(iK
Simile tesiimonium habemus in principio Deuie- Sirbonis lacum, in finibus Idumxx; Gw$jiixipus
ronomii: Hmc tttnt rerba qum locutus est Moytes ad vocat Bwio Gabriw. At Elulh, qiiam Syriis<et Cfial-
omnem Israel trani Jordanem, in soliludine cam- da-us vocant Elus, ab eodein Plolomxu essS'dicitur
petlri contra mare Rubrum : et V. 5 additur trans penullima civitas Idumxx, ut videas nrirabjlem re-
Jordanem in lerra Moab. Erat lunc lemporis rum omnium consonanliam. x^^a-
Moyses cunt populo (ut dicitur Numer.'xxxni, 4$; Accedunt proxime sentenlix nostrx Sepra^griit£;
xxxv, 1) in campestribus Moab supra Jordanem Interpreles, et quotquot sacr:irum liileraruni DooS?*
contra Hiericho, poslquam hxreditalem dederat res habuit Grxcix Ecclesia universa, quaridoquidem
liibubus Ruben et Gad, et dimidio iribui Manassis, ii oinnesipro Tharsis, Grxce legunl Carthaginem;atquc
in terris ulira Jordancm, quas a Moabitis accepe- adeo prolitentur ad eam nun perRubrum mare, sed
rai, Numer. xxxu. En Moyses iu limine promissx per Mediterraneum naves proficisci solilas. Auriia-
lerrx conslilulus, et supra ipsum Jordanem dicilur mus prx omnibus unum Theodoretum super Jonx
esse in campesiribus Moab contra raare Rubrum, prophetiam hxc aienlem : Ex quibus colligilur non
ct lamen raare quod in campestribus Moab exslal, in lndiam Jonam, sed in Carlhaginemfugisse. El cau-
est mare Morluiim, mare vero Rubrum seu Ara- sam addcns, Non navigaiione hoc mari ulens quis in
bicum inde longissime distabat. Hebraice hoc ilem ._" Indiam profichceretur(solvens ex Joppe), cum intcr
loco diciiur marc Suph, id csl terminus, quia erai tnare nostrum, et Indiam maxima inlersit continens,
terminus lcrrx promissx. Igitur mare Suph, quod ex parte una habilabilis, ex altera parle prorsus de-
nonnumqiiamvulgalus legit mare Rubrum, signifi- serta; tumque plurimi et maxtmi montes interposili
cat sxpe Mortuum. Signiiicare etiam inare magnuin sint, posl quos esl sinus maris Rubri, quocum Indicum
seu Mediterraneum, irrefragabili argumenio est mare conjungitur.
Jonx tesiimonium; ubi enim, cap. n, clamasse dici- Vidimus hactenus non in India Orientali, sed in
ttir de ventre ceti, Pelagus operuit capul meum : in Occidetite orbis parte exstare Tharsis et Ophir: sed
originali habetur, mare Suph operuit caput meum. unde habemus esse in Hispania potius quam in Ci-
Constat aulem tunc temporis non fuisse opertum licia ad Tarsum Pauli Apostoii urbem, aut juxta
aquis maris Rubri, sed Medilerranei, non longe a Sepiuaginta in Africa ad Carlhaginem? Nam idem
Joppe portu. Theodoretus (ubi supra) inquit de Tiiarsis loqucns,
Ex lioc autem ad scopuni regrediamur, hoc tra- Carthaginem civilalemLibyw principem, et B. Isaias,
mite, ut mihi videtur foriissimo. Classis Salomonica el admirabilh Ezechiel nuncupant. Sane quod Tharsis
et Hiramica, qux tendebat in Tharsis et in Ophir, Tarsus non sil, D. Hieronymus suflicienier refellit
erat in lillore maris Sttph, III Reg. tx. Atqui navis ad Marceliam scribens; et cunslat lum ex eo quod
Jonx, qux solvit e Joppe, ul iret in Tbarsis, erat magnopcre vicina est Palxslinx; Scriplura aulem
223 FLAVU LUCU DEXTRI CHRONICON. 224
BIVARII COMMENTARIUS.
sacra navigationem magnam fieri significat in Tbar- A unam esse ex Thartesiacis ditissimis urbibus, fdcm
sis: tum etiam quoniam Tarsus numqttam tanio Martialis lib. ix.epigram. 61 refert:
auro, argenlove abundavit, quantum de Tbarsis et In Thartesiacisdomusest notissimaterris,
Ophir afferebatur Salomoni, et Ilinmo : ut sileam Qua dives placiriuinConlubaBxtin amat.
pavos, simias, et elephantos de Tharsis ct Ophir Vellera nativopallent ubi flavamelallo,
allatos, minime Tarsi nec in universa Cilicia rc- Et linit Hespeiium braclea Viva pecus.
periri. Valeat proinde Josephus hujiis Tharsis in- Longum esset, ne dicam impossihilc, regionis Ilis-
ventor; eo quoque sibi contrarius, quod Tharsis in panx diviiias enumerare, qux passim apud aucio-
Tarso, at vero Asiongaber in Rubro et Arabico mari res legunlur. Plinius dixit: Melallis, plumbi, wris,
constituat, lib. vm Anliquit. Judaic. Rursus Car- argenti, auri tota ferme Hispania scalet. Qtioriin rauta
tbaginem, in rigore loquendo, non esse Tharsis, fuit tit Catullus cuidam dixerit, CuniculosmCeltiberiw
diversitas nominis, et auri penuria convincil; quod fili, vocans Celtiberiam llispanix provinciam cuni-
autem Tliarsis sit Hispanix Tharlessus, nominis culosam, quod auri fodinis scaicret, ut Texior in
vicinitas et provincix, attri, argenlique abundaniia sua Cornucopia commentatur. Papinius autem lib.
demonsiral.Slrabo, lib.m Geogr., auctor est in His- III Sylv. :
pania, inter gemina ostia Thartessi amnis (nimirum Quidquid ab auriferis ejectat Iberia fossis.
Bxtis) fuisse situm oppidumejus nominis; de incre-
dibili vero ejus provincix auri argenlique feracilale Alibi Plinius : Vicena millia pdndo auri annis singulh
lestalur inquiens: Aurum, argentum, ms, nusquam Ailuriam atque Gallmeiamet Lusitaniam prwstare: El
terrarum neque tanium, neque tam probatum generari j„ Silius Uispanus quidem, et Thartesiacus:
usque ad Tiberii tempora compertumest, quam in His- Sed scelericausasaperit DeusimprobusAslur,
pania, quod solum teslimonium ad dcmonsirandum Visceribuslaceraetelluris mergiturimis,
proposilum superesset. Subscribit Slraboni Pausa- El redil iafelix effossoconcolorauro.
nias in Eliacis; Stephatius aulem Bizanlius una Sed quid peregrinamur ad gentes, cum canonicum
utrumque conjunxii, Thartessus,inquiens, lberia urbs sacrumqne tesiimoniumprxbeat nobisMachahxoriim
dicia ajlumine, quod ex argenieo monte fluil, idesi, a liber I, cap. vm : Et audivit Judas \nomenRomano-
Bxli. Claudianus, lib. i in Ruf., dixit: rum, et quanta fecerunl in regioneHhpamw ; et quod
NonThartessiacisillnmsatiaret arenis %npolestatem redegerunt metatla argenti el auri, qita:
TempestaspreliosaTagi. itlic suni. EtBernarriu% lib. HIde Cons;rier , cap. 1:
Vestri qui lerram Auslri smpevisitant, eunt, etredeunt
Unde inter superfluas exuberanicsque diviiias, quas per medium illoriim, aut transeuttl secus; sed quid
Anacrcon respuisse diciiur, iinum eral ejus apoph- boni adhue evm illis egerint necdum audivimus: et
thegma, Nolle se Thartessi centumquinquqgintaannot forsitan audivhsemus, niti prm auro Hhpanim taltit
imperare: illumThariessiacum regem Argantonium populi viluistet. Cum asserit prx auro Hispauix vi-
significans,dequoSilius llalicus, lib. III Punicorum, luisse populi salutem, non loquilur de legalis qui in
dixit: Hispaniam, sed de his qui ad Ausirum prolicisce-
Argantoniacosarmat Carlheianepoles, banttir: <|uarc el ibi quoque aurum llispanix ol>ex-
Rex proavusfuithumaniditissimusxvi, cellcntiam pecunia vocabaiur. Quod si vestigium
Ter denosdecies emensusbelliger annos. Salomonicx navigationis dcside.ratur in Hispania,
f,
"
Eral vere Canheia urbs Tharicsiacx ditionis; immo non desunt auctores qui Hebrxum lapidem invenliini
pi ipsa crediia Tharlcssus a quibusdam, ul noiavit cssc alfirmenl, inruinisSagunii veicris, cpitaphiiim
Mela. I. III, cap. 6, de FretoGaditanoagens;;aiqi:e nimirum Adoniram, regis Salomonis clientein, de
eamdem ob causam Gades ipsx aliquando Tbartessus quo litmentio III Reg. v. 14 , qui inlHspaniamciim
dictx reperitinlur: Cum tamen ab ejus nominis cl tssc trajiciens inibi diem clausit cxiremum. Sic
urbe, in ostio Bxiis olim exslante, provincia tola, refert Moralesin Anliquil. verbo Sagunlo, fol. 77.
camdem nuncnparetur iiomenclaturn: qun pacto lo- Si demum ex antiquis Pairibus quxraiur, qui rcm
cutus videtur Ovidius, Meiamorpb. xv, cum dixit, ipsam lestelur, habemus in primis Anonymum su-
Prxserat occiduusTharlcsialitloraPhoebus. pra ciialum, vel ob suaui vetusiaiem venerandum,
qui exprcsse affirmat, Tbarsis in Betica llispani.c
EtAusonius:"3f- provincia exstitisse (ejus verba dedimus in superio-
Condideratiam solis equosThartesia Calpe; ribus).' Habemus cliam magnttm illum Sinaitain
Stridebatquefrelo Tilan insignislbero. Aihanasium, qui eo magis amplcctendus est, qifori
apud Sinaira degens non longe a Rubro mari, dc-
Auri deinde tanla Tharlesiaci copia fuit, utHomerus> beret illum portum Asiotgiber, et navigationcm
(Slrabone auclore) cl Suidas illuc Pluionis regnum,, Salomonicam in graliam sux prnvincix dcfendcre ;
Avernum lacum, alque campos Elysios constilue- nunc autem nihil minus facii, seri Hispaniam aflir-
rini; nam inibi Elisam fuissc non dilficultcrex Ezc- mat veram fuisse Tharsis. En ejus verba lib. x lle-
chiele, cap. xxvn, elicimus, cum Tyro Tharlesi do-- xaemeron, dum exponit illa Genesis n verba: sed ct
inino ait: Uyacinthut et purpura de insulh Elha, , D ' serpens eral, elc. : In III lib. Regum (ait) invenimut
factatunt operimentumtuum; etenim Elisara ct Thar- navemSalomonissingulis tertiis annis cenire in Tliar-
sis fratres, iu Occidente simul tirbes condiriisse, elt tis, qum ett Hetperia regionis Occidenlalis. Addo
lotam Japhelicam populationem Occidenlalein in- Theodorelum super Jonam, qui poslquam prxmit-
sulas gentium fuisse nomiiiaias ex cap. x Genes. terct Tharsis apud Isaiam et Ezechielein significare
liquet: eo prxsertim quod nullibi tam exquisitat Carthaginera Libyx principem urbem, adriit: Sed
purpura fuit, quam Thariesi; unde Marlialis dei et Libyci et Afri etiam nuncupati Hesperiam orbis
Toga Partheniaua dixil lib. \iu cpigr. 27: panem occupant: nirairum quia.ul Mela inquit li >.
An Tliartcsiacusstabulinutriior Iberi III,C.6, urbem TarthessosBxticam, transvecitex Afri -
Bxlis in Hespcria te quoque lavttaqua? ca habitabant Phwnices. Quasi dixerit, eo Carthagi -
nem vocari Tharsis, quia Tyrii seu (quod idein csi)
Nunc vero Granatensis celebris est. Baderianuss Piicenices ejus fundatores, transvecti ex Abica
auctor est, voci llebrxx Tbarsis in^Chaldxo re- Thartesstim habitabant, non vcro quia ipsa Cai-
sponderc Cheman Jama, qux aliqnando (ait) poniturr tltago esset vera Tbartcssus, scu Tbarsis ; eodem-
pro culore crametino, el multoties pro hyaciiiihino,, niic sensu >e,)imiginta Inicrpietes Carihagiiicin
ut vernm sit de Hispanx Thartesi !domino, Hyacin- Tiarsis vocaverunt, quia nimirum a Carlhagiiiensi-
thus et purpu.ra]pperimentumtuum,Gordubam quoquo: bus habitabaiur, ct ipsi doniiiiHbuniur in illum<fio-
4*5 FLAVIl LUCIl DEXTRI CnRONlCON. 226
A. C. 68. Sancti principes apostolorum Pelrus etPautus Romxjm. kalendas Julii, alter in crucem A. R. 819
aclus est, alter ense jugulatur. -:r_

BIVARII COMMENTARIUS.
dem spectat illud Ezechiel, 27 : Carthaginenses (He-1^ Submittit cui tota suosHispaniafasces
braice, Tharsenses) negolialores tui; a multitudine Corduba; nam nonarce potenstibi Tarraco certans,
cunctarum divitiarum, argento, ferro, stanno, plum- Quxque sinu pelagijactat se Bracaradives.
boque repleverunt nundinai tuas. IIn-c enim non Sed de Tbarsis et Ophir dicta sufficiant.
aliundequam exTharsis HispanixCarlhaginenses Ty-
rumasportarunl. Sedet illudPsalm. XLIV,FI7I> Tyri A. C. 68. — Sancli principes apostolorum, etc. Non
in munertbus, vultum luum deprecabuntur omnesdivi- infirmx notx auciores lam in anno, quam in die pas-
tesplebh;2id urbesxdificatasa Tyriis, seu ejus ditio- sionis utriusque aposloli assignando a Dextro dissen-
ni subjecias.dictum fuit; nulla auiem ex filiabusTyri tiunt. Etenim non uno eodcmque die, sed post inte-
tam divcs quam Thariessus, ct de ea potius dicatur, grutn annum a Petri nece, occisum Paulum docuere
quod in muneribus vuliumEcclesix deprecalura erat. Augustintis sermo. 28 dc Sanciis, Arator lib. 2 in
Et quoniam prxcipuus navigaiionis scopus, au- Acia apostol., el Prudenlius bymno 12, inquiens :
rum etargentum elgeinmx erant, hocaiilem prxci- Unus utritmquedies pleno lamen innovatusanno,
pue a Thartesso seu Tharsis habebatur, binc factum •;;
Viriitsuperba mortelaureatum.
ul naves classisTyrix elSalomonicx vocarenltirna-
ves Tharsis; ul iliud Psalmi ostendit, In spiritu Cxterum nescio quid hxrctici nonnulli sibi eodem
reliementi conteret naves Tharsis; et ipsum Mediter- Prudcntii ct Augustini xvo voluerint lianc scqiientes
rancum qua illac lendebant, Tharsis quoque dicere- opinanrii rationem; consiat nihilominiis riamnaios in
tur, ut apud Isaiam XXIII,Ululate, navesmaris, quam- concilio Itomano sub Daraaso ubi hxc legimus : Pau-
quam apposilissime reddi possct naves Thavsis. Illud r, , lus non diverso, sicut (also hwretici gurriunl, sed uno
ctiam Psalm. LXXI,Reges Tkarshet insulw munera " eodemque[die _cum Petro, in urbe Romasub Cmsate
offerenl; reges Arabum, etc, docte Goropius cuni Nerone coronalut esl. Crcdiderim eos asserttisse alia
proprietate de Thartesso dictum creriit; quasi Psal- ejusdem vcl sequenlis mensis die Paulum quam Pe-
mista diceret: Ab Occidente in Orientem usque, Irtini occisum, non aulem codem die sequenlis anni,
sive uti ipse prxmiserat, Et dominabitur a mari us- ut vult Augustinus. Sed qiiidquid dc illis sit, concors
que'ad mare (quod Theodorelus exponit a mari Hes- esl jam in Ecclesia a Patribus per manus accepta
pcrixusque adEoum Indix), Reges obedient Christo. sentcnlia , cotlem prorsus anno, cl riie pariter ex hac
Hinc etiam gcmmx illx, qtixde Thartessoaffereban- vila sublatos : eamquc docuit Epiphanius bxresi x7,
tur, a loco Tbarsisnomen sorliix suut.ulapud Ezech. Maximus sermone de SS. Petro et Paulo, Cassiodo-
cap. xxvuiet Exodi similiter xxvni et Caiu.v videreesi. rus in Chronico, Metaphrasies, Eusebius, el alii.
Cum vero Tharsis Tbarlessum seu regionem llis- Quo aulem Christi anno id acciderit, varic sensc-
panix significet, facile erit celebrem Isaix prophc- ruut auciorcs. Eusebius in Chronico rejicit mortem
liam callere, quod nimirum velit, cum cap. LXVI apostolorum ad annum 70; Cassiodorus in suo ad
prxdicens apostolorum prxdicaiioncm, et niundi 71; horum vero placita commuui calculo rejiciun-
conversioncin, inquit: Et ponam in eis signum, et tur. Consjat enim Ncronem, qui eos occidii, super-
tuitlam ex eh qui salvati fuerint ad gentes , in mare, vixisse uitum letc annum, el tamen non pervenisse
in Africam, et Lydiam, tendentes sagiitam, in Italiam ad 71 vel 72 Christi, ut oporlebat consequcnter fa-
el Grwciam, ad insulas longe, ad eos qui non audie- tcri. Solum igitur dubium rclinquiiur de anuis 69
runl de me , et non viderunt gloriam meam. Quo loco vel 09, uier illontm passos noverit principes apo-
ubi Vulgata legit in mare, originalis lexlus Ifebrxus C ( stolorum.Cardin. Baronius, tomo I Annal.iEccles., et
li:>beiin Tharsh, cl Sepluaginta servant illud lam- Notis ad diem 29 Julii Rom. Manyrologii juxta ve-
i|iiam regionis proprium nomen, ul Tharsis sit pri- riorem supputationem passos contend.it anno 69.
ina provinciarum, ad quas apostoli mitluntur; ne- Dexter vero, ut vides, anno 68, cujus mihi placitum
quc enint missi sunt in mare ad prxdicandum ipsi iiiulto magis arridel; arrisitque prius doctissimo
:id genies, sed primum quidem in Tharsis, deinde Ambrosio dc Morales lib. ix llist. Hisp., cap. 19, cu-
in Africam et Lydiam, ac deindc in lialiam el Grx- jus dc annorum historicorum supputaiione non vul-
ciam. Pulcberrima sane ac nobilis prxdicalionis S. garc judicium, et eximia diligenlia fuit. Desumo quo-
Jacohi apostoli prxdiciio ista fuit, et Tbarsis veteris que idipsum ex Epiphanio, hxres. 27 asseverante,
scu Tharsensis provincix(sic enim a parie lola His- necatos fuisse anno 12 Neronis; si autem ab anno
pania cognominatur) ad Christi lidcm conversionis Domini 55,Neronis regnum euunieres, ut communi-
aule alias omnes gcnlilium provincias; eo enim tcr auctorcs faciunt, fiet ut anhus ejus 12 in annum
prinio loco tuiltendus dicitur quidam ex his qui sal- Domini 68 incidat. Baronius contendit accepisse im-
vaii ftierunl, videlicet in Tharsis; el sic Dco duce perii habenas anno Domini 56. Veruin hoc etiam
in Jacobo apostolo facium vidimus cum Dextro in paclo ti ipsum 56 inclusive prout oportet accipiatur,
supcrioribus. Et islud quoque intcnlam nostrum adhuc aiiiius \t imperii in prxdictum 68 incidet.
iion parum juvat; si enim primum omnium mit- Sanc non valde in homine (qiianlumcumque doctis-
lcndiis crat apostolus aliquis in Tharsis ad gen- simo) mirandus esl mcraorix lapsus : docuerat is
tcs , profecto Tharsis non crit Indix locus; non sentcniiam nostram in Noiis ad 24 Junii agens
enini primum in Indiam aposlolorura aliquis missus Suippe e illis marlyribus quos Nero incendii Romani cri-
fuit; aiqui saiis superque probatum est a nobis pri- "mine lalso noiatos necaverat, ubi hxc ait: Cmpla est
niiiiii gentilium provinciam ad fidera conversam ejusmodi lam dira Urbis incensio xtn kalend. Sextilis,
fuisse llispaniam , saucii Jacobi ct discipulorum ejus sexque diebusduravil, Basso ac Frugi cons., qui annus
prii-dicaiioue; ea igilur vera est Tharsis, de qua lo- a Recentioribus numeralur a Christo Domino6£. Con-
quitur Scriptura sacra. tigilque horum marlyrium triennioante passionem apo-
Demumnon parura faciet Ophirinx navigationi adI stolorum. Cxterum si annis 63 triennium addas, non
Bracaram urbem, et regionem fieri solitx, Auso- conlicies 69, sed 68, quo anno ipse nunc fatelur apo-
nius lib. Nobilium urbiutn, diim urbes alias variisi siolos neci datos. Sed affert in suum favorem Me-
decantans laudibus, solam Bracaram asserit se jac- taphrastem referentem pro eodem placito, Caium
lare de sinu Pelagi et diviiiis; nam ait: antiquum theologum , Zephirinum Papam, et Diony-
Jure mihi post has memoraberenomen Iberum, sium Corinthiorum episcopum, quod asserant occisos
Emerilaxquoreusquamprxterlabitur amnis, fuisse anno 36 a passione Dominica ; si vero ab anno
«7 PLAVII LUCU DEXTRt CagtONiGOft 228
A. C. 69. iv hfas ItwH, Nero weleratissimus se suj* aunibus «ceidil, A. R. 820*
Petro in sede Ponlificali Romana succedit Pontifex Liaus.
70. Servius Galba Romanorum posl imperator, qui dicitur in Hispania cum VilellioChrislia- 821.
nos multum cruciasse, a veteianis in Hisnania commoranlibus declaralur imperator.
M. Silvius Olljo, necato Galba, Romanorum fit imperator.
Aulus Vtiellius Gertaanieus iuiper. mens. 8, .diem un.um.
Heraclex m llispania prxdicat S. Aquila Ponlicus,'missus ab appslojo Paulo ia Bjspa-
nias prxdicationis ca-usa.
BIVARII COMMENTARUJS.
34 inclusive numercs annos 36, pcrvenies ad 69. SedI A persccuiio, ut saiis veri^imile sii, non potuisse cle-
boc profecio sectire dicereinr, si consiarci, quid ipsi rum ad electionein novi Pouiificis convenire. Illo
sentirenl de anno morlis Domini; mtilti enim, iique aittein e medio sublato, quamprimuin Chrisiianis
gravissimi, Patres exislimarunt cruccm subiisse annoi dalus esl resnirandi locus, simul in ununi coeunies,
53 setatis sux (sic Origenes, Tenuliianus, llierony- Ciemens iiooiinatiiini a Pclro in suum favorera factx
mus, Eusebius, et alii a nobis relati ad aunum Chri- (si tamen facix) cessit, et de novo Pontifice deli-
sti 31), quibus si illi astipulanlur, cum annus mor-> gcudo tractaiuui esl, atque tunc temporis Linus in
tis inclusive sit accipiendus, Uel ut anno 68 fateanlur Pelri sedem subtogalus. De annis sui Ponlificalus
aposlolos occisos, tot enim a 33 ad 68 usque inler- agemus inferius.
«int. Sin minus. aientes forsitan anuo xiatis 34 iui A. C. 70. — {. Servius, etc. Egerat Servius Sul-
«ucem aclum Domjnum, et post 56 Petrum et Pau- pitius Galba cilerions Hispanix prxfectura aimos
lum martyrio sublatos, erit ut anw> Dontini 69 id[ 8, primum quideiu severissimum se gerens erga
coiiligerit. Scd quid de anno mortis Dominicx sen- .Christianos, in quo Aul. Viiellius eum acriier juvit;
serini sibi servarunt, ct rieulri obesse, vel prodcssei deitide placidum ac bcncvolum ; quod in causa fuit,
proiode pptewnt. Sed el in Vita S; Photuix Sa.uiori-i ul Julius Vindexidolum Gallix Narbonensis prxscs, coutra
tanx (de qua supra ujciiiionein fecimus ad annum 6u) Ncroiiem, quasi conira idolum, eum impera-
expresse dicitur ipsa a Nerone marlyrio coronalai lorera erigei et. Ipsum niiiilominus, tametsi renuen-
ajuio Domini 69, die 20 Martii.eodem anno quo Neroi tem in principio, postmodum assenlientein, Silvius
ipse occisus est: cum auletn consiaus sit apud omncs, Oiho apud novaui Cartbaginem paulo ante Neronis
eiiam apud Grxcum auciorem mariyrii S. Photinx, nioriein acclamavit.Quidvcrohujusreiaudito nuntio
B
Neronem uno ferc anno post apostolos pcriisse, fit. feceritNero.audJ Suetonium inNeronecap. 42, cujus
gt ipsi anno Domiui61 coronaii fuerint. eiiam Betvaceosis verba referl !ib.,9 Speculi Histor.,
Ut uno igilur verbo Petri prxcipua facinora com- cap. 118: UbidemoluGalliarumcognovit,adeolenteac
prehendam, anno Domini 36, postquam in Sainariamt teverelulil,ul
occasione
gqudendituspicionemprwberet,lamquam
subtala
-cuinJoaune descendit, Antiochix caihedrara crexit, spoliandarum,jttre belli, opulentis-
simarum provinciarum.Postquam autem etiam in His-
post seplem ejus annos (ut Gregorius aHirmat in Re- pauias defecisse
gisiro, lib. vi, epist. 37 ad Eulogium Alexandrinuiu voce velut mortuus coguovit, collapsus animo , diu sine
En quanli Hispauiarum
«piscopum, liberPontificalis, Eusebius, %t alii), vi-. itnperium xslimabat.jacuit. E medio deinde sublato Ne-
delicet anno Domini 44 furidavit itomanam, de.quo iterum Galba a militibus in Hispania impera-
diximus ad annum ipsum cura Dexlro : ac demum rone, tor acclamatur : Romam proficiscitur, quo lcci post
post 24 annos in ea exactos mortem proDomino (>|>- mcnses 7 et dies paucos ab M. Stlvio Oihone interfi-
petiit anuo 68. citur : sibi imperium prxripuit (fuerat is antea
A. C. 69. — 1. Idus Junii, etc. Eusebius in Cbro- quxstorqui subNerone, atque ut Morales
nico hxc babet : Nero cum a senatu quwnretur, e tradit lib.Lusitanix, ix HisU Hisp., lapides Neroni erexerat in
Pqlalio fugiens ad quatuor Urbis M. in subnrbano li- titulum ef trophxum regionis a latronibus, et his
oerli tut, semel inlerfecii} anno wlalis suw 32, atque qui novain religionein inculcarant, purgatx), sed
in eo omnis Auguslifamiha consummataest. Cx-terum1 posl tres meoses manu propria pere-
cutn id acciderit 10 die Junii, fieri ncquivit ejus ca- mit. Huic successitsemetipsum
A.
Sus nisi Tere post annum a inorte apostolorum, sci- Q Cluvii Rufi Hispania seVilellius, illique per manus
licel arino poiniiii 69. subjecit. Occiditur vero a
Vespasiani ducibus, cum egisset menses 8 in impe-
2, Pelro in sede, etc. Dixerunl nonnulli S. Linum rio. Sic referunl Romanaruni rerum scripiores, ex
fuisse quidem Petri superstitis iu Romana sededum- quibus id desumpsere Ambrosius Morales,lib. ix llist.
la,xat coepiscopum et coadjutorcin, obisse vero ante llisp., etcardin- Baronius toinolAnnal. Dissidentta-
mprlem ipsius, atque adeo lion fuisse Poniificem menquod hic putat hxc ita accidisse, ut Galba fucrit
quod Meiaphrastes quidem docuit ad 29 occisus die 16 Januarii amii Domini 71, Otho se per-
uoii, et Panvinus seqitifur. Sed Dextcr potiorem craerit 20 Aprilis , Viiellius vero peremptus sit 3
Jjuriraum,
gequitur partem, asserentium, Peuo supervixisse ac Octobr. ejusdem anni. Sed Morales anno 70 Domini
Successisse; bi sunl Tertullianus, lib. ui Carrainum evenisse contendit, quod Dexter amplectitur: Euse-
in Marciouem; Jrenxus, Ijb. ni, cap. 3; Epiphanius, bius ita in Cbronico hxc referi: Post NeronemGalba
hxresi 27; Augustinus, epistola 16.1; card. Baro- in Hibernia (id est Hispania), Yiietlius in Romanm
njus cura qiajori recenliorum parte. Quando autein urbis foro , capite irnncatur. Oiho 3 regni sui mense
fuerilsuffectusiii Petri apostoioruui principis locum, apud Bebriacum propria manu occubuit. Vitellius 8
sub Jile etiam est. Baronius suspicaiur ab ipsa riie imperii sui mense a Vespasianiduckbut occisus in Ti-
mariyrii S. P«trj Pontificatum iniisse, eo lamen berim projiciiur. Sed iu anno de&jgnandoerrat, til-
djicius, quod (anno Doinini 80, niim. l) : Cu.u non pole qui necem Neronis in annum Domini 70 dis-
qppareat quof dieb.ut ulicujus Pohiificis sedes vacq- lulerit.
verit, a die sequenfiobitus pmcd4en.lis,annos ejut qui 2. Heraclew, etc. Hujus nominis mu|tx fuerunt
mbrogqtttt ett cogimur numerare. A't ut vidcs bxc o|Im civitates in orbe: Ptolomxus unam collocat in
npn est secura, et exacta supputalio. Equilmus cmn D I Sicilia, in Syria duas, iu Media unam, unam etiam
suu Nerone occisum Liniim ilicat, ut minimum ante in Thracia; alleram in Macedonia, quam Sinticam
obitum Neronis subrogaium fateatur necessuin csi. vocnt: prope Paludem Mxotidem, unam in Taurica
Pexter post Neronis necem suffecium arbiiratur, Clicrsoncso; apud Pontum el Bithyniam aliam, ac
liiagiiacum ratioii.e; etenim anno illo quo Nero su- dcnium unain in Asia Miuore. Ejus vero de qua Dcx-
usrstcs Ituit, tam dira in Rouiaua Ecciesja sxviit ler agit, meiuiuit Sira.bo lib. lit, asseritque sitam
229 FLAVII LUCH DEXTRI CURONICON. 230
A. C.70. In Arabia Felice civitate Sjssanix Adrumenlorum,marlyrium sanclortim rcgum Irium A. R. 821.
Magorum, Gasparis, Ballhasaris, et Melcbioris, qui Christum adoraverunt.
IRIVARHCOMMENTARHJS.
juxta fretuin Gaditanum in ea continentis parie, A Apostolo AquilamcumPriscillain Hispaniam missos,
qux ab Oriente proxime adjacet ipsi Gadilanx In- nam ut Dcxter asseverat, ibidem Heraclex prxdi-
sulx. Consouat aliis locis Dexter, nam ad annum cavit Aquila; id qiwd Dorotheus in synopsi scribit:
296 ait: Heraclewin Hhpania, prope frelutn Hercu- immo vero ejusdem urbis inquil dcsignalum fuisse
teum, etc; ad amium auiem 300: Urbe Heraclea, in antistitem (ila ex Dorotbeo refert Baronius in No-
Calpe Hhpanim, etc. Joannes Mariana lib. xvi tis ad diem 8 Julii martyrol. Roman.), tamctsi is
Hispan. Hislorix, cap. 2, existimat esse Calpem non cxplicei, ubinam urbs illa lleraclea sita esset.
ipsam, seu Gibraltar, quod idem est; falliiur lamen, Unde quoniam in Bithynia, Asix Minoris provincia,
nam ut vides ex Sirabone, iti alio inleriori silu con- una ex Heracleis existit, hlnc nxilii riecepiiasseiue-
siiiuiiur proximo Gariibus. runt in Asia Minori obiisse. Sed de hocagemus cum
In hanc igitur urbem missus fuil ab apostolo Paulo Dextro ad annum Domini 95..
prxdicandi gratia , Aquila genere Ponticus. Fuerat 3. In Arubia Felice, etc. Ex Arabia Felice ortos,
is cum uxore Priscilla (seu Prisca) ejecius Roma indequc in Belhleein adoraiurosDnmiiium instabulo,
cum cxteris Judxis; et primum qiiidem vcnii Co- ivisse Magos illos Evangelicos, docent Justinus in
rintbum, ubi Paulum hospitio suscepit, liabuii<|ue Tryphono; Tertulliantis contra Judxos, et lib. m
ariis sux scenofaciorix operarium: deinde perrexit conira Marcionem; Cyprianus scrm. de Stella et
Ephesum, quo loci virum illum celeberrimum Apollo Magis, Epiphanius in Epilome, reges vero fuisse
Alexandriniim diligentius quam essct, in firie iu- (rcgiilosinulligo)scribunt Tertullianus, elCyprianus
struxit. Andi S. Lucam cap. xvm Actor. : Posthmc rclatis Iocis,Chrysosiomus honi. 6in Matlh., llilarius
egressus Paulus Alhenis venilCorinthum : el inveniens lib. iv de Trinit., Basilius houiil. dehumanaChristi
quemdamJudmum nomine Aquitam, Ponticutn genere, uI Geucratione, ldacius ad Varimundum. Addit vero
qui nttper veneral ab Italia, el Priscillam uxorem ejus Chrysosiomus, quem Equilinus referllib. n, cap. 48,
[eo quod prwcepissct Claudius dhcedere oiitnesJudwos Magos istos (id est, sapientes) etin astrorum cogni-
a Roma), uccessit ad eos. Et qtiia ejusdem eratarth, tione peritos, a Balaain originem duxisse, et ex illa
manebat apttd cos, et operabatur : erant aulem sceno- phopheiia ipsius, Orielur stella ex Jacobo,etc.in co-
facloriw artis (corum scilicet qui pelles parabanl ad gnitionem tanriein novx stellx Chrisii orlum publi-
papiliones, et icnloria conficienaa, seu ad aulxa cx caniis venisse. Sed quomodo ? Quidam secretorutn
pellibus depiclis , ac deauratis construenda, quos inspcciores elegerunl de ipsis dttodecim, et si quh mo-
vulgo in Ilispania Guadamazileros vocamus. Sic ex riebalur, filius ejtts substiluebatur. Hi per singutos an-
Beda et Chrysostomo desumo). Seqtiitur Lucas : nos post messes, ascendebant super montem excehum,
Paulus vero cum adhuc suslinuhset dies mulios, fra- qui dicitur Victorialis, el tribus diebusibi morantes se
Iribus valedicens,navigavii in Syriam, el cttmeo Pri- elevabant, Deum orantes ut stellani a Balaum eorum
icitla el Aquila, devenilqueEphesum; et iltos ibi reli- palre prmdictamostenderet. Ei sic successiveterni, el
quit. Et paucis interpositis: Judwus auiem quidam, terni, omnes duodecim faciebant. Dum aulcm hli ires
Apollo nomine, Alexandrinus genere, vir eloquens, de- reges in nocte Nativitalis Domini ibidem rcperirentur,
venit Ephesum, potens in Scripturh. Hic erat edoc- ttetla de novocreala eis apparuit, el natum regem Ju-
tus viam Domini, et fervens spiritu, loqucbatur, el dworum indicavit, eosquead eum adorandum inviia-
docebatditigenterea qumsunt Jesu, seienslanlum bapli- vit. Rursus refert Eqoilinus, quod tametsi omni re-
ima Joannis. Hic erijocwpitfiducialiter agere in syna- licta gentilitate exinde fideles exstilissenl, Baptismum
goga. Quem cum audhsenl Priscilla et Aquila, assum- Q ( tamen non susceperunt, donec dhpersh aposlolis ad
pserunt eum, et diligentius exposuerunt ei viam Do- prwdicandum, a S. Thoma apostolo, qui apud Indiam
mini, etc. Oportebat sane doctissimos in fide fuisse: prmdicavil, baptizatisunt; et in fide Ghristi confirmati,
eos qui lam eruditum virum plene instruxerunt int ejusdem in prmdicalione coadjutores fuerunt. IIxc
Chrisli fidei mysteriis. Eqiiilinus. Verba autem Cliiysostonii in homil. 2
Dum hxc Ephesi agerentur , scripsil Paul.is Epi- iinperfecii operis in Matih. bxc sunl: Legi apud ali-
stolam priorem ad Corinthios, Ephesi apud Priscil- quem, isios Magos ex librh Balaam apparilurm hujtis
lam et Aquilam moram faciens; unde in calce ipsiusi stellw scientiam accepisse. Audivi etiath atiquos refe-
salulcm ari Corinthios mitiit ipsorum nomiue in- renles de quadam Scriptura, et si non certa (id est, ca-
quiens : Salutant vos in Domino tnultiim Aquila et[ nonica), tamen non deslruente fidem, secl polius de-
Priscilla, cum domeUicasuaEcclesia, apudquos ct ho- leclante, quoniam eral quwdam gens sita in ipso prin-
spitor. Iude Claudio e medio sublato, ac Nerone im- cipio Orientis juxta Oceanum, apud quos ferebalttr
perante circa annum Domini 58, ileruin Romam re- quwdam Sctipiura, vttcriplo nomine Selh, de appa-
dierunl ; nam lunc temporis scribens Paulus , Co- rilura hac siella, et muneribusei hujusmodi offerendis,
rinlhi existens, ad Romanos, paransque iter perr qum per generaiiones sludiosorum hominum, patribus
ipsos faccre in Hispaniam, ait : Salutaie Priscam etl referentibus filiis, habebatur deducta. Itaque elegerunl
Aquilam adjtttores meosin ChrisloJesu (qui pro animai se ipsos 12, et cxlera qux ab Equilino relaia sunt.
mea suas cervicessupposuerunt: quibus non solus ego) Subditque : Appciruitillis habens in se quasi forinam
gratias ago, sed cttncim Ecclesiw genlium) el domesti- putri parvuli, et sttper se similitudinem crucis, et do-
cam Ecclesiameorum. Quo loci Clirysosiomus in ho- jv , cuit eos, et prwcepiteh, ut profichcerentur in Judwant.
'
u
utiiia speciali quam de Prisciita et Aquila scripsit,, Profichcenlibus aulem eh, per biennium prwcedebat
mulla in eorum laudent undecumque congerit. Ite- stella, et nequeesca nequepotus defecitin peris eorum.
rum autem Roina in Asiam secessisse ex Epistola II,, Et post pauca: Cum reversi fuissenl, manserunt co-
Pauli ad Timotheum deducitur. Scribcns enim ad1 lentes et glorificanles Deum studiosius magis quam
ipsura, itt ad se vcniat cito, qualenus cuin eo jam1 prbnum; et prmdicaverunt omnibus in genere suo, el
solulus c vinculis Neronianis in llispaniam (quod1 multcs erudierunt. Denique cum post resurreclionem
ad Hebrxos scripsit) nroficisceretur: jubct ut illos sa- Domini Tkomas aposfolusivisset in provinciamillam,
lqtet, Saluta (aii) Priscain et Aquilam. Quo vidcass adducti sunl ei, et baptizatiab eo facli stint adjutores
quaniam solliciiudinem pro Evangelio gererent, , prmdicationisiltius. Ilacienus Chrysoslomtis. Sane si
quam solliciti atque diligenies hinc inde sxpe abb S. Tbomx in Evangelio coadjulores fuerunl, nihil
Occidenle in Orientem, et ab Oriente in Occidentem n niiium quod a Dexlro mors eorumdem protrahalur
ambularint. Cxlerum dubium non est cum Timotheoo in bunc 70 Christi annum; oportuit tamcn ad cente-
rursus Romam coucessisse, aut paulo post; et abb siinuai ci fqrie aliquot anuos amutius eorum aliqucro.
231 FLVVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 232
A. C. 70. Imperator Csesar T. Flavius Vespasianus imperat annos 9, menses 6. A. R. 821.
Per hxc tempora delatus in Asiam S. Joannes cognomento Theologus, docebat
Epliesi, unde scripsit ad Caium Hispanum C. centuriohis Malacitani filium, fratrem
BIVARII COMMENTARIUS.
nervenire; prxsertim si verum esset quod idem A t ronius vult ei tanlum dies 6 defuisse. Dexter «olum
Equilinus refert, et picturis antiquissimis indicatur, illi dat menses 6, supra annos 9, nisi mendum sil in
seniorem Gasparem, quo tempore Belhleem peiie- codice.
runt, luisse 6o annornm, iriedium Balthasarem qua- 5. Per hme tempora, etc. IIoc'est, sub Vespasiano,
draginla, juniorem Melchiorem viginii': sed num- scripsit ad Caium Joannes tertiam suam epistolam,
quam ad credenduin addticar, quod aliquis corum ad qux incipit, Senior Caio (seu qnod idem cst Gaio)
sexagesimum tunc temporis ascendisset, quandoqui- charhsimo, quem ego diligo in veritate. Cum vero
demnoueispollereniviribus, quxadiam longum iter Dexter non dicat, boc ipso anno Domini79 et 1 Ve-
conficiendum paucissimis diebus necessarix essent. spasiani eam scrinsisse, sed pcr hxc tempora, nimi-
Quod ad numerum illorum spectat, D. Leo ser- rutn quando ipse imperabat, sub dubio relinquitur,
mone 1 et a 4 usqtte ad 8 dc Epiphania tres dumtaxat fueritne dala epistola initio ejus imperii vcl post-
fuisse docet, quod Rupertus et Beda sequuntur, qui modum , usque ad annum Domini 79, vel 8o, quo
tamen in colleclaneis eos suis vocat nominibus, ut Vcspasianus mortuus est. Hxc dixerim pro inajori
simililer facit Equilinus cilato loco. Nbn tamen as- explicatione illius prxnominis Senior; his enim Ve-
scntior ei, quatenus dicil quod eorumdem nomina pasiani lemporibus, erat Aposlolus annos natus 75 ,
Hebraicn sint Appellius, Amerius, Damascus; Grxca vel 70, si, quodrationi consonum est,demus ipsum
\croValgatath, Malgatath, Sarrachin; Latinaautem in Apostolorum collegium coopiatum xtalis sux 25,
Gaspar, Balthasar, Melchior (ut minitnum) Lalina vel 20. Erexerat iam tolius Asix Ecclesias, quando-
non siint, sed Chaldxa, ut de Ballhasare constat quidem ab anno 48, quo Virgo Deipara translata fue-
apud Danielem. Eadem nomina Gasparis, Balthasa- n" rat ad superos, ut plurimum inAsiacommoraius tra-
ris, et Melchioris habet Maurolicus in suo Martyro- dilur. Hic autem Caius , cui epistola data est, non
logio, et multi recentiores ; satisque traditione con- erat centurio ille Caius, cognomenio Oppius, qui
stat, qua in eorum venerationem multi Cbristianorum morientem Chrislum Dei Filium confessus est,
nomina illorum sibi usurpant in baplismo. Rursus sed filius ipsius, ut manifestant verba illaDexiri, Cu-
Equilinus piilat naturali morte sublntos : Dexter jus pater posl fit episcopus Mediolanensh. Hunc enim
vero mariyrio. Sed et in hoc standum Dexiro, utpote fuisse tertium a B. Barnaba ejtis sedis anlistitem ,
aniiquiori, et diligentiori. Placet lamcn Equilini Auctor ad annum 34 Chrisli expresserat: nunc vero
verba referre, qtiibus translaliones corporum san- vocat ipsum C. cenlurionem Malacitanum , de quo
ciorum trium Magorumdescribtiniur lib.iv, cap. 43: eliam anno 52 dixerat: Ftoret centurio Malacilanus,
Eustorgius episcopus naiione Grmcus ab imperatore S. Jaeobus ibi lingit; ct hoc 70 anno paulo in-
Constanlinopolilaiio legntus ad Mediolanenses missus ?uem erius ait: Qui C. donio Corinthius, genere vero Hi-
est. Qui tam gralus exstilit civibus, ut ipso inde rede- spanus, elc.inde venil Mediotanum,et pontifex ibi
unie, cum sedes vacasset, ipsum archiepiscopumelige- factus in Domino moritur. In his nulla est contra-
rent. Sed ilte inconsulio Prineipe, eleclioninoluil con- dictio; aliud eniin est esse Malacilanum, seu genere
senlire. SicqueConstanlinopolim rediit, et imperatori Hispanum, et aliud domo Corimhium : utrumqucsi-
quod faclum fuerat nuntiavit. Imperalor vero grathsi- mut potuit contingere, et nasci Malacx in dispania,
mum habuit, eumque consecrandum Mediolanumre- et aliquamdiu Corinlhi inanere. Aut forsan dicitur
misit. lnsuper trium Magorum corpora in arca Malacitanus, non quia Malacx nalus essel, scd quo-
maxima sepulta dudum de Perside Constantinopolim niam inde gehus palernum trahebat, cum quo domo
adductd, Euttorgio pro munere concessit: quw san- G Corinthius dici ct esse potuil; ubi el Paulunt ali-
ctus in navi tisque ad porlum detutit. Cum atitein quando domo, tectisque liberaliter excepit, de quo
arcam cum corporibus currui imposuisset ( Janux ipse Paulus scribeus ad Romanos, Corinlbi apud
videlicel) el junctis pluribus paribus bonum eam tra- ipsum manens, ail cap. xvi: Salutal vosCaius hospes
liere non possent : divina revetatione duw solum ju- meus. Hic igiiur lantus ac talis Caius Oppius duos
vencmpauperculm mulieris devotm, plaustro apposiiw dicilur hoc loco a Dextro habuisse filios ; Caium ,
levissimecurrum trahebanl; quarum unam in itinere ad quem Joanues scribit, et Demetrium, quem in
lupus occidit. Moxque sanctus Episcopus lupo manda- eadem epistola summopere commendat dicens : De-
vit, ut vicem juvencm Mediolanum usque suppleret. melrio tesiimoniumreddilur ab omnibus, et ab ipsa
Slalimque lupus omni deposita [eritaie mausuetus ve- veritate, sed el nos testimoniumperhibemus. De quo ?
hkttto se exhibuit, et junclus una ctimalia juvenca Me- nimiruut de eo iu quo ipse Caius ab Aposiolo lau-
diolanum currum pertraxii: ubi sanctorum Magorum dandus nunc venerat, et in quo Diotrephes impru-
corpora lumulata quieverunt, usjue ad lempus Frede- dentissimus episcopus deliqueral. Audi Apostolum
rici imperatoris cognomine Barbarossa, quo tempore, ipsum ad Caium bxc aientem : Charissime, fideiuer
Mediolano everso, arca itlic dimissa, Sanctorum cor- facis, quidquid operaris in fratres, el hoc in peregri-
pora Coloniam translala sunt. Ubi hodieque magno nos, qui testimoniumreddiderunt charitati luwin con-
Christiani populi concursu vcneraniur. De cisdem speciu Ecctesim, quos benefaciensdeduces digne Deo;
translationibus agit Echius in homil. de S. Thoma pro nomine enim eius profecti sunt (scilicet peregrini
apostolo, el inter recenliores Illescas i part. Hisi. in sancta loca) nihil accipientes a genlibut. Nos ergo
Ponlif.,Trugillus in Tbesauro concionatorum, etalii. n" debemus sutcipere Itujutmodi, ul cooperatorestimus
4. Imperator, elc. Hoc ipso Christi 70anno impe- verilatis. En Caium de
rium arripuissc Yespasianum, cum Dextro narrat quid de Diolrephe ? Scripsissem hospjtalilaie laudatum, sed
forsitan Ecclesiw;
Morales lib.. ix. Fuerat is a Nerone Hierosolymam sed is qtii amat primatum gerere in eis (id est, episco-
inissus, ct in totam Judxam, qux Festi Flori avari- pus, aut inlrusus, aut nequam) Diotrephes, non re-
tiatn noii ferens rebellarat contra Romanos. Re- cepit nos : non ipse suscipttfratres, et eos qui susci-
groditur autem Romam , ut imperium invaderet, piunt prohibet,ei de Ecclesia ejicit; quod Dexter ait:
Tito filio cum exercitu in Judxa reliclo, ttt cum Diotrephes vero impediebat hospites ad Hispaniaspe-
Josepliocxteriatictores rerum Romanarum cnarrant. regrinationis causa devenienles. Huic ergo Joannes
De annis imperii Vespasiani conveniunt omnes contra ponil Deinetrium inquiens: Demetriotestimo-
exegisse 9, sed non complevisse 10. Eusebius in nium redditur ab omnibus, el ab ipsa verilate: nimi-
Chronico putat impopasse ann. 9, mens. 11, dies22, rum esse hospitalem virum, peregrinosque hospiies
niroirun) per 8 dies non complevisse annos 10; Ba- libenter suscipere, ted et nos testimoniumperhibenm.
 " FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON.
235 234
A. C. 70. Demetrii hospitalis viri, cujus pater post fitepiscopus Mediolanensis. Diotrephes vero A. R. 821.
impediebat hospites ad Hispanias peregrinationis causa devenientes. At hicmalus epi-
scopus propler ejus scelera et superbiam deposilus est.
BIVARH COMMENTARIUS.
qui id vidimus, et nos ipsos cum aiiis suscepit. A negabimus illuc ivisse ? Ut minimiim post exsilii ab-
Quanlum autem assequtpossum ex Joanne et Dex- soluiionem nibil obslare poiuit Apostolo prxser-
tro , ita C. Oppius res suas ordinaverat, ut quid- lim , qni velut verus tonilrui (ilius numquam uno
quidMalacx vel Corinthi haberet, in sustcniationem loco multo tempore mansit. Sane falluntur, et toto
peregrinorum fidelium cederet, unde et Caius filius ccelo errant ii, qui existimani numquam ab Asia Mi-
Malacx in Hispania, Demetrius vero Corinthi in Asia, nore (quam modo IValo/iamvocant) prxdicationis
bis usihiis depulaii ab ipso erant; cum tamen et gralia retraxisse pedem; nam in Phrygiam quoque
ipse perpetux peregrinationi binc inde ad loca profcctum fuisse , Metapbrastes die 5 Seplembris
sancta se addixisset: undu nunc in Hispania, iitmc (apud Lipomanum tomo VI) auctor esi. In Parthiam
Hierosolymis, uunc Corinthi, nunc Ephesi, nunc similiter probat Baronius in Notis ad diem 27 De-
Romx, nunc Mediolani reperitur; et ob hoc ait ce.mb. ex epistola I ejusdem aposloli, qux veteri
Dexler: Peregrinatio ad loca sancta Hispaniw ex aliis litulo inscribebaiur ad Parlhos.lmmo vero, et ad Indos
tocis orbis terrarum a mutth quidem et diversis facla, ipsos penetrasse declarant vetustissimx memorix
et peregrinatio Damasci ad S. Ananiam Hispanis in- ibidem reperlx a patribus Societatis Jesu, ut in lil-
super regionibuscelebrh habetur; uli fuil ab ipsis apo- leris ipsorum datis anno 1555 videre est. Ne quis
stolich temporibus, cum C. Oppius centurio peregrinos miretur, cum audit ad Hispanias eiiam profectum :
in Hhpania susientabal. Quod autem subdit: Qui prxsertim quia eidem profeclioni gravissimx asti-
C. domo Corinthius genere vero Hhpanus eliam D. pnlantnr conjecturx, ut quod ejus aspecius et adven-
Paulum inde redeuntem domo, tectisque liberaliter ex- tus vehementer ab Hispania desiderarelur, ulpole in
cepit, non intelligo de hospitio quod Paulo Corinthi n" S. Evangelio filiis fratris sui majoris; quamobrem
prxbuit, cujus ipse ad Romanos scribens lestimo- diibiumnonest,eosdemcharissimos semperS.Joanni
nium dat, salutat vos Caius hospet meus: sed de bo- fuisse. Accedebat non leve itineris incentivum, quod
spitio quo ipsum Malacx suscepit, quando Apostolus a multis illorum qui peregriiiationis gratia ab Ilispa-
ab Hispania discedebat, ad manyrium Romatn pro- nia in Asiam discedebant, visilatus fuerat, de quibus
perans : nam tunc inibi ipsum fuisse docuit in supe- dixerat: Gavhus sum valde venieittibus fratribus, qui
rioribus Dexter ad annum 64 et 66. Comitalum vero nibil xque ab Apostolo exquirebam quam ipstim in
fuisse Paulum Romam quousque capile plexus est, patriam deducere. Ad hxc Joanues ipsc duo pretiosa
saiis est verosimile , nam inde in Asiam migrasse sibique dilectissinia in Hispania habebat pignora,
argumento est, quod paulo post in Asia eiiin reperi- nimirum fratriscorpus, et sacramxdem deColumna,
mus S. Joannem visitantem,immo el ejus Evangelium, cujus consecrationi ipse adfuerat, angelicis delatus
amanuensem Apostoli facium scripiis suscipientem, manibus cum sacra Deipara , et hxc qux a multis
quando primum ab ipso dictatum fuit: ut ab Atha- annisnon viserat.voletquisipsum numquam tandem
nasio accipio, cujus in sua synopsi hxc sunt verba , pro desiderio visilasse ? Et qui nihil eorum qux
qtix. Baronius quoque recilat ad annum D. 99; verbo prxdicabat omittebat, prxdicavit autem et
Evangelium tecundum Joannem prmdicatum est a commendavit lantopere peregrinationes in sanctos,
Joanne apostolo, et dileclo, cum esset in Pathmos in- hoc solum non opere complevissel ? Et sola Asia
sula; et postea ab eodemEphesi ediium per Cttitimdi- lantam lucem occupare poterat ut a nullis aliis re-
lecium apostolorum hospilem, de quo Paulus ad Ro- gionibus videretur? Et quomodo tam splendidum
manosscribens dicit: Saluiat tios C. hospesmeus. Ta- fulgur tonitrui filius lotum orbem ab Orienie in Oc-
metsi alii hoc C. Proclioro tribuant, uti ad annum 94 G cidentem, ab Asia in Hispaniam non illustraret? Sane
tm Dextro dicemus. qui fulguris seu filii tonitrui Joanni nomen indidit,
Inauditum hactenus est quod de C. Oppio subit Christus Dominus , de fulgure (apud Mallh. xxiv)
Dexler : Invhit Joannem ab exsilio post redeuntem in dixit: Fulgur exit ab Oriente, et paret usquein Occi-
Hispanius , et rursus comitalur Joannem et Romam dentem. Quis auiem verus Oriens nisi Asia? et quis
usque Ignatium. Ergone ei Joannes in Hispanias per- verus Occidens apud omnes veteres, nisi ilispania?
rexit ? Perrexisse, C. Oppio comite, iieruinque Ephe- nonne de ea cecinit Ausonius?
sum usque ab eodem deducium boc loco, ex Dexlro Conriidcratjam Solisequos Tbartesia Calpe. - '
habemus, cujus testimonium non mihi solum, sed Et Ovidius:
et doclis quibusquc viris plurimi faciendum est; et
tametsi nobis non constet unde id desumpserit, de Prxserat occiduusThartesialittora Phcebus.
tanto auclore ambigendum non est, niagnum ipsi ab Ut vel argtimento ipsius Domini Salvatoris credas
anliquis scriptoribus suppediiatum fuisse ejus veri- fulgur quoque isiud ab Oriente exiisse , et u?qiie ad
tatis fundamentum. Ego auiem certus sum non inrii- ullimum Occidentis paruisse. An forsan boc solura
guisse alio, quam asseriore (ilialionis Caii hospiialis inler omnia fulgura solo continerettir Oriente? Aut
viri erga C. Oppiuin Malaciianum , hoc enim dum- quod Jacobum fratrem paucis annis fecisse vidimus
taxat dato, quod procul dubio Dextro satis superque utpote lonitrui filitim, et prxclarissimum fidei ful-
consiabat, advenlus S. Joaunis apostoli in Hispanias gur, Joannes in 68 quos (lsidoro leste) post passio-
liquido deducitur; nam scribens ad Caium illum in nem Dominisupervixit, minime fccisset? Crcdatqui
Hispaniis cuin laurie peregrinos suscipientem, pro- D volet. Ego enim libentius Dexiro conscnlio, et D.
mitlit se stalim ad ipsum accessurum : Diolrephes Joannem Ilispanias invisisse proflteor, ac in eis fra-
non recipit nos : propter hoc si venero , commonebo tris dilectissimi sacras exuvias, el Cxsaraugustanam
ejus opera quw facit, verbismalignh garriens in nos : Virginis xdem visitasse affirmo : gavisumque vebe-
et quasi non ei ista sufficiant, neque ipse suscipit fra- menter de magno profectu S. Jacobi discipulorum ,
tres , et eos qui suscipiunt prohibet, et de Ecclesia et de veneratione ac frequenii peregrinaiione qua
ejicit; subditque : Mulla habui libi scribere, sednolui domus Deiparx de Columna a fidelibus undique con-
per atramenlum et catamum scribere libi; spero autem curreniibus visitabatur; el dubium non est, domum
prolinus le videre , et os ad os loquemur. Proraiserat illam sub speciali ejus cura reliciam , utpoie quam
itaque Apostolus in Hispaniara ubi C. degebat se ipse fundaverat primam in honorem tantx matris :
profecturum, ui Diotrephera corriperet; et Caium prxsertim deliciente S. Jacobo fratre. Scd ad Caium
ipsum et amicos inviseret, quibus , et salules misc- Iterum regrediatur sermo, poslquam Apostolum ab
ral iuquiens : Salula amicos nominatim : quare igilur Hispania Ephesum usque redeuntem comilatus cst:
PATROL. XXXI. 8
-, s
235 FLAVII LUCIl DEXTRI CHRONICON. 236
A. C. 70. Peregrinatio ad loca sancta Hispanix ex aliis locis orbis ferrarum, a ihultis quidem A, R. 821.
et diversis facta ;et peregrinatio Damasci ad S. Ananiam passum sub Lucilio Basso
Judxx procuratore 25 Januarii Hispanis insuper regionibus celebris habetur : uli
fuil ab ipsis apostolicis temporibus, cum C. Oppius centurio peregrinos in Hispania
sustenlabat. Qui Caius domo Corinthius, genere vero Hispanus , etiam D. Paulum
inde redeuntem domo, tectisque liberaliter excepit: invisiique Joannem ab exsi-
lio post redeuntem in Hispanias. Comitalur Joannem : et Romam nsque Ignalium
Inde venit Mediolanum, et pontifex ibi faclus in Domino moritur.
BIVARII COMMENTARIUS.
nam de gestis ejusdem S. Joannis ilerum agemus .A discesserant. Erat jam hoc tempore Caius in diaco-
cnm Destro ad annos 91 et 105. num ordinatus, ut crcdo a tempore quo Joannis
6. El Romam usque Ignalium comiiatur. Typogra- Evangelium scriptis exccpit; nam munus illud dia-
pbus corruperal lectionem , et pro Ignatio legerat coni erat : post Iransilum autem Joannis accessit
Iginium, qui sedit Romx pontifcx annomoriein 154, quin- charissimo illius discipulo Ignatio Anliochix, Syrix
quaginta ut minimum annisutpost Caii : qui primati, quem Romam usque martyrii desiderio lla-
lamen S. Ignatium a Syria Dexier asseverat, co- grans comitatus est : eo vero Irustratus. ritim in Hi-
initalus fuit, quando damnatus ad beslias sub Trajano spaniam patriam suam senex valde reriire adoritur,
vinctus perducebaiur Romam : quo in itincre ad Meriiolani deientus, iq episcopum ejus civilatis eli-
niultos scribens episiolas, aliquando quidem memi- gimr: ubi sancto fine consummatus ad Detim migrat,
nit C. Oppii , qui eum comiiabalttr sub nomine die 27 Septemb. quo ejns anniversaria mem.>ria
Oppii , et nonnumquam sub utroque nomine Caii agiiur apud Mediolatienses. Romanum quoque Mar-
et Oppii, quod animadverlere velim eos, qui I.yrologium'hoceum laudat elogio: Mediolani, S. Caii
hacienus in cplslolis S. Ignalii Agathoppium credide- ephcopi, dhcipuli B. Barnabw aposioti, qui SS. Cer-
runt esse nomen simplex cujnsdam socii illius, cum vasium et Protasium baptizavit, el mulla in persecu-
tamen composilum sit, et idem alque bonus Oppius , lione Neronis passus, in pace quievil. Agitur de eo in
nam Agatkos bonum sonal: consuetum enim fuit Vita eorumdem sanctorum quam Philippns Philo-
illo lemporepraenomen aliquod pietatis ergo proba- thens scripsit, et est apnd Ambrosium, et aps-d Su-
tissimis viris imponere; undeet ipse Ignatius nun- rium tomo III, et Mombriciumlom. I: S«;mpernova
cupabatur Tlteophoros, id est Deum fereus : M.de Mar- D paritCaius. En quanta pro Chrisii nomine in Neronis
celltis dictus fuil Eugenius, id est nobilis, quia fa- perseculione susinlit, et quos (ilios baptismnte ge-
litilia Neronis erat: et in Scripluris sanctis Simon nuerii. Sane uuius hominis diflicile lanta el tam
c.ognominatus est Cephas vel Petrus, Jacobus, et magnifica facinora reperies, quanla de Caio elocqii
Joannes Boanerges, Josepb dictus est Juslus, et si- sumus. Vide qux de eo diximus ad aniuim Domini
niul Jacobus Alphxi 06/ias, id esi sanctus , ut de 54 Commentario 3. Ex ignoratione hujus Caii Aga-
ajiis taceam ; et Caius Oppius nunc ab Ignaiio dictus tboppii accidil, ut sciolns aliquis Roman» Marlyro-
est Agathos, et una voce AgaihoppiOs seu corrupte lqgioaddidei-itdie25ApriI.fesium Philouiset Agatho-
In primis ppdis diacouorum.ciim tamen subnomineCaii nscri-
Agaloppos. Sed percurramus cjusepistolas.Salutat
in 7, quai est ad Tarsonscs, ait Igna.tius: vos pltis sit 27 Septembr., et nequeinBeda, iieque in
Philon diaconus vester. Salutat vos Agathoppius dia- Adone, Usuardove, nec in Grxcorum menalogio ; et
conus, qui de §yria me sequitur in Cltristo (ubi quotl nullibi nisi in D. Ignalii epistolis eorum mcnlio (iai.
deSyria ipsum sequi dicit, eo tendit, utdenotet ab 7. Peregrittationes ad loca Hhpanim, eic. Ut mini-
Antiochia, qux in Syria csl, nsque Romam, quo ad mum. ad corpus S. Jacobi, el ad sanctissimam
tnartyrium properabat, illuin comitalum esse, ul ipse primamque a-dcm B. Mariic apud Cxsaraugiistam
ad Epbesios scribens epistola 14 ait : Orale pro Ec- catholicos eo eiiam tempore accessisse et peregri-
clesia Anliochensium quw esi i« Syria unde et viticlus naios esse dubiuin non est: nam prxter loca sancta
ducor Romam). Rnrsus in epistola 8, ad Pbilippen- Ilierosolymitanorum el Aposiolorum iimina, nul-
ses, inquit : Salutani vos Philon el Agalhoppius dia- lus umquam iolo lerrarum orbe loeus sanciior fuit :
coni. In 9 vero ad Pbiladeipbienses : De Pltilone ei ad sanctos peregrinari soliios fideles ex episl. 3
vero diacono , viro religioso a Cilicia, qui nunc mild C Joannisrelala a nobis palam (it, quod tum niaxime
minhlrat in verbo Domini una cum Caio, qui et Aga- cx eo eonsiat, quod S. Cleius papa Petri discipulus,
tltoppio viro mullum electo, qui a Syria meetsequitur, qui anno Domini 80 Romanam sedem rcgendam
teslificor vobis, quia renunltaverunl swculo, mariy- suscc|ii(, speciali decrelo omnibus Cliiisiiauis popu-
rium consignare elegerunt. Quibtisdamcodicibus deesl lis scribens , approbavit, et commendavit peregri-
relaliviim qui , cum dicitur Caio qui et Agatkoppio ; nationes ad sanctos; ul de eo releruut muhi, inier
est tamen manifesium deesse, quia dubium iion cst quos lege Petruni Equilinum lib. iv, c. 44, quod ar-
Caium et Agatboppium uiium eumdem esse, nam gumcnto esljam tuncinusu peregrinationem iuisse;
slatim in singulari dicil : Yiro muttum electo , qui a lametsi ab aliquibus hxreticis impugnalam. Peregri-
Syria me sequitur. Uteretur autem numero plurali si natioveroad S. Ananiam Damasci(Dorolheo auctore)
diversi essent viri : prxierquani quod sicut laudat anlistilern his sine dubio temporibus ccepisse com-
Philonem,et Agaihoppium, laudaret quoque speciali probatur, eo quod Lucilius Bassus ejus interemplor,
elogio Caium, quod miuimc facit. Et certe duos.dum- tunc in Judxos rebellantes excandescebat, ui Jose-
taxai in omnibus epistolis refert sibi comites "exsli- phus lib. vn de Bello Jud. sxpe refert, prxscrtim
lisse, Philonem , et Agathoppium, ut videre est in cap. 26 et 29 ubi inter alia: Tria millia, ait, Ju-
epistolis 7 el 8 relatis, et in 12, ad Antiochenses , dworum, qui in netnus Jardes confugerant, a Lucilio
nbi iterum ait: Salutant vos Philon et Agathoppius Basso legato sunt interfecta. Irrepsit Martyrologio
diaconi, qui me sequuntur. In epistola autem 10, qux Romano mcndum, ut pro Lucilio, legat Licinium,
est ad Smyrnenses, iterum Caium quem el Agathop- cum lanien Licinius , qui mulios Christianorum
pium nommat riicens :Pltitoni et Caio qui et Agathop- ]) marlyrio affecit, tempore Conslantini Magni in
pio, qni me sequuntur in verboDei, bene facitis susci- Oriente vixerit, ut ab Etisebio in Viia Consiantiiii
piendo, sictft ministros Dei, qui et maximas gratias lib.t, c. 44, et a Severo lib. n Sacrx llist. accipimus,
agunt Dominopro vobis, quoniam refechth eos omni- et nolat Baronius ad tlien) 2 Januarii, agcns de
bus eammodis. Nimirum quando non lege a Sniyrna S. Marccllino puero, qni sub Licinio principe Tomis
transierunt cum ipso Ignaiio; nam hxc epistola in in Ponio passus est. Grxci in menologio ex quibus
graliarum aciionem scripta est, poslquam ab Smyrna Martyrologium Rom. Beda» Ado, et alii desumpse-
 237 FLAVn LUCII DEXTRI CHRONICON. 238
A. C. 71. Hierosolymx excisx templum antiquitate, religione, frequentiaque totius orbis A. R. 822.
maximum et augustissimum, 6 idus Septemb. [Forte Augusti] exustum fuit.
S. Onesimus S. Pauli discipulus ex urbe Patararum in Acliaia, cum sanctis virgi-
nibus Polyxena, ct Sarra discipulis Andrex apostoli per Hispanias prxdicat.
BIVARII COMMENTARIUS.
runt, celebrant S. Ananiie festum ad diem 1 Oclobr. r. APauli amorem subilo in tanlum excitat, ut viscera
recilantque ejus marlyrium; sed Romanum Martyrol. »1. sua eum vocet; e,t post Timolbei martyrium in
ad diem 25 Januarii (ut habet Dexter) his vcrbis3:: Ephesiorum episcopum assumiiur, ut Rom. MaYly-
ApudDamascumnatalisS.Ananiw, qui Aposlolumbapti- ti- rologium profiteiur 16 die Februarii: quo lempore
zacit.Hiccuni Damasci, et Eleulheropoli,atibiqueEvan-:n- invisil Ignatium Romam ad marlyrium properanlem
geliumprwdicasset,subLuci/io(non Licinio)judicener- r- ut ipse scribens ad Epliesios Epist. xiv tesiaiur, mi-
vit cwsus,et laiiiatus,demumlapidibus oppressus,tnar-r- risque Onesimum Iaudibus atiollens , vocat eum
lyrium consummavit; qux cx Grxcis desumpta sunt.t. prxceplorem suum : Ego sttscepi muttitudinem ve~
A. C. 71.— 1. Uierosolymw, eic. Qux hoc loco 10 stram in nomine Domini, in Onesimo dileclo prwce-
dici a nobis poierant, prxsiat accipere a Josepho in ptore nostro, veslro aulem episcopo. Obsecro eum se-
libris quos rie Bello Judaico, et ab Egcsippo in iis is cundum Chrhlttm Jesum diligere vos, el vos omnesin
quos de Excidio Hierosolymiiano scripsit. Qnod id concordia ejus in ipso esse. Benedictus enim Detts
speclat autem ad aunum excidii ipsius, Euschius is <7«ivobis lalibus talem ephcopum donavit habere in
rejicil illud ad 73 Domini consequenter ad suam ii Christo. Hinc lilerrasse Nicephorum lib. m tap. 11
annnruin Vespasiani supputationem , cum enim exx qui ante Trajani imperium, videlicet sub Domiiiano
Josepbo consiet anno secundo cjus imperii conti- j_ maciatnm Onesimum scribit : cum tamen ipsum
gisse, cl ipse existimel ccepisse rcgere orbem auno 0 Ignalium <juiaule Onesiinum passusest, sub Tra-
Christi 72 cousequcns est, ul juxia sua principia ia jano mariyrium subiisse cerlum sit, ex Martyr.
excidium Hierosolymorum in annum 73 inciderit.L Romano Febr. 2 nimirum anno xi illius, quod Eu-
Baronius vcro qui Vespasianuin conlendil rcgnasseB rR sebius in Clironico, et Ilieronymus lib. de Script.
"
ab anno 71 rejicit excidium in annum 72. Sed vero9 Eccl.lesianiur; et ipsa ActaOncsimi, qux descripsit
lolurn hoc negotium a vera assignalione anni neciss Metapiirastes ipsum sub Trajano passum riiciim. In.
Neronis dependet, qna de re iu superioribus fuse aa super absque dubio mendum irrepsit Romano Mar-
nobis acttiin est, et moitstratum ctim Dextro anno:i lyiologio in eo quod ait, Paulum apostolum Onesi-
Domini 69 sc occidisse, anno aulem 70 Vespasi tuuiiii nium Ephesinrtim episcopum ordinasse post 'limo-
iniisse impcrium ; ex quo liquet recte hoc locoipsumi ibemii; qttein etiam (inquit) posl Timotheum episco-
docuisse excidium anno 71 contigisse id quod et1 pum Ephesiorum ordinuvit : hoc certe verum e^so
Genebrardus sequitur lib. III Cbronologix. Quori adJ non potest, quia Paulus non supervixit Timothco
diem speciai, constat ex Josepho lib.vn,cap.l0et 17,, ni successoruin ejus Oncsimum ordinarei; sed poiius
Ilierosolymam quidem captam a Tito 6 idus Seplem-> Timoiliciis Paulo, ulpoic qui iuiiio impcrii Domi-
bris, Templum vero incenstim 6 idus Augusti; quare tiani occisus esl anno Doniini83 vel 84, ut in Actis
cxislimo in Dextro pro Septcmbri legciidiim esse: ejus lesiatur Metapbrastes, et cx co sumit Baronius
Augusiuin.aut aliquid deficere lextui; legenriiimque : in Aiinalibus tomo I. Constnt aiilem Timolheum us-
Hierosolymmexchw6idus Sepiembrh,el Templum, etc. que ad mortem in suo episcopaiu vixisse , neque in
Gidus Augusli exusltim esl. Auctor est Josephus Ju- alium fttisse proinoium. Quare toiunt illud quod in
dxornm tunc undecies cenlena millia fame el gladioi Romano dicitur : Nalalis B. Onesimi, dequoS. Pau-
in obsidione periisse; et alia centum millia puhlicei lus aposlotus ad Pkilemonem scribit, quem eliam post
venuudala esse; et sexcenta millia inlerfecia fui>se. S. Timotkettm Epliesiorum episcopum ordinavit prw-
2. S. Onesimus, elc. Narrat Paulus in Epislola ad dicationhque verbum illi commisit, ita redriendum
Philemonem.Onesimum servum quidem illius fuisse, G C est tit iu Usuardo legimus : Natalis B. Onesimi, de
fugisseque ab hero Colossis Romam, et inibi Pau- quo S. Paulus aposlolus scribit Pkilemoni. Quemidem
lum ipsum in vinculis ageutem visitasse, ab eoque apostolus episcopum ordinuns prwdicalionis verbuin
ad fidem conversum, lam charum sibi fuisse, ul illi commisit. L't sit sensus : prxdicationis vcrlnnn
nunc ftlitim, niiiic frairem suum, imnio et visccra illi commisit, niiiiirum siue iimitatione ad ceriam
sua eum vocet: Obsecro te pro fitio meo (ait Phile- Ecclcsiam, aut civitalem , sed ubi gentium , quate-
moni) quem genui in vinculis, Onesimo, qtii tibi ali- nus quos ipse Paulus ad fidem perduxerat, ille in
quando inutilis fuil, nunc autem et miki el libi ulilis, proposilo conservaret. Ad hocauiem illum ordinavit
quem remisi libi: tn illum ut mea viscera suscipe; episcopum , ut posset et ipse episcopos et presbyte-
quem ego volueram detinere, ul pro le mthi minhtra- ros ordinare, ubi necessitas prxdicationis exigeret.
ret in vinculh Evangelii: sine consilioautem tuo nihil Displicet etiam in Usuanlo quoil ait, Onesiiniim re-
volui facere. Forsitun ideo discessit ad horam a te, ut cens orriinatum apud Ephesiorum civitaiem relictum
mternumitlum reciperes, jam non ut servum, sed pro fuhse a Paulo; boc cnim cum vero stare non poicst,
servo charhsimum fratrem , maxime mihi. Si ergo ha- quoniam Onesimus tiou fuit ad fidem conversus cum
bes tne socium, suscipe illum sicttt me, siaulem ali- Paulus Ephesi manebat, sed cum erat Romx in vin-
quid nocuii tibi, mihi impula. Ego Paulus scripsi culis, ulipse ad Philemonein scribil; nusquam vero
munu mea, ego reddam. Tlieophylactus in prologo ulterius in Orieniem profectus fuit, uti prophetico
Commentarii hujus epistolx scribit, Onesimum e spiritu tesiatus ipsis Epbesiis fuerat, Actor. xx : A
Philemonis domo clam sublaiis pecutiiis iniisse fu- Mileto aulem (ail Lucas) mittens Ephesum, vocavit
gain, et hoc est quod Paulus dixit: Si aulem aliquid n majores natu Ecclesiw : Qui cum venhsent ad eum, et
nocttit"tibi, tnihi imputa. Erat enim consentaneum"'' simul essent, dixit eis: Nunc ecce ego scio, quia am-
(ait ille) consumpshse jam Onesimum qum fugiens plitis non vitlebilh faciem meam vos omnes per quos
abstulhsel. Ex Epislola ad Colossenses cap. IV con- transivi prwdicans regnum Dei. Cerle in Orientalis
stat fuisseex ea civitate; ait enim Paulus Colossen- Ecclesix menologio, ubi ejus rei memoria conser- •
sibus; Quw circa tne sunt, omnia vobis nola faciet vari tenaciusdeberei, nusquam asseriturab Aposiolo •
Tychicus charhsimus frater, quem mhi ad vos , ut Epbesi relictus, nec ab eo Ephesiorum ordinalus
consolelur corda vestra , cum Onesimo ckarhsimo et epist opus , sed quod prxriicalionis verbum illi com-
fideli fralre, qtti ex vobisest: ontnia quw kic aguntur misii : quod sane verissimum est. Circuibat igitur
noia facient vobis.Vide liomiuis felicem progressum. poH Pauli mortem universum lerrarum orbem, prx-
A servituie ad minislerium Evangelii assumitur, et sertim ubicumquc Apostolus divini semiua verbi jc-
239 FLAVH LUCH DEXTRI CHRONICON. 210
A. C. 71. S. Hierotheus nalione Hispanus, quema Paulo conversum discipuli sui Dionysii A. R. 822.
RIVARII COMMENTARIUS.
cerat; quo in munefe sexdecim annos insumpsit, ab j^ quit die23 Septembris : In Hispania, sanctarum mu-
anno 68 necis Pauli, usque ad 84 morlis Timothei, lierum Xantippw et Polyxenm, qum [uerunt apostolo-
quando ipse peculiari Ephesiorum Ecclesix addictus rum discipulw. De Onesimi martyrio lege Metaphra-
in ejus locum assumiiur. stem apud Surium tomo I et Galesinum in suo
Ut videas quod anno Domini 71 ab Achaia de- Martyrologio.
scendens, cum sanctis virginibus Polyxena et Sara 3. S. Hierotkeus, elc Qui plene hujus divini Do-
in Ilispaniam pcregrinandi lempus et locum habuit, cioris spiritum callere cupit, legat S. Dionysium
juxta Dcxlri placilum , quod ex prxdicatione Pauli (qui ejus primum sub Pauli apostoli riisciplina con-
in Hispania fulciri potest (ubi enim ille, illicet isle discipulus , et postmodum discipulus fuit) in eo
prxdicavit) et ex sociabus assumptis, quas in lli- qucm de divinis nominibus edidit libro. Et sane vel
spaniam hoc lempore perrexisse, suadet Grxcorum sola tanli discipuli gloria clarum eum abunde fe-
menologium ad diem 23 Septembris, ubi hxc legi- cisset, si alia defuissent. Metaphrastes apud Larise-
mus juxta versionem cardinalis Sirleii, qux tomo lium in Vita S. Dionysii hxc ait: Cum primas fidei
11Lectioti. antiquarum HenriciCnnisii exstat: Eodcm exercitaiioneset disciplinas a B. percephset Hierotheo,
die nalalh sanctarum inulierumXanlippmet Polyxenw, el in verbo , et in vita ctbeo docerelur, eliam sancti
qttwsub Imperio Claudii Cwsarisex llhpaniagenus du- Spiritus communionemab eo conseqttiltir; et Michacl
centh; XanlippequidemapostolumPuulum ad Hhpanos Singellus: In Hierolhei divino numine afflatus prw-
Chrisli Evangetiumprwdicanlemaudivil: quippequiviro ceplorh sui dhciplinam se iradidit, el in ejusdem di-
itliits^Probo fidei et salulis auclor fuerat : Potyxena vinis inslilnlionibus eruditur. Sane Dionysii tesiimo-
vero prinrum audivit apostolum Petrum poslea aposlo- g nio nnn id solum conslal, scd et ipsum Hierotheum
lum Philippum, postremo Andream aposlolum, qui post apostolos, cxteros Ecclesiu: doctores Iongo
eam baptizavit, in Grwcia lunc exislcnlem, a viro quo- inlervallo superasse, adeo ut ipsum Hierolhei no-
dam raptam, scd, Dei ope adjttvante, minime corru- mcn meruerit, quod sacer Deus iuterprelaliir, ea
ptam: reversa vero in Hispanias ctim virgine quadam tiimiriim ratione, quod ex Deifico Dei actu (verba
nomine Rebecca, genere Judwa , invenit Xantippem sunl Dionysii) quo unusquisquepro facultate sua Dei-
sororem virtulum splendore fulgentem. Ilaque multos formis evadit, dii piures efficiuntur.Id sane mirabiliter
docentes Chrisli ftdem in pace qtiieverunt. Hxc ut conlemplatus cotnmunis itle noster prwceplorisqueno-
dixi, cx Sirleti menologio , qui tamen non vertit slri Dnx (loquitur de Paulo , suo et llierothei magi-
textum Grxcum ad verbum.sed paraphrastice; el hoc slro) hwc in sancth lillerissuis(\ Corinlh.vin) divini-
loco parum feliciter, nam omisit advenlum Onesimi tus afflattts ait : Sunt qtti dicaniur dii, sive in cmlo,
oitm illisin Hispaniam.remsane magnimomenti, et sive in lerra (l Cor. viu), etc Quod si ex majori
qux adamussim placilum Dextri eonfirmat. Texlus Eo- ve- vcl miuori accessu ad Deilicum Dei actum plus vel
ro Grxcus deverboad verbmn redditussicbabnt: minus quis Deiformis evadil, quanlum ille acccssit
dem die, sanctarum mulierum Xunlippw et Polyxenw, quxso, quantumve Deiformis evasit, qui prx omni-
sororum gemellarum , sorores gemetlas Xaniippam et bus nomenclaiuram Hieroihei , seu Sacri Dei sibi
Polyxenam chori angelorum cohabilatrices accipiunl. specialiter viudicari promeruit? Vide jam "quamre-
Hw fuerunt ex Hispanorum regione sttb Claudio Cw- verenier de ejus docirina Dionysius loquaiur c 3.
sare: Xanlippe quidem fuit ttxor Probi, hominis qui Cum pncmisisset se de Divinis nominibus et pro-
principutum recjionh obiinebat. Hwc aulem edocta est C prielaiibus auctorum, videretque de his quoque Hie-
abaposlolo Paulo qui regionemillam obibat; posl alios rothcum prius scripsisse, ne quis aulsuperfliie, aut
autem et vir ipsius (scilicet ab eo edoctus est). Po- arroganter se laboraiurum exisiimct, purgat se ab
lyxena atttem rapta aqttodam improbo, sed gralia Dei hac columnia inquieus : Purgatione forsitan nobis
incirrupta mansit, el ab apostolo Audrea baptizata opus est. Cum enim inclylusprwceplor noster Hiero-
esl. Multh autem credentibus pcr ipsam , accipiens thcus theologica elementa mirabtliler profectocollige-
secum Oiiesimumapostolum tetendil in patriam snam rei, mirabiiur (oriasse aliqttis , cur nos, quusi tninus
Hisparitam; et post mullas navigatianes et infinilas illa sttfficiant, et alibi et hic iheologica conscripseri-
fugas cum secum duxhsel Rebeccam, cttm qua bapti- mns ? Cui objcciioni sic satisfacit. Jam vero si ille
zata fueral, reperit suam sororem uterinam Xanlip- omnia Iheologica ordine deincepsdhposilo (boc csi,
pem. Hw reliquam vilam recte transigentes et multa non ita in communi ct absiracle, ad singularia mi-
miracula operatw ad Dominum migraverunl. Ilinc nime descendeus, quod altissimx sapientix pro-
mulla notaiu digna clicere possumus, videlicet Xan- prium esse Arisioteles doeei), digerere voluhset;
tippem et Polyxenam fuisse sorores gemellas.et particularibusque explicalionibus unumquodqitelotius
illant quidem S. Probo uxorem dalam , hanc autem theologiwcaput dhposuissel, numquum nosin lanlum
permansisse virginem; rursus solam Xantippem furorh vel rudilalis incidhsemus, ul perspicatius vel
fuisse S. Paulidiscipulam , et ideo in superioribus divmius qunm ille tlteologicapenetrare mysteria confi-
ejus dumlaxal meminisse Dexlrum, cutn de prxdi- deremtit; atil eadem bis dicentlosuperflua frusira ira-
catione Pattli in Hispaniis loqucbatur (quod et Me- cture vetlemus; atque iia prwcepioremamicumqtieno-
lapbrastes fecit) nunc vero de sola Polyxena egisse, strtim injuria n/jicere,et prwctarissimaminielligentiam,
cum Onesimi prxdicationcm in Hispania scribit. fj cxpositionemqueillius, a qtto posl D. Paitlum instituli
Hoc uno solo a Grxcis dissidet, quod sociam illam stimus, nobis ttsurpare non dubitarcmus. Cwterumille
Polyxenx ab ea in llispaniam deductam Saram vo- divina venerabiliter exponens, summas quasdam (id
carii: quam tamen Grxcum menologium Rebeccam est, universales propnsiiior.es) perspicatia profecto
miucupai, facilis lamen transitus fuit ab tino ad compendiosa refertas nobis exposttit; in uno videlicet
aliud nomen; tametsi existimein Dextro assentien- plurima compleclenles,prwcipiensvidelicel nobis, cm-
riitm potius, quippe qui de rebusllispanicis majorera lerhque rudium animorutn maghtrh explicare pro
quam Grxci noiitiam habuerii. Demura qttod in me- viribus, atque diuinguere sermone nobis congruo, lu-
nologio dicitur, sub Claudio floruisse, de Claudio cenlia inlus , compendiosaquemysteria a virtute iltitts
Nerone intelligi oportet, non de Claudio Druso Ger- apprimeintellecluali manantia. Subditque posi pauca:
mauico; ejus enim diebus Paulus qui Xantippem in Enimvero diligenlhsime id observavimus, ut qttm dv-
lide instruxit, nondum Romam, nedum in Hispa- vinus ille prwceptorplane nobh expressit, numquam
niam contenderat usque ad Neronis lempora. Cum allingeremus , ne forie repeteremus idem ad id expo-
vero Xanlippa et Polyxena non unius et ejusdem ; nendum, quod in verborum divinorum explanalione
sed muilorum apostolorum discipulx fuerint, recte fuisselab eo proposituin.
proprieque loculutn martyr. Rom. dicas, cum in- Hujusreigraiia inexemplum admirandxllicrotliei
241 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 2i2
A. C. 71. gloria clarum fecit; ad Hispanias se conlulit, prius episcopus Atlieniensis, post A. R. 822.
Segovix in Arevacis episcopus, sanctitate mirandus hebetur.
BIVARII COMMENTARIUS.
scientix, et quomodo plerumque aliissima mysteria A homo est appellatus (propitia vero sint quw in prcesen-
universalissime loqueretur, quandoque vero ctim lia inteltectum sermonemque superantia latidaniur a
vellet disertissime se uniuscujusque captui appli- nobh), lunc quoqtte in his supernaturale et superessen-
caret, adducit historiam salis vulgatam deConventu tiule munits emicuit : non solumquiaimmulabililer, et
Hierothei et suo, cum aposlolisHierosoIymishabiio, inconfnse nobis communicavit,nihil in exuberante sua
sive pro Beaiissimx \irginis funere celebrando, pleniludine ab ineffabili exinanitione perpessus : sed
quod mulii putant, sive pro sepulcro Domini visi- etiam quia ( quod novitalum omnium est maxime no-
lanrio, quod nobis probatum fuit in superioribus ad vum ) in naturalibus noslrh supernaturalis erat, in
annum Domini 48 : Convenimusquandoque(ah) apud his quw noslrw sunt essenlim super essentiam , omnia
poniifices noslros Deo plenos, nos simul et ipse, mul- nostra ex nostrh, et sitpra nos continens excellenter.
tique sancti fraires nostri, visuri corpus illud quodviim Vere nihil lam compendiose, tam alte a doctoribus
principem Deumquesuscepit. Ubi aderanl el Jacobus de mysierio Dominicx incarnationis, et Divinitatis
frater Domini, el Pelrus, exeelsum el amplissintum majestale dictum ; paucissimisque cunctas postcrio-
theologorum culmen. Illic ergo post contuilum , pla- res hxreses Nestorii, Eulychetis, Valenlini, et
cuit ut pontifices omnes pro viribus quisque suis infi- Arii deslruxil.
nite polentem bonitalem laudctreiit. Hierotheus autem Hymnos quoque amalorios, divina patiens, com-
alios omnesibi Doctores sacros (ul nosii) post ipsos posuit in quibus de amoris definitione, speciebus ,
theologos(hoc est, apostolos) superavit, tolusexce- unione, et vi, ultrahumanum caplum edisscrit. Ex-
dens, lottis exlra se positus, et eorum quw laudabat siat corum quoque nobile fragmenium, quod refe-
communionempatiens. Quamobrem ab omnibus qui T, rcns S. Dionysius cap. 4 de Divin. Nomin. ait :
audiebanteum, atque videbant(sivecognoscerentipsum, Hwc inclylus noster in sacris litlerh institulor, divine
sive non cognoscerent) occupatus Deo , divinusquelau- admodum in amatoriis hymnh exposuit. Fragmenlum
dator est judicalus. El hxc quidem pro altissimis et vero ejusmodi esl. Aniorem sive divinum, sive ange-
univcrsalissimis ojus doctrinis dicla sonl; quare ad- ticum, sive intelleclualem, sive animalem, sive natura-
dit: Yerum quw illic mysiice traclata sunt, mhsa im- lem dixerimus, vim quamdam intelligamus unificam,
prwsentiarutnfaciamus, quippe cum nec multis exprimi atque commhcentem; superiora quidem moventem ad
possint. De alia vero docendi methodo pro captu cu- inferiorum providentiam; rursus qum sunt ejusdcm
jusque, qua mirum in modum etiam excelluit, sub- ordinis ad communionem muluam adhortantem ': infe-
infert: Quotiesautemoporteret noslramultis communia riora tandem revocanlem, ul ad sublimia converlantur.
facere, ut quam multos possemus in sanctam nostram Hactenus multosamores ex unopendenlesdisposuimus,
disciplinam inlroducere , erat profecto mirandum , diximusquequales sint notiones viresque amorum, tum
quam longe Hierolheus sanctorum doctorum plurimos mundanorum, tum mttndo superiorum, quibus sane
anteceileret, et diuturna docendi sedulitate, et puritate mundanh secundum dcsigiialamorationisinlentionem,
menth,et exacla diligentia demonstrandi, ac cwterh prwsunt ordines , ornatusque intelligibilium, intellec-
omnibus,quwcumqueadsacra eloquia pertinent. Itaque lualiumque amorum : super eos autem exstanl ipsi per
nos numqttamin solem tam iugentemfigere auderemus seintelligibiles, atque diviniamores, reverapulchrorum
obtutus. Et post pauca : Descendimus ad scribendum a nobis pro viribus celebrati. Nunc ilerum resumenles
novinihil audentes inferre; sed minutioribus quibus- omnes in unttm, et conglobatum atnorem, amorum om-
dam, et per singula dispositis inquhitionibus, dhcer- nium patrem coiligantus simul atque congregemus.
nenles, el explieanles ea, quw ab illo vere Hierolheo , C Primo quidem ex mutiisinduas cogentes amalorias vi-
id est,sacro quodam Deo perspicacia compendiosasunt res universales, quas quidem omnes continel, regitque
tradita. Ut videar quidqnid Dionysius scripsit, al- absotuta totius amoris causa, penesprincipium omnia
tiori quodam stylo a B. Hierolhe.o primum scripla, supereminens, ad qttam conlendit, pro cujusque natura
et indeab eo juxta captum noslrum translata. Ex- universus rerum omnium antor. Agejam, has iterum
slant ipsius Hierothei fragmenta apud cumdem, ex colligentes in unum, dicamus unam quamdam esse
lil>rodc Theologiciselemeniis, in quo de bono , de simpticemquevirtutem seipsam movenlemad utiificam
lumine, de putchro, de amore, exslasi, zelo , et aliis quamdum commixlionemex ipso bono usque ad exlre-
disputavit, loqueus aulem de diviniiale et excellen- mum universi: ab eoque rursum deincepsper omniaad
tia Ctiristi sic ait: ipsum bonum ex seipsa, et per se, et in seipsa sentet
Jestt Divinitas qum omnium causa esl, et implet om- in circulum reflectentem, alque in seipsam semper
nia, ac parles consonas universitati conservat, neque eodem modo glomerantem. Hactenus ille; nec aliud
pars, nequelotum esl; rursusque et pars est, et lotum, ex universis ejus scriptis (proh dolor I) exslat; scd
ulpoie qumparlem omnemet omnelotum in seipsa com- gratias Deo, quod unguissaltem tanti leonis serva-
prehenderit, et eminenter habeat, alque prmhabeat. tus est, ut ex ungue leonem cognosceremus.
Perfecla quidem esl in rebus imperfeclh, ulpole perfe- Quibus autemgradibuspulas ad tam sublime di-
ciionh princeps, in rebus vero perfeclh, minime per- vinx ibeologix fasiigium ascendit?Tres refert Dio-
fecta , quippe cum perfectionem excellentia origineque nysius, eosqueexcellentissimos, videlicetquod multa
prmcedat. Prmterea in rebus carenlibus specie species a sanctis apostolis accepit; quod frequenli assiduo-
est specifica, lamquam principium speciei, in speciebus uj. que sacrarum liilerarurn siudio incubuit, et quod
uutem, specie carens, utspeciem superans. Quin eiiam divinis revelaiionibus assuetus iramediaie divinam
essentiatotis procula contagione essentiis insidens, al- veriiaiem docentem audivit. Hwcinctytus prwceptor
que super essentiam exslans, ab omni essenlia penitus noster (ait Dionysiuscap. i.) in TheologichElementis,
absoiuta, universa principia terminosque dhterminans, supra nuttirw modum mirabiliter celebravil, quw ipsc
etsuperomne principium, ordinemque locata. Mensnra vel a theologis sanctis (hoc est, aposlolis) accepit, vel
entium esl, et wvum, alque super wvum, et anle wvum: artificiosa sacrarum tillerarutn indagatione perspexit,
plena quidem in rebus egenh,in plenisautem exuberans, frequenti circa illas exercitatione, ttudioque diuturno;
ineffabilh,etnonpronunliabilh, super inlellectunt, su- vel eliam diviniore quadam inspiratione percepit, non
per vitam,super essentiam;supernaturale munus super- solumdiscensdivina, sed patiens, atque ex quadam ad
naluraliter habet, superessentiale superessentialietiam illa compassione (si modo ita loqui licei) ad indocibi-
ratione. Quamobrem quando usque ud naturam (no- lem secretamque eorum unionem , ac fidem denique
stram ) ad summam benignilatem venil, vereque sub- consummatus. Hactenus de doctrina Hierothei.
stantiam nostrmcarnis accepit, summusque itle Deus Quod ad bistoriam vitx ejus spectat, communi
243 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 244
A. C. 71. Marcellus M. Marcelli discipuli Petri cognomento Eugenii consanguineus, olim cum A. R. 822.
eodem Marcello Simonis Magidiscipulus, non procul Roma patitttr.
' Tbeodorus II Cxsaraugustanus episcopus prxdicans in Africana Pentapoli, cum
Irenxo archidiacono suo, et Serapione, et Ammonio lectoribus marlyr fit. Nec
mtilto post delalum ejus corpus ad Hispaniam (ut ipse Theodorus jusserat) prope
sepulcrum S. Jacobi jacet.
BIVARII COMMENTARIUS.
Hispahicorum aitctorum calculo receptum est id quod A monlana, ad quorum radices monasterium Sando-
Dexter ait, in Hispania ortum fuisse; unde philosb- valis situm est.
phandi gralia Alhenas petiil, non aHler quam Sene- 4. Marcellus, etc. Consonat his per omnia quod
ca, autQuiiitilianus Romam, seu uti quiriam nobiles in Rom. Martyrologio 7 Ociobris die legimus, niini-
(ut Hierortylnus loquitrir) qui adTitum Livibm lacteo rUm, Romw sanctorum martyrum Marcelli et Apulii,
eloquentix fonte manantem ex ultimis Hispanix qui primo quidem Simoni mago adhwserunl; sed vi-
proVinciis venerunt; postmodum aD.Pauload fidem denles mirabilia quw per aposlolum Petrum Dominus
adduclus episcopiis Atheriiensis faCtus esl : inde operabatur,relicto Simone, aposloticWdoclrinw se tra-
Dionysio iri tijus locuin suffecto in patriam migravit diderunt, ac post passionem Apostotorum sub Aure-
commissnrus concivibus suis divinum scientix ihe- liano consulari coronrtmmarlyrii reporiarunt. Sepulti
saurum. Hxc Pineda, Hieronymus, Romanus, Ville- non longe ab urbe. lisdem fere verbjs ea referunt
gas, Marieta, Trugillus, in Vita S. Pauli aposloli, ct Ado, Beda, Usuardus, et Pelrus Equilinus lib. ix,
alii; et qUodcxteris prxstat, Ambrosius Morales Jib. c. 30, Dexter solius Marcclli meminit. Sunl qui di-
ix sux Hist. referehs prb sua et nostra senlentia ve- cant agi de his in Actis SS. mariyr. Nerei el Achil-
teres Grxcos S. Dionysii commentatores, quos ipse lei; falluntur tamen, quia Marcellus de quo ibi agi-
in Bibliotheca Regia Excurialis legeral, quare dubio tur, non fuit passus prope Romam, sed fuit S. Eu-
procul debet esse (ait) Hhpanum fuhse , quando id genius arcbiepiscopiisToletaniis, qui prius M. Mar-
quoque ipsi Grmci Doctores confitentur. Multa isli in cellus diccbatur, et ob nobilitaiem postmodum a
laudeiri cjus cahunt in menologio, ubi propter exi- Christianis dicltis est Eugenius, quod sonat nobilis.
niiatti mornm reciitudinem et pbilosophiain tradunt gj Fuit quidem et ipse Simouis et Peiri discipulus, sed
olim in iuiiriemm Areopagilarum judic.um fuisse diversus ab illo, tametsi consanguineus ipsius.
eoaptalum. Cujus vero urbis episcopus landem in 5. S. Theodorus, etc. Agitur de mariyrio Theo-
Hispania fuerit, soli Dexlro debemus , qui ejusderh dori, et sociis in Marlyrologio Rom. die 26 Martii,
ecclesiasticas Hispaiiix antiquitaies plus cxteris his verbis : Penlapoli in Libya (Africx provincia)
calluit. Mirum vero esse non debet Grxcos urbis Nalalis sanctorum martyrum Theodori episcopi, Ire-
Segobiensis nonmeminisse, quandoquidcm nec Pa- nwi diaconi, Serapionh, el Ammonii lectorunt. Con-
risiensis in Dionysio meininerunt; quo locus datus sonant Usuardus, Beda, Equilinus, 1. n, cap. ultim.
fuit quxstloni jam olim de duobus Dionysiis iiiter Notat auiem Baronius, Peniapolitanam provinciam,
Grxcos clLaliiios acriter agitatx: sed sicut tunc de qua inc mcnlio habetur, diclara etiam a Plinio
ignorarunt Gallicam urbem , ita nunc Hispanicam , Cyrenaicam, cujus frequens esl mentio in epislolis
titramque absque nostro detrimenio. Pro Ilierotliei Synesii episcopi, et in liiteris Dionysii Alexandrini
vero ih Hispaniamredilumagno mihi argumenlo est, apud Eusebium. Erat S. Theodorus discipulus
quod non solum pioiiysium, sed etiam S. Eugenium B. Apostoli Jacobi, Successeratque S. Anathasio 1,
discipulum habuit, ut suo loco probavimus, quem ta- Cxsaraugustx episcopo in sede S. Marix de Co-
men in Oriente non valuitconvenire, Ubi Eugenius lumna. Zelo aiitem fidei propagandx universam
numquam fuit; valuit vero in Hispania cnm Sego- Hispaniam percurrens in Africanas applicuit landem
biensis urbs Toletanx dioecesi adjaeeat. Celebratur oras, comiianlibus eum Irenxo diaconO suo, et duo-
S. Hierothei tam apnd Grxcos, quam apud Latinos bus lectoribus Serapione et Ammonio; illic vero, id
natalis dies4 Octobris. esi in Cyrenx provincia, seu Pentapoli a Gentilibtts
Postquam ejusmpdicommenlariis ROmx finem:im- C < capti, cum immolare diis falsis renuerenl, post va-
posui, iri Hispaniam reversris, cumcasuapudmona- ria tormenta, capite plexi suut. Erat (unc temporis
chos Cisiercienses niOnasterii Ssndovalis, dicec. Le- Carlhaginis S. CreScens episcopus, inibi a S. apo-
gibnensis, agerem, etreiiquiarumsacrascHiiia sedulq stolo Petro relictus, ut Metaphrasles refert, et nos
evolverem, percepi, caput inibi P. Hierothei aSser- superius ad annum Domini 50 latius monstravimus,
vari, ila siquidem tradiium a majoribuS suis sSnes; cujus illa sunt verba de Pelro loqiientis: Venit Sir-
monachi asSiJverabant. Et caput quidem sacrum ip- mium civilaiem Hhpaniw, quo in loco, cum Epwiie-
ter reliquias exslabal, seri scriplura cjus rei deside- lum constiluissel episcopum, devenit Carihaginem ei-
rabatur. Venit liihilorainus mibi in mcniem, cr.i- vitatem Africm, in qua Crescentem ordinavit episco-
niurit a linleofo, quo a mullis relro aitnis sirictiS- pum. Hic igitur sacras Tbeodori exuvias sepeliri
sime involulUm, ei filis assutum servabalur, exuere; curavit; inde vero iri Galtxciam ipse porlavit, qua-
si forsan lestimonium aliquod ejus rei ihterius re- tenus quod S. Theodorus teslarrienlo caverat (ul
perire liceret. Et ecce, Dep auspice, membrahhiii cobi asseverat Dexter) de sepullura sibi ex latere S. Ja-
vetastissliria, longitudinis dimidii digili, cum partd magistri sui concedenda, complereiur; quibus
cranii, abbate et monacbis omnibus prxseiilibus, peractis Crescens in Galliam conlendens, Viennen-
reperta est, cum ejusthodi Grxcis cbaracteribus, sem crexil ecclesiam, ut in Rom. Martyrologio dici-
xtyaXij i?/3o9Eo3f, quod sonat, caput Hierolhei. In- tur die 29 Decembris. Exstat hujus bislorix
credibilis subilo loetitia menies omiiium subiit, et S. Tlieodori et sociorum nobile antiqnitatis' monu-
super lanto dono, abbate ita disponente, pro gra- mentumverSibus apiid M. Maximum, qui Sapphicis, Adoni-
rem totam cecinit, sub titulo : Ad
tiarum actiqne processio solemniter celebrata est, jj cisque
] sanctos
et Mlssa de eoriem divino Dociore el aniistite decan- primos Cwsarauguslanosephcopos M. Maximi
tata , ipsa inventionis die, qux fuit 5 Aprilis anni carmen Sapphicum. Est vero hujusmodi, quod pro-
P. 1625, festo S. Isidori dedicala. Q*>osane prOba- miseramus superius ad annum Dotnini 50.
biliora redduntur, qux de reditu ejusdem Hierolhei
Athenis ad Hispauias a Dextro scriburiiur : et de Eu pie sacrisadolentusaris
Thura, nardqmqueet soliiosodores
Segobiensi ecciesia ab eo erecta; unde verisimile Praesulumlurbx sibi quospattonos
est lempore Saracenicx devastationis a Christianis Urbs habet isla.
asportata fuisse sacra illius piguora ad Legionensis Queshabet patres, iideiqueprimos -
 245 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. r 246
A. C. 76. Paulus Sergius Hispali, Cordubx, Barcinonx, Cxsaraugustx, Secunlix, et in plu- A, R. 827,
rimis aliis Hispanix utbibus prxdicat; totamque Hispanix provinciam peragrat.
M. Pelagius, et Aulus Altimus Palernus cives Tolelani, sancti Salurnini S. Petri
discipuli, prxdicalione miraculisque (qux prxclara edidit Toleti) prxmissis, illu-
strantur.
BIVARU COMMENTARIUS.
Prxsules; istis quoquesub magistris, A Tyrrheni maris proxima Sardinim. Hic Paulus apo-
Cxsarisfloret nimisurbs, quibusque stolus ex mbe sub decenniosuw libertulis sub Nerone
Dedical xries. prwdical; inde ad Hhpanias cum S. Paulo Narbo-
le
Laudo priinum, sacer Athanasi, nensi proyreditur. De hac posieriori prxdicationc qua
Teque prseslanti, Theodore, cantu,
Nonminus nostris,Epilecle prxsul, prxcipuas Uispanix urbes peragravii, ac sua illu-
Dignus es odis. Stravit prxdicatidne, habemus celebre testimouium.
Tertiumet piimumvidit ipse Iberus Petri Equiliiii, qni lib. i, cap. 60 rie eo sic loquitttr :
Fortiter passum; sed enim secundum Post passionem ergo suam B. Paulus apostolits eidem
Sacra per tractus Libyco3serentem per visionem mandavit ut ad paries Hispanim elGallim
Clara Cyrene. pergerel ad prwdicundum. Et post pauca : Venit Nar-
Hic cubant sacri cineres sepulli, bonam, indeque Hhpuniam circttmiens prwdicavit, et
Quosdolens Crescens sepelire mandat: rediit Narbonam. Circuilus vero quem Dexter expli-
Hinc levat crescens, graviore causa,
Frater et hospes. cat, ita disponendus est, ut Narbona Barcinonem,
Et comessupplex Irenxus illis, indcque Cxsaraugusiam peiierit, deinde Secuniiam
Quilevitarumcaput esse fertur; (nunc Siquenza); transiens autem novaiii Castellam
AtqueJectoresduo, sed necantur Cordubam inviserit, ac tandem Hispalim, ubi navim
Quatuorense. conscendit; et iterum per Mediterraneum Narbonam
Martiisena quater, alma luce, rediit, sicque totam Hlspaniam ab exlremo ad extre-
Plebs tibi supplex,sociisquesacris, murti prxdicando pervasit.
Quodie passosmemorant,celebrat 2. M. etc. S. Saturninum Tolosanum
Festa quotannis. " episcopumPelagius,
P fuisse S. Petri apostoli discipulnm noruut
Hoc uno dissidet M. Maximus a Martyrologiis, omnes qui res Hispanicas et Gallicas scripserunt;
quod ipse asserat fesium S. Theodori et socioiutti, immo vero Pampnionensis Kcclesia qux illum velut
celebrari Cxsarauguslx 24 Martii, (Jfarfti senu qua- aposiolum suum agnoscit, in ejus festiviiaie idipsuin
ler) hxc anlem in26rejiciunt.Ciediderim 24 Obiisse, canit. Vide thesaurum Coucionatoruin ad riiem 26
quo die (ail Miximus) passos memorant (nisi forsan Novemb. et 2S Sspiemb. quibus locis Saiurnirius di-
scribentiuiii negligeniia mendum in Marlyrologiis citurnon solum Tolosa Pampilionem accessisse, sed
irrepsil), aut diem sepulturx celcbrari, quod aliis usque ad civitalem Toletauam peneirasse , ibique
mariyribus contigil; aut fcstum illiiictrarisiem soli- prxdicalionis semina jecisse. Conseniiunl Chronica
lum aliqua occupatione intcrvchienle. Caroli Principis, ct Primus Calibonensis episcopus in
Cxterum ttotatum velim, Diriacum Mtirillo in stia sua Topographia Chrisli miiriyrum, Morales lib. IX,
bistoria de Pilari ingenUe fassum, se omuiitindls c. 14, Marieta i*p. 1. i,cnp.]15, ct ante eosjJnlianus
ignorare, quid sibi velit sacer pocla, cum de reli- archipresbyter iniiio sui Chi-onici, qui referl non
quiis seu cineribus marlyrum dixil : Qttos doleris solum Toleii prxdicasse, sed eiiam ad tempus epi-
Crescenstepelire mandat : uesciebat eninl quis es- scopum Toletanis se prxbuisse. Vide ctiam Vasxum
sctCrescens ille : cum lamen alius rion sil, qiiam in Chron. et Lud. Nonnium in sua Hispania cap. 80.
qui primus eo iiomine dignus fuit, Pauli et Pelri Deeodeni Saturnino agit Sancius Braulio in Additio-
discipulus, et lunc temporis apuri Cartbagiuem nibus ad Maximuro, dum de sancio Fiimino Pampi-
Africx episcopus. In seqnenli versu legebalur: Hinc lioneiisi priinum, rieinde Ambianensi episcopo : Fuit
juval Crescens, cnm umniiio legendiini sit: inrie Hinc le- C (inquit) consecratusab Ilonoralo ephcopo Tolelano, et
vat Crescens; nam sensus est, Crescentem le- aquis salularibus tinclus a S. Saturnino episcopoTo-
vasse reliquias manyris, et in Hispanias detulisse, losano S. Petri ciposlolommprincipis disctpulo, mhso
juxta id quod ipse Theodorus jusserat; et bxc est prwdicutunt Tolosum. Et quod omnem bac in re riu-
illa gravior causa, qux S. Crescentem compulil ut biiationeiii tollit, est, quod iia perspicuis verbis in
ferret ipsiini inrie, et ad lalus Jacobi apostoli collo- ejus germanis Actis asseritur, quorum exemplar ve-
caret. llabemus ejus rei irrefregabile testimoiiium ncratioite riignum babuit in sua bibliotheca lel. llle
S. I.eonis Papx IV iu epistola de Translatione rccord. Toleiana: Ecclesix prxsul, et Hispaniarum
S. Jacobi, ubi de SS. Athauasio et Tbeorioro hxc hisloriographus Rodericus Ximenius, asservalurqtie
tiil : llli duo dhcipuli p:dhsequi pro reverentia sui nuiic cum ejus corpore in regali ccenobio S. Marix.
Maghtri, jusserunt se posl obituni suum a Chrhtia- de Horta, Seguntinx diceces.nostri Cistercien.ord.,
nis juxta maghtrnm suum, wius ad dexleram ittius, cui archiepiseopus lotam suam biblioihecam legavit.
alius ad sinislram sepeliri. Ideraque ait Callixlns In codice igitur ms. Vitarum sanctorutn membranco
Papa II quein refcrt Vincentius Belvacensis in Spe- cxstant Acta germanaS. Saliirnini, quorum iniliura :
culo hisioriali, quibus assentiuniur receniiores, Itlo igitur in temporh currtculo, etc. Ibi igilur asse-
Morales, Marieta, Alderete, et cateri. Et in anliqtio riiur Saturninus S. Petri aposioli discipulus fuisse
Cordubensi Brcviario bxc lego : A'ii vero discipuli sub bis verbis : Bonus esl Honestus Saturnini dhci-
Alhanasius, el Theodorus, ul in B. Leonis ephtola le- puliis ; melior esl Saturttinus Pelri alumnus, quia op-
gilur, juxta Apostoli corpus, unus ad dexleram el aller limus omnium Cltrislus est Pelri didascalus (iri est,
ad twvam sepultus est. Et hoc ipsuin tradilioue rc- r» magister), sed qui elegil Petrum in apostotica fide, is
ceptum est in Ecclesia Compostellana. eliam beatificavilSaturninum in pastorciliregimine ; et
A. C. 76.—1. Paulus Sergius, eic Bis peragrasse Honeslum perlitstravit presbyteruli honestale. De locis
Hispaniara monstraiutii a nobis est in superioribus ad vero prxdicatione ejus iliuslraiis subinferiur : 0
annum 66, primum cum S. Paulo apostolo ipso anno tnagna Salumini. gralia qui non solum Galtiam et
66, postea vero aduioniiuin ab eodem in visione boc Gallwciam, Septimaniamque et Hispaniam, verum
auno 76. De priori ejus adveutu egit Dexter annu illo eliam Nesluriam perlusiravit, et Germaniam. Ac de-
66, de posteriori nunc agit, et uos utriusque lucem inde : Prwdicante beathsimo Salurnino Pampilonw
dedimus in Commentario ejusdem. De priori mentio- subitoconcursusciviumfacluseslcreberrimus:venientes
nem fecit primus Cabiloncnsis episcopus in Topogra- quoque per triduum, (aclum esl ul vhh signis multi-
phia martyruin verbo Corsica, ubi ait: Corsica insula pticibus atque prodigih polentibus, confirmaliquadra*
 247 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 248
A. C. 86. Per idem tempus S. Anacletus , vel Cletus successerat Lino; Linus vero successe- A. R. 837.
rat in sede Romana Pelro.
Vespasiano Titus, Tito vero Domitianus imperator crudelissimus successit, qui se-
cundam conira Ecclesiam persecutionem movit.
Caparx in Lusitania Carilippus et socii martyrium passi sunt.
BIVARII COMMENTARIUS.
ginta miltia genlilium quanlocius Deum verum seque- A semel commendatus epigrammatibus, Elusalium pri-
renlur percepto lavacro generationis. mum, deinde Constaniiensium in Gallia episcopus,
Hinc manifesle deducilur error qui in Rom. Mar- effuso proChrisio sanguine reportavit coronam die 25
tyr. irrepsit, dum ad diemDecii29 Novembris asseritui Septembris. Astipulatur huic sententix Julianus in
S. Salurninus temporibus martyrium comple- ehron. ad ann. 132; loquens enim de S. Honoraio
visse, ul credo, exEquilino lib. i, c. 5 id inconside Toleiano episcopo hxc ait: Post aliquot annos in
rate asserenie; cum enim ibi affirmet ab apostolorun Gatlias prwdicandi causa profichcilur; Paternum,
discipulis episcopumTolosanum ordinatum, fieri not quem S. SaturninusToteli converterat, etfeceral Elu-
poluit ut ad tempora Decii perveniret, nisi velle sensiumephcopum, invisit, etc- Agit eliam de S. Pe-
illum sedisse episcopum annos nt minimum 150, ut- lagio, qucm vocat M. Pelagium Agrippam; de Pa-
pote quem sancius Clemens vel Dionysius ordinaye- terno iterum cum Dexlro acturi sumus ad annum
rant : Decius vero cceperit imperare anno Christ 94,112 et 130: de Pelagio vero ad ann. 138 ct 160.
252 vel 253. Cerle in antiquis Mariyrologiis nibil d< Hoc ipso anno Domini 76, quievit in pace S. Quar-
Decio asseritur, ut apud Usuardum videre est, qui tus, uli Dexier dixit ann. 50. Agemus iterum de eo
eadem atque Romanum verba habet, de Decio auteni ann. 105. —
nec verbum. Ambrosius Morales auctor esl communi A. C. 86. 1. Perid. tempus, etc. Notanter non
calculo approbatum sub Claudio (Nerone) missum disil, Clelussuccedil Lino, sed successerat per idem
fuisse ad prxdicandum in Galliam. Si quis autem tempus, quoniam ab anno 82, quo Linus martyrio
Decius ille fuit, qui Saturninum martyrio affecit, affecius est, in ejus locuni successerat; neque vero
imperator esse non potuit, sed prxfeclus aliquis vel R id a modo ioquendi Dextri quis xstimet abhorrere;
•**
proconsul; de quo idem.judicium ferri debet,asseri-
aique ipse enim non designat cnivis Romano Poniifici an-
de Decio illo sub quo S. Laurentius passus num quo Pontificatum inierit, sed plerumque reca-
tur, viginti circiter annis post imperatoris Decii pitulando mulios enumerat.
mortem. Et placet bac in renostri Ambrosii Moralis Quodvero unum eumdemque crediderit Anaclelum
sentenlia, qui, lib. tx Hist. cap. 46, notat genus etCletum, novum videri non debet, quin poliusnon
quoddam nobilium Romanorum exstiiissemortuo Deciorum video unde possit diversus excogitari cum omnes
nomenclatura insigne, ne quis miretur im- fere tam Grxci quara Laiini auctores vetcres, qut
peratore Decio,Laurentium a Decio excarnificatum, Dexlrum ipsum vel prxcesseranl, vel ,-cquarant,
et multo ante ilhim Saturninum Tolosx a Decio e unum omnino sine contradiciione crediderint, ta-
summa Capitolii arce prxcipitem datum. Cxterum metsi quidam eorum Cletum, quidam vero Anacletum
quo omnis ambiguitas lollaiur, Melhodius vel Melro- illiint nuncupaverint, imprimis magnusille Ignatius,
dorus anliquissimus rerum S. Dionysii Areopagilx dhcipuli quem diligebat Jesus ( ulor mei Bernardi
scriptor (cujus liber sine nomine exsiat cum operibus verbis) auditor, in epistola ad Mariam Cassabolitcm,
Dionysii olim Compluti excusis, cuirt nomine vero et ad Trallianos, non alium quam Anacletum cog-
aptid Dionysium Lanselii Grxco Latiuum) expresse noscit Clementis prxdeccssorem, el Petri Aposioli
affirmat S. Satiirninum comitera a S. Papa Clemente discipulum. Deinde S. Irenxus, lib. ni Histor. Ec-
datum eidem Dionysio, ab eoque jam iu Galliis con- cles. cap. 12; Epiphanius, hxresi 27; Nicephorus
sislente Tolosam amandalum. En verba hujus au- Calixtus, lib. in, cap. 2, el Nicephorus episcopus in
cioris : Socii autem S. Dionysii erant S. Salurninus suo Chronico, atque in universum omnes Grxci
et Marceltus; et posl pauca : Porro ad Aquitanimpla- C idipsuni sequunlur. Inter Latinos autem Augustinus,
gas sancto Saturnino misso, elc. Nemo autem nescit epistola 165; Optalus Milcvitanus, Iib. n conlra
Tolosam urbem esse Aquitanix. Idem asserit Equi- Parmenionem ; et quod pluris est, Ilieronymus, lum
linus ipse lib. ix, cap. 41 : Dionysius, ail, a B. Cle- in Chronico, tum lib. de Script. Ecclesiast. in Cle-
tnenle Petri successorein Franciam deslinatur, el ipsi mente, cujus hxc sunt verba : Clemensquartus post
Ruslicus presbyter et Eleulherius diaconus socianlur; Pelrum Iiomm episcopus : siquidem secitndus Linus
sancii quoque Salurnittus el Marcetlus, episcopi. Mar- fuil, et terlius Anaclelus. Ila prorsus legitur tum in
cellumin Hhpaniam (fuil is S. Eugenius) Saturninum Latino, tum in Grxco Sophronii lexiu : ut mirum sit
in Aquitanium direxit. Hoc vero ita factum inlelligi quomodo Baronius opposiium sensisse dicat. Unus
oportel, utSatuminusa S. Peiro aposiolo in Galliam lantum Tertullianus, in libro in Carminum in Mar-
directus sit ad panes prxserlim Aquiianicas; qui cionem duos cecinit, Cletitm ei Anaclelum , et libcr
lamen anno Domini 76 Toleium invisit, ut Dexier qui Damaso tribuilur de summis Pontificibus : ejus
Iioc Ioco aflirmat; indc veio Romam reversus, cum tamen esse negant. Onupbrius, Molanus, et Baro-
posl aliquot annos, nimirum circ» Domini ann. 93, nius. Quare vehemenler suspicor Clelum honoris
S. Clemens ejus condiscipulus in Caihedra S. Petri causa postniorium Anaclelum dictum, ob eximiam
sedere ccepisset, et in Callinm Dionysium destinaret, Dei gratiam in co reluceniem , non aliicr alqueOp-
adjunxit illi Salurninum, ulpoie virum egregium, et pius vocatus est Agalhopius, ut supra diximus. Vel-
provincix illius prx aliis expertem , qui quidem lem super hac re ad unguem investigandam majorem
sponle sua in suam sedein Tolosanara rcdire cogila- fieri in Ecclesia diligeniiara, durissimum siquidem
Lat: ad quam tandem cum Gallias jam tenerent, a ] , creditu cst, lam paucis auctoribus instructam, tot
Dionysio remissus fuit. Quid auiem inibi cgerit, et lalesquc doclores sequi ncglexisse.
quomodo itcrum Toletum redierit, dicemus cum 2. Vespasiano, elc Is vitam finierat anno Do-
Dextro suis locis ad ann. 110 cl 112. mini 81, cum gubernasset imperium annos 10. ba-
Sed vero prxcipuus in primis fruclus quem e To- buitque succcssores duos filios, primo quidem Tilum
le.tana prxdicatione reportavil, fuere duo sanclissiini annis duobus, et co veneno sublalo Domilianum
cives, M. Pelagius, et Aulus Altimus Paiernus, duo, anito Domini 83, qui secundam in Ecclesia persecu-
inquam, prxclara Ecclesix Catbolicx luminaria. Pe- tionem commovit, uti Eusebius lib. m, cap. 15,
lagius namque fuit posimodum Toletanus episcopus, leslalur. Ejus fructus nonnullos mox relert Dextcr,
ct Hispanix toiius primus; Paternus vero Bilbili egerat de prima sub Nerone ad au. 60.
oriundus, acMartiali proplerca charus, suisque noa o. Caparte, etc. Plolomxug in Vctlonibus (ccu
 219 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 250
A. C. 86. Domitianus imperator templum quoddam sine contignatione facit. A. R. 837.
Idem primus imperatorum se deum appeliari facit.
S. Julianus, discipulus S. Petri, Marliali charus, Vicum transferlur.
BIVARH BOMMENTARIUS.
Vergonibus) Lusitanix Caparam constituit, quo loci )ci A initio, quo Ioci dypticham seu indicem anlislitum
olim inter Cneum Pompeium, et Aulum Trebonium lm Toletanorum in sacrificio Missx instiiutionis S. Isi-
acriter certatum est, et hodieque ejus belli plura ira dori dici consuetam referens subdit; Hmc fuit prima
eislaitt lapirium monumenta, mililum scilicet ibidem jm (dypticha) in qua non ponuntur Martyres, scilicel Ja-
occisorum, qux apud Ambrosium Moralem videre sre cobtis(apostolus qui fundavit Ecclesiam Toleianam)
licet lib. VIII, cap. 18. Nunc Capura nomen retinet; !t; Elpiditis, Julianus, el Salurninus, el M. Marcellut
estque in limine Exlrematurx , non longe a Civita- la- Etigenius, quia constat fuisse tnarlyres, Orabal sacer-
tensi urbe, vulgo Cividad Rodrigo : felicior sane ne dos ibi pro spiritibus pausanlium episcoporum, quod
sanclorura Carilippi et sociorum martyrio, quam tm ex Missali S. Isidori conslat: el eapropier mariy-
incolarum nnmero aut divitiis. Agitur S. Caralippi ipi rum episcoporum nomiua in ea non exsiabant cum
ctsociorum feslus dies 28 Aprilis in Martyrologiis iis cxleris.
Bedx,*Adonis, Usuardi, ct Romano, ubi tamen pro ro Fuisse vero Marliali cbarum satis liquet, nam
Carilippo corrupte legitur Caralippum , cum in cx- B- qualuor ad ipsum sub nomincLucii Julii deriit cpi-
leris et in Equilino , lib. xti, cap. ult., num. 131, l, grammata : hoc enim fuisse nomen ejus fatelur Dex-
sicut in Dextro Carilippus scribaiur. Sociorum no- 9- ter infra anno94, tametsi aliqua sint inter Martia-
mina sunt Aphrodisius, Agapius (Usuardo Agapatus, s, lem et Dexirtim discrepamia, dum ille vocat cuin
Equilino Agapiius) et Eusebius : ita enim a prx-}• L. Julium, hic L. Julianum, immo et L. Magnum
diciis auctoribus nominanlur; sed nullus acta eorum- n- Julianum, qux forsan et baptismo oriri potuit.Qiix-
dem recenset. ris epigrammata ? In 15 lib. i, illum motiet viven-
4. Domitianus, elc Hxcex Eusebii Chronico de- '.- T>
] duin esse hodie, uon cras, forsan eo motus, quod
smnpsil, ubi sic legimus : Anuo 88, Domiiianus ts S. Julius vel Julianus melius quidpiam se aciitatu-
templumsineadmixtionelignorum construit : loquitur tr rum profilcbatur crastina die , cum hodierna in ocu-
vero de Pantheone, nunc Ecclesia sanctx Marix e lis suis peccator existercl. lloc Martialis in lo-
Roiundx. Astipulalur Beda in Martyrologio 1 No- i- cum convcrtit pro more, inquicns :
vcmb.,etiib.de 6 xtatibus inTrajano. Refragaturta-'" 0 mihi pfistnullos,Juli memorande,sodales,
inen Barouius in notis ad 1 Novemb. contendens a Si quirilouga fldes,canaquejura valent;
M. Agrippa, non vero a Dorailiano constructum > , Bisjam pene libi consultrigesimusiusiat.
quia adhuc lempli fronti inscriplum durat : M.
AGRIPPA.L. F. CONS.TERTIUM.FECIT. nimi-". (erat cnim xtatis sux annum pene 60 altingens ,
rura anno ante Christum nalum25, tum quia Dio 9 utpole S. Pelri discipulus)
lib. LIII ait : Pantheon quod perfecil Agrippa, etc Et numerat paucosvix tua vita dies.
F.icile tamen in concordiam redigunlur, si dicamusS Nonbene disluleris videa»,qusepossenegari,
Agrippamcontignaiione usiiin in Pantheonis lemplo,, El solumboc ducasquodfuil, esse tuum.
id esi in porticu, ubi inscriplio ipsius videtur; so-
Ium enim porticum struxisse ipsa operis diversitasj Et post pauca subdit:
convincit : Domitianum vero lemplum ipsutn novo) Non est, crede mihi,sapienlisdicere : Vivam;
opere, sine coitlignalione , ut niodo cernitur, per- Sera nimis vila eslcraslina; vivehodie.
fecisse. ei amicuin ludicra semper, et jocosa ca-
5. Idem primus, ctc. Islud ctiam sic habet Euse-' Displicebat
bius : Anno89 Domini, Primus DomitianusDominum Q C nero; quare s;e,peadmouebat Martialem, utanimum
se et deum appeltari jussit. Tesiatur id Sueionius in' ad seria 107 applicaret. Super hoc argumenlo dedit epi-
Pari cum gramma cjusdem lib. n :
cjus Vila, cap. 13, inquieus : arroganlia,
procuratorum suorum nomine formalem dictaret epi- Sxpo mihi dicis,LucicharissiineJuli,'
slolant, sic cmpit : Dominttsel Deus noster sic fieriju- Scribe aliqtiidmagnum,desidiosusbomoes.
bet. Unde institulumpost hwc, ul nec scripto quidemi Otia da nobis,sed qualiafeceratolim
ac sermone usquam appellaretur aliter. Sic prorsusj MxcenasFlacco,Virgilioquesuo.
cum vocat Marlialis, I. vm, ep. ultimo. El paucis interposilis:
Dantetibilurba querulos,Auguste,libellos, In stcrilescamposnoluntjuga fcrre juvenci;
Nosquoquequoridominocarminaparvadainus: Pingue solumlassat, sed juvat ipse labor.
Possedeumrebus pariter, musisquevacare
Scimus,et hxc etiamserta placere libi. Et bxc quidem scripsit Romx dcgenii: duo vero ad
eumdcm dedil jam commorantem in Hispania: e qui-
lib iv, epigr. 55, Tolctum miuilur, iu
tamquam deo illi coucedit. Per Vates, Augusle, luos, bus alierum
cic. Itidem Siaiius, lib. iv Silv. dominum ac deum quo niulia Hispanica nomina commemorat, vide-
Domitianumnuncupat; quinimmo Phiiosiralus auctor licel :
cst in Tyanxo, lib. vn, eo adulationis inalum perve- Luci,gloriatemporumtuorum,
nisse, ut Jurixi illius celeberrimi Josephi consilio, Qui Gaurumveterem,Tagumquenoslrum
filius Vtrgintsnuncnpafi auderet. r» Arpiscedcre non sinisdisertis:
6. S. Juliunus, etc Quod ail, Viciuntransferttir, D Argivasgeneratus inler urbes,
Thebascarminecantet, aut Myceoas,
non de translatione sacri corporisintclligcnriuni esi, Aut claram Khodon,aut libidiuos»
cum adbuc alitguotannos vixerit, ei manyrio occu- Ledxas Lacedxmouispalxstras :
bucrit anno Domini92 vel93, ut ex Dextro liquet, NosCeltisgeniios, et ex Iberis.
sed de exsilio, quo abalma Urbe in Hispaniam dam- Nostrx nominadurioraterrx
niitiis fuit a Domitianocujus jussti Joannes quoque Graionon pudeat rcferre versu.
Tbeologus in Pathmos translatus est. Fuerai hic apo- ]Prosequitur Bilbilis el vicinorum Celtiberix oppido-
sioli Peiri disciputus, Eugenii colIega,Toleti orius , rum i propria quxdam referre nomina , ac propriela-
cl ante Eugenium Evangelium concivibus suis prx- (les, qux iilic cuilibet videre licebii. Denique iib.ix,
dicavit, Toleti episcopus et tolius Carpetanix voca- (cpigram. 98, eidcm refert (quasi absenii) bona, ac
tus est, ut ad ann. 91 ct 94 Devter profitcliir. Et felicitales f suas, super quas ab xmulo quodam mor-
consenlit Julianus archiprcsbysler in Chronici sui dcbaturc :
 251 FLAVII LUCH DEXTRl CIIROXICON. 252
A. C. 86. C. Valerius Lenlulus, vir consularis, ut Ddrftiiiano plaeeret, egit Laureolum A. R. 857.
Clirisiianum.
Fi. Clemens vir consularis occiditur pro fide 21 Novembris; familiaris Martiali.
Tliraseas, Hclvidius, Servilia^ Bareas traditi sunt 8 quibusdam Chrislianis. (Deerat
nomen Helvidius.)
Florebat per id tempus in Hispania coliors Celtiberorum quse nunc est Brigantii.
Haec habet Suellos jaculalores, ex oppido ilune Suelto in Celliberia, corrupto qui-
detn vocabulo desumpto g Siiellis ipsis jaculatoribus.
RIVARll COMMENTARIUS.
Rumpiturinvidiaquidam,cbarissimeJuli, A De consulatu ipsius subjungens :
Quod me Roma leglt, rumpiturinvidia, elc.
Garmma,purpurea sed modosuta loga, etc.
videlicet quod turba semper in omni monstramur di-- Fuit alier ejusdem nomiois Fl. Clemens S. Petri di-
gito ; quod Caaar ulerque (Titus, el Dumilianus fra- scipulus, palruusS. Clementispapae , et primus in
ires) tribuil jus mihi Nalorum : quod ms mihi dulce e Gailia Metensis episcopus, qui obiit in pace confes-
'-
sub Vrbe est, parvaque in Vrbe domus; quod sum ju- sor die 17 ejusdem mensis,
citndus amicis; quod conviva [tequent; quod amamur;; ea die , et vitam scribit Peirus cujus Molanus meminit
in Caialogo lib x,
quodque probamur; linil vero-: cap. 113. Timeo autem ne forsan similitudine no-
niiuis ductns, qnae Fl. Clementis martyris sunt, buic
Bumpatur,quisquisrumpitur invidia. confes,sori tribuat, ait enim fuisse consulem Roinaj,
Tanluin de hujus amicilia Martialis praBSiimeb;U, , ac S. Clemenlis papse patruum.
quod tametsi cullu jam ab aliquot annis dissidereut,,, 9. Thraseas, eic. In cndice impresso pro Serviita
Suas nonnumquam conceptionus eidem aperuisset. corrupte legebaiur Helvidias. Erat quidain Bareas
Goetefa de S. Juliauo dictis locis. Soranus, el Thraseas-PiPius clarissimi acconsulares
7. C. Valerius Lentulus, elc. Egirnusde Laureolo,1, viri, Servilia vero Barea; proconsulis tunc Syrix
ChriSliano a Lenlulo comice acto, in oommentariiss filia : hos omnes nequiter occisos dolent, vel ipsi
ann. 60 procserlim ex Juvenale aiente: ethnici. Juvcnalis :
Lanreolumveloxetiambene Lentulus egit, SloicusocciditBaream, delator amicum,
Judice me, vera dignus cruce. Discipulumquesenex.
j Marlialis de Thrasea lib. iv, epigr. ad Colinum, 51:
el Maftiaje, cujus etianTdedimus epigramma 9 :
Thrasea constantioripso.
Qualiter in Scytbicareligalus rupe Prometheus, etc.
De ulrisque vero Corn. Tacilus libr. xvi: Trucidaiis
quo Martyris cujusdam Christiani passionem verain , tot insignibusviris, ad postremum Nero virtutem ipsam
simulaiam agehtis Laureoli Latronis fabulam, ro- excidereconcupivit, interfecloBarea.Sorano, et Thrasra
fert. Consuevisse etenim Domitianum prae nimiaa Pano, olim utrisque infensus. Quo lamsn objecto
crudulitaie, casus Tragicos in miserorum corpora ad(] crimine? anciorest ipse Tacitus, Baream reum essc
Theairum cx vero reprajseutare, uarrant inuili : et:t laciiim ex proconsulatu Asise, quem admmistraverat,
Tacitus in Vita Agricolae addit : Nero subtraxit ocu- I- non quidem ex crimine aliquo quod patrasset, sed ex
los; jussitque scelera, non speclavil, prxcipua sub Do- 1- justitia (inquil) alque induslria. De Servilia auiem
mitiano miseriarum pars erat, videre , el aspici; cum n ejus Clia: Vltra hoec,sed recens discrimini patris filiam
suspiria noslra subscriberenlur, cum denotandis lol ho- 1. connectebat, quod pecuniam Maqis largita essel (nioii-
minuin palloribus, sufficerel scevusii.e vultus, et rubor,t rum Chrisli pauperibus). Igitur Servitia nccita esl in
a quo se contra pudorem muniebat. senatum; steterunlque diversi anle tribunal consulum
8. Fl. Clemens, elc. Hiijus marlyrium 11011soliim o grundis asro parens, conlrafi.Uautlra vigesimmnwtalis
catbolici scriptores, ,sed et etbnici, Suetonius, et bio0 annum, nuper marito AnnmuPollione in exsilium pulso
testalum reliquerunt: ille quidcm iu Domitiano ca;>. ,_ viduata, desolataque, ac in putrem quidem inluens ,
15 iuquiens : Denique Fl. Clemenlempairuelem suwn n citjus onerasse pericula videbatur. Tum interroganie
contemplissimminertiai (sicvocatvirum, qui iilChristO a C accusatore, an cullus dolates, et delractum cervkc
vaceret, nnlebal se publicis rebus tradere ) cujus fi- monile venundedisset, quo pecnnia [aciendis maqicis
lios eliam parvulos successorcspalam deslinaveral : et,t artibus conlraherelur? Primum strata humi, tongo
abolito priore nomine, allerum Vespasianumappellarii flelu , el silenlio, post altaria , e>.aram complexa;
jusserat, alterum Domitianum; repeme ex lenuissima a nuttos (inquit) impios Deos, nullas devotiones, nec
suspiciohe(lanluni non in ipsoejus consulalu)inleremit; aliud infellcius precibusinvocavi, quam ut lumc opli-
quo maxime [acto ntaturavit sibi exitum. At Dio sic \: inum patrem , lu Cwsar et vos Palres servaretis inco-
DoiMlianusctim multos alios, tuiii vero Fl. Ctemen- '_ /«mein.Pergit necem utriusque lamentabilem referre:
tem consulem (etsi nepos ejus erat, duxeralque uxo- et velit nojit, quidquid de Magis loqualur, quidquid
rem Fl. Domitillam propinquam ipsius) morte affe- de ara amplexu mentialur, saiis innuit Chrisiianos
cit : sed qua causa r Jllalo ambobus crimine &0EOTD-fuisse, ac pro conlemptu deorum occisos, utpote qui
TOJ,id est, contemptoris Deorum ( cujus rei causa diviiias iii Chrisli pauperes distribuisssnt. Ul quid
multi, quiin moresJudmorum (videlicet Christiano- enim coram ipsis ara posita fuil, nisi quia coniein-
rum) transierant (a Genlilitate) damnali sunl; quo-"'_ ptores deorum eraut? Ut verum sit qiiod Dexter hoc
rum pars occisa, pars spoliata facultalibus : Domitella loco asserit, a multis tradi fuisse Christianos, id
tantummodo in Pandatariam reiegala est. Dolct me- quod etiam Barnnius credit anno Domini 68, numer.
rito cardioalis Baronins tnin insignem Clirisli marly-* 28. Hoc vero noiatum velim leclor habeas, non ideo
rem a sanctorum Catalogo seu Martyrologio exci-~ Dexlrum hoc loco meminisse Thrasea; et Bareae,
disse; sed jain alier Flavius (Dexteri inariyrium si-" quod a Domiliano cum Fl. Clemente occisi sini, ctim
iuul, ct diem annotat, videlicet 21 novembr. ul ali-" r constet a Nerohe ante annos 20 peremptos, vel ipso
quando restitui possil ab Ecclesia. D Tacito noft taceutc; sed quoniam de his agunt, qui
Ad ipsum dedit Martialis epigramma , 93 lib. x de Clemente, auctores gentiles, et similis sit uiro-
qupd incipil: rurnque mors ac mnrtis causa. Tanlumdem de llel-
vidio Prisco , Thraseoe genero, dictum reputa , de
Si prior Euganeas,Clemens,Helicaonisoras, quo similia refert Tacilus prafato lib. xvi Annalium.
Piclaque pampiueisviderisarva jugis, etc. 10. Ftorebat, etc. A Martiali mutuatuin hoc est,
253 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 254
y
•
A. C. 86. Apud Messanenses celebris est memoria B. Virginis Mariao, missa ipsis ab eadem A. R. 8"7. f
dulci epistola.
Castris-Cacciliis in Lusitania prydicat S. Jonas discipulus sancti Dionysii Areopa-
gitae, et ad Gallias post revertilur.
BIVARII COMMENTARIUS.

lib. iv, epigram. 55, ubi inler alia quse de Celtiberia A civilali nostram impertimur benedictionem; et promit-
limus vos sub nostra protectione el defensione
provincia sua, memoria digna narrat, Suellos jacu- habere. sempcr
latores ponit; cum enim pracmisisset: Simili beneficio se honestatam a Dei genilrice glo-
Nos Cellisgenitos, et ex Iberis riatiirF!orentia,uti HieronymusSavanaiola teslatur,
Noslraenominaduriora terrae qui ea de re concionem ad Florentinos habuit die
Gratonon pudeat referre versu. 25 Octobris ann. 1495, et inter ejus opera exstat;
Epi.-tolseauiem texlus liic est: Florenlia Deo et Do-
Subdit inter caetera: minoJesu Christo filio meo et mihi dilecta, tene fidem,
Et certosjaculolevi Suellos. insta orationibus, roborare patienlia; his enim sempi-
lernam consequeris salutem apud Deum. Fidem quo-
Quo loci codices impressi depravati sunt, nam pro que ei prsebenl auctores superius citati pro Messa-
Suellos habent Silaos; fatetur tamen Malthaeus Ra- nensi. De epistola Vifginis ad Ignatium agcmus cum
derus in notis margiualibus sui Martialis, in veteribus Dextro ad ann. Domini 116.
codicibus legi Suevos, quod proxime ad veritatem 12. Castris-Ceeciliis,etc. Non hic solummodo me-
accedit. Ca>terumjaculalores Suellos ab oppido Cel- niinit Dexter S. Joiue discipuli S.Dionysii, sed eiiahi
tiherirc ejusdem nominis sic dictos, translatos vero ad annos 112 et 130, ex quibus liquet bis Hispanias
indc Briganiium nobilem Gallacciae urbem , nunc perlustrasse; primum quidem anno 86, vel 87, prae-
Coruna, non solum hic docet Dexter, sed eliam ad dicando verbiim Dei, praecipue Casiris-Cspciliis in
anniim 430. quo lemporeWandalorum rabies vigebat "n Lusiiania, et in ejus circumjaeenlibus oppidis. Ro-
in Africa. In veteris Hispaniae tabula , quam in suo niaiiuin Martyrologium die 22 Seplemb. eum vocat
Piolomteo exaravit Villanovanus , ponitur oppidu- Pagum Castrensem, cujus loci presbyier factus herbis
lum Suelo nomine; errat tamen in silu ejus desi- vireniibus, el aqua Irigida sustentabalur.uiEquilinus
illud in Celtiberia , sed
gnando, non enim consiiluit narrat lib. VIH, cap. 106. Hic vero primus ejus in
in ora freti Gadilani, ubi nunc Esteponda est. Verum Hispaniam advenlus accidit, priusquam S. Dionysius,
standum potius leslimoniis Martialis et Dexlri. cujus ipse Atbenis discipulus,exslilerat, in Gallias
11. Apud Messanenses, etc. Nibil apud illuslris- transitum faceret, IegatuS S. Clemeniis anno Domini
simse urbis cives venerabilius, nihil tradilione Cliri- 93 : tunc enim nonnullis placel, Jonam noslrum co-
sliana a-que receptius, quam prsedecessores suos miiem ipsius factum in Gallias rediisse : ubi et ipse
ab ipsa beatissima Dei genitrice adbuc in humaniS praedicationi aliquamdiu inserviens annoll2, jterurn
agenie litieras acrepisse, qnandoquidem in nuncu- memo- Ilispanias lustrans, invisit S. M. Marcellum Eugenium
nain tanli benelicii Ecclesia metropolitana Dionysii magistri sui condiscipulum (ait Dexler); scd
pala esl la Madona de Littrio, hoc est, de laLellera, laudem in Galiias remcat anno 150. Tiinc Julianus
scu de epislola , quae illic asservari dicitur reveren- praeses tres liciores misit Parisios, ubi ipse eo lem-
ter. De ea sic Peirus Canisius lib. v, de Deipara, poris praedicalioni insisiebat; ut eum tenerent, el
cap. 1 : Apud Siculos exslat insignis respnblica Mes- occidereht (verba sunt Equilini). Qui eum prope Pa-
sanensium, qum epistolam ab eadem Virgine Matre risios inventum, nullo limore territum, nec minis tur-
missam prcedicat, atque, ut audio, reverenter in scri- balum, nec ullatenus a doclrina desistentem, verberibus
niis asservat. Recipii quoque eam , ul alios taceam , cmsumdecotlaveruni X kalend. Octobr. Cujus corpus
P. Franciscus Arias pielate et doctrina insignis , in I" l.uncum caput manibus loliens ( Dionysium in hoc
suo spirituali profeciu , tractatu de imitatione Vir- ciiani magistrum imitatus) usqae ad locum ubi S.
ginis. De ea iierum agit Dexter ad annum 450, qno Martijr sepulluram clegerat, quasi miltiario uno pro-
iierum in scriniis reperia fuit. Reperi eam llispanis cedens ibidem occubuit, sepultuinque ibidem est miro
loqueniem in bibliotbeca insignis nostri ccenobii fragrans odore, in loco qui dkitur Mons sancli Jonis,
Dcspina , quam placuit bic ad verbum referre. seu Jonuj.'; Galesinus (puiavit eum sub Domitiano
JMaria hija de Joachim, del tribu de Juda de la casa passum , pracside Feisceiiiiio; fallitur tamen , quia
de David, humildissimamadre de Jesu Christo cruci- subAdriano occubuil annoloO, pracsideveroJuliano.
ficado : a todos los de la Ciudad de Mecinahaveis
salud, y Cnm igitur iuMartyrologio Rnm. dicilur: apud pagum
benediciondel Padre eterno. Sabemos que en- Castrensium, S. Jonm presbyteri et martyris, qui cum
viado los de essa ciudad con grande fe Mensageros y S. Dionysio profectus in Galliam jussu Juliani prmfecti
Embajadores, confessando con grande conocimientoa verberibuscmsus, gladio martyrium consummavit; non
mi hijo por hombrey Dios^ Vnigenitodel Padre eterno; designatur oppidum martyrii (in quo Equilinus lial-
y assi mismodespues de su gloriosa Resurreccion, haver lucinatus est), polius enim dicendum esset apud Pa-
subidoal cielo; conociendoen todoel verdadero camino risios, ut Galesinns dixit iu suo Mariyrologio ; sed
de la verdad , mediante la docirina y predicacion de illud quod prxcipue eo doctore gloriabatur , Dextri
Pablo Apostolnueslro. Por loqual a vos otros, y a esse aevovidelicet, Castra-Caecilia, velCastra-Cxciliana;
nueslra ciudad damos nuestra benedicion,y promelemos nunc corrupto vocabulo Cazeres, inler Annam et
ser siempre en vuestra perpelua proteccion, y amparo. Tagum in Extrematura (olim Lusilanise parle) con-
QuacLatinitate donata sic sonat: Q stitutum, ac nobile admodum, cum civium familiis,
. ilaria filia Joachim de Tribu Judm, de domo David, lum eliam antiquitate conditionis : ut enim Morales
humiltimatnater Jesu Christi crucijixi, omnibuscivibus auctor est lib. vm Hisi. c. 18. CoeciliusMelellus
3Iessanensibussalutem et benedictionemmterni Patris. consul, deviclo inibi Hirluleio, nomen suum et Ca-
Novimusvos misisse magna fide nunlios et oralores , strorum suorum oppido impertiit, unde dictum Ca-
confitenles plena recognitionefilium meum esse homi- stra-Coccilia, vel, ut aliis placet, Castra-Cxciliana.
hem simul ac Deum, Vnigenilummterni Patris; el si- Solus Arnoldus Millius in sua Synonymia Geogra-
mililer quod posl ejus gtoriosam resurrectionem ad pliica legit Caslra-Viceliana : Ptolomsei codex cor-
cmlumascenderit; agnoscenlesin omnibus certam ve- rupte quoque habet Liciniana , in Lusilania prope
ritatis semitam , medianle doctrina et prmdicalione Emeritam. ldem Metellus condidil Coloniam Meiel-
Pauli apostoli noslri. Quapropter vobis, el huic neslii lineuseiu, hodie Medellin , in eodem traclu , a suo
255 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON. 236
A. C. 86. Apud Caracam in Carpetanis SS. martyrcs iEmilianus et Geronius pro Christi fide A. R. 837.
martyrium constanter passi.
88. Maria Magdalena miraculis clara, mirifice divinis laudibus, contemplatiouique dedila, 839.
in Gallias migrat.
90. S. Mancius [Al. S. Manlius] civisRomanus, Christi discipulus, primus Eborensium in 841.
Lusilania pontifex,|qui in Gallia prius prxdicaveral, floret: et post multos laborcs
migrat marlyr anno 106.
BIVARIl COMMENTARIUS.
quoque cognomine nuncupatam , ut alibi dicemus. Qnemferunt vinctumvinculis
Ne tamen decipiatur quis, adverlerim, reperiri etiam Inter pallentestenebras,
Castra-Lelia in Lusiiania, sed longe diversum oppi- Raptame sacro corpore,
Dedissecceloanimam.
dum a Castris-Cseciliis; quandoquidem vel ipso Dex- Sic inter aposlolica
tro teste (inferius anno 308) illud erat juxta Callen- Bealus jam consortia,
scm portum el urbem situm ad Durii ostia in ora Gaudetccelestigloria,
Oceani, nunc Porto, a quo Portucallense regnum Et clara Christi gratia.
nuncupatur ; isiud vero in Medilcrraneis Lusitaniae Namqueinfulatusgemino
terminis, sed de co suo loco. Corrige ex dictis Mo- Fulget, et nitet praemio;
lanum dum legit, Die 5 Augusti Casiro-Corboilo S. Sacerdolalititolo,
Et confessionispraemio.
Jonii martyris. Sed ipse nec mariyrem , nec oppi- GloriaPalri personet,
dum , nec diem martyrii novit. Pioxime tamen ad Cbristoqueunigenilo:
Castra-Csecilia accedit dum legit Castro-Corboito. CnmParaclitoSpiritu,
io.ApudCaiacam,z\c. Sanctorum martyrumyEmi- In saeculorumsaecula. Amen.
liani et Geronii agebatur festa dies in Breviario Gor-
dubensi 20 septemb. Galesinus quoque in suo Mar- Capitulum sic habet: Gloriose ac misericors Domine,
tyrologio eorumdeni meminit ipsa die inquiens : In qui beatissimo confessori tito Geruntio episcopo, libi
Hispania sanclorum martyrum jEmiliani et Geronii. nimis in ore confileri dedisli, leque in mediojuslorum
Duo ex Dextro nova habemus, tempus martyrii, ni- ejus confessione laudari votuisli; ut eum in terris con-
mirum in persecutione Domitiani circa annum Do- n fitentem, et in concilio sanclorum glorificans faceres
mini 87, et urbem in qua martyrio sublati sunt, Ca- exsultantem; exposcimus lui muneris donum, ul ejus
raca. Est vero quain nunc Guadalaxara nuncupamus, precibus tribuas a peccati contagionepurgari, ab ardo-
testibus MarinacoSiculo, Morales, Nonuio, Mariana, ribus perpeluis erui, et glorim lum beatitudinem conse-
et caeieris. Antonini codex corrupte habet Ariaca. qui. Habet praeierea officium proprium iniegrum in
Plutarchus in Vita Sertorii narrat, pulsum a Meiello praedicio Breviario, oraliones quinque, benedict^o-
Sertorium, non procul a Caracitunis ad amnem Ta- nes duas, el alia quae manifestant S. Geruniii fuisse
gonium castra locasse, cum quibus bellum memoria in llispania priscis temporibus memoriam illustrissi-
dignum gessit. Falluntur Morales et Nonnius cap. 73 mam.
SiiaeHispaniae, dum Tagonium fluvium c.redunt voca- A. C. 88. — A Maria Magd., etc. Ante annos 50,
tum Henares a Plnlarcho, quod Caraca ad ora ipsius videlicet 48 Domini.nolaveratDexteraccessum Mag-
sita sil; cum lamen sit Tajuna, cui Henares admisce- dalenae in Gallias , quando nempe in coelos beatis-
tur, quod anuo 308 monstrabimus : Caraciiani vcro sima Dei Genitrice assumpta, ipsa cum fralribus et
dicebanlur quotquot inter Henares ei Tajuna dege- amicis pelago commissa, in coutemptibili ligno sal-
banl. vata, Massiliam appulil, nunc vero post 30 annos in
Placuit hoc loco, dum de sancto Geronio martyre specu transactos, pcenitenliaeet conlemplalioni de-
Caracilanoagimus, nobilem suscitare memoriam Ge- dita, adeo ut in sublime ab angelis pluries vcbcrc-
runtii mariyris ac primi cpiscopi ltalicae, quae a tur, tandem ad ccelestem sponsum miraculis quoque
scriptis Ilispanorum auclorum exciderat, el his ip- vivens, et mortua clara convolavii. Lege Equilinum
sis lemporibus pro Christi nomine occisus est. De eo lib. vi, cap. 124, qui de poenilenlia ejus annorum
Mariyrologium Rom. die 25 Augusti hxc habet: Ila- C 30, et miraculis plura relert.
liem in Hispania, S. Geruntii Episcopi, qui lempore A. C. 90. — Mancius, etc. llapc nberius ilerat
Aposlolorum Evangelium in ea provincia prmdicans, Dexter in calce Cbronici, ad annum 450 inquiens :
post multos labores iu carcere quievit: suspicor a S. Eodem nnno repertm sunt reliquim S. Memmii Mancii,
Piollispalcnsi antistiie, ac S. Jacobi discipulo S. Gc- Eborensis in Lusitania ponlificis, et prinii illius urbis
ruutium ordinatum fuisse episcopum ltalicensem; et apostoli, qui, converso prius populo Cathalaunensi in
forsan ipsius Apostoli, aut certe Pauli discipulus fuit. Gallia, posteain Hispanias trajiciens, Eborm prmdica-
Acta ipsius cccinit olim Hispana Ecclesia universa, vit, ubi et marlyrium passus est. Fuit civis Romanus,
hymno sacro, qui hodieque exstat in Breviario Moza- et Clirisli discipuius , et ab anno 36 Chrisli ad annum
rabe diclo. Est vero hujusmodi. 106 in Gallia, el Hispania, prmdicalioni inslilit, ac
landem sub Trajano martyrium (uti dixi) pro Christi
Hymnus de S. Gerunlio episcopoItalicensi el marlyrc. nomine passus est. Celebris adniodum est apud om-
nes Hispanicarum rerum scripiores mcmoria S.
SacralumCbrisli anlistitem Mancii : agunt enim de coVasaeus ad anniim 100,
Geruutiumconfessorem,
Diguiscanamuslaudibus, Resendius in Antiquitatibus Eborsc, Villegas, San-
Et celebremusvocibus. ctorus, Trugillus, Marieta ad 15 diem Maii, Mariana
Hic fertur aposlolico in Hist. Hisp. Refertur ejus historia in Breviar is
Vates fulsissetempore : Eborensi, Burgensi, et Palenlino in hsec verba :
Et praedicassesupremum Passio S. Manciimartyris, quipassus ett a Judmit,
Patrem potentis Filii. _ vel Paganis in lerrilorio Llborensi, qui ex partibus Ro-
Quique dum per occiduam " manorum natus ad Hispanias deslinatus, verbum Dei,
Percurreret clarus plagam; sicut melius potuit, prmdicavit; et de regione in regii'
Tandemira Gentilium
Ad passionemtrahilur. nem Elboram venit, in provincia Lusitana, ubi Chri-
Sed mox praeceptoprsesidis, stianum populum ab infidelibus oppressum reperit.
Nodisgravatur ferreis : Beatus igitur Mancius , ut miles Chritli, armatut lo-
Horrendisumbris carceris, rica fidei, el in ejus cruce confidens, contra infideles
Datur in jus carniflcis. accinclus aiebat : Falsos dcos audirc non possum,
 257 FLAVH LUCII DLXTRI CllRONlCON. _S8
A. C. 91. Uxamebarchae in Aulrigenibus Hispaniac SS. Trophimus , Ovantius, et Aslorgius A. R..842.
episcopus martyres, in cadcmperseculione pro Cbristi flde conslanler caesi sunt.
BIVARH COMMENTARIUS.
testls mendaxessenon debeo, pro amore Dei mei, quem ii A Sed ci/mxviu miltiario ab urbeelongati [orent, Maxi-
Judmi crucifixerunt,supplicia nonrecuso; morlem au- mlanus ejus subdiaconusmorluusesl.Memniusvero ad
tem qumro, per quam mihi vitm mlerniias conferatur. Petrum rediit, el socium defunctum nunliavit: acce-
Cum hmc adoersus eos proferret, S. Mancium ad sup- plaque ab Apostolode fimbria vestimenliejus parlicula,
plicium rapiunt, detracloque omni corporis indumenlo 9 reversus, cadaver adhuc inhumalum teligit, et continuo
dilnceralur [Al. duiartealur] metnfcrisexlensis, funium- mortuus resurrexit. Cum de urbe loquilur, si Dextro
que vinculis , innumeris plagarum ictibus verberatur;; fides habenda, immo quia habenda , Hierosolymam
quasi veslibusnudari possenl membra qum fidei con- intellige, non Romam; anno enim Domini 30, quo a
fessio restiebat. Igilur cum inler vincula et lormentai Dextro dicitnr ccepisse praedicaiionis miiiius, non-
tuUu semper hilaris esset, adduclus anle Validumi dum Romam venerat Aposiolus; quare cuin eo ipso
prmfectum, et anle Judmos qui eum accusabanl, dixilt anno sanctus Jacobus a Pctro missus in Hispaniam
ei Validus: Audi, Manci; cessa ab hac prmdicalione,, fuerit (quod cx superioribus liquet), fit probabile ut
et ora deos nostros. Cui Mancius dixit: Tormenla el( Manciuscum Jacobo missus sit: quo daio, crediderim
supplicia luanon timeo. Tunc Validus pmfeclus jussitt errore attribni sancto Mancio miraculiim istud de
eumfustibus cmdi,el mullis lormentislacerari. Marlyr socii suscitaiionc, quod, vei ipso Equilino leste lib.
autein Chrislioravit dicens : Gralias libi ago, Domine, vi, c.ip. 109, S. Frontoni Petragoricensi episcopo
qui me fecistivincere tormenta carnificum; jube mead! conligi), Roina a B. Peiro in Pelragoricam Gallisu
te pervenire. Et vox de cmlo audiia esl: Veni, dilecte: civiiatem directo, cum Gregorio preshyiero, quem
noster, ad me. Cumque ille dicerel: Paler in manus _ in itinere dcfiincium susciiavit, baculo Apostoli, ad
tuas, etc, sancla illa anima exint a corporeiQ die ," qnem redierat, accepto et superposito. Certe si cum
Maii. Ferunl autem aliqui, hunc B. Mancium discipu- Jacobo peramljulabat, non indigebai ad Pclrum re-
lum DomininostriJesu Chrisli, el in cmna cnm pedes dire. Sed ul sii, alia quoque signa plurimn ( ail ille )
discipulorumlavavit, Domino miuislrasse. HaUcnus per illos Dominus oslendit. Cum aulem ad urbem Ca-
Palentinum Breviarinm, ad cujus dicccosimin Ui- thalaunensein venisset, et populum ad convertendum
spariiarum devastatione pcr Sarraccnos facta anno serlo duruin reperisset, milliario uno a civitate in loco de-
714 corpus S. Martyris translatiiin fuit, el ob ejus coepitin spelunca contemplaiionivacare, mullis-
honorem scdilicaium esl oppidum Vilta nueba de S. que inibi miraculis clarescere. Nam puerum nobilem,
Mancio nuncupaliim, quiescitque in monasterio S. qui cadens in flurioio, Nauta dic.o, et juxta civitatem
Benedicli. Anno vero 1591, jussu Philippi II, regis iabitur, necatus fuerat, susciiuvit (de lioc mortuo
C.itbolici panicula reliquiarum in Eborensem sndem credo Bedam locutum), multosqueviso mirabiti signo
suam translala esl, D. Theotonio de Bragancia Ebo- ad Christum convertil; sicque a populo cum honore ad
rcnsi archiepiscopo re„'is consanguineo procurante. civilatem ducitur. In ipso quoque urbis ingressu tres
Sane qnod in S. Dionysio Areopagila Grnccis et leprosos mundavil, ct lotidem cmcosilluminavit; dm-
Gallis contigit, id pariter in S. Mancio Gallis et monem qttoque ab obsesso quodam ejecit: subdit de-
Hispanis contigisse repcrio. Gracci siquidem cuin de nique: annos LXXX sedem suam gubernasse ; ego lego
Dionysio suo nihil novissent, poslquam ab Atheiris LXX sic ciiim Dcxlro consoiiat, qui docet ccepisse
discesserat, Confessorem crediderunt, Galli vero pontiflcatnm, ct pradicaiionis munus ab nnuo Do-
quihus marlyrium ipsius notuin erat, martyrem cele- mini 35 uspie ad 106, quo marlyrium perpessus
br.irunl : sic prorsus in S. Mancio accidil; cum fuit, inler quos mediant auni LXX,quos sedisse di-
eniin in Gallia mailyrium uon consummavcril, GaHiC C citur; at non solum Cathalauni, nt ipsi putant, loto
ejus feslum de confessore pontilicc agunl, llispani hoc tempore sedit, sed etiam Eborae in Hispania :
vero, 1quibus mariyrium satis notuin fuit, utpote ncque ejus corpus Catbalauni est, tit Turonensis
Eborx peracium, de niarlyre celebrant oflicium ; sed exisiimavii, sed .<dsummiim aliqnaereliquiae ipsius.
cl ipsi diminule proceduni dum pontiflcatiis ipsius ViJc miram a De.Uro exiisse consonanliarn. Quod
mcmoriam non faciunl, qui tamen Gallis cognhus de disciplina Mancii sub Domini magistcrio diciiur,
satis fuil. Dedit eliain crrori ansam nominis dupli- nonnulli etiam ad 72 numcrum extendunt, ut unus
ciias: cum enim more Romano Memmius Mancius illorum Mancius sit, quod tainen non satis iiquel :
vocarctur, illic Memnum(vel Memnium) cclebrani, hi snfficit sane Christi uovisse disciplinam , de caeteris
Mineium , ct usque ad Roniaiium Mariyrologium non curo.
icquivocalio irrepsil, ubi unius ejiisdeunjue saucli Hoc ipso anno Domini 90 in Chrnnico Eusebii a
duo festa pcraguutur, alterum 15 Maii more Ilispa- D. Hieronymo addita hsec de Fabio Quintiliano le-
noriim sic , Eborm in Lusitunia S. Mancii martyris; guntur : Quintilianus ex tlispania Calagurritanut,
aliernm 5 Augusii in liaic vcrba niore Gallorum, qui primus liomm publicam sclwlam et salarium e
<]ux satis indicant civem illum Romanum ac Cbrisii fisco accepit, claruit. Mira rcs, ut homo Hispanus
discipulum csse; quem nos Manciiun dicimus : Ca- omnium primus Ilalos ipsos rhetoricam Latinae lin-
thalauni in Gallia S. Memuii civis Ilomuni, qui a S. gucedoceret, ob idque e fisco primo salarium acci-
1'ctro illiut civitalis episcopus consecraius, populum pcrct! De co Ausonius in Parcntalibus nuin. 2
sibi commissumud Evangeliiventatem perduxit. Acldit inquit :
Beda, qui inleralia innumera mirar.ulu mortuuin sus- D n Asseratut licet Fabium Calagurrisalumnum,
cituvit. Agunt de eo Grcgorius Turonensis, de gloria
AncipitempalinamQiiinlilianushabet.
Confes.,cap. 66, et VineeniiHS Belvacensis in spe-
culo lib. n, cap. 45 et 46; sed scriptores Galli pro A. C. 91.—1. Uxamm, elc. Duas Vxamas in
morc suo, quau in Gallia gessil, dumlaxat scripse- Hispania luissc apud Piolomacum legimus : in Autri-
rmit: idcmque coutigit Equilino, qui eos secutus est gonibus alteram cognomcnto Barcham, allerarn in
lib. vii, cap. 25, ubi haec habet : Menimius Catha- Arevacis coguomeiilo Argellam; haec hodie Osma
luunensis episcopus,nobilit Romanus a S. Pelro apo- dicitur: altera de qua hoc loco sermocst, non satis
stolo in episcopumconsecralus, cum S. Dionysio et lii]iielubi delerminatc fuerit. Cacterumex situ quem
aliis episcopisad Gallias prmdicationisgralia directus ct Ptolemseus designat Orduna cst; iiam Aulrigones
est. Scd hic auctor in hoc sibiinet contrariatur; quia confines erant Cantabris ; Auirigonum autem borea-
a Peiro aposiolo direclus, nequaquam cum Dionysio liorcivitas Flaviobriga erat, nunc Bilbao, et non
proficisci potuit, utpote qui usque adClementis pon- longe admodum in Mediicrraneis distabat ab ea Uxa-
lilicaium non fuit missus in Gallias. Pergit vero : mabarca, quo loci Orduna a Bilbao sejungilur. Mar-
 259 FLAVII LUCIl DEXTRI CHRONICON. 260
A. C. 91. Glabrio consul Romanus pro Christi confessione cseditur. A. R. 842.
Nereus, Achilletts, el Flavia Domitilla relegali crebis sancti M. Marcelli, post Tole-
tanorum pontificis, litteris recreati, tandem pro fide caesi, ad mariyrii lauream
evolant.
BIVARII COMMENTARIUS-
tyrum auj.em qui Uxameharcac passi hic dicunlnr, , A aposlolumadjunxi. Quem cum Simon Magum diccret,
meminit Pelrus Equiliuus lib. xi, cap. ultim., nu- et populum Romanum ejus odio inflammaret, derepenle
mer. 251, his verbis : Tropliimus, el Oceanus, et Eu- eo loco ubi Petrum Simon insimulabai, vidua transiit
storgius episcopus,passi sunt marlyrium xiv kalend. cum multa idpopuli frequentia, filium unicum efferens
Oclbbris. Corrupte loco Ovanlii legit Oceanum, ett tristissima. ut vidit S. Peirus, ait ad populum Si-
pro Aslorgio Euslnrgiuin, scd facilis in his transitus. moni credentem : Deponatis e fereiro defunctum homi-
Faleturvero Equilinus quos in eo capile sanclosenu- nem, el qn eum excitarit, ejus teramesse fidem sen-
. mefat, ex Marlyrologio Hieronymi, Adonis, velI tiatis. Cum poptdus iia fecisset, Simon dixit : Si cgo
Usuardi, desumplos esse, et ad litter im a se tran- hunc vilm reddidero, num vos Petrum interficielis?
scriptos. Respondit omnis lurba : Vivum eum concremabimus.
2 Glabrio. Quaedcinceps in boc commentario se- Mox Simon dmmonumopera id efficit ut nonnihil mo-
quuntur, non sunt praecise ad ann. 91 restiingenda, , verelur cadaver. Eo viso, sublalis vocibuspopulus Si-
sed inter 91 et 93 accidere polticrunt; quippe cumi nionein prmdicat, Pelro exilium n.inalus. At Petrits,
sequens annus in Dextro sit 94. Sane Glabrii consu- vix,impetralo silentio, ait : Si vivit, loqualur, ambulet,
lis martyrium in annum Domini 93 incidii, quodI cibum capiat, reverlalur ad mdessuas : si non id fe.ce-
Dio Cassius, tametsi etbnicus, rccilat his verbis : rit, non dubilelis faltacem esse Simonem. Tum una
Acilius Glabrio consul cum aliis, illalo crimine aSsoVij- voce clamavit populus : Nisi id feceril Simon, pwnam
TOJ(id est conlemplus deorum), quod ad Jndmorumi qua voluit affici Petrum, ipse luat. Simon vero iram
(sic vocabant Cbristianos) mores transiisset; primoi simulans fugere voluil; sedpopulus cum mulla cxpjc-
quidem tidhuc ayentemconsulem, vocatum ad Alba- _," bratione eum driinuit. Porro apostotut Petrus, in coe-
num, ad Juvenalia, et in sentenlia persislenlem, inl litm manus lollens, ait : Domine Jesu Christe, qui
theatrum missus fuit ut cum immaniteone pugnaturus; nobis dixisti : In nomine meo dmntonia ejiciie, in/ir-
ab eo discerperetur; sed ab ilto non tanlum non estIm- mos curate, mortuos suscilale, exciia puernm hunc, ut
sus, sed eum egregie ipse confecit; quamobremposlea,, omnis hmc turba agnoscat te esse Deum, nec alium
eadem ex causa quod Romanos deos non coleret, jussusi prmter le, qui cum Patre et Spiritu sancto vivis et re-
esiinterfici. Baronius id rejicii in aiinum Domini 94; i gnas in smcuta smculorum. Mox puer exsurgens, el ad
sed, ut vidimus a passione Apostolorum, uno anno Petri apostoli pedes se abjiciens, ail : Vidi Dominum
praecurril Dexlrum. Jesum Chrislum jubentem angelis ut propler preces
3. Nereus, elc. Non hoc loco prcecipue intendit tuns me orphanum reslituerent vidummatri mem.Tunc
auctor horuin SS. mariyrium annotare, tametsi obi- populus exclamans: Unus, inquil, esl Deus quem Pe-
tcr illud memoret, sed solatium quod in Poutia in- trus prmdicat. Simon aulem per prmstigias, caput ca-
sula relegati, a. M. Marcello in urbe commoraiite nis siOi fingens, fugam capessebal; sed eum retentum
recipiebani, missis inter se frequeniibus litteris. Ex- cum populus vellel flammis comburere, Pelrus ita di-
stant quoedam SS. Nerei et Acbillei ad Marcellnm xit : Prmceptor noster docuit nos pro malis bona red-
apudSurium tomo iu, 12 Maii,qiiibusejussententiain dere; effecitqueut Simon dimiiteretur. Is vero ul ad
reqiiirunl super ea qmestione quam Furius et Pri- me venit, pulans me quid aclum esset nescire, canein
scus, discipitli Simonis Magi, inibi propter magiie ingentem ligavit ad aditum domus tnem, dicens : Vi-
tisum relegafi, excitabanlde inagistri sui sanciitate. deamus num sil pro more ad te ingressurus Petrus.
Conabantur enim seduceie eos qui iu insula dege- Post horam unam veniens Petrus, signo crucis edilo
Iiant, ulSimoiieni ceuFilium Dei colerent, crederenl- Q ( solvit canem, jussitque eum oslendereSimoni ut cessa-
que Pelrura apostolum immerito ei fuisse iufensuin. rel dmmonumopera fallere popnlnm, pro quo Christus
Lilleras placuit bic inserere. sanguinem suum fudisset. IIis ergo visis, accurii ad
Nereus el Achilleus, servi Christi Jesu, fratri el con- Petrum, eumque reverenter excepi in domum vieam.
discipula Marcello mternainsqlutem. In Pontiminsutm Porro Simonem persequebatur canis; cumque eum
erqaslulum relegati propter nomen Domini nostri Jesu proslravisset, Pelrut in Christi nomine prmcepil ei ne
Cltrisii, gaudemus quidem; sed gaudium noslrum pet- ullum corpori ejus morjutn inferret. Et corpus quidem
turbant Furius et Prhcus discipuli Simonis , qui pro- non attigit, sed vestesadeo laceravit, ut nulla pars
pler arles magicas hucin exsilium deporlati sunt. Aiunt corporis lecta maneret. Populus vero et imprimis pueri
illi a culpa alienum [uisse Simonem; porroaposlolum una cuin cane eum inscclantes, exira urbis meenia,ceu
Petrum sine causa eum exsecratum esse. Cumque di • luptim, expulerunt. Quam ille ignominiam non ferens,
ceremusnos insulm habitatoribus ne commodurenteis toto anno delituit. Postea Neroni commendatusest,
fidem, inemoravimus illuslrem et idoneam persoham qiti eum in suam amicitiam admisit, liomo improbus
tuam, qum possit scriptis ipsos efficerecerliores cujus- seipso nequiorem. Appuruit aulem in visione Dominus
modi fuerit Simonis Magi vila, el quemadmodum,cum Petro apostolo, dieens : Simon et Nero, pleni malo
ejus fiteris disciputus, res ejus omnesbene cognitas el dmmone, adversum te cogilant; sed ne timeas, ego
eiploralas habeas : quns oramus ul perscriberene gra- enim lecum sum, adjungamque libi Paulum aposto-
veris, ut homines innoxii nb horum fraudibits et impo- lum, cras urbem ingressuruin, pariterque posl nienses
sluris Uberenlur. Gratia Domini nostri JesuChrisii te- seplem cum Simone confligelis : eoque superato, et iu
citm. Tartarum detruso, simul ad me victores peroenieiis.
^
"
Htiic episiolac reddidit M. Marcellus sequentem : Altera die venit Paulus Rommn. Quo autem pacto
Mqrcellus servus Jesu Chrisli sanctis confessoribus cum Siinone congressisinl, cum vos ipsi coram siiis
Nereo ei Achitleo. Leclisiilteris vestris,gaudio sum re- intuili, superfluus mihi visus sum apud vosveiU re-
pleius, quod intelliyerein vosin fide constantes esse, et ferre, maxime cum S. Linus ad Orientis Ecclesias
pro veritate cerlare virililer. Et quia scribitis objeciam omnemeorum serietn Grmce perscripserit. Ilaecde Si-
vobis Simonis innocentiam, retexam parlim vitam ip- inone Magoet apnstolo Petro M. Marcellus ad sau-
sius, ut ex paucis cmlera coliigantur. Egoquidem cum ctos exsules scribit. Quse deinceps seqiiuniur : De
in ejus me disciplinam tradidissein, posteaquam ani- Petronilta filia Petri aposloli, domini mei, quando
madverti hpininemesse malignum, et infanlium irnci- sollicite perquirilis quis ejus vitm finis fueril, paucis
datorem, ileinque maleficumac perfractorem, diecrssi annolabo ; novam epistolam redoljnl, quaiidoquMcni
ab illo, el me ua Donunum meum sanctum Petrum in ea quam superius iranscripsimus, nihil de Peiro-
261 FLAVIl LUCII DEXTRI CHRONICON. 262
A. C. 91. Tota Hispania eelebris habeiur mcmoria S. Jacobi apostoli Zebedaei filii, primigue A. R. 842.
illorum pastoris, et egregii doctoris.
Joannes Theologus exsultantibus totius orbis Ecclesiis ab exsilio revocatur: omnes
illius reditum missis litteris gratulanlur.
Philippus cognomento Philotheus, qui prius corpora SS. martyrum Gervasii et Pro-
tasi, civium suorum Mediolanensium, Mediolani sepelierat;conversusqueinCampo
Laminitano a S. Paulo, illum secutus adlisesii Clementi, a quo legatus missus in
Hispanias, Toleti, Barcinone, Caesaraugusta, Hispali, Valenii», et in multis aliis
urbibus praedicat.
BIVARII COMMENTARIUS.
nilja martyres rogaverunt. Dedimus qnoque eam ad \j talus : cum honore ad Ephesum deductus est, omni
nunum Doinini 54, nisi quod inibiquse solum Petro- populo sibi occurrente, et clamanle : Benedictus qui
nillae erant relnlimus, cum tamen epistola ipsa re- venit in nomine Domini. Sed quid, hoc anno, Dexird
ferat itidem mariyrium S. Feliculac virginis , sociae cum reditu Joannis ab exsilio? ipse quippc hoc po-
ipsius, et S. Nicomedis presbyteri. Exslant quoque lius in exsiliuui actus, quani ab eo roversus fuit.
cuin praediclis aliae lilterae SS. mariyrum Eulichetis, Bironius siquidem conslanier assevefat, deductum
Victorini, et Maronis, ad eumdem Marcellum, de quidem Pathmos anno 92 sub Domiliano, pOstquam
martyrio prsediciorum Nerei et Acbillei, sub Mem- Romse ab olei dolio ferventi vegeiior exierat; de-
mio Rufoconsulari Terracinae peremplorum. Quibus ductum vero anno 98 quando, Dione tesle, Nerva
perleciis, Marcellusmisil germanum sunm (ait auctor omnes qui impietatis in deos rei [ueranl, absolvi vo-
historise illorum.)adinsulam,qui cum his Christi con- luit, et exsules in palriam reduxit. Id quod Uiero-
fessoribusegit illic anuum unum, ac deinde reversus nynitis eliam leslatur, de Scripioribus Eccles., in
ad Marccllumnarravit illi, ipsorum Euiychetis et so- Joanne. Meiaphrastes addit a Tiajano reductum ,
ciorum palmas delyranno acceptas, Sulpitii quoque quod ut ininimuin anno 100 contigisse oportet. Dc-
e.t Serviliani, et tandcm sanctarum virginum Fl. beret igilur hocanno Dexlerde exsiho poiius agere,
Domitillse cum sociabus Euplirosina et Theodora, quam de reditu. Coeterum non consiat inter Docto-
quae Terrscinse cubiculo inclusse, per ignem con- res, id quod supponituf ut cerium. Aretbas siquidem
summatne fnerunt, Trajano imperante, anno Domini Cajsariensis duiii Apocalypsim coinmentatnr, Sub
ut minimum 100, cum lamen relegata fuisset S. Nerone putat rclegatum, non sub Domiiianq. Estque
Flavia (sub Domitiano, ut ibidem asseritur) circa _B saiis verisimile Neronem qui funditus Ecclesiam
annum 90 vel 91. Prse oculisnihilominus babenduin Christi debere contendit, non solum Petrum ct
uon unam et eamdem, sed duas Flavias Domitillas Paulum trucidasse, sed Joannem etiam, qni ex
hoc tempore fiiisse marlyrio nobili decoratas : alte- Apostolis superstes erat, insectatum fuisse, qui enim
ramFl. Clementisconsulis uxorem, de qua Dio as- solum Joannem libere agere diinisisset ? Rursus
serit propinquam fuisse sanguine Domiliano, a quo Epiphanius bscrcsi 51 etiain sub Claudio (Claudium
in Pandatariam insulam relegala cst, quod deos pa- Neronem intelligo) Paihmo reversum affirmat. Ne
trios non colerel; cujus sub Trajano mnrtyrii memi- quis miretur Dcxlrum asserenlem circa annum Do-
nit Dexler ad annum Chrisli 100; alicram ejusdem mini 93 Patluno in Asiam reverstim. immo voro
FI. Clenientis ex Plautilla sorore neptem, virginein opposituin nequaquaniideducitur ex teslimonio Dio-
sanciissimam, similiter sub Trajano passam, <le qua nis relato : quo solum diciiniur exsules reducti in
Eusebius ex Brutio dixit anno 99 : Scribit Brutius patriam. Ergone Joannes reduclus a Nerva ? Unde
plurimot Christianorum sub Domiliano fecissemarly- locus ? oporteret primum stabilire eo temporis
rium, inler quos et F/. Domililla Fl. Clementisconsu- exsulasse, quod laincn asseriiur, non probatur. Et
lis ex sorore neplis, in insulam Ponlianam relegata, addo, quod tametsi forsilan exsularit, non lamen
quia se Chrislianam testata est. Subiit pro Cbristo omnes edicti illius vi rcducii fuere, ul FI. Domitilla
mortcm 7 die Maii; at Nereus et Achilleus ejtis eu-_ virgo, quae in Pontia insula a Domitiano usque ad
nuchi anno praecedenle, die 12 ejusdem mensis de- Trajani tempora permansit, sub quo mariyrinm
(apilaii sunt. Vidc Baronium luni in Notis, tum in subiit, id ipsius Domiiillac Aclis aitestantibus, de ea
Annalibus anno 68. Quod vero condiscipuli fucrint et sociis ipsitis. Sed haec satis pro Dexiri asscrto
Eugenii, et S. Pelri apostoli discipuli, salis liquet, C utcumque luendo.
non solum exlitteris inodo relatis, sed ex Epist. ad 6. Pliilippus, etc. Erat mngnus hic amator Dei
Romanos, ubi Paulus Romam ire cupiens, jubct in- (hoc Pbilotbei nomen pro meritis sibi iinpositum
tcr alios salutari Nereum : et cum hactenus Romam indicat) Mediolanensiscivis : cum vero adbufi ethni-
ipsenon vidissei, fltnl NereusPclri discipulus essei, cuni Nero provinciae Arevatum praesidefe fecit;
el non Pauli. quo in munere a D. Paulo rcpcrtus, el ad fidcni
4. Tota Hispania, elc. Salis superquede S. Jacobo conversus fuit. De conversione ipsius egerat Dexler
diximus in siiperioribus, el dc peregrinatione ad ad amium 64. Post Apostolorum necem cui interfiiit,
ejus sacrum corpus his temporibus fieri solila ; rediit Mcdiolannm, nbi amicorum el conciviiim
iiiaxime*cum S. Cletus qui boc florueral lempore, suorum Gervasii el Protasii martyrio adluil, funus
peregrinaiiones ad Sauctos ediclo dato defendeiit. exercuit, bistoriam scripsh; quae a D. Ambfosio
5. S. Joannes Theologus, etc. Praedixerat Joanni cum sanctorum reliquiis inveula est; exslatque inter
relevationcm exsilii ab Insula Palhmos Dionysius in ejus opera, et apud Surium tomo III die 19 Junii,
pecuhari quam ad [ipsum dedit epistola, in cu.jusi cujus initium est: Ego servus Chrisli Philippns intra
calce haec dixil: Ero autem prorsus dignior, cni fides domummeam sanctorum corpora cum filio meo rapui,
adhibeatur, si (qum tibi proecognitasunt) qum ex Deo et sepelivi; quurum mater Valeria, et pater Vitiilis
didici, hcecloquar. Quod scilicel el ex Pathmi cuslo* dicii sunt, eic. lerniinalur vero : Quud cutn [aclum
dia dimiltendus es liber, el in Asiaticumterram rever- [uisset,ego scrvus Chrisli Philippus qbsluli cum filio
surus : illicque perages boni Dei imitationes ( dei meo furlim corpora sancla, el iii dotno mea, Deo solo
n teste, in ista arca marmoreq sepelivi; credens me ora-
Evangelio haec intelligo) easque posleris trades. Di-• **
missio autem Joannis ex Patbmo, quanium hctitise tionibus eorum consequi misericordium Domininostri
cunclis Christicolis altulerit, non indigei proba- Jesu Christi, qui cum Patre el Spiritu saucto, etc.
lione. Equilinus lib. n, cap. 7. de his loquens ait ; Trucidatos aulem sub Nefone, testatur Meiapbfastes
S. Jcannes qui cum injuria ad exsilium [uerat depor- in Vita ipsorum, ut vidcas omnia constafe, nec
_6S FLAVII LUCll DEXTRt CHRONICON. 264
A. C. 91. S. Julianus civis Tolctanus Toleti paiitnr 7 die Januarii. Fuit episcopus. A. R. 842.
Cum Aulo Cornelio Pamla V. C. cive Tolelano, Duumviroque Christiano, Tolctum
venit Marcus Marcellus, ibique sedem primariam lotius Hispanise, uti in ejusme-
ditullio, constiluit. Metropoles a S. Jacobo cceplas, melius disponit: Ecclesiamque
lotius Hispanise luculenter promovet.
M. Mancino Duumviro Barcinonensi; idem Philippus Barcinonem adiit, ibidemque per
aliquot menses mansit.
94. S. Clemens scribit Juliano episcopo Carpetano, el Julio Abulensi. 845.
BIVARII COMMENTARIUS.
alium credas Philippum a Philotbeo, Pauli disci- A Gallia, Canlabria, Vasconibus,et per Hispaniam, di-
ad diem 19 Junii suspica-
pulo. Baronius in NotisNerone clus est cognomentoPhitotheus; qui Provinciam Are-
lur, nequaquam sub (quod Metaphrastes vacum sub Nerone ethnicus in Hispania gubernavit.
contendit) sed sub M. Aurelio, et Lucio Vero Ger- Hic S. [Philippus qui diaconus erat (tunc) comesque
vasium el fralrem occisos; quo dato temporum dis- Leonis, reversus est Romam, adhuc viventePetro, anno
sonantia Philippos quoquc distinctos redarguet. Mo- 67 et interfuit ejus Paulique mnrtyrio. Secutus S. Cle-
vetur eo quod Astasius judex qui cos occidit, diciiur mentemut magistrum, ab ilto effeclusest episcopus, et
a Philippo illo Mediolanensi, tunc lemporis proficisci postea missus est legalus in Hispanias. Ter proinde
ad bellum quod a Marcomanis fuerat excitatum. Hispauias adiit, primo eihuicus officium gcrens
Bellum autem Marcomanicum temporibus M. Atire- praesidemis Arevatitim; secundo diaconus Leonis
lii, et L. Veri gestum cst annovero171 ut ex Cbronico Rhothomagensis episcopi et Vasconensis; et taudcm
Eusebii habemus : inter hunc annum et Nero- Clementis Legatus. Insuper Julianus initio sui Chro-
nis moriem plusquam centum anni intercedunt. nici auctor est Pbilippum aliquamdiu Toleti (cum
Adde ad Astasium dixisse sacerdotes idolorum : Si ibi praedicavit) sedisse episcopum, quod ego credo
vis tmtus ad Augustos nostros reverti el victor, Gerva- accidisse posl manyrium S. Juliani; et quod paulo
sium el Protasium sacrificare compelle; hacc aulem post successit S. Eugcuio. De eo iterum hoc anno
Augustorum mullitudo non facile Neroni convenire qui solus n. 9.
regnavit, facillime L. Vero, et M. Aurclio 7. S. Julianus, elc. Exstal adhuc memoria ipsius in
Rom. Marlyrologio die 7 Janunrii, his verbis : Eodem
potest. ., „
Cerle si non haberenius lam manifeslum Meta- n" die S. Jttliani martyris. Ex quo Molanus in Additio-
phraslis testimonium, conjeclurisquc agendum esset, nibus ad Usuardum, et Galesinus ac cicteri recen-
iis non difficulter in Baronii senteniiam adducere- tiores. Ignorabatur hacienus quis ille Julianus fuis-
mur; sed hahemus firmiorem conjecturis sermo- set, latuiique Baronium : scd nunc Dexlri Cbronico
nem; et quod in conlrarium objicit non convincit; manifesta multa sunt, quae sine eo ignorabantur.
potuit enimNeronis tempore ad Marcomanos aliquod 8. Aulo CoruelioPatma, etc. Fuisse Romoediebus
bellnm moveri, eo prseseriim quo conlra Neronem his aptid Romanos multos llispanorum in pretio ha-
rebellebant naiiones nobiliores, Gallia et Hispania. hitos, uterque Seneca, Liicinus, Silius, Mariialis, ct
Quis hoc queat insimulare eos mendacii ? Quod eiiim Quimilianus probant : et prac omnibus Trajanns,
anno 171 gestum sit contra praecipuum bellum, qui eo lemporis ad summum imperii apicem evectus
non lollit quin a multis aniea annis eocpissent rebel- fuii. Eiiituit inter cacteros Aulus Cornelius Palma
lare, immo vero plerumque ita coniigisse videmus : nobilis Tolelanus, qui multo post, anno nimirum
praesertim qnando solus comes Astasius legitur ad 101 consulatum Romse iniit cum C. Sotio Senecione
eos reprimendos proficisci. Augustos autem vocare ut in Fastis Cassiodori, et Onuphrii videre esi.
poluit (si codex incorrupius est, quod non facile Hujus familiae erat ille Coinelius Palma, qui, bello
admiscrim) totam Neronis familiam; aut senaium, Arabico feliciter confecto, clarissimus redditus est.
et imperatorem ; aul Neroncm et Galbam, qui jam In Auli Cornelii Palmne duuinviratum incidit adven-
in Hispania iinperabat, aut ipsum solum Neronem tus S- M. Eugenii missi a S. Clemente papa, qui hoc
figurata locutione, qua amplificandaeorationis gratia ipso anno 93 inierat pontilicatum. Quod vero hoc
dicimtis, Ciceroncs, Antotiios, Julios, Scevolas, etc. loco Dexter narret designationem primatus Hispaniae
Translatis deinde in ccelum Petro et Paulo, Phi- C factam in Ecclesia Tolelana, non est quia boc anno
lippus adhaesit Cleinenti, a qno in Hispaniam niissus facta sit, ut ipse teslatur anno 105: sed cum primum
fuit apostolicae sedis legatus initio sui pontificaius, indiicat in Hispaniam S. Kugenium, de eoque multa
anno videlicet 93. Ejus rei exstat celcbrc Melhodii dictnrus sit, idcirco quasi in capite, quaepostmodum
testimonium, auctoris Graeci ci vciustissimi in Viia fuse diclurus est, brevi elogio enunlial. Agemus de
S. Dionysii, ubi sic legimus : Porro S. Clemenssub eo cum Dextro ad annos 100, 105,110, 112 et 130,
id lempus Phitippum quemdam Uispanis episcopum quo martyrii palmam accepit.
prmfecerat: eamdemquepotestalem quam ipse divinus 9. M. Mancino, etc. DixeratPliilippurn Philothcum
Clemens a Pelro accepit, ipsi dederat dicens : Profe- prscdicasse non solum Toleli, Ca'saraugustse, Ilis-
ctus in Occidenlalesplagas Evangeliumregni cmlorum pali, Valenliic, sed etiam Barcinone, nunc in spe-
prmdicato, ligandi etiam solvendique potestas tibi ciali Darcinoneusis auclor aperil concivibus suis,
esto, ul Chritti Evangeliumper te quoquelongelateque sub cujus duurnviraiu Barcinone Philippus praedica-
diffundatur, quo a Doinino instar fiddis servi audtre Martialis
verai, et quod inibi aliquot menses egerit. Exstaut
merearis; Euge, serve bone, elc. Ambrosius Morales, ad Mancinum duo epigrammata, allerum
el Joanncs Mariana ejusdem Philippi Philothei me- lib. i, cujus initiumest:
mincrunt, nisi quod Morales eum cum Hierotbeo Bis libi Triceni fuimu;,Mancine,vocali, etc.
coincidere non bene suspicalus est. Nonnulla eiiam
eaque memoria digna S. Braulio inloci additionibus ad alterum in lib. iv, quod incipit (num. 61):
M. Maximum scripsit, quse hnjus propria judi- Donasseamicumtibi ducenta, Mancine;
cavi. Memoria (ait) celebris habelur el in Gallia et in D
prmmisit S. Clemensante nihii alitid quam joca et sales continent, amicniae
HispaniaS. Philippi,quemGallias.
Eugenium in Hispanias et Venil Rothomagum non vulgaris signa.
cuin Leone episcopo Rollwmayensi, posleu vero Vas- A. C. 94 — 1. S. Clemens. Epislola hax quarta
conensi , et Gervasio. (Kn sanctus quoque Gerva- earum est, quas D. Clemens scripsii, cojiis initium,
gius Hispauias bivisit aulc mariyiium.) Prmdicat in Clemensliomanm ttrbis episcopus charissimisfratribus
 265 FLAVH LUCU DEXTRI CHRONICON. gg6
A. C. 94. Bilbililani Christo crediderunt effante Paterno. A. R, 845.
C. Prochorus, unus ex septem diaconis scripsit Evangelium el res gestas Joannis.
BIVARII COMMENTARIUS.
Julio et Juliano, etc. Oportet, fralres, omnes Docloress A quidem ad Salonis confluenlem ubi nunc Calatayud,
qui ad salulemanimarum instituti sunt, el ad lucran- sed in vertice monlis, ad dimidiam inde leucam!
das animas episcopitunt consecrati, etc. Ubi eos cor- auctores sunt Barrerius et Nonnius in sua Hispania'
ripit quod lilios ethnicorum baptizatos parentibus cap. 75.Nunc tametsi ex ruinis Bilbilis creverit Cala-
cobabitare pcrmitterent; cum tamen Domjnus dixe- tayud. anliquae urbi successit oppidulum Bau-
rit in Bvangelio Malth. x : Veni separare hominem bula, nominis reliquias retinens, et agrum. De Bil-
adversus patrem suum, elc. Cseterum cum S. Julia- bili frequens mentioin suo Martiali lib. i, epigram.
nus marlyrio sublatus sit anno^Domini93, necessario 49, de Locis Hispaniae ad Licianum concivem illuc
asserendum judico, Clementem dedisse epislolam redeuntem:
ei quem nesciebat ad superos amandatum, aut Vir Celtiberisnon tacende gentibus,
alium esse hunc Julianum ab illo, sive eo lempore NostraequelausHispauise:
idem prorsus vocareiur Carpetanus episcopus, qui VidebisaltamLicianeBilbilim,
Toletanus.sivediversus, quod non liquet. Julius au- Aquis, e.larmis nobilem,etc.
lem ille quiAbulensis nuncupalur, adhucS.Secundo Et epigrammate 61 ad eunidem, Vnde scriptores,
discipulo Jacobi supersiile, non poterat esse Abu- ait:
lensis episcopus , sed chorepiscopus, reclorque DuosqueSenecas,unicumqueLucanum
dicecesis, dum ipse alias urbes praedicando peragra- Facundaloquitur Corduba.
bat: qui tamen idcirco a Dexlro episcopus vocari GaudentjocosasCaniosuo Gades,
potuit, quia S. Secundi successor fuerit. Nisi landem Emerita Decianomeo.
quis velit non fuisse episcopum, sed civem Abulen- B Te, Liciane, gloriabitur noslra,
semnobilem,cum S. Clementis accepit litleras, nam Nec me tacebit Bilbilis.
hoc etiam textus Dexiri patitur, cum solum dicat, Quatnor et triginla Roma3transactis annis,
et Julio Abulenti.Suspicor hunc illtim fuisse praecla- in patriamremeare, scripsit epigram. 103, lib. cupiens
x ad
rum martyrem Gehlubae in Turdelania Buetieacpro Bilbililanos agros:
Christo irucidatum, de quo agitur in Martyrologio
Roman. ad diem 20 Decembris, his verbis; Geldubm MunicipesAugustamihi quosBilbilis agri
S. Julii martyris: quo loci apud Usuardum corruple Monteicreat,rapidisquos Salocingit aquis.
legimus: In Thracia civitate Gelduba, etc. pro ih Tur- et 104, ubi sic librum alloquitur :
detania civitate Gelduba; neque enim in Thracia
ejus nominis civitas reperitur, quaproptcr a Rom. Hispanaepete Tarraconisarces:
Marlyrologio abrasum est nomen Thracia; in Turde- Illinc te rota tollet, et citatus
tania vero HispaniaeGeldtiba esi, quam quidem Plo- AltamBilbilim,et tuum Salonem
lomxi codices legunt Galdubam, aliiCaldubam, nunc Quintoforsitan essedo videbis.
vero fere retento nomine Gelbesdicitur, et est titu-
lus comitis Gelbensis prope Hispalirn. s Iegeetiam epigram. 55, libriiv ad Lucium. Dedimus
Hoc loco in Dextro excuso addebatur: Amphitrim lllud supra.
qitm nunc Fila, S. Greijorius episcopus Compluten- 3. C. Prochorus, etc. Corruplissimus erat hoc loco
sis xu kalendas Januarii: verum manifesto exscri- impressus codex, sic enim habebat:C. Prochorus
ptoris vilio, hoc siquidem nequaquam islo tempore, scripsit Evangclium, et res gestas Joannis unius ex
sed postmodum anno 566 aclum est, ut eo loci cum Q I septem diaconis ; quasi Joannes Evangelista esset
Dextro dicemus : floruit enim ipse S. Gregorius unusexseptemdiaconis, abApostoIis in ministerium
ann. 3tf0, quinimmo quod xu kai. Januarii legitur viduarum electis, et non potius Prochorus ipse
consummatus, corrigi debet, ut dicat xm kal. Janu. et Quod vero Evangelium, dictante Joanne, scripserit'
de qno eo loci. quomodo Metaphrasles in Vita S. Joannis expres-
2. Bilbilitani, etc. Intolerabile huie versui men- sit: Cmterumunttm qitemdam eseptem se sequi (Joan-
dumirrepserat in excuso codice, sic enim legebaiur: nes) jubet, qui Prochorus vocabatur, ut ipse quidem
Bilbililani Chrislo crediderunt affectu paterno; polius ea qumaDeo essenl (dictata sibi), iste aulemqumabipso
diccndum esset filiali. Sed neque hoc ad proposiium, notaret. Porro ipse montis verticemcapessit, et more
nec phrasim Dexiri redoleret. Ipse potius infra Samuelis quidem reclus erigilur ; sicul Moyses autem
anno 122 affirmat Patemum illum celeberrimum manibus elevalis effiguralur, et mentema sensibus ab-
S.Saturni discipulum, domo quidem Toletanum, sed tlractam totam referl in id quod exoplat. Quid erqo
lamen Bilbilitanum fuisse civem ; quare ipse prius- hinc seculum est ? horrenda lonitrua et terrorcs ac
quam in Gallias transiret, ubi Elusatium et Con- fulgura continue vehementi fragore elisa, el repenle
stantiensium episcopus el apostoluS fuil, patriam effulgentia, etc. At Prochorus interim pronus quidem
suam ad Christi agnitionem perduxit. Agebat eo ac vetut exanimis non ferebat inter hujusmodi versari
lemporis Bilbili Marlialis, unde librum xil Romam spectacula : ipse timorem. vero stabat perterritus, cum charilas
misit, quod ex praefalionead Priscum, et ex epi- procul abjecisset Ad extremum lonitru in vo-
gramraate 3 ejusdem libri liquet. Illic paternum cem exprimitur, ac dilucide resonat : lu principio
saepe convenit, amicum veterem; caeterum quod 1) erat Verbum, lumen clc. Prochorus qui divina institutione
religione dissonum , ipsum epigrammate 43 avari proximus erat, neminem quidem videbat, quamguam sub-
animi notavit; forsan quia non illico suum dissipa- tremulus; porro audiebat, represso paululum
bat patrimonium, et eleemosynacquas ille in occulto timore subtremula manu, qum inde sumpla sunt exa-
donec perfectum est sanctum Evangelium. Astipu-
faciebat, latebant ipsum. Incipit sub num. 53 ejus rat, lalur Melaphrasti Equilinus lib. n, cap. 7. Athana-
libri xu.
Nummicumlibi sint, opesquetantae, sius quoque in Synopsi Caio tribuit ejus Evangelii
Quantascivishabet, Paterne, rarus, scriplionem : tametsi in eo minus audiatur quod
Largirisnitiil, etc. Caium illum dicat fuisse dilectum Apostolorum, qui
tamen non quidem C. Prochorus.sed C. Oppius fuit
Verbum illud affeaiu paterno, mulavimus in effante ut alibi fuse docuimus. Caeterum ipsum quoque Pro-
Paterno, nam in antiquis lapidum inscriptionibus chorum res gestas Joannis Evangelisiae scripsisse
effanle valde fuit in usu, ut Resendius in epistola ad Acta ipsatesianiur, quae in Bibliotheca veterum Pa-
Ambrosium Moralem affirmat, quae in Hispania illu- trum exstant; qtiamquam alicubi ab llaereticis cor-
slrata exstat. Bilbilim anliquam siiam esse, non rupia, ea tamen recipiunt mnlti et graves auctores.
PATROL. XXXI. 9
 '
2«7 FLAVII LUCII DEXTRl CURONICON. _68
A. C. 94. L. Magnus Julianus civis Tolelanus et marlyr ih pretio habetur. A. R. 845.
Octogessae in Hispania S. Agalhoclia martyr viriliter passa.
S. Theodosius II Barcinonensis episcopus vi kalend. Februarii.
95. In Carpetania Pydnae vel Pyotii S. Alexander martyr. 846,
Aquis Quintianis in Gallaecia Hispanise sancli Christi marlyres Julianus, Dalivus,
Vincenlius, et alii 27 socii eorum.
S. Ovidius civis Romanus episcopus Bracarensis succedit S. Basilio; hic vero
S. Petro kalendis Novembris.
In Arsa Mariana Hispaniae patiuntur Aquila et Priscilla.
BIVARH COMMENTARIUS.
4. L. Magnus Julianus, etc. Hoctotum integrum ,\ denominata. Erant enim et Aquae Sextianae , quas
S. Juliani nomen, de quo satis niulta dicla sunt, nunc Pljnius memorat: ut crcditur Lucensis urbs, Lugo
de miracnlis et fama post victoriam mentio fit. lioclie. Erant et Aquae Calidse, nunc Orense ; rtirsus
5. Octogessm, etc. Erat Octogessa , lesie Morali AquaeCellena?, vel Gallinae, ut vocat Antonini Itine-
lib. vin Uist- Hisp. cap. 28, oppidum non ignobile raritim, pppidum non longe ab Orense, versns Tn-
ad Iberi silum confluenlem, quinque distans leucis a dem, hodie losVanos de Melgazo, vel Pregigueiro in
Lerida ; in llergetibus, quo loci nunc exslal, vel ditione Monasterii S. Mariaede Melon, riosiri CUicf-
prope. Hic illustrissimum confecit subadhuc Domitiani ciensis ordinis. Ilem Aqusc Durse juxta Ossel, de
nobi- quibiisM. Maximus agii anno 506, et Moralesjin suis
imperio marlyriuni S. Agathoclia, cujus
lis exstat memoria , diesque festus 17 Seplembris a Autiquitaiibus, vcrbo Iiatica, asseril nlim diclam
Lntinis in Romano Mariyrologio celebralus his ver- Cniislantiam Juliam, prope Italicam. Fueront ctiam
bis : Eodem die Sanctm Agalhoclim anciltm cujusdam Aquic Calidae Ptolomaeo in Antetanis Calbalonise,
mulierisinlidelis, qucelongo tempore verberibus, aliis olim etiani Vicus Aquarius (Villanovano auctore)
mrumnis ab ea vexfita, ul Christum negarel, oblata appcllatae, hodie Vich, episcopali diguitate praedilsc:
demum judici, et smvius laniata, cum in confessione sed et Aquaeprope Toletum vocabaiur quod nunc Ta-
fideipersisterel, excisa lingua, in ignem projecta est. labara dicitur, Tolelanae dioecesis nobile oppidum.
Grqeciin Menologio fusius haec narranl, ipsa die. Da- Caeterum sanctoruni manyrunr Dativi, Juliani, Vin-
bo qux apud card. Sirletum trauslata reperi : Eo- centii et soeiornm, quorum hoc locc fit mentio, ex-
dem die Natalis S. marlyris Agathoclim servm (sic slat adhuc in Romano Martyrologio specialis mcmo-
cam vocal). S. Agathoclia serva Nicolai cujusdam "_ ria ad diem 27 Januarii his vcrbisj: Item tamtorum
Christiani hominis, et Paulinm uxoris, cum essel Dativi, Juiiani, Vincentii, alque aliorum 27 marlyrum,
Christiana, el Deum trmerel, quotidie cruciahalur ab quo die etiam Beda eos celebral, nisi quod loco Da-
liera infideli muliere, idolorum cuttrice, qum Agatho- tivi, corruple habet, Doti, quem Galesinus imiiatus
cliam octo annis asperis tapidibus verberabalin verlice, est in suo Maftyrologio.
eamque nudis pedibus ambulare cogebal in hyeme et 3. Sanclus Ovidius, etc. Si S. Ovidii, quo flortiit,
friqore ad ligna cotligenda,adoraretper lolos oclo annos lcnipus, atque Dexlri iustitutum spectemus, illum
studens itli persuadere, ut idola : quod credtderim fuisse, qui Cae.eonioMaxhno in exsitiuin a
cum omnino recusaret, laniala est, el excisa lingua, et Nerone acto comes spontaneus fuit, qua de re M-.ir-
incarcerem conjecla, fame affligebatur; postremo in- lialis duo dedit epigranvmala in lib. vn, qtiacnos cum
jecto in collum igne prmsentemvitam cum mterna com- de Csesonio cginius ad ann. 66 transcripsimus; cu-
nmtavit. _.-_...,..,. jus etiam Nalales Apriles in lib. IXbis cccinit. Pri-
6. S. Theodosius, ctc. Fuil S. Etheni disctpuli mum, epigr. 52:
S. Jacobi in Barcinonensi sede successor, dequoin- Si credis mihi,Quinte (quodmireris)
ferius ad annum 100, n. 8, ait Dexler non minus Natales Ovidiluas Apriles,
profecisse Barcinonenses ac Christianos gloria iniracu- Ul noslras amoMarliaskalendas.
lorum , virluie doctrinse exemplis S. Theodosii Felix iilraque lax, diesque nobis
cpiscopi, quam Toletaniloco doclrina et miraculis S. Eu- Signandimelioribuslapillisl
inquit vi kal. Fcbruarii, Hic viiam Inbuit, sed hic amicuin,
genii. Quare quod hoc Plus dant, Quinte, mibi tuaekalendae.
nnn ad mortem referendum est, quasi hocanuo ac-
ciderit, sed appositive legendum, ut sit sensus : C Item alio epigrammate, vidclicet 53, quod incipit,
S. Tlteodosius 11 Barcinon. episcopus (supple floret) JVa(a/ilidi Quinte, eic. Ad ipsum quoque datur epi-
01«Jamencelebratur\i kaiend. Februar. giamma 85 lib. i, et epigr. 99 libri lx.Cnm jam Brac-
A. C.95.—1. InCctrpetania, etc. Graecisveneranda carensis esset episcopus, ad fidem uiartyriuuique per-
fgit olim memoria S. Alexstndri martyris in Pydna, duxitsancias Mnrinam, Quiteriam, et sorores ; cujus
utex Menologio liquet, tclebraturqtie 14 dieMartii, rei exslat elegans liymuus apud episcopumTudensem
in qua Molanus etiam illum habet. Pidne vero in et Pampitionensem Sandovalem iu libi-o episcopo-
Carpeiania oppidum fuisse paulo corruptiori voce rum Tudensium, ubi inler alia haec lego :
diclum Pyotium, suo tcmpore, Dexter asseverat, nisi
quis credai verbum illud vel Pyotii receniioris illud esse Gaude, sacerdosOvidi,
Tu Braccarensispontifex,
qlicujus, qui ad marginera explicalionis ergo Qui meruistitilias
appinxerii, unde ab alio yuopiam imperito lexlui Tot ad polostransmiltere.
pcrmixlum est; quod non negarim prolerve, cum
praesettim id novitas vocis suadeat. Sed de hoc lec- Dabimus eum ad ann. 136.
tori esto judicium. Nunc dicitur Pyoz, vel si Dextri lierum de S. Ovidio agitur inferius anno Domi-
lextui credalur, non est incredibile eo lempore nillO.
coepissejam voceni corrumpi, et pro Pydna Pyotium 4. In Arsa Mariana, etc. Irrepsit mendum in M. S.
dici. Fuit eliam Pydna Macedonise ufbs, quam m Marlyrologio.utpro Arsa scril>eretur Asia, quo semel
Pyeria locat Ptolomaeus. admisso, verbum Mariana, ctim non cohaereret cum
2. Agiiis Quintianis, etc. Ponuntur Aquae Quintia- p. Asia, facile versum est iu JHinori, el sic lcgunt im-
nae a Ptolomaeoin Seburcis, Gallicorum Lucensium pressa pene omnia ; Romanum, Adonis, et Usuardi,
populis, quo loci nunc Oviedo, aut prope. Moletius ad diem 8 Julii. In AsiaMinorisanctorumAquilmet scri- Pri-
et Mjllius coniendunt nunc vocari Aquas Caldas. scillm uxorisejus,de quibusinActibusApostolornm
Mulla olim in ilispania exsUterunl oppida ab Aquis bitur. CseleruinGalesinus,dociujs.saue ac diligcns vir
_69 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 270
A. C. 95. Oppidum Accatucci [Al. Attuvi] in Baetica gloriatur Natali S. Juliani marlyris, A. R. 84G.
quem passum diximus Aquis Quintianis.
100. Per hoc tempus (ut scribunt aliqui) S. Marcellus, civis Romanus, cognomento Euge- 851.
nius, Neroni charissimus, S. Petri discipulus, ex familia domoque CseSaris, prius
Simonis Magi discipulus, M. Marcelli praefecti filius; peregrinalionum S. Pelri
individuus comes, Romsefloret : qui a S. Clemente Romano pontiiice, S. Diony-

RIVARII COMMENTARIUS.
non legit in Asia, sed in Africa minori, non alio sane A _ genere, nobilitate, disciplina ipsius, quse omnla te-
iiisi qnia rcpererat non in Asia obiisse : tamen cos stimonio sanctorum Ncrei et Acbillei cognita hahe-
in Africam transferendi cerlam causain non habuit. iniis. Refertur siquidem in eorum Vita (apud Siirium
Et ceric moris fiiit Romano Martyrologio urbes qui- tom. v) quod dum in Pontia insula relegati, plebs a
bus sancli quievcrunt dcsignare potius quam latissi- Furio et Prisco Magiae deditissimis adducereinr, nt
mas regiones, confusam Geograpbise notiliam relin- Simonis Magi docirinae assensum prseberet, Peiruus
quendo. Sed quid miruin ignorasse urbem, qui mar- autem apostolum rejectaret: Opponebant se illis Ne-
lyiium horuin sanctorum ignorarunt? et quos ne- reus el Acliilleus, dicebantque hominibusin insula itla
sciebant in Hispania martyies, confessores in Asia degentibus : Marcellnm nostis Marci prmfeclifilium ?
Minori fecerunt. Sane Graeci in Horologio 13 Febr. Responderunl iUi: Ecquisvero illum ignorel? Nereo
martyres eos celebrani, his verbis, quse ipse Galesi- rursus et Achilleo dicenlibus: Admitletisne hujus de
nus Latiiiilale douavit: Sanctorum Martyrum Aquilm Simone et Petro leslimonium? aiebant: Nimis itle tfe-
el Priscillm- Hi conjuges a B. apostolo Pauio verbo lirat, qui lanlo viro fidem adhibere non vutt. Nereus
reritatis iuslructi, tum baplizali se eicomiles, quocum- el Achilleus dixerunt: Dale ergo hoc saluli vesirm, ut
que proficiscereturadjunxerunt, unaqite cumillo multa donec illi nos scribamus, et ille nobis respondeat, ab
incommoduet labores pro fide adierunl. Postejus au- horum vos doctrina subducalis. Quod el lactum esl :
tem marlyrium. cum hi numquam a Christi prmdica- epistolas autem ipsas dedimus in superioribus, dum
tione dcsisterent, ab idolorum cuttoribus comprehensi, ad annum 91 de eisdem marlyribus ageremus : ex
primum acerbe crudeliterque lorti, deniquecapile prm- qiiibus liquet M. Marcellum praelecli urbis lititim, ac
ciso palmas lulerunt. Erat olim in Marianis Baeticaegj proiude de domo Neronis, unumque de illis, quorum
montibus (hodie Sierra Morena) oppidum non igno- salulcs Paulus Romse Neronianis vinculis delentus
bile, Arsa , quod Scipio Virialum persequens acce- Philippensibus miserat, inquiens ;Sa!uten< vosomnes
pit, ut Appianus Alexandrinus affirmat et Morales sancli, maxinte qui de dofno Cmsarissunt, primum
lib. vn, cap. 53, uude a montibus illis Asia Mariana quidem Simonis Magi, deinde S, Petridisciplinis se
iliclum est. Cum illuc Aquil.i et Priscilla verbum totum Iradidisse. Quod vero in peregrinationibus
Dei disscmiuanies pervenerunt, pro veritale quam suis ipsum comilatus sil, docuimus cum de adventu
pradicabant necali sunt. Docuerat Dexter in stipe- Petri in Hispaniam egimus. Jam quod Dexler nunc
rioribus anno 70, S. Aquilam (haud dubium cum inqtiit, Roma; floret, non sic est accipiendum, quasi
conjuge Priscilla) missum ad Hispanias a Paulo hoc ipsolOO Dornini anno Romae adhuc esset; sed
apostolo, sedisse Heracleae prope fretum Hercu- per hoctempus floruisse, hoc est pauloaiue,,vel post-
leum , inde vero facile fuit Marianos montes Evan- ea, de quo jam ad annum 93 dictum fuerat, quo sci-
gelii lumiue perlustrare. Ambrosius Morales erudite licet Roma cum Dionysio exiit: nec lamen Toleli
credit Arsam csse quae nunc Azuaga uuncupalur, constitit usque ad huncann. 100 tilpote (quodmodo
non longe a Fuente Obejuna, quae Cordubae vicina Dexter ait) post longas peregrinationes in Italia,
est; quo loci antiquitatis magnse urbis vestigi.i non Gallia, Hispaniaque peraclas.
modica reperiuntur. Meminit Arsm Plinius dum de Cum addit ntinc, Qui a S. Clemente Dionysio in
Bacturia agil lib. m. Gallias eunticomes datus, modernam opinionem ex-
5. OppictumAccatucci, etc. Crediderim legendumi cludit aientium S. Eugenium seu Marcellum disci-
csse Araduclm in Brmcara, pro Accatucci inBmlica; ' _ pulum fuisse S. Dionysii, cum tamen ejns condisci-
Ptolomaeus enim Arailuciam in Braecariis Lusitaniae: C '
pnlns fuerit, et a S. Clemenle designalus comes ejus
constiluit, inter Durium et Minium, quo loci nunc: pra^dicationis. Ita prorsus ex Melhodio in Vita san-
Porto nobilis urbs est, quae Portugaliae nomen de- cti Dionysii accipio, qui inter alia addit: Socii
dit; nisi Attuvi esset oppidum Plinio lib. iu, in Bae- S. Dionysii eranl Saturninus, Marcellus, et Lucianus,
tica, Romanis Claritas Julia dictutn, hodie Vitla dee cumeo hac de causa conjuncti, ttt ex ore duorum aut
Espejo prope Cordubam. Quure hinc existimo oriun- trium testium Chrisliana fides ttesciis regionibus tra-
dum S. Julianum comitem sanclorum Daiivi, Viu- derelur. Pelrus quoque de Natalibus lib. ix, cap. 41
centii et socinrum, quus Aquis Quintianis passoss in hanc senlenliam inquit : Dionysius post aliquod
diximus supra numero_. Aliis forsan Aruci legendum(i tempus aB. Clemente in Franciam destinatur, sancli
videbitur in Baeluria, hodie Vitla de Aroche juxtaa quoque Saturninus el Marcellus episcopi et Lucinia-
Cazallam in Baelica,Ambrosio de Moralestcsie, verboo nus presbyler comiles adjunguntur. Nec mirum, quia
Bmluria, fol. 101, ibi inter alia Romanse antiquiialiss eorumdem Apostolorum discipuli ambo erant, et
monumenta ejusmodi lapidis inscriplio perseverat. sub Hierothei disciplina uterque theologica elemen-
ta didicerat, ut jam dicam. Hoc uno discipulus Dio-
M.ATTERIO. PAVLINO. M.F. O.VITV-
MVLTVARIO. B/ETICS.BELLO. ASSVR- nysii dici potuit; quod ab ipso in urbe Afelatenst
GEffTE. HVLTA.PRO.REP. ARVCITANA. episcopus ordinatus, ab eoin Hispaniam inde missus
BELLO. RETINENDA. FORTISSIME. GESSE- est, ac landem de niullis eruditus in libris quos ad
illum dedit, de quibus paulo post fuse disseremust
RAT.[ARVCITAN1.VETERES. ET. IVVENES.
OPT.cm. Quare verba illa Dextri: Arelatm episcopus factus,
D non eo tendunl ut significent, Arelatensem fuisse
Scd in hoc cuiquesuum esto judicium. crealum episcopum,» sed Arelatae ordinalum : nam
A. C. 100. —1. Per hoc tempus, etc. Primam a illico subditur: ad Hispaniasque missus. De his agens
Christo rialo cenliiriam absolvit auctor, et pergit jam
n Melhodius ait : His igiluruna congressisatque iterfa-
quaj deinceps consecuta suntcnarrare : et primo om- i- cientibus, in portum Arelatm civitatisvenerunt. Ttinc
nium, quaeprius breviter qnasi in limine secundse se S. Dionysius Marcellum in Hispanias misit, ut istic
lumuituario de sanclo Marco Marcello scripserat,t, sermonemvitmChrisli Ecclesiis commenddret. Equili-
nunc jam per singula capita recenset, edisserens de le nus vcro; Qui omnes venientesArelaium verbum Dti
271 FLAVII LUCII DEXTRI CHKONtCON. _T_
A. C. 100. sio Areopagitoc in Gallias eunti comes dalus; post longas peregrinaliones in Ita- A. R. 851.
lia, Gallia, Hispaniaque obitas, legatus S. Clementis, a B. Dionysio Arelatae
episcopus factus, ad Hispaniasque missus, Toleti tandem constitit.
S. Romulus Trajani Caesaris prsefeclus, patria Italicensis, Hispanus, in Hispaniam
ab eodem relegatus, in Celtiberia patitur.
BIVARII COMMENTARIUS.
prmdicare cmperunt. Tunc Dionysius, aucloritate sum- Ai Translatione S. Eugcnii, Padilla, et Alcocer; om-
mi Pontificis fretus, Marcellum in Hispaniam direxit. nes una voce teslantur praecipuum, unicumque His-
Sed unde monslrabimus Marcellum hunc fuisse paniaeDoctorem, quem Dionysius in Hispanias misit
Engenium, et nori alium quempiam Dionysii disci- esse Eugenium. Quare cum omnino conslet, missum
pulum? Joannes Mariana lib. IV Hist. Hisp., cap. 4, a S. Dionysio Marcellum fuisse, necessum est asse-
cum hoc non novum et inaudilumdicat, sed a multis veremus Marcellum et Eugenium unum et eumdem
jam olirn crediiurn, refert tamen aliis placuisse, ut prorsus esse. Praesertim quoniam Philippus diver-
Eugenius esset Philippus Philotheus, non autetn sum :omnino nomen sibi acquisivit, nimirum Philo-
M. Marcellus; ipse vero quid horum vertim sit sub du- thei noinen vero Eugenius, quod nobiliiatis exi-
bioreliquit. Verbaejus sunt : Suntqui putent Philip- mioeiudicium est, propriissime M. Marcello adapta-
pum quemdam a Clemente in Hispaniam episcopum tur, utpote praefecti urbis filio, nobilissimoque Ro-
amandalum, aut certe Marcellum, quem Philippo so- mano. Si quis qusesierit cum S. Marcellus Eugenius
cium Dionysius adjnnxil ex Gallia, ul Michael Syn- Roma exierit cum Dionysio, ab eoque in Hispaniis
gellus est auctor, Eugenium ipswn fuisse; atque hoc prsedicandi potestatem acceperit, cur nunc vocetur
quidem nomenab ingenita nobilitate manasse, alterum a Dexlro S. Clementis papae legalus, facile quiescet,
autem a parentibus accepisse. Moveri autem eos in- si diversitatem temporis notaverit, prius enim a
quit, quod nulla mentio Eugenii exstet in antiquo- Dionysio missus, poslmodum a Clemenle legalionis
rum scriptis, quod lamen non magis de Marcello, munus, et potestatem plenariam accepit, nimirum
quatn de Pliilippo ronvincit. Ego quidem non infi- „ sialim alque Clemens deejus inllispauias profectio-
cior, eam solum rationem non convincere. Cacte- ," ne certior factus fuit.
nim ex his, quae ipse Mariana concedit, et certa 2. Romulus, etc. Ejus martyrium breviter ac di-
apud omnes sunt, satis deducitur, Eugenium no- lucideRom3numMariyrologium ad 5 Septembris his
strum non fuisse Philippuin, sed Mari'ellum. Faten- enarrat. Eodem die S. Romuli, aulm Trajani prwfe-
tur omnes (et ipse illis astipulatur) Philippum non cti, qui cum smvitiam imperatoris in Christianos de-
fuisse a Dionysio, sed a Clemente in Hispanias di- lestaretur, cmsus virgis, capile truncatus est. Haccbre-
recium. Marcellum vero illum essequem Dionysius vius Graeci in menologio, qui lamen prsemilluni, un-
in Hispanias misit; id quod vel Melhodius ipse ve- decim millia Chrisiianoruin in remotas regiones
tustissimus actorum S. Dionysii scriptor refert, cu- relegatos ab eodem Trajano propter lidem Christi;
jus jam dedimus vcrba. De Eugenio autem nihil quod sane adinid respicit, quod de Romulo Dexler
notius, quam a Dionysio ex Galliis in Hispanias a- scribit, prius llispaniam a Trajano relegatum, et
mandatum fuisse. ln antiquo Toletano Breviario posimodumin senteniia persistentem, capiteatroci-
juxla Romanse Ecclesia» ritum edito exstat hymnus, ter plexum in Celiiberia fuisse. ln quo, haud du-
cujus inilium est: bium, Metaphrastes delusus est, dum asserit ad ip-
sius Trajani prsesenliam adductum, interrogatum,
Novaresultcnt gaudia. etjudicatum, si coniendit Romac passum; quam-
Et in eo inferius sic legitur : quam facile adduci possit ejus narralio, ut pracmil-
tens quae gesta sunt in prsesentia Trajani, nihil de
Doctus alumnusGrseciae locoet tempore exsecuiionis senlentiaedicat. Nempe
MisithuncDionysius, vcre dicitur rogatus ab iinperatore de fide, et vere
Ul esset solis radius, C accepisse ab eo capitalem sententiam; inler haec
In lenebris Hispaniss. vero et dccapitationem intercessit exsilium in His-
paniam. Fallilur etiam dum illam Christiano-
In hymno etiam Breviarii secundum sancii Isidorif rum multitudinem in exsiliumait, relegatam, in Arme-
rcgulam, legimus alium in bonorem S. Eugenii, qui> nise urbem Melilanam ainandaiain fuisse a Trajano;
incipit : S. Eugenii dignamemoria; et in eo S. Dio- quod enim Graecisimul eodemdie, eademqne mar-
nysius patef ejus nuncupaiur, cujus nimirum ipse- tVrologii sui periodo aganl de Romulo et Eudoxio,
erat in ordine episcopali filius seu crealura ; Zenone, Marcbario et aliis 1104; et isli, scilicet Eu-
DoctorHispaniaerevisit Galliam, doxius cum caeleris passi sint Melitinaein Armenia
DoctipraesentiamDoctorisGalliae(Dionysii) sub Diocletiano, indc eos confundit cum Romulo,
Fideli captanspectore. et undecim millibus a Trajano relcgatis : cum ta-
Patrem desiderat, volumprosequitur,etc. men in menologio omnia dislincte consient, sicut
in Martyrologio Romano. Non igitur socii S. Romuli
Ad haec, marlyrologium proprium Broniensis mona- in Melitinam Armeniac relegati sunt, sed Eudoxius
sierii, in quo sancli Martyris corpus diu requievit, el socii ipsius; Romulus vero in Hispaniam, quam
cujus suo Usuardo clausulam Molanus inseruit, haec: non ingrate accipio vocatam in mcuologio, noinine
habet: Ipso die S. Eugenii archiepiscopi, et martyrisi remoiarum regionum. Romulus igilur primus fru-
Tolelanm sedis, qui a B. Dionysio ordinatus, et di- clus fuit, qucm ab Trajani perseculione Hispania
rectus fuii ad prmdicandum sanctam Trinilatem gen- pcrcepit; Uispanus ct Italiccnsis, ab imperatore pa-
tibus. Ac demum quotquot vitam S. Eugenii scriptis riter Hispano, et Italiccnsi, primum ob amorem pa-
mandarunt, seu de eo egerunt, Equilinus lib. x Ca- D ] tria: ad praefecturam imperialis aulse sublimatus, de-
talogi, cap.62, Vincentius Belvacensis lib. x Specu- mum ab eodem privatus digniiaie, ciugulo simul et
li Histor., cap. 35, MarinaeusSiculus lib. v Historisc capiie. Heu ! talis impiorum solet esse fides.
llispanicae, Morales lib. ix suae cap. 26, Garibaius Fuisse quidem Trajanum Hispanum Italicac qnae
lib. xn, cap. 9, Maricta l p. lib. ia cap. 17, Cianca Turdetaniae provinciac est urbs in Baeiica nalum, ne-
lib. ui de S. Secundo, cap. 10, Illescas lib. vi Ponti- mo est qui ignoret ; negat solus Aurelius Victor,
ficalis Hist. cap. 15, Sanctoro Villegas, et Truxillo et ejusi assccla Onuplirius, qui tametsi asserant inde
die 15 Novembris, Blasius Ortiz in descriptione tem- genus traxisse , aiunt nihilominus Tuderli in Ilalia
pli Toletani cap. xi, Antonius dc Ribera in lib. de ortum. Sed, ui vides, pro Italica Italiam , et pro
 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. ' 274
273
A. C. 100. S. Marcus Marccllus Eugenius, qui Presbyter Paulum ad Hispanias venicntem A. R. 851.
secutusest,jam ponlifexiterum Toleti praedicat.
Rufus Thebis reversus ad Hispanias Dertdsse pontifex sedel.
Syrmi in Hispania sancli marlyres Montanus presbyter el Maxima, clarissimi Chrisli
martyres.
BIVARII COMMENTARIUS.
Turdelania Tudertum legerunt, nrbem ex provincia, A cobum, et ibi prmdicavit lunc : quenx dicitur conse-
et provinciam ex urbc conlingentes : quibus tainen crasse cum aliis S. Petrus in episcopum, obiisseque
Appianus Alexandrinus, Eutropius et Eusebius, et Hierosolymis, colitur prima Decembris. De Sinione
anliquiores aMorale etBaronio relali, et pro veri- legimus in Actis Apost. cap. xni : Erant autem in
late adducli raanifeste reluclantur. Trajanus (ait in Ecclesia, qum eral Antiochim, prophetm et doctores:
Cbronico Eusebius , anno 100) Agrippinmiu Galliis in quibus Barnabas, el Simon qui vocabalurNiger, et
imperator factus, natus llalicm in Hispania. Cyria- Lucius Cyrenensis, elc. Hilarius, Anibrosius, Beda et
cus Anchonilanus auctor est Marguessic in Ilispa- Leo, quos Maldonaius refert, asserunt Simonem (ct
nia columnara repertara, egestis ruderibus a:difi- filios consequenter) fnisse gentilem ; ipse vero Ju-
candi gratia, cum ejusmodi inscriptione. Addncunt daeurn credit, sed absquc fundamento , quod cnim
etiam eam Morales, lib. ix, cup. 28; Ontiplirius, lib. Marcus vocct eum fralrem Alexandri et Rtifi; quasi
ii de Fastis, p. 218, Lipsius in Plinium commeul.124: notorum bominum, non probat Jtidscum liiisse; nam
" quandoMarcus Evangclium scripsit, multi ex gcn-
1BP. CMS. NERVjE,TRAIA- tililaie conversi erant nolissiini.
KO. AVG. G ERMANICO. DACI- 5. Syrmi, eic. Io Romano Martyrologio ad dicm
CO. PARTUICO. PONT. MAX. 26 Mariii sic legiinus : Syrmii sauctorum martyrnm
TRIB.POT. V.CS.Vl. PP-DE. Montani presbyteri, el Maximm,qui ob Christi fidem
ROMANO. 1HP.DE. PATERNA. in flumen demersi sunt. Hieronymus iu suo Mariyro-
ET. AVITA.HISPANIA.PA- logio, quem Equilinus scquilur, lib. m, cap. 233,
. TR1A.ET. BE. OMNl.IK.MI- _ non in Huvio, sed in mari mersos scribit, ideinqiie
NVM.GENERE. MERITISS. PO- " Usuardus aflirmat : Montanus
PVLARF.S. PR0V1NC1_:.ARE- presbyter et Maxiina
virgo, ait Ilieronyinus, in oppido Syrmio passi sunt :
VATVM. OPT. PRINCIPI. qui dum Christum Dominumviva voce confiterentur,
Quod inquil de Hispania optime merilum fuisse, Mar- ab infidelibustenli, et vinculis ferreis colligali, ambo
in mare mersi sunt, 6 katend. Aprilis. Usuardus vero,
tialis leslis oculatus, postquam in palriam rcdierat,
haec ait deTrajano, lib. xn, epig. 9 : In Syrmio sanclorttm marlyrum Monlani presbyleri et
Maxitnm in mare mersorum. Addtint Rabanus el No-
Palmaregit nostros,mitissimeCaasar,Iberos, Iberus in snis Martyrologiis, S. Maximamiixoicm
Et placidofruitur pax peregrinajugo : fuisse B. Monlani presbyteii, eorumque corpora
Ergo agimuslaeiitauto pro munere grates : postmodnm nono ab uibe lapide inventa fuisse, quo
Misistimoresin locanostra luos. videas mendum in Mariyrologio Romano irrepsisse,
3. S. M. Marcellut, etc. Acta S.Eugenii membra- dum pro mari flumcn babet. Scd quorsum hauc? Ut
tim relaiurus Dexter, cum numero 1 hujns lOOanui quo loci orbis Syrmium istnd sit, deducamus. Nain
proemisisset ipsum Toleti constilisse , nuncnum. 5 etin Lombardia Tianspadana urbsejus nominis est,
do ejus pracdicationc agit: aciurus de ejusmiraculis hodie Sirniio Castello dicta, el in Pannonia inleriori,
num. 7, el de fructti prsedicationis num. 8, sempcr seu Ungaria, alia ad Savuni fluviuni siia, el alia de-
tnmcn aliquid hovi affert; bic quidem veuisse jam mum in Hispania, qux-Floriano de Ocampo hodie cst
presbyteraius ordine insignitum, quando cuin Paulo Motrill, Yillanovano vero Velezmataga, nonnullis
accessit ad Hispauias; sed et notitia ejus accessus Frcgeliana in regno Granualensi , iu qua S. Pclrus
noviter adducitUr, solum namque cgerat de adventu ,- Epseneium constituit episcopum. Venit Petrus, ait
cum Petro; quare trini advcnius nientioncin facii. Melaphrasies, Syrmium ckitatcm Hupanim, in qua
Primi cnm Pelro nnno 50, sccundi cum Paulo an. cum Epcctietumconsliluissct episcopum, ctc. Sive au-
61, ac lcrlii cum a Dionysio niissus est ann. 100. lem Syrmium hoc dixcris Molrill, sive Velezmalaga,
4. Rufus, etc. Celcbral ejus memoriam Roman. sive Fregelianam , ad mare Mediierrauetim Baeiic;e
Martyrologium die 21 Novembr. Eodem, inquit, die versus Africam situmcst; quare Meiapbrastcs ordi-
natalis B. Rufi, de quo S. Paultts apostolus ad iio- nale refert, Aposlolum Syrniio llispaniu: profecluin,
tnanos scribit. Usuardus babct, Natalis B. Rufi, eic. Carthaginem Alricaedevcnisse; Venit, aii, Syrmium
De eo eliam Ado et Bcda. Equil., 1. x, cap. 92. Fuit chitatem Hispanim: in qva cum Epmnelum consti-
Simonis Cyrenxi filins, ct frater Alcxandri, dequi- luisset episcoptim,devenit Carihaginemcivitatem Afri-
bus Marcus in Evangclio mentionem facil cap. 15. cm. Ila verum vero consonal. Nunc igitur cum cx
Prius quidem faclus est Tliebarnm episcopus, ut Hieionymo, Usuardo , el Equilino, conslet sanctos
auctor csl Dorotbcus in Synopsi, Ado et Equilinus ; martyresMontanuni et Maxiniam in mare demersos
imle lamen praedicandigratia accessisse in Hispanias, iuisse, inter urbes aulein Syrntii nomcnclaiura insi-
pc landem Deriosae(bodie Tortosm) constitissc, Ec- gnitas sola Ilispaniensis ad marc sita sit, nani Syr-
clesia ejiiidem urbis prolitelur, <|U.T;12 Novembr. mium Pannoniic clLombardia; valdeintra contiiun-
festum ejus celebrans, in loctionibus Breviarii, tra- . lem exstat: necessario fit, ut hi Clnisli Martyres
diiione id inajorum acccplum prolitetur, ejusque Syrmii Ilispaniae coronati fuerint, ut Dexterhoc loco
hi-toria' narrationem habcnt Morales, lib. ix, c. 11; asscverat. Erratproinde Galesinus, quicrcdcns so-
et Marieta, de Sanctis Hisp., i. parl. lib. v, c. 75, lum reperiri Pannoniae Syrmium , mare mutavit in
]0
el iv parl. lib. xxn, limlo Tortosa; Vincentius Domi- fiumen (facili miraculo) el nomen Iluvii ipsius qui
nicus, du Sanctis Cathaloniae; ct alii qui res ejus Pannonicum Syrniium prselerfluii Savum nuncupa-
principatus prosecuti sunt. De Alexandro ejus fralre vit; et quod diflicilius erat, a Dioclcliano occisos
Cartbagine cum Zosimo et Candido passo aget Dextcr scribit. Utiumque tamen sine auctorc, nc pioindc
ioferius ad annum 112. Rraulio, seu Ileleca, in suis in nculro audiendtis, quiuimino confundit hunc Mon-
ad Maximi Chronicon addilionibus, baec aii: San- lanum socium S. Maxinne virginis, ctiin alio comiio
ctorum Rufi et Alexandri memoria Simonis Cyrenwi S. lrenaei episcopi, ct Demetrii diaconi, ac Pollionis
(qutbusdam Niger est) filiorum, celebris est. Venit lectoris, qui diverso mortis genere sub Diocleiiano
cjitn fitiis Simon iu IUspaniam comitalus S. 1'aulum, passi suni; riam ( uti Equilinus scribit lib. IV, cap,
•
ttbi prwdicarit a^qm pri«$ «((iefftfcqp[i!qtu.$D, Jq- .4) Ucnsqys ct Montanys in flumen pisvcjpiiaii, JJc.,
S75 FLAVIi LUCII DEXTRI CHRONICON. 276
A. C. 100. Ad Castrum altum propc Tugiam praedicat S. Secundus poniifex, S. Jacobi discipu- A. R. 851.
lus, inarlyr ullimus sociorum.
M. Marccllus, excellens poeta et orator, adquem Persius inscripsitquanam satyram ;
amicitiis Juvenatis, Persii et Senecx, Galli, Statiique prseclarus; miraculis cre-
bris floret.
Toleiani vehemenler profecerunt doctrina S. M. Marcelli; ut Barcinone proficiunt
Cbrisliani gloria miraculorum, virlule doctrinae ac exemplis Tbeodosii episcopi.
Maxima Toletanorum cum Barcinonensibus necessitudo conirahitur : ex quo civila-
tem illam ego Dexler biennio rexi; ct in Tabulariis ejus verbis multa scitu digna
reperisse me faleor.
Celebris est Toleti memoria M. Marcelli Romafpracfecti, qui tempore Claudii, fuit
in Citeriori Hispauia quacstor quinquennalis, el murum Cartbaginis Spartariac re-
fecit.
Dionysius Areopagila dicat Eugenio Marcello, dicto propter ingcnii excellenliam Ti-
motheo, libros de Divinis Nominibus.
BIVARII COMMENTARIUS.
melrius capite plexus.Pollio flammis cxustus esl, A haecrecilabat: Gentilcm populum Toletanmprovincim
tamelsi quod ad Irenaeum spectat, Romannm Marty- exemplo, honestate viim, cathotica prwdicatione, mi-
rologium 25 Martii asserat, non quidem suffocalum, raculorttm confirmatioiie, ad fidem Christianam con-
sed abscisso capite consummatum fuissc. verlit. Truxillus itidem liaecait: Toleii diu mansit,
6. Ad Caslrum altum, etc. Tugiensem sallum, perseverans in prcedicalionesua, et mullis coruscans
alias argentemn montein illum fuisse , quem vulgus miraculis : alque hoc modo innumerabilesad fidem
Sierra de Aloaraz nuncupai, cx pracipuis Gcogra- Chrisli convertit.
pbis, Carolo Clusio, Amoldo Millio, Abrahamo Or- 8. Tolelani. Vide superiorem annotationem ; et
tlielio, et Guilielmi Gansonii labutis aceipimus , ubi quac de sancto Theodosio episcopo Barcinonensi ad
adbnc oppidum perseveral Caslro nomine. Fuii Ca- annurn 9i diximus.
sirum alttiui insigne ca^.de Amilcaris, de qtio Titus 9. Maxima Tolelanorum, eic. Promit venas hu-
lib. xiv, et ex eo Mariana, lib. n, cap. 7, ac Floria- jus puiissimi fontis Tolclana labnlaria, qu;e sex-
nus, lib. IV, cap. 16, eo usque procdicationis semina centos post annos revolvit Julianus arcliipresbyter
jaciens pervenisse dicitur S. Seiundus, qui tamen S. Jusiae, ibique se quoque inulta scitu digna repe-
S. Abulaepro Christo jugulum praebuit, novissimns ri-se fatetur, ut epistolas illas pharisaeorum ad To-
S.Jacoliidiscipnlornin,cujusiiilorventu non solumin letanos Hebraeos, et alia ejus generis. Quod ait
ea civital' 1, vertiin etiam invicinis oppidis ac civita- auclor, iCiviialem illam bicnnio rexi, » ila intelligo
libus mtilla Deus miracula pracbuit. Legede ca re ut Toleti fuerit dutimvir : duimiviratus vero bien-
Thesauruin Concionatorum, lo. n, die 1 Maii. Vidit nio teniiinaretur, quod quovis anno ex duumviris
denuo lucem S. Secundi corpusranno Domini 1519, p unus eligeretur, et ila fieret, ut quilibet eortiin
in Ecclesia quam ipse Salvatori erexerat, acdicave- biennio gubernaret urbem. Maximi sane Toleium
rat, ct jam D. Luciaevoeem accepcrat, subtus ter- faceredebet, lantuin virum agnovisse gubernalorein,
ram, magno Dei beoelicio, et Abulensium civiutn , qui Theodosii imperatoris electione Orientis ipsius
ac Hispaniae universae gaudio reperluin : annuloque praefectura fructus fuii.
iusigiiitom aureo, sapphiro sptendenli, litterisqne in 10. Celebris est, elc. Ejus M. Marcelli qua.-stur.nc
co incisis, SANCTOS SECUNDUS. Ucpprtus est cum sacro meminit Possidonius, qui scribil ( teste Ravisio in
corpore calix, cui iusculptus lilulus, Andrea Petruci Cornucopia) ipsuin expgisse tributum ex Celiiberia
orto da Siena fecequesto cal.; eoque utpote nioderni' Hispaniui ad lalenta DC.Iiferl Budaeus: Ex quo con-
ltalici idiomaiis innuitiir, non longo anle leinporc jecturam [acere est, Celtiberinam gentem numerosis-
fuisse revisum et ornatum. Deuiuni anno 1594 in simam [uisse, et pecttniaabundantem. Caiullns Cel-
calhedralem ecclesiam soleinnissimo cultu et appa- tiberum queindain vocavii cuniculosm Celliberiwfi-
ratu translatum e»t ab illusiriss. et reverendiss. D. lium, quod auri argentique fodinis, ceu cuuiculoruin
D. Hicronymo Manrique Abulonsi episcopo, Deo creberrimis antris scaierei.
iranslationem crebris miraculis honorante, quaeAn- H. Dionysius, etc. Et hoc hactenus inaudituin.
tonius de Cianca refcrt, speciali ea de re ediia Quis enim nescit Dionysimn libros suos Timotbeo
hisioria. Ephesiorum episcopo Pauli discipulo dedicasse?
7. M. Marcellus, etc. De nobilissimo Roroano ac immo vero eos prae sc ferre ejusmodi inscriptionem,
ingenio prsestanti par est credere, oraioriae ac poesi ad Timolheum episcopttm Ephesiorum? Verum hinc
in juventute sedulo incubuisse, quando prsesertiiii et p" narrationem incipiamus. Non inliciar in noniiullis
ipse Roniani imperii moderator Nero in uiroque Dionysii codicibus cxcusis ejusmodi inscriptioncni
excellere cunctos gloriabalur. Sane is ipse Mar- liaberi, sed qnod sit ab auctore posita; quippe cum
cellus Eugenius martyrium S Dionysii elegantis- a librario imperilo de suo sit addita ; germana euim
simo cecinit carminc, ut Hilduinus in Vita sancti librorum de Divinis Nominibus inscriptio liaec esi:
Dionysii (fcuiMorales astipulatur) testis est: et quod Compresbyterio Timotheo Dionysius presbyler ; eam
apud se exstabat opus itlud. Agil de hoc Dexter in siquidem D. Tliomas in suis Coimneniariis, eam
Chronico ad ann. 150. Prosae autem nonuulla indi- Sixlus Senensis lib. n Bililiolbecse sanclse, lill. D.,
cia sunt epistolae illae ad SS. Nereum, et Acbilleum, eamque novissime Lansellius in suis Areopagiticis
de quibus supra actum est. Nec inirum, si charus cudii : facile qtioque deducitur ex aliorum librorum
fucrit Persio, Juvenali, Senecse, Catullo (alias Galbo) inscriptionibus de llierarcbiis ccelesti et ecclesias-
et Slatio, utpote sui saeculi celebrioribus poetis-, iu tica, etde mystica tbeologia, quos ad eumdem Ti-
urbe una cum ipso coinmorantibus. molbeuin scripsit; omnibus namque praemiitilur,
Multa autem miracula iu praedicatione sua Tuleii CompresbyleroTimolheo Diouysiuspresbyter : ut du-
edidisse non solum Toletana Ecclesia, scd et alisc bium non sit libro quoque de Difinis Nominibus
multae in Hispania quotannis die ipsi festo legerunt, ejusmodi inscriptioneni pr;emitti. Id quod etiam ex
inter caeteras auteui Pal-inlina in Breviario proprio dicendis evidentius inferetur.
277 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. 278
BIVARII COMMENTARIUS.
Fatemuretiam multos eosque gravissimos viros. A vel 16 S. Timotheus lapidibus obrutus fuerat. Car-
credidisse, Timotheum hunc, cui libros suos di- dinalis Baronius, qui hacienus nobisastiputatnsfue-
cavil Dionysius, illum esse ad quem Paulus quoque rat, hoc praeserliin Ignatii motus testimonio, a su
duas dicavit epistolas, Ephesoque episcopum dedit: ipso discedens jam occurrit, credendum esse id ab
inter quos vel maximus fuit sanctus ilte Maximus, aliquo post Ignatii obiium libro Dionysii insertum;
qui libris Dionysii Graecas annotationes adjecit, a quae solulio nescio quo paclo tanto viro placuerit, si
Lansellio in lucem editas. Mirum auteni csse uon enim licerel nobis sine alicujus antiqui codicis te-
debet si facili errore involuti sunt, dum Timotbetim stimonio, proprio Marte illud Ignatii a libro Dionysii
audienles, et tempora miuime distingucntes, primiis abradere, nescio qua fronte negaremus posse in alio
ilie Pauli discipulus omnium celebrior sibi in tnen- quolibel lieri : quo uno dato nihil in sanciorum
tein vencrat: cum lamen dubium non sit eos ipsos scriptis cerium haberemus. Slandum. igitur couso-
nihil minus credituros, si animadvertereul ( quod nanlise omnium codicum Latinorum pariter et Gnc-
difficile non eral) Apostoli discipulum martyrio jam corum qui id habent. At neque hoc solo habcret
sublatum, cum Dionysius hos libros dictabal; et Baronius inlentum,.sed necessum esseta triginta et
aliamulla quaeidipsum lam manifeste convincunt, amplius locis librornm D. Dionysii leslimonia ex
ut non relinquatur ansa dubitandi, quod landem Evangelio, et Apocatypsi Joannis petita abradere,
cardinalis Baronius fassus est ad annum 109, tomo ti quippe cum el hsec posl mortera Timotbei' scripta
Annal. Sed quse illa sunt? S. Timotbeus Ephesiorum sint : cura vero hacctotius orationts nervi esse con-
episcopus martyrio sublatus est sub Domitiano stent, et ipsiquoque libri destruerentur; quod absit.
principc ; quo tempore S. Joanues aposlolus in in- ~ "
Tria adhtic ejusdem argumenti suppeiunt princi-
sulain Pathmos relegatus fuit, ut miniminn prius- pia ab ipsis petita libris. 1° quod sexcenties allo-
quam ipse ab exsilio solutus Epbesum rediret. lla quens illum Timotheum cui libros dicat, refcrt
ejus discipulus Pblycrates, et ex eo Metaphrastes sententiasutriusque Epistola S. Pauli ad Timotbeum,
aptid Snriuin tom. i, 24 Januarii, testatur, aitque, libro de Ccelesti Ilicrarch. cap. 2 et lib. de Divinis
cum Joannes Palhmum relegatus est, reliiiuisse nom. cap. 5 , illud I ad Timoih. l: Regi smculorum
Ephcsi Timolheum : quamquam nec ipsum quoque invisibili, etc, et lib. de Divinis nominibus cap. 7,
intede longotemporeviverepermisit inimicus: qtiando et de Ccelesti Hierarch. cap. 2, partcu, illud I ad
auicm exsiliu solutus fuit, reperit eun; ad Deum Timoth. II : Quivult omneshotninessalvosfieti, etc,
migrasse, quare cum alias constet, Joannem Apo- ct libr. de Divin. nom. c. 8, illud et ad Timoih. n :
calypsim suam Paihmi vidisse, Evangelium aulem Fidelis pertnanel Deus, negare se ipsum non polest; et
post reditum scripsisse Ephesi (ut auctores sunt alias senieuiias refert lum de Ccelest. Hierar. cap.
Irenxus lib. v, propc finem, Epiphanius haeresi 51, 2, part. i, tuni in epistola ad Dcmophiluin, et sacpe
Dorotheus in Syuopsi, Abdias lib. vui Historise alibi. Ergone si Ephesino Timotbeo. loquerelur,
Apostolicac,Atbanasius in Synopsi, Hieronyinus de numquam vel simul cum citat Epistolas Aposioli ad
Scriptoribus Eccles. in Joanne, Euscbius 111Cbro- ipsiim scriplas diceret; recle libi Paulum hoc vel
nico, et lib. in Hist. Eccles., cap. 18, et Nice- iilud scripsisse? numquamne vel leviler iiintioret ei
phorus bb. II, cap. 24, et lib. m, cap. 9), fit ut quidquam cx illis scriptum? ld mihi incredibilc
prius e medio sublaius essel Timotbeus, quam videtur. 2° quod semper vocat ipsum filium libro de
Joannes scriberet Evangelium, ct apud Ephesum Ecclesiast. llierar. cap. i; Sanctissimefili Timothee:
Apocalypsim suam ptiblicaret, quam ad fineni Do-1fj' et ad calcem ejusdfm tibri, Ista fili tam muitay ctc.
mitiani imperii, quod Irenaeus asserit, scu (quod in et iib. de Ccelcsi. Hier. cap. 2, 3'u autem, o fili, etc,
idem recidit) amio illius 14, ut babet EusebfUs, et libro de Divin. nom. c. 2, parte. i. Nemo autem
Paihmi videral. Atqni D. Dionysius tam Evangelii sanaementis sibi persuadebit, Dionysium lilii no-
quam Apocalypsis Joannis sape in suis libris in- mine umquam illum magnura Tiinotbeum vocitasse,
seruit teslimouia; quis ergo non videl eum scrip- qui ipso Dionysio antiquior discipulus, et Ephesinus
sisse post Joannem, ct niulio raagis poslTimoihei episcopns eral; quera ita nimirum Paulus honora-
Epheseni episcopi rnortein? Cilat autem Joannis verat, ut sex epistolas sub suo, et ipsins sinuil no-
evaugelium lib. de Coelestillierar. cap. 4, in fine, mine inscripserit, inquiens, Paulus et Tiniotheus,
et cap. 2 el 15, et lib. de Ecclesiast. Hierarcbia, etc, vidcticet II ail Corinihios, iiiiam ad Philippen-
cap. 2, parte 2, illud : Quotquot aulem receperunt ses, alieram ad Colossenses, duas ad Thessaloni-
eum, dedit eis potestalem, elc, et parte 1 illud : censes, et unain ad Philemonem. Ergone quem Pau-
Sermonemmeumservabit, et ad etim veniemus, elc, lus sibi in prsedicationis ministerio comparem fecit,
ct alibi, Apocalypsim vcro lib. de Coelesli Hierar- Dionysius inferiorem diceret? Vidit S. Maximus
chia, c. 2 ct 15 novies : de Ecclesiastica autem olim diflicultatcm, et in scholiis ad lib. de Divin.
C p. 1 etcap.3,parte3,quolociait,Sivearcanamiltam nom. dixil : Quomodo magnus DionysiusTimotheum
et myslicamomnino visionem dilecti discipuli, etc, vocetfitiumqumrendum?Aulenim, sicuii existimo,hoc
et lib. de Divinis nominibus, cap. 5, illud Apoc. i: ait, velut ptoveclior ipso annis, el in philosophia ex-
Qui est, et qui erat, el qui veniurus est. cellenlior; aut quia imitandoLominum diceret: Pueri
Acccdit quod c. 4 de Divinis uominibiis eitat. Pinumquidpulmentarium habetis? vel quoniam eos qui
S. Ignatium ex Epislola ad Romanos dicens, scribil siinpliciluleinqum secundumDeum est excrcentpueros
enim et DivinutIgnatius, Amormeus cruci fixus esl : appellabant. Cseterum quis non videt omnes has
quam quidem Ignaiius Romani contendcns in vincu- exposiliones duras ct extortas? el semel ad summum
lis, et ad martyrium properans scripsisse ex ipsa Dionysius eo loquendi gcnere uteretur si improprie,
constat; in ea siquidem Romanis aii, De Syria usque et per quemdain tropum loquereiur, nunc vero sem-
Romam pugno ad beslias, in mari et lerra, nocte et per eum filium yocat; pracseriimquia etsi Timotbeus
die ligatus cum duodecimleopardis, hoc etl, tniliti- eonvcrsus fuit in juvenlule, attamen quo tempore
but, qui me cuttodiunt, etc. ld vero sub Trajano fa- Dionysiusscripsit, senissimus esset, si mortuus non
ctum Marlyrologium ipsum testalur 1 Februarii, et fuisset.
Hieronymus libr. deScrip. Eccles. in Ignatio, secu- 3° Vide ilerum quam longe a Dionysio fuisset san-
tus Eusebium in Chronico alfirmat quod Ignatius ctum illum Timoilieum, nec semel iilium appellare.
pnssus cst undecimo Trajani anno, Cbristi vero 110 Dubium quidem apud nullum esse debet, maiori*
vel 111 : quapropier fateri consequenler debemus aucloritatis virum semper fuisse apud disciputus
post S. lgnatii martyrium scripsisse Dionysium Timotheum, quam Tilum, utpote quem Paultis plus
librum de Divinis noininibus, quo lempore ipse in honoraverit; cum autem Dionysius ad Titum scri-
Galliis praedicabat; el anle aunos ut miuimum 15 bit (nain ad ipsum quoquc dat epistolam, qiuuiTit-
279 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 280
BIVARH COMMENTARIUS.
themius inscribit, liber de Symbolica Theologia), vo- A inveniemus , de quo dicitur; Palrem desiderat, elc,
catnecum filium? immoverum summumsacerdotem, et praeter eum nullum : hic vero non solum disci-
ad Tilum summumsacerdolemest epistolae seu libri plina lilius, sed mullo magis creatione. seu ordina-
inscriptio; et in ipsa honestissimumTilum, eum non tione (nam ordiuatum Eugenium a Dionysio jam
filium vocat, sic enim incipil, Sanctus quidem Timo- vidimus) dicebalur. Adde Timoibeum, quem Diony-
theus, honeslissimeTite, elc Qui ergo tam reverentcr sius alloquiiur episcopum fuisse, quo uno (ut de
alloquilur minoris sestimationis (apud Paulum) dis- cxleris taceam) omnino cxcludiiur Tiinotbeus ille
cipulum ma.joris gradus et meriti, filiuni nuncupa- fraier SS. Pudentianae el Praxedis, qui presbyter
ret? sed et illud animadversionedignissimum, quod soluni fuit. Sed unde episcopatum dediicimus? Ex
Timotbeus (quisquis ille sit ad quem hi libri scripii ipsa sane librontm inscriptione: CompresbyleroTi-
suui) a Dionysio cdoctus fuit, in hunc enim finem mothco Dionysius presbyter: eoenim sensu presbyter
tot libros ipsi scribit. Rursus lam ipse quam Diony- inlelligi dcbet Timotheus, quo et ipse Diony»ius
sius sub disciptina divini Hierothci aliquamdiu fue- presbyterum se vocat, nam compresbyter, esl si-
runt, ui ex libro Divinorum nom. liquet, ut illud roul, eodemque genere cum alio presbyter : ccrtuin
cap. 3 : Cirni enim inclytus prmceptor nosler Hiero- est autem presbyteri nomincintellexisse Diony»ium
theus, eic, a quo post D. Paulum instituti sumus, cpiscopalcm ordinem et dignilatem, cum eo tenipo-
etc; et illud cap. 7 de Divin. nom. : Mirabililer ris in Galliis episcopus proedicarct. Quare coinpre-
inteltigensvir ille re viva, Divinus communisquenosier sbyter Timotheusepiscopusetiam erai, ut Eugenius,
noslrique prmceptorissot ait : Quod slultum est Dei quo sensu Paulus ad Tiluin ait: Ki constiluas per ci-
sapientius est hominibus (1 Corinth. l). Nemo autem "rj.vitates presbyteros: liariim qualilaium : Si quis sine
sanae mentis credet Timolheiim illum Apostolorum crimine est, vnius uxoris vir, elc, ubi necessario
comparem, qui Pauli ad ubera nutritus, et lacte episcopos inlelligit, ut nolavit eo loci Theophylac-
doctrinse perpetuo dum ille vixit edoclus, eo de me- lus; nam reddens raiionem (|uare lales sint cli-
dio sublalo, disciplinse Dionysii dedilum fuisse, gendi prcsbyteri, subdit, oportet enim episcopum
ejusqne faclum discipulum, el vivenle quoque Apo- sine crimine esse , etc ; ei eodem niodo loquitur 1 ad
stolo, Ilieroiheum Alhenis primum, deindc in His- Timoth. iv, cum ait: Noli negligere graliam quw
pania , docenlem sedulo audiisse. Quare cogimur data est libi, cum inipositione manus presbyterii, ubi
alium Timoiheum inquirere, cui hsecomnia conve- Tlicophylacliis ait, Iwc cst, episcoporum. Dcmiim ex
niani, ut ipsuni fuisse fateamur, cui Dionysius suas lib. de Divin. nom., cap. 3, habemiisTiinoibeum il-
lucubrationes dicavii. lum, quem lilium vocal, absenlem quidem luuc
Cardinalis Baronius suspicatus est, hunc illum fuisse a Galliis , tibi Dionysius erat, seil non valde
fuisse Timotheum, qui lilius S. Pudentis senatorisi distantem, uipote inter qnos frequens esset comniu-
exsislcns, frater qiioipie luit sanctarum Virginum nicalio ; loquens enim Dionysius iimolhco de libro
Pudemianse et Praxedis, cujiis etiam nienlio fil ini Hierotbei, quem Timotbeus ipse a Dionysio acccpc-
Rom. Martyrologio ad diem .5 Junii; constat enim rat, et remiserat, ut qua; ille Divinus, venerabiliter
fuisse Dionysio cosevuni; Aposlolorum audilorem, exponens divina , compendioso siylo mystcria insi-
ac presbyterum, sicul eiimDionysius appellat per- nuaverat, ipsecopiosius declararet, ait: Prmterea el
petuo, inquiens, CompresbyteroTimotheo Dionysius. ipse ad idem smpe nos exhortatus es, librumque ip -
Sane non levis esset conjectura, siconjecturisdum- sum, ut supra modumexcellensquiddam misisti. Sane
taxat agendum esset; nunc vero habemus Dextrii C ( si sacpeipsum exhoriatus fuit, non longe degchant;
gravissimum testimonium a quo resilire sine mani- ct si misit librum eidem, non crant pracsentcs sibi
festa ralione non licet; is vero testatur Timotbeum! invicem. Facile vero omnia constant si Dionysius
illum fuisse M. Marcelltim Eugenium ab ipso Dio- in Galliis , Timotheus vcro in Hispaniisageret.
riysio Timotbeum propier ingenii excellcntiam (addoi Atque hinc facile causa assignari potcrit, cur in
ct ob generis nobilitalem, qua Eugenius, id est, notitiam Eusebii et Hieronymi lihri Dionysii non
nobilis diclus) vocitaium. Ejusmodi Graecorumno-. venerunt, si dicamns, quod in Ilispaniis adliuc,
minum impositio, neque nova, neque inusitala vi- quo missi fuerant reiinebantur: ubi tameii Dexler
deri debet : immo vero cum co tempore Lalinai uipote Hispanus legit ipsos; Hieronymum vero, ct
lingua vulgaris esset Romanis , apud doctos Groeca , Eusebium lalucruni. El lamen si Romam, ct ullia
erat classica, eumque fere locum habebat, quemi missi fuisscnl, haud dubium , quin Hicronymiis in
modo apud nos Laiina, unde cognomina mcritisi eos inciderel, de eisque ageret in libro de Script.
quorumdaro exigenlibus ab eis imposiia , Crseca[ Ecclesiasl. Qnod eniin quidam respondent, Hicro-
eranl. Quapropter, Eugenius vocatus est a Dionysioi nymum eo libro solum egisse de auctoribus quorimi
Timotheus, quod sonat honor Dei, quia nimirumi opera apud Eusebii biblioihecam exsiabant, graiis
ingcnio et nobilitale gencris Ecclesiaeinfantiam ho- dicitur, et contra Hieronymi intenium, et Dexiri
norabat. In eo quoque (ne gratis vel in hoc creda- pelilionem, ut ex prologo"ipsius liquet. Uiium tan-
mus Dextro) conveniunt omnia quse in vero Timo- dem non sileam, verba illa Dionysii in epislola ad
theo desideranlur; ipse siquidem condiscipulusj Titum : Sanctus quidem Timolheus, honestissime
Dionysii fuit sub Pauli disciplina, cum quo et in, "i|^ Tile, nescioan aliquid scripserim de theologicissignis,
Hispaniam profectus est, ut jam diximus; et sub, cujus ipse iguarus abscesserit; non solum non favere
Hierothei magisierio, quem Athenis itidem valuitt adversariis, scd et nostrum intentum comprobare :
convenire, et audivit, utpole qui ab splendidissimo, de alio siquidem qui ejus discipulus non esset, nou
Alhcnieiisium genere ducebat originem ex matre, iddiccret; insinuat vero amicum ejus fuisse , atque
ul paulo inferius Dexler docebil : et postea in His- in cjus manibus libros legisse suos. Ego de liugcnio
pania convenire potuit, Segobiae. Insuper hic qno- id lego inferius apud Dextrum ann. 220 : Titus cog-
que notissimus Dionysii discipulus fuit, quod in ejusi nomentojuslus (sane is qui Paulum Corinthi susce-
vita fatentur omnes, et convenit Breviarium S. lsi- perat, nam Actor. xvm dicilur: Intravit in domum
dori in hymno mariyrii ipsius, dura inquil: cujusdam nomine Tiii jusli colenlisDeuin),cpiscopus
DoctorHispanbe(Eugenius)rcvisit Galliam, [actus, secutus primo S. Paulum, mox Evangeltum
Docti praesentiamDoctorisGalliae, prmdical in Carpetania, ttbi ejus memoriamagniludo-
Fideli captanspeclore. que miraculorum celebralur. De hoc suo loco agen-
Patrem desiderat(Dionysium) volumprosequitur,elc. duni: nunc vero inibi in Dexiro et boc legendnm :
Exsial cpisiola quw circum[erlitrad M. Mar-
Si autem.quis filius Dionysii dieerctur, inquiramu»; cellttmqumdam Tolctanum prwsulem, qucm vocal filium, ct
(cui cnim libros (hcal Ijliuntngncunai), Eugenjqm Timolhcumt id c$t, Deo liqnorplv.m;napi alter "Tinto.*.
281 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 282
A. C. 100. Flavia Domitilla Sabina uxor Fl. Clementis consulis pro fide occisa est. A. R. 851.
Mirabiliter fides Christi per totas Hispanias dilatalur: crescit numerus fidclium, nec
; persecutionis gladius debilitatur.
Otcadibus in Carpetania Hispaniac Tarraconensis, sed non procul Valenliam, trans-
lati sunt (ut quidam volunl) et ibidem passi, Alexander miles el Antonina virgo,
ni idus Aprilis, qui de Constantinopoli huc venerant, et coluniur Conslantinopoli,
ut cives, licet alibi passi sint illustre martyrium; quorum acla passim habentur,
ut publica fide facta.
BIVARII COMMENTARIUS.
theut cui epistola hmc nt scripta jam in vivis esse de- A egimus, satis superque de fidei dilatatione per Ilis-
sierat. Haud dubium quin ejusmodi epistola Divi Dio- panias dictum. Facile etiam deduci poierit, si
nysii esset, nam quis atter filium vocasset M. Mar- magnos illos pugiles, ac magistros fidei, qui bis tem -
cellum ? Sed haec cum multis ejusdem S. Docloris poribus prsedicationi insislebant in Hispania consi-
operibus deperiit, videlieet cum libro Divinorum deremus, Tilum videlicet, Onesimum , Saiurninum,
htjmnorum, cujus exstat memoria c. 7, de Ccelesli Philippum, Pliilotheum, Firminum, Paulum Ser-
Hierar.; et cum libro de SymbolicaTheclogia citaio, giuin, Probtim Palernum, Ruffiim, Alexandruin,
cap. 15 deCoclesi. Hierar., el cap. 1 el 13 de Divin. Secundum, Theodosium, Ovidium, de quibus jam
nom., et cap. 3 delMysiica Theologia, et in Epist. ad diximus suis locis.
Tiluin: et cum libro de Inlelligibilibus, et Sensibiti- De perseculione in Christianos tolo orbe degen-
bus, ciiato in cap. 1 ct 2 Coelest. Hieiar.; et cum tes quae tertia luit in ordine, a Trajano, inilio im-
libro de Legali, seu sacerdotali Hitrarchia, citato perii sui ccepta agit Plinius secundus Iib. x Epist.,
cap. 5 Eccles. Hierar.; ei cnm libro Theologicarum epist. 97, ad ipsum Tiajanum dum ait: Chrisliano-
Hypotyposeon, relalo cap. 1 et 2 de Divin. nom. et rum, qui a fide desciveranl, alios ante triennium (id
cap. 3 Mysticae Theolog., el cum lib. de Anima, est, initio Trajani imperii, ut Baronius exponit)
quemrefertcap. 4 de Divin. nom., el curn lib. de di- alios vero ante annos plures (sub Domiliano) plures
vinojustoque judicio, ex eodem c. 4. Quid mirum si etiain ante biennium (Ncronis persecutione adhuc
epistola illa cum tot tantisqtie mcrcibus naufragium durante) ad facintis perpetrandum adductos fuisse.
feceril? txsiat nibilominus liber ejusdem Dionysii Quare errat Eusebius, dum annolO Trajani lerliam
dc passione B. Eulropii socii sul, quem Calixtus persecutionem initium siimpsisse coutendit. De ipso
papa II Consiantinopoli Graece sonantem repertum "Plinio secundo, qui pro Cbrislo etiam passus Cre-
La;inilale,donavii. Exsiat vero apud Vinc Belvac ditur agit, Dexlcr ad ann. 220.
in Specul. Histor. lib. x, cap 18, lilulo De codice 14. Olcadibus clc. T. Livius, lib. xxi, auctor est
passionis S. Eutropii. Reddam Vincentii verba cum Annibalem Cartbaginensem Saguntinos oppugnalu-
capitecodicis, quod in eo perspicue asseveret Diony- rum , in Olcadum fines prius induxisse exerciium ;
sitis fuisse Atlienis natum, et nibilominus Parisio- ibique de Olcadum finibus ac.situ sic ail; Ultralbe-
rmn esse episcopum : Hic B. Dionysius (ait ille) rum ea gens in parte magis, quam in dilione Carlha-
B. Eulropii consocius, ac Parisiorttm prmsut, passio- ginensium erat. Carteiam urbem opulentam caput
nem ejus litteris Grmcis scripsit: el parentibus suis gentis ejus expugnat, diripitque : quo metu pereulsm
(id est, consanguineis) in Grmcia qui jam in Christo minores civitates, slipendio imposito, imperium acce-
credebant, per manum B. Clementispapm misit; quam pere; suhditque: Vere primo in Vaccmos permolum
scilicet passionem Calixlus papa 11 Consiantinopoli bellum : Hermandica, et Arbacala Carlheiorum urbes,
in scltola Grmcorumin quodam codice passiottumplu- vi caplm. Ab Hermandica profugi, exsulibus Olcqdum
rimorum tanclorum marlyrum olim reperit, el ex cum se junxissent, concitant Carpetanos: adortique
Grmco in Lalinum edidil; ita incipiens : Annibalcm regressum ex Vaccwis haud procul Tago.
Reverendist. Patri Clementi Dionysius antisles, flumine, agmen grave prmda turbavere. Carpetano-
prosapia Grmcus, Sal. in Christo. Eutropium, quem rum cum appendicibus Olcadum, Vaccmorumquecen-
mecumin his oris ad prwdicandum nomen Christi mi- lum millia (hi ex Helmandica ut plurimuiu erani,
sisli-, marlyrii coronam per manus gentilium apud quam nunc Salmaiiticam diciinus, cx Turncho I. m
Xanlonas urbem vobis nolificamus, pro Domini ftde IC Anirnadvers. cap. 18 et Godelevo in Notis ad Li-
accepisse. Quapropter Palernitatem vestram humililer vium) fuere; invicta acies, si wquodimicarelurcampo.
cxoro, ul hunc passionis ejtts codicem consanguineis Licet hinc inferre, Olcades sicut etiam Vaccseos
meis, et nolis, et amicis fidetibusinGrmcim oris, Aihe- Carpeianis finiiimos luisse, ntpote qui in fugani ab
uis prmcipue, quam citius poteritis, mittere non diffe- Annibale dati ad Carpetanos transfugerint, haud
ratis; quatenut illi, qui a B. Paulo novm regenera- dubium quin confincs suos. Nebrisensis existimavit
lionis lavacrum ttna mecum accepcrunt, cum audierinl Olcades ad eam pariem Carpetanofum cxstitisse ,
gloriosum martyrem pro Chrisli fide crudelem necem qua nunc Ocana esl, eumque seculi sunt Mariana
subiisse, gaudeanl se tribulationes et angustias pro in llistoria Ilispanise. ct Lud. Noniusin sua Hispania
Christi nominesubstulisse. c. 47, et quod caeleris prsestat, habemus praiscns
Ad calcera monere necessum est, non idco hoc Dextri testimonium , quo Olcatles pars Carpelaniic
anno 100 egisse Dcxtrum de libris Dionysii, quasi dicuutur. Consentiuni Livio Pltiiarclius cl Polybius
co anno scripii sint: constat enirr. posl lOOmartyrio lib. iii, solus displicet Stephanns Byzantinus Car-
S. Ignatii celebrem scriptos fuisse : scd quia scmel theiam Olcnduin caput, illam esse cxistimans, quae
de Diouysio, el Marcello Eugenio sermonem inierat, non longe a nova Cartbagine sita est, cum longe di-
placuit hoc de illis inserere; prsesertim qtiia non versae sint inter se.
ilixit hoc annoid accidisse, _ed per hoc tempus, ni- In Olcadibus igitur, teste Dextro, sancli marlyres
mirum principio secundi centenarii annorum Christi Antoninavirgo, et Alexander miles pro Cliristo passi
Domini. sunt, licet alii existimanrConsianiinopoli qccisos,
12. Fl. Domitilla, etc Egimns de illa ad an-- n quo loci fcsta dies quotannis ipsis celebrabalur , ve-
nuin91, curn de ejus neple Domiiilla sermonem in- *" lut concivibus suis. Mirum autem esse non debet,
stiiueremus. Addit hoc loco Dextcr alterum hujus quod inibi nati, in Hispania occisi sint; id enim per-
Domitilt.-cFJ. Ciementis cousulis uxoris cognomen, seculionis teinpore ssepe conligit, utChristiani hinc
scilicet Sabinam, quo ab alia distingui queat. inde migrarent : dc quo saiis ntiilla dicta a nobis
L 13. MirabHHe:-,etc, Cupi dc intraculis S. Eugenii suut ju suncriorjbus, Kssiant ipsorum acia aputl
283 FL^VH LUCII DEXTRI CHRONICON. 284
A. C. 100. L. Sabinus Probus conversus a Paulo in agro Laminitano Hispanine,Rabenntepon- A. R. 851.
tifex discessit.
Claudia Paphensis Candida Romacfit marlyr.
Lucia Macedonica sub pracside Rucio cum aliis pluribus patitur.
BIVARII COMMENTARIUS.
Surium tomo3,qucein Rom. Mariyrologio per epilo- A exlremm manuum et pedttin partes sunl amputatm ;
nien referuntur dum dicilur die 3 Maii: Conslanlino- postiemo in foveamignis dejecli, liqiiida pice toto cor-
poli sanctorum mariyrum Akxandri mililis, el Anlo- pore uncii beatumfinem, Christo adjuvante , sunt asse-
ninm virginis, qttm sub prmside Festo ad lupanar culi. Eorum natatis celebratur Conslantinopoli, ubi
damnata , et ab Alcxandro , qui pro ea ibi remanserat, sanclw et pretiosm illorum reliquiw reconditm sunt:
tnutato habitu clam educta , cum eo postmodumjussa ex quibus mullorum morborum curationes scatu-
est torqueri :el ambosimul, prmcisis manibus, in ignem riunt.
pro Christo injecli, egregio peracto cerlamine coro- 15. L. Sabinus Probus, etc Incipil liinc Dextcr
nantur. Ilic tamen cum Consiantinopolim audis non agere de praesianlissimis quibusdam Pauli discipulis,
locum mariyrii, sed celebritatis intelligas velim; illuc quos in (lispania el alibi liabuit , deque eorum ad
siquidem corpora tandem magna ex parte delaia Deum migratione. Ac priiniim quidem de Probo ,
fuisse , ex menologio Graecorum colligiinus vi idus qucni cum conjuge sua Xanlippe Laminii ad fideni
Junii. Irrepsit vero non lcve mendum in Romano periraxerat : deinde de ejus socera Claudia Xan-
Manyrologio , dum passi rcferuiitur in persecutiono lippe, deque nxore suaQ. Marcella Xaniippe, Clau-
Maximiani : Acta siquidem solum babent : Cum esset dia3 ejttsdein filia, acS. Eugenii Toletanorum ponli-
teniporibut illis penecutw : quai aulein illa fuerit, ficis sorore , ejusquc socia Polyxena : el quibusdani
seu a quo principe cxcitata piorsus non declarant; aliis. Probus Ravennaesedit pontifex, miraculisqtic
sicut nec Molanus in Additionibus ad Usnardum die clarus in ctclum migravii; cnjus anniversaria nic-
eodem : omnes autem stib Fcsto praesideagonizas>e moria in Rom. Martyrologio celebralur die 10 no-
scribuni; cujus lamen nou iii Thracia, ubi Constau- "J_ venibr. his verbis : Rave.tnw S. Probi episcopimira-
tino,iolis est, sed in llispania, ncc tempore Maxi- culisclari. Et apud Molanum in suo Usuardo nobilc
miani, sed Domiliani exstat mcmoria, in Oleadibus ejus clogium liabel Equiliuus lib. x , cap. 45 : Pro-
in pontc Alcantare, ubi Vespasiano, Tito , et Domi- bus (inquil) episcopus Ravennatum apud eamdcin
tianq Augustis tiluluin islum erexit, qui bodicque civilalemclaruit. Hic enim milis et pius , fide retigio-
in eo vidctur marmori incisus : sissimus , clnrus in specie, fitlgidus in opere , sapiens
eloquio, plenusgratia Spiritits sancli, omneslanguidos
IMP.CESAR.VESPASIANO AVGVSTO. PONT.MAX. ad se venientes, quacumque detenlos wgrilttdine cura-
TRIB.POT.X. IMPER. XX. PI*. Coss. IX. bal, spiritusque immundos de obsessisexpetlebat. Qui
IMPERATORI. TITOVESP.C^ESAR. AVG.F. Cpss. VI. postquatn sum ad occasumvitminstante lempore ange-
. .. (Delela fuit Doniitiani memoria lica conspexit agmina , slatim elapsa est de corpore
exsenatuscontulto, tesle Suelonio.) ejus sancla anima, iv idus Novembris; sepullusque a
CALPETANO RANTIO QVIRINALI. filiis suis in Ecclesia suo nomini dedicata ; ubi in mi-
VALERIO FESTOLEG.AVG.PR. PR. elc raculis, et virtutibus vivit. Consule Rubciiiu lib. i
Histor. Ravciinatum, qui lamen valde aberrat in
Erat igilnr Valeritis Feslus legatus Augustorum Titi, tempore sedis ejus assignando.
et Domiliani, et propraetor Hispanise quo leinpore' 16. Ctaudia Paphensis Candida, etc Dicebalur
a Dextro passi rcferuntur Alexander et Antonina : Paphensis quod a Papho esset.urbe Cypri, ubi ad
quare cogimur fateri in persecuiione Domitiani oc- lidem conversa a Paulo dicitur, cum Lucio raarito
cubuisse ctrca annum Domini 99 vet 98 ; co rnim suo, et proconsule Paulo Sergio, et aliis multis ,
tempore lapis ille ercclus liiii, ut notavit Moralcs iC visa caccitalc quam apostolus Elyinae Mago immisil.
lib. ix , cap. 25. Cui consonat quod Dexter asserit Multos enim lunc cum procousule (idei uomina sua
hoc anno 100 translatos fuissesanctos martyres, no.i dedisse, teslatur Metaphrastes in commcnlario dc
occisos; transl.itos, inqiiain, a fovea in quam admisto Peiigriuatioiiibiis Petri et Pauli. Candida vero ctim
igne obruti fuerant, ut babenl Acta, quaesubjungunt: marito suo Lucio Romam coniendit, ei cum Rogato
Festus illico obmuluit, et oppressus a dwmoneseptimo cl Casiano marlyrio coronati sunl. Eorumque anni-
die expiravit. Compleverunt aulem martyrium sancti versaria memoria assignatur in Marlyrologio Rom.
Chrisli marlyres Alexander et Anlonina , 5 nonas ad diemi Dccembris' lamelsi Beda de Candida sola
Maii,hora 9 die Sabbalo. Sed placetaudire menolo- agat.
gium die 8 Junii. Cerlamen sanctorum martyrum 17. L. Macedonica, ctc Nomcn Grsecum AvSta in
Alexandri et Antoninm. Hi sancli martyres fnerunl ex Latinura Lucia enore miilatum esl u upsilon in u
CaslelloCardemo. Beata quidcm Anlonina pudice el Lalinum , ut s;tpe assolet, mulalo. Nonnulli cor-
sancte vilam degebal; comprehensavero a Festo prw- ruptins Luceiam vocanl cx S facientes et. Hauc voro
side , cum persuasionibusnullis flecliposset, ul Chri- liiisse Lydiam purpurariam civitalis Tbyalirae, cujus
stum {abnegarel, et dmmonibus servirel, mcretricia Dominus aperuit cor intendere his , quae dicebantur
domo includitur, ubi cum Iriduo jcjunio delenta esset, a Paulo, dura Pbilippis praedicarel, eo constai, quod
nocte effulsit tumen in carcere , et facto tonilruo fores ipsasit Macedonica, elPauli discipula, cujus conver-
carceris dirupim sunt, et voxa cmlodemissa, quwhor- sio, referturAclor. xvi, cumvisione Paulu ejus giatia
tabaturut surgeret et cibum snmeret. Quo sumpto cor- facta, ab illis verbis : Visio per nocteinPaulo ostensa
roborata astitit prmsidi, cumque denuo persuaderi non -. est; vir Maccdoquidain eral stans , el deprecuns eum,
posset, ul idolis victimas offerret, prostrala , plagisi et dicens : Transiens in Macedoniamadjuva nos , ctc.
cmsa, iterum merelriciumdiversorium demillilur; quo quse inibi qtitvis iuveniet sub noniine Lydiaepurpura-
Divina revelalioneexcilatus Alexander, ingressus (fa- riae.Fitdeea mentioinRom.MariyrologioSAugusii;
cile autem, propter juvenilem mtatem, erat enim annisi crediderim tamen eamdem esse cum ca Lucia quse
natus decein et octo , videri potcrat ad inhonestums cum viginli duobus Romse passa dicitur die 29 Junii.
[acinus accestisse) clam sanclam virginem e domo| Baronius credit esse, cujus Vitam Equilinus scripsit
Atlaeduxil, chlamydecapite contecto, ipse vero pro eat lib. vi, cap. 4; quod si ita essct, consequenter asse-
illic remansit. Paulo post cum res ipsa innoluisset per rere cogimur, cum ex Dextro constct sub Rucio
mililes, qui ad sanctamillam violandam accesserunt,, praeside mariyrium stistulisse, el alias teniporibus
duclus ad prmsidem Atexanttcr, verberatus, utrique: Diocletiani reperiatur quidam Riccius Varus mariy-
285 x FLAVH LUClI DEXIRl CHRONICON. 286
A. C. 100. Xantyppe etPolyxcna in Hispania mera fide Deum laudavcre. A. R. 851.
M. Lupus Philippus, Lucius mariiusCandidse, palmam martyrii consecutus est.
Q. MarcellaXanlippe M. Marcelli Romse prsefeclililia, M. Marcelli Eugenii Toletano-
rum ponlificis soror fuit: quam S. Paulus visis in ejus fronte litteris aureis, ad
lidem Laminii convertit rcdeunlem ex Iialia ad Hispanias : morientem S. frater
Marcellus sepulturae mandavit. Ejus mater Claudia Xanlippe, civis Romana, et de
genere sptendidissimo Atheniensium, fuit corporc supra juslam staluram procero;
in quam jocatur Marlialis.
S. Vinceniius episcopus Meviae, vel Mevaniaeprope Urcem, Hispaniaeurbem, in
couliriioB;eticaeet Tarraconensis, petit ltaliam ; et a .Capitolino judice reductus
in Hispaniam , et Carthagine Sparlaria lorius Meviam reducilur; et a C. Por-
phyrio successore Capilolini dilaceratus csl. Ejus episcopalus Mevaniensis[ Al.
Meviensis]Azotum postea est translatus, quseErotus paulo corrupiiori vocabulo
coepit nominari. NunccorpusS. martyris, et episcopi jacet in oppido Deltanp ,
vulgo Totana, non procul Elisraea, imer Postellam et Leviniam (nunc Lebrella
dicla est) XLIV.H. passuum a Cartbaginc
BIVARII COMMENTARIUS.
rum pcrseculor, inde errorem Equinilum suscepisse, A et cpiscopi memoriam habet Galesinus in suo mar-
ut credcret Luceiam passam temporibus Diocletiani; tyrologio 6 die Junii his verbis : MevimS. Vincentii
sufficeret tamen perpendere Ricciovarum longe di- episcopi, qui, superalis cruciatibus, el [eris quibus
vcrsum nomen esse a Rucio, et itlum minimemar- objectus est mansuefactis, ad prmmium pro pielatis
tyres Romaj excarnificasse; sed in Gallia, ut ex SS. victoria migrat in coslum.In notis autem durn locum
Crispini, et Crispiniani martyrio, et aliis mullis martyrii elucidare conaiur loto coeloerrat, aitenim,
constat. Caelerum longe alterius eo loci scripsisse Mevim; fortasse Medim,quwurbs etl Thrqcim. Miran-
Vitam credo , quia ea Luceia, de qua agil, mailyrii dum magis hoc Italo viro accidisse, qui Mevaniamin
lempore erat virgo , et piilcherrima , quam Aceia Italia notam habere debebat (si semel Mevauiam lli-
quidam barbarus rex deperibat, cum quo solo posl- spaniae ignorabat) Umbrise oppidum, quod vulgo
modumKomaenecala est; nihil vero horum Lydiae Beoagitd vocalur, ut Leauder Albertus, et Arnol-
et sociis convenire poierit. dus Milius in sua Geographica synonymia lestau-
1!*.Xantippe, eic Cnm Pauli prscdicaiionem in lur. Cselerum Itali crrorem corriget llalus alter,
ilispania Dexter aiiuotavit anno 64 , egit de con- Equilinns episcopus, qui, lib. v Catalogi, cap. 93,
vcrsione Xantippae, et anno 71 de adventu Polyxenae vitam mortemipue S. Vincenlii civitatis Meviae,seu
ejus sororis cum Onesiino ab Achaia, nunc de morie Mevaniae, per omnia Dextro consonain scribit, ut
ipsar.iimagit. De eis ulierius numero 10 dicemus. jam vides : Vincenlius cpiscopus Meviw civitalis,
19. M.Luppus, elc Difficilecreditu est, quatuor tetttus a quodam Capilolino Rectore Tuscim, qui
haecnomina ilarcus, Luppus , Pbilippus, Lucius , episcoposChristianos ferro vinctos Perusii congrega-
unius cjusdemque honiinis esse; nimirum Lucii .j verat puniendos,cum fratre suo Benigno diacono, ad-
mariti Caudidtc Credidcrim potius tres esse insignes ductusest ad templum Martis, ul diis immolaret. Cum
manyres , Pauli dNcipulos, videlicei M. Liippum , autem orasset, omnia idota subversasunt, el dmmones
de quo Gracci in nienologio 23 Aogusti, ct cum eis ululantes exeuntes, multosque paganorum cmdenles,
Rom.Mariyrologiumipsa die, Philippum Philotbeuni, sexcentos ex eis verberibus occiderunt : omnesque
qui ab Hispaniis in ltaliam, unde er.it oriimdus , Christianos, qui ferro vincli erant, Chrhli virtute com-
rediens, lirmi in Piceno landcm episcopus faclus pulsi solverunl. Quo miracuto plurimi gentitium fidem
jugulum pro Christo praebuit, 22'Ociobris, qua ejus perceperitnt, inter quos quidam Maverlius, comes
fe.^tuminibicoliiur, memoria in Rom. Martyrologio prius crudelissimus, qui el de vicinis locis episcopos
servaia; ac tnndcm Lucium Claudia: CandidaePa- congrcgaverat, conversttsesl. llactcnus dicia Perusii
pbcnsis maritum , cujiis cum uxoris nomine nonien in ltalia accidisse etiatn Dexier asseverat cum ait:
legilur in Rom. Marlyrologio, 1 Decembris. Petil Italiam. Subdit Equiliiius : Cum aulem Cliri-
20. Quinta Marcella , eic Et hoc maxime ad rera stiani cum episcopo ad locum alium se transferenles,
facit; cum enim de Xantippe ioqueretur, et esset in psallerent; misit Capiiolinus, el inde sublato Vin-
animo iiiulla in commendationem S. Eugenii scri- cenlio, cmteros yladio occidi fecit. At Extasius qui-
bere; nunc aperit quod hacienus celaverat, Euge- dam religiosus corpus Benigni diaconi ex cmlerisra-
nium et Xanlippem fratres fuisse; ulpole M. Mar- piens, non longe a Portulio sepelivit, kalendis Maii.
celli, et ClaudiseXanlippse filios, e quibus ille Romac Post dies aliquol Capitolinus produelum Vincentium,
piaefectus, hacc vero de nobilissimo Aiheniensium et diuiius lortum, atque lapidibus conlusum, disten-
genere procrcat.i fuit. Uierque (ilius paierni nominis tum in equuleo, et flammisaduslum, carceri mancipa-
participium lulit, nam vir Marcus Marcellus, feinina C vil : ubi januis divinilus patefactis, lux cmliea sibi
vero Quinta Marcella dicti sunt, quae lamen a matre refulsit. Quod prmses audiens jussit eum in mare
quoque cognumen Xaniippae sortita csi. Procerita- mergi : qui in mquoremissus ab angelo ad littus re-
tem matris notavil Marlialis lib. vm epigr. 59, solito ductus est. Unde el qui eum demerseranl, hoc cernen-
sale inquiens: tes conversisunt, el usque ad civitatemsuam Meviam
SummaPalatini potcrassequarecolossi, illum humeris reportarunt. Ilaec Cartliagiue Sparta-
Si tleresbreviorClaudiasesquipedeui. ria in Hispania perpetrala conienditDexter, et bene,
nara Portulium (bodie Portela) ubi ejus fraier Be-
Meminit ejusdera Paulus ad Timotheum II Epistoiam nigniis sepultus est, nonin ltalia, sed prope Cartlia-
scribens cap. ult. dum inquit : Satutant te Pudens, giuem situm est : praeierquam quod si Perusium
Linus, Claudia, et [ratres omues. Porro Sancta Xan- reduceretur, seu Mevaniam Italiae, quaejuxla Peru-
tippe (ilia ipsius obiit in Hispania , et a fralre suo sium exstat, non posset in mare pceceps dari, cum
sepulia est. uirai|ue urbs in Medilerraneis sit, longe a mari un-
21. Sanclus Vincenlius, etc. Nobilissimi marlyris dequaque sejuncta : Carthago vero ad lillus ipsius.
987 FLAVH LUCII DEXTRI CURONICON. 288
A: C. 100. Mevania quaedam insula est prope Carthaginem Spartariam, unde quidam excunles A. R. 851.
condiderunt in Italia civitalemdiclamMevaniam, prope Insulam non longe dis-
sitam a Britannia.
Anlima Maximilla conjux Mgex Patrorum in Achaia proconsulis, a B. Andrea con-
versa, in antrum se abdidit, mortem post mariti. Fuit haecNovocomensis , Plinii
Junioris consanguinea; post nupsit C. Fonteio Capitoni, inque Nicomediam de-
lata pro Christi fide 4 Maii palilur.
Stacteus Zoiici, vel genlilis filius (qui Ephesi ncgotiorum causa morabatur) mortuus,
a Joanne ad vitam revocatur. Convertilur Zoticus, et Symphorosa cum filiis ad
fidem; qui reversi ad Kaliam passi sunt.

BIVARII COMMENTARIUS.

Quare quod Equilinus dicit, Christianos cum episco- A confingantur. Ejusdero sub nomine Anlimae celc-
po ad locum alium se iranstulisse, de eorum in bratur niariyriuiii apuJ Grsecosdic 4 Maii, et etiam
provinciam Carthaginensem profectione iittelligen- apud Latinos, ut videre est in Romano, Usuardi,
dum omnino est: quo Capitolinus etiam properavit, Bedac,et Adonis marlyrologiis, nisi quod pro Anii-
coepiam persecutionem coraplens; vel quia faculta- tna, quidam tegunt Antonia, quidam vero Anlonina.
te.miiabebat persequendi tolo orbe (ut de zelo im- Irrepsit etiam in Equilino lib. n, cap. 123 memlum,
peraloris par cst credere)dispersosChristianos, vclI ut eam vocarel virginem, cum ncc Graeci, ncc Rom.
quia ira percilus et rubore perfusus erat, et auxi- Martyr., nec Reda, nec Usuardus, nec caeleri virgi-
lium a rectoribus Hispaniae sibi praeslo affuturumi nem dicant. Audi Rom. Martyrologii narrationeni
scieb-t. Pergit Equilinus ; Interea mortuoCapitolino » de ejus martyrio xNicomedim naialis S. Antonim
a Porphyrio ejus successoredetinelur, ferisque subji- (lego Aiilimaj) martyris, qum nimium lurla, et variis
citur, sca ab eis minimetwsus, in foveaaqum maximai afflictacruciatibus;altero brachio tribus diebussuspen-
necari jubetur : verum aperiens se terra aquas absor- sa, etin carcere bienniodelenta (caeteri habeni, ei i/i
buit, et decemel oclo [ugientesaquas deglutivit. Vin- carcerembiennio dclrusa) ad ultimuin a Prisciliano
cenlius vero ad celtam suam rediit, et subsequenlidie? prmsidein confessioneDominiflammisexustaest. Agi-
Dominico celebrala Missa coram populo spiritutni lur de ea sub nomine Antonbe Maxiinillsenrnatissi-
emisit, octavoidusJunii. Cujus corpus matrona qum- mdefeminseinvitaPliniiJiinioris.qiisepraemiitiiurejus
dam Luceria, a gentilibus pretio redemptum,qui iltudi operibus. Quaeverba excerpta ex ipsius Plinii lib. x,
rapueranl ^extirendum,in prmdio suo, quod vocatur r cpisl. 5, sunl; ubi adTrajanum ait:ltem,rogo,desjus
Gampus salulis, sepelivit, inter Portulium et Leva- -^"* Quirilium libertis Antonim Maximiltm ornatissimm
niam, milliario ad urbe XLIV,ubi et jacel miraculis s feminm.El in epistolasequenti :Ai/o gratias, Domine,
clarens. Vide nUnccum Dexiro consonantiara, ut in[l (ait) quod jus Quirilium libertis necessarimmihi (e-
dubium verli non possit, juxla Carthaginem passnmn minm sine mora indulsisli. Neccssarium autem afli-
et sepullum esse. Meviam reducilur, et a C. Por- nem seu cognaium significare saepius notissiinum
phyrio successdre Capitolini dilaceratus est. Nunc c est : quo vere Maximilla dicatur a Dexlro Plinii
corpus S. martyris et episeopi tacel in oppido Dcl- '- consangninea.
tano (vutqoColana) non procul Etisrma, inter Poslel- !- 24. Slacteus, elc. Narrat Procorus in Joannis apos-
lam et Leviniam (nunc Lebrella) XLIVM. pass. a toli actis Slactei miraculosum ad vitaui rediium, ab
Carthagine. Exstanl quidem ad prsesens oppida illaa Apostolo Ephesi palralum; ex quo haechabet Equi-
prope Carthagiiiem, -a septentrione ejus Lebrella,i, linus lib. n, cap. 7 : CazpilApostoluscontra divitias
seu.Lebrilla, a meridie Portelta, nunc Poriitla, et!t mulla prmdicare. Contigil autem Stacleum quemdam
pro Campo salulis quem Dexter vocat Colona, scuu juvenem, qui 30 diebus ante, uxorem duxerat. deferri
Totana, exslat la Venta Cotana, inler ulrumquee mortuum tumulandum; quemApottolus matris vidum,
oppidum sita. De Assoto prope Carthaginem, quo o el parentum (videlicel parenium Siaclei, ci suacuxo-
S. Vincenlii cpiscopalus dicitur translaius, egimus is ris) precibus el lacrymis, compassionetnotus, orans
anno 54 occasione S. Euphrasii, qui illic prsedi- i- a morluis suscilavit, elc. Parenlcm Slaciei vocari
cavit. quidem Getulium, manyro^igia omnia icsiantiir;
22- Mevania, clc. Insula haec illa videtur, quaj M Zoticum vero apud DiaconiainS- Angeli in foro
nunc lslagruesa dicitur, prope Carihaginem. Meva- i- Piscario Romae legimus, ubi corpus ejusdem cuin
nia vero Italiae(ut jam diximus) juxta Spolelum in nC ( Sympborosa uxore, Stacleo et reliquis filiis, Tybu-
Umbria exstat, vulgo Bevagna.Insula auiem in Bri- i- rc illuc iranslatis requiescit, cum ejusmodi inscrip-
tannico mari qoacibi dicitur ab ilispanis habitata in-
i- lione, llic rcquiescunlcorpora sanctorum marlyrum
ter Angliam el Hiberniam sita est, nunc quidem n . Symphorosm,viri sui Zoiici, et filiorum ejus, etc
Man, olim vero Mevaniadicta, ut auctor est Hunfre- :- exstat apnd Baronium in Noiis ad diem 18 Julii quas
dus Ltiyd, apud Mitium ciim Orlelio cusum; lametsi >i corum martyrio in omnibus martyrologiis dcdicala
apud hunc corrupte Menavia pro Mcvania legatur. est. Scripsit eorum gesta Africanus a Mombritio
Juxta hanc vero insula illa Mona sita est quacDrui- i- cusus tom. II el brevissimeEquilinus lib. vi, cnp. 3 ,
dum autiquoruiu sedes fuil, bodie vero, eisdem auc- :- ubi inquit, ex fratribus septem Siacteum qnideiii
leribus, vocaiur Anglesey,de qua Dexler agit in- ! lanceis multis in terra confossum occubuisse,Cres-
quiens: Prope Insulamnon longedissitama Britannia; i; centem in gutture transfixujn, Julianum in pectore,
seti Anglia, quod idem est. Nemesium in corde, Primilivum per umbilicum,
23. Antitna Maximilla, etc Ejus mcmoria celebris is Justinum membratim scissum, Eugenium a pectore
cxstat in marlyrio S. Andreae, ab episcopis, et cle-:- usqut; ad inferiores partes divisuin : mnirem vero
ricis Acbaisp.conscripto; ipsa enim corpus Apostoli ili Symphorosamprimo alapis cacsam, deinde crinibus
aromatibus condimm optimis sepetivit. In Equilino 10 suspensam.novissimein flumen praecipilatam. Zoii-
Iib. i, cap. 8, cum legitur: Uxoremetiam /Egempro- t- cus jam obieral Romsevia Salarin, cum Cnereali,el
consulis, et Maximillamsenatricem,et multos de po- o- aliis ilammis cxustus, cl semivivus fustihus capiie
pulo ad Christum converlil; legendum est sine cnpu- [i- colllstis,die 10 Junii, ul in martyrologiisvidcre est.
latione: Uxoremetiam MgemproconsulisMaximillam m Lauream lulerunl omucs sub Adriano impcr. ('Ut
WWtricem,W, ne ex u,na.clu__AlldjC» tJisctjuiUjj iB ltab^na.5imnerii accepil anno pmnioiil9,
289 , FLAVIl LUCIl DEXTRI CllRONJCON. 290
A. C. 101. | Domitianus succedit Tilo , huic Nerva Cocceius,Nervsesuccedit Trajanus. Nerva, de- A. R. 852.
creto senatus, curanteTrajanofiIio,inter deos relatus esl.
104. Trajanus de Daciset Scythis hoc anno triumphai. 855.
105. Annosequenti,idemdevictoDecebalo, Daciam facit provinciam. '"'•":-^:V 856.
i S. Joannes scripserat ad Drusiam feminam Eleclam secundam epistolam; quae velut
Ecclesiaeillius civitatis parens, mira largitione, et charitate tunc florebat.
Undumeni (quod oppidum nunc prope Valenliam Unda dicitur) S. Viclorius ut cre-
ditur episcopus Valentinus.
S. Quartus Apostolorum discipulus bis Hispaniam peragrat, semel post Jacobum,
iterum relictus a Paulo; Berelsc (quae nunc Baelyrus, aliis Raetica, vel Gonciolum
in Hispania dicitur) in Bsetonibusmiraculis nunc claret.
BIVARHCOMMENTARIUS.
A. C. 101. — Domitianus, etc. Recapiiulat more A Tliraces,Sauromaia;,Geta3,Brilanni,
suo Dexter Cacsares qui ab Domiliano ad Trajanum PossumostendereCxsarem: venite.
usque successerunt in Romano imperio. El quidem Porro Dncorem regem .nonnulli Decebalum, ut Xi-
anno Domini 86 dixerat Vespasiano Titum, Tito philinus ct Eusebius, alii Diurpaneum vocant, ut
antem Domitianum fratrem successisse, nunc vero Orosius lib. vn, cap. 10.
ab ipso Domitiano narrationis filum rcassumit, et 2. S. Joannes, eic. Exstat inter Canonicas sub
terminat in Trajano. Regnavit Domilianus nnnos 15 hoc tilulo : Senior Electm Dominm, et natis ejus; et
et occisus est anno Domini 98; successit Nerva Coc- licet olim dnbitaium sit Joannisne apostoli essent,
cius, quibrevi gessit principaium,annum l,menses an alterius Joannis dicti Senioris; el Hieronymus
4. dies 9, obiitque iniiio anni 10, kal. februarii. lib. de Script. Eccles. in Joanne apostolo dixerit:
Celebraverat in Hispania Martialis ejus exordium Joannis presbyleri asseruntur, cujus el hodie alterum
lib. xn.epigr. 6, cujus inilium: sepulcrum cipud Ephesum ostendilur; et in Papia,
ConligitAusonixprocerummitissimusauke Apparel ex ipso calalogo nominum (ciijusdam tesii-
Nerva, etc. monii Papiae) alium esse Joannem qui inter apostolos
el aliuin Seniorem Joannem. Hoc autem dixi-
facundiainque ipsius, et in Poetica praestantiam ponitur,
lib. vmetix pro dignitaie extulerat.Cseterum Nerva mus propter superiorem opinionem, quam a plerisque
consulturus Romano imperio (ait Dio) ivulta habita retnliinus traditam, duas posteriores epislolas Joannis,
ratione sibi sanguine conjunclorum, quem pulavit vi- non apostoli esse, sed presbyteri. Cseierum Dexter
rum frugi, dignumquead habenas imperii moderandas, meliorem secuius senleniiani, id olini scripsil de
M. Ulpium Trajanum, Hispanum hominem, agentem jj I ituctore secundae epistolseJoannis , quod longo posl
Tridentinum concilium decrevit . sessione
tunc in Germania cum exercitu, adoptavit in filium, temporedecreto de Canonicis Scripluris. Vocat vero
ac Cmsaremnominavit. Quid mirum si Martialis, His- quarla,
feminam Apostolus Electam, propter fidei emi-
pnnus et ipso, Hispano desiderassel iiiipeiium? cum eam nentiam , et quia velul Ecclesim Ephesinm parens
libr. x, dixit, epig.34:
Di tibi dent quidquid,princepsTrojane.mereris, (quod Dexler affirmal) mira largilione, el charitale
Et rata perpeluo,qusetribuere veliut, etc. tunc (lorebat; proprium aulem nomen ejus Drusia
seu Drusiana erat, ul n Procoro in vita Joannis
quibus ejus sic scquitatem, et jusliliam magni facit, accipimus; qui eiiam refert quod cum Apostolus
ut lib. xi,%epigr. 6, asserat: si veteres Putres Ro- in rcdiiu sui cxsilii ingrederetur civilatem, Drusiana
iiiani, Elysium nemus deserentes, redirent, se pro ejus discipula qum adventus ejus desiderio fuit faligata
volis in Trajani eleclionem consensuros; in eo si- efferebalur morlua; flentibus et lamentantibus graviter
qnidcm Camillus libertatis defcnsorem , Fabricius; tatn parentibus quam pauperibus, orplianis el viduis,
incorruptum judicem, Brulus ducein strenuissimumi quibus indigenlibus ministrabat. Aposlolus ergo jussit
rcperissel, ipsique Sylla, lametsi cruentissimus, ce- (eretrum deponi, el corpus solvi (a ligaturis), eamque
dcret; Crassus etiam donaret opcs suas: proprio nomine vocans, mandavit ut surgeret, et do-
Ipse quoqueinfernisrevocatusDilisab umbris, mum rediens, refectionemsibi prmpararet. Qum stalim
Si CatoreddaturCaesareanuserit. quasi non de morte, sed de somno vocata surrexit, et
Errore denique delentus suo Trajanus, l.oc anno' jussa perfecil. Ad quod miraculummulti conversisunt,
Haec ex S. Procoris scriptis episcopus Equilinus
(01 grali animi opus effecit, Nervam in deorum1 C transcripsit lib. n Calalogi, cap. 7.
numerum coopiando. 3. Undumeni, etc Episcopus Equilinus lib. n,
A. C. 104.—Trajanus de Dacis, etc. Verba simul' cap. uli., numer. 313, astipulatur Dexlro, nisi quod
cuni sententia ex Chronico Euscbii iranscripsit. Vndemini habct Vnduni; aitque, Viclorius
A. C. 105.—1. Anno seqttenti, elc. Et hoc quoque' pro episcopus, et confessor Unduni quievit, qvinlo idus
,ab Eusebio petilum est, qui tamen mulla alia Tra- Novembris, hoc est, 9 rlie ejus mensis. Fuil quidem
]:=ni facinora refert inquicns : Trajanus, viclo '
rege alitis Victorius episcopus Cenomanensis, dc quo in
Decebalo, Daciam [acit Provinciam, lberos, Sauro- Rom. agilur 1 Septembris, sed valde
titatas, Asroenos, Arabes, Bosphoranos, Colchos in1 Martyrologio diversus a noslro Victorio, qui, ut vides, floruit
fidetn accepil, Seleuciam et ac "
Clesiplionlem, Babylo- anno Dnmini 105, quievitque Unduni, velUndumeni
nem occupavit : el tenuit in mari Rubro ctassem, et' prope Valcniiam Ilispaniac; ille vero cosevus fuit
insliluil ut per eam lndim urbes devastarenlur, ut vi- S. Martini Turonensis, Theodosii, ut
dcns quantum Trojano debeat Roma, quantum suum ex Bedae Marlyrologio et lemporibus aliis constat. Fueril aulem
dilataverit imperium. Memoriam ejusmodi Martialis|5 Valentinus episcopus S. Viclorius, an alterius urbis,
libro xii, occinit, cum dixit, epigram.S: non constat, quod lamen Dexter asseverat ab ali-
Terrarumdea gentiumqueBoma, quibus alfirmari. Caeterum Unda prope Valentiam,
Cuipar est niliil, et niuilsecundum, illud oppidum crediderim quod ad undam niaris, et
Trajani modolastacum fuluros fiuminis situm est, vnlgoGVao,aut non longeabipso.
Tol per saeculacompularelannos; 4. S. Quartus, etc Quidquid ad hunc loctim spe-
El fortemjuvenemqueMartiumque
In lantoducerniblemvideret; ctare potest, dictum a nobis esl ad annum Domini
Dixit,pracsidegloriosatali, 50, quando de adventu S. Petri iti Hispanias egimus
Parthorumproceres,ducesque.Serum, cum Dextro. Consule eo loci dicla.
291 FLAVH LUCIII DEXTRI CHRONICON. 292
A. C. 105. Nathanael, unus de 70 Domini discipulis, requiescit in urbe Treuga, prope Iegio- A. R. 856.
nem seplimam geminam. Aliis dicitur ad Trigundum oppidum prope Rrigantium
in Gallaeciajacere, nunc vero turrestrium ignobfle.
Post aliquot annos ab ndventu suo in Hispanias sanctus Eugenius, M. Marcellus,
rem Primatus Hispania3confert cum viris sanctis, et primariis, Epitecto Caesar-
augustano, et Philotheo socio peregrinationis suae, Legalo etiam S. Ciementis,
BIVARH COMMENTARIUS.
5. Nathanael, etc. Felix ille qui chronistam sua- A vero inter omnes sex, episcopos duos. martyres
rum virtutum meruit Joannem (c. 1 et ult. sui duos, et principcs duos. De Epitecto Caesaraugu-
Evangelii) laudaiorem autem ipsum Jesum, qui de stano_ autisiiie non semel in superioribus egimns,
eo dixit apostolis : Ecce vere Israelila, in quo dolus el tolidem de Philippo Philotheo, episcopo, et le-
non esl. Si hoc de ipso antc Christi spcciale magi- gato S. Clemcntis. Sanctus Vitalis fuit primus ar-
sierinm, quid post consummatam ejus. disciplinam cliypresbyler in Toletana Ecclesia, de cujus mar-
dici potuit? Sane de Nalhanaele varie auctores sen- lyrio cuin Felicula et Zenone inox dicemus ad ann.
serunl; quibusdam enim placuit, bunc ipsum fuisse 110. S. Avilus ad Fortuuatas insulas ( Canarias)
sanctum illum Ursinum, qui ab apostolis in urbein profecttis praedicandi Evangelii gratia , pro Chrisio
Bituricehsem episcopus direclus est, qtiod Vincentius marlyrio coronalus luit, qtiod itidem Primus Cabi-
fielvacensis in Spcculo liist. et Equilinus lib. i, cap.- lonensis episcopus in sua Topograpbia SS. Christi
9 ex quorumdam aliorum menterelerunt; quibusdam mailyrum his verbis dixit: Canaria insula in Oceano
vefo fuisse Simonem Chananaeum, quod Graeciin Atlanlico , huc ditalata <?s(Christi fides; hic Avittts
menologjo affirmant vi idus Maii : Ruperto vero marlyr. Forsan ille Avitus qtiem Marlialis saepe al-
fuit S. Barfholomceus, qiiem Cornelius Gansenius loquiturlib. i, epigr. 16, iib. IX, in principio, et lib.
secuittS' est in Concordia livang. et tamen neulrum x, cpigr. 96, De duuuiviro priore A. Comelio Palma
salis probabile est, cum ex multis aliis, atque ex nonnulla diximus. P. Turacus, seu Turnnus illc
loco ipso sepuliurae diversus a caeteris probetur mibi est ad quem Martialis lib. v, epigramma scri-
saiis. Ursinus elenim Bjturicis confessor sepultus psit 78, cujus principium est:
fuit; Simeon apostolus in ^Egyplo praedicavit, in B Si tristi domiceniolaboras
Persideque maityr occubuit : Bartholonioeusin In- Turani, potes esurire mecum,etc.
dia el pracdicavit, et passus est, quae omnia ex
marlyrologiis Rom. Bedae,Adonis, el Usuardi con- Vide quanta etim colat revefentia, et amicitia, post
staut. Natiianael vero in urbe Treugensi, seu Treuga multa enim subdil:
Hispanise scpullus fuil; haud dubiuin quin in Hi- Parvaest eaenula,quis potest negare?
spaniarum proVinciis praedicationi instauler incu- Sedftnges niUil,audiesvefictum,
bueril. Audi Equilinum idipsum ex Vincentio mu- Et vultuplacklustuo rccumbes,elc.
luatiim edidisse. Nathanael discipulus de oppido
Cana Gatilmm unns fuit ex 72 Christi discipulis, etc Tantis ergo a'd se viris ascitis S. Eugenins prima-
Corpus hujus Natttanaelis apud Treugensem civiiaiem tem Toleianara constiluit sedem; non quidem ut
requiescit, elc Post expletum. prmdicalionisofficium episcopus ejus Ecclcsiae peculiaris, sed legatus
in Deo feliciler requievit, pridie kalendas Decembris. S. Clementis papas, cum alio ejusdem legato Philo-
Treiiga autem creditur esse quam Plolomaei codcx tbeo, el eo praesente et asscntienle, qui Hispani;e
vbcai cprrupte Turiga, et locatur ab ipso juxta Le- primatum ob civitatis suse merita poterat sibi exi-
gionem Septimain-gemiiiam (hodie Leon), si gradus gere, S. Epiteclum loquor Caesaraugustanum epi-
situationis recte perpcndantur, ut Michael Villa- scopum, cojus Ecclesiam spcciali prserogativa
nova fecil in tabulis veleris Hispanise, Ptolomaeo S. jacobus apostolus dotaverat, utpote de sanctis-
additis. Addit Dexter, alios conlendere in Gallsecia sima Deipara bene meriiam.
aptid Trigundum (suo jam aevo ignobile lurrestrium, Sed videamus quac olim pro assignandts primati-
seu oppidulum) prope Briganiium quievisse, non C bus regulae ab Apostolis datae siru, ut indc de conci-
alio sane ducii.qiiam quadani nominum simihtudine lio S. Eugenii judicium ferrc valeamus. Olim siqui-
Treugse et Trigundi. Quare ipse priori insisiit sen- dem S. Pelrus docuerat, Primaies Ecclesiarum in ea
tentiae Rtiperti placitum explodil. doelc Baronius urbe constituendos, uude cunctis ejusdem provin-s
tonio I Annaiium, ct Maldonatus ad 1 cap. Joannis, ciae civitatibus lcges accipere consueverant. Qua de
soluffl euim nilebaiur conjecturis, quod videlicet re agens S. Anaclelus papa in epistola 2 ad episco-
inier evangelislas, qui Nathanaelis meminit, siluit pos llaliae (refertur a Gratiano d. 99 c Provincim),
Bartholomaeum, quod Joannes lecit, el qui Barlhoto- sic ait: Provincim multo ante Christi adventum, tem-
mxum intfoduxit, nec verbum de Naihauaele fece- pore divismsunt, maxima ex parte, et post ab Apostolis
ril; quod Maithaetis, Marcus, et Lucas fecerunt. el B. Clementeprmdecessorenostro ipsa divisio est re-
Rursus quod ulrumque Philippo socium laciant. novala. Et ulterius : Ubi dudum primales smculi
Obslant lauien Augustiuus ct Gregprius, quos Baro- erant, ac prima judiciaria potestas, ad quos qui per
niUs afferl, et communis Ecclesiae sensus. Graecis reliquas civilales commorabanlur, quando eis necessc
solum vfdetur prodesse, quod Simon dicatur (iba- eral, qui ad aulam imperatoris vel regum confugere
nanaeus, et similiter Nalhanael; sed quis non videat non poterant, vel quibus permissum non erat, confu-
duOsex eodem oppido discipulos Christi plerumque giebant pro oppressionibus, vet injustitiis suis, ipsos-
luissei Sed de bissalis. que appellabant qHoiiesopus erat, sicut in tege eorum
6. Posl aliquot, etc Pracmiserat hoc Dexler anno' prmceplum erat. Ipsis quoque in civxtalibusvel locis
91 cum dixit : Aulo Cornctio Pulma cive Toletano, nostros patriarchas, vel prifttates(qui unam formam le-
duumviroqueChrisliano M. Marcellus Tolelum venil, r, nent, licel diversasint nomina) leges divinm et ecclesia-
ibique sedem primariam tolius Hispanim, ut in ejus sticm poni, et essejusserunt: ad quosepiscopisi necesse
meditullio constituit. Nunc autem suo loco de ere- fuerit confugerent, eosque appellarent, et ipsi primu-
ctione ejusdem Toletanae Ecclesiae in primatem ex tum nomine fruerenlur, et non alii. Reliqum vero me-
institiito agit, docetque quo usus fuerit consilio tropolitanm civitates qum minores judices habebant,
S. Eugenius in ea constituenda, quam tnature id licet majores comitibuseisent, haberenl melropolitauos
primum traciaverit, ut eam ob causam concilium suos, qui prmdictis juste obedirent primalibus, sicut
cpiscoporum et lidei magnatum coegerit. Nominat et in legibus swculi ordinatum erat : qui^uon prima-
293 FLAVH LUCII DEXTRl CllRONICON. 294
A. C. 105. Vitalique, et Avito, qui profectus post ad insulas Fortunatas marlyr fuit; Aulo A. R. 856»
Cornelio Palma, et,P. furano, duumviris Toletanis catholicis viris; multisque
Carpetanioe, ct aliunde episcopis coactis.
110. Haud niulto post S. Dionysius Areopagita Hispanias invisit, ul legatus a B. C!e- 861.
menie totius Occideniis ordinatus.
.BIVARII COMMENTARIUS.
tum, sed aut tnetropolitanorwn, aut archiepiscoporum A £ ea permotus ratione S. Eugenius sedem rimariam
nomine [ruerentur. Subdit deinde in epistola 3 in Toleti siatueret, quatenus unde vetus lex, inde Dei
aliis civitatibus in quibuscomiles exsistcre solebanl, verbum et Evangelii gratia exiret, juxta illud
constituendos episcopos, ct in modicis urbibus, op- S. Clemenlis: Vbi primi legis Doclores erant, episco-
pidis, et villis presbyieros. Idipsum Lucius apud porum primates poni, vei patriarchas B. Pelrus
Stephanum I epistola 2,-cap. 5,docuit,i'eferlur vero prmcepit.
dist. 80, cap. Urbes, his : Urbes et loca quibus pri- Denique id maxime movit quod Toletum umbili-
tnales prmsidere debent, non a modernis, sed eliam cus Hispauiae sit, in meditullio, uti Dexter semel
multis ante adventumChristi sunt slatutm lemporibus; dixit, constiiutum; oportebat autem ad primalem
quarum primates etiam gentilespro majoribus negotiis quasi ad centruni omnes e circumferentia respectum
appellabanl, in ipsis vero urbibus posl Christi adven- habere, ut inde Sine magno dispendio omnes judi-
tum apostoli, et sttccessores eorum patriarchas, vel cium exspectarent. Ut ut sit de motivis, de faclo
printates posuerunt. dubitari nun licet, postqunm Toletana sedes ampli-
Hinc jam dubium oriebatur de urbe detigenda ludinis suaeatque primatus non solum ab scripiori-
primalis : non enim tota Hispania uni eidemque bus, verum etiam in foro contentioso multotics vi-
urbi hactenus paruerat; sed pro diversiiate parii- ctoriam de Tarraconensi, ac Braccarensi Ecclesiis
tionum, quas diversis lemporibus passa fuit, diver- reportavit. Nunc tandem maximi ducendum esi,
sos gentilium appellabant primates. Atiquando pe- Dexlrum Barcinonensem scriptorem, nequaquam
nes divisionem Hispaniae iu citeriorem et ulteno- Tarraconensis primatus memiiiisse, ctiin tamen nemo
rem, habito ad Iberum respectu, duo a Romanis de- "' dubitare possei, si aliter decretUm olim ab Aposto-
signabantur proconsules, propraetorcs, legati, quas- lis vel eortim discipulis de primatu fuisset, nulla-
stores, aul gubernatores; pro ciieriore unus, alter lenus Tarraconi suae adempturum, qnein Toleto de-
vero pro ulteriore. Licinius Larcius sub Vespasiano, dit. Acccdit quod Constantinus Magnus, meiropoles
L. Albinussub Domiiiano, Ccler sub eodein. Q. Ru- iterum dividens in liispauia, Toleianam priinariam
finus Galerius sub Adriano, solani citeriorem guber- fassus est, dum eam primo loco inler caeieras nomi-
narunt, aliis pro ulteriore moderanda designatis. nat, ejus ditioni 19 episcopos immediate subjicicns.
Sccundum eam vero divisionem qua Hispania in Quod apud Lticam Tudensem, et archiepiscopum
tres provincias dividebatur, Tarraconensera, Baeli- Loaysam videre quivis potest, qui multa de primatti
cam et Lusiianiam, toiidem gubernatores mitti ad Toletano luculenter edisseril in Notis a.d dccrctuin
eos solebant, a Claudio Umbonius Silio ad Baeticam ' Guudemari. Quare caeicris respondere pflssumus il-
niissus est, similiter Aulus Caecina a Nerone, a Do- lud Aniceti papac^in epistola ad episcopos Galli;c:
mitiano CaeciliusClassicus, a Trajaho BoevinsMassa, Nutli archiepiscopiprimules vocentur, nisi illi qui pri-
ct paiilo post Herenius Senecio, Bocticus ipse na- mas tenent civitales,quarum episcoposAposloli el suc
lione. Lusilaniam gubernavit Validius, Tarraconen- cessores Apostolorum regulariter primales et palriar-
sem Valerius Juliamis, ut caeieros omittamus. Non chas esse constituerunt.
ergo omnes Ilispanse provinciac uni eidcmque urbi Qui tam accurate de primate egerunt, haud du-
intra Hispaniam obediebant, quo secundum B. Petri bium quin de caeleris metropolibus iractavcrlnt:
legem primatus Hispaniae collocaretur. Praeserlim quare cum primus omnium in llispania S. Jacobus
quia non una omnium nobilissima civitas Hispaniae non paucos conslituissel episcopatus, et inter cos
crat, sed in quavis Hispnniaeparte nliquse, quaecum C ( Tolelum, Braccarum el Tarraconam, ubi Elpidium,
caeteris de prsestantia ac nobilitate decertabant; Petrum et Agalhodorum episcopos constiluit; rebus
namque, ul Pomponius Mela bujus temporis el pa- fidei miilto uberius propagatis, Eugenius et Pliilo-
triae scripsit lib. m, cap. 6 : Urbium inmediterraneis tbeus in commodiorem ordinem Ecclesia? disposuc-
claritsimm in Tarraconensi [ueruni Paiahtia, el Nu- runt, quod de Eugenio docuit Dextcr ann. Doniini
mantia, nunc (id est sevo suo) Cmsaraugusla; in Lu- 91 vel 93. —
sitania Etnerita;in Bmtica Asiigis, nispalis, Cor- . A. C. 110. 1. Haud mulio post, eic In cxcuso
duba. Aut igitur plures primales consiitueudi crant, codice pro Haud erat At, sed corruptissime. Noviim
pro miiltitudiue provinciarum, aul si unus, non vide- forsan alicui videbitur Dionysium a Dexiro in lli-
batur generalis S. Pelri regula servari posse. spanias adduci: deponet tamen admirationem, si
Ca'teroqui aliam philosophandi viara suscipere meinincrii non solius Gailiae(tametsi in ea plus labo-
poiueruiit Patres illius coucilii, aut synodi pro deli- raverit, et mortuus fuerit), sed poiius Occidentiscon-
genda primate Hispaniaj Ecclesia congregsti, quam siilutum fuisse legatum a S. Clemenle: quareipsi
S. Clemens ad Jacobum aposlolum in prima cpistola incumbebat praecipuam quoque inter otiines Occi-
scripsit : In illis civitalibus in quibus olim apud deniis provincias aliquandb invisere, eo pracscrtini
Ethnicos (ait) primi Flamines eorum, alque primi te-' tcmpore, qnoS. Eugenius.charissimusejus lilius ac
gis Doctores erant, episcoporum primates poni, vel quodainmodo discipulus, licclesiarum metropoles ac
palriarchas B. Petrus prwcepit. In illis autem civita- primalera constituebat, et resillarnm serio perlra-
libus in quibus dudum apud prmdiclos eranl Archi- ciabat. Habemus etiam pro liac veritate grnvissi-
<
flamines, quos tamen minores tenebant, quam memo-D mum S. Metliodii tcstimoniura, qui in Vila ipsius sic
ralos primates, archiepislopos inslitui prmcepit. De- ait; Sanclus vero Dionysius, Spiritus sancti calore
buit ergo aliendi religionis destruendse primas, et accensus atque apostolica aucloritate repletus, qum-
inibi catholicaeEccleshe Hispaniae primas conslitui; cumque a S. Spiritu una cutn S. Clementedivina ora-
cum vero in gentiJUatis cultu non esset ab una ali- cula gentibus desseminanda acceperat, fideliter omni-
qua urbe caeterafum dependentia, inter vivenies au- bus Hesperiis plagis distribuit. Quis autema nesciat
tem ;id proescriptum legis Moysi caeierae a Toletoi Hispaoiam a Graecis Hesperiam diclam, et Laiinis
dependerent, quod illic essct celeberrima totius Oc- iion semel , ut apud Marlialcm videre est(utalios
cidentis synagoga (de qua mutta in superioribusi omittam) qui de Corduba loquens lib. ix, epigram,
diximus ann, Domini 34 et 57); hinc fieri quivit, utI 61, cujus inilium,'-/! Tartessiacis, inquil;
_95 FLAVll LUCH DEXTRI CimOMGfjfl, 2j>6
A. C. 110. S. Petrus episcopus Braccarensis, et martyr ad oppidum Ralcm in Bracariis, non A. R. 861.
procul a Bracara Augusta, qni pro fide Cbristi anno Dommi 45 martyrium illuslre
subierat, frequenlissimis et clarissimis miraculis clarior habelur; cui succedit
Basileus, et posiea Ovidius civis Romantts.
S. Firminus Pamphilionensis civis et episcopus , discipulus S. Saturni, S. Petri si-
militer auditoris, Ambiani sub Juliano prseside palitur; prius lamen per Hispa-
nias Toletum usque prscdicans, provinciam longe lateque pervasit.
BIVARII COMMENTARIUS.
"**""
Et linit Hesperiumbractea vivapecus. A minum. Vigeritunpostea transmeans atnnem, Andega-
vinam perrexit ad urbem, el magnam ibi Deomilitare
Addo Breviarii Golhici Toletani sacrum hymnum, fecil gentitium plebem. Germanicam tandem ient in
quo ejusdenf S. Dionysii Areopagilse asseritur in
memo- parlem, Belvacensemingressus est civilatem: ibique
Hispanias adventus. S.
Incipit, Eugenii digna manens episcopus electus a credentibusmullos revoca-
ria. Postea vero: vit ab idolorumcultura. Ambianensiumvero deindeva-
AlumnnsGraeciae visitHispaniam; dens ad oppidunt, lcr millenas Deosociavitanimas. Ad
DoctorHispaniaerevisit Gailiam, ullimum decollatus est in carcerali ergastulo. llacte-
Docti praesentiamDoclorisGalliaa hus Acla. Mire variant auctores dum. S. Firmini
Fideli captanspectore. judicem ac trucidatorem designant. Usuardus sub
Sensus est: Areopagita ille Dionysins, Grseciaeatum- Ricciovaroaddidit passum dicit, consequenler Rom. Mariy-
accidisse Diocletiani tempestaie :
nus visit Hispaniam ; Eugenius vero Hispaniae Do- rologitim
ctor e converso revisitGalliam, ut Dionysium Galliac Ambiani (inquit) in Gallia B. Firmini episcopi, qui in
Doctorem conveniret, de quo postea agemus. Dio- persecutione Diocletiani sub Ricciovaro prmside post
varia tormenla decotlalionemarlyrium sutnpsit.
nysium igilur vocat Graeciaealumnum , quo uomine Quod quam a capitis vero alienum sit, norunt omnes, qui
in alio hymno alterius Breviarii Toleiani secundum S. Salurnini ipsum fiiisse sciunt. Equili-
morem Romanum notalnr, dum dicit, Dionysium discipulum
misisse Eugeniumin Ilispanias: nus conteudit primo quidem Belvaci a Valesio prae-
side ssepe ob Chrisli confessionem usque ad morlem
DoclusAlumnusGrsciae, p pene flagellalum, et a Sergio Valesii successore in
Misithunc (Eugenium)Dionysius, " tetro carcere detentum, populi vero furore solutum,
Ut essefsolis radius, Ambiani a Longino et Sebasliano prsesidibus timore
ln tenebris occiduis,
populi non palam, sed in carcerc decollatum. Tru-
Hoc loco in codice excuso Cacsaraiigustaaapponitur gillus inlhesauroConcionat. Longinum dumtaxat et
II.TCclansula : Triginta sciticelscriptores caiholicicon- Sebastianum cognoscit fuissc ejtts prsesides mar-
tra blasphemias Pophyrii philosophi scripserunt; sed tyrii: nunc vero Dexter sub Juliauo praeside passum
lioc non quidem anno 110, sed 510 apponi debcret, dicit. Quid ergo in tanta caligine sentiendum? Sane
ut in codice meo est, de quo suo loco. Dextro potius [assentiendum : de Valesio quidem et
2. S. Pelrus, elc. Mullade eo a nobis in superioribus Sergio, quorum opera cospit quidem pati, sed mar-
dicta invenies ad annos Domini 37 ct 66, quse lu tyrium non consummavit quoestio non est: Longi-
consulas.De Basileoetiam nonnulla diximus ibidem, nuin vero et Sebastiunum existimamus non fuisse
de Ovidio vero ann. 95 et ilerum dicemus ad ann. praecipuos pnesides provincise, sed liclores, prcesi-
138, cum de sancta Marina ct sororibus sermonem dem vero Julianum luisse. Favet autem Dexiri pla-
Dexter institu.it. cilo, quod de muliis aliis ejustemporis martyribus
3. S. Firminus, etc. Pampilionensem civem fuisse iu Gallia invenimus sub Juliano perpessos fuisse
tradunt quotquot ejus gesta conscripserunt, prseser- martyrium; ut de S. Joua discipulo S. Dionysii
tim Equilinus I. vm, c. 119, Morales lib. ix, cap. 15, ipsuni Marlyrologium Romanum profitetur 22 Se-
TrUgillus, Sanctorus, el Villegas ad diem 25 Sc- ptcmbris, et de S. Luciano (cum sociis ipsius) ejus-
plembris, Mariana lib. iv Hist. Hisp., cap. 3, Ma- dem Dionysii socio Equilinus scribit lib. u, cap. 55 ;
riela de Sanclis Hispaniae 1 part., lib. i, cap. 16 et C et hoc maxime favet nobis, quippe cum Belvaci
atii; idqiie Ecclesia ipsa Pampilionensis in Officiis marlyr occubueril Lucianus, ubi sanctus Firminus
Ecclesiasticis ejusdem sancti profitetiir, legilque pati coepit, et pluries tisqtie ad mortem flagellatus
patre Firrao senatore natuni, a B. Saturnino S. Pe- fuit. Mos etiam fuit Juliano huic , lictores hinc inde
iri discipulo ad fidem conversura , adhuc juvenem, niittere ad marlyres pertrahendos, ut scribil ipse
erudiium in sacris litteris a S. lionesto presbytero, Equiiiuus citatp lib. n, cap. 55 el 1.vm, cap. 106, ex
a S. autem Honoralo episcopo episcopum ordinatum; quo credere quivis facile queat, Longinum et Seba-
ac tandem Ambiani proCbristo trucidatnm. Conseii- stianura liclores ejusdem fuisse. Quod ad Ricciova-
tiunt bis per omnia S. Saturnini Acia, qu;u superius rum attinet, forsan praeses vocabatur Riccius Ju-
ad ann. 76 exsiare diximus Hortaein codice ms. Ro- iianus , nam de Riccio hujus temporis proeside di-
dcrici archiepiscopi Toleiani, tibi inlercalera, For- ximus cum de Lydia Maccdonia agcremus: postea
tunaius atque Faustinus, nobiles Pampilonenses, ad vcro errore creditum fuit, Riccium et Ricciovarum
liderh conversi dicuntur simul cum Firmo ejus urbis unum ct eumdem fuisse. Ut ul sit, S. Firminus ci-
scnaiore S. Firmini parente, opcra S. Snturnini R. vis fuit et episcopus Pampilionensis, et Toletum
Petri Apostolorum principis discipuli. Post quacsub- usque prsedicando praedicavit, ut Dexier hoc loco
diiur : Fiimus igitur cum jam tolus Chrisli subditus profitelur. Cui primus Cabilonen^is episcopus asti-
essel dominio, el maximusliaberetur in comilaluPam- pulatur insua Topographia, verbo Pompiliona, in-
pilionico, tradidit filinm suum primogenitumHonesto quiens: Pompelon,civitasJIispanim, Navarrm melro-
prwfato presbyteroSaiurnini clientulo : et doclus esl polis. Hic nascitur Firminus, qui ordinalus presbyler
ubillo otnnt litterati judicio, omniquefidei commercio:P a S. Honorato Tolelano cpiscopo, Ambiani prmdicat
Et multo post tempore episcopus est ordinatus ab Ho- " in Gallia, el ibi episcopuset martyr migrat. Hinc au-
norato Toletano prmsute, Saturnini. successore. Qui lcm necissariodeducimus, Dexirum non agere hoc
Firminus, iriginta transactoannorum curricuto, Ago- annollOde eo quasi nunc marlyrium passus sit,
nensemurbem adiil,et cum Astaioquodam prmsbylero, sed quia virtutibus et praedicatione florebat ailbuc
magnum acquisivitibidem populum Chrislo. Posimo- juvenis , alias autem S. Honoralus non fuit Toleti
dum , multum alumnicorum poputwn (id est, Pampi- episcopus, nisi post passiouem S. Eugenii.
lionensiuni, qui erant sui alumni) convertitad Do-
 ~
2)7 FLAY» LUCll DEXTRI CHRONlCON. _9_
A. C. 110. Ilispali florct sanctus M. Bolanus Florentius, civis Hispalensis. A. R. 861
Fl. Rutilius fngiens venit Cordubam Hispaniae, sed tandem in Africa patilur.
S. Vitalis primi Toletanorum archipresbyteri (ex his quos vcnisse scimus) qui cum
Zenone ct Felicula venerat Toletum , Roinamque ex Chersoneso reversi mirifi-
cum certamen fuit, quod ad Ecclesias lotius Occidentis scribitur.
Marcellus fralris S. M. Marcelli filius, vir pius, charus est sicul et patruus impera-
tori Hadriano: cui quondam Sylvam, utviro doctissimo, Papinius Statius dedicavit.
S. Arcadius Ursaonse in Baetica patilur 12 die Januarii.
BIVARII COMMENTARIUS.
4. Hitpali florel, etc. Floruerunl olim Hispali Flo- A pracsul, in lucem edidit specialem librum de Vita
renliiduo, praecipua sanctilateperspicui.sea diverso martyrioquc S. Vitalis primi Tolctanorum archi-
tempore et mortis gcnere sublali. Veluslior luit presbyteri, sublector S. Eugenio I Tolelano antistile,
RusticiBolanifilius,viriconsutarisHispani,'quiannO quem quoque, candide, perlegas. Ibi praesenli
Domini 113 consulatum Romanum gessit cum Cal- Dextri testimonio narralionem suam confirmat.
pumio Pisone, ul Cassiodorus et Onuphrius habenl, Agunt de S. Viiali presbytero, cum Zenone elFeli-
et iterum an. 118 cum Trajano. Florentius cjus cula sociis, Rom. Marlyrologium, Usuardus, Ado,
fiiius, qui integro nomine M. Bolanus Florcntius Beda, Galesinus, Wandalbertus, die 14 Februarii,
dictus est, ab aposlolis ad fidem conversus in Caslro et Equilinus Jib. xi cap. ullimo, numero 64. Is cum
Tile, sive S»7ar,vel Asila, in Turdilanis Baelicoeprope Toleti aliquamdiu quievisset, ex Chersoneso (hoc est
Hispalim, quo loco Asita ponilur a Ptolomaeo et Vil- cum peninsula seu peniscola Valentiae) solvens, Romam
lanova, in tabula veteris HUpaniae, landem pro sociis contendit, ubi martyrii palmas acce-
Christo jugulum prsebuit die 27 Octobris, ut Roma- perunt.
num martyrologium, Beda.Usuardus, Ado, et Gale- 7. Marcellus. etc. Exstat P. Slatii Papinii lib. iv
sinus testantur, et Equilinus iib. xi cap. ultimo, Sylvarum, ad Marcellum dicatus. Existimavit Petrus
numero304, anno auiein Domini HCapud Dextrum. Crinitus hunc fuisse Marcellum Victorium, ad quem
Alier S. Florentius confessor quievit in pace anno Fabius Quiutilianus libros suos misit de oratoria
485, cujus vetustum epitaphiura hsec habet: Sanctus Institulione. Sed si (empora quibus hic et ille fioruit
Dei Florentius auievit in pace XXIHFebruarii, vixil trutina pendaniur cxacta, fateamur necesse estMar-
autem LIHann. et fuit sepultus xv Marlii, anni Do- H cellum Victonum, cui Quintilianus libros dedit circa
mini CCCCLXXXV. Ita Trugillus et Villegas ea die, annum Domini 90 patrem fuisse hujus cui Statius
qua eliam habetur in Rom. marlyrologio his verbis Sylvam dicat anno.HO.nani de juvcntute ipsius, Iit-
23 Februarii: Hispali in Hispania B. Florentii cOnfes- teris ac viribus florida, multa Statius canil. lncipit
soris. Addit Trugillus, eo loci traditione haberi, quidem:
fuisse Hispanum, claro et nobili genere natum. Cae- Curre perEuboicos nonsegnis epistolaCampos,
terum cum hoc ab Ecclesioe liispalensis tradilione Hac ingressa vias, qua nobilisApiacrescit
acceptum sit, in ea vero non celebretur festum de In laius ... (Jubet ut Romameat, nam:)
confessore mense Februario, sed de martyre in Oc- Illic egregiumformaqueanimoquevidebis
tobri, ut liquet ex kalendario sanctorum Hispano- Marcellum,etcelso praesignemvertice nosces.
rum, de quibus festa fiunt, non quidem de S. FIo- Laudat Oraloriam ipsius:
renlio coufessore inteliigendum est, sed de S. M.
Bolano Florenlio Christi marlyre, cujiis nobilis Certe jam Latiaenonmiscentjurgia leges,
prosapia nola est. Utriusque proeclaroquidem elogio Et pacempiger annusbabet, messesquereversse
memiuit M. Maximus in Chronicoanno 612, dicens : Dimisere torum; uecjam tibi turba reorum
Floret memoriaper Hispanias ulriusque Flcrentii His- Veslibulo,quernliquerogant exire clientes.
diclus est Rusticus Qua tibi sublimijam nuncceleberrimafamae
palensit: prioris, qui (ob patris Eminet, et juveues facundiapraeteritannos.
nomen) ad quem scripsit Plinius secundus, martyris
sub Trajano passi: alterius, confessoris, sub Zenone Laudat ingenium :
episcopo Hispalensi. Agit de Zenone ipse anno 485, „, Felix curarum, cuinonHeliconiacordi
asserilque Felicem papam designasse eum legatum _ Serta, nec imbellesParnassi e vertice laurus,
a latere in Hispania. De S. Florenlio marlyrc iterum Sed viget ingenium,et magnosaccinclusiu usus,
cum Dextro inferius ann. pracdicto 116.
5. Fl. Rutilius, etc. Hoc anno agiturde ejus fuga Et post pauca :
in Hispaniam, anno vero 116 deejus marlyrio. Ejus- At tu, si longi cursumdabil Atropossevl,
dem meminit Tertulliauus lib. de Fuga in persecu- Forsilan Ausoniasibis frenare cohortes,
tione cap. 5 : Rutilius, inquit, sanctissimus martyr Aut Rlieni populos,et nigra?liltora Tyles.
cum totiens fugisset persecutionem de locoin locum:
etiani periculum, ut putabat, nummis redemisset, post Audi de forliludine:
totam securitalem quam sibi prospexerat, ex inopinato Nec etenirntibi sola potentis
apprehensus, et prmsidi oblatus, tormentis dissipatus Eloquiivirtus; sunt menibraaccommoaabellis,
(credo pfo fugm casligdtione), dehinc ignibus dalus, Quiquegravemtardisubeantthoracalacerti.
passionemquam vilarat, misericordimDei retulil. Quse Sed quid de stirpe?
fere verba Martyrologium Romanum sibi assumpsit
die Aug. 2, illo Tertulliani errore dempto, credo pro Surge agedum, juvenemque puer deprehende pa-
fugmcastigatione dissipalus, quo Montanistam agens [renlem,
asserere falso conatus fuit, non licere fidelibus tem- Stemmalematerno felix, virtute paterna.
pore persecutionis fugam inire; cumtamen Christus Jamte btandasinu Tyrio sibi gloria felix
Dominus exprcsse dixerit,C„m tios perseculi fuerint Educat, et cunctasgaudetspondereCurules,etc.
in una civitate, fugite in aliam. r. Quo videas an charus fuerit Hadriano tunc quidem
6. S. Vitalis, etc Praeripuit laborem, laureamque " Oasari designato, non multo post imperatori, homo
illustrissimus DD. Sanctius de Avila primum quidera Hispano-Romanus, Hispano-Romano principi, eru-
Giennensis, deinde Seguntinus, ac demum Plaeen- dilo eruditus ac nobilis, si quis Romaealius.
tinus episcopus, non minusdoclrina etscriptis.quam 8. S. Arcadius, etc Ejus egregium certamen no-
sanguinis clarltudine decoratus; cum Gienni degcret bili elogio prosecutus est S. Zeno Veronensis epi-
PATOOL. XXXI. 10
299 FLAVII LUCII DEXTRl CHRONICON. 300
A. C. 11-. S. M. Marcellus Engenius Toleti concilium ex episcopis Carpelanis, et aliis babet A. R. 863.
de rebus fidei, ac morum.
Jonas, discipulus Dionysii Areopagitae, invisitS. M. Marcellum Eugenium, Dionysii
magislri sui condiscipulum.
Astaein Hispania Baetica sancii Christi martyres llonorius, Euiychius, Stephanus,
viri quidem Apostolici.
S. Eutychius S» [Pauli discipulus, ipso prxdicanle, defcnesira praecipilatus, et in
vitam revocatus (qui secutus est S. Joannem Evangelistam) Telae passus in
Vaccoeis, in Hispania, complelo marlyriogloriosus migrat ad Dominum.

BIVARII COMMENTARIUS.
^< fnisse. Caslerum verum locum Astae Ambrosius de
scopus, cujus concionem habent Lipomantistom.il,
et Surius tomo I. De eo Martyrologium Romanum, Morales in suis Hispanisc aniiquitalibus, verbo Asla,
Beda el Usuardus die 12 Januarii, his : Eodem die, reperit, qui nunc mensa Astae, vulgo la mesa de
S. Arcadii Martyris genere et miracutis clari. Petrus Atta ab incolis dicilur, siia est inicr nnbilem urbem
Eqiiilinus lib. n, cap. 67, breviter cuncta c.jus ncta Xercz de la Frontena, el portum S. Marioe: eique
rccensuit inquiens: Arcadius marlyr, ut scribit Zeno convenit distantia quam a Gadibus ad ipsam usque
episcopus Veronensis, gloriosa passione coronatus cst, designat Aiiloninus in ilinerario, in itinere Gadibus
uno corpore Cordubam. Hane igitur urbem suo martyrio cgrcgic
cujus tam iiluslre martyrium fuit, ul etinmembra.
tot fuerint supplicia, quot videntur Nam illustrarunt trcs fortissimi Christi martyres, Hono-
cum propler perseculionisrabiem (haud dubium, Tra- rius, Eutycbius, ac Stephanus , uti archidiaconus
janse) cx urbe nufugiens lalitarel, et comprefiensus a de Ronda", D. Laureutius dc Padilla in stiis Sanciis
pagnnis, adducitur ad judicem; dum Ghrisium Hispaniac,ac Vasieus in Chronico Hisp. testanlur,
confitelur, excogitatonovo supplicii genere, ab articu- exquibus id desumpserunt Morales lib. x cap. 28,
lis>manibus et cruribus abscissis vivus dimitlitur, Marieta, i part. lih. u, cnp. 36, el Trugiltus die 21
sicque in suo sanguine volutatus , dudum crucialus Novembris, qui ait: ln liwtica civitaie Astcnsi nobi-
emisit spiriium pridie idus Januarii. Debemus Dex- lissima, Romanotum tempore, ul referunt archidia-
tro loci tanti martyris sanguine consecrati notitiam. conus de Ronda et Vasswus, passi sunl olim hi tres
Fuit quidem Ursaona, aliis Ursao dicla, aliis Ur- gloriosi marlyres, quorum festum celcbralur die 21
stina, nobilis Turditanorum uibs in Baetica, hedie Novembris. Meminit eorumdem Marlyrologium Ro-
Ossuna; PtolomoeoUrbona. Morales lib. vm, cap.43, g] manum ipsa dic: In Hispania, sandorum mariyrum
.isserit a Romanis vocatam Geminam Vrbanorum. Honorii, Eulychii, et Stephani. Sequcntem quoque
Agit etiam de ea lib ix,cap. 32, et lib. vn, cap. 48, notam consule.
Ludovicus Nonnius in sua Uispauia cap. 15 et alii. 4. S. Eutychius, etc. Celebris admodum in Aciis
Inibi quoque martyrio coronatus est S. Leo cum so- Apost. cap. xx, cst Eutychii adolescentis suscitaiio,
ciis anno 115, ut inferius dicemus cum Dexlro. Troade a Paulo kicti : Scdent autem , ail Lucas,
A. C. 112. — 1. S. M. Mdmtlus, etc. Quarlum quidam adolescens nomiiie Eiittjchius svper fencslram,
ordine inter Hispana concilia, de qttibus aliqua vel cum mergerelur somno gravi, liisputante diu Paulo,
tenuis exstat memoria , hoc praesens est: i quidem ductus tomno cecidit de teriio cwnaculo deorsum, et
fuit lliberritanum illud, dc quo Dexler ann. 57ait: sublalus est mortuus; ad quem cum descendissel Pau-
Nonnulli ditcipulorum S. Jacobi, dum ad concilium lus, incubuit super eum, et complexus dixit (astanii-
lliberri conveniunl, sub Atolo Neronis judice flammis bus): NoUle lurbari, anima enim ipsiut in ipso eit,
exusti coronati sunl; n Cbersonense sive Peninsula- Adduxerunt auteuipuemm viventem,et consolati sunt
itum, de quo idem ad ann. 60 : Cutn convenissent, non minime. Post Pauli necem adhaesit S. apostolo
ait, in Chersonensittrbe prope Valentiam,S.in Hispa- Joanni, in ejus disciplinain se iradeiis , quod Graeci
nia concifii causa SS. pontifices, ditcipuli Jacobi, in Menologio profiicnlur, ex quibus Marlyrologium
Batileus Carlhaginensis, Eugenius Vateniinus, etc, Romanum, Molanus in additionibus ad Usuarrium,
<u6 eodemjudice necali sunt; m pro divisione Metro- et Galesinusid babent die24 Augusti. Narrant tliam
politanarum Ecclesiarum et Primatiain designanda _ Graici quod pracdicationis causa multas pcragratus
aS. Eugenio Toleti; iv etiam Toleii, quocoaciis l* sit provincias ac regiones, in eisque idolorum lem-
Carpetanioe episcopis, el aliis de rebus (idei, et mo-' pla prece ad Deum fusa prolriverit, et ob id carce-
ribus Christianis, eodem pracsidente Eugcnio tracta- res, vcrbera et ignes perpessus, abpinni lamen pe-
tum esl, hoc anno 112. Non dubito quin alia celc- riculo divinilus ereptus.sancte mirificeque factorum
brala sint a sanctis apostolis et eorum discipulis, gloria clarus obdormiveril in Domino : quare Rom.
dum inHispaniapr.cdicationis gralii detinebantur, Martyrologium sic habct : Eodem die S. Eutychii
sed memoria eorum exslat nulla. discipuli B. Joannis Evangelislw, qui ob Evangelii
2. Jonas, elc. Consule quoe de eo diximus ad an- prmdicationemin mullis regionibus carceres, verbera,
num 86. Iterumque de ipso agemus cum Dexlro et ignes perpessus in puce landem quievit. Miror cur
ami.130. Bardnius in corrcctloue Marlyroiogii litulum mar-
3. Aslts, etc. Plolomaeus meminit urbis Asto.nsis lyris raserit, cum Gricci a quibus tesiimonium lioc
inBaetica non longca Nebrissa in Turdetanispopu- inuluatum est, non solum martyrem, sed Hiero-
Us. Fuit sane Romanis in prelio, qui coloniae Ro- raarlyrem eum appellent, quod etiam Molanus ab
nianae privilogiis eaiu dccoraruiit, et, ut Plinitis eis acccpit, cura dixit: Dieli, S, Bieromartyris
auctorest, nuncuparunt Astam regxam. Refertetiam Eutychii discipuli S. Joannis Theologi. El nihil mi-
Tilus Livius lib. xxxtx, C. Calbiniuui post fusos Lu- nus Dexter scribiuTefa?. passus in Vaccmisin Hyspa-
sitanos in agro Astensi, Astam expugnasse, sed nia, completq marlyrio glgriosus miyrat ad Dominum.
cum incautus muros ascendit, icium, post dies Quarecum ab oihni penculo ereptus dicitur, non
pauros obiisse. Suspicati sunt Moletius, Milius ac est inielligendutn quod mullum lemporis postmo-
Sionius, hic qutdem cap. 13 suae Ilispamae, illi vefa dum in pace iransegerit.
apad Ortclium in locorum Synonymia, Astam nunc j) j Dubitari aulem meriio polest, an is ipse sit ille
essc Xerez.de la Frontena, constat siquidem prope S. Eutychius cujus feslum in Hispaniis agi die 11
ajstu rium Baetisfluininis.Mnesloeiportum Straboni, Decembris Ado^ Beda, Usuardus, Galesinus, ct Ro-
quibusdam Puerto de S. Lucar de Barrameda, siiam manum Martyrologium affirmanl, prxsertim quia de
 301 FLAVII LUCII DEXTRI CIIRONICON. 50_
A. C. 113. Paternus domo Toletanus, civis Bilbililanus ( Romce tamcn M. Martiali familiaris, A. R. 863
et cbarus) floret.
Pantheon Romanum templum de coelo tactum.
Tres Gallatiaecivitates terraemotu magno dirutac
Plihius Secundus Novocomensis, orator clarus habelur.
S. Salurninus episcopus Tolosanus secundo Tolelum invisit.
Carthagine Sparlaria S. Alexander frater Rufi primi Derlosanorum episcopi in Hi-
spania Tarraconensi, filius Simonis Cyrenensis, qui post Chrislum ejus crtt-
cem bajulavit; patitur cum Candido cl Zosimo el sociis marlyrium. In religione
sequitur Simon filios, nec fraudalur debita mercede portatoe post Chrislum eru-
cis; nam post multa bona opera Hierosolymis placide quiescit.
BIVARH COMMENTARIUS.
co quidam scribunt, fuisse confessorem, ul Petrus A verant illis dumtaxat) et in Pauto, et in cmteris *roo-
Equilinus lib. xi, cap. 130, iuim. 5, qui ail: Enlychii stotis. Quare si Zosimus, ut vides, comes Rufi fuit in
confessoris cujus gesta habetitur (nt dicil Ado), cujus praedicalioue verbi, non mirum si cum ejus fraire
in Hispaniis agitur 3 trfns Decetnbris.Romanum Alexandro marlyrii toronam accepcrit : prseseitim
£slumarlyrologium martyiem eum vocal; Beda, Usuar- - citm constet Rufum Deriosse quievisse; tunc enim
ilus, et Gatesinus neutrum apponunl, sed solum Alexandcr cum Zosimo Hispnniam verbo replcntes
ainnt: ln\IIispaniis, S. Eutychii, cujus gesta habeti- Carihaginem usque novam pervenerunt, quam a
tur. Et Trugillus asserit ex Martyrologiis neutrum mnllitudine Sparli Spartariam veteres dixere. Quod
constare. Videmus igitur hsec omnia S. Eulyclrio Dextcrail: Alexanderpaiitur cnm Candido et Zosimo
apostolorum Joannis et Pauli discipnlo ad unguem et sociis, Ado in Mariyrologio die 11 Marlii, et ex
convenire, na.n el de ejus line et laureola varie sen- co Eqnilinus, lib. m, cap. 191, sic explanat :V idus
tiunt auctores : ipse est cujus gesta habentur pra;- Marlii Hiradus (aliis Hiraclius) Zosimus, Alexander,
serlim apud Grsecos in Menologio, ut Baronius no- Candidus, Piperion, et alii eorum viginli socii martq-
lavit die 24 Aug. atqtie in llispaniis ipse celebratur, res apud Carthaginem pro Clirisli nominis confessione
nimirum quoniam Telae prope Palontiara passus fue- passi, viclorim triumphum a Domino consecuti sunt.
rat. Quod si ipse non sit, ncscitur quis iste lertius Irrepsit proinde mendum non leve in Romano Mar-
Eutycbius sit, et mirum essel a Dextro praitermitli. lyrologio, a cardinale Baronio correcto ct aucto
Baronins videtur illuin confundere in Eutychio Ho- sed hac in parte adbuc cnrrupto : nam pro S. Ale-
norii ac Stepbani socio, ait enim prope Gadcs pas- xandro legit urbcm Alexandriam; el Marlyrum indi-
snm fuisse, est aulem Asla urbs llonorii el sociorum _, viduam societalem dissocinns, iia dividit, ul quidam
D illorum Carihagine, quidam Alcxandrhc passi dican-
prope Gades; alii sinc delcclti vellentesse ircs Euiy-
cliios : quibus, si novmn aliquid atlulcriut, non con- tur: sic enim mW.llarthagine, SS. martyrum Heractii
tradicam. Interira aulem Euiychium dc qno agitur el Zosimi; Alexmttriw, passio sanctorum Candidi, Pi-
11 Decembr. non puto diVer>uina discipulo Joannis perionis, c.taliorum 20. Cum tnmcn non solum Ado
qui colitur apud Gtsecos 24 August. Telae passus; scd etiam Beda, Equil.inus, Usuaidiis addiius a Mo-
non enim novum cst divcrsis diebus eumdem san- lano, Galesinus et alii expresse Contradicant et
ctum a Lalinis el Gra-cis celebrari. socios eos omnes, atque Carlhagine simul pas^os
Ut ut sit, vctus iila Tela non ignobilis, nec iguota pariter f.ueantur. QuinimmosiCandidus, Piperion et
urbsolim fuit in Hispania, nain episcopum proprium 20 socii Alexandrise passi fuissent, baud dnbitim
inultos nnnos linbuit, quousque cjus scdes Paleniiam apud Grsecos eorum exstaret memoria, qua tamen
anno 480, juxla Maximmntranslata fnit: et Plolomaco omnino carent, et hoc non leve afgumentuni cst
quoque cognita fuit in Vaccasis prope Paleniiam, apud Latinos occubuisseomues, iiirniium Carihagme
diversa tunnino n Tylc qua: juxta Hispalim luil; Cerle non laiitifaciendus essel codex ms. quenl pro
lametsi in Ptolomsei codice pro Tela.corrupie legatur sc Baronius affert, ut solus ille credatur correctus
Gela; in characteribusautem antiquis G et T facilem cacteri veroauclores,quanlumvis veneranda? antiqui-
transitum hnhent. Da ejttsdein sancti conservata taiis, corrupti; in eo vero Galcsinus audiendus iion
memoria ilerum agit auctor ann. Domin. 299. est, (juod passos dicat sub Valeriano el Galieno im-
5. Paternus, eic Lege quoede eo diximus ann. 91; per., cum apud neminem reperiatur, sed dc suo id
diccmus iterum ann. 150. addiderit. Nunc jam ab alio libcramur errore anti-
6. Panlheon, etc. Consonal Eusebio in Chronico - quiori, quo labunlur qui apud Bedam, Adonem, et
hoc ipso anno 112. Pantheon, ait, Romm fulmine Ustiardum(a quibns Romanuiii quoque Martyroto-
concrematum. Vide Baronium in Aiinalibus, tom. II, giuni muluo accepil) Icgunt dic 18 Decembris: Phi-
ct Orosium. lippis in Macedonia, sanciorum marlyrum Rufi el Zo-
7. Tres Gallmcim,eic. Id quoque ex eodem Chro- simi, qui ex co nutnero discipulorumfuerunt, per quos
nico mutuatum fuit, ubi ipsis pcne vei bis asserilur. primitiva Ecclesiain Judteis ct Grmcisfundala esl • de
Eadem habet Orosius lib. vn, cap. 12*- quorum feliti agone scribit B. Polycarpus in epistota
8. Plinius, eic Eusebius sic : Plinius secundm ad Philippenses; creduuique Rufuin et Zosiniuui ea
Novocomehsis orator el hisloricus insignis habelur ; die Philippis mariyrio coronntos (nisi forsan cum
eujus plurima ingcnii opera exslunt. Philippis dicitur, locus fcsli, non martyrii dcnoteiur).
9. S. Saturninus, elc Cousulc quac scripsimus ad Haeccerte meraoria ex Polycarpo dumtaxat aecepia
annum 76, rum dc primo ejus in Hispanias advenlu esl, qui tamcn ininime asseril Philippis occubnisse
egimus. sed mulia passos prsedicando, sin, quod idem ettl
10. Carthagine, etc. De S. Rufo egimus cum Dex- ihullo labore et patienlia Philippenses docuisso
tro anno 100, quo Dertosae poniifex sedit, cujus qui- quandoquidem aquiparat illis S. Ignniium, qui ta-
dem simul cum Zosimo nicminilS. Polycacpus scri- men non passus ruit Plnlippis, sed Romoe, et I aolum
bens ad Philippcnses. Rogo, ait, omnes vos insistere ac csetcros apostolos : hossolum prsedicantes vide-
xerbo justiliw et patientim, quam oculate vidistis, non runt in omni patienlia; idcirco dixit : Rogo vos
solum in 6«Uissimis illis, lgnalio scilicet, Zosimo, el omnesinsisterererbojuslilim el patienlim,quam occnlia
Rufo, sed in aliis qui ex vobissunt (non i^ilur eianl jj fide vidislis, non solum in beatissimis illis, It/ui.t «
ex Philippensibus Zosimus, et RuluS, sed praedica-i sdlicet, Zosimo, U Rufo, sed in aliis qui c» vobisswu
303 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONlCON. S04
A. C. 115. Hispali in Hispania Baclica Macarius, Justus et Rufinus martyres, in eadem persecu- A. R. 866.
tione passi.
Ursaon» in Ba3ticaS. Leo marlyr, et socii ejus.
Trajanus Armeniam, Assyriam, Mesopolamiamque facit provincias.
116. Terrsemotus pene lotam Antiochenam civilatem evertit. 867.
Judsei qui in Lybia erant conlra contribules dimicanl.
S. Marcus Bolanus Florentius, liliu? Rustici Bolani, consularis Hispani, discipulus
sanctorum apostolorum, conversus in Tyle (nunc Syl») apud Hispalim passus est
27 Octobris.
Epistolse S. Ignalii ad B. Virginem celebres habenlur.
BIVARII COMMENTARIUS.
et in Paulo et cmleris apostolis. Credo et ipsos mar- A Macharium adjungit Cacreali, Pupulo et aliis, quos
hac in parte leviter lapsos; sine Justo et Machario Beda Alexandriae passos
lyrologiorum aucloressanctos habere poterant, suis asseverat. De Justa autem el Rufina bene ad dies
eienim undecumque
libris inserebant, ne memoria tantorum Patrum 17 ct 19 Julii egit.
periret (qua de re innumera exslant exerapla in 2. Vrsaonm, etc. Solius Leonis marlyris meminit
Mariyrologiis; multi enim ex soia epistolarum Pauli Equilinus lib. xi cap. 130, num. 82 a S. Hieronymi
notitia inibi scripti reperiunlur 25 Junii, 4 Octobris, Marlyrologio muluans, in haecverba: Leo martyreo-
el alibi), cumque Zosimum el Rufura apud Polycar- dem die (id est, kalendis ipsis Mariii) passus est. Ro-
eximie laudatos legissent, el quod Philippis in manum Martyrologium ipsa die aliquos cjus sncios
£umlacedonia vcrbum justiiiae et palientiae seminassent, ex nomine designal dicens: Item naialis sanclorum
et nullam aliam eorumdem notiliam invenirent, marlyrum Leonis, Donati, Abundanlii, Nicephori et
illico velut Philippis passos anuotarunt. Nunc autem aliorum twvem. Et Baronins in Nolis asserit resiilu-
cuin passOssciamus atiis locis, non est cur diversos tos fuisse ex veteri Mariyrologio monasterii S. Cy-
Iios ab illis credamus. Vide quac de S. Simeone Cy- riaci. De Ursaona diximus an. 110.
renensi et filiis in superioribus attulimus ann. 100, 3. Trajanus Artneniam, eic lta ad vcrbum Euse-
de Rufo agentes, ubi testimonio S. Braulionis, Caesar- bius et Hieronymus —
in Clironico.
augusiani episcopi, usi sumus. A. C. 116. 1. Terrmmoius, elc. Etiam haecha-
A. C. 115.— 1. Hispali, ctc. Hominum ac urbis bent procdicti anno ipso ex Xipbilino el Oiosio.
iioium sanciorum martyrum similitudo in causa, ut 2. Judmi, etc. Ipsiquoque, sed paulouberius: Judmi,
credo, fu.t, oblivionis ejus qua hactenus sepulti T) inquiunt, qui in Libya erant, adversus coltabilalores
suni. Gum enim Juslus et Rufinus nuncupentur, et suos ulienigenas dimicant, similiter in JEgypto et in
Ilispali passi dicantur, ubi celeberrimoc sunt SS. Alexandria,apudCyrenem quoque et Thebaidemmagna
virgines et martyres Jusla ctRufina, nibil rairum si sedilione contendunt; verum gentilium pars superat in
pro confusioneaevi illiusomnia confusa sint. Verum- Alexandria (de liis quoque Dio Ioquitur), et anno
enimvero perspicuum est solo nomine participare, 118 : Judmis Mesopotamim revelantibus prmcepit
coeteris autem differre, id est, tempore, sexu, et so- imper. Trajanus Lysim Quielo, ut eos provincia
ciis, hi enim Macarium babenl comitem coronse, et exlerminaret; adversus quos Quietus aciem instruens
(ut jam videbis) Theophilum : illae comitem nullum Judmm infinita tnitlia eorum inlerfecit, ob quod procurator
babuerunt: hi mares, iilae ferainse; bi sub Trajano, ab imperatore decernitur. Et anno 119 Salmi-
anno, it vides, 115 passi fuerunt, illsevero sub Dio- nam urbemflypri,interfeclis in eagentilibus, subverlere
cletiano Cxsare et Diogeniano praeside circa ann. Judwi. Hsec qnidem sub Trajano accideruni, nam
287, mt Trugillus notavit, seu polius auno 506, quo quae sub Hadriano in Judacos lacta sunt, anuo 121
tempore in llispania Diocletiaui plus saevit persecu- designantur. Consule Orosium lib. vn cap. 12-
t o: hi dcnique 28 Februarii celebrantur, illae17 el 3. S. Marcus Bolanus, etc Anno 110 egerat de
19 Julii: Hispalensis quidem Ecclesia die 17 festum ipso, quando nimirum llorebat opinione nobilis san-
de eis agit, Manyrologium aulemRomanum, Usuar- ctitalis, nunc de marlyrio ejus, et patre. Vide quoe
dus, et Reda, etEquilinus 19. De sanctissimis virgi- ad dictum annum annolavimua. Fuisse quidem in
nibus agemus cum ad Diocletiani lempora venerimus, Baclica olim Rusticorurn prosapiam nobilissimam,
iitinc de viris agamus. Meminit eorumdem Equiiinus non leviter ex epitaphio marmori inciso Clodii Ru-
lib. xt cap. 150 numero 80, dicens : Macarius et Ru- C stici deducimus, quod bodieque apud oppidum prope
finus, Juslus et Theophilus pridie kalendas Martii Castroel rio prope Cordubam cxstare auctor est Mo-
martyrio coronantur; cum tamen lib. vi cap. 117 rales funera Iib. llisl. ix cap.38 seu 39. Cecinil etiam Mar-
egisset fuse de SS. Justa et Rufina. Usuardus cum tialis Antistii Rustici lib. OEpigr.cujus iniiium
Molani additionibiis: Eodem die, ait, sanclorum (sub numero 50):
Macarii et Rufini, Justi etTheophili; qui tamen die 19 Cappadocum sasvisAntisliusocciditoris
Julii agit de Justa elRufina. Velus Romanum Mar- Ruslicus,o trijti crimincterra nocens,etc.
tyrologium sic: Pridie kal. Martii, natalis sanctorum
mariyrum Macarii, Rufini, Justi et Theophili. Raro- Cui Romas degenli aliud epigramma dcderat lib. vin
nius addit Romm, sed de suo, et sine auctore, nam Epigr. 22:
niillus aliorum urbem apposuit, cum tamen si appo- Essetibi videorsaevus,etc.
nenda essel, non Romm, sed Hispali tn Hispania
dki oporteret. Galesinus Justi dumtaxat et Riifini 4. Epistolm, etc Non unam, scd plures D. Igna-
memiuitad diem27 Julii, et in Hispania passos fate- lium scripsisse epistolas ad beatiss. Virginem M<-
mr, dicens: In Hispania SS. [marlyruin Justi et trcm Dei ex ea quoc nunc exslat manifeste deduci-
Rufini, qui in eadem persecutione ob Christi fidem tur ; aitenim in ea Ignatius : Scripsi tibi etiam alias,
fttiiti, post diversasm tormentis quwsliones, quibus etrogavi de eisdem. Plures qtioque agnoscit, ac cele-
religionem prmclare testificatisunt, ingenti admira- brat S.P. Bernardus serm. 7 in psalm. Qui habilat,
tione cursum confeceruntnmr/t/rit.Subdit in Notis haec ubi inquit, Magnus ille Ignalius, discipuli quem dili.
desumpsisse ex libro et labulis Nicolai monachi. Ex- j) gebatJesusaudilor, martyr nosier, cujus preticsisreli-
cedit tamen cum sub Maximiaiio passos reputat, et quiis nostra ditala est patipertas, Mariam in pluribus,
multo magis dum ad diem 28 Februarii Juslum et quas ad eam scripsit episiolis,Chritliferam consalutat.
305 FLAVII LUCU DEXTRI CHRONICON. 306
A. C. 116. Rutilius ad Hispaniam missus fit martyr. Meminit ejus Tertullianus praeclaro quidem A. R. 867.
elogio.
871,
120. Didcles agitator Lusitanus, ex oppido Lacontmurgi prope Caparam, mirabilium agita-
tionum operatione floret.
BIVARII COMMENTARIUS.

Egregius plane litulus dignitalis, et commendalio A in Chronico anno Domini 612, quo ipse auctor flo-
honoris immensi. En ipsam epistolam, noviter ad ruit, duplici stemmate ejus memoriam (tunc cele-
fidem conversi plenius de ejus mysteriis instruide- brem inllispania) annotatam reliquit: I. Rutilii passi
siderantis. sub Trajano in Africa, qui profugus venilin Hispaniam,
et mansit Cordubmpostea, celebris hic est memoria. II.
CURlSTlFERiUABlj: SCUSICNATIUS. In Africa celebratur memoria Rutilii marlyris, cujus
Me neophytum, Joannisque tui discipulum confor- mentionem facit celebrem Septimius Tertullianus libro
tare et consolari debueras. De Jesu enim tuo percepi de Fuga. Ejus verba dedimus ad annum 110, quoe
innumera dictu, et stupefactus sum ex auditu. A le au* tu consulas.
lem, qum semper ei fuisti familiariter [Al. [amiliaris] A. C. 120. —1. Diocles, etc. Laconimurgi prope
conjuncta et secretorum ejus conscia, desidero omnino Caparam, seti Caparram, urbis non ignobilis , me-
[Al. animo] fieri certior de auditis.etScripsi tibi etiam
tne-
minit Ptolomscus in tabula Lusitaniae. Caparra con-
alias, et rogavi de eisdem. Vale; neophyti qui scrvat hodie nomen suum : situmque est hospitium .
cum sunt ex te, et per te, et in te confortentur. ejus nominis in ilinere quod Salmantica Emeritam
Rescripsissequoqne Deiparnm ad lgnatium Dexler tendit, non longe a Tago fluvio. EratLaconimurgum,
docet ad annum 430, nbi de ipsis suo aevoceleberri- a lacu vicino sic, ut apparet, cognominatum, sicut
et
mis ail: Epistolm B. Virginisad S. Igndtium, ejtts- Lacobriga quse iu regno Algalnorum, nunc a lacu,
dem ad sanctissimam Virginem manibus fidelium Lagos dicitur. Illicortum suum habuisse gloriabatur
nune terunlur. Ergo non solum de fama priscorum C. Apuleius Diocles nobili equos agitandi arte nolis-
temporum, quod hoc anno 116 fecit, sed eliam de n simus, modo illi in curru , modo sine curru, modo
eo quod ipse suis oculis viderat (nam anno illo 430 bini, modo quaterni, seu aliis mille modis duceren-
scribebal omnimodam historiam) teslimonium pro- tur. Exstant Romse ejus insignes agitaliones, quibus
fert Dexier : eoque constat plures tunc temporis cunctos praccelluit marmori insculptse, nobile lantne
Deiparaeexslilisse epistolas, quas tamen dolemus pe- anliquitatis monumentum in Campo Martio in doroo
riisse, hac una dempta. equitum Cechinorum, quam inde transcripsere Plii-
DISCIPCLO HUMILISANCILLA CHRlSTt landrius in notis ad Vitruvium, Aldus in sua Ortho-
JGNATIO DILECTO
JESU. graphia, et auctor libri Anliquitatum Romanarum :
ex quibus nonnihil scripsit Morales lib. ix, cap 6.
De Jesu qum a Joanne attdisti el didicisti vera sunt: Sed rcddamus inscriptiones ipsas, quas nos ipsi in
illa credas, iliis inhmreas, et Chrislianilalis votum fir- eadem domo legimus apno prselerito 1623.
miler teneas, et mores et vitam volo conformes. Ve- C. Apuleius Diocies agitator factionis Russatm, na-
niam autem una cum Joanne le et qui tecum sunt vi- lione Hispanus,Lusitanus, annorum xxxxtj. mens. vii,
dere. Sta, et in fide viriliter age, nec le commoveat d. xxiij. Primum agitavit in faclione.Albana, Auioto
persecutionisausteritas; sed valeat et exsultet spiritus et Corellio Pansa coss agitavit in faclione eadem
tuus in Deo salutari tuo. Amen. Albana, Acilio Gtabrione, C. Bellicio Torquato coss...
Scio apud multos suspectam haberi fidem ejus- Agitavit in factione Prasina Torqualo Asprenale 11 ,
modi epislolarum, eo praesertim, quod Hieronymus, et Annio Libonecoss. primum vicit....in faclione Rus-
dum in lib. de Script. Eccl. egit de Ignatio, inier sala Lmnale Pontiano, et Annio Rufino coss. summa
caeteras ejus epistolas harum non meminit; sed ar- quadriga agitavit annis xxiv, missus oslio iv. cclvij....
gumenlum negalivum obesse non potest, cum posi- G c. Ixij. a pompa. cx. singularum, vicitoo txiv. inde
tiva lestimonia nobilium auciorum adsuni. Ergone prmmiamajora vicit txxxxij. xxx. xxjcij. el his seiuges
opera Dionysii appositilia sunt, quia Hieronymus iii.xxxx. xxviij ij. Ixxviiij. Inde septeiugej. txiij.
eornm non meminil? absit. Quod si Hieronymus Binarum vicit ccc. xxxx. vij. Trigas ad HS. xv„ iiij.
siluit, Dexter ejus coaevus locutus est, locutus ct TernarumTertias vicil tj. Ad honorem venit <*>...secundas
Bernardus, qui apocryphis fidem numquam dedisse dccclxj. dlxxvj. Quartas ad HS. oo. [ruttra
comperitur : suscipiuut gravissimi viri, Carthusia- exil so. Inde ccclj. ad Venetumvicit lx. Ad Albatum vicit
nus, Marianus Viciorius, Symphorianus Clamperius, Ixxxx. ad HS.xxxij.... viij.HS. ccc. tviij.lxiij.
Petms Canisius, ^neas Sylvius, Sixtus Senensis, cxx. Ptmlerea Bigas M. vicit iij. Ad Albatum I. ad
Franciscus Arias, et innumcri alii, quos longum Prasinum ij. Occupavit et vicit dcccxv. successit et
esset recensere. Liquet vero ex ipsis epistolis sanc- vicit txvij.... T. xxxvj. Variis generibusvicit xxxxij.
lum Joannem convertisse ad fidem Ignatium, prius- Eripuit el vicit.... ij. Prasinis ccxvi. Venetis ccv.
qtiam comitnrelur Deiparam Ephesum : de quo Aibatis txxxj. Equos ternartios [eci N. viiij. et duce-
cum Dextroegimus ad ann. 41, dum solus sine illa narios, j.
initio Evangelicacpraedicationis vetut tonitrui fllius Insignia eius.
celeres luminis Evangelici radios in Asiam immisit. ... lo sibi, quo anno primum quadrigis victor extitit;
Consule quae de his iterum diximus ann. 86, ubi de bis eripuit, bis actis conlinetur Auilium Teren. factio-
epistnlis ejusdem B. Virginis ad Mcssanenses et nis sum primum omnium vicisseoo xj. ex quibus anno
Florentinos datis dispulavimus. uno plurimum vincendovicit.... primum centum victo-
5. Rutilius, etc In codice impresso pro Rutilio JJ rias consecutus est victor c.iij. singularum vicit
erat Rusticus, sed manifeste errat; nara Martyr ille Ixxxviij. Adhuc augens gloriam tituli sui, prmcessh
cujus Tertulliarius mentionem fecit, Rutilius voca- Tkallum factionis sum, quiprimusinfactioneRutsata...
batur. Rursus quod hic legitur, ad Hispaniam missus Diocles omnium aqitator eminentissimus: quo anno
fil Martyr, non sic accipiendum est, quasi in Ilispa- alieno principio Vtctor cxxxiij. singularum vicit
nia coiisummaverit marlyrium, qtiia in Afiica tan- cxvij. quo titulo prmcessitomniumfactionum agitaloret
dem ab Hispaniis dimissus passus est, ut Dexler qui umqttam.... circensiuminterfuerunt: Oinnium ad-
ipse annoiavit ann. 110, sed sensus esl: Rutilius , miratione merilo notalum est, quod uno anno alieno
qui missus ad Hispanias aliquando mansit Cordubse, principio, duobus introiugis Collyno,et Ppmpeiano vi-
landem fit martyr , videlicet in Africa. De eo Marty- cit Ixxxxviiij. Ix.j.liiij. x.j.xxx. ij.... factionisPra-
rologium Romanum die 2 Aug. ct Marcus Maximus sinw victor o» xxv. Primus omnium urbis condilce ad
607 FLAVH LUCH DEXTRJ CHROlHCON. 508
A. C. 121. Hadrianus imperator Judaeos captivos dispergit. A. R. 872
Idem publica tributa laxans libertale donat.
122. Plutarchus Chcrronensis, Agathobolus, Sexlus, el OEnomaus philosophi, doctrinse cele- 813.
britate clari judicantur.
Bellum atrox et Crudclc contra Sauromntas gestum est.
124. In Libyam, quae a Judoeis yastata eral, miltilur Colonia. 875
125. Hadrianqs Atheniensibus leges petentibus jura dedit. 876
1_8. Hadriano Quadratus, discipulus apostolorum, et Aristides Athenienses libros obtulerunt 879
pro religione Cbristiana.
BIVARII COMMENTARIUS.
HS. t. vicitiij. Diocletprwcedenseum,inlroiugis tribus A Quisquishomoes qusrens talem, subsiste, viator,
Abigeo , Lneidb, Paraio, l. vicissent x. vicit viiij... Perlege si memores, si nosiiquis fuerit vir;
Fortunammeluantomnes. Dicestainen unum;
Omnunem, Venustum, Epaphroditum tres agitatores Foscushabel tiluiosmortis, habet lumulummors,
milliarios [actionis Venelce,ad HS. t. vicissentxj. Dio Contegitossailapis, benc habet, fortunavalebis.
cles Pompeiano, et Lucido duobus introiugis l. vicit... Fundimusinsoniilacrymas,nunc vina,precamur
oo
factionii Prasinm victor xxv. et Fl. Scorpus victor Ut jaceas placidc: nemotui similis.
ij. xtvtlj. et Pompeius Musctosus vicior iij. diviiij. TOTS.cpr_. ArasAs. AIQN.AAAHCEI.
tres agitatores viclores v. dcxxxij. ad HS. t. vicerunt id est, Tuos agones smculum loquetur.
xxviij.... eminentissimus victor oo cccc. txij.l. vicit Ob arlis et palriac similitudinem placct landem buc
xxviiij. nobitissimotitulo Diocles nitet,cumFortunatus inserere Euijfcheiis Aurigoeepitaphium, quod exstat
factionis Prasinm in Victore Tuscovictor ccc. txxxvj. marmori incisum Tarracoiic in horlis D. Anlonii
I. ricit ix. Diocles.... R. c. t. ij. t. vicit x. tx. j.
ttouis coactionibus, et numquam antelilutis scriptis Auguslini archiepiscopi , toto orbe ob egregiam
eruditionem notissimi; est vero hujusmodi :
Diocles eininet, quod una dieseiuges ad HS. xl. missis
bis utrasque victor eminuit; atque amplius.... suisque D. M. ,
EutychcliAurigaeannorumxxij.
septemequis in se iunclis, numquam ante hoc numero Fl. Hufiuus,et SemproniusDiophaDis,
equoruih spectato certamine, ad HS. I. in Abigeio vic- Servo B. M.Fr.
lor etninuit, el sine flagello aliis certaminibusad HS. Hocrudis Aurigaerequiescuntossasepulcro,
xxx..... visus esset his nouitatibus duptici ornatus est Neclamen ignari flectere loramanu.
gtoria. lnler milliarios agitalores primum locumobli- B Jam qui quadrijugosauderemscandere currus,
nerevidetur Pontius Epaphrodilus faciionis Veuetce, Et tameb a bijngis non removerer equis.
aui Antonini Augusti Pij temporibus sotus victor Invideremeisanniscrudelia fala,
Fata quibusnequeasapposuissemanus.
oocccc. txvij. singutarumvicitdcccc.xj.AtDioctesprm- Nec mihi concessaest morituriglbria Circi,
cedens eum victor oo ccclxij, inter singulares vicit Donaret lacrymasnc pia turba mihi.
aaixiiij. Iisdem temporibus.... etvicit cecc.lxvij. Dio- . TJssereardeiites inliism6avisceraniorbi,
cles eripuil, et victt dlj. Diocles dgitator, quo anno Vincere qnosmedicainon potuere manus.
ricit cxxvij. Abigeio, Lucido el Pompeiano introiugis Sparge, precor, floressupra nie? busta, viator,
tribus Victorciij. inter.... eminentes agitatores,intro- Favisti vivoforsitan ipse mihi.
iugis Afris plurxmum vicerunl Pontius Epaphrodilus, Sed ad alia transeamus.
faclionh Veneiw./n buhulovicitcxxxiij. Pompeius Mu- dixit: A. C. 121. — 1. Hadrianus. Eusebius hoc anno
sclosusfaclionisPra&inm....cxv. Dioclessuperaliseisin Hadrianus Judwos capit secundo contra Roma-
PompeianoVictvr.clij. singularumvicil cxxxxiiij. Am- noi rebellantes ; anuo vero 120, dixerat : Hadrianus
pliathlilulissuis, Cctyno,Gatata, Abigeio.LuciddPom Tiajuni invident gloriee, de Assyria, Mesopolamia,
peiano introiugisquinque Viclor cccc. xxxx>\ singula- Armenia, quas ille vrovincias fecerat, revocavit exer-
i-umvicitccc.Ixxxxvij.Caeicradesunt injuria tetnporis. citus. Obieral quidcm Trajanus anno Doinini 119,
Vides, lectof, Dioclcm innumeras victorias repor- cum iinperasset nnnos 19, raens. 2, dies 15, ct
tantem de omnibus ngitalorlbiis, qni haclenus in prius iu Cacsarem adoptasset Hadrianum consobrinac
orbe fuerant in alterae qiiatuor faclionibus; quaS, sunc lilium. Eusebius anno 120, sic ail: Uadrianus
trtappnrel, ex coloribus diversa soriiebanturcogno- Iialicw in Hispania nalus, cousobrinw Trajani filiits
mina, scilicel Albana, Venela, Prasina, et Russnta. £ [nit;ul videas errare eos qui lladriie in Piceno na-
Exstat identiilem basis marmorea staiuse ipsius Dio- lum fabulantur, ct qui Uoniaeortum dicunt, tametsi
clis, qoamduoliliiejus iiitemploFortunoeerexerUiii, nullus sit qui non affirraet ipsum gcnus suum ex Ita-
cum ejusmodi inscriptione : lica Hispaniacdeduxisse. Consule dociissimum Am-
C. Apuleio Diocli,Agitatori primofaciionisRussatte, brosium Morales, lib. ix, cap. 31, qui in suum fa-
nalione Hispano: Fortunm PrimigeniosD. D. C. Apu- vorem citat Orosium , Eulropium , Aulum Gel-
teius Nyinphidianus, et Nymphidia V. filii. Exslat lium, elc, refertque _Elium Hadrianum, imperio sc-
vero Praeneste in domo episcppi, eanique referunt mel accepto, aliquando Hispanias repctiisse, et Tar-
Morales, lib. ix Hist. Hisp. cap. 6, Philandrius, et racone pene a mancipio occisum fuisse.
Aldus Manotius, et novis>imeJanus Grutterius, in 2. ldem Hadr., etc Sic Eusebius : Hadrianus re-
tfb. Inscriptioii-in anliquarum orbisRomani, sub liquias tributorum urbis reiaxavil, chartis puUice in-
titulo Diis Dicatorum. cetuis : pturimos eliam ipsis tribulis liberos prmstitit.
Florull ctiaim in eadera agitationis arte Fnscus A. C. 122. — 1. Plutarchus, elc. Eusebius hoc
Hispanits fectionis Venetse, qui Tarracone iu anno. Plutarckus Cherroneus, et Sexlus, et Agatho-
Hispania obiil, ubi exlra civitatem, via quoc ducit bolus, et OEnomaus philosophi insigneshabentur.
ad divae Vifginis miraculorum, perseverat adhuc 2. Betlum, ctc. Eusebius ; Bellum contra Sauro-
in base marmorea ejusmodi inscriptio : matatgeslum. Vide Orosium, libr. vn, cap. 13, et
ejus iliuslratorera Marcoduranumin notis ejus capitis.
D. M. A. C. 124. — In Lybiam, etc Eusebius in plu-
FacUonisVenetaeFuscosacravimusaram
De nostroeerli studiosiet bene amahtes: i- rali: a Hadrianut in Lybiam (Provincia est Afncac)
Ut scireijt cuncti monumentumet pignusamoris. qxuB Judwis vaslala [ueral eolonias deducit.
Integra famatibi, laudemcursus meruisti; A. C. 125. — Hadr., etc. Quid Eusebius? Ha-
Certasti mullis,niillumpauperlimuisti, drianus Atheniensibusleges petentibus, ex Draconis,
Invidiampassussemper, fonis tacuisti. et Solonis, re&attgrumquelibrisjura composuU.
Pulcbre vixisti, hlo morulisobisti. A. C. 128. ~ Hadrianj) Quadra., etc Id quoque
 509 FLAVH LUCH DEXTRl CHRONICON. 510
A. C. 130. Sercnus Granniu*, Legatus,vir doclus, et apprime nobilis, lilteras misit ad Hadria- A. R. 881.
num, ostendens indignum esse populi claraoribus Christianos feris objici sine
probatione criminis. Hadrianus his motus rcscripsit, sine crimine reum non agi
quempiam Christianorum, sola religionis objecta criminatione.
Hoc anno S. Calocerus, S. Jacobi discipulus, et episcopus Ravennas, major cente-
nario, miraculorum gloria clarus ad ccelum migrat.
S. M. Marcellus Eugcnius.Tolcianoruro episcopus, S. Clcmenlis Legatus, ad Gallias
profectus, causa communicandorum cum Dionysio gravium negotiorum, Tolosse
praedicat, ct ejus urbis episcopus creditur, post necem S. Saturnini ejus urbis
episcopi ct Martyris. lude profcclus sciens martyrium S. Dionysii condiscipuli sui,
id ille celebrat elegintissimo carmine : et propc Lutetiam a salellitibus Trajani
Hadriani, cui ipse cbaius fuit, pro fidei pairocinio jugulalur.
BIVARIICOMMENTARIUS.
ab Eusebio acceptum tum in Chronico, tum lih. ivv A ctus, assiduo hortalu, Deo verbis efficaciamac robur
Histor. Eccles. cnp. 3 et 8. Hieronymus etiam lib. tribuente, omnes [erme Ravennates, reliclis [alsis diis,
de Script. Eccl. : Quadralm, ait, apostolorum dis- religioni sanclm adhmrere sic persuasil nt admodum
ciputus, PublioAlhenarum episcopo substituilur,cum- pauciveri fuerint qui non acceperint cultuin et cogniiio-
Hadrianus Atkenis exegissethiemem, porrexit eii nem Dei. El paulo post : Sub Telesphori pontifi-
?meibrum pro religione nostra compositutn, valde ntiletn,, catu Calocerus, cum annum mlatis cenlesimumviricli
ptenumque raiionis el fidei, etc De Aristide autemi senecta soperasset, mortemctm vila commutavit3 idus
sic : AristidesAlheniensisphilosophuseloquenlissimus, , Febr. Sepelitur non procul ab Abderito secundo Ra
et sub pristino habitu discipulus Christi, volumen, vennaium cpiscopo : de quo asserit sic dictum fuis-
nostri dogmalis rationem eontinens , eodem lempore ; se, quia Abdeni! natus fuit. Fuit vero cjiis nominis
quo et Quadralus Hadriano principi dedit; id est, Apo-- urbs in Hispania Betica, quam Villanovanus crcdit
logeticttmpro Christianis , quod usque hodie perseve- esse Almeriam : el alia in Thracia : cujiis autem
rans apud Philogos ingenii ejus indicium est. Dede- liierit civis non constal.
runt autem hos libros Hadriauo Atbenis agenii duoi 3. S. M. Marcellus, etc. Saiis mtilla de eo dicla
isli Athenienses viri, quod co tempore addictissimus> anobis habes ad annos 91, 100, 105, 110 et 112.
ille esset suis idolis; cl contr.i Christianos quisquh; Santlissimum pohtificis marlyrium cclebratur sacro
vellet insurgeret, obsequium credcns se imperatoiiI hymno Breviarii Gothici Tolctani, quenr placuil hic
praestiluruui. Consule de bis etiam Orosium lib, vu,,' inserere in ^raiiara ipsius.
cap. 13. Agiturde S. Quadrato in Mariyrologio Ro- SancliEugeniidigna mcmoria
man., Beda, Usuardo el aliis 26 Maii; de Aristide 3 Rucurit(_ocif)plaudatEcclesia;
vero die 31 August., ubi eadem in ipsorum taudem1 ExsultatGallia,tanti mwitvrii
refcrunlur. Sacroditata pignore.
A. C. 130. — 1. Serenus Grannius, etc. Euse- AlumnusGraeciae visit Hispaniam,
bius in Chronico sic : Serenus Grannius legatus,, (nimirumDionysius,id est, Eugenius)
vir apprime nobilis, lilteras ad imperatorem remiltit,! DoclorHispaniaerevisitGailiam,
DocliprsesentiamDoctorisGalliae
iiiiquissimumeite dicensclamoribus vulgi, innocentium Fideli capianspectore.
hominum sanguincm concedi; et sine utlo crimine,1 Patiem desiderat, votumprosequitur,
nominislantum et sectmreos fieri. Quo commolus Ila- Jani propevcnerat, hostisirascilur,
drianus, Minulio Fundano proconsuli Asim scripsil,i Sanotusvir rapitur, quem ensis teiucrat,
sine objectu criminum Cbnslianos non coudenuian- Caputvellensa corpore.
dos : cujr.s epislolmusque ad noslram memoriam du- In lacu proximocorpussubmiltitur,
rat exemplum.Offert illud lectoiibus idcm auctorlib. Custodioptitnopignuscomniittitur
»v llistoriaecap.9. Incipit: Epistolam aSereiioGran- Recens, ut mittiturmanetlougissimo
Sub undacorpustempore.
nio,viroprastantissimo,in cujuslocumtuipsesubrogalus[' Hcrcolduspatilur,quemDei visio
Ei
es,scriplamaccepi. poslpauca: A(me Uercle,siquit-; Kx bocalloquilurin Dionysio:
piam , quo ta calumnietur id temaverit, tu ejusmodii Salutispretio Sanctusredimilur,
hominemp o nequiliael crudelitate severearguilo, at- Diguolocandusdecore.
que adeo s:iuio prospicito, ut debilas poenas luat. Sit Patri gloria,sit honor Filio,
CacieruraImc differt Kiiscbius a Dexiro, quod ille in Virtus,potentia, laus,jubitstio;
Cbronicoid refcrt ad anntim 128 quo tempore de CFlamim ( sociosurgatsors socia,
L"tpari conslantrobore. Ameu.
Quadrati et Arislidis libellis pro religione Hadriano
porrcclis agit; Dexter vero rescriplum Iladriani ad Quod speclat ad carmina illa, quibus elegantis-
Minuliumiu annum 130 dilferi; el melius inulto, sime martyrinm S. Dionysii celebravit, Ililduinus in
qiiouiam conslal tempus nliquod interccssisse inler VitaS. Dionysii (quae apud Surium exstat) asseve-
epislolam Sereni, et rescriplum lladriaui, cmn ejus rat, sc illa habuisse. Quo autem pacto nunc discipu-
successori datum sit, non vcro ipsi Sereuo. Galesi- lus, iiiinc vcrn condiscipulus dicatur, in superinri-
nus cum de Quadralo agil haec omnia in annum 134 bus explicuimus. Obiil S. Martyr nonagenarius, hoc
rejicil, sed nullus ei antiquurum suffragatur. Lege Cbrisli anno 130, si, ut scquiim est, annum fcre 30
deea re Orosium, )ib. vucap. 13. as;ebat tcmpore neeis apostolmum, subquorum ma-
2. Hoe anno Calocerut, etc. Egiraus de ipso adI gisterio florentes annos exegeral. Historiam autem
annos 37 el 44, quac tu consulas. Ejus festa dies ini iiitegram S. Eugenii, quomodo in Gallias tendens
Rom. Mariyrologioest 11 Febr. De eodem Rubeus> martyrii lauream adeptus est, ac in lacum Marca-
lib. i HistoriaeRavenn», et Surius tomo VII, ac ta- sium injeclus, et inde, revelationc Hercolao nobili
bulaeRavennates a Baronio citatac. Sed reddamusi viro a S. Dionysio facta, praeclaro signo sanitatis
Rubei verba ad annum 127: Calocerus, ait, Grmcus, miraculose ipsi impertitai, post 200 aquei lalibuli
in Marliani locum Ravennatum archiepiscopus,co- annos, receus eductus, digno bonore habitus fuerit,
lumba cxlitus super eum sedente, suffectus est. Quii dequc inniimeris miraculis ad ejus tumulum lieri so •
cum rerum omniumtub Uadriano quielcm(uissei na-> lilis, ac dc iranstatiombus variis tami martyns,
SU FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON. 312
A. C. 130. Jonas Dionysii Areopagitoedisclpulus in Galliis praedicat. A. R. 881.
Aulus Altimus Paternus Toletanus civis faclus a S. Saturnino Tolosatium episcopo,
Elusatium pontifex, qui Eugenio Dionysioque charus fuit, in Gallia marlyrium
patitur. Idem etiam fuit episcopus Constantiensis, sed divagatus per Gallias,
Apostolorum more praedicat verbum Dei.
Aquis prope Toletum, nimis Eugenii familiaris S. Piraenius, vir egregia virlule,
mulla pro Chrislo patllur.
BIVARII COMMENTARIUS.
multi multa scribunt. Videndi sunt Vincentius in A Domini 580. Ebora, inquiens, quat ct Aquis in Car-
Speculo lib. x cap. 35, Equilinus lib. x cap. 62, Ma- petania.
rinaeus Siculus lib. v, Tmgillus, Sanctorus, Villegas, Cseterum S. Pigmenii, vel Pimenii, ut alii leguni,
et Ribadeneira die 15 Novembris cum Martyrolo- fit reverenda mentio in concilio Toleiano xn, ubi
giis Romano, Bedac, Usuardi, Adonis, Maurolici, actum est de abolendo litulo et d gnitale episcopali,
Galesini: insuper Garibay lib. xn cap. g.Mariana suasu Uvambse regis paulo ante in Ecclesia S. Pi-
lib. iv cap. 4, Marieta i part. lib. r a cap. 17, Mora- menii instilula ; et sic dicitur : Dixil enim, violentia
les lib. ix cap. 26, Maldonatus in Rreviario Burgen- principali se impulsum fuiste, ul in monasieriovillulm
si, Illescas lib. vi cap, 15, Ortizius in descriptione Aquis, m qua venerabile corpus sanctissimi Pimenii
templiTolelani cap. H, AntoniusdeRivera in trans- confessoris debilo quiest.it honore, novam episcopalis
lalione ipsius, Cianca lib. iu B. Secundi cap. 10. honoris ordinationem efficeret, etc. Quod vero Paires
Ejus prseclara gestarecognita olim fuere in concilio vocantconfessorem sanctum Pimenium, non destruit
Leodiensi, et in Ecclesia jussa sunt legi, ut liquet id quod Dexler asseverat, multa pro Christo patitur,
ex actis S. Gerardi abbatisBromiensis cap. 14 apud quia in his non asseril in passione ipsa vitam fi-
Surium tomo V. Sacra Eugenii pignora primum niisse, sed quod multa passus fuit; in quo polius
translata sunt ad Bromicnse ccenobium, indc ad S. inmiitur, non fuisse mariyrem. Fuit snne alius Pi-
Dionysii Parisiense, deinde brachium unum Tole- menius Dumiensis episcopus, qui subscripsit Tolc-
tum allatum tempore Roderici archiepiscopi, cujus tano concilio vi, ara .676, seu anno Domini 638; et
de Rebus Hispanise celebris exslal historia, ac dc- ejus nomcn exsiat 42 loco intcr subscriptiones epi-
mum agente Philippo 11rege Catholico corpus totum _ scoporum, his verbis : Ego Pimenius EcclesimDu-
ad Toletanam sedem suam translattim, decentissimo "wiensis eptseopus subscripsi. Et anle 8 annos videli-
honore conditum, in capellam suhlus altare majus cet Cbristi 630, seraCics. 668, Pimenius Assidouiae
jegiis transportatum humcris fuit. Obiter annotarim, episcopus consecravit ecclesiam S. Jacobi, quac Me-
multis modis quosdam proedictorum auctorum in dinm Sidonim eremilorium nunc est, ubi liacc iu
chronologia annorum S. Eugenii defecisse, quse mi- marmo.re servalur inscriptio:
bi longum esset per singula recensere.cl facile cui- DEMCATA ESTUX.CBASILICA
vis ex dictis a nobis corrigere. XVII.KAL.JANVARIAS ANNOII. PONT.PIUENH,
4. Jonas, etc Vide, quae de eo diximus ad annos -SRADCLXVIII.
86 et 112. Crediderim hoc anno vel circa, passum ExistimavitAmbroslusMorales, lib.xn,cap.50(qnem
in pago Castrensi, alias Castris Ceciliis in Lusita- Mariana, lib. vi, cap. 5 et 14, et Yepes centuria Bc-
nia. nedictina 1, anno 563, et centuria 2, anno 675, et
5. Aulus Altimus, etc. Conversionem ipsius retuli- cent. 3, anno 682, sequuntur) Pimenium de quo
mus adann. 76, prsedicationera Bilbilitnnam ann. 94, Palres concilii xn Tolelani meminerunt, non alium
famam sanctitatis ann. 112. Elusensiura fuissepon- qtiam eum fuisse, qui Dumiensis reperiturepiscopus,
tificem testatum reliquit Julianus archipresbyter seu etiam Assidonensis. Sed dubio procnl longe a
S. Juslae in Clironico ad ann. 132, cujus eo anno vero aberrant, quia S. Pimenius non fuii episcopus,
verba afferemus. Fundavit deinde Ecclesiam Con- et a Patribus Toletani xn concilii soium vocatur con-
stantiensem, ubi pro Cbrisli nomine mariyrio vitnm fcssor, et multo illis Pimenius vetustior est, quippe
finivit, de quo Marlyrologium Romanum die23 Sep- cum hic familiaris fueril S. Eugenio Marcello, itli
tembris : In terrilorio Conslanliensi, S. Paiemi epi- C autem post 500 annos floruerint. Fallitur eiiam
scopi et martyris. Meminit ejus Democares, de Sa- Loaysa qui in margine ejns concilii xn Toletani haec
crificio Mistm, asserilque fuisse primum episcopum ait : Erat Pimenius Dumiensis monasterii Abbas et
Constantiensem. episcopus. Elquidem si credant, Dumiense nionaslc-
6. Aquisprope Tolelum, etc Ptolemaeus, in Carpe- rium et episcopatum fuisse in oppido Aquis , mani-
laniae suse labula, prope Toletum ponit Liboram, feslo errore labumur, cura Dumiensis sedis cceno-
quam Plinius vocal Eburam, aliis Elbora, et de ea bium inGallaecia exstilerit, Aquisaulem prope Tole-
Tit. Livius lib. XL,loquens: Quint. Flaccus,a\t,ptin- tum. Manifeste quoqtie adversantur concilio, quod
cipio veris exercitum in Carpetaniam duxit, et caslra faleiur unum dumiaxatepiscopum Aquensem exsti-
locavil ad oppidum Eburam, modico prwsidio in urbe tisse, noinine Cuniuldum a rege Uvamba jussum or-
posilo. Hinc orium dissidium inter Bartliolomoeuui dinari devotionisgraiia, quamud sanctissimuin cou-
Quebcdum, el Reseudium, de Ebura, dum Quebedus fessorcin Cliristi gerebat, qui lamen in eo concilio
duplicem Eburain contendit, alteram in Lusilania, deposiius esi; et sub abbate inter monacbos rcda-
qtise hodie quoque nomen el famam relinet, alteram ctus. Hic lumen Cuniuldus (en verba cnncilii) qui
in Carpelania, vulgo Tutabera; Resendius vero con- videlur institutus fuisse episcopus, non ulira privilegio
tenliose unam, earnque Lusitanam asseverat. Sed fretus,'sed sub abbatis regimine, sicut hucusque fuit,
certe Livius illi manifeste, ut vides, refragatur. Sus- erit modis omnibus mancipandus. At Duraiense mo-
citaverunt denuo litem veterem Mariana, et Man- naslerium per multos annos digniiale episcopali lio-
tuanus , et quod ille, lib. iv Hist. cap. 13, pro virili nestatum fuit. Neque vero quia audis S. Piineniura
demonstrarat Talaberam olim Eburam Carpetanioe jacere in raonasterio villulse Aquis, illico credas
vocatam, Livii testimonio munitus, hic contentiose D fuisse ejusdem monacbuin vel abbatem, sed quod
refuiat. Marianae astipulantur Nebrissensis, Marius post longum lempus in ejus tumuli honorem coeno-
Aretius, apud Ludov. Nonnium, cap. 63suae llispa- bium fuudatura sit, sicut non ex eo, quod villula
niae, Tarapha, Millius, Villanovanus, et Ambrosius nuncupattir Aquis, iufertur, quod olira sub Rorannis
Morales in Antiquit. Hisp., verbo Ebura, fol. 101. eliam villula fuit, et non potius nobilis urbs, sed
Ebura aulem, quam Talaberam diximus, alio nomine solum quod tempore concilii xn parva erai, nimirum
Aquis vocabalur, ut lestatur M. Maximus ad annum Golhicofurore dirula.
 313 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. 514
A. C. 132. S. Honoratus natus Concanae (ut quidam volunt urbe Ccltiberorum , ut alii Canta- A. R. 882.
brorum) post discessionem S. M. Marcelli Tolelanorum episcopi, Toleti proedicat,
et ab eo secundus habelur.
134. Salvius Julianus perpetuum edidit edictum. 885.
Hadrianus imperator Alhenis Bibliothecam relinquit.
Decem mille martyres in Ararath magislro et socio Hermolaa arcbicpiscopo Toletano.
BIVARU COMMENTARIUS.
A.C. !32.—S. Honoratus, etc. In Diptycha episco- A bii mei Nucalensis, summamque ejus habent Pcirus
porum sanctae Ecclesioc Toletanae, quoe in Missali Equilinus lib. v, cap. 137 et Lipelous ii> II tomo
Gothico habetur, primo loco nominatur S. Honora- Vilarum sanctorum. Nonnulli dubiiarunt de fide il-
ttis, quia ibi non ponuntur mariyres, sed confesso- lorum acluum, quod quaedamin eis reperiantur crc-
res dumtaxal, e quibns primus fuit S. Honoralus ditu difficilia, praeserlim quod in fidei raysleriis ab
successor magni mariyris Eugcnii. De eo loquens Angelo quodam instructi fuerint, non scmel toli
Julianus boc ipso Domini 132 anno, sic inquit : exercitui visibililer apparente, el aliquando triginta
S. Honoraius, Conchinensis, Hispanus, succedit S. dies continuos cum eis conversame, et quod ad D i-
Eugenio Murcello.Post aliquot annos ad Gulliusprm- minum oraverint, ul cuncii eos in qtiacumquenecessi-
dicandi causa proficiscitur; Palernutn quem S. Satur- tate invocantes,pelitionis sum a Domino consequeren-
tdnus Toleti converlerat, et fecerat Etusensium episco~ tur effectum, et vigiliam passioniseorum cum silentio
pum invisit. Relictoque Hermolao successore(de quo jejunanles indulgentimpro peccalis mererenlur perci-
stalim dicemus) discedit4 cireiier anno a profectione pere annum unum. Slalimque voce de ccelolapsa ad
sancti Marcelli. S. Braulio, sive Heleca, in additio- ccelestia regna vocati suni. Quid lioeccum humili-
nibus ad Maximum haec ait : Sanctus Honoratus in tate, qua sancii manyres pr;estantes fuerunt? Ea-
Hispania celebratur natione Cantaber, episcopusTote- propter Molanus in notis ad Usuardi Addiliones in-
tanus : qui dum prmdicat per diversas provincias, et quit; Doctis quoedamdispticere in eis actis. Rodul-
ad palriam Conchanam prmdicationisgratia revertitur, phus dc Rivo alio excessit cnpite, nihil eorum cre-
tnorilur confessorgloriosus 31 Decembris, anno Do- dens qune ibi referunlur, et fabulosum putat Acba-
mini 140. Accedu Primus Cnbilonensis episcnpus in n cium et decem mil.lesocios omuia, quoe Christus,
sua Topographia Cbristi martyrum, verbo Conchana, tormenta perpessos fuisse : ipsum tainen pro meritis
quo loco h_ic scribit: ConchanaCantabrorumCivilas insectatus fuit Baronius in Notis, quem tu consulas
in Hispania. Hic Honorutus episcopus Tolelanusna: quaeso, ne mireris, cum tot homines audis cruci si-
scilur, qui sacravil Firminum episcopum Ambianx mul affixos. Negare lamen non possum, nec volo,
martyrem, et hic migrat confessor. Corrigendus pro- nonnulla inibi cnrreciione digna reperiri, ea prac-
pierea Equitinus lib. vm, cap. 119, qui dum agit sertim quoe notavimus, nam procul dubio ab aliquo
de sancto Honoralo Tolclauo episcopo, ad qucm vitiatn luerunt ejusmodi ncta : sed gratias Deo, cu-
S. Firminus profectusest, legit Totetanumepiscopum, jus nutu purain sinceramqne liorum martyrum bi-
in quo ei non solum caeteri quos retulimus, relu- sioriam diu anxie quaesitam, inveni reservatam in
clantur, sed eliam Tolosanorura antistitum calalo- Breviariis veteribus aliquarum Ecclesiarum Hispania?.
gus, quandoquidem non repcritur aliquis eo lempore Facem praetulerat Dexter inquiens Achaciumet so-
Tolosoeepiscopus nomine Honoratus. Eodem errore cios ad lidem perducios, ct in martyrio corrobora-
implicitiis fuit Trugillus, queui in eo pariier devita. los ab Hermolao Toletano archiepiscopo, eoruradem
Jam quod ad Conchanam spectat, videtur Dexler in passione ct cnrona socio longe gloriosissimo : hic
nsserere esse urbem Cnncheuscm, nunc vocilalam enim angelus illis evangelizavcrat, multis quidem
Quenca, quae in Celtiberis sita csl, et ad quam cpi- in llispania, nounullis in Armenia; quare oportebat
scopaius Yalerisetranslatus fuit: relinquit tamen sub in Hispaniis notiliam eorumdem asservari. Audia-
dubin, fiieritne polius Concliana quam Plolemaeus mus igitur scriptores Hispanos. Etquidem M. Maxi-
primam inter Cantabricas urbes nominat, cui, si mus ad calcem sui Cbronici sic ail : Celeberrimaest
siium a Ptolemseodesignatum srectemiis, successisse <_ IH Hispania tnemoriadecemmille militum in Ararach
videtur Cumana, oppidtim Vizcaioe,olim Cantabria passorum, magistro et socio Ilermolao Toietmo ar-
diclae; sed unusqnisque suo sensu abundet. chiepiscopo,qui eos imbuil in fide el animavit. Sed
A.C. 134. — 1. Salvius, etc Ila eliam Eusebius quid militibus Armcniam devasianiibus cum Tole-
in Chronico hoc ipso anno. Quid autem sibi velint, lano arcliicpiscopo? aut llermolao cuiii ipsis? subdil:
cum asserunt Salvium Jutianum perpetuum condi- Erant isti sancli tnilites majori ex parte Hispani, quo-
dissc edictuin, exponil Baronius ex Jusliiiiauo de rum dux Heliades, el prmcipui mttitescum dlce Aga-
velerejure enucleando; aii siquidem, qtiod Ieges prae- thius (sive Acbatius) el Primicerius. Audi Julianum
t<ruui in provinciis craiil annalcs, etcuin suis aucto- in Cbiouico ad aiu.uni 154 : S. Uermolaus mitites
ribus inieribant : Salvius aulcni Julianus juriscon- Christianos, quorum ille bouam partem prmdicatione
sullus scriptura statuii.debere omnes civitates te- sua vel ad fideinconverterut, vel in llispania baptizave-
ges Uibis el consueiudiues sequi, non e coutra, quo rat, reliclo suai dimcesis (Tolelanae) M. Pelagio
faclum cst, auciore lladriano, ul edictum essel per- Agrippa successore,Rumam sequitur, etindead Anne-
petuum. niam, et in monte Ararach cum illis gloriosissimum
2. Hadrianus, etc. Haec paulo uberius habet Eu- plane mariyrium subiit. Additque anno 3J6 allalas
sebius inqiiiens : Hadrianus cum insigneset plurimas tandem fuisse ejus sacras reliquias Toletum, el ab
mdesAthenis fecisset, agonemedidit, bibtiolhecamque Audenliolunc episcopo Toleiano digno honore re-
miri operis exstruxil. Fuit sane doctissimus, cl ob conditas. Audentius(inquit) Toletauus episcopussepe-
amorem philosopliiaemullo tempore, ut vidcs, Athc- liri fecil cum dignitate reliquias S. Ilermolai vi episcopi
nis demoralus. iD Toletani et marlyris, qui converlitdecemmille militcs,
3. Decemmille, etc. nabet sanctorum decem mil- el exsul eos inArmeniam sequilur. Nec miraberis, lec-
liuracrucilixorumnobilem memoriamMartyiologimn tor, cum tot millia ab Hispania exisse audis, si quae
Roraanum die 22 junii, In monle Ararath, inquii, ethnici scribunt de Hispauorum militum foriitiidine,
passio sanclorum martyrum decemmillium crucifixo- vel leviter legeris. Coeterumquam in Breviafiis an-
rum. Horum Antesignanus fuit S. Achacius, et acta liquis Hispaniae exstarc diximus sinceram horum
ipsorum eGraecis codicibus extracta latinitale dona- marlyrum historiam, profcro ex Breviario peranti-
vit Anastasius biblioihecarius, quorum copiam legi quo Palntiiio, cujus mihi copiam fecit M. iEgidius
iu mcmhraneo pervetuslo codice bibliolhecx cceno- Guldisalvi Davila rcgius hisloriographus. lgitur 22
*13 FLAVH LUCH DEXTRI CHR0NIC0N. 316
t\. C. 154. Metcllinl in Lusitania sancti marlyres Euseblus Palatinus et alii novem pro Cbristi fide A.R.885.
constanlcr passi.
135. Judaei arma arripientes, Palsestinam depopulati sunl, pracside provinclae Tynio Rufo, 886.
cui ad opprimendos rebelles Hadrianus misit exercilum.
Favoriuus ct Pakcmon rhetores insignes censenttir.
136. Basilides hxresiarches, a quo Gnostici, in Alexandfia cerebralur. 887.
138. Marcus Hierosolymis primus ex gentibus episcopus cfeatur. ^ 889.
Barcinonte in llispania S. Philetus Senator, et Laedauxor ejus et filii ejus,'et alii quin-
quaginta quinque martyres.
BIVARII COMMENTARIUS.
die Junii in festo sancii Acbatii et sociorum pro Iec- A et Orosius lib. vit c. 13.
tionihus malutinalibus hanc babct historiam : Passio 2. Favorinus, etc. Habes haec ipsa verba in Chro-
et memoriddecemmillium martyrum colitur x kalend. nico Eusebii.
Julii, qui omiiesuna die interentpti sunt sUbHadriano A C. 136. —Batilidbt, elc Hxc eliam ab Eusebio
bnperatore, et aliis vi regibus, qui venerunt in adjuto- accipit Auclor : Et eo ipso anno, Cochebas,vel Barro-
rium ejus. Hidum ad sacrificanclumidolis compelle- chebas,dux[actionis Jtidmorum, nolentessibtChritlia-
feritur, dixerunl ei: Idolis surdis et mutis, o Impera- nos adversus Rdmanum militem ferre subsidium, om-
lor, thura non pfferimut, sed sacrificiumvivumet im- nimodis crucialibus necat. (&ierum anno sequenti
maculcitum, nosmelipsosofferiinusDominonostroJetu 137 subdit: Beltum Judaicitm Palwslinm finem acce-
Chrislo immaculato,qui de cmlisdescendens dignalus pit, rebusJudmornm penitus reprettis; ex quo tempore
estde Virginenasci, et multis malis affligi: ad uitimum etiam inlroeundi Hierosolymisticentia ablata.
eliamvoluitpro nobiscrttcifigi,quem tu Cwsar ignOras. A. C. 138.—1. Marcus, etc. Habet ipsa quoque
Tunc iralus imperator jttssit eos diu lorqueri ei multis Euscbius in Chronico. Sed cur haclcnus nullus ex
thalis affligi; et ad ultimumjussit eos crucifigi: et om- conversis a genlilitale Hierosnlymis electus fuit epi-
nia tormenta qum passus est Christus Jesus Dominus scopus? Severtis n Hist. respnndet, perseverasse ibi
noster sunt eis itlata; qttm illi forti animo et fide fir- cuttum legalinm usque ad lioc lempus : iis vcro e
missimn pro Domino sustinuerunl. Inter quos passus niediosublatis, Marcus pfimus omnium electus esl.
esl Hermolaus archiepiscopus, qui eos baptizaveral. 2. Barcinonm,etc. De his pretiosis Christi marty-
(En quomodo non ab angelo, sed ab Hermolao ar- ribus, tametsi urbis ac reugionis nomine sileuiio
c.bieptscopoad fidem perducti fuere.) A quibus vero *,n obvoluto, agitur in Romano Martyrologio, die 27
passisunt hx sanclimarlyres fuerunt regum exercitus, Marlii, his verbis : Eodem die sanctorum Phileti se-
iricjintamitlia militum, qui Hadriano imperatori vene- natoris, Lydiw(seu Ledaa)uxoris el filiorum Macedo-
ritnt in auxilium. Locus igitur in quo crucifixi sunt donii et Theoprepidis, itemque Amphilochiiducis, et
mons esl maximus, et vocatur Ararach, distans a Civi- CronidmCommentariensis,qui pro Christi confessione
tale Alexandria (Armeniae, non iEgypti) quasi xv sia-• cccsisunt. Credo Cfonidam non fuisse Commenta-
diis. Hora vero sexta illius diei lerrmmotus[actus est' riensem eorum, qui carceris cuslodiam gerebant,
tnagntis,petrmscissm simt, sol etiam obscuratus est, ett' sed militiceOfficialem.De quo vide Baronium in No-
tenebreefactas sunt; et oinnia signa qum in passione tis. Qni tamcn in eo minus bcnc se gcssit, quod se-
Dominiapparuerunt, etkan ibi visa sunt. Vide, quxso,, qiienti etiam die eorumdem memoriaraiterum Mar-
sanctorum anliquorum fervorem in fide Chrisii di- lyrologio ingesserit; sic enim babet 28 Martii : Ilem
vulganda, quomodo Hermolaus reliquerit sedem To- sanctorum Phileli et sociorum, quxsub Hadriano im-
letanam, ut exerciinm martyrum iuslrueret, cum- peralore mariyrium susceperunt. Ipse aulem in Notis
que iisque ad effusiohem sanguinis, ct prolusioncmi ail : Agunt de iisdemGrmci in Menologio,ubi et no-
vilse sectatus fiicrit. Nec niirum, cum ejusdem sedis> tntna reliquorum habentur expressa, nimirum: Lydim
praeclarosaiitisliles videret Eugenium ct Honoratunil uxoris ejus, Macedonii,el Theoprepidisfiliorum, Am-
III Gallias pr;edicalionis causa profectos, sede aliisi philochti ducis, ct CronidmCommentariensis. Cum
commendata. lamcn, ut ex Dextro colligo, die 27 Martii dc his
4. Metellitti, etc. Diximus alibi Meiellinum, vulgo> agatur a Grajcis et Lalinis, dic vero 28quinquaginta
Mcdellin nuncupafi, nomcnque a Caecilio Meiello> quinque mnrtvrnm sociorum ejusdemPhileii, uipote
consule sumpsisse, uli Ainbrosius Morales lib. vmi C ( dic altera ab ipsius morle, passorum mcntio liat.
cap. 18 et lib. ix cap. 32 au<tor est, et quod olimi 3. *OscatinBcetica,eic.Celchrant fcstumdiemGrxci
Colonia Mctcllinensis dicebatur. Sancli vero Euse- sanctorum martyrum Theodori cl 1'hitippacad 20
bfi Palaiinf, et sociorum novem celebratur passio in> Septeiubris, nisi quod pro rauyj, id cst, Oscoe, seu
Romano Marlyrologio S Marlii die, ubi sic dicitur : OSCIKC , corruple modcrni codices legunl rripyz,
Eodem die possio sanctorum Eusebii Patatini el alio- Perge : semel vcro eo errore admisso, cum Perge
•
rUiniwvem marlyrum; el peneiisdem verbis apponi- sit in Pamphilia provincia, facile fuit addere, cbri-
Uir a Bcda, Usuardo, el Equilino lib xi Catalogi> tatis gralia, Perge in Pamphilia. De marlyrio autem
sanctorum cap. 130, num. 84. Nemo autem locuin1 h;tc legunt in Menolngio: Eodemdie eommemoratio
marlyrii designat, nisi Dextcr. Errat proinde Galesi- i- S. martyrxs Theodori, qui impcratore Antonino, et
nus,qui sine auclore, Antiocbiacpassos dicit: elegan• prwside Theodoto, tigno affixus, ac suspentus tribus
ter tamen coetera : Sancli, inquil, EusebiiPaialini et• diebus vxxit, et postea migravit ad Dominum: eujus
aUorumtoeiorum tiotietn, quoruth pro fide congresxio o sanctas reliquias ttnguenltt el velis religiosi quidam
eldimicatioinillaipsaperseculioneTtajanaQA esl,si-a viri curantes insigni ioco reposuerunt. Eodemdie san-
Trajanopromnlgala, et ab Hadriano conlinuata) '- cta marlyr Philippa S. Theodori mater gladio con-
cut prmclara exstitit, itd victoresttios Dominus orna- summalur. Romanum Marlyrologium ex Graccis eo-
vit egregii cceteslisprmmii dignitate. Porro S. Euse- • rum memoriam usnrpavit, unde pro Osccein Bcetica,
liium Palatinum dici exisiiiuo, quod aliquando homo 0 quae modo Ruestar dicitur, habel, Pergm tn Pamphi-
llispanus, imperatoris Hispani aullcus fuerit. lia. Ait Vcft>,tanctornm Theodori et Philippm ejtts
A.C. 135.—1. Judmi, etc. Sic EusebiusinChro->- D matrxs, ac sociorum tharlyrum sub Anlonino impera-
nico eodem anno : Judmi in arma versi Palmstinam M iore. Irrepsil eliam yerbum illud, ac sociorum : ne-
depoptUatitunt, tenente provineiaTynio Rufo; cui ad <* que enim in Graecis, unde Baronius hos desumpsit
opprimendos rebeltesHadrianus misil exercitum. Fu-i- ' E textu cxcidissevideturbaecpericope.
sius id rccilat Dio, ex quo Baronius touio 11Aan.>•
317 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON. 318
A. C. 138. S. Pelagius constituilur a S. Honorato Toletanarum episcopus, qui praiest in sede To-A.R.889.
letana viginti scx annis, et aliquot proctereameusibus. Vir vcre pius et laudabilis.
Ampbilochii in Gallaecia HispanioeS. Marina, vel Margareta virgo ettnartyr, pro fide
Christiana et pudicitia passa.

BIVARII COMMENTARIUS.

martyres, neque in Dexiro , a quo Grseci, ut cgo A crexisse, instituisseque Ecclesiam Amphilochensenl
opinor, desumpserunt, plures quam Theodorus et in Gallaecia.
Philippa passi leguntur. IHud etiam quod ait, sub His ila proelibatls de loco roartyrii S. Marinse, vel
Antonino trucidatos, sicaccipio, ut nonduni ille iin- Margaretae virginis et marlyris (quidquid de loco
perator fuerit, scd Coesardesiguatus ab Hadriano, Ainpliilochii vero assereudura sit, fueritne ubi nunc
qui anno scquenti obiit. Orense exstat, an vero paulo a Minnio flumine re-
4. S. Pelagiut, ctc. Ejus venennda memoria ser- motior, ad monlana vergens, quo loco, Aquas san-
valur in prima Tolclanoe Ecclcsi;e Diplycha, quac ctas, diclo, corpus sanctissimae virginis hodie serva-
Sic incipil: Pro spirilibits pausanlium Honorali, Pe- i ur, et monumenta passionis ejus; dc quo non mnllum
lagii, Quinlini, Vinceniii, Pautati, etc, ubi post S. discrucior), iinum magni momenli nunc cxaminari
Honorntum nominalur, cum tamen successerit S. oportet, dc S. Marina Amphilocbii Gnllaecioeoppido
Hermolao, qui in praefaia Diptycha non ponitur, passa, fueritne diversa a S. Margareta, cui cum dra-
quia raarlyr est, ut Julianus Pclri in suo Chronico cone salanico in carcere cerlamen fuit, an vero
affirmal, cujus sunt verba illa ad.annum 134 : S. uua cadeiiii|iie cum illa. Video quidem Hispanos
Ilermolans milites Christianos quos i» Hispania ba- auciores Villcgam, Sanctorum, Trugillum in cam
ptizaverat, reliclo sutedimcesksuccessoreM. Pelagio, ire sententiam, ut duas omniuo fuisse asserat, alle-
cic, quacsupra transcripsimus. ls ille Pelagius esi, ram Graecam, alieram Hispanam, non alio lamen*
qtiein S. Saturuinus ad (idem Toleti perduxerat. motos, nisi quod legaut a Grnecis Margaretam cele-
Vidc quae de e<>dixiinus supra nd anhum 76. Quod brari, et in Martyroiogiis passim Autiochiae passam
autcm hoc toco Dexler asserit S. Pelagiura consli- -. dici, noverintque in Gallaccia Marinam Hispanain
lulum fuisse episcopum a S. Honorato, non deslruit " mariyrium subiisse. Caeteium si mature rem, ut par
illud Juliani : S. Hermolaus, relicto sum dimcesis erat, expendissent, nihil minus fccissent, facturosque
successorePelagio; licri enim potuit, ut priusquam deinceps confido quolquot hsecquaeraodo dicluri su-
ab Hispnnia Hermnl.ius exirel, Pelagius consecrare- inus aequa lancc perpeuderint, et unam eamdeinque
tur a S. Honorato, qui ejusdem sedis episcopus fue- omnimodis luisse deinceps admissuros. Sape id-Dcx-
lat, etadhuc iu humanis erat. ler manifeslc asseverat noc loco; dum eniin asserit
5. Amphilochii, elc. S. lsidorus lib. ix Etymol. vocari Marinam vel Margarelam, ac pro iide et pu-
cap. 2 : Gafteci/inquil, a candore dicti, reliquis enim dicitia passant fui>se Amphilochii Gallarcise, procul
Hispanim populis cundidiores existunt. Nec mirum, dublo nomine soluni differre docet, ncc aliam esse
cum Gallsecia Sepientrionalior »it caeteris llispaniac Margaretam, qiiam Marinam; hanc vero uon Ahtio-
provii.ciis; ct novorinl omnes, quo ptus gcns aliqua chioe, sed Amphilochiac; non Groeciae,scd Gallaecia3
ad Sepienirioneui vergit, eoamplius a sole disiarc, occtibuisse : Amphitochii, ait, in GallwciaS. Marina
el candidioreni ctitcm indiiere. Gallaeciavero a g«la, vel Margareta virgo et marlyr, pro fide Chrittiana el
galactos,quodGraecelacsonat.dicla est: nam hi (id est, pudicitia passct. Iuferius ideuiiidem ad ann. 300 in-
Galtaeci, siibdil Isidorus) Grmcamsibi originem asse- ventionem corporis ejusdem assignans inquit: /»
runl: unde et nalurali ingenio catlent. Siquidempost Gallwcia provincia Hispanim/repertum estcorpus S.
finemTrojani belli, Teucrum morte Ajacis fratris in- Marinm vel Margaretm virginis et martyris, ibidem
tisum patri Telanioni, cum non reciperetur in regnum, passm. Quid vero in causa fuerit ejusmodi diversita-
Cyprum concessisse,ibique urbemnomine antiquw pa- lis nominuin, itcmque iiovum veluslissimi auctoris
trias Salaminam condidisse; inde ad Gallmciamprofe- C pro eadem veritnte tc.-limoiiium, accipc a M. Ma-
ctum, et posxlxssedibus, ex loco (Sepientrionali, ct xiino, qui in Chronico suo ad annum 556 hseciuquit:
rolore) genti nomen dedisse, etc. Haochaud diibiiun Maximevicjelin Hispania memoria S. Marinw virginis
niulnaius fuit lsidorus a Strabone lib. m Gcogr. quo et marlyris Hispanm Gallwciensis(quam alii Matgu-
auctore, urbs Auriensis (vulgo Orense) ab Ampbi- relam vocarunt, alii Gemmam Marinam) passam ad
locho Teucri comite inibi diem exlremum claudenie, urbem AmiihilochiumGallmcimsub Olybrtojudice et
dicla fuit Amphilochium ; et ea Gallmcimporlio Am- Hadriano imperatore. Adde Julianura Totetanum,
philogi dicuniur, ail anliqiius hi>ioricusJustinus lib. qui.ad annura 130 sui Chronici, nunc quidera Gem-
XLIV,qui ctiam praemi-il : Gatlmci Grmcam sibi ori- main, nuuc vero Marinam eam nuncupat, cujus mox
ginem asserunt. Et hoc nec miiiun, nec novum ali- verba affcremus. En lolius acquivocatiouis fonles,
cui videatur, cum aiias quoque Hispaniaecivitates a nomen urbisGraecum, etnomen ipsius virginis; cum
Graccisconditas sciamus, uti Saguutum et Emporias, enira Ainpbilocliia seu Amphilocliinm (quod idetn
ut alias proetermittnm. DeSagunto quidem aillsido- est) nomen Grsecum sil, binc et ipsa quoque virgo
rus lib. xv Etymol. cap. 1 : Satjunlutn Grmciex ln- Graecacredita cst; immerito tamen, nam iuullas in
tula Zazinlo profecti xn Hispaniam condiderunt. De Hispania Graecas civilates fuisse ab ipsis Graecis
Einporiis exstat adhuc velus in marmore inscripiio, fundatas, et inter eas Ampliilochiain ex Strabone et
qtiam Morales in Aiuiq. Hispan. Villadamor, et Pu- Justino.aliisquedocuimiis. Elcum sanctavirgo Gemma
jades lib. uiHist. Calualuniae c. 85 afferunt, videli- marina proprio nomiiie dicta fuerit, liinc nounulli
cet : Emporitani poputi Grasci hoc templum Dianm Margaretam, quaegemmara marinam sonai(Hispanet
Ephesim eo tmculo condidere, quo nec relicta Grmeo-"•.-. perUi), alii olim Geinmam marinam, quidam Gem-
riint lingua, nec idiomate patrim Iberm recepto, in mam dumtaxat, et multi brevitatis causa Marinam
moret, xn linguam,injura, in dilionem cessereRoma- eam nuncuparunt. Imagines omnes quae in Gallaecia,
nam M. Cetego et L. Apronio coss. Quod autem ad et tota Hispania in bonorem Hispanse Marinae ex-
Ampbilochium spectat, praestat videre Lud. Non- stani(harura nonnullas anliquas valde vidi) dxuio-
nium iu sua Hispania cap. 53, qui referl Beulherum, nem scu draconera ad pedes posiiuin, et signum
et Albarum Gometium : quinimmo D. Athanasius S. crucis in manu virginis habenl, et banc nullus du-
Jacobi apostoli discipulus, in vita S. Petri Bracaren- bitat propriam essc signiiicandi formam S. Marga-
sis sui condiscipuli (cujtis fragmenlum superius ad- retoe. Scd ct Molauus auctor est, persuasum esse
duximug ad an. 37) auclor est, cumdeiu S. Pclrura lltspatiis Margarctum csse Matiuam suam, uijtpte cx
319 FLAVil LUCH DEXTRI CHRONICON. 320
BIVARH COMMENTARIUS.
Antiochia Gallacciae existentem; tametsi prave et A j cium hominum mentes, et furor sacrilegus excandesce-
ipse pro Amphilocbia Antiochiam scribat. Et ut vi- ret, ut idota surda et muta colerent atque adorarent,
deas ulrumque verura esse, oculos ad Grsecos nd- ego Theotimus credens in Chrislo Jesu edoctus inge-
move, scrulalorque an ipsi quidquara cerlum explo- nio litterarum, gesla S. Marinm virginis, quomodo
ratumque de eadem virgine habeant. Quidam, quos contra antiquumhostem dimicaveritscribere disposui.
Usuardus seclatus est, nrbem in qua passa fuit, vo- Beala igitur Marina ex qeniilibus pareniibus orta,
carunt Alexandriam, alii Antiochiam, quae simpli- cuidam malronm ntttrienda tradila est, in civitale
citer dicta Syriae urbem patriarchalem denolat, et quadam sladia xv ab urbe Amphilochia distante (vide
his Beda subscripsit; demum alii Anliochiam Plsi- nomen verum tirbis sanguine S. Marinaenobilitata?),
diaecrediderunt. Nimirum ipsa eos varietas el in- a qua diligenter in Christi fide edocta, alque baptismi
constantia nominum ignorantise arguit: dum enim gratiam consecuta; audiens marlyrum cerlamina,
unam prsedictarum urbium palaestram lanlse virginis eorum particeps fieri vehementer desiderabal. Cum
fuisse nequaquam agnosccrent, aliam quserebant; autem Otybrius prmses Amphilochiam civilatem per-
Grsecis vcro facilis fuit errandi causa, nomen urbis geret, ibi Marinam in ilinere obviam habuit. Quam
ipsius, nam 'AftyAo%£a parum ab 'AVTMX-C discrepat. cum comprehenderejussissel, illa invocare Doxninum
Mirabile ctiam est, et a nemine hactenus explicatum, cmpit dicens : Miserere ancillm tum, Domine Jesu
curGracci virginem hanc semper vocaverint Mari- Christe, et ne perdas cum impiis animam meam. Vo-
ham, ut in Menologio, horologio, Simeone Meta- cavit igitur prwses eam ad se dixitque ei: Ex quo
pliraste, et coelerisvidere est, et fatentur Lipoma- genere es, libera, an ancitla ? Marina respondit, Li-
nus, Molanus, el Baronius; et lamen inter Lntinos 1g bera sum, et ancilla Chrisli. Tunc jussil eatn in car-
auctores conveniat eam esse, qunm Latini ipsi Mar- cerein milti, atque insequenti die eam ad se addtici
garetam nuncvtpant. Si Grseca virgo est, et Graeci prmcepit; quam cum non posset a Chrisli antore se-
iiusquain illam vocant Margnretam, unde sciunl La- parare, jussit eam suspendi, atque virgis acerrimis
. lini (qUaeso)Margaritam suam, non aliam quam usque ad sanguinis effusionem laniari.' Beata vero
illorum Mariuam csse? Immo vero Marina nomen Marina viriule Dei confortala, nec suspiravit, nec
Latinum est a mari derivalum ; Margarita autcm gemuit, nec saltem vultum trislem osteudit. Et cum
Grsecum, idem ac gemmam marinam significans. adhuc Dominum prmdicarel, putans se prasses irri-
Sed ad alia iranseamos. deri, pectinibus ferreis jussit carnes ejus usque dd
Rursus quidquid.de Marg.irita in ejus bistoria di- ossa sulcari, in tantum ut populus, atque ipse tyran-
citur, Marintc Gallsecianoeomnimodis convenit; vi- nus compassionemoveretttr. Olybrius igitur ad eam
delicet quod fltia sit magnatis cujusdam idololatroe, disit: Consule, puella, juventuti tum, el mihi assensum
quod educationis gratia tradila sit nutrici ruslicanse, prmbe, ne Itim pulchritudinis florem amittas. Ad quem
quse eam in hMe Christiana informnrit; quod ob Marina : 0 male consiliator! Hmc crttciatio animm
castitatem el fidem servandam occubuerit; qtiod ab est salvatio. 0 impudens canis, insatiabilis leo, lu in
Olybrio judicata et morti addicta. Haccomnia de carnem polestalem habes, sed Chrislus anitnnmser-
Marina sua Metaphrastes refert, et in antiquis mss. vat, quam redemil. Ad hwc lyrannus : Jam, inquit,
codicibus reperimus, quos ego legi in variis biblio- non parcam, jam non miserebor, consulentessibi de-
thecis, et aliis quos citnt Barohius a se visos de Vita ludit, deos blasphemal, tormenta contemnit.Ih carce-
S. Marinoevel Margareloea quodam Theotimo vel , rem itjitur recluditur obscurissimum, sed stalim im-
Tiinotlieo, oculato teste descripia. Et nihit minus' *J mensolumine radialur. Diabolus vero in forma dra-
de Sancta Marina Gallaecicnsilegimus: ipsa siquidem conis, quasi eam devoratura appurens, sxibilo signo
rcguli gentilis filia fuit; ipsa qtiod cum octo aliis crucis opposiloevannit. Sequenti vero clievirgo judici
sororibus uno parlu edita fuisset, in flumen mergi prmsentalur, el prwsentibuspopulis sacrificare nolens
jussa, pielate obstetricis iti villulam adducta esi, exuritur; et appositis ad latera facibus ardentibus,
et rusticanne nulrici commissa, a qua fidem Christi caro recens lacerata usque ad intitna concremaiur;
perccpit : ipsa profide Cliristiana et pudicitia passa ila ul mirarenlur omnes, quqmodotam fragilis puella
cst, tesie L. Dextro; ipsa sub Olybrio judiee mar- tanla posset tolerare lormenta ; sed insantis judex
lyrii corona rcdimitur, ul M. Maximus doctiit. In- cum viderel eam tot cruciatibnsnon possesupcrari, ad
vi nio autem Olybrium in occidentales Cliristianos utlimum decapilari jussit xtn kal. Augusli.hi nliern
moventem persccutionem, el in urbe Alisia non ejusdem virginis feslo sub tiomine Margarelocaddi-
longe a Massilia S. virginem Reginam martyrio co- tur : Alteradie coramjudice Olybrio sislitur, et lam-
ronasse, et simili se modo gessisse cum ea, quo pades ardentes ejus lateribus apponuntur, et deinde
postmodum ad Galloeciain perveniens cum Ma- manibus ac pedibus ligata ttt aquam mergitur; sed
rina, ait siquidein ILquiliuus in ejus Vita lib. facta oratione liberatur, et populus clamtnii: Mugnus
VIII,cap. 47 : Dum Olybrius prmfeclus iransiret de' Deus Chrislianorum; unde ex eis quinque millia marixj-
Atitia in Massiliam civitatem, videns puellam, ct rio coronatisunt, Margureta capite cmdilur. Cujus qui-
allectus ejus pukhriludiue, ipsam sibi prmsenlari (e- dem rei mohumenla bodieque iu loco suoc sepul-
~cit, ctc De Mafina auiem seu Margaruta inquit lib. lur.e visuntur, clibanus parvulussuper qucni adusta,
vi cap. 120 : Cuin autetn annos xv aliigisset, et cum D el fons ubi imniersa fuit, ut ex pwnarum commuta-
aiiis virginibus oves nutricis sum custodiret, prm- tione cresceretvis doloris, quod ait Equilinus; cnjus
fectus Otybrius illac transitum faciens in ejus amo- tamen aquse vim medicatricem febricitantes accepe-
rem exarsit, et cpncitos pueros, ut ad se illam addu- runt ex conlactu virginis, in bodiernum usque dicm
cerent deitiuavit, etc perseverantem, et e re nomine mutuato, Aquas
Habeo ejusdem rei nobile (estimonium, et sin- sanctas, nuncupantur. Quod Metaphrastes ait, pa-
ceroc antiquitaiis egregium monumenlum, Palenti- trem Marinse vocari jEdesium, fuisseque idolorum
num Breviarium, in quo historia S. Margaretae sacerdotem, errore librariorum, ut opinor, accidi',
eadem prorsus esi, qtioede sancia Marina Galtac- ut jEdesium pro Calelio; et idolorum sacerdotem,
ciensi legiiur, quain placuit hic insercre, quod sin- pro idolorum cultore, in aliquo corrupto codice
ceram ejus narrationera redotcat, ex punctis iisi legeret quis. Ex yEdesio aliqui fecerunt Theodo-
quse minus vere, aul digne scripta apud Equilinumi sium; ila locorum et personarum nomina perpetua
habemus. Cum igitur praefatum Breviarium cgissett mutatione incorruptionem abeunt, quo tandeui
festum diem S. Margarelse ad m idtis Julii, scu 13> nesciai quis veram lectionem discernere, facie pe-
die ejusdera, celebrans postmodum S. Marinoedieml nitus vocis permutata. Plerique non idolorum sa-
ad xv kalend. Aug. seu die 18 Julii, has habett cerdotcm, nec cultorem, sed gentilium patriarcham
lectiones matutiuas : Cum insania obttneret infeli- scribunt, quod inaxime ad veritatem acccdit, IUIH
3-1 FLAVII LUCII DEXlRl CllRONlCON'. 3-_
A. C. 138. Wilgvfortis, vel Liberata Catelii Lusitanorum reguli filia passa est Amphilochii. A. R. 889.

BIVARII COMMI.NTARIUS.
Gnece patriarcha Laline primarium hominem de- A boli adinventio! 0 femina omni fera ferocior, qum fi-
notat, seu potius provincise regulum, qualem pa- lias quas vix in lucem cdiderat, in ipso vitm ingressu,
trem S. Marinae fuisse constat, ut mox dicemus. morte horribiti exstiuguere cogilabat ! Sed misericors
De die martyrii ipsius non minor discordia est : Deus, qtti de malis hominum actis bona consuevit
Usuardus, Ado, et Beda die 18 Junii; uonnuili qucs elicere, de his infanlulis aliter statuil; nam prmfala
Equitinus refert, 13 Julii; Grusci celebrant die 17 bbsletrix infantularum pielale, et Dei amore commota,
Julii. Hispani die 18 ejusdem, et Romanum Marly- opportunitate adinventa accessit ad vicpm, qui in sub-
rologium 20 die ipsius. In eodem Martyrologio a urbio civitalis a Christianis habilabatur, et ibi qum-
Barouio correcto ad diem 18 Junii, qua Usuardus, rens nulrices idoneas, singulas pueltas singulis tra-
Beda, et Ado agunt de Marina, haec verba exstanl: didil nutriendas. Qum ipsas suscipientes sacri fontis
Alexandrim passio S. Marinm virginis, in quo illud lavacro illas regenerari fectrunt, nomina eis impo-
in primis corrupte asserilur, quod passa sit Alexau- nentes. Sunl autetn nomina illarum hmc qum sequun-
driae, cum constel legendum essc Ainpliilochiae : tur : Genibera, Victoria, Eumelia, Gemma (haec est
nec satisfacit quod Baronius in Nolis inquit, Mari- Maigariia), Marciana, Germana, Basilia, Quiteria, et
nam de qtia hoc loco mentio (it, non fuisse marty- Liberata, qum otnnes tempore procedente, cum jam
rem, sed monialem illam, quae in Vitis Patrum i p. adolevissent, per Christianorum cohabitationem et col-
tap. 44 asseriturinter viros sub virili habilu ac Ma- locutionem genus suutn et ortum didicerunt. Cumque
riui nomine usque ad mortem perseverasse; illa postea exorta esset a Romanis adversus Christianos
enim non obiitlS Junii, sed 16 Julii. ut ail Equili- smva perseculio, et per omnes urbes satelliies mille-
nus lib. vi cap. 108 Et in textu ipso Martyrologii --, " rentur, qui ad profana sacrificia fideles compelterent,
contradicit verbum illud, passio, quod, velit nolit, beatas istas sorores in itlo vico reperientes, ante
marlyrium sonat. Crcdiderim iu divcrsis provincus regis patris sui conspectum crudeliter allraxerunt.
pro majori sua commoditale diversos dies fesios in Post multas auiem interrogaliones Gettibera respondit.
lionorem S. Marinaeatii consuevisse, cum tamen ve- Si genus qumris, filim tum sumus; si conditionem,
TIISobitus dies xm kaiend. Augusti fuerit, id est, Christi famulw. Non sine magno stupore reginm uxo-
20 Julii, ul ejus liabet bisloria, et Rom. Marlyrolo- ris sum confessioiteipsas filias suas rex esse cogno-
gium. Plura de ea dicara, cum de coeteris ejus soro- scens, blandis eas verbis commovens,ut a Christi cul-
ribus egero. tura revocarel, datis iitduciis, ul sibi assentirent, ad-
6. Witgeforlis, etc Molanus dieSO Julii haec scri- monitw ab angelo omnes fugerunl, et consolanles se
bit. In Portugalia nalalis S. Wilqefortis virginis et alteruirum, et oranles simul et flentes discesserunl ab
martyris, qum amore castitatis et Lhristianm fidei in invicem. Qum omnes per diversa loca a persecutori-
cruce moriens, feliciter transivil ad Dominutn. Hinc bus comprehensmmartyrium consummarunt.
ftlarlyrologium Romaiiuin eadem die legil : ln Lu- Hactenus prxfata Breviaria. Eademque reperiun-
silania S. Wilgefortis virginis et martyris, qum pro lur in pervetuslo Sanctorali ms. quod in biblioiheca
Chritliana fide ac pudicilia decertans, in cruce tne- Sancise Ecclesiat Toletanae asservalur, et a colore
ruit gtoriosum obtinere triumphum. Addit Moianusin externo smaragdinum nuncupatur. Ne vero quis
additionibus aniiquoc seu prioris impressiouis Mar- incrcdibile repulet, quod in eis asseritur, omnes no-
tyrologii Usuardi, impressis Lovanioe apud "Wet- vem uno eodemque partu puellas editas fuisse, sciat
leum ann, 1568 : Item Wilgefortis virginis et marty- non semel coniigisse plurimas proles edi in lucem
ris, filimregis Portugalim, quam nonnulli Latine Li- C ( simul, nam Daciauus Asyrius in oratione contra
beratam, Teutonice autem Onlcommeram agnomi- Graecos aflirmat duas mulieres trigiula simul in-
nani. Libi fatelur camdem esse Liberalam et Wil- fantes peperisse : Quid ad me, inquit, Peridytneni
gefortem, nam quoe more patriae Wilgefortis, La- opus muliercula, qum uno parlu infantes "nOpe-
line Liberata nuncupatur. Quo primo omnium perit, quod plerique miraculum pulant? cum potius
videas, celeberrimam olim fuisse apud exteras magnw inlemperantiw fructus hic existimari deberet;
i.tiam nntiones hanc beatissimara virginem, quando et illa abominabilis videri, utpole similis Scrophm
Germaiii diverso eam nomine invocabanl, Onlcom- Romanm, qum itidem propler evenlumsimilem sacrum
u.crani, alii Wilgefortem, alii denique Liberatam : quitndam cullum consecula fer.tur. Quod vero hac in
sed quoniam Dexter nominis sui parentis hoc loco, re omnem superal admiraiionem, illud est quod
ad annum autem 155 de sorore ejus Marciana ngens, Gaufridus Villariensis monachus in epistola ad S.
(liun uliarum oclo sororura meminit, inquiens : Idam refert; scilicet, Margaritam comitissam Hol-
Toleti patitur S. Marciana fitia Calelii reguti Lu- landiac, Florentii comilis liiiain anno Domini 1276
sitanim, tororque octo aliarum virginum ; placet om- parturiisse simul proles 364, cui quantumcumque
niiiin illarum simul historiam luc apponerc, prout prodigioso partui fidem facit incisa lapidi inscriplio,
iu anliquis venerandisque Breviariis Hispanioe legi quae in mouasterio de Losduno ordinis Cislerciensis
in divinis officiis consuevit, in feslo S. Liberaiac ; visilur. Nimirum :
e quibus vidi Segunlinum et Palentinum, quoe hacc; Itlustris Domini Floreniii Comitis Hollandiw filia,
habcnt. cujus maler fuh Mecthitdis filia Henrici ducis Bra-
Fuit rex nobilis inter finitimos Occidentis, nomine: -.
. bantim; fralrem quoque habuit GuillelmumAtemanim
Catelliut, cujus regni capul Balchagia, alias Belca- u regem; hwc prwfata domina Margarela anno salu-
gia, vel Balcbadia, qum postea Estuciana civhas vo- lis H. cc. LXXVI mtaiis sum anno XLII, ipso die Pa-
catu fuit, qui nobilem uxorem Calsiam nomine sorii- rasceves, hora IXante meridiem, peperil infantes vivos
tus est. Accidit autem divina permissione, ut prmfatai promiscui sexus 564. Qui poslquam per venerabilem
regina mulliplici sobole fecunda, una die novem filiasi episcopum dominum Guidonem suffraganeum, prw-
peperissel. Quod cum comperlumesset, regina maximoi senlibus nonnullis proceribus, et magnatibus in pelvi
pudore acta, inhumano usu, omnes itlas interficere; auadam baptismi sacramenlumpercepissent, el mascu-
cogilabat; ut hoc factum ad viri et populi notiliami lis Joannis, femellis veronomen Etisabeth impositum
non perveniret. Excogilato itaque malignitatis consi- fuisset, ipsorttm omniumsimul cum malris, aniiuw ad
lio, vocans ad se obsietricem, quw sibi familiaris ett Dtum mternaliter victurm redierunl, corpora aulem
secrclorum ejus conscia erat, Sild nomine, jubet, utt sub hoc saxo requiescunt.
lolam itlam parvularum turbam latenter el caule adi Habetur Guilredi epistola in ChronicoCisterciensi
flumcn deferat, el ibi nullo conscio omnes simul ini Bernardi deBiitolib. vi, cap. ult. Multi etiam no-
profundum gurgitis demergat. 0 mulieris, immo dia- runt unte non multos annos Mariam Marcellam c fa
 S.3 FLAVII LUCH DEX.TRICURONICON. 32«
A. G. 138. Obobrigsein eadem GallaeciaS. Euphemia virgo et marlyr. A. R. 889.
BIVARH COMMENTARIUS.
milia Gallorum in Lusitania, oppido Anelle orlam,. A no. Quare dubium non sii in Roma: o Marlyrologio
dicecesis Bracarensis, septem iuasculos simul pepe- irrepsisse nomen germanorum,et idcirco ab ejus con-
risse, non solum vivos, sed qui ad presbyteratum et lextu auferendum esse.
parochialem dignitatem omnes pervenerint, qui in Miram rem, perpetuumque miraculum quolannis
matris scpulero in Capclla S. Dominici oppidL de die ipsorum feslo videri solitum Cordnbac, ubi tam-
Chaves marmori insculpti lucrunt. Ejus rei multi Palroni coluntur, narrat Ado, inquiens :
lestes sunt. ?uam
biquesepulti cotunlur, ubi etiam ob commemoralio-
Sedut adCalsioe partum redeamus, prater me- nem preliosmmorlis eorum, eodemdie ipsorum mar-
morata Breviaria, id ipsum perspicuis verbis affirittat tyrii rosm ortm singulis annis divinitus colliguntur,
insignis noster chronologtis Julinnus ad ann. 130; cumtamen bihernn temporepassisinll7Novembris,
flimirum: Natm sunt istm divinm sorores Genivera * et nullo alio die ejusdem lemporis colligantur. Vide
Vktoria, Eumelia, Germana, Getixma( scilicel Mari- Equilinum lib.x.cap. 70, et Usuardum17 Novembris.
na), J_ardana, Qtitteria, Basilissa, Wilgeforlis, vel S. Eumelia, alio nnmine Euphemia nnncupatur,
Liberata, uno parlu, in chitate Gallwciwdicta Balca- ut n DexlrOin pra-senli, cniii ait: In eademGaUmcia
gia,quw nune Baiona dicitur, prope cxvitatemdi- S. Euphetnia vhrgoet mariyr. Deesse videlur nomen
ctam Tudensem. Recipiunt elinm camdem historiam nrbis Abobriga»,uhi coronara manyrii accepit, ut le-
inulti et graves auctores, praescrtiin Marieta de San- ganins in Dextro : Abobrigx, xneadetn Gatlaxia S.
ctis Hispanioei parl. lib. iv, cap.,12,et Tudensis epi- Euphemia, ctc Constat siquidem illic occisam fuissc,
scopus Sandovalius lib. de Ecclesia Tudensi, in S. ita siquidem refert Julinnus in Ghronico, inquiens :
Ovidio episcopo, qui eas instriixil uberius quam nu- _, Colitur Eumetia in civilate Abobrigensiin Gallwcia 1
"
triees in ftde. Celebrabalur olim ipsarum novem si- Dccemb.M. Maxirausad annuin Domini 531 auctor
inul festum in Hispania die 18 Januarii, cum lamen cst, Abobrigarn, seu Obobiigam(ui ipsescribit)essc,
quaclibet suo marlyrio diem dedicatum habeat, ui- quamnuncAurienscm (vulgoOrense) dicimus, inquit
mirum Genivera 1 Novembris, Victoria 17 ejusdem, enim: Marlinuspost DumiensisepiscopusRicciariumin
Liberaia cum Margareta sorore 20 Julii, Germana fideinslruilinurbe Auriensi.prius ObobrigadiclaRegia.
19 Januarii, Marcianal2 Julii, Basiliai Noveinbris, Quare fateri oporteret juxta Maximi placitum eam-
Eumelia 1 Decembris. De iisdem agit Morales lib. x dem urbemaGraccis quidemdiclum Amphilochium,
Hist. Hispanh» cap. 27 et Villegas tom. I Floris a Latinis Aquoecalidae,ab flispanis Obobriga, a Suc-
Sanctofum. vis nutem Warmsee, hoc est lacus calidus, et a Ira-
Sed jam quid de unaquavis Illaruin gestum sit in- clu ipso ( quod alibi monstraraus) Auriensem, nunc
quiramus. I. S. Genivera, quse prima inler sorores Orensem; ct conscquenter in eadem urbe, qua Ma-
nominari consuevit, posiquam iiutu angeli Balcngi;u, rina Gemma, constilisse etiam Euphemiam, el mar-
seu Baionseab invicein separatse suut, Tude consti- tyrium inibi quoque pro Christo passam fuisse. Pro-
tit, quo locia persecutoribus tenta, cum a fide Christi babilius mihi est Abobrigara aliam fuisse urbem,
nec minis, ncc blanditiis avelli pntuisset, martyrio cujus ruinoehodieqiic permanent in Auriensi diuecesi
coronnta esi. Ila refert Julianus aimo 130 inqniens: iti loco ab incnlis nuncupato Calles S. Eufemim, quod
Sancta Gcnivera paliiur Tude 1 Novembris. Ibi ce- certa tradilione leneant inibi mariyrio affeciam : ta-
lebre satis esl nomen ejus, nam ipsius gratia femi- meisi nnnnulli urbem illam vocaverint (sed perpe-
nse multoe Geriiverae( vulgo Ginebra )vocari consue- ram) Calcedoniam. Corrigendi proinde sunt, qui
verunt. C Citlcedonensemcum llispana Eupbeniia confundunt,
S. Victuria, Acisclo juveue cnmite desumplo, Cor- Calcedoniam notissimam Bilhyniae in Asia urbcm, ad
dubam pcrvenit, el a Dione Balicae proconsule post Hispaniam transferre ausi. Eo errore implicilus fuit
varia cum eo habila coltpquia, crudelilcr ambo vir- Ferdinandus Petri Guzmanius in suo Valerio scho-
gis verberanlur, et in leterrimum cnrcerem trusi, a lastico, dum ait, prope Tudem ad Minii confluenta
quatuor nngciis inibi mullos dies refecli ac refocil- in Gallsccia sitara oliin fuisse Calcedoniam. Addit
laii, in flumen Bactimad colla gestantes gravissimos Sandovalius, lib.dc Tudensi Ecclesia, fol. 5': Su
lapides praecipites dati, ncc submersi, iiinuo vero ab silio aun parece a una legua de riberas de la litnia o
ipso JeMi Domino auimnli et libernti : inde in rotis, lethes, en un gajo de aquella monlanas muy atperas ,
supposito lento igoe, devincli, scd is facta oratione que te llaman del Xerez, a la raya de Galticia, en la
exslinclus, cum prius mtiltos ex camificibus exurc- parockia de S. Salvador de Marin, y aenel Obispado
rct, tandem Victoriac marailloe et lingua abcissoe de Orense;junto al vatle y rio caldo, tlaman alli los de
sunt, peclus excarnificaium(mamillae lac pro san- la tierra a este sitio, las Calles de santa Ofemea, porque
guine reddiderunt), et sagiltis ad uliiinum confossa en ellas, quesonunos despenaderosmuyaltosyasperos;
celebri martyrio transiit ad sponsura ; Acisclo vero le dieron a la Santa los Tyrannos muchos tormentos.
caput ampiitatum fuit 17 Novembris. Cclebrant eo- Distal ab nrbe Auriensi leucas decera; sed aliud est
rnm triumpbum Prudenlius hymno 4, Isidorus in illic nnsiram Euphemiam inanyrii palmam percepis-
hymno Breviarii Gothici,Trugillus,Vilh;gas et Marie- se, quod valdc probabile est; aliud vero illic Calcc-
ta. Perperam nonhuili eos recensent inter lilios S. doniam sitam fnisse. Cerle non alio moli fuere isti
Marcelli Centui ionis ( hoc ctiam probe nolavii Baro- U auctores, quam quod sanclam Euphemiam Calccdoue
Uius in Notis ad eani dicm):qui sub Diocletiano - Occubuisse legerint, non disiinguentes inicr proviu-
ririncipe passus cst circa annum 300. Constat simi- cias et tempora reque distaniia; aitera siquidem in
liter noii Marcelli, sed Cntellii filiam fuisse S. Victo- Galhrcia, altera in Uilhynin; illa in Hispnnia, hacc
riain, et circa annum 130 floruisse, sic prorsus Ju- in Asia; llispana anno 138, vel 139, imperanle lia-
lianus in Chronico eo anno Domin. 130, ubi de loco driano, Gneca autem sub Dioclcliano circa annuni
tnarlyrii novem sororum agens, de Victoria ail: Vi- 300 passa est. Confusio usque ad nonnulla etiam
. ctoria passa dicitur Gordubmcum Azisclo( vel Zoilo ) Breviaria Hispanise irrepsit, nam in Compostellauo,
juvene. Quamquam si velit Zoiliim cum Aziselo con- et Bracarehsi Calcedonia in Gallaccia constiluitur,
fundere, in eo audiendus non sit, eum sint valde di- unaqiie repulalur dumtaxat Euphemia. Caelerum Au-
versi inter se. Ageinus de Zoilo ad annum 300. Ncc riensis Ecclesia suum nniciiiqiie feslum facit, et cu-
e quare Victoria et Acisclus fralres vocentur, dum jus corpus servat, celebrat 2b Julii, videlicet die se-
semel liliiS. Matcelli iion sint:nullus eteiiiin anli- quenii ociavam S. Murinoesororis sttae, Calcedoneii-
quorum eos fratrcs dicit, ut videre est in Beda, scm vero 16 Scpicmbris, quac in universa Ecclesia
Adone, Usuardo et Equilino, et Breviario Palcnti- colilur.
525 FLAVII LUCn DEXTRI CHRONICON. 82«
BIVARII COMMENTARIUS.
'
Posl multa annorum curricula, anno videlicet A_ '17, 18 et 19; Villegas, Trugillus et alii, ejusqne
1153, in loco ubi S. Euphemia passa ac sepulla sacrae i reliquisc in Toletana dioecesi, oppido Mar-
fucrat.Innocens puella pastoritiam exerccns nrtem, j
guelizza venerabiliter asserventur, et in ejus gratiam
vidit inter saxa roanum Etipbemiscannulo pulcher- multaein i Hispania mulieres Quiterise nuncupentur.
rimo exornatam; quo apprcbenso subito loquelam Julianus . citato Ioco hsec de ipsa habet : Sub hoc
amisil: sed ad patrem suum cum rediret, et signis ttempus S. Quiteria, Genivera, Marina, Marciana,
ntcnmque quid sibi accidisset, innueret, itum est Witgefortis seu Liberala, et- alim quatuor virgines et
ad manum virginis., et restituuntur simul annulus martyres, filim L. Catellii Bracarensis viri consularis,
Ct loquela. Audita est autem vox de coclo: Hic jacet et Lusitanim reguli ( decst, passwsunt, vel quid si-
corpus S. Euphemiae; cura igitur statim, nt hinc mile) eum aliis sociit et Valeniino episcopo, qui
educalur, el honorifice sepeliatur in Ecctesia S. Ma- apud Vescelaniamcum Quiteria provinciamproximam
rinae, quaein proximo erat. Obsecutus ille voci an- lolelanm, meridiemversus, oppido vero Adura, quod
geli, quae sibi jussa fuerant exsequitur. Inde vero nunc Marguelizzadicitur, marlyrium celebre in His-
quod nliis coelitus fuerat denegalum. Pelrus Se- pania passus est die22 mensxsMaii, ubi sancta Qui-
guinns Auriensis episcopus impetravit precibus teria in pretio habetur. Pro Vescetania legendum est
magnis cljejuniis, elinsuam ecclesiam Cathedralem Vetonia, quae est provincia Carpctaniae proxima,
corpus S. Eupheraise honorilice transtulit, atque ubi Molanus in addilionibus ad Usuardum corri-
in Capella quadam ad majoris dexleram sita, in g^ndus est, dum Gasconiam pro Velonia legit, in
deiurato sarcophago sub crate ferrea collocavit, cattcrisamplcctendus, ait siquidcm: Vndecimokalettd.
ubi saepius legi supcrscriptum : S. Euphemia virgo -, JTuniiin Gasconia S. Quiterimvirginis, quw cum aliis
et tnarlyr. Celcbraltir ejus translationis festum die 7 mnltis egregium martyrium sutlulit. Nescimus vero
Aiigusti, cujus bistoriam ip-e Pelrtis Segninus, et quo toiisilio in Martyrologio Rornano de sociis ejus
Alphonsusejns successor litteris commendarunt pos- nulla (iat mentio, dicilur enim dumtaxat : In Uis-
teritati, ct in lectionilnis Breviarii piopriireccnselur pania S. Quiterim virginis el martyris. Ut aulcm
cummultis nliis iniracuIis.VidcTrugillum in Thesauro veriias patefiat, addiicamus in medium brcvcm
Concion., ioSept.,rjuiai!, aiinulum virginis adhuc in ejusdem virginis hisloriam, quoe in anliquis sanctoe
pretioesse, et oegrisadhibcri solitumin miraculum. Tnlelansc Ecclesise monumcntis asservaiur, in ve-
Meminitejusdem EuphemiaeEquilinuslib. xi,c. 130, lusto admodum ms. Breviario, quod in Bibliolhcca
n. 119: Etiphemiavirgoetmartyr idibus Aprilis coro- videre licuit; eademque liabetur in Breviario Pa-
naranpercepil. Quod a Hieronymi .Martyrologio mu- lenlino:
luatum fuisse, initio illius capitis profitetur. Sed quan- Beata Quiieria licet parentibus a Christiana
tam in diebusfesiisdissonantiam in Eupheraiam inve- religione alienis, secundum communem tamen prm-
niemus? Julianus asserit coli suo tempore 1 Dccem- sentis temporis wstimatloncm nobilissxma stirpe orta
bris, Equilinus oecubuisse dic 13 Aprilis, Ecclesia fuit: genitor quippe ejus vocabaiurCatillxus, et maler
Auriensis colil fcstum 26 Julii, translationcm vero 7 Calsia, potentes et celsx florebantpotestate regia, et
Augusli. Haec sic concordiam accipicni. Verus mar- civitas itlius vocabalur Belcagia. Horum igilur proles
tyrii dies hactcnus ignotus eral, quod tamcn exi B. Quileria, dum pro more suo (posl disccsstoncm
Uieronymo et Equilino jam conslat, illum vero sororum ad invicem) quadam die tota devotiqne
ignorantes ad sequentem octavam sanctoe Marinae i sanclarum oralionuminlenta esset in coetum,ccce an-
ejusdem virgiuis sororis transtulerunt, scilicet 26i C gelus Domini subilq advenit, et B. virginemalloquitur
Julii. Olim vero ad 1 Decemhris oh majorem com- aicens : Virgo beata, bencdiclatu, quoniam diadcmate
inoditalem, sed jara ad alia transcamus. immarcescibiliin cmleslxbusornala, mlerniRegissponsa
S. Germana, quando a scse invicem sororcs nutui vocari mereberis: nunc ergo in moniemOrium me se-
angeli discesserunt, mari transacto in Africam mi- quere.Adhanc verovocembeata virgo,angelocomitanle,
grat, ibique pro Cbristi fide tuenda cum aliis octoi monlemillum conscendit,ibiquequotidie,Dominumprc-
snciis vitam posuit; eorum mcmoria in Romanoi cibusexorare non desiitit. Et rursum ahgelus alloquilur
Marlyrologioasseryalur die 19 Januarii, ubi bacc ie- ad eam: Surge, virgo. Benedictioucqueab eo accepta,
gunlur. In Africa sanctorum martyrum Pauli, Ge- de monte descendit, et in urbem rediit, nbi pattr
rontii, Januarii, Salurnini%Successi,Julii,Catli,Piw ett interpellat eam de nupliis; at itla oravit ad Dominum,
Germanm.Resiiluileorumnoraina cardinalis Baroniuss cujus nupliis sc devoveral.Continuo angehtsadvenit;
Romano Marlyrologio, unde exciderant, ex aniiqiiiss eanujue animavitdicens : Ne limeas, sedrelicla lcria
mss. codicibusS. Cyriaciin Thermis: erat tamen solum1 nativilatis tum transi ad vallem Aufragiam, ubi Domi-
Saturnini nomen cum novem sociis posilum die 22i nus destinavit tibicoronam marlyrii, et in monteColum-
Martii, e qua bactenus in curia correctorum ex- biano ossibustuis requiem,in basilica Sancti Petri apo-
puncti non sunt. Quod vero Germana hsec soror sitt sloli. SurgensB. Quiteria, etcctis virginei sexus triginta
aliarum «cto Gallaeciensium, fatetur expresse Ju- comilibus, ocioque prasslaulibusviris, ad prwfalum lo-
lianus in Chronico dicens : Sancla Germana sororr cumperveuit, ubi rex Leulinanus, al. Lencianus, apo-
hirum Cartba^ine in Africa patitur. Sic in Mar- - stalaintperabat. Qui pluribussermonibuscumeahabitis,
lyroiogiis die 19 Januarii, in Africa sanctoruma Ijj cum nec avertere eama bonepropotilo poluxsset,jussit
martyrum Pauli, Geronlii, etc, Pioeet Germanae. eain milti cum comxlibussuis in carcerem; ubi xpsum
"S. Gemma Marina, seit Margareta. De ea satiss regem ad Christum convertii, et mullitudinem genlium
superque actum est in supcrioribus. Cujus acta a sanavit ibi de dirersis infirmilatibns. Dum hwc fierent,
cgregio pocmate cecinerunt Bonad. Hieronymus is niisit pater ejus Dumanum, al. Germanum, cum quo
Vida, et Bapiista Mantuanus. eam desponsarecupiebat, et prmcepit ei, et militibus
Sancta Mcxrciana.MarlyrologiumRomanum die 12 2 suis, ut qui eam prior invenxssetgladio Irucidaret.
Julii hscc babcl : Toteti S. Marcianm virginis e*lmar- •- Cum aulem invenissel eam Dumanui, interfecit eam
lyris, qua pro fideCltristi bestixsobjecla, atque a tauro
•o cum multis aliis in prmdicto monte ; et poslquam am-
discerpia mariyrio coronalur. Julianus vero in Cbro- i- pulalum esl ejus caput, illico B. Quileria accepit illud
nico de novem sororibus agens : Marciana, inquit,;, tn manibussuis, el porlavxtadTZ stadia, usqueadprm-
patsa est Toletianno 155, aliquanlo posl sorores, 12 2 diclum sepulcrum, ubijdcet in civituleAdurensi. Nuuc
Julii, quo anno Dexier ejus meminit, el nos cum n Marguelizza vocatur, ad parvum redacta oppidum
ipso quidquid adipsam pertinet elucidare curabimus. S. in rcgno Toletano. Addit auclor Thesauri Concio-
S. Quiieria. Hoccinter cacteras sorores notissimaa nalorum martyrium B. Quiieriae accidisse circa an-
est, utpote cujus res geslas multi llispanoruni de-',- num Domini centesimum, in ipsis primordiis, qvibiis
scripserinl, prsesertim Marieta, Hb iv, part. i, c.:. cospilChrisiianismusin Fr»ncia, temporeB. Dionysii,
327 FLAVn LUCH DEXTRI CHRONiCON. 3.8
BIVARH COMMENTARIUS.
non tamen in particulart designat annum ipsius, A desuiit quibusarrideat,Basiliam nostram illnmfuisse
quod Dexter facil. lnvocatur sanclaunde Quileria prc Basilissam , quaeconjux S. Juliani mariyris Antio-
rabidis curandis morsibus canum; intcr coc- cbioepassi exi-tens in virgiuitatc perseveravit, cujus
leras preces, quae in ordiue S. Bernardi diu supei festa dies ad 9 Januarii agitur, et corpus una cum
ejusmodi segros consueverunt lieri, pracsenim in sponsi superioribus annis translaium fuit ad coeno-
camobio Sanctae Mariac Montis Salulis, dioecesis bium S. Juliani deSamos : sed tamen chronologia
Conchensis, hacc collccla praecipuum locum habel lemporum id non patitur, nam S. Julianus sub Dio-
el effectum saluberriinum : Prmsla, omnipotensDeus, cletiano passus esi. Sancia vern Basilia, non minus
qui B. Quiteriam t irginiiale et marlyrio et decorasti, ul quam 160 annis prius : his scilicet diebus de quibus
sicul in lua virlute diabolum colligavil, regem cum agimus. Ut interim sileam mortis generis et nomi-
multa plebe convertil, ita et a rabie diabotica, el a num ipsarum discrepanliam, aliera siquidem raar-
cunctis infirmitatibusejus assiduis precibus nos facias lyrii palmam adepta esl, altera in pace quievii, una
liberari.Per D.iV.,eic CtiminVita quani descripsimus, earum Basilia, aliavero Basilissa nuncupabaiur.
hisiona colligationis diaboli desit, cogimurasserere, Non possum auiem praelalum bymniim ob ejus
eam pro brevitaie in Breviariis affeciata, praeter- elegantiam reticere. Dabo iljum praedictis vcrsibus
missam; quod tamen diini Quileria degeret in soli- resecatis.
tudine montis Orise putamus contigisse. O vos propagonobilis
Octava in ordine sororum fuit S. Basilia, seu Ba- Catillii,Lusiadse,
sitla, ut alii scribunt, quse a sororibus nulu angeli Nobiliores ac fide,
discedens Syrmiuin civitatem pervenil, ubi pro tein- _B Quamvoseratis sanguine.
porali seternani vitam mercata est pretio sanguin s Genivera,ac Eumelia,
siii. Erat aulera Syrmium Baeticoecivitas, ubi S. Pe- Germana,et Basilia,
Felix quadrigavirginum,
trus apostolus episcopum constituerat B. Epoenelum. Et fortecalcarmartyrum.
Dc eo el de urbe ipsa alibi mulla diximus, annis 50 (Hicsuperiorarepones.)
et 100. De eadem Basilla Equilinus, lib.xi, cap. 130, Quibussororesreliituas
ni.im. 252, inquit : Basilla sancta in Syrmio ipso die Si quinquevellesaddere,
obdormivil in Domino, videlicet 29 Augusti. ln Ro- Coetumbealumfaceies
NovemetiamPieridum.
ntano eiiam Martyrologioagitur de ea, ipsa die, nisi IstoenovemMusx<optimaa
qiiod pro Syrmio, corrupte legitur Smyrna : diciiur Nonneprofanismelius,
nnmque. Apud Smyrnam nalalis sanclm Basillm. Mi- Valumsacratapeclora
rum vero ab utroque nec virginilatis , nec marlyrii Caloredivoaccenderent?
ejus menlibnem fieri. Julianus tamen virginem el Nonsic Olympusfacibus
Irradiatfulgentibus:
niaityrem agnoscit, sicut sorores ejusreliquas, dura
ail: Sttb hoc tempus S. Quiteria, Genivera, clc Ba- Cumnoxfoecundasubrigat
Arlus soporelanguidos.
silia virgines et martyres, filim L. Catellii, elc Agno- O vosmfractaeMartyres,
scunt et aniiqua Breviaria Hispanioe,in quibus legi- El virgines-caslissimai:
mus : quw omnes per diversa loca a perseculoribus Signumvestris Virginibus
comprehensmmartyrium consummarunt. Specialiler Tulistisad martyrium.
aulein de martyrio S. Basiliae agit Julianus paulo . Gaude,sacerdosOvidi,
inferius, quamquam in ejus codice mendose pro _ Tu Bracarensispontifex,
Qui meruistililias
Syrmio, habeatur Syria, ait enim : Jn Syria (lego in Tot ad polostransmitlere.
Syrmio) sanctmBasilimsororis S. Quiterim Hispanm
celebratur. la Adeste,sacraevirgines,
martyrium Hieronymusde Higuera Sy- Necvota supplicantium,
riam legens in codice suo , ceciiiit elegantem sacris Yoces, preces couiemuiie
hisce virginibus hymnum, a Sandovale Tudense epi- Quasfundimusox animo.
scopo in historia Tudensis Ecclesiae lypis cnsum, in Faveteverislacrymis
quo inultis laudibus effert, qtiodomnes mundi parles QuasanteChrislumfundimus,
Ct tlle vestris precibus
Sanguinc istarum Virginura ac sororum nobilitatoe Mitisdet indulgentiam.
fiierint; cum Basilia occubuissct in Syria Asioe,
Germana Carthagine Alric.c, caeterajvero in Europa; Ultima recenscri solel intersorores S. Wilgefortis
ailsiquidem: vel Liberata, de qua proecipue fere agit Dexter. Tru-
Te Syria, 6 Basilia, gillns ait, post discessum sororum , Liberalam quee
ColitqueGermauamAfrica: inler cmteras eminere videbatur in fide etreligione,
Et Geuireraniproxima tuo exemplo et sanctis verbis genlilet mulios conver-
Tudensisurbs Oceano. tisse; dumenim degeret vitam solilariam in quodam
EumeliamqueAbobriga deserto, concurrebanl ad eam mulli tum Chrisliani,
Colit,caputGallaecia; tum eliam gentiles. Duo vero dubilari queunt de
Cultu frequentansannuo,
Canturesultansdebilo. ipsa, alterum tangil marlyrii genus, alterum urbem
Per Africas,perqueAsia3, D in qua accidit. Molanus quein Baronius in Romanum
Europa:per conBnia, Mirtyrologium transtulit, in crucem actani trium-
Dispersaenulu ccelico, pliasse contendii, Brevinrium Segunlinum et Palen-
Orbemsacraslissanguine. tinum decapitalam profitetur; ait enim : Dimissis
0 ter felixHispania, igilur cunctissororibus ad regna ccelorum,landem B.
Tribuscontentaparlibus; Lxberala mullis tormenlis cruciata ; cum a fide avelti
Tres partes suasconspicit,
Vestra rubentes purpura. non posset, capitis abscissione migravit ad Dominum.
Et sic tiberaia a fluminis submersione( quando nata
Fateor non mihi priscis illis, aurcisque fidei saeculis, est), liberala.ab infidelitatis errore (per baplismum),
difficile admodum creditu videri, quod delicala virgo liberata a corruptionecarnis (nam pro pudicilia scr-
in Hispania orta , marlyrium in Syria obiret, cuin vanda passa est), liberala ab ergastulo corporis per
multa ejus rei in superioribus suppeiant exempln: martyrii iriumphum libera pervenitad Chrislum. Sed
et nec mirum , nec novum esset dcvotionis ergo in ulrumque passam probabile est, et alia plura tor-
Palaestinam peregrinari. Sed vero veriorem lectio- mcnta; facile siquidem credi potest, priinum in cru-
ncm Syrmii rcputo , el cum Syrmium in Hispania cem actam, deinde cura iu ea niulio lerapore Cbri-
cognoscamus, non egcmus in alienas, distantissi- stum Deum prsedicaret, ne populum tolum ad ipsura
masque regiones sanctam Basiliam perquirerc. Non perduceret, caputillt abscissum fuisse. Crucis etentm
5.9 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONlCON. 330*
BIVARII COMMENTARIUS.
supplicium mortem non illico inferre illud satis A sam fuisse; et demum (quod in Thesauro Conciona-
comprobal, quod Marcus ait cap. xv : Pilatus autem lorum et in Equilino habes lib. i, cap. 54) extra ur-
mirabatur, si jam obiisset,posl sex videlicel lioras a bis muros decollatam fuisse. Apud nullum autem
crucifixione; et Andreas qui triduo in cruce vixit. auctorem praeter Baronium legitur verae affixa
Consuetum autem fuisse gladio tandem occidi semel cruci : et Isidorura in Mozaravi Breviario, qui sic
in crucem actos , ex illo deducitur, quod in Joanne canit in Cjus' festo : Ambiens crucis palronum in
legimus cap. xix : Veneruntergo mitites, et primi qui- cruce suspendiiur, quod lamen de equuleo intelli-
dem fregeruntcrura, et alterius qui crucifixus est cum gendum omnino esl; ut suo loco iu Comment. 3
eo; ad Jesum aulem cum venissent, et viderent eumjam an. 300 fusius demonstrabimus.
mortuum, non fregerunt ejus crura; nec tamen sine Quam autem urbein S. Wilgefortis, seu Liberata
vulnere mansit, sed unus militum lancea latus ejus suo sanguine consecraverii, non convenit apud om-
aperuit. Et si antiquorum monumenla evolvamus, nes. Julianus videtur asserere apud Castraleuca
iuvcniemus crucem, patibulum et furcam, qusc pro Lusitaniae oppidum occubuisse. nam inquit: Victo-
eodem supplicii genere habebantur, apud Callistra- riapassa dicitur Cordubm,el Wilgefonis vel Liberala
ium 1. capilalihus, § famosas , ff. de pcenis; ei Isi- in Lusitania ad Castraleuca. Ptolomasus in Lusilaniae
dorum, v lib. Origin., non fuisse uliimum suppliciura tabula cjus meminit in Cellicis populis. Eruditus
damnalorum. Hoc Barouius in Notis ad 7 Aprilis Gaspar Losada in ms. defensorio leclionarii Scgnn-
colligit ex illo Suetonii in Nerone cap. 49 : A Senatu tini pro virili contendit Castraleuca esse oppidum
judicalum, et qumriut puniatur more majorum. lnter- nobile in episcopatu de la Guardia sive Egitaniensi
rogavil, quale estet id genus pmnm; el cumcomperisset, " hodie Caslelblanco nuncupatuin; nam Castraleuca
nudi hominis cerviceminseri furcm (ecce primum in esl Lalina-Graeca dictio ex Castro, qiwd La-
crucem agebalur reus, quid deinde?) corpus virgis ad tine Casieilum, et ^EUXOTOV, leucoton, quod Groece
necem cmdi; et tandem e saxo prmcipitari, eic Non album sonat. Unde Leucoihca, Alba dea est. Subti-
dissimiliter hodie in Anglia regiae majestatis rei in lisadmodum raiiocinatio, si non repugnaret Dextro
crucem agnntur: fune deinde abscisso, semivivi qui boc loco exprcsse asserit passam fuisse Amphi-
gladiis conciduntur. locbii, quae urbs Auriensis est. Audiendus sane
El hsec dixerim pro his, qui sola leclione lextus Dexter est prae Juliano. Addo quod Castraleuca cu-
Marlyrologii Baroniani conienti crediderint S. Libe- jus Ptolomxus meminit, nequaquam est Castel-
ratam verae cruci affixam fuisse , quod ego tamcn blanco, nam oppidum illud silum erat in populis
minime affirmavcrim; constat qtiippe ex anliquis- Celtieis, inter Ulissiponem et promontorium Sa-
simis Hispanicarurn Ecctesiarum inonumentis, non crum, ibi enim a Ptolomoeo ponitur; at Castelblanco
quidem in crucem actam fuisse, sed cum multa tor- superius multo est prope Egitsniam inter Durium
inenta invicto animo superasset, tandem capitis ab- et Tagum. Objicit tamen nobis Dextri verba ad
scissione viiam finiisse. Quod vcro de cruce dicitur, ann. 308 aientis : In Lusitania Civitate Caltensi qum
de equuleo inlelligendum omnino esi, quod sub illis prope Castralmlia sita est (Al. sed corrupte, dictaest)
verbisnon est dubium comprehendi, mullis tormentis S. Wilgefortis floret, pro fide et pudicitia moriem
cruciata, cum a fide avellinon possel, etc Equuleum passa,, elcontendit legendum esse Castraleuca, non
vero nonuumquam crucem vocari solitum a veteri- vero Caslralselia; ut legit Julianus. At ex his verbis
bus, ipse cardinalis Baronius in Nolis ad 22 Januarii in primis non babemus (etiamsi legamus Castra-
declarat inquiens : Habes etiam equuleum formam c^ leuca), quod mnrtyrium ibi passa sit, sed quod flo-
quodammodoexpressissecrucis, stml hmcverbaTheo- ruerit anno 308, quod quidem translalo Uluc cor-
phili (socii S. Dorolheae) pendenlisin equuleo, Ecce pore contigisse potuit. Quinimmo adliuc floruisse
modo Christianussum, quia in cruce suspensussum. Castrisleucis non habemus.sed in civilate Callensi quas
Addit vero auclor VitaeS. Dorothesc, id recte Theo- propre Caslraleuca est. Callensis autem civiias in
philumdixisse, equuleus enim, inquil, crucis quam- Lusitania non aliaquam Porio sedes episcopalis esf
dam similiiudinem gcrit. Conlendit itaque Baronius uude ex utroque nomine Porlucalle dictum omnes
equuleum fuisse ereclum stipilem, validum el cochlea- sciunt, et expressit Mariana lib. i Hist. c. i in-
tum, qui transversumhabeal lignum, quod inlendatur, quiens, in ostio Durii quo defluit in Oceanum fuisse
ac remiltalur, ad quod ligata membra disiendantur, olim Gallem urbem, nunc Caia, ex qua et Poriti coa-
torloris arbilrio'; juxta illud S. Romaui inartyris luil Portucalle, ct a Portucalle Lusiiania nunc Por-
apud Prudentiura in Peristephano hymno 10: tucallia nuncupatur. Demus auctorem classicum Lu-
Miserumpuiaiis,quodretortis pendeo siianum, et quem ipse Loiada plurimi facit Resen-
Extensusulnis: quodrevellunlur pedes; dium : is vero in tractalu de municipio Eborensi
ait : /VotifissimaCallensis urbs, hwchodie Porluqal-
Compagonervisquod sonatcrepantibus. lensis dicitur. Do itidem Carolum Elusium , etjVr-
Vocabant igittir crucem omnem slipitem ereclum noldum Milliuin idipsum asserentes in Synonymia
exquo reus pendebat. Unde Seneca lib. dc Consol. locorura Geographica apudOrtelium. Fateri proinde
ad Marciam , Video, inquii, istic cruces, non unius oportet sanctam Liberaiam Ampbilochii posl soro-
quidemgeneris, sed alilir ab aliis fabricatas, sunt qui rem Margaretam occubuisse, inde autem translatam
capite in terram verso suspendant; atii per obscena D in Callensem civiiatem seu Portugallensem floruisse
stipitem agunt, alii brachia patibulo explicuerunt, etc. miraculorum fama anno Domini 308. Relineo autem
Quod igitur Wilgefortis in equuleo suspensa sit, et in Dextro lectionem Casiraloelia, cum Castraleuca
in eo dilacerata, in causa fuit, ut in crucem ncta non sint prope Callensem civitatem, et cerium sit
dicatur : plerumque lamen martyres inde ablati auctoritate T. Livii lib. xxvm Lseliumillum lota an-
gladio decapitabantur, ut de Theophilo prsedicto, tiquiiaie celeberrimum castra sua in diversis Hispa-
qui sc in cruce suspensum clamabat, Marlyrologium niae partibus locasse, quando illic Canhaginenses
ipsuni Romanum fatetur, inquiens : Equuleo acer- et Plioenices debellarel. Unde sicut a Vicelio Castra
rime tortus, novissime gladio cmsus est. Idipsum de Viceliana, et a Metello Castra Meiellinensia ,
sancta Doroihea asserit eodem die scilicet 6 Febr. quaedam vocata fuere, sic a Lselio Castrala3lia oppida
alte-
Habeo totius rei appositissimum exemplum in S. Eu- rum dictum luit prope civitatem Callensem. Quare
lalia Barcinonensi, de qua Romanurn Marlyrologium potius in codice Juliani mendum esse puto, et
12 Febr. die, asserit in cruce gloriosam martyrii Castraleuca, Caslraloelia legendum. pro
coronam accepisse : et lamen monumeuta Ecclesise Caeterum corpus sanctse Liberatx inde Seguntiam
Barcinonensis, et Breviaria antiqua Palentinae, et translatum fuit, de qua re hsecleguntur in aniiquo
Asturicensis referunt, in equulco a Deciano suspen- Breviario illius Ecclesiae: Posl manyrium S.Libera-
PATROL.XXXI. 11
331 FLAVIl LUCll DEXTRI CHRONICON. 552
A. C. 139. Hoc anno 6 Julii Trajanus Hadrianus moritur, illique successit in imperio Antoninus A. R. 890
Pius ab illo adoptatus.
Aulus Victor episcopus Barcinonensis prseest annis 38.
Ulisein Bsetica floret S.Quadratus episcopus.
Sancti Christi martyres Facundus et Primitius ex Csea urbe Gallseciae, ad Caeam
amnem pro Chrislo caesi sunt.
BIVARHICOMMENTABIUS.
tm, successu temporis, a Simone tunc Segunlino epi- Apietate
A denominatum, cum prius vocaretur Tilus
scopo, in hac aima Ecclesia conditum est, cujus tem- Aurelius Fulvius Boionios.
pore a Regulari in smcularem , Deinde auctoritate aposlolica 2. Auius Victor, etc Successit S. Theodosio, ejus
translata estanno Domini 120. illuslris Fre- sedis episcopo, dc quo Aucior dixerat ad annuin
dericus a Porlugalli lunc Seguntiensis, ac demumCm- Dornioi 100. Utrum vero immediate non Iiquet.
sarauqustanus sub hujus B. virginis nomine, regale 3. Utim in Bmtica, etc Ambrosius Morales lib. vin
Sacelluni construxil,ubi sanclum corpus mira fragran- Hist. c. 35 docet Uliara nuncupari modo Monte-
lia, arca argenlea, lapidea intro inclusa 15 Julii, anno M(ajor, dislareque a Corduba quinque leucas. Et
1537, e-itis tnirocufis honorifice translala (nam ejus- lib ix, c 41 asserit in Montis Majoris templo exslare
dem virginis camisia adeo recenti sanguine perfusa adbuc coluranam lapidearo , quaro Ulienses erexc-
eral, ac si heslerno die diffusus fuisset), simutque runt imperatori AntoninodcCiracallae, ul ex inscrip-
sanctorum Joannis et Thomce aposlolorum, Slephani, tione ejus liquet. Agit eadem in Antiquitalibus
lqnaiii, Blasii, Gamalielisetet Sixli, et plurimorum fol. 88. Ptolouyjeus meminii ejus urbisin Turditanis
martyriim, et confessorum, virginum reliquim vene- Baelicis, tamelsi nunc in ejus codice corrupie legn-
randm : concurrentibus undique popttlis, ut eidem mus Jutia pro Ulia. Errat vero Villanovanus ejus il-
translationi inleressent, el ul indulgenliam plenariam luslrnlor dum Veliam scribit, et asserit vulgo niinc
ab Hadriano VI, ClemenleVII, et Paulo III Rom. vocari Belia, cujus tamen nominis in Hispania nulla
tunc pontifice concessam, consequerentur : regnaute urbs, aut oppidum est. Uliacigitur seu Monte-Majori
in Hispania Christianissimo ac inviclissimo Romano- prope Cordubam floruit S. Quadratus episcopus,
rum imperalore Caroto V. Quod de indulgentia in "-, R cujus festa dies ngitur 21 Augusti in liomr.ni>Mariy-
graliam translationis utconcessa a abtribus Pontificibus rologio, et in Addilionibus Molani ad Usuardura : ct
Hadriano adepia apud Equilinura lib. vn, c. 90, qui tamen confundit
dicitnr, sic intelligo primura
anno 1522, eo morluo ilerum a Clemente circa an- hunc Quadratum cum Quadrato apostolorum disci-
nuttl 1524, sed re dilata usque ad Pautum, cujus pulo Athenarum episcopo, qui Hadriano principi
tcmpore translatio facta dicitur, tandem ab eo con- procbuit Apologeticum fidei: et dc quo supra egit
firlnata fuerit ad annum 1534. Quiescit virgo beatis- Dexter anno 128, et Hieronymus lib. de Script. Ec-
sima in sepulcro vario, ac mirabiii jaspide perpolito, clesiast., cum lamen diversi omnino sint, ut ipse
et ejus generis in Hispaniis praestantissimo. Cele- Equilinus fateri cogilur, nam lamquam de
braturque ejus feslum abel Ecclesia Seguntina cum Suoque iversis, deeis scribit; de discipulo apostolorum
officio duplici l classis, Octava, velut patronae. lib. v, c. 47, el de hoc nostro eoiscopo ]. vn. c. 90.
Vide quffide ea scripsil Albarus Lupus in suo Lusi- Quod autentisubdit :Scripsit et Parthicum beltum sub
tano Martyrologio, etc. Alphotisus Chacon in lib. cc; Severo principe gestum; el AvisiijCasiivitam, et gesta
Mafiyrura Karadignse, tametsi errel in temporei scripiioni trcididii, nequaquain convenire potest epi-
martyrii, quia sub Dioclettano passara suspicatur, scopo Atlieniensi, et apostoiorum discipulo, quan-
ciim certum sit sub Hadriano occubuisse : agnoscitL doquidem bellum Parihicum a Severo principe
tamen ipsam sororem fuisse sanctse Quiteriae. geslum fuit anno 200 Christi, quo tempore minus in
Sileiitio demum indigrium quod de S. Sila nutrices vivis erat Quadraius ille, qui lenipore Hadrianisenex
affert Julianus inquiens : Cutn Dqminum Bernardumi noscilur fuisse, utpote aposiotorum discipulus. Quare
archlepiscopum Toletanum per LusUaniamel Gallm- liber de Parthico bello alterius necessario auctoris
ciamcomitq.tussum,veni Jomarium (ubi caput ordinisi C ( erit. Ulriusquc memoriam agit Mariyrologium Rora.
militarls Jesu Christi esl), ibi prope templum , eratt Atlieniensis quidem 26 Maii, Uliensis vero 21 Aug.
S. Silavirgo ei mariyr, ubi corpus ejus servatur.Qume quamquam (quod iu nliis pleiumque accidit) nomen
credltur esse virgo, qiupcreavit, et educavit novemvir- urbis reticeat. Sed ciim alierius Qundrati episcopi
qines sorores, Quiteriam, Liberatam, et dies alxqs Lusita- ac sancii nuilus meminerit, saiis innuitur Uliensem
kal. No- esse, de quo ibi agitur.
txas.Colitur anniversarius ejus martyrii
vembr. Credilur pdssa non mullo post quam virgines s 4. S. CArtstt Muriyres Facundus, elc. Perseverat
passm sunt. .„,... hucusque oppidum et fliimcn Caeanon longe a coe-
Idem ipse Julianus lcslatur m Chromco m suamn nobio celeberrimo S. Facundi in Legiouensi tractn,
osque setatem perdurasse cultum celebrem omniumn olim lermiuo Gallacciorum Luceiisium; longe tamen
simnl sororuin . Mtate, inquit, mea colebantur magna a nobilissima reddita sanguine sanctorum Facundi et
religione S. Quiletia, elL.octo sorores ejus per Hispa- i- Primitivi fralrum. Narrant ipsorum gloriosum raar-
Catellii Severi [Al. tiinj,J, tyriura antiqua HispanireBreviaria, ex quibus recen-
nias, quosfuerunl filim Galtmcim et Lusitanim, civis
cottsitiarts et prwsidis 's tiores Viltegas, Maldonatus, Sanciorus , Trugillus et
Bracarensis, et ejus terrm reguli. Eral vero festus ip- i- alii accepere. Molanus et Galesinus hoc elogio illo-
safum dies 18 Januarii. rum celebrant annuam memoriain die 27 Novembris,
7. In eadem GallmciaS, Euphemtu, etc Diximus ts qua coronas immorialitatis perceperunt. In Gailmcia
satis de ea teftio int6r soforeS(Suas gradu. juxta fluvium Cmam, natalis sanaorum Facundi et
A. C. 139.—1. Hpcanno; eicDeannomorlisHa- i- Primilivi marlyrum quibus posl multa suppticia supe-
driani nOn convenil apud auclpres : Eusebius quem in _. rata, dtmscoronmab angelis detaimsunt. Quod Atticus
Baronitis sequimr, alfirinat obiisse aiino D.mini 140, ), " prmtor accipiens, Capiia, inquit, amputentur, ne locus
Cnm imperasset annos 20, mens. 11. Ainbrosius is str coronts.Supplicia vero qu;e prius dicuutur supe-
vero Mbrales cum Ontiphrio Dexlro consentiunt. De le rassc, ejusmodi referuntur in antiquis Breviariis.
die baec Sparlianus : Jlfpftuus est apud Baias vi idus ts Digitorura in primisamputatio, libiaruin in crassis
Julias, sepultusqueadtempus in VillaCiceroniana, Pu-t- compedibus compressis, carceris foetor, et horror,
teolis. Inde vero Romam translatus est, Julio Capito- )- ardens clibanus, in quo triduo Ulaesiperstiterunt,
lino el Dione testibus, qui omnes asserunt succes- i- cibi veneno mixti, ungulae ferreae, et laleribus appli-
gtsse illi Aitioninum Pium , Romae ortum , sic a cata flautma, super recentia vulnera; calxardens in
333 FLAVn LUCH DEXTRI CHRONICON. 334
A. C. 140. Antoninus Pius imperator, hoc anno pater palriae appellatur. A. R. 891-
141. Hoc tempore florebat RomaeGalenus medicus Pergamenus. 892.
143. Justinus philosophus librum pro religione tradidit Antonino. 894.
145. Valeniinus haereticus agnitus, durat usque ad Anicetum. 896.
Concordiaein Lusilania, quse nunc Besulci dicitur, Sancti Ghristi marlyres Donalus
et socii ejus multa passi [At. etiam].
149. Arianus philosophus Nicomediensis et Maximus Tyrius agnoscitur. 900.
150. Apotlonius Sloicus Chalcidius natione, et Basilides Syropolilanus, pbiiosophi illusires 901.
habentur, qui fuerunt Csesarispraeceplores.

BIVARH COMMENTARIUS.
ora immissus, oculorumque crudclis effossio: et ad A . Anlonino Pio anno Domini 149, tametsi eumdem
palum triduana ligatio et pensib, ac demum post prius scripsisset anno 143. In martyrologio aule.m
pristinam sanitatem miraculo sibi restituiam crude- Romano asseritur, illud dedisse Antonini successo-
lis excoriatio. Cumqueinhujusmodi formento S. mar- ribus, nirairura Marco Antonino Vero, el L. Anrelio
tyres versarentur (aiunt anliqua monumenta) quidam Coramodo, quod postannum 163comigisse oporiel.
ex circumstantibus magna voce clamavit, dicens; Eusebio Dexter suffragalur, datum videlicel fuisse
Videodetcendenlesde cmlo angelos duos cum duabus Amonino Pio anno Domini 143. Verum non unum
coronis, quas in manibus suis habent. Tunc Atticus dumiaxat, sedduos, eosquediversos libros scripsisse
jitssit exscapul ampulari, ne locui essel coronis; cum et nbtulisse diversis Caesaribus S. Justinum scribit
vero capiiaeorum ampularenlur, Iqc simul cum san- Hieronymus lib. de Script. Eccles.; ait siquidem :
guineemanavit. Pro Retigione Christi plurimum lab.qrav%l, in tanlum,
Quo autem tempore id acciderit, varie admodum ut Ahtonino quoque P.io, et filiis ejus, el Senatui, li-
scribilur. Nonnulli contendunteosoccubuisse Atlico brum conlra gentes scriptum daret, ignominiantque
et Praetexiato consulibus.videlicetnnnoDomiui 242, crucis non erubescerel: et aliunt librum silccessoribus
non alio (ut crcdo) moti, quam quia legunt judicem ejusdem Anlonini M. Antonino Vero, et L. Auretio
occisorem vocatum Atiicum, alii quod sub Helioga- Gommodo.Cum vero Romselibris et disputationibus
balo imper. 222, Lucas Tudensis, et Trugillus pro- sirenue propugnasset, habitu pbilosophorum ince-
pius ad verilatem accedentes , quod annn 168 sub dens, et Crescenlem Cynicum, qui rnulia adversus
M. Aurelio principe : Dexler vero, anno 139, inilio Chrislianos blasphemabat, rednrgueret, giilosuni, et
imperii Aulonini. Hi omnes ut minimura in eo con- -, " morlis timiduin, liixuriaequeel libidinttm sectntorcm
veniunt, quod inulto ante principatum Diocleliani esse; ad extreniura studio ejus, et insidiis accusa-
passi Sint, quare dubium non sit fatli Vassoeumin tns, quod Christianus esset, pro Christo sanguiuem
Chron. et MarinseumSiculum lib. v, dum eoscre- fudit.
dunl fuisse filios S. Mnrcelli centurionis legionensis, A.C. 145. — 1. Valentinus, etc. Totum hoc e
qut in persecutione Dioclctiani pro Chrislo vilam Chronico Eusebii desumptum est. Dimicarunt cou-
impendere non dubiiavil ad annura Domini 303. Et tra Valentinum antiquiorem Patres; Tertulianus li-
conseqtienter non recte Raronium in Martyrologio brum specialem contra ipsumedens, etvlib. de Prae-
Rotnano apposuisse, quod neque Usnardus, neque script. c 30, Iren. lib. n, c 4, Epiph. hseresi 51 et
Molanus, aut Gatesinushabebani, et cui reluctan'ur Thendor. postmodumlib. i hsereticarum Fabularum.
Breviaria Hispaniaeantiquiora, et cum eis Morales Fingebal impius somniaior xxx soeculn, et ex eis
lib. ix, cap. 40 etlib. x, cap. 19, et Anlonius Yepes mares 15 et totidem feminas, et illorum comniix-
centuria Benedictina 3 anno 752, cap. 2, nimirum tione ortum Chrisium, immissumque in ventrem
SS. Facundum etPrimitivuin filios fuisse S. Marcelli, Virginis, a qua (meniiebatur) non plus, quam a ca-
et occubuisseDiocletiani tempore, ait siquidem, In nale aqua susceperat.
Gullmciaapud Cmam fluvium sanctorum Facundi et 2. Concordim, elc Agnovit in Lusitania urbem
Primiiivi filiorum S. Marcelli martyris, qui sub Dio- Concnrdiam Piolomseus, cujus situationi respondet
cletiano imperatore et Attico prmside passi sunt. oppidum Tomas, ubi S. Silam Quiierise et sororum
Utrurnque a texlu Martyrologii resecari oportet. nutricem requiescere diximus, propeque defluit Be-
A.C. 140.—Anfontnus,elc Tantumdcm babet Eu- selga amnis, a quo Besulci nomen accepisse videtur
sebius inChronico, et ex eo (ut apparei) Isidorus in C ( apud Dextrum. Celebrant vero memoriam sanclorum
suo, sive is sit Hispalensis, sivc Corduben-is , quod martyrum Donati et sociorum, ad diem 17 Febr. anti-
suo loco examinandum erit, anno scilicet 384. qua'Mariyrologi», Romanumet Usuardi, et ex recen-
Hoc ipso anno perrexit in cceltim S. Honoratus tioribus Galesini, diebus duobus, id est, prsedicto, e( 23
olim Totetnnus antistes, cujus memoriam S. Bratilio Martii, meminitque eornmdem Equilinus lib. xi Cata-
celebral iu Additiouibus ad M. Maximum, inquiens : logi c. 150, num. 69; fuerunt vero socii S. Donnli,
S. Honoralus in Hispania celebralur, naiione Canta- Secundianiis el Romulus cum sociis aliis 86. Roma-
ber, episcopusToletanus; qui dum prmdicatper diver- num Martyrologium haec de illis habet. Concordim
sas provincias, et ad patriam Conchanam prwdicatio- sanclorum martyrum Donati, Secundiani et Romuli,
nis gratia revertitur, moritur confessorglonosus 51 De- cum aliis octogittla sex ejusdem coronw consortibus.
cembris, anno Domini 140. Plura diximus ad ann. Cseteri fere eisdein verbis iiluhtur. In eo vero falli-
132etl38. tur Galesinus, ih Notis ad 17 Febr. quod suspicetur
A. C. 141. — Hoc tempore, etc. Idipsura de Galeno occubuisse sul? Juliano Apostata, anno Domini 364,
scripsit Hieronymus in ChronicoEusebii, hoc anno, cum, ut vides, sub Aiilonino passi sint. ;
et Isidorus in suo. Agant de ejus gestis inedici, ^ A. C. 149. —Arianus, etc. Tpsissihia in Eusebii
... vcrba : '
quorum princeps est. Clironico leges boc anno.
—
A. C. 143. Justinus, etc. Tabulse ipsae ecclesia- A. C. 150. — Apollonius,''etc. Ab eodemmutua-
sticoeejus rei mentionem faciunt ad diem 13 Apri- tum hoc est, nl.si quod e>(>rimit]Eusebius nomen
lis, ut in marlyrologio Romano videre est; quo die Veri Coesaris, cujus Praeceptofes fuisse dicuniur
mnrlyrii S. Justini philosophi meiitio fit. Consule D Apollonius el Basilides. Credil a.uteni Baronius ad
Paulum Orosiumjib. vit, cap. 14. Circa annum vero 1 anuum 189 Apolloniiun hunc Calchidium prius qui-
qiii» ipse librum pro Religione imperatori porrexit, dem eilinicuin, pnstea verb f.hristianum, ac demuiu
Baronius tomo Annal. n, existimat obtulisse illum Cbristi mariyrem exstitisse.
 535 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONlCON. S_6
A. C. 155. Toleti patitur S. Marciana, filia Calellii Reguli Lusitanioe, sororque octo aliarum vir-A. R. 906.
ginum, Ml\o [Al. Licentio], et Laterano coss.
1156. Sub Aniceto papa venit Romam S. Polycarpus, qtii doclrina sua et exemplo vitse 907.
mirabilis, multos ab erroribus liberat.
BIVARH COMMENTARIUS.
A. C. 155. — Tbteti patilur, etc. Tota haec sanct» A Dum inter nmbrassequitur,
Marcianae memoria librarii aut scriptoris oscitanlia Oblataex templocoelitus
Secluditurmaceria.
ad annnm 255 in codice Caesaraugustae impresso Vinctadeinde stipite
translata erat. Constat autem in hunc locum redu- Profanavoceincluditur:
cendam esse, quod in ea de anno passionis virginis Sed posnasfert blasphemia,
agattir, qui fuit 155 Domini, ut expresseafatetur Ju- Ruinasetincendia.
lianus in Chronico, non aliunde quam Dextro id Emissanamque bestiis, .
mutualiis, 3farciana, ait, passa est Toleti anno 155, Leo percurrit percitus:
12 Julii. Sane Marcianoe no- Adoraturusveniens,
aliquanto posl sorores, Non comesturusvirginem.
strae Toletanae ciim Martiana Africana conligit, quod Taurusdehinc prosiliens,
Emeriiensi Eulalise cum Eulalia Barcinonensi : no- Forma et mugituhorribili:
. minis quippe et aliquarum passionum similitudo con- Sulcabatejus teneras
fusionem historiae attulit; qua semel parta non de- Papillasictu vulnerans.
fuit, qui pluralitatem negaverit, tinam ex duabus At fera pernix corpore,
conficiens. Sic in itlis prorsus factum est; ulraque Et maculosotegmine-:
Letbali dente ad ultimum,
Eulalia dicebatur, vulnera, equuleum, ungulas fer- Membrapuellaelaniat.
reas, facesque ignitas ulraque perpessa est : addi- Post hostriumpbosanima
tum deinde ab utriusque ore in columbae candidis- Vincliselapsacorporis;
simae speciem , evolasse animas in eethera. Hinc Plaudens petit ad libera
Equilinus de Emeritensi agens lib. i, c. 54, quae IV T> Summipoli fastigia.
Deo Patri, elc.
idus Decembris celebratur, asserit Barcinonse occu-
buisse, ex duabus unam conficiens. Nihil minus
Marcianis conligit, nam praeler nominis similitudi- Quod in sextoversu dicitur, Sed pmnafert blasphe-
nem, non dissiinilibus marlyriis csesaesunt, utraque mia, Ruinas et incendia, ad id lendit, ut denotet bla-
enim feris objecla, a lauro dilacerata est. Quare Ba- spbemum illum, qui eani ad feras tradi vociferavit,
ronius in notis ad 12 Julii, unam dumlaxat credidit blasphemise, luisse poenas (vocnbatur Budarius, na-
fuisse : reluctanle tamen textu ipso Romani Marty- lionc Judaeus), nam ubi devolmvirginis spirilus exivit
rologii, qui alteram CaesareseMaurilaniae in Africa, de corpore, eodem lemporis punclo Budarii blasphemi
alteram Toleli occubuisse fatetur. De Africana inquit, domus, cum omnibus qui ibidem fuerant, divino arsit
Qttinto idus Januarii, seu dle 9 ejusdem, in Maurita- incendio. Frequenler a Judmis Budarii parentibus mdi-
nia CmsariensiS. Marcianm virginis, qum bestiistra- ficari tentata est, et cecidit in ruinam, multique qui
dita, martyrium consummavil. De Toleiana vero : exinde ad strucluram saxa collegeranl, portare visi
Quarto idus Julii, seu 12 die ejusdem, Toleli S. Mar- sunt sepulturqm. Manel usque hodie de illa domo
cianm tiirgintitet martyris, qum pro fide Christi besliis mlerna thanyris beatas sentenlia, el in mternum man-
objecta, alque a lauro discerpta, marlyrio etcoronalur. sura perdurat. Hoccad verbiun desumpsi ex Vita
El reluctanlibus etiam, ut vides, Dexlrn Juliano, S. Marcianae, quse in biblintheca raonasierii S. Ber-
qui Toleti passam referunt, sororemque fuisse octo nardi exlra muros Toleianos in codice membraneo
aliarum virginum et marlyrum. Additque Julianus : ms. ac pervelusto asservatur, per omnia cum bymni
Mentio fit allerius Marcianm in Martyrologiis, et licel historia concordanle. Eadem brevius habet Equili-
obierit a tauro dilacerata, lamen hmc (Toletana) al- G nus lib. n, c 58 sed sub nomineS. MarcianseCsesa-
tera longe vetustior est. riensis. Qtiod vero sancta Marciana fecit, occnsionein
Mirum est quantis fuerit prseconiis B. Marciana a sibi martyrii quoerens fractoidolo, probibilum pnstea
Toietanis veteribus decantata : de ea siquidem pro- fuil a concilio Eliberritano can. 60 in haec verba
prium ac solemne officium exstat in Breviario go- aiente : Si quis idola fregerit, et ibidem fnerit occisus;
thico, ubi bymno sacro referlur, qualiter divino acta quatenus in Evangelio scriptum non est, neque inveni-
spiritu idolum supra fontem exactum contriverit; tur sub apostolis umquam faclum, placuil in numero
capta autem ac flagris caesa, et lenohibus tertio tra- eum nonrecipi marlyrum. Qualenus vero id licuerit
dita, miraculoso repente inter virginem et lenonem posthtas a Constaulino leges de idolorum deslru-
apparente muro, tertio etiam liberata; bestiis deinde ctione, dncte exponit Baronius nd 9 Aprilis occasione
data ad devorandum, a leone deosculata fuerit, a S. Eusychii, qui ob eversum Forlunse fanum a Ju-
tauro ad papillas vulnerata, denique a leopardo mo- liano Aposiata cacsus est. Nostra vero Marciana a
dico morsu interempta evolarit ad sponsum. Audi, lege canonis exempta conspicitur, quod ante conci-
queeso, bymnum hacc dulcius personantem : lium passa sit, ___lioetLaterano consulibus, ut Dex-
ter docet. Irrepserat codici impresso Dextri men-
Sacraetriumphummartyris dum, ut pro Laterano legat Licencio, cnm tamen
CelebretvoxEcclesise: consiet ex Onuphrio et aliis anno Domini 155 con-
Camoenasit cunctisuna, sulatum gessisse L. yElium Aurelium Caesarem, Pii
Marcianjcin laudemvirginis.
Qusepassionispraemium, Augtisti (ilium, et Sexiilium Lateranum : atque hinc
Dum tendit,adipiscitur: J) manifestum fit, nequaquain martyrium MarcianaeTo-
Ultro ad paUestramglorise lelanoe virginis rejiciendum in annum 255, ut idem
Audet promptaconcurrere. codex habebat, sed in ann. 155, uti ex consulibus
Haecnamque astantemdaemonis convincilur.
Cernens,allisit effigiem: A. C. 156. — 1. Su6 Ant'c«lo,etc. Si Chronolo-
Sub cujuslarga perpetinv
Fluebat uhda gressibus. giara Romanorum pontificum Baronianam sectare-
Moxflagris cassatrahitur mur, omnino cogeremur.a Dexlri sententia resilire,
Celsaad prselorisatria : cum enim ille asserat, Anicetum sedere ctepisse
Atque ludisillicitis[_/. aedilibus] anno Domini 137, quo per marlyrium S. Pius
Prosternit membravirginis. ejus prsedecessor sublatus fuerat, ex ejus senlentia
Quamprsedopudicitiae, fieri non poluit, ut anno 156, Polycarpus venerit
537 FLAVIi LUCII DEXTRI CHRONICON. 338
Blandoein Hispania patiuntur S. martyres Bonosus et Maximianus. .
A. C. 160. Canhagine Hispaniae Modestus et Julianusflorent.
Interamnii Flavii Domnina virgo cum sororibus egregiis Clirisli martyribus.
Pclagio Toletano pontifici succedit Patruinus, vir fidelis, prsesidet in illa sede
annos 29.
BIVARH COMMENTARIUS.
Romam, sedente jam Aniceto, Caelerum relucianlur A Flavii in Hispania sanclus Proculus martyr. Omnes
Baronio B. Irenaeus, D. Hieronymus , et Eusebius; vero codem die passi sunt, nimirum Aprilis 14.
illesiquidem, nimirum IrenaeusLngdunensis lib. in , Galesinus codem die hoec babet : Inleramnii S. Pro-
cap. 3 inquiens,/s enim est (scilicet Pilycarpus) culi tnartyris, et sanctmitem Domninmvirginis, et so-
qui.sub Anicetocumvenissetin Vrbetn , multos ex his ciarum , qum ob prwclaras fidei confestiones, martyrii
quos prmdiximushwreticosconvertil ad EcetesiamDei, coronis donatw, mlerna perfruunlur ciloria : citatquc
unam et solam hanc verilalem annnniians ab apostolis veieres mss. codices, ei Bedam et Usunrdum. Equi-
percepissese , quam et Ecclesia tradit. Hieronymus linus vero lib. xi, cap. 130, nuni. 121: Proculus, in-
quoque libro de Script. Ecclesiastic in Polycarpo , quit, martyr, et Domnina virgo cum sociis virginibus,
haecait: Hic propter quasdam super die Paschm qum- ipso dte Inieramnii passi sunl. Usuardus el Romanuin
sliones , sub imperatore Antonino Pio, Ecclesiom in Mariyrologium sic leguni : lnleramnii B. Proculi
Vrbe regente Aniceto, Romam venil, ubi plurimos cre- tnartyris, ittm S. Domninmvirginis cumsociisvirgini-
denlium Marcionis, et Valenlini persttasionedeceptos, buscoronulm. Consentiiqne Ado codem die. Baronius
reduxit ad fidem. Poslea vero, regnante M. Anlonino, crcdidit Interamnii in llalin passas fuisse, quasi non
et L. AurelioCommodo,Snitjrnw igni Iraditus esl. Pro- csset urbs nlia' ejus nominis in orbe. Sane Ptob-
fecto si sub Aniceto venit, et Auinninus Pius co morus duas Interamr.es in Hispanin describit, alte-
tempore regnabat, Anicelus anie annum Domini ram in tractu Astnriensi prone lucum Asturum scu
163 sedere coeperat, quo tamen ipse Antoninum . Ovcliim, altcrnm non longe ab ipsa Asluricoc urbe,
niorluum afGrmat; undc nullatenus ponlificatus Ani- qnoenon solum Interamnii nomen, sed Flavii cogno-
ceii differri polerit ad annum 107, ut ipse conteiidir. 'mcn liabuii, eo quod in Flavii Vespasiani honorem
Eusebius vero per omnia con;onat Dextro, ait enim " erecla sit. Nam , ut auctor cst Morales libl ix llis-
in Chronico: Anno 136, Anicetus x Romanmecctesim tor. cap. 25, multoe in Hispania urbes ab eo Flavim
episcopalum tenet, snb quo Polycarpus Romam ve- denominata: sunt, ut Flnviobriga, Iriaflavia , Flavium
niens multos ab hmreticoerrore correxit. Adde Am- Brigantium, ctintcr caaterasInteramnisFlavia : dicta
brosium Moralem exactissimum Clironographum, quidem Interamnis scu Interamnium [aliis Inieram-
qui ab anno Doniini 153 asscverat S. Anicetum se-- num] quod inter amnes duos sita fuerit. Existima-
dcre coepisse; cui Dominicus Tempesta Romanus vit Morales ejusmodi Interamninm Flavium esse
subscripsit in Vilis Summorum Poutificum Romac oppidum Fuente en Calada, in episcopaiu Astii-
edilis anno 1596, cum (iguris. ricensi una leuca et dimidia a Nucalensi mohas-
2. Rlandm in Hispania, eic Addiium est in His- terio distans. C.tterum peniuis a vero diverlit, cum
pania, ad differentiam allerius urbis ejusdem nomi- Fuente en Calada non sit inlcr amnes sita , et prnpe
nis in Lucaenia, seu Basilicala , regni Neapolitani sit anliquissimiim ac nobile nppidum Benavenlum,
provincia exisiente, cujus memiriit in tabulis Iialiae non solum interamnes exisiens, sed inter uberesac
Piolomaeus; qui in Hispania simililer Blandam cog- magnos fluvios Ezlam , et Orbigum, hinc inde Bena-
noscit in LalaelanisTarraconensibus; nunc vocatam ventuni non tam circumdanles, quam tangenles.
Blanes; auclnribu-- Floriano de Occampo, Villanova, Quare dubium non sit Benavcntum olim nuncupatum
et Arnoldo Millio. Hic igilur marlyrio coronati sunt fuisse Intcramnium Flavium : ipsumque suo sanguine
sub Anlonino principe Sancti Christi martyres Bo- rubricnsse sanctissinios Clirisli pugiles Proculum,
no-us et Maximianiis , quorum memoria cum bene- Domninam et sorores. Et ne quis ultra dubitet, lia-
diclione permanet in Martyrologiis die 21 Augusti, C bemus Itinerarium Anlonini imperatoris.exquo enii-
ubi Ado alfirmat etiam aclus martyrii ipsorum ix- meratis distantiis , id manifesle dediicilur, nam in
Stare. Usuardus similiter inquit: Eodem die sancto- itinere Asturica Tarraconcm tfansiius per Interam-
rum martyrum Bonosi et Maximiani, quorum actus nium aunotatur; iransilur vero necessario per Bena-
habcntur. Equilinus lib. xi, cap. 138, num. 218 ait, ventum , non vero per Fuentencaladam. Ibidera asse-
BonosusetMaximianusmariyres passisunt xn kalend. riiur Inlcramnium Flavium 50, milliaribus ab As-
Seplembris; quorum gesta Ado dicil haberi. Galesinus Inrica distare : ideirTqucasserit Antoninus in ilinere
vero Bedain quoque ipsorum meminisse refert, et Bracara Asluricam, cujns iniiium est Salabiana, et
ait: Hoc ipso die sanctorum martyrum Bonosiel Maxi- in alio cujus inilium Lamia : repelit etiam idipsum
miani, quorum r-espro fide fortiler actm leguntur. In in itinere Asttirica Burdigalam : quac omnia simul
Romano Marlyrologio uiliil de actis diciiur, quoniam, adduxi, ne quis puiet in numcro 30 rnilliarium
ul Baronius in Notis aniinadveriit %jam excidisse mendum irrep.«isse.Hinc autem manileste iiitenliini
(proh dolor!), cumdispendioglori;e sanctorum viden- iiostrmn deducitiir; quandoquidcm ab Asturica iisque
lur, nusqiiam enim repertoe sunt, sed dabit Deus ip- ad Fuenlencaladam non interceduni 30 inillia pas-
sis actis aliquando lucem, ut confidimus. Vide ejus- suuni, id est, leucae decem, sed 18 milliaria scti
dem nominisaliosad annum 508. leucae sex : ab Asiurica yero usque Benaventum
A. C. 160. — 1. Carthagine, etc Suscilavit cardi- 30 milliaria seu lcucnc 10 reperiri cerlum est.
nalis Baronius metnoriam sanctorum martyrum Mo- 3. Pelagio, etc Pelngio Tolelano pra?suli succes-
desti et Juliani Cartbagine passoruin, quoe librario- sissc Patruinum sive Paternum (al. Patruinus, al.
rnni incuria a Romano Maftyrologio exciderat; et in Patrinus, dictus fuil) ex Chronologia Toletanorum
anliquismss. codicibusRomacinveniam subhis verbis O anlistitum liquet, quam cum conciliis Gothicis in
expressit-.Pridie idus Februarii (s>u die 12ejusdem), lucemediditarchiepiscopus Lonysa.Mirumvero quam
Carthagine sanctorum marlyrum Modesti et Juliani. a vero aberraverit, cum dixerit ipsum interfuisse
2. Interamnii Flavii, etc. Deerat in cxcuso Dexlro primo concilio Tolelano, inibique snbvertisse h;i're-
r.omenurbis ubi sancta Domnina ciun sororibus suis simPriscillianirepullulantem. lllud siqnidemcelebra-
roarlyrii coronam percepil; legendum vero occu- " tum fui.t anno Domini205, nt stio loco monstrabi-
buisse InteramniiFlavii convincit S. Prnculus, qui, nt mus, quo tempore vel ipso Loaysa leste erat Toleli
omnes fatentur, in eodem ac ipsa oppido passus fuit, praesul sanctus Asturius, cnjus nomen inter 19 epi-
et teste Dextro inferius anno 175. Interamnii Flavii scopos qui illicastitcrunt reperitur. Patruinus autem
marlyrium consummavil; ait siquidcm : Interamnii vcl Patcrnus,vqui primo loco recensctur, eral-eni*
539 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON. 340
A. C. 162. Hoc anno nonis Marlii Antoninus Pius mortuus est. Succedunt illi duo : unus A.R. 913.
M. Antoninus Verus, alter Aurelius Lucius Cejonius.
165. L. CaesariAthenis sacrificanti ignis in ccelo ab Oriente in Occidentem, nec sine 916.
miraculosa visione ferri visus est.
166. Vologesus rex Parthorum*provincias vicinas depopulatus est. 917.
167. Seleucia Syriseurbs cum 300 millibus hominum est capta. 918.
Apud Pisas Peregrinus philosophus rogo, quem ex lignis compositis exstruxerat,
vivum se superinjecit.
168. Masiaein Hispania ad locum Dorotensem S. Pasycrates, mirabilis vir conversaiione
[Al. conversione], et omnibus operinus suis. 919.

BIVARIl COMMENTARIUS.

scopus Bracarensis: quod inferius loco citato Osten-,A lasset, toti Syriss formidini erat. Verum a Romano
denius, et in Commentariis ad ahnum 386. Et ipse exercitu iterum bello capta duce L. Caesare cum
Loaysa facile id animadvertereanno poterat, cum inier trecentis millibus hominum, quod etiam cum Dexlro
Palruinum et Asturium, qui 405 erat episco- narrat Eusebius hoc ipso anno : Orosius quadraginta
pns, intercessisse referat alios septem : Turibium, millia capta relert.
2. Apud Pisas. etc Habet eadem ipse Eusebius de
Quintium, Vinceniium, Paulatum, multos Natalem, Olym-
annos in poniifi- Peregrino philosopbo, scd anno sequenti.
pium, et Andentium , qiios A. C. 168. — Masimin Hispania, etc D. S. Pasy-
cio muncre explevisse dubitim non est. Quare nulla
ratione fieri potuit, ut Patruinus Concilio illi circa crate agunt Martyrologia Bedae, Usuardi et Roma-
annum 400 interfuerit. Ifnmo vero floruit ante mul- nunt, ad diem 25 Maii, qui cum marlyrio coronatum
tos annos, sedilque 29, videlicet ab anno 160 usque narrant cum S. Valentione et duobus aliis. Inepsit
acH79. Ageraus de eo inferius ad annum 185, el208. vero codicibusipsorum mendum , dum pro Masxa,
A. C, 162. — Hoc anno, etc Cardinalis Baronius quidam Mcesiam, alii Mysiam legunt. Idque ex eo
differt Antonini Pii mortem in sequeniem annum satis convincilur, quod tola Mysia, sive Mcesia nulla
163, sed Dextro suffcagaliir Eusebius in Clironico sit urbs seu oppidum, cui Dorostorus nomen. Ptolo-
inquiens :Anno Domini 162, apud Lorum villamsuam, raseus quidem lib. m, c 7 in Mysia Dorticumagnoscit
12 ab urbe miiliario moritur, anno viimsum 72. M. (sed nonDorostorum)siitim juxta Danubiumamnem.
Antoninus, qui et Verus xiv Romanorum regnavil, Hinc accidit, ut ignoranlibus loci nomen , non uno
etL. Aurelius Coinmodus, ann. 19 mens. 1. Impe- eodemque modo ab auctoribus nominetur. Theodo-
raverat Pius aiuiis 22, mens. 7,dies 26. Ambo "R retus lib. m, cap. 6 vocat Dorostolum , et ipsum in
Caesares communicarunt in nomioihus ___lii, Aure- Tbracia constituit, videlicet exlra Mysiam saltans :
lii, Veri et Antonini, differebant tninen in praenomi- Cedrenus in Compendio historioe, Distram, iitcardi-
nibus Marci, et Lucii. Hic vero L. dicebatur etiam nalis Baronitis nptavil, ad ipsum diem 25 Maii lit. b.
Ceionius, et Commodus. De hac nominum diversi- Nec mirum quod inveniri locus non posset, tjui non
tate, et concordanlia agunt Julius Capitolinus in erat. In Hispania vero non Moesia, seu Mysia, sed
Pio, Dio in Hadriauo, in Justinus in Apologia ad An- Masia urbs fuit, de qua Pliuius referl, quod Masias
toninum, Spartianus Hadriano, Theophilus An- ulterioris Hispanise urbe Iateres fiebant, qui siccali
tiochenus, et Galenus lib. coiitra eos qui de lypis in aqua non mergantur. Stephano quoque Masia ad
ac refert. lllud Tartesios, seu Bselicos pertinebai; eoque nomine
scfipserunt, qtios Baronius sequitur non urbs dumtaxat, sedet regio ubi circumfusa Masia
famen aniinadvertisse placet, M. Aurelium ex pi-
teriiaUnea ab Hispauis originem duxisse, cujus ni- nuncupabatur; quod itidem Vitruvius aliquando fa-
mirumaiavus Annius Verus Hispanus fuit, id quod tetur, quaraquain ipse perx scribat Maxiam : cor-
Jul. Capitolinus, et ex eo Morales annbtavit lib. ix, ruplius apud Ptolomocum prope Hispalim Maxilia vo-
cap, 28. Ipsi quoque multoe memoriae in , Hispaniis catur. Villanova in tabula stue veteris Hispauiac
erectae sunt; e quibus hodieque Mnlac;e durat An- co- hanc in Turdelanis Bseiicaejuxla Termarium raon-
lumna marmorea cum inscriptione. M.Aurelius, tem constiluit: quo loci nunc argenti vivi fodinoe ,
nimi- Almaden vulgn, consislunt. Masise igitur Tartesiacac
tonius , Pius , Augustus, etc B-fcinnnoe alia,Antonini
rum : FauslxnmiAiig. Imp. : M. Aurelii iu Hispania sanctuni Pasycratem etejus socios inco-
Antonini Pii moite et succes- ias fuisse, el inibi ad Dorolensem locum floruisse,
Aug.DD. Deniqne de consonat
sorum ejus eleclione Orosius lib. vn, cap. non ambigo. Facilis sane apud Groccos auctorcs
14, • r, transitus fuila Mairtoein Moitrta,semel vero hoc er-
^ scribi potuit, cum Pon-
A, C. 165.; —-L. Cmsari, etc Ita prorsus Eusebius rore admisso, facilius M0O-I«
in Cbronico hoc ipso anno, et pene eisdem ver- tica illa provincia utroque scribatur modo. Quo vi-
bis, nain inquit, L. CmsariAthenis sacrificanti ignis deas quantam bistoriae ecclesiaslicae lucem Dexlcr
in cosloab Orienle in Occidentem ferri visusest. afferat. De sanclo Pasycrateetsociis egit etiam Pc-
... A. C. 166. — Vologesus, elc. Haec*quoque habet trus Equilinus lib. xi, c 130, hum. 151, consullo ta-
idem Eusebius anno 166. Orosius vaslasse inquit men a noihine urbis abstinuil, ob incertitudinem
Armeniam, Cappadociara, Syriamque lib. vn, cap. scripturoe.
17. Contra Vologesum, belluin Parthicum destruc- Ejusdem urbis, provinciae, et ioci credendi sunt
lum ost, de quo mulia Dio in Antoniuo, Misus pri- fuisse sancti martyres Cliristi Jutius ct Hesychius,
mum Severianus dnx Rumanoruin militum, gentes quos Latina Marlyrologia Bedae, Usuardi, Adoniset
cum vita, lelo confossus amisit; L. vero Caesar M. Rommum celebrant, apud Deroslorum27 {ut aiunt)
Aurelii Antonini litiae desponsatus, vicioria potitus in Moesia passos : Julium quidem dieB. Maii, in
est. Qua de re lege Xipbilinum et Juiiura Capitoli- baecverba : Dorostori in Mysia passio Julii, qui
num in Antonino. tempore Alexandri imperatoris, cutn essel veteranus
A. C. 167. — 1. Seleucia, etc. Adest in promon- et emeritm militiw, comprehensus ab officialibus,
prmsente cum idola
torio SyrioeAntipchenae Seleucia olim a Seleuco Ni- Maximo prwsidi offertur : quoconslanlissime
canore condita, testeJosepho iib.xvm Antiq. cap. 16, exsecrarelur, et Christi nomen profile-
Lucas narrat Act. xm , retur, capitali sententia punitus est. Cum autetn (addit
quam S. Paulus peragrasse
hodie Soldino dicia. Hanc Vologesus Parlhorum rex Equilinus lib. v, cap. 56 ) ad passionem duceretur,
cum cepisset, el circumjacemes provincias depopu- Hesychius quidam miles Christianus sibi amicitsimus,
511 FLAVII LUCII DEXTRI CIIRONICON. 342
A. C. 169. Marcus hoerelicus Hispanias petit; praemoniti vero Hispani a Petro epistola n , et A. R. 920.
sxpiusa Paulo, cum Carpetaniam adiit, Toleto pulsus; volensque Vaientiam Lu-
sitanorum corrumpere, in ea provincia male Iractatns, nonnullas mulierculas
corrupit, ab aliis vero irridetur.
L. Cacsar cum fratre Commodo de Parlhis triumphat.
BIVARIICOMMENTARIUS.
dum se suis orationibns commendasset, eumque.A naeus, qui de his quse Marco et suis in Galliis juxia
osculatus fuissel, a militibustenlus et ipse post diesZO Rhodanum acciderunt, subdit: Taliaautem dicenies
passusest, ut infra diceiur xvn kalend. Jutii, videlicet et operantes, el in his quoquequw sunt secundumnos
libro v, cap. 119, ubi iierum de Hesychio: /n carcere regiones Rhodanenses, mullas seduxerunt muliercs ;
(inquit) diebus pluribus maceratus, tandem in con- qum cauteriatas conscienliashabentes, quwdamquidem
fessioneChrisli gladio cmdente, martyrio coronalus etiam in manifesto exomologesimfaciunt. Caeteruin
est. Illud autem non leve ejus rei argomentum est, quomodo alise resiiterint ipse sic refert. Jam vero
qund de SS. marlyribus Julio et Hesychio inentio quosdamex (idelissimis mulieribus, qum habent limo-
nulla fiat in MenologiisGrsccorum; cum. tainen si rem Dei, el non sunt seducibites, quas similiterut re-
Mysioe,provinciae Groecae,martyres essent, ncqua- liquas affectavit seducere, jubens eas prophetare,
quam eorum meinoriam prietermiiterent. Cum vero exsufflantesel anathematizantes eum, separaverunt se
a Laiinis dumtaxat celebrentur, dubio procul Latini ab hujusmodi insano , qui se divinum spirare simula-
martyres sunt. Hoc autem scmel dato, Masiaaiia bal; pro certo scientes, quod prophelare non a Marco
assignari nequit in Europa, quam suis illiisirarint Mago inditur hominibus, sed quibus Deus desuper
passionibus praeter Roelicam nostram, de qtia egi- immiseril gratiam sxiam. Hoc sane est quod Dexlcr
mus. Nibil minus de S. Dasio episcopo ct martyre narrat hoc loco ei accidisse Toleti et Valentisc Lu-
sentio, cujus memoria fit in Romano Martyrologio silanorum; Cum Carpetaniam adiil,Tolelo putsus,
die Novembris 20 , Cum nollel in festo Salumi im- volensque ValenliamLusiianorum corrumpere, in ea
pudicitiis ejus consentire, sub Basso judice cmsusest. • provincia male tractalus, nonnullas mulierculas cor-
Siquidem Dorostori in Mysia dicitur passus, nnn -, -
" rupit, ab aliis vero irridetur. Subscribil IrenneoHie-
aliier quam prsedicti: ostendiinus vero in Mysia ronymtis in cnp. LXIV Isaise, dum ait : Gnosticos per
nullam umquam fuisse urbem Dorostorum. Et de Marcum jEgyptium, Galliarum primutn circa Rlto-
Dasio quidem Graeci, ciim ejus meraoriam colunt, danum, deinde Hispaniarum nobilcsfeminasdecepisse.
ignorare videulur quis fuerit; aiunt enim in Meno- Quod vero Dexter asserit, prmmonitosHispanos d
logio fuisse militem juventiite ac ptilcliritudine flo- Petro epistola II el smpiusa Paulo, Marco restltisse,
rentem, cum tamen ex labulis Romani Martyrologii non sic accipiendum est, ut soli ipsi admoniti cre-
constel episcopum fuisse; nisi velles mendum po- daniiir nb aposiolis; sed qund legenles Ilispani
tius irrepsisse Romauo quam Graeco Martyrologio. apostolorum Epistolas, Maccieffigiem ad vivum ex-
De sancto quoque jEmiliano martyre, qui lempore pressam etexsecrandampropheticis litieris ac docu-
Juliani Apostatse sub Capiiolino prseside, quod idola meritis invenerunt. Sane Peirus aposiolorum Co-
fregisset, mariyrii palmam accepit, Romanum Mar- ryphaeus lotam fere secundnm Epistolam contra fu-
tyrologium die 18 Julii crcmaiura inquit, siquidem turos hoereticos , et clarissime contra islum Marcum
Dorostori in Mysia; verum MenologiuraGraecoeum conscripsit, videlicet cap. n inquiens : ln vobis
aliter habet, Durosiuli in Mysia : ejusque memoria erunt magistri mcndaces, qui inlroducent sectas per-
celebris admodum fuit apud Groecos, nam et Basi- diiionis , et mulli sequentur eorum luxurias, per quos
lius iroperator ejus templum restiiuit aliquaudo, ut via veritatis blasphemabitur; et in avaritia ficlisverbis
Cedrenusauctoreslincompciidio Hislorine.inBasilio. devobis negotiabtintur : quibusjudiciumjam olim non
A. C. 169. — 1. Marcus, ctc De MarcoValenlini cessal, et perditio eorum non dormitat. Et infra : Hi
di-eipulo latissime egit Irenaeus lib. i contra haeres. verovelulirrationabiliapecoranaturaliler in captionem,
cap. 8 el 9; ubi haechabet: Marcus magicm impos- C < et in perniciem, in his qttm ignorant btasphemanles,
lurm peritissimus, per quam et viros tnultos, et non in corruptione sua peribunt, percipientesmercedemin-
paucas mulieres seduxit. Et infcrius : Maxinxeaulem justitim, voluptatemexistimanlesdiei delicias, ocxtlos
circa mulieres vacat, el hoc circa eas qtue sunt honeslm habentes plenos adullerii, et incessabilisdelicti, petli-
et circumpurpuratw, et ditissimw, quas smpe adducere cientesanimos instabiles; et alia multa, quse loiis ca-
tentans, dicit blandiens eis : Pariicipare te volo ex pitibus II et m pfosequitur. Paulus vero tum aliis
mca gratia; locus autem tnw magnitudinis tn nobis locis, tum in Epistola I ad Timolh. cap. IV idem
est, oporlet nos in unum convenire. Sume primum monuii : Spiritusautem manifesle dicil, quidinno-
a me et per me graliam. Adaplare ul sponsa sus- vissimis tentporibus discedenl quidam a fide, atten-
linens sponsum suum, ut sis quod ego, el ego quod dentes spiritibus erroris, et doclrinis dmmoniorum( en
lu. Consiiiue in ihalamo luo semen luminis; ecce magiam Marci), in hypocrisiloquenliutnmendacium,
gralia mea ascendit in le. Aperi os luum el pro- eic. In Epistola autem 11 cap. iu : Hoc autemscito,
phela. Cum autem mulier responderit : Numquam ait, quod in novissimisdiebnsinstabunl tempora pe-
prophetavi, nescio propheiare : invocationesquasdam riculosa : erunt 'homines seipsos amanles, cupidi,
faciensdenuvad stuporem ejus , quam seducil, dicit elali, superbi, votuplatumamatoresmagis quam Dei :
ei: Aperi os tuum, et loquerequmcumque, et pro- efhos devita. Quare?Vide Marcuni: Ex his enimsunt
phetabis. llla aulem seducla, et elala ab his, qum, qui penelrant domos et caplivas ducunt-mulierculas,
prmdicta sttnl, concalefaciens anitnam a suspieione, oneraias peccalis, qum ducunlur variis desideriis.Quo
quod incipiatprophetare., audel et loquiturideliriosa, nihil dici poteral clarius : neque defuit Apostolus
et quascumqueevenerint: omnia vacue et audaciter. iTJin Epistola quam ad HebroeosHispanos scripsit, eos
Et exinde propheiidemseipsam putat, et gralias agit de futuro Marci advenlu prsemonere, nam cap. ult.
Marco, quod parlicipavit ei suam gratiam : et remu- ail: Doctrinis variisetperegrinisnoliteabducx,optimum
nerare eum geslit, non solum secundam substantiw est enim gralia slabilire cor , non escis. Quid igitur
sum dationem (unde diviliarum copiam magnam col- rnirum si tot, tanlisque admonitionibus edocti ca-
legil ) sed et secundumcorporis copulationem, et se- tholici Hispani, viri et mulieres, Marcum haereti-
cnndumomnia uniri ei cupit. Vidisti diabolici hominis cum pessimum irridentes e provinciis suis cum de-
impostorani, sancti Irensei cooeviipsi vivis coloribus decorepellerent?
delineatam; sed numquid mulieres in Orientalibus 2. L. Cmsar, etc Concinil Euscbius in Cbronico
conlenlus fuit scduxisse regionibus? minime, nam pcne eisdem verbis. Lege Orosium Iib. vn, cap. 15.
et in Occidentem quoque venisse testis est ipse Ire-
343 FLAVII LUCIl.DEXTRI CHRONICQN. 344
A.C. 170. Perseculione orla in Asia, Polycarpus, Fioniusque patiuntur. A.R. 921.
Plurimi in Gallia, Hispaniaque ob Christi nomen inlerfecti.
171. Lues multas provincias invadit et Romam eliam. 922.
Romani contra Sarmaias, Dacos, Quados, Marcomanos pugnant.
S. Sother Romanam regit Ecclesiam satis afflictam.
BIVARII COMMENTARIUS.
A. C. 170. — 1. Persecutione, elc. Idem Eusebius A 2. Plurimi in Galtia, elc Cum quarta persecutio,
in Clironico sic ait : Anno Domini 170 perseculione quse sub M. Aurelio et L. Vero ortum habuit, uni-
orla in Asia, Polycarpus et Pionius feceremarlyrium, versalis toto orbe fuerit, cerlutn est, Gallias quoque
quorum scriptmquoque passionesferuntur. Fuit hsec et Hispaniaspenetrasse, qui vero tunc pro lide"Chrisii
a M. Aurelio excitata persecutio, quarla in ordine, eccubuerini, iion llquet. Gerebanl tunc in Hispania
si primam sub Nerone, secundam sub Domitiano, magistralum Valerius Julianus, Tarraconensis pro-
et lertiam sub Trajano fuisse dicamus, cum Dex- vinciae prseses, et Gallus Maximianus proconsul,
tero, ad ann. 86 de Domitiano asserente, quod se- cura Fabio Rustico, et ^Emilio Pontiano, tle quibus
cundam conlra Ecclesiam persecutionemmovit. Conso- agit Ambrosius Morales lib.ix Hist. cap. 38. Julius
nat Orosius citato c. 15 et Hieronymus nunc ciian- quoque Aliicus Accilianus sub eisdem principibus
dus. S. Polycarpi dies festus agilur in Romano fuil proconsul, ut idem auclor narrat capiie 40.
Martyrol. die 26 Januarii, ubi acta ejus summalim His igitur actoribus manyres multi in Hispania in
referuntur, verbis Hieronymi lib. de Script. Eccles.: coalumadvolarunt.Cujus rei nobile testimonium prae-
Polycarpus, ait, Joannis apostoli discipulus, et ab bet nobis Aurelius Prudentius, qui hymno sacro de
eo Smyrnm ephcopus ordinatus, tolius Asim princeps Csesaraugtislanis mariyribus affirmat non solum
fuit : quippe qui nonnultos apostolorum, el eorum qui una vel altera persecutione multos fuisse in Hispa-
viderant Dontinum, magistros habuerit et viderit. Uic nia mariyrio coronalos, sed in oranibus, lauictsi
die Pascliw qumstionessub An- ipsc de Caesaraugnstaloqualur, inquieus :
propter quasdam super Ecclesiamin
tonmo Pio imperatore, Urbe regenteAni-
celo (circa annum Domini 168) Romam venit: iibi B Ssevusantiquisquoliensprocellis
Turbo vexalumtremefecitorbem,
plurimos credenlium Marcionis, el Valentini persua- Tristior templumrabiesin istud
sione deceptos, reduxit ad fidem.Cumque ei fortuilo Intulil iras.
obviamfuisset Marcion, et dicerel: Cognoscisnos?re- Necfurorquisquamsinelaude nostrum
spondit, Cognoscoprimogenilum diaboti. Poslea vero Cessit, aut clarivacuuscruoris,
regnante Antonino, el L. Aurelio Commodo, quarta Marlyrumsempp.rnumerussub omni
post Neronem perseculione Smyrnm sedente procon- Grandinecrevit.
sule, et universo pqpulo adversuseum in amphiihealro Vide ergo , in omni persecutione in Hispania non
personante igni trddiius est. Agunl de eo Irenaeus ad- solum multns fuisse decoratos martyrio, sed quod
versus haer. lib. u c. 3, et Eusebius lib. iv cap. 14 eorum numerus sempersub'omni grandine crevit.
et lib. v,c. 24, el Gregor. Turon. deGloria Marlyrum A. C. 171. — 1. Lues, etc Eusebius sic habet
cap. 86 et alii. hoc ipso anno in Cbronico. Lues multas provincias
De sancti 1ionii martyrio agitur in eodem Mar- occupavit, Roma ex parte vcxata. De pestilentia bac
lyrologio 1 die Februarii sub his verbis : Smyrnm Terlulianus in Apolog. cap. 40 sic loquitiir : Exis-
et
S. Pionii presbyteri martyris, qui post Apologias timant omnis publicw cladis, omnis popnlaris incom-
pro fide Chrisliana conscriplas, post squalorem car- modi Christianos esse causam. Si Tyberis ascendit in
ceris, ubi muttos (ratrum ad martyrii toleranliam suis mosnia, si Nilus non ascendit in arva, si ccelumsletil,
exhOrtationibusroboravit; crucialibus multis vexalus , si terra movit; sifames, si lues : stalim Christianos ad
clavis confixus, el ardenli rogo superposilus , bealum Leonem. Scribit de eadem Julius Capitolinus in M.
pro Christofinem sorlilus est, cum quo et alii quindecim Aurelio, qui eliam affirmat Mauros eo tempore in-
passi sunt. Suspecla sunt raihi verba illa.posl Apoto- G valuisse, ac devastasse Hispanias, sed contra cos
gias pro fide Christiana conscriptas, in Usuardo enim bellnm per legatos gestnm esse. Galenus eliarn dc
qui totara habet periodura deliciunt; el si Pionius simplicibus Medicam. cap. 9, et dc Pracsagiis cx
Apologias scripsisset, non omisissel Hieronymus pulsu lib. ni, c 3, et lib. ui de Mortis vulgaris ^Egri-
ejus inter Scriptores ecclesiasticos meraoriam vene- tudine c 1, el lib. vi, cap. 9. Consule eliam Lam-
rari et annolare scripla; et Eusebius lib. iv llist. pridium, et Orosium lib. vu, c 15".Grassalam fuisse
Eccles. c. 14 aut alibi scriptoruin ejus ineminisset. luem istam lolum orbem, durasscque usque ad
Difficilius est quod hoc loco a Dexlro dicitur, in ea- annum 175 eo locopene dicemus.
dem perseculione, qua Polycarpus occubuisse; nara 2. Romanicontra Sarmatas, etc Concordal Eusebii
in ejus aclis, quaeapud Suriura exslant torao I, die Chronicon hoc anno. De bello isto contra Sarmatas
primo Februarii, in persecutione Decii passus legi- vel Sauromatas, Dacos, Quados , el Marcomannos
lur, Decio lertiura, etGrato secundura coss., idesl, agunt Romanarum rerum scriptores, et ciim eis
anno Dumini 254, non vero sub Lucio Vero, et card. Baronius lom II Annal. anno 171. Dum ad eos
M. Aurelio Commodo, et hoc potius probatur card. debellandos tenderet L. Verus imperator apoplexia
Baronio lum in Annal. lomo II, ad eum annuin, tum correptus occubuit, ut mox dicemus : Sarmatm ad
iu notis ad Martyrologium Romanum die 1 Febr. Cae- Seplentrionem degebant, quo loco nunc Poloui,
terumquidquiddeactissit,DexiersubscripsilEusebio, Rutheni, et Tartari habitant. Daci erant Danubio,
qui eadera ferescripsit veiba in Clironico,ei libioiv, Hercyniae linitimi, quos olim Hungarix
Hist. capite 14, versus finera iuquit, teslimonio epi- silvaeque parlem habitasse plerique tradunt, et postea in Nor-
stolaeSmyrnensisEcciesiae.Pioniumeoderaplanetera- jj yegiae loca maritima recessisse. Marcomanniinte-
pore quo Polycarpus marly riocoronatum fuisse. Quod riores Germaniae populi Hercyniaesilvoenccolae,ho-
licet Baronius interpretetur de eodemmense,autdie, die Moravi dicuntur. Quadi denique Bohemorum
ex his quaeinChronicoscribil coustatnon admensem, olim gens, sicut et Marcomanni. De qtiibus aliquaudo
vel diem, sed ad tempus ejusdem persecutionis esse Hieronymus scripsit : Sarmatm, Quadi, Vandali, et
referendiim, cum dicat, Persecutione orta in Asia innumerabilesalim gentes, equorum, et vulpium car-
(annol70) Potycarpus et Pionius Smyrnm fecere nibus delectaniur. Vide Orosium cilato loco.
martyrium. Astipulalur Eusebio Petrus de Nalalibus 3. S. Sother, etc. Sancto Anicelo marlyrii gloria
libro III Caialogi Sanctoruiu capite 68, ubi occisura coronalo, vigente admodum persecutione M. Aurelii
fuisse docet,auctore Eusebio libro IVHist., tcmpore el Coraraodi, S. Solher XII post D. Pctrum ad Ro-
Antonini imperatoris. manaeEcclcsieercgiraen assumpius est: XII, inquam,
-15 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 346
A. C. 172. L. Imperator prope Concordiam apoplexia"corripitur. A. R. 923.
173. Asianus Sardicensis offert Antonino apologeiicum. 924.
Apollinaris Ilieropoliianus episcopus clarus habetur.
Et Dionysius Corinthiorum episcopus: et Pynetus Cretensis.
175. Tanta per orbem internecio fuit ex grassante pestileniia, ut tolus pene exercilus 926.-
Romanus deletus fuerit.
Interamni Flavii in Hispania S. Proculus martyr.

BIVARH COMMENTARIUS.
sccundum Dextri, etEusebii.et aliorum antiquorum A habelur: agitque.de ejus aciis el scriptis lib. iv His-
opinionem, qui Clelum et Anacletum unum eum- lor. cap. 22. Hieronyiiius vero ejusdem cum laude
dcmque existimant fuisse yirum. Quo autem anno meminit tum epist. 84 ciiata , tum etiam lib. de
Sother electus fuerit, sub judice est. Cardinalis Ba- Script. ubi baec lcguntur capite 37 : Diouysius Co-
ronius in eam senlentiam inclinat, ut usque ad an- rinth^qrum Ecclesim episcopus tantm etoquentimet in-
num 175 non sit assiimptus. Aliis placei, assumplum dustrtm fuit, ut non solum sum civiiaiis et provincim
quidem anno 1G5, occisum aulem anno 171 ; quod populos, sed et aliarum urbium et provinciarum epi-
sequitur Oniiphrius, Morales el Tempesia. Sunt qui scopos, epistolis erudirel;e quibns est unu ad Lacedm-
ad annum 169 ejus assumpiionem referant. Eusebius tnonios, alia ad Alhenienses,terlia ad Nicomedienses,
vero hoc anno 171 pulat elecliim; ail enhn in Chro- . quarta ad Crelenses,quinla ad EcclesiamAmastrianam,
nico anno 171 : Sother Romanm Ecclesim episco- ,.el ad reliquas Ponti Ecclesias, sexta ad Gnossianos,
palum suscepit annos 14. Inler lantam opinionum et ad Pynitum ejusdem urbis episcopum; septima ad
varictatem ea dexteritate Dcxter usus est, ut solum Romanos.quam scripsitad Solheremepiscopumeorum;
tlicerct anno 171 Sotherem rexisse Ecclesiam , in octavaad Chrysophoramsanclam feminam.Ctaruil sub
qun plures conveniunt; iiirum aulem hoc ipso anno . imperalore M. Antonino Vero, el L. AurelioCommodo.
episcopalutn inierit, vel anten susceperit, in quo est Celebratur festum ipsius in Roinano Martyrologio ct
majus dissidium, minime definierit. . Usuardo die 8 Aprilis. In Romano additur : Romanos
A. C. 172. — L. imperator, etc Eusebius in Chro- pontifices adeo coluil, ut eorum epistolas publice le-
nico sic ait hoc ipso anno: L. imperator anno regni gere in ecclesia diebus Dominicis consueverit.
sui itono, sive ut quidam pulant 11 inter Concordiam, „ 3.Pynelus.ctc. Eusebiusin Cbronicosic: Clarusha-
"
el Altinum apoplexia exstinctus esl,[sedenscum fralre belur Pynelus (vcl Pynilus) Crelensis, vir etoquentis-
in veliiculo. Susceperal in Marcomannos et Sauro- _ sitnus. Hieronymuslib.de Script. Eccl. Pynitus (in-
mntas rebelles expedilionem; sed obiit in itinere quit cap. 7&)CretensisGnossimurbisepiscopus,scrip-
positus, uli superius diximus. Est autem Concordia sxlad Dionysium Corinthi episcopum valde eleganlem
Venctiarum oppidum non procul ab Altino , et flu- cpistolam, in qua docet non semper lacte poputos nu-
ir.ine Liquentise, de qua ngit Plinius lib. ui, c 18, triendos, ne quasi parvuli ab ulliino occupentur die ;
cujus nominis fuit alia in Hispania Baeiica, unde sed et solido vesci deberecibo, ut in spiritualem profi-
Concordienses populi dicli ab eodem Plinio lib. 4, cianl senectutem.Et hic sub M. Ant6ninbVero,et L.
c. 22. Alibi de ea dispuianduin ad ann. 418. AurelioCommodofloruit. Agit iler^umde cb Eusebius
A. C. 175. — Asianus Sardicensis, elc Concinil lib. 4 Hist. cap. 20 et 22, ,ci Nicephorus iibro iv, cap.
Clironicon Eusebii fere eisdem verbis : Antonino 8; Ejus vero festa dies in Mariyrologiis Bedae, Ado-
imperaloriinclylo Asianus Sardicensis episcopus Apo- nis, et Usuardi assignaiur 10 Octobris, qua nimirum
logeticum pro Chrislianis tradidil. Finl hic Melilo Romanum boc eum laudal elogio : In Crela Insula
n 'inine , Asianus natione , Sardicensis prsesulalu. B. Pyniti inter episcopos nobilissimi.HicGnossim ur-
Quid aulem dicitur Anlonino Apologiam dedisse pro bis episcopussub M. Anlonino Vero, el L. Aurelio
religinne Christiana , non de Anlonino Pio, sed de Commodofloruit; el ih scriptis suis velut in quodam
M. Aurelio Vero inlelligendum csi, qui etiam Anlo- speculo, viventemsui reliquit imagincm.
niiiiis dictus fuit. De Melitone hoec Hieronymus de A. C. 175.—1. Tanta ptr tolttm orbem, etc Eadcm
Scripior. Eccles. c. 34 i.Melito Asianus, Sardicensis verba habet Eusebius iu Chronicoad hunc ipsum an-
episcopus, librum imperalori M. Anlonino Vero, qui iC num. Dc eadem pestilcntia cgimus supra ad annuin
Fronlonis Oratoris discipulus fuil, pro Christiano 171, quo ccepitgrassari.
dogmate dedit, scripsil quoque et atia, dequibus ista 2. Interamni Flavii, etc. Superius in annotniioni-
sunt, quw subjiciemus. De Pascha lib. xi; De Viia bus anni 160 ostcndimus Interamnum Flavium anli-
Prophetarum lib. i, elc Hujus elegans el declamato- quam et nobilem urbem csse, quam nunc dicimus
rium ingenium Teriulianus in septemlibris, quos scri- Benavente, nobilissimaeaique exccllehtissiinoe stirpis
psil adversus Ecclesiam pro Montano, dicit, unum a Pimentelis comitatii notissiniam, inibique S. Domni-
plerisque nostrorumpropltelarumputari. Eidem ascri- nam virginem cum sororibus stiis cgregium sustulisse
bilur. liber de transilu Virginis, qui tamen inter apo- martyrium; nnnc yerodeS. Proculo marlyre sermo
cryphos niimeraiur a Gelasio papa, dislinctione xv, fil, qui in eadem civilate coronatus est. „st aulem
cap. Sancia Romana;sedutrum ejusfueiit.dubilatur. noo parva in scriptoribus confusiode S. Proculoln-
A. C. 174. — 1. Apollinaris, ctc Eusebius itidem teramnensi. Reperiuntur siquidera tres Proculi in
in Chronico id scribit, hocipso anno, vocatque eum eadcm urbe mariyrio coronati, quo nodo card. Ba-
Asianum. Hieronymus lib. de Scripl. Eecles. hacc ronius minus feliciter se expedivit; nam cum tres
liabet de ipso, c 36: Apollinaris Asim Hieropolitanus sint omnino diversi, ipse duosdunitaxat credidit, ut
episcopus, sub imperatore M. Antonino secundo flo- patet ex notis ad Roinanum Mariyrologiura die 14
ruil, cui et insigne volumen pro fide Chrislianorum Febr. et 14 etiam Aprilis, et 1 Decembris, quibus il-
dedit. Exstant ejus et alii quinque adversus Genles lorum memoriae annivcrsario ritu colunlur. Inler bns
libri, et de Veritate duo, el adversum Cataphrygas tunc Proculos primus, id esl, qui 14 Febr. corona do-
primum exortos, cum Priscitla, et Maximilla insanis _" natus est sempiterna, civis erat Alheniensis , Ronia!
vatibus, incipienle Montano. Agilur ejus festa dies iu vero existens cum concivibus suis Ephebo et Apol-
Roro. Manyrologio ad diem 8 Januarii. De eo ite- lonio, a S. Valentino Inieramneiisiinltalia episcopo
rum Eusebius lib. v Ilistor. cap. 6 et lib. v cap. 15 ad fidem perductus, paulo ptist ipsum marlyrio In-
et 18, et Hieronymus etiam epist. 84 , ad Magnum. teramnae coronari mertiit. De eo Martyrologtum Rc-
2. Dionysius, elc Euscbiiis in Clironico hoc anno manuin ea dic sic ait: lnteramnm S. Valentini epi-
sic liabet, Dionytius ephcopus Corinlhiorum clarus tcopielmariyris. Ibidem sanctortim 1'roculi, Ephcbi
347 FLAVU LUCH DEXTRl CHRONIGON. 348
A.CJ7o. Orationibus Christianorura, Auloninoad Quados pugnante,inlernccionemquesuordin A. R. 926.
180. timente, data est pluvia et vjctoria. 932.
- Antoninus consortem imperii facit filium Commodum.
Utriculi, quac( Baetisolim) civitas est in Baetica, prope Hispalim, natus Lucius,
floret Romse, ingenii laude prscclari.
Hoc tempore omnes Hispaniarum Ecclesise, sicut etiam alise totius orbis terrarum ,
a paganis pacem mercatse sunt.
BIVARII COMMENTARIUS.
et Apoltonti marlyrum, qui cum ad corpus S. Valen- A J interficerent. Exstant litt.er.t3M. Aurelii gravissimi
tinivigitias agerent, jussu Leontii consularis compre- lmperatoris, quibus illam Germanicam sitim Chris-
hensi gladio casii sunt. Referunt ejus acta, cum Va- tianorum forte mililum precationlbus, impetrato
lentini Vita, Pelrus in Catalogo lib. [in, cap. 122J, imbre, sedatam lestatur. Eam epistolam ex codice
Mombrriius tomo II ,et Surius lomo I, et ante eos ms. Vaticanaenibliothecaereddit Bnonins anno 176,
Rhabanus in Martyrologio xvi kalend. Martii.t Alter et Onuphrins lib. u Festorum. Mulli Romanarura
eiiam Proculus in eadem civitate passus fuit die 1 rerum elhnici scriptores ejus miraculosoepluvise, et
Decembris, de quo Romanum MartyfOlogium haec viclorioe meminerunt, sed lamen odio Christianae II-
ait : InteramnmS. Proculi cpiscopiel martyris , qui dei ducti, aliis gloriam attribuuni.JuiiusCapitolinus
post multa egregia opera a Totila Golhorum rege jtts- Marco ipsi Aurelio; Dio Arnuphi cujdam mago;
sus est decollari. Habet ejus acla Peirus in Calalogo nonnulli nescio cui Juliann mago. Caeterum recte
lib. i, cap. 15, asseritque de partibus Syfiae temporc Xipllilinus Dionem redarguil falsitatis, tumquia M.
Justini imperatoris Romamvenisse, eumqiie presby- AurClius numquam magos consuluit, aut eornin
terum ordinatum a sancto Valentino Interamnensi opere delcciatus fuit, lum etiam quia nemo talisAr-
pnntifice, eidemque par martyrium sublato sitcces- nuphis umquain memiuit. De victoria vero ipsa ope
sisse inepiscopatu, ac taudem jussu Totilsedecolla- Cbristianorum impelraia pluvia deQuadis ac Marco-
tiim. Existimo tnmen hunc iion ftiisse episcopum In- mnnnisreportala ngunt Clnudianus in vi Consulatu
teramnensem, sed Narnieusem,etValentinuiniIIum, Honnrii lib. i. Tertulinnus Apotog. cap. 5 et ad Sca-
cui successit in episcopatu, Naruiensein pariter, non pulam cap. 4, Etisebius iterum tib. v cap. 5, ex A-
Inlcramnensem praesulem fuisse,irrepsisseq'iemen- ,n pollinare Hieropolilano : de quo paulo superius egit
dum,ut pro Narniensi, Interamnensisdicaiur, occa- " Dexier. Exstat adhucinsigne tanii miraculi testimo-
sione ab alio ValentuioetProculo ejus urbisaccepta. nium in Columna M. Aurelii , Romse nunc Sancti
Moveor atilem ex eo quod Usuardus non legil Intcr- Pauli nuncupaln, ubi tota rei historia marmori in-
amnm, sed civitate Narnxa;ei in aniiquis mss. Mar- cisa cernitur, cujus copiam Baronius extractam Au-
tyrologii Romani codicibus, prsesertim in eo quod nalibus suis inseruit. Legioni autem cujus ope vic-
Romoein Ecclesia S. Cyrinci nmnium vetustissimum toria obtenta est, Fulniinatricis nomen indidisse
habetur.siclegitUr:Ndrnis natalisS. Procuti episcopi oinnes scribunt. Caelerummilites inea Hispanos ex-
etmaYlyris. Quidqufd de urbis nomine sit, certum slilisse satis testalur inscriptio'illa sepulcralis,
^est divtjrsum PfOculum fuis_ea primo illo, quando- quam Julius loschus ejusilem legionis miles Julio
quidein ille saecularis civis, hic episcopus , ille sub Secundo libefto suo posuit, et apud Moralem legi-
Romanis principibus Ecclesiam persequenlibus , liic mus sub his verbis lib. ix, c 38 : Julio Secundo qui
sub Toiila passiis est, mulios post annos. Duos au- vixit ann. xxxix. Maii D. X. C. Julius loschas, te-
tehvreperiri Valenlinhs episcoposet martyres, non gionis xn. Fulminatricis, liberlo bene merenli fecit.
miranduin, cUmaliasex actorum et martyrii,ac tera- Consule Orosium lib.vu.cap. 15.
pdfum distaritia valde diversos esse constet. A. C. 180. — 1. Anioninus, elc Consenlit Eusc-
De alio S. PfoCiilo martyre Interamnis passo fes- bius, cujus haecsunt verba hoc ipso anno : Anloninus
tiim agitiir die 14 Aprilis simul cum S. Domnina et Commodumfilium suum consortem regni facil. Qua dc
sociabus. Barohius ipsum cnm altero, de quo nunc reLampridius'iu Commodoct alii. Antnninum istimi
dixhnus, confohdetis episcopum fuisse existirdavit: non alium quam M. Aureliura intelligas. Gonsulc
et usqne ad Romanum Martyrologium mendum ir-I C Orosium, lib. vn, c 15.
repsil; cum lamen ante Baronianam illius correctio- 2. Utricuti, etc Strabo, lib. m Geographiae, inter
nera tiiulus episcopi in texlu deesset. Et sic prorsus praecipuas Baeticseprovinciae urbes, quario loco con-
legendum suadenl caeiera Martyrologia. Usuardus sliiuil Bastim, videlicet post Cordubam , Gades, ct
Solum habcl: Interamnis B. Proculi martyris. Item Hispalim. Utrum autem ab eo Baetisfluvius et pro-
S. Domninmvirginis cumsociisvirginibuscoronatm-Kt vincia totn Baelicadicta ftierit, an veio Civitas hxc
eadem vefba habent Beda et Ado, et consentit Pc- a iluvio nomen acceperit, definire non audeo. Latini
lrus*Galesinus, sic inquiens, InteramniiS. Proculi eam vocarunt Utriculum, quod qtiasi in medro uteri
martyris, item Domninmvirginiset sociarum, etc Pe- totius BxticoB conslilula esset. Hodie aliquantulum
trus quoqiie Equilinus lib. xi Catalogi Cap. 150, mutato noniine , Utrera dicitur, propeque llispalim
hiim. 121, hoecbabet: Proculus mdrtyr et Domnina existit. Hic igitur insignis ille Lucius , sui temporis
virgo cum sociis virginibus ipso die lnteramnis passi in oratoria facultate praeclarus natus, Romae post-
sunt. Quo videas niiltatei.us Proculum istum episco- modum vehementer Qoruit, cujtis cum magna laude
puni fulsse, sed dumtaxat martyrcm , sicut Dexter meminit Lucas Tudensis in prologo sui Chronici,
hocloco ipsum nominal, ct quem prius Domnina et dum brevem illustriuin virorum facit catalogum, qui
sorores illustraverant sanguine fuso nobilitarit. Alii in Hispania nati sunl.
igitur dnO Proculi in Italia, hic nutein in Hispania 3. ffoc lempore, elc Potuisse Lhrislianos vexatio-
iriumphavit. Vide quac de eo etDomnina diximus ad nem, quam abetethnicis patiebantur pecunia redi-
annum 160. mere, neryose eleganter docuit S. Petrus Alexan-
3. Oratibnihus Christianorxtm,etc. Fusius hoec per- f. drinus episcopus et mafiyr: idque constare ex Actis
sequitur Eusebius in Chronico , anno Domini 176.' apostolofum cap.xvn probantnonnulli :nam ibi legi-
_ Imperator, ait, Anloninus muliis adversumse nascen- mus,'quod exorta Thessalonicse seditione in disci-
_ libus bellis smpeipse intererat, smpe duces nobilissimos pulos, a Judseisvociferanlibus : Quoniam hi qui contra
urbem
deslinaral; in quibtis semel perlinaciter exercitui, qui conciianl, et huc venerunt, quos suscepit Jason,
cum eo tn Quadorum regione pugnabat, sili oppresso decreta Cmsaris faeiunt, regem alium dicentes esse
pluvia divinitus missa esl : cum econlrario Germanos Jesum. Concitaverunt autem plebem et principes civi-
et Samdlas futmina persequerenturet plurimos eorum tatis audienies hmc, Caeterum accepta salisfaclione a
349 FLAVH LUCII DEXTRl CHRONICON. 350
A. Cf 182. Antoninus imperator plusquam cenium leones exhibuit. A. R. 933.
Omnes Ecclesiacorbis pacem ab elhnicis pecunia sunt mercatse.
Srayrna urbs Asise terrsemotu conctissa ruit : ad cujus reparationem decenhalis tri-
butorura relaxatio data est.
Antoninus imperator in Pannonia morbo decessit.
Successit illi in imperio Romano Commodus filius.
185. Templum Serapidis celeberrimum in Alexandria incensum est. 936.
Irenaeus episcopus Lugdunensis insignis habetur.
Flaviobrigsein Hispania sanctus Victor mariyr, et socii ejus, qui varia excruciamenta
passi, necati sunt.
Plurima collegia juventutis per Hispanias ad clerum insiiiuendoe, proeserlim Csesar-
augustae, Tarraconse, Hispali, Carlhagine, Toleti, Braccarae Augustat, Illiberri',
praecipuisurbibus, prsesulum diligentia criguntur.
BIVARH COMMENTARIUS.
Jasone et cmterisdimiserunt eos. Accepla, inquam, A verba hoc ipso anno Domini 185. Consonat Iiiero-
salisfaclione pecuniaria a Jasone et cseieris, ut pau- nymusde Scriptoribus Ecctes., cap. 45, ubi fusede
lulum quiescerent a vexatione : donec secreto Pau- eo agit, et lestimonio Polycarpi martyris conlirmat
luni et Silam dimiiterent: unde subdit Evangelisia. fuisse discipulum sancti Pothini episcopi et raarlyris
Fralres vero confeslimper uoclem dimiserunt Paulum Lugdunensis, cui in ejusdem Ecclesiac regimine suc-
et Silam in Bermam. De htijusmodi redemptione seu cessit; Floruitque, ait, ntaximesub Gommodoprin-
mercatione vexationis suo a:vo fieri solila scribit cipe, qui M. Antonino Vero in imperium successeral:
Tertulianus lib. de Fuga in persecutione cap. 12 ; et-qui in egrcgio commeniario, qtiem de Monarchia
et c. 13 ail: Parum denique est st unus aut alius ila scripsit ad Florinum, versus fiiiem,, significat se
(pretio) eruilur : massaliter totm Ecclesim tribulum apostolicorum leniporum vicinum fuisse. Deconcilio,
stbi irrogaveruni. Si quo autem loco_ id _factum quod super,quaestione de die Paschae, sub Viclore
fuisse credendum est, haud dubium quin in Hispania, papa Lugduni S. Irenaeus celebravit, ngit Eusebius
nbi auri et argenti major erat copia, et Romanorum lib. v Hist. c 22. Coegisse autem ipsum circa ano.
irnmensa ejus cupido. Facile vcro fuit Tertuliano in 190, ex lempore pontificatus Victoris convinciiur,
Africa degenli Hispanae Eeclesise pecuniarise redem- qui quidcm sedere ccepit ab anno Domiur 186, juxla
ptionis noiiiiam habere, cum alias ex episiolis Cy- Onuphrium, Moralem, et velustiores: tametsi Baro-
prinni et Augustini liqtiido constet, Ilispanas et nius in ann. 194 rejiciat initium ejus pomilicalus.
Alficauas Ecclesias perpeluum inter se coramercium 3. Flaviobrigm, etc Ptoloniseus constituit Flavio-
el communionem babuissc. brigam in Autrigonibus Tnrraconensis Hispaniacpo-
A. C. 182. — 1. Antoninus, etc. Sic Eusebius in g piibs, ad litlusCantabriciOceani, quam nunc Fuente
Cbronico : Antoninus (id est, M.Aurelius Antoninus) rabia dicimus.si Villanovann proebemusfidem.Joan-
posi victoriam a Sarmalis, et Marcomannis reporla- nes Mariana cxisiimal esSe Bermeo, vcl non longe a
tam , adeo in editione munerum magnificusfuit, ut Bilbao siiam fuisse. Hsec ille lib. IV Hist. llisp.
centumsimul leones exhibuerit, videliccl populo Ro- cap. 4. Longe alia urhs fuit Flaviumbrigantium,
manoin ludis visendos. quod nunc in Gallaecia Betanzos nuiicitpaiur. Igitur
2. OmnesEcclesiw , etc. lta prorsus Terlulianus FlaviobrigiT!mariyriuin subiit S. Victor cum sociis,
supra relatus cap. 13 lib. de Fuga, dum ait: Parum imperante Commodo. Agitur eoruui festus dies in
est si unus, aul alius, ita (preiio) eruitur; massaliier Romano Mariyrologio dic 17 Octobris, ubi ejus socii
totm Eccletimtributum sibi irrogaverunt. Massaliter, vocanlur Alexander <-.tMarianus. Molanusetiam in
id est, non quaelibet seorsim, sed oranes orbis Additionibus ad Usuardum, eorumdem raeminil; Ga-
Ecclesise in unum corpus el massam collecise, pacem lesinus et alii recentiores Manyrologiorura auctores.
ab elhnicis pecunia mercatoe sunt. Lampridius ex Petrus liquiliniis lib. xi Catalogi SS. cap. 130,
Mario Maximovetere historico scribit de Commodo num. 293, Victorcm facil episcopum : nam nit,
imperatore, quod vendidilsuppliciorum diversilates et Viclor episcopus, Alexander et Marianus martyres
sepulluras. ipsodie passisuni: vidclicet xvi kalend. Novembris,
3. Smyrna, etc. Haecquoque ex Chrouico Eusebii seudie 17 Octobris.
mutuata sunt, ubi ait hoc ipso anno. Smyrna urbs 4. Plurima collegia, etc Vetustissimus sane Ec-
Asimlerrmmoturuit; ad cujus reparationem decennalis clesise mos fuit Christianorum filios una collectos ad
tribulorum immunitas data est. cleruni erudire, quo nimirum in juventute (atliolicoe
L<
4. Anloninus, elc. Consonat otiam Eusebius in fidei rudimeuia el sacras lilteras, ac mores honestos
Chronico. Antoninus, ait, in Pannonia tnorbo periil. imbiberent; et in his quoe ecclesiasticorum rituum
CommodusXV Rom.regnavit ann. 13.LegeOrosiuin, sunt, imbuerentur. Hinc videmus plerumque conti-
lnco citato. gisse, episcopos simulcum pueris mariyrio coronalos
—
A. C. 185. I. TemplumSerapidis, etc Eusebius fuisse ; nimirum cum pueris, quos sacras litteras et
sic, Templum Serapidis Atexandrimincensum. Cole- ecclesiasiicos ritus edocebnnt. De S. Blasio Seba-
batur ab „Egy,iliis Serapis sub bovis imagine, alio- slensi episcopo ac mariyre celeberrimo legimus in
que nomine Apis , el Osiris dici snlebat: a Grsecis eis actis el Marlyrologiis, quod una cum duobus
Pluto. De eo Pluiarchus libro peculiari de Osiride, pueris capite truncatus fuit: et de S. Eugenio Car-
et alii. Alia in Urbe incendia ejtis lempore contige- thaginensi cpiscopo scribit Victor Ulicensis de per-
riint; de quibus Orosius lib. vn. cap. 1(1,bocchabet: secmione Vandalica lib. m, habeturque in Rom.
Flagitia regis (Commodi)pmna Urbis insequitur; nam Manyrologio ad 13 Julii, quod cura eo passi sunt
fulmine Capitoliumictum , ex quo facia inflammatio plurimi leciores et infantuli : Erant hi numero duo-
Bibliolhecamitlam inajorum cura, studioque composi- decim, ait Victor, qui nec blanditiis, necminis ceden-
tam, wdesquealias juxta siias, rapaci lurbine concre- tes, ne a catholica divellerentur Ecclesia, (ortiter,
mavit. Deindealiud incendiumposlea Rotnmexorlum, viriliterque agenles, martyrii sunt adepti coronam :
osdem Veslm, et Palatium plurimamque Urbis partem quot nunc Carthago miro colit affectu, et quati dnode-
tolo comquavit.Haecille. cim apostolorum, chorum suscepil puerorum. Idem
2. Irenmus episcopus,ctc Eadem habet Eusebius pariter llispania vidil Pampilonae in Valente sanctis-
 351 FLAVH LUCH DEXTRI CHRONICON. ' ,552
A. C, 185. Patruino Toletano episcopo, Turibius Tolelanus praesul sufficitur, homo doctus', el A. R. 936.
eruditus : qui mulia incommoda ob fidei patrocinium ab ethnicis patilur. Hic nalus
, Romaedicitur ad Hispanias pervenisse; ad quera S. Irenaeus Lugdunensis episco-
! pus lilteris ejus provocatus, tamquam ad familiarissimum misit librura contra
haereses.
RIVARHCOMMENTARIUS.
simo episcopo, qui cum tribus. pueris necatus est A _ imo vero usitalum videri debet ab ipsius pracdeces-
21 Maii, de quibus suo locn cum Dextro dicturi soribus, ut de SS. Eugcnio, Honoralo, ei Hermolao
sumus ad annum Domini300. Inter collegia, quorum superiiis docuit Dexter : deinde post aunos viginti
memoria exstat, ad juvenluiem erudiendam olim in in proedicatione et peregrinatione tfansactos, ile-
Hispaniis erecta, celebre est illud quod Hispali rum rediisse Tolelum, ct.Turibio cedenle vel dece-
S. Isidorus erexit, in quo S. Ildefonsus collega fuit. dente, circa annuni Domini 204, deuuq sedisse pon-
DeeoJoannesMariana lib. viRerum Hispan.cap. 10. tificemannos quntuor; qui simul juncti cum illis 25,
Ad eum, inquii, culiusingenii capiendistudio Hispalim qnibus. priinum pra-erat, complent ntiinerum 29 a
missus, in collegiumquccooptatus Ildephonsus , quod Dextro designalum. Atque iia.lit, ut sedcre inroepe-
juventulis instiluendm ab Isidoro exstruclum fuisse, ril nnuo 160, ei quod anno 185 illi successerii Turi-
dictum est, viro doctissimoexpoliendumse, limandum- bius : anno vcro 208 habuerit successorem Quin-
qtte permisit: ab ejus latere non ante discessil, quam ctitini; et tolo boc leinporc solos 29 Toleti pootili-
omni liberali-disciplinqexcultus, disciplinarum orbem cem sederit. Favet ctiani nostrae scntentiae, quod si
dbsotvhset. Consonat lsidori vita, qusc in Ecclesiis Patruinus, cui Quinctius siiccessit, diversus esset
Hispaniaeaposlolicaescdis calctilo approbante in di- ab eo, ctii successit Turibius, diceretur a Dextro
vinis officiis quotannis legi consuevit; ibi sic enim ejus nominis secundus, sicut infcrius in Olympio
legiinus : C'onslru_t'(monasteria el collegiamdificavit; secundo ejusdcm Toletanae sedis ponlifice fecit
in quibus sludiis sacris et divinis teclioiiibus vacans, anno 424, quod lamcn peniius omisit, denoians
pltirimos discipulosqui ad euth confluebant, erudivit, unum euindemque Pairuinum fuisse.
inler quos fuit B. Ildefonsus, elcl Non dissiinili zelo "'_. De Turibio Toletano ponlifice inenlio babelur in
duclos constat vctustiores pru-cipuarum Ecclesiarum chronologin praesulum Toleianorum, qnam in lomo
Hispauioeproesules, qtiorum diligentia olim erccla Conciliorum Hispaniaecudit Loaysa pariler Toleia-
fuisse collegia juventtitis ad clerum instiluendae,saiis nus archiepiscopus : pohitiirque in ea Patruiui suc-
verisimiliter docet hoc loco Dexier : quoesane lunc cessor et proecessorQuinctii. Sed in chronologia an-
temporis rnagis nccessaria ef-nt, quaudo persecu- norum. qua designatur floruisse post annum Do-
lione gfassame, non erat inlegrum cuivis Chrisiia- ' mini 396, errat toto coelo, quod alibi monstravi-
norum filios suos ubivis ad clcrum erudire : tunc inus, videlicet ad annum 160. Qualis aulcm, quan-
siquidem prnecipuis in urbibus neccssum videbaiur tusque vir fuerit, solus Dexler docuit.
pucrosin collegia rcdaclos instiluere. De his iterum Qund autem asserit, S. Irenocummisisse ad illum
agil Dexler ad annum Domini 370, inquiens : Colle- quinque libros suos conira hiereses, novum procul-
gia jurenum ad clericalum educandorum, negligeniia dubio multis videbitur; nec mirum, cum solus Dex-
temporumintermissa ; ditigentia S. prmsutisAudentii ler (quod sciamus) id scripserii. Vcrum quaniquam
Tolelani, el aliorum ponlificumredintegrantur. id ipsius Irenaci tesiimonip manifes.e demonstrari
5. Patrunio, etc Aliis Patruintis dicitur, et qui- non possil, id tamen neqiiaquam scriptis cjus re-
busdam corrupiius Paternus. De ejus electione in pugnnt; quansine nomine illius ad quera dicati fue-
Tolelaiium pontificemegiinus ctim Dextro ad anniini runt, circumferuntur, quin potius ex eis salU veri-
160, inde aulem dubium non leve oriri videtur: nam similiter assertio nostri aucioris deducitur. Scripsil
ibi dicilur praefuisse annos 29, nimirum ab anno siquidem libros hosce Lugduni in Galliis ad ripam
160, in quo electus fuit. Pelagio, inquit, Toletano Rhodani, ut in prologo prirai fatelur, inquuns : iVott
pontifici succedit Patruinus, vir fidelis: prassidct in IC autem exquires a hobis qui inler Gallos degitnus, et in
ilta sede annos viginli et novem: nunc vero arino Do- barbarum sermonem plerumque avocamur, orationis
mini 185, asseritur, quod Patruino Turibius Tolela- artem, elc Mitlit vero eos ad dociuui elgraveni vi-
nus praesul sufficilur, niniirum post viginiiquinque rum, in alia regione commorantem, quoc Guostico-
duiiitaxat aimos, qui intersunt a 160 usque ad 185. rum fsecibusiufecin fucrai, non aliteralquc provin-
El augctur difficulias, eo quod inferius anno Domini cia Lugdiineiisis, de qua Irenxus lib- i, cap. 9 : Ta-
208, inquit auctpr : Quinctius episcopus Tolelanus lia, inquit, dicentes el operantes, et in /tis quoque
succedit Patruino, prmsidet in illa sede annis 12. Ubi qumsunt secundumnos regiones Rhodancnses,mulias
dno verilati minus consouare videntiir; nimirum seduxerunt mulieres, elc Quoeaiiiem provincia simi-
quod Palfuino successeril Quinctius seu Quihctinus, liicr ab eis depravata fuerii, ac Lugdunensis, Hie-
' cttm tamen superius dixcrit, Turibium ejus fuisse ronymus declarai in cnp. LXIVlsaiae, ubi affirnint,
successorem : et quod Patruinus sederit in sede To- Gnosticos Gulliarum primum circa Rhodanum, deinde
letana usque ad aiiiiiim 208. Sic cnim non sedisset Hispaniarum nobiles feminas decepisse,misccniesfa-
29, ut prius dixerat, sed 48, videiicet ab nnno 160 bulis voluptatem, et imperitim sum noinen scientim
usque ad 208. Ut boecdubia solveret, posset quis vendicantes.Et in epistola ad Theodoram laudat viri
exislimare duos luisse Patruinos in sede Toletana, ejus Lacini pielatem, quod vastauiibus Hispanias
sive mavis unum nuncupatum Patruinum, altcrum Basilidis principis Gnosticorurn baeresibus , nequa-
vero Palernum : quoruin unus praccesserit, alter quam suscepent Armigil, Barbelou, Abraxas, Bal-
subsecutus fucrit Turibiuin, et habucrit Quiiiclium saiiium, el ridiculum Leusibaram, coeteraque magis
succcssorem. Cum vero de priori illo diciiur se- r. porlenta, quam nomina, qux- ad imperitorum et
dissc annos 29, facile potuit mendum in scriplura muliercularum animos concitandos, quasi de lle-
- intercedere, ut pro 25 iegerel quis 29. Simititudo brxis fonlibiis hausta esseni, impudcnter jaclabant.
cnim illorum characterum 5 et 9, decipcre facile Et super cap. iu Amos, Ibcras ineptias vocat BJI-
potuit Iectorem seu scriptorcm. Id tamen probabile samiim, et Bnrbelon. Erat proinde aliquatenus Hi-
sit aliis, dum mibi aliud prcbabilius videtur, quo spania infecta Basilidis, Valentini, et Marci hxresi-
onmiaconslant, et non multiplicantur Patruini sine bus, nc proinde Iremci egebat medicamine, qui ni-
necessitate urgenti. Existimo iiaque Patruinuni, inirum in Orienle exaclissime inepiias illorum cal-
cum sedisset Toleli annos zelo praedicationis luerat, et in sua dicecesi pro viribus debellaverat.
- aul pcregrinationis ductum,25,reliquisse Turibium Cui vero arma sua Irenxus commodius inier Hispa-
" successorem in sede Toletana;
neque id novum, nos proelatos commitleret, qnam Turibio Hispauia-
355 FiAVII LUCIl DEXTRI CHRONICON. 554
A. C. 186. Thermae exacdificataesunt Romaejussu Commodi imperaloris. A. R. 937.
199. Apollonius egregius Christi cultor et senalor senatui Romano librum pro fidei defen- 941.
sione obtulit, et capite truncatur.
193. Commodus egregia populo Romano speclacula prscbuit. 944.
195. Commodus iraperator sceleratus in domo Vestiliani necatur. 946.
Successit in imperio Romano -Clius Pertinax, menses vi.
Pertinax obsecrantem senalum, ut uxorem suam Augustam, fdium Carsarem appella-
ret, repulit dicens, satis esse quod ipse nolens imperium Romanum suscepisset et
regeret.
Pertinax occidilur in Palatio, scelere Juliani jurisperiti, quem poslea Sevcrus apud
Milviumpontem interfecit. . .
Severus, qui ct Pertinax, succedit, Juliano impcralori.
197. Clcmens Alexandrinus presbyter, et Panthenus Stoicus pliilosophus, in disputatione , 948.
pro fide nostra forli-simi censentur.
BIVARH COMMENTARIUS.
rum primati?pra3serlim ctim ejus urbem Toletanam A jus verba in Romanum Marlyrologium translata
Mircus hoereiicus inficere teniaveril, uli Dexler in sunt ad diem 18 Aprilis, ubi fesium mariyrii ipsius
supcrioribus affirmat ad annum Domini 169. Fre- ponitur, vidclicet : Romm B. Apollonii senaloris, qui
quens quoque litterarum et librorum Irenaei trans-' sub Commodoprincipe, et Perennio prmfeclo, a servo
missio adenm, cui opus suum dedicat, argumento prodilus, quod Chrisliahtis essel, jussus, ut rationem
nobis esse potesl, nullaienus ad Orientalem aliquem fideisumredderet, insignevolumencomposuit,quodin te-
anlislitem illud dicasse, sed ad aliquein non longe a nalu legit, el nihilontinussententia senatus pro Christo
sua provincia commorantem; quoties siquidem li- capite truncatus esl. Agunt de eo Beda, Usuardtis ct
brum aliquem ex quinque, in quibus toium de hoc- Ado eodem die, Equilinus, lib. iv, cap. 62. Incidisse
resibus optis digcstum est, terminabat, statim ad • autem sancti Apollonii senatoris marlyrium in ahuiim
ipsum transmittebat:sic in prologo 3 : Misitnus, ait, Christi 1D0 idem Eusebius auctor est in Chronico,
libi libros, ex quibus primus quidem oinnium illorum tamclsi card. Baronius illud rejiciat in annum prae-
(Gnosticofum) senteniias contihel, et consueludinesel ccdenlein.
characteret oslendit conversalionis eorum. Insecundo A. C. 193. — Commodus, etc Sic Eusebius hoc
verodeslructasuntel eversa,qumab illis male docentur; anno: Comtnodus multos nobilium interficit, el spe-
in hoc autem tertio ex sacris Scripturis infereimts ctacula populo Romano prmbelinsignia. Consule Oro-
ostensiones, ut nihil tibi ex his qum prmceperasdesit; sium lib. vn, cap. 16.
sed el prmterquamopinabaris, ad arguendum et ever- A. C. 195.1. — Commodusimperatorsceleratus, elc.
tendum eos, qui quolibet modo male docent, occasio- In tanta prorupisse scelera Commoduniscribit Lam-
net q nobis accipias. Iii prologo libri iv : Himc quar- ..D pridius in cjus Vita, ut publico populi clamore ap-
tttm librum, ail, dileclissime, transmittens libi,operis pellalus . fuerit, Nerone crudelior, et Domiiiano im-
quod est de deleclione, el eversione falsm cognilionis, purxor. Seu tandem scelerum stiorum meritas luit
(quemadmodumprOmisimut)per Domini sermqnes"ea poeiias in domo Vestiliani sirangulatus : sic enim
qum prmdiximusconfirmavimus; uti et tu sicut poslu- scribil Eusebius in Chfonico lioc ipso anno : Com-
lasli, undique a nobis aectpias occasionesad confulan- modus, inqiiit, strdngulatur in domo Vesliliani. Dcerat
dum omnes hmreticos,et eos omnino relusos, non lon- haec clausula in Dextro Caesaraugusiaeexcuso, sed
gius sinas tn errores procedere profundi, neque igno- error lypographi in pagina correctionum ejjsdem
ranlim prafacari pelago ; sed converienseos in verita- impfessionis notatus esi.
lis portum, facias suam percipere salutem.' Ac lait- 2. Successil, etc De MUo Pertinaci agunt Roma-
dcin in prologo 5: Traductis diligentissime omtiibus narum rerum auctores, ct ex eis Baroniusad annum
hitrelicis in quatuor libris, qui sunt tibi ante hunc a 195, ex cujus compulu sedit dies tantum 82; sed Eu-
nobis ediix, et doclrinis illoruni manifestalis in hoc li- sebius
' in Clironico inquit regnasse menses sex.
bro v, ex reliquis doctrinis Domini nostri,' et ex apo- 3. Pertinax, etc Ilaec sic in Chronico Eusebius
sioticis Epistolis conabimur ostensiones facere, quem- annotat: Perlinax obsecrantem senatum, ut uxorem
adiuodum poslulasti a nobis, obedientibus luo prm- suam Augusiam el filium Cmsaremappellarel, contrd-
cepio, etc. In quibus obiter contemplari placet, dixii, sufficere testalus, quod ipse regnarel invilus.
qiianti apud Irenoeum Turibus noster habebatur, Digna sane nmi etlinico, sed Christiano principe vox:
cujus proecepto obedientiam se praestnre profitetur. 4. Peninax occidilur, eic Et hoc ipsissimis Euse-
Cotninendat quoque eruditioncni ejus et sapientiam, biani Chronici vefbis, scribit Dexter. Consule Oro-
id quod in praelatione ad l libium Irenoeus eidetri C sium lib. vn, c 10, Xiphilinum, et Eulropium, et
scribit: Ea qum tibi cum dilectione scripta sunt, cum Capitolinum.
dilectione percipies,'et ipse augeas ea penes le, ut ma- 5. Severus, etc -Elio Pertinaci Didius Salvius Ju-
gis idoneus, quam nos. Et quemadmodum elaboravi- linnus successil, qui menses fere septem imperii
tnus nos olim qumrenti tibi discere sentenliam eorum, rexit habenas, juxta Orosium lib. VII,cap. 16. His
non solum facere tibi manifeslam, sed et subminislra- diebus arripuerant simul, sciderant potius Romanum
lionem dare, uti oslehderemus eam falsam: sic et lu imperium Pescenninus Niger in Syria, et Albinus in
efficaciier reliquis minislrabis secundum gratiam qum Rritannia; sed landein Albinus Severo cessit, qui ob
tiiii a Domino data est, ut jam non abstrahantur ho- meraoriam ___!iivocari quoque voluil Pertinax, auc-
mines ab illorum suadela. Sed boecpro inslituto vi- tore Sparliano, uii fornix triumpbalis Romsc ad ra-
dentur sufficere. dices Cnpitolli eum nuncupat. Coepit imperare anno
A. C. 186. — Thermm, elc. Eusebius in Chronicci 196 ut Eusebius in Chronico auctor est.
hoc ipso anno sic inquil : Thermm Commodianai A. C. 197. — Ctemens Alexand. etc. Corruptis-
Romm faclm. sime in Caesaraugustoeexcuso Dextro pro voce et
A. C. 190. — Apollonius, etc Narral egregiumi Panlhmnus, Espannensius legebalur : cum tamen
sanctissimi viri facinus Eusebius lib. v, cap. 20, eit oranino Panthaenus legendum sit, qui Clementis
Hieronymus, libro de Scriptoribus Eccles., c.52,cu- - Alexandrini in liticrarum sacrarum inlerpretatione
355 FLAVH LUCll DEXTRI CHRONICON. 356
A. C. 19S. Polycrates, et Rachylius Asiac provinciae episcopi clari censentur. A. R. 949.
199. Sub Victore papa gravis de Paschate quaestio exoritur. 950.
200. Judaicum et Samariticum bellnm resumplum. Severus imperator Parlhos etAdya- 951.
benos superavil; Arabesque pene ad internecionem delevit.
202. Severo imperatore, Romse septizonium et tbermse exstructoe. 953.

BIVARH COMMENTARIUS,
Chronico sic de utroque A alia concilia alibi celebrata sunt, alterum videlicet in
magister fuit. Eusebius in Alexandrinm
scribit, anno 197 : Clemens Ecclesimpre- Galtiis, cui proefuit S. Irenseus; alterum Caesareae,
sbyter, et Panthmnus stoicus philosophus in disvuta- cui Theophiliis episcopus, cujus meminit Beda Iib.
tione dogmatis nostri diserltssitni habenlur. Praepo- de iEquinoctio vernali; aliud Ponti, cui Palmas
for- episcopus : aliud Corinthi, cui Bachylius; aliud de-
nitur Panthacno Clemens, discipulus magistro,: alias
san propter scriptorum majorem evidentiam nique in provincia Osrosenorum, de quibus agit Eu-
autein Pantliaeniis sanctorum Catalogo ascriptus est, sebius lib. v Hisi. cap. 22. Horum omnium senteniia
die 7 Julii in Mariyrologio Romanociri sub haec verba : una liiit, S. Pascha celebraudum esse quotannis Do-
Alexandrim natalis S. Panthwni apostolici, et minico die. Adversus hos Polycrates in Asia conci-
omni sciemia adomati; cui tuntum studii et amorisi lium coggit, ubi decrevit qtianadecima luna sictit
ad prwdicandum Christi Moyses in Lege pra3ceperat,esse celebrandum, cujus
ercjaverbum Dei fuil, ul etiam i dogmalis sectatores Quariadecimani vocati sunl.Sed
qum in Oi ieniis ultimis secessibus
Evangetium gentibus,devotione
reconduntur, fide el succensus profeclus sii,, de re notissima parum dixisse sutficiai. Viclori-;
ac demum Alexandriam reversus sub Anlonino Cara- festa dies agitur in Martyrologiis Rom., Usuardi et
calla (Severi fitio) in pace quievit. Hieronymns lib. aliorum, quinto kal. Augusli, id est, 28 Julii, quo
i martyrii coronam sub Severo promeruit. Agit de eo
dcScript. Eccb'S. cap. 46 baec habet : Panlhmnus
stoicm sectm philosophus, juxta quamdam velerem inti sancins Hieronymus de Scriptor. Eccles. cap. 44,
Alexandria consuetudinem, ubi a Marco Evangelista Eusebius lib. v cap. 22, August. epistola 165, Opla-
semper ecclesiastici fuerunt doctores, tantm prudentim; tus Milevitantis lib. n contra Parmen.
et erudilionis,iam in Scripluris divinis, auam in smcu- A. C. 200. — 1. Judaicum, etc Card. Baronius
quoque rogalus ab> g' qui anno tino, Eusebii perpetuo chronologiam prae-
lari litteralura fuil, ul in IndiamAlexandriw
iltius genlis legatis, a Demetrio episccpo> cedit, bellum Judaicuni in annum proecedentem, id
mitleretur : ubi reperil Barlholomwum de duodecimi est, 199 rejicit; sed Dexter Eusebio consonat; Eu-
apostolis adventumDomini Jesn juxta Matlhmi Evange- seliii autem verba sunt anno Domini 200, Judaicum
re- et Samarilicum bellttm or(um vel resumptum. Agunt
lium prmdicasse, quod Hebraicis litteris scriptum,
verlens Alexandriam secum tulit. Hujus multi quidemi de eo bello Dio el Spartiantis, meminitque Terlu-
in sacram Scripturam exslant Commentarii, sed maqiss lianus in Apologelicocap. 21. Rebellarant siquidem
vi a voce Ecclesiw profuil. Docuitque subDe Severo prin- Judoei vectigalium improba vexatione gravati, et ea
Caracalla. ClementeJ de causa Pescennium Nigrum, qui Romanum impe-
cipe, et Antottino cognomento
vero <ap. 48 ejus libri de Script. ait :deClemens s rium lyranuizaveral, in Syria peremerunt. Clodius
Atexandrinm Ecclesiw presbyter, Panthwni,Alexandriw quo su- Albinus Pescenuium seciilus Judoeam et Syriara in-
post ejus tnortem : cursavit, sed a Severo ad mortem quaesitus alio
pra retutimus, audilor,tenuit. Enarratis auleni libro. nufugit.
Ecclesiasticatn scolam
rum ab eo scriptorum titulis, subjungit: Constat Ori- 2. Setierus, etc Putat Baronius Severum impera-
Floruil autem Severi et( torem vicloriam reportassc de Partbis, anno Domini
genem hujus fuissediscipulum. llerum de Paiitbsenoi 205; sed Eusebius
Antonini filii ejus tempdribus. quem perpeluo sequitur Dexler,
mulia Eusebius lib. iv Hist.,cap. 10, et Hieronymus 5 lioc anno 200 sic ait: Severus Partlws et Adyabenos
epist. ad Magnuni.Nicephoruslib. 4, cap. 32 et lib. v,, superavit, Arabesque inlerioresila cecidit, ut regionem
c. 10, Beda, Ado ct Usuardus die 7 Julii, Equilinuss eorum Romanam provinciam faceret: ob qum Parthi-
lib. vt, c 65. cus, Arabicus, el Adyabenus cognominatus est. Ex-
A. C. 198. — Polycrales, elc. Corruple impressusso C siaut Romoeveteres Severi Peiiinacis inscriptiones,
Dexter habebat Polycarpus. Etisebitis in Clironico quibus Parthicus, Arabicus, et Adyabenicus cogno-
hoc anno sic ait; Polycrates, el Bachylus Asiunmpro- minatur. El Malacaein Hispania Marti templum ex-
vincimepiscopiinsignes habentur. D. Hieronymus dee structum fuit, cnjus inscriptio apud Ambr. Moralem
Script. Eccles. cap. 54 : Bachylus, ait \Corinlhi epi- haec est, Imp. Cms. L. Septimio Severo, Pio, Perli-
clarus habi- naci, Attq. Parlhico, Arabico, Adyabeno, Pacatori
scopus, sub eodem quoquc Severoinprincipe eranl episco- Orbis et Fundatori lmp. Rom. in honorem ejus Resp.
tus, de Pascha, ex omnium, qui Acltia librum conscripsit. Malac. Templum Marti DD. Est vero Parthia Medioe
porum persona, plenum eruditionis
De Polycrate vero cap. sequenii : Polyratcs, inquit,, provinciae contermina, cujus incola: olim arcu plu-
Ephesiorum episcopuscum cmterisepiscopis Asim, quii rimum valuerunt, quo vel fugientes hosti plurimum
cum Judmis 144 delriinenti afferebant: perlinacissimi sane Romani
ju'xta quamdam veterem consueludinem » nominis hostes, qui Crassum insidiis circumven'um
luna Pascha celebrabanl, scripsit adversus Viclorein
episcopum Romanum epislolam synodicam, in qua do- Ciiin universo cxerciiu ad internecionem ceciderunl.
cel se aposloli Joannis et veterum auctoritutem sequi. Adyabena regio olim Mesopolamia et Asia dicla, in
Adducto autem in medium ejusdem epistoiae frag- sacris litteris celeberrima, quam Plinius lib. v de-
mento subdit : floruil temporibus Severi principis. scribit. Straboni lib. xvi Geogr. Adyabeni populi
Petrus Equilinus agit de Polycraie lib. xi Catal. cap. sunt inter Eupbratem et Tigrim, eorumque regio
16, et de Bachyllo cap. 81. orientali lateri Assyrioeadjacet. Arabiam vero quam
A. C. 199. — Sub Victore, eic Eusebius in Chro-- inieriorein vocat Dexter, eam inlelligo, qnoe alio
nico aliquanlo fusius.rem hancproseqiiitur : Qums- D nqmine deserfa dicitur, el l^esopotamiaecontermina
tione, inquit, orta inter episcopos, an secundumlegemi est. Agit de ea—vicloria Osorius lib. VII, cap. 17.
Moysi mensis Pascha observandum esset, Victor Ro- A. C. 202. Severo, etc Eusebius in Chronico
manmurbis episcopus, el Narcissus Rierasolymorum,, sic habet eo ipso anno -.Severoimperante ThermmSe-
Polycrales quoque el Irenmus, et Bachyllus, pluti-i verianm apud Antiochiam et Romam faclm, el septi-
mique Ecclesiaritm pastores, quid eis probabik visum zonium exslruclum. Lego sepli*pnium, quod septem
lilteris ediderunl. Hoc ipso anuo Victor conci- ordinum columnarum oedificiumsonal, pro seplizo-
iutn congregavit Rouiae ejus rei giaiia, multaquee diuth, quod anlea legcbalur.
('uerit
3S7 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. 558
A. C. 204. Persecutio in Ecclesiam mota est, in qua Leonides Origenis paler glorioso martyrio A. R. 955.
coronalur.
206. Alexander ob confessionem fidei celebrattir. 957.
208. Clodio Albino, qui se Csesarem in Gallia fecerat, apud Lugdunum occiso, Severus 959.
bellum movet Brilannis.
Cartbagine in Hispania, Gela et Plautiano coss.
Gudenes Virgo patitur xv kal. Sextilis [Ai. Quintilis].
Blitabri prope Segobiam ad juga Carpetana in provincia Tarraconensi S. Auditus
martyr 1 Novembris.
S. Andeolus peragratis Galliis et universa Carperania in Hispaniis praedicat ad urbem
Nivariam Carpelanorum finibus conjunctam, et sub Severo patitur.
BIVARII COMMENTARIUS.
A. C. 204. — Persecutio, etc Idem liabet hoc annot A _ virginem afflictaiam, sed longo tempore vexalam et
Eusebius in Chronico, ubi inquil: Persecutione int caesam, id quod eliam satis inmiiiur, cum dicilur
Chrislianos facta, Leonides Origenis paler gloriosaa non semel, sed quaier, idque diversis teroporibus,
martyrii morie transfertur. In lib. vero vi Hist. cap.d cquulei extensioue vexata, et ungularum horrenda
2 et 3 refert Origenem 17 annorum adoleseenlem laceratione cruciata. Qua aulem Cartbagine occisa
misisse Leouidi palri in carcerem epistolam in bsecu fueril, Africanane an Bispana, quod caiteri pralermi-
verba : Obfirma te, Pater, martyrium forliter suttine,,• serunt, Dexter exposuit, cum dixit: Carlhagine in
nec aliud quidquam nostra causa molire. Timebal si Hispania, ne quis deinceps Africanam eam fuisse
qnidem ne in grntiam uxoris et filiorum septem,, pulei. Dexlro eiiam consonat proconsulis nomen,
quos rcliiiquebat paupercs elorphanos, mortem per- a quo cacsa est, id est, Rufini, constat enim his
fidia rcdimeret. Agitur Leonidis fesiiva qiiolanniss diebus cileriori Hispani;e, cujus nrbs est Canhago
raemoria in Martyrologio Rom. ad diem 22 Aprilis,;,• nova, praefuisse Quinlum Rufinum Galerium, ut
ubi Beda, Ado, Usuardus et cseteri ejus memineruni. probat, tamelsi alio intentus, Ambrosius de Mora-
lterum de ejus martyrio Eusebius lib. vi, cap. 11, NL- - les lib. ix Hist. Hisp. cap. 35. Geilseauiem et Plan-
cephorus lib. v,cap. 2, Hieronymus lib. de Scripl. inn ciani consulatus, sub quihus passa dicilur, incidit
Origene, Suidas etalii. Fuit haec persecutio sub Se-!- bat in annum Cbristi .05, ut ex Cassiodoro recie pro-
vero quinta inter illas quas Ecclesia ab ethnicis passaa cardinalis Baroniiis toiu. II Aiinal. el in Notis
est, ut Orosius fatetur lib. vn, cap. 17. ad Roman. Martyr. Anno igilur 205, S. Gudenes
A.C. 206. — Alexander, etc Fufl Alcxander hicc Carthaginensis virgo passn est, ponilur autem a
Ca3sareae in Palaestina primum, deinde Hierosoly-- j"-. Dexiro paulo post, eo quod simul memoriam agit
inorum episcoptis, S. Narcissi successor; ejusquee oinnimn martyrum in hac Severi et Commodi per-
festa dies a Graecis agitur in Menologio 15 Maii: a secutione pro Cbristo passorum. Tandem quod in
Latinis vero 18 Martii, ul apud Bedam, Adonem etX Dextro excuso dicitur passa xv kal. Quintilis, cor-
Usuarduni videre est, et in Rom. Martyrologio baec c rigendum est, omnia enim Martyrologia occisam
de eo habeniur: Cmsuremin Palwslina natalis B.Ale-- diciint xv kal. Augusli, qui Sexliiis, non Qui.ntilis
xandri episcopi,qui de Cappadociaex propria civilale \e dicius esl : eo quod a Martio veteris anni capiie
(id est Ciesarea Cappadocioe)ubi erat episcopus, san->- sextus sii.
ctorum locorumdesiderio Hierosolymam veniens, cum » 3. Blitabri, etc Referl Ambrosius Morus lib. vn
Narcissusejusdemurbis episcopusjam senex Ecclesiam n Hist. cap. 13, Flaminium Hispaniae citerioris pro-
regeret, divina revelatione ejus gubernacula suscepil: consulem jure belli subegisse url.em Bliiabrum, seu
postnwdum vero in persecutione Decii, cum tongmvm m Litabrum, Coiribilone ejus domiuo in vincula re-
mtatk venerandacanitie prwfulgerel, ductus Cmsaream n dacto. Fuii vero Lilabrum situm ad Carpetania juga,
(Palaestinae)et clausus in carcere, ob confessionem i» ut Dexter asseverai, (itque de eo memio in concilio
Christi martyrium complevit. Ejus res gestas narratit Toletano u, in epist. 2 Monlani archiepiscopi Tole-
Eusebius lib. vi Hist. cap. 8 et 32, Niceph. lib. v, it laui, ubi simul cum Segovia, et Cauca (hodie Ctca)
cap. 9 et 10, et Hieronymiis de Scripioribus Ec- i- nominatur; quare Loaysa in Noiis Blitabruw fuisse
cles. cap. 72, ubi de Episiolis ejus ad Antinoitas, 5, docet prope Segoviam. Hic igilur pro Clnisto Do-
ad Antioclienses, ad Origenem, et pro Origene, etcc mino cervicem dedit S, Auditus, cujus solemniter
A. C. 20$.—1. Clodio Albino, etc. Cousonal hoc ic sevo Dextri celcbrabaiur festa dies priraa Novem-
anno Eusebius in Chronico, sic inquiens: C. Albino ( bris.
io G
qui se in Galtia Cmsarem fecerat apud Lugdunum m 4. S. Andeolus, etc. ln designanda urbe mariyrio
interfecto, Severus in Brilannos bellum transfert, ubibi S. Andeoli insigniia non omnes auciores conveniunt;
ut recepias provinciasab incursione Barbarica faceret et quidam enim Nivariam, seu quod ab en denominalur
securiores, vallum per 132 miltia passuum a mari ad td Nivariense lerritorium legunt;alii Vivariaiu aut Viva-
mare duxit. Consule Orosiura lib. vn, cap. 17. rium, elVivarienselerriiorium: hocposteriusnonnulli
2. Carthagine in Hispania, etc. Sanctissimac vir- r- codices Martyrologiorum habent, ul in AdoneSurii,
ginis Gudenis nobile martyrium brevi summa com- n- el Usuardo Molani videre est : illud vero niulli
plectuntur Marlyrologia omnia iisdem pene verbis, is, alii reiinenl, ut Peirus episcopus Equilinns lib. IV,
iiimirum : Carthagine S. Gudenis virginis, qumjussu su cap. 111, et Maurolicus. Cuin autem \ivaiiuiii op-
Rufini proconsulis ob Christi confessionemquater di- li- pidum sit Gallise Narbonensis, quod vulgo Viviers
versxstemporibus equulei extensionevexata et ungula- la- en Vivarets, nuncupalur, binc est quod crediius a
rum horrenda lacerulione cruciata, carceris squalore ire multis sit in Galliis occubuisse; quare explicationis
diu afflicla, novissimegtadio cmsaesl. llaec Romanuratra gratja addiderunt textui Martyroiogioruni, verbtini
Martyrologium, cui Beda, Ado, Usuardus et Equili- )i- in Galliis, unde in Roniauu, sic legiinus 1 Maii: /»
nus ad verbum consonanl, nisi quod pro eo quod od Gatlis lerritorio Viyariertsi B. Andeoli suhdiaconi,
n- elc; cui existimationi ansapi pracbuit, quod apud
Romanum ait, carceris squalore diu afflicia, atii, in-
u- omnes in confuso sit, S- Andeolum in Galliis prsedi-
ter quos est Equilinus lib. vi, cap. 112, iegunt, diu-
tius afflicta; alii vero, ul Usuardus el Galesinus, is, casse, missura ab Oiiente a S. Polycarpo ejus rci
diuiissime. Quo videas non solum ssevissime, lior- ir- jxgratia. Quicumque auiem letinent lcciioncm Niva*
rendisque cruciatibus fuisse beatissimam Cbrisii sti riie, cum Dextro senlire debent; quandoquidetu in
359 FLAVII LUCH DEXTRl CHRONlCON. 360
A. C. 208. Lucius Barcinonensis episcopus pracest annis quatuor. A. R. 959.
Quintus episcopus Toletanus succedit Patrino, praesidet in sede annis xn.
In Hispania ab apostolicis temporibus frequens imaginum sacrarum usus, et cullus;
in quibus apud nos postrema fuit a passione sancli Chrislophori giganlis imago.
Secundus Astensis floret in Hispania, passus in Baetica , prope flumen Tanagrum ,
alias vocatum Lethera.
BIVARII COMMENTARIUS.
tola Gallia nulla civilas umquam fuit eo nomine in-, A Cltristophori gigantis imago, corruptum esl in co-
signita; Antonio autem Nebrissensi et Carolo Ste- dice, et nescio quid sibi velii, postrcmam esse a
phano in suis diciionariis historicis . auctoribus, passione. Hoc unum cerlum sit, verba II.TCnon esse
Nivarin Hispanioe urbs fuit inler Salmanlicam et ad lempus de quo nunc agimns referenda, cum S.
Compluticam, a perpetua nive, ut credo, cognomi- Cbristophorus post 50 annos occisus sit sub Decio
nata, quemadmodum una cxFoiiiinatisInsulis, nunc imperatore; sed per quamdam prseoccupationeni a
la Gomera , olim a perpeiua nive Nivaria quoque Dexlro dicia sunt; etcum dicat apudnos postreinam
nuncupata fuit, de qua Plinius lib. vi, cap; 52. Ni- esse, satis liquet ad tempora ipsius Aucloris esse
varia ergo quae inter Salmanlicain et Compluticam accommodandaiquasidixeritceleberrimamsuo tem-
sita fuil, ea proculdubio est, quoe ( apud Dexlrum ) pore in Hispaniis fuisse S. Cbrisiopbori martyris
Carpetanorum finibus conjuncla erat, ctim constet imaginem : quod quidem abunde comprobat usus
Carpetanae provinciae fines illuc perlinere. Quod sacra: ipsius imaginis, qui in omnibus Ecclesiis
vero in Galliis prsedicarit, non lollit quin postmodnm Hispaniaesemper observaius reperitur : nnllum eniin
Hispanias sna praedicaiione lustraverit; ibique in aiitiqiium leinplum est, quod ejus imagine careat.
urbc Nivaria inier Vcltones et Carpetanos populos Ex sanclo etiam Eulogio lib. n, cap. xi Memorialis
inartyrii coronani acceperil. Sianduifi igitiir Dextfo, Sanclorum, patet Gothorum lempore exstitisse (^or-
utpote velustiori omnium auctori, et Nivariae leclio duboe insighe nioiiasleriiim sancti Christophori
retinenda. marlyris, cujus posiea nonnulli monaclii sub Arabum
Sed quanta pro Christi nomine S. Andeolus pas- lyrannidc martyrio coronati suni. In Breviario To-
sus est? Ado ex.quo coelera Martyrologia id desum- g lelano S. Isidori cxsiat perveiustus hyninus, quo
pserunt, hsec babet : S. Andeoli subdiaconi, quem S. Chrislo[ihori acta canuntur. Ejus principium esl:
misit ab Orienie S. Polycarpus cum B. Benigno, et
Andochio presbyleris, el Tyrso subdiacono, acl prwdi- O Beate mundiauclor atqtte reruni r-onditor;
candum verbum Dei in Galliani; cujus prmdicalione ibique Toleti ejus sacras reliquas deccnter venerari
Cmsar Severus comperta (dtim Andeoliis Novariae asseritur. Et qivid ad gignnteam staturam ntlinet,
Carpeianae essct) spinosis fuslibus crudelissime fla- quae a nonnullis ad allcgoriam deducta est, haec
gellalum in carcerem trudi prmcepit, el alia die pro- habet:
duclum , cum viderel superari non posse, jussit ad
similitudinem glddii de ligno durissimo ensem fieri, Elegansquestaturamente elegantior,
Visu fulgens,corde vihrans,et capillisrutilans,
et in crucis modum capul ejus scindi; quod cum fa- Ore Christum,corde ChristumCuristopborusinsonat.
ctutn fuissel, eliso in terram cerebro, gloriosa morle
translatus cst. lia fere Martyrologia Romoe, Usuardi El huic consonant anliqun llispanise Breviaria; in
et Bcdae, Gaiesini ct Maurolici. Palcntino legitur, statura procerus, habens terribilem
5. Lucius, etc Jure optimo dubilabit aliquis, visionem: iit Asturicensi vero, corpore procerus, vultu
sitne hic ipse Lucius, quem antc 28 annos, videlicet terribilis. Equilinus ex vetusiis mss. codicibus lib. vi
Cbrisii 180, Dexter dixerat natiim Ufriculi prbpe Catal. c 135 sic, t'«/lu terribitis, et procerissimmsta-
Hispalim, et Romse praectari ingenii laude (loruisse: lurm. Nec de hac re dubitare permitlunl reliquioc
iiain et nomen et tempus consonant. quae in Asluricensi Ecclesia hodieque ejus sancli
6. Qninctius, cic Superius ad annum 185 expo- marlyris magno honore venerantur; nam pars nian-
suimus, quo pactb intelligendum sit, quod Quinciius (_ dibulx- molareshabet denles amplitudinis diinidi.e
Patruino successerit in Toletaiia sede, cum Turibius nucis. Ad extremum, faletur carJ. Barouius in noiis
inter utrumqtie mediaverit. Consule quae ibi dicia ad diem 25 Julii, quod olim freqnens erat, ac reli-
sunt. Hoc tamen annoiare placet, quod lectiones giosus in Hispaniis Christophorimarlyris cultus,
illas diversas propriorum nominum, quae in anliquis 8- Secundus Astensis, eic Duae olim fuere urbes
codicibus ad marginem erant scriptoc, scioliis quis- Asioe nomenclatura insignitse, altera in Liguria lla-
piam in textum ipsum induxil, unde corruptissime li.e provincia, altera vero in Ba:ticae Hispaniae , et
in Dextro excuso pleruinque duplicatx leciionis no- ulraque notissima apud antiquos scriptores. De
mina habentur : el hoc prseserlim loco, ubi sic ba- Hispanica agii Pomponius lib. m, Ptolomaeus in ta-
betur: Quinctus, vel Quinctianus episcopus Toletanus bula Baeticse, ab ea sesluarium Astae denominatum
succedit Patruino, vel. Paterno, cnm tamen alicra inier sacrum promontorium et Herculeas columnas,
lectio in texlu, altera admarginem collocanda essct. nomenque urbis solum remanens, la mesa de Asta,
Quse autem earum verior sit, dum alii oppositum veterum suslinet inibi memoriam factorum (consule
deraonstrant; probabilius mihi, Quinctium et Palrui- qusc diximus de sanctis Eutychio et Honorio agen-
num vocatos. tes, ad anniim Doniini 112). Asla Ligurica hodieque
7. In Hispania, etc Sacrarum imaginum usum nomen Asli servat, inter Janiiam etMediolanum. Sed
ab apostolis duxisse originem , multis in Nicaena in qua liarum pro Christo Secundus marlyr Astensis
synoilo n probalum est; et a sancto Joanne Dama- occubiierit, non videntur convenire auctores : nam
sceno in oralionibus de iniaginibus. Certum est in Marlyrologio Romano die 24 Martii, et in Addi-
autem usum el venerationem ipsarum, non minus lionibus Usuardi a Molano in lucetn datis soium di-
in Hispania, quam in aliis totius orbis provinciis D citur, in urbe Astensi sancti Secundi marlyris. Itali
ah apostolis introduclum fuisse; cum ubique eos- volunt Italum esse, et Astse Ligurioe obiisse, Dextcr
dem cultus et morcs per omnia similes prsedicave- autein ( si lextus corruplus non esl) in Rsetica ad
rint. Consonant his ea quse ad annum 50 Dextcr confiuentem Lethis fiuvii, qui bodieque Guadatele
proemisefat : D. Petrum delulisse imagines sacras nuncupatur; quod sonat fluvius Lethm. Cseterum si
ab Antiocbia ad Hispanias : et quae ad eum locum vera sunt, quoe in ejus Vita referuntur, proutexstat
notavimus. Quod de imagine S. Christophori addi- apud Petrum Equilinum lib. iv, cap. 12, et apud
tur, in quibus apud nos poslrema fuit a passione S. Morabritium tom. 11.Vil. sanclorum, in Vita S. Mar-
361 FLAVII LUCII DEXTRI CllRONICON. 562
A.C.208. Floret Terlulianus Afer filius centurionis proconsularis viri. A. R. 959.
211. Origenes Alexandrioe in sludiis omnibus celebralur. 962.
212. Fulta episcopus Barcinonensis ad annos xu. fiC3.
213. Severus imperator morilur Eboraci in Britannia. 964.
214. Asclepiades episcopus Antiochenus mire floret. 965.
217. Antoninus Thermas suo nomine Romaesedilicai. 968.
218. Antoninus tam inusitalae Iibidinis fuit.ut Juliam npvercam suam in uxofem ducere 969.
decreverit. /
219. Antoninus occidilur anno suae oelalis ilprope Carras. 970.
BIVARII COMMENTARIUS.
liani, et quse leguntur in martyrio SS. Fauslini etIA entes, sicut urbi nomen Asloc, sic et flumini Tana-
Jovitaelib. ui Equilini, cap. 127, et S. Caloceri lib. gri, aut Tanari, ac Lelhis nomen indidisse, iu me-
eodem, cap. 208, vehementer suspicor mendum ir- moriam urbis ac fluminis natalis sui Iialici: quod
repsisse codici Dexlri, et pro llalia legi Bmtica.Om- itidem fecisse plerumque Hispanos in orbe novo salis
nes etenim sancli, quos raodo retulimus socii, ftie- consiat.
runt et amici S. Secundi Astensis, et sub eodemi 9. Floret Terlutianus, etc Idem reperire licet in
judice Saprilio in persecutione Hadriani imperat. Cbronico Eusebii, et Hicronymi ad annum Domini
martyrii palmas perceperuni: et lamen oinnes illii 210. Hieronymusautem lib. de Script., cap. 63, ha3c
in Liguriae et aliarum provinciarum llalise urbibus1 ait : Tertulianus presbyter nunc demum primtts post
passi sunt. Martianus Derlonse, Faustinus el Jovitai Victoremet ApoltoniumLatinorum ponitur, provinciw
Brixioe,Calocerus Albinguani, qux urbs Ligurise estt Africm, CivitatisCarthaqinensis, palre Cenlurionepro-
non procul a Monaco, et Secundiis Astse. Consonantt consulari, clc. Sed de viro omnibus notissimO, cujus
quoeDexter annotal de Tanagro seu Tanaro flumines apud omnes auctores mulla passim leclor reperiet,
ad cujus confluentein S. Secundus passus est; lioc: parum dixisse sufliciai.
enim praelerfluit Asiatn Italise, non vero Hispanioe, , A. C. 211. — Origenes, etc Eusebius anno 212
et bodie Taner dicitur : Cum extra civitalem Asten- sic habet : Origenes Alexandrim studiis erudiiur. De
sem equitaret, columba stiper capul Secundi advolans,, eo Hieronymus lib. de Scripi. Eccles. c. 64 et alii.
insedil: et cum ad ftumen Tanarum venisset, vidil Se- A. C. 212. — Fulia, etc Successit hic Lucio in
cundus angelum super aquam ambulantem , et ipsumt episcopatu hoc ipso anno; nam superius dixerat
infide conforlantem.Hsec vero contigisse in Italia exi• n" Dexler ad annum Chrisli 208 quod Lucius Barcinonai
subjectis est manifestum: Post hmc Secundus Medio- scdisset annis quatuor, qui quidem hoc anno 212
lanum ivit, ad quem angelus Fauslinum el Jovilam de' completi stint. Sane Barcinonensium antistitum ple-
carcere eduxit. Et infra: Rediens autem Secundusi rtimque meminit Dexter; nec mirum, cum Barci-
cum jam nox esset, el ad ripam Padivenisset, angelusi none patria sua scribens ad manum haberet episco-
frenum equiejus accipiens, super aquam illum trans- porum ejus sedis catalogum.
vexit, ei usque ad Dertonam perduxit, alque ad Mar- A. C. 213. — Seueius, etc Habet eadera verba
tianwn xn carcerem intromisit. Et inlerius additur: Eusebii Cbronicon hoc ipso anno, concordatque
Et Secundumclausocarcere eduxit, et usqtte ad Asten- card. Baronius. Sedit annos 17, raenses 8, dies 5.
sem civitatem deducium, etc Ubi landem a Sapritio• Consule Orosium auctoris nostri amicum lib. 7,
coronatus est. Acccdit quod Asiae Iialiac post mtiliost c. 17.
annos reperlum fuil S. Secundi venerandum corpus,i A. C. 214.—Asclepiades,etc EuscbiusinChronico,
ejusque Invenlionis, et translalionis scripia aulben- et lib. vi, cap. 10 et 15, asserit fuissc novum Aiitio-
tica missa fuerunt card. Baronio, ut ipse refert int chenie sedis episcopum. Hieronymus de Script.
Notis ad diem 29 Martii. Ac tandem M. Mnxiinusad1 Eccles. cap. 48 in Clcmente Alexandrino : Exstat,
calcem sui Chroniei suh anno Domiui 612 baccscri- inquit, Alexandri Hierosolymitarum episcopi, qui
bit: CelebralurmemoriaS. Secundi Astensisin llalia, > cum Narcisso postea rexit Ecclesiam , epistola , super
in urbe Asta Hispanim, colonim Romanorum, et sub' ordinalione Asclepiadis confessoris ad Anliochenses
aposlolicislemporibussede episcopali: quo non solurai congratulantis eis. Subrogatus fuit Serapioni Antio-
asserilur Secundus Aslensis in Italia passus , sedI cheno episcopo, cujus memoria colitur die 29 oc-
quod celebrabatur eliani Astae Hispaniae eo quodI G lobr.; Asclepiadis autem fesla dieS.celcbratur in
essel Roraanorura niilitum colonia, in memoriam Martyrologiis Romano, Bedac, Adonis, et Usuardi,
Aslae Ilalisc ab ipsis erecta, cujus videlicet erant 18 Octobris, qua nimirum rnartyrium passus fuit.
cives. De ejusdem marlyris meiooria itidem Astae Sed de tempore marlyrii lis est: Usuardus enim et
Bacticseconservala,iterum agit DexieradannuinoOO. Ado sub Decio passuni volunt, Romanum vero Mar-
Sed quod ail Tanarum seu Tanagrum atias vocari lyrologium sub Macrino. Cui card. Raronius sub-
solitum Leibem, constat revera Letbem amnem iu scribit, eo quod id ex scriplis Eusebii citatis et
Africa esse circa exlremum Suriium cornu Bereni- Nicephori lib. iv, c 19, et lib. v, c 10 et 26, salis
cera urbem alluentem : verum quoniara terroe hiatui " deducatur.
absorptus, et occulto meatu per aliquot lapsus mil- A.C.217.—Anloninus, elc. Huic Caracallsecogno-
lia circa Berenicem magna aquarum copia erumpit, men a vestimenti gcnere quo utebatur desumptum
persuasum fuit accolis ab inferis euin emergere.1 est auctore Spartiano. Tradit Dio discissam esse
Sunl tamen et alii ejus nominis fluvii, quos Stiabo vestem, et raultis consutam partibus. Consule qtise
lib. x etxiv reccnset, ut ille qui circa Magnesiara ini dc Caracalla veste habel Beda lib. i de Gesiis Anglo-
Asia, et alier in Greta, qui non procul a Gorlyne' rum, cap. 7, dum de sancto Albano scribit. Eusebius
fluit: et in Lusitania Limia, qui ab eodem Strabouei in Chronico hoc anno agit de thermis Anlonini.
et aliis Lethe nuncupatur. De eo agens Pomp. Melai A. C. 218. — Antoninus, elc Sic idem Eusebius
lib. in, cap. 1, ait: Tagi oslium,Nmbis, Minius, et cuii anno prsesenti: Antoninus tam impatiens libidinis fuit,
oblivionitcognomenest Limia; in Boeticaautem alius> ut novercamsuam Juliam uxorem duxerit. Spartianus
nomen reiinet adbuc Guadalele,qui filius Letheinler-.«-,ejus scelera referens: Hic tamen, inquit, omnium
pretatur (liara GxmdaArabum lingua flumen sonat) i diristimus, et (ul uno complectarverbo) parricida, et
et Asiam veterem rigat. SedetTanarum ltaliae olimi inceslus; patris, ac fralris, ac malris inimictts. Con-
etiam el vocatum fuisse Lethen oportet assercre; i senlil Orosius lib. vn, c 18.
Aslenses vero novam in Hispania coloniam consiru- A. C. 219. — 1. Anloninus occiditur, etc. Carra;
PATROL. XXXI. 12
563 FLAVIl LUCH DEXTRI CnRONICON. S6i
A.C.219. Macrinus creatur imperator. Imperat anno uno. A. R. 970.
"
220. Circensibus Vulcanaliorum Romse amphitheatrum incensum. 971.
Exstat qusedam epistola, quae circumferlur ad M. Marcellum Toletanum prs&sulem,
quem vocat filium, et Timotheum, id est, Deo honoratum. Nam alter Timotheus,
cum epistola hsecest scripta, jam in vivis esse dcsierat.
Titus cognomento Juslus, episcopus factus, secutus primo S. Paulura , mox Euge-
nium, praedicat in Carpetania, ubi ejus niemoria, magniiudoque miraculorum ce-
Icbratur. Is Tilus converterat ad fidem Plinium Juniorem ex Biihynia , Ponloque
BIVARII COMMENTAR1U3.
civilas fuit Mcsopotamiaetrans Edessam, Crassi el A / ul eq quw desunl corrigas, et constiluas per ciritates
Romani excrciius olim inibi cajsi, crnore nobiiis, presbyteros, sicut et ego disposui tibi. Quandn vero
cujus meminitPliniuslib. v, c. 24, et Lucanus cum Titum Crelse reliquerit, non satis constat; videtur
dixit: Assyrias Latio maculavit sanguine Carras : An- tamen probabilitis id accidisse, cum a Cscsarea Rn-
tonini etiam Caraeallae nece insigniores redditac mam vinctus jjerducerctur, qtiod G;esarem appel-
sunt. Hicenim , ut Ruftis consularis scribit, intra lasset: tunc siquidem adnavigasse Cretam Lticns
Euphratem apud civitatem Edessam periit, cumle- eomes ipsius auctor est, Act. c.ip. xxvii, quo loci
vand;fi vesicae gratia ex equo descendisset. Occidilur Paulus voluit hyemare, multo prius tempore inibi
vero a Martiano centurione, opera Macrini, qui ta- peracto. Nam nit: prohibenle nos venlo adnavigavi-
men ipsum poslmodum inter deos retulit, eique mus Cretm juxta Salmonrm , et vix juxia navigantes
ac sodales assignavit, ut venimus in locnm quemdam, qui vocatur Boniportus,
teinplum erexit, ct Salios aclate
Spartianus auctor est. De qua fuit occisus non cui juxta erat civitas Thalassa. Mullo autem tempore
convenit inler auciores, nam Dio ad ann. 29 dum- peraclo1; et cum jnm non essel luta navigatio, el cttin
Inxat ascendisse scribit, Sparlianus ad 43; sed lamen aptus portus non esset ad kyemandum, plurimi sta-
Eusebius44 aetatis suse egisse notat in Chronico, in- iuerunl consilium navigare inde, si qiiomodo possenl
quiens : Antoninus interficilur inter Edessam et Car- devenientes Pkosnicen, hyemare, portum Cretm re-
ras anno mtatis sum 44; quod sequilur hoc aiino spieientem ad Africum et ad Corum.Tuiic igitur Ti-
Dexter. lum Creiae reliquit episcopum, ad quem pnslmo-
2. Macrinus, etc. Gerebal prsefecluram praetorii dum litteras dedit, vocans eum ad se, c. m. Duo
Opilius Macrinus a Coesarea Mauritaniae oriundus, J3 ] vero anni iili de quibus dicit Equiliims, post duos
quando Caracalla occiso ab exercitu Roraano impe- annos Tilut ad Paulum Romam accessil, illos intel-
rator saluiatus est cum Diadumeno lilio; sed et lpsi ligo, quos Paulus Romaein vinculis insumpsit: de
post annum occisi sunt, anno scilicel Ghristi Do- qtiibus Act. ult. dicitur, Mansil autem biennxotolo
inini 220. Ita prorsus ex Dione, et Julio Gapitolino, in suo conducto. Jam vero qnod Equilimis addit:
ac Eusebio in Ghronico convincitur: quibus Orosius 6'um quo (Paulo) el fuil uscjttead interfectionemejus
subscribit citato cap. 18. a Nerone, illuc tendii, ut probemus Tittim ciini Paulo
A. C. 220. — 1. CtrcenstoMs,etc. Habel ipsissimai Ilispanias adiisse : nain si Titus iiuhiquam dcincepS
verba Eusebius seu Hieronymus in Chronico hoc post biennium illud, ab Apostolo separatus est, nc-
ipso anno. Erant Vulcanalia festa Viilcano dicata, cessum est ttt, quocumque Paulus tenderet, icudc-
Augnsti mense fieri solila , ut ex Columella colligi- ret etiam Titns; Pauium vero compielo ilto bicnnio
mr, lib. xt de Rerustica, cap. 3. Circenses vero ludi, Hispanias invisisse, multoruin Patium testimouio
certaminis currulis genus, in honorem consiliorunii in superioribus comprobatnra relinquiratis, praeser-
Dei primura insiituti: qua de re videndus est Gelliusi tim Chrysoslomi, cujus sunl aurea illa verba: Cum
lib. III, c. 10. igitur biennium Romasexegisset tn vinculis, tandem
2. Exstat qumdam epistola, elc Cum ad annumi dimissus est; deinde in Hispaniam profectus, ctc;
Domini 100 de M. Marcello Eugenio incidit sermo , el Theodoreii: Duobus annis primum Romm per se
de liac eliam episloln egimus Commentarin 2 qnami degit, habitans in suo eonductu; cum aulem illinc
tamen desiderari adhuc, iion parvo eruditorum in- m-ofectus fuissetin Hispaniam, et iliis etiatn divinum
coinmpdo, cum aliis S. Dionysii Areopagitaj operi- r^ Evangelium tradidissef, reversus est. Addit vero Dex-
bus, doluimus; ejus enim proculdtibio hsec eratcpi-' - ter, Tiiiiui iteruin ad llispanias reversum in Car-
slolu : nec enira aliter S. Eugenium vocaret filiuni; petania cum Etigenioprsedicasse. Id vero non leviter
quo etiam nomine in libris qtios ad ipsum sub Ti- deduci potcst ex eo quod ad aniium Domini 100
mothei cognomine dedit, saepissimeeum nuncupat, Comment. 2 probavimus, S. Dionysium Areopagi-
ut eo loci probavimus. Meminit vero hoc annoejus > tam libros suos S. Eugenio Toletano dicasse; eo
epistolae, non quod eo lempore scripla sit, sed quiai enim semel, quod tnnc praestitimus, stabilito, id
cciebfis habcbatur. quod de Tito intendimus, itidem deducemr. Nam
5. Tilu* cognomenlo, elc. De cognomine Jusli, , Titum hmic familiarem fuisse illi, cui lihri Dionysii
quod habuit Titus, exslat celebre in Actis apostol. dicati sunt, etsaepe ad ejus colloquiuin admissiim,
lestimonitim, cap. xviu, ubi de PauloCorinthtim ad- episiola ejusdcm Ifionysii ad Titum demonstrat, dum
veulante dicitur : lnlravit in dohium cujusdam, m- ait : Sanctus quidem Timotheus(id est, Eugenius),
tnitte Tili Justi, cujus domuseral eonjunctasynagogm. honestissime Tite, nescio an aliquid scripserim de
Quod ad caetera, quae hic rcferunlurde Tito, spec- iheologicissignis, cujus ipse ignarus abscesseiit, etc
tat, Pctrus Equilinus episcopus, in cujttsopere» vel- Insinuat etenim Tiiiun legisse libros, quos Dionysius
ut in totins velustatis apottieca, immeiisum mihii Eugenio Timotheo djcavefat, eonnnque doclrinam
thesaurum semper invenio, libr. vn Catal., cap. 118, alterum alteri ad manus et frequenies collaiioiics
dmn yitani sancti Titi, Pauli aposioli discipuii scri- communicasse ; Tiium vero inde occasionem sump-
bit, iiludinter alia narrat, quod Paulus titum Cre- sisse qusedam ab eodem Dionysio interrogandi, qtiae
tensem episcopumordinavit, ipsumqm Cretw ttiniitlms; ipse in epistola illa pertraciat. Cumamcm Dionysius
abtit. Pott rfuosaulet^mnot Titm ad Pmttm Romami iD ' tunc lemporis esset in Gallia, et Eugenitis inCar-
accessit, cum quo et fuil usque ad inlerfeclionemejus petania Hispanise, consequens est, ul Titus etiam in
a Nierone; corpusque ipsius unct cum Luea Evange- Carpetania ad testpus prasdicaverit.
listci sepelivit. De Cretae ponlificatu idem accipimus Sed unde haberaus, in Creta Plinium Secundum
ali Apostolo in principio Epistolae, quam ad ipsum Juniorem ad fidem perduclum opera S. Titi? Ex
Ttiuiu dcdit: Htfjus rei (inquit) yratia reliquiteCretw,, actis ipsius, quas Zena legisperitus et Apostoli disci-
 S65 FLAVJI LUCII DEXTRI CHRONICON. 366
A. C.S20. redeuntem, in Crela insula, ttbi jussu Trajani Jovi templum erexerat. Nec desunl A. R. 971.
qui putent septima Scxiili; ad Novocomum esse passum.
222. Vincentius episcopus Toletanus succedil Quinctio Toletano pariler antistiti: prseest 973.
annis xxm. Obiit Mevise.
Hipponae in Carpetania saneti Christi marlyres Cyricus et Julita sub imperatore
Alexandro lauream consequuntur.
BIVARH COMMENTARiUS.
i A Quasi Toleiano esset alius antistes a Quinctio; cum
pulus, scripsit, refertque Equilinus citatoloco ,ubi cum.
Zena cum proemisissetTitum in Cretam , ite.rum re- tamen eadem sit, unaque senteniia ut nos descri-
versum, multos ad Christi fidem perduxisse, ordi- psimus in textu. Habetur Vincenlii nomen interar-
nasseqiie presbyteros et diaconos, subdit: Cum die.- chiepiscopos Toletnnos, in Calalogo quem dedit
quadam Iransirel anie Palatium, quod Secundus pro-- Loaysa, sedisseque dicilur posi Quinctium, lametsi
consul (iserat Plinius Secundus Junior) jnssu impe- in anno quo sedem ascenderit, similis inlersit error
ralori in Jovis nomineconslruebal, maledixit illud ; ett atque in Quinciio, et proedeccssoribus; de quosalis
statim opus (undilut distipatum ett. Nonne id dixeralL stiis locis diximus.
Dcxter illis verbis : Is Titus converlerai ad fidemi 2. Hippone, eic Nobilis Hipponensis in Carpelani?
Plinium Juniorem in Crelainsula, ubijttssu Trajanii urbis mentio babeturapud Livium, lib. xxxix, in ha3e
Jovi lemplumerexerat? Subjiciuiit acla : THHCSecun- verba : Eodem anno in Hispattia, prmlores C. Calpur-
dus venil ad Titum cum lacrymis rogans, se indemnemi nius el L. Quinctius, cum primo vere ex hibernis co-
ab opere conservari. Cui Tilus imposuil, ut opus ini pias eductas in Beluria junxissenl; xn Carpetaniam,
nomine unius Dei Chrislianoruminciperet, el sic opusl ubi hoslium castra eranl, progressi sunt. Haxtd procul
perficerc posset; quod et faclum esl: complelo veroi Hippone el Tolelo urbibus, inter pabulalores pugna
opere , Secunduscum filio suo baplizalus esl. Fnit liic: orta esl. Exstat quoque memoria ejus in Plolomsi
icpos ex sorore C. Plinii Secundi, cujus de Nalurai Geographia , ubi laraen corrupte legitur Hispinon,
Iterum exstant insignes coramentarii ; ipsius veroi ct corruptius Ispinum , prope Liboram et Tolelum.
Plinii Secundi Junioris ex«tm liber Epistolarum, etl Ex situ aulem salis liquet esse quam nunc panlo
Panegyricus Trajano Casari diclus, quo gratias agit, .* mutaio noiiifuu lliepes dicimus, non procul a To-
consulatus ejus auspiciis adepli. Is etiam Hispanis leto el Libora , seu Talabcra. Edocendus hac in re
nonnulla contulit bencficia , nam Quintiliani (iliam est Glabrius in scholiis nd Tili Livii (estinioniiini,
pauperem dote juvit, et Martialem poetam ab urbe dum asserit: Nemo, quod sciam, in Carpeianis Ilip-
in Hispaniam secedentem, viatico prosecutus csl, ul ponis meminil. ln Notis vcro ad lib. xxv : Mulla sunt
ipse in cpistolis lestalur. De marlyribus sub Tra- (iuquil) nomiua urbium apud hunc auctorem, prmser-
jano passis ngit ipse lib. i, epist. 97. Cseterum ipsiim lim Hispannrum, qum non temere apud alios reperias,
tandem Novocomi palria sua marlyritiui subiisse, corruptis lempontm injtiria codicibus. Hoc in univer-
inde nonnulli putant haberi, qund die 6 Augusiiseu sum uno verbo dicere volui, ne lector nimium se lor-
Sextilisciim aliis quinque reperiiurin Romano M;ir- queut; quemadmodum slulto mihi accidit. Sed par-
tyrologio inler alios manyres, quidam uomiiie Se- cendtim homini exiero, et rerum Hispanicanim
cundus, nam in eo sic legimus : Novocomipassio san- prorsus ignaro. Agil de Hippone Morales in suis
clorum martyrum Carpophori, Exanthi, Cassii, Seve- Anliquiiatib. Ilisp. verbo Beturia fol. 101, lameisi
rini, Secundi, et Licinii,qui in confessioneChristxca- se ignorare profiteaiur verum locum veleris llippo-
piie irxtncaiisunt. Meminit ipsorum martyrum Gale- nis. Fuit in Africa celebris ejus nominis urbs, cui
sinus ex vetefibus monumentis Ecclesiae Mediola- D. AugustinUSpraefuil.
nensis , Bergomensis, et Aquileiensis. Ignorarunt Caeterum quod ad patriam SS. marlyrum Quirici
sane hisloriam istam Comenses cives, dum anno et Julitloe spectat, non una , eademque senlentia
Domini1498 pro foribus aedisB. Virginis sui conci- oinniuin est; mulii enim volunt fuisse ex Iconio
vis Junioris Plinii marmori incidi curarunt hujus- Isauriae civilate, qtiod in menologio Graecorumle-
modi inscriptionem sine martyris titulo, quam Vola- C ( gimus, idibus Julii, el nonnuili codices mauuscrinti
terranus referl lib. 18: liabent quos Petrus Equilinus sequiiur lib. vi, cap.
101. Ilispani autem scriplores llispauos fuisse con-
C. Plinio CmcilioSecundo ,*. tendunt, ut Damianus a Goes eruditus ac nobilis
Qui consulalu, auguralu, militim gestxs, auctor in Hispania sua, quse in Hispan. illustrata ex-
ac orandis causis, poematibus,et historiis conficxendis, stat: sequunturque Vasaeusin Chronico, et Marinseus
CmsareTra\ano Augmtoluculentissimelaudando, Siculus lib. v. Sequilur etiam Primus Cabilonensis
afficiendaqueimmensaliberalilale pairia sua, in sua Mappa mundi spiriiuali littera i, dicens : Ico-
eidemimmortalecontulit ornamenlum; nxumciviias Hispanim. llinc fnit Quiricut puer trien-
Ordocomentisconcivisuo desiderabili, honore accepto, nis, cum Jutilta matre c.nnoDomini630, Julii 15, sub
monutnentumposuit. Alexandro imperatore ntartyriiimpassus. Igitur corri-
M. CCCC. LXXXX. VIII. gcndi sunt vclusti codices, et pro eo quod habent
Kal. Maii. ex lconio Isaurim, legendom esl, ex Hippone Hispa-
nim civilate : ul hoc ioco Dexler legit. Jam vero ad
Funclut eram, ted tum veleri prmclarus honore, Tarsum Ciiicioesanctos marlyres ob persecutionem
Vivebam,perii: nunc quoque vila mihi esl. vitandam confugissc , ila Marinneusintelligit, ut ab
E latere dextro hujus, memoria exstat alia C. Hispania ad Asiam transmigrarint, ait enim : Ante
Plinii Secundi Senioris, quam tu, leclor, apud eura- conspeclumdeniqueprmsenlaia prmsidis,Julilta, e( ab'
dem Volaterranum legere poterjs. eo r,equisitacujus esset provincim, vel civitatis, et qua:
A. C. 222. — 1. Vincentius, etc Magnus in excuso •0 ei proprii cognilionominis , ita respondit: De Hispa-
codice Csesaraugusiano crror irrepserat; nam scis- j; ttim quidem provineia: et de primoribus civitatis Hip-
sura inintelligibili hsec verba Iruncabantitr in hunc poniorum, ad Cilicim,tuas deitant persecuiiones,toca
modum: demigravi: Tharsique sum comtnorala; el cum sim
vere Christiana, mihi nomen est Julitia. Id lamcii cx
Vincentius episcopus Toletanus succedit Quinclq, apocrypliis desumplum esse Dexter coiivinc.il, qui
[vel Quinctino. -Hippone in Carpetania , non Tbarsi in Cilicia pal-
Toletano pariler anlistiti; praest annis 25, obiit mas accepisse scribil. Semel vero de Hippone lli-
[Mevim. spanise, lconio Isaurioc facto, facile fuit Tarsum Ci-
567 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 563
A.C.224. Antoninttsocciditur Romoein lumuliu militari. A.R.975.
228. Ulpianus jurisconsullus, assessor imperatoris Alexandri insignis, eo lempore ni-
mium floret. 979.
229. Romse exaedificataesunt tbermae dictoeAlexandrinsc. 980.
230. Gemianus presbyter Antiochenus, et Hippolytus, et Beryllus cpiscopus Arabiae 981.
Bostrenus, clari scriptores censentur.
In Lusilania urbe Salaria, quse urbs imperatoria dicilur, celebranlur egregiis
laudibus Gracilianus et Felicissima martyres.
BIVARII COMMENTARIUS.
liciae adjungere, et fugam cnm aliis inibi coagmenla- A Lampridius, et Herodianus, Iib. v, describnnt. Con-
tis mendaciis (ingere; certe si fugiendum esset Julittoe sule Orosium, lih. vn, c. 18.
cum tremulo filio, ab Hippone, potius legerem in co- A. C. 228. — Vlpianus, etc Heliogabalo succes-
diceTartessum, quam Tarsum, utpote ejusdem Hispa- seratAlexander, quidoctissimos quosque consiliarios
nisc urbem; diflicillimumenim esset nobilem ac tene- quoesivit, et assnmpsit, videlicet Fabium Sabinnm
ram feininam, cum tenerrimo infantulo tnm Iongum sui lemporis Catonem nuncupatum, Domitium , Ul-
subire iter, ut ab Hispania in Ciliciam pergeret. ' pianum jtirisperitissimum , Julium Paiilum, cl. Ve-
Facit eliara pro nobis adversorum discordia; quidam netum et alios Papiniani discipulos. Ulpianus in
enim pro Tarso Ciliciae liabent Antiochiam , ibique Christianos infensissinius legem lulit, qtiae exslat
occisos fuisse scribunt, quod Usuardus et multi La- I. 3. ff. de officio Proesid., 1. vn ff. de officio Pro-
tinorum sequuntur: quod non leve indicium est, consul.J.iv u*.famil. herciscun. qua severe animad-
incerta utrosque proaapsisse. Adbaec horum beato- verti voluil in sacrilegos, deos et lempla ipsorum
rum mariyrum corpora in Hispaniis servata sunt, et spernenies, vetuitque libros propheticos , quos
Quirici pueri in Ecclesia sui nominis Burgensis etiam magicos vocat. Agunt de eo hoc ipso anno
urbis, Abbaliali infula decoratn, cum magno honore Eusebius et Isidorus in Chronicis. Praefuit neci S.
requiescit : et mullis in urbibus HispaniaeEcclesias Quiriaci Ostiensis episcopi et sociorum , quorum
liabet, paululum mutato nominc vocatas, S. Quirce, memoria agitur die 23 Augusii.
qualis est monasterii Cisterciensium monialium Va- hnbel A. C. 229. — Romm, eic Eusebius hoc anno sic
lisoletanarum. : Thermm AiexandrinmRomm exwdificatm. De
Qtiod autem acla quaedam habent, corpora SS. _" Alexandro inter caetern hiquit Lampridius; Aruspi-
Quirici et Julitlae ab Oriente in- Gallias adducta cinmquoqueperitissimus fuit, bpviotir.imstr.agnut, ut
fuisse a S. Amatore Altisiodorensi episcopo, ejus- el et
Vascones, Hispanorutn, et Pannoniorum augures
dem farinaeest, ac caetera qua; passim inibi iniscen- vicerit.
tur. Constat siquidem Gelasium pnpam in Romano A. C. 230.—1. Gemianus, etc Alias vocatus Ge-
concilio, cujus decretum exstat disl. 15 cap. Sancta minus : de eo Hieronymus, lib. de Script. Eccles.,
Roraana , inter apocrypha rejecisse historiam scu cnp. 75, Geminus,ait, AniiochenmEcclesim presbyter
acta SS. Quirici et Julitice, in quac quidem cgo in- pauca ingenii sui monumenta composuil, florens snl>
cidi, dum pervelustum bibliothecac Nucalensis codi- Atexandro principe, et episcopo utbis sum Zebenno.
ccm evolverem. Incipiunt acla , ln illo temporesub Dc Hippolyto vero cap. 71 boecinquil : Hippolytus
prmside Alexandro, etc Continent verocum horrenda et cujusdam Ecctesimepiscopus(noinenquippe urbis scire
doemone non polui), idcirco etiam a Dextro omittitur, raiionem
incredibilia tormenta sanctorum, pueri
visibiles conOiclus , ac proeter oetatis capacitatera Paschw temporumque, canones scripsit, usque ad pri-
matrem titubantem in tnum annum Alexandri imperator. et sedecimannorum
colloquia, etresponsa; quod obeliscos
fidc conlirmarit, quodseptem ignitos ptiero circulum, quemGrmci 1-xxot.tSsxasrvpiStx vocant, reperit,
carnificeS conlinxerint, duos in oculis, duos in auri- ctc Qtiibus caialogus librorum ejusdem conlineliir.
bus, duos in ore, et reliquum in corde, e<facti sunt (in- De Beryllo autcm hacc scribit cap. 70 : Beryllus
quit) tatnouain gfactes,eialia prseter omnera (idem ac Arabim Boslrenus episcopus , cum aliquanlo lempore
moriimaedilicaiionem. Dehis gravetulitjudiciumCa- gloriose rexisset Ecclesiam , ad extremum lapsus in
nuslib. de Locis. Vera lamen bisloriailla est, quam ex hmresim, qum Christum anle incarnationem negat;
Simeone Metaphraste, et Theodoro quodam episcopo C ab Origenecorreplus scripsil varia opuscula, el ntaxime
conscriplam, Martyrologium Romanum amplectitur, epistolas , in quibus Origenigratias egit, ctc. Clarxtil
illis verbis ad diem 16 Junii: Sanctorum mariyrum snb Alexandro Mammemfitio, et Maximiuo, el Gor-
Quirici et JidiUw malris ejus, sub Diocleliano impera- diano , qtti ei in imperium successirunt. De eisdem
tore: quorum Quiricus iriennis puerulus cum matrem tribus Scriptoribus agit iioc anno Eusebius in Chro-
qumante Alexandrum prmsidem nervis durissime cm- nico, iisdem fere verbis atque Dexter.
debalur, implacabili luctu lugeret, ad gradusrtribu- 2. ln Lusitania, ctc. Tres olim urbes fuere in
nalis, illisus inleriit: Julilla vero posl dira verberaet Hispania Salaria nuncupaloe, quarum allera in Ore-
gravia tormenta, mariyrii sui cursum obtruncatione tanis supra Orelon Germanorum siia fuit, altera in
capilis implevit. IUud lamen correctione eget, quod Bastetanis ad coufinia regni Valenliac. Utriusque
sub Dioclctiano passi dicantur, cum sub Alexandro nieminit Piolomscus in labula Tarraconcnsis His-
imperatore peremptos fuisse sciamus: et quod Ale- paniac. Fuit et alia in Lnsilania , quoe in codicc
xander proeses vocetur, non vero imperator: uirum- Ptolomsei Salatia vocitatur, et fuisse dicilur ad
que Dextro repugnat; utrumqueetiam sincerissimae lillus Oceani infra Barharium promonlnriiim , non
veritatis historioe, quam Equilinus ex veteribus co- longe ab ostio Callepodii fluininis , quo loci nunc
"dicibus transcribit lib. vi, cap. 101, asserenssubAle- Setubal co-pspicilur. Hic igilur testinionio Dextri,
xandro imperalore occubuisse, circa annum Domini illustre subiere manyrium Gracilianus et Felicis-
250, in quo lamen auctore cum dicuntur Alexandro> sima, qunrum celebris est memoria npud Usuardum
prsesentati, nomine Alexandri imperaioris, legatus die 12 Augtisti, sub liis verbis : In urbe Phalari
lpsius intelligeudus est. Dc inventione ipsorura age- _. " passio SS. Graciliani et Felicissimmvirginis, quortim
mus infra ann. 300. primum ora pro Christo lapidibus contusa , dehinc
A.C.224.— A»(oninus,elc. HicilleAntoninusfuit, cjladiopercussx, oplatam marlyrii suscepere pahr.am.
qui M. Aurelius Anloninus Heliogabalus vocabatur, Equiliiius libro xi, cap. 130, num. _i3,eorumdem
Antonirii Caracallse filius, Euseb. in Chron. scribit; meminit iiiquiens : Gracilianus ei Feticissima virgo
et ex eo card. Baronius, qui iraperasse vult annos 3, in urbe Phalari passi sunt pridie idus Augusti, id
mens. 9, dies 4. Ejus impurissimos mores copiose est, die 12 ejusdcni, Cseierum mendum irrepsit in
 369 FLAYII LUCII DEXTRI CHRONICON. 570
A.C.234. Alexander imperator egregie pius in mairera Mammeam. A. R. 985.
235. Origenes ex Alexandria ad Caesaream Palsestinae abiit. 986.
237. Alexander imperalor occiditur Maguntiaci tumultu militari. 988.
238. Maximinus miles gregarius sine aucioritale senatus eligitur. 989.
239. Maximinus in Ecclesiam catholicam persecutionem movet. 990.
240. Maximinus a Pupieno Aquileiae in Italia occidilur. 99{.
241. Gordianus eligitur imperalor, occisis Pupieno et Gabino Romse. 992.
,243. Gordianus nimis adolescens Parthorum acies exsuperat 994.
244. Phiiippus prsefectus praetorio Gordianum prope Romam necat. 995.
*
BIVARII COMMENTARIUS.
utriusque codicibus, dum pro urbe Snlaria , ttrbem A Firmilianus Cmsarem^episcopuscum omni Cappadocia
Phalarim habent, quod in causa fuit, ut quidam eum invitavit, el diu tenuit: sedet illud quod ad Mam-
legerenl Falari tn Piceno, ctijus scilicet Plinius me- meam malrem Alexandri imperatoris religiosam femi-
minit libro 111,cap. 15; sed cum id minus aliis pla- nam rogatus venit Amiochiam, et summo honore habi-
ceret, proFalari, seu Phalari, posuerunt Falerim; tus est.
quod primus omnium Pelrus Galesinus fecisse vide- A. C. 237. — Alex. lisdem pene verbis scribilur
tur in suo Martyrologio : sed in Notis solum ciiat in Chronico Eusebii, cui Baronius subscribit, dum
Usuardum , qui tamen non iia scribit; et nihilomi- asserit hoc anno Alexandrum occisum, cum impe-
nus fatetur codices mss. carere urbis nomine. Ei rasset annos 13, dies 9, occubuisseque Maguntiae,
subscripsit card. Baronius . et in Romano Martyro- nobili Germaniae urbe, quae Maguntiacuma Cornelio
logio de novo scripsit, Falerim in Tuscia passio SS. Tacito, Ammiano, Alexandrino, Piolomoeo, Orosioel
Graciliani, elc, non alio motus, quam monumentis aliis vociiaiur.—
EcclesiseCaslellanse in Tuscia (ubi sanctorum mar- A. C. 238. Maximinus, etc. Quod hic dicitur
tyrum pignora servantur) qu»3 habent Faleriae , et miles gregarius, Eusebius laiinitate donatus a S.
non Falari, nec Salariae. Sed vero cum non sit quo Hieronymo, ex corpore militarx, exponit, sic enim
probetur illorum monumenlorum ceriam esse et ait: Maximinus primus ex corpore militari sine Sena-
infallibilem teclionem, non possumus Dextri yetu- tus auctoritate, ab exercitu imperator eleclus est. Id
siissimum rejicere testimonium. Quinimmo eo ipso, vero ex Lampridio et aliis satis constat.
quod sanctorum martyrum corpora minime Falerioe A. C. 239. — Maximinusin Eccles., etc Eusebius
servanlur, sed in ejusdem provincise civitate Castel- B
"
in Chronico hoc ipso anuo sic habel: Maximinus
lana, satis convincitur, non occubuisse Falerise, sed adversus Ecclesiarum sacerdoles persecutionemfacit.
in alia longe posita regione; corpora enim sancto- Fuit hscc sexla in ordine earum, quas Ecclesia ca-
rum non transferuntur facile de loco in locum, nisi thdlica perpessa fuil, 111ipse fatelur Dexter inferius
ut serventur tuliori, tempore generalis provinciae ad annum Domini 260. Consule Orosium cap. 19,
devaslationis, aut persecutionis : quemadmodum lib, vn.
de sanclis Hispaniae in Sarracenorum clade factum A. C. 240. — Maximinusa Pupieno, etc. Ita quo-
fuit : et tunc eiiam crediraus translatos fuisse SS. que scribit Eusebius anno prsesenti, a quo mulla
Gracilianum, cl Felicissimam ab urbe Lusilaniae eorum, quoe ad iniperatorum hisloriam pertinent,
Salaria in Caslellanam Tusciae. Sed vero Hispaniae Dexler mutuo accepisse conspicitur. Ducebat Pupie-
Salaria eversa et in oblivionem data, codices mutali nus antiquam originem a Gadibus Hispanise, ut ex
sunt, et manyres apud Faleriam occisi crediti, ut- vetustioribus notavit Morales ad annum Christi 239.
pote notam civitatem , qui tamen longe admodura A. C. 241. —Gordianus, etc. Consonant his, quae
posili, Salariae ccelonati fuerant. Certc si Falerice scribunt Julius Capitolinus, Paulus Orosius lib. vn,
martyres essent, aliquando a Castellana urbe repe- cap. 19, et Eutropius item lib. vu. Eusebius quoque
tiisset Faleria deposiium suum; quod tamen nulla- in Cbronico, cujus sunt illa verba : Gordiano Ro-
lenus fecissecognoscitur; quinimmo ignoravit sem- mam ingresso Pupienus , el Galbinus (Alias Balbinus)
per esse suos. Congaudendum igittir Dextero est, qui imperixtmarripueranl, in palatio occisisunt.
qui lucem in tanta nobis altulit caligine. A. C. 243. — Gordianus, etc. Id etiam Eusebius
A. C. 234. — Alexander, etc. Non mullum discre- testatur hoc ipso anno. Gordianus Saporem Persa-
pant haec ah Eusebii verbis, qui in Chronico hoc C rum regem vicit, Syria expulit, Anliochiam recepit,
anno sic habet : Alexander in matrem Mammeam Carras et Nisibim subegit; qua de re scribunt Oro-
unice pius fuit, elob id omnibus amabilis. Collegia sius, Capitolinus et Eutropius superius citati.
insliiuii, in quibus Mammenaepuellae, el Mammeani A. C. 244. — Phitippus, eic. Nonnulli quos card.
pueri in memoriam matris alerenlur, ut Lampridius Baronius seqtiitur, sex annos Gordianum imperasse
scribit anno Urbis 984; oedificaviteliam Mamineum docent, videlicet ab anno Domini 239 quo in Africa
pomem super Anienem fluvium, qui hodieque Ponle iinperiura arripuit, usque ad 246 quo a Philippo occi-
Mammolo vocatur, tertio ab Urbe lapide : de quo sus occubuit. Caeterum Dexter solum de Gordiano
loquitur Cicero lib. de claris Oratoribus. Fuisse vero egil ab ejus electione, quando nimirum sublalis de
Mammeam Chrislianam testaiur Orosius lib. vn, medio Pupienn et Galbino solus regnare crepit; in-
cap. 18, inquiens : Cujus mater MatnmeaChristiana cidit autem eleciio in annum Domini 241. Ejus autem
Origenem presbyterumaudire curavit, quod ilidera mortem non in annum 246, sed in annuin 244 inci-
innuere videtur Hieronymus infra ciiandus. disse, praeter Dextrum docet Eusebius in Chronico.
A. C. 235. — Origenes, eic Meminit ejusdem iti- Erat Philippus prselorio prsefeclus, cum occidit
neris Origenis Eusebius lioc anno in Chron. et Hie- Gordianum a caede Parlhorum in patriam reverten-
ronymus lib. deScript.,c. 64 : Cum jam, inquit, tem: fuitque ad Christi fidem conversus cum fitio
medim essel wlalis Origenes, et propier Ecclesias suo Philippo a S. Pontio mariyre, qui ad Gallias
Achaiw qum pluribus hmresibusvexabanlur, sub testi- postmodum praedicalionis gratia profectus, Niciae
monio Ecclesiaslicmepistolm,Athenas per Palmslinam martyrium passus fuit. Ascivit autem Philippus in
pergerel, a Theoclistoet Alexandro Cmsaremel Hiero- nv regni consoriium filium itidem Philippum dictum
solymorum episcopispresbyterordinalus, elc. Et infe- anno Domini 247, ul Eusebiusin Chronico annolatum
rius : Quan(w autcm gloriasfuertt, hinc apparet, quod reliquit.
5H FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 372
A.C.245. Pomp. Paulalus, episcopus Toletanus, Vincentio quoque Tolelano suCcedit ; vir A. R.996.
eloquens et pius , sedit annos xxxvi.
246. Oscte in Vescetania sancti Christi marlyfes Orenlius, et Patientia patr.s sancti 997.
martyris, et archilevil» Laureriiii, Rdmae passi; et S. Orentii confessoris, et
episcopi Auxitani.
BIVARII COMMENTARIUS.
v A. C. 245. — Pomp. Paulixlus, etc. StlccessisSB£ A thesauri Concionatorura ad diera 10 Augusti de
Paiilatum Vincentio in prima sede Toletaria habemus sancto Laufentio inquit: Fuit hdtione Hispanus, ex
ex Catalogo episcoporum ipsius a Loaysa edito in civitate Oscwexregno Aragoniw, cujus parentes,' vi-
tbmo Concil. Hispanise : tameisi ibi non assignenltir delicel Orentius el Palientia sancti [uerunt, de quibus
anni, qtiibus uterque sedit; ut hoc Dextro debere- etiam prmdicta Ecclesia officiumcelebrat. De eisdem
mus, sicut et nomen Pomponii. Hoc igitur anoo agunt Morales , Mariela et alii.
245 morluum fuisse Vincentiura Toletanum antisli- Janvquod ad Laurentium spectat, in Vita sancli
lem constat, ex eo quod ifliit ponlificatum anno Laurentii olim in Ecclesiis legi solita, quam ex ve-
222; sedil autem annoi,23. Qitqd vero Dexier supe- lustissimis mss. eodicibus Surius excudit (horum
rius holavit obiisse Mevise, ldcirco credimus acci- duos in niembrana descriplos legi in Vaticana bi-
disse» riuod ob reverenliam S. Vincentii episcopi sic bliotheca pluleo 27 numeris (ut reor) 1192 et 1194),
Mevilani, et insignis ac primi ejus nominis in His- legimus : Djxitque ei Cmsar, Edic nobis genus
pania marlyris, saepe Meviain invisere consueverit, tuum ? B. Lauremius respondit : Quod ad genus atti-
ut cujus npmenclatura insigniebatur, merilis fulei- nel, Hispanus sum, Rommautem nulrilus, et rruditus,
retur. Egimus de S. Vincenlio Mevitano ad annum atque a cunabulis Christianus, doctus omnem legetn
100. De Pomponio Paulato addil Maximus in Chro- sanctam et divinam. Eadem prorsus verba habet Ado
nico anii. 612 : Gelebrisest memoria Pomponii Pau- in suo Marlyrologio die 10 Augusti. Eqnilinus vero
lati toletani pontificis per Hispanias, ad quem tcrip- lib. vii, cap. 43 : llic (inquii) penere Hispanus et
sh sanclus Cyprianus Carthaginensis, magnusque fuit Beati Sixti II discipulus fuii. Hieronymus-Vida in
usus amicilim et consanguinitatis cutn Narcisso (Rra- o]•**
" bymno S. Laurcniii, cujus iniliura, tantane te juve-
carensi eplscopo, de quo postea). De genere autem nunt, sic ail:
Paulati haecsubinfert: Fuit hic apprime nobiiis, fra- Prosequererque tuasnon flctocarminelaudes,
ter PomppnixBassi consularis, bis consulis : palruu» Ut genere haud humililerra prognatusIbera
alterius Pomponii Bassi,.etiam consuldris. HabetCas- Parvuluset dulcem palriam,charosqueparentes
siodorus Pomponium passum iniisse consulatum Liqueris, Italisecaplusflorentisamore, etc.
cum Aurelio Fusco anno Urbis 1010, Cbristi 259. Dum vero ad martyriUm tenderet :
De Paulato iterum inferiusad annos 285,286 et 430.
lrrepserat codici Dextri hoc loco mendum, quo Ibat ovans,cupidus ceu pactaeit conjugisolim
In thalamosjuvenisprimaead novagaudianoclis.
Pomponius vocaretur Paulalus, vel Palmatius; cum Si quaudotamenin ripa subsistitainoeht
tamen Palmaiius longe alius pontifex fuerit, qui se- Tibridis,aspectansauras, Cceliquepfofunda
dit Toleli postSiiititioneni anno 472, de quo M. Ma- Sblisad occasumversus, NOS le amplius,inquit/
ximus in Chronico. , Aspiciam,ttivesregnis Hispaniaopimis,
. A. C. 246. — Oscas,ctc. Fulget hodieque Oscensis Nec vos,a patriaefluviichariqueparentes,
urbs jn regno Acagoniae, qua parte olim Ilergetes Qu)spemforte mei reditus agitatis inanem.
Vescetanis, sive Autelanis, confines erant : .quod Accubiturum stiper craticutam dixisse :
fiiif in causa, ut Osca quibusdam in Vescetanis vel
Autetanis, ut Dextro, nonnullis vero in Ilcrgetibus, Rursusait, coelumaspecians,solemquecadentem :
ut Ptolomaeo, fuissc videatur. Prsestanda polius fides Arduacfleliequitanssol, splendorquealmediei,
te gurgile tingefe Ibero,
Dextro, qui non longe naius fuil. Hodie Huesca nun- * Quandoquideflj properas
Quosnunc louginquisHispaniadividiloris, elc.
cufatur, academia perilitislri, et sede episcopali or- Q
naia; multo tamen nobilior sanguine civium suorum Ac demum in hymno qui incipii, Uuc adet, elc,
SS. Orentii el Paiienlise, ac sacris beaiorum conju- Laurentium alloquitur, ut veniat:
gum pignoribus: et quod gloriam humanara omnein
Seu Taeus te nunc, p&triaeque fines
superat, natali raagqi iliius toto orbe martyris cele- Detinenl dulcis, elc.
berrimi, Romanse.Ecclesiac archileviUc Laurentii
Oscae siquidem in Vescelania natus est, parentibus Qua vero occasione Romam adierit, refert S. Vin-
sanciis martyribus Orentio et Patientia , fratremque cenlius FerrefiUs in serra. de eodem martyre, in-
tiabuil patris sui nomine insignilum, qui in Galliis quiens: Dico primo, quod B. Laureniius sicut arbor
civitali Auxitanae cpiscopus praefuil, el sanctitate bona in horto sanctm Ecclesiw plantata fecit fruclum
clarus, cohfessoris titulum adeplus, festivis gaudiis de abstinenlia personali, quia semper abstinuit a vitiis
celebratur in terris kalendis Maii; qua die in Mar- et peccatis , el a vaniialibus mundi, in tribus locis :
tyrologib Usuardi et Romano nomen ejus legitur. primo in civitate Oscha, secundo in Cassaraugusta,
Romanum sichabet: Auscii sancti Orentii episcopi; lertio in Roma. De primo scieridumest, quod ipse fuit
Usuardus paulo locuplctius, Apud civitalem Ausciutk de Oscha natus, de magno genere; et ticet in domibus
sahcli Orehlii episcopi, qui virtulibus ornatut, sancto magnorum fuisset nulritus. Secundo abstinuit in Cm-
fine quievisse scribxtur. Agit de eodem Ado in Mar- saraugusta, quia quando habuit discrelionem,dimissa
tyrologio, sed talso putat eum luisse episcopum To- domo patrii ubiit ad Cassaraugustamad studendum.
losahupi. Quod ad Laureniii, et Orentii parenies Tertio ivitPhmam; et ecce S. Sixtus papa vadens ad
spectat, nonntilli ipsorum ignoranies martyrium, de J) ] celebrandun,concitium Tolelanum, fecit Iransilum per
eis sub confessorum titulo festura celebrarunt. Cmsaraugxutam, et audita fama B. Laurentii vocavit
DextH vero testimpnio constat martyrium passos eum, et scila sua sanctitate duxit eum secum, etc. Vin-
fuisseanno Don)ihi_46 in persecutione Maximini et centio autera mire consonat Peirus Rossetus Gallus
Gallieni. Idque Roraanura Martyrologium profitetur, scriptor, et sui temporis poetarUiu facile princeps,
qubd eisdem Maiikatendis bsec habet; Oscx in His- dumejus heroico, elegamissimoque carmine Vitaitt
pania sanctqrum murlyrum Orenlii et Patienliw. Ubi scripsit, sub Laurentiadis uomine; inter alia vero
Cardinalis Bafonjusait: ln flore sanciorumHispaniw scripsit:
ex veteribus niohumehtis Oscensis Ecclesim, teguntur Talia quaerentiposita formidineletbi,
hi parehles [uisse sancti Laweniii martyrit. Aueior QciusSfficslaMiisr eddit,i,a,u_entius heros;
 373 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. 374
A.C.248. S. Melcbiades, qui postea fuit Romanus pontifex, in Hispania nascitur. A.R.999.
249. Regnantibus Philippis fuitRorase millenarius annus, ob quam celebrilatem iiinunie- 1000.
rabiles in circo bestiae occisac, et ludi theatrales tribus diebus, ac noctibus, populo
pervigilante, cum magno apparatu et liilaritate civium Romanorum exhibiti.
252. Philippus Senior Veronse, Romacvero Junior occisus esl. 1003.
BIVARII COMMENTARIUS.
Terra mihipriinosHispaniaprsebuitortus, A Hispanicae monarchiae, a Sarracenis muiaio no-
Sacrorumantisteslideidumfoederanoslrae mine Maclrid seu Malrilum nuncupatur, in quam
Ultimain Hesperia Sixius clamore relerret, rem universitas modernorum scripiorum conspirat,
Quemnuper gladioinsontempressistisacerbo. tametsi Julianus Petri in suo Cbnuiico reluctc-
InsignemChrislumnovi,cultusquesalubrcs
Alqueolimsacrilaticiscapul abtuit unda, lur; loquens enim de obitu S. Isidori Agricol»
Ille hucme puertimpostremisduxit ab oris, recens in numerum sanctoruin ascripti , aii :
Hesperiae: aetatempariterregnaute Fbilippo Anno Domini 973. /foc anno morilur Magerili ( sic
Egimus.AnlistesSixluspia Maximusaris Matrilum nuncupat) quod a quibusdam falso diciiur
Tuura dabal, elc. ManluaCarpelanorum, sanctus Isidorus Agricola, vir
Idem vcro Rossetus in Panegyrico Salazarionim ', pius et charilate fervens, 28 Novembris, vivens , mo:-
Trislamlo Salazario archicpiscopo Senonensi dicalo, tuusque, miraculis multis celeberrimisquetota Uispa-
leslalur illuslrissimam Salazariorum irt llispania[ nia clarus. Ipse nibilominus Julianus ad anuum 215
pro»eniem olim Nuinanliseiloruisse, et glofiosc R6- Dextro quod spectat ad Melchiadis patriam omnimodis
manis restitisse; inde vero in magnara crevisse gen- subscribit; Miltiades , ail, qui postea fuit
tem, habuisseque prse ca?teris stirpis suac hlium B. papa, urbem nascitur in Uispunia (sed palribus Africanis)
Laureniiura: apud Mantuam Carpetanorum. Habemus eiiain
pro eadem veritate R. P. Alphonsum Chaconium
Praeterea ipse Salazariade geute requiras, ctc. in vita ejusdem pontificis : et eruditum admoduni
Post ingenscrevil genus; hincLaurentiusorlus, virtini, et amicum nostruin jEgidium Gundisalvi
Qui prunasin crate tutit. Davila regium clironologum, iu speciali, quam nuper
R
Sed unde id acceperit, non prodii. Consiat vero Sa-, "cudit, Madrilia historia. Sed ne suspicio aliqua
lazarios praecipuum semper tutelarem prae eaaleris oriri possit ex proediclorum auctorum patfia , et ne
habuisse S. Laurentium, nonnullosque vetustiorUih oh Hispaniae amorem id scripsisse putenlur, cum
de ejus consanguinitaie gloriari. oranes Hispani sint; dabo etiam pro eadem Galluni
INecsilendum, quod MarinoeusSiculus lib.v referl: auctorcm cerle gravissinium , et onini suspicione
Cnjusdam, a\t, Hispaniw ducis filium fuisse ferunl, carentem; Primum Cabilonensem episcopum, qui
quenxdwnwn infantulum e cunis in nemus asportave- in sua Mappahaec niundi spiriluali, dum de Miintua Car-
rut; sed B. Sixtus pontifex , cum in eadem provincia petana agit, scribit: Mantua Hispatiim Tarraco-
prmdicaret, sub quadam arbore luuro divinitus inve-r nensis Romw medilerranea civilas. Hic Melehiades papa
sub Maxentiomariyr. Addam et siculum
niens eum, Laurenlium vocavit, et diligenti cura ortus,
nutriri, ac docerijussit, quem adullum secum Romath auctorcm, ne llalia veritatem hanc siluisse videatur.
perduxit : ubi poslea faclus pontifex constiluit eum Is est Franciscus Maurolicus in lopographia Christi
afchidiuconum. Lege Vaseum in Cbronicis, ut caete- mariyrnm suo Marlyrologio subjuncta, ubi verba
rns omiltam llispanicariiin rerum scriplores. Quid Primi Cabilonensis refert, et ampleciilur. Fuisse
plurai Mihi dubiuin non est, quin et Prodcntius inter Hispaniam et Africam olim frequenlem admo-
in hymno sacro niemincril urbis patria: S. urchi- dum navigationem et communicationem multa sunt
levitoc, CUIIIad calcem illius, Marlyrein alloquens, quaeconvincant: nam ab urbe Ilispanise Leglonensi
dixit : lii Africam abductus S. Maircellus cenlurio, mnriy-
Ceu praestosemperadsies, riuiii passtts fuil Caesarex Mauritanae : a Caesarea
Tuosquealumnosurbicos, ' vero eadem sancti martyres Felix, et Cucuplias llis-
C
Lactautecomplexussinu paniam adeuutcs Gerundae pro Cbristo necali sunt.
Palernoamore nutrias. S. Paschasius cum sociis Salmaniicse natus, in
Nam subdit: Africa sub Genserico rege Ariano cervices oblulit.
" MilloS.
Fulgentium Huspensem antistitein in Africa.
Hosinter, o Cbristidecus, Toleti lamen in Hispania natum : de quo suo luco
Audict poetamrusticum, elc. ctim M. Maxiuio Dextri continuatore dicturi sumus.
Aiqui poeta lunc temporis non erat inler Romanos, Mitlocausam Felicis et Basilidis Hispanorum , quae
scd inter llispanos; nam Paulo anle dixerat : a S. Cypriano Carthaginensi agitata est; et maguos
illos Auguslini discipulos Pautum Orosium, Eucha-
NosVascoHiberus dividil, rium presbyierum, Hectorcm Ferrandum et alios,
BinisremotosAlpibus.
quoniam inferius de eis acturi sumus. Dum tamcn
Sed de re apud oinnes comperlissima satis haec dicla illud certum sit, et omnibus probelur, mullos ex
sint. Africa olim in llispaniam commigrasse, sive com-
A. C. 248. — S. Melchiades, eic. Novum alieui meicii gratia, sive alterius negotii, qtiod inler vici-
videhiiur , quod magnum illum Melchiadem Roma- nas provincias inutuam civium translationcm cau-
nae, el universalis Ecclcsia: pastorem , qiiem omnes sare potest: inter alios autem, non minoris notae,
baclenus Afrum scripscre, Dextcr in llispania natum fuisse sancti Melchiadis parentes, qui Mantuain Car-
proferat. Sed aliud esl Afrum fuisse origine, aliud peianorum profccti, lanti filii nativitate donati fue-
vero in Hispania orlum : utrumque vero inferius D ] runt.
Dexter faletur , dum ad annum Domini 299 inquil : A. C. 249. — Regnantibus Philippis, elc. Pecu •
Melchiades genere Afer , in Hispania urbe Manlua liari Dei providentia ellectum est, Ut Roma hiillena-
Carpetanorumortus; floret Romw gloria sanctilatis et rium conditionis stiae sub Cbristianis principibus
doctrinm- Quod igitur Melcliiades ab Africa originem celebraret. Qua de re lege cardinalcm Baronium
suam traxerit non negamus : siraul lamen asserimus tomo ii, et Eusebium in Cbroiiico, qui peneeisdem
ortum in Hispania fuisse, videlicet Mantuae, qua; verbis atque Dexter, rem istam narrat. Lege etiam
olitn nobilis provincioe Carpelanae urbs fuit (ut in acla S. Pontii marlyris apud Siiriiini toiho Vll die
labuta Tarraconensis Hispanioe apud Ptolomacum 14 Maii.
videre cst), nunc vero totius caput Hispaniae, et A. C, 252. — 1. Philippus, e.c. Refert Eusebiu
373 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON- 376
A.C.252. Decius in Pannonia inferiore, Eudalioenaius imperat. A. R. 1003.
In odium Philipporum Christianortim Decius perseculionem movel.
Antonius post monachorum patriarcha in „Egypto nascitur.
Hoc lempore Romaeamphilheatrum flammis exuslum est.
255. Romocin Ecclesia Romana Fabiano succedil Cornelius. 1006.
Felix presbyter Vallatae urbicuoe in Vaccaais, scribit ad CyprianumCarihaginen-
sem episcopum, in causa Rasilidis Asluricensis episcopi, illumqucde maximis
accusat criminibus.
BIVARII COMMENTARIUS.
mortem Philipporum in annura sequentem : Equili- }Lslal. Flagrantc Dccii persecutione duo proedicli epi-
nus verointer martyres utrumque Philippum reccn- scopi, mciu perlerrili inslantis necis, idolis genlium
sendum pulat libro xi, cap. 92, eo quod a Decio, (proh dolor!) immolant, collegia el convivia eibuico-
quem ipsi Caesarem conslituerant, in odium fidei rura frequentant, in blasphemiae crimen ruunt; ac
Chrisiianae necali sint. Cum enim Decius ex Galiiis landem morluos Christianos (quod minime licebai)
victor Romnm rediret, Philippus Senior Veronara cum moriuis gentilium communibus sepulcris scpe-
usque honoris causa, ei occurrit; Deciusvero indi- liunt. Hac de causa a clero et plebibus suis depo-
~gnum asserens Romanos deos abadimperatoribus de- nunlur, et caiholici liac strenui fidei pugiles Felix,
spici, ac vilipendi, quibusdam defectionem re- etSabinus in eorum sedes provehuntur : ct pro ap-
duclis , de consensu illorum, imperatorem in slraiu probatioue eltctionum ac depositionum istarum ad
suo quiesceniem crudcliter trucidavil; Veronaque Ecclesiam Africanam mittuniur noviter electi Sabi-
discessit, ac Romoealterum Philippum pari nequiiia nus el Felix, cum litleris alterius Felicis presbyteri,
et dolo lenuit, et in Cbrisii confessione necavit. el plebium Legioneusis ct Asturicensis, alquc _Elii
Vide qnse de re hac latius prosequitur aucior : ubi diaconi et plebis Emeriiensis. Cum Canhaginein
de thesauris, quac Romansc Ecclesiae dono dcderunt, magnam Africoeurbcm adventassent, S. Cyprianus
agit, quaeposlmodum S. Laurentio palmam attulere.: ejus sedis tunc temporis epriscopus metropoliianus
ln Rcgia Toletana exstat haec Pliilippnruiu memoria triginta quiuque alios antistiles accersiri fecit; his-
Jmp. Cms. M. Julio, Philippo, Pio, Fel. Aug. Trib. que omnibus in unum cpnvenientibus, et provin-
poi. PP. consuli. Tolelani devolissimiNumini, majes- ciale concilium ea de causa celebrantibus, cpislolac
tatique ejus, DD. Hoecvero Ulisipponae: lmperaior'%R "
Felicis presbylcri, ac triura Hispaniae Ecclesiarnm
Cws. Julio Philippo , Pio , Fel. Aug. Ponl. Mux. aperloe sunt, et publice coram omnibus leclae: el re
Trib. pot. u. J^P. Cons. m. Fel. Jul. Olisippo. Nota- mature considerata, Basilidcm ct Mariialem jure op-
vit in his solerter Ambr. Morales postcriorem Oli- timo deposilos, Felicem autem et Sabinum canonicc
sipponensem mcmoriam Philippo jam Christiano eleclos fuisse judicatum est : atquc ex iioininc
-erectam , quod in ea ablatum sit verbum illud, Nu- oranium episcoporum concilii communes liuerac re-
minx majestatique ejus, quae in priori Tolelana, et sponsive datac sunt ad Felicem prosby erum, ct tres
fere in ceteris geniilium imp. inscriplionibus poni prsedictas plebes llispanise. Exstant bujusmodiliiicrx
solebat. apud Cyprianum lib. i, episi. 4, alias in edilione
2. Decius , etc. De successione Decii in imperio Paraelii epist. 68 , quibus tota hscc hisloria conli-
Philipporum, lege cardinalem Baronium, ct quolquot nelur.
Romanorum res attigerunt, Eusebium quoque in Hinc ab errore illo facile liberabimur, quo innu-
Chronico Dextro verba prsebenlem anno Domini254. meri irretili existimarunt, in causa Basilidis et
Vocabatur Q. Hereunius, Ethruscus, Mcsius, Decius, Martialis, dedisse speciales litteras ad cpiscopos
ut ex-lapide Valentiaein llispania Moralcs notai. Africae, Felicem quemdam episcopum Caisaraugusta-
3. In odium, etc. ldem pariter in ChronicoEusebii num.Moventurvero qu id legant in codicibus impres-
videreestanno 254. Fuit haec saevissima perseculio sis Cypriani, haecverba : Vlque alius Felix, de Cw-
in ordine septima earum quas Ecclesia ab ethnicis savaugusta,fidei cullor et defensorverilalis litlerit tuis
passa est, ut communis fert opinio, et asseverat significal; Basilideset Martialis nefando idolotalrim
Dexler paulo inferius ad aiinum 260. Lege Equili- libello conlaminati sunt. Ita inter alios scnsil Marti-
num, lib. n, cap. 92. C nus Carrillo abbas Monlaragoiieusis, iri Cala O o
4. Antonius, eic. Hoc etiam ex Eusebii Clironico AntistitumCxsaraugusianorum Carali iraprcsso anno
mutuatum cst. Caeterumnalura fuisse hoc anno253, 1611 ubi asserit: Anno Domini255, S. Felix epifco-
inde deducitur, quod obiisse conslat anno 21 impe- pus Cmsaraugttslanus.Hunc S. Cyprianusfidei culto-
rii Coiistantii, videlicet Cliristi 358, ut Hieronymus rem, acveritalis appellatdefensore.n. ldque Muiillus
in Clironico docei; cum Antonius quintum et cente- in bistoiiaCsesaraugiisUe sectatus est: et alii rcrum
simum annuin agerel; ipso llieronymo auctore in Aragoniae scriptores. Sed quod magis miror est,
lib. de Script. Eccles. in Autonio : el Aihanasio doctos pariter ac circumspectos viros Ainbrosium
magno in cjus vila. Moralem , et Csesarem Baronium idem sensisse :
5. Iloc tempore, etc, Iia quoque Eusebius babet in illum quidera lib. ix, c. 45, ad anniiin 255; liunc
Chronico. vero toino II Annal., anno258. His quoque, ail Baro-
A. C. 255. —1. Romasin Ecclesia, elc. Sederal S. nius, et suas privaias (litteras) in eadem causascriplas
Fabianus papa in pontificatu annos 14, menses 11, addidil S. Feiix Cmsarauguslanusepiscopus, de quo
dies 11, qui coronam martyrii tulil anno254. Va- hmc prwclare idem S. Cypriantis: Felix de Cmsarau-
cavitsedes announo; quo lit ul S. Cornelius, qui gusla. elc. Sed in primis quidquid sit de lectione
Fabiano sufficitur, anno 255 ordinatus fuerit. Card. llla, Felix de Cmsaraxigusta, de qua statim; gratis
Baronius vult cjuselectioneraincidissein annum 254. omnino, ei nbsque fundamento Feiix ille asseritur
Sed jara superius mohstratum a nobis est, hunc au- episcopus Cacsaraugusianus,qui nusquam episcopus
ctorem anuo uno perpeluo fere dissentire a Chrono- fuit: quandoquidem omnes praedicti auctores nullibi
graphia Eusebii et Dexlri. De praedecessoribus S. Q praetcrquam in hac Cypriani epistola memoriam
Fabiani cnnsule Catalogum Dextrj inferius ad ann. ejus reperiunt: ex ea vero si aitente legatur, minime
Doraini 260, nura. 3. habetur quod episcopus sit: nara solum dicitur :
2. Felix, elc. Magnamac freqtientem communica- Felix de Cmsarauguslafidexcultor, acdefensor verita-
tionem Ecclesiaruni llispanoe el Africanac,teropore tis suis litleris significal, etc. Ubi niliil prorsus de
S. Cypriani, causa BasilidisAsturicensis, et Marlia- cpiscopalu reperitur; quin potius in epislola eadem
lis Emcritensis episcoporum, satis superque manile- nuiiciipalur expresse presbyler, quod miror non
577 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 578
A. C.255. In boc tcmpore in urbe Belsinia in Carpetania, prope Bellicam , et mtnc Cuminaria A.R. 1006.
dicitur, Numia-varia Veneris sacerdos', mulier prsestantissima opibus, ct auclo-
ritate florel.
Item boc eodem tempore (licet alii sub imperatore Pio Aurelio malinl) in Hispania
apud Turbulam Bateslanorum, in populis Marsis S. Victoria, aufugieus Roma ad
BIVARII COMMENTARIUS.
attcndisse tot viros doclos. Sed ubinam requires T A etiam Cyprianus in capite epistolac sicut iElium dia-
Sane in episioloeadilu, el ihscriptione, dicilurenim: conum adjungit plebi Emeritensi, uipotc contra
CmciltusCyprianus, Primus, Polycarpus, et cmteri, Marlialem episcopiim suum scribentem; ita qtioque
omnes numero 36. Felici presbytero, et plebibus con- Fclicem presbylerum adjungit Asturicensi ct Legio-
sistentibusad Legionem,et Asturicm. Ilem : Miio dia- nensi plebibus, eo quod contraBasilidem episcopum
cono, et plebi Emeritte consislentibus fralribus in Do- Asturicensem scriberet; ail enim, Felicx presbytero,
minosaluiem.Cum in unum convenissemus, legimns et plebibus consistenlibusad Legionem et Asluricm,
litleras vestras, fralres charissimi, quas ad nos per Fe- inutiens Felicem hunc terrilorii Asturicensis esse
licem et Sabinum coepiscoposnoslros, pro fidei veslrm presbyierum. Vide, quacso,lcctor, a quanlis nos le-
imegrilate et pro Dei amore, fecistis, etc. Ubi vides, nebris eruat Dexter.
pi imumomnium a concilio illo Carthaginensi 36 epi- 3. /n hoc tempore in urbe Belsinia, elC. Plinius,
scoporum, rescribi Felici, non quidem episcopo, scd lib. xix, cap. vni, auclorest, olim Carpetaniam
presbytero: deinde plebibus Legionensi et Asturi- lum copia, lum probitate cuminorum cclcbrem fuis-
ccnsi, ac demum yEliodiacono Emerilensi, el plebi se, unde Cuminarium Vicum exstitisse, quo lori
cjusdem Ecclesise.Nec negabit quis ideo litterashas nunc eorumdem cuminorum fcrarissima exisiit Vil-
datas fuisse Felici presbytero, et plebibus Legio- la, Sancla Cruz de la Zarza, prope Voles.Sensit eru-
ncnsi et Asluricensi, quia S. Cypriauus, el Palrcs dilus Aurelius de Frias, vir de Hispanise antiquiia-
cjus cnncilii littcras ab ipsis acceperant: et quod tibus vestigandis oplime meritus , ul referl Morales
omncs illi, qui concilio scripscrant, in causa Basili- lib. ix, cap. 34. Cnngrnit situs Itiuerarii Antoniani,
dis etMartialis, nominali fuerint in capite epistolse; p, ubi in itiuere ab Emerita Caesaraugustam per Lusi-
nam dicitur: Legimus litteras vestras, quas ad nos " laniam xvm millibus passuum ante Titulciam, quae
[ecislis. Quarc cum inferius dicitur : Quapropter cum est Vayona de Arausuez, collocaiur vicus Cumina-
sicut scripsislis, [ralres charissimi (scilicet plebes rius : ubi nunc Sancla Crux sila esl. CaeterumCu-
Asluricae, Legionis, ct Emeritse), et ut Felix, et Sa- miuaria de qua Dexter, nequitcsse Sancta Cruz de la
binus collegwnottri asseverant (scilicet verbotenus, Zarza , cum illa sila fuerit prope Belsiniam, seu
utpote episcopi illarum lilterarum lalores, de quibus Belsinum, hodie Borja nuncupatam, teste Villa-
in priucipiodixerant consilii Patres; Legimus lille- novn in notis ad Ptolomoei labulas geographi-
ras vestras, quas ad nos per Felicem et Sabinum cas. Corruple in codice impresso Dexlri scribitur
coepiscopos noslros, pro fidei veslrae integritaie fe- Vesliuia. Erant quidem Veslini in Italia populi, Sa-
cistis), utque alius Felix de Cmsarauguslafidei cullor, binis, el Picenlibus vicini, de quorum laudatissimis
et defensorveritatis lilleris suis significat, eic. Cum, cascis Marlialis lib. xm :
inquam, haecdicit, proculdubio de illo Felice loqui- Si siuecarne votesjentaculasumere frugi,
lur, qui litieras synodo scripserat, et eapropter ipsi Haectibi Vestinode grege massavenil.
nunc rescribitur, cmn dicitur: Felici presbylero el
plebibus, elc. Presbyier igitur erat et non episcopus. De eisdem agit Plinius lib. m, cap. 5. In Hispania
iSolimvero confundi a quibusdam cum Fclice illo vero Belsinos, non Vestinos legimus. Non longe a
episcopo,qui cum Sabino pariter episcopo lator fuit Belsiniaerat Bcllica, quaein tabulis Villsenovoefalso
lilteraruin Felicis presbyteri, et plebium Legionen- legitnr Tullica ; eamque existimo, quam modo Belil-
sis et Asturicensis , etc.; salis enim a Cypriano di- lam dicimiis, cymbalo miraculose saepepulsato ina-
siinguumur. C gnorum cvenluuiu portenlo, celebrcm : nam tam
Quod autemspectal adnomen Ecclesioecujus erat Belsinia quam Bellica , non longe a Turiasona a
presbyter, corruptissime in codicibus Cypriani legi- Plolomaeocollocanlur. PliniusBellicam municipiuin
lnr Cmsaraugusta,cum legendtim sil Vallata Vrbicua, Cocsarauguslariacjurisdiciionis asseril. Differt vero
ul Dextcr babet; cratenim parva urbs, idco Vrbicua Dexter a Ptolomaco, quod ille in Carpelania, hic ve-
dicla, autquia ad conflueiitem Urbicui fliiminis sita ro in Celliberia utramquc urbem constituat. Qua in
eral : Vatlala tamen et mtiris nou lcviler cincta; re Dexiro assentiendum, uipoie Hispano auctori de
utpote quam olim Ftilvius Flaccus citcrioris Hispa- rcbus Uispaniae scribenti. Fuitque Ptoloinaeo facilis
nius praetor dcbellare agressus obsedil, ut ex Tito deceptiouis ansa, quod Carpetania Celiibericse proxi-
Livio , lib. XL, rcfert Moralcs lib vn, cap. 18, ta- ma sit, et termiui utriusque non facilc assignari
meisi ignoret ipse ubinam fuerit. Ccrte non longe queant.
ab Asturica sitam satis ostendil Urbici ftuminis no- Hoecdc urbibus boc loco assignalis. Quae aulem
meti (IiodieOrbigo dictum) quod ab Urbica Vallata esset mulier illa Veneris sacerdns, de qua loquitur
accepium est, vel eidem nomen indidil (ejus mcmi- Dcxter, cum inquirerem; occurrit Lucilla pra-poiens
uit Carolus Sleplianus in suo Dictionario tiilera V) et pecuniosissima femina, quae in Ecclesiam Caitba-
ut reor; ntiuc Vaneza, seu forte Puenle de Orbigo ginensem Majorinum intrusit contra Csccilianum,
esl. Nam el Antoninus imperaior in suo ltinerario , de quaagunt Augustinus lib. i contra Parmen cap. 3,
Vallatam collocat xvi millibus passuum, seu quin- cl contra Gresconium lib. III , cap. 27, 28 et 29, et
que ieucis ab Aslurica distanteni vcrsus Oricntem : Optalus Milevitauus lib. i contra Parmen. Favelque
ut videre cslapud ipsum in itinere ab Aslurica Tar- TVquod in Numidioeprovincia illa degebat; hacc vero
raconem el in itinere ab Asturica Burdigalam : qui Numia Varia dicitur, nescio an corruple Numia pro
lainen situs cst ille, quein nunc Vaneza obtiuet. Numida, femina , quoeVaria vocaretnr, aut pro Nu-
Consonat eiiam id rei de qua agebaiur , quae erat midia, ubi illa vitam degebat. Sed quod illa nunc in
causa Basilidis Asturicoe episcopi; hunc siquidem Hispania.nuncin Numidiaesset, nonestundeomnino
accusare debebal Asturicensis territorii presbyter , conjiciam, nec quare ejus majori cognitione mulium
nain Coesaraugiistanus longe distaus acgrc poterat discriicieniiir.
peccata illius ad ungucm callere; et se illi viriliter 4. Item hoc eodem lempore, elc. Celebrisadmodum
opponere; prseserlim inagnae illitis pcrsecutionis virgo hoecbealissima fuit apud antiquos, ejusque vi-
temporc, quatu Dccius in Ecclesiatn movebat. lpse taiu clegaiiti carmiue cecinit Altlteliiius Oecidcnta-
579 FLAVIi LUCH DEXTRI CHRONICON. 380
A. C. 255. Hispanias, ubi pi oediaeranl ejus sponsi, venit; poslqde leiripus aliquod, 23 die A. R. 1006.
Dccembris, virgihitatis lauream marlyrii laiide prd Christi fitle passa egregie
cumulat.
lh Lusitania urbe VectohumVdleritla passl sunt saricli Chrlsli martyrcs Fclix, For-
lunalus, et Achilseusa S. Irenaeo missi ad praedicahdum cohlra haefeiicos Gnos-
ticos 23 Aprilis.
BIVARIICOM.MENTARIUS.
lium Saxonumepiscopuslib. nde Laudc Virginiiatis, A abrasit, et ejus loco scripsil, in civitate Thora ad la-
qtiem Surius in tnmum VItranstulit ail diem 23 De- cum Velihum; quasi liberum sil unicuiqiie sanctara
cembris, ejtisdem virginis natalem. Satis db ea scri- Anatholianl huciliucquu inovere. Crediderim potius,
bil Adnn, ideinque apud Eqiiilihum lcgimus lib. i, quod ex ejns hlstoria colligiiur, non longe a sancia
cap. 83. Rornaequidem orta, et Eugenio Pagano de- yictoria occiibuisse in urbe Tyar, Uercaonum Tar-
sponsata, a korure sua S. Anatholia rid virginiiatcm raconensis Hispaniae, n qtia Thuiia, fluvius nomen
scrvandam addncla est visione an^eli praeiiioniia. videiiif accepissp, qui Valcntiam pneterfluit. Unde
Cum vero nubere nollct, Eugenius timens, ne bona in aciis S. Anatholiae legittir Thurium.
ipsius confi-carentur, si publicc Christianam accu- vero S. Vicloriaapud Dextrum, el S. Ana-
sarcl, egil ciiin Decio iifiperatorc, ut extra urbem in Snaiidq
ia apud Equiliiiiijii dicunlur pass;r in populis
exsilium mitteretur ad pfaidiasua. ldipsum Anattio- M.rsisjhon intelligendum est de illis populis qui spe-
liie toniigil, nuae Tito Aurelid hobiti Roniauo dc- cialiter Marsi, jiuncupati suut, el Samnitibus (nunc
sponsala erat. Eo leinpore occiso iiniiiaiiissiiiio dra- Alirnlio) vicini efaiil m regno Neapolitano, ubi nam-
cone Turbulaham urbem atl Christum conveftit, et que licc Tbyfe, neque Thor.i, neqtie Thnrium exis-
virginilutis cenlfcsimuin fructum dissemirians cbo- iuni; scd quicumque scrpenlum morsu infesiatis sal-
ruih 73 virgiiium aggrcgavit; quibus nmlta doclrinx via sua nicdcbanlnr, Marsi dici solcbant; ut inler
el miraculoruin gralia 'illustrala prscfuit; quoiisiiue alios Carniiis Slhephanus in Diclionario nolavit, aul
Eugeiiio sponso inachinaiite, mariyrii coronam ac- satiem illi tjiii cuin scrpcntibus bellum gerebant,
cepii, corde gladio pcrcusso, ut babet Usuafdus, et quales cos /uisse constat, quos Victoria et Anatholia
Roihannm Marlyrologium ipsb die 23 Decembris. _" ad Chrisium cdnvertcrunt, magnis quibusdam ser-
Aique in bis omncs consentiunt: in dcsignatido tis pentibus necatis atque in e<>sensuaccipi debere sa-
autehi loco et provincia, ubi S. Victoria mariyrium constat ex Aitheluio, cujus illa sunt;
pissa esi, rinn niinima e.stdissensio. Nam Equilinus, Necnon etHarsum, quitorvamcarmine dypsam
ciii mulli rcceiitiorum subscripsere, scribil in Tibu- (hocest, serpenlem)
lana civitate xvi lapideaburbe Roma aicidisse, cui Efleret, ardeliat,sanctoset nclvalacertos
accedit quod in populis Marsis passa dicalur, qui ta- Dentibusborrcndis,et riclu rodat aperlo;
men in Italia fuere, non in Hispania. CocterumDex- Curavitsubito,disrumpeusvinda Cbelidri.
lcr ab his dissentiens, Turbulae in Baslcianis Tarra- Et rursus :
conensibus riccidisse coniendil; id qnod mibi verisi-
inillimum lacit Althelmus, qui Tribulam urbem lc- Qui prius insplra Marsuinsinuaratinertem,
git, dum ait : Idcircocursimpergebatcredere Christo,
Inlerea RomamliuquensVicloriavirgo, Agnijscenspropriamlanlaviftutesalulcm.
Exsulin exsiliumTribulanaeducitururbis. Quod Romanura Marlyrologiumde S. Victoria agcns
proemilii), RommS. Vtclona;, etc, cerlum est non
Quod cerie nomen propius ad Turbulam accedit, idcirco dici Romm, quoil inibi passa sit, cum con-
qtiaiii ad Tihulim, praeierquamqund nomen Italicoe slet apud omnes alibi quam Romse passam fuisse;
urbiS priscura et germanum Tibur fuit, nnu Tibuli, sed qnia inibi fesla dies agitur civi Ronianae.
tit vulgo relenliori vocabulo nuncupatur, quod apud 5. In Lusitania, elc. Sanctorum Felicis et socio-
omnes probalos auctores videre est. Sane Turbula ruin acla cx>tant apud Surium t»mo H, 23 Aprilis,
Ptolomseo teste iu Bastetanis Tarraconcnsibus Ilis- C qua dic Usuardus el Romanuin Marlyrologium bre-
paniso sita ftiit, eo loco qtio nunc Tervel visilur. viier eorum acla perslriugunt, his verbts ; Civxlalc
Falliiur sine dubio Villanovanusdum lontendit Ter- Valenlia hatalis sanciorumFelicis presbyleri, Forlu-
vel fuisse Thyarjuliam , non vero Turbulam ; con- nati, et Achillei diaconorttm, qui cum maxtmampar-
slat Siquidem cx suismet antiquac Hispanisetabulis lem supradictm urbis ad fidem Christi convertissent,a
Thyarjtiliam non longe a Tarracone sitam fuisse, cl duce Cornelioin carcercmIrusi sunl; deindediutissime
mari fere proxiinam : eum tamen Tervel distel a vcrberali, cruribusqueconfractis circa verliginemtota-
Tarracone leucas plus 40, ct a mari ad 24, qua vi- rum asiricli, fumum quoque in equulei suspensione
delicet posilionc Turbula exstitit. Nec obest, quod perpessi, ad exlremum gladio consummatisunt. His
dicaturS. Victoria Romana ad praedia sponsi de- Beda et Ado ac caetericonsentiunt. Illud vero valde
ducta, ut prseterea existimclur prope Romam locum controversum est, quoesit illa urbs Valentia, sanc-
praedioruni fuissc; quippe cuni Romaui Ilispania toruni sanguioc decorata ; multi namque Galliaeur-
subjugata praedia etiam illius possiderehl. bem fuisse docenl, et ita in Romano Marlyrologio
Pari rnodo actidit noliten urbisS. Anaibolia: so- - sctiplum est, nec mirura cum in Usuardn quoque el
rofis Victorisequsereniibus. In Adonis manuscrlplis Adone idem reperialur. Dexter vcro Uispauiaefutssu
codicibus legitur passa in civilateTliyro, n similiier contenilit; idqucmultisaliis placuii, procsenim cpi-
in excuso ; cujus verba sunt: 7 idus Julii in civitale scopoEquilino lib. iv, cap 83, ubiinquit: Felix pres-
Thyro passio sanctorum Anatholimel Audacissub De- byter, Fortunalus et Achilleusdiaconi, et martyres a
cio imperalore : quorum AnaiholiaChristi virgo diver- S. Irenmo episcopoLugdnnensi ad urbem VaUntiam
sxsgeneribusplagarum vexala, novissimegladto irans- vp. qum est cxvitasHtsparpm ad prmdicandummissx,clc.
verberaiacst in oraiione. Audax quoque in custodiam ldem lcgimr in Chronica regis Alphonsi, et sub-
clatus,tiec mora capitali sentehtia coronatur. Cacterum scribunt graves auctores, Joannes Vassseusin Chro-
ciim crederetur in Italia occlsa, prn Thyroa nonniiltis nico ad nnhurn Domiui 200, Beuierus, qui affirmat
lectiim est Tliyre, et abaliis Thurium, el in Roinano Seiavi in rcgno Valentix exstare lemplum horum
Martyrologio additum est ad lacum Vulsinum, ut ita sanctorum martyrum, et a civibusvelul ipsorum apo-
inTuscia passa assereretur. Tandem cafd. Baionltis stolos venerari, el Laurenlius Padilla. Et verisimili-
relatione et horiatu Curlii Franci Canonici S. Petri, ler deducilurex iisque superras diximus S. Irenseum
verbuiit iilud, in civitate Thyre ad Lacum Vutsinum, libros suos contra Gnosticorum bacreses scripissc ad
 381 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. 582
A. C. 255. Pestilensmorbus muitas provincias orbis miserabiliter infecii, maximc Alexandriam, A. R. 1006-
et jEgyplum: ex Dionysii Cyprianique de mortalitate justo volumine scripto.
256. Lucius papa tenet, regitque Ecclesiam Roinanam. 1007.
Gallus et Volusianus profecti conlra i_milianum necantur.
257. Valerianus in Rhetia ab exercilu fit imperator. 1008.
259. Cyprianus primum Carihagine rhetor, mox presbyler, postremo Carthaginensis
episcopus, martyrio consecratur. 1010.
260. Mota in Cbristianos persecutione, Valeriaiiusa Sapore, regePersarum, captus, mise- 1011,
rabilem servit servitutera.
Vianaein Galloecia prope Tudera Civiialem passi sunt sancli marlyres Theophilus,

RIVARHCOMMENTARIUS.
Toletanum episcopum , ut baberent Hispam, quid id A Successiim (in editione Pamelii num. 82), quem la-
Guosticis objicerent, qtii suos (ines inliaverant. men asserunt produxisse vitam in ponlificalu usque
In eunidem itaque tinem discipulos suos Irenaeus iis nd diclum annum 261. Coeterum alii antiquiorcs
ad praedicandummisit in Hispaniam. Sefvantur quo- 9- marlyrium S. Cypriani in anntim 259 rejiciiiht, ut
que ipsorum sacra corpora non in Gallia, sed in Hi- ii- Eusebius in Chrouico, qui cum Dexlro in verbis
spania iii monasterio S. Georgii de Azueolo ordinis is ctiam consentit: idemque S. Hieronymus sensisse,
S. Benedictiin regno Navarf;x>,prout teslainr Vepius ns credendus esi, cujtis in rebus Lalinorum majori
centuria6Chronici Benedictini ad annuml052, cap. p. cx parte Chronicon illud est. Huic accedit, quod
10. Sed cum in ea mullae fuerint urbes eodem Va- a- Onuphrius, Mofales, Tempesta cl alii communi sa-
lcniiaenomine nuncupaiae, non oninibus de urbe Va- a- tis consensu docent S. Xistum martyrio sublatiiin
R- fuisse hoc ipso anno 259, die Aug. 6; et tanien
lcntia n sancto Felice et sociis illustrata, una eadem-
que mens fuit. Bcuterus et alii quidam volunt, ut omnes fatcntur S. Cyprianura solnm supervixisse
illa sit quae speciale regno Valentioe nomen dat:;: Xisto a'd 40 dies, qui a die marlyrii islius ad 14
Dexler autem ut in populis Vettonibus fuerit, nou m Septemb. diera, videlicel marlyriiCypriani, inierce-
in Tarfaconensi, sed in Lusitania, quse nunc Valen- n- dtmi. Quod de consulatu Fusci et Bassi adducitur,
tia de Alcantara dicilur. Est et alia prope Tudein ni obesse non potest, nam acta illa usque ad Pamclii
in Gallaecia,qusedamprope Bilbao, et alia, quoealias is eilitionem cognita hon erant, nec constat de coriim
Coyanca, nunc Valenliade Don Jttan nuncupaiuf,r, auctoriiate; et ut minimum lania rion est, ui scn-
de quibus in praesenli sermo non est, sed de ea qusb ae tentioe tantnrum virorum prsejudicarc possil. Quod
in Veltonibusexstat. n si in cseteris consonant passioni a S. Pontio diacono
6. Peslilens morbus, etc. De peslilentia his diebus
is scripta iu iis audicnda sunt; quo lamen non ob-
in orbcm grassantc egere Orosius lib. vn, cap. 71, I, siante ab aliqun sciolo addi poluil consulalus. Sed
Nyssemisin oralione de Gregorio Thaumalurgo, Eii- i- de bis satis. Dc fama S. Cypriaui Hispanias replente
• sebiuslib. vn, cap. 17, et in Chronico anno Domini li agit Dexter infcrius ad annum 285.
255, S, Pontins in Vita S. Cypriaui : et ex elhnicis is A. C. 260. — 1. Mota, etc. Eusebius in Chronico
Eutropius in Gallo, et Volusiano. Scripsit ejus occa- i- hoc ipso anno pene eisdem verbis : Vaterianus, in-
sione librum de mortalitate S. Cyprianus, et Diony- quit, in Christianos perseculione commola, statim a
sius Alexandrinus lilteras de eadera rc, quas Euse- '.- Sapore, Persarum rege, capitur, ibique servilute tni-
bius affert, citatocap. 17. Coepit morbus serpere in n serabilt conscnescit.Agunt de hoc inirabili Dei jiidi-
_Eihiopia, et iudc per totum orbein dilatatiis ett,t, cio Trebellius Pollio, Aufelius Victor, Eulropius,
duraviique annos 10. et Dionysius Alexandrinhs apud Eusebium lib. vu,
A. C. 256. — 1. Lucius, etc. Nonriulli pontifica-i- cap. 9. Quinimmo Constantintis Magnus imperat. in
lum S. Lucii, qni S. Cornelio successit, coepis-e vo- oratione ad sanctum Coettim: Quia lu, Valeriane, ait,
lunt ab anno 253, et lerminura accepisse anno 255 5 eamdem crudelitatem in Dei famulos ostendehsjuslimt
die 4 Martii, qua a Marlyrologiis celebratur : aliiii saitclumqueDei judiciuin anle oculos omnium slatui-
vern miilius Baronius suhscribit, coepisse ab anuoo sti; dum capiivusprehensus eras, el vinclus duceba-
255,14Septembris, qua Coruelius martyrio sublatuss ris, purpura et reliquoapparatu regio indulus, landem
est usque ad annum 257, die 4 Martii. Hos ciim ii a Sapore, rege Persarum, jussus excoriari, saleque con-
Dextro sentire consiat, qui anno 256 Luciumi ' ditus sempilernum tui inforlunii tropmum ahte om-
rexisse Ecclesiain docct ; at non asserit tunc lem-- C niuin oculossialuisli. Captus quidem fuit proditione
poris pontilicatiiminiisse, aut absolvisse. Macriani ducis dum contra Persas Romanum duceret
2. Galluset Volusianus, etc. Fusius aliquanto hoec c exercitum.
proscquitur Eusebius in Chronico: Gallus el Volu- 2. Vianm in Gallmcia, etc- Exstat ejus nominis
sianut, ait, cum adversus Mmilianum, qui in Mysiai urbs in Porlugallia, ad Oceanum sila, et exlerarnm
res novasmoliebatur,ex vxbe profeclxessent, in foro> nalionum commercio celcbris : ad septentrionem
Flaminii, sive,ul alihpulanl, lnteramnm interfectisuni.. autem ejusdem, antiquioris Vianaeruinae visuntur
pe eisdem Eutropius ubi supra. Quo tempore aulerai supra montem, de qua hoc loco scribit Dexter.
imperarunt, arripuerat Hispanias Hostilianns, cujusi Ejusdem etiam olim meminisse Festum Rufnra Avie-
memoria perseverat Valentioe marmori incisa, ubii num, cujus opera in bibliotheca de Sculiari mss.
nuncupalur C. Valens, Hostilianus, Messius, Quin- exstant, affirmai Sandovalius Tudensis episcopus in
cius. libro de Episcopis Tudensibus f»l. 45, dum agit de
A. C. 257. — Valerianhs, etc. Ita etiam Eusebius; sanclis marlyribus Salurniuo, Tbeopbilo, et Revo-
in Chronico, et pene eisdem verbis. cata. Agunt de eisdem marlyribus Martyrologium
_ A. C. 259. — Cyprianus, etc. De vero anno mor- Romanum, Galesiuus, Additiones Usuardi apud
tis S. Cypriani non una orariium meus esl: Pame- Molanum die 6 Februarii, sed sine nomine urbis.
lius quem Baronius sequilur, existimat martyrio Romanum ait, Eodem die SS. marlyrum Saturnini,
laurcalum anno Domini 261, eo quod in quibusdam Theophili, et Revocalm.Baroniusnotatconsentire his
actis martyrii ejusdem occisus dicatur, Fusco et etiam velera manuscripia. Petrus Equilinus lib. xi,
Basso coss., quorum consulaius in eum annum iuci- j) cap. 150, num. 52, inquit: Salurninus, Theophilus et
dit: et quia Cyprianus ipse supervixit S. Xisto II Revocala martyres eodem passi sunt die. Fallitur Ga-
ponlifici, utpote cujus martyriuin narrat cpjstola ad lesinus dum praemiltit noinen Romm, inquiens,
383 FLAVII LUCH DEXTRI CIIRONICON. 584
A. C. 260. Salurninus, et Revocata virgo, sub Julio Minervio, in perseculione imperaloris A. R.IOH.
Valeriani, quae septima est eademque quae sub Decio : sexta vero sub Maximino
Caesare, anno a natali Domini ccxxxix.
Iu sede Petri succedit Zephirino Callislus, Callisto aulem urbanus, urbano Calpur-
nius Pontianus, Pontiano Anteros, Antero Fabianus, Fabiano Cornelius, Cornelio
Lucius, Lucio Stephanus. Stephano autem Xistus, Xisto vero S. Dionysius.
Sub Xisto patitur RomaeLaurentius Oscensis Hisparius.
Toleli sub Xisti papse legato concilium conlractum est.
263. S. Cclerina in Lusitania, abneptis L. Pompeii Celerini, quacexceptis in PortujSenensi 1014.
S. Torpelis sub Nerone marlyris sacris reliquiis, fuit egregia Chrisli marlyr
BIVARHCOMMENTARIUS.
Rommitem sanclorum marlyrum Saturnini, etc. Sed -A memoria S. Celerinae in Vila S. Torpelis, quam
huic auctori mos est Romec ascribere, quos ex Ro- babet Mombritius tom. H, ct Rabanus in Martyrolo-
mano Marlyrologio sanctos sibi legit, ut in multis gio iv kal. Aprilis ejus conversionem et acia fuse
aliis -quorum urbes in Romano reiicenlur videre prosequilur. Equilinus lib. v, cap. 8, post narratio-
cst. nem martyrii S. Torpelis, apud Pisas Tusciae ur-
Persecutionem Valeriani eamdem dicit Dexter, bem, stibjongit: Ejus corpusin navicula cariosa cum
sub Decioccepta est, atque adeo septimara or- cane el gallo in mare exponitur, ul vel a besliisrode-
ine : alii tamen quibus divcrsa videtur, octavam relur, vel in mare mergerelur; angelo lamen duce na-
Suae
nuncupant. Certe Hieronymus lib. deScript. in Me- vicuta ad Hispaniam devenit. El a senatrice Chri-
tbodio, et in vita Pauli prirai Eremitac, et Oplatus sliana Cekrina nomine, qum regni dimidium obli-
lib. 3 unam eamderaque assertini sub Decio ct Va- nebat, in somnis divinilus admonila, corpus sancti
leriano; qua de re lege Baronium in notis Romaui reperitur in portu qui dicitur Sinos: el iuxta liltus
Marlyrologii ad 10 Augusti lit. b. Quae in texlu se- honorifice sepelilur xvi kalend. Junii. Ubi poslmo-
dc §exia sub Maximino, videlicet orlam dum Ecclesia desxtpersuo nominc fabricalur. Fe-
uisse anno 239, cnrrupta nimis erant in codice slum ejus die ipsius depositionis ibidem cetebratur.
Jtiuntur
Dexiri impresso; ibi cnim legebalur: Annoa Nalali De sanclitaie vero Celerinaehaechabet Galesinus in
Domini ducentesimo trigesimo, Seplembris secunda; Martyrologio, die 17 Maii : In Hispania sanctm Ce-
cum lamen omnino legendura sit, anno a Natali Do- lerinm, qum itlius provincimregina ( regulam seu se-
mini 259 ; nara Dexter ipse id in superioribus fa- natricem intelligo) sludio inflammataChrisiianmreti-
tetur. _.
. gionis, cumalla pie egit, lum reqiis apibus lemplum
3. ln tede Petri, ctc. Instituit hoc loco seriem Ro- *»
J mirifico opere exmdificalumB. Torpelis
marlyris no-
manorum pontificum abannoi99, quo de VictoreZe- tnine Deo dicalum, perpetuum sum pietatis monumen-
pherini praedecessore cgcrat tisque ad Dionysium, lum, reliquit. Praemiserat: Pisisin Tuscia S. Torpe-
qui his temporibus regebal Ecclesiam: consonat tis, cujus dies nalalis ui kal. Maii, hoc aulem die
vero series baccoranimodis bis quas cseteri aucto- trantlalio qum in Hispaniam admirabititer, eo ipso
res conficiunt Viias Summorum Pontificum descri- anno, quo marlyrium obiit, facta esl, celebratur. In
bentes, quos consulas velim , nam de refacili.et Notis vero asseril passum fuissc anno Domini 64.
certa nihil scribere libuit. Dexter proeter Celerinaepietatcm, martyrio. tandem
4. Sub Xisto, etc. Non cst sensus, quod boc anno obiissc annotat; estque satis verisimile, quodnobilis
260 mariyrio coronalus sii S. Laurenlius, sed cum mulier, quae lam publice Clirislianain lidcni prolile-
dc S. Xisto mentio fieret, ejus occasione de sancio batur, urgente Neronis pcrsecinione, ad supplicium
Laurentio scriplum cst. Neque enim dicit: Hoc anno rapcreltir, quandoquidem nulli parcebatur Chri-
patitur, vel absolute, Patitur S. Laurentius, elc, stiano, et multo minus nobilibus, utpole qui fidem
sed, sub Xislo palitur, eic, ut bac verha superiori- proraovere poterant.
bns sic conjungantur, Xisto vero S, Dionysius.Sub Quod ad nomen Celerinae speclat, fuisse nlim in
Xislo paiitur S. Laurentius, elc.; et similiter se- Galloecia supra Gronnicos, el Braccara-, quosdani
quentia : Toleti sub Xisti papm legato Concilinmcon- populos qui Celeiini nuncnpabantur, auctures sunt
truclum esl. Nam eo ipso quod hsecsub Xisio facta Plinius lib. 3, et Ptolomacusiu tabtila HispaniaeTar-
sunt, fii, ut ante annuin 260 acciderini. Quod vero raconensis, qui asserit eos ad Avum fluvium (hodie
dicitur Laurentius passus sub Xislo, iia inlelligi C ( Avia dictum) habitasse. Dicta propierca videlur Ce-
oportet, ul sub ejus episcopatu anie successoris lerina ab L. Pompeio Celerino, cujus erat abneplis,
electionem occisus fuerit; non tamen quod illius sic diclo, ut credo, a perdomitis Celerinis. Fuisse
vit.i durautc Laurentius vitara cuin morle commula- vcro Pompeiorum stirpem in Hispania illud convin-
verit. Vide eliaraa Dcxtro deliuituin, Laurentiumsub cit, quod Plinius de Sexlo Poinpeio narrat, quod
Valeriano passum, non sub Decio, in quo mtilti niiiiiruiu cum llispanioe citerioris princeps existcns
hallucinati inulia scripsere. Sed de ea re abunde sa- horreis suis ventilandisproesiderci,correptus dolnrc
tis, ac subtililer scripsit card. Baronius in Notis ad podagrse, mcrsit in triticum sese supcr gcnua, leva-
lOAug. Romani Martyrologii, ubiCalalogum conficit lusque siccalis pedibus mirabili modo, eo postea
corum quiS. Laurentii mariyris laudcs ceciuerunt:. , remedio usifs est. Primus Pompeiorum qui in Hispa-
quas ut noiissimas prseierniiilo. Consuie quoe de niam trajccil fuit Q. Pompeius contra Numantiuos
ejus parentibus scripsimus in superioribus ad annum missus, ab eisque superntus lurpem et ignominiosam
248, ubi de concilio illo Toletano ex aucloritale pacem fecil, ut refert Floms lib.n. Ejus nepos fuitCn.
S. Vincenlii Ferrerii et aliorum nonnulla nola- PompeiusMagnus,quicontra Sertqrium inHispaniam
virnus. profectus Metelli copiis sese conjunxii, eumque cum
A. C 265. — Sancla Celerina., eic. Subinielligi lota factione suslulit. Ctijus flliusCn. ilem Pompeius
>oportet, aut forsan in codicedeesl, floret miraculo- apud Mundam Hispaniaeurbern lerreslri praeliosu-
rum gloria, aul quid simile, cum enim in texlui peratns fuit. Pompeiorum igitur fausta proles S.
vixisse dicatur Ncrouis tempore, manifesium est, Celerina fuit, quse reliquias S. Torpetis Sinis
nequaquam esse referendam ejus morlcm ad hsec ... v excepit. Exslat hodieque in Lusitania. oppiduni
tempora, sciiicel ad annum Doinini 265, sed merao- ipsum, nomen antiquum reiin«ns, ad oram maris
riara et gloriam miraculorum ipsius. Celebris cst Oceani, portu et piscatione satis cclebre. ,_
335 FLAVll LUCH DEXTRl CHRONICON. . 586
A. C. 268. Calydonio [Al Caledonio, seu Caldonio] Bracarensi, ad quenTscribit S.' Cyprianus, A. R. 1019.
succedit Narcissus.
Gallienus imperator corruptissimus exstitit : quo imperante, Germani Ravennam
osque pervencrunt.
Germani, vastatis Galliis, in Italiam iterum venerunt.
Tarraconae in Hispania sancti Christi martyres Eulogius ejus urbis civis, Frucluosus
civis etepiscopus, et Augurius una pro Christi nomine marlyrium passisunt.
BIVARII COMMENTARIUS.
A. C. 268 — 1.. Calydonio, etc. Exstant ejus lit- tA Braccarcnsis existens episcopus in Rhetia nihilo-
terae ad S. Cypriarium scriptac inler cpistolas liujus minus praedicavit, inde ad Hispanias regressus,
num. 19, alias lib.v, cpist. 15, quibus zelus ejus Gernndae mariyrium passus est. De eo iierum infe-
erga catholicam fidem satis enitet, tenoris sequen- rius agendum nobis est ad annum 277, quo fuit suo
tis; agit in eis de lapsis a se recouciliatis : Cypriano sanguine laureatus. Solum adverlerim hoc loco ab
et compresbyteris Carthagine consistenlibus, Calydo- anno pncsenti 268, quo Calydonio succcssisse dici-
nius salutem. Necessitas temporum facit, ul non le- tur, usque ad 277, quo in perseculione Aureliani
mere pacem demus: sed oporiebat vobis scribere, quo- necatus occubuit,intercessissedecem lantum annos;
niam ii qui posleaquamsacrificaverunt, iterato lentati nequis putctdiscrcpantiam lemporis Narcissiobstare
extorres sunt facli, videntur mihi abtuisse prius potuisse episcopaiui Braccarensi, a Dexiro asserlo.
deliclum, dum possessioneset domos dimiliunt, et Porro Caledonium episcopum fuisse Braccarensem,
pmnilentiamagenles Christum sequuntur. Ergo Felix, scripsisseque S. Pciri Ralistensis vitam, primi sci-
qui presbyterium subminislrabat sub Decinto, proxi- Iicet ejusdem sedis episcopi, ac S. Jacobi discipuli,
mus, mihi vicinus (plenius cognovi cumdem Felicem ) liquel omnino ex epistola Hugonis episcopi Purlu-
et Victoria conjux ejus, et Lucius fideles exlorres callensis ad Matiritium Braccarensem, quam inicr
quas nunc fiscus tenet; Dextri clogia dedimus ubi fragmentuni ejus vitoe
facti, reliquerunl postessiones,eosdem
sed et seu per se, seu per mutier nomine . continclur.
Bona, qumtracla est amarito ad sacrificandum, qum 2 Gallienus, cte. Ejus tanta fuit in accepiis cladi-
conscia non commissx,sed quia tenentes tnanus ejus bus patieniin, ut in liis ctiani jocari consueverit( in
ipsi sacrificabant, sic ipsa ccepitdicere contra ; Non „ tantam ubierat morum corruptionem) : nam cum
feci, vos fecislis, sic ipsa extorris facta est. Cum ergo accepissct iEgyptum ab iinpcrio Romano descivisse,
universi pacem peterent, dicentes: Recuperavimus Quid enim, inquil, sitte lino jEgyptio esse non possu-
fidem quam amiseramus, pwnilenliam agentes , et nius? Perdila Gallia lidens, Et non esl, inquit, tula
Lhrislum publicesumus confessi; quamvismihi videan- Respublica sine Ir.ibeatissagis? Asia Alcmanoriim, ct
tnr pacem debere accipere, tamen ad consullum ve- Scylarum incursionibus vastaia , Quid, inquii, sine
slrum eos ditniti, ne videar aliquid tcmere prmsumere. Aphonilis essenon possumus? De his ctadilius late
Si quid ergo ex communi consilio placuerit, scribile agit Orosius, qui lib. vn, cap. 22, inler alia multa
mihi. Salutale nostros, vos nostri: oplo vosfelicissimos haecail: Solvunlnr repente undique permissu Dei, ad
bene valere. hoc circumposilw,reliclmqueqentcs, laxalisque habenis
Rescripsit ad interrogala Calydonio Cyprianus, in otnnesRomcmosfines invehuntur. Germani Alpibus
et tametsi non exstet ipsum resciiptum, incininit Rhetia, tolaque ltaliu penelrata Ravennamusque.per-
tainen ejiisdcm Cyprianus ipse in episiola 20, in- veniunt (en Gemianoriim in Italiam irrupiionem, de
quiens : Sed et quid mihi Calyionius collega pro in- qua hoc loco disserit Dexler):A/em«niGa</i«speiva-
legritaie fidei suw scripterit, quidve ego scripserim, gantes, etiam in Iluliam transeunt. Hoc eiiam asserit
utrumque ad vos legendum iransntisi. Insuper cum Dexter nnm. 3 : Germant vestatis, etc. Erant Ale-
Novalus scliismaliciis insurgerct in Ecclesiam, mis- niani Germanorum qusedam portio occitlentalior ad
$us fuit Calydnnus ad monlcs conlra ipsiim, ut Rlicnum degens, undc cominode in Gallias, et in
ccnslal ex cpist. Cypriani ."8 : in epislola vero 39 Iialiam transire potuerunt. Gerinani vero orienla-
coiHinetur sentenlia quam adversus quosdam lapsns jior nalio, prope Asiam facilem in ipsam Asiam, et
lulil, raissa ad Herculanum et socios, videlicet :Abs- C in Italiam tisque Ravennam lransilum habebant. De
linuimuscommunicationeFelicissimum,et Augendum, eisdem cladibus lege Eusebium in Chronic. ad
ilem Repostumde extorribus, et Irenem Rutilorum, et ann. 264, qui tamen ad aunum 266 subdit: Germa-
Paulam Sarcinatricem, quod ex annotalionemea scire nis Hispanias tenentibusTarracon expugnata est. Qua
debetis. liem abslinuimus Sopbjoniutn, et ipsum de de re Orosins toco cilato hacc ait: Gertnaniulterio-
exlorribus, Soliassum Burdinarium, elc. Denique res abrasapotiunlur Hispania; ctpost pauca -.Exslimt
lanli faclus est Calydonius, quod orlo Roinaenovo adltuc per diversas provincias in magnarum urbium
schismale Novaliani conlraS. Cornelium in Ecclesia ruinis parvm et pauperes wdes, signa miseriarum, et
R.jinana, roissus fuit ad illud sctlandum ctiin Fortu- nomiuum indicia servantes;ex quibus nos quoque in
nato episcopo, ut ex litteris Cypriani coustai 42 Hispania Tarraconem ttoslram od consolationem mi-
et 45. Neque vero quis existimet, cx eo qund lam serim receniis ostendimus. De his iierum Dexler ad
familiaris Cypriano fuerit Calydonius, inferri posse annum 424.
contra Dextrum, ipsum in Alrica fuisse episcopum, 5. Germani, etc. Consule notationem pnece-
non Braccaraein Hispania (nam de cpiscopatu ipsius dentem.
duliitaii nequit, cuui a Cypriano episi. _0 voceiur 4. Tarraconm, etc. Celeberrimum fuitSS. Fru-
collega suus): raultam eicnim llispanos antisliles ctuosi, Augurii, ct Eulogii marlyrium, non solum
amicitiam el famitiaritalem cum Cypriano el Afri- in Hispania, scd etiam in Africa, et ubique fere ler-
canis babuisse superius iu causa Basilidis mousira- rarum, ut S. Augustinus demoiisirat in ssrm. 101
vimus, el iterum suo loco in Orosio, et aliis osteu- de diversis in eorum solemnitate habito. Horum acta
dcmus. Quamquam eo etiam dalo, quod vivente Cy- j.u anoiariis accepta et pnblica lide probata exstant in
priano Calydonius esset episcopus in Africa, fieri antiquissimis iiianuscripiis codicibus, et ex eis apud
potuit, ut promoveretur inde ad scdem Braccaren- Suiium lomo 1, et apud Baronium lomo II Annal.
seui, post liiteras a Cypriano scriptas: proeserlim ad ann. 262, el Monbritium tomo I; eadcmque olim
si,ut eral zelo fidei ipse repletus,adHispanias prs- Prudenti us speciaIi hymnocelebravil in Peristephano,
dicandi gratia accessit, quod tum in aiiis socpe, cujus initium est,
lum in ejus successore S. Narcisso videmus; qui Felix Tarraco,Fructuosevestris, ete.
387 FLAVII LUCII DEXTRI CIIRONICON. 3S8
A. C. 268. In imperio Gallienum prsccessit Valerianus, hunc Decius, Decium Philippi, ratcr et A.R.1019.
nlius primi chrisiiani Caesares : hi Gordianum, Gordianus Balbinum, Balbinus
Maxirainura, Maximinus Alexandrum . hunc Macrinus, hunc Caracalla, Caracallam
Aurelius, Aurelium Severus, Severum in imperioproecessit Antoninus.
UxamaeBarchse in Autrigonibus Hispaniaepopulis, S. Fortanus insignis Cbristi mar-
tyr, et 28 cum eo. ""
Ambraliaa in Lusiiania S. Epitecti [Vel EpiCtriti] ejusdem civitatis civis et pontificis,
et marlyris Christi florea memoria.
BIVARII COMMENTARIDS.
Et breviter ea perslrinxeriinl in suis Martyrologiis A dunam. Porro S. Forlunali et 23 sociorum ejus no-
Beda, Ado, Usuardus, et Romanum, cujus illa sunt bitis memoria fit in Martyrologio Rom. ad diem 26
verba, 21 Jauuarii, Tarraconce in Hispania, sanclo- Februarii illis verbis : ltem SS. marlyrum Fortu-
rum Frucluosiepiscopi, Augurii, el Eulogii diaconorum, nati, Feticis, et aliorum viginti seplem : ubi allerius
qnt tempore Gallieni primo in carcerem trusi, deinde c _8 sociis nomen scribiuir, nimirum Felicis. Baro-
nius in Notis asseverat, quod cum librarinrum incu-
flammis injecti; exustis vinculis, manibus in modum
cruck expansis, orantes martyrium compkverunt: tn ria a Martyrologio descivissent, landeui ex veteribus
quOrumdie mtali S. Augustinus sermonem ad popu- alii nianuscriptis codicibus restituli sunt. Fuerunt et
lum liabuit. Gonveniunt omnes auctores et Miriy- martyres eisdem nominibus insigniti, sed in di-
rologia nunc allata, inarlyriuin complevisse subGal- versis Hispaniae urbibus occisi, de quibus suis locis
lieno imperatore; et Prudenlius consentit inquiens : cum Dextro agemus.
4. Ambratim, etc. Ambraliam eam fuisse urbem
Damnes,si sapias,auile dograa:
Jus-um est Caesarisore Gallieni, quam nunc Placentiam dicimus, erudite notat Tu-
Quodprincepscolit, hoc colamusomnes. densis episcopus Sandovalius de rebus Tuden-
sibus , dum agit de saucto Epitatio, seu Epictelo,
Primus quoque Cabilonensis in sua Mappa mundi * qui priinuin quidem Tudensis episcopus a S. Pctro
spirituali, verbo Tarracon, hicinquit: Tarracon Bispa- Bracarensi, cujus erat discipulus constitutus fuit,
nim Tarraconensis civitas; Fructuosus episcopus, deindc Ambraiise apostolus et anlistcs. Exslal nunc
Augurius et Eulogixisdiaconi, sub JEmiliano prmside, parva turris intra Plasenliam quse nomen Ambratiae
iinperante Gallieno, marlyres, Legi in Breviario ve- R " retinet, vulgo Torre de Ambroz : quo loci forsan
tere Salmantino acta eorum martyrum, qu;e per vetus civitas erat constructa, inde postmodum Pla-
omnia consonanthis quae Surius ovulgavit; ficbal- sentiam iranslala; notanda sunt illa verba Sando-
que de eis olim festum in Breviario S.MirabilU
Isidori, ciun valii : Ambracia cahia en los lerminos de la anliqua
olficio proprio el bymno Prudenlii. saue Lusitania, comoparece por piedras y memoriales que
fuil consiamia S. Fructuosi episcopi, quem cum li- se hallan en su sitio antiquo, monles y tiberas de su
ctores apprehenderent sinecalceis, niliil immutalus contomo;y entre los naturales esta muy recivido, ser
respondil -;Eamus, aut si vultis, calceo me. Postmo- poblacion de Griegos como la de Tuy; y a esos como
dum ut discalccalus inlraret rogum, et Auguslalis a gente de su nacion (erat enim Ambraliae civis, iit
Lictorvcllet eum discalceare. Ego, ait, me discalceo: Dexter notat) y sangre, fue S. Epitacio Obispo de
forlis, et gaudens el certus de Dominica promissione. • Txtya predicar, y converlir los de Ambracia, o Plasen-
Ipsjus ac socioruiu animas apertum ccelum nvautes cia; y hasla hoy reconocenen Ptasencia a S. Epitacio
inirarc ex astantibus vidcrunl non pauci. Fuit et por su aposlot, y primer predicador de la fe, por la-
alius Fructuosus in Hispauia Segoviensis civis, nuuc qual fue martyrizado en aquella ciudad. llaclenus
patrouus, qui circa annum Domiui 690 floiuit, cu ille : quod auiem inquit Ambratiam a Graecisfunda-
jus festa dies Segoviocagitur 25 Octobris. Sed et S. lam, consonuin videtur ei quod in Ptolomxo, Stra-
Fructuosus Bracarensis cpiscopus, qui interfuit con- bone, et Plinio tegintus, in Epiro Grscciscprovincia
cilio Tolelano x, celebratur Bracar.i: 16 Aprilis, quo urbem olim exstitisse nomine Ambratiam (nunc Lar-
dic in Rom. Marlyrologio memoratur. Illud dcnique la), et sinum maris ab ea Ambraticum nuncupalum;
nnimadvcrlerim soli Dextro Tarraconenses cives de- constat vero Graecosin Hispaniam Irajecisse, inibi-
bere, quod asserat SS. Eulogium, et Fructuosum- C queurbesnon paucas aedilicasse, nominibus suarum
concives fuisse suos; nemo enim alius, quem vide nrbium tiovis inditis, quo patriae memoriam utcum-
rim, natalis soli illorum meminil. que conservarent.
2. In impetio, elc. Quod in Romanis ponlificibiis Jam quod ad S. EpUalium spectat, exstal ejus in-
fecerat ad animm 260, nunc iu Romanis imperalo- signis memoria in Missali, ac Marlyrologio Placen-
ribusfacit; id est, seriem eorum conficere irede- lino manuscripto anno 1357, ubi 23 die Maii in Ca-
cini imperatortim : et lametsi illorum omiiium lendario qtiidem hac leguntur: S. Epiiatii primi
speciatim stiislocismeminerii, nunc per ipibigum episcopiTudensis, et Ambratim. ln Martyrologio vero
successionem perpetuam ipsorum enarrai, a recen- haec: In Hispania sanctorum episcoporum Epitalii
lioribus ad proecessores procedens. Desunt vero e/ Basilei, illius nostri, Tudensisque episcopi, Petri
nonnulli iraiiscribenlium incuria, ut par est crede- Bracarensis episcopi discipuli. Consonat Romanuiu
re, nimirum inler Valerianum ct Decium desunl Marlyrolngium, dum ulrumque condiscipulum una
Gallus et Volusianus, el .Einilianus; ctcum Balbino dic celebrat inquiens : In Hispania sanclorum mar-
scribeudi erant Maximus el 1'upienus : inler Alexan- tyrum Epitatii episcopi, et Basitei. Quo lociBaronius
druin et Macrinum desunt Diadumenus, etllclio- ,iit: De his eliam vetera manuscripia, el receniiorcs,
gabalus. Aureliiim vocal Auloniuum Geilam iratrem nee non Fhs sanciorum Hispanim, id est, Alpbonsus
Caracallae, qui M. Anrelius Antoninus Getta vocaba- de Villegas, Bisiliui Sancloius, et Marieta. Habel-
tur. Aptopipiis vcro quem Severi prsedecessorera la- eadem verba Molanus in Additionibus Usuardi.
cit, alio nomine Pescennius Niger dictus est. U s i- 5ue n Hispaniis, inquit, Evitatii epitcopi et Basitei :
neauctori oscitanlite imputari non debet, cum eo- j. u addit in raargine Epilatium alibi legi Epictetum. Sed
rum qmnium suis locis perspicue meminerit. u\ eo deficiunt Rom.inum, et Molanns quod solinn
5; UxqmqsBurchm, etc. De Uxama Barcha, qu.u lipitaimm vocant episcopum ; melius Equilinus Iib.
Autrigonum urbsfuit, egimusin superioribus adan- xi Catal., cap. 150,num.l48utrosqueepiscopos nun-
num 91, diversamque ostendimtis esse ab ca quoe ciipai : Epittilius, inquit, elBasxleus episeopi in His-
nunc Osma nuiicupauir; et exislimavimus esse Or- pania clarenl x kalend. Junii; at in eo ipso cum
389 FLAVIl LUCII DEXTRI CHRONICON. 390
A. C. 268. Init scdem Uerdensem S. Liccrius vir sanciissimus, ad qucm misil litlcras Paulalus A. R. 1019.
episcopus Toletanus.
S. Marinus [Fort. Marcellus], Hispanus natione, patitur CsesareaeMauritanoe.
Carthagine in Hispania sub Gallieno, et Valeriano imperatoribus Heraclius et Zosi-
mus insignes fiunt.pro Christo martyres.
270. Flaviobrigaein Hispania sub Marciano prxside S. Julianus adolescens marlyr. Hacc 1021:
civitas aliis dicilur Flavias.
BIVARII COMMENTARIUS.
Molano deficit, quod martyrium uiriusqtie silentio. A Plinius, lib.n, cap. 104, de Carrinensi Hispaniseagro,
involvunt: quod lamen cum Dextro Martyrologium III quo duo, inquit, scaiuriunt [ontes, alicr omnia re-
Romanum expressit ex anliquis mss. Deeisdem de- spuens, alter absorbens. Quid Paulatus S. Liccrio
dinins in superioribus nobilem memoriam, qu;c in scripseril in lilteris, de qnibus hnc loco Dexter, di-
f agmento operum S. Athanasii reperitur, sanciorum vinare nnn possumus, cum eas videre non licueril;
Basilci et Epitatii; ibi siqnidem de Sancto Pctro crediderim super translalione sui cpiscopatus dalas
Rracarensi D. Jacobi apostoli discipHlo agens ait: fuisse, nam ad ipsura ut ad primatem rcs illa spcc-
Hic vir apostolicus venit Bracaram; epistolas aposto- tare dignoscebalur. Iierum de codem Paulato Toie-
lico plenas spirilu seripsit ad Ecclesias in quibus epi- lano antisiite , qui hoc tempore florebat, agemus
scoposconstituit,ut lriensem, Amphitochensem,Emi- cum auctore paulo inferius ad anti. 283.
niensem, Poriuensem, ubi S. Basileum condiscipultim 6. S. Marinus, etc. Quis hic sanctus Marinus fue-
posuit, qui illi per martyrium subtato succestil in sede rit, dum solerler perquirerem, occurrit primum
Bracarensi, Epitatium in Tudensi. lsli viri divini sanctus ille mariyr ac miles Marinus Caesareacocci-
(Petrus scilicet, Basileus ct Epiiatius) planeque apo- sus 3 die Martii, cujns nimirum corpus capite Irun-
stolici, xnslar aposlolorttm, non in una semper urbe catum , cum Asicrius senator subjeclis humeris, e.
morabanlur; sed ttbi rapiebat iltos Spirilus snttctus subsirata veste, qua induebatur, exciperet, hono-
ferebantur, ut Epitatius, qui non solum in Tudensi rem quem martyri detulil, continuo ipse martyr
districtu , sed in urbe LusilanimAmbratia prmdicavit; accepit. Verum hiinc non in Maurilania, sed in Pa-
qui signis, et varietate linguarum prmdicationem illu- laestinaoccubuisse omnia Martvrologia proclaraant;
strabant; nec soli ibant prmdicatum, sed mullis disci- T, et Eusebius (ejus urbis episcopus) lib. vn, c. 14, ex
pulis comitali, ul fecil Christus, Petrus, Jacobus, et quo Nicephorus lib. vi, c. 13 et 14. Concurrunt
apostoli cmleri. Porro eumdem Pelrum Ambratiae lamen in eo quoad lempus mariyi ii, quod scilicet in
qtioque verbi Dei semina jecisse, auctor est S. Cale- Valeriani persecutione occisus, et quod Paiaesiina3
donius in ipsius Vita; cujus fragmentum inler elo- miles fuerit; ex quo saltem probabiliter inferlur
gia Dextri iranscripsimus ex epistola Hugonis. De quod fuerit llispanus; nam Romanorum praesidium
S. Basileo II Bracarensi episcopo, ct S. Jacobi apo- in Palaeslina Hispanorum militum manum fuisse os-
stoli di-cipulo salis diximus suo loco ad annum Do- lendiinus. Quare suspicor in Dextri codice additum
mini 57. De eodcm S. Epitatio iierum Dexter ad an- fuisse vcrbum illud Maurilanim , aut ab aliquo pro
num 277, nbi de tempore marlyrii h;rc ait : Credt- Pataeslinaeverbo commutatum. Polerit ctiam snspi-
tur passus gravissimalormenla sub principio Neronis. cari quis, hunc nostrum Marinum illum esse, qui in
Habemus ilidem Juliani lestimonium in Cbronico Africa occisus cum Januario, el aliis sociis die 10
ad ann. 252, ubi inqiiil: Ttirfe et utibi floret mcmoria Julii celcbratur^a Beda, Adone et Rom. Martyrolo-
S. Epitatii primi Tndensis episcopiet martxjris : et ad gio. Sed quo temporc bi fuerint pro Chrislo occisi,
annum 584 : Ex ruinis Ambratim ubi S. Epilaiius non proditur.
primus episcopus Tudensis passus esl, Neufila episco- 7. Carthagine, etc. De Heraclio et Zosirao sanc-
put Tudentis, Tudem reliquias Iranstnlil. Anaslasitts lissimis mariyribus Cartbagine pro Christi confes-
epiteopus mdemilli consecravit. Tandem animadver- sione occisis agii Romanum marlyrologium, Ado et
terim textivm Csesaraugustse excusum fuisse depra- Beda ad diem 11 Martii : addit Galesinus passos
vatum, dum habel, Ambralimin Lusilania S. Epicte- fuisse Valeriano, ct Gallicno imperatoribus fidci
lus ejusdemcivitatis civis, et pontifex, el tnartyr Chri- C hostibus, quod Dexter hoc loco nolavlt. De cisdem
sti; cum lamen alii codiccs habeant, ut nos prsemi- agit Equihnus lib. m, cap. 191 : sed in eo omnes
simus, floret memoria, et ita legil Sandovalius. Ul varie senserunt, an habuerint alios suae coronsc
minimnm constat boc anno non accidisse S. Epi- socios , Alexandrum, Candidum , et Piperioncm et
tatii martyrium, quem floruisse scimus sub Neronis alios viginti, necne? Ado enim hos tres reputat Hc-
imperio. raclii et Zosimi consorles; Galesinus Candidum et
5. Inil sedemllerdensem, etc. Habemus in labulis Piperionem et viginti, uno reliclo Alexandro, idque
Romani Manyrologii memoriam S. Licerii ilerden- Molanus sequilur in Addiiioiiibus ad Usuardum; sed
sis in Hispaufa episcopi, ad dicm 27 Augusti, sub tamen Roiiianum Martyrologium pro Alexandro
liis vcrbis : Ilerdm tn Hispania Tarraconensi S. Li- inartyrc legit Alexandriam civilatem, et in duas dis-
cerii episcopi: ubi Baronius: Agitur, inquit, de eo in tinguit periodos hoc pacio : Carlhagine sanctorum
Ecctesia Ilerdensi; ex cujus monumenlis eliam mentio martyrum Heracliiel Zosimi. Alexandrimpassio sanc-
habetur in Flore sanctorum Hispanim , videlicet AI- lorum Candidi el Piperionis , el aliorum viginti. Id
phonsi de Villegas. Porro Dexler asseverat fuisse quod Baronius docel in antiquis mss. codicibus re-
primum ejus scdis episcopum; hoc enim significat periri : ct nos omnimodis verum existiniamiis,
illis verbis, Init sedemlierdensem , etc. Et manifes- uipote Dexiri testiinonio corroboratum, qui Cartlia-
tius inferius ad annum Domini 311 inquiens : S. Li- gine solos Heraclium et Zosimum occisos scribit,
ceriusEpiscopusCarensis[Al, Carinensis]in Hispania, nnn quidem Africana, sed llispana, Sparlaria nuii-
llerdm celebraiur , quo translatus fuisse dicitur cum cupata.
sede. Erat igilur primum Carensis episcopus, et iiide |) A. C. 270. — 1. Flaviobriga, etc. MeminilFlavio-
llerdain (nunc Lerxda) sedem transtulit. Meminit brigae in Autrigonibtis Tarraconensis Hispaniae Pto-
Antoninus oppidi Care in itinere inter Liminium et lomscus,in confinibus Camabroruin quam Villanova
Csesaraugustani; Plinins, lib. m, cap. 3, asscritCa- credit nunc esse Fuentcrabia, Tarapha vero Bilbao ;
renses populos in Hispania Complutensibus proxi- sed Bilbao, Carolo Stepliano etaliis Flavionavia dice-
mos esse, sed hi longe ab llerda sili fuere, alio no- batur. Asseutior Joanni Marianaelib. iv Rcrum Hi-pa-
roine Caracitani dicti, nunc Guadalaxarenses. Appia- niap,c.ip.4,quiexruinissalisasseritconvinciexs(iiisse
nus Careon urbera Hispanicefuisse asseril. Agit ctiain propeBermeo :sicnuncupatam inerectioncsuacrcdit
591 FLAVtl LUCII DEXTRt CHRONICON. .92
A. C. 270. Carthagine in Hispania S. Hippolytus ejusdem urbis episoepus , quocum passi sunl A. R.1021.
alii quoque marlyres.
Gallienus imperator ignavus Mediolani occidilur.
Gallieno sufficitur in imperio Romano Claudius.
Claudius Goihos, Illyricum, et Macedones depopulantes superat : ob quod clypeus
aureus in Cnria et in Capitolio slatua collocatur.
Claudius non multo post morbo Firmi decessit.
-73. Q. Quintillus Claudii frater iraperator appellalur a senatu. 1024.
Aurelianus, Tetrico exercitum prodenle, Gallias recipit.
276. Eusebitts Laodicenus episcopus insignis censetur. 1027.
Aurelianum Romoe Iriumpbanlem prcecesserunt Treticuset Zenobia, poslea Treti-
cus correclor Lucanise fit; Zenobia vero poslca Ronioe in maximo honore fuit
apttd genliles.
BIVARII COMMENTARIUS.
Morales lib. ix, cap. 25, a Flavio Vespasiano impera- A memoria in vetustissimo codice manuscriplo mo-
tore; dictam quoque brevitalis causa Flaviam, seu nasterii S. Cyriaci in Thermis , ul Raronius nolavit.
Flaviadem asseverat hoc loco Dexler. Scd quod ad Caeterum perperam crediti sunt in Africa passi, cum
sanctum adolesccntem Julianum spectat, inibi pas- conslet ex Dextro in iiispania Carlhagine Spartaria
sum, habemus actorum cjus cpitomen apud Equili- martyrium subiisse. Inde tamen credimus exitt'-
num lib. v, c. 142, quara hic inserere placuit, quod raasse nonnullos Africanos fuissc, quod legerint
alibi (ul Ciedn) non reperiatur: Julianus,' ait, ntartyr Cartbagine occisos. Quod vcro S. flippolylus Car-
juvenculus annorum xvni in Flaviade civitate passus Ihaginensis cpiscopus fuerit, solus Dexter arinoiavit.
est, lempore Decii Cmsaris, sub Prmside Martiano; 3. Gallienus, elc. lia etiam Eusebius in Chronico,
quetn prwses delentum ad sacrificia suadebal, et sacri- hoc anno.
jicare abnuentem (ustibus cmdi jussit, ilerumque in 4: Gallieno, etc Et hoc eliam Eusebio comonai,
equuleo levalum graviter flagellari; et inde deposilum el cateris.
in carcerem immitti fecil. Et Asclepiodord tnalrejuve- 5. Clauditts Gothos, ctc. Hoc habel Eusebius anno
nis accersita , horlabalur illum prmses, ul fitium ad Domini 272, nec discordat Dcxtcr, qui inier 270 et
deorutn immolationem suis exhortalionibus induceret : 273 id enarrat.
qum trium dierum inducias poslulavit, in quibus maler 6. Claudius, etc. De Claudii morte, quac hoc anno
filium in Chrisli confessionecorroborabat. Elupso vero Firmi accidit, agit Trebcllius cum aliis, et Eusebius
triduo, cumJulianus jussu prmsidis ecluctusacustotlia in Chronico anno —
272.
diis sacrificare contemneret , fecil prcesesadduci tac- A. C.275. 1. Quintillius, elc. Eusebius hoc anno
cum cum serpenlibtts , et arena, marlyremque Christi n sic ail: Quinlillius Claudii fraier a senalu Augustut
in ipso consui, qcin pelagus milli ( esl enim Flavio- " appelldlus, decinioseplimoImperii sui die, Aquileim
ut sic lam aqua- occidiiur. De eodem Trebellius in Claudio.
briga ad iriare Canlabricum sita), morsibus
rum prmfocalionibus,quam ferarum interiret. 2. Aurelianus, elc. ld ex Vopisco desumplum.Eu-
Cttjus corpus ab undis jactatum ad insulam qum dicitur sebius in Chronico luec habet: Aurelianus Telrico
Proconessus (una Sporadum est in Proponiide non apud Calalaunos \prodente cxcrcitunx suum , Gallias
longe a Coiisiantinopnli, de qua Plinius lib. v, cap. recipit. Vocabatur Domitius Valerius Aurelianus,
ult.), a Christianis ibidem habitanlibus inventum, in cujus in eoliberalitas pracscrtim enituii, quodtunicas
monte ipsius lerrm sepulfum esi : tibi multo tetnpore viritim per populum dederit, ileniqUe frumentura,
sine aliqiia veneralionequiivii. Postmullos vero annos, oleum et vinum : ex Sexto Auretio. De Telrico duce
mstalis lempore, maris prvcella intumescente, pars exercilus in Gallia et llispania hoccClaudius imper.
montis , ubi arcjt sita fuerat, a mari diruitur , et area in litteris atl S. P. Q. R. daiis: Gallias, et Hispanias,
saxea in tnare mitliiur, qum divino nutu sxtperprocel- vires Reip. Tetricus tenet. Porro Aurelianum in llis-
las enatans, ab ttndis ad porlum Ariminensis civitatis paniis aliquaindiu demoratum narrat Equilinus lib.
(ad mare Adriaticum sitae) adducilur, ei in litlus jac- in, c 42, de S. Sabiano martyre agcns. ExstatBar-
talur. Quod cives admirantes, qui ad portum venerani, cinione nobilis Aureliaui memoria, cujus meminit
et luce superinfusa arcam sttper ctquas natare conspexe- Morales ad annum 276, in qua vocalur L. Domiiius
rant, lumulxcmcum sacro corpore plattstro imposue- Aurelianus. —
runi, el ad Ecclesiam majorem illud deferre volentes, A. C. 276. 1. Eusebius Laodicenus, etc. Deeo-
ipsum inde amovere nullalenus potuerunt , sed neque dem agit alier Eusebius, scilicet Caesariensis, lum
arcam aperire aliqualiier valuerunt. Tandem post die- C iiocanno inChronico, tum lib. 7 Hist. Eccles., c.10.
rum plurium oraliones et jejunia, Joannes abbas mo- 2. AMie/iantimRomm, etc Narrat Trebcllius Pol-
nasterii S. Petri extra civilalem sili, sepulcrum cum lio, Palmirenorum feginam Zenobiam (est vero Pal-
corpore ejus vehiculo impositum faciliter movil, et ad myra Syriac rcgio, sic dicta ab ejus nominis nibc
Eccksiam suam adduxit. Et patefacto leviler tumulo, inier Romanorum ditionem sita, ex Plol. lib. v, cap.
corpus S. Jttliani marlyris una cum vestibus omnino 15, et Plin. lib. v, cap. 25) post Odenali viri suimor-
ineorrnpium invenit. Passionis quoqueepilaphium con- tcm, inSyria Uomanorum rexisse imperium; unam-
seriptum ibidem reperlunt coram omnibus legil. Erani- que ex 30 Tyrannis fuisse, qui tempore Gallieni
que in ipsa arca seplem capila marlyrum ignotorum. orbem usurparinl: separatam tandem ab Aitreliano
Jn ipso igitur loco corpus cumarca depositum ad prm- in triumpliurn deductam fuisse, eique principis cle-
sens utque quietcil; passus est ix kal. Jutii, id est, mentia Tybure possessionem concessam, ubi lionesle
die 23 Junii. Quod sub Deeio passus dicilur eodem ageret. Additque ea castiiale fuisse proeditam, ul
modo inierpretari oportet, ac illud quod in Lau- nec cuiii vifo suo, nisi prolis gratia congrcderetur:
rentii mariyrio legimus; id est, quod persecutione regali aiioquin pompa Persarura fere modo adorari
Decii occubuerit; quae a multis eadem habita est soliiam a suis, et ad concionem galeatam procedere,
cura persecmione Valeriani. cum lirabo purpureo, gemmis dependentibus; voce
2. Carthagine, elc. Sancti Hippolyii passi cum clara, moribus severis; Graeci, -Sgyptiique sermo-
SS. Felice et Symphronio festa dies agitur in Ro- nis peritissimam, Latini non ignaram, Orieiualem,
mano Martyrologio ad 3 Februar. Exstaique eorum Alexandrinamque historiam epiioniasse, Suhjungit
 395 FLAVII LUCI! DEXTRI CHRONlCON. 394
A. C._77. Aurelianus RomseSoli templum sedificat; et Romacmuros diulurnitate temporis col- A.R.1028.
lapsos in melius reparat.
S. Narcissus episcopus Braccarensis marlyr, qui proedicat in Rhoclia, Gerundae pa-
titur.
BIVARII COMMENTARIUS.
Eusebius, ab ea hodieque RomaeZenobiam familiam A lyris , Narcissum hunc ipsam meretricantem ad
nuncupatam. Cum Aureliano a senatu objiceretur fldem et ad meliorem mentem convertisse; idque
quod de femina triumphasset, mulla in ejus laudem tcslatur Molanus in appendice ad Marlyrologiura
elocuius dicitur. Baronius quod Judsea et singulari Usuardi. Exstant acta S. Afrae apud Surium tomo
castitate, multisque aliis prsedita virtutibus dicatur, IV, die 5 Augusli, et apud Vicellium in Hagiologio•
suspicatur Christianam fuisse: nam Christiani Judoei consenliunt Vincentius Belvacensis lib. vn speciali
nuncupari solebant a Gentilibus. Claudius in litteris Hislor. cap. 28; S. Anloninusipart., lit. vm, c. 1 8
ad Senatum datis, scripsit: Omnes Sagittarios (quod 18; P. Antonius Beulerus, et Vassaeusin Cliron
pudet dicere) Zenobiapossidet. De Tetrico in eumdem Hisp., et alii recenliores, Vfilegas et Ribadeneyra iii
triumphum abAurelio ducto, iidemscribuntauclores. Flore sanctorum Hispaniae. Ex quibus errasse con-
A. C. 277. — 1. Aurelianus, etc. Consonat in vincuntur, qui Narcissum Afrae praedicatorem et
utroque Eusebius in Chronico, seu potius D. Hiero- Rhaetiorum apostolum, non hunc Gerundensem 'sed
nymus, qui res Romanas in Eusebii Chronicon im- Hierosolymitanum episcopum rererunt: qui ta'men
misit; ex Vopisco qui de muris urbis boec ait: Au- ante multos annos obierat. Assentiiur etiam tura.
relianus muros urbis sic ampliavit, ul quinquaginta Baronius, tum Galesinus, qui in Martyrologio suo
passuum millia murorum ejus ambitus teneant. sic ait: S. Narcissi episcopiet martyris. Hic in Rhmlia
dem quoque de templo Soli ab Aureliano erecto.
{irope novam familiam Deo lucratus; inde novem posl men-
2. S. Narcissus, etc. Irrepserat codici Csesarau- sibus Gerundamin Hispuniam profectus, multos ab im-
gustoe impresso mendum ingens, librariorum, et pietaiis erroribus triennio ad Christi fidem convertit •
transcribentium osciiantia, ul annoDomini 86 passus R quo in munere una cum Felice diacono martyrii coro-
legerelur; cum constet passum fuisse Gerundse, non " nam accepit. Denique id etiam asserit in Breviario
quidem in perseculione Domitiani, sed Aureliani. Angustano Ronise impresso anno Domini 1570. Olho
Fuisse quidem Bracarensem episcopum, Caledonii Truhses cardinalis et episcopus AugustaeVindelico-
successorem jam pridem Dexter annoiarat adannura rum, ubi feslum ipsius lamquam patroni et apostoli
268. Marcus Maximusad calcem sui Chronici, fuisse coliiur die 29 Oclobris. Rom. Marlyrologium Nar-
ait Scallabilanum in Lusitania civem, indeque ad cissi el Felicis diaconi sui meminit ad diem 18 Mar-
sedem Bracarensem assumptum : divinitus dein ad- lii. Est quidem Rhoetia nobilis Germanise provincia
monilum, relictis Bracarensibup Vindelitiam petiisse, (nunc Grisoniorum) Alpibus et Dafiubii fontibus
el Rlisetios ad fidem perduxisse: demum cum in His- contermina, eique ab Oriente adjacet Vindetitia
paniara rediret, Gerundoe tentum a L. CoesonioMa- cujus caput Augusta est, Ausbtirg nunc dicia ' ub'i
cro Lucillo Rufiniano viro £ohsulari, Hispaniae cite- S. Afra a Narcisso ad fidem conversa est.
rioris prseside, et tribus acceptis vulneribus in Quod spectat ad S. Felicem S. Narcissi in corona
gullure, in ore, el crure tandem cum archidiacono socium et diaconum in officio, exisiimavit card. Ba-
suo Felice consummatura fuisse, Aureliano Augusto ronius in Notis ad 18 Marlii hunc ipsura esse Feli-
11et C Julio Capilolino coss., qui fuit annus Chrisli cem, qui frater S. Cucuphatis marlyris Barcino-
276. En verba hujus aucloris: Per hmc tempora nensis, Gerundee passus est die 1 Augusti qua in.
celebriseratmemoriaS. Narcistiepiscopi Bracarensis, Martyrologiis Adonis, Bedoe, Usuardi, Romani Ga-
in Hitpania, apostoli Rhmtiorum, Jn urbe Gerunda lesini et aliorum celebratur. Caeterum ex his'qua3
pasti sub Aureliano. Fuit hic civis'Scallabitanus, in inibi referuntur, duos Felices Gerund33pro Chnsto
Lusitania; qui divinitus admonitus, reliclis Braca- Q marlyrium perpessos fateri cogimur: altcr enimsub
rensibus, Vindeliliampetiit. Passus est Gerundmsub Aureliano anno Domini 276 vel 277, alter sub Dio-
L. CmsonioMacro Lucillo Rufiniano viro consutari, cletiauo anno 300; ille quidem a Lucillo Rufiniano
Hispanim citerioris prmside; L. Domitio Aureliano hic tamen a Daciano prseside cacsus est, ul Romanum
Aug. n et C. Jutio Capilolino coss. Narcissus, tribus Martyrologiumexprimit; rursus alterlS Martii alter
acceptis vulneribus in gulture, et in ore, et crure, tan- 1 Augusti coronam martyrii consecutus est.' Ulud
dem cum archidiacono Felice consummalusest. Suc- tamen in suspicionem posset adducere, quae de duo-
cedil Narcissus Calydonio, ad quem scripsii S. Cy- bus Felicibus dicta sunt, quod legamus in actis S.
prianus, cujut epistolasiransmitiii ad omnes Hispanias Felicis, non solumGerundse passum,sed Scyllitanuni
metropolitanos. Ei quoque Amicitioeet consanguini- genere fuisse; et tamen de S. Narcisso episcopo
taiis vinculis colligalum Pomponium Paulalum To- qui Felicem diaconum socium habuit, scimus (ex ftl!
letanum antistitera fuisse idem M. Maximus inferius Maximo) Scallabylanum fuisse;cx quo facile credl
edocet. Sunl qui velintS. NarcissumGerundae natura, possit, Felicem ejus diaconum Scallybiianum pa-
ejusdemque urbis civem : quibus veteres Augustani riter exslitisse : pro Scallabytano vero legi per-
Breviarii lecliones suffraganlur, et antiquae memoriae peram Scyllitanum. Quod autem inde Caesaream
Gerundenses; sed bocnon toilit, quin aliquamdiu studiorum causa prorectus sit, nihil obesse potest
Scallabi degeret, et Bracarensis electus fuerit epi- cum ex Lusitania in Afiicam frequcns eo tem-
scopus; undeRbaelia ab ipso peragrata, patriam suara pore transitus fieret, ut superins non semel mon-
tandem repeteret, Gerundam : ubi episcopi gerens slravimus. Quamquam id tbrsan non de Cacsarca
totos tres annos munus, dum sacrum ageret cum Mauritaniae, sed Caesarea Augusta intelligi posset •
diacouo suo Felice trucidatus est. Quibus libenter D unde facilis in Gerundam profeclio iniri potuit. Sed
assentior; dum laraen nolinlsub Diucietiano passum vero dubium nullum sit duos satisque diversos Fe-
fuisse, sed sub Domilio Aureliano, ul Rom. Marly- licesfuisse Gerundaeoccisos, quorum alter Cspsareas
rologium exprimit. Codex antiquus ms. Baronii, natus iu Mauritania, an. Dom. 300 occisus est de
cujus ipse meminit lom. II, ann. 303, pro Domitio, quo ad eum annum inferius agemus Comment*.3
levi errore Domitianum habet; parum vero feliciter num. 6, testimonio sancti Eulogii, et Breviarii s!
a Baronio correctus est: qui legendum putat Diocle- Isidori: alter diaconus S. Narcissi episcopi, de quo
tianum, a Velsero admonilus : quibus nihilominus impraesentiarum actum a nobis est. Miraculum mus-
vetus sepulcriS. Narcissi Epitaphiumconsentit,quod carum e tumulo S. Narcissi prodeuntium, regum
passum asserit anuo Domini 297; scd mtilto vetus- Siciliae et Galliaeexercitum infestaniium pro tuenda
liores sunt Dexter et Maximus, quos sequimur. Gerunda, quam obsederant, narrat Zurita in Anna-
Constat ex geslis S. Afrx Augustanae nobilis mar- libus, et alii res Hispanicas prosecuti.
PATBOL, XXXI. 13
395 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONIGON. 390
A.C.277. Aurelianus persecutioneminChristianosmoveljnecmuItQposlinterConstanlinopo- A.R.1028.
lim et Heracleam occidilur.
Succedit illi in imperio Tacitus. Et post hunc Florianus.
Post hos iniit imperium Probus, quod regit annos 6.
Floret memoria Tude sancti sui primi ephjcopi, discipuli S. Pelri Braccarensis.
Credilur passus gravissima tormenta sub principio Neronis.
280, Anatolius Laodicenus episcopus, philosophusque plurimum laudatur. 1031.
Insnna Manichseorum haeresis in commune malum exorta.
Probus Galliis et Pannoniis vineas habere concessil.
285. Probus Syrmii tumultu militari comprehensus occiditur. I03g.
Carus imperio Romano senatus jussu proeficittir.
Olcadibus HispanioeAlexander, et Anlonina virgo passi celebranlur.
Carmoniae [Qum Carmena -tcirtir] in Carpetania Juslina virgo et martyr fit; patitur
vero ultima die Novembris.
Varinus et Armentarius Romani scripserunt ad Paulalum Episcopum Tolelanum, de
Marlyribus Chrysanto, et Daria.
BIVARII COMMENTARIUS.
3. Aurelianus persecuiionem, elc. Hoc riarratEuse-. A 3. Olcadibus, etc. Satis de S. Anlonino, et Alexan-
bius in Chronico ad annum 278, asseritque persecu- dro diximus in superioribus ad annum 100, ubi de
lione ab Aureliano in Ecclesiam excitata, fiilmen Olcadibtis disseruimus.
iiixta eum, comitesque ruisse, et non multopost in- 4. Carmonias, etc. Ergo dux urbes fuerunt olim in
ter Constantinopolim et Heracleam occisum. Fuit Hispania Carmoniae nomine insignitse, altera prope
lixc Aureliani persecntio oclava , juxta doctrinam Hispalim, cujus Ptolomoeus meminit hi Turdetanis,
Dextri datam anno Domini 260. Vide Vopiscum de allera de qua nunc Dexter loquitur, in Carpeiania.
morteAureliani. -,..' Ejus sane memoria exstat in Appiano Alexandrino
i. Succedit xlli, etc. Ita etiam Eusebius, et caelen de rebus Romanis, dum agit de Galba: nam cum
exYopisco. . Galba Practor Hispaniacexistens, a Lusitanis in fu-
5. Parihos, etc. Consonant ndem auctores. Voca- gam actus, e Lusitania cum nonnullis equitibus egre-
batur M. Aurelius Valerius Probus : iniil principa- deretur, pervenisse primo Carmoniam seu Carme-
tum anno Domini 279 : nam Tacitus et Florianus nam, asseverat. Egredientibus vero e Lusitania
fratres qui octo dumtaxat menses habenas iraperii anliqua, Carpetaniae urbes primo occurrnnt. non
rexerunt, eodem anno occisi stini. vero Turdetaniae, ea pracsertim parie, qua Hispali
6. Florel memoria, etc. Loqmlur de S. Epitalio , proximaCarmonia adjacet. Perseverat usque bodie
seu Epicteto, de quo salis elocuti fuimus ad annum inter Toletum el Torrijos, eodem fere nomine insi-
368. gnilum oppidum Carmena , ubi S. Justina dicitnr
A. C. 280. — 1- Arwtoitus, etc Inseruit nomen nassa, ultima die Noveinhris , qua a Marlyrologio
ejus magna cura laude -• Hieronymus Catalogo de "_ Romano, Molano, Galesino, et Equilino lib. n , cap.
Scriptorib. Ecclesiast. inquiens : sub Anatolius Alexan- 130, num. 1, ponitur, tametsi omuesgenus mariyrii,
drintis Laodicim Syrim episcoput, Probo et Caro et nomen loci ipsius subliceant, et solum asserant
imperatoribus floruil. Mirm dpctrinmvir fuit, in arith- esse virginem et martyrem, eo diecoronaiain. Baro-
metica, geomelria, asironomia, grammalica, rhetorxca, nius asserit nomen ipsius etiam ih antiquissimis
dialectica, etc Fuit etiam sanctitate conspicuus, ut- mss. codicibus Rom. Marlyroiogii reperiri.
pote cujus festa dies agitur 3 Julii in Martyrologiis . 5. Varxnus,etc. Acta sanclorum Cbrysanfi et Da-
Usuardi, Adonis, et Romano. De eodem agit Euse- rioe virginis, et conjugis ejns, quorum fesla dies in
bius in Cbronico hoc ipso anno et lib. vuHist.cap. Martyrologiis latinis agttur die 25 Octobris, et in
26, Nicephorus lib. vi c. 36, ct aliu Grsecis 19 Martii, babentur apud Surium lom. V, et
2. Insana, elc. Eadem habel verba Eusebius anno Lipomannm tom. VII, a Metaphraste Graecis addita;
281. D. Cyrillus Hierosolymitanus Catecliesi 6 auclor Laiinis vero in mss. codicibus multarum bibliothe-
est, Manetem, a quo Manichseidicti, sub Probo im- carum; ubiqueautemlegimus scripta fuisseaVarino,
peratore ccepisse impietatem dissemiriare. ldemque el Arraeniario, sub bis verbis, quae ex passione Lati-
asserit S. Leo papa serm. 2 Pentecostes, et Cassio- na Molanus recitat: Hmcautemomnia sieut gestasunl
dorus in Chronico, et Epiphanius hseresi 66. Dissen- scripsimus, Varinus et Armenus fratres, a saneto Sie-
tiunlBeda, qui.libro de sex aetatibus,sub Tacilo cce- phano in sede apostoiica facli presbyteri, et direximus
pisse affirmat, el Zonaras III par. Annal. qui sub ad omnes Ecclesias per Orientem ei Ocddentem. Hinc
Caro: sed vetustioribus assentimur. vero inferre licet, direxisse etiam ea acta ad Eccle-
3. Profcus Galliis, etc. Eusebius in Cbro. ad an- siam llispanam, quse in Occidente nobilis admodnm
num 282 : Probus, inquit, Gallqset Pannoniot vineas, G erat; inter Hispanos autem antistites primas Toleta-
etc , et subdit: Almumqueet aureum montem militari nuspriniumlocum tenebal;undeetad ipsumriirigenda
mahu consilos Provincialibus cqlendos dedit. erant acta martyrum. Eo sane lempore Toletanam
A. C. 285. — 1. Probus Syrmii, etc. Eodem anno sedem regebat Poniponius Paulalus, ut vides, ne quid
haec habet Eusebius in Chronico : Probus lumuiiu desit veritati assertse a Dextro. Et martyres quidem
militari apud &yrmium, in lurri, qute vocaturFerrqm, passi snnt subNumeriano imperatore, utomnes les-
occiditur. PrsefulJ. iniperio annos sex : Baronius tantur; Numeriauus veroanno 284, teste Baronio,
quinque dumtaxat supputat. Rebellaranl contraoriun- Pro- iniit et reliquit imperiurn; scriptores ordinati sunt
buro Bonosus in Hispania natus, ex Anglia presbyteri a sancto Stephano Papa, qui anno 260
dns, etquidam nomineSaturninus. De quibus vidie martyrium passus est : et anno _85 scribunt act»
Ambrosium Moralem lib. ix, c 49, qui affirmat ex- marlyrum. Egimus de Paulato supra ad annum Do-
stafe adhttc Probi memoriam j,Granalae in Regja Al- mini 245, et ilerum agemus inferius ad annum 286;
hambra dicla. Porro Varinus et Armentarius iili ipsi videntur fnis-
2. Carus, etc. Idem quoque habet Eusebius, seu se, qni sponsi fuerant sanctarurn virginum et raarty-
Hieronyutus in Cbronico. _ ruiaRufinoeetSecundae: conveniunt siquidem tcmpus,
397 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. 398
A.C. 285. Cyprianus episcopus Cartbaginensis opinione doctrinac et sanctitalis pturimum eo A.R.1030.
tempore apud Hispanos floret.
Turigii [Vel Tigurini] in Celtiberia Hispaniae sanc(i Christi marlyres Felix et Re- '
gula, quorum sacrse rciiquiae religiosa popujorum, finitimorum frequentia co- %
luntur. ...—;.
Theodosius Barcinonensis episcopus clarus habetur.
S. Prsccellius Roinae passus civis Hipponensis Hjspanus, mirilice clarus habetur glo-
ria martyrii 25 Maii.
Barcinone S. Severus ejusdem urbis episcopus et martyr.
Dejobrigaein Hispania sancli marlyres Lupus et Saturninus.
BIVARII COMMENTARIUS.
patria et nomina , quod facile quivis deprehen- A h33si|aruiit auctores inqiiirentcs, fneritne unus dum-
dct ex actis illarum apud Surium tom. IV, die 10 laxat Severus episcopos Barcinonensis et marlyr, au{
Julii, el Equilinuni, lih. vi, c. 78. *' duo; sed nuncjam exploratum habemusduosomnino
6. Cyprianus, etc Percrebruit S. Cypriani fama diversos esse : alterum iniiio persecutionis Dipele-
postejus martyrium, prseserlim inilispaniis.ulPru- liani passum, alterum (cmporeConstantiiiiimperato-
dentius iuculenter notavit hymno 13, inquiens : ris; illum quidem a gentilibus, liunc a Gotliis Arja-
nis; prjpris meminit hoc loco Dexier; postcrioris vero
Nec Libyaelanlumpopulosregit, exilusque in ortum iliferius anno 352, inqnieiis : Barcinone sqnctusSe-
Soliset usqueobitum,Gallosfovei, imbuil Britannos; verut religionis causa ab hmreiicis Arianis , cum eam
Pr-sidetHesjjeria», Cbristumserit uhiurisIberis. recle pieque regeret, patitur. Subscrjp$jt ei He-
Deniqnedoctorhumiest, idem quoque martyr in supernis, sedem
Instruit hic homines,illinc pia donadai patronus. leca in additiouibus ad Maximum : IIoc tempcbe, ait,
duo Severi Barcinonensesepiscopi martyres, cum glo-
7. Turigit, etc. Joannes Molanus in additionibus riq mirqculorum ct signis dicuntur clarere; senior sub
ad Usuardum.meminiisanclorum mariyrum Felicis, Diocletiano ctqruit, alter sub Constantino. De se-
et Resulse Turigii seu Turego passoruin sub his ver- niqri agunt Yasseus in Chron. ann. 306; Laurentius
bis : Turego natale Sanctorum Felicis el Regulm. Est Padilla, Thesaurus Concionatorum, el Villegas 6die
auiem Turegum (hodieTorryos) in Celtiberia situm, Novembris : junioris vero in Romano Mariyrologjo
duodecim miilibus passuum , sen quatuor Hispanis dies celebratur, sub his verbis : Barcinone sancti
leucis distans a Bilbili, seu Calatayud, nottim satis Severi episcopi et martyris, qui ob fidem calholicam
oppidnm. Ibi hodieque celeberriroi habenlur sancii n clqvpin capite confosso,martyrii coronam accepil. Ju-
Chrisli martyres, Regula et Felix, et eorum re|i- niorem vero esse, qui clavo in capite conlixo occu-
quise pie asservatae veneraniur non mndico (initimo- buit, saiis deducitur ex Molano in addiiionibns ad
runi populorum concursu: et fons seu lacus perdu- Usuardum, nam in priori impressione inquit: Fuit
ral, ubi incolae, tradilione a majoribus accepla. re- liic unus 70 episcoporum, qui leges Goihicat in Htspa-
feruni martyres , ut cruciareniur, immissos. Et id nia condiderunt. IIic a baibaris Gothicis, quiCa-
ego a fideli admodum cive accepi, cum illac Romam talauniam incolebanl, clavo capite confosso mariyrifr-
iicr dirigerem anno 1621. Reperilur in sancti Not- coronatur anno Chrisli 683,.Fallitur laiiien in desi-
keri Martyrologio haec nobilis ipsorum memoria 3 gnando anno ejus marlyrii, ut ex Dextro et Maximo
idus Septembris: Nativiias sanctorum martyrum Fe- vidimus. In posteriori vero impressione Usugrdi so-
lieis et Regulw sororis ejus. Prmdicli manyres de con- lum dixit: Barcinone naiqlis sancti Sevcri episcopiet
sortio Mauritii et sociorum ejus per vasla eremi qum martyrxs,qui a Gothis clavo capite est confossus. ldem
Darona vocatur lendentes in partes.... devenerunt, et habet Galesinus die 6 Novembris. Accidit tamen ut
in quodam locojuxta fluvium... subsistenles, vigiliis ex similitudine nominis unus ideraque reputatus,
precibusquecum omni pielatis studio operam dabant. diceretur tuin in Diocletiani persecutione, luni etiam
Dum hmc a sanctissimis agerentur germanis, adsunt ciavo confixus capite coronalus: et ita usque ad lec-
nuntii ab impiissimo Maximiliano directi, ut sanctos ctiones Breviarii Barcinonensis mendum irrepsit.
Dei vel idolis sacrificare compelkrenl, vel tormenlis Prior habuit quatuor clericos, et agricolam unum,
eos variis punire non di/ferrent. Beati igilur martyres noniine Emiteriuni, comites coronse, et in quodam
sacritegispetitionibusfiducialiter resistentes, in ferreas loco prope Barcinonem Castro Octaviano nuncupato
rotas igne candentes alligantur, el ineffabilibusinsu- C | marlyrium subiit, eorumque simul corpora requie-
per tormcntis excrucianlur. AcB. Recjula super fer- scunl in ecclesia sancti Cucupbatis; posterioris caput
ventem piceinimpositaest, cui etiambulliens plumbum clavo confossum in ecclesia majori asservatur. De'-
ad polandum a carnifice dari est prmceptum. Cumque eisdemscribitTrugillus in Thesauro Concion.,etMa-
nultis suppliciorumacerbitatibusa Christodivellipoluis- fieta l p., lib. i, cap. 23; Morales, lib. x, cap. 4, et
sent,jussa sunteorumcapitaamputari. QuofactoIruncati novissime Yepes in Ciironico Benedictino, cent. 3,
martyres,abscissacapitasuis manibus b'ajulanles,aloco ad annum Chrisli 778, cap. 1. Visitur hodiequeBar-
ubi decotlali snnt, cubitis quinquaginta deporlaverunt. cinone domus S. Severi, ut credo, junioris.
8. Theodosius, etc. Hic ille (ut reor) Theodosius H. Dejobrigas, etc. Sive mavis Deobrigm, ut alii
est, cujus Dexter in superioribus ann. 100 memine- babent. Duas hujus nominis urbes olini in Hispania
rat inquiens : Barcinonenses profecisse gloria mira- exstitisse, auctor est Ptolomaeus; aiteram quidem
culorum , virtute doclrinse atque exemplis S. Theo- in Vetlonibus veleris Lusitaniaenon longe a Tago flu-
dosii episcopi, nonaliterquam Toletani doctrina S. mine, et Alcantam; alteram in Aulrigonibus Navaf-
Eugenii, cujus erat aequalis etainicus. Et anno 94, ra3 populis, quo loci nunc Taffalla est, aut prope, sl
asserit S. Theodosium fuisse secundum episcopum Ptolomaei situatio aliquid valet. In qua vero earum
Barcinonensera, utpote S. Elherii discipuli S. Jacobi martyrio coronati fuerint SS. Lupus et Satuminus,
apostoti successorem, celebrarique 6 kalend. Fe- non ausim aflirmare, cum id Dexternon expresserit.
bruarii. Festa tamen eorum dies in Romano Martyrologio
9. S. PrmceUius,etc. De Hipponensi urbe in Car- agRur ad 14 0ctobris, ubi licetnon vocentur
expres-
pelania, cujusS. Praecelliuseratcivis, egimus ad an- jv se
u Et idmarlyres, ponunlur nihilominus irtter martyres.
IIUIII222, hodie Biepes nuncupata. Equilinus expressit libro xi, cap. 150, numjero
' 10. Barcinqne sanctus etC.Diu et mullutn his verbis : Saturninus et
Severus, 288, Lupvs martyres ptmi
3&0 FLAVII LUCIl DEXTRI CHRONICON. 400
A. C. 286. Diocletianus imperator coepil saevire in Ecclesiam. A. R. 1037.
l Pomponius Paulato [Al. Pacviato] episcopo Toletano Mclanlius yir sanctus, el egre-
gius postea Christi confessor, succedit.
BIVARR COMMENTARIUS.'
sunt pridie idus Octobris. De Lupo solum agit Beda; iA tronus vernulus , quod sonat naturalis et concivis,
sed bene Baronius annotavit in antiquissimis mss. nam inter caetera habet:
codicibus de utroque simul agi; idque Molanusin ad- Te martyr lacrymisvernule, poscimus,
diiionibus Usuardi secutus esl. Per te omnipotensconditorocius
A. C. 286.— 1. Diocletianus, etc. Furor ac rabies Durum,quo premimur,hocjugumauferat, elc.
persecutionis a Diocletiano excitata, in annum prse- Et
cipue 300, usque ad ann. 306 incidit : non tamen paulo inferius:
prius fuit imperator, quam Chrislianos persequere- Templumhoc, Domine, Cyxillacondidit,
tur : pracsertim de Hispania constat, nonnullos mar- Dignamhic habeatsortemin aethera.
tyrii laurea decoratos, incipienteDiocletiani imperio; Exstat itidem
ut de sanctis virginibus Hispalensibus Justa etRufi- epistola Silonis regis Ovelensis in
na in ipsarum actis asseritur, occisas initio imperii Hispania, ad eumdem Cyxillanem Tolelanum anlisti-
Diocletiani anno Domini 287,quod refert Thesaurus tem data (regnabat bic in Asturiis tempore Sarra-
Concionatorum 19 Julii. Sed de his postea. Coepit cense lyrannidis, sub anno Domini 777), qua pelit
imperareanno 284, ex Baronio. hymnum in honorem S. Tyrsi Toletani ab eo recens
2. Pomp. Paulalo, eic. Satis mulla de POmponio compositum, et gratulatur de templo tunc Toleti
Paulato Toleiano antisiite a nobis in superioribus erecto; quam hic inserere placet, quia non solum
dicta sunt. Illud tamen non facilem habet explica- confirmat quod intendimus, sed multa alia quae suis
tionem, quod Dexter asseverat, anno Domini 245 locis cum Dextro narravimus, de sanctis martyribus
Paulatum pontificatum suum iniisse, sedisseque an- . Philiberto et Fabriciano abbatibus, Titulcise passis,
nos 36; nunc vero alfirmet Melanthium illi succes-' B el de SS. Vincentio et Laeto oequemarlyribus Tole-
sisse anno 286, videlicet post annos 40. Responderi tanis, Libysocaeoccisis, et non scmel eam promisi-
tamen potest, vacasse Toletanam sedem annos qua- mus. Est vero barbaro tempore digna.
tuor, fervente persecutione, nec contraire videtur Sanclissimo et Deo amabili Cyxillanx, EcclesimTole-
auctor : non enim asserit hoc anno 286 obiisse Pau- tanm archiepiscopo, Silo rex Oveli et Pravim S.
lalurn, sed Melanthium Paulato successisse, aut for-
errorc lurbali Per manus Eiipandi archidiaconi, etPetri diaconive-
san numeri sunt, ut pro XLaliquis
scripserit xxxvi. De Mclanlhio ejus successore, qui strorum, accepi tilleras Paternitatis lum, et fidelium
concilio Eliberitano interfuit, dicemus inferius, si incivilate tecumpanem doloris comedentium.Dolet tne
hic sic miserabiliter vilam transealis, el habeo
prius advertamus Catalogum Loaysse hac in parte quod de vobis compassionem; quod tanta mala suf-
valde a vero abfuisse, dum Melanthium collocat magnaminter istos biothanatos Sarracenos : qui non
anuo 313, Paulatum vero anno 396, quasi septimum [eratis mittere
Melanthii siiccessorem : cum' laraen prsedecessor contenli super vos tam desaforatos veciigales,
ipsius fueril, ut ex dictis liquido constat. Sed tota in quotidie qumrant vos ad morlem; et quod ibi fueritis
iere chronologia ejus Catalogi erroribus referta est. magno psriculo vestrarum vitarum, quia ibi cmpittis
wdificare ecclesiamsancli Tyrsi marlyris prope Met-
DESANCTO TVRSOMARTYRE ANNOTATIO. chitam majorem : et AtguazellusZuleima Juseph Abe-
nabdil, qut regit Tolelum, voluii vos occidere; sed ap-
Hunc sibi locum vendicat magni illius marlyris pellanles ad Judicem MahonxadAbenramin jussit di-
Tyrsi, Tolelanorum patroni memoria; quod nimi- *" „ milli vos; et dedit licentiam wdificandi ob pecuniam,
rum sub Paulato pontifice Toleto exieril adhuc Ca- aumilti dedistis. Isti Mauri nihil faciunt, nisi prmtextu
techumenus , et mililioe sacramentis aslrictus in lucrx, tamen ad illum scribo gratias agens ob favorem
Giaeciam contendcrit, ubi Apolloniam prseclaram quod dedit vobis; et rogo ut vos (oveat; et rogo illum ut
urbera, fuso pro Chrisli fide sanguine clariorcm red- det faculiatem revertendi ad vos, Argerico quondam
didit. Sed cum boecmultis sint parum agnita, visum abbali Agaliensi, qui mihi smpedixit, nullam se ha-
est mihi nonnihil in iis demonslrandis subsistere. bere causam , quod Mahontad Abenramin voluit eum
Graeci scriptores originem Tyrsi Hispanam ignoran- occidere, cum erat Alcaydus Tokli; nam cum sanctus
tes, Graecum dumiaxat martyrem prsedicant; inde- Nicolaus martyr Ledesmm, ibi natus apud vos, filius
que nonnulli Grsecam illi astruunt progeniem, ul in Alcamani et fraler Gatafri, factus esl Christianus, non
auctore vitoeejus , quae exslat apud Metaphrastem, eral ille iu itto oppido; et quod tuspiciotte tantum hu-
viderl potest. Nocere lamen Toletanis nequit Grae- jus rei, Abenramtn patfuus dicii Nicolai voluil eum
corum ignorantia, cum ipsis velerum auclorum te- inlerficere. Si non potuero cum illo illum adjuvando,
stimonia suffragentur. Julianus siquidem archipre- sanctum el refovebo. Soror ejus Sarra bona femina
sjiyter S. Jusloe, qui recuperationi Toletanse urbis ab obiilin Pravia, et ego feci eam sepeliricum honore, ut
Alphonso ejus uominis VI, Castellac ac Legionis sancta mulier merebalur.
rege , de Maurorum polestate factae adfuit, bis in Benediclionemvestram quam misislis ad reginam
suo Chronico ejus rei meminit: nam anno Domini Adosindam accepit illa de bona votuniate, intimul el
252, boecait: S. Tyrsus civisToletanus catechumenus reliquias, quas ponemusin ecclcsiade Ovelo,cum per-
Toletb egreditur: in urbe Apollonia Grmcimsub Decio fecta (uerit. Ego cutn regina me puio sepelirein ecclesia
fidei illustrissimum testimoniumdat. Anno vero 775 : D S. Joannis de Pravia. Nunc aulem regina mittit pro
A Cyxillane conditum est sancti Tyrsi lemplum Toleti, nova vestra eccksia S. Tyrsi marlyris, quam jam au-
civis Totelani in Apotlonia Grmcimpassi. Exivit Toleto divi quod absolvistis, qttwdammunuscula: calicem ar-
sanctus vir sub Paulato prmside Toktano, caiechu- genteum et patenam: cum aquamanili, et cum suo
menus : et idem Cyxilla prmsul ei composuitcarmen. naso, et in operculo corona noslri regni, cum nomine
Inieral Paulatus episcopatum (ex Dextro) anno Do- tuo et tneo perffompendiumsic, C. S.; serviet ad dan-
mini 245, et usque ad 286, quo obiit, ilium obtinuit. dum sanguinemDomini populo.
Exstat autem hymnus ipse in Breviario Golhico san- Audivi quod composuistis hymnum in dedicatione
cti Isidori, ubiacta sancti martyris purissime con- sancti Tyrsi martyris et civis Toletani, ut retulerunt
cintintur, cum officio ecclesiaatico proprio in ejus mihituos legatos : et de sancto Vincentio et Lmto To-
laudem, festo ipsius die cani solito, el in eo quoque letanorum, qui passi sunt, ut illos mihi dixerunl, sub
byrario, Cyxillane auclore, a Toletanis vocatur Pa- CmcilioApollinare prassideHispaniarum in urbe Liby-
 m FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 402
BIVARII COMMENTARIUS.
soca, alium eomposuistis. Millal tua Paterriilas illosi A Vernam vero servum significare tesles' sunt Plautus
ad me, ut nostri clerici habeant quid cantent. Milti- in Mil. et Amph., Tibullus lib. n elegia 1, Horaiius
mus ad vos hymnum de sanctis marltjribus Philiberto> lib. i Serm., Festus et Ccel. cit., et, ut caeteros
et socio ejus, passis in urbe Titulcia (quos audivi esse'. omiltam, Paulus leg. servis urbanis, 97 § si alii, ff
Toletanos)sub M. AurelxanoValentiniano, anno 283,, de legat. 3.
cum esset Melanthiut arckiepiscopusToleti. Misimusi Hscc quoque ad Philippum regem missa sunt, qui
etiam ad vosArcariximet Magnum abbates viros ho- viris dociis eam rem discutiendam commisit, praeser-
nore dignos, qui vos consolenlur, el os ad os de nostriss tim Alfonso de Villegas, Floris sanctorum auctori,
et vestris negoixisloquantur, tractate illos cum hutna-- et Slephano Garibay suis scriptis notissimo; quorum
nilate, et charitate. Orale pro me, el pro regina. Deusi una fuit sentenlia, praefatasobjectiones nihil obsiare,
vos custodiat. Amen.ln Pravia,24 Februariiwra 815. quominus S. Tyrsus Toletanus fuerit, et epistola Si-
Fuit is annus a nalo Domino 777, quo nimirum du-- lonis germana. Legi ego litteras utriusque vernaculo
rissimo Sarracenorum jtigo Hispania premebatur. idiomate ad regem ea de re scriptas, quas prsefatus
Post multa vero saecula, nostris temporibus, duml D. Alfonsus de Carcamo typis cudere fecit. Inter cae-
regale xenodochium prope summam D. Virginis se- tera Villegas aiebat: A tnt seme pxdio parec&rsobre
dem Toleli Kdificaretur, lempli S. Tyrsi jam olimI ello, y haviendobien mirado lo que ambas partes alle-
diruti, muri et ruinoesubtus terram comparuere, ett• gavan, dixe y digo que creo certissimamenlehaver sido
inter rudera, non sine Dei nutu, repertum est oper- S. Tyrso marlyr nalural de Toledo: assi por el hymno
culum aqualis, quem Silonis regis uxor ad Cyxillami de S. Isidoro, y carta de Silo a Cyxilla, eomo por
miseral, cum corona rcgni, et initialibus liuerisi D -. otros razones que di y allegue, etc. Perperam sane
Vasaeus asseruit Cyxillanem iniisse poniillcatura
suum anno Domini741 et obiisse 750, cum ex cata-
logo et chronologia Toletanorum antistilum , quam
cudit Loaysa, certum sit Cyxillanem successisse Ur-
bano anno Domini 775, et obiisse784, quo fuitelec-
tus in ejus locum Elipandus, cujus in concilio Fran-
cofordiensi frequens est.mentio. Silo vero regium
diadema suscepit oera 812, anno Christi 774, uti Se-
baslianus episcopus Salmanticensis in Chronico suo
testatum reliquit, his verbis : Mra 812 post Aurelii
finem Silo successitin regno. Vixit irrefragabilis hic
testisillis fere temporibus, nimirura sub Alpbonso Si-
lonis successore. Silo vero mortuus est aera 829, seu
annoChristi 791, cujtts rei testem habeo privilegium
Alphonsi Casti ejus successoris.concessum monaste-
rio S. Vincentii de Monteforti in regno Gallsecise,
ubi dicilur; Mra 829 consecralusestrex Alphonsus14
Seplembris. Quo videas regnum Silonis cum Cyxillae
pontificalu coincidere: nam illecoepit esse rex anno
utriusque sub bac forma. Quo indicio compertum est iC Domini 774, hic vero episcopus anno Domini' 775.
inibi praefatum fuisse Cyxillanum templum S. Tyrsi Litterse autera datse suntsub aera 815, seu anno Do-
Toletani civis ac patroni. Rediit tunc lemporis ad mini 777, id est, anno Silonis 4 et Cyxillse3.
memoriam eommdem S. Tyrsi proteclio; et quo rex Quod de Cyxillsenominis fiexione objiciebatur, ex
catholicus Philippus ejus nominis II, novse laetiliae ignoratione Uexionis veteris nominum gothicorum ,
particeps fieret (nam invenlio hsec incidit in annum quse finiuntur in a raanasse dictum est; nam tametsi
Christi millesimum quingentesimum nonagesimum per primam inflecti abaliquibus soleant, olim tamen
quinlum), D. Alphonsus de Carcamo urbis guberna- fleciebantur per tertiam , exempli gralia, Wamba,
lor regius, misit ad eum aqualis operculum recens Wambanis, Egila, Egilanis, Cyxilla, nis, utin con-
repertum, simul cum epistola Silonis regis, el clau- ciliis gothicis, et eorum temporum scriptoribus ma-
sula hymni S. Tyrsi a Cyxilia compositi. Nonnulli nifeslum apparet.
nihilominus subdubitare coeperunt de fide epistolsc, Insuper distorte inlerpretatur versus bymni, Te
et marlyris pairia (tamvaria sunt hominum ingenia); martyr lacrymis vernule poscimus; cum a consneta
minime siquidem , aiebant illi, fieri poiuit, ut Silo significatione penes tiuam perpetuo in hymnis ejus-
rex scripserit ad Cyxillam pontificem, nam hic obie- dem golbici Breviarii accipitur, ad alios sensus dis-
rat anno 750, nono sui episcopatus, teste Joanne trahatur: idera significat quod vernaculus, quae vox
Vasaeo in Chronico llispanioe; Silo vero non iniit nativum vel naturalem denotat; quo pacto vernacu-
regnum usquead annum 774, quo successit Aurelio - lam linguam dicimus, et saporem vernacutum , ut
regi. Notabant quoque ex epistola ipsa non haberi Cicero in Bruto, et crimendomesticum,acvernaculum;
quod fuerit scripla ad Cyxillam, sed Cyxillanem; et _. _" Cicer. in Verr. 6, el putalionemvernaculam, id est,
tamen Tolelanus antistes non vocabatur Cyxillanus, 1 regioni nostroe consuetam ; Plin. lib. xvu qui etiam
sed Cyxilla. De Tyrso vero addebant, minime ex lib. xrv cap. 2 potissimam nobilitatem dixit, ferna-
hymno convinci fuisse Tolelanum; cum enim dici- culam ltalim. Hac igitur significatione ulitur idem
tur : Te martyr lacrymis vernute poscimus; vox tier- breviarium voce vernulus, a, um, adjective accepta,
nule , non debet conjungi ( aiebaut) cum martyre , tum in hymno S. Leocadiae Toletanse virginis, ex
quasi vernulein vocandi casu ponatur; sed cum verbo primaria nobiliiate ejus exorlae, cum ait:
potcxmut, ut sit sensus, Nos vernulm,qui in domibus
ipsis nostris nascimurservituli Sarracenorum addicti, Tu nostracivisuiclyta,
te poscimus lacrymis, o martyr, etc, unde subditur: Tu es patronavernula:
Per te omnipotent Conditor ocius, durum quo premi- Ab urbishujus termino,
mur hocjugum auferat, etc. Vernula enira est dimi- Procul repelle taedium.
nutivum a verna, quod servum domi nostrae natum Tum etiam in hymno S. Jacobi apostoli, specialissimi
significal; uti apud Martialem lib. xiv videri potest, ac fere naturalis Hispaniaepalroni:
dum de Crepitacillo ait:
0 vere digne sanctiorapostole,
Siquis ploratorcollotibi (vernula)pendet, CaputrefulgensinclytumHispania?;
Haecquatialtenera garrula sistramanu. Tutorquenobis, et patroausvernulus,etc.
403 FLAVll LUCil DE*TRl CHR0NIC0N.
BIVARH COMMEN.TARI_S..
Quo etiam seristt proculdubio acclpiioprirtet vdcatl- J_
vum illild tiernule, in hyinho S. Tyrsi. Sed reddamtis
lllum integrum in graliam devotorum , qiiofum in
Hispania Fliagptis est numcrus; ham ct a_ e(i vtilga-
tissimum nomen feminarura Theresiae deduclurn
fuit, ut berie nbt_vit iti
Villegas prsedictaepistola
regeiri CathOlitJUiri.
Eytima in UtttdemS. Tgrslmartyrh a CyxillaneToktaito
prassutecompositum.
, Essulta nimlumturba fideliuth;
Solertthe hbdie raartyrisinctytl . (
ESt ftetiim: hiodula carnSine foHitfef,
In laUdetiiDtimttriatuutspotentiafn.
. Cojlestispatri» giudia cogltat,
vir
TyrsuS pepulit onmia saeculi,
Sanclus cum rairiime crederet in Deum;
Afflatussubito flamiae«a-dtoest.
. Sa)vumconspiciensjudicem,incfepat:
Cuf sanctosDominiiinquit) atrociier
PosnisdiscrUcias v aldeCrudellbus?
Ihfetix Erebi igne cremandus es,
lllieorabidusttemporapresserat
. HostisGombrittus;membracolentium
In terra Dotuinum;multa peremptasuut
Sanctorumnilidamilliamartyruin.
^SanclusiiroDomino Leueiusniiitur,
Electamanirnarritradere prorhptior,
DiVersSgeriefapeftulit iniiocelis
Ptinarutn : caplenspraemlaccelifca.
Athleta pedibnsimplgersambuians
ubl
TyrsdS; fegem feperit impiura,
Apprendeos tenqit, admonet, et docet,
Jam falsaut colere desinatidola.
Tiimlaetosimulansore, locutusest:
Te, Tyfse,,ttopjofcobsllidmeo, ,
A-sensuriitrilniens,sacHncesdlis.
Ut rtrafhas caplascopiasfhunerbm.
SahCWs,perspicaum§stj trit, Imptri,
Qtiodlotus habitet ille neqUisslnius
Iri te, nuobcoluberpravus, et invidus;
Cumta)ipereapprinci|ie.horr)do.
^Gustrim»perniciteraj_tbrepriBcir4t»
pleriuirilyniplia,caputmaflycissuffdcat,
ObrpustfSbdsupefest, fustlbts cabdete
iTMt^is acrius pestifer imperat,
Sed SefvttsDbrnidlvocepllsslmi,
De vase mlserumJudicemlncrepat;
AgnosceDominumlubriceet iavide,
Cumcerois opera magna et jncljta.
Terra co-struilur alta et emiuens,
Per gvriiingladijsflSusih ordine,
Alfripfastlgldposrtiis,deeidens
Ens£ilt suscirSatiriembfafitifelia.
Magnustu, Domine,es, praedtts omnibUs,
Wtiliummiriflwisin te crederttlbus;
Pravis muscipulafit: sanctusin aethera
Cbristiglorificatomnipotentiam.
, Vigtusnondestitit iosatiabilis
Fera terribilis,sed novacogitat
_orme_t_,sitiensvincefe martyrein,
Sed SSnctusDofdiiiuscohterrtiithiarurh.
- • Ne;Tyfsb, timeas;sicait ihigelus,
Dlrectus ego sum a DorninoDeo
Ad t_t ut suppliciaauferamomnia,
Hoetemquejoteris vincere pessioaum.
,, ^Cxaudi,Pomine : Cogitatimpius
lBferreonera, vinculaomnia,
Feherisoleum.pWmbum,etuogulas,
Ut WctUm Sufteretmiftjirem. h necei.
. Cefhtir_pfOficereUilshls vfribus,
Sanbtuinprteeipitemin ttiare prseeipit
Jaetari: videantne oculihominum,
Terdena stadlaa littoie longius.
Quammira, Domine,tmntopefa luaI
. Adducuntmanibusangell martyrcm,
Et dulciresonantcarminecantiCiim,
Judex nop meruitcernere angejum.
DebfehWsrierntusiactafetexfere,
QuaeSanctinVeritisreridideritbona;
Tribus judicibusculpa latentjbus,
Quosterra rt/pulitmortiitissaiphis,
Orajnus,vtfflav, praj_pe proiiflu»
404
Tefra ut suscipiatcorporajudicum,
Qui escamdent putridamvermilmsfundilus.
Clementerlacrymans,oraculumaccipit,
Designans locumubi corporacondere
Debeant; veniamda, pie poscimus,
Martyr,nosbumilescredimusin Deum.
ad LaetenturomniiuncordavOlenlium
Cdelesllsptrioe quaereregsludia;
Et parvi faeiantulla nocentia,
QUaeventi a facie, ut stipulapervolant.
Te, martyr,lacrymis,vernule, poscimus,
Per te Omnipotensconditorpcius,
Durumquopremimurhocjugumauferat,
Et laetosfaciatsaeclaper omnia.
Jam, summeDomine,respice saucium,
Delicti populodele cuirographum,
Et nostrumgemitumcerne propitius,
Dansnobisanxiliumtemporecongruo.
Defunctisrequiemomnibus,optime,
Concede;temporaprosperatribue.
Victumpauperibus,subsidiumviduis,
Omnespercipianl, quod pie postulant.
n" Teinplumubc,Domine,Cyxitlacondidit,
Dignamhic habeatsortemin aethera:
Cumsummiscivibuscanlicapraecinat,
Gaudensperpetuissseculisomnibus.
Te nostfa jubilet gloriaperpetim,
Qui solrisDominustriuus et tinuses:
Jugi imperio sseculacontinens,
Et_:uneta dominans,omnibusimperans.
» Prtesta, Ingenlte, per Unigenttum,
Begiiansquiperpetimcum sanctoSpiritu,
Olttnpumcontinesjugi judicio,
_usterit-nsafidamperenni imperio.
Amen.
Afferent huic historiae lueem multam quac in offi-
cio ejus diei ptopflo a Gothica Ecclesia recitabau-
lur, ex quibus jbaecplacuit adducere :
Capitula. Auclbr tttiU, (ons lumlnis, et immensicla-
ritas splendoris, Chrisie, ingeftilxPalris unigenita pro-
les; qui alhletm tuo Tyrso, perenni (ontis lavacrum si-
tienlt, portitorem luminis Nuntium cmtisdestinasti, ut
C ille eum ihterius illuminaret, quem intus accenderas;
ut fieret tucerna pedibus, qui esset illuslrator mentit
astiduus : arde, quwsumus,in mentibus nostris, almo
ignis tui ferpore, quem le arce missurumluoes pollici-
Ixtsore; uf flagrans interius ad exurenda vilia lustrei,
exleriusquead capienda prmmiasempiterna; piissimus
Pater noster qui es in cwlis, etc.; sed libera nos. —
Renedictio. Christus Dei filius quo beatissxmusmariyr
Tyrsus ante etl passionefruilus, quam lavacro, ipse
nos munificet iono mtermlatis; ut muneret prwmio
sempxtfirnqbenediclionis.Amen. — Et qui itlum mnri
projectum angelis vehenlibus reportavit ad litlus, vos
secumassockl tri polorum sedibusImiabundos.Amen.
— Utillum semperihvocelisDeum etPatrem, quem
idem marlyr tyrsuf etiam sub aquis libera invocavit
«occ. Amen.—Oraiio. Venientesad te, Domine, etc,
qumsumusut sicut marlyremtuum sectoribusserra non
permisisli seeari, ita nos ejus suffragio a gremiotnalris
Ecelesias nulla nos paliaris occasione divelli, cic.
jv Acta sancti Tyrsi et sociorum ejus Leucii et Cali-
nici, Apoiloniacconsummatorum, reperiuntur integra
apud Metaphrastem, es quo ea suscepcrunt Lipoma-
nus lomo V, et Surius tomo VI, ad diem 14 Decem-
bris, quo eos Graeci celebrant, cum tamen apud
tatinos 28 Januarii celebrenlur, Redam, Adoncm,
Usuardum, Maftyrologium Roin. et. Equiiinum ljb.
iii, cap. 39. Porro neleclor decipiatur, sciat multos
alios martyres f yrsos esse a nostro longe diversos,
quorum quidam Augqslodini in Gailiis passus esi,
cum sociis Andochio et Felice, 24 Septembris; aller
cum Saturnino Ale^andriae, 31 Januarii; et alius
cum Projecto 24 ejusdem, ubi tamen Raronius lap-
sus est, dum credidil hymnum Rreviarii Goihici S.
Isidori agere de Tyrso et Projecto, cum manifesluiu
sit de Tyrso, Leucioi e.Calinico agere. Sed de his
satis.
 408 FLAVI! LUCII DEXTRI CHRONICON. 406
A.C.-86. Carus imperator, occupatis aliqttot Parthorum urbibus, Cocle, et Clesiplionte, super A.R.1037.
Tigri fluvio castra ponens, et rem feliciter prosequens, fulmine percussus obiit.
Carinus imperator praelio victus, apud Murgum occidittir.
290. In Campania Italiae, S. Vitatis Hispanus, e_ oppido Thermeda in Carpelania, patcr 1041.
SS. martyrum ad Complulum passorum Jusli etPastoris; conversus ad fidem
monitis S. Sebastiani, cum aliis patilur.
In Octaviola Vezozabiae,sancli martyres Maximus et Dadas.

RIVARII COMMENTARIUS.
3, Carus, etc. Sic Eusebius in Cbronico hoc ipso A moriam, epigramma Valderedi episcopi Caesarau-
anno : CarusNarbonensiscum omni Parthorum re- guslani, qui tempore Sergii I papae sub Egica rege
gione vaslala, Cochlemet Clesiphonlem,nobilissinxas interfuit conciliis Caesaraugustano m, anno Domini
nottium urbet cepisset, tuper Tigrim castra ponens, 691, et Toletano xiv, miseraique ad Toteianum
fulmine ictus xnteriit. Exslat memoria Cari imperat. xiu, sub Ervigio rege ceiebralum, Freydebadum
Tarracone in Ecclesia S. Michaelis, a M.Aurelio Va- abbatem, qui concilii actis assentiret. Exstat vero
lentiniano citerioris Hispaniaelegato erecta, de quo praedictum epigramma sub hoc titulo :
vide Ambr. Moralera, et de alia ih insula Ibycaeex- ValderediCmsaraugustanx episcopiprosanctoVxtalimar-
sianle. tyre,patre sanctorummariyrxmComptutensium Justi el
4. Carinus, elc Ipsissima verba habel Eiisebius Pastoris.
in Cbron. anno 287. Porro Carinus et Numerianus Salve,Vitalis,martyr fortissinieChristi,
filii fuerunt Cari imperaloris. Carini vcro marmori Qui qnoquemartyribusdiceris esse parens.
Palria Complutum,sed Thermedaruslica sedes,
insculpta memoria exstat Tarracone, et altera Muro Justum, et Pastoremte genuissefertint.
Veteri, seu Sagunti : de quibus Morales lib. ix, Vos nademfabies correptosintulitastris:
cap. 49. Nonlocusest idem, Sedpropelempusidem. '
Hoc ipso anno 287 marlyrio coronatae sunt sanc- Nam pauci?annisgenitor propeFunaia perffcrt,
tissimx marlyres ac Christi virgines Justa et Rufi.ua, Anteriornatis; palou sed una tribus.
19 die Julii: quarum acta habentur in hymno sacro Gaudesorte tua, Vitalis,6ortetuorum
Breviarii S. Isidori, ubi et officium proprium ipsa- Felix naioriim,jure beatuseris.
rum legilur (dabimus hymnum ipsarum inferius ad •B Te modovictorembinisamplectiturulnis
Arcobriga,haecCariuaeproximaterra soto,
ahn.300), et in Leciionibus Hispalensis Breviarii.et Ter tna membralocodireptafuere, ter ipsa
apud Moraleralib. x,cap. 16; Marietam lib. iv, cap. Antiqnamsedemcoelilusacta petunt.
11; Villegam, et Sanctorum 19 Julii. Et prius apud Inibiterra tenet Hispanimartyrisossaj
Belvacensemlib. xiu Speculi hist. cap. 34, Equili- InvidetHispanusnocdecitsItaliae.
num lib. vi, cap. 117, et Trugillum in Thesauro Ora pro nobis, Vitalis,splendidemartyri
Concion. Passacsuntsub Diogenianojudice, earum- Eslomemorpatriae,ceu memorHispaniaaes.
quc fesium celebre eSl in omnibus Martyrologiisdie Venerandae certe antiquitalis monumenlum hoc mi-
pracdicto.Fuerunt blim duo alii martyres earumdera rum in modum Dextri testimonio consonat, dum
nominibus insigniti, in eadem urbe occisi, videlicet S. Vitalem Thermeda oriundura prope Complotum,
Justus et Rufinus, cura Macario comite, anno Do- patrem sanctorura MarlyrumCompltitensium, ipsum-
mini 115, ubi de eis Dexter, consule inibi dicia.Cae- qtie prope Fundanam urbem in Campania Itaiiae
lcrum mirum non situnum Dextrum omniumomnino (nunc Tcrralaboris et regni Neapolitani provincia)
Hispanorum marlyrum non meminisse; homines pro Cbristo occisum asseverat; addit autem marty-
enim sumus, et primis scriptoribus veniae dandum rii locum, et sepulcri; et magnum illud sacrorum
est si quid in iliis desit, quod postea a recentioribus pignorum miraculum: quod nimirum membraiim
super labores— illorurii aedilicanies, repertum est.' discefpium ejus corpus atque in diversas vias pro-
A. C. 290. i.ln Campania, elc. Exstat in aclis jectum, iterum membra omnia ccelilus mota inlo-
S. Scbastiani (apud Surium tomo I, die 20 Januarii) crim pristinum redierunt; et hoc ipsura miracuium
vetus ac nobilis S. Vitalis martyris memoria, quem terlio repelitum. Sic intelligo illud, Ter tua membra
nimirum ad (idem Christi convertit, cum sanctis < C loco direpta fuere, etc. Meminit Tliermcdae Ptolo-
Marco el Marcelliano,«t aliis cornm amicis; eosque maeus in Carpetanis, quam Valdercdus rusticam
omnes a sacro fonte levasse scribitur ipse Sehaslia- Compluti villara facit; eamque ipsam existimo,
nus, et S. Polycarpus baptizasse; nomina vero anii- quain Appianus Alexandrinus Tenuanliara nuncu-
corum Marciet Marcelliani ha?c sunt : Aristion, pal, ubi Pompeius deviclis Numantinis se recepit;
Crescenlianus, Eulychianus, Urbanus, Vilalis el nam Numanliam.non longe silam luisse, quo loci
Juslus. Notal Molanusin Martyrologium Usuardi ad nunc Pons Garay esi, ad urbem Soriam, doctiores
diem 2 Julii, in actis S. Sebastiani per Livinum edilis historici alfirmant, et cum eis Moralius in Antiquit.
pag. F. 8, exprimi S. Vitalem, Aristionem et socios Hispan. verbo Numanliai fol. 104 ( lametsi ipse
in Carapaniam missos exsilii causa, et ibi martyrio Thermanliae situm ignoraverit.
cofonatos : id quod habet Ado in Martyrologio ad 2. ln Oclaviota,etc. Erat non longe a Berraeo olim
diein _ Jiilii, et ex eo Equilinus lib. vi c. 42 bis Octaviola, cujus meminit Ptolomaeus in Cantabria,
verbis : Arislo,Crescentiahus,Eulychianus, Vrbanus, sic dicta, ut nomen indicat, ab Octaviano Augusto,
Vilalis, Jutlus, Felicissimus, Felix, Marcia, el Sym- qui illic exstiierat ad Cantabros devincendos. Caete-
phorosa martyres : omhes apud Campaniam pro fidei rura quod Dexter addit, Octaviolam in Vezozabia
veritateet Chrislianinominisasserlione,gloriosomarly- sitarn fuisse, illuc (endit, ut patrium ejus provinciae
rio coronati sunl vi nonas Julii, ut ait Ado ex Hiero- nomen assignet, id est, Vezozabiam, qtiam nunc
hyrni Maxtyrologio.Eadem fefe verba habet Usuar- paulo corruptiori vocabulo Vizcaiara dicimus, a
diis, Beda et recentiores. Romanum Martyrologium Romanis Cantabriam nuncupalara. Igitur in eo op-
assignat lempus passionis, videlicet, cum Diocletianij) pido martyrium subierunt sancti Cliristi martyres
persecutiodesmviret.VoTTO Marliamater fuit SS. Marci Maximus et Dadas, quorum memoria a Graecisagi-
et Marcelliani fratrum, caeterivero amici, et cognali tur in Menologio die 13 Aprilis, asserunlqne simul
ipsorum. Caelerumquos ad S. Vitalem spectat, par cumipsisoccubuisse pro DominoS. Quiniilianiim,
estcredere, ipsum, utpole nobilem, militiae operam his verbis : Eodem die sanctorum martyrumMaximi,
dedisse, et eapfopter ab Hispania in Italiam pfo- Quintiliani, et Dadm, Maximiano.el Dioclelianoimpt-
fectura. Habemus sanctissinii Mariyris nobileih ine- raioribus gtadio percussorum. De iisdem agiturin
407 FLAVII LUCII DEXTRI CHAONICON. 408
A.C. 290. TeloeIlispanice urbe, SS. martyres Eleutberius Persa, Theodosius, Zoilus. A. R. 1041.
Romte, sanctorum marlyrum Zenonis, et mille ducentorum duorum martyrum
Hispanorum ex Celliberia gloriose passorum.
Senagis episcopus Rraccarensis floret, inlerfuitque Illiberitano.
Clunioc, quac olim Celtiberiae finis fuit, trecenli quinquaginla quinque marlyres,
socio S. Saturriino.
BIYARIICOMMENTARIUS.
eodem Martyrologio'die 18 Julii, at in Romano Al tere diverso, quod dixerat Usuardus, Romre ad Gut-
Martyrologio ad diem 13 Aprilis, asserunturque in tam jugiler manantem, ita expositum fuit, ut addc-
persecutione Diocleliani passi. Edidit eorumdem retur, qumalxasdicitur Ecclesia S. Marim fonlis olei
acta Metapbrastes, et ex eo Lipomanus, el Surius trant Tiberim. Prave quidem, cum longe alia Eccle-
tomo II; eorum initium est: Quo temporexmperabant sia haec ab illas sit: et alias ad Guttam praefalam
Maximus et Maximianus, etc. Summa autem acto- adhuc celebre sit sanctorum martyrum Zenonis et
rum est, quse a Galesino in suo Martyrologio his sociorum sepulcrum. Notat Baronius in actis S.
verbis contrahitur : 13 die Aprilis, sanctorum mar- Marcelli papae, ad annum 298, Diocleliani et Maxi-
tyrum Maximi, Quintiliani, et Dadm. li Maximiano, miani jussu, oranes ubique positas legiones lustratas
et DiocletianoEccksiam Dei vexantxbuscomprehensi, fuisse, et eos, qui in eisdem reperti Chrisliani mili-
in judicio inslitutxs qumstionibusse Christianos esse tes fuerunt, exutos militia, ac penitus exarmatos in
libera voceconfetsi, tn custodiaincludunlur;ubi noctu vinculisRomam perducios, et veluti servos ascripti-
in somnis Satanm astu contra a se dici vident, at e tios thermarum operibus fuisse mancipatos; ther-
somnoexcitati, ad eamdemconfessionemangeli adtno- mis vero absolutis, eos qui constantes in Cbrisli
nilu, cum vehementiussese confirmassent, postridie confessione, nullis fracli laboribus perstilissent, ne
mane ab impiis non modo non poiuerunt a proposito laboruin opere alleviati (qtiod ingens esset illorum
amoveri: sed fidenliori animo ac liberius Chritti reli- numerus) aliquid in imperium molirentur, omnes
gionem professi, pritno verberibxtscmsi, mox xncaree- pariter capitis seutentia condemnatos : numerum-
rem ilerumconjecti, demum aliis superatis cruciamen- que eorum repertum fuissedecem millium ducento-
tis, gladio percussi,palmammartytii tukrunt. Additur rr. rum trium. Qui omnes, ail ille, una cuth Zenone tri-
in actis sanctos martyres Maximum,Quinlilianum, buno, qui inter eos dignitate excelkre videbaiur, extra
et Dadam fratres fuisse: Maximumofficio lectorem; Urbem, porta Trigemina ducti sunt, et xnconvexoval-
occisos vero in oppido Ozobia. Cumaulem(inquiunt) lis, in loco dicto Gutla jugiler manans ad aquas sal-
pervenissentmartyres ad eutn locum, cujus notnenest vxas, ad unum omnesnecatisunt 7 idus Julii. Subdit
Ozobia,et Christi signo corpora signavissent,a carni- vero : Quod igitur sudoribus Christianorum mitilum
fice securxpercussisunt. Legendum tamen ex Dextro eorumdemque confessorum,ac deniquemartyrum , im-
Ozobia, seu integre Vezozabia, ut ex diclis patet. menta illa Thermarum (Diocletiani) moks exstructa
De iisdem agit Molanus in Additionibus ad Usuar- tit, Dei beneficioeffeclum est, ut integra manens
dum. Exstat in Placentina Dioecesioppidum Vezo- (cum cmterasthermm penecollapsm,ei iguobitessint)
cana nuncupalum; nec deerunt qui inde sanctos hos sit nunc ecctesia S. Marim Angelorum.Quod ad nu-
marlyres fuisse velint; at si de Octaviola prope olim merum spectat, in codice Dextri, qui exstat, solum
existente constiterit, non reluctabor : quam tamen legimus Zenonis socios fuisse numero mille ducen-
inibi exstitisse adhuc assecutus non sura. torum duorum, cum lamen praedicta omnia Marly-
5. Telm, etc. Vide de Tela Vaccxorum urbe quse rologia, et auctores babeant, decem millium ducen-
superius annotavimus ad annum Domini 112. De> torum trium. Nonnullis visum est, deesse in Dextri
manyribus autem Eleutherio, Theodosio et Zoilo codice verbum decem, ut non quidem soltim mille,
agunt Graeci, a quibus Galesinus hxc mutuatus est: sed decem mille legendum sit; quod vero dicanlur
Eodem die (id cst, 13 Aprilis) beatorum martyrvmt rursus ducenti duo, vel ducenii tres parum inleresse,
Eleutherii Persm, Theodosii, et Zoili, qui pro Chrlslo> cum ea variatio pendeat ex eo, quod Zeno ipse nu-
dimicantes, concertalionis,quam fortiter susceperant,, iG merum cum caeteris faciat, vel extra caeterorumnu-
confectmprmmiumadepti sunt. Porro quod Eleulhe- merum referatur. Probabilius autem mihi est, san-
rius nuncupetur Persa, nihil obest, quo minus Telaei ctum quidem Zenonem socios habuisse mccn; hos
in Hispania passus sit, nam in vastissima Romanii aulem nen omnes Hispanosmilites fuisse, sed uccn;
imperii arapliiudinesaepissimehinc indemiiilesprae- cietera novem millia ex aliis fuisse regionibus, si
sidii causa mittebantur; et sicut multos Hispanorumi vera sunt quaeex Baronio retulimus. Dexter assignat
in aliis remotissimis mundi regionibus occisos legi- etiam provinciam S- Zenonis et sociorum, fuisse
miis, mirum non eril si unum Persam in Hispaniai Celtiberiam, quae a Carpelanis Caesaraugustamus-
decapitatum audiamus. que tendebatur.
4. Romm, etc. Beatissimorum martyrum Zenonis> 5. Senagis, elc. Nominalur Senagis quinto loco
et sociorum decem millium ducenlorum trium Ro- inler Patres llliberiiani concilii, de quo postea; cor-
mac sub Diocletiano pro Christo occisorum, celebriss rupte tamen in quibusdam codicibus legjiur episco-
est memoria in omnibus Latinis Martyrologiis,Ro- pus Epagrensis, et in aliis corruptius BiguerrensU,
mano, Adonis, Bedae,Usuardi, Maurolici, Galesini,, cum ex Dexlro constetfuissetunc temporis Bracaren-
et in Equilino, lib. vi, cap. 75, cujus ex AdoneB sem.Qua de re inferius iterum erit sermoadann. 300.
verba sunt: Zenon, et alii decemmillia ducentiel tretf (>.Clunim,etc. Fuitolim Clunia urbs Hispaniaenobi-
martyres Christi,Rommad Gullamjugiler mananlem, , lissima, ulpote quaecoloniaeet conventus privilegiis
mariyrium passi sunt. Qui per diversasupplicia truci- nobilitata exstiiit. Ptolomaeuscoloniae testimonium
dati, ChrislumDominumin suis corporibusgtorifican- perfert; quod vero ad conventum seu tribunal cau-
tes, coronas triumphi cmleslisobtinere de tnanu Do- >-n sarum pertinet, Vasaeusin Chronlcoauctor est, Clu-
tnini meruerunt. Consonant tam in numero, quam ini niae, non anle multos annos inter urbis ruinas in-
loco marlyrii praedicta omnia Martyrologia. Gutiaa venlum sigillum cum inscriptione CONVENTUS CLO-
vero jugiter manans illa est, quaeahas aaaquas sal- NIENSIS, quod apud Cluniensemcomitemasservatur.
vias locus dicitur, ubi nimirura Paulus apostolus de- Meminit Suetonius in Galba sacerdotis Jovis Clu-
collatus est, et sanctorura Vinnenti et Anastasiimo-- niensis, cujus magni habcbantur vaticinia; ipsumque
nasterium, alias trium fontium vocari consuevit. Galbam ait conlirmatum fuisse ad imperiura capes-
Quo videas mendum irrepsisse codici Usuardi apudi sendum secundis auspiciis: tanlo magis, quod illa
Molanum, dum alterius cujusdam judicio, et charac-• carmina sacerdos Jovis Cluniaeex penetrali somno
409 FLAVII LUCIl DfcXTRI CHRONICON. 410
A.C.296. Compluli, saneli Chrisli martyres Justus et Pastor, CliiS. Vitalis. AIR. 1847;
Carthagine in Hispania, S. Carithina virgo et martyr sub Diocletiano sextum et __
Crispino nobilissimis Caesaribus coss.
BIVARII COMMENTARIUS.
munitus eruerat. Perstant adhuc non pauca A et intento caperent corde, quid Dariani demenlis prw-
vestigia veteris Cluniac, sexto ab Uxama Hispano mitterel furor, nuncialum est Daciano, quod hi duo
lapide (leucas vocant) cum Romano amphithea- infantuli Chrisliani essent, et a parentibus Chrislianis
tro, in rure heremitorii S. Mariae de Casiro; et orti fuissent, el per hoc ad spectaculum venerunt, ut si
prope enm locum, oppidum Cluniaefere nomen reli- a vestra ckmentia facla fueril requisitio Christiano-
nens , vulgo Coruna. Fallunlur plane qui eara con- rum, ipsi se sponte offerant puniendos. Cumque hoc
fundunt cum urbe Gallaeciae regia , ubi nunc con- crudelissimus Dacianus diligenler adverlissel, stalim
ventus causaruro est; et Molelius qui asserit nunc indignationis ira commolus, inauditos eos jussit com-
dici Ciudad real, cum tamen ambae longe distantes prehendi, el cmdi prmcepit, timens ne dum ad xnterro-
sint ab Arevacis, ubi Clunia a Piolomaeo statuitur. gandum ad ejus prmsentiam perducerenlur, aliorum
Cotisonant nostrae sententiae Morales, lib. VIII Hist. circumslantium ad confessionem Christi animas prm-
Hispan. cap. 25; Vasaeus, Florianus de Ocampo; pararent, aut ne, dum eis non prmvaluistet, suam pro-
Mariana et Nebricensis. Quod autem Dexter asserit spiceret malitiam ab infantibus superari. Cumquecom-
Cluniam fuisse olim Celtiberiae finem, eo tendit, ut prehensi fuissent, priusquam supplicium palerenlur,
doceat terminos Celtiberorum ct Arevacum suo tem- sic se sancli martyres, aspirante angelo Dei, Iwti invi-
pore fuisse muiatos, ita ut urbs, quae olim (inis Cel- cem conforlabant. Justus dixii: Noli, fraterPastor,
tiberorum eral, jam intra Arevacos sit, hoc est Clu- hanc temporakm pertimescetemortem, noli cwdentium
nia. Porro sancti Salurnini et sociorum martyrum icius in tuo tenerrimo corpore devitare; noli incum-
inibi pro Chrisio occisorum memoria in Romano benlem gladiumformidare; quiasi annuente Deo isthic
Martyrologio celebralur ad diem 16 Octobr., allerius -. D
exire contigerit, nos ad ipsius gloriam properanles,
e j^feiis nomine eliam recensilo sub his verbis: digniorem in fuluro swculo ejus suscipiemutfortitudi-
Item&anclorumSaturnini, Nerei, et aliorum trecen- nem, qum non minuat noslram parviiatem, sed ad per-
torum texagintaquinque martyrum. Consonant velera feciiorem marlyrum et angclorum perducat mlatem.
manuscripta, quae Baronius allegat; Molanus in ad- Cui sanclissimus Paslor dixil: Digne quidcm, frater
dilionibus ad Usuardum, et Equilinus lib. xi, Juste, sic te decel horlari, ut justitiam, quam in tuo
cap. 50, num. 291, qui Saturninum fuisse presbyte- nomine portas, simul cum fraire tuo Pastore susci-
rum alfirmat: nam ait: Saiurninus presbyter, et Ne- pias. Leveenim fil nobxspro confessioneDomini nostri
reus, ctim aliis trecenixs sexagintaquinque passi Jesu Christi corpusculum jugulari, et sanguinem
sunt 18 kal. Novembris. Deesse igilurvidentur inco- fundi, ut in cceleslisacrario Chrisli divinum corpus,
dice Dextri decem marlyres, nam praedicti auctores et pretiosumsanguinem ejus ticeal adorare. At ubi qui
orones legunt CCCLXV, inibi vero solum CCCLV. directi fuerant violenti carnifices, illos audissent una-
A. C. 296. — 1. Compluti, elc. Beatissimorum nimiter talia loquentes, nunliant Daciano, quid de eis
Christi infanlum, ac nobilium martyrum Jusii el prmciperet, quos audieranl sic se pro nomine Dei au—
Pastoris celebrant diem omnia Mariyrologia 6 Au- dacter consolanles. Quo audito Dacianus stupefaclus
gusti, Bedae, Usuardi ct Adonis, Romanum, sub his ait: Non sunt digni illi conspeclibusnostris sisti, qui
verbis: Compluii in Hispania sanctorum marlyrum nec infantim sum tenerttm robur lucrari votuerunt, nec
Justi et Pasloris fralrum: qui cum adhuc litieris im- deorum nostrorutn venerabikm maluerunt adorare cul-
turam. Stalim jubet eos procul a civitate gladio Iruci-
buerentur, projectis in schola labulis, sponle ad mar- dari.
tyrium cucurreruitt; ei mox a Daciano prmside leneri • Hactenus Passi autem sunt circa annum Domini 298.
Palentinum Breviarium.
jussi, el fuslibus cmsi, cum se mutuis exhortalionibus G Porro durissimum
conslantissime roborarenl, exlra civitalem perducli, a saxura , quo capita beatorum
carnifice jugulaii sunt. Eademjfere babet Equilinus martyrio coronanda praecepit, leneram ipsorum
lib. vn, cap. 32, qui tamen addil: Eorum animas fortitudinem reveritum , molle reddilum est, et ca-
eliam ipsi gentiles ab ipso Christo concinentibusange- pita in se recipiens, imagines eorumdem reddidit, et
tis ad cmlumdeferri viderunl: corpora vero a Chrislia- longo tempore ubertim oleum profudit.Utriusque mi-
nis in eo, quo passi fuerant loco, tumulala sunt, mul- raculi patenlissima vestigia saepius Compluti in san-
lis ctarentia signis. De eisdem summa cum laude cloruni sacello vencratus sum. De inventione reli-
egit S. Eulogius in MemorialiSanct. lib. i, et Morales quiarum sanclorum Justi, et Pasloris, el templo ac
ibi.cum caeterisHispanicarum rerum scriptoribus. Et sede episcopali a S. Serrauo super ipsas ererto age-
anieomnes Prudentius in Peristeph. hyra. 4, inquiens: mus inferius cum Dexlro ad; annuiii 423, uhi hyin-
num ab eodem compositum in laudem eorumdem
SanguinemJusti, cui Pastor haeret, sanctorum martyrum dabimus.
Ferculumduplex, geminumquedonum, 2. Carthagine, etc. Sexlus Diocletiani consulatus,
Ferre Complutum,gremiojuvabit teste etiam Baronio, incidil in annum Christi 296,
Membraduorum.
ut Dexter asseveral: socius vero ipsius Constanlius
Ipsorum acta ex Marinxo Siculo edidit Surius (omoI. Caesar fuisse scribitur a Cassiodoro, Idalio episcopo
llabeo ego velusliora, quae in Ecclesiis olim recita- Lamacensi, Onuphrio et aliis; quare mendum (reor)
bantur, et ab aniiquo Paleminae Ecclesiae Breviario, irrepsit codici Dexiri, qui habet Crispinum. Caete-
ubi sub otficio propriocelebrabantur, extraxi.qua? in rum sanctae virginis ac martyris Charitinae, quae
n
gratiam complulensium bunc in locum ponere non " Cartbagine multa pro Domino eo anno passa est,
gravabor: habemus acta olim scripta, et a Metaphraste Graccis
in dtebtis illis, dum crudelissimus Dacianus per ci- reddita, nunc autem diligentia Aloysi Lipomani
vitatem Complutentemtransitum faceret, et ejus ire- iterum latinitate donaia, tom. VI, el a Surio iu
tnendam opinionem pene cuncta civitas cognovisset; suo V excusa, quorum inilium est: Dominatumali-
hoc cognitoduo infanles tanclissimi, Justus et Pastor, quando obtinuit impietas, etc. Praecipua ipsorum capila
relictis scholm tabulis, in quibus eorum tenermlitteris liis verbis Galesinus recensuit in suo Martyrologio
imbuebaniur aslates; jam uon ad studium smcitti ad diem Octobr. 5: S. Charitinm virginis et marlyris,
islius , vel doctores, ire cmperunt, sed guasi probati qum Diocletiano imperatore, fidei Christxanmaccusata
Christi discipuli, ad spectaculum proprii martyrii ala- apud prmfectum, libere se Chrislum Deunxcolere pro-
cri devotionecucurrerunt. Cumqttesolliciti cernerent, (essa, primum capile raso, candentibusquecarbonibus
411 FLAVII LUCII DEXTRI CMRONICON. 412
A„C.__96. In sede Christi et Petri Romana, Sixtum Dionysius, Diotfysinm Felix; Fellcem Euly- A. R.1017.
cliianiis, Eutychianum Caids, Caium Marcellinus pontifcx sequitur.
Heracleae in Hispania prope fretum Herculeum, sanciissimi Christi martyres Felix
et Januarius.
BIVARH COMMKNTARIUS.
contperso, tum ingehti tdpide e cdllo ejiik apperisoin Arlensi,
. ciijus erat civis, adductus fuerat. Exstant
inare abjieitur; unctedivinoauxxlioemersd,prmfeclose ejus acta apud Surium el Baronium , quorum exor-
ipsa osiendit. Qum postquam omnes, qui dderant, rei ditim : ln civilale Tingitana procurante Fortunato
admirabiliiate attonilos reddidisset, vulsis dentibus, prmside, etc. Coronatus fuit 30 Octobris, qua die a
prmcisisque manuum ac pedum digilit, ad palmam Romano Martyrologio, Beda, Usuardo, Adone et
martyrii pervenii. Eadem habet fere Roiri. Martyro- caeteris celebratur. Huic ex S. Nonia uxore nati
logium; etsttb Domitio consulari patsdhx narrat. Le- sunt sartctissimi Christi martyres Claudius, Luper-
gendum tamen puto sub Decimio, consiat enim eo cius et Victoriciis, qui apud Legionem; Eraiterius
tempore Decimiuin Germlnianum BaeiiC*proconsu- et Cheledonius, qui Calagurri; Servandus et Ger-
lera fuisse, idque hactenus incisum legituf Corduba.' maniis, qui Emeritae; Faustus, Januarius et Martia-
in lapide, quem Morales refert lib; ix, e. 26. Illud lis, qui Cofdubse pro Christo Domino occisi sunt,
Gaiesino vitio vertendum est, qtiod dixerit, tn Grm- qiiorum meiiioria in oranibns Martyrologiis el bis-
ciasanclcv Charitinm, etc, quasi eo ipso quod a Gra> loricis rerurri Hispanicarum celebris est. Consule
cis celebretur, in Graecia certitm sil occubuisse. Ambrosium Moralem, lib. x Hist. cap. 20, usque
Consultitis Romanum Martyrologium a nomine pa- ad 24; Marielam, t p. lib. n, a cap. 41; Villegam ,
trire abstinuit, quod ighorabat, sfcut etlam tnennld- TrUgillutn i Sanctorum, ct caeteros. Cselerum quid
gium Graecorum abstinuit, cujus die 5 Octobr. fnenl in causa, tll Dexter eorumdem non meminerit,
vefba suht: Natalis sanctm martyris Chariiinas, qucz divinare noii possum; facilius mihi persuadeo eo-
fhit SubDiocletiano imperatore, et Domitio (lego De- rum nomin.i transcribentium incuria relicta fuisse :
cimio) comite, Claudii cujusdaril serva. De qua cum in" non enim est credibile, tot cx celebrioribus Hispa-
coihes dudivisset, scripsit ad ejus dominnm , ut ad se niaj martyres Dextrum ignorasse. '.4fK'
itiam mitteret inquirendam, uf Chrislianam. Quare Celelirabantur olim eorumdem natales cui#erff-
Iristatus esl dominus, et sacco iitdutus illam defiebal, ciis aut hymnis propriis in Breviario Goihico
ul eitd moriluram. Quem serva ipsa consolansdicebal: S. Isidorl; ubi ih honorem SS. Emiterii et Cheli-
Domine, he irisieris, ad gaudia siquidem pro meisei tuis donii Cnnebatuf bymnus (3 Manii) ab Aureiio Pru-
delktis victima Deo accepta repUlabor. Illo vero di- deiitio cotnpositus, cujus initium: Sctipta surit caslo
cente: MemehHomei tipud cmlesiemRegem, missa esi duOrum martyrum vocabula, qui exslal in principio
ad cdmitem: ad quem perducta, et Chtistum confeSsa, Perisiepliani; sed illud silendura non est, quod
raso capite, suptr ardentes carbbnes'slfata est, postea post medium asserit, annulum et orarium ipsorum
sdico gravi altigatd projecta est "in mare. Ex qiio in ccelum ciinctis videntibus assumpta fuisse.
egrettd apparuit comiti, a quo multis aliis tormerilis , Illa laus occullanon esl,
crudata post unguium manuum et peduritabscissioneni Necsenescit tempore,
Deo
' 5. sjfiritum coinminddvit. Haicibi. Missaquodsursum per auras
In sede Chriili, etc. Rccapitulat eos Romanos Efdl.rUftt munera,
PontiQces, qui a S. Sixlo II, B. LaUrentii magistro, Quaeviatnpatere coeli
in Sede Petri sederurit usque ad praesens lempus. Prsmicando ostenderent.
Hi sunl Sixtus, Dionysius, Fetix, Eutychianus, Illiusfidemtigurans,
Nube fertur anoulus,
CaiUs, Marcellinus. S. Dionysius quiderti obiil Hic sui dat pignusbris,
26 Decembris anni Dnmini (siRafonio credimns) 271, (tlt ferunt)orarhim,
cura sedisset annos 11, mcrts. 3, dies 14. S. Felix p*- * Quaesupremorapta flatu
occisusesi pro Domino 20 Maii anni 273, Cumsedis- Locisintrant inlimnm.
set annos 2, menses 5, diem untim. S. Eutychia- Per Poll liquentisaxem,
nus 8 Decembr. passus est anni DOmini283. S. Cahjs Fulgor auri absconditur,
martyrio coronaiuS fuit 22 Aprilis ann. 296, post- Acdiu visumsequacem,
Textilis candorfugit:
quam sedissel ann. 12, mens. 4, dies 4. Htiic dc- Subvehunturusque in aslra,
inum successit Marceilinus 26 Aprilis occisus, de Nec videnturamptius.
qjio iierum inferius. Vidithoc conventusadstans,
4. Heracleas, etc. Osiendimus ad annum 70 He- Ipse vidit caniifex,
racleam Hispaiiiae urbera e regione Gaditanaelnsulae Et manumrepressit haercns,
sitam fuisse. De sanctis autem martyribus Felice, Ac stupore oppalluit,
et Januario iljic occisis haec habet Usuardus dic Sed lameu peregit iclum
7 Januarii: Civitate Heraclea, Feticis -et Januarii. Nec periret gloria.
Jamne credis, bruta quondam
jEquilinus tero, lib xi, cap. 130, hum. 18: Felix, Vasconumgentilitas,
inquil, el Januarius in civitate Heracled pasii sunt 7 Quamsacrurhcrudeliserror
idus Januarii. Romanum autem Martyrologitim hac Immblavitsauguinem?
ipsa die : In civitate Beractea sdnctorum martyrum inDeumrelatos
Felicis et Januarii, eisque coh.onafe antiquos ma- Sredis
ostiarumspiritus?
nuscriplos codices, testis est BarOnitls in noiis. (Nnrratisdeindemiraculisad tumulumsanctorummartyrtim
Agunt etiam de eis Gfacci in Menologio additis so- ]j. crebro fieri soliiis,subdit:)
ciis Fortunato et Septimio ad 16ApriliS, ek quibus HocbomimSalvatoripse,
Galesinus haechabet: SanctOrum martyrum Felicis Quo fruamurprsestitit,
episcopi, Janudrii prtitdteri, Fortunati et Septtmii; Martyruffleum niembranostro
Consecravitoppido,
promttlgutisDiocleliahl et Maximiani Cms. edictis de Sospitantquaeminccolonos,
concremaridis Ubiquelerrarum Chrislianm fidei libris, QuosHiberusalluit.
cum eos irddete, tum idotis ihimoidreprmeiseconstan-
terqtte negarunt; quam ob cdUsam varie excruciati, De iisderri munusculis martyrum palam in coelum
cetvxcespro Christi bloria libentissimededefant. sublalis in benedictione pfaefati officii sub his
A. C. 298. — wausto et Gatlo coss. Siiblit pro verbis : agitur Benediclio. Omnipotens Deus, adquem bea-
ChristO maftyrium S. Marcellus Trajanat) Legionis tissimi Emiteriut et Chelidonius ob confessio-
marlyres
cenlurio, Tingi in Maurilania, quo ab urbe Legio- nis fideique stgnaculuni, orarium atque annulum cmlis
413 FLAVIl LUCll DEXTRl CHRONICON. 414
A.C.299. Telae in Hispania prope Palentiam Vaccteorum, urbem praevalidam, sanctissimi Eu- A.R.1050.
lychii martyris insignis memoria.
Avilus Barcinonensis episcopus, vir egregle doclus. H
Melcbiades genere Afer, iri Hispania ufbe Manlua Carpetanorum ortus, floret Romae
'J|
gloria sanclitatis et doctrinae.
300. Agauni in Gallia sanctae virgines et marlyres Fides et Sabina, domo genteque Hispanae, 1051.
exurbeCivitatensi,subDacianopassac,GalliarumctHispaniarumcrudelissimopr8eside.
RIVARII COMMENTARIUS.
subvehendamiserunt, conservet vos utroqu& nxunereA 2. Avitus, elc. Prosequitur seinel assumplum insti-
confessionis liitum de serie eptscoporum Barcinonensium conti-
graliarum. Amen. Ut per eos et fidei ethabeamini
virtule pollentes, mierni cosleslispatrim ci- nuanda. Nec mirum, cum ipse Barcinone natus sit.
ves, quorum hodie geminum feslum celebrdtisovantes. chiadis 3. Melchiades, etc. Erat hic annus aetatis S. Mel-
Amen. Quo sicut alumna plebs de eorum gemina sus- 51, utpote qui nalus fuerat anno Domini 246,
ceptiOnecorporumgratulalur , sic tota Ecclesia eorum ad quem satis multa de ipso diximus, quae hic desi-
se lueri ac defendi patrociniis graluktur. Amen. deraret quisr Non unUs idemque Melchiades hic est
Quod special ad SS. Fausium, Januarium, etMar- ctun eo de quo Hieronymus lib. de Script. Eccles.
lialem, reperitur ilidem liyinnus in eodem Brevia- asserit scripsisse voluraen praecipuum adversus Mon-
rio, quo ipsordm acta recensentur, quem similiter tanum, Priscillam, et Maximiilam, et adversns gen-
in gratiam eruditorum placet hUcinserere: tes, Judaeosque libros alios : nam hic sub Diocle-
Gaudetcatervanobilis tiano, ille vero sub M. Anlonio Commodo floruit,
Dei replela gratia, qun in re fallilur Eqtiiliiius lib. i, cap. 52, eos con-
Triumsanciorummarlyrum fundens. Noslri etiam Melchiadis eruditionis ac doc-
Est praeclarasolemnitas. tfinae testimonium praebet aburide epistola ad Mari-
Templumbeata trinitas num, Leoncium, el Benediclum Hispaniae aniistites
Perenue condiditsibi; scripta, quaeadbuc exstat tomo lConciliorura, ubi de
Ex quo novumdepromitur, qualitatibus episcoporum, et de Connrmationis Sa-
Dulcissimumquecanticum. cfamento edisserit.
Hi tres viri concorditer _ A. C. 300. — 1. Agauhi, elc. Annum Christi 300
Ad passionemveniunt; •" inimus, qui plus caeteiis coronis sanctorum marty-
In Triuitalisnomiue
Hostemvincere pessimum. rum abundavit; idcirco fusius a Dexlro descripius.
Fauslusbenignusprimusest, Capit vero initium a sanctis sorofibus Fide et Sa-
AtTatur: hujus teinporis bina, quse in Hispania nate, Agenni demum in Gal-
Condignanonesi passicr, Iia Aquitanica passae sunt, sub Daciano pfaesido. Et
(Fratres) ad futuramgloriam. quidem Fidis (seu Fidei) festa dies agiiur ad 6 Oc-
. BealusJanuarius, tobris in Mariyrologiis Romano, Redae, Usuarjdi, et
Aperta,inquit, janua est:
Nohis gaudio, Adonis, iisdem fere verbis, nimirum : In Galtiis ci-
Ccelofroamuroptimo. vilate Agenno, nalalis S. Fidis virginis, et martyris:
EnMaflialisprovehit cujus exemplo bcatus Caprasius ad agonem marlyrii
Ascensusaunis omnibus animatus esl. Exstant ejus acia apud Mombfilium
SanctisDei ad gloriam, tomo I, et Surium tomo VII quae ad breve compen-
Gaudettetus cousorlio. dium reduxit. Equilinus lib. IXc. 26: Fides, inquit,
Tunc Martialisorsus est: trirao el martyr apud Agennensemcivitalem passa est
Proplpr aeternamgloriam sitb prwside Daciano. Qum cum esset nobilis, virgini-
Debemustemnere idola,
El judicissSeviliam. talem suam ab infantia Deo consecravit.Juvenis autem
Moxpfaesesccepitfremere : mlate, sed animo cana a Ddcidno prmside in Agen-
Dentes, nares, auriculas, nensi urbe comprehensa; ut diis sacrificaret jussa,
• Labra, sed supercilia, dtim Christum confitereiur, super cratem cereatn di-
Sanctisjussit abscindere. C varicalis metnbris extensa, et substraiis carbonibus,
Inquiunt almi martyres :
Judex inique, pessime, adipeque flammis injeclo; dum sic coqueretur, multos
ServosDei curafticis? ium virtulis exemplo convertil, el ad inarlyrium ani-
Cur falsosdeos suspicis? hxavit.lnter quos B. Caprasius divino signo firmalus,
Furore lunc lyrannusest ad Certdmenroboralus est. Beata vero Fides post mul-
Accensus,inquii, Mittite tos et Deo dignos agones, pro Chrisii homihis confes-
In ignem istos, monita sione capite cmsa, etin civitaleAgennensiin tumulo ho-
Qui nostra audenttemnere.
Inlrant beati martyres nOrificedeposita est pridie nonas Octobris. Haec ille.
Laelicaminum: concinunt Tandem vero ad Hispanias adductum sacrum corpus,
HymhumDeO,et canticum in monaslerio S. Cucuphatis principatus Catalauniae,
Novumpiis concentibus. honorifice condilum est, ut ex veleribus monumen-
Abjectacarnissarcina lis tradit Vepius in Cliron. Benedictinis ad ann. 778.
Miltuntin aslra spiritum : Et baec quidem de Fide dicla sint. Quod autem ad
Cbristtimvident, quem dlligunt, sanctam Sabinam speclat, non solura Dexter, sed
SanctiDei cum Angelis. Gloria,elc. et archipresbyter Murciae in Valerio suo lib. ui ti-
Nec silenda videlnr illa oratio, quae ad nomina ipso- tul. 3 cap. 5, quem refertMorales lib. x Hist. cap. 29,
rnm marlyrum respirit; nimirura oratio : Faustus et Vasaeus in Cbronico ad ann. 306, lestes sunt,
precibus sttis fdveat miseris, el oppressis : Jctnuarius sociam fuisse sanctse Fidei; et utramque Erneritae
ductor egregius aperiet nobis fanuam vilm cmlestis: in Hispania ortam; dum perseculionem fugerent,
Martialis oblineat quidquid ptebs ulumna mente de- rj tandem Agenni in Gallia, devicto Dacianb, crudelis-
vota, sibxfieri exoptat pro deticlis. Sed de his hac- simo Christi.ini nominis hoste, triumphasse. Codex
tenus. Dextri pro Eraeritensi urbe, habct Ciuiiaicnst; sed
A. C. 299. — 1. Telw, elc. D6 Tela urbe prope uter veriiaiern atligerit, aut cui mendum irrepserit,
P-lentiam sita saiis diximus in superioribus ad an- divinare non possuirt; demuni adverte, Dextrum
num Domini 112, nbi de S. martyre Eutychio egi- Agauni, pro Agenni legisse. De S. Vincentio Agen-
mus. Nunc ejus celebrem fuisse memoriam Dexter nensi tiiox agemus.
asseverat.
415 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 416
A.C.300. Urenaepatilur Valerius episcopus Caesaraugustanus10 die Januarii, relinquensposteris A.R.lOSl.
conslantiae exemplum.
Mademarius episcopus Barcinonensis, excellens.
Hispali in Hispania Carpophorus, et Abundius marlyres, ibidem nati, et educati, cru-
deliter pro Christo occisi.
BIVARIl COMMENTARIUS.
2. Urenm, etc. S. Valerii Csesarangustani epi-„A Galliateque iterum recipit sacraverba docentem,
Maximianusinopsmenlisat ense necat.
scopi nobilem reddidit memoriam S. Vincenlius mar- Postcineresle, praesulainar.s,quoqueMurilavectat,
tyr, ipsius archidiaconus, in cujus aclis multa de Ipse Valentinusadsua tecta vigil.
Valerio habemus. Ejus festa dies ad 28 Januarii Tandemte ad patriosrevocat,volvenlibusannis
agitur injRomano Martyrologio; in Rreviario vero Andualdusovans,jussusetipse lares.
Toletano die sequenti: Dexter habetsublatum fuisse Ora, pro nobisVincenti,splendidemarlyr,
in ccelum die 10 ejusdem : el nisi mendum sil in CuiJulianusopemposlulatjpse tuam.
codice, credendum est .8 vel 29 festum translatio- Qui tibi subcharoconstruxitpeclorelemplum,
nis agi. Quod ad genus mortis ejus speclat, hacte- Etdedil exterius,quo venererisopus.
nus confessorem vocarunt fere omnes, Dexler ta-
men passum fuisse scribit, nimirum quod in exsilio Hactenus Heleca, ex quo, ut vidcs, solvitur illa ve-
plenus aeruronis passus sil; et novum non sit, hoc tus quacslio inter Gallos et Lusitanos agitata de
genus mortis martyrium nuncupari. Id quod egregie loco sepulcri S- Vinceniii levitae, et martyris, quem
notavit D. Ferdiuandus de Mendoza pro concilio Aymo scribil translatum Valentiam ad monasterium
Iliberritano, cap. 4; ct Romanum Martyrologium, Castrense; attamen ille non erat Oscensis, sed
assentienie Grtecorum Menologio, septem fratres Agennensis. Porro festum S. Vinceniii Agennensis
Armenos, Orentium, Heroim, etc, Satali multa pas- martyris celebraturad 9 Julii, ut ex Romano, Bedae,
sos, martyres vocat, cum tamen in exsilio quieve- Usuardi cl Adonis Martyrologiis liquet. D. Grego-
rint in Domino, die 24 Junii. De loco passionis, seu rius Turonensis de gloria Martyr. cap. 105 scribit,
mortis ejus, discordia etiam est inter auctores; nam "JP historiam passionis ejus esse apud incolas Agen-
Morales lib. x cap. 7, cura aliis in ea e.st sententia, nenses, de quo iterum agit lib. vn Hist. Francorum
ut asserat dicm ultimum explevisse apud Annet, ad cap. 35 et Equilinus lib. xi cap. 130 num. 167, con-
oram fluminis, cui Cinca nomen in saliu Ripagorzae, cilium Cabilonense cap. i et Venantius in epigr. de
sepuitumque inibi in castello de Eslrada; cui sub- codem. De Sancto Vincentio Oscensi inferius age-
scribit Marieta lib. v de Sanclis Hispaniaecap. 23; mus.
at vero Dexler Urenaeoccubuisse scribit. Est autem 3. Mademarius, elc. Successit hic Avilo Darcino-
non ignobile oppidum Urena in veteri Castella, co- nensi, ut ex dictis superiori anno constat.
mitatus titulo insignitum : sed aliud videlur fuisse 4. Hispali, etc. Sanctorum martyrum Carpophori
in Ripargoza, quo scilicct relegatus, et mortuus et Abundii die 10 Decembris celebris est (memoria
sanctus Valerius fuii, inde vero ad castellum de in omnibus Martyrologiis, Romano, Bedae, Usuardi
Estrada deductus, ac sepultus. Affuisse S. Vale- et Adonis, ubi et ipsorum acta summatim referun-
rium Iliberritanae synodo inferius monstrabimus; tur. Aliquanto lalius ab Equilino bis verbis lib. i
ex quo liquet, quae hoc loco de passioue ejus dicun- cap. 54 : Carpophoruspresbyler et Abundius diaco-
tur per auticipationem esse relata, nam abiit in cce- nus apud Hispalim civilalem Hispanix passi sunt sub
lum circa annum Domini 206. Placet hic inserere Diocletiani el Maximianipersecutione, agenle prmside
addilionem Helecae ad Cbronicon M. Maximi, in Marciano. Qui ab eo comprehensi, primo fuslibus
gioriam sancli Valerii, nimirum : Casaraugusta fe- cmsi sunt, deinde in carcerem pluribus diebus, negato
lix pulanda est, qum duos sub Valerio pontificesha- omni cibo et polu, reclusi, inde miraculose per ange-
buit Vincentios; utrunique archidiaconi laude prm- lum educli sunl, el dum Christum populis annuntia-
slantem ; allerum Oscensemex Ilispania, Agennensem : C renl, ilerum tenli, ora eorum lapidibus contusa sunl :
alierum ex Gallia. Antiquior Agennensis, quem in post hmcin equuleo levati, et diutius torti, rursumque
Galliam misil prmdicationis gratia sanclus Valerius. diu in carcere macerati : novissimein confessione
Ei successitjunior Vincentius,qui prmctarumvirtutis,, fideigladio percussi sunt iv idus Decembris.Acla lia-
et innocentim prmbuit specimen. Ukrque passus ini bet Mombriliustoino I; ipse tamen et Bracchesius,
persecutione Diocletiani : hic anno 287, ille veroi qui ea edidil Camerini anfio 1586 in co sunterrore,
anno 304. Ulerque postea sepultus in urbe Vatenliai ut credant hos sancios martyres non Hispali, sed
Ilispanim : prior allatus est ad promonloriumsacrum;;i Spoleli in llalia passos; falli tamen eos demonstrat
hic vero ad Gallias ad monasterium Caslrense, anno Beda, qut Hispali occisos docet. Usuardus et Ado
cirdler 850; Hispanus 757, obsidente ValenliamAb- legunt, apud Hispolitanam civitalem pro Hispalitana.
derragmene. Utrunxquecekbrat Prudentius; leviter Ilispalitanam auiera ab Hispali dixerunt antiqui, ut
Agennensem,cumdicit: Magnus Gregorius in prologo Moraliuin; Spoletaua
vero civitas duabus primis litteris caret. Addit Baro-
Inde Vincenlitua palmanata est, nius in Notis ad 10 Decembris: Sed quodprmstat his
Clerushincetiam peperit triumpbum.
omnibus, catalogus episcoporumHispakntium Carpo-
Oscensim fusius cum ail: Nonne Vincenti peregre! phorum habet episcopumet martyrem. Quasi non pu-
pecandus; usque ad mullos versus poematxs.Habuere! rus presbyter, sed etiam episcopus fuerit. Consen-
sancixssimiisii tevitmmultas templorum sacras mdesi tiunl Villegas in Flore Sanclorum, et Trugillus in
in Hispania et Gallia. Toleli fuit a Gundemaroosdifi- Thesauro Conciou., Vasaeusin Chronico, et Brevia-
calum in laudcm S. Vincenlii Hitpani leviiw, et ai.. rium Eborensc a Vasxo citalum. Aufert denique
Juliano archiepiscopoToktano; allerum tn honorem v omnem dubitationem, quod in actis eorumdem mar-
saneii VineentiiAgennensis,in ediia parte Urbisregim, tyrum dicilur idem judex Martianus multis plagis
cujut devotissimus(uit, et fecit illi hoc carmen: affecisse eo tempore S. BriciumMartulaeepiscopum:
constal vero Marlulam (quae nunc Mertola dicitur)
Vincenti,pateris, constansqui martyrAgenni, in Hispania esse, 30 leucas ab Hispali distantem;
Et Levilasacer sanguinead astravolas.
Mucrotibi caputeripuitfunestus,at illo ul ad annum 308 monstrabimus : et lamen in Ilalia
Laureasacratibi nonmorituradatur. ejus nominis urbs non reperitur. Legi eruditam Tha-
Galliate genuil, docuitqueAugustaministrum, daci Donnolsetractationem de loco marlyrii S. Felicis
Caesarea,et Yaleriisub pietate viges. . Spellalensis, ubi tamen martyres nostros contendit
417 FLAVII LUCII DEXTRl CHRONICON. 4!8
A.C.500. Iliberri inBaeticaconcilium multorumepiscoporum contrahitur; praeestFelix episcopus A.R.1051.
Accilanus; cogilurjussn, mandaloque Melantii Toletani poniificis, et Hispaniarum
-''"'''"^> episcopi primae sedis.
BIVARII COMMENTARIUS.
Spellatenses quoque fuisse; sed revera nihil hac in A . per publicam confessionem viam sibi paraverant.
re adducit quod urgeat; immo et ipse concedit S. Et can. 58 disponitur examen ejusmodi liiterarum,
Bricii urbem in ltalia non rcperiri, sive dicatur Mar- quoniam multi quaestus gratia litteras confessorum
tula, sive Martana. fingebant; jubeturque, ut ubique, et maxime in eo loco
5. lliberri, elc. Hinc illa velus quaeslio dirimitur ubi prima calhedra consliluia est episcopatus, interro-
de anno, quo Iliberritanum concilium coactum et genlur hi, qui communicatorias liiteras tradunt, an
celebratum est. Etenim non solum ciim haereticis a omnia recle habeant, suo testimoniocomptobati. Quod
calbolicis hac de re disceptatnm est, sed eliam inier sane evidens signum est vigentis eo temporis perse-
catbolicos ipsos. Expugnavit Magdeburgenses feliciter cutionis. Can. etiam 59 prohibetur: Ne quis Chrislia-
Arnaldus Pontanus in sua Cbronngraphia ad annos nus velut gentilis ad idolumCapitolii,causa sacrificandi
Christi 794, quod sluliissime quadringentos annos ascendat, ul videat. Canone 1 agitur de his qui post
antiquitatis a concilio demefent, asserendo celebra- baptismumidolis itnmolaverint; can. 2 de sacerdotibus
tum fuisse circa annum Domini 700. Anglos vero gentilium post baptismum; can. 15 de conjugio eorum
dehellavit Alanus Copus dialogo 4 de Anglis, qui.i aui ex gentilitate veniunt; et Can. 16 de puetlis ficleti-
videlicet ante quadringenlos non amplius annos ob- bus, ne infidelibus conjungantur: ut alios ejusdem
iisse Patres ejus concilii affirmarent. Utrorumque materiae canones missos faciam.
vero deliramenta lam manifesta sunt lcgentibus con- Ex his igitur manifestum est, celebratum antc
cilii ipsius canones, et subscriptiones Palrum, ut Constanlini imperium, sub Diocletiano sciliceteiMa-
non egeant expugnatore. Ergone Hosius qui ei inter- ximiano, quando persecutio vigebat, et idololatria
fuit, subConslantino non floruii? aut Valerius Caesar- T.'
" regnabal in orbe. In conciliis vero Ancyrano, et
augustanusa Daciano Diocletiani ministro vincula Neocaesariensi, quae Nicaenumpraecesseruni, nullum
et exsilium perpessus; Melanihius Tolelanus, qui san- de perseculione lit verbum ; quod apud card. Baro-
Ciam Leocadiam sub Daciano marlyrem sepulturse nium argumentum irrefragabite est, celebrata non
mandavit; et Sabinus Hispalensis qui corpus S. Ru- fuisse ante annum Domirii314, quando videlicet Ma-
Itnaeabeodem praesideinterfeclo sepclivit (hi omnes ximiano lyranno in Orienle exstincto, mox celebrari
concilio Iliberritano subscripserunt), ad annum 700 frequentes episcoporum conventus ccepere. Quiniramo
aut 1100 vitara protraxere? Ubi Chrislianorum ab observat in Ancyrano aclum esse de restitutione
idololairis persecutio, de qua frequens in canonibus lapsorum per poeiiiienliain in Neocaesariensi vero
concilii mentio fit? Ad catholicos redeo, qui parum minime : eo quod Ancyranura illico post sedatam
inter se discordani. persecutionem celebratum fuit, in qua multi lapsi
Onuphrius Panuinus in Fastis asserit concilium fuerant; Neocaesariensevero posl resiilutionem lapso-
Ilibcrritanum coactum fuisse anno Domini 313; Am- rum, pace jam Ecclesiis data. Habernus etiam ejus-
brosius de Morales lib. x Ilist. Hisp. cap. 31, con- dem rei nobile teslirr.onium S. Iunocentii I papae in
tendit celebratum anno Christi 324; Antonius Augu- epistola ad Exsuperium, ubi, suppresso Iliberritani
stinus in epistola ad Hieronymum Blancam, anno concilii iiomine, celebratum procul dubio fuisse affir-
sequenti, id est, Christi 325; Petrus Gregorius Tolo- mat, cum crebrae erant perseculiones m Ecclcsia.
sanus lib. xxn Syiitagm. cap. 15, num. 12, rejicit En verba tanti pontilicis: Et hoc qumsilum est, quid
illud ad amium Domini 336, et Joannes Vasaeus in de his observari oporleat, qui post baptismum omni
Chronico Hispaniaead 538. Nec desunt qui a desi- kmpore inconiinentim voluplatibiis dediti, in extremo
'
gnando certo cjus anno abstineant, ea affirmatione C vilm reconciliutioriem exposcunt? De Itis observalio
contenti, qund coacium sit circa lempcr» Nicaeni. prior, durior; posterior intervenientemisericordia incli-
Ab his omnibus dissidel Baronius, qui uelebratum natior est:nam consueludoprior tenuit, ut concedere-
contendit anno a Cbrisio nato 505. tur pmnilenlia, sed communionegarelur. Nam cum itlis
Quid igitur nobis certum in tanta opinionum dis- lemporibus crebrm persecuiiones essent, ne communis
crepantia videtur? nimirura Dextro omnimodis as- concessa facilitas homines de reconciliatxone securos
semiendum, qui proximus illis temporibus floruil; non revocaret a lapsu, negaia merito communio est;
scribit vero accidisse anno Domini 300. Ex quo fil, concessapmnikntia, ne toium negaretur. Sed postquam
til sit antiquius omnibus conciliis, quomm canones Dominus pacem sum Ecclesim reddideril, jam depulso
exsient; id est, non solum Nicacno,sed etiam Neocae- terrore, communionem dari obeuntibus placuit. Haec
sariensi, Anzirano, immo Arelaiensi. Probavit hoc Innoceniius. Quae est illa, quaeso, prior aut vetus
singulari et admiranda eruditione D. Fernandus de consuetudo, et observatio, qua Christianis inconti-
Mendoza in egregio opere a se scripto sub litulo Pro nentibus etiam in morte communio denegata esi; nisi
confirtnandoconciliolliberrilano ad Clementempapam ea.qua Canone 7 concilii liiberritani slatutum fuerat:
VIII; praesertim lib. i, cap. 1. Sane concilium ejus- Si quis forte fidelis posl lapsum mmckim,posl tempora
raodi celebratum fuisse vigente in Cbristianos per- consiitula, acta pmnitentia, denuo fuerit fornicatus,
secutione, et consequenter sub imperatoribus Diocle- ptacuit eum nec in fine habere communionem. Certe
liano et Maximiano, et anie imperium Constantini, in nullo alio concilio id statutum videtur: quod ta-
lam manifcslum esi ex actis ipsius, ut probatione men, quiete Ecclesiaeconcessa, abrogatum fuit.
non egeai: multi siquidem canones agunt ea de re, jj Quod spectat ad concilium Arelatense, eo argu-
ut can. 60, quo caveiur ne quis pro martyre colatur, mento convincitur adhuc eo vetustius fuisse Iliberri-
si fregerit idola, et ea propier oecisus fuerit: Siquis, tanum, a quo septem Arelatense canones mutuavit,
inquit, idola fregerxt, elibidem fueril occisus.quate- videlicet quartum de agitaloribus ; 5 de thealricis ; &
nus in Evangetio scriptum non est, neque invenitur ab de his qui in infirmitaie credere voluni; 7 de his qui
apostoiis utnquam factum, placuit in numerum eum magistralusgentiliumgerunt; 9 de litlcris confessorum;
non recipi mariyrum. Canone 25 agitur de epistolis 11 de malrimonio infiaelium; et 25 de aposlatis. Hos,
communicaioriisconfessorum, quas nimirum dabant inquam.ab Itiberritano accepisse Arelatense, inde
Cbristi martyres in carcere existentes post publicam deducitur, quod Arelatense jussu Constantini cele-
fidei suae confessionern, et aliqua ut plurimum supe- bratum fuit anno 315, quando jam perseculio erat
rata tormenta; unde et confessoriae lillcrae vocaban- sopila et exstincta. Accedit, prius Hosium interfuisse
tur, qhasi datae a confessoribus; quod nomen eo Iliberritano, quam Arelatense celebraretur; nam a
temporis iis duinlaxat competebai, qui ad martyrium tempore Melchiadis papac, ab anno ut minimum
419 FLAVD LIJCIl DEXTRI CHRONICON. 420
BIVARH COMMENTARIUS.
Christi 312, Hosius adhaeserat lateri Constanlini, a A Hosius, ntillatenus ad Hispaniam redire potuit, toto
qno per multos annos in rebus Ecclesise arduis extra fere tempore vitae Constantini Magni. Inde vero per-
Hispaniam occupaius, ad cum nisi post Consjtantini spjc|ie educitur inlentum nostrum, nimirum Iliber-
mortem accedere non valuit. Pugnat vero cum ma- ntanuin concilium, cui Hosius interfuit, antepraefata
nilesta ralione, Iliberritani celebrationem post ejus tempura necessario coactmn fuisse. Quibus accedit
mortem fuisse dilatam, ut interira taceain nullam de non conlemnenda cpnjectura, nimirum si Iliberritana
Arii biasphemia mentionem lliberritanum fecisse, synodus sub imperio ponstantini celebrata fuisset,
quod tamen nullatenus sileutio involyeret, si ea hae- hauddubium auctoritas
quin Rosiusconcilio praesideret.quando
resis oria jam esset. quidem ejus lanium apud ipsura valuil, ut
Occupatum autem Hosium per multos annos a synodorum omnium pracsidem eum constituerit, aut
Constantino fuisse sic probat D. Ferdinandus de Men- constiiui feceril, nti ea de re manifestum perliibcnt
doza, citato loco, anno Domini 312, Con&laiitinou testiinonium Alexandrina, Nicaena et Sardicensis ab
ci Licinio u coss. Scripsit Cousianiinus ad Caecilia- ipso celebrata;. Iliberrilanae vero non Hosius, sed
num Carthaginensem episcopum, ut 3000 folles pe- Felix Accitanus episcopus praefuit, tamelsi inter 19
cuiiiaereciperet, et ad arbitrium Hosii pauperibus dis- Patres ipsius Hosius secundo loco subsciipserit.
tribueret: tu iyitur, ait, quando prwdictam pecunim Sed quid est quod sanctus lsidorus lib. vi Etymol.
summam recipiendam curaveris, omnibus qui in scheda cap. 15 asserit, concilionnn canones a temporibus
ad te ab Hosto missa anle scriplx sunt, has pecunias Coustantiiii ccopisse?Forsan Iiiberritani canones eo
dispetiiri jubeto. Soggerebat ergo tuuc bona pro pau- inodo ac pbrasi, qua nunc exslant, scripti non fue-
peribus imperatori. Rursus anno Douiini 313 Doua- „" runt in ipso concilio, sed postea : et hoc videlur
tusdeCassis-Nigris damiiatus fuit in concilio Romano Dcxier innuere inferius; nam postquam numero 5
sub Melchiade papa; et tunc causam suam per An- egerat de celebratione ipsius concilii, subjungk post
iiulinum Afric* proconsulem ad iraperatorem detulit, nonnulla alia num. 12, Sanctum Felicem archidiaco-
ut auclbr est Optalus Milev. lib. i contra Parmenia- uum Toletanum, cum S. Hosio Cordubensi episcopo
nura. Eapropter Constantinus coegit concilium Are- collegisse, digessisseque canones concilii Iljberri-
latense, ubi ex Hispaniis, Gallia, Ilalia et Alrica tani : quasi innuens ex scriptis fusius a concilio di-
ducenti Pafres affuerunt, anno Domini 315. Exsiaf gestis, collegisse cos post modum breves canones,
apud Papirium Massooum in Mclchiadis Vita, epi- qui modo exstant, id vero fieri potuit post Nicae-
stola Constantini ad Alasium (legerem poiius An- num. Sed ad eludendani objeclionem sat est dicere
nulinum), qua jubetul Africani episcopi, transacto cum Baronio, et D. Ferdinando, Isidorum solura
Gaditano freto, per Baeticam et Tarraconensem Are- loqui de canonibus generalium conciliorum : Hiber-
latum accedant. Ibi iterum Donatus damnatus, ite- ritanum auiem provinciale dumiaxat fuit. Mihi certe
rum Caesarem appellavit; qui tamen Hosiu sugge- non obesse videlur antiquitati l[il)erriiani, quod Isi-
renle et dictante sub annum Christi 316, Sabino et dorus dixerit, canones concihorum a lemporibus
Rufino coss., conlra eum tulit sententiam, et a con- Constantini coepisse, cum vivente jam Consiantino
cilio latam confirmavit. Adhaerebat igiiur tunc tem- celebratum sit: aut si de tempore imperii sermo sit,
poris lateri imperatoris. Deinde anno sequenti, sci- dipi recte poterit ejus teinporibtts factura sub hac
licet 517, Gallicano et Basso coss., orta contenlione generalitate, quod circa ea tempora factum est.
inter Ariura et Alexandrum episcopum Alexandri- ^ Occurrit Morales in veiustissimis mss. codicibus
num, ad aures imperatoris causa perlata est, quo -• appositam esse aeram 562 quae incidil in annurn Do-
lempore (anctore Eusebio lib. u de Vita Constum. mini 524, ut videre est in codice Vigiiano, et in
c. 63) exsiincto Licinio iraperii competitore, sumnia Smaragdino, qui exsiaut in bibliotheca regia S- Lau-
totius imperii ad ipsurn devolula, profectionera ad rentii in -xcuriali; attaraen ejusmodi codices gothi-
Orienlem parabat. Eodemque anno Sardicae existens cam vetustatem non excedunt. Unde aera ipsa a go-
conslitutionem edidit, misilque ad Octavianum co thicis amanuensibus imperitis actis concilii praepo-
mitem Hispanise, Hosio Cordubensi dictaote, man- sila est. Cui nihilominus canones ipsi, ut vidiraus,
dans, ut quicumqueclarissimmdigniiatis virginem ra- reluciautur. Sed de Patribus qui eo convenere ali-
pucrit, vet finesqliquos invaserit, vel tn atiqua culpa quid dicamus.
seu crimine fuerit depreltensns,siatim inira Provinciam Cum consedissenl (aiunt acta) sancti el religiosi
inqua fqcinus perpemvil, publicis legibussubjugeiur. episcopiin Eccksia Itiberritana : hoc esl :
Ne videlicet pnctexlu suae immuuitatis, qua nobiles, 1° Felix Accitanus. Maximus sane vir, qui nimirum
nisi ab imperaioribus puoiri non poterant, iusolen- inter tales Patres meruit pracsidis officio fungi: cum
tes redderenttir. Quaeconstiiniio, ut ex ipsa liquet, tamen merito suae sedis (nunc Guadix dicilur) de
C- Tbeod. lib. i de Accus.,adCordubenses specialius minoribus esset: adessetque Melaniius toiius Hispa-
directa fuit, quos nimirum Hosius reformare satage- niae primas, et tres alii meiropolitani, ul de Hosio
bat. Ut aulem Arii tumultus sedarentur, raisit impe- taceara, qui gravioribus synodis praefuit.
rator eumdem Hosium Alexandriara, qui ejus rei 2° Hosius Cordubensis, de quo nonc satis mulla
gratia synodum Alexandrinam congregavit, et ut dicta erunt; affuit cum eo Julianus presbyter
quaestioucm de ratione celebrandi Paschalis, iisdie- ]) ipsius.
bus in utraque Ecclesia, acriter agitaiam dectderet. 3° Sabinus Hispalensis, metropolitanus, cujus
Anno Domiui 321 Constantinus ediditconstjtutionem exstat ceiebris raemoria iri actis sanctarum Sabinae
de Manumissionibus in Ecclesia, Crispo n et Con- et Riifinx, quarum sepebendis corporibus purpureo
stanlino II coss., quae exsiat C. Theod. lib. IV, tii. inartyrii stemmate rubricatis, operara dcdit. Scribit
7, et suggerenie Hosio edita fuit. Multas alias pro Loaysa in Notis bujus concilii duos fuisse olinj ejus
insiiluendis et reparandis Ecclesiis, dcque immuni- noniinis anlistites, quorum prior successit Marcello,
tale ipsarum et clericorum iis ipsis diebus edidit, posterior vero Marliano.
nibil non ex Hosii consilio faciens; qui ab ejus latere, 4° Catnerinus Tuccitanus. Tucci nobilis Hispanire
propter universarum Ecciesiarum commodum nou Bxticae urbs, olira Romanorum colonia, et episco-
separabatur, seraper atiribus principis, ejusque ma- palis sedes fuit, alio nomine Augustagemelia dicta,
tris, bona cbrisiianiiatis ingerens. Anno Domini 324, iiodie Martos, non longe ab urbe Giennensi, ut
vel ut a)iis plaeei 525 de mandalo Constantini, el vo- probat Ambrosius Morales lib. ix cap. 32. Sedes
luntatcatqueassensuSilvestri,etuniversalis iicclesiie, haec ad Hispalensem metropolim perlinebat, sicut
pracfuit concilio Nicceno, ibique Ario condemnato, etCorduba.
Symboluin, quod in iremendo Misssesacrificio caui- 5° Senagris Braccarensis. Egeral de eo Dexter ad,
tur, edidit. Tot igitur tantisque negotiis occupatus anuum 290. Ex quo manifesluin est concilii htijua
421 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. 422

BIVARII COMMENTAIUUS.
codices correctione indigere, dum nonnulli Sena- A celebre M. Maximi testimonium, in hymno de eodem
grim faciunt Epagrensem, alii vero Biguerrensem marlyre ita canentis :
episcopum. El quidera per se satis manifestura est, Hinc prodisrutilans(de sedeB. Marimde Columna)
ulramque lectionera esse corruptam, siquidem uullus
fuit umquam episcopatus Epagrensis in llispania, fldeispectandusin armis,
aut prope, cujus exstet memoria; Biguerrensis vero Inde Vafentinodas documentasolo.
InqueIliberritano dasmaiimaccetu
erat in Galliis longe distans ab Iliberri; constatque Signa tui infractipectoriset fldei.
apud omnes ejusmodi concilium esse provinciale, Tristis es, o Valeri, genitortbrlissime,tanti
ex episcopis dumtaxat Hispanis colleclum; nec est Pectoris; hoc socioprselianonne subis?
probabile persecutione ingruenle (sub qua celebra-
lum esl) integrum fuisse externis episcopis ad con- Subscribit quoqueeidem sententiae D. Ferdinandus
cilium accedere, quando non omnibus Hispanis id de Mendoza, citato loco.
dalum erat. 12° Decentius Legxonensis. Sedes haec notissima
6° Secundinus Caslulonensis. Quae et ubi Castulo est apud omnes.
fuerit diximus in Corament. ad annum 66. Erat 15° Melanlhius Toletanus. Crediderira hunc sub-
olim in ea urbe sedes episcopalis non ignobilis Tole- non quod decimus tertius locus illi pro
tanaemetropolis. Porro Secundini episcopi successor scripsisse,
dignitate contingeret, cum potins jussu ipsius velut
Anianus fuil, qui anno Domini547 interfuit et sub- primatis concilium coactum fuerit, leste Dextro; sed
scripsit cum llosio Sardicensi Concilio. / quia, ut reor, hactenus subscripseranl Palres, qui in
7° Pardus [Al. Panlardus] Menlesanus. Nonnulli 6j cornu felicis praesidis erant; et nunc Melamlhius,
existimarunl Mentesam fuisse urbem ipsam Gien- velut caput alterius cornu, primus subscribit. Nisi
nensera seu Jaen; rectius tamen Morales contendit velis lumuttuario omnes, et sine respectu dignitatis
sitam fuisse prope Cazorlam in nemore S. Tliomae, subscripsisse. De Melanthiomulla diximus ad annum
id ruinis ipsis non leviter osteniantibus. Legatur 287, iterumque inferius dicemus ad annum 310.
Moraleslib. vi Hist. Hispan. cap. 5. Erat olim sub Affuit cum eodem S. Pelix Toletanus archidiaconus,
Toletana meiropolf. panlo post apud flispalim martyrio coronatus, qui
8° Flavius ltiberritanus. Quidam codices habent cum Hosio canones lliberritani concilii digessit, dc
Eliberritanus, sed parva est discordia; nam ea urbs, quo postea num. 12.
qose olim ab Hispanis et Latinis Iliberris imncupa- 14° Januarius de Caliabria, seu Saliabria, urhe
batur, postea in Gothis Eltberris dicta fuit, ut no- cpiscopali, Emeriiensi metropoli subjecta, qunefuii,
tavit Mendoza superius cilatus. Scdes ipsius erat ubi nunc est Montanjes, ut Moralio videtur lib. x,
sufffaganea Hispalensis, et in ea concilium cele- cap. 52. Corrigendi proinde codices conciliorum,
brabatur. qui habent Salaria, el alii Sabaria, nnnc Alcazar de
9° Canlomus Virgitanus. Alicubi dicitur Corsica- la Sal, sed perperam, cum ea non fuerit sedes epi-
nus, sed perperain ; Corsica siquidem non est urbis scopalis.
nomen, quaesedes episcopalis sit, sed insula, nec in 15°. VincentiusOssonobensis.Fuitolim ejus nomi-
Hispania aut ipsi proxima. Virgitanus episcopus To- nis urbs notissima, et catbedrali dignitate ornata, ac
letano parebat. Porro sinus Virgitanus ab ea urhe suhjecta Emeritensi, non longe a sacro promonlorio,
dictus manifestissimus omnibus est, qui nimirum r*, ubi nunc est Estombar, si Rarrerio credimus, vel
inler Caridcmum et Scombrarium promontoria, ubi Selvas urbs episcop.ilis, ut placet Moralio, Resen-
vulgo cabo de Gatlas el cabo de Palos, tnlerjacet. dio, elMarianae.
Consule quae de ea diximus ad annum 54. 16° QuinlianusFAborensis.Sic a Gothis vocata fuit
10° Ltfterius Etnerifensts. Fuit hic ponlifex suo Ebura nobilis Lusilaniae civitas, cnjus sedes Emeri-
aevocelebris admodum; ut qui non solum Iliberri- tensi subjaceb.it. •
lanac synodo, sed etiam Arelatensi interfuerit, et 17° Successus de Eliocrola. Civitas fuit episcopilis
subscripserit; cum quo etiam affuerunt Arelate non- subToletana metropoli.dequa in superioribus actuih
nulli presbyterorum suorum, et Florentius dinconiis . est ad annum 54, ubi suspicati sumus esse Vallado-
ipsius, qui in ejus tocum succedens unus fuil Patrum lid. Affuit cum episcopo Successo Liberatus ejus
concilii Sardicensis; ut ex ejus subscriptionibus presbyier.
comprobatur. Vide Moralem lib. x cap. 32 et 36. 18° Eutychianus Basielanus. Nunc ea urbs dicjlur
11° S. ValeriusCmsarauguttanus. Hicillevir san- Baza, et caret episcopo, quo lamen olim fruita est,
ctitate clarus, quem clarissimum fecit Vincentii ar- spcctabatque ad melropolim Toletanam.
chidiaconi sui gloria : cujus illustrissimum marty- 19° Pairicius Matacitanus. Habet itidem nuncepi-
rium toto orbe canit, et miratur Ecclesia. Cum vero scopum, et vulgo Malaga dicilur : sub Hispalicensi
ejus sedis plures ejusdem nominis antistites aevoillo metropoli.
fuerint, credunt nonnulli, non interfuisse Hiberri- Hactenus de cpiscopis et urbibus eorum, qui Ili-
tano sanctum Valerium ejus nominis primum, ctijus berritanac synodo interfuerunt, actum a nofjis est;
S. Vincentius comes fnit, sed secundum. Vcrum id jam depresbyterisibidem consisteniibusdicamus, de
e falso illo principio ortum liabuit, quo auctores isti D
] quibus acta concilii haec habent:
perperam credunt, concilium ipsum anno 524 Do- Residentibus eliam viqinti sex presbyleris, supple,
mini, vel circa celebratum, quo tempore S. Valerius gui sunt, vel quid simiie:
rerumnis et angoribus confectus vilam cum morte 1° Restitutus presbyter de Elepel. Ita a Gotho ama-
proculdubiocommutaverat:qnod tamen qnam longe nuensi scriptum fuit, cum larnen legendum sit, de
a vero sit, in superioribus abunde monstratum est. Ilipula, quod oppidum sub lliberrttano episcopo
Immo vero cum celebratum sit vigente Diocletiani erat, et nbi nunc Granata est, exstabat, uude et
persecuiione, quod canones ejus ostendunt, non Mons sanclus in labulis plumbeis ibi repenis nuncu-
alius quam Vincentii magister ilii affuisse dicendus patur Ilipulitanus. Porro S. Restitulus martyrio co-
est. Qtiapropter mulli crednnt inibi quoque praesen- ronatus est, ut inferitis cum Dextro dicerrius, cnm
tem fuisseS. Vincentium, necabs re, cumnusquam sociis Castore el Crispulo, qui etiam concilio inler-
archidiaconi snosdesererent episcopos, et in conci- fuerunt.
liis jnxla ipsos adstarent, nt ex Arelatensi et aliis 2° Nalalis de Orsuna, scilicet presbyler, quae vox
liquet: quae ratio in Vincentio fortius urget, utpote in caeteris quoque subinteiligilur. Sed vero Natalis
qui ob impedimentum linguaequo S. Valerius deti- assumplus est ad Toletanam sedem posl Melanthimii,
nebatnr, lingua esset episcopi. Habemus ejus reii de quo suis locis multa. Orsuna ipsa est nunc Ossuna,
 4.5 FLAVII LUCII DEXTRt CHRONICON. iU
A.C.300. Histonii in Hispania rcpcria sunt corpora sanctissimorum Cyrici et Julitae marlyrum, A.R.1051.
aliunde illuc quondam allala.
In Gallaecia provincia Hispanise repertum est corpus sanctae Marinae vel Margarelae
virginis et martyris ibidem passse.
S. Justus Vicensis episcopus, sanctitale clarus, ad ann. 320.
Prope Lingonas Constantius Coesar occidit uno praelio Germanorum sexaginta millia,
quos delevit.
Galerius Maximianus victus a Narseo in praelio; anle currum imperatoris Diocletiani
purpuratus cucurrit.
Veturiiis centurio Chrislianos milites graviter persequilur.
Fclix archidiaconus Toletanus qui collegit digessitque canones concilii Hiberritani
cum sancto Hosio Cordubensi, mire floret.
BIVARII COMMENTARIUS.
3» Maurus de Iliturgi, hodie Anduxar el Viejo. A S. Jacobi apostoli marlyrii coronam adepti sunt:
Consule annum 54. de quo consule supcrius dicta ad annum Domini 57.
4° Lamponius de Carula. Lego de Calduba oppi- 6. Histonii, elc. Sustulisse forlitermartyrium Cy-
do in Turdetanis Raeticae. ricum et Juliltam Hippone in Carpeiania, docuit in
5° Barbatus de Adingi. Melius Aurigi, nunc ex Mo- superioribus Dexter ad annum 222, ubi nos quoque
ralio, in Anliq. Hispan. lol. 74|, Jaen. de ejus placitum pluribus tutali, Hipponem diximus
6° Feticissimus de Atubi, hodie Villa Espeio , oppidum, quod nunc Hieppes nuncupamus. Caelerum
prope Cordubam, alias Claritas Julia : Morales, lib. post 80 annos corpora sanctorum martyrum reperla
8, cap. 48. fuerunt Hislonii, quo a fidelibus metu perseculionis
1° Leo de Accinippi. Ptolomaeo oppidum est m allata fuerunt, et abscondita. Est auiem Hislonium,
Baeticis Celticis. quod nunc ffisio dicilur, prope S. Feticem, vulgo
8° Liberalus de Eliocrota. De ea consule dicta in Sahelizes, et Villascussa in tractu Conchensi. Nunc
notis ad Successum episcopum 17. vero S. Cyricus Burgis in Hispania quiescit, in Ec-
9° Januarius de Lauro. Ilodie Lora, prope Ezijam. clesia suo nomine dicata, quae ob ejus honorem ab-
10° Januarius Barbm. Legendum puto de Rarbe- batiae lituloinsignitur.ejusqueabbasdignilatissedem
tola, qune fere nomen reiinct in freto Gaditano. habet in meiropolitana Ecclesia.
11° Viciorius a Gabro, alias de Egabro, urbe olim 7. In Gallmcia, elc. Consule quae de S. Marina no-
episcopali, quie nunc Cabra. tavimus ad annum 138, ubi pluribus monstravimus
12° Titus a Vinc. Ut reor, modo Vilches dicitur, eamdera esse ac Margaritam, quse hactenus Grseca
in saltu Mariano. -, credebatur.
° 8. S. Juslus, clc. Duo, teste Dexlro, fuere Vicen-
13° Eucharius a Municipio: id est, Municipio
Albensi, quod Arjona nuncupatur. ses episcopiinCalalauniaJuslinomineinsigniti: prior
14° Victor de Ulia. Nunc Montemajor prope Cor- floruit anno 300, pcrvcnitque usque ad 320; postc-
dubam, exMoralio, lib. vm, cap. 35. rior vero anno 580. De eoque inferius ad annum 582,
15" Silvanus a Sagalbina. Lego de Salambina, ad quem scripsit 15.Ambrosius. Fuitet alier ejusdem
nunc Salobrena, non longe a Malaca. nominis poniifex Urgclli, non longe a Vicense urbe
16" Januarius de Urci. Erat in ora Mediterranei, (hodie Viche), qui interfuit concilio Toletano II,
quo loci Tarraconensis a Baetica disterminabalur. tera Csesaris 565. Est is annus a Cbristo nalo 327,
17° Leode Gemella, nimirum Augusta, quac alias ejus vero festa dies agitur in Romano Mariyrologio
Tucci, nunc Martos dicitur. 28 Maii.
18" Turrihus de Caslelbona. Reclius de Caslulone 9. Prope Lingonas, etc. Eadem fere verba habet
diceretur, cujus etiain episcopus affuit. Eusebius in Chronico hoc anno 500. Consule de his
19° Luxurius de Drona. Alias Urbona, in Ractica, Eutropium lib. ix, el Sexlura Aurelium, et Orosium,
Ptnlomaeo. lib. vn, cap. 25.
20° Emerilus de Barca. Videtur esse Uxama-bar- 10. Gakrius Maxim, etc. Hoc eliam pluribus verbis
ca, quae nunc Osma dicitur. apud Eusebium habes citato loco et anno. Eadera
21° Eumantius de Solia. Oppidum erat prope refcrl Orosius cilalo cap. 25.
Granatam in Turdulis : alins Selia. 11. Veturius, elc. Id scribit Eusebius ad an-
22° Eumentianus de Ossigi. Libentius legerem num 301, ejusque meminil Baronius ad annum 297,
Astigi, quse est Ezija, nam Ossigim nemo novit. ,iJ et Romanum Martyrotogium ad diem 20 Februar.
25" Evexe.sde Carlhugine. Pro episcopo suo qui habetVelurium Diocletiani magistrum militurn, Tyii
non aderai. in Phcenicia tot bealorura marlyrura fecisse stragem,
24° Julianus de Corduba. Comes fuisse videtur ut eormn numcrum solius Dei scieutia colligat. Non
magni Hosii. est autem inde deducendum, persecutionem Diocle-
Desunl aliorum duorum nomina, e quibtis nihilomi- tiani ita coepisse hoc anno 501, quod nullum prius
nus, si Dexlro credimus, Juvencus notissimus inter Chrisii cultorera martyrio coronaverit, vel ejus mi-
Christianos poela, unus fuit, naui inferius ad annum nistri, sed quod majores vires eo anuo persecutio
Domini 337, haec habet : Salmanlicm in Vectonibus acceperit, et ita imperatorera plussolito in Christin-
S. Juvencus presbyter, qui juxta nonnutlos inlerfuit nos excitarit. Quo non obslanle certura eliam est,
concilio lliberritano. Vide, quaeso, lector candide, postmodum anno 306 supra modura persecutionem
qiianta veneratione habendus sit Iliberritanus con- aggravatam; et eapropter eo anno accidisse ab Eu-
ventus, in quo nimirum tot Marlyres Chrisli, totque sebio scribi : nimirum acerbissimam omnium. Sed
egregii catholicae fidei confessores professoresque Dexter nuuc complectilur praccipuum persecutionis
convenerunt. Qua igiiur fronte nonnulli rainus re- tempus ab anno 300 usque ad 307, simulque enume-
verenter de eo audentloqui?Sed hos commodius ad rat omnes martyres in ea passos, sine speciali anno-
annumSll perstringeraus,quo loci Dexter concilium rum differenlia.
pro ejus defensione scribitToletifuissecongregatuni. 12. Felix, elc. Hic ille sanctus Felix martyr, de
Aliud longe ab isto fuit concilium Iliberritanum sae- quo agitur in Romano Martyrologio die 2 Maii, ubi
viente Nerone celebralum, in quo multi discipulorura asseritur, Hispali fuisse martyrio coronatuni ; qua-
 425 FLAVfl LUCII DEXTRl CHRONICO*. 426
A. C. 30. L. Valcrius Hispanu3 Berosi fragmenta in qttinque parles djgessit. A.R.1051.
Mellaria urbe Hispanise Baeticae,S. Firmus martyr, qui acerbissimis plagis affectus,
Iampadibus exustus, ac (andem succiso capite martyrium consummavit sub prscside
Hispaniae M. Aurelio Vero-, viro consulari; cujus etiam corpus decursu temporis
Romam deportalum est; et prima die Julii maxime colilur.
IriaeFlavise in Gallaeciasancta Susanna virgo et marlyr.
Ad Cseam urbem Hispanise in Vaccaeissancta Antonina martyr.

BIVARII COMMENTARIUS.
propter vocari solet Hispalensis, sed nibilominusi A Idolis sacrificarel, nudus nervis cmdituri suspensus
Toletanum diaconum fuisse scribit Marieta de San- laniatur, totiusquecorporis compage soluta; postremo
ctis Hispaniae lib. n, cap. 99. Exslat ipsius apud capite oblruncatus certaminis coronam assecutus est.
M. Maxiraumclara notilia in Chronic. ad annum Dn- Martyrologiura Romanum sic : Item S. Firmimarty-
mini 612, ubi ait: Floret memoriaSancli Felicis Hi- ris, qui in persectttione Maximini acerbissimis plagis
spali, Toklani diaconi, qui cum a sancto Melanlhio, affectus, lapldibus percussus, ac demum capite cmsus
cujus archidiaconuseral, Hispatim millitur ad sanctum esf. Quaefere ad verbum habet Dexter, nisi quod pro
Sabinum Hispalensem episcopum, 2 Maii Hispali pa- lapidibus percussus, consonantibus Grsecis habet,
tilur. Hahetde eo prnprium olTiciuraBreviarium To- tampadibus exustus, quod longe aliud marlyrii genus
letanum sancti lsidori, cujus Capitula iucipit; Felix est, et ssepissime adhibebatur suspensis in equuleo.
martyr tuus, Domine, ex nomine probatus, et munere De M. Aurelio Vero, subquo S. Firraus occisus estj
eonsecralus: dum eumex nomine vocas, et munere egimus ad annum 286.
consecras, etc. Diximus de eodern in superioribtis, 15. Iriw Flavim, etc. Quiescit sanclissima virgo
numero 5. M:ignseautem laudi dandum Dexlro est, et martyr Susanna in sancta Ecclesia Compostellana
quod tanti viri memoriara immortaliiati consecrave- inter caeteras sanctorum reliquias, quibus ejus sa-
rit, qui nimirum omnium primus canones concilia- crarium refertissimum est. Transtulit corpus ejus-
res in formam debitam digessil, hactenus per tot dem sanctse Susannae ab Iria Flavia Composiel-
annorum curricula servalam ab omuibus conciliis. lam ( ut creditur ) D. Didacus Ramirez primus
Quo vero Jure Hosium Cordubensem Sanctum vocet, Compostellanus archiepiscopus, dum corpora san-
inferius videudum esl ad annum 560. martyrura Cucupbatis, et Silvesiri, et alio-
jjClorum
13. L. Valerius, elc. Berosus Chaldsens Babylonia rum, variasque reliquias in suam sedem hinc inde
oriundus 300 annis nnte Cbristi Domini nativitatem transferricuravit, circa annumhumanse stflutis 1102
histoiiam suam scripsit, testc Josepho lib. i Anii- ut habent acta Compostellanse liistorise. Nisi forsan
quii. Jud. ct conira Appionem Gramm. quibus locis tcmpore urbani papcc II et Alphonsi regis Casti co-
auclor est, ipstim omnem Chaldaicam deflorasse gnominali, quibus agentibns sedes episcopalis Iriae
hisioriam, et veluti publicse fidei notarium omnem Flavise in Compostellanam iranslata est, reliquisa
antiquiiatem transcripsisse, ac inter alia diluvii ma- etiam sanctae Susannsesimnl cum sedefuerint trans-
gni meminisse, nominasscque Noam et filios ejus. latse, anno scilicet Domini 1096. Non defuere qui
De eodem agunt Metastlienes in libro de Judiciis, sanctam Susannam Iriensem, de qua agimus, con-
et Diodorus Siculus lib. m. Addit Plinius libro vn, funderent cum S. Susanna virgine pariter, et mar-
cap. 57. Berosum Atheniensem Graeco idioraatc do- tyre Bracarensi sororc S. Victoris martyris catechu-
cnisse disciplinas Chaldaeas, praesertira aslrologiam, meni, nomine ac natione utriusque decepti, addide-
et eapropter ipsos staiuam illi inauratae linguse in rintquecam Susannam, quae Compostellac quiescit
gymnasio posuisse. Utrum autem germanus e Bracarensi territorio translalam esse, cum cor-
Sublico
erosi partus, quem Annius Viterbiensis in lncem pore S. Vicloris. Ita ratus est P. Lobo ad caJcem
edidit, adjunctis comraentariis, an vero, ut niiilti tradnctionis Lusitanse Romani Martyrologii, die
autumant, supposititius, mea non interest definire, 12 Aprilis, cum de sanctis Lusilanis disseruil. Cse-
solum enim apud Dextrum lego Berosi fragmenta in terum ex iis qu« ibidem ipse annoiavit, oppositum
quinque partes digessisse otim. L. Valerium Hispa- ' satis convinciiur, nam asserit anno 1590 mense
liuni; cujus tamen nomen in novo Beroso non invc- C Octobr. apertum esse sepulcrum S. SiisannacBraca-
nin, tametsi numerus librorum consonet. Ut reor, rensis in Ecclesia Bracarensis lerritorii ejus nomini
fragmenta vocat Dexter, non quidem parles codicum dicata, in praesentia D. Augustini de Castro Braca-
suse hisloriae, sed ea quse »pud Metasthencm, Jose- rensisarchiepiscopi; et in eo reperta fuisse ossa sa-
pliuni, et alios auctores exstabant, quae L. Valcrius cra ejusdem virginis. Quare nequaquam inde trans-
in uno volumine collegit. luia fuisse credcnda sunt : prsesettim postquam
14. Meltaria, elc. Hujus nominis duse olim in Dextri testimonio diversitas ulriusque Susannse con-
Baeticaurbes exstiterunl, altera in convenlu Cordu- vincitur. Agit ipse de Bracarensi inferius hoc ipso
bensi, de qua Plinius, nunc, teste Morales in Anli- anno, versus finem.
quit. fol. 97 el 98, dicilur Fuente obejuna; allera 16. Ad Cmam, etc. Sancta; Antoninaemartyris ce-
juxta fretura Gadetanum, hodie Bejar de la miel, pa- Iebrcm servant memoriam Graeci in Menologio ad
iria Poiuponii Melse,ul ipse testatur lib. n, cap. 6 diem i Martii, unde martyrologium Romanum acce-
sub finem, illis verbis : Atque unde nos sumtts, cin- pit, sub iisdem fere verbis, sic enim habet: Eodem
gente freto, Mellaria. Credat qui volet Caiolo Ste- die S. Anloninmmartyris, qumin persecuiioneDiocle-
pbano asserenii, Mellariam sic dictam ab aureis ma- liani cum genlilium deos irrisissel, post varios crucia-
lis, quae Hercules illuc e Libya attulit; neque tim- tus in vase quodam inclusa, in paludem urbis Cmm
quam Malaria, ut oportcbai, nuncupatam reperies, demersa est Graecasic habent apud card. Sirletum.
sed perpetuo Mellanam, nimirum a melle, cujus et Eodem die S. Antoninm. Hmc ex urbe Cma, Diocle-
probitas et copia inibi legebaiur : et nunc quoque id tiano et Maximianoimperaloribus, propter Chrisli con-
nomen sonat. Porro sancti Firmi Mellariaepassi no- j) ; fessxonem,et inanium idolorum irrisionem, graves, et
men, et raartyrium a Grsecis ei Latinis colitur i Ju- varios perpessa crucialus, postremo vase quodam in-
nii, ut in Menologio, et Mariyrologio Romano vi- clusa, in paludem Cmmdejecta, spiritum Domino com-
dere est. Graeca sic babent: Eodem die sancti Firmi mendavit. PorroRaronius inNotisexistimavit in Ca?a
mariyris, qui sub Maximiano imperat. pro Chrisli fide iusula maris jEg*i notissima S. Autoninam occisam
comprehentus, duclus est ad prwsidem Magnum [lcge fuisse, eo motus quod ejus memoriam a Graecis co.li
Marcum ] nomine; cumque persuaderx xionposset, ut videril; sed vero in liispania coronalam Dexter asse-
PATROL. XXXI. W
427 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 428
A.C.300. Per hoc tempus vehementius ssevit persecutio Diocleiiani. A.R.1051.
Concilium Suessanum in causa Marcellini papsc, qui Romse thurificaverat, multis
episcopis praesentibus; nonnullis praesulibus cx Gallia, Germania ac Hispania,
etiam habelur.
Juliobrigae in Hispania S. Lucia raarlyr, quae a regione Campania venit in Hispa-
niam; et a Ritiovaro comprehensa, quein ad lidem convertit, relicta ab eo; et ab
alio judice coraprehensa, cum aliis ctiam sociis paiitur pridie nonns Julii.
In hac acerbissima persecutione Eburae in Carpetanis SS. Clirisli martyres Felix,
Luciolus, Fortunatus et Eusebius, qui prseside HispaniaeAsclcpiade crucifixi sunt.
Irise Flaviae in Hispania S. Cucuphas marlyr Christi.
BIVARII COMMENTARIUS.

verat, ubi Cseam urbem, el fluvium ejusdem nomi- AI perialur portus Juliobrigensis, inferius cum agilur de
nis in Vaccaeisesse lalius in superioribus oslendi- S. Aza, et sociis martyribus, nam id rontingere po-
mus, cum de sanctis Facundo et Primitivo martyri- tuit ex eo qnod urbs hsec , lametsi medilerranea ,
bus Cxis ageremus ad annum 139. terriiorium eo usque exlensum haberel. Fuii quidcm
17. Per hoc iempus, etc. Vide quae commentano in eadem niaris ora Flaviobriga, sed vero Juliobriga
praicedenti, num. 11, annotavimus. Sane hoc prse- in mediierraueis fuit.
misit, ut sub hac senlentia simul complecterclur 20. In hac acerbissima , etc. De SS. riiarlyribus
qttotquot in persecutione Dioclotiana , in Hispaniis Felicc, Luciolo et sociis agit Bcda in Martyrologio
ad an- ad 5 Marlii, asiipulanturque vetera manuscripta,
martyrium perpessi sunt, pracsertim usque
num 506, qno vehemeniius perseculio saevii , ut et Romanum Mariyrologium, sub his vcrbis ! Eodem
etiam habet Eusebius in Cbronico. die passio sanctorum Felicis, Lucioli, Fortunaii, Mar-
18. ConciliumSuessanum, etc. Notissimura fuil et cim, etsociorum : item sanctorum mililum Cieonici,
apud omnes Scriptores celeberrimum actura Suessani sub Eutropii, el Basilisci, qui in persecutioneMaximiani
concilii, quo sanctus Marcellinus sponle concessit, Asckpiade prwside crucis supplicio felicikr trium-
et a Palribus minime judicalus in se ipsum acriier pharunt. De eisdem agnnt Graeci in Meuologio, ad-
iudicium tulit. Consule cardinalem Baronium et dtiniquc nnn solum crucis supplicium, sed nuilia
cap. 89 , qui asserit 88 Patres alia tornieuta prius ab Asclepiade pettulissc. Hi cum
Equilinura, libro iv, urbem
Suessam Campanise (nunc Sessa in regno Nea- Maximiano imperatore (habent Graeca) militarent ,
politano) lunc temporis convenisse; ne quis minus delali quod essenl Chrisliani, sub Asckpiade prwside
credibile judicarit quosdam episcopos ex Hispania , "J posl multa lormenla, el crucem ipsam marlyres effecti,
Galliaque ac Germania (quod affirmal Dexler) illic migrarunt in cmlum. Galesinus ex Reda hos omnes
astitisse : nam lantus episcoporum numerus ex socios fuisse scribit ; Felicem scilicet, Luciolum ,
sola Ilalia congregari neqtiirel eo tempore. Neque Forlunatum, Marciam, Herodcm, Anligonium , Ja-
vero quis persecutionem acrem impedimenlo fuisse iuiarium, Tertullam, Gavianum , Quiriuluin , alium
existiibaverit, quominus ab Hispania Sucssam venire Felicem, Florianum, et Donatum. De Ebura civilate
possent, nam sub communi habiiu facile illis cunce- Carpetaniaj, quae nunc Talabera dicitur, tantorum
debatur accessus: et causa erat urgentissima. Cre- marlyrum cohonestata tropliseis, egimus anno 130,
diderim inibi Hosium exstitisse, uipole Patrem numero 6.
conciliorum sui temporis. Sed de eo postea. 21. Irim Flavim, etc. Nonnulli ex duobus Cucu-
19. Juliobrigm , etc. Meminit summa cum laude pliatibus unum fecere, credentes Rarcinouae pas-
Grsecorum Menologium sanctae Lucise marlyris, sum : duos lamen esse omninodistinctos, non solum
ejusqtie sociorum , quorura hic haec menlio habetur, cx cx Dextro cnnvincitur, qui alterum Iriae Flavise
quo Romanum Marlyrologiuin habel ad diemi Galbecise salis noto oppido passum asseveral : cum
6 Julii, sen pridie nonas ejusdem -.Eodem diesanctmi tamen alterum Barcinnnae occubuisse nemo dubiict:
Luciw martyris , qum natione Campana a Rixiovaro> verum ex eo lit manifestum , quod alter quiescit
tenta et acrilet cruciata, eumdem convertit ad Chri- Compostellaein Ecclesia Sancli Jacobi npostoli; ai-
stum; quibus adjuncli sunl Antoninus, Severinus,, tcr vero apud Sanctum Dionysium Parisiis , quo e
Diodorus, Dion, et alii decem et seplem , qui in pas- Barcinona delatus est : de eo Mornles libro X, cap.
sione collegm,et in corona fuere consories. Gracciplu- 2, Marieta, i parle, libro 2, cap. 7 et 8. Flos san-
ribus prosequuntur eorum nomina his verbis : Bwc: C ctoruin etCoucionaloruni Thesaurus, et cseleri Hi-
sancta Lucia non est eadem qum ex Sicilia fuit, sed ini spani auctores : cum omnibus Martyrologiis ad 25 Ju-
Campana regione orla, detenla esl a Rixiovaro. Cumi lii, et S. Eulogio, tib. i Memorialis Saiiciorum. Quod
idque constanler recusarel,, sper.tal ad Cucuphalem Irienscm puiavit P. Lupus
cogeretur idolis immolare,nomine
sanguinem pro Christi effudit : cumque ille; in Martyrologio Lusitano ad 12 Aprilis , Iranslatum
Rixiusvarus ejus opera conversus ad Christi fidem , fuisse Compostellam Bracara, simul <uni sancta
Antoninus, Severiuus, Diodorus, Dion, Apoltonius,, Susanna, ei sancto Silvestro martyribus. Cselerum
Apamus, Papyranus, Cotyus, Oronus, Dapimus, Sa- etsi verum sit eodem tempore omnes translaios a
lyrus, Viclor, et alii novem, coronmfuerunt participes. D. Didaco Compostellano archiepiscopo anno 1102,
Cxieruin quod ad urbem pertinet, ubi sanctissimai non lamen omnes Bracara dclati sunt, sed soluin
femina passa esl, Plinius, librom, cap. 5, el Iibro iv,, sancius Sylvester, de quo postea; Susauna vero et
cap. 10, auctor est, Juliobrigam x_ millihus passuuml Cucuphas Iriae Fiavise quiescebant. Nisi quis velit
a fonlibus Iberi fluminis distasse, unde Ambrositisi lios duos primura Bracaram sedem suam Mclropoli-
Morales suspicatur inler Santander el Bermeo sitami tanam ex Iria adduclos , inde tamen Compostellam
iuisse, ad liitus Oceani, unde et pcrlus Juliobrigen-> simul cum corpore sancti Silvestri, quod non impro-
siS nonnulli memineruut. Id vero mibi satis difficile babile videtur. Porro sancti Cucupbatis Barcinonen-
apparet, cum Ptolomaeus asseral Urbem mediterra- sis acta exstant aptid Surium, lomo iv, 25 Julii, et
neam Cantabrorum fuisse. Quare magis asscntior apud Equiliuum, lib. vi, cap. 156. Sed eadem feti-
ViUaenovae,ei Ortlielio, aliisque comrauni consensui cius canuntur sapphico carmine, bymno sacro qui
affirmanlibus Juliobrigam nunc Logrono nuncupari., v-. legilur in Breviario Tolelano, et in gratiam erudilo-
Et satis consonal distautia Plinii a fonlibus Iberi.,, rum hic inscrimtis.
et quod sit urbs inediterrauea. Nec obstat quod re- J}arcbinou.l~tcCucuphatevernans,
«9 FLAVU LUCH DEXTRl CHRONICON. 430
A.C.300. Augustobrigae in Hispania eodem tempore sancti martyres pro Christo necati (hi sunt A.R.1051.
necati, illi jugati) Absalonius, Heraclius, et Largus.
Munobrigaein Celtiberis S. Demetrius martyr.
I Carthagine Sparliaria Philemon, et Domninus martyres.
&
BIVARIl COMMENTARIUS.

Corporissanclitumplumhonora : A ctorum marlyrum Lucii episcopi, Absalonis et Lorgii.

Et locumsacri venerans sepulcri In quibus omnibus mire depravatam lectionem esse,
Spargelignstris. probat Beda, ex quo in Romanum Martyrologium
Mnnusboc ctaruintibi Scylitana inducli sunt: nam ipse Heraclium cum Ahsalone, ct
Civitasmisit,dedit ctbeatuin uti Dexter habel, separat vero coe-
Quoque Fclicem populis Gerundae Largo conjunxit,
Sorleeolendum. teros sic, ut Patilus qnidem in Poriu Romano , Lu-
Hi sequestratolumulishonore, cius, CaesareaeCappadociaeoccisi dicantur; Ahsalonio
Propriassedes adeunt tuendas : vero, Heraclio et Largo non designetur locus mar-
HicBarcinoniscelebralur aula, tyrii. Redse consonat Molanus in additionibus ad U-
llle (ierundae. suardum, ubi sic habel: ltem Lucii episcopiin Cmsa-
Hinc cruor hujusCucuphalis almi rea Cappadocim.Et sanctorum martyrum Absalonii,
Factusest nostraeregionisbrerens:
Indc hic nobissua membraponens, Lorgii et Heracli. In Portu Romaho Pauli, Secun-
Vivere praestat. dolm, el Januariw. Et utrique Galesinus subscribit:
Hic fideplenus redamandoChristum, Eodem die, ait, sanclorum marlyrum Absalonis, Her-
Locisinfestumpaiittir tyrannum: gli, et Largi, et in notis, sic Beda et manuscripii: alii
Moxquebis seno teritur beandus vero Heracli, et Largi, alias Lorgii. Certe anliquus
Militetortus. Rom. Marlyrologii textus consonabaf., sed auctori-
Csedepercussus nimiafurentis, tate nescio cujus codicis mutaius esi a Baronio : qui
Viscera 1'unJit,quasiperitura: tamen legi debet io notis ad 28 Julii, sub littera F,
Qua?reformatarecipit in alvum ul>ierudite disserit de gemcre illo alrocissimi suppli-
Sanusad boram. " cii, a Mezentio primum excogilati, quo iiiinirum
Missusin Qammis,precibusminacem
Ignis admotiperimitvigorem: vivorum corpora cadaveribus adversa adversis alli-
Nequit ardere nimisin beato gabut, atque constringebat, iia m singulse incmbro-
Corporeftamma. rum partes singulis essent accommodatse, simulque
Cratisignitaefacibuscremari tabescerent: cujus meminere Virgilius -Eneidos vm,
Jussas ardorisnutrimentagliscunt; el Valerius Maximus libro ix, cap. 2, de crud.,
Sed nihilflammanocet.... exler. 10.
Suppliciorum. 25. Munobricm, etc. Varise fuerunt olim in Hispa-
Suslinet poslhincpriusille cardos
Ferreos in se ferientes ictu : nia urbes ejus, ant pene ejus nominis. Ptolomseus
Sicquedecisi capitisin aelhra, trcs Mirobrigasassignat, alterara in veieri Lusitania
Spirilusefflat. pmpe Eburam; secundam in Turdilanis Bseticse,non
Jam fave, Marlyr,precibusclientum, longeabHispali, forte Atmaden; tertiam in Ofelanis
Instrue civem, pop.ulumtuere : Tarraconensis juxta Oreturo, et Libysosam in lerri-
Et sacerdotumpia corda mulce,
Pacisamore. lorio Calalravae. Morales, lib. ix, cap. 28, meminit
Criminedemptoanimavirescat, Medobrigaein Lusitania, et libro vin, cap. 33, asse-
Pane Ccetestisatiemuronines, rit in confinibus Lusitaniseexsiiiisse. Caeterumidem
Criminelapsavitiatamembra auctnr in suis Anliquitatihus, verbo Beturia, fol. 98,
Spiritus ornet. asserit Mirobrigam unara eo Ioco fuisse, quo nunc
22. Augustobrigm,etc. Notat Ambrosius Morales , est oppidum Capilla propeFuente Ovejunain Bsetica:
libro vm Hist. cap. ultimo apud Dionem quarumdam C libro eiiam ix Hist.cap. 1, exquadara inscripiione
Coloniarum meniioncm reperiri, Augusti nomine de- marmorea quse in urbe Civitatensi conservatuf, con-
nominatarum in Hispania, id est, Auguslobrigae no- jectatur inibi quamdam Mirobrigarum exstitisse.
mine: nam (quod alihi diximus) Briga veleri Hi- Quidquid landem de praediclis sit, certumest Muno-
spaniae idiomate, urbem significat: ut Augustobriga brigam, seu Munobricam Celtiberorum tonge ab eis
sonet Augusli urbem. Et quidem , eidem Moralio, diversam esse,utpole quse adhuc exstetinCeliiberia,
una earum prope Numantiara exslilit, quo loci nunc xn a Bilbili Iapide(idesl,quatuor leucisa Calatajud)
csl Aldeaelmuro; ruinisipsis magnitudincm veteris et parum mutalo nomine Muniebrega nuncupatur.
urbis atlestanlibus : alia juxta Burgos, et lertia non Porro sancti Deraelrii inibi passi servatur adhuc
longe a Guadatupo, ubi nunc est Villard et Pedroso, memoria a Graecis, in Menologio, ad 15 Novembris,
quod etiam placuit Carolo Clusio. Priorum meminit qua die etiam apud Galesinum hsec legimus : Sanctl
Ptolomacus, et primam in Pelendonibns prope Nu- Demetrii marlyris. Ilic Chrislianm fidei accusatus, ad
mantiam, secundam in Veltonibus : quain Floria- Publium prwfeclumperducitur; apud quein non soluni
nus de Ocampo putavit esse Burgensem civilatem , magna dicendi tiberlate religionem Christxanamprofes-
sed rejicitur ejus placilum a Nonio perspicuis ralio- sus, sed falsorum deorum superstilionem vehementer
nibus, cap. 55 suseHispanise. Errat quoque Molecius inseclatus, illius jussu capite obiruncato, expetilam a
dura putat Medinam Cceli diciam Auguslobrigam. se tanlopere martyrii palmam tulit. Porro Publium
Vide etiam Moralem, libro ix, cap. 28. Quod vero hunc, Dacianum intellige, qui Publius Dacianus vo-
spectat ad sanctos niartyres Augustobrigse passos (in cabatur (ut ex aliis actis martyrum observavit Mora-
qua illarum divinare ncqueo) nimirum Absolonium, les) et eo tempore marlyrio sanctos in Hispania
Heraclium, et Largum, celebrem habent diem 2l D afficiebat.
Martii apud Bedam, Marlyrologium Romanum, Mo- 24. Carihagine, etc. Celebris est memoria sanclo-
lniiuiii, Gatesinuin, etalios. Quocirca non leve irre- rum martyrum Philemonis et Domnini in Romano
psit mendum Roinano, dum asserit eos CsesareseCap- Manyrologio ad diem 21 Marlii, el in Menologio
padocia".occisos, eisque addilur Lucius episcopus; Grcccorum, unde rn Romanum translata est, sed
icjicitur vero Heraclius, qui cum-aliis in Porlu Ro- neutrum passionis locum designat, quem lamen ha-
mano occubuisse scribitur. Verba ejus sunt : 7n bemns ex Dextro. Ccrtum illud salis conVincit non
Portu Roinanosanctorum marlyrum Pauti, Heraclii, fuisse inGraecia occisos, quodfirarCi ignorent occi-
Secundillm, et Januarim.Cmsareasin Cappadocia san- sionis locum : quo argumento alibi usi sumus-
431 FLAVII LUCH DEXTRl CtTRONlCGN. 432
A.C. 300. Eodem tempore Tudc, vel Aquis-calidis, oppido insigni Gallsecise, quod fluvius Mi- A.R.1051.
nius prseterfluit, sanclus Aza martyr passus fuit, et gloriosi ejus commilitones.
Tarracone in Hispania coronae sanctorum martyrum Domilii, Pelagiaeque ct Aquilac,
ac Theodosise.
Canhagine Hispaniacsancta concessa marlyregregia.
In civitate Soliensi in Daetica sanctus Marcellus (ut creditur) Hispanus episcopus,
vir egregie pius, et doctus.
Seori in Cantabria sancta Cenlolla civis Tolelana, consulis Lucii Ragonis Quinctiani
filia (Cathanse passa cst sub hujus patre L. Quinctiano fortissima virgo sancla
Agalha) passa cum Helena vidua, in persecutione Diocletiani.
BIVARII COMMENTARIUS.
25. Eodemtempore, etc. Exslal in Grsecorum Me- A 26. Tarracone, etc. Grseci in menologio die 23
nologio dic 19 Novembris insignis sancii Azaeetso- Martii, fesium de his sanclis celebranl : ex quo Ro-
ciorurn mariyrum memoria, cum illorum actis ad manum Marlyrologium haec hahet eadem die . Iiem
breve compendiiim redactis. In eo lamen correctione coronmsanciorum martyrum Domitii, Pelagim,Aquilm,
digna sunt, quod regionem ipsorum vocent lsaurien- Eparchii, el Theodosim. Ex quo constal in tcxtu.
sem seu lsauriam, curn potius Aufiensis, scti Au- Dexlri desse Eparchium.
ria nnncupari deberet; nam Dexlro leste, maftyrio 27. Carlhagine , etc. Sanctae Concessae marlyris
coronati sunt Tude vel Aquis Calidis, quaein iractu -Cartbagine occissememinil Beda die 8 Aprilis, qucm
Auriensi Gallseciaesiioesuni; et urbsquidem Tuden- ltom. Martyrotogium, el alii recentiores secuti sunt.
sis in pago Auriensi jacet, qui ndhuc significalionem 28. In civitate Soliensi, etc. Dubinm an legi debeat
reiinens ab incolis Vega d'Oro diciiur : Aquie autem Seliensi, nam iu codice PiolomaeiSelia urbs poniiur
Calidsccivitas Auriensis cst, vulgo Orense, quod in- in Tiirdulis Bseticae, non Solia. Sita vero fuit ad ri-
tcr alios notavit Ludovicus Nonius cap. 53 suae Hi- pam Bsciis flinninis, prope Itipam magnam, seu Mar-
spaniae.Ea igitur civitas quaea calidissimis fonlibus, tos. Porro Marcellus hic vidctur llispalensis ille epi-
quibus in Burgo fruitur, Aquae Calidse nuncupatur, scopus, qui in catalogo episcoporuni ejus sedis hoc
a rcgionis seu tractus situ, Auricnsis dicitur. Facile tcmpore claruisse dicitur. De co eliam Loaysa in
vero Graecidecipi potuerunt, cum inter nostrara I- Nolis concilii lliberrilani: fuitque ejus nominis pri-
riam et suam lsauriam parva sil vocum differeniia, mus, cui Sabinus successit.
Auriensi eos passos legebant; cum
quando in regroneIsauriensem 29. Seori, etc. Diversimode scribilur nnmcn liujus
enim ipsi soiam agnoscerent (haec ad ~ " oppidi. Antiqtia legenda sanclae Centollae habet Sa-
radices Tauri montis prope Ciliciam sita est) codiciJ rim, idque araplectitur Morales lib. x cap. 17. Pto-
errorem, ut par est credere, impuiarunl. Sed redda- Ioni3'us vero vocat Saviam; Dextri autcm codex ha-
mus Menologii verba : xix die Novembrxscommemo- bet Seorim, nunc dicitur Siero. Quidquid sit de voce,
ratio S. Azm: hic (uit ex regione Isauriensium (lego constat in Pelendonibus pnpulis Cantabricis situm
Auriensinm) militans sub Diocktiano imperatore; qui fuisse. Caetcrum quod ad sancias martyres pertinet,
relicta miiitia eremum incolebat, mxtltas curationes el habentearum acta Breviariurn Burgense, Maldonaltis,
tniritcula faciens ; delalus vero a quibusdam venatori- Trugillus, Morales, Villegas, et alii; sed quod csele-
bus, tradilus esl Aquilino tribuno eum cenlumet quin- tcris praestat Ferdinandus Petri Guzamius in suo
quaginta milxtibus,qui ad eum capiendum venerant, el Valerio scholasiico Historiarum lib. iu tit. 5 cap. 5
ejus visis dum reverterentur miraculis , ad Christum allirmat sanctam Cemollam Toleii ortam patre Re-
conversierant. Siquidem precibus aquam eduxerat, et eulo fuisse, indc Sariam Cantabrise profeciam, sub
sitieniesrecreaverat. Tribunus autemsanctummartyrem Eglisio pncside in ipso lberi confluente passam
Azam ad terrorem muitorum plurimxsplagis suppo- fuisse. Ita refert Morales lib. x cap. 17, et Venerus
suit in rola suspensumferreis unguibus laceratum, et fol. 116, cx quibus Marieta lib. iv cap. 10 I p. Quem
ud caminum ignis injectum: cum vero flammaipsa ex- igitur Valerius vocat Regulum , is ipse L. Ragonius
tlincla esset, et Beatus martyr incolumispermansissel, Quiuctiantis nuncupatur a Dextro. lpsaruin sacra pi-
frifcuniuxor, ei filia ad Chnsti fidenx conversm sunt. gnora post longa ssecuta iranslata fuere tempore Al-
Tunc Tribunus centumquinquagintamilitum capita ab- phonsi X [.4/. SapientisJ in Ecclesiam Rurgensem,
scindi, cum quibus uxoremconsummaiusest.
el filiam obtruncari fecit ; quse lesiuin earumdem ccbbral 13 die Augusii, qua
postea sanctus martyr ense sed cum corum raemoriamDeeisdem G i etiam de eis agil Ronianiim Martyrolt>gium.El Cen-
agit Rom. marlyrotogium, tolla quidem virgo fuil, Helena vero ejus socia, vi-
a Graecis acceperit, inde est, quod habeal Isaurise dua : quod inter alios nolavit Trugillus. Hoc loco
passos : in vetustioribus autem Romani Martyrolo- corruptissimus erat codex Dextri excusus; nam pro
gii codicibus, et in omnibus ante correclionem Gre- signo (diraidiaeparenlhesis, legebat litteram C quasi
gorianam impressisdesiderantur; quod argumento iioniinis aiicujus signilicaiionem, cx quo rursus sen-
est, eos olim non agnuvisse, sed a Menologio tem- tenliam lacerabat, el unam in dnas nullum reddentes
porecorrectionisipsius, sicutalios multos, muluasse. sensum dividebat. Cum lamen legendum sitper()
lnde similiter Galcsinus baec extraxit: Sanctorum totum illud (Catanm passa est sub hujus patre L.
Azoeel sociorum murtyrum. Comprehensus Azas (qui Quincliano fortissima vngo sancta Agaiha), iia ul in-
in soliluditie detitescens, sanclissimmvitm, ac miracu- leriora quse aguul de S. Ilelena coliaeieant cura su-
lorum laude nobilis eraf) a militibus Diocleliani, tri- perioribus , in quibus de S. Centolla agitur. Invenio
bunali sislilur Aquiliniprmfecii:cujus jussu de sublimi Quinctiani noraen in ilispania iis ipsis lemporibus
unguibus ferreis excarnificalur. usiiaium, nam concilio Iliberrilano inlerfuit Quinc-
per capillosappensusardentem
Deinde in (ornacem conjectus,cuminde inco- tianus episcopus Eborae.Porro L. RagonisQuinctiani
lumis divina ope exisset, hocque miraculo conjugem,et consulatus (de quo bic agitur) inc.dit iu anuum ab
filiam prmfecli ad fidem convertissel,una cum eisdem, Urbe condita 987, id est, Cliristi Domini 256, et so-
et militibus item, quos cenlumquinquaginla alio mira- cium liabtiil Severum, ex Cassiodoro, et aliis, et
culo ad Christianam religionemperduxit, capilis dam- anno Douiini 252, Decio iu consule, occidit Calanse
natus est. Corrigi etiam debet Dextri codex excusus -. . S. Agaibam virginera; et Ravennae sub eodcra Decio
v-
Caesarauguslae, eo quod S. Azim corrupte vocet SS. Fuscam, ct Mauram, ut ex Romano Mariyro-
Aram, et ferainam fuisse credat, cum ait: S. Ara logio 5ct 13 Februarii liquet; quod si hicipse pater
tnariyr passa est. S. Cemollsc fuit, oportttit post aliquot annos a con-
455 FLAVIl LUCH DEXTRI CHRONICON. 434
A.C. 300. Volucaeprope Numaniiam sancta Victoria cum sociis. . A.R.105I.
Astaein Hispania BaeticaeS.Secundus martyr colitur.
Oreti in Hispania Tarraconensi S. Spiridiou, prius episcopus Tolelanus , qui pro
Christi nomine egregie pugnavit.
Ilipulaein Hispania sanclus Restilutus (ut creditur) presbylcr; magister Castoris et
sociorura Cantabrorum Lapidicinarum. Hicet Crispulus Mariyr, et Reslilutus, de
quo dudum dixeramus, interfuerunt concilio Iliberritano in Bselica.
Patavonii in Asturibus gloriosissimi Christi raartyres Saturniuus, Felix, Fortunatus,
et alii socii
* Urbe Heraclea marlyres.
in Calpe Ilispanioe sancta Lucia martyr.
Argenteolae in Asturibus sancti Guristi marlyres Salurninus, Tbeopliilus, el Revo-
cata pro Christo passi.
BIVARH COMMENTARIUS.
sulatu illam Toleti genuisse, ne senem admodura A Igitur ad auri vel argenti fodinas Oretanas damnalus
ipsam virginera marlyrii tempore faciamus. Sed nihil fuil sanctus Spiridiou a Maxiiniano, cum jam Tole-
iuirura si 60 annuni ageus occiderctur, nam tle S. tanam aliquamdiu rexisset Ecclesiam; et Oreti ad
Apolionia noliiin esi, senem satis occisam fuisse. rnelalta daninatus egregie pro Cliristi nomine pugna-
Nihilomiiius crediderim patrcm et filiuin cisdem no- vit. Sed a Consianlino imperalore, ageule Ilosio
minibus insiguitos, et consulatuui patri ascribendum. Cordubensi absolutus, in Cyprum rediit. De caeteris
50. Volucm, etc. Ejus urbis meminit Ptolomxus consule ejus acta.
in Arevacis prope Numantiam, ut opinor Berlanga. 35. Itipulw, etc. Multse hujus nominis urbes fuere
Corpus vero beaiissimae virginis ac martyris Vic- prisco tcmpore in Hispania. Plinius Iriura meminit
loriae debilo honore quiescit in ecclesia raetropoli- lib. xxvin cap. 2, Ilipulae Iialicae in Convenlu Hispa-
tana Burgensi. Errore aiUein vulgi hacteuus crede- lensi prope muiiicipium Axalitanum; et lib. i, cap. 5,
balur una ex sororibus sanctsc Ursulse , ac (ilia cu- llipulu; Laudis in Bastetanis, et liipulsc Minoris iu
jusdam reguli Siculi et S. Gerasinae, quis duo repti- Conventu Asligitano. Pioloinaeus duarum, quarimi
gnant inter se. Nara socise S. Ursulac omnes crant alteram ponit in Turdiianis prope Nebrissam, alte-
ex majori Britannia, seu Anglia, quse lungo a Sicilia ram coguomine Magnara in Turdulis. Assentior Am-
distat intervallo terrse ac maris. Quare qui parenles brosio de Morales, qui in Antiquit. verbo llipa fol. 87
dicunlur S. Victoria; fuerunt simul in raartyrio socii, usque 90 erudite convincit ex Strabone et alils, Ili-
de quibus agit b»c loco Dexter. Festum ipsorum ad pam magnam in Mariano sallu (Sxerra Morena) ex-
diem 10 Novembris Burgis celebratur. Fuei unt et stilisse, quo loci nunc est Penaflor. llipain vero alte-
alisc ejus nominis in Hispania, de quibus vide anno- ram, de qua aiiquando Titus Livius, esse Zalameam
tationes ad ann. 150 et 406. B in Sereno saltu. Quod ad sauctos martyres Restitu-
31. Astmin Hispania, etc.Consule quse scripsimus lum et socios speciat, agunt de eis Beda, et Roma-
ad annum 208. num martyrologium ad 10 Junii sub liis vertiis. In
32. Oreti, etc. Ptolomseus vocat Oreton Germano- Hispania sanclorum marlyrum Crisputi el Restituli.
rum, a quo. Oretani populi nuncupali : Strabo cor- Ado die sequenti. Solus Dexter meraiuit Castoris, et
ruple Oriam. Multi, in quibus Tarapha, Villanova , sociorum Cantabroruin. Reslilulus presbyter Iiipuli-
et CaroIusClusiusexislimarunl velerem Oreton nunc tanus (corrupte Elepelitanus) reperitur primus pre-
dici Calatravam, sed Morales in Amiquit. verbo sbyterorum iilorura, qui interfiiernntconcilio lliberri-
Oreton erudite probal non ibi, sed prope Calatra- lano, apud Loaysam, Zuritara, ct Genebrandum. De
vam, exstitisse, quo loco nunc Ecclesiola in honorem damnaiione Cbristianorum ad lapidicinas consule
B. Dei Genetricis videiur constructa imer Granatu- cardinalem Bironium in Notis ad diem 16 Februarii
lamet Calatravam ad ripam Xabalonisfluminis, rui- verbo, ad meialla damnatis. Certe Cantabrise aspe-
nis ipsis et eremitorii nomenclalura pariter attes- ritas in causa est, ut in ea semper fuerint lapidici-
lanlibus; nam dicilur S. Maria de Orelo, alins dul nse, et ca gens ingenio ad lapides scindendos et po-
Azuquega. Difficiliusnonnullis visum est quod de S. liendos polieret.
Spiridione asseritur, nimirum episcopum fuisse To- 54. Patavonii, etc. Ptolomseus collocat Patavo-
letauum, et egregie Oreli pro Christi norainc pu- nium in Asturibus sub urbe Asturicensi; Morales
gna«se. Nara Spiridion in Cypro episcopus fuit, ut lib. x cap. 53 exislimal esse quam Vaneza uuncu-
Rufinus lib. i, cap. 5 Sozomenus lib. i cap. 11, So- pamus. Ibi sane residebat Flaviae cohonis tribu-
crates lib. i cap. 8, et ejus acta apud Surium a Tri- _ nus. Sanctorum martyrum Felicis, Fortunati, ct
pbillo ejus discipulo edila manifestant. Cseterum si sociorum meminit Petrus in Catalogo lib. xi cap.
quis vetlet duos Spiridiones asserere, Cypriura alie- 150, iiuin. 77, asseriique occisos pro Domino ad iv
rum, allerum Tolelanum, non posset falsitalis ma- kal. Martii.
nifeste redargui. Ego sane probabilius judico unuin 55. Urbe Heraclea, elc. Egimus de urbe Heraclea
eumdemque Spiridionem fuisse, de quo Dexter, ac ad Calpem freti olira existenle, in superioribus ad
Rulinus scribunt, qui quidem in Cypro insula natus, annura Christi 70.
in Hispaniara profectus, ob viiae candorera factus sit 56. Argenteolm, elc. Meminit ejus urbis Ptolo-
Toletanus episcapus, ac demuin in patriam post mseus in Asiuribus, et Molecius apud Orthelium in
inultos anuos reversus, inibi episcopus Trimetunti- sua Synonymia locorum, asseril nunc Medulesnun-
nus elecius fuerit, inde Nicseain ad concilium gene- cupari : sed, ut existirao, corrtipte pro Aviles legit
rale petierit, ac Sardicenst etiain interfuerit. Sic enim Medules. Sanclorum vero martyrum memoria exstat
Oinuia consonant. Cui suffragatur, quod in marlyro- in Romano Marryrologio ad diem 6 Februarii his
logio Romano de sanclo Spiridione die 14 Decembris verbis; Eodem die sanclorum martyrum Saiurnini,
dicitur, quod nimirum unus fuit ex illis confessortbus, Theophili, et Revocatm.Consentiunt velera mss. et
quos Maximianus Dextro oculo effosso, el sinistro po- Equilinus lib. xi cap. 150 nura. 52. Eadern nomina
plite succiso,ad melalla damnaverat. Quis autem nes- lcgimus ad annurn 260 in Dextro, sedfuisse tainen tempo-
cit prsecipuas metallorum fodinas, quas Roinanum rum et urbium differentia diyersos oslendit,
habebat imperiura in Hispaniis fuisse? Id nos alibi hi namque anno 500 Argenteolse in Asluribus, iUi
ex lib. Machabseorum, et aliis fuse monstravimus, aiiit. 200 Viensein Gallscia occisi sunt. :_
 455 FLVVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 436
A.C. 300. In Orientali HispansaDparle, urbe Palemo, S. Solera virgo et martyr; quse morc A.R.105I.
servorum, acceptis in facie alapis, illustre marlyrium in Domino complevit. Quam
ad exemplum pudicitiae adducebal S. Monica digna Augustino parens. Hsec venit
in Hispaniam peregrinationis cansa ann. Dom. 304.
Gothi per Imperium grassanlur, qui multas a Constanlinopolitanis acceperant con-
suetudines, et inter illas sexta feria majoris hebdomadse serea cyrabala pulsare
ligneis instrumentis.
Hoc anno imperator Diocletianus Valerius Jovius novie.s, et septies Maximiauus Va-
lcrius Herculcus consulatum inierunl.
Hoc eodem anno multi per Hispaniam passi sunt.
Antecedenti anno Diocletianus ct Maximianus Augusli celebri pompa apparatuque
Romsc triumpharunt, prtecedentibus eorum rhedam Narsei conjuge, sororibus,
liberis, et omni praeda, qua imperatores Parthos spoliaverant.
Nec multo post iidein Augusti xi kal. Maii abdicant (purpuram).
BIVARUCOMMENTARIUS.
37. In Orientali, elc. Magna tenebrnrum caligine A que intecta martyrio; et volensinjurim occurrit, vultum
obducti moderni scriplores, varic de nrbe ac regio- offerens, ut ibi marlyrii fieret sacrificium, ubi solet
ne, ubi S. virgo Sother pro Christo fuit passa sen- e^se tentamentum pudoris. Quam ergo' Ambrosius
serunt. Legebant enim apud Bedam in Oriente oc- virginibus sequcndam offert, quidni ejus sseculi
cubuisse, et apud alios Romanam fuisse genere, S. Monica in exemplum pudicitise afferret? Deniquc
ejus corpus Itomsc asservari, el a Sergio juniori in quod Dexter scribit anno Domini 304 mariyrio coro-
litulum Equilii translatum esse; insupcr S. Ambro- natam, in actis S. Pancratii bahemus, ubi iegimus
sium non alibi quam ROT.SC pa«sam significare, cum id accidisse Diocletiano IXel Maximiano vm consu-
tle ipsa loqiiitur lib. ui et iv de Virgimbus : iude libus, quorum quidem consulatus in prsefatum
factum. ui Baronius Romae passam via Appia dixe- annnm Christi incidit, ut Baronius loco cit.ito
rit, in Nnlis ad 10 Februarii : adducitque lectionem nolavit.
Martyrotogii cujusdam ms. monasterii Sancti Cy- 38. Gothi, etc. Lege de ejusmodi Gothorum gras-
riaci, ct. Cassinensis, qttae habet, Ro.nm via Appia satione S, lsidorum in bistoria Gotborum, Joannem
passio S. Soiheris virgjnis. Alii in Orientali aliqua et Olanm Magnos rerum Gothicarum scriptores.
provincia passam fuisse credjderunt, ut Equilinus Quod atitem hoc loco Consiantinopolitanorum memi-
lib. m cap. 3 qui habel : Sotliera virgo in Orientis nit Dexter, non eo sensu accipiendum, quasi iis
parlibus passa est. Omnes tainen errore decepti sunt; ipsis diebus Constantinus nomen jam suuin Byzantio
et in primis sine sufficienti auctoritate, ac considc- dedissei, qui necdum ad imperium evectus fuerat,
ratione mutatus est "Rom. marlyrologii lextus, qui sed cuin jam Dextri tempore Byzantium Constanti-
olim perpeluo habuit in Oriente. Neque suflicit duo R nopolis vocareiur, potuit Byzantinos Consianti-
nianuscripta nonniilla; anliquitaiis aliter habuisse, •" nopolitanos nuncupare, ciim unus idemque populus
curn omnes mariyrolo^ioruiii auctores in coiiirariuin esset, quocumque ccnseretur noinine. Sed quonain
slent, niiuirum Beda, Usuardus, Ado, quibus con- pacto siare poterit, quod rursus asserit, Golhos :i
sentiuul Galesinus. Maurolicus et alii, omnes hi con- Byzanliiiis edoctos, pulsare solitos cymbala acrea
corditcr habenl: In Oriente S. Soiheris virginis, elc. ligiieisinsirumeiiiis; si S. Paulinus Nolanus episco-
Jam Dexler luccm attnlil dubiae fidci, ul quod olim pus nolarum seu cymbalorum usum adinvenit, ul ab
in Ofiente Romana virgo passa legebatur, non de ejus urbe nomen inditum indicare videtur? At longe
Oriemali Asia, sed de Orienlali oppido Hispauise aliud Panlinus instituil, quam Gothi fecisse dicantur;
Patamos dictum credalur; quo niiiiiiimi virgo san- nirairum turres, quas campanis in loco edilo collo-
cta perseciitionem fugiens, pervenerat, cum ad snp- candis invenil; alias longe lintinnabulorum usum
rapla esl. For-an parentes ejus prscdia in vetustissiraum fuisse ex sacris litteris, et profanis
ispania habebahl.ct iliac ipsa proflciscebatur. Cor- auctoribus colligiinl Hieronyiriis Magius, et Angelus
Sliclum
pus lamen successu temporis Romara (sic de aliis fioca in libris quos de tiiitinnabulis seu campanis
occidit) delatum est, et primura via Appia sepultum cdiderunt; <|iios iecor consulai.
(quod in cau«a fuit, ut a notinullis via Appia passa 59. Hoc anno, etc. Agil de anno Domini 304, sed
crederetur), inde in titulura Equitii translatura. Dc correctione indiget, quod dicebatur Diocleiianus
ei Ambrosius in exhortatione ad Virgines ait: At seplies, el novies Maximianus consulatum iniisse,
non Solheris (ut domeslicum pim parentis proferamus cum certum sil e converso legendum, Diocletianus
exemplum) vultus sui curam gerebal? Qum cum essel novies, et septies Maximianus. Ita siquidem ex omni-
decora [Ucxevalde, et nobilis virgo majorum prosapia, C bus fastis colligitur.
consulalus et prmfecturas parentum sacra posthabuii 40. Hoc anno, etc Innumeri sane fuere in Hispa-
fide : el immolate jussa non acquievit, sed ilti potue- niis hoc tempore a Daciano, et aliis praesidibus Dic-
runt quidem vultttm ejus vibicibus exarare, faciem ta- cletiani trucidati, qnorum nomina sunl in libro vitae.
tnen virtulis ejus nequaquam exarare potuerunl. Sed Saue apud Agredam noiissimum liispanise oppidum,
vero ad Sotorem suam sic ait idem Ambrosius; Per- est in magna veneratione ager quidam cum lemplo
secutionis astate servilibus quoqueconlumeliisad fasti- olim super eura erecto, ob memoriam et cultum
gium perseculionlsevecla,etiamvultum ipsum,qui inter multorum sanctorum inarlyniin, inibi pro fidei
cruciatus tolius corporis tiber esse consuevitinjurim, el Christianae defensione a Daciano occisorum, et a re
speclare polius tormenla, quam perpeti, camifici dedil; Ager Mariyrum nuncupatnr. Ejus iiieminii Morales
et lam fortis et pqtiens, ut cum le.neraspwnmofferret lib. x cap. 6.
gends, ptius carnifex cmdendodeficeret,quam marlyr 41. Antecedenti, etc. Id refert Eusebius in Chro-
tnjurim cederel. Non vultum inflexit, non ora converlil, nico ad annum Cbristi 505, ubi de boc triumpho
noit lacrymas dedit. Denique cum cwtera posnarumge- agit. Consule qriacde Narseo et ejus cum Maximiano
nera vicitsel, gladium, quem qumrebat invenit. ltem conilictibus scribit inter alios Orosius lib. vtt
ille: Quam perseculor immanis patmis cmdi prwcepil, cap. 25.
ut ter.era VirgOdotori cederel, aut pudori. At illa ubi 42. Nec multo post, etc. Accidisse id anno Dominj
audivit hatxc vdCem,vultum aperuit, soti invelata, at- 307 testis est Eusebius in Cbronico, et lib. viri HiSt.
 437 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON. 458
A.C.300. Durat nihilominusatrox Diocletiani persecutio. A.R.1051.
Patiunlur Gerundsein Hispania sancti martyres Felix et Maximus.
Rliodacin Hispania Celtibera sancti martyres Dionysius et Ammonius.
Iturissse in Vasconibus sancti martyres Socrales, Dionysins, Viclor, Zoticus, Arca-
dius, Caesarius, Severinus, qui sub Diocleliano varie lorii marlyrium compleve-
runl; quibus additi sunl Christophorus, Autonius, Theonas, qui varie torquentur.
In ercrao Metellinensi in Lusitania Theodorus admirabilis.
BIVARHCOMMENTARIUS.
Eccles. cap. 26 et 29, et Constaniinus Magnus in A bis : Munus dirigimus, videlicet ex ossibus, et cruore
oratione quam habuit ad Patres in Nicacna synodo terra mixtis, ac vestimenlis sanetissimidoctoris nosiri
congregatos, et Acta S. Menaeet sociorum,conster- ubi as- Felicis marlyris Christi, scilicet illius, quem ut apo-
scruntur purpurani deposuisse eo dolore ttolum et prophetam habemus, non illius qui bealis-
naii, quod non poluisseiit conira Christi lideles timi Narcissi diaconus est dictus : quoniam ipse
praevalere. Eusebius affirmat, Diocletianum Nicomc- ttanslalus est a piissimorege Francorum Curolo, et
diae, Maximianum vero Mediolani imperio ac pur- apud Parisiorum civilatem nonorifice requiescit. As-
pura se abdicasse. Caelerum sentcl indicta loto servaiur sacfum corpus sancti Felicis, de quo nunc
orbe in Chrislianos persecutio nibilominus perseve- Dexter agit, in cathedrali Gerundensi, caput vero in
ravil. collcgiali ecclesia ejus noniini dedicata. In nonnul-
43. Pattuniur, etc. De Sancto Felice Gerundaj lis Eeclesiis Hispanirecelebrabatur olim cnm proprio
passo agunl omnia marlyrologia ad 1 Augusli; officio, quod in Palentino Breviario legi. Consule
Usuardm brevi elogio sic scribit : /n Hispaniis civi- quac diximus ad annum 277.
tate Gerunda natatis S. Felicis, quemjussit Dacianus 44. Rhodw, etc. Adhuc fere nomen reiinei, voca-
judex, posi illata tormentorum genera, ungulis de- turque Rueda, ubi celebre adest ccenobium Cister-
trahi, ac deinde usque ad ossa laniari, el tamdiu vul- ciensis ordinis, ad lberi confluentem. Est alia cjus
nera verberibus inslaurari, usque dum invictumspiri- nominis urbs, sive oppidilm in Hispania, quod nunc
tum Christo reddidil. Ejusdem meminit Prudeniius Rossas dicitur snpra Barcinonam in ipsa iimris Me-
in Peristepnano hymno i, S. Eulogius in Memoriali diterrauei ora; cujus meminit IHolomseus in Indi-
SS. Gregorius Turonensis de Gloria martyrum cap. g geiibus sub nomine Rhodx, et Strabo sub nomiue
92, et in Breviario S. Isidori exstat hymuus ve- Rhndopes, de ea ctiam Morales, in Anijq., fol. 85,
tustus, quo ejus acla narr.mtur ; nimirum : el Florianus de Ocampo. lib. n Hist. Hispan. cap.
de sanctoFelice Gerundensi. 4, et lib. ni, cap. 27. At Dexler de Celtibera Rhoda
Bijmnus marlyre loquitur, in qua SS. mariyres Dionysium et Ammo-
Fons Deusvitreperennis, hix origo luminis, nium cervices pro Christo dedisse scribit : horum
Aspiceplebem canenlem festa summi martyris, dies natalis in 14 Februarii incidit, ut apud Bedara,
Excipe vola precantium, suiiielaudumcarmina-
En luiFelicisalmipaugimusinsignia, Adonem, et Usuardum videre est, sub bis verbis:
Tu resolvevinclalinguae,dans souoracantica, llem sanclorum Dionysii et Ammonii tlecoltatorum.
. Ul lua rite queamuspromeremagnalia. P«rperam in Rom. Murtyrologiicorrectione mutatum
Iste namqiieCaesareae urbis Mauritanise est adverbium item in ibidem, qund lanien sine au-
Mundialisdisciplinae dumsluderet lillcris, ctore actum Marlyrologia diclorum probaht, nullibi
Artiumlamosaverbate sequendodeserit. enim leguuiur ibidem passl, id est, Alexandriae, ubi
Audiensptectifideles,moxGeruudampervenit, prsccedentes martyres occisi fucrant, sed item, id est,
Prsesidisjussu retentustruditur in carcerem, similiicr ipso die.
Ferreis vinclisonuslumcolloquunlurangeli.
Sistilurarre,cruentisut Htaretidolis, 45. llurissm, etc. Ejus urbis meminit Pmlomseus
Rcspuilinfamefaclum.voceChristumprofitens, in Vasconibus Tarraconensis Hispanise, quam Villa-
Perstrcpitlurbabbulcisossanudansungulis. novantis in nolis marginalibus, Caroltis Stephanu^ et
Nempemnlisalligatusdissipaturartubus, alii aiunt esse SanyuessamNavarrse. De eadem agit
Fiuctibuspressomarinis,unda lurgonssubdilur. - Pomponius Melalib. in desitu Orbis; Plinius deltu-
Angeiusimmislus,almisora panditcantibus. i^ risscnsibus
Omnialormentaforti percucurntpectore, populis. Porro Grseci in Menologio 19
Et postpceuas,et catenas,ungulas,et verbera, Aprilis mcmiiieruni sanclorum martyrum Socratis
Carneaclanslrarclinquens,migrat ad ccelestia. et Dionysii lanceis confossorum, et diesequenti san-
0 nimisGerundafelix, o beatacivitas, cii Victoris cum sociis reliquis. Rom. Martyrologium
Nilmalorumlu pavescisfreta lantomartyre; die 19 Aprilis bxc habet: Eodem.die sanctorum mar-
Postulatapromeretur,quisquishic confluxerit. tyritm Socratis el Dionysii,qui lanceis confessi sunt:
HicDei virlutepressi lacinanturdaemoues, et die 20 ejusdem hsec : Eoaemdie sanctorum marty-
» Verberantur, vtnciunlur,et cremantur acriter, rum Victoris, Zotici, Zenquis, Acindiui, Cmsarii, Se-
Atquefumus,et favillanil vigorisoblinet. veriani, Chrysophori, Theonm,.qui sub Diocktiano
Hicsalas optalafessis,sedcceleslisprofluit,
Visiocaecispatescit,linguarnutisadvenit, varie tentali marlyriumcompkverunt. Quare non uno
Surdusaureshic receplat, atque claudusexilit. eodemquc die manyrio affecti sunt, sed diversis, ut
Indecunctite precamuruna suiiuuaTrinilas, vides. Codex Dextri pro Chrysophoro habet Christo-
Martyrisut impetratunostratollascrimina, phoro, litterula variata.
Noxiacunctarepollas,et secundajmpertlas. 46. ln eremo Metellinensi, eic. Hodie Medellin.
Clerushicvita nilescat,et sacerdosfloreat, Consule, qused.cea urbe uotaviinus ad annum 134.
Plebs fidelisquodrequirit impetrassesentiat: Porro sancti Theodori admirabilis nomen et sancti-
Omnisaetas,atquesexushoc patrono.Gloria,etc.
tatis memoria apud Graecos celebratur 20 Aprilis,
De sancto Maximo ejus socio solus Dexter (quod qua Martyrologium Romanum hsec inquit : Eodem
sciara) scribit. Caeteruraduos Felices Gerundaemar- clieS. Theodoriconfessorisab aspira eilicii veste, qua
lyriQ coronalos fuisse, eosque valde distinctos (non ]3 tegebatur,cognomentoTrichinas; qui multisviriuiibus
unum, ut mulli ex sola ideulitate nominis ducti cre- prwsertimadversus dmmonesclaruil; ex cujus corpore
diderunt) saiis convincilurex litteris Berengarii epi- unguentumscaturient, mgrolis sanitatem impertit. Id
scopi, el cleri, ac populi Gerundensis datis 11 kal. vero ex Grsecis desumptum fuit, qui in Menologio
Augusti ann. Domini 1087, ad congregationem habent: Hic propter mrumnas, et vitm duriliam cui
S. AfraeAuguslansecivilatis, quce exstant apud Vel- se subjecit, frigore et gelu propter Christum vexatus,
serura in vita ejusdem sanctse, illis prseseriim ver- crassa, et aspera vette corpus tegebat, ex quo faclum
439 FLAVII LUCII DEXTRl CHRONICON. 440
'
A.C300. Carthagine HispaniseFelix episcopus, martyr, et socii ejus. A.R.I031.
Toleti el Hispali S. Felicis diaconi Toletani.Hispali passi sub Daciano prscside lotius
Hispaniaecrudelissimo.
Csesaraugust* innumerabilis multitudo martyrum, omnis aelatis, conditionis, et
: utriusque sexus, passorum.
BlVARIl COMMENTARIUS.
est, ut Trichinas cognomento appellaretur; ob idque „\ Jugiimperiosaeculacontinens,
conlra dmmonespotestatemaccepii; cumque ita vixis- Et cuncladomiaans,omnibusimperas.
sei, et ad Dominum, quem desideraverat, migrasset, Amen.
omnibus fidelibus sanitalesconfert, unguentoex sancto
Celebratur festum sanciarum virginum ac marty-
ejus sepulcroscaturiente. Sed quare Graecinomen loci rum Hispalensiura in Rom. et aliis Martyrologiis die
ubi quiescit non promunt? non alio, nisi quia ipsum :
ignorabant, qtiem lanien Dexler exprimit, de quo 9 Jnlii quo die de ipsis scribunt Villegas, Sancto-
fusius in Apologia pro auctore a nobis aclum. rus, Trugillus, Marieta, Matdonatus, et antiqua di-
47. Carthagine, etc. Sanctorum Felicis, et socio- versarum Eectesiarum Breviaria. Egimus de ipsis
rum viginli memoria habetur in Romano Martyro- ad49. annnm 287, quo a nnnnullis passae rcferunlur.
logio ad diem 23 Martii, ex Beda, et Uvandelberto: raartvruin Cmsaraugustm,etc. Magnam illam sanctorum
qui tamen -credili hactenus sunl in Africa marlyrium( sub slragem apud Cxsaraugustam occisorum
pertulisse, quod Cartliagine reperirentur occisi: . consueveruntimpiissimo Daciano, nomine innumerabilium
iitruin autem iidem sint, de quibus in Rom. Marty- fideles cetebrare 3 die Novembris, qua
et Rom. Martyrologiumiisdem verbis lucc
roiogio colitur fesla dies 5 Februarii, sub his verbis: Usuardus,
lbxdem sanctorum martyrum Felicis, Symphronii,1 habent : Cmsarauguslm sanctortim innumerabilium
Hippolyti el sociorum, mihi non liquet. martyrum, qui sub Daciano prmside mirabililer occu-
buerunt pro Chrxsto. Cum enim Dacianus (inqiiiunt
48. toleti, etc. De sancio Felice diacono Hispali Vincentius
passo agit Rom. Marlyrologium die 2 Maii, qua etiam quod quanloBelv. etconabatur Equilinus lib. x, c. \l)viderel,
Chrislianos exstinguere,
ceiebrari solitum fuit Hispali, etToleti. Vide Marie-. tanto plus
tam, lib. u, cap. 99. Multa de eo habentur in Bre-\ B magis eorum multiplicabalur fides, el collegium
viarioS. Isidori: recitattir siquidem in eo olliciura augebatur ; simufata paci Ecclesiis reddita, misit edi-
ctuxnficle ut Christianis latentibus liceret suis kgibus
proprium ejusdem martyris, cuin bymno de com-' uli. Quibus ad publicum prodeuntibus, et Chrisium
muni Martyrnm : sed nibil dicitur quod ad historiam
laudanlibus, eorum multitudine in prmdicta civxlate
agonis spectel : ad nomen Felicis magis alludunt, conveniente,
cuncta, ut illud cujusdam capitulae : Felix manyr congregavit exercilum Paganorum, ja-
tuus, Domine, el nomine probatus, et munere conse- nuasque urbis claudi jussit, ne quis eorum evaderel.
Omnesitaque Chrislxanosibidemreperlos, armali gen-
cratus, dum eum ex nomine vocas, et ex munere con-\ tiles ex abdilis exeunies gladiis trucidarunl. Corpora
secras, elc. vero in
Ingeri potest hoc loco memoria sanctarum virgi- neres inacervosmaximos cotlecta combusserunl, et ci-
venlum disperseruni. Cseterum mirabili Dci
IIUDIJusim et Ruffinm, quaein eadem urbe coronam
effectum est, ut cineres manserint can-
mariyrii percipientes Hispaniam lotam illustrarunt. ' providenlia
Sed quoniam acta ipsarum celeberrima sunt, et a didiores nive; unde in globos collecti, Massa cau-
inultis descripta, solum dabimus hymnum inearum dida appellari meruerunt. De iisdem Prudentius
festo cani solilum in Breviario sancti Isidori. hymno 6 Perislephani hsec habet loquens de Csc-
saraugusta :
Bymnus. Solain occursumnumerosiores
Martyrumturbas Dominoparasti;
Adsuntpuuiceaflosculavirginum, Sola praedivespietate multa
Cwlesliplacidorore virentia: /Q Lucefrueris.
Quarura vasa polistigmatesiderum Vix parensorbis populosaPceni (id est, Carthago
Coeliflammigeroigne probatasunt. Afficte),
Haecprimumolei imbribusillila, Ipsa vixRomain soliolocata,
Ignescit facibuscordisin aethera: Te deeus nostrumsuperare in isto j
Noclisperiidiahostiset impetum Muneredignaest.
Vincensin fideilumiueoptimo. Omnibusportissacer immolatus
En Justa pariter, atque Ruffinaest, Sangtiisexclusitgenus invidorum
Qu» clareut meritis, moribusinclylis: Daemonum, et nigras pepulit tenebras,
Ducrelo siquidemnominevirgines, Urbcpiata..
Unosed sludii nomineruarlyres. Et paulo post:
ThesaurumDominitegibusraclyts
Vasisficlilibuscorporisunice: Necfuror quisquamsine laude nostrum
Geslantespretiovasculadistrahunt, Cessit,aut clan vacuuscruoris
Quoquaestufacietviscerapauperum, Martyrum,setnpernumerussub omni
Sed his subsidiiscallidusartifex. Grandiuecrevit.
Frangit testaceavasculamund....
Ne lesta hominumscanderetaethera, S. Isidorus, lib. xv Orig. de Csesaraugusta, Illustris,
Et pulvisUeret gloriaccelica.
Hinc robustafidesfragminefictili, inquit, est florens sanctorum martyrum sepulturis.
. Gliscensmartyriumcorporisexcipit: Legi in codice magno, pervelusto, Toleti in conventu
Praestansfoemineopraemiasexui, nostro S. Bernardi extra muros, bisloriam innume-
Quo celso valeantsidere illabj' <-.
1 rabiliura marlyrum Caesaraiigustanorum,cujus litu-
Ob hoc vita, salus, et via,veriias • * lus est: Passio sanctorum martyrum innumerabilium,
Te summisprecibus,Christe,reposcimus:
Harura sufrragionostibt consecres quorumcorpora sunt anle eccksiam, qum dicitur sancla
Quarumtu fideivoceplacatuses. sanctorum, tub Daciano prmside,elc., initium vero,
Mentisvosfacite Iampada,virgines* Priscorum mundialiumgesta virorum, etc. Continetur
Fluxu corporeoefficiliberos: tribus magnis pcrgameni foliis sub num. 75, ubi il-
Ut votisrigidiscordacallentia lud cerle valde notandum est, quod pia priscorum
Geslanteshabeantregna ccetestia devolio ecciesiameorumdem Saneta Sanciorum nun-
Te nosttajubilet gloriaperpetim cupavit, ob tantorum pignorum reverenliam. Legi in
Qui solusDominustrinus, et unuses • • Breviario Palentino lectiones eorumde m , ubi pass
 441 FLAVH LUCII DEXTRl CHRONICON. 442
A-C. 300. Ibidem S. Encratis virginis et martyris ex urbe Bracata Augusta, Item ibidcm passi A.R.1051.
oclodecim martyres.
BIVARII COMMENTARIUS.
dicuntur sub anno Domini291. De iisdem aguntMo- J_ Invidusquamvisobitumsupremum
rales lib. x, cap. 6; Trugillus, Marieta, Vasteus, Vil- Persecutorisgladiusnegarit:
Plena le, martyr,t:imeuut peremplam
legas, et caeteri. Pcenacoroual.
SQ.Ibidem S. Encratis, etc. DeeaRomanum Mar- Ex
ad 16 Aprilis. lbidem, inquit(hoc est, Cae- quibus infert:
lyrologium Huncnovumnostrselilulumfruendum
sarauguslae), 5. Encratidis vxrginiset martyris, qum Caesaraugust— dedit ipse Chrislus:
taniato corpore, mammilla abscissa, et jecore avulso ,
adhuc superstestn carcere inclusa est, donec ulcera- Juge-viventlsdomusut dicate
lum corpus putresceret.Prudeutius cecinit ejus cer- Martyrisesset.
taraen in Perist. inquiens : Quasi dixerit; hoc speciate prae cseteris urbibus privi-
Hic et, Encrati, recubanttuarum legium dedit Christus Csesaraugustse, ut novoeccle-
Ossavirtulum,quibusefferali siaegenere frueretur (nam litulus ecclesiam signifirat)
Spirilummundi,violentavirgo, siquidem cum urbesc.xterae titulos erigant inariyri-
Dedecorasti. bus mnrtuis : Caesarangu«la mariyri juge-vivemi ,
Et cseleia lectu dignissima, qunrum aliqua mox sub- res!) est,
hoc martyri simul et viventi (mira et nova
domum ei tilulum niinirum S. En-
(leiniis. Narratur ejus martyrium simul cum historia cralidi. Sanclorum vero exsiruxit, 17 qui cum ipsa pa.-si sunt
in
innumerabilium, prsedicto codice S. Bernardi To- celebre martyrium cecinit eodcm liymno Prudentius,
lelaui; etin Breviario Salmantino legilur fuisse filia cujus initium est : Bis novemnoster populus sub uno,
a
reguli cujusdam Portugalliae, quodque parentibus o etc. Deeisque solcmnis servatur meraoria in Marty-
nuptui tradenda marchioni Rliodani ducebatur a Lu- rologiis Bedae, Usuardi, Adonis, Romano, el recen-
percio avunculo , et aliis 17 viris primariis. Virgo lioribus, agunlqiic Vasaeus el omnes auclores pro
autem sancta, itt occasionera martyriisibiqusereret, Encrate citaii. Quod ad nomina coriiin sptctat, Ro-
iter arripiens, Caesaraugusiam pervenit, ubi Dacia- raanum
num aggressa, eum ad certamen provocavit. Subdit Marlyrologium quatuordecim exprimit , et
Breviarium praefaiuin.qnod statim jussit Dacianus quatuor reliquos Saturninos inquit vocatos fuisse.
En ejus verba : Cmsaraugusim in Hispania natalis
in
ipsara ejus praesenlia acerrimis flagris csedi, et sanctorum 18 marlyrum : Opolali, Luperci, Successi,
csesam ligatamque, et ad caudam equi lota civilate Martialis, Julim,- Quintiliani, Pubtii, Fron-
eo sacratissimos Vrbani,
raptari, quod blasphcmasset impe- lonii, Felicis, Cwciliani, Evenlii, Primilivi , Apode-
ralores, ac deinde ejus sacro teneroque corpori cae- mii, et aliorum qualuor, qui Salurnini vocati esse re-
tera tormenta inflicta sunt, quae Martyrologium nar- ferunlur: Hi omnessub Daciano Hispaniarum prmside
rat: etinteralia clavusin capite ejus sulfixus fuit, simul pwnis affecti alque interempli sunt; quorum il-
ctijus foramcn hodieque iu cranio sacro videraus.* lustre marlyriutn Prudenlius versibus exornavit. No-
Corpus vero sanctissiinae virginis post multa ssccula, niina el seriem ipsorum ab ipso Prudeulio mutuavit,
anno Domini 1389, die 13 meusis Martii, in marrao-
reo sepulcro repertum est cum hac inscriptione : qui sic babet:
Beatm Engratimvirginis et mariyris sacrum corpus : Ergo ter senissacracandidatis
et cum leslimonio Prudentii episcopi, qui ipsam se- DivesOptatosinnilet Luperco,
Perge conscriptumlibimetsenatum
puliurae tradiderat. De eadera Morales, lib. x,cap.5; Pangere psalmis.
Marieta, lib. iv, cap. 5 et 4; et Vepius, centuria 2, _, Ede successum,caneMarlialem, 4j
anno Doraini 657, cap. 1. Viilegas, Trugillus et cae- Morset Urbanitibi concinatur
teri. Porro M. Maximus Csesarauguslseepiscopus sic Jutiamcanlusresonet, simutque
de eadem cecinit: Quinlilianum.
Publiumpandatchorus, et revolrat
Encratisobniveosmoresniveumquepudorem, QuaieFrontonisfuerit tropaeum,
Et magemartyriinominechara poloest. QuidbonusFelix tulerit, quid acer
Cnristi sponsaplacet superumque hominumquepa- Caecillanus.
[renti, QuantusEventitua belta sangnis
Caesareaeque urbisfidapatronamanet. Tinxerit,quateuustua Primitive,
Sanguioenobilitatquamfuso,et corporeseclo Cumtuos vivaxrecolat triumphos
Pectinibus,buslosolarelictasuo. Laus Apodemi.
Templadicatasibi videlhaecin corporedegeus, Quatuorposlhincsuperest virorum
Dignavigoreanimaelaurea, dignushonor. Nomenexlolli, renuente metro,
Meaquemeumquegregemsanclissimarespice Virgo, QuosSatufninosmemoratvocatos |
Quitibi pro templispectoranostradamus. Priscavelustas.
Hincpalrooatuis malaquaequea moenibusarce,
Nosquesalute bea, hostibusabde fores. Sed vero cseteri omnes auclores non solum seriem
Porro quod Maxirausinquit: Templa dicala sibi videt et ordinem nominum variant, verum eliam nomina
hmcin corpore degens, ad illud Prudentii respicit: omnium 18 exprimunl, et neminein ipsorura Saturni-
Martyrumnulliremanentevita. num vocari aflirniant. Audi verba Usuardi, cui Ado,
Contigttterrishabitare noslris, n" et Equilinus consentiunt: Cmsaraugustmsanctorum
Solalu morti proprisesuperstes 18 martyrum, Quinctiliani, Cassiani, Malutini, Pubtii,
Vivisinorbe. Vrbani, Marlialis, Fausli, Successi, Felicis, Janxutrii,
Vivisel poenaeseriem retexis, Primitivi, Eventii, Cwciliani, Optali, Frontonis, Lu-
Carniset caesaespoliumretentans: perci, Apodemi, el Julii. Hiomnes sub Daciano, etc.
Tetra quamsuicoshabeantamaros Subscribit Marieta p. 1 lib. n cap. 103, et quod ma-
Vulneranarras.
Barbaruslortor latusomnecarpsit, joris ponderis est, veluslissimus ms. codex mona-
Sanguisimpensus,laceratamembra; sterii S. Bcrnardi Tolelani supra relatus, idern hahet
Peclusabscissapatuitpapilla ad verbuin. Desunt igilur in Roraann Martyrologio
Cordesub ipso. quatuor illorum nomina : Cassianus, Faustus, Janua-
Et infra : rius, el Matutinus, quos, ul Prudenlius inquit, prisci
Vidimuspartemjecoris revulsam, Salurninos vocarunl; nimirum cognomine avito, aut
Ungulislongejacuissepressis: alia quavis causa. Sed quid est quod Prudeulius aii?
Morsbabet pellensaliquidtuorum Quatuordehincsuperest virorum
Te quoqueviva. Nomeuextolli, reuuente metro,
443 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON. 41*
A»C300. itcm ibidem S. Lambcrtus, qui succisum caput manibns imporlans, angelo duce, A. R.1051.
sanctorum marlyrum numero sociatus.
BIVARIICOMMENTARIUS.
QuosSaturninosmemoratvocatos A pceniteniia ducii, secundo sc certamini exhibenles,
Priscavetustas. coronam adepti sint. Uude subdit Prudenlius:
Ambrosius Morales lib. x cap. 5 existimat ab eorum AmboconfessiDominumsteleriint
propriis nominibus Prudenlium abstinuisse, quod ea Acriter contra fremitumlatronum;
Ambogustarunt lcniter soporem
leges metri Saphici non cnperent: et hoc voluisse
significare, cum dixit, renuente metro. Cscterum non Martyriorum.
placet in hoc, nam, ut bene noiavit P. Lupus in notis Cseterumquod Incruentum marlyrii decus tulisse di-
nd Lusitanum Martyrologium , de Cassiano quidem r.nntiir, et lenitcr soporem ejus gustasse, ad id puto
ct Fausto dubitari nequit, qniu facili negoiio Saphi- referendura, quod sine sanguinis cffusione, funibus
rani mensuram intrare qiicant, Januarius aiitem et strangulati, aut in flumen praecipites dali fuerint.
Malutinus in vocandi casu. Quod igitur Prudentins
asscrit, longealiud est, nimirum nomen, quo prisca »E S. VINCENTIO MABTVRE APPENDIX.
vetustas saneios illos quaiuor vocat, id est, Snturni- Hoc loco proculdubio in codicibus Dextri, quibus
nos, nequaquam in boc genere melri locum haberc fruimur, deest uienioria S. Vincentii Levitseet mar-
posse, eo videlicet, qiiodquatuor siniul syllahis lon- lyris, qui in univcrsa Ecclesia secundo post Lauren-
gis constet, cuin tamen prima iila syllaba Sa corri- tium loco celebris habetur. Nec enim notissimns
pienda omniiio ussel, cum dicitnr, Quos Saturninos, omniurn marlyruni Dextro occuliari poluit, qui la-
etc, primus euim pes Irnchaiis est longa et brevi inen singularem de Mariyribus Ilispanis noiiiiam prae
consians. Veniain proiiulePrudentiuspelit: necenim cunctis morlalibtis, qitorum scripta exstent, habuisse
vulgare veierum tantorum martyrum nomen sileu- B probatur. Transcri|>tori codicis potius culp;e dan-
dumesset, propler rigorosas metri leges : unde et dum est.quod Vincentium pr;eieimiserii,sedidetiam
subdit: de Eulalia Barcinoncnsi fecisse couvincilur, quain
Carminisleges amoraureorum sane Barcinonensis scriptor (Dexter) Barcinone scri-
Nominumparvi fan.it,et loquendi, bcus, minime prseterirct. Accedit S. Braulionem
Cura de sanctisoliosauon est, quasdam additioues ad Dexlrum fecisse, quae om-
Nec rudis umquam. nino supponuni memoriam sanctorum Vincentii, et
Plenus est artis modfis,anuotalas Eulalisc Barcinouensis ininime prsctermissam, nam
Nominumformasrecitare Cliristo, ad anntim Domini 304 quo uterque perempius ftiit,
Quastenet cteli liber explicandus haec habet: Perhmc lempora catholicxValentini ud
Tempore justo.
littus maris Sagunlini nobile S. Vincentio sepulcrum
Sub lite eiiam est de altero ipsorum, fueritne mas, erigunt, et intra sacrarii aram imam in profundo loco
vcl femiiia : ium nonnulli Prudeutii codices, et Ro- corpus inviclissimi martyris religiosissimerecondunt;
inanum Mariyrologium apud Baroniura Jutiam vo- quod lemplum assidua visitalione frequeniaiur. Etiam
cant: vetuslus autem Toletanus, Usuardus, ei cae- ubi carcer, et ttbi martyriitm passus est loca frequen-
teri Julium : quod «equitur Equilinus. Ulrumque pro- tanl, et religione quadam singulari percvluni. Ad an-
babile, iiculriiin cerlum. Corpora octodccim sancto- num vero 312 haec: Barcinone [ ait Brauliu ) S. Eu-
rum prope corpus S. Engraiise sepulta, et ciim ipsa lalim virgini marlyri ac civi, sumquelutelari civesBar-
pariler reperia sunt, et in quodam sepuicro ejusmodi cinonensesmdem ad mare construunt. Certe si Dexter
circumscriptio: Corpus sancti Luperci, ejus avunculi Q Vinceniii et Eulalisc nequaquam meminisset, Braulio
martyris; avunculi scilicel S. Engratise. non solum adderet ereciionem leinplorum, sed inulto
51. Item ibidem S. Lamberlus, elc. Qusc hic de magis corumdera mariyruni agones. De sepulcro su-
sancto Lamberto referuntur trita sunt apud omnes per S. Vincentii corpus erecto, ex aclis ejus hsec ait
Ilispanicarum rerum scriplores; ita sane rcferuntde Equiiinus lib. II cap. 5: Cadaversolutum in littus a
eo Moraies lib. x cap. 6, Vilbgas, Trugillus, Vasseus fluctibtis deductum esl; quod a quadam matroua vidua
ct caeteri. Eral quidem S. Lambertus agricola , cu- ipso revelante reperlttm est, et ab ipsa una cum qui-
jusdam gentilis servus, a quo de fide coram judice busdam fidelibus in modica basilica seputtum. Cessante
accusatus , capitis abscissione donatus est, dum iu vero persccutione,corpus ad civitalem Vatentinamde-
agro boves ducens araret; assumens debinc caput ducilur, et juxla mttros honorificenliustumulalur. Ila-
manibus propriis, ducibus etbobus et angelis, ad bemus tcstimonio ejusdem Prudentii S. Viiiceiiliuin
sepulcra cseterorum iiiarlyruiii proficiscitur : quo non liiisse excninificaiiim Valeniiae, sed propc Sa-
cura pervenisset, Exsullabvnt (ait) sancti in glorxa; guniina dirula mcenia in loco ignobili; quod anno-
et a ctcteris mariyiibus responsum est, tmtabuniur tisse velioi cos, qui opposilum senserunl: ait enira
in cubilibus suis. Quo dicto iu consorlium illorum se in hyinno 18 MartyruraCsesaraugustanorum.Caesar-
dedil. Vidi prope sepulcrum S. Engratise historiam augustse et ipse existens:
hanc in marmore sepulcri ejusdem sancti Lamberti Nostcr est, quamvisproculhinc in urbe
imaginibus incisam. De eodcm consule Roinanuni Passus ignotadederit scpulcro
Martyrologium ad 16 Aprilis. Cum praediclis marly- Gloriaravictorprope littusallaa
ribus passiquoque sunl el
sancli Caius, Cremenlius, Forte Sagunti.
de quibus in hymno 18 Martyrura lisec habet Pru- Cui consonat addiiio supra dicta S. Braulionis. Quod
denlius.
AddilisCaio(nec enira silendi) spaciai ad locum natali S. Vincentii illustratum ali-
Teque Crementi,quibus incruentum qua inter auctores controversia est; nonnulli enim,
Ferre provenitdecusex secundo imer quos est Morales lib. x cap. 8 vel 9 credunt
Laudisagone. Caesaraugustaeorlum fuisse, alii autem Oscse; videtur
illis favere Prudentius in eodem hymno, dum asserit
Id Romanum Martyroiogium die prsedicta sic expo- Caesarauguslanis 18 martyribus aunuinerari debere
nil: /n eademeivitate sanctorum Caii, el Cremenlii, S. Viucentium, eo quod inde sanguineui duxerit:
aui secundo confesti, et in fide Christx perseverantes,
calicem secundo Quinad anliquumnumerumtrahenlur,
martyrii gustaverunt. Quod confessi, Vivaposl poenaespecimenpuella;
vel secundo laudis agone iilustrali dicunlur, ad id Morsquevincenti, cui sanguisliincest,
tendil, ut in primo certaminc defeccrint, sed facti Fonset lionoris.
 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON. 44«
W5
carcerem A.R.lOJl.
A.C.300. Toleti sancla Leocadia virgo et marlyr, qtisc jam flagellata in borrendum
detrusa ftterat: audito S. Eulaliae Emeritensis martyrio, in oralione signato
BIVARH COMMENTARIUS.
^_ Levitsesanclimartyris : '
Horum aujem sententiam omnino veram judtco, Cui clara virlute flagrans
ac plures defendunt, el inler Coronavincentidatur,etc.
ulpote quaro potiores verba
eos Heleca Caesaraugustanus episcopus, cujns
dedimus in superioribus, cum de S. Valerio episcopo Et in Capitula:.4desr, Domine, testis luisolemne xllud,
a suis atque famosissimumfestum , quod annuis recursibus
agereimis. Certe Oscenses id certa tradilione mortatium obtulibus prwsentatur; in quo hic Vincen-
majoribus accepta conservant, osienduntquedomum multa tius martyr luus, mirabiliter vincens, et solo (id est,
Eutychii, et Euolaeparentuiii S. Vincentii: etfonsen-
Hispanlaebreviaria diversarum hsec Ecclesiarum terra) probatus et pelago, nec terrenis suppliciis vin-
tiunl; inter quacSalniantinum habet: Quoniam citur, nec marinis gurgilibus compeditur, etc. Et in-
dis- ferius vocatur Prwdicalor luminis. Longum esset
iriumphum S. Vtncemti noiitim fidelium tradere
ponimus, dignum est ui et generis xpsius nobililas singula prosequi, quse sancii martyres de tanto
brevikr infimetur. Exslilil enim palre Eutychio pro- niariyre scripscrunt; de eis consule Baronium in
consulis notisstmus filius; annot. ad 2. Jauuarii, et Molanum ibidem : et prse-
genxlus, qui (uit AgrestiOsca urbe noscilur procreaia, cipue Rabani martyrnlo^ium , qui brevi epilogo
mater vero ejus Enola ex
etc. Huc accedit S. Vincentium ex eadem palria , agoues oiimes B. Vincenlii describit.
cognatumque fuisse S. Laurentii, luculenterqui tainen Oscensis 52. Toleti sancla Leocadia, etc. De ea omnium
fuit, ul suo loco probavimus. Id expresstl marlyrologiorum auctores , Beda , Usuardus, Ado,
M. Maximus in epigrammate de eodem Vincentio , Romanum, ac cseteri : Vasseus, Laurenlius de Pa-
quod hoc loco placuit subjungere. dilla, Mariana, Marieta, Villegas, Trugillus, Maldo-
ab coronam, _,
" natus, MarinscusSiculus. In Breviario Palentino his
Vinccntiegregiam referens agone verbis ejus acta recensenlur: Impiissimi Diockia-
Atqne Levitarum dutce Levila caput:
Sacradomusfirmsequsenomen adepta Column»(tfl nus et Maximianus imperat. crudelissimumDacianum
esldePiUiri) prwsidem, ad evilandammagis, quam ad gubernandam
Hoctibi victuropulviset umbra fuit. desiinaverttnt Dacianum prmsidem, qui posl multoruni
Maximede seplem celebrata in sede minislris. sanctorum cwdes, Totetunainurbem ingressus est; ubx
IIoc Prudentius dixit : reperil Deo dicalam virginem Leocadiamde nobilis-
simo genere exorlam; quw non diebus, neque noctibtis,
ExclamathicVincenlius,
Levila de trihu sacra, pervigili cura, ab oratione cessabat. Qui quidem Da-
Miuisteraltaris Dei, cianus , cum eam suis conspectibus prmsenlari prwce-
Septem ex columnislacteis. pissel, ita affatus est : Cur te tam levis, et vana ludit
circumvenio, ut de tam prmclaro genere nata , relin-
Et Nebrissensis ii.i exposuit, ul episcopus Caesarau- Qtterescwremonias deorum nostrorum , et nescio cui
gustse septem habuisset diaconos more apostolico, Chrislo te offeras servituram? Beala vero Leocadia re-
non aliter atque pro sede llierosolymilana ab apo- spondit:Nonme tua suasio a propositoChristi revocabil;
stolis olim iii«fituii tutidem leguniur Act. vi. lnter ndm illi me servituram clevovi.Non illusio verborum
septcm vero diaconos Caesaraugusianus Vineeniius
nam luorum, nec blandiinenia nalalium, quibus mesuadere
erat prior. (Nil iniuus de aliis episcopis credo, conaris, relrahent a servxtuleDomini meiJesu Christi,
et omnes archidiaconum habcbant, id est, superio- nos pretiososanguine suo redimens, magnam indidit
rera cxteris diaconis: unde de sancto Laurentio idera ?'«i
ibertqtem. Furens itaque Dacianus prmcepit eamtrudi
Prudeotius in hymno ait : Q in carcerem, arctissimis vinculis colligatam, donec ex-
Hic primuse septem viris, cogitarel, quibus pmnis vel lormenlis eam affligeret.
Qui slant ad aram proximi: Deinde profectus Elboram chilatem , multos sanctos
Levila sublimisgradu, sanguine fuso transmisil ad Dotniuum. Cumquein To-
Et caetciisprsestautior.) leluna urbe ad B. Leocadiamhorum [ama percurrisset,
cekbrala in Sede genibus in oratione posilis, in eodetnloco quo reclusa le-
Sic igilur ait : Maxime de septem nebalur, completaoratione, suumDominocommenduns
ministris, quod prius dixeral : Caput dulce Levi-
spirilummisiladcmlusn.In respons.6, spcciali notilise
tarum : niarlyrii S. Eulaliai tribuit, quod in leciionibus in
Martyrades votis, supplicibusquetuis. comiuuni de fama necis multorum inartyrum ad
Hincprodisrutilansfideispectandusin armis, aures Leocadiscadveniaute dixcrat. Consonant Sal-
Inde Valentino das documenta solo. mantiuum Breviarium et alia inulia diversarum Ec-
Inque lliberritanodas maxiniacoetu clcsiarum IJispauisc.Caeterum quod a Dexiro addiiur
Signa tui infractipectoris, et fidei. (Eatmus de hoc
tn superioribus.) de lapide duro, cui S. Leocadia pollice suo signum
Testis es, o Valerigenitor fortissime,tanti crucis molliter impressit, verissiinum esse ex hymno
Pectoris: bocsociopraelianonnc subis? ipsius, quem in Palentino Breviario legi, manifesle
Arcliilevitasacer, cuisecretaria cordi habelur; sic enim habet:
Sunl tibi, quseconslantagmina sacra doces.
Sanguiserat tuusille polensLaurentius,ignes Haeccumcorde puro
Slinguerede tonis artubus, ille potens. Deumintercessit :
Ille tibi documentadedit praeclaramicandi, r. In carcerisinuro
Ipseque dat aliis, eslis inarle pares. Pollicemimpressit.
Ille paril Romse,patriseparisipse coronam, Pollex sic iutravit
Patria utrique eadeiu,laurea, robur idem. In lapide duro,
Respicenos praesensslettalain veste minister. Quodcrucem signavit
Atquetuoscivesciviset ipse juva. In molli butyro.
Sic, Christe, conslgaa
Qnod autem Vincentius ex Caesaraugusla sanguinem Cordanostra dura :
iraxisse dicatur a Prudentio , non tollit, quin Oscse Ut te mente digna
nalus sit, dum tamen quispiam ex suis Csesaraugu- Sequamuret pura.
stanus fuerit. Multa de eodem S. Vincentio babentur In Breviario Toletano archiepiscopi Silicaei, parum
in Breviario S. Isidori, et inler csetera hymnus , mutatis verbis sic lego :
cujus iwlium : Pollexsic intravit
Adestmiraudapassio In praedurapetra,
447 FLAVII LUCU DEXTRI CIIRONICON. 448
A.C. 300. (pollice virgineo) durissimo carceris saxo, signo crucis, el ibidem rcliclo in hanc A.R.1051.
diem digitorum et crucis signo; impollulum in oratione spiritum Deo reddidit.
BIVARIICOMMENTARIUS.
Quod crucemsignavit . atque imminulionemsui nesciens, sanctitalis persistil
A
Ut in mollicera. in opere ? Da ergo nobis, ut per eam apud le pro volis
Exstat usque in hodiernam diem in antro carceris S. indulgentiam mereamur, qui nunc pro deticlis vella-
Leocadiae, prope altare ipsius virginis ad cornu crymas fundimus , vel gemilus exhibemus.Amen.
Hunc locuni sibi vendicit additio S. Braulionis ad
Evangelii in muro lapis ipse cruce ejus pollice si- Dextrnm ; nimirum aiino Domirit512, Toletani
gnatus, sub crate ferrea custoditus, quera anno Do- S. Leocadiwmarlyri ac civi, sacram wdemubi fidcles
mini 1621 Toleti existens veneratus sum : allare sepulta
autem ipsum ex marmore alabastrite construcium , jacet, :
erigu.nl qum secundadomus sacra est in ilta
tribus dislinclum historiis, totidem reprsesentat acta civitate , maximequefrequentatur. Ibi siquidem nou-
nulla Toletana concilia celebraia sunt.
martyrii S. Leocadise. In priori ad cornu Evangelii
sistiltir Daciano; in altera quse in medio aliaris est, DE SANCTIS EULALUS APPENDIX.
crudeliter a satellilibus flagellatur; in lertia qux ad Obitcr hoc loco de S. Eulalia Emeritensi menlio-
cornu epistolaevergit in carcere clausa, super nudain nem faciens Dexter, videtur in originali suo, debito
humum jacens, reddit spiritum. Quovideas eos om- lnco fusius de eadein , ac de ejus socia et convirgi-
nes deficere qtii sola carceris custodia credunt ma- nali S. Julia
ceratam fuisse S. Leocadiam , et iiullum aliud tor- codice nostro dixisse , deesse laiiien doleraus id in
menluin perlulisse. Sane hyinnus in honorem ejusdem nonensis. lllud; sicut et memnria S. EulalioeBarci-
virginis cani solitus in Breviario Gothico correpiam que (ernitur, quod profecto mirabile admodum in uira-
non solum eodem nomine, eadem
fuisse, id esi, verberibus csesam aflirmat; quera hic selate et eadeni
placet inserere : persecutione participaverint, sed
" simillims martyriorurn
Sanctissimae Leocadi» geueribus , paribusque mi-
raculis in raorte nobilitatse sint; ut non sii iniruin
Solemnefestumprodiit, nonnullos auctorum exiemornm eas confudisse-, ut
Quo vanalerraedespuens
Ad regua ccelitransiil. Equilinus, lib. i, cap. 54, fecisse convincitur, dum
Omnesvenite supplices, eam quae a presbytero Donato edocta 10 Decembris
Cordisrealum pandite: celebralur, Barcinonensera fuisse existimat: scd
Gaudendovotasolvite, falso et contra seipsum, nam ipse Equilinus ante 6
Deoquegrales reddite. soltira capita ejusdem libri, Eulalise Emeriiensis me-
Haecnamquevirgonobiiis minit, agens de sancla Leucadia : unde postmodiim
Exortaclaro germine : sui oblitus ulramque confudit. Et Eulalise quidera
ConfessaChristumIbrtiter
Pcenaslibcnter pertulit. Emeritensis acta luculenter sacro hyiiiuo cecinit
Corrnpiajussupraesidis Prudentius in Peristephann, qui in Breviario sancti
Uncisligaturferreis, Isidori reciiari solitus fuit in ipsius virginis festo : ad
Ut vinculorumpondere, epilonien redacla sic ea expressit Adoin Martyrologio:
Fides puellaecederet. Apud Etneritam Hispanimcivitalemnatale sancim Eu-
Illic per abstinentiam lalim virginis,qum cumesselannorum\ojussu Daciani
Cliristoplacerecogitans:
Laudumrependit gralias, prmsidis (lege Calpurniani, quem habent acta Da-
Precumquereferl victiinas. ciani, utrcor, ministri) plurima tormenta perpessa,
Sed moxut S. Eulalise novissimein equuleo suspenta, et exungulata, faculis
Mortemsacratamcomperit; Q ardenlibus ex uiroque latere appositis, hauslo igne spi-
In carceralivinculo, ritum reddidit; et, cernenlibusChrisiianis, ih tpecie
Ccelorefudil spirilum. columbwnivemcoslumpeliil. Cujus bealum corpus per
Nunc,virgosancia,qusesumus, triduum jussu prmsidis pependit in ligno : sed cui
El lacrymandoposciinus: httmana fuerint obsequia denegala , cmlestia fuerunt
Ut probranostradiluas,
Et votaChrisloperferas. munia concessa; nam nix desuper corpus puellm ad-
Tu nostracivisinctyta, spersit, ul quod ab uiraque parie appositusignis ardoris
Tu es patronaVernula: sui incendio conflagraverut, nivali candore cooperium
Aburbis hujus termiuo divina gratia dealbaret. Sicque a Christianisreverewer
Procul repelie taediura. ablata, el devo.ionedebita sub sacro atlari deposita
Nonhostisbir.prsevateat, miraculorum gloria iltustratur. llxc ille cx praedicto
Nonmorbus,aut penuria : Aurelio Prudeutio. Audi nunc , quaeso, quae Pru-
Hecedatomneooxium,
Et conferalurcommodum. dentius ipse de eadem martyre scribat iu hyuino ,
Sic viiarebus affluat, cujus iniliuin ;,
Ne cordaluxu sordeant: GerminenobilisEulalia,
Cunrlisquede criminibus Mentiset indolenobilior,
Doneturindulgentia. Emeritamsacra virgosuam,
Deo perennisgloria, Cujusab ubere progenitaest,
Et graiiarumcopia : Ossibusornat, amorecolit.
Quicunclavoluittempora,
Et regnat antessecula.Amcn. De marlyrio sic paulo infcrius :
" Necmoracarnificesgemini
Accedit dictis, quod de eadem virgine in Breviarioi Juncea pectoradilaceraut:
quoque Salmanlino asseritur, fremens Dacianusprm- Et latusungulavirgineum.
cepil miiitibus multis tormentis eam affligere : pro- Pulsal utrimque, et ad ossasecat
Eulalianutnerantenotas.
perans itaque Elboram, elc. , quibus ul minimum
innuitur , flagellis caesam fuisse. Sed quod rainirae Rurstim cum in equuleo posita, lampadibusque ad la-
ferro viiara fiiiierit, inde faclum est, ut in oflicio tera appositis exusta, rogo nihilominus circumdaia
eccleoiastico Gothici Breviarii perpetuo confessnr esset, subdit:
nunciipetur; unde in eadem oratfone dicitur: Gloriosa
facia esl virgo tua, Christe, Leocadia, qum consurgenti; Flammacrepansvolatin faciem,
aurorm comparata, putchra atque etecta ut sol, pro- Perque comasvegetata, caput
batur et luna; dum clariori rutilans lumine , et ut' Occupat,exsuperatqueapicem:
luna plena clarescit in confessione, et ut sol flayrans, Virgo cilumcupiensobilum,
Appelit,et bibit ore rogum,
44? FLAVIl LUCII DEXTRi CHRONICON. 450
BIVARII COMMENTARIUS.
Emicatindecolumbarepens, A accipiendum est, sed de equuleo, qui formam crucis
A
Martyrisos nive candidior gerebai; nam quod Quiricus el Romanum Marlyro-
Visarelinquere, et astra sequi; logium asserunt, Barcinonensem in cruce suspen-
Spiritushic erat Eulaliae, sam spirilum eraisisse; acta ejus quae tum in codice
Lacteolus,celer, inuocuus. veiustissimo monasterii Sancii Bernardi Tolelani
Eccenivemglacialisbiems
Ingerit, et tegit omne forum, legi, sub initio : In diebus illis Eulalia sancta Barci-
Membrategil simulKulaliae, nonensis civis, et incola, elc, tum in Breviario Pa-
Axejacenlia sub gelido, lentino exstant; apertis verbis habent, in equuleo
Palliolivicelinteoli. evectam efflasse auimam. Eraeriiensis quoque crux
Csetera, quod byranus ipse prsc omnibus sit, consul- luculenler expriraitur qualis fuerii, in quodam hymno
to prsetermitio. Breviarii Gothici, quem postea dabimus, ibi enim
Yernm totidem pene de Rarcinonensi Eulalia nar- dicitur :
ral Quiricus Toletauae sedis antistes S. lldelonsi Tunc in reciso stipite,
successor, in hymno, quem in ejus laudcm edidit, Duclisin allumbrachiis,
et Toletano inseruit breviario. Praefuit liic consilio Latus puella?caeditur,
Toletano imdecimo celebrato aera 715, id est, an- Nudaqueflammisuritur.
no Doin. 675. Ilymnus vero sic habet:
hicbonor Eulaliae: O.uaeprocul dubio forma equulei fuit. Quod vero Sal-
Fulget sepulcrimartyris manticum de Emerilensi dixit cx cruce coelos in
Quaesacrosignavitidem passionisstigmate.
Hucvocatadessecunctos,conveniloceurrere. _ motlum columbse penelrasse, acta ejus quae in prae-
Germinishujuspropago,vel calervaconfluens,"" 6B dicto Palentino .nsservantiir, id de equuleo dictum
BarcinonAugustasemper stirpe aucta nobili, asseveraut. Consule quse in hanc sentcntiam nota-
Civiumflorenscorona,plebs QJelisinelyta : vimus agenles de sancta Wilgeforte ad annum 158.
Yirginemvidetevestram,quamsii indexgloriae, Sed qunniam acta ipsa germana ac sincera baclenus
QuajBdeprobatalerret sicfnrentemjudicem; edila numquam vidimus, placuil in gratiam erudito-
Praedicanscrucishonorem,velsalulis indicem. rum ea in mediiim afferre , prout in Breviariis Pa-
Haeceuimcatomaiasistiiur pquuleo;
Caeditur,exungulatur,alque flammisuritur, lenlino, Salmautiuo, et Asturiccnsi asservantur.
Tenninumhaberelaudisinter ista nesciens. VITAS. EULALIJE EMERITENSIS.
Ambienscrucispatronuniin cruee suspendilur,
Corpusillicad honoremnix polorumprolegit: Passiosancimac beaiissimwEulaliwvirginis, quwfacla
Sic calore plenasanctopassionemsustulit. est in civitaieEmerita sub Calpurniano prmside, iv idus
Hujusex ore columbacuuisolulis ariubus, Decembris.In diebttsillis virgobealissimaEulalia saneii-
Prosililire per auras, seu volatupercito
Virginemvicisseclamansin supernissedibus. monialispuclla, patrem ItabuiiLiberiuniEmerilensisur-
Quaelimen Dei puellamgesiiens praecurrere, bis primarium. Cumessetannorum circiler tredecim,Deo
Lege jam morlis peractagaudiisattollimr, limoraia, menie el corpore casta, ac religione pudica,
Sicque risu rorat ora.corda niulcetflenlium. docebatura quodam Donato presbytero,ab ejus infanliw
Lucidafelix per orbemBarcinonailolleris, rudimentis, ut Christum fateretur. Qum dum annos
Qtise sinu pignus rctentas lam salubre, tam pium, adolescentimfuisset ingressa, fidem quam sancta devo-
Scilicetlanlibabendocnrporisconsorlium. tionc conceperat, animo forliore servabat. Jcjitur c«nt
0 beala sponsaClirisii,virgo clementissima,
Suscipejam siuguloruinvota, vel suspiria; ( B. Eulatia civis et incola provincimLusitanim, in fini-
Q
PoslulansChrislumprecalu, quogemenlesaudiat. bus provincimBwticw, ulira Emerilam, milliario fere
Solve quodlaedet,quodarguil niorlisad perniciem, 58, in villa qum dicitur Pronciano, cum confessore
Pestilensmorbusrecedal, inucrohoslissubrual: Fetice, et atiis sodalibus Deum timentibus moraretur,
Vilasil tranquiltaeunctis,sinl quieta tempora. et in Dei laudibus permanerel; Calpurnianus ingressus
Noniniquisserviamusinenle faetionibus, est Emeritam civitalem persequens Christianos. Cum-
Non caro jugum rebellis suaveChristi renual;
Sed Christicalorisomnessanrtitate futgeant. que nuntialum essel B. Eulalim, venisse nuntios cum
Civibusoccurre civis.elsatutem porrige, veliiculo publico , qui eam ad Emeritam ducerenl, et
Esto sic patronanobisin relatu graliae, cura parentis laterei domi, virgo tamen animosa nocte
Sicut es viciuacoelisad favoremglorise. consurgens, prolinusque xn velocitate vehiculi, tmta
el
Iuter baecadmixtusipsecouquaBril Quiricus, progreaiens, loto animo ad martyrium properabat.
Qui tui locum sepulcriregulismonaslicis, Prmstabat et comitatumJulia convirqinalis ejus, et cum
Ad honoremcousecravit sempiterniNuminis. iter facerent dixit ei B. F.ulalia : Notum sit libi, do-
Utmei poslvinclacarnis sis memorin aelbera: mina soror, quia novissima vado, sed prior patiar.
Et minusquodhic peregi, tu valenler supileas,
Haectibi perlata votavelcamenaconsecrans. Cum autem GolonimEmeritensium urbi appropinquas-
GloriaVatri Natoquesemper et Paraclito, sent, B. Eulalim obviavitqnidam Judmus, et dixil ei :
L.ius, polestas, alque virlus, graliarumcopia, Vttde, thurifica, ut vivere possis. Cui sancla virgo re-
QuemDeumcunctafatentur saeculorum saecula. spondit : Augeal tibi Dominus annos, nam ego mori
Amen. pro Christo desidero. Deinde ad passionem ducta sic
Vide, quaeso,lector, quam similes gemmns sol ju- Calpurnianum prmsidemurbis Emeritensisallocula est.
slitisein marinostro genuii, utsolacivitate, et paren- D . Quid ingrederis urbem, inimice Dei excelse? Quid per-
libus, ac passionis die differrcvidcantur. Neque vero) sequerisChristianos, et niteris perdere virginem Dei ?
eo ctiam differrequis putet, quod Barcinouensis ini Dominus me docei in verilate sua , nec auferes a me
cruce, Eineritensisautcmin equuleoiutercmptadica- castilatem meam, quia non seduces adolescentiam
tur: nara de Emerilensi similiter legimus in oralionee meam. Calpurnianus prmtes dixil: 0 infanluta, anie-
qtiadam Breviarii Goiliici,quoesic habet: DomineJesuu auam crescas florem mtatis tum perdere qumris. Eu-
Christe,qui beatissimmvirginis tuw Eulalim eorpuscu- lalia B. respondit: Ego annorum circiter sun trede-
tum in cruce pendens suprema aspersione veslisti, utl cim; pulasne infanliam tneam tuo posse terrore tur-
ei candor virginem, et refrigerium indueret marlyrem. i. bari? Snfficitmihi hmc transitoria vita; et quia ler-
Itidemque asserunt acia ejusdem beatissimae virgi- renm vilwblandimenlisnon dekctor, alteram fuiuram
uis, quse in ejus fe«lo in fireviario Salmanlino re- bealam exspectovitam, qita bealiordono divinitatis effi-
censenlur, nam habenl: Post limc vero B. Eulaliaa ciar. Calpurnianusprmses dixit: Isla te vanilas misere
diversis generibus tormentorum macerala, pendens in n non seducat; accede et sacrifica diis secundum prw-
cruce super his omnibus gloriabaiur, etc. Sed vero 0 ceptum imperiak, quo possis tormenla evadere, et ho-
mibi cerlum habeo, quod ciim ulraque in crucc :e norari, et sponsumatDttetn promereri. B. Eutalia re-
suspcnsa dicilur, non de cruce rigorose imellccta ta spondit: Habeo sponsum dxvilemimmortalem Chri-
451 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. 452
A.C. 300. Sunt qui dicant, nunc allatas ex Perside in urbem Hispanise BaeticaeCordubam, A.R.1051.
Patriciam appellalam, reliquias sanctorum Pafraense et sociorum ejus, qui "iir
Perside passi suht.
Sancti Christi marlyres Vincentius, Sabina et Christeta ejus sorores, qui nati in
BIVARII COMMENTARIUS.
slum, qui te tuosque perdet, et palrem tuum diabolum, A QuamChristusinter marlyres
qui dicitur Salanas. tunc misit prmses, ut in carcerem Castosacravitsanguine.
mitierelur. Prtus tamen jussit eam vocari ad se, et Quaeclausaduris poslibus,
blandis verbis ac deceptoriis persuadere volensdicebat: Interque fortes cardines;
Somnicibiquenescia,
Considera infantiam tuam , aspice lemetipsam, mise- Christocanebatpervigil.
rere tui: vade, thurifica, ul vivere possis. B. vero Eu- Cuslostremeudinuminis
latia fide plena, virtute firma, usque ad finem mortis Lucemslupet in vinculis:
operari nori limens, ita respondit: Chrisliana sum, non In cacerisanguslia,
Mentisbeatsegaudia.
facio. Tunc Calpurnianus turbido furore succensus, Judex furore turbidus.
putans pudicam virginem more infanlium a tergo cor- Surgit cruentis faucibus:
poris emendari, jubel per officium curatoris eam calo- Et increpal noctismoram,
tjiari. Cui B. Eulalia dixit : Corptts meum habes in Sanciamdaturus hosliam.
potestate, auimam vero meam in potestale habere non Laetoqueprimoverbere
polestnisi sotus Deus. Cumquecatomaretur corpxisejus Clirislipuella caeditur:
Sed consecrare pernegat
delicalum ac sanctum,illutm cmdisverbera wquoanimo
sttstinebat; confidensqnein magna gloria Dei, constan- Libamen aris inipitim.
ter el fortitet maledicebatregethCmsaremcum diis suis. Tuncin reciso slipite
Domini B. Eutaliam. Ductisin allumbrachiis
Angeti vero protegebanl Cumque Latus puellaecsditur:
hmc prmsesaudissct, et de sententia danda puellw mo- Kudaqueflammisuritur.
ram facerel, Eulalia virgo perseverans in eonstanlia , R Victorrecedit spiritus,
audacter plena fi.de,et libera voce, ita ut omnesaudi- " Corpusrelinquenspailidum:
rent, dixit: Calpurniane, da senlenliam; regibus enim Quodlege mortis perditum,
tuis, ac diis eorum, eaqum smpinsclixi, repeto, et ma- Perducat ad vitamDeus.
kdixi, et maledico. Ilis verbis audilis B. virginis, Gloria, etc.
exacerbalus vehementer et accensus Calpurnianus fu- 55. Sunl qui dicant, etc. Nonnulli quos Ambro-
rore nimio, jussit sibi sequenti die uplari iribunal in sius Morales refert lib. ix, cap. 48, existimarunt
foro. Tum prmcepil ex senteniia B. virginem cruciari, SS. Pafmenam, Heliinenam, et Chrysolilum pres-
et primo jussil eam cmdi cum fuslibus madefactis , el byteros, Luliumque ct Mutium diaconos Cordubse
manimillas ejus candente oleo perfundi, et ipsam in in Hispania martyrio coronatos fuisse; manifeste
calcemvivam demergi, et aquctm desuper fundi, el li- tamen deceplos acta ipsa convincunt, quse simul
qualum ptumbum in olla super eam poni. Ad ultimum •cum actisSS. Abdon, et Senen Peisarum, el prse-
vero Calpurnianus videns se victum, el confusum,jubet cipue sancti Lnurenlii martyris exstant apud Su-
B. Eutaliam exlra civilalem duci, et in equnleo sus- rium lomo IV, die 10 Augusti, ubi in Perside passi
pendi et exungulari, et circa latera ejus lampades «r- leguntur sub Decio imperatore ante S. Laurentium.
dettles applicari, et vivam flammis cremari. Post hmc Habent Persae suam Cordubam, sive Corduenain ;
vero B. Eulalia diversis generibus lormenlorum mace- quam Equilinus lib. iv, cap. 79, corrupte Cordulam
rala, pendens in cruce super his omnibus gloriabalur, nunciipat. Asseril tamen Dexler illinc in Cordubam
commemoransseipsam, in quibus se ab infanlia vrm- nostram his diebus rcliquias delatas a uonnullis
paraverat, omnibusetiam audientibusse dicebat: Credi affnmari : quod si verum est, id effectum credi-
oporlet unum et verum Dcum, Patrem cmlestem, el C derim, quod aliqui Cordubenses Hispani (railites
Jesum Chrislum Filium ejus omnipotenlem, cutn Spi- forsan) e Perside sanclornm marlyrum corpora in
ritu sancto adorandum, qui esl benedictus in smcula. patriam adducere curarint: sive e converso acci-
Sicque beata et gloriosa in suo fine festinans ad Domi- derii, quod Persae ipsi Cordubenses cum reliquiis
num, quo ceierius irel properabat. Ergo flamma ignis in Hispauiam demigrarint, et Cordubam versus
de utraque parte apposiia , aperto ore suo vim rapuit, jampridem ab ipsis ;edificalam iter direxerint. Sane
et auxil incendium; quo facto ex ore ejus in specie co- Persas olira in Ilispaniam pervenisse cum suis co-
lumbm, in conspectu omnium sanctm marlyris spirilus loniis, Plinius lib. m, cap. 1, ex M. Varrone re-
migruvit ad Dominum. Deest nivis miraculum, de ferl.
quo jam diximus, el martyrium sanctsc Juliae virginis Hoc loco in Dextro excuso erat S. Firmi metno-
sociae ipsius. Ubi tamen quod asserit, jussam fuisse ria, cujus inilium, Mellaria urbe Hispanim, etc,
catomari, nihil est aliud, quam quod iu humeris al- quam exclusimns ab hnc loco, quod paulo superius
terius levata, more puerorura in naiibus vapulabat: anno 500, iisdem verbis scripta sil, et hic, ab alio
nam xRrujxaSovidera est quod in humeris aliquid sciolo iteraia.
imponere, ut recte Baronius notavit in Martyrologii 54. Sancti Christi martyres, etc. Non semel anno-
nolis ad diem 15 Junii, litt. b, cx Suida, Hippocrate latum reliquimus Cllioram, seu Eboram Carpetanise
et Josepho, et manifesle innuitur ex illis verbis eam urbera esse quam nunc Talavera nunciipamus;
actorum qnsc modo recensuinius, Putans pudicam qua de re non modica inter Quebedum et Resen-
virginem more infantium a lergo corporis emendari, et dium fuit controversia, quse in Hispania illustris
mox subditur : Jubet eam catomari, et in idem re- ,n exslal. Hanc ipsam adversus Marianam suscilavit
cidit, quod de Eulalia Barcinonensi dicilur in hymno " Maniuanus, sed immerito, et cupidine potius con-
praefato, Hmc etenim catomata sistitur equuleo. Sic el iradiceudi, quam amore veritatis ductus. Cerle
sanctus Vitus puer, apud Adonem et Bedam lcgitur Eburam quamdam in Carpetania fuisse, tam mani-
more puerorum catomis cacsus , et similiter sancta feste testimonio Livii convincitur, ut caecuiirein me-
Rarida et alii. Sed do libi alterum Eulatiae Emeri- ridie videatur, qui id non videt. Nam libro XLagens
teiisis virgiuis hymnum, qui in Breviario sancli Isi- de bello Q. Fulvii Flacci ctim Celliberis, inquit:
dori cani consuevit. Principio veris exercilum in Carpetaniam duxil, et
castra locavitad oppidum Eburam, modico prmsidio
LaudesbeatasEulaliae in urbe posilo. Paucis post diebusCeltiberi, e:c Porio
Puro canamuspectore: constat ex actisSS. manyres Vincentium et sorores
455 FLAVU LUCll DEXTRI CHRONICON, 45i
A.C.500. Eborensi oppido Carpelani.e, Abulse passi gloriosissimo martyrii genere de hoste A.R.105'1.
triumpbarunl.
BIVARII COMMENTARIUS.
Elborae natos esse, inibique a Daciano captos : inde A l slanles, et velut impressio cujutlibet \metaili fit in
vero fugam Abulam usque arripuisse, ubi et inter- cera, ilasigillum pedis itle demonstravit: quod pro-
empti sunt. Quod autem Elbora illa non sint in digium usque hodie sic habetur. Territi lanto miraculo
Lusitania, sed inter Toletum et Abulam (quo loci milites inquiunt: Nihil lctle fecerunl ctiltores deorum
Talaver.i est) satis probat iter ipsum, quod Dacianus nostrorum. Pro qua re eum domi custodiendum a Da-
et martyres confecerunt. Dicitur enim in actis Da- ciano petunt, quo concesso, iriduo multi per prmdi-
cianus Toleti in vinculis colligasse Leocadiam, et cationem ejus animas suas Domino reddiderunt.
inde Elborain profectus fuisse, ac tandem Abulam Tunc dum germanm ejus Sabina et Christeta cellam
pervenisse. ld quod de sancto Vincentio el soro- vinculorum ejus ingrcssw, lales cum gemilu dabant
ribus pariter asserilur. Quod si quis dixerit, Dacia- voces: Cui nos perituras relinquis ? Quis pulas erit
num Toleto Lusitanise Elboram peliisse, et inde noster Dominus? aut quis virginitatem nostram tue-
Abutam, dislortum valde iter confecisse asseret; bitur ? Paulisper (germane) pacata aure audi lamen-
obstamque anti<|tia_ memoriae, nam hodieque per- tabilem suqgestionem nostram simulque fugam arri-
severat via, magna veneratione habita, qua sancli piamus ; ul si fugientes a persecutortbus prwoccupali
marlyres Abulam ingressi sunl: hccc vero versus fuerimus, simul ueo animas tradamus : si aulem eva-
Talaveram ct Toletuin est in saltu ilto quo Carpe- serimus, quantum lecunx cum pudore longam duxe-
tania a Bastetanis populis secernebatur. At si ab rimus vitam, lantum a Deo nobis cnmulabilur san-
Elbora Lusitanise venirent, nequaquam eam viam ctitas. Viclus Vincentiusgemilibus germanarum, ipse
conficero poiuissent. Huc accedit, Talaverae existere, el sorores pariler fugam accipientes Abulam confu-
et magna baberi veneratione lapidem, qui a S. Vin- jr> giunt; quos persecutorss assequunlur, et in dicla urbe
eentio calcatus, sacrorum pedum ad contaciuin reperios, crudeliter verberibus afflixerunt: ac sursum
mollis factus, imaginem expressit et relinet: ut in et deorsum in equuleo extensos, tandem fustibus el
vita eorumdem legilur. Sed coiitendit Resendius lapidibus cerebris excussis, martyrium consummarunt,
alterum similem Eburse in Lusitania pari honnre ibiqttesepulli sunt circa annum 506. Sed posiea re-
haberi; mihi vero contentionis gratia id dicttim scu griante in Hispania rege Fernando Magno, eorum
etiam factum videlur: el cbntentioni ipsum ces- corpora translata sunt ( ul plurimorum teslatur asser-
surum crederem, si datum esset ipsi prscsens Dex- tio) videlicet corpus sancli Vincentii in Legionem,
tri testimonium intueji, quo tota quaeslio praesens sanctm Sabinw in Palenliatn,\ el S. Christelw in
dirimitur. S. Petrum de Arlanza, sub mra 1097. Non integra
Quod ad sanctos ipsos spectat, celeberrimi toto corpora ipsorum translata fuisse credeuda sunt, sed
orbe sunt, utpote quorum vicloria ab oranibus ce- bona eoruni pars, cuin adbuc Abulse eorumdeni
lebratur. Usuardus die 27 Oclobris sic inqttit : ln sacrse exuvisc in veneratione magna sint.
llispaniis civtbite A6u(a, passio sanclorum Vincentii Porro translationi huic fldem lacit ejusmodi in-
Sabinm et Christetm,qui priino adeo in equuleo sunt scriptio marmori insculpta, quae in muro Claustri
extensi, ut omnescompages membrorum eorum laxa- Ecclesiae S. Isidori Leginnensis inlegra perseverat,
rentur. Deinde capita eorum tapidibus superposita illiusque temporis eloeutinnein barbaram redolet:
xisquead excussionemcerebrivalidis vectibussunt con- ut Hanc cgomet legi auuo Domini 16_U ,
tnsa, atque ita martyrium compleverunt, agente prw- quam cerliis aulam S. Joannis Baptistw olim
side Daciano.Pro validis vectibuslegendum arbitror, fuil tutea, quam nuper excelkntissihius Ferdinandus
validis ictibus, acta enim non vectibus, sed fustibiis G < el Sancia regina wttificaverunl tapideam. Tttnc ab
proferunt maityrum capita fuisse contusa. Usuardi urbe Hispali adduxcrunt ibi corpus sancti Jsidori
verba relineut Ado, Reda, el Romanum Martyro- episcopi, in dedicalione templi hujus, die 12 kal. Ja-
logium ; de iisdem agunt omnes Hispanicarum re- nuarii, mra 1101. Deinde in mra 1105, (i idus Maii
rum scriptores, Vasseus, Marinseus, Morales, Ma- udduxerunt ibi de urbe Abila, corpus S. Vincentii'fra-
riana, Mariela, Villegas, Trugillus, etc, et Equi- tris S. Sabinm et Christetm.
114. S. Braulio ad aunutn Domini
' linus lib. ix, cap.Dextro. Quiescitvero corpus S. Vincentii (bona ex parte,
514, hsec addit Abulw templum etiam eri- ut dixi) in arcula argcntea super altare majus ejus-
gitur sacris martyribus Vincentio, Sabinm ei Chri- dem ecclcsise cum hac inscripiione :
stetm,in locoubi patiuntur. Scd demus acta germatia ArculasanctorummicathaecIionoreduorum:
ipsoruni, prout in Brcviariis Palentino, et in co- iEra millenaseptena sub nonagena.
dice ms. vetustissimo bibliothecse S. Bernardi Tole-
lani exstanl sub uum. 72. Erat olim simul cuin sancto Vincentio bona pars
In diebus iltis, dum per multas civitales magnas iiiaiidiliuUcS. Joannis Baptistae, quapropter in ho-
cmdes sanctorum Dacianus impius tyrannus perpe- nore duorum sauclorum arca micare dicebatur : sed
trasset, veniens Elboram, ofjicium oinne prmmonet> ea postmodum inde ad devotionem popflli extracla
suum, ut quoscuntqueinvenissetChrislianos, suo con- in sacrario asservatur. Astipulalur his omnibus Mo-
speclux prmsentarentur. Statim adolescentem nomine: rales lib. x, c. 12. Porro iu gratiam eruditorum sub-
Vincenlium,cujus merilum nomen comilabalur suum, jungerc placet bymnum, qui de bis martyribus ex-
comprehensumejus conspeclui sistunt. Quem videns: p. stat in Breviario Mozarabi S. Isidori.
Dacianus, btandiendo eum decipere desiderans, ait : In
Cujus seclmes? Vincentius, cujus jam spiriius cmlo, festosanclorummarlyrum rincentii, Sabinm,et Chri-
kwrebal, respondit: Christum colo, ex cujus nomine sietmhymnus.
Christianus vocor. bacianus dixit : Indulgeo jttven- Huc vos gratificeplebspia convocat
tuti lum, quod nondum ad solidum prudentim robur Virtutum Dominus,testiumalria
Conferre dapibusvota calentia,
veneris : lamen consilium tibi erit, si me quasi patrem1 Coelorumlocet in inliina.
tuum audieris, et diis sacrificaveris. Vincentiusdixit : Juncti martyrihusjungitugaudia,
Solido inlelleclu carent, qui relicto Deo vivo, lapidesl Vincentilencal muneravox pia4:
el ligna colunt. His et hujusmodi responsionibns Da- Sabinareciuatcoelicaliltera,
cianus furqre repletus dixit : Aut sacrificet deo Jovi, Christetabona et liera.
aut diversis pmnis addiclus morte lurpissima coitdem-[ Hi mundimisera, lucra per ardua,
nelur. Cumque duceretur, ut deo Jovi sacrificarel,> Spreverunfhominumvafradolentia.
Ceduntpuniceacolla per oninia,
subilo lapis, qui planlm ejus subjucebat, diviniluss Rex Christe,libi laurea.
ita moltitus est, ut pulverem esse crediderint circtm- Simplex,ac Trinitaste Deusunius
455 FLAVlt LUCII DEXTRl CHRONtCON. 4M6
A.C. 300. Albse prope Accim in Hispania Bxtica sancii Chrisli marlyres, Apollo, Isacius , A.R.1051.
Crotaionque eorum socius gtoriosus.
Bracarse in Lusitania sanctus Silvestcr pro Christo passus.
Cordubae in Baetica sanclus Secundinus marlyr, et civis Cordubensis, qui sub Dio-
geniano judice, per cerlaminum agilaliones, superataque judicis saevitia, et
multis cruciatibus forliter toleratis, palmam raartyrii reportavii.
BIVARII COMMENTARIUS.
horumut audias,
Rogamus,precibuscordacalentia ,A mano, cujushsec sunt verba, die 27 Junii: Cordubm
Quteipsi petimus, sanclorum marlyrum Zoilli et aliorumdecemet novem.
Immense,bene proroga, Quo die Galesinus, Cordubm,ait, in Hispania sanci
Sit, trinaDeitas, sit libi gloria, Zoilli martyris et sociorum 19, qui Diocktiano impe-
Qui unus retinens omnia judicas raiore prmclaris pro pietate dimicationibus, insigniter
Large coniinuaperpetimsaeculaAmen. nobilitaticoronantur. Simili i habet Equilinus, lib. vi.
Sed ultra bona prosperas.
cap. 16. Porro s.incii Zoilli egregia facinora ct
55. Albmprope Accim, etc. Erat qnidem Alba mu- tormenia pro Christo quse pcrpessus est recitantur
nicipiuin, Albense Urgabouense dictum, quo loci in Breviariis Cordubensi, Palentino, Salmanluio, et
nunc Arjona est, quas ab Urgabona nomen accepit: aliis ; habelque ea Maricta de Sanctis Hispan. i p.
inter Acciianuin et Giennensem urbes (id est inter lib. n; Flos Sanctnrum Alphonsi de Villegas, Basi-
Guadix cl Jaen). Ita Morales in Antiquit. verbo lius Sanctorus, Thesaurus Concion.; et novissime
Mentesa, fol. 74, affirmans adhuc exstare Albse sive Roa, lib. de Sanctis Cordubensibus : ut interim Mo-
Arjonse lapidi insculpta inscriptione hac in honorem ralem, Vasseum, Lucium Marinaeumct alios prse-
lladriani impcratoris: Imp. Cmsari.divi Trajani Par- termittam. Insuper Breviarium Toletanum S. Isidori
thid. filio : divi Nervm nepoti : Trajano. Hadriano. hunc recilat in ejus fesio hymnum, ex diversis Pru-
Auguslo. ponlifici maximo trib.D.pot. xiv. PP. muni- denlii centonibus compositum, hymni in laudera 18
cipium Mbense, Vrgabonense, D. mai tyrum Csesaraugustanorum facti, uti ex numeris
Porro sanctorum martyrum Apollinis, lsacii et ad marginem aunotatis videre est.
Croiatis festam diem agit Romanum Martyrologium
ad 21 Apirilis, sub his verbis : Item SS. mdrlyrum 1B In festo sancti Zoilli martyris hymnus.
sub Dioclelianopassi
Apollirits, Isacii, et Crotatis, quiGracci
sunt. Eorumdem meminere in Menologio, Ex vers. 4:
cujus verba sunl: Eodem die certamensanctorum mar- Martyrisgesta, Zoilliquecorona
OhviamChristoproperanteribit:
tyrum Apollo, Isacii, et Crotatis, fame et ense con-
Civilasquoquepretinsa portans
summalorum, sub Diocletianointperaiqre,stib quomi- Donavictoris.
litabani; sed Dextro soli urbis suse tioiitia debetur.
56. Bracarm, etc. In Lusitano Manyrologio Co- Ex vers. 24:
nimbricsc cxcuso anno Domini 1591, exstat merao- Hoccoluntcivesvelut ipsa membra
in
ria sancti Silvesiri martyris territorio Bracarensi Cespesincludatsuus, et palerno
sub Diocletiano coronaii, ad diem 14 Aprilis. Ejus Servet amplectenslumulo,beati
corpus translatum cst in Ecclesiam Compostellauam Ex vers. 26: Martyrisossa.
anno 110-, a Didaco primo ejtis sedis archiepiscopo,
ut produnt Annales Compostellani. Noster, et nnslra prius in palseslra,
57. Cordubm,etc. Sancli Secundini Cordubacpassi Arle virtutum,lideiqueolivo
meminere Usuardus, et Roniauum Marlyrologiumad Cnctus,horrendumdidicitdomare
Viribusbostem.
diein 21 Maii. Vasaeusalfirmal in perseciitione Dio- Ex vers.
cletiani occisum. Acta ejus ex Cordubensi antiqiio 29;
Breviario affert Roa in Sanctis Cordubcnsibus. Ho- Marlyrumnulti, remanentevita,
rnm initium : Quo lempore Dioclelianusinfensissime .U Contigitterris babilarenostris :
Ecclesiam el Hispaniam persequebatur, etc. Summa Soluslu niorii propriaesuperstes
eorum est, Secuiidiniiiu a judice compreheusum, Vivisin orbe.
varia cum eoiniisse colloquia, atque disputationes, Ex vers. 15:
qtiihus falsam deorura redarguii, el veri Dei ma- Solusoccurrens,numerosiores
jestaiem monstravil: judicem inde mille viis a fide AclusvirlutumDominoparasti;
Soluspraedivespietate, molta
Cbrisli militem ejus retrabere tentusse; sive polli-
citationibus alliciendo, sive terroribus minitando, Luce frueris.
ac demum cum videret se verba frustra veniis ja- Ex vers. 19:
ctare, gravmsimis illum tentasse suppliciis, et nior- Patriam credas, marlyriscoronis
lein ipsani atrociter iutulisse. Feslum quoianuis ce- Debitamsacris,chorusundesurgens
lebratsui martyris Cordubcnsis Ecclesia, ipso die, Tendit in ccelum,niveaetogatus
id est, vigesimo primo Maii.et Concliensis, aliseque Nobifiiatis.
anic Romani Breviarii reformaiionem celebiabant. Ex vers. 20:
Porro de Diogeniano sub cujus dominio passus di- Inde, Zoille,tua palmanata est,
citur, habelur etiara ineniio in aciis SS. Justsc ct Clerushinctantumpeperit triumphum:
Rufin.c : erat cnim Baeticaesub Diocletiano prseses. Hicsacerdotumdomtisinfulata
Meminitsancti Secundini summa cum laude sanclus Celebratvotum.
Eulogiiis in Memoriali Sanciorum libron, aguntque 58. Gloria, etc. Correxi eum aliqnibus locis ad
de eodem Morales lib. x, c. 25; Mariana*.Iib n, _ Prudemii collalum exemplaria. Inter alia qux san-
cap. 28; Villcgas et cseteri, et Equilinus, lib. m, O ctus Zoillus fortiter tormenla perpessus est, illud
cap. 150, n. 145. fnit quod in exiremo dorsi csesa porta,
Sub prsefato judice Diogeniano, uti tempornm renesinsigne, illiuset ilia crudeli- tortor extraxit, et nilii-
ratio convincit, glorioso marlyrio Cordubae coro- lominus aliquamdin vivus in Dei laudilius perseve-
nali fuere viginti Christi martyres, qunrum prseci- ravit. Qnapropier id qnod de S. Engraiia Pruden-
puus sanctus Zoillus juvenis iuisse dignosciiur. Mc- tius cecinerat, Marlyrum uulli remanentevita, elc,
iiiinerunt eoruiiidem auctores omnium Martyrolo- in prsefato bymno merito dc Zoillo (jiioque canitur.
giorum, Beda, Usuardus, Ado et reliqui, cum Ro- Non deest, qui cum vclit confundere cum Acisclo
457 FLAVTILUCII DEXTRI CHRONtCON. 458
A. C. 300. Nertobrigse inCelliberia sanctorum marlyrum Synesii, et Tlieopompi. Nec desunt A. R. 1051.
qui putent hos duarum civitatum Hispaniae episcopos fuisse, quamvis non
declarent qusenam illae fuerint.
Alexandriae sancia Catherina virgo et marlyr sub Maximino Auguslo, superatis 40
phiiosophis, praemissa Augusta, Porphyrioque duce cum exercitu patitur.
In lerritorio Bracarensi S. Susanna virgo et martyr, pro fide passa; soror S.Victoris
martyris catechumeni.
BIVARII COMMENTARIUS.

comite sanctae Victoriae Cordubcnsis, uti fecit Ju- ktheopompus episcopus ad fanum edttclns simulacra
lianus in Chronico ad annum Domini 150, qui tamen adorare nottiisset, missus est in clibanum ignis, in
mulio ante, eo scilicet anno, pro Cbristo martyrium. quo die et nocte illmsus permansit. Nocte rero incle
subierant. exiens, luce cwlestiprmvia,adpalaliumjudicisdevenit;
Quid autem in causa fuerit, ut Dexler tanti mar- omnibusquejumtis reseraiis divinilus usque ad lecturn
lyris et sociorum ejus in Chronico non meminerit suum accessit, sequeviventem proiestans ad clibanum
(nisi defeclus codicis, et amamiensis lapsus notan- rediit : in cujus medio mane psallens, el omnino in-
dus sit, quod facile crediderim ) illud occurrit, ustus reperlus est. Quod dum judex magim ipsius
sanclum Zoillum multos annos in sepulcro ignobili adscriberel, ut experiretur, canem in furnum mitti
peregrinorum a paganis ejectum latuisse, quousque fecit, qtii subito incensus est. Post hmc Theopompus
lemporibus Sisebuti Gothorum regis, Venerabili epi- diebus 22 in carcere sine ullo cibo detinetur, sed a
scopo ejusdem civilatis, nomine Agapilo, ex divina Domino confortatus vttlluhilari inde producitur. Tunc
revelatione manifestaium, et ab eodem reperlum, at- jussujudicis oculus sibi dexter effoditur; sedipso ad
que honore condecenticollocatum est. Qusc sunt verba carcerem redeunte, sibf a Domino restiluittir. Quod
Adonis et Equilini. Narrat eara rein latius Marinxus dum ille ilerum magicis arlibus deputarel, accersito
lib. v de rebus llispanise memorabilibus, quem Su- ad se quodam Mgyptio maximo mago, Theona no-
rius transcripsit tomo 7. Conseniit Gaiesinus cit. mine, induxil eum ad episcopum suis prmsligiis occi-
loco. De Ecclesia vero S. Zoilli ab Agapito erccta, dendum, voluit lamen primo arlem ejtts videre. Qui
scribit S. Eutogius in Meraoriali Sanclorum Iib. n, taurum ferocissimumad se duclum, dum in aure ipsius
cap. 6, quem ibi functum munere clericatus refert •- aliqua verba dixisset, subito in duas partes discerpsit,
Albarus in ejus Vita. Non igitur mirum si Dexter' qum in lance ponderatm mqualilerpensaverunl. Tune
ejus martyris non habuit notitiam; quamquam illud magus Theopompo obiulit spirulas farinales artis ma-
scrupulum ingerat, quod Prudentius Dexlro cosevus gicm, et venenumin calice dwmoniis ptenum. Et cum
sancti Zoilli memiuit in supradicto hymno. Cscte- ilte hmc omnia sine Iwsionegustasset, magus converii-
rum (ieri nihilominus potuit ut adlmc martyr late- ttir, el cum eo carceri iraditus, ab eodem bapiizatur,
ret Dextrura, si ejusmodi hyninum non legit, quod nomenquesibi Synesius imponitur. Inde sanctus edu-
non est improbabile, quandoquidem cum de aliis ctus, et in terram supinus extensus, atque ad stipiies
Prudenlii libris egerit in hoc Chronico, hymnorum ligatus, lapis magnus, vix ab oclo viris porlatus ventri
tamen non meminit. Deniquc anno 1070, Fernandus ejus superponitur : sed elevatus tapis a se ipso, uttra
Comezius, comes de Carrion, transtulit corpus S. quindecim cubitos prositivit. Dehincin eminenli sus-
Zoilli ad urbem suara, ibiqne sub ejus nomiue aedi- pensus pedibus, capiie deorsum, saxoque ingenti ad
(icavit notissimum Reuedictinorum coenobium : nec ejus cervicem alligato; fune quoque quo ienebatur
oraittam dicere R. P. Fr. Ildephonsiira Truxillum prmciso, ut raplim tractus ad terram dirumperetur,
nunc generalem procuratorem in urbe, socium et sine ulla tmsione in pedibus sletit. Novissime auieik
amicum charissimum, eleganti slylo bis millibus decollalus est. Synesius vero in defossoterrm positus
octonariis Hispani carminis gesia S" marlyris ceci- humoqueoperlus, equis superinducfis ut calcibus ter-
nisse, aliquando in lucem edendis. ram premerent, migravit ad Christum. Quorum cor- •
59. Nerlobrxgm,etc. Duas hujus nominis urbes pora Nertobrigmin eodemtumulo seputta sunt 10 kal.
olim in Hispania fuisse testis est Ptolomscus; alte- Junii.
ram quidem in Turditanis popnlis Baeiicse, quam (_\ Non defuere qui tempore Dextri affirmarint, Sy-
nunc Fregenal dici ex lapide inibi exislente, cum nesium quoque episcopum fuisse; quod si ita esset,
inscriptione NERTOB.probat Morales in Antiqiiit., necessum est, ut non simul occiderentur, sed Sy-
verbo Beiuria, fol. 100; alteram in Celliberia,cnjtis nesius aliquo tempore superviverei, cl quod tandem
meminit Appianus; de qua Dextro sermoest, et Nertobrigie quoque occisus fuerii.
haec quidem in eo loco sita fuit, ubi nunc Almunta 60. Alexandriw, etc Quicquid hoc loco de S. Ca-
videtur, uti auctor Dictionarii Geograpbici asseve- therina Dexter scribit, in actis ejus a Metaphrasle
rat : nimirum ad confluentem Salonis, non longe a editis, et in Romano Breviario reperitur, sive de
Biblili, versus Csesaraugustam. Porro SS. Theo- 40 philosophis ab ea superatis, aut poiius 50, ut
pompi et Synesii raartyrum memoria habetur in quidam referunl; sivo de Faustina Augusla, et
Romano Martyrologio ad 21 Maii : acta vero apud Porphyrio duce ab ea conversis, et ante ipsam mar-
Equilinum, lib. v Catalogi, cap. 55 : scd tamen cum tyrio coronatis. Eademque habet liquilinus, lib. x,
Nicomediseepiscopum facit Theopompum, dilucide c. 105, additis his quse a Baronio notata sunt, vi-
convincit card. Baronius in notis Equilinum crrasse, delicet non esse legendura fuisse sub Maxentio, sed
quandoquidem Diocletiani temporibus, sub quo ille sub Maximino tyranno occisam. Fuit sane B. Ca-
passus est, erant Nicomedbe episcopi, primtim therina magni habita semper in Hispaniis, atque
Cyrillus, ac deiude Antiraus. Nec mirum, cum pro idcirco ejus meminit Dexter inter Hispanos mariy-
Nicomedia legendtnn sit, ut apud Dextrum habemus, res, de quibus praecipue hoc loco loquebatur. Unde
Nertobriga. Rursus quod aliorum quoque martyrum et paulo inferius, anno 509, iterum agit de ea,
actis accidit, in his accidisse certum esl; nimirum «rvinquiens : Ega attulit ex Oriente memoriam sanctm
quod imperator cujus jussu persecutio excitata csl, Catherinw in Hispaniam.
quasi judex esset, inducitur martyres suppliciis 01. In terrilorio Bracarensi, etc. Vasseus In Chro-
interrogans : cum lamcn non ipse, sed ejus minister nico, ad annum 506, agit de S. Susanna virgine,
fuerit exsecutor. Acta eorum correcia sic habent ; Bracarae passa, quse fuit soror S. Victoris mariyris
TheopompusepiscopusNertobrigm passus est, cum proprio sanguine baptizati. De ea etiam mentio fit
quodam Synesio, sub Diocletiano Augttsto. Cumenim in Lusitano Martyrologio, ad finem, inter sanctos
P_TRO_. XXXI. 13
*59 FLAVIl LUCII DEXTRI CHRQ$CON. 460
A. G. 500, Pompiioote S. Valens Pompilonensis Hispaniae episcopus et martyr, quo cum passiA. R. 1051.
sunt tres pueri comites coronce.
Cluniae in Hispania forlissimi Cbristi martyres Melecius dux exercitus, et alii 2
diversis cruciatuum generibus Denm glori/icaverunt, sanctseque illorura uxores
Susanna, Marciana et Palladia , quse cjijmpueris suis, confr^u) cervicibus, co-
rpn^ra adeptse sunt.
Segisamonse in Hispania sanctus Papius marlyr, qui, verberibus csesus, et in lebetem
oleo ferventi, atque adipe liquescenti refertura conjectus; aliaque iis graviora
perpessu», decollatus est.
508. Civitate Martula [Vel. Merlile] inLusilania (ut ex Marlyrologio constat Eusebii Caesa- 1059.
riensis, quod jussu Constanlini imperatoris ille composuit) S. Bricius (ut creditur)
episcopus Eborensis; qui comprehensus a Marciano Lusitanise prseside, pro fidci
confessione multa perpessus est; qui prsedicavit eliam ad Castulonera prope
fluviura Tagum qui illam urbem prseterfluit; deinde rediens Segisamenem Vac-
DIVARHCOMMENTARIUS.
Lusiianlso, ad diem 12 Aprilis; el in AonalibusjA tujs infqntibus, jmsuprmsidis, q carnificibus confraclw
Compostellanis asseritur, D. Didacum Compostella- sunl; qui staiim post commissum scetus animam
num arcbiepiscopum transtutisse corpus S. Susannae efflasse diciinlur. Quin etiam in astate valde puerili
yirginis et martyris Bracarensis, e loco ubi 1102. prius Cyriqnus et Chtittianus interrogati a prmside, utrum
sepulta fuerat, in sedem suam annovidelicet Doinini Jupiter an Christus illis videretur esse major, cum
Caeterum post 50.1 et amplius annos, 1590, Christum majorem respondissent, oblruncati sunt. Eo-
D. Augusliiius de Castro Bracarensis archiepiscopus dem die certamen sancti marlyris Serapionis Mgypiii,
iteriim aperiri jussit ipsius sepulcrum, et non pauca et eoruin qui cum ipsis eodem tempore passi sunt. Hic
ex ossibus S. virginis iu eo reperla sunl; et com- ttna cum CaUinicomago prqpler Uirisii fidem obirun-
probalum non fuisse tolum ipsius corpus transla- cqins esl. Festusaulem, Faustus, Marcellus, Theodo-
tum Compostellara. rus, Melecion, Setgixts, Marcellinus, cumque his Fe-
62. Pampilonas, etc. in codice Dexlri Caesarau- lix, Folinut, theodoritcus, Mercurius, et Didymus,
giistae excuso S. Valerius legebatur, sed S. Valen- quorum alii eranl comites, alii tribuni, alii prjncipes,
tem legendum esse Beda, Ado, Martvrologium omnesin fornqcemconjecli mariyrio consummatisunt.
Romanum , et antiqua mss. convincunt. Exsiat fe- Hactemis in Menologio.
stivitalis ejus memoria apud bos omnes ad 21 Maii, 64. Segisamonm, etc Plolomxus asserit SegUsa-
qua dieRomanum Martyrologium haechabel: Eodem mam Juliam urbem fuisse Vaccaeorum, et Villano-
die S. Valentis episcopi, qui cum tribus pueris neca- vanus ejus scholiastes nunc dici Simancas. Collocat
tus est. Molanus ex quodam Martyrologio addit, etiam Plolomseu? Segisamonculum in Autrigonibus ,
Augia, quem Iwits ducit per gqydiatoto votis. Quo videtur n; Cantabrorum populis, quo loci nunc est Sancta
asserere in monaslerio Augiensi, orbe celeber- Gadeq : atqqe hoc videtur esse Segisama ilia, in
rimo, prope Constantiam, ejus festum celebrari; cujus agro Augustus Caesar castra collocavil, ut
ut credo, quod corpora SS. marlyrum Valentis Cantabnam sibi subjiceret; qiiod ex veteribus refert
episcopi, et puerorum a Carolo Magno imperatore Morales, lib. vjn, cap. 55. Quse lamen harum fuerjt
Pampilona Augiam iranslata fuerinl. iirbs illa, quara S. Papius sanguine suo nobilem red-
65. Clunim, etc. Quod Clunia velus, moderna didit, licet modo IIOIIexprimal, ex hisquse inferius
Coruna del Conde fuerit, non vero Coruna regni de S. Britio annotabit palam fiet; videlicel esse
Gallaeciaecaput, probavimus in superioribus anno Vaccscorum Segisamsena, seu Scgisamonem. Caete-
290, agentes de S. Saturnino, et sociis martyribus. rum sancti Papii inemoria exs|at apud Grsecos in
De S. Meletio et sociis, uxoribus et filiis, hsec liabet Menologio 28 Junii, ex quo Rom. Martyrologinm
Romanum Martyrologiutn die 24 Maii: Eodem die hacc desumpsit: Eadem die Papii ntarlyrit, qui in
sanctorum marlyrum Mektix ducis exercilus, ac socio- persecutione Diocleiiani flagris cmsns, et in tebetem
rum ejus ducentorum, et quinquaginta duorum, qui di- oko el adipe ferventi plenum injecfus, aliaque horrenda
verso morlis genere martyrium compkverunl. Item suppliciaperpessus, aemum dalis cervicibuscoronatur.
sanctarum marlyrum Susannas,Marcianm,et Palladiw Quaeomnino consonant iis quse de ipso Dexter scri-
prmdictorummililum conjugum, qumuna cum parvulis bit. Galesinus eodem die sjc ipquit: Sancti Papii
suis confraciatsunt. In nolis testatur Baronius de eis- martyris, qui Diocletianoet Mqximianoimperaloribus,
dem agi ipsa die in Menologio, ibique acta illorum pro Chrislo' post multa qum inviclo animo tustinuit
pluribus referri, ubi 24 Maii liaec habentur, Eodem supplicia, eiique dictu horrenda, demum datis cervid-
die S. Melelii ducis exercitus, Joannis et Stephani C bus coronqtur. Grseci auiem sic: Uic sub Diocktiano
comiluin, el multiludinis eorum, qui cum ipsis certa- el Maximiano imperatoribus, inde usque a majoribus,
men tuslinuerunt, duceutorumquinquagiutamarlyrum Cltristi Domini fidem sequens et prmdicans fuit, pro
cum mulieribus et pueris. Cum S. Mektius Christi cujus confessioneflagris cmsus, et in lebetem injcctus
fidem libere et constanlerprofiteretur, et idola exsecra- oleo el adipe fervenli plenum, septenxdiet permantit,
bilia quas in geniitium lemplis colebantur precibussuis indutut igne sicut vesiimenlo; qxueres ttuporem omni-
eperlerel : a Mqxititoprwside missi sxmlmilites, qui bus atlulit, et plurimosad Chrisii fidemconvertit.
Meletiuni et qui cum illo erant detinerent. Ducti vero, A. C. 508. — 1. dvitate Martula, etc. Multa de
ctim imtpqlare nulto modo passi essent, bqculissilve- S. Britio reperies in actis sanctofum martyrum His-
s.tribuscmsi, iateribus laniati, et ferreis malieiscontusi palensium Cajpophori, et Abundii apud Mombri-
sunt, paslremo in Ifgno clqvis confixi. Hursus ferreis tiura tom, I. De eo etiara Usuardus, Ado, Romanum
malleis eorumfrontibus verberatis, S. Meletiusin pinu martyrplogiqm, Galesinus et reeentiores agunt ad
suspentut atque cqnfixusmigravil ad Deum: Slepha- diem 9 Julti. Dabo Usuardi yerba, quse caeteii rau-
nus verd, el Joannes comUesobtruncatxpro Christi tqati sunt: Civitaie Mqriula S. Britii episcopi, et
fide, ipsi quoque occubuerunt : milites vero qui cum ccinfessoris: qui pro confessione Domini poslquamest
S. Meleiioerant, gtadio percussi. Susanna vero, Mar- mulia perpessus, et ab angelo sancto, ei a B. Petro
ciana el Patladia sanclorum mariyrum conjuges, cum apotloto con(ortatus, magnas populorum credentium
461 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 4G_
A. C. 508. cseorttmurbem, ubi praedicaverat prius, et postmodum prsedicavit; peragrataque A. R. 1059.
tola ferme Hispania, Martulam reversus, a praefalojudicecomprehendilur. Deinde
in equuleo torquelur; post in carcerem conjicitur; ac deinde suborto gravi per
urbem terrsemotu, pariete corrueute Marcianus deprimitur. Deinde sanctus Bricius
a Petro (quidam putant) episcopo Bracarensi, et ab angelo exhiraratus, a custodia
publica educitur; longeque ac late per Bselicam, Lusitaniam, et Terraconensem
praedicans, ad suam urbem reversus, septimo idus Julii plenus dierura, et sancto-
rum operum ad coelura victor commigral : astantesque confirmant ejus animam
insiar candidissimaecolumbae pulcherrimis meritis locupletalam evolasse.
Serpae in Baetica florent sancti martyres Proculus, et Hilarion, quos etiam Graeci
celcbranl ob sanctitatis gloriam; qui sub Trajano imperatore, M. Aurelio prseside,
passi sunt. Proculus primo facibus in humeris ct ventre aduritur, deintle telis
frequenlibus vulneratus obiit; Hilariou vero post varios cruciatus, tandem capitis
abscissione mariyrium consummavit.
In Lusitania civitate Callensi, quse prope Castralselia sita est, sancta Uvilgeforlis
fioret, pro fide et pudicilia mortem passa,
Urgabonaein Bactica sub prseside Daciano Bonosus el Maximinus marlyres.
Carthagine Spartaria sub Daciano, prseside Hispanise et Galliarum , sanctse Chrisli
BIVARII COMMENTARIUS.
mutlitudines omritpotenti Deo lucrifaciens, quievit in A . Csesare rccepissecerium ac notum est; el observavit
pace. Roman. Martyrologium exprimit judicis nomen Morales lib. ix, cap. 32 : ejusmodi stintin BseticaJu-
inquiens : Sub Marcianojudice in confestxoneDomi- lia clariias, Julia virtus, Julia conlribula, Julia con-
ni mutta passus, etc. Equilinus fusius ejus acta pro- cordia, etc. Denique notarim, quod alii D. Petro
seculus lib. vi, cap. 74 : Britius (ait) episcopus in apostulo de Britio liberato a vinculis tribuunt, Dex-
civilate Martula claruil; qui dum ChrislumDominum trum D. Petro Bracarensi episcopo, ex aliorum re-
prmdicaret, a judice Marciano comprehensusest, cui latione tribuisse; tum quia Britius erat Eborensts in
jussil prmses os lapide diu contundi : deindein equu- Lusitania antisles, liim quia Pelrus etiam ille a Lu
leo ipsum levari, et crudeliter lorqueri; el cumin Dei siianis vocabalur aposlolus, ut Patres concilii Bra
confessioneperduraret, tn carcerem irusus est. Nocte carcnsis sub Pancraliano cpiscopo vocaverunt. Con-
vero facta prm maximo terrmmotu civitas fota concu- sule acta concilii hujusquse dabimus adannum 423.
tilur, et ruente pariete Marcianus opprimitur. Brititts 2. Serpm, elc Sanctoriim Hilarionis et Procli
autem ab angelo, el a B. Petro aposlolo vtsiiaius, de Trajaui imp. tempnre occisorum mcmoria cxstat in
carcere educius est. Qui deinde mullo lempore Chrisli Romauo marlyrologio ad 12 Julii, qua die a Grsecis
Evangelium circumquaque prmdicans, magnasque in meuologio hx-c leguntur : Sanciorum marlyrum
populorum mullitudines omnipotentiDeo tucrifaciens, Procliet Hilarii. Primum S. Proclus, Trajano im-
seplimo idut Jxilii quievit in pace. Cujus animam peralore coiuprehensus, in judicio sistilur, fidemque
aslantesviderunt in specie columbm nivemcmlosagili- apud Maximumprmfectumlibereprofessus, itliusjussu
ter advolantem. Pene in omnibus Dextro Equilinus statim (acibus in humeris et ventre adurilur; post saxo
consonat; nec mirum si ita in actis prxdictis repe- -. , pedibusaltigato,sublimis appendilur inligno, deindete-
"'
riantur; quae sane illa esse credimus, qiise agente Usdensissimisvulneratur,quibusconfossusabiiladDomi-
Constantino maguo imperatore Eusebio Caesariensi nutn. Deinde Hilarius B. Procli consobrinus,Christia-
ab Hispauia mi«sa fuerunt cum cseteris, ex quibus nttm se esse confessus,suspensusverberatur; et ad iria
vastum opus collegit deManyrum geslis,quod Grae- miltia traclus, abscissocapite, cum S.Proclodepositus
cescriptum in regia bibliotheca S. Laurentii in Ex- est. Consule Petrum Galesinum bac ipsa ,die, qui de
curiaii dicitur reperiri: et etiamMarlyrologii primus S. Hilarione ait: Post varios in fidei confessionecrii-
auctor exstitit, ut Redaexpresse testatur lib.Retrac- ciatus, tandem dalis cervicibuscoronatur. Quod etiam
tationum in Aclnapost.tom* vietlib. n in Marc cap. habet Dexter. Cseterum qusenam, nulquo loci Bseli-
26 , et Hilduinus in prsefatione ad Vitam S. Diony- cse Serpa civitas sita fuerit indagare non potui.
sii, et S. Nolcberus in Martyrologio suo vn Kal. Maii, Erant quidem Csepori populi Hispaniae Citerioris,
et laie doeleque probat Molanus lib. de Martyrolo- Plinio, lib. iv, cap. 20; sed an a Serpa dicti non li-
giis cap. 2 sub tilulo, De Martyroloyiis Eusebii, et quet. Fortassis nunc dicitur Sequia, prope Alcala la
Hieronymi : et fassus est Pamelius ab ipso citaius : Real.
quidquid fll de epistola ad Chromatium et Heliodo- 5. ln Lusitania, etc. Consule quse ad annum 138
rum, quse sub Hieronymi nomine circumfertur ante notala relinquimus; interim pro verbo Prope Ca-
Usuardi marlyrologium ; quamtamen recipit Cassio- stratwlia dicta est, quod erat in excuso codice, sed
dorus de Divinis lnstitui. cap. 52; sed eas ex pro- perperam, lege Prope Caslralalia sita est.
fesso inferius propugnabimus ad annumDomini 384. 4. Urgabonm,etc Nunc Arjona dicitur, olim no-
Jam quod ad urbem Marlulam attinet, imprimis hile. municipium, ut testimonio Moralis nostri supra
in Hispania non longe ab Hispali esee satis ex aclis C i oslendimus, comment. 4 anni 300num.3, verbo Atbm
sanctorum Carpophoriet Abundiideducitur, qui sub prope Accim. Diversi quiden) sunt marlyres de qui-
eodem Marciano judice apud Hispalimpassi sunt. Ea bus bic agilur, ab eis, de qulbus supra anno 156 ac-
sane est quse nunc Mertula in Lusitanise iinibus, ad tum est, lainetsi utrique eisdem nomiuibus nuncu-
confluenteni Annsc fluniinis sila esl, non procul a pentur: quamquam priores Bonosus et Maximia-
Beja, juxta oppidnm Atcotin; olim aPlinio lib. vtu, nus; isti autem Bonosus et Maximianus dicanlur.
c. 22, et a Ploloraseoin Lusitaniae tabula, Myrtilis, Certe urbiuin et teraporuni diversitas divetsos esse
scu Julia Myrtilis dicta. Fallitur Villanova dum Ju- convincit, dum illi Blandsc, bl Urgabouse, illi anno
liain Myrtiliinvult uunc csse Bahenam , quse tamen 156, bl vero 308 passi leguntur.
non in Lusilania, ut omnes Myiilem ponunl, sed iu 5. Carthayine , etc. Harum festa dies ex anliquis
Bsclica inter Cordubam el Alcala Regiam sila est. mss. codicibus designalur in Romano Marlyiolo-
Sane multa loca Hispanite Julise coguomen a Julioi gio 10 Augusti his verbis ; Carihagine sanctarum vir-
463 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. 464
A. C. 508. virgines, sponsae,et martyres Bassa, Paula, et Agathonica, quse victrices duplicem A. R. 1059.
lauream adeptae sunt.
Tilulciae in Carpetania, prope Thermedam civitatem, sanctiChristi martyres et mo-
nachi Pbilibertus, et Fabritianus, qui in confluenti Fenarii fluminis, Tagoniique
monasterium Deo Opt. Max. et Beatae Virgini dedicarunt }.
Carthagine Hispanise saucta Candida virgo, et martyr,quse plagis miserabiliter dila-
cerala, una cum Suzanna sacerdotis idolorum filia, et Martha tandem marlyrium
ttrlit.
Reliquise S. Luciani Belovacensis episcopi Vicum transferuntur.
A Jacobi prsedicatione celebratur in Hispania festum immaculatse et illibatse Con-
ceptionis Dci Genitricis Marise.
BIVARII COMMENTARIUS.
qinum el tharlyrum Bassm, Paulm et Agaihonicm. A his verbis : Carthagine S. Candidm virginis et mar-
Dexter Csesaraugustaeexcusus pro Bassa habel Bea- tyris, quas'sub Maximiauo imperatore plagis lolo cor-
ta, sed corrupie. Agtmt de his quoque Graeci in me- pore dilacerata, tnartyrio coronatur. Item SS. marty-
nologio ad diem 23 Junii, ubi referunt, quodcum Ro- rum Susannm filim Arthemii idolorum sacerdotis el
mam profeeise forte adessent nobili martyrio S.virgi- Manhm, De duabus poslerioribus agunl etiam Graeci
nis Agrippinae,qusesubDiocletiano agonizavit,corpus in menologio hac die : et de S. Candida celebrabatur
ejus ciam susceptum iti Siciliam transtulerunt; nbi viario olim festum in Ecclesia Cordubensi, tit ex ejus Bre-
inultis postmodum claruit miraculis. Inde tamen ad constat: ex cujus tabulis eam accepit Baro-
llispaniam transfretantes , ipsse quoque cum esSent nius, et Galesinus. Sed reddamus acta ipsarum, quae
Carlhagine, martyrii palmas adeptsftsunt. Grseci narrant: Eodem die eommemoratioS. marty-
6. Tiiulcim,~elc. Ambrosius Morales in Antiq. ris Christi Sutannm, filim Arthemii, sacerdolis idolo-
Hispan. verbo Carpetania, fol. 77, affirmat vetefem rum, et Marlhm quce genus dtixerat a Judmis ; hwc
Tilulciam eoloci sitam fuisse, quo nunc est oppidum morluis parentibus baptizata est a Sylvano presbytero,
Baydna, prope Regium Viridartum Aranjuez : idque et Chtisti fidenxedocta: postea facutlates suas paupe-
paulo ante se Aurelium de Frias sensisse, virum sa- ribtis distribuit, et, mundo relicto, monasterium adiit,
ne in antiquitatibus Hispanise perquirendis diu et monacha effecta, licet virili habilu pro femineo induta
feliciter Versalura; videbat enim uterque Ptolomaei se Joannem vocari fecerit. Sed post ab alia quadam
situm congruere, et ex ruinis non parva vestigia : mutiere accusata, quod in illam per vim egisseivirilia,
riicminit ejus Ptoloniaeus in Carpetanis non longe a in habitu virili deprehensa est virgo : el inventa natura
Maiilua. Sed vero id quod ipsi subdubitantes protu- _. a
mulier accusalricem redarguit. Profecla vefo Solien-
lerunt, nos jam Dextri ducatu illustrati sine dubita- sem urbem, delata prmsidi Atexandro, quod multis
tione alfirmamus : cum enim Tilutcia eo Ioci sita gentilibus persuaderel, ne adorarent idola, illam ap-
fuerit, quo Fenario Tagonium conjungitur (vulgo Ue- prehensam vehementercruciavil, el nihilominus tamen
nares y Tajund) ita ut in unum, eumderaque alveum ejus ipsius miraculis mulli ad Christi fidem converle-
coucurrant; necessum est, ut vetus Titulcia locum banlur, postremo in carcerem injecla Deo spiritum
modernse Bayonae olim occupaverit; quse nirairum tradidtt. Hsec ibi. Porro Sylvanus presbyter a quo
supra Aranjuesum sita est. Porro SS. marlyrum pa- S. Martha in (ide Christi edocta est, unus fuil illo-
riler abbatum Philiberti et Fabritiani memoria in rum presbyterorum qui Iliberrilanse synodo adfue-
Romano Marlyrologio fixa manet ad 22 Augusti, sub runt, ut ex subscriptionibus constal. Soliensis au-
liis verbis : In Hispania SS. martyrum Fabritiani et tem civitas non longe a Carlhagine sita fuit, de qua
Philiberti. Celebrabatur vero in llispania ipsorurn diximus in superioribus. In textu Grseco votatur
feslivitas non mediocri soleranitate, ut ex Breviario Heliopolis (quod sonat solis civitas), quo etiam pacto
S. Isidori liquet, ubi prsedicta die bsec rubrica legi- die 11 Noverabris Grseci agunt de S. Vincentio Le-
lur : Sanclorum Fabritiani ct Philiberti abbatum et vita Csesaraugustano, et marlyre, eumque passum
martyrum : omnia dicantur plurimorum martyrum ix dicunt apud Augustopolim Hispanim, ac si dicerent
leclionum. Meminit etiam eorumdem rex Hispanise Augusti Caesaris urbem, id est, Cscsarauguslam.
Silo in epistola ad Cixillara Toletanura antistitera 8. Relitjttim, etc. 8 Januarii dies S. Luciano Bel-
sub sera 815; ait siquidem : Mittimus ad vos hym- lovacensi sacra est in omnibus marlyrologiis, Ro-
num de sanctis marlyribus Philiberto, et socio ejus, mano, Bedse, Usuardi, Adonis; de eoque agunt Vin-
passis in urbeTiiulcia (quot audivimusesse Tolelanos) G centius Bellovacens. in Speculo hist. lib. x, cap. 25,
sub M. Aurelio ValenXiniano,anno Domini 285, cum Antoninus lii. vi, cap. 26, §. 5, Equilinus lib. n,
esset Melanthius archiepiscopus Tokti. Dedimus in- cap. 55. In eo tamen omues defecisse videntur,
tegram Silonis epistolara, cura de Tyrso ageremus ad quod eum yocent presbyterom, cuin a B. Dionysio
annum 286, ubi de M. Aurelio Valentiniano V. C. et factus fuerit episcopus Bellovacensis, ut expressit
Citerioris Hispaniae propractore nonnulla diximus : Methodius in actis ejusdein Dionysii, de quibus suo
qui quidem ab imperatore Caro raissus sub Diocle- loco mulla diximus. Vicus de quo liic sermo est,
liano perseveravitaliquaradiu. Cum monachorumseu olim quidem Vicus aquarius, nunc vero VicA vulgo
abbatum audis nomen, ne quaeso veniat in mentera, vocatur in Gathalonia.
inslitutiim observasse Basilii, Augiistini, aut Bene- 9. A Jacobi, elc. Prscsens Dextri testimonium
dicti, qui necdura natierant; sed illud monachorum tam ingeiis scandalum quibusdam generavil, ut non
genus, quod a sancto Harco sumpsit initium , et de solum falsum et commeniitium astruxerint, verura
quo S. Oionysius Areopagita in Gallia existens scri- etiam toti huic codici notam eamdem ascripserint,
psit in libro de Ecclesiast. Hierarchia. Unde babemus quasi ob hoe praecipue supposilum sit, ut immacu-
in Hispania inducium fuisse monachorum genus an- lalse conceptionis mysterium commendaretur Dextri
tequam S.Antonius monachos colligere et instruere gravissimi auctoris testimonio. Sed vero ut hoc pri-
coepisset, ut ex nalali ejusdem, et anno martyrii SS. mum dixerim, immerito spolialur Dexter toiius li-
inonachorutri Fabriciani el Pbiliberti faciie constat, bri, ac lanti iaboris honore, ob unam vel alteram in
qusc et nos supra notavimus. eo repertam sententiam; quasi quod per mille et
7. Carthaqine, etc De S. Candida et sociabus ip- TJ fere ducentos annos in nulla sui parie vitiari po-
gius agit Roni. Martyrologium ad 20 Septembris, tuerit. Dicerent igitttr, suaderentque Jacilius codi-
465 FLAVII LUCII D_XTRI CHRONICON. 466

BIVARII COMMENTARIUS.
cem hoc loco vitialum, addilamque ejusmodi clau-^A dam oralionis, quse in BreviarioS. Isidori reperitur:
sulam ab aliquo immaculatse conceptionis defen- Domine Jesu Chrisle, qui sic Virginem matrem hono-
sore, quam totum librum fictum esse, et ob id prse- rificasti, quousque conceptionis ejus gralia, eam co-
cipue inventum. Cseterum quamvis pro immaculatse ram le suffragalricem incomparabileminveitimus, elc.
Deiparse conceptione multae eseque gravissimse san- Invenimus cerle eam suffragatricem, dum Dei Ver-
ctorum Palrum exstent sententise, de quibus in spe- bum concepit, non vero dum concepta est. Insuper
ciali libro alias egimus, lypis Jacobi Cardon ct Pe- in idem recidit, si verum est quod ex Paulo Orosio
tri Caveilat Lugduni excuso hoc anno 1624, sub li- Dextri coaevo referunt Mauricius de Villaprobala in
tulo: Sancti Patres vindicati in causa Immaculatm Corona, Mariana Serm. 16 et Bernardinus Busli
Conceptionis: illud tamen mihi dubio procul esi, Serm. 8 de Concept. par. 5 scripsisse videlicet in
procscns testimoniura neque officere, neque pro- quadara epislola ad sanctam Etistocbium Ilieronymi
desse alterius partis propugnatoribus; sed longe discipulam : Coram Deo novi, et tn veriiaie comperi,
alio sensu, quam ipsi accipiant, a Dextro recepiura quod nulla mulier in parlu periclitatur, super quatn
fuisse; conlinereque tara certam veritatem, quod a devole Mariw graiia imploratur, el dies conceplionis
nemine catholicorum inficiari possit; tantum abest, ejus celebralur : quando nimirum sine pudore conce-
ut aliena a Dextri sententia censeri debcant, et pa- pit, ut sine tlolore pareret. Ilsec enim erat Marise
lum sinceram velustaiem redolere credantur. Quid gratia periclitautibus puerperis congrua , ab ea
illud? nirairum sanctum Jacobum in Hispaniis insti- quserere auxilium, quoeaccepil in conceplione Filii
tuisse immaculaue lucarnaiioiiis Verbi Dci festum. gratiain, ut essei siue gravamine gravida, et sine
Quis id neget Jacobum fecisse? Rudis admodum oi dolore puerpera, ut Bernardus alicubi dixit.
ille est qui ncsciat Dominicam Nativitatem, Passio- Demum binc jam canonera Apostolorum vindica-
nem, Resurrectionem, et Incarnationcra pariter a birnus a diffrcili sensu, qtio vulgo accipi solet, cano-
sanctis aposiolis celebratas et celebrari edoctas nem inquam illum, qui in libris S. Ctesiphonis apo-
in universo christiano orbe. Ergo et Jacobus in Hi- stoli Jacobi discipuli, apud Montem Sanctum llipii-
spaniis, cum evangelicse pracdicationi insistebat, litanum Granatie repertus est cum venerandse anti-
idem fccissc credendus esi. Hoc igitur illibatsc ct quitaiis vestigiis; ait siquidem S. Ctesiphon, sancios
immaculatse Conceptionis Dei genelricis Marise Dei Apostolos sub anaibemaie in quodara concilio
festum a Dexlro nuncupatur; Conceptionis noraen definiisse, Virginem Deiparam in ipso conceptiouis
noii*in passiva, sed activa signilicatione usurpans : suae raomenlo prseservatam fuisse ab omni primse
id est, pro ea conceptione qua Deipara Virgo sine originis contagio, et libcram redditam ab omni labe
mactila et labe Dei Filium in suis castissimis conce- peccati. Verba auctoris in libro de fundamento Ec-
pit visceribus, non pro ea qua a R. Anna concepta clesise, ut vulgo circumferuniur, ex Arabico idio-
fuit. Neque vero quis putet, in alienum sensum nos mate, quo scripta sunl, Latinilale donata, sunthsec:
verba praedicta contorquere, eo quod videat nunc llla Virgo, itla Maria, illa Sancta prmservata fuit a
temporis conceptionis noraen, cum B. Virgini tri- peccalo originali in primo instanli sum conceplionis,
buitur, in passivum accipi sensum; olira siquidem el iibera ab omni culpa. Et qui ita non senserit iton
in activum accipi solitum, rnulla dcmonstrant argu- consequetur salutem wternam. Non credo ad verbuni
menta : nam ut omillamus eo sensu acceptum a translala fuisse, sed felicius adhucet facilius irans-
Doinine, cum de peccaii originalis poana egit ferri posse, nam verba illa: prmservata a peccato
Genes. iu illis verbis : Muliiplicaoo conceptus tuos, C ( originali in primo instanti sum concepiionis, sunt re-
vel ut alia translatio habet, conceptiones tuas: prsc- cemissimi styli theologorum hujus aevi, el potitis
ceptum sit, quod veleres ad denotandum conceptio- reddendiim esset, liberatum fuisse a malo prinm ori-
nis feslum non utebanlur verbo conceptionis Dei- ginis in momenloconceptionis sum: vel quid siniile.
parae, sed potius conceptionis S. Annse. Sic Grseci Sed.quidquid sit de translatione, seusus facilis est
m menologio, die 9 Decembris, Conceptio (aiuut) et uecessarius ; videlicel sub interminatione viise,
munda B. Annm Dei et Domini nostri avim. Pro eo, aut inortis setemae ab omnibus catbolicis amplecten- '
quod nos dicimus, conceptio S. Dei genitricis. Ea- dum esse, et profitendum, Virginem Mariam in
dem prorsus phrasi utuniur Syri, qui in kalendario primo ipso suse concepiiunis raomento, quando ni-
liabeiit: ConceplioAnnm iustas in Domina noslra ge- niirum Dei Verbum virgo manens concepil, praeser-
nitrice Dex, die 9 Decembris. vatam fuisse ab originali peccato; hoc est, a pcenis
Lego etiam sanctos Patres ssepissime conceptio- primse mulieri, et cxteris in ea propler culpam ori-
nem Virginis, eam qua Deum ipsum concepit nun- ginalem infliciis subillis verbis : Muttiplicabo mrum-
cupare; sic Bernardiis, in Serm. 4 in vigilia Natalis nas luas, et conceplus tuos, in dolore paries filios, et.
Doraini, Attende (inquit) el conceplum invenis sine sub viri poteslale eris, et ipse dominabitur tui (Gen. m).
semine: quid gloriosius quam sancta el sincera conce- Usitatissimum namque esse in Scripturis et Patri-
plio, in qua nihil pudoris est, nihit sordis, nihil cor- bus peccaium pro poena accipere, negubil nemo,
ruplionis? EtCyprianus seu ejus aequalis, de cardi- qui vel summis labiis eorum scripta. tractaverit. '
nalibus Christi operibus, Serin. de Nativit., 0 Virgo Atque hunc quidem legiiimum, et necessarium esse
jusia et omnijustitia plenissima, cujus conceptio sin- j»
j canonis sensum, anathema siibjunctum osleiidit,
gularis! nirairum quia sine viri semine perfecta quis enim dicat homines sentientes contra id quod
fuit; unde et subdit, Spirilu sancto obumbranle in- Aposloli docuerint, salvari? aut ipsosin canonibus
cendium originale exstinctum est (id est, iibidinosus edendis errare potuisse? et tamen mulli hacienus
prurilus), ideoque innoxiam affligi non decuit, etc salvi facli sunl sine flde mysterii concepiiouis pas-
Bernardus iterum hom. 4 super Missus est, conce- sivse. Iusuper, ut quid Apostoli canonem ederent de
ptionem Baptistae vocat conceptionem Elisabeth. Nec re neque necessaria, neque inter hsereticos sui lem-
mirum, cura coiiceptio aclionis nomeri sit proprius poris controversa? nam si necessaria esset ad salu-
qiiam passiouis. Hunc certe sensum reddunt verba tem, Paulus cum ad Romanos de peccato originali
illa titurgisedecimaeex Grsecis, quas Claudius Spen- lalissime scripsit, utique ejus quoque memiuisset.
caeus edidit: Qui consecuti sumus gaudium in luo Longe ergo ab eo sensu abfuerunt Apostoli,"quem
conceptu, o plane immaculata, salulamus te cum an- nonuulli huic cauoni tribuunt, et cum aliquid om-
gelo clamanles, Ave, etc. Qusetamen nonnulli imrne- nino ad salutem necessarium definierint, quale est
rito de passiva conceptione intelligi voiunt, relu- conceptionis illibatse mysterium, qua Verbum Dei,
clante ipso coniextu, qui de Annuntiatione Angelica Spiriius sancti viriute homo effeclum est, et omnia
planus est. Neque alium rcddere credo verba, cujus- vcrba quadjare vjdeantur, non est cur io alicnos
*67 FLAVII LUCII DEXTRJ CHRONICON. 468
BIVARH COMMENTARIUS.
sensus ea contorqueamus qusa cum vero consistere A quitur de prima culpa, quse sine dubio fuit origina-
non possunt. In eo enim manifestam libris sanctis lis? Faleor, sed tamen eo sensu de ea agitur, quo
injuriam inferimus, et inter apocryphos, et nullius cum perpetua virginitaie connexionem habet neces-
pretii rejici cogimus, cum tamen in id vires omnes sariam ejus carerttia; nimirum ut nomine primse
intendereoporieret, ut doctrinam dumtaxatj apo- culpae, seu peccati primi et originalis, inlelligalur
stolis dignara in eis invenire ficeat. Concilium, qno sententia illa Evae et filiabus suis universis olim a
hic canon editus est, non aliud ego intelligo, quam Deo inflicta': Multiplicabo conceptuset mrumnas luas,
illud, quod apostoli a seinvicem discessuri celebra- in dolore paries fitios, et sub viri potestale eris (Gen.
runt, etin quo fidei Symbolum ediderunt; canonem in). Hsecsententia in toto, nec in parte comprehen-
vero non alium, quara ea verba Symboli: Et con- dij, nec tetigit Mariam, eo ipso quod sine viro Do-
ceptus est de Spirilu sancto, nalus ex Maria Virgine: minum concepil. idqne manifeste expressit, qui
quem quidem S. Ctesiphon ad sensum excerpsit, Iranslulit: Et tune prima culpa non apprehendit Ma-
forsan sub iis verbis, qnibus anle Symboli formaleirt riam : quandoquidem itinc in Verbi divini incarna-
constructionem ab apostolis definitus est : nam tione non erat tempus conlraliendi formalem origi-
priusqnam formam fldei resotutissime conficerent, nis culpam, sed pcenam et sententiam ipsi debitam.
verisimile est fusius de ejus mysieriis ab aposlolis ac- Quod si non Tunc, sed Eapropter vel Quapropter,
tum, et plura alia verba quam sint in Symbolo locutos. seu quid simile vertamus (est enim Hinda detique
Nihil ininus voluisse credo eumdem Ctesipho- parlicula illativa), nequit non reddcre eumdem sen-
nem, dum alibi dixit, Mariam non teligit primum sum : denolat siqnidein hoc, quod Mariam non ap-
peccatum : pcenam, inquam, primi peccati Evse fi- _"l prehenderit primum peccatum, necessario inferri
liabus inflictam, nirairum quia neque cum serumnis ex immediate diciis, Progenilus est Jesus in matre
concepit, neque cum dolore parturivit. Quod nt ad sine patre, qui est articulus Virginis Matris, ex quo
purum explicetur, necessum est prseeedentia hic necessitate consequentise infertur, quod in Filii sni
subiungere verba, ex quibiis S. Ctesiphonis mens procreatione nullas passa sit serumnas, in parturi-
facilius percipi queat. Cum in lib. i cnjus titulus lione nullos dolores, et quod a viro constricta non
est, Fundatmntum Eeclesim, universa Chrislianse sit, quod esl dicere : Quapropler Mariam non teli-
fldei dogmata ordiivate prosequerelur, el jam de git primum peecaium. Cui acccdit hanc eamdem
creatione et casu angelorum, ac de formatione pri- prorsus senlentiam ssepissime in aliis ejus sacri
morura humani generis parentum, deque peccato Montis Iibrrs reperifi, ut facile quivis inlelligat, ni-
ebrumdem, quod in universos homines propagatum hil aliud hoc loco S. Ctesiphonem sibi voluisse,
est, exactisSime egisset; tandera ad redemptionem nam in uno illorum asseritur, quod Mariam non
humaiiam exportendam accessif; el in v. 24 inquil: comprehendit illa Evae malediciio, sttb viri potettate
Missus fuit Jesttt in Mariam de domo Darid, sihe; eris; et in altero, quod vexationes mulierum
wro; ei fuit virgo post partum, sicul ih ipso el ante'. prsegnantium longe fuerunt ab ipsa, de quibus in
ipsum. Hoc ut explicet subdit immediate v. 25 : maledictione dictum fuerat, Mulliplicabo conceptus,
Adam creatus fuit sine geniloribus, et Eva ex palrei et mruninas tuas. Quandoquidem, ut Bernardi verbis
sine matre, in gtatiaf v. 26 : Ad petfecthnem crea- ular, swtejfrat)«mt'netulit, sine dolore Fitium parturi-
turm (atia versio habet, creatxonit) cteatus est Jesttst vit. Denique in alio asseritur, quod nullaienus di-
in matre sine patte: quapropler prima culpa non ap- ceret ei angehis, Ave, gralia plena, elc, si primum
prehendti Mdtiam. In hac iranslatione periliores Ara-- iG eam peccatum comprehendisset. Ubi (ut vides) agi-
bes coitveniunt; excepto quod loco illius particulaes lur de Mafia tempore angelicae Annuntlationis ,
quaptopter, pro qua in textu Arabico originali est,, quando nimirum originalis culpse capax non erat,
Hinda dettque, nori nemo vertit, tunc; et pro vcrbO) sed poense. E:i genuinam sacrorum codicum inter-
apprehendit quidahi comprehendit, nonnulli etiam te-- prelationem : jnxta quam nihil illis cum prseserva-
tipit iransferunt. Ul ui sit, omnia in idem recidunl.- tione VifginiS ab originali peccato in sua con-
Namqtre quod S. Ctesiphon probandum sibi assum- ceptioue, nihilque apostolicsedocirinsc absonum illis
pserat v. 24, non erat prseservatio Deiparse a pec- imponitur.
cato ofiginali in sna formatione, sed perpetua ejuss Ut igitur ad Dextrum regrediamur, hoc certum
virginitasi ut verba ipsa declafant, Missus fuit Jetttts deinceps apud omnes sit, nihil aliud voluisse boc
in Mariam tine vito : el (uit virgo post partum, sic- loco, quam Hispanos ab apostolo sttn Jacobo festum
m in ipso, et ante ipsum. Hoc vero quonamj rnodoj Annuntialionis angelicse recepisse. Cui etiam conso-
intellfgi queat, exemplis suadet procreationum pri- nat, qtiOd apud Augusfinum, Rufraum et alios legl-
morum parcntum; Adamus siquidem faetus fncrati mus, cnra apostoli Syiribolum ederent per parles,
sine patre, et sine matre, Eva vero de patre, id est,!, et Petrus prtemisisset : Credo in Deum Patrem om-
de costa vifi, sine matris coricursu; quid ergo rni- nipolentem, factorem coetiet terrm; el Audreas : Et
rifnf; si iiovus Adam Jesus facius fuerit de matree in Jesttni' Christum Filium ejus unicum, Dominum
sola, sitfe patris ope? Quiriimmo ad perfeclionem n noslrttht : Jacobum nostrum tertio loco itlam parti-
cfMitrei, $ea crcalionis (utalia habet littera) con-- culam subjurtxisse : Et eonceptus est de Spirxtu
venienserat, ut novris. aliquis homo ex matre Sine e j« sancto, natus ex Maria Virgine : nimirum innuit,
pafris ope formaretur; sic enim fteret, ut genera-- •" hoc riiysterium sibi prse aliis dulcius semper fuisse,
tiohunr omnesmodi excogilabiles essent in mundo,i, unde el in ejus honorem primum templum Csesar-
id est, cum paire et matre, quo pac.o nascimurr angustse efigi curavit, ut egregie M. Maximns ceci-
omnes, aut sifte patre et matre, uti solus Adam for-'- nlt in hymno, quem de ipsius templi erectione edi-
matus est; aht ex patre dumtaxat, sicut Eva; autit dit, ubi inquit:
tandem ex fnafre sine patre, quod Dominus Jesusg
sibi elegit soti. Quo afgumento communiter theo-' Ostendit illise hilarem (DeiparaJacobo)
logi ex Patfibus tfturilur. Hinc vero rectissime et1 Suoque natalitio
immediate infeflur articulus ille catholicac fidei, dee Conceplionisaurese,
Marise erat auctoris in-
i- Templomanentencaeoia_Al.encomia].
pefpetua virginiiate, quod Gonceplionishincdiem
tentum; nimrrum quod concepit et peperit virgo : JacobusHispanosdocCt;
quod vero pracservaia fueril a prima cUlpa', neqtiee Et prsedicat,ceu caeteri(apostoli)
erat ad propositrrm, neque immediate inferebainr, Abomnilabe
' Iiberam (id e&tconceptionemsine
sed remotissime; et quod majofis est ponderis, non,J seminefactsm).
de fide, cum laffieri propositum sibi essei de solis is Quod verd de coricepiiorie active acccpta Ioqriatur
fldei articulis aggr^e. At rioftrie(ais) clafissime lo-- Maximus, satis cOnvmOituf ei eo, quod asserit,
4« FLAVII LUGIl DEXTRI CHRONICON. 470
A.C.308. Ulysippone in Lusitania SS. Chrisli martyres Verissimus, Maxlma, et Julia, ejus- A. R. 1059.
dem mariyris sorores, et consortes marlyrii.
Ibidem etiam celebres sunt Anastasius presbyter, Placidus, et Genesius.
Securse in confinio Baeticae,quse eliam Tader dicitur, S. Briena socia sanclae Febro-
nisa, qute veniens ad Hispanias, in Tarraconensique pfovincia passa, ibi cetebrior
habetur.
Apud Mundam civitatem Celtiberise sanctus Felicianus episcopus Malacifanus, et
egregius Christi martyr.
Baeteurbe in Hispania Bsctica (quse Bjelis Ulfieolum etiam dlcilur) sanctus Christi
martyr Straton, qui inter duas arbores allrgatos, ilKsque disselotis, pro Cbristt
BIVARH COMMENTARIUS.
eam conseptionem a Jacobo immunem a peccatis. Jt hoc vero Hiefonymus Paulus, libro de llispanise flu-
praedicari, quam cxleri apostoli liberam ab omni minibus, sicait: Tader fluviusversusNqvam Carthagi-
iabe praedicarunt : et hanc nullus non videt csse nem funditur. Oritur in thqntibus qxtibus Bmlis, et
aciivam Virginis conceplioiiein. Clarius adhuc Murciam, Aureolamque(hodie Origuela) contingens,
ostenditur ex bis quse subjungit : Ebusitano pelago, seu Iberico condilur, hunc vulgus
Hincmoshabet principium " Securam appellat. Idem fere habet Morales in Anti-
Hunccelebrandijugiter quil., verbo Mentesa, fol. 72 et 81, verbo Ilorci.
PopulisIberis diem, Agit de eodem Plinius lib. ui, cap. 1 et 3, el Ptolo-
Quidurat usque hodie. mseo,(si Villsenovse prsestamus fidem) dicitur Tere-
bis. Exstat adhuc prope fontes ipsius Castel segura,
Cujus, fogo, conceptionis festum ab initiis Ecciesise' rusticorum oppidum veteris Securse memoriara ser-
caiholics nsque ad auctoris tempora, et deiriceps vans. Porro de S. Briena fuse agitur in Viia S. Fe-
duravit, nisi aclivae? Et certe ejus propria sunl iffa bronise, a Thomayde utriu6quediscipula conscripta,
epilheta Dextri, iltxbata, et immaeulaia, tilpote ab a Metapliraste servata.eta Surio edita tbmo iu,
Ecclesia satis recepia, tam in illo hymno : ad 15 Junii, qua die de S. Febronia feslum fil in
Rom. Martyrologio, ubi sub Diocletiano passa me-
Memento,salulisauctor, moratur. Desunt vero inde, quse de S- Briena hoe
Qnod noslriquondaiucorporis,
Ex illibau Virgine, loco Dexler scribit, forsan quia ad Tbnmaydis no-
Nascendoformamsumpseris. tiliam in Syria positse, quse in Hispania contigerant,
nbi S. Briena passa est, pervenirenequiverunt. Ce-
in
quam resportsorio: Sancia et imtriacttlata virgim^-R lebrem tamen semper fuisse in
te
nitas, quibus laudibus, etc. Hispnnia, id saltein
convincit, quod multae feminse ab ea nomen mu-
Deniura ad idem credendum manuducimur, ex tuanles, parura mutata voce Briandae nuncupantur.
peculiari, ac praecordiali deyotione, quam Hispani 14. Apud Mundam, etc. Ceiebrem admodum ur-
olim habiierunt ad virgiualis conceptionis mystc- bem Mundam loto orbe reddidil belluni illud quod
rium, in cujus veneralionein comrauni et ecclesias- Julius Caesar cum Cn. Pompeio juniore iniit, in quo
lica festivitate 25 Aprilis non contenti, in x concilio utrimque tanta edtta est slrages, rit Caesar victor
Tolctano instituta est iterata ipsius celebratio 18 hostes qui fuga sese in urbem receperant, obsidens,
Decembris , quod videlicet prior tempore quadrage- congcstis corporibus vallum exstruxerit; et non mi-
simali accidat. Tam alte igitur hujus mysterii devotio nus portenloso palmse germine ex tunc inibi nato,
cordibus llispanorum reposita, arguit lum a magno testeDionelib.xLiii, Pliniuslib.xxxvi,'cap.{18, affir-
illo suo praeceplore acceptam, tum etiam et specia- mat, palmatos ibi lanides, quolies fregeris, reperiri.
liter commcndalam it> Columnse Csesaraugustanse Quo eliam auctore Munda, Komanorum colonia fuit,
erectione. Sed de his satis, nam dicta suflicere vi- idque in antiquis iiumisraatis Morales observavit
dentnr ad intelligenliam Dextri. lib. VIIIIlist., cap. 44. De ea aliquando Silius : Et
11. Vlysippone, etc Alias Ulysippone, ab Ulysse Munda Emalios iterum parilura labores. Servat ad-
fundatore, vulgo Lysboa, non lninus, immo multo huc fere antiijuum nomeii, Monda nuncupata , ad
niagis sanctorum civium Verissimi, Maximse, et pedes saltus de Tolox propea Caritinam, quinque Hi«-
Julise sanguine decorata, quam quotidianis Orien- spanis millaribus passuum Murcia distans; in Ras-
talis Indiae tbesauris il.luc advectis. Occubiierunt (Q setanis Celtiberis conterminis ,ut Ptolotnaeus vult,
vero sub Dioclelianiministris ipsis kalendis Octobris,, aut iu ipsis Celtiberis, quod placet Dextro, nisi ma-
quibus in omnibus Marlyrologiis raemoranlur; de vis Basselanos inler Cellibcros connumerare. Lege
celebenimis igilur mariyribus ac fratribus non est Nonium in sua Hispania, cap. 28. Perro sancti Fc-
cur fusum protrabamus sermonem, cum omnibus liciani inibi passi exstat memoria in Romano Mar-
notissimi sint. Legantur Morales lib. x, cap. 14; tyrologio ad 20 Octobris, etapud Molanumin addi-
Yillegas, Trugillus e( caeteri. Legi ego acia eorum- tionibus ad Usuardum , in quibus lamen illud cor-
dem in pervetusto membraneo, ac mantiscripto co- rectionedigminiesi, quod Mindampro Munda legant,
dice B&liothecseS. Bernardi Tolelani sub num, 64, hoc modo : Apud Mindam nttlalis sancli Feliciani
et initio : Jn temporibusiltis, cum per universas pro- episcopi, et martyris; cum legendum sit, Apud Mut\-
vincias, etc dam , etc, quod eliam subodoravit Baronitis in no-
12. Ibidem, etc. Iterum de ipsis cum Dextro ad tis, quamquain defectu codicis Dextri non oninino
aniium 553, nunc per anticipationem quamdara, assecutus fuerit veram lecliouem. Sed jam illam ex
obiierque de illis dictum credas, cum sermo esset Dextro habemus simul cum tempore martyrii, et
de SS. martyribus Ulysiponensibus, quibus et hi nomine urbis cur prsefuit, nimirum Malacae. In ve-
conciveserant. Unde verbum illud celebressunt, non tcri Cordubensi Breviario celebratur sauclus Feli-
est referendum ad lempus de quo agitur in Chronico, cianus martyr die 21 Julii, ejusque meminit Gale-
sed ad lempora scriptoris. sinus ea die , inquiens : Cordubmin Hispania sancti
15. Securm, etc. Celebris est Securse sallus (vulgo Feliciani martyris. De eo item P. Roa in Sanctis
Sierra de Segura) in confiniis Tarraconensis et Bse- r. < Cordubensibus. Eura existirao a nostro episcopo
v
ticse Hispanise, unde fluvii duo erumpunt, Bcelis diversum, ut ex urbe et ordine satis colligo.
versus Occidentem, etTader versus Orientem; de 15. Bmim, etc A flumine Baetis juxta perfluente
471 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON. 472
A. C. 308. nomine discerptus, ad coelosevolavit. Ibidem sancti martyres et cives, el fralres A. R.1059.
RuGnus, Rufiaiius, Arlemidorus, el Severus.
Ispali prope Gallias in Hispaniae montibus Pyrenaeis sancti martyres Theodorus,
Oceanus, Apellius, Lucas et Clemens.
Tucci in Hispania Baetica, quse et Torisia nunc dicilur, sancli martyres Theodorus,
Oceanus, et Julianus, qui, coufractis pedibus, ki ignem conjecti gloriose coro-
nati sunt.
Tarracone in Hispania S. Maginus, qui, pluribus loleralis pro Christo cruciatibus,
gaudenti animo ad gloriosam marlyrii palmam evolavit.
ln urbe Capara, urbe Lusilanise, sanctus Marcus, et ejus socii.
In Hispania, in portu Juliobricensi, sanctus Ananias martyr, et socii; qui pluribus cru-
ciatibus toleratis evicerunt.
BIVARII COMMENTARIUS.
sic dicla (nisi a converso mavis flumen ab ipsa no-1A Marlyrologium lns verbis : Item SS. martyrum Theo-
menclaturam recepisse): a situ vero provinciae, dori, Oceani, Ammidni,el Juliani, qui sub Maximiano
quod quasi in umbilico seu in medio uleri Bseticse imperalore dissectis pedibus in ignem conjecftmarty-
sita sit.Utriculi nomen accepit; nunc inde Vlrera rium consummarunt. Uberius eorum cruciatus pro-
nuncupatur inter Hispalim et Marchenam existens. sequitur Galesinus, cujus hsec sunt verba : Sancto-
Porro S. Siratonis ibi passi, Rufinique et aliorum rum marlyrumTheodori, Oceanx,Ammianx,et Juliani.
festum celebranl Greeci in Menologio, ad 9 Septem- Hi Maximianoimperatore pro ChrisloDomino primum
bris, qua die Romanum Marlyrologium hsec habet: pectinibus excarnificali, deinde in ferventes balneas
Eodem die pasiio sandi Siratonis, qui pro Christo ad conjecli incolumesope divina inde evaserunt. Posl ile-
duas arbotes ligalus, atque discerplus martyrium con- rum comprehensi, et in vastam solitudinem abducti,
summavit. ltem SS. mariyrum Rvfini et Rufiniani prwcisis singulis membris, cruribusque confraclis, in
fratrum. Lego Rufiani cum Graecis.,Galesinus ex ignem posili, Deum conlinenter precando , abierunt in
eisdem Grsccis die 8 Septembris sic ait: Sanctorum cwlum. Deducitur ex diclis deesse in codice Dextri
fratrum martyrum Rufini et Rufiani, qui pro confes- sancti Ammiani nomen , qui ab omnibus aucloribus
sione fidei gladio feriuntur. Sancli item Artemidori inter prsedictos nominalur. Ulrum autem Theodo-
martyris: htc xn flammam conjectus, admirandm pie- rus , et Oceanus Tucci passi, iidem ipsi sint cum
tatis sum ac fidei lestimoniumprmclarum dedit. San- Theodoro et Oceano Hispalensibus, de quibus nu-
cti item Severi martyris , qui pro Christo omnemcru- per egimus, dubitari jure posset; sed quanliimcum-
ciatum perpessus, demumconstantis animi virluie cer- que conveniant nomiue, ex diversitate urbium in
vices prabuit. Hsec Galesinus, fallitur tamen dum die g quibus occisi sunt, et testimonio Dextri satis liquet
17 Septembris sanctum Stralonem Nicoraedisecum esse diversos. Ut inlerim sileam priores die 9 Sep-
aliis passum dicit; quodtamen de suo, sine auctore tembris, posteriores aulem 4 ejusdem martyrio co-
posiiit, nam Grsecinihil tale afferunt, quorum verba ronalos fuisse. Quibus Grseci quoque consentiunt, ut
sunt: Natalis B. Stratonis, qni in duobus cedris li- in Menologio videre esl.
gatus, et in duas parles seclus, pro Christi confessione 18. Tarracone, etc. De sancto Magino martyre
cum cmlestibus conjunctus est. Eodem die certamen (quem alii corrupte Magnum, nonnulli Maximuin
sanctorum Rufi et Rufiaui, qui eum essent germani vocant) nobilis exstat meraoria iu Romano Mariy-
fratres, pro Christianm fidei confessionegladio per- rologio ad diem 25 Augusti illis verbis: tarracone
cussi sunt. ldem passus est et S. Severus. Eodem die sancti Magini marlyris, ubi nimirum festum ejus
S. Arlemidorus igne consummatusest. Hsec illi die solemni ritu peragitur. Magister Ludovicus Icartc
9 Seplembr. De aliis SS. martyribus Rufo et Ru- derehus Tarraconensibus; quem Beuterus refert, et
finiano, ex urbe tamen Apollonia, agunt Grseci ad Morales lib. IX, cap. 43, asserit, quod dum in saltu
.7 Junii, et 6 Julii. Unde diversos omnino a noslris Bufagrana Vi ab urbe Hispano lapide, specum soli-
esse convinciiur. larius habitaret, comprebensus a prseside, et Tar-
16. Ispali, etc Longe alia urbs haec est a cele- raconem adductus, in carcerem conjeclus fuil; inde
berrima illa Hispali Baeticaeprovinciac : hujus vero taraen divinitusereptus, et pristino specui restilutus,
situm Orthelius ignorasse se fatetur in cbarta ve- iterum captus, varie tortus, ac tandem succiso ca-
teris Hispaniae, sed Dexler illum designat. Sane pite viclor migravit in coelura.Falluniur taracn dum
Plinius ispalensium populorum Tarraconensis Hi- pro Maximiano imperatore Maximinura legunt, et
spanise meniinil lib. III, qui longe positi ab Hispali C consequeuter necera ejus rejiciunt in annum Doroini
Bseticae deberrt esse. De sanctis marlyribus inibi 240, cum tamen ex Dextro constet sub Maximiano
passis agit Rnmanuni Mariyrologium ad lOSeptembr. csesum fuisse ad ann. 308. Reverentur adhuc fide-
his verbis: ttent sanctorum martyrum Apellii, Lucm, les antrum sancti Magini, el pia devotione visitant,
et Ckmeniis. Grseci in Menologio, eteos secutus Ga- qtiod illud Deus quotidianis miraculis illustret, me-
lesinus agunt 9 Septembr. de Theodoro el Oceano, ritis sancli marlyris suffraganlibus. De eodem scri-
qui pro Christi fide in ignem positi (verba Galesint bunt Mariela , lib. n partisi, cap. 43; Mariana, lib.
sunl) egregia verm, divinmquepietatis testificatione iv, cap. 9; Trugillus, in Thesauro, et alii plures.
ad wternam gloriam pervenerunt. Consule sequentem 19. In utbe Capara, etc. Retinet nomen adhuc
notam. urbis locus el duplicato rr vocatur Caparra; de ea
17. Tucci, etc. Convenit inter omnes Scriptores egtmus supra ad annum 86. Desancto Marco mar-
urbern Tuccensem eo loco exstiiisse, quonunc Pena tyre, et ejus sociis habetur honorifica mentio in
de Martos, prope Giennensem. Consulanlur prae Romano Martyroiogio ad 3 Julii, his verbis: Eodeni
caeteris Morales lib. ix, c. 32, Onlielius, Clusius, dle sanctorum marlyrum Marci et Muciani, qui pro
Slephanus , et alii. Ptoloraaeus eliam ejus merninit* Christo gladio cmsi sunt: quos cum puer parvulus, ne
in populis Turdulis Raeticae.Fuit olim Romanorum* immolarentidolis atta vocemoneret, verberibusjussus
colonia , et sub lege Evangelii sedes episcopali6 ad est cmdi; cumque vehemenliusChristum confiterelur,
Hispalensem metropolitanum spectans, ejus episco- una cum quodam Paulo marlyres exhortante, necatus
pus Camerinus iuterfuit lliberritano conciTio. Quod est. Uberius eadem acta prosequuntur Graeciin Me-
ad SS. martyres ibi coronatos spectat, agunl de eis nologio.
Grsect in Mcriologio ad 4 Septcmbris, et Romanum 20. /n Hispttnia, etc. De Juliobriga et Juliobri-
475 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 474
A.C.308. Pamise in Hispania Tarraconensi in oppido Vaccseorum ad fiuvium Arlanconem, A.R. 1059.
passio sancti Antonini martyris.
Emeritse Augustse in Lusilania S. Lucretia virgo et marlyr.
Ega atiulil ex Oriente memoriam sanctseCatberinrc in Hispaniam.
Apud Pacem Augustam Anse flumini appositam, triumphus SS. inarlyrum Vincenlii,
Orentii, et aliorum; Pontio Paulino divinitus admonito, quorum corpora ministe-
rio angelorum ad urbem Ebredunum consliterunt.
In sede Petri Caio successit Marcellinus; Marcellino Marcellus; Marcello Eusebius;
Eusebio Melchiades domo natalibusque Hispanus, genere vero Afcr : Melchiadi
vero sanctus Silvester, sub quo, Augusto Constantino, feliciias et pax aurea re-
diit Ecclesiis.
BIVARH COMMENTARIUS.
gensi portu consule quse diximus ad annum 300, A _ in Hispania tanclm Lucretim virginis el marlyris,
comment. 2, num. 3, agentes de sancta Lucia ejus qum in persecuftone Diocletiani sub Daciano prmside
urbis cive. De sancia Anania et snciis sacris marly- marlyrium consummavil.De eadcm ait Usunrdus ip-a
ribus multis agunt Grseci in Menolngio, unde Gale- die, et Equilinus lib. n, cap. 130, num. 350.
sinus haec suo Martyrologio inseruit ad 27 Januarii: 25. Ecja atlulit, etc. Consule quav deS. Catherina
Eodem die sancti Ananiw martyris, qui Diockliano superius nolata a nobis sunl ad ann. 500, Com-
Cwsare apud MaximumprmfectumChristianam fidem ment. 3.
sponte professus, graviter tu idolorum cullum invectus 24. Apud pacem Auguttam, elc Sedavimus de
est. liaque comprehensus, primum verberibus cmdi- situ liujus urbis veieremel obduraiamcontroversiam
lur, deinde candenlibussubulis perfodilur, posl vulne- in notis ad annum 64, probavimusque non esse Be-
ribus, quwsic acceperol\, sale et aceto perfricalxs, in jam Porlugallise, sed Badajczextrematurae regni Ca-
cttstodiam includitur, ul in eo loco fame necaretur; stellse; durum est omnia repetere. Porro SS. Vin-
sed divinilusfactum est, ut per seplem dies cibo cm- centii, Orentii et Victoris sacra nomina scripta sunt
lesti aleretur. Quod ubi animadvertil carceris custos in Romauo Martyrologio die 22 Januarii, ubi in
Petrus, relicta impietate , Christianam compkxus est persecutionc Diocleliani mariyrio coronati referun-
religionem; quamobremhic una ctttn eo prmjectijussu tur;idque etiam habent Bcda, Usuardus, et Ado.
rotm alligalus , in cralicuta uterque collocalur, suc- Acta vero ab _£llierio Ebreduuensi antistite scripta
censo igne, quo derepente mirabiliter reslinclo, torlo- edidit ex mss. codicibus Surius, tomo i, et Equili-
res, xibirei admirabilitatem perspexerunt, Christum nus in compendium hoc redegit, lib. n, cap. 112 :
Deum libera voce profiientur : atque sic quidem , qui _, Vincenlius et Orentius martyres passi sunt aptid Hi-
"'
septem eranl, et illi ambo Ananias et Pelrus in mare spaniam, temporeDiocletianiet Maximiani imper. sub
projecti ad marlyrii palmam pervenerunt. Hactenus Rufino prmside Ilispaniarum. (Rulinus isle sanctum
acta apud Galesinura. Cucupbatem Barcinone coronaverat, Daciani Lega-
21. Pamim, etc Allissimo sane moderni scriplo- tus exislens.) Hi fervorefidei accensi, se sponte judici
res errore laborarunt, dum Palentinum civem, san- offerentes, el Chrisium magnanimiter coufilentes,jussu
ctuin Antoninura Gallum ortu ct genere credebant. prmsidis capilali sentenlia puniunlut. Quorum corpora
Legebant siquidem in aclis roartyrii ejus, Pamiae, Victor quidam Levita qui eos hospitiosusceperal, sepe-
seu Apamiaenatum el occisura ; cum autem ejus no- livit: propier qttod et ipse a judice tenlus, brachiis
minis urbem in llispania nescirent, in Gallia coguo- . sibi a cubitis prmcisis, iti eodetn loco ubi et illi passi
sc/brent, illani martyri urbem consignarunt. Mirum fuerant, decollari jubetur. Qtiodvidens pater Victoris,
quod Apamise Syrise non addixerint, cum eadem quia ipse Christianus erat, fugam arripuit, ted a con-
utriusque sil noinenclalura , el celebrior Syra. Sed juge, Aquilina nomine, hortatus, rediens una cum fi-
jam tenebras fugat Dexter, dum Pamiam in Vac- lio capite cwsus est. Horum omnium corpora Pontius
cseis fuisse deiiionslrat, ad fluvium Arlanconem, quo episcopus,divina revelalionecommonilus,plauslro im-
loci nunc Palentia urbs existit :et Antoninum Pamise posiia ad loca prislina liaiim deferebat, donec juxta
nalum, et occisum ; nec alibi quam ubi nunc jacet. civitalem Ebredunensem pervenerunt; ubi bobttsse fi-
Ccrte quamdiu Palentix jacuerit, memoriam boini- genlibus, nullo tnodo ullra abire vakntibus, corpora
iium excedit, quando aliunde porialum nemo us- mariyrum seputla sunt, divina cognita volunlate. Con-
quam novit; inventionem Ecclesia sua celebrat, cordant omnia dictis Dexlri. Quod in Martyrologiis
translationem ignoral: subtus lerrani sepulcri sui (C dicilur, Ebreduni in Gallictsanclorum martyrum, etc,
pro temporis injuria in Hispanica Maurorum clade, non de loco marlyrii, sed sepulcri et feslivitalis
positus; iis subactis iterum repei tus est ccclestis accipiendum est. lu ipsis etiam desunt fratres S.
thesaurus. Sed etacta manyris, noiiien Gallisesub- Victoris, qtios Dextcr vocat socios sanctorum Yin-
i.cent. Notiora sunt,quam ut hoc loco repeii queant; «centiietOreniii. Vide de hisMoralium lib. x, cap.14,
habet ea sanctus Amoninus Florent., i p. llist., tit. et Marielara I p., lib. n, c. 39.
8., cap. 1. Equiliuus, lib. vm, cap. 24; Mombiitius, 25. In sede Peiri, elc Quam anno Domini 296
tomo i, et Palentinum Rreviarium, a quo tamen ex- Romanorum Pontificum seriem in Marcetlino teimi-
pungendum esl verbum Gallim, el a Romano Marty- nar.it nunc adsancium usque Silvestrem prosequilur,
rologio, nam vetera ejus mss. et Marlyrologia Be- quisanctura Meicbiadem patria MaravaCarpetaiuim,
dx>,Usuardi, Adouis, el modernum Calesini illo ca- genere vero Afrum subsecutus est. De Melchiade sa-
rcut. Decepit Baronium error tabularum moderna- tis egimus ad annuro 248 et 299, et iierum agemus
riim Palenliac ,j quas ipse citat. Brevi epilogo Ga- ad ann. 311. Purro sanclus Marcellinus martyrio
lcsinus. Apamim,ait, sancli Anlonini martyris, cui in sublatusest ann. 304, 6 Kalend. Maii, cum sedissct
poslrema Diocktiani imp. persecuiione, caput pro fere annos oclo. Sanclus Marcellus occisus est pio
ChristoJesu abscissum, et corpus membratim discer- Domino anno 309, post quinlum sui pontificalus. S.
plum est. Eusebius produxil suum usque ad anu. 311, et
22. Emerilm, etc. Notissima virgo est omnium de- diem 26 Septemb. ipsius anni. S. Melcbiadcs usque
canlata scriptis Hispanorum, Vasaeiin Chronico, ad ad ann. 315, 4 idus Decembris, sediique anuos 5,
annum 306; Moralis lib. x, cap. 10; Marielse,Iib. iv, mcnses 7, dies 8. Tota hsec chronologia Baronii
cap.64; Trugilli, Villegseel Sanctori, ad 23 Novem- Annalibus congruit.
bris: quo dic Romanum Martyrologium: Emeritm, ail,
475 FLAVII MJCH DEXTRI CHRONKMN. 476
A.C, 310. Conslantius Clilorus Augustus deHispaniis quam optime meritus, post decimum A.R.1061.
sextum annum imperii in Britannia obiit.
Triginta circiter scriptores catliolici contra blasphemias Porpbyrii philosoplii scri-
pserunt. In his nonnulli Hispani.
Natalis episcopus Toletanus strccedit sanctissimo confess*ri Melanlhio, qui, ut iila
ferebant tempora, mwita passus est pro Ecclesise eatfcolie» contra haerelicos et
genliles defensione.
311. Concilium Toleti contrahitBF ifr defcrtsione Iiiberfitani. .062.
BIVARli COMMENTARIUS.
A. C. 510. — 1. Constantius, etc. Vopiscns et Eulro- A qua respondet Marino, Leontio, Benedicto, et aliis
pius cum de abdicatione imperii facta a Diocleliano Hispanise episcopis ad ea quae ipsi interrogaverant,
et Maximiano loquuntur, Ita, aiunt, divisum esi im- de episcopornm qualitatibus, et de sacramento ex-
peritim, ul Conslantius Chlorus Galtiis, Hispariiis, lla- trefrite Unctionis. Sub Datii, Rubrio et Voltisiano
lim et Africmpfmesset; Gaterius verOIllyrki, Grmcim coss. quorum consulatusincidilin annumChristi 31i.
et Orienli. Sarte Chlorum de Hispaniis optirne rfteri- Consule etiam Moralem lib. X hoc ipso anno. Nihil
lum fuisse sedatio probat pefseculionis, pub ejus lamerr hsee cum illa commune habet, cttm longe alia
eiiim pfincipatu ntillus legilur mariyrio coronalus : ad Melchiadem papam retulerint, qnam a Dextro di-
quin potius (ut Eusebius scribit de Vtta Constantini canttir rn ejusmodi Toletano concilio tractata.
lib. i) eos, qui de Palatio suo negarunt se Chrislia- QtVsevero ifta fuerint ex ipsis lliberritani actis de-
nos esse, crini essenl, drimo ejecii; eos vero qui ducere possumus, in cujus videlieet defensionem
fassisunt, ut qui Deo fideles erant, fideles sibi repu- coactunvest. Durissimum siquidem videbatur, ahcui
tans bonofavit. Exstat Cordubse incisa lapidi in- Cliristianoruin denegari sacram communionem non
scfiptiahaec, quam Mqraies lib. x, c-18, et alil affe- solnm longb tempore , sed etinm omnibus vitse srtre
ruht: Forlissinio et lndulgenlissimo Principi DominO diebUS, et ipSO'in extremis viaticO coelesti privari;
riostro Conilantio Victori perpeluo, semper Augusto. eo vel maixime qtfod pcena hac severissima inttlctari
Decimitts Germiriianus Vir Clarhsimvs Coriiularii a concilio jubebantur non solufli idoiofatria», magiae,
Ptevindm Bwticw, notixinimajestalique ejus Dicafts- et similium gravium criminum perpetratores, sed
sfthMs. etiam ii q_i ftosi baptismum semel el iterum in ince-
Quod ad tempus imperii Constantii attinet, non- R B
chtre corrtagium labebantnr. Quod ex canone 7 li-
nollt duos vel tres tantum annos illi consignam; qnet, ubi sic legimus : Si qui» forte fidelis post tap-
caclertim Dextre sexdeeim tribuenti Ensebius in sum mcechiee,post tempora comtituta, acta pmnilenlxa,
Chrohico astiptilatur, qui hoc ipso anrio Christi 510 denuo fuerit fornicatus, ptacuii eum nec in fine habere
haec habet verba : Constantius xvi iniperii anno diem communioneth. Qute posna vigesieS pro diversis cri-
abiif in Britannia Eboraci, post quem filiits ejus Con- mirrimfsin elsdem concitii canonibus imposita est.
slantidui, etc' Quid igitur mirum si niuliis durum id visum fueril,
_. THginta cirdietj etc Efrdre transeribentium er, tumijlfuante plebe, necCssum foerit denuo super
effectum efat, ut liscc clausula quse ad annum 310 Iri. coneilhim cofere ?
spectabat, iri annb flO eoIFocarefiir, quam et ira's Forsan et aliar capita expositione, aut tempcra-
necessitate tempOrum ducti rnutavimus. Vixit qiii- menlo quibiisdam indigere visa fuerant, utquod Ca-
dem Porphyfjus , ufpote Plotini discipulus et Ori- norie 54 siabilitnm fuit: Cereos placuil per diem in
genis condiscFpulus, Aureliani imperatoris tempori- cmmeterionon aceendi: et quod sequenti Canone 55
bus, EuSebiusvero et Apollinafis Laodicemts, Con- addituf : Placuii prohiberi, ne feminm in ccemeterio
starttii et C.onsfantini.Memihit Hieronymus, Iib. de pervigilent: et rttrsus quod can. 36 subditur : Pla-
Script. Eccl., aliqriorurri ex his qui conlra Porphy- chilpiciuras bi Ecclesia esse non debete; quo sane
firim Scrrpserunt, etde EuSebiOait in catalogo ope- non probibebatuf uSus profanarum imaginum ; sed,
fiim ejus : Conird Porphyrium qwi eodem iempore ut videtur, sacrafum, uti verba sequentia indicnnt,
itribebdl in Sicilia (itt quidam putanl) libri triginta ; Ne quod cotitut, et adoratur, in pdrietibus dtpingatur.
de quibus ad me viginti tantum pervenerurtl. De Apol- His siquidem nobileSChristianitatis actiones prohi-
iiriafi vero : Exstant ejus adversus Porphyrium, qui C beri videbanirff.
inlet cwlera opera ejus vel maxime probantur. De lnde illud contigisse reor, quod Angustinus narrat
Methodio sic : Methodius Olympi Lycim, et postea lib. icoritra epistolam Parmeniani, Hosium videlicet,
Tyri epitcoptts, nitidi, compositiquesermonis adversus cujus in co concilio zelus niirifice flagraverat, odio
Pbrphpium confecit libros, etc. Sed proh dolor! a quibusdam habitum, et de multis criminibus co-
quot priscorum noslrorum Iucubfationes periertint! ram Hispanis episcopis per calumniam accusatum
. 5. Ndtalit, etc. Habeiur mentib de Natali in cnta- fuisse, eorumque voces tantum invaluisse, ut ab illis
Ingo Tolelaiibruni episcoporum, qtiemedidit Loaysa; landera senlentiam daiiinalionis acceperit : a qua
in eo tamen deficit, quod etim Pauhiti faciat sricces- lamen, invidia et malitia advCrsariorum patefacta ,
sorem, curii tamen post Melanthiurii episcopatum ab episcopis Gallise (baud dubium quin in Arelatensi
inieril. Ejus etiam nonien est in dyplicbis Missalis concilio congrcgatis, ut crudite conlendit Mendoza)
sancti Isidori, post Melnnthium. Purganda tamen absolulus fuit; consentienlibus itidcni Hispanis Pa-
e.cusio Ximenii Cardinalis , quod bis Mclanlbinm Iribus in eadem absolutione. Sane pfselibatam Hosii
nominel, cum posleriori foco Natalis scrihendus sit, damnationem in hoc Toteiano cnncilio faclam fuisse,
hoc inodo : Pro spiritibxis Pausantium , Hohorati, lempus et causa convincunt. Narrat rem gcstam Au-
Pelagii, Quinliiti, Vincenlii, Paulali, Metcmjix,Na- guslinus citato lib., cap. 4, ea occasione, quod Do-
talis, Geotgii, Olyriipii, efe. friterfnit Iliberrifano, ei- natislse, qtiOSolirn in c.ipile Hositis exagitaverat,
que subscripsit seciindus intcr presbyteros illis ver- utpote Cseciliani defcnsor exislens , de Hosii con-
bis : Ndlalis de Orsiind, qiiibUsinrittitur eo tempofe demnatione gloriahantur: En vefba Augnsiini: Quod
fuisse ejus urbis presbylerum. -. enim dicunt de Hosio Cordubensi, flagitandum est ut
A. C. 511. — f.'Con-i(ium, etc. Hujus concilii " probent, noAsolum talem ittum fuisse, qualem dieunt
nullus prseter Dextrum quem viderim, meminit. (nam hoc falsis conductis testibus probari pbterat),
Sedeo tempore synodum quamdam ab episcopis Hi- sed qxtod iatis fuerit mdnifestum illis fuisse , quibus
spanise bis diebus celebratam , satis conviricitur ex eum communieareasserxmt:hoc enhn trisi probaveriiit,
epistola S. Melchiadis papac (exstat in tomo I Couc.) [rttstra dicunt se scisse qualis (uerit: quia nescientibus
477 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 478
Sanclus Licerius episcopus Carcnsis, in Hispania Ilerdse celcbratur, quO Iranslatus
fuisse dicifur cum sede.
BIVARII CdMMENTARIUS.
obessenon polu.il; a qtiibus se isti innocentibus sepa- .A cap. 105, el Romanum Pcenitentiale apud Antonium
rando, propter islam separationis sacrilegam iniquita- Augustinum lit. i, cap. 27, citant ex Iliberritano
lem, innocenlesessenon possunt. Hoc enim magis cre- canonem 63. Rabanus insuper in suo Poenitenliali:
dibile est, si tamenHostus ab Uispanis damnatus, d Theodorus Grsecus, Isidorus, et S. Martinus Braca-
Gallis est absolulus, sic fieri potuisse, ut (alsis crimi- rensis in suis Conciliorum Collectionibus; Gratianus,
naloribus Hispani circumvcnli, el callida insidiarum Ivo, el Brucardus in Decretis mulla ab eodem Ili-
(raude decepti, conlra innocentemferrent senlenliam: berriiano muiuati fuerunt; el quod cseteris prsestat,
el poska pacificetn humililate Christiana cederent sen- Hadrianus papa I, cap. 60, et 61 colleclionissuorum
tenlim colkgarum, qtiibus illius innocentia probata est. Decretorum, citat canonem 52 et 75 Hiberritani.
Et pauto inferius : Numquam isti se tam aperte in- Quo videas quanta reverentia perpetuo in Elcclesia
dicarunt, cur nec separati corrigi voluerunt, quam lubiiiiin sit, etquam parutn circuriispecte nonnulli,
cum detestantur Hispanos , quod posl sentenlias suas quos vcrecundisc gratia non nomino, tantorum Pa-
aliter prolalas, discussioni, posteriorique judicio ces- Irum honori detraxerint.
serunt: quam enim hoc factum est de mansuetudine Qtiod si dura illa poena videatur, quarn concilium
Chrisliana, lamillttd de contenlione diabolica. Cau- cjusmodi inflixit, privans delinquentes vialico in
sam vcro tanli odii ab adversariis in Hosium con- extrerais; pro lemporis tamen injuria necessaria
cepti, zetum ejus fuisse conjicio, quo in peccatores, fuit, atque in hac parte sanclus Innocentius papa
ct miqnos flagrabat; nam apud euradem Augustinum concilium luetur in epistola ad Exuperium Tolosa-
lego cap. 8 libri praedicti, crudelitatis nota inusium ntim, cujus in superioribus verba dediraus. Csctera
ab inimicis, quasi suspicionibus ducttis inauditos de in vero quse ex eo objiciuntur non sunt ad rem, neque
raore damnaret. Conqxiestusest Parmenianus (ait) enim absoluie prohibcntur cerei in coemiteriis ac-
quod victi apud eccksiasiicosjudices, ne apud ipsum censi, sed superstiliosus eorum usus; quod scilicet
(Constaniinum videlicet) qum dicebant probare po- rudis plebs per eos credebat sanctos marlyres ad
luisten', ad campum , hoc ett, ad tupplicium , duce- responsa rcddenda revocari; nam subditur ratio pro-
rentur. Hoc enim eum tamquam immaniter jussisse , hibitionis : Inquietandi enim spiritus sanclorum non
Hispano Hotio suggerente, criminabantur; suspicio- sunt : quo pacto Sarauel de morie revocatus ad
nibusvidelicelsuis, sicut semper, damnando inauditos. Saulem dixit : Qttare inquielasli me (I Reg. xxvm)?
Fum tamen sic excusat Augtislinus: quasi vero non Nolari etiam oporiet non cavisse concilium, quod
humanius, ac probabilius alius credideril, Hosio tam- super sepulcra martyrum cerei nocturniS horis ac-
quam episcopo suggerentepotius factum, ut in lenio- cendereutur, sed dumtaxat per diem; nara dicitur in
rem coercitationem,quamvis immanissimi sceleris, id Cannne: Cereos per diem placxtilin cmmtlerionon in-
est, sacrilegi schismatis sententiam flecleretimperator. cendi. Quo sane alia superstitio delegiiur, qua sim-
Hinc igitur conjectura esl, apud liispanos aniistites plices fideles credebant, cereos incendi ad illumi-
llosiuni de crudelitate accusatum , occasione ab au- nandas animas mortuorum, qui iu lenebris delitesce-
sleriiaie poenarum, quae per illius Canonesab Hosio bant, et non polius fidei vivorum significandse
edilos imponebantur, accepta : ubi tametsi in Hosii gratia; permissum vero cereos noctu accendi, quod
personam super nonnulla crimina sibi per calurn- eo tempore vivi ipsi, qui ad septilcra sanctorum ex-
niani imposila , sentenlia laia fuerit , lliberrilanse cubabani, candelse lumine indigerent. Cseterum suc-
nihilominus Synodi auctoritas integrata et illibata cedeule lempore, postqtiam plebes superstitionibus.
permansit. C gentililalis purgatac sunt, cessavit prohibitio. Faci-
Id vero non solum constat prsesenti testimonio lius est, quod de canone 55 objiciebatur, ila enim
Dextri, sed ex eo quod in Ecclesia apud recentiores prohibitum liiit mulieribus in ccemiteriis pervigilare,
Patres el conciiia perpeluo in usn et veneratione ui causam ejus proltibitionis concilium subjungeret,
fuit. El primo concilium Arelaiense seplem ex ea eo quod smpe sub oblenlu oralionis, lalenter scelera
canones miiluatum est, videlicet quarium de Agita- commitlant. Non igitur vigilias ipsas prohibuit, quasi
toribus : 5, de Theatricis; 6, de his qui in infirmitate ex se illicitas : absit; sed quonhm eis uonnullse
eredere volunl; 7, de his qui magistratus gentilitim mulieres prave ufobantur. ldem judicium ferendum
gerunl; 9, de lilierxsconfessorum; H,de malrimoniis est de canone irigesimo sexlo, quo non prohiheiur
'infidellum;et 25, de apottatis. Conc vero Nicsenum absolute iisus imaginnm, sed quod non depingeren-
quinque, scil. : 5, de subintroductis mulieribus; 5, de tur in pafielibus lemplorura, sivc quia eo tempore,
excommunicalis a proprio episcopo reconciliandis; sseviente persecutione, plerumque reraanerent cuiri
10, de hmrelicisnon ordinandis, et ordinalis deponen- teraplis in potestate geniiliuin, irrisioni eorum expo-
dis; 13, de caiechumenispeccantibus; 18, de Ckricis sitae: sive quoniam murorum crustis facile diruptis,
usuras accipientibus. Sirdicense quoque accepit ab sanctorum imagines deformarentur, sive tandem
eo canonera 14, qui in lliberritano est21, ibi Hosius quia in tanta reverenlia eo tempofis erant apud fi-
tacite de eo mentionem faciens dixit: Memini supe- deles sanctorum imagines, quod non in quavis ma-
riore concitio frutres nostros constiluisse, ut si quis teria visum fuit decere depingi; quae omnia saiis in
laicus tres Dominicasdies non celebrasset convenium, causa proliibitionis a concilib subjuncta, intelligi
communione privaretur. In Toleiano xi, snb Wara- uj. dantur, Ne quod colitur, et adoratur, in pctrietibus
bane rege sera Cses. 713 celebralo, cap. 15, citatur depingatur. Sed hsec satis pro institulo nostro cen^
canon 29 Iliberritani. In Suessoniensi, quod ann. seanlur, quod si quis plura desiderat in expositio-
Dom. 855 celebralttm fuit, in aclis actionis 6, ad nera borum Canonum consulat D. Fernandum de
finem ultimi canonis, rcfcrtur canon 75 lliberritani. Mendozalibro cilato, Alanom Copum dialogo 5, c.
Wormaciense, SubLmlovico rege anno Domini 868, 16, etex recentioribus theologis, Vazquez, Suarez,
can. 59, admitiit canonem 5 Iliberritani. Mogunli- eiLorcam in Comraentariis adq. 25,ni. p., D. Tho.,
num sub Rabano episcopo, can. 22, suscipit canones art. 5ct6.
5 et65 Iliberritani. Mogiinlinumque aliud sub epi- 2. S. Licerius, etc Floruit S. Licerius anno Do-
scopo Arnulpho, ann. 888, canone 26, refeftadmit- mini 268, quo de ipso egimus cuni Dextro, qui la-
titque canonem 15 ejusdem; eumdemque canonem men hoc loco de fama ac gloria nominis ejus a'git.
laudat et innovat concilium Coloniense sub Carolo Porro Carensis urbis, cujus episcopus fuisse scribi-
Crasso in canone 6 suorum. Ilem Arelatense u, jpud tur S. Licerius, meminit Antoninus in Itinerario
Rrucardumlib. xvn, cap. 55 et Ivonemixp.Decret., inler Laminium el Csesaraugustam. Scripsit eliam
479 FLAVIl LUCII DEXTRI CHRONlCON. 480
A.C.511. Ahanno306,;successeratin imper. gubernationequeHispaniseChloroConstantiopatriA.R. 1062.
Conslanlinus filius cognomento Magnus, ex Helena femina primaria Britannisc.
512. Hoc anno devicto Maxentio Tyranno, ct ad ponlem Milvium in Tybrim demerso, 1063.
Constanlinus Magnus, mirabili crucis signo admonilus, gloriosissinie triumphat;
maximaque tranquillitas Ecclesiiseffulsit; riam templa diruta edictis imperatorum,
curante praesertim Helena matre, et Hosio Cordubensi episcopo tlispano, per
totum orbem terrarum, prsesertim in Hispariia, primum omnium reslituuntur : ut
provincia quse primum viderat radios limpidissirase lucis Evangelicae, prima quo-
que beneficiis pacis et fructibus gauderet.
BIVARII COMMENTARIUS.
Plin., lib. III Nalur. Hist., cap. 3, de CarensibUs A APost devictum, virtute crucis Consiantino in ccelo
prope Complutum existentibus; sed eos cum Cara- monstratae, Maxehiiura, totum sededisse iniperato-
cftanis confundit scu Caracensibus, sic dictis a Ca- rem ad ecclesiarum erectionem , el Ecclesise univer-
qux nunc Guadalaxara nuncupalur. salis pacem stabiliendam , auclor est Eusebius lib. i
1raca,
5. Ab anno 506, etc Vocat nelenam, non quidem Vitae ipsius, cap. 36, ciijus illa sunl verba : Porro
concubinam, aut stabuiariam, quod alii perperam Ecclesiis copiosa suppeditare subsidia, lempla in su-
fecere, sed qubd res habebat, feminam prirnariam, blime erigere, exmdificalaqueadaugere ; plurimis nto-
Consonat bis Baronius eodem anno 306, quo loco numentis augmentata Ecclesim sacraria illustrare,
monet invidia factura, ul filia nobilissimi Britanni varia pecuniarum largitione egentium inopiam subk-
apud quem Chlorus hospilio susceptus est, stabularia vare, elc. Dono dedit suasu llosii, Meluhiadi papse
vocarelur : concubina vero, quoniam ab eodem se- Palatium Lateranense. Quod vero inier cseteras Or-
paraia fuit, ut Theodoram Maximiani fitiam conju- bis Ecclesias rescriptuin dederit de liispauis primuni
gem accjperet; cum tamen vera uxor imperatoris omnium resiituendis, vel erigendis, inde deducitur,
esset, et ex legitimo thoro Constantinum Magnum quod liorum omnium consultor eral Hosius, qui pro-
susrepisset. culdubio Cordubensis , aliarumve suse provlncise
Quod speclat ad imperii htijus initium, concedunt Ecclesiarum negotium agerei; praesertim cum llelc-
omnesccepisseanno Domini506, exquo Baroniusexi- nse matri jara a multis diebus communicarei : id
slimat eo anrio Coustantium Chlortim patrem ipsius quod vel ipsi Ecclesiae hosles fassi sunt, Evagrius ,
e vivis fuisse sublatum. Id tamen stare non potest et Zosimus ; hujus enim verba sunt : Quidam Hispa-
cum Eusebii ejus lemporis scriptori» testimonio, , nus genere, cujus nomen esset Mgyplius (__gyptiuin
qui affirmat, obiisse anno Cbristi 510, ut Dexter po- Rquasimagum, detractionisgratia vocabant Hosium)
suil. Sed quonam pacto slare poterit, quod idem Romam delatut, palatinisque mulierculis (haud du-
Eusebius scribit, Constantinum imperasse annos 30, biunl Helenae el suis) familiaris facius, et ad Con-
menseS 10, etdiem clausisse extremum anno 337? stantini colloquium aamissus, sententiam doclrinm
Certe cura solo placito Dextfi asseverantis, viyente Christianorutnhabere vim abokndi quodcumque pecca-
palre, imperare coepisse in Hispaniis Constanlinum lum confirmavit. Eis pene utitur Evagrius, nisi quod
ab anno 306, a quo usque ad 337, triginta el unus pro itlis , Quidam Hispanus genere, cui homen esset
fere intercedunt: atque inde proculdubio orlum ha- Mgyptius:, habet, Quidam Mgyplius ex Hiberia (ui
buit ejusdem cum Hosio Cordubensi necessitudo est, llispania) vencrat Romam, etc Exstat quouue
prscsertim matre Helena fitio suo in epistola Consiantini ad Csecilianum Carihaginenscm
iispania), quac lain antiqua fuit, ut aniio Domini e.piscopiim, in qua imperalor : Tu igitur (inquit)
Iadhserente
312, in favorem ejus litieras dederit, de quibus jam quandoquidem dictam pecunim summam recipiendam
dicam. curaveris , omnibus qui in Scheda ad le ab Hosio
A. C. 312. — Hoc anno, elc Rera gestam narrat missa anle scripti sunt, his pecunias dispertiri iubeto.
pluribus Eusebius, lib. ix Ilist, cap. 8, et de Vila Nimirum quia ubique terrarum Hosii arbilno Ec-
Constantini lib. i, cap. 32, et in Panegyrico post clesiis de pecunia pro fabrica et necessariis divide-
victoriam : at in Chronico hoc ipso anno breviter : balur.
Maxentius (ait) 'juxla pontem Milvium a Constanlino Denique quod hoc loco de Evangelio primum om-
superatus occiditur, anno imperii sui sexto. Quod si nibus Ecdesiis Hispaniae prscdicaio diciiur, non eo
ann. Ghristi 312 erat sexlus ejus imperii, necessum Q < tendit, ut primalum Ecclesise in Hispnnia velit con-
est utanno506 iuceperit, ut jam probavimus. Ce- stituere, absit; sed ad prioriiaiem temporis Evan-
cinit etiam victorianj hanc Crucis Prudentius libro gclii in ea praedicati; de qua re satis in supcrioribus
pribri contra Syiiiachum cap. de Potentia Crucis, his actum est. De pace quoque a Constaritino Ecclcsiis
vcrbis : Hispanise concessa, qni his diebus inibi scribebat
Hoc signo invictustransmissisAlpibusultor Juvencus tesiimonium fert, dum in fine operis ait:
Servitiuuisolvit miserabileConstantinus;
Cumte pestifera fremeret Maxentiusaula, Haecmihi pax Christitribuit, pax hsecmihi secli,
Lugehasiongo damnatoscarcere centum; i Quantfovet indulgensterrse gubernatorapertse
Ut scis ipsa Patres, et sponsusfoederap3Clas
Intercepta gemeris,duroqtiesatellite rapta, Constanlinus,adestcui ^ratia digna merenti;
Immersusteuebris, dura inter vinclaluebat. Qui solus regum sacri sibi nominishorret
lmponi pondus.
Et post pauca :
Testis Christicolaeducisadventantisad urbem Hoc anno 512, templum Barcinonense in bonorem
Milvius,exceptum Tjberina iu stagna tvrannum S. Eulalise, et Tolelanum S. Leocadise exstructura
PrwcipiUns,quanamvictriciadederit arma teslis est Braulio in additionibus. Et eodem auctore
Majestateregi; quod signumdextera vindex anno 514 : Cmsaraugustm lemplum auguslissimum
Praelulerit; quali radiarit stemmate pila;
Christuspurpureo gemmanlitextus in auro B. Marim a B. Jacobo Zebedmi filio consiructum,
Signabatlabarum, clypeoruminsigniaChrislus laxalis spaiiis integratur, nec minore pietale ac fre-
Scripserat; ardebat summiscrux additacristis. » quentia colitur. Abulm templum etiam erigitur sacris
Etinffa: marlyribus Vincentio, Sabinm, et Christetm in loco
Tuncille senatus ubi paliuntur; aliaque tempta prmter ea : et hmc suin-
Militiaeullricistitulum, Cliristiqueverendura plibus reginm sanclissimw Helenw Augustw ubique
[Nomenadoravii,quod collucebatiu arniis. locorum asdificaniut.
 m FLAVII LUOII DEXTRt CHRONICON. 4S_
A.|C.5iC. Synodus Ancirana 24 canonum, etetiam Neocsesariensis canonum 12, eodem tem-A.R.1067.
pore celebranlur.
517. Alexander vigesimus episcopus Alexandrinus, prseest annos seplem. 10C8.
L. Cxcilius Lactantius Firmianus Hispanus, Crispi CsesarisConstantini filii magister,
pauper et abjcclus [Nicsesemoritur.
324. Nicseaein Bitbynia sancta et uuiversalis synodus contrahiiur 518 episcoporum con- 1075,
tra Arium hsereticum. Pro Silvestro Hosius Cordubensis episcopus, egregius con-
fessor (praeest). Interfuerunt eliam episcopi Hispani Hispalensis, el Barcinonensis,
et Natalis Toletanus, et alii plurimi ex Bsetica et Tarraconensi provinciis.
BIVARII COMMENTARIUS.
A. C. 316. — Synodus, etc. Celeberrima est Alicet sera Caesaris 563, qui est annus Dom. 325,
ufraque synodus, et noiissima. De tempore quo Dexter et Euseb. de initio concilii loquuntur.
celebralac sunt, Bironius subodoratus veriiatem, Sed quod diciiur a Dextro, Pro Sylvestro Hosius
prius asserit cetebratam Ancyranam , quam Neocae- Cdrdubensis episcopus prwsidei egregius confessor,
sariensem, quoniam in illa igitur de iapsis restituen- non eodem sensu omnes accipiunt. Kcceptior est)
dis per pcenitenliam , quod ad tempus persecutioni Hosiura legatum fuisse S. Sylvestri Romani ponlifi-
proxiraum respicit; in Neocsesariensi vero nihil tale cis , et uti lalem concilio Nicaeno prsefuisse; sed
asseritur, ulpote quod eo jam tempore de lapsorum nibilominus contendunt docti pariter ac graves
resiitutione actum fuerat. De annn autem babemus scriptores, Didacus Valdesius Regius Valisoleiani
Dexlri testimonium , quo tamen Baronius, caruit, conventus consiliator, lib. de Dignitate Regum et
tinde suspicatus fuit Ancyranam anno 514 celebra- Regnorum Hispaniaec. 2, et D. Joannes de Salazar
lam , quae post duos annos habita est. archidiaconus de Ubeda lib. de Adventu S. Jacobi ,
A. C. 317.— 1. Akxander, etc. Ilic ille magnus llosium nullatenus luisse Romansc Sedis legatum iri
Alexander qui sancti AlbanasH prsedecessor exi- Nicsena synodo, sed noniine suae provincise subscri-
slens.tantoperelaboravit pro Ecclesia Dei, adversus psisse. lloc siquidem ipsae subscriptiones Pairum
Arium SuaeEcclesise presbyterum. Nonnulli in cala- evidenter osiendunt, omnes enim nomen suas pro-
logo Alexandrinorum anlistilum eum sub numero 19 vinciae apponunt, ct ex unaquaque provincia unu>
constituunt, ut apud Equilinum lib. xi, c 6, videre durataxat, taraetsi plures adfuefint, subscribit, quod
est; Dexier vero sub 20. Omnes auiein conveniunt in episcopis Hispaniaefacilc comprobatur; Eusebius
sedisse annos 7. Successit AchiUae. _, enirn non solom Hosium, sed cum aliis raultis adve-
2. L. Cmcilius,etc De CsecilioLactaniio Firmiano, Bnisse scribit verbis inrra citandis ( nonnullorUm
cujus libri Instilutionum exstant, agit Hier. lib. de Dexter ineniinit), et tainen solus Hosius pro Hispa-
Scripi. Eccles., de quo asserit fuisse Arnobii disci- nia tota subscribil. lllud vero veterura scriptorum
puluin, qui sub Diocletiano Qorentissime rhetoricam testimoniis comprobatur; omnes quippe uno dre at-
docuii in Africa ; inde Nicomediam perductum rhe- testantur , legaios S. Sylvestri fuissc Viciorem, et
loricam eliam docuisse; pentiria vero discipulorum, Vincentiuin presbyteros, cum tamen de Hosio nullus
obGrsecain videlicet civitatera , ad scribendum se id dixcrit. Tbeodur. lib. i, c 7, cum praernisisset
conlulisse : alque in ultima senec.ute luagistrum Sylveslrum ob setaiis gravescentis magnitudinem
fuisse Crispi Ciesaris filii Constanlini in Galliu. De eo assistere nei|uivisse, siibdit: Verum duos ille misit
F.usebius : Fuit (ait) vir omnium suo tempore elo- presbyteros, polestate illis concessa, actis illius concilii
quenlissimus; sed adeo in hac vita pauper, ut plerum- assentiendi. De Hosio aulera nec verbum. idem scri-
que etiamnecessariis indiguerit, neduin deliciis. llsec bunl Socrates lib. i, c 3, Sozomenus lib. i, c 16 ,
ille in Chron. Nonnulli eum Africanum crediderunt, ct Cassiod. lib. n. Tripanitse c 1. Non dissentit
scd sine sufficiemi fundamento ; quod enim in Africa Euseb. quin potius haec iu eamdem sententiam
Arnobio discipulus adbseserit, non probat ipsum illic scribit lib. m, c 7, cura de Patribus qui Nicseamac-
ortum ; nam sub Augustino scimus Hispanuin Oro- cesserunt agit: Ex ipsis Hispaniis unus nomine, et
siuni lilteris operam dedisse in Alrica. Audio igiiur famw celebritate insignis cum aliis mullis, in consessu
Dextrum, in Hispania Lactanlium natum scribentem, illo adfuit, et quamquam urbis illius penes quam impe-
ac ncminem antiquorura reluctantem; quare ei om- rium est (Romse scilicet) episcopus, ingravescente
uimodis subscribere cogor. Qtiod vero his diebus Ni- Qmtale prwpedilus abfuit, ejus lamen presbyteri, qui
cseae obiverit , raihi credere facil , ipsum jussu aderant,illius locum suppkrunt. Quid clarius? Cerle
Constantini ad conciliura Nicaenumconvocatum, et si Hosius legatus Sylvestri luisset, deeodiceret,
illic tandem , sive paulo ante, sive tempore celebra- quod Rom. episcopi locum suppleverit, quod lamen
tionis, diem clausisse extremura. minime fecii ; immo vero id de aliis affirmans , de
A. C. 324. — 1. Nicww, etc De tempore concilii Hosio manifeste negare visus est. Sed quid moramur,
Nicseni non omniuin una mens est. Cassiodorus quando ipsimet Patres, concilio peracto ad Sylve-
ann. 328 celebratum contendit, Eusebius ann..3_i : -strum rescribenles Hosium et cseteros diversos om-
a quibus novissirae discrepans Morales , cujus sen- niuo esse a legatis ostendunt? En verba episiolse :
teuiiam amplectitur Buronius, illud in annum 525 Beatissimo papm urbis Romm, cum omni reverentia
rejicit. Dexter Eusebium sequitur, sed utrius senten- colendo Sylvestro, Hosius episcopusprovincim Hispu-
lia potior? Crediderim nou mttllura inter omnes nim, civitatis Cordubensis, et Macarius Eccksim
distare, si qua tamen inter eos discordia est, csete- Constantinopolitanm, et Viclor, et Vincentius presby-
rorum quidera aliquam iuter sese, sed cum Dexiro teri urbis Romw ordinati ex directione tua, etc, pro-
ntillam esse : nam aut loquimur de iine concitii et sequitur aliorum nomina Patrum. Non igilur Hosius
hoc paclo Cassiodorus in aun. 528 incidisse docet, dicitur ordinatus ex directione Sylvestn , sed duo
credeus triennium totum in eo a Patribus consum- illi presbyteri Victor etVincemius. Idipsum ex ipsis
piura.quod etiara scrrbil Nicephorus lib. vm, c. 26, subscriptionibtisdeducitur.uampresbyierisicsubscii-
qua ratione dicere oportet coepisse ann. 524, versus bunt: Viclorel Vincenlius presbyteri urbis Romm pro
lin. Alii vero (initam docentes ann. 525 consequen- -. venerabili viro papa, episcoponostro sancto Sylvestro,
ter aftirmare coguntur, celebrari coepium ann. 524, v scripsimus ita credenks, sicut supra scriptum est. Ho-
et hocoinnino verum existimo, utpote qiiod ex anno sius vero sic: Hosius episcopus civitatis Cordubensis
ipsius concilii ab llosio apposito comprobatur, vide- provincia Hispanim dixit, tta ctedo, sicut supeiius
483 FLAVIl LUCII DEXTRI CHRONICON. 484
A. C. 324. Natalis misit Constantino natales marlyrum et tabulas.
Sub Natali Toletano pontifice, et prseside, jussu Constantini, concilium Toleti con- A.R.1075.
trahitur : episcoporum aniiquae sedes, quse suos fines amiseranl, receperunt.
550. Arnobius rhelor jnAfricadocens, clartis habelur. 1081.
335. Mortuo Sylvestro successit in sede Petri sanctus Marcus, et auno sequenti successil 1086.
S. MarcoJulius.
537. Hic annus luctuosus el cajamitosus fuit reipublicse Cbristianse: nam n kalend. Junii 1088.
BIVARH COMMENTARIUS.
scriptum est: quo etiam modo caeteri Palres suscri- A i Augusti notavit. Quare inde sie vocari coeptum
bunt, v. g. provincim Mgypii Altxander Akxandrim credas, quia a Natali antislite tabulae festorum
magnm, elc Provincim Galliarum Nicasius Divio- ecclesise scribi et ordinari coeptae sunt. Non aliter
nensis, etc. aique Petriis episcopus Equilinus ( ut quibusdam
Sed illud oranes torsit, quonam pacto Hosius Ni- placet) Petrus de Nataltbus dici consuevit, quia de
caensecatholicae synodo prsefuit, si Rom. PonliGcis Natalitiis sanctorum opus vastum descripsit; cum
legatus non eral? Prsefuisse vero ipsa acla concilii tamcn Peirus de Venetiis proprio nomine vocaretur,
monstranl, omnia enim tractanda proposuit et deli- ut ipse in prologo suo teslatum reliquit. Adde SS.
nivit consentientibus cseteris Patribus: Symbolum- martyrum mortes nullatenus ante Natalis lempora ,
que fidei Nicaenaeipse condidit. Cacteruni non tanti Natalesexvocari consuevisse, sed postea; quod enim
objeclio habenda est, ut aliter quam res se babuit, aliqui Origene afferunl hom. 5 super Job, non esl
nos cogal asseverare; concedimus ingenue, si ades- ad rera, quia ibj solum aii : Nos itaque non Naiivila-
sef, Sylvestrum concilio prsesidere debuisse, et quod tis diem cekbramus, sed mortis , quia non moriunlur
si ipse praesidem norajnassst, ejus arbitrio et nomi- hi, qui mori videnlur; et multo minus D. Cypria-
nationi standum esset; sed vero misit quidem pre- nus, sive epistoiam ejus 34 sive 37 specles, quidquid
sbyteros, qui actis concilii suo nomine praebeient Pamelius conelur.
assensum, non qui episcopis prsesiderept; unde 3. Sub Natali, elc De hoc Toletano concilio lo-
praesidenliaeaucloritas penes concilii corpus relicta quunlur Historia generalis Hispanise, quae sub no-
est; prsesertim cum priscis Ecclesise teraporibus, mine Alpbonsi X regis Sapientis circumferlur; et
de veritate potius cura erat quam de antclatione. „ historia urbis Toletansc, ex quibus Morales, et ex
Ipsis autem Patribus justissimis de causis visum fuit MS. codice velustissimo Toletanae Ecclesisc: in eo
(id quoque Constaniino, qui praesens aderat, appro- aulem concilio Constantini jussu Rom. poniifice ( ut
bante) ut Hosius praesidis officio fungereiur, ob par est credere de rebus Ecclesiasticis ab eo iuipe-
praeclaraipsius doctrinseet confessionis merita, sive ratorefactis) asseniiente, de terminisanliquis metro-
quoniara ratio Christianitatis proyinciarum habita politauarum ac dicecesanarum Ecclesiarum actum
est, quod gravibus ducti rationibus dicti auctores est, et tota Hispania in quinque metropoles distri-
contendunt; satis autem comprobatum a nobis est buta: videlicet, 1" Toletura , 2° Tarraconem, 3°
in sUperioribus primsun oronium provinciarum gen- Rracaram|, 4° Emcrilara, 5° Uispalim : eo ordine
tjlium ad lidem Christi perductaru fuisse Hispaniam. dignitatis quo raodo nominaiae sam. Toleto 19 sedes
Ego ad utruinque Conslanlinum, et Palres respexisse episcopales consiguantur : 1° Cartbago Nova, 2°
probabiiius dueo. Undequqdauctorscribit, Pro Sytve* Oretum, 3° Castulo,40Mentessa,5" Acci, 6° Basta,
(rqHosittsprm[uit,haae redditsensum: earasedeinin 7° Urgi [Aj.Urci] ,8° llici, 9" Valentia, 10" Setabis,
concilio occupavit, quain Sylvester haberet, si ad- 11° Vaieria, 12° Dianium , 13° Segobriga, 14° Er-
fuissel. cabica, 15° Seguntia, 16° Uxama, 17° Segobia,
2. JVatafis, ete. Nnnc ex isto Dextri lestimonio 18° Palleniia , 19° Eliocrota. Tarraconi decem , vi-
infero, si prirasevara Nalalium sanclorum nuucupa- delicet, 1° llerda, 2» Osca , 5° Caesaraugusta , 4°
tiouem respiciaraus, idcirco fastos impios dies Na- Dertosa, h° Orgalis, 6° Calagurris, 7° Empurise,
tales appeltatos, quod eorum tabulac (kalendaria vo- 8° Barchino, 9°Ausona, 10° Gerunda. Bracarm
cant) a Nalali Toletano aniistite priraura omnium item decera , scilicet, 1» Asturica, 2° Tude, 5° Lu-
coiiscriptaj sint, tamen numen poslea accommoda- _ cus, 4° Conimbrica, 5° Iriaflavia, 6° Britonia, 7°
tuni visuin sil, ad moriemsanciorura significandain, Visseum, 8° Lamecum, 9° Igaediia, 10° Auria.
non quidem nascebaniur in terra decarne ( quod Emeritm octo , 1° Pax Julii, 2° Olysippo, 5° Evora,
Suahrysologus dixit serm. 129), ted deterra ad coslum, 4° Ossonoba, 5 Caliabria, 6° Abula, 7° Salmantica,
de tabore ad requiem, de lenlalionibus ad quietem, Js°Cauria. Hispali auiem novem , id e«t: 1° Italica,
de crucialibut ad delicias, non fluxas, sed fories, et 2° Ilippa, 3°Corduba , 4° Astigi, 1° Malaca, 6° lli-
slabiks, et mternas. Seu quod S. Eucbarius Lugdu- berri, 7° Egahruui, 8° Assidona, 9° Tucci. Con-
nensis (falso creditus Eusebius Einissenus) liom. sule prsedictum Moralemlib. x, cap. 5.
50 in Gen,: Bealorum martyrum passiones, natales A. C. 330. — Arnobius, etc. De eo Hieronyraus
vocamus dies, quando eos martyrii vila, el glorim lib. de Scripl. Ecclesiasticis, asserit Siccae apud
fides , dum ingerit morti, genuil aslernilati; et perpe- Apliricam floreutissime rheloricam docuisse, scri-
luft gaudia brevi dolore parturiit. Sane si naiales psiss.equeadversus gentes, quse vulgo exstant volu-
dies ita nuncupati fuissent a morte, quae in veram mina. Sed cum dicat sub Diocletiano floruisse, ne-
vitam commutatur, sola illa sauctorum festa eo no- cessum est, ul vel hoc anuo solum agatur de ejus
miiie fruerentiu, qusede morle manyrum et csete- fama posl ninrtem , aut ipsuni ad magnain senectu-
rorum beatorum agerent; nunc autem aliter se res tem pervenisse. De eodem iterum llieronymus in
habet; nam sexta Maiidies natalis S- Joannisevan- Chron. boc ipso anno.
gelislse a yeieiibus nuncupatur, et tamen minjme A. C. 535. — Morluo , eic Hoc anno ccelum pro
in ejus moriis memoriam celebratur, sed iniraculi lerra S. Silvesier commula.vit ultima Decembris,
quod ad poriam Latiiiain accidii, unde Usuardtis sic ' cura sedisset, juxta Baronii computationem annos
babet: Natatis S. Joannis aposloli, quando ab 21, raens. 10, diem 1. In ejus tocum sanctus Marcus
Epliesq jttssu Domiliani Romam perduclus, ei prm- electus est, anno 556, cujus etiam post ejus mortcm
teiiti settqluante portam Latinam in otei fervenlis do- S. Julius sedein apostolicam ascendit, utOnuphrio,
tittin missus est, sed minimelmsus. Cathedrse etiara Ct Moralio, ac aliis placel, tametsi aliis placeat S.
S. P.ctri dies. natalis vocatur ab Augustino in Serm- Marcuin plures annos Roinse sedisse; sej auctoris
de ipsa; et S. Leo dedicationem Ecclesiae lestuin sententia comraunior.
«ouat Nataletn iu Serm. deeadem, uti Molanus ad A. C. 557. — 1. Hic annus , etc. Id multisprobat
485 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON. 486
A. C. 537. imperalorConstanlinus, Pius.Felix, et Auguslus, verusque religionis vindex, A.R.1088.
mortuus est Constaminopoli, tribus ejus (iliis successoribus.
Salmaniicsc in Vectonibus S. Juvencus presbyter moritur, qui juxta nonnullos in- '
terfuit concilio Iliherriiano-
341. Ablavius praefecluspraetorio, et multi alii sunt occisi. 1092.
544. MttliseOrientis civitates horribili lerraemotu conciderunt. 1093.
347. Titianus vir eloquens, praefecturam prsetorii tenens, ad Gallias abiit. 1098.
350. Magna fuit boc anno facla quidem solis defectio. 1101.
352. Natali poniifici Toletano succedit Olympius, vir pius, et doctissimus, ad quem ali- 1103.
quotiens scripsit Gregorius Nazianzenus. Hic fuerat prius in Thracia episcopus :
BIVARU COMMENTARIUS.
Baronius boe ipso anno ex Hieronymo , Socrate, A tiones. Nam si doctrinam desideres, eruditissimus
Rufino, Sozomeno, et aiiis; quem de rebus magnis fuit; si dignilatem, pontifex; si mores, sanctus; si
a Constantino pro Dei Ecclesiafaclis, consulas, rogo. denique antiquilatem, vetustissimus. Sola rerum
Ob ejus eximias virtutes a Grsecis inler sanclos re- Hispanicarum inconstans pcrpetuaque vicissitudo
latus, festivis coliiur gaudiis 11 kalend. Junii, sive tantura sidus obnubilare quivit; sed gratias Deo,
12kalend., ut habet Molanus : Die (inquiens) vige- Dexter e latebris, quibus tot sseculis delituerat, pro-
sima prima Maii, sanctorum magnorum regum et diit; qui lucis radiis, omniumque oculis sanctum
Apostolis mqualium, Constanliniet Heknw. Referlur iterum revocaret Olympium, e.t Hispaniis doctorem
et ab Equilino in suo Catalogo sancioruin lib. v, suum, et Toletanis anlistitera redderet.
cap. 26, sub titulo, de sancto Constantino imperqlore. Sed (quod raagis miror) numquam satis Olympii
Exstat prope Emeritam in Hispania velus lapis cum lux a monumentis Hispanicis aberat, quin si qualis
ejusmodi inscriptione , quam Morales affert lib. x , qualisdiligeittiaadhiberelur, quidquid a Dextronunc
cap. 36 : lmp. Cmsar Flavius, Constantinus Aug., promitur de S. Olympio , in vulgus potuisset milti.
pads et justitiw cultor, pub. quielis fundalor, religio- Comprobabo sigillaiira cuncla ab eo notata. Inter
nis et fidd auclor. Remiss. ubique tribulis finilim. Gregorii Nazianzeni epismlas quinque datie repe-
provin. iter restitui fecit. • riuntur ad Olympium : videlicet 40 cujus initium :
Hseredes reliquit imperii tres filios suos, e quibus Iterum occasio, etc Et 41 : Nobis princeps es, eliam
Constantino Hispanise, Galliae et Germania obtige- post principatum: ubi ail : Non est nobiscum amplius
runt; Constantio totus Oriens; Constanti vero ltalia, magnus Olympius, nec rerum noslrarum gubernacula
Africa, et Illyricum. -, possidet : iterum poslerior Cappadocia facti sumus,
"
2. Salmanlicm, etc. Durabit seternum cum prae- quam lu primam effeceras. Et epist. 76, quaeincipit:
clarissimis ejus operibus, tanti viri fama; olimque Hoc mihi ipsa fermeinfirmilale gravius est. El 77, sub
pro meritis laudatus fuit a D. Hierouymo tum in initio : Et ipsa quoque cana seneetus, elc, et tan-
Chronico ad annum 352 , tum Iib. de Scriptoribus dem 78 : lierum scribo cum ipse adesse deberem, etc.
Ecclesiasticis , ejus sunt illa verba : Juvencus twbi- Quibus innuitur OlympiUraante episcopainm prse-
lissimi generis Hispanus presbyter, quatuor Evangeliq sidem ac principem Cappadociae fuisse. Sed utrum
hexamelrisversibus, penead verbvtmiransferens, qtia- is ipse Olympius episcopus fuerit, ex solis epistolis
luor tibros composuit, et nonnulla eodem melro ad haberi non polest : nisi aliunde quserantur admini-
sacramentorum ordinem perlinenlia. Prologus operfs cula.
Evangeliorumincipil: Immorlalenihil mundi compags Fuisse vero Olympium in Thracia episcopum ci-
tenetur : in conclusione vero innuit se scripsisse vi- vitatis ^Enos, indeque cum Theodulo Trojanopoli-
vente adliuc Cunstantino imperatore. De eodem agit lano in Thracia pariter episcopo exsilio mulctatum,
Equilinus lib. xi, cap. 121. Iterum a nobis sermo immo et ad necem quscsitura, quod Allianasioet rectte
incidet de ejus fama ad annum Domini 407. fidei faveret; Ursatiura vero ac Valentero, et Aria-
A. C. 541. —Ablavius , etc. Id ex R. Hieronymi nos persequeretur, narrat concilium Hierosolymita-
Chronico muluatum. Ludns ac pila fortunm nova nuro apud Sozomenum in hisloria Tripartita Iib. iv,
semper molieniis nuncupatur ab Eunapio, quod in- cap. 38, in episiola pro Athanasio, ubi de ejus
fi.i.o natus ioco supra imperatoris potestatetn as- adversariis loqueus : fn tanlum, inquit, invaliierunt,
cenderit; sed ab Consiantio occisus est. De eodera qixwde Alhanasio dicebanlUr, ut eum ubicumquere-
ilem Ammianus lib. xxu, et Zosimus lib. n, et prse- C I periretur, juberel Constanlius imperator eccidi; cum
dictus Eunapius in Vitis philosophorum. quo et Theodulum, el Olympium Prmsuks Ecclesia-
A. C. 544. — Mutim, etc. Et hoc etiam apud rum Thracensium. Athaiiasius quoque in episiola ad
liieronymum in Cbronico leges. solitariam vitain agentes. Diodorum, ait,
A. C. 547. — Titianus, etc Eadem habet Hiero- suis sedibus expulerunl; Olympium item exepiscopum Aenis, ac
nymus in Chronico. Alius ab eo fuit Tatianus Cliri- Theodulum ex Trajanopoli, ambos episcopos Thra-
stianus rbelor , qui libros adversus Genles, a quibus cim, bonosel orthodoxos viros, infensos hmresi, ca-
ad fidem fuerat conversus, scripsit; de quo Eusebius lumniis impeliverunt; semel quidein cum ad Eusebia-
libro iv hist., cap. 16, et ilieronymus ipse lib. de norum calumnias Conslaniius imperator edictum
Script. Eccles. cap. 59. Hle enim sub M. Aurelio, misit: ilerum autem cum illius rei memoria ab Ettse-
hic sub fitiis Constantini ctaruit: hic Titianus , ille bianis refricata esl (Eusebianos vocat Arianos, quod
Tatianus vocabalur. eorum signifer fuisset Eusebius). Habebat autem
A. C. 350. — Magna, etc Legimus de eadem de- edicium, ul non sotum civilutibus, et Ecclesiis ejice-
fectione boc anno facta apud sanctum Hieronymum reniur, sed et capitali pmna, ubicumqueinventi essent,
in Cbronico. pkcterentur. ldem replical in Apologia de (uga sua.
A. C. 552.— 1. Natali, etc. Deus bone, quam Inde factum ut Olympius Hosio specialibus amicitiis
debilis apud Toletanos sancti, ac vere magni sui jungerelur, in concilio praeserltm Sardicensi, ubi
ponlilicis Olyinpii memoria hactenus fuit? de quo ejus inonilis legem, quain cap. 14 lulerat, de resi-
lamen non mimis deberent glofiari, quara de Ire- denlia perpetua praelatoruin in suis Ecclesiis, a
nseo Lugdunenses, de Cypriauo Cartbaginenses, de rj quibus tribus hebdomadis ad suuimum abesse pos-
Ambrosio Mediolanenses, ac, ut uno verbo dixerim, seut; ita leraperavit, ut ea non comprehendcrentiir
de cunciis Ecclcsise doctoribus urbes suie , ac na- qui vim perpessi de sedibus ejiciebantur. Uride
487 FLAVn LUCII DEXTRl CHRONICOM. 488
A.C.3S2. rclegatus in essilium venitinflispanias, et fuit electus a Toletanis loco Natalis, A.R.H05.
qui editis libris mire contra hsereticos sui temporis pugnat.
S. Orosius Orosii Tarraconensis patruus, Romse floret.
Barcinone S. Severusreligioniscausa, abhsereticis Arianis, eum eam sedem sancte
pieque regeret, patitur. •
Sancti Vincentius et Lselus, nali palre Turibio Toletano cive, et malre Severa
BIVARII COMMENTARIUS.
cap. 21, dicitur : jffosius epitcopus dixil, suggerente _A goiiorum praetextu accessisse, atque inibi in Thracia
fratte, et coepiscopo noslto Olympio, etiam hoc pla- (nam Constantinopolis in Thracia est) factum epi-
cuit, u( st aliquis t>i» perpessus esl, el effugiensperi- scopum; sedinde in odium fidei ejeclum, Hispaniam
cvitaad aliam venerit civitatem, non prohibeatnr itn- patriam suam, simul cum ilosio iterum petiisse.
morari, quamdiu aut redire possit, aut injuria ejus Quod Toleti episcopus factus luerit post Natalem,
remedium acceperit. Subscripsit etiam Olympius con- manifestant lum Toletanorum prsestilum indices,
eilio Gangresi sub S. Silvestro celebrato anno Do- apud Loaysam, seu etiam bibliothecam sanctae To-
mini 524. „Sardis
,. , _Hosium
. lelanae Ecclesise existentes, in quibus Olympius
Solnto conventu congregalo, co- conspicitur successor Natalis; tum eliam diplychae
mitaius Olympius, Hispanias adiil, quo tempofe Breviarii Mozaravis S. Isidori, ubi in canone missse
Athanasium illuc ab eodem adduetum mox probabi- inter.caeteros Olympii nomen quotidie recensetur.
mus; et ipse Constantio scribens promiserat, inler De sanctitale vero ambigi nequit, cum Auguslinus
caetera quidem inquiens : Promisique (Arianis) me dicat : Sanclus Olympius dixit, et eum inler cscle-
Aihanasiutri, si in noxa reperirelur, omnibus modis ros sanctos Ecclesise Palres debito loco inserat; et
efecturum esse; quod si innocens deprehendaiur, et quod notatu dignum est, ejus nomen in Romano
vos ostenderit calumniatores, et mqueillum recusaveri- Mariyrologio reccnseatur die 12 Junii, his verbis :
tis, egoillx petsundebo, utmecum in Hispanias veniat. In Thracia S. Olympii episcopi, qui ab Arianis sede
Sirniliter cum Olympio Aihanasii in sententia com- pulsus, confessor occubuit. Quo videant Toletani, seu
pare, factum ab Hosio non ambigo. Utut ejus adven- Hispani omnes quanii deinceps habere debeant do-
tus in Hispanias acciderit, certum est, ipsura inibi -, B
clorem suum. Scd de eo iterum inferius anno 356.
denuo eteclum episcopura, editis libris haerelicos 2. Sanctus Orosius, etc Scribitur de eo in actis
impugnasse; nam hoc ex S. Augustino5accipimus sancii Eusebii presbyteri el manyris, apud Mom-
lib. i contra Julianum Pelagianum cap. et 7, ubi briiium, tora.I; illiusenim corpus S. Orosius sepe-
ait : Olympius Hispanus episcopus, vir magnm in livit, una cum 8. Gregorio eorumdem compresbyie-
Eccletia et in Christo. glorim, in quodam sermone ro; idque legimus in Rnmano Marlyrologio die 14
eccksiastico, »»fides, inquil, umquam in terris incor- Augusti. Quo loci card. Baronius de Ecclesia S. Eu-
rupta mansisset, acvestigia defixatenuissel, qum si- sebii inquit: Atservantur ilticvenerandq corpora san-
gnala ^eserutf, nutnquam protoplasti morlifera trans- ctorum Eusebii, Orosii, atque Pautini, multwquealio-
gressione vitium sparsisset tu germine ut peccatum rum' martyrum rcliquim. Vide etiam Equilinum in
cum homine nasceretur. Et paulo post : Sancius Catalog. lib. vu, cap. 62. Fuit vero S. Orosius pa-
Olympius dicit; viliumcum de proloplasto tn germine truus Pauli Orosii, ad quem Dexter prsesens opus
sparsum, u( peccatum homine nasceretur, elc. dedicavit. Obiit vero S. Orosius anno 566, ut suo
0 vere,prse auro et divitiis omnibus sestiinanda sen- loco dicemus , cum antc presbyieratum ex legitima
tenlia l o verba numquam satis magnilicanda 1 Olym- uxore suscepisset alium Paulura Orosium, qui Car-
pius eptwopus Htspanus, titr maqnmin Ecclesia et in thagine decessit. Sed luec inferius.
Christo qlorim. Quod vero hic Olympius, cujus lesli- 3. Barcinone, etc. Diversus hic Severus est ab illo,
monium refert Augustinus, ille sit, qui Thracise qui ejusdem urbis pontifex existens, martyrium pas-
episcopus fuerat, dubitari non potest; cum de eo sus fuit annoDomini 285, ut inibi Dexter notavit.
quem Hispanum vocat episcopum, dicat fuisse vj- De ulrisque agit Heleca Caesarauguslanus episcopus
rum raagnx*in Ecclesia, et in Chrislo glorise; quibus G iu additionibus ad M. Maximum his verbis : Iioc
yerbisdenotatfuisscOlympium illuin, qui liis diebus tempore (scilicet 3t 0, quo ipse florebat) cluo Severx
erat vir magnus , el gloriosus in Ecclesia, utpote Barcinonensesepiscopitnarlyres, cum gloria miracuto-
qui iu omnibus generaltbus synodis sui teniporis rutn et signis dicunlur elarere; seniorsub Diocleliano
subscripserit, el inibi excellentis doctrinac gloria ra- claruit, aller sub Constantio. De priori agunt Vasaeus,
diavefit; atqne pro Christo exsilium el serumnas iu Chron. ann. 306; Morales, lib. x, cap. 4; Marieta,
mullas el magnas perpessus, eliam ad mortem non lib. i, part. i, cap. 23; Trugillus el Villegas, qui
mintis quam Alhanasiiis quaesitus fuerit. Sed o asserunt quatuor cum eo sacerdotes martyrio coro-
magiiffiglorise virura ! Vis uno dicam verbo, quanti natos fuisse. Caiterum de posteriori agit Molanus vi
ab Augustino fuerit habitus ? Inter prsccipuos maxi- Nov. inquiens : Barcinone nalaiis S. Severi episcopi
niosque Ecclesiae Catholicae Patres ac Doctores, et marlyrxs, qui a Gothis clavo in capile esl confossus.
ipsuin enumeral lib. » conira Julianum Pelagiauum In Additionibus vero, leste Barouio in notis : Fu.it
cap. 10, inquiens: Propler quam caiholicam veri- hic unus sepluaginta episcoporum,qui leges Gothicas
talem sancii ac beali, et tu divinorum cloquiorumper- in Hispinia condiderunt. Iltc a barbaris Gothicis, qui
iraclalione clarissimi sacerdoles, lrenmus, Cuprianus, Cathaloniamincolebant, clavo capileconfossomarlyrio
Relhititts, Olympius, Uilarius, Ambrosius, Gregorius, coronatur anno Christi 685. Jure tanicn de horum
Innocentius, Basilius; quibus addo presbykrum, vetis, fidc Baronius dubitat, ignoraturque unde Molanus
nolis, Hieronymum. Iterum refert eosdem ipsomet id desumpserit; cum praeseriim Severi Bareinonen-
ordine noraine servato, lib. m sequenii, cap. 17, sis nomen minime in conciliis Hispanisereperiatur,
vocatque eos sanctos anlisiites Dei, memorabitesqueD quse frequenter priscis illis lemporibus celebraban-
doctotes. Consule Raronium tomo v, ad ann. 405, lur. Obstat etiara Dexter, qui hoc anno 552 occisum
sub num. 58, et Gennadium, lib. de Script. Eccles., illuin scribil, non vero post 500, et amplius annos.
cap. 23, qui eum dicit fuisse natione Hispanum: PassuS vcro est, non a Gothis, qui nondum ad Hi-
Qlympius, ail, nalione Uispanus, episcopus, scripsit spanias accesserant, sed ab Arianis. Quare in uliima
librum fidei adversum eos qui naturam et non arbi- Molani edilione anni 1583, Antuerpise apud Philip-
triumin culpam vocanl; ostendens non crealione, sid pum.Nutium verba illa sublaia sunt.
inobedientia insertum naturm malum. Crediderim ex 4. Sancli Vincenlius, elc. Quse ad Aqucnsem seu
ilispania Constantinopolim lempore Constautini ne- Eborensem urbem speclant satis diximus in S. Pi-
 489 FLAVII LUCII DEXTRI CIIRONICON. 490
A.C. 552. Aquensi, vel Eborensi, prope Toletum in Carpetanis, 'gemelli, memoria niira- A.R.H05.
bilium opcrum florent.
353. Julio defunclo succedit in sede Pctri sanctus Liberius. 1104.
Gratianus episcopus Carthaginensis Hispanise, natus Ragaeprope Cartbaginem (quae
diclaThiar estquondam) consecral Lybissossse templum sanctorum Vincentii et
» Lseli martyrum ibidem passorum. , _^.:..-
MantuseCarpetanorum est in prelio Anasfasius presbyter, Placidus, Genesius, et
socii, qui postea sub Juliano passi sunt pro Christi fide illustre simul ibidem
martyrium.
35G. Hosius scribit ad Conslantium Auguslum litteras liberas. 1107.
BIVARII COMMENTARIUS.
gmenio ad ann. 130, et in SS. Vincentio , Sabina et et A dignissimse sunt, placuit ad verbum referre. Ibi igi-
Christeta ad 300. Porro SS. Vincentii et Laeti mar-r- tur post relalas a Constanlio et cseteris Arianis Li-
tyrum festa dies Toleti juxla S. Isidori rilum seuu berio Papse illalas serumnas, subinfert: Tanlis ac
Breviarium quotannis celebratur prima Seplembris;s; lalibus sceleribus faciis, nihil omnino se adhuc fecisse
eorumque nomina exstanl in Rom. Marlyrologio 0 arbitrabantur, quamdiu magnus ilte Hosius eorum ma-
ipsa die sub illis verbis : ln Hispania sanvtorum n liiiam experlus non esset. Nam in eum takm lantum-
martyrum Vincentiiet Lmli. Ubi Baronius Icgi po- que virumsuam rabiem protenderestuduerunt: neqtte
lest. Major autem ipsorum noiilia ex litleris Siloniss quod pater esset episcoporumreverili sunt; nequeciuod
regis Ovetensis ad Cyxillam Toletanum antislilem(i confessorerat, pudore moli sunt ; neque quod sexaqe-
habenda est, quas in superinribus dedimus agentesS simum annum, el eo amplius a confessione aqebat
de S. Tyrso; inibi enim asserit, prsedictum Cyxillam a respexerunt; ulpole (quod hinc colligitur) anno Do-
hymnum in eorumdem marlyrura honorem compo-- mini 294, vel prope a gentilibus tentus, et pro con-
suisse. Audivi, ait Silo, quod composuislis hymnum » fessione Chrisii plagis et tormentis afflictus : sed
alium de SS. Vincentio et Lmto Tokianorum, quii omnia simul vilipendentes, ad solam suam hmresim
passi sunt, ul retulerunt mihi tuos legalos ( talem1 oculosintentos habuere; hominesrevera, neque Deum
tempns Latini idiomatis ferebat barbariem) sub Cm- timentes,neque homines reverentes. Adorti igitur Con-
cilioApollinareprmsideHispaniarum inurbe Lybisoca;; slantium talibus verbis altoquuntur: Omnia quidem a
millat lua Paternilas illum ad me, ut nostri clerici ha-. nobis facla sunl: profligavimusin exsilium Romano-
beanl quid eantent. De eisdem agit Mariela lib. n, rum Pontificem, et jam ante eum extorres fecimus
cap. 102, et BasiliusSanclorus, Sepiembr.: erat vero>>o j,
D quamplurimosepiscopos, omnia loca terroribus impte-
Lybisoca quse nunc Lezuca dicilur prope Alcaraz., vimus ; sed tamen pro nihilo sunt lanla tua opera ne-
Consule qure de ea urbc nolavimus ad annum 64. que quidquamprofecimus,quamdiu retiquus est Hosius'
A. C. 353. — 1. Julio, etc Sunt qui Libcrii ele- Quamdiu enim ilk in suis agil, omnesin suis Ecclesiis
ctionem in annum Domini 351 rejiciant, B.ironius in agere videntur: potest ille et verbis,et auctoritate fidei
352, sed Dexier in 555, cui subscribunl Onuphrius et sum omnesconlra nos inducere. Hic princeps est stino-
Morales.Quodad ejus sanclitatem spectat, rejiciendus dorum, el si quid scribit, ubique audilur; hic formu-
est Equilinuslib.vn, cap. 62, et lib. xi, cap. 2, dum hse- lam fidei in Nicmna synodo concepit, et Arianos ubi-
resis nota ipsum inurit; cum tarnen ejus innocentia et que pro hmreticis traduxit. Quod si ille in suo statu
sancliias a magno Athanasio testaia exstet in epist. maneat, supervacaneumesl cmlerorumexsilium, hwre-
ad solitariam vitam agentes; nec ipse Equilinus sibi sis enim nostra cedere cogitur. Incipe igitur et httnc
conslat, nam postmodum lib. xi, cap. 130, num. 258, persequi, neque illi ob annos parcendumputes : siqui-
eum inter sanctos recenset, quos ex selectissimis dem hmresisnostra non curat seniorum canitiem. Au-
mariyrologiis Hieronymi, Bedae, Usuardi el Adonis ditis ergo istorum verbis, non cunctandum sibi ratus
excerpsisse testatur. Agitur etiam de eo a Molanoiu Conslantius, ut qui virum nossel, et quanimauctorita-
additionibus ad Usuardum, 25 Septembris, illis ver- tis senex ille essel, scribit et eclicit ut ad se veniat
bis: Rommsancli Liberii Papm et confessoris; quo mi- quemadmodumet Liberium initio tentavil. Venientem
rari desinas in Dextro lilulum sancli, quo eum ho- igitur rogabat hominem, el sotilis suis verbis, quibus
nnrat. aiios circumvenirepro ntore habebat, excipit, cohorta-
2. Gratianus , eic Bagam eam urbcm intelligo turqueufin nos subscriberet, et cum Arianis commu-
quse nunc Baza dicitur, fere in territorio Carthagi- C G nionem haberet. Senex vero ejus rei velauditum mqre
nensi. ferens, tnwstusquequod vel tinnilum eorum verborum
5. Mantum, etc Eorumdera martyrum supra me- senliret, imperalorummagnisralionibus conterrilumde
minerat aucior ad annum 300, occasione SS. Veris- setttenlia deduxil, atque ita in palriam suam ac Ec-
simi ac sororum Ulysbonensium; quod nimirum et clesiamrediii. Cordubam intellige, ab ea enira acci-
hi simililer Ulysbonse nati ct cducati essent; nunc lus, ad eam iterum conviclo Constante reversusest.
vero dehis agit; nonquod hoc anno perempti fue- Sed quanto, putas, lcmpore opiata frui quiete per-
rint, qui posimodum sub Juliano occisi sunt anno missus ?
362, sed quod Maniuam Carpetanorum petiissent, Verumcum Ariani denuo lamenlarentur, imperato-
ibique mirabilium operum ac virtulum exemplo flo- remque irrilarent, et eunuchi sermonibussubservienks
rerent tres illi singulares Christi pugiles, Anaslasius eum majorem adhuc in modum exacerbarent scribil
presbyter, Placidus , et Genesius, quibus ct alii in denuo cum minis ad Hosium. llle aulem conlumeliis
corona adjuncti sunt. Deperiere uiagno nostrse urbis quidem afficiebalur, sed tamen ob terrores illos de sen-
regisedispendio acta tantorum marlyrum, non tamen tentia sua non decessil, el decretum animi constanter
omnino illorum memoria; nam in Rom. Martyrolo- retinuit, quippequi supra firmampelram fidei domici-
gio die 11 Octobris sic legimus : llem pattxo tanclo- lium suum wdificaverat, et liberrime contra hmresim
rum Anaslasixpresbyteri, Placidi, Genesiiet sociorum. imbreset ventos, epistolarum minas arbitrans, locutus
Ubi Baronius fatetur eadem in manuscriptis veleri- esl. Subinde igilur Constanlioscribente, et nunc qui-
bus reperisse. dem blandiente, patremque eum appellante, nuncin-
A. C. 556. — 1. Hosius, etc. Rem gestamet litte- JJ P, terminanle, et relegatosenumeranle, et his verbis eum
ras ipsas ad verbum recenset S. Anaslasius in epi- convenknte: Solusne etiamnum hostishwreseosmane-
stola ad solilariara vitam agentes, qucequoniani lectu bis? Obsequereet scribecontra Alhanasium; qui enim
PATROL.XXXI. 16
491 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. 402
BIVARII COMMENTARIUS.
conlra eum scribit, ille plane nobiscum Artarias ten- $\.synodus innocentem pronuntiavit. Nam et tuauoque
tenliat ampleclitur: nxhil ad isla expavU Hosim; quin cum rem cognitam, perspectapiquehaberet, Athanasium
inter contumelias.qwt patiebatur. ktiusnipdi episjlqlam acfersivisti, fefyi^ei eopiant%!utcnm honore in pa-
scripsit, quam ipsi legxmus,et sttb finemadjecimus. At trtam et Ecclestam reverteretur. Qumigilur causa est
quam liberam/ hujus iantm mutalionis, cum iidem inimici ejxts sinl
HOSIUS CONSTANTIO lMPERATORl S. P. D. qui anieafuerunl ? et qumnunc susurrant, nihil eorum,
.'n i l. i l>: . • . '-! •.- cum ille prmt&nsetsel, hiscere audei)ant, sed ea anle-
Ego confessionismunus explevi, primum cum perse- quatri accerseres Athanasium obmurmurabant : quo
futip moveretur ab avo tuo Maximiano; quod si lu tempore a me conventi, quemadihodum superiits dixi,
4'uoqueperseculionem moves, etiam nunc ad quidvis ul ederent.uiminum .documenta, nihil in mediumad-
potius sustinendum paralus veritatem sunt, quam ut effundam ducere poluerunt: nam si quidquam potuissent, non ilct
innocentem sanguinem, et prodonn teque ttirptier aufugissent. Quis le igitur induxit, ul post
numquam probo talia scribenlem, et istiusmodi minas tantum temporis tuarum Ullerarum, el sermonumobli-
denunlianlem. Desinas igitur isliusmodiscribere, neque viscercris? Inliibe le, quceso,neqtie^attresprasbeasma-
senlias cum Ario , nequeaudias Orienlaies, neqye Vr- lis hominibus, neque qb muluas itivtceincum illit grq-
sacio e't Valenti fidemhabeas j.quas enim illi dicunt , tificaliones, lemetiptum reuut faciqt. Qum enim iitin-
twn ob Athanasium, sed ob suam ItmretimMcunt. Mibi dulserit, de ili\s in judicio solus cpgeris. caujam rcd-
crede, qui libi avus mtateesse possem. Fui ipse ia Sar- dere. jfii suum inimicum per te satagunt iujuria affi-
diceusi concilio, cumlu, luttsque fraterbeatuqConstatw, cere.,tequevolunt ministrum sum malitim esse, ui per
nps ontnes eo convocabat;ipseque ultro Alhanasii ini- „,a te delestabilemhasresitp in Efctesia semincnl. Non est
micosprovocavi, cum ad Ecctesiam ubi.ego morabar prudenlis in gratiam alienajiibidinis se ipsum in cer-
aflvenissent, ut si quid contra eum haberent, ederent ; (tiw pericufam conjicere. Desine,. quwso, et ausculla
promisiqueeis securitatem, neve quidquamaliud expe- mjhi, Conslunii.; hoc enim decetelme scribere, ei te
clarent, quam rectumin omnibusjudicium, idque non non,vilipendere, llactenus Hosii epjstoia.
semel, ted bit feci; quod ti nollent rem ab universa . 0. vere aureas lilleras, ct. spiriiu liberlatis Dei
synodo discepiari, saltem tne judice uterenlur; promi- plenasl nam vere,sapiens :Ubj spirittts Dei,ibili-
sitiue.nos Athanasium si tn noxarepeiirelur, omnibus bertas. Jure prc-indeejusmodi coronitJcm.cisailjccit:
madis ejecluros esse: quadsi.innocens deprehendalur, llmc Abruhamxipisilk senex,.vere, Hosius,Jioc e,tt
el.vos ostenderit calumnialores,el asqueiUum recusa- sancius, et .sensxt ,el icripsil. E,t vere Abrabainicus
veritiSiego xllipersuadebo, ut mecum in Hispanias ve- senex, quandQquidera ipso Attianasin, inirao eA ini-
niat. Alhamsius aulem hit conditionibusoblcmperavil, micis ejtis lcslibus, palcr erctt episcoporum,*ynoda-
nihil contra oblocutut, illx vero ad omnia^&qnedissi- rum princept, et qupd inde fitconsequenSi Pakrfifki,
de.ntesrecesserunl.Alhanatint deinde tuittttteris.accer- nam et Symbolum fideiin Nicsetnasynodo,ipse co^n-
situs vtnil in castra lua, omnesqueinimicos. suos, qui posuit, et ejus fidera omnes c^ihoRcihaercditavinius.
AntidcJtiwprwsloerant, siugulatim oilari jutsit,\ut aut Ni.bil hoc (jlulo glqriosius. Sed pergit Aikanasius
redarguerentr aut redarguerentur, et aut se prwseniem novas. calumnias, quibus iterura ah Africanis impe-
cpmmanstrenlea fecissc, quwobjecerant,Mut.neabsen- lilusest, recensere, inquicns.: ..,-.., ,„., „,.
ieiiicalumniaren(ur ; sed nete auideru ,hmc_ipsis de- llle aulemneque insidias de manibusdepotuit.ne-
nuriliantem. tuttinttertmt, mimme istiusmodi con- que criminandi qccasionesqumrere desiit ;.ted graviut
ditiones .admillentes. Cur igilur nunc audis oblrecla-1G lemper.minabalur, ul.eum.vi oppressuminjuat pqr-
taresejus? aut cur- loieras.Valenlis et Ursaci^ cri- (es imnsferret, qut inobsequentem exlerminarei, Sed
nftnationcs, poenilentiaet tcripto profestosse.catum- ul. occasionem duces, ei salrapm Babylpnis teduh
Utam.(ecisse? Confessienint sunl suam sucophanliam, querentes conlrd Daniel_em,nan,inveniebant,,nisie*
nonvi.adacti, utipsi causantur, cum nulli ibLutitites causa legis Dei; ilq quoque nuucsalmpwintpietafis,.ne
iti/Luiuberent,et luus frater netcirel. Nihil emm tale fingere quidetn. quid<iwm qonira seiiem potuerunt,
sxcbipso.agebatur, qualia nune fiunl; sed illiuttro Ro- Qmnibusenim xlle noltu erat, qcverut pro suo,nomi-,
matn venerunt, et cotam episcopo:rpresbtfterisqueibi Ite Hotiut, hoc est. santlus habebatur, vilaque eju*
prmsentibusconfessionemsuani scripto edxderunt, cum irrepreheiisibilis,.niti,e$,odip ejjus conlra haeresim
prius pacatas Ulteras et ainicas ad Alhanasium dedis- crimen vnduarentur. CaUtmnianiur igitur eum, sed
senl, Quod si iis libet vim cautificar.i, idquepro malo non ut.illi Danielem apud Darium, illibenter tatia a«T
liubenl* neca k probatur, omitteigitur et.tu violeniiam dientem, sed u( Jezabel contra Naboth, et til Judmi
tuam, necliueras scribe, nec comites inilte, sed.rele- apud,Herodem hit verbisagenies. Nonsolum non sub-
galos exsiliis.libera, ne le de vi qumrenle,majorem illi scfibif contra Alhapasititn, sed et, nqs. ob AUiana-
Himsub tuo nomine exerceant. Quid enim tak a Con- siitm condemnat,el hmresimlali odio prosequitur, ut
stanle aclum est ? aut quis ibi episeopus rekgatus ? axtt aliis scrihal, melius esse mortem .perferre, quam pro-
quando judiciis ecctesiaslicisinterfuit ? aut quis ipsius difores fieri veritatis : ob hceresitndeinde att dileeluin
Palatinus vim adhibuit, ut conlra aliquemtcripiio fie frairem Athantttium persecutionemtutiinere, et Libe-
r.et,?Hl.idemValens cttih suis aliquid colligat, habeat- rium Romanqrum episcQpum,cmterqsquealios insidiis
qite.quodobjiciat. Desine, quwso, et memiuerisle mor- -. ten{ar%,tHwc cum audissel impieiaiis propugnalor
talein esse;\re(ormida diem judicii, servale in iltan: Constanlius,Cmsar, et quod aiti essent per Hitpanms
dietu purum,;tieJe misceas ecclesiaslicit, ueaue nobit ejMsdemcum Hosto set\lenlim,quot cum sollicitqttet
iitAhoc geuere prmcipe, ied. potius ea a nobis ditce; ad tutcriptionem, el impellere neqttivitset; aceertit
fibi Vewimperinm commisit, ttobisquw suntJicctesiw Hqsmm, et prqexsilio detinet illum integrjim, qnnum
CQiici:edidit;et.auemadmoilumquUuum imperiumma- Sirmiit nihil meritits,unpius uec Dettm, nec jtatris sui
liguis ocuiis carpit, contradicit ardinationi (Hvitue, ila (Constantinj Magnt)quem ,erga Ho^iu:nlia,bebat,affe-
ettu.cave ne qtmsunt Eeclesimadte trahens,.. magno ejumi neque seiifctutem bominisjam ,centeuqriiinhu-
Cijmini obnaxiut fipt„Du{e (scripluiit,,est).,quwsunt manusille respejfit, qmjtia uapiqucqb amqrem, liwre-
C/fismuCossarii eLqu-its-nt Dei Deo-.fi equeigitur.fat siAwgleclviJtyfbpt.nqtxuzMle AchqJ>,e),noslri*.Jem~
e,st_,fiqbisMUrr.is imperiumleners,nequetu thymiama, poribus.secmidusmlthassdr. T,qi>,jp»»» enini,,vimwtu\it
tfotu. et jacrqrum potestatem habes, imperator. Hwc seni,el ila,etvimleleiiuittufaf/licltis,aUrilusque tna_-
qp.icieiH.ob. cv.ran.\J.um.,salutis.scribq, el.de. iisquas xn tis, landem mgrequecum Ursatio et Valejtte cqinn\u-
e.mstotis,tcribis,hqncmeamjsentenliamaccipe.: Ego xte- uicaret, sed tamen pt contra Athanasiumnou subscri-
qtifi.Ariafiis assideo^ tuequesuffragor, seit eorum hai- bfret. Verutnjieila quidcm ep.m rem prq levih/tfbuit;
xesjin anathefiHtedamm>;,neque,Athanatii accutationi- moriiftmt„eu}mquasi, in Jesjamenio suo.eorppt cioi
bus subscribo,quemnos, et Rom. Ecclesia, el universa proieslalus esi, et Ariaham hwresim condemnavit,
 495 FLAVH LUCH DEXTRI CHRONICON. 494
A.C. 556. Olympio viro celeberrimo et sanctissimo, qui, fidei causa , multos et incredibiles A.R.H07.
labores passus esl (nam terlio pro defensione fidei catholicse, foris, et in Hispania
etiam Toleti exsulaverat episcopus; librosque edidit, quos inscripsit ad Coele-
slinum consulem Rseticsp,qui posle» martyr fuit), succedit in ea sede Gregorius,
vir sanctus, qui interfuit concilio Ariminensi, ei valide coutradixit Ursacio et
Valenti. Exsulat fidei causa Minoricse; miltit ad illura gralulalorias litteras
commorantem Sihignise oppido in Carpetanis , quod Tolelo distat via Complu-
tensi xxiv M. P., ad quem frcquefiter etiam mittit litleras Hilarius episcopus
Pitavicnsis.
Celebris habelur memoria sancli Olympii apud Toletanos, qui anno 545 interfuit
concilio Cordubensi in causa Albanasii; quo fi equenles cpiscopi coiifluxcruntex
Hispania, Gallia, Italia, Germaniaque. Inter alios prscter Olympum, Co-lus Csc-
saraugustanus, Marcellus Casiulouensis, Florcntius Emeritensis , Prxtextatus
Barcinonensis, et alii, numcro omnes centum , qui et Athanasium absolverunt. «
BIVARII COMMENTARIUS.
tetuitque eam a quoquamprobari, aut recipi. Sed dee A nihilominus annotarim, Sihigniam, de qua hic men-
his iterum inferius cum de morte Hosii agcmuss tio cst, uunc Hillescas nuncupari, ut ex veteris Si-
ad annum 560. Quis isla animadvertens, non oppor- hignise situ cum eo qtiem Hillescas habet collald '
lune ad Doiritnum vociferelur; Stupor el horror fa- aucupari licet.
ctus est super lerram; obslupuit cmlum super hoc, ett 5. Celebris, elc De Cordnbensi concilio in favo-
terra magis magisque exhonuit. Palret populorum n rem Athanasii cclebrato, meminit Julianus inChrn-
ei fidei magistri tollunlur, el impii in Ecclesiamin-- nico aritfoDomini 550, et proculdubio alterurn fuit
irudunlur. Quis citm videret Libcrium pontificem e ex illis quseS. Aibanasius iu epistola ad Epictetum
Roma in exsilium ejici, magnum Hosium lol malas coacla sui causa scribit, cttra ait : Diversis conciliis
paii, lol epitcopot ex Hispania, el aiiis recjionibusinrx per Gulliam, Rispaniam, el Romm celebralis, omnes
exsiiium deportari, non abunde animadvertit omnes s qui in eoconvenlufuere, illos lucifugas, qui sese etiam
criminationes contra Alhanasium, el reliquos alioss nunc occultanl, et qum Arii suhl sapiunt, Auxenlium
futsas esse.et omuia sycophanliis'scalere? Quid enim,, dico Mediolanensem, Vrsatium, et Vakntem, com-
quwso,crimenLiberius?aut quid in sene Hosio culparii tnuni calculo unius spiritus incitati, anathemate per-
politit? Hactentis de llosto Athanasius. cusserunl. Quod, qusnso, illud concilium fuit in lli-
2 Otympio, elc De Ccelesiino consulari Baiticse i spania celebratum, quo Ursatius et Vnlens, et cseleri
provincise inenlio (il in codice Theodosiano, ex quo) Ariarri aiiatbeniate percussi sum?Ego prscler Cor-
Morales in Hist. Hisp. adannum Domini 556, lib. x. dubense aliud non lego; et Cofdnbsecoactum indi-
Fuit vero martyrio coronatus anno 562 Romsc sub> cat Hosii sedes et prsesentia. Qui eniin svnodorum
Juliano Apostata.die 2 Maii, qua feslum ejus cumi r, patronus crat, haud dubium in sua civiiafe aliquam
aliis sociis in Romano Martyrotogio commendatur. cogcret, qua catholicam fidem stabilirel, prsesertim
, Porro S. Gregorius Toletanus antisles, de quoi urgenie necessilate; nam eura qui Valenti et Ursa-
hic agilur, et dicilur Ampbilriae (vulgo Hita) int tio ciim scandalo publico, metu licet morlis, com-
Cnrpelanis diem exlremurn clausisse 20 Decembris,, municaverat, poslquam semel doraum redire per-
ponitur ab Equilino in suo catalogo lib. xi, cap. 150,, niissus cst, factum cxcusare, seu eliam accusare
iitim. 17.Reperitur in diptycba sanctorum Toletano- coram publico senatu Pairum oporiebat: et mani-
ruin antislituin, qusc est in liturgia Missalis S. Isi- festam facere fidem suara, quod numquam ei quan.
dori, immediate praecedensS. Olympium. Etquidem i in Nicseno dictaverat, neque Albanasio contrarius
S. Gregorius unus cx illis censelur, de quibus fuerat. Coegcrat quidera imperalor Constaulius pro
S. Alhanasius scripsit ad solilarios: Quis enimcum Arianis pseudoconcilium Ariminense anno Doniini
tiderel Palrem episcoporummagnum Hosium tol mala 259 ( ex Severo lib. u Hist.) ubi subdole contra
pali, el episcoposex Hispania, et aliis regionibus in Athanasium nonnulli episcopi subscribere eoacti
exsitium deportari, non animadveriil omnescrimina- sunt; et Hosius Ursatio et Valenti communicare,
tionescontra Athanasium falsas esse? Et etiam: Hmc sic tamen ut contra Athanasium non subscribcret:
cum audisset impielalis propugnator ConstanliusCm- uti Athanasius ipse in epistola ad solitariam vitatn
tar, el quod alii ettent per Hispanias ejusdem cum agentes testatum reliquil, ubi loquens de Constantio
Ilosio sentenlim,elc Quu loco illud noiatione di- imperatore minas Hosio inferenti, ait: Tanlam vim
guissiinum est, multos deceptos esse credentes, inlulit seni, el ita eum arcte tenuil, ut afflictus, attri-
Gregorium illum S. Luciferi commilitonem, de quo lusque malis, tandem, mgreque cum Ursalio, et Va-
ilieronymus in Chronico ad unum 574 dixitu Luci- C ( tente communicaret,sed lamen ut conlra Athanasium
fer Caralitauus episcopus moritur, qui cum Gregorio non subscriberet.Verum non iia quidem eam rem pro
episcopoHispaniarum,'numquam se Aricanw miscuit levi habuit, etc De his agens Sozomenus lib. iv,
pravilati, fuissc S. Gregorium Bselicumlliberrita- cap. 5, dixit : Verberibus,ut fama est, ibi sene_(Ho-
nura episcopum; cum tamen fuerit Gregorius Tole- sius) graviter cmsus,etc Socrates vero lib. n, cap. 24:
tanus : idque necessario cunvincilur ex eo quod Simut atque senexilk eorum fidei assentiri abnuebat,
Bulicus nondum ad episcopatura ascenderat anno ptagw itli erant inflictm,membraquemachinis distorta,
ipso morlis S. Luciferi, ul inferius monstrabimus ; Idem liabet Theodoretus lib. n, cap. 15. En magni
rteque umquam (quod sciamus) exsilium passus fttit, Hosii ct nonnullorum Patrum apud Ariminum ca-
aul Luciferura comitem habuit. At vero Gregorius sus. Cum vero de palinodia ejus certi simus, leste
Toletanus in cxsiliuui ductus multis serumuis affec- Athanasio, el hscc in nulla alia quam Cordubensi
lus fuit.et cum S. Lucifero in Ariminensi pseudocon- synodo recantata ab ipsis fuerit, cogimur Cordu-
cilio valide Ursalio, et Valenti contradixit; id vero bensera confiteri, et quod de ea Daraasus dixeril :
satis innuilur in praefatis Hieronymi verbis, ubi non In ipso principio,ab his ipsis,quiinArimino revocare,
vocalura Ilieronymo Gregorius Bscticus, vel lliber- aut retractare compelkbanlur, utque ad hoc cauta
ritanus, sed episcopus Uispaniartim, quod proprie correcta est, ut confiterenlur, circumveniionesibi sub-
priraati duralaxat Toleiano convenit. Agemus ile- reptum.
rum de co inferius ad annum Domini 566. Illud Erat jam tempore Ariminensis circuruveniionU
495 FLAVH LUCH DEXTRI CIIRONICON. 496
A.C .556. Senlicte in Hispania Raudelius, Julia , et alii martyres, qui in aliis persecutionibus A.R.1107.
passi in Hispania coluntur.
560. Gregorius Tolelanus episcopus commnnicavit res suas cum B. Hilario episcopo Pi- 1111.
ciaviensi; et dum exsulat ille, Audentius, archidiaconus Tolelanusque civis, res
ecclesiasticas, Gregorio absente, mirabiliter administrat.
Hosius centenario major Ionge, sancte, pieque discedit; in suoque testamento 1
profltetur fidem concilii Nicscni, docetque numquam sibi propositum fuisse, .vel
latum, quod aiunt, unguem ab eo discedere, nec minis, nee-pollicitalionibus.
Carlhaginc Spartaria, durante impiissima Juliani perseculione, Donalus mnrlyr Ili-
spanus (ad quem scripsit Lactantius librum de Ira Dei) sub judice Yerano.
Tarracone in Hispania citeriori Crispilus martyr, et alii.
BIYARIfCOMMENTARlUS.
Hosius cenlenarius, uti Athanasius ad solitarios A i reccnset in sua lopographia spiriluali verbo Corduba.
dixit: Nec seneclutem kominis jam centenarii inhu- Ibi'enim ail r Corduba Bmlicmcivitas ; hi: Salomon,
mantts ille respexit. Porro ex his quos Dexter in Perfectus , Secundianus, Pelrus , Aventius, Hiere -
Cordubensi concilio adfuisse reteri, nonnulli Sardi- tnias, Fandilas, Zoilus, Paulus, Leovigildus niarty-
ccnsisactis subscripserunl; videlicet Costus primum res, et Chrislophorus. Hic Hosius episcopus,consocius
Barcinonensis, deinde Csesaraugustanus episcopus : Athanasii Atexandrim episcopi, Hilarii Pictaviensis,
Florenlius, melropolitanus Emcritensis, Prselextatus Eusebii Verceltensis, et Metelii, Anthiocheni epi-
Barcinonensis, Idatius Eborensis, et pro Aniano scoporum, migral confessor. Et quod plurimi fa-
Castulonensi, qui Sardicensi intcrfuerat, Marcellus ciendum est, S. Hosii fesium celcbrat Ecclcsia
cjus successor. Adftierat quoqueloco Sardicse Domilia- Syrise ad diem 5 Novembris, nomenque ejus in
nus Asiuricensis, de quo hoc Dexter silet; Kalendario suo descriptum habel sub his verbis :
forsan in exsilio deicnlus Cordubam adire nequivit. llosii feslum solemne. Testaturquc archiepiscopus
4. Senticm, ctc Sic vocatam a veleribus Zaino- Dimascenus, pro cjus nationis patriarcha in urbe
rensem antiquam et nobilem urbem ex Plolomaeo Icgatus, multas essc in Oricnte Ecclesias huju*
satis convincitur; qui Senticse situm in Vaccseissu- snncii nomini dicalas, ipsumque prsecipua ibi vene-
per Durium constituit, quasiZamorain initio Lusitanise; ratione baberi. Sed vero ipsum Athanasium audia-
quo loci, nemine dubiiante, est, et ita do- mus, qui iu epislola ad Solitarios longc illusir.ori
rent cum aliis Mariana lib. vi, cap. 10, et Atvarus mortis genere quam Marcellinus refert, obiisse te-
Gomezius lib. III de rebus gestis Ximenii Toletani stalur : non quidem e solio judicii lapsum, ac orc
prxsulis.Fallilur Villanovanus dum Sarabira dictam "-, , cnnloMo, sed clara voce ac Iranquilla mente fidom
vult, nam Sarabis .i Ptolomseo ponitur prope Pin- Nicseniconcilii coulitenlem. Morilurus (ait de Ilosio)
clam, ubi sita est Tordesillas, Semica autem ali- quasi in testamento suo eorum vim (scilicet Arimini
quantoinferius. Congruit sepulcrum sancti Baudeiii sibi a ministris Consianlii fictam) proteslatus est, el
\Vttlg. S. Baalj in quod Zamorse visitur in ecclesia Arianam hmresimcondemnavii,ar.alhemalizavit. vetuit-
Sancti Torquati; cujus superscriptione vetustis que eam a quoquam probari ac recipi. Quaefere a
characteribus scriptum est, ipsum inibi in Monle Dextro referuniur: ul videas verum vero consonare.
Concilii, prope urbis moenia, cum sociis suis pas- His addamus quod manifestissime commentum prse-
sum fuisse pro Christo mariyrium. Longe proindc diclum refellit, nimirum hoc aiiuo quo llosius mor-
alins bic Biiudelius ab altero Neraausi in Galliis tuus fuit et Cbristi 560, sanctum Gregorium necdum
occiso, cujus fesinm III kal. Junii celebratur. fuissellibcrrilinum episcopum: immo nec usquead
A. C. 560. — 1. Gregorius, etc. De S. Gregorio anjiura Christi -90, post alios videlicet triginta, ut
Toletano satis diximusanno supcriori; floruisse vero suo loco ctim Dextro monslrabimus ; el tamen in
his diebus S. Hilarium Pictaviensem leslimonio suo- coinmento illo episcopus jam asserilur. Insuper con-
rum operum de synodis, prsesertim Ariminensi, stil supervixisse post annum Domini 407, ut inde
comperlum habemus, et ex Hieronymo lib. de Script. probetur inferiori valde sclatc fuisse Hosio, cujus
Eccles. et alibi. Exsulavit Hilaritis pro fide, eo lem- tamen npposilum iu fabella prsedicta asseritur.
pore quo Gregorius, sed uterque landem, mortuo 5. Carthagine, etc Exstal liber de ira Dei, quem
Constantio Augusto , ad sedem suam reversus est. Hieronytnus pulcherrimum vocat lib. de Script. Ec-
De Audentio Gregorii successorc inferius agemus. cles. in Lactantio; ejus initium est : Animadverti
2. Hosius, etc. Erudilissime sane cardinalis Baro- GI smpe,Donate,plurimosexisiiinare,nonirasci Deum,elc.
nius Hosium ab injuria vindicavit, quse illi vulgo lit, De Donaio vero ipso uiariyrium passo agit Usuar-
dum mortuus repente dicitur, ore retorlo, ob ini- dus i Martii : Eodein, iiiquiens, die S. Uonati mar-
quum in S. Gregorium lliberritanum judicium la- tyris, qui sub judice Vrsalio et Marcellino trxbuno,
tum, cujus merito illico divinam ullionein experlus Carihagine passus est. Ado paulo fusius militaribus
fuerit. Tribui solel hsec imposlura S. Isidoro Hispa- s.icramcntis addictuin fuissc scribit, et idcirco a tri-
lensi, in nonnullis enim codicibus lib. de Script. bunn militum capite plexum: ex quo Equiliuus lib. m,
Eccles. habetur; sed quam falso id iiat vetustiores cap. 165, el Galesinus codcm dic. Eo tamen corre-
manilestant, qui in bibliolheca regia S. Laurenlii ctione digni, quod de suo addiderinl in Africa occi-
reperiuutur sine ea bistoria, quse procul dubio ex sum, quasi nulla alia Carthago fuisset prscter Afri-
ilelirainentis Marcellini Ariani mutuata fuil.utprobe canam. Noraen judicis diversitnode legitur, in Dextri
Bironius probal; et erudite admodum D. Ferdinan- codice Veranius, apud Usuardum Ursatius; in Equi-
dus de Mendoza in defensione lliberrilani, tribuit lino vero Nisaiius, quse autem lcctio castigalior difli-
Theodisclo ab Hispalensi sedc per Gregorium de- cilejudicabitur.
jeclo, id quod alii Marcellinotribuunt. Certe concors 4. Tarracone, etc Sanctorum Crispili (alias Cri-
sanclorum Palrum sentenlia in id conspirat ut quasi spini) ct sociorum festadicsin Roraano, Bedae,Usuar-
sanctus ipse colntur, nam post ejus mortem eum vo- di,et Adonis Martyrologiis habeiur 5 Dcccmbris;
cint vere sanctum, et vere Hosium, id esl, re ac eorum nomina sunt, Crispilus, Julius, Potamia, Fc-
nomine Hosium, quod Grsecis sanctum significat, ut lix, Gratus, et cum his alii septem. Quod ad nomen
apud Atbanasium, Hilarium, et alios videre est. j) urbis ipsorum sangttine nobilitatas spectat, sumuia
Ouiniinmo Primus -abilonensis inter sanctos ipsum depravatio in codicibus reperilur; Moianusiu Usuar
497 FLAVII LUCII DEXTRl CHRONICON. 498
A.C.360. Maxima virgo Cauriensis, ex oppido Tanagri, Romse patitur. A.R.Hll.
Caracse in Carpetanis, Perseveranda virgo Deo devota.
Veroviscsein;llispania, sancta Maria Ancilla, virgo.
Caparse in Vettonia, SS. mariyres Felix Fortunatusque colunlur.
Toleli floret laude pietalis et ingenii, Vincenlius Cordubensis.
364. Jovianus catholicus imperator sufficilur Juliano Apostatse. 1115.
BIVARII COMMENTARIUS.
do babelThagora; Equilinuslib. xi.cap. ultim, num.3, A men nomen civitatis exprimit, inquiens : Prmsidi
Togara;'Baroniusin Martyrologio Thagura, qua se- gesta commemorant; ille vero partim ira, partim ail-
mel admissa lectione ad Africam itum est, ubi Tha- miratione commotus, jussit Phtlocomoprincipali Ve-
gura civitas est Numidise, cujus Anloninus in Itine- rovensium civitatis, ut ad prmdictum locum festinus
rario meminit : et additum Mariyrologio, Thagurm accedat, et ad eruendum lapidem innumeram mullitu-
in Africa, cum lamen jam ex Dextro manifesium sit dinem secum ducat, etc lta codices excusi; corruple
Tarracone legendum esse. Facilis autem fuit sequivo- lamen pro Veroviscensium,habent Verovensium; et
caiio scripioris, ex Tarrago (seu Tarraco ) Tagora corruplius in margine ponilur Nelromensium, sed
Iransmutaiis dictionibus go, et ra. Sed hujus gene- corruptissime Equilinus lcgit in Nicomedia. Porro
ris apud antiquoscodices passira errata reperics. quod ad diem passionis ejus spectat, a nonnullis i
5. Maxima, ctc. De ea, siiuul cuni sancli Ansani Novembr. assignalur, ut ab Csuardo, Rom. Marly-
martyris gestis agit Equilinus lib. l, cap. xiv, ubi rologio, et Equilino; sed ab aliis, nimirum Galesi-
ait, S. Maximam virginem in lerritorio Tanagritano no et perveiusto Cremonensi Martyrologio, quo ipse
ortam, Romam cum venisset, S. Ansanum duodecim usus est, pouitur 17 Marlii. In eo tamen valde dif-
annos nalum de sacro fonie levasse, aquam bapti- ferunt inier se, quod priores non vocant eam ancil-
smi prscbente Protasio presbylero : sed postmodum lara, sed Mariam dumtaxat, et asseruut equulei ex-
a persecutoribus tenlam, primo quidem diebus mul- tensione, et ungularum laceraiione vexalam marly-
lis carceri traditam , dein tamdiu fustibus cscsam, rium complevisse : cum lanten Maria Ancilla inlra
donec spiiitumexhalaverit kalendis Decembris. Qua saxum recepta spiritum emiserit.£Crediderim cerie
die de ea agitur in Romano Martyrologio et aliis. An- ig duas divcrsasque Marias eas esse, et nostram ad 17
sanus postea senex pro Chrislo occisus fuit. De Ta- Marlii spectare, immo vero quod a nonnullis diciiur
nagro ftumine Hispanisediximus in superioribus, ad sub Iladriano passa, de allera Maria martyre inlel-
annum 208, num. 8. ligi oporlere; nostra enim sub Juliano ponitur a
6. Cai-aca?,etc. Ea urbs nunc Guadalaxara dicilur, Dextro.
ut ad annum 86 a tiobis noialur. Porro S. Perseve- 8. Caparm, etc Alibi de Capara diximus, nunc Ca-
randse virginis festum ad 26 Junii agitur apud Usuar- parra vocari, in eo itinere , quo Salmatica Eme-
dum, et Romanum Martyrologium. Ejus roerainit ritam proficiscimur. Quod ad sanctos marlyres,
Equilinus lib. xi, cap. 130. num. 160. de quibus hic agiiur, speciat, duas alias eorumdem
7. Verotnsca;,elc. Hodie Virbiescanomine fere re- nominum bigas in Dextro reperies, alteram Felicis,
tento dicilur, in dicecesi Burgensi, nolissimum cun- et Forlunati discipulorum sancii Irensei Valcniisc
ctis oppidum; ejus memiiiil Plolomseus in Autrigoni- passorum anno Domini circiter 255; alteram Felicis
bus, cjus iraclus populis. Exslant apud Belvacensem eliam et FortunatiPatavonii ad annumSOO, quibus
acta S. MariseVirginis ibidem passse lib. xi Speculi, nunc terlia additur Caparsc. Nisi quis velit hos ip-
cap. 86el87,etE'tnilinum lib. x, cap. 4;sumraage- sos, qui Caparse coli dicuntur, fuisse Irensei tliscipti-
storum hsec est: B. Maria fuit anciltaTertulli idolo- los, quod nihilominus absque sufficienti ratione di-
latrae, viriinter suos primarii: eonatalem filii sui ceretur, sed falsilatis redargui non posset.
celebrante, idolisque munera offerenle, Maria jeju- 9. Toleti, etc Hic ille Vincentius est, cujus magna
niis Chrisliano more dedita, accusatur apud Tertul- cum laude meniinil Marcellinus in libello suo, quenr
lum a socia, qtiod Christianis addicla ritibus nollcl Baronius anno 371 refert his verbis : Mentio quoque
de idnlolhytis edere. Eapropter crudeliter flagellata C I habetur in eodemMarcellinilibro de Vincenliopresbyte-
a Dominosuo, carceri mancipatur domi. Sed ea rea ro Hispano, qui eiiam eo quod communicarecum ejus-
prseside urbis cognita, Mariam ad tribunal suum ad- modi Arianis recusasset, a Lucioso et Higinio tpisco-
ouci prsecipil, et palam ungulis ab eo tamen dire la- pis gravissima passus fuerat, cum iidem cum fusli-
ceratur, ut populus lacrymis perfusus vociferaretur bus in Eccksiam irruentes, ubi plebs illa commissa
ad prsesidera. Tunc ab eo relicta, ccelesti angeloruni conveneral, nonnullos illinc occiderinl; ex quibus qui-
visione perfundiiur, et divino monitu exira civitatem dam licet decurionatus honore insignili, nihilominus
aufugit. Sed cum eara satelliies persequerenlur, in- in carceremdetrusi (uerini, unusque ex iisdem perem-
tra rupluramsaxi cujusdam serecepit, quod slatim ptus ; et cumidem Vincentiusin agro cumsuis Synaxes
divinitus conclusum martyrem in suis visceribus fo- haberet, in eos irruenles adeo perturbasse, ut altcire
vit, quadam vestium parte ad tanli miraculi certitu- sublatum, contemptus gralia, sub pedibus posuerint
dinem foras manente. Prseses populum ad saxum idolorum. Erat sane Higinius Cordubensis episco-
concidendum convocat, malelicio id atlribuens ; sed pus, lactus Arianorum hscresi, et postmodum Pri-
mox ut manus impias in saxum ministri injicerc teu- scilliani, atque ea de causa Vincentium catholicum
tarunt, fulgor ab Oriente magnus cxortus est, et to- presbyterum lam dire insectatus fuit; sed tandem
nitru ac fragor,; ita ut putarentur cuncta corruere; ipse lantorum criminum pcenas dedit, ut iiiferius
statim lerra concussa est; et ecce duo equites magno cum Dextro dicemus ad ann. 384. Interim tamen Vin-
fulgore radiantes a ccelesti sede veniunt, quorum centius Toleti exsul agebat, pietatis et ingenii laude
freni, sellseque et omnis ornatus nd instar lsrapa- praeclarus. Alius ab isto fuit Vincenlius presbyter
dum, coelesti igne rulilabanl. Mulii cx circumslanli- n S. Hieronymi his temporibus socius,de quo ipse fuse
bus mortui ceciderunt; alii plurcs qui ad templum agit in epistola 61. Hoc ipso anno 360, in Chronico
idolornm confugerant, templo ipso fulmine percusso S. Hieronymi mentio habetur de Petro Cwsaraugu-
pariter incensi sunt, ad numerum omnes-700 bo- stano, qui gloriose Oratoriam docebat, ejus verba
rainum. Reliqui ad 5000 ascendentes, magnum Deum sunt : Petrus CmsaraugustwOrator insignis docet,
Mariseconclamaverunt, et ad rectam fideni perducti A. C. 364. — 1. Jovianus, etc Invaseral Julianus
suni. A Christianis vero facile Virginis corpus e imperium anno Domiui 362 : anno vero 364, in
marmore extraclum (ibi eniin spiritum cgerat) ho- belto contra Persas, occisus est, selatis suse anno 31,
noriiice sepulium est. Iloecferc JJelvacensis, qui ta- rcgni anno 1 et mcns. 9 minus novcm dicbus. Rc-
m FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. SOO
A.C. 364. Synodus Iliciana circiler eodem tempore coacta. A.R. 1115.
(366. Gregorio succedil in scde Tolctana prima Audentius, nalus Toleli, oriundus Sihig- 1117.
nia Hispaniscoppido in Carpetanis.Toleio xxiv M. pass. distami : vir eximiscsan-
ctitatis, et laude acrioris ingenii, acjudicii contra hserelicos omnes florens. Rela-
tus est S. Gregorius Toletanus Amphitrise Toletum, et in Ilispania inlcr divos
est receplus 20 die Pecembris.
Sanctus Paulus Orosius senior resed.it Romse; ejus ex uxore filius Paulus Orosius
Carthagine morluus, Romara delatus est.
Liberio succedit Damasus, ex Maritua Carpetanorum.
56§. Frequent^s
' in Hispahia passjrn synodi dfcuntur collectse; maxjme vero cogunlur |119.
^Oleti, et Yari» prbpe Triiium.
Audentius episcqpus Toletanus, ad quem scribit S. Basilius, edilis iibris, pugnat
!'conlra^rjarips, |f Pjiptig^nps.
'{ Corchseiajin Hispanja florei Marcius poeta lyricus*.
Contra Julianum Appstatam scribunt plusquam sexaginta Doclores sapienlissimi,
^'ejoguenlissjmi, nimis caitiolici.
BIVARII COMMENTARIUS.
fcrt S. Joannes Pamascenus Orat. 1, de Imaginibus, __ in textum immissa, quandoquidem Dcxter ca scri-
occisum irianil g. I^ercurii marlyris, animam vero bere non poluit, qui Damasi cosevus existens, ft
exhalassc ilijs verbis : Vicisii, Nazarene; auctorest ejusdem proviucise, id est, Hispaniae, ac Romsc iii-
Tljeodorcljis lib. III Hist., cap. 35, ex'qno ISicepho- dem educatus, ignorare non poiuit ycrarii urbcni
rus |rt}.' _'. p. 55. Ife ejus crntjeli in Chrisiianos naiivalis ipsius : ut id sub quaestione relinqueret.
airocit').le fuse ^ectarjiis Cons|antinopi»liianus epi- Qtiiiiimmo etiam ea' leciione concessa, semper ex
scopus ih Qj-aj,.Jejupio Quadrag. Ipin. V Lippniani. mente Dextri habenuis fuisseex MantuaCarpelnni;»;
Siiccessit Jovianiis piissimus ac 'cbrisiiinissiinus id siquidem affirniaiive ipse et priiuo loco pronuu-
princeps, qji} Jariien solos regiuyit menses 7, dies tiat, et tamquam expropria mente; nara de aliis
20, obiiiqiie, ut Amjniaiijis refert lipro 25, vel ex opinionibus dicens, Alii faciunt Lusitauum, alii Tar-
cvapbraiioiie priiiiaium,vel cxrecenticalcectibtculi. raconensem; cuin vero de Maniua loquitur non nit,
2. Synodus Kyridaha, etc In cxcuso Dexlri co- alii vel quidam dicunt, seu faciunl; scd absolule :
dice llliciaita |cg«J>aiur, sed praye. Celebrata fuit Liberio succedxt Damasus ex Mantua Carpetanorum.
hscc synodus |lyrici anno 565, juxia card. Raroniura. De laudibus lanti Patris, cum ab innumuris decan-
De ea Theodoreius llb. iv, c. 8; Snyomenus lib. vi, tatsc sint, malumiis tacere quani loqui. Consulalur
c. 12, el llihrjus in fragmentis synodi Arimiiiensjs. Baronius tnrao 4y. Unum silere non possum, huic
Prapftiil'I-InitjljiisPresbyter, papse legalus. tini catolicam Ecclcsiarii debere sacrorum Bibtiprum
-'&.'.!(f. 3fip. —^ 1•Oregorio, etc. jponsule quge de Latinarii cdiiionem, et divinarum lauduin in choris
Gregorio et Au.rientioad aniium 560 annotavimus. cnnsuetudinem. Iniit pontificalum auno Uomini 367,
Porro ijies festusS. Gregorii episcopi, qui qbjii Am- _," sedit annos 17 et menses fere 3.
phiirisc, annotanir ab Equilino lib. xi, cap. 130, A. C. 368.1 .—Frequenles, clc. Prseccperat S. Lu -
nurri. 17, iliis Yefbjs : Gregorius eptseoptiseodemdie cius papa ad cpiscopos Hjspanise scribens, ut fre-
(scilicef^OPeceiiib^is) inAmphitria claruil. E^sula- queuier synodos celebrarent, sicut a tcmpo|re ap.o-
verat quidcm in Mjnorica; inde in Ani|ihilriam pro- stolorum universalis Ecclesise riios obtinebat. Ex-
fcptus, tjicin cjausif exiremmn. De AtioViiliolit me- stat epislola ipsa lomo 1 Conciliorum antiqtise edi-
riioria in'j(1ptyc|ia ^jsssc MissalisS.lsidoii :ponitur- tionis. Huic prspceploparuissc his diebus habemus
qiiepVt SLGjcgorinm Tojeinnum pariter episcopum. nunc pexlri lesiimouio. In codice excuso corruplo
_.§. Paultit, eUt. P'e S. Qrosio egit Pexteranno legebatur Trucum, cujus loco Tritiiim restitunnn
55$. EraV quid?.m ille palruus Pauli Qrosij scriplo- cst. Erat vcro Tritiuin cognomenlo Melatum in Rc-
ris ce|ejj)er(jmi, cj £>. Augusijni «Jjscipjili: frnier ronibus non iguobile oppidiim, quoii nunc Taffallu
aiilem' l'au!i f)r,osji sejiioris, cnjus ipse sjfriptor filius dicimr in regno Navarrse. Varia vero prope consii-
fuit, et de cqjus morte jioc arino ogitiir illis verbis : tuilur a Ploloin.tio, quo loci nunc Tudela exislit,
S. Pattltts Orotius senior retedii Romm. vel non longe ab ipsa.
3- 'tetoftOi «?ic-fie S« Pa.masj pairia djij, conten- 2. Audenlius, etc De co Gennadius lib. de Viris
lioseqitc liactenus dispiiiatum est dum Lusitani Lu- illuslribus; Audentius (inquil) Hispqnus episcopus
siianuin, ManluseCarpeiani suse urbis civem fuisse scripsit qdversus Manichmos,et Sabellianos, et Aria-
voluii.fi nec di-stnit ex Tarraconensibns, qui 'Jarra- not, maximequeinfentionespeciali contruPholinianos,
cojie.nsem y.eiini. §e'd grajias Deo, quaesjionem di- qui itunc Bonosittcivocantut, tibrum, quem prmtitula-
rejnil pextrr, j),um.eiini Jjtainuanis ascribit, et nie- vil: De fide adversus omnes kmrelicos; in quo osten-
rilo, nain supersunl adbnc qui iegerint Matriti in iC dH antiquitaiem filii Dei comlernatem patri fuisse;
Ecclesia parocliinli S. Salvatoris marmori incisara nec initium Deilatis tunc a Deo Palre accepisse, cum
scriplioueni veterib.us characteribns corapactam; a Mqria M.alre Virgine homo, Deo fabricante, con-
qua iisserebatur sanctissimus poniifex in ea Eccle- ceplus, ethalusfsl. Agilde codcm Baron.ad an.589.
sia baptizaius, utpote in ejus natus parochia : for- 5. Corcheim, etc. Floruit iis ipsis temporibus in
san ex parcntibus Liisiianis; indcquealtera opinaiio Hispania Maironianus, dc quo llieronymus lib. de
ortum baliuit; non aliter atque in S. Melchiadc Scripl. Eccles.: Matroniauus, ait, provincimHisparitw,
accfdisse vidimus supra ad annum -48 el 299. Cnn- valde cruditus, el in metrico opere veleribus compa-
siilc eruditam JEgidi-iGuudisalvi Pavila regii histo- randus. Exslani cjus ingenii opcra diversis metris
riographi historiani Matiiieiisem, ubi cam urbem edita. Utriim autein de eo nunc egerit Dexler, et
patrijm S. Dainasi fuisse defendit. Neque vero biuoraius fueril, aul pro Matroninno corrupte JrlT-
nobisobefse poierii, quod in exiuso Pextri coijipe ciura habeamus, non ausim definire; unum ccrte
addittir : Aiii [aciunl ex Igeditania Lusiianum, alii dolendum esl, Matronianuin ad Pnscillianum defe-
Tarraconetisem: iioii,inqiinii>,obcsi,quiara.inifesluiii cisse, ut stalim diccmus.
es^ verba illa alio fuisseaddita, et tandcin exmargine 4. Contra Julianttm, ctc. Praecipui inler cacteros
501 FLAVII LUCII DEXTRI CIIRONICON. 302
A.C.369. Syr.odus Romanacollccla contra h«reticos Ariaiios. ^^..V.v- A.H.H20.
Ambrosius ex judice fit episcopus Mcdiolanensis.
370. Coliegia juvenum ad clericatum educandorum negligentia temporum inlermissa, 1121.
diligcntia sancti prsesulis Auderitii Tolelahi, et aliorum pontiGcum redinie-
grantor.
Gregorius Nazianzenus acriler contra hxreticos depugnat.
Asiurius notus ih Carpetania Villasiccx, adolescentulus floret in Ecclesia Tolelana,
laude pielatis ct ingenii.
Aquilius Severus, domo Toletanus, cx genere alterius Aquilii Severi, ad quem
Lactantius nuncupavit volumen epistolarum, lioc lenipore magno in pretio
babetnr.
Sub Paciano Barcinonensi episcopo nascitur Paulus Orosius Junior, Tarraconen-
; sis
clvis1; discipulus S. Auguslihl.' :
57,5. Valentinianus, imperator catholfcus ac Vir ptus, obijt:
' cui in imperio succedit 1120.
(ilius ejiis Gratianus. .
BIVARII COMMENTARIUS.

Gregorins Nazianzenus, et Cyrillus Alexandrinus in A Hieronymus intendit, est agere de Italise conver-
Juliano redarguendo emicuere. sione,' Imic vero prtemiuit Auxenlii mortem et Am-
A. C. 369. — 1. Synodu» Romana, etc. Prsrfnit brofii ordinationem.quod nimirum ab liis tionversio
eidem S. Damasus Papa, qui sanc tres Synodos ipsa origiwem duxerit: innuens illa duo ad conver-
Romx coegii; primam inilio sui poniificatus contra sionem prsecessisse; sed qnod eodem anno accide-
Ursatiiim et Valentem; alteram hoc atino conira rint, nullatenus astruit. Sed vero Baronius mulius
Auxentium; et tertiam contra Apollinaristas tiica estin demonsirando duos fuisse Mediolani Auxeh-
annum septimum suum. tios: quod tamen nos ingenue pro(itemur, cuni nilii
2. S. Ambrosius, elc. Hinc ille nodus solvendu*, nostra intersii, unusne an pliires eo noihine fuerih
qui cardinalcm Baronium scepe anxium reddidit, et insigniti, ditm hoc saltcmhabeimu 0, S. Ambrosiumt
a coinmuiii senteiiCi:t diScedcre cocgit; hacicnus si- noneodem anno rediictionisliaiicxordinatumfuisse
quiilem S. Anilirosii orilinatio in annuiiV569 inci- de arrnoque ordinationis Dextriiin, de reduclione
disse crcdebalur, idque sensere quoiquol anle Da- vero Hieronymum agcre, supposita praeeedenifor-
ronium ipsum gestorum Ambrnsii chronologiam se- dinatione post Auxentii veteris mortem.
ruli scriplis suht : ille lamen post annos qtiinquc, A. C. 370. —'i.Collegia, etc. Consuic qua; adan-
Domini s-cilicel 374; movelur cliam auctoritate num Domini 185 annoiavimns de Colie^iis
juvenum
S. Hieronymi in Chronico, qni undecimo Valenti- ad Glerum instiluendiim in Hispania.
niani imp. anno.Graliano leitiiimetEquitiocoss.Iiaec 2. Gregorius Nasiauzenus, etc. Noiissimi omnium
habel: Pott AuxentHseram mortem, Mediolani Am- Doctorum gloria non indiget nosira expositione, nec
brosio conslituto, onwis ad rectam ftdem Judia con- Bejus conira Iia^reticos pugnte. Videatur Baronius
vertitur. Quaj verha ita quidam interprciati sunt, ac tom. IV.
si Hicronymus velil dicere,' non prius omnein Ila- 3. Asturius, elc. Hic ille S. Asturius Serranus,
liam ad reciam (idem poluissc coiivcrti, etiatn Am- postmodum Toleianus archiepiscopus, cujns cnni
brosio consiituto 'Episcupo, qnam posi seram nior- laude meminit S. Ildefonsus lib. de Viris illu-iiribus.
ti-m Auxeniii. Jurc tamen Baronius in ens invebitur, Asservalur ejus corpUs in Sancta Ovetensi Eccie-
quippe cum P:iulini, Hufini, Sozomcni et Theodo- sia, qu* sub Nomine S. Serrani memoriam illitis
reti lestinioniis liquido cbnstet, non prius Ambro- venerattir die Marlii 8. Uberius agemus de eo infe-
siiini fuisse ad cpiscopalum proinottim, quam post ritis per multos annos, videlicet, 380, 396, 406,
moriem Auxenlii Arinni episcnpi. Quocirca in le- 423, 424.
ctinnilius ipsis Rmn. Bfcviarii legimus : Probijussu 4. Aquilitts, etc. De eoHieronymus lib. de Script.
cum potestnteMediolanumvenit, ubi, morluo Auxenlio ha;c habet: Atfuilms Severus in Hispania , de genere
Ariiinoepiscopo, populus de successore deligehdo dis- iiliut Severi, ad quem Lactantii duo epistoiarum scri-
siikb'it. Oaterum uori majnri probabiliiale fulcilur, buntur libri, composuit volumen quasi Odoiporicon
qnod ipse contendil ex Ilieronymi verbis haberi, vi- totius 8«<evilat stalum continens, tam prosa, quam
deliccl eo aiinn itta tria simnl accidisse, Auxeritii versibus, qudd vocavit xaTao-rpofnv, sive iteipm, et
moriein, Ambrosfi ordinationem, cl lotius llali.T ad sub Valenliniano principe obiit.
rectam fidem conversionem : &d nnde hoc 1 Certe 5. Sub Paciano, etc. De Orosio agemus ad annum
(inquilin Notis ad 7 Decemb.) nonnisi eo anno quo Domini 400. De Paciano vcro Dextri parehte Hie-
recenseniur hcec [acta sunt: aliter necessum est Hie- ronymus lib. de Script. Eccles. han: scribit : Pacia-
ronymum liatlucwatum 'ente, el oscilanlia quadam res C mtsin Pyrencei jugis Barcilonm episcopus, cattilale,
tuorum temporumcxinstituto per annos singulosdis- eteloquentia, et lamvila, quam sermone clarus, scri-
ponendas, longe diverso (empore posuisse. Miror ta- psit varia opuscuta, de quibus est KspSo?,et contra No-
men dociissimum virum tam facile Hieronymum vatianos. Sub Theodotio principe , jam in ullima
oscilanlix redargnere, si quod ipse cogitat, non in- seneciwe, mortuus esl. Exstant ejus opera ad Sym-
tendissel. Sed quis non videl, difficile creditu, uiio phorianum dicata in Biblioth. Vet. Patr. Et nomen
eodemqueannor omnem Italiam, quse lamdiu Ariana ejus scribitur in Homano Marlyrologio novo, et ve-
haresi laboraverat, ad rrctam fidcm conversam teri, etUsuardo, die OMartii. De quo etiam Equi-
eSse? quasi non multo studio, fabore, et lempore ad linus lib. xi Catalogi, cap. 123..,
eam universalem rediiclionem opus esset. Ita sane A. C. 375. — Valenlinianus, etc. Iniponit D. Hie-
accidit, nam Ambrosius anno 369 ordinatus fuit, et ronymus finem suis Chronicis, inquiens hoc ipso
post quinqiie aut sex sudoris, ac prxdicationis an- anno : VaUntinianus subita sanguinis eruplione,
nos, Cbristi scilicet (a Ilieronymo assignaio) 374, quod Grcece apoplexia vocatur, Brigitione moritur.
fruclum convcrsionis Italise perccpit; idque satis Post quem Gratianus, assumpto in Imperium Valenti-
ejus verba indicant; quod enim co loco prxcipue niano (ratre, cum Patruo Vatente regnat.
503 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON. 504
A.C. 380. Adelphus, rhetoricse praeceplor Carensibus datus in Hispauia, liUerarum, ingenii A.R.1131.
et eloquentioe laude clarus.
Vesania Gnosticorum aMarci discipulis in Hispania pullulantium, Priscilliauum vi-
rum nobilem in Gallxcia natum, Hispaniasque simul invasit: ilieque fax fuit genti
suoe, et patrise civibus, ac vicinis; acri vir ingenio.
Floret Fl. Prudentius, paire Ca:sarauguslano, matre.Calagurritana nalus (Salia Con-
sule) Csesaraugusta;.
I51VARIICOMMENTARIUS.
A.C.380. — 1. Adelplms, etc. Fuit hoc ipso tem- J^ . Mnrlyrumservat cineres scpulcro;
Adelpbianos hsere- Cajsaraugustamvocitamusurbeui,
pore Adelphius quidam, a quo Tlieodoretus Rcs cuitanla est.
ticos nomen sumpsisse scribit lib. iv,
cap. 10. Hic ab Anliocheno antistite Flaviano coac- Et in sancli Vincentii Cassarauguslani arcliidiaconi
tus fassus est, credidisse baptismi quidem lavacrum hymno:
nonconferre gratiamdignesuscipienlibus, sedpreces Noster est (id est Cmsarauyustanus)quamvis
:
conferentis sacerdotis aiebati|ue in eo visibiliter. • proculhinc in urbe
descendereSpiritumsanclum, qtii ab omni libidinis Passus ignota dederit sepulcro
pruriiu alienum faciebal baptizatum; etconsequenter Gloriamvictor, prope litlus altce
liberumaneccssitatejejunii:quiniminoipsissimamB. Forte Sagunti.
Trinitatem asserebat sine velamioe a suscipientibus Noster et nostra puer in pala?slra[id est Casar-
videri. 0 amentiam! Ulrum autem is ipse fuer[t, de augustand)
cum tem- Arte virtutis,fideiqueolivo
quo Dexler boc loco agit, dubitari posset, Unclus, horrendum didicitdomare
pora utriusque coincidant: sed loca valde dissen- Viribushostem.
tiunt, cum ille in Grsecia, hic vero in Uispania Cxterum Mantuanus
vixerit. Porro de Carensibus populis prope llerdam his opponit, Tarraconem quo-
a Prudentio vocari suam, et tamen nullus Un-
egimusadann. Dom. 311. Non omitiam in actis Ca- que
roli Magni Adelphum reperiri Caucorum principem, quam inibi eum ortum excogitavit; ait enim in
qui cum valida manu ab ipso in Britanniam missus, liymno sanclorum Fructuosi, ct sociorum Tarracouo
victor rediit. passorum :
2. Vesania, elc. Infecisse aliquantas mulieres in " O triplexhonor, o triformeculmen,
Hispania Marcum illum Gnosticum, ad annum 169 Quonoslrascaputexcilalururbis,
Cunctisurbibus eminensHiberis.
diximus, qu* tu consulas. Priscilliani vero vesaniam,
et res gestas tractat Severus Sulpitius lib. n Sacrae Minime igitur inde poterit (ait illc) certa sua; urbis
Historiaj, et ex eo fuse Morales lib. x, cap". 34 et 35, nolitia baberi; multas enim urbes vocat suas, mm
quae per omnia Dexlri scriplis cousonaut. De eo alio sane, nisi quia Tarracouensis Hispania; juris-
etiam agit S. Hieronymus lib. de Scrip. Eccles. Er- dictioni subjectuc erant: ejus enim provincia; ircs
rores ipsius late referunl in regula fidei episcopi illae sunt, Calagurris, Ca^saraugusla, Tarraco. Probat
Carthaginensis, Tarraconensis, Lusitanaj, et Baciicaj autem Salitc in Asturiis natum ex-proiogo in Calc-
provinciar, quai in primo Tolelano conciiio habetur: merinon, ubi habet :
et 18 articulos complectilur, videlicet, non omnia,
qux in mundo sunl, a Deo lnisse creata : Deum non Hxc dum vita volansagit,
plures esse personas; nec Yerbum carnem assum- Irrepsil subitocaniiiesseni,
alia Gnosticorum Oblitumveleris me Saliseconsulisarguens,
psisse, et plurima deliramenia, quas Sub quoprimadiesmilii.
longum esset per singula receusere. De Priscilliauo
et sequacibus agit Auguslinus libro de llaeres. cap. Quasi sensus fuerit, caniiies subilo mihiseniirrcpsit,
70 ct u Relract. cap. 11. Qualiter autem mullorum arguens mc oblilum veteris consulis, id esi, annj
auctoritate conciliorum Pribcilliauislaruin tabes re- illius veieris, sub quo prima dies Saliae mihi fuii.
pressa fuerit, et quis aucioris el sequacium linis Et qiiidcm usilalum fuissc annos ipsos consulcs ap-
facrit, suis locis dicemus. C pellari, quod novis semper [consulibus disiinguc-
3. Floret, etc. Dourbe PrudeniiiClemenlis naii- rcnlur: slitis probat illud Martialis lib. i: Bis jam
viiate nobilitata varia auctorum mens est. nonuulli; pene tibi consul trigesiihus instat : pro 60 fcrc annos
Calagurri natum contendcnlibus, in quibus sunlAn- habes : El Ciceronis in Brulo, Proximis consul.bus
tonius Nebricensis, et Joannes Mariana lib. iv, c. 17; natum velit, id cst, anno praeterito. Sed qui novas
quibusdam Coesaraugusta;, quod Aldo in Vita Pru- aggreditur vias, dum tritas ct notas relinquil, mirum
dentii placuit. Ab utrisquc novissime Manluanus in nonest, si solus erret in invio. Id plane Mantuano
Notis ad eum Marianse locum discedit, et lusc pro- contigit, cum Prudentii pitiiam disquircns, necCa-
bare nitilur, Sali* in Salenis populis ortum fuisse, lagurris, nec Ca^saraugusta;vias ingredi voluil, quas
qui ad OceanumCantabricum siti eraut. Porro nullus majores sui protriverani, et in saltum quemdam
est, qui non ex ipsis Prudeniii scriptis sensum suum Salia; a nemine hactenus invenlum prosiliit. Quxre-
promere certo credut. Nebricensis et Mariana iis bamus urbem Prudentii nalivitaie nobilitaiatn, ct
utuiuur testimoniis, quibus poeta Calagurrim urbcin ecce ipse fluvium assignat; nam Salia fluvius esi,
vocat siiam; nintiruin ex hymno de 18 martyribus Pomponio suo atiestame lib. m, cap. 1, illis verbis:
Cacsarauguslanis, ubi de SS. Emiterio, ct Celidonio Ab eo flumine, quod Saliam vocant, incipiunt orw pau-
loquens ait: latim recedere, etc. Urbem vero ejus nominis num-
NoslragestabitCalagurrisanibos, quam ibi fuisse, argumento est, quad nec ipse Pom-
Quosveneramur. ponius, nec Plinius, nec Piolomaeus,nec Strabo, et
Iu hymno etiam de eisdem : (ut uno verbo dicam) nullus umquam geographorum
- ejus in eo Hispauiae iractu meminerit: meininerunt
HocbonumSalvatoripse, quo fruamurprsestitit, " autem fluminis. Quod autem inibi Saleni populi ha-
Martyrumcummembranostroconsecravitoppido. bitasse dicantur, non probat urbem ejus nominis
Ubi oppidum nostrum vocatCalagurrim. Aldo ct se- inibi fuissc, ul ipse credit: qiiiu potius si vere essel,
quacibus duo alia favent, alterum ex hymuo praj- prajcipua cjus tractus foret; ntpote a qua populi ilJi
dicto 18 martyrum Ca:saraugustanorum, in principio: nomen accepisscnt; et nemo Sulenorom urbes refc-
rens, Saliam omilleret. Hoc semel stabilito, quod in
Bis novemnoslcr populussub uno dubium vcrti non polest, verba Prudentii congruentcr
505 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. 106
A.C.380. Aslurius, cognomento Serranus, fit leclor ab Audenlio Toletano. A.R.1131.
Gulphilas Gothus, litterarum Golhicarum invenlor, episcopus, nomine docirihce
ingeniique valde laudatur.
382. Lampadius, olim praefcdus urbis, veniens ,in Hispanias, vir probus el doctus, fit 1133.
episcopus Oretanus.
Dracontius et Adelphus episcopi in Hispania exsulant.
Justo... episcopo Vicensi scribit sanclus Ambrosius.
Cremato ad Mclantiadam urbem GraeciseValente Imperatore hajrelico, Gratianus
facit imperii consortem Theodosium admirabiiis Theodosii filium, virum pium,
lialicai in Bxtica nalum.
BIYARII COMMENTARIUS.
flumini accommodari nequeunt: nam cum de canilie A Ammianus lib. xxvn) data est Vrbana prwfectura
sua ait, Lampadio ; qui expensat exhiberi tolitas in munificcn-
Oblitumveleris me Saliaeconsulisarguens, tia munerum edilione, conlulilin pauperet egentet in
Subquoprimadiesraibi: Valicano; qua ex causaplebemin te concitavit, adeo tit
parum abfuerit, quin iptius cedespositat contra Con-
niilliis dicct, Prudentium innuisse se in flumine stamini lavacrum, injectit facibus combusscrit.Intlc, nt
natunv. credo, orlum, ipsum in Hispauias Irajccisse; ubi
Quis ergo sensus illius carminis genuinus? Sane pro sua pielale, et doclrina in Oretanam sedem pro-
quein Dexter secutus est, et Morales, ac Nebri- moveri meruit. Invenilur ad annum 400
ccnsis fere assecuti; nisi quod hi errore codicum concilio Toletano, diclo primo , ut suo interfuisse loco dice-
ducii, cousulem Mesaliain, nou Saliam nuncuparunt. mus.
Natus igilur Prudcntius fuit Salia et Philippo coss. 2. Bracontint, etc. De Dracontio consule sanctnm
quorum consulalus juxta Omiplirii et iclalii Fasios Isidorum in libro de Viris ubi ejus libros
incidil in annum Domini 348. Unde hic annus 380 enumerat, et ingenium illustribus, laudai. Ad hunc ipsuin
quo floruisse dicitur, erat selaiis sua; 32 : floruisse, existimo S. Atbanasium cpistolam illam dedisse,
inquam, oratoria facullale, de qua ipse in eodcm qiiae ad Dracuntium inscribiiur; nam ab Oriente ubi
prologo iu Caiemerin. inquit: Aihanasio nolus erat, in Hispaniam deduclum exsu-
jEtns primacrepautibus lem egisse ( post Alhanasii morlein, quac in an-
Flevit sub ferulis: nioxdocuiltoga, num Domini 372 incidit) nunc ex Dextrn liabemus.
Infeclumviliis,falsaloquinonsine crimine. n Adelphiuin vero interfuisse concilio Cacsaraugu-
Et rurtus : siano, de quo infra, nonnullis placet, aiuntquc pro
Exin jurgta turbidos Ampelio, qnod noslri habent codices, legendum
Armarunlanimos,et male pertinax
Vincendisludiumsubjacuilcasibusasperis. Adelphium.
3. /u«fo, etc. In excuso Dexiro additur, Justo
Natus vero fuit Coesaraugustae, ut habel Dexter, alteri, sed nescio ad quem referatur. Fuit quidcin
paire Cxsaraugustano, matrc Calagurritana; nuo in Hispania Juslus alter Urgelensis episcopus, cujus
iit, tit urbcm utramque suam sxpius dixerit. Sed dics fesla in Romano Marlyrologio babetur ad 23
vero Tarraconem etiam idcirco suam dixit, quod Maii, hic vero multo recemior fuil Dextro, ut ne-
ejus aliquando gubemator, imperaioris elcclione quiret ad eiuii respicere. Exslant sancli Ambrosii
fuisset, ut inferius dicemus. Quae conlra Inrc Man- epistolx duaead Jusium scriptae, altera in lib. i epist.
luanus objicil faciliora sunt, quam ut longa solutione 1, altera vero in lib. vm epist. 2, quae in ordine cst
cgeant. Ail ille : Consul Philippi coilega Salea , non 63. In iis rogatus Ambrosiiis nonniillas cxpouil
Salia vocabatur. Et ego: Populi illi Asluri:c, Saicni quxsiioiies ad sacras lilteras pertinenies. In priori
dicti sunt, a Salea, non a Saiia; crgo et flumen explicat, quid significet iliud didrachmum, cujus
Salea vocandum. Quod si in una litiera non vult dimidium llebrams praccipitur offerre pro redein-
ipsc ut in Salia suo disccptemus, nolit qtioquc in ptione anitna; siia<.Ejtisinilium : Ambrosius Juslo :
Salia nostro, aut in ulroque. Rursus ille : Si Salia Pulchre admones , frater, ut ephtolares fabulas , et
consul erat, minime veieris nomiiic insigniretur, sermonem absentium ad iutcrpretalionem confcramut
cum alter ejus nominis consul numquam fueril. Ego oraculi ccelestis, ctc. In posteriori probal, velercs ,
vcro : Quid si ad aeiatcm respicicns consulis, veie- C quos pleriqne secundum anem scripsisse negant,
rcm vocavit? Quid si cx sulfeclis , quoriim iion ma- sccundum graiiam qua; super omnem arlein cst
ncnt nomina , alius fueral ejus uominis anic ipsum ? scripsisse; de quorum tamen scriptis ii, qui de arlc
Sed de liis satis. scripserunt, artem invenerum. llas lu consulas,
4. Asturius, eic. Superius de eo ioculi, ilerum utpoie curiosa gravitale refenas.
inferius acturi sumus. 4. Cremaio, elc. Corruptissime hoc lcco Caesar-
5. Gulphilas, etc. Uberius de eo Baronius ad an- augustanus codex excusus morlem Conslanlis, cum
num 370 ubi ex Sozomeno lib. vi, c. 37, asserit, Valenlis confuderat, habens : Cremalo ad Helene-
quod co agente legalo apud linperalorem, Atbana- mam urbem Gallim Valente, etc. Constat quidem ex
ricus rex Gotbis dispersis Cbristianis concessit, in Hieronymo in Cbronico ad annum Domini 353
cjus graiiam Thraciam habitarc : et quod primum Constanlem imperal. non longe ab Hispania, in ca-
quidera Arianis consenseral, postmodum autem rc- stro cui Ilelena; nomen est, Gallise Narbonensis op-
sipuil, el Calholica fide accepta, interfuil ciim Aca- pido occisum fuisse; Valentem vero non Helense in
lio, el Eudoxio conciiioConslantinopoIitano. Gothos Gallia , sed ad Mclanliadam villam Caosarianam in
ciiam ad pietalem et vcrum Dei culium ampleclen- Gracia , prope Consianlinopolim arsissc referuiil
dum iiistituit; et primus fuit (ait ille) qui lillerat quotquot ejus meminerunl, Sozomenus, Socrales ,
apud eos invenerit; litterasifue sacras in patrium ser- Rulinus, Tbeodoretus, Ammianus, Nicephorus, et
monemconvertit. Exstat ejus cffigies in Vaticana bi- casteri. Egressus elenim Conslantinopoli ad Melan-
bliotheca cum alpbabeto suarum lilterarum supra liadam villam Cxsarianam ciiiu excrcilu, quicvii :
Piuteum 27. A quibusdam Gulpbilas, ab aliis Vul- D commissoquc prsclio cum Fritigerno Goihorum
philas nuncupaiur, sed parum dissenliunt. rcge, cui petenti pacem ncgavcrat, in fugam ver-
A. C. 582. — l. Lampadius, etc. Successit Sym- sus, ct in casam agreslcm delatus, casa ctValcns
macho in Urbis prajfcclura. Post Sijmmachum( ait simul arscrunt. Addit Aimnianus lib. xxti, auditas
S07 FLAVII LUCIUDEXTRI CIlRONICOrf 508
-,':.' .'..•• -' .'-''• ,V\-.f.\'r .M.i .'<(' ,:-
A.C.382. Prlscillianus, liaereticus, prseccps, difficultalum versatilis ingenii, vcrsutiis,
' "' patiens,
"'"" "'' '"'" ' ' A.R.H33.
*' "
et eloqucns, multiim insanit)'
Graiianus, Imperalor valde religiosus, favet Religioni Christianx; ct Ecclesiis
m <i „ . .-. per
;I
urbem diffusis probalur.
Sanclus Augustalisi episcopus Iliberritanus morilur in Gallia, dum Catholicorum
causa illic diu immoraiur. "
Marlinus, episcopus Turonensis, aposlolicis virtulibus eximie clnrus, el gloria mira-
culorum celebratur.
Per idem teihpus floret in Hispania Marcellus Tclensis episcopus. Est autcm Tela
" '* " -• .^!,:>l , ,-.,,,.,; „ s
urbs VaccfeorumVop^Paienfiam.
Theodosius Imperator in Orieulis partibus Rempublicara collapsara rcparat, el Reli-
': '*n- ' ''"' -l
gioni Chrislianaj studiose favel.
BIVARII COMMENTARIUS.
-,'-.
paulo anle Anliochire yoces, Vivut ardeat Valent. A^ Marcellum, qui a jGrtecis in Menologlo die 14 Au-
Acchjii hoc juxta Baronii computaiionem anno Do- gusli Apameensis episcopus vocatur; f ictione quo-
mini 378. Cum autem asserat Dexter Tlieodosium rumdamGiniilium occisus, anno undecimo Theodo
a Graliano in imperii consortium assumptum anno sii impleratorls, qliod deltibrum Jovis Apamx divino
382, conseqtienter dicendum est, non illico post fultiis pra;sidio demolitus fuerit. Quod auiem ln Sy-
Valentis mortem assttmpUim fuissc, sed quarto Hti'p*as«irs' ibi Tegaiur, crrore factum videltir alicnjus
anno; Nou ergo legenduni est ad Helenam, neqiie aiharruertsis,'qui Apameam audiens, explicationis
ad Hdenemam, ui codex illehabet, scA ad Melan- gratia Syrias adjecit; quasl ejns nominis ali®in orbe
liadam, neque Gallim, sed Grmcice.Di; elfclioue iirbe9iron'cssent.Vidimiis qtiiiicminsupcrioribus Pa-
Tlieodosii, el patria urbc iialiea muila Morales lentiamVacCaeorum urbem Apameam, seu Pameam
congcssit, el Baronius : Marccllinus iucipil Clironi- olim dictam; ctijus episcopatus non alius quam Tc-
con suum sic: Autonio et Olybrio cost. Theodosius lensisest': natri Telerisis sedes, lesteM. Maximo in
Iiispanus , Ilalicce Divi Trajani civitatis, a Qratiano Chron. ahnoDom. 480, translata fuit tn urbem Pa-
Augiisto, apud Sirmium xxxix post Valentis inter- lenliham : qtiarc quod S. Marcellus didatur Telensis,
itum imperalor creatusesl, w kal.Febr. Orientatem sive Apameensis episcopus ih idein recidit. Quadrat
dumtaxat Remp. reclurut: vir admodum religiosns; eliam mariyrii lempiis; nam passus dicjtur 11 anuo
et CatlfoticmEcdesim propagator, omnibusque Otien- Theodosii.cujiis jussu delubra omnia Geiniliiim.qusc
laiibut pr\ncipibus prmponendm, eic. Unus Ida- adhnc supererant, loto orbe, praserlim in Hispania
lius Lamaccnsis iu Galhecia veteri episcopus, cx patria sua demoliri fecit. Rnm. Manyrologium Gra;-
cadem Gallasciaeum facit oriundum, natn ait iu n corum codices secuium fuit; uhde ab eo quoque
Cliron. : Theodbtiut natione Hispanus, de proviucia verbum Syriae'atrreiieno*tiih. '"'''
Gallmcim,civitate Caucu :\\\xc liodie diciiur Coco, 10. Theodotittt, etc. Eqdilinus lib. xi, cap. 93, sub
inier Bracaram et Valentiam. titulo Ajtsanco jheodosio Magno imperatore, ha?c
5. PriscHlianns, elc. Consule Severum lib. nHisl.' habet inler ciclera : Hic in Catatogo sanclorum a
Sacrae , et quaesnperius adduxiinus ad an. 3§0. Grwcis conscribitur, et confessoristanclistimi nomine
6. Graiianur, etc. Miilta congessil Baronius de co veneratur. Omnia anliqua fana, et tempta Idolorum
lomo iv ex Sozomeiio, Theodorelo, et aliisquac lu detiruxil, et per totnm orbem Romanumdettrui man-
consulas. davit; cultumque Christi et fidei mirabililer auxit.
7. $'• Augustalis, etc. Iterum de co ad annum 388 Idem apud Theodoretum, Sozomenum, Nicephorum,
qua episcopis Gallire approbanlibus in ntimerum el caueros leges. Qua in re vel hoc solo gloriari po-
Sanctornm relauis est. Nunc vero de ejus morle lest Hispania inler caoteras orbis natioues, quod tan-
agitur, quae 7 Septembiis Areiatc accidit. Cele- tum viruni Iniperio, et Eeclesic dedii. Ubertim uiri-
braiil ejus memoriam Beda , et Roniaimm Martyro- itsque laudcs Latinus Pacaius panegyrico prosecutus
iogiuin ea ipsa die. El Beda quidem sic habel: Are- fuii, ubi inter multa haecquoque habet: Pr.imum tibi
latein Gatliis tancii Augustatitepiscopi, et confessorit. mater Hispnnia est, terrh omnibusterra feiicior, eui
14 laraen diflicile visum est card. Baronio, eo quod excolenda, atque adeo ditandm impensius,quam cmle-
sanctus Augustajis subscripsisse reperiatur concilio rit gentibut tupremus ille rerum Fabricator induliit.
Arausicano I, cui S Hilarius Arelaiensis cpiscopus Qumnec Astrinit obnoxia mtiibus, nec Arcloistubjecla
praifuil. Hinc infert, nequaquam S. Aiigusialein ^ frigoribut, media fovelur axit utriutque umpetie; qnm
fuisse Arelaiensem simul episcopuin. Eo prxsertim L hinc Pyrenmis monlibus, iltinc Oceani mslibut, inde
quod in labulis Arelalcnsium episcoporiini quas De- Tyrrheni maris littoribus coronata, naturm solerlit in-
mochares lranscrip»it, ntillus ejus tiominis repe- genio, velut aller orbis includitur. Adde lol egregiat
riatur, C;nterum Beda non asseruit fuisse Arelalen- civitatet, adde culta, incultaque omuia vel (ructibut
sem cpiscopum, sed Arelata; fesmm ejus celebrari, plena, vel gregibut: adde auriferorum opesflumintim:
cujus liimirum corpus ibi quiescit, quod valde di- adde radiantium metalla gemmarum. Scio fabulat poe-
versum est. lirat cnim llibcrriianus in Ilispania epi- tarum auribut mulcendit repertat, quandoquidemnon-
SCOpus:eldum in Galliis moras lacerei pro celebrando nullis gentibus attribuitte mtracula, qucedum tinl vaa,
Ariminensi concilio, mortuus csi. Igilurverbum Ate* tunt singula, necjum excutio veritatem; tinl, ut scri-
late a Roin. Manyrologio abrasum omnimodis resti- bitur, Gargara provenfu laiia tritici, Mevaniamemore-
tuendum cst, urBcda; testimonio, unde accepium lur armento, Campanfacenseatur monleGaurano, Ly-
fuit, consonet. dia prmdieeturamne Pactoto; dum Bispanim uniquid-
8. Martinut, etc. Vita ejus in Severo scripta claris- quid laudatur, assurgal. Hmcduristimot mititet, hmc
siinum toto orbe, eiiam dum in vivis ageret, fecil. expenitsimot ducet, hmc facundistimos oratoret, hmc
Erat hicannus sextus sui epi-copatns , quandoqtii- clarissimos valet pepenl. Hmc iudicum mater, hme
dem a?fatis sua; 81, qui incidit simul cum ejus venc- principum est. Hmc frajanum illum, hmc deinceptHa-
rando obiiti in annuiii Domini 40-2, fuit sui episco- drianum misit Imperio. Huic te debet Imperium. Cedal
palus2G. Consule Baionium in Nolisad 11 Novcm- his lerris terra Cretensis,parvi Joois gloriata cunabulis,
bris. el geminisDelos reptata numinibus;et alumno Her-
9. Pet idem lempus, etc. Hunc illum reor sanctum cule nobilesThebce: fidem conttare nescimus auditis;
509 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. 510
A.C. 384. Gratianus Imperalor Catechumenns 8 Kal. Septembris occiditur. Fl. Maximus, vir A.R.1155.
Catholicus, lyrannice a militibus Imperator Galliae, Angliaeet HispaniaBsalulatur.
Eucharius Presbyter Tolelanus exsul in Hispania floret.
Concilio Mediolahensi tbeodosius Augusiusj interluit, qui egregie ujebajur ppera
Sancti Ponlificis Cordubensis Gregorii. -

BIVARII COMMENTARIUS.
Deumdedit Hispania,'quemvidemus. Caetera apud ip- A quod omni die, sive non jejunans matutinqs, sive jeju-
sum legito. nans, ve.spertinasexplicant Mitsas, eorum marlyrum
A.C. 584.—1. Gratianus, etc. Nonnullimortem Gra- quorum nalalitia essent, plurima nomina memoraret.
tiani in annum pnecedentem conjiciuni, ut Baronins, Faclumque est ut omnet stalueremut, ad luam scribere
cujus tamen coinpulatio uno anno plerumque Dexiri charilalem, ttl famosissimosferiales de archivio S. Eu-
supputationem praicedere solet. Occisus est Gratia- tebii CmsaremPalmstinm episcopi\inquirens,martyrum
nus a Maximo Tyranno, qui quidem professione ca- ad nos dirigas festa; ul possimushoe officiumpertuam
tbolicus, imperium in Hispania, Anglia, et Britannia sanclam induslriam melius perfecliutque ad honorem
arripuit. Gildasapiens de excidio Brilannico, de eo Dei marlyribus exhibere. Ilajtenus illi. Alvero Hiero-
asserit, unam alarum ad Hispaniam, alteram ad ita- nymi epist. Iiujusmodiinscriptionis lilulo consignata
liara extcndisse, et ihronum imperii apud Treviros sic habet:
collocasse. Socraleslib. v,c.xi, eum inquitfuissege- B. HIERONYMI SUPEREO IPSOAD EOSDEM RESPONSIO.
nere Britannum; Sozimus vero, lib. iv , Hispanum
facit. Prnbat Baronins fuisse Constanlini Magni con- Chromatioet Heliodoro sanctit episcopis,Hieronymus
sangtiiiieum, vocalumque Fl. Clemeniem Maximum, presbyler.
atque in Britahnia acclamatum iiuperalorem a mili- Constat DominumnostrumJesum Chrislum omni die
liiibus. Consule ldaciiim , etMarcellinum in Chro- martyrum suorum triumphos excipere, quorumpassio-
nicis. nes a S. Eutebio Cmsariensiepiscopo scriplds reperi-
2. Eucharius, etc. De eodem agit S. ^ugustiuus mus. Nam Conttantinut Auguslus, cum Cmtaream
Serm. de miraculis S. Stcphani protomariyris, cujus fuistet ingresstts, et dicerel memoratoantistiti, ut pe-
merilis a gravi aegriludine miraculose liberatus fuit, B teret aliqua beneficia CmsariensiEccletim profutura :
et seiuel ad vitam revocatus. Eucharius ( ait ille ) legilur respondisse Eusebium : opibus suis Ecclesiam
Presbyler exHitpania Culammhabilans, veteri tnorbo ditatam, nulla petendi beneficia necetsitate compelli:
calculi laborabat: per memoriam martyrit Slephqni, sibi lamen desiderium immobile extliUtte', ut quidquid
quam Potidius illo adduxit episcopus, talvus [aclut in Republ. Romana gestum sil erga tanclot Dei, judi-
ett. Idem ipte Eucharius postea morbo alio prmvale- cesjudicibus succedentetin universoorbe Romano, sol-
tcentemoriuut ticjacebal, ut ei jam pollicesligqrentur: tfcita perscrulatione , monumenlapublica disculiendo,
opitulutioneaulemmemoralimartyris, cum de memoria perquirerent, el qui Martyrmn , a quo Judice, in qua
ejns reportata estci, et super jacehtis corpus missa ip- provincia vel civitate, qua dic, quaveperseverantidpas-
sius presbylcri lunica, suscitatut est. Ilaec vero non sionis sum obtinuerunl palmam, de ipsis archiviis sub-
hoc anno comigeie, sed postquam Paiilus Orosius lata, ipsi Eusebio,regio jussu dirigerent. V.nde fa-
reliquias sanclissimi protomariyris in Occidentem clum est, tit idoneus relalot exisiens , et Ecclesiaslicam
priinus invexit. Dextersolum ait, boc anno Eiicha- liistoriam texeret, et omnium pene martyrum proviii-
rium in Africa floruisse. ciarum oninium Romanarum tropma diligeni hisiorio-
3. Concilio Mediolanensi, etc. Hujus Concilii mcn- graphus declararet : quatenus omni dte sacrificium
(io lit ab episcopis lleliodoro ct Cbroinaiioin episiola Deo offerenies, eorum nomina meminitsent .' studehtes
ad S. llieroiiyiniini, super editione martyrologii : die ipso, quo sacrificium offerrelnr, victoret diabo-
ubi ctiam de sancio Gregorio Cordubensi cpiscopo ?ui i exttititsent, ei martyrii tui triunipho pollentet atque
agunl :Cumreligiosissimus(aiuni) AuguttusTheodosiiit ovantet ad regem tuutn pervenittent Chrislum. Hac de
Mcdiolani urbem esset ihgrestus, univertosque Italias C causa singulorutn tnensium', singulorumtjue dierum
episcopos ad se invitasset, elc, et inferius : Cmpit festa conscripsimus, ul jubere dignubimim, perennem
c-iristianissimusprinceps sanctum Gregorium Cordu- tiottrm parvitatis memoriamfore credentet; cum die-
bentit Eccietim in eo prm'erre Anlitiilem , quod omni but omnibus per tot annorum spatia tancta sanclorum
die tive non jejunans matuiinas, sive jejunans vesper- nomina fuerinl festive celebrata. Et quoniam persin-
tiiuis explicaiit Mistat, eorum martyrum quorum na- gufot dies, diversarum provinciarum, diversarumque
talitia estent, plurima nomina memoraret, elc. Hinc urbiitm plusquam octingentorumet nongentoriith mar-
occasio mariyro|ogii in Ecclesia conscribendi de- lyrum sum nomina nominata : ut nullus diet sit, qui
sumpta cst, et tiinc quaeEusebius fusius libro uno non intra quingentorumnumerumreperiri possil ascri-
de gcsiis Mariyrum scripseral, Hicronyinus brevi ptus, exemplo die kalend. Januariarum: considerant
collegit opusculo, qtiod Martyrologium uuncupavit. inter innumerabiles lurbat, leclbrisanimum intra unum
Uliaquc cpislola ad Hieronymum , et a llieronymo mentem posse lassescere: ne id eveniat, breviteret suc-
scripta oinnibus orbis mariyrologiorum codicibus cincte eorum qui sunt in amplissimafestivitate, in suit
pra^poni consuevil, quas hic iriserere necessarium locit tanlmn prm omnibut memoralus sum, ut amputa-
dixuuus, de (ide Caruinacturi. tus fastidio, unus de omnibus sufficial libellut ascrip-
ElISTOLACllBOHATII ET HELIODORI EPISCOPORUM AD tut. Sane in prima parte libelli, omnium beatorum
BEATDHHlERONYMUtl , DE OPEREMARTTROLOGII apottolorum fesla conscripsimus, ut dies varii non
COLUGE.NDO. vtdeant dividere, quos una digniias apostolatus in cce-
lesti gloria fecil essesublimes. Hacleniis Hieronymus.
Domino tanelo Patri Hieronymo, Chrotnatiut et
Hetiodorus epitcopiin Dominosalutem. jj Nihil lam sartum, teciumqiie , el lam veneranda
vettistate fulcitum, quod a recenlioribus in dubium
Cum religiotissimusAugustusTheodosius Mediolani versum non sii. Subdubiiare coepii Molamis de lide
urbemestel ingressus,umversosqueIialim episcopos ad earumdem epislolarum, et Baronius tandem ui com-
se invitastet, et obcautam aliquantulOrumepitcoporum menlitias prorsus rejecit, libro suo de Marlyrologio
qui ex Ariana fmcesuasanimas inquinassenl , inquire- Romano; quod quidem ut suadeat, mtilta variaque
ret: eohligit et noslram parvitatem in eodem adesse congerit undccumque argumenta. Primum quidem
eoncilio.fn quo cum dicenda dicta essent, et definien- capiie 6 contendit evertere, quod hactcnus crcdeba-
da definila, cmpilchrislianissimusprinceps S. Grcgo- lur a multis, librurn Eusebii Ca;saricnsis de marty-
rium CordubensisEcclesimin eo prm(erre anlisiitem, ribus non alium fuisse, quam compendiosam omniuin
5ii , FLAVII LUCH DEXTRl CHRONICON. 512
BIVARII COMMENTARIUS.
sanctorum marlyrum collectionem ea brevitale con- A A rum antesignanum, signiferum et principcm nuncu-
textam, qua marlyrologia noscuntur conscripta; et pat, apologise adversus Ruflnum lib. i et n ct alibi.
ea propter Martyrologium nuncupatum. Hxc tamen 5° Quod a Hieronymi stylo epistola illa discrepet.
quara mendaciter dicamur (ait) non aliunde quam 6" Demum, quod in posteriori asseratur kalendis
testimoniis ipsius Eusebii probatur, lib. iv cap. 14, Januarii nullum umquam catbolicorum marlyrium
de S. Pionio; et lib. v, cap. 2 el4, deepistola passum fuisse, quod lamen ex Romano Manyrologio,
Ecciesiae Lugdunensis; et cap. 20 de S. Apollonio et caeteris falsum esse liquet. tlaec ille.
senatore agens, asserit se borum omnium acta in Valde tamen mirandum est virum doctissimutn ,
libro de Marlyribus plenissime scripsisse; ibique levibus conjccturis ductum, epistolas hasce subver-
reperiri epistoiam praediciam, et orationem apolo- tere contendisse, quas tamen constat antc octingeu-
geticam S. Apollonii coram senatu habitam quam los annos a prxclarissimis, el auctorilatis eximia;
Hierbnymus vocat, Insigne volumen. Ergone liber Scriploribus agnitas, el in veneratione habitas fuisse,
unus, volumen unum , lot martyrum acta continere videlicet ab Cassiodoro, Beda el Slrabone, quorum
valuisset, ad quorum lanlum nomioa recensenda vix in Dei Ecclesia sententia? de levitaie nnsquam, de
sufflcere poluisset? Equidem si lam prolixe, ut fecit graviiate ubique laudala: (tierunt. Accipe singulortun
in aliis, lotius Ecclesiae catholicse ab ipso scribendae verba. Cassiodorus lib. de Instit. divinarum leci.
fuisscnt res geslae sanctorum manyrum, non iiuus cap. 32: Fvturm beatitudinismores(aii) vitas Palrum,
liber, non centum, non denique mille fuissent satis, confessionesfidelium, pattiones martyrum legite con-
nec ipse mundus capere potuisset eos, qui de ea re stanter; quas inter alia, in epistola sancti Hieronymi
scribendi fuissent libros. n ad Chromatium, et Heliodorumdestinata procul dubio
j
Cieterum hoc non multi ponderis esi, nam ex ipso reperielis : qui per totum orbem terrarum floruere, ut
Eusebio liquet (nec aliis, quam a Baronio citantur sancta imitalio vos provocant, ad cmtettia regna per-
testimoniis) ipsum non miile, non centum, non plu- ducal. Vide, quaeso, quam apud omnes receptum
res degesiis.marlyrum scripsisse libros, sed unum fueril, Cassiodori tempore epistolam illam, cum
dumtaxai; quem ctim ipse mimquam de magniiudiue opere Marlyrologii, Hieronymi feiuni esse; quod ad
laudct, non est unde credamus maximum fuisse : eam provocet lectores suos pro dcvotionis spirilu
qu'.nimmo quem alias librum vocarat, aliquando hauriendo. Beda in Reiraciat. in Acia Apostolornm
libellum vocat. Sic cum de S. Pionio agit lib. iv, cap. 1 sic inquit,: Astipulalur et tiber Martyrologii,
cap. 14 : Qualemdenique(a\l) et quam insignem mor- qui Beati Hieronymi nomine, ac prmfationealtitulamr:
tem, prmler alias omnes res ab eo lanta cum admira- quamvis idem Hieronymus illius libri non auctor, ted
lione gestas, eos quibus libitum est eognoscere,ad li- ittterpres, Eusebius aulem auclor exstilisse narrelur.
bellumnobis de veterum Sanctorum marlyriis in unum Prseiationem intclligo epistolam de qua nunc agimus.
redaclis editum, qni quidem omnia facla illius plenis- Walafrulus vero Strabo hsecscribit lib. de Reb. Ec-
time complectitur, amandamus. Sed quonam pacto clesiast. cap. 28 : HieronymuiMartyrologium,tecuttis
lieri valet, ut uno libello tot marlyrum gegta com- Eusebium Cmtariensemper anni circulum conscripsit;
prebendi possint ? Sane quia majori ex parle mar- ea occasione ab Episcopis Chromalio, et Hetiodoro
tyrum Chrisli breviter compleclebalur historiam, et itlud opus rogatus componere, quia Theodosius, reli-
niliil aliud nisi nomina civiiatis et prxsidis, ac inar- giosus imperator, in concilio episcoporum laudavit
lyrii genus (quod aliud de eis scire non valuit), Gregorium Cordubensem episcopum, quod omni die
contiuebat; lamelsi in aliis profusius acta diciaquc G ( missas explicans , eorum martyrum quorum nalalilia
declararet. Exemplo sit Adonis mariyrologium, quod essent, nomiua plurima comtnemoraret. Qux ad ver-
quidem non multa implet folia , et lamen multorum bum desumpta sunt ex epistola Cliromalii cl Hclio-
in eo marlyrum acla, intecrogatlones, responsa, dori. Ergone lot lantorumque Doctorum poslhabenda
miracula; lmmo et epistola; conscribuntur, ut in cst auctorilas, ut liberum sit cuiquam proprimn se-
sancta Anastasia, et Clirysogono videre esl. Nec mc qui martem in re gravi,qua; non quidem conjecturis,
mivet, quod sanctus Apollonius dicatur a Hieronymo sed tesiimoniis antiquorum comprobanda, aut rcpro-
insigne volumen scripsisse, ct hoc eliam in libro de banda erat?
Marlyribus, Eusebii, conliiiealur; quouiam non di- Quaj vero conlra verilatem excogitaia sunt, vera
citurvoiumen illud insigne, ruspectu niagnscquan- esse non possunt, ut patcbit cxpendendo sigillalim,
titatis, sed ob diguiiatcm operis, ct perfcclionem : qux in contrarium nobis objecit. 1° Leve cst, quod
quemadmodum ipse Hicronymus in libro de Script. ab episcopis prcsbyler Pater nuncupetur, si preshy-
Lccles. simili prorsus pacto de B. Pontio S. Cy- lcr Hieronymus est, qui Patcr fidei, et Ecclcsiu;
pri.ini diacono inquit, insignc volumen de martyrio Doclor eo temporis habebatur. Forsan in causa ftiit
cjusdem scripsisse , quod tamen brevissimum essc dignitas cardinaiis presbytcri, quam etsi Baronitis
cunctis perspicuum cst. neget, Cbaconius speciali opusculo tuetur; et cjus
Sed urget Baronitis cap. 7 sequcnti, multis suffar- irrefragabile teslimonium Romaevideo, quoiies apsi-
cinatas essc mendaciis duas has epislolas , qua; dem majoris aliaris Fcclesiaa Sanctsc Marix Majoris
earum deteguut imposturam : videlicct, 1° Quod circuinspicio; nam a tempore Sixti tertii paulo infc-
praeler aniiquiim morem Cbromalius, et Ilcliodorus j) ] rioris astaie Ilieronymo, Mosivo opere velustissimo
episcopi, Hieronymum presbyierum, Pairem vocent; ad laevam Evangelii visiluj*idem Doclor sanctus epi-
id quod eo magis viiio vcrti debel, quod ilii nomine scopali infula honestatus, conscendens cathcdram,
P.iirum concilii Mediolancnsis se scribere dicunt. 2° coopertusque mitra (cardinalium presbytcrorum in-
Quod ineminerint pricdicti concilii, Theodosio impcr. signi) sermonem ad sanclas Paulam et Eustocbium
coacti,quod tamenmerum esse figmenlumsalis probat habere, cum ejusmodi inscriptione : Sanclus Hiero-
silentium ejus lemporis scriplorum; nemo siquidem nymus sermonem facit ad Paulam et Eutlochium.
, illiusmeminit.3"QuodagentesdeGregorioCorduben- 2° Baronius ueminem affert anliquorum coucilium
si, mentionem faciant vespertinarum missarum quae Mcdiolauense negantem : nos tres gravissimos Do-
teste Augustino, epist. 118, cap.5, sola feria quinta, ctores attuiimus; et quamvis ii deessent, argumen-
majoris liebdomadac in Ecclesia fiercnl : et quod ini tum utpote negativura nihil contra affirmantem epi-
dicbus jejunii martyrum natalilia celebrasse dicalur, stolam concludcbat. Adde reperiri etiam ejus tcm-
cum tamen longe aliam fuisse Ecclesiaeejns temporis> poris auctorem Dexlrum, qui ejus meminit concilii,
cOMSueludincmconstet ex concilio Laodiceno cap. et hislorise epislolarum. De temporc concilii hujus
31 iu collect. sancli Martiui Dumiensis, cap. 48 et. mox agemus. 3° Vespcriinarum missarum varium,
33, qunesi. 1, iVonticel in Qtiadr. 4° Quod Euscbiuini pro diversitate regionum, fuisse in Ecclesia morcm,
voccni Sanctum, quem t.nnen Hieronymus Ariano- ipscmel Bnronius laicltir; et vidcre csl apud Cyjiria-
SI3 FLAVH LUCII DEXTRI CIIRONICON. SU
A.C. 384. Priamus per hxc eadem tempora in Gallia regnat. A.R.H35.
in Hispania Idatius Episcopus, Metropolitanus Pontifex Lusitanioc,
'Emeritoe-Augtistse
contra Priscillianum Concilium contrahit.
Synodus altera fit in Lusitania. >-.33.-;
Cxsaraugustx allerum Concilium contrahilur : praefuit Phccgadius Episcopus.....
BIVARII COMMENTARIUS.'
nnm epist. 63 cum Pamelio; et npud concilii Aga- A / cessorem Gennebaldum : uthabes apud Trithemium,
thensis acta 13,dist. 15, unde in htec ait Baronius se lib. de Origine Francorum, et alios. Meminit ejus-
non obniii: quare multo minus nos. Qnod addit de dem Priami Prosper Tyro in Chron. suo, ad annum
nalaliiiis martyrum minime diebus jejunii celebran- 4 Graliani Augusti, apud Canisium, tom. I Lcct.
dis, non vere referlur; non enim dicitur sic in epi- anliqn.
slola Heliodori; sed quod iis eiiam diebus missas 5. Emeritm, etc. Refert Severius Sulpilius, lib. n
'
celebrans multorum marlyrum nomina commemo- sacrae liistorix, quod cum paulatim perfidim Priscil-
raret, quod ego de commemorationibus intelligo, liani tabes pleraque Hispanim loca pervatitset, non-
sive colleclis, quae ita vocari consueverunt, vel de nulti eliam episcoporumdepravati sunt; inter quos In-
nominibus sanctorum, qui in canone invocanlur; eo slanlius et Salvianut non solum consensione, sed sub
enim forsan loco marlyres illitis diei sanctus Grego- quadam elium conjuratione eam seclam defendendam
rius invocabai. 4° Forsan ab alio addilus cst in epi- susceperant. Quo Higinius episcopus Cordubensis, e
stola sanctitalts titulus, qui Eusebio dalur; quis boc vkino agens comperlo,ad Idatium cognomentoClarum,
neget possibile in codicibus tanla refertis vetuslaie? Emeritm mtatis sacerdotemreferl. Tuncsane ad Pris-
Id passim in sanctorum Dociorum scriptis, ct in ipsis cilliani hairesim condemnandam comprovinciales
sacris Bibliis videmus. Potuit et ab ipso lliernnymo episcopos convocans, Emerila; concilium coegit, de
apponi; nam sevo illo, ut Baronitis quoque afflrmat, quo in prasenii Dexteragit. Idque satis ralio suadet.
communior fuit sanctitalis tiluius, unde el cuivis Erat elenim ipse Lusitania? metropolilanus, et ca
episcopo tribui solitus erat. 5° Nec stylus valde pollens aiictoritalc, acingenti ornaius doctrina, fa-
discordat a Hieronymo, quamqnam non est impro- ,R cile ipsi eral, hacresim illam quamprimum a suis
*
" finibus eliminarc; co pr.ieserlim quod Priscillianns
babile, llieronymum prinuim eloquenli siyloliiteras
scripsisse, sed a Sopbronio in Grxcum conversas in Galliccia orlns fuerai, ejusque ha^rcsis inibi ar-
iiernm Laliniiale donatas esse sine priori lepore ac dentitis serpebai; cujits nimirum ipse Idatius, ut-
sale. 6° Et falso imponilur epistola;, quod in ea asse- pote Bracarensis episcopus eral metropolitinus; et
ratur, kalcndis Januarii nullum mariyrum passum ad illum pra;cipue damnaiio ha;resis spectabat.
fuisse ; nam solum dicilur quod nutius dies est, qui Quare his qucc in concilio Emeritensi egerat, nova
non inlra quingentorumnutnerum reperiri possil ascri- adjecil; scripsit elenim conlra errores omnes illius
plut, excepio die kalendarum Januariarum. Quod au- insigne vohimen, dc quo S. Isidorus lib. de Viris
tem in Romano Mariyrologio iriginta quatuor mar- illustribus haec ait : Idatius Hispaniarum episcopus,
lyres kalcndis Jannarii aiinolenuir, quid ad rem? cognomenlo et eloquioClarus. scripsit quemdam tibrum
Negaiur solum eo die quingentos occisos, qui lamen sub Apologeticispecie; inquo delestanda Priscilliani
numerus in reliquis anni diebus apud Eusebium , in dogmata, el maleflciorumejus artes, libidinumqueejus
sun libro de Mariyribus reperiatur, teste Ilieronymo. probra demonslral; ostendens Marcum quemdam
Vide, rogo, qnam parvi ponderis siul oninia quac a Memphilicum, tnagim scientissimum, Nianit el Pri-
Baronio contra lidem illarnm epistolarom objiciun- sciltiani magistrum. Hic tantus vir de fide caiholiCa
tur ; ul in eas stomaclmus qiiinquics de imposlura, contra Priseillianum, et ejus sequaces optime meri-
ter de commeuto, bis de mendacio, semel de errorc tus, pDSSuseslSeverumdetractorem.quiinleralia de
eas argueril; modo frivolas, modo falsas, mndo co scripsit citato loco iCerle ldalium niliit pensi, nihil
mendaces vocans; sua aulem commenia, quse auclo- sancii habuisse definio; ftiit enim audax, loqttax, im-
ribus piane destituta sunl, loio coelo lucis veriiate C
( pudens, prmsumptuosus. Sed cui poiius (lector)as-
perspicua dixerit. Sed placet tempcranlius cum ipso scntiendum? Sulpitio, an Isidoro? Cognomenlo et
agere, el modesle sempcr scribere. cloquio Clarttm, Idatium vocat Isidorus; et hic tan-
Oc tempore celebralionis Mediolanensis concilii, tus, audax, loquax erit? nihil pensi, nihil sancti
nliquanto difficilius estjudicare, nam multi bis lan- habuit? Hoc mium scio, Prisciliianum toto orbe ab
tuin credunt Theodosium in Italiam concessissc, se- ipso insectatum : el eo agente ab ipso tandem orbe
mel quidem anno imperii 9 (quod Marcellinushabet repulsum, ut jatn dicam.
iu Cbronico) contra Miximum pugnaturum : iterum 6. Synodus aliera, cic. Non contenlus Idatius sola
aimo 10, conlra Eugeninm aeque lyrannum : neuiro concilii tmcriicnsis damnatione, aliud quoque co-
autem tempore fieri potuisse contendit Baronius, gere lccil in Lusitatiia : de quibus Idatius alier, La-
cap. 7 de Martyrologio Rom., quia videliccl ejus inaccnsis cpiscopus agens in Chronico suo, ad an-
coiicilii non meminere Hieronymus et Ambrosius, nurn Theodosii Magniseptimum, inquit: Priscillianus
qui res gestas Theodosii prosecuii sunt. Sed hoc declinans in hmresim Gnosticorum, aliquot episcopo-
qiioque argumentum utpote negativum nocere ne- rum conciliisjuiiicatus, Jtaliampetiit, el Rontam, etc.
quii. Allcro igitur ex illis lemporibus accidisse po- Ubi non unum dumlaxal, sedaliquol conira Priscil-
iuit. Cauernm cuin Dexter concilium celebrammi lianum concilia coacta fuissc fatelur. In canone 1
velit anno Domini 584, qui, apud ipsum, lcrtius erat; concilii i Toleiani fit mentio de quadam synodo a
imperii Theodosii; cogimur fatcri ter iu ltaliam vc- Lusitanis episcopis celebrata anle ipsum, qua; alia
nissc; reliquias idololatri.e et Arianismi proslra- esse non polcst, quam luec dc qua nunc loquitur
turum, et Valenliniani imperatoris corpus Constan-- :JJ
' Dexter.
linnpolim delaturiim, quemconsiat anno l Anloninoi 7. Cmsarauguslm, etc. Hoc pracipue concilio lian-
et Siagrio coss. in Graciam a Tbeodosio asporta- resis Priscillinii damnata est, convenicnlibus ad
lum, honorifice sepnllum fuisse. ipsum multis episcnpis non solum Hispania;, sed
4. Priamut, etc. In excuso Dextri codice corrupte; etiam Gallia::praefuit<|iieAgennensis cpiscopus Phe-
lcgebatur, Pyramus, pro Priamus. Regnavit hic ini gadius. Mcminit liiijus synodi Severtis, lib.-n sacra;
Francia oriemali super Francos, lertius a Phara- Hist., ex quo Ainbrosius Morales, lib. x, cap. 44,
mundo, cui successit fraler ejus Marcomerus, buicc Vasams, Mariana, et cseieri. Exstat in lomo Conci-
autem lilius ipsius Priamus nomine, qui circa an- liorum llispanise concilium quoddara Cxsaraugusta-
num Domini423 legitur habuisse imperium et suc-- num, celebraium (ut in ejus capite dicilur) asra
 "
515 FLAVH LUOl DEXTRI CHR0N1C0N. 516
A.C.384. interfueruntque Episcopus Burdegalensis, Episcopus Tolosanus, Helenensis (qui A.R. 1135.
veniens ex Lusitania, obiit Ganacae, Veracensi oppido, Occasum versus, Toleio
distans xxvni.M. pass.). Interfuere etiam Idalius, Mctropolitanus Bracarensis ;
Aiideiitius, MetropoIitanusToletaniis; Etherius, episcopusOssonensis; Cartherius
Uxamensis; Lupus, Episcopus Telensis; Valerius, Episcopus Csesarauguslanus, "
etalii: in quibus Emila Barcinonensis; eteliam ex GalliisS. Martinus Turonensis.
Isidorus, senior Cordubensis, continuat Chronicon a primo consulatuTheodosii.

BIVARII COMMENTARIUS.

ccccxvin, videlicet anno Domini 380. Conlinet octo A , episcopos Caesaraugustano concilio eliam interfuissc
canones, el subscribiini episcopi duodecim : quorum S. Martinum Turonensem, et Emilam Barciuonen-
primus esl P.hegadius, seu (quod idem esl)Feta- sem scribit Dexler. Acta vero conciiii Cxsaraugu-
dius; Garsias de Loaysa in notis existimavit, aliud staui addunt Splendonium, et Sympliosium, in quo
«sse omnino ab eo Castaraugustano, in quo errores ntilia est contradictio, cum omnes inleresse polue-
PiisciHianistariim damnati sunt. Fuit aliud, inquit, rint. Ex his Emilas in Toletano primo degradalus
in quo primo fuii, et in Symphosium lata suspensionis seutenlia;
Cmsqraugnstajiumcohciliuni pogl hoc,
damhata esl hmresis Priscilliani; cui etiam Aquitani co <|uod postmodum in Priscilliani errores incidis-
eo eliam Itatius, et Idalius, sent ; de quo inferius ad annum Domini 386 agen-
episcopi tiiterfuerunt, inslrenue
qui in hoc subscribunt, se gesserunl, in exstir- duiii uobis est. Maninum auiem credibile satis est
panda Priscilliani impietate. Severus Sulp., lib. n. alfuisse Csesaraugustae, neuue enim minus fcrveus
H;ec ille. fidci zelator erat quam S. Delphinus Burdegalensis,
. Cajieium si nomina episcoporum, quae a Dextro sett quara episcopus Tolosanus, qui ex Galiiis ad
concilio illi interluisse referuniur, a quo prxlaia COIKiliuin accesserant pro hasresi lJriseilliani4arum
hicresis damnationem accepit, conferantur cum his daninanda. Inibi damnaii suut lnstaniius, ct Salvia-
quse isti cujus octo canones exstant, subscripla re- nus episcopi Galkecise cum Higinio seu Adiginsio
fciuntur, unum idemque Ca;sarauguslanutn fuisse Cordubensi, qni jam in.bairesim, quam primo exe-
procul dubio reperiemus. Nam u'.robiquc praeesse crabalur, ceciderat. Iia Scverus cit. loco.
dicitur Phegadius, qui lamen prius in Galiia concilio Non igilur duo Ca;saraugustana concilia, sed unum
Valenlino prxfueral anno 374, ul placel Baroniu in R "
coutra Priscillianum coactum esse couslat: sive id
Annalibus, tit. 4. tlic in aliis codicibus vocaltir Pboe- anno 380, quod acta habenl; sive 384, quod Dexter
badius, in aliis Ssebadius; agitque de eo Hierony- scribit, et verius, coactum sit, ut ex modo diclis li-
mns lib. de Script. Eccl. asscrens scripsisse conlra quei. Postquam bajc scripseram, inveni Severinum
Arianos librum, el alia quacdam opuscula, et adhuc Binium ejusdem esse sentenlia?; idque probat ctiam
in decrepita senectute vivere. Utrobique secundo ex ipsis canonibus, qui exstaul, ulapud ipsum toin. 1
joco poniuir episcopus Burdegalensis Delphinus, Concil. quivis facile leget: gavisus certe sum, vi-
(ametsi apiid.concilii acla Delpliinus solum; apud rum doctissimum verilatem hanc eiiam asseculum.
Dexirum vero episcopus Burdegalensis dicatur; iis Ca3terum cujtis incuria, aut malilia effectum fueril,
sjqtiidem diebus BurdegalaeetS.Baronius
belphinus pra:eral, ul manifesla damnatio Priscilliaiiistarum ab aclis
ut Severus Ub. n ailirmat, in Notis ad concilii scjuncla sit; et duodecim dumiaxat cannnes
2.4.Decembris, qua die in Martyrologio Romano ba- de reformalione supersint, in quibus nihil expresse
belur : Burdegalm sancli Delphini episcopi, qui Theo- de ejusmodi errore habetur, non faeiie dixerim. Jam
dosii lempore claruit sanctilale,. Ad etim exstanl mul- si suspicioni locus sit, existiniaveri.ni, inde forsan ab
|a; cpistolas S. Paulini Nolani. Rursus Tolosanus, et exscriploribus rejectam, quod paulo post in Toietano
Uelenensis episcopi, quos sine noinine Dexter affert, I concilio ad longum ponenda eral, ubi nunc exstat:
si subscriplionis ordiuem servemus, ii videuiur nisi quis velil dolo ipsorum Prisciilianistarum ab
quos acta concdii quncupant Euiychiauiiin, et Apel- actis conciliisublatam; quam tamen poslmodum To-
luim. Idatius utrobique nominatur, el Dexter expo- letanum reassumpsit. Adhuc vero coutra Priscillia-
HitJuissc metropoliianum Bracarensem. Idem in num (lamelsi non expresse) videiur in canone 7 ex-
Audeiitio metropolita.no Toletano videre eat, qui C ( stare decretum : Ulnemo sibi docloris nomen imponal;
tamen a Loaysa corrupte vocatur Augenlius; nec quod quidem sine Ecclesiae auctorilale Priscillianus
mimtn, quoniam ignoravil esse Toletauuui. Insnper fcceral, doctoris sibi nomen el ofliciuin assuinens,
MtrobiqueCartberius subscribit, ulrobique Valerius, cmn esset ssecularis. Perscverat itidcm bujus concilii
ufrobique Lupus, quorum lameu episcopaius cxpri- cclebris memoria in sententia concilii Toietani i con-
niit Dexler. Nam Carlberius fuit Uxamensis, Vale- tra Symphosium, et Dictinum, aliosque Gallajciae
rius Cfisaraugustantis, et Lupus Telensis. Corrigendi cpiscopos dala, illis verbis : Etsi diu deliberanlibut
obiter conciliorura codices, qui pro Lupo liabent verum post Cmsurauguslanum concilium, in quo scn-
Lueiuin. Quod adValerium speclat, exislimat Loay- tentia in certos quosqite diclata fuerat (sciliccl in Sal-
sa, bunc ipsum esse, qui Iliberritano interfuerat; vianum, liisiaiiiiuiu et Iliginiiiiii), sola tamen una die
sed proisus falliiur : non euim ad tanlain seiiectam prmsenle Symphosio, elc.; ct iiilcrius absolvitur Ve-
cr,edibile est perveuisse, ut qui jam pontifex lacms gciinus episcopus, eo quod ante concilium Cmsaruu-
anuo Domini 300 concilio Iliberri aderat, nunc post gustanum episcopus factus libros Priscilliani cum suo
aJi.OS81 in pontificatu superessei, nam Cicsaraugii- auclore damnaverat. Sed de his satis.
slarium in anniint bunc 384 incidit, sive (ut habent 8. Isidorus, etc. Senioris cognomentum exigit ne-
acia) in aiin. 380. Eodem modo refellendum est, ce.-sario, quod temporibus Dextri alier Isidorus flo-
qu.id de Eulychiano episcopo idem Loaysa affirmat, rucrit Mlate illi inferior; cui ea de causa Junioris
ftiisse scilicet Bastetanum antisiitem, eo quod lli- cogiiomen inditum sit : alias quonam paclo Senior
berritano rcperialur ejus nominis Bastetauus epi- dicerotur, qui Juniorem a quo differrel non habuis-
scopus subscriptus : simililudo enim nominis, ma- rQ sel? Quare qui juuipris nomen Hispalcnsi dalum cre-
xiiu^ quaudo tempora valdeDemum discordant, inducere diinl, ad differentiam Senioris Cordubensis, plane
nequit ideniitalein personas. utrobique Os- erirant; non enim unus, sed duo ejus nominis Cor-
souobensis e.piscopus legilur, quem lamen Severus duba- llorueiuiil scripiis editis : ei iuter eos uecessa-
Uliniiiira,v,ocat, Uexlri.codex Ethcriupi; ,uter taincii riaSieniorisetJuniorisdisiincliofiiit, cumambofucriut
COirigeiidus sit, difueiie quis judicabit. Piiclcr lios Cordubenscs: inler hidorum vcre llispalenscra elCor-
 •
Sli FLAvil LUCII DEXfRI CHRONICON. 518
A.C.384. Higinius, episcopus Cordnbcnsis, lactushxresiPrisctllianorum,quamaute delestalus A.R.1135.
fueral, jussu Maximi ex Hispania vinctus Treviros adducitur; posiea vero crimiuis
convictus in exsilium mitiitur ad Leronem insulam Gallia;.
Ambratiani ex Lusitania Placentiam in Caiitabria aedificaut.
Ambrosius edilis corilra Arianos libris claret.
385. Audentius, episcopus Toletanus, editis contra Priscillianum libris, ac habilis publice 1136.
contra Priscillianislas dispulaiioriibus, mirifice floret.
BIVARHCOMMENTARIUS.
dubenses sat erat dioscesum distinclio. Cerie Dexter A cui jam non nisi extremus tuperetset tpiritus. Cum de
minime vocare poluit Seniorem Cordubensem respe- eo.convenerimcomitet ejus, ne tine vette, tine pluma-
cluni babetis ad Hispalensera, qiii multis saeculispost tio paterentur extrudi senem, extrusut el ipte sum.
ipsum Qoruii,obiiique auno Domini656. Ego quidem Forsan dolebat Ambrosius, exsiliuin passurum ;e-
qiiattior. s*.riptoresejusdem nominis in Hispauia re- neni in insula serpentibus plena, uti eo lemporis
perio, duos videlicet Cordubenses, quorum Senior, erat Lero, qme postmodum S. Houoraii Arelaiensis
ui Dexler affiimal, Curonicon scripsil a primo con- viriulc ab eis liberata est, ul ex aliis refert Baronius
sulatu Tbeodosii, usque ad sua lempora; et hic qui- ad nuiiuni 445, num. 2, qui etiam notat ad anrium
dein episcopus non fuil. Junior epistopus Corduben- 387 Higinium bunc fuisse Luciferianorum acerbissi-
sis fuit posl Higinium, et Gregorium, ut mox dice- inum bostem; contra quem idcirco Marcelliuus et
mus; seripsjt vero libros Allegoriarum, qui inler Faustinus oblatrant more suo. De cjus successore in
«pera Hispalensis exstaut, et super annum 380, ad Cordubensi episcopaiu agit Dexter ann. 388. Porro,
Orosium, et supcr.quatuor libros Regum, et in Lucae qn.-c hic Lero irisula huncupalur, nori ea esi, quse
Kvangelium elegiulissima commentaria : quorum ejus nomine in mari ^E«a;oora; Cariaeadjacei, el de
mnnium .meminit Dcxter ad annos 388 et 425, et qua Str.ibo agil lib. xxiv, et Plinius : sed quse alio
430, <iiiiims,,locisiierum de illo agii. Terlius el Ma- noinine in mari Gallico Lcrinum dicitur, vulgo S.
(tnus Isidoius fuit Hispalcnsis, cujus scripla, jussu Hqnorato, Lerinensi mouasterio insiguis : elenim
Pbilippi II Hispaniarumcatholici moiiarcha;in unum Maximusminime posset exsulem in Gr.rciam aman-
rcdacta corpus, legimus et miramur. Quarlus deni- darc, cum ejus imperium Ilaliam, Galliam et Hispa-
que episcopus Pacensis fuit, ct ipse cujusdam Chro- p
H niam non iranscenderet: in GraBciaautem Valenii-
"
nici Uispaniu;auctor; ejus copiam legil Vasseus,bar- nianiis ei Theodosius imperarent.
barice admodum, et Golhice, ut sua ferebant tem- 10. Ambratiani, etc. Superius, ad annum 268, a
pora, scripti. Hinc fit, ut tres Isidori Chronicon nobis moustratum esi, quam nunc urbem Placentiam
icripsisse reperiantur; Cordubensis Senior conti- nuncupamus, inllispaniis olim Ainbraliam vocatam.
nuuvit Eusebium el Hieronyinum, quemaduioduui Nunc vero notat Dexter, Placentiam Cantaibriajjquaj
Prosper Aquiiaoicus, Yittor Tuuensis, Idatins La- prope oppidum Bermeo, adliuc nomen relinet, in orc
macensis, et MarcelliuusComesfeceruni,a principio Oceani Cantabrici, ab Ambratianis seu Placenlinis
linperii Tiieodosii, usque ad sua quisque tempora.i veteribus asdifitaiam, nomen sua; urbis illi indidisse.
Mdorus Juuior Cordunensis a scnbendo Chronico 11. Ambrosius,etc. Exstant libri ipsi, qui tesiiino-
abstinuit;. tlispalensis vero scripsit, uti D. Braulioi nium perbibent de his, nimirum ad Gralianum im-
leferl in ejus Vila, non a lempore Theodosii, sed a peratorem de lide libri quinque, quibus eum instrii-
principio. hvundi u-sque ad lempus sutun librumi xil de vitandis enoribus Arianorum; et alius spe-
unum, nimia brevilale colleclum. Exstat iuter ejns- ciali titulo decoraius , De Filii diviniiate et consub-
dein saiicti doctoris opera; videlurque qu.tdaui Eu- slantialitaie contra Arianos.
»ebii et aliorujn abbrcviatio. Lidorus Pacensis adhuc: A. C. 585. — 1. Audentiut, elc. Non soluni conlra
Sub laiebris Hispanicarum Bibliolhecarum latet, ex- Priscillianislas, scd contra onines H:ereticos librUm
staique in Bibliotuecacollegii majoris Ovetensis apudI scripsit, cujus cum laude ineminit Gennadius iu
Siilmanlinos, el alibi : lesiantur vero ejus vidisse Catalogo Virorum illustrium, cap. 14,'inqiiiens: Au-
Clironicon Vasajuset Morales in prologo Hist. Hisp. dentiut, epitcoput Hitpanut, scripsit advertus Mani-
De Chronico Senioris Cordubcnsis exislimo, a Lucat G ( chmos, et Sabellianos, et Arianos; maximequeinten-
Tudensi iterinnjn iucem datum; tametsi apud ipsuml lione tpeciali contra Pliolinianot, qui nunc Bonosiuci
cum Chronicoi Eusebii coujunctum sit. Inde vero} vocantur, librum, quem prmtitulavit:de Fide adversus
mibi id tit probabile, quoniam Ule prolitelur S. lsi- omnes Hmreticos; in qua ostendit aniiquilalem Filii
dori Cbronicou exscribere, et tamen valde diversumi Dei eomiernalemPalri fuisse, nec quodinilium Deilalit
Clironicou profeit a Chronico S. Isidori Hispalensis,, tunc a Deo Patre acceperit, cum a Maria Malre Vir-
ul unituique alterum alteri conferenli manifesium (l gine, homo, Deo fabricahle, conceptus, et.nalut est.
erit, quare altcrius cujusdain Isidoriesse oportet necc Pro Pbotiniano exisiimo Priscillianum snbsiiliicn-
alterius quani Senioris Cordubensis. Ulud tamen ani-- dum, nani advcrsus ipsum pra-eipue dispulavit Au-
inadverlerim, ultiuia verba Clironici Hispalensis suoo dentius; eo vel maximequod Prisciliianus errores
illi apposuisse, quod crederei, ab eodem uirumquee Manichtforum , et Sabeilianorum aique Arianorum
auciore elaboraium. , in unum coacervavil; ut ex regula fidei conlra Pri-
. 9, Higiniut, elc. Sub lioc episcopo Isidorus Seniorr scillianisias ab episcopis Hispaniaein concilib Tole-
Chronica Eusebii conLinuavii. Hic prorsus ille est,l, lano i lecia, aperte consiat; in ea siquidem damnan-
qui priinus omnium Priscilliani errores detexit, et add tur 18 errores, quorum primus est : quod non sit
liiatium Bracarcnsem detulit: ipse tamen paulo post it unum primum rerum creaiarum principiuni; secun-
(sic ferl butiiana plerumque condilio) in eamdcm n diis, quod Deus sit una pcrsona sola; tertius, quod
hxresim lapsus, semelque et iterum rclapsus est.i. Vcrbum solam carnem assumpsit; quarlus, quod
Sed accu»ai.uslandem ad Maximum in Galliis, ettt Cbrisius sit innascibilis, etc. Quorum primdm Ma-
Hispaniis regnantem agente eodem Idatio, Treviros- ;- j) nicbxi, secunduhi Sabelliani; tertiiim Ariani, quar-
que, tibi degebat imperator, adductus, exsilio dam- i- lum Ariani ilidem affitmaiunt. His addtnitur alii
natur. Dobjit sane ejus seneciam S. Ambrosius ad d Ptiscilliani proprii, videlicet.credciidum csse Astro-
Valenliuianum scribens, in haepverba : Ego vero li- i- logiae, matrimonia non liccre, carneS comedendas
benler, et si tne pleriqueinsidiat evasurumnon crede-;- hon esse ,. sed exsecrandas. Et landem in CalCere-
rent, ingressussum iter, hoc toto dolore percitui,-quod
irf gnla; prandictassubjicitur : Si quts in liis erroribus
Higiniumepiscopumsenem in extilium duci comperi, i, Priscilliani sectam sequilur, vel profiletur, anathema
619 [FLAMl LUCII DEXTRl CHRONlCuN. 520
A.C. 385. Exnperantius ex viro militari, episcopns Uxamensis translatus Rabennam Italiaj A.R.H5S.
civitatem, ad quem scripsit S. Hieronymus.
Helpidius, Helpidii filius, Hispanus vehementer floret.
In Luco Auguslo in Hispania sanclus Forcatus episcopus.
386. Toleti concilium habetur contra omnes episcopos rebelles ex secla Priscilliani, qui 1157.
vehementer urgentur. -
BIVARII COMMENTARIUS.

«i(. Ex quibus planum fit, Audcntium Toletanum A A mat ejus festum celebrari pridic idus Julii, seu 14
Priscillianistas scribc- die ejusdem mensis. Scribiturapud ipsum non pcr
archiepiscoputn cum conlraha;reticos invehi opor- F., sed per Ph., Phorcaius.
bat, simul in omnes pene A. C. 586. — Toleti, etc. lngentem loii posleri-
tuissc.
2. Exuperantius, etc. Reperitur subscripsisse con- rum lati injuriam irrogarunt, qui multorum Toletnno •
cilio i Toletano : ubi Loaysa nescio ex cujus codicis acta in corpus unum redegerunt, nomenque
vitio conjectatus est fuisse Lucensem episcopum in illi, primi Toletani concilii dederunt. Hinc enim fa-
Gallsecia, cum tamen fucrit Uxamensis. Constat au- cium est, ut confundcrenttir acta uniuscujusque, et
unum dtimiaxat crederclur, quod manifeste exmultis
tem ex vetustioribus editionibus, non Exuperan-
tium, sed Leonam fuisse Lucensem episcopum , sic confiatum est. Sed ctim rem prseter omnium opinio-
enim habent : Leona de Gallitia Lucemis urbis con- nem me dicam, oportet de ea raiionem reddere: ne
ventu, et municipiiCelenis, cum tamen Exupcratitii quis ex cerebro locuttim credat. At quid dubi-
episcopatus nnn exprimatur. Celebrant Ravennaies tandum de re perspicua ? In aciis qua sub nomine
antisiiietn sutim (illuc enim noster Exnperaniius primi Toielani concilii circnmferuntur, etiam a
translatus fueral) ad50Maii, nomcnqueejus babelur Loaysa recognitis, adest Recjula fidei contra omnes
in Rnmano Mariyrologio ea die; ubi Baronius nolat hmreses, et quam maxime conlra Priscillianistas,
ex Tabulis Ravennaiis Kcclesisefloruisse temporibus quam epitcopi Carthaginenses, Tarraconenses, Lusi-
qui ah tani et Bmiici fecerunt; et de ea dicitur, quod cum
llonorii imperaloris (lilii videlicet Tbeodosii)ininimc
anno Domini 395 regnare cnepit. Quo videas prmceploLeonis Papm ad Balconiumepiscopum Bra-
tempora discordare. EjusS.nominis episcopus eo ipso .o carenscmmiserunt. Aitamcn Sanctus Leo non ascen-
lempore subscripsit cum Ambrosio concilio Aqui- dit pontificatum Uom. usque ad annum Domini4i0.
leiensi, stib nomine : Exuperius Derlonensis. Qnod Quare vehemenler discordat titulus concilii, quod
si (ut aliis placei) lcgalur Dertosensis, non alius a celebraium diciiur aara Caesaris 458, id esl, Clirisii
nosiro Exuperio reputabiiur, qui nimirum ab Oxo- anno 400, Stilicone consule, a regula quaeposl 40
. mensi ad Dertosensem (nunc Tortosa vocalur) sedem ei amplius annos missa est,cum pnecepto Leonis
iranslatus, cum aliis llispanioeepiscopis S.Indc Ambro- Papa; ad episcopum Bracarensem: ct consequenter
siiim convenit super erroribus Priscilliani. eum haec duo simul ad unum idcmque Conciiium refcrri
comitati Aquileicnsem synodum celebrarunt; ei lunc nequaquam possunt, sedad divcrsa. Iusuper in aclis,
f icile fuil Exuperantium Ravennatcm (acere episco- de quibusagimus, fit mentioalierius concilii Tole-
pum, cum Ravcnna prope Aquileiam sita sit. Caeie- tani vetustioris: nam canonibus moderni promulga-
rum cum adlittc esset saeculnri addictus militi.-e, lis, jusserunt paires concilii ut extraherenttir dc
litteras a Hieronymo recepit ( epist. 35, tom. II) in plenariis gestisetTolelani concilii professiones Sym-
quibus inler cniera b.cc de ejus sanctitate scripsit: posii, Dictinii, aliorum episcoporum, qui a secta
Quis non diligat eum, qui sub paludamento, et liabilu Priscilliani in eo dcsciverant; en verba ipsissima ac-
mililari agat opera Prophetarum,et exteriorem homi- lorum: Excerptx sunl de plenariis gestit, professiones
ncm aliud promitientemvincal interiore homine,qui Domini Symphosii, et Domini Diclivii sanctm me-
formatus est ad imaginem Crealoris , etc. En vivam morim episcoporum; et Domini sanclm memorimCo-
Martini militis effigieui, et pariter postmodum infu- masii tunc presbyleri, quas inter reliquos habuerunt in
latam. Ejusdem saspius mentionem facit Dcxler in concilioTotelanode damnalione Priscilliani, vel sectas
inferioribus, videlicct anno 388 et 407. facundis- G ( ejus. Ccrte si ejusmodi professiones in hoc moderno
3. Hetpidius, eic. De llelpidio rhelore concilio Tolelano faclaeluissent, minimePatresdice-
simo, qui in llispania ad Gnosticorum sectam Irans- reni, quod eas habueruntin Concilio Tolelann, sed
ierat, ad prasdicaiiunem Marci ^gyplii, agit Se- in boc conciiio. Prsetcrquam quod Sympbosius et
verus lib. u sacrae Hist.: Primus, ait, eam supersti- Diclinius vocanlur sanctm memorimepiscopi, quod
tionem in Hitpaniam Mareus intulit, jEgypto prm- de praKsentibusdici nonvaluii: elqtiod magis urget,
fectus, Memphisortut : liujus elaudilores fuere Agape de Comasio dicitur, quod quando lucresim delesia-
qumdam, non ignobilismulier, rhetorHelpidius.Ad- tusluil, lunc erat presbyter, et Domini Comasiilutic
dit liieronymus ad Ctcsipbontem conira Pelag. quod presbyieri, etc, qtio uno verbo evidenler asseritur,
Agape non (emina seduxit Helpidium; cuihuc conjuncta non fecisse professionem nunc in modemo coucilio
Galla, genle,sed nomine,hmredem.
germanam illucque Toletano, sed alio lempore , tunc scilicct cum erat
currentem , hmresis reliquil Hujus ccrle presbyter, non nnnc cum est episcopus. Rursus in
Ilclpidii lilius nequaquam interesse potest ille dc quo senientia cpiscoporum 1ipsorum , quae legi jussa
Dexter hocloco agit, cum ulriimqueplusqitam csi, prxcipitur, ui omnes qui reconciliati suni, sub-
ducenti anni interfuerint: nani prior vivebat anno scribant concilio: Accepla formaa concitio (verba
Cbriati 169, quo a Marco et Agape deceptus est: sunt senlentia:) si subtcripserint, et ipsi in cmlestis
ferlur. pacis conlemplationeconsistant. Nullus lamen eorum
posierior vcro llelpidius anno 85 floritisse
Forsan a priori traxil origiuem , et quam ille pa- inler nomina 19 Patrtnn hujus concilii reperitur;
triam errore seductus deturpavii, iste scriptis ct nec Sympbosius, nec Dictinius, nec Comasius, nec
dispulaiionibus adversus Gnoslicornm soboles Pri-1p Vegetiuus, necAntcrus; quos tamen certum est
scillianistas suscepiis illustravit. Nam ad hoc (ut subscripsisse aclis , ct Canonibus concilii Toietani,
rcor ) refertur illud Dextri, vehementerfloret. Qua: a quo reconciliationem accepcrunt: alias viderentur
sane verba de hseretico homine dici non possent. ab ipsis discrepare, el ei non obedire.
4. In Luco Augusto, etc.Civitas liaeca Luco bodie Audi nova monstra. In prxdicta sententia, qua; in
Lugo dicitur, Gallaicorum Lucensium melropolis, priori concilio Toietano inflicta, et in posteriori
episcopatu insignis : et eo amplius, quod sanctum lecta est conlra episcopos priscilliani sectatores,
Forcatum episcopum habere meruit. Equilinus epi- nimirum Symphosium, Dictinium, et reliquos, Pa-'
«copus, lib. xi Catalogi, cap. 150, num.193, allir- tcmus Bracarensis episcopus a cominunione caelero-
621 FLAVH LUCIl DEXTRI CHRONICON. E22
BIVARH COMMENTARIUS.
rum episcoporum excluditur, eo ^uod ordinaius A sis, Ambrosii successoris: Exspectantespari exempio,
fuisset a Sympbosio tunc temporis Priscilliani labe quid Papa, qui nunc ett, quid Simplicianus Mediola-
consperso, et jubetur absolutionem exspectare a Ro- nentis episcopus rescribant. Vide, qnacso,quam diver-
mano Pontilice: hic lamen ipse in concilio Tole- sis temporibus duo illa priora celebrata sint.
lano, quod vttlgo vocatur primum, prceses fuisse Acceditpradiciis omnibus, in eisdem actis reperiri
reperiiur, et uli talis primo loco subscripsit, ejusque epistolam S. Innocentii I Papae, ad Patres in Tole-
jussu universa conciliaria themata proposita ct tana synodo congregatos; cum vero S. Innocen-
traciala simt; quod ex ipsis actis liquet. Ergone tius scdcm apostolicam non asccnderit usque ad
quis in eodem concilio judicis supremi simul et rei annum Domini 402, senlentia vero (quod ex capite
personas subiret? Absit. Neque vero simile est, ejus constat) lala legatur 3 idus Sept. sera 438, qui
quod Loaysa notavit, Paternum conciiii Toletani est annus Domini 4C0, necessario consequitur, ut
prasidem, fuisse Toletanum episcopum, non Braca- ad Paires in longe alio conciliocongregatosscripse-
rcnsem: hoc, inquam, stare non potest, quoniam rit, quam sit illud in quo sentcntia praedicta lata
eidcm concilio subscripsit Asturius, qui eo tempore est. Minime deinceps, lector bcnevole, miraberis,
crat Tolelanus antistes. Negat fuisse; sed negat cum canones quamplurimos concilii Toletani no-
quod verum est; ipso enim cum S. Hildcfonso lib. mine apud Gralianum, Ivonem ct Burcardum com-
deVirisillusiribusfatente, Asturius Audentioin epi- pereris; qui tamen nullius ex Toletanis excusis esse
scopatu succcssit; atqui Audenlitis jam fato conces- reperiuntur; cujus generis sunt in Graiiani decreto
scrat tempore hujus Tolctani concilii; nam sub- 10, qutest. 1, Relata; 12, quaesf.2, Sancimus; 16,
scripserat Caesarauguslano celebrato anno Domini *» n qna;st. 1, Plures baptismales; 27, q. 2, Slatutum
584, ut eo loco diximus; nunc vero huic Tolelano, est. El in Decretalibus Gregorii, lib. i, tit. 2, cap.
quod non mullos post annos celebratum est, nun Offic. 3; et tit. 24, cap. 1; et tit. 26, cap. 1; et
subscribit Audentius, sed Aslurius. Et quid moror, tit. 27, cap. 2; et alii innumeri apud Ivonem,
cum in sententia praedicta contra Symphosium ct Burcardum et Martinum Bracarensem; quos habes
complices edita, Paternus non Toletanus, sed Bra- ad calcem i concilii Tolelani, in Tomis conciliorum,
carensis episcoptts.nomineiur? Quod si quaerat quis, etapud Loaysam. Mirum certe non est, quod mulii
qui fieri potuerit, ut cum Paternus Bracarensis Toleti id generis canones reperiantur, si praeicr edita,
renm semel egisset, post non multos annos praeses quamplura alia Toleti concilia olim celebrala sunt.
conciliiToletani fuerit?Respondeo, id meritishominis At quot, et quae sufi primi nomine conlinenlur ro-
ascribendum: nequeenim umquaminhaeresimlapsus gas? Quinque procui dubio : totenim ex actis ipsis
fuerat, quinimmo in ipsasentenlia laudatur decatbo- eliciunlur; et (ut verum veroconsonare videas) to- ,
licaelidei veritate propugnata, et de propalato alio- tidem a Dextro et ejus conlinualore M. Maximo cele-
rum hserelicorum errore; et ea de causa permissus brata memoraniur. Primlim horum coactum asseri-
est in sua Bracarensi Ecclesia pontificalia munia lur a Dextro anno praesenti, scilicet 386: contraom-
exercere, et solum probibetur cum aliis episcopis nes episcopos rebelles ex secta Priscilliani, qui vehe-
ad tempus communicare, eo soltim quod a Sympho- menler urgenlur. Secundum prope annum 390, de quo
sio ordinari se permiserat: quo lempore omnes inquit: Synodus altera habetur Toleti, morluo jam
penc susc provinciacepiscopi in Priscilliani dogmata , Damaso ponlifice Romano anno 384, cui successerat
declinaverant. Audi verba senlenliae : Paternum S. Siricius. Incipilur autem hmc eadem tynodus jam
Bracarensem episcopum, licet pro calhelicmfidei veri- C pluribut annit. Tertium anno 400, de quo ait: Hoc
late, et publicato hceresis errore, libenler amplexi, pontifice (Siricio) Toleti contrahitur qumdamsynodus.
Ecclesiam in qua episcopus fnerat tenere permisimus; De quarto autem sic : Anno Domini 405, Stihcone n,
recepluri etiam in noslram communionem, cum sedes el Fl. Antemio coss. cogitur Toleti concitium: et ad
apostolica retcripserit. De ca igitur re semel facile- Patret in hoc concilio collectot scribit Sanctus Inno-
Patcrnus commu- centius. De Quinto denique Maximus, ad annum
que gratia et absolutione babita,merilis
nionem accipiens, magnus pro apud omnes Chrisii 448, haec scribit: Prmsidente Turibio Asturi-
faclus, usque ad praesidenliam concilii Tolctani censi episcoposancti Leonis Papm legato, Toleti in Hi-
ascendit. Qua; in his repugnantia? Digne proinde de spania conveniunlfrequentesepiscopi, et abbates contra
eo inferius Dexter ad annum 407: Sanctus Paternus errores Priscilliani, denuo repullulascentet; prius
epitcoput Uracarentis,qui concilioTolelano 19 episco- tamen jam omnino consopitos, et lota Hitpania de-
porumprmfuif, multit laboribus et mgritudinibusaffli- pultos.
ctatut morilur. Vir egregie doctus ac pius. Vidisii quinque ab liis auctoribus distingui Tole-
Quid plura? Magnumue tibi videlur in actis ipsis lana concifia. Nunc totidem ex actis primi nuncu-
Toletani concilii, primi credili, prioris menlionem pati deduci facile comperies. De quinto satis aperte
fieri? Alterius adbuc anterioris noiitia datur in eis- diciiur in Regula fidei, quod cum prmcepto Leonit
dem actis, cujus respeclu istud quod primum crcde- Papm a concilii Patribus ad Balconium Bracarensem
batur, tertium, ut minimum est. Sed undc hoc ? Ex missa est. Quarto respondet epistola ipsa sancti In-
scntentia contra Symphosium, Diclinium et socios nocentii, quse incipit: Innocentiut universis episcopis
daia. Nonne satis perspicuum est ex dictis, laiam n t)i Toletana synodoconstilutis, elc, el nullo pacto ad
eam fuisse in priori altero concilio, ab eo in quo legi " concilium, in quo de Sympliosio et sociis lata est
jussa est? In illo igitur priori, in quo ferlur, asseri- scntentia , dirigi valuit; illud enim celebralum est
tur quod prscdicti episcopi declinaverant concilii auno Domini 400, ut jam dicam : lnnoceniius vero
prius indicli in Tolelana urbe praesenliam et judi- non ascendit catbedram Pelri usqtie ad 402, quod
cium; alterum igitur celebrnium fuerat, cnjus nimi- ndlum est omnibus; et inferius probabimus: jam
rum conspeclum contempserant. Magnam, inquiunt quod de tribus aliis in actis meritio fiat probatum a
Paires illi in sentenlia, quam luleruni, nos constat nobis est. Ad tertium igitur spectant professiones
prattititte patientiam; etsi prius indictum in Toletana Symphosii, Dictinii, et Comasii, cum sociis, et sen-
nrbe eonciliumdeclinaverant, ad quod illot evocare- lentia data in ipsos; quippe quae in ejus capite iata
mus, et audittemut, cur non implessenl conditiones, dicatur 3 idus Seplembr., aera 438, et conceptis ver-
quat sibi ipti, S. Ambrotio prmsente et audiente, po- bis idem asserit Idatius Lamacensis in Cnronico,
tuittent ? Quod sane concilium, ut vides, superstile anno 5 imperii Arcadii et Honorii, acra 438, qui
adbuc S. Ambrosio, celebratum est; hoc vero in est annus Domini400. Ad secundum vero quod dici-
quo tandem proferiur sententia, paulo posl morlem lur in senientia": Et si prius indictumin Toletanaurbe
ipsius; quaudoquidem in ea jubeniur puniti exspe- concilium declinaverant: ad primum aulem professio
ctare rescriptum S. Simpliciani episcopi Mediolanen- ptior quam Dictinius lecerat in concilio Toletano,
PlTHOL. XXXI. 17
525 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 524
A C.388. Sexto kalendse Septembris Sextus Fiavius Maximus cum Victore filio necalur. Hoc A.R. 1139.
uno maxinia saltem laude dignus, quod fraudes delexit hseresiarchse Priscilliani,
eumque de Hispaniis expulil; reluclanlemque parere concilio prius Caesaraugu-
stano, deinde Burdegalensi, coegit ire Treviros : ac tandem dignas de homine
impuro, sceleratoque pcenas sumpsil; licet non servato juris ordine, lamen
convictum gladio animadverti jussit.
BIVARII COMMENTARIUS.
illis A
j suiil: allerum anno 311, pro defensione Iliberritani;
cujtis nimirum meminit ipse in posterioribus unam alterum Constantini jus-iii, aiinii 534 , vel circa, ubi
verbis : Hmc in me reprehendo, quod dixerim,
Dei et hominis esse naturam: et post patica : ln priori anti(]Usesedes, qua: suos iinesamiscranl, receperunt.
vero 366 etsequentibus , snb Damaso P.ipa et
reprehensione mea, ct in principiis conversionismem, Autio Tolelano antistite, frequentcs Toleti syn-
qumcumqueconscripsi, etc. horum conciliorum ac- Audeiuio odi passim collecia; dicuntiir. Has vero secutae fue-
Nunc causam et ordinem
c.ipe : cum in primo concilio Toletano omnes epi- runt quinque illas contra Priscillianistas: et post
scopi rebelles ex secta Priscilliani vebementer a quintnm a S. Turibio congregatam sub LeoncP.ipa
Patribus urgerentur.coacti sunterrores omnes iii se quacdam alia contracta est auno 458, ttl trudit M.
reprehendere ; inde tamen Symphosius, et Diciinius Maximus, pro recipicnda (tde concilii Clialeedoncn-
nliique rebelles itfrum facti, in Italiamcui concesseruni; sis : quo tempore Caslinus Tolelanae Ecclesix pra;-
sed a sancto Ambrosio Mediolanensi argumeiita sidcbat: et post baecomnia relata secundiim Toletn-
sua communicarunt, ad sanam mentem redire coacti liuiu commiinilerdicltim anuo I)omini531, sub Ama-
siini. Inlerim ad novum Toletanum concilium citati larico Goihorum rege a Montano Tolclano praesulc
accedcrereniierunt, snb annum 590;quinimmo Sym- coaclum fuit: ut apud eitmdem Maximum videre cst.
pbosius episcopus conlra S. Ambrosii rescriptum Ilaec pro majori iutelligenlia Toletanorum concilio-
(quo Dictintnm adhuc presbyterttm veluerat in epi- rum semel dicere necessum fuit: csetera suis locis
scopum ordinari, dtnn sancti Siricii Romaninibilomi-Pontilt- nolabimus.
cis absoluiio non babebatur J, Dictinium A. C. 388. — 1. Scxto kalendas, etc. Jusiatn Pri-
IIUSde facto Asturicensem eptscopum ordinavit. Sed .^"' seilliani punitionem a Maximo tyranno imperatore
landem uterque poenitens in Sequenti Toletano con- npud Treviros patratam , et ipsius Maximi mortem
cilio anno Chrisli 400, sententiam erralorum acce- fuse tractat Severus cit. loco. Ejusdom quoquc a;ia-
peruut. Cseterum anno 405,medelam novo scbism-ati inler tis auclor Idaiius Lamacensis in Hispania episcopus,
llispanise episcopos exorto, multi enim in novo conci- eam historiam per singulos annos digessit in Cbro-
lio adhiberi necessum fuit: non acquic- nico, quod nupcr a Jacobo Sirmundo in lucein da-
verant sentenlia; prsecedentis. Quare S. lnnocculius tuin est anno D.imini 1619. Igitur Idaiii verba sunt
ad cos scripsit: Smpeme et nimium cum tenerel cura bsn.c: JEra 425 (id est Cbrisii anno 385), Priscillia-
siillicilum, super dissensionis schumale Ecclesiarum ; uus declinans in hmresimGnosticorum, per episcopos,
quod malum per Hispanias lalius in dies separationis CJUOS sibi in eadem pravitate collegeral, Abnhe epi-
cjradu incedere , famapruloquilur; nece&sariumtempus scopus ordinatur; qui aliquol episcoporum conciliis
emersil, quo non possit emendatio tanla differri, et dumnatus, Italiam petit, et Romam. Ubi ne ad con-
cleberetcongrua medicina provideri, etc. Praeiuit huic tpeetum quidem sanclorum episcoporutn Damati, el
concilio S. Paternus Braearensis (neque enim valuit Ambrosiireceptus, cum his, cumquibus fueial, redit ad
iilteri ex prsecedentibus, cum in superiori anno 400 Gallias; inibi similiter a S. Martino, episcopo, et ab
recens a Symphosio ordiualus, quodammodo reuni aliis episcopit hmrelicus judicatut (iti concilio Burde-
egerit); eidemque iulerfueruni: ailli 19 episcopi, quo- galensi jussu Maximi, ut Severus habci, coacto),
rum exstant subscripliones quibus eiiam editi appellal ad Cmtnrem, quia in Galliis his diebns pote-
fuerunt 20 canones in aciis publicisvulgo circtimlati. slatem Maximus oblinebal imperii. Rursus : JEra 425
(Has duas synodos disiinxit Baronius annos in appendice (anno Domini 387), Priscillianus propter supiadictam
ad lom. V Ann.) Post 40 et amplius iterum IC hmresimab episcopaludepulsus, et cum ipso Lalronia-
Priscillianistairepullularuiit, cathedram sancti Peiri tnis laictis, aliquantique sectatores ejus apud Treverim
regenle Magno Leonc: quo agente anno 448, S. Tu- sub tyranno Maximo cmduntur. Exin in Gallmciam
ribius Asturicensis episcopus, Dictinii successor , Priscillianistarum hmresis invasil. Deinum quod ad
Toleti-novum coegit coucilium; in quo tandem spur- caudem ipsius lyranni spectat, subdit : JEra 426
cissitiia Priscilliani hneresis sepulta est: in hocjussa (anno Cbristi 388), Maximus lyrannus oceidilur per
sunt legi ex plenariis geslis, exemplaria prolessio- Theodosium, tertio lapide ub Aquileia, 5 kalend. Au-
num Symphosii et sociorum, et in eos iatasenten- guslas : el eodem lempore vel ipso anno in Galliis per
lia : in hoc fuit edita Regula fidei, 17 canonibus Arbogastem comitem, filius Maximi, nomine Viclor
dislincia, et a.d Balclioniiim missa; qua mimilus me- exstinelus est. lterum ldatius in Fastis Consularibus,
tropolitanus ipsc GallaeciacPriscillianistas inibi prae- eodem annn, Theodosio Augusto secundo , et Cync-
cipue sedem babentes, confunderet et puniret. H;cc gio coss. ail: Ipso anno occidilur liostis publicus Ma-
igiiur quinque concilia sub primicum nomine confusa ximus tyrannus a Theodosio Augusto in milliario ui
sunt: nec omnino forsan abs re, ea omnia ad. de Aquileia, V kalend. Augusti. Sed el filius ejus Vic-
camdem rem peragendam, id est, Priscilliani haere- tor occidiitir post paucosdies in Gailiis a comitcTheo-
sim abolendam cclebrala sinl. Constat nihilominus dosii. Vide Idatii et Dextri concordiam in dcsignando
ex diciis in bis commcnlaiiis mulia alia Toleti ab auno csedis Maximi, tametsi de die dissentianl. tirat
inilio nascentis Ecclesise concilia coacta fuisse, re- Maximus, si Zozimo credimus, gencre Hispantis;
spectu quomin autiquissimuni praediciorum quinqtie, n sicut etipse Tbeodosius imperator, immoetCynegins
necdum septiiiiumest:nam(utbreviterDexiri scripta constil, et Orientis prxfeclus; de ejusmorie,actis,
recurrainus) primum otnnium S. Eugenius pro sla- et sepulttira baec habet Idatius in Fastis : Defunctus
biliendo Toleiano Primatu concilium coegil ad an- est Cynegiusprm(eclusOrientis, in consulatu suo, Con-
num Domini 10?, et alterum ad annum 112, de re- slanlinopoli. Hic universas provincias tongi temporis
bus fidei ac morum. Deinde sub sanclo Gregorio labe deceptas , in statum pristinum revocavit, el utque
Toletano pontifice S. Sixti Papsc legaius anno Do- ad jEgyptum penetraeil, et siinulacra genlium evertit.
mini 260, Toleti concilium comraxit, quod S. Vin- Undecum magnofletu toiiuspopulicivitalis deduclum
ceutius Ferrerius ab ipso Sixlo celebraium scripsit. est corpitsejus ad apostotos (sie vocal lempliim apn-
Iusuper sub Natali Toletano prscsule duo celcbrata stolorum Consianiiuopolis) die xiv kalend. Aprilis. Et
S2S FLAVII LUCII DEXTRI CIIRONICON. 526
A.C.388. S. Augustalis Uiberritanus episcopus Arelate morilur, :ic in sanclorum numerumA.R. 1139.
relatus est, cujus memoria colilur 7 Seplembris.
Aliquot episcopi Priscillianse faclionis, ad Ambrosiura, Mediolanensem episcopum ,
Hispaniseepiscopis catholicis fidci, ac amicitiae fcedere conjunclissimum confu-
giunt : qui anleaclse viise et suorum errorum valdc dolentes confessionc ad
gremium Ecclesiseredire salagunt. In qttibus Diclinius ttinc presbyter, postea vero
episcopus Asturicensis, Symphosius episcopusex Gallsecia, et etiam alii complures.
Augustali in sede Bsetica lliherritana succedit Gregorius ex prsefeclo prselorio Galliae,
jamconfectae etgravioris seiaiis; vir apprime pius, et egregie bcnas artes doctus.
Severus episcopus Malacitanus [Al. Lamacilanus] scripsit librum ad sororem de
virginilate.
BIVARHCOMMENTARIUS.
post annum transtulil eum tnatrona cjus Achanlia ad A Dictinii confessoristui atque ponlificis nobis celebrare
Hispanias pedestre. Eadem fere in Clironico ipso concedis: prmsta, qumsumus, ul ejus gloriosis merilis
anno 388 de Cynegio dixerat. De Maximi et Victoris assiduisque iniercessionibusad mlerna vitm gaudia , te.
filii intcrnecione agil itidem Marcclliiius in Chron. ducente, pervenire mereamur. Per D. N.' In ljtaiiia
iisdem coss. ct addit: Andragathius comes, morle Ma- velut patronus, inier episcopos confessores notni-
ximi cognila, prmcipitemsese e navi in undas dedil, ac natur; babetque aiiliquam Ecclcsiam suo iioinini
suffocalusett. diratam, quae nunc fralrum prsedicatortim domus
2. S. Augustalis, etc. Superius ad annum 582 no- esi. Cttm audis Diciinium et Symphosium S. Am-
laverat Dexter S. Augusialis obiium in Gallia: nunc brosinm coiivenisse , nou eo seusu accipias; quasi
urbem desigiiai, et venerationem ei a caiholicis epi- sedem apostolicamparvi penderenl;absit hoe ; sed m
scopis impendi jussam. Exstat ejus memoria in Ro- eis vera dogmaia exponeret. cb qu.d fama docii-inaj
inano Martyrologio,et apud Bedam dic 7 Seplembris. ipsius toias Mispanias pervaseral; non aliier aiqiie
Bironiusde Sede ejus dubitaus, pio eo quod Beda posiniodum Oiosius nomine episcoporum llispauise
liabet, Arelate S. Augustalis episcopi et confessoris, ad Augusiinum in Africam perrexil , et mullonnle
mutavii, in Galliis S. Augustalis, elc, eo quod in la- dtio alii episcnpi Asiuri:i: et Emerila; in causa Mar-
bulis episcoporum Aielatensium a Demochareediiis, lialis et Basilidis S. Cyprianmn convencrunt.
nulius ejus noininis reperiatur. Indigne tamen, quia 4. Augustali, etc. Quo lempore Priscilliani causa
Bcda non asserit fuisse Arelatensem episcopum, scd irattabatiir, agenleldalio episcopo praecipuoejus ad-
illic feslumde eo celebrari, quia nimirum ibi diem versario, erat in Calliaprsetorioprsefeclus Gregorius,
clausit exlremtim, etcor|ius humatum est. Quod au- .." ut expressit Sevcrns lib. n Sacra; Hist. dum iuquit
tcni adjicii ideni Baronius, reperiri subscripsissc de Idatio ad Gallias properanti :lbi Gregorium Prm-
concilio Arausicano i stib S. Leone papa : quo tem- fecium adiit; qui compertis, qum gesta eranl, rapi ad
pore praeerat Arelatensibtis S. Ililarius, non est ad sc lurbnrum auctoresjubet, aique de omnibus ad im -
rem, quia longe alter Augustalis est bic a nostro-. peratorem referl, ut hmrelicis viam anibiendi prmclu-
Hiberrilano ; ctim consiel lliberrilanum obiissc derel. Quod auiem Grcgorius inde ad episcopatum
anno 582, Sanctum auiein Leonem usque ad 440 non iu llispania iis diebus raptm fneril, S. Innoceniins
iniisse Rom. Ponlificaltim. papa iu epistola ad episcopos in Tolelano concilio
3. Aliquotepiscopi, etc. Id ex actis concilii Tolc- constitutos scribit, illis objiciens, quod nonnulli ex
lani primi dicli manifcsium lit: in sententia enim sarcularibus prscfcctiiris, ubi irregularitaiem procul
Contra Symphosium, el Dicliniumdata sic legimus : dubio saepins conlraxerani, ad episcopalus assume-
Litleris sanctmmemorimAmbrosii,quaspest concilium reiitur.iii quibusGregoriusel Rufinus luerant: Nam
Cmsaraitgustanumad nos miseral; ut si condemnassent, de ordmationibiis(inijiiii) quas pravm consuetudinis vi-
qum perperamegerant, et implestenlcondiliones, quas tio episcopos Hispanienses ceiebrare cognoscimus :
prmscriptaslittermcontMebant,reverlerenlurad pacem, quantos ex eis, qui posl acceplam baptismigraiiam in
tnagnam not conslat prwstitisse patienliam : et nisi forensi exercilationeversali sunt, el obtinendi pertina-
prius indiclumin Toletana urbe concilium declinarant ciam susceperant, accilos ad sacerdotium esse compe-
ad quod illos evocaremus,el audivissemuscur non im- ritnus, e quorum nttmero Rufinus el Gregorius perhi-
plessent conditiones,quas sibi ipsi, S. Ambrosioprx- benlur ? qttantos ex mililia, qui cum potesiatibus obe-
senie et audienie, posuissent. Quibus verbis iniiuilur, dierunt , severa necetsario prmcepla exseculi sunt ?
Symphosium, et Diclinium, el socios, in quos illa < C quantos ex Curialibus, etc. Ex miliiia ad ponlificatum
fertur scnteulia, convenissc S. Ambrosium, ejusque Uxamensem evectus est S. Exupcrantitis; et ex
monitis non solum ad b<>nammentem reducios fuis- prseside praetorio CappadociaeGregorius Corduben-
se, vcrum eiiam, ipso prmsenleet audiente, sibi ipsis sis Junior, de quo dicam num. 6. CaeicrumGregoritts
poeniientiam debiiam imposuisse, etcertas condiiio- ad Iliberritanam sedent evecius , sanctitale, et
nes iinplere promisisse, quas lamen adhuc lempore doctrina non mediocriler fulsit; ut tum Dexiro infe-
illius Toletani concilii, cujus prspsentiain dcclinave- rius, ad unnum Domini 407 et 425 quo obiil, dice-
rant, non implevcrant. Inlcrius addilur in sententia : mus. Perpende, quseso, lector, quam belle fabella
Cmterumextortum sibi de multiiuitine plebis probaret conficta sit de miserandoobiluHosii, ad imprecatio-
Symplwsius, ut ordinarel Diclinium episcopum,quem nem sancti Gregorii episcopi Iliberritaui: qui tamen
S. Ambrosiusdecrevissel,locum presbyteriitenere,non adolescens adhuc forenses causas iractabat, et post
acciperehonoris augmentum. Unde liquet quam vere 50 et amplius annos ( Cbristi 390 ) episcopalem ca-
Dexlcr asseveret, Dictinium nondum episcopum , thedram ascendit. Qua de re anno 360 egimus, et
convenisse sanctum Ambrosium. Confessionis vero docie Baronius in Aunalibus, loco inibi citato, pro-
ipsius verac.et inirabilis prseclarum pracbet conlessio bat fuisse commenlum Marcelliui comilis.
lestiinonium, quae in actis ejus concilii exstat; et 5. Severus, etc. Ejusdem meminit M. Maximus in
multo praestantius sancta iilius conversatio, et mors Chron. anno Domini 432, inquiens: Severusepiscopus
miraculis illustrata; cujus merilo ab Ecclesia Astu- Lamacensis floret scriplis. Interfuil primo Concilio
ricensi inter sanctos relatus celebratur cum oflicio Toletano. Sane ejus nomen reperilur inter 19 Patres
dtiplici uclassis, 5 die Jtinii : in cujus antiquo iTJ illius siibscriptum, 13 loco, in edilione archiepistopi
Breviario hanc habet collectam : Omnipotenssempi- Loaysae;in veieri veroConciliorum,7.ln codice Dextri
lertie Deus, qui hodiernam (estivitatem in honore B. excuso vocaiur Malacitanusepiscopus; atcOnstat te-
 S27 FLAVII LUCII DEXTRl CHRONICON. 648
'A.C. 388. Iliginio Cordubcnsi succedit Gregorius Junior : scripsit ad Orosium superann. 380. A.R. 1139.
Prudeniius Toleto, Corduba, ac Csesaraugusta in Hispania egregie gubernatis, fit
dux, et habetur orator celeberrimus, et poela mirificus. Anno 400 petit Romam.
Synodus altera habetur Toleti, morluo jam Damaso pontifice Romano anno 384,
cui successerat sanctus Siricius. Incipitur aulem hsec eadem Synodus jam a
pluribus annis.
Claudianus poeta ex Hispania oriundus, Romse floret.
BIVARII COMMENTARIUS.
stimonio Maximi fuisseLamacitanum, seu Lamacen- A\ tinum v. claris. cnjus apud Graccosde Re ruslica libri
sem, ut ipse vocat. Adhunc forsan S.Paulinus scripsit leguntur, et ad quem libros III deRaplu Proserpinse
epistolas, qusc,teste Gennadio, ad Severum datae sunt. ipse dedii; exstat etiam elegia snb ulriusque nomine,
6. Higinio, etc. Higinio apud Leronem exsulanli cujtis inilium : Otia sopilis ageret cum cantibus Or-
mortuo, dc quo anno 584 fuse diximus, successit in pheus. Inde, haud dubium, scquivocatio orla esl, ut
Cordubensi sede Grcgorius, quilamen priusprxfeclus unus idemque crederelur a Landino Claudianus, el
prcctorioCappadocise fuerat; uti ipse Dexler inferius Florenlinus, et hoc quasi prioris proprium cogno-
asseverat ad anntim 424. Ejusdem meminit ciiam men. Quod atilem ad Dexlri placitnm spcclat, non
cum laude adcalcem Chronici. Vocatur autem Ju- leveejusveritalisindicium prsebel, qttod ubiqueClau-
nior respcctu habito ad Higinii prxcessorem Grego- dianus in laudibus ilispanise de more sc diffundit,
rium, cujus in concilio Mediolanensi laudes Magnus cum cneterarum mundi provinciarum encomia sileai.
Tbeodosius prosecutus Jjiit: quod ibi anno Domiiii Dabo ejus rei nonnulla exempla. In libro cujus liiu-
384 notavimus. Huic succcssit Higinius, Higinio Ju- lus, Laus Serenm reginm uxoris Sliliconis, haecinquil:
nior Gregorius, Gregorio vero Isidorus, et ipse Ju- Quiddignummemorare luis, Hispania,terris
niorvocalus. Recole dehoc etiam ibi notata, propter Vox humanavalet? primolevatsequoresolem
lsidori Scnioris memoriam. India; tu fessosexacta luce jngales
7. Prudentius, etc.Id ipse in procfatione adCateme- Proluis, inque tuo respirant sidera fluctu.
rinon disertis verbis pronuntiat, nimirum inquiens : Divesequis, frugumfacilis,prctiosamelallis,
Bis legutnmoderamine Principibusfecundapiis : tibisaeculaa debent
Frenos nobiliumreximus urbium, Trajanum;series UisfontibttsjElia fluxit;
Jus civilebonis reddidimus,terruimusreos. B Hinc senior"»paler, binejuveuunidiademalafralrum.
Tandemmilitisegradu Namquealiaegetites,quasfoudereRomarecepit,
Evectumpielas priucipisexlulit, Aut armis domuit; variosraptanturin usus
Assumptumpropittsstare jubens, ordine proximo. Impcrii : Phariaesegetes, et Punica messis
Forsan pro Bis legum, eic. deberet Ter lcgum mode- Castrorumdevotacibo: dat Galliarobur
ramine legi; aliler quomodo verum erit trium urbium Mililis;Illyricissudant equilibus alae;
Sola novumLatiis vectigalIbera rebus
Tolcti, Cordubse, Cscsaraugustse legum moderamine Contnlit,Auguslos.Fruges, Eeraria,miles
frenos rexisse? nisi quis dicat alteram triennio in- Undiqueconveniunl,loloqueex orbe leguntur;
tegro, cocteras dimidio gubernasse. Quod subdilur, Haecgenerat, qua; cunctaregant.Nec laude virorum
anno 40 pelil Romam, ad scialem referendum est; Censericontentafult, nisimatribusseqoe
natus enim fueral Pbilippo et Salia coss. anno Domini Vinceret, et geminocerlalimsplendidasexu,
348. Unde iniit susesctatis 40 sub ann. Domini 388, FlaccillanvMariamquedaret, pulcliramqueSerenam.
Te nascenle c ferunt per pinguia culta tumenlem
de quo nunc agit prsccipue Dexter. Quare quod in DiviliisundasseTagum, Galfaeciarisit
excuso Cicsaraugustano habetur, Auno 400 petit Ro- Floribus, et roseisformosusDuria ripis :
mam, errore librariorum inductum est : liqueique Veilcre purpureopassimmutavitovile
o.rror ex eo quod inferius scribere Romae dicitur Canlaber: OceanusvicinoIklore gemmas
Prudentiiis anno 596. • Exspuit; cffossisncc [ allidusAuster oberrat
8. Synodns, etc. Hseca nobis secunda inter eas, Monlibus;oblaturnsacrisnatalibttsatirum
contra Priscillianislas coaciae Vulgo vena vomit: Pyrena3iquesub anlris
qnac Toleli sunt, repu- Ignea fulmineislegere CereauniaNymphss.
taia est; dicilur vcro pluribus annis incepta, eoquod p
ad eam sscpius episcopos Priscilliani tabe infectos Totidem fere dixerat Latinus Pacaltts Tbeodosio.
citaverunt, et iis rcnueniibus, synodus differebatur; Rursus in nuptiis Honorii Augusti, et Marise Ilis-
ct tandem absqne eis celebrala fuit ; ul ex tenore panse, Stiliconis filix1:
sententiacin ipsus dalae superius probatum est. Procul audiantIberi,
Desierat ab liumanis sanctus Damasus anno Do- Fuit unde semen aulse:
mini 384. Siricius sequenli anno sulTccltis fuit, et Ubi plena laurearum
rexit Ecclcsiam usque ad 398; Anastasius ejus suc- Imperiofeladomusvixnumerattriumpbos.
ccsior usquc. ad 402, quo nimirum clectus fuit S. Habet bine patrcmmaritus,(id est, Honorias
Innocctiiius, qui ad Patres Tolclanam syuodum anno Theoilosium)
Habelbinc pueliamz\.rem,(Maria Serenam
405 celcbrantes, litleias de reformaiione scripsit. Slilicouisuxorem)
Convcnit nobiscum ct cacleris Barooius, lom. IV et Geminaqiieparte dhclum
V Annal. Eccles. Csesareumflamineostemmarccurril ortu.
9. Claudianus, clc. De patria Claudianinon omnes Decoreutvireta Ba?tim,
idcm scnserc : Petrarcha Hispanum, Landinus Flo- Tagus inlumescatauro :
rcnlinuni, Girardus iEgypiium cx Alexandria facit, Generisqueprocrealor
Sub vitrcisOceanusluxurielurundis.
quod docuil Suidas; quiniramo Claudianus ipsc non-
liumqiiaiii scripsit (in cpislola ad Gennadium pro- effattir: In Panegyri de 4 consulalu Honoriiad ipsum sic
consulem) : Italim communedecus, Graiorum populis,
et nostro cognile Nilo. Norunt vcro omncs Nilum Omnibusacceplis ultro te Rcgia solnm
Aloxandrinam jEgypli urbem irrigare. Idque verum •[> Prolulit, et palrio felixadolescisinostro,
ego cxislimo, et Dexter non contradicit; non enim Membraquevestitunumquamlemer.ua profano,
scribit in Hispania ortum, sed ab Hispania oriundum, In sacroscccideresinus.Hispaniapatretn
quod nimirum genus suum inde traberet: nec aliud 0 jEliamvocai,Hadrianiseriem.
crediderim Petrarcbam volui.sse. Solus Landinussine h
anciore incedit, cl forsan laboral in icquivoco; ha- dicit.De Theodosio seniore el filiis Arcadio et Honorio
buit enira in amicitiis sibi conjunctissimum Floren- * AdSerenam convertitur.
 529 FLAVII LUCII DEXTRI CIIRONICON. 530
A.C. 388. Mirifice floret Exuperantius episcopus Hispanus, clarus ex cpiscopo Italiso , qui in- A.R. 1139,
terfuit concilio Tarraconensi.
Vigilanlius Hsereticus Calagurritanus ex Gallia.
BIVARII COMMENTARIUS.
Auriferiseduxit aquis : te gaudet alumno A nentur. Ilis per omnia consonant, quse Dexter scri-
Bosphorusa; Hesperio de limite surgit origo: bit, nimirum orlum fuisse in Gallia, et Barcilonen-
Sed nutrix Auroralibi: pro pignore tanto sis dioecesis ecclesise presbyterum, nam vixit longo
Cerlatur : geminuscivem te vindicataxis.
tempore Calagurri, non ea quae ad Iberi ripas flo-
Iterum lib. n de laudibus Sliliconis, Romam de-- rens, vulgo Calahorra vocatur, sed quse ad radices
ducit orbis provincias, qitae Sliliconi consiilalum ex- Pyrensei monlis in Barcinonensi conventu olim siia
poscant; et inter cseteras primam inducit Hispaniami fuit; de qua apud Ausonium in epistolis ad Pauli-
in bscc verba: num menlio fit: cum enim illum apud Barcinoncm
Conveniuntad tectaDea;t>,quaacandidalucent agere scripsisset epistola 24, illis verbis :
MontePalalino.Glaucistunc prima Minervse
Nexa comamfoliis,fulvaqueintexla micanlem Quidqueror jGoiqueinsectorcriminamonstri?
VesleTagum,lales profertHispaniavoces : Occiduime ripa Tagi, me Punicalaedit
Cunctaniibi semper Slilico,quaecumquepoposci Barcino,me bimarisjuga ninguidaPyrenaei.
Concessit,tantumquesuosinvidit bonores,
Augustipotuit soceri contemnerefasccs, quod nimirum inibi Paulinus suus detinerefur;
Jam negat et genero; si nonut ductor ab orbe subdit cpistola 25 :
Quemregit, accipiatsaltem cognalusab aula.
Exiguumneputat quodsic amplexusIberam Ergo meum,patrisequedecus, cuimenquesenalus,
Progeniem,nostrosimmotojure nepotes ( Honorium ( Bilbilis, aut hserensscopulisCalagurrishabebit?
el Arcadium)
Suslinet,ut patrium commendetpurpura Bsetim? quasi dixerit, Calagurrim scopulis Pyrenscis hseren-
QuodpulchroMarisefecundetgermine regnum ? ] tem
•n Paulinum suum habere, quem tamen Barcinone
in Pyrenaoi ninguidis jugis existere dixerat; mani-
QuodDominisperatur avus?
feste innuens Calagurrim illam prope Barcinonem
Sperabatur sane nascituri Csesaris avus Slilico, esse. De utraque Barcinone fuse Morales in Anti-
cum filiam suam Mariam Honorio Augusto, matri- qtiitatibus Hispanise, et Nonnius cap. 81, e quibus
nioniojunxisset.Item Iibro de consulatu ManliiTheo- altera vocabatur Nasica, altera Fibularia, quse ni-
dori scripsit : rairum hodie exstat. Ortusigitur Vigilantius in Gal-
Lentus Arar, Khodanusqueceler, et dives Iberus. lia fuil; inde Pyrenacis transactis, Calagurri Barci-
Et inferius: nonensis convenlus substitit, ejusque Ecclesise
Illustret circum'sonipesquicumquesuperbo presbyter effectus est.
Neque vero ab his discrepat Hieronymus; quin-
Perstrepil hinuiluBaHini,qui splendidapotat immo id tam perspicuis verbis promit, ut Marianus
Stagua Tagi,madidoquejubas aspergitur auro. Victorius in argumento libri contra Vigilantium,
Hsec non solum in gratiam Dextri, qui Claudianum summam ejusdemcontrahcns.haec scripserit: Vigilan-
cx llispania facit oriundum, dicta sunto, cujtis nimi- tius, Gallus nalione, Barcilonensis Ecclesim, qum in
rum in res Hispanicas affecttts sempcr, muliumqtie Hispania est, presbyter, etc. Sed quid clarius ipso li-
effusus, sanguinis coiijtinclionem oslenlat; verum bri initio? Multa in orbe monstra generala sunt: Cen-
multo magis in gratiam Honorii et Arcadii Au- tauros, et Sirenas, elc, in libris poelarum legimus ;
gustorura, quorum memoria a codice Dexiri, triformem Geryonem Hispanim prodiderunl; sola
exscriplorum vitio exciderat. Nec enim tantos Gallia monslra non habuit, sed viris semper forlissi-
principes oblivisci potuit, qui cacterorum pro Chro- G C mis et eloquenlissimis abundavit. Exortus est subito
nici sui more sericm retexuit. De iisdem et Stili- Vigilantius, seu verius Dormilantius, qui immundo
cone pauca inferius anno 400 et 405. spiritu pugnet conlra Chrisli spiritum. Unde, quaeso,
10. Mirifice, etc. Consulc quse de eodem dicta Hieronymo subito Vigilanlius exorlus esl? Non
sunt ad annum 385. Concilium Tarraconensc, cujus aliunde quam ex Galliis, qua; quidem anle ipsum
boc loco lil mcntio, illud cxistimo, quod Himerius monstra ignorabant. Nam Hispaniis id accommodari
Tarraconse Metropolitanus coegit pro recipicndis non potest, quandoquidem ad provinciam proxime
canonibus Siricii Papsc, qui in epislola ad ipsuin nominatam necessario referri debet: ca autem non
dala, Arcadio et Bautone coss., id est, anno Cbrisli Hispania, sed Gallia est: cui accedit quod de ortu
385, exslant (sunt omnes canones numero 15), ad illius monstri Hieronymus miretur, et mirabile non
calccm epislolae jubetur Himcriuseos intimarc cpi- esset, quod in Hispaniis nalus fuisset; quippe quae
scopis Carlbaginensis, Bselicse, Lusilanae, cl Gal- suum triformcn Geryonem prodidisset, sola au-
laicse provinciarum, et non solum Tarraconensis : tem Gallia monslra non habuerat; quare inde admi-
quo videtur totius Uispanicse nalionis anlisliles ad ratio major Hieronymo orta est. Et quid opus est con-
ipsum convenisse. jecturis, cum infenus nobis exprimat urbis nomen,
H. Vigilantius, etc. Cardinalis Baronius in An- in qua nalus fuit Vigilantins, nimirum Convennas?
nalibus putavit hseretictim bitnc in Hispaniis Cala- lisec tamen Ptolomaeo, Plinio, et cseteris auctoribus
gurri orlum : sibique suffragari D. Hicronymum, in Aquitania sita est, vttlgo dicla Commenge, seu
dum coulra ipsum scribit. Ei lamen advcrsalurGen- Commingeois.Audi Hieronymuin ; Nimirum respon-
naditis lib. de Script. Eccles. scu de Viris illuslr. -r, n" det suo generi, ul qui de latronum et Convennarum
cap. 35, in hsec verba scribens : Vigilanlius presby- natus est semine(quos Cn. Pompeius edomita Hispa-
ter, nalione Gallus, in Hispania Barcilonensis paro- nia, el ad Iriumplmm redire feslinans, de Pyrenmi
chim Ecclesiam ienuil; scripsit et ipse zelo quidem jugis deposuit, et in unum oppidum congregavit, unde
religionis aliqua, seduclus humana laude, el prmsu- et Convennarum urbs nomen accepit) hucusque latro-
mens supra vires suas : homo lingua politus, non cinelur conlra EcclesiamDei. Nemini igitur dubium,
sensu tcriplurarum exercitatus : exposuit pravo incje- quod Vigilantius in Galliis natus sit. Indc tamen
nio secundam Danielis visionem, et alia locuius est Calagurrim petiisse omnes fatentur, presbyterumque
frivola, qum in Catalogohmreticorum necessarioexpo- egisse, quousque vitiaiis nonnullis llispaniae Eccle-
siis, ab Hispanis ejectus fuil in Gallias, ubi nimi-
NatusConstantinopoli in Orienle, in ThracioBosphoro, rum degcbal eo lemporc, quo pius vir Sisinius a
Palre Hispano. sanctis prcsbyteris Barcinonensibus Ripario ct Dc-
b De temploPacis intelligo.; sidcrio, ad Ilicronymum missus fuif, uti ipse ilie-
531 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 532
A.]C.388. Hic Barcinonensem vitiat Ecclesiam, ubi presbyter fuit, et Ecclesias alias Hi-A. R.U39.
spaniae : conlra quem scripsil sanctus Hieronymus.
396. A sanctoviro Lampadio [Al. LampioJ cpiscopo Barcinonenji, qui successit sanclo 1147.
parenti meo Paciano, fit Paulious presbyier; qui non multo posi, mulia pauperlate
spiritus prsedilus, omnia vendidit.
BIVARII COMMENTARIUS.
(ait A Occiduime ripaTagi, me Punica la?dit
ronymus exprcssil : Isle caupo Calagurritanusmulut Barcino,me bimartsjuga ninguidaPyrenaei.
ille) et (in perversum propier nomen viculi) Quodsi tnter vallisspaiiumtolerabilelimes,etc.
Qutntilianus miscel aquam vino ; et de artificio Tunc ego te, ut nostris aplumcoinplectererulais.
pristino (vidciur primuin cauponein egisse Calagurri) Nunctibi trans Alpes, et marmoreamPyrenem
suw venena perfidim, catholicm fidei sociare conatur. CaesareaB Augustaequedomus,Tyrrbenica| rope
Et inferius : Proh nefas ! episcopos sui sceleris dici- Tarraco, et ostrilero superadditaBarcinoPonlo.
tur Itabere consortes ; li tamen episcopi nominandi
sunt, qui non ordiuant diaconos nisi prius uxores Innuit vero non semper uno loco Hispaniae quie-
duxerint. Et posi pauca : Auclores sunl hujus dicta- visse; itam subdit:
tiunculm mem, sancti presbylcri Riparius et Deside- Teque vagumtotoquam longaHispaniatractu,
rius, qui parochias suas vicinia istius scribunt essema- Immemoremveterum,peregriuisGdcreamicis,elc.
culalas; miseruntquelibros per fratrem Sisinium, quos In
inter crapulas stertens evomuit; et asserunl repertos epistola vero 25, quae incipil:
esse nonnullos, qui (aventes viliis tuis, illius blasphe- Quarlatibi ha-cDOIOS delexit epistolaquestus,
tniis acquiesciint. At quot et quantis? Impugnabat Pauline,
virginitqtem, oderat pudicitiam, in convivio smcularium
contra sanctorum jejunia proclatnabat, dum inter sic querilur:
phialas pliilosopliabulur; quinimmoos (etidum sursum Multaloquens,etcunctasilens nonambo piacemus.
aperire ausus est, et putorem spurcissimum contra san- Nec possumrelicere jugum, qnodlibera numquata
clorum marlyrum proferre reliquias, el nos qui eas i> Fert pielas, nec arnatblandispostpnnereverum.
suspicitnusappeltare cinerarios et idololalras, qui mor- Verlisli, Pauline,tuos, dulcissime,mores?
tuorum hoininuin ossa reneramur. Cselerum ad Gal- Vasconishoc saltus, et ninguidaPyrenaei
lias landcm scccssisse illa veiba indic.mt : Gallim Hospitia,et nostri faciiliocobliviocceli.
vermcuium hotlem susiinuil, el hominemmoli capi- Imprecer ex meritoquid nontibl Iberica tellus?
Te populentPoeui; te perfidusAnnibalurat;
tis, alque llippocralis vinculis alligandum, sedentem Te bellisedem repetat Sertoriusexsul.
cernunt in Ecclesia. Et infra : qiii ad radices Pyre- Ergo meum, palrisequedecus, cultnenque senalus
nmi habitas, vicinusque es Iberim, etc Et illud : In- (hurdegalensis).
cursat Galliarum Ecclesias. Vide quam vera sint Bilbilis,aut hserens scopulisCalagurrishabebil?
onmia, 'quse de jpso scribit Dexter; obiterque an- Aut qusedelectis juga per scruposaruinis,
nota verbailla llieronymi, Gallim vernaculumhostem AriclatorrenlemSicorisdespectat Ilerda? etc.
sustinent, quibus manifeste asserit fuisse Galium. Sed el Paulinus ab Hispania aliquas Ausonio red-
Quid eniin alhid est, vernaculuin esse bostem, quam didit epistolas, quibus super religione Christiana
domesticum? Demum adverterim in concilio Tole- suscepfa se defendit; prima sic incipil:
tano habito annn Domiui 400, deposiium fuisse cuin
aliisepiscopisPriscillianistisEmiiam, scii Emilium, Quidabdicalasin meamcuram, pater, .
nimirum Bircinonenseni episcopum, dequo Dexter Redire musaspraecipis?Prende studiis
Sacrisprofanaposlbabenda.
dixerat concilio Cocsaratigustnuointerfuisse; quo ve-
rum liquei, id quod ntinc affirmat, Vigilautium Bar- Secnndse litultis est, Defensio propler religionem
cinonensem vitiasse Ecclesiam. Seripserunt postea susceptam , ubi ad objecta de barbaris nominibus
comra Vigilamium Sidonius Apollinaris, el Pal- C Hispaniaerespondet; et inter caelera:
maiius Toletanus episcopus, ut auctor est M.Maxi- Quidtu mihivastos
mus in Chron. ad annum Domini 476. Vasconiaesallus, el ningttidaPyrenaei
A. C. 396. — 1. A sancto viro, elc. Quod a Objic.ishospitia;in primoquasi liminefixus
nonnullis in comroversiam deductum est, fueritne Hispanseregionisagam; nec sit locususquam
Paulinus Nolanus auclor ille, cujus poemaia cir- Rure, vel urbe mihi, summiimqua divesin orbem
cnmfei unltir subPonlii Paulini nomine, nunc Dextri Usquepalet, mersosspectansHispaniasoles?
testiitinnio definilur : etenim unus idemque fuisse Et ante:
Barcinone vixit, sacerdotio decoratus, paulo
asseritur, qui
quod de pocta in suis operibus legimus, et qui Crede ergo, Pater mi,
postmodiira inulta spiritus pauperiatedecoratusom- Nec coeliimmemores,nec viveremenlis egentes,
nia sua pauperibus et captivis erogavit : id quod de Humanisqueagitarelocis, etc.
Nolano aniisiite scribil Gregorius Magnus lib. m, Tertiam epistolam incepit sic:
Dialog. cap. 1. Cardinalis Baronius ad annum Do-
mini 5U5, potat sancium Paulinum adliuc in Hispa- Parce, precor, laccrare luum, necainara palernis
nia degfiiicm scripsisse lib. n Nalalitium. Sane Admiscerevelis, etc.
Uraiiius presbyter Burdegahc natimi S. Paulinum His consonant qusc sanctus Paulinus Nolanus ad
scribit, babuisseque uxoreni Terasiam : et cum nul- Alipium Tagastensem episc.ipum scribit (est inter
libi prselerquam iu Hispaniis Terasiie uomen fuerit
in usu, ex co satis ostendiiur fuisse ili-p;ui;i. Sed et <) epistolas Augustini sub numcro 55), se nimirum
Ausonius Burdegalensis Poulio Paulino nepoii suo BurdegaliaeaS. Delphinoepiscopobaptizattim.et Bur-
a
Barcinoue iu lli>paniis degenti miilta, dedit epislo- cilonc in Hspaniis Lampadioali.is Lampio antislite,
las, nimirum a 19, qiue incipit, Condiderat jam So- proclamantcadid aciumiilluanieplebe,ad presbyterii
lis equos Tartesia Calpe, usque ad 25, sub tiinlo : ordinem evcclum fuisse; episiola: superscriptio esl:
Domino merito honorabiii et bealissimoPalri Alipio ,
Ausonius Pontio Paulino filio; ubi de eo quqrilur, Paulinus et Terasia Cum uxore etenim
quod Burdegalam patriain siiam, ei cum ea palriam sanclissima Terasia, peccatores. qttasi tum sorore in summa
religionem dimiserat, ad Cbiisti lidein conversus ; contiiientia pcregriuabatur; ct quoad vixit, sub
et inter nutlta epislola 24 inquit :
utriusque nomine lilleras dabal, et accipiebai, ut
Quidqueror,£oique iuseclorcriminaraonstri? ex 31, 32, 33, 54, 55, inter epistolas Augustia
535 FLAVII LUCH DEXTRl CHRONICON. 534
A.C396. Asturius, cognomento Serranus, qui successerat sanclissimo viro Audentio in sede A.R.U47.
Tolelana, ut sanctus vir colitur.
BIVARII COMMENTARIUS.
liquet. At in prsefata 35 haec habet: Ego etsi a Del- A advenit; in qua vir bealus emleslidono serviebat.Cum-
pltino Burcteqalimbaptisatut, et a Lampadio apud que vidisset eum, slatim projiciens se in solum, ct
Barcilonemin Hispaniis, per vi n inflammatm subiio pedes sancli ampleclens, hic est, inquit, beatus Pauli-
plebis contecratus sim; tamen Anwrosii semper et nus tolo vulgaius orbe; qui multum a suis civibus
dilectione ad fidem nturitus sum, el nunc sacerdotii qumsitus, prorsus non poluil inveniri, et eo narrante
ordine confoveor.In epislola quoquc 6, ad Severum : omnesacliones ejus, obslupuerunt limcaudientes. Nec
Feslina, inquit, veniread nos Nos modo inBar- mora, de edente sacerdote apud Nolum urbem ipse in
cinonensi (ul antea scripseram) civitate consisiimut. iocum episcopi subrogalur. Vide eiiam Gennadium,
Post illas liiteras, quibus rescripsisli; die Doinini de Viris illustr. cap. 48, et alios quos Baronius
quo vasei carne dignatus est, repentina (ul ipse lestis citat in notis ad 22 Junii.
est) vi multitudinis (sed credo ipsius ordinatione) cor- . Nec illud silendum quod Ausonius in Parenlalibus
reptus , et presbyteralu iniliatus sum, (ateor, invitus, scripsit, iiimirum alios etiam Paulinos prsefati con-
non fastidio loci, etc. En quatn Dexiri placitum sanguineoi in Hispania, Burdegalia descendisse, ct
verum sit. floruisse; primum namque Paulinus quidam Tarra-
Scd opposuit mihi atiquando doctus in urbe vir, conem gubernavit; dequo inquit num. 24 :
nequ.tquam cum veritate stare posse, quod Dexter Nam correcturo tibi TarracoIbera tribunal
asserit, nimirum anno Domini 396 S. Paulinum a
con- Prsebuit,affectansesse clientalibi.
Lainpadio Barcindnensi episcopo presbyterum filius Paulinus Megentinam Ausonii sororem
secralum, cum ipse ad Alipium scribat in prsedicla _ Hujus
epistola fuisse ordinatum anteAugustinibaptismum, " in coujugium duxit, ex qua in Hispania duos susce-
qui iucidil ih annum Domini 589 Tima^io et Proto tutc pil filios, videlicel allerum Paulinum, qui in juven-
coss., ut ex ejus scriptis evidenter probat card. moriuus est, et Driadiam , qua? in Hispania
Barunius : quinimmo jam venissel in Italiam, et Mc- etiam obiit, ut ipse ait nt m. 23 :
diolani celebris esset. Haec ille, cujus nomen ho- Illa manusinter genilricis,et osculapatris
noris gralia silentio involvo. Cscterum si alieme OcciditHispanatum regione procul.
verba epislolae cousiderasset, facile cognoscerel,
nihil corum, qtiseobjecil, iuibi haberi: solum enim Paulinse igitur hujtis faniilisc felicissimttm germen
ait, Alipium aliquid de ejus fama andisse, cum Me- sancius ad Paulinus 1'uit, qui in juventute Burdegalia
diolani Alipius ipse siinul cuni Augustiiio iiiiliare- relicta, stios consanguineos aufugit in Hispaniam,
tur: asserit etiam, quod cum epistolam scribit, jam ubi Terasiam uxorem accepit. ldem quoque eo lem-
ad presbyteratus gradum crat assumplus. Quod au- pore fecisse praeclarum in rbctoiicis arlibus virttm
leiu id quoque Alipius Mediolani, dum catechiza- Dinamium Burdegalensem, ipsemel Ausonius asse-
relur, audivisset, prorsus nec leviter innuii, cjuin rit prsedicto ntunero 24 Purentalium, ubi de eo :
poiius ex ca deduciiur non solum post bapiismum Crimineadulterii,quem sauciafamafugavit,
Anguslini et Alipii, sed etiam post episcopatum il- Parvnla quem latebris fovetIlerda suis.
lius, Mediolani abundanliiis fuisse ab Ambrosio in Quem locupletavitconjuxHispanalatentem,
fide instriicium, et posimodum Barcilonae ordina- Namqueibimutatonominerhetor eras.
lum. Do libi ejus ipsissima verba :, Quod indicusii RlietorFlaviniicognominedissimulatus,elc.
mihi jutn de humilitalis noslrm nomine apud Mediola- Illud qtioque memoria dignum est, quod cum san-
nnm te didicisse, cum illic iniliareris, [aleor curiosius pi^1 clus i'aulinus essetCompluti in Hispania cum uxore
me velle condiscere,ut ex omni parte le noverim: quo sua B. Terasia, filius eorum Celsus adbuc
puer,
magis gratuler, si a suscipiendo mihi patre nosiro sanctiiatc clarus, diem clausit exlremum, quem
Ambrosio,vel ad fideminilialus es, vel ad sacerdoiium chari parentes prope sanctorum puerorura Jusli et
consecralus : ul eumdem ambo videamur habere au- Pasloris sepuicrum sepelierunt. Exslai adbuc
clorem. Nam ego etsi a Delpliino Burdegalim bapti- gyricus a saucto Paulino in obitu filii editus, pane- cujus
zalus, et a Lampadio apud Barcilonam in Hispaniis, initium : Anle puerpatribus claris, elc, ubi hscc in-
per vim inftammalm subito plebis sacratus sim; la- ter csetera referl :
men Ambrosii semper el dileclione ad fidem nutritus Credimusaeternisillumtibi, Celse, viretis
sum, etnunc sacerdolii ordine confoveor. Denique suo Lselili», et vitaeludere participem.
me clero vendicarevoluit, ul etsi diversis locis degam, QuemComplutensimandavimus urbe propinquis
iptius presbyler censear. llaec omnia Alipio narral Conjunclumtumulo, foederemartyribus.
tamquain nova et ipsi incognitn, el qusc post ejus Ut de vicinosanctorum sanguineducat,
iuitiutioncm accidcranl. Sed de rc frivoia dicla Ouo nostrasillo purgetin igne animas.
sufficianl. Forte etenimnoslris quoque peetoribusolim
Csetera quse in commendationem sanctitatis bea- Sanguinishsecnostrtgutlula lumenerit.
tnruiu Paulini, el Terasiae, ab Uranio, lib. de trans- Quod ad Lampadium Barcinonensem episcopum
ilu S. P.iulini , el a Gregorio Magno, lib. ui Dialog. speciat, qui sanctum Paulinum presbyterum ordina-
c. 1, pelenda sunl, ubi narrat, ultroneam Paulini vit, annotarim , aftuisse concilio Toletano prinio
capiiviiatem pro filio viduse Nolana;, el ejus libe- nuncupato, el in Africa Milevitano pariter primo.
rationem cum omnibus suse urbis civibus; et ab Ulrobiquc nomen ejus subscriptum rcperilur, ut in
epistolis Augustini, prseserlim a 54, cujus liiulo actis Toletani primi videre est, et apud Augusti-
banc praedictorum inseruil commendationem; Do- num, epistola 92, ubi de concilio Africano agilur.
minis dileclissimis et sincerissimis, vere bealissimis, In epistola quse esl Paulini cl Terasise ad Ulipium
atque abundantissimaDei gralia prmstanlissimisfra- prave legitur Lampius, pro Lampadius. Sed si qiisc-
tribut Paulino, el Terasim, Augustinus in Domino ras tuni inler Pacianum et Lampadium sedem Bar-
talutem. Sed ei illud Crcgorii Turoneiisis de gloria Tt cinonensem rexerit Emilas, quomodo niiiic Dexler
Confess., cap. 107, memoria dignissimum; Perrexit asserat Lampadium Paciano successisse? Occurram
ergo cum conjuge, quasi peregrinalurus in aliam re- sane, quod Emilas privatus sacerdotio fuit propier
gionem, nihil habens prmter statum proprium. Post haeresim Priscilliani ct Vigilantii, ut apud acta con-
tnultum vero lempus, cum ab incolis regionis sum cilii Tolctani 1videre est, et idcirco nomeu eis a Ca-
requireretur, nec posset penitus reperiri, negotiator lalogo eorum episcoportim rejectum.
de civilale illa (Burdegala) ad hanc urbem (Nolam) 2. As(«rius, elc. Egimus de co iu superioribus,
535 FLAVH LUCII DEXTRI CHRONICON. 536
A. C.396. Prudentius Lyricus poela Csesaraugustanus, Romse scribit. A.R. 1147.
398. Siricio sufficitur in Sede S. Petri Roraana Anastasius. 1149.
400. Hoc ponlifice Toleti contrahitur qusedam synodus. 1151.
Paulus Orosius acceptis litteris episcoporum Herodis,Prudentii, et Lazarii; Hcrodis,
K inquam, Derlhosani, Prudentii Uerdensis, Lazari Viccnsis, cx concilio Toletauo
BIVARII COMMENTARIUS.
ad ann. 370. Itcrum inferius agemus ad annos 406, Ai lione indigent, videlicet,'tempus qtio legatio ipsacon-
423,424, ubi de cjus sanctiiatc. ligil; a quibus missus fueril in Africam Orosius; et
3. Prudentius, ctc. Id inlelligendum cst de lib. quam ob rcm. Quod ad leinpus spcctai, Caesar Ba-
Psycbomacbisc, id esl, dc compugnanlia animi; nam ronius in annum Dornini 414 cam rejicit, sed undc
librum Cathemcrinnn, hoc est, divinarum rerum id acceperit illustrissimus cardinalis, non prndil;
opus, scripsit setaiis suse quinquagcsimo septimo, ut nisi forsan ex eo quod consial, legatione facia,
ipse in prologo asserit; cum euim nalus fuerit Sa- missum Orosium fuisse ab Augustino Hicrosolymas
lia et Philippo coss., anno nimirum Christi 348, fit ad S. Hicronymum; inibique adfuisse icmpore rc-
ut Calhemcrinon scripscrit anno 404, ab illo enim velationis rcliquiarum sancii Stephani Prolomarlyris
ad hunc 57 anni inicrccdunt : ail enira : Luciauo prcsbytero factae; et bonam earum partem
postmodum prinium omnium intulisse Occidcnti :
Per quinquenniajam decem, ut proeier Augusiini serm. 52 de Diversis, tesiimo-
Ni fallor, fuimus,sepliinusinsuper nio Marccllinicomitis notum liabemus in Cliron.
Annumcardo rotat, dumfruimursolevolubili. anno Domini 416. Quod si inventio anno superiori
Instat lerminus, et diem
Vicinumseniojam Deus applicat; conligit, ut idem Marcellinus scribit, et ex cpistola
Quidnosutile tanti spatiotemporisegimus? ipsius Luciani liquet, et ex Fastis Idatii Lamacensis;
inferri inde videiur legaiionem Orosii ad Augusii-
Enarratis vero vitac suce actis, subdit: nnm anno uno aniereliquiarum invenlionem accidissc,
Atquifinesub ultimo videlicct 414. Sed a ((itibus episcopis missus? Baro-
Peccalrixanimastultili.tmcxuat, „11niits ab Eulropio et Paulo afiirmal; lii siquidem in
-n
SaltcmvoceDeumconcelebret,siinerilisncquit. coinmonitorio, seu consuliaiione legationis Orosii
Hymniscontinuetdies, nominantur : Dexter ab llcrodc, Prudenlio, el La-
Nec nox ullavacct,quinDominumcanat, zaro conteudit. De causa legationis non minordis-
Pugnetconlraba3rescs,catholicamdiscutiatlidcm. cordia videiur, nam Baronius affirmai, Orosiuin se
Conculcetsicra gentiurn, ad Augustinum contulisse, ut eum super erroribus
LabemRoniatuis conferatidolis,
Carmenmarlyribusdevoveat, laudet apostolos. Priscillianisiarum , et Origcnistarum consulerci;
Dcxter vero, ad episcopos Africanos causa generalis
De his omnibus scripsit, sed non eodem anno; nam concilii congrcgalos, cum litteris Hcrodis ct socio-
Peristcphanon, Apolheosim , Hamarligeniam, cl li- ruin ; dctuiisseque secum 'canones Cjcsarauguslani
brosduoscontra Symmachum, poslmodum in Hispa- dudum habiti, ut cos a Palribus Africanis appro-
niis degens composuii, ut suo loco dicemus. bari curaret.
A, C. 398. Siricio , elc. ld cum vetustioribus Cseterum niltil a vero distans in Dextri scriptii
asserit cardinalis Baronius. reperiemus, si res ipsa rigoroso examini subjcia-
>A. C. 400. — 1. Hoc Ponlifice, etc. Scilicet sub tur. Agebat boc anno Orosius aetatis suae 25 vcl 26,
Anastasio, quem immediate dixerat in scde Petri uipole naius (quod supcrius vidimus) anno Domini
successisse Siricio. Iu eo concilio sententia lata cst 375 (quod enim in codice Caesaraugustano scribitur
in Sympbosium, et Dictinium, caeterosqtte episco- natus 382, vel 584, error amahuensis fuit, quem ex
pos cx sccta Priscilliani conversos; de qua re multa alio ms. correxi); erat etiam in co jtiventuiis fb.re
in superioribus diximus ad annum Domini 386, ubi presbyler ordinatus. Sane D. Auguslinus Orosium
hoc lerlium fuissc ex iis conciliis, quse Toleti con- G ( presbylerum jnvenemquc agnovit, nam in epislola
tra Priscillianistas congregala sunt, probaium reli- 102 inquil : Occasionequippe cujusdam sludiosissimi
quimus. Hoc ipso anno 400 , qui fuit quinlus Arca- juvenis presbyleri Orosii, qui ad nos ab ultima His-
dii et Honorii iinperatorum, nobilem babet memo- pania, solo sanclorum Scripturarum ardore inflatn-
riam de ejusmodi Toletano concilio Idatius cpiscopus matus udvenit, elc. Nec mirum si quinto etvigcsimo
in Cbronico suo his verbis : ln provincia Carthagi- setalis anno, in ipso juventutis flnre Orosius iu Afri-
nensi in civitalc Toleto synodus episcoporum contra- cam profecius dicitttr, nimirum Christi Domini 400.
hitur; in qua (auod geslis conlinetur) Sijmplwsius et Neque enitn qttasi conciliaris Patcr missus fuit, scd
Dictinius, et alii cuin his Gallmcimepiscopi, Pritcil- potius inlernumii viccs gerens, aetalis forsan tcne-
liani sectatores, hmresim ejus blasphemissimam, cum riludinem pnciendens, aliquamdiu restitit; sed qtiod
assertore eodem, professionis sum subscriptione con- cpiscopi Hispanix, ingenii sui capacitate deleclati ,
demnant. Slatuunlur qumdam etiam observunda de eum vcllenl Magni Augustini babere discipultim,
Ecclesim disciplina; communicantein eodem concilio vim fecernnt jtiveni, qui tandem desidcrio audiendi
Ortigio episcopo, qui Cwlenis fueral ordinulus , sed lantum inagistrum allcctus ad eum profectus esl. ld
agentibus Priscilliunislis pro fide catholica pulsus fa- cerle innolescere potcst cx illis verbis, quse ipsemet
ctionibus exsulabat. Sane sentenlia ipsius concilii scribit in prscdicta consultatione : Ad le (inquii ad
(ut ex actis colligitur) quod ad Ortigium spectat sic Augustinum) per Deum missus sum, dc te per eum
liabet ; Fralri autem noslro Ortigio Ecclesias de qui- spero. Dum considero quuliler aclum est, qttod Ituc
bus pulsus (ueral, pronunliamus essereddendas. Re- venirem, agnosco cur venerim; sine voluntale, sine ne-
perilur Orligius subscripisse Concilio scquenti To- wx , ccssitale, sine consensu cte palria egressus sum, oc-
letano anno Domini 405, de quo multa jam diximus, culla quadam vi aclus, donec in Isiius lerrm litttts
el iterum suo loco dicemus. allatus sum. Hic demum in eum resipui intellectitm,
2. Paulus Orosius, etc. De legatione sua ex Hispa- quia ad te venire mandabar. Dato igitur semel Oro-
nia ad Augttslinum, agit ipsc Orosius in consulta- sio in ejus disciplinam, non est unde divincmiis,
tione ad eumdcm super negoliis suse lcgaiionis data, codcm ipso, vel sequcnii anno ab ubere docirimc
qusc prxponilurlibro de erroribus Priscillianistarum ablaclalum, el in Orieniem amandalum : qiiininimu
ct Origenisiarum, exslaiquc tomo VI operum Augu- consentancum est ralioni judicare, aliquoi .1111105
stini : ct ipsc Aitgustinus in epistola 102, ad Evo- apud Augustinum egisse,' lilterarum siudiis va-
dium, Tria lamcn hpc loco in icxtu Dextri exposi- cando ; cf landcm in iis provcctum ad Hicrony-
 '
537 FLAVII LUCII DEXTRl CHRONICON. 538
A.C.400. dudum habito, colleciis canonibus, ad episcopos Africanos ad quoddam geueralo A.R. 1151.
concilium congregatos festine se conferi.
BIVARII COMMENTARIUS.
mum contendisse, quotempore sancti protomartyris A fidei prmfestinalum esse, promptissimum est. Et infc-
reliquise adinventaesunt. Ilis accedit, quod Orosius rius : Cum de his interrogaretur, asseruit, Lazarum
nisi post multos annos non rediit in Hispanias, cum sane in transitu cognitum, Herotem vero eliam satis-
lamcn subito, responso litlerarum quas tulerat ac- factionc interposila, quod secus de ignoto el jibsente
cepio, redire deberet, si iilarum gratia prsecipue, et sensisset, cum gratia recessisse Patuit hos in ob-
nnn ut studiis vacaret, in Africain profectus fuisset. servalis ordinibus, ptebe cleroque conlradicente, igno-
Ctijus etiam illud argumento esse polerit, quod non los alienigenas, intra Gatliam sacerdolia vendicasse,
ilico atquc illuc accessil, responsum Attgustini ad qitibus se ipsi propria abdicavere sententia, nosque li-
quaestiones Priscillianislarum, et Origenistarum ce.let alia tum eontm de se pmnitudinemsecuti, sacer-
procuravit, sed aliqtto transacto tempore: cum ni- dotali ens loco et ordinatione submovimus. In posle-
mirum Augustinum viderat expcditum ab aliis di- riori vero haec ait : Vetus Lazaro consueludo est
ctandi necessiialibus. Idsane Orosius ipse in exordio innocenliam criminandi pcr mulla concilia, in S. Bri-
nrsedictae suaj consultalionis asseruit, illis verbis : tium coepiscopum nostrum Turonicmcivitatis, diabo-
Bealissimo Palri Augustino episcopo Orosius. Jam licus accusator invenlus est: a Proculo Massiliensiin
quidem suggcsseram Sanctilati tum, sed commonito- synodo Taurini sentenliam calumniatoris excepit : ab
rium suggestm rei tttnc offerre tneditabar, cum te ex- eodem Proculo fit per multos aitnos saccrdos tyrannici
pediium omnino ab aliis dictandi necessitalibus esse judicii, defcnsor civitalis Aquensium, cum contrairet
sensissem, elc. Denique materia ipsa Priscilliani er- afflictio in ipsum penelrabite, et sacerdotale solium,
rorum , pro qua etiam mittebatur ab episcopis His- sanguine innocenlis pene respersumirrupit; stetilqiie
panis , satis convincil, Orosium ante annum Do- g in eo haclenus umbra sacerdotii, donec tyranno imago
mini 405 in Africam missum fuisse; nam idcireo slaret imperii; quo loco post internecioneih patroni
Aiigtislini censtira, et Pairttm Africanorum requi- sponte se exuit, el propria cessatione se damnavit. De
rebatur, ut iis visis Priscillianistae resipiscerent; qui Ilcrole vero omnia similia; idem tyrannus, patronus
tamen anno prsedicio convicii et confessi ad pacem cmdis, turbm presbyterorumcontradicenlium, vincula ,
admissi sunt in concilio 19 episcoporum Toieli ccle- et cuslodim, et tolius civitaiis addictio; similis pmna
braio (de quo suo loco agemus) et errores ipsi con- de abdicatione sacerdotii. Sed quam mendosc baec
sopiii, usque ad annum Christi 418, quo repullu- omnia in sanclos episconos ad audienliam Romani
lantes agcnte sancto Turibio Asturicensi in concilio ponlificis allaia fuerini, id satis convincit, quod in
Toletano anni Domini 448 landem evanuerunt. defensionem Pelagii et Ccelcstiihacreticorum litlerae
Quarc manifestum fit multo anle ann. 414, quod alii ipsa- scriptae suni; et qusecumque ipsi conlra ca-
cxistimant , Orosium in Africain commigrasse; tholicos antisihes malo dolo suggesserunt in iis
immo. anle 405, et quod rationi maxime congruit contincnlur. Quod si catholico scripiori standum
Dexlii scntcntia', qui eum ann. 400 asserit missum, est, ccce Prosper in Chronico hooc scribit de lle-
postquam vidclicet in Cscsaraugustano conciiio Pri- rote : Heros vir sanclus beali Martini discipulus,
scilliaiiislsc damnati fuerant; ^cujus oclo canones cum Arelatensi oppido episcopusprmsideret, a populo
Orosius dicilur asportasse. ipsius chitatis insons, et nullis insimulalionibus
Jam vcro subsistere nequit, quod ab Eutropio et noxius pulsus est: inque ejus locum Patroctus ordina-
Paulo, episcopis missus fucrit; ipse namque (cujus tur, amicus,et familiaris Constanlii magistri militum,
lestimonio dumtaxat illorum notitiam habemus) _ cujus per ipsttm gralia qumrebatur ; eaque res inler
non asscrit se ab iis ad Augustiiiuin directum, sed d episcoposrecjionhiltius magnarum discordiarum causa
quod poslquam ipse lempus aliquod apud etim exe- fuil. Sitnililer Lizaro accidissc dubium non cst,
geral, liileras suas ad Augusiinum direxerunt, de ctim eadeni de iitroque Ccelesiius Zosimo narravc-
eadcm re, alia certe longe via ; nam eo comperto rit. Scincl vcro sedibus suis abdicalis, ab Aquitania
Orosius ipse negotium celerius expedire curavit. En inCaihnloniam proximnm provinciam concesscrunt,
vcrba ipsius Orosii : Jam quidem suggesseram San- ibiqne Heros ad Derlbosannm, Lazarus vero ad Vi-
ctitati tum, scd commonitorium sugcjeslwrei tunc of- censcm electi fuere, ut Dextcr scribit: et ex epi-
(eire meditabar, cum le expeditum omnino ab aliis stola conciliKlanhaginensis ad Innoceiiiium papain
dictandinecessitalibusessesensissem.Sed quoniam Do- scripiam babetur fuisse in Hispania episcopos,ut
ttiini mei fi!ii lui Eutropius, ei Paulus episcopi, eadem jam dicam. Csclerum hoc anno 400 nondum, ul
qtia et cgopuer vester sulutis oinniumulilitate pennoti, credo, venerant in Hispaniam; et Dexlcr ctim cos
commonilvriumjam dederunt de aliquanlis liwresi- Derthosanuin et Vicenscm vocat episcopos, ad lcm-
bus, clc. Vides, lcclor, Paulum et Eulropium non pus quo scribebat ipse Cbrunicon respicil, non ad
misisse Orosium ad Augustinum, sed (quod longe annum legationis Orosii: unde verba illa, Ilerolis,
diversum est) per alium inlcriiuiiliuin de cadcm re inijitam, Derlhosani, elc, buiic senstim quasi maie-
cgisse cum Auguslino. Relinquilur ergo locus posi- rialem redduni, Herotis, inquam, qui iuiiic cst Der-
lioni Dexlri, qui Orosium ab llcrodc (seu Uerole, tbosanus, ele. De Prudentio nibil aliud habeo di-
ut alii vocant ) Lazaro et Prtidcntio episcopis tr.is- ccre, nisi quod fuit Herdensis episcoptts, quod
suni coniendil: quod sanc tam veruin cst, ut id Dexl;r scribit. Igiturqui postea acerrimc Pelagittm
conceptis verbisexpresserit concilium ipsuin Car- p et Ccelestiuin persecuti sunt, prius quoquc Priscil-
thagincnse in episiolaad Innocentium papam, cujus lianistas ct Oiigenisias acriler iinpugnariint. Porro
inox vcrba adducemus. Porro tle ilerote ct Lazaro earum epistolarum conlra Pelagium et Coelestium
magna fit memoria a Zosimo Romano poniilicc in ab lleroie et Lazaro scriptarum, et per Orosiurn
litteris, quas Baronius in lom. V Annal. cx codicc Africanis episcopis datarum, inenlio babelur in epi-
ms. Vaiicansebibliothecae translulit, ut exProspero stola concilii Carlhaginensis ad luuocciiiiuin pa-
Aqtiilanico iu Cbron. ex quibus liquet eosdcm zelo pam, quse inier Augustini est 90 : ibi eniin diciiur :
magno Ccelestium hsereticum persecutos fuisse , el Cum ex more ad Carthaginensem Ecclesiam soteiniii-
ca propter ab ipso apud Zosimum uiendaciier cir- ler venissemus, alque ex diversis causis congrcgala
cumvenios, ita ut, Ccelestiosuadente, magna de utro- ex nobis sijnodus haberetur, compresbyternoster Oro-
que crimina pontifex credidcril; ct in priori epi- sius nobis lilteras sanctprum fratrum ct consacerdo-
stola ad Aurclium, et episcopos Africse daia scri- tum noslroruin dedit, Uerolis ct Lazari, quarum for-
pse.il Zosimus : Ad litteras Herolis et Lazari priori mam his conslituimus esse subdendam, etc Sed
rcl.iiione des.vialas (scrij>serant illi ad Africanos litterae ipsoeperienint.
cuntra 1'u'agiuin ct Coe^esiiuin)equidem Itoc (ervore Cieterum ut dc Origeuistis aliquid dicamus, re-
539 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 540
A.C.401. Innocentius, 1 bujus nominis, succedit Anastasio. A.R.11,.2.
405. Stilicone n et Fl. Anthemiocoss., cogiturToleticoncilram : et ad Patres in hoc con 1156.
cilio colleclos scribit S. Innocenlius.
406. Leporius episcopus Uiicensis iu Bablica, prius nsonachus c familia S. Auguslini, 1157.
mulal perdiiara suam priorcm scntenliam, admonitusa S. Augustino prseceptore suo.
BIVARII COMMENTARIUS.
fcrt in consultatione sua Orosius, duos Avitos Tar- A . differri, elc. Incidisse in huuc annum 405 consula-
raconenses,extra patiiam acto% crrores qiiosdam in liim Siiliconis iniiiem iuiit cuin Fl. Aullicmio scri-
cam reduxissc, qui Romam peticrat, Vietorini; qni plorcs omnes alfirmant : et hinc forsan acta hujtis
Hierosolymam, Origenis : niiiiirum libros Periar- ciim superioris Toletani concilii confusa fuere;quod
clion Origenis secum deferehai, et errores, quilms nimirum ulriimque Slilicone consule habitum s>t.
passim scalent, prsedicabat et inter alia, Vcrbuin Non habito delectu dc ntimero consttlaius, cum cer-
Pairis dominum pritts successive omnitun hierar- liim sit prinium Siiliconis in anntim Dnmini 400 in-
cliarum angeiorum ad suam byposiasim naturas cidisse, sectindum in 405, quod Idatius, Marcellinus,
assumpsisse, et ultimo landem bumanam. Cum his Cassiodorus et cseteri testantiir. Porro subscriptio-
adveiicrat in Hispaniam quidara sanctus Basilius nes 19 episcoporum qtnc exstant, liujus necessario
Graecus (ut ipse Orosius nuncupat) identidem do- fuisse id convincil, quod Paternus omnium primus
rens, sed quisnani fuerit ignoratur. Omncs lameii subscribil ( nimimm Bracarensis ) eo qttod prsesidis
scriptis D. Augusiini convictos, ab inceptis desii- in eo functus offtcio sit; qui lamen in pra;cedenii
tisse satis ex eo manifcslum lit, quod poslmodum concilio anni 400 ad tcmpiis senteniiam levis dam-
ad aiitittm Domini 429 eorumdem cum honorc ct iiationis acceperat. Qua de re, el de cselcris ad h^c
laude meminil Dexlcr : et <iuia memoria eju.iuiodi toncilium periiiicntibus, egimus in supei ioribus ad
errorutn in nullo hujiis iriatis llispano eoncilio f.icta aiinuin Domini 580. Iiilerfuerc ciim caMeris S. Astn-
est. Diversus ab liis fuii alier Aviius, pariier llispa- rius Tolelanus episcopus priinae sedis; Marc.cllus
nus presbyter, qui revelations rcliqiiiarum S. Sic- Cauriensis juxta/senientiain Dexlri, ad annum 42i,
phani Hierosolymis inieifuit, et epi.^lolani Luciani T. lainetsi in codice S. Micbaelis dicatur llispalensis,
c Graero Lalinilate donavii, ac Orosio iradidii, in apud Loaysam : Seterus Lamacensis, sett Malaten-
Occidciiiem cum reliquiis dcferendam. Diversitatetu sis, de qtio jam diximus anno 588; Olympiusqui fttit
arguunl, tuih palrise divcrsitas : illi namque Tarra- sectindus hujus nontinis inter Toletanos, et posttno-
conenses erant, Orosio et Dexlro lestibus; hic Lu- dum successil sancto Asturio anno 424, iitinc atilein
sitauus, ut cxpresse Idalius scribil in Fasiis ad con- alterius cujusdam sedis episcopus erat : S. Hilarius
sulalum Honorii x elTheodo.iii Junioris w : Exstant Arelatensis, ul credo, qui bis diebus in Aquitania
(ait) ex his geslis epistoltv supradicli presbyteri Lu- florcbai, Ortigius episcopus Caelenensis in Gallaecia,
ciani,, et S. Aviti presbyleri Bracarensis, qui tunc qui in Toletano superiori fueral absolutus, el sedi
Hierosolymisdegebiinlrquare Avilus dedicavittrans- su;t'restilulU4;Lanipodi!(sBarcin6nensis, quisantlnm
lationem suam Balconio episcopn Bracarensi, cujus Pattlinum presbyterio decoravit: S. Exuperantius
habelur mcniio in actis conciliiTolelaui primi dicti, Ravennas episcoptts, de quo multa in superioribus
et Bracarensis pariter i. Tum deinde lempus ct lo- dicla sunt: Leonas Lucensis antisies, ut habent sub-
cus, nain quando reliqtiise invenlse sunt, el bic Avi- scriptiones antiquie. Sedes eseterorum minime potui
tus aderat, alii qui Periarchon indc atiulcrant iu reperire, videlicel Apltrodkii, Liciani, Leporii, ju--
llispnniam ab aliquibus annis redierant. cundi, Lampadii, Sereni, Flori, Statii et Aureliani.
A. C. 401. — Innoceniius, eic. Non constat apud A. C. 406.—i.Leporius, etc. Quis is Leporius fue-
omnes de anno eleclionis Innocentii; nam Idatius rit non omnibus constat, nam sunt qui velint hoc tcm-
in annum octavum Arcadli ct Honorii eam rejicit, pore duos ejns nominis exstiiisse : alterum ex lamilia
qui fuit Christi 405; Marccllinus et caeieri in con- saucii Augustini, cujiis ipse nieuiiiiil Serm. 50 de Di-
hulatum Arcadii v el Honorii v, quos Buonins se- C versis ; alierttm, qui Pelagii labe infectus gratiae Dci
quitur. Est is annus Domini 402: solus Dcxicr conlrarius exi^lens, pravuindogina inGalliis dissemi-
quem viderim elccium refert anno Domini 401, ab navii, sedabAuguslinoadmoiiiius, palinodiamrecan-
Urbe condita 1152. Invaluit apud auctores opinio lavii; dequo Gennadius lib. de Viris illust. cap. 59,
Marcellini, sed cum Dexter iis ipsis diebus scripse- ei Cassianus de Iucarn. lib. l et vu. Addunl falso dici
rit, et caeleris omnibus autiquior sit, audiendus pr.u Uticeusem episcopuin in llispania, cum Ulica iu
omnibus videlur. S. Anastaii papae mortcm deplo- Alrica sit, nou in Hispatiia, et Leporius non Hispa-
rat Hicronymus cpist. 16 ad Principiam, ex quo iius, sed Galbis, aut Biitio fuerit, ut Pits;cus lib. dc
Martyrologiuin Romanum ad 27 April. ea verbu Script. Anglic conlendit. Excuso cardinalem Baro-
desumpsil: quem diu Roma habere non meruil, ne nittni, qui.Uexiro caruit,sed eos qui, viso Dexlro, re-
orbis caput sub lali episcopo truncaretur : ninn liaud luclantur, admiror. Cum eniin expresse asserai, eum
multo post ejus obilum lioma a Gothis capla fuit: qui mutavit seutcntiam sitam ad sanam redactum
anno videlicet 410 sub Varanc Terlullo solo consule, mentem fuisse, ex Augiistini familia nionacbtira, ha-
ut habet Marcellinus, seu anno seijiienti, ui scribit buisseque prseceptorem eumdcm Aitgustinum , non
Idaiius in Chronico. est unde alter ab altero di»lingui qucal: cum alias
—
_A. C. 405. Stiticone, etc Hujus conciiii memo- ntillus ex aniiquis promal duos ejus nominis sub Au-
ria ex epistola S. Innoccniii I Romani Pontificis pc- gustini disciplina monachalum exercuisse. Sed for-
lenda est; ex qua constat ipsiini scripsis.-e post ali- san quis objiciai id cx setate satis dedtrci; nam quo
quod lempus sui pnilific.iltis, quo scribere dissimu- tcmpore unus seuientiam in a tate matura mutavit,
laverat, ad universos episcopos iu Toleiana synodo D alier juvenlulis annos non exccsserat: siquidem Au-
conslitulos; quare ctiin electus fuyril anno 401 gustinus canis rcspersus refert se Leporium in nto-
vel 402, consequens fit, ut anno 405 vel prope ea nasterio rcccpisse; quo sane tempore posl mulios
epistola data sit; ait enim : Iiinocentius universis epi- monachatus annos videiur conligisselapsus alterius,
tcopis in Toletana synodo consliiutis, dukissimis fra- pra;dicalio erroris, etejus landem recanlatio.
tribus in Domino salutem. Swpe me et nimium, cum Perperam tamen, nihil etenim borum ex scriptis
leneret cnra sollicilum , supCr dissensionis schismale auctorum constat; sed demus respersum canis ser-
Ecclesiarum, quod maiitnt per Ilispanias latius in dies lnouein illniit 50 scripsisse Augustinttm, quoniam in
separationis grudu incedere fama proloquilur; necessa- eo dictt: Ego quidem quem Deo propiiio videtis epi-
rium tempus emersit, quo non possit emendaliotanta scopum vestrum, juvenis veni ad istam chitalem, clc ,
541 FLAVH LUCH DEXTRI CHRONICON. e42
BIVARH COMMENTARIUS.
«on decet hos canos, etc, altamen conversionem el A sbyter ordinnri, postmodum ad episcopatum etiam
initium monachalus Leporii non refert quasi recen- dignus est hnbilus ut ascenderet. Hinc procul dubio
tem, et iis ipsisdiebus factam, sed ante mulios an- fit, ut alier sit ab co Leporio episcopo, qui concilio
ims. En verbn ipsius : Leporius quidam fuil nobililale Toletnno nuncupato i subscripsit anno Domini 405,
swculari conspicuus,et prmdives, comparandus in plu- nondum siquidem ordinatus ftiernt is de quo agimus.
ribus Piniano. Hic sua omnia climitterecupiens, et pan- Nisi qnis velit tolam hanc senteniiam Dexlri hoc
per cum Christi pauperibus Augitstini fratribus Deo anno ah eo assignari, quod ignnraret vertim tempus
servire; non anle eum recepit Augustinus,quam, ero- correclionis illius; qiiani tamen ante concilium acci-
gatis omnibitsbonis, egenumprorsus redditum viderit: disse liqttet ex prrcdictis subscriptionibus. Annota-
cui et suqgesserat, ut de diritiis erigeret monasterium, rim etiam, verba illa Casiaui, Assertorprmdictwhw-
necnonXenodochium, et basilicam Martyrum. Noune resis inler primns fuil, ratioue prseserlim lemporis,
verbum illud fuit, cum diciiur, Leporiusquidamfuit, quo ante alios errorem Pelagii praedicavit, dicla
lempus praetcritum, ct reni anie annos non paucos fuisse. Nimirum quia qunndo ipse lapstis est, et
factam denotai? Probe ergo cum Aitgiislinus canis cmciidatiis, Pelaiiius adhuc in concilio nliquo dam-
erat respersus, multa fecisse poluit Leporius; quin- nattis non fnerat; primtim quippe aiinn Dominl 416
immo modus loquen.di abscntem indicat, ut illc agenle Orosio in contiliis Mileviiano, el Carthagi-
crat, qui in Galliis aliqnod tempus exegit. Al, inquil, nensi sub Silvano episcopo condemnalns fuit. Quare
in sertnone illo laudat eum , et baereticum non lau- Leporius facilius Augustini mngUiri sui correclione
darct. Bene, assentior; sed quanto lempore errori einendatus cst,et, ut apparel, contumax non fuerat.
immcrsus er.it 1 quando vero ad bonam nicntem re- „" Adbuc nnnniilli susiinere non possunl, quod Lc-
dacius, exemplar-poeniteniiac dabat de se, cur,quar.so, porius dicatttr monacIiHSex familia sancli Augustini,
laudari non deberet? pra^ertim quia eo loco solum quouiam monacbattun ab Augusiino inslilulitm au-
agit de conversione ejus a sseculari vita ad mona- dirc nolunt, sed canonicos dumiaxal regulares.
chalem, quaesine dubin ftterat cxcmplaris : lap-tts Quod quidem pro contenlione, non pro veritate dici
vcro nihil ad propositum illius sermonis altioebat. dubium nulli sii. Nihil eujm ex scriptis Doctoris
Quod addilur de liticensi episcopatu, ex ignoraiionc sanclissimi ajque perspicuum est, quam ipsuin mo-
veteris Ilispaniae lopographise dictum e-t : constat nacburn fuisse, et institutorem mouachoriim. id
siquidem testimonio Appiani Alexandrini fuissc in quod Petiiianus Donalislarum petulaus antesigiianus,
Hispania urbem Uticam, a qua olim Virialus Roma- qui in Africa Auguslinuin bem; noveral, illi objecit,
nortun prasidin fugavit, posiquain ipse a Q. Pompeio ul ipse Auguslinus refert lib. ni contra lilleras Peiil.,
victtts recesserai. Ex ordine vcro narrationis con- cap. 40, inquicns : Deinceps perrexit ore maledicoin
vincitur Uticam Baeticaeurhem fuisse; nam eam assi- vituperium monasteriorum, et monachorum, arguent
gnat inter Eboram Lusitaniac el Basletanos populos etiam me, quod hoc genus vitma me fuerit instiluium;
Tarraconcnsis llispanise, quo loco borealior Briicae quodgenus vilie omnino quale sit nescil, vel potitts toto
regio sita cst, ut in tabnlis Ptolotuaeividemus. Legc orbe noltssimumnescirese ftnxit. Pelilianus igiturob-
eiiam de ea Uiica Ambrosinm Mornlem lib. vn, jccil Augusiino, quod monaclioriim esset institutor;
cap. 49, el quaenos ad anniim Christi 66 notavimus. cui tamen cum respondet S. Doctor, non abnuit quod
De patriaLeporii niliil curo, tametsi Africanum fuisse imniachus sit, et monachorum paler, sed quod ipse
credam, tesiiinonio Augustini, dum tamen in Hispa- dicatur monachismi novns invenior seu iusiittitor,
nia episcopus fuerit. C cumlnmenhocviisegeniis toloorbe noiissimtimesset,
Paulo difficilius videtur quod Dexler asscrit, Le- quod Petilianus aut ignorabat, aut ignorare fingebal.
porium episcbpum tiiuiasse pcrdiiam sententiam Ipse quoqiieAtigustiniis id expresse latetur, tum aliis
sti.im; Gennalins siqiiidem, et Casianus anie presby- locis, tum prsecipucin expositione psalini cxxxii:Ecce
teralum cecidisse dicunt. Leporius ndliuc monachus quam bonum, elc, illis verbis : Quid ergo dicunt illi,
(ait Gennadius), poslea presbyter,prmsumenscle puri- qui nobis de noinine monachoruminsullant? Verum
late vitm, qnain arbitrio. tantum, et conatu proprio, quaravis ipse non luerit primus iuvenlor monacba-
non Dei se adjulorio oblinuissecredibat, Petaqianum tus in orbe, primtts tameii eum invexit in Africam, ut
dogma cmperat sequi, sed a Gatlicanis Doctoribus ad- ex variis Augttstini scriptis deducitur, et inler alios
monilus, el in Africa ptr Attgustinuma Deo emendatus docte deduxit cardinalis Baroniits torn. IV Annal. ad
scripsit emendationis sum libeltum, ctc. Casianus au- aiinuin Domini 591, inquicns : S. Augustinusprimus
lem, Leporius, inquit, tunc monachus, modo presby- fuit, qui monaslicmvitm institttta invexil in Africam,
ter, qui ex Pelugii institulione vel polius pravilate de- eademque servare cmpit, aliisque servanda tradidil;
scendens( quoad errorem, non quoad monachatus inde accidit, ul Douatisim putarent hujusmodi viim
disciplinam, ut noiinemo niilii dixil; quatenus Lepo- genus ab ipso fuisse excogilatum. Sane babemus ex
rium non Augusiinimonachum faceret, scd Pelagii), eodem Augustino lib. n Retractaiionum,cap. 21, suo
apud Gallius assertor prmdictwhwreseosaut inter pri- lempore apudCarihaginera monasteria esse ccepisse,
tnos, aul intermaximosfuil; a nobis admonitus, a Deo quasi ante ipsunt inibi monaslerium nullum essel;
emendalus (per Augustinum), ita male concepiamper- quo temporc scripsit opus de opere monachorum.
suasionem magnifice condemnavit, ut non minus pene j. Porro ex S. Paulini redditisad Alipium lilteris (quae
admiranda sit correctio illius, quam illmsa multorum inter epistolas Aitgusiini exstanl sub numero 55)
fides. Is ercjoin se reversus, ubi tunc erat atque nunc constat monachisiuum in Africa , quem cx Italia
est, tam errorem suum cum dolore, quam sine pudore Auguslinus, patrium solum repeiens illuc primus
confessusest, sed etiam ad omnesGallim civilatescon- invexerat, jam longe lateque fecunda fuisse propa-
fessionisac planctus sui litteras dedit, etc. Exsiant gatione diffusum, spatio dumtaxat scx annorum,
apud Barnnium lom. V ad annuin Domini 420 qua- qtii ab inlroilu Auguslini iu Afiicam, ad temptis
rum exordium: Quid in me primum. o Domini mei ve- praedicise epistolse iuterfuere. Nam inter csetera
nerandi, etc. Cum ergo ante presbyteratum lapsus el Paulinus sic alloquilur Alipium : Benedictossancti-
emendatus fuerit, quonam pacto a Dextro episcopus tatis lum comites, et mmutatoresin Domino, fralres,
vocaiur? Sane verba illa, Episcopus Uticensis, appo- si diqnanlur, nostros, lam in Ecclesiis , quam in mo-
sitive scriptn sunt, ut sitsetisus, Leporius qui nunc nasleriis Carthagine, Tagaste, Hippone regio, el tolis
scripinrse hujus tempore episcopns est Uticensis, parochiis luis, aique omnibustibi cognitisper Africam
prius moiiachusex familia S. Augustini, etc Neque locis, Domino calholice &ervienlesmulto affeclu, et
aliter quam Casianus de eo dixit, Tunc monuclius, obsequio salutari rogamus, etc. Idemque liquei ex
tnodo presbyter; et Geiinadius , cidliuc monachus, Possidio in Vita S. Augiistiui cap. 11 : Ut plane vi-
postea presbyter. Nam qui post lapsuin meruit pre- deas (ait Baronius) ex uno Auguslini monasterio uni-
5i3 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 544
A.C.406. Horci in Hispania Tarraconensi sancta Victoria, vidua, sanctilale prxcipua clara", A.R.U57.
a Vandalis (ut credilur) percussa.
407. Asturius Toletanus pontifex, cognomento Serranus, valdc charus Fl. Maximo 1158.
Iraperatori, et S. Audenlio amicus fuit. Gregorius eliam Bseticus, jam in ulti-
ma senectute conslitutus, sed vegelus, et integris animi.corporisque viribus,
r apprime charus Gallse Placidiae Augtistae, uxori primuin Athaulphi regis Wisi-
golhorum, deinde Constantti imperatoris: filise Tbeodosii senioris, ex prima
uxore, mirifice laudatur.
Cscsarobrigae, quie nunc prope Ambratiam in Vectonia Oliva dicitur, Juvencus
aliquot annis agit, et natus ibi dicitur : inde petit Salmanlicam, ubi florel im-
pense docti sauclique viri prseclara memorla.
S. Palernus episcopus Bracarcnsis, qtii concilio Tolelano 19 episcoporum prse-
fuit, multis laboribus et segritudinibus anxius morilur : vir cgrcgic doclus ct
pius. -I
BIVARH COMMENTARIUS.
versam catholicam Ecclesiam Africanam monasteriis, A A. C. 407. — 1. Asjunus, etc. Quo lempore Fl.
ex aliis derivantibus, brevi lempore fttisse repletam. Maximus in Hispania et Gallia imperabat, sedem
Quid vcro in causa fuerit, ut Augustinus canoni- Toletanam regebat S. Audentius, ulriusqtie autem
cos regulares instituere inciperet, promit ipse lucu- cosevtts, et amicus fnit S. Asturius Serranus : ut cx
lcnlcr Scrm. 1 de communi Viia Clericorum; nimi- dictis constat, et ex tempnrum ratione a Dextro ex-
rum quia factus episcopus, ul suo muneri ponlifi- plicata. Sancium autem Grcgorium lliberrilanum an-
cali incumberet, et hospites supervenientes htima- tislitem charum fuisse Placidiae Augustae Tbeodosii
niter reciperct, quod eo lemporis episcoporum erat, Magni filiae, liber de Fide ad eam scriptus procla-
nequibat in monasterio Eremi cum monachis ut mat. Placidiam hanc Augustam card. Baronius cxi-
prius habitare; itnde clericos qui alias intra urbis stimat fttisse sororcm Theodosii imperaloris; cum
moenia proserviiio altaris babitabant, in unum col- tamen Marcellinus ct Idalius ejtis lemporis scripiorcs
ligcns , monaslerium fecit clericorum , qui certe co asseranl non sororem fuisse, sed filiam Tbeodosii,
soltun a monachis discrcpabant, quod altari esseut ut L. Dexter asseveral. Idaiius agens (aiino Do-
destinali, et inlra civilatcm degercnt, cum monacbi mini 410, sera 448) de eversione Urbis per Alaricura
et in rure viverent, ct sncris ordinibus ordinati non Gothorum regem, subdit: Placidia Theodosii filia ,
cssent: quando tamen opus erat, de monacbis clc- Honorii imperaloris soror, a Golhis in Urbe capla.
rici fiebant, ct quos probarat Augustinus in mona- Et aera 455agii de nuptiis ejus cum Athaulpbo Ala-
slerio monachorum, hos poslmodum ad urbem ad- rici successore; Alhaulphus (ait) apud Narbonam
duccbat, indc ad episcopalum plcrumque subliman- Placidiam duxit uxorem, in quo prophetia Danielis
dos. Haccmihi in sancti Doctoris sciiptis certa suni, "_ puiatur impteta , qui ail : Filiam regis Auslri socian-
ex illis praecipueverbis: Perveni ad cpiscopantm;vidi dam regi Aquilonis; nullo tamen ejus ex ea setnine
necessehabere episcopum exhibcrehumnnitatem assi- subsistenle. Qua dc re ad calcem horiim commcnla-
duam quibuscumquevenieniibus, sive iranseunlibus : riorum agendum nobis est. Rursits Athaulpbo apud
quod si non (ecissem, episcopusinhumanus dicerer; si Bartinoncin occiso anno Domini 410 snbdit: Con-
autem consuetudo ista in monasterio (Monathorum vi- stctntiusPlucidiam accepil uxorem. El inferius ngilde
delicci) permissa esset, indecens esset (id est non dc- Valcnliniano imper. Constantii el Placidiae (ilio, qui
cebat quietem monaslicam): ctideovoluihabere in isla cis nalits est anno Domini 419, ei dc cveciionc Con-
domo episcopi mecummonasteriumclericorum. Quibus sianiii per Honoriuin facta ad rcgnum anno 420, et
veram causam fundandi rcgulares clerfcos nianife- de morte ipsius anno sequenti, in quem tertitis ejtts
slat. Sed quia de hac re multi mnlta scripsere, ct consulatiis incideral: ct dc morle Placidise Augustse
ulrimque validc dccertatum esl, nihil ultra adden- aniio 28 imperii filii stii Valentiniani, cl Clnisti 451,
dum duxi, quia qure proefata siint, pro instituto meo quibus per omnia suffragatttr Marcelliiius : nam
sufficiunt, ne quismonacliatumLeporii subAugustini Alaricum inquit urbe egressum fuisse,Placidia Ho-
disciplina, qui a Dexlro asserilur, aspernelur. norii principis sorore abducta, quam posleaAthaulpho
2. Ilorci, elc. Hodie Lorca nuncupalur, ut Mora- propinquo suo tradidit uxorem. Et inferius post
Ics fusc probavit iu Antiquit. Ilispan. verbo Ilorci, Atbaulphi mortem, Valia rex Gothorum facla ciun
fol. 81, ct quod cam prseicrfiitit fluvius Tader, seu Honorio pace, Plucidiam sororem ejus eidcm riduain
Slaber, ex Plinio lib. m, cap. 1 et 5. Porro sanciam tradidil. Addilque inferius csciera, quae in Idatio lc-
Vicloriam , de qua hic sernio cst, cam credo esse ^ gitnus dc Consianlio, el Yalentiniano, marito ct
quso Burgis in Hispania qttiescit, cl colitur sub du- G iilio. Et anno Domini424 Viciore el Castino coss.,
plici officio in toto arcbiepiscopatu, die 18 Novem- Placidia mater Valenliniani Aucjusla nuncttpala est.
bris, ul in kalendario Burgensis diccccsisvidcre est. Quod vero hsec ipsa sit, ad quam liber Gregorii
Quod cnim Mariana ct alii pulant fuissc sociam ittscriptiis cst, suo loco monslrabimus, anno Do-
S. Ursulsc, et tindecim milLum sociarum , (ilianiquc mini 423. Dceadem Placidia agunt OrOsiuslib. vn,
rcgis Siciliae ex S. Gerasina, cum ipsis paritcr (ut Zosimtts lib. vi, ct Paulus diaconus lib. xnt.
ail) occisa, probabile non est. Unde etenim filia rcgis 2. Cwsarobrigm, clc Meminit Olivae in Veclonia
Siculi, ct mater ejus regina conjtingi potuit ctim Piolomoeus, nec longe a Salmnntica : olim Caesaro-
Ursula Britanna , et apud Coloniam super Rlicmun biiga dicta fuit; el nunc comitalus liiulo insigniia
Germanix fluvium coronnri ? Verum quidem est uxori et filioD. RodericiCaldcron paret. De Juvenco
S. Ursulam iis ipsis dicbus, aut parum anie ab satis in superioribus dictum, ad annum niortis ip-
Hunnis fuisse percussam; caclcrum Vicloria non ab sius, cl Chrisli Domini 537; nunc de fama dociriiiae
Httnnis, sed a Vandalis occisa est, qui non longe ab el snnctiiaiis ipsius agit Dexler.
iis diebus Hispaniam Bseticatn, et cjtis confines, ubi 5. S. Paiernus, ctc Fuse de eo nctum est in stt-
Ilorcis est, alfliciarunt, multis Clirislianoritm tru- pcrioribtts, cum de conciliis Tolelanis sermo inci-
cidatis. Constat etiam ex Dcxtro, nnii fuisse virgi- dit, anno Domini 586 ct 405; sttcccssil ei Pancra-
ncm, scd viduam, eamquc anlc marlyrii coronam tianus, ut mox diccmus.
sanctiiatc praccipua floruisse.
S15 FLAVII LUCII DEXTRI CIIRONICON. 6(6
A.C.407. Exuperanlius, qtii ex Ravennate urbe venit in Hispanias, negoiiorum causa, in- A.R. 1158.
terfuitque concilio Toletano, praeclare floret; et Rufinus episcopus Tarraco-
nensis ex Causidico.
417. Paulus Orosius, Fl. Lucii Orosii filius, consanguineusque Paciani palris mei, ci- 1168.
visque Tarraconensis, mirifice auspicatur Hormestam, id est, Mundi Chroni-
con; quem suscepit scribendum hortalu liiterisque S. Augustini episcopi.
BIVARII COMMENTARIUS.
4. Exuperantius, elc. Multa de cjus geslis supra .A prsefectum, qui ad Valentinianum i, Theodosium i,
ad annum 585 et 588 dicta sunt, quae lu consulas. et Arcadium Augustos relaiionem fecii pro vcleri
Rufinus aulem, de quo Dexter , is e*t, cujus in epi- deorum cullu adversus Cbristianos ; cum tamcn pro
stola S. Innoccnlii papse ad coneilium Toletanum virili, duobus edilis libris carminitm impugnavit
ineniio fil, cum dicitur : Quanlos ex cis, quipost Prudentius, rjtisque objectis docte et subtililcr
acceptam Baplismi graliam in (orensi excrcitatione occurrit lib. u, ubi inlcr alia Romam per prosopo-
vcrsali sunl, et obtinendi pertinaciam susceperant, pcoiam introdticit suis ita civibus loqtientcm :
accilos ad sacerdotium esse comperimus, e quorum
numero Rufinus et Gregorius pcrltibentur ! Eum vero Vivopie vobisauctoribus,impiapridcm
fuisse in Hispania episcopum cx eadcm constat Arlo Jovis, fatcor; quid enimnonille cruentum
cpistola. Tradidit?attl quid niite sibi, placidumire poposcil?
A. C. 417. — Ponfus Orosius, etc. Exstat opus Quidtmiprtcmctuitcultu insolescereChristi,
insigne lanti viri, et manibus omnitim teritur, cum Saeviil,ac miserumfoedavitsanguinesseclum.
crudilis notis Francisci Fabricii Mnrcodurani. Hc- El sunt qui vobisbella exprobraresinistra
versus fuerat anno Domini 416 cx Palacstina in Nou dubitent, postquamlemplorumsprevimusaras,
et cum vidissel ab in AflirinentqtteLibynColliniea cardine portse
Africam, Diospoli cpiseopis AnnibaleinJovis iinperio,Martisquerepulsum,
synodo congrcgalis absolvi ct
Pelagium Coelestiuni, VictoresSenonasCapiloliex arce fugalos,
quasi ab omni errore, quem sttis mendaciis obtexe- Cumsuper excelsopuguarentmimiiiasaxo.
rantimmunes, monilusquc zelo Hcrotis et L zari Quimihi praHerilamcladcm,veteresque dolorcs
episcoporum , quorum reccns epistolas acceperat, ,'B Inculcantiteruni, videantme leniporeveslro
duo Africana concilia celebrari fecit, Milevitanumn Jam nil tale pali; nulltismeaBarbarushostis
et Cartbaginense, in quibus prscfati bsereiici dam- Cuspideclaiistraquuiit, etc.
nali fuere : uti Augusiinus epist. 90 commemorat,
ctdocteBaronius probat.Cutn vero iis diebtis Roma- Et qme scqiiuntiir, qtiibus victoriam Sliliconis ca-
num imperium debilitaretnr, irrueiuibus in ipsum nit, Cbrisio dttce accepiam de Radngaiso et ducentis
plurimis Barbarorum nationibus, Alanis, Goibis, millibusScyib s seu Getliis,quiannoCbristi406, Ar-
Suevis, Vandalis; multique Romanorum qucruli no- cadio vi et Probo coss. (ut Marceliiiiiis in Chronico
minis Chrisliani , assererent defcctum Romanse refcrt) lotnm Iialiam inuudaverant. Hacc idcirco in-
Rcipublicse Christi docrina invcctum, Oro^ius hor- duxi, ut osicndam Prudeniiiim decem ante Oro-
lalu Auguslini septcm historise universalis scripsit sium annis de codem nrgtimento egisse: quando-
libros, in quibus (ul Gennadii verbis uiar) tolius pene quidem prosiralo Radagaiso scripsit, et antequam
tnundi lemporiscalamitates , el miserias , ac bellorum Alaricus tirbcni everleret, et Alani, "Wandali ac
inquietudinesreplicans, oslendit magis Chrittianm ob- Suevi iu Gallias, Hispaniasque populi Romaui pro-
tcnanliw esse, quod contra merilumsuum res llomuna vincias irruereiii: ut illa indicanl vcrba; Nnllus
adhuc duraret, el pace cullura Dei pacatum relinerei mea Barbarus hoslis Cuspide claustra quatit. Constat
imperium. Coepit scribcre^aliero a suo reditu anno, vcro ( Marcellino auctore )Radagaisum vielum anno
liiiiiirum Christi 417, ul Dcxtcr asserit, et ad finetn Domini 406, urbeniquc eversam anno 410, Varanc
perduxit opus post annos tres, id cst, Chrisli 419 : solo cnnsule : Bnrbnros aulem Hispanias ingressos
iiam cura ad calcem septimi libri asscrni, Explicui, (anclore Idaiio tcste ocnlato) onra Csesaris 447, id
ttdjuvante Chrislo, secundum luum prmcepium, benlis- C esi, ChrUti anno 409; quinimmo, ut Marcellinus
iime Pater Augusline, ab inilio mundi usque in prm- ait, anuo Christi 408, Basso et Philippo coss. Stiti-
senlem cliem, hoc est, per annos 5618, et ipse, ut conem comitem (cujus dumfilim, Maria el Thermantia
perspicuum esl, sequatnr Septuagintn Interpreium singulw uxores Honorii fuere, uirayue tamen virgo de-
compiilatiouem, juxta quam Christus natus cst anno funcla), sprelo Honorio .regnumque ejus inhianlem,
a mundo condilo 5199, tcsleRomano martyrologio, Alanorum , Suevorum, Vandalorumquegentet donit,
fit ui annus mundi condili 5618 quo llormesta Oro- pecuniisqueillectas contra regnum Honorii excilasse ,
sii lii:ila est, correspondeat anno Chrisli nati 419, eo quod Euclieriuin filium suum paganum et adversus
IIl cotnputanti patcbit. Quare.hoc anno Christi 417 Clirislianos insidias molientemcnperet Cwsaremordi-
icclissimo usus esl Dextcr vcrbo iilo , auspkalur, vare : qui tamen citm eodem Eucherio t dolo suo de-
quiilquid Marcellinus absolutc tiintur verbo scriptit, tecto,occisustsl. Si vere, inquam, hscc anno prsediclo
C.IIIIIail, Theodosiovn el Palladio coss. Orosius pre- acciderunr, nccessum est, ut Prudentius anno prce-
sbijler Hispani generis scplem libros historiarum de- cedenti, scilicet Chrisii 407, contra Symmachum
scripsit. Sed qutd de lilulo libri, llormesta, Andrcas scripscrit; hic etenim annus inter Radagaisi cocdem,
Scoltis scnserit in litlcris ad Pclr. Cbolinum dalis , et prodilionem Stiliconis jacct. Mibi ut minimttm
subjitiamus : Cur hwc oliin Orosii hisloriu inscripta Euche.ii paganismus sttspecliis vidctur, cum diffi-
fucrii Ormesla? Vitiose, ut equidem arbilror, ac bar- cile crcditu sii, Stiliconem ex Screna uxore, sororc
buri smculi culpa : Orchestrum mundi insfribendam vero Magnt Tbeodosii, filium habuisse pnganum, et
polius, vidit primus doctissimusPighius in Ilcrcule videam a Prudentio lib. n conlra pagantim Symma-
Prodicio. An quia veluli thcalrum rerum gestarum re- " clium, magnis evehi lattdibus Stiliconem de Catho-
prtetentat? an quia a mundi descriplioneorditur? Quid lici Chrisli fide profcssione :
antcm Orchestrasil in Amphitheatrosuo docel Lipsius
cap. 14 el in OnomaslicoJul. Potlux lib. iv, cap. 19. Dux agmints,imperiique
Ccrlc Trithemius lib. de Viris illustr. in Orosio, Christipotensnobis juveuisluit (toquilurde Honorio)
Hormestammundi legit, ut modo Dexter. [et comesejus,
IIoc loco noiaritn unum ex querttlis Chrisliani Atque parens Stilico: DeusunusChristusulriqtie;
nominis, qui casum Romani imperii mutalioni reli- Hujusadoralisaltaribns,etcruce frouti
fuisse urbis Iusciipta,cecinere tubae;primahastadraconis
gionis atiribuit, Symmachum praetorio Prsecurrit,qua;Chrlstiapicemsublitnioroffert,elc.
547 FLAVH LUCII DEXTttl CHHONICON. 548
A.C.4I8. Patilus Massiliensis episcopus clarus habetur. A.R. 1169.

Haeresis Priscillianislarum multum in Hispania repullulat.

Paulo Concordiensi Lusilano scribit Hieronymus.
Constantius imperator in regionibus Hispania; prsedatur.
419. Provincia Carlhaginensis, quae una hactenus fuerat, eademque Tolclano pare- 1170.
bat, a sancto Elpidio, libidine quorumdam episcoporum dividilur in Carllta- ,
ginensem et Carpetanam. Quidam pntanl ante tempora Romaui ponlificis An-
teri factam fuisse divisionem hanc, diclamque provinciam Toletanam.
S. Maxenlia Hispana Caurensis Tridenli fiorel.
BIVARII COMMENTARIUS.
A. C. 418.—1. Paulus, etc Nihil hactenusde- hoc A
. reticta Narbona Hispnnias peteret : quo de mcdio
Paulo Massiliensi rcperire potui. siiblato, Vualia Atbaulphi succe-sor pncem cuni
2 eic Hoc loco in quibusdam codicibus inse- codem Constantio iniii. Anno sequenli 417 Vualia
rcbanlur ejnsmodi verba: Avitus imperalor in Uispa- Romani nominis causaintra Hispanins cmdesmaximas
nias trajicit, ibique deposita imperii dignitate magnis Bitrbaroruineffecil;sed anno 418, intermissocerlamine
itineribus ad Galliasproperat.&ed baec aliunde trans- quod agebanl, Gothi pcr Conslanliumad Gallias revo-
laia sttnl; namDexter non poittiiagnoscere Aviliiinad cnntur. Hacicnus Idaiius. Ex quibus vides Conslan-
imperium provcclum, cum leste Idaiio ei Prospero lium aiuio Domini 418 (quod Dexier scribit) in ic-
lyrone in Chron. assumplus fueril ann. DominiMn. giouibus Hispanuc versari, et, quod inde fit conse-
3. Hmresis, etc lllis forsan negotium procuranli- qitctis, prsedari.
bus , qui Toletani concilii gladio e sacerdolio et A. C. 419.—1. Provincia, etc. Tamctsi separa-
cpiscopatii submoii fueratil; scilicet Herena , Do- lionis carum Eccle-iarum in duas provincias, et
nato, Actirto , et Emilio, seu Einila, hicnim injusle meiropoles iustriimentum non exslet; non modica
caesumPriscillianum proclamaliant, et velul Mariy- tainen memoria pcrsevcrat in anliquitalis monumen-
rem vcnerabanlur, ut in senlenlia eorumdem seribi- tis, quibus saiis convinciltir, iis fere temporibus
tur. Severus de his agens dixit, Peremplorum cor- factarn. Nam anno Doinini 385 Arcadio el Bautone
pora ad Hispanias relata , magnisqueobsequiis cele- coss. Siricius Rom. Ponliiex epistolam decrelalem
braia eorum funera. Sed horumrabies inferitis agente scrip-ii ad Himerium Tarraconensem , et univcrsas
S. Turibio anno Domini 448 tandem scdata est, ul Hispania; melropoles, proprio nomine notans, primo
iu Bracarensi conciiio (primo dicto) habetur. _ loco Carlhaginensem, deinde Hispalensem Bieticam,
'
"
4. Paulo,' etc Exstat ad eum scripta epislola rursus Lusitanam, et Gallaicam.id est, Emerilensem,
Ilieronymi 21. Cum vero in ea Hieronymus ipsc cl Bracarensem ponit; nullam menlionem Toletanx
asseral se Paulum istum Concordise in Iiaiia vidisse, scu Carpetana; faciens: liimirum quia Carthagincnsis
et alias a Dextro vocetur Lusilanus , in Lusiiania Tolelanam sub se comprebendebat. Insuper in con-
auteni non procul Ulyssipone Coneordia alia sii, tilio Toletano.printo nuncitpato dicilur regula Fidei
illud quod nlibi notavimtis, iteruiti occurrit, lialos, facla contra omnes Priscilliani bsereses ab episcopis
ctim Hispaniis dominabnnttir, urbibus u se denuo Carihaginensibus, Tarraconensibus, Lusitanis, Bx-
illic consiruciis ssepius nomina suarum indidisse. txis ei Gailaecis,et ila postearefcrtur in concilioBra-
Quare mirtim non cst, si Concordienses Hispania; carensi primonuncupatosub Lucretio Bracarensi an-
pnpuli Concordicnsibus Italis coinmiinicabanl, et ab listile. Ubi ilerum sub Carthaginensi Tolelana com-
bis ad illos facilis Iransilus erai. Sic credo Paulo prehenditur. Nec mirum, quia ut coustai ex refor-
accidisse , qui Concordiseiu Ltisilania nalus Cou- matione Provincialium sedium sub Constaniino Ma-
cordiam ltaliae profctlus, inibi a D. liiet onymo con- gno imperatorc Toleii facla, Carlbaginensis Toleta-
venltis est, ul ex libro de Script. Eccles. in Terlul- iiu: poniiur subjetta : de quo suo loco diximus ad
litino liquet. Cui boc non placet, casu facium dicai, atinum 524. *Ex quo fii ila persevernsse, ut mini-
quod non ciirarim. Aut diccndiim fuisse quidem Lu- mum usquc ad nnnum 40J vel 405, quo regul.i
silanum, vocari vero Concordiensem nb urbe in qua prsedicta facta esl : et consequenier falii eos qui
parocbiani regebat. Ad etim dcditepistolam2l lomi cxisiimant, ante tempora sancii Anleri papaef.ictani
priini, ubi inter coelera, Ecce, inqtiil, cum centena- fuissc illani sepnrationem, qui mulio aute obierat
rius mtatis circulus volvitur, et tu semperprmceptaDo- C ( anno Domini 238. Rursus in Chronico M. Maximi
mini cuslodiens(ulurm bealiiudinemvitmper prmsemia anuo Domini 448, diver.-se rcperiiinliir, nam de eis
exeinplameditaris. Oculi puro lumine vigent, denlespedes diciiur ibi : Alani in Hispania Carpetaniam, el Car-
imprimunt cerla vestigia, auditus penelrabilis, thaginensem provinciam invadentes, mullit urbibus
caudidi, vox sonora, corpus solidum et succi plenum; vastalis, possident. Et in conciiio Toletano III dicto,
cani cum robore discrepunl, vires cum mtate dissen- ubi ageulc S- Leandru liispalensi Goibi Arianam
tiunt; non memorimtenacitatem anliquior senectadis- bseresim abjtirarunt, subscribunl Dominiciis Car-
solvii, non calicli acumen ingenii (ricjidussanguis eb- thaginis Spatarise melropoliianus, et Epiphanius
tundit, nbit conlraclam rugis faciem arata frons exa- Helladius meiropolitnnus Toletanus : quod incidil
tperat, non denique Iremula manus per curvos cerm in aniitim Doiniui 590. 1'orro de S. Elpidio prlmo
tramites errantem slylum ducit, eic , quse tu legns. Tolelannrum anlisiite, a sanclo aposiolo Jacobo or-
5. Constantius, elc Quo tempore Alani, Suevi, ct dinaio alibi satis diximus.
Wandali in Hispanias irruperuut, ex ipsis Bomanis 2. S. Maxentia, etc Nobilis de ea fit mentio in
noniiulli rebellarunt apud Gallias, prseserlim Con- martyrologio Gnlesiniad dicm 30 Aprilis, his verbis :
stantinus cum lilio suo Cnnstante, quem, imperio In finibus Tridentinorum sanctm Maxentim vidum.
semel arrepto, ex monacho Cx'sarem fecit. Caeternm Hmc S. Vigilii episcopimater singulari pietate et rc-
ab Honorii duce Constantio, posiumdom Gsesare, ligione ila prwluxit, ul miraculis comoturibus ejus
Placidiaemarilo, el Vaienliniani junioris patre, posl sanclilaiis laudem Deut lettatam fieri voluerit. In No-
iriennium invasse tyrannidis occisi sunt, Consian- lis addil: Hujus vitam scripsit Altemanius episcopus
liniis Arelate, Constans Viennse.lta scribiinl ldalius -,
JJ Tridentinus. Ejus vero filii, S. Vigilii episcopi ac
et Marcclliniis , Honorio ix et Theodosio iv coss. iuariyris, festa dies cclebratur 26 Junii, qua nimi-
Christi anno 411. Rursus (Idalio auctore) anno 416, vum olim cum reliquias idololatryg penitus exstirpare
Constantiut AthaulphumGothorumregem pulsavit, ut conaretur, a feris et barbarishominibustapidumimbre
549 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 550
A.C. 419. Canali in Lusitania monachi Nigri, ab annis 393. A.R.1170.
423. Obiil Grcgorius Bseiicus, cum prius dicasset librum de Fide, vel de Trinitate GalLc 1174.
Placidise Augustae, feminseleclissimse. ;
Vincentio episcopo Csesaraugustano Valerius subrogatur.
BIVARII COMMENTARIUS.t
percussus, pro Christi nomine martyrium implevit; A A De nigro vero colorc, illud maximopere probatur,
ut habet Rom. martyrologium, Usuardus el Ado. quod prredictus Petrtts Cluniacensis affirmat, pri-
3. Canali, etc. Frequentissima hoc tempore nio- mum omniutn (quod sciaimis) e mOnachisS. Mar-
nnchorum examina in Hispania fuisse ex nclis con- tiiium eo ustim fuisse, et quod inde fit consequens,
ciliorum et epistolis sutnmorutn pontificum satis monachos suos, Certe hwc vestium nigredo (ait
liquel; nam in concilio Csesaraugustano anni 584, ille) antiquiius htimililalit causa a patribus inventa
vel quod alii volunt 580, canon sextus et octavus est; nam de magno illo el admirabili, verequemonacho
agunt de monachis : et in Toletano i canon sextus Marlino non legitur, quod albo et curlo, sed quod
de Sanctimonialibus- Siricius iiem Romanus Pouti- nigro el pendulo pallio processerit. Ita sane Severus
fex in epistoln ad HimeriumTarraconeiisem, etcun- referl dialogo 2 : Sed ubi Marlinum (inquil) in veste
c os Hispnniscepiscopos, quse quidem articulis seu hispida, nigro, et pendulo pallio circumtectumconti-
rcsponsionihus dislincla est, nonnulla stntui mona- gua de latere jumenta vidernnl, paululum in parte al-
iliornm conccrnenlia in septima et quarla decima tera pavefacta cesserunt. Eodcin quoque auctore re-
responsione decernil. Ut omiltam snnctos monachos ferenie in Vita ipsius, tam multa Marlinus constru-
ct abbales Fabricianum et Philiberlum, qui Titulttae xii monasteria non solum Mcdiolani, et Turonis, sed
in conflucnlibus Fenarii et Tagonii fluminum mona- aliis qtioqtte in provinciis, ubi ad ejus exemplum
sterium construxerunt; et inibi manyrio sublati in monaeborum tnagna cxamina vixerunt; quod de
coelum evolaverunt anno Doniiiii 508, nt superius qundam ab ipso ad fidem conversa : Adeo, inquit,
cum Dextro nolnvimus. Nunc auleni qui sinl isti viriitlibus illius, exemploqueconvatuit, utjam ibi nul-
monacbi, ad differcntiam caeterorum Nigri nuticn- -.lus "
*>
tocus sil, qui non aul Ecctesiis frequentissimus,
pati, ab annoDomini 593 in Hispnnias inUodticli,fuis-vi- aut monasleriis sit repletus. Ilorum ergo semina i;i
tlendum cst. Et quidern certum est, nullatenus Hispaniis etiam missa fuere, ut hoc loco dicitur,
se ex disciplina S. P. Benedicti, tttpote qui post nec miittm, ctitn non longe ab ea regione Galliae
annos aliquol naltis fuit. Insuper apud vetustos mo- distcnt, quas S. Mariinus incolebat.
nachos nulla de colore hahitus menlio reperitur; A. C. 425. — 1. Obiit, etc. Multa de eo diximiis
quinimmo Benediclus ipse, qui regtilam eorum scii-. atl annos Domini 588 et 406; ejusque fcsia dies in
psii, antiquorum Patrum innres imilatus, cum cap. Usuardi martyrologio, quod Galesinus in suo seqtii-
55 de babitii agit: De quarttm rerum (inquit) cotore, lur, satis celebris asirnitur 24 Aprilis. Exslat liber
ant grossiiudinenon causentur monachi; sed quales de Fide in tomis Bibliolbeeae Vet. Palrum : c.ujus
inveniri possunt in provincia qua habilam, ant quod etinm Hieronymus tneminit lib. de Script. Eccles.
vilius compararipoiest. Non igitur omnes uuo eodem- Porro Augustam cui dedicaius esi, non solum Pla-
que colore vestiti incedebant, etiam in uno monaste- cidiain, sed simttl Gallam Plaeidiam vocalam , quod
rio, sed diversis, secunduui qtiod vilius emere pole- noiinemo abuuit, exprcsse docet cum Dexlro, Pau-
rant. Id taraen iutelligo de nativis vellerum colori- lus Diaconus lib. xm. de gestis Longobardorum, ct
bus, tili dc bruno, subcinericio, nigro, aut subnigro l.imquam rem ccrtara ac notissimam narrat Petrus
vel subrufo, minime namque ipsis colores adinven- in Catalogo lib. xi, c. 95, accessisse Placidiae Gallsc
liiii licebant; quinimmo album apud ipso-sin usu cognomenium ex Gaila inalre, Theodosii uxore. Ti-
non fuissc, aperte asseruit Pelrus Venerabilis lib. i liilus quoque libri in vetusiissimo codice ab Achillc
cpist. 28, ubi Cistercienses laxal, quod aibo colore Statio reperti haecliahet: Gregorii Bmtici Iliberrita-
utantur praetcr omnium monacborum morem; ait C ( nmsedis episcopi, ad Gallam Ptacidiam Augustam, de
siquidem : Vos sancti, vot.singulares, vos in universo Trinitate ac Fide contra Arianos liber. ln ejus con-
orbe vere monachi . aliis omnibusfalsis el perditis, textn tractatur tamqiiam lidclis et caiholica; quod
secundum nominis interpretationem, solos vos inter minus vetustiori convenit, at recenliori propriissi-
omnesconslituilis; unde et habitum insoliti coloris prm- me. De gravissima Gregorii senectule manifestum
lenditis, elad distinctionem cunctorum tolius fere argiimentiim est, quod llieronymus scripserit librum
mundi monachorum,inter nigros vos candidosostenla- de Scripioribus Eeclesiasi. anno 14 Theodosii, id
tis. El inferius : Colorem humilitali et abjeclionima- esl, Cbrisii Domini 595, et tunc de eo dixerit in cx-
git competentemabjicitis, et illum quo eliam in scri- Ircma senectute consiitultim adhuc vivere; nunc ve-
pturis cjaudiumet solemnitasfiguratur, album scilicet, ro cum post alios 50 annos morluus dicatur, neces-
assumitis. Cumqueinvalle lacrymarumposilos, quibus sum est ut pcue centennrius obicrit.
prwcipitur ul semper lucliti, numquam twliliwinten- 2. Vincentio, etc. Valerius hic fuit, ejns nominis
danl, deceantvestimenia luclum, et pmnitentiamdesi- tertiusCicsaraiiguslanoruin anlistitum, nam primtis
gnanlia; vos conlra inmiseriis felicitatem, in mmrore Iliberriiano, seeundus Ciesaraugustano subscripsii:
gnudium, in luctu Imtitiam, in vestium candore mon- hic vero ab aliis vocatur Valerianus; ut ab ipso
slratis. Qtiidqtiid igitur sit de animo contcntioso, Dexiro inferius annoDomini 450 et ab AurelioPru-
qui Venerahilem ad id scribendum induxii, de quo dentio, qui cidem suiim dedicavit Hippolyium sub
in proesenii nnti curo, illud nihilnminus ejus lesti- hoc titulo : Passio Hippolyli martyris ad Valerianum
monio exploratum habcmus, colorem candidum lon- episcopum; incipit vero in haec verba :
ge abfuisse ab anliquis monacbis. Nam cl de quo- D Itinumeroscineres sanctorutnRomulain urbe
dam Honofrioveteri inonacbo narrat Metapbrastes '
in vila SS.Galmionis, et Epistemes, quod alba vesle Vidimus,o ChristoValerianesacer, etc.
monasiicum bnbilum contegebat, ne agnosceretur. Cum enim CaesarangustamRoma rediissel, et inter
In Vita eliam Sancii Martiui legimus dc ejus disci- alias sanctorum rcliquias , S. Hippolytum vcneran-
pulo Auntolio Monacho ab angelo Salanse deluso, dus visitassel, speciali crga ipsum devolione con-
qttadam die ccleris monacbis dixisse : Ecce hac no- cepia, ejus mariyiiuiii scripsit ad cpiscopum suum
cte vestemmihicandidam angelus de cmloaltulit, quat Valerianum, rogans ut
indutus in meiio vestrnm diversabor; idque vobissi- Inter solemnesCypriani,vel Clielidonil
gnum eril, me in Dei esse virtute, qui Dei vesle dona- Eulaliaequedies currat et iste tibi.
tus sim. Quod si alba vestis monachis csset in usu,
ejusmodi disiiuctionis siguum csse non posset. Constat vcro Valerianutn hunc ejus fuisse pastorem
551 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON,. 552
A.C.423. Thcodosius Theodosii senioris pater, qui dolo hsereticorum obiit in Africa, a nonnul- A. R. 1174.
iis inler mariyresreferlur.
Ingens inter noslros episcopos contentio orla est, quod catbolici ad dignilaiem
(quamquam bene qtiidem ad pcenitentiam) non reciperent lapsos in bseresim Pri-
scilliani, neque ad sttam communioncm cura dignitate.
Scribit per hsec tempora Isidorius JuniorCordnbensis episcopus Allogoriarum librum
Paulo Orosio Tarraconensi et super Lucam scripserat.
Abanno 410 ccepcrunt Suevi possidere Gallaeciam, vastata Lusilania.
BIVARH COMMENTARIUS.
et antistitem, ex co quod ad calcem opcris subdit, A thi a genie Hunnorum, et suscepti sunt in Romania,
inter alias precalioncs: pro misericordia, jussione Augusti Valcnlis. Fuit is
annus a Cbristo nato 376 : sequcnli vero, cost. Gra-
Sic me gramineoremanentemdeniquecampo tiano iv el Merabaude, gens Gothorum qui pro mise-
Scdulusaegrolampastorovemreteras. ricordia sttseeptisunt, rebetlarunt adversus Romanos,
Hnnc veroin Ilispania babttisse pastorem,postquam adquos expugnandos sunt missi cnmitesctint mililibus,
Roma rediit, vel illud convincit, quod librum Peri- e( pugnavcruut cum Gothis. Anno vero 578 Valenleyi
stephanon in Hispania posl rcdilum scripsit; unde et Valeniiniano it tolo anno per dimcesimTltraciarum
in hymno dc S. Laurentio inquil: et Scyihim,ct Mmsiw,Gothi habitaverunt simul, et
eas deprmdaverunt; deinde usquead porlas urbis Con-
NosVascoIberus dividit, stantinopolilanm venerunt. Anno 579 qui ftiit primtts
BinisremolosAlpibus; Theodosii imperatoris, multa bella Itomani cum Go-
TransCotianorumjuga, this commiserunt: deinde victorimnuntialw sunt ad-
Trans et Pyraanasnitiguidos.
Vix famanota est, abdllis versus Golhos, Atanos, atquc liunnos die xv Kcttend.
QuamplenasanctisRomasit : Decembr. Pace lamen cum Hunnis facla, Albanari-
QuamdivesUrbanttmsolum ctts Golhorum rcx ingressus est Conslaniinopolim,
Sacris sepulcris florcal. Syagrio ct Eucherio coss., id est, Cbrisii 581; co
Hoc el in Ilippolyio dixerat, nam inlcr caetera vero mortun, universa gens Golhorum cum rege suo
in Romaniamse tradiderunt, die v non. Octob. anni
subdil :
sequeniis. Hinc effectum, ut Romani
Sed qui caremushis bonis, B Gothorum copiis auxiliaribus, cum opusimperatorcs
esset, ute-_
Nec sanguinisvesligia
Viderecorampossumus, reniur; uii conlra Radngaisnm tyrannnm fecerc,
Coclumintuemuremiiius. qui cum ducentis millibus suortini loinm Ituliam
inundaveral, sed ab llunniset Gothis devicli sunt,
3. Theodosius, clc. Narrat mortem Thcodosii Oro- snb Arcadio vi ct Probo cnss., anno scilicet Domini
sius lib. vii, c. E3, ex quo et Paulo Diacono ct aliis 406, quod Marcellinus in Chron. narral : cx quo
caril. Baronins. Acceperat Yalens prognosticnn de eliam habemus, quod Bnsso et Pbilippo coss. Chri-
succcssore, quod ejus nomen litteras Theo baberet sti anno 408, Slilico spreto Honorio imperalore, re-
in capite : id ut ipsc everteret, multos occidi jussii, gnumque cjus inhians, Alanorttm, Suevorum , \Van~
qtiibus Theopbilius, Tlieodortts forsan nomen erat. dalorumque gentes donis, pecuniisque illectas contia
Unde eo fnrore ditclus Theodosium ducem strenuis- Honorii regnum cxcitavit, Eucherium filium suum cu-
simtiin in Hispania orlum, qui rcs imperii nulanles piens Cwsarem ordinare. Solvit Stilico moric pro-
in Africa, pana vicloria de lyrannis stnbiliverat, et pria proditionis poenns, Barbari vero insolentiorcs
cjus (ilium Theodositim item nuncupatum necari effecti imperii provincias invadunt; et anno se-
cnravit. Filius qucm Petis imperio destinaverat, fu- quenti agcnte Constantc Cotisiaiilini lyrauni filio
gam iniii; senex lunc Catecbumenus , priusquam crc- conlra Didymum et Verinianutn, ul Prosper in
deretur, baplizari curavit; acceplaque sancti fontis Chroaico affirmai, Alani, Wandali, et Suevi Hispa-
aqua, el fuso simtil sanguiue, impie et tyrannice nias ingressi sunt, videlicet oernCaesnris447, Cbrisli
trucidaius, abiit ad Dominum. Ilinc facium, quod vero aniio 409, uli Idatius et cxteri notnnt, Hono-
Dexicr scribil, a nonnullis posiea inter mariyres G rio vni et Thcodosio Arcadii filio m, coss. anno 410.
recensitum. Barbari llispanias inlerse sortiuntur, ita ut Gallre-
4. Ingens, ctc Decrcto concilii Tolelani primi cia Wandalis et Suevis, Alanis Lusitania et Car-
nuncupali, nonnulli episcopi ex Priscillianislis, e thnginensis provincia , Bsetica autem solis Wanda-
dignilaie ejecli sunt, aliis rctenla digniiate, commu- lis cederet. Quoevero sortitionem istatn proecessc-
nicalio cum caeieris episcopis negata cst nd tempus; rint, inferins cum Dextro diccmus ad annum
iiituiium quousque illis per papam, vel per S. Sim- Djinini 424. Gothi non inlrarunt Hispanias usqtic
pliciahum communiodetur, ut inibi dicitur in scntcn- .idannum Domini 4IGsub Ataulpho ipsorum rege,
lia conlra Priscillinnislas lata. Inde, haud dubitim, ulsuoloco monslrabimus. lllud tamen a Salviano
coutenlio isla duxit ortum. Mnssiliensinoialuin iuvcnio, peccatis hominum exi-
5. Scribit, eic Exstat AHegoriarum liber, de gcntibus Barbaricam va»tationem in toto Rom. im-
qno bic mentioest, inter opera S. Isidori Hispalen- pcrio faclam : postquam ctcnim de Gnlliis jusloDei
sis ; quem tamen ex catalogo suorum ab ejus disci- judicio invasis egerat, subdit lib.vu de Providcntia :
pttlis lldcfnnso, et Braiilione confecio, liquet alte- Quid Hispanias non, vel eadem , vel mnjora fcr-
riuslsidori essequam Hispalensis. Curautcm Junior sun vilia perdiderunt ? quas quidem cwleslis ira,
liic Cordubcnsis dicatur, n nobis in supcrioribus etiamsi aliit quibuslibet Barbaris tradidisset, digna
cxposilum cst, ad annum Domini 584, ubi de Sc- lamen flagitiorum tormenta loleraverunl puritatis ini-
niori Cordubensi egimtts, qui Chronicon scripsii. mici. Sed accessithoc ad mamfeslandum illis impu-
6. Ab anno, etc. Scylharum Barbaricam irruptio- dentim damnalionem, ul Wandalit potistimum, id
ncm, qua Italia, Gallia, Africa, Asia, et tolum penc .' ^* est, pudicis Barbaris traderenlur. Dupliciler in illa
Romanum his diebus imperium quassatum cst, prac- Hispaiiorum captivitate Deus oslendere voluit, quctn-
sertim Hispanise, fusius narraltldalius Lamacensis tum el odisset carnis libidincm, et diligeret castilatem;
ejus lcmporis scriplor, ac leslis oculaius in Hispa- cum et Vandalos obsuam maxime pudicitiam illis su-
nia. Prsemisit quidem in Fastis consularibus, quo- perponeret, et Hispanos ob solam vel maxinte itnpudi-
nam ovo lanlum malum orlum fuerit, inquiens; Va- ciliamsubjugarel. Quid ettim? Numquidnbn erunt in
hnle v et Valentiniano coss. victiet exputsi sunt Go- omniorbe terrarum Barbari forliores, quibus Hitpa.
553 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON. 654
BIVARfl COMMENTARIUS.
nim traderenlnr ? Mulii absquedubio ; immo ni fallor A bunt, aures et non audient, neque tit spiritus in ore
omnes : sed ideo infirmitiiniit hotlibut contradicit, ul ipsorum.
ostenderet tcilicelnon vires ralere, sed cciusam,neque Omnes. Similiter el nos credimus.
noslunc ignavittimorum quorumdam forlitudine obrui, Pancrntiantis. Credo quod Deus noster trinus in
scd tola vitiorumnottrorum impuritate superari. Hacc personis, unus in essentia, fecit ex nihilo omnia; et
ilic. Adumum palrem noslrum creavit ex lerra, Evam de
Dum pr.rdicu Barbari Hispnnias deprsednri inci- lalere ejus, destruxit mundum per aquas, dedit Moysi
piunl, Pancratiatius Bracarensis nntisies synodum legem; et novissimistemporibnsrisilavit nos per filittm
episcoporiiin sibi subdilorum cocgil, iit in ca, de- tuum, qui (aclus esl ex semineDa\ idsecundum carnem.
crclo coiifilii irovidercliir dc (idei nrtictilis in qui- Omnes. Similiter etnos credimus.
bits n Barbaris imptignabaniur; dcqtie sanclnrum Pancratianus. Damno, reprobo, exsecror, anaihe-
reliquiis luio loco scrvnndis , ne forlo nb eis irride- - matizo omnesconlraria tenentes, senlienlesel prwdi-
reniur, elludibrio haherrnlur. Autngraphum ejtis cantes.
concilii in ms. codice cario-o el perveiuslo biblio- Omnes. Similitcr et nos damnamus.
thccac cocnnbiiEhurobriani nostri ordinis esi, in- CAP.III. — Pancratianus. Nuiic aulem, si placet
dequc exiractum in lucem dalum est lom. II monar- omnibtisvobis, statUatur quid agendum sil de reliqtuis
cliia; Lusitanoe, a P. Bcrnardo Brito mouacbb sanclornm. prwcipuede pulre nostro, et apottolohujus
noslro, et regio historiographo elaboratae , quod regionit Pelro liatiattensi, qtiem ad salvandas auimas
lamen quia velicmenlcr ad rem noslrain facit, et pau- Jacobut Domini consangtiiiieusdimisil.
cis datnin est liabcre, placuit ad verbuin hic inse T. Surrexit Elipmidus Colimbricensiset ait: Non po-
rcre^ lerimus omnesuno modo id faccre; sed si vobix pla-
COXCILIUM BRACARENSB SUBPANCB.ATIANO EPISCOFO cuerit, unusquisquepro lemporis opporltinitate id fa-
PRIM/E ^EDIS. ciat. Barbnri suul inlra nos, el Ulixbonam premunt,
- Emerilam habent, Asturicnm siinililer, prope diem
CAP.I. — Convenientibus episcopis, Elipandus evenluri super nos. Proftciscalur twnsqnisque in toeum
Colimbricentis, Pameriut Egitanensis , Arisberlus suum, et confortet fidelcs, corporaque snnclorum ho-
Porlugalleiiiit, Deusdedil Lucensis, Galesius Emcri- neste abscondal, cl de locis, et spetuncis ubi posiea
tcnsit, Pontamius Eminiensis, Tiburthis Lanutcensis, fuerint, relaloriim vobis millat, ne per cursum lem-
Agathiut Irientis, Pctrus Numantinus. in fcmo san- poris in oblivionemveniant.
ctm Murim Bracarensis, Domintis Pancralianus, epi- Omncs. Juslum, bonum, el congruum consiiium no-
scopus primm sedis. dixit : Notum vvbisest, fratres et bis videtur pro temporis necessitate.
' socii mei, quomodoBarbarm gantes devastaul univer- Pancraiianus. Similiter mihi, sicul et vobisvidelur.
sam Hispaniam, templa everlunt, servosDei occidunt Abitein pace.
in ore gladii; el memoriassanctorum',ossa, sepulcra, Oitines. Solus remaneal frater nosler Ponlamius,
cmmeteria profanant; vires imperii confringunl, propter destructionemsuw Ecclesim Eminiensis, quam
modo commovenlesomnia , sicul sliputam ante fa- Burbari vexant.
ciemventi. Prmier Celtiberiam el Carpetaniam jam CAP.IV.—Pontamiusdixil : Abeametego, titcon-
reliqua omnhtversns Pyrenem tub sua jacenl pote- forlem oves meas, el simul cum eis pro Christi notnine
stale. Et quia malnm lioc jamjam est super capila patiar labores, et anxietates : non enim tutcepi munus
notlra, volui votadvocare, ut untisquisqnesua proei- C I episcopi in prosperitale, sed in labore,
deat el omncsliinul communemEcclesimcalamitatem. Pancratiantis. Oplimumverbum,juslum consilium;
Provideainustocii remedium animaruin, ne mullitudo profectumapprobo, Detis te conservet.
laboriini, etaffiictionum compellnieas abire in conci- Omnes. Servet te Deut in bono consilio, quod not
lium impiorum, stare in via peccatorum, el sedere in simititer approbamus.
cathedra pcstilenliw,el apostatare a vera fide : el ad Omnes siniul. Abeatnusin pace Jesn Christi.
hoc exempla constantimnasUm ponamus ob oculos Subscriptiones. Pancratianus in Dei nomine epi-
tubdilo>um,patiendo pro Chritto aliquid ex mullis seopus Bracarensis; Gelasius, inDei nomine episcopus
tormentit, q«m ipte pertulil pro nobis. Qitia vero non- Emeritensis; Elipandus, in Dei nomine episcupus Co-
nulli Alaiiorum, Suevorum, Wandalorutnqite sunt limbricensis; Poineriut, episcopus Egitanensis; Ari-
idototatrm,atiiveroArianorum lim.esimprofilentur;vi- sbertut, episcopusPortngulUnsis; Deusdedit, in Dei
sum ett mihi, vobisapprobantibut, ad majorem fidei nomineepiscopusLucensis; Pontamius,episcopusEmi-
firmitudinem, conlra similcserrores senlentiam pro- niensis; Tiburius, episcopus Lamacensis; Agathius,
ferre. Quid robis videtur ? episcopus Iriensis; Petrtis, in Dei nomine episcopus
Omnes.Justum, pium, sanctum,expediens negotium. Numantinus. Hattenusconcilium Bracaren^e;
CAP.II. — Pancratianus. Credo in unun Verbum De episcopis Hispaniac in ejttsmodi clade Tuga
genilum ab ipso Patre ante lempora, Dcum cx Deoi acti*, et scrumnis, atqtic angoribus affliclis, agit S.
vero, ex eadem subtlantia Patris, tine quo fuctum ett! Augustinus in epist. 180, ad Honoratum, ipsum
nihil, el per citiemomnla creata suai. consulcnlcm, liceretne eo tempore episcopo fugnm
Omncs cpiscopi. Simililer el not credimut. n inire, quod nonnulli Hispanorum fecerant; sicenim
Pancratiamis. Credoin Spirilum tancium proceden-• respondet: lta quidem sancti episcopide Hispunia
lema Palre el Verbo, unicumin Deitale cum ipsis, qui profuyerunt, prius plebibnspariim fttga lapsis, partim
per oraprophelnrum loculus est, supra aposlotossedil, peremptis, partim obsidione consumplis, partim ca-
Mariam Chrisii Matrem rcplevii. ptivilate dispersis; sed mulio plures illic manenlibus
Omues epi copi. Similiter et nos credimus. propler manentes sub eorum periculorum densitate
Pancratianiis. Credoquod in hac Triiutate non titt manserunt; et st aliqui deseruerunt jtlebes sitas, hoc
majus attt mintis, prius autposleriut; sed in tribut di- est quod dicimus fieri non debere; neque enim tales
ttinctit p?rsonistit una wqualitat,una Deilas, una Di- docli auclorilate divina, sed humano, vel errore de-
vinilat. cepli, vel timore sunt vicli. Certe ad id Augtistinus
Oiiines cpiscopi. Simililer et nos credimut. respexisse videtur, quod in hac Bracarensi synodo
Pancratianus. Damno, el excommunico, reprobo,, decretum est; et Poniamius episcopus Cminiensis
anathcmatizoomneecontrarium sentienles, tenentes ett inter cos ctiumerandus crii, de quibus dixit: Multo
prmdicantet. ptures illic maneniibus, elc
Omnes cpiscopi. Similiter nos damnamus. Sed unde habemus isto tempore cclebratum hoc
P.incralianus. Credo quod Dii gentium sint dmmo- concilium? nimiruin ex eo qttod in aelis asserilur,
nia ; os habent et non loquenlur; oculos et non vicle- tunc tcmporis Al iuorum, Suevorum, Vaudalorumque
PATROL. XXXI. 18
m FLAVH LLCIi DEXTIU CHROSIGON. S56
A. C. 423. Marabaudes poela lyricus, fsccus, Bnrciimne flnrct. A.R.U74.
Asluriiis Toletanus corpma SS. Ju-.ii, ei Pasloiis marlyruui inira moeniaCompluien-
sis urbis prius transluia, Ba.-ilicacohoneslat, qtiorum mcmoria egesia terra pcni-
lus intercideral: et relicia scde Tolclana, scripsil maneus Compluti, viiani resque
gestas, ac bymnum, ct officium SS. marlyrum : interquc scriplores ponlifices nu-
mero nonus est.
IIIVARII COMMENTARIUS.
bnibaras nationes praeter Carpelaniam, el Ciliibe- j^ . UtEcce
sacrorumfesta dignispraecinamnscanticis.
riam reliqua omnia versus Pyrenem snb sua liaherc Quos piaJnslus, ecce Paslor, ambojunctisanyuine,
fraternilalisjunxeratgermanitas,
pole^taie : Ulixbonam premete, Emerilam et Astu- Fecil sequalessacralsepassionis unilas.
ricam possidere, et Eminiensem tractum in Gallacia; Hi lamenscholisretenli, dumslruuuitirlitlcris,
adhuc vero non pervenisse Bracaram, scd de pro- Audietilesquod lyrannusiiilralurbem persequens,
ximo corum advcntum imminere : qtine oinnia ad Illicoscliolstnrelinqunnl, et tabellasadmovent.
aunum ipsum ingressus eorumdCm iu Hispanias rc- Appeluntcnrsudeindc prtesidispraesentiam,
fercnda sunt: uam in seqneuii, Dexlio etiatn cum El ciucemChrislisequendo,corpusarmant debile,
Idatio teste, Lusitania, el Galla'cia a Suevis et Ala- Quo IriumphoSpassiotiisoxpedirent f ortitcr.
nis vastnloefiterunt, ubi Bracara, et Sedes compro- Ecee advenire Iloc repente Dacianonuiiiiant;s iiiquiutit,
Chrislumprolitentesparvttli,
vincialium cjus epii-coporunisitae stmt. Iusuper cx Morlisitllro passionis,alque credisperpeli.
eo quod in actis nulla fiat mcnlio dc Gothis, sed so- Turbidusat iudu praesesconcilanssa?viliam
lum de Alanis, Wandalis et Suevis ; unde ir.ferre Ad suosirnces niinislros,ut teneanturclamitat,
debennis, celebratum csseanleGolhoruiti ingressum, Fuslibusjubens tenelladissecaricorpora.
videlicct posl seiitem annos quam cateii ingressi Tmicsacraiasvoeesecce allotpiuuturinvicem:
fuere. Accedit qttod non mulio prst, scilicel anuo Tempus cst aecipiamushujuspoenascorporis,
luuiruinpossidoamusgaudiutncuui augelis.
Domini 415, Avitus,presbyter episiolam Luciaiii de Quo AudiensmoxDacianusmartyrumconsiamiam,
iiivenlione corpmis proloniariyris Stepbani a se de Excilatusin furoremdiclalbaucsentenliam:
Grseco in Latinum idioma traduciam, dhavit Bal- L"tpereiiiplifratresambomorte dira intcrcidant.
choiiioBiacaiensiepiscopo, quiiamen adhtic in vivis "' Prolinuseosfurent.esperlrahunlsalellites
erat lempore coucilii Tobtani, a S. Turihio Legalo Adlocuuicampipalentem,quem ferunt laudabilem.
S. Lconis papx celebratij anno Domini 448, qtiando Enseillic 0
verberanlur,laureamursanguiw.
locumvere cruor '
Barbari tolnm sine coniradictione Hi-paninm possi- Sanctusilleparvoloruinad salutem beatum, quo reconditur
debanl. Quare c >gimurdicere Pancraiianum ante- Quovemullasanitaltimsignaaegrisconfluunt. plebium,
cessissc Balchonium, ct anle annum 415 obiiss-e,et Nempehicdivinavirtusviucitiras dsemouum,
.-diquanlopritis conciliumpricfatum celebrasse.Tr.an- Gural uleus, membrasauat, et dolorestenipeTat,
scripsit iiidem ipsum P. Caracciolus clericus regu- Volacuuctorum receptat, etruentessutilevat.
laiis Niapolilantis in cuntroversia sua dc Advtntu Jure Jam luorum passionefreta gaude ciiilas
S. Jacobi in Hispanins. Complutensisalmoquo laverissanguinc;
. 7. Marubaitdes, clc Exslanl ipsius nonnulla lie- EtHicte cemellismoxcamenasredde votadebitas.
Deus itt precantesaudias,
roica carmiua tom. XV Bibliothecsu Vet. Pi\ ultiinoe Pelle morbos,postulamus, solve vincla,et relaxacrimhta,
impressionis sub titulo : Mcrobaudis llispani sclio- Alque illaesiluturamappttatiiuspatriam.
lastici de Chrislo; corum vero inititim est : Proles tSominislui amore, da inis in servulis
rera Dei, cunclis anliquior annis, quae coutra Aiia- Temporalenil amemus,diligamusinvicem,
noium errorera scripta videntur. Te sequamur,te canamus,te fruamurperpelim.
8. Asluriws,etc. Eam rem, quod ad invenlionem, Lauslibi pcr omne tempus,Trinilasindifferens,
cl traiislalionem SS. Martyrum spectai , narrat S. Laus,lionor, Quse
virtUsquesumma,singularisgloria,
Dcunite sseculorumpersonet m srecula. Amen.
lldefonsus lib. de Viris illustribus in Astmio liis
vcrbis : tlic et sacerdotio beatns, ei miraculo dignus, Quod ad sanctissimorum marlyrum corpora
quia quibus jungerelur in cmlo, eorum terreno repe- Q ( spectat, tempnre Sarranse cladis, id est, ad annum
rire membrameruit in sepulcro. Nam cum sedis sum Domini 714, Oscnm iranslala fucre a S. Urbicio
saeerdotio funyeretur, Divina dicilur revelalione mo- Bnidegalensi, qui Compluto ob melum Manroriiin
nilus, Complutcnsi sepultos municipio, quod ab vrbe sublata, Burdegalam primum, inde Oscam Arago-
nise
ejut ferme LX milliar. siium est, Dei mariyret lis iiotissiinani iirbem advexit; ubi miraculis mul-
perscrulari. Qui concitus accurrens, quos et lellut ag- claresciml, iuconuplioue qiioque al hsec usque
cjeris, el oblivio lemporit pretserat, iit lucem el glo- ab lempora insigniler donaii, post MCCCXXVIII annos
riam terrenm cognilionh provehendosinvenit. Quibus eorum illusiri iuarlytio decursos. Ejns rei
leslcs fuere ante paucos aunos niulti Oscenses ci-
rcperlis redire ad sedem renuem, servilute siinul et ves, et clerici, inier
assiduitate tanclit. innexus, diem ctattsii extremum. qucs D. Vincenlius Clavcria
Haecde revelalione sanelorum Asturio facta, npnd eo teniporis Ecclesire sanclorum marlyrum Ponin-
Ildefousuin legiraus. Aiiamen imn iia eos inveinsse narius, iuiiic iltuslrissinii doniini cardiualis de Trcio
eredeiultis est, quasi de urbe, aut Ecclesia in qua audilor, propriis nianilius corpora ipsa reverenler
sepulii jacerent ignoraretur : nam paulo anle vidi- juramlo Iraciavit, mibiquc ssepius plena esse carnibus jure-
mus S. Patilinum filium sunm Ceisum Compluii cum inleiposito toufcssus est. Repertae sunl
prope sanclqs m.iriyres tuntulasse; sed quia indi- pannoipsis brachii alterius cx illis^ cum caligis, et
viduus sepulcri eorumdetn locus, ulpote subius linco, sangttinc quasi recentt, ad niiractiliiin,
terram jacentis, a roemoria hominum exciderat. madefactse. Poiro reliquinrum pars, Philippo 11
Porro oilicium in ipsorum laudein a sanelo Asturio Catliolico Regc procuranie, Compluium tmnslaia
e-l anno 1568, et celebri ponipa in anliqiia sede
composiliim exslat in Breviario Mozarabe saitcti D
Isidori, cum Itymiio, quem placuit in graiiam erudi- rcposila. Consule Moralium lib. x Hist. llisp.,
torum, el dovoiionem cunctorutn hic apnonere. cap. 9.
Jam vero qurd de S. Astuiio Ildefonsus asscrit,
Hymnusde sanclis MartyribusCompltttensibtts. fuisse noimm inier Toletanos antislites, eo ccrte
0 Dei perenne VerbumPatris ore proditum, spectat, quod in Dexlio legernt, fuissc numero
Organumqui imbecillcadtuovensiiifanlium, noiium iuter episcopos scriplores; alins oinnino
D:is eis spirare flatutn,vocisut promautsonum: falsiun prompsisset, cum ex Cntalogo cjnsdcin se-
Tri prus adeslo hobis, solvefibrasgutltiris, dis prsesulUin, a Lbuysa excuso, qiiaiiiumvij iiiu-
Ora instrue toquells, corda reple lacrynris, tilo et dtTectuoso, constel, duodetiinuin ul inim*
557 FLAViI LUCIi DEXTHI CHRONiCON. SS8
A. C .424. Goihi, Snevi, Wandali Alaniquc, nnlionrs seplcntrionales, qure Hispani mi aliquanto A R. 1.75.
prius invaseraut,miserandis csedibus,et incendiis illam vaslanl; mullnsquc urles,
inler illas Tarraconein incctidentes penilus evcrlunt, mullaque hnminiim millia
pcrimiiiit gladio : plurimique passim peste, famequc grassantibus absumuntur.
Tbcodosius Junior, qui nb anno 402 imperat, floret.
Pelrus Junior presbyter Toleianus in Africa florere dicitur.
Caurisc in Ilispania, Virgo Lusitana catbolica, nominc Vincentia, ab hdcreticis
Arianis, immensis propcmodum cruciatibus afficilur : quod semcl caibolice lin-
cta, nollet hserelicorum intingi baptismnie : quse lioc anno idibus Marliis gravissi-
me (oria, virgoet marlyrmigrat in cocltim.
BIVARH COMMENTARIUS.
mnm fuisse a S. Eugenio mnrlyrc : quinimmo apud A Ezechimregis Juda, tupsr omnibusqum fecil in Jeru-
Dextrum s-it ociavtts decimus, fctt bisnnnus. No- ttrlem. Z;rchnrias vero perspictte agii de plagis Je-
vem vcro scripiorcs Toletnnos hns iuielligo : Euge- rusnlem nb Chrisii occisionem eversse, unde in fi-
niiini, Turibium, Paiilaium, Melautium, Natalem, gura venditiouis Domini (ut Miithreus e. xxnt ex-
Olympittm I, Grcgorium, Audeiitium, el ipsum plicat) : El appanderunl, ait, mercedsm meam tri-
Astnrium : qiinrnm Inbores ct opera sufs locis cum gintaarqenleos. Potuit niliiloiiiinns divinus Spirilus
Di-xtro recensuimus. seciindario ad cjusinodi llispnnire cabimilales respi-
—
A. C. 424. 1. Gothi, ctc. Invcrso, lioc loco, ccre; quod sine dubio Idatius contciidit. Stibjiiiigil
reciiantur nrdine, qtimn ipsi IlUpanias intrnrnnl. deiode anno Arcadii 17 : Snbversis memoratapln-
Orosius ei lilntius sic eos rccitanl: Alnni, Wati- garum grassatione Hisvanim provinciis, Barbari ad
dali, Suevi simul intrnni, et poslniodiiiii Goibi, paccm iiieundam, Domino miseranle conversi, sorte
qund non sine mysierio f.iclum, ad cilccin horuin ad habiiandiun sibi provinciarum dividunt regiones.
Conimenlariorum monftrabiiiins. C:cicnim Dcxier Gallmcinm Vandnli occupitnt, et Siicvi sitam in ex-
(iidincm invertit, co videliccl, qnod inverso <>r- tremilate Ocennimaris occidua ; Alani Lusitaniam et
dine majores intra Hispaniam vires acceperunt : Carth/iqinensemprovincias; et Vandali cocjnomitieSi-
Golbi namqite plus durarunt in regno. Snevi nli- lingi Bicticam sorliuntur. Hispani per civilates et
qitanlo minus, sed mullo ampliusquam Waiidnli, et casiella residni a plnqis, Barbarorum ver prcvincias
Alani, e quibus Alani pritni ninuiiiin devicti dcfecc- doiiiinantium se subjiciuut servituii. Du Tarraconis
runt, Wandali nutem p»u!opo*i ad Africam transmi- eversione ngit Orosius lib. vn, c 22, eamque uipote
grarunt reliclis Hispaniis.Qoa de re fusitisagetniis in D pniriae snre deplornt.
calce operis. De calamiiaiequ.nn boc loco ineinorai 2. Tlieodosius, etc Imperasse Tlie dn-ittm Junio-
Dcxlcr, illuslrehnbemits Idaiii lcstimonitim, qimd ad rem ab aiino Domini 40J eo sensti accipias, quod
verbum placct referre; sic enim scribit in Chronico e > anno Arcadio v et Hmtorio item v coss. ( teste
ad serain Cicsaris 447, id esl, aniio 15 Arcadii et Marcellino) Cacsarcreatus f it; ail cniin in Chronico
Ilouorii : Barbari qui in Hispanias ingressi fuerant, anno prsedict», Thcodosluslunior in loco quo paier,
cmde deprmdantur hostili. Pestilentia suas paries patrttusque'iiniis,Cwsarcreatiisest.Qn!\(\veri) stibdinrr,
non tegniut operalur. Rursus anno eorumdcm 10 : nb anno 424 floruisse, eo dicuini crcilns, quod tunc
Debaceltaniibutper Hispanias Barburis, et smviente teniporis nioriiiii paire et patruo (Arcadio et Ho-
uihilominus pest lentim tualo, opes, et conditas in noiio) motiartbinm solus obiiuuit impcrii. Ila sane
urbibussubuantias tyranniciis exuclor diripit, et miles ex Idalio ad bunc nuntim , qui apud ipsum i.llinns
exhauril. Fames dira grassalur, adeo ut liumitiim e-tllonorii, olympiadis HOl nnntis 1, a;ra C;cs. 462,
carnesab hitmino genere, vi famis, fuerinl devorattc; Chrisli vero 425 : sic ienim ait : RomanormnXLI,
maires qtioqiienecalis, vel coclis per se nalorum suo- Theodosius Arcadii filius anle aHqitot annos regnans
rum sinl pastm corporibus. Besiim occisorum cjiadio, in puriibus Orientit, defuncto patre, post obitum Ho-
fame, pestitentia, cadiaeribus assne:w, quosque lioini- iwriiputrui, monarcliiamtenel iniperii, cum esset an-
numfortiores inlerimuni; eoriimquecarnibusvnslwpas- noritni26.
simin humanigeneris efferaniur interitum. El itaqua- 3. Petrus, eic Huic Augiislinus dedit librum de
luor plagis, prri, famis, peslilenllw, besliarum, ubique Animael cjus otigine, pro quo nimiroi» conlra qucm-
in totoorbesmvicntibus,prwdictmaDemiuoperProphe- dam Aviium Oi igenistani laboraverat PaulusOrosin-s
tas suotannunliationes itnplenlnr. Iinebigit vero Jere- C ab Occidenic ad Orienieni transiium faciens. Dn
miam et Zachariam ; e quibus ille cap. xv hacc sub codem iteriim Auguslinus lib. u Reiractalioiuun, c.ip.
Dei nomiiie pnrdixil : Qui ad mortem, ad mor- 56: Vmcenliu»Vicior, inquieus, i» Mamhanla Cm-
lem ; el qui ad gladium, ad gladium; el qui ad fa- sariensi invenitapud H spantim quemdampreslyUritm
mem, nd famem; et qui ad caplivitalem, ad caplivita- Peirum nonnullum ' oputculum meum , ubi de oricjine
letn; el vititabo super eos qualuor species, dicit Do- animm, etc.
mintit, gladium ud occitionem, et canes ad laceran- 4. Caurim, ctc Ejus illustrc nvarlyrium scnpsit
ditm, et volutiliacmti, el besliasterrm ad devorandum, Grcgorius Titrouciisis in His^or. Franconim. lib. n,
el dissipandum. Ubi verba illa, qui ad morlem, ad cap. 2 . supprcsso licet uominc, in hunc iiiodum :
morlem, cum denuntient subitum iuteriium multo- VirgoHispnna religiosa prmdivesopibus, ac secundum
rum diver^o mortis generc, a glatlio, fame, et tmcitli riignita'em iiobilitatetenaloria florens, el quod
bestiarum laceratione. necessario pestilentiam sigtii- hisomnibusesl nobilitis,fide calhotica pollens, Deoqne
ficanl, qttsc ctvnitribus aliis qitaliior plagnrum spe- omnipotcntiinrprelicnsibititer terviens, ud haitc qitms-
cies conficil. Zacbarins vero sic inquit c. xi: Non tionemduciiur. CnmquercgisTrcisiiimndiArianifuissct
pascamvos,quod moritttr morialur ; et quod succiditur oblata coiupeclibus, cmpiteam primum ad rcbaptizau-
succidnlur, el reliqui dcvorehl ttuusquisque camem duni blandis sernwnibusillicere. Qum cum lenenosum
proxinti sni. Quaeccrie plagarum gettera eadem sunt ejns jaculttm fidci per arma propelleret, prcvcepitrcx
ciitii his.quaein Hispaiiiisrefeilldatiusaceidisse. Ne- cjus (acultates aujerri, qumjam tnente possidebatrc-
gari tnnieu nequit prardiclos prnphetas ad liuernm in gnum paradisi , deinde suppliciisnpplicatam fine spe
lsraeliiicum popiilinn invcctos jussu Dei ftiisse, ut rj prmsenlis vi;m torqncri. Posl tnuluis quwsliones,posl
coiilcxluin eortnii intueniibus faciie constabit : nam ablalcrsrernm lerrcnuritmthesaurot. cmn adliuc frmigi
subiiectil illico Jeremias : Et dabo cos iu fervorem non posset, ut b.nttumresciitderel 'Triuiiittem, ttd rc-
troversis rrgnis terrtv, propier Mannssem fiHitm biip::z'iiuiwttiiiv:ludeUailur. Cunqu.- in iilum twno-
559 FLAVIl LUCn DEXTRI CIIRONICON. 660
A. C. 424. Piope Tudem in Gallsccia, in oppido Yianensi, sancli ponlificcs Maximianusct Va- A R.M75.
lcnlinus confessorcs clarent.
Rufus ex Charia, episcopus in Ilispania crcaiur : qtti per aliquot annos fcqucudo
quemdam pscudo-clirislum, niiiilice dcccptus, de gradu ponlificio ex senleniia
frequentis concilii dejicilur.
S. Aslurio cognomento Serrano in bona sencctutc decedenti, in ecclcsia Sanciorum
Justi, ct Pastoris Compluti sedificata sepullura datur : cui successit in sedc Tole-
lana Marlinus; huic Olympius secundus.
Hanretici Priscillianistse ab urbe Vetlonura Ambralia ignominiosc dcpelluntur ab
Splendonio ejus urbis episcopo : simiiiter non minori nola a MarcelloCauriensi
episcopo.
Sub Olympio II Tolelano laxantur spatia summi templi Tolelani, et illustri lemplum
donatur Bibliotheca.
BIVARH COMMENTARIUS.
sum lavacrum vi cogeretur immcrgi, ac proclamaret:. \. fere lemporc fuisse in Hispaniis juvenem, qui cv.mtibi
Patrem cvm Filio, ac Spiritvm sanctum unius credo muliis signis auctoritalcm paravisset, eousque lalus cst,
esse substanlim, essentimque:clignoaquas unguine cun- ut se Eliam proftterelur. Quod cnm plerique lemere
ctns infecit. id est fluxum venlris percgit. tixhinc ad credidissent, addidit, ttt se Chrisiumesse aiccret; in
legilimam ditcln quwsliouem , post equuteos , posl quo eliam adeo illuxit, «I CHIII quidam episcopusRufus
flammas, posl ungiilas, Christo Domino capiiis affir-
deci- nomine, ut Detim adoraret; propter quod eum postea
sione dicatur. llaclemis Gregorius, qui pariier c.bepiscopatu dejcclum vidimus. Rufus hic ex Charia
mai, pcr etimdein Wandalornm rogcm alios quoque erat, qure esl provincia Asiie rninoris, iu qua Tripolis,
in flispaitin catholicos vcxatos cssc , et diversis Aniiochia, ct Leocndia sitscstint, ut apud Ptolormciim
tormentoriim gcneribus cruciaios, ac landem morie videre est lib. v Geogr., cap. 2, labula 1.
miilctatus, el inanyrio cnronatns. In eo tamen cor- 7. S. Asturio, eic Asiipnlalnr his Santlus Ildc-
rigendus cst, qttod asserai S. Vincentiam virginein fonsus, quod nd sepullnrani S. Asltirii Serranispeclat,
siib Trasimundo pnssam : qni tamen regnum accepit inquiens: Quibus reperiis (loqniiur de SS. mariyribus
mulios post annns.nonquidem quandnWnndnlierniit Justo, et Pasioic Complnii) redire ad scdcm renuem,
in Dispnnia, sed poslquam in Africam migraverant, servitnlesimttl el assiduitate sanctis innexusdiemctau-
ut perspicunm cst ex Fulgentii Riispcnsis vita , et sil exlremitm: cujus tnmen tedem doneerixit (Toleto
aliis auttc.ribiis. Porro multos Ilispanorum eo lem- absens) nemoadiil. 1ndc ut antiquitas fert, in Tolelo
pnris a Barbaiis n<nilyrii coronam accepisse, ex actis saeerdos IX , et in Compluto agnoscitur I. Deinceps
concilii Bracarensisstiperiuscxscripii manifestecon- usque ad Sarracenicam liispanise cladcm reperiuntur
vincitur; qnnd tu quoque constilas in cap. 1. rj episcopi Complutenses conciliis llispanise subscri-
5. Prope Tudeni, elc. Vianam vocai oppidum Via- bere. Quod vcro itniniin asscrit Tolcianorum episco-
nense, intrr Durium ei Miniuni tiiuui , quae regio porum fitissc Asturiiim, supcrius a uobis cxplicalnm
olim ad Gallarriam spectabat, niinc Porlugallise esl. esi. Nec scio unde id lldefonsus ntceperit, nisi ex
Porro sancloiiim Maximiliani ct Valeutiniaiii fesla Chronitis Dextri; ad qua; respexisse credo verbts
dies agilnr in Roinano Mnrtyrologio ntl 29 Oclohris , illis , ttt antitiuitas ferl, ctc. : 'iiillus enim Dextro
cui vetera niss. conseniiunt, cx quibus Molanus in antiquior inveniri poiuiih.TCscribens,cuin hisdiebus
Addilionihus ad Usuardum eoriinideni mcminit. Iu Cbrouicon illc sctipserii. Post mulia anuorum cur-
Roinano Maximiliaiiiis nunciipalnr mariyr , Valen- ricula corpus S. Asturii Uvcluni translntum cst, in
linianus vcro confessor, qtiod co sensu accipicnditm HNpaniaium capiivilnle sub duro Snrraceuoriini
esl, quo confessoris titulus iis duinlnxat qni mariy- jngo, ibique honorifice condiltim in Sacello sancio ,
rium inceperant, etcornm judiceCbristi lidem con- vulgo CViiiicro sancta nuncupnio requiescil in lignea
fessi ftiernul dabnlur : ntinc vero beniissimi duo nrca; quse anno Doiniiii 1572, die 25 Julii, aperia
episcopi Vianse praeclarc a Wandalis inquisiii sunt coelesiium aromatuui frngrnnliaiu dedit, ui refert
de fidc. lu co lamen Molanus deccpitts csl, quod Ambrosius Moralcs lib. xui llisi. cap. 58, habetque
Viannam urbcui quae superiori leciioni prirdictnrmn tilliltuii Sancli Serrtini, ejus iiiiniruin qtti vncabaliir
sanctorum conjnngenda erat inleriori ubi dc B. Theo- Aslurius Serranus. Cclcbtat cjns fcslum Ecclesia
doro abbale agilur, ctinjunxit; quasi S. Thcodoius Ovelensis 8 dte Mattii suli nomiue Sancli Serrani
Viennse seu Yiannse obieril, el non mngis prrtTati ••pi-co|'i, ctconfes-oris, ut in kalcndario sanctoruin
sancli episcopi confessionis gloria claritcrinl. Ciim „ llispanorum Mairili imprcsso anno 1614 inveni.
lamcn Yiennn; in Gallin ejus abbaiis iiicuioria mi- L1 Porro iu scdc primnria Tolelana sticcessissc As-
nime reperialtir, eiiani apud Turoucnscm , qni dc lurio Martinum iiabemus rx Dexlro, Marlino vcro
gloria coiifcssorum Galliaescripsil, aut apiid Belva- brcviicr asstimpto Olympiiiin ejus nominis secun-
censem inSpeculoMiisioriali. Ncc mirttnt, cum is sit dum. Olympio Fcetaditiiu , liuie I-icium , Licio Ma-
S. Tbcodorus, qui sanclo Pachomio mngisiro sno in jorianum. Ex quo sanc partim corrigendus , pariim
successil , cl tujns mulia :iiigeiidus cst caialogus Toleianortim praesuliini ab
regimine monasteriali Cnssianus
prseclara gesta narral in Collatiouibus , altero ipsortim , erudito Loaysa , publicaius iirer
et Gennadius lib. de Viris illustribus. ex qitibus concilia llispanicn ; nnm Mniiitinm ciim Majoriano
Equilinus nonuihil scripsil in Catalogn lib. i, cap. confm-dii, el oit iilit Olynipium II, cujus tamcn no-
173. Sic igitur in Martyrologio legenduin vidctur, ii:en rcpcritttr imcr Paires ccntilii Tnlclaui primi
dic 29 Octobris : Eodem die sanctorum episcoporum iiuiiciipnti, cum primus quarlo loco nnie Astuiium
Maximiliani mariyris , et Vaientininni confessoris , ad ccelns evolasset, setiindus autem nondum sedem
Viennw. Ilem depositio Beati Theodori abbatis. Scd pr.Tdiciam asceudisscl, ulpote quam Asiurius ha-
obscuriorcni rcddideiutil conlcxtum,quiinler uiros- bebat. Omiitil eiiam Foeiadium, dequo, el reliquis,
que aliorum Sauctorum , nimiriim Narcissi Hiero- suis locis agendum nobis crit.
soiymilani, elJoaniiisAitgustodiinensisepiscoporum 8. Hwretici, etc Repullulabanl his lemporibus
naialia posucrunt, quibus velercs codices careni. Priscillianisisc, r;ui laincn poslmoduin a S. Turihio
6. Rufut,elc. Rem gesiamscripsilSevciusiiiViia absumpli, ct csrsi tunl.
S. Martini,bisvei'bis;ii«wwdt'«rst(wcs( tamen eodem 9. Stib Oympio, etc. Vide, quscso, antiquilaiem
561 FLAVII LUCH DEXTRI CHRONICON. 562
A. C. 424. Memoria Gregorii Cordubensis ubiqne celebris habctur, qui fuit prsefectus prsetorioA.R. 1175.
Cippadocise, fralris comiiis Olympii.
Innocentius Hispanus ex uibe Carpctanorum Ebora , molu Gotliorum urbes Hispa-
nas incendentium ad insulanr Minoricam mtillis sociis fugiens convertitur ad
fidein : quem non mullo posi sccutus cst Theodosius Judscus.
BIVARH COMMENTARIUS.
bibliolhecaeS. Ecclcsiae Toletanse, vel in hoc etiam A . universa synagoga. Mulla intcrim miracula patrala
cutn quavis alia orbis coinparandsc. Exstanl ipsa snnt, qusc egressum Hebrseorum aiiiiquum dc JE-
inulti iuss. codices sanclorum , qui nondum luceni gyptiaca servilute expresserunl; nam globus ignens,
viderunt, ct incredibilis ihesaurus Arabicorum libro- pro columna nubis, stiper Ecclesiain.visus est; pluit
rum, quos utinam S. illa Ecclesia Laliniiate donan- etiam grando minulissima, velut manna, mellis ba-
dos curnret, ad suam el universitatis Christiani or- bens saporem; insuper pluvia prsecedebat cos ad
bis utilitateni. baptisnium , ita ut Cbrisiiani re cotnpena dicerent,
10. Memoria Gregorii, e.c Mulia de co diximus Ecce jant pluit; scitote Judmos ad fidem Christi acces-
ad annum Doinini 384 de concilio Mediolanensi suros: et in conversione Anemisise Meletii coujugis
agentes, qu.e lu consulas. meilis saporem inducit, ad insiar aqiiarum M.ira
11. Inttocentius. eic Toia series conversionis In- qu;e in dulccdinem versse fuerant (Exod. xv) Ex
nocenlii ac Theodosii, sive Theodori, cum univeisa ' uiiiversse civitatis synagnga duae dumiaxat Hispanse
Synagoga urhis Magonae,insulae Minoricae, qusereli- sororcs Spit itui saucto vocanli resistebant, altera
quiariim S. Slepbani ab Orosio illuc d>ialaruui vir- quidem Innocntii uxor,alterucoguaia,scd vidun, pro-
ttite, multis praecedcntibus miraculis facta est, lusc lem habcns : de quarum tnirabili coiiversione prsedic-
a Severo Minoiicensi episcopo eimrraiur in epistola lus Severus h;ec scribit: Uxor Jnnocenlii per quatuor
encyclica ad universiiatem ChiUtiani orbis ab ipso fere dies verbum salutis. quod ingerebamus cbturatis
data, quam e veteri ms codice Vaticanaebiblioihe- auribus recipiebal. Hmc cum nullis Innocenlii conjttgit
caecard. Baroiiiiiiexscriplani publicavil tom. V An- vel minis, vel precibus, vel tacrymis moveri posset, uni-
nal. ad an. Doni. 418. Longum e-set eam hic inse- i versa , Innocenlio roganie, ad doinuin in qua httbiia-
rere, nequc» lameii mnnia praeieruiiitcre. Diebus bat, fraternilalis mulliludo convenit, habens mcignum
pene istis (aii ille) presbyter quidam sanctiiale prmci- dolorem animi, quod tantm tmliliw plenitudim una
puuta Hierotolyma veniens (loqiiiittr de Orosin) Ma- mulier obsisteret. Cum igitur diu cassa verba surdis
goum non lougo tempore moratus esi, qui postquam auribus ingerenies nihil profecissemus, ad cognitum
trantvehi in Hispanias sicul desiderabat, nequivit, re- orationis prwsidium convoliiviinits, itaque usque ad
meare ad Africam denuo ttatuil. Tum B. Stephani re- horam tertiam ferme , hyinnorum ei orationum prm-
liquiat, qum nuper revelalw sunt, cum ad Hispanias liis adversus Amalec hostem Jesu ducis noslri suda-
portare constituitset, ipso' tine dubio marlyre inspi-- vit exercilns. Inde cum jam peue desperantes abscis-
ranle, in memorati oppidi Eccletia collocavit. Devo tionem moliremur, resumplis rursum viribus orationem
tione proloinartyris accensi Chiistiaui, de conver- cunctis itidiximus, soloque strati diu fleoimut: el cum
tcndis Judaus Iractarecoeperum. Iiide pralium non in consummationeoraiionis Amen aeclamasset; et illa
minimum ortum est, et mngno Dei miraculo facium, credere te, et Chrislianam fieri velle subjunxit. At
ui quaniuinvis Judsere miiliercs lela el saxa in Chri- qttid de ejtis sorore vidua fattunt? Malrona cum
sliaiins innumeia jacercnt, iiulliim eorum hcseiinl; prole sua venerabilis ridua, illico ut Innocenlium so-
qundam tamcn Chrislinno iiiiuin dumaxni jacienie, roris conjugem conversum esse conspexit , nuvem
Judsrus, in capite graviter vtilnerattis est. Nonnullis conscendil , non solum permillentibus , sed etiam
Jtidseoruro ssepius in somnis Synagogae sttae conver- suadentibus nobit, quia ad fidem Christi nec ver-
sio monstrata csi, pr.esenim Tbrodoro summo sa- bis, nec miracutis fleclerelur. Octuvadcmum die, qua
ccrdoli, ct oniniutn illoruni ditissimo. Primi omnium remeare stutuiiius (Severus scilicet ad sedis suiu ci-
conversi fuere innocentius et Meletius. Sed qui fC vitalem), affinis Innocentii illavidua pelago reducta
fiierint ipsi, accipe ex pradicia epist. : Duo quidam est; quw subito se meis genibus advolvem fidci nottrm
primarii Judmorum Metetiut Theodori (rater. el Inno- auxilium cum lacrymis deprecabatur. Cui ego : Cur,
cenliut, qui Uitpatiiarum cladem nupcr (ugient, cum inquam, mulier lanla attimt levilute fratres luos dete-
familiis tuis in hanc intulam veuerat ( sicul nunc ipti rere voluisli? Ad limc ilta : El Jona, inquit, prophela
etiam cttm tacrameniorum terribili interpotitione con- a facie Domini fugere voluit, et tamen voluntatein
firmant),ad unam speluncam vel polius rupem convc- Dei, ticel invilus, implevit. Suscipe ergo tu non solitm
nerunl, associandose duobus quibusdamJudmis humili me, sed el islos orphanos, et Chrislo eos nutri; el hoc
loco ortis, qui istos communisfugmprincipes legerant. mirabililer acclamans, cluos fitios suos parvulos milii
Initium conversionis iude sumpium csi, quod Mele- cum fletibus incjerebat. Quis non prm gaudio flevit ?
tio, divina disponcnte ciemenlia, tenaciter hsesit eui non extorsit lucrymas twtilimmagititudo ? Suscepi
vcrbum hoc, Chrisie, in nomine luo, ita ut a tiiemo- plune ovem quam ex omni numero solam errasse pu-
ria illud cxcluderc non possct. Re Innoceiilio propa- tabamus, eamque cum gemino felu ad Chrisli ovilia
lata, cum in obiivionem dare ipsiim tenlarel, verbis revocavi.
ctiain itirpis.-iuiis, sed minime proficerct, dum an- Quod ad lempus conversionis prrcdiclscailinet, nd
gitstissimumingrediuniur caltem, cogitalionum tene- calcem epistola; Severi facta diciiur, posl consulatum
brit tucem obcmcantibutoculorum, ipsum queih inscii Honorii xi et Constantioiterum victore. Horum vero
lequebantur tramitem perdiderunt, et in locis desenis, consulatus incidit in aniiuni Doinini 477; quare si
atque inviit remantere. Cum auiem scinderentur senti- pdstcum statim accidit, sub Hoiiorio xn ct Tbeodo-
but, aut vepribut arcerenlur, posiquam corpus suum TVsio viu coss., anno videlicet Cbristi 418, facta di-
longit fmdaverevulneribus, ad iaiilam priino quidem cenda esi, ui Baronius credit; prscserlim cum Seve-
anxielatem, deinde etiam ad desperalionemalque for- rus ipse asserat, id accidisse, quando Paulus Oro-
midinem venere, ut compelterenturfaleri, se ea judicio sius Hierosolymis reverlebaltir in Ilispaniam, ct
Dei jutlo ob incredulilalem perpeti. lgitur nonien Africam cum reliquiis S. proloraartyris Siepbani;
Cltritli quod anle , se ullro ingeretts repelLbant, la- quod lameu sub aunuiii praedictum contigissc moii-
ceratitjam eruribut invocantes, semilam qum eos con- stratum est. Dexter vero forsan epistolse Severi
tra voluntatem ac propositum suum ad oppidum re- ignarus, sive quod aliquot post aunos a prscdiclorum
traxit, corripuerunt. lis ad lidem couversis, Theodo- cousulaiu acciderit, eaui rejicit in aimum I)Q-
rus quodque post triduum conversus est, et cum co ininU2l.
tt«3 FLAVH LUCH DEXTRI CHRONICON. 564
A. C.4-24. Fcslum Invculioiiis S. Crucis a Silveslro institulum celebre midtis est. A. R. 1175.
Priidcniiui Roina Csesaraugustara rcdiens,ad sedem Caesaraugustanara S. Marise
plcnus. dierum, et iliuslrium operiun, post multas pugnas cum omnibus hsereticis
sui icmporis habitas, iranquille moritur.
Synodus altera habetur Telensis in Uispania, inqua confirmat acta Syuodalia Do-
milianus cjtisdem urbis cpiscopus. H;rc sedes Telensis intcr pr'mas Hispanisc ba-
behatur.
Fcetadius succedil in sede Toletana sancto viro Olympio.
Honorius, Minervtus, Joviantts, viri clarissimi sancti^simique, singnlorum monastc-
rioruin curatn susceperuut.
426. S. Uieronymus Datmata sanclissiiDus, d ctissimusque vir, in Belblecm commorans, 1177.
jam deerepitus inigrat ad ccelos.
428. Fan.ulio poniiflci Toleiano succedil Isicius monacbus Palacstiuus : qui Sedulium ami- 1179.
, tum suum, el Oretanum eptscopum, pr.cdicationis gratia Toleli dctiuet : qui dono
Dci in poesia, oraloriaque praeclarus mu'tos libros co;i;po:iit.

BIVARII COMMENTARIUS.
12. Fettum, cte. Ad cnlccm liislori.ie InventionU, A Minervius, Catfor, Jovianns, siiigutorum monastcrio-
S. Crucis asseriutr, ptotit iriter cseleros referl Eqni- rum palies in GallHs florenl.
linus lib. IVCaialogi, c 117, S. Hetenam imperatoris A. C. 426. — S. Hieronymus, etc. Prosper Aqui-
Coiisttinlini maireiti festtini in cjns memoriam celo- tanicus iu Cbronico assignalobitiim S. docloris sub
brandum singttlis annU siaruissc iu tiniverso orbe. coss. Tbendosio i\ et Constaniio in , anno scilicet
Id auteni per Sylvestritm papam cunetis pr<>niiilga- Domini 420. Dexter post annos 6, id csi 426. Uier
luin et intimatum fuissc, dubiitm nulli esse debet; vero verius scripseril difficile judicavcrini : eo vel
quod etiain iis diebus spcciali vencratioiie cdebraii maxime quod nibil fere aptid ejus lemporis scripio-
solitiim. Dexter affirmat. res scqtieincognitum , et ambiguum , ac Ilieronynii
15. Prudeniius, etc. lUlimuin operum ipsius, eu- mors litii. Sane Idatius in Clnon. ad aunum Theo-
cberidion novi et vetcris Teslamenti fuit; in ctijtis dosii Junioris xi, hoc est, Christi Domini 433, ila
prrcfaiione saiis pcrspictie asscverat se landem in scribit: Quo vero tempore sancti Joannes (Hierosoly-
domum sacrani Virgiuis de Columua reccpium , en- morum episcopus) Hieronymus et alii, quos supra
clit-ridion sciibere. Nam cum prremi-issei, non om- diximus, obierint, referentum sermo non edidil.Dixerat
nia vasa ilnmus diviiis aurea esse, scd aliqua eiiam priui, Hierosolymis Juvennlem prmsidere, Germani
liciilia, ad ustim lamcu necessaria, subdit: prmsbyteri arabicm regionis exinde ad Gallmcramve-
nientis, et aliorum Grwcorum relalione comperimus.
Me paterno in atrio, Non lanit-n qtiidqtiam du niorie S. Ilieronymi retti-
Ut obsoietumvasculnm,caducis Icrunt : qneni sane se vidisse llierosolymis , duin
Christusaplat usibus: T. puer adhuc ctjufanlultts loca sancln perlustraret,
in
Sinitqueparte anguli manere. Idatius ipse arinn Dotniui 407 narraveral, seu 13
Muniis ecce liclile Arcndii et Honorii. Insuper Marcellinus nihil dc
Inimusiulra Itegia.tisalulis. ejusdem S. docioris morie cerium bnbens , egil de
ea noii nd nnntini qiio cottligisse credi possct, sed
Qtiid est nrmits iniro inira Regiam snlutis, nisi in- quo ipse librum de Scripi. Ecelcs. finierat, id e&t,
ira domnm Dei scribere? in cujus angttlose manere 14 imperii Theidos;i M.igni, Arcadio iicrnm el Ru-
affirmai; quod et Dexler aniiotal. Suspicor iu Pru- fino coss., in htcc verba : Usque hunc 14 Theodosii
dentio Icgendtim, Me materno in alrio Clirislus aplat imperii awium B. Hieromjinus posl ascensionemDo-
utibus caducis; pro, Me patemo in atrio, etc, qtian- mini nosiri Jcsu Chrisii, a 1'etro aposlolo incipiens,
tloqmdem in templi Mairis Clnisti angulo degebat , et in semetipsttmdesinens 155, virorum itluslrittm ec-
ut Dexttr scribit. Quod ad cjus setaictn speclat, cuin clesiastica volnmina descripsit, apud Beilileem oppi-
superius ad annum 380 pioliaium sitn nobis, orttim duin degcns, ubi el monasleriumsibi condidit, fineinqite
ipsitis in cousiil.iltim Saliiu cl Philippi incidissc, seu vitm suw admodum senex fecit. El lamen Angusiini
qu >didcm cst, in aiinuui Domini318, rcliiiquiliir itt ouiluin, qiiem certn scivil, ad aunum Domini 430,
obierit sctaii-i surc 77, cum hoc anno 425 obiissc di- Floremio et Dionysio coss., uoiavit.
catnr. Porro de ejtis pugnis cum idololatris, Judaeis, Quod ad selatem Ilieronymi speclal, varianl au-
etomnis generis lixreticis, libri ipsius pleni sunt. ctores :. Beda , Ado , ct Usuardus in Martyrologio.
14. Synodus altera, etc. Quod altera dicit, deesse quos Sigiberlus sequitur in Cbronico , asserunl
hoc loco iudicat memoriam alictijus synodi, nimi- obiisse setatis surc 98 vel 99, Prosper vero 91. Card.
rum Teleptcnsis Afiicaiue , cujus meminit paulo itu C Baroniuscontendit non fuisse oclogeiiarium, sedad
feritis agens do Majoriano Tolelano prasulc, qui ii- 78 vel 79 dumtaxal pcrvenissc. Illud tamen ceiluui
lic inierfuit : ct respecu ejus vicinitate duclus no- apud omnes, admodum scneni finem vitre suse fe-
miniim , subjecit, Synodus altera Telensis, etc. cis-e, ut Marcelliuus dixit, seu quod idem rst in
Apud nemincin vero ejus concilii mentionein factain Dexlro, jam decrcpituin ad ccelos migrasse : aetas
repcrio. praetcrquam apud Dextrum. si.|uidem dccrepiia , Piolomrco auctore cap. ult.
15. Fceladiut, etc. Deerat ejus memoria in caia- Quadripnrt. incipit ah anno 68.
logis Tolctanorum ponlificuui, qttselanien ex Dextro A. C. 428.— 1. Fmtadio, eic Exsial Isicii pon-
restituenda erit. tificis memoria in dlalogo Tolelanorum pr.isulum.
10. Honorius, etc. Adlitteras, qttas Minervius Hinc hnbcmus Sedulium Oieinntiin in Ilispania
Hieronyino dederat, ut Ssinius moiiacbus attulerat, fuisse episcopum; quod lamcn non tollii ortutn
cum aliis Exupcrii et Alexandri, rcspondct ipsa epi- fuisse in Hibernia , ut mutli crcdunt, cum el ipse
stola 152, et eis dedicat suum Malichiam. De iisdem Isicius Tnlctanus episcopus Pal cslinus fucrit mona-
agit Prosper Tyro in Cbron. an. 28 Arcadii el llo- cbus. Sed iitrum duo Sedulii olim in pnesia floruc-
norli irop., Christi vero 422, inquiens: Honoratus, rinl, au unus, nou cst hujus luci disputare.
563 FLAVII LUCII DEXTRI CHRONICON. 566
AX.4i8. Celebiis habetnr in Carpetania memoria pii poulificis Olympii, cujus liber de fnlc A.R. 1179,
ibi, ct alibi diligenter volvitur,
429. Isicius succcssorem babet Majorianum , qui qutdem inierfuit concilio Africano 1180.
Teleplensi.
Vincentius cx Palatino ftl monachus Lirincnsis; ct multi presbyteri vocali Avili flo-
rcnt civcs Tarraconenses.
PauloTnrraconensi episcopoBanifacitis etiam Caldcaquimsis ex ordinc Aitgiisiiniano
succcdit.

Gothi duce Castino v.isiant regionem Carpetanam.

Capreolo diacono Toletano scribit S. Capreolus.
BlVARIl COMMENTARIUS.
2. Celebris, clc' Hic fuit ille magnus Olympins,JA Archivio, tibi auiQ^raplmni ipsqm exstat. Ibi iiaque
quem Augiistinus doctorem prseclarum Ecclesiae, ac relerl Zacharias angelum de ccolo S. P. Benedicio,
sanclum appellat, diim cjus libriim cital- Cousule dc strage stii mounslcrii snb Lmignbnrdis ftilitra
quse de Oiympio cjus nominis primo scripsimus nd niccslissinio, dixisse : Noii, probalissime ac kclissime
ann. Domini 3o6, de eo siqiildcm agilur in pra?.- Beitedicte, pro his, qnw httic cventura didicisti loco,
senli. mmstumgerere animnm; qvoniain qnod semel a Deo
A. C. 429. — 1. Iskius , ete. Id qttoque h ibetur prmflxum esl, itnmutabHettique irrevocnbileest: sohs
in Catalogo Toldrtnnrum prrc-ulinn, iihi taineu tibi luo meriie conce^sisliubi nntium iu hcc toco ani-
Majorianus cnni Mariino cnnfnidiuir , qui quidem mabus. Sed aderil omnipo'enlis consolaiio Dci, qttcc
diversi oninino siiul, cnm Mailiiius aulecesberil in locum islum iu ampliorem ei iwlioicm qiiam mtiic e*t
sede earjeni Olympitim II, Fcctndium ct Isicium , restituet grailum; et hnj::s ordntis dcclnna de Itoc ile-
Majorianus yqro Isicio successerii. Iu eodem errore rum per lolum orbem rqdiubit loco. llxc ille, inuno
versatur codex Dextri Crcsaraugustanus, simili cor- angelus Benedicto; undc fii m, Zacharia lesic, Be-
rcclioite diguus. ncdicti lemporc ordo sancii Bencdii li vocaretur.
2. Viii«/if''us , etc. Nolissimus hic aitctor cunclis Caiciuin quod ad texiiim spectat, vetbuni Tar-
est, utpole cujiis (ibcr adversus hwreses mauibus om- raconensi non est cnnjiinjroiiduni cum verbo epi-
niiiin cum exiiuia Inudc lcratur; et nomen iu tabit- scopo, subsequenli, sed potitis ab co separandum, el
las Kalendarii seu Martyrolo.^ii Ecclesiastici indu- superiori conjiiiigciidtiiii, vi;'e!iccl Paulo; ut non sit
clunisilix kalepd. Jiinii.De eo in Caialogo illusirium sensus , quod ftierii epistoptis Tannconeiisis , quia
virorum ngit Geiuiailiiis c. 64, Ubi Tbeodosio (ju- gj non fuit nisi Caldaqiiensis; sed t|iiod Pnitlus Tarra-
niore) et Valentini.ino rognantibtis obiisse scribit, concnsis naiione , luit opit-copusCaldaqucnsis : cui
liiiiiiriiiu cirea aiimim 454, quo de eo disserii Raro- Bonifacius in cpiscopatu successil. Scripsil ad Pati-
nius, vel paulo post. Anno tntueii 429, inonaclii vi- 1iiiii hiinc Augiistiniiscpi.st. 216, cx quaconstal dis-
Inm el insiiliiliiiii aiiiplexiis csi in inonaslerio insu- cipuium ipsius fuissc , ii.ain ait : Tibi enim maxiine
Isc Liriiiensis, sitlt-ahhnle S. UonoratQ, postmodum debeo, qtiia in Christo Jesu per Evangelium ego le
Arclatctisi episcopo. De Vinccntio item consule genui. Durc lainen cum objurgai, qnod Caldaqiieii-
Equiliutiiii lib. v, c. 72. sem scu Cataqueuscni Ecclesiam abi-que necessitate
Et mulli pretbyteri, elc Satis de liis diclum ad debitis oneravtrai : Ci.m enim tn magis magisque
annuiii 417, cuni de Paulo Orosio incidit sermo, qtii iwplicare te nan cesses, ui eiicimrebus quibvs renun-
comra eos lcgatinnem ad Aiigiisiinuiii lulit. Cuin tiusti, le posl renuuiiationem inserueris (professtts
vero uuiic a Dextro florere dicnntur, credimus cos igitur sub Augusiini iii.igislcrio rcgularia vola fue-
nd snnam meutein scriptis ejusdcin Augusiiiii redu- rai), et in eciprofessione rivere dicaris , cui frugalitas
ctns fuissc. Ecclesiwtum su[ficere non possit, ut quid qumris com-
3. Paulo Tartaconensi, elc. llsereiit rontiulli dttm munionem meaiu, elc EpUlnla veru 121, adUlym-
audiiiiit iis nVbus oidinis Augustiniani nomen,ctim pium coniiieii'., pcrsoitnii Bonifacii jain in eadem
ncc .Monaclioriim insiittna divcrsa ordines nuticu- sede sufjc-ciiper Pattli nioi ictn, aOectuose coiintien-
piii, nut Augiisiiniani cognomeittum rcperianlur in dat, rogaus, ut debiia , que ejus prsedeccssor fete-
II u fni^sc. Unde el locum huiic cnuitiicnlitimti exi- ra|, ei cinidonentur, quod iierum rcpetit epist. 129.
siiniaiil, ;ib aiiqun stiulo in gr.iiiain crciuitarum S. 4 In codicc Caijarattgiisiano hoc loco
Aitijii-|ini «'xcoiiiiaiiiin. Negari ceite iion potest, C subjuiigcbiiiiur ejusmodi verba, Petroniut Maxhnus
iiui>iilal::syoces csse pro jllo sevo, quo instituta mo- Augustus depositus Conipliiti dcccdit : perperam la-
liaclioiiiui iuler se partun aut nibil dissitlebanl; fa- men ab aliquo piagiario |iic inscria sunt, cuni con-
tileqiu; verba illa , ex ordine Aitcjusliniuno, codici s(et, quod post iiiotiem Dcxtri auiio Domini 455,
D^x ri abaliquo ionii-.se addi in niargiiie, indevero, Valeniiniaiio VIIIet Anlhemio CQSS.(iia refcrl Pro-
qiiod frcqueii er accidit, ab nltcro uuiaiiuensi tcxiui .sper Tyro in Chronico),et)dem Valenliniano occiso,
inserla. Nihilomii.us id minitue nosiris diebus ac- tevalus fuerit Petronius Maximus imperaior , qui
lum crcdidcriiu, scd olim a iiiulljs annis ab Eutrnitdo tamen 72dieoccisus, per Urbein ttacius fuii.
hujus Cbiouici continuaiore , qtii floruit au. Doin. 5. Gol/ii duce Castino, etc. De Ca.siinohsec scribit
960 , aut ab alio vetitsto et doclo viro : ncqtic enini Idalius in Chronico anpo 28 Arcadii ci llcnorii,
Dexiri Chronicon pcr manus Augusiiniani alicujus Cbrisli vero 422 : Castinus mngister ivilitum ctim
ad iinsiias devcuii, sed cruditi viii Soc Jesu Tbo- magna manu el attxiliis Gothorum, bellum in Bmiicct,
inse do Turrcalba , qui e Fuldensi Benedictinorum Wundalis infert : quos cum ud inopiam vi obsitiianit
hibliolbcca absiraclum codicem exscripsit, et misit arctarct, atteo ut se tradcre jam pararent, iiicontulte
in llispaniam , qua de rc multa in prooeniio Operjs publiio cerlamine confligrns, uuxUiorum (raude dece-
diximus. Illutl tamen operse prclium eritadverlere, ptus, ad Tarraconam viclus effucjil.Iu rediiu rcgioiieni
Ordinif nonien non iia noviiin, ut a multis creditur, Carpctannm vastavit. Fuerat Ca^linus consul anno
fuisse, nain illtid repcrio a S. Zacharia Romano Dotnini 424 ciim Viciore collega.
poiitifice acccpium in privilegio Cassincnsi cocnobio 6. Capreolo, etc. Sanctus Capreoltis, quiTolelano
concesso anno Domini 742, mensc Martio, quod ego J) Q diaconoejus nominis scripsisse diciiur lmc tetnpore,
btc piaegcitti anuo 1623 oculatus inspexi iu ejus Cuilhaginensis crat iu Alrica episcopos; succcssit
567 FLAVII LUCIl DEXTRI CHRONICON. 5C8
A.C.429. Golhi non mulio post invadunt Complutum. A. R. 1130.
Tuleti clarus habetur Philippus discipulis Hieronyini.
Idatius Clarus insignis habetur in Hispania.
Meconem urbem prope Complutuni in Carpeianisc (inibus ingenti furore, ac crudcli-
late vaslant Gothi.
Viginti ferme militum millia contra Wandnlos pugnaiuii, vanis praliis atrociler se
rauluo concidunt.
430. Sancli martyres ex flispania in Africam transfretant, patria Salmanticenses; in qui- 1182.
bus Arcadius et socii.
Ad Valerianum [Al. Valerium] episcopnm Cresaraugustantim scribit Cyrillus.
Hoc eliam lempore delaium cst in Gallrcciam corpus S. Mamelis Csesariensis mnr-
tyris, quod in monle celso servatur. Quamquam alii putaiil corpus esse S.Mame-
lis Eremitse, qni non ante multos annos ibi quievit.
Dira gliscit in Africa persecutio Wandalorum in catholicos.
BIVARH COMMENTARIUS.
in pontificalu Qiiodvultdeo: scripsit per Bassulam A , dunt. Rogo te, tene quod habes, ne alter accipiat co-
diaconum ad Patres in concilin Ephesino conprega- ronam tuam. Exspeclat te Ecclesia catholica marlyrem
tos, utreferl Libemitis in Breviario cap. 5 et Pel- suum, ut honoriftcet sicut Stephaitum suum, ctc. Alii
tanus in Aclis ejusdem synodi tom. 11,'cap. 19. codiccs pro Honoralo habeni Antoniuiim, qucm f-;-
7. Gothi, etc. Duce scilicel Casiitto magistro mi- riint Iiujns epislolsc auclorem. Erat vero iis ipsis
litum. cum Cnrpetattiam tiniversam devastarunt. debus Anloninus Emciiteusis episcopus, ut Idaiius
8. Toleti, elc. De Philipnn hoc S. Hieronymi tlis- ejus socitts et amicus scribit in Clironico anno 21
cipnlo hroc babet Gennadins cap. 62 : Philippna Theodosii Juninris , qui lamen dubio procul snncios
presbyler Hispanus |A1. Optimus, sed insulse \au- Marlyres viderat, cum Gensericus rex Eincrilam
ditor Hieronymi commeulalus est in Job, edidit ser- coiilra Hermigarium Sueviim ingressus superioribus
mone simplici libros. Legi ejus (amiliares epistolas niiuis fiiernt; ipsum siqtiidem regem illi, utpoie lideli
valde salsas, ad maximai pauperlatis H dolorum tole- eju-i ob«equio addicti, comilabantur. De ejusmodi
ranliam exhortatoriat. Morilur Marliano et Avito Genserici profcciinne hsec habel Idatitis : Anno 5
regnanlibus, nd anno- scilieet 455. Tlieodiisiijuntnris; Olympinde502, Chiisti vero annn
9. Idntius Clarus, etc De eo Sanctus Isidnrus 42 •(. Gensericttsrex de bwticm provincim liltore, cum
lib. do Viris illustribtis, et cx co nos in superiori- Wandalis omnibus, eorumqnefumiliis, mense Maio, ad
bus ad annos 382 et seqiieniibus. Mauriianiam, el Africam, relictit trunsit Hitpaniis.
10. Meconem, e'c. Retinet Imdieque nomen ve- Qui prittsquam pertransiret, adinonilits Hermigarium
tusium, tametsi ad parvum redacta oppidum, et Suevum vicinat in transilu suo provincias deprmdari,
qttarlo fere a Compluto lapide Meco vocatur. T>recursn cnm aHqitaiitit suis faelo , prmdantem in Lusi-
11. Viginti, etc Hoc procul dubio bellitm ilbid tania conseqitiiur. Qui non procttl ile Emerita quam
cst, de quo Idatius agit in verbis quae superiits cum sanam marlyris Eulalim injuria spreveral, multis
num. 5 posuimus. De codem Prosper Tyro in per Genseiicum cmsis, ex his quos secum habebal, ar-
Chron. ann. 8 Tbeodosii, qui ftiit Chrisli Domini repto ( ui pulavit, Euro velocius) fttgm sttbsidio, in
430, inotiit: Viginti (ere mittia tnilitum in Hispaniis flumine Ana, divino brachio, prmcipitattts inleriil.
conira Wandalot pugnanlium cmsa. Quo ila exstincto, mox quo cmperat Gensericut enavi-
A. C. 430. — 1. Sancti, elc. Illuslrissimum eo- gnvit: ct cttm ipso Arcadius et socii; quos cum An-
rumdcm certamen narrat S. Prosper in Cliron. ad loninus confessores effectos cognovisset, ad cos
annum Domini 457 his verbis : Per idem tempus prscdictas liitcras dcdil. Agitur de ipsis in martyro-
quatuor viri Hispani Arcadius, Probus , Paschasius logiis Uoniano et Usuardi die 13 Nnvembr.
et Eulychius dudum apud Gensericummerito sapien- 2. Ad Valerianum, elc. Oicavit S. Cyrillus Alexan-
tim, et fidelit obseqnii clari habebantur; quos rex ut drinus Exepeses suas Valeiiano episcopn, sed ut
ibi diciiur ieonii aniistili, qui unus fuit ex Palribus
coputaliores sibi faceret, in Arianam sectam transire concilii
prmcepit. At illi facitms conslaniissime respuentes, Epbesini cotitra Nestiiriuni, ui ex subscri-
exchalo in rapidissimnm irnm Barbaro, primum pro- ptinnibus appnrct. Uiruui auteni is ipse postmodum
scripti, deinde in exsitium acli, lum atrocistimis cru- in Hispanias profcctns C:nsaraugustse sederit (quod
ciati suppliciis, ac poslremum diversis mortibus in- ssepe contigisse in aliisvidiinu-, prsescnim in Olym-
terempti, itluslri martyrio miserabiliter occubuerunt. pin, el Isicio), an vero is, de quo agitur boc Inco,
Puer aulem, Pauliitus nomine, frater Paschatii el nlius ejusdem nominis fuerit, non satis liquet. Certe
Eulychii, pro elegantia formm et ingenii admodum C Valerianum uunc Caesaraiigustanam lenuisse Eccle-
regi acceptus, a professione atque amore Cathoticm siam superius teslimonio Prudeutii probatum a no-
fidei cum nullis minis delurbari posset, diu fuslibus bis est.
cmsut, ad infamem servilutemdamnalus est: nec ideo, 3. Hoeeliam,c\e.. Monsipsedequohocloco memio
nlapparet, interfectus, ne de sitperata smvitia impii fit vocatur S. Mammetis, habeique in cacumine
regis eliam illa mtas gloriaretur. Fuerunt hi Martyres., eremitorium parviiluin , quod ego srepius invisi, eo
primitise Wandalicae persecntionis. Porro S. Areadio quod locus ipse et mons sit nioiiaslerii Sanctae Ma-
cum sociis in vinculis detento Honoratus Cnnstanii- rise Montis Ramorura Auriensis dicecesis, in quo
nse urbis episcopus, tesie Gennadio lib. de Viris il- aliquaindiu vixi. Festum quotannis inibi fit dio 7
luslrib., litieras dedil ad mariyrium exhortalrices, Augusli in limorem sancti Mnmmetis martyris;
qnps in Bibliotheca Veterum Patrum cxstanl. Earum quamquam vnlgo recepiuim sit inter terrse ejus in-
principium est: Perge, fidelis anima, perge, confes- colas Mamantem suuui eum momem incoluisse; ut
sorTrinilatis , etc. quod nimirum Arinnorum dogina inde facile credi possit alium eum fuisse a Gesa-
deteslaretur, et inter alia : Ecce gaudel Christus, el riensi martyre Cappadocise,!quem Ecclesia Roinana
inspicit te , lcelanlur angeli, et adjuvant te. Tecum est colit ad diem 17 Augusti, Graeci vero ad 2Sep.
omnis chorus marlyrum prmcessorum litorum; extpe- tembris.
tant te, martym, el defendunt, et coronam exten- 4. Dira cjliscit, elc. Refert Idatius in Cltronico ad
BO FLAVII LUCII DEXTRI CIIRONICON. 870
A. C. 430. Cohortium qtisein Hispania sunt praestantissima hoc tempore Celtiberorum censelur, A.R.H81.
sedetque Brigantii, habet Sueilos jaculatores ex oppido Gclo, corruple dicto ab
ipsis militibus Suellis, qui prscstanl arte jaculandi.
Epistolse B. Virginis ad S. Ignatium, et ejusdem ad Sanctissimam Virginem, mani-
bus fidelium nunc leruntur.
Eodem tempore in Tabulario Messanensi reperta est quaedani epistola Hebraice
exarrfta a B. Virgine ad eosdem cives Messanenses, el maximi ducitur.
Eodem tempore allatse ad liispanias reliqube sacrse Virginis Theodosioe ad Cacsa-
reara Palsestinse passsc sub Maximiano, et ad oppidum Ilacid ignobilc Canlabrisc,
dictum Salviam lerram, cum maximo honore deveciae.
Et eodem etiara anno repertse sunt reliquiae S. Memnii Mnncii Eborensis in Lusita-
nia pontificis, ct primi illius urhis apostoli : qui converso prius populo Catbalau-
nensi in Gallia, posiea in Hispanias trajiciens, Eborse prsedicavit, ubi ct marly-
rium passus esl. Fuil civis Romanus, el Cbristi discipulus, el ab anno 36 Christi
ad annum 106 in Gallia, et Ilispauia prscdicavil, ct sub Trajano martyrium (uli
dixi) pro Chrisli nomine passus est.
Per Hispanias celebris erat memoria Pomponii Paulati, Calidonii Bracarcnsis, Lu-
ciani Csesaraitgtistani episcopi, qui prrcterquam fuerunt scriptores egregii, conci-
lio cuidam Carlhaginensi cttin aliis Africanis interfuerunl, ct subscripserunl.
Florebant opera hidori Junioris episcopi Cordubcnsis super Lucam et Reges. Mori-
turanno Domini 430. Mictiit tgregia doctrina, etopinionc mirabilis sanctimonise.
Successit in sede pontiftcali Cordubensi Grcgorio viro sanclissimo, doclissimo-
que anno circilcr 400. Fuit ponlifex annis 50.
CunihsccscriberemrcgnabatinHispani.iTheodorcdusrex.Currebaiqucftjusannusxxii,
BIVARII COMMENTARIUS.
aimum 4 Theodosii Junioris, Gensericum Wandalo- A rum Hispalensem agnoverunt, cnjus respectu prior
rum regem, Calholica fide, quam primum coluerat, hic Cordubcnsis procul dubio Senior dici dcbuil:
deserta, ad Arianorum doguia iransisse: inde vero cseierum Dexter, t|ui illum ignoravii, ad eum re-
perseculionem ipsius contrn catholicos duxisseetori- spiccre hon poluit, et e i propter absolulc hunc Cor-
ginctn; dc qiia-fnse Victor Uiicensis iraciat, de diibensem Juniorem vocnsse cerltim est. Aliler de
fructibus ejus Romanum Mariyrologium diversis M. Maximo ejus coiitintiatorc seuiienduin, qui cum
diebus. Isidorum Hispalensem ngttoverit, iuulto recentio-
5. Coliorlium, etc Eadem fere verba reperies ad reni, bunc Cordubensem jure opliino Scniorem
annum Christi i.6, quse nescio an viiio amanuen- . nuntupavil, ad aniium Chri>ii 452.
siiini iierum hoc loco iuserln sint, an vero ut ejtis 12. Cum hmc scriberem , etc. Multa quae hoc loco
cohortis inentin fint, quasi hoc eliam tempore flo- dici poteraut iu Apologia pro isto opere noiata sitnt,
rentis contra Wandalos et Suevos. ubi respondimtis ad ea, qtiae hinc nonniilli cxisti-
6. Epitlolm, etc Cousule qu:c de cis superius mant deduci conlra operis germanitatem; qurc tu
dixinius ad nnttum Domini 116. cnnsulns. Impo-ueiat Clironi;o suo" fitiem Auctnr
7. Eodem tempore, eic. Bis de ea epistola B. Vir- aiiuo Cliristi 450, cum illml dicavit IHeronymo, ut
ginis ad Mcssanenses a Dexiro meutio fit, semel exepisiola ndOrosium dnta, inilio operis tonsiitii.
quidem quando divulgari coepit rccens scripia ad Cseleruin ad manus Hiernnymi pervenire non poluii,
aiinum Domini 86; iieriitn qnandoin Tabulario de- qui niino 426 nd Deuni transieral; de cujus lamcn
IIIIOreperla est, quod boc loco fit. morte anno adliuc 433,qui fuil Arcndii ll.itibil certi
8. Eodem lempore allatm, eic De ejus transln- R in llisp.inin dicebalur, tit Idniius iu Cbronico scri-
lione scribit Jnannes Marieta lib. ivdeSanctis Ili- bii.nequis niiretur, Chronicon ei inisstiin anno
spanire, cap. 67, asserilque ejtts sncras reliquias iu 4"0 , quarto iiiiiiintin ab ejus lclici transilu, ad
pretio habeii prope urbeui Victoiiatit in Canlabria", ejus pervenire inaniis nequivisse. Quo tamcn post
rjusque Ecclesiauisiiam esse inicr Salvatierrci (qu >m aunos aliquoi. a Dexlro eoinpcrlo, iiertnn opiissuuin
Dexler Salviam lerram vncat) el Sanclam Crucem de revisii, pcrfecit, loeupletavit, uou qitidcm ih acuo-
Campezo, in sallu Alabcnsi, vttlgo Sierra de Aluba. rum Cbronolngia, scd in senlcntiis, quas toti operi
9. Et eodem etiam anno, elc Mulia , caque scitti iiiiexnii, ut de nienioria mortis ipsius llieronymi
dignissima diximus dcsanclo Memmio in superiori- constat, cujiis ad nnnuni Domini 426 fecil meiiiio-
bus ad annum Domini90 qu;i: lit cotisiilas. In codicc nem : sicque locuplctatum cl nucium Paulo Orosio
excuso Csesaraugustae posl illa vcrba icxtus, ad amico et consanguineo suo iieruni iiiincupavii. ulii-
annum 106 deerant seqitentin , in Gallia, et Hitpa- mam opcri mantini imponens nnno Domini 440,- dc
nia prmdiearit, quac nos ex aliis ndjocinms. qitn loquittir ciini nit: Cum lurc scriberem, ctc. ntque
10. PerHispanias, etc Aelum a nobis est de Pom- liuic aiiiio rrjclera;ibi noialae chronologise congruunt,
ponio Paulato ad annum Domini 245; dc Caledouio videlicet Romae coudita;, aer« Cmsaris, et regni
vero ad aniiuni 268. Tbeodorcdi regis Goiliormii in llispauia. Nam Urbis
11. Florebant, elc. Vide qnse de Isidoro islo dixi- conditio, tit in principio babituin est, prsecessit Na-
mus ad ann. Douiini423 ct prius ad aiinuni 584. De lalein Chri>li aunis 751; sera vero annis 38. Undc
cogiioiuciito aiitetn ipsius iionnulla diliicultas csf. annus Dotuiiii 410 necessario erit Romse condit;c
codex Dexiri excusus vocat cuui, primum quidem 1191 et rcr.c Ciesaris 178. Instiper Itlaiio teste , anno
Jiiuioivm, piislmodtim vero Seninrem : quod sane (iJ 24 imperii Arcadii et Honorii Walia Gothorum rege
eiTore cxscriptoris faclum est, ut ego mihi persua- defuncto Theodores ( sic ipsc Theodoredtun vocat)
sum liabeo : nam lamelsi potuerit facile n reeen- successitin regno. Fuii is annus a nato Domino 418 ,
tioribus aucloribtts vaiiiri, illis nimirum qui Lido- cx quo usquo ud 440 inlurcurrunl 22 regui ilieodo-
 gft FLAVH LUCH DEXTRI CHRQNHm m
A. C. 430. RomaeMCXCL Chrlsli CCCGXL, Mr& CCCCLXXVHI,a4atis vero mese ium, A.R.U81.
jam incipiente decrepita. Qui rex guecessit Walise, bicSigerico, Sigerictis autem
Ataulpho, qui Barcinone palria noslra occisus est xxi Augusti anno CCCCXVI,in
cujus memoriam hoc ego earmine lusi:
Reilipotens valida natus de gente Golhorum :
Hiccumsex natis, rex Ataulphe, jaees.
Ausus es Hispanas primus desceudere in oras,
Qnem comitabanlur millia multa vifutn.
Gens tua tum nalos, et te invidiosa peremii,
Quein post complexa cst Rarcino magna gemens.
BIVARU COMMENTARIUS,
redi a Dcxtro nolali. Prarcesserat Waliam Sigericus « inveniut fuerit in libro; el mulii de his qui dormiunt
Aiaulplii suocessor; qtiod ctiam Orosius lib, vu et \n terrw pulvere evigitabunt, alii in vitam mternam, et
M. Maximus ad annuiii D.miini 455 noiarunl; sed atii in opprobrium tempiternum. Principio tatnen
qtioniam paueis-i nos dies in regno exegit, el forsan (eap. videlicct xi) ngit de extcrminio et debi<ita-
ncntlum coronalus occisus e-t, commiiniter nonieti lione iriuin monarchiartim, Persarum , Gra'cruin,
ejus in calologo regum Golbortim Ilispanire non et Romannriim , e quibus monarchia Persaruiu post
ascribiiur, ul apud Praspenim, et Idatium in.Chrq- qu.irluin a lempore visionis regem, finem erat ac-
nicisvidere esi, qui nbsoluic aflirmant Aiau'pbo replura. Et nunc veritatem (ait cap. xt ) annuntiabo
Waliam successissc , nttlla iiientioin; de Stgerico tibi. Ecce adhuc ires recjes slabnnl in Perside, et
facia. Ataulpltus ( nit Idalius ), fl Patricio Comtantio qitarius ditabitur opibus nimiis super omnes: el cum
pulsnliis , ut rtticta Nurbona Hispanias pelerel, pcr invaluerit divitiis suis , concitubii oinnes adversus rj-
quemdam Goihum apud Burcinonem inierin famitiares yem Grceciw, Jlirc utmen ruiqa regni Persarum fuit,
fabulas jitgulalur. Lui succedens Walia regno , et Gracnrum initium, Dnrio vitlclicct Persarnm rcge
cnm Patricio Consiantio pace moxfacta, Alanis, et devicto ab Alexandro Miguo, de quo subdit: Surcjet
Wandatis Silingis in Lusitania el Uwtica sedentibus verorex fortit (Graecorutn), el dominabitur polestate
adversatur. Coiislainius igiiur in causa fuil, ut Go- tiihlia, et faciel quod placuerit ei. Ejus tamen regnuin
thi Hipanias invadercnt, qui paulo anie Narbonnm in morie ipsius divisurn est in quauior regutos. Pto-
caput regni sui fecerant, sssciilieniibtis soror
Romanis; lomrcum, Seleiicum, Philippum el Antigonmn, uii
nam et Galla Placidia Arcadii el ilonorii quau Iiber primus Machabscorum enarrat. Id vero ab nn-
ab Alarico in eversionc Romse capta fuerat, Aiaul- n gclo significaium Danieli fuit, illis vcrbis: El cuni
plio ejus successori nupserat : de qua ldalius anno steterit (lioc e<l, ctim Alexander ad majoreiii inaje-
20 Areadii, Atautphut, inqnit, apud Narbonam slaiis amplitiidiuem aicenderil, stnlionemque ascen-
Ptaeidiam duxit uxorem, in quo prophelia Danielis sus sui focerit) conleretitr regnum ejns, et dividetur
putalur impleta, qui ail, Filiam regis Ausiri socian- in qualuor ventos cmi, sed non in posteros, neqite se-
liam regi Aquilonis, nullo tamen exea semlne subsi- cundum poleminin illius, qua doihinatus esl; laccrubi-
slenie. Nempe vir ejus Aiaulphus paulo postquani tur eiiim regnum ejus eiiam in exlernos. Sentcl vero
Barcinonem.inirasset, simul cum sex filiis, a Gniho Gr.TCorutnreguo lacerato, et diminuio, Romani ob-
(liiodam , senien lorsaii Romanum invideiue, inter tiniierunt piincipatum; quoruni regern Prnpbeia vo-
familiares fabulas jiiytilaius est : prnul Dcxlcr in care videtur regem Austri, eoqiiod, re<pectu Gnccise
epitnpbio coriundcm a-scruit : quod quidem lutniilo ct !llnceiloni<u,Italia, Rotnani principis sedes, vergat
incisnm marmnren Baicinone perseverat, idque nd ad Ausiriiui. Et confortabitur, inquit, rex Austri, et
vei bttiii -referunl Vasrcus in Chronico llispa,ii;e, de principibus ejus prwvalebil super eum, et domina-
Morales lib. xi eap. 14, Ludovictts Nmiius in sua bilur diiione; mulia enim dominatio ejus. Sed ecce
Hispania cap. 88, llieronyinus Pujades Barciiinnen- deercmenium monarchlc Rotnnnorum. Exagilaii ab
sis in Hislorin generali Cnialonise , et alii, lbi siqui- A<|uilonnribus geniibus Romnni (nimirum a Gmhis)
dcm legitur: coacti siint pacem et nmicitiam ciint eis iuirc : quod
Hic cumsex natis, rex Atauiphe,jaces. signilicat iliis vcrbis, el posl finem annorum fmdera-
bmiiur. Da qua confcederaiioiie agit Marcellinus in
Et illud ; Cbron. ad anuum Theodiisii Ma«;nilerliuin : Athma-
te
Gonslua tum natos, et invidios»peremit. C ricus, iiiquil, rex Golhorum,-cum quo Theodosiusint-
Quo videas ad miguom vcrifiiari in co, copiilrtium peratjr foeJut pepigeral, ConiiaiiiinopoHmmeuse Ja-
qtiidein innlrimqnio f.jisse fijiaer<'gis Attslri; boc ust nnarioven\t.%iiA bello inicr utrosque recrudescente,
Rnmnnorum, qui re-pcciu Goihorum Aqiiilonariiint p->stcaptam liomnn a!>Alarico Golhnrinn rege, et
ad Auslrtiiii vergunt, semen niilciii illius nullum iiiler spolia ejtisdem Themlosii filiiin, laitdcm bono
substiiisse, quaiiibiquideai oiiines filii simul cittn pacis, ipsa.net Placidia Ataiilpliu Alarici succcssnri
cotiim pareiue octisi sunl : Plicitlia vero iterttm niatrimonio copultta est; quod iuniiiltir ab augelo
fratri Hniiorio redtliia cx Cnustantin. Cresare novo ctitn sttbilil; Filinque. regis Auttri, veniel ad regrm
mnriioVnlenliniaoiim Jimiorem imperiopnperii. Sub- Aqtiilouisficere amicitiam.; et non obtinebit [ortitudi*
scripsere Idatiu in hau parte S. I.idorus el Lucns nem brachii, nec slubit seiiun ejus. Quod certe do
Tuden»u in suis Chronicis , cl Roderieus Tojeianus Placidin ci Alaiilpbo dicliim ad liileinin, ab i.Iis so-
lib u Hist. llisp., cap. 6. lis ncgari poier;t, qtti n mine regis Ausiii Itoinani-
Cseieriitn ut ad purum inlelligi possii, Propheiain rinn rcgem noiini intelligi. De quo ipsi viderin':
tle Placidin t:t Ataulplio loeutum luisse ad vnrbum , cottsiai sii|tiidein Uoiiiauorinii inotiarcliiaiii nnii ab
qtiiB ipse nntecedenter cuarrai operje prciiuni cst al;is qun.o n Gdliis dobililalam, Gra;coru;ii vero
ui expeiulauius. Pramiiilil D niiel, cnp. 10 ang •'um non nb nliis qnaiii a Riinnni-. Ex hoc vcr > pari
populi sui cnsiodem, cui prittceps regni Persarum certiindine babebimtis rcgis Aquilnuis notnine , Gn-
21 diebiis restiterat, si-bidixisse : Veni, ut docerem lliortiui sig.iilicari fJgciii , quaiidoqtiidcm ipsi i;t
te , qum ventura sunl populo <KUin novissimisdicbus: . Aqailonaribus naii regionibus , contra Uomanos
ab aiino videlicet 3 Cyri re^is Persarum usque ad i\ conspiraruiil. De illa ergo Rjinanoruiu rejiis lilia
ultitiii judicii et rciurrcciion s diont; tle quo neccs- apud Maniulemagiiur ad litlorniii, quic b no pacis
sa:io tillimn illa praediciiotiis pars accipicnda esi, et conf.B.lerau )nis, Go.boriini reB'iinairimj.iio cou-
inlempore illo sa!:abittw po{julusfuus, omnii, qui juuuia cst; quu soia Galla Placidia fuit-
 573 APPENDIX.-IN PRQPHETIAM DANIELIS DE QUATUOR ANIMALIBUS. 574
BIVARH COMMENTARIUS.
Neque obslal, qnod hsec captn fuerit a Goihis in Asime) agit Idatius in Chronico; et longum nc taedio
Urbis eveisione, Danieii vero dicla sii venisse facere sum esset nmnes sigillalim recensere.
amicitiam; quia licei priiiium capta fttisset, sp uitc Aniinadvcrieriin niliilominus, S. Ilieronymum ,
tamcn sua, ct non invila , fuit matrimonio copulata. quein alii Dauielis Interpreles secuti sum, teges
Nain, 111Zisimus lib. vi scripsit, Placidia, soror im- Ausiri et Aquilonis existimasse boc loco, uon qui-
peratorii (Honorii), aptid Alnricum manebat, vicem dem Romnntim, et Goihum, sed Syrum et ;Egy-
illa quidem obsidit quodammodo implens, ila lamen ptium, Alexandri Macedonisdivisim successores; in-
Vt otnni honore cultuque regali (rueretur. iUinime tcr quos diuiinuin bcUum gesium esl; et regem Syrise
ergo vis illi illata est, sed ipsamct pro bono pacis nuncupari regem Aquilonis, jEgyplium vero regem
sponle se nupiiis Atnnlpbi obtulit: Ob hoc enim (ait Attstri, quod respectu Palrestinse, de qua agebalur,
Otosius lib. vu, cap. 40) abstinere a bello, ob hoc in- ad eas vcrgnnt regna ipsorum plagas. Conligit quo-
hiare paci Alaittpltits nitebatur; prmcipue Placidim • que ut filia Plolomai regis iEgypti, Berenice noiui-
uxoris sum, feminm sane ingenio acerrimw, relicjionis nc, tmdita fuerit in conjugium Aniicchoregi Syrioe
satis probntm,ad omnia bonarumordinationum opera, ad pncem in'er eos ineuudnm, et consoliilandam;
pertuasu el consilio, tcinperatus. In ea eliiin caelera quie filium ex viro suo suscepit, et amisil, trnditaque
a Daniele aunoiata signa veiilicantur. Non cnim sie- fuil cuiu suis Leodici mariii concubinac, quse ttlruni-
lit semenejus; omiics siqiiidcm nb Atatilpho suscepti que vcneno ac ferro inierlicere curavii ; qua in re
filii eum co pariicr occisi sunt, uf jnm diximus. Sed nihil aliud dice.re habcn, nisi qttoil euilibet jiidicium
ei illud quod seqnilur, Et tradetur ipsa, et qui ad- super ea ferre iiiiegrum sil : probabile siquidem
duxerunt eam adolescenles ejus, Placidise quoque n uirumqtie est; el fortasse ulrumque sensum adinillit
contigit, Marcellino siqtiideiit iiuctore in Chron. ad sncer textus, ct eisdeni significari poiuit verbis; nec
cousulatum Cmistantii, ct Constantis , Walia Ataul- intprobabilc vidcri nb id dictum Dnnieli : Tu autem,
phisuccessor, facta citm Honorio principe pace, Pla- Daniel, claude sermones, et signa librum usque ad
cidiatn tororem ejus eidemvidtiamreddidit. Ilaud dti- tempiisstatuium; plurimi pertransibiinl, et nmltiplex
bium quin adi>le>ccuie<eiiaai ipsius, qui illi assi- erii tcienlia; qu.isi dixcril, non un.i, sed multiplex
stebanl. Proscqtiitiir deinde angslus inulioruiii con- corum erit interprct.ilio, nou quidein quomodolibet
flictiium bellicorum narrationem, qui inieruirosqne opinabilis sed vera ct scietittlica; nec enim ail,
regcs, Auslri scilicet cl Aquilonis, ineundi eraut, iinililiplex erit intcrpreiatio, sed, multiplex erit
quos tamen in Romanoruin et Goiliuruiu bisforiis seienlia.
adimplclos leginius : de his specialim (sed brevis-

APPENDIX.

IN PROPHETIAM DANIELIS DE QTJATTJOR ANIMAIilBTJS.

§ I. Exordivm. C res tanla debucral, ctii nimirum intcr cacterosChro-

Cum in disculicnda pracfata Danielis prsediclione iticortiin Ecclesise scriplores specialis data esl pr;c-
ab Idalio exposiia versor, in uliain longc exccllen- rogativa : iiam ctiin reliqui de rebus ad Judaicum
tiorem incidi, qusccap. vn ipsiiu S. propbetse conti- dumlaxat populum, vel ad fidei mysteiia quoad illo-
uetur, de quatuor illis myslieis animalibus, seu ivgnis ruin substanliam spcctantibLS egcrini, qttod in Isaia,
cidem simul ostensi-s citjus tamen adimp!etii>ad lins Jeremia, Ezechielc ct reliquis vidcre est; altamcn
ipsos dies, de qtiibits modo cum Dexiro agimus, OIII- Dauiel velul novus ct uuiversalis intcr propbeias
nimodis respicerc videtur, ad ingressumque batba- chroiiograpbus, de monarchiis etregnis totoorbe do-
rorum in Hispaniam, el ad reges Cotlinrum, qui in minaliirH , de nuniero icgtnn ipsarum, detjue chro-
ca regnaruut. Non niirciur, quaso, lcclor, ncc difii- nograpbia cariiindem singularifcr ct exaclissiuie
dat, cuin autlit quidqtiam in Hispania adimplcnduiu scripsii. Sic prorsus cap. 2, snb imagine slalurjc a
a proplietis pr.tvisiiin : ncc ciiim iudiguioi' Ilispauia Nabucliodoiiosore.vis;e, capulhabentis aurcum, pec-
osl prxdicliouibus ptopbelicis, quam ^Egypius, ct tus cl bratbia argentea, vcntrcm et fcmora screa,
/Ethiopia, aliscque barbarse natioucs , de quibus tibias ferre.is, pedes deniquc pariim fcrreos, partim
mulla a propltetis prsedicta repeiiuutur. El certe si ficlilcs, de qualuor pirccipuis mundi monnrchiis, ui-
(ul certum csi) prophelix ad Eccleaiaeprofcclum et D mirum As.-yrioruin, Persaruin, Grxcoium cl Roma-
promotiunem iiileudisse pnccipuc inlelligeud;c sunl; norum, ingeniose disscruit: et spccialiicr de fine
cur, rogo, velitil a propliuiis involutum fuissc si- cchri nionarcbirc A^syiiorum , scu Ch.ildseorum
lcniio, qund de augtiiciilo fidci cjusquc imperio ra- (cap. 5) expiisuit tria illa verba a Baliliasare n:o-
dicibus altissiiuij fundalo lam gloriosc videmus in narclia ad parielciu in publlco couvivioexarari vi>a :
Hispania? Eiguue tamill.i res crai, Chrisiianam fidem et cap. 6, chronologiam annoruiii quibus Nabucho-
inibi ab iuitio nasceniis Etclesise cximie ct unicc dotiosor metamorphosim snain passurus erat posl
veneralain es>c, cl qtto nii.il purius, cultam , defen- mcnscs duodecim; et cnp. 8, sub arieiis ct birci inier
sam, propagatam, ut nihil de ea in Scripturis sanciis se pugnantium speciebtts, cgit dc potcnlia regn
baberctur? Scd demus apud cacteros propbelas nihil Perjarum, el initiis regni Grrjecorum sub Alexandro
de ca inveniri (de quo tamen non semel in Iiis com- Magno usqtte ad Anlioclmm, deque malis innumcris
meulariis a uobis ucluiu cst) sanc u Dauicic tractari populo Dci loniporc Machabxorutn ab codem infli-
 575 FLWIUS LUCIUS DEXTER CHRONOLOGUS. 576
gcndis, etipsius Anliochi miserabili inleritu. Rursus JK.capilli eapitit ejus quati lana munda : thronut ejus
cap. 9, regnum Judseorum duralurum prsedixit spa- flainmmignis, rotm ejus ignis accentus: fluviusigneus,
lio 69 hebdomadarum, id esl, fere 500 annorum, ut rapidutque egrediebalur a facie ejut; miliia millium
oraittam ea qusc cum Idatio dc regum Austri el Aqtti- minittrabant ei, et decies millies centena millia assiste-
lonis dissidiis, et populi Dei usque ad finem sscculo- banl ei. Judicium sedit, et libri aperti sunt. Aspieiebam
rura eventibus nunc exposuimus, el ab ipso propbeta propler vocem sermonum grandium, quot cornu illud
referuntur in c. x, xi et xu. Cum igitur proprium loquebatur; el vidi quoniam interfecta estel bettia, et
Danielis"prophetse fuerii de regnis magnis el monar- perissel corpus ejus, et Iraditum estel ad comburendum
chiis agere, quae usquead fincm mundi dominabuu- igni: aliarum quoque besliarum ablala etset potettat,
tur in ipso; qui fieri possel, ut eam solam sileret et tempora vitmconttiluta ettent eii utque ad temput
regum Hispaniae, quse latissime omnium per orbem el temput. Atpiciebam ergo in vitione noctis, et ecce
diffusa est, quae orbem allerum subjecil fidei, qu;c- eum nubibuscwli quasi filius hominisveniebat, et usque
que plus cceteris ad Ecclesiae augmenlum, defensio- ad Antiquumdierum pervenil,et in conspecluejus obtu-
nem et gloriam spcclare conspicilur? Et hsec dixe- lerunt eum; el dedit ei potestatem,honorem, et regnum,
rim, ne quis novam exposiiinncm subito exhorreat, et omnes populi, tribus, el lingum ipsi servient; pote-
scd patientcr legat; nnm qusecumque a Daniele prse- B 1 slas ejus, potettas mterna quw non auferetur,elregnum
dicla sunt cap. illo vn de quo agimus, in Hispania ejus quod non corruntpetur.
adimpleta videbit, quse lainen uullibi haclenus ve- Horruil spiritus meus : ego Daniel territtts sum in
rificari inventa sunt, qiinndo quidem expositioncs his, el visiones capitis mei conlurbaverunt me. Accesti
priores, suis etiain auctoribus fntcmibus, manifesiis ad unum de assislentibus, et veritalem qumrebam ab eo
repugnaniiis p!enac sunl: quam vero uos amplecti- de omnibus his. Qui dixil mihi interpretalionem ser-
mur, faciliter et suaviter cuncta distribuit etexplicat. monum, et doeuit me ; Hm qualuor bestim magnm,
Ut tamen ordinate procedamus, pra;mittere qualuor sunt regna, qum eonsurgent de terra. Susci-
necessum est ipsum propheticac prscdiciionis con- pient autem regnum sancii Dei altissimi, et obtinebunt
textum, et qtiid aliis visura sit per eam significari. regnnmusque in tmculumet tmculum swculorum.
Et cum nihil corum prophctise verbis quadrare mon- Posl hoc votui diligenter discere de besiia quarta,
straverimus, demum expositionem nostram, Deo qtue erat distimilit valde ab omnibut, el terribilis ni-
duce, proponemus, et propugnabimus: in qua, ut mit, dentes et unyuet ejus ferrei: comedebalet commi-
spero, nibil eril quod propheticis verbis non cohsc- nuebat, et reiiqua pedibus tuit conculcabal, et de
reat, niliil durum, nibil violenler accommodatum. cornibus decem qum habebat in capite, et de alio quod
G ortum fueral, ante quod cecideranl tria cornua ; et de
§ II. Danielis prophelimcap. VII. cornu illo quod habebat oculos, e.l os toquens grandia,
Anno primo Balthassar regis Babylonit, Daniel et majus erat cmletis. Aspiciebam, el ecce cornu illud
somnium vidit : vitio autem capitit ejus in cubili suo; faciebat bellum adversus sanetos, et prmvalebat eis,
et somnium scribens brevisermone comprehendit, sum- donec venit Antiquus dierum, ct judicium dedit sanclis
malimque perstringent ail : Videbam in vitione mea Excelsi, et lempus advenil, el regnum oblintierttnt
nocte, et ecce quatuor venli cmli pugnabanl in mari suncti. E<sic ait: Bestia quarla regnum quarlumeril in
magno, et quatuor bestimgrandes descendebanlde mari terra, quod majus erit omnibus regnis, et devorabil
diversm inler se. Prima quasi lemna, el alas habebat universam terram, el conculcabit, et comminuel eam.
aquihe. Atpiciebam donec evulsmsuul alm ejus, et tu- Porro cornua decem ipsiut regni, decem reges erunt,
blala esl de lerra, el super pedes quasi homo sletii, et el alius consurget post eos, et ipse potentior erit priori-
cor hominis daluni csl ei. Et eccebeslia alia similit but, et tret reges humiliabit, el termonet conlra Excel-
ttrso in parte sletit, el ires ordinet erant in ore ejus, el sum loquetur, et sancios Altissimi conteret, et putabit,
in denlibus, et sic dicebanl ei : Surge, coinedecamet quod pottit mutare tempora, et leget; et tradentur in
pturimas. Post hwc aspiciebam, et ecce alia quasi par- tnanu ejus utque ad lempus, et tempora, el dimidium
dut, et alas habebat quuti avis, qualuor super se, et D temporis : el jttdicium tedebit ul auferatur potentia, et
quatuor capila eranl in beslia, et potestas Aala esl ei. conteratur, et ditpereal utque in finem : rcgnum autem
Post hmc aspiciebam in visione noctis, et ecce bestia et potestas, el magnitudo regni qum est subter onme
quarla lerribilis atque mirabilis, et forlis nimis, dentet cmlumdetitrpopulo sanctorum Altissimi, cujits regnum,
' erreos habebat
magnos, co.nedens atqne comtn.nueiis, regnum seinpilernum esl, el omnes reges servienl ei, et
el rclijua pedibus tuis conculcans : dissimilis autem obedienl. Hucusque finis verbi. Ego Daniel niultiiin
eral cmleris besliis quas videram anle eam, et habcbat cogilationibns meis conlurbabar, el facies mea mtttata
cornua decem. Considerubam cornua, et ecce comu est in me : verbumautem in corde meo conservavi.
aliud parvutum ortttm est de medio eoruin, el tria de § III. Qnm in vulgata el communi expositioneItujut
cornibtis primis evulsa sunl a facie ejus; el ecce oculi prophelim, verbit iptius repugnare videantur.
quasi oculi hominis erant in comu, et os loquent in- Trin prrccipue capim prophelia cjusmodi continet,
yenlia vide'icet qiiutnor aiiinalium , seu reguoium histo-
Aspiciebamdonectltroui poiiti sanl, et Antiquus die- riam : judicium solemniter cclebraluni a Deo; tra-
r«m sedit: restimenlum ejus candidum quasi nix, elI ditionem denique regni perpetui, el sine fiae populo
577 APrENDIX.—1N 1'ROPHETIAM DANILLIS DE QUATUOR ANIMALIBUS. 578
sanctorum cjus. Mira hactenus consensio in exposi- A Hoc vero de monarchiis tempore propbclirc dici non
tione eorum inter omnes Danielis elucidalores fuit. poluit, quandoquidem Baby'onica , scu Chaldaica
Siravcrunt viam cxteris vetustiores Patres, quos in non solum jam orta, sed penc rcortua crat, ctim
prologo Danielis cum Euscbio Cacsaricnsi refert visio hrcc osicnsa dicalur anno 1 Balthassar regis
sanciusHieronymus, Theodoretus, Beda, Rupertus : Babylonis, in qtto prsedicla monarchia defecil; vcl
secutique sunt corum vesiigia Alberlus Magnus, ipso Danielc leste cap. v. Deinde animalia baccsimul
Httgo Carensis, Lyranus, et recentiores omnes, ex mari venlorum flatibus agitalo orta sunl. Vide-
Hector Pinius, Pereira, Cornelius de Lapide, et alii. bam, inquil, in visione mea; et ecce quatuor venli cceli
In eo igitur conveniunt, ut asscrant quatuor illa pugnabant in mari magno , et qualuor bestim grandes
animalia hieroglyphice adumbrasse quattior nolissi- ascendebant de mari divcrsminter se. Monarchiacvero
mas monarchias, Assyriorum, Persarum, Crxcorum illse non simul ortsc sunt, sed sncccssive per multa
et Romanorum, quibus landein de medio sublatis annorum curricula ; utpolc e quibus postcrior orla
universale generis humani judicium celebrandum semper fuerit in interiium prioris : nam Persacsub-
cst, et regnum seternum sanciis et eleclis Iradcn- jugarunt Assyrios, seu Chaldscns; Persas post 230
dum. Unde et cornu illud ultimum quarlse besiiae , imperii annos Grsccus dclcvit exercitus sub Alexan-
volunt fore Antichristum.ulpote cui illud conveniat: B dro : cujus nionarchiain ejus mortc divisa est in
Sermones contra Excelsum toquetur, et sanclos Altis- Iria regna , Sytiacum, Maccdonium et ^Egyptium :
simi conteret; et illud : Vidi quoniam interfecta esset bis superiores cffecti Romani monarcltiam erectam
beslia, et perisset corpus ejus, et tradilum essel ad per 500 annos a sectindo bello Punico usque ad urhis
comburendumigni; tunc prscseriim quando cum nu- cvcrsionem per Alaricum sub anno Romae conditse
bibus cmli Filius hominis veniebal; el quando throni 1161, conservaruni.
positi sunl, et Antiquus dierum sedit; et quando judi- Rursus in applicationc cujusvis heslise ad cerlam
cium sedit, et Hbri aperti sunl. Soli Rabbini bactenus monarcbiam , novse oriunlur ambiguitates. De se-
ab liis dissenscriinl, qui sanctos illos quibus regnum, cunda bestia dicilur, quod Ires ordines deniium eiant
occisa beslia, datum est, volunt fuisse Mnciiabaeos, in ore ejus, boc aulem potius verificarclur in lerlia
ct uliimum regcm in ipsos perseculionetn moven- Graecorum monarcbia, quam in secunda : nam ca
lem, per cornu significalum , Anliochum. Crcterum divisa fuit, ut dixi, in tria rcgna se invicem debcl-
Anliochus non fuil undecimus sui principatus rex , lanlia, quod secttndse non accidil. Sed aiunl, verifi-
IIl oportebat, si per cornu illud adumbrari debebat: cari in illis tribus prinripibus Pcrsarum , qtii prsc-
cl nihil de cocterisaccommodari opportune potesi in erant 120 satrapis : pcr eos enim universum guber-
bac explicatione. Scd relinquamus inanes Judaeos , " nabatur imperium , ipso Daniele leste cap. vi. At
qui mullo magis impugnatione alterius senienlisc qttsernm ego quas carncsjussi sunt devorare? ttiliil
eipugnati mancbuni. de crtidelilaieeorumlegimus. Quinimmo unusex iri-
In ea vero lam mulla sunt cohsereniia destitula , bus ipse Daniel erul , siquidem cap. vi dicitur :
ut facile a quovis judicium de ea ferri possit. Veiu- Placuit Dario, el constituit superregnum salrapas 120,
sliores sane Paires eam amplexi excusationcm ju- ut essenl in toto regno suo; et super principes Ires, ex
stam habent, quandoquidem suo tempore propbetia quibus Daniel unus ertti; de quo videant ipsi, qiiam
nondum implela crat: recenlioriim auiem non levis crudelilalem ei impiugant, ut quoquo modo ipsi vrre
cst, tol taniosquc anlcsignanossequi; quamquam a dictum sit: Surge, comede carnes plurimas. Adhsec
inuliis difliculiales ingentcs palerentur, illud Plu- quid significal, quod bcslia tcriia dicilur habuisse
tnrchi sibi usurpantes: Magnos, si erravimut, duces qualuor capita , et alas lolidem ? Cerie ncc quatuor,
habuimus. Cerle Hieronymus non lam se^uilur, nec octo solum regcs fnis-cin Grsetorum monarchia
qttnm refert, et refutat communem illam inlerpre- salis perspicuum est; el imperium Alexnndri in tria
laiionem de quatuor monarchiis ; ct diflicullaiibus dumtaxal rcgna divisum fuil. Quod ad quarlam spe-
snpcratus, in principio commcninriorum hujus capi- rj ctal qtise lerribilior cseieris describiiur, Romanum
lis, h;cc prsemisit : In superioribus (capilibus) ordo per eam imperium significari contcndunt. Sed nihil
tequitur hittorim, quid tub Nabuchodonosor, et Bal- difficilius , solos siqtiidem undecim rcgcs tisque ad
ihasar,et Dario, sive Cyro mirabilium tiynorttm acci- judicium Ii.iliiiura dicitur illa : quol vero decadcs
derii: in his vero (id est, a vn capite usque ad xu) Romauorum imperalorijm fucrunt? nam cornua un-
narranlur somnia, qum siugulissint visa lcmporibiis, decim lolidem regcs ejtts quarti regni denolare,
quorum solus prophela conscius ett, el nullam habent angelits Danicli cxposuit. Insupcr videanl ipsi ve-
apitd barbaras nalionet tigni, vel revelationis magni- lintne faccrc Aniiclirislum Romanorum imperato-
tudinem; sed tanlum describilur, ut apud posteros eo- rem, et ejus monarcbiac uliimum regcm, quoniam
rum, qumvisa sunt memoria perseveret. dc cornu uudecimo bcstioe quarloc asscriiur qnod
Ai quae in praedictis monarcliiis non verificantur? fulurus sit rex ultimus regni per illud significati :
Paucis mulla perslringam. Primum omnia illa qua- Porro cornua decem ipsivs regni decem regcs erunt,
tuor regna per besiias significala, non orta, sed ori- et alius consurget post eos, el ipse potentior eril prio-
tura prsediciintur ab angelo. Hm quatuor bestim ma- ribus, et tres reges humiliabit, el sermonesconlra Ex-
gnm, quatuor sunl regna, quw consurgent de lerra. celsim loquetur, clc
 579 FLAVIUS LUCHS DEXTER CHRONOLOGUS. 580
Non majorisestmomenii quod AntiiusViierbicnsis A 1 feslat, et nondum finilum mnndtim. Insupcr judicio
in qujcstionibus super Apocalypsim comnteniatus peracto, et occisa quartn bestia, de tribus aliis di-
est: cornu ultimum Machomeicm pseudopropheiam cilur, quod concessa fuil ipsis viia usque ad certum
denotasse , nihil ctenim eorum , quse decornu illo tcmpus, sine potestale lamen et dominio : Aliarum
dicuniur in Macbomele verificatur; nec cnim fuit quoque bestiarum ablata est poteslas, et tempora vitm
ullimus illius quarlse monarchise, quod de cornu illo constituia sunl eis usque ad tempus et lempus.Nemo
dicitur, sed principium novse: nec secuius est alios autera audebit asserere post universale judicinm
decem rcges, nec bumiliavit tres illorttm, nec judi- aliquas gentes sub coelo in bac vila ad tetnpuS re-
Cium uilum in ejus morle factum legimus, nec cor- iinquendas. Sive igilur beslias, sive judicium, sive
pus ejns igne crematum est. regnum post ipsum sanctorum populo datum sigilla-
Insupcr qtiod judiciuui a Daniele Ivocloco prrevi- tim applicandum inspiciamos, innumeras et insupc-
sum , de uilimo lotius humani generis expoiiilur, a rabiles communis expositio vidctur pati diflicu'ta-
vero destituttim quis non videl? Non enim iu co ju- tcs : in ea vero quam modo cxponemtts , cessant
dex consiiluiturCliristus Dominus , quod in uliimo omncs, nihil non cohreret visioni, cnncta cnnso-
futurum lides docet, sed xternus Palcr, prima ni- nan'1,mirnmque iri cunctis cjus panibus consonan-
hiirum snnctissimrc Trinitatis personn. Nec illi jn—B 3 ii;im cum re significata repcriunlur babere. Prscler-
dicio sistiiur htimantim genus, pro meritis proeniin, quam quod jam cap. 2 osiensi 1'uerampropbeirc or-
vcl pcenas factorum recepturum, in singulis, sed ipsc Ins Ct inleritus qnnuior illarum monarchinrum sub
liumani gencris Redemptor; is siquidem Patri suo typo statuse, a Nabucbodonosorc visx, ex toiidem
oblatus dicilitr. Ei) vcrba prophetsc : Aspiciebam metallis confectse : unde verisimile non cst iteruin
donec ihroni posili sunl, el Amiqttus dierum sedit; denuorem enmdetn n Dnnielescriplislrndiiam,prsc-
restimentum ejus candidum quasi nix, el capilli ejtts seriim quia nou fuit exposita ab angelo quasi visio
quasi lana nmnda. Quse sane setcrni Pntris luculema ejusdem rei, scd novre et divcrsa; : qnare aliud
et apposilissima figuralio est : subinfert assisien- quidpiam nb ea nunc siguificatum qtireramus.
tiam nuinerum : Millia millinm minislrabant ei, el
IV. iVota el exacla ejusdem propheiimexpositio de
decies millies centena millia assistebant ei; quod de § Alanis, Wanditlis, Suevis, el Goihis in llispanias
angelicis spiritibus Dei minislris dictum nemo non hruenlibus : deque catholica mouarchia proponi-
Videt. Sed.quis judicio tanto oblatus diciiur? Aspi- tur.
ciebam (ail) et eccecum nubibus cmli qnasi filius ho- Agc, jam exponamns propbciicam Danielis visio-
minis veniebal, et usque ad Antiquum dierum pervenit. nem de Ilarbaris in Ilispaniam irrueniibus : nam
Numqiiid judex sessurus, cui homines sisii debc- " per bas bestias barbatas significari nationes ipse
renl? minime, sed ipsemet oblatus est .ludici, et in Ilieronymtis annoiavit inquiens, Regnorum feritas
conspecluejus obtulerunt eum. Sequittir favorabilis atque crudelitas bestiarum nomine demonstratur. Ila-
pro eo lata senieniia, Et dedit ei (Pater Judex) po- queanno Doniini 4l9, rcra Cars. 447, Arcadii et llo-
leslatem, et honorem, el regnum : et omnes populi, tri- norii imp. an. 13, eodem Honorio vin el Tbeodosio
bus el lingumipsi servienl: potestas ejus polestns mter- Arcadii iilio in coss., lerlio idns Octohris, feria
na, quw non anferetnr. el regnum ejus qnod non cor- iiem lertia, Alani, Wandali el Suevi, Ircs barbarse
rumpelur. Et lunc populo sanctorum Altissimi, oc- nationes, Hispanias ingrcssa; sunl. Anno nutcm Do-
cisabeslia, regnum daluiii est. Ubi illud quoqtie mini 416, qtii fuit acrseCses. 434, imperii vero prae-
valde nolandum est, quod in calce visionis expresse dictorum 22, Gclhi sub Aiaulpho rege easdem Hispa-
asseritur, post illud jttdiciuin Danieli oslcnsum , nias intravere. In his omnes auctores conveniunt,
mnltos sub coelo dominaluros reges, qui nionar- ct qui omnitim cxaclissime scripsit ca de rc lesiis
chisc popiilisanctorum servienl, el obedient. Unde el ipse oculatus Idaiius episcopus Lamacensis, a
regnum illud seu monarcbia ullima populi sancto- quo in his mnnuducti et excilati fuimus. Quaiuor
rum, de qua hic agitur, nullalenus potest coelestia ergo bestiae de mari ascendenies, qualuor islcc bar-
beatorum gaudia denotnre; quandoqiiidcm post barsenationes sunt eo lempore in perniciem Hispa-
regntim coelorum ab ipsis corporaiiter acceptum, niarum erectse, quo loius pene orbis quasi e qualuor
nullus remanere populus aut rcx poierit stib ccelo, ejus angulis, sub lotidem ventorum lypo agitaius
Cum tamen mansnros mtiltos et popnlos et reges est, et undique tyranni bellum insuTflantes conlra
subipso propheta pronunliet, illis verbis : Etjudi- Romanum imperium conspirartint. Quinimmo quod
cium sedebit, ul auferatur polentia, et conteralnr, et a quatuor ventis excitatse dicnntur, in eo impletum
dispereat usque in finem : regnum autem et potestas, ad litleram conspicilur, quod consttles duo contra
elmagnitudo regni, qum esl subler omne cmlutn, detur totidem imperalores rebellatiics prsedictas quattior
popitlosanctorum Altissimi, el omnes reges servienl besiias super Rom. imperium e remotissimis terris
ei, el obedienl : non asserit supr.i coelum , seu in ndduxerunl : siqiiidem Stilico comes spreto Honorio
ccelo regnum illud continendnm, sed subler omne principe, reqntmque ejus inhiani, Alanorum, Suevo-
cmlum, eique omnes reges obediluros. Sed et illud, rum Wandaiorumque genles donis pecuniisqueUlectas
dispereal (potentia bestise) usque ad finem; posl ju- conlraregnum Honorii excitavit; Rufinusvero Patri-
dicium illud, finem adbuc miiirdi M^eressc mani- ciits Arcadio principi imidias lendens AtaricumGo-
 581 APPENDIX—IN PROPHETIAM DANiELIS DE QUATCOR ANIMALIBUS. 582
lliorum regem iufcstttm Rcipttbl. (ecii. Verba sunl A cias. Ilitbetnus Alanos in lesenaa'as aquilse habenie
Marccllini comilis in Chron. ad annos DOmini 595 proprie saiis denolari; scd unde celcrem illorum
el 408. Quod vero de mari nscenderinl posiea sic aboliiionem ediicimus?quo', rogo, annos, eonim VO-
exponitur ab Angelo, nt mare mundum ipsum signi- lavit superbin? Decimnm nnn adimpleverunt, si fi-
ficet, nam quseprius dicebantur de mari ascendisse, des Idatio habcnda cst, qui anno Domini 418, et 24
postea de terra consurrexisse dicunlur. Sed vcro Arcadii et Honorii, haec scribit : Alani qui Wanda-
facile etiam inlelligi possunt erc naiiones in Hispa- liset Suevis potenlabanlur,adeo cmtisunl aGothis, ut
niam de mari ascendisse per qitaiuor vcnths coeli, exstinctoAlace (aliis Ajace) rege ipsotum, pauci qui sii-
cum pcne omni ex partc maribus cincta sit: et perftieranl, abolito regni nomine(eccc qtiomodo evef-
sciamus Alanos Occidentalem plagam occupasse, ni- S33Sunt alse ejus) de Gunderiei regis Wandatorutn,
mirum Lusilaniam; Wandalos Meridionatem, id est, qui, in Gallwcia resederat, patrocinio se itbjuganent.
Baeticnm: Suevos Seplentrionalem, videlicet Gallse- Jam ergo iti ea naiione verificalur qimd swper pedes
ciam et Asturias : Gothnsque ab Orientali intrasse qnasihomo stetit, et cor Imminis daluni esi ei. Ex-
Barcinonem. siincii vero sunt a Walia Gotltorum regie, qui eedem
Ilis accedit qitnd nullibi genliuni quatuor simul Onno (ut verbis tttar Idalii) Romcminofnfnisedusa ih-
barbarse nationesinlrasse rcperiuntur.nisi in flispa- tra Hispanins cmdestnaximas Barbariitum effetit.
ninm; licet cnim in Italiam quoqiie, et Galliam, et Suntqui eXislimcnt Callialanos v.rcari mine, quasi
Germaniam Alarii, Wandali, Suevi ct Goihi intra- Gothos Alnnos, qtiod Alani Gothis SiibjecK eani
verint, non lamcn solisictitin Hispaniam. Namsimul Hispanise parlem occupaverini, et utrique nomen
ctim cis Iluni ci Eruli intravcrunt et tar.dem Longo- provinci:e dederint. Non decrunt quibits arrideai,
bardi: qui omncs ab Hispaniis abstinuerunl. Quare non sine myslCrio, Alnnos per allatam iespnamsigni-
solum in Hispnnias qualuor, ttec plures, nec pau- ficari, ut nomine besiire, nomen cliam nntionis sighi-
ciores ingressse sunl: et quod capul est , universrc ficnlseindicaremr : et idem forsan de prima lillera
propbetisc circumslanlise in sola Hispnnia verifican- secundsc bcstix et naiionis nolari alicui lihebit, in
tur. In primis nrdo bcstiarum, ordini natiohum in urso videlicet Wandalos significatos; sed solidiora
Hispanias ihtraniium correspondet, linc siquidem prosequamiir.
ordine ab Idalio et Orosio noinlnnntur. Idatius enim , Secunda bestia, Wandali. — Tria quoqiie de S6-
ait, Alani et Wandali, el Sucvi Hispanias ingressi, cnnda bestia dicnniur, quse Wnndalis ad ungiiem
etc, et post annos seplem, Ataulphus cum Go- conveninnt: 1° qttod eral simitis urso; in qnO Curti
this Barcinoncm. Orosius aulem lib. vn, cap. ult.: duriiia et ferocilale parciorenl victum notant Da-
Qttamvis,inqnil, Alanorum , Wandalorum Suevorum- Q nielis interpreles; 2° qilotl tres ordines erant in ore
qite reges eodem nobiscum placito depacti forenl, rtc. ejus et dentibus ejus. Nimirum quoniam in-tres par-
Primaproindebeslia Alanos,secunda Wandalos,ter- les regnum illud erat dividemlum, et ubique fero-
lia Suevos, quarta Gotbossignifical: el propriissime; ciam cxorcittirum; 3° deniqtie quod ei soli intercsft-
uniuscujUsque etenim propria signa describuut. teras bestias dicttim fuit, Surge, comede carnet ptu-
Prima beslia, Alani. — Tria sane beslia prima rimas. Et recle tria hseCde Wandalis dicunmr.qoo-
habuisse dicitur : 1° quod eral c;uasi lemna, nimirum rum parcitaiem vicius, ursi symbolo denotaiam , ct
cseterarum se reputabat reginam; nam leo in ani- castimoniam, quae inde consequiiur, siihimorfere
malibus impefiuinhabel;2°quod alushabebataquilm, laudat Salvianus Massiliensis lib. vn de Providen-
hoc est, regem superbum; nam aquila regis indi- lia. Iu ejus auicm ore-trcs ordines dentium fuisse
ciuin cst, et quemadmodurn in cornibus et capili- dicunliir, qnia cum una quaevis cseterarum nationum
bus bestiarum, ita el in alis reges dcnotantur : ct a se invicem numquam discesserit; Wandali tres
generaliier a paritate raiionis, quidquid habere di- divcrsas provincias oceuparunt; et primtim quidem
cuntur soper se reges sunt; 3° quod breviter deplu- Wandalorutn nonnulli adGallseciam priipe Suevos
nial» est, et dignitas regia ab ea fuit ablata : sedes fixerunt, alii vero cognoniine Silingi ad B*li^
Aspiciebamdonecevulsmsunt alm ejus, et sublata est t\ cam declinarunt; ct tandein fortiores ipsorum Afri-
de terra, el super pedes quasi homo slelit; videlicetut cam ceperuut, et devastarunt. Ita sane ex Orosio,
aliis assisteret, servitutcm amplexa; quse enim sU- hodoro el IdatiocredcrcCdocemur, tvtijus siqtlidew
perbissima omnium alia de se praesumebai, et ferae (qtiem dno alii sequunthr) verbn stmt. Ann. 17 Ar
induerat sseviiiam, mansueta et tractabilis facla est. cadii et Ilonorii : GaUmciam Wandali occupmt, *t
Et hoc est quod dicilur, el cor hominis Aatumest ei: Suevi Alani Lusilaniam et Carihaginensemprovmtitts;
Alanos omni modo hic typus adumbrat. Potenlaban- el Wandali cognomine Silihgi Bmticam sortiuntut, a
lur Wandalis et Suevis; Gothos despiciebaiit. Et qtiibus Wandaltisia poslmodtim appcllftri Coepit.An-
quando Wandali simul et SucviGallseciam solamoc- no deinde 5 Theodosii, Genserictts rex de Bmticm
cuparunl, Alani potiores llispanise provincias acce-1 provincim littore cum Wandatis omnibus, eortcm'q've
peruni, Carthaginensein scilicet et Lusiianiam : familiis, mense Maio ad Mauritaniam, et Africatn re-
Gallwc.am Wandali occupant, el Suevi (ait Idatius tictis transiit Bispaniis. Ubique lameO dentes siios,
anno DOiTiiniA\l)sitamin exlremitale Oceani tnaris id est, feriiatem in servos Cliristi txcrcuierui (,
occidua; Alani Lttsitaniam et Carthagbiensem ptovin- cuircta eonim bona dcprtcdanies, ac mitcros inlsdu
583 FL.\V1US LUCIUS DEXTER CHRONOLOGUS. 58 i
trucidanles. Egimus in superioribus de S. Vinceniia .A Decembri, a Thcoderico Golhorum rege. IV. Riccia-
Cauriensi in Bsetica a Wandalis martyrio coronata; rio sine successore morluo electus fuit a Sucvis
dequc SS. marlyribus Arcadio, et sociis ab eisdem Maldra, qui quarto regni anno occisus cst. V. Suc-
occisis. De his vero quos Bracarse, Gallaccisemclro- cessorem habuit Remismutidum. VI. llic autem Aria*
poli, jugularunt, scribit ipseldnlius ad annuiiiDoin. nimirum, vel Theodomirum : duplici insignitum no-
420 cl 427. Et <]uasiparum de.caruibus Christianis mine, quod videlicet priucipio Arianis favcret,
comedissent, surgere rursus jubenlur cl comedere deinde Divinilatem Chrisii fassus sit; undc prius
carnes plurimas, quo denoiatur Wandalos a sedibus Arianimirus, posiea Tbeodomirus diclus est. VII.
quas prius in Hispania babebant surrcxisse, ct in Miro Suevorum gubernacula suscepit; et VIII, Evo-
Africam transfrctasse, ubi perseculionem illam no- ricus, in quo lota Suevorum rcgum prosapia simul
tissiinam, ab eis Wandalicam nuncupaiam.commo- cum corona defecit. Ita ex Idatio, M. Maximo, Vi-
verunt, causa Arianismi iiiducendi,qiirjetot myriades clarensi, etlsidoro desumiiur; el tametsi nonnulli,
martyrum Deo consecravit et a Victore Uticcnsi ex quibus est Maximus, in ordiue regum designando
scripla est. Ob id certe dicittm fuil Wandalicsc varicni, nam Ricciarium ponit non icrlio loco posl
bestiae, comedecarnes plurimas, quod lamcn denttlla Rccliillanem, sed quinto inler Remismundum ct
Cicterarum dicitur.Cui eliain soli convenire videiur, J3 Arianimirum: ncmo tnmcn octonarium auget, vcl
quod in parte stetit, nimirum quoni.am reliquis in minuil: n quo louge abjiciendi sunt qnaiuor lyranni,
Hispania manentibus, soii Wandali in aliam pattctn qui regiiiim aliquoties arripcre conati sunt: Fran-
a csctcris sejuncti sunl, id esl, in Hispaniam. tanes in Maldram regem rebellavil; Fumarius in
Tertia bestia, Suevi.— Totidem atque in reliquis, Remismunduin; Andeca iu Mironem, ct Malluricus
iti lertia bestia notalu digna reperitintur: 1° Quod tandem in ipsum Andecam; omnes siquidem aucti-
cral quasi pardut, qui de genere leonum existens, rcs concordiler eos lyrannos nuncupanl, non reges.
rcgiam majestatem significal. 2° Quod alas habebat Habuil proinde bestia lcrtia, lcopardus Suc»us,
quasi avis, quatuor supra se, et quatuor etiam capiia alas qualuor super se el quatuor capita, et polesas
eranl in besiia. Cum vero id quod regnum, cujus data esl ei, quae lamcn nec Wandnlis, nec Alanis
bestia gerit typum, habere diciiur super se, rex dicitur dnla; quippe cum ciio evulsm sunt alm ho-
cjus sit, fit ut qualuor alae el lotidem capiia quse rwm.-et illi in parte steterunt, id est, Alani prius-
supcr tertiam bcsliain erant, ocio reges signiliceut, quam successionem rcgni sui liabcrcnt in Lusiian;a
qui ejus regni, successu temporis, habenas recluri destructi sunl,Wandali vcro in Africam secesserunl.
essent. 3° Quod specialiter de ca scribilur, quod Sed quamobrem quatuor priores rcges Sdevoruni
polestas dala est ei, quod lamen dc duabus ptiori- C alm, et qualuor posteriorcs capita nuncupantur, ct
bus dictuin non est : ubi profeclo inniiiiur, nalio- non omnes capita, aut non onines alac? Ui ego
nem per eam bestiam siguificalam,peculiarc regnum exisiimo, quoniam quituor priores incredibili pcr-
fundaturam cl possessuram, Iongo temporis inler- nicilale diversas remotasque Hispnnisc provincias
vallo pcr muliorum regum vitas ducto. Nihil vero dcpraedali sunl; posleriores quiciem adepli, pacibce
exaclius Suevos adumbrare posset, qui speciale re- genles suas gubernarunl. Hermenricus sa>pius cas
gnum babiierunl in llispania, quod tamen nec Ala- Gallsccise partcs quae sub ipso noh eranl infestavi-;
ni, ncc Wandali fundavere : et ad latilam indies Richilta priinum Emcriiam usque pervenit, postca
devenerunt poientinc mngnitiidincm, ul de Recliilla Bscticam el Canhaginensem pi oviucias aggrcssus
eorum rege scribat M. Maxinius in Chron. ann. est; Ricciarius Vasconias devastavii, et inde Cscsar-
Dom. 448 : Bechilla,Suevorum rex, pene totius Hispa- augu»lam et llerdam; Maldra Ulixbonam, et loinm
nim monarcba fit. Duravil vero ipsorum regnum ab Lusiianiam diripuil (scribit de tjus gestis Idatius);
ann. 411, quo in Gallaeciamseccsscrunt, usque ad at vero Remismundus, Arianimirus, Miro, et Evori-
annum 3 Mauritii imperatoris, et Christi 588, tesle cus, de solo regno suo curasse leguuiur. Indc qna-
Joanne Viclarensi in Chron., seu, ut M. Maximus tuor priores reges per alas qttntuor, tolidem poste-
inquit, in suo, ann. Dont. 586, quo a Leovigildo D riores pcr quatuor capila propriissime adumbrali^
Gothorum rege siibjugali sunl post 177 vel 179 an- sunt, el neque omnes al;c, neque omnes capila n:n-
nos imperii Galla-ciani: quo tempore Bracarse re- cupali.
giatn curiam habiiernnt. Unde et nunc ejus provin- Quarla bestia, Golhi. —De quarla demuin bcstia
circ incolas nonnulli Sevos quasi Suevos vocanl. Tolo diccmus, in qua quatuor Daniel notntu digna prrrvi-
vcro prsedictorum 177 annorum spaiio, ocio dum- dit: 1° Quod mirabilior et (erribilior erat ctctcris, et
taxat reges habuissc leguntnr, ordine sequenti. fortis nimis, utpoie quae dentcs ferreos hubebatma-
Primtis.ftiit Hermenricus, qui in llispanis primtis gnos, et ungues similiter -ferrcos, et ore siiruil ac
Suevorum regui solium crexii; \ixit leste Idalio pedibus omnia quse sibi objicchanlur comminuc-
usque ad ann. Doinini 440, rcliquilque regni suc- bat, conculcabat, ct dilacerabai; 2° quod dissimitis
cessorem (ilium suum Rechillanem. 11. Rechilla eral cmteris, nec certam, quod sciamus, babib t
obiit ann. Domini 447, qui fuil 24Theodosii Junio- figuram; 3° quod habebat coruua decem,posi qtuc
ris. III. Ei succcssit Ricciatius, filius ipsius, qui an- cornu aliud parvulum orium cst de medio eotum. De
no secuudo Marliani principis occisus fuil, mense tioc autem multa dicuntur: nimirum, quod lantum
583 APPENDIX. IN PROPHETIAM DANIELIS DE QUATUOR ANIMALIBUS. £86
crevit, ut majtis csset cmleris cornibus quod ad ejus A igilur a nemine cognosccretur quarla Gotliorum
conspeclum cecidernnt tria cornua ; quod oculi quasi bestia, non mirum si species ejus non describilur,
oculi hominiserant in cornu isto, quod babebal eliam sed dissimilis dicitur caetcris.
os loquens granlia, seu ingentia. 4° Demum quod Quod ad regum numerum liujus nationis spc-
propler vocem sermonum grnndium quos cornu ctai,decem cornibus adumbratorum, decem Itabuii,
illud loquebatur, interfecla fuil bestia, et periit cor- non plus nec minus, ab Alaulphoqiti primus Goiho-
pus ejus, el traditum est ad comburendumigni. Manu- rum in Hispanias intravii, usque ad Liubancm, cui
ducimur vero nd ejtts cognilionem angelica exposi- undecimussuccessit Leovigildus; dcquoquidquid de
tioue, qua ad Danielem dictum est: Bestia quarta undecimo cornu diclum est ad unguem, ul mox os-
regnum quartum eril in terra, quod majus erit omni- lendam, verificalur. Primus fuit(uti dixiinus) Aiaul-
bus regnis, et devorabit ttnirersam lerrant, et conctilca- p/ms,Barcinoneoceisus ann. Dom. 410. II. Wallia,
bit, et comininueleam. Porro cotnua decem ip;ius qui duos regnavit annos, et obiit 418. 111.Theodore-
rcgni deceinreges erunl: et alius consurget post eos, dus, qui ann. Dom. 455 occisus occubuil. IV. Ejus fi-
et ipse poteniior eril prioribus, el ires reges humilia- lius Thorismus, seu Tborismundus, qui anno sc-
bit, et sermones conlra Excelsum loquelur, et sanclos quenli necatus est. V. Successit frater cjtts Tlteodo-
Altissimiconleret. De superbia aulein et tempore B ricus, qui anno 464 ab Enrico frairc suo trucidattis
dominationis ipsius subdit: et putabit quod possit est. VI. Euricus ipse, qui auno Domini 482. Arelale
mutare tempora et leges, el tradentur in manu ejus inGalliaGothicamortuus cst, babuitqucsiicccssorcm
(sancti videlicel, de quibus "^ritis dixcrat, (aciebat Alaricinn. VII. Alaricus regnavit aunos 23 usque ad
bellumadvcrsussanctos et prmvaiebat eis), quousque? annum Domini 506. VIII. Ilttic succcssit filius ipsius
usque in finem, ct tunc landem regnum el potestas, Amalaricus, Theoderici Italise regis ex filia ncpos,
el magniludo qum est subler omne cmlum dabilur po- infans adhuc, et pucriles non excedens annos : qu»
pulo sanclorum Aliissimi, coiue onnies reges servient tempore Tbeodoricus gubernavit in Hispania pro ne-
ct obedienl, el regnum tempiiernum eril. Mirum pro- pote. IX. Athanagildus qui habenas rcgni tenuit us-
feclo quam bcuc hrcc omnia Gothorum geuti ejus- que ad annum 2 Justini Junioris, Chrisli vero 567,
que regibus in Hispanii, regnantibtts conveniant. quo nimirum Athanagildus rex Golhorum (ail Vicla-
Ipsi quarta bestia et regnum quartum sunt, utpote rensis) iu Hispania vilm finemsuscepit, et Liuba pro
qtti post creieras trcs naiiones Hispanias intrarunl, eo in regnum provehitur, fuitque X inter Goihoruin
ipsi foniores el ferociores coeleris, majorem stra- Hispanirc reges. Horum omnium auctores habeo tres
gcm in Ilispauiis feceruut, ipsi dissimiles reliquis, oculatos tcsies, Idatium, Maximum, ct Joannem Vi-
ncc ccrtam alicujus animalis imaginem prse se fere- C clarensem. Sed sunt qui post Alaulphum, Sigericum
bant (id cst, nec lcsense,nec ursi, nec pardi, vcl al- collocent autc Walliam, qui lamen regium non
icrius cujtisvis bcstisc, quae dejcribi ceite possil), ascenditsolium, unde aProspero clllalio in cataio-
quod nitnirum non inlrarunt iu llispanias qunsi go Gotborum iegum non admiltiliir, de quosupe-
hostes, ct prrcdones, sicut reliqttse barbarae natio- rius satis diclum a nobis est. Tempore ciiam infau-
LCS, scd sub titulo defensorum Romani imperii, liae Amalarici invasit regnum ejtis Gesalaicus, sed
cum lamen omnes decipercnt, el Romanos non mi- lyrannidi ipsius Theodoricus negoiii gtibcrnator oe-
liusqiiamcrcleros conarentur ab Hispaniadeturbare. currit; Gesalaicus vero profugus et vagus in Galliis
De persectttione Barbarorum sub Romano nomine mortuus estann. Domini510. Addit Isidorus (qucm
hrec Idatius anno 25 Arcbadii el Honorii, qui fuit receniiores sequtintur) tres alios ante Aihanagildum,
secundus ab ingressu Golliorum : Wallia rex Go- scilicet Theudium, Tbcudisclum, el AgiLam, qui ta-
Ihorum, Romani nominis catisa inlra Hispania cmdes men tyranni poiius quam veri reges fuerunt, et ea-
maximasefflcil Barbarorum ;et anno sequcnli: Wan- propter M. Maximus qui cxactius res Gothorum chro-
dali Silingi in Btelica per Walliam regem omnesex- nologice secutus cst, eos a calalogo reguni ejecit,
stincti; Atani quoque, adeo cwsisunt a Golhis, ut indignos judicans lanto bonore, quod Lucas Tuden-
exstinclo rege iptorum, Wandulorum te palrocinio D sis fecil, immo eo teste, Isidorus etiam, cujus Clno-
subjugarent. Quis non dicerct Gotbns fidissimos nicon ad vcrbum ipse iranscripsit ex purioribus (ut
Romanorura auxiliares ? nihii inmen longius abcrat apparet) originalibus, quam nuncexslent. Nam certe
ab ipsorum auimis; cum enim occasio sesc ob- Clironicon quod inter ejus opera exstat Gothoriim,
lulit, cxercitum Romauorum quos palani juvare sub nomine Isidori, innumeris scatet mendis in an-
promitlebani, fraude el dcceptionc, cum jam de norum nolis, in nominibus, in ordine el serierc-
victoria loquebanlur, in manus Wandalorum tradi- gum, et aliis quse facile quivis collalionc facta cum
dcrunl. Ejus rci testis ctiain est Idntius, qui anno conciliis, Idatio, Viclarcnsi el cseteris auctoribus
28 Arcadii iitquii, Custinus macjisler ntiUlum Roma- depreliendet. Decem igiiur dumtaxat Gothorum rc-
norum, cum magna mantt, et auxiliis Gotliorum, bel- ges fuere usque ad Liubanem.
lum in BmiicaWandalis inferl : quos cum ad inopiam Liubane lamen nihilominus regnante, Leovigildus
vi obsidionitarclaret, adeoul se tradere jatn pararent; (undecimum cornu) parlem regni accepit; quo vere
inconsulle publico cerlamine confligens, ctuxUiorum de illo dicerctur , Ecce cornu aliud parvutir.n oitum
fraude deccpius, ad Tarraconam victtts effugil, Cuui esl demedio eorum; in medio enim regni fratris stti
PATUOI. XXXI. 19
587 FLAVlUS LUUUS DEXTER CllRONOLOGUS. 588
parvum regnum sibi constiluit : quod Viclarensis 1Apessifuerc; id quod Marcus Maximus Caesaraugu*
gestorum ejus chronograplius sic notavit: Anno 3 stanus tunc temporis episcopus, et ipse oculalus le-
Justini Junioris, Leavigildus germanus Linbanis re- Stis scribit ad annum Domini 583. Faciebat ergoie/-
gis,superstile fralte in regnum citerioris Hispnnimcon- htni adversus Sanclos, et prmvatebateis.
siituitur. Porrotres regespostejus ortum cecidcrunt, Sed quid significat quod subjungitur : Ecce oculi
Liuba Golhorum, et Miro, alque Evoricus Suevo- quasi oculi hominisetant in cotnu isio? nimirum quod
rum, regnaque ipsorum suo adjecit, ut idem Vicla- ad debellandos sauctos non cseca sua dumtaxat phan-
rensis scribit: quo nimirum illud in eo verificetur, tasia movebalur, sed multorum episcoporum inslii
Cornu aliud ortum (ueral, ante quod ceciderant tria gatione, qui oculi Ecclesise nuncupabanlur; quinim-
cornua, el majus erat cwteris; et majus multo, quan- mo et concilia celebrabat super cadem re. Accipe
doquidem universam Hispaniam, quse multis regibus M. Maximi verba ad auniim Domini 581 : Leovigtl-
variisque principibus subjecla fuerat primus om- dus ilerum Hermenegildum fitium sutun obsidet, ca-
nium sub sua reposuit potestale, ad quod nccesse plumque Toletum ducit, ibique carceri mancipat. Sed
fuit Vasconias, Bastelaniam , Malacitanam, Cordu- ecce oculos hujus cornu : Ubi tynodum ephcoporum
bensem, et Assidoniensem, aliasque provincias et Arianorum, sumquefaclionis conlrahit, cui Paschasius
urbes belio sibi subjicere, et Suevorum qiti in Gal- B ] episcopusEcclesimS. Eulaliw Toletanmprmsidet,con-
laecia potentabantur, regnum delere; cui demum veniunt co Vincentius episcopus Cmsaraugustanus :
Gailiam Narbonensem adjecit, unde ct devorasseuni- Sumnia, et Nepoliantis episcopi EmerilensisEcclesim
versam terram propriissime diclusest, etconculcasse^ intrusi : Ugnus Barcinonensis, Murila Valenlinus
ac comminuisseeam. Argimundus Portucallensis, Gardingus cpiscopus Tu-
Magna quoque el ingentia contra Excelsumlocutus densis, el alii ejusdetn secim. Elatus tol Patrum favo-
fuit, nimirum contra Christi Divinitatem blasphe- re Leovigildus, non niirtim si pmarel, quod posset
mias evomens, utpole Arianorum propugnaculum, mutare tempora el legesregni sni, et secisc. Cujus rei
et bellumea decausa adversus sanclosfaciebat, et prm- nobis praebetexemplum Viclarensis; ctim enim Aria-
valebat eis. Nihil verius, nibil magis littcrse conso- norum lege inviolabili cautum esset, ne quis ad eos
num : nam concors auctorum vox est, Leovigihlum de caiholicis (ransire permittereiur, nisi lavacro
bellum acerrimum indixisse catholicis, quorumpa- illo suo Zenoso rebaplizaretur: Leovigildus congrc-
trocinium Hermenegildus filius susccperat, ipsisque gato concilio suorum antislitum, legem abrogavit,
semper praevaluisse. Accipe verba M. Maximi, qui ea novam sub his verbis condens : De Romana religio-
quae vidit scripso Iradidil. Anno Domini 580. Her- ne ad noslram cathoticam fidem(ila suam miseri nun-
menegildus catholicorumsuseipitpatrocinium. Rtirsus, IC cupabant) venienles, non debere baplizari, sed lanlum-
Indicto inler PattemLeovigildum,et principemHerme- modo per manus imposilionem, et cdmmunionis perce-
negildum publicobello (nam in causa catholicorum po- ptionem recipi, et gtoriam Palri per Filium in Spirilu
pulorum a palre admonitus erat, ne a se deficerel), sancto dari. Quoeffeciumesi (miserabile diciu) utper
Leovigitdus filium llispali obsidet, prodilionequc Ro- hanc seduclionemplurimi noslrorum (ait Viclarensis)
manorum palri suo traditur, qui post duram carceris cupiditaUpoiiusitnpulsi, in Arianum dogmadeclinarint.
cuslodiam Hispali vinclus, et catcnis alligatus vehe- Sed quid sibi vult quod debellasse et prsevaluisse
menter ptemitut: sed tandem dalis obsidibusdimillilur. dicitur sanctis, Iraditosque illos fuisse inmanus ejus,
Anno 581 : Leoyigildutiterum Hermenegildum filium usquead lempus, et tempora, et dimidium temporis?
obtidet ad Otset oppidumLusilanim, caplumque Tole- Sane in his verbis quot annos regnaturus esset,
tumducit, ibiquecarcerimancipat. Insuper anno 583: innuitur. Cum vero temporis nomine, nullns deier-
Leovigildus ilerum filium Hermenegildum Hispali ob- minate et perspicue annorum numcrus designeiur,
sidet. Et anno 584 : Leovigildus exercitum contrahit necesse erit aliquem determinatum quscrere, in quo
contra Hermenegildumfilium. Mironem Svevorumre- simplex quod in singulari vocatur tempus, cum dn-
gem in auxilium suum conlra filium , el hostesmultos plici tempota in plurali nnnCupaio, et dimidio du-
vocat. Anno vero 585 : Hermenegildus Hispali dela- D plicis quod dimidiumlemporis diciutr , ejus regni
psus, et Cordubmcaplus, primum Hispali, Toleticliin- complectalur annos. Id quod in Leovigildo roperi-
de, Valenlimquealiquot meuses captivus exsulal. Quid mus, qui, lesle Viclarensi, 17 cum dimidio, in im-
plura? adeo prsevaluit truculenta beslia, ut filiuin perio impiissimo excgit. Namque cum sub simplici
capile truncari fecerit; cum antea persecutione ge- tenipore quinariuin annorum iniciligamus, etin du-
nerali in calholicos mota , prsecipuos corum anlisti- plici dcnarium, el in dimidio temporis, qriinarii me-
tes acerrime perscculus in exsilitim misissct. Ejus dietatem, id esl, duos annos cuni dimidio; lempus,
sane jussu S. Leander Uispalensis, cl sanctus Lici- ellempora, el dimidium lemporis 17annos cum dimi-
nianus Carlhaginensis episcopi Constantinopolim re- dio, nec plns, nec minus conficient. Quibus trans-
legati sunt; S. Mausona Emeriiensis Complutum ; aclis propter vocemsermonum grcmdium, qiios cornu
S. Euphemius Toletanus Barcinonem; S. Boniius illud contra Excelsum loquebatur, interfectaest be-
Complutensis Cacsarauguslam ; S. Fulgetilius Asti- slia, el periit corpus ejus. Jusiissime post illnd tempns
gitanus, et alii alias ob defcnsioncm catholicse veri- lantorum scelerum Leovigildus pcehas luit, et rcgno
talis, agente impio Leovigildo rcge, exsilium per- privalus ct vita, ineujus regis mortebestia mtetfccta
389 APPENDIX. IN PROPIlEliUl DANIELIS DE QUATUOR ANIMALlBUS. 590
esi, supremo idJudicc dcccrnente,elejus simulcor- A itidem apud scriptores ejus temporis universos re-
pusperiit; non enimipscsolus, sedtotaejussectagla,- perirelicel; id est, apud Isidorum, lldefonsum,
dioverbi Dei confossa dispcriit, etconcidit, el corpus M. Maximum, ej cseteros: qua de re uberius agen-
illius beslise traditum est ad combureiidumigni. Qnod dum nobis est in commentariis ad eumdem Maxi-
etiam ad lilteram implelum cst, quando Recaredus Ca- mum, ann. Domini 590, ubi eliam ostendemus an-
tbolicus rex, patre dc mediosublalo, universos perli- liquiiatem liluli regis Catholici, qui indc pariter
dise Arianre libros qui vires praebebant bestise, iii ducens originem litulo Gloriosi successit: cum ta-
foribtis Toletanis publice combussit. Et qui vidit M. mcn uterque mnxime faciat ad rem de qua loqtti-
Maximtts, testimonium perhibuil in Chron. ad an- mur, id esl, ad populum sanctorum Altissimi, cu-
num Domini 589 ubi de iniliis Recaredi agens in- jus rcges Gloriosi e( Catholici magno Dei consilio
quil: Ltiri perfidiw Arianm in foribus Tolelanit com- nuncupati sunt, ut vel ex ^pso cognomenlo lam-
burunlur. quam ex signo deducere possemus, quisnam esset
Tunc throni positi sunt, et Antiqiio dierum ita de populus ille vere caiholicus et gloriosus, de quo
ccelis ad favorcm et justiliam Excelsi filii judicante, Daniel tam mulla dixit.
judicium quoque in terris solemnissime celebratum Quod vero ad ejus regni perpetuitatem spectat,
esl Toleti, ubi 72 episcopis lotius Hispanire el Gallise B
[ ab eodem prophela pracdictam, liquido consiat a
Golbicae considenlibus, Arii pcrfidia condemnata Recaredo et deinceps usqtte ad Pbilippum IV, qui
esl. Ctii itidem sanctorum conventui iiinumerabjles nunc feliciter regnal, per. totos 1030 annos nutn-
rccta inspirando angelorum excrcitus interfuisse, quam in Hispania regem calholicum defuisse; num-
non solttm res ipsa, laritain Dei gloriani^ pariuira, quam populum ipsum Hispanum, dnnle Deo, a fide
convincit; sed dics celebrationis conciliH^Uo: fuil 8 calholicn descivisse ; nam larnctsi ad tempus pecca-
Maii, qua festum S. Michaelis cl angelorum in Eccle- tis ipsitts cxigenlibus, flagcllo Sarracenico punitus
sia celebratur : ut ex actis ejusdem synodi consiat. fuii; in Montanis nihilominus principalum super
Qao laudem illud Danielis, millia millium ministra. eiim obtinuit Gloriosus et Catholicus rex Pelagitis :
bani ei, eic, non solum de sanciis cpiscopis, sed quinimmo in universis Ilispanire urbibus -publica
etiam de angelis ipsis ad litteram inielligi queal. templa catholicis Hispanis a Sarracenis sub ingenlis
Tunc libri aperti sunt; dum scriplis magnorum Pa- stipcndii onere concessa sunt; in qttibus ipsi, quan-
trum, illorum prsesertim qui Nicsenam synodum ce- tumcumque dttrissimo jugo attriti, fidem catliolicam
lebrarunl, evolulis; libris quoque SS. Propbetaruin publice semperprofiteri nondubilnrunt, quolcmporc
et Evangeliorum perleciis, causa Cbrisii Domini innumeriillorurn Cordubse, et alibi admariyrii coro-
agilala.proeis divinis sentenila lala est, utadunguera iC nampervenerunt, quorum gloriosos triutnplios unus
impleretur illud : quasi Filitts hominis veuiebatel us- exipsis mnriyribus.sanctus scilicet Eulogius, ad To-
que ad Antiquumdierum pervenit, et in conspecluejus Ictanara primaiem sedem eleclus, stylo purissimo
obtulerunt illum, el dedit ei poleslalem, el honorem, prosecutus cst. Ca;leruni miserante Deo Hispani
et tegnum, el omnes populi tribus, et lincjum servienl non solum impiorumjugum a suis cervicibus cxcus-
ei. Saper quse vcrba Hieronymtis inquil: Quw cun- seruni, verum el motiarcbiam caiholicam scnsim
cla si hmresis Arianorum pio vellet advertere sensu, dilntarc cceperunt, mullis magnisque principalibus
nequaquam Filto Dei calumniam incequalilaiis move- in Europa, Africa, el Asia subjngatis, ct adeptis,
tel. Nimirum fatetur hac scnlentia Arianorura hsc- quos longum esset per singulos recensere, quibus
rcsim condemnari. tandem novum orbem prseler omnium sxctilorum
His peraclis regnum magnum illius quarlac bestirc exspcctalionem a se adinventttm, et subjugatum ad-
ab ea per sententiam rescissum est, traditumque junxcriint, ctfecerunt caiholicum, et partem vegni
populo sanctorum Altissimi, quando videlicet A- sanctorum, in quorum socieiale, quam late toio
rianismd tota Hispania abolito, el destrucio, regnum orbe palet (mirabile diclu) nullus non catbolictis
Ilispanum caiholicum traditum fuit regi vere ca- habitare permillilur, quo verius populus saitclorum
tholicu Recaredo, in quo monarcbia catbolica fun- 1) vocari queat.
data est; nam et ipse legcs sacratissimas pro ipsa Qtisc cum ila sinl, haud fulili nixi fundamenlo
tulit, quae adltuc exslant in 12 Iibris legum Wisi- credimus, ejusmodi catholicamrnonarchiam Danieli
gotborum, et universo concedente concilio cogno- prophelae cap. illo 7 fuisse prrjemonstralam, utpole
mentum Glotiosi recjis obtiiiuit, quo singulariter quam bestiarum qualuor barbaricse direpliones
per mulla temporum curricula ejus successores usi prsccesserunl, el in occisione Arianse perfidise, ac
sunl in omnibus publicis inslrumentis, ul videre filii Dei glorificatione sumpsit exordium, et in qua
cst in tilulis ac sttbscripiionibiis legum prsedictorum qusccumque a Daniele nolanlur, etiam minutissima,
121ibrorum, et in actis omniuin Hispanorum conci- ad unguem, ut vidimus, veriricantur; speramttsque
liorum in quibus reges llispanise perpetuo Gloriosi, cseleras quoque ejtisdcm prophelicae prxdictionis de
plerique etiam Gloriosissimi intilulaivtur a Patribus; majori adbtic propagatione et perpctuilale populo
qui quando ad ipsos loquebanlur, pro oo quo nunc sanctorum a Deo faclas promissioncs in ea simililer
Majestaiis, Altiludinis, aul Serenitatis nomine uli- adimplcndas, qtiod iitinam Dcus Opl. Max. ad ma-
mur, ipsi Gloriw nomcnclatura utcbanlur; id quod jorem gloriam pcrficcrc dignetur.
 591 FLAVIUS LUCIUS DEXTER CIIRONOLOCUS. • 592
Pene jam opus istud sub prselo sudabal, cum X iram furoris mei, dicit Dominus : el mittam post eos
insimilem dicara an eamdem? propheticam prsedi- gladium, donec consumam eos: et ponam solium
ctionem incidi, quse a Jeremia quidem scripta, sed meum in JElam, el perdam inde regcs et principes,
a venerabili Joacbiino abbale exposila fuerat in ail Dominus. lu novissimis avtem dicbus reverti fa-
commentariis super cap. XLIXJeremise. Ibisiquidem ciam captivosJElam, dieil Dominvs. Hacc propheta :
prophcta adversus JEhm comminatur, qtialuor ven- qusc lamcn de Hispanis iulelligenda conlcndit Joa-
tos coeli a toiidem orbis plagis inducendos a Deo, chiinus, vir sane magn.i; in cnodandis prophelis au-
ui ventilct JElam in onines venlos, el dispergat in ctorilatis; ail vero : Ad /Elam, etc. Quod Ilispanos
otnnem mundi plagam ; fore lamen nibiloininus lem- et Occidentales nationes, quas persecutionis gtadius
pus prsedicit, quo ponat Deus solium suum in JE- atlrivil quanlo posl inler visilalionem, eorum posteros
lam, ct prseponat cam universse terrse. En verba ad fldem calholicminspirationis impellet. Quod qtii-
propheiae : Quod faclum est verbumDomini ad Jere- dem subRecaredo regecaibolicof.icltim ostendimus.
miam prophelam adversvs /Elam dicens. Hmc dicit Confer, quseso, leclor, proplictiam Jcrcmise cum
Dominus exercituum : Ecce ego confringam arcum prophetia Danielis; et cum niliil inicr se differrc
JElam, et summam forliludinein eorum; et inducam compcreris, abbatem Joacbimum pro uobis siarc
super /Elam quatuor ventos, a qualuor plagis cmli, el B cognosccs.
venlilabo eos in omnes ventosistos , el non erit gens Et haec qtiidem sub corrcciionc S. Mairis Ecclc-
ad quam non perveniantprofugi /Elam. Et pavere(a- sire, ct cujnsvis melitis seiilieuiis judicio dicia
ciam/Elam coram inimicis suis, el in conspectu qum- sunto, cui etiam lotos hos comnieiilarios lihentis-
rentium animam eorum, et adducam super eos malum, sime subjicio.

APOLOGETICUS PRO L. DEXTRO

CONTRA RECENTEM IMPUGNATOREM.

EPISTOLA DEDICATORIA.
Iteverendissiino Patri ac Domino Fr. Valeriano de Spinosa sacrm TheologimMagistro, Regularis Observantim
S. Bernardi Cislerciensisordinis per Hispanias Reformatori Generati ac Regii cmnobiiS. Marimde Palazvetos
Abbali, clc. Domino suo colcndissimo, Fr. Franciscus de Bivar. S. et F. precatur wternam.
Causa nostra agitur, ReverendissimePrwsul, cumCisterciensisreligionishonori, cujus es Reformator, a quovis
ulcumque detrahitur, aut cumpatrim gazas quispiam auferre, seu splendorem nostrum obnubilare prmlendit.
Eadem certe nobis palria est et religio : hwcvitam tribuit, illa cohonestal; ista corporis, ilta animw curam habcl:
et ideouna pro utraque decertandum. Et quidemreligionis antiquilas, el certa a Benedicloproloparente mbse-
cula posterilas tam manifesla apud omneshomincssemperfvil, vl mirumsit ab aliqvo quantumvisscrupulosistiino
:n dubium vocari potuisse; non defitil tamen qui id tenlaveril; el Dexler quoque suum invenit adversarium.
Utrum eorum inlolerabilius, hdud facilejudicaverim. Neutrum absque satisfaclione prwlermitti poiuil :etmilti
ulriusque munus incunibebal. Sed cum palronum ad sustinendum singulare cerlamen cleclurus sim , leque in
utroque pariler agnoverimsemper mihi fuissepatronum, qui doctrinw orque ac virlutit tplendoribut irradtaris ,
nullum alium eligerepotui, nec libuii. Hmc igilur qumnominituo consecro, cerlamina iiiecum sustine, ei viriiitcr
decertanlein promove: libi enim cedet vicloria, post Deum, cum quo perenniter, confido, regnabis. Vaie , Reve-
rendissime Pater. Romm, 18 Seplembris 1624.

AD OBJECTA PENNOTTI CONTRA DEXTRI CHRONICON

INCIPIT APOLOGETICA RESPONSIO.

| I. Apologitecausa aperilur. C quo numquam (si Deus dcderil) abstrahar, el allc-

Pene a defendendo Dextro manum rettaxeram,
cum iterum provocor ad prselium , et manus pro eo
inserere cogor, non qtiidem cum aperto inimico;
hoc enim minus injucundum forel, sed cum eo cujus
amicitiain Ubcnlissimeampler.tor. Egoneminem lsesi,
neminem circumveni: sed dolore cordis intrinsecus
taclus, ullra mctas solUas pertnbor. Unum est a
rum in qtiod minime labi cupiam; ea sunl modcsiia,
et contumelia , quod illa ad persuadendum inultum
conducal, hscc vehementer noccat, ct animos legen-
tium offenual; quantumvis namque et nos et nosira
lacessita videam , numquam adduci poicro, ui rcd-
dam malum pro malo, ei malediclum pro malediclo,
uipote humilem rcligionis siaium profcssus; scd
 503 APOLOGETICUSPRO L. DEXTRO. 594
juxta Apostolum (7?om.xn) vincere in bono malum, A totamque illam, ut jacebal, lucubratiunculam, quasi
quantum mihi desuper daluin fuerit, procurabo. nibil de ca acium essct, excudi curavit lib. i suae
Ineunte fcre prsesenli anno a nalo Domino 1024 Triparliise c 52 et 53. Grales agimiis quod nihil ad-
ex lypographia Rev. Camerse Aposlolicsc prodiit in diderii; sic, non nihil de novo claborandum a nobis
luceni Generalistotius sacri ordinis clericorum cano- eril, ut objeciis faciamus saiis.
nicorum hisloria triparlila , auclore R. P. Gabriele Crelcrum non salis intelligo, quid causam ab hoc
Pcnnotto Novariensi congregationis Lateranen. re- viro contra Venerab. P. Mag. Fr. Joannem Marquez
'
gulari canonico ; qua ex instittito , theologia pariler super origine ac instilutione eremitarum in eo libro
accloqucniia excultissimum virum, apud Salmanti- inslitulam, origo Cisterciensis ordinis, seu causae
censes Vesperariae caihedrsc moderatorem ac magi- illins insiiiuiionis, vel eiiam in specie adjuverii, ut
slrum, et CatlioHcseMajesiatis a sacris Concionibus ab insiittiio scopo deflectens, Cisiercicnses insecta-
Fr. Joannem Marquez dcbellare conicndit in quse- lus tolis viribuscontendaleoriim instittiium minime
stionc a multis annis inier canonicos et cremilas a S. P. Benedicio descendere, bealos illorum palres
utrinque acritcr agitata super jure succedendi in ac monasteriorum splendorem palam carpere, et
bir.rcdilate Magni Aurelii Augustini. Crelerum quod nonnumquam parum revcrenler: quamquam mihi
M. Marqucz nonscmcl auctorilaie L. Dexlri, et ejus B dubium non sit, id minime ipsum faclurum, si
coniinuatorisM. Maximiad sua comprubanda placiia adverfenler loquerenir, scireique Cistercienses mo-
ustis fuissct : inde Pennoitus noster, occasione ar- nachos mulio clarius demonstrare posse Benedicti-
repta, in cosdem gravissimos viros Dextrum et Maxi- nam filiationem, quam canonicos regulares Augu-
miim invcctus est, qiiaienus illorum, si ficri possel, siinianam.aut monasteriaCisterciensium, non solum
niictoritale dcbiliiaia, nullum ipsi facessere nego- aliunde splendorem non muluasse, sed mtiltis eiiam
tiuni viderenlur. Naclus lunc forsan codicem Dextri aliis ordinibtts dedisse; aut vcnerabilem abbaiem
fucrat dono D. Joannis dc Salasmalo doctnris theo- Florensem Joacbimuni, miraculis et virlulibus in
l"gi, ac celeberrimrc toto orbc Ecclesise S. Marisede vita et morle miriftce a Deo illustratum, et in lota
Pilariapud Cresaraugtisiam prioris, et noctis unius Calabria pro bcalo habiium, ipsiusqite honorem a
siudio Clironicon lotum pcrcurrit, partes parlibus, sedc Aposiolica saepius defensum; hoc enim si
scuieniias seulcniiis conferendo, et admoto calamo Pennotius seiret, nequaquam ei tam acerrime de-
intilta hinc inde collegit, appinxit, quibus ejus au- traheret, quod duo libri stii capiia ltac in re ex-
cloritas, non quidem ntttare (parum hoc) sed com- penderil, videlieet quinqitagesimum primum primi,
menii nut fabulse uolari sibi visa fuil. Sed cum no- ct secundum secitndi : ct proculdtibio ab eis convi-
vis^ei habcre Dexirum in Urbe propugiiatorem, non C < ciis abstineret, quse nisi in perditissimum bominem
s 'iucl pro sua benignitale, domum solitac mese habi- profttndi ntquirenl. Qttid enim aliud es(, Joachimum
lafionis apud S. Matiium adiit, qusc iu ipsum media- ab orco velle revocare, nomine Goliath in dcrisum
lalus fucrai, mccum communicaiurtis. Rcverilits, ut ei imposito, ut vires metiretur suas (sic ipsum ille
dcccbal, tanlum virtim semcl et itcrum notulas suas i honorat cap. illo 51), nisi beatissimum virum flo-
cvolvi; quas quidem tinitis dumlaxat noctis studium rcnlissimse in Ecclesia congregaiionis Florensis,
cssc, calainnqtie cnrrcnte s^ripias ingenue fassus qure Cisierciensis S. Bernardi ramus est, inslitulo-
fuit. Post dies aliquol familiari colloquio , omnibus rem in inferis sepulium profiieri?
il is pcr ordinem verbo lenus satisfacere curavi; At quonam paclo in prologo libri Mag. Marqurz
illtiil iidjiciens me, si vcllet, sciipto quoque ad eas- miratur, quod ab impugnatione R. P. Antonii Daza
detn respnnsiirum. Dc duobus adhuc bsesitare non in qumslione de professione (nescio qtiani) Augnsli-
dcsiilit, nimirnm de uno Leporio, Aiigustini magi- niana S. Francisci ad carpendam RR. PP. canoni-
f-tri sui opcra a Pelagianismo ad calholicam fidem corum regularitim originem dcflcxerit, si ipse in
pcrduclo, quod ipse crederet duos diversos fuisse : eodem hacret crimine, et a depugnaiione eremila-
ct de nonnullis pracclaris viris, quos ex ordine ere- rum S. Auguslini ad provocaudos Cislcrcicnses
mtaritm sancti Augusiini , seuex ordiue sancti D - defleclil? Nam verba ejus eadem fcre sunt
quibus
Rcnedicti apud M. Maximtim fuisse legimus : diccbat nos paulo anie usi sumtts; nimirum : Prwter quod
siquidem ercmilas S. Augusiini, minime ab codem twn satis adhuc inlelligo, qttid cansam ab hoc viro
cdoctos : nomiiiaque illa ex ordine hiijus, vel illius conlra venerabilem P. AnloniumDazam super origine
sancii multo cssc receniiora M. Maximo. Et ego et institulione Fratrum Minorum, vel eremilarum in
quoque mibi suspeclas voces esse inliili, tametsi de eo libro institulam, origo canonici ordinis, vel causm
Lcporii unitatc aut duplicitale dissentiremus. Hoc iltius institnlionis, vet etiam in specie adjuvent; ut
s bi satis cssc ad suum insiiiultim professus, nibilque cum in principio stcttimsui libri scripserit, illiits in-
nliud de Dexlro acturus, imminutis prorsus amici- stilutum in eo libro solumesse, suum ordinem ctbin-
lise viribus discessit, idque aliquoties Dociori Sala- jitriis eidem ab Antonio Daza iltalis vindicare; ni-
smalo inter familiares confabulationes propalavit. hilominus post aciem cvntra illum construclam, dala
S d numquid oblivisci poterit mater filii uteri sui?? opera deflectens tolum pondus prmlii ad ordinem ca-
Filius quem noctc illa conceperat, in oblivioneml nonicum converlerit? elc Cerlc in qno alium nolat,
(iari nequivii; Iticeni proindc videre permissus cst, , ipse comprclwnditur, Quapropter hoc solummodp
593 FLAVIUS LUCIUS DEXTER CHRONOLOGUS. 59G
fecisse mihisalerit, si juxla prophelicum dictum Jv multis abhinc annis exstitisse Dexlri Cbronicon
arguens etim staiuam contra faciem suara (Psal. Toleti in mona3ierio Sislensi, cui illud dor.o dede-
XLIX),monslrcmque in iis omnibus de quibtis alios rat Dominus Pelrus Pecha quondam episcopus Gien-
notat, ipsum patenier delinqucrc, ut discat non nensis. Hinc satis dclcclam Cbronici bujus iinpo-
altum sapere, sed timere, ne forte cura aliis prsedi- sturam exislimat P. Penuottus; et multo magis ex
caverit, ipsc imprnbus efficiatur. Docendus igilur discrepantia codicum, qui sub Dexlri nomine cir-
est minus rectc de Cbronico Dextri et Maximi sen- cumferuntur: in eo enim quo utilur Marquez non-
tentiam tulisse, ct immerito in Cistercienses mona- nulla sunt, quse in excuso opera Calderbnis deli-
chos jacula contorsisse, qui nibil illum lseserant, nec ciunt, prsesertim ad an. Dom. 424 et nomen ipsum
ordinem suUm; docendum vero cuperem a doclio- aoctoris varie scribilur; Codex excusus Ft. L. Dex-
rjhtis; sed dum reliqui, quibus hoc opus ex officio trum, Codex vero quem Marquez seqnitur 31. L.
incumbil, tolius rei certtores fiunt, fieri aliter ne- Dextrum nuncupat. Multi integrttm opus esse exisli-
qttit, quin a me omnium niinimo qttorumdam ad- mant, Esculanus vero compendium dumtaxat crc-
moneatur. Confido aulem de bonitate sua, quod dit, ad idque Pennottus adducitur, quod Cbronicon
cognita vcritate ingenuc falebilur me justis de cau- Dextri, teste Hieronymo, fue.rit omnimodse Hislo-
sis, veritatis scilicet, naiionis, et relgionis zclo B rirc , unde cnpiosissiinura fuisse nccessum esi ,
commotum , non quidera in ipsum, quem impense et conseqtienler multo magis eo, quod nunc sub
revercor el laudo, sed in lsesam aucloris et ordinis ejus nominc circumferlur, ali.is minime opus litulo
niei famam, cui scripils suis calore polius dicendi, responderct. Ferturetiam DominumJoannem Pcrcz
quam voluntate detraxit. episcopum Segorbicnsem aliud longe a prsedictis
habuisse Dextri Cbronicon, de quo perdocius P.
§11, Quot et quanla ad relundendam Clironicijiujus Murillo in prologo libri fundationis sacri Sacelli
auclorilatem Pennotlus meditalus fucrit ? del Pilar, inquit; Non tam abbreviatio, quam cor-
Ui igiturab ovo(quoddici solel) exordialurPennot- ruptio Chronici Dexlriani videiur; nam in eo non-
tus, priusquarn de rebus in Cbrouico ipso contentis nulla verilati, cl gravitati historiae inveniuntur con-
scrulinium faciat, tria objicit, quac fidem illitis non traria, el lanlo auclore indigna.
parum enervare jtidicat; lotidem nimirum articulos Sed, quod omnium caput est (ait ille) si quxras,
in quibus Hispani scripiores, cum de eo loquuntur quodnam ex dictis exemplaribus iliud sit, cui ut
inter se dissident, sivc circa conservationein Chro- legitimo fidem adhibeamus? Fr. Didacus Mttrillus
hici, sive circa invenlionem, sive denique circa abbrevialionem prae manibus Cbronici hujus babe-
codicum variorum discrepaniiam. Qund enim ad ^ bal in mullis ab eo, quod Csesarauguslseexcusnm
conservalionem speclal, quidam conservalum fuisse est, ct a vero dislantem, unde a Joanne Caldcron,
negant, sed iujiiria temporum periisse affirmant, qui illud excudcre curavit in prologo ad leclotcni
quod Baronins asserit tom. IV Aunal. Eccles. sub exploditur. Sed et ipse nibilominus codex ab eo
anno Dom. 392. Alii conservalum conlendunt in excusus depravatissimus omnium esse convincilur:
bibliotheca Fuldensis monaslerii, quo cum aliis co- mulla cnim oscitantia Lmpressus fuit, ut lcgenti
dicibus, jussu Caroli Magni imp, lempore Sarrace- patebil. Ncc dcsunt, qtti dicant Cltrouicon M. Ma-
nicrc cladis cx (iispania deduclus fuit, quod ait ximi depravalum nupcr fuisse a Ccnluriatoribus
Euthrandus iti epist. ad Regismundum episcopum Magdeburgensibus.
Iliberritanum. De inventore nonnulli affirmanl fuisse Hinc vero qualuor clicit Pennottus : 1° ut mini-
prsefatum Eulbrandum, qui floruit circa an. Dom. mum, non constare hactenus de velusio exemplari
390. Aliis placet fuisse illustriss. Dominum Fr. hujtis Chronici, neduin-dc legitimo auiograpbo.
Augusiinum de Jesu nrchicpiscopum Bracarensem, 2° Codicem Fuldensem fuisse a Magdeburgcnsibus
qui Germaniam peragrans monasteriorum sui ordinis baerelicis vitiatum. 3° Illud qtio Marquez usus fuit,
(eremitarum S. Aug. prior generalis tunc crat) non fuisse integram historiam Dexiri, sed abbrevia-
visilandoruin gratia, in codicem Dexlri forle incidit lionem dumtaxat, depravatam. 4°-Chronicon excu-
apud Fuldenses, unde duo exempla exirahi fccit, sum Cacsaraugustse plurimis scatere mendis; quo
quorum unum Philippo II regi Calholico dono dedit, fietexneutroeorum argumentumcerlum surai possc
altero suis usibus reservato. Ita Joannes Calderon, quasi ex aucloriiate Dextri. En Pentiolti judicium
cui lamen ex diamelro se opponil Gaspar Albarez de Chronico Dexlri, et Maximi nuper evulgato, ab
dc Losada ncgans Dominum Augustinum a Jesu externis lanlum (ut sic dixerim) arguraenlis dcdu-
Dexlrum umquam in Germania reperisse. Alii de- ctum. Nam interna minutatim prospiciens multa
inde invcnlionem tributiut R. P. Thomse Torralba reperiri contendit inler .se, et cum veriiale pu-
Occanniensi e soc. Jesu presbylero, quem Fuldse gnaniia.
reperlum an. Dora. 1504 misit in Hispaniam P. Ilie- Quaeris quse? Breviler sna dicta perstringam. In
ronymo de la Higuera ejusdcm soc. Theologo, el de epistola quse prsemillitur dedicationis ad D. Hicro-
anliquitate Ecclesiastica benc merito : el nihilomi- nymum, tria difficilia sunt; 1° quod asseral Dexler
nus asserunt alii uon illud rcpcrisse Fuldac, sed produxisse Chronicon ad annum Cliristi 430, cum
WonnaciiC. Dcnique Guspar Esculaaus auctor est tamen anie 40 aimos dc eo Hieronymus meminerit
897 ArOLOGETIUUS PRO L. DEXTRO. £98
in lib. de Script. Eccl. quem anno Christi 390 ela- A Rem sub ann. 156, dicit S. Polyearpum illo anno
boralum ex fine illius maiiifestum est, et probat ivisse Romam sub Aniceto : ciiin lamen Anicetus
Baron, in Annal. Eccles. 2° Quod dicai opus suum ante annum 167 pontifex renuntiatus non fuerit.
ad maiiiis Ilieronymi ut poie jam defuncli perve- Sed ul alios multos errores (ail Pennoltus) circa
nire nequivisse; quis aulem crcdat :tb anno Domini annorum compulum illi donemus; sub anno 384,
590 quo, teste Hieronymo, libcr scriptus erat, Iginius Cordubensis dicitur relegatus in insuiain
usque ad 426 quo, vel ipso Dextro con.cedenie; Galliarum- Leronem : quac lamcn ante adventum
Hieronymus in bumanis esse desiil 36 aniioriim S. Hilarii circa annum gratiae 440, inhabitabilis a
iutercapedine, opus sibi a polentissimo virO dica- serpentibus reddcbalur, ut notat Baronius ad an-
lum, numquam accepisse? 5°quod in eadem epi- num 445, num. 5, lom. V.
stola fatealur auctor illius, cum illud opus Orosio Ad aunitm Domini 5C6, dicit auctor Paulinum
nuncupavit, vigttisse annum Chrisli 450 et in fine Nolatiiim Barcinone fuissc prcsbyterum ordinatum :
SIISBhisiorirc Dexler scribit, quando illam absolvit cum tamen anlc bapiismuin Auguslini id accidisse
floruissc annum 440. Paulinus ipse scribat ad Alipium epist. 55, intcr
Multo plura in progressu historisc falsitalis con- Augusiinianas : baptismus vero incidit in annum
vinci existimat, ex quibtts ejusmodi ad diversos B ; Dom. 587, vei t88, ul probavit ipse Pennotlus lib. r,
Chronologiseannos spedaniia selegit. Suban. Christi c. 4, nttm. 3 et 6, subjungens, vel hinc delegi
27, faLo diciiur : S. Pelronilla annorum decem florel mnnifesle imposiuram hujus Chronici: Quomodo
S. Petri apostoli filia ex malrimonio. Nam id reji- enim lain prmclarus hisloricus circa res snorum tem-
ciunt D. Augustinus lib. contra Adimanlitim c. 17, porum, et qum doini suw (id est, Barcinone) factm
el Baronius ad ann. Dom. 69, niim. 33, el merilo; fuerant, et circa personam ctcleoconspicuam, qualis
qua enim ratione puella tunc deceunis floreret? erat Patilinus, acciderant, tam oscilunter, lam se-
Insuper sub anno Domini 57, dicit Jacobum Ze- gniter, ctc lam tttrpiier errare poluisset ?
hedsei auctorem cpislolsc cauonicse fuisse, quod Sub ann. 400, miiiilur Orosius legalus Hispa-
falsum ab omnibus pulalur ; el conlra tradilionem norum antislilutn ad Africani cujusdam concilli Pa-
Ecclesia; Romana;, quse in feslo S. Jacobi Minoris tres, presbyter quidcm jam ordinalus, ut liquet ex
ipsam legi jubcl. Ibidem pro 12 tribubus, quse erant epist. 90 Aiiguslini; el lamcn nalus dicitur in hoc
in dispersione, quibus Jacobus epistolam dirigit, Chronico anno Domini 384, ex quo sextum decimum
vult intelligendos essc Judseos (unc in Hispaniis annum non excess;sse probatur. Qitsererum, qurxso,
commorantes; quod commentum (ait ille) ad illos eonvenientia?
solos restrictttm, esl aperte contra sacram Scriplu- C ( Ad annum 406, asscrilur Leporius episcopus Uli-
ram iv lib. Regnm. Iloc quam parum mature diclum censis in Baeiica a Pelagianismo ad Ecclesise gre-
sil, infcrius videbis : interim, leclor, paiicnter sus- mium reduclus ab Auguslino magistro suo : Quod
tine notas quibus vir religiosus nos inurit. Conlra prmlerquam quod est manifestum mendacium in hi~
tradilionem, inquil, Ecctesim, et ap:rte conlra sacram sloria, Leporius enim isle fuit episcopus Uticensis in
Scripturam. Tolerabiliores essenl si essent solse, Africa, non in Bwtica; est etiam intolerabilis injuria
scd jam alias notas inUdelitatis subjungii. Elenim D. Augustino el illius familimirrogala, ex qua per
contra historiam Evangelicam Joan. u, sub eodem Deigraliam ncque hwresiarchw,neque hwrelici, saltetn
anno asseritur, Judscos qui crant Hierosolymis, illo vivente, prodierunt: quulis hic Leporitts exstitit.
litleris dalis, consensnm Judseornm- Hispanorum Denique cum ad calcem Chronici dicatur Dexier
super Christi morle quxsivisse; nam post resur- anno Domini 410 csse seiatis 72, et tamen anno 390
lcclionein Lazari ct coactioncm concilii quo Chri- illud jam absolvisset, uii cx Hieronymo lib. de
sil perdiiio decreta esi, non nmplius consensum Script. Eceles. (it manifestum, consequcns est ut
aliorum exquisieriinl; scd mandatum ad illtun ca- librurn suum scripserit annos habens dumtaxat 20,
piendum dedcrunt, ut verba illa monstrant : Dede- cjusque setalis praefeclus prselorio fuerit, quod in-
runl autem pontifices el Phariswi mandalum, ul si jj credibile prorsus videittr.
quis cognoveritubi sit, indicet, ul apprehendant eum. Hactenus in codicem Dexlri insurrexil Pennotlus;
Et oppositum vanissimum vocat commentum. pcrgit deinceps in cjus conlinuatorem M. Maximum
Rtirstis sub anno 58, falso dicilur eo anno Saulus niulta alia conquirere, cttjus opus corruptius adhuc
posl conversionem pervenisse Jerosolymam : ulpote multis modis existerecontendit. Primo namque sub
cujiis opposiium scribat ipse Paulus ad Galat. i: anno 432, Isidorum auctorem libri Allcgoriarum
Continuo(post conversionem) non veni Jerosolymam vocat Seniorem; discordans a Dcxlro, qui eum vo-
ad antecessoresmeos apostolos, sed abii in Arabiam, cavit Juniorem, ad anntim 450, et cum ilie dedi-
el iterum reversus sum Damascum: deinde post annos casse asseral Allegoriartim librum Paulo Orosio
tres veniJerosolymam : quod non conligit usque ad Tarraconensi, bic Paulo Orosio Legioncnsi episcopo
an. Dom. 41. nuncupatum contendit.
Sub annum Domini86, pontificatum Lini hucusque Rursus sub anno 439, ponit obilum Dextri, qui
prnducit; quod ita falsum est, ait, ul opus non sit tamen superius de se dixit ultimam operi suo im<
itlitts falsilalem probare. posuisse manum aono AA0,
 1599 FLAVIUS LUCIUS DEXTER CHRONOLOGUS. 600
Simiiiter anno471, obiissc scribit Paulum Oro- A cum de S. Donato agunt regulre Augtislini non me-
sium, cenlenario majorem, qui tamen 88 dumlaxat minerunt;v«ed et monasierium Scrvitanum fuisseex
expleverat, utpoie natus, tesle Dextro, an 584. ordine S. Benedicti ipse auctor faletur infcrius ad
Ad annum Domini 474, sanclos marlyres Afri- annum Domini 590.
canos Liberalum et socios snb Himmerico Wanda- Sub anno 590, asscriliir M. Maximus ex abbate
lorum regepassos nuncupat monachosAugustinianos, Benediciinorum factus Csesaraugtislanus archidia-
quse vox multo recentior est M. Maximo, et a re- conus, quod prseter morem illius lemporis est.
centioribus, vel Magdeburgensibus forsitan addita. Anno denique 606, Machumctiis per Hispaniam
Sub anno 486, S. Fulgentius. Ruspensis dicilur grassatus dicilur ; quod tamen luculenlum est men-
Toleianus origine, cum lamen Africanus fuerit, et dacium (ait Pennouus), nam Machumeltis numquam
ltaliis Teleplre, non Toleti, ex parenlibus ordinis Hispaniam vidit,"ut plus nolum est, quam quod pro-
Senatsrii Carthaginensibus, non Toletanis, ut ex baiione indigeal; nec ejus asseclse in eam iiruerunt
ejus gestis constat. usque ad annum Domini 713, ut ex Tudilano pro-
Anno Domini 514, S. Vincenlius Legionensis bat Baronins tom. vi, elc. Atque hsec quidem in
mariyr asseritur ordinem S. Benedicti professus M. Maximura dixil.
paulo antcqtiam marlyrium susiineret.Cumlamen S. B Posl M. Maximum habuit etiam Dexter conlinua-
Benedicttts usque ad annum 525, monachos non con- torem Euihrandum, seu Luidprandiini Ticinensem,
grevaverit, et in Hispanias monachi ipsitts non tra- cujtis dedicaioriam epislolam ad Regimundnm Ili-
jecerint usque ad 046: Et vox illa : Ex ordine post berritanum antistitem Joannes Celderon excudi cu-
S. Benedicti, non-erat ttinc in usu. ravil; in eam nihilominiis Pennoltus jacula quaedam
Simile est quod ann. 531 de S. Turibiodicilur Ro- contorsit; nec cnim Antipodosim suam scripsit dia-
. mse a.S. Benedkto habitumsuscepisse:nam D.Bene- conus adhuc Ticinensis, sed episcopus jam Cremo-
dictus numquani Romae post monachalum habilavit, nensis existens: nec circa annum Cbristi 860, scd
neque cjus monachi antc 567 Romam incoluerunt. 962, ut ex praefalionc lib. nt consiat, ct probat Ba-
Sub anno 554, inquil auctor mortuum esse Gen- ronius nd annum 965, nec cum cxsularct apud Ful-
nadium Massiliensern, qui tamen anle 40 annos dam, sed cutn legalione Constaiilinopolitana rediret.
obierat, utpole qui libros suos Gelasio Papae corri- Quod si S. Boniti Toletani archiprscsttlis subdia-
gendos obtulit, et sanclorum Prosperi, Hilarii et conus fuit, vixisse oportuit an. Dom. 860, quo flo-
Cassiani cosetaneus fuit. rebat Bonilus, lesle Murillo, el quare coniinuaiio
Anno 562, perperam asseritur Athanagildus rex Eulhrandi simul cum Dextro et Maximo excusa non
vocatis ab llalia mnnachis Toleti Agaliense cceno- C fuit, sed velut spfiria rcjecta? Si vero spuria esl,
bium redificasse , cum fuerit hrcreticus Arianus vcl ipsum quoquc Dextri Chronicon, et conlinuatio
paganus, ul Baronius notavit ex Tuditano, lom. vn, Maximi, quse ab epistola Eulhrandi fidcm accipiuni,
an. 567, num. 17. Ibidem ab eodem rege monasle- spuria iiidem erunt.
rittm Syslse diciiur scdificalum,quod eamdem patitur § III. Triparlitam Pennotli eisdemirretiri nodis,quibus
•difficullatem, et qttod D. Augustino aedificatum sit, omnimodamDexlri Historiam vincire couatur.
cnm Jttlianus S. Mariae ntiiictipalum scribat, et in Cum hucusque progressus subsislo, in memcm ve-
aliis Codicibus creclum dicatur an. 424. nit jure me in ipsum,si luberet, ea conlorquere verba
Sub an. £68, prorsus falsitm est (ail Pennotlus) posse, qure iib. n Tripartitsc surc c 18, num. 3, ad-
quod asseritur Ecclesiam S. Mariacde Columna Cse- versum doclum et reliogiosum virum R. P. Constan-
saraugustse a mouachis S. Benedicli inhabitalam, linum Cajclanum animose satis intorquet: Hic tamen
quod tamen instilutum clericorum canonicorum re- Conslanliniantts apparatus ac tanlus verborum strepi-
gulariler viveittium a sanclissimis apostolis planta- lus, lot scommatum ornatibus lumens ac turgens, non
tum, in hunc usque diem (Deo protegente) persc- adeo solidus est, ul vel itno iclu tolus disrumpi et in
verat: nec omittendum quod subditur : Propeque acrem solvi non posset; nec tanli ponderis ut ad itlttm
erat monasterium monacliorumBenediclinorum , tum ) refutandum manvm catamo admovere deberemut :
quod iormula illa loquendi Benedictinorum nova quandoquidem etiamsi iia se haberent omnia, ut
sit, lum etiam quia illo verbo Erat, innuitur tunc ipse in Dextrum, Maximum, et Eulbrandum jactat
temporis dirutum jam fuisse illttd monasterium, (quod lamen modis omnibus negamus) eo solum iciu
quod lamen est incrcdibile, cum vix tunc pullulare omnia ruerent, si dicaraus lanlo verborum strepitu,
inciperent monasleria S. Benedicli. tot scommalum ornaiibus lunienle et turgenle, nihil
Anno 575. S. Donatus regulam Eremitarum S. aliud probari, quam librum non esse canonicum,
Augusiini locupleliorem milioremque primus e.x nec auctorem ad Evangelisise gradum evectum, ut
Africa in Hispanias invexisse dicilur, et Servitanum quandoque non valeret a veritate delicere : diversi-
monasterium conslruxisse. Stolidum sane commentum lates vero codicura et exemplorum antiquitatem ope-
(ait ccnsor): Augitslini siquideiu legula milior cst ris raanifeste probare : si enim recentioris esset com-
omnibus, indigctqtie restrictione, non miiigatione C. mentum, nequaquam tam varias exscriptiones paji
Quod Dei limorem de statu monachorum. Et D. Ilde- potuisset:necadillam refutandum manum calamo ad-
fonsus ac cseleri rerum llispanicarum scriptores, movere deberemus, cum suis qurcque locis omnia ab
 Col APOLOGETICUSPRO L. DEXTRO. 602
eo ohje.clan nobis in liis commenlariis exposita sint. A ad illos spcctare : nihil tamen de illis in toto opere
Satius lamen modcsliam, qure religiosos dccct viros rcperitur : quare non temere quis judicabit, hoc
complecli placel, quamqttam nonnumquam excessus quod pr;c manibus cst, non esse integrum Pennolli
suos ob oculos ipsi ponere nccessarium duxcrimus, opus, sed dcperisse bonatn ejus partem. Nam si ani-
ut vidcat quantitm illi indulgeamus : ct ut ab iis mus non erat de canonicis ssecularibus quidquam
diffugientes minirne nobis contingat quod eidem scribere, mutari tilulus debebal, ut diceret: Cauo-
Constaniino Joa. Bapt. Brachesium virum pietatis et nicorum regularium hisloria Iripartita, pro, Cterico-
doclrinse a Baronio cgrcgie laudattim, seculo objece- rum canonicoriun, qui srcctilaresquoque complecti-
rit : Cmcuscmcoducatum prmslat, et ambo in (oveam lur. Sed , qnod cipul csl , tilulo ipso hisloria
cadunt. Quid enim proderit causac, ipsum parum re- canonica promillilur, quam lamcn liber ipse non
verenler jocari in nostra, seu frigidam esse super hac dat. Ilistoria qtiippe ex melhodo scriptoris, non
vel illa re Pennotti imaginaiioncnt, et alia ejus ge- cx rebns narratis dignoscilur; de eisdem siqui-
ntris, quae ipse in Constantinum jacula vibrat? aut dem rebus Ilisloria naturalis C. Plinii, et natu
tpionam paclo hrcc in Dei gloriam refcrri possunl, ralis Pbilosopbia Aristoielis agunl, sed baoc siylo
ut ipse facit c. 19, n. 8, cum ad calcem Constaiui- scbolastico disserendo, illa simplici propositionc
nianae Apologiaepost praedicta ct alia convitia sub- B narrando procedit. Non dissimiliter de canonicis va-
dil : Hmc pro Dei gloria et canonica D. lierculatii gularibus bistoria, et quxstionarium (ut sic dicam)
professione vindicanda (uam de hac inler cos quse- confici potcst; quid autem horum fuerit cx siylo
siio erat) no» autem injutim referenda causa scripsi ? et melhodo dignosci debct. Nunc vero stylus libri
Nisi qui forsan ei condonent, assensum praebcn- hujus qucm R. Pcnnotltts profcrl lolus scholaslicus
tes his quae c. 18, n. 7, efflagitat, iitqtiiens: Patian- esl; propouit namque qurcslioncsetqiiscstionuni va-
tvr, obscero, larditalem meam. Ab bis igitur absli- rias sententias, ad quas cnodandas noiabilia prsemit-
uendum ducimus ; nam si qnis videtur conlenfiosus lit; indt; conclusiones clicit, etsigillalim probat: ex
csse, nos talem consueiudincm non babcmus, neqtie conclusionibus ncniiumqnam corollaria dcducit, et
Ecclcsia Dci (I Cor. xi et xvi). Scd ad rem. landcm ordinate ad argumenia rcspondere curat.
Prius latncn quain ad singulos nobis objcctos no- Quid his et stylo bistorico communc? Certe quisquis
dos solvendos descendamus, utia coinmuni decisione tiiulum libri sine libro legeret, si posimodum liber
ciincioruniPennottosatisfacerepIacet.ipsumnimirum ipse sine liiulo ad inanus cjus forsan venirei, nuin-
in eadem nobiscum salebra hrcrere, omnibusque ar- qiiam adduci posset Ul crederei, biiuc librum tilulo
gitmeniorum, qure in nos conlorsit capiiibus, opus illo promilii, aul huic libro tittilutn illum abauclorc
suum irretiri; quod cum nb ipsis liberum ejus indu- C apposilum, cum poiius cssel pro meriiis nuncupan-
stria viderimus, ficilitis nobis objecta ad cjus exem- dus, Genesis melapliysica canonicorum regularium;
pltim diluemus. Aique hnc est quod in superioribus Genesis, inquam, quia de spiriluali progenie eorum-
(§ I, n. 4) promisimus, eum siatuerc contra faciem dem edisserit. Melaphysica vero, quoniam proccdit
suam , ut dum se eisdem leneri vincitlis conspexerit, per altissimas causas, quandoquidem a Deo ipso et
a nobis inseciandis dcsisinl. Igiltir (ttl compcndio lotius Christianae religionis primoribus causis, id est,
dicamus) quinquc capiia ad qttaeuniversa objecla re- Cliristi Domini npostolis, ordincm illum ccepisse per-
ducere possunius stitit, 1° titulus operis, etauctoris hibet; et iionntiinquum Christianilatis melas exce-
inlentum; 2° cmitradiciioncs sciitentiarum et incon- dens, a Nazaraeis el Levitis veteris Legis orium du-
scquenlise, qurc vel oscilantiam , vel divCrsilalem ccre conlendit, cique anliquitati favere D. Paulum
auctorum arguunl; 5° asserliones rernm incredibi- cum ad Hebrseos scribit (vide lib. n Trip. 2): idque
lium; 4° voces novre, priscis aticlorum lcmporibus controversiarum in morem, ut mciapbysici assoient.
inusitaiae; 5° falsiiales maiiifeslocdocta auciore iu- Qiiamqu.imct in ipso scholaslicoriim stylo auctor sa-
dignx. Ilis omnibus aucioritaiem borum Chronico- lis excedat, quod illi censuraruin nolas vchemcnicr
rum cnervare R. Palcr coutendit, etenim titulo Om- abhorreant, hic vero vivorum el niorluorum univer-
uimodmhistoriwuon corrcspondere vidcnlur, cum dc JD salem censorem, eliam in rcbus levissintis, agal;
paucis meniioneni faciani; ei in nunieris ac senten- aliorum dicta modo suis non conforment, errores,
liis passim inconsequentiis, falsilatibus, rebusque turpes lapsus, slolida commcnla, luculcnta mcnda-
incredibilibus scatenl, et niulioiies novis vocibus or- cia , conlra sacratn Scripttiram, contra historiam
diuis eremilarum S. Augnslini, ordinis S. Benedicli, Evangelicam' srcpissimc vocans : eosdentqtie auclo-
et similibus utunltir. Sed vero tolidem in suum opus res ntinc ad itna dcmillens, nunc ad ccelos usquc
jacula conlorquere qtietnlibcl possc cur ipse non vi- sustollens, prout sibi favere vel officere videbat. Sic
tlel? Opus siquidein imprimis titulo non respondel. card. Baronium, data opera (Iib. i, cap. 42) decies
Nonne lilulus operi praefixus est, Generalis tolius sa- lapsum in bisloria Augitsiini contendit, multisquc
cri ordinis ctericorumcanonicorumhistoria tripartita? ostendere cnnatur, ad Auguslini monachatum pro-
Credercm ex tiluli lectione non solttm in opcre agi bandum debile nimis fundamentum in cjus auclnri-
de canonicis regularibus, sed etiam dc ssecularibus, tale locari; poslinodum vero lib. n, c. 10ct34, tanti
tam eniin lii, qnain illi clcrici canonici sunl, altc- eum facit, ut ejus dumtaxai aticiorilale res ejtisdem
ramque ex triplici historiae partifione, tit minimttin inomeiiti, id cst, caiionicaiuin regularcm S. Marliiii
603 FLAVIUS LUCIUS DEXTER CIIRONOLOGUS. 601
Turonensis et S. Patritii Iliberniensium aposloli 1\ in alterutram partem scribendi; de judicio autem
(quos tamen eorum chronographi monachos perpe- Pontiflcis theologtce (ut sic loquar) in libros ejus-
luo vocaru.nl) undectimque constanles esse velit. Sic modi lalo, quo scilicet eos censuil conlroversiam
Fr. Hieronymnm Romanum (ut alios orailtam) cum minus necessariam continere; auctoresque non ve-
eremilarum causam propugnat, nullius prelii habet, rilos esse eos libros super hujtismodi leviiatibus
et nibilominus lib. n, c. 10, tolum gravissimsc as- componere, non sine scandalo el perturbatione men-
sertionis pondus de canonicatu S. Hilarii Pictavien- lium legentium, proindeque contentionem csse su-
sis solius pene Romani humcris imponit. Sic Fran- pervacaneam, ac tam enorme facinus et periculosas
ciscum Pisa vehementer laudat, dum ex nomine ab- contenliones de medio tollendas : de hac, inquam,
balis non bene inferri asseril, Agaliense monaslerium censura, et judicio summi Pontificis, nihil illi dicere
fuisse Benedictinis regulis mancipaluni : eumdem poluerunt, cum hnc uon ad jus, sed ad factum per-
vero reprobandum ab omnibus contendit, quod di- tineat, de quo lamen perspicuc constat, perseveranle
xerit miniine ex eo nomine haberi, fuisse canonico- nimirum exemplo prsedictarum litierarum aulhentico
rum S. Augtistini, et tolum hoc simtil in eodem in arcbivo monasterii S. Marire de Pace, ut ipsc qui
Iib. c. 31 scribit, n. 9,10. Sane ejusmodi insequalitas eas profert Pennottus fatctur.
slyli lam a probaiis scbolaslicis longe csi, quam a B J Nequivit igitur universorum censor tanli Ponti-
libro titulus libri. ficis censuram effugere, quem tamen canouici Late-
Utrum autem censorem quoque ipse jam olira ranenses speciali affectu revereri debcnl, utpole
priusque librum scriberet, habuerit, forsan ipse non ctijits dono accepcrint Ecclesiara S. Marise de Pace
attendii, cuni tamen in primis ejusdem foliis omni- quam modo inhabitant, cum vi Populi Rom. e La-
bus lcgendam prsebeat censuram magni Ecclesise leranensi Basilica essent ejecti. Qua de re profert
Patris Sixli IV, qua motu suo proprio, an. Dom, ipse Pennottus Poutificium Sixli diplomalib. ni.cap.
14841 apud S. Petrum expedito (ejus inilium, Qui 33 num. 3. Sed vero naturali viri acrimonise donan-
Apostolis prwccpii) ejusmodi de libris bujiis subjecii dum est, si quis in censuris passim ferendis cxces-
fert jiidicium : Sane non sine mentis noslrm displi- sus in tripartiia tjusmodi repcrtus fuerit; satis enim
cenlia singulari, pluries jam dudum ad noslrum per- de pia ipsius voluniale nobis constat, quandoquidem
venit audilum, quod inler dileclos filios cononicos re- lecloribus universis primum omnium promisit in
gulares ordinis S. Augustini congregalionis Laleran. prologo pro viribus conaturum abstinere a Ircsoriis
et Fr. ordinis etemitarum ejusdem B.Augustini, quw- etconviciis in adversarios congerendis , solaque ra-
dam minus necessaria, minusque laudabilis conltover- lione pcriculum lacturum, cujtis tamen promissionis
sia pullulare cmpit, de ipsivs prmclarissimi Ecclesim {C oblilus acrem slylum temperare non valuit: mullo-
doctorit Auguslini habitu ac de piclura, et ordinum qtte acrius probaremus opus, nisi Romani magistri
hujusmodi institutione, parte qualibet diversimodesen- sacri paialii solerlia priusquam typis cuderetur in
tiente, ac prmdicanle, nec verili sunl libros super hu- multis lemperatura esset. Sed ad reliqua capita pro-
jusmodi levilalibus componere, eosque legere, el aliis ccdamus.
tegendos tradere, non sine scandalo et pertttrbutione
menlium legentium et aliorum Christi fidelium; per § IV. Nonnullw Pennotliinconsequenlimdcleguntur.
ineplias hujusmodi, quos Deo tucrifaceredeberent,per- Quod ad inconsequentias, vel sententiarum con-
dere (eslinant. Nos altendenles quod clarissimumEc- trarietates spectat, quibus Cbronicon nostrum spu-
clesiw lumen Augttslinumprmter episcopatis dignitalis riu.u ostendere conatur, rogo lcctores candidos
habitum aliuhi gestasse, aut professioni alienx se sub- judicent, quanlum negotii lioc ipsum nrgiimennim
jecisse, aut affirmare, aul necjare, ad rem non perli- facessat Pennolio, in cttjiis opere breriusculi lcmpo-
net, nisi quanlum contentio supervacanea aucupari ni- risstudio, cjusmodi reperi coniradiciiones. Lib. n,
litur, ac tam enorme facinus, tl periculosas conleniio- cap. 73, num. 2, asserit, ordinem sanctissimse Tri-
nes de medio tollere et penitus exstirpare volenles : nitalis Redeinptionis capiivorum ab Innocenlio III
motu proprio, etc. Subinlerl excommunicalionis lalse ^ confirmaium fuisseanno I20J , capite vero sequenti
flententire poenam in eos, qui scriptis edilis, vel qtio- (id cst 74 ) confirmatum dicit ab eodem anno 1198 ;
vis alio modo alterutram partem defemiant, a qua et illic quidem refcrt auctores ipsius missos ftiisse
prseterquam in mortts articulo a solo Romano Pon- ab Innocenlio ad canonicos S. Victoris Parisicnsis
tffice possint absolvi. Non me latel gravissimorum pro regularibus inslilutis addisccndis, ut liquct cx
fheologorum Salmanticensium judicium fuisse, dc- liiteris aposlolicis ejusdem Innocentii, qusc exstant
cretiini hujusmodi, aut numquam observatum, aut typis excusaolih. i sui Regcsti, in quibus taincn
jam diu per conlrariam consuetudinem revocalum, minimc asseritur, Ordinem euradem regula S. Au-
ricc ab iis dissensisse illusiriss. cardinales S. Con- gustini fuisse donatum ; at in posteriori illo capiie
gregalionis Indicis librorum probibitorum; nerao 74 pouit hunc Ordinem quarlo loco inter eos qui sub
tamcn esl, qui non videat eos solum egisse de sen- S. Auguslini regula instituti sunt, et niliilominus
tenlia excommunicatiotiis, quam contravenientes, constat cx aliis litteris ejusdem Pontilicis in codem
minime jam incurrerenl, quia non esse in viridi ob- Regcsio, peculiari donatum fuisse regula ab codem
servantia exislimaruiit; nuatenus locus adhuc esseti Ponlilice diclala. Al cerlo certius est, numquaiu
 603 APOLOGETICUSPRO L. DEXTRO. 606
Aiigustini rcgulam observasse. Insuper prsedicto ca-- A non renuit. Simililer lib. i, cap. Sl, num. I, deri-
pitulo 74 ordinem ercmitarum de Fabali ponit diver- dct Marqucz , quod lestimonium B. Joachini abbatis
sum in sua origine ab ordine crcmilarum dc Britli- conlra viginti adversarios starc posse dixerit; et
nis, et B. Joannis Boni, et nihilominus lib. i cap. nihilomiiiuslib. n, cap. 18, num. 10, duos canoni-
25 num.4etcap. 47, in principio, unam eamdemquei cos regulares in catisa canonicorum propria majoris
congregationcm fuisse contendit cum illis de Britti- essc contcndit auctcritalis, quam decem Arnoldiet
nis ct Joannis Boni. Rursus lib. n, cap. 50, num. 1, Bracbesii, vcl etiam Trilbemii auctorcs a P. Con«
augustissimam loto orbe ecclcsiam S. Marias de Pi- stantino in causa S. Herculani citali : quod idem
lari scribit angelicis manibus fuisse sedificatam; cap. est, atquc valere p'uris quam triginla : nam decetn
veroll ejusdem libri num. 3 a D. Jacobo Zcbedsci Arooldi et totidcm Brachcsii et Trithemii triginta
filio sedificalam conlendit, qttod uliimum verissi- conficerc qtiis non videt? Sed, quod caput est,
mura esse docenl instrumenla oninia, qurc in cadem Chronicon ipsum Dexlri et Maximi, quod citatis su-
ecclesia asservantur, qu;c nos ad annum Chrisii 38 perius locis data opera rcjicit, postmodum non
fuse relulimus. Ita enim rcfert ( ut innumeros Doc- semel admiltit, asscrens absque dubio ab aliquo
tores omiltain ) Calixlus III in ',1'uterisdatis Romrc eremitis, seu Benediclinis addicto viiiatum , ut vi-
IXKal. Octobris 1456 illis verbis: Chrisli fidcles ma- B dere esl libro i, cap. 56, num. 4 el cap. 57, num.
gna devotione ac veneratione imaginem ejntdem B. 8, et alibi. Ex quibus omnibus persuasum habco,
3Iarim, el ejus filii in quadam capella ejusdem Eccle- opus ejusmodi non esse solius Pennolli, sed ab ali-
siw, qumde mandalo diclw B. Marim per diclum B. quo officiose depravalum : nam erit qui scnlentias
Jacobum fabricala, el Camera AngelicmDei genilricis senlcntiis, et partcs parlibus conferendo rideat vet
de Pilari nuncupala, exdilit, colunt et venerantitr, excandescat, ut ipse dc conferendo inier se codi-
elc. Idque historia anliqua venerabiliter iuibi asser- ces Dcxtri falso admodum dixit, lib. i, cap. 52 ,
vata profert, dum asseril B. Mariam aposlolo Jacobo num. 5.
dixisse : Ecce, Jacobe fili, locus signatus, meoqueno- Jam quod spcclat ad res credilu difficilcs , unam
nimi deputatus,in quo in mei memoriam,liiaiiidtistria, prse mullis habendam placet ad lydium lapidem; id
mea ecclesiaconstrualur. Ex quibus verbis Offeito- esl, eam qtiam tnto libro R. P. Pennottus persua-
rium.Missse proprii officii ejus festi o!im composi- dere intcndit, canonicorum rcgularium ordinem a
lum fuit. Couftidit Pennoltns columnam ab angciis sanctis apostolis inslitultim , eumque ipsum in his
coelilus deportalam cttm oraiorio matiibtts Jacobi qui nunc supersunt, persevcrare : parum est a
et discipulorum ejus constrticto , quse tameit diversa sancto Augustino originem ducere. Sed hoc tam
esse oratio propria olim in prxdicto fcsto cani solita C veruin est, ac si quis diceret. Bencdiclos monachos
manifeslal; quam ad rei evideniiam hic inscrere non ejusdem csse ordinis ac SS. Antonium, Pachomium,
gravabor. Omnipoiensmterne Deus , qui sacralissi- Hilarioncm , et cseleros, qui olim Thebaidem, ct
mam Malrem lnam inter choros angelorum super co- Palestinam incoltieriinl : aut omnes universum mo-
lumna marmorea a te ab allo emissa, veniredum nachorumcongregationes etiam mendicantium unius
adhuc viveret, dignaius es , ut basilica de Pilari in ejtisdemque esse ordinis; qttod si dctur, non est
ejus honorem a prolomariyre nposlolorum Jacobo, ambigendum a sanctis pariter apostolis esse insiitu-
suisque sanctissimis discipulis mdificarelur; prcesla, tos. Nihil enim aliud est religiosa professio, quam
qumsumus, ut ejus meritiset inlercessione, fial impe- ad prsescriplitm Evangelicc perfectionis vilani diri-
Irabile quod fida mente poscimus. Qui vivis, clc Ubi gere. Sed vero nullus est, qui non videat, cum dc
vides columnam quidem (seu Pilare) ab alto cmissam primseva alicujus ordinis origine disseritur, non
manibus scilicel angelorum deportalam; basilicam sumi nomen ordinis, quasi generice, quo pacto
vero de Pilari, seu Columiiam a D. Jacobo et dis- universas monacborum religioncs cotnprehcndit,
cipulis consiruciain. sed in specie , quatcnus tma distinguiiur ab altera :
Mitto multas Pennolti inconscquentias, ut cum neque quisquam audirel palientcr Franciscanos aut
eosdem auctores modo sublevat, modo deprimit, -D Prrcdicatorcs tanta pollere antiqttitaie , ut ad ipsum
de quo jam diximus ; et cum nomen monacborum Christum Dominum origincm sttam reducanl : quis
quandoque lalissime, plerumquc sirictissimc acci- id dicerct? Nunc aulem regularem clericalum in
pit, ut ita canonici regulares bonis mouacliorum mttlias variasque familias , seu congregationes
communicent, non vero pceuis ct malis: ct cum dislribui, non aliter atqtte monachalum , lippis ct
notas quassibi abaliis infcrri nnn patilur, aliis in- tnnsoribus palct. Ut qtiid ergo cum agitur de cano-
fert. Sup. Lib. n, cap. 19, num. 8 , impalicnle fert nicis Frisonariis, aul Lateranensibus, lotus religio-
quod R. P. Consianiinus Cajetanus , canonicos rc- sus clericalus in untim corpus coalescens accipitur ?
gulares Boim Pulres nuncupet; et lamen lib. i, cap. ergone tam indiga sanclorum ct illusirium virorum
47, num. 2, Mag. Jnannem Marquez patieniissime est qurevis seorsum accepia congregalio , ut se sol.i
Bonum Marquez\ocal. Abominatur ilidem Constan- in Iucem boncslissimc non possit cxire? Absit ;
linum asserentcm cx pulidis fontibus Herculani ca- omnes enim illusirissimscsunt, nec aliarum admini-
nonicatum hauriri : ct tamcn monacliaium Augii- culoindigcnt. Restat crgo tttde unaqtiaquc in singti-
stini exfontibuspuiidis ab ercmitis hausium scriberc lari Ioquamur, cum originis aniiquilatem invcstigare
607 FLAVIUS LUCIUS DEXTER CIIRONOLOGUS. 608
intendimus. Igitur a sanclis Dci apostolis religiosis Jk rum snb nomine Augusiini citelur, reliquum esl, ut
disciplinis clericos erudilos libenter fatcmur; eosque fateamur D. Angiistinum talem regulam nullalenus
multoties a conciliis et patribus reformatos: cscie- composuisse, sed poslmodum circa annum Domini
rum nibiiminusdemonachis confileri oportet, quo- 1100, ex epistola 109, fuisse exlractam, quam ipse
rum in conciliis frcquens qnoqtie menlio est; variis- ad moniales quasdam diciavit, occasione discordise,
que temporibus et provinciis reformati sunt. Nec quam cum prseposita habebani, ut ex ejus conicxtu
inter ulrosqiie aliqua verosimilis diversilalis causa mainifestumesl: aut Possidius arguendus csset osci-
assignari potest, si cnim dical quis clericos omnes lantiae ct oblivionis (immo et ipse Auguslinus) dtim
in cumdeui finem ex ipsa Clericatus rationc dirigi, lam illustris operisnon meminerit, quod tamen ipse
in eamqueomnimodis convenire, id est, in desiina- Pennottus lib. i, cap. 42, num. 8, abominalur. Sod
tione ad servilium altaris, sacramcnlorum admini- non est cur in re paicmissima immoremur, quam
sirationem, el vcrbi Dei prsedicalionem; differre r.on solum cardinalis Bcllarininus lib. de Script.
vcro quasi accidcnlaliler (m sic dicam) penes diver- Eccles. vidit et judicavit, vcrum el ipsi regulares
snscongrcgationuin constilutiones, quod tamcn non canonici, c qnibus Simon Werlinus prseposiius S.
sufficit ad ordincs clericorum divcrsificandos. Sciat Marisein Diesten, daia opera id defendit in emen-
qui haec dixerit, argumcnluin similiicr urgcre in B daiione rcgulse monasiicsc S. Augustini (excusa Mo-
monachis; qui quidcm uniformiler in vobis cssenlia- nachii 1618, apud Nicolaum Henricuin) et consenlit
libus couveiiiiiiit, solumque dlffertinl per diversas Bernardus Vindirigus in Crilico castigato excuso
constituiioncs, qusc parum intcr sc dislant: nec pltis . Vellamcrise 1621 per Gcorgium Medcllanum.
dissidenl constituliones unius monastici ordinis ab Nec desunt in Tripartita Pennoili novac voces ac
aliis, quam constittitioncs diversarum congregalio- vcrba, quse ipsam suspectam satis redofunt ab alio
num canonicorum rcgularium inler sese. Immo vero forsan fuisse vitiaiam. Qui enim sunt monacbi Benc-
mendicanlium ordincs valdc ad canonicorum insli- diclinenses? ant qnis scriptor Tuditaiius? El mona-
lutum accedunl, quandoquidem instiluti sunl insub- clii quidem a S. Benedicto, Bcnediciini vocaniur;
sidium cpiscoporum, ad procdicandum verbum Dci, Benedictinenses vero a S. Benedictino deduci ne-
cl adminisiranda fidelibusconfessionis cteucbaristise cesse cst, non a S. Bencditlo : ct lamen lolo fere
sacramenla. opere refugit eos vocare Benediclinos. Insupcr Lu-
Quod si quis icstel D. Atiguslinum non intendisse cam Tndensem, et Urbem Tudensem omncs baciej
novum canonicorum ordinem inducere inEcclesiam, nus dixere: hic vero Tudiianus prseier omnium
scd. antiquum rcformare; quo fial ut unus et idem consuetudinem vocalur. Ut ontiiiam procursum or-
ordo sit ab eo praeceplis cruditus, ct antiquior a C dinis sui, pro ordinis progressu, et leclorem bcne-
snnclis primilivsc Ecclesise Patribus institultts: is volentcm pro benevolo dicere, novis cerlc vocibus
iiiquam parum proficiet: si cnim B. Benedictus usum. Sed bsecleviora sunt.
imniquam novum monachorum ordinem, seu novum Jam ad asserla, quse a vcro dissonanl, descensum
gcnus vilsc siabilire curavit, scd ccenobiticum anli- faciamus, nam pari passu probabilur opusTriparti-
quiim crudirc: quod ex primo rcgulae cap. iiquet, lum non esse R. P. Pcnnotti docii admodum viri,
ubi quadruplcx genus monachorum prsemiltetis, id de.quo non est existimandum falsas asseriiones
csi, Anachorelarum, Coenobilarum, Sarabaitarum, scripsisse; ac Dextri CJironicon, quod prae manibus
cl Cyrovagorum : crrteris omissis, ad Cmnobitarvm est, foeium esse supposiium. Imprimis alicnitm cst
fortissimum genus disponendum, adjuvante (inqitil) a verilale S. patriarcham Benedictum nihil de clc-
Domino veniamus. ricis in sua Regula disposuissc, quod Pennoitiis con-
Addamus aliud btiic proximum, nec minus diffi- ccptis verbisscripsitlib. n, cap. 18, num. 4 ct num.
cile creditu, nimirum D. Auguslinum regulam cano- 7 in fine ait: D. Benediclus non ut clericis, sed ut
nicis suis scripsissc; quod lamen argumento illo laicis regulam vitm prmscripserut, in qna de clericis
ncgaiivo, qnod alias Pennottus evidens repulat; con- monachis ue verbum quidem habctur. Et lameri duo
vincitur falsitatis, lib. cnim i, cap. 45, sic inquil: D inlegra capita regulse suse (id, est, 60 el 62) beatis-
In historicis argttmentuin ex negalivis probal, et quan- simus prseceptor in disponondis monasterii saccrdo-
doque demonslrat, tit quando Hislorici omnes silent. libus consumit. Prioris lilulus est, De Sacerdotibus,
Et infra: JVonsolttm ex silenlio sacrorum canonum, qui voltterintin monasterio habitare: ubi praccipit ut
sed omnium concitiorum, pontificum, historiarum; ex jugo regulac sese omnimode snbdant, post abbatcm
hoc tcimconcordi sileniio non solum probabiliter, ve- sedem habcant, clericos aulem.qui presbyleri adliuc
ritm eliam demonstrnlivesequela deducilur. Sic igitur non snnt, loco mediocri collocari. Posierioris ti-
cum ipsc D. AtigiHlinus librum Relraciationum sna- tiilus est, De Sacerdotibus monasterii: ubi de his,
rum feceril, ct in co omnitim librorum a se hactcnus qui post monachatum ad ordines evehuntur multa
conipnsitortim meminerii; ctimi|ue Possidius ejus disponit. Certc si Penuottus lilnlos capiium Regulsc
disciptilus indicem eorumdem copiosissimum edidc- dumtaxat legcret, ab eo errorc libcraretttr. Scd hoc
rii, neiiler autem de regula clcricorum, seu mona- simile est ci, quod de Paulo Orosio scribit Iib. i,
choium mcnlionem feceril, quininimo ncque usque cap. 38, iiiiin. 4, nimirum nomcn monacbornm tam
ad annum 1100 a quovis scriplorum, aut ccncilio- late apud ipsum acceptum fuisse lib. vnsuseOrmeslse
609 APOLOGETICUS PRO L. DEXTRO. 610
cap. 17, quod omnes Cliristianos ilios comprchcn- A A ptum;
| ubi ex inslituto sanclissuni fundatores dcmon-
deret, qui ad unum fidei opus, dimissa smcularium sirant Cistercienscm ordinem, non essc novum ali-
rerum muttimoda aclione, se redigebant; quo pacto quem in Eccicsia invenium, sed ordinis monaslici S.
ait Pennollus eliam clericos regulares sub nomine P. Benedicti reformationem. Videat nulcm R. P.
monacliortim comprebendi. Sed-si verba ab Orosio Pennoltus tilium canonici regulares Laleranenscs
immcdiate sttbjecia Ieghset (ut omitlam perperam reformati per Frigidionarios, aut Frissonarios, di-
ciiasse cap. 17 Orosii, cum sit 55) plane rcperirct versi sint ordiuis ac Laleranenses antiqiii? aut ipsi
eo nomine anacboretas solos inlelligcrc; dc Valenie Frissonarii, quorum refurmatio ccepit anno 1400,
siquidem imperatore agens, effrenata, inquii, liber- ut ipse referl lib. m, cap. 6, ad ordiuem canoni-
tatis andacia legem dedil, ul monachi, hoc est Chri- corum regularium anliquum non pcrtineanl ? Nihil
sliani, qui Ctdunum fidei opus, dimissaswciilttriuntre- seque tolo opere stto abborrcl; ncc mirum, nam re-
rum mullimoda actione, se redigunt, ad militiam formatio antiqui ordinis, ea prsecipue, qusc fil a
cogerenlur. Vastas illtis lunc /Egypti solitudtnes, are- religiosis viris eumdem olim jani professis, scd in
nasque diffusas, quat propter silim el sterilitatem, laxiori obscrvnnlia, ad ettmque fincin dirigilur, ut
periculosissimamqueserpentttm abundanliam, conver- ad primiiivttni rcducatur ordo vigorcm , lantum
salio humana non nosset, magna cohabilantium mona- B distat a novi ordinis construciione, ut procul dubio
chorum niultiludo compleverat. IIuc tribuni et milites lantum propius aniiqui ordinis sint ruformatorcs ,
missi, qui tanctos ac veros militcs Dei alio nomine quanto rcformalio ipsa propius ad vcram fiinda-
perseculionis abstraherent, interfecerunt ibi agmina torura institutionem accedil. Aut dicat,qui jam inlcr
mulia Saiiclorum. Videat igiiur velime Anacborctas Minoritarum divcrsissimas congregatiunes vcrius
etiam ad canonicorum insiitulum pertrahere, quan- Franciscaui sint, Couvcntualcs, an Observantes?
lumvis caiiouicis proprium sil in ecclesiis urbium Reformati, seu Discalceali ac Capucini? Et lamcn
dcgere. Sed hsec leviora sunt. reformaliores noviores perpcluo sunt, quoad refor-
matioiicin modernam, sed hscrcdilalem parentum
§ V. Jura Cislerciensisordinis a Pcnnollo tmsa priniitivam sccurius asscquunlur.
defenduntur. Nunc igitur proferam tcstimonia fundalorum ordi-
Intolerabiiius est, ct ab omni vcrisimilitudinis nis Cisterciensis, quoeipsi Pcnnoilo jam anle mulua-
specie Iongius dislat quod lib. i, cap. 50, num. 5, vcram,ulvelsiclcgatvereacproprieaS. Bcnedicti in-
asserit Cislercienses monachos (idemque de Valum- stituto descenderc. Titulus iibri cst: Exordium sacris
brosanis, Camaldulensibus et Sylvestrinis affirmal) ordinis Cislerciensisa S. Roberlo,S. Alberico,et S. Ste-
non magisde B. P. Benedicti insiiiulionc imraediata C phanoprimisejusdemordinisfundaloribus, anlequingen-
descendere, quam Hieronymianos Eremilas a D. tos annosaccurate conscriplitm.Prologtts vero : NosCi-
llieronymo: quemadmodumipse contendit Eremilas sterciensesprimi hujus Ecclesiw fundatores, successo-
Augustinianos ita diclos, quia regula et litulo B. ribus noslris slylo prmsenli nolificamus, quam cano-
Auguslini ex largiialc apnslolica fuerunt donati. nice, quanta aucioritate, a quibus etiam personis, qui-
Mcminissc oporlebat se in calce prologi promisisse : busquelemporibuscmnobiumel lenor vitmiltorum exor-
Pro viribus prmstare conabor, ul noslra jura sine alio- dium sumpseril; ul hujus rei propalala sincera verilatc,
rum injuria lueamur; cum proposilum el intenlio meat tenacius et locum, el observantiam sancm regulm in
nullatenut tit alioram ordinum jura langere, vel des eo a nob.s per Dei gratiam utcumqueinchoatam amenl,
illorum anliquitate, origine, dignitate, nisi parle ad- elc. Liber vero sic iucipit. Annoab Incarnatione Do-
versa cogente, in hoc opere disputare. Bene promisit,, mini 1098, beatw memorimRobertus MotismensisEc-
sed malc complevit. Quis, quseso, cogebat eum, utt clesimin episcopatu Lingonensifundatm primus abbas,
anliquilali, origini, dignitati tot sanclorum ordinumI et quidem ejusdem cmnobii fratres ad ven. Ilugonem
derogarel ? Atqui adversa pars nihil de lalibus dis-- lunc aposlolicm tedit legatum, et Lugdunensis Eccle-
seruit, ut ab illa coactus dicereiur. Et certe, si rcss sim archiepiscopum,venerunt, vitam suain tub cuslo-
ila se haberct, ut scribit, tolerabile ulcumque csset,>DI dia S. regulmBenediclise ordinaturos pollicenlct;el id-
parum enim nostra referrct utrum promissis suiss circo ad hoc liberius exscquendum,ul e:s el sui juvami-
slarel necne; aut si ab aliquo umquam id in conlro-i- nis,aposlolicmqueauctorilalisrobur porrigcrel, conslan-
versia posilum fuissel, non reciamarem; aul si add let flagilantes. Quorumvololegatiis ille Imtunterfavens,
manum ipse non baberct, cum lncc scribebat, undee tali epistola exordii eorum (undamentumjecit.
certior fieri valeret de vero Cislerciensis ordinis is Hugo Lugdunen. archicpiscopus et aposlolicm sedis
cxordio, nihilominus ignoranliam condonarem : legatus Robcrlo Molismensis abbuti, et (ratribus cttiii
nuuc aulem non solum diciis suis non stat, sed rcm m eo secundum regttlam S. BencdicliDeo scrvire cup.en-
numquam in controvcrsia positam, lippisque ct ton- l- tibus. Nolum sil omnibus de S. Matris Ecclcsiw pro-
soribus nolissimam, absque ullo fundamcnio, scd sd fectu gaudenlibus, VOJet qimdam filios veslros Molis-
mera sua voluntate, et scribcndi celeritate abncgat:l: mensis cwnobii fratres Lucjduni in nostra prwsenlia
eo prscsertim tempore, quo a mc acceperat librum m adslitisse, ac regulw B. Benedicli, qitain illuc usque
exordii CiSterciensisordinis, non ab aliquo scriplorc
rc tepide ac negligenter in eodem monasterio lenueritis,
moderno, sed ab ipsis ejusdcm fundatoribus scri-. ri-, arctius deincepsalque perfeciius inhwrere velle profcs-
 611 FLAViUS LUCIUS DEXTER CURONOLOGIS. 612
sot fuisse: quod quia fy loco prmdicto phttibus impe- A que nobis coloris liabilits mutationem, quam nibilo-
dientibuscausisconstat adimpleri non posse, nosutrius- minus ex regulac praescriplo iicuisse facere nnslri
que pzrlis saluii, videlicetinde recedentium,atqveillic coiitendebant cap. 55 rcg., de qua etiam quacslinnc
remanentium providehles, in locum alium quem vobis agit ipsc Bernardus in Apologia ad Guilielmum abba-
divina largitas desighavetil, declinare, ibique salubrius tem, ubi ordincm S. Benedicli suum pleno ore ordi-
atque quietius Domino (amulari utile duximus fore. nem vocat. Ex his igilur videat, quaeso,R. P. Pennot-
Vobis ergo tunc prmsentibusRoberto abbati, (ratribus lus quan.lum deroget Cisterciensis ordinis juribus,
quoque Alberico, Odoni, Joanni, Slephano, Lelaldo, cum ipsum a D. proloparente Benediclo minime de-
et Petro, sed el omnibus quos regulariler et communi scendcre scribit. Neque esl quod causetur, dum videt
consilio vobii sociare decrevetilis, hoc sanclum propo- communiter ab auctoribus non vocari congregatio-
situm servare, et lunc consiiluimus, et ut in hoc perse^ ncm Cisierciensem, sed ordinem absolule; hoc enim
verelis prwcipimus, «<auctoritale wposlolicaper sigilli non facit eum discernere ab ordine sancli Bcnedicli,
nostri imprestiontm in perpeluum confirmamus. quasi essenlialiterdiversum (ut scholaslicis suis ler-
Pergunt auclores enarrare qualiter inde disccden- minis loquar) sed accidentalitcr; qua dc re alihi a
tes in Eremum CisterCiiconvolarunt, inibique Cisier- nobis fusius tractatum est, in speciali opusculo de
ciense coenobium conslruxerunt, ex quo postmodum B propria significatiOnebujus vocis Ordo. Idem pror-
B. prrccipue Bemardo procurante reformaiio ipsa in sus de aliis reformationibus ordinis sancli Benedicti
universo orbc propagaia est. Minime ergo novi homi- scntiendum est, nam S. Romualdus, a qtio Camaidu-
nes e sseculorecens educti, ordinem Cisterciensem Icnses, S. Joannes Gualberlus, a quo Valumbrosani,
instaurarunl, scd monachi Benedictini coenobii Mo- ct S. Silvesier, a quo Silvestrini, monachi tiigri
lismensis, eo permoti, quod regulam quam professi erant, et ordinem suum reformare procurarunt.
fuerant tepide nimis illic hacienus observaverant. Quale cliam est illod quod lib. n, cap. 73, num.
Namviri »'s(t'(utcap. 4 dicilur) apud 3Iolismvmpo- 1, Pennottus asscrit: Al non solum originem, verum
siti, swpius inler se, Dei gralia aspirati, de transgres- eiiam prwcipuos illustratores err eodeni ordine canoni-
sione regvlwB. Benedicti Patris manachorum loque- corum ipse ordo monaslicus accepit? ubi enumeralis
banlur, el contrislabantur videntesse cwterosquemona- iiomiullis sanctis, qui ad Benedictinos ex canonicis
chos hanc regttlam solemni professionescrvaturos pro- olim Iraiisitttm fccerunt, subinferl: De Citlerciensibus
misisse, eamque minime custodisse. Et propter lioc res adhuc mullo magis conspicua est, cvm unus Ma-
apostolicwsedis legaii auctoritate (uti prmlibavimus) lachias,regularis canonictts in Ilibernia lol, Cislerden-
ad hane soliludinemvl professionemsuam Observantia sium cmnobiafnndaveril, cum inlegra canoiiicorummo-
S. regulw adimplerent, etc Subinferttnt deinde au- " nasteria ad Cistercientestransierint, vt patet in Alva
clores lilleras apnslolicas Urbani II, et Paschalis ilem abbatiacanonicorumrequiarium Leodiensium,quam S.
II, Rom. Pontificum, duormn cardinalium et episcopi Bernardus in monasterium Cisterciensium mtttavit: et
Cabilonensis, binasque alias prscfati Hugonis legati, de priore monasteriiEboracensiscum omnibusfere dioti
quibus reformalio ipsa ccnflrmala est. Eodemque monaslerii fralribut ad Cisterciensesprofeclispro quibus
prorsns pacto confernnt bistorici omnes exordium ipse D. Bernardus ad abbalem Eboracensem scripsit
nostrum, ut videre est apud Crcsarium, lib. l Dialog. epistotamqum esl in ordine 93, ex quorum nttmero
Miraculorum, cap. 1; Vinccntium Belvacensem in videlur fuisse B. Humberlvs, cujus laudes recensuit
Spec. Histor. lib. xxv, cap. 94 cl 95; et Antoninom, idemB. Bernardus in proprio sermonede eodeinhabilo.
ex eo ad verbum; Sigibertum, seu cjus continuaio- Hsec ille. Sed quidqtiid de horum veritatesit, videant
rcm Robertum, ad annam 1098; et quotquot ejus Icctores, qui ex duobus fucrint illtistrati, canonici ad
ordinis exordii meminernnt: et novissime apud Au- Cistercienses relormaiionis ac sancliiatis pra-.iexlu-
bertum Mirseum,Barnabam de Montalvo, Bernardum adipiscendse, transeuntes, an Cistercienses canonicos
de Brito in Clironicis Cistercens., exaciissimeque sinu sno complectentes, el ut ad altissimum sancli-
in Lattrea Evangelica R. admodum P. ac celeberrimi .n lalis fastigium evelientes? Aut dttbium sanctiores
"
apud Salmanticcnses theologioe professoris piibKci facti, illustres redditi stint; non enitn canonici ad
Fr. Angeli Manrique, ut innumeros alios omittam. Cistercicnses transierunt, ut eos illustrarent, aut
Notatione digna sunt verba Csesarii: Hoc avlem prm- perficerent, sed ut perfectiores et illustriores redde-
fixum teneas, nostri auclorem esse Spiritum sanctum; rentur. Sic in simili casu censuit Bemardus ipsc,
institulorem S. Benedictum; invocatoremvero venera- ait (epist. 142): Hoc, inquam, hoc prorsus vos de
bilem abbatem Roberlum. Hinc inler reformatos Ci- illuslribus reddidit illustriores, sanctiores de sanclis,
stercienses el Cluniacenses orta fuit qusestio, qure el ubicumquedivulgalus csl setmo iste, replevit omnia
frequcnter inter reformatos el non reformatos ejus- odore suavilalis... Qtiam tmto sinu collegil t<osmul-
dem ordinis de observantia, seu transgressione re- titudo Cisierciensium,elc. Quod si dixerit quis, ordi-
giilre oriri solet, quam videre licet apud Peirum netn etiam nostrum illustrari adverilu talium viro-
Venerab. lib. m, epist. in 28 ad S. Bernardum, et riiin, id minimc negamus, sed non aliler quam illtt-
lib. v, epist. 16, ad eiimdem, ubi respondet ad 12, striurn hominum c sseculo venientium ad ordinem,
arlieulos regulse S. P. Bcncdicti, in quibus Clunia- qnis non videl ? qtiare seque srcculum ipsum gloriari
ens es doficerc taxabantur a^Cistcrciensibus, objicit- poterit, quod ordrncs universos illuslraverit.
613 APOLOGETICUS PRO L. DEXTRO. 614
Negamus prselerea S. Malachiam fuisse canonicum A Bcrnardus, qui prscsensfuit.conlra Gilbertum Por-
regularem, cum verius sit monacbum perpetuo fuisse, retanum Triniiatis unitatem defendat, de qua reagit
et quando Cisterciensibus coenobiain Hibemia fun- ipse serm. 80 , in Cant., cl quoiquot Eugenii, aut
dabat, ad ipsos jam transiisse; nam et sanctus Ber- Bernardi acta scripserunt.
nardus cum habitu S. Maiachisc sepullum, et e con- Venio ad B. Joachimum, quera amicus nosler im-
verso Malachiamcum veste Bernardi cerlo scimus mcrilo ac immodcratc carpit.
ex ull. cap. VilseS. Bernardi per ipsius secrelarium § VI. Defendilur B. abbas Joacltimus a calumniis
scriplse, qui funeri ejus interfuil. Unde ct a Cisler- Pennolli et aliorum.
ciensibus in catalogum suorum sanctorum perpctuo Duo sunt, quse sibi cx doclrinis venerandi abbatis
recenselur, et lamquam unus ex suis, quolannis so- Pennotlus offieerecredit, aliermn dum de eremila-
lemni officio celebratur: quod lamen argumentum rum ordine in suo ad expositionem Apocalypsis in-
aliquando Pennotto visutn fuit efficax ad probandura troduclorioprophelavit; alterum dum regulares ca-
S. Ilcrculaiium fuisse regularem canonicum : quia nonicos a S. Rufo institutos circa annum Domini
scilicet a canonicis regul. solemni officio colilur» 1100, ab coque tunc primum donalos S. Augusiini
Rursus moriaslerium de Alna (sic enim vocalur, regula fuisse contendit. Sic ille Joachimi sententias
non Alva) solos quatuor annos S. Augustini regulam B refert, ct tam acriter impugnat, ut uibanitatis ac
professum fuerat, ut tradit Mirscus in Cbron. Cist. religiosilatis mctas vcliemenler cxcesseril. Qnan-
ad ann. Domini 1148: unde cum in ejus inslilulis tumvis enim ita se haberet res (ut ipse rcfert) el ab-
tienerum adhuc essct, facile fuit ad alia prsestanliora bas sanctus ab eo relata scriberet, non erant tanti
transire. Ubi autem, quseso, Pennottus invenit mo- momenti baec, ut ea propter S. Inquisitionis officium
nasleriutn istud Eboracense ex quo prior cum aliis in ipsum fulminaret, et inaudita parte ob qitorum-
fratribus ad Cistercicnsespervoiaverat, fuisse ordinis dara male intellectum leslimonium sententiam dam-
canonici? Quod si exislimal fuisse ipsam Ecclesiam, nationis in ipsumlulerit,u\amnationis,inquam, scter-
nt omiltam salis gratis ab eo credilam canonicorum nse mortis , et condemnatipnis personrc a concilio
fuissc, non auiem monachorum S. Benedicti, lib. n, generali Lateranensi. Stiperest (inquit lib. r, c. 41)
cap. 57, num. 6, multo gratius asserit priorem illura Utsolum abbatis Joachimi leslimonium expendainus ,
cnm frairibus eam reliquisse : nam ex epistola Ber- ac videamusan (orle Golialh ab orco revocalus fuerit,
nardi (quse est 94, non vero 95, ul ipse vult) nibil tantas vires habens, ui unvs conlra viginti merilostare
lale educi potest, et ex titulo verisimilius oppositum, possil. Et post pauca, num. 2 : An vero inler prophe-
qui est: Ad abbatetncujusdam monaslerii Eboracensis, tas ipsum Joachimum censere merilo possimus,referam
vnde exieral prior cuin aliquanlis fratribus. Ubi cum C quid de illo viri docii scribant. Hic processum conflal
dicitur cujusdam monaslerii Eboracensis, satis inntii- adductis in tcstes S. Anlonino, cardiiialibus Bellar-
lur non esse ipsam caihedralem ecclesiam, sed ali- mino et Baronio, et Alfonso de Caslro , quibus ut-
quam aliam ejusdem dioecesis. De B. Humberlo res cumque auditis dcrisorie subinfert: Ex quibuset aliis
est facilior, neque enitn ex sermone S. Bernardi in superius dictis, videat quanti faciendus sit hic novus
ejus obitu habiio, neque ex Vita ipsius, qure exslat propheta, quem 3Iarquez uti militem adeo 'strettuum
in ni lib. Exordii Cistercrensis, cap. 4 ct 5, nec producit, vt contra viginti armalos solus slare possit.
aliunde haberi potest, quod fuerit monachus Ebora- Lib. vero n, cap. 2, quasi antea sibi incogniliim sic
censis, et aliter ex illis qui cum priore reformaii sunt. Joachimum ciiat : Esl igiiur de origine canonici or-
Quinimmo oppositum saiis perspicue deducitur ex eo dinis prima sententia cujusdam abbatis , nomine Joa-
quod, ipso Bernardo asserentc, ab ipso pene princi- ckim, in expositione etpocalypsis, asierenlis ordinem
pio monasterii Claracvallis cum eo conversatus fuii. canonicorum regutarium circa annum Domini 1100
Conversio autem prioris et fralrum Eboracensium initium habuissein parlibus GttlHaruma quodam epi-
multo posiea contigit, ut liquet ex epistola quse scri- scopo nomine Rufo, qui ipsis canOnicisD. Avgnstini
pla fuit a Bernardo (si ordinem ejus inter caeteros regutam primus iradidit, et ab illo congregatiocanoni-
speciemus) pro scdando Anacleti schismate laborante, " cotum regularium originem traxit, quw idcirco S. Rufi
quando jam nolissimus erat tolo orbe. congregaiioest appetlata. Et post nonnulla: HmcJoa-
Per hoc lamen nolumus negare ipsum mellifluum chimi senlentia eo modo prmsertim explicata el aucta,
doctorem multos canonicorum regularium ad ordi- non unum, sed multosillos usquemunifestos,et palpa-
nem suum admisisse, alios antem repuiisse, ut vi- biles continel errores. Enumerat vero decttrsu capilis
dereestin eoqui patientiam ipsiusillustravit, dum ejus decem, obitcrvero reverendiss. D. episcopum
renuentem admiltere eum ad ordinem , in maxilla Antonium MassamGalesinum doctissimum sui socculi
percussit, quse res fuse referiur lib. iu Vitse Bern^ virum, quod hac in re Joachimum sccitius fuerit, eo ho-
cap. 6. Sed ad alia Iranseamus. nore prosequilur, ut dicat: OmitloAntoniumMassam
Mitlo concilium Rltemense a B. Eugenio III cele- Galesinumqiti ipsum abbalemJoachimum secutus,mul*
bratum tribui Eugenio II a Pennotio, lib. i, cap. 19, tas ineplias effudit, quibus animisui venalilalem,et in-
num. 1, quo sic canonicornm rcgularium reforma- geniiievitatemetignorantiamapertissimemonslravit,&c.
tio, quae inibi facta esl veluslior longe csset : cum Siceine cum virisgravissimis agerelicel? At cujus raa-
lamen acia ipsa- Rhemcnsis concilii rcructeniur, et rtus conira omncs, mantis omniutn sustinere cogetur.
 613 FLAYIUS LUClUS DEXTER CIIRONOLOGUS. 616
Et quidem quo.d ad Joachimum speclal, mani- A Hmc de filiis Liw'. Ilis dc sex ordinibtts clericornm
festum est, minimc scripta ejns, quse citat, a Pen- dictis, subinferldc lotidem ordinibus monachnriini.
notlo lecta, ncc quis, cujusve meriti in Ecclesia fuc- Balm ancillmRachelis natus cst in filium ordo moua-
rit, abeo agnilum ; quandoquidem pcrperam omnia thorum, in Grmcorumqvidem Ecclesia a sauctis Pa-
cilantur;propheiia siquidem de ordine cremitarum tribus institulus; hic itaque ordo designatus estin Dan
non exstat in introductorio ad Apocalypsim , sed in fitio Balm ancillm. Genuit autcm Bala secundum fi-
cxpositione capitis xiv, ad ilia verba -El alius an- linm, nomine Nephtalitn , qui videtttr dcsignarc Occi-
gelus exivitde templo, habem el\tpse fatcem aculam, dentalium ordinemmonachorum(nimirum sub S. Pa-
etc Dc canonicis aulem a S. Rtifu inslilulisnon agit iris Bencdicii disciplinis erudilos ) el desiil parere.
in expositione Apocalypsis, sed cap. 20 introducto- Sedel Lia inltoc ipso wmulata sororem, traditet ipsa
rii, quo vidcas bonum militem frena (ut vulgo dici- Zelpham ancillam svam viro svo, qvm genuit Gad el
lur) pcrmutasse. Certe in re tanti momenti, unde Asser, in typo duorum ordinum laicorum frairum, qui
bonor viri unius sancli pcndebal , nemo erit qui claruerunl his temporibus in partibus Orientis , hoc
Peiinoltnm absolvat a culpa notabilis incurise non esl llospitalis (nunc S. Joannis ) el Mililum Templi.''
legendi Joachimuin, cum facillimum illi esset adirc Duos landcm ordincs monaslicos stib Joseph rt Bcn-
sivein bibliolheca Vaticana, sive S. Pclri in Monle " jamin filiis Racbel el frairum omniutn exlremis ad-
aureo, egregie a R. P. Luca Waddingo instritcia , umbralos, nondum incoepisse suo tempore dicit, ncc
sive Aniciana collegii Gregoriani, sivc illustrissimi miriim, cum ii fuerijtt ordines prseclarissinti Prsetli-
Domini Joan. Baptislr» Coccini sacrre Rot;c dccani, catorum ctMinorum, dc quibus Joachimus in com-
in qtiibus el in aliis Urbis bibliolhecis opera illius menlariis Iliercmiae perspicue propbctavit. Vidcat
rcpcrire licerct. Quid si Joachimus minus suis co- nunc, quoeso, Pennollus quibus magis Joachimus fa-
iiatibusadversaretur? Quid si favcret? Parum essel veai, clericis an monacbis? Nam quod de cnnnnicis
docirinam ejus usque ad ccelos exlollcre; nemo lam regularibus quinli ordinis scribit, de coiigrcgationc
acerrime spiriium abbalis propheiisc dono clarum qtiadam manifestum est debcrc intelligi, illa nimi-
lueretur ac Pennotfus : iiam el alios infcrioris notse rum quae in Galliis regula S. Augustini canonicc do-
auctores sibi faventes, gratitudiiiis crgo vehementcr nata est, et geminaio canonis et regulsc nominc ca-
honorat. Spero lamen magniim apud illum deinceps nonicorum regularium vocari cceperat. Qno vcro
Itabendum cssc Joacbitnum, ut pote qui prse crcteris anno id accideril Joacbimus non promit; et quod
clericorum causam tuelur : uihil eienim scque in asseril a S. Rufo fuissc institutam, non a sc , scd ex
ouinibus suis operibus inculcat, quam ordinein cle- _, aliorum rclalione scribit : et forsan vulgo dicebalur
ricorum priorem fuisse ordine monachorum, id quod ordo illea S. Rufo instilulus, quod in ejus incnastr-
dala opera afGrmat et probal lib. n Concordise rio instilutuscssel; indeqiic a S. Rufo ad mulias.ra
ulriusque Tesiamcnti, tractatur cap. 5 , ct in intro- derivalus sit. Verum ejusmodi clcricorum nulelalio
ductorii ad Apocal. cap. 19. Capite autcm 20 se- non iia mordicus ex mente beali viri accipienda esl,
quenti duodecim rcligiosorum ordiues, seu congre- quasi multum lemporis inicr clcricorum cl mona-
galiones totidem patriarchis , filiis Jacob accommo- chorum instilulionem inlerfuerit: nam cap. prrcec-
dans, primum recenscl sex clericorum congregatio- denti (seul9inlroduct.) utrosquein primitiva Ecclc-
nes sub sex filiisLiscpriuiogeniinercspectuRachelis, siaorlos fuisseconlendit, inquiens :Lri/o autcm primo
significatas; ac deindc lotidcm nionacborum ei rcli- stalu, el inchoalo secundo ( qui coepit a Cbrislo Do-
giosorum militum sub lypo filiorum Baix et Zelpbse niino)morc clericorumet monachoramordinesinchoaii
ancillarum, ac Racbelis adumbratas; his veibis quse sunl: haud dubium quin in Ecclesia primitiva , qni ct
referre placet, ut videal Pcnnottus perpcram hacte- vilam ecclesiasticum prmdicando el ordinem monasli-
nus abbalem sanclum intelleclum cura agit de cano- cum per ccmmunemvitamservubanl. Tanla auiem fuil
nicis sancli Rufi. Ut autcin inteltigatur quod dicalur, communioduorum ordinum islorum in hoc stalu se-
libel ipsos fitios Jacob sincjulis ordinibus assignare. . cundo, ut nec clerici deessent in eo, qui viverentc.om-
Primus ordo retigiosoruminstitulus est ab aposlolis in munilersicut monachi, nec monachi quibus offlcivm
Ecclesia pritniliva : et ipse designatus esl in Ruben. commiltereturclericorum.
Secundus in Antiochia, ubi primo dicti sunl discipuli Porroquod ad cap. 14 Apoc scribil, Surge: ordo,
Christiani; etipse designalus est in Simeon. Tertius qui videtur novus, el non esl, induti nigris rcstibut, et
in Alexandria, de quo, ulreferl EcclesiasticaHistoria, induli desuper zona, qui erit ordo Eremila<um, clc,
multa laude digna retulil Philo Judmus, laudans so- velit nolit Pennottus, manifesta csl propbelia crc-
brielalem el conversationemillius; et ipse designalus mitarum S. Augustini, cum cos nondum co habilu
est in Levx.Quartus ordo institutus est in Africa a B. ct ciiigulo doiiatos (ut Ittculenter probat 11.V.Lucas
Auguslino; elipse designaus est in Juda. Quinlus Waddingus) ncc unitos ad iinutu ordincm, vivis co-
ordo fuil canonicorumregularium in-occiduis partibus loribus depinxerii. Nam quod respondet Pcnnoilus
institntus, qni prn parte ipsius regulm quain tenel di- lib. i, cap. 51, poluisse Joacbimnm de ereiniiisGui-
cilur et ipse S. Augustini : et ipse designatus est in lielmilis, aul Jainboiiiiis luqui, post quos ex"itos
Istachar. Sexli.s ordo videtur esse canonicorumPrm- propheiavil circa annum Domini 1200, longe a vcro
montlroieniimn: el ipse designatus ent in Zubulon. abcsi, el pariitu niciiioritc in co arguii, qui paulu
617 APOLOGETICUSPRO L. DEXTRO. 618
antc cap. 46, num. 5, dc Gulielmiiis dixcrat: Palet A K nis eremitarum S. Augnstini, adduc.it prophctiam
quod liubiluseremitarum D. Guillelmi longe diversus Joacbimi, de qua paulo superius cgimus.
ernt, lum ex eremitisdicti ordinis, qui cttm illo habilu Robertus de Licio cpiscopus Aquensis Serm. 45
permanserunt, qui non eral cuculla nigru, sed tnnica de Sanctis, qui csl de beato Francisco : Insuper
alba, citmmantelloalbo, unde et vocati sunl manlelli (ail) abbas Joachim vir eximiw sanclilatis, el prophe-
albi. Dc Jambonilis vero, seu crcmilis Fr. Joannis lico spirilu clarent, in quodam suo libello ita dixil :
Boni cap. seqnenli (47) iiuni. 1 asscrit anlc unionem Erunt duo viri, unus hinc, alius inde, qui duo ordines
ab Iiinoccniio IV factam, non habuissc nigium ha- inlerpretantur; unus Ilctlus de Thuscia, allcr Hispanus
bitum, scd habiltti Fralrum Minortim persimilem; de Hispania, etc, et de Francisco sttbdit: Depingi
rcfertque liiteras Gulielmi cardinalis protectoris, eum fecil in Ecclesia S. 3Iarci de Veneliis cum sli-
ubi de illis jam uuilis ail : Et qvia eorumhabilus qui gmatibvs super ostium sacrislim, sicut hodicrna die
habitui Fratrum Minorum vidcb.tlur conformis, apud cernenlibuspatet.
aliquos scandalumquodammodosuscilabat, de mandalo Piolomacusde Luca in Cltron.: TemporeLucii III
et auctoritaledtiontm cardinalium, qui tunc in parli- floruit Joachimabbas in Calabria, doclrim,el valicinio
bus Lombardiwlegationis (ungebanlur officio,iiicjrum ceiebris.
quemgestatisadhuc habitum, elegerunt. Qui cumjam B Trithemius lib. n de Viris illustr. S. Ben. cap. 117.
vocarenturFratres EremitwJoannis boni, etc Zonam Matlhaeus Palmerius in conlinuatione Cbron. :
vero postmodumeiiam suscepissc liquet ex liileris Joachim abbas, vir spiritu prophetico plenus, in sacra-
apostolis Grcgorii IX, quas rcfert ipse Pennoitus rum scientia litlerarum doctus, in Calabria florel sub
codem cap. 47, num. 7. Depinxit ergo Joacbimus Urbano II.
babitum eremitarum ct corrigiam, quse nondum Pandolphus Collenulius lib. iv Histor. Ncapol.
cranl in rebus : nec mirum, cum ordincs quoque agens dc Hcnrico VI imper. qui uxorem Consian-
Minorum ct Prardicalorum manifcsle prrcdixerit, liam quinquagenariam agcntem gravidam admira-
corumque patriarchas in eo, qucm postraodum sum- batur; ut ergo Henricus gravidam illam fuissc per-
pserunl habilu apud S. Marcum Veueliarum vivis cepit, admirans, ab abbalc Joacliiiu ccrlus fieri
coloribus dcpingi fecerit, el mtilta alia prsedixerit, studuit; qui Joachim tunc lemporis florebat, ctspi-
quibus eximio prophcliae spirilu polluisse magis rilus propbeiici fama insignicbatur. Abbas vero
perspicuum est, quam ul longa oratione probari in- Constantiam ab eodem concepisse Henricum certio-
digeat. rem fecit; ct quod erat illi parilura infantulum,
Sed quo hsec fiant noia omnibus, et conlra ad- cujus omnes vilae eventus, et qtialiter Henricus ipse
vcrsaiiorttm lestium informaiionem a Pennotlo fac- "C posl pauca in agro Malcarum propc Messanam erat
lain proJoacbimi itinocentia coinprobandanonnullos moriiurup, prsedixit, ctc.
corum, qui pro co sianl (brevi lanien compcndio, Joannes Nicolaus Doglion 3 parlcCompcndii Ilist.
proul locus paiiiui) in medium adduccre non gra- universalis : Joacliimus abbas, ait, ambobus regibus
vabor. Piimum omnium profero S. Cyrillum ord. (id est, Pbilippo Gallise, el Ricbardo Anglise)inuli-
Carmelilarum splcndorein, qui ex Carmclo ad Joa- lem illorum fore progressum prwdixit; eo quod nou
chimum in Calabria degentcin supcr prophelia sibii eral ultra tempitssanclumrecuperare civilulem: quan-
coclilus oslcnsa cnodanda in hrcc vcrba scripsil : doquidemrei probavit eventus.
(,'HIIIDeus tibi velut secundo Joanni Evangclislm,, Paulus jEmilius in bistor. Carbonensis monaslcrii
miram (ulura noscenda graliam conluleril, humiliter• dc Henrico imper. VI agens ait; Prmscio venturorum
'
qumto(reverende Pater) ui breviut prophctiam hanc a Jouchtmo abbale facto, ctc
cnucleare dignerit, quo dilucidiut Divini abtjssum i Pelrus Rodulpbus in liistor. Serapbica dum de
hujus muneris penetrare valeamus. Frange nucetn,, cfligic sancti Francisci agit, sic ait : Anle Sancti
densa revela, ut splendeat cnnclis clarilas clarissimii hujus exortum, abbas Joachitnus Florensis vir sancli-
Solis. Exstat ejusmodi cpistola cum opcribus ipsiusi lalis exhnim el spiritu prophelim conspicuus, in wde
Joachimi in Valicana bihlioiheca, el in alicra mo--" D. Marci Veneliis, etc, qurc adbuc hodie visitur in
naslcrii S. Fidis ordinis Cisterciensis prope Cscsar- fornice lcmpli; quod et poeta quidam ingeniosus
augustam, eamque refert Jaccbus de Voraginc ini his versibus expressil:
VilaS. Cyrilli. Atque prius fueratquammttndoexortusin sede,
Cbronica magistrorum gencralium ordinis S. Do- QuosMarcititulonulli totoorbe secnndaest,
Exstat apud Venetoslongisexprcssusab anuis.
minici haec habent: Venerabilis autcni abb.ts Joa-
chim Florensisordinis inslitutor, [ratribus stiit habi- Subdilquc : Fai< abbas Joachimusvir excellentissimi
titm, qvem dictus magisler Reginatdvs a B. Virgine e ac prope divini ingenii; qui glossavit Apocalypsim,
acceperat, prophelice demonstrans, in quodam tno- ubi mtilta prwdixit de ordine Mendicantium,quorum
nasterio sui ordinis, quod esl in Culabrta, depingi et't veritalem rei declaravit evenlus.
eliam in Ecclesia 3Iarci Vcnetiarvni vermiciilaloem- Arnoldus Wion 2 pari. Ligni vitac lib. v, cap. £9,
blemale fieri fecit, dicens: Cito surgel in Ecclesia Dei
;i ramo 9, mulla congcrit in laudem spiritus propbc-
novus ordo docentium, elc lici quo Joacliimus floruit, citatquc pro codcniLean-
Heuricus dc Vrimaria, in tractatu deoriginc ordi-i- drum Bononicnscm in ejus Yila : assctil eliam
PATROL.XXXI. 20
619 FLAVIUS LUCIUS DEXTER CHRONOtOGUS. 620
victoriam navalem de Turcis ad Kchynadas Insulas H lami Viri jmlicium Suo Penriotlus non praclulissct.
reportalam, duce sereriissimo D. Joaivne Anstriaco, Sed quid? Hic igilnr in Commentariis ad cap. ix,
arino safntis 1571, ante quadriiigeritos fero annos Apocal. (citjos opcris meminit ipse lib. iii, c6p. 55,
: Nollem exposi-
praevisam et rironuntiatam n Joachimo, ul ex libris nuiri. 13), bsec babet de Joachimo
ejus in Apocalypsim optime iniellexeruiit aitctores tionem islam ili hoc capile, meo esse 31arli alfribuen-
Triumphi Ecclesise calholicse. dam, et ideo minus credilam. Legalur igiiur quidqnid
Gabriel Barrins in Vita ipsius Joacliimi, qnre in- drca hmcscribimt Joachimus, el Uberlinus chm aliis,
cipit: Fuit Joannes Joachimus abbas, etc., tibi re- et cuncta clarescunt; nam quidqkid illi prophelarunl,
ccnsilis ejns libris, subdit : In quibus eufn spiritum rtos completuinesse conspicimus.
propheliw liabuissemanifeslum isi; pteraque enim est En libi (lector candide) supra 20 lcstes, quos
valicinatus, e quibus mtdta adimplela tunt, tietera qnaluor, aul qtiinque a Pennolio ad adversam par-
adimplenda supersunt. Nam et Grmciam ob perfidiam tem addtrciis opponiimis : inter quos noii solum e=t
ih Romanam Ecclesiam getttibus dantiam, et PrwdtCa- notissima dilfercritia peneS MJriienam,sed pcnes nri-
torum ac Minorvm ordiitttm iniiiatotts mox fitturos, liliani ejusqiflbd lostanior; no.itri siquidem ocnlaii
quin eliam in januis Ecclesiw prwdixit. El intiltAin (ut Sic diXcrrrii) Sririt, id enim scribtuit, quod suis-
hunc finem prosequilur. Sed vero Grceciaca Sara- B met ocnlis fti KbrTs Joachiirii legerunt, et re ipsa
cenis stibjugandae vaticinium exsiat in Conrmeutariis adrmpletrrm videruM; testeS vero adversaeparlis ocu-
Hieremise ad cap. 1 el ad cap. 48 perspicuis verbis. lati csse ncquetiut, ctim id ascribant Joaciiimo,
Sylvester Meucius in procemio ad Commetitaria quod ntimquam scripsit. Nam Vinccnlius Belvac.
Apocalypsis, Joachimum multis cffcrt laddibus ob quem S. Antoiiinus transciibit (proindc cx audilu
spirilum prophelise quo polluil. csi) eo Joacliiinum taxai, quod diem nitindi cxtre-
Paschalintis Regiselinus in tmistola dedicatoria mom intra dtias generaiioncs, id est, 60 aimos tcr-
ad propheiias beali Joacbiini: Norunt omnes, ait, niinandum fore praedixerit, el tamen nultibi hoc
quidquid in suis dictis Abbas involvit, eventussuos ad dixil affirmaiido, sed dubitando, ul videre e.t in
unguemsortitum fuisse. calce Ctincordisc, ubi de re hac ex professb edissc-
Mitto alios mnltos, ut erudilissimum nostri sseculi ril. Mirum verd esse non debel, si abbas sanclus de
tbeologum, egrcgiumque verbi Dei concionatorem, proximo Chrisii judicio subdubitantcr aliquid scrip-
ac publicum apud Salmaniicenscs theolngiac profes- sit, cirni alii sanciorum Palrum brevem eidcm (er-
sorem Angelum Manrique in Laurca Evangelica, minum perpcrain prscfixerint, ut de S. NoibertO
Barnabam de Montalbo in Chron. Cistercien. ei Ja- Praemouslraiensium canonicorum auctore refert
cbbum Grsecum Syllaneum in Ebron. ordinis Flo- C Berhardus epist. d'6 qui id ab cjus ore acceperat.
rensis, et alios qui pro Joachirao egregie decerta- Stant nihitominus pro itobis Vinceniius el Anioni-
runl; necdesunt illustres poelse ejusdem sentcntiae nus, dum fidem prscbent nonnullis Joachimi prrc-
asserentcs. Nam Dantes 3 p. de Paradiso, inquit, dictionibiis, ei nimirum qua regibus Anglise el Gal-
Rabanoe quivi, e lnCemidal tato, lise nondtim adcsse teinpus recuperaiionis terrse
II CalabreseAbbale Joachimo, Sanctse prscdixit, et aliis.
De Spirituprophelicodotato. Cardinalis Bellarminus, qni secundo loco adduci-
Cui Pbilippus Phasianus succinit impaiibus in tur, nihil affirmat, sed aliis judicium reliquit, ut
ejus laudem editis, quae refert Grsecus. verba ejus manifestant, lib. de Script. Eccles. in
Auclor eliam epitapliii ejus sepulcro affixi, inler JoaciiimO. Quod vero cardinalis Baronius, tom. xu
alia hsec ait: Anna., arin. 1164, scribil Joachimum Petro Lom-
Namtum dicta Palrum novil, qui cubc fuerunt bardo adversantem in concilio Lateranensi fuisse
forent.
Protecti, Ct scivit, qusBperage*rVda
Veridicusvates preedixit,nuiliafuerunt damnatum, improprie dictum quis non videl? non
Completa,ul monslratlumioefactadies. enim persona abbatis, sed libellus de Triniiatis
Addam pro coronide Seraphinum Firmanum ca- uniiale et essenlia ab eo editus, reprobalur. En
nonicum regularem Lateranensem, quod ettm R. P. . » verba concilii cap. 2: Damnamus ergo el repro-
Pennotlus miris efferat laudibus lib. m, cap. 29, bamus libellum, seu tractatum, quem abbas Joacliiin
num. S, vocetque eum vencrandum, sanctissimumque edidit contra magisltiim Pettvm Lombardum, de uni-
canonicum, ac vetbi Dei prmconemfervidissimum, qui late seu essentia Trinitatis; ulpotc quod in co asse-
sancta prmdicatione suuin smculum illusiravit, cujvs rebatur S. Trinitalis unitas tion essc realis et iudi-
verba iiii) etant duasi ignh ardehs, et qiiasi malletis vidua, sed similitudinaria, non aliler atqtte plures
conlerens pelras; cujus polissimum consitioel suasione homines dicuntur ttntis populus. Subticuii aulcm
dum clericorum regularium congregationesfuerunl in- Pennottus pcrsOnse Joacliimi excusalioncm, quam
slitutm, alleta S. Pauli Becollali Mediolani, aliern concilium subjtingit, inquiens : In nvllo tamen pro-
sacerdolum Boni Jesu Ravennw, qui posi varios labo- pler hoc Florensi monasterio, cujus ipse Joachiinexsli-
res pro Dei gloria el salute animarvm exanllatos, va- litinstitvtor, DOIUIHUS derogari, quorvm ibi et reguta-
riosque libellos igne divini amoris plenos ad spiritua- ris esl inslilutio, et observantia talutaris, maxime cum
tem wdificationem ulilissimos editos, Bohonim obiit, ipse Joachim omnia scripta sua nobis astignnri ntanda-
clc. Hsec cum ex ore ejus vera siul, inirum erit si vetit, aposlolicm Sedis jndicio approbanda, seu etiam
621 APOLOGETlCUSPRO L. D: XTRO. 622
corrigenda; dictant epistolam, quam sua propria A\ ipsis, objiciunl, exprobrattdo qtiod idem abbns, qui
manu subtcriptil, in qna firmilcr confiletur se illam pater el instilutor (uil ordinis eorttmdcm,hwreticits
fidem lencre, quam Romana tenel Ecclesia, etc Epi- ab Ecclesia Dei habetur. Propler quod non solitm sim-
siola attlein ipsa cxslat lypis exctisa cuni commen- plices lactis pctrlicipes, a consorlio cjusdcm ordinis
tariis in Apocalypsim, cujus iiiiiiiint, Universisqui- avertunl, sed ctiam fbrtes, qui uti cibo solido didice-
bnt litlerm istm, eic. linis vero, Hoc tcriptum (eciego rnnt, et ad discretionemboni et mati exercilalos pro
abbat Joachim, el propriamanu roboravi, anno Domi- consttetudine habent sensus, circa instiluta ordinis
nicm Incarnaiionit 1200 et sic nte lenere confiieor ejusdem incipiunl fluctuare. Licet igilttr prmlaclus li-
sicul in eo conlinctur. Ego Fr. Joachitn abbas Floris. bellvs, sen tractatus damnatus fuerit in concilio me
Aniiectunlur eidem litterae aposiolicse Clementis morato, quia tamen idem Joachim omnia scripia stta
papse II ubi intcr crctera inquit : Cum igitur jubente Romanontandavil Pontifici assignari apostolicmSedis
et exhorlanle bonmmemorimLucio papa prmdecestore judicio approbanda, seu eliam corrigcnda, diclans
nottro, expotilionemApocalypsit, el opus Cqncordim epislolam, cui propria manu subscripsil, in qua firmi-
inchoasse, et pottmodum auclorilale Domini papm tet est confessusse illam fidein tenere quam Romana
Urbani tuccessorisipsius composuisse dicaris, Chari- tenei Ecclesia, qnw ilisponenleDominocunctorum fi-
lnlem luam monemus el exhortamur in Dominoper JB deliummaier esl et magislra, Fraternitali luw per apo-
apotlolica sctipla mandantet, quatenus laboribut luit stolica scripla mandamus, quatenus pcr totam Cala-
in hac parte peroptatum et debitum finem imponens briam facialis publice enunliari, quod eum virum ca-
(gratia Dominiprosequenli)ad ulUitalcmproximornm iholicum reputamtts, sanctm fidei orlhodoxwseclato-
opus illud con.plere, el diligenler tludeas emendare; rem; et regularem observantiam, quam institmt, salu-
veuientque ad not quam ciliits opporlunitat aderit, larem : eosquequi ordini memoraioex hoc dclrahere,
ditcustioni apostolicmSedit el judicio le prmtentes. Si vel insultare prmsumpserinl, monitione prwmissa
eniin velis in abscondilo retinere, diligenti cura prc- sublato appellationis obstacttlo, animadversionecon-
tpiciat, qua possis tutnini Patrisfittnilias offensamde digna, veritale cognila, casiigantes. Dalum Laterani
talenlolibi commissotatitfaclione placare. DalumLa- xvi kal. Januarii pontificatus noslri ann. 5.
lerani 6 idutJunii poiilificalut notiri anno primo. Cscterum qnantum ex lectura opcrum Joacbimi
Qno videas non temcre Doctoris, scu scriptoris olfi- conjicio,quorutndam sui ordinis monacborum astu,
cium sibi in Ecclesia sumpsissc Joachiraum , sed quos zelus imprudcns urebat, apud Innoccntium el
iritim summormn Poniilicum Lucii, Urbani et Cle- concilium accusatus est, et verba libri de uniialo
mcniis hortatu ac praecepiione; quod si in aliquo Triiiitatis, in alienum a nienlc Auclotis sensuin
iapstts e.-t, id alia Dei provideniia effectum credas, G ( distorta fucre : ul ita in pleno Patrum conscssu cr-
nimirum ul iia suae fragililalis adinonerelur, ne tam roris insimulareittr : aut fnrsau aliquid suis libris
altc supra naturam volans, altum sapcret ali- dolo inalo addittim fuit. Ita certe anie nos suspica-
qttando, scd limerei. tus esl Jacobus Graecus sect. 22 inquiens : An vero
Non defuere nihilominus qui spirilu nialignilatis aliquid fuissel apposilum in opere illo anlcquam con-
ducli Joacbimuni et ejus asseclas Florenses mona- citio prmsenlaretur, Deijudicio exuminandum relin-
chos de crimine bacrc.-isinfamareiil; ul quidain Lu- qvalttr. Nam hoc ipsutn idem Joacliim prwdixhsc xi-
canensis episcopus, qucm lamcn Honorius 111se- detur, in cap. xi Hictem. ad illa verba, Ad viros
vcrc coercuit, dalis ad illum litlciis apud S. Pe- Anaiholh, qui quwritnl animam lnani. An atitem brcc
trum 4 non. Deccmb. Pontif. aun. 1 quas referunt vera sint, ex his qitse subjiciam, judicent leciores
Jacobus Graccus in Cbronoiogia ordinis Florensis mei. Profcssus ordinem Cistercienscm Joacbimus
setlione 20 et Paschalinus Rcgiselinus in prologo ad in monaslerio de Curalio, quod in Calabria dicec.
propbetias Joachimi. Addidil alias idem Honorius Marturanae, ex filialione Fossac-Novocprocesscrai,
anno 5 qusc exslant lom. 3 Regcsi. ipsius sub nu- anno circiter 1150, nihilominus Florcnsc ccenobium
inero 268 in Valicano. archivo, quas a R. P. Fr. ' exslruens, rcformalioncm novam in ordincni Ci-
™
Luca Waddingo acccpi, lenoiis sequenlis: slerciensem induxit, qusc Florensis a capilc dicta
Honoriut episcoputscrvus servorum Dei. Venerabi- est. Hinc effectum fuit, ul qnorumdam Ci>iercien-
rlibus fratribus CusenXinoarchiepiscopoet episcopo Bi- sium odium incurrcrii, qui ejus vaticinia deride-
sinianensi sal. el apost. bened. Ex parle dilectorum bant, et scripta curiose admodum scruiiibantur,
filiorum abbalum el conventusde ordine Floris lam occasioncm accusandi illum sollicile perquirentes.
capilit, quam membrorumfvil proposilum coram no- Crediderim eos, aut plures cohim bono animo
bis, quod is qui saluli hominuminvidel, el quieli, oc- ipsum zelasse, nec alitcr intcr uirosquc conientio-
casioneatsumpta ex co, quod libellus, quem bonm re- nem processi.-sc, quam olim inlcr Chrysosloratim ct
cord. AbbasJoachimcontra bon. mem. magislrum Pe- Epiplianitim. Ut ut sil, in libro Joacbimi I)e sub-
trum Lotnbardum edidit, iit generali, concilio fuit! stantiaseu unitaic Trinilalis , invenerunt, quo illutn
dumnaius; conira eos nonnutlos tam clericos quami duro judicio Ecclcsisc supponereni; quod niuiirum
luicos prwlatos el subditos concilavit; qui ut ipsos abi unilatem Triniiaiis ad cum modum exponcrei, quo
olio contemplationisavertanl, ct (unes exlendenles ini dilcclorcs suos unuin cum Deo ficri, Clirislus pcr
laquettmpedibuseorum, ponaitt tcundahim jttxlu ilct Joaniifiii a»scruit: sco ad cuin quo ttihus Juda, tt
6»3 FLAVIUS LUCIUS DEXTER CIIRONOLOGUS. 624
tribus Beiijamin, et Iribus Levi unus simul poptiltts 1A inquit : Sequilur : Ad viros Analholh, qui qumrunt
dictse sunl: et quod adderel non posse cogitari sim- animam ttiam. A quibtisdam Cisterciensiumegrc.lielur
plicem divinnm substanliam scorsum a personis (uti iniquiias hwc, ttt doctor ille non proplielel in nomine
Pelrus Lombardusvisus est fccissc in i sent. dist. 3), Domini, et in eortnn manibus, id esl, operibus el con-
nisi cttm Sabcllio ct Artio senliendo. Delulerunt ciliis moriutur, id est, reprobelur. lpsis siquidem
igilur causam ejtismodi ud concilium, a quo in eo ngcntibus in concilio generali damnaius esl liber.
scnsu, quem vcrba ejus prsclendcre videbaniur, li- Sed quid inde sequitur? ut vcrtim vcro consonet pr.c-
bcr prrjcfaiusanno Domini 1215, scnlcnliam damna- dicit lamenlabilem castini Cislercicnsis ordinis.qttem
tionis acccpit. Sed vero Joacliitnus minus se defen- utinam noslris oculis non viderimus : Juvenes eorum
dere potuit, cum auno supcriore ab Incarnat. Do- morientur gladio, etc. Juvencs sunt priores, filii mo-
mini 1214, ultima Martii diem clatisisset exlremum, nachi, filim monasteria (quse per (ilialionns disiribula
uli Jacobus Grrccus aperit in cjus Chronologia, cranl) vel obedientimeorum; primi in gladio reipu-
sect. 56. Nihilominus ab oclodccim annis condemna- blicm cadent (id cst, in manus commcndatorum).
lionem suam perspicuis verbis prsedixerat anno sci- Secundi, in fame doctrinm catholicw, deficient; reli-
licet 1197, quo ipso commeniaria in Hieremiam ela- cjuim,poleslates scilicet ordinis, in defectn regnlavs
boravit, ipso tesle, dum ad caput 24 dixit: Acjilur1B observantiw. Inducam enim malum super viros Ana-
cniin nunc 1197 anntis, clc Prophelia vero exslat Ihoth, scilicel super prmlatos majores Cislerciensium,
ad capul 11, ct tam manifesta csl, ut librum ct ma- annum visilationis eorum, sciliccl Iribulalionis »'m-
leriam libri postca condemnandi, accusaloresitiilem missm. Sed nihilomitius inferius nd capul 55 Riere-
et Romanttm pontificem, qui cum condcmnaturi miiB perpetuiiatem cjusdcm ordinis in nonnullis
erant, propriis cxprimat nominibus. Ad illa siqui- liliisejuspraedicil; nam cum prsemisissct, quod Jo-
dcm verba : Venito, mitlamus lignum in panem ejus, nadab filius Rechab prmcepil viuum non bibere filiis
et eradamus eum de terra viventium, et nomen ejtts suis, nec domos conslruere; scd in tabernaculis habi-
noit memorelur umplius, sic ait : Lignum scandati tare, ad S. Bcrnardum sermo dirigititr, qui el mona-
ponent, ul sanam doclrinam exslinguanl, el nomen chis tuis prwdicationem et vagationem prohikuit, el
docloris cui revelabilur sententia Danielis evcrtant. eos simpliciter in monasteriis subesse prmcepit
Is csl Joachimus ipsc, qui abdilissimas Daniclis pro- Quoclauiem dicilur non deesse de semine Joncidctb,
phelias cnodavit, ad cap. xn Apoc el alibi. Fulurtim qtti staret semper in conspectu Domini, videlur quod
est enim, ut sitmmus ponlifex verilalem insinuet, ul Cisterciensis religio sit in finem usqite scecttliproces-
uiius damnelttr, id cst, morialur doclor pro populo, sura. Qua sane prrrdiclione prima omnium propbc-
ut non tola gens pereat in errore. Sic Sedechias con- 1^1 taia cst congregalio S. Bernardi dc observantia,
tra Uicreiiiiant insurgii; damnal librum (quid cla- qurc in regnis lli-paniartiin ab nnno Dotnini 14...
rius?) scindit Trinilatem ab unilale (cn titulum libri inslilutum coepit, qnrc Deo auspice S. P. Bernardi
cxprcsstiin) et scalpello scribm sententiam doctoris, merilis prislinuin ordinis splendorcm suslenlat;
alludit ad illttd cap. xxxvi Ilicrcm. : Cumque legisscl deindeobscrvantia congrcgationis ltalire, ac demtim
Judi tres pngellas vel qualuor, scidit illud volumen Fulliensum monacborum rcformalio; qiiibus omni-
scalpello scribm. Et post panca : Desicjnat sutninuin bus cffectum cst, ut nusqnam liacleitus dc seininc
ponlificempost Cmlestinumfuluium quicumque sit ille Jonadab seu mclliflui Bernardi, dcfecerit qui stct in
(norunl omnes Innocentium III, qui librum damna- conspectu Domini.
vit, Coelestino successisse) a quoquia stella dispa- Ut ergo ad superiora rccurramus, sensus prophctirc
ruit, nimiruiii quia Jo.icbimo morluo, clariias scn- planus e.-l : nimirum fore ul in cjus doctrina filii
sus ejus disparuit, sp/iiiwaiis inielligentia exstingue- Analbolh, id cst, Cisicrcicuses, siandalizarcnlur ;
tur in dolo, el per invidiam tradetur, et perimere co- quod scatidaltim ul scdarct ponlilicem pronunlialii-
cjitabit. Quod autem congregaverunt pontifices Eccle- rum oporierc ut unus damnarciur in libro dc Tri-
siarnm, ct Pharismi (scilicct abbates, priorcs, reii- niiatis unilate, stipcr cnjns intclligcniia scandalutn
giosi Cislcrciensis ordinis) concilium, forsiian gcnc-•V ortum erat: eum vcro ponliflccin non alium futii-
rale, lolum ad illum doclorem verilalis referendum rum csse, quam eum qui Cceleslino succcderel. Is
est, quem sexius describil nngelus, imo sub quo in vero fuit Iuitoccnlius III, qui coaclo gencrali Late-
manu alierius ancjelilibet demonstratur verilalis apet- ranonsi concilio, in quo prselcr 70 arcltiepiscopos
tus. Multo bscc illustriora reddunlur ex bis qurc im- el 400 episcopos, afTucrunl 800 abbatcs magna cx
mediate subjungit, exponens namquc vcrba illa : parleCistcrcicnsis ordlnis, librum Joachimi dc uni-
Proplerea hmc dicit Dominus ad viros Analhoth, qni tale Trinilaiis, quibusdam corum suggercnlibus,
qumrunl animam tuam, et dicunl : Non prophetabis condcmnavil. Ubi lamen iilud nolandum esl, quod
in nomine Domini, ct moricris in manibus noslris. aii, Damnat librum, scindit Trinitalem ab unitate, et
Propterea hmc dicil Domimts exerciluum : Ecce ecjo scalpello scribmsententiam docloris, scilicet scindil,
visitabo sttper eos; juvenes morienlur in gladio , filii nimiritm quia alibi suam declarat scnteutiam in
eorum el ftliw morienlvr in fame ,cl reliquiw non critnt codem libro : quscdam siquidem babel qurc salis
ex eis ; inducam eniin mcdumsuper viros Analhotli, an- ciim ad Calholicum sensiim tiaberc videnlur, si ta-
num visitationis eorum; cxponens, inquam, hxc, sic. mcn is illc libcr cst, qui Psaltciium dctatliorduin
623 t APOLOGETICUSPRO L. DEXTRO. 626
nuncupatur, alias de anitalc Trinitatis. Quod si di-1A oculalus testis esse ncquit, cum crrorem quemdam
versus ab eo fuit, satis ex eo vilialits videiur, quod abbati sancto impingal (iiimirum aposlolos non prsc-
scntentiam caibolicam, data opera in Psalterio, pro- dicassc Evangeliumjuxla spitiiualem intelligentiam,
piignaiam rcliquit. Ibi siquidem, iib. i, disl. 1, in- scd taiilum sccundum litteram) ct lainen asserat,
quit: Oinneshoc una voce, vnaconfessione falemur : eum se iu iilis operibns non reperisse, sed ita aGui-
Est Deus VIIUSsine confusionepersonarum ; Iriuus in done carmclila de eo nolari : Quare fidamus, ail, in
personis sine divisione substaniiw. Et ritrsus : llwc hac parte Guidoni. Non salis dciniror tanli viri jn-
substantia qum Deus est, una esl, et summe una, el su- dicittm. Ergone tam ieve ncgoiiiini agebalur, tani
p/a quam dici possit simplcx esl, ct una nalura: nec niliili duceuda cral calbolici bominis laina, ul iu rc
negamus Trinitatem iu unius confessione substantim, quse in scriptis non constabat, fidendtim polius
scd pariium scissiones, quas carnatis sibi fingitintet- essel uni, qitem undo id sciret nesciebat, qiiam ho-
lectns, horremus Tres itaque unumsunt elunum nori innoccnlis? Creteium dubium mihi non csl,
lres;non divisi natura, ul lerra, aqua el ignis;non perperam inlellexisse Giiidcnciii trcs illos lnundi
personarum disjunctione, ul ires homines ejusdem na- slatiis quos abbas sanclus sa>pe in suis scriplis in-
larm. El infcrius : Unde el simpliciter dicilur esse culcat, quorum primus ab Adam usquc ad Cbrislum
unus qui esl veruciler trinus Deus. Et posi pauca : B ] extcndilur, secundus a Cbristo usque ad tempora
Confiteamur Deum untim el summe unum; confilea- S. P. Benedicti, lertius ab eo usque ad finem mutidi;
mur trinum et veracitcr irinum : et mulla in hunc et in primo vixisse liotnincs secundum carncm; in
modum, quae ccrtc catholicam doctrinam coniiueni, secundo parlitn in carne, parliin in spirilu; iu tcrlio
ct cum cis stare nequii, quod crediderit non majo- sccuiidiim soltim spiritum. I)c bis prsccipue agit
icm esse uniialem subsianlirc triuiii personarum, cap. 5. introduct. in Apocal., ct cx professo lib. n
quam inuliorutn bominitm inier se, aut liominum Concordire, iract. 1, a capile 5et deinceps. Ex quo
ciim Deo; quitiinimo quando bis simililudinibus usus inferri vidcbaiur tisque ail S. Bencdiclum non
csl ad explicaiidatn uuitatem Triniiatis, pracmisit vixisse hoiniiics pure secundtim spirilnm; quasi is
excmpla cssc dissimilia : Quomodo, ail, ttl non rem priinus spiritualis inlelligcntiic Evangelii pracdica-
similem, sed dissiinilemdicam , tribus Juda , el tribus tor fueril, cl non apostoli. At vero si auclorcs prse-
Bcnjainin, et iribus Levi tinus populus diclm sunt ; fati aiicnic legerent Joacliimi scripta, non incidis-
neque enint ctiin dico unus populus, quurlum aliquid scnt iu tam manifestam ignoranliam : longe et enim
assigno; scd dico quod unitas esl in itlis tribus, elquod aliutl inlendit, nt ipse se explicat, lum alibi, luin
non sint scissw, vel diviscea domo Duvicl, quomodo pracipuc lib. lv Concord. cap. 5, niiniium in primo
reliquw decemtribus. Sulum igittir exsecrabatur as- •L statu prtvcessisse solum significanlia, quia otnnia in
scrcntcs prselcr lies pcrsonas csse quartum aliquod figtira futurorum conlingebant illis : in secundo suc-
(uiiniium divinam substantiam) re ipsa ab cis dis- cessivesigniftcaiiiiu, et signiflcala : qua; enim scripla
linclam; qnod forsan aliquos sui lemporis tbeologos sunt in novo Tesiamento, significaia stint per res
asscrcntcs audivii; naiu ait : Item qnod his nequius prioris; significaruntquc alia deinccps fuliira in
est, nesciotria prwler substantiain, nova adinvenlioas scnsu spiriluali : in tertio dcnique amolis sicjitifican-
siguare prwsumpsii, in qttos exclamat : 0 Itumana tibus secuta esse tantummodo significata : niliil siqtii-
temerilas, qttam cmca semper! 0 inimica semper pie- dem eorum qure tiincaccidtint, vel accident, desumi
litti pywswiiptio! si sic exittimasii simplicem divinam polesl tamqiiam fi«ura alicnjus rci futiirse. Et boc
subslanliam, ul seorsuma personis cogiiaveris illam innuilur ciim dicitur, in primo tolum csse carnem,
(hoc esl, crcdidcris distinclain) Sabellium sub Ario id est, figuram, scu spiritiim fiitttrorum : in ter-
pulliasti: si seorsuntasubslanlia tres personas, Arium lio nibil esse quod figura sit, sed omnia cssc fi-
snb Sabellii palliatione cxcusas. Verba hscc in gurata, quasi spirilum prscteritorum; cum lamcii
Petrum Lombardum dicta judicaverunt ejus amiu- in secundo utrumque simul reperiatur proptcr novi
li, utpote qui in i, dist. 5, dixerit diviuam substan- Testamenti cxcellentiam, quod ad ipsum spcciat, in
liam ueqiie genitain essc, neque procedeniein, ne- u quo ct spiriiutn prseteriiorum, et (iguram futurorum
que generaniem; Joacbimus lamcn eum proprio reperire licct. Quod si dc eo admiraris, quod lerlii
noiuinc non cxpressil; quod si forsiian in eum invcc- slatus initiitm polius a sancto Benedicio, quam
tus cst, in ctim seiisum verba ejus accepit, quasi ab aliis sanciis novi Tcsiamenli accipiat, in
voluerit subsliiitlinm divinam non esse eam rcm quse prnmplu est, quod tibi respondeam ex doclrina
est geniia, aut generans, aut procedens; quod erro- Concord., libro n, (ractalu 1, cap. 14 usque
r.cum esset asscrere : cum lamen in sensu formali ad 18, Ircs illos slalus non gratis dividcndos, sed
verba magistri accipienda sint. Sed dc bis aliorum penes etimdem numeruti! gencrationum ; non aliter
esto judicium, mihi sat sit intcniioiiem Joacliiini alquc apud Maiihreum, cap. i, sialus ille liomiuiim
sanam fuisse, et super hac suammet alflictiortcm ct ab Abraham usque ad Cbrislum tribus gcncralioniim
dnmnationem prscdixisse. tessaradecadis, hoc est 42 gencrat. compleciiiur :
Alque bscc in graliam Baronii dicta sint, atlducli quod quidem eo loci qualiler accommodandiini sii,
a Pcnnotio in condemnatioiiem Joachinii. Sed vero Joacliinitts lalc cxponit. Qiiainqtiaui et itt eo verid-
Alplton-us dcCasiro doclus alioquin vir, manifc-lc ca;i qucat sjdritualis vita tcitii slalns, qurd a S. 1!.;
627 FLAVIUS LUCIUS DEXTER CHROXQLOGUS. 628
nedicto multo magis quam prius exaroina monaeho- j ^ sed abbreviaiione qnadam: Murlllus integrum exem-
rum, apud quos spiriiualis vita locum suum habet, plar nactus est ab ipso P. Higucra, quod tamen cor-
mulliplicari tcepcre. rupte admodum Cx-saraugusiaeimpressum fuit, et
Qusc CIIIIIiia siiit, nibil est quod Joachimus de- idcirco oportuit illnd ad alia applicatum corrigere,
mercatur ut crroris passim insimuletttr : aut ei re- uii ego feci eonferens ipsum cum exemplari Toleli
vcrentia sancio \iro debita non cxbibeatur, qnando- exsislente in biblioiheca comitis de Mora, opera P.
quidcm sanctitatem vitse ipsius, Deus bumilium Iliguerse ad fidem sui correctum, ei collaiionatum ;
remunerator, innumeris prope miraculis propalavii, et aliudquod exslatin biblioihecaregia S. Laurentii
quse justo volmnine descripsii vcnerab. archiepi- in Excuriali, alque huic sic correcio, quod niinc
scopus Cosentinus Lucas ejusdem Joachimi disci- profero, inlegram Odemadbibendam late probavi in
pulus, et ex co Jacobus Graocus, prior Florensis, Cbronici defensione prseliminari. Quod a Magdebur-
lihro do hac re edilo, qui in arcbivo ejusdem coe- gensibus viiiatum asseritur, hatid mihi facilc per-
nobii asservalur, et ipsius exemplar in Bib!io|beca suadeo, cum nihil quod hseresim sapial, aul errores
Aitieiana eollegii Gregoriani de urbe. Videat igilur suos quoquo modo juvare queat, in toto codicc re*pe-
nosier Pennotus quanius qualiflce fuerit is quem ab riaiur, nisi quls velit qtiasdam transcriptiones , seu
inferis resurreclurum gperat; et quara belle nomen ;B etiam replicationes senlentiaritm , quas in eo repe-
Goliatb sanctis viris imponalur. riri suis locis oslendiraus, harrelicis illis tribuere,
el Maximi uli P. Higuera cxislimavil, eo motus quod seiret a
§ VII. Objectis a Pennotlo contra Dexlri
Chronica fit satis. Magdeburgensibus lihros et bibliothceas vitiatos ;
sed id Dexlro quoque cerlo cnntigisse nesciebal.
Cum ergo opus suum videal R. P. Pcnnollus eis-
Certe si corrumpendum ab hsereticis erat Chronicon,
dem vinculis irrcliri, quibus Chronicon nostrum
hsereses illorum non effugeret.
viucire vult, reliquum erit, ut milius deinceps nohis-
cum agat; et credat proprio edoctus periculo haud Qure in epistolam dedicaloriam Dextri Pennoltns
difficile in quemvis posselibrum argumenta jactaii; objicil, bis a nobis soluta sunt, nimirum in § 2 Apo-
logiaeprseliminaris, et in comraentariis ad aniiuin
tamclsijiire ne an injuria id fiat, lcctorum judiciosil
430, ad ultima verba Chronb i.
relinquendum.Nuhc vero ad objeciiones suasrespon- Porro S. Pelronillam vere B. principis apostolo-
siones nosiras adhibere curabimus, quovideantom-
nes nihi I corum auctoritalem Chronici enervare posse. rum ex mairimonio (iliam fuisse, muliorum lesti-
In primis quidquid dc conservalione, et inventione moniis stto loco probatum a nobis est, ubi Baronii
a ex eodem . objectis satisfecimus. Ncqtie nobis (ut Pennotlits
ipsius bacientis diversis diclum cst, D. Aug. lib. contra Adimantum, contra-
principio nascitur, discreparunl siquidem inter seex G exisiiniat)
dicit, nam (ameisi cap. illo 17 bistoriam de Pelri
opiniouc vulgi, quse pro divcrsilate locorum diversa filla a
e-se solcl, non cx vcra noiilia, quam ipsi baberent. paralysi sanala, ei de filia horlulani ad pre-
cem ipsius morlua, cx apocrypbis desunii videalur
Quod dico propter P. Joannem Calderon, qui ea quae
de Chronico reperto ab archiepiscopo Braccarensi asserere; non lamen asserit esse apocrypbum, Pe-
trum aposlolum habuisse filiam , sed quod illa ejtts
scripsit, cx opinione vnTgiposuit, nonex relaiioiie
do la aut P. Thomsc de Tor- prccibus saua facia sil. Et nihilnniiius nola apocry-
P.Tlieronymi Higuera
ralba , quibus invenlio debelur. Neque buic oppo- phorum ea omnia comprebendere videiur, qurc in
ntttir qnod diciturrcperlumprius esseab Etitbrando, sacris lilleris minime narranlur. Apociypbum siqui-
el aliquando quoddam ejtts exemplum aptid Sis|am dem illud dicitur, quod aiitlienticum non esi. F.n
fuisse : utrumque siquidem verum esse probavimus verba Augusti : Uoc illi Manichsei magna cmcilaie
in priori parte nostrcc prasfationis, quo leclores viluperant ( nimirum niiracula diviuitus facta ) cum
amando. Discrepantia codicttm inde onum liabuil, in apocryphix pro magno legant, et illud quod de Apo-
ttolo Thoma commemoravi,et ipsiut Petri filiam para-
quodP. Higueracumrequireretiiraniullis,etncquiret
cunctis inlegrum Clironicon, quod ndhuc excusuiq tylicam sanam factam precibttspattis, el horlulatti fi-
non erai, communicarc , diversas pro diversitate D tiam ad precem iptius Pelti esse mottuam : el respon-
clausulas seu abbreviationes denl qttod hme eis expediebal , ut el illa solverelur
pelitionum cxscripsil.
Sic episcopo Tudensi, utpoie Bencdiclino, ea solum paralyti et illa morerelur : tamen ad precem Apottoli
esse non negant. Hsec Augusl. Scd non ad
misit, quse ad ordinem S. P. Benedicti, aut sancios factum
Tudensis ul rem, nl vides; nonenim negat tales fuisse personas,
episcopalus peninere videbaniur, ipse sed ea miracula esse aulbentica.
Prudenlius dc Sandoval affirmat in lib. de Ecclesia
Tudensi. Sic illustrissimo archiepiscopo Braccarensi Magnopere etiam excidit Pennoltus, cum scripsit
esse conlra Ecclesire traditionem , assercre epislo-
profcssione Augusliniano, res sui archiepiscopaius
et ordinis Iransmisit, quod aliirmal Lnsada. Sic aliis lam Jacobi canonicam non a Jacobo Minore, sed
mnltis pro diversitaie provinciarum satisfecit; cx Majore fuisse conscriptam, co qttod in offitio Mino-
ris legatur in primonociurnn Breviaiii Romani. Sanc
quibus abbreviaiiotiibus varia exempla facta fueriint:
baud dubiumnovis sempcrerratis S'aieiilia,quorum liac in re cximius Tbeologus manife-te ignorare
allerum procul dnbiu fuit episcopi Segorbiensis. conviucitiir, quid requiratur ul aliquid habeaiur cx
M. Joanncs Marqucz non intcgro Chronico usus esl, iradnione Ecclesiaslica, cum constet bistorias san-
629 APJLOGETICUS PRO L. DEXTRO. 630
ctorum, qnrc in Breviario legunlur, non gaudere A festat; sed atinitm in specie non promittquamquam
incvitabili ccrliluditie; praUerquam quod episiola cerluin sit in hoc etiam sicut in caeleris secuiiim
illa legi possit eo die rer accommodationem nominis fuisse Clirouicon Etisebii, qui usque ad annum 72
Jacobi : el corrcctoribus Breviarii saiis fuisse S. prodttcit Lini episcopatum. Qtiod si ab bis dissen-
llieronymum Jacobo Minori eam tribuere lib. de litiut recenliores, parttm inlerest, cum Dextcr cos
Script. Eccl.,et Pennottus ipse lectiones S. Hercu- audire neqniverit, sed solum vctusliorcs, qtios in re
lani approbalas a S. congrcgatione illuslriss. card. adeo ancipili ct antiqua omnes sequi debercnt.
sacr. riluuin non vult recipere, quod in eis dicatur Hoc nt niinimtim delere ex suis notis Pennottus
fuisse professione Bencdtctinus. Crc.erum tam distat debuerai, utpoie pritts a me admonitus deertore :
a traditione Ecclesire , quod epistola ipsa sit Jacobi quod enim boc Ioco Dexter asserit, venisse scilicet
Minoris, quod in Commeniariis irosiris ostenderimus Romam Polycarpum sub Aniceto, lara verum est, ut
ex tradilionc totius Ecclesise Hispanoeel Syroe, ct ex id iiffirii)averini posicriqres inier priscos Doclores,
re ipsa fuisse optis Majoris, el lolitis novi Tesiamenti quibus lutum non erit reluclari, idest,Irenseus lib. in
primam scripmram. Relege quse ibi diximus ad an- conira liscr. cap. 5, Hicronymus lib. dc Script. Eccles.
num 57, num. 6 et 7, et quanta gaudeat probabi- in Polycarpo, ct Eusebius in Chron. anno Domini
litate sentcnlia Dexlri videbis. Gravius excessit Pen- B 156. Hiicusque alii modernorum snbscripsere. Dedi-
notlus, dum idquod asserit Dexter, duodetim tribus, museorumvcrbainComment.adhunc ipsum annum.
quibus Jacobus mi-it epistolam, fuisse intra Ilispa- Immo ob id potius Higiniiis ad Lcronem relegatns
niam , esse commentum , ct apcrlc conlra sacram esl, quod insula esset scrpcnlibtis plena, ut certius
Scripiuram lib. iv Reg. IIoc si cssct, hserelicum moreretur : et idcirco forsan dolebat Anibrosius ad
essi; uemo negaret : verttm^an ipse librum illum le- Valcntinianum scribens, cxsilium scnis. Viile quae
gcril aut iniellexeril, cx bis qurc lale scripsimus hacde re diximus ad anntirn 584.
prrrdicto loco num. 5, cunctis facile patebit; qnse ne Illud vcro quod dc S. Paulino. objicit, quam sit
acium agere vidcamur in prsesenti non repetimus. abs re, exposuimus daia opera in siiperioribus ad
Acrcm nihilnmintis censuram amico libenter condo- annum ipsum 596, lainelsi nomcii Pennotli honoris
naintts : el illam ctiani, qua contra historiam evan- gratia, et Inci siibtictierimus, quod co temporis Tri-
gelicam Joan. xi esse dicit, Judseos llierosolymi- parlitam stiam nondtim ediderat, illic leetor nodtim
•tanos, liltcris datis, Hispanos Judreos super Chiisli soltitum reperiei, et objecta falso nili fiiitdamc.nto.
iuorte consului^sc. Qua dc re fuse egimus ad annuin Recte quidem id objiccrelur, si codcx excusus ,
Dom. 35, commenl. 2, n. 1, cl nd au. 37, commenl. 3, quo Pennottus usus fttit, vitiatus iion esscl; ipsum
n. 1. Ex quihus plantim fielquis rectius Evangelium 'C tamen oporitiit emcndare ex aliis corrcciioribus; in
inlellexerit : satisquc fiigide opposiium in veibis seiitentia siquidem illa, sub Paciano Burcinonensi
Joannis xi fnndari. eplseopo nascitur PaulusOrosius, etc. non sunt anni
Detis bone, qttam falso calumnialur Dexlrum! Domini 584, sed 570, ut suo loco videri polest. Quo
Probavimus ad annum 58SauIum in Paulumconver- dalo ruit objeciio, mm nnno400 qtto missus dicitur
suin anno Chrisli 56( die 25 Januarii) id est, se- ab episcopis Hispanis ad Afrieanos crat setalis 50 et
ciiuilo ab Asceusioiie Domini anno, uli Ecclesia Ro- qtiidem juvenis, quamttimvis presbyter; sic enim vo-
mana in suo martyrolngio profitctur : ct ciini eo catur ab Augusiino ad t]iiem praccipue millebatur.
Baroitius in notis ad cam diem. Cttm autem P.iulns De legaiione ipsa mitltis cgimus ad annum 400.
ipse profileaiurposlannos tres vcnisse Hierosolymam, Qtiod de duplici Leporio dicilur, parum conslare
ccessum est nt isejus advcnlus inciderit in annum probavimus iiicommcnt. ad an. 406, ubi Pennoito
Doaiini58 quod Dexterasserit; nam loius56 numc- suppresso nontine respondimus, qui tamen inde prae-
raiidus csl, ciitn conversio Pauli in inilii iliiusacci- . ciptie niovelur, ne videiicct reperiretur «liscipultis
«crii, id cst 25 Januarii. Non igilur Dextcr vull aliqiiis Aiiguslini ad liseresim declinasse. Sed hoc
1'aiiliiin post convcrsioncm, id est, siaiim ac con- lcve adtnodiim esl; nccminuii lanli pastoris gloriam
vcrsiis esl.venissc Hierosolyinam.ul putat Pennotlus " una morbida ovis, sicut nec Cliristi magislerium
cx sun capite; sed quod smno Domiui 58 post con- unus Judas, eo pracsetlim qnod postmoduni Lepo-
vorsbncin, idcsl,jatn conversus venit, niinirum non rius iste opcra ipsius Augustini scrihitiir ad bonam
ante Ciinversioncm,scd anuo Domini 58 qui scilicct menlem redactus. Porro pracfa'o loco ostendimus,
ifriiin abea fuil. Atunde accepil PennoilusPaulum testimonio Appiani Alexandriui et Ambrosii Mornlis
non ante 5S Doniiui convcrsum fuisse? et non anle reporiri Uticam in Hispania, ejusdem prorsus no-
41 iiscendisse Hierosnlymam? M Dexter minime as- minis cum Africana.
scrii, ncc qniquam probabili saltem conjeciura. Demum quod ullimo loco objicit in Dexlri Cliro-
Non cst verum Dextrum asscrere, quod poniifica- nicon de anno, quo ab ipso absolutttm fuit, bis in
tiisLiui pervenitadannum Domini86; illorum enim superioribus solvimus, id cst, § 2 Apologire prreli-
verborum: AnnoChrisli80. per idem tempusS. Anacle- minaris, et in comm. ad ultima Cbronici verba. Ibi
lus, vet Ctetut successetatLino; non est sensus, quod lector quidqttid desiderabii, ut reor, inveniel.
eo ipso anno successit; cum potius dicat successerat, Quse vero in M. Maximum medilatus est Pennot-
quo sine atitc ipsttin annum 86 successisse mani- lushanc habenlsolutionem.Qiiid si (cxtusipsu vilialus
63! FLAVIUS LUCIUS DEXTER CHRONOLOGUS. 632
est, cl pro seniore habet juniorem? Certe in auctore 1A Similes patitur defeclus id quod 7 loco objicit dc
. vctuslissimomirandum idnon esset. Sedcredoibi nul- habilu monastico sancli Turibii Romse acccpto : ipsi
luin irrepsisse mendiinV:is enim qui tempurc Dexlri namque probare incumbit, quod producit,quod dum
Junior crat Isidorus, respeclu vetusiioris, pos:ea non facit, infructuose laborat.
tempore M- Maximi, qui post 200 floruit annos, se- Quid si hacin re doriititavil Miximus? nam dc
nior vocabalu/, babilo scilicct respectuad S. Isido- tempore morlis claris^iinorum virorum ssepissime
rum Hispalensein, qui tunc magui ab omnibus babe- dubilalum est, ul Augustini, Hicronymi, etaliorum :
batur. Quare quem ille juniorem necessario vocavit, et aiiquando bonus dormital Hqmerus : solis quidcm
quod alium juniorem non cognovit, hic scniorem sacris aucloribtis datum ccelilus est, nusqu.im labi.
nuncupavit, cum recentiorem agnoveril. Quod vero Scrupulose admodum abnuit culicem deglutire,
librum Allegoriarum dicatum scribat Dexler Paulo qui in rcbus suis camelum devorare non renuit.
Orosio Tarraconensi, Maximus vero assertum asse- Erat Alhanagildus quidem Arianorum fscce infeclus,
rat Orosio episcopo Legionensi, contraria non sunt; sed sanctitatem monachorum reveiebatur; ea cst
sed Maximus exponit id quod Dexter minus cxplica- euim sanctilatis vis, uta paganis quoquc et orlbo-
verat," neqnis credat librum illuni Paulo Orosio disci- tloxrc fidei adversariis extorqueat amorcm et rcve-
pulo Augustinidicalum; sed allcri ejusdem]uominisel B ] rentiam. Sed vero Aihanagildus non ila errori suo
palrise, qui lamen ad Lcgionensem sedem fuit eve- adbserebal, ut dubius forsan de religione mulium
cius, alios siqnidem eo nomine insignitos fuisse li- noii adhscrerel catholicse :quin immo inlerius caibo-
quet teslimonio Dcxlri ad ann. 56-t>ct M. Maximi , licis consenlire dicebalur. Nec miruin ctini monacbo-
ad an. 602. rum monasteria sedificaretaut rcstaurarel, ut Syslam
Manuscripti codices omnes ltabent Dextrum obiisse restaurassc dicitur. De nomine autem ejus ccenobii
anno Doroiui 444 non 459, et ipse Cacsaraugustanus non inullum curo, nam potuii in honorera miilloruiu
cxcusus manu ipsius rccenscntis correclus vulgo simul sanctorum redificari, qttod in aliis videmus;
venii. aul alteruni nomcn, cum sedificalum est, altcruin
Rectequidem ait-Maximus PaulumOrosium obiisse in rcsedificatione sortiri pottiit.
cenlenario majorem anno Christi 471 , cum natus En cameium quem dcglutire Pennotlus non rc-
fucril 570, ul correcliores codices liabent, dequo in nuit. Ecclcsiam S. Marise dc Pilari ab apostolicis
respousionead.il objectum adversum Dextrum, salis tcmporibus usque ad prsesens, sine intcrpellationc
di.ximus. fuissc canonicoriimregulariuiii, quam lamen conslat
Suspecia quoque mihi vox illa est, sed ab Augusti- ad regulares transiisse atino Domini 1141 beneficio
nianis eremiiisaddiiam non credo, sed ab Euibran-' G Innocentii PP. II, cujus supcr ea re apostolicsc litle-
do, aul ab alio aniiquo scboliasie, scu annotatore; ra; eo anno expediise, qui stti ponlificalus fuitl2, in
qua de re saiis diximus in comment. ad aiin. 429 n. ipsius vcneratidae ccclcsire archivo asservanlur, cum
3, nec omnino vox ipsa a vetusto niodo ioquendi aliis Eugenii Ul an. 1146 ponlificatusaii. 2, etaliis
sCriplorumabhorret, cuin Zacharias RomanusPon- itidem Alexandri III anno 1175, ponlificatus sui 12,
lifex, qui non longe aM. Maximo vixit, ordincm S. quas ad sutim lavorem canonici ipsius allegant, et
Benedicti nominaverit in privilegio a se concesso producuntincaiisa super prreccdenlia quam cum aliis
Vcner. coeuobio Montis-Cassini, cujus verba eo Idci c.lbedralibus Aragoniae iraclaui; easqtte refeil Au-
dcdimus. gustinus Morlanes in allegatione pro ecclesia de Pi-
Iloc loco facile Pennollus miralur, cum idipsum lari parte 2, num. 383. Cseierum quod dicil inChrun.
qtiod Maximusde S. Fulgcntio Ruspensi scribil, alii Maximus multos dies ipsum egisse sub regula S. Be-
quoqtie atictorcs fateantur, ut vidcre est apud Equi- nedicti in sede S. Marise de Columna, elquod prope
linum lib.it, c 32, Joan. Marictamde Sanctis Hispa- erat Monaslerium suum constilulum, eosolumlendil,
iiise, et alios. ul iiiuual, cum primum Bcncdiclini Cacsarauguslam
De voce illa, ordinis S. Benedicli, dixi modo num. advenlarunt sedem incoluisse pravfaiscecclesise con-
'
4; Pcnnotlus vero infeusus Benediclinis, quod inter D tiguam, seu viciuam, unde adeunies rem sacram
uirosiue super ordinum aniiquiiaie acriter deceria- coram imagine B. Dei Genitricis quotidie facicbanl:
tumsil, immerilo et gratis deprimit ordinis S. Bene- quousquc illis acdificalum fuit ccenobium ad Masias
dicti antiquitatem, ct fundaliones monasieriorum iu Sanctas; quod brevi (empore fieri poiuit; el nihilo-
Hispania, quas usque ad annum Domini 646 violen- minus dici vcre poslmodum quivil, quod anlea prope
ter suspendil; quod iainen non probans, proprio ecclesiam de Pilari erat monasterium moiiachoruai
marte loqui convincilur, et saltem in hac causa, cu- S. Benedicli. Quid enim estaliud moiiasterium quain
jus pars formalis est, utpole vehementer suspecius, domus a monachis babitata? sed ei hocquotidie vi-
audiendus non.esl. Sed quid si S. Vincentius Legio- demus in monachis reformatis, qui priinum e domo
ncnsis circa annum Domini 544 Italiam conlcndens, satis vulgari monasterium conslituunt, sola clausu-
babitum de manu S. P. Benedicti induit, qui auctore ra et campannla ad portam addiia: e qua plerumque
ipso Pennotto ab anno 525 monachos congregare ad novum sedificiumbrevi transeunt, veterismonaste-
coeperat, inde in palriam remeavit, ubi anno 546 sub rii nomine domui priori rcliclo.
Richillane rege Suevohseretico mariyrium passiis est ? llinc potius robur accipit senlenlia card. Bcllar-
 633 APOLOGETICUSPRO L. DEXTRO. 634
mini, qnsc canonicis ipsis rcgularibus placcl, id csl, A noltum id non ignorare, qui ssepc in Triparlila sua,
Simoni Uvcrliuo prseposiio SancioeMarisein Diessen, adductis etiam sacris canonibus in inedium idem
quem sequilur Bernardus Vindingus, non enim re- inculcat. Ergo M. Maximura e monaslerio ad archi-
gula scripia, scd viva vocc, cl exemplo mcnachos diaconaiuin Cscsarnugiislanitm, indeque ad ipsam
seu canonicos suus Doctor sanctissimus cdocuit : ut calhedram abduci, nemo mirari potest.
caelcris prisco letnpore Patribus moris fuil. Aut Qtiid siidetilidcm scriberent scriptores classici?
dent nobis ap d ipsum Augustinum, aut Possidium Ccrie S. Isidorus id liabet in Cbronico, quod Lucas
in catalogis opcrum ejus sludiosissime claboratis, Tudensis, jussu Berengaria; reginae recensuii; et
vel levcra regulse scriptae menlionem : quod argti- ipse Tiidcnsis (seu Tudilaniis, ul Pennollus vocat)
nientum evidenter convincil Augustinum nullam cni eliam mullum promeritis delert, eidem subscti-
scripsisse rcgulam discipulis suis : saliem cx sen- bit, ct quod capul esl, D. Ildcfonsus in coniinua-
tenlia Pemiolli, ut supra nolavimus §. 4, n. 5 bujus lione Isidoriani Cbronici. Anno igiiur Domini 606
apologicae rcsponsionis; el inde eslquod D. Ildefon- Macbomelus pseudopropbeta in llispanias irruii,
sus, ac cseteri, qui de Donato agunl (M. Maxiinum commercii cl pracdicaiionis prsctexlu; sed inde I-i-
ctcipio) regulre Auguslinianse a se in Hispanias iu- dori llispalcnsis opcra cum verccundia ejecius esl,
ducise non meminerinl. Maximus vero nomine re " qtta de re, Deodante, dicemus in Commeni. ad M.
gulaeS. Augiistiui uon quidem scriplurain aliquam Maximum, quos propedicm paramus. Alque bac
intclligil,scdmodiim, normamquc viveudi viva vocc quidem pro defensione ipsius pro iiunc sufficiani.
ab Aiiguslino suis traditam, quse sanc pro tempnris Contra Etitrandum nibil affenur, qtiod nos prc-
fervorc, rigorosa admodum esse credenda est: ct mat; quandoquidcm non asscrimtts Anlipodosim
idcirco iniligaii postmodum potuil a S. Donato, ut suam ipsutn adhuc diaconum elaborasse, nec in
frigidiuri regioni, qualis cst Hispania, respcciu Afri- cxsilio : nihil lioruui in epistola coniiniiaiionis cjus
cc, adaptarelur. Rcgula vcro qttacliunc prsc manibus deducitur. Cum veroasserit produxisse Aiitipodosim
esl, cx episiola 109 exiracta vidclur, in qua variato usque ad scram 963, aeram cum anno confundit, uli
scxu coniinelur ad verbuin ; cstquc qusedam instru- muitos suoruin tcmporum fccisse erudite notavit
clio vilsesanciinionialium, quam illis occasioue stiin- Ambrosius Moralcs in suis Anliquilatibus Hispaniae.
pta a conlroversia, quain cum pra^posiia liiibebaul, Porro Bonisus Toletanus antistes, cujtis Eutrandus
prscfigerc studuit; unde n bil in ea de presbyteiis, subdiaconus ftiil, non esl cjus nominis primus, qui
cerieis, aul prrcdicatoribus agitur; et si de uno prc- anno Domini 865 eleclus fuit, scd lertius elccius
sbylcro meniio fit, is ipse convincit regulam feminis Toleli anno 946, quod exprcsse noinvit Juliantis in
fuisseconscriptam; nara prsecipiturplus obediendum Cbron. eo anno, inquiens: Elccius erat autem Boni-
csse preshylero, qui omnium curam gcrit, quam sus terliui; sub hoc fuit subdiaconus Eutrandus, vel
prseposilo : quod in viris locum non habei; cum Luitprandus Ticinensis, hisloriarum scriplor haud
prrcposiio prae omnibus obedicndum sil: bene aulem ignobitis, et patiter poela excetlens. Ejus vcro Chro-
iu feininis, quibus uuus praficiliir presbyter, prse nicon non potuit Calderou cudere, ulpole ad cujus
regulari prseposilo obediendus. Aul moiistrent quis manus non pervcncrat, scd epistola nuda; ncc eiiiin
umquam fuit ille presbyter canonicis aul ercmilis P. llieronymus dc la lligtiera Morillo Eutrandum
supra regtilarem prrcposiium cis dalus? Quodsiquem coinmunicaverat, a quo P. Calderon Dextrum et Ma-
finxerint, ostcndaitl uude id promant, nam sine au- ximum accepit, non quia spuria jiidicarenliir ab illo,
ctore audicndi nnn sunt. Iliuc cst quod regula cx sed quia laedio plenum erat lol excmpla mnnu sua
episiola ccnfecia mitissiina sii, ulpotc fcniinis fra- exarare, quot a diversis amicis seu doctis viris quo-
gilibus daia; cl fursan qua; non contincbat univer- lidie ab eo exigcbanlur. Frusia varia comiiiunica-
sam rcgulariiim actionum iisiilutionem, nimiruin vit niuliis pro cujiisvis itidigentia : uli Sandovalio
epislolari Iractaiioni minus accommodam. Quod ad- cpiscopo Tudensi, Gasparo Macbado, etaliis; Pairi
dilur de Scrvitano monastcrio facilc solvitur, si di- _ vero Gabricli Vasqucz epislolam Euirandi dedit,
caintis duo fuissc ejusdcm nomiuis lunc tcmporis in quod mulium ad favorem Elipaiidi Tolelani archic-
Hispania, alicrum ad pracscriplum D. Augustini, al- piscopi conduceret in qusrsiione dc Filialione Cbristi
leriim sub regula D. Bencdicli militans; nec miriim, ad 3. p. D. Thomrc loin. I, undc, ut crcdo, eam
cum scvoillo usiiatissimo vocabulo universi monacbi quidam sumpscre ad favorem Chrouici Dextri.
Servi Dei ntmcupareniur. Nisi niavis coenobium a Reliquunt esl, ul vcrbis Bernardi inei lincm im-
S. D inalo fiindatuiit anno Domini 575 posl aliquot ponam buic Iraciatui, quibus ipscapologclicara epi-
anuos rcgulae S. Bcnedicti se subdidisse, sub qua stulam ad abbaicm de Prsemonslrato scriptam clausit:
repcrilur abbas Scrviianus anno Christi 590, quod quse inler suas est 252 : Cimthmc ita se habeant, non
saiis vcrisimilc est, cum olim ncnio ex monachis ett quod de nobis queri debealis, cum justius not de
diversilatcm ordinum affectaret, sed perfccliouis fa- vobis, ul apparet, queri possimus. Reliquum est, ut
cilius iuveiiirc viatn. diligenles vos dilicjalis, prmsertim sollicili servare utu-
Quautum dissimuiat antiquitatis notitiam, ul inu- latem spirilus in vinculo pacis. Ego aulem (Pater)
silatiim sibi videalur monachos ad clericatum e qvidquid facialis, decrevi semper diligere tos, elinm
inonasterio abduci, eiiam violcnlcr solitys. Scio Pen- non diteclus ( Eplies. iv). Occasionesquarat, qui vuli
m PAULUS OROSIUS CIIRONOLOGU9. 636
,recedere ab amico; mihi studii esl el etit, nec cuiquam A i'os poleritis, sed non me. Adhmrebovobit etii nolilis;
amtcorum jvstam in mediscessiouis cousam dare, nec adhmreboelsi uolim ipse : quandoquidem si insipiens
scruiari in alio, quod hoc quidem fictw*,iltud vero ne- (vi, vos me cocgistis, cujus scilicct maceriam ciiam
glecimamicilimsil. Et quia secunduiupropheiam(Isai. admonili abrumpere conati estis.
XLI), Glutinobonum etl; solvere, vel polius qbrumpete

PAULUS OROSIUS,

HISPANUS PRESBYTER.

EPISTOLA DEDICATORIA SIG, HAVERCAMPI.

Excellmtktimo viro NICQLAO Gmis, tcrenissimo regis Daniw, Norvegiw, etc, a consiliis slatus, ul et in su-
curia jusiitim,-ejusdemque Majestaiis ad otdines Fmderati Belgii ablegalo exlraordinario, SIGEBERTUS
?rema
IAVERCAMPOS.
Ctim olim imperium Romanum , ptouti soient effela corpora , ptw senio fatisceret, et, veluti magnm sub-
ttructionum moles, carie el lempetlatibus Imsw, ruinam meditarelut, non eo supetbus victo quondam Orbe po-
putus, quo opottuit, flexit tnmina, sed qitam sibi el votis et litutis JEternam finxeral Urbem, immulatis prisii-
nis sacris, ira deorum perite et autiqum gloriw superesse credidil. Novw retigionis conlagia non modo passim
omnes inficere provihcias, ted el veteremel novam implere Bomam criminabutur: etauiii ettm temptit deorum
benevolentiam,cessare cvm sacrifieiis et atuspicinis ptmmonilionesnuminum, neque evilari posse pericula illisve
eccurri; quoniam negligerentur, quibus de iisdem majores sui moneri tolebanl, prmsagia. Hic, qvi inter pa-
gauoi audiebatur, incondilus tetmo in convicia erttpit alrocius, poslquam illa Orbis olim domilrix , Italim ad-
kuc atque imperii Occidenlatis domina, capta alqtte direpla a Gothis Roma est. Hanc imperii cladcm, has
(irbis catamitates nomini Christiano imputabat veteri superslilione tactum vutgus, et fremebant palam omncs
pagani, mala cuncla, velul agmine facto, irruisse in terras imperii Romani, ex quo, abolitis veltribus sacris et
deorttm eonlemptonumine, solum Christi nomen publicecoletetut.
Conira hanc insanam el cmca religione dignam opinionem, hortatu prmstantissimiHipponensis epitcopi
Augttsiini, calamum strinxit Or-osius, Ilispanus nalioue, conditione ptetbytet; non ul evinceretsluttiliam lot
numinum cotendorum,et vanilatemoslendcretadorandimortuot et inania nomina; vet ipsam religionumincreparet
lurpiludinem; quad feceruni multi ante illum; sed ul ostenderet, neqtaquam pejorem Orbis lerrarnm, vigente in
eodem publico veri Bei eultu atque recepla rcligione Christiana, esse condilionem, quam semper et pattim atque
ab initio fuerat. Inlroiisse enim mox post conditum hoc Universum, cum p:ccalo primi hominit omnia in mun-
dum mala , betla , rapinas, cwdes,calomitalet cujuscumquegeneris, et quidquidsuperbus viclor, vel inclemen-
tia cmli, tellusve fruges negans , dirm pestes, incendia , ruinw et eluviet aquarum, miseros el mortales perpeti
eogunt. Quin et ipsam Romam iit, quibus numerabalur dies triumphis, temporibus, vix a malis, quw magno
passim recentet numero, quoquamtcmporere-piraste.
Totum hinc scriptionis genvs, quod sibi proposuit Orcsius, in mnltipticialque varia versatur Historia, dum,
a condito Orbe, per tria , quibus pressus orbis terrarttm fuit, regna vagatus, Romani imperii limites, fala el
lempora melilur, qum quibusqueconsulibusel in quibus proviuciis imperii, immo in ip:a olim Rdma acciderinl
ntira, miseranda, lurpia, el niti fide digni asserant historici, incredibilia ; ut immerito quisquam prmsentia tttm
cuiparet tempora, niti qui vetera netciret, atqve in lectione scriplorum qui illa, qumsuis acciderant temporibus,
diligenler litteris mandarunt, penitus exsisleret hospes.
Quare st*extra belli pericvla posito non insvaveest certamina cernere ambigita, et ita, qutbusipse careas
malit, gaudere; non potest non jticunda esse rerttm, quw vario eventu, magnis certaminibus, lotisque viribus
a clatis hominibusgesla sunt, recordatio. Ad quas veluli in labula inspiciendas iniroducere nos solenl historici,
quorum quolusquisquemajori vel condimentosermonisvel vurietate rerum animos detinet, landari ntqtteappcti
tokt ; inlet quos tecundo in genere consistereOr.osiumnemo diffitebitur,dum lolius Orbis ab initio ad sua usqtte
tempoia clades et miseriassuccincte describit alqne per lempora aptc disponit.
Qum me iinprhnis causa impulii, excellentissimeet generositsimevir, ut hujut tam ulilis scriploris noiam
edilioncmtuo luhctis consecrcmnomini. Nam, licel in omni scriplorum generc , qitm paucm supersunt a nego-
tiosa munere , vacuctseolloces horas , tamen sa?peajfirmantemaudivi, in nuliu majori cum volnpmte ponere,
quam iu veletibus histaticis. llaqu.e his, inter teliquos selectissimosex omni sludiorum voluptate libros, selecta
cttra congestos, merito ptw cwtetis iua splendel bibliotheca. Non tamen ut solo otnatu placcat, el laudutorum
ttd sese lcalial oculos, scd ut doniiiti el amicorum paleal usibus; his quidem varia Ae cansa , ilii, vl monitacol-
ligal el prwceplq, »'« sptendido quod gerit munere, relctupi cum wpiiiscolltiiioiiefacla, usui fttivra; optimi
 037 PRiEFATlO SIG. HAVERCAMPI. 638
enimconsulloresmortui; ptmterea, ul, ubi fessus a cutis requiem captal animus, qumrat potissimum eam, non in
inani aurium oculorumvevoluptate,sedinsolida prmslantiumexemplorttmatque ingeniorum admiratione.
lnter illos igitur, qui vivosdocere solenl, mortuos , Orosio noslro iocum ut des rago, jam a smculoet quod
excurrit, ab exteriori ornatu et ttjporum, qua hodie prmstal velerum auctoruin felicilas, nitore male habilo, ne-
que sedula satis cura ab residuis menclispurgato. Eum nos pro ingenii captu, et duclu vetuslitsimarum mem-
branarum, a eapite ad cutcem, cum cura recensuimus, neque de cxtemo habitu ut puderet, quantum a nobis
ficri potuit, curavimus.
Lugd. Bat. kalend. Decemb.1737.

PRJiFATIO SIG. HAVERCAMPI.

BENKVOLOLECTORIS. D. SIGEBERTUSHAVERCAMPUS.
Rcversis liKeris, inler veteres auctores, quos ar- A . versus, quamvis alia m urue, vencliis scilicet, at-
lis lypograpliicscprincipes et promotores primi in que apud alios typographos impresssc sint. Iu erro-
publicam Jucem miserunt, (u.l Pavlus Orosius. Cui rem inde induettim fuisse clariss. Fabricium (prae-
ea inpi contigit feliciias, ut, anlcquam exirct ssecu- cunte lamcn Clcrico, qucm citat} facile colligas,
lum decimtim quarlum, Iribus diversis locis, haud dum tomo I biblioiliccreLaiiiirc,p.756,coiiimemoral
Dicdiocri orualu prodiret, ipsoque anno millesimo antiquissimam editionem Basileensemab JEnea qvo-
quingculesimo quartuin lypis traderetur. Primum dam recensiiam ac excusamapud Leonhardum, caten-
inlcr bas ediiiones, quas, huic Scriplori inicnlus, tem indicio anui, sed quam [acile appareat diu anle
mihi dudum felici genio, nam in hisce quoquc ca- finemsmcnli decimi quinli prodiisse. Omnibus vero
sus et forluna mullum potest, comparavcram, lo- cdilionibus, qurc quidem post illam Uernianiii Co-
cttm (ribtii editioni Italae, admtidtim, sive lillcra- loniensis prodierunl, prccario illi vcrsus el cora-
rum niiorem, sive charlac eltgmiiam spectes, liicu- mendaiio a cura Mnex Yulpis ndjiciuulur, ctim in
lenlrc. Quamvis neque urbis, in qin imprcssus sit plurimis ab cjus correctione ct lectione discedant.
liber, ncque typographi nomen, nequc deniquc Ilermannus ille Coloniensis a palria dictus (uil, aliud
annus, quo in lucem exierit, vcl in capitc vcl in enim cognomen lialiuil, ncque Colonirc, anl alibi in
fine ascribatur, Yicenlire lamcn prndiisse inter f{ 1 Germatiia, scd in llali.i, Yicentisc aliisquc in locis
Cruditos constat. Uteuim emcndalc lcgeretur, liuic libros suos imprcssit, prout palet cx Annalibus
ediiioni prsefuit jEucas Vulpes, cujus et patria cl typngraphxis claiiss, Michaelis Maiitaire, lom. I,
dignilas, ex quibusdam lineis, qua; lilleris majus- p. 156. VICE.NTI^E, inquit, Hermannus LEVILAPIS Co-
culis e regionc prim;c paginseipsinsOrnsii leguntur, loniensis, expensa Antonii, Gerardi, Joannit, Petri et
apparel. Inscripiio, qurc qnadraium cliicit ihidcm Banholommi frqtrum, et ftliorum quorumdam S, Za-
1itetculum hsec est : Scias velim, hiitnanissimeLec- noti de Placemin civium Veropw.Benediclo Trevisauo
tor, JEneain Vulpetn Vicenlinum, priorem Sanclm et Ancjelo Michaele prmsidibus.Sed et Levilapjdis
Crucis, adjulare Laurentio Rrixicnsi, Historias Pauti coftnonicn jer idiomalis transmuialionem assum-
Orosii, qum continenlur hoc codice, quain accuraiissi- ptiim ab Ilermanno fuit, aliler cnini cx vcrnacula
yte patuil, casiigasse, Cui non improbando sane lnbori ipsi lingua snnabat. Discimus id cx eodem Mich.
si quid ex ingenioluo, velmelius vcl aplius addendum Maiiiairclibro; nam,quem is, p. 53, iiidem Herman-
pittabis, id honore ejus inlegro fucias obsecro, quod num Levilapidem vocaveral, patrio nomine Liech-
etl non ingrali animi officium. In cxlrcma libri pa- lenstein appellal, p. 108, his verbis : JEneas Vttlpes
(jina hacc legtmiur, Viccntinus, prior Sanctm Crucis, adjutore Lavrentio
BartholomwusPaiellus, eques Vicenlinns, in D- Qro- C ' Brixiensi, Puttli Orosii Hislorias casligavit, quas
siiim. Hermannus Liechtenstein lypis mandavit, anno tamen
Ul ipse.titulusmarginein primodocet: non indicato. Sed et ulramque cognominis appella-
Orosionomentniliiest. tioncm repositam, urbcs in quibus, annos quoquc
Librariorumquidquiderroris fuit :
Exetnit^neas mihi. quibus libros sttos edidil, annumqtie moriis ejns ex
MeqtteimprimendumIradiditnon alteri, codem libro cognosciimis lom, I, p. 224 : Her-
Hermanne,qiiamsolilibi;
Hermanne,noineuhujusarlis, et decus : mannus Levilapis Coloniensis, Vicentiw (expensisAn-
TuaequelausColoniic. lonii, Gerardi, Juannis, Peiri el Bartholommifratrum,
Ouixl, bi siluiu orhis, sique noslraad lempora,
Ahqrhisipsa origine, et filiorum quorumdam S. Zauoti de Placenlia, civium
Quis(|iiamtuiniiliiisbcllaqucet credesvelit Veronm, 1475), I47G. Hermannus de Levilapide, ex-
Cladesquenossc,me legat.
pensis Nicolai Petri de tlarlem de Hollandit Almctni,
Ex quihus jam non moilo Correctnr libri, jEncas 1177. Ilermanmts Liccliteitsiein (vel Lithtensloin )
Vnlpes Vicenlinus, agnosciiur, sed el editor Iler- Coloniensis, H78,1479, 1480. Tnrtriiii, 1477. Vene-
manuus Coloniensis. At, qu;e banc in Ilalia subse- <»is,1485,148*. 1480,1487, 1488, 1190,1493, 1494,
culre sunt editioncs, onines in exlreino libri, t.tcilu qtto anno decessil. VicleVincenl.
Specul, 1494.
lamen Barlliolom;ci Paiclli noininc IIOJ cxbibcnt Iticepit igiiur bic Hcrmannus aiiiunn edili libri
639 PAULUS OROSIUS CIIRONOLOGUS. 610
signare circa a. 1475 unde patet vetustiorem eo,'A atitem Juliacensis Germanus fuit, plurima ab anno
anno Orosii, ab eodem vulgati, csse cditionem, 1520 usque nd 1540. Colonise passim apud Eucha-
quare illatn passim in nolis primam cl printipem rium Ccrvicornum impressa cdidit, prsecipue C. Pli-
appellavi; qnamvis du principatu scu amiquitatis nii Naiuralis Hislorirjeopus univcrsum anno 1524, a
prxTOgalivalitem illi movcre possit alia Orosii edi- plurimis, ut tiiulus referl, mcndis repurgaium. Prsc
lio, (|urcaiiui nolam cxhibct, neque a diligentissimo reliquls vero medicitiam Orosio piscsiiiit Franciscus
viroin Annal. Typigr. qitamvis rarissima iiiventii, Fabricius Marcoduranus, vir multis in rcmptiblicam
prsclcrmissa fuil, qtti eani rcccnset tom. I, p. 305. litlerariam merilis clarus. liic novam Orosii cdiiio-
Impressus is libcr est Germauo-Golhico charactcrc iicni, nolis illustralara, adornavit anno 1501, sc-
Aiigiistic n. 1471 per Johantiem Scbuszler. Iu hac cundo deinde etuisit anno 1573, ct denique tertio
cdilione, qurc reliquas veteres cdiiioncs omncs bo- anno 15S2. Trigima Iribus post annis Andreas Scot-
nitaic prsecedii, atquc ex oplimo codice ms. summa tus, uotum apud criidilos nomen, cl ipse Orosiiim
lide exprcssa fuit, ipsiusOrosii prologo hacc prsefixa publicavit. Nibil autcm de suo addidit, scd prsetcr
lcguntur: Pauli Horosii Hislvriogrnphi, discipv.lisan- Fabricianas noias adjeeit excerpia cx Annolatiuni-
cti Augitsliniepiscopi,viri Hispani gjneris eloqmntis- bus Ludoviti Lauiii, Belgrc, presbyteri Gandensi».
simi, adversumCri's/i'a/ii(sic)nois (sic) ijuent/osProlo- £J In hae poslrema Orosii editione, quac reliquis hac-
gns in libros seplcm./« exlremoauiem flne libri Itwc tenus prreslarc visa fuit, plurima deprehendi errala,
cxslanl : Bcati Pauli llorosii preslyicri Xptani (sic) quac incuriosos oculos arguunt illius, qui isli curre
nois qucrulos tibri nuinero ceptem finiunt fliciler, prrcfuit. Neque ipsc Fabricius, qitamvis egregie in
per Johannem Schuszler, florentissimmvrbis Augustm Orosio cntendando ciillustrando versatus fuit, omne
concioemimpressi. Anno u Parla Virginis 3Iarim sa- punctum tulisse visus est, quod sibi nimis in eo att-
tulifero millesimo quadringenlesimo et scptuctgesimo. ctore indulserit, teste Barlliio Adversar. lib. xxxvi,
CircitcrJunii nonns seplimas. cap. 17. Quare merito jam pridcm jtidicaruul viri
Tertio dcinde prodiit Oro-ius Yeneliis opcra Oc- docti, mereri Orosium, ut denuo majori cum ctira
taviani Scoti a 1483. Iu cujits cditionis fine brcc iu- ad mss. exemplaria reccnscretnr; prscserlim ctim
veiiiiinliir : Pauli Orosii, viri clarissimi, ad Aurelium ab iinno 1015 quo in publicum cxiit Andrcrc Scotli
Augustiitvm episcopum et Doclorem eximium libri editio Mogunlina, nullo ex viris lilteratis manum
septimi ac tJtiui finis. lmpressi Venetiis, opera el admovente, adeoque plus ccnium cl viginii aniiis,
expeiists Oclivia u S.coti 3Icdwsiensis. Anno ab in- in tanto veteres auctores ad prcla revocandi ardorc,
tarnalione Domini 1483, terlio kalendas Sextilis, jacuerit Orosius, cttjtis lamcn lol autca se invicom
Joanne 31ocenicoinctyto Venetiarum duce. Liltcris IC exceperant ediliones, el tam varia, atque multiplcx,
hrec cditio rubeisct pictis, protil cl prima edilio in cl prorsusnccessariaexislerct Hisloria.
frontc ct initio capilitm snperbire solct. Post illas Ilaud igitur contcniiis prioribus et priscis illis,
prodiil iteruni Venctiis opera el expensis (ut pariler qurc onines ad manum tnihi fucrc, cdilionibus,
in finc lcgiiur) Bernardi Veneti de Vilalibus. Anno auxilium prseserlima mss. codicibus pelenduincxisti-
ab incarnaiione Domini1500 die 12 mensis Octobris. mavi, cujus gcneris undccim ciiin naciits esscm ,
Regnanlc domino Augustino Butbudico. salis me inslruclum putavi. Quinque cx iis suppe-
Abeo leinpore ssepissime prela faiigavit Orosius, ditavit mihi biblioiheca qure Leidrc siveLugd. Bal.
cl quidem Parisiis primo impressus fuit pcr Johan- est, tres Florcniina , unnm Ultrajectina. Ipse quo-
nem Barbier, impressorem nec non librarium jura- que uiium possideo , ct deniquc collationem codicis
luin, ut se vnral, annoab incarnaiione Domini 1510 nnliqui, summa eura a clariss. Jacobo Gronovio in-
die 13 mensis Novctnbris. Dein ibidem 1521 apud slilulam , nactus Tui.Hujtis litibi copiam fccit dignis-
Jobanncin Parvttm lypis Pclri Vidovaei, edenle Sc- simus illo patre filius Abraliamus Gronnvius, ciim-
basiiano Mengino. que codicem citm tertio cx Lugd. Bdt. plurimum
C doaicnscs dcindc plus scmel hunc auclorem re- " convenire deprehendi. Codex meus in pcrgameno
cuderiint, pracscrtim annol526, ctijtiscditionis haud per columnas Ecriptus , ex bibliotheca Hulsiana
lcvem cuiam babail, qui prsclatus ad camdcm cst, quondam coemptus, nptinisc cst noiru, mibiqtie
Gcrardtts BoLuinge. Excudil, ut in Irnntc libri diti- plurimtim profuii. Ullrajeclinum magna industria
ttir, Eucbariiis Cervicornus, inipensis vcro, ut in coutulit Olto Ariitzenius, Scbolsc Goudana: iinnc
iiltima docemur pagina, 31. Go.lefridi llydorpii, ci- moderator indefessus : est quidem is codex ex rc-
vis Coloniensis, mense Junio. Ilitiorpium idcm scsc ceniioribus ct valdc mendosus, scd babct taincn
vocat in cditionc Colonien-i, qua; prodiit cx offlcina Icclioncs quasdam in quibus ctun opiimis couspirat.
Jasparis Genuepaei,anno 1512, ct quam procuravil liilcrquinque mss.quosacadcmise.quseLugduni Baia-
Joanncs Casarius, cujus prsefatio eidcra ediiioni vorum csl, bibliotbcca suppedilavit, uiiiis servaiur
pra:fixu legilur. In exlretnq ejus libri hx'c exstant: in legalo Perizoniano, inscriptus de Orchestra
Impcnsa etmre 31. GodefridiHillorpii,civis Colonien- mundi , ct scriptus in charta anno 1463 , adeoque
sis, niense Augmlo 1542. Hrcc cditio nobis passim valdo rcccns, sed lamen valde bonns ct anliquissi-
lliltorpiatiavocaiur, prior vcroBolsttingiana. De Bol- ntis contparaudus. Ex qualiior rcliquis codicibus
suiugio mihi pauca compcrta siini; Joanncs Cscsarius Lugd. Bitlt. primum solco nominarc eum , qui olim
611 PR&FATIO SIG. HAVERCAMPI. 64*
Nicolai Ileinsii, dcinde Isaaci Vossii fuil, atque ad- A 37 et ad srrciilum decimum qtiai tum rcfcrtnr. In po«-
juuctum sibi Justinum babet. In hoc libro in mcin- steriore cx hisce, nam prior in principio qaoqtie Irc-
branis scripto, quidam versus prrcfigebantur, quos sus est, litulus libri bic est : Pauli Orosii, presby*
iniegros exhibere nequco, quod exierior membraurc teri Hispimi, de loiius mundi calumilaiibut liber
pars disccrpla sit. Legi aulem bi poluerunl: primits. Orihograpliisc denique rationcm, quam in
Orbis lerrarum, metasquesitusquclocorum, aniiqnissimo prreseriim illo codice obscrvarc licct,
Computathic sacri codex luculenter Orosi. itidcin cxcerplamet transmissani, infra post dcdica-
Munduniy.oslfaclum,forinaiumpost proloplasluin,
Terratn diluviosuper omneinvindice fuso, lioncs et prafaliones invenies.
Arca servalisdivinomunere paucis. Ad hos igiiur codices mss. vclcresqne editiones
Hincmalahella, neces, confliclus,pradia, lites,
J'robra, siuiultales,inceslus, jurgia, fratides. omnes ea tura reccnsui Oro;-iuin , quain mcreri vi-
Errorumseclse,palricidia,furla, rapinse, debalur Scriplor, cui expoliendo ccnium amplius
annisdefuissefatiioresagnoscimu?, qiircenimsparsum
(Deestpenelola discerptucolumna.) ad illumviri docti notarunt,parca ndmoduin maitti
[collaia sunt, et cotiferenti paiebil quantiim medelre
Cernerctliic oculis,quoposset uterque doceri. ex mss. corumquc accuraliorc, quam a prioribus fac-
Quodtibi iransaiisi, nonut mea discero possis
Dogmata,sed fierctverax ul judice temet. B ium fuit editoribus, inspectione, accesserit Oro^io ;
./Eiiiulanamquemanussic rodere desinetillud.
qui Scriptor, qnamvis neque nurca ncqiic argenlca
Sccundus Codex Lugd. Bat. in finc nolalur Lalinitatis retaie flnruil.civix in serea sibi locum rcli-
scriptus mauu fratris Everardi de Novongio. Inscri- neat, nonnumquam quoque, pro sscculi £sui captu,
bilur aulem in initio ita, Orosii de Cladibusel 3Iiseriis anilibus fabulis, ul de veslisiis roiarum, quac reli-
Anliquorum libri scptem. ln fine autcin hxc legun- querint conspicienda adliuc jEgyplioruin perscqucn-
tur : Libri Orcsii presbyteri de Cladibus cl aniiquis tium currus, abripiaiur: lamen.cum ob ipsius opcris
Sliseriis mundi per manus scripii [ralris Evernrdi cle multijugem Hisioriam, non inuiili brevilute conges-
Novongio.TcitiusnobisaudilOrosiicodex, qui Justini lam,etad tcmporum ralionem consulcsqiie Romanos
quoque libros continet, et inscribilurj Orosii liber sollicite digcslam, luni proptcrca quod inlcgris, quos
Ilistoriarum deOrmesla mundi. Ad (incm libriseptimi fruslrajaiiiqu;i;rimiis,magiiisbistoriaruinclaiiiialimn
subscrlbiltir vcrsus, qui in primo quoque codiccjexsiat; scriptoribus, atque in co generc principatuin tcncn-
Prcsbjlcri sacri codcx liiefinilOrosi. tibtts, sit usus, plurimi apud omnes erudilos halcri
Quartus deniquc , mcmbranaccus, olim ad Isaa- solet.
cumVossium pertiuuil et cum reliquisejusniss. em- Dc vocabulo Hormcsta, quodcodices quidam Orosii
" Iibro dant, pro quo Orchestram alii reponi volimt,
plione in bibl. Lugd. Bat. iransiit.
El haec quidem in palria nacius subsidia sum , inspici polcst Jo. Albcrlus Fabricius Bibl. Lal.
non tamen putavi iis acquiescenduni, sed, cum lib. IV, cap. 5, sive lomo III, pag. 557, qtii plurcs
scircm Floreniiie in biblioiheca Laurcntiaua studiose ibidem ciial viros doctos, qui de eo vocabnlodissc-
asscrvari omniumOrosii,quoiquol sunt, mss. codicum rucrunt. Mihi vero omnium raliones pcrpendenli,
longe antiquisslmum, Longobardicis litlcris egregio neuiriini ex bisce genuinum vidclur. Cum cnini in
cxaralum, non quievi antequani frugcm inde in quibusdam excmplaribus de ormesia mmidi scripluui
banc mcssem transporlaicm. Eximium bunc codi- invenialiir, id mliil aliud esso cxisiimo qiiam cor-
cem religiosissima sollitiiudine, procursnte mibi rupttim , cx.vcrbis ile miseria mundi, el liunc vcrum
boc bcnelicium Dom. Alberto Mazzoleno , velcri cssc liluluui; quoniam ad illum tolo suo opcre allu-
amico , sua manu suisquc oc.ulis coululil Laurcn- dil auclor, qtti ntillam aliam ob causam scplem bos
liaiire biblioihecac praTectus Anlonius Maria Biscio- Iibros, hoitatu Augusiini , conscripsit, nisi ttt
nius, anno 1729. Anliquissimum hunc codicem, oslcnderel (o). Miscriam ninndi uua cum pcccalo
atqtie in majoris quarli lorma scriptum, fere mille csse nalam, ncque cum Clirisiiania religionc in im-
aniiorum setaicm prse se ferre notavil diligenlissimus n peritim Ronianum introiisse, scd ab anliquissimis
illccxaminator, atqueinsuper transmisit ad mc pic- temporibus, pcr universum lerrarum orbem viguisse,
luram liiterarum , rcri incidendam, quam invenies neque umquam in imperio Romano, cum vel maxime
p.ig. 70, ubi codex ille Longobardicus, ctijus mcnlio florcret, defuisse.
quoquc cxslat apud Mabillonium dc Re Diplomatica Libcllus Orosii, qui inscribitur Apolcgia , sive de
lib. v, p. 554, incipit, est enim in inilio libri priini Arbitrii Libertate contra Pclagianos , propric ad
niulilus, inqtie eodem totus libcr scplimus dcside- Historias ejus non pcrtinet, sed a Fabricio in alicra
lalur. Neque modo oflicium humauissimi viri in quam adornavit cditione, adjcclus, dcinceps in
collaiione codicis hujus , qui servalur in ista biblio- reliquis tjuoqite apparuil. Quare noluimus ul a nova
theca pluteo 65, ntini. i, snbstiiit, sed el aeque acctt- hac abcsset, ptreserlim ciim insigne ejtis lcmporis
ratara duorum aliorum codicum transmisit colla- sil monnmenlmn, et ex Pclagii, qure perierunt,
tionem.Alterex his servaturplttteo65, num. 35, qui scriplis, cxcerptas habcat poriiuncelas, cx qtii-
censelur esse sseculi dccimiienii, allcr ibidcm num. bus fcralia ejus viri dogmata cognosciinlur. Valc.

(«) Lib. i, ccip. i, p. 6 : Ego iniliuiu niiserirjchominum ab initio pcccanlis hominis duccrc insiiui, ctc.
dS PAULUS OROSIUSCilRONOLOGUS. 6t4

VARLE DEDICATIONES ET PRiEEATlONES.

EPISTOLA A cumspiciant. Homines prrelerea ab improborum vita

LIID.TH1B0UST PAHISIENSISADCI.ARISSIMOS LUDOVKUMabsterrcrl, soto etiam meiii tel dedecorts, vel sup-
ETANDREAM GUILLARDUM SrECTATISSIM.E INDOLISADU- plicii sniis consiat. Itaque apud Pluiarchum legimus
LEJCENTES PATRICIOS. hanc fuisseLncedaemoniis consueiudinem, pcr festos
Qtii scriptorum monimenta accuraiius inlrospiccre dics bene potos servos, infames cupedivoras» vino-
ei ea veluti in librili solerter collocala perpehdere lenlia dementaios, adducere inter convivla, mrovlno-
acciiralius laborarunt : adiitesccities ciarissimi: eos sorum excmpto docerent adttlescenies quantum in
esse commendnbiliores prrcslantioresque non ihiiius se mali spnrcissima ebrietas contineret. Quamobrem
vere quam priidenlcr animadverterunl: qui fidelibus nibiLconducibilius, nibil prrcstabilius hisloria, repe-
historiarum monimentis res a majoi ibus insigniler riri posse contenderim, ct nullam esse facultalem ,
geslas: consiliaque admirabilia : ac reruminopinatos nullam disciplinam , qute ei velat benc vivendi ina-
eVenlus muhiptici quadam exemplorum Copia exs- gislrse non cesscrit. Inier eos vero qui prrcstahtissi-
cripsere. Historia siquidem (quam Cicero , eloqucn- mitm hoc scribendi genus tradidere, Paulum Orosium
lirc parens primarius, temporis testcm : lueem vcri- floruisse, ac de rebus humanis egregie merilum csse
tatis : viiamrtiemoriae; liunliam velust.ittSappeH.il) ptane concesserimus, qui elsi confliciationes gcneris
ea ministrat affalim : copiosius suggerit, uberrime B liumani : cupiditatcs : et varios calamitatum cven-
suppediiat, quiuus homines , insignes priscormn ttis se scriptnriira pollicetiir : nihilo lamen secius
mores rcmulabundiad beaiam vitam reddantnr el pa- perpelure hislorise scriem , ab orbe condiio, ad me-
raliores, et instrucliores, culpabilia obscoehaqoe moriam suorum tcmporum stimma cum fidc esl com-
factu vitabundi non reformidenl hrcc adeo, sed fu- plexus, pestilentias, terrscmoius, inauditas vasta-
giant, insecteniur, despuant. Neque enim posteritati fjones, casus inex*pectaios, atque portenlosa rerum
quisqUain exqiiisitius consulerc possit, neque ca in miracula pro sui opcris institulo confercns. Nequc
publicum cdere, unde sibi omnis ordo, seXus, rctas, eloquenliae laudibus caruii, Cujus perspicua brcviias,
vel majora liiterarum adminlcnla, vel copiosiorcm succulcntiorc rerum narrationeconcinnata, gravibus
ad instruendos mores supellectilem spoponderil, quidem semertiikcitmulalissima, etinevHabilidistin-
quam bisloriam, id cst magistram : et duccm berfe, tta VarietatespleTtdescit.cffulgetqueatque efltmpeflit
ac beate vivendi, de qua et rcrum omnium peritia Iectorem, ut vix existimcl lantum dicendi artiricinm
provenit: et ea documenta baurire qucanl fcomines, conlineri in hoc corpusctilo. Alexander Aphrcrdiscus
quibus vcl publicls, vel privalis rattonibus utllrtas fn suis problematis pltysicam affert raiioncm, Cur
pariatur. Nulla siquidem, ulla ex parte, litterarla brevi statura homines proceris ui pltrrimum sunt
monimenla licet reperiri, quaehistoriarum admini- C prudentiores : Nimirum quia conttipata atque com-
Culo non indigeant, acearum vestigia non cxoscu- paeta illis est anima in univerto torpore. Proceris ve-
lenlur.Nec jam leguni laiores prsetetimuS: qiii men- fd tn tongitvditiemdistenta resotvitur. Quod hoc sno
dose suum miiniis adimpleant, qui nec olficiiim carntine complexus est Papinius :
bene instituendse civitatis exsequentur, nisi rerum Hajor in exigno regnabat corporevirlus.
gcsiarum narralionein plane tenuerint: ex ea singu- Qtiaproptertlomefii» lilixem brevem, ac prndentem,
lorum roores veluti in exemplari: el humanse vitse Ajacem vero procerum, ac stolidiorcm describit. In
speculo inspecturi, qttosin unnm contractos circum- quod equidem problcma, veluli in divetticuhmi tren
Spicienter eliciant, tum denique elecios, qui ad com- inviius transilui, ratos eamdem afferri solntionem
munem omnium utilitatem proderint, in medium de prudcnlia noslri Historiographi, rjtii in lioc suo
proferanl, atque promulgent. Sed et philosopbia btevi opereres lot retroactis sacculisgestas amplt-
neque de moribus prsecepta explicare, neque de ler flescrlbit, brevitaiem neque obscuram neque je-
rerum domesiicarum usu, ac de pcritia toia reipn- jttnam obsenaiis , sed qure quanlo suppressior est,
blicae adminislrandsc, constiluendrcqtie sine multi- lanto est prudentior, et lueutentior. Eiiinrvero cgo
juga eXemplorumnarratione ageresaiiS possil: quan- rpse itiiltih rebus subtnyitattrs, adulcscentes specia-
doquidem conducibilius, efficaciusque docendi gennS D tisstmi, vos moneo, ct bortor, ut prrpstantissimnm
per exempla, quam per documenia esse, nemo bomo hoc opus vobis notninatim dedicalum , hilari Vtiltu,
non novit. Natura enira comparalum est, ul excel- et serena fronte suscipiatis : multum inde jucundiia-
leulium virorum excmplis advocentur homines ad tis, mtiltum emolumenti, nec minus beatiiudmis re-
sludium gtorise; et allecti, non nisi qure prseclara portaimi. Opus est etrim non minus frngiierum,
s"iiilet honesia, vcl imiiari siudeant, vel assequi. qtiam vnltipfrficum, cui equidem aniiolfflluticubw
Usu quoquc venit ut humanarum rerum vicbsiTudi^ cbnrlatiin in maTginibus ascripsi, et eatum compo-
nem contemptabundi : flantem , rcflanlemque tolics siri titteratium indicem, ui illis argnmenta occurre-
forlunam alterna velorum explicatione moderentur, rcnt scitu patentiora , hoc veto fiercnt faciliura re-
ipsiusque variantis fortunse incursus solcricr cir- pcrtti; fufl liio labor sanc non in|utuiidus mihi,
 645 VARI/E DEDICATIONESET PR/EFATIONES. 046
existimanli hoc paclo operre pretium facturum me, A rej*t, immo vel loii demum orbi patcscerci, sanctis-
idque promulgalurum , quo veslra erudiiio nonnibil si-niiejus viri lam pium insiitulum non esse frivolnm,
adjuvaretur ad prrcclarum et virlutis, el liitcralurse ltiliortatus est idcm vir Paulum Orosium presbyte-
fastigium adipisccndum. Valcte ct banc operulam rum, virum, pcr ea.lempora sibi apprime familia-
mci in vos amoris ac obscrvanlisc lestem percnni rem , ct in lectione hisloriarum exercitatissimum,
studio confoveatis. ut ab orbc condito Historias contexcre aggrederelur
EPISTOLA ad sua usque tempora, unde tandem maledici illi bo-
JOANSIS CJGSARII ADGEORGIUH A SEINA. mines vcl inviti intelligcrent cognoscercntque non
Illustri generosoqne viro Domino GEORCIO A SEINA, Chrisiianam religionem in causacsse, quodjam lum
ex inclyta et praeclara comilum a Viiigenstein fa- Romanum imperium inclinare viderelur, sed homi-
inilia , metropolitanre ecciesire Colnniensis cano- ntim
nico archigrammateo , divorum Pattocli apud polius gravia horrendaque scetera alque flagitia
Susatum haud ignobilc Vcstphaliae oppidum, Cc- idquc haud dubic divina providentia sic dispo-
reonis, ac Aposioiorum apud Coloniam item, ur- neiite c( moderante othnia pro suo nUtu adeommu-
bein libiorura (amigeratissimam , ecclesiarum ar- nem sempcr bumani generis salulCm, ejusque
cbidiacono, pracposito, domino et patrono suo, cmcndationem. Orosius
qiiam plurimum observando, igitur tantiviri borlalui seu
B potius prrccepto (ut et ipsc de se in operis sui pracfa-
JOANNES CiESARIUS, S. D. lione ingenue lestalur) non illubcns paruit, tametsi
Divus Aurelius Augustinus, vir praelcr aniini Ic- id sibi difficileadmodum fore scnliret, ac prolinus
nilatem , quam jnm inde a prima adolcsccmia prre aggressus hisiorias conscribere, pcr libros seplem
se tulil semper, ac perpetuo servavit, tum et proetcr ab originc mundi exorsus, colleclis itndique (ut est
viisc sanctimoniam, qua mox post ejus ad Chrislia- vcrisimile) annalibus, adjiitusque proculdubio, quos
nismum conversioncm, inclarescere cospcrat apud anlc se babuit, hisioricis minime vulgaribus, cos
Deum el homines, acdeinde insigniter claruit, dum ipsos libros septem in opus redogit, profeclo ul non
vixil, magni sane judicii fuit, cum in profanis et inclegans, ila ncc ctcieris hisloriarum scriptoribus
srecularibus, lum in diviuis prsecipue et sacris lilte- lunge poslponendum : quin eisdem in hoc forlassis
ris, quas, posteaquam Christo in sacro fonle nomcn pracferenduin, quod ubiqtie auctor ipse in loto opcro
dederat, diligentissime scrutatusesi,volvil atque re- iilo suo, cum rerum gestarum niirratioiie, temporum
volvit, et i.i his elucidandis cxpnncndisque non se- aiuiorumque collationcm , suppuiaiionemque con-
guilcr versaius innumeros prope Iibros a sescriptos junxil; quatcnus non parvi referl, eum, qui resdi-
posteris retiquil. Ilic (inquam) cum inter alia sludia versis geslas tcmporibus cognoscere studei, terapo-
qu;c traciabal, in manibus haberel componeretquc rum quoque ipsorum, quibus res illrc gestae sunt,
grande illud opus, sive volumen, quod de Civilale cerlam simtil ralionem observaiionemque babere.
Dei inscripsil, et in libros viginliduos digessit, quo- Quod quidem opus quia jam aliquoties excusum ex-
rum in prioribus qtiidem decem acutissime disputal slitit, sed mendis inlerim non paucis scatens, licct
contra infideles , quos vulgo paganns vocant, et tolies teniatum ab his emaculari repurgarique: nunc
Chrisliani nominis bosies, qui Romani imperii immi- demum cura et expensis magistri Golfridi Hittorpii
nentem ruinam, ul quod per id lemporis inclinare civis Coloniensis non iufimi ordinis, viri me hercule
coeperat, Clirisiiantc pietali fidcique ctreligioni im- et industrii et hotiesli, scd recognilum prius non
putabanl. In quibtts proinde libris vir ille gravissi- parva diligenlia, partim nostra, pariim aliorum quo-
mis ccriissimisque cx probalis historiarum scripto- rumdam, etab reslaniibus mendis repnrgaium, in
rihus desumptis teslimoniis, illos confutat atquc luceni iierum prodit, niullo sane aliler qnam haclc-
convincit, immo lticuleniissime ostcndit demonslrat- nus, simulque el lypis admodum plausibilibus excu-
que, non novum fore, aut eliam pro miraculo ha- sum. Cxlerum lianc noslram in hoc navatam lucu-
bendum, Romanura imperium desiturum aliquaudo, brationem alqtie operam, cum jam circumspicerem
aut certeinclinaturum: ctim clarissime constet, apud .^ meciunque cogitarem , cuinam ex principibus viris
historiarum annaliumque, immo et Cbronicortim nuricnparcm dedicaremqne, ut ctijtts lutela nitere-s
scriplores, ab eisdemque memorire prodilum sit, tur, tua mihi cum primis gratia in mcntcm venil,
regnaet imperia subinde vcl subversa fundiius, vel inclyte ac generose Comes, nec id quidem sane ab
translala fuisse : ul si quis exempla petat, As-yrio- re. Quippe cnjus favorcm el benevolentiam sscpius
rum, Medorum, Persarum, Macedonum sive Grseco- in me cxpcrlus sum, non absquc fruclu ct commodo
rum, eiiam sub falsa illa rel;gione, qusc diu anle aliquo meo. Iiaque ut gralitudinem saltem aliquam
Cliristi Salvatoris nostri adventum universum pene erga te meam et animi crga te mei propcnsionem,
orbem occupar.it atquc illuscrat. Qtirc nimirum quid nunc tandem vcl ulcumquc declarem ostendamque
aliud (quscso) fuit, quam falsorum decrtim, sive vc- (nam id in votis jamdudum babui, vir cordatissimc
rius dacmonum, cultus exitiosissimus ? Crtterum ne dignissimcquc), hoc luocgratise ac munificentia; in
impiis illis et blasphemis Cbris.ianre religionis oso- prsesenlia munuscultim oflero dcdicoque : nccdubito
ribus et conviciatoribus supercsscl quidquam, quo quin tua crga roe benevolenlia, illud qiianlnlum-
suam illam vafriliam ct versipcllem maliliam ac cunque sil, rrquo benignoque animo sit acceplitra,
tualedicenliam advcrsus Chrblianos ipsos prcclcxe- ul qui soleas pro lua prude.itia, non ad rein qure
6i7 PAULUS OROSIUS CIIRONOLOGUS. 618
donatur offerlurvc, sed ad animum potiiis quo dona- A deperdiiis, lidelissime transsumpsit. Porro si cui
lur offerturque , respiccrc. Quod tamcn ubi jam pro per alias forte occupnliones liberum non sit omnes
conipeno habuero, non cst quo non ipsc mibi no- omnium bistorias evolverc, hic habel velul ahsolu-
miue gralise tusc gralulari merito debeam. Bcne va- lum couipendium, selcctissima qtircquc magisque
leat lua Gralia. Coloniac, pridie kalend. racnsis Au- ncccssaria ex omnibus complectens, quod quidein
gusli. cunctarum iiistoriarum instar esse possit. Ilistoria-
jS EPISTOLA rum vero eyxwpov pro mcrito ccltbrarc ut mearitm
AD DOMINUM non cst virium, ita iiic locus minime admittii, lan-
GERARDIDOLSUINGF.
ARCIIIEP.D. HERMANNI. tum deirectaiores unius Ciccronis dicto velttli fusic
Domino comprimam: Ignorare, inquit, quid antequam nalus
Rcvercndo in Christo patri ac domino, Qui- sis aclum seu
rino, Dei ct Apostolicacsedisgraiia eptscopoCy- geslum sit, hoc est semper esse puerum.
renen. reverendissimi ac illusirissimi prinr.ipis et Jara vcro quantum olei iaborisque huic auclori rc-
domini nosiri D. HERMANNI , Sanclrc Colonien. stituendo impenMimsit, nemo pervidebit judicabilve
Ecclesiac archiprsesulis, et Sncri Rom. Iinpcrii
pcr Italiam archi-cancellarii, principis Elecloris, exactius, quam qui hoc exemplar cum prioribtts qui-
Wesphalisc ot Angarire ducis, Legaiique nati, eic. btisvis etiam tam scriptis quam imprcssis coiilulc-
in pontificalihiis Vicario gencrali , GERAIIDUS BOL-B rit. Nam quid recenseam seu mavis subjiciam ccn-
SUINGE Rctkeliiichuscnsis Saiutcm. lum amplius versus, mulilala sensus inicgriialc,
Cum mulii sunl hodic , reverendc Paler idemquc pnssim intcrmissos ? qudrum lamcn, nc quis vanuni
doctissitnePraesul, qui in restiluendis veterum mo- me pulct, e mullis paucos indicabo. Itaqne confc-
numentis, dcre lilteraria certatim bene mereri slu- ralur inilium capiiis lerlii libri n ubi ca verba dcsi-
deant, lum vcl in primis in enruin albo est vir can- derabanlur : Cui successil, ul dixi, uxor sua Semira-
didissimus juxta atquc opiimus Godefridus Hiltor- mis, qumcum et ipsa 42 annis regnarel, clc. Item cap.
pitts, qui numqnam non aliquid velerum elticubra- 17 ut alia iranseam, libri v, scx plus minus vcrsus
tionum suo impendio vcl purgatius vel elimaiius in nulla aiioqui constanle senlcnlia requircbantur ,
Iitccm profert: alque adeo nuper mccum cgit, ut nempe ibi: Die dicta a suppositis ejusdem [aciionis
Paulum illtim Orosium cum vctcribus ac manusciip- judicibus, per scelus innocens Metellus damnatus, in
lis cxcmplaribiis collatum, a lot meiidorum myria- exsilium cum totius Urbis dolore discessii; et qure
dibus pro viribus viudicarcm: qitibus quidcm hac- scquunlur usquc, infamibus ausibus. Iiidem cap. sc-
lcnits vcl somnolcntia, vcl ignavia seu mavis ineriia queuii cjusdem lih. uon minns tres prrciermissi luc-
tum scribarum, tum cbalcngraphorum adeo muiila- rant, ibi: Namque ila ut attoniti timore hostium tie-
lus, corruptus, ac delurpatus fueral, ut vel docios G leranl, alii slirpibus, alii saxis reclines, alii armis sttis
ncdum rudiores a sui lectionc merilo dcterreret. Nc- innilentes, ctc. Quid dicam de lol millibus verboruui
quc id mebcrcule, quanlum ad auctorem attinei; vel resiilutis vcl in locum repositis? Ad quam quidcm
sinislro judicio : siquidem unus ille Orosius, vir ut rem non parum momcnti nobis alluleruni tria vel"s-
apparet omnium bonarum liiierarum etiam divina- lissima exemplaria scripla, quorum unum vix h-idic
rum perilissimits, is cst cui vel soli in historiis me- noiisautlcgibilibus lilterarum figuris descriptuin bi-
rilo fides habcri dcbeal. Quippc qui homo Christia- bliolheca majoris Ecclesisc Colonien. suppcdiiavii.
nus, sano iniegroqne judicio prreditus, adhsccnulli Alqui quanii negotii res fuerit in lanla codicum va-
privalitn factioni ad.iicius, nulli nationi seu gcnti riegantia scu dissidenlia, ubi scripti ab imprcssis,
«lediius, cx oplimis qiiibiisquc historiis ac annalibus elutriquc inler se quim maximc discordabani, jtidi-
jam indc ab exordio Iuunani generis conscriplis, care quid eradendum seu relinquendum , quidve
divo quoque Auguslino anctorc negoliumque id ei ctiam siibsliluendum fuerit, vix qttispiam nisi ipsc
injungcnle (nam utrique camdem scribenti causam experlus credat. PraHerea cui ignoium, quam iudoc-
(iiisseconsiat, Augustino libris de Civitalc Dei xxn, le ne dicam foede pcr O/JOV AU/>«? quondam hic lil cr
Orosio his septera falsaspaganorura seu cthnicorum fuerit in capita dissectus?adeo, ut non solinn nullo
suspiciones ac calumnias depellenli) ea coilegcrii, " habito rcspectu diversarum rerum aut hisloriarum,
sedulaque opera ad postcros Iransmiserit, qure citra verum non raro in mediis pcriodis, immo sensuuui
controversinm ab omni affcctu vanitateque seclusa interim clausulis orationes divaricaril alque sejim-
prorsus alque scjuncla vidcrenliir, adbibitis passim xerit, riirsumque ubi raaximc disscpicnda disjiiii-
el iu loco optimis saluberrimisque Cbristiani pec- gendavc fucranl, concluserit ac conglutinarit. Tum
toris condimentis, qusc pium ac cordatum lcctorcm quam insulsa qu-cso ct incpla nibilque ad rem pcr-
non minus profccto, quam ipssc bistorire juvabunt. linentia adjecerat argumcnta ? Poslrcmo quam per-
Accedil Itis quoque quod opiimi bujits viri beneficio peram quam nullo judicio baclcnus idem bic libt-r
res profccto innumerx et baud quaquani spcrncn- circumfcrreiurdistincius, netiiineni credo cssc, qui
dac clarius nobis denlur pcrvideri : quarum scilicct modo legcrit, qui ignorct. Quibus omnibus si «jiiid
perditis arcbetypis vix alibi bodic vestigium supcr- nostra opelta sedula magis quam cfficaci subvcniuin
cst. Quod gcnus sunt mulia qurc optima fide cx fi- est, cum studiosi vclim omncs scqui boniquc consu-
delissimis Livianre industrirc monumentis, jam olim lant, tura quidquid boc fuit laboris libi, Prrcsitl in-
injuria lemporum scu polius ignavorom bominum lcgerriinc, dicaltmi, co vultu animoquc accipias,
 649 VARIJE DEDICATIONESET PR.flFATiOtNES. 650
quo olim Persarum ille rex Arlaxerxes pauperculi A veritatis cancellos ita sibi circumdedisse, ut cxira
cujusdam frivolum quidem sed simplex munus, nem- illos numquam sint egressi, nulla gralia, nulla si-
pc aquam complicalis manibus e proximo flumine multatc in scribendo sint permoti. Quod quidem ut
baustam ferlur suscepisse, voluntatem ac animi pro- de Paulo Orosio in hoc tempore pluribus verbis
pensionem, non rem ipsara permeticns. Valeat Re- planum faciam, necessarium esse non arbitror: sed
vcrcntia tua feliciler. Colonise, Anno 1526 ipsis idi- ea qurc adolcscetites de hoc nostro auctore scire ia-
bus Juuii. borabunt, minime practermittani. Vita ejus descripta
EPISTOLA breviter a Gennadio in Catalogo Illuslrium Virortim
FRANC.FABRICU HARCODURANI AD D. J.IANNEM exstat : quse etiam in scriptis exemplaribus initio
ULATTENUH. Historise invenitur, sicut a nobis est edita. Fuit is
Amplissimo ornatissimoque viro D. JOANNIULAT- Christianus, in Ilispania natus et educatus, sed di-
TENO, prseposito Aquensi, Cranenburgensi, et
Carpensi : illuslriss. principis Guilielmi Ducis Jul. scendi cupidus, suos patriamque reliquit; atque ut
Cliv. Mont. etc. cancellario, palrono suo, FRANC. ea, qux in religione enodalius scire cupiebat, plane
FABRICIUS MARCODURANUS S. D. cognosceret, in Africam ad Attrelium Augustinum
Cum omnes, qui res a se vet invenlas primum, trajecit. Fuit hoc circa annum Cbristi 400. Cum apud
vel deinde excultas ac illustratas litlcris consigna- B Augustinum essct, consuluil eum de Priscillianislis,
runt, bene de posteritate sunt meriti, vir amptissi- et de quibusdam Origenis sensibus. Cui consultationi
me : lum haud scio an ulli mclius, quam qui res ille respondit libro, qui exstat ad Orosium contra
gestas historise mandarunt, memoriscque propaga- Priscillianistas et Origenistas. Capilur interim Roina
riini. Magni fiunt, ut merilo fieri debent, quse gra- a Gothorum rege Alarico, et magnam Romani cla-
vissimi viri Socrates, Plato, Arisloleles, aliique phi- dem accipiunt : causamque hosles Christiansc reli-
losophi de appetcnda virtute, aspernandaque vilio- gionisin eam confcrunt; advirsm illos lum Orosius
sitaie liiteris prodidcrunt: qure tamcn Herodotus, Augusiini jussu hos scptem libros Historiarura con-
Thucydides, Tbeopompus, Ephorus, el cseteri his- scripsit. Dc quibus Gclasius primus cum LXXcpisco-
lorici raonimenlis annaliiim consignarunl, majorcm pissententiam tulit, ejusque decreii vcrba sunt hsec:
vim ad res prseclaras seclandas, contrariasque de- Otosium, virum eruditissimum, collaudamus, quia
clinandas habcre, nemo inficias, opinor, ibil. Illi valde necessaria adversus paganorum calumnias ordi-
eiiiiu qttid agere homines debeanl, hi quid pracclarc navit, miraque brevitate contexuit. Auguslini deindc
egcrinl, docent: illi de colenda justitia, lortiiudine, consiiio, utipse ad Evodium scribit, Orosius Belh-
teinperanlia mulla prrecepta dcdcrunt; hi, quisjus- leemum ad Divum Hieronymum profeclus est, cum
te, fortiler, moderate vixerit, demonstrant. Neque G liac ejus commendatione : Ecce venit ad me religio-
vero quiad justiliam hortabilur, plus Socratica ra- susjuvenis, catholica pacefrater, mtate filius, honore
tione, quam Aristidis, Fabricii, et aliorum docu- compresbyler noster, Orosius, vigil ingenio, paralus
menlis efficiet. Recle igitur Antonius apud Ciccro- eloquio, flagrans studio, utile vas in domo Dominiesse
nem hisloriam suis iaudibus exornans, eam MAGI- desiderans, ad refellendas falsas perniciosasque doclri-
STRAHVIT£ nominat; estque magna gratia rerum nas, qum aninias Hispanorum mullo infelicius, quam
gestarum scriptoribus habenda, qui suo studio elfe- corpora barbaricvs gladius trvcidarunt, elc. Non hic
cerunt, ut rebus prrelerilis cognoscendis, quid in commemorabo, quam sacpe, quamque libenter ho-
vila hominum laudetur aul vituperetur, quid pro- mines eruditi, hujus scriptoris auctoritate et testi-
bctur aut offendat, tamquam in speculo inlueremur. monio utautur, quam multarum rerum memoria in
Quamquam non codem Iocoomnes, qui hislorias scri- Orosio exsiet; quse apttd alios post tanlam Livii,
pserunt, habendos, nequecamdem utilitatein ex om- Tacili, atque aliorum hisloricorum jaciuram faclain
nium illorttm scriptis exspeclandam, ncmo rerum non invcniantur. Hoc dico, dolendum fuisse, tanli
adeo ignarus, aul a litteris ila alienus est, qui nesciat. viri tam fructuosam hisloriam adeo mendose hacte-
Scd cum eorum alii rcrum priscarum narratione, au- ntts in manibus versari. Ctnlulerat cain cumaliquot
res tanlum quasi voluptatequadam perfundere, verbo- D manuscriptis exemplaribus anle annos 35 Gerar-
rumque illecebris captare voluerint, alii rcs sapicn- dus Bolsuinge : laboravit deinde in eadem cmen-
ter, juslc, pie, forliter, moderatequc gestas, sint danda doctiss. vir Joannes Csesarius : sed profecto
splendida ct illuslri oratione perseculi : alii negleclo necesse est, ul vel eoruin exemplaria non fuerint
verborum ornatu res, utiles illas quidem, sed ora- diligenter satis descripta, vel ipsi parum accuralc
tionis luminibus non illustratas proposuerint: deli- opus perspexerint, tot menda relicta ab illis dc-
gendi sunt iuiprimis omniquestudio evolvcndi, qui prebendi, postquam eorum libros cum tribus manu-
non modo linguam excotere, verum ctiam pcctus scriplis conferre ccepi. Neque vero satis babui vc-
plurimarum et maximarnm rerum copia instruere tustos libros ad hujus tam prseclarse historire emen-
possunt. Quod si tamen eos non aspernamur, a qui- dationem advocare: sed cum jampridem, muiiorum
bus prseter vcrborum ornatum nihil omnino suppe- Grsccorum el Lalinorum auctorum collatione, didi-
ditatur, cerle valdc lauli sunt, qui ab illis abhorrent, cissem, ipsos libros scripios mttllis saepe mendis
qtii brevi simplicique oratione res cognilione dignis- ftedatos esse, conduxi, et quasi convocavi in unum
simas comprehenderuni, prsescrtiin si constet, cos locum omnes, quos dc liis rebus, quas Orosius aiii-
PATROL. XXXI. f> 81
651 PAULUS OllOStUS CHRONOLCmUS. 692
git, scripsisse aliquid potui recordari. Qui aittera illi,, A Ante licet populi fuerie delatus fn ora,
ct quot fuerini, ex Annotationibus nostris appare- Non lamen exutus sordibus ipse fuit,
Sed veluli malum roseo plerumque colore,
bit: in quibus non tantum hanc edilionem fulcire, Bracbia quod matris deserit ante diem,
scd ct Historiam Romanam illustrare sum eonaius: Qua coquitor Plicebo cutis alnlrc linquit honorem,
ut adolescentes, qui cuperent ea, quse Orosius bre- Csetera pars veleri plena vigore manet:
Sic hinc Orosiunvmultus labefecerat error,
vitcr complexus est, plenius cognoscere, hac nostra lllinc a niaculis semirefectus erat.
admonitioue instructi scirent, unde illa essent pc- En libi niinc posilo labum sqtialore, situque,
tenda, eorumque leclione sitim suam explerent. At- Fabricii docto fetus hnnore venit.
hoc cenatu Si possuni Veteres; aliqiiem meruisse favorem;
que quidem ego magno studioque egi: Qui tamen hisioria; viueula ssepe lcvaut:
quid vero sim consecutus, aliorum judicio fubens Non placet Orosius (iina jam vindice rasus,
permitio. In quibus unns tu, Pairone amplissimc, es Qui suai pro Cliristo forlitec arma lulil?
mihi inslar omninm. Tua mihi benevolenlia, tuum Nam simul ac fluerei Romana potemia retro,
harum fifucttrserit tfberrimus. Plebsque mali Cbristutn diceret csse caput,
jHdicium vigiliarum Textiit annales a primo semioe mundi,
Habui equideih in hujus laboris non modo susce- Scmper humum monslrans cladibus esse gravcm:
ptione, verum etiam molitione ac perfeettoite, pu- Ac ut dihteret slolidi mendacia vulgi,
blicam juventutis ulilitatem mihi propositam, sed in "„ Edncuit, Quse Clitisli poteraul obtenebrare jubar,
mira fratides brcvitate refellens,
te ipsum simtll ctim Orosio operam darem, Cum Romula Christiadum sceptra virere fide.
grata qtiadam beneficiorum tuornm in me reCorda- llinc nos qui legimiir densa ceu nitbe dblorum,
et aerumnis lurba sepulta sumus,
lione speciavi, nec id sine eausa : Si enim ab eo tem- In Scmper Chrisium fugimus causas torquere malorum,
pore, quo nrc primum complexus cS, tibi omnia , Discimus et ctades ferre, subire, pali.
qusc a me proficiscerentur, deberi siatui, quanto cii- Ergo cape Orosium vilii de pulvere raptum,
mulatior nunc ea volunias esse debct, postquam Non Si te parva tui tangere cura potest.
vautis pariet tibi isedia sermo legcndi,
(ilium meum a sacrosancto baptismaie suscipere ma- Eloqttii currit gr.itia vivasui.
xima benevolentiae significatione voluisti ? Qiiod nc- Non le mcndorum j.mi triste morabitur agmen,
cessimdinis vittculum, quando Jusliniani imperatoris Quorum Fabricii raunere prodit cgens.
Si qua videbunlur cacis immcrsa leuebris,
sanctione arctissimnm habetur, ego illo gravissimum Qiircneqttil ingcnii capius inire lui :
Onus observantiae milii iinposilmri siatuo. Cujus IFrcc libi Gytnriasii lux illusttissima uostri
testem Orosium hoe temporc ad te mitto : qucm in Frauciscus sch-dii clara nitore facit.
tuo nomine merito apparere existiiito, quod*tu, qtli lu,Sic quibtts ut sequitur veterum moiiimenla viroruin,
loca de rerum nubila nocle traliit.
summam istam prudcntiam, qtia in altissimo digni- Cur libi si possint hiijus placuisse iabores,
tatis gradu posiius, patrire tranqtiillitati bene con- C Et scnsus demplo iine movere luos :
sulis et prsesidcs, le tlistoriarum cognitione a prima Orosii sinnas, lecior slitdiose, iibellos,
Quos fert hic studio graiilicante libi.
sctale incboassc, aluisse, auxisse, ac confirmasse
memiuisti, ne nunc quidem, cum per gravissimas EPISTOLA,
Reip. occupationes licct, hisloriconim lectiorrem re- AND.SCHCJTTUS ANTUERP. S. I. PETROCHOLINO, TYPO-
fngere consuevisti: quod cum non cegnoscendi, sed GltAPUO COLONIJi AGRIPPIN^), INUBIIS,SAL.
recolendi gratia facias, nulli commodios legunUir, Qui de legenda historia, bominum vitre longe uli-
quam qui lv intTop.rires gestas clarorum virorum ac lissima, utpotemorum magistra, praeccpta parentuni
popiiloruni scripserunt. Id veroctim Orosiusgravis- memorise tradidcriint, ii ferCab epitomis atque coni-
simorum virorum tcstimonio summa fide prx-Stiterit, pendiis inchoandum csse, commodius arbiirati
sunt,
opus esse non arbitror, ut boc pturibqs verbis hic ducenduraquo censent inilium, vcl a L. Floro in
demonstrem : nee dubito, quii» libi satis commen- Rom. Historia, vel a scriptore dte Viris IHuslribiis;
dalus sit is, qui flistoriam ab initio mundi exorstis, vel denique in Grseca
Latinaque hisloria ah hoc
ad sua lenipora per quinque miilia annorum supra Paulo Orosio
auspicandum exislimant, gradumque
DCfcre dcduxit: confitfo eliam te nostrurrv laborem pattlatim faciehdum ad vastos illos
historicos, niajo-
:
approbaturum unde, ut Timantbes Agamcmnonis riim gentium Romanac Reip. scriptores, T. Livium,
«hilorera, sic nos amorem et observaniiam erga (c Dionysium Halicamasscum, Plutarchum,
nostram aestimandam relinquimtts. Chrisnim Opt. Dionem, Appfanum,
Polybium, accaeteros. De Epitomis L. Ju-
Mix. precamur, ut te patrirc, nobisque diu incolu- lium Florum, sive is L. Aiiiisci Scnecse labor cst
iiieimconservcl. Vale, patrone mihi in primis obser- (ut Viiietus
pulat.et membranrc nomen illud prsefe-
vande. Dusseldorpii, postridie idtts Mart. Anno a runt), doctorum hominumcommeniarii
illustrarunt,
Chrisionatol561. Joannls Camertis, Elise Vineti, Jo. Stadii, Gruteri,
AD LECTOREM,
Efectaqne Justt Lipsii V. C. In auclorem de Viris
PROLOGUS JOANV RUREMONDI BISCIPULI. llrusirililiS nrbis Romse, utcumque notarurit olim
Si }uvat exlrema scriptis ab origlne mundi Dmninicus Machanaus, Philippus Puncherius et in
Plenius bistoriis, lector amice, frui: Germania Lycosthenes : nos denique Corn. Nepoti
Quid nitnis in Veterum mutilata volumina pendes, manum addidimus, voluimus quidem ccrle, ador-
Qua; neiiununt ulla parte levare fainem ?
£11redil Orosius tenues ettiiSsus in auras, nando. In Orosium vero, quem jam quarlum aut eo
-. Luminc Fiancisci splendidiore Bilens.
amplius, optime Clioliiie, tuis typis excudefe paras,
655 NOTITIA GALLANDn IN PAULUM OROSIUM. 654
ut mihi pcr episiolam Myllns nosier significavit, ila .A Orosii Hisloria inscripta fuerit Ormesia mundi :
esl a Franc. Fabricio, hoiniue eruditissimo, illuslra- viliose, ut equidem arbilror, ac Barbari sseculi culpa,
tus Commeniario, ul non modo Paulo Orosio, sed cum non Grsecacmodo litterse, sed el Latinsc, per-
Historircadeo uuivcrsa; Graccormn, Romannrumque paucorum bominum essent, jacercnt, ac mulsc con-
Iticem prrclitlisse videaiur. Eos lamen libros vnde- licescerent. Orcheslram enim inscribendam polius,
nuo ad membranas luas el Colonicnsium Lttdovictis nominandamque primus vidit dociissimus idcm
Laulius Reka olim contulit. Quas Nolas tuo potissi- Pighius in Hercule Prodicio, qui libcr est de opiima
iiiiini rogalu n-censui, ct maguam pariem constarc Principis institutione et iter continet Komam versus
compcri Fabricii Notis, quas idcirco scgregavi, ne et Caroli ducis Clivise ac Juliae filii, anno sscculari
bi-s eadem lector cum trcdio legcrc cngereiur; ct sacro 1575, quo anno in coinplexit Gregorii XIII
alienis ornata penuis jEsopica cornicula risum Romse princeps ille summaespei exspiravit, condi-
moverel, sed propria illi allribui, milloquead te, ut, lusqne jacet in rede B. Marim Animarum , proximc
si videbilur, reliquisadjungas, cum accessione aiiqua ad lumulum Adriani VI Belgse Pont. Max. Sed cur
vatiaulis scriplursc. Nam qure nos obiier legendo, Orchestra, inquies? An quia veluli tbealruin rerum
aique emendando adoram ascripsimus, dum Fastos gestarum reprsesental? an quia a mundi descriplionc
Magistraluum, Annalesque Rom. intcgros Slephani orditur ? Quid autem Orchestra sit, in Amphilheatro
Vinandi Pigbii lypis cdi.nus Planliuianis, eas rcqui suo docel Lipsius noster cap. 14 et in Onomaslico
Iioiiiqueui facias, majorem in moduin rogo quseso- B Julius Pollux lib. iv cap. 19. Vale, mi Cholinc, el hac
quc. Illud interim coronidis vice adjungemus, quod noslra in Orosium fruere qualicumque induslria.
istorum nemini in mcntem venit, cur hsec olim Anlticrpirje1614.

NOTITIA GALLANDII IN PAULUM OROSIUM,

Paulus Orosius presbyler , natione Hispanus ct per Dcum missus sum : de le per eum spero , dum
civis Tarraconensis, claruil exlremo pene Honorii consideroqualiler aclum csl, quod huc vcnirem. Agno-
intfleraiorislempore,ut scribil Gennadius (a).Gentem sco cttr venerim; sine volunlaie, sine necessilate, sine
suam ac patriain prndil ipscmctauclor hisvcrbis (b) : consensu, de patria egressns sum, occulta quadain ri
Exslanl adhuc per divcrsas provincias in magnarum actus, donec iu istius lerrw liitus allalus sum. IIic de-
urbitim ruinis parvmet pauperes sedes, signa miseria- mum in eum resipui intelleclum, quod ad le venire
rum et nominum indicia servantes: ex quibus nos quo- mandabar. Impudenlem non judices, si accipis confi-
que IN IfispAMATARRACONEM NOSTRAU ad consolatio- lentem.... Dilacerati gravius a doctoribus pravis, quam
nciit miserim recenlis oslendimus. Ex Hispauia in C i a cruenlissimishostibus sumus. Nos confilemuroffen-
Afiicam eo iiomiiic peregrinationem susccpit, quo sam : tu pervidesplagam: quod solum superest, adju-
conlribtilibiis suis, pravis hserciicorum erroribusin- vante Domino, largire medicinam.
fecii-, medelam acsalutem ex s.incio Augustino re- Ex quibus ergo plane conficitur, eos errare sive
ferrel. ld porro cum ab ipso sanclodoctorc, tum in qui Orosium ab Eu-ropio et Paulo, liispauis ul vidc-
primis ab eodcmOrosio ednceniur. Et ille qtiidem in turepiscopis (f), in Africamad sauctuniAuguslinum
epistolaadsanctum Hicronymiira:(c)Ecce, inquit.ve- fuissc Icgalum asserunt; sive qui ab flerote et La-
ni( ad me religiosus juvenis, calholica pace frater, zaro Galliarum pr;csiilibus eumdcm illuc misstim
mlate filius, honorecompresbyternoster, Orosius,vigil exislimant. Duos quidem priorcs antislilesmemorat
ingenio, promptuscloquio,flagransstudlo, utilevas in Orosius (g) : sed ex ejus verbis ii videnlur vel anle
dotno Dominiesse desiderans, ad refellendas falsas per- ipsum in Africam perrexissc, vel saltem cum eosimul
niciosasquedoclrinasquw animas Hispanorum mulloin- ibidem exstitisse; quo scilicct, haud secus ac ipse
felicius, quam corpora barbaricttsgladius, trucidurunl! Orosius, pro llispanorum faltile a sauclo Augustino
Nani inde ad nos vsque ab oceani littore properavit, auxiliumexpetercnt acciperentque: quibus propterca
fama excitus, quod a me possetde his qum scire vellei, idem sanctus paterlibrum dePcrfectione justitim ho-
quidquid vellet, nudire. Et iteruin ad Evodium epi- D minis inscripsit (h). Posleriores vero episcopiGallica-
scopum scribens (d), meminit sanclissimiacsludiosis- ni, Herotes ct Lazarus, cum ambo suis pulsi sedibus
simijuvenis presbyleriOrosii, qui ad nos, ait, ab ulli- in Palsestinam contendissent Pelagianos oppugna-
ma Hispania, id esl ab oceani littore, solo sanclarum turi, ibique dudum agentem Orosiura, ut mox dice-
Scriplurarumardore inflammalus,advenit. HaceAugu- mus, ca ipsa de causa deprebendissent; eidem jam
siinus. Orosius vcro in earadein sententiam, ipsum jam in Africam regressionem medilanli litleras ad
alioquens sauctum doctorcm, lircc habct (e) : Ad te concilium Canhaginiensededere, testeAuguslino(»'):
(a) Gennad. de Vir. Illustr. cap. 59. (() Tiilem. tom. XIII, pag. 1006, not. 57 surS. Au-
(b) Oros. Hisl. lib. vn, cap.2'2. gustin.
(c) Aug. epist. 166, iium. 2, opp. tom II, pag. 583. (q) Oros. Consult. 1.c.
(d) Itl. epist. 169, num. 15, ibid. pig. 608. (ift) Aug. opp. tom. X, pag. 167.
(e) Oros. Consult. adAugust. § 1. (i) id.'epist. i75,num. 1, opp.tom. II, pag. 617,
655 PAULUS OHOSIUSCHRONOLOCUS. 056
ut proplerea ntillus ex latidnlis episcopis auclor fue-, Kirct hortalus sum. Idqne alibi praeterca tradit, ad
rit Africanse percgrinationis Orosii; quippe qui Evodinm cpiscopum scribens (j). Auguslino morem
sine volunlate, sine necessilate, sine consensu, de pa- gessit Orosins; qui proplerea de suo adventu in Pa-
Iria egressus, occvlta quadam vi aclus illuc fueril, Iscstinamverba faciens, luec ail(fc): Latebam in Betk-
qucmadmoditin enm ioqueulem modo audivimus. lehem, tradilus a patre Auguslino, ut timorem Domini
Neque vero huic Orosianse assertioni ea obsiare vi- discerem,sedensadpedesHieronymi.Hinc porro ad Au-
denlur, quse ipse alibi narrat (a) de persccutioiie in gustinum rescribensipsemetHicronymus(/) : Viriim
solo patrio a barbaris sibi illata, quo tempore nimi- honorabilem,inquit, (ratrem meum, filium dignationis
rum Gotbi ac Suevi Hispanias invaserant: cujus lum, Orosium pretbylerum, et sui meriloet te jubente
proinde persecutionis declinandsc causa, quadara suscepi. Acceplis ilaque ab Auguslino duabus cpisto-
necessitatecompulsus sibi fuga consulendum duxerii. lis ad Hieronymum verno lempore anni 415 scriptis,
Nam perseculionis quidem barbaricac vi adactus, ex llippone solverit statim Orosius et in Palaestinam
llispaniis pedem relulit. Verum alio contendere perrcxeril: illic cnim eum jara egisse mensc Julio
quam in oras Africanas, integro aiiimo aclibcro po- exeunle ejusdem anni 415 cx mox dicendis com-
tuissct, ubi tutius viiam duceret : adeoque siite ne- pei tum fiet.
cestilale, ut ipse ait : ac libcns eo demum ccnfugit. B Inlerca dum apud Hicronymum divcrsareltir Oro-
Qua de rc ipsum audiamus (b) : Mihi autem, inquit, sius, cunclaqtie ibi enarrasset quse Carlhaginc nd-
prima qualiscvmquemotus perlurbalione fugiemi, quia vcrsus Pelagianos perarla fucrant; his auditis Joan-
de confugiendi ttalione securo, ubique palria, ubique nes Ilicrosolymilanus qui a Pelagio illic ilidem dc-
lcx et reliyio mea est: nunc me Africa tam libenler gcnte deceptus, eum veluti ortliodoxum exisiim.ibai,
exccpit, quam confidenler accesti: nunc me, itiquam , rem agere judicio dccrevit : indiclaqnc proptcrea
islaAfrica excepit pace siinplici, sinu proprio, jure urbana synodo, ad eam Orosium accivit. Qui deinceps
communi. Et reliqua, digna sane quae apud ipsum dolosis advcrsariorum arlibus lamquam hsrrelicsc
aticlorem perleganlur. pravilatis assertor nolatus, librum poslmodum edi-
Primtim Orosii appulsum in Africam sive post ini- dit apologeticum, ubi sui defensionem pluribus pro-
tiumanni4l5,sive anie medium ejusdem aunifigen- seculus, unum inseclatur Pclagium. Longum esset
dum cum viris dociis (c) ducimus: secus atque vistim ire per singula, quse illo in cunveniu gesta fuisse
Norisio (d) ejusque asseciatoriPagio(e), quorum ulri- perhibcniur. Ea namquc satius lueril cdisccre ex
que praecedenic anno 414 id contigisse, statuere pla- ipso aucioris nostri Apologctico, qttem infra exliibe-
cuit. Hippone ilaque apud Auguslinum degcnsOrosius, mus. Interim verounum aiterumvepro instituii nostri
poslquam sui causam itineris sancto dociori sugges- C raiione adverterc opportunura ducimus. Et primum
sissei, cidcm postmodum Consultationemscu Commo- quidem statuctidiim vidciur, periincrc convcnlum
nitorium obtulit de errore Priscillianistarum atque illum Hierosolymilanum ad aniium 415, quo ex
Origenistarum, ab eo enixe peiens ([), ut perspectis Africaverna tempestate discedens Orosius, in Pa-
omnibus motbis medicinamadhibere festinnret.Annuit laestinam conlcndii, ut supcrius vidimus. Dicm vcro
Orosio Augustintts ; ejusque Consuliationi respon- quo convenlus idcm coactus est, fuisse 28 Julii, ex
dens, librum eidem inscripsit (g). Ulriusque operis ipsomel Orosio enidimur. Constat enim (m), cum
semel iterumque meminitsanclus pater (/»).Quando- post dies quadraginla el septem ab habiio conventu,
quidcm vero inier Orosii interrogata ct illud cense- IIierosolym.ini rcdiisse primo Encwniorum dte : qui
batur de origine animm; ad hanc difficillimam sol- quidem, dieseral 15 Septembris, ul iradit Nicepbo-
vendam quaestionem imparcm se professus sanctus rus (»l), TftorxatSszaTij S' Jv Zs7rTE/*6(HGu pjvo; : quod
Angustinus, presbylerum nostrum Ilispanum ad probe animadvcrtit Valcsius (o), ac post eum Tillc-
Hieronymum doctorem maximum remitiendum cen- monlitts(p).Verum Norisius (q), Bcncdictini (r), Val-
suit, cum duabus inter csclcra episiolis cidem in- Iarsius (s) aliiquc ab iiiterprcic Lango dccepti qui
scriptis, in quarum prioresub iuiiitimhscc habet (i): aliudagcnsNicepbori verba reddidit, Erat is decimus
Docui hominem (Orosium) quod polvi: quod autem O quartus mcnsisSeptembris dies, primutn Encseniortim
non polui, unde discere possel admonui, atque ul ud le dicm in 14 Septcmbris incidisse asscruul. Erralum

(a) Oros. Hist. lib. m, cap. 20. (k) Oros. Apolog. § 3.

ld. ibid. lib. v, cap. 2.
(b) BB.
(c) Admonit. tom. X opp. Aug. pag. 165,
post. mcd ; Baller. Observ. lib. l, cap. 4, § 4, pag.
863 tom. IV opp. Noris.
(d) Noris. Hist. Pelag. lib. i, cap. 6,p. 68seq.opp.
tom.I.
(e) Pagi. ad ann. 414, § 6.
(f) Oros. Consult. ad Aug. § 4.
(g) Aug. opp. tom. VIII, pag. 611.
(h) Id. lib. n Retract.cap. 44,opp. iom.I,pag.57,
et in epist. 169, iium. 15, lom. 11pag. 608.
(i) Aug. cpisi. 166, num. 2, tom. II pag. 584.
(j) Id. cpist. 166, nuui, 15, pag. 608.
(/) Hieron. epist. 131, ntim. i, opp. tom. I, pag.
1036, edit. Veron.
(m) Oros. Apolog. § 7.
(«) Niceph. Calt. Hisl. eccl. lib. vm , cap. 50,
lom. I, pag. 653.
(o) Vales. ad Euseb. Vit. Const. lib. iv, cap. 46.
(p) Tillem. Mem. eccl. lom. XIII, pag. 668.
((/) Noris. Hist. Pelag. lib. i, cap. 7, opp. lom. I,
pag. 74.
(r) BB. in Append. ad tom. X Ang. pag. 71, not.
(«) Vallars. ad opp. Ilieron. lom. II, pag. 375, sub
fin. et lom. I, in reccns. epist. niim. 133.
 657 NOTITIA GALLANDIl 1N PAULUM OROSIUM. 658
idcm crravit quoque Pagius (a), Norisium ul assnlett A de poteslale liberi arbitrii, alterade perfeclione ho-
seculus; sui nimirum obliius; quippe qui anieaVa- minis in viia mortali ; quas unas Ilicronymus (n) in
lcsitim exscribens, Encrrnin ccclcsisc llicrosoiymi- oricnte agiiabai, suarumquc parlium presbylerispcr-
lanai die 13 Septembris celebrala fttisse reclc tradi-- suaserat; ila ut Pelagio magnam indc invidiam face-
derat (b). A die iiaquc 13 Scplcmbris rclroaciis die-- rent. Ambrcvero tam sublilitcr ad Scholrc v.xpiestv.v,
bus 47 Orosianis, ad Julii dicm 28 pcrvcnies, quo} lamquc solidc ad fidei regulitm solvunliir (in hocco
Inhilus luit convcnius Hicrosolymitanus. Orosii Apologclico); ut aflirmarcnon dubitcm, nihil
Porro alicrum quod animadvcricre nosira magiss fcrc melius scriplum olim primis lcmporibus , niliit
itilcrcsse arbitiamur, versatur in asscrendo auctorii velcrum monimenlorum supercsse conscqucnlibus
noslro cum viris doctis Apologclico cujtis modoj tempoiibus ulilius.>
mcnlioncm feciinus. Nimirum Jansenius cgregiuinl Scd nondum scrmo de Orosiano Apologctico
isiud optisculum ab afiquo exercilationis causa fuisses abrumpcndns. Nimirum poslremrc httjiis opusculi
conscriptiim cxisiimat (c). Wastelius vero iis quseexi parti (o) haud pauca ex libro sancti Augustini de
Jaiiseniohausit, illud quoque adjecit, NovatianismiacB Naiura el Gratia (p) fuisse intexia comperlum cst;
Ncsiorianismi reum csse Orosiani opusculi nitctorcml qusc propterea meriio aberudiiis rescindunlur. Ilu-
(d). « Nonesi hic lotus, tit Labbei vcrbis utamur (c),, B jusmodi asstimentum Scliniius primus dclexil (q);
acerbiusinvehendisivein episcopum Iprenscm, sive inl deinde verolaiius cxposuit Vossius (r) : qui et alibi
Waslelium Carmelitam ; qui"fuiilibus, scd fucatis ini rem eamdem pertraclans, casu factiim existimal (s),
specieraargumenliseximium illiidopusapologcticumi ul quis librarius aliquas Aiignstini pagcllas, easquc
in suspicionem VOSUKJ addtirere voluerunt, conirat inversas cl trajectas, permiscuerit Orosianis. His
nitcnle crudiiorum ferc omnium virorum exeicilu.», vero, sttbdil, scmc! incuria aliqua admissis et ctim
Vcrum ad eos refellendos unus prrcslo sit Augusii-. Orosianis postea compaetis, factum fuit itt laniquani
ntis, qui actorum conventu» llierosolymit.ini, abOro- Orosiana legerentur a lcctnre parum attcnto, ct in
sio in suo Apologeticodigcstorum, excerpla libro de! Augusiini leclione non mullum versato. Qtta dc rc
Gcstis Pelagii intcxuisse comperilur ([). Quod ut lec- vidcas quoque, si vacat, Norisium (t), Garneriuin
tori manifeslius conslet, viros tiarissimos adcas, sit (n) ac Tillcmontium (v). Ilorum iiaquc virortnn cru-
1 bci, qui hiijitscc Apologetici sinccritalem acriier ditorum dudu, excerpla Atigtisliiiiana abOrosii Apo-
propugnarunt: Norisiiiin(g), inquam, in primis el Gar- logctico sejuncta cdidimus ; et de inversione ac
iicrinm (h) : quosdeinceps suittassectati, Pagius (»'), Irajectione lectorem in notis subjectis admonuimns.
Papebrncbius (;'), Tillemonlius (k), Natalis Alexan- Quam quidem curam est sanc cur miremur fuiss;; ab
dcr(/),alii. El optimo quidem jure bnjusmodi Apolo- C ( Havercarnpo neglectam. llludprseterea in primis ad-
g licusOrosioasserlus.« NamuiailGariierius (m), ab inonere prsestai, quod cum Apologetici textum plu-
Augusliiio lesiimonium habct, siylus auclorem de- ribus in locis depravatum in Havercampi editione
iuonslrai, mss, codices Orosii nomen prrcfcrunt; ct ii comparcat; illutn idcirco quantum in nobis siitim
soti rcpugnanl qu irum intcrcst a tanto viro tamquc fuit emaculare stitduimtis, Schoiti cxemplum licct
anliqiio scriptore el, quod prsecipuumcst, lam nobili minus castigalum seculi, cum ntillum alind prrcsto
tli.-cipnlollieronyrai atquc Augustini, arma non sup- fuertt: quent lainen (cxlum cmendaiiorem adhuc
pcdiiari, qtiibus ct ipse olim Pclagium vicerit, ct ipsi exliiberclicuisset, si opponunius nobis succunissent
iiuuc vicissim acaiholicis vineautur.» Ilac vir doc- excerpta, quse sivc apudLabbcum (x), sivcapud Bo-
tus; qui el ista poslrcmo addit, operis prrcslaniiam ncdictinos (y) babeniur. Verum ut buic incommodo
rtirsus inculcans : c Qua;siionum, inquit, a Pelagio quomodocumqiie occtirrcrcmns, cxemplar nosirum
niolaritm dure (antum hoc in libro (raclantur : altcra duduin c prelo claluin cuin mcraoraiis cxcerpfis

(a) Pagi. ad ann. 415, § 4. pag. 250, sub fin.

(b) Id. ad ann. 355, §§ 5 et 6. D (n) Hieron. cpisl. 153. opp. tom. I.pag. 1019, cdit.
(c) Jans. Augusl. tom. 1, pag. 26, edil. Lovan. Vcron., et Dial. conlr. Pclag. lib. iu, toui.II, pag.
1610. 767.
(d)Wastel. tom. II, Vindic. lib. m, scct. 5, pagg. (o) Oros. Apolog. § 35.
56S seqq. (p) Aitg., de Nat. et grat. a cap. 13 usque ad 21
(c) Labb. concil. tom. III, pag. 363, edit. Vcn. et a cap. 5 usquc ad 13.
L-ibb. (q) Schott. prafal. ad Apolog. Oros. Bibl. PP. Pa-
(f) Aug. degest. Pclag.capp.14,15, 16,17 el 30. ris. toin. XV, pag. 800.
(g) Noris. Hisl. Pclag. lib. i, cap. 7, opp. tom. I, (r) Voss. llist. Pelag. lib. 1, cap. 17.
pagg. 74 scq. (s) Id. dc Uist. Lat. !ib. n, cap. 14, pag. 218
(h) Garner. Dissert. vi, cap. 3 ad Mar. Mercat. seqq.
tom. I, pag. 354, sive in Appcnd. Augttst. pag. 248. (() Noris. Hist. Pelag. lib. i, cap. 7, pag. 76.
(/) Pflji. ad ann. 415, § 3. («) Gurner. iu cit. Apiiend. Atigust. pag. 250, sub
(;') Papebr. Tract. prselim. ad tom. 111,Act. SS. fin.
Maii pag. xxi. (v) Tillem. lom. XIII, pag. 1008, not. 59.
(k) Tillem. Mem.eccl. tom. XIII,pag. 1008, not.59 (ir) Lnbb. Concil. toin. III, pag. 563 seqq. cdit.
sur S. Augustin. Ven-L-ibb.
(/) Nai. Alex. Hisl. cccl. sscc.V.cap. 3, art. 6, § "2, (y) ni>. in Appcnd. ad lom. X opp. S. August.
pag. 41. pag. 79 scqq.
(m) Garner. Dissertat. vi, cit. Appcnd. August.
659 PAULUS OROSIUS CIIRONOLOGUS. 660
contulimus; qurcque in iis notari diguiora detexi- A \ intelligimus errasse omnino Pagium assereniem
mus, ea iuferius ad calccm inter euicndanda de- absque labulis (r), liujusmodi opus fuisse in Ilispa-
scripsimus. niis ab Orosio conscriptum. Porro confeclis Histo-
Scd in viam demum redeat oratio. Orosius itaque riarum libris atque Augnstino exhibitis probaiisquc,
mense Decembri anni 415 degens adbuc in Palresti- ex Africa discedens Orosius anno 417 desincitlc,
na, incredibili desiderio iier malurabal in Africam, iler in Hispanias suscepit, sccum ferens inter alia
ut ex Aviti epislola ad Palcbonium (a) discimus : sancti Slcphani protomarlyris reliquias qnas ab
adeoque illinc in scquentis anni 416 verno tempore Avito acceperat, ut superius vidimus, Palclionio
solvens, ad Auguslinum cx condido (b) pcrrexit. episcopo Bracarensi tradcndas. Quo in ilinere in in-
Rediens, inquit Gennadius (c), reliquias beati Ste- sulam Minoricensem digressus, Magonrcparumper
phani primi martytis, tunc nuper invenlat, primus in- subsislit. Verum cum eo tempnrc Hispani obsideren-
lutit Occidenti. Quod quidem anlea tradiderat modo lur a Goibis; potlquam illuc transvehi sicul desidera-
laudatus Avitus (d). Secum prseterea detulit Hiero- bal nequivit,remeare ad Africam denuo statuit, ut cx
nymi litteras ad Auguslinum (e), nec non Herolis litteris encyclicis Severi Minoriccnsis episcopi eru-
ac Lazari episiolam ad patres Africanos de Pelagio dimur (s). Quid autem posthac Orosio acciderit ,
ct Coelestio,nefarii ptotsvs et ab omnibusanathemati- "' omnino incomperiuro.
zandierroris auctoribus (f). Ex oriente redux in Afri- Jam vero ut ad ejus Hisloriam sermo recurrat,
cam Orosius, Historiarum tibris septemconscribendis, habilam fuisse illam apud veteres multo iu prctio
hortante ac praecipienie Augustino (g), manum ad- comperimus. Ea namque vix absoluta atque in vul-
movit, quos et eidem sancto doctori nnncupavit. gus educla, ejus auctor fermc statim laudibus orna-
Hoc autem opus ab Orosio exaratum tradit Marcel- lus perbibetur. Prosper sancti Augustini discipu-
linus(/i), Theodosiowiet Palladio cots., id est, anno lus (<) : Orosius, ait, Hispanut presbyter, vir elo-
416. Auctor enimvero testaiur (i) suos Ilistoriarum quent et historiarum eognitor clarel: quse quidem
libros ab se inchoatos, quo tempore Augnslinus verba Gennadius exscrinsii (»). Anonymus aucior
perficienao undecimoCivilalis Dei tibro insislebat, id Africanus ProS|iero suppar, virum cruditissimum
cst, auno 416, ut viricruditi censuerunt (j): eosque Orosium hisloriographum appcllal (v). Sidonius va-
confecil sequenieanno 417, postquam scilicctVallia rios ccclesiasticos scriptores recensens, Orosii co-
Goiborum rex (k) pacem oplimamcum Ilonorio itnpe- piam in dieendo ejusque facilem eloqueniiam pr;r.-
ralore clatis lectittimit obsidibuspepigit. De qua lem- dicat (x). Summus ecclesisc antisies Gelasius (y) :
poris notatione videsis Baronium (/), sed potissi- Orosium, inquit, rirum erudilissimum conlaudamus,
mum Tillemonlium (m). Porro suos Hisloriarum qui valde nobis necessariam adversus paganorum ca-
libros scripsisse Orosium dum in Africa degerct, lumnias ordinavit Hisloriam, miraque brevilutc con-
lcstis est locuples ipsemet auclor. Elenim sttb ini- texuit. Neque Orosium prselcril Cassiodorius, qtii eum
tium libri v hsechabet (n): NIINCMEAFRICAtam li- Christianorum temporum paganorumqtte collalorem
binter EXCEPIT,quam confidenleraccessi: NUNC HE vocat(z). Uecenliorum dehujusmodi opere Orosiano
ISTAAFRICA EXCEPIT pace sitnptici, sinu proprio,jure judicia miilimus. Ea videas, si lubet, a scriplore
cotnmuni. \d bsec, opere jam absoluto cadenr ini Anglico saiis diligentcr collecta (aa). Mittimus quo-
regione adliuc agens, coram allocuttts cssc Aiigusti- quc verba facere dc votabulo sive Honnesia >ive
num videtttr. Nimirum iniiio (o): Prwceplis luis pa- Ormesta, quo vulgo inscribunlur, lesie Cangio (bb), in
rui, ait, bealissime pater Augustine. Et in finc (p):; niss. ct.dicibus scpteni imstri aiictoris llisloriarum
Explicui, inquit, adjuvanle Christo, secundum luumi libri : deeo siquidem omnium diligcnlissime Fabri-
prwceplum, beatissime paler Augttsline, etc. Nequei cius (cc), cnjus tamcn cnarratis unum addendum,
nliier existimavil Tillemontius (q). Ex quibus ergoi quod ex Wiihofio refert Gcrdesius (dd). Cselerum li-
(a) Avit. epist. apud Baron. ad ann. 415, § 3, et1D (?) Tillem. I. c. tom. XIII, pag. 698.
in Append. lom. VII, opp. Aug., pag. 2. Pagi. ad ann. 417, § 23.
(r)
(b) Aug. epist. 161, num. 2, opp. tom. II, pag. (s) Sever. epist. apud Baron. ad ann. 418,
584. §46.
(c) Gennad. de Vir. Illuslr. cap. 59. (/) Prosp. Chron. inter ejus opp. p. m. 428.
(d) Avit. epist. 1. c. (u) Gennad, de Virlllusir. cap. 39.
(e) Uieton. epist. 134, opp. tom. I, pag. 1036. (v) Anon. auct. de promiss. et prsedict. parl. n ,
If) Ang. episl. 175, tom. II, pag. 617. cap. 33, num. 4, in Append. ad Prosp. opp.
(g) Orot. procem. ad Hist. et lib. vn, cap. 43. Sidon. lib. iv, epist. 3, in(er opp. Sirmond.
(a;)
- lom. I, pag. 932.
(7i) Marcell. Chron. ad ann 416, inler opp. SU1-
mond. lom. II, pag. 357, edii. Paris. (y) Gelas. Pecret. § 3 apud Fonlanin. in appe.nd.
(') Orot. prooem. ad antiqq. Horl. pag. 526.
(i) BB. prsefat. ad tom. vu opp. Aug. (z) Cassiod. de Inslit. d'vin. lilier. cap. 17.
(k) Orot. Hist. lib. vii, cap. 43. (uci) Thom. Pope Biomt. Censur. celebr. auct.
(/) Baron. ad ann. 414, § 14. pag. 290.
(m) Tillem. Mem. eccl. tom. XIII, pac. 698 ett (bb) Cang. Glossar. Lal. vv. Hormesla ct Ormesta.
1010, not. 6-2. (cc) Fabric. Bibl. med. et inf. Latin. tom. V, pag.
(n) Orot. lib. v, cap. 2. 520.
(o) Id. procem. (dd) Gerdes. Miscell. Groning. tom. II, fascic.2,
(p) Id. lib. vii, cap. 45. ] pag. 382.
661 RATIO ORTHOGRVPHUEIN OROSII CODICE, etc. 661
cct nscvis haud careat ejusmodi Orosii opus, quos A cujus mentio exstat.apud Mabillonium (6), fuerit di-
viri dociissimi perspexere, Baronius passim, Scali- ligcnter cxacta. Unum est, quod animadvertendum
gcr in animadversionibus Eusebianis, Peiavius in exisiimamus. Nimirum, lemporis cursnin supputans
libris dc doctrina lemportim, Norisius in Cenota- Orosius, qitem in sua liisloria contexcnda comple-
phiis Pisanis atiiqne; < plurimi tamcn, ut nupcri xus, ab orbe condito usque ad suam actaiem dedu-
cditoris verbis utar (a), apud omnes erudiios baberi xit, sic inquit (c): Expticui.....iabinilio mundi us-
solet, cttm ob ipsitts operis mullijugcm bistoriam, quein prwsentem diem per annos VM.cc. XVIII,id esi,
non inulili breviiate congeslam et ad temporum ra- quinquies mille sexcentos el duodevigiiiti, etc. Sic
tionem consulesque Romanos sollicitc digcstam ; exaciiores vuteres ediii (alii quidem nonnulli, nu-
lum vel maxime quod integris quos frustra jam qure- mero uno transposito, baud bene prae se ferunt VM.
rimus, magnis hisloriarum el annalium scriptori- BXC xvui, qui tamen nttmerum poslremum xvm
bus, atque in eo genere principatum teneniibus, au- probe re(ineni); sic item optime legerunt viri doctis-
ctor sit usus. > simi.Baronius (d), Vossius (e), Pagius ([) ac Tillc-
Ediliouem Orosianse historise prelo subjiciendara montius (g). Al Havercampus siglas numerieas ocu-
curavimus, quam omnium poslremam Lugduni Ba- lis fugientibus-exciirrens, rescripsit-, per annosmille
lavorum publici juris fecit anno 1738 eruditissimus sexcenlos el SEPTEMDECIM, loco decem et octo. Quod
**
Havercampus; quippe quac cum ad vctcres codices quidein mcndum haud nobis animadversum quando
vulgatos, tum ad (idem mss. et prscscrlim antiquis- lypis committebatur Havercampi exemplar, nunc
simi Longobardici bibliothecse Florentinx Medicere, tollendum e nostro admonemus (h).

(a) Haverc. praefat. ad Oros. sub fin.
(b) Mabilt. de re diplom. lib. v, pag. 354.
(c) Oros. Hist. lib. vn, cap. 45, sub fiti.
(d) Baron. ad ann. 414, § 13.
(e) Voss.lib. n de Hist. Latin. cap. 14, pag. 216.
(f) Pagi. adann. 417, §23.
(g) Tillem. Mem. eccl. tom. XIII, pag. 1010, nol.
42 sur S. Augustin.
(/») Oros. Hist. lib. vn, cap. 43.

RATIO ORTHOGRAPHLE
In Orosii codicc Longobardico et anliquissimo bibliolhecrje FlorcnlinfemcdiceiE S. Laurentii,
Qmm sequuntur alii duo codd. ejusdem Biblioth. et prwsertim XXXV.

Acccrso Arcesso C eonditio condicio

acquicsco adquiesco dcleelus dileclus
acquiro adquiro «lii, diis di, dis
adolcsccns adulesccns Diocletianus Dioclitianus
adolescenlultis adulescenlulus cpistolrc epistulw
alTecio ndfeclo exin exim
aflicio adftcio exisio exsislo
affigo adfigo hseres heres
afflattts adflatus idololatria idolatria (sic scribilur in
ai-gravalus adgravatus codd. 35 et 37>
aggredior adgredior iisdem eisdem
aguosco adgnosco illaius inlalus
appelo adpelo illecti inlecli
appono adpono illisus inlisus
aptid aput illustris inluslris
asscrtor adserlor immalurus inmaturus
assiduc adsidue immensus inmensus
assiduus adsiduus immisceo inmisceo^ "
assumo adsumo inducise indutiw
assumptus adsumplus JJ inquit inquid
assurgo adsurgo inielligo inteltego '
altcntalus adiemptalus irrumpo inrumpo
atiestor adtestor irruo inruo
atque adque irruptus inruptus
Babylonem Babylonam lacrymae lacrimm
Britannicus Britiannicus litliis liius
Caius Gaius Macedo Machedo (sed non sempcr)
Carthaginenses Carthaginienset offuscatus obfuscatus
catena calhena Perdicca Perdica, et Perdiccq
cenlurio centyrio praelium prmlium
collaiio conlatio proconsul proconsutes
collisus conlisus querela querella
colloquor conloquor saltem sattim (sed non semper)
commeatus conmeaius scxcentesimus sescentesimus ( scd non
commulo conmuto sempcr)
concio conlio scripsi scribsi
663 PAULl OROSII 664
soboles suboles A toties toliens
Sulpitius Sulpicius Iribunitia tribunicia
supplcmentum suplementum Vandali Wandati
icniamenia lemptamenta urbis orbis
tento temvlo urgeo urgueo
Habentur et aliw tecliones id genus, quw possunt conjici ex appositis in hoc calalogo; ipsa vero liiterarum
in codice Longobardicoanliquissimo hxc, qtiam subjeci, est figura.

1
PAULI OROSII,
HISPANI PRESBYTERI,

HISTORIARUM

LIBRI SEPTEM.

AD AURELITJM AUGUSTINUM.
solius obedientix, si
1 Prreceplis luis parui, bealissime pater Augus- B ciperes, possem : ego autem
tine: atque iilinam tam efficaciter quam libenter! taraen eam voluntate conatuque decoravi, teslimo-
* in utramvis partem parura de cx- niocontentus sum. 4 Namctiu magnamagnipatris-
Quamquam ego
plicito movear, rectene an secus egerim :' lu enim familias domo, cum sint multa divcrsi generis ani-
° non est
islo judicio laborasti, ulrumne hoc, quod prsc- malia, adjumeulo familiaris rei commoda :
jam
HAVERCAMPINOT^E.
PIUSF.— 1. Pauli Orosii presbyteri. Hancesse vc- mavult inulrumqueparum. Florenlinus tert. legit, in
ram inscriplionem et finis barum llisloriarum impri- utramque parlem pariter. Lugd. Bat. tert., in utrain-
mis declarat, et bibliothecse metropolitansc Colo- que partem parumper. I-lem delel recle, cl mox scri-
niensis velustissiinicodicisconfirinat auciorilas. LAU- bit prmceperas. Pro rcclene an secus Ultr. recte an
TUJS.— Invenitur quoque Orosii, ut presbyteri, secus.
cadem inscriptio in mss. Ultrajectino et Perizoniano, 3. Tuenimjamisto. Lugd. Bai. quart.,TnaK<emi/<wK
in qtiibusdam mss. idem lituius illi in line datur, juslo.
isque iu Lugd. Bat. pr. ct tertio, huic includitur ver- 4. Namel in magna. ms. Lugd. Bat. quarl. et atque
siculo, magna delet. Mox multa non agnoscil Flor. sec.
5. Non esttamen. Mtus, Lugd. Bal. tert. el Flor.
Presbyteri sacri codexhic QnitOros I. lerl. noii tamen, et mox pro insitum babet inslilutum
2. In utramvis pariem parum. Mcus mcmbranaccus posterior.
665 IIISTORIARUMPR/EFATIO. 666
tamcn canum cura poslrema : quibus solis natura A Chaaanaca non erubuit diccre, ct Dominus non fa-
insiium cst, voluntaric ° ad id ad quod pncparantur slidivit audire. ls Beatus etiam Tobias, dticem ange-
2 urgcri, et pcr ingeniiam quamdam obcdientirc for- lum sequens, canem comitem babcre non sprevit.
mulam, sota r disciplinati limoris exspectaiione sus- Igitur IVgencrali amori luo cl speciali connexus,
pcndi, donec ad peragendi licentiam nutii signovc volunlati turc volens parui. Nam cnm s-ub-
miltantur. Habenl enim proprios appctitus , quan- jcctio mea pracceplo paternitalis turc ia faclum
tum brutis cxcellcnliorcs, tanlura ralionabilibus 3 dcbcat, 10 toltimque ttium sii, quod cx tc ad tc
propinqitantes: hoc est, disccrncrc, amare, servire. redit, opus nicuin; " hoc solomeo cumiilaiius red-
Nam discernenles inter dominos atque extraneos, 8 didi, quod libens feci. Prrcccperas mihi 18ut scribc-
non eos quos inseclantur, oderunt: * sed Itis quos rcm adversus vaniloquam pravitatcm eorum, qui
amant, zelanl: et amanies dominum ac domum, ,9;ilicni a civilale Dei ex locorum agrestium com-
non quasi ex nalura apti corporis vigilanl, scd ex pilis et pagis pagani vocantur, sive genliles; Sc qui
conscienlia solliciti amoris invigilanl. Unde ctiam ,0 terrcna sapiuut : qui, cura futura non quarant,
mystico sacramcnio in Evangeliis, quod edant mi- 11 prseterila autcin aut obliviscantur aul nesciant,
cas " calelli " sub mensa dominorum suorum , el " proesenlia tantuin lcmpora vcluti malis cxlra soli-
HAVERCAMPINOT^E.
G.Ad id ad quod prmparanlur. Editi quidam vetc- B sui, ct pairis spiritualis, fructum, quo oslenderet,
res, ad id quo prmparanlur, inler qttos omnium pri- qtiantum hocdociore profecissei. Iluncfructum nunc
ma. Mss. vero oiiines, ad id quod prmpnrantur, ul <;t profert, atque illi, cui debere se profiteiur, offert.
cdit. Augustana. Quarc inlerseruil Fabricitis vocu- 16. Tolumque tuum sit, etc. Ita corruptum mala
lam ad, qure nccessario requircbalttr, et excidisse distinctionc locum emendavi. In cditis anlca l«;ge-
videtur,quoniam bis, inlennediavoceu/, occurrebat. baiur, tolumque Ittum sil, quod ex le (addil sil Ullr.)
7. Disciplinali limoris. llic pro timoris cxhibent ad te redit, opus meum hoc tolo meo cumulatius red-
tremoris mss. Fior. sec. ct tert., Lugd. Bai. sec., clidi, quod libens fcci. Dislinctioncm hic dcberc poni
Ultr. et editi vetustiorcs. At mss. Lugd. Bat. reli- post opus meum, res ipsa clamare vidctur. Dicit
qui ulct Meus, timoris, et recle prsctulit Fabricius , enim Orosius, universum hoc opus siuim merito
cx limore enim tremor nascilur. i'ro peragendi L. B. Aurelii Augusiini vocari posse, atque profeclum ab
tcrt. pergendi. Mox ad illa qurc sequuntur , quanlum codem (id est, ejus hortatu et jussu conscripium)
brutis addit sunt Lugd. Bat. scc. et Ullr. Prior ponit incrilo eidcm debere offerri. Vcrba Itttim sil, trans-
mox animalibus post ralionabitibus, lcgil quoqtieap- ponit Flor. tert. Insuper mss. Lugd. Bat. prini. ct
propinqvantes. quart. ita legiint, totumque sit tuum quod ex te til,
8. Non eos quos. Flor. sec. non solum eos, male. ad te redeal; icrt. totumque q. e. le sil, ad le redeat ;
Orosius enim iugcnitum canibus csse ait amorcm sec vcro nempe idem oput, totumque tttum til, quod
crga dominos, sic ut eo impulsore extraneos adla- ex le sit, ad te redit. In quibus Iria priora verba ad
trcnt, eosque insectenlur , non quod ipsos naiura glossam suni rcferenda, qurc explicel totumque.
odcrint, sed pro defcnsione domini. '_ 17. IIoc solo meo cumulalius. Multi ex mss. meo
9. Sed his, quos amanl, zelant. His non hos esl in ^1 non agnoscnnt, ut Flor. sec, Ullr., Periz , Lngd.
noslris mauuscriplis; £»).o0veliam in sacris lilicris Bal. prim. sec, ct lert.,edit. qttoque princcps ct Au-
cumdalivo legitur. FABRICICS.—Mss. TJIir.ctLugd. guslana. Retinent Flor. lertius, Codcx meus et
Bat. omnes sed pro his sive hiis, nt ed. omnitim pri- Lugd. Bat. quart. iu quo iiltimo esl, hoc solum mco.
ma : hot mss. Flor. scc. et lcrt. ut et edil llittorp.; Polest aulcm abesso meo, quoniam de suo opere,
ai Fabricianum his comprobaut ct Atigusl. cdit. et non alieno loqui Orosiiun ex sensu satis palct.Tibi,
codex Pcrizon. atquc Meus. inqtiii, pater Augtistine, fiuclttni debeo, qiiem olTo-
10. Mystico. 3Iyslice Lugd. Bat. scc. qui et mox ro, tuis auspiciis monitisque susceplum opus, qnod
addil post evangeliisverbum legimus, pro quo legi- luiim rilc vocari propierea potesi ctdehet; obseqnii
tur, tcri.qiiint. ci Ultr., ulrumqtic male. glnria apud incesl, eoquc solo ciiinulaliiis reddidi,
11. Catelli sub mensa. Lcgitiir ct de mensa. Apud quod libens feci. Hanc prseceptis magislri sui obc-
Maiihscuincapite deeimo qutnto csl, Ta-/.uv«jOta io-Qiu ilienliaiu in inilio prscloquii spoponderal, in iliis,
OLKO TIHV ^f/mt T6)VTTOTTOVTOilV 0C7TO TtoV Piwceplis tuis parui, beaiissime paler Augusiine:
Trj?T/J«JT5?»S'
xvptwvawrwv.FABR.—L. B. lert. Cuiuli. aique uiinam tam efficaciterquam libenter !
12. Sub mensa dominorumsuorum. poslremam vo- 18. Ut scriberem. Ex omnibtis ediliset qttibusdain
cem delenlPeriz., Ultr., Lugd. Bat. scc, ctFloren- mss. excideralvox secundasm/ieiem.-exbibent vulgo
tin. sec. et lerl. Augustana quoque cdiiio, et Codex vt vel uti adversus, etc.; scrvarunt (ex quibus repo-
Meus. Mensit autem prsefert Lugd. Bal. qtiart. Po- sui)mss.Lttgd.Bat. prini.,sec.,quan., Periz. elUlir.
stul.uit lamcn Grseca unde desumpla sunl. Mox inti- 19. Alieni a civilate Dei. Adliidil ad eximiuin prae-
lier edili quidam infarciunt. D ccptoris Aurelii Augustini opus, quod illc De Chilate
13. Beatus etiam Tobias. Tobiae sexto. FABR. Dei inscripsit, et cujus decimum ediderat librum,
14. Generali amori luo speciati amore connexvs. cutn hsec sua vulgaret Orosius.
Flor tert. amore tuo. Vulgatrc hactenus lectioni prrc- 20. Qui terrena sapiunt. Sic omnes fere exhibent
fero itlam quoein vetustissimo Lugd. Bat. sec, Ultr. mss.; unus aut alter cum vulgaiis editionibus legit,
ct prima edit. invenilur, generali amori tuo el spe- qnia terrena sapiunt, quasi gentiles vocarentur, quia
ciati connexus. tcrrena sapiunt; quod ego inde cxsculpere nequeo;
15. Factum debeat. Sic oranes rass. et edili; unus at illos, qui a civitale Dci alieni sifnt, paganos et
Ulir., factum inpendere opus debealis. Unde vetus gentiies vocal; bos dicil lerrena sapere, tios, cum
suspicoresse mcndum; neque enim salis capio quid futura rion qurcrant, etc
hoi: sibi velit. Si vult innuere Orosius, subjeclionem 21. Prwterila auiem. Edit. August. non agnoscit
suam prsecepto palcrnilatis Aurelii Augustini debe- autem, ut nec Vcnet. ncc ms. Periz., sed Ilitlorp.
re factum , id est opus hoc, quasi dicat, id quod delet sequens aui, ut et Lugd. Bat. terl. At pcji s
ntinc a mc factum cst, illepide sane locutus est, ne- vocern non delent cdit. princeps et Aug. in iis qu;c
que pro eo quo polluit judicio. Suspicor igitur Oro- prrecesseritni, non qtiwrant. Mox obliviscttnlurel nc-
siniii non factum scripsisse, sed fruclum. Debobat sciunt mss. Lugd. Bal. pr., lert., ct quart.
auiem pracceplioni ct opcrse Augustini prscccploris 22. Prwseiilw lanium. Prmsenlia lamen Florcnt.
667 PAULI OROSII 668
tum infestissima, 4 ob l">c sotum quod creditur A sionc pressi, cui plerumquerepuanti supra modum
Chrislus, el colilur Deus, idota autem " minus co- exsestuavisse pncsentium ctades temporum vide-
lunlur, infamant: prseceperas ergo, ut ex omnibus, bantur. 5 Nacttts enim sum prseteritos dies non so-
qui haberi ad prsesens possunt, historiarum atque lum seque ut hos graves, verum etiam tanlo atrocius
annalium fastis, qusccumqtic aut bcllis gravia, aut miseros, quanto longius a rcmedio vcra; religionis
corrupta mOrbis, attt fame trisiia, aul terrarum mo- alienos; ut merito **hac scrutatione ciaruerit, rc-
tlbus tcrribilia, atit inundationibtis aquarum insolita, gnassc morlem avidam sangtiinis, dtim ignoraiur
aut ertiptionibits ignium mctuenda, aut ictibus fut- religio,3Squrc prnhiberet a sanguinc :8V isla illucc-
minum plagisque grandinum sscva, vel etiam parri- sceute, illnm constupuisse : illam conctudi, cum isla
cidiis flagitiisqtie misera, pertransacta retro ssccula *"jam praevalet; illam penitus nullain fuluram, cum
repcrissem, ordinalo breviter voluminis texluexpli- haccsola rcgnabit. Exceptis videlicet semotisqtie illis
carem : maxime cum revcrcnliam tuam, perficiendo diehus novissimis sub (ine srcculi, cl sub apparitione
1Vadversus hos ipsos paganos undecimo libm insis- Anlichrisii, vel etiam sub conclusione judicii: qui-
lcntcm ** (quorum jam decem " orientes radii, bus futuras angustias, quales ante non '• fuerint,
mox ul " de specula ecclesiasticrc claritatis elati Dominus Christus per Scripiuras sanctas, sua etiam
sunt," toto orbe fulserunt), levi opusculo occupari B conleslatione praedixit: " cum secundum ipsum qui-
ncn oporterct : " cl sanclus filius tuus, Julianus dem, qui et nunc et semper cst, modum, vcrum
Canhaginensis, servus Dei, satislicri supcr hac re aperlioro ac graviore discrimine, per intolerabiles
*° petitioni suoeeadem fiducia qua poposcit, exige- tribulationes temporum illoruin, sanctos probatio,
ret: dcdi operam, et meipsum in primis " confu- impios perdilio consequelur.
HAVERCAMPINOTJE.
sec edil. pr. et Aug. el Venet.; prmsentia tanium 31. Confusione. Lugd. Bat. prim. et tert. in ron-
ipta Flor. terl. Moxqurcdam infettatissima. (usione. lidcm mox videantur pro quo Flor. tert. et
23. 3Iinus colunlur. Lngd. Bat. pr. el terl., non quart. videbatur.
cohtntur.Sed vulgala rectior.qnia nondura planeabo- 32. Hac scrutaiione. Uitr. addit. mea.
liia erat geutilis religio. Mox liistoriarum libris 1'eriz. 33. Qumprohibereta saitguine. Lu?/\. Bat. quart.,
24. Adversum hos ipsos. Hinc cognoscitnr, quo proliibueril. Meus, qui proliibel sanguinem.
lemporu banc hisloriam cnnscripserit Orositis, ni- 34. Ista illucescenle, illam constupuisse. Cum in
mirum po;t Romam captam sub Honorio impera- prioribus Fabricii cditionib. illucescenic legeretur,
lote, ainio Christi 410; qtia dere dicemus libro ul- prout in anliquioribus, in mss. Florent. scc, lerl.,
limo rapile vigesimo nono. Cum ergo Augusiinus Meo, el Ltigd. Bat. plerisque et Periz. exslat, in edit.
jamdeciinum deCiviiate Dei perfecisset, atque jam Mogtint. mtilatum illud fuit in contucetcenle, qued
tuidecimtim conscriberet. tum Orosius nostcr brcc tanlum in uno, Lugd. B.it. sec. scil., inveni, ctpro-
scribere aggrcssus est. FABR. I1]pter concursum similis soni minus convenirc existi-
25. Quorumjam decem. Ex hoc loco patelveleres mo. Pro constupuissevitiose conslipnisselegilur in qui-
in edendis magnis librortnn voluminibus, ut sunt busdam mss., ut Fior. sec, ten., L. B. leri. cl Mco.
ill.i Auguslirii do Civilalc Dci, singolos interdum Conslupuissevero dixit Orosius, ut ssepe simplex stu-
liiiros, ubi pcrtecli erant, vulgasse. pere, el sluporemTerlullianus. Is in Apolog. cap. 37 p.
26. Orientes radii. In Flor. sec. siiperscriptum erat 113 apposite ad liujus loci sensum, ita scribii: Procul
velut. In ed. August. legitur, velut orienlis radii, tam- dubio expaoissetisad solitudinemvetlram, ad silentium
quam ad radios solis veluli orienlis adluderetur, rerum.el stuporem quemdam quasi mortui orbis. Sic
cum seqtienlia probent ab ignibus (quibus signum slupenlemdixit idem divinitalem, qure plane nulla esi,
dabatur) desumpiam esse meiaphoram, AdvcrsusValeiilinianoscap. 7.Lngd. Bai. sec.et Ullr.
27. De specttta, elc, elati tunt. Lugd. Bat. pr., habent obslupuisse.
tcrl. et quarl., despeculo delcititunt, roale. Proprie- 35. Jam prmvalet.Jam prmvalerel L. B. lert.; cum
las locutionis patet ex Lucauo lib. vi, vers. 278: istaprmvalerel. Lugd. Bat. pr. Mox. jam penitus nul-
VixpraeliaCaesar lam Lugd. Bat. sec et ed. Aug.; jatn illam Lugd.
Senserat, elalus specula,qure prodiditignis. Bat. quart.; jam penilus illam Ulir. Dein regnavit
28. Toto orbe. Ed. Hilt. toto orbi. maleprore«jnaH<Flnr. tert. et ed.Aug.ut ctprinceps.
29. Et sanctus ftlius. Et cum tanctus filius, etc, 56. Fuerint. Edd. Aug. et pr. fueranl. Mox pro
Lugd. Bat. seq. etquart. ut el Ulir. semper est, Lugd. Bat. pr. semper fuit. In illis sub
30. Petilioni suw. Vulgo pelitioni tuw. Sed illud apparitione alqtie sub conclusione, in prioribus et in
proehoc rcctius puto. LAUT.—Confirmant sum (pro JJ• posterioribus sub delet Flor. scc. Pro consequetur,
quo petitioni tuw Flor. tert. et Meus) Flor. sec, ullimo bujus prseloquii verbo, sequelur habent edit.
Lugd. Bat. sec, icrt. et quart., Ulir. nt et Periz., et Vcnetse, cohsequalurAugnstana.
cdit. princeps et Aug. Reposui ex iisdem atque in- 37. Cum secundum, elc. Edili quidam, ut Fabr. et
super Peri*., Flor. leri., Mco elediit. Venetis, po- Aitgust. exhibeni, cum no.-i secundum, etc. contra
ppscilpro popofcifti, quod in vulgaiis erat; narabic edit. primam et omnes. certe meliores, mss. Fiorent.,
de Jnliano, nnn de 'Augustino agilur. Prseccperat Lugd. Bat., Periz., Meum. Inuuit enim Orosius ,
videlicel Orosifl hujus operis contexttim Auguslinus; usque ad finem sscculi fore bella et clades, sed in
quodque in se receperat Orosius, exigebat, ut perli- Qne graviores mulio respectu impiorum. In semper
ceret, Julianus. Ulir, e«ifiducia, pro eadem. ett, posteriorem vocem delel L. B. tert.
669 niSTORIARUM LIBER I. CAP. 1. 670

LIBER PRIMUS.

6 CAPUT PRIMUM. A mngnum(ut dicunt) rcgem, qttando nalus esl Abra-

'•
Unde cmleri hitlorias exorsi sint, et unde ipse eam ham, anni tria millia ccnlum octoginla ct quaiuor,
exordiri, qualeiiusqucproscquivelit, ostendil: admi- qui ab omnibus histoiiographis vcl omissi, vii igno-
scens inlerim de primis temporibus origineque seu rati stint. A Nino a.utcm " vel Abraham usquc ad
cattsa malorum. Caesarem Auguslum, id est, usque ad Nativitatcm
1 Et quoniam omnes propemodum tam apud Grac- Chrisli,
quac fuit anno imperii Csesaris quadrage-
cos quam apud Lalinos studiosi ad scribcndum viri, simo sccundo, " cum, facla pace cum Parthis, Jani
qui rcs gesias' regurn populorumque ob diulurnam portsc clausrc sunt, et bella tolo orbe cessarunt,
memoriam * verbis propagaverunl, inilium scribcndi colliguntur anni duo millia quindecim, in quibus '3 se -
a Nino Beli filio, rege Assyriorum, fecere : qui cum inlcr u actores scriptoresque omnium otia ncgo-
opinione crecamundi originem creattiramque homi- liaque triverunt. Quapropter res ipsa cxigit ex bis
uumsinc initio credi velint, ccepisse tamen ab hoc libris quam brevissime vel pauca 18aningerc, qui,
v
regna bellaque defiuiunt: quisi vero eatenus bu- originem mundi 18 loquentes, prreieritorum iidem
manum genus riiu pecudum vixerit, et tunc primuin annunliatione futurorum, el post subsequa proba-
veliili ad novam * providemiam concussum suscila- tione, fecerunl: " non quo auctoritatem eorum cui-
T
ttimquc * evigilarit: ego inilium miserisc honiinum quam videamur ingerere, sed quod operx prelium
nb initio peccantis hominis * ducere inslitui, paucis sil de opinione vulgata, g quse nobis cum omnibus
7 dumiaxat, iisdemque breviter delibatis. » Sunt communisest, comraonere. ,8Primum quia si divina
autem ab Adam, primo homine, usque ad Nintim, B providentia, qttre, "sicutbona, ita pia el jusia rst,
HAVERCAMPINOT^E.
CAP.I.—l. Et quoniamomnes.Libri mss. pl ures, et iin- invenitur, testatum relinquere voluimus. Varicta-
pressi fereomnes, quilcumqticpercapitula libros bu- lem, Hebrrenrum ct Gracornm libroruin diversitas
jus scriptoris dislirigiiunt, bsee ttlpriini cipilis initium pepcrit : lcge prrcler alios August. de Civilalc Dei
poniint. Alii, inter qnos Periz. et Flor. lcrt. et Lugd. liliro deciinoqiiinlo capite decimo. Kiisebius, Oro-
Lt.il.lcrt. a capile scquenti iuitiutn libri primi auspi- sius, Cassiodorus ct posteriores magis Grsecos quam
caniur, ct forsitan melius. At illud in edit. Ang. llebracos secuti suiil. Abraham, auclore Euscbio,
Joannis Schuszlcr, incipit, ab Ego inilium, elc atque nalus est atino XLIIIimperii Nini regis. FABR.
po-t veluli ad novam prudenliam (sic enim legittir) 11. Vel Abraham. Flor. lerl. vel ab Abraham, et
concussiim suscitatnmque vigilaret, scribitur, Finil mox ad nativitatem Domini, pro Christi, idem Flor.
Prologus. Deinde sequitur, Pauli Horosii presbyteri 12. Cum, facta pace. Flor. sec cum facia bella loto
llisloriogriiphi, ditcipuli sancli Auguslini episcopi, orbe, etc In margine ibidem : alii, fitm fecit pacent
tidversum Cliristiani nominis querulos libri numero citm Parlhis, el Jani portm clausm sunt, et bella, etc
septem incipiunt. Preshylcri vero • tilulus scriptnri 15. Seinter. Lugd. Batt. ct Ultr. inler se, el sic
liuic ilidem «lalurin cadcm ciliiion nd Prolngi ipsius nuoqtie iranspnnniit ediiiones Vencla;. Oinnes veio
initium, ubi hrcc esi rtibrica, Pai«/iHorosii presbyicri, copiilatn el anle quindecimdelcnt.
Hisioriographi, discipulisaucli Aitgitsiini, viri Hispani 14. Aclores tcriptoresque. Ediliones llabcnl, auclo-
generit eloqitentissimi, adversum Christiuni nominis res, sed meaiii lcciionem veram csse probal Sallns-
querulos Prologus in libros sepiem. lins : Tametsi hatidqituquam par gloria sequalur
2. Regmn populorumque. Aug. et Venet., rerum scriplorem ei aciorem rerum. LAUT.—Emcnd.ilioncm
populnrumqne. (] LatttiicomprobantFlor. sec. et tcri.,eaque cenaesse
5. Verbis propiguverunt. Vcrbis diict Lugd. B:it. videiur. Pio <rit'erunivitiose tribuerunl iu Flor. scc.
quaritts. Mox Flor. tert. Iiabet et iniiium scribendi. 15. Attingere. Deleul magno conscnsu vocem
4. Quasi veroentenus.Flor. lert. quasi non eaienus: eorum, qurc ex iiilcrpolatione Hitlorp. ediliones oc-
quasi vere eatenus edition. prima et Aug. Mox homi- cupavit, mss. Flor. pr'., scc, Lugd. Bat. omncs,
num genus pro humantimgenus Aug. ; nunc primitm Periz., Ulir., et Meus; prreterea prima cdilio, Aug.
pro tunc primum Lugd. B.it. quart. ct Ven. Pro atlingere babcnt contingere mss. et edii.
5. Proiidentiam. Aug. prudenliam. Luctet. iv, 14 : quidam, ul el Fabr.: sed male. Contingereenim de
Ut puerorumrelasimprovidaludilicctur. lemporc, in quo aliquid lil; atliitgere, descriptore, ut
6. Evigilarit. Sic plures mss. ediliquc, meliiis quam Orosio, excerpenle scripla vetustiorttm, usurpalur.
vigilaril vel vigilaret, ut alii. Flor. sec. vigilaverit. 16. Loquentet. Lugd.Bai. sec et quart. linquentet.
7. Ab initio peccantis hominis. Flor. sec et tert. Qurc sequunlur, ita explico : Qui (inquii) libri nos
abinitio peccati hominis.Lugd. Bat. pr., scc, lert. el vcrara mundi docentes originem, probant lidem ipsis
quart., ab initio peccaiiprimi hominis. Ulir., «6 initio denegari non possc in iis, qtiaeindicia aliis soli tcs-
peccaniitprimihominii. Egonon video ratioiiem cura tantur facta fuisse; quoniam illa, quse in iisdem , ut
vulgaia lectione, qiiam reiiquicomprobani, discedam. futiira , prredicuntur, postea probalionem ex evenlu
8. Ducereinstitui. Lugd. Bat. lert. ut docerem in- nacta sunt. Pro sttbsequaFlor. sec. subsequentia, ct
tiili. Sed pr,, sec. et quart., docere instilui, quod ct procominunis es(,Lugd.Bat. tert. Iiabeicoimnunissil.
probat Ullr. Ego, si qnid mutandumcsi ,cum meis mem- 17. Non quo auctoritalem. Vulgaliquod, verum ego
branis deducere malim; repelit enim miserias mundi quo inveni in Ltigd. Bai. sec. et quarto; prseterea in
Orosius a prima niundi origine, atque ad sua deducit D Feriz. etMeo, quibus astipulautur uterquc Flor., edi-
tcmpora.Moxde/iierfltisprode/tfrrtliscdilionesYenela1. tiones quoque pr. et Aug. Ex his nonuulli quoque in
9. Sunl aulem ab Adam. Multi ex mss. bic primi scquentibus sed quod opermprelium sil, scribunt quo,
capitis rubricam collocant, et inier illos Fior. pr., iil Lugd. Bat. sec, lert. elMeus, alque insuper Ullr.
Ultr. et Meiis. Sunt aulem ab exordio mundi, ab in quoprius qvo vel quod dcficit, vcrum rectiusquod
Adam, etc, Lugd. Bat. secundus. in posterioribus retineri posseexistimo.
10. Anni tria millia centum octoginta et qualuor. 18. Primum quia. Ad voccin posteriorem in Flor.
Hunc numerum nos in omnibus libris inveriimus, sec alia manu superscriptum legitur quidem.
quod propler varjetatem, quse in primis lemporibus 19. Quwsicuti bona, ita et pia ct jusla est. Irrepse-
 ' 672
671 PAULl OROSII
"agitur mundus cl homo: homincm autem, qui con- ;i usque ad Urbem condilam, dchinc usquc ad Csesaris
vcrtibililate naturse et libcrtate liccnlirc el " infir- principatum, nativiiaiemque Cbrisli, ex quo sub po-
80
mus ct cnnlumax est, sicui pie gubernari egenum tcstaie Urbis orbis permansit impcrium : vel eiiam
31 usquead dies nostros, 3'in quauliim ad cognitio-
opis oporlct, ita juste corripi immoderatum liber- *v confliclalioncs generis
talis neccsse est: jure ab initio Itominis per bona ncm **vacare suffeccro,
" hunc mundum sen- litimani el veluli per diversas partes ardcnicm malis
malaque alternantia, exerccri 3Se specu'a
tit, " q.uisquis per se alque in se humanum gcnus mnndurn, facc cupidiialis incensum,
videt: deinde cum ab ipso primo homine pcccatum ostentaturus, nccessarium reor ut primum ipsuni
punilionemque peccati coepisse doceamur : porro tcrrarum orbem, quem iithabilal humanum gcnus,
auiem cum eliam sv isti de mediis tcmporibus in- sicut cst a majoribus *• trifariam distributus, deinde
cbnanlcs, quamvis superiorum a5 nusquam memine- regiouibus provinciisque dctcrminatus, cxpcdiam :
rint, nihil nisi bclla cladesque descripscrint (qure quo " facilius cnm locales bcllorum morborumque
bclla quid aliud dicenda sunt, nisi ** vcrgenlia in clades *" ostenlabuniur, sludiosi qnique non solum
alterutrum maia : mala autem " hujusmodi qusctttnc rcrttm ac temporum,* 9 sed etiam locorum scientiam
9crant, sicut el nunc sunl " in quanium sunt, sine conscquantur.
dubic, aut manifesta peccata sunt, aul occuliae pu- B 10 CAPUT II.
nitiones peccatorum), quid impcdimenti est nos ejus Majores mundum in tres parles divisisse, quarnm «i-
rci caput pandere, cujus illi corpus cxpresserinl; et tum, regiones, locaque celebriora succincte admo-
39priora illa ssecula, quac tnulto numcrosiora mon- dum describit.
sirabimus, vei tenuissimo lestari relaiu similcs mi- 1 Majores nostri orbem totius lerrse, Occani limbo
serias pertulisse? Dicturus igitur ab orbe condito circumscptum, triquadruin slaluere: ejusquc trcs par-
HAVERCAMPINOT^.
rat hic a glpssemale ncscio quo, et pia. LAUT.— ris cst.
Lugd. Bal. iert. pia agnoscil, sed bona non, et ab 50. Permansit imperium. Ultr., Perizon., cl L. B.
utroque qtiidem ms. Flor. sec. et teriio, etPcriz., lcrl., tnansii imperinm.
absunt, quaedeleri vult Lattiius, et pia, immo, nequc 31. Usquead ctiesLugd. Bat. sec ad dies.
Ullr., neque Meus, neqne Edit. Aug. agnoscunt; 32. In quantum ad cognilionem vacare suffecero.
utrum lamcn dcleri dcbeat, vehcincntcr dubito, immo Vulgaii ct maniiscripii omnes vocarelucntiir : scd nt
ncgo; nam cum bonam pronunliel Orosius Diviuam ineptum illud vcrbtim in latinissimum vacnre mnla-
providentiam, bonitalcm illam a pictatc ei jtistitia rcm, monuii mc doctissimns Palmerius, cui propler
deducit; quod sic eum voltiisse doccnt sequcnlia de' cgregium in nucloribus rcsliluendis judicium, lubens
boiiiine ejusque naliira, quse divisioni huic rcspon- morem gessi. et, si non Orosio suam voccm, salicm
dent, alque divinsc naturrc opponmitur, sicut pie gu- scnleniiic dedi. I.AUT.—Ad cognitionemdelel Periz.
bernari egenumopisoporlel,ila jusle corripi, ctc, pro 33. Vacare suffecero. Landat Palmerii iugcniuin
quo e<jusle corripi Aug. ed. etpr.; in pr. qtioque Lautins. Scd el olim ila exhibiieruntmss. edit. prima ct
immoderalwlibertatis. C Atigusl. quam coufirmanl insupcr Lugd. Bai.
'ZH.Agiturmundusethomo.Lugd.Bat.lert.,Aicmuit- scc., icri. et quarl., ut et Pcrizon., Ultr. Meusque;
dus et homo. Iu ed. Aug. legilur, Agitvr; alius ; regitur inimo Florentini quoquc, quornm icriius clarc iia
hicmunclusethomo,promorc, qtioilludqtiodiii scriplis lepit, iu secundo supra vocare scribitur vacare.
codd. rcperiebant, fideliier rcpraisenlaiit nonnum- 34.Confliclaliones. Flor. sec. conflictaiioiiem.Lugd.
(piatn priinae edd. Transponunl alii, ngilur el hoino ct Bat. «|tiart., conflictiones: mox riivisas pro diversns
mundus, ut cditio priina, qurc sine anuo prodiit cura Lugd. Bat. tcrt. qui, sicnti ctquarl., malis dclct in
jEnesc Vulpis Viccnlini. atque cdd. Vcnelse. ardenlem malis mundum.
21. El infirmus el conlumax esl. Ex Flor. sec, L. 55. E specula. Spccula edilio Augusi. ct ms. Pc-
B. tert. atque cdit. pr. el Aug. copitlam et addidi: rizon., ct Lugd. Bai. sec. et qitarl., sed spcculo lcrl.
et infirmitatc conlumax csl, lcgil Flor. tert. Mox gu- 36. Trifariam distributus. Ullr. elLugd. Bat. tert.
bernare cd. pr. et Veneiae. trifarie dislributuni. Lugd. Bat. sec. trifaric disiribu-
. 22. Huncmundum. Flor. lerl. hunc moclum,male; tus. Flor. tert. cui Metiset cdiil. pr. ei Aug. astipu-
respondent enim iis quse prrccedunt, cigiiur mundiis lanltir, dislribulum trifariam. Sed sec, mulii(ariam
et homo. distribulum, in quo superscribitur trifariam. Omnes
23. Quisquis per se atque in sc, elc. Id est, qui- iiilcm propierea mox quoque scribunt delerminalum.
cumque et se ipsum ngnoscat csse hominem, eaqm; 37. Facilius. Ltigd. Bat. sec. ct Cllr. facile.
inibecillitaie, qure ab Ittimano gunerc abcssc nou po- 38: Ostentabuntur. Oslcndunlur Lugd. Bat. quart.
test, prseditum, et rcliquos homines cx scipso sibi 59. Sed etiam locorum scienliam consequantur. In
similes, suscque naturrc considcret. L. B. tert. quis rv ms. Lugd. Bat. lert. invenilur dein hrec nibrica :
per se, aiqtte pet se h. g. ExplicilPrmfalio. Incipilliber IlistoriarumS.Orosiide
24. isri de mediis temporibus. lpsi, ctc, Ed. Aug.; Ormesta mundi. Iu Pcrizoniano quoque, sequenli ca-
isti L. B. lert. pili, tamquam primo, prrefigitur haec rubrica: Pauli
25. Nusquam. Flor. lert. numquam. Orosii presbyleri Hislof.arum de Hormesta
' (snperscri-
26. Vergeniia. Ed. Hittorp. et alire, urguenlia. biiur Orcheslra) mundi adversuS Paganos liber pri-
Mala vero iu allerutriim vergcnlia dicit, sicuti supra musincipit. In Flor. lert. quoque iegilur, Oiosii de
per bona malaque alternantia exercerihunc mundum. muncliCalamitatibus liber incipit.vel De quo libri liiulo,
27. Hujusmodi. Flor. sec. et terl., ut et Lugd. Bat. ct iitrum Orchestra an Ormesta Hormesta, sil le-
quarl. atquc Meus hujus mundi. Sed mala hujusmodi gendum, vide Pnefationem nostram.
dicunlttr qumvergentia sunt in alterutrvm. CAP.Il.-r-1. Majoresnostri. Posteriorem vocem
28. In quantum sunt. Excidit postrcma vox in edit. dclet Pcrizon., qui idem codex mox legit ejusque
ct mss. nonnullis; in quibis quoque legilur, nonejus partes, sublata voee inlcrmcdia tres. Admoneri au-
rci caput pandere, pro nos ejus rei, etc. lem leclor dcbct universtim hoc Orosii capul, quod
29. Prioraitta. Postcrior vox a Lugd. Bat. quart. de divisione orbis lerrarum agit, verbolenus fere
aliest. 3Ioustravimus promonslrabimus, in Lugd. Bat. lcgi intcr cxcerpta qurcdani, sa'p'us in libello publi-
MJC,quart., Flor. tcr. etcd. Aug. mss. crror vulga- cata, qui ^Etbici Cosniograpbia inscribilur.
673 IIISTORIARUMLIBER I. CAP. II. 674
18 ,3 Tbcodosiam
tes, Asiam, Europam.ct Africam vocavcrunt:quam- A quarum immcnsa cxundatio juxta
vis aliqui duas, hoc csl, Asiam, ac deinde Africam urbem Enxinitm 1'ontum late ingrcditur. Inde juxta
' in Ettropam accipicndam ptiiarint. 3 Asia tribus Consiaiitinopolim 1Vlongse mitiunlur nngustirc, do-
* 15 mare hoc quod dicimus Nostrum, aeci-
partibus Oceano circumcincia, per loiam trans- nec eas
18
versiplagam oricniis exlenditur. HJCCcccasum vcr- pial. Europsc in Hispania occidenlalis occanus icr-
sus, * a dextra sui, sub axe scplenlrionis incipicn- minus csl, maxime ubi apud Gades insulas Hcrculis
tem6contingit Europam : * a sinistra autem Africam columnse visuntur, et Tyrrheni maris faticibits
11 dimiltit • sub jEgyplo vero ct Syria marc No- Oceani anslus immiuitur. Africscprincipium cst a (i-
slrum , qttod Magnitm gcneraiiier dicimus , babct. nibus iEgypti uibisque Alexnndrirr-,ubi " Parscto-
Europa incipii, 8 ul dixi, sub plaga septenlrionis, a niumcivitassilaest, 12 18supcr hoc rnare Magniiin,
fluminc Tanai, * qua Ripbsei moutcs, Sarmaiico quod omncs plagas lerrasqtie medias interlnit.
aversi oceano, Tanaim fiuvium fundunt: qui prrclcr- 19Unde per loca quse accolse Calabatmon vocanl,
iens aras ac lerminos Alcxandri Magni, 10in Roxo- haud procul a castris Alexandri Magni, cl *° snpcr
lauorum linibus situs , Mrcolidas " augct palinlcs : lacuin Caleartium, deindc jtixta " supcriorum fincs
IIAVERCAMPINOTiE.
2. In Europam accipiendam. Editioncs vclustre, f,I cl tert. Lugd. Bai.pr., tert. ct quart., Meusel Ullr.,
prima, Augustana ct Venetre, scxtiiin ca-uin cxhi- cl edilion. anliqiise ct /Eihicus , Robatciirum vcl
bciit, atque legunl in Earopa accipiendam. Vctercs Rhobascorum. Lugd. Bal. sec , Robastormn ul ct
vero prsepositionem in cum qitnrlo scxtoque casu Pcrizon. ct Ultr.; roclibaos buscorum cdit. Aug.
promiscue usurpasse, ct plerumqitc sono aurium Mox Flor. sec.finibus situs 3leoiitlas. Iu marg. Al.
consuluisse, plurihus docnii vir doclissimiis mihiqitc Scilhas Meolidasque. At lerl. fimbria sices 3Ieocidas.
nmicissimits, llcnricus Cannegieler, in disscrtationc 11. Augel palttdes. Lugd. Rat. Icrl. augenl pulu-
nd Avieniini, cap. 19, p. 300 el 501. In/Ethici vero des, quasi eo usqtie Ripltci montcs porrccii decursti
r.osmograpbia vel alia lcctio, vel vulgalae interpre- aqunrum Mseoiidaspalttdes augcrcnt.
talio occurrit; legiltir cniin ibi, Africam vero in Eu- 12. Exitndalio . yElhicus inundatio, quod cx meo
ropam adjiciendum definierunl. Mox codcx Lugd. ms. hic conlirmaltir.
Bal. primus, in quo fnliiim est laccrum ab illis cap. 13. Theodosiam. Inler oppida Cimmcrica enuinc-
primi, Ninum, magmtm (ut dicunl) rcgem, hic rur- ralur a Mcla lib. u, cap. 1: In palttdemvergcntia Sci-
sus incipit, videlicel a verbis, Asta tribus parlibtts. larchm tenenl: in Bosporum Cimmericaoppida, 3lyr-
Pro putarint Lttgtl. Bii. sic. putarenl. mecion, Panlicapmum, Theodosia , Hermisium : in
3. Asia Iribus partibus. Poniponiuni Melamscqui- Ettxinum mare, etc
lur; is lib. i, cap. 2. de Asia : Tribus hanc e parti- 14. Longm miltunlur anguslim. Id est, pcr longutu
bus tangil Oceanus, iianontinibus, ti<locis differens. spatium mare coarctalur. Emiiluntur Ltigd. Bai.
Eons ab oriente, a meridie lndlcus, a septenlrione pr., tert., Poriz., el Mcus; reliqui miltvnlur, quod
Scylhicus. ., et servant jEtliici cxcerpla. Vulgo longe.
4. Transtiersiptagam. Pcriz. et Mcus transfusi pla- J 15. Jlfare hoc q:tod dicimtts Noslrum. Lugd. Bat.
gnm. quart. mare quod, elc, deleto hoc. Sec niare IwcNo-
5. A dexlra sui. Meus ct Ltigd. Bat. lert. ad dex- strum quod dicimus. Perizon. tnare hoc Stagnumquod
tram sui. dicimus, accipial. Ultr. mare hoc Noslrum quod Ala-
lo.Conlingit Europam. Fior. terl. contragit, quasi gnuni clicimus.
vellet, contra agit Evropam, proatlversa Europseoc- 16. Terminus est. Editiones quscdam aniiquse, ut
curril,vcl, ulbiquitiirPomponius Melalib. I. cap. 2, Ilittorp. et Ccrvicorn. sive Bolsiiingiaiia, legunl lcr-
fit venieuiiobviant.Verunt ilascripsisse Oiosi;;m non mino cst, quod ct exhibct ms. Florent. sec, sed su-
puto, qui aptc dicit incipientem Eitropaui suli axc perscripia leclione , qurc in lerl. Fior. cl reliqttU
seplcnlrionis nb Asia conlingi, Alricam vero a sini- mss. omnibus atquc cdilis, ut ct iEihico, invenilur,
stra dimiili, quouinni lentie ad seplenlriunem, qua terminus esl. Qurc seqtiunttir ila exbilicl Lugd. Bni.
Asirc jungitur, Europre est spatium, cmn Afiica a tert., c< maxime , ubi apud Gades insulas Tyrrhcni
sinistra longe sese dimitlai, ut inspitienti tabulas maris (attcibus oceani mstus milliiur.
qtiibus lcrrarum silus dcscrihilttr, patcbil. Cum vul- 17. Parwlonium. Flor. tert. Parentorium, sec ut
gaia sciiplura consenlil vElhici Cosmographia. etedil.Augusi.Par<;//io»iio../Elhiciexeerpin Parlheno.
7.' A sinistra autem. Postremam voceui «telcnt ms. 18. Super hoc mare 3lacjnum.Ctiin sic in iEthico
Ullr. ct eilill. prima ct Augusi. exstel, el magno consensu omnes ferc Icgant mss ,
8- Ut dixi, sttb plaga. Ii;t'C non inveniunlur in nescio cur editi iransponnnt mare hoc. Pro interluil
mss. Ulir. et edd. pnma ct Aug., qurc Editt. pro Lugd. Bai. scc, inlerfluil, ut et Flor. lert. et Ultr.
sejjlenlrionishabent siptenirionalis, lcguntqiie Europa D 19. Undeper loca. Lugd. Bat. tert. et qnart. una
incipit septentrionalis,quasi opponercttir illi qtiod ali- cum edil. pritna cl Aug. malunt inde. Pro Catabalh-
quanio post scquitur, Europm in Hispania occiden- mon in edilion. illis est Catabalhynon, ct in n:s.
tatis. Apud yElhictim, mutaiis paulitlum verbis, Ultr. Cathapatmon ; in Flor. tert. Chalabitinum, iu
Europm incipil initivm svb placja septentrionati a flu- quo pro caitris legiiur a Chaxitre.
mine Tanai, etc. 20. Super lacumCalearlium. Gcrardus Bolsuingc,
!). Qua Riphwi mcnles. Pro gtta Ullr., L. Batt. qui primain iiitiorpianam editionem e vetustis libi is
sec ctquart., quo, et mox infunaunl: tert. dcin sec emcndavit, ex illis annotavii legi, Alearsumel Chu-
oras, pro aros , cl fundunl. Flor. sec et tci t. ut et learsum; nos in mauuscriplis, llulearzitm, Calear-
cdd. prima et Aug. fluviumfundunt. sum , el Caleartum, invenimus. FABR.— Magnam tl
10. In Roxotanorum. In hnccapitc, qno orbis ter- ipse varietatem scripturrc in mss. inveni. Exbibent
rarum summaiim dcscribitur, stinl nonnuila voca- enim Flor. sec. Calearzum , leri. et Meus Chaleur-
bula barbara, qurc npttd alios scripiores nott facile c?im;Lugd. Bat. pr., tert. etquarl., C.alearsum; Ulir.
invenias ; in iis nos aniiquorum librorum auctori- Helearzttm, Peri/.on. Calearznrum, edit. Augiisiana
tati plurimum tribucndum putavimus. In eo lamen Lcazarum, ^Etbicus Galeartim. Scd oinniutii prima
qtiod bic legilur, in Itoxolanorum finibus, imprcssam servai Calcarlium, ut el Venetse omnes.
Icciionein reiinuimus. Nam in manuscriptis csi, 21. Superiorum fines. Flor. scc. superiora fine
Rhobascoivm, ut alii quoqucannolaruni. Fior, scc. jn inarginc, superiores fines.
«75 PAULIOROSII 676
" Avasitarum, *»missa Sntransversum per JSthio- A ubi Caucasus delicit, promontorium *' Saraarnm :
deserta meridianum oceanum. Ter- " cui ad aqttilonem subjacent osiia fluminis **Oc-
pica contingii
mini Africaead occideutem iidem sunt qui ct Euro- tbrogorrre : cx quo oceanus Serlcus appellaliir.
freti. Ultimus ntilem In bis finibus India habct *v ab occi-
p:c, id est, fauces Gadiiani est, qure
,v finis ejus est mons Atlas, et insulse quas Forlu- dente flumcn Indum, " quod Rubro mari excipi-
natas vocant. " Et quia breviler gcnerales triparlili tur : a septenliionc montcm Caucasura : *s rcliqua
orbis divisiones de.di, ipsarum quoque partium re- (ut dixi) Eoo cl Indico 14 Oceano lerminalur. Hsec
giones, sicut pollicitus sum , significare curabo. habet genles qtiadraginla quatuor, absque insula
Asia ad mediam fronlem orienlis habel in Ocenno Taprobane , quae babel dccem civitates : et
Eoo ostia fluminis Gangis, »' a sinisira " pro- absque " reliquis insulis habitabilibus plurimis.
montoriiim Caligardamna , 13 " cui subjncel ad A flumine Indo, *8 quod est ab oricntc, usqne
Euruin iusula *' Taprobaiie : e qua oceanus ludi- ad flumen Tigritn, quod est ad occasum, regiones
cus vocari incipit, a dextra habei *° tmai montcs, sunt isisc : Aracosia, Parlhia, Assyria, " Persis

HAVERCAMPINO'LE.
22. Avasilarum. Edit. prima et Venetac Anatila- B montis. Ultr. ima in monlium, Pcrizon. et Meus Ima-
ritm, ei sic quoque invenitur in ni3s. Ultr. et Pcri- nimontis, Lugd. Bati. omncs Imnwvimontis. In qui-
zon. Ausitarum liabel Lugd. B. pr. et tert. bus omnibus montis prn montes scribitur more auti-
23. Missa i« trausDcrsiim. Lugd. Bat. terl. »nissa quo, vel adjici debet jugum, prout in iEthici fu
transversum tlelelo in, quart. emissa in transversum. Cosmograpliia, in qua legitur, dexlra (vet a dextra)
21. finis ejus est. Mediam vocem tjus non agno- Itabet Imai montis jugum. Iinauiii vero montem
scit ms. Periz. Enimlo aliisque colucrere, docuit 1'lioius lib. vi,
25. Et quia breviter. In ^Eihici Cosmographia p. cap. 17 : Junguntur inter se Imavt, Emodut, Para-
724 Edii. Grouov. ad Melse finem : Breviter trium pamitut, Cuticasus, a quibus tota decurril (India sci-
inter se parlium divisiohes diximus : Sed ne quid ad licci) iii planiliem immensam et /Egyplo similem.
plenissimaminstrutiionem desit, iptatum quoquepar- Docet ibidetn, Plinius, Emodorum promontorium
tium regionet, titus et provinciarum terminos demon- Imanum vocari.
slrabo, ul absque (astidio universa teclor agnoscal, rel 51. Samaram. Alii legunl Samara, inicr quos
numerttm genliumcommanenlium. Asia a media fronte Vinc BLII. et jEtliictts, qnod confnmant Florentt.
in orienle habet, elc. Quse adduxi, ul paleai ex Oro- sec ei tert., nisi quod in postcrinri sit Somora; prrc-
sio fuisse descriplam, pancis immulatis , illnmCo- lereaLugd. Bat pr., Periz. et Mens,aique edit. Aug.
smographise , sub jEthici nnmine , partem ; puto Samatum servant ed. prima cl ms. Ullr. Samarw
eiiim scripium illud Orosii teinporibus esse poste- nialunt llillorp. et Bolsuing. Samaraa I.iif;d. Bai.
rius. scc Samarata tert. Qui Samara legunt, ut qtianum
26. Asinistra. Cod. Periznn. insiuislro. P
^ casum numeri pluralis, gcneris neulrius, conside-
27. Promontorium Calignrdamna. Sicest in veiti- rant.
stis , cum in vulgatis lcgatur, Calligicum. FABR.— 52. Cui ad aqnilonem subjacent. ^Etbictis a leclio-
Codices mss. Flor. sec. Catigar damana, lert. con- ne vulgata discedit; in eo enim legitur, quod aqui-
juiiciim Culigardamana , quod cl in prioribus Fa- loiii subjacel, ad ostia, clc.
bricii editionibus ct Augusinna exstit, ct in mss. 53. Oclatogotfw Vinccut. Bellov. Ortoregorlw.
Lugtl. Bal. pr., lert., quarl., ut cl Ullr. et Perizon. ^tliici Cosmogr. Octacordis vel Ociocordis. Ed. Aug.
Lngd. Bal, scc. Caligarduma scribit, Metis Caligar- Ottoroborrw. Mss. vero omnes et editioncs reliqurc
damnen. Aiitiquissiina vero edii. piinia Caligarda- vel Oitorogorrwvel OctorogOrrwcxhihent. ACcllario
manam. Cosmogrnpliia ^Eihici CaHdardam; al Vin- juxta Emodos et Sericos mnntes Octorocorrhmre-
cetilitts Bellovnccnsis, Taligardamana, liiteraC, qnrc censentur Tom. II Geogr. Antiq. p. 889. Pro Sericns
vocem inchoare debcbat, iranslaia ad Taprobane vulgari crrure Syricvs quidain cdiil. et mss.
quod sequititr, ct apud illum Caprobana sciibitur. 31. Ab occidente. Ullr. ad occidentem. Flumen /«-
ln Speculo enim Hisloriali liujus Vincentii lib. v, dum in 3Ielnm Iransnitilat Vinc Bcllov.
cap. 47 excerptum Orosii de Asise silu occurrit, a 55. Quod Rubro mari excipitur. Transponit lenius
verbis , Asia ad mediamusque ad aliis insulis habila- Periz. ntari Rubro. At apud Vinccntium legiiur,
bilibus plurimis. At Venelse etlit., HiUnrp. et Bol- quod Rubro mari accurril.
stiiug. Iiabent Calligicum, quod sine dubio ex mss. 36. Reliqita (ul dixi). U est, reliqua India; at
liauseruiii; nam ediliones Vcnetrc , sivc enrum pri mss. Lugd. Bat. pr., sec. et lert., reliqua, ul dixi,
ina ( reliqure eniin eamdem seqtiuiitur) ex m-s. cx- Eoo el Indico lerminanlur Oceano. Ed. Iliilorp. ct
pressse sunt. Videlur igitur illud Calligicum cs-c D Bolstiing. imerjecia voce, reliqua pars, ut dixi, Eoo
defiravalum pro Colligicum, pro quo apud Pliniitm et Indico Oceano terminalur. Vulgatum tuentur mss.
quoque exstai Goliacum lib. vi, cap. 22; nam, siculi Flnrentt. sec, tcrl., Lugd. Bat. quart., Periz , Ultr.
observavit Christopb. Celtarius tomo 11Geograpliirc et Meus.
Antiqute, sive Notit. Orb. Antiq. p. 877, Ketyuar.pov 57. Reliquis insulis habitubilibus plurimis. Sic ex-
xcduoUtyixov,id protnoiitorium a scriploribus Grsc- slat in Lugd, Bal. pr., lerl , quart., et in reliquis
cis vocatur. mss. omnibiis, prfjelerquain in Ltigd. Bal. sec «t
28. Cui subjacet. Editiones Vonelrc, cui sumanel, Ullr., in quihus esl, «»su/is reliqvis habitabilibus
quod et invenitur in editione prima. quam phtrimis. Ed. Ililtor. ct Bolsuing. qno.jito
29. Taprobane. Lugd. Bat. omnes, Taprobrana ainant quam pturimis, conlra reliquas vclustiorcs
et hic ct infra. De luc insula plerique doclorum o!mnes.
conveniunt, eamdem esse, quse hodie Ceytan dici 38. Quod est ab oriente. Lugd. Bat. delet est, et
solet, dequa vide Chrisloph. Cellarii Notitiam Orbis mnx cuni ed. Atigust. legit, quod est ab occatu, uon
Antiqui torao II, p. 876, 877. inale.
30. lniai montes. Edilion. anliquse, prima, Vene- 59. Persis. Mss. plures, ul Florent. sec, tcrt.,
t;n, Hittorp., Bolsuing., Emodos montes. Augtisl. Lttgd. Bat. pr., sec, quari., et Ulir., una cum edii.
Tinad tnontis, Vinccnt. Bellov. Timani monlis. Mss. Botsuing., August., Venetis, et prima, Persida le-
FloiYiil. scc Inmavi tnontis, lcrlius t»t niart habet gunl, pro Persia, ut pulo, sicui in mco codicccxstat. .
677 IIISTORIARUMLIBER I. CAP. II. 678
et Media : situ lerrarum t0 montoso et aspero. A occasu, deinde a septentrione, id est *8a civitale Da-
" Hse a
septentrionc habent montem Caucasum, a cttsa, qurc in confinio Cappadocire et Armenise sita
meridie mare Rtibrum et sinttm Persicum : ** in esl, baud procui a loco ubi Eupbrates nascilur, us-
medio sutem sui, flumina prsecipua " Hydaspem ct que ad j4£gypiuui*' et extremum sinitm Arabicum ,
Arbim. In his sunl gentes trigiuta dure. Sed gene- qui est ad mcridiem, longo angusloquc sulco saxis
raliler Parihia diciltir, quantutnvis 4VScriptiirsc san- insulisque "° crebcrrimo , a Rubro mari, id est, nl>
ctrc universam srcpe Mediam vnccnt. A llumine Ti- Oceano , occasum versus " exlcndiiur Syria , qua;
gri, usquc ad fltimen Euphratem, Mesopoiamia cst, sic generaliler nominaiur, habeique maximas pro-
incipiens a septentrione intcr montem Taurnm ct vincins, " Commagenam,Phoaniciam etPalaesiiunm,
Caucasum :ucuiad meridiem succcdit Babylunia, 16 absque Saracenis et Nabatseis, quorum gentcs
deinde Chaldaca,novissimcV6 ArabiaEtidsemon: qiisc sunlduodeeim.lncapileSyriaeCappadoriaest.qureha-
inter sitium Persicum et sinuni Arabicum anguslo bet ab oricnle Armeniam, ab occasu Asiam, ab aqui-
terrre tractu orientem versus exlenditur. In bis siint lone °3 Themiscyrios campos et mare Cimmericum:
gcnles4715viginlietocto. A flumine Eupbrate, qtiod a mcridie Taurum mnniein , cui subjacet Cilicia ct
est ab oriente, usque ad mare Nnstrum, quod cst ab Isauria 5Vusque ad Issicum sinum, qui spcclat con-
HAVERCAMPINOTiE.
40. 3Iontoto el aspero. Lugd. Bat. icrt., Meus et B illc in Notis suis probat. Urbium vero nomina, prac-
Pcrizun., montuoso, ct sic quoqtte tdit. Bolsuing. serlim minns illuslrittm, apud anliquos scripiores, ct
cum Venetis. Uiruniqtie a Lalinis scriptoribus usur- in ipsis nummis, quod Saxire, Cretensis urbis, exemplo,
paiur, unde sicutt bic moitloso atque aspsro, inve- nuperrime, ad Syllogen scriplorum de vera Pronttui.
nies monlosis asperis conjiinctim npud Plin. ed.i. LinguseGrsecx probavimus, non unomodo ncquc nuiic
Harduin. lom. II, p. 401; contra apucl euindem scripta inveniuniur neque olim efferri solcbant.
monluosis partibus, et htontitosa planis praferenda, 49. Et extremum sinum Arabicum. Editiones Vn-
ibid. p. 108 et p. 49. Montosa vero dixit idem lom. netxel ad, etc Sed prima omnium, elad exiremum
II, p. 3, sivclib. xvi, cap. 5, jam etiam in montosis, sinum Arabiw. Mox cs/dLiel L. B. lerl. ct lcgit, qui
planisquedistant. ad meridiem.
41. Hm a septentrione liabent. Mss. Lugd. Bal. 50. Creberrimo.Aug. creberrimis;aliquanto post.or,-
lert. cl Meus, atque Ultr., ad solam referunt Mc- lenditur pro extenditur Florent. sec
diani, ct scribunt, Hmca septentrioue hubet, ctc 51. Exlendiiur Syria. Otiincs haclenus editiones
42. In mcdioautemsui. Meus, in medio sui. focilissiniumhic occupavit mendtim, ex mnla dislinc-
43. Hydaspem et Arbim. In Cosmograpbia jEtluci lione nalum, qualis passim in mss. quoque invcni-
legitur, Bydraspetn et Carbin. Ed. Attg. Indaspen et tur. In oiimibus enim major distinciio ponitur post
Arbimin. Flor. sec Ydaspen et Arbin, sed correcium extendilur, curii tamen minime ibi sensus disiingui
alia inanu Arben; tert. ladasper el Arbra. Lugd. B. debeat, neqtte inicger sit, nisi cohiereat cum Syria,
sec ciiin cdit. August., Veuetis et prima, Ilydaspen qiiomodoin membranaccomeo codice, oplimrenota;,
et Arabin, vel Arubim; pro quo Ltigd. Bal. lert., r inveiti. Iia videlicet hactcnus leclum (u\l,ab Oceano
Ara Arbim. Ilunc autcm, qui in Gedrosia cst, flu- ^"occasum versusextendiiur. Syria generaliier nomina-
viuiii varic apud veteres auclnres scribi docuitCel- lur, liabensmnximas provincias, etc. , cl sic quoqiic
larius Geograph. Vet. loin. II, p. 849, nimirum, in ediiione principe et reliquis, nisi quod reciitis
Arbin, Arabin, Arabium, Arlabin ci Arlabium. Atigustana reponatna(ie/«/«emaximasprovincias.quod
44. Scripturm sanctm. Ed. Ang. scriplurw sacrw, a tpialuor Lugd. Bal. afquc insuper Ultrajeclino
pronl voces illsc sxpissime in mss. ct antiquis edi- coufirmaiur, qui legunl habelque max. prov.; unicus
tionibus pcrmuiari solcnt. Mox cndeiii edit. lcgit vero Perizonianiis, charlacens quidcm et recens,
A flnmine igitur Tigri: aliquanlo post vox smpe a sed mullis membranaceis ct aniiquioribos baitd raro
Flor. teri. abesi; montem Tnuri vero, pro montcm melior, huic loco incdicinam alferl, tluiit post Syria
Tatiritm legii Flor. lert. inlerseiii, qum sic. Quare noii dtibilavimus cx biscc
45. Cui ad mcridiem.Flor. teri., cu»a meridie. adiniiiii ulis lociim ita coiisiitttere, exlenditur Syria,
46. Arabia Eudmmon.Editio iuimium princeps iia quw sic generaliter nomiualur, habetque viuxi-
Imnc tocum consiiiuii, noiissime Arabia, ea deinum mns, etc, licet habenssit in Flor. sec, lcrl., etMeo,
inler sinttm Persicum, elc Sed conlra mss. cd. Ati- codem sensu.
gu.-t. Endmnwndelei. B2. Commagenam.Propius ad scripiuram Grsecam
47. Vigintietocto. Coptilam el ex mss. melioribus Commngeneneditio prima llillorp. et Cervicorn. Sed
inicrsertiimus. Viginti quuttior exhibet Lugd. Bit. t.imcii constantcr niss. omnes Commagenam,quihus
qiiatius; in quod est, posieriorem vocent delel L. B. el ed. Aug. itt cl /Eihici Cosmograpliia accedil. Ul-
teri. lima bujus commaiis iransponunt cd. pr. ct Venelsc
48. A civilalcDacusa.Ita nosex iisdcm libris, pro D duodecim siml.
quo vulgo, Dascuia, el Dagusa, legitur. Apud Pli- 53. Themiscyrios. Monstra lectionnni, ut ssepe, in
nium libro sexto capiie vigcsitno quarto, et libro mss.: chemiscyriosFlor. sec, Themisciroslert.,Thc-
sexlo capiie decimo nono hoc oppidum Dascusa, no- misteriosUHr. et Lugtl. Bai. sec, Themistrios Peri-
minatur. FABR.— Varie htijus urbis nomen, non zon., et mox Cimbricumpro CimmericumLugd. Bai.
modo in Orosii codicibtts, sed et aliorum scribittir, pr. Tbcmiscyrii cainpi (per y enim, setus quani
sicuti patere poiest cx Cellarii Gcogr. Antiq. per i, uti a Fabricio facium cst, scribuniur) noli
tom. II, p. 355, et Noiis clariss. Petri Wesselihgi ;ul suut apud geograpbos et scriptores Grsecos fertili-
Anlonini itinerariuni p. 209. Ex mss. Orosii Dacusa tate sua.
clare cxbibent Flor. sec, Perizonian. et Meus; Do- 5t. Usquead Issicum sinum. Edit. Fiiliorp. el Ctr-
tusa, Flor. tert.; Denisa Lugd. Bat. pr., sec, tcrt., vicorn. sive Bolsuing. usquead Citicinumsinum. Pri-
<iuart., ut et Ultr.; in ^Etbici Cosmogr. Adcusa lcgi- ma, ut et Auguslina et Fabi iciaiise,usque ad Cilicum
lur. Edil. princeps oninium Dacusa quoqtic praf- sinum, quomodo in mss. Flor. sec, lert., ct in oinui-
fcrt, cum qua cousenlit Augtislana. Al vcro Uascula bus Lugd. Bat. Meoque et Perizou. exstat, ncqnc
hnbenl Venetrcoinnes elHiilorpiann alqttc BuUuing. Ulir. aliquid miitat, sed ad delet. Vetus adco nit-n-
sive Ccrvicorn., in qua ad niarg. nolaliir, Al. Da- dtim csl, ui in .'Etliici Cosmograpbia quoque legalur.
gusa. Fabrkii vcro editiones Dacusa cxhibcnl, quod. Scribi lamen debct, ul reposui, usque ad Issicum ti-
679 • PAULl OROSiI GiO
tra insulam Cypruin. 83 Asia regio, vcl (ul propric A facicnsquo insulam nominc Mcroen in raedio sui :
Asia oricniali S6quaead novissime 63ad scpicntrionem iiillexus, lempestivis
dicam)" Minor, absque parlc
Cappadociam Syriamque progrcdilur, undique cir- auclus incremcniis, 6V plann jEgypti rigat. Ilttnc
cumdata est mari: a scplcnlrionePonte Euxino , ab aliqui auctorcs fcrunt, haud procul ab Allantc
6» nrenis mergi : indc
occasuPropontidcatqtieHellespoiilo, ameridie mari habere fonlem, ct conlinuo
Nostro, ubi est monsOlympus. ^Egypius infcriorab intcrjecto brevi spntio, 66vnsiissitno lacu exundare,
orientehabei Syriam Palacslinnm, ab occnsu Libynm, atque hinc Oceano lenus, orienlcm versus per C7
a seplentrione marc Nostrum, " a meridic montcm, ^Eihiopica deserla prolabi, rursusque inflexum 6Sad
qui appellalur *8 Climax , el jEgyptum superiorem, sinistram , ad ^Egyptum descendcre. Qund quidem
fluviumqueNiluin, 59qui60delittoreinupienlis niaris vcrum est, esse hujusmodi fluvium magnum, qui tali
Rubri 17 videtnr emergcreinloco,qui dicitur6lMos- ortn, talique cursu sil, et re vera 69omniaNili mon-
6" stra gignal; 18, 0 quem utiquc prope fontera barbari
sylon emporium: dcindc diuad occasum profluens,
HAVERCAMPINOT/E.
num, ad qu.im lcciionem nos relegant codices Vc- B vatum fuit: in Flor. sec Mossilonporiumsuperscripl.
neli , cx quibus cditio, qiire piima in illa urbe 3Ionstilonporium; Lugd. Bat. pr. et scc Mosselon,
nuno 1485 prodiit, nos maniiducil; in ea cnim legilur utctUlir.; Moysilon ed. Aug. Quidam codices ct
Isicus, quod cum vcl scriptura; vul typorum ineiidum editi Mosilon scribunt, sed rccte cnm»/ Perizon.,
agnoscercnt cdilioncs , qu;c postca ibideni prodic- Nolnbilis nam Plolemseo vocalur MoVu/ovaxpovxai s^rrofiov.
runt, /s:cum reposueiiiui. aiitcni sequitur lcclio in Ltigd. Bat. scc tt
55. Asia regio. Lngd. Bat. sec.ct qunrt. Asiwrcgio; Ullr. qui post hsec verba sulijungtint, id esl orlus
pr. ci lertius Asimvcro regio. Pro vulgata slant rcli- aquw, cxplicantcs scilicct vocem 3Iosylon, ideinqi.e
qui onines, et ^Eibici Costuograpliia. in quarlo Lugd. Bat. stiperscribilur, quod cgrcgic
56. Qua ad Cappndociam. Flor. sec qtimpro qua, confirmat vcterem ct coiislaiiiem codicum leciioncm
Pcrizuii. mox el Syriam pro Syriamque. in Orosio de littore, non de lalcre, conira Lautitim ;
57. A meridie. Pcrizon. ad merulicm. MoxFlor. nain si cmporium id aborlu aquarum nomcn iraxil,
lert., ibi est mons Olympns : verum ubi (quod inlcxlu si in litiorc ad tnare situm ftterit, dt; liliorc Ntli fon-
deerni) in margine ponitur. tes ibidcm nasci credere quidam polucrunt.
58. Climax. Flor. tert. Dimax. In FabriciauN p«li- 6"2.Faciensque insulam. Ila Ed. Attg. et mss. qui-
tionibus male per y scribilur Clytnax, conlra raiin- dam, alii, faciens insulain. Lugd. Bal. scc. supra
ncm appellnlionis Grrecsc, a gradibus sive scalis dein pro deinde.
dcstnnptain. nlifwxa scriptorcs Gracci liiinc nion- 63. Ad seplenlrionem. Florent. sec ct lerl. a se-
tein vocanl, faucium angusliis nobiletn, alque non ptenlrione : pro tempestivisedd. pr. ct Venetrc babcnt
longe nb ultima Lyrire itrbc, quac ad 1'atiiphyliscfi- lempestivisque.
nes esl, Phasclide, collocant,uiPolyb. lib. i,cap.72, iC 64. Plana JEgypti rigal. Flor. sec. inrigat, ed.
Plularcli. in Vila Alexandri p. 674, aliiquc Aug. irrigal: pro plana Lugd. Bat. sec, plagam ,
59. Qtii tie lalere incipienlis maris. Olim liltore le- Ultr. plaga.
gcbaiur, qun quid ariditts? LAUT. . 65. Arenis mergi. Perizon., ab arenis mergi.
60. De iittore. Non potuil hanc lectionem cnnco- 06. Vaslissimo. Meus et vastissimo. Lugd. Bat.
qucrc LatUius, itaque iniilandatii ccnsuit. Servant scc. /ViMstissiino.
liihilominus unaniiin conscnsu omncs mss. el editi. 67. JEtliiopica deseria. Lugd. Bat. sec cl Ult.
Id certuin est, Nili fonles olim ftiisse incogtiilos ct /Elhiopiw deserta. niox rursumque Flor. sec. cl lert.
propcrca varias et absurdas quoquu de origine no- 68. Ad siiiislram. Lugd. Bal. pr. , sec, teri., ad-
bdissimi fluyii opiuiones fuissc traditas. Iuier qtias duiit pctrlem.
bsec quoquevideturuiia fuisse, ex littore Rubri ma- 69. Omnia Nili monstra gignat. Edit. pr. lol tan-
ris, ubi id incipit, ad Mossylon, cmergerc. Novuin taque monslra gignat, nequealiicr Venelsc.In /Ethiei
cerle haud est, ncque nostris tenipnribus incogniliiin, Cosmographia haic legunlur : Quod qttidem verum
iu arcnoso iittore, iinmo ad litius, sub aquis mari- est, esse hujusmodi fluviummanifestum et magnum,
nis, scaturire fontcs magtioqite impetu perriimpere qiti tali ortu lalique cursu sit,utNitos intelligatitr :
et cbullire. Prreterca , cuin Mossylon nominat Oro- nnm et monstra et cwtera similia gignil. Rcceuscl hic
sius, ex loci ejtts ad mare silu, defcndi videtur vc- Orosius opinionem eoruin, qui Jubre junioris, regis
tus leciio, ut sic uon de lalere. sed de littore, ad Mauiilanirc, et nobilis historici, scnieniiam scquc-
qund Mossylon situm fuit, iucipicnlis maris Rubri, banlitr. Fontes cniin Nili is ex Mauritania infcriorc
crcdiderint quidam cx Vcieribus Nili funies erum- ._ct Atlanle inonle arcessiverai. Plinius lib. v, cap.
" 9, sive tom. I, p. 255,
pcre. Originem( ut Juba rex potuit
61. Mosstjlon emporiiun. Vera scriptura promon- exquirere) inmonle infericris 3lauritanhe, non procul
torii bnjus ct emporii ad maris Rubri initium, quo Oceano habet, lacu protinus stagnante, quem rocant
Vcteres lesiantur cinnamomum devehi soliium Nilidem. Ibi pisces reperiunlur alabelw, coracini,
fuissc, est Mossylon, vel Mosylon, vel potius 3loi- tiluri. Crocodilus quoque inde ob argumenlum hoc
sylon quomodo in Lugd. Bai. teriio scribuur, cx ori- Cmsarew in Iseo dicatus ab eo spectatur hodie.
gine appellationis susc. ./Elhici Cosmographia ct Scquiiur deinde luculenta ejus fluvii, Orosianse mn
Plinius bb. vi, cap. 29, bic loino 1 etl. Hard. p. 342 iibsimilis, dcscriptio. Est et Ammiani Marcellini
ct 543, ila effrrunt: Promonlorium ( scribil Plinius) iocus commodc ab Harduino Emend. 31 p. ibid. 295
et porlus Mossylicus, quo cinnamomum devehiiur. adduclus ex scriptoris ejus lib. xxu p. 229 : Bex
IIuc usque Sesostris exercitumduxit. El mox : AMos- autem Juba, Punicorum confisus texlu librorum, a
stjlico promontorioAllanticummareincipere tult Jtiba. monle quodam oriri eum exponil, qui situs in Mau-
Niinc dici le Cap de Gardafu uotat Harduinus. rilania desp:clal Oceanum: hisqve indiciis hoc pro-
yElhici Cosmograpbia , p. 725, A meridie monlem, diium ait, quod pisces et herbw, et bellvmsiiitiles, per
qui appellalur Climax, et /Egyptum superiorem, flu- cas paludes gignuiilur.
vimnqueNilum, qui de liltore incipientis maris liubri 70. «7<ig«eprope fontem. Auxilio lib. Colon. huic
vidclur emergere in [bco, qui dicilur 3Iossylon em- toco medicinnni feci. Prius erat : qvem utiqtiepro-
porium. Codices quidam ibi Moissylonliabent, ct in prie : sane improprie, probanl lioc ca qtiseseqitun-
Qiosii Codicibus varie quoque Iioc nonien dcpra- tur ; Cwteri vero accolw, Nuclmt vocant. Prope.
681 _ IIISTORIARUMLIBER L CAP. II. 682
'•Dara nominanl, caeleriveroaccotsc" Nuchulvocant. A rc Caspium, primtim attollitur : cnjns qtiidcm " us-
Sed hic in rcgione gentis, quse '* Libya ^Egyplia que in ultimum oricnlcm unum videlur jtigum, scd
vocaiur, baud procul ab illo fluvio, quem a liltorc mulia sunt nomina: et mulli boc ipsumjugurn n
maris Rubri prorumperc diximus, immenso lacu ac- Tauri montis credi volunl: qnia re vcra 79Parchoa-
ccplus n absumitur : Nisi forle occulio meatu in al- tras, mons Armenirje, inler Taurum et Caucasum
vcum ejus, qui ab oricnte descendit, eruclat. ^Egyplus medius , conlinuare Taurum cum Caucaso pula-
superior in orientem per longnm exlendiiur, cui est a tur : sed hoc 80 non ita esse, discernil fluvius
19 scptenirione sinus Arabicus, a meridie Ocea- Euphrates, 81 qui, de radice Parchoalrae montis
nus. Nam ab occasu ex inferiore ^Egypto incipit, " effusus, tendensin meridiem, ipsum ad sinisiram,8*
ad prienlcm Rubrn mari tcrminalur, ubi sunl gcn- Taurum excludit ad dexteram. Ilaque ipse Caucasus
tes vigintiquatuor. Et quoniam " meridianam par- inter Colchos et Albanos, ubi et 8* portas habet,
tem universse Asisc descripsimus, superest ut ab mons Caucasusdicilur, a porlis Caspiis usque ad Ar-
oriente ad seplentrionem pars, quse restat, expedia- menias pylas, vel usque ad fontem 8*Tigridis flumi-
lur. MonsCaucasus intcr Colcbos, qui sunt super nis, inter Armeniamet Ibcriam, montes Acroceraunii
Cimmericummare, et inler Albanos, qui sunt ad ma- dicunlur : a fonte Tigridis usque ad 85Carras civi-

IIAVERCAMPINOTiE.
(ontemergo, id cst, ubi oritur. LAUT.— Immo sic B 78. Tauri montis. Ed. prima Tavri montes. Mlhi-
legebatur diu ante Lautium ( qui solas Fabricianas cus, Tauri montem.
consutnit editiones ), in prima cdit. tit et Aug. Ve- 79. Parchoatras. Ilic Slraboni csl Parachoatras,
nelis, Hiitorp., Cervicorn, adeoque vetustis om- Plinio Choatras. Flor. sec Parcho hairns. Scd. tert.
nibus, ut et librism-s. qui passim exhibent solito liquido Parchoatrcts. Lugd. Bat. pr. Pnrllioalras,
scribendi more ppe, nisi quod in Lugd. Balt. pr. et quarl. Parchoasiras, McusParclioatas. Rcliqui vttlg-
quarto legainr propemodum.Unde igilur in Fabri- gatam servant scripluram, ul et jElhicus ct editi
cianas editiones proprie irrepserit vix scio. Florent. vetustiores, sed Hitlorp. Parchoateas.
sec. pro u<iquelegit vtice, quasi vellel Uticm, qure 80. Non iia esse. Sic iEtbicus et mss. Flor. sec,
urbs, prope Carlhaginem, longissimc a fonie Nili, Lttgd. Balt. pr., lert, quart., ut et ed. Aug. Trans-
quem Juba ad Atlantem in Mauritania quxsivit, ponunt alii ita non esse. Ilittorp. el Bolsuing., non
abest. ila se habere posse.
71. Dara nominant.Barbari illi, qui prope fonlcm 81. Qui, de radice. Qui radice, cttm Fabricianis
sitnt vcl habitanl (quod subintelligi debet) fluvium editi., Flor, scc et tert., Lugd. Bai. pr. et Periz.,
a radice, prrcler jEtbicum Meusel ed. Aug.; scd
bunc, sive principium cursus cjusdem Dara vocant, qui prxkrunl qui de radice Lngd. Batt.sec, lcrt.,quart.,
qui longius ad eumdem habitani, id est, crrteri ac- Q et editioues reiiqurc aiqne Moguniina.
cola;, Nucliul vocanl. Pro barbari dara, Flor. sec 82. Taurum excludit. Edit. Hiitnrp. in'erscrit
et Ed. Aug. Barbarida. Lugd. Bat. sec. ut et Ulti:,
herbam clara. montem, qtiam scquilur Bolsuing.; in reliquis, ut ct
mss. abesi. Vernm Aug. sensuin inicrpunctione sic
72. Nuchul. Terminalio probal Africanttm csse mutat, 7'a«rwn<excludil. Ad dexteram itaque ipse
nnmcn, quod infleclendo ad Latii sermonis iisuin in Caucasus, etc.
Nilidem migrasse ( pront apud Plinium legilur, ci- 83. Portas habet. Ed.
tato loco) exisiirao. Dara ct Nvchul qitoque legit casus diciiur; pro porlas pr. portas habere mons Cau-
U.tr. semper.
jEihicns : in mss. varie : Flor. sec Nehnl, tert. ct 84. Mss. edili qtiidam Tigris et hic et
MeusNuhul, Lugd. Bal. quari. et edd. pr. et Aug. passim.Tigridis.
cl VeneiaeNuhul, sec ettm Nichui, ut cl Ullr. lu 85. Carras. Lugd..Batt. pr., sec, lert., et editi
Perizon. desunt ilta, cmlerivero N.a v. quidatn Charras scribunt. Sed amanl sine aspira-
73. Libym JEgyptim. In duobus manuscriptis, lione exprimere scriptores Lalini ct Grscci, qtisc
Libyo JEyyplim: apud Plinium libro qitinto capiie consuetudo nummis firmatur, quales llaymitis pu-
seplimn, Libymgyptii, eosque snper Gelulos lr.ibilare blicavit, cumqtie in Musconostro alios quoquc pos-
tradil. FABR.— Terra Iiarttm geniium Libya JEgy- sideamus, aliquol ex iisdem appingi citraviimts.
ptia, gentes hse vocanlur Libyxgyptii, quasi mixti
yEgyptiis Libyes. Ad occastun Thcbaidis, ubi nunc
deserla Barcseet Libyse sunt, poni nntnt Hnrdiiiu.
ad Plinii locum hunc, qui exslat lib. v, cap. 8:
Inleriori avlemambitu Africmad meridiemversus,su-
perque Getulos, inlervenientibusdeserlis, primi om-
nium Libymgyplii.deinde Leucmthiopeshabitant.Flor.
sec et Pcriz. Libyomgyptim.Sed Lngd. Ball. pr.,
sec, lert. et quart., ul et Ultr., Libya vel Libia
/Egyplim : pro vocanlur, tres Lugd. Batt. vocalur el
cum sic in jEthici Cosmographia quoque exstet,
lectionem illam recepi. In edill. Fabricii qutbusdam
Libya Mgypliis exstat.
74. Aosuniilur.Ed. Aug. assitmifur; mox eructet
edit. primn.
75. Ad Orientem.Aug. ed. ab orienle, et pro ubi
habet ibi.
76. 3Ieridiartampartem. Posteriorem vocem de-
lent Lugd. Bat. sec. et Ulir.
77. Usque in ultimum orienlem. Meus, usque in
orienlem.Ed,Ang.et ms. Flor. terl. vsque ad uttimmn
orienlem. Quod prrrccssit modo primum delet Ultr.
PATROL.XXXI. 22
683 I PAULl OROSH 681
"6
talem, inter Massagelas'20 et Parthos, mons A gorrac, qui sunl a seplenlrionc, ubi sunt9* mo.ulani
Ariobarzanes : a Carris civilale usque ad oppidum Paropamis.idse, mons Taurus : a fontibus Oltorogor-
8' 9*
Catbippi, inter Hyrcanos el Baclrianos, mons Me- rse usque ad civilatem Otiorogorrarti, inler Hun-
9' Gandaridas, mons Caucasus.
marmali, ubi amomum nascitur : a quo proximum nos et Scylhasel
96 Eoas et Pasiadras, mous "
jugum, mons 88Partbau dicitur : ab oppido Caihippi Ullimus autcm inter
89
usque ad victtm Sapbrim , inter Dabas ac Arau- Imaus, ubi flumen Chrysnrrhoas, el promontorium
cas 2J1 ct 90 Parthyenas, mons 91 Oscobares, ubi 98 Snnara orientali excipiuntttr oceano. Igiiur a
Canges fluvius oritur, el Laser nascitur ; a fotilcflu- montc Imao, hoc est, ab imo Caucaso, 99et dextra
minis Gangis usque ad fonles fluminis 8J Otioro- orienlis parle, 22 V^ oceanus Scricus tenditur,

HAVERCAMPINOTJE.

91. Oscobares.Flor. sec Achobares, tert. Otoba-

n" lers, Meus Oscobales.Ediiio auiem Aug. Oschobates.
92. Otlorogorrw. Flor. sec. afontibusOclorogorrm,
etmox, ad civilalem Ottorogorrem, tert. a foniibus
Oltorogorrw, et mox ad civitatemOlorogorum. Lugil.
Balt. pr. et qttarl. Oclorogorrmel Octorogorramscri-
bunt, ut et editt. pr. ct Veneise. Oitorogorrmei Ol-
lorogorrum reliquse , nt et jEthici Cusmngraphia.
Cellarius tom. II, p. 888 et 889, OllorocorrhamSeri-
cum appellat oppidttm, prope montes Oitorocorrhas.
95. Montani Paropamisadm. Vulgo legittir, 3Ion-
tana Pnropainissadw : nos libros vetustos secnli su-
mns. Siephanus, UapoTcapnatro; 7roAewf opof 'IvSixxi;,
KJJ'0U7rspUapQnup.ujcruSKt. ol 7rapoixo0vTef.'ATCOWOSM
po; Si eii oevcepa)trepi y«j, om OUTWV fnai TOopo; xs-
xi.H<7Bai, ot SeTOUTOxaToizoOvT!J Apud
n«i30Tra^«o-o-aSai.
Arrianum lioc iiometimodo unico <j,modo geminn aa
scribilur : scd apud Diodorum et Enslailiium Dio-
nysii interprelem unicum o-habel. FABRIC—Flnr.
sec Paropadittadm, ascribilur f. nis, ut dicat Pa-
ropanisadm, tert. Paropanissadm; Lugd. Batl. pr.,
C sec ct quart. Paropanisadm; reliqui mss. Paropami-
sadm. Sed insuper conjnnciioncni el interseriint
Ili ntimmi partim Apollinis caput a parte priore Lngd. Bail. pr. el lert. Mox Taunis est in Meo lc-
exhibcnl, parlim Jovis. Duoquidem priores , quns .giiur.
«lepinxil Hnymius in Thes. Britannico tom. II, pag. 9i. Hunnos et Schythas. Flor. pr. infcr unos (su-
117, Appollinis habentcaptil, sed mei qualuor, ne- perscripio h) Scitatque. Sed Hunos corrcctum ibi
qiiaquam Apollinis, sed Jovis barbattim caput o;ten- estin llunas; sec. inter Funos Sitas. Lttgd.Bail. pr.
lant, quos, quamvis non valde dissimiles, conjungi et quarl. Chunoset Scithas, sec. Hunos, lert. Chimos,
cl sculpi jussi, ut paieat, in illis non Apnllinis sed Periz. ei Ultr. Ilunos Scilas, Meus Funoscitas. Vul-
Jovis esse caput. Cur ab allera partc lupus dimidia- gaia lectiose recte babet, el apud iEiliicum qiioque
lus astri radiis circunidatus cernatur, obscnrum cst; exstni. Ilunni enim ut accolse hujus montis qtioqnc
nisi forte isa pars ad Apnllinis ei Diansc spcctct memoranlur a Procopiolib.ivGoth., cap.5, p. 160,
cullnm , unde in cunctis fere htujus urbis nummis , ubi de Caucasi parhbus ad oricnlem tt meridiem.
snb imperaloribus Romanis cusis, litna crescens , 0« Se TrfofKtiayjwa. i'XtovXRI«CVS.UOV VOTOV, es rus
cum solis asiro conspicitur. 5t£?oSous' e|txvouvTaic/Ovaf,ai ra riSe ur.nit.eiiaOvvvixti
86. Ariobarzanes.Ed. pr. Ariobarzones.Ms. Lugd. s?v»ie; TijvyiivTUVUepaor»x«i 'Ptafiatiuvayoyatv.Illm
B-it. pr. Aiiorbarzancs. Addunt post monlis noiiicn vero,in orientemac meridiemvergentes,ad portas eva-
dicitur Lttgd. Bait. pr. tert. dunt,qumnunnos vicinosin Persarum ac Romanorum
8\ 3Iemarmali. Lugd. Baf. pr. Memarmoli, scc. oras inducunt. Commemorat deinde Uiinnos, qui Sa-
Slcmoli, qtiarl. el Perizon. 31armali. j. biri vocantur, etalias ibidem genles Hunnicas.
88. Purthau dicilur. Lngd. Bal. pr. Parchau. 95. Gandaridas. Lugd. Balt. qtiart. et Perizon.
jElhicus Partao. Pro dicitur malunt appellatut Hit- Gangaridas. Scribitnr utroque niodo.
lorp. ct Bolsuing. 9t>. Eoas el Pasiadras. EJit. prima Eosas e<Pasia-
89. Dahas ac Araucas. Ila Bolsuinge scripsit, dras: litteram s in Pasiudras geminant quarltis Lugd.
cmn antc Dahassacaraucas, ct Dachasiauriocas lege- Bal., Pcrizon. et Meus, utel Flor. tert., nam in sec.
relur. Nostri antiqtii partim Daassacauracas, parlim legilur ilideni Passiadras, sed superscribittir tro,
Dctassacaraucas, hnbeni. Flor. sec. Dasserauaas, ct quasi vcllet Passitroas. Lugd. Bat. scc. Paidras.
in marg. Dastauravcas; tertius (cum quo Meus con- 97. Imaus. Variein mss. coi rurapitur hoc nomen
scntii) Daas et Sacaravcas; Lugd. Bat. pr. Dacavsia- hic et infra. Flor. sec Inmavvs, tert. Immanus,
raucas, scc Duas Salauracas, lert. Dachastaraucas, Lugd. Bat. pr. Emaavus, ct ascribilur, lege Thima-
uuarl. Dacltausiraucas, Pcrizon. Dahassa Carautas , rtts; tert. et quart. Emavus, sec. ymauus: Ultr. el
Ultr. Duas Sacaurautas. Inter editos Duhassaraucos Pcriz. lmanus, ed. prima lmavus, Ang. Timavus.
omniiim prima , Dacltas Tatucas, Aug., Dahassarau- 98. Samara. Aug. cdit. Samora, et mox exciptlur
cas, Venelse. Dagas ac Araucas Hitlorp. In jEthici editt. pr. et Yenetse. Syricvs pro Sericus Ultr. ms.
Cosmograpbia, Dapsassa Cauracas. vulgari errore.
90. Partliyenas. Flor. pr. Parhieas. Ascriplum f. . 99. Et dextra orienlis parle. In Flor. scc esl, et
Parhinas, ut dicat Parthinas. LiigJ. Bat. pr. Par- dextra orientis parlem, sed corrigitur el usquead dex-
chyenas. Meus Parlhrenas. Ed. Aug. Parthynas. M- tram, etc
thicus et Parthenasis mons Oschobaris.
685 HISTORIARUMLIBER I. CAP. II. 636
usqitc ad promontorium Boreum et flumen Boreum,. A fltimen Rlienum, quod est nb occasu, deinde usque
100inde lenus Scythico mari, quod est a septentrione, ad Danubium, qnem et Islrum vocant, qui eslm a
usqne ad mare Cnspium, quod est ab occasu, et us- meridie atl orientem directus, ponlo excipitur : ab
10* orienlc Alania est, in medio Dacia, ll" ubi el Gothia :
que ad m exlentum Caucasi jugum, quod est ad
mcridiem, liyrcanorum et Scyihnrum gcntcs sunt deinde Germania esi, ubi plurimam parlem 116Sucvi
103quadraginta dure, propter terrarura infecundam lenent: qiiorum omnium'"sttnl gcnlcs quiiiquaginta
diffusioiiemlale oberranies. Marc Caspium sub A- qualuor. Nunc quidquid Danubius U8 a barbaricn ad
quilonis plaga ab Oceano oritur, cujus ,0*ulraquc mare Noslrum secludit, expediam. Moesiaab oriente
circa Oceantunlillora, clioca dcserla incultaque ha- habet osiia fluminis Danubii, ab euro Tbraciam, a
benlur : inde mcridicm versus, per longas angusiias meridie Macedoniam, ab africo Dalmatiam, ab oc-
tenditur, donec per magna spalia dilalalum; Caucasi casu Ltriam , a circio Pannonia.m, a scptenlrione
nionlis radicibus 105termineiur. Itaque a mari Cas- Danubium.
pio «iuod esl 106ad orientein, 107per oram Occani Thracia habet ab oriente Propontidis sinum cl
septeitirionatis usque ad Tanaiin fluvium el 108Mrco- civiiatem Coiistintinopolim , qurc Uyzaiitium prius
tidas paludes, quaesunt ad occasuin, per liitus Cini- dicla esl: a septentrione partem Dalmaiirc, et sinuni
nterici maris, qund est ab africo ti-que ad cnpul ct B Euxini pnnii, ab occasu el africo Macedoniam, a
portas Caucasi, quse suut 109ad mcridiem, gentes meridie iEgrcum mare. Maccdoniababel ab oricnte
sunt, 10triginta qualuor. Sed gencralilcr rcgio pro- jEgrcum mare, a borea Thraciam , ab euro Eubocam
xima Albania ulierior, sub mari et monie Caspio, ct Macedonicumsinum, a meridie Achaiam, a favo-
Amazonum lu nominatur. nio m montes Acroceraunius in angusliis Adrialici
1,1 Expiicili sunt qtiam brevissime iines Asioe:
sinus, qtti montes ,M sunt 24 conlra Apuliam m al-
nunc Europam, 23'" '' quantura cognitioni homi- quc Brundusittm ln ab occasu Datmatiam, a circio
nU conceditur, stylo pervagabor. Dardaniam, a septenirionc Mcesiam.Acbaia undique
A moutibus Riph.cis ac fluminc Tanai, Mitolidis- propeinodum cincta est mari: nam ab orienle liabct
quc paludibtis, quse sunt nd orienlem, per liltus Myrtoum mare, ab curo •" mare Creticum, a meti-
septentrionalis Occaui usque ad Galliam Bclgicamct dic 1'inium mare, ab africo et occasu Cepbaleniaiiiel
IIAVERCAMPINOTiE.
100. Inde lenus. Lttgd. Batt. pr., lert., nuart., 113. In qnantum cognilione hominis conceditur.
exinde lenus, ei inde lenus editt. pr., Ilitt., Venelre' Ante cdebalitr : cognitioni conccdilvr, et conscendi-
et Bolsuing.; vciiiin dclet elAug., neque in m-s. tur in scriptis; uude hanc Icctioncm pro germaua
Floreniinis apparet. crui, et, nisi fallur, ca—inaxiine ciim proxiina di-
101. Extenium. Lugd. Balt. scc, qiiarl. et Ulir. p cibme cnngrnii. LAUT. At lunc srribendtim foret
exteiisiun.Flor. lert. exlremum Vulgaia rnelior. Ovi- " adscendilur. Yeruiii cgo a vulgala Icciione, tpinm
din cxteutus utroqtie clivo raous Tntolus dicilur Me- mss. Florcntini omnesque, quos inspexi, compro-
tam. lib. xt vcrs. 150 : bani, non discedo, neque cum Andrca Scotto tcinere
Late riget arduusalto nltcram recipcrcm. Firmat receptam quoqtic iEthici
Tnioliisiuascen«u;clivoqueextenlus ulroque, Cosmographia, «pi;n eamdetn sic interpretatur, »'«
Sardibiishinc, iUiiieparvisliaiturHvpaepis. quanlum condiiionihumanm conceditur.
10-'. Ad meridiem. Sic malunt constauter libri lli. A meridie. Ed. Aug. ad meridiem.Copulam
mss. omnes, quam a meridie, quod in Vulgalisple- el ediliones lolliiut velusiiores usque ad Fabricianas,
risqtu; csl, prneicr ed. Aitguslanam. sed conira omnes, quos inspexi, vel quoriim habco
H'5. Quadragiuia dum. Largiores asaignanl tres, collationeni mss., ul et coitira iEtbici Cosmogra-
cum cd. Attg. mss. Lngd. Batt. pr. et tcrt., qualuor phiain. Isler igilur, sivc Danubius, incipit a mcri-
«ju.irius; defusionem mox Aug. cd. et tonge Meus die, ubi orittir, deinde ad oricntem curstim dirigens,
pro tale. pergit, «loticein mare influit seseqtte exonerai.
101. UIraquecirca oceanum. Lugd. Bat. pr. ufra- 115. Ubi et Gothia. Ed. cadcui ibi et Golhia, deinde
que parle circa oceanttm,pr.i circa Lugd. Bat. quart. el Germania est.
citra. Conjuiictioueine<delct Meus. 116. Suevi leitenl. Sic in mss. ctedd. velust. Suevi
105. Tenninelur. Lugd. Bat. lerminatur. Quo re- oblinent, in ITutorp. et Bolsuinginna.
spectu videri potest Flor. tert. supra pro dilatatum 117. Sunl gentes. Sic in mss. Ediit. transponuiit,
scribere dilatatur. gentessunt.
106. Ad orientem. Ed. Aug. ab orienle. D 118. Abarbarico. Ltigd. Bit. scc et Ullr. addunt
107. Per oram. Flor. sec. et terl. per ora : ut et oceano, quart. mori. Pru Mmsiamale 3Iysia in Flor.
Periz. reliqui vulgalam retincnl cum /Elhico. sec et teri. hic et infra.
108. Mwotidaspaludes. Ed. pr. 3Imolias paludcs. 119. Montes Acroceraunios.Legitur et Acrocerau-
109. Ad mcridiem. Lugd. B.it. quart. ameridie. nia, lloratius libro primo Carniin. Qui vidit mare
110. Triginta qua'.uor. Flor. lcrt. Qualuor el tri- turgidum, et lnfames scopulosAcroceraunia,Diodorus
ginta. Lugd. Batt. pr., lert., «|uart., nunc parciores, libro quadragesimo primo, eirepaM-nnpo; ra v.xpuT«
duas modo tribuiint. Kepu-bvtu FABR.—Flor.sec montesAcro-
&>vofi«o-fts'va.
111. Noininatur. Ita Flor. sec. ut et Lugd. Batt. ceaneos.Lugd. Bali. omnes, ut et Perizon. et Fabric.
pr., tert., quart., Meus et Pcriz. Lugd. Bat. sec montes Acroceraunim.Mox maris pro sinus in Meo.
vocalur. Editt. pnssim nvncupitur, prrcier Augusia- 120. Sunt. Ilittorp. et B dsuing. edilt. contra re-
nam, qure no»iinaiur. Iu iEtbici codd. eadem stri- liquas et mss. omnes infarciunt siti. Lugd. Bat. scc.
plura: est varietas. et Ultr. insuper sunl delent.
112. Expliciti. Flor. sec., tert. et Lugd. Bat. 121. AtqiteBrundusium.Amanl ita mss.et edili ve-
quart , Explicaii svnt. Edd. pr. et Venclre, Expliciti tusliores, rcliqui ct Brttndaiium.
auiem sunt; c.cdeni infra, nunc aulem, cic Moxqtiam- 122. Aboccastt.Ltigd. Bal. qtiarl. prseponit ef.
qnam brevissimein editt. quibusdam ut Hittorp. e t 1-23.Mure Creiicum.Ed. pr. Arcticummare.
Bvilsuinj.
687 PAULI OROSII 688
m Britanniam insulnm. Gallia
Cassiopam insulas, a scptentrionesintimmCorinlbium, A cum, a septentrione
ab aqnilone angustum lerrrc dorsum, quoMace- Lugduncnsis, ducta per longttm, et per angustum
doniae conjungitur, vel potius Atticae, qui locus Islh- inflexa, Aquitanicam provinciam semicingit. Ilrcc
mos vocatur, 1!8 ubi est Corinlbus, ia6 habens in ab oriente babel Belgicam, a meridie parlem pro-
Allicaad boream non longe Aihenas civitalem. Dat- vincire Narbonensis.qua Arelas civitas sila est,13Vct
raatia habet ab oriente Mncedoniam,ab aquilone Dar- mari Gallico Rbodani flumcn cxcipitur. Narboncnsis
daniam : a septentrione Mocsiam, ab occasu Isirtam, provincia , pars Galliarum, babet ab orienle Alpes
ct sinum Liburnicum, et insulas Liburnicas : a me- 138Cottias, 13Gab occidcnle Hbpiniam, a circio
13' Lngduneiisem, ab
ridie Adrialicum siniim. Pannonia, Noricus, etRhe- Aquitaniam, a septentrione
tia habent ab oriente Moesiam,a mcridie Islriam, ab aquilone Belgicam Galliam, a meridie marc Galli-
138insulas Balea-
africo m Alpes Penninas, ab occasu Galliam Bclgi- cum, quod est inter Sardiniam et
cam, a circto Danubii fontem, cl litniiem, qui Ger- res, habens in fronle qua Rbodanus fluvius in marc
139Aquitanica provincia obli-
maniam a Gallia inter Danubium Galliamque 148se- exil, insulas Stccbadas.
cernit, a septenlrione Danubium et Gcrmaniam. Ita- quo cursu Lignris ftuminis, qui ex plurima ll°
parie
lise situs a circio in eurtim tenditur, babens ab africo terminus ejus est, in orbem agititr. Hrcc a cirrio
Tyrrhenum mare, a borea Adriaticum sinuni : cujtts B Uccanum qtii Aquiianicus sinus diciiur, ab occasu
ea pars1S9qua conlinenti terraccommunis cl conligua Hispanias habet, a sepienlrione cl oriente Ltigtlu-
13° quae a Gallico nensem, ab euro et nietidie Narbonenscm provin-
est, Alpium obicibus obslruilur : 1Wunivcrsa lerraru.m silu
mari supcr Liguslicum sinum exsurgentes, primum ciam contingit. Hispania
Narbonensium (ines, 25 deinde Gatliam Rbetiam- trigonaest, ct circumfusione Oceani Tyrrbeniquepc-'
131donec in sinn Liburnico dcfigan- lngi26u*Pene'nsu'aeffi citur.lliijusliaangulusprior,
que secludunl,
tur. Gallia Belgica habet ab orienle limitcm fluminis specians ad orientem, a dextris Aquitanica provin-
Rheni et Germaniam, 13aab euro Alpes Penninas, cia, a sinistris Balearico mari coarctatus, Narbonen-
a mcridie provinciam Narbonenscm, ab occasu pro- sium finibus inserilur. Sccundus angiiluscircitim in-
a circio oceanum Britanni- tendit: liV ubi Brigantia Callcciaecivilas sita, altis-
vinciamLugdunensem,
IIAVERCAMPINOT^E.
124. Quo 3iacedontm conjnntjilur. Lugd. Bat. sec. Aquitanicam prov. babent edd. pr. Aug. et Venclrc
ct Periz. quod, quart. qui, etc. Arelatum pro Arelas.
125. Ubi est. Abesl poslcrior vox nb edtt. Aug. 154. Et mari. Inicrserit vbi Lugd. Bat. quarl. ex-
126. Habens in Atticaad Boream. Ltigd. Bat. lert. cipitur pro accipitur scribit sceundns.
et qtiart. habens in Atticam, elc, quibuscum consentit 155. Cotliai. Id vcrum noiiien. Mss. Lngd. Batt.
ed. pr. qurc insuper legit a borea. At Lugd. Bat. pr. C pr. el tert. Gutlicas, sec Chotias, quart Cotlticcis,
speclans in Aiticam ad boream, elc In yfithici Cosmn- Periz. Cotias, Meus Cutias, mendose, ul mulia loco-
graphia Iegilur, Hic est in Altico ad boreumnon longe rum nomin.a.
civiias Athenm: corrige, Hinc esi in Atlica, etc 156. Ab occidenle. Lttgd. Bat. quart. ab occasu ct
127. Alpes Penninas. Ita clare scribitur in Lug.l. mox Aquitaniam sec, tert. el quart.
Balt. tertio, quarlo ct Perizoniano, et cxhibel edit. 157. Lugduncnsem. Galtiam qusednm editiones
Au». Peninas Mcus cum Lugd. Bat. sec Flor. sec. prrcpnnunt, sed in mss. abest.
scnbit, Appenninas vel ApenniimsFlor. tert. et edit. 138. InsulasBaleares. Priorem delentLugd. Bail.
pr. atque Lugd. Bat. pr. Alpes vero istas Penninas a sec et quart.
deo Pennino, non Pwninas, ut alii, prreserlim Grseci 139. Aquitanica. Ullr. Aquttania , ot ejus in illis,
scriptores, quasi a Poenorum et Annibalis transiiu ejus est, «ielet.
vocari ostendit Livius lib. xxi, cap.38: Ncc verisimile 140. A circio oceanum. In Ed. Aug. cst ocennn
esl, ea lum ad Gailiam paluisse itinera; utique qumad Editt. pr. Ultr. ct Vcncirc a circio habet oceanum. Mox
Penninum [erunt, obseptagentibussemigermanis(uisse; llispanos
neque hercule, montibus his si quem forte id movit,no- ab 141. Univetsa. Lugd. Batt. pr., tert. , edd. pr.,
transilu Pmnorum ullo Veragri, incolmjugi ejus, Aug. et Vcnclse universo, til ad siium nnn ad Hispa-
runt nomen inditum : secl ab eo , quem in summo niam refcratttr. Vulgatum tuctur i-Elhici Cosmogr.i-
sacratum verlice Penninum monlani appetlant. pbia. Delent esl mss. Flor. iilerque, Lugd. Batt. scc.
128. Seccrnit. Ed. pr. ct Venetrc ditcernit. Moxco- quart., Periz. et Metts, ut et qtte post Tyrrheni pr.
pula e<delct Ed. Aug. et tert.
129. Qua continenli. Pro qua Lugd. Batt. pr. ct rj 142. Pene insula efficitttr. Ex editis qnidam penin-
sec ut et cd. Aug. qum exhibenl. sula efficilur. Pust quae nddilur in Aug. ac insulmno-
130. Qum a Gallico mari tuper Liguslicum sinum. tnine censeiur.
Lugd.' Brit. scc. qui. Ed. Aug. qum Gallico mari per 143. Angnlus prior. Lugd. Bal. quart. propior.
per Lig. s.
Liq. s. Ultr. ms. quoqueLiburnico Idem mox iegit, a dextris habet Aquilanicam provin-
131. Donec in sinu defigantur. Lugtl. ciam, quam lectionem in terlio quoque inveni. Iu
Batt. sec defiguntur. Sed quart. donec in sinum Li- angulusejus, quod sequitur poslrctnam voccfii delcnt
burnicum desinant. mss. Flor. uterque ei edd. Venclse.
132. Al»Euro. Addunt habet Lugd. Balt. pr. sec, 144. Ubi Briganlia Caleciw. Ila scripsimus exji-
tcrt., et ed. Aug. Alpes Penninas auiem bic iterum bro vetuslo, pro qno iu vulgaiis est, Gallwciw. Dio-
scribunt Periz., Lngd. Batt. tcrt. et quart. el in- dorus libro irigesimo septimo, Bptycmioviro"),iv
KaWai-
super primus, sed in primo, manu secunda a prre- Au; dicit. FABR.— Flor. sec Gulleciw superscripi»
ponitur, ut notel Apenninas, siculi in quibusdam i,Bat. ut nolet Galliciw, prout in sec. Flor. et Lngd.
exslat. alque Ultr. et ^ltliici Cosmogr. exstat. Lug/I.
153. Briianniam. Ms. Ultr. et edd. pr. Venetae ct Bati. pr. tert. et qunrt. Gallice. Perizon. Galleciw.
Aug. Briiannicam. Addit aliquanlo post Gallium, de- Meus Galicim.Sed Callmciwrectitm cst. Pra'ier Dio-
nuo in iis habet Belgiccm, Ultr. Ar/uifant<impro dorum Dio Cassitts, ubi dc Cicfare loquiiur, Ca'lsc-
689 HISTORIARUMLIBER I. CAP. II. 690
simam pharum, ct inter pauca mcmornndi operis, ad A "ia Occani insula, pcr Iongum in borcam extcndi-
spccuianiBiitannise crigii. ,V9Tei
1V9Tei ius ojusangulus est, lur. A meridie Gallias babet, cujns proximum littns
ttius
1,6 qua Gades insulrc intentro in africum, Atlantcm transmeantibus ,oa civitas aperit, qurc dicitur ,!l3
inafricum,
iuoutem interjecto sinuOccani prospiciunt. llispaniam Rhutubi porltts : unde baud procul m it Morinis in
moiiteminterjectosinuOccaniprospictunt.llisiiaiiinm
ciicriorcm ab orienie n'incipicnlcm, Pyrcnrci sallus austro posilos Menapios Balavosquc prospeciat.
ciicriorcmab
a p.irlc septcntrionis 1W usque ad
U8usque Cantabros Asiurcs- Haecinsula liabct i">in longo millia passuum oclin-
adCantabros
quc dcducunt, atqueindeper Vaccseosci.
dcducunt,atqueindeper Vaccaeosci.,w Orciauos, genta; in laio millia ducenta : a tcrgo aulem ,
,wOrctauos,
quos ab occasu liabct,
quosaboccasu lill<re unde Oceano. infinito palet, ,58 Orcadas insitlas
habcl, posiia in Noslri maris \iiu
detcrniinat.IIispaniaullcriorhabet aboricn-
Cartbago detcrininat.IIispaniaulicriorhabet habct, qiiarum viginti descrlsesunt, m iredecim
tc Vaccseos,Celtibcros, ct Oretanos: a septcntrione
scptcnirione coltintur. Deinde insula Thtile, qtire pcr infinilum a
Oteanum, aboccastt Oceanum.a meridie Gadiiaimm 28 creteris separata , circium versus ,88 medio sita
Occanum,aboccasii
27 Oecani frelum ,;* : undc mare Noslrum Noslrum,, qusnl Oceani, vix paucis nota babctur. Hibernia instila ,
Tyrrbcnum vocatur, iinmillitur. Et
Tyrrbcnuin quoiiiam Occanns
Eiquouiam Occanus inier Briianniam ct Ilispaniam '"'sila, longiore ab
l.ahct insul.ts, quns Brilauniaiii ct Ilibcruiam vocant, africo in boreani spalio porrigilur. IIiijus partes
«pire "" in aversa Galliarum parie ad prospectuni priorcs intcnia; Cnntabrico oceano, Brigantiam Cal-
quse
Ilispanise silae sunt, brev t;r cxplicabunlur. Briian- B leciaecivitatcm, ab africo sibi in circium ,6° occur-

IIAVERCAMPINOT^E.
circ urbera vocnt, tib. xxxvu, p. 54, Bpr/avriov7vo).tv stve ex Gessoriaco solventes, directo cnrsu cx Gat-
c/XlMY.iu; TcupurclfJGus,Briganlium , tirbein Callw- lia solvcbant. Amuiian. Marccllin. lib. xx,' cap. i :
ciiv, prmtervectus, undc patet iiiaiuiinuiii fuissc op- Obtervato flalu secundo ventorum ad Rulupias , sitas
piduiii, quod egregic coulirmalur hoc Orosii loco, ex adverso , defertur, petilque-Lundinium. Idem lib.
itei|tie eiiim mcinorandi opcris pharus alibi usitm sui xxvn, c.ip. 8 : Cum venisset ad Bononim liitus,
natttis prsebere poiest. Sei|tientia sic constiluuni exinde transmealo lcnlitis freto, defertur llulupias ,
ntss. quidam : sita esl, cl altissimam pharum, inler p. stationem cx advcrso tranquitlam.
m. o. ad spectaculitmBr. erigit. Lugd. Bat. prinius; 153- Rhulubi portus. Varianominis csl scriplura cl
sita e.t, et attissimam pliarum, et inter pv m. o. ad nomenclatio, non modo in mss. ct cdilis, sed et
siiectaculumBr. engi<Lugd. Bat. qttart.; sila es<,quo- npuil priscos auctores. Lugd. Batl. pr. ct tert, Rutupi
que habet Lttgd. Bal. lerl.; pro specitlam Flor. scc porlus. Meus Ilhutitbi porttts. Anlonini Itincrariuin
«:i tcrl. speciifum.Ullr., dd spectaculumBrilannim eri- Ritupas, alii scriplores passim Rulupias vcl Ritttpias
gitttr. l/.dd. pr. et Veneia; ad speculam Britnnnimexi- appellani. Observal auteni clariss. Peirus Wcssc-
«//'. ^Eiliici Cosmogr. Ubi Brigantia civilas sila esl lingius ad Antonini Iiin. p. 473 plurali numero dici,
Cnlliciw, ac allissimum (alii ad) allissimum farum : quod binse ibi essenl arccs ad portum apposilse ,
ei imer paitca memoran.tioperis ad speculam Briiun- quarum ad septentrioncm vergeniem Regulbium
nim erigitur. voc.ibant, ejusque iiominis reliquias bodieque in
145. Tcrlius ejus angulus est. Tr.iiisponuut lertius Reculver dtirare : lcstemque cital , prscler Noti-
angiilusejus codd. Florenliniel 1'erizon.; ejus abest (',, tiam Imp. Ot-cident. libellum , Jo. Baitely «JeAnli-
a codicc Meo, est a Lugd. Bat. pr. ct a Meo. quitalibus Ruttipinis Oxonii vulgaltim.
liti. Qtia. Liigd. I5ai. sec, lert., quarl. et Flor. 154. A 3Iorinis.A3Ioryniscdil.pr. etVcnctre. Sed
scc. atque Ultr. quo, et sic. quoque in jlithiei Cos- Lugd. Bait, lci't., quatt., el Perizon. a 3Iorinis,
mogr. eht. pr. ct nnte Fabricianas velusiis «miiii- ( qttatt. 31orineis), in attstro positis Lugd. Balt.
bus. Meus codex qua servat. Mox ad Africum Lugd. sec, qtiart. el Pcriz.;dcin 3Ienapos Lugd. Bati.
B.il. quart. sec, quart., Periz. ei Ultr., ex quibus ultimus,
147. Incipicntem. Abcst a Perizon. scrvanl alii, Bcitltavosque,pro quo Batrasiosqueed. prima.
tit el jEihicus, a'oorienle incipit ex Pyrenmis suliibus. 155. In longo. (Jum mox sequalur in /a<o,mirum,
ln Mco 1'yreneussaltus, pro Pijrenmi. cur conira yEiiiicum ct omnes inss. ncscio quomodo
143. Usqtte ad. Posieriorciu vocein delet Lugd. in qiiibusdam editiouibus irrepscritiij louguni, prse-
lial. seriim ctim infra , ubi insulam Cyprum describit,
119. Oretanos.Ed. pr. Oreutanos, dein Meus, qitos in toitgo , ct in talo pariter cjus spalium dcscribat.
ctboccasu Itabetposilos, in n. m. I. Carthago d. ; nt Ad nrillia passuum oclimjctila, Logd. Bat. quart. tria
cd. pr. q. a. o. Itabelposilatn in n. m. I. Canhacjinem in inilio addit.
dderntinat. lJii. Orcadas. ltn mss. meliorcs, edili quidam
150. Unde. Ed. Aug. inde marc Noslrum. Sic quo- Orcades , qure varictas in ^Ethici Cosmogr. quo-
qin; Venetac. que esl,
151. In aversa Galliarum parte. Aversa, non ad- 157. Tredecim colunlur. Qualuordecim coluntur
vcrst, recte esl iu inantiscripiis. FABRIC— Aversa iElhicus et cd. Aug.; tredecimincolunlur cdd. pr.
quojue legitur in ^Eihici Cosmographia , el in mss. D Veneuc , llitiorp. el Bolsuing., icd contra otiines
Flor. see. : reliqui fere cum vetustis cdilionib. ad- mss. et ^Eihici quof|ttc Cosmogrnpliiam. l'ro Thule
vecsa legitnt. ed. pr. ct mss. Flor. Tile, Atig. Thile. Ucin Lugd. Bat.
152. Civitasaperii,in Mihki Cosmographia iisdemi sec. qum per in/iniium Oceanum, elc
vcibis haec loca desciibuntur. Yeruinmss. Lttgd. B.it. 15S. Mediositn Oceatti. 31edio sita est Oceani,
qtiart. et Ultr. lcguui cirifus apparet, tontra reli- Ullr. ; Medio sita Occano, edd. pr., llitt. ct Bol-
qiins et scriptoris ineniem. Geograpbis enim proprio suing. aique mss. Flor. scc, ttrl., Perizon. ct
vcrbo dicit Orosius civilatein lirilaiinicam Rbulubi Meus.
liaiisitieanlibus proximum littus Gallirc aperire; 159. Sita iongiore. llltr. sila, longiori spalio, etc.
quilius significat iia anguslum ibi trajcclum cssc Ed. pr. et Vciieise, sifa esl, qucelongiore ab A. Mox
maiis , ut inde Galliselittora prospici qucani, quare Periz. colligiiur.
«iliiiiinde in Gallias ei ex Galliis in Briianniuin fre- 160. Occurrcntcm. Ed. pr. occitrrente. In cdit.
«|ii-iis erat trajecliis, antequani ul hodicfit, porltis Moguntina ad procul spectant, iiolatur iu marg. pro-
Dubris, IIUIICDover cidcm succcdcns , sibi illum spectant.
u->uiiivindicassct. E rcgionc Bononiic luit, unde ,
691 PAULl OROSH 692
'" secundse portionem appellare ma-
rentem, spatioso inlervallo procul spectant; ab eo ,Adeputantes,
,7Vmulto amptius lerra; in
prsecipuc promontorio, ubi,M Scenrcfluminis ostium luerunt. Praterea cum
est, et Velabri 16J Lucenique consistuni. Ilsec Africa ardore solis, quam in Europa rigore frignris
,,s (quippe ttim
propior Britannise, spatio tcrrarum anguslior : ineultutii atque incogniium sit
163sed coeli solique temperie magis utilis, a Sco- omnia pene animantia vcl germinanlia, paiientius
lorum genlibus colilur. Huic etinni mMevania in- el tolerabilius ad sitmmum frigoris quam ad suinmum
sula proxiraa esi, et ipsa spatio uon parva, 16Ssolo caloris accedaut), ea scilicct causa est, Africam per
commoda; x ;ue a Scolorum gentibus 16<babitatur. omnia situ et populis minorem videri : 17Squia et
Hi sunt fines lotius Europre. Africim, ut dixi, natura sui roiuus habeat spatii, et cceli inclementia
1(7 cutn leriiam orbis parlem majores nostri acci- plus deserti: eujusdcscriptioperprovinciaset genies
m post
piendam descripserini, non spatiorum 29 nien- liseccst: Libya Cyrenaica et Pentapolis,
,M
suras, sed divisionum rationes seculi sunt. jEgyplum in parle Africae prima est. Hsec incipit a
Mare hoc siquidem Maguum, quod ab occasu ex civiiate ,7a Parsctonio, et monlibus Catabathmon :
Oceano oritur, iu meridiem ,M magis vergens, an- 30 '"do secundo mari usqtic ad aras Philenoriim
gustiorem inter se el Oceanum coarctatse Africse exienditur. Post se habel usque ad occanum mcri-
iiraitem "' facit. Unde etiam aliqui, quaravis eam B dianum, gentes "• Libyae, i£ihiopum ci Garaman-
longitudine parem, lamen multo angustiorem intcl- tum. 18°Htiic esl ab oriente .Egyptus, a scplenlrione
tigentes, m inverccundum arbitrali sunl tertiam roare Libycum, ab occasu Syrtes majorcs et Troglo-
vocarc parlem, sed potius "* in Europam Africam dylse, contra quos insula "" Calypso csl: a mcridie
IIAVERCAMPINOTiE.
161. Scenmftuminis. Nomen fluminis in ms. Ullr. Aug. verecundum. Dclcnt autem sunf Lugd. B.il.
abcsi, in jEthjci Cosmograpbia Sacanw appellaiione tert., Meus et Periz.-.vocarepartem iransponit ed. pr.
insigniiur. Senw autem scribunl mss. Flor. sec. , cum Venetis.
terl., Meus, uletedit. pr., in reliquis Scena*legitur, 172. In Europam. Sic magno conseitsu mss. Flor.
qttod cum appellatione ejusdem hodierna congruit: sec, tert., Lugd. Balt. sec, quart., Ulir. ct Meus.
Scennon enira dici teslattir Cellarius lib. n, cap. 4, Editio quorpie Aug. Servat vnlgatum Perizon. el
p. 441. Lugd. Bai. lert. Slonuimus supra praposiiioiicin
162. Lucenique. Lugd. Bait.pr. et lert. Lugenique. in ab antiquis promiscue cum quarto et sexto casu
Lucinique. ed. Aug. Velabri Luceni, deleto que Ultr. conjuiiclara fuisse.
Pro spaiio mox spatioso Perizon. 173. Secundw portionem. Iia legn. Vulgati hnbcitt
163. Sed cmlisolique femperie.Vutgocmli solisque. Secundw portionis portionem prseeunte edit. Ililloip.
Taulologia puerilis. LAUT.— Addit ad marginero Magna hic varietas in rass. esl: Florent. sec, leri.,
cdilionis Mogunt. Andr. Scoilus solique melius el iC hoc est secundw portionem, cic, quam romprohaui
merito. Omnes tamen mss. cum editis et ipsa jEthici Lugd. Bal. quarl., Perizon. et Meus. At Lugd. B.at.
Cosmographia prseferunt cwli solisque temperie, pr., lert., hoc secundam portionem, sec cuni Ultr.,
exceptis meis membrauis, in quibus clare exstat hoc esl secundameam portionem. Ed. pr. cum Veuelis
cwlo solique lemperie. Malira solo cmliquetemperie, ac secundam portionem, Aug. secundam portionein.
etc., nam temperies proprie de aere sive ccelo di- jElhicus, iu Africjc prsecipuc dcscriptione, vcrba
citur, atque ita latidatur ab Orosio llibernin, qimd Orosii iinmuial, et liunc locitm ita ciicum-cribil, sed
aere gaudeat lemperato, et solo fertili. Mox in in Europa eam judkaverunl reputandam, hoc est, ut
illis a Scotorum, prsefigilur et in Lugd. Bat. »io/i eam similemduabus dicerent, sed ile dnabus uni
qnarlo. subjectam.
164. Mevania insula. Aug. Mevania insula cst 174. Mullo amplius. Lngd. Bat. quart., mullo
proxima. Pro 3Ievaniael habcnt Evann Lngd. Bait. magis.
pr., tert., Eumaniasec. Ultr., Eumonia quarl. 175. Quippe.cum Omnia.Mcdii vox in Fabr. Edit.
165. Solo commoda.Ultr. et edit. Aug. sola com- delicil, undc accedant muiatiir ibidem in accedunt.
moda, sed Fabriciansc ediit. notant in marg. vocera 176- Quia et natitra sui. Edd. pr. et Vcnetse ei q.
sole. Ego, ex jElhici quoque Cosmographia, solo n.s., Lugd. Bat. lcrt. quia ex n. s., dein nrinus habct
praetuli: nam, siculi supra a ctelo et solo laudavit spatii Flor. sec. et terl. el edd. Veneise.
Hiberniam , sic nunc quoque a solo el ampliludine 177. Post JEgyplum. Lugd. Bal. sec. ci Ulir. qvw
commendat Mevaniam. Edil. pr. Icgil, spatio non post /Egyplum.
parvo, solo commoda. Hanc, ut sa>pe, sequuulur ." 178. Parmtonio. Viliose apud .lElliicumParthenio.
Venelae. Mox quidam secundummare.
166- Habilalur. Lugd. Bat. quart. hubetur. Pro hi 179. Libym AZlhiopum. Lugd. Batt. pr. et tcrt.
sunt fines , etc., in Ultr. est, Hic sunl fiues, elc simpliciter /Ethiopum. Meus et Flor. tert. Libycum,
167. Cum lertiam orbis partem. Lugd. Bat. sec JEthiopum, etc. Ed. pr. cum jEiliici Costnograpbin,
delet orbis, Ullr. insuper cum, legens lertiam par- Libyorum, /Ethiopum,ctc, Aug. Libyos ALthiopum,
tem, at in Lugd. Bat. pr. est, cum tertiam orbis prope Flor. sec. Libyowihiopum,Ultr. ms. Libie Mlhiopum.
partem, etc. Mox descripserunlLugd. Balt. sec, lert., Veram scripturam censeo, gentesLibyw, /Eihiopum
quart., et accipiendamesse Flor. tert. etGaramanlum.Hrecenim onuiesiu plures dividuniur
168. 31are hoc, etc. Transponit cum edit. Hiltorp. genles; nam Libyorcthiopes, sive incolre Lihyin
cod. Periz., Mare siquidem hoc magnum. jEgyptise quas supra memoravit p. 18, alii sunt cl
169. Magis vetgens. Vox prima a Periz. codice diversi ab his, et ex eo loco videtur id nomen Liby-
wlhiopumhic quo |ue in Hitiorpiann primum editiouc,
170. Facit. Mss. Florenl. sec. et tert., Lugd. Batt. deiude in Bolsuing. et Fabric. et Mognnlina Andr.
pr., sec, ter., Meus, Ullr. et editt^pr. et Aug. et Scotti fuisse repositum.
Venetaefecit. Lugd. Bat. quart. fec, Porizon. /c»f. 180. Huic est. Abest posterior vox a Flor. sec
stiperposita tinea, quaecorrumpendse scripturse dedit llinc est in quibiisdam.
occasionem. 181. Gabynsoi.Flor. tert. Calypsa. Ed. Aug. Cntyps.
171. Inverecundttm,Mcus cum Flor. lert. et cd. ScriptoribuaiLMinis hscc insula Galypsusvocatur, ut
 693 HISTORIARUMLIBER I. CAP. II. 694
19' Sitifensis et Csesariensis Mauritania habent. ab
jElhiopicus occanus. Tripolilana provincia, qure et A
Stibventana , vel "* regio Arzugum dicitur , ubi oriente Ntimidiam, 'a septenlrione marc Noslrum,
193Malvam, a meridie monlctn
Lepiis magna civitas est, quamvis Arzugcs per lon- ab occasu flumcn
"^ Astrixim, qtti dividit inter vivam lerram et are-
gutn Africse limilem generaliter voccnlur, habet ab
. orieiitc aras Philenorum inter Syrles majores et nas jncentes 19Susque ad Oceanum :,0(1 in quibus et
Troglodytns, a septcntrione mare Siculum, vel pc- oberrant Gnngines iEthiopes. Tingitana Mauritania
lius Adrialicum, et Syrtcs minores, ab occasu 163By- ultima c«t Africre. 197Ilrec babet ab orienle flumen
zacium lsl tisque ad lacum Salinarum, a n.eridie Malvam, n septentrione mare Nostruni usque ad
barbaros Gelulos, 185Nolhabres, et Garamantas, frelum Gadilanum, 198«raod 199inler Abennem et
usque ad oceanem /Elliiopicum pertingcntes. Byza- Calpen, duo contraria sibi promontoria, coarclatur:
cium, 186Zengis, et Numidia. Zettgis nuiem prius ab occidente .Silantem montem, et oceanum Ailan-
non unius convenlus, sed totius provincirc generalc licum, sub africo Hesperium montem, a meridie
187 fuisse nomen invenimus. Byzacium ergo, ubi gentes ,0°Auloltim, quas 32 nunc !01Galaulas vo-
31 ,8R Adrumetus civitas : Zeugis ubi Carlbago cant, usque ad oceanum Hesperium contingentes.
magna, Numidia ubi Hippo regius el 189Rusiccada Hic est m universre termimls Africrc. Nunc insula-
civitates sunt: habent ab oricnte Syrles minores et g rum qure in Nostro rhari sunt, *08loca, nomina, et
lacum Salinarum , a septcntrione mare Nostrum, spatiadimctiar. InsulaCyprosab orienle fnari Syrio,
quod spectat ad Siciliam et Sardiniam insulas,1B0 ab ,0* quem Issicum sinum vocant, afb occidentc mari
occasu Mauritaniam Sitifensein, a meridie m montes Pamphylico, a septentrione >011Aulone Cilico, ame-
Uzarae: el post eos ^Sthiopum gentes : pervagantes ridie Syrirc et Phcenices pelago cingitur : cujus sp*a-
usque ad oceanum ^Eihiopicum. tium! 06 in longo tenet millia passuum cenlutn se-
IIAVERCAMPI NOT^E.
Plinio lib. ni in fine cap. decimi, Promontorium Lugd. Bnt. lert. et Perizon.
Lacynium; cujus ante oramiiisula decenimilte passuum 195. 31alvam. Dividit bic fluvius duas MnurUanias.
a terra Dioscuron: aliera Calypsus, quam Ogygiam Flumen Malva legilur in mss. Lugd. Batt. pr., sec,
appcllasse Uomerusexistimatur. Grrecam lnfJeciionem quartoet Ultr. Sed in pr. superscribilur Muluca.
yeqiiitur Orosius, et ex eo iEthicns. Scybcis Periplus 194. Ashixim. Flor. sec Aslrinxim, tert. Astrixim.
p. 5, Ed. tltlds.: Aaxtviovkpov "Hpue y.ui vnao; Ka- Lugd. Bat. pr. Aslrinxi, sed ascribitur, lege As-
/vipw, EVrf 'OoWo-cvs'Siv.ei.nupa Ka).'j^ot: Lacinium tricii.
fantim, Junonis et Cnlypsoinsula, in qua Vlysses habi- 195. Usquead Oceanum.Mediam vocemdelel Meus.
tttbat apud Catypso. Ogygiam hanc instilam, in qua 196. In quibus oberrant. Edit. pr. atque Venelse
Atlanlis lilia Calypso habitaverit, vocat llomerus ef oberranl.
Odyss. n, v. 244. Periz. ms. insula est Caltjopso. 197. Hmchabet. Lugd. Bat. pr. Et hmc habet, etc
182. licgio Arzugum. Azotmn, quod alii aseripse- r 198. Quod. Ed. Aug. mto.
runt, nos in ntillis antiquis invenimus. FABRIC. — 'J 199. Inler Abennemct Calpen. Havennem, Haben-
Flor. sec Arzulum, Lugd. Bat. pr. Arguzum, lert. nen, et Abennen scriptum invenitur. Inielligit duas
Arntgttm; posicriores mox quoque Arguzcs et Ar- columnas Ileicttlis : quarum una Europoea a Barba-
ruues. ris Calpe, a Grrccis 'A^Sa, nominattir : altcra Li-
185. Byzacium. Vnlgo mcndos; Byzanlium legilttr. byca ab illis Abenne, ab his KvwnyexMndicitur, au-
De BijzacioPlinius lib. v capil. 4. 11 vcluslo liulire ctore 'Etistalhio in Dionysium. FABR.— lnter Aven-
«liguilnimnoiadminislralioiiiimRomaiiariim,jam%- ne el Calpis Florenl. sec. el Lugd. Ball. omnes ut et
zicium, jnm Bisaciumlegitur. FABR.—Lngd.Bat. pr., Meus; intcr Aveneel Calpen Ulir.: inler Ilabenne et
sec, lert., et bic cl infra Bizanlium, lcri. Bizagium. Caip':s Flor. lerl.: inler Avenne et Calpes ed. Aug.
Rcliqui lectionem probam servnnt. Ed. Aug. Biza- Delnt mox coarclatur Ullr.
chium. 200. Aulolum.Flor. tert., Meuset Lugd. Bat. tert.
iHi. Usque ad lacnm. Lugd. Bat. pr. delet ad. Anlososttm.
185. Nothabres. Lugd. Balt. pr. et lert. Nabazares, 201. Galaulas. Sic prima editio cum Venetis, et
see. ct Meus Natabros, quart. ct Periz. Nathabres. Fabr. Gaiilctlesedd.IIitiorp. etCervicorn.,quodmss.
Mox GurainantesLugd. Batt. pr., letl., qnart. Lugd. Batt, pr. et lert. q.ioquo exhibent, sed qunrt.
186. Zeugis. Flor. sec. hic et infra Zeuges, ut et Gaulades Flor. sec. Galaulas, lert. et Meus Galau-
cd. Aug. lolas.
187. Fuisse nomen. Transponunt mss. quidam 202. Universmterminus. Ita in mss. Florentinis,
nomen fuisse. ct in Meo. Ed. pr. el Venetrc cum llittorp. terminus
188. Adrumelus civilas. Lugd. Bat. pr. Adrumeta D universo;; at Bolsuing. cum Fabr. et mss. quibusdam
chiins; posterior vox in Meo non apparct. universus lerminus Africm.
189. Rusiccada. Apud Plinium lib. v, cap. 5, et 205. Loca, nomina et spatia. ln Meo, toca el no-
Melam lib. I, cap. 7, est RusicaJe. FABR-.— Lugd. mina el spatia. Mox in ed. Aug. spa<i'adcmeliar, Al.
Balt. pr., sec. el tert. ul ct Ultr. Rusicada, quart, dimetiar, recepia in contexiuin titraque lectiotie.
Rusicida. Ed. pr. Nisiccada. 204. Quem Issicum sinum vocant. Flor. sec n«eni
190. Aboccasu. Lugd. Bat. pr. at)occidente. JWissicMinsinum vocant, tert. quem 3Iisicnm sinum
191. 3Iontes Uzarw. McusmontesUazarw. In edit. vocant. Lugd. Batt. pr., tert., quart., Metts, et ex
Ccrvicorn. fonles Uzarw: qu;c lectio invenilur quo- edilis prima et Venetae, quod 31issicumsinum vocant.
que in pr. ct Venetis. Montem Suzare Flor. sec, August. quod Mesicum, ms. Ulir. quem Missicum.
mvites Va*ureFlor. lert. Mox post eum Cllr. qui in Servaitt legitimam scripturam Lugd. Bat. sec. et
ad oceanum priorem voccm delet. Perizon., nato errore ex compendio scribendi et
192. Siti[ensis el Cwsariensis Mattritania. Lugd. transmigratione lilterae m, ila qm Issicum.
Batt. pr., tert. et quart. cuin edit. pr. Sitifenses et 205. Aulone Cilico. Ed. pr. Aulonc Citicim.Vene-
Cwsarienses Mauriiania. Disiingtiiiui' vcro in editio- tiTS,easque secula Parisina, Vutdnw Ciliciw. Mox
ne prima post Cwsctrienses,qtiasi scilicel ad ea .-tuas Pliamicis pro Phmnicesmss. Florent.
prrcccsscrunt, pcrtinerent. Mox habet pro lutbeni 206. i/i longo... in lalo. Editl. qttacdam, ut prima
695 PAULI OROSH 696
"° cenlum scptua-
ptuaginla quinque, in lalo millia passuum cenlum tVnovera, a Pacbyno in Lilybrcum
viginti quinquc. Insula Cretafinitur ab oriente Car- ginia septem. Haecab oricnte cingilur mari Adria-
paihio mari, ab occasu et septenlrione mari Cretico, lico, ameridie mari Africo, quod est contra Subvcn-
807a meridie mari Libyco, quod et Adriaticum lanos et Syrtes minores : ab occidente ct septcn-
vocant:"" habet in longo millia passuum centum Irione habet mare Tyrrhenura : a borea *" usque
sepluaginta duo, in lato quinquaginla. ,09Insulse subsolanum, fretum Adrialicura, quod dividit Tau-
Cyclades, quarum est ab oriente prima Rliodos, a romenitanos Sicilise, ct Bruttios Ilaliae. Sardinia ct
septentrione Tenedos, a meridie Carpalhos, ab oc- Corsica insula parvo frcto, hoc est, *" milliura vi-
casu Cytbera, ab orienle finiuntur litioribus Asirc, ginti, dividuntur : ex quibus Sardinia habel a raeri-
ab occidente i 10mari Icario, a septentrione mari die contra Nuraidiam "3 Caralilanos : conlra Corsi-
yEgseo, a meridie mari Carpalbio. Sunt autem cam insulam, hoc est, seplentrionem versus, habet
omnes Cyclades numero "l quinquaginta tres. Ulbienses : cujus m in longo 34 spatium lenet
33,ltH'£tenent aseplentrione in meridiem^millia millia passuum "3 ducenta liiginta, in lato millia "•
passuum quinquaginla, ab oriente in occasum millia ducenla octoginta. Hrcchabel ab orienle "7 et a bo-
ducenta. Sicilia insula tria babet proinonloria, unum rea "8Tyrrhenum mare, quod spcetilt ad "9 portum
m Pelorum, et *15aspicit ad aquito- B urbis Romse : ab occasu mare Sardum, ab Africo in-
quod dicitur
nera, cui Messana civitas proximst est: sccundum, sulas Raleares longe positas, a meridie Numidicum
quod dicilur Pacbynum, sub quo civilas Syracusana, sinum, a septentrione (utdixi) Corsicam.Corsica in-
S1Srcspicit ad euronotum : lerlium, quod appellatur sula multis promouloriis angulosa est. Urechabei" 0
Lilybseum, ubi etcivitas ejusdem nominis sita est, ab oriente Tyrrhenum mare, 331et portum Urbis, a
117dirigitur in occasum. Haechabel "8 a Pcloro in meridieSardiniam, ab occasu "* insulas Balearcs,
Pacbynum millia passuum "9 centura quinquaginla longe positas, a circio et sepleutrionc Ligustkum
HAVERCAMPINOTJE.
Venetae, Aug. et Bolsuing, hic et infra exhibenl in Strabonis stadia sequamur, minor numerus verior
longum, cl in latum. videbitur. FABR.
207. A meridie mari Libyco. Excidit vox mari in 219. Centum quinquaginta novem. Flor. scc.
edilt. Fabricianis cl Mogtint., qusc tamen in orani- CLXIX,Lugd. Bat. pr. CXLIX,cum edit. priin. et
bus mss. reliquisque editis invenitur. jEtbico.
208. Ilabei in longo miltia passuum cenlum seplua- 220. Centum septuaginta seplem.Addii in fine mil-
ginta duo, ct in lato quinquaginta. Ed. Aiigustana, lia ed. pr. cum Vetielisel Paris. atquc ms. Lngdun.
Hmc habet in longum m. p. c. s. d. in lato q. Sed Bat. lertio; verum is amplius scribil CLXXXAII H. JE-
prima, Habet in longum m. p. CLXXVII et in laium L. thicus quoque, mi//t°apassvum CLXXIV.
in illis et in lalo. Mss. Fior. sec, tert., Lugd. Batt. (] 221. Usque subsolanum.Interserunt ad mss. Flor.
sec, teri., quarl., Meus et Pcriz. alquu edit. qui- sec, Lugd. Batt. pr., tert., quart., Pcrizon., Ullr.,
dam copulam c<delenl. Pro centum septuaginta duo ut el edilt. pr. Aug. et Venelsccum Paris. Dclent ru-
ms. Lugd. Bati pr.quatuor tert. septem supra sep- liqni mss. ct edili.
tuaginta numerat. 222. Miltium viginti. Ed. pr. et Venetsc millium
209. Jnsutm Cyclades. Meus transponit Cyclades viginli passuum.
insvlm, quam traiisposilionem quoque amat supra 223. Catalilanos. Meus Cafjtanos.
in insula Creia et insula Cypros. 224. In longorEA. Hitiorp. in longum.
210 3Iari fcario. Ed. Aug. mori lonio. 225. Ducenta triginla. Ed. Aug. cccxx, lotidem-
211. Quinijuagitiiatres. Ut passimapud auclores, quc agnoscunt mss. Lttgd Batt. pr., leit., quartus.
sic in edilis et mss. discrepal harum iusulnrum ntt- 22U. Ducenla octogintu.Stc cd. Aug. et niss. pltt-
merus : quinquaginta et tres scribit atque enumerat rcs. Alii/ul ct ms.Perizon.et Flor. sec CLXXX.In
ins. Flbreni. sec, quinquaginta qualuor omnes mss. -iEtbici Cosmograpbin centcuarii numeri cxcidciuiit,
Lugd. Batt. ut et IJItr. /Ethicus quoquc atqtie ed. el scribitur lanlum LXXX.
Aug., in qua insuper legitur, Sunt autem omnes Cy- 227. Et a borea. Mss. Flor. sec, lert., Meus cl
ciades insulw, etc Vulgatam lcctionem retinent ed. pr. e! borea.
mss. Periz. et Meus cum reliquis ediiionibus. 228. Tyrrhenum mare. Sic scribunt Ulir. Ltigdtin.
212. Hm tenent. Hmc tenent. Edil. Aug. cum Ve- Balt. pr., sec, teri., cum editi. pr., Aug. et Yencl.
neiis. Bein in meridie Flor. sec; meridiem, deleto Tyrrhenicum mare rcliqui, quod non pr.rfero, quia
in, Flor. tert. r. Tyrrhenum quoquc scribit yElbictts, ct Sardum quo-
213. Millia passuum quinquqginta. Et bic el infra que mox Orosius, non Sardicum, licel id (sed lanlum
mille pro mi//ia atnat Lugd. Bai. quart. ln numero in mernbrnnis meis) iuvenialur.
passuum magnaest varietas. Enumeratms. Florent. 229. Portum urbisRomw. Ed. pr.,el portum ur-
sec. cum edd. prima et Aug. millia passuum quin- bis. Parisirt; ef portum urbis Romanm. yEihici Co-
genla, cui astipulantur oiunes Lugd. Bat. mss. ut et Sinographia, portum mternmurbis Romm. Vulgaiuin
liltr. :Flor. tert. millia passuum quinquaginta, quem luentur inss.
nttmerum Meuscum Perizon,pluiiniisque edilis ser- 250. Ab orienle. Addunl dein Lugd. Batt. sec,
vant. Mox ab orientein occasuUllr. qnart., e<borea.
214. Pelorum.Ed. prima,utel Parisina Pelorus, 251. Et portum Urbis. Lugd. Batl. sec et quart.
infra quoque Pachynus atque Lilybwus. «jfuodspectal ad porlum Urbis. Deinuc post Urbis ad-
215. Aspicit. Lugd. Balt. sec quart. respicit. duntiidem cum pr. et lert. atque llllr., Romm. Sed
216. Respicit ad euronolum. Ullr., Lugdun. Bat. irrepsisse ex superioribus videtur, veluti cx glussa
quart. quw praeponit. cnim in August. cdilione legitur, scilicel Romm.
, 217. Dirigitur. Dirigilurque Ed. pr. 252. lnsulas Baleares, longe positas. Auxi Orosium
218. A Peloro in Pachynum millia passuum cenlum poslremis duabus vocibus ex Ltigd. Bail. scc ct
qttinquagintanovem.In uno ms. csl, cenlum quadra- quarto, quoniara in /Uthici Cosinographia «juoque
ginta mvein, in aiiis ceutiun quinquaginta novcm. Sl iuvcniunturi a'
6S7 HISTORIARUMLIBER I. CAP. 111. 698
sinum. Tenet aulem 233inlongo millia passuum cen-, A.bomo , quem rectum atque immaculatum fcccral
tum sexaginta, in lalo mitlia viginli scx. Insubc Ba- Deus, a ac perinde humanum gcnus libidinibus de-
leares durc sunl, major et ininor, qttibus insunl bina pravalurn peccatis obsorduissct , continiio injustam
a
oppida : niajor Tarraconem, llispanire civilalem, liieniinrn 36 Jusla punitio consecuta est. Senien-
niiiiorS3VBarcinoricmin,38septenirionemversuscon- tiam creatoris Dei ct judicis; peccanli bomini ac tcr-
tra se linbct. Majori subjacel ittsula Ebusus. Deinde rre propter hominera destinatam , sempcrquc dum
ab oricnte Sardiniam, ab aquilouc mare Gallicum, a homincs tcrram habiiavcrinl duraturam , onines ,
mcridieei Africo Mauritanicum pclagus,23c aboccasu 'iiivili licet, aut probamus negando, aut coiifucndo
Ibcricum pelagus spcclat. Ha1sunt insulsuabllclles- toicramus : ° obstinalisque menlibus lestis sibi in-
ponto usque ad Oceanum per toiiun Magnumpelagus firmilas sua inuril, quibus fideiis scriptura non
constitiitsc : quse et cullu etmcmoria niagis celebres suascrit. 6 Deinde rcfuso in omncm tcrram mari, im-
habentur. 35 s37Percensui breviter (ul poiui) [iro- missoque diluvio, cum lolo orbe contecto unttm spa-
vincias et insulas a3sorbis univcrsi : nunc locales tium coeli esset ac pelagi, detelura fttisse universuni
239gcntium singularum iniscrias,sicutab iuitio inccs- humanum
genus, paucis in arca fidei sure merilo
sabiliter cxstilerunl, J''° el qualitcr 3l1 quibusquc ex- 7ad substituendam origincm reservatis, evidcnlissi-
orlsc suni, in quantum suffecero, proferam. B me 8 vcracissimi scriplores docent. * Fuissc tamcn
etiam illi contesiati sunt, qui prreterila quidcm lem-
CAPUT 111.
pora, ipsumque auctorem temporum nescientes, la-
Dediluvio sub Noe. men 10ex indicio et conjeclura lapidum, quos in
1 Cum
post fabricam, ornaluinqitc mundi hujus, remolis montibus concbis ei ostreis scabros, sacpe
HAVERCAMPlNOT.E.
233. ln longo millia passuum. Quredam edd. bic consuluimus, illud augmcntiim agnoscunt. In prima
in longum, ct uiox in laluin mille passtts Lugd. Batt. cd. quoque est fundilvs absorberelur, pro qnoin Ve-
pr.: idem pro viginii scx scribit xxvn. nelt. ct Paris. funditus obsorbereivr. Scd in mss.
254. Barcinonem.lu mss. Barcelonam, Barchilo- Florctiiinis et reliqnis, quos inspexi, cunciis , le-
nain, Barcinolam et Barcilon legittir. In ([ttibusdam citur peccalis obsorduisset, quod verbum respomlct
supra, Tarraconam, Tragonctm,ctc illi, quod supra invenitur, immaculalum. In Mogttnt.
9.55.In septentrionem.In abest a Lugd. Bat. pr. vero edil. quntn curavit Audr. Scboitus, legilur ho-
Mox liabent pro.hnbel ed. Ang. ino, quem ad imaginein suam rectum atque immaculn-
2:6. AboccnsuIbericum pelagusspectal. Ula ab oc- tum (. D., intrusis tribus vocibus contra omnium
casu lbericum desuut in td. Ang. Legil vero eadem mss. et editt. lidcm.
(iiiii qualuor mss. Lugd. B l. spectant pelagus, quasi P 2. Ac perinde humanum genus libidinibtts dcprava-
de iusuiis Balearibus, uon dc Corsica, esset sermo. lum peccaiis obsorduissei. Antc haccvcrba in vulgniis
Post Mauriianicttm delot petagus Flor. sec additur, morii se substravisset: quacquando in uuliis
257. Pgrcensui. Flor. tert., Recensui. libris nntiqiiis invenimus, lainqtiam stipposililia ,
23s. O.bis universi. Transponit Lugd. Bat. pr. nibil tamen pra'judicanies, dclevimtis. FABR.
259. Gentium singularum. Mss. Lugd. Batavi om- 5. Consecuta esl. Lugd. Bnt. scc ct llitt. et Ullr.
nes genlium insularumque, ex quihus secundus eiini subsccutaest. Scribil dcin Augiisl. Quam sentenliam
Ultr. insuper legil genlium iiisiilarumqiicsiugularum. creaioris Dei, ctc.
Sed vulgaiam, prseter Florcntinos mss. Mcus quoque 4. lttviti licet. Ed. prima videlicet.
tuin Pcriz. tuetur, eanique veram ei gcriiiaiiam cssc 5. Obsiinalisque. Mcus, obstinatis. Edd. Venclrc,
judico. obslinaleque menlibus lestes, clc, 1'aris. o(is<»"ii(i<<'(jue
240. El qunliler. Delent ct Lttgd. Batt. lcrt. el memibus lestes.
quarttts. 6. Dcinde refuso sub Noe. Dure postrcmse voces iu
241. Qnibusque exorim sunt. Dclel Lttgd. Bai. libr. vct. iion legtinlur, et possunt non incoinmode
quart. que post quibus. AMemporibus super=cribeba- abe^se. FADR.— Peleut easdem mss. Ullr. et Mcus.
lur iu Lugd. Bat. primo. Vidclur id liainl incougruc Inlcr Lugd. Batavos in sec ct Irrl. legitur suffuso
posse] addi, neque cnim modo narrabil Orosius qure tub Noe in o. t. m., quari. refuso sub Noe ipso in o.
inala, qualiter, respeclu magiiitudinis , quibusque , t. m. Ueliqui cttm cditi. vcltistis refuso sub Noe in
respeclu honiinibus sive gentibus, scd et tempori- o. t. m. Mox missoquediluvio. Mcus et Flor. scc pro
bus, cvenerint. Iu postremo etiim maxime enituit immissoque.
Orosii iudustria, qui propterea omnibus erudilis iu D 7. Ad subslituendam originem. Meusctdsvfflciendam
inanu baberi, auctoritatemque suam commodare so- originem.
icl. Quare buitc locuiii sic puto essc legendum, nunc 8. Veracissimiscriplores. Primam vocem delet Pe-
locales genlium,singularumquemiserias, sicut ab inilio riz., sed editt. Ilitlorp. ct Bolsuing. legunt, veracis-
incessabiliter exsliterunt, quaiiler, quibut, quibutque simi scriplores docloresque.
lcmporibut exotlm sunt, etc 9. Fttisse tamen eiiain. Lugd. Bat. sec. et Ultr.,
—
CAP.III. 1. Cum post fabricam, ornatumque mundi Hwc fuisse tamen.
hitjus homo, quem reclum alque immacitlatum feceral 10. Ex indicio et conjectura lapidum. Gen. vm le-
Dcus, morti se subslravisset: ac proinde liumanum ge- giinus arcam Noc requievisse super monles Ararath,
mts libidinibusdepruvalumpeccatis funditus obsorduis- id est Armenia;, ubi, auctore Hieronyino, usqucho-
sel. Illud morti se subsiravisseiliber Venetus Orosio die ejus permanenl vestigia. De Araral/« idem undc-
rcildidit. Similiter et illud, (unditiis; oniisil vero cimo Commeniariorum iu Esaiatn. Josepbus lib. i
Miircoduramis. Ego ex obsorbuisset, ct obsurbuisset Antiquit. scribit, Armenos loco, iu quo Noe ex arca
fcti obsorduisset. Recle forlasse. Posset cl obsor- egressus esl, uTroGuTnpto-j nomen fecisse. FABR.—
buissei rccluin esse, vcl obsurduisset. LAUT.— Prrc- Exjudicio e coltcclura. Sic lego cx h'de cod. Colon.
ler Vcnctas edit. et Paris., ilitt. et Cervicorn. illud non conjectura. LAUT.— Nihil mulo, quamvis judi-
morti sc subslrnvisset prima quoque cxbibel; vcrura cio quo [ue cxslat in edit. Aoy. Mox Ultr. tt eonchit et
iicque Atigustana , ncqtle ullus cx libris nis-s. quos eslreiSi
669 PAUL1 OROSIl 700
eliam cavatos aquis viscre solemus , conjiciendo. A stib ullimo septentrione, Euxinum pontum vastando
didicerunt. Et quamvis liujusmodi adhuc et relatu perdomuit, Scylhicamqtie barbariem, adbuc tunc *
" a nobis queanl, ta- imbellem et innocentcm,«lorpentcm excitare 6 sscvi-
digna et fide ccrta proferri
mcn li;cc vcluti principatia duo de pracvaricaiione liam, vires suas nosse,' et non lacie jam pecudum,
8 ad postrcmum 9 yin-
prirai honiinis, et condcmnatione gcnerationis vitae- sedsanguinehominumvivere,
" 10Novissime Z i-
quc cjus, ac deinde perditione tolius generis bu- cere, dura vincilur edocnit. 38
mani, dicla sufficiant : tantum, ut, \* si qua ronslrem Bactrianorum rcgem, eumdemque magicsc
de nostris ordinc u contige-
gentiles hislorici aliquo (ul ferimi) arlis reperlorem, pugna oppressum intcr-
" incur- fecit. Post
nnt, haec plenius cum cscleris ipso, quo ipse, dufti deficieniem a se oppugnat ur-
rerint, ordine proferaniur. bem, " sngitta ictus interiit. " Huic morluo Semi-
ramis uxor successit, virum animo, " habiiu filium
37 CAPUT IV.
De Nino el Semiramide, eorumqueregnis. gercns : avidosque jara usu sanguiuis pnpulos, per
dtioset quadraginta annns csedibusgenlium cxercuit.
Ante annos Urbis conditse mille trecentos ' Ninus Non contenta u lerminis mulier, quos a viro suo
rex Assyriorum, primus (ul ipsi volunt) propagandre tunc solo bellalore 10quinqnaginia annis acquisilos
domiuationis libidine arma foraseitttlit, cruentam- B susceperal, iElhiopiam u bello opprcssam, sanguine
' "
que vitam quinquaginta anttis per lotam Asiam interlilam, imperio adjecit. Indis qiioqtte bellum
bellisegit: a raeridie 3alquca Rubro mari surgens, intulit :1S quo praeler illam et Alexandrum Magnum
HAVERCAMPINOTJE.
11. A nobis. Deletcod. Periz. Baiavi omnes. Reliqui, uiiiceredum vincir, cdocuil, ut
12. Perditione. Flor. sec, de perditione. ad ipsum Ninum pertineat illud vincii. Verum el ipsi
13. Si qua. Lugd. Bat. lert., sigu». victi, dum vincunttir, vinccndi arles nddi-cunt, qui-
14. Coniigerunl. Edd. velustiores , conligerint. bus ipsi rudes ante succubucrint, quibus indurati
Aug. contigerint aliquo ordine. hostes, evaserint superiores. Nam Ntntts primus in-
15. Incurrerinl. Flor. scc, incurrerunt, lert. «'«- tutit bella ftnilimis, etrudes adhuc ad resistendvm po-
curreral. pulos, terminos vsque Libym perdomuit. Just. lib. i,
CAP.IV. —s 1. Ninus rex Assyriorum. Niniis non cap. 1.
primus,sedterliu3 Assyriorum rex ftiit, ut ex Beroso 10. Novissime Zorcaslrem. Zoroastrem bunc rc-
nntiim esl. Sed quia Ninus est npSno; T«5Vtit «o-ro- gem Trogus Pompeius nominavit, qui in Grsecs Dio-
piuv YJUp.vhpxwirupaSeSop.ivcov, ut scrihit Diodorus dori Siculi libris, quos benelicio Henrici Siepbani
millo libr. H, idttrco a Nino bistorici, iu qtiibus bnbemiis, olvupT-osappellatur, cum a Latino imer-
Clesias, Diodorus, Eusebius, Jusiinus, Orosius, Cas- preie Zoroasles vocetur. Berosus libro rruittlo Cume-
siodorus et alii, initium fecerunt. FABR. sciiuin nomiiim, qui in Baclrianis maguo prasidio
2. Quinquaginlaannis. Ed. Ven. quinquaginta per regnum stnbilivii, eumque non aNino, scd Ninya
ahnos. Nini filio, victum el interfecium scribii. FABR.
5. Alque a Rvbro mari. Lugd. Bat. pr. Rubro ma- 11. Sagitta ictus. Vulg.iti et mss. aliquoi, sagiilm
ri, qnarl. aique Rubro mari. Sic et edd. Veneise. ictu. PrauiulitcCtionem codicnm Floreuiiuor., l'eiiz.
A.Imbetleme! innocentem.Vulg.etimbellemet inn., .r. Meique, enmque ante exliibnit ed. Augiistana. Inte-
sed deient cdd. Venetse cuui prima et Aug., mss. tiiuiii Nini aliler narral yElian. Var. ilist. lib. vu
Lngd. Bai. iribus cl Pcrizon. cap. 1, quod fabulis videlur debere annumcrari. Ju-
5. Torpentcmexciiavit. llunc locum nos ex fide li- slintis 1. c simplieiterait.occisoZoroastrc, Bactria-
brornm nianusci iplitruni emendavimiis, quamVisvul- norum rege, Nitiuin, ei ijisum, reliclo impubere lilio
gatn lectio fei ri posse videretnr. FABR.— Non modo Ninya, decessisse.
fcrri potesl velus leciio exciiare, sed et novacexcita- 12. Huic morluo Semiramis ttxor successil. D.i Sc-
vit, praclerri, adjiivatttibus ms.s. debei. Tres enim miramide copiose Diodorus libro secundc. FABR
ex illis cuni Florentinis, Periz. Meoqne excitare, 13. Habitu fitium gerens. Recte, nam simutat se,
noii excitavit iegunl. Ninus, iiiquil, edocuit Scyilii- pro uxore Nini, filium, pro ftmina puerum. Jusiin.
cam barbnriemailhitc tunc imbellem et innocentem, lib. i cap. 2, qticm vide. Malc (eminam. Lugd. Ba-
torpentem srevitinm exciiare, atque vires suas lavi omues cnin Ulir.; viri animo hab':tu filium Flor.
nosse, etc. Lugd. Bit. pr. ct lert. Scythiamque bar- sec.; virum animo et habilu gerens Vcneue ediit. et
bitriam, quart. Scylhidinquebarbarieam, sec. et Ullr. Aug. .primaque; virum animo et habilu filium gerens
Scyihicamqiie barbariem. Dein in mss. Lugd. Batt. ed. Bolsuing.
pr., lerl., qitarlo, Mco et Periz. legitur torpentein 14. Terminismuliet. Ed. Ang. mu/ferfermtnis.Lugd.
non torpenlemque, ut vulgali, vel lorpenteniy ul Pe- B.tl.sec mulier terminis his, qtiart. et Ultr. Ais ter-
rizon. minis muliet.
6. Swvitiam. Edd. Hittorp. et Bolsuing. Swvitiw. 15. Qttinquaginlaannis. Inquinquaginta annis mss.
7. Etnon lactejam pecudtm, sed sanguine homi- qttidam et editi. Alii rectius m deieni. M us in qua-
n/tmvivere, cte. Ita rass. omnes eleditiones prima D draginta quatuot annis.
atque August. Sed Hitlorp. el Bolsuing.cura Paris.et i&.Belto oppressam,sanguine interlilam. Florentini
Venetis, et non lac jam pecitdum, sed sanguinem ho- duo et Lugd. Batavi omnes, cum Meoet Periz«n. et
minum bibere. Dc Scytliis Justin. lib. n, cap. 2, Ultr. bello prcssam, elc Neqne aliter exhibenl edi-
Lacteel meltevescunlur. Versiculusin Tiberium Romae (iones prima et Augusla. Pro inlerlitam habent illi-
jactattts a diclione Orosii iiou abludit, apud Sueton. tam edilt. pr. el Venetae. Mss. quidain mox imperio
in Tiberiocap. 59 : suo.
17. Indh quoque bellitmintulit. Praeter Diodorum
Fastiditvinum,quiajam sitit isle cruorem: Aii^ustinuiii de Civitaie Dei libr. xvm capii. 2.
Tam,bibil huuc avide,quambibil ante merum. lege
Strabo lib. xv cx Megaslbene refert,, Semiramidem
8. Ad poslremum.Lugd. Batt. pr. el terl., e^fad prius qnam cx India egrederetur, periisse. FABR.
postremum. Flor. lert. ac posiremujn. 18. Quo. Tres ex mss. Lttgd. Ball. cum cdilis vc-
9. Vincere, dum vincitur, edocuit. Ita mss. Lugd. tiiblioribus, quos.
 701 HISTORIARUM LIBER I. CAP. V. 702
nullus inlravit. Quod eo tcmpore ideo crudelius gra- A 40 CAPUT V.
viusqtie crat quam nunc est, persequi et trucidare Pentapolim regionem ob nefanda libidinis scelera cwto
taciam et exuslam fuisse.
populos in pace vivcnies: qttia tunc apud illos ncc
foris crant ulla iucendia bellorura, nec domi tauta Anle annos Urbis conditrc' millc ccntttm scxaginla
3
exercitia cnpiditatum. llsec, libidine ardens, sangui- confinem Arabire regioncm, * qurc lunc Pcn'apoIis
ncrn sitiens, 39 'nler incessabilia 19 et slupra et vocabatnr, arsisse penitiis igne c«;lesli, k inler alios
bomicidin, " cum omnes, quos rcgic r.rcessiios, me- eiiam Cornelius Tacilus referl, qui sic ait: Haud
6
retricie habitos, concubitu oblectasset, occidcrel, procul inde " campi quos ferunl olim uberes, magnis-
tnndem " filio flagitiose conccplo: impie cxpos;to, que urbibus habitatos, 7 futminum jactu arsisse: sed
2' incesie cognito, privatam ignominiam publico scc- manere vestigia, terramque ipsam, 8 specie solidam,
lerc obtexit. Prseccpit cnim, tit inler parentes ac vim frugiferam perdidisse. Elcum hoc loco nihil de in-
fiiios nulla delata tevereniia naturrc, " de conjttgiis ccnis 41 Pr°pter peccala hominum civitatibus
nppeleodis " ut cuique libitum esset, liberum quasi ignarus expresserit, pauto post, velut oblitus
10Ego, sicut inclyias
fieret. consilii, » subjicil et dicit:
HAVERCAMPINOTiE.
19. Et slupra. Trescx mss. videlicet MeuselFlorcn- B legendus etiam Egesippus lib. iv, cap. 18. FABR.—
lini duo, orationem vocula e< augeni; amplius etiam Edili quidam conira rnss. inier alia, sed prrclor Ta-
Ed. \WJ,. legit inlcr conviviainccssubilia et stupra et ciium lib. v llist. cap. 7, Solinus quoque, Strabo alii-
homiciiiia. Forsan rcctius. que hujus cladis raemineruut.
20. Cum omnes, quos regie arcessitos, etc Dum vi- 5. Cumpi. Mss. Lugd. Batavi omnes, Ultr. et qnrc-
tiosam lliiiorpii et Botsuingii ediiionem aique disiin- datn editiones, campos.
ciionem sequunitir Fabricius et Scollus, tnire hujus 6. Magnisque urbibus. Ms. Ultr. magnis urbibns.
loci intellectiim obscuranl. Sic enim in illorum edi- Flor. magnis viris, sed anle luerat nViftus.At secund.
lionibus lcgitur, cum omnes quos regim arcessiios me- curn Meo et Periz. magnis virtbus. Wgatam lettio-
relricimhabitos concubiiu oblectctsset,occideret. Sen- nem liietur Taciius, et Ittisse magnai sacrre Scriplu-
sus Orosii cst, Scmiiamidem omnes, quos libidinOse ne et in sequeniihus Orosius quoque satis lesiautiir.
appelerei, retiie accepisse, sed posiquam cum iis- Mox habitas pro habitaias ms. Petiz. et editt. Aug.
dem in lcedis ainoiilnis fuissel voluiaia, p;rlsesam et Vencise.
ciiruindcm, aliosque et novos desiderantem, oinues 7. Fulminum juctu arsisse. Ita legendum, non ful-
occidisse. Ed. Au.nusl., merelricio habitos concubilu minum ictu ad Tacilum docuit Pichena. Probant quo-
obtectassel, et occiderit. (|tte in Oiosio editiones veteres et tnss. omnes prre-
21. Fi,'ii, flatjiiiose concepto. Verba Orosii innuere terUltr. et tres Luud. Baiavos, primum, sec elquar-
vidcniur, lilium liunc Semiramidis, quem .Ninyam lum, in (|uibus iclu. lratn Dei arguit jactus fulminum.
scriptores vocani, non ex Nino, sed promiscua vcnere ApttdVirgil. lib. jEneid. i vers. 46 indignaiionem snam
fnisse susteptumv ideoque a niatre exposiliim, agni- exemplo Palladis, que liilmiiie exusserat Argivorum
tum lamen postea, et iu inatiis reginse loruiii, |iri- C classein, acuens Juno, inquit:
mum clnm ct per libidinem, deinde palaro et sub
Ipsa Jovis rapidumjaculala e nubibusignem.
conjugii nomine fuissc receplum.
22. Inccste cognito. Meinbraiire me;v. et cd. Atig. Tertul.aniis imbrem igneum vocat in Apologelico
habcnl ineestu, qunii letiiunein invenias quoqtie npud cap. 4, p. 345 : Cum regiones i ffines cjtts, Sodomael
Vincciitiuiu Bellnvacc sem in Sjieculo liLtoriali, in Go.norrha igneus imber exussit.
quo iiiiilia ex Oro>io ct aliis exccrpta occurrunt, lib. 8. Specie solidam. Vulgo lcgitur solida. In Tacilo
n cap. 105. Edil. Auu'. cuin Membranis meis priora cst terramque specie torridain. FABR. — Inier mss.
in plurali nunieio, nullo sensu, siccxhbet, lau- qui specie solida prreferunt, Lugd. Batt. pr. aique
dem fitios (. concepios, i. expositos, inceslu cogniios. sectiiidiis, Meo consentiente, inveniuntur. Neque nli-
Pro obiexit, L'ltr. detexil. ter Floreiitt. sec et lert. atqueedd. pr., Hiti., Bol-
25. De conjugiis appeiendis. Illud de inducitur apud suing. et Vcnetre: speciesolidam editio Aug. el mss.
Vinc Bcllovacciisem. reliqui, qurc leciio ex torridam apud Tacitum firmari
24. Ut Cuiquelibvum esset, liberum fieret. Hanc videtnr. Dubitim vero est utrum solidam an torridam
veram hujtis loci lectionem esse paiel cx capile bnjus legi apud Tacilum debeal. Cum enim Orosius Taci-
libri decimo sexlo, Qttibttssubjecla el patente universa tum descripseril, ipsa quoque verba ejus posuisse
lerra, prmsumcre quam esset Itbilttm, liberum fait. videtur. Ncque de eo dubitarem, nisi verba Jttsiini
Viiicemius Bell ivacensis legit, ui cuique tibilum esi, viderem immtilala, ubi de Josepho agit, inlra cap.
liberum fieret. ms. Lugd. B.il. prim. citiquam libitum 7. Oppontintur vero inter se quod extrinsecus ap-
esset, liberumfieret, sec. ul cuviue, libilum essei libe- D paiei, quodquc revera existit. Si igitur extrinsetus
rum fieret, lert. cuique libitum essel tiberium ficret. torrida appareal lerra, mirari non opportet, si cine-
Ultr. de conjitgiis ( deleio appelendis) nl cuique libi- rescanl taclsc frtigts. Sequilt.r enim apud Taci-
tum etset, liciium fieret. lum, Nam cuncta sponie edila, aut manu sata, sive
CAP.V. — 1. 3Iille cenfitm sexaginta. Ed. Aug. herba lenus aut flore, seu solitum in speciem adolevere,
III. M. c. L. alra el inania veluti in cinerem vanescunl. Atide Tert.
2. Qum lunc. Lugd. Bat. tert. posteriorcm vocem in Apolog. 1. c.: O/ef adhuc incendio lerra et, si qua
delet. illic arborum poma conantur, oculis tenus, cmterum
3. Pentapotis. Non mibi videlur ante perdilionem contacla cinerescunl. Siculi igitur specie solida stiut
sunm lale iractui buic nomen fuise, sed postea sic poma, sic ipsa terra qti.que specic lanium solida est,
a scriploribus dictum a quinque ibidern urbium ini- intus sqttallens, cxusta et torrida. Pro frugifcram
liiero, ex qttibus deletse incendio sunt quaiuor, una unus cx mss.lLugd. Bat. habft fructiferam.
supersles mansit. Occurrit eadcni appcllalio apud 9. Subjicil et dicit. Edit. prima, subjecil et ait,
atictorem libri , qui Sapientia inscribitur, cap. x quam scquuntur Venelae et llitlorp. : aif quoque in
versu 6, ubi describitur justus Lol effugisse v.wzuSik- mss. Flor. sec. et teriio cxstat.
movnvp Uz-nuT!oleo>t. 10. Ego, sicut inclytas. Inclytas est etiam in Ve-
4. lnter alios. In aliis mendose legitur inler alia. tustis : al in Taeito cst Judaicas. FABR.— Muta-
Locus esi apttd Tacitum lib. xxi. Dc hac rcgione lum id in melioribus Taeili edilionibus.
703 PAULI OROSH 70i
quondam urbes igne cwlestiflagrasse concesserim: ita A tionibus, rctatibusquc 19proruercnt. Ilaque iratus
halitu lacus infici terram et corrumpi reor. Quo dicto, Deus, pluil, 0 supcr banc terram igncm ct sulpbur,
invitus licet, de exustis urbibus, qusc procul dubio totamque regioncm cuni populis nlque utbibus
" xierna
pcccatorum noxa u conflagraveruni, " et scisse se exustam, lcstcm judicii sui fuluram,
ct concessissc confcssus, palam prodidit, nonsibi perdilionc damnavil : ut nunc quoquc apparcal
" rcgio
cognilionis fidem defuisse, scd cxprimendx fidei vo- quidcm forma regionis, sed inveniatur
luntalem : quod " ame nuuc plenius proferetur. cincris, mediamquc couvallcm qiiam Jordanis irri-
* In confinio Arabiaeel Palsestinse,qua •» dimissi al- gavcrat, nunc marc superfusum " tegat. ,v Tan-
trinsecus montes, subjcciis campis cxcipiiinttir, tuiuque de rebus (ul puiatur) pnrvis divinsc indi-
quinque civitates 16 fuere, Sodoma, Gomorrha, gnaiionis accensum est, ut propler hoc ijuod illi
Adama, Seboim, et Scgor; scd Scgor ex his parva, malc utcntes bonis, " frucius miscricordiarum,
17illoe amplre et magnsc : quippc quibus ct soti fe- nulrimcnta libidinum feceraut , tcrra quoquc 43
cunditas suberat, et Jordanis fluviiis per plana diffu- ipsa, quac has Itabtieral civiiates, primuni cxu-
stis, ac peropporlunedivisus, augmenlis uberiaiis im- sta ignibus, posl opprcssa aquis, in sclcrnara
pcndebatur. Huic universre regioni,bonismnIe utenti, damnationcm ,6 communi perirel aspectui.
nbundanlia rcrum causa malorum fuit. ,s Ex abun- B CAPUT VI.
danlia enim luxuria, ex luxuria fcedrc 42 libidines
adolevere : adeo, ut masculi in masculos operantes Comparatio cladis Sodomiticwet Romanm.
lurpitudinero, ne consideralis quidem locis, condi- Itaquc nunc, si placct, hi qui in Christum, quem
HAVERCAMPlNOT^E.
11. Conflagtavetunl. Lugd. Balt.pr., lert,, quart., vl edendi generent speclantibuscupidilalem. Si carpas,
cum cdd. prima, Venetis ct Hittorp. conflagtave- fatiscunl ac resolvuntur in cinerem, [umumqueexci-
rant. tanl, quasi adhuc ardeanl. Pro convallemmox vallem
12. Et scisse se el concessisse.Lugd. Batavi pr., cod. Pcriz.
icrl., quart. scisse confessus, delelis rcliquis. Ultr., 23. Tegat. Ed. Aug. el mss. Lugd. Batt. pr. ct
scisse se confessus. Lugd. Bai. sec. el scisse se con- teri., tegtt.
fessus. 24. Tanlmnque de rebut (ut vutalur) parvis divinm
13. A me nunc. Iia ed. Aug. et mss. Lugd. Balt. indicjiiaiionis[ttror accensus esl. Vulgo lcgiiur, judi-
pr. et tcrt. Alii vulgo »iunca me. Mox proferlur cum cium accensum esl. Voccm, judicium, in nullis ma-
Venetis ed. prima. nrsscriiilis reperi : sed «|iindest in optimo libro Cor-
'" 14. In confinio Arabimel Palmstinm, Deeversionc nclii Guallheri rcposui. FABR.— Tantumqve de re-
barum civitatum Moses Gcnesis decitno uono. FABR. bus, ut putatur, parvis, divinm indignationis accen-
In confinibusMembransemcse. snm est. In qiiibusdam libris est, judicium acccnsum
15. Dimissi altrinsecusmontes. Mss. Lttgd. Batavi est, aliis, furor accensus cst, quod relinuil quo-
pr., tcrt. etquarlus, qua dimissis altrinsecus monti-. quc Marcoduranus : puto utrumque a scrilnc cu-
bus subjecti campi excipiunlur; cl sic qtioque in cilil. L. jtisdiim glosscmatc in textttm irrepsisse. Quapro-
Auguslana legiiur, nisi quod ibi demississcribitur ; pierLntinc cl eleganier, jubente eliatn Colon. codi-
«lcmitlitur autein mons, ubi sensim a cacumine ver- cc ejcci. LAUT.— Edilio omniuin prima habel, lau-
stis planilieiii dilataiur, dimissos vcro montcs appel- lumqite de rebits : ut pulatur : parvis divinmindignr,-
lare vidclur Orosius cos, qui mcdia dividuntur pla- lionisjndiciumaccensttmcst. Sccunda, sive Augusta-
ntie atque dirimiintiir. na, Lautii cx ms. Coloniensilectionem planc cxhibet;
16. Fuere. In edil. prima, Vcnelis el Hiltorp. llitlof p. ct Bolsuing. cum Yenelis, a prima non dis-
(uiise reftruniur. ccdunt. Inter mss. Ultr. faror habct, ut ct Litgd.
17. Illm amplw et magnm. Quidam cdili, illmma- Bal. scc et lerl. At inlcr Florentinos sec (in quo
gnw el umpliT. Mss. Lugd. Ball. pr. ct lcrt. iltw e< accessnm) et lcrt. aique inler Lugd. Bnlt. pritnus,1
aniptm et macjnw.Ed. Aug. illm autem a. el m. cum Perizoniano Mcoquc, Lauiii confirmant eiucn-
18. Ex abundaniia enim, ctc Codex mcus ct ex datioiiem. Eamque loctitioncm cum librarii non ca-
liixuria. Sed Lugd. B.ili. quattior sic locum consii- perent, corrupertint, undc in ms. qttarlo Lngd.' Bnt.
iiiuiit, Ex abundaniia enim luxurim fmdm libidines ila concipitur : Tamque derebus (ut putabatttr) pnrvis
adolevere. divina indignutio accensa est. Quod sequilur, quod
19. Proruerent. Ex mss. et cdilis, quidam pro- non agnuscit editio priraa, quam sequuntur Vc-
ruerunt, alii proruerint. neiac
20. Sttpcr hanc terram. Postrcmam vocem detet 25. Fructus misericordiarum. Omncs ediliones
cdii. Aug.; super lerrain illain lcgit ms. Ultr.; toiam liirpissiiimm hic itisedit meiidum. Legilur cnim in
mox pro totamque ins. Lugd. Bat. quart. j) illis fructus miseriarum. Veram lectionem discimus
21. /Eterua perdiiione damnavil. Transponunt qui- ex mss. Lngd. Bat. quarto, Meoqtic. Reliqtii omnes
dam mtcma damnavit perdiiione. Pro perditione ed. reccplinn errorcm errant; etsscpissime iu mss. hsn
prima ciim ms. Ultr. damnalione exhibent. Mox voces permulaniur, uude hoc locn in marginc co-
quondam forma Flor. lert. dicis mei ascribilitr, Al. miseriarum. Bona vern qu;c
22. Regio cineris. Post bsec verba insigriU,assui- nobis ccelilus coiilinguiil, qtiibitsquc inali abiilunlur,
ttir lacin a in editione Augustana aimi 1471 aptid nnn suut miseriarum, sed Dei (de quo hic agitur)
Jiianncm Scbuszler, his verbis concepta : lllic poma niiscricordiarum fructus. Voculamet prsccedil mox
virentia et formalos uvarum racemos, ut edentibusgi- ntttrimenta in ms. Ultr.
gnant cupidiialem, sicarpas, fatiscunt in cinerem, 2G. Communiperirct aspectui. Lugd. Batl. pr. ct
fmnumque excilant, quasi ardeant. Verum, cum haec tert. communipereal adspeclu, sec. et quarl. communi
lotidein verbis in Hegesippo (seu S. Ambrosio po- perirct adspeciu. Malc. Sueion. in Vespas. cap. H :
litis) invcniantnr, indc dcsutnpia, non Vcro ab Oro- Quare princeps quoauecl locumincunubulorumassidue
sio profecta essc, videnltir. Ilcgesippi locus exstal (requenlaml, manenievilla, qualis fuerat olim: ne quid
lib. iv cap. 18 de Excid. Ilicrosolym. Species itlic tciticet oculorum consueiudittideperiret.
nd spccim ponta viridantia, formalosuvaram racemos,
 iufiTnRiAnriU'l.lRli:R I. f.AP. VII. 706
nos judiccm srcculornm ostendimus, quantnm in }A Goihorum enscs, " si concedalur Romanis speclare
ipsis est, sputa conjiciunt, intcr Sodomam cl Romam Circenses." Nisi forte (" ut sc habet apud plerosque
discernant causas, etconferant pcenas : qure a me boc prsccipue tcmpore) qui ex longa rcquie vel par-
vel maxime ob hoc rctraclandse non snnt, quia om- vam u obortam sollicitudincm, inlolerabilcm la-
nibus nolsc suni. El tamen quam libenter senlentias borem putant, " bas clementissimas admoniliones •
eorum accipcrcm , si illi fideliter ita ut sentiunt fa- qnibus omnes aliquaiido 16perstringimur, 17aliornm
terentur: • quamquam quod de temporibus Chri- punitionibiis audilis lcctisque prrcponunt: quos saliem
slianis * rari, ct hoc in angulis 3 murmurent, non 18de hoc ipso exitu Sodomorum et Goniorrbseorum
usque adeo molesle accipiendum * putem, cum toiius moneo, ut 19disccrc alquc intclligcre queant, qualitcr
populi Romani consona voce, parique judicio sensus Deus pcccatorcs punierit, qualitcr pttnire possit qua-
ac sermo" sii cognitus. Adeo atitem 6 parvo quodam litcr puniturus sit.
ct levi motu hsesitasse erga se 7 parnmper consuclu- 45-CAPUT vii.
«linem votuptatum 8 indiibitalissime 44 contestatus De prwlio inter Telchines el Carpathios ct Phoroneum
"• regem. llem de diliivio Achaiw.
c4,* ut libere conclamaret, Si reciperet Circttm
nihit esse sibi factum : hoc est, nihil egissc Romrc Ante annos condilce Urbis MLXX' Tclchincs ct
lUVF.Rf.AMPI NOTJl.
CAP vi. 1. Quamquamquod. Sic exstat in edi- B I Aug. ironicc ita exhibet, sed soln, a< se habet forti-
tione oronium prima.nequc dubitoquiii meliuslocum ludo apud plerosque : quod spcrnendnm non vidcttir,
suum fieri possit, quam quid: quod passim pro quod propter illa quaesequuntur. In ms. Fior. scc cl tcrl.,
subslitiintit reliqusc omnes, cxcepta Augnstana, itusc u<se habet apud pictosque.
habct quidquid, sensu non incommodo. todex nletis 14. Oboriam. Ms.Ultr., obottamque; ross.Florent.
quidem,nict Flor.nl. tcrt. In Lug. Batt. pr.et quart. sec et tert., parum obortam.
Et quamquamquid de lemporibns, etc. 15. Hus. Unus ex Lngd. Batt., tanlas. Flor. tcrl.,
2 Rari: et hoc. Flor. lcrt., raro uf hoc. lanlas hasce clemenlissimas.
3. 3Iurmurent. Lugd. Bat. pr., murmurant. 16. Perstringimur. Ed. pr. et Paris., restringhmu;
4. Putem. Lugd. Bat. tcrt., pulemus. Aug., adslringimur. Ms. Ltigd. Bat. pr., conslringi-
5. Sit cognitus. Periz., est cognilus. mvr, tert., eons<riiigun<ur.
6 Parco quodam ei levi molu. Edit. pr. ct Pans., 17. Aliorum. Ed. pr., alienis , et mox ed. Ang. ,
Adeoquodam aulem parro et levi motu. Edd. Veneloe, prmponant.
et Hitiorp., Paruo qitodam el tem modo. 18. De hoc ipso. Ms. Lugd. Bat. qunrt., ex lioc
7. Parumper ctmsuetudinem. Membransc nostraJ, ipso. Uitr., vet de hoc ipso.
pari consueludine. 19. Discere. Ltigd. Bal. pr., tert., quart., discer-
8. Indubiiatissime. Lngd. Ball. pr., lert., quart., nete. Qu;c vero in hoc capite disputavit Orosins de
el cd Att". hic el passim indubitantissime. temporis sui pcrversitate , qua ludos circenses , tn
9 Ut Itbere conclamarel. Flnr. lert., vbi libere quibns aurigationes , vcnalionesque magna cum in-
conclctmaret.Lugd. Bat. quarl., vt libere ciamtiret. („ sania spectabantur, adeo vcra sunl, ut a Constaniiiii
10. Nihii esse sibi (aclum. Transponunt ed. Aug. C Magni temporibus, cl Honorii prsecipue sctale, im-
et ms. Ultr., nihil sibi esse (actum. inerisa vis ituminorum contorniatorum cusa, ho lio-
11. Siconcedaitir, VA.pr., si concederelur. que slultitiae ejus testis existat, quod vel unus arguat
12. Nisi forte. Venetac et Hittorp., Nilitl forte. bic cx Thesauro Regio, in quo propter rcparalio.iem
15. Ut se habet apud plerosque consuetudo. Ed., inuneris invicta Roma et fclix judicatur Senaius.

CAP. VII. — 1. Telchines et Carpathii. Tetchines,iC Vettislae ediiioncs nomina hscc sic elTcrunt. Piuna
non Telchises, ideo scripsimus, quod ab hU Rhodiiin et August. etParis. Thelcises clCarsaihii. Ililt. cum
occupaiam Orosius statim scribat: qui autcm Rho- Vcnelis, Telchises et Carpathii, et sic qiioque liabcl
dum occuparunl, ii a Grsecis Tekhines dtcuntur, de Boisuing. Imer mss. Flor. sec, Thelcises et Ciirinni,
quibus prseter Straboncm Diodorus libro quinto, tert., Thelciseset Charialii. Ultr,, Lugd. Bait. pr.,
TWVSS vnvovvijvovop.uKop.hw icrt., quart., Meus et Periz. omnes, Telchises, scd
'PoZovY.oi.r£>xv<TuyoinpoiT-
alope»ou.evoitt\X™s< ld est, Rttodum tnsulam priim in iis pro Carpathii, pr. el lcrl., Carthasi, scc ct
leitueruni qtti Telchinei appdlanlur. In Eusebu Cliro- Ullr., Carsalhii, quart., Cartharassi. Meus, Cliariiivi,
nico ba>cres ita descripta legitur : Teltaphis e<Car- Periz., Charrathii. Recte tamen priusnomcn Fabii-
saiis adversus Phoroneum et Parrhastos tnsuluunt bel- cius umtavit in Telchines, quod scrvavit qiioi|iic
lum. ln uno manuscrinto, CarsaHi legitur. V\m. — Lugl. Bai. scc ct in primo siipcrscripliim voci Tel-
 707 PAULI OROSII 708
* Carpaihii pervicax a
46 prsclium adversus Plioro- A tria profttgi, ignarique rerum, credcntcs 47 I 1101'
neum, regetn Argivurum ct * Parapasios," ancipiti se pcnitus a congrcssn totius humanrc habitatinnis
spe sine fruclu victoriac gcsserunl. 6 Idemque Tel- abstraheient, Rbodum insulam, quse 8 Opbiussa •au-
chucs el Carpnthii post 1'auliil'im Lello victi, 7pa- lea vocabatur, qtiasi lulani 9 posscssioncm ccpcrunt.
HAVERCAMPINOTiE.
chises cernilur, praeter adduclos ciim a Fabricio neso regnasse. FABRIC— Apollodorus in Bihliolh.
scriptores, ita legendum esse paicl ex Pausnnia nl- lib. u cap. 1, ex Oceano ct Tcihye narrat procrea-
que Apollodoro. Ei hic qiiidcni Biblioih. lib. ucap. tum liiaclium, qui fluuiini Argivorum In>clio nomcn
i scribit Inacbi fuisse lilium Plmroncum, regem uni- dcdcrit, cujus ex Melissa, Oteani naia, lilii fuerinl
versse lerru:, qnoe postca Peloponnesus vocata fue- Phoroneus ac jBgialeus. Universse Peloponneso ini-
rit. Reliquisse iilum lilium Apin, a quo Apia sit dicta pcrasse Phoroneus, expulsis sciliccl adversariis,
illa regio : Pliornneus, inqnil, iliro &e)£iovotxeciTSA- Telchine ei Caruasiis, sive Carpasiis, tradiiur. llu-
X&ot s7rt6oviXsu9et;, urtuit uiziBuvs.Thelxionis ac Tel- jus Phoronci inoiiumciitum sepulcrale, cique sui
cliinis inti.iiis appetitus, sine liberis excessil e vita. etiamnum ;ctale saera apud Coriiithios facia fuissc,
Ai, juxia vetercs Sieyoniorum Origines, rcfercnte memorai P.iusanias lib. tt cap. 20, p. 135.
Pausania lib. n, 'cap. 5, p. 123, jEgialetts primus g 4. Parapasios. Alii ascripserum Icgi etiara, Pa-
in ca partc Peloponnesi, qure ab eo iEgialus dicia phasios. Ego in uu» manitscriplo.parapasios, scri-
fu t, tvgiiavit, ibique ^Egialeam iirbemcondidit. Ilic ptum iitveui: in nliis, Parphasios. FABRIC—Cum
Euroiiem (ilium reliquit, is Te\%[vu,TeJchinem, cu- imlli 1'ai.ipasii in Peloponncso invenianliir, hoc qtio-
jus filius Apis, qui Tiirixionem genuit, fuerit. Tel- qtte iiomcii depr.ivatum csse videtur. Varic idem
chinis poslcri Tclchinii dicti fuerunl, neque Rbo- scripiiun iiivenilur. Ex mss. Florenlinis secundtis
duui modo scd el Cypruui (ul mox dicemus) inco- Iinbel Parapasios, teri., Parpltasyis : cx Lugd. Ba-
ltierunt. tnvis pr. cl lert., Parachasios, tec. Paratios, quart.,
2. Carpalhii. Si hi cum Telchine bella coulra Parapasios, Periz., Parthusios, Meus, Parpltasios,
Aigivorum regcpi Phornneum gesserinl, oportet ut Uitr., Pharrasios. Editi oinncs, Paraphasios, snla
ipst quoi|iic Pcloponncsnm iucoltierint. Scd nulli ibi Aug. edit., Pharphasios, in inarg. ililtorp. et B.il-
Carpiihii, neque quisqtiain Carpnlhiornm in illa suiug., Paphasios. Reponi dehere judico Purrhasics,
terra iiiciiiinit. Corruptum igitur id nomen apud O- indicanie veram lecioueui sccundo cx Lugd. Bata-
rosium cst, quod variantiuni lccUoiium multitudo vis. Parrliasii vero aguoscuutur in Pclopoime-o, at-
qnnqtie oslendere videtur. Rescribo igitttr Carnasii, que in Arcadia commemnranlur a Pausai.ia lib. vin,
vel Larpasii. Hujiis emeodatiotiis inilti fons Pausa- Cap.27, p. (!5i. Fuitque inter Olynipioriicas Parrha-
nias, qui Messenirc, in Pelnpoiineso, attribuit parlem sius Arcas baud ignobilis, norainc Deinarcbtis, cujus
rc»ionis qtiit' Kupvaaiov, Carnattium, ut e.t OEehalia iiientio fit apud eumdem Pausaniam, lib. vi, cap. 8,
dicta fuerit, lib iv, cap. II, p. 283, ibique agnoscit p. 471.
Mcsseniorurn oppidum Carnas.iuni,lib. vm, cap. 35, 5. .'iHC»'p«'<»
ipe, eic Locum '(iitegrum ita conci-
C
p. t>70.Cnmmemorat ibidcm fama inclylum-Carna- piunt cdilio prima cuin Venelis, Ame anuos, elc.,
sititn uetnus, Kapvuo-iovukaot, pra;terlluente Cliara- dum Telchises,etc, accipiunl, spem sine (ruciu victo-
dro ainuc , lib. iv cap. 33, p. 362. Carnasios vero riw gesserunt.
eiiain Ctirpasioi dictos fuisse cvisiim», quoniain nna 6. IdemqueTelchineselCarpaihii. Iidem ir. qtiibits-
cum Telchiniis Peioponneso videnlur excessissc, dam legitur, nequc lolerari p-10.-1idem, nisi de Tel-
atqtic in insnlam Cypruin venissc, ibique nobilem cbine, ut capiiciornm, qui al>eo Telchinii dicii fue-
iirbem Carpasiam condidis-e, quam commemmal runt, capiatur. Mulli vcro cx mss. delent, qtind se-
Strabo llb, xiv, p. 6*2, sive 1001 cdit. noviss., ubi quitur, e<Carpalhii, videlicct Florentini duo, Lugd.
insula; Carpasia; quoquc, non Imige inde dissiise , Bait. scc et quari. ut el Membranre nostrse; sed
describuiiiur. Carpasisc, Cypri urbis, duo exstant repugnaut illa «]iia;,ul a plunbus conjunctiin gesta ,
niiiuini, Veucris Cypria-cultiim tesiantes, in iisdeni in sequeniibus narraulitr. l'ro congressu Ltigd. Bai.
de.i! ejus caput, sidus aiiiicnm, el pucr nlalus, sa- pr. Iiabet congressionibus.
giliam arcu eiiiissuius, ceriiiintur, cum inscriptiunc 7. Putria profagi ignuriquererum, cedenlesquo se.
KAPnASiilN,Carpasiuium. Vulgo credentes quia se, sine ulla sentenlia, cl prn
bisloiia ineptissime. LALT.— Uuamvis bl.indiri uon-
iiiillis possit Lauliana cinendatio, milii taiueii mui
arridcl. Lcvissima iminuiriiio nibil nspcritmis iu
sensu relinqtiit. In Orosii mss. millies hse voccs qnia
cl quod inter se permulari solenl; pro quia igitur
U hic reponi debere quod, negari vix p.iiest. Pro Vul-
gala quoque iu reli.ptis leciione pugnatil i;la «puo
prxceduniigHanV/t;e lernm. Sicuti eiiiui patria erant
profugi, liitiiin cxsilio locimi tiurcsivtroni, reriun-
que ignari, crcdideruni qttud, occupaia Rhodo, i|ii;c
et iusula ct longius a Pcloponneso aberai, peniuis
sc ab omniuni homiiiuin congressu absiraherent.
Ilaque reiineo crcdenles, et pro quia rcpouo quod.
8. Ophiusta. Slephanus, 'piSo? voaot inifuve-
<7T«T>i sza/stTO'OytoOo-Kv.al'AvQpuiu.ApudSlraboneiii,
ct Diouysii Afri inierpreieiu FABII.
— Hujus appellaiionis mcniio'Oyiou(7«legiiur.
quoqiie Ui in Hygini
Poet. Aslron. lib. licap. II, ul» dc Phorbante,|ciijiis
advenlui, quoties e longinquo advenieiisprospiteie-
tur classis, sacrilicare Ritodii solcbant. Nam cum
3. AdversusPhoroneum. Secundus hic Argivorum ecrum insulam serpentium multiludine
rcx fuit, aticore Eusebio : cujus memimt Plato in cives, Ophiussam occvpalum,
appellassent, el in ea muttiiudine
Timar-o. Pausanias libro xi scribii, bunc dispersos ferarttm, draco fuisset
antc Argivos, et seorsum habitanles in nnius civiiaiis ingenti migniludiue, clc.
d.Tntampossessionem. lta mss.
jus compulisse. Apud Dionysinm Halicarnasseum Ball. pr., turt., quarl., el Mens,Ultr., Flor., Lugd.
ex quibui qiiart.
Iib. l legimus, A/?stovr.cdtopmiet priinos in Pelopon- insuper in mcdio auget sibi. At vero uon solum iu
709 HISTORIARUMLIBER I. CAP. VIII. 710
Anie annos Urbis conditrc MXLin Acltaia srcvum di-, \ul elium agrorum sterilitatem fulutam ante nutlios
"
luvium, vastalione plurima lolitis pene provinciae annbs prospiciens, frtiges congregasset : tantaque
fuit. 10Quod quia 0;ygi, qui tunc u Eleusinre condi- experimenta ejus fuerunt, ut non ab homine, sed a
tor et rex erat, leuiporibiis efftisum esl, nomcn loco Deo responsa ° dar» viderenlur. Ftlius Joseph
ac lempori dedit. 10Moyses fuit, qttem prmler paternm 49 scientim
hmreditalem etiatn (ormm pulchriludo commendabat.
48 CAPUT VIII.
Sed /Egyptii cum u scabiem el vililigiitempateren-
De slerililale et fame Mgypli, cui Joseph solerlia sua tur, responso moniti, ." eum cum mgris, ne peslit
consuluit, et de vahtiale JEgypiiorum sacerdotum. ad plures serperet, terminis /Egypti pellunt, u Ilsec
1 Aute annos conditseUi bis MVIII fuissc apud ^Egy- Jusiinus. Scd qunninm '* hsec idem Moyses, qtiem
pluin primuro insoliiam fastidiendamque uberlatein, isti sapicnlcm scieniemque fuisse 1S attestantur,
deinde jugem alque inlolerabilem famem, cui Josepb, plenius vcriusque tamquam per sc suosque gcsla
vir juslus et sapiens, divina provisione * subvencril, conscripsit, primuin fide cjus atque auctoniate,
Pompeius bisloricus, ejusque breviator Justiuus qunm ctiam isti probant, horum ignoraniia ls sup-
docet: qui intcr crctcra sic ait: Minimusmiate inler plenda est: dchinc sacerdotttm jEgypiiorum fallax
fraires Joseph fuil, ctijus excellens ingenium fratres B malitia confuianda csi, qui vel asiu, quod manifc-
veriti, inlerceptumperegrinismercatoribusvendiderttnl. stius est, evidentcm irnm misericordiamque " veri
A quibut deportalut in /Egyplum, cum magicas s ibi Dei memorirc subirahere conaii sunt, particulatim
arles solerii ingenio perccpisset, * brevi ipsi regi • per- expositione confusa, ne in contumeliam idoloruin
charus fuit. Nain et prodigiorum sagacissimus 6 eraf, suorum 18etitn colendum merilo oslendcrent, cujus
el somniorumprimus intelligenliamcondidil: nihilque consilio " annunliata brec mala et auxilio eviiata
divinijuris hutnaniqueei incognilumvidebaltir:' adeo, docuissent; vel forte, ut indulgentius accipiamus,
HAVERCAMPlNOTiE.
insula Rhodo scd et Cypro quoque Cnrpasios et 2. Suiue»ierif. Lugd. Bilt. pr. et leri., subveniret.
Telcbinem, sive Telchinios tuiam invenisse posses- Sic infra congregassetipsc Orositts. In Perizon. dein
sioucm, docel urbs Cypri Carpasia, de qua supra Jutlinus non legitur. Pro docet Flor. scc docent.
egimits, et leslimoniuni Pausanire lib. ix cap. 19, 3. 76». Dcest a iribus mss. Lugd. Bai.
p. 746 tihi ciini Teumessi, in Bceolia, couiniemoravit A. Brevi. Lugd. Bat. omnes in brevi.
existcreMinervrcTclchinire, sine signo, rcdem, nddil: h. Percharus. Lugd. Bat. pr., lerl., quarl., et cd.
'Ef Se Tiiviitixhiatv a\nHt eo-ziveixu$eivt tat, TWVsv Atiii.. charus.
Ku7rpwTioziOI-XJJOWHTMV TsAx'vwvuyiv.op.ivnp.olpaet 6. Eral. Ed. Aug., Flor. tert. et codex Meus, fvit.
BouwTouf, iepbv iSpuo-uro'ASJIVKIT Ts/jriviaj. Dem co- C 7. Adeo, vl eliam agrorum slerititatem. Apud Justi-
gnomenconjicipotcst aTelchinibus, qui in Cypro olim num lib. xxxvi hrec pleiiinsila lcguntur, Adeo, ttl
fuertml, exstiiisse.Eorum eitintpariem, cum in Rmotos etiam agrorum sterilitatem anle multos annos provide-
venissenl,ibi Minervmcredibileest Telchinlw leniplum rit, periisselqueomnis JEgyplus fame, nisi moniin ejus
dedicasse. rex edicto servariper mutlos annos fruges jussisset.
10. Quod quia Ogygii. Atigiistiiius libr. xvm de FABR.
Civil. Dci cnpit. 3, ait intcr scriplorcs non convenire 8. Fruges congrcgassel. Hrec non sunl Pompeii
quando Ogygius ipsc fucrit, ciijns tcmporihus dilu- vel Jusiini, sed *cx iuterpolatione Orosii, quod in
viuin fuit. Oiosiu- eamdctu ratimieui cuin Eusebio Tacili cxcerpto qtioque observaviniussupra pag. 40.
sccuius esi. FABR.— Malc stribiltir Ogygii, nain Congregasselvero dicluni; ut supra ad Notara secun-
lerminnlinne Grscca, quam sequiiuiur Ornsii codices, dam iu tnss quibusdam subveniret.
scribi dcbet Ogygi, Lalina, ul faciuut ediliones Ve- 9. Dari. Delent mss. Flurcntiiii duo, et Ultr.,
netse, cum prima. Ogigis, Phoronei lemporihiis Lugd. B.ili. sec, quari., Periz, Mcusque.
Ogyguni assignat Tatianus cnp. 60 : K«T« topiavia 10. 31oysesfuil. II.cc glossa sequitur in Lugd. Bat.
TOV ZKT'"iva^ov,[ivvuoveveTai, ttap 'A6vjv«totj'Qyuyof, scc. et Ult. N~onsecundum carnem, sed secundum
e<? ov x«r«zIuo-fi6f6 7rpwTOf.Phoroheo, Inaehi suc- naturam; quia filius 31ambrefuit Moses.
cessori, wqualis fuit Ogygus apud Alhenienses, sub 11. Scabiemet viiiliginein. Sic etiain infra cap. 10
quo primum diluviitm comigit. legiiur, cum in vulgatts Jusiini libris sit, scabtemel
11. Elcusinmcondiior et rcx. Transponil Meusrex pruriginem. Sed hnbco maniiscripltim Jusiini oxoni-
e'.conditor. Pro nomen inox Ultr. id non, quasi vellet p. plar, iu quo, scabiemet uliginem, mendose quidem
»V/nomen. Ogyguni vero potiori jure vindicasse sibi legiiur, sic tamen ut vera leciionis vestigia appa-
Thebani videntur, a cujus claritudioe ips-.eThebx reanl. FABR.
Ogy^isedictai ftierunt, porlaqiieTliebisanliqiiissiina 12. Eitin. Abest a Lugd. Bat. qunrto.
exstiiilOgygia. VidePausaii. lib. ix, cap. 5 et 8, p. 13. 7fa;cJustinus. Addil referl Ultr.
719 et 728. Nibiiominus Eieusinii nalales suos ad 14. Ilmc. Lugd. Bal. pr., Iiic. Dclcnt quarttis
illttm referentes, cotidiiuin oppiduut Eleiisin ve' Meusque.
Eleusinam ferunt ab Eleusine heroe, Ogygi fllio, 13. Attestantur. Lugd. Batt. pr., lert., quart. et
le-te Pausania eodem, tingendi liceutiam in iisdcm Periz., tesianiur.
carpente, lib. i cap. 58, p. 93. 16. Supplenda cst : dehinc. Dclcnt est Periz. ct
CAP.VIII.— 1. Ante annos. Lugd. Bati. pr., teil., Mcus ; liinc legunt Lugd. Batt. pr. el tertius.
quari., Annoante Urbem conditam, et sic quoquc est 17. Veri Dei. Delent veri Lugd. Batl. pr., tert.,
in cd. Atig. qurc pro tivm scribit uix, quem iiunie- quarl.
rum ed. pr. et Venetsc, tonsentiente ms. Lugd. Bai. 18. Eum colendum. Joseph pro eum Lugd. Bat.
pr., mutat in HXLVIII Urbis condiim Flor. scc, leri. sec et Ultr. quasi vellent Josephi Deum. Sed tegcn-
Pro primum mox vriiuo in Lugd. Bail. sec. et quario, dum forlc Deum colendum, prout illa opposilio ido-
et post lamen addiini ed. pr. ct Veneirc legitnus, lorum et Dci plus seinel in Apologetico Terlulliani
quare deinde exdem scribunt, u<Pompeius hisioricus occurrit.
refert: verbum refett, babent quoque edii. Hitlorp. 19. Annitntiata. Lugd. Batt. pr. et tert. amunlian-
et Bolsuing. da, atque iidem mox evitanda.
 711 PAULI OROSII 712
obliti sunt., 0 lllius enim nostri Joscph, qni fuit A pis laxatione vendiderant, statnla quinlsc parlis pa-
veri Dei servus, " et pro cre.ittira domini sui pie ctione laxavit: hunc Joscph, qucm constitttil Deus
intenteque sollicilus, provisione ipsi abundabant iEgypliisa 6 conservalrc salulis auclorem, quis crc-
frugibus quasi sacerdotcs : " sed quia falsi saccrdo- dat ita in brevi eorum " cxcidisse mcmoriae, ul fi-
tes eranl, cum crcteris esurieniibus non dolcbant. lios ejus atque univcrsam cognationem 51 paulo
." Enimvero ** cui placet, obliviscitur : " cui dolet, post '* scrvilio addixerint, Iaboribus 39afflixcrinf,
meminil. Quamquam hiijus 50 temporis " argu- internecionibus proflignrint? Quamobrem non cst
nienlum historiis fastisquc reticenlibus, ipsa sibi mirandum, si nunc quoque *° aliqui reperiunlur,
terra .rEgypti teslis pronuntiat: quse tunc redacta qui cumacervicibussuisimpcndentemgladium ptrc-
in potestatem regiam, reslitutaque cultoribus suis, tento Clirisliano nnmine avcrterint, ipsum nomcn
ex omni fruclu stto 97 usque ad nunc quintcc partis Christi, 41 quo solo salvi sunt, nul dissimnlcitt
incessabile vcctigal exsolvit. ,8 Fuit ilaque hrcc fa- aut ** infament: gravarique se eorum temporibus
mes magna sub rege vEgypiiorum " Diapolita, cui asseranl, quorum meritis liberaulur.
nomen erat 30 Amasis, qtio. tempore Baleus Assy- CAPUT IX.
rios, Argivos Apis regcbnt. Fucrunt antc annos fa- De inundatione sub Amphiclyoneel Deucalitutercgi-
mis septcm, prsccedentes alii sepiem uberlalis anni: Jj bus, peste JEthiopica, Libero palre 1 ndiam vaslante.
quoruin afflueiiiiam tanto ncgligcntius pcrituram, Anno occcx anle Urbem conditam,' Amphiclyon
"
quanto ubcrius natam, Joseph nostcr solcrtia sua Athcnis terlius a Cecropc rcgnavii, cujus tempori-
collegii, et condidil, tolamque ^Egypluni cnnserva- bus aquarum illuvies majorem partcm populorum
vit. 3SAcquisivit uiiivcrsam Pharaoni pccuniam et Tliessalise assumpsil, paucis pev refugia monliiim
Deo gloriam reddcns, dispensatione juslissimn, " tiberalis, maxime in monte Parnnsso, in cujus cir-
cui vccligal, vecligal, cui honorem, honorcm : si cuitu Deucalion ttinc regno potiebatur: «|ui luiic ad
omniuinquepccora, lerras, ccn usque collegit rjpsos se ralibus confugientes susceplos, per s gcmina
autem, " qui semet cum lerris suis accipicndrc sti- Parnassi jttga fovit aluitque.a quo proplerca 3 genus

HAVERCAMPINOT.E.
20. 7//i'usenim noslri Joseph, cujus Joseph ed. lum ad Rom. xin. FABR.
Aug. 34. Omniumquepecora. Lugd. Ral. pr., omnittm-
21. Et pro creatura domini sui. Lugd. Bat.leri. ef que pecbra et terras. Perizon. omnium lcrras censvs-
pro curatura d. s., primtts, e<procuralor, elc. Verum que ac pecdra collegil.
ea qure sequuntur doccnt vulgatam non esse immu- 35. Quisemei cum terris, elc Quidam ex ediiis et
tandam. Qunmvis scilicel idololalrae eranl yE:;yplii, mss., qui semetipsos, minus grato sono. lidcm non
erant tamen crcaiura Dei; ilaquc pic pro creattira IG melius slalulw pro slalula. Pro /arrat>i<Lugd. Bnti.
Domini sui el inlente snllicitus fuit Josepli. Mss. pr. et tert. male qnoque locavii. Pro vendiderant,
vero iidem deinde legunt cujus provisione, et illud al i vendidetunt.
cujvs in Lugd. Bal, quarto ilidcm invenitur. 36. Conservatw.Ed. Aug. et mss. Lugd. Balt. pr.,
22. Sed quia. Lugd. liat. pr., sed qui. teri., quart., Conservcmdw.
23. Enimve.ro. Lttgd. Bat. lert., Et, cui placel, 37. Excidissememoriw. Ita Florent. mss. et Lugd.
obliviscilur, quarl., Vere enim cui placet oblivisciiur. Balnvi, reliqniqiic omnes, exceplo Lngd. Bai. sec
Forle Fere enim, eic. et Ultr, qui cuin editis habent excidisse memoria,
24. Cui placet obtiviscilur. Senteniia Ciceronis cx prseler Aug. in qua edii. memorimquoque exslat.
oratione pro Murena. FABR. 38. Servitio. Lugd. Bal. quart., Serviluti.
23. Cui dotet, meminit. Ausonius in Crrsaribus de 39. Afflixerint. Nolavit ad oram edit. Miguntinre
Domitiano Epigr. 12 : hancleciionemAndreas Scotius, conflrmant camdcin
Hactenusediderasgeminos,gens Flavia,justos, tres mss. Lugd. Batt. pr., tert., ct quarius , nisi
Cur duo qnaedederant, lerlius eripuil? quod in»primo sit affixerinl. Vnlg. affecerint.
Vix tanti est hahuisseillos; quia dona bonorum 40. A/»'aw»reperiuntur. Periz. ms. si nunc quoque
Sunt brevia, teternurn, qurcnoeitere, dolent.
reperiuntur. Lugd. Batt. pr., sec, quart., si nunc
26. Atgumentum. Lngd. Bat. pr., lerl., augmen- quoquealiqui teperianlur.
tum. 41. Quo solo salvi sunt. Lugd. Bat. quart. Quo
27. Usque ad nunc. Flor. sec. cl Lugd. Bal. salvi sunt. Flor. tert. Quo salvati sunt.
quarl. usque nunc iu ed. Aug. suo abesl posl fruclu. j) 42. Jnfamanl. Lugd. Bat. quart. diffamanl.
Pro exsolvit ed. pr. ct Veneirc cum Paris., persot- CAP.IX.— 1. Ampn/c/i/on.Vulgobic, el |ib. n Jus-
vil. lihi mcndose.Amp/iifruouscribilur, cumAmp/iiciuou,
28. Fuit ilaquehmc fames. Hrec leraporisnoialio cx lesrendtim esse non modo e libris vet., verum ciiam
Eusebii Lhronico sinnpia est, atque npud Augtistin. e Pausania lib. icon-tet, ubi scribit : Cecropemor-
quoque legitur lib. xviu de Civit. c 4. Ilistona ipsa luo Cranaum regno Aihenarum potilum fuisse, qucm
exstal Gen. XLIVct lib. u Amiq. Josepbi. FABK.31a- Amphiclyonpervim expulerit. De hoc diluvio Augu-
gna abest a Meo. siinns de Civit. Dei. lib. xvni.c 10, Histemporibus,
29. Diapolita. Diapolilo edd. pr. Venetre. Paris., inquit, u< Varro scripsit, regnante Athenis Crauao
ILtt., Bolsuing. Diopolita Aug. et mss., Flor. uter- successoreCecropis, ut avtem noslri Emcbins el llie-
que et Meus.; Diospolita Ullr. et Lugd. Bat. scc.; ronymus, adhuc eodem Cecropepermanenle, diluvinm
Dioopoliia quart., Diupolita pr. et lert. At Peri- fuit, quod appetlalum est Deucalionis, co quod ipse
zon. Heliopolita, quod et in Lugd. Bat. pr. super- regnabat in edrum tertarum partibus, ubi maxime fa-
scribiiur. cturn est. FABR. ,
30. Amasis. Amotis Meus, Amosum Ultr. 2. Gemina Parnassi juga. Mediavox abest ab ed.
31. Natam. Lugd. Batt. pr., tert., nolam. Ang.
32. Arfauistvtf. El Adquisivit Lugd. Bnt. scc 3. Genus humanum. Malunt mss. Flor. sec, tcrt.
33. Cui vecligal, veciigal. .Locus cst apud Pa>:- cum Meoeted. Aug. genus hominum.
713 IIISTORIARUMLlBER I. CAP. X. 714
humanum reparalum fcrunt:*Tunc eiiam in vEthio- A quantulum me pro sua diversitate raoverunt. Ait
pia pestes 52 plurimas dirosque morbos, pene us- enim Pompeius, 4 sivc Justinus, hoc modo : Mgyptii
que ad dcsolationem exrestuavisse, Plalo * testis cst. cum scabiemel vitiliginempaterenlur, responsomonili,
Et nc forte e divisa tempora credantur ' irae Dei fu- 3Ioysen cum mgris, ne pestis acl plures serperet, ter-
rorisquc bellici, ca tempestate 8 subactam Indiam minis JEgypti pellunt. 53 Dux '</''«»' exsulum fa-
Liber pater sanguine madefecit, crcdibus opplevit, ctus sacra Mgypliorum furto abslulit : qum ar-
libidinibus potluit, gentem ulique 9 nttlli umquam mis repetentes Mgyptii, domum redire tetnpesta-
hominum obnoxiam, vernacula tanlum quiete con- tibus compulsi sunt. ' At vero Cornelius de eadera
tentam. re sic ait : Plurimi auclores consentiunt, e orta
per Mgyplum tabe, qum corpora fmdaret, ' re-
CAPUT X.
gem Bocchorim, adilo Ammonisoraculo, remedium
De populo Dei in JEgyplo afflicto, x plagis /Egyplio- petentem , purgare regnum , et id genus hominum, ut
rum, et transitu sinus Arabici, ac reliquiis ejusdem, invisum diis , alias in lerras 8 avehere jussum: sic
de solis ardore quodam infesto.
conquisitum collcclumque vulgtts, postquam 9 vaslis
1 Anno ante Urbem condilam ccccv * infanda tocis reliclum
sil, cwleris per lacrymas 10torpenlibus,
/Egyptiis mala, atque intolerabilcsplagasincubuissc, B Moyien unum exsulum monuisse, " no quam deorum
Pompeius Corneliusque teslantur : qui quidem, cum hominvmve opem exspectarenl, " a6 utrisque de-
brec ambo dc Judaeis. referenda proponanl, 3 ali- serti, sed sibimel " uf duci cceleslictedetent, u primo

HAVERCAMPINOTJE.
4. Tuncetiam in /Ethiopia. Hsecex Eusebii Cbro- tulliani est explicatio, siculi, quod apud eumdcm
nico descripta sunt. FABR. mox sequitur, e< aquatum egcntissimis.Nam vasla
5. Testis est. Ed. pr. cum Venetis, proeferunt tesla- loca simpliciter descrla signilicam.
tus est. 10. Torpenlibus. Lugd. Bat. quart., stupentibus.
6. Divisa lempora. Periz. et Meus divisa tempora 11. Ne qvam. Lugd. Bat. tres nequaquam, quod
esse credantur. et videtur velle Ultr. in quo »ie q"q. post duorum in
7. Irm Dei. In Florentino lerlio abesl Dei, in se- Venelis additur lemplorum, quod et in Paris. inve-
cundo alia manu ascribitur. Nequaquam tamen ab- nilur.
esse debet, nam, quse hactenus recensuit mala, juslo 12. A6 utrisque deserli. Hscc verba, quamvis in
Dci judicio ejusque ira immissa sunl; quod sequilur, noslris vetustis non legantur, lamen quia sunt apud
furoris bellici, et cupidilalis humanre specimcn est. Tacitum , reliquimus. FABR.— Desiderantur quo-
8. Subactam Indiam Liber pater. Liberum patrem que in omnibus, quos ego consului, mss. et ex edi-
Indos subegisse Clilarchus qttoque in suis bistoriis tis in edilt. pr., Augiist., Paris. Exbibuerunt pri-
de Alexandro scripsit, ut refert Apollonii Rliodii mum Yenelac, dein reliquae omnes. Defuisse quoquc
Scholiasles lib. n Argonaut. Verum qtiis hic Liber in suo exemplari ms. tradit Colerus in Notis ad Ta-
pater, sive Aiuvuo-6; , fnerit, non sine causa qurcrit citum, potueruntque ab Orosio ipso fttisse rcsecata,
Arrianus inilio lib. v. FABR. prouti babuiinus excmpla jam duo, altcrtim in Ju-
9. Nulli uinquam hominum obnoxiam. Id esl, qui stini loco, pag. 48, alterum in Taciii bujus pag. 40,
neque aliishactenus servicrant, neque in alios fuerant ubi verba scriptorum aliquaiilulum imniutaiasunt.
dominati. Ita fere de Indis in pace viventibus supra C 15. «7<.Abost ab Edd. pr., Paris. et Venetis, ut
cap. IV: Quia lunc apud illos nec foris erant vlla in- et ab omnibus mss. in quibus, sibimel, ducicmlesli,
cendia bellorum, nec domi tanta exercitiacupiditatum. crederenl. Neque displicet, quamvis in Tacito invc-
Pro vernaculalanlum Lugd. Bat. quart. vernacula tu- niatur ut duci. Ed. Ang. habet, sibimet, ducecmle-
men. sti, quasi intelligi vellet, dttce Deo.
CAP.X. — I. Anno ante. Uterque Florent., Anno 14. Primo cujus auxilio. Quantopere biclocus in-
autem ante. genia eruditorum vexaverit, in Notis eorumdem ad
2. Infanda Mgypliis mala. Lugd. Bat. sec, ne- Tacilum cerni polest. Apud quem Scriptorem cum
fanda; quart., Mgypto. legatur, sed sibimet, ut duci cmlesticrederent, primo
3. Aliquantulumme. Flor. seq. Aliquantumut me cujus auxilio credentes, prmsentesmiserias pepulis-
proposui diversitalem.Mox. ed. pr. sua pro sui. sent. Ad ejus exemplum videntur verbum credentes
i.\Sive Justinus. Edd. pr. Venetse ctParis. addunt Orosio largili quidam esse. ld enim reperiiur pri-
ejus abbreviator. Exstant bsec apud Justinum lib. mum in editionibus llittorp. ct Bolsuing., deinde
xxxvi, cap. 2. quoque in reliquis, reciamantibus tamen niss. omni-
5. Ai vero Cornelius. Uxc sunt apud Cornelium bus , atque editionibus velustioribus , Venetis, Pa-
Tacitura initio libr. n. Quomodo autem nos iocum ris., Aug. et prima. Vix quoqtie induci possum, ut
descripsimus, iia in — Taciti et Orosii manuscriplis credam a Tacito sic scriptum fuisse; verum eam
libris legitur. FABR. Invenies apud Taeitum lib. lectionem puto profectam fuisse ex duplici scrip-
Hist. v, cap. 3. tura, proul notum est, et plus semel in Orosii exem-
6. Orta per Mgyptum. Unus et alier ex mss. et j) plaribus mss. impressis eliam Venetis, inveni, si
edilis, Cumorla per Mgyplum tabes corporafwdarel. diversitas scripturae in codicibus occnrreret, uirain-
7. Regem Bocchorim. Ed. Aug., regem ob hoc que lectionem in contexlum nomiumquara fuisse re-
Chorim. ceptam, addila voce Al. id est Alius (scil. Codex le-
8. Aveltere. Edd. Aug. et Venetsc, we/iere.Flor. git) vel omissa. Puto igitur in uno ex Tacitiexem-
teri., subire. Lugd. Bat. sec et Ullr., a6ire ut et plaribus exstitisse tecentes miserias, in allero prm-
Meus; verum is legit, abirejussum sit. In Flor. terl., senfes.conjuncta bsec cum a dcscriptoribus fuisscnt,
sic ante conquisilumabest. prius recentes deinde migrasse in credenles. Malim
9. Vasiis tocis. Lugd. Balt. tres, vastalis locis. ilaque Iegere recentesmiserias, in quibus verbis ex-
Edd. pr. et Venetae, vastis in locis. Tertullianus in hortalio est Moysis ad Judseos, quos bene in 1'uiu-
Apolog. cap. 15, p. 157, adducto similiter in partes ruin sperare jttbet, corroboratos co, quod modo re-
Tacito , scribil vaslis Arabimin locis'. Ncque tamcn cuntes miserias, in jftgypto, in transitu maris Rubri,
addi aul hic aut in Taciio dcbct Arabiw, qu?e Ter- in persecultonc hoslium, iuerant pcrpessi. Si veli-
PATROL. XXXI, sw
715 PAULI OROSII 716
cujus 54 <"•*•'•"<> credenles , ptwsentesmiserias " pe- A etiam festinare coegernnt. " Post aquas in sangui-
putissent. Itaque Cornelius dicit, quod ipsis ^Egy- nem versas, " ardentibus siti graviora afferenles
ls
ptiis cogentibus , Jtidsei in deserla propulsi sinl: posnarum remedia qnam poenas : post horridos
et poslea subjungit incaule, " quod ope Moysi du- ranarum squalores, per omnia munda immundnquc
cis in iEgypto miserias pepulissent. " Quare oslen- reptantes : post "* ignitosciniphes, et'" nusqtiam, se
19acia toto aere vibrante, evitabiles : 31post muscas cani-
ditur, quxdam , qure per Moysen slrenue
sunt, fuisse celata. Ilein Justinus asserit, pulsum nns, etiam per interiora membrorum 3"horridis mo-
" sacra ./Egypiiorum libus cursitantes, ncerbeque inferentes tam gravia
aeque cum populo Moysen ,
fuisse furalum : quae jfigyptios armis recipere mo- tormenln quam lurpia : 33post omnium pecorum et
licntcs, coactos lempestatibusJ 1 ac repulsos domum jumentorum repentinam ruinam, stragemquc gcnc-
redisse. Et hic aliquid amplius, et si non lotum, ralem : post vesicas 34effervescentes, ulceraquc ina-
prodidil, quod ille celavit. Quaproptcr quia Moysi naniia, et (ut ipsi dicere maluernnt) scabicm ac
"
magno illi duci lesiimonium ambo dixerunt, ab vitiliginem lotis corporibus erumpentcm : posi gran-
" 3B
ipso sicut per eum ct gesta et dicta sunt,s* profe- dinem cum igne pcrmixtam, passim-homines, ar-
rentur. 55 ^um poputumDei.bocest, genus Joseph, menta atque arbores 36 protereniem : post locusia-
iEgypiii, cujus ope salvi erant, serviiio oppressum B rumnubes, exbauslisomnibus, ipsas quoque radices
Inbore cruciarcnt, insuper etiam ad necandam so- seminum persequentes : post lenebras imnginibns
bolem suam, crudeli imperio cogerent, dimiiti Dcus diras," crassitudine 56 palpabiles, diulurnitaie '
populum suum liberum, ad serviendum sibi per ferales : poslremo post uniformem iu lola /Egypio
"
Moysen nunlium jubel: contemptusque dirissimis primilivae sobolis necem,38paremque per univcrsos
contumaces suppliciis ,6 agit: qui deccm plagis orbitatum tempestatem, qui jubenti Deo non ces-
onerati ac protriti, tandem quos dimitlere noluerant, serant, cessere punienti: sed mox 39pessima pceni-
HAVERCAMPINOT^E.
mus rettnerevulgatam lectionem prmsenlesmiserias, FABR.— Lngd. Bal. pr. ct tert., ef (acta sunl.
non opus tot turbas excitare , quod in Notis ad Ta- 24. Profereniur. Ed. Aug,, proferunlur. Sed edi-
citum invenias, cum sensus sit simplex etsntis cla- tiones vetuslse reliquu; proferanlur, sensu non in-
rus. .Tudaeosin locis vastis, alque inhospitali de- commodo. Aliquanto posi, Mgyptii dclel Pefizou.,
serlo , consiitnlos , silim famemque in fuliirnm et e.liamMctts.
omnia tristia veritos, deponere metum omnem vutt 25. Dirissimis. Ita Lugd. Batl. pr., tert., quart.,
Moses, sibi, duci coelesli (qui non suis consiliis, sed significanlius.quam quud in reliquis vulgatisquc est,
divino auspicio, illos regat, et in hancviam ducat) durissimis. Non enim durre roodo, sed et omnino di-
credere , et quare? quia jam opem ejuserantcx- rse fucrunt iEgyptiorum nlagse.
pcrti, ubi ? in iEgyplo , ut palct ex sequentibus. 2G. Agit. Lugd. Batl. sec ct quart. cum Ulir.,
Videlicet slultum erat futura metuere et incerta egit.
eos, qui modopracsenlibus, iisque certissimis nialis, C 27. Posf aquas. Lugd. Bal. pr., Post aquas enim;
eodem Moysi duce, erant Crepti. Restat iniiium et pro versas edd. veteres, excepla AuguSt., habeni
bujus commalis , quod etiam viri docli vix probare conversas.
possunt, primocujtts auxilio. Et certe languel oratio. 28. Ardentibus.Meus, ardeniibusque, et sic quoque
In cditione prima Orosii sic distinguilur, sed sibitnet exstat iil Flor. terl. In Flor. sec. dein deest pmna-
duci cmlesli crederent primo, cujus auxilio , etc. rum.
Fuere, qui ad Tacitum tentareni, privo. Kgo malim 29. Ignilos ciniphes. Ed. Aug. et Fiorent.
locum ita reformandnm existi- uterque cuni tribus Lugd. Balt. el Periz., ignilas
pOrro, et inlegrumduci
mo : Sed sibimet, cwlesti, crederenl porro, cujus sciniphes.
auxilio recenles (vel prmsemes)misenas pepulissent. 50. Et nusquam , se tolo aere vibrante , evitabites.
Nam credentes omnino deleri dcbet. Ed. Aug. Icgit Ed. pr., Et husquam se toto aere vibrantes pene inevi-
repulissent, et mox propulsi sUnt, ubi, sunt pro sinf, Inbiles. In mss. Lugd. Batt. qualuor csl vibranles, in
nicaeMembranre, et fjltr. quoque exhibent. Florcnl. utroqtie, vilabites, utet in ed. August.; in
15. Pepuftssenf. Sic legendum ciiiti mss. Lugd. Venetis et Paris. e< numquam t. a. vibranlespene ine-
Batt. tcri. et quarto, non propulissent, ut est iu vilabiles.
vulgaiis. 31. Mvscas caninas. Ed. pr., muscaspene caninas.
16. Indeserta. Flor. sec, in desetlo propulsi sinl; Ed. Aug., muscas eliam caninas.
tert., in desetla ptopulsi sinl. 32. Horridis molibus. Lugd. Bal. scc. el Ullr.,
17. Quod. Quatuor mss. Lugd. Bat. , uterque horrendis molibus, quod uon prselulerim. Ed. Aug.
Flor., Ulir. practerea et Perizon., hic babeht quia. dein, cursitanlibus.
Qtiod nnnolavi ad emendalionis mcse conlirmaiio- j) 33. Posf omniumpecorum. Ed. pr. cum Veneiis et
nem supra pag. 46. Paris., posfgrandem omniumpecorum.
18. Qvare. Ms. Ultr., Qva in te. 34. Effereescentet. Flor. teri. et Lugd. Bat. sec,
19. Acla sunt. Lugd. Balt. pr. et tert., facia e^eruenfes.
sunt. 55. Cumigne permixtam. Perizoti., icjnepermixtam.
20. Sacta Myyptiorum. Lugd. Batt. pr., tert., Lugd. fial. sec. et Ulir., igne commixtam.
quaft., alaue sacra Mgypiiorum. 36. Protereniem. Ed. Aug. et mss. Lugd. Batt. pf.
21. Ac reputsosdoniumredisse. Lugd. Batt. iidem, ct tert., proslernentem.
ac pulsos domumredisse. Meus, ac repulsot dotni re- 37. Crastiludine. Ultr. per perenni crassitudine.
disse. 58. Qui jubenli Deo non cetterant. Ed. Aug., qui
22. A6 ipso. Abest a Lugd. Bat. tert. Dein Lugd. jubente Deo non cesserunt. Ultr. ms., qui jubehle Deo
Batt. pr. et sec cum Edd.prim., Veneliset Paris., non cesserani.
Sicut qnm p. e. Ed. Aug. «71»« delet: pro qum in 39. Pessima pmnilentia. Ed. pr. pessimm(prn pes-
Ltigd. Bat. teri. eslqui. sime)pmnitentes.Veneircet Paris. pessimepmnitcnies.
23. Et dicta sunt. Exposuit bscc Moyses in Exod. Ms. Flor. sec, et moxpessima, elc.
 717 " HISTORIARUMLIBER I. CAP. XI. 718
tcntia dimissos persequi ausi, ultima nefandae per- A vel casu, vel curiositate turbantur, continuo divini-
vicacisc expendere supplicia. Nam rex eorum uni- tus in pristinam faciem ventis fluctibusque reparan-
versum iEgypii excrcilum, curribus atque equilibus lur ;4S ul quisquis non docelur timorem Dei propa-
instrueliim , in circumerraotes egit: cujus numerura latac religionis sttulio, irre ejus transactae ultionis
hoc solo vel maxime argumenlo conjicere possumus, lerreatur exemplo. llis etiam lcmporibus adeojugis
quod cum sexcenta millia virorum timucrunt alque et gravis sesius incanduit, ut sol per devia transvec-
40 depressorum, et ultor tus, universum orbem non calore
fugerunt. Sed protector affecisse, sed igne
contumacium Deus divisit subito Rubrum mare , ac lorruisse dicalur : irnpressumque 4' fervorem et
ditatatis utrimquc marginibus 41 rigentium unda- ^Ethiops plus solitum , ei insolitum Scytba non lu-
42 ut lerit : ex quo etiam quidam, dum °" non concedunt
rum, in montis faciem lalera erccia suspendil,
inolfensi spe limilis provocati, pii viam desperatse Deo ineflabilem potenliain, " suas inanes ratiuncu-
"• ridiculam Phaetontis fabulam
salutis, impii foveam insperatse mortis intrarent. Ita- las conquirentes,
que Hebrseis tuto per sicca gradientibus, refusis a texuerunt.
*3 astanlium molibus, obruta cst et 58 CAPUT XI.
tergo aquarum
inlerfecia cum rege suo universa ^Egypti multitudo: De parricidio Danaidum, de Busiridis ctudelitate, de
** et Philomela, el Perseo Asiam
totaque provincia plagis anle cittciata, bac pos- g Tereo, Progne,
tremo inlerfeclione vacuata esl. Exstnnt ctiam nunc populante.
certissima borum monumenla gestorum. Nam trac- Item anno ante Urbem conditam DCCLXXV • inter
lus curruum 57 " rotarumque orbitse non solum Danal atque iEgypti fralrum lilios quinquaginla
in littore, sed etiam 46in profundo, 47quousque vi- parricidia una nocte commissa sunt. Ipse deinde
sus admiltitur, pervidenlur. Et, si forte ad tempus tanlorum scelerum fabricator Danaus, » regno ,
HAVERCAMPINOTJE.
40. Depressorum.Ed. Aug. el mss. Periz. et Meus, posuit, quod Latinum esl. LACT.— Infra posl eurio-
oppressorum. Lugd. Batt. tres, defensorum. sifafe adjungunl quredam edd, cujuspiam.
41. Rigenlium. Flor. terl., Wgenfum,sed sec. re- 48. Ut quisquis non docetur, etc Flor. lerl. , «6»
gientium superscriplo ru, ut dicat rugientium. Vul- quisque, etc., sec., ut quisque non docetur limorem
gata praeslat, rigebant enim ulrinqtie velut in mar- Dei propalalw relicjionisstudio, ira ( ct sic quoquc
morcos raonies erecise undse. in tcrl.) ejus, elc. Lugd. Bati. tres, u< quisquis
42. Ut inoffensispelagi viis provocati. Sic mutavi nondoceatur liinore Dei vel propalatmreligionis sludio,
codice Parisiensi provocante, qui habebat, inoffen- ira ejus, etc , in quarlo tamen est docetur et irm, et
sis pclagi viis provocatis. El elici hoecscriptura po- in sec. et quarlo propalalm. Cltr. et Lugd. Bat. sec,
terat ex aliis quoqtie, sed dif/icilius, quibtis eral: u< quisquis non ducelur timore Dei vel propalalm
—
inoffensi spe limilis provocali. LAUT. Ut inoffensi religionis siudio, irm ejus. Ed. pr., Ul »/ quis timo-
spe limitis provocali pii, eic : seusus esi, ut ila pii, 'C, rcm Dei non doceatur vel propalatm religionis studio,
videnlcs mirabile Dei npus et adjutricem ejus dex- irm ejus, etc, quam sequuntur Venetse et Paris.
iram, non limerenl intrare prolunda ponti, vcltili Atin Aug. sicexstat, Ut qvisque, si non doceatur
Iimite certo ilerfacicnles, impii vero, occaecatiira et timore Domini, prolatw religionis studio, ira Dei
spe vindictiB, pariter cadem sequerentur via, quasi tramacts u. t. e. Non video tamen cur a vulgaia dis-
utrisque aeque tuta. Recie igitur inoffensispe limi- cedsm, quam verbotenns comprobant Perizonianus
tis, quod et mss. omnes, praeter Florentinos com- Meusque, nisi qttod in Meo sit ira pro irm. Sensus
probant, etservavit quoque ed. Aug. etmale in pri- Orosii est, omnia haec hodieque cognosci posse , iia
mn ediiione, inoffcnsispelagi viis, ut et in Venelis et ut quicumque sitidio propalaise religionis, id cst,
Paris. nmplius, iuoffensispelacjiviis provocatis. ln iis agnitione Christianre religionis, ut tiiiice verre et
qnae scqunnlur, pii viam, etc, prima vox in ulro- salutaris, non sinat se doceri, experimenium capiat
que Florenlino ms. deest., sec. autem legit, per viam irae Dei in incredulos el pervicaces, adeoque ( ut
desperatm ntortis inlrarent. Reliqua tlesunt. loquitur) terreatnr exemplo transaclse ultionis irsc
43. Adstantium.Lugd. Batt. pr. et tert., instantium, ejusdem.
qtiam leclinnem si prseferas, significabii, itullum re- 49. Fervorem. Ed. Aug., furorem. In iis qure se-
fugium jEgypiiispaiuisse, propler undarum rapidi- quuntur plus solilum, priorem vocem codex mcus
tntem; si retineas vulgatam, rcspiciet moles aqua- non agnoscil.
rum, qure ad latera veluti montes erectte, solutrc, 50. Dum non concedunlDeo. Ultr., dum non red-
aique post terga iEgyptiorum conjunct;«, nullum dunt Deo. Ed. Aug. , dumnon cedunt Deo.
illis effugitimreliqueruut. 51. Suasinanes raiiunculas. Sic emendavi ex mss.
44. Antecruciata. Flor. sec, anfe cruciala. Lugd. ]DLugd. Balt. pr., tert. et quarto, consentientibtis
B.iit. pr. cllert., anfe sauciata., dein Meuscum utro- edd. prima, August., Venelis et Paris. Vulgo legi-
queFlorenlino haud rnale legunt,/iacposfcema inter- lur atque editur, dum non concedunt Deo ineffabilem
fectione.Lugd. Bait. sec. et qttart., acpostremo inter- potenliam suam, inanes ratiunculas, eic., inimo
fectione. Copulam in totaque plures ex edd. pririiis lubens quoqtie deleri paterer ineffabitem, quod a
non agnoscunt. Pro vacuata est in nonnullis Edd. meis Membranis abest.
evacuata esl. 52. Ridiculam Phaetontis fabulam. Cum hac nar-
45. Rotarumqueorbilm. Membranrc mere, consen- ratione conveniunt, quse Plnto in Timseo de Phac-
liente Flor. lertio, scribunt rolarumque signa , or- tonte scribit. FABR7— Post Phaetontis adsuunt
biim. Quod non videtur temere esse factum, ubi Phitosophi Lugd. Batt. pr. et tertius.
eiiim orbitas cernimus, de curribus judicium inilur, CAP.XI. — 1. 7n<erDanai atque Mgypti. Danni-
quia orbitresuntsigna curruum. dum notum facinus est, de quo etiam Virg. 1b.
46. In pro[undo. Lugd. Balt. pr. et tert., in pro- x JEn.:
fnndo nunc. Ilscc el qure se.quunlur, ssecttlo, et Impressumquenefas, una sub nocte jugali
patrum crcdulilali condonari debent. Csesanianusjuvenumfcede,thalamiquecruenti.
47. Qttousijueuisus admittitur. Editiones, et scri- FABR.— Edd. et mss. quidam Mgisti.
ptr, admitittur, barbarc. Sed Orosius forte, adiuiffif 2. Regno, etc. Filiarum Danai facinus, postqunm
719 PAULI OROSH 720
s quod exsecrabile sine
quod tot flagitiis acquisierat, pulsus, Argos con- A participibus, propinabat;
cessit. Ibique indigne 3 persuasis in facinus Argi- dubio hominibus, viderini, an ipsis etiam diis 60
vis, 594Slhenelam, qui eum "profugum egenlemque exsecrabile videretur.» Tunc eiiam Terei Prognes
exceperat, regno expulit, atque ipse rcgnavit. 6 Bu- et Pbilomelse inceslo parricidium adjunctum, atque
siridis in ^Egypto cruentissimi tyranni crudelis bo- exsecrabilius utroque convivium per infandos cibos,
spitalitas, et crudelior religio lunc fuit: qui' inno- additum est : cum, propler sororis pndicitiam ere-
centem hospitum sanguinem diis, scelerum suorum ptam prrecisamqne linguam, fitium parvulum mater
HAVERCAMPlNOT^E.
patria excesserat Danaus, contigisse ferlur. Nam ut vulgalum fuit. Est enim (qualis ssepe in Orosianis
Danaus et iEgyplus, Beli, regis J^Egypli ex An- occurrit) imitatio Virgiliana, ex lib. JEn. IV, vers.
chinoe, Nili filia, filii fuerunt, juxta Apoiiodorum 373:
Biblioth. lib. u, cap. i, § 4. Danaus, oraculo Ejectumlittore, egentem
monilus, cum filiabus quiuquaginta, consccnsa Excepi, regnique amens in parte locavi.
nave, Rhodum primo, deinde in Peloponnesum
confugit. Cum Argus venisset, terrsc ejus dominus Mox ipseque regnavit Perizon., algue regnavit Lugd.
factusest, populoque nomen suum dedit. Venerunt Bat. sec.
eoterapore aaillum quinquaginta fratris filii, po- 6. Busiridis in Mgyplo. De Busiridis fyvoxToviu
sccntes, ut deposito odio, lilias tolidem uxores prrcter Isocralera, Diodorus in posteriore parle lib'.
ipsis daret. Omnes sponsos suos, excepta Hyper- l. Augustinus de Civitate Dei, lib. xvni, c. 12 : 7/fo,
mnestra, ex patris Danai consilio, prima nocte in- „" inquit, tempore, vel rex, vel potius tyrannus, Busiris,
terfecerunt. Nomina omniun: exstant apud Apollo- suis diis suos hospites immolabat. FABR.
dorura. Servavit Lynceum sponsum Hypermnestra, 7. Innocentem hospitum. Ita Florent. uterque cum
quod solus ex reliquis virginitatera sponsae Iiactenus• Ultr., Perizon., et pr. edit. Parisin. et Venetis. Alii
non imminuissei. lratus pater filiam in vincula con imiocenium hospilum. Moxed. Aug., propinavit.
jecit, sed poslea Lynceo uxorem dedit, isque post 8. Quod exsecrabile, elc Hic locus aliter in tibris
Danaum Argis dominalus est. Quomodo rctiqnas imprcssis legitur : sed nos religioni habuimus a vc-
filias, quas aversabantur propter commissum scelus teri scriplura vel unguem discederc. Terei facinus
proci, elocaverit Danaus, docel Pausanias lib. m, iioluin est ex Ovidiana Metamorpbosi lib. vi. FABR.
cap. 12, p. 233. Orosius cum /i6eros vocarc potuis- — Locus est mire vexatus, cujus vcram lectionem
set, a potiore sexu filios dixit. sensumque editorcs et inierpreles nnn videntur as-
3. Petsuasis in [acinus Argivis. Patisan. lib. n, secuti esse. Ed. pr. legit, quod exSecrabilesine dubio
cap. 19, p. 152 ci 153, hac ratione persuasos, ul hominibusipsis, nedum etiam diis videri potest. Quam
Danao regnum traderent, Argivos fuisse, refcrt. sequuntur edd. Venetaeet Paris., Hitt. et Bolsuing.
Danaus, cum Argot venisset, de regno cuin Gelanore, At Augustana. sic concipit, Quod e. s. d. hominibus
Sthenelw filio, contendit: ac cum eorum uterque ad viderijpotest,an eliam ipsis diis exsecrabile non videre-
populum multa, et ea maxime probabilia et juri con- tur 1 Fabr. quod e. s. d. h. videtur, cum ipsis etiam
senlanea dixistet, neque omninoquw Gelanor afferebat, diis exsecrabilevideretur. Al in Schotii cd. Mog. te-
niinus wqua viderentur, causa ampliala est in cra- mere sic mulatur, quod exsecrabilesine dubio homini-
stinum. Postero die, prima luce, m boum gregem, bus vlderetur, rescctis reliquis. In mss. duobus Flo-
in pomwrio pascentem, lupus impetum fecit: atque is G renlt. legitur, Q. e. s. d. hominibus videri, an ipsis
laurum ipsum, gregis ducem, adorlus est. Visum est etiam diis exsecrdbitevideretur. Lugd. Balt. qtiaitior
Argivis Gelanori cum lauro, cum: lupo esse Danao ct Ultr., quod exsecrabile sinedubio hominibusvideri
aptissimam convenienliw rationem quod scilicet, uti potest, an ipsis etiam diis exsecrabilius videtur, quasi
lupus esl animal homini minime familiare, sic pro- iutcrserideberet non, in iis, an non, etc Meus, Quod
pemodum ad id temporis nulla fuisset Danaus Argi- e. s. d. hominibusviderinl, an ipsis eliam diis exse-
vorum usus Consuetudine. Quare cunt taurum lupus crabite videtur. Et sic plane quoque legit Ultr., nisi
confeci&et, e re nata Argivi Danao imperium adju- quod ibi dubium sit an supcrscripta TMvidetur vir-
dicaverunt. Addit Pausanias, Danaiim Iupum ab gula quredam viderelur significet. Ex his duobus igi-
Apolline iromissum judicasse , et propierea Lycii lur, alque Florentinorum vestigiis, sic croendo liunc
Apollinis sedem dedicasse. Et hinc in aniiquis Ar- locttm, quod exsecrabile sine dubio hominibus, vide-
gorum nummulis Apollinis Lycii atque lupi pars rint, an ipsis etiam diis exsecrabile viderelur; vel si
prior in inipetu picta, passim cxprimunliir. liceat audaciori esse, exoplabilevideretur, vel eliam
4. Slhenelam, qui eum profugum. Sthenelum vulgo excusabile viderelur : sensus utriusque lcctionis cla-
Iiic corrupte legiiur, sicut et in Eusebii Chronico hoc rtts est, el illtid viderinl Terlullianus et nlii amarunt,
nomen depravatum est. CseierumPausanias in Co- prout apud eumdem Tertull. Apolog. cap. 9,p. 90, in
rinlhiaeis scribit, Danaum ex iEgypto venientem, iisdem arboribus templi sui, obumbralricibusscelerum,
non Sihenelam, sed filium Gelanorem regno expu- etc, non dissimilia sunt illis quac modo prrecesse-
lisse. FABR.— Sthelenum Cod. Periz. cuin edd. runt apud Orosium, sanguinem diis, scelerumsuoritm
vctt.; Slhenelaum Lugd. Batt. quatuor et Ullr.; TJparlicipibus. Orosiana aulem locutio est videretur
Sthenelam Meus cuin Florentinis. Quem vero Gela- pro visumfuerit. Vide infra Notas p. 64, ad num. 0.
norem Pausanias, cum Elanorem sive Helanorem vo- 9. 7'uuc etiam Terei. Confirmatur hscc lectio ex
cat Apollodorus, qui cumdem Danao tradidisse re- mss. Florcntt. sec, (ert. (nisi quod in tertio sit in-
gniim scribil, xai T«V(3ao-(Aei«v «xnS>TtupaSiSa6-t'Elu- cestus), Lugd. Batt. omnibus, Ultr., Perizon., Meo
voip6 TCOTE (WtAsOwv,invitum sane, ut patct ex Pau- dcnique. Ex quibus Prognes pro Prognm Meus et
sauia, lib. eodem, cap. 10, p. 145: Aav«6f 5'OOT' AZ- Florenlini suppeditant. Plurimi ex iisdem esi collo-
yvrtTOi)Ttkeuoutenl VskavapuT6VS0sveX«, TOUJKitofo- cant post adjunclum, post additum delent. Ex vulga-
vmt TOU;'Ayvvopot(laaikeiut enavasv. Danaus vero tis ante Fabricium babebant ed. pr. cum Paris. ct
Mqyplo adnavigant, ad Gelanorem, Slhehelm filium, Veneiis, Tunc etiam a Progne Terei et Philomenm
Agenoris prolem regno dejecil. Ab Argo anliquo incestui parricidium adjunclum esl, txsecrabilius utri-
oriundus Agenor erat, Slhenelse avus bic fuerat. que c. p. i. c. additum est. Et sic quoque llitt. et
5. Profvgvm egentemqveexceperanl. PraslerColon. Bolsuiug. nisi quod ibi est posl adjunctum delealur.
codd. oranes habent susceperant, ihcleganter. LAUT. August., Tunc etiam Terei Progne et Philomenm »'»»-
—Malui cum Lautio, Floreulinis duobus, sec.Lugd. cesio p. a. atque exsecrabiliusuttoque c« p. i. c. a. e.
Bat., Meoatque Perizon.^accpoaf, quaw smceperat,
7«! HISTORIARIM LIBER I. CAP. XIII. 722
occidit, pater comcdit. "Iisdem temporibus Perseus A iiari lenocinio prseparasse, qui ipsum quoqtie filium
a Gracciain Asiam " transyeclus esl, ibi barbaras Pelopem epulis ejus non dubitarit impendere. Tsedet
gcules gravidiuturnoque bello domuii, ci novissime etiam ipsius Pelopis conira Dardanum alque Tro-
victor nomcn subjectse genti dedil: nam a Perseo janos, quamlibet magna referre cerlamina : quae,
Persae ls sunt vocati. quia in fabulis celebrari 9 solita sunt, ncgligenlius
10audiunlur. Illa
CAPUT XII. quoque J1 prsetereo, quse de Per-
Congeriestnultornm [acinorum per prwlerilionem. seo, " Cadmo, Thebanis, Spartanisque per inextri-
At ego nunc cogor faleri me prospiciendi finis cabiles altcrnantium malorum ,s recursus, Palsc-
commodo dc lanta roalorum sscculi circumstantia phato scribente, referuntur. Taceo flagitia Lemnia-
prseterire pluriroa, cnncta breviare. Ncquaquaraenim dum, prsetermiiio Pandionis Atheniensium regis
tam dcnsam aliquando silvam prretergredi possem, 14llebilem fugam; Alrei et Thyestis odia, stupra
nisietiam crcbrisinterdum saltibussubvolarem.Nam 15 et parricidia, ccelo
quoque invisa, dissimulo.
ciim regnum Assyriorum per HCLXannos usque ad Omitto "OEdipum inlerfectorem palris, matris ma-
Sardanapalum, per quinquaginla propemodum reges rilum, Jiliorum fratrem, vitricum suum. Sileri malo
actum sit, et numquam pene vel inferendis vet exci- Eteoclcm 62 atque Polynicem muiuis laborasse
piendis 61 usque in id terapus bellis quieverit, B concursibus, ne quis eorum parricida non esset.
quis linis reperielur, si ea commemorare a enumc- Nolo meminisse " Medese amore saevo saucise, et
rando, * ut uon dicara describendo, conemur? prrc- pignorum parvUlorum cscde gaudenlis, et quidquid
seriim cum et 4 Grsecorum prsetereunda non sint, et illis temporibus perpelratum conjici datur : qualiter
Romanorum, vel maxime " recensenda sint. Nec homines " sustinuerint, quod etiam astra fugisse
mibi nunc enumerare opus est Tanlali et Pelopis dicuntur.
facla lurpia, * fabulas lurpiores : quorum ' Tan- CAPUT XIII.
lalus rex Phrygiorum Ganymedem Trois, Dardanio- Cetlamen intet Cretenses et Athenientet, Laphhat et
rum regis filium, cum flagitiosissime raptiisset, ma- Thestatos.
jore conserti cenaminis foedilatc detinuil, sictfl 8 1 Anno ante urbem condilam DLX' atrocissimum
Phanocles poela confirmat, qui maximum bellum inter Crelenses et Athenienses certamen fuit: ubi
excitalum ob boc fuisse comraemorat : sive quia populis utrimque infeliciler profligalis cruenliorem
bunc ipsum Tanlalum, utpote asscclam deorum, vi- victoriam Cretenses exercuerunt : qui nobilium
dcri vult raptum pucrum ad libidinem Jovis fami- Atheniensium filios Minotauro, utrum' fero bomini,
HAVERCAMPINOT.«.
10. lisdemtemporibus Perseus. Perseus Jovis et C 9. Solila sunl. Periz., solent.
Danaes filius profcctus ad Cepheum Beli F. ejtts 10. Audiuntur. Mss. quidam et editi, adjunguntur.
filiam Andromedam uxorem duxit, ex eaque filium 11. Prwtereo. Perizon. prwterea, quasi praeceden-
Pcrsen sustulit, a quoPersrc, qui antea Ccphenes et tibus annecleretur oraiio.
Artsei appellabantur, nomcn soriiti sunt. Herodot. 12. Cadmo. Copulam ef iidem prrcfigunt.
lib. vn. FABR. 15. Recursus. Lugd. Batt. tres, recessus.
il. Transveclus est. Posirema voce auxi ex sex 14. Flebilem. Periz. miserabilem.
vel septem mss., Meo,.Periz.,Ultr. etquatuor Lugd. 15. Et parricidia. Copulam deleri jubent Lugd.
Batt. Pro ibi Ullr. legit ubi. Balt. pr. et tert.
12. Sunt vocati. Sic in plurimis ross. Lugd. Batl.; 16. OEdipum. Editi quidam et QEdipum.
quart. sunf delel, ut et ed. Aug. Lugd. Bai. pr. nam 17. Medew amore swvo saucim. Respicit illum lo-
aPerseo, etc. Provocafihabent vocitafi editt.quaedam. cum Ennii cx Medea,
CAP.XII. — 1. Quiererif. Lugd. Ball. pr. c.ltert., Namnunquamhera erransmeadomoeiTerretpedem
quieverint. Medea,animotegra, atnoresaevosaucia.
2. Enumerando. Sic in uno ex Lugd. Batt. melius
quam numerando, ut passim. Qui locus exstat libr. n Rhetoricorum ad Hcrennium,
3. Ut non dicam. Flor. ulcrnue et editi quidam atque de illis Euripidianis expressus esl:
ne dicam, sed superscriptuin in Flor. pr., u< ne OuvapdtwSioitoiv'
l|»vj
dicam. MiS$(ia
lEvpvouc iiAtuor'
-fii tialxlStn
4. Grwcorump. n. s. Adjungunt Lugd. Batt. pr., Ouu.ov
Epun ixi&aYito-' latrovo;.
tert., 6e//a. D Meminit et Cicero in Cceliana.FABR.— Flor. tert. et
5. Recensenda.Codex Meus et Florent. tert. scri- Meus, sauciatw.
bunt recolenda. 18. Susiinuerint. Fior. tert. et ed. Aug., tusftnue-
6. Fabulas turpiores. Conjunclionem ef qurc prre- runf.
cedll in vulgalis, unanimi mss. consensu delevi. CAP. XIII. — 1. Anno ante, elc Ex mss. Lugd.
7. Tantalut rex. Qusehoc capite de Tantalo,Cadmo, Batt. unus annorum ante U. C. numerum definil ad
aliisque dicuntur, de illis, cum in vulgus nota sint, DCXL.Duo alii DCLX. •
putidum est atiquid scribere. FABR.- 2. Airocissimuminter Cretenses. Hoc bellum Minos
8. Phanocles. Lugd. Ball. pr. et tert., Phanodes, rex Cretensium contra Atbenienscs movit propter
male. Vixit Phanocles, poeta elegiacus, post De- Androgei interitum, de quo, ei Minotauro Diod. lib.
mosthenem. Meminerunt cjus Ctemens Alexandrinus iv, Plutarchus in Tbeseo, Pausanias libr. i. FABR.
iu Protreplico p. 24 el lib. vi Stromat. p. 627; 3. Fero homini, an humanw bestiw. Cum priscao
Grotius in Stobxi Excerplis p. 262, et Scaiiger ad edd. omnes, prima videlicel, Aug. Venetsc el Paris.
Euseb. p. 41 Tantali el Ganymedis mentionem fe- ila hunc locum cxpresserint, Hittorp. reliquis exem-
cisse videiur in poemate, quodinscribebaturvEpwT£s plttm dedit reponendi, inhumanwbestiwquod et Fabr.
sivc Ka/oe,cujus menlio est apud Clementem iu Pro- et Scottus retinuerunt, prorsus illcpide. Susiulerunt
treptico. cnim oppositionem quani Orosius fecit, quasi ncscius
723 PAULI OROSII 724
an humanrc bestise aptius dicam nescio, devorandos .Vros. Nec mora : nam dicta factis insequnnlur. Pri-
crudeliter addicebant, alque informe prodigium ef- mum ipsum Vesorem territnm refugere in regnum
fossis Graeciseluminibus saginabant. Misdem diebus cogunt : deslilutum vero exercitum invadunl, om-
LapiilueetThessali famosis nimium certavere conflic- nemque belli apparalum capessuni, universam quo-
tibus.63 Sed Thcssalos Palsepbatus," in libro primo que jEgyplum populassent," nisi paludibus impediti,
* repellerentur. Inde continuo
Incredibiliumeprodil ipsos a Lapilbis crcditos dictos- 64 reversi, perdo-
qne fulsse ' centauros, eo quod discurrentes in bello mitam infinitis caedibus Asiam, vectigalem fecere :
a
equites veluti unum corpus equorum et bominura ubi pcr xv annos sine pace immorati, tandem uxo-
viderentur. rum flagitatione revocantur,' denuntiamium, ni re-
CAPUT XIV. deant, sobolem se a finiiimis qusesituras.
Vesoresrex Mgypti Scylhas bello infestans, vincitur. CAPUT XV.
Scythw,Asiam sibi subjiciunt. Amaionum origo, mores et facinora.
Anno ante Urbem conditam CCCCLXXX • Vesores, Medio aulem tempore, apud Scythas duo l regii
rex iEgypli, meridiem et septentrionem, divisas pene juvenes, * Plynos et Scolopytbus, per factionem op-
toto ccelo ac pelago plagas, aut miscere bello, aut B timatum doroo pulsi, ingentem juventutem secum
regno jungere studens, Scylhis bellum primus in- traxere, et * inrCappadocirc Pontique ora juxta am-
dixit, missis prius legalis, qui hostibus parendi leges nem Thermodoonteni consedcrunt, campis Themi-
dicerent.' Ad quaeScylbaelegatis responderunt, slo- scyriis sibi subjeclis : ubi diu proxima qnrcque po-
lide opulentissimum regem adversus inopes sura- pulati, conspiralione finitimorum per insidias truci-
psisse bellum, quod timendum" ipsi magis versa vice dantur. Horum uxores exsilio acviduitate permotse,
fuerit, propter incertos belli eventus: nulla prsemia, arma sumunt, et ut omnibus par ex simili condi-
ct damna manifesta. Porro sibi non exspectandum, tione animus fieret, * viros qui superfuerant, interfi-
* dum ad se veniatur, sed ultro prsedseobviam itu- ciunt: * atque accensse in hostem sanguinesuorum,
HAVERCAMPINOTJE.
ntrum Minotaurum hominem, sed ferum, vocaret, an gatset pro congregaverit, et p. 60, videretut, pro »i-
besiiam, sed humanam; quia neque homo erat, cum sum fuerit.
laurino esset corpore, neque bestia videretur posse 7. Denuntiantium. Quidam ex mss. habent denun-
appellari, cumiiominis haberet faciero. Consentien- tianiibus vel renunlianiibus, subaudito scilicet >7/ts.
tibus igilur cum anliquiss. edd. mss. Lugd. Balt. pr., CAP.XV. — 1. Regiijuvenes. Tres Lugd. Batt. et
lert., quarto, Periz. Meoque, veterem restitui tectio- Ultr., regesjuvenes. In eorum norainibus varietaiem
nem. r eamdem invenimus, quam Fabricius exhibet. Prior
4. lisdem diebus Lapiihm. De Lapiihis et Centauris C in tribus mss. Lugd. Batt. Plemus vocalur, in Periz.
prrcter Palsephatum, quem Orosius laudat, est legen- Plynus. Posterior in nonnuilis Scolopeut quoque ct
dus Diodor. lib. iv. FABR. Scolopeius.
5. 7n libro primo. Periz. delet in. 2. Plynos et Scolopyihus. Poslerius nomen varie
6. Prodit. Lugd. Batt. pr., tert., ptodidit. bic et apud Justin. a quo hsec desumpta suni, scri-
7. Centauros. Lugd. Batt. quatuor el Ultr., hippo- ptum invenilur. Nam et Scolpythus, et Scolopitus, el
centauros. _ Scolopesiut, et Scolopetius in diversis legiiur. FABR.
8. Et hominum. Periz., hominumque.Meus, el ho- 3. In Cappadocim Ponticw ora. In Justini ljbris
minum el equitum viderentur. , esl, in Cappadociw ora. De Themiscyra praeter alios
CAP.XIV. — 1. Vesoreirex Mgypli. Libri veteres Diodor. lib. n et Stephanus, 6epxax\ipattbltt, v COT«V
partim Vesozes, partim Vesoges, habent. In Justini OVTIOV espftwSovrof xui oi oixoxjvrttTYJVX"/)av Qtfua-
libris impressis est Vexores, in nostro manuscripto, xvpiot.FABR. — Ed. Aug. PoiKi et Cappaaociw.ffliss.
Vizores, ut fortasse Vezoresrectum sii. Quidam pu- Lugd. Ball. tres, Cappadociw Pontique ora : atqtie
tant hunc esse eum, quem Herodot. lib. n Seowrptv ita reposui, suffragante quoque Bongarsio ad Justi-
nominat, et Scylhas domuisse scribit. Tu lege Justi- num lib. u, cap. 4, ubi mss. suos ila quoque exbi-
num lib. ii. FABR.— Rex hic jEgypti in Meo codice bere lestalur.
ms. Vmsdres, in aliis, quos consului, passim, Veso- 4. Viros qui supetfuerant. Superfuerant,non super-
res, Vezozes, vel Vesogesvocatur. Propinquum huic etant, est in vetusfis. Ephorus lib. IX , ut est in
nomen est, quod Scsostri a Manethone datur Seosis. Scoliis Argonaulicorum Apollonii, scripsit Amazonas
Vide Diodorum Siculum lib. i, cap. 53. 0 couluroeliis affcclas a viris, cum itli ad bellum quod-
* 2. Ad qum. Ed. Aug., afgue. Moxedd. qusedam, dam extra fines profecti essent, eos qui domi reman-
retpondent. serant interfecisse, cseterosque redeuntes non rece-
3. 7ps» magis. Ed. Aug. et tres mss. Lugd. Batt., pisse. FABR.
sibi ipsi magts. Mox Meus, vice versa. Ultr., inde, !i. Atque accensm in hostem, etc. In editis verba
sed damna manifesta. hsec ita, nullo bono sensu distinguunlur, atque ac-
4. Dum ad se veniatur. Ultr. et Lugd. Bat. sec. ut censwin hoslem, sanguine suo ultionemcwtorum con-
ad te veniatut. Periz. dum ad se veniant. jugum, finitimorumexcidio consequunlur. Cogilabam
5. iVisi paludibus. Pcriz. et Meus, ni a paludibut, ejici debere illa sanguine suo, prsesertim cum apud
unus ex Lugd. Bat. ni paludibus. Pro populatsent Justinum, unde haecdesumpta sunt, non exsient; vel
major mss. pars amat populavittent. poni debere post conjugum, ita utlionem cwsorum
6. Repellerentur. Sic in omnibus exstat mss. et ila conjugum sanguine suo. Verum cum recepta lectio
locutus videlur fuisse Orosius, pro eo quod Latinius omniura mss. auctoritale contirmetur, sola distin-
est, atque substituerunt editiones oranes, prseter Au- ctione mutala, alque reposito satignine suorum ex
gustanam, Fabricianam, et Mogunt., repulsi (uissent. mss. Lugd. Batt. sec. ei quart. atque Ultr. pro tan-
Verura habuimus eamdem Orosii Laiinitalem supra guine suo, locum sanum esse existimo. Accensas in
cap,-8, p,48, in subveniretpro subvenetit, et congre- hoslem sanguine suorum dixil bas rouIieresOrosius,
725 IIISTORIARUMLIBER I. CAP. XV. 726
" ipsae Ephcsum , aliasquc urbes condidissent,
65 uttionem cscsorum conjugum, finitimorum exci- A
dio conseqnuntur. 6 Tunc pace armis quresita, exier- prsecipuam cxercitus stti partem onustam opulcn-
nos concubitus incunt, editos mares mox cnccant, lissima prxda , domum revocant: " reliqtise , ad
feminas sludiose nulriunt, ' inustis iitfantitim dexte- tuendum Asise imperium relictre cum Marpesia
rioribus mamillis, " ne sagiltarum jactus impediren- regina, concursu hostium trucidantur. '* IIujus lo-
lur, unde Amazones dictrc Ilarum durc fuere reginse, cum capessit 66 " Sinope filia, quse singularem
' Marpesia et Lampeto, quse agmine diviso in duas viriulis gloririm perpetua virginitate cumulavit. Tlac
10 fama " cxcitas gentes lanla admiratio el formido
partes, vicissimcuram belli et domus custodiam
sortiebanlur. lgilur curo " Europae maximam parlem invaserat, " ut llercules quoque, cumjussus fuisset
domuissenl, Asisevero aliquanlis civitatibus captis, a domino suo 18 exhiberc arroareginse, quasi ad
HAVERQAMPINQTJE.
ut quse jaro didicisscnt, maritorum suorum nece, thya Iegatur, atque ex eo id nomen in Orosio repo-
sanguinem fundere, viros trucidare, quseque sexum suerint edilores, nam et in Justino quoque olim
fortiorem decerent, facere et pati. Sinope scriptitm fuisse reor, unde in ms. suo testa-
6. Tunc pace a q. Lugd. Bat. quarl., Tunc pacem lur Vossius superscribi, Iegendum esse Sinope. Prse-
armitqumrunt. Pro enecant. ed. Veiustre necant. terea duabus de causis reponi hoc debere nomen
7. Inustis infantium dexlerioribus mamillis. Sic judico, quia scilicet cl ipsa Sinope magni nomiois
Diodorus lib. n scribil, Amazonas, T£VBnhiripoivTOV B fuit Aroazon, a qua Sinope, Poitti urbs, nomen et
Se£ibvft«?ov irtixateiv, °vu p.r) xura rut p-uyu.t r&v origincm traxii, ut patet cx adductis a Vossio lcsli-
<rtop.azuveicatpbp.evotevo%}.y'uv Jjt ahiat o-op.Si)vui mouiis, et quia Justintis et Orosius eo temporc, quo
TOsBvojrStv'Afi«?ov«vxuvxvt rityeiv rrit Tcpoo-nyopiat• Hcrcules expeditionem in Amazonas sumpsit, prre-
Hoc est, Virginibus dextram mammam inurere, ne in fuisse iisdem duas tradttnt sorores, Antiopen videli-
prmliis lumore suo corporis agitilatem impedial, caque cet el Orithyan, hoc vero in loco, non dttas sive so-
de cattta factum, ut Amazonum gens hc.cnomen inve- rores, sive filias in regnum successisse Marpesire
nerit. FABR. malri scribant, sed unam eamque Marpesire filiam,
8. Ne sagittarum jactus impedirenlur. Ed. prim. et quse Sinope appellata nobis fuisse videtur.
tres mss. Lugd. Ball., jactu. Unus cuin Ulir. iclus. 16. Excitas. Flor. uterque et tres Lugd. Batt. ea;-
Vcrum hic sagiltarumjaclus videlur esse rectius citm citatas.
servet idem Justinus lib. Ii, cap. 4, Oros. lib. vn, 17. Ul Herculcs quoque cum jussus, etc Ilerculis
cap. 36, vltra mensuram humani jactus. Mox ed. pr. dominus fuit Eurystlieus, qui illi duodecim labores
unde el Amazonesdictm. exantlandos praescripsit. Hunc autem labnrem Dio-
9. 31arpesiaet Lampelo. Ita sine ulla varieiate in dorus lib. iv exponens ait: 'HpaxM?5s >Ǥwvrtpoo-xa-
nosiris manuscriptis libris Orosii et Juslini harum yp.«ro 'ircirolvrnt TOV 'Afxa^ovojeveyxetv^arrtpa, T6V
reginarnm nomina descripta legunlur, non ut in vut- eni T«?'AfAcJJovaff arpureiuv eTcotrio-uro.ld est, Cum
gatis. 31anhesiael Lampedo. FABR. Herculi mandatum esset, ut Hippolyim Amazoniscin-
10. Sorliebanlur. Lugd. Bat. quart., tuebantur. gulum afferret, expediiionem contra Amazonas susce-
11. Europam maximam partem domuissent.Sic Co- p pit. ftaque Orosius per arma inlelligii, 'iTcrcolvrnt
lon. Laiine. Quidam hic maxima ex parie legerunt. Zao-rHpuTcuvuiolov, ut Apollonius lib. n Argon. vo«;at.
LAUT.—At Florentinus uierque cum Perizon., ma- Lege etiam doctissimum Commentarium Isacii Tzelzsn
xima parte, Ed. Aug. Europm maximam partem quod in Lycophronis Cassandram. FABR.
ego prreluli. 18. Exhibere arma reginm. Arma Amazonum sunt
12. Ipsm Ephesum aliasque urbes. Ah Amazonibus, pelta et bipennis. Bipennis quam reginse Amazonum
attctore Sirab. lib. 11 conditas et cognominatas fue- eripuit Ilercules, ut quam Omphale ab eodem dono
riini, Epliesum, Smyrnam, 31yrrhinam et Paphon. acceperii, qu:rquc ad Lydonim postea iransieril reges,
Memiiiit Euslalhtns quoque in Dioiiysium. FABR.— landemque in Caria in ornatum Jovis Labradensis ces-
lpsm autem Ephesum legunl Lugd. Batt. omnes serit, iticmiuit Plutarchus in Qusest. Graecis p. 301
Mcnsque. et 302. Ubi regina illa Amazonum Hippolyte vocaiur
1.3. Rcliqumad tuendum. Mss. Lugd. Batt. tres ila el interfecta ab HerCulefuisse (pro varielate fabulre)
exprimunl, reliqua ad tvendvm Asimimperium relicta narratur. Per arma vero cingulum intelligere pottiit
cum 31. r. c. h. trucidalur. Vulgatam defendil JuSti- Orosius, illud enim ab Eurystheo aiferre jussus erat
nus. Pro imperium Periz. habet regnum. llercules, nequc spoliari cingulo poterat armata vi- '
14. Hujus locum capessil Orithya. Sic Justinus rago, nisi vel occisa vel devicta. Exhibelur vero bic
scribit, in locum Marpesire filiam ejus Orithyiam labor llerculis, induobusnummisanliquisimperatoris
regno successisse. Hic taroen in velustis libris est, Maerini, primialquesecundi moduli,Heraclerein Ponto
Hujus locum Sinope fitia capessit. FABB.— Lugd. cusis, in quibus Amazonem equitem pedes insectatur
Bat. tert., cujuslocum. Hercules, leonina tectus et clava armatus. ln altero
15. Sinope filia. Omnes libri mss. Orosii, ne uno D armaia bipenni regina minatur, nisi insequi desislat,
quidem excepto, non Orilhyia, sed Sinope legunt; deditionem poscenli Herculi; in allero prehendens
quin et ed. Aug., quamvis sola inter editos, id com- nudatam armis Hercules, et clava minax, jam jam
probat. Neque me movet, quod apud Juslinum Ori- captam lenet.
 727 PAULl OROSII 728
voevitabile periculum desiinalus, universam Grse- A 68 CAPUT XVI.
circ67 lectam ac nobilem juventutem contraxerit,
novem longas naves prseparariu " nec tamen con- Epilogus hisioriw Amazonum: in quo prmsentem
Romanorum cmcitateminsectatur.
tentus examine virium, ex improviso aggredi, et in-
speratas circumvenire maluerit. Duae tunc sorores Proli dolor, pudet erroris humani. Mulieres patria
regno prseerant, Antiope et "Oriibya. Hercules mari profugae Europam atque Asiam , id esl, ' plurimas
advectus, incautas inermesque et pacis incuria de- fortissimasque roundi partes inlraverunl, pervagatrc
sides oppressit. Inter csesas captasque complurimas centum pene annis evertendo urbcs
11dusesorores Antiopse, Menalippe ab Hercule, Hip- sunl, deleveruni,3 atque aiias conslituendo, tenuerunt: nec
plurimas,
polyte a Theseo," relentac sunt. Sed Theseus Hip- tamen * miseriae hominum
pressura lemporum de-
polyten matrimonio ascivil, HercuIesMenalippenso- * Modoaulem * Getae illi,
rori reddidit, et arma putata est. qui et nttnc
reginae pretio redemptionis 6 quos Alexander 7 evilandos
accepit.'* Post Oritbyam Penthesilea regno potita Goihi, pronuntiavit, 8
est: cujus Trojano bello clarissima inter viros do- Pyrrhus exhorruit, Csesar etiam declinavit, rclictis
cumenta virtutis accepimus. vacuefactisque» sedibus suis, 10ac toiis viribus tot
HAVERCAMPINOT^E.
19. iVec famen. Edd. qusedam, nec tanto, prima, B 'A/Acc0orufta«rrov oux npayp.uo-tvOUTM TcukuoltirXava-
^icctantum. aQuilo-ropiav, ait Plutarcbus in Theseo de hoc ipso
20. Orithya. Varie in mss. et editis scribitur Or- agcns : quem lege. FABR.
thia, Orithia, Orethia, Orlhya, Oirilia. Cum Groccis 22. Retentw sunt. Resecant postremum verbura
scribendum est Oireria. VideNotas Salmasii in Justini quidam ex mss.
novissima editione. Moxedd. quscdaroquam plurimas. 23. Posf Orithyam Penthesilea. Penthesilca Ama-
21. Duw sorores Antiopw. Diodorus scribit, Her- zonum regina posl Hectoris cscdem Trojanis auxilio
culem e captivis Antiopam Theseo donasse, Menalip- venit: magnoque numero Grsccorum occiso, tandem
pam acceppi Baliheo liberasse. Apollonius Rhodius ipsa fortiter pugnans ab Acbille interfecta fuit, Diodo-
canit,'Bif|»lyliim Herculi balteum donasse, ut rustib.u, Diclys Cretensis lib.IV.FABII.—Memoriam
Menalippam per insidias caplam liberaret. Tzelzes bnjus Amazonis, csedisque ejus, ab Achille factre,
Hw*ult, Antiopamfuisse(ex quaTheseusHippolytum servat hic uuromus conlorniaius cx Museo Farne-
. BMliperit) quam Hippolytam.ut Lycophron scripsit: siano.

CAP.XVI.—1. Plurimas fortissimasquemundi pir- C redegisse. FABR.— Oros., lib. v», cap. 34, Maximas
les. Ed. Aug. plurimas mundi paries fortissiniasque. illasScythicas genles, formidatasque cunctismajoribus,
Mox cd. qusedam, el centum p. a. Atexandro quoque, illi Magno, sicul Pompeius Corne-
2. Atque alias consliluendo. Ed. pr. et Lugd. Bat. liusqtte lestati sunl, evilatas.
terl., aique alias construendo. Paris. ct Veneire, irt 7. Evitandos. Lugd. Bat. omncs cum Ullr., vi-
construendo. Lugd. Bal. quart., aliasque exslruendo. tandos.
3. Miseriw hominum. Ed. Aug. miseria hominum. 8. Pyrrhus. Lngd. Bal. Curiw. Malc : is enim Ale-
4. Modo autem. Abest vox poslrema a Periz. xandrum praecederc debuerai, el loquilur Orosius dc
5. Gef«rUU, qui et nunc Gothi. Sic Hieronyrous in inagnis regibus, qui congredi cum Gothis veriti fue-
Genesin. Gothosab erudilis antiquis Getas nominatos rint, quarovis ad eorum terras penetrarint. Cyrus co
esse teslatur : Getas autem trans yEmum apud Da- nsque non pervenit, is Scyihire beilum inlerens ,
nubium sedes habuisse auclor est Dio Iib. LI et in lurpiter victus, occubuit.
Domiliaho Xiphilinus ex eodem. Idero Dio librum 9. Sedibut suis. Non agnoscunl postremam vocem
de rebus Goihorum TsTtxovinscripserat, ut ex Suida edd. pr., Paris. et Venetre.
cognoscilur. Claudianus etiam passim Gelarum no- 10. Ac tolis iiiribut tot R. i. p. Feci ex toti Romanas.
iniiic Golhos intelligit. Sed Grseci rerum ecclesiasti- LAUT.— Emendatioiiem Laulii quam in edilioue
carum scriptores itlos rorSouj vocant. FABR.— Sic Moguntina recepit Scoilus, coniirmant ex codicibus
B. Hieronymus in Genesin Goihosab eruditis anliquis mss. Flor. tert. et Ultr., eaque nihil cerlius est,
Getas appellatos fuisse te&tatur. Claudianus etiam quamvis lectio edd. principum, primrc el Augustanae,
passim Gelarum noroine Gothos inteliigit : et Getas lerri possit, ac loiis viribus luti Romanas, eic, qure
trans iimum, apud Danubium sedes habuisse auctor; D significant neniine resistente irruplioiiem in provin-
est Diod., lib. v. Sed Grsecireruin ecclesiasticarum cias Romanas fecisse, adeoque sine dubio Romano-
scriptores illos rbOovt vocant. LAUT. ruin , si velint belli facere periculum , pracvalere
6. Quos Alexanderevitandos.Strabo libr. vn scribit viribus. Neque solum sequunlur hanc lectionem
Alexandrum in ea expeditione, quam adversus Thra- Veiielse et Paris. , vcrum confirmant quoque mss.
cas trans /Emum incolentes suscepit, ad Getas pe- Lugd. Batt. pr. et quart. Meus scribit totos. Quod
netrasse , eorumque civitatem in suam poteslatem vero in reliquis est toti Romanas, etc. nibili cst.
 729 IIISTORIARUMLJRER I. CAP. XVII. 730
Romanas ingrcssi provincias, simulque ad tcrrorem A 70 CAPUT XVII.
diu ostentali, societatcm 69 Romani fcederis pre- De taptu Helenm, et Trojw excidio, cum admonitione
ad Lectorem.
cibus sperant : quam ar.uis vindicare poluissenl;
" At vcro ante Urbem condiiam ' ccccxxx anno ,
cxigua; habilalionis sedem, non ex sua clectione,
" raptus Helcnac, conjuratio Grsecorum, et' concursus
scd ex nostro :
judicio roganl quibus subjecta cl mille navium, dehinc decennis obsidio, acpostremo
1Squam essct famosum Trojae excidium prredicatur. In quo bello 3
patente uuivcrsa terra , prresumerc ,
libilum, liberura fuit : semctipsos ad liiitioncm Ro- per decem annos crtienlissimegeslo, quas nationes,
ntani regni offerunt, quos 1Vsolos invicia regna li- quaniosqtie populos idem turbo involverit, aiquc
muerunl. Et lamcncrcca ginlilitas,cum ItsccRomana afliixeril, Ilotneius poeta, in primis clarus, Iuculcn-
virtute 1Bgesianon vidcat, fideRomanorum impcirata tissimo carmine * palam fecit : ncc per ordincm
non crcdit, nec acquicscil, cum inlclligat, confitcri 71 nunc relexere nostrum est," quia et operi lon-
beneficio Christianrc religionis (16qurc cognatam per gum et omnibus notum videtur. Verumlamcn qui
omnes popttlos fidcm jungil) cos viros sinc praelio diulurnitatem illius obsidionis , evcrsionis airocila-
sibi esse subjectos, quorum feminsc m.ijorem lcrra- lcm, * caedem, capiivitalemque didicerunt, videant,
ruro partcro immensis cscdibusdcleverunt. si recle isto, qualiscumque est, prsesentis lemporis
siaiuoffenduniur;' quos , hostes , occuiia miscri-
HAVERCAMPINOTiE.
11. Non ex sua electione. Lugd. Bat. quart., non B amplius alieni ab invicem atque hostes sint, sed fra-
sua electione,supra habiiaiionis sum Flor.sec Orosius tres et cognati, quique ad unum Ecclesiro corpus
infra lib. vn, cap. 58 : Quamobrcin Alaricum , cunc- pertinent, membraque sint unius corporis , cujus
tamque Golhorum geniem, pro pace optima ei quibus- caput Chrislus est.
ctimque sedibussuppliciter ac simpliciler orantem, etc CAP.XVII.— 1. ccccxxx amio. Ita scripsimus ex
Lucanus de piratis , Pompeii Magni apparatum me- auctoritate librorum nanuscriptorum , cum vulgo
luentibus, lib. n, vs. 579 : lcgatur , ccccxxx ef amplius anno. De hoc niimero
Angustaquedomumterrarum in sede poposcit. plura dicemus libro sequenie, cap. IV. FABR.—Edd.
Hitiorp. el Bolsuing. exhibent, ccccxxx e< amplius
12. Patente. Recte; nam parenle quod exbibent anno. Sed prima, Aug., Venctrc et Paris. ul et mss.
edd. Venetae, Paris., Ilitt. cl Bolsuing. contra pr. et Lugd. Batt., cccxxx anno, deletis reliquis. Rcliqui
Aug. qurc patente babeni, locum tueri ncquit : non mss. omnes Fabricii emendationem approbani. Mox
parebat Gothis terra, sed patebat, subjccta illorum niplu Helenw, ires ex mss. Lugd. Batl., et decen-
oculis, ut quoquoversum vellent, irruinpcrc, sedes- nalis ed. pr. cum Paris. et Venetis.
que figere possenl. Duoex mss. Lugd. Batt. pelenda. 2. Concursus mille navium. Rotundus numerus
13. Quam essetlibitum. Ultr. ms. qua essel libitum. classis Grrecorum, ut apud Virg. n iEneid. el apud
Ed. prima guod. Pro (uil Fior. sec [uisse, quasi velit, Ovid. XIHMetamor. mille carinm. Apud Euripidem in
(uisset. Oreste Chorus Menelaum sic affaiur : Tn -^ilibvuMv
14. Solos. Abest ab ed. Aug. o-rpurbvbpp-io-ut it yr)v'ko-iuv,yuif , ubi in Scholiis
15. Gesta non videat. Rejeci esse, quod intrusit n noialur, anriprio-p.ivip ixpio-aro upiBp.Si,roawJrat yup
Fabricius, contraomnium mss. ediiionumque fidem. wuv ui vr)et TWV'EAAijvwv, •/p.iuntpbt xuit pvi. Ergo
lla enim edidit, gesla non esse videat. illc voluit, naves fuisse, HCLV. Vide plura iu Senecam
16. Qumcognatamper omnes populos fidemjungit. Tragicum a Marl. Delrio e variis allala. FABR.
Sic edidii Fabricius , secutus vetustiores editiones, 3. Decem annos. Ab his verbis incipit nobilis ille
qnre omnes hanc lectionem probant, nisi quod cognata codex Florenlinus , qui primus nobis audil, vene-
fide legalur in Aug. At mss. omnino omnes, quos randse inier omnes mss. codices vetustatis. Iniiium
inspexi, vel quorum habeo collaiionem , cognitam ejusdem , depictis summa curo cura ad archetypl
prrcferunt; qiirc leclio in llittorp. iisquc, qurc poslea lidcm liiteris, huic loco inserere spectandumque
prodierunl, editionibus, margjnem occupat. In ms. proponere visum fuit. Mox pro quas Lugd. Balt. qua-
Lugd. Bal. quart. insuper lcgilur fide jungitur. Vul- tuor cum Ultr. et ed. Aug. praeieruiit, quantas na-
gala recte sese habel. Chrisiiana religto, inquit Oro- tioncs, et ad illud in primis ed. Aug. adjicit, Al. in
sius, jungit cognatam lidcm pcr omnes populos, id plttribus.
esl, facit, ut omnes populi per eamdcm fidero, non t

i. Palam (ecil. Sic mss. omnes, ut et edd. vete- D 6. Cmdem. Ullr., cmdemque.
res, neque scio cur Fabricius et Scottus palam (acit 7. Qitos, hostcs, etc Hujus loci senstis crat ob-
cdidcrint. Nunc, quod sequilur abest a duobtis mss. scurior, prrecipue, s't dislinclio minor ante baic
Lugd. Bait. verba poneretur, et, ut hictenusfactum fuit, com-
5. Quia et operi longum. Recle, ncquc audienda tnalc sic dislingucretilur, slalu offenduntur, quoi
ed. Aug. scribens opere, sicuti in Lugd. Bat. pr. a hostes, clc. Ita cnim illa, qure praecesserunt, videant,
secuuda manu quoque immutatum itiveni. Lugd. si recle, elc, videbantur conjungi debere hisce, quos
Bal. tcrt. ei delct. hostes, clc, relicta atnbiguilate magna, utrum vox
731 PAULI OROSII 752
cordia Dei,* cum per omnes lerras instruclis copiis A9 Troja profugi, adventus in Iialiam qure arma com-
bellopersequi possini,[pacis gratia9praetentisobsidi- moverit, quatia per triennitim bella 3 excitaverit,
busperomniamariasequiiiiiiir:etneforiehsecquielis quanlos populos implicuerit, odio excidioque afflixe-
amore facere credantur,J* seipsos ac pericula sna pro ril, '' ludi lilterarii disciplina nostrrc quoque me-
Roraanorum pace adversus alias gentes offerunt. moriae " inuslura est. Horum prreterea lemporum
' medio interjacent exsilia
72 CAPUT XVIII. '
naufragiaque Grrecorum,
Mnem in Italiam adventus, et varim clades ejusdem Peloponnensium clades Codro moriente, 8 fatorum
temporis. ignari Thraces, nova in belta surgenles, el gcneralis
Paucis prseterea aunis intervenientibus, ^Enere, tunc per tolam Asiam Grseciaraque commotio.
HAVERCAMPINOT^E.
hosies in primo an in quarlo casu accipi deberet. addiiur manu; lert. exciverii, superscripto, eicifa-
Unde factum opinor, ut in primo et tertio Lugd. rerif.
Balavis tiltera q ciim superscripta o aliam lectionem, 4. Lvdi tittetalis disciplinm. Pro iudi lilterarii.
videlicet quo, indigilaverii. Sed sensus jam per se Dein intw<umpro insitum, omnes veleres libri recle
clarus esl. Videant, inqtiit Orosius, Iocutione Ter- agnoscunl. LAUT.
lultiano et aliis scriptoribus Christianis, tit supra 5. Iiiuslvm est. Vera hrec et germana (quod Lau-
p. 59 diximus, valde familiari, utrum recte isto B titis etiam, cujus leciionem ludi litteralis disciplinw,
hujus nostri temporis ctatu, de quo pauci, et in an- quae contra rnss. est, non probo, vidit) lectio esi.
gtilis, queruntur, offendanlur; quosipsos, illos sci- Confirmanl illam Florentini pr. et sec, Periz. jleus-
licct, qui de prsesentibus qiieruntur temporibus, quc, cum ed. Aug.; reliquas cdd. insifum csf. Mss.
hosies Golhi (quorutn poienlia et multiludo, in fine Lugd. Batt. pr. et tert,, injunclum est. Flor. tcrt.,
capitis prsecedcntis descripta fuil) nequaquam bosii- indilum est.
titer tractant, sed pro qttibtis, veluii sociis et ami- 6. Medio interjacent. Nnn fuit hoc mutandnm a
cis, contra alios barbaros pugnare, atqtte imperium Fabricio, sequente Scotto, in interjacente, licet merfia
Romanum vindicare, sese paralos ostenduni. ln quo interjacenli, tres ex Lugd. Batt. habeant, el medio
cerie non miseriam temporum, et Chrisiianos pacis interjacenti Meus. Probam lectionem servant Floren-
iEternre Urbis mrbatores, sed Dei, propter Christia- tini tres cura edd. Vett., sed Aug. cum mss. Ultr. et
num nomen parcenlem quoque aliis sibiquc ipsls, Periz. legit media interjacent.
misericordiam, pagani agnosccre debuerant. Quse 7. Codro moriente. Nola historia est ex Eusebii
vcro hic et supra de Golhis, eorumque pro Romana Cbronico, Jusiini lib. n, Velleii i, a quibus nonnihil
re studio, scnliil. respiciunt temporti et res gestas, discrepat Valerius Max. lib. v, cap. 7. Elegantissime
quse plenius ab Orosio describunlur in fine operis, rem persecutus est Lycurgus in Lcocratem. Pausa-
sive cap. ult. libri septimi. nias lib. i scribii, Codrum non longe ab Hisso a Pe-
8. Cum per omnes terras. Abest prima vox a Lugd. loponnensibus interfecltim. FABR.
Bat. pr. Pro instructis Ultr., exstructis. Ed. Aug., 8. Falorum ignoli Thraces. Colon. fraclorum. Ma-
instruens. Pro possint Lugd. Batt. pr. et lert. et Flor. C ferni tib. faclorum, uterque male, ex bistoria. Verum
sec, possunt. Ed. pr. et Paris., possent. Venetsede- illud ignoli, pro ignari, quamvis multi suo loco lur-
lent bello. Illa vero per omnes terras, respiciunt tot bariini.Lalinetanienanobisestresliiulum. Plauius,
provincias Roraanas, quas supra lotis viribus ingres- Pscudolo : Scio, notis —
prmdicas. LAUT. Pcrmutari
sos fuisse Gothos scribit. a Veteribus significationem, sic ut pro ignoli ponant
9. Prmteniis obsidibus. tn Perizon. legitur, prmter- ignari, plurima Ovidii loca docent. 18 Meiam. lib. i,
itis obsidibus, quod contrarium efficit sensum, quasi vers. 134,
voluerit Orosius, superbos illos hnstes, adeo bene Fluctibusignotisiasultavere carina?.
de Romanis judicasse, ut ne quidem obsides ab
iisdem accipere voluerinl. Vulgatam lamen prsefero, Ubi Heinsius lestaiur Mediceum optimum habere
quse inimit, ipsos Gothos (idemsuam daiis vel oblatis ignaris, pro quo uti Tacitum iijnolo confirmat; addu-
obsidibus ex sua gente, Romanis probasse. cit quoque Virgilii locum x ^Eneid. 706,
10. Seipsos ac periculasua. Vulgo ad pericula sua. IgnarumLaurenshabet ora Mitnanta.
LAUT.— Non addit, utrum Colon. quo usus fuit
codex, iia exprimat. Verum id ego affirmare possum, IdemOvid. Metam. vn, 404, '
sic in mss. optimo et velustissimo, Flor. primo sci- Jamqueaderat Theseus, prolesignara parenti.
licet, exstare, ut et duobus reliquis, nec non in
Lugd. Bat. quarlo, in Perizon., in meis Membranis, Ibidem vs. 672,
atque edd. prima Aug. et Parisina. AspicitvEolidemignotaex arbore faclum
CAP.XVIII.—1. Mnew Troja profugi. QuodOrosius rv Ferre manujaculum.
susc memorise ludi lillerarii uisciplina insitum de
jEnea scribil, id hodie quoque ex Virgjlio in Scliolis Ubi ignara habent mss- et illuslrat pluribus Heinsius,
pueri cognoscunt. FABH.—Incoa.FIor. antiquissimo cmeih vide. SimHiter ighotus pro ignaro poriitur ab
ascribilur in margine, 7" (taliam edventus Mnew, Orpsio, nequesine exemplo. Ante illum, Qujptilian.
estque manus ejiisdera lemporis, quod annolandum QeclamaL vi, p. 128 : Ne quis tamen erret ignotus,
duxi, ut appareat, quam vetus raos fuerjt, Jemroata ngn est filUmei noverca, sed tnater. Ubi in Notis vide
ad oras librorum appingendi. Pro ptwtgrea ed. Aug. plura. Ighoti vero pro ighari inveni in sex Utis, qttos
habet inlerea. ipse contuli, mss., et in edil. Aug. Habet quoque sic
1.Trojapro(ugi,adventusinIlaliam. Hrecest scri- Ultr. cod., sed Florenlini a vulgaiis non discrepare
ptura;irium codd. Flor. ut ct Mei; a Troja profugi vid.eptur. In tribu^ iljjs, sicut jo Coipn. (raetorum
amanl Lugd. Batt. pr., tcrt., quart., cum ed. Aug.; (quodin sec ln/acforwmfuit mutatuhi) legiiur, sicut
ex Troja, sed niinus concinne, reliqui. Nescio autem, et in qualuor Lugd. Batt., Meo, Perizon. el Ult. at-
cur, contra omnes, quse prrecesieruni, ediliones, que Aug. edit. Sed cur Thracas fatorum ignotos vel
Scottus in Moguntinaedere potuerit, Mnem ex Troja ignaros vocal Orosius? Yellem id docuissent inter-
profugi adventus, in ltatia quw arma commoverit, prctes. An oraculum aliquod illis dalum fuit, qttod ,
incpia distinctione. cum male intellexerint, frustra, ut aliis contigii,
5. Erccifaweri/.Flor. pr., exciverit, in marg. exer- bellum repetierunt ? Non memini id Iegisse. Unde
cuetit, sec, >n fexto, exerctterit: sed litlcra c alia suspjcor locum jain ojim fuissecorruptum, atque sic
733 t HISTORIARUMLIBER I. CAP. XIX. 754
•
73 CAPUT XIX. A Assyrios rcgoavit Sardanapalus, vir mulicre cor-
ruptior: qtti inler scorlorum greges * feminrc habitii
De Sardanapalo regeAssyriorum; de Phraorte, Diocle purpuram colo tractans, ' a praefeclo suo Arbalo,
ei Astyage regibus 31edorum; de Cyro rege Per-
sarum. qui tunc 74 Medis prseeral, *visus atque exsccra-
lioni babilus, mox etiam " cxcilis Medorum pnpulis
Anno antc Urbera condilam LXIVnovissimus apud ad bellum provocalus, et victus,e ardenli pyrac se
HAVERCAMPINOT.E.
reformari posse, Codro moriente, fatorum gnaro. Fi- queniia ad beltumMedorum populis. Pro provocalus,
dcs historica cmendationi huic accedit. In fine ca- Flor. seq., provocatur.
pilisLngd.Batt. pr. et sec erat addunt. 6. Ardenti pyrw se injecit. Hoc solo, inquit Justi-
CAP.XIX.—l.Sarrfanopa/us.DeSardanapa/oJustin. nus, imitatus virum. Hujus Sardanapali insigne mo-
lib. i, Diodor. lib. n, copiose et Velleius Paterculus numentumquondam exstilit in urbeCilicire Ancbialo,
lib. i. FABR.—Sicuii in mss. Justini, sic quoque in haud procul a Tarso, qtiod descriplumreliquiiArria-
Orosii codd. passim scribiiur Sardanapallus. Sed ntis de Exped. Alex. Magni lib. n, cap. 5, p. 66.
pro anno ante Urbem conditam LXIVLugd. Bat. sec Ferebalur is rex Anchialum condidisse, unde ut
ponil LXV. condilorem suum ibidem celebrarunt, et admirabili
2. Feminw habitu. Sic consianler scribunt mss. B boc monumenlo honorarunt.K«i TOp.vnp-uTOOZupSu-
omnes, Floreniini tres. Lugd. Balt. qtiaiuor, Meus vaTca}.ov sy^uf r]vTWV retydv TOU'A.yxicAou,xul uxirbt
et Perizon. citm edit. Aug.Qui igitnrhabent femineo, ifeto-rrjxets»r' KIJTW ?.upSuvuTcu).ot, rut
o,uf/.6s6/»Xft>f
id cx Justiui imitatione secuti esse videntur, apud X£tput «Wri/«if, d>tp.a\io-raet xpbrovo-\ip.Sa1Xovrut. Et
qtiem muliebri liabitu lib. 1, cap. 3, unde sua hausit Sardanapali monumenlumad ipsa Anchiaii inwfliaex-
Orosius. slabal, cui insistebat Sardanapnlus manns collideiis, ut
5. A prwfeclosuo Arbalo. Vulgo hic Arbastoet Ar- in plausibus fieri solet. Addit dcin inscriplioncm lali
bnclo, sicut lib. seq. cap. 2 Arbastus et Arbactus le- rege dignam, qua jubemur edere, biberc, voltipluari,
gilur; sed qtiod scripsimus, —id est in libris inauu- reliqua bujtis vitae ne tanli, digtiorum scilicel crc-
scriptis mroque loco. FABR. ServanlFabricii lec- pitu, vet manttum plausu, digna csse. Monnmenium
tionem libri mss. quos consuluimus passim, omnes. quidem illud, cum tol reliquis ejus gencris, diu per-
Pro tunc, quod sequitur, in Lugd. Bat. terl. esl e fe, iil; sed Tarsenses tamen sempiternain iu sere me-
quasi vellet, eo lempore. moriam cjttsexstare voluerunt, quia et ipsa illa urbs
4. Vitus. Lugd. Bat. seq. et Ultr., visus est. Ed. a Sardanapalo ferebalur condita, nummosque signa-
Aug-, invisusaique exsecralioni habilus. runtad rei bujus atque ipsius monumenti, cum qua-
5. Excitis. Flor. seq., adscitis. Lugd. Bal. pr. et dam tamen discrepantia, memoriam , cujus generis
tert. cum Ultr., excitatis. Transponit Flor. pr. se- sex valde nobiles inserere hiiic loco placuil.
 *
735 ._ PAULI OROSII 736
injecit. 75T ^xm regnum Assyriorura inMedoscon- .\ acriusque ccrlamen inslaurat, proposito suis metu,
cessit. Deinde multis praeliis undique 8 scatcscen- si quis " e prrjcliocedere molirelur, fcrro **excipc-
tibus, quse perordinero disserere nequaquani aplum retur. Qua necessilate instanter Medis pugnantibus,
videlur, per varios proventus ad Scylhas Cbaldseos- **pulsa iterum Persarum acies, cum paulatim ce-
9
qtie.et rursus ad Medos parili via rediit. In qua deret, malres et uxores corum obviam occurrunt,
brevitate pensandum est: quantsc ruinrc, cladesque oranf, *• in praclium 77 reverlantur: cunctantibus,
gcntium fucre, quanta bella fluxerunt, ubi loties tot sublata veste, obscoena corporis oslendunt, qurc-
et lalia regna mutata sunt. ,0 Post JisccMedis Phra- rentes, " num in uteros malrum vet uxorum vcllcnt
ortes " imperitavit, qui 76 creberrimis Persarum rcfugere. Quo facto erubescenies in praelium re-
Assyriorumque bellis viginli et duos rcgni sui an- deunt: et facta impressione, quos fugiebant, fugere
nos consumpsit. " Post hunc Dioclcs regnavit, vir compeilunt. Ibi lunc Aslyages capiiur, cui Cyrus
armis ia experienlissimus, semperque bellis immo- nihil aliud quam rcgnum absiulit, eumque maximre
ratus ; qui auctum " latc imperium moriens Aslyagi Ilyrcanorum genti prscposuil. In Medosvero " rc-
dedit., 0 Aslyages, virili prole vacuus, Cyrum ne- vcrti ipse noluit. Is finis imperii Medorum fuit.
potem apud Persas genitura babuit. Sed Cyrus, mox Sed civilotes, quae tribularise Medorum erant, a
ut adolevit, congregata Persarura manu, avo certa- B Cyro defecerunt: quacres Cyro mullorum bellorum
men indixit., 6 Porro Aslyages obliius sceleris sui, causa et origo exsliiit.
quod in " Harpagum dudum admiserat, cum filium CAPUT XX.
ejus unicum et parvulum inlerfecit, epulandumque De Phalaridis tyrannide, et Aremuli Lalinorum rcgis
palri apposuit, ac ne quid infelicissimse orbitati fe- flagiliis.
lix ignorantia subtraheret, infames epulas, ostcnsis Ea lempcstate Pbalaris Siculus Agrigentinos
patri cura capite manibus, improperavit. Hujus arrepta tyrannide ' populabatur. Qui crudelis men-
ergo facti,s immemor, ipsi Ilarpago summain belli le, commentis crudelior, * omnia nefaria in inno-
19commitlit, qui acceptum exercitum statim Cyro ccntes agens, invenit aliquando quem jusle puniret
" per proditionera tradit. Quo compeno, Astyages, injustus. a Nam Perillus quidam scris opifex affec-
raptis secum copiis, in Persas ipse proficiscitur, " lans tyranni amiciiiam, aptum munus crudcliiali
fHAVERCAMPINOTiE.1
7. Exin. Ed. pr. ut et Flor. tcrt., Exhinc. Aug., 19. Commiltit. Edd. pr., Venetacot Paris., eom-
Exinde, et sic quoque Flor. sec, sed a secunda ma- misit, asseniicnte cod. Perizon. Porro Lugd. Batt.
nu, prius luerat Exin. qualuor, una cum Ullr. et Ed. pr., in sequcniibns
8. Scalescenlibvt. Sic omnes mss. verbo apud tradidit tegunt. Mox auctum pro acceptum Lugd.
bonos scriptores non usilalo, praeter Perizon. ct Bal. tcrt.
Lugd. Bat. quart. in quibus est Scatentibus, quo- C iO. Per prodilionem tradit. Legilur et tradidit, ut
modo in edd. pr., Paris., Venctis el Hitiorp, le- cst apud Jttstinum, in cujus libris impressis men-
gitur. dose, dedkionem, legitur, cum in anliquis recte sit,
9. Rediit. 7» Fabr. redif conlra mss. et rcliquas prodilionem. FABR.
cditl., nam et supra concessit legitur. 21. Aetiusque. Copulam delel Flor. terl.
10. Posf hwc Medis Phraortes. Orosius bic secu- 22. Eptwlio cedere. Ullr. secedere. Ed. pr. et
tus nescio quem, disseniit ab Hcrodolo et Eusebio, Paris., de prwlio cedere. Mss. Lugd. Bat. pr. el terl.
qui Phraortem Dejoclis, sive Dejocis filium faciunt, prmlio motiretur cedere, delelo e. Forlc prmlio ex-
eiqne in regno Medorum successissc tradunt. Apud cedere.
Megasthenem et Diodorum sunt alia nornina horurn 23. Excipereiur. Meus, exciperenlur, ut ct Flor.
rcgum. FABR. tcrt. in quo insuper paulo antc molitenlut.
11. Imperitavit. Fior. sec. et terl. et tres Lugd. 24. Pulsa iterum. Posterior vox a Lttgd. Bat.
Balt., imperavit. Mox transponil Flor. pr., Assyrio- quarto abest, pro pulta Ultr. habet pulsata.
rum Persatumque bellis\ 25. 7u prmlium. Edd. vetercs cum mss. Lugd.
12. Posl hunc Diocles. Diocles cst etiam in ma- Batt. pr. et tert. ut in prmlivm, sed rcclamaniibus
nuscriplis. In Euscbii Chronico Deiocleslegitur : ab reliquis omnibus, et conlradicenie Justino. Ed.
Herodoto Antoxnjnominaiur. FABR. Aug., virosorant, ul, etc. At Lugd. Bat. quart. cum
13. Experientissimus. Mss. etediti quidam exper- Ullr. legit orant, in prwlium reverti.
tissinms, contra mss. veiustiores piuresque. Ilunc 26. Num in uleros. Lugd. Batt. pr., tert., quarf.,
regem non solum fuisse bellicosum, sed et justura numquid, ut et ed. Aug., pro quo a»i, Ltigd. Bat.
pacequc bonum testantur Excerpta Diodori una jjsec Vulgata in reliquis et apud Justinum cxstai.
cmn Polybianis, etc, edita ab Henr. Valesio p. 230: 27. Revertiipse nofutf.Sic et optimi et plures mss.
*On Artlbxnto MriSwv fiuc&svt, woA/fivavop.npA.rutvys- cum Justino ; alii, ipse reverli noluit. Dein Ultr.,
vouivuv, rfo-xetSixuioo-jvyvxai SX).utupiru;. Deiocet 77ic finis , etc; aliquanto post, defecerant, cdd. pr.,
Medorum rex, cum plurima scelera admilterentur, ipse Venetsc et Paris.
justitiam ac reliquas virtutescolebat. CAP.XX.—1. Populabatur. Sicmss. omnes cum ed.
14. Late. Abcsl a Lugd. Bat. scc. et Ultr. et mox Aug.; et sic edidit Fabricius, eumque seculus Scottus;
moriens a Meo. Ed. Aug. ridiculeLacedtemoniorum. reliqui depopulabatur, pro quo apud Vincentium Bel-
15. Astyagesvirili prote vacuus. Haechistoria scri- lovacensem est depopulalur.
bilur ab llerodoto lib. i et Just. ilem lib. i. FABR. 2. Omnia nefaria. Sic Lugd. Batt. sec, lert. et
16. Porto Astyages. Ed. Aug., Posl Astyages. quart. Alii omnta nefarie.
17. Harpagum. Mss. omnes, prsetcr Flor. tert. 3. NamPerillus. llic Perillus rcns opifex Plularcho
el Lugd. Bat. pr., Harpalum, etsic quoque, praeler in Parallelis est, nsptAAof-T>5 TS'XV»?
^aAxioupyoj,
Fabr. et Scotti, editiones omnes : male. qucm Lucianus in Pnalar. 1 iiopiXuovnominat. De
18. Immemor. Adjicitur gtossa ed. Aug., scilicet eodem Plin. tib. xxxtv, c. 8. FABR.
Aslyages.
737 IIISTORIARUMLIBER I. CAP. XXI. 7o8
illius ralus, taurum scneum feeit, 4 cui fabricse ja- A ipsa in primis religione composili, post comminnlas
nuam 78 e lalere composuit, qure ad 5contrudendos Reipublicse bono tyrannides, ne ipsorum quidcm
damnatos receptui foret : ut cum inclusus ° ibi- injurias exigunt tyrannorum.
dem subjectis ignibus torrerelur,' sonitm vocis ex- 79 CAPUT XXI.
tortsc capacitas concavi seris augerel, 8 pulsuque Bellum inler Peloponnenses et Alhenienses: de Ama-
ferali competens iroagini murmur emilteret, nefa- zonum et Cimmeriorumin Asiamincursu: de diutina
obsidioneet expugnatione Messenw.Bellum Alhe-
rioque spectaculo mugitus pecudis, non liominis nientium contra Lacedmmonios: Peloponnensiumcl
gemilus viderelur. Sed Phalaris, facturo am- Bmotiorumconlra Alhenienses.
plexus, factorem * exsecralus, et ultioui maleriani 1Anno antc Urbem conditam xxx Peloponnensium
prsebuit, et crudcliiati: nam ipsum opificem 10sua Alhcniensiumque maximum bellum totis viribus
inventione punivit. Fuerat etiam paulo superiorc animisque commissum est: in quo niutuis crcdibus
tempore apud Latinos rex " Arcmulus1, qui per * ad hoc coacti siml, ut vclut victi se ab alterulro
annos oclodecim llagitiis impielalibusque crescens, subtraherent, 3 bellumque desererent. Tunc etiam
ad postrcmum divino judicio fulminc interceptus, Amazonum gentis et Cimmeriorumin Asiam repen-
matura supplicia immalura selale' " dissolvit. Eli- linus incursus 4 plurimam diu lalc vaslationcm
gant nunc (si videiur) Latini et Siculi, ittrum in B strageroque cdidit.
diebus Aremuli et Phalaridis esse maluissent, in- Anno vicesimo ante Urbem condilam Laccdtc-
nocentum vilas pcenis exlorquentium , an his tem- monii contra Messenios * propter sprclas virgines
poribus Christianis, cum imperalores Romani 13 suas 6 iu solemni Messeniorum sacrificio, 80' l"31'
IIAVERCAMPINOT.E.
4. Ctti [abre januam. Editiones, ad(abre, sed ve- 5. Bellumquedesererent. Ms. Mcns bellumque di-
tus tlltid vocabulum quoiiiain Colon. codcx relinet, miilerent. Ed. pr. Paris. et Vcnetrc, belloque disce-
—
eiiain nos maluirous. LAUT. Fabre quoque exstat derent. Jtistino, cujus plurima excerpta habet Oro-
in tribus Florcntinis, itemLugd. Rati. iribus, Ullr., sius, familiare est deserere bellunt pro omittere, ttl
Mcn el Perizon., ul ct cdilionibus lliltorpinna ve- lib. n, cap. 8, 3Iegarensesmemoresitilati Atheniensi-
tustioribus, in qua primum in adfabre , quod reli- bus belli et deserti; iib. v, cap. 2, Eatenus sustinen-
qurc secutse sunt, iromiilalum fuit. Sed veralectio dum betlum, ne inopia deseratur, et lib. ix, cap. 2,
est fabricw, quam prsetcr ms. Lugd. Bal. pr. serva- «e inopia deserere bellumcogatur.
vit Yincenlius Bcllovacensis, qui iniegraro partem 4. Plurimam diu lale v. s. edidil. Ed. pr. cum Ve-
liujus capitis priorem dcscripsit, atque magno vo- neiis et Paris., diu laleque, ct sic quoque ms. Lugd.
luroini, quod Speeulum Historiale vocavit, inse- Bat. tert.: lale diu Flor. pr. : slragemquededil inss.
ruil lib. ni, cap. 107. Dcinjanuam ex lalere ms.Ultr., Lugd. Batt. pr., tert. et Perizon.
ex latere janttam Edit. Aug. IG 5. Propter sprctas. Apud Jusl. libr. in unde brcc
5. Ad contrudcndos.Vincent. Bellov., ad intru- dcscripla sunl, lcgilur, propter stupratas virgines.
dendos. Paus. lib. iv scribit in ipso bello Caryalidas virgines,
0. lbidem. Lugd., Balt. sec cl quarl.,»6i ex; Pe- Diansechoros agitanles, a Messeniis raptas fuissc,
riz., »'6i. quas juventus quidem, viuo cnlefacta, stuprare vo-
7. Sonum vocis. Periz., ef sonum vocis, luit, sed Arislomenes dux inlcgras suis reddidit,
8. Pulsuque ferali. Periz..p«/si«ferali. Mox nefarios FABR.— Omncs Orosii codiccs, itnprcssietmss. spre-
pro ncfarioque.Vinc Bcllov. las habent, cum tamen omnino slupratas fuisse vir-
9. Exsecraius. Sic mss. plures cl omncs editi antc gines ex Justino constct, ubi vide qusc viri docti
Fabricium, qui exsecralur, cdidit: ininus venuste. iiiilnrunt. Videtur autem Orosius corrupto Justini
Exsecrans et in Lugd. Bat. quarto %et apud Vinc codice in quo spretas exstitcrit, usus fuissc, vcl cx
Bellov. compendio scribendi stpratas vel spratas, supcrscri-
10. Sua invenlione.Ed. Aug. sua adinventione. pta (ut mos erat) lineola, in ipsis Orosii codicibus
11. Aremulus.Fuit bic xn rex Latinorum , qui in uiiliqtiioribus, vulgatum illud sprelas natum fuissc
Livii lib. dicitur Romulus Silvius, Dio 'AA/«S»Vno- 6. In solemni31esseniorumsacrificio. Id qtio in loco
minat, deque illius impielate plura scribit. FABR. actum luerit, nos ducet Strabo lib. vm, p. 362, vcl
— Remulus, Lugd. Batt. pr., tcrt. et Periz., ui in poslrema cdit. p. 556 : To 8"sv Ai>v«t?rnt 'Ap-
Flor. quoquc sec. cl pr. hic el infra, in quod la- ripiiSotiepbvAtp.vuiov.sp' w Metririivtot tcepirut rcupOi-
inen in uiargine si ribilur Aremulus. In Lugd. vovt vSpiaui Sov.ovai,rut ufiyp.ivut STcirr)v Ovaiuv,
Bat. quarlo cst Romulus, ut et in edd. velus- .j. iv p.e6opiotteari rr)t Auxovixritxui rr)t Meaamiut, ojrou
lioribus. xotvrivauveril.ovvrcuvriyvpiv,xui Bvaiuvupifbrepocp.eru
12. Dissolvil. Scoltus edidit exsolvit, aslipulan- Si rr)vvGpivo\>SiSbvrotvSixut TWV Meaariviotv,avari)-
libus edd.vetustiss. pr., Aug., Venet., Paris., sed vui auai rbv Tcb\*.p.ov.Fanum porro Limnis Dianwcon-
iu Fabr. aliisque , ul et in omnibus quos consului secratum Limnmum,in quo Messeniipulanlur violasse
niss., exstat dissolvit, quod niulare nolui. Supplicia viryincs, quw ad sacrificiumeo se contulerant, in con-
«Icbitadissolvit tyrannus, veluti debitum quoddam, finio est Laconicmel 3Iessenim,el uterque ibi poptttus
quod aere alieno contraxerat. Pari modo pmnamdis- solebat solemnemconventum ac sacrificium (requen-
solvere dixit Cicero lib. i Tusc. Qusest. cap. 42 : lare : cum aulem 31esseniide illala injttria non satis-
/'>/o vero illi maximam gratiam habeo, qui me ea facerent, bellumaiunl coortum fuisse.
pmna mulctaveril, quam sine mutualione, et sine 7. Per annos viginti. Per tot annos durasse bellum
xersura, possem dissolvere. Loquitur ibi Lacedscmo- lestaiur quoquc Pausanias lib. iv, cap. xn, p. 309 :
nius, qui ad mortem daranatus, hilari vultu du- K«tyup eixoarbv erot iicrtei TWTco\ip.w.Aderal jam
ccbaiur. vicesimus ejus betli annut, ei mox pag. 512 dicil
13. Ipsa. mss. Lugd. Batt.pr. [et lert., ipsi. landem Messenios, amissis ducibus cunctis et opti-
CAP. XXI. — 1. Amio, ctc. Pro xxx edd. prima, mo quoque, Itbomen collem deseruisse, fmemqne
Vcueta; ct Paris. habcnt xnt. bcllo vicios lecisse : Uolep.r)auvrstert) ra rcavra sT-
2. Ad hoc coacti sunl. h\ ms. Lugd, Bal. sec. dutc xoat, xuftuxai Tvpruia TceTcotrtp.iva eiaiv, postqitam in
prjmes voccs absmit. totum vicjiniiannos pttcjnantesbellum gessissent; quod
 '
739 PAULI OROSII 7tO
annos vigtnti indefesso furore bellantes, ruinae sure A renlur, consultalione habifa, veriti ne, " intercepta
totas Graeciae vires implicuerunt :" qui, cum se spe sobolis, sibi raagis hac perseverantia, quam Mes-
" selectos in exereitu
maguis exsecralionibus devovissent, sacramenlisque seniis perditionutriretur, eos,
obstriuxissenl, domum, nisi Messena expugnata, qui post jusjurandum in supplemcntum mililise vc-
u Spartam
numquam esse redituros, ac per decem annos uerant, remittunl, quibus promiscuos l"
"
lotiga fatigati obsidione, nec tamen aliquem omnium feminarum concubitus pcrmisere, infami
vincendi fructum 9 adepli : porro aulem 61 satis,nec tamenuiiii licentia. Ipsi autem proposito
10et querelis uxorum supcr
lpnga viduitate, et pe- insistcntesexpugnant fraude Messenios," viclos ser-
riculo sterilitatis ll contcstantium pCrmoii revoca- vitio premunt. At illi cruentam diu dominationem
HAVERCAMPINOTiE.
ipsum vertibus fesfafn* esf Tyrtwus; hisce sciticet: 12. Ne intetcepta. Ulfr. et Lugd. Bat. sec. illud ne
haud agnoscunt.
AtieutttiS'tLWtv.ovt'
IvvtaxaiStit'
Itrt, 15. Selectos. Ultr. et duo Lugd. Batt. cum Periz.,
NWXittuc fluttov
altl,tatatritepova t/ovtt,, eleclos.
nattpuvTttutlpuv
Alxu.v)xal, «atipte. U. Sparlam, Ad Spartam Ultr. et Ludg. Bat. sec.
8'otjJtlv
E\xoo"E& xataittovaIpvaIwtdvtts,
$wvov ita{uttuvlxatvtftMV Spiwv. 15. Omnivm (eminarum. Ad virgines tanlnm re-
6 stringit Epborus apud Straboncm I. c, qund et do-
Annispugnatuaiest ter tribus atque decera cet sobolis inde naise appellatio, Hpoaeru$uvSi avy-
Hocab avis nostris infracto pectorebellum;
Et res conslanligesta labore fuit. yeviaBut ruit rcupBivotturcuautt urcuvrut, r)yovp.evot
Annobis deciinoliiumentespingniaculta, 7roAuftxvnaeivp.uMOVySvsftIvuvSi TOVTWV, oi fiiv 7r«f-
MoniisIthomseideseruere juga. Sit o>vop.uaBvauv UupBevelui. lisqtte mandasse., ttl cum
omnibits omnes vircjinibusrem haberenl, eo copiosio-
Versus hi Tyrtrei inveniuniur ita juncti apud Slra- remratiinde sobolemexstiluram : atque eos, qui hoc
bonem lib. vi, p. 279 seu 428; posierior atilem pars modo nali esseht, Partltenias , hoc esl virginum filios,
apud Pausaniam loco citato, et prior apud etimdem patribus incerlis, appellatos. Et bi smit. qui ducc
codem lib. cap. 15, p. 313. Nntalur ibidem p. 312 Phalanlho, patria profecii, Tarenluni, inMagnaGrse-
apud Pausaniam tempus, quo consutnmatum id cia, condiderunt.
beltum fuit. 'o Si Tta\ep.ot SA«6SVovrot rekot iret 16. Infami saiis, nec tamen ulili licentia. Sic om-
Tcpitrtari)t reruprrit xui Sexurrit b\vp.muSot Finem nino scribendum esse, vel sola Florenlini
habvit beltum hoc, anno primo quartw et vicesimw suadere auctoritas posset. Accednnl pranerea primi tcrt.
oltjmpiadis. Vigesimo autem anno debellatum fuit etqu.irl., Meus quoque codcx et Perizon. , insuper
cum Messeniis , eo bello quod prima vice cum edilio prima et Parisina , nequc curo reliquas, qure
Lacedsemoniis gesserunl; prouti tria hrcc diversa citm quibusdam mss. exbibent, nec lamen inuiili.
beila enumerantur a Diodoro Siculo lib. xv, p.378; Revera cnim iliulilis Lacedremoniis fuil luvc licen-
a Strabone lib. vm, p. 302 seu 556, ex auctoritate tia, iramo propemodum exiiialis. Cum enim con-
poclre et ducis eorumdeni, in bcllo secundo, Tyr- Q temui sc Parlheiiire el in adipiscendis bonoribus
la;i. Primutn enim belliiin gcstum fuisse avorum negligi viderent, conspiratione facia, populares iru-
tempore canit Tyrtsetts. Secundum, qtto ipse Tyr- cidare, ct patriam invadere constituerunt. Narrat
Iseus bello illi, Lacedrcmoniorum dtix adfuit, ascitis operose hanc rem Aiuiochus quidem apud Slrabo-
a Messeniis in societatetri Eleis, Argivis ac Pisaiis, nem lib. vi, p. 278 seu 426. Constiiuerant enim, ut
quo tempore Messenios rex eorum Arislodemtis in ludis Hyaciniliinis in Ampilreo conimissis,.qtiaudo
bellumedtixit, Aicmlas (Jrchomeni rex Aristocrates, Phalanilius, princeps eorum , galerum capiti impo-
Pisatas Pantaleon Omphalionis fllius. Quod deinde neret, impetum in populares , qtios coma prae reli-
terlium et quarlum vocat bellum Straho, respicit quis notos laciebat, darent. Sed cum ex indicio quo-
defectioncm Messeniortim , quam, adjuvantibus rumdam res ad Spartanorum magistralus venisset,
Arcadibus ct Argivis, accidisse narrat Pattsa- cerlarnine jam ccepto, praicoin mcdium prngressus,
nias lib. iv, cap. 13, p. 315, unde quadragesimo edixit, ne Phalantbiis galerum capiiiimponeret. Sic,
post liiiomcs cxcidium anno, qui quarius fitit teriiae ctitn detecta conspirationc dissolveretur consilium
et vicesimre olympiadis, qua vicit in sladio Hypere- Pai iheniarinn, solum vertere coacti fucrunt, adeo-
siens.is Icarus. Originem vero beili vicennalis non que nihil reipublicre Laconicre profuerunt.
ad smpralas viritines, sed ad necetn regis Lacedre- 17. Vicfos serwiiio premunt. Quam dura fuerit
inoniorum Telecli, ex attctoritate anliquissimi scri- eorumdem servitus in elegis suis Tyrtreus, et ex eo
ploris Ephori, refert Strabo lib. vi, p. 279 seu 427: Pausanias declarat lib. iv, p. 313: Tt(M0Pt«tSs, «C V-
lituic enim Mcssenein, ad sacrificandum ibidem pro- Gpi&vit TOUJMeaartviovt,tvpraioi TceTcomp.ivui elaiv
fectum, occiderant Messenii, frustra necis ejns ul-
tionem exigeulibus Laccdaemoniis. Conlumelia vero f) uoittpovotu-tYb^ot;
ayjltcr.
tMpjgjttvot
Atffitoo^ivottrt,
cptpovTt;, utto1.yvpij;,
avavxatvi;
virginibus Sparianis illata, conligtt bello tertio, llu.taw 9
itdtvO
ocreruv
xapitov dpoupa <f<|et.
quod Arislomenes, Messeniorum dux inclylus, cum 'OTI Si xat avp.TievBeiv
Lacedaemoniis gessit, nt constat ex Pausania lib.iv, extiro ocvroit uvuyxrt, SeSr)-
cap. 16, p. 320. Sed baecel plura apud Justinum et Awftsvev TWSS*
alios confundi solent. Ataic^ta$
olttut^ovtt;,
£ittv;,
aXo^ot tt xalavtol,
8. Qui, cum semagnis, etc. Apud Strabonem 1. c. Eutfcttv'oti^ouivi] xt^ottavatou.
|jto^pa
Ephorus, insignis historicus, cujns scriplura jam
deperdiia sunt, Tarcnti, a Partheniis condili, ori- Injuriosas hasce Messeniorumpwnas declaranl Tyr-
ginero explicans, fuse hanc historiara iradit; ejosqiie twi versus :
belli atque irse pervicacis Lacedaemoniorum causam Ut non Subsequopondere pressi asini,
regis Telecli necem inultam fuisse tradil. Crudelesdominiquostergo lollere cogant
9. Adepti. Lugd. Bai. pr. addit sunt. Dimidiumfrugum, quas sua terra parit.
10. JBfquerelis. Ullr. et Lugd. Bat. sec, cum qve- Cum lugubri etiam otnatu coaclos [uisse inletesse
relis; quart., exqueretit.
11. Co»»fes<anf»'um. Additur post hsec in Perizon., funetibus, ex his licet colligere :
ni redirent, a finitimis concubilus petitvras, qure vi- Ipsi alque uxores, dominosplorarecoacli,
dentur huc intrusa fuisse ex simili loeo qui occurrit Si quem horumex vita mors rapuissetatrox.
suprain line cap. 15. Inter leges pacis enim dedcrant Messeniis Lacedrc-
741 HISTORIARUMLIBER I. CAP. XXI. 742
inter verbera et vincula perpessi, jtigum exciuiunt, A robore, victores in praetium vocant. Lacedsemonii
armas82 suimiut, "belluro instaurant. Lacedremonii quoque,u omissis Messcniis, in Athenienses arma
" Tyrtreum, poctam Albcniensem, ducem prsetio le- convertuni." Diu variae et graves pugnsc, et anceps
gunt: qui tribusconflictibusfusi, amissumexercitnm, victorise status : "ad postremum, pendenle eventu,
vocata in libertatem servorum manu , supple- utrimque discessum est. " Sciendum tamen est ma-
verunt. Scd cum sic quoque " desislendum cer- xime ipsam esse Spattam quam et Lacedaemouiam
lamine propter metum periculi arbitrarentur, " Tyr- civitatem dicunt, atque inde Lacedsemonios Sparta-
taci poeircetduciscomposilo carmine et pro concione nos dici. Igitur inde revocati Lacedsemoniiad Mes-
83 recilato, rursus accensi, mox M in certamen seniorum bellum, ne medium tempus otiosum Aibe-
ruunt: tantaque vi animorum concursum est, ut niensibus relinquerent, cum Tbebanis paciscuntur,
raro umquam crueutius prselium exarserit: ad po- ut Boeotiorum imperium eis ** restiluerent, quod
siremum taraen vicloria Lacedacmoniorum fuii.Ter- temporibus belli Persici amiserant, si illi Athenien-
lio Messenii reparavere certamen. Nec Lacedremo- sium betla suscipercnt. Tantus furor Spartanorum
niis mora. " Multas in auxilium copias utrimqtie erat, ut duobus bellis implicili, suscipere terlium
duxerunt. Alhenienses vero Lacedremonios alibi in- non recusarent, dummodo inimicis suis hostes ac-
tentos e diverso aggredi paranl. Nec Lacedsemonii B quirerent. Aihenienses, tanla bellorum lempestaic
qoievere : nam ipsi in Messeniosoccupati, Pelopon- 84 permoli, duos duccs " dclegerunt : Pcriclero
nenses immiserunt qui Athenienses praelio excipe- spectatse virtulis virum, et Sophoclem scriptorem
rent. Atbenienses aulem, missa in vEgypium parva tragrediarum: qui diviso excrcitu, 30el Spartanorum
classe, impares viribus, navali congressu facile vin- fines Iate populati sunl, et roullas Asire civiiates
cuntur. Dehinc, recepla classe, aucti eiiam militum Alheniensium imperio adjecerunt. Itinc porro per
HAVERCAMPIN0T.E.
monii, ut jnrejurando sese obslringerent, numquam quod signiflcarct destiluere ptignam, deserere cer-
a Lacedtemoniis se defectttros , dimidiam quntannis tamen, locutione tamen minns usilata. Paulo ante
proveniuum partem cnmportarcnt Spartatn ; ati|ue pro sijpp/eferunl duo ex mss. impleverunt, et pro in
funera Lacedrcmoniorum, ipsi cum uxoribus alrati liberlalem Flor. pr.»'« liberlale.
proseqiterenlur. 21. Tyrtmi. IIoc carmen alternis versibus longius-
18. Bellum instaurant. Quia prinium bellum ad culis composilum fuit, quod ut armatis mililibus
lcrliam anle setatem referi Tyrtseus , patcl longius Spartanis ad regis gubernaculum convocaiis rccila-
inicr utruinque poni debere spalitim quam factitm retttr, lege sancitum fuit, ut ait Lycitrgtis : xuru
fuit a Pausania. Cnnfer supra noiam uum. 7. Fuit Atay.pi.rovt,ubi carmen illud exstat. FABR.
ilaque spalium annorum nonaginta, etim singubc 22. In cerlamen. Ed. Aug., in certamina, et mox
setaiis 7EVS«;tempus ad triginta redigerdur annos. fa»ifaautem vi, ut ibi quoque mss. Ultr., Lugd. Balt.
Vide Craeviuroad Justini lib. m, rap. 5. Trcs auiem ^ et Florentini orones et Meus qtioque. Pro prmlhim
sciales intercessisse docet Tyrlscus, illo versusupra '-" est bellumin Ltigd. Bat. pr. el Perizon., quae duo
num. 7 : apud Orosittm in ejus niss, passim permisceri solent;
. . . Tcaripuvrtjieiipuv rcaripet. nain sic infra in Atheniensesprmlio, ed. pr. itidem
babet 6e(/o, et pro certamen mox pugnam. Periz.
Pairum eniro patres tertia a ncpotibus ytvea distant. 23. Multas in auxiintm copias. Ed. Aug. sic legit,
Iuitio aiiiem olvmpiadis vigesimre uiiarise primum multas enim copiasin auxilium, etc.Mox prointentos
belium Messcniacum, quod per viginti annos dura- Lugd. Balt. tres, infeslos.
vit, finem accepit, adeoque incepisse agnosciiur 24. Omissis, Periz. dimissis.
olympiade nona. Tyrtreus vero floruisse aicitur a 23. Diu varim et cjraves pugnm. Ita transponunt
Suida olympiade trigesima quinta, cujus anno ter- Florentini mss. pr. et sec, Ultr. et Perizon. cum
lio, Mcssana a Lacedsemoninrura socielate descivit, ed.Aug.,diu graves el varim pugnmvulgati. At Meus
ut ex Eusebio observavit Valesius ad Excerpta Dio- cum Periz. scribit, diu pariter graves pvgnm. Lugd.
dori p. 58. Balt. quatuor iu flne periodi addunl fverum.
li). Tyrtwttm, poetam Alheniensem. Ab Athenis 26. Ad postremum.Qiwdam edd. ac postremum.
atquc Aphidna , jussu oraruli ct Lacedaemoiiiorutn Meus codex, ac postremo.
ro^atu, vcnisse Tyriseum dutem Pbilocborus, Callis- 27. Sciendum lamen est. Ultimam vocem delet
Ihenes aliique plurcs tradiderunt, ul notal Strabo; Meus-.Ego libenter toiam inducercm pericopen, us-
sed pariter antiotat exstare cariuina cjus, quae do- qtic ad Spartanos dici, nisi mss. otnnium auctoritas
cemt ex Erinrco illum iu Pcloponnestim venis^e : obstaret. Ed. pr. cum Paris. sic legit, Sciendum la-
erat aulem Erinreus Dorica urbs, sub Pindo et OEia D men est ipsam esse Spartam, quam Lacedmmoniamci-
nioiilibus, unde r)vzy.bevru,ventosam appellavil 'iyr- vitatem, elc, deletis maxime (pro quo maximam in
laeus, rujus ver^us apud Strabonem lib. vin, p. 5li2 mss. Lugd. Batt. tert. et quarlo) atqtie esl. Ab Ultr.
seu 557 tii suni : ef quoque abest. Dein in Fior. pr., Lugd.Balt. Iribus
Atitof
vapKpovluv, itoVt?
xaWtattfavou Hpijs, Meoque,dcsideralur dicunl, uude hiinc locum sic re-
Ztu;Hpax^ttSat; StSuxt
ttJvSt itd^tv formo, deletis nimium superfluis, Sciendum lamen
OiVtv avtuotvta,
Eptvt^v
a^utttpoltitovtt; ipsam esse Sparlam Lacedmmoniam(sive ut in Flor.
nOtoso^
Etipttav vvjaov
dftxojitlla. pr. est, Lacedmmonem)civitatem, atque inde Lacedm-
moniosSparlanos dici.
Ipse Heraclidis tribuitnam Juppiter urbem 28. Reslituerent. Lngd. Bal. pr. restitueretur. Mox
Hanc,qui Junonis conjugiofruitur :
Quiscumvenlosamnos VmquentesErineium Ultr., Ta«fus enim furor; dein impticati, ires Lugd.
In Peloponnesivenimusamplasola. Balt.
29. Delegerunt. Perizon., eligunt; ed. Aug., ete-
20. Desistendum cerlamine. Pro cerlamine, ut est gerunl.
in edd. prima et Paris., immo in mss. Flor. pr., 50. Ef Spartanorum fines lale populali sunt. Pro
sec, lertio, Meo quoque; quidara habenl cetlamini, fines Perizon. cirifftfes; dein edit. Aug. depopulati.
7i3 PAULI OROSII 744
annos quinquaginla, incerta scmper victoria tcrra A ducire sollicitudinis nubilum commovcntur. Aiqne
"
marique pugnalum est, donec Spartani, et opibus utinam ipsum depulsorero bujus vel modicre inquic-
imminutis et fide profligata, sociis quoquc probro tudinis precarcntur, ctijus munere hanc ignoralam
fnere. Sed hrcc per tut retatum volumina incubuisse aliis lemporibus jugitalem pacis habuerunt! El quo-
Gracciseparvi pendilur. Nunc autem intcrpellari in- niam spopondissc sa memini, cum vcluli articulis
lerdum voluptates, el impediri parumper libidines quibusdam dicendi ordinem deflnirem, diclurum mc
non suslinelur. Quamquam inter illius lemporis ho- esse ab orbe condito usque ad Urbem conditam, buic
mines atquc istius hoc interest, quod illi scquo ani- volumini, quod ab orbe condito explicuimus, finis
mo bsec intoleranda tolerabant, quia in his nati et 31hic sit, utab Urbe condita sequens libcltus inci-
3r nutriti erant, et meliora non noverant: isli au- pial, 35qui contexliora illorum lemporitm mata.exer-
tem perpetuo in vila sua trauquiHitatum et delicia- citatinribus quippe ad nequiliam alque erudilioribus
rum sereno assuefacli, ad omne vel modicuro ob- hominibus, continebit.
HAVERCAMPINOTJS.
31. Opibus imminutis. Mcmbransomeas opibus »'m- mala, exercilalioribus quippe ad nequitiam atque etu-
minuti. dilioribus hominibus. In fme autem liujus libri ascri-
32. Nulriti. Flor. pr. cl Ltigd. B-it. lert. nuiriti bilur in vetuslissimo codicc ms. Flnr. priino, eadem
legtint, proul Scottus edidit: Fabr. el reliqui, en«- B anliqua manu, contuli. Al in ed. Aug. posl conlinebit
Iriti. brcc glossa in ipsum texluin irrepsit: A6 orbe condito
33. 3Iemini. Sic edidit Scottus pro me memini, utque ad Urbemconditamanni iv mi//ia cccci.xxxvii.
sicut passim legilur, practerquam iu Lugd. Bat. A6 Urbc condita usque ad nativitatem Chrisli, nccxv
tert. colliguntur. Ergo ab origine mundiin advenlum Do-
34. 77i'csif, uf, clc. Ullr., finis hic est, et ab, etc. mini nostri anni v milliu xcix. Sequiiur dein, finil
Mcus delet hic. In Flor. pr. ad margin. ascribitur liberprimus feliciler. Al in Flor. primobrcc lcgunlur,
est. Pauli Orosii adversus Paganos liber i explicit, incipil
35. Qui. Dcest in Meoet tribus Florentinis. Re- liber secundus. Eadcm fcre in aliis leguntur, nisi
quiritur taincn neccssario, nisi et ultimum biijus qttod quidam scribant, Uistoriarum adversus Paga-
libri vcrbum continebit cxpungamus, ut legatur, se- nos.
quens tibeltus incipiat contexiiora illorum temporum

LIBER SECUJYDUS.

85 CAPUT PRIMUM. C * qui et fcctlctdiligit? quis vero sapicntius et fortius

ordinare et regere facta post, qttam qui et 86 *fa_
De regnorum mulalione Dei providenlia facta. cicnda providit, el provisa perfecil? Quapropterom-
Neroinem jam essc hominum arbilror, quem lalerc ncm poiestatem a Deo esse, omneroque ordinatio-
pos^it, ' quod hominem in hoc mundo Deus feceril nem, ctqui non "legeruni scntiunt, et qui legcrunt
rccltim, unde cliara peccante homine mundiisargui- recognoscuut. Quod si potcslates a Deo sunl, quanlo
lur, ac proptcr nostram intemperanliam compri- magis rcgna, a quibtis reliqux- poteslatcs piogrc-
roendam terra baec, in «iua vivimus, defcclu cactero- diiiiilur! Si autem rcgna diversa, ' quanto scquius
rum animalium , el slerilitalc suoruin fructuum rcgnum aliquod maximum, ctti rcliquorum regnorum
*
castigatur. Itaque si crcatura Dei, mcrito et dis- potcstas universa subjicitur!B quale a principio Ba-
pensatio Dci sumus, 8quis cnim magis diligit, quam bylonium, el dcinde Macedonicum ftiil; post cliani
ille qui fecit? quis autcm ordinatius regit, quam is Africanum, alque in fine Romanum, quod 9 usquc ad
HAVEttCAMn NOT/E.
CAP.I.— 1. Quod hominem. Mss. fere omncs, in- libro cap. 20, p. 191, Dum patimur, tegunlur; dum
ler quos quoque opi. Flor.,more ejus tcmporis scri- recognoscimut, probanlur.
btint quia. De nuo vidc supra pag. 46. li Quanto mquiut. Lugd. Bat. sec et Ultr., quanto
2. Creatura Dei. Supra lib. priinocap.octavop.ig. magis esset mquius. Lugd. Bat. quart. paulo anle,
49, Etpro crealura domini stti, rcciius quam pro crea- p. diversa sint.
lura. Mox, metilo el dispensatione Lugd. Ball. trcs 8. Qttale a principio Babylonium. Coll. Gron. et
elCull.Gron. Lugd. Batt. tres, quale iltuda principio Babytonittm.
3. Quis enim magis diligit. Affectavit locutionera, In margine Flor. pr. boc lemma ascribilur, Ordo
quse occurrit in Evangelio Lucrc vn, 47 : qui id non rcgnorum, Babylonivm, Macedonicum, Africanum,
animadverterunl, adjeccruut eam, prout cxstat in Romanum, et in secundo, Primum regnum Babylo-
ross. Lugd. Ralt. tribus, Coll. Gron. el edd. pr., Pa- nium, secundum 3Iacedonicum, tertium Afrum. Oro-
ris. etVenetis. sius aulem Medoruro atque Persarum imperium non
4. Et fecit et diligit. I.tigd. Bat. quart., dilexil? commemor.il, quia ex Babylonio veluii oria sint,
Meus, quam ille , qui (ecit et diligit? ctini Grrcci, Roroani, Afri, plane alisc gentes, a se
5. Facienda providit. Faciendo Lugd. Batt. pr. et invicem genere, lingua et moribus discrepanics, cx-
Periz., prmvidit edd. quacdam, providet Lugd. Bat. stilcrint. Ultr. tn fine, deleto atque. Edd. qusedam
sec, perficit Ullr. postea.
6. Legetunt. Tres Lugd. Batl. et edd. Vctt. cum 9. Usque ad nunc. Usque nunc Lugd. Ball. quart.
Coll. Gronov. legunl hic el mox ilerum: agnoscunt ei Periz. In Flor. sec erasum est. Editi quidam
Periz. pro cognoscunt; Flor. prim. recognosiunt, ineffabiliore, extrema syllaba ex prima sequentis VQ-
quod praefero, ut scriptoribus Cliristianis familiare. cis repeiita.
Vide Indicem ad Tertulliani ApologeUeum. in quo
745 HISTORIARUMLIBER II. CAP. II. 746
nunc raanet: eademque ineffabili ordinatione per, A mater Romuli fuit, regnare ccepit. Ut aulcm oronia
quatuor mundi cardines, quatuor rcgnorum princi- haecineffabilibus roysteriiset profundissimis Dci ju-
palus «»fuerunt, dislinclis gradibus eminentcs, ut diciis disposita,' non autem humanis viribus , aut
Bahylonium regnum ab orienle, a meridie Carlhagi- incerlis casibus accidisse perdoceam , onines bisto-
nensc, a scptenlrione Macedonicum, " ab occidenle rise anliquse a Nino iticipiunt, omnes historise Ro-
Romanum : quorum inler primum *s ac novissimum, manrc a Proca exoriuntur. Deiude a primo anno im-
id est, inter Babylonium el Romanum, quasi inler perii Nini usque quo Babylon a Semiramide inslau-
patrem senem ac u filium parvulum, Africanum et rari coepla est, interveniunt 8 anni sexaginta el qua.
Macedonicum, brevia el media, quasi tutor curalor- tuor. Et a primo anno Procae, cum regnare ccepit,
que vcnerunt, potestate teroporis, nonjttre hscredi- usque ad conditionem ° Urbis , factam 88 a R°-
tatis, " admissa. Quod ulrum ita sit, apertissime mulo, intersunt anni 10seque sexnginta et quatuor.
expedire curabo. Ita regnante Proca futurse Romsesemeniis " jaciaest,
etsi nondum " gernien
87 CAPUT II. appareret. Eodem anno regni
Supradictorum quasi epilogus diversorumque regno- ipsius Procse, Babylonis regnum defecit, elsi adhuc
rum ac temporum collatio , deque vicissiludine re- Babylon ipsa consislit. ia Descendente aulem Arbato
gnorum. B in Medos, u partem regni penes se retinuere Chal-
Rex primus * apud Assyrios, qui emincrc crctcris dai, qui Babyloniam sibi adversus Medos viudica-
potuit, Ninus fuit. Occiso Nino, Semiramis, uxor verunt. Ita Babylonisepotestas apud Medos, proprie-
ejus, lotius Asias regina, Babyloniam urbem' ins- tas apud Chaldseos fuit: Chaldaci autem , propter
tauravit, caputque regni 3 Assyrii ut esset instituit. antiquam regise urbis dignilatem, non illam suam,
*Regnum Assyriorum diu inconcussa potentia steiit, sed se illius1B vocare maluerunt 16: unde facium est,
sed curo * Arbatus, quem alii Arbacem vocant, prrc- ut Nabuchodonosor, cseterique post eum " usque
feclus Medorum, idemque natione Medus, Sardana- ad Cyrum reges, quamvis Chaldaeorum viribus po-
palum regem suum apud Babyloniam interfecissct, tentes et Babylonise nomine clari legantur ,ls in nu-
regni noraen et summam ad Medos transtulit. 6 Ita mero tamen ei cardine regum non 19 habeantur
Nini el Babylonis regnum eo anno in Medos deriva- illuslrium. Dabylon itaque eo anno sub Arbato prse-
tum est, quo anno apud Latinos Procas, Amulii et fccto" dehonorata est, quo Roma sub Proca rcge (ut
Nuroitoris pater, avus autem Rherc Sylvise, quse proprie dixerim) " seminala est. Babylon novissime

HAVERCAMPIMTJE.
10. Fuerunt. Maloexemplo verbum hoc abest ab (C tse, non aut, etc.
edd. Fabr. et Mogunl. contra mss. omnesque editio- 8. Anni LXIIII.Primus ex Lugd. Bat. annos LXXHI
nes, excepta Augustana. compntat.
11. A6 occidente. Trcs Lugd. Batt. et Gron., ctb 9. fjr6»'s. Delet idem Lugd. Bat.
occasu. 10. Mque anni. Hanc transposilionem probant
12. Ac novxssimum.Floreniini tres, cum duobus Florr. treset Periz. cum ed; Aug. pro anni mqtte.
Lugd. Batt., Gron. Meoqiie, sic amant pro et novis- Mox Perizon. Ilaque regnanle, etc
simum. 11. Jacla. Ed. Aug., jactala.
13. Filium parvulum. Diminutivum illud rcposui 12. Germen appareret. Ed. Aug. et Flor. pr. cum
cx tribus codd. Lugd. Batt. et cd. Aug.; retiqui terlio germen apparel; in Flor. sec. supcrscribitur
parvum. apparet. Cod. Meus, semen appareret.
14. Admitta. Ed. Aug. cum uno ex mss. Lugd. Bat. 13. Descendenleaulem Arbacto. Codd. duo veleres,
ei ed. Mogunt., admissi, ut referatur ad principalus, et loci naiura monent ita fuisse legendum pro disce-
ctc, quod nimis longe abest. denle. LAUT.— Probanl Lugd. Batt. pr. et quartus,
CAP.II. — 1. Apud Assyrios. Edd. Hilt. etBol- ut et ed. Aug.
suing., Assyriorum. 14. Parlem recjnipenes se Chaldwi. Arbacem conlra
2. Inslauravit. Ullr. et Lugd. Bat. sec, restau- Sardanapalum juvii Belochus Babylonisepraefectus.
ravit. Itaque victo Sardanapalo Arbaces Medorum et Per-
3. Assyrii. Assyriis Periz., Assyriorum Metts. sarum regno potitus est, Belocbus Babylonem cum
4. RegnumAssyriorum. Lugd. Bat. sec., Regnum Assyria retinuit. FABR.
autem Assyriorum. Mox ed. Aug., inconcussa diu po- D 13. Vocare. Sic Florentini omnes, Ultr., Meuset
tentia. Post siefii in margine Flor. primi scribitur, Lugd. Batt. At Perizon. cum edilis quibusdam, vo-
Sardauapallum (quo more passim omnes mss. no- cari.
men id cfferre solent) Arbatus prmfeclus occidit, el 16. Unde. Ed. Aug., Inde.
ad Medos Iranstulit hnperium. 17. Usque ad Cyrumreges. Ed. Aug., usque Cyrnm
5. Arbalus, quem alii Arbacen vocanl. Iia esse in reges. Meus, usque ad Cyrum regem.
libris antiquis jam diximus. Diodorus hunc lib. n 18. In numero tamen et cardine. Polerat tolerari
'ApSaixrtvnominat, sicut et Eu-eb. in Chronico. prius, ordine]; nisi, quod—melius est, cardine Mater-
Unde impressi libri Velleii Paierculi sunt emendan- ni liber habuisset. LAUT. Cardine prseferunt f lo-
di, in quibus scriptum est, Sardanapalum Pharnaces rentini omnes et Lugd. Batt. scc, quart. ct Pe-
Medus imperio vitaqtie privavil: cum sit legendum , rizon.
Arbacet Medut. FABR.— Arbatus in Florenlinis 19. Habeantur. Editi quidam, habenlur, contra roe-
qtioqite omnibus invenitur , ut et pluribus reliquis liores atque mss. fcre omnes.
mss. atque ed. Aug. 20. Dehonorata est. Multi ex editis delenl hoc est,
6. 7<aNini et Babylonis tegnum. Hsec ex Eusebii contra codices scripios.
Cbronico aperie cognoscuntur. FABR. 21. Seminataesl. TresexLugd. Balt., fundata est,
7. Non autem. Edd. Aug. priraa, Paris. el Vene- ut et Coll. Gron. quse delet illa, uf proprie dixetim.
PATROI.. XXXI. 2*
111 PAULJfJROSII 748
eo tempore a " Cyro rege subversa, '* quo primum A net adhttc, et regnat incoiumis: quamvis in faiilum
Roma a Tarquiniorum regum dominalione liberata arcanis statufis inler utramque urbem convenicntirc
1
csi. Siquidem sub tina eademque convenientia tem- tuiius orjo servatus sit, ut et ibi prsefectus ejtis Ar-
porum"illa cecidit,islasurrexit: illa tUnc primum batus regnum invaserit, el bic " prscfectus hujus
" alienigenarum perpessa dominaium , 89llfec tum 13 Allalus regnnre lcntaveril : tametsi apud hanc
" fastidium: illa solam merilo "'Christiani
primum eiiam suorura aspcrnata imperatoris 1J atleiitalio
tunc quasi moriens, dimisit hserediialem: bscc vero profana vacuata sit. ltaqtie hsec ob lioc prxcipue
**
pubcscens, lunc se agnovit hseredem : tunc Orieolis commerooranda credidi, ut lanio arcano ineffabi-
" occidit, el orlum est Occidentis imperium. Et nc liunt judiciorum Dci ex pirle patefacto, inlelligatit
diuliusS 8 verbis murer, committo me dentibus insa- lii, qui insipienter uiiquede temporibus Cbrisiianis
tiientium, sed veritatis praesidio liberatidum. inurinuranl, uhuin Deum disposuisse tempora, et in
CAPUT III. principio Babyloniis, et in fine Romanis; illius cle-
mentirc essc, quod vivimus: quod autem misere vi-
Simile pene initium, eonditio et stalus tegni Babylo- vimus, intemperantise nostrse. EcCc similis " Baby-
nii ei Romani, sed exilus diversus. lonis ohus et Romre, siroilis polentia, similis ma-
Regnavit' Ninus anhis quinquaginta duobus. Cui B gniludo, similia teinpora, similia bona, similia roala;
successit (ut dixi) * uxor sua Semiramis: quae cum 18 tamen nun similis cxitus, similisve defectus. Illa
et ipsa • quadraginta et duobus annis regnaret, me- enim regnum amisit, hrcc relinet; illa interfcciione
dio iroperii sui tempore * Babylonem, 8 caput rcgni, regis orbata, hrcc incolumi imperatore sectir.i est.
condidit.• Ita Babylon post annos mille centum se- Et hoc quare ? Quoniani ibi in rege libidinum lurpi-
' quam condiia ludo puniia, Iiic Cbristiauae religionis " continen-
xaginta et propemodum quatuor,
» •
eral, a Medis, el ab Arbato, rege 90 eorum, tissima rcquiias in rege servata esi: ibi, absque re-
prsefecto autem suo, spoliata opibus et regno, aio^ue ligionis reverentia, "aviditatem voluptalis 01 licen-
10ipsa tamen postea aliquam- rfa furoris implevit: hic et Christiaiii fuere qui par-
ipso rege privata est:
«liu mansit incolumis. Similiier et Roroa post annos cerent, ei Christiani qtiibus parcercnt, et Cbrisliani,
totidem, hoc est, mille centum sexaginta ll et fere propter quorum memoriam, et in quorum memo-
quatuor, a Gothis et Alarico rege eorum, comite au- ria parceretur. Qnapropter desinanl religionem lacc-
terh suo, irrupta el opibus spoiiata, non rcgno, ma- rarc, et Iacessere" patientiara Dei: propter quatn ha-
IIAVERCAMPI NQTj;.
22. ACytotege. Ultr.elLugd. Bat.sec delenltege. G qaam, etc, Lugd. Batl. pr., tert.
23. Quo primuin. Lugd. Balt. tres, eir,quo primum. 8. Et ab Arbaio. Sic Flor. optimus et Lngd. Bait.
24. Itia ceeidtt. Ed. Aug., i'//a luncoccidii. pr., quart.; e< Arbato reliqui.
25. AIiem'.qe»iarum. Flor. pr. et sec. id voluerunt, 9. Rcgeeorum. Meus, rege siip, sed suo ultimum
scribentes aiienarvm. At Ires Lugd. Batt., Meus ct mox delet. Prwfeclo suo usque cotnite in Flor. tei t.
Periz. cum Flor. tert., alienorumJinsupered. Aug., desunt.
etiam alienorum. 10. 7psa tatneii. Flor. scc, Italamen; sed pr.,
26. Fastidium. Ed. Aug., mss. Meus el Periz , ipsa auleth et in niarg. tamen.
fasliqiiiin. Lugd. Balt. pr. et sec, flagiiium. 11. Et fere. Abest a Flor. sec. et Venetis.
27. Occidit. Lugd. Balt. lert., quart., Meus et 12. Prwfectus hujus. Sic omhes transponunt mss.
Periz., cecidit. Transposuimus seqitentia ex pluri- vulgati, hujus prwfectvs.
bus et melioribus niss. Vulgo, Otientis occidil inipe- 13. Allalvs. Coll. Gronov., Athalus.
rium el ortum esl Occidentis. 14. Christiani imperaloris. Nomen, 77pnori»,vulgo
28. Verbis moret. Ed. Aug., verbis immorer, quod addilur, ex glossemate, ut puto, illius qni expri-
non displicet. mere voluit, quis hic imperator esset, de qno libro
CAP.111.— 1. Ninus. Tres ex mss.Lugd..Batt. ct VIIcap. 40. FABR.— Honorii nomen nierilo delevit
Coll. Groh., iVinusrex. Qusesequuntur cuisuccessit... Fabricius, quarovis ex mss. agnoscaut Lugd. Batt.
regnaverit exciderunl in edd. pr., Venctis et Paris. trcs cum Coll. Gronov. Delet aotem LongobardicuS
2. Uxor sua. delet sua Periz. Florent. cum duobus aliis, Meo, Perizon., Ultr. et
3. Quadtaginta et duobus annis. Augenl ed. Aug. n Lugd. Bat. sec cum cdii. Ang.
L duobus. Mss. Lugd. Bat. tert. et Coll. Gronov., u 15. Attentatio. Coll. Gronov. cum Lugd. Bat.
LXIIannis. Perizon. mox delel impetii. lert., tentatio.
4. Babylonem.Sictres mss. Litgd. Batt. cum Coll. 16. Ineffabilium. Abest a Perizon.
Gron. quod eligo, quia sequitur Babylon. Floreuliiii 17. Babylonis. Sic mss. meliores, alii Babylonim.
xres, Babylonam, vulgali, Babyloniam. Pro similis Coll. Gronov., simul.
5. Cap«<>ean». Periz., caput regni sui. Ed. Aug., 18. Tamen. Ila miro consensu Florentini tres,
regni caput. At Coll. Gronov., capul regni erexil pro Lugd. Balt. quatuor, Perizon., Meus, et denique
condidil, quasi vellel in caput, elc. Noii muto, quia Uitr. ciim Collatione Gronoviana exhibent. Exedi-
vtilgatam defendunt ea qure sequentur. tis sola Augustana. Reliquse omnes fameisi, illepide
6. Ita Babvloh. Quomodo cectderit Babylonis im- sane, scribunt.
perium. capite, quod prseccssit, enarravit. Frustra 19. Coniihentissima. Detel Perizon., i»t rege conti-
igitur Florent. sec. et lert., ifem, cum primis scx nentia, wc)uilasle^it Ulir.
vel sepienl .ellitioiiibus prseferunt, quia sctlicet se- 20. Avidilatem votuplatis. Prseter editioneni Au-
quitur, Similiter el Roma. Numerum annorum male gustanam codd. Fiorentini tres cxhibent volunlatis.
computat ed. Aug. ni millia CLX.Pro et propemo- Malo lamen vulgatam, quia respicit tibidinum tur-
dum qualupr Florent. tert., ef fere qualuor. Venetae pitudinem.
et pr., et qtxatuor. 21. Patientiam. Videlur hsec vo.vmagis convenire,
1. Quam condita crat. Delet ms. Flor. tert.; posl- quam jwle/ifiam, m exhibeut Col.Gr. et Lug. Bat. pr.
749 HISTORIARUMLlBfcR II. CAP. IV. 750
bent, " uti et hoc quoque impunitum habeant, si ali- A^aRomuloet Remo, geminis auctoribus, condita
quandodesistant.Recolantsanemecummajorumsuo- est. Ctijus rcgnum continuo Romntus parricidio
rum tcmpora, bellis inquietissima, sceleribus exse- k imbuil: parique successu crudelitatis ' sine more
crabilia,disscnsionibusfo3da,miseriiscoiiiinuatissiiiia, raptas Sabinas, improbis nupliis confcederatas,
" maritorum et a cruore dotavit.
qurc cl mcrito possunl horrere, quia fucrtint, et uc- parentum Itaque
cessario debent rogare ne sint: euro sane rogare so- Romulus,' interfecto primum avo Numilore, debinc
lum Dcum, qui et lunc occulta justitia permisit ul Rcmo fraire, arripuit imperium, Urbcmqueconstiluit:
fierent; et nunc aperta misericordia pracslat, ut non regnum avi, muros fratris, lempluin soceri sanguine
sint: qure modo a roe plenius, ab ipso Urbis exordio, 93 dedicavit: 8 sceleratorum manuin, ' promissa
" revoluiis per ordinem historiis, proferentur. inipunilate, collegit. PrimuS illi campus ad belluin ,
92 CAPUT IV. forum Urbis fuit, mixla simul externa ciViiiaque
De Roma condila, et tempore quo Regum imperio bclla nttmquam defutura significans. I0 Sabinorum,
paruil. qtios foedere ludisque pellexcrat, feminas tam inho-
'Anno post evcrsionem Trojse ccccxiv, olympiade neste prsesumpsit quam nefarie defendil. " Duccm
autem vi, quac ' quinio dcmum anno, quatuor in eorum TilumTatium, senero, honeslis pietatis cau-
medio expletis, apud Elidcm, Grxcisc civitatem , B sls insistcnlem, diu arrois propulsaluro, mox ul in
agone et ludis exerceri solet, urbs Roma in Italia sucictatem regni assumpsit, occidit. " Cura Veieu-
HAVERCAMPINOTJE.
28. Dli ethoc quoque, etc. Quamvis sic in omnibus, quibuscum consenliunl Florcntini, exquibus pr. ita
quos consului, mss. hic locus constitualur, neque cxhibet numeros, cccc (superscripto mo) quarto-
incommodus ejus sit scnsus, arridet tarrien mire, decimo, sec, quadringentesimoxlin , tferi. quadrin-
quod ediiio omnium priroa, et Paris. et Venetre, ut genlesimo, quarto decimo. Post ahno qusedam editio-
et insignis atque vetus, qu;e AnguslaeVindelicorum nes infarciunl igitur, sed invitis tnss.
ex mss. prodiit, exhibel, In ea sola sic legitur, 2: Qvinto demum anno. Ridicule ed. Aug., quinto-
Propter quam habenl qnod habent, el ulinam hoc quo- decimo anno.
qve impunitvmhabcant, si aliquando desistant. Uliima 3. A Romulo el Renio. Tres ex Lugd* Batt. prrc-
in ms. Ullr. qui itt prioribus , cum reliquis omnibus posiiionem totlunt, ul el Flor. pr. in quo legilur,
consentit, iia scribuntur, sed aliquando desistant. Romulo et Remulo.
Desinant, inquit, Romani gentiles lacerare reli- 4. Imbvit. Meus, invadit.
gionem Cbristianam, et Dei palienliam laccsscrc, 5. Sine more raptas. Probat hanc lectionem Vir-
propter quam pa!ientiam Dei habeut quod habeiil; gilius : etiamsi bic scripti libri sine mord babcant.
videlicet, exitum et difecium haud similem im- C LAUT.—At cod.Longob. sive Florent. el Lugd. liat.
perio Babylonico, prout mala utriusque supra con- pr. cum Perizon. etColIat. Gronov. ct edd. Vcnetis
lulit. Immo, addil, uiitiam, ne quidem propter la- veram servaruni lectionem. Transponit quoqnc Pc-
ceraiam religionem Chrislianani, el blasphemias rizon., rapias sine more Sabinas.
suas, puniantur, quod consequenlur, si ad me- 6. Crvore dotavit. Ei hoc ex Virgiliana imilalione,
liorem redierini menlem, et ab inscitia. sua suoque iEneid. iib. vu, vs. 318,
furorc desistaut. Idem sensus est, si admiiianius in
SanguineTrojanoet Rululo, dotabere, virgo,
pnstremis lectioncm cod. Ultr. et rliipianlo majore
cuui emphasi, ef vtinam, inqttit, hoc quoque im- ut est apud Poetam. Mulieres ctim ed. Aug. infar-
pttnitum habeant! sed aliquando desislant. Immo , ciunt Lugd. Ratl. pr. et lerl. et Coll. Gronov. Prsc-
dicit, habituri sunt, per roisericordiam Dei, sed ler Orosium Juslinus quoque illa adtirobravil lib. i,
lamen, icmpus cst, desistere a pristina malevolen- cap. 7, Et uxor, mariti sanguine dotaia, regnum viri
lia, ne, nimis irrilaudo Numcn, Detim reddant et se pariter adultero Iradidit, de uxore Candaulis
implacabilem. Lydorum regis.
23. Fuerunt. Sic breomnes mss. et meliores. 7. Interfecto primum avo Numilore. IIoc me alibi
Vulgatum fuere quod alii prreferunt, radit aures iegere non memini. FABR.
propter horrere quod prsccessit. Flor. tert., qua 8. Sceteratorum manum. Nota res est de asylo a
fuerunt. Pro horrere Coll. Gronov., horreri ( qnod et Romulo patefacto. FABR.
in secundo Florenlitio superscribitur) et aliquanto 9. Promissu impunitate. Ed. prima, promiscua im-
post prmstet pio prmstal. pj punitate , quod sequitur ed. Parisicnsis.
24. Revolutisper ordinem. Edd.Venelse, pervolutis. 10. Sa6»iiorum,|a»os,eic. Codcx Perizon. exhihet,
Ed. Aug., revolutis ex ordine. Sabinorum imperium, quos, etc Pro quos Lugd. Bat.
CAP.IV. — 1. Anno posteversionemTrojmccccxiv. quart. cuin ed. Aug. prsefert quas: uirumqUe de-
Iltinc numeriim restiluiinus, uon quod eum omnino fendi potest.
verum judicemus, sed quia iiluin in omnibus libris 11. Ducem eorum Tilum Tatium. Non commemo-
veleribus inveiiimus, atqtie ab Orosio scriplum non raboea quse vel pueris nola sunt; boc tantum mo-
dubitamus. Nam cum Eulropius scripsisset, Romam ncbo, Tatium Lavinii interfectum fuisse, non a Ro-
conditam kal. Maias, olympiadis sextse anno lertio, mulo, sed ab iis, qui per illius propinquos rixati
ccccxix post Trojie excidium : deinde Paulus Diaco- erani, Dionysius, Livius et Plularchus. FABR.
nus subjccit, Sive, ul placet Orosio, ccccxiv. Scio 12. Cum Veientibusprwlrum adhttc parvo nomine ,
lisec alitef et vulgo legi, et a Schonhovio ediia : sed tedjam magnis viribus agitatum est. Quia omnes libri
seqtior fldem mei libri anliqui, in qno Eutropii bi- hic, parvo nomine legunt, nihil mulavi, tamen facile
sloria ita descripla est, ut quse Paultis adjecit, illitis adducar, ut credam cum Jo. Guilielmo Sunlzio le-
nominis apposilione sint separata ;JOrOsio igitur sua gendum esse, momine^prO momCnto -.vcl molimine,
restituimus : quamquam non sine causa cerliora Is enitn ingeniosissimus, et nostri liltcrarumque stti-
judicamus, qure sunt apud Dionys. Halicarnasseum , diosissimus adolescens, dura fortfemecum bsec legit,
ct Solinum capit. 2. FABR.— In ed. Aug. annus offensUsanlilhesi hac, parvOnomine,ned jam magnis
«lc/initur ccccxnn, in reliquis cccxxxv; in mss. i'iri6us, conjecit, in Orosio reponendum esse momiiie.
Lugd. Bait- pr. quarto, alque Coll. Gronov. CCCCLIIII, Et certe quod postea Romani cum Veientibus gesse-
75! PAULI OROSI! 752
tibus pralium, adhuc parvo nomine, 13jam magnis A tione suspensum, curribus in diversa raptantibus,
viribus, agilalum. Cseninensium " captum ac diru- duplicis animi noxam poena divisi corporis expen-
tum oppidum. Assumplis semel armis, " numquam disse. Latinos, Ahco Marlio duce, ssepecongressos,
quies: quippe quibus egestas turpis, atque obscoena aliquando superalos. Tarquininm Priscum omnes
fames " domi limerentur, si umqunm paci acquie- fmiumos etu potentes tunc Tusciacduodecim popu-
vissent. Jam hinc incessabilia certamina, et juxta los innumeris concidisse conflictibus. Veientes Ser.
virium brc- Tullio insistente, victos " fuisse, nec domitos. Tar-
quantilalem 94 semper gravia, quam
vissime " slrinxerim. Tullum Hostilium , mililaris quinii Superhi regnum, " occisi soceri scelere as-
rei insiitutorem, fiduciabene l8exerciiae juventutis, sumptum, habita in cives crudelitate detentum, fla-
Albanis intulisse bellum ; et diu altrinsecus, spein- gilio adulieralse Lucratise amissum, " inter domes-
certa,19certaclade, tandem pessimos exitus et du- lica vilia, virtutesque 95 forinsecus emicantcs, id
bios evenlus compendiosa " Tergeminorum congres- est, oppida vaiida in Latio pereum capla.Ardeam,
sione sl finisse. Rursus pace " dirupta, " Mettum S9Ocricolum, 80Sueesam Pometiam, et quidquid in
u mcditala etiam prodi- Gabiosvel fraudepropria, vel poena filii, vel Roma-
Fufelium, Fidenale bello,
HAVERCAMPINOT/E.

runt, mominis majoris fuit, anno scilicet, CCCLXVI. B quod in aliis libris legitur. De tioc supplicio Livius
LAUT.— Ineptam hanc judico emendationem, si cl Dionysius lib. m. FABR.— Non regum scelcra au-
vel usitata Orosio vox esset motnen, quse momentum get, sed miserias temporum persequitur Orosius.
et impulsum significat. Lucret. lib. m, vs. 189 Nolim igitur meliorem leclioncm, quae cunctis me-
et 190 : lioribus probalur mss. unius aut alterius eodicis pe-
jore permutare. Suspensnm prxferunt codices Fln-
Momineuti parvopossint impulsamoveri. rcnlini etLugd. Batt. omnes, Meus quoque et Coll.
Namque movetur aqua, et tantilloniomineflutat.
Grnnov. quibus velt. editionum accedit auctoritas.
13. Jam magnis viribus. Cum sic conslanler, pra> Significai dubium animi, qualem describit Fufetium
«unte codice Longobardico, scribantomnes membra- Livius. Virgil. jEneid. lib. vi, vs. 145,
na;, Florentinae, Lugdun. Batavse, Ultr., Perizon. Dicam equidem, nec te suspensum,nate, tenebo.
et Mete, et accedat insuper Collat. Gronov., ab
Orosii manu profectam illam lectionem fuisse arbi-
tror, neque immulari debuisse ab editoribus. Nomen 25. Potenles lunc duodecim Tuscicepopulos. FIo-
enim Romanorum lum quidem haud inclytum, sed rus lib. i, capit. 1, de Tarquinio, duodecim, inquit,
vires satis magnas fuisse indicat. Addiderant edd. Tuscia} populos (requentibus armis subegit. FABR.
est posl agitatum, invitis iisdem mss. omnibus. — Transponunt mss. meliores, Tuscim duodecim
14. Captum ac diruttim. Inlerserunt est cum Coll. populos. Pro concidisse Perizon., cecidisse.
Gronov. tres codd. Lugd. Bat. 26. Fuisse, nee domitos. Hoecin tribusmss. Lugd.
15. Numquamquies.Brevitatem orationis hicaffec- p Bat. non apparenl, ut ncc in Coll. Gronov.
tavit Orosius. Expunxi igitur fuit, quod editiones 27. Occisi soceri, Edd. prima ct Vencta; cum Pa-
omnes illi targiebanlur; feci autem, cum auctoritate TIS.,occisosocero.
codicis Longob. qui primus inter Florentinos est, 28. Inter. Magno consensu pro et intus Florentini
tum duobus reliquis, Mco atque Perizoniano. tres, lotidem Lugd. Bat., Periz. ,Meus, accedente
iQ.Domi timerentur. Hoc iterum ex mss. Flor. pr. ed. Ang. scribunt. el inter. Collatio Gronov. insuper
et sec, duobus Lugd.Batt., Ultr., Perizon. Meoque, delet et, quod abesse debct, neque in Lugd. Bat.
approbante ed. Aug. Vulgo, domi timeretur. Pro fa - quarto invenitur. Potest tolerari vulgata lectio, et in-
mes Flor. pr. scribit famis, quod et in sec. fuil, sed tus domestica vitia, etc. Sed non prxtulerim; nam
correctum ibi in fames. non in genere de regibus, sed in specie de Tarquinii
17. Strinxerim. Ed. Aug., perslrinxerim. Prima Superbi regno agitur, quod ail fuisse scclere acquisi-
vero cum Paris.,Venetis et Hittorp. atque Bolsuing., lum, crudelitate retentum, libidine amissum, idigue
slrinxero. Vulgatam confirmant mss. omnes. inter vitin domestica et virtutes forinsecus emican-
18. Exercitw. Tres ex mss. Lugd. Batt. cum Meo tes, id est, bella egrcgie gesta , etc.
et edit. quibusdam legunt, exercitaix. Iu Flor. sec, 29. Ocricolum. Slephanus, 'Ozptxo^a, nbh; Tup-
et exercilat, in ed. Aug., exerciialm, Al. exerciim. oxxMxatSsKCtTW
pvjviwv, Aiovii(7tOf 'Peafutixqfujr/juoko-
19. Certa clade. Cmifirmat lioc Flor. optimus cum ytctg-,T6eflvtxov 'OxptxoXavof,eofauTofavtciv. FABK.
nliismelioribus et ed. Aug. nequeaudiendisunlqui- 50. Suessam Pometiam. lia scripsiimts ex auciori-
dam ex editis et mss. qui prajferunt, certaque ctade, tate librorum antiquorum. Vulgo iegiUr, Sinuessam
ex quibus Lugd. Bat. quart., incertaque clade. Male Pomeliamque. Eutropins, Gabios civitatem, et Sues-
vulgo interpungunt, el diu, altrinsecus spe incerla , D sam Pometiamsubegit. Florus lib. i, cap. 7: Sic valida
etc oppida in Latio capta sunt, Ardea, Ocricolum, Gabii,
20. Tergeminorum. Addunt ex Lugd. Batt. pr., Suessa Pomelia. Dionysius libro quarto, 'E7riroi;
tert., quart., cumCulI. Gron., populorum. X5tAOVf*SVOU? nwfiEVTtvouf Jys T«V 50va,uiv, o? TOAtV
21. Finisse. Sic conslanler in mss. omnibus pro Sovsaam uxouv. Strabo libro quinio 2ueo-o-«vTWV
finiisse. 7rovrtuvvocat: quamquam locus ille vuigo admodum
22. Dirupta. Flor. pr., disrupla. corruptus est. Hxc autem Suessa Pomelia dicta est,
23. Mettum Fufetium. Hsecnomina ita scripsimus, ad diflerentiam illius, quae in Campania Suessa Au-
sicut ea in libris antiquis scriplainveiiimus.TuIege, runca dicebatur. Mendose igiiur apud Messallam legi-
vm ^Eneid. etSigonius lur, Oppida Suessam et Pometiam expugnavit. FABR.
quse de his Jo. Pierius in lib. doctissime
Irbr. i Emendat., cap. 52, scripserunt. — Anliquitus Pomesia dicebaiur, prouti docet insignis
FABR.— Melium pro Metlum, scribunt Lugd. Bat. nummus argenleus in Museo nostro, qui velustissimis
sec, Perizon., Meus et duo Floreniini, sed Longo- Iitleris, retrogrado ordine exaratis, ab ulraque parte
bardicus codex Mettum servat. illam inscriptionem exliibet, quam vnlgavimus in Dis-
24. Meditata proditionesuspectum.Suspeclum,quod sertatiuncula nostta de litterarum Graccarnm Varia
in libro veteri legitur, aptins visum cst sententi» Scriptura, quaereperitur in SyllogeScript. de Linguaj
illius, qui Rcgum scelera augct, quam tuspensum, Gnsec» Pronunliaiione, p. 211 et 212,
753 HISTORIARUMLIBER II. CAP. V. 754
nis viribus, perpetravit. Sed Romani quanta mala A et vincere sluduit, quippe duos filios * suos adole-
81per ducentos quadraginta et tres annos continua scentes, totidemque uxoris suse
fratres, Yitellios ju-
illa regum dominatione pertulerint, non solum unius venes, revocandorum 4 in Urbem regum placito
regis expulsio, verum etiam " ejuratio regii nominis " insimulatos, in concionem 6 prolraxit,' virgis ceci-
el polestatis, ostendit.Nam si unius tanlumsuperbia dit, securique percussit. Ipsedeinde 8 Veienlum Tar-
fuisset in culpa, ipsum solum oportuisset expelli, quiniensiumque bello, cum 9 Arume, Superbi filio,
scrvata regia dignitale melioribus. Igitur regibus congresso sibi commortuoque, procubuit. 10Porsena,
Urbe " propulsis, Romani consulendum sibi 3iquam rex Etruscorum, gravissimus regii nominis suffraga-
"
cuiquam suae libcrlati dominandum rati, consules tor, Tarquinium manu ingercns, tribus continuis
creaverunt: quibus, veluli" adulta reipublicse cre- 97 annis trepidam Urbem terruit, conclusit, " ob-
scentis ajtas, robustioribus ausis exercebatur. sedit: el nisi hostem vel,sMuciusconstantiuuren-
CAPUT V. da3 manus patientia, vel virgo Clcelia " admirabili
96
transmeati fluminis audacia permovissent; profecto
Bruti primi cos. facinora. Tarquiniensium et Sabino- Romani 16
rum bellum. Discessio plebis. Fames et pestilenlia compulsi fuissent pcrpeti, aui captivita-
ingens Romce.Veientum et Elruscorum bellum, quo tem, hoste insistente superali : aut servitutem re-
familia illa Fabiorum inieriil. JJ ceplo rege subjecti. Post hoecSabini " corrasis un-
1 Anno post Urbem conditam CCXLIV Brntus,"pri- dique copiis, magno apparalu belli, Romam conten-
mus apud Romanos consul, primum conditorem re- duntrquo metu consternati Romani 18dictatorem
*
gemque Romse, non solum exoequareparricidio, sed creant, cujus auciorilas et potentia 19 consulem
HAVERCAMPINOTJE.
51. Per CCCXL et IHannos. Lugd. Batt. pr. el tert. 8. Veientum. Coll. Gronov., Veientium.
legunt per CCCXL et u vel duos annos; quart. cum cd. 9. Arunte. Cod. Longobard., Arrunte.
pr., Paris. et Aug. quatuor pro Iribus largiuntur 10. Porsena, rex Etruscorum. Porsenac nominis
annis, Coll. Gronov. deniquc exhibet CCLX,et n mediam syllabam Lalini poel33 modo produxeiunt,
annos. modo corripuerunt. Unde et varie scriptum inveniiur.
52. Ejuralio regii nominis. Quidam legunl abjura- Apud Gra3cosnopo-ivct? et Uopo-ivoslegitur. FABR.
tio; sed codex Perizon. cum Flor. sccuud. ejuratio . 11. Tarquinium manu ingerens. Sic liabent libri
pnrfert. Reliqui passim, proeennte Flor. primo, cum veteres, non,—Tarquiniensiummanum, ut est in vul-
scribant et juraiio, ad illam lectionem inclinare vi- gatis. FABR. Ex mss. quos consului, veram lectio-
dentur. nem, quam reposuit Fabricius, et quam ex editis
33. Propulsis. Meus, pulsis, quod Lalinius dictum solus servat Augusta?Vindelicorum impressus, delen-
est. dunt cod. Longobard. etduoreliqui mss. Floreniini,
34. Quam cttiquam. Editiones Venetse hisce prrc- C I unus ex Lugd. Bat., Perizon. et Meus. Tarquinien-
ponnnt potius, non inlellecta isia ratione loquendi, sium manum legunl Lugd. Batt. pr., tert., quart.,
ile qna cnnsule Barn. Brissonium in lib. De Verb. cuin Coll. Gron., nam Ulir. praiter Tarquinium nihil
Sianific. in voce QUAM, ct contra omnes mss. habet, ibique manu ingerens cxcidisse videtur. Por-
35. Adulla. Mss. tres Lugd. Bati. cum Coll. Gro- sena vero diciiur Tarquinium manu, id est, vi maxi-
nov. scribunt adulte, id estadultm, prout exhibet ma, ingerens. Alia leciio mullitiidinem Tarquinien-
cd. Aug. in qua pro crescenlis et ausis, legitur cre- sium significat.
sccns et causis, et in Flor. sec. ausibus. 12. Obsedit. Post hsec Glossa mirabilis haecsequi-
CAP. V. — 1. Anno posl Vrbem conditam CCXLIV. tur in Lugd. Bat. primo, Hic portabal candens fer-
Idem numerus est apud Eulropium, Messallam, et rum in manusua ad hostem, etjactabat illisxlemuro.
Sex. Rufum. Sed Dionysius lib. v scribit, Romanos 13. Mucius constanti urendm manus. Hic esl. C.
regio imperio paruisse annos CCXLIV. Livius itein lib. Mucius, cui postea Scmvolma clade dexira manus
i extremo ait, Regnalum Roma; ab Urbe cotidila ad cognomen inditum, Livius et alii. FABR.
liberatam annos CCXLIII. Diversitatis causam Sigonius 14. Vrendm. Lugd. Batt. pr. et tcrt., horrendm.
indicavit. FABR.— In Lugd. Bat. tert. est numcrus Conslanti in Ullr. dcest.
CCXLIII. Typorum vero errore in posiremam ex Fa- 15. Admirabili. Flor. sec, admirabilis, quasi ad
bricianis influxit CCLXIIH: in reliqnis enim el Mogun- Cloeliam referri debeat; dein permovisset, pro per-
tiac», ipsiusque adeo illius editionis Notis, servatur movissentedd. pr., Paris. etVenelse. Yocem profecto
verus numerus, qui in codice Longobardico et duobus delet Perizon.
reli]uis Florentinis ita concipitur, ccm0 XLIIII. JJ 16. Compulsi fuissent. Ex decem.qui usibus meis
2. Sed et vincere. Ed. Aug. et Coll. Gronov., sed inservierunt, mss. octo habent forent, quod sermo
eiinmvincere, proutet in Flor. pr., sed ibi altera le- Latius non patitur, ticet in Longobardico et reliquis
ciio in margine ascribitur. Florentinis exstet. Forent quoque scribit ed. Aug.,
3. SUos.Abest ab edd. pr., Paris. et Venetis, utet sed prima et reliqua;, fuissent.
Lugd. Batt. sec. et qnarlo. 17. Corrasis. Meus, contractis, quod in scribendo
4. In Vrbem. Tres ex Lugd. Batt., in Vrbe, acce- praelulerim, sed alterum abOrosii manu esse vide-
dunt edd. pr. etParis. tur. Pro undique Lugd. Balt. pr., quart., ubique, ut
5. Insimulatos. Iidem tres Lugd. Batt., insimulato, el Coll. Gron. qusc et habet, in servitutem recepto
quod mendum in codicc illo quoque exslitit, quem rege subjecti.
cuniiilii Gronovius. 18. Dictatorem creanl. Eulropius, Nono anno post
6. Protraxit. Coll. Gronov., pertraxit. Non mulo. reges exactos, etc. Livius et Cnssiodorus scribunl,
Virgii. iEneid. lib. n, vs. 122, primum dictatorem creatum Postumo Cominio et
T. Lartio coss. Tu lege Sigonii Commenlarium do-
TuncItbacusvalemmagnoCalchantatumullu ciissimum in Fastos. FABR.
Prolrabit in medium. 19. Consulem prmiret. Id est potestatem consula-
7. Virgis. Lugd. Balt. quatuor cum Coll. Gronov., rem, sed quod non altenderunt, qui in Lugd. Batt.
virgisque, Longius abit ed. Aug., virgisque ccesosse- pr. et quario consulesscripserunti
curi percussit,
738 PAULI OROSII 756
prxiret: quce res, '• in illo tune bello plurimum A que par forma, utamisso plurimo exercitu, occisisfjue
^1 emolumenli tulil. Sequitur discessio plebis a pa- in pugna Manlio consule et Fabio "consulari, M.Fa-
tribus. "-Cum M. Yalerio diclatorc delectum mili- bius consut 99 oblalum sibi a senalu Iriumphum
tum agente, variis populus stimulalus injuriis, Sa- "suscipererecusaril,quialantisReipiiblicxdetrimcn-
crum montem insedit armatus. Qua ,9 pernicie quid tis luctus potius debebatur. Gloriosissima " illa nu-
u
alrocius, cum 9§ cprpus a capjje desectum per- meroelviribusFabiorumfamilia,*8Veieiitanumsorliia
ditionem ejjis, per quod **spirabai, S6 rninitarer certamen,[quaniam Reipublicx orbitatem occasu suo
tur? ?' actumque d.eRomano nomine intestina p,emi- intulerit, infamibns" usqueadnunc vocabulis, lesles
cie forel, nisi maturaia reconciliatio ss subrepsisset sunl *°fluvius qui perdidit, el porta 41quse misit. Nam
" Urget; cum 4Ssex et trecenti Fabii, vere clarissima Romani
prjujjj quani je discessio jpsa cognosceret.
se atque imminet sibi extra illag apertas bellorum status Iumina, speciale sibi adversus4* Yeientes de-
clades successu inisero clandestina pernicies : cerni bellum expeiivissent, spera lemere surnplse ex-
" : dehinc
quippe T. Geganio et P. Minucio consulibus, duo peditionis primis successibus firmaverunt
vel maxima pmnium malorum abominamenta,fames inducti in insidias, circumveutique u ab hostibus,
"
et pestilcntia fessam Urbem corripuere. Cessatum omncs ibidern trucidati sunt; uno tantum ad cnun-
a ccssaium lamen31a inortibus B tiandam cladem " reservato, ut miserius audiret p;<-
cstpaulisper praeliis,
npn esl. '* Veienles et Etrusci, graves hostes, ad- iria perditos, ,quam perdidissel. Ad haecnon Roniac
junctis sibi finitimorum copiis, in bella surgentes, tantum latia gcrebantur, sed quseque provincia suis
obyiis »4.F^bio^etGn. ''Maijlio conpulibus exeipiun- ignibus scstuabat: et, quod poeta" prsccipuus in uua
tur :ubi post sacramenlum juralionis, quo se Romani urbe descripsit, ego de toto orbe dixerim :
devoveranl, non nisi post victoriam ad castra redi- Crudelis ubique
turos, adeoalroxcerlamenfuit,netvictis vicioribus- Luctus,ubique pavor, et plurimamortis imago.

HAYERCA.MPINOTiE.

20. /n Ulotuncbello. \aedd.Fabricianis et Mogun- est, propler famem et pestilentiaro, qua3 multas et
lina fruslra fliiacras illud in, qjiiqdomnes ante editi imbelles et fpries eliam animas ad inferos mise-
cura mss. cunctis exhibent. runt.
21. Emolumenti tulit.}n Perizon., emolumenlicon- 32. Veientes el Elrusci. Copulam et dclenl Flo-
tulit; ln Lugd. Batt. pr., quarlo et Coll. Gronov., rcntl. pr. et sec. cum Coll. Gronov. ut et quatuor
emolumenli tulti ets. Lugd. Batt. cum Periz.
11. CumM. Yaterio dictatore. Hnjus ^alerH pra3- 33. Manlio. Lugd. Bat. tres, Mallio, quse corrup-
nomen cst, rion Mareus, sed Manius, ut ex fragmen- liohuic nominiapuJ Suetonium et alios scriptores in
tls Triuraphorum cognoscjtur. Dionysius eliain libro mss. passim accidere solei.
sexto illum appellat M«vtov'Ooa).ipi()v «5t).ifCivno7rt).tou 34. Ei viclts. Edd. velt., Vt.victit pictoribusquepar
TOOTTDWTOU uTraTsuo-KVTOf. Tu lege Cicerouem in formaestel.$e§ esset abcd. Aiig. abesi.
Bruto. FABR. 35. Consulan. $&. Aug., proconsuiuri.
23. Pernicie. Lugd. Batt. tres cum Col.l. Gronov., C 38. Snscipere recusarit. Repnsui ex iribus Florcn-
pernicitate. linis el Ultr. Meoque pio recusarct. Pcrizon. delcl
24. Perditionem. Lugd- Bat. quart., per prodilio- suscipere, pro qub recipere liabel Coll. Gronov.
nem, quasi vellei, proditionem ejus, etc. 37. Illa numerp el viribus. Meus mavull el numero
25. Spirabat. Cod. Longnb. cum Ulir.: inspirabat. el viribus, al codd. Lugd. Batt. pr., terl. et quari.
26. Minitarelur. Sic reslitui, hoe cx meditaretur Ciim. Coll. Gronov. sic iocum eimsiittinnt: Gloriosh-
et imitaretur : et imilatio est Sallustiana. LADT.— sima illa cohors nwnero et viribus Fabiorum, Veien-
Ex mss. solus hanc comprobat Ultr. Verissima lanum.
tamen emendaiio est, et vel uno suffraganle codice 38. Vcientanum. Ed. Aug., Veienlium.
recipienda, Meditari enimde capite, in quo prudcn- 59. Vsque ad nunc. Ita mss. Florentt. omnes cum
lia esl, minitari de corpore, quod vi manuum valet, reliquis; at edd. veteres, usque nunc.
congrue et recte dicitur. ^O. Fluvius qui perdidit, et porta. Fluvius Cremera
27. Actumque.Lugd. Bat. pr., Actum, et mox ni fydi, pprta Caimentatis. Livius, Dionysius, et Ovid.
pro»i'si. libr. liFast. FABR.— Flnvii noinen in Meo. Perizon.
28. Subrepsissel. Vulgata hscc el vera lectio est. et Lugd. Bal. quarlo ascribilur Chiemera (pro Cre-
Lugd. Batt. tres cum Goll. Gronov. el ed. Aug., mera) fluvius, etc.
subripuisset. Meus, surrexisset. 41. Qum misit. Sic amant Floremini tres et Lugd.
"29. Vrget te. Vetiistscqtisedam editiones enim in- Bat. pr. cum Coll. Gronov. et ed. Aug. meoque co-
ierserunt, at Aug. non agnoscit, e.t recte fecit Fa- dice. Yulgati, qum emisit.
bricius, quod exsulare jusserit. Urguet, etc, scribit ]D 42. Sex el irecenli Fabji. Ridicule ed. Aug., sex
cod. Longobard. et sic semper. millia et ccc Fabii.
30. T. Geganioet P. Minucio. Prioris consulis no- 43. Veientes,Xugd. Batt. pr., tert. et Coll. Gro-
nien mendose eral in libris Orosii. Fuerunt hi coss. nov. Veientanos.
an. ab U. c. CCLXI.Lege Dionysium injtio libri vn et 44. Ab hostibus. Lugd. Bat. ;ec, ab hosle.
Livium ,in n. FABR.— Nomen prioris consulis in 45. Ad enunliandam cladem. Coll. Gronov. et cod.
tribus Flqrent. scribitur Gesonio, sed in sec. super- Ullr. ul et Lugd. Bati. pr., sec et Perizon., ad nun-
scribitur Gessonio,quse lectio esl in vetustis edd. el tiandam. Flor. sec, ad denunliandam. Ed. Aug., ad
inss. tribus Lugd. Batt. et Meo. Perizon. dein, P. enuntiandum.
Mucio pro P. Minucio profert. Munisio Ed. Aug., 46. Reservato. Lugd. Bat. quart., servato.
Numisio .pruna, Numitio Paris. 47. Dixerim. Ed. pr. et Veneisecum Paris., de-
31. A mortibus. Meiis, motibus. Sed Vulgata mu- taipserim.
tari non debet, a mortibm videlicet cessatum noo
757 HISTOaiARUM JJBfiR II. CAP. VI. 75$
100 CAPUT VI. A ces attollebanlur, abreplum, prsecipUalumque mcr-
seral. Rex iratns ulcisci in amnem statuit,s contc-
Cyrus, rex Persarum, totum Orientem populatur, stans
Babylonem urbem munilissimam capit , Crcesum eum, ' qui nunc tam prseclarum equum vora-
vincit. yisset, feminis vix genua tingentibus ">permcapilem
1 Igitor eodem tempore Cyrus, rex Persarum.quem relinquendum. Ncc H peragendo segnior, totis co-
'* perpeti anno
superiits cxplicandae liistorix causa commemorave- piis Gynden fluvium per magnas
" in
ram, qui tunc Asiam, Scylhiam, totumque Orientem concisum deductumque fossas, quadringentos
armis pervagabalur.cumTarquinius SuperbusUrbem sexagjnta alveos comminuit. Eo opere prsedoctis
vel rex, vel hoslisaut serviliopremebat autbello,Cy- fossoribus, ctiam Euphratem longe Ttlidissimum,
rus (ut dixi) cunctis, adversum quos ieral, perdomitis, ej mediam Babyloniam interfluenlem, derivavit. "
Assyrios el' Babyloniam pelil, gentem, urbemque Ac sic meabilibus vadis siccum, etiam patentibus"
tunc cunctis opulentiorem : sed impetum ejus' Gyn- ajvei partibus, iter fecit: cepilque 1Q2 urbem,
des fluvius, secundaeposlEuphratem magnitudinis, in- quam vel humano •• opere exstrui potuisse, vei hu-
lerccpit. *Kamunum regiorura equorum, candore for- mana virlule deslrui posse, utrumque pene incredi-
"
maque 101' excellen.tem,transmeandi fiducia' per- bile apud mortales erat. Namque Babyloniam a
'*
suasum, qua per rapacem alveum' offensivadovorti-. B Nemrod gigantc fundatam, aNino yel Semiramide
HAVERCAMPlNOTJE.
CAP.VI.—1. Igitur eodem tempore. Lugd. Bat. Ires 6. Persuasum. Ed. pr., pertuaso, ut scilicet jun-
et Coll. Gronov., lgilur eo tempore. gatur cum equite, quod in illa edit. invenitur.
2. Babyloniam.Florenlini tres, Babylonam, et sic 7. Offensi vado vortices. Edd. pr. Paris. el Vene-
fere semper. Ise, offensi vada vorticis. Mss. quidam familiari er-
3. Gyndet fluvius. Qund in bistoriis notior sit In- Vore, vertices.
d°ur.fliivius Ganges, multi ex mss. et edilis perperam 8. Contestanseum qui nunc, etc Herodotus, Kal
nomen huc, quod Florentini omnes Meusquc inieme- ot eTrijrrstXijo-e, OUTUOIJ fttv ao-Sevea7roHjo-etv,wo-fi
ratum servant, scripseruni. In Florentiuo primo in TOU"koinovxat yjV'Mr.aS fttv exmtTStasTOyovu ftij fipe-
marg. Gynes vocatur, Gynes, fluvius Babylonis. Sed Xouea; StaSneeaQat.Minatus est, se illua adeo debdi-
vera scriptura Gyndes est. Tibtillus lib. iv, eleg. i, tatnrum, ui in posterum feminmgenua non lingenles
vers. 141, facile sint iransilurm. FABR.
... Rapidus,Cyridemenlla,Gyndes. 9. Qui nunc. Ed. pr. Paris. et Venetsc, qui tdm.
llittorp. libcralior utrumqne posuit, quam secuti
Ilcrodotus, historiam banc narrans lib. i, cap. 189, Fabr. et Scott. ediderunt, qui nttnc iam praclarum,
p. 76, Gyndcn amnem, ortum in Maiicnis moiilibus, refragantihus mss. omnibus et Vinc Bellovacensi.
pcr Dardanens fluere, atque in Tigrim exire scribit. 10. Permeabilem. Edd. pr. Paris.,'Veneta3, a se
4. Nam cum unum regiorumequitum. Hunc locum, permeabilem, etc, sequuntur Hitl. et Bolsuing. Sed
ut in omnibus libris antiquis descriptiim invenimus, ab Aug. et a mss. abest.
sic iinprimendtim curavimus. Orosius rem ab Hero- r< 11. Peragendo. Ed, Aug., in peragendo. ul et pri-
doto sumpsil, qui de Gynde et Cyro ita scribit, 'Ev- raa et Parisiensis, atque Moguntina Scolti, sed con-
SauTaot T5VTtf tepuv tTtrrwvTWV/euxwvU7riZSpiot tra mss. el Vinc Bellov.
ia6a( £f TOV Stafiaivetvinetpa.ro' oSefttv av[i-
JTOTK^IOV, 12. Perpeli anno. Mstatem totam, T«V Brtptim
•fynaaeittoGpvyjov0iyju7.iifipwv. ilic unus sucrorum naaav, trivisse in il!o opere universum Cyri exerci-
equoruin, candore excellens, prm [erocia flumen in- lum scribii Hcrodolus. Meus, perpeti animo.
gressus, transire conabatur : qnem flumen
—
vorticibus 13. In quadringentos sexaginta alveos.Scribendum
conlorquns abripuit et ntcrsit. FABR. Quamvisom-, potiiis, in 36u. Nam apud Ilerod. esl, "Ef rpnixoo-taf
ne> libri manuscripii sic exhiberent, nequaquam (a- xat s!;nxovTa fttv StWjOU^af StalaSwv. FABR.— Velus
incn iia srribere potuit, vel scripsit Orosius, foret csse vidciur crror, ipsius forte auctoris; vel in nu-
cnim lioc Herndoto in os cnntradicere. Orosium sic niero Orosii descriptores errarunt. Vincenlius Bel-
non scripsisse mss. duorum, Perizoniani Meiquc con- lov. qui lianc pericopcm excerpsit lib. tv, cap. 11,
lextis conQrmat, in quibus equorum clarecxstal; eumdcm babet numerum.
demde non potuisse iia scriberc, illa quse se<iuuntur, 14. Ac sic meabilibus vadis siccum. Hsec scribit
doccnt, candore formaque excellentem,candoris enim etiam Xenopbon lib, vu KU^OU jr«tSrf«?. FABR.
lans omnim) ad equum perlinel, quera a candore .15. Alvei partibus inierfecit. Sic uniis Colon.
(ejus enim coloris sacri illi equi esse debebant) iti- quera propter phrasis elegantiam libenter sequor.
dem commendavil Herodotus. Integrum vero locum Interficeresiccum amnenii pro exsiccare dici, PlautUs
ex mss. lcctione reslituimus, ubi enim vulgati exhi- Latiniss. auctor est: Ego si occepsO, illiputeo ani-
bent, Nam cumunum, decem libri rass. iique melio- mam omnem inlerlraxero : non — tamen sententiam
res, mediam vocem, cum edit. Aug. et Yinc Bello- D amiseris, si iler retinras. LAUT. ImmO, si Colo-
vaceusi, ejiciunt. Merserat quidem intcr omnes Meus niensis libri admiseris lectionem, sensum Orosii in-
unice codex suppeditat, ssd tamen aliter Irgi non tcrficies; dicit is, hoc Cyri artificio Euphratem in
posse palet, si cum mss. omnibus supra legas nam locis, ubi ante vada erant, quse superari pedibus
unum, ejecto, quod spuriuin est, cum. Ex reliquis poterant, plane siccuin fuisse factum; illls autem lo-
mss. et impressis alii mersisset, alii merserunt exhi- cis, ubi olim lale patens profundas habebat aquas,
bent. At cditiones, excepta sola Augusiana, vetustio- 'permeabilem exercitui redditum. Interfecit igiiur
res, prima, Vciieisn,Paris. prsetcr equi meniinnem polius, si ita loqui liceret, ubi vada s-iccafuerunt
quoque equitis faciuni. In iis enim sicexstat: Nam, reddiia. Quomodo id peracium fuerit, urbemque,
cum unum reqiorum equorum candore formaqueprm- trarisgressi per nova vada fluminis, ceperint Cyri
cipuum, ctim equile, transmeandi fiducia persuasum, milites, fusius narrat Herodolus.
etc, et aliquanto posl, equumequitemquevorasset. 16. Opere. Flor. sec, /«6ore.
Yerum hoc contra omnes, quos inspexi, largiuntur 17. Nemrod: Flor. pr. et sec, Nebrot. Coll.
mss. Gron., Nebroth. Dein Meus delet gigante.
5. Excellentem. Edd. pr. Paris, et Venelae, prm- 18. Semiramide. Florentini ires, Samiramide.
cipuum. Pro reparatam Flor. pr. paratam.
759 PAULIOROSII 760
reparatam, multi prodidere. Hsec, campi planitie, h. prima •" post reparationem humani gcneris condiia,
undique conspicua, natura loci lselissima, caslrorum nunc pene etiam minima " mora victa , capla, sub-
facie mcenibus paribus per quadrum disposita, mu- versa est. Ibi lunc Crcesus, rex Lydorum , famosus
rorum ejus vix 19crcdibilis relatu firmitas et magni- opibus, cum ad auxiliandum Babyloniis vcnisset,
tudo, id est, *° latitudine cubitorum quinquaginta, viclus *• sollicite in regnum refugit. Cyrus aulem,
altitudine qualer tanla. Cseterum ambilus ejus qua- posteaquam " Babylouiam ut hoslis invasii, ut vic-
dringentis et octoginta stadiis circuravenitur. Murus lor evertit, ut rex disposuit, bellum transtulit in
11coclili lalere atque " interfuso bitumine '*
compa- Lydiam : ubi conterritum superiore jam prselio
clus, fossa extrinsecus lale patens, vice amnis cir- cxercitum, nullo negotio superavit. Ipsum ctiam
cumfluit. A fronle murorum, cenlum portse serese. Croesum cepit, caplumque " et vila et palrimonio
Ipsa autem laiitudo in consummationc pinnarum donavit. Exaggerare hoc loco mulabilium rerum in-
ulroque latere habitaculis defensoruin aeque dis- stabiles status non opus est: " quidquid enim est
positis, " media intercapedine sui citas qua- opere et manu factum, labi et consumi vetustate,
drigas capit. Domus intrinsecus 103 qualerge- Babyloncapta confirmat: cujus nt!04 primum impe -
minse , u habitalionis minaci proceritate " mira- rium ac potenlissimura exstitit, ita ** et primum
biles. " Et tamen magna illa Babylon, *' illa B cessit, " ut veluli quodam jure succedentis setatis

HAVERCAMPINOTJE.
19. Credibilis. Edd. pr., Paris. el Venelas, cre- citas quadrigas elegisse videtur, quia ad amplitudi-
dibili. ncm Ioci omnino facit, quod quadrigse cilam cursu
20. Latitudine cubitorum 50. Q. Curlius Iib. v : prsetervectse nulluin subeant periculum cotlisinnis.
Murus inslructus laterculo coctili, bitumine inlerlitus, Nam aliam leciioncm admilli nnn possc ducct cita-
tpatium 80 et duorum pedum latitudinem amplectitur, tus a Fabricio Ilerodoius, cujus verba sunl lib. i,
quadrigm inter se occurrentes sine periculo commeare cap. 179, p. 72, lantum iutercapedinis inlra domun-
dicuntur. Allitudo mttri 100 cubitorumeminet spatio : culas ad utramqne murnrum oram exsirucias fuisse
Turres denis pedibusquam murus aUioressuni. Totius relictum, ut quadriga circumagi possci, To u.eo-ov
operis ambitus 368 stadia complectitw. Strab. lib. xvi SeT5VotxqfMCTov e/twov Te9pt7r7rai 7rep(eXao-tv.Perspi-
scribit, muros esse in crassitudinem pedum 32, in cue itein DiodorusSiculus lib. n, p. 96, TO Se Tzlarot
altitudinem cubitorum 50. Sed Orosius Herodotnm TrAetov $ Suo-tv et
apfiaav»t7T7rao-tftov, laliludo aliquanlo
jsequilur. Plin. lib. vi, cap. 26, scribit Babylonis mu- plus, quam duobus curribus satis esset, spalii obti-
ros esse diicenos pedes altos, quinquagenos latos. neret.
FABR.— Pro sexto casu, qui in mss. omnibus est, 24. Habilationis. Ita omnes mss.; habitaliones prse-
edd. vetustse, excepta Augustana, exhibent, latitudo ferunt edd. qusedam vcttislse.
et altitudo. Copulam et tres cx Lugd. Batt. ante alti- 25. ttirabiles, Ltigd. Batt. sec et quart. addunt
tudine ponunt, guater tantum scribunt Florentt. pr. erant.
el sec, ejus a Lugd. Batt. pr. abcst. 26. Et tamen. Ed. Aug., At tamen.
21. Coctili latere. Ed. Aug., cocto latere. Q 27. llla prima. Quod ultima vice hic repetitur itla
22. Interfusq bitumine. Recte inlerfuso, nam colli- non agnoscunt Lugd. Batl. qnatuorcum Coll.Gronov.
quefieri debebat bitumen, ^p&mevotaayakrt* flepu.fi, ct edd.quibusdam vctuslis.Florentt. omnes et reliqui
utentes bitumineferventi,inquitllerodotus lib'. i, cap. rclinent.
179, p. 72. In Oriente enim calcis usum prscbebat 28. Post reparalionem. Ed. Aug., post separa-
bitumen, et ita ferruminatos fuisse Babylonis mu- tionem.
ros, docet quoque Plinius lib. xxxv, cap. 15, quod 29. Mora victa. Ridicule Ulir. et Lugd. Bat. trcs,
cum inldumscse lacu, Aspbaltiiide diclo,nascerctiir, muro victa, quart. ex Ltigd. Bat., muro ridetur.
inde nom.en traxit, magnumquc proventum accolis Mox, ac subversa cst edd. qusedam ex primis. Pro ac
prsebuit. Quare cum Aniigonus, Asic rcx, sibi pos- Meus et.
sessionem ejus vindicare vellet, magna eumdcm vi 30. Sollicile. Edd. qusdam vetuslsc, sollici-
ab accolis repulsura fuisse docet Diodorus Siculus tusque.
lib. xix, p. 731. 5i.Babyloniam. Florentini tres, ut passiin, Baby-
23. Media intercapedine sui citas. Ita scripsi ex lonemscribunt. Lugd. Batt. oualuor . Periz. Ullr. ct
antiquo libroCornelii Gualteri. Herndnl. ila, 'Eiravu Vinc Bcllov. cum Coll. G-onov., Babylonem. Oro-
5e TOU Tctxsof Ttapara iajaxa, otxjijtaTaptouvoxwia sius exemnlo Juslini et Babylonia et Babylone usus
sSetftav, TeT/saft.uevaef akX-nka.,TOfteo-ovSeTMVot'x>j- promiscue fuisse videtur.
fiaTwveXtirovTe6pt7r7r&> Valla : Super mu-
Tripte^ao-tv. 32. Conterritum. Vincentius Bellovaccnsis in Spe-
rum circa oras exslruxerunt dimtas singularias, altrin- cul i Hisior. lib. iv, cap. 17, contritum scribit. Pro
secut conversas, inler quas liintum intercapedinis re- «friColl. Gronov. habct ibi, et Vinc Bell. fudit pro
linquebatur, ut quadriga inleragi posset. De rcbus D superavil.
Cyri Persarum rcgisexcerptam historiam ex Ctesi.B 33. Etvila et palrimonio. Prius et delent edd. pr.,
Persicis edidit H. Steph. qnoecum Xcnophontis nar- Paris., Veneta»,captumque Mens. MoxVinc Bellov.,
ratione magis quam ctim Hcrndoti cnngruit. FABR. matrimonio.
— Lectio, quam ex Cornelii Gualieri libro reposuii 34. Quidquid enim , etc Desiimptum est cx Cicc-
Fabricius, verissima est. Confirmat eam insignis ille ron. Orat. pro Marcello cap. 4 : Nihil enim esl opere
codex Longobardicus, ut et Flor. tert. Reliqui om- aul manu factum, quod aliquando non conficialet con-
nes aberrant longius, Flor. sec, media intercapedine sumat vetustas.
tui vinctas. Quse quidem leclio illam videlur voluisse 35. Et primum. Edd. esedem primum, dcleto liic
indicare quse inveniturincod. Perizon., junclas.Editi quoque el.
priores aclas, nisi quod editio Augustana exprimat, 16. Vt velnti, elc Sic omnino scribi debct, non
media intercapedinesui vicenas,qusc lectio quoque est ut in omnibus ediiis, excepta solaAugustana, ei vel-
in quatuor mss. Lugd. Batt. et Ulir. ul el Coll. Gro- nli. Lectioncm nostram confirinaiil' quoque niss.
nov. sed expuncto sui. Meus codex eamdem indi- Lugd. Batt. tert., quart. ei Meus, cum Coll. Gronov.
care videtur, dum scribit sui vicis. Orosius autem !
761 niSTORIARUM LIBER II. CAPUT VIII. 762
debita posteris traderetur hterediias, ipsis quoque k ebrietate vincuntur : mox revertenle Cyro, universi
camdem tradendi formulam servaturis. Ita ad cum adolescente obtruncantur. Tomyris, exercitu
proxima adventamis Cyri tcnlanienta succubuit ma- ac filio amisso, vel matris vel reginaj dolorem san-
*' 8
gna Babylon, et ingens Lydia; amplissima Orien- guine hostium diluere potius, quam suis lacrymis
lis cum capitesuo brachia, unius prselii expeditione parai. Simulat diffidenliam dcsperalione cladis il-
ccciderunt: et nosiri incircumspecta anxictatc cau- lat.-r, paulalimque 9 cedendo, superbum hostem in
santur, si poientissimse illae quondam 38 Romana? insidias vocat. Ibi quippe, compnsiiis inter montcs
rcipublicse moles, nunc magis imbecillilatc propriae insidiis, ducenta millia Persarum cum ipso rege de-
senectulis quara alicnis " concussae viribus conlrc- levit : adjecta super omnia illius rei admiratinne,
"
miscunt. quod 10ne nunlius quidem tanlse cladis superfuil.
CAPUT VII. Rpgina caput Cyri ampulari, atque lS in utrem hu-
Cyrut Scythis bellum intulit, et a Tomyri regina vic- mano sanguine oppletum conjici jubet, non mulic-
tus el occisusett. briler 13 increpitans : Satia te, u inqnil, sanguine
1 Igitur idem Cyrus proximi temporis successit, quem silisli, cujus per annos triginta insatiabilis per-
Scythis bellum intulit: quem s Tomyris regina, qnae severasli.
tunc genli prseeral, * cum probibere transitu Araxis B 106 CAPUT VIII.
ffuminis posset, transire permisit. Primum prop-
tcr fiduciam sui, dehinc propter opporlunilatem Darius, rex Persarum , Scythas infestans, fugatur :
cx objeciu fluminis hostis inclusi. Cyrus itaqne Asiam, Macedoniam, el lonas vincit. Athenienscs
cum vitm sum mullorumque discrimine aggredilur.
*
Scythiam ingressus, procul a transmisso flumi-
nc 105 castrametatus, insupcr astu * eadem inslru- Anno * ab Urbc condita CCXLV Darius, Cyro apud
cla vino epulisque deseruil, quasi territus refugisset. Scythas interlecto, post 9 aliquanlum intervallum
lloc cnmpertn, regina lei liam parlem copiarum el * forte regnum adeptus est. Regnavit enim * medins
filium adnlcsceniulum ad pcrsequendum Cyrum mit- eorum Cambyses Cyri filius : qui, devicia jEgypln,
lit. Barbari, vekti ad epulas invitati, ' primum cunctam iEgypli religioncni * abominalus * csere-
HAVERCAMPINOTJE.
37. Amplissima.Ed. AIIJ., tnaxima. Aug. in seqnentibus item adoletcentulo habel.
38. Romanm. Deesl in Meo et Florenlinis sec ct 7. Primum. Abesl a Florentino primo. Ex Lngd.
lenin. Balt. Ircs cum ed. Aug. et Coll. Gronov. primo ma-
59. Concussm.Coll. Gronov., concessisse. C lunt.
CAP.VII. — 1. Igituridem Cyrus. Abestvox media 8. Potiut. Pr.TCiintecodice Longob. duoreliqui mss.
ab edd. pr. Venetis et P.irisina. Floremini ita exliibent pro Vulgalo promplius. Le-
2. Tomyris regina. Gra3ce apud llerodolum tibro ctionem camdcin confirmanl Lugd.Bat. sec etquart.
primo cst Toftupi?, anud Luciam in Charome cum Ultr., Meo atquo Perizoniano. Meus insiipcr
Twuuptj. Historia describiinr eiiam a Justino lib. i dituere post lacrymis collocat; suis delct ed. Au«.
ct Valerio Max. lib. ix, c. 10. FABR.—Thamyris et 9. Cedendo. Lugd. Bat. sec et Ultr., deeedendo.
Tamyris in mss. Uiroque modn plei isque scribitur, Poslerior insuper copulam que delet.
ui et in Vincent. Bellov. excerptis ex petro Comes- 10. Ne nuntius quidem. Ed. pr. el Paris., nec nun-
tore qui sscculo undecimo floruit. Addc Noias Vos- lius quidem.
sii ad Juslin. lib. l, cap. 8. 11. Tantm cladis. Pcrizon., tanlm ctadi.
3. Cum prohibere tramitu. Sic in manuscriplo libro 12. In utrem. Flor. pr., in utre.
Juslini est. Cttm prohibere eos transitu Araxis flumi- 13. Increpitans. Meus, increpans. Virgilium imi-
nis possel, Iransire permisit, cum vulgo aliier lega- tari voluit: is ^Eneid. lib. i, vers. 742 :
lnr. FABR. TumBilise dedit iucrepitans.Ille impigerbausit
4. Procul. Lugd. Balt. pr. et sec. ct quarius cum Spumantempateram.
Ullr., haud procul, eodcni alhpiando sensu , ut no-
luni ex Virgilio Ecl. 6 versu 10 : 14. Inquit. Abest ab edd. pr., Venetis et Paris.
Serta procul lantmncapili delapsajacebant. CAP.VIII.— 1. Ab Vrbecondila. Lugd. Batt. pr.
rj et quart., post Vrbem condilam.
Ubi Servius per prope ei juxta explicat. Justinus . 2. Aliquantum. Prima editio cum Paris. etVene-
lib. i. cap. 8, Itaque Cyrus, trajectis copiis, cum ali- tis, aliquantulum.
quantisper in Scyihiam processisset, caslra metalus 3. Regnavit meditts eorum Cambyses. Cambyses
est. Idem lamen liic significare nequit, quoniam iier rcgnavit annos seplem, menses quiuque. Ilerod. lib.
diei ab Araxe castra meiatus fuil Cyrus. Herodot. III. In Ctesiai exccrptis Cambysis rcgno anni 18
tib. i, cap. 211. p. 85, Kupoj 5e 7rpoeA0wv a7ro TOU tribuunlur. De hoc quoque Lucianus in Cbaronle.
'Ap«|eMhpipvs oSov.Batl. Cyrus autem ab Araxe progrestut FABR.
diei iter. Ex Lugd. terlius cum Coll. Gronov. 4. Abominalus. Addit est ed. Aug. Mox reiigiones
procul delet. Ed. Aug. babel castra metatus est. pro cmrenwnias Perizon.
5. Eadem. Coll. Gronov. et Lugd. Batt. tres, 5. Cmremoniasac templa deorum polluit. Ex notis
eademcastra. veteris lib. Colon. sic coujeci legendum ; vulgatum
G.Filium adolescentulum. Hic filius ab Ilerodoto erai, deposuit. Sed ibi de in modum contraclionis
STTKpTiaTrio-^fnoininaiur. FABR.—IdcmHerodotusvino scriptum , suspicionem movit; ct facilc ex posuit fit
obrutuin, captum a Cyro tradit, atque ubi ad sesc polluil, mutatione lilterse* in f. LAOT.— Nihil mu-
rediissct, orasse, ut vinculis laxaretur, id ubi im- tandum censeo, nam depotuit Orosio cst, destruxii,
pclrasset. confeslim semetipsum interemisse. .Tusti- diruit. De Cambyse Justin. lib. i, cap. 9, Sed offen-
nn», qiiem sequitur Orosius, rainus operose liisto- sus superslitionibus jEgyptiorum, Apis, cmterorumq»c
riam narrallib. i, cap. 8, Cyrus. reversus per noctem, deoruin mdes dirui jubet. Adde Brisson. dc Vcrb.
saucios opprimil, omnesque Scylhas cum reginm filio Sign. in Deponere.
interficit. Mox mhit, Lugd. Bat. sec pro mittii. Ed.
W3 PAUUORQSH 764
monias ejus et lompla deposuit. Post hunc etiam. A ausus esset, perditum ille 'non sensil. Inde Asiam
*Magi, sub nomine qtiem occiderant regis, regno Macedoniamque11aggressus perdomuit. "lonasquo-
T pbrcpere ausi:
qui quidem mox deprehensi et op- que navali congressione superavii. Deinde in Aihe-
pressi 107 sunt. * Darius itaque, unus ex bis qui nienses »»quod lonas adversum se auxilio u juvis-
Magorum audaciam ferro coercuerant, consensu om- sent, impetum fecit, atque arma direxit." Porro
nium rex crealus est, qui, poslquam Assyrios ac aulem Athenienses, ubi adventare Darium " com-
Babyloniam a Persarum regno defirienlem, bello pererunt, quamvis auxilium a Lacedsemoniis popo-
recuperavil,» Atiyro, r>'giScytharum, hac vel ma- scisseni, lamen, " cura delineri qualriduanae reli-
xime causa bellnm inltilitquod fijiseejus pclilas sibi gionjs 108 ot'° compertum babeient, spem occa-
nupiias non obtinuisset. Magna scilicet necessitas, sioue siimentes, insiructis tanlum '8 decem millibus
pro unius libidinc hominis septingeuta millia virorum civium, et Plateensibus auxiliaribus mille, adver-
periculo morlis exponi. Incredibili quippe apparalu sum sexcenta millia bostium carapis Maratlioniispro-
cum septingentis millibus armatorum Scythiam in- ruperunl. Milliades ei lunc bello prxfuit, qui, celeri-
gressus, non facienlibus hostibus justse pugnse po- tate magis quam virlute fretus, alacri satis expedi-
lestatem, insuper repentinis incursibus extrema co- tione prius hosli cominus inhsesit, quam posset
'•
piarum dilaceranlibus, metuens ne sibi reditus g expedito sagittarum jactu propulsari. Taula in co
interrupto ponte Islri fluminis negarclnr, amissis bello diyersitas certandi fuit.ul alia ex paric viri ad
octoginta millibus bellatorum, trepidus refugit, occidendum parati, "ex " alia pecudes ad moriendutn
quamvjs hunc amisso.riim numerum inler damna non prseparataj putarentur. Ducenla millia Persarum
19duxerit: et quem habendum vix quisquam ambire 109 a(J campos Maralhonios ea tempcstate cecide-
HAVERCAMPINOT^E.
6. Magi. Tres ex Lugd. Batt., Magi duo. Habet ait, Dariurn liujus belli contra Alhenienscs causam
istum nunicriim quoqtic Coll: Gronov. cum editt. attlllisse, OTtSapSetseveirpvjo-av. FABR.
antiquioribus; sed neque ed. Aug. neque mss. Flo- 14. Auxdiojuvissent. Lugd. Bat. quart.,auxlio ve-
renit. aut reliqui agnoscunt. Nomina pagorum fue- nissent, pr.,inauxilio venissent. Sed superscribilur
rurit Cometes et Oropasta juxta Justinum, juxta He- juvissent.
rodnimn Patizeithes et Smerdis; seplem menses re- 15. Porro autem. Posteriorem vocem addunl cod.
gnum teniienint. Yide Rutgers. Var. ,Lect. lib. i, Longob. cura tribus Lugd. Batt. et Coll. Gionov.
cap. 8, p. 22. Videtur autem Oropasta inde Smcr- astipulanteed. Aug.
dis fuisse diclus, quod pro Smerdi, Cambysis fratre, 16. Compererunt. Ultr. ms. comperuni; ed. Aug.
quem occidere jussus erat Magiejus fraler Cometes compererant.
seu Patizelllies, assumpto ejus nomine, sesegereret. 17. Cumdetineri qualriduanm religionis otio.Tos-
7. Obrepere. Mendose in mss. et ediiis quibus- r dum mendum hic insederat, addita voce Persas. Ne-
dam, obripere. Obrepere rei alicui vcl ad aliqttam ^ quc enim Persm, sed Lacedmnonii quatridui reli-
rem, est incautos decipere et lalsa specie virtutis gione tenebantur, ut scribit Justinus, et Herodotus
cujusdam vel jtiris rem aliqttam consequi. Plin. lib. lib. vi aperlius liis verbis, THvyap to-Taftev») TOUpmvof
xxxvi, cap. 3 : Necpotest videri Scaurus rudi et hu- thaTtt' Seoux eysXevaaaQat syaaav, ftviou nkripeo; eov-
jus mali improvidmcivitati obrepsistequodam vitmru- TO;TOU XUXAOU, id esl, Eral enim eo mense dtet nonut
dimenlo. Cieero Orat, in L. Pisouem cap. 1 : Obre- lunm, eo aulent die se exercitum educturos negaruni,
psisti ad honores errore hominum, commendatiune cum luna snum orbem nondum complessel. Lucianus
fumosarum imaginum : qunrum siniile kabes nihil, dc Astrologia, de Lycurgo ait : Kai vo(aova-yto-ivE7rot-
pmter colorcm; ct Oral. pro Cn. Plancio cap. 7, jjo-aTO ft>)SaftafOjSeej itoksiurt irpo^wpietv, 7rptvTijv
Cn. Plancium'non obreptiste ad honorem, sed eo ve- aekrnairpiitkhpeayeviaQat.Legemiis scripxil ne nsqitam
nisse cursu. ad bellum ame plenilunittm proflciscaniur. IMato lib.
8. Darius itaque, unus. De Dario Herod. lib. m, ni de Legibus, cur tardius Lared.Tinona vencrint,
el Just. lib. I extremb. FABR. in causa fuisse putal bellnm cum Messeniis gestum.
9. Atltjroregi. In libris veteribus, partim Anthiro, FABR.
partim Antyro, lcgitur. In impressis Justini ( nam in 18. DecemmiUibuscivium. In vulgatis, una Aug.
noslro ms. nomen regis Scylharum non invenitur), cd. excepta, «t;maforu»!civiumlegilur; quod arma-
rex Lanlhinus vocalur. Herodot. iib. iv, hoc bellum torttm rectecxpiingiiiit cuin illa edit. mss. Florent.
copiose desCribens, regem Scytharum 'lvSa8upo-ov omnes, cx mss. Lugd. Batt. duo atque Periz. Mens-
nominat: ab aliis ZvjQccpx-o; noniinatur. FABR. que. Auxiliatoribusproiuxitiaribus habet Lugd. Bat.
10. Duxerit. Perizniian., tulerit. Mox numerum Dpr.
post quisquam repe.il ,Lngd. Bat. lerlius, ut et Coll. 19. Jactu. Coll. Gronov. et Lugd. Bat. pr. et
Gron. quart., ictu.
11. Aggressus.Trcs Lugd. Batl. ingressus. In Ma- 20. Ex alia. Periz. repetit parle. Pro prmparalm,
cedmia lum regnabai Amyntas, Alexandri Philelle- Lugd. Bat. sec babel paralm.
nis pater. Is prudenler niajori ccdendum ratus, po- Ql.Ducenta millia Persarum apud campos Mara-
scenti aquam et terram, Persis se submisit, atque fi- thonios. Hscc est nobilis illa in Marathone Miltiadis
lic suse nuptiis, quam Bubari, primo inter Persas auspiciis reportata victoria, de qua mnlta passim
viro, coltocavcr.it, rcgiuim et pacem retinuit. Yide apud omnes. FABR.— Siculi ipsa nobilis ad Mara-
Hcrodot. lib. v, cap. 17,18, 19 et 91, atque Justin. llinnem pugna fuii, sicexsiare ejusdem memoriam
lib. vn, cap. 3. alque seternum victori;e,praeconium voluerunl Mara-
12. lonas navali congressione. De hoc praelio na- thonii in moneta sua, cujus unicus hicce mimmus in
vali quo Iones a Persis victi fiierunt, lcge Herodotum antiquaria supellectile sese mihi obtulit, nobilis ipse
lib. v). FABR. et memorabilis; ab alteraenim parte e.\hibet gran-
13; Quod Ionas adversam se auxilio juvissent. Hsec dem lilteram M, quae mediam nummi aream occupat,
eadem Justinus lib. n. Plain in Menexeno, atTtao-a- inserta per medum ex transversis ductibus fruiiienii
ftevof Se Aapetofnftaf T« Se 'EpeTpteaj,SapSeirivim,- spica, ad denoiandam agri fertililatcm. Subscribilur
Gouktvaat7Tooj>aa-t(ouEv?f, etc. f lutarchus in Aristidei infra MAPAT.,(juod puto viliose fuisse lcctuiu a
765 HISTORIARUMLIBER II. CAP. IX. 766
•» "nam victus de el Irecenta millia * deauxiliis, HO
runi. Sensit Darius lioc damnum : A lorum rcgno,
in Persas. Cum * rostratas eliam navcs millc ducentas, 6 oncrarias
fugatusque, arreptis navibus, refugit
au<em instaiiraret bcllum, el utcisci in victores mo- auiem tria millia numero liabuisse narratur;' ut
vix
lirelur, in ipsoapparatuconcidit, olympiade septua- meiilo inopinato exercitui immenssequeclassi
ad ingressum, vix
gesima quarla, hoc est, post Urbem condiiam anno ad potum flumina, vix lerras
lluic
CCLXXV, quo lempore Roinsc»*Popiltia virgo ob cri- maria ad cursum suffecisse mcmoralum sit.
men slupri viva defossa est. tam incredibili lemporibus nostris agmini, cujus
numerum nunc dilficilius est astrui, quam tuuc fuit
CAPUT IX.
vinci, 8 Leonida, rex Spartanoruro, cum qualuor
Xerxes, rexPersarttm , cttin numerosissinwexercilu , millibus hoininum in angustiis Thcrmopylarum ob-
a Spartanis paucis, duce Leonida, ingentem cladem siitit. Xerxes
autem, contemptu paucitatis objectsc,
accipit, attuque vincitur.
iniri pngnam , conseri manum imperat. Porro illi ,
Xerxes, ' Dario palri in rcgnum succedens, quorum coguati et commaniputares in campis Ma-
bellum, advcrsus Grseciam a paire susccplum, pcr lalhoniis occubuerant, et ccrtaminis simul et cladis
» quod Dentaraius Lace-
quinquennium instriuit; exstitere principium. Deinde succedens sibi turba
dajmonius, qui lunc forle apud Xerxem cxsulabat, B major ac segnior, cum j'am , neque ad procurrendum
per labellas priraum scriplas, deiude ceratas, suis libera, 9 neque ad pugnandum expedita, ncque ad
prodidii. Igilur' Xerxes septingcnta millia arma- fugiendum prompta, 10splis mortibus subrigereiur,
HAVERCAMPINOTJE.
Wolfg. Lazio; is enim nummum in Comment. Rer. bus anguem, rosiro lauri tenens ramnm, priusaviiim
Graecar. inserlo Thcs. Gron. toni. VI, p, 3419, pu- earumdem copiam et venaium significat; poslcrius
blicavit pro MAPAS.i. c MAPA60NK1N, Marathonio- ad nobilem vicloriam de Persis cst rcferenduui.
rum. In priore nummi parte cerniiur vultur ungui-

22. Sensit. Adludit ad id quod modo pracessit. , C UDCCnavium. Apud Diod.lib. n numeranlur ej'us-
Quamvis hunc amissorum numerum, etc, perditum dem classis vHe;avpitaaat ftaxpat nAetoufTWV ^iAtwv
ilte non sensit. Se Staxoo-twv,ntwes omnes MDCC (Juxta
25. iVomrirtiu. Ed. Ang , jam victus. Scd Lngd. Giacura MCC).Sed de haclongmomplius re ex Herodoio et Ms-
Bail. Uvs cuin Coll. Gronnv., nam molus. An scri- cbylo plnra diximus in Scboliis nostris in Lysije 'ETTI-
bendum submotusfugaiusque? FABR.
24. Popillia virgo. Magua varietas cst in biijiis xa.ftov. 6. Oncrarins atfeni tria m. IIsc sunt Diodoro
Veslalis nomiiie Quam cnim Orosius hic Popilliam, (Sic) TpW/t/tat. FABR.
lih. vni l.iviu< libr. n Oppiam TptTJXOVTOpOt
Diony-ius 'fl7rifttav, 7. Vix ad potumfluniina. Notiimest illud Juvenalis
noniinal. Damnata incesti fuii, M. Fabio , L. V.derio satir. 10:
ci'SS.qui annus Dionysio cst pdst Urbem condilam ... Oedimusaltos
CCLXXI.FABR.—In mss. Lugd. Bati. sec scriliilur Defpcisseamnes,epotaque fluminaMedo
CCLXXXV , lert. CCLXXVI , quarl. CCLXXII: Ultr. Praodente.
ccxxxiv. -—Scribendum Leonida, non Leonidas, vcl
CAP.IX. — 1. Dario palri. Lugd. Bat. qtiarlus de- FABR. Leonides. Nam prseier omnes Orosii codd. mss. et
fttncto iiuerserit, mox in regno succedens, cd. pr., Vinc Bellov. sic quoque legitur in Justino , quein
Paris. et Venela?.
2. Quod Demaralut Lacedmmonius. Hoc pras- bic discripsit Orosius. Mox pro obstitil habcnt ob-
ler Justinum scribit Herodotus lib. seplimo, ex- sislil edd.ed. pr. Paris. et Yenetac: contemptopaucilatis
tremo. objectu, Aug.; ins. Flor. sec, contempiu pauci-
5. Igilur Xerxes septingenla millia. Herodolus D tatis 8.
inlerjeclm.
rex Sparlanorum, cttm quatuor mit-
serihit pedcsires copias Xerxis fuisse e'gSofi>ixovTa.libus.Leonidas,
Spartani fuerunt. Cicero de
xat Ixarov ftuptaSuv, id esl, decies seplies cemena Finib. Ilorum trecculi rexLacedmmoniorum,
n, Leonidas, se in
millia. Isncrates in Panalhenaico ail, Xerxera ha-
buisse e6Soft>jxovTa TUV id est Thermopylis trecentosqueeos, quos eduxerat Sparta ,
jtuptaSaf fta/ift«ov, cum esset proposita aul fvga turpis, aut gloriosa
bellicoserum 1330. ccci333. cccioao. Diod. lib. n. hostibus. Veruni de ratione pugnx
Se mors, opposuit
ijptSftjiSno-av TJIJ7re?>jfSuvafauf ftuptaSef Tth.iov; lege Herod. lib. vu, Diodorum n , Pausaniam m.
TWVoySorjxovTa,pedestrium copiarum supra octin- FABR.
genta millia numerata sunl. FABR.— Xerxem tres 9. Neque ad pugnandum expedita. De acie Pompci i
ex Lugd. Bait. et Coll. Gronov.
4. De auxiliis. Vinc Bellov. ei ed. Aug., de]attxi- Lucanus lib. vn, vs. 491:
liatoribm. Duo autem ex Lugd. Batt. cum Col. Vixque habiluralocum,dextrasac tela movendi,
Gron. eoruiudem numerum augentes scribunt cccc Constiterat,gladiosquesuos compressatimebat.
vel CCCCM. 10 Solis mortibus tubrigeretur. Ineple subjacer
5. Rostratas eliam navesHBCC.Lysias et Isocratcs ed. pr.; Paris. et Vetictse, subjicerent, pro quo ms.
scribunt Xcrxcm in Grseciam appulissc classcin Lugd. Batt. subjiceretur. Coll. Gronov., subigeretur.
 767 PAULI OROSII 768
triduo conlinuo non duorum pugna, sed csedes.A ad postremum vincendo faiigati, ubi quisque eorum,
unius populi fuit. " Quarta autem die cum m deficiemibus membris, visus est sibi mortis snse
videret Leonida undique hostem circumfundi , ultione satialus, ibi inter impedimenta cadaverum,
liortatur 1S.auxiliares socios, ut sublrahenles se 112 " campumqne crasso et semigetato sanguine
pugnsc, in cacumen montis evadant, ac se ad meliora palpiianiem, ** lapsus et mortuus est.
tempora reservent : sibi vero cum Spartanis suis
aliam sortem esse subeuudaiu: plus se patrise " de- CAPUT X.
bere quam vitse. Dimissis sociis, Sparlanos admonet, Xerxem Themistocles,dux Alheniensium,bello excepit.
de gloria plurimum, de vila nihil sperandum: neque Dein, cum Ionas ab eo alienassel, fugat.
exspeclandum, vel hostem, vel diem, sed occasionc Xcrxes, bis victus in terra, * navale prsclium pa-
noctis perrumpenda castra, u commiscenda arma, rat. Sed Themistocles, dux Atheniensium, cum in-
10 conturbanda agmina 16 fore. Nusquam victorcs tellexisset Ionas
(quibus dum anxilium superiore
honestius, quam in castris hostium " perituros. bello prxbet, in se Persarum impelum verterat) in
Pcrsuasi igitur mori malle, in ullionem futurae mor- auxilium Xerxis instruclam classem deducere, sol-
tis armaniur, tamquara ipsi interitum suum ls et licilare eos pani suse,s hostique subtrahcre slatuii.
cxigerent et vindicarent. Mirum dictu, " sexcenti B Et, quia colloquendi facultas negabalur, locis,» qui-
viri casira sexcentorum millium irrumpunl. Tumul- bus Iones accessuri navibus videbanlur, * proponi
tus tolis castris oritur. Persao quoque ipsi Spartanos symbolos, Bsaxisque afflgi jubet, socios quondam et
adjuvant, 0 mutuis csedibus suis. Spariani, quacren- parlicipes periculorum, 6 nunc aulcm injuslc agen-
tes regem, nec invenienles : csedunt slernuntqiie lcs, apla increpatione corripiens, atque ad an-
omnia, castra pervagantur universa, et inler densas liquorum H3 jura ftederum religiosa adhorlationc
strues corporum raros homines vix sequunlur. persuadcns : prsecipueque admonens, uti commisso
91Victores sine dubio, nisi mori elegissent. Pralium prsclio cedentium vice inliibeant remos,' sesequc
a principio noctis in maj'orem diei partem tractum : bello auferani. Igitur rcx, parlem navium sibi deti-
IIAVERCAMPINOTiE.
Sensus enim est, ita conferla stetisse hostium qu.irt., campum quoquc crasto, elc
agmina, ut condensata occisorum corpora lociim 23. Lapsus et mortuus est. Lugd. Batt. sec et
cadendi in terram non habuerint, sed stetcrint sibi quart., lapsusque el mortuus est. Verum omnescditi,
invicem innixa, nullo vitili motu adjuta. exccplis pr.,Venniis c Paris., exliibent lassus, lapsus
11. Quarla. Vulgati plures, quarto. Sed quarta et morluus est. Omnesque libri mss., exceptis Lugd.
habet Justinus cum Vinc. Bell. edd. et mss. qui- Bat. secimdo, Meoalque Coll. Gronov., eodcm modo
'
busdam Orosii. Pro hostemVincentius scribit hostes. LJ scribunt. Prorsus inepte, lassusenim ex varia lcciione
12. Auxiliares socios. Ed. Aug., Coll. Gronov. ct verbi lapstts primo formatum, deinde utroquc verbo,
mss. Logd. Balt. pr., tert., quarl.,anxiliatores socios, pro more, in mss. posilo, ascitum fuit.
sec, attxiliarios socios. Perizon., attxiliares socios CAP.X.— 1. Navale prmlium paral. De prseliona-
suos. Jusiinus simpliciler socioshabcl. Mox evaderenl vali, quod hoc capile describitur, consule Herodotum
ct conservarentLugd. Balt. pr., leri.quarl., cumCo I. libro oclavo, ^Eschylum rjepo-atf,Diodor. nndccimo,
Gronov. Plularcli. in Themistocle, et alios. FABR.
13. Debere. Lugd. Batt. pr. ctquari., parcere, sed 2. Hostique. Lugd. Bal. lerl. cura ed. Ang. et Coll.
in pr. superscribitur parere: in Coll. Gronov. ulrum- Gronov., Hoslibttsque.
que sic «xstat debereparcere. 3. Quibtts. Edd. iionnullsc, ad qum.
14. Commiscenda. Cod. Longob., conmiscenda. 4. Proponi symbolos. Symbolos non symbola libri
Coll. Gronov., permiscenda. veieres, quomodo esl eliam in imprcssis Jm-tiui libris.
15. Conlurbanda agmina fori. Quod, fore. hic in Plaulus Bacch.: Eo prmsente homini extemplo ostendit
esse, mutarunt, id equidem a Vallensibus factum symbolum, quem tule dcderas ad eum. Apud Uercd.
crcdo, quasi vero optimi scriptores ila non sint de Tbemislocle est, eVraftvwv£v Toto-t>i6oto-typaft-
locuti, aique adeo parens linguaiLatinsc, M. Tullius, ftaTa, elC Pllllarcbns, 'EvzyapaTXSxaxa TWV1'Srav
nnu dixerit: Quasi divinarem fore mihi aliquando eirtyavj) ypaftftaTa TOUJftev eupio-xuvaito rvyriz TOUJ
expetendum studium luum, ctc. FABR. Se auTOfirca; wepiTa vau^o^a Se Ta»uSpeiaf. i. e. lil-
16. Fore. Sic reposuit Bolsuinge cum Fabricio ct leras perspicuaslapidib. insculpebat, quorum alios casu
Scolio, consenlientibus inss. omnibus el ed. Aug., j) offcndebat, alios ipse ad stationes et aquationes collo-
nain essehabcnt rclinuse. cabal. FABR.
17. Perituros. Lugd. Batl. tres cum Meo et Peri- 5. Saxisque. Lugd. Batt. pr. et quart., proponi
zon., esse perituros, quod languidum nequea Justino, symbolosfuniculis, saxisqve, etc.
qufin sc<|iiiiurOrosius, profectum. 6. Nunc autem injuste agentes. Sic Iterod. SvSpec
18. El exigerenl. Delent et cd. Aug. et mss. duo "iwvej, ou iroileTSSixata, lones, injuste agilit. Verum
Lugd. Batt. Mox exoritur pro oritur Lugd. Balt. pr. in nosiris manuscri.uis est, injuste desides. FABR.—
ct ipsos pro ipsi Lugd. Bat. sec et Ultr. Sic quoquc prseter ed. Aug. tres Florentini, unus
19. Sexcenti viri castra. Verba sunt Justini. Diod. ex Lugd. Batt. videlicet sec (quarl. insistenles scri-
scribit Lconidum secum habuhse, ou nkeiov; TWV bit) Periz.,MeiisalqueUllr. lmbent. Ex increpalione
7revTaxoo-tiav,id est, non amplius quingenlos. FABR. lamcn, quse apud Justinum invenitur, patet non in-
20. Muluis cmdibussuis. Lugd. Bat. sec, Ulir. et juste desides, sed injuste agentes scribendum esse;
Coll. Gronov., mutuis in se cmdibussuis. eamque lertionem sefvant Lugd. Batt. pr. et tcrt.
21. Victores sine dubio. In vulgatis libris additur, cum Coll. Gronov. el plerisque editis.
non essent, quod in nullis manuscriptis invenio. 7. Seseque. Copulam que non agnoscit Meus. Mox
FABR. ed. Aug. legit, Xerxes igitur rex. Alss. aliquot de-
22. Campumque crasso, ctc Ed, pr. Paris. et lent rex , et pro spectalor habcnl exspectatoraliqui
. Venetse, campumque crassum et semigelalum sanguine cx mss., sicut aliquanto post exspectaretur pro tpe-
pitlpilandolapsut et morluus est. Lugd. Balt. pr., tert., ctarelur, familiari errorc.
769 HISTORIARUMLIBER II. CAP. XI. 770
nens, spcctator pugnse in littore manet. Contra au- .A.piscaloria scaplia trepidus transit. Erat sane quod
tem 8 Artemidora , regina Alicarnassi, qusein auxi- spectare humanum genus et dolere 16debuerit, mu-
lium 9 Xerxi venerat, inter primos duces acerrime tationcs rerum bac vel maxime varietale perme-
bello immiscelur, ita ut versa vicc in viro femiuea liens , exiguo contentum latere navigio , sub quo
cautela, in femina virilis audacia spcctarelur. Cuin 17ipsum pelagus autelaiuisset,1S et jugum captivi-
autem anceps pugna esset, Iones, juxta prscceptum latis suse, viiictum ponte, portasset; 19vilissiino
Themistoclis, paulalim se certamiui subtrahere unius servuli egere ministerio, cujus poteutise, dum
19cceperunt: quorum defectio Persas , jam fugam monles excidunlur, valles replentur, amnes exhau-
circumspicientes, aperte fugere persuasit. ln qua riuntur, ipsa etiam rerum naluras 0 cessisset. Pedc-
trepidatione multae naves mersoe captseque sunt; stres quoquc copia;, quscducibus commissx fuerant,
u velut iramanitatem labore , fame, " ac melu distabuerunt, et, crudc-
plures tamen sarviliam regis,
liostis limenlcs, ls domum dilabuntur. Anxium tot scente morbo , tanta pestis, tanlaque foeditas mo-
malis regem Mardonius aggredilur, suadens,ia re- rientium exorta est, ul visccadaveribusreplerenlur:
u
gem in regnum redire oportere, priusquam ad- dirse etiam alites atque improbae bestise, escarum
versa fama novas rcs domi molirelur. Se autcm, si illcccbris sollicitauu , " moribundum seqiierentur
residuse sibi copia: tradercntur, et ultionem ab ho- B exercitum.
ste exacturum.ct ignominiam domesticam propulsa- 115 CAPUT XI.
turum ; aut, si adversa belli '* perseverassent, ces- Mardonius, Xerxis prmfeclus, dum reliqua belli exse-
surum se quidem hosti, sed tamen sine regis infa- quilur, copiis amissis, aufttgit. Xerxes, dum a sttis
ut inforlttnalus contemnitur, occidilur.
inia. Probato consilio, exercitus Mardonio traditur.
Rex Abydum, ubi pontem veluti victor mariscon- Al vcro Mardonius, cui reliqua belli Xerxes com-
seruerat, cnm paucis proficiscitur. Sed cum ponlem miserai, adflalus primum sueccssu brevi, mox in
hibernis tempestalibus dissolutum oflendisset, H4 extrema dejectus esl. ' Olyntbum H6 siquidem,
HAVERCAMPINOTJE.
8. Artemidora,regina Alicarnassi. Artemidormno- sine loci annique indicio ^Encas Vutpcs Vicenti-
men , quod in omnibus libris inveni, rcliqui. Csete- mis, id haud reticuissei.
rum non so'um Herodot. vcrum etiam Justin. et 19. Vilissimo.Tres Lngd. Balt., Meus alque Pc-
Paus. in Laconicis hanc reginam Artemisiamnomi- rizon. cum Coll. Gronov., et vilissimo. Pro servuli
nat. Meminitet Plut. 'ApTeftto-iaj in Themist. FABR. eadera Colt. cum Lugd. Batt. pr. et tertio, servi, ut
9. Xerxi venerat. Xerxis venerat Ed. Aug. et ms. et potentia pro potentim, cum iisdem insuper habent
Flor. sec _ Lugd. Bat. quart. et ed. Aug.
10. Cajperiinl.Ed. Aug. ceperant. '" 20. Cessissel. Ed. Aug., cessit.
11. Vetutiinmanilaiem.Lugd. Bat. tert. cum Coll. 21. 4c metn ita distabuerunt. Ed. princeps ctim
Gronov. exhilict cum. Forsitan non de niliilo , ut Venetis et Paris., ac melu tabuerunt.
Orosius olim scripserit, plures tamen smviliamregis 22. Moribundum sequerentur exercitum. Lucan.
quam immanitalem hostis timentes, subintellecto lib. vn. vs. 831,
mttgis. Jamqucdiu volucres,civiliacastraseculae,
12. Domum dilabuntur. Iia ex Justino videtnr Conveniunt.
scripsisse Orosius, et exhibent vetustae editiones
omnes. Domosei mss. pluribus (qui sic habcnfj re- Jnslinus lib. ii, cap. 13: Tantaque fmditat morien-
posuerunt Fabricius et Scoilus. Lugd. Bat. pnmus tium fuit, ut vim cadaveribusimpleremur, alitesque et
lamen, dontumdilabebanlur. bestim,escmiltecebris sollicitalm, exercitttm sequeren-
13. Regemin regnum. Meus, eum in regnum. tur. Vnlturum hanc naluram notat iElianus lib. n
14. Adversa. Ediliones Fabricii et Scolii aversa de AnimaJ. cap. 46 : Kai ftevrot xai Tatj axpaxiat;
ex mendo, ut videlur, occupavit. iitovxat yvm; , v.ai pakx ftavrtxwj OTIye etV7r6Xe/tov
15. Perseverassent.Perizon., perseverarenl. X<apoucrtveiSorsf,xai oTt ftav>i7rao-aepya&xaivexpou,-
16. Debuerit. Ita scribendum est cum mss. opli- xat TOUTO eyvwxoref. Expedilos in belliim exercilns,
mis, Iribus Florentinis, Perizon. Meoque. In cditis prmsentionequadam, sequuniurvuliures, planescientes,
debuerat. Mox maximavarietateedd. qusedam el mss. et quod ad bellumproficiscuntur, et quod omnis ptigna
17. Ipsum petagus anle. Lugd. Batt. pr. et tert. strages edere solet.
atque Coll. Gronov. prius ipsum pelagus. D Cwp.XI. — 1. Olynthum. De Olyntho Slephanus
18. Juncto ponte portasset. Ita scripsimus ex libro Byzantinus, "okvvQos,itoki; Qpaxn;, Ttph; TJJ2t9wvt«
Cor. Guallberi : quam veram esse lectionem alii xns MaxeSovia?.Olynlhus, urbs Thraciai, prope Sitho'-
quoque suspicati sunt. Vinctum ponte, porlasset niam Macedonim.Sita autera luit in regione Clialci-
Andr. Papius. FABR.— Et jugum captivitalis sum, dica prope montem Allio, unde "oXuvSov Xa/xtStxrlv
rinctum ponle, etc. Hsecab ingenio sunt AndreaePa- vocal Thucydides lib. iv, p. 285, et Cbalcidenscs
pii, qui in DionysiiOrbe vertendo et casiigando tam eamdem, etiam post hunc casum, quera Persico
lcliciter versatus est. Edili et scripti partim, Vinclo bello perpessi sunt, obiinuisse scribit Herodotus
ponto, iiem : —Virto Ponto; partim juncto. Cassscglan- lib. vni, cap. 127. Desciverant autem Olynlhii, vel
des. LAIIT. In mss. has inveni Iecliones , in de defeciione deliberabant, cum a Pcrsis oppressi
Perizon., victo ponto. Lugd. Batt. pr., sec.quarlo fuerunt, ut ibidem cap. praeccd. narrat Herodotus;
et Ultr., Coll. Gronov., vecto ponle ; in Florent. pr. qui lib. vn, cap. 122, fecisse cum Pcrsis innuit,
et sec ut et Meo, vinclo ponte. At in Flor. terlio, quando Persas naves et commilitiuin narrat surap-
aique Lugd. Bal. tert. ut et ed. Aug., juncto ponte. sisse cx Torone, Galepso, Sermyla, Mecyberna at-
Fmi ha>clcclio, quam amplexi sunt Fabr. et Srot- que Olynlho, quse regio,ejus temporibus, ui addit,
tus, potest, at ingeuiosior est Papii, quam si sci- Silhonia nuncnpabaiur. Fuerat jam ante a PJiilippo
vissel Laulius confirmaii ediiionibus Venelis, Pa- Macedone, Amynthie filio, excisa Olyntlius, post
risicnsi, atquc prima omnium i|la, quam curavit gravo bellum, quod libera ct poiens civiias cuin
771 PAULl OROSII 772
Grjcciscoppidum,» expugnavit. Athenienses varia * A eodem die, quo in Boeotia Mardonii copise delctae
sollicitatioiie adducere in spem pacis * aggressus, suni, pars Persici exercitus in Asia" sub moritc My-
ubi inexpngnabilem conim libertalem videt, * in- cale navali prselio dimicabat. Ibi novus repenle ru-
ccnsa urbis parte, in-Bceotiain otiinein belli appa- morl!7 utriusque classis et populi implevit u au-
ralum 6 deducit. llluc quoque eum centum millia res, Mardonii exstinctas copias Graecosexstilissevic-
Grxcornm insecuta siint, et, cominisso sine mora tores. Mira divini judicii ordinatio, in Bceotia, orierile
8 "
prselin,' Mardonium, deletis copiis ip.vius; velut sole, bellum fuisse commissum, in Asia, ineridia-
e naufragio nudum, cuin paticis fugere compute- nis lioris sub eodem die, tantis spatiis maris terrae-
runt: castra 9 regiis opibus feferta ceperitni, non que interjacentibus, nuntiatum! 16cui ruiriori vel
parvo quidem antiqtia? induslrise damno. Nam maxime aslipulatum est, quod Persas, audita clades
posll 0 hujus prsedse divisionem, aurum Persicum sociorum; primum dolore, debinc desperatione cor-
piima • Graecise virlutis corrupiio fuit. Urget igi- reptos , ricc belld expcditos, nec fugte habiles red-
lur 1Sincepius miseros extrema perdilio. Nam forte didit. Atqfje ita consternatos profligatosque, con-
IIAVERCAMPI NOTiE.
pnlentissimo itlo rege gesscrat. Quo tempore, et a argentemn scrvat Gaza Fridericiana, Dianseet Jovis
quibus rcstitula fuerit, non invenio, Persae non de- cullu conspicuum, et propter scripturam OAONTIQN
siruxeriint, sed, csesis incolis, riovos introduxerunt. notabilem. Alterum srreum suppeditat Goltzius
Uude siipersinit bodie etiamnam nobilissimse istius B communione et concordia TorOneorum atque Olyn-
urbis nummi, atque ex duobus sequeniibus unum lliiorum (erant autem urbes vicinse), insignem.

2. Expugnavit. Sequitnr OrOsius Justiniim. Ilero- Aug. tres codd. FlOrentini et tres item Lugd. Baii.
dolus autem lib. vm scribit, Olynlbum non a Mar- cum-Ullr. et Cbll. Gronov. atque Vinc. Bellova-
donio sed allero prafecto Artabazo expugnatam cense. Grmcmviriuiit malunt mss. Lugd. Bat. sec,
ess.e. FABR. Perizon. ct Meus curn cdii. Hittorp. et Bolsuing.
3. Varia sollicilalione. Lugd. Bat. p., rnna. Sed 12. Inceplus. Ed. Aug. et ms. Flor. tert. mendo-
pluribus modis constantiam Ailienieusium frustra se, inceptos; sicuii mox prima et illam seculae, quo
lentavii Mardonius. 0 in Bxotiam Mardonii copim delalm sunl. Alque dein
4. Aggressus. Lugd. Balt. nmnes cum Perizon., tub mmnibusMichales.
Ultr. et Coll. Grouov. atque primis aliquot cdd. 13. Sub monte Mycate. 'Ev Mux&nxn; 'luvin;, est
addunl est. Mox vidit pro videt ed. Aug. apiid Herodotum librb ullimo, ubi historia pluribus
5. Incensa ttrbis parte. Parlcm illam intelligil, describitur, sicut el apud Diodorum libro undecimo.
quam Athenicnscs jam re.Tdilicare cceperant, auc- Lege prseterca Tliucydidem libro primo. FABR.
tore Justino. Herodoltis ct Diodorus scribunt, Mar- 14. Aures. Glossam audienles addunt Lugd. Bait.
donium, iiiceusis Athenis, evcrtisse quidquid muro- pr., terl. et qiiari. cutri Coli. Gronov.; opes pro co-
riuti sediumque tam sacrarum quam profanarnm pias Lugd; Batt. pr.
reliquum erat. FABR. 15. ln Asia, meridianis lioris. Herodolus. To ftev
6. Deducit. Perizonianus codex, ducit. Edd. quse- ev tikaxadiat itptM ert xri; hy.ep-n;eyivexo, xb Si iv
dam velt., in omnem Bmoliam pto in Bmoliam om- MuxaAt),rtepl SetAnv,id iesi Res ad Plaimas maiutino
iicm. tempore gesta esl, ad Mycalen vespertino. Orosius
7. Mardonium delelis copiis ipsius, etc Vercor Justinum sequiliir. FABK.
equidem ne Justinus, in sua Epitoina deccplii>,cuin 16. Cui rumori vel maxime astipulatum est. Sic
ea quae Artabazo tribuenda crant, ad Mardonium exhibent edd. priiVceps,Paris., Veneice, llitiorp. ct
rctulerit, Orosium quoque in errorera induxeril. BOIsuing.At Augnstana, Qui rumor ei rei vel maxime
Nam Ariabazum aufugisse, Mardonium in pugna ad aslipulatus esl. Quod rcceperunt Fabricius et Scot-
Plataeas cecidisse.Herodotus, Diodorus, Plutarchus, tns , atque plures cx mss. confirmare videntur ; ei
aliique omnes scribunt. Pausanias lib. l ait, Mardo- JJ tamen delel Meiis, et in Florr. primo et terl. est qui
niura a Spartano milile interlectiim fuisse. Interfec- riimore vel maxime rei astipulatus est; in sec. ru»
torem Ilerodoius lib. ix/Afuftvwrov, Pltiiarclius in (sic) ntore, etc.; ul in pr. Si vulgatam velimus am-
Aristide 'Apoftvvjo-Tovnominat. Verum ab bis disseri- plecli, sensus esl, qui rumor ei rei, id est, divini
tit Ctesias, qni Mardonium accepto vulnere fugisse judici ordinalioni, asiipuhtus est. Verum ego malui
tradii, ac deinde a Xerxe missum ad spoliandum velercm redncere lcctionein , quia videtur magis
Apollinis templum magna vi grandinis oppressum commode ftuere oratio , prseseitim si pro clade
interiissc.Eum igitur Justiuns qt Orosius scquuntur. (prouti omnes exb.bent) fcribamus clades, quod
FABR. omnirio videtur poscere sensus , atque miror alicui
8. Velut e naufragio. Tres Lugd. Bat. cum Coil. in mentem non venisse. Nisi enim nanc admittainus .
Gronov., veluii de naufragio. emendationem, nullum vcrbum , nulla vox in iis
9. Regiis. Tres Lugd. Batt., reges. quae prsecedunt occurrit, cui conveniant qu;e se-
10. Hujus prmdm. Sic reposui ex cod. Longobar- quimlur, nec bello expeditos, etc, reddidit. ld eniin
dico, astipulanlibus septera aliis mss. Vutgati istius fecil audila clades sociorum, pro quo melius potuerat
prmdm. scribere Orosius iuorum ; nara Persse fuerunt, qui
11. Grmcimvirtutis.Defendunt banc lectionem cum in Grsecia perierunt, sicuti et hic Perssc, qtii certI-
ed. principe, iisque qusc illam seculse sunt, atque mine navali victi fuerunt.
773 HISTORIARUMLIBER II. CAP. XII. 77*
stantior faclus bnstis successu feliciiaiis, invasit. A De bello exsulum el fugiiicorum, ilem /Equorum et
Xerxes bello in Grsecia tiifeliciler gesto, contempti- Volscorum.
bilis suis factus, " per Artabanum, prsefectuin At Romx.ut ad id lempusredeam unde digressus Sum
suum, in regia circumvenliis, occiditur. 0 lcmpora (nHjU; enim intei vallo miseiiraum ad alios transire
18desiderio et recordaiioiie dignissima I 0 dies illos compellor, sed, 1 siculsequondatn effervesccnliaubi-
inoflensse serenitatis, qui nobis 19veluti e tenebris que mala ipsis actibus colligarunl, ita eliam pennixta
respicicndi proponunlur,quibus, brevissimo intcr- sreferanlur: nobisquippc conferre inter se tempnra
vallo, de visceribus unius regni decies novies cen- 119 orbis, non cujtrsquampartis ejus laboribus in-
tena millia viroruin, tribus proximis regibus, tria sullare propositura est): Romse ergo, post Urbcm
bella rapuerunt: ut taceam de infelicissima tunc conditam 3 anno ccxc suspensd ad modicum bello,
Graecia,qu33loiumhunc,»9dequoll8 nuncbebesci- gravis pe.-lilenlia, quae semper ibi rarasinducias aut
mus , numerum moriendo superavit. Leonida, illc factas intercepit, aut ut fierent coegit, per universam
clarissimus Laeedsemoniorum, in bello isto adversus civitatem violenter incanduit.ul merito l prseccdente
Xerxem , quod suprcmum ipsi atque hostibus fuit, prodigio ccelum ardere visum sit, quando caput
cum S1 sexcentis suis famosissima illa incilamerita gcntiura tanlo morborum igne flagravil. Nairieo aiino
dixisset: " Prandete, lamquam apud inferos cozna- g /Ebulium el Serviliiim, ambos consules, pestilentia
* consumpsit, militares copias pluriraa ex
luri, auxiliaribus lamen, qtios exccdere bello jube- parte con-
bai, misericorditer suasit, ut sc ad meliora tcmpora fecil; mullos nobiles, prsecipueque plebem fceJa labe
reservarent. Ecce **cum ille promisit»' futura me- delevit : " quaravis etiam superiore quarlo aiino
liora, isii asseruut meliora prasterila, quid aliud oborta jam lues, eumdem populum depopulata sit.
in suis delestante 7 Proximo dehinc aniio cives exsules, serviquc fugi-
colligi dalur, utroque prscsenlia,
nisi aut semper bona csse, sed ingraia, " aut tivi, duce Herdonio, viroSabino, invaserunt, 8in-
numquam omnino raeliora ? cenderuntque Capitolium : ubi fortissime quidem,
Valerio consule el imperatore, obstilere juniores :
CAPIT XII. sed adeo atrox et grave discrimcn prailii fuit, ut
Ronta gravi peslilentia, beltis intermissis, dhexata. ipse quoque consul Yalerius ibi fueril occisus, et in-
HAVERCAMPINOT^.
17. Per Artabanum. Arlabanus Xerxem interfe- ptum inveni. Vulgati referuntur, utetmss. aliqui.
cit anno anle olyinpiadcm sepluagesimam rionam, 3. Anno ccxc. Sic recte hic numerus descripius
ut scribil Diodorus. FABB. esl in manuscriptis, cum vulgo mcndose sit.impres-
18. Desiderioel recdrdalione. Ed. Aug. desiderata C sum, CCLX.Nam etiani in antiquis Fastis Romanis,
el memoriadignissinta. annus, quo P. Servilius Priscus el L. ^Ebutiiis Elua
19. Velutietenebris. Lugd. Bitt. pr., lert., quart. coss. fuerunt.postUrbem condilam ccxc nuirieraiur.
et Coll. Gronov. legunl, 0 dies illos inoffensm vir- De gravissima hac pcsle Livius libro tertio et D o-
lutis, qui nobis, veluti serenitates, e teiiebris respi- nysius libro nono, ubi scribii cara coe,>issead K.
ciendi proponnntur. Septembr. ac toto illo anno durasse. FABR.—Mcn-
20. De quo nunc hebescimus, Ed. Aug., de quo dosus ille numerus in omnibus edd. anteFabricianas
nttnc erubescimut, numerum. Qusc lectio contem- invenitiir; neque discrepant, uisi quod Aug. niimj^
nenda non videlur. Pudel, inquit, querulds de nos- rum uno anno aiigcat. Iii tribus _FJorenlinis^Kgy
tris lemporibus, faieri illius lemporis miscrias et pcr- numerus sic exprimitur , ccmo nongmo m^totX^
eunlium innurnerabilem miillili>dinem.Si//e6esciMiMsLongob. seu prirao. duceniesimononagesimlfXh) 3ff9""~
placet, accipi debct pro stnpemiis. bus reliquis, iiuiiierumqiieliuncmss. oinne|s«fv:tiit-
21. Sexcentissuis. Deest posterior vox in Venclis, Erroreiri librariorum castigavil dudum Pfcgins in
et
Paris. prima ed. Annal. lom I, p. 123.
22. Prandete, tamquam apud inferos. Hoc apo- 4. ^&.<r-l -
Prmcedente prodigio. In ed. Aug. addistr^Sei
phtliegmareleriuraPluiarchoeiM.Tulliolib. ITIISC signo. Id cum in aliis cod. dcgenerassel in regfrVf
FABR.— Subjungunt inquil post prandete Lngd. pr. et quart. Lugd. Bat. cum Coll. Gronov. utrmn-
Batt. quaiuor et Coll. Gron. Mox auxiliatoribus pro que expresserunt prmcedente regno, prmcedentepro-
auxiliaribus iterum mss. aliquot el cdili. digio.
23. Cum ille promisit. Cod. Perizon., iste. Ultr., "n 5. Contumpsit. Cod. Perizon., absumpsit.
promiseril. 6. Quamviseliam. Unusex Lugd. Batt. cum Ultr.,
24. Futura meliora, etc Pro isti asserunt edd. quamvisjam eliam.
prima, Paris. el Venetaehabenl istique asserunt. Al 7. Proximo dehinc anno. Appianus Herdnnius Ca-
Lugd. Balt. aliqiiot cum Coll. Gronov. sic locum pitolium cccupavit P. Valerio Poplicola, C. Claudio
conslitmint, Ecce, cum illepromhil futura meliora coss. anno ccxcm. Hisloria est apud Liviuin et Dio-
tempora, isli asserunt meliora prmlerila el majora. nysium libro decimo. FABR.—Inouinibiismss. Hcr-
25. Aut numquamomnino meiiora. Contra omncs bonio vel Erbonio scribiiur.
libros inss. quos dccem numero consului, contra 8. lncenderuntque Capilotittm. Capilolium hoc
Coll. quoque Gronovianam et cod. seu ed. Augus- tempore conflagrasse nemo tradil : quare pulo con-
tanani editi bic fuiura inculcarunl, legenlcs, aut tra fideni etiam tibrorum, legendum, inscenderunt.
numquam omninofuiura meliora. FABR.— In margine.cod. Longob., Hcrbonius vir Sa-
CAP.XII.—1. Sicittse qttondamefferrescentia.Cud. binus, cum servis incendit Capilolium, et Valerium
Long., siculi.Meusdeletie. Lugd, Bat. pr.cum quario occidil consulem. Ex capilolio, quod occupavcrnn',
et Coll. Gronov. primam syllabam in effervesceniia. dejecti fuerunl a Valerio, qui ibidem pugnans ceci-
Pro ipsit habet ipsa ed. Aug. dit. Adde, prseter alios, Augustinum de Civilatc Dei
2. Referantur, Cogitabam scribendum referentur, lib. III, cap. 17.
anlequaui consulens meura cod. ibi rekrantur scri-
775 PAULI OROSH 770
scrvis victoriam etiam sua morte ' maquinta,
dignam de insuper \ polestaslJJlconstilum decemviristradita,
fcedaverit. 9 Sequitur annus, in quo cum victo exer- constitucndarum Iegum Atticarum gratia magnam
citu consul obsessus est. Nam Minucium coiisulcm, pernicicm Ueip. invexit: nam primus ex decemvi-
congressum prsclio, yEqui Volscique superarunt: ris, cedenlibus cseteris, solus Appitis Claudius sibi
el fugientem, ,0 in Algido fame ferroque cinxerunt: continuavit imperitim : slatimque aliorum conjura-
acluinquc infeliciter 120 f°rel< n> Quinctius Cin- tio subsecula esi, ut, morc conlempto, quo insigne
"
cinnatus, prsecipuus ille dictator, arctam obsidio- imperii penes unum, polestas autem communis
nem oppresso hoste solvissel: qui repertus ls ruri, erat, omnes omnia propriis libidinibus agitarent.
ab aratro arcessitus 13ad fasces, sumpto honore, liaque inter caclera, qusc insolentissime cuncti prsc-
instructoque exercitu, mox viclor effectus, "jugum sumebant, repenle singuli cum duodenis fascibus
boum »" yEquis imposuit, vicloriamque quasi stivam caelerisque " imperii insignibus processerunl : et,
tenens , subjugitos hostes 16prae se primus egit. novo improbae ordinalionis inceplo, 6 ablegata re-
CAPUT XIII. ligione consulum, emicuit agmen tyrannorum, dua-
bus tabulis legum ad deccra priores addiiis, agen-
Fames et pestilenlia Romm. Potestas consulum in de- tes insolentissimo fastu' pturima, die,quo deponere
cemviros trantlaia, perniciosa reipublicm.Crebri in
Ilalia lerrmmotus. Fidenatium bellum. B magislratus mos erat, cum iisdem insignibus pro-
cesserunt. B Maxima etiam 8 Appii Claudii libido
1 Anno, qui proximns trecentesimo ab Urbe con- auxit invidiam, qui, ut Virginiae virgini stuprum
dila fuit, dum legali ad Alhenienses propier Solouis inferret, prius servitutis causam inlulit; quamobrem
19adactus
legess deferendas missi exspeclantur, »arma Roraana Virginius paier dolore libertatis, cl pu-
fames pestilentiaquc compescuit. Ipso autem dore dedecoris, protraclam ad servilutem filiam, in
trcccntesimo anno, lioc est, * olyrapiade nonagcsi- conspeclu populi " pius parricida prostravit: qua
IIAVERCAMPINOTJG.
9. Sequilur annus. Is annus consules habuil L. in Lugd. Bat. quarto et apud Vinc Bellov. apud
Minuciuin et C. Nautium. De Quinclio Cincinnato quos prima (in ed. Aug. primo) scribitur, ut cuin sc-
pleua suui omnia monumenta. cum FABR. quenti die conjungaiur.
10. ln Algido. Vcnelse cdd. prima et Pari- 8. Maxima, etc Maximam trcs Florenlini, duo
siensi, in Atgidum. Lugd. Bait., Perizon., Coll. Gronov. cl Vinc. Bellov.
11. Arctam obsidionem.Vulgati arctalam ; at rcctc scribunl. Maximam quoque cxhibet ed. Aug. quasi
edd. pr. Paris. et Vcnetae arctam, idemque volne- ' maximam invidiam vocaret Orosius, quod perpe-
runt codd. Lugd. Batt. pr. el tert. scribentes cum C luum facerent magistratum qni erat annuus, et illum
Coll. Gron. ortam. voluntate sua adininistrarent. Ego puto reseri-
12. ftttri. Poscit id Latinitas, sed mss. omnes, in Ero endum esse maxime. Vulgati maxima cum libidine
rure, forte scripsit repertut rure. conjungunt.
13. Ad fasces. Edd. quacdam velt. ad imperii fasces. 9. Appii Ctaudii libido. Nota res est ex Dionysii
14. Jugum boum, etc Hunc locum Diaconus Eu- libro undecimo, Diodori duodecimo, Livii tertio,
tropiansc bistorise inseruil. FABR. Eulropii priino. FABR.
15. /Equis. Deest in Lugd. Bat. tert. etCoII. Gro- 10. Adaclus Virginius pater. Legilur et adduclus.
nov. Inlolerabili vero errorc in omnibus, nulla ex- Cicero libro secundu Dc Finibus : L. Virginius, se-
cepta, editionibus legitur equis. xagesimo anno post ttbetlatem receplam, Virginiam
16. Prm seprimus egit. Edd. quscdarn primsc, per filiam sua manu occidit, potius quam ea Appii Claudii
se egit primus. August., prm se missos primus egit. libidini.qui tumerat summoinimperio.dederetur.F^ABR.
CAP.XIII. — 1. Anno qui proximus trecentesimo. 11. Piut parricida. Locutio similis apud Ovidiuui
Annum ab Urbe condita ccxcix intclligit, coss. Sp. in Ibi. vs. 311:
Tarpeio, et A. Aterio,Livium quibus legatos in Grseriam Aut pia, te caeso,dicatur adultera, sicut
missos fuisse prscter el DionysiumCassiodo- Qua ceciditLeuconvindice,dicla pia est.
rus scribit. Ad loci intellcctum ascriptum ab interpretc
2. Deferendas. Flor. pr., transferendas. Pro com- fuit, cujus Leucon, nnus ex Ponti regibus, Spartacum, fra-
pescuit Lugd. Bat. pr., consttmpsit. trem
3. Ipso autem tricesimo. Consularc imperium ad D cum sttum, interfecit, provocatus ab uxore sua, quam
vellet adulterari Leucon, ab eo interfectus est,
decemviros translatum esse anno ab Urbc. condita unde
ccc altero, LiviusctEulropiiis sciibunt, cccn aucto- Arion,
res Fastoruni Roiiian. Eiisebins ct Solinus. FABR. Leuconocciditfratrem pro conjuge,eumque
4. Olympladexcv. Vaiietatcm numeri ab aliis no- Conjax: sic causacsedisulrisquc luit.
tatam rcliqtii. In duobus manuscriptis xcv inveni, in Lusus in his vocabulis inscriptionem antiquam milii
lertio xxc. CuinOrosius Eusebium in hac rc fere auc- in memoriam revocat, in qua mulier quaenimia (pro
torem sequatur, qui decemvirum creationem confert nimium) pia fuisse dicitur, facia impia Icgitur. Illi
in olympiadem xxcu : vide num ita hic quoque scri- ul aliquam lucem adfuudam, ex eleganti Jacohi Spo-
bendum sit. Dionysio decemviri creati sunl olympia- nii libello, qui inscribitur Recherche des anliquites
dis xxccu anno secundo. Diodorus libro duodecimo: et curiosilis de la viile de Lyon, p. 86, eamdem hic
olympiade ociogesima quarta. FABR. subiiciatn, iia se habet:
5. lmperii insignibus. Ed. Aug. et rass. ad unum D. M.
omnes, imperatoriis insignibus, quod etiara in Vin- ET MEMORI/E
cenlio Bellovacensi iiiveiiitur.
6. Ablegata religione consulum. Lugd. Balt. pr. SUTI.EANTUIDIS
et tert. ciim Coll. Gronov., obligata scribunt. Ed. QD.CVIXITAMNIS XXV.
Aug., obligataque, Meus, abnegata. Sed Vinccntius H. IX. D. V. QU/EDDH
Bellovacensis in Speculo suo obliilerata exhibet. NIHIAPIA FOITFACTA
7. Plurima. Ex compendio scribendi crror natus EST INriAET ATTIOrBO
777 HISTORIARUMLIBER II. CAP. XIV. 778
populus necessitatis atrocitate 122 permottis ct A sempcr nutrix tyrannorum fuit. Sscpe cliam capliva
pcriculo libertatis adraonilus, montem Avenlinum scrvorum, quorum primi caruibus bominum , mc-
ls dii cruciatibus, postrcini mortibus pascebanlur :
occupavit armalus. Nec lueri libertalem armis
destitit, nisi postquam se conjuratorum conspiratio exccplo eo, quod externis bcllis aut prscda Iiabc-
ipsis quoque honoribus abdicavil. Tcrlia ct quinta balur, aut prseinjum.s Hscc, ut quara brevissime
" olympiade, per lotum fere an- absolvam, requiem malorttm, nisi nunc, ncscit :
post cenlesimam
num tara crebri, tamque etiam graves in Italia ler- immo, ut * cvideitlius diversilates tcinporum dccla-
rxniotus fuerunt, . ut de inuumeris quassationibus rcnlur, sicut anlea vel intestinos vcl externos tu-
ac ruinis villarum oppidorumque n assiduis Roma multus pcrpessa est inter omncs sola sempcr, ita
nuniiis faiigarelur. Deinde ls ita jugis 1Gct torrida nunc cx omnibus sola " numquarii patitur. Nam
siccitas fuit, ut prsesentis tunc futuriqueanni spera etiam 124 (ul siteam de diulurnilale vel illius cala-
" 1S
gignendis lerrse fruciibus abnegarit. Iisdemque mitatis, qua pressa cst, vet islius e contrario , qua
lemporibus, 19 cum Fidenales hosles, maximorum fruitur, pacis) Jilna ipsa,qux tunc cum excidio
123 auxiliorum manu stipanle, terribiles Romanis urbiumalqucagrorumcrebriscruptionibusscsluabai,
arcibus imininerent,»° iEmilius, lerlium dictalor, nunc tanlum innoxia spccie ad praetcrilorum fidem
magnam mali molem ipsis Fidcnis vix caplis dcpulit, B fumat. Igitur ut pTselermiltamInterim de lyrannis,
et sanavil : " tanta in ipsis erat malorum animo- quorum mox qui fuit 6 ultor, successor cffeclus est;
rumque contentio, ut vel " domcsticas clades su- medio tempore, hoc est, anno ab Urbe condita
perfusa forinsecus bella oblitlerarent : vel, post cccxxxv, cum Rhegini apudSiciliam discordia labo-
damna bellorum, inducias relaxatas divcrssc pesles,
rareut, civitasque per' dissensionem divisa in duas
ccelo terraque excandescentes, incessabili infc-
staiione corrumperent. partes esset, pars una veteranos ab Himera, urbe
Siciliae, in auxilium vocavil. Porro ilii, pulsis civt-
CAPUT XIV. tate primum his, conlra quos implorabantur, deinde
De Sicilimimperio, rebttsquein ea gestis. mox cccsis eliaraillis, quibus ad auxiliandum conve-
1Sicilia,» ab initio palria Cyclopum, ct post eos nerant, urbem cumconjugibus etliberis sociorum oc-

HAVERCAMPINOT^E.
BATIOLOCEBIALIDSCA- hostis: dc quo Eulropius lib. i an. 313. ab U. C,
LISTIOCOKJUXET- Fidenates, conlra Romanos rebellaverunt. Auxilium
PATERET S:BI prmstabant Itis Veientes, et rex VeientiumTolumnius.
VIVUSPONENDUH Conjunxerunt te iis et Volsci. Plura Livius lib. IV.
CURAVIT ET SUBAS- n FABR.
CU DEDICAVIT. 20. JEmilius terlium dictator. Mam. iEmilius Ma-
merlinus dictator primuin an. cccxvi cum Fidcna-
Mulieri huic, ul et filio suo Attio Probaliolo, Ccria- libus acerrime dimicavit, ct liiiimphans inUrbcm
luis Calistio, illius conjiix, hujus pater, iiiounmcu- rediit. Idem dictator tertium, an. cccxxvu cura
tiim illud ercxit, in quo uxorcm ex nimia pieiate Fidenates ilerum rebellaient, Fidenas urbem ccpit
impiam faclam dolet. An innuit illam transiisse ad atque excidit. ilcec Liv. lib. iv. FABR.
Cliristianorum sectam, dum eorumdcm probatns 21-. Tanta. Lugd. B.itt. dtto, tantaque.
mores amplexa, hoc uno peccassct, quod illis, qui 22. Domesticas clades. In vulgatis est domestkm,
impii vocari solebant, scse addixissct? An, quoniam noslram leclioncm ex libris antiquis acceptam avxi-
lilio simul scriplura fuit epitapbiiim, mortis ejus- 8eat; comprobat. FABR.
dem filii causa exstilit pietatc nimia, quoc inviiam CAP.XIV. — 1. Sicitia, ab inilio. Quoehoc capite
reddiderit impiam l ab Orosio explicantur. ea pleniusa Justino ex Tro-
12. Detlilil. Lugd. Batt. tres et Coll. Gronov., go commemorantur lib. iv. Antiqtiissiraosesse in
destiluil. parte Sicilise Cyclopas Tbucydides inilio lib. vi
15. Olympiade. Flor. sec el lert,, Ultr., Coll. scribit. FABR.
Gronov. alquc Perizon., Olympiadem. 2. Ab initio. lniiio ed. Aug. Ab initio pene Lugd.
14. Roma nuntiis faligareiur. Numiis recte est in Bat. pr.
manuscriplis, pro quo vulgo mcndosc intits legitur. 3. Umc ul quam. Haic, inqttam, ut, etc. , ed.
Livius scribit his temporibus M. Coruclio, L. Papi- nAug.
rio coss. crcbris motibus terrse iu agris tecta cor- u- 4. Evidenlius. Lugd. Bat. pr., evidentis, quasi
ruisse, scd hi consutes aliis cadunt in annum secun- vellet, evidentesdiversitates.
<lnmolympiadis 84, Diodoroiu tertiura olympiadis 5. Numquam. Addunt palitur cdd. vett. et mss.
87. FABR. quidam, sed contra codices mcliorcs.
15. Ita jugit. Vocem priorem tres Lugd. Batt. 6. Qui fuit ultor; sttcccssor effectus esl. Id cst,
delent, ul et Coll. Gronov. qui suslulil tyrannuni, tyrannidem et ipse occupavit,
16. Itajugit el torrida siccitas. Siccitate pluri- qua re factum est, ut lyrannus quidem occideretur;
mum laboralum fuisse, A. Cornel. Cosso, T. Quin- sed palria non liberarelur; sicuti loquitur Juslinus,
ctio Penno, coss. auno 327, Livius libr. iv scribit. ubi agil de tyrannis Hcracleai lib. xvt cap. 5. Dc
FABR. Sicilise lyrannis idcm lib. IVcap. 2: Cocalus regnum
17. Abnegarit. Lugd. Balt. tres., Perizon., Ultr. insutm occupavit; posl quem singulm civitates iu ty-
t Coll. Grouov. et ed. Aug., abnegaret. rannorum imperium concesserunt,quorum nulla lerra
18. lisdemque. Meuscura Perizon., Isdem. Lugd. feracior fuit.
all. pr. et quart., His denique. Auxitialorum mox 7. Dissensioiiem.Perizon., divisionem, Lugd. Bat.
ro attzi/iorHMiLngd. Bat. tert. tert. et Coll. Gronov,, discehsionem, Flor. terl.,
19. Cuin Fidenates hostes. Legilur cliam Fidenas discessiones.
PATROI.. XXXI. 25
779 PAULKOROSII 780
8 "
cupavere, ausi facinus nulli tyranno comparandum ; A pugnas secundis saccessibus faciunt, confectosque
9 in 126 urDe hostes, el objecta classe circumdalos,
quippe cum Rheginis quidvis perpeti satius fuerit,
qnam l9 ul ultro invitarcnl, quibus patriam, con- terra marique concludunt. At Syracusani, fractis
juges, liberos ac penates, ipsi cxtorres ad prscdam fessisque rebus, auxilium a Laceda?moniispetunt: a
relinquercnt. At ctiara Catanenses, cum Syracusanos quibus mox mittitiir Gylippus, solus quidem, sed in
gravesiufcstosque paterentur, ab Allieniensibtisauxi- quo omnium praesidiorum instar prucferebatur : qui
lia proposcerttnt. Scd Athenicnses, suo magis quam vcnicns, ut audivit inclinatum jam belli statum, au-
sociorum studio instructam classem, in Siciliam xiliis partim in Graccia, partim in Sicilia conlraciis,
misere : cum " et sibi propagare molirenlur opportuna bello loca occupavit. Deinde duobus prse-
imperium, et Syracttsanam classem nuper in- liis victtis, nec territus, tertio congrcssu Lamachum
st: uciam Laccdxmoniis proficere verereniur.El qno- orcidit, hosles in fugam vertii, socios obsidione libc-
niaiii 125 Allienienses, qui missi erant, '» caesis ravil. " Hinc Allienienses, terreslri prsclio vicli,
liostibus, prospcra initia sumpserant, majores copias experimenta maris ineuut, et navali cerlaminc con-
ls
robustioremque exercilum cum Lachcle et Cba- gredi paraut; quo cognilo, Gylippus classem instru-
roeade ducibus in Siciliam reduxeruni. Sed Cataneti- ctam a Lacedsemoniis arcessil: scque Aihenienses
ses, belli txdio pennoti, cum Sfracusanis fcedus Q in lncum amissi.ducis,'° Demosthcnem et Euryme-
ineunt, auxilia Allieniensium spernunt.u Post autem donta cum supplcmenlo copiarum niiltunt. Pclopnn-
"
Syracusanis, conditiones pacis nieditatione domina- nesii quoque, cum rr.ultarum urbium consensu et
lionis iraiisgredienlibus, denuo Iegatos Atlienas rait- decreto, ingcntia Syracusanis auxilia misere. »» Ita
lunt: qui capillo barbaque squalidi, '" et lugiibribus sub specie socialis belli domeslicos motus exse.|uun-
iuduti, misericoidiam atque auxitium et sermone et tur, el, quasi placito de Graecialranslatum'certamcn
habitu precarentur. Igitur magna classis inslruilur, in Siciliam fuerit, sic cx utraque parte summis viri-
16ducibus Nicia el Lamacho: tantisque viribus Si- bus dimicatur. Igiiur Aihenienses prima congressionc
cilia repetilur, 1Tul suffragia stia et hi limereni, qui vincunltir,»» castra qtioque cum omni pcctinia vel
impetravisseut. Albenienses duas illico pedestres publica, vel privata, ct cum universo instructu diu-
HAVERCAMPINOTiE.
8. Nutli lyranno comparandum. Sumpsit hoc ex quoque, quae Fabrici.inas antecesserunt, omncs, una
Juslino, apud quem perperam nonnulli leplionein Aug. excepla, pannis exltibent, quod ego assnlum
istam sollicilare ausisunt. Confirmant eamdera edd. npinor ab illis, qui decssc aliquid putabanl, sicuii
et mss. Orosianicodd. omnes, uno Lugd. Bat. lerlio vestibus similiter legiiur in Flor. sec; scd Lougoh.
excepto, in qno legitur tyrannorum. codex cum reliquis omnibtis baud agnoscit. Ovid.
9. Quidquidvis perpeli. lta Colon. Alii hic Quidvis. Metam. lib. xi, vers. 134:
Sic apud Varronem vcnusle et vetuste : Quotquol C ( Surge, age, da lacrymas,lugubriaqueindue, nec mc
atinit, et Quotquot kal. pro Quolanniset Quot kalen- Iudeploraiamsub iuauia tartara milte.
dis est. LAUT.— Lngd. Balt. pr. et tert. cum Coll. Seneca in Herc. Fur. vers. 626 :
Gronov., quidquid essetjut, quod tolerari pnsset, Undeiste, genilor, squallor,et lugubribus
si belli adderetur, Nam sive victoribus captivitalis Amictacoojux?
jure servissent, sive amissa palria exsulare necesse
habuissent, non tamen inler aras et palrios lares 16. Ducibus Nicia et Lamacho. Tcrlius dux fuit
trucidati, crudelissimittyramispalriamcutnconjugibus Alcibiades, sed is non ita miilto posl quam in Sici-
ac liberis prmdamreliqttisseni.Justin. lib. iv. cap. 3. liam perveneral, domum revocatus, in cxsilium abiit,
Pro <r«id»isFlorr. tres, Lugd. Batt. duo cum Meo Tlmcydides lihro vi, Diodorus libro deciinoteriio.
et Perizon. effcrunt quidquid vis, quod Laulius cx Pliiiarclius iu Alcibiade et Nicia. Uude bisloria ple-
Colon. prsetulit. nior pctenda. FABR.
10. Vt ultro. Qttod ultro Perizon. 17. Vt suffragiasua. Jusiinuslib. iv, cap. 4, Tan-
11. El sibi. Ed. Aug., et ibi. Justinus tludio ma- lisque viribut Sicilia repeiitur, ut ipsis terrori essent,
jorisimperii dixit. in quorum auxilia mittebantur.
12. Cmsishoslibus. Tres mss. Lugd. Balt. videlieet 18. Confectosque.Vulgali, excepta Augustana, con-
pr., terl. et quart. cum Coll. Gronov. mire transpo- fertosque, idest condensatos, conslipalos. Sed, prater
njnt verba, 7n Siciliamreduxerunl majores copias ro- ed. illam Aug., cod. Lnngob. et mss. ad tinum om-
bustioremqtteexercilum cum Luchete ei Cariadeditci- nes, confeclosquevel confeetosexhibent, quae loculio
bus, cmsis hostibus prosperu inilia sumpserqnl. Quod Orosiohaud insueia est, et oranino hic reponi debet.
ideo annolandum duxi, ut patcat ex uno fonte lianc D • Cnnfecerant enim Syracusanos variis pugnis Athe-
lectionein in quatuor codd. fuisse propagalam. nicnses, et nisi venisseni Lacedacraonii, j'am urbe
13. Lt.cheteet Charmadeducibus.Hi duces, exlrcma cgredi non ausos, ad summam adcgissenl despcra-
sestate auni quinti belli Peloponncsiaci in Siciliam lionem.
missi fuerunt, auctore Thucydide lib. m. Apud Dio- 19. Hinc Allienienses.Hic Athenienseted. Aug.
nem.lib. xn mendose XaSpia; pro Cliarmadenomina- 20. Demoslhenemel Eurymedonla. Aipoo-Qivnv xov
—
lur. FABR. Thariade Flor. pr. At Lugd. Balt. pr. 'AhaaQivav;, xai Evpvp.iSovxa xovQovkxiov;.Thucyd.
(in quo superscribitur, lege Carneade), lert., quart. lib. vn. FABR-
et Perizon cum Ultr., Cariade. Lugd. Bat. scc, 21. Quoque.Lugd. Balt., quoquelunc.
Chariode, Meus, Chunade.' 22. Ita sub tpecie. Lugd. Balt. codd. cuin Co!I.
14. Post autem. Lugd. pr. et lert., post hmcautem. Gronov. et ed. A"g. legunt, Ita ul (vcl titsub) tpecie
15. Lngubribusinduti. Pannit, quod vutgo addilur, tocialit belli domesticosmolut exsequanlur, et quasi
in lib. vet. non legitur. FABR.— El lugubribus pan- (placito, quod retineted. Aug., delenles) de Grmcia
nis induti. Non male illud, pannis, inlerjicii Venetus translatnm ceriamen in Siciliam (plerique Sicilia)
codex, pro ip^issqualoribus. Terent., pannis annisque fuerit, tic, elc.
—
obsittts.LAUT. Prseler Venetas editiones, rcliquaj 23. Castra quoque. Lugd. Balt. quarl., caslraque.
781 IIISTOUIARUMLIBER II. CAP. XV. 782
turnsc expeditionisamilXunt; fraclis opibtis cl in an- ,A. que ob exsilium ulciscenteAlcibiade, excipiuntur.
giistum rcdaclis, suadet Demostbenes, u durn non 1 Igilur Alhenienses, biennio apud Siciiiam non
oinnino res perdita; sint, u quamlibel vidcanliir alfli- sine Laccdicmoniorum damno conflictati,' aliis domi
clse, domum rcdeant, Siciliaque dccdant. Nicias malis circumveniuntur. 3 Alcibiades enim, dux pri-
auteni, pudore inale gestarum rerum ab inilio despe- dem adversus Syracusas protiuntialus, mox ad ju-
ratior redditus, »6remancre contendit. Rcparanl na- dicium pro qtiadam insimulationc detentus, volunta-
vale ccrtamen: et mox per inscitiam in angustias rio exsilio * Lacedsemona se conlulit, impulilque
127 Syracusani maris deducti, insidiis hnstium cir- Sparlanos, ut turbalis Atheniensibus novo iur»us
cunivcniunlur. " Etirymedon dux priinus occidilur: bello insislerenl: neque eis respirandi spatium, quin
»8iindecini naves incendiintur. Demostbenes et Ni-
opprimerentur, relaxarent, cui inccpto ita Grsecia
cias classem dimiiluni, quasi tiilius lerrena expedi- omnis astipulata est, quasi ad commune iuccndium
lione fugituri. Gylippus aiitem primum »9naves eorum resiinguendum, bonopublico, congeslisviribuscon-
relictascenium iriginta invadit: dehinc ipsos fugieti- . sulerctur. * Darius etiam, rcx Persarum, memor pa-
lcs persequi aggressus, capit cseditque »° quam plu- lcrni avitique in lianc urbem odii, per 6 Tissafer-
rimos. ". Dcmostheues dedecus servitutis voluntaria ncin, prsefectum Lydise, cum Lacedxmoniis foedus
morlessdcclinat; "Nicias vero indignam turperaque B paciscitur, eisque suraplus belli el cr pias pollicelur.
vitam dedecore captivitatis n acctiniulal Mirura dictu, Athenicnsium lantas ca lempcslate
opcs fuisse, ut, cum adversus eos, hoc est,' adver-
128 CAPUT xv. sus unam urbem, Grsecise, Asise, toliusquc Orienlis
Atheniensesbetlo Lacedmmoniorum,adhorlanle sese- viribtis incursum sit, pugnando sape, nec umquam
HAVERCAMPINOT^E,
24. Dum non omnino. Ita reposui, prxeuntibus ypafipivoi.Si slatv o! Tf axpaxnyoiitkiv Nixiov,*ai xStv
cnd. Longob. atque Ftor. tert. et coulirmante Meo, axpxxiux&vbpovxoi; aaxoi; likaxatol;. TXixia;Seiiti
uni insuper ul pra-figit. Ultr., Dum jam nondum; xaiSeTtapekOn,ypuyt>> Ss ovSivStutfopuy ttktaxo;, b;
Flor. scc, cum nonduin omnino; Vulgati dum non- tyn Aijfioo-SivJiv p-iv aitovSu; itovhauaQuixot; akkoi;,
dum omnino. itkrii auTOU,xui o>;rikiaxsxp,uvxbvsitiyetpsii uitoxxei-
23. Quanilibel.Editiones velusliores, excepla Aug., vat, Ptata Se xhv itupuSoctviSekovxnyeveaBut.TOVTOIV
qiurttumlibet,ul el nr-s. aliquot. Sedpriusilludsigni- ehsxu ovx evsypufti Ntxta; TVIaxnkri, xaxuyvtaaQet;ai-
ficalu puslerioris passiin puni solel. 5yta),6JTOf sivat, xai ovxavhpitokeptdnpeTtutv.
iBskovxr);
26. Remanere.Sic oiniics libri mss. ut et cd. Aug. Uuces etiam ascripli sunt, prmier Niciam, el Ptateen-
Yulgati reliqui, ntanere. ses milites una cttm oppidanis.Niciam quidem prmler-
27. Enrymedon tlttx primus occiditur. Ita ex Au- ilum, non aliam ob causam, quam Philislus prodidit,
gustintuiioruin libro scripsimtis. Nam reliqui ab im- P "
credidcrim. Sciibit enim ille, Dcmoslhenem,in dedi-
pres-is uon discrepant: quomodo in manuscriplo uo- tione facienda, se unum excepisse; ac, cumin hostium
slnt Justino Euiylochiiiomenetiam pro Eurymedonlis polcstatemvenirct, sibi ipsi manusconsciscereconatum.
bgiiiir. Niiiuiu vero est cx Tlnuydidis lib. vn, Dio- Niciam vero, ullro dediitonemfecisse; eamque obrem
duri xin cl Plulai chi Nici.i : Eurymcdoutem, qui in nomen ejus in columna inscriptumnon esse, quod, cum
di-xiro cornu cumhal, cum hoslcs circumvenire vel- sese hostibus vlho dedidisset, id quod imperatore ac
lci, iiilcrcltisuma suis, intcriisse. FABR. forti viro diijnum erat, non fecerat.
25. Undecimnaves incenduniur. Ila quidem con- CAP.XV."—1. Igiiur Ahenienses. Quaj hoc capile
siauter omnes libri Orosii: at apud Juslin., a quo Orosius narrat, ea proster Justinum Thncydides lib.
li:rc desumpta sunt, legilur : Triginla naves, quibus vin, Dipdorus lib. xm, Plutatchus in Alcibiade.
prwfuerat, incenduntur. Thucyilides ct Diodorus in- FABR.
cendii patrati ab hosiibus memineruni, sed de nu- 2. Aliis. Cod. Pcrizon., et aliis.
inrro uavium, qua: ilamiua perierint, nihil scribunt. 3. Alcibiadesdux primum. Excusi, pridem: male;
FABn. arguit boc particttla, mox, niise sequilur. LAUT. —
29. Naves eorum reliclas 130. Idem numerus est Non opus ea mutatione, snt cnim inlerccsseral tcra-
in Just. Tbucycidides scribit, Aiheniensibus rcliquns poris, cx quo in Sicilbm ire jussus fueral Alcibiades.
fuisse naves circiter 60. Dio 50 naves reliclas ait. Confer Plutarcliura in Nicia.
FAIIR. 4. Lacedmmona. Iia, non Lacedmmonem,ut vul-
50. Quam plurintos. Ltigd. Bat. sec, plurimos. gali habenl, scripsisse Orosium, patct ex Justino,
31. Demosihenesdedecus. Hac de re alii, prater quem descripsit, et ex rass. qui Lacedmmonam,La-
Jiisiiiinm, niliil. Tanliim Plularch. in Nicia hscc ]D cedmmoniam, vel deuiquc, ut oporlet, Lacedmmona
SCribil : kvxo; Si \tiy.ocbivri; CTtucufievo;TO\iyo; exhibent.
eitlrfct pi» iavxiv, ov p-hviatiQuve,xuyv TWV itoktpiuv 5. Darius, rex Persarum. Sexlus hic Persariim
xtpiayjrixav xai CVDMGOVXWV. fd CSt.Ipse Demosthe- rex fuit, qui Artaxerxi Xerxis filio in regno succes-
ncs stricio gladio se quidempercussit, verumnon in- sil. FABR.
lerfccit, subi;o abhoslibuscircumvenluset caplus. De 6. TissafernemprmfectumLydue. Ttaaayspvn;$<*.-
iuorte Deniostheuiset NicioeTimseumdiversa a Tlm- aiksi &upsia>T<3'A.pxu\ip\ovaxpanryb; riv TWVxaTiu.
cydide el Philisto tradidisse, ibidem Plutarcbus scri- Tissafernet, regis Dani Artaxerxis filii prmfeclus in
bil. FABR. ora marilima erat. Thucydides. FABR.
32. Ueclinat. Florentt. sec et tert., declinavit. 7. Adversusunam urbem. Mutavi viliosam in om-
33. Nicias vero. Lttgd. Balt. dtio , Nicias autem. nibus editis distinctiouem, ea boccerat, Itoc ett, ad-
31. Accumutat. Ullr., cumulat. Peculiare aliquid, versus unam urbem Grmcim,Aiim toliusqueOrientisvi-
quod apud alios non iuvenitur, de Nicia alque Demo- ribus incursum sit. Minusconcinne. Amplilicat cnim
stliene, eorumque ad posteros memoria, legitur apud Orosius quod scripsit Juslinu^ lib. v, cap. 2, Cum
P.iusaniam lib. i p. 74 : is, po^tqu un euarravit ad opprimendamunam urbemtotius Orientisvires con-
columiias positas iu lionorcm Atlicniensium, qui ctirrerenl, conjungit enim Asimet Gracim; nimirum
pugnaut<s cxtra patiiam occubuerant, addit, Vs- divcrat raodo, Cui incepto ita Grmcia omnis, ctc.
7S3 PAULl OROSIl lii
cedendo, consumpti magis videanlnr 8 fuisse quam .\ Spartanis urbem prodcrc roolili sunt: deinde, cum
vidti. Principio enim Alcibiadcs 129 omncs socios id frustra' cogitasscnl, in exsilium spontc cesscrunt.
deficere ab his ad Lacedsnmonioscoegit: sed ct ab Igitttr Alcibiades, patria libcrala, classem in hostes
his quoque per invidiam insidiis ° appelilus aufugit, dirigit. H Commisso praelio, vicloriam Athcnienscs
el 10ad Tissafcrnem in Mediam concessit: cui statim capessunl. Porro autcm major pars Sparlani escr-
accommodato ingenio " ct apti eloquii gratia fami- citus caesa , duces quoque 9 penc omnes intcrfccli ,
liarior laclus, persuadct, ncLacedsemonios tam pro- et octoginla navcs capisc, absqne his, quse in con-
ftisis opibus '* juvet: eum potius islius certaminis flictu iucenssc demersseque 10 perierunl : rursus
arbilrum spectatoremque fieri debere, inlcgrasque bellum, in tcrram translalum, Spartanis seque in-
vires advcrsus vittorcm " rcservandas. Quam- feliciter ccssil : quibus rebus fracli " Laccdsc-
Lydiae
obrem Tissafernes pariem classis cum aliquanla monii, petiere pacem, ncc tamen impelrare po-
manu deduci Laccdscmona jubet: nc vel abttndantes lucrunt. 131 Prselerea 1SSyracusana prscsidia in
14suflragiis alieno tuli periculo dimicarent", vel in Siciliam, audiia Carthaginensis belli infeslatione,
totum desliluti, susceptum ccrtamcn omilterent. rcvocata sunt. Qtiamobrcm Alcibiades classe vic-
trici lotam Asiam bcllis, inceudiis, •»
130 CAPUT XVI. pcrvagatur,
AtheniensiumadversusLacedmmoniosprmliagravia, lior- B cadibusque rapit stcruilquc omnia. Urbcs, quac du-
rendiiquecalamiiatesac strages utrimque ucceplm. dum a socictale dcfecerant, capit, recipilque quam-
Apud Alhcniensesvero cura diudomeslica discordia plurimas. uSic Alcibiades, magni nominis factus,
agiiaretur, imminente periculo, •summaimperiiadse- Atlienas, ctim adrairalione el gaudio omnium, vic-
natum populi voluntate transfertur,»quippc oliodis- lor ingrcditur. Parvo post intervallo augcl vires,
cordisenuiriuntur: 3at, ubi nccessitas incubuit, post- cxerciium l5 classemquc numero provehil, rursus-
posiiis privatiscausis atquc odiis, in commiincconsuli- quc Asiam jetit. Lacedsemonii vero Lysandrum
lnr.Sed bocipsum.cum proplcr4insiiamgcnii super- ducem, classi beiloque prxficiunt. ,c Cyrus ciiara,
biara ct tyrannicas libidincs, pemiciosum foret; lan- filius Darii, in locura Tissafernis, Ionisc Lydiaeque
dem Alcibiadcs exsul ab exercilu rcvocalur, cl • dux prxpositus, magnis cos opibus auxiliisque confir-
classis conslituitur. Quo comperto, principesc primo mat. " Lysander itaque Alcibiadis exercilum, prsc-
IIAVERCAMPINOT;E.
8. Fuisse. Abest a Lugd.Bait. pr. ct.Coll. Gronov. 4. Insitam. SupcrscribiturinLugd.Bit.pr.; tex!us
Meus mavult etse. Lugd. Bat. quarl. mox, sed ab his, babet ingenitam.
delcto et. 3. Dux classis conslituitur. Lugd. Batt. tres cum
9. Appelitus. Edd. quidam impetitus, Lugd. Bit. Coll. Gronov., dux ctassi constiiuitur.
*ec. el Ultr., petitus. Mox effugitpro aufugit, Lugd. 6. Primo. Abesl a nieo codice.
Bat. quart. 7. Cogitassenl. Ed. Ang., agitassenl.
10. Ad Tissafernem in Mediamconcessit. Thucydi- ,Q 8. Commissoprmlio. Duplicemvictoriam dcscribit,
des, vitox<>>Psi Seiaa; rtapa Tiaauyspvoy,metu adduclttt unam navalem, alteram terreslrem, quas Alhenicn-
clam se ad Tissafernem confert. Plularchus, Tto-o-a- ses ad Cyzicum de Sparlanis reporlarunt, duce illo-
aepvn Se xS>QuaCkiw; auxpurtriSov; euvxbvvitip uayu- rum Miudaro inlerlecto. Xenoplion lib i de Rebus
AEta?,ev%v;rm rr-.-p'uvxta itpZixo;xai piyiaxo;, vbi se Gnccorum, Diod. libr. xm, Pluiar. Alcibiadc. P'ABR.
Tissaferni, ut extra periculumessel, dedit, statim apttd 9. Pene omnes. Primam vocem non agnoscit Ullr.
eum summum locum obiinttit. FABR. 10. Perierunt. Lugd. Bit. Ires ct Coll. Gronov..
11. Et apli eloquii yralia. Delel apti Perizon. co- perierant. Mox in lerra pro in terram Perizou., sicut
dex, at in Florent. primo, seu Longob. cod. scribitur aliqnanto pnst in Sicitia pro in Siciliam ed. Aug.
et aptii, \t\ secundo, et apud eloquii, verum ibi, ex- 11. Lacedmmoniipetierepacem. Legalionis de pace
puncto apud, superscribitur ob, ut suspicer reponen- Alhenas missic princeps fuit Endius : Alhenis v<ro
dum essc, et ob eloquii gratiam, vel, et ab eloquii Cleophon maxiine paci impedimcnlo fuil. Lege Diod.
gratia. FABR.
12. Juvet. Edd. vett. qusedam, adjuvarel, jubel, 12. Syracusana prmsidia. Post Athenicnsiiim cia-
elc Mss. Lttgd. Batl. pr., sec, icrt., cum Ultr. et dcm in Sicilia, yEgcslai socii Allicnirnsiiim.pressi a
Coll.Gronov., adiret,jubet cum potius, clc. In quibus Sclinunliis et Syracusanis, opem a Canhaginicnsi-
jubet ex duplici scriptura ib. juvet naturn est, adirel bus pciicninl : hique iilis prsesidinm cum Annibale
scriplum fuit pro adjuvet. Verum juvei c\ antiquis Gesconis F. duce miserunt: itnque Syracusani suo',
cd. Aug. habct, idque tres codd. Florcnlini cum rc- quos auxilio Lacctbcmoniis conira Allienienses nii-
tiquis et Jiistino, apud qucm, sed nec auxiliis nimis D _, serant, domum rcvocarunt. Xenopbon et Diod.
enixe Lacedmmoniosjuvandos: retinere jubent. FABR.
13. /Jescriifliidas.Ultr., servandas. 13. Cmdibusque.Sic mss. vulgali, cmdibus.Qui-
14. Sttlfragiis. Amatvocem hanc eo sensu Orosius, dam mox cliam, urbesque. Dein inss. plerique, rece-
quo meliores scriptOres Latiui repudiarunl. Pro auxi- pitque.
liis enim usurpat. Sic supra cap. 14: Ut sufjragia sua 14. Sic Alcibiadesmagni nominit. MagniflcumAl-
et Iti timerent qui impelravissenl, cibiadis redilum in patriam prseter Xenophonlcni,
—
CAP.XVI. 1. Summa imperii ad Senatum trans- Diodorum et Plutar. describit Juslinus lib. v.
fertur. Quomodo summa imperii ad scnaium qua- 15. Classemque numcro provehit. Numeroadver-
dringentorum hominum translata fuerit, item de re- bium liic esi pro ccleiiter : aut cerle classis numc-
ditu Alcibiadis, copiosc Thucydides, Diodorus et rus deest. LAUT.
Plutarclius locis cilatis. FABR. 16. Cyrus etiam, filitts Darii. Vulgo turpi errore
2. Oiio. Lugd. Bat. tres, odio, viliose. legimr, Cyrus aulem, fraier Darii. FABR.
3. At ubi neccssttas. Lugd. Batt. tres cum Coll. 17. Lysander ilaque Alcibiadis. Hsec clades, ab-
Gronov. at delcnl, loguniqtic, positis privatit cau- sentc Alcibiade, Aniiochi, quem classi prsefeceiat
sis, etc. lemcritate, accepla fuit. Xcnopli. lib. i, Diod. xm,
 783 IIISTORIARUM LIBER II. CAP. XVII. 786
d;e in'enlum, ac per lioc ubique dispersum ac va- A sit Evagoram. At dux Lacedxmoniorum, ademptis
gum, repenlino incursu opprimit, sine confliclu ali- omnibus civitatibus, nibil Alheniensibus proeter
quo vincil, cseditque fugicnlem. Magna ha-c clades inanem urbem reliquit, nec hoc diu :"nam et ipsam
Aiheniensibus, et 1Kmutlo hoc alrocius vulntts, urbem poslea obsidione circumdedit. Angcbat in-
quam dudum iuflixcrant, susceperunt : quo com- Irinsecus fames, dssolatio ct morbus obscssos. Et
»s
pcrto, Athenicnses opinali suut Alcibiadem l9 anti- cum post omnia miseriarura abominamenla, quas
"
qtium cxsilii sui dolorem, isto scelcre proditionis etiam dicerc horror est, nihil spci prseter mortera
vindicarc curasse : ideoque »»in locum ejus Cono- - occurreret, pacem petivere.
ncm constituunt, cui residuam mannm ct summam
bclli committunl, qui supplere sallem numcro exr 133 CAPUT XVII.
bauslas copias volcns, senes ac pucros Icgit, exer- Atheniensibuscertis legibus ac condilionibuspax dalur,
manus trigintaque rectorh constituunlur, qui, tum ttjran-
cilumqucslconscripsit. Sed hujusmodi 132 nidem exercerent, Thrasybuli industria ejecti sunt.
moram bcllo nnn altulit : quippc quod robore, non
i.umero, confici solel." Itaque statim imbellis ma- Magna hinc inter Spartanos et socios dcliberaiio
uus vel capia vel csesa est, tantaque strages occiso- fuii,' cum plurimi inquietissimam civitalcm ster-
rum s» illo prselio facla est, ut delctum non solum B nendam solo,s populumque infestissirnum cum ipso
rcgnum, sed etiam nomcn Aiheniensium videretur. nomine abolcndiun pronuntiarent: 3 Spartani nega-
At ilti, desperatis rcbus, u statuunt urbem pcrcgri- vcrunt,'' se pcrmissuros, ut e duobtis Graciaj oculis
nis darc; ut, qui per totam Asiam paulo anle domi- unus erueretur: insuper cliam pacem promiserunt,"
nali sunt, nunc ex liac " colluvie muros sallem li- si Pirseei porlus duccnlia in urbem 6 munimina ever-
bcrtatemque tueanlur : ct, quamvis vel stio judicio terentur,' navcsque reliquas ullro traderent: deinde
ad hxc luenda eliara objeclis muris non sufliciant, si reclores sibi triginta 8 leclos suscipcrent. Iluic
itcrum tamen expcrire navale prsclium parant. Ex- condilioni addictis et succumbenlibus, Lacedaemonii
pers consilii furor, dolorem virlutem pulat: quan- Lysandrum ad componendas in urbe parendi leges
lumque meditatur ira, tantum promiltit audacia. constituerunt. Insignis hic annus el expugnatione
Ilaque.omnibus partim captis, partim inlerfectis, dc Athcnarum , ct morte Darii, 9 Persarum regis , et
ipsis quoque reliquiis nibil reliqui faclitm est. So- exsiiio Dionysii, Sicilise lyranni, fuil. Igilur triginta
lus dux Conon, supcrstcs betlo et populo, timens rectores Atheniensibus ordinati, 134 triginla ly-
civium crudelitalcm, »6 ad Cyprium regem conccs- ranni exoriunlur: qui primo se tribus millibus sa-
HAVEItCAMPINOTJE.
Piutarch. Alcibiade ct Lysandro. Pausanias lib. m. C 28. Omnia. Ltigd. Bat. pr., omnium.
FABR. 29. Horror esl. Edd. velt. prscter August., hor-
IX. Mullo hoc atrocius vuliius. Sic omnino scri- rori vel horroris est, dein, nihil spei prmteritm.
bendiim ex mss. qui magno consensu omnes ita cx- CAP.XVII.—1. Cum plurimi. Edd. quscdam velt.,
hibcnt. Vulgaii multo atrocius, prscter ed. Aug., qiicc et cum plurimi.
cum mss. facit. %. Populumque. Ltigd.Bitt. pr., tert. et quart.
19. Antiquum. Lugd. Bat. pr., antiqui. cum Coll. Gronov., populum.
20. /» locuni ejus. Edd. qtuedam, ideo.in locttm 3. Spartani nigaverunt. Sic quidem Justin.; at
ejus. Mss. Lugd. Bat. duo cum Coll. Gronov., in Xenopbon. lib. n ita: AuxeSaitibviot Si ovv.e<paauvnokiv
tvco ejus. 'EklnviSuuvSputtoSteiv,p.iyuayuObvelpyaciiivriviv xoi;
21. Consaipsif. Mss. hscc cst lectio. Vulgo con- p.eyicxoi; xivSvvoi; yevopivoi; (sic enini legcndum e
scribit. vetustis non yevopivnvut est impresstim) TV5 "E/).aSt.
22. ltaque ttalim imbellis manus, clc Ultimum Lacedmmonii negarunt se Grmcam urbeni, qum tn
hoc prxlium navale inter Lacedoemonios ct Athe- tummis Gmcim periculis optime dc illa essel merita,
nicnscs, bello Peloponnesiaco (quod 27 onnos du- eversuros. FABR.
ravit) commissum fuit ad jEgos flttmina, quo Aibe- 4. Se. Abest a Coll. Gronov. ct Lugd. Bal. terl.
iiiensiiim classis delcta cst : de quo eosdem auclo- 5. Si Pineei portus. Juslin. , Si demissa Pirmettm
rcs consule, quos modo nominavi. FABR. versus muri bracliia dejecerinl, ubi muri brachia vocat,
23. Ilto prmlio. Lugd. Batt. ires cuin Coll. Gro- quae Grxci puxpu axskn,p.uxpuxeiyjn-FABR.
nov. et ed. Aug., in illo prmlio. n 6. ilfunimina. Lugd. Bati. duo cnm Coll. Gronov.,
24. Staluunt urbem peregrinis dare. Id est, pere- munimenta. Idem voluit cod. Longob. scribens mo-
grinos civilale donare. Diod. iitomauvxoitokixa; xov; numenta, littcrx- u supcrscripta t. Ed.Aug., ducentia-
fisxoixov;,xat xS>vaAAwv ijivwvxov; ^ovkoytevov; avvu- que. Mss. plures, verterentut pro everteren'.ur. Flor.
ywviaacBai.FABR. tert., erverenlur.
25. Colluvie. Tres Lugd. Balt. cum Coll. Gro- 1. Navesque reliquas. Lugd. iBat. tert., navcsque
nov., congerie. reliqum uliro tradcrenlur.
26. Ad Cyprium regem concessit Evagoram. IIujus 8. Leclos. Fabricius rcsiituit ex mss. In editis antea
loci mcndum alii quoque animadverterant, ac sine decrat, pr;eicrquam in Au»., iu qua <fei;tos.Aliquanto
ullo negotio ex Justino emendari poluit. Xenoph. post Meus pro constiiuerunt babet consihuunl.
lib. II, Kovuvbxra>VKUO-IV aitiitlevas ttap^'S.vuybpuvi; 9. Darii , Persarum legis. Daiius non ita mullo
%.'jTtpov.Sed ne in re minime dubia testibus videar post, paccm inter Alhenicnses factam mortuus fuit,
iiii non necessariis, %bvo>v« Si xi; ovx oTSsy,6rt Su- cum annos 19 regnasset, Diodorus libr. xm, Diony-
axvyricaan; xn; itbksa>;£>;EvuybpavrikOs: Ut ait Iso- sitis vero, ut idem scribit, non tam exsulavit, quam .
craies in Evagora. FABR.Legeb.itur putidc, ad Cy- in extremum discrimen amittendse tyrannidis venit.
ruin regem concessit. Evagoras autem (vcl Evacinas) FABR.—Ms.Lugd. Bat. terl. atquc ed. Aug. ex tribus
dux Laeedmmoniorum,etc. et, primum dclent.
27. Angebant. Plures cx mss., agebat.
787 PAULI OROSII 788
tcllitum stipant, mox eliam septingentos mililes, A licorum 135 finium collecti exsules capiunt, mul-
victoris cxercitus lateribus suis circumponunl: csc- larumque civitatum opibus adjuti, vires capessunt :
dem omnittm passim fuluram , 10occiso Alcibiade , 19(|iiibus Lysias quoque, Syracusanus orator, quasi
auspicantur: qui fugiens, iu itinere clattstts cubiculo, in auxilium urbis, qua; esset palria comnntnis elo-
11vivus incensus est, quo imerfeclo, quasi sublato qtientise,»° quingentos milites cum stipendiis suis
ullore securi, miserseurbis reliquias cadibus rapi- inisit. Alrox id prselium fuit, sed his 21 pro propria
•" Theramenem quoque , unum libcrtatc, illis pro aliena dominatione certanlibus,
nisque exhauriunt.
ex numero suo , cui bxc displiccre senserunt, in animorum atque causaruni " ipsa qtioque lulit
cxemplum limoremque reliquoruin trucidant. Itaqne pugna judicium : nam victi lyranni in urbem reru-
omnes passim ex urbe diffugiunl, scd " interdictu gerttnt, omnesque quos cx Atbeniensibus sibi prius
Lacedxmoniorum, cum per lolamGraeciam exsulibus salellites legerant, tunc suspeclos proditionis, urbis
u "
negaretur hospiiium , omnes se Argos ac Thebas cnsiodia rernoverunt. Thrasybulum quoque ipstim
conluterttnl : ubi ita hospitalitatis obsequio " foti tenlare corruptione ausi sunt: i|uod ubi frustra spc-
sunt, ut non solum dolorem amissse patrias lenirent, ralum cst, arcessilis a Lacedaemonc auxiliis, rursus
16 vcrum ctiam spem recupcrandae meditarentiir. in bellum ruuni, ubi u duo ssevissimiomnium Ionge
Eral inter exsules " Thrasybulus, vir strenuus, et; B lyrannorum trucidanlur. Cscteros, viclos ct in fugam
" Thrasybulus , ubi vel 136 maxime Athe-
generis nobilitate inter suos clarys, qui auctor au- versos,
dendi pro patria fuit. Iiaque 18castetlum Phylen At- nienses esse *6inlelligit, clamore conscquilur, ora-
HAVERCAMPINOTJE.
10. Occiso Alcibiade. Trogus , ctijus sentenliam Critica lom.IIl p. 400.
Orosius sequiUtr, videlur scripsisse Alcibiadem a 19. Quibus Lysias quoque. Exstant optimi bujns
Triginta viris occisum fuisse. quod illi, et prcecipue or.uoris aliquot orationes, qiiarum lepidissim.im
Criiias.iilestapudPlutarch.Lysandrum irapulerint, Funebrem nos anle annos aliquot auxilio libri ma-
ul Alcibiadem a Pbarnabazo interficiendum curaret. iiuscripti integram edidimus, Latinnmqne, una citin
Varise tamen ejus necis caussecommemorantura Plu- Defensione cmdis Erathostenis, fecimus. FABR.
tarcho et Diodoro lib. xiv. 20. 500 mililes. Plut. in Lysia auctor est ipsum
li. Vivus incensus esl. Plutarcbus scribil Alcibia- juvisse Thrasybuluni duobus millibus drachmarum,
dem, in Phrygise quodam vico depreliensum ab iis, scuiis ducenlis, et militibus a se conduclis treccntis.
quibus Phariiabazos lianc caedem mandaverat, qui FABR.—Pro misit esl mitiit in ed. Aug.
cum ad eum ingredi noti auderent, sedibus circnm- 21., Pro propria libertate. Recle iis qua; seqtiunttir,
fusi eas incenderunl. Alcibiades sinistram manttm pro aliena dominationehsec opponi videntur, sed cnm
pallio involvit, gladioque districto integer a flamma codex Longobard. legat pro patria libertate, idqtic
erupit,etsubmotis intcrfectoribus, emiuus ab iis telis ipsum velle videalnr Ultr. in qno, pro pata propria
oppressus est. Sed Epbortis lib. vn ut est apud p^ libertale, immo dtidtim exbibuerinl edd. princeps,
Diodor. tradidit, sedibus incensis, ipsum quidcm Paris. et Venetse, i|iiin ct ed. illa prsesiaiiti.ssima,
cruptioiiem tenlasse , verum fiamina telisque impe- quic Augustse Vindelicorum emissa Itiii, in qua csl,
dilum interiisse. FABR. pro palria pro tibenaie. Editioniim quidcm iilaruiii
12. Theramenem quoque. Theramenis prscclara Icciionem dttplicem codd. sciipiuram cssc cxistimo,
mors non tanlum a Xenoplionle eiegantcr ibscri- ot.legeiidum, pro patria et libertate, vel pro pairia
biiur , sed et a Ciccronu Tusc. i magiiitice laudaitir. liberlate, ut codicum babet optinius, et confirinnrc
FABR. videiitr Justinus lil». v, c.tp. 9, Sed cnm hinc pro pa-
13. Inlerdictu. Lugd. Balt. tetl., quart. cl Coll. tria sumniis viribun, inde pro ulieita doniinationcscctt-
Gronov., interdicto. rius pugnaretur.
14. Argos. Lugd. Bat. lert., Coll. Gronov. el ed. 22. Ipsa qiwjuc tulil'.pttgna jttdicium. Sic omnino
prima atque Aug., ad Argos. locus lne cx iisdcm editionibiis alque insupcr mss.
15. Foti sunt. MaleVenetsc freti sunt. Meu atque Lugd. Bal. terlio, resiitui debet. Vtilgati
16. Verum eliam spem reciperandi meditarentur. indkiitm habcut. Lucaui imilalio est, cx lib. l vers.
Ita cod. Colon. pro quo inscite editiones verbum re- 120 :
cuperandi occupavit. Iu Jure et Pandectis Florent. Quisjuslius induit arma
frequens est reciperare, quo veleres utebanlur pro Scirenefas : magnose judicequisque tuctur :
reparare : sicuti reciprocare, pro reprocare : et apud Victrixcausadeis placuit,sed victaCatoni.
GeHiiun reciperatores. LAUT.
17. Thrasybutus, vir strenvus. &pacvSovko;oTipi.tv; Mox cdd. princeps, Yenctoe et Paris., refugerunt et
6voua?oy.svo£, $>v'kOnvvXb;, Diod. FABR. D ab armis,
18. Casteltum Phylen. Vttlgo meudose, Phylenen, 23. Thrasybulum quoque ipsum. Htinc conalum
legitur , sicut apud Isocratem de Pace TWV fvkaxhv cxposuerat Diodorus lib. xiv, ubi post occupatum
xuxoikaSovxav, Apud Dionem lib. XLIV,ot T*ivyvkuxhv Pirseeum scribit mngnum numerum exsulum ad
xuxukaSavxe;, pro tyjkhv: Xenopbon , tpvkhvyapiov Thrasybulum confluxisse : ac dcindc in llcnrici Sle-
xuxakuit&Kvei iayypbv. Diod. , xttxeku6exoyapiov xn; phani libris scquilur, fuvspb; \J.SV itspi TIVWVaiyjj.a-
Axxixn;dvopa56,usvov ivkhv, r>vSexb ippovpiovbyypbv xs XWTWV ctc,
5taAs§o'/xsvof, ubi bscc verba, nkOovSs v.ui
afbSpa v.aixS>v'&BnvS>v artiyov axaSv>v;ixuxbv,id ett, aitb TUVxpiaxovxu xivt;, aut his similia, desuni.
OccupavitAuicmcaslellitmPhylen nomine:quod el bcne F*BR.
munilum erat, et Atlienisaberat millia passuum fexe 24. Duo smvissimi. Criiias nimirum et Hippo-
—
xm. FABR. Manavit inde proverbialis illa locdtio machus Xenophon, ctJuslinus. Diodorus Crilim lan-
apud Aristophanein in Plulo, vers. 1147 : tnm meminii. FABR.
Mi)p.vnatxaxhcri;,ei cv <bvkhvxaxskaSt;. 25. Trasybulus clamore consequiiur. Hxc Cleocriti
praccouis voce pronuntiata fuisse Xenophon scribit.
Ne qumto mcminerisinjuriarum, quamvisnunc Philen FA,BR.
occupaveris. Ubi consule Scholiastem. Emendavit 26. Intetligit. Mcus cum duobus Lugd. Batl. et
jam olim Orosii lociim Leopardu? in Grutcri Face Co!l. Gronov. habcnl inteUexit.
 789 niSTORIABUM LIBER II. CAP. XVIII. 790
lionc rctinet, precibus ligal, proponens ante oculos A . dinantur, vaterenl. Sed adeo hoc idem placitum ,
eorum, quos fngerc vel ad quos refugere "' vellent, *9inter ipsa pene placiti verba
corruptum est, ut,
9
tibi, adversus triginta dnminns, non advcrsus cives vix intercedcnts biennio,V Socrates itle, clariss:-
miseros, bellum essc susceplum. Quin potius omnes, mus philosopborum, adactus malis, veneno sibi apud .
qui se meminerinl esse Athenienses, scqui oportcre eos vitam exlorserit: deinde vix quadragint.l annis
Aihenieiisiumliberlaiis ultores. Itaque hxcss adhor- inlervenientibns, ut alia sileam, iidem Alheniense?,
lalio tantum apud cos valuit, ut mox rcversi in ci- adempta sibi penittis libertate, sub Philippo Mace-
vitatein lyrannos arce decedere nlque " Eleusinam donum rege " servierint. Verumtamen sapienlissin i
migrare compulerint: qtti, poslquam in societatem omniutn Atbenienses, ctiam suis malis satisdocti,
urbis cives suos, eatenus exsules,, 0 receperunt, ly- *sconcordia minimas res crescere, discordia maximas
rannos in bellum u?muIationesusciiant, qtiibus liber- Iabi,u cunciaque vel hona, veletiammala, qusc foris
tas alioriim quasi ipsorum servilus videbatur.» Tunc gcruntur, internis esse radicata et emissa principiis,
indicta pugna, cum prius quasi ad colloquium con- domi abslersere odia, et foris bella presserunt: reli-
venirent, circumvenli insidiis, veluli pacis viclimse, querunlque pnsteris suis u de ruina sui exemplum,
trucidauiur:'»ita revocati iu unum, pnst " inex- de reparatione consilium: si lamen obinfirmissimam
plebiles magnorum lacrymas gaudiorum, hsec prima B '. humansemenlis mutabilitatem, quod in afflictis rebus
u fundamina
recuperatse libertatis inslaurant, pro- consulitur, iti prosperis servarelur.
posita jurisjurandi contestalione, uli discordise, nni- 138CAPUT XVIII.
mositatesque prseleritsc, in oblivioncm perpetuam De bellocivili inier Arlaxerxemet Cyrum filios Darii,
atque immortale sirentium deducanlur. Quod pactio- quod parricidio finitum fuit. De terrmmotu Sicilim,
nis genus quasi " novam vilse instittitionem, no- et Atalante insula facla.
vamque felicitatem stalus sui infonnantes,,s amnes- Iisdcm fere diebus ' belltim civile,»immo etiant
liam vocaverunt, id esl, abolitionem 137 malo- plusquam civile, vix parricidio terminalum, adTer-
rum."Sapienlissima Alheniensium, prseserlim post sas gerebatur. Morluo enim rege Dario, cura Arla-
lanta miseriarum documenla, provisio : si quo pacto xerxes et Cyrus,filiiejus,de regno ambigerent, tan-
res humansemanenle consensu hominum,»» ut or- dcm magnis apparalibus, * magnis provinciarum ac

HAVERCAMPINOT.E.
27. Vellent. Lugd. Bal. tert. et Coll. Gronov. cum p.vnatx«xeiv.FABR.— Confer Aristophanis locum ex
ed. Ang., velint.Mss.iidcm in iis, qnae prsecesscrunt, liuio supra pag. 134 et Orosii ljb. vn, cap. 6.
delenl eorum. Aliqnanto post esse quoque expun- 37. Sapientissima Atheniensium. Lugd. Balt. tert.
gimt, et scribunt cum Lug. Bat. sec. membteriht et quart. ciim Coll. Gron. et quibusdam edd. vell.,
Aihenienses. Sapientissima fuit hmc, etc Mox pro post lanta cod.
28. Adhortatio.Edd. veteres, exhorlatid. Ms. Lugd. Perizon. h:ibei post lot. Post provisio Cod. Ull. et ed.
Bal. lert. mm Coll. Gronov., otatio.. C Aug. addit esset.
29. Elensinam migrare compulerint. Edd. quacdam 38. Vt ordinanlur. Prsnler ed. Aug. sex vel sep-
Eleusin et emigrare, ut el compellerent. tem ex mss. scribunt, ila ut ordinautur, valerent.
50. Rccepcfw.t. Edd. qmvdam exeepernnl. Videlicet Ultr., Lugd. Batt. sec, lert., quarl., Coll.
31. Tunc indieta pugna. Ms.-Lugd. lial. tcrt. cuin Gronov., Pcrizon., Mcus.
Coll. Gronov., inclita, unde patet bausta bscc cx 59. Inter ipsa pene placiti verba. Recle neque au-
cndem fonie. Orosii verborum sensus esse videiur dicndi sunl Lug. Ball. tert. et quart. qui cum Coll.
hclliim ct pugna>diem atque locum a lyrannis, in- Gronov. exhibent inter pia beneplacitiverba.
dicta fuissc Allieniensibiis. Jttstin. lib. >v, cap. 10, 40. Socratesille. Soerates, ab Anyto et Melito im-
Bellum Alheniensibusinferunt. pietatis accusatus, et condemnalus, venenum bibit,
32. Ita. Meus codex, Ilaque. nnno primo olympiadis 95. Laertius iib. it et Dio-
33. Inexplebiles. Edd. veti. inexpticabiles.Rectius dor. xiv. FABR.
alise cum mss., inexplebiles. 41. Servierinl. Perizon. cum Lugd. Bat. tert. et
3-i. Fuiif/oniijw.Lugd. Bat. quart. atque Ultr., ed. Aug., servierunl.
fundamenla, ul ed. August. 42. Concordiaminimasres crescere. Sentenlia Sal-
35. Novam. Cod. Perizon et Ullr. novm. lnsliana ex Jugurlhino. FABR.
36. Amnestiam.'Ap.vnaxi<xv. Valerius Max. lib. iv, 43. Cunciaque. Copulam abjicit ed. Aug. et mox
cap. 1 de Thrasybulo, Ptebis scitum interposttit, ne exbibet intrinsecus pro internis.
qtta prmleritarum rerum mentio fieret. Hmc oblivio, 44. De ruina sui. Haecmeliorum et fere omnium
qnam Atheniensesupmaxim)vocant, eJc Hinc Piutar- D codd. lectio est. Quidam cum edd. nonnullis, de
cbus in Civilibus Prscceptis scitum illud Alhenien- ruina sua. Mox ed. Aug., ei de reparalione.
sium vocat TOxn; upainaxiu;^hftapjx. Hoc Gnrciim CAP.XVIII. — 1. Bellum civile. Bellum hoc inter
verbum usttrpavit M. Ttillius, cum post csedem duosfratres, Cyrum et Artaxerxem, gestum, Xeno-
C. Julii Caesaris omnem memoriam discordiarum plion, ejus parliceps el soeios, seplem libris Kvpo*
oblivione sempitema delendam censuit. Pliilip. i. \vu8aaeo>;descripsit : quos bene Latinos fecit doc-
Hinc Paierculus lib. n : Et illud dccreti Atheniensium tissimus Romultis Amasacus. De eodem Diodorus
celeberrimi exemplum relatttm a Cicerone oblivionis lib. xiv et Plularch. in Artaxcrxe. FABR.
vrmteriiarum rerumdecreto palrum comprobatumesl. 2. Iinmo etiam plusquamriut/e. Imilari voluit illud
Vopiscns in Aureliano, Amnestiaetiam sub eo delieto- Lucani, quo poela Carmen stium orditur,
rum publicorumdecrela est de exemploAiheniensium, Bellaper JEmatbiosplusquamciviliacampos.
citjus ret etiam Tullius in Philippicis meminit. Ifccc
ideo pluribus, quod videam esse, qui affirment (at Editt. quidam vetr. immo non habent.
Murelus in Variis lib. n, cap. 13) vcrbum illud, 3. Magnis provinciarum. Altcrum boc magnis a
quod Cicero usurpavit, esse non up.vriaxiuv,sed p.h cod. Longobardico abest.
791 PAULI OROSII 792
populorum ruinis, * utrimque certatum : in quo A perturbari ac pcrmisccri, ncque isla sic, nisi pro-
conflictu cum e diverso " concurrentes sibi ambo pitio et miserante , componi. 15His deinde tempo-
fratres mutuo casus objectavissct, prior Artaxerxes ribus gravissimo moiu lerrse concussa Sicilia , insu-
vulneratusa fratre, equi velocitate 6 morti exemptus per exsesluantibus iElnse montis ignibus ,6 favillis-
evasit. Cyrus autein.moxacohorte regia oppressus, que calidis, cum detrimento plurimo agrorum villa-
finem cerlamini dedit. Artaxcrxes ergo et prseda rumque vastaia est. Tunc cliam Alalantc civitas,
Jfrateriisccxpeditionis, et exercilu potitus, potesta- Locris adhscrens, terrse contigua, " repeniino ma-
tem regni parricidio ' flrmavit.. 8 Sic universa Asia risimpelu abscissa, atque in insulam desolata est.
atque Europa, partim in se singulse, partim in se in- Alheniensium quoque miserabiles reliquias pestis
vicem funeribus etflagitiispermiscebantur.Eccepar- invasit, diuquc populata est.
vissima pagina;verbisquepaucissimis, quantosde tot 140 CAPUT XIX.
provinciis, 139 populis alque urbibus, non magis Romanorum parum honeslaad Veios obsidio. Urbs a
cxplicui actus operum, quam implicui globos mise- Gallis capta et vastata. Coltatio isliut excidii cum
riarum.9Quisenimcladem illius tcmporis, quis fando prmsenti Gothorum invasione.
funera explicet, aut aequare Iacrymis possit dolo- 1 Anno ab Urbe condita CCCLV obsidio Yeiorum
res? 10Verumtamen hsec ipsa, quia multo interjeclu B decem * continuis annis magis obsessores quam oh-
sxculorura exoleverunt, facta sunt nobis " exerciiia sessos detrivit. Nam Romani repentinis saepe Iio-
ingeniorum, etoblectamenla fabularum : quamquam stium ertiplionibus comminuti, prscterca in hibernis
si quis inteniius adbibeat animum, seseque toto bella »sortiti, hiemare sub pellibus, poslremo fa-
menlis affectu 1Sipsis pene causis bellisqtte pcrmi- mem ac frigus in conspeclu boslium perpcti coacti
sceat, ac rursus velut in arce spectaculi constitutus: sunl: urbem novissimc, sine ullo l digno Romanae
utrumque in suis qualitatibus tempus permetiatur, virtutis lestimonio, cuniculis et clandestina obre-
facilc dixerim , eum judicaturum , neque illa, nisi ptione ceperunt. Hanc ulilem magis quam nobilcm
irato atque u aversato Deo u posse tam infeliciler victoriam, primo dictatoris ° Camilli, qui eam dc
HAVERCAMPINOTiE.
4. Vtrimque cerlatum. Hrcc esl lectio codd. Lon- 14. Posse. Cod. Perizon., potuisse.
gob. el Flor. sec, trium Lug. Balt. cum Coll. Gro- 15. His deinde lemporibus. Hic lerrsemolus accidit
nov. et Ultr. Cod. vulgati et Ltigd. Bat. pr. aique anno terlio olymp. 88 anno quinto bclli Peloponnc-
Flor. lert., est utrivtque certatum. Quod est si addi siaci, de qno Diod. lib. xu: Tnktxavxov; Si awiSn
placet, melius cum ms. Meoet ed. Aug. in fine pe- xov; aeiapov; yeviaOaixaxa itokkapipvi xn; 'EkkaSo;,
riodi locari potesl. 5>axexai itoket; xtva; iitiBa},uxxiiov;, iitvtkvaaauv xhv
5. Concurrenles sibi ambo fratres, elc Cod. Peri- ([J SaXaTTav Stayflstpat, xat zaTa TijvAoxpiSayepaovhaov
zon. cum Lugd. Bat. terl. et Coll. Gronov., ambos. xaOeaxuan;ph%aipAvxbvto"9ptov, irot^o-at5e vhaovxhv
Dein edili plurcs, objectassenl vel objectavissent,con- 6vofta?oftsvnv 'ATaAavxrjv,i. c, Tumin plerisque Grm-
tra mss. meliores. Dixit Orosius ambo vel ambos cim panibus terra ita movit, ut nonnutlas urbes mariti-
fratres, pro eo quod Justinus utrumque fratrem, lib. mas superinfusa maria obruerinl, et Locridis latus, in
v, cap. 11 : Sed cum in belto sors prmlii ulrumque quo Alalante oppidum in mare projeclum continenii
fralrem pugnm obtulisset; quare noliiuibicura Scbet- atthmrebal, maris impetu abscissum in insulam abie-
fero mutare in utrimque. ril. FABR.
6. J/orJt exemptus evasit. Ed. Aug., morti exemp- 16. Faviltisque calidit. Edd. qnscdam vetl. favil-
lus est. lisque grandibus el calidis. Ms. Lngd. Bal. tert. el
7. Firmavil. Cod. Longob., finivit, quasi contesta- Coll. Gronov., flabris favillisquecalidis.
tionem vel siraile quid prsecessisset. 17. Repenlino maris impetu abscissa. Codd. Pcri-
8. Sic universa. Lugd. Batt. tert., quart, CoII. zon. el Meus abscisa babent. Verum vulgata bic re-
Gronov., Ac sic, etc Mox edili plures, inier se in- tinenda est, ut patet ex dislinctioneqiiain viri docti
vicem. faciunt inler abscisus et abscissus. Confer Noias
9. Quis enim cladem. jiapvSiu Virgiliana e lib. u Dnkeri ad Florum lib. n. cap. 11, p. 227, etOu-
yEneid. FABR. ad Frontin. p. 49.
10. Verumtamen, etc Ed. Aug., Verum hmcipsa, deudorpii
qum, etc CAP. XIX. — 1. Anno ab V. C. CCCLV. Cuspinia-
11. Exercitia ingeniornm. Scilicet ad belle decla- rius vuit in hoc numero errorem inessc, qnem cgo,
mandum. Juvenal. sat. 10 vers. 167: 'D qui pulo Orosium respexisse non tempus ccepte
Ul pueris placeaset declamatiofias! obsidionis Yeiorum, sed capue urbis, contra fidem
librorum mutare nolui. Sigonio, cujus diligenliam
12. Ipsis. Ed. Aug., in ipsis. in perficiendis Fastis-admiramur, anims capitc urbis
13. Atiersato deo. Puto reponi debere aversante Yeiorum est posl Romam cond. CCCLVII.DC Vcio-
deo, ut est in Lugd. Bat. tert.el Coll. Gronov. quod- rum obsididne et expugnationc copiose Liv. lib. v.
que Meus forte vult, scribens udversato, vel scrip- FABR.
sisse Orosium, prout exbibel ed. August., averso 2. Continuis. Lugd. Bat. tert., Coll. Gronov. ct
deo. Marlialis de poeia infelici et cacatas scribente ed. Aug., conlinuatis.
chartas, lib. vm, epigr. 56; 3. Sortili. Meus cum Perizon. ei ed. Aug., sor-
Scribitinaversa Picens epigrammatacharta: liri, ut referatur ad coacti sunl. Dein Lugd. Ba'.
Et dolet, aversoquoflfacitilladeo. lert. et Coll. Gronov. postremoque.
i. e. iratis Apolline et Musis. Ovid. ut Amor. 12, 4. Digno Rotnanmvirtuiis. Ed. Aug., dignm virltt-
vers. 17 : tis testimonio.
AversisutiiiamtetigissemcarminaMusis; 5. Patravit. Lngd. Bat. scc, paravit. ut et Ullr.
Phocbuset inceptumdcsliluissetopus..
 793 ! HISTORIARUMLIBER II. CAP. XIX. 794
Veicntibus 6 palravit, exsilium, dcbinc irruplio Cal- A rcliqttam j'uvcntutem, quam constat vix niille ho-
lorum, et inccndium Urbis inscqiiitur : cui cladi miuum tuncfnisse, in arce Capitolini 13monlis lati-
nudeat quisquam, si potcsl, aliquos molus tcmporis tantcin, obsidione concludunt : ibique inleliccs rcli-
14
bujus comparare : quamvis non irque pcndat prse- quiaSjfamc, peste, dcsperationc, formidinc terunt,
lcriti mali fabnlam praesenlis injuria.Igittir GalliSe- subigunt, vendiiiit : nain mille libris auri discessio-
nones, duce Brenno, cxcrcitu copioso ct robuslo nis prclium paciscnnlur : non quod apud Gallos
nimis, cum 7 urbem Clusini, 8 qusc nunc Tuscia di- Roma parvi nominis fuerit,sed qucd illam sicjam
citur, obsiderent, lcgatos Romanorum ( qtti lunc antc detrivcrint, utamplius tunc valeienon posset.
componendse inter eos pacis gratia vcnerant) in acic Exeiuiiibus Gallis remanscrat in illo quondam Urbis
adversum sc videre pugnantcs: qua indignatione ambitu iuformium ruinarum obscoena congcries,
10ci undiquc impedila errantium, et inter sua igno-
pcrmoli, Clusini oppidi 141 obsidioue dimissa,
lotis viribus Romam contendunt. Hos ita ruentes tortim oflcnssc vocis imago respondens.trepidos sus-
9 Fabius cum exercitu consul cxcepit, nec tamcn pendcbatauditus.ls llorrorquitiebal animos, silcn-
nlistitit, immo polius hoslilis ille impctus, quasi tia ipsa 142 terrebanl. Si quid m maleria pavoris
aridam segetem l0 succidit , stravit et Iransiit. " esfraritas ipsa vocis ln spatiosis. "Hinc illis muta-
Teslatur hanc Fabii cladem fluvius Allia, sicul Cre- ]j re sedes, aliud incolere oppidum; allcro eliam cen-
mera Fabiorum. Nun cnim facilc aliquis similem rui- scri nominc cogitatum, placitum atque tentatum cst.
namRomansc mililiacreccnserci, eiiam si Roma in- En tcmpora quorum comparatione prassenlia pondc-
super incensa non essct.PalcntemGalli Urbem pene- ranlur ; quibus rccordatio suspirat: cn, quscincutiunt
tiant, trucidant rigcntcs simulacrorum modo in suis 19deelecla, vel potiusde ncglcctarcligionc, poeniten-
13scdibus senatores: eosque inccndio domorum cre- tiam. "Revcra
pares sunt el conferunlur inlcr se
raatos, lapsu culminum suorura sepeliunt.Universam hse duse captivitates, illa S1sex raensibus desscviens
HAVERCAMPINOT/E.
6. Camilli cxsilium. N. Ftirius Camillus, dic dicta antiquis non invenimiis: sed quod in illis sine uHa
abL. Appuleio irilnmo pl. ob prxdam Vcienianam dilTercnlialegitur, nos bona fidcdescripsimus. FABII.
inique divisam , in exsilium abiilquinto nnno posl- —In inargine Hitiorp. et Bolsuing.ed. hsec ascribnn-
qu:im Veios ceperal. Livius , ct Plutarchus in Ca- tur : El dum per impedita ruinarum errabanl, et intcr
inillo. FABR. stta tiauslra mancnles aliis ignoti erant, illorum plan-
7. VrbemClttsiniqum nunc Tttscia. Orosiohicsuam gentium voces aliortim Irepidos suspendebanl autlilus.
icetionem reddidimus. Verum hoc oppidum ab aliis 16. Horror, eir. Dcsumptum ex Virgilio de strage
Clusium ,|oppidanos Clusiiios, dici notius est, qtiam itrbis Trojac, lib. iEn.. n, 755.
ut sit admonendum. FABR.— Membranocmeic Clu- Horror ubicmeanimossimul ipsa silentia terrent.
sium Imbent, ut et edd. Vcn. cum principe et Paris.
At Vinc. Bellov.lib. iv, cap. 81, Dusim , qum nunc Ed. pr. et Vcnetse, Horrore q a. silentioque ipso
Tusciadicitur. terrebat.
8. Qum nunc Tuscia dicitur. Absunt a Meo. Vtil- iC 17. Raritas ipsa vocis in spaliosis. Ita scriptum in-
gati olim, Dusia, cod. Longob., Thuscia. Flor. scc, vcui in cd. Augustaiia, eamque lcctioiicm vcris-
lcrt. aliique mss., Tuscia. simam esse puto. Namrarilas vocis borrorem Tacit,
9. Fabius cum cxercitu consii. Nullus Fabius boc sed attget borrnrcm , si in locis ampliscl spatiosis,
lcmpore consul fuit: sed eo anno, quo Roma capta ul cral Roma ,slratis xdiliciis desolnla et late pa-
cst, trcs Fabii Iribuni mililiim consulaii potcslate lcns, vasttim sit silentium. Edili antiquiorcs tantum
fuerimt, Livius lib v, Diod. xiv, Plularcbus in Ca- habcut rariias ipsa vocis, ttsque ad Fabricianas. Fa-
inillo. FABR.— Vox consttl a sciolo in marginc no- brifius cnim inaluit nulla tamen addita nota, rari-
lata, lorsan in texlum irrupit. Ccrte non suo loco, tas ipsa in spatiosis. Qitaelectio, quamvis tribtis mss.
et luxato verbOrum ordine ponilur. Unde scribilur Florenlitiis, Lugd. Bat. pr. ut et Mco et Dcrizon.
in Meo, consul cum exercitu. confirmctur, ncquaquam lamen prsestat illi quse in
10. Succidit, stravil et transiil. Mss. Lugd. Batt. antiquis edd. ct ttibus Lugd. Batt. cl Coll. Gronov.
lert. et quart. cum Coll. Gronov. succendit, elc. invenitiir raritas ipsavocis. Cujns cnitn rei rarilas
Ed. Aug. succendit, slravit et iransivit. Et quia ari- Orosio in spatiosis agnoscilur ? si hominum ? eo-
dum segelemdixit, videri posset non incommoda lc- ruin niilla mcnlio in iis quse prsccesserunt, ergo
ctio. Vulgalam tamen quam serval quoque Vinc vocis. Qnare amplector lectionem cod. August. cutn
Bellov. prsefero, propter |id quod sequilur stravit et illam insuper conlirmet ms. Ultrajectinus.
transiit. 18. Ilincillis mulare ser/es.[Iu!.elligitconsilium mi-
11. Testatur hanc Fabii cladem. Eodeni die nempe grandi Vcios: dc quo Livius lib. v extremo.
xv kal. Sext. utraque clades accepta fuit; isque dics _ \%.Deelecta. Senstis hic est, en qualia siut illa
a postcriore Alliensis dictus est, Livius lib. vi, " tempora, quse mercntur, ut pceniteat vos, receptam
Plutar. in Camillo, Tacilus lib. xvm, Scrvius in vn publice sub imperaloribus piis religionem Christia-
iEncid. FABR. nam essc, iramo, quse polius vos conluiidant, tara
12. Sedibus. Male mdibus mss. ct edili quidam. diu eamdem fuissc neglcctam, el tsmsero rcccptam.
15. Latitanlem. Meus, Pcrizon. elLugd. Bat. scc, Ed. pr., rejecta, Aug. relicta.
lalenlem. IQ.Revera pares sunt, etc Puto esse scribendum,
14. Terunt. Yulgati terrent, sed terunt, quod ad llevera pares sunl, sed conferantur inler se, elc; sic
oram in plerisqne notatur, et meliorem efficitsen- minima mulalione sentus qui nunc cespilat, clarus
suni, oplimis atque antiquissimis mss. fulcilur. Sic et rei alque orationi est conveniens. Fateor, inquii,
enim exstat in tribusFlorentinis, duobus Lugd. Bai. sicuti olim a Gallis, sic nunca Golbis captam Urbcin
Meo alque Perizon. el primis cdd.ul et Vinc. Bei. esse, scd si cladcs accepta; conferanlur, immane erit
confirmatur. discrimen, etc.
15. El uitdiqueperimpedita. Lectionem illam,quam 21. Illasex mensibusdesmviens.Plularchus Romam
hx Gcrardus Bolsuingc in marginc ascripsit, nos in septcni mcnsibus in GalloAun potcstate fuijsc, his
795 PAULH OROSU 790
et- tribtis diebus ista transcurrens. Galli, exstinclo > A plevissent, cur eos miseril, demonstravit: quippe
priptilo, Urbe deleta, »»ipsum quoquc Romte no- cum supra humanas vires essct, incendere scncastra-
riien incxlremis cineiibus perscquentes, elGotbi, bes, et subruere magnarttm uiolcs slructurarum, ictu
reii<:ia intcniioite prsedandi, ad confugia salutis, fulmiuum Forum cum imaginibus vanis, qusc, super-
hoc cst, sanctorum locorum, agmina ignara cogen- siilione miserabili, vel Deum vel homiiicm mentiuu-
les. Ibi vix queraqnam invenlum senatorem, qui vel lur, abjecium est: »6 horumqiic omnium abomina-
absens evascril : hic vix quemquam requiri, qui mcntorum, quod immissa per hostcm flamma non
forte ut tatens, perierit. Recte sane »' compnrarim adiit, missus e ccelo ignis evertil. Et quoniam uber
fiui:Cfuisse ibi scrvafortim numerum, qui hic fucrit dicendi matcria est, qu» nequaquam boc concludi
pe' diioruin.**Planeqti6drepr6dituf,fatendumest, in libro poiest, hic prsescntis voluminis finissit, ul in
140 n'ac ctade pra-seuli pltis Deutn sscvisse," ho- "T subsequeniibus csctera »8prosequamur.
ritiiKs miuus, cuin peragendo ipse, quod illi non im-
&HAVERCAMPI HOTM.
vcrbis in Camillo scribit: OUTM ftsv n 'Pwpu itapakb- 24. Plane. Flor. sec, sane.
yo>;nkio, xat rtapukoya>xepov iaa>0n, ti-rrm; iitxa xov; D
R 25. Homiuet minus. Ed. Aug., quam homines.
liuvra; vitb voi; ^apSapot; ysvoptivn-FABR. 26. Horumque. Lugd. Bat. lerl. et Coll. Gronov.,
22.. Ipsmn. Edd. vett. ipsius-j coiitia mss. plures forumque, quasi lnderet Orosius in voce, et liic pro
et meliores. mercalu poneret.
23. Compararim, Ed. Aug., comparavi. Prima ora- 27. Subsequentibus. Ullr., sequentibus.
nium, potesl camparari. Mss. Lng.Bal. tert. et Ultr., V&.Prosequamur.Florent. secetterl. ,persequamur,
eomparari inter se possunl. scd prim. ,subseqvamur,S\\Amanu corr;in persequamur.

LIBER TERTIVS.

PMFATIO.
144 ' Et superiore jam libro cpntestatus sum, et tempore non fnisse. Si vero significare cnncta, nec
nunc necessarie repeto, secundum prscceptum luum, exprimere studens, compendiosa breviiate
snccingo,
dc anteactis conflictationibus ssecnli,»nec omnia ncc obscura faciam : et ita apud plcrosque 4 erunt
dicla,
peroiiiniapos3equsegesta,etsicutgcstasunt,explicari, ut nec dicta videanlur : maxime, cura e contrario
qtioniam magna atque imvumera copiosissime, et 9 a nos vim rerttm , non imaginem commcndare curc-
plurimis scripta sunt; scriptores antcm etsl non eas- mus. Brevitas aiitem atqtte obscuritas, immo ttt est
dem causas, easdem tamen res babuere propositas: scmper obscura brevitas, etsi cognoscendi imagincm
qtiippecum illi bella, r.os bellorummiseriasevolva- p prafert, " auferl lamen intelligcndi vigorem. Sed
niiis.Prxlerea ex bacipsa,dequa queror, abundantia, ego, ' cum iiirumqne viiandum sciam, faciam , ut,
angtistin oritur inibi, cl concludil mc sollicitudo no- quoctimque modo ' alterulra temperenlur, 8 nec
d<osior.Si eniin alrqua sttidio brevitatis omitlo, pu- multa prsctermissa, nec mullum 9 constricla vi-
tabtuittir atit mtbi nunc defuissc, 145 aut in illu lunc deantur.
HAVERCAMPINOTiE.
PBJEFAT.— 1. Et superiore, etc Mss. Ultr. et Edd. prima, August. etParis. sic exprcsscrunl, cum
Luyd. Bat. sec , Sitpertore, deleta copola. Meus cl utrumque vilandum sciam, ulrumqut faciam, ttl, quo-
Perizon. eum edit. prima, ut Superiore. Ltigd. Batt. cunque modo alterutra teniperentur, nec multa (ed.
lert. ePqtfarf., Ex superiore. Parisin. cdd. et Ve- Ang. mnltum) prmtermissa, nec mulium constricta vi-
nelse, El insuperiori. Sed post contestatut sum, in deantttr. Venette ita legunt, sed ego cnm utrimqneti-
CoM.Gronov. repctitur ex cap. 18. Virgiliana imila- tandum sciamutrumque, faciam, etc Qnam lectioncm
tio; Quii eladem itliui (emnoris, quitfunera explicet, inveni qnoqtfrt in Hittorp, et Bolsuing. verum illsesi
ant mquare tacrymis possit ttotoresi Quod et in uno inierserunt, ibi, sinec multa, ete.Quod fecenmt qtio-
ex mss. Liigd. Bair, invcni. Proconflictaiionibus- ea- que Fabricius et Scottus, qtir pro utrimque tamen
dcm cum tribtrs Logd. Batt. habei conflictionibus. utrobique ulrumqae exhrbent. Qa.imvis auiem bis
2. Nec omnia nec per omriia. Goiisiaits Itaecmss. utrumque irt mss. invenerim, omuino alterutro loco
csl tectio, q«am,ex vclustiseditionibus anteFabri- ._ ejici debere existimo. Nam cum in qtiibusdain codrf.
cianas, sfllaserVafAogusi.; reliiqiiseexliiberit.eJmienec^inveniretur, cum vitandnm seram utrumqne, faciam ,
onmhfosseqwafg&iialmt,necskuitgestasmtexptieare. etc. in aKis, tum tdrumiqaeviumdttm sciam, faeiam,
5 Et'o plurtam. Ex tisdtem mss. et ed. Angusi. etc videnfur scribae utrumque, pro more suo, reii-
cottliiffctiiHieriiet reposttimu*, hatid strpervacanean*, miisse. Ego, tn pufidum, exsnlare jussi, una cura st
natn pnueietiam*copiosfssime sertberepossunt. Lugrf. ante nec mulia, quod perperam inlrustim fnil.
BaW. duo1,eta pturiHus. 7. ^tenrtra. Ms. Ultr., utraque. Lugd. Batt. tres
4. Erttnt dicta. Et hic mss, certe optimoTum retf- cum CoW.Grorrov., aliter ulraque.
mri lectionein, videficiet cod. Longob. cum duobus 8. Nec Multa. Ms. meus, ut nec mullum. Unus ex
reliqnis Flnrentinis, Mei et Perizoniani. Editiones Lugd. Bat. et Colf. Gron., non hmcmullnm.
omnes exhibent dubia, seJ ex mss. dicla pleriquein 9. Constrhla videantur. In meo ms. legitur extensa
margine annotant. videantnr. Non inepte; riam prsetcrmissa brcvitalcm
5. AaferUkoiert.Liigd.Bat. tert.etColl.Gron., haud includunt, cui extensio opponitur. Yulgaia sic cx*
refert tumen.lifvmtns.pro>cognoseendisvrprn,noscendi. plicari potesr, haud molta eruittpr33lermissa, nequ*
6. Cunt ulrumque vitandum seian , etc. VariaeIi:rC tamcn ntinis pressa erit et conlracta orairo.
periodtrs in efitioiiibiis movis et antiquis legi solet.
• HISTORIARUM LIBER III. CAP. I. 798
797
146 CAPUT I. A ipsam quietem 6 voluntas pacta componeret. Uttde
De pticejussu Artaxerxis regisper Grmciam facla, de- attlem tanla fatigalio omnium per lotam Grscciam
que variis bellis ante illam pacem a Lacedmmoniis populorum corda corporaqtie oppresserit, qtias
cttm rege etThebanis gestis, ubi de Conone. efferos animos ignoto acqtticsccre otio lam facilc
» Anno ab Urbe condila CCCLXIV qucm animm per.'uasit, qnam brevissime osteudarii. ' Lncedsc-
sicut gravissimum propter ignotam sibi caplivitatem monii, utpote homines, et Grscci homincs, qtio
Boma persensit, ita magnificum ' projiter insolitam plnra habebant, co nmpliora cupientes, 8 posiquam
pacem Grsccia babitit; eo siquidem tempore, quo Alheniensium 10 potili svmt, • universam Asiani spe
Gatli Romam captam incensamqtie tenuerunt ac dominalionis bauserunt. Ilaquc" toti Orienli
" Dereyllidam dticem in banc
vendiderunt, Artaxerxes, rex Persarum, discedere bellum moventes,
ab armis et quiescerc in pace universam Grseciam militiam legttnt, qui cum sibi adversus dtios po-
per lejatos prseropit, dcntinlians conlradictorem pa- lentissimos Artaxerxis Persarum regis prx-feclos,
cis bello impetendiim .-qtiem ila jubentem poluissent Pbarnabazum et Tissaferncm pugnandum viderel,
ntiqiie Graccitam conslanter contemnere, quam for- proviso ad tempus consilio, ut pondus geminsecou-
" unum dcnunliato bello ap-
titersaepe viccrunt,nisi porrectam itndecumqiie occa- g^essionis eluderct,
sionem, quam avide desidcraverant, lam libenter B petit, allerum pacla pace suspendil. Pharnabazus
hausissent: oslenderunt enim qttam scgre admisere Tissaferneni apud Arlaxcrxcm, communem itinc
illa qusc eatenus gessertint, quse lam facilc, indigna regem, defert ut proditorem, praserlim qui cum
ctiamconditione, deposuerunt: nam quid lam indt- lioste belli tempore de fcedeiis condilione pepigis-el:
gnum liberis et foriibtis viris, quatn longe remoti, honaturque l48reSIera> ul '*"> locum ejus " Co-
3 saepe victi, adhuc boslis, et deinde minilnntis, noncm, Ailieniensem virum, qtti ItinCforfe apud
*
imperio arma deponere, pacique servirc? si non Cyprum exsulabat, dttcein navali bello constituat.
ipso lantum annuniata; pacis sono pcr 147 corda 16Acceptis igittir quingentis argcnli lalcnlis, Conon
cnnciorum segra belli labuisset intentio : et, per Pharnabazum " cvocalur, classique prseficilur,
post diuttirnas taborum vigilias ,. oscilanles ac quibus compertis, Laccdsemonii et ipsi auxilia
stupefaclos * quies inopiua laxasset, priusquam navalis belli18arege JSgypti Hercynione per le«
HAVEBCAMPINOTiE.
CAPI.— i.Anno abVrbe condita CCCLXIV.Hicnume- 7. Lacedmmonii, ulpote homines. Orosius hsec e
rus est qiioqnc apud Plinium lib. xxxiv cap. 1. Li- Justini libro vi descripsit. Pliiribus eadexn Xeno-
vius libr. v in orat. Camilli, Roinaui caplam siirhili- pboit. libr. in, Diodor. xiv. FABR.
cat anno ab Vrbe condita CCCLXV. FABR. MOXpro 8. Potiquam Aiheniensium pothi sunt. Qui batic
ignotam edd. qnacdam et mss. ignoratam. Rcputunt r scrihendi forniulaiii non inlcllexerunt iiiuttiiter in-
quoque siH anle propter insotiiam pacem. sernerunt auxitio, anie Atlieniensium, quod legilur
2. Propter insolitdm pacem. Quo aiino Roma capta in edd. prima, Paris. et Veneiis.
fuil, CoLacclxmonii TIJViiti 'AvxakxiSovyevo'tj.hnv ei- 9 Vnivtrsam Asiam. Cum mss. quiilam liabercnl
phvnvrtpb; fiuaikiuxS>vUepcSiv ixvpa>cav,idesl paccin, Grmciam, quod et in Lugd. Batt. duobiis cl Coll.
per Antalcldamcun rctje Pcrsarum fucttim ratani lui- Grnnov. exslat, plures Asiam cniijunciim ediile-
huerunt, ait Polybius libr. i. Vcrtim de liac pacc in- runt. Bosning. Hiitorp. ct Ycucli Grmciamel Asiam,
ferius dicctur. FABR. cuui laincn uugniciuum illtid non agnoscant edd.
3. Smpa vicii, adliuc hostis. Fnbricius cl Scollus prima el Augustan., el rejiciant mss. nieliores cnm
cdiderunl, srrpj etiniii rirti adhuc Itoslis, etc, secuti cod. Longob.: seqnenl;a qunque ostcndant, de sola
Hittorp. ct Bolsuing. Editiones, nam Venelir, prima Asia hie loqni Orosium.
ei Paris., smpe eiiam victi hostis. At ex ms-s. quos 10. Hauserunt. Blandilur magis quod exstat in
consului, niillus illud eiiam admittit, sed omncs, cod-.Perizon. hauseranl.
conscnticntc ed. Aug. scribunt, smpe etiain vicii, H. Tott Orienli. Trcs mss. Lugd. Balt. cum Pe-
adhuc lwstis,ctc; ita enim verba illa distinxi, cum rizon. ct meo atque Coll. Gronov. scribunt lolo ,
qnatiior enumeret Oro^ius causas, propter quas re- quasi vellent toio Oriente.
pudinre pacis atictorem potuerim Gricc', quod rcx 12. Dercyltidam ducein. Vulgo male hic dux Ilir-
ille Persarum longe esset remolus a Graecia, quod cilides nominatur, qui Grsecis est AepxvkkiStx;.
s;ppe victtis, qttod animo eliamnum lioslis psset FABR.
hxreditarius, et denique,. quod non sine minis lo- 13. Vnum denuntiato bello appelit. Dercyllidas
qucreliir. R certis condilionibus pactiis cura Tissaferne, in
4. Si nonipso. Cnd. Longob., si non in ipso. Pharnabazi fines exercitum duxit. Xenophon ct
5. Quies inopina. Prseler cod. Longobard. et re- •ftisiinus. FABR.
liquo- duos mss. FIorenlt.,Lugd. Bat. quarl. inopina 14. In locum. Lugd. Bat. tert. cum Coll. Gronov.,
mnviili. Ueliqui cum vulgalis mopinata. in loco.
6. Volunlas pacta componeret. Mss. Lngd. Bal. 15. Cononem, Atlteniensem.Hatc eadem leges apud
teri. ciim Coll. Gronov. et edd. quibusdam vetusiis , Diodor. lib. xiv. FABR.—Lugd.Bat.tert.cumPerizon.
peracla, quod natum credo ab iis descriploribus, etCnll. Gronov., appeliil.
qni compendium scripiurse in raedio vocis pacta 16. Acceptisquingentisargenli lalentis. Sic Diodor.,
qua^sivertint. Senstis Orosii hic esl, Grsecos nimio Aa§wvupyvpiovxukcaxaTtevxuxbaia.FABR.
pacis desiderio, velut atlonila mente, cnmdcin ad 17. Evocatur. Meus, vocatur.
primam ejusdem raeniioncm fuisse arnplexos, eiiam 18. Arege jEgypti Hercynione. Apud Justin. est,
ameqtiam volunlas pacia, id est, per deliberaiiouem a rege jEgypti Hercymone. Diodor. htiric regem,
assensum pra'bens, condiliones pacis agnosceret qtti Lacedsemoniis dedit av.svhvGXRTCV xpmpict, cixov
atqtie approbaret; simile quid stiprascripsiLlib.il, Si p.vpiuSv.;Tzzvxhxovxu, vocat Nstppsa, ycl, ut est in
cap. 5 : Nisi maiurata reconcilialio subrcpsissetprius aliis libtis , Nsyspsa. FABB.
quam se discessio ipsa cognosceret.
709 PAULI OROSII 800
gntos pelunt, atquo cenlum inslructas triremes et A apud Spartam per Agesilaum regem relicltis, »a ma-
sexccnta millia modium frumenli accepertint : a ximam munilissimamque lunc classcm iuslruxcrat,
scciis ctiam undique magna conlrnxere subsidia. motus »s scmulationo virtutis Agesilai, nt, illo pe-
Cui militise conscnsu omnium, Agesilaum duccm destrem expeditionem agitanle, ipse quoque navali
decrcverunt, 19 virum pede claudum , scd qui in disctirsti oram maritimam pervagarelur. Conon vcro
difficillimo rerum sfalu ranllcnt sibi regcin claudi- 27 susceptum ncgotium dnplici cura inicndcb.it,
care quarn regnum. Raro umqtiam ita pares omni debens sociis sollicitudinem , patrix fidem : tit liu c
industria duces in unum coierc bellttm, qui nccr- exbiberet naturam, illis prsebercl induslriam: in lirc
bissimis inviccm prscliis faligali, ct mullo sanguine propensior civibus, quod quieti libertatiqtie eorum
obliti.vclut invictiab altcrutro rcccsscrunt. *° Igitur aticni sanguinis discrimen impenderet, ct pugnaret
Conon, accepto iterum, " per se ipsum, a rcge adversus insolenlissimos hostes periculo rcgis, pr.c-
Magno, slipendio, reversus ad classcn, invadit mio patriae. Conserunt itaque navalc ccrisnr.n
hostiles agros, turres, castella, cseteraque prse- Pcrssc Conone, Spartani Pisantro ducc : »8 mill-
sidia »» exptignat : ct veluli eifusa lempestas, qua- te>, remiges, ipsique ductorcs , uno pnriter in mu-
cumque incubuit, cuncla prosternit. " Laccdsemonii luam csedem ardore rapiuntur. »9Magnitudincm at-
vcro domesticis malis circumventi, cxlernis inhiare B quc atrocitatem belli 150 istius, iniiinalus ex hoc
dcsislunt, abjiciuntque spem dominalionis , immi- semper in poslerum Laccdsrmoniorum slalus, pro-
nenie periculo servitutis : Agesilaum aulem, quem dit.'» Namque ex illo fluere ac relro subtapsa re-
cum excrcilu in Asiam miserant, 149 ad subsi- ferri fpes Sparlanortim »» visa, donec " assur-
dium patrise revocant. *l Intcrea Pisandcr, dux gcndo cegre, ac miscrc rccidendo, confecla, ct po-

HAVERCAMPINOTiE.
19. Virttni pede claudum. Nota esl contentio de lanttnn litlerutse mutatione a nobis ndj'uta. Nam in
rcgno Spartano inler Leolycbiden Agidis filium , et in:-s. tribus Florcntinis, Mco atque Perizoniano, qui
Agesilaum ejusdem fratrem : cum Leolycbides Age- quinque rcliquis bonilntc inultum prsestant, ita scri-
silnum regno prohibere ex oraculo vellet, quod bitiir, Conon vero suscepium negotium duplici cura
altero pede claudicarel: sed vicit bic illum , cum impendebal, pro impendebat auiem rcposuimns in-
oraculum in eum convenire conlendissct, qui neque tendebat, nune sino dubio vera olim scriplura fuit.
legitimus, neque ab Agide esset genitus. Xeiioplion. Ita apud Livitnn iniendere belltim fib. xxi, cap. 6 :
libro III et in Agesilao. Plutarcbus in eodem ct Ly- Alii provincias consulibus Hispaniam atque Africam
sandro, Pausanias libro tti. FABR. decernentes,terra marique rem gerendam ccnscbanl :
20. Igitur Conon. QuareConon ad regem profectus alii tolum in llispaniam Annibalemque intendebant
fuerit, copiose Justin. libro. vi. FABR. bellum. Addc, quse pro emendalione similis luci
21. Per se ipsum. Graecidicunt avxo; ct St' eauToO, Orosiani in cxlrcmo libri iv scripsimus.
confer ^Elian. Var. Hist. lib. i, cap. 21, de Ismenia, _ _28. Mililes, remiges, ipsique duclores. Ex hoc Oro-
Thebanornm legato. ^' sii loco pntet,
quomodo ejus lempore lcclu.ni apud
22. Expugnot. Ed. Ang.,impugnal. Mox mss. om- Jtistinum fuerit, quem hinc cmendare licct, lib. III,
ncs ct editi meliores , incubuit, alii iitcuinbit. cnp. 1, ubi vulgo legitnr,-Eadem militumet omnium
23. Lacedmmonii vero domeslicis ntalis. Significat regitm cura erat. Idetn vero pr.eliiini navalc iulcr
tcmpits illud quando circa olyinpiadein 96 Lace- Cononem et Pisnndrum describiiur. Ncquc vulgaia
daeinonios injuste impernntes , omnes lere socii de- Icctio regum defendi nllo modo potest. Nnm, prnnti
serucrunt, ul ait Cicero libro u de Offlc Tutu Boeo- Orositts mcmorat milites, remiges et duclorcs ; sic
lii. Atbcnienses, Corinihii, Argivi et alii conspi- ductores, nomine non tanliim stto, scd et vinccndi
ralionc lacta , conlra Lacedxmonios moverunt bel- contcnlione jam anlc descripseral Jiistinits iu prsc-
Inni. Ctijtis causa Agesilaus cx Asia demum revocatus cedenlibiis : Porro Pisandrtts, pro conjunciione Age-
fuit. X- nophon libro m et iv, Diodorus libro xiv. silai, eliam virtutum mmidator erat; coniendebalqite
Plutarcbiis in Agesilao; Pausanias libro m. FABR. ne a rebtts geslis ejtts et glorimsplendore recederel :
24. Inlerea Pisander, dux apud Sparlain. Mirum neve tot bellis ac smcnlis qumsilum imperium brevis
prolecto, qui faclum fucrit, ut contra fidera libro- momenli culpa subverteret. Pergit dcinde : Eadem
rum veterum tam apud Justinutn quam Orosium, militum, etc
liic dux Lysander hactenus sit dictus : cum tamen ex 29. Magnitudinem atquc atrocitatem belli istius,
omnibus scriptoribus, quos modo nomiuavi, certum inclinatus ex lioc semper in posterum Lacedmmonio-
sil, Agesilaum classi prscfecisse Pisandrttm conjugis rum slatus prodil. Et hanc vulgata ventisiiorem mul-
su.-c fratrem, eumque relictum in Asia, et praelio to lectionem, iisdem mss. Florenlinis, quibuscum
navali supcralum ad Gnidum a Pliarnabazo et Co- X)Meus et Perizon. cnnspirant, dcbemus. In omnibus
none, pcriisse. Nnm quod in vulgato Diodori libro edd. legilur, magnitudine alque atrocitale bclli istius
vj.vupyo; non XlsicuvSpo;,sed Htpiupyo; appellatur, inclinatus, ex hoc seinper in posterum Lacedmmonio-
procul dubio meudosiim est. FABR. rumstatusproruit.
25. Maximam mwnitissintamque lunc classem in- 50. Namque cx illo fluere. VLupa>S'wt. Yirgiliana ex
slruxirat. IIscc est conslans lcctio rass. raeliorum, lib. ti vEneid. FABR.
vidclicet triuin Florentiuorum, Pcrizonii, Mei, 31. Visa. In Vulgg. additur est, qnod codd. mss.
Lugd. Bat. tenii, Ultr. ei Coll. Gronov., ut ct ed. mcliorcsct edd. priucipcs non agnoscuni.
Aitgust. et ultimsc Scolti. Vulgo, maximammunitam- 32. Assurgendomgre, ac miscre recidcndo. Statum
que ctassem lunc instruxerant. Lacedxmnnis rion ineleganter velut moribunduin
26. /Emulatione. Lugd. Bat. duo, admiratione. describit, cx Viruiliana iterum imilalionc : Dixerat
27. Susceptum negoiittm, ctc Hactenus edittim poeta dcDidone ^En. lib. iv, vers. 688 :
fuit, Conon vero susceplo ncgoiio, duplicem curam flla, gravesoculosconalaaltollere, rursus
impendebat, etc Prima ed. et illam sectusc similiter Delicil.Iiirixumstridit stib pectorevulnus.
lcgiuit, sed post negotio inserunt omni. Longe vero Ter sese attolens,cubiloqueadnixa, Ievavit:
tnelior est lectio, quam cx mss. revocavimus, unius Tcr revolutatoro est, ctc.
801 IIISTORIARUMLlBER III. CAP. I. 802
testatc carcrct, el nomine. Atheniensibusvero liscc A ncc difficilc stiperal, inaximc cuni adhuc aptid ipstim
e.idem pugna initium rccnperandse poientire, sicul penc integrse vircs haberenlUr. Ipse lamcn Agesi-
Lacedacmoniis amillcndse, luit. 33Priini igittir The- laus gravitcr 37vulncratiir. Al vcro Aihenicnscs, cum
bani, nuxilio Atlieniensium fuhi, superiote clade compcrisscnt inspcrata Laccdccmonios vicloria stib-
saucios ac trepidos aggrcdiuntur , miilia animati levatos, pristinse servilulis, 38de qtia lunc respirarc
fiducia 3i propler virtutem atquc industriam Epa- vix cceperant, trepidi melu, cvercitura conlralniiit,
minondse ducis sui, ciiin quo sibi facilc obtiiicre eumquc Bceotiis in auxilium adjungunt, commis-
posse imperiutn lotius Gracciacvidebantur. Fit ila- suin 39Iphicrali dttci, qui adolcscens admodum, vix-
que lcrrestre prselium, Thebanis minimo negotio dum annos viginti natus, infirmitatem retalis matii-
vinccniibus. Vincitur etiara hoc cotiflictu Lysander ritatcanimi mttnicbat. Conon quoquc, 40vir quidcra
el o .xiditur. 3SPausanias quoquc, dux Lacedxmo- Aiheniensis, dux autcm Persici excrcitus, audito
niorum , 151 insiraulatus proditionis , in exsi- Agcsilai redilu, ad populandos Lacedacmonioriun
lium truditur. Thebani aulem victoria potiti, colle- agros revcrtitur. Ita Spariani, strepilu 41circuinso-
cta universi exercilus manu, Spartam ccntcndunl, nantiuin undiquc hoslium clausi alquc exterrili,
putantes se vactiam pnrsidio civitatcm ntillo inlia- ultima propemodiim dcsperationc labueruiii. 4>Sed
luros ncgotio, ctijus jam omncs penc ropias cum B Conon, postquam 152 v.isia boslilis soli popula-
ipso rcge delesscnt, atque ab oranibus sociis dcsli- tione satialits cst, Aibenas pcrgit, in maximo gau-
tutos viderent. Laccdscmonii pcriculo civitalis im- dio civium ipse trislis, quippe ctun vidcrct urbeni,
4J ntmc
pulsi, babito inexcrcilali militis qualicumquc dcle- populo qiiondam cultuque ornatissimam,
ctu, obviam hosti proccduni. Scd viclis semel, ad- miserabili ruinariira ac desolationis squalore con-
versus victores obsistcndi nec virlus nec animus fectam. Ilaquc raagnum pielatis miserationisque mo-
erat. Cum igitur cxdcs tantuin unius pcne partis agc- numenium in rcparatione ejus operalus cst. Naraquc
relur, 36repcnte rex Agesilatts, nrcessilus ex Asia, eam, a Lacedoemoniis exinanitam, Laccdscmoniorum
41
improvisus bello sttpcrvcnit: Tbebanos jam successu prscdis replevit. Persis incendcntibus concrcina-
dnplicis victorise lsctiores scgnioresque aggrcditur : tam, Persis scdifieantibus reformavii. 4Slnterea Ar
IIAVERCAMPINOTJE.
33. Primi igitur Thebani.Belli liujiis, Bceoticidicti, in Bceotiam, non omnino convenit Just. ct Or<sio
principes fuerunl Locri Opuntii et Phocenses, quo- cum Xenopbonle, Diodoro ei Pluiar. Ptigna com-
lum bi a Laccdaemoniis, illi a Tbebanis atixilia ac- raissa ftiit ad Coroneam: mendose cnim in Pluianiii
rersiverunt.Thebani Aibciiienscs in suas partes per- Agesilao est, itspi xhv Xutpuvsiuv, pro Kopa>vstuv.
traxcruni. Pracliocommisso ad llaliartum Lacedsc- FABR.
monii vicli sitnt, ct Lysander occttbiiil, Xenophon 57. Vitlneratur. Ed. Ang., vulneratits est, quam
libro tcriiocxlreuio.Diodortisxiv, P.uisnniasinet ix, £ lcctionem tres Florentini quoqiic agnoscunt.
Plulirclius in Lysandro. FABR.—Cod. Longobard. 5S. De qua tunc respirarevix cmperant. Perizon.,
pro retro referri habet rciro ferri. Pro attxilio Ed. de quarespirarevix cmpcrant.Lugd. Bal. sec et Ultr.,
Aug. habet auxiliis. Lugd. Batt. tres ctim P^rizon. de qua tunc respirare cmperant. Mox cd. Aug., in au-
transponunt sublapsa reiro referri. xilio.
34. Propter virtulem atque industriam Epnminon- 59. Iphicrali duci. DeIpbicrateXenophon.lib.lv
dm. Videtur Orosius, dccepltts verbis Juslini, pu- el deinceps, Diod. lib. xiv et xv.
lasse huic prsclio interfuisse Epaminondam, quod 40. Vti-quidem. Vocem postcrinrcm delent Lugd.
vcrum non est. FABR. Batl. lcrl. ct quati. cum Coll. Gronnv.
55. Pausanias quoque, dux aller. Pausanise, qui 41. Circumsonanliuin.lideni mss., circumstantittm.
ciun Lysandro adversus Thebanos missus fuerat, 42. Sed Conon, poslquam vasta. De Cononis beiii'-
crimini datum, quod serius in Boeotiam venisset, ficio iu Aihenieiises, dequc honorc illi a suis habito,
quodque csesorum corpora fcedere iiuam praelio lol- prscter cxteros, quos jam ssepc nominamiis, eleg:ui-
lerc uialuisset. Itaque capilis acccrsilus ad caus:e ler Demostbenes de immunitatc contra Leptinciu.
diciionem non atlfuii, sed Tcgeam in exsilium ati- Legendus qiioiiue tsocratis Evagoras. FABR.
fugit, Xcnophon et Pausanias. lib. m. FABR.Fuit is 43. Nunc. Edd. qtncdam vett., tunc.
Pattsanias lilius Pleislianactis, nepos Pausatiise II- 44. Prmdis. Edd. quxdam ut ct cod. Ulir., prm-
lius, qui, Mardonio et Persis nd lialeas vicli-', im- sidiis, quasi iiiniierentur opes Persic;c, ex quibns,
inorlalem gloriam prava libidine et proditione sce- Lacedsemoniorum quondam prsesidiis, ttrbem resii-
lesta feedavit. Hujus vero P.uisanioc imioceiiiiam, tuit Conon. Sed noii muto vulgatam, quam conir-
qui a Lysatidri factione, altera jam vice, cnpiiis ar- " mat Justinus, scribens Iib. vi, cnp. 52 : Itaqtte • vm
cessebatur, prodiderunt Xenophon llist. Gr. lib. m, incensa fuerunt, prmdantm sumplu, elc.,ubisequii(ir
p. 507, Plulnrcb. in Lysandro p. 450, P.unan. lib. paulo post, ex spoliis Lacedmmoniorttm.
III, p. 216 cl Justin. lib. vi, cap. 4. In jus vocaius 45. Interea Artaxerxes, rex Pertarum. Cutn Pl.ar-
prima vice fuerat, ut qui cxsulibus Alhaniensiuin nabazus et Conon regia classe inariii nam Lacouhu
favissel, atque aigerrime.pari sulfragiorum iiumero, oram cum maleficio pervaderent, et Atbense mino
periculum evascrai. Cum secunda vicc accusaretur, cingerenlur, placuiiLicedscmouiispacem facerecinn
iioluU iratis propter Lysandri mortem civibus, sa- regc Pcrsaruin, caque re Anlalcidam ad Tiribazmn
lutera suam crcdcrc, sed Tegeam, in Minervsetem- rcgis prselcctiira miserunt, ut illius opera pax firma-
plum, quod lulutn miseris erat asylum, confngil, retnr. Hac de causa pacem banc Graeci TIJVsn' ',w-
ibiquc inorbo dicm obiil. Vide quse dc eo diximus xukv.iSovyevop.ivnv elphvnvvocanl, ut dcmonstravitiuis
in Serie rcgum Laccdarmoniorum stirpis Eurytio- paulo ante cx Polybio. Tu lege Xenophontem lib. v,
nidarum, qu.c post Yiiam Antigoni Tutoris, a quo, Diodor. xtv, Plutarchum in Agesilaoct Artaxeixe.
Cieomeoe victo. capta fuil Laccdsemon, scquitur in Meminit Strabo in fine lib. vi, Pausaoias initio ix,
llistoria reguai Macedouise. FABR.
56. Repenie rex Agesilatts, Dc advcnlu Agcsilaj
 '
803 PAULI OROSII 804
taxerxes, rcx Persaruro, sicut " principio dictum ,A duciarum diebus, " Lacedaemoniis ad alia bella
est, universis Grxcise populis per legatos, ut ab ar- convcrsis , Thehani cum Epaminonda duce, de in-
mis disccdcrcnt, et paci ncquiesccrcnt', imperavit: vadenda " Lacedsemonia, qtiasi secura et destitula,
non qucd miscricnrdiicr fcsiis consuleret, sed, " ne ccpere fidticiam. Taciti, intrmpesia nocte, Lacedsc-
se in jEgypto beilis occupalo, aliqua in regnum inoueni veniunt: 154 se(' non ita incautam vel
suum tentaretur irrtiptio. indcfensam, sicut rebanttir, offendunt. Armati enim
CAPUT II. senes cum reliqua turba imbellis setatis, " prseco-
De Lacedmmoniorum offensione in Arcadia, victoria gnilo adventu hostium, in ipsis se ponarum angti-
Tltebanorum, Epaminondm morte, cutn Epilogo di- stiis objecerunt, et, adversus quindeeim millia mili-
clorttm. tiim , vix cenium confecli sevo homines prorupc-
Cunctis igilur Grsccis optatissimaquiete^rcsolnlis, runt. His ilaque lanlam molem belli sustineniibtis,
' Lncedseinonii, juvenlus superveniens
domcsicoque otio'lorpenlibus, congredi adversus Thebanos
inquieli magisiiuam slrenui, el furone polius, quam aperfo ccrtamine incttnctanter decrevit. " Commisso
virtitle inioleiabiles, post belta deposita lcntant prselio , cum Lieed;cinonii vincerentur, repente
*
153 finiit bcllorum. Nara spcculati absentiam Epaminondas , dux Tbebnnorum , incautius dimi-
Arcadiiin , castellum eorum repentina irruptione B cnns, vulncratur. Qtiare dum his ex dolore melus,
perfringuiit. Arcndcs vero , * exciti injuria, juncto illis ex gaudio stupor nascittir, veluti cx conscnsu
sibi Tliebanorum auxilio, amissa furto, bello repe- tncito ulrimque disccssum est. Epaminondas au-
lunt. 8 Iii eo praiio Archidamtts, dnx Laced.nemo- lem , graviter Ji saucius, cum de victoria sunrum
niorum, vtilncralus,' cum jam cscdi suos ut victos comperisset, scutnmque cxosculalus csset, ls rc-
viderel, " occisorum corpora » per prseconem ad sc- mota manu " qtia vulnus occlusernt,' cgressum
piilluram poscil: qiiod signum vicioritc traditae io- sangniiiis " ac morlis patcfecit introilum : citjus
lcr Grsecos Itaberi solet. Thebani autem hac con- morlcni sic Thebanorum perditio subsecuta est, ut
fessione conlenli, dato parccndi signo, finein de- non perdidisse ducem, sed ipsi cum eo tunc perisse
dere certamini. Paucis deinde iutervenienlibus in- viderenlur. Contextii 18indigestas hislorise inextri-

HAVERCAMPINOTJE. -
46. Sicut principio. Ullr. et Lugd. Bat. lert. cum et ed. August. , cum cmdi suos jam el vielos lideret.
Coll. Gronov., sicut iu principio. Meus, sicul a Reliqui, cum etiam cmdi suos jam ut viclos videret.
priucipio. Eadem divcrsiias cst in Jusiini cndicibus, qnoriim
47. A'ese. Ita mss.; illo, plures edd. sed male. alii ut vietos, alii et vicios scribunt, vulgatnm lamen
CAP.II.—1. Resolutis. Florenl. pr. ct Perizon., ut viclos non incoinnudc rciineri posse judicani in-
solutis. lerpreies.
2. Torpentibus. Lugd. Bal. (\mrl,, stupenlibus. G 8. Occisortim corpora per prmconem. xov;
vev.pov;
3. Lacedmmonii, inquieti magis qttani slrenui, et u7roo-irov5ou? avatfEto-fiat. Exemplorum plcna sunt
furore polius, quam virlule intolerubiles. lia cod. Co- oinnium mnnumeoia. FABU.
lon. ct Materni perfectc, prse illo quod cditur : La- 9. Per prmconem. Coll. Gronov., per prmconium.
cedmmonii inquieti magis, quain virtule intolerabiles. Lugd. Bat. scc. etUllr., per prmconemornnlnm ad
LAUT.— Augmcntttm illud, quod Lautius ex codd. s. p. Pro poscit Lugd. Bat. sec , Meus et Perizon.,
Col. et Materniaffert, in omnibris, non lantiim mss. poposcit.
sed et edilis inveniiiir. unaex Fabricianis anni 1573 10. Lacedxmoniis ad alia bella conversis. Manti-
exccnta, itt qua typollietarum negligeniia vcrba illa neiises a Thcbaiiis dcscivcrnnt, iisque suppctins ve-
cxcideraiit. neranl Lacedacmoiiii ducc Aije ilao, ut Xeiioplmii
4. Nam specutati absentiam. Quse dc Arcadiim ct et Plutarchus scribunt : nam quod Diodor. libi xv
Thebanoruin bello bic ct apttd Jusiinum post An- Agidemliunc nomiuai, cquidcm qui verum esse pos-
tnlcidse pnceni snbjiciunttir, ca iton statim subse- sit ignoro. FABR.
cuta suni. Nam illa lacta cst aniio secundo olymp. 11. Lacedmmonia."Perizon., Lacedmmona.Lugd,
98. Arcadcs aulcm bellum cum Elcis gesferiint Bat. lerl., Lacedmmone,pronlsiatim Lacedmmonem
qu:irla et ccnlcsima olympiade , ut etiam Pnusan. vocabit Orosius, sed ibi ed. Aug. Lacetlmnioniam
scribit libro v. Tum Elei pressi ab Arcadibtis La- liabet, Jusiinus, Lacedmmona.
cedacmoniossocios suos imptticrunl, ut Arcbidamus 12. Prmcognilo adventtt hoslium. Eiitliyims eniin
Agcsilai filius cum exercitu raissus in Arcadiam Thespiensis, auctore Cali^thcne, scu , Cresquidam,
Cromnura ceperit. Nam quod Juslinus castellum di- p ut Xeiiophon scribit, Epaminondse consiliuin Agc-
cil, XetiQpbon, qui linnc liistoriam lib. ult. "EXW silao enuntiavii. Legc Pluiarcbum in Agesilao.
scribit, Kpuptvovvocat. FABR. FABR.
5. Excili. Qti.cdam cdd., excitati. 13. Commitso prmlio. Pr.clium commissiim fuit
ti In eq prmlio. Cromno capto, Archidamus, prac- ad Mantineani, ibique Epaminondas, vtilneraliis ab
sidio trium cohorlium ibi relicto, niiquas copias Anlicrate Lacedaemonio, pnilo post decessit. FABR.
domtim reduxit. Sed cuui prmsidium ab Arcadibus 14. Saucius. Edd. qmcdam, sauciatus. Mox iti-
ex Elide rcversis obsideretur, Archidamus iterum dem, deosculalus.
missus, ut Spartanos obsidione liberaret, prailio 15. Remota manu. Aliter de vulnere scr.Lunt
commisso p 'ApyjuSupj}; exixpa>xoTOV pvpbvSta^wra|. Cic epist. 12. lib. v, ad Fam. Valer. lib. m. c 2.
inqtiit Xenoph., i. e., Archidamus teloper femur tra- et Diod. xv. FABR.
jeclo vulneratusest. FABR. 16. Qua vulnus occluserat. Ila mss. atqne cditi
7. Cumjam cmdisuos , ut viclos, videret. Hoecest meliores, alii qum tulnus occluserat.
leclio cod. Longobardici; alii codices sic legiini: 17. Egressum sangiiinis', ctc Edd. prima, Paris.
Flor. sec, cum etiam cmdisuosjam ut victos viderel; et Venetie, egressu sanguinis ad morlem paiefecit in-
lert., ctim etiam cmdi suos jam enim viclos videret; troitum: baud male.
Ultr., I.ugd. Bat. sec ct quart. cura Coll. Grouov. 18. lndigestm. Mcus, digestw.
805 HISTORIARUMLIBER IIF. CAP. III. 806
" faslidio est.
cabilem 10 cratem, atqttc jtoccrtos bellorum orbcs, \ que pruricniibus, ipsa ctiam vila
" htic el illuc lymphalico furore geslorum, verbis
CAPUT III.
e vestigio seculns iniplicui: quoniam lanto (ul vi-
deo) inordinatius scrip?i, quanto magis ordinem cu- Terrmmolus Achaimcollalus cum Constantinopolitano.
stodivi. Improba dominandi Lacedscmonioriiin cu- Romani ckilutes aliquot capiunl.
pidilas, quantis poptilis , qualibus urbibtis, quibus 1Anno ab Urbe condita CCCLXXVI sarvissimo lerrsc-
provinciis, cujusmodi odiorum motus, qtiantas cau- niotu Achain universa concussa est, et dusc tunc ci-
sas ccrlnminum suscitaril, quis vel numero,vel ordi- vitates, id cst, ' Bura et Ilelice, abruptis loeorum
nc, vel ralione disponal? cum ipsi quoquc nonplus hialibus devoratse sunt. Atego nunc cconlraiio po-
afDictibellis quam bellorum confusione refcrantur : leram similia in diebtts noslris apud ConstanlinopQ-
siqitidcm.lr.ictoperaliquot aeialesbocconiinuobello, lim, seque 156 niodo principem gentium, prscdicla
Albeuienses, Laceda-monii, Arcades. Boeolii, Tbe- cl facla, sed non perfecla narrare, cum, post ler-
1
bani, 155 poslremoGr.xcia, Asia,' Persis, atque &- ribilcm dcnuniiaiionem couscicnliamque mali sui
gyptus ciini Libya, insulisque maximis, navales siuiul » praesciam, subler commola funditus terra treme-
pedeslresque confliclus indiscretis egcre discursibus. rel, 1 et desuper fusa roelitus flamma penderet, donec
Referre cscsabominum millia nnn pos-eni, cliain si " " oralionibus Arcadii principis et pnpuli Christiani,
bclla numcrarem. At nunc " increpet lixc tempora praesentem perditionem Deus exoratus averleret :
aique illa collaudet, quicumque nescil boscc omnes probans se solum csse et• conscrvatorem htimilium,
istarum urbiuin provim iaruiiique pnpulns, ita nunc et piinitorcm matorum. Sed hscc, ut commcmo-
in solis ludis ac thcatris conscncscere, sictili timc in rala sint magis quam explicata, vcrecundisc conces-
caslris maxime praliisque *3 tabutsse. Florentissima serim, ut et qui scit, recolat, et qui nescit, inquirat.
illa, »4et lotius tunc imperium Orientis affectans, 7 Interea Romani, qui per septnagintaannos ab urbe
Larcdxmonioriim civitas, vix centum babere poluit Volscorum, prseierea Faliscorum, jEquorum, et Su-
senes iila incessabilibus circnmventa malis, imma- trinorum, subacti et attriti, assiduis bellis conficie-
turas misere expendeb.it aetates : et qucrunlur nunc bantur, tandem in 8 suprascriptis diebus, Camillo
homines, quorum refcrtscpuerisetsenibuscivilalcs, duce, easdem cepere civitales, et rcdivivo finem de-
secura juvenum peregrinatione ditantiir, pncificisque dere ccrlamini. 9 Prsenestinosetiam eodem tempore,
exercitiis siipendia domesticae volupialis ncquirunl? qui 10usque nd portam Romsebcllando ct csedcndo
nisi forte (ut assolcnl humanne mulabilitati omnia pervenerani,ad ftumen Alliam.T. Quinciio pugnante,
sordere prseseniia) novilales rcrum actu auditu- vicerunt.
IIAVEItCAMPINOTJE.
19. Cratem. Respondet hxc vox verbo, quud prsc-1] cum Olenum et Helicen, pnulo ante cladem Letictri-
ce*sit, conlexui. Ex mss. Lugd. Batt. ties cuni Coll. cnm, ndeoque maturius, quam statuit Orosius, mare
Gronov. hanc glossam pro ea habcnt, inolem seu hauscrii. Clausiilain sunl niilli ex mss. qunsconsului
materiam ; cdd. prima , P.iris. et VciietoeIeguiit cla- agnoscunt, neque edd. veteres, nisi August.
dein, sedcratem cum reliquis August. 5. Prmsciam. Florenlt. pr. el lert., consciamut ct
20. Hnc et illitc. Sic mss. oinnes cuin cd. Augtist, cd. pr. et Paris. Ex hisce Orosii patet, quorsum sit
Reliquae, Itucatque illuc. refercndum, quod prsccessit,prmdicta.
21. Persis. Mcus, Persia. Mox Perizon., eum Li- 4. Et desuper. Conjunctionem delenl mss. Ullr.,
byis. Meus el Perizon. Male in Scoiti edit. esi perderet,
22. Increpet. Lugd. Batt. tres cum Coll. Gron., Ilistoriam vide in Annal. Basnagii toin. m, p. 155*
repulet: innle. Accidit A. D. 396.
23. Tabuisse. Lugd. B.it. pr., labuissent. 5. Orationibus. Edd. prima, Paris. et Veneiic,
21. Ei lotius tunc imperium Orienlis. Lugd. Bat. oralione.
sec, tolius imperium Vrientit. 6. Sed hmc, elc Lugd. Bat. terl. cum Coll. Gro-
25. Fasiidio ett. Lugd. Bat. qualuor cum Coll. nov., sed iil commemoralasunt. Dein Perizon., magis
Grnuov., faslidium est. quam explicita. Sensns Orosii est, Quae recenliadc
—
CAP.III. 1. Anno ab V. c. CCCLXXVI. Euscb. in Arcadii temporibus digito atiingo, haud minus vera
lib. de tcmporibiis bunc terraemolum ascribit oljmp. sunt, quam illa antiqtta, qua; descripta a me ct aliis
centesiina;.Slraho libro vm scribil IMSurbcs cvcrsas sunt. Malui tamen i|iiasi in transilu indicnre, quam
biennio aute piijnam Lcuctricam, id est, anno anlc r. large cxplicare, idque propter verccundiam.
olympiadem 102 Diodoro auclorc, qui annus ex alio- 7. Interea Romani. Camilltis, cum tribtinus mili.
runi stipputitione cst CCCLXXX. FABR. iit anno CCCLIX Fnli^cos jtistitia in ditionem populi It.
2. Bura et Helice.Iia scripsimus ex Eusebii Cbro- redegisset, ut est apud Livittni lihrn v. Pluiarchum
nico, Tlmcydidis libro m, Slrabonis libro i et vm, in Camillo, et Auctorem bbri de Viris Illustribus :
Pausania: libro vn, Plinii libro n, capil. 9i, cum in sexlo anno posl dictntor Volscorum civitniem, qua>
Orosii libris esset, Ebora et Helice. Diodor. libro xv per 70 annos bellum gesserat, vicit, et iEqiiomra
hanc iiiauditani eluvionem describens addit iyivsxo urbcm occupavit, Sutrinorum recuperavit, dcletis
Si TO-JTO T6 7ra6ofxn; 'Ayuut; ttspi Suoitbket;, Ekixnv Etruscorum exercitibus, et trcs simul triumphos
xs xat Bouoav,id est, llanc cladeniduo Achaimoppicla, cgil. Ilsec ila emendata a Cuspiniano paucis Eutro-
Helice et Bura, exprla sunt. FABR.—Apud P.dy- pius libro n , pluribiis Livius libro vi. FABR.
biiiin pnst bxc lempora Burai urbis et Burioinm 8. Suprascriptis. Ed Aug. etcod. Ultr., stiperdiclis.
menlio fit, nimirum, quia is noii liiirain, scd Olciiuin 9/Prmnestinos etiameodemleinpore. 1'rxnestini T.
cl Heliccn haccladeperiisseaftirmat lib. n, cap. 41, Quinct. Cinciunaio dictalorc victi fueruiii aimo 375.
p. 179, ubi dcmocraliam duodecim in Acbaia tubiuin Liv. Eutrop. ct Ktiseb. in Clironic.o.FABR.
describit, ex qtiibus suo tempore decem, quas enu- 10. Vsque ad porlam. Unus Ullr., usque ad porlas.
merai, et inter illas Buram, superfuissc lcstalur, Quxdain ediliones, venerant.
 807 PAILI OROSII 808
157 CAPUT IV. A jam Rcvcreniia lua studium sapientisc el vcritatis
De peslilentiagravissima, ejusqtteexpiatione. cxercuit, mihi supcr co audcre fas non cst. Com-
» Anno ab Urbe condita CCCLXXXIV L. Gcnucio, et monuisse rae satis sit, et cx qualibet inlentionc lec-
Q. Servitio consulibus, ingens universam Romam torem nd illius lectionis plcniludinem remisisse.
pcstilentia corripuit :' non, ul assolel pltts minusve CAPUT V.
solilo temporum turbata tempcrics, boc esl, ntit in- Ingens lerrm hialus medio Romm apparuil, quem
lempestiva Mctitas biemis, atit repenlinus calor vc- Mtirctts Curtius prmcipiiio sui arerlit.
ris, aut incongriiiis humor asialis, vel 3 autumni Scquilur hanc miseram luem, miscriorcmque ejus
divitis indigcsta iilccebra, insuper cliara exspirata expiationem proximo anno satis triste prodigium.
de Calabris saltibus aura corrumpcns, rcpeiilinos Repcnte siquidcm medio Urbis lerra dissiluit,' vas-
acutarum infirmitalum affcrre transcursus: scd toque prseruptu biantia subito 3 inferna paluerunt.
gravis diuturnaque in nitllo dispar scxu, in ntilla Manebat diu ad speclaculum terrorcmqite cuncto-
setale dissimilis, generali cunctos pcr biennium j'u- rum palenli voraginc imptidens specus, ncfariam-
giter tabe confecit: ut eiiam quos non egil in mor- que vivihominis scpullumm diis inlerprelibus 159
tem, lurpi macie cxinanilos affliclosque dimiserit. 4cxpctebat.Satisfecilimprobisfaucibtis piaccipitiosui
8
Conquerentur hoc (ut arbitror) loco obircctatorcs g Marcus Curlius, eques arniatus, injecilqite crudeli
teniporis Chrisliani, si fortc silentio 4 prxtcricrim, ternc 6 inopinalam satictatem , cui 7 parum cssct,
quibus tunc cserimoniis Romani placavcrint deos , qtiod cx lanta peslilcntia morluos per scpulcras sus-
ct sedavcrint morbos. Cum pestilcntia in iies crudc- cipcret, nisi etiara vivos scissa sorberct.
sccrct, auctorcs suascrc ponlifices , ut ludi scxnici CAPUT VI.
diis expetcntibus edercnlur: ° ita pro dcpellcnda Gallorum ingentem muttitudinemRomani sternunt ae
temporali pcste corporum, arccssilus est perpetuus fttgant, Tusci superantur, Galli teriio irruentcs tru-
raorbus animorum. Ubcr nunc quidcm 158 m'm cidantur.
islcdoloris atque increpationis locus est, sed, Ginquo 1Anno ab Urbe condita CCCLXXXVIII iterum terri-
IIAVERCAMPI NOT.E.
CAP.IV. — 1. Annoab V. c. CCCLVXXIV. Orosius in adjectivum, Greecis xpnp.vi>Sv;, quod substanlivi
nuraeris istis suam lationein sequittir, nnm liunc loco ponilur, sibique pro adjeclivo npposilum habct
non essedepravatum consensus librorum, et seqiten- vastum. Itaque vasto prmruptu significat ingens praa- •
tes numeri osiendunt. Alii hunc annum CCCLXXXVIIIcipiiium et immane barathrum. Prmruptm enim ru-
nlii alium faciunl. De hac pcstileulia Livius initio pes dicunlur, quse facili clivo haud ascendunt,
lib. vu. FABR. sicuti prmrnpta pro rupibus cjusmodi apud Plinium
2. JVon, ut assolet, etc Depravatn bnclenits hsec lib. vin, cap. 52, Ad prmrupta ducunl, saltttmque de-
circumferebanlur, cum iila , ut asolel, tiuciniilis in- C monstranl. Apud eumdem Pliniura advcrbium prm-
cluderentur, et deinde, aliquot postlineis, tegeretur, rupte occurrit lib. xxxiv, cap. 14, Mons prmrupie
repenlinos acularttm iujirnutalum afferrel transcitrsus, itlius. At bic adverbium poni nequit, nisi forle sic
Quse nullum omnino scnsum fundtint, aptissimum rcforraari locum placerct, vaslaque, prmrupte hianiia,
vero, si demas citni mss. Flcrentinis scc. ct lcrt. subito inferna patuerunl.
(tiarn in priino, boc in Inco, deest pagina), Lugd. 5. Inferna paiucruni. Contrarium, utpoteapud In-
Batl. pr., tert., Paris. ei Ultr. iinam lilieriilatn, mn- feros, in Lticani lib. vi, vers. 743 :
iandon//errel in afferre. Pro exspirata legunl inspirala Immiilamruplis Titana cavernis,
Lujid. Bait. ires cum Coll. Gronov. Etsubiio feriere die.
3. Autumni divitis indigcsla illecebra. Colon., di- Ovid. quoqtie tib. n Metam vers. 2G0.
vitiis; forle legcndnm : Autumni diviiiis ingesla ille-
cebra. Sednihil essct. LVIIT.—Hoc verum est; naui Dissilitomne solitm,penclralque in Tartara rimis
Lumen, el infcruumterret cuinconjugeregem.
indigesta prseslat, et siguifieat iiimielatcm fructuum,
qui inale concoquunlur. 4. Expelcbat. Florcnt. tert., Perizott., Lugd. ll.it.
4. Prmterierim. Lugd. Bat. pr. et tcrt., prater- tert. ct. cdd. velt. prceter August., exspeclabat codcm
irem. scnsu. Malo lamen vulgatam, quia, diis inlerpreli-
5. Ita pro, etc Sic mss. Florentt., Lugd. Batt., bus, id esl, moniiu saccrdotum, pctebat aliquid pa-
Meus, Perizon., Ultr. <t Coll. Gronov. Conjunciio- lcns speeus, et petilioni saiisfecisse dicilur Curlius.
nem et intiusera.il cdili pneler August. Aninwrum 5. Marcus Curtius, equcs. lmpressi, vir eqttcs, a
quoque meliorcs, pro quo plures ontnmnim. .p. scholiis nimirum inlrusum vir. LADT. — Periz., »ir
6. In quo jam Reverenlia tua. Intelligit disputa - 'u equeset armatus. Ed. August., vir nobilis, eques ar-
lionctti Angu titti contra Ludos scunicos libr. m maius.
c. 17de Civit. Dei. FABR. C. Inopinatam saiietatem. Colon. codex, inopinant,
CAP. V. —1. Proximo anno. Curtius equo insi- ex quo restiluo opimam, si tamen docti probarinl.
dens armalus se in spccum iinmisii, L. Genticio, LAUT.— Florent. scc, inopiam, forte pro inopinum,
Q. Servilio ilerum coss. Livius lib. vn, Valerius sicuti haudmalc scribilur in cod. Periz., Col. Gron.
Mix. lib. v cap li, August. de Civit. Dei lib. IV aiqueeditur in ed. August.
c. 20. FABR. 7. Parum esset. Ed. Aug. et Coll. Gronov. parvum
2. Vastoque prmrupiu. Sic lego ex prmrupte et esset.
prmrupti, quorum ncutrum salis intelligo. LAUT.— 8. Suscipercl. Periz., acciperel, et mox scista ab-
Prmrttptu quoque cxstat i:i editt. prima, Paris. ct sorberet, quodct in ed. Atig. inveniiurel mss. Lugd.
Yenetis. In Augnst. ut et mss. Florentt. scc. et Bat. pr. et tert. alquc Coll. Gronov.
tert., Ultr., Perizon. atque quatuor Lugd. Bati. et CAP. VI.—i. Anno ab, ctc Annus quo Galli
Coll. Gronov. , prmruplo, nisi quod prinius ex iis Anienem transgressi, non longe ab Urbe castra po-
cxhibeat perrupto, Meus, vastoqtte rupto. Cerle vas- sueruul, consules liabuit C.Sulpicium et C.Licinium,
toque prmruple , quod in Fabricii et Scotti cditionib. aique ex Fastis consularibus cccxcn numeraiur.
iuvenitur, nulluiu seusum habei. Prmntptm hic es( FABR.
 80f> HISTORIARUMLIBER III. CAP. VII. 810
bilis Gallorum inttndalio juxta Anienem fluvium, A 8tes lerriti, sparsimque fugtentes, graviter trucidati
' ad quartum ab Urbe lapidem consedit, facile sine sunt.
dubio, pondere multiludinis elalacritate virtmis, 161 CAPUT VII.
pcrturbatam occupatura civitalem, nisi» olio et len- Fasdus Romanorumcum Carihaginiensibuscomplurium
litttdinetorpuisset: ubi atrocissimam pugnam*Man- malorum causa. lnler alia mira veris lapidibus
lius Torqualus singulariter inclioavit 160 > * T. pluit. Alexander Magnus nascitnr. Rex Persarum
Judmos caplivos abducit.
Quinctius dictator cruentissima congressione confe-
cil. Fugati ex hoc prsclio plurimi Galli, inslauratis Numerandum etiam ' inler mala censeo, primum
iterum copiis in bellum ruentes, ' a C. Sulpitio di- illud ' ictum cum Carlliaginiensibus fcedus, quod
ciatorc supcrati sunt. Post paululum quoque Tusco- iisdem temporibus fuil: prsesertim exquo tamgravia
rum pugna' sub C. Marcio consecuta est: ubi con- orta sunt mala, 3 ut cxin coepisse videanlur. 4 Anno
jici dalur 8 quantum hominum csesum sit, quaudo siquidem ab Urbe condita ccccu legati a Carthaginc
oclo roillia sunt capta Tuscorum. Romam missi sunt, fcedusque pepigerunt. * Quem
Terlio autem in iisdem diebus Galli se in prscdam ingressum Carthaginiensium in Italiam malorum
per raaritima loca subjeclosque campos," ab Albanis grandinem secuturam, conlinuarumque miseriarum
monlibus diffuderunt: adversum quos novo militum p lenebras juges, hisloriarum fides, locorumque in-
delectu habilo, conscriptisqtie legionibus decem, famia, et abominatio dierum , quibits ea gcsta sunt,
sexaginla millia Roraanorum, negalis sibi Latinorum prolestantur. 6 Tunc etiam nox usque ad plurimam
nuxiliis, processerunt. Confecit hanc pugnam 10 M. diei partem tendi visa est : et saxea de nubibus
Valerius, auxiliante corvo nlite, unde postea Corvi- grando descendens, veris lerram lapidibus verbe-
nus est dictus. Occiso enim provocalore Gallo, ho- ravit. 7 Quibus diebtts ctiam 8 Alexander Magnus ,
IIAVERCAMPINOTiE.
2. Ad quarlum ab Vrbe lapidem. Apud Livium est, lybius lib. n, Flor. lib. i, tit. 13. FABR.— Quidam
ad tertium lapidem : Euiropius scribit Gallos quarto scilicet cx edd. et mss. legunt subjectisque vel sub-
milliario ab Urbe consedisse. FABR. jectosque campos Albanis montibus.
3. Otio et lentitudine. Sic pono, adjulus duobus 10. M. Valerius. De hujus singulari certamine
mss. conlra quam fuit in vtilgalis, lenitudine. LAUT. prseter superiores lege Valerium Max. lib. viu, cap.
— Ediliones qtisedam cum mss. quibusdam, lenitu- 16, et Gell. libix, cap. 11. Est vero sciendum bunc
dine.Sed cgo quoqiic praeferoquod meliores babent, M. Valerium in anliquis lapidibus non Corvinum,
lenliludine. Lenis autem et mansuctus acri et fero sed Corvum cognominari. M. (amen Manilii versus
opponuntur, tentus vi subilse, quam si adhibissent de hoc sunt:
Gatli, prsevenire poterant Romanos.
4. Manlius Torqualus. Hic T. Manlius' qui cum Et cummililiavolucrisCorvinusadeptns
Gallo apud Anienem depugnavit provocaius, ex ejus r Et spolia,'et nomen,qui gestat in Alite Pbnabum.FABR
.
spoliis sibi et lorquem et cognomen induii, ait Ci-
cero lib. u de Finibus. Historia est aptid Livium — Pro CorvinusColl. Gronov. scribit Corvus.
lib. vn, et Euiropium n. Elegantissimc eam Quadri- CAP. VII. — 1. Inler mala. Edttt. qusedam Velt.,
parius lib. i Annalium descripsit, qui locus cst upud inter cmtera mala, conlra mss.
Gcllium lib. ix, cap. 1. FABR. 2. letum fmdus. Lugd. Bit. pr. et Perizon., in-
5. T. Quinctiusdictaior. Livius Gallos non hoc itum fmdus.
anno a Quinclio dictalore, vernm sequenli a Q. Scr- 3. Vt exin. Edd. pr. et Paris., ut exhinc.
vilio Ahala diclalore, cnin Quinclius magistcr equi- 4. Anno siquidem ab V. C. Cum Carthnginiensibus
lum esset, coesos ait. Sed Ornsius alios auctores legalis, auctore Livio libr. vii Romsc fcedus ictum ,
seculusest, sicut el Appianus in Celtica, ubi scribit, cum amicitiam ac societalem petenles venissent,
Kat TptT»Se KelxiSiv axpuxia iu.SsSknv.evsi; xhv 'Ixu- M. Yalerio Corvo, M. Popilio Lsenate iv coss. qui
ktav, hv xui uvxhvoi 'Va>p\uioi StSfOupxuctvvf'hysp.hvi annus in Fastis Capilolinis est ab U. c. CDV.FABR.
TITMKotvrto),i. c, Atque eliam terlius Gallorum 5. Quem ingressum. Sic recte restituit Fabricius ,
cxercilusinltaliam venit, quem Romani quoque ductu ante quem edebatur, nullosensu, quam ex ingressu.
elattspiciisT. Quinciii delevervnt. FABR. August. ed. sola servabat veram lectionem , ut et
6. A. C. Sulpitio. C. Stilpilius Peiicus diclator an. Yincentius Bellovacensis in Speculo Historiali lib.
ccctcv Gallos vicit,ac de iis triumphavit nonisMaii, iv, cap. 95.
ut est iu triumphis Capilolin, De nrte qua Gallos 6. Tunc etiam nox. Hxc prodigia quarlo anno post
vicii, Livius et Frontinus lib. n Stratagcmatura. foedusctim Carlbaginiensibus ictum evenisse, Livius
FABR. D narrat. Diaconus hsec Eutropio ex Orosio addidit.
7. Sub C. Marcio. C. Marcius Rutilits dictator pri- FABR.
mus e plebe bicnnio post Sulpitium cutnTuscis cou- 7. Quibus diebus eliam Alexander Mugnus. Infra
gressus, 9 millibus captis, cscteros aul cccidit, aut cap. 16 Orosius scribit Alexandrtim patri Pbilippo
agro Romano fugavit. Livius cl Euircpius. Ejus successisse anno ab U. c ccccxxvi; quare si Alcxan-
triumphus inantiquismarmoribus sicdescriptus est: der nalus annos 20, ut Plutarchus et Arrianus scri-
c. MARCIUS. L. F. c. N. HCTILUS.BICT.AN. cccxcvn. bunt, regnum Macedoniae suscepit, certe circa
DETUSCEIS. PRIDIE.NON.HAi.Pro consecuia, Pcrizon. idem tempus, quo prodigia illa evenerunt, hic
habet subsecuta est. natus fuit. FABR.
8. Quantum hominumcmsumsit. Ita cod. Longob. 8. Alexander Magnus. In cod. Longob., Alexander
et reliqui mss. Sed edd. pr., Paris., Venetie, Hitt. magnus vere, etc , ut et in Perizon. et Coll. Gro-
et Bolsuing. adeoque vetercs omnes anie Fab., sola nov.; Alexander Magntts, ille gurges, etc, Vincent.
August. excepta, quanla hominum muttitudo cmsa Bellov. Apud eumdem legitur ibid., veris lerram la-
sit. pidibus verberavit 25 rfiefTus,quibus diebus, etc. ;
9. AbAibanismontibus.Sic recle legi iu lihris ve- quae 25 diebus, ex quibus diebus naia, expungi d«-
tusiis e Livio cognoscitiir. Meminit hujtts bclli Po- bent.
PATROt. XXXI. 2G
811 PAULI OROSII 812
magnus vere ille gurges miseriarum, alque atrocis- A duit. Porro aulem, inchoato semel bello Punico,
simus turbo lotius Orientis est natus." Tunc eliam utrum aliquando bella, caedes, ruinse atque* omnia
Ocbus, qui et 162 Arlaxerxes, post transactum in iufandarum moriium genera, B nisi Csesare Auguslo
^Egypto maximuin diulurnumque beltum, plurimos imperante cessaverint, inquirat, inveniat, prodat,
Judccorum in transmigrationem egit, atque in Hyr- quisquis infamandatcmporaCtiristianaputai. Absque
cania ad Caspium mare habitare prsecepit : quos illo tamen, 6 inter bella Punica unius anni, veluii
ibi iisque in hodiernum diem amplissimis gcneris avis prseiervolanlis excursu, Romani propter clau-
sui incrementis consistere, atque exinde quandoque sas Jnni portas, inter febres morbosqne reipublicse,
»' crupturos, opinio est. Cujus etiam belli lempe- 7 ad hoc brevissimo p icis signo, velut lenuissimo
state lI transcurreus, et Sidonem opulentissimam aquse gelidx hausttt, illecti sunt, ut, in pejus reca-
Phcenicis provincix urbem delevit, et ^Egyplum, lescenles, multo gravius vehememittsque 8 affticla-
B si indubitatissime constat, sub
»»quamvis prius viclus, tunc tamen subactam, com- renltir. At vero,
minutamque ferro, Persarum subjecit iraperio. Augusto primum Cxsare, post 10 Parlhicam paccm
universarum terrarum orbem, positis armis, aboli-
CAPUT VIII.
tisque discordiis, generali pace et nova quiete com-
Breviter comprehendit sequenliumbelloruma Roinanis g posiiura, Romanis paruisse legibus, Romatia jtira
gestorum clades : et de Jani portis clausis. quam propria arma maluisse, spretisque dticibus
Jara hinc statim a Romanis adversumSamnitas, suis, judices elegisse Romauos : postremo omnibus
genlem opibus armisque validam, pro Campanis genlibus, " cunctis provinciis, innumeris civitati-
ct Sidicinis bella suscepta sttnt. * Samnilicuni bus, infinitis populis, totis lerris, unam fuisse " vo-
bellum ancipiti siatu gestum , Pyrrbus , vet luntatem, libero honestoque studic- 164 inservirc
maximus Romani nominis bostis, excepit. Pyirhi paci, alquc in commune consulere : quod prius ne
betlum mox Punicum consecutum esl : et quam- una quidcin civitas, unusve populus civium, vel,
vis»numqtiam post moriem Numse a bellorttm cla- qttod majus esl, una domus fralrum, jugiter haberc
dibus 163 fuisse cessatura, 3 patentcs semper Jani potuisset: quod si etiam, cum imperante Csesare
ls
pnrtx indicent, ex eo lamen, veluli per meri- ista provenerint, in ipso imperio Cxsaris itluxissc
dicm , loto impressus ccelo malorum fervor incan- orlura in hoc inundo Domiui nostri Jcsu Clnisti, li-
HAVERCAMPINOT.E.
9. Tunc eliam Ochus, qui et Atlaxerxes. Artaxerxes 5. Nisi Cmsare Augusto imperanle. Post bcllum
£ iitixknOei;ra/o?, Eusebio est xn Persarum rex , Actiacum, pace terra marique parta libr. vi, cap. '
ad cujus annum 6 lixc ascripta legtintur : Ochus 22. FABR.
Apodasmo Judmorum eapta, in Hyrcaniam accolas 6. Inter bella Puriica unius anni. Hic annus fuit
iranslatos juxta mare Caspium coUocavit.FABR. T. Manlio Torquato, C. Atilio Bulbo coss. inf. lib.
10. Erupturos. Lugd. Bat. qtiart., ereplos ilerum IV, c 12. FABR.
in Jndma opinio est. Pro exinde codex Longob. ct C 7. Ad hoc. Ita restiiuimus ex cod. Longob. con-
Lugd. Bat. tert. cum Coll. Gronov., exin. sentientibiis mss. Meoel Perizon. ut el ed. Augtisl.;
11. Transcurrens el Sidonem. Defecerat a rege in vulgalis ineptc adhuc legitur. Ad hoc inquit Oro-
Per;arum Tripolis, prsesidioque a Nectanebo rege sius, illecli sunt brcvissiitio, etc, ut in pejus reca-
jEgyptiorum acceperat tria milliaRhodiorum. Ochus, lescenies, etc
ctini Babylone in /Egyptum maximis copiis conten- 8. Affliclarenlur. Meus et Perizon., confiicta-
derel, Pbcenicas piiuium adortus, Sidonem Menloris renlur.
Reguli proditionein sttam potestatem redegil, alque 9. Si indubitalissime. Illud si lollunt mss. quidam
evertit. fla:c pluribus Diodorus libr. xvi, Gemisibiis etediti, invito auclore, cujus post longam satis pe-
Plelho lib. II. FABR.— Sidona raalunt edd. Venetx riodum verba illa, quod si etiamnum imperanle Cm-
cum Coll. Gronov. sare, etc, ostendunt, abesse idem hoc loco non
12. Quamvisprius victus. lmpressi, victam. Sed posse.
quis bistoriam novii, et non videt utrum sit melitis ? 10. Parthicam pacem. Bene : et contra vulgalam
L.UJT,—Cura Lautio viclus agnoscunt mss. Lugd. panam, Stietonius liabel. LAUT.— Parthicam scri-
Batt. pr. ,'terl. etColl. Gronov. Yictos a Nectanebo bunl insuper ires Florentini, quatuor Lugd. Batt.,
,/Egyptirege, fuisse Persas , sed Grsecorum duciim Coll. Gron., Ultr., Meus, Perizon. adeoque omncs
opcia docet Diodor. lib. xv, p. 369 et xvi, p. 443. mss. cuin edd. primis, ut mirer Fabricio, llittorp.
CAP.VIII.— 1. Samniticumbellum. De Samnitico ct Bolsuing parlam placuisse. Qux sequunlur ex
bello infra hoc lib. agetur : de Tarentino et Punico Lucaui iraitatione hausta, lib. i, (iO :
deinceps. FABR. 'D
2. Numquam post mortem Numm. Numa Janum Tunc genus liumanumpositissibi consulatarmis,
ad infimum Argilelum indicem pacis bellique fecit: Iuque vicemgens omnisamet: pax, missaper Orbeni,
apertus, ut in armis civitntein, clausus, pacatos Ferrea belligericompescatlimiuaJani.
circa omucs populos significarel. Numa regnante
Janus 43 annos continetitcr clausus luit; Livitts 11. Cunctis provinciis. Vulgali, cunclisque,sed con-
lib. i, Plutarch. in Numa. FABR. junctionetn illam non agnoscunl mss. meliores. Pro
3. Patentes semper Jani portm. Sic mss. omnes innumeris Coll. Gronov. inuniversis.
atque editi ante Fabricium. Unde nescio, quid illum 12. Voluntateni. Cod. Longob., voluptalem. Ali-
irapulerit edere semelpalenles Jatii portm. Semel vi- quanto post nec una pro ne una ed. Atig., ubi \prius
delicet sub Nuina fuerunt clausx, sed dein (quod hic dclet cod. Perizon.
dicero vult Orosius) seraper, usque ad Augustuin 13. Imperio Cmsaris. Subjungunt nali niss. Lugd.
patticrunl. Bat. quatuor, Ullr. ctColl. Gronov. cum ed. Angu.-t.
4. Omnia. Sic mss.; edd. qusedam velt., om- ut referatur ad Domini noslri Jesu Chrisli, quod sc-
niumque, quse et aliquanlo post cessaverant. qitilur, quo non opus est.
813 HISTORIARUMLIBER III. CAP. X. 3 814
quidissima probatione manifestum est, inviti licet A quc affligi viderei, in " conferlissimos hostcs sponte
ilti, quos in btasphemiam u urgebat invidia, cogno- prolapsns , occubuit. Manlius, quamvis viclor, 8 oc-
sccrc faterique cogunlur, pacem istam totitismundi curstim tamcn nnbilium juvenum Romanorum, qui
et tranquillissimam serenitatem, non mngnitudine legitime exhiberi solet, triumphans parricida, non
Cxsaris, sed polestate filii Dei qui in diebus Cxsaris meruil. ' Anno autem post hunc subsequente, Minti-
apparuit, exslitisse, necunius Urbis impcratori, sed cia, virgo Vcstalis, ob admissum incestum damnaia
crcatoti orbis universi, orbem ipsum generali co- est, vivaque obruta in campo, qui nunc Sceleratus
gnilionc paruisse : qui, sicut sol oricns dicin luce vocatur.
perfundit, ita adveniens misericorditer, extenta CAPUT X.
mtmdtim pace vestierit. Quod plenius, u cum ad id, PermultmmatronmRomanmveneficiiaccusatmetdam-
ipso perficienle Domino, ventum fuerit, " profe- nalm sunt.
relur. Al vero, parvo exin tempore intcrjecio, horresco
CAPUT IX. refcrre quod gestum esl: • nam Claudio Marcello et
RomaniLatinis bellum inferunt. Manlius Torqnatus ValerioFlaccoconsulibus, incredibili rabieet amorc
filium occidit. Minucia, Vesialis virgo, incesti dam- scelerum Romanscmatronseexarserunt. Erat utiqne
nala.
B foedus ille ac pestilcns annus,' inflictaequejam tin-
1 Igitur anno ab Utbe condita CDIXRomani bel-
diqne catervatim 166stra6es egerebantur, et adhttc
lum Latinis rebellanlibtts inttilcruul, Manlio Tor- lamen pcnes omnes de corruplo aere simplex cre-
qualo, et » Decio Mure ccn-ulibus : 165 m Qu0 dulitas erai, cum exislente quadam ancilla fndice et
bcllo unus consul interfectus csl, alter exslilit par- convincenle, primura multse matronsc nt biberent,
ricida. Manlius enira Torqualus Glium suum, juve- qusc coxerant, venena, compulsx : deinde siroul
nem, victorem, interfectoremque * Meiii Tusculani, » atque bauserc, consumptse sunt.Tantaautem mtil-
nobilis equitis, et tum proccipue provocaniis atque titudofuit matronarum in 4 his facinoribtis conscia-
insullanlis hostis, occidit. 4 Alius vero consul, cum rum, 5 ut trecentse septuaginta damnaise ex illis si-
iterato conflictu, illud cornu, cui prceerat, cxdi al- mul fuisse referantur.
HAVERCAMPINOTJE.
14. Vrgebatinvidia. Hxc metiorum et anliqtiiorum Marcellus et C. Valerins Ftaccus consules fucrunt
codd. Florent. irium, Meiet Perizon. ut el ed. Au- anno CDXXII: quo anno Romse primum de veneficiis
gust. cst lcctio. Vulgati urget invidia, mox tran- quxsitmn est. Livius Libr. vm, FABB.
quillissimainque pro et tranquillissimam Ires Lugd. 2. Ittfletmctue.Nisi hoc bcne, proillo inflictmqueet
Balt. cum Coll. Gronov. impletmque Orosio rcslilui, niliil usquam Viderim.
15. Cum ad id, ipso perficienleDominu. Secutus LAUT.— Elegans esl emendaiio Lainii, qui pro i'n-
sum leclionem, quara constantcr scrvant mss. ora- flictmquevel impletmque,reponil infletmque. Nullain
ncs. Vulgali, cuin ad ipsum (vel ad id ipsum)pcrfi* Q lamen additcil aucloriiatem, qua probel infleius poni
cienle Domino,eic pro indefletus.Nequc tamen analogia obslat, nam
16. Proferciur. Sic tres Florenlini, Meus, Ultr. et fletus pro defletus occurrit apud Virgil. lib. JEn. vi,
PcrizOn. cum rd. Aug., proferimus, vulgali, profe- 481 :
remus. Lugd. Balt. tres cura Coll. Gronov., profile- Hic muliumfleliad superos,belloquecaduci
bilur. Dardanidse.
CAP.IX.—1. Jgitur ann. ab Vrbe condita CDIX.Hic
anniis quo L. Manliusel P. Deciusconsttles fuerunt: Ubi notat Servius, mullum fleli, id est nobiles,
in antiquis Fasiis esl CDXIV,a quo numero cum hic quorum mortem sequitur magna lamentatio. El ccrle
longc absit. vereor ne mendum bic lateal. FABR. evincere id solet niultiludinem morltmrum ctmagni-
1. DecioMure. Vulgoerrore manifesto pro Mure, tudinem stragis, si propter crebra et numquam in-
quod est in omnibus manuscriptis. bic, et infra ca- termissa funera planctus omittaiur, atque indefleti,
pii. 21 Murmnalegitur, sicut et apud Florum lib. i, seu infleti (ut videlur scripsisse Orosius) a propin-
capit. 14. FABR. quis rogo injicianiur Ovid. Melam. vn, 610 :
5. Metii Tttsculani, nobilis equitis. Sic est in Ma-
nuscriptis, non, mtfilis, ut habenl vulgati. Httncprx- Deque rogis pugnanl: alienisqueignibusardent.
fecium equitum Livius lib. vui et Valer. n, capit. 2, Quilacryment,desunt: indefleUequevagantur
Natarummatrumqueanimse,juveniimquesenumque.
GeniiniumMelium vocant.
4. Alius veroconsul. Alterum consulem P. Decium Quamvis autem nullus ex mss. legat inflelmque,
patrem intelligil, qui se bello Latino devovit, Cic quod lamen Meus, Perizon. atqtie Ultr. exhibent
lib. u de Fin. et libr. i de Divin. et alii omnes. D impletmqueproxime ad illain lectionemaccedit, quo-
FABR. niam inter litteras p et f in codd. mss. minima csl
5. Confertissimos.Lugd. Balt. qualuor et Coll. discrepanlia.
Grnnov., infesiistimos. 5. Atque hausere. Ita rass. Florentini tres cuni
G. Occursumlamen nobilium juvenum. Liv., Bello Perizon! Metis.Iim qumhausere. Vulgali, ut hattsere.
gesto, T. Manliut Romam rediit, cui venientiseniores 4. His facinoribusconsciarum. Paulo Latinius cst
tanium obviam exisse constat : juvenlutem el tum el hoc in lib. Colon. qtiam in aliis, quibus legitur : in
omni vita deindeaversatam eum exsecratamque.Idem his facinoribus; iualim tamcn hujus facinorisconscia-
Val. Max. lib. ix, c3. FABR. rum. LAUT.— In fine tamen cap. sequentis ms.
7. Anno aiuem post hunc sttbsequente. Minucia Ullr. ilidem scribit, magna in parvis.
damuata inccslus fuit, non proxiino anno post Man- 5. Vl trecentm sepluaginta damnatm. In numero
lium et Decium consules, sed terlio anno posl, auc- consentiunt manuscripti libri Orosii, sed Livius scri-
toreLivio in vw.De pmna VestaliumDionys. Iibr. n, bit damnatas fuisse ad 170.Valerius libr. n, cap. i:
Plnl. in Numa, De campoScelerato Festus. FABR. Pars, inquil, capitati judicxo damnatmcentum et 70
CAP.X. — 1. Naui Qlaudio Marcello.Hi.Claudius numerum expleverunt. FABR.— Trecentm octoginta
815 PAULI OROSII 816
' CAPUT XI. A ptus, viginti quinque annis tenuit: quibus hos orones
acerbitatum acervoscunctasque malorum molesslru-
Alexander,rex Epirotarum a Samnitibus titefusjet,occi-
tus est. xit. » Hic primum ab Alexandro fratre obses Theba-
nis datus, 168 Per triennium apud Epaminondam,
Anno ab Urbe condila ccccxxu • Alexander, rex strennissimum
Alexandri illius tra- imperatorem et summum philoso-
Epirotarum, Magni avunculus, est. Ipso autem Alexandro * scelere
phum, erudilus
jectis in Italiam copiis, cum 167 beltum adversus Eurydices roatris occiso, quamvis ea, jam commisso
Roraanos pararet, et circa finitimas Romseurbes»flr-
adulterio, et altero primum lilio interfecto, filiaque
mare vires exercitus sui, auxitiaque vel sibi acquirere
bellis a viduata, generi nupiias mariti morte pepigisset,
vel hostibus sublrabere studetis, exerceretur,
Lucanse maxi- compulsus a populo regnum, quod parvo occisi fratris
Samnitibus, qni genti suffragabantur, filio tuebatur, suscepit, qui cum foris concursu cx-
mo bello in Lucania victus alque occisus cst. Sed,
Romanas clades recensendo surgenlium undique hostiura, domi autem deprehen-
quoniam aliquantum sarum ssepe insidiarum metu faligaretur,' primum
progressus sum, vel Atexandri istius menlione com-
bellum cum Atheniensibus gessit. Quibus viciis,
monilus, de Philippo Maccdonum rege, qui Olym- 8 arma ad
Alexandri sororem uxorem Illyrios transtulit, mullisque millibus ho-
piadem hujus Epirotse
Alexandrum B stium trucidatis, Larissam urbem nobilissimam ccpit.
habuit, ex qua Magnum genuit, paucis-
3 Inde Thessaliam non magis amore viclorise, quara
simis annis retro repetitis, magna parvis, in quan- ambitione habendorum
equitum Thessalorum, quo -
tum polero, colligam. rum robnr ut exercitui suo admisceret, invasit. Ita
CAPUT XII. Thessalis ex improviso prseoccupatis atque in poie-
Philippi, regis Macedonim, res gestm, et qttas gentet slatem redactis, jungendo equilum pcditumque for-
seu urbes subegeril. tissimas turmas et copias, inviciissimum fecit exer-
1 Anno ab Urbe condita cccc Philippus, Amyntse citum. Igilur viclis Atheniensibus, subjcciisqiic
filius, Alexandri pater,» regnum Macedonum ade- Thessalis,' Olympiadem, Arubae regis Molossorum
HAVERCAMPINOTJE.
mss. Lugd. Bat. pr., teri., Cotl. Gronov. et ex im- cum annum regnasset, a Piolnmxo Alorite filio
pressis Venelse, Paris. et prima omnium. Erralum Amyntse notlio occisus fuit: qui deinde triennium
in numeris suspicatur Pighius Annal. tom. 1, Macedoniseregnum obtintiit: bunc Perdiccas, frater
p. 333. germanus Alexandri, interfccit, ac quinque annis in
CAP.XI. — 1. Alexander, rex Epirotarum. Quse regno exactis ab Illyriis victus occubuil. FABR.—
hoc capite de Alexandro Epiri rege Orosius scribit, Hanc controversiara ex professo discussimus in ma-
ea copiose Livius lib. vm iu consulatu L. Papirii et, 2 jore opere, de quo supra inenliouem fecimus, ubi
C Pcetelii. Lcge etiam ea quse Diaconns Eutropio vide quse a nobis in Vila Alexandri, Pbilippi fratris,
addidit; Strab: lib. v. ei inf. c 18. FABR. atque ipsius Philippi, super hac re afferuniur.
2. Firmnre. Meus cum Perizon. et Flor. terlio 4. Seelere Eurydices malrit occiso. Ita in mss. ct
firmaret, quod non est contemnendum, et in edd. edd. Fabricianis legitur. Reliquse, interfecto scetere
primis nsque ad Fabricianas invenitur; firmare lamen Eurydices malrit, qnamvisea jam commisso, etc. Sed
in cod. Longob. ct Flor. sec ac reliquis invenittir. cum mss. consentited. August. Orosius vero in bisrc
3. Magna parvis. Videri potest scripsisse Orosius, Justinum sequitur, qui Eurydicem hoc nomine infa-
magna in parvis, ex collatione eorum quse cap. prsc- mat, quo jure, videri potest in Hisioria noslra Uni-
cedenle exslant tn his facinoribusconsciarum.In par- versali, sive Thesauro Regio, ubi in Yita regis Phi-
vis solus quidem scribit cod. Ullr., sed tamen lectio- lippi, Eurydices innocentiam ex testimonio scriplo-
riem illam velle videlur quoque optima ed. Augusl. rum, qui eodem tempore vixerunt, demonstravimus.
in qua legilur in magnis parva. o. Primum bellum cum Atheniensibus.Hoc bellum
CAP.XII. — 1. Anno ab V. c. cccc. Philippus gestum cst duce Mantia, cum Athenicnses Argxn Ma-
Amyntse filius Macedonum regnum, auctore Diod. cedonise regnum dare conarentur. Diodorus. FABR.
lib. xvi, suscepit olympiade 105, consulibus Romoe 6. Arma ad Illyrios transtulit. Ulyrios Philippus
Cn. Genucio el L. jEmilio. Hi autem ex antiquis anno n rcgni sui vicit, Macedonisequcoppidis cedere
Fastis referunlur ad annum post V. c. cccxc quos coegit, Diodorus el Plclhon; Thessalos Philippns
tamquam cerliores duces sequi mallem. FABR. quario anno regni sui sibi adjunxil, iisdeni auctori-
2. RegnumMacedonum.Lugd. Batl. terl. el qtiart. bus. FABR.
cum Coll. Gronov., regnum Macedonim. 0 7. Olympiadem,Arubmregis Motossorum.Iia scri-
3. Hic primum ab Alex. fralre. Orosius in his rebus psimus ex optiino libro Cornelii Gualtheri, cum vul^n
exponendis Juslinum sequilur. Plutarchus quoque Euruchm, legerelur, credo ex eo quod in nonnullis
in Pelopida scribit, Philippum ab Alexandro fraire manuscripiis est, Aruchm. Magna autem varieiate
obsidem Tliebanis dalum : sed Diod. libr. xvi tradit hujiis regis nomen scriptum invenitur. Justini libri
ipsum Amyniam palrem superatum ab Illyriis Pbi- impressi pariim Arymbam,meus manuscriptus Aryb-
lippuni, miniraum natu filium, victoribus obsidcni bam nominat; apud Deraosihenem Olyntb. i et Dio-
dedisse, eosque illttm apud Thebanos deposuisse. dor. lib. xvi est 'kpvp.Su;,apud Plutarcbum in Pyr-
Gemistus Plelho, qui tam Plutarchi quam Diodori rho 'kpvSa;, apud Pausan. lib. I 'ApvSSu;. Est vcro
sententiam relert, ait Philippum primum patre vivo quscrendum, quibus aucloribus Orosius Olympiadem
Tbebis obsidis loco fuisse, ac deinde iterum a fralre Artibmsororem, et Justinus ArybbamOlympiadis fra-
dalum, cum is societatem cum Pelopida coivisset, trem patrueleni nominct: cum ex Pausania et Plit-
cujus rei auctorem Diodorum libr. xv babet. Sed larcho constet, Arubam fuisse palruura Olvmpiadis,
quserendum, quomodo Pbilippmn triennio Thebis nam Aruba el Neoptolemtis, pater Olympiadis, Alce-
obsidem fttisse Justinus et Orosius scribant, si a fra- tx satu editi fuerunt. El Ulpianus, Demostbeuis in-
tre daius non ante e custodia elapsus est, quam Per- terpres, ArymbamOlympiadis Philippi uxoris fietov,
diccis ab Ulyriis viclus •occubuit, ut Diodorus et i. palruum, non (ut VVolffiusputavit) fltianeu/it»» no-
Pletuo tradunt. Nain Alexander, iisdem aucloribus, minat. Expeditionis Pbilippi contra Arymbammemi-
817 IIISTORIARUMLIBER III. CAP. XII. 818
169 sororem, duxit uxorem. Qui Aruba, cum per A immoderata Thebanorum dominatio facultatem de-
hoc quod socictatem Macedonura aflinitale regis dit, qui victos Lacedsemoniosac Phocenses, caedibus
paciscebatur, imperium suum se dilatalurum putaret, etiam rapinisque confectos, cum insuper 16in com-
pcr hoc deceptus amisit, privatusque in exsilio con- muni Grseciseconcilio tanta pecunise mulcta onera-
scnuit. Deinde Philippus, cum 8 Melhonam urbem vissent, quantam illi solvere nullomodo possent, ad
"
nppugnaret, * ictu sagitlse oculura perdidit. 10Ipsam arma confugere coegerunt. Itaque Phocenses, Phi-
vero urbem mox expugnavit, et cepit. Exin Grx- lomelo duce et auxiliis 18 Lacedsemoniorum Alhe-
ciam prope tolam, consiliis prseventam, viribus do- niensiumque fulli, commissa pugna, hostibusque
muit. Quippe Grsecise civitates, dum imperare sin- fugatis, Thebanorum castra ceperunt. Sequenti prse-
gulse cupiunt, imperium omnes pcrdiderunt: et dum lio inter immensas utriusque poptili slrages Philo-
11in muluum exitium sine uiodo ruunt, " omnibus melus occisus esl: in cujus locum Phocenses 19Ono-
13 demuin marclium ducem creaverunt. Porro autem Thebani
pcrire, quod singulseamilterent, oppressse 14 insanas et Thessali, omisso delectu civium,
scrvicnlesque senserunt : quarum dum Philippum
concertationes Philippus, veluti e specula 170is ob- Macedoniac regem, qucm hostem prius repellerc
servat, auxiliumque semper inferioribus suggerendo, laborabant, ultro sibi ducem expetiverunt.'° Com-
contenliones, bellorum fomites, callidus doli artifex B misso 171 prtelio, et Phocensibus pene ad inter-
fovet, viclos sibi paritcr victoresque subjecit. Huic necionem cocsis, victoria ad Pbilippum concessit.
aulem ad obtinendam totius Grxciaa dominationem, 11Sed Athenienses, audito belli evenlu, ne Philip-
HAVERCAMPI NOTJE.
nit Demost. Olynth. i FABR.-— Lugd. Batt. pr. et omnibus, ut et infra fovet, pro observaret et foveret.
quart., Aurubm, et superscribitur in primo, lege Art- Mss. accedit ed. Augusi.
6«s;tert., Cherubm, Perizon., Aurubm, Floreniini 10. In communi Qrmcim concilio. *Ev'Aptftxxvovi,
tres et reliqui, Arubm. Diodorus. Hoc autem bellum Sacrum et Phocicum no-
8. Methonam.Mss. tres Florentini scribunt Motho- ininatum esi, quo de Diodor. etPausanias Iib. x, ubi
nam, de qua lectione atque hujus nominis appella- scribit fanum Apollinis Delphici a Phocensibus
lione Lalina disputant quoque intcrpretcs ad Justini occupatum fuisse Archonte Agatbocle olympiadis
lib. vit, cap. 6. Mothonam quoqtie scribil Vincenl. quintse et centesimse anno quarto. FABR.
Bellov. Spec. Hisl. lib. v, cap. 18. 17. Philomelo duce. *tAopjAoro Qeoxipov,est Grce-
9. Ictu sagittm oculum perdidit. Aster miles hic a cis, qui hic vulgo Philomenesvocatur. FABR.— Pro
Pluiarcho el Ulpiano vocatur, qui Philippum oculo in cujus locum mss. Flor. pr. et sec, in cujus tocv.
privavit. Hujus incommodi meminit proeter Diodorutn 18. LacedmmoniorumAlheniensiumque.Quod Pbo-
Sirabo lib. vm. Sagittam vero Pbilippi oculo extraxit censibus in bello Sacro favcrint Lacedsemonii, aiquo
Critobulus, et citra deformilnlem oris curavit orbi- auxilia sub rege Arcbidamo, Agesilai filio, miseriut,
lalem luminis, auclore Plin. lib. vn, cap. 37. FABR. ratio fuit similc contra illos in communi Grsecorum
— Sngiitse, is qui jccerat, Aster, hsec inscripserat concilio decrelum, quod Amphiclyones, urgeniibus
jactabundus, Thebanis, tulerant. Olim per proditionem The-
4ACITCM
Airnip Qavdurtitov
iitMtiiutti
pi>o$. Q baruni arcem Cadmeam occupaverant Lacedoemonii;
occasionem injurise vindicandic nacti, quin-
Asfer Phitippo tethale mitlit telum. Iratus rex, sagit- • Thebani,
tain quoque mitti inlra muros curavit sic iuscriptam, gentorum talentorum nmlcta cosdem per Amphiclyo-
nascondemnaverant.duplicata postea pcensenomine
mtilcta, quod stalo lempore non solvissent. Lacedsc-
Asterftn Philippus, ubi ceperit, suspendel. Neque alia nionii propterea exasperati, ne el ipsi mulclam
condilione dedi urbem passus, quam tradilo Astere, solvercnt, Phoccnsium catisam suam fecerunt. Athe-
cruci cumdem snffixit. Suidas tomo II, p. 242 in voce nienses, odio Philippi el metu libidinis, qu:e in illo
Kupuvo;.Adde Strabonem lib. vn p. 330, et lib. VHI erat, dominandi in omncs, impuisore praccipue
p. 274; Diod. Siculum lib. xvi p. 434, 1'lutarch. in Demosthene, Phocensibus auxilium tulerunt. Qtiod
Parall. p. 307, et Ptolem. Ilepbxstionem apud Pho- belltim, inter memorabilia Graeciae numerandum,
liiim cod. 190, p. 478. plenius exseculi suraus in llistoria atque Vila Phi-
10. Grmciam prope totam. Ita mss. Florentl. alii- lippi.
quc, sed Perizon et Meus, Grmciampenc tolam. Quae- 19. Onomarchum ducem. Ita ab oranibus vocalur,
dam edd., Grmciamtotam prope. cujus nomen hic vulgo corruptum est. FABR.
11. Inmuluum eaitlium.Perizon., in mutuum exci- 20. Commisso prmtio. Hoc praelium commissum
dium. cum Phocensibus fuit anno lertio belli Sacri, quo
12. Omnibusperire. Meus, omnes pariter, sed malo amplius sex millia Phocici nominis cum Onoraarcho
vulgatam. duce ca?sa, et nd tria millia capta sunt. Diodor. lib.
13. Oppressmdemum. Ed. Augustana, non nisi xvi. FABR.—Non sialtm a Pbilippo viclus ftiit
oppressmdemnm. D Onomarchus, sed postquam Philippum ipsum bis
14. Insanas concertaliones. Hoc verum verbum fugere coegerat, tertio prselio ipse victus fuit. Multi
esse, non concursationes, quod hic limen tamquam tum ex Phocensibus in mare se praecipites dederunt,
Ccrberus obsederat: ctiamsi scriptus Colon. non atque ad prseternavigantem forte Alheniensium clas-
diccret, tamen facilc arguunt quae— sequuntur: cou- sem incolumes pervaserunt. Conatus idcm facere
1'nliones bellorum fomites. LADT. Concursaliones dux Onomarchus, periit, ejusque cadaver a Philippo
illud, de quo qucritur Lautius, in mss. codd. non cruci suffixum fuit. Onomarcbo terlius ex fratribus
inveni, in iis enim legitur conversationes, quod pro- Phayllus succcssit, quo per inorbum absumpto, im-
p <Had ejus emendationem, quam veram esse pulo, perium ad Phalsecum, Onomarcbi (ilium, valdejuve-
accedit. Conversalionesquoque vett. edd. exbibcnt, nem, delatum fuit. Tunc rcs Pliocensium dolo et
nisi quod in Venelis sit concursationes. Prima ex virtute Philippi penitus afflictsefuerunt, et Pbalaecus
eliiis concursiones habet Hillorp. quam reliqusc impetrato libero cum mercenariis abitu, suos dese-
dcinde secutaesunt. ruit, atque in Cretam delatus, ibi periit.
13. Observat. Ita reposui, consentientibus mss, %{. Sed Atheniensesaudilo belli eventu. Philippusi
 819 PAULI OROSH 820
in k " Dein cum, excidio soclorum el parrfcidio fra-
pus transiret Grajciam, angustias Tbermopyla-.
rum pari ratione sicut adventantibus aniea Persis, ttum elalus, licere sibi omnia, quac cogitavissel,
occupavere. Igitur Philippus ubi exclusum se ab in- pularel, " auraria loca in Thessalia, argenli mctalla
gressu Graecioe,prseslructis Thermopyiis videt, pa- in Thracia invasit : ac ne quod jus vel fas inviola-
ratum in hostes beltum, verlil in socios : uam civi- tum prsctermitteret, prxoccupato mari et classc
tates, quarum paulo ante dux fueral ad grattilaudum dispersa, '» piraticara quoque exercere institiiit.
ac suscipiendum patenles, hostiliter iuvadit, crude- Praeterea cum eura »° fratrcs
duo, Thracise reges,
liter diripit: omnique societatis conscientia penitus
omnium sub corona deregni terminis ambigentes, judicem ex coiisensu
abolita, conjuges liberosque more ingenii sui ad judi-
vcndidit, templa quoque universa subvertit, spolia- prxopiavissenl, Philippus
cium taroquam ab bellum, ciim inslructo exerci lu
vitque, nec lamen umquara per viginli quinque an-
nos »»quasi iratis diis viclus esl. Post hscc in Cap- ingrcssus, inscios jttvenes vita regnoquc privavit.
padociam transiit, ibique bellum pari perfidia ges- Allienienses vero, qui prius Philippi ingresstira Ther-
sit, captos per dolum fluitimos reges interfecit, to- mopylarum munitione repulerant, ullro pacem ejus
iamque*'Cappadociam imperioMacedonix subdidit. expelentcs, frauduleniissimum hostem deneglectain-
Inde post csedes, incendia deprsedaiionesqne in so-; " troilus custodia comraonuerunt. CsclerscctiamGrae-
ciis urbibus geslas, parricidia in fratres coiwerlit,
** ex noverca genilos cum cohscredes ciae civiiates, nt intenlius civilibus bellis vacareut,
quos patri sub specie pacis et fcederis, sponte se externsc do-
regni vererelur, 172 interficere aggressus est. Ctitn
minalioni subjeccrunt: maxime, cum Thessali Bcco-
autem untim ex bis occidisset,"* duo in Olyiiibuin
88 confugerunt : quam mox Philippus hostililer ag- tique poscercnt Pbilippum, ut professum se advcr-
gressus, urbem aiiliquissimam el florentissimam, sum "173 Phocenses duccm exbiberet, susceptum-
csedibus ac sanguine repletam, opibus hominibus- que bellum gereret: contra Pboconscs, adhihiiis
que vacuavit, abslractos etiam fratres supplicio et secum Alheniensibus et Laccdsemoniis, vel differri
neci dedit. bellum, vel auferri, et prelioel precibus laborarcm.
HAVEBCAMPINOTiE.
superato Onomarcho ad Thermopylas contendebai, 26. ln Olynthum. Conlra veteres edd. mss. om-
iit cum Pliocensibus bellum in eorum finibus gere- nes, abjccto in, Fabricius edidit Olynthum.
ret; sed Atbenienses navibus circumvecti eum iran- 27. Dein cum. Sic mss. meliorcs et cod. Lon-
sitn prohibuerunt, Diodorus, el Libanius in argu- gob.; alii, dein excidio, etc
roenlo orationis Dcmosthenis itspi xh; elphvn;. FABR. 28. Auraria toca in Thessalia. Barbarus aliquis
22. Quasi iratis diis victus est. Infra cap. 14 : Nec addiderat, slatuas idolorum : et loca : a glossa cst.
ab iratis diis, quos semper parvipenderat, quorumque C FABR.
aras, templa et simulacra subverterat, quin leclissi- 29. Piraticam quoque exercere. Praeter Justinum
mam, ut ipsi videbatur, mortem adipiscerelur. potuit lib. iv, cap.3,dncel nos Demoslbenes or.il. prima in
impediri. Post illa victus est in ed. Augusian. tota Pbilippum p. 18 et secunda p. 29, nlque oral. de
illa pericope inseritnr, qnse Iegitur supra lib. n, Corona p. 329, qnoniodo exscensione facta in insula
cap. 3, abiliis, Itaquehmc ob hocprmcipue, commemo- Lcnino, Alhrmienses aliquot cives imle abdtixerit,
randa credidi, usqttc ad hic el Chrisiiani fuere qui Imbrtim insulam occuparc coualiis fuerit, ipsamipie
parcerent, et Chrisliani, quibus parcerent. sacrara Atbeniensium triremem propc Maratlionein
23. Cappadociam. Falsuin hoc est, neqtie mn- ahduicrit.
quam usque in Cappadociam Asise penetravit Phi- 50. Fralres duo, Thracim rcges. Vide nttni Cerso-
lippus, quarc et hic et apud Jusiinum lib. vm, bleptem et Amadocum intelligal : de qtiibus Dcmo-
cap. 3, ut viderunt ibidem interpretes, reponi dcbel Stbencs xara 'Aptcxoxpuxov;.Cersobleptcm qiiidem
Chalcidem, vel Chalcidicam. Expeditionem enim in certe a Philippo oppugnatum fuisse, quando Alhe-
ChalcidicamThraciamhislemporibussumpsilPIiilip- nienses pacem cum eo fecerunt, ex Demostbene,
- pus, alqtie urbes Grsecas circa sinum Singiticum et iEschine, et Plethone consiat. Pax autem cum Phi-
Slryiiionium sitas bello vcxavit. Cnnfer Diodorum lippo ab Alheniensibus fncia nrchonte Tliemistoclc
Siculum lib. xvi, p. 450. Aliquanto post edd. quse- septem annos duravii, ut ad Ammxum Dionys us
dara habcnt tn socias urbes pro tn socijs urbibus. scribit. FABR.—Si de hisce intelligas, non quidctn
24. Ex noverca genitos. Susceperat Amyntas, eos interfecit Pliibppus, sed parles suas sequi coe-
Philippi paier, ex Gygea tres filios, Archelaum, D git; Cersobleptem certe, qui Thracise ad Cliersonc-
Argseum et Menelanm. Horuin unum interfecerat sum imperabat, et in ipsa Chersoneso urbem maxi-
Pliilippus, reliqui duo Olynthum confugerant, quse mam, Cardiam, obtinebat. Is Cersobleptcs, Cotyis
urbs in initio Philippo favcrat, atque ab eodem Po- filius, Thracise rex, Philippi inopinato adventu op-
lidseam atque Anthemonem urbes dono acccpcr.it. pressus, coactus fuil foedus ciini eodem facere, et
Sed Olynthii videnles sese a Philippo inescari, ciim filium dare obsidem. Sed postea, a Philippo defi-
Alheniensibus contra illum conspirarunt, neque fa- ciens atque ileruin bello subactus, tribulum eidcm
cilc victi fuissent, nisi a ducibus suis, Lastbene et pendere necesse habuit.
Euihycrate, a Philippo corruptis, fuissent proditi. 31. Bellum gereret. Edil. Augustan., beliumGrm-
Videquse congessimus adannum Philippi 13. cimgereret. Forsitan non malc Quia enim belluin
25. Duo in Olynthumconfugeruni. HaucOlyntliiaci Sacrum erat contra Phocenses, qui donariaDelpbici
belli causam facit Justinus lib. vm, cujtis neque Dio- Apollinisspotiaverant, betittm Grmcimvocarl pottiil.
dorus, neque Libanius mcntionem ullam fcccrunt. Boeoti vcro lum deinum Philippum imperatorem cl
Geslum autem esl boc bellum fut ex Pbilocboro ducem ejus bclli fecerunl, cuin, rebus adversis fati-
Dionysius llalicarnasseus refert) anno antc olym- gali, Phocensibus qui pro rege Pbalseco, quod inalo
piadeni 108, archonte Caliiniacho. Anno aulcm in- resgesserai trcs duces crcavcranl, qui rcbus prx«
scquente, auctoreDiodoro, Olynlhus capta iuil, FABR, essent, resistereamplius non possent.
821 HISTORIABOMLIBER III. CAP. XIII. 822
" Pho- A aggreditur, et vincit. Triballi prmdam ei eripiunt.
Philippus tacile utrisque diversa promisit,
censihus paccm et veniam se daturutn sacramento Sed hscc cum per aliquanlas Gracise civilales
confirmans. Thessalis vero adfuturum se niox cum exercuisset, et tamen omnes metu premeret, conji-
cxcrcilu spondet : bcllnm tamcn ab utrisque parari ciens ex prseda paucorum opes omnium, ad pcrfi-
velat. Igitur Philippus, inslructis copiis, angustias ciendara scqualetn in univcrsis vastationem , ulili
Thermopylarum securus ingrcdilur, casque occupa- emotumento ' necessariam maritimam urbem ralus
tas disposilis prxsidiis '» emuniit. Tunc primum se Byzanlium, nobilemcivilatem, aptissimam judicavit,
uon Phocenscs soli, sed et omnis Grsecia captam esse ul receptaculnm' sibi terra inarique iieret, camque
persensit: siqtiidem primos Phoceuscs Philippus, obsistcnlem illico obsidione cinxit. » HsecautcniBy-
rupta fide calcatoque sacramento, infandse dilacera- zanlium , quondam a Pausania rege Spartanorum
tioni dedit. Inde oinniiim urbes finesque populalus, condita, post autem a Conslantino, Christiano prin-
cruenta praesentia effecit, ut etiam absens limeretur. cipe, in majtis aucta elw Constanlinopolis dicta, glo-
Ubi vero in regnum rediit, raore pastorura, si qui riosissimi nunc imperii sedes et totius caput Orientis
pccora sua nunc per scstivos, nunc per liibcrnos esl. Pbilippus vero post longam et irritam obsidio-
saltus circumducunt, populos ct urbes, ut illi re- nem, ut pccuniam quam obsidendo 175 exhause-
plenda vel relinquenda quseque loca vidcbantur, ad B rat, prsedando repararet, piralicam aggressus est.
libidinem suam transfert. Miseranda ubique facies, 5
Captasitaque centura et septuaginta naves mercibus
el atrocissimum raiscriarum gentis obversabaiur, confcrtas, distraxit, et anhelanti inopiaeparva recrea-
perpeii excidium sine irruptione, sine bello captivi- lione subvenit. Inde propler agendam prscdamet cti-
"
lalem, sine crimine exsilium, sine viciore domi- randam obsidionem divisit exercitum. Ipse autem
nattim. Premit misems inter injuriarum stimulos su- cum fortissimis profectus, multas Cbersonesi urbes
»6
perfustis pavor, ipsaqtie dissimulatione dolor cre- cepit : profligatisque populis opes abstulil. Ad Scy-
scil: 174 'l0Caltius demissus,quo minus profiteri lliiam quoque cum Alexandro filio prsedandi inlen-
licet, limenlibus, ne ipsocquoque lacrymse pro con- tione 6 pertransiit. ' Scythis tunc Atheas regnabat :
ttiniacia accipianlur. Alios populos avulsos a scdibus qtii cum Istriannrum bello premerelur, 8 auxilium a
suis, Gnibus hostium opponil: alios in extrcmis Philippo per Apollonienses petiit: sed continuo Islria-
regni tcrminis staluit: quosdam semulatione virium, norum rcge morluo, et belli metu, et auxiliorum ne-
nc possint quod posse creduntur, " in supplementa cessitate liberatus , pactionem fcedcris cum Philippo
cxbausiarum urbiura dividit. Iia gloriosissimum illud habilam dissolvit. Philippus, diraissa obsidione By-
quondam florentis Grsecisccorpus in mtiltas lacera- zantii, Scythicum bellum totis viribus aggreditur;
lasque particulas, exstincla priraum liberiale, con- G commissoque prsclio cum Scylhse 9 et numero et
cidit. virtule praestarenl, Philippi frattde vincuntur. In ea
CAPUT XIII. pugna viginti niillia puerorum ac feminarum Scyihicse
,0
ByzantiumPhilippus fruslra obsidet. Scylhiam bello genlis capta, pecorum magna copia abducta, auri

HAYEBCAMPINOTJl.

52. Pltocensibus pacem et veniamse daturum. Hoc qua; oinnia Dionysitis ex Philochoro perspicue nar-
Pliilippum sibi coufirniasse jEschines rcversus a rat. Epistola vero Pbilipdi exstat inter Philippicas
Pbilippo Atbeniensibus renunliavit. qua dc re Dc- oraliones Demosth. FABR.
moslhenes ttipi itapuitpeaSeia;et7r£ptoreyavou.FABR. 2. Sibi tcrramarique. Ed. Aug., terra marique co-
53. Emuniii. Meus cum Flor. pr. et terlio, emu- piissuis. Coll. Gron. nihil nisi lerra marique.
nit. Flor. sec, emunhil. Mox pro primos ed. August. 5. Hmc autem Byzantium. Cassiodorus scribit By-
ct mss. quidatn legunt primo. Floretilitii tres , sed zanlium condiltim Tuilo tloslilio regnante. Unde By-
omnit Grmciapro sed et omnis Grmcia. zantium nomen invenerit refert Euslatbius in Dio-
54. Qui pecua tua. Ita Colon. nec raulo iilud in nysium. FABR.
pecora. Ut euira nunc genu dicimus, sic veleres pecu. 4. Conslantinopolisdicla. Lege infra cap. 28 lib.
Ergo ul nuiic genua, ila lunc pecua. LACT.— Idem vn FABR.
posiea fecit Pliilippus rex, Persei pater, cum bellum 5. Cenltim et septuaginta naves. Lugd. Bat. tert.
adversus Romanos meditaretur. Confer Viiam ejus- cum Coll. Gronov. et Ed. Aug. centum et octoginia
dem et Historiam. enumerant, sed pro vulgato slal Justinus.
35. Sine viclore. Ed. Atigusl., sine vicioria, quod 6. Pertransiit. Lugd. Bal. terl.,(ranst7. Ed. Aug.,
non prsefero. transivil.
36. Ipsaque. Meus, el ipsa quoque. Pro timenlibus D 7. Scythis tunc Alheasregnabat. Regis nomen, quod
mss. quidam et edili, timendum. August., timendum in impressis erat.reliqui : nam in manuscriplis
fuit. Atheas et Natheas legilur : in vulgatis Justini libris
37. In supplementa. Ed. Aug. in supplemento, est Mattheas, in nostro matiuscripto Metheas. FABR.
quod et in cod.—Meo cxstai. — In Orosii mss. fere omnibus, Justino item nunc,
CAP. XIII. 1. Necessariammarilimam urbem Atheas legitur, idque verum viro nomen fuit. Venetas
raius Byzintium. Amicitiseei societalis fcedera inter edd. Scythis lunc Etheas regebal,
Pbilippum manserunt usqucad Nicomacbi magistra- 8. Auxiliuma Phitippo. lloc inss. omnes, unoaut
lum : aiino amem sequente, qui primus fuit olym- allero exccpto, raalunt, quam auxilia. Pro petiit Pe-
piadis 110, Philippus primtim Pcrinthum expugnare rizon. peiit.
aggressus est, aiqiic inde rejcclus Byzaulium obse- 9. Et numeroetvirlute. Primum ei delet Perizon.
dit, quo lempore cpistolain ad Athenienses misit, el abesse potest.
violati fcederis eos accusans, et bellura dcnuntians^ 10 Anri aique argenli. Meus cttm JttsiYoo, auri ar-
 823 PAULI OROSH 824
atque argenli nihil reperlum : et ea res primo fidem A populos in spem libertatis respirarc non sincrent.
inopise Scythicse dedit. Viginti millia nobilium Praeterea magno delectumilitum »in subsidiumrcgiae
equarum sufficiendo generi in Macedoniam missa; disposilionis, ex lota Grsecia habilo, diiccnla millia
sed revertenti Philippo Tribatli belto obviant, in pedilum, etquindecim millia equitum, absquccxerci-
quo ila Philippus in femore vulneralus est, ut per tu*Macedonumetinfinitagcntium»barl>arie, Persicse
corpus ejus equus interficeretur. «» Cum omnes oc- expedilioni 177 in Asiam missurusinstruxit.cTies
cisum putarent, in fugam versi, praedam amiserunt. duces, hec est, Parmenionem, Amyntam et Alla-
Aliquanlula deinde mora dum convalescit a vulnere, lum , prarailtendos in Pcrsas, 7
legit. Et dura supra-
In pace conquievit. Statim vero ut convaluit, Athe- scriptse copise de Grsecia congregantur, Alexandri,
niensibus bellum intulit: qui in tanto discrimine qui erat Olympiadis uxoris susc frater, ct posl" a
positi " Thebanos, 176 quondam hostes, tunc so- Sabinis in Lucania proslratus est, quemEpiri regem
cios adsciscunt: totiusque Grseciaecivilates legatio- ob mercedem stupri in eum perpetrati constituerat,
nibus fatigant, ut communem hostcm communibus nuptias in copulando ei filiam suam Cleopatram,
viribus petant. Itaque aliquantse urbes Atheniensibus celebrare decrevit: qui cum pridie qttara occidere-
sese conjunxere, quasdam vero ad Philippum belli tur interrogatus fuisset, quis finis homini magis
meius traxit. " Prselio commisso, cum Athenienses B esset optandus, respondisse ferlur, eum esse opti-
longe majori numero militum prscstareni,.assiduis mum , qui viro forli, post virtulum suarum • glo-
tamen bellis indurata Macedonum virtute vincuntur: riam in pace rcgnanli, sine conQictatione corporis
quam pugnam longe omnibus anierioribus bcllis el dedecore animi, subitus etceler, inopinato ferro
atrociorem fuisse, ipse rerum exitus docuil. Nam poluisset accidere, quod ipsl mox 10obtigit. Nec ab
hic dies apud universara Grseciara acquisitae domi- iratis diis, quos parvi semper penderai, quoruraquc
nalionis gloriam, et vetustissimse libertatis stalum aras, templa et simulacra subverterat, quin " cle-
linivit. clissiraam, ut ipsi videbatttr, raorteni adipisceretur,
poluit impediri. Nam die nupliarum, cum ad ludos
CAPUT XIV.
magnifice apparatos inler duos Alexaudros, filium
Philippi crudelitas in Thebanps, et interitus. generumque, contendcret, a Pausania, nobili Ma-
ccdonum adolesccnte, " in angustiis sine custodibus
Poslea Philippus cruentissimam vicloriam • in circumvenlus, occisus est. Asserant nunc multisque
Thcbanos et Lacedaemonios exercuit : siquidem haec vocibus efferant, quasi virorum forlium laudos
principes civilatum alios securi percussit, alios inex- cl facla fclicia, quibus amarissimse aliorum calauii-
silium egit, ' omnes bonis privavit. Pulsos dudum a C tates in dulces fabulns cedunt, si tamcn nnmquam
civibus, in patriam restituil : ex quibus trccentos ipsi injurias, quibus aliquando vcxantur, '» rclatu
exsutesjudicesrectoresque prscfecit, qui utantiqiium tristiori deplorant. Si vero de propriis querimoniis
dolorem nova polestate curarent, prcssos infeliciler lanium alios audicntes affici volunt, quanlura ipsi

HAVERCAMPINOTJI.

genlique nihil. Mox Meus cum edd. quibusdam, mis- positum barbarie.
sa sunt. 6. Tres duces, hoc est Parmenionem, ctc. Diodo-
11. Cum omites. Edd. qusedam, cumque omnes; rus et Pletlio duos dtices prsemissos scribuni, neinpc
Venctae, cumque eum omnes; ed. Aug. mox, conversi Altalum et Parmcnionem; qui dc Philippi intcrilu
pro versi. satis mulla. FABR.
12. Thebanos, quondam hosles. Lacedmmoniospro 7. Congregantur. Edd. princ<*psct Vcneisc con-
Thebanos manifesto errore hic legebatur. Nam cum gregarentur. Mox Alexandro Ires mss. Lugd. Batt.
Philippus Elateam occupasset, Athenienses, qui cum Coll. Gronov.
tempore exclusi ad reliquos socios legatos mittere 8. A Sabinis in Lucania prostralus. Livius a Lu-
non poterani, Thebanos Demosihenis eloquenlia in cano exsulu occisum scribit Gemisth. SiuSv;e; 'ixu-
suas parles pertraxerunt. Demosiheues pro Ctesi- HKVTapevxivoi; 6o»j8wvsv xivt [iuxn xaka>;hyamap.i-
phonte, Diodorus lib. xvi, Plutarchus in Demosthe- vo; exekevxncev.Iransgressus in, ltaliam ul 1'arenli-
ne. FABR. D nts opem ferrel, in prmlio quodam, cum strenue rem
13. Prmlio commisso. Hoc proeliiiin commissum gessissel, occubuil. FABR.— Ed. Aug., aSamnitibus,
fuit ad Chmroneam,Diodorus, Plutarchus, et Strabo quoJ ct voluit cod. Ultr. scribcns a Samnitis.
lib. ix. FABR. 9. Gloriam. Mss. opiimi, videlicet trcs Florenlini,
CAP.XIV. — 1. In Thebanos et Lacedmmonios.Sic Meus et Perizon. exhibent glorias. Vix lanien pulo
est etiam in manuscriptis : cum tamen nec alii cru- ita ab Auclore scriplum fuisse.
delilalis in Lacedsemonios, el Justinus, quem auc- 10. Obtigit. Malunt hoc codd. Long., Flor.
torem sequiiur, tantum Thebanorum meminerit. tert., Lugd. Bat. sec, Meus et Perizon., contigit
FABR. reliqui.
2. Omnes bonis. Ediiioprinceps eteamsecutse,om- 11. Etectissimam. Cum, prseler ed. August. mss.
nibus bonit. JMoxpulsos dudum a civitalibused. Aug., tres Lugd. B.itt., Meus ct Coll. Gronov. sic exhi-
pultos quidem acivibus ed. princeps. beat cod. Longob. ab Orosio profeclum esse cxi-
3. In subsidium. Cod. Lnngob., in subtidio. stimo; vulgaii lectissimam.
4. Macedonum. Lugd. Ball. qualuor cum Coll. 12. /n angusliis. Meus, in anguslo. Lugd. Balt.
Gronov, et ed. Aug., Macedonico. tres, inter angustias. Mox Lugd. Bat, pr., occidiittr.
5. Barbarie. Mss. iidem et Aug. ed,, barbaria, 13. Retalu trisliori deplorant.
' Ed.
" priqceps, rfe»
Exstat quoque sjtj in Flor. pr. c\ sec, sed in sec- re- '
plorent,
825 IHSTORIARUMLIBER III. CAP. XV. 826
"
pcrpcliendo senserunt, prius ipsi non prsescnlibus .\ numqttam autem capi, aut nd deditioncm cogi po-
prseterila, u sed gestis gcsta compareul : 178 et tuisse constabat. Ita Samnifes, victoria polili, uni-
ulraqiie ex auditu , »*velut cerli alienorum arbitri versutn cxercitum Romanum lurpiler caplum nrmis
judicent, per viginli quinque annos inccndia civita- ctiam vestimenlisque nudatum , tantum singulis vi-
Ittni, excidia bcllorum , subjectioncs proviuciarum, lioribus operimentis ob verecunda corporum tegcn-
cscdcs hominum, opum rapinas , prsedas pecorum, da conccssis, sub jugum missum servitioque subjcc-
uiortuorum venditiones capiivitalcsquc vivorum, lum, longum agcre pompse ordinem praeceperunt.
uuius regis 16 fraus, ferocia, ct dominatus agitavil. Sexccntisautcra equilibus Romanis in obsidalum re-
ccplis, oneralosignominia, cseterisrebusvacuos, con-
CAPUT XV. sulesremiserunl. Quiddeexaggcranda hujus fcedissi-
Samnites Romanorum copias capiunl. Roinani iclum mi fcederis macuIaverbisIaborem,qui taceremaluis-
fmdusrumpunt, Satricum expugnaut. scm ? Hodie enira Romani aut omnino non essent,
aut Samnio dominante servirent, si fideni foederis,
Sufficerent ista ad exemplutn miscriarum insi- quam sibi servari a subjeclis volunl, ipsi subjecli
nuata memorix noslrocgesla per Philippura, etiamsi Samnitibus servavissent. Posicriore anno infringtint
Alcxander ei non successissel in regnum. Ctijus B Romani firmatam cum Samnilibtts paclionem , eos-
bella, immo sub cnjus bellis mundi mala ordine se- que in bcllum cogunt,' quod Papyrio consule insi-
quentia suspendo paulisper, ul in hoc loco pro conve- slente commissum, magnas strages utriusque populi
iiicnlia lemporum, Romana subjiciam.' Anno ab Urbe dcdit. Cumque hinc ira recentis infamiac, inde gtoria
condita ccccxxvi Caudinas furculas satis celebres proxitnae victorisc pugnantes 7 insiimularet, tandem
et famosas, insignis Romanorum fccit infamia. Nam Romani pertinaciter moriendo vicerunt: nec csedi
cum superiore beIlo'vigintimilliaSamnitiuin,Fabio pariter vel caedere destiterunt, nisi postquam victis
mngistro equitum pugnam conserenle, cecidissent, Samnitibus, 8 et caplo duci eorum, jugum reposue-
circumspectiorecura Samnites acmagisinstruclo ap- runt. 180 l||em dcinde Papyrius Satricum, expulso
paralu apud Caudinas furculasconsederunt, ubicum inde Saranitico praesidio, expugnavil, et eepit. Hic
179' Veturium et Poslumium consules, omnesque autem Papyrius adeo tuncapud Romanos bellicosis-
copias Romanorum angustiis locorum armisque clau- simus ac strenuissimus habebatur, ut cum Alexan-
sissent, 4 Ponlius, duxeorum, in lantttm abususesl der Magnus disponere diceretur ab Orienle descen-
victoriaesecurilate, ut Hercnnium palrera consnlcn- dens obtinere viribus Africam, 9 atque inde in Ita-
dum putaret, utrum occideret clausos, an parceret liam iransvehi, Romani inter cseleros duces tunc in
subjugalis : ut vivos tamen dedecori reservaret, ele- IJ republica sua optimos, hunc prsecipuum fore, qui
gii. Romanosenim anlea sscpissime vinci ct occidi, Alexandri inipctum suslinere posset, meditarcntur.
HAVERCAMPI NOTJE. J
14. Sed geslis gesla comparent. In Coll. Grono- 4. Pontius, dux eorum. Haecex Orosio Diaconus
viana bsec ita leguntur multoque auctins exhiben- Enlropio addidit. FABR.— Rex eorum in cod. Lon-
Inr, sed geslit gesta. Id esl, non comparenl prmsen- gob.
tbus prmterita tempora his, qui nunc injuriam sttsti- 5. Numqttam autem capi. Lugd. Bat. quart. num-
ncnl. Sedmalegesta prmleritorum comparenl in jure quam capi. At secund., numquam tamen capi. Quod
prmsentium, et bona prmsentia bonis prmteriiis. Ideo mox sequitur, poluisse, abest a Meo et Pcrizon.
aulem prmterila comparari prmsentibus vetat, quia 6. Quod Papyrio consuleinsislente. Orosius el Eu-
prmterita, si majore miseria affecerunt, lamen, cum tropius eos auctores sequuniur, qni a L. Papyrio
consule, non magistro equitum,conlraSainnites rem
non sinl, seriora repulanlur, prmsenlia autem, st parva
bene gestam tradiderunt: nam de hoc arobigi Livius
sollicitudine afficiunt, graviora senliuntur. Scd facilc
apparet csse glossam, quam ascripserit is, qui sen- scribit. FABR.
sum verborum Orosii elucidarc voluerit. 7. Instimularet. Quidam mss. et edit. legunt sti-
15. Velul certi. Ed. Aug. cum ms. Ultr. delet mularet, inler quos mss. sec Lugd. Bat. Infra lib.
certi. Neque in tribus codd. Florentinis aut Lugd. vi cap. 18 de Csesare, Corpus ejus raptum populus ,
Bat. secundo apparet. dolore inslimulatus, in foro fragmenlis tribunalium ac
16. Frans, ferocia. Edd. Venetoe, fraus effera. subselliorum cremavit. Sed et verbo tnsltmufore uli-
CAP. XV.— 1. Anno ab V. c. ccccxxvi. Hic an- lur quoque Ovid. Fastor. vi, 507 :
nus in Capitolinis consulibus est posl Urbem condi-
tam ccccxxxn. FABR. deamLatias SalurniaBacchas
2. Viginti mitlia Samnitium, Fabio magistro equi- 1) Dissimulala
Instimulaltictisinsidiosasonis.
tum. Idem numerus caesorum hostium est apud Li-
vium lib. vm, ubi hsec omnia satis copiose. Q. Fa-
bius Maximus Rullianus , quera hic Orosius signifi- Pro tecentts infamim, mss. tres Lugd. Batt. habenl
cat, magister equitum fuit L. Papirio Cursori dicta- prmcedentisinfamim.
tori.qnarioannoanie Caudinam ignominiam. Pratter 8. Et capto duci. Hsec est lectto cod. Longob. sive
Livium lege Eulropium libr. n.Valerium Max. libr. Flor. primi, atque ita quoqtte corrigilur in Flor.
n, cap. 2. FABR. sec ; vulgati, capto duce. Post reposuerunt, addit
3. Veturium el Poslumium consules. T. Veturius serviiulis ms. Perizon., et pro tdem deinde Mcus
ct Sp. Postumius iterum consules fucrunt, quando scribit idem el.
apudCaudium male pugnatum est, ct lcgiones stib 9. Atque inde. Ed. August. ac deinde. Quod patilo
jugum missae.Cic lib. iu de Offic, Livius lib. vi, ante prsccessit ac slrenuissimus in Edd. August. ct
Ffor. lib. i, cap. 16, August. lib. |ii de Civit. Dei, Venetis non cxstat, ut nee apud Vincent. Bellov. lib,
cap, 17. FABR. VJ. cap. l,r-
827 PAULIOROSH 828
CAPUT XYI. A centum et ocloginla. Hac tam parva manu univcr-
Alexander Philippo tuccedens, Thebanos, Illyriot, sum lerrarum orbem, utrum admirabilius sii' quod
Thracas, urbesque alias perdomuil, Darium vincit. vicerit, an quod aggredi ausus fuerit, incerlum est.
Igiiur Alexander, anno ab Urbe condita ccccxxvi, 10Primo ejtts cum Dario rege congressn, sexcenla
palri Pbilippo successil in regnum.qiii primam expe- millia Persarum in acie fucre, quae non minus arle
ricntiam anirai et virtutis suce, compressis celeriter Alcxandri superata, quam vinute Macedonum,
Graecorum moiibus, dedit : quibus anctor, ul ab terga verterunt. " Magna igitur cscdes Persarum
imperio Macedonum deficerent , ' Demostlienes fuit. " In exercitu autem Alexandri, centum et vi-
orator, auro Persarum corruptus, exstiterat. ltaque ginti equites, et novem tantum pedites, defuere.
Albeniensibus bellum deprecantibus remisil, quos 132"Deinde Gordien Phrygiaecivitalem, quaenunc
insuper etiam *raulctacmetu solvit:' Tbebanos 4cum Sardis vocitatur, obsessam ll oppugnalamque cepit
diruta 181civitate delevit, reliquossubcorona ven- ac direplioni dedit. Inde nuntialo sibi Darii cum ma-
didit:» cseteras urbes Achaiseet Thessalise vectigales gnis copiis adventu, timens angustias quibtis inerat
fccit. 6 Illyrios quoquc et Thracas, translato mox locorum, Taurum montem mira celerilate transcen-
abltinc belto, dorauit. Iude profeclurus ad Persicum dit, et quingenlis stadiis subunadie cursu trans-
belliim,' omnes cognatos ac proximos suos inter- B missis, Tnrsum vcnit : ibique " cum sudans iu Cyd-
fccit. 8 In exercilu ejtis fuerc pediium triginla et nuni " prsefrigidum amnem descendisset, obriguit,
duo millia, equilum quatuor mille ducenti, et naves contracluque nervorum proximus morli fuit. Intcr-
HAVERCAMPINOTJE.
CAP.XVI. — 1. Demosthenesorator, auro Persa- horum iv millia numerare. Diodor. pedilum xxx
rum corruptus. Hoc jE<chines Demoslheni objicit in millia, equitum iv u. D.fuisse scribit. FABR.— Cod.
orat. in Ctesiphonieni his verbis : NtivfteVroixb $a- Longib. xxx tnillia scribit. Ex vcit. edd. i|iisedain
o-t>tx6v %pvaiov imxixkvxexhv oWavmvavxov' eaxat legunt, In exercilu ejus fuisse (addiint edd. prima ,
S' ovSixovx>exavov,ovSti; yap ixwitoxettkovxo;xpbrtov Paris. et Venetse tantummodo)peditum xxxn millin,
itovnpovitepiysvsxo.Sic enim haec legenda sunl e Ste- ina- equilum iui u. D., naves CLXXX,referuntitr. Pro ad-
nti-criplo jEschinis cl Diodori libro ab Henrico mirabilius Ires Florenlini mirabitius.
ph.uio edito : est|ue hic sensus : Nunc vero auri Per- 9. Quod vicerit. Ed. August., uirum admirabilius
tici afflucns copia sumplibu*ejtts subvenit: quamquam sit, vicerit, an aggredi ausus fuerit, delclo ulroque
n; hoc quidem sal ertt, nullm enim divilim umquam quod, quoruin prius in ins. Ultr. non comparet.
lantm fuerunl, qum improbos mores tttperare pottte- 10. Primo ejus cumDario rege congretsu. Primum
runl. FABR. hoc pralium ad Granicum flumen cominissum fuil.
2. Mttlctmmelu tolvit : Impressi, mullo melu : De numero Arrianus : UepaS>v Se 'ntTtei;piv no-av i;
scripli, mutclm melu.Ex quibusde bisloria illndrepo- Siap.vpiov;,|svot Si 7TE?ot\
p.ia9ofopoidXtiyov a7ro8iovT5f
sui. LADT.— Longob. cod.clareexhibclmulctmmetu. Stapvpiuv. Diodorus : ot Si ituvxs; 'ntixsi; vithpyov
3. Thebanoscum dirula civitate. De Tbebanorum rtksiov; xS>vp.vpia>v, ot 8e 7re?otxS>v\lepaS>jvcav ovx
excidio Diodorus , Plutarchus , Arrianus lib. i, ikttxxov;TWV Sexttpivpta.Sa>v.
FABR.
Pausanias in Boeoticis. FABR- Q II. Magna cmdes Persarum fttit. Persarum pedi-
4. Cum diruta. Ila mss. ; sed cum qusedam ed. Itim xx M., equitum duo raillia cecidisse rcteruntur,
vetl. tantutn diruta civitaleagnoscatit, forte legendum, auctore Plutarcho. FABR.
corum dirula civitate, delevit. 12. /n exerciluautem Alexandri. In numeris Oro-
5. Cmterasurbes- Mulli cx edd. interjiciunt vero, sius Justiiium sequilur. Arrianus scribil in cxercilu
contra mss. cnnseiisiim. Delcnl ilidem multi ex iis- Alexaiidripriinocongresstiequiies numero circitei 25
dem illud quoquequod legilur post lllyriot. cecidissc , et postea amplius 60 pcditcs circiter 50.
6. IUyrios quoque el Thracas. Ilos Alexander, nn- Sed Aristobulus, auciore Plutarcbo, scripsit ex
tcquani Thebas everleret, su* ditioni subjecit. Dio- Alcxandri copiis 34 interfeclos, quoriiin novem pe-
dorus et Arrian. FABR. dites ftierunt. Orositis libr. seq. cap. i ait, luier
7. Omnes cognalos, elc Primi nominis inter illos qiiadringcnia fere millia liosiium inlerfecia novem
fiierunt Amyntas, regis Perdiccae, qui Philippi Ma- lanluimnodo in exercitu Alcxandri pedites defuisse.
cedoni maj'or natu fuernt frater, filius. Huic Phi- FABR.— Omnes fere mss. Orosiaui aulem delent,
lippus pepercerat, atque eidem conjugem dederat scnbentes, In exerchu Atexandri, etc.
filiam suam ex Audata Illyria Cynnam seu Cynna- 13. Deinde Gordien Phrygim. Sic est etiam sine
nani, heroicispiritusmulicrem, quaepostviri caedem, ulla varielate iu manuscriptis. Mensquoque Jusiinus
frustra monenle Alexandro, nubere iterura noluit, habet, post hmcGordienurbem pelit, ubi in impressis
et post innrlcm regis a Perdicca fuit interfecta. est, Gordiu. Curlius lib. inoppidum Gordiumnomi-
Deinde fratres Lyncestse, filii ^Eropi, qui de regno nat sicut el Grxci TbpStov.De Gordio vinculo Plufc,
quondam cum Philippo conlenderanl. Horum no- in Alexandro, Arriaiius lib. n, Curiius III, Jusli-
mina crant, Heromenes, Arrabaeusct Alexander. D nus xi, et Erasmus in Chiliadibus. FABR.
Alcxandro, duin in Eurnpa erat, pepercit, quia 14. Oppugnatamque.Melias in Longol). oppugna-
primus regem salutaverat ipsum. Sed deinceps in lamque, quam quod in reliquis omnibus est expu-
Asia interfecit. Carinum , filitira Philippi ex Cleo- gnatamque.
patra, jam anlea cru.leli modo sustulerat Olyinpias. 15. Cum tudant in Cydnum. De Cydno legendus
Vide de his et retiqua bisloria Alexandri Magni Vi- Curiius lib. m. Sunt veroqui scribam, Alexandrum
tam ejusdem a nobis descriptam. hunc morbuin, e quo Plnlippi Acarnanis arle re-
8. In exercitu ejus fuere. Arrianus scribit Alcxan- creaius fuit, non in Cydno flumiu,>, sed e labore
drum habuisse in exerciui pedites ov itokka>Ttksitv; contraxisse; lege Plutarchum el Arrianum. Diodo-
xptaptvpiaiv,eqilitcs, vitip xov; Ttevxaxiayikiov;.Plil- rus etiain Cydni fluminis nientionein nullam facil.
larclius in Alexaudro inter scripiorcs de mimero FABR.
copiarum non convenirc ait : scd eos qui minimimi 16. Prmfrigiduin. Edd. pr. Paris. et VenettE,per-
ntinieium cxpresseruut, peditum xxx millia, eqtii frigiditm. Male , nam ct apud Justin. lib. xi cap. 8,
tiim vmillia; qni iuaxiinuin, illorum xxxiv millia, ln prmfrigidamundam se projecit.
 829 HISTORIARUMLIBER III. CAP. XVII. 850
ca " Darius cum trecentis millibus peditum et cen- A Alexander Parmenioncm ad invadendam Persiiam
tum millibus equitum in aciem procedit. Movcbat classcm cum copiis mili.il, ipse in Syriam proficis-
hscc mullitudo hostium etiam Alexandrum raaxirae cilur, ibi ex mullis sibi " regibus cura infulis ultro
»•
respeclu paucitatis suoc, quamvis jam pridem sex- occurrentibus, **alios adlcgit, alios perdidil, Ty-
centa millia hostium eadem paucitate superatis non rum urbem nntiquissimam et florentissimani, fidu-
solum non limere pugnam, sed eliam vicloriam sre- cia Carlbaginiensiura sibi cognalorum, obsistcnlcm
rare didicisset. Itaqtie cum intra jactum teli uterque oppressit et cepit. Exin Ciliciam, Rhodum atquc /E-
constitisset exercilus, et intcnlos '8 ad signuni bclti gyptum perlinaci furore pervadit. " Inde ad trm-
populos diseurretiles principcs variis incitaiiientis plum Jovis Ainiiioiiis pergit, ul mcndacio>8 ad 184
acuerent, iugenlibus ulrimque animis pugna com- lcmpus composilo, '9 ignominiam sibi 3(l palris iu-
niittilur. In qua nmbo reges " et Alexander et certi et infamiam adullerse malris aboleret. Nam
Darius vuluernntur : ac lam diu certainen anceps arcessitum ad se fani ipsius antisiiicm, ex occullo
fuit, '• quoad fugeret Darius. Exindc cscdes Pcr- raonuit, quid sibi laraquam consulenti responderi
sarum 183 secula est. Ibi tunc '•peditum octoginta velil, sicut historici eorum dicunt. Ita ccrlus Ale-
millia, eqtiitum decem millia csesa, capta autcm qua- xandcr fuit, nobisque prodidit, diis ipsis mutis rt
draginta millia fuere. " Ex Macedonibus vcro ceci- B surdis, vel in poicstate esse anlisiiiis quid velil fin-
dere peditescenlum triginta, equiles ccnlum elquin- gere : vel in voluntale consulcntis quid mnlit audire.
quaginla. In castris Persarum, mullum auri cselera- Revcrlens ab Ammone ad tertium Persicum bellum,
rumi|ue opum " reperlum esi. Inter captivos castro- " Alexandriam in ^Egypto condidit.
rum, mater et nxor eademque soror et filioeduse
D.iriifuere: quarum redemplionem Darius cum etiam CAPUT XVII.
oblala regni dimidia parle non impetravisset, tertio Darii ultimum cum Alexandro prwlinm, ejusque
ctinclis Persarum viribus sociorumque auxiliis con- inlerilus.
iractis, bellum inslaurat. Scd dura hsec Darius agii, 1 Darius vcro, spe pacis amissa, quadringenla ct
HAVEUCAMPINOTJE.
17. Darius cum CCCM. Arrianus : 'Ekiyexoh rtuau %vv Ita recte tres Florentini el rcliqui melioris nolae,
Aupeiraaxpuxiapiukiaxui; i%hxovxu p.vpi«Sa; p.uyip.ov; Male alii cum edd. quibusdam alligavit, xelclegit,
slvai, In Darii exercitu eorum qui pugnam capessere vel ablegit.
possent ad nc millia esse dicebantur. FABR. 26. Tyrum urbem antiquissimam. Tyrus olympiade
18. Ad signum. Edd. pr. ct Yenetse cum Paris., 112 septimo niense quam oppugnari coepta eral, ab
in gignum. Alcxandro capta ftiit, ut copiose Diodorus lib. xvn,
19. El Alexander et Darins vtilneranlur. Dc Q Airian. II, Curiius iv, scribunt. FABR.
Alexandri vulnere, quo dextrum ejus feuiiir per- 27. Inde ad lemplum Jovis Ammonis.Dc hoc lem-
stricium est, DiooVriis, Plutarcbus. Arrianus , et plo, et profcctione Alexandri nd Ammonem lain
Curlius. De Dario in bnc rnaelio vtilner.ito pneier niiilia Dioilor.,Plntar., Aiianus, Curtiits.et Justitii s,
Jtistihiim iiemo qiid iiiam. FABR. til putiduni sit velle aliquid admonere. FABR.
20. Quoad fugerei. Ita tres codd. Florcnliiii ciim 28. Ad tempus composilo.Ltigd. Balt. pr. cl tert.,
Perizooian". Vulgo, quoadusque. «(/ tnxplum composito.
21. Peditum LXXXmillia equilum decem millia. 29. Ignominiam. Ed. Aug., ignorantiam.
Csesorum equitmn Persarum numerus ideni est in 3D. Potris incesti. Sic scripii. Sed ut tolleretur
Diodori, Curtii, Justini, cl Orosii liliris, pcdiiiim quod vulgaltim oliin est, incerli, quis non huc con-
\ero Jtistintis unum ct LXmillia, Curlius centum venire nielius adulierm matri dixcrit. LAUT.— Mss.
millin, Diodor. amplius cxx millia c.esa scribunt. iueliores et plures incerli liabent non incesli. Neque
Plular. nii Alexandrum prostravisse vrtip evSexup.v- video qiiomodo mclius adultermmatri conveniat. An
ptuxu; xS>v FABR.
Ttokspia>v. non poterat adultcra csse sine inccslo? Nccessaiio
22. Ex Mcicedonibusvero cecidere pedites 130. Ita aiiiem paler erat iucertus, si ex adulterio conceptus
Justinus, ntiicum facit Diodorus sic scribens : TWV Se Alexander.
KuxsSbva>v ixsksvxnauvTts^oiptivsl; xptuxociov;, trr- 31. Alexandriam in JEgypto condidil. C. Poslelio
rtei; Si itepi exuxbvxai rtevxhxovxa.Al Curlius : Ex cl L. Papirio anno nb Uibe condila CDXXVH Alexan-
parte Alexandri qualuor et quingenti saucii fuere, tri- driam in ^Egypto conditain scribii Livius libro octavo,
ginta omnino et duo ex peditibus desiderati sunt, equi- n Solinus et Cassiodorus. De altero infra cap. 18.
lum cenlum quinquagintainterfecli. FABR. D FABR.
23. Reperlum est. Ex mss. meliores et rctiqui CAP.XVII.—1. Darius vero, tpe pacis amissa ccciv
fere omnes esl delenl. millia peditum. Rectius ergo in raeo Justino est:
24. Regibuscum infulis, etc Editi, insulis, quod Tum spe pacis amissa, beltum Darius reparal: cum
forle, nt apud nobiliss. et ornatiss. juvenem Peirum quadringcntis millibus pedilum, etc, quara ut jvulgo
a Broich Agrippinensem legi : ecquibus, inquit, legitur, cum XLmillibut pediium. Est tainen nonnulla
landem cura insulis occurrebanl? Aul infulas, et re- vaiielas inler e.os, qui cxcrcitum Darii recensenl.
gum insigne putavitOrosius?ridendo perscite. LAUT. Plutarcli. in Alexandro scribit, Dariutn Alexandro
— Quasi nonapud Jnstiniim,ex quo bcc bausta sunt, obviam processisse ixuxbv p.vpvkatvarpttxov, id est,
scribalur lib. ix, cap. 10, Tunc m Syriam proficisci- cum decies cenlenis millibus copiarum, in qiiibus, ut
tur, ubi obvioscum infulis multos Orientis reges habuii.^ Diodorus r.umerat, peditum DCCC niillia, equitum cc
Hic quoqiie apud Orosium in m s. legitur infulis,' miilia fuerunt. Arrianus lib. III scribit Darittm ha-
alque in Fabricii cdd. Undeniiror, in Scotii ed. Mo- buisse eqtiitum ad XLmillia, pedilum cccci3330. In
gunt. infulis \n margine, insulis in textu poni. Curlii libiis it:i legitur: Summj.totius exercilus equites
25. Alios adlegil. Sic est in nosiris mantiscriplis, XLVmillia, pedeslris acies ducenta millia explecerat,
non elegit. Justiiius dixit, alios in socielaiem reccpil. sed vereor, nc liic ducenta millia inendose sil, pro,
Prsefecit vero SyriscAlexander Paiincnioncin, Cur- deciei centena millia. FABR.
—
tius libro quarlo, Arrianus lib. u. FABR. Adlegit.
831 PAULII OROSII 832
quatuor millia pedilum, el cenlum mille equilura Alex- A ricordia " referri in sepulcra maj'ornni sepelirique
andro, ab /Egypto revertenti,'apud Tarsum belto prsecepit : cujus non dicam matrem vel uxorem, sed
opponit. Necpugnsemora, omnes csecarabie in ferrum etiara parvulas filias crudeli caplivitatc " relinebal.
185 fuunt. Macedones, tolies a se viclis hostibus, In tanta malorum multiiudine, difficillima dictis fi-
animosi: Pcrsse nisi vincani, mori prseoplantes. Raro des, tribus prscliis totidemque annis qtiinquics dccies
in ullo prselio tanlum sanguinis fusum cst. Sed Da- centcna millia peditum equitumque consumpla sunt:
rius cum vinci suos videret, mori in belto paraius, et lisecquidem ex eo regno illisque populis, undc j nn
persuasu suorum, fugere comptilsus esi. Hoc prselio " anle annos non multo plures decies novies ccntena
Asise vires et regna ' cecitlerunt, totusque Oriens in millia profligata referunlur : quaniquam cxlra has
poteslatem Macedonici cessit imperii, atque ita at- clades per eosdera tres annos el Asisc civitates plu-
trita est in hoc bello Persarum omnis fiducia, ut post rimse oppresst» sini, el Syria tota vaslata, Tyrus ex-
hoc nullus rebellarc ausus sil, patienterqne Persse, cisa, Cilicia cxinanita, Cnppadociastibacia, ^Egyplus
post imperiura tot annorum, jugura servitulis * accc- " nddicta sit: Rhodus quoque insula ullro ad servi-
perint. Alexander" triginta quatuor continuis diebtts tulcm trcinefacia successerit, plurimxque subjectse
castrorum prsedam percensuil;' Persepolim, caput Tauro provincisc, atquc ipse mons Taurus, diu de-
Persici rcgni, ' urbem famosissimam confertissi- B treclatum jugum domilus el viclus acccperit.
mamque opibus tolius orbis, invasit.s Darium vero,
cura a propinquis suis vinctum compedibus aureis CAPUT XVIII.
lencri comperisset, persequi staluil. Ilaque jusso De bellis Agidis regis Spartanorum, Alexandri Epiri,
9 ut subsequerelur exercitu, ipse cum sex millibus Zopyrionit prmfecti: de populis posl Darii morlem
ab Alexandro subactis, ejusque in suos crudelilate.
cquitum profectus inVenil in itinere solnm relictum,
inultis confossum vulneribus, et exlrema vitse per 1 Et ne forte nuncquisquamopinelur,vclOrientcm
vulnera efflantctn. 186 ^UuCmorluum innni mise- solumAlexandri viribus subaclum, vel Iialiam tan tum-

HAVERCAMPINOTiE.
2. Apud Tarsum bello opponit. Non ptito ullum Diodorus in poslcriore libro decimo scptimo, ct Ctir-
esse hislorisc studiosum, cui hic locus scrupulum tius libro quiiilo. McminilStrabo libro decimo quinlo.
non injiciat, cum prscsertim omnes loquantur, ulti- FABR.
mum hoc praelium inter Alexandrum et Darium non 7. Vrbem famosissimam. Delent urbem mss. Flo-
in Cilicia, ubi Tarsus est, sed in Assyria commis- rentini trcs, Ullr., Coll. Gronov., Meus el Perizui.,
sum fuisse, et tamen Orosium ita scriptuin reliquisse, atque ex cditis Angust.
testimonio sunt oranes libri. Quid ergo dicemus? G 8. Darium vero, cum a propinquis. Darium in fuga
Vereor equidem ne Orosio Justin. queui attciorem Bessus el Nabarsanes vinxerunt aureis, ut Cuitius ct
sequitur, imposuerit: cumque ille Dariumin fuga Juslinus scribunt compedibus, multisque confossum
pontem Cydui fluminis (quod Tarsum perlabiinr) vulneribus in via reliqueruni, quo de copiosc Dio-
trnjecisse scripserit, hicapud Tarsum pugn.itum cssu dorus, Plutarchus, Arrianus , Curtius et Justinus.
crediderit. Sed hoc prsclium commissum fuit in As- FABR.
syria Irans Lycura in Aluriac campis ad vicum no- 9. Vt tubsequeretur. Sic recte editlit Fabricius, mss.
minc Gattgamela, auctorc Strabonc libro decimo et cdd. meliores seculus. Justin Itb. xi cap. 15, Jusso
scxto. Quamquara cnim Dionysius llalicarnasseusad itaque exercitu subsequi, cum sex millibusequiium, etc
Ammseumhanc pugnam TAV iv 'ApShkot;pAxnv,Cur- Male in qnibtisdnm persequerelur, sequereinr, ct sub
tius prmlium apud Arbela nominei, et Diodorus oar- se sequerelur. Malc in iisdein cum mille militum pro-
raiionem ej'us ita concludat, n piv ovvitepi *Ap&aka fectus.
yevoptevn ltapuxa\i; xoiovxoveayje xb itipa; XPlutaPclli 10. Efferri el in sepulcrismajorum sepeliri prmce-
lamen in Alexandro verba sunt, Tijv Se pxyoiknv (*«- pil. Vulgares. referri tit sepulcra, barbare. Colon.,
yjnv itpb; Aapelovovx iv 'ApShkot;.a>aitep ot 7roMot efferri in sepulcra, unde quod in textu est teposui—:
ypufovciv, ttkku iv Vavyap.nkot;yeviaOaiavviiteaev, id nec sane Apollo consulendus utrum bene. LAUT.
rsl, Accidil ut magnum illud prmlittm cum Dario non Edd. prima, August., Paris. el Veneta», referri cl in
in Arbelis, ticut plerique scribunt, sed in Gaugamelis septtlcris majornm sepeliri prmcepit. Vulgain antcin
committeretur. Cuin Strabone et Plutarcho facit Ar- lectio in mss. est; al, si Latinius auctorem loqui ve-
rianus libro tertio, ubi Iradit, Darium caslra in Gau U lis, sic locum reflnge, inferri sepulcro (vcl septitcris)
gamelis ad Bumaduin fluvium, ab Arbelis oppido majorum, sepeliriqueprmcepit.Confer Tacitum Annal.
stadia circiterLxposuissc. Lege eumdem libro sexto. iti, 4, iv,44; Stieton. in Auguslo cap. 101 elinTiber.
FABII.—Manifesius est error Orosii, qui Justinum cap. 15.
hic negligenter legisse videtur. 11. Retinebat.IIscc mss. omnium lectio cst. Ex cdd.
3. Ceciderunt.Perizon. non mate, conciderunt.Mox quredam, detinebat.
in potestate ed. Aug. 12. Ante annos. Lngd. Balt. pr. et quart., per
4. Acceperint.Lugd. Batt. tres, cum Coll. Gronov., annos.
acciperent. Ed. August,, acceperunt. 13. Addicta sit. Fiorent. pr. sive cod. Longob.,
5. Alexander34 continuisdiebus.Idcm numerns est Meitset Lugd. Bat. tert. cum Coll. Gronov., addita
apud Jiisiinum, in raeo manuscripto el Roherti Sle- sit. Forle, afflicla sit.
phani imprcsso libro, cum vulgo in aliis 40, in aliis CAP.XVIIL— 1. Et ne forte nunc. Mss, tres Flo-
83 legatur, FABR.—In Lugd. Ball. pr. etquarto37 rentiui, tres ilem Lugd. Bat., Meus, Perizon. Coll.
continuis diebus. Apud Vincent. Bellov. Speculi lli- Gronov. et ed. Aug. scribunt litnc, quod tueri stiuin
slor. lib. v, cap. 37, ilidetn 37 diebus legitur. Ibid., lociim nequit, quia mox occurrit in illis tunc eliam
Persepolin, caput Persici regni urbem, multis annis bellum. Pro eo igitnr vocem nunc reposuil Fabri-
illustrem, referlamque orbis terrarum, etc. ciiis. Sed reclius videntur edd. vett. prima, Pnris.,
46. Persepolim, caput Pertici regni. Dc Persepoli VencUc, Bolsuiruj. ct llitiorp. omisisse, quae oranes
capta et direpta ; ejusqqe immensis opibus (egendus edunt, Et ne forte quisquam opineiur, etc.
8*3 HISTORIARUMLIBER III. CAP. XVIll. 854
modo romana inquieludine 187 fatigatam, tunc >\" Parimas, Parapamcnos, Adaspios, 188 csete-
etiam bellum Agidis, Spartancrum regis, in Grsecia, rosque populos qui in radice Caucasi morabnntur,
Alexandri regis Epiri in Lucania, Zopyrionis prsefecli subegil, urbe ibi Alexandria super amnem Tanaim
in Scythia gerebalur:' quorum Agis Lacedaemonius, constiluta. Scd nec rainor ej'us in suos crudelitas,
excilata et rebellame secum universa Graecia, cum quam in hostem rabies fuit. u Doccnt hoc Amyn-
Antipalri fortissimis copiis congressus, inter maguas tas consobrinus occisus, noverca fralresque ejus nc-
4
ulrorumquc strnges et ipse» pcocubuit. Alexanderau- cati, Parmenio el Philotas trucidali, Altalus, Eury-
tem in Italia affectansOccidentisimperium, semulans locbus, Pausanias mulliqtie Maccdonise principes
Alexandrum Magnmn, post numerosa ctgravia bella cxslincti : " Clitus quoque annis gravis, amicitia
ibidem'gesta, a Brulliis Lucanisqtie superatus est, velus, ncfarie interfectus. Qui cura iu convivio fidu-
' corpusque ejus ad sepulturam veitdilum. Zopyrion cia araicitise regise adversus regera, sua
opera palri
vero prsefectus Ponli, adunalo triginta millium excr- Pbilippo prscponentem, memoriam patris lucreliir,
citu, Scythis belltim infcrre 6 ausus est: et usque 16ab offenso fruslra rege •" venabulo transfossus,
ad intemecionem caesus, fundilus cum omnibus co- comniune convivium "moriens crucntavil. Sed Alcx-
piis suis abrasus est. Igitur Alexander Magnus, ander humani sanguinls 19insaturabilis, sive hos-
post Darii moriem, ' Ilyrcanos el Mardos subegil: B tium sive eliam sociorum, recentem lamen sempcr
ubi eliam illumadhuc bello intentum, 8 Thalestris '° siliebal crnorem. Itaque perlinaci impeiu in bclla
sive Minothsea' regina, excitala suscipiendse ab co procurrens, " Chorasmos et Dabas indomiiam gen-
sobolis gratia, cum trecenlis mulieribus procax tem in dcditioncm ncccpit:"CaIlislhenem 189 phi-
Amazon invenit. Post hscc Parthorum pugnam losophnm, sibiquc apud Aristolelem condiscipuliiin,
10 aggressus *.quos diu obnitenles delevit propemo- cum
plurimis atiis principibus, quod eum, depo-
dum anlequam vicit. " Inde Drangas, " Evergetas, silo salulandi more, ut Deum non adoraret, occidit.
HAVERCAMPINOTJE.
2. Quorum Agis Lacedmmonius.Hoc bellum Grae- 14. Docent hoc Amyntas. De his omnes qni res
corum cum Anlipairo, Maccdoniseprsefecto, descri- Alexandri descripserunt. De Parmenione ejurquo
pserat pluribus verbis Curtius libro sexto, sed ad filio Philota interfcctis Diodorus libro dccimo scp-
nos tantum praelii cvcntus pervenit. Scribit idem limo postcriore, Plutarclius in Alexandr., Arrianus
prseter Juslinum Diodorus libr. xvu. Meminit Pau- liiiro iii, Curtius libro vi ct vu. DeAlexandria ^Ejiypii
sanias libr. m. FABR. , sup. extremo cap. 16. FABR.
3. Procubuit. Ed. Augusl., occubuit. 15. Ctitus quoque annis gravit. Grsrce osl K/etroc:
4. Alexander aittemin Italia. De rebus geslis ab male igilur vulgo Cfuiuntscribunl. De Clito, Cuii.
Alexandro Epiri rege legendus Liv. lib. vm. etStrab. lib. vni, Arr. iv, Cicer. Tusc. iv, Alexander rex cum
v et nos supr. c. 11. FABR. interemisset Clitnm fumdiarem suum, vix a se manus
3. Corpusque ejitt. Lugd. Batt. lert. cum Coll. (r abstinuit. FABR.
Cron., corpus ejus ad sep.; prim et sec, corpttsqtte 16. Ab offenso frustra rege. Sensus banc poscil
ad sep. Iransposilionem, memoriam patris luerelur frustrn,
6. Ausut esl: et. Mss. Lugd. Balt. pr., sec, tert., ab offenso rege, etc, nisi fruslra .significcl inique,
Meus., Perizon. cum Coll. Gronov. et cd. August. immeriio.
legunt bellum inferre ausus, usque ad internecionem 17. Venabulotransfossus. Hasta Alcxandrtim Cliti
cmsut, ctc latus iransfixisse Ciutius scribit. Arrinn. tradit alios
7. Hyrcanos et Mardot subegit. De Hyrcanorttm prodidisse Clilum occisum kbyyjn, alios aapicau.;
ct Mardorum gente confini Hyrcaniae subacta, Dio- Plul. ttiyp-hvvocat. FABR.
dorus xvi, Arrianus m., Curtius vii. FAB. 18. Moriens cruentnvit. Meus, morle cruentavit.
8. Thalestris sive Minoihma.Hanc reginam Ama- 19. Insalurabilis. lta in omnibus inveni mss. nisi
zonum Diodorus &ukncxpiv, Curtius Thalestrim no- quod insatiabilis sil in Lngd. Bat. primo. Et ita quo-
minal : hique eam ad Alexandrum venisse tradunl, que omnes habcnt edili, excepia Augusi. qna: ba-
seculi nimirum Clilarchum, Polycritum, Onesicri- bet inexsalurabitis, prout cdiderunt Fabrieius ct
lum, Aniigenem ct Islrum. At Arislobulus, Ptolo- Scottus. Cicero Orat. pro P. Sexiio cap. 51 : Libtiti
mseiis, et cxtcri scriptores, quos Pliilarchus nomi- pro vino etiam smpeoppignerabanlur, mancbat insattt-
nat, hnc coinmeniilium esse dixerunl. FABR. rabile abdomen, copim deficiebant.
9. Rcgina. Abesl ab omnihus mss. neque habenl 20. Siticbat cruorem. Epigrarama in Tiberium
vetl. cdd. antc tlitlorp. Bols. et Fabricianas. Mox apud Suclon. cap. 59 :
cxcitata pro excita trcs Lugd. Balt.
10. Aggressus. Qtiidam ex mss. Lugd. BM.,ag- D Faslidit vinumquiajam silit iste cruorem.
gressus est, qttos diu obsislentes, etc
11. Inde Drangas. Sic recte hicest, male aulem 21. Chorasmos el Dahas. Dahas non Dacas esl iu
in vulgatis Jtistini libris Dracas : Nam et Arrianus manuscriptis Orosii et Justini libris : ncc aliter eos
ipsos Apayya; et Diodorus eorum regionem T»JV Apay- nominat Curtitis lib. vu et vm. Grseci Aaar vocant.
ytvhvappellat. FABR. Quos autem Jtistintis ct Orosius Chorasinos, c<>s
12. Evergetas. Hoc nomen beneficii ergo a Cyro Arri. lib. IV, et Slrabo. lib. xi Xa>po:ap.ev6v; apprl-
Persarum rege acceperunt, cum prius Ariaspm, ut lant, ad quos Spilamenes confugerat. Pliu. lib. vi,
est in Arriani et Curtii libris, seu Arimaspi, ut habet c. 16, hi sunl Chorasmii. FABR.
Diodorus, norainarenlur. FABR. 22. Callistltenem pliilosophmn. De Callislbcnis
15. Parimas, Parapamenos, Adaspios. Ita hsec in Olyntliii interitu copiose Arr. lib. iv, Plul. iu A!tr
manuscriptis Orosii cl Justini libris iuvenio, ncc ta- xandr., Curtius tib. viu. De eodem M. Tnlliiis pro
men amplius quod dc illis dicani habeo. De Alexan- Rabirio 1'ostbumo : Callisthenem, doclum homincm,
dria super amiiem Tanaim condila, prieler Jiisliniim comiiem Magni Alexandri, ab Atexandro neca.um ac-
libro dundecirao, Cuiiius libro septimo, Anian, cepimus, FABR.
quarlo. FABR.
 835 PAULI OtlOSII 836
CAPUT XIX. A quo Alexander cum ipso Poro singulariter congres-
Alexander Indiam domat: Porum regem superat: sus, " occisoqne dejeclus equo, concursu satellilum
urbes gentesquesubigit. prsesentiam morlis cvasit. Porus multis viilneribus
Post hsec »Indiam petit, ut Ocenno ultimoque confossus, et caplus est : quo ob testimonium vir-
Oriente finiret imperimn, » Nyss.ira urbcm adiit, lutis in rcgnum restituto, u duas ibi condidil ci-
* Daedalos monies, 4 regnnquc Clcopbidis reginse viiatcs, Niceam et Bucephalam, quam de nomine
" "
expugnavit : quse cum se dedisset, concubilti equi sui ita vocari praecepit. " Inde Adrestas,
" Calhseos, u Prsesidas et Gangaridas, csesis eorum
regnum redemit. Peragrata perdomitaqveAlexander
T "
India, cum ad saxum mirse asperilatis et altitti- exercitibus, Macedones expugnavere. Cumque
dinis , 8 in quod mulli populi confugerani, perve- ad Cbofides ventum esset, ibi conlra ducenta railtia
nisset, cognoscit Herculem ab expugnatione ejtisdcm equilum hostium pugnam conseruerunt. Et ctim jam
saxi terraemotu prohibitnm : semulalione permolus, setate detriii, animo segri, viribus lassi, difflcilevicis-
ut llerculis acta siiperaret, cum summo labore ac sent, caslrn,ob roemoriam plus solito magnifica
6
periculo saxo potilus, oranes loci ejus gentes in condideruni. Exin Alexander, ad amnem Acesinem
deditioncin accepil:' cum Poro, fortissimo Indo- pergii.PerhuncinOceanumdevehitur,,7ibiGessonas
rura rege, cruentissimuin bellum 190 gessit: in Sibosque, quos Hcrcules condidit, oppressit., 8 Hinc
HAVERCAMPI NOT/E.
CAP.XIX. — 1. Indiam pelit. Perizon., Indiam B slis Cathmnos, undo secutus Arrianum, Cathmos
petiit. scripsi. ln Diodori libris mendose legitur el; xhvxaiv
2. Nyssam urbem adiit. Niio-o-av hanc Indise urbem, KttOupS>v %o>pttV,pro KaSatwv, ap posilo pro ut ,
Slrabo, Arrianus, Diouysius et Eustathius Vocanl : id quod—ex Sirabonis libr. xv perspicue cognoscittr.
de qua multa Arrianus initio libri m. FABR. FABR. Lugd. Ball. quaiuor et Coll. Gron., C'a-
3. Dmdalos monles. Cicero lib. 8, Hinc al re- thenos.
gionem. qttm Dmdala vocatur, perventum est. FABR. 14. Prmsidas et Gandaridas. In manuscriptis
4. Regnaque Cleophidis. Cleophis mater Assacani, Orosii non, Patsidas, sed', Prmsidas legitur: in Ju-
filio mortuo, illius regioni praifuit, quo icmpore stini aniiquis , Prmsidias. Plularchus in Alexandro
Alexander in Iudiam venil. Jtistinus lib. xn, Curl. TavSapixa; xai Upataiov; dicit, quamquam stalim ot
vui. Ejus regionis caput fuit oppidum, quod Ar- noato-tatuv(3ao-tXstf legitur. In Diodoro sic est, rtipuv
rianus Maoo-aya,D.odorus Mao-o-axa,Slrabo Uaybcu, Se TOUTOU xaTOtxetv TOTe T5VTaSpato-twvxai TuvSapt-
Ctirtitis Mazaga nominat: idque Alexander obses- SS>veflvoj TOOTWV Se (Sao-tAsuetv SavSpap.nv; in Curtio
sum deditioue cepit. FABR. ita : Vlterioret ripas colere genles Guttdaridas et Pha-
5. Dedisset. Mss. omnes, nno aut altero excepto, rasios , eorumqne regem esse Aggraminen. His inler se
dedisset. Sed ediii plnres, dedidisset. colbilis apud Diodorura sci ibnidum vidciur npato-twv
6. Concubituregnum redemit. Prseter Justinnin lib. npud Cnrtium , Prmsios, et Xandramen. FABR.—
xn, cap. 7, etCuriium lib. vm, cap.10, hujusmulieris Gangaridas meliores pluresque mss. utetnpud Curt.
meminil qiioque Diodorus Siculu* lib. xvn , p. 554. 15. Ad Chofides.Legitur ei Cophides, atque in Ju-
Traditur eadem filium ex Alexaudro genuisse, cujus (-*stini libris, Eupltites, vel Cvphites. Ego in hoc
posieri diu isti Indise parli praefuerint, sed ipsam nomine ha'rco : fortassis ititclligendus est is qui a
deinceps regisepellicisappellationein opprobrio ob- Curlio Sophites, a Diodoro et Strabone StartsiOn;no-
limiisse. minatur: nam cum in illius reguo Alexaudcr ad
7. Ad saxum mirm asperitalis. Hoo saxum, au- Hyphasin fluvium proressisset, milittim precibus
ctoriiius Diodoro et Arriano , itixpa «opw; dictuin revocalus fuil, sed de pugna alii nihil. FABR.—
fnit. Unde emendandi Curtii libri, in quibus est : Mss. Florentini tres legtint Chofides. Lugd. Bat.
lncolm armati petram Dorinim nomine occupaverunt, secund., Confides. Reliqui passim Cophides. Sed
curn sit legendum Aornon , vel Aornim, quomodo esl cuin ad, non cumque ad in mss. inveni omnibus. Ex
iu quibusdam Diodori exemplaribus. FABR. illis vero equilum et hostium, alterutrum abundare
8. In quod multi populi. Lugd. Bntt. qualuor cum videtur. Perizon. el ed. August. rectius videniur
Flor. lerl., Ultr. et Coll. Gron., in qno, etc Mox delere eguitum. De ontnibtis hisce populis (licct
Meus ,impugnatione, alque dcin, et mmulalione. duos lantum notuinet) pulo agere Curlium , scriben-
9 Cum Poro, fortissimo. Belium cum Poro non lem, obsedisse vias rtgem eorum Agiainmpn viginti
sineclade MacedonumgcstumscributitDiodortis libro inillibus equitum, ducenlisquepeditum. Equiliim iiu-
decimo seplimo, Airianus quinio, Curtius extremo merus in Orosio forte excidit, ut et in Jusiino lib.
libro nctavo. Rem ctim Poro geslam Plutarchus ex xit, cap. 8. ex quo sua hausii.
Alexandri cpistolis refert. FABB. 16. Ad amnem Acesinem. De hoc Dionvsitis Afcr,
10. Occisoque dejeclus equo. Bucephalum Alexan- vers. 1158:
dri cquum in hoc bello occisura quidam tradiderunt. ToOtAO^O» ditoirxoii£l.biv
kxiaWtp
Pliitarchus et Arrianns. FABR. £ofO[j:(vov nWco;
Si-fywt. vifcoiriv
I^aom);.
11. Duas ibi condidit civilales. Tvjv(jievNtxatav, xh; 17. 7it Gessonas, Sibosque. In impressis Jttstini
vixn; rh; xaT''Iv35ve7T(S)vii(iovoWftaM, TIJV Si Bouxeya- libris esi, Ibi Gessonas Asybotque, in nnstro tmtiquo,
kav, i; xovtinrotiTOU Vovxsfttkovxriv(iv««»iv of aTtiOavsv Ibi Jacensanos Sibosque. De piinribus Diodorus ita :
ttvxov.AUeramNicmama victoria de lndis reportaia, <A?S' nkOoveiti T>IV'Aiteertvoy xai 'iSaaitov avp.Sokhv
alteram in memoriam Bucephati equi ibi mortui Bu- ev.StSuca;xov; axpuxmxa; itpohyeviitl xov; bvoy.u-
cephalam nominavit. Idem scribit Diodorus, Slrabo Kopivov;SiSouj : id esl : Vbi pervenit in regionem, in
tibr. xv; veruin hic alleram noncum Diodoro et qua Hydaspes amnis Acesint commitlitur, exposilis
Arriano Bovxefttk*v,sed cum Plularcbo BooxsyaAtav militibus, copiat in eos qui Sibi nominantur duxit.
vocat. In nostris nianuscriptis est, Nicmam et Bu- Curtiiis libro ix : Peitieittum erat in regionem, in
ccphalen. FABR. qua Hydatpet amnis Acesini committilur : hinc de-
12. Inde Adrmstas. Sic est iri velustis non ul vulgo curril infines Siborum. Vulgo tamen bic Sobiorttm,
legitur, Arestas. Diodorus hos 'AvSpsaxa;, Arrianus et illic ifJouf mendose legitur. FABR.— In Meo
'ASpaiaxa; nominat. FABR. Gesonas, in tribus Florentinis Gesones.
13. Cathmos. In vulgatis est, Stathenos, in vetu- 18. Hinc ad Mallos elOxydracas. Ila emendavimns
837 UISTORIARUMLIBER III. CAP. XX. " 838
191 ad Mallos et Oxydracas navigat: quse gentes .A quamdam, »6cui Ambira rex prreerat, pervenit. Scd
eum armaiis " octoginta millibus pedilum, elsexa- in expugnatione civitatis magnampartem exercitus,
gintaniillibusequilum, excipiunt.Commissoqtieprae- sagittis hoslium vcneno illitis, »7 amisit : ac post
lio, diu anceps et cruenla pugna landcm *>trislem herbn per somnium »8sibi ostensa in potum sauciis
pcne victoriam Macedonibus dcdil. Nam fusis lios- data, cum rcliqtiis subvenirelur, urbem expugnavit
tium copiis, Alexander exercilum ad iirbem duxii. et cepil.
!l Et cum murum primus csccndissct, vacttam civi- CAPUT XX.
latem ratus, solus inlrorsum desiluit, quem cnm Omnes provincim ad Alexundrum territm legatospa-
undiquc infesti bostes circumdedissent, incredibile cem pelentes, miserunl. Alexander veneno inteiiil.
dictu est, ut cum non mulliludo hostium, uon vis Apostrophead tectores.
magna telorum, non tantus lacesscnlium clamorler- Post quasi' circumacla meta, de Oceano Indiun
ruerit, solus lol millia cecidcril ac fugarit. At ubi flumen ingressus, Babyloniamceleriter rediit:» ubi
sc obrui a circumfusa mulliludine persensit, »»muri eum exterrilarum totius orbis provinciarum »legati
obice posteriora tutalus, contrarios facilius eo us- oppcriebantur, hoc cst, Carlhaginiensiura totiusque
que suslinuit, donec ad periculum ejus clamorcm- Africae civitalum : scd ct Hispanorum, Gallorum,
que hosiium, perfractis miiris, exercitus omnis ir- BSicilise, Sardiniscquc : * plnrimse 193 prscierea
rumperet. In co praelio" sagilta sub matnma trajcc- partis Italisc Tanttts timor in summo Oriente con-
tu«, »*fixo gcnu 192eatenus pugnavil.doneceum, slittili ducis populos ° ultimi Occidenlis invaserat,
a quo »"vulneratus esset, occideret. Indc conscensis ut indc pcregrinam toto mundo cerneres legationcm,
navibus cum Oceani littora peragraret, ad urbem quo vix crederes pervenisse rumorem. Alcxander

IIAVERCAMPlNOT^E.

sectni vcstigia depravalae lcctionis antiquae in Orn- cum venissetad urbem Ambigeriregis. Strabo lib. xv
sii el Jusiini libris. Sic auiem legeudum csse cx hoc in Oritarum finihus accidisse scribit, liiodorus
historin quseestapud Curtium libro nouo, Arrianiun ad Brachmanum urbem llarmutelia nominatani,Cur-
lib. vi, Diodoro xvn, cognosces. Nam quod in Dio- lius in Sambi rcgno. FABR.— In Lugd. Bat. primo
doro legitur, Zvpaxovaa; : id racndose essc Ilcnri- nomen regis scribitur Abira, in quarlo Ahira.
cus Stephantts animadvertit, sed 'O^vSpuxu; repo- 27. Amisil. Cod. Periz., perdidit.
nendum csse, erudilissimutn hominem nou vidisse 28. Sibi oslensa. Simpliciter oslensa Perizon. cod.
miror. FABR. CAP.XX. —1. Circumactameta. Hsecvera esl lec-
19. Ocloginlamillibut peditum. Diodor.etiam scri- tio, qtiara Cod. Longob. ctim mss. el cdd. meliori-
bit hos liabtlisse its&v; Ttksiov;xa>vbxxuxiap.vpia>v, bns servat. Quidam cx mss. Post, quasi circumactam
ampliits LXXmillia pedilum. Unde eincndandi Curlii Indiam usque ad Oceanum el lndum flumen ingres-
libri, in quibus est, Piovemmillia junctorum peditum r^ *«s-
in armis erant. In numero equilum Orosius ei Jusli- 2. Vbi eum. Ed. August., ibi eum.
nus non conveiiiuntcum Diodoroet Cnriio. FABR. o.Legatioppsriebaniur. Horum legatorum meminit
20. Tritlem pene vicloriam. Fabricius etld. vel. Arrian. lib. vu ac prscter eos, qnos Juslinus et Oro-
secutus, edidil tristem p»ne omnemvicloriam, contra sius commcmorant, scribit venisse ad Alexandrmn
mss. quorum nullus omnem agnoscit, ueqiie ea vox legationes ^Ethiopum, et Scylharum, qui sunt in Eu-
in ed. Aiigusi. apparet. ropa. Diodor. metninit ctiam Illyriorum, Adriatici
21. Et cum murum exscendissel. Impressi, adscen- maris accolarum, Thracum finitiraorumqiie itlis
disset. Scripti lib., exlendisset : ex quo rcctcne Gallorura.FABR.
opem ailuli Orosio, ut suura illi verbuin antiquiim 4. Plurimm prmtcreapartis Italim. Ex Ilatia vene-
redderelur, atii judicabnnt. LAUT.—Rcponi cx runt legali a Bruttiis, Lucanis el Etruscis. Nonnulli
mss. codicibtis debet Et cum murum primus escen- ciiam e Romanis venisse scripserunt : sed Arriauus
dissel. Sic enim verha Iransponunt scripli codices, id verum non putat. FABR.—Arrianus lib. vn, cap.
cx quibus nonnulli extcndisset,insendissel,excidisset, 15, p. 224, ita de liujus legaiionis Romanse fnma
sed codex Longobard. clare, escendissel.De recto disputat, ut neque asscrerc audeal, neque planc
aulem usu verbi escenderevide Noias Cortii adSal- rejicere. Verum Clitarcbus id liquido aflirmat apud
lusi. p. 353. Supra verfto inscendere usus fuit Oro- Plinitim Nat. Hisi. lib. m, p. 152 ed. Hardtiin. Im-
sius libro n.cap. 12, invaserunt inscenderuntque mo, si Carthaginenses illtic niiserint Hamilcarem
Capitolium.Sic cniin ibi legcndum cst, non (ul pas- Rhodium, speculatuni Alexandri macliinaiiones,
sim edilur) incenderuntqueCapitolium. Secutus enim quarc non et Romnni aliqucm ex suis cadem dc
Augustinum cst, apud ipicm de Civilate Dei lib. iu, rj causa, vel ctiani lcgali nomine rniserint, praecipnc
cap. 17, ineiiorcs cndd. habent in eadeui Capitolii cum narretOrosiusadeofelicitateariiiorum Alexan-
oppugnati historia, Vbi erant, quando Valirius con- dri fuisse motos, ut ducein circumspexerint, quo
sul el ab extultbuset servis inscensumCapitolium.cum contra illum itlerentiir, summamquc rei fiduciam in
defensaret occisusest. Papirio consule habucrinl, ut docet supra cap. 15.
22. Muri obice.Florent. sec, muri objectu. Mox •5. f//(tmt Occideiuis.Ed. Aug., iu ultimo Occiden-
pro tutatus, Florent. tert. et Meus, ttiius. tis. Infra lib. vi, cap. 21, Interea Cmsaremapud Tar-
23. Sagitia sub mammi trajectut. Diod. TogevSeiV raconem, citerioris Hispanim urbem, legali Indorum
-j;ro TOVfiaaxbv.Pluiarchus, 7reotTOV ptaarbv.Arria- el Scytharum, toto orbe transmisso, tandem ibi invene-
nus, vrtip TOV fiaorov. Curlius, Indus duorum cubito- runt, ultra quodjam qumrere nonpessent, refuderunt-
rum sagittam ita excussit, ut per thoracem paulum que in Cwsarem Alexandri Magni gloriam : qttem,
super latus dextruminfigeret. FABR. sicul HispanorumGallorumquelegatioinmedio Oiientc
24. Fixo genu. An flexo genu? apttd Babyloniam conleinplationepacis adiit : iia
23. Vutneratus essel. Perizon., vulneralus erat. hunc apuil Hispaniam in Occidentisttltimo supplex
26. Cui Ambirarex prmerqt. Ambira est etiam in cum genliliiiomunere Eous Indus et Scytha Boreius
uostris vctustis; apud Juslinum lib. xu lcgiiur ; oravil.
839 PAULl OROSII «10
vero apud Babyloniam, cum adhuc sanguinem si-. \ utriquc infcliciler nolus Oceano, et tamcn tam vio-
tiens, mate castigaia avidilale, minislri insidiis *vc- lenlse necessitatis mcmoria, vet oblivione defccit,
nenum potasset, inleriit. Odura mcns liominum, et vel viluit vetusiate. El nos perpetnse recordationi
cor semper inhumanum I Ego ipse qui bxc pro asse- lisestirum putamus.quod pltirima orbis parlcsectira,
renda omninm temporum ' alteriiala calamitate unum angulum fugax lalro violavit : quasi vero
percenseo, in relatu lami mali, quo vel morteipsa Gothorum elStievorum paccm, ut non dicam versa
vel formidine morlis accepla totus mundus inlrc- vice Indus ct Assyrius, scd cliara vct ipse, qtti
niuit, numquid illacrymavi oculis? numquid corde hosiem palitur, Hispanus oraverii. " At vcro si
condolui? numquid revolvens hsec, propter com- illa Alexandri tempora laudanda poiius propler
munem vivendi staium, majorum miserias meas virlutem, qua toius orbis ,s oblentus csl, qtiam
feci? cum tamen si quando de meipso refero, ut detcstanda proptcr ruinam, qua lolus orbis cvcrs is
ignotos primum barbaros viderim, ut infestos de- cst, judicnntur : invenienlur u et modo plurinii,qui
clinaverira, ul dominantibus "eblanditus sim, ul in- hoec taudanda censeant, quod mulla vicerunt, ct mi-
fidcles prsecaverim, ut insidinntes subterfugcrim, scrias atiorum felicitatem suam repuleui. Sed di-
postremo ut persequentes in mari, ac saxis 9 spicu- cat **quisquam : Isli »• hosles Romanisc sunt. Rc-
lisque appelentes, manibus 194 eliam pene jam Q spoudebitur: Hoc et tnnc loti Oricnti dc Alexandro
apprehendentcs, rcpentina nebula circumfusus eva- videbalur : talcsque ct Romani aliis visi 195 s,lnI<
serim, cunctos audientcs me, in lacrymas commo- dum bellis quietos ignotosquc pctiverunt. Scd illi
veri velim et lacitus de non dolenlibus doleam, acquirere regna, isti cverlere sludcnt. Separata sunt
rcputans duriliem eorum, qui, quod non sustinuere, hnstis excidia, ct judicia victoris : siquiderii ct illi
non credunt. " Hispanus et Morinus ad supplican- pritis cos bellis afflixcrunt, quos postea suis legibus
dum Alexandro Babyloniain adiil, crucnlumque ul- ordinarunt : et bi miiic ,e Iioslilitcr turbant qusc
tro dominum, ne lioslcm exciperet, per Assyriam (quodnon permiserit Deus) si cdomila " obtincrcnt,
Indiamque qusesivit : tcrrarttm melas luslrans ct rilu suo componerc molirentur, dicendi posicris

IIAVERCAMPINOTJE.
6. Cum venenumpolasset, inlernt. Justinus et Oro- galos qtioque eo lempore visos fuisse antiqtii scri-
sitis seqminlur eos, qui Alexandrum veneno subla- plores affirmant, proul colligi potcst ex Arriani, en
tutn scripserunt. Plularcho et Arriano hic interitns qtiem indicaviniiis, loco. Quare ctiam legatioueiii
non placet, quos legc. FABR.—Vencnum Alcxandro llispanorum cl Gallornm, id cst Ccltarum, conjun-
(uisse datum fabula est, quam nonnulli scriptores git ipse Orosius lib. vi, c. 21, ut patet ex vcrbis
varie exornaruiil. Plularchus in Alex. p.707 liquido supra n. 5 allalis.
id demonslrat, neque ulladc veneno suspiciocxslitit, C 11. At vero si illa. Florenlini tres, Meo consen-
priusquam hanc caluinniam cxcogilavil Oiympias liente, Al vero si ulla.
rimtradomum Anlipntri ct Cassandri, qtios mulie- 12. Obtentusest. Mcnscod. cnra Perizon. etlrihus
bri iinpoicntiii oderat. Vide non uno in loco Ilislo- Lugd. Balt. est lioc in loco dc!et,quia statim ilcrum
riam de Vita Alexandri n nobis conlextam. occurrit.
7. Alternala calamilaie. Cod, Perizon., allernaiim 13. Et modo plttrimi. Qunluor Lugd. Batl. cuni
calamitute. Lugd. Bait. quatuor cttm Meo cl Coll. Col.GroiiOV.,fl<i.iiodHmp/iiiimi. Sed prajstal vulgata,
Gronov.. alternanti catamiiate. quia praecessit, st illa Atexandri tempora, elc. Edii.
8. Eblanditus sim. Cod. Longob. ct Lu«d. Bat. Atigtist. iiltamquc leclionem exhibet ila, admodum
quart., blanditus sttm. Non mulo, nam eblandiri csl vel modo plurimi.
blandiliis cliccre et impeirare. Ciccro ad Aliic. lih. 14. Quisquam. Ila omnes mss.: sed vulgati, quis-
ult.ep. 19 : Nunc, mi Cupilo, ctc , elabora, vel polius quam.
eblandire, efftce, Platonis, ctc 1o. nosles Romanimsunt. Scripsil hic Fabricius,
9. Sptcttfisflue. Ita omnes mss. et cdd. cxccpla Romanis sunl, tcrritns, opinor, absurditalc vocis
August. in qua speculisque. Quasi de insidiis cx Romanim.Sed cum Colon. liber sic habcat, noii
specula sermo essct, quod nn» puto. Habet eadcin veritus sum pro Orosiano agnoseere; prseserliiiicum
ed. adnilentcs pro appelcntes. Lngd. Bat. quart. ad- lib. vn etinm sic loquatur : Essetque ul vulgariter lo-
dentes, scd pr. cl tcrt. Lttgd. Batt. ciiin Coll. Gro- quar, Gothia, quod Romania fuisset. LAUT.—Optimc
nnv. altendentes. In iis qti:vsequitnliir adludilnd fa- Lnutius, camquc leclionem confirmant tres codd.
bitlain llomericani dc /Enea, circumlusa nebula a jy Florentini, quos intcr est oplimus ct vclustissimus
tliis cx bostiiini manibus crcpto. Longobardicis liilciis conscriptus.
10. Hispanut Maurinns. In nostris nnliiiuis cst, 16. Ilostililer lurbant, qum (quod non perntiscrit
—
Hispanus el marinus FABR. Miror a Fahricin in Deus) si edomilaobtinereni. Ita omninohic loctis Uro-
rass. non inventain vcrain lectioucm vel ab eodcm sii Icgendtis atque inicrpungendus est. Intruserunt
cxcogiiatam fuisse. Quid enim Uispanus Maurinus regna quidam in rnss. el cdilis legcntcs, lurbant re-
vcl Marinus? Omnino legendiim, quemadraodum cx- qna. Verum nequc veluslsc edilinncs, ncquc mss.
slal in ed. Augitst. ctin mss. Lugd. Batt. pr.el lcr- Florentini tres, Meus, Pcrizon. ctLugd. Bat. quari.
lin, in Meo, Perison., Coll. Gronov., tribus deniqae cum Coll. Gronov. vocem istam agnoscunt. Dein
Florenlinis, Hispanus et Morinus, licet Longob. cod. pro (quod non permiserilDeus) qusc verba parenthc-
sive Flor. primtis, scribat Morenus. Morini apte seos nola distingui a reliquis dehent, leguiit, in quo
cum llispanis coiijunguntur, longius eiiam ab Asia non , etc , plerique mss. videliccl Florr. pr. et
dissiti, qni extremi hoininum Virgilio appcllanlur lert. (nam sec. delel), Meus, Periz., Ultr., Coll.
lib. Mn. vin, 727 : Gronov., Lugd. Bat. pr., tert., qnarl., nam in pr.
desideratnr una pagella, adeoque mss. omnes, ul
ExlremiquehominumMoriniUlienusquebicornis. el ed. Angustnna : omties vitiose.
Ad Celtas olim lii pertinebant, Cclias vcro intcr le- 17. Obtinereitt.Ed. Aug. Obtinuerint,
841 HISTORIARUMLIBER III. CAP. XXII. 842
magni reges, qui nuncis nobis ssevissimihostes ad- j\ parlis strngem tandem vicit. Eo praclio" quadra-
judicanlur. " Quolibet autem gesta talia nomine ginta millia Snmnitium sive Gallorum cscsa, Roma-
censeantur, boc est, sivc dicanlur miseriae, sive vir- norum vero septem millia , cx Decii tantummodo
tutes, ulraque prroribus comparata »° in hoc tem- parte, qui occisus est, exslincla refcruntur. Fuisse
pore minora sunt :»' atque ita ulraqtie pro nobis auiem absque!97 Etruscis et Umbris, quos * astu
faciunt in comparatione Alexandri atquc Persarum : Romani bcllo avocaverunt, Gallorum el Samnitium
si virtus nunc vocanda est, minor cst hosiium ; si " peditum cenlum quadraginta raillia trecenli et tri-
miscria, minor esi Rom&norum. ginta, equitura vero quadraginla qualuor millia, Li-
vius refert: et carpentarios mille in armis conlra
196 CAPUT XXI.
aciem stetisse Romanam. Sed, ul sscpe dicttim est,
Etruscorum, Vmbrorum,Samniiium et Gallorumcon- semper Romanorura aut domesticam quielem ex-
tra Romanosconjuratio et clades.
traneis bellis inlerpellatatn, " aut externos proven-
1 Anno ab Urbe condita CCCCL, Fabio Maximo v, tus morbis interioribus aggravalos, taritum, ut
11omnimodis ingentes animi
Dccio Mure iv consulibus, quaiuor fortissimi floren- undccumque preme-
13 hanc cruentam tristemque victoriam pe-
lissimique llalise populi in unum agmen fcedusque rentur,
coierunt. Namque Etrusci, Umbri, Samnitcs et TJslilenlia civitatis oneravit, et triumphales pompas
Galli, uuo agmine conspirantes, Romanos delere obvisc morluorum exsequiae polluerunt. Nec erat
conati sunt. Tremefacli boc bello Romanorum ani- cui de triumpho u gaudium suaderetur, cum lota
mi,» et labefactata fiducia est: nec ausi' tolum civitas aul segris suspiraret, aut morluis.
sperare de viribus, * dolo divisere hostes, tutius CAPUT XXII.
rali pluribus se bellis implicare quam gravibus. Ita-
Romani a Samnitibus victi eosdem vincunt: intolera-
que cum , quibusdam suis ad populandos hnstiles bilis Romanos peslilentiaaffligit. Rursum Samnites
°
agros, in Umbriam Elruriaraque pratmissis, Um- superanl, et cadunl. Curius cou.su/bellumin Sabinos
brorum Eiruscorumque excrcilum redire ad tuilio- felicitergerit. Romani a Galtis sociisque eorum fm-
nem suorum coegissent, cum Samnilibus et Gallis dam clademaccipiunt.
* bellum inire properant. In quo bello cum Gallo- 1 Sequiturannus, quo Romani, instaurato a Samni-
rum impelu Romani prcmercnlur, "•Decius consul tibtts bello, victi sunt, alque in castra fugerunt. Poslea
occisus est. Fabius tamen post magnain Deciansc vero Samnites » novum 198 habitum, aniniumqtie
HAVERCAMPINOT/E.
18. Nobis. Lugd. Bat. tert. et quart. cum Coll. C ruin incitasse Cicero in Catone ait, Filius enim pa-
tiron., a nobit. trem imitatus, in quarlo consulatu se devovit, libro
19. Quolibet kmc gesta. Ita reposui ex Florent. n de Finibus. Quod vero idem Tusc iscribit, De-
tribus, Lugd. Batt. totidem et reliquis omnibus , ut cium filium cum Elruscis decertantemse hostiumlelis
et velt. edd. pro vulgalo, quoltbet autem gesta. Mux objecisse, in eo dissentit ab aliis, qui Decium hunc
tali pro taiia unus el alter ex iisdem. cum Gallis decertasse scribtint. FABR.
20. /n hoc tempore. Perizon. etvelt.edd., hoc 8. Quadragiiiia mitlia. Lugd. Bal. tert. el quart.
tempore. Sed Orosius illud in ssepius interseruit cum Coll. Gronov., L millia.
orationi suac 9. .Asiu.Lttgd. Batt. tert. et Coll. Gronov., aslute.
21. Atqueitaulraque. Sic mss. omnes. Edd. vcll., 10. Peditum CXLmi//i'a ccccxxx, equitum vero XLVI
alque pro nobis ita utraque faciunt. Aug., et ita ulra- millia. Ita hxc leguntur in oplimo libro CorneliiGual-
que p. n. f., quse inepte»in fine cap. legit Romano- teri: idemque numerus esl a Livio ex aliorum scri-
rum quam Persarum. plorum annalibus relatus. FABR.—Nunierus idem
CAP.XXI. — 1. Annoab Vrbe condila CCCCL.Ilic in tribus Florentinis, Meo quoque et Perizon. invc-
nnnus quo Qu. Fabius Maximus Rullianus v et P. nilur, ut et Lugd. Bat. primo, nisi quod Mcus cum
Dccius Musiv consulcs fuerunt, in Fastis Capitoli- Perizon. et Lugd. Batt. sec et Coll. Gronov. equi-
nis est ab U. c CDLVIII. Livio idem est, cccci.vn tum numeret XLVII»it//ia.
qui lib. x hoc bellum describil. FABR. 11. Attl externos provenlus. Ta; e^a>0evevxvxiu;
2. Et lubefactalafiduciaest. Coll. Gronov., et la- xai evnp-spiu;.Vulgo, eventus, contra fidem librorum
befaclali: mss. Lugd. Bat. sec et Pcrizon. cum jv antiquorum legilur. Pestilentim, qua hic annus gra-
edd. velt., et labefacta fiducia est. Utrumquc Latinc vis fuit, meminit etiam Livius. FABR.
• dicitur. 12. Omnimodis.Edd. vett., omnimode. Ulrumquc
3. Totum tperare. Lugd. Batt. tres cura Coll. Laline dicitur et apud Lucretium plus semel occurrit.
Gronov. et Perizon. , nec ausi sunl toium sperare de 13.-Hanc cruentam, etc Nullus in praecedeniibus
viribus. verbis erat sensus, quia male inlerpungebalur locus,
4. Dolo divisere hosles. Edd. prima, el illam se- ponendo punctum antc vocem hanc. Minima muta-
cutae, dolo dividerehostes lulius rati, pluribus se bel- tione medicinara illi fecimus, reposila minori distin-
lis impticaverequem gruvibus. Pro tutius cod. Lon- ctione.
gob. habet tottus, pro quo potius in edd. Venelis. 14. Gaudiumsuaderelur. Edd. vett. qusedam, gau-
3. VmbrorumqueEtruscorumqueexerc.Livius tau- dia suaderentur.
tum Etruscos poptilationis fama ad suos fines tucn- CAP.XXII. — 1. Sequilur annus. Consuleshic an-
dos redire coaclosscribit. Umbros tamen prxlio non nus habuit L. Postumium Megellum,M. Atilium Re-
inlcrfiiisse ex eodem cognoscitur. FABR. gulum : eslque illius parum constans memoria, inquit
6. Belluminire. Hoc belluin gestum fuit in ngro Livius lib. x. Quem lege. FABR.
Sentinate, evT^ " XS>V
SevrtvaTwv yS>pu,ut ait Polybius 2. Novum habilum animumque.Habilus armaturas,
libro II. FABR. animusque paratus ad dimicandum hic brevitcr indi-
7. Decius consul occisiisest. Hic est alter e Dc- catur: scd Livius omnia copiose libro x cxtrcmo,
ciis, quos ad volunlariam mortem cursum cquo- FABR.
PATROL. XXXI. 37
847 PAULI OROSII 848
Eumeni dala: summa castrorum *• Seleuco Antiochi /v slhenem quoque oratorem Sicyona, Argos et Corin-
filio cessit; stipatoribus regis satellilibusque Cassan- ibum, csclerasque civitates sibi socias adjungunt,
88Antipalrum obsidione ciogunt.Ibidux eorum Leo-
der filius Antipatri " prseficitur. In Bactriana ulte-
»» telo c muris jacto perfossus, occiditnr.
riore et Indise regionibus prsefecli priores, quil 8 sub stbeties,
Alexandro esse coeperant, permanserunt. " Seras, Athenienses Leonnato, qui Antipalro auxiliutn fc-
inter duos amnes Hydaspem et Indum consliiutos, rebat, occununt, ejusque copiis coraminutis, ipsura
ao
Taxiles habuit.In colonias iti Indis conditasa 0 Pithun inierliciuni. Perdicca vero bellura Ariarathi Cap-
»l Parapamenos fines padocum regi inlulil, eumquevicit; in qua victoria
Agenoris filius mittitur. "
Caucasi montis s» Oxyartes accepil. Arachosii nihil practer vulnera et pericula conquisivit, nam
Gedrosiique " Sibyrtio decernuntur. Drangas et omnes ame irruplionem urbis suae, succensis do-
Areos Stasanor, Bactrianos st Amyntas sortitur, inibus suis , se suaque omniajconcreiiiaveraiii. Post
Sogdianos Scyihxus, Nicanor 203 Parlbos, Phi- bsec bellum inter Anligonura et Perdiccam oritur
Iipptts Hyrcanios, Phraiaphernes Arnienios, Tle- gravissirac, muitis provinciis et insulis ob auxilia
polemus Persas, Peucestes Babylonios, Arcbon 204 vel negala, vel prseslita dilaceralis. Diu dcli-
Pelasgos , Archelaus Mcsopotaraiara adepli sunt. beratum, ulrum in Macedoniam bellum transferrc-
s* epistola Alexan- B lur, an in Asia gereretur: novissime ipsc Perdicca
Igitur causa et origo bellornm
dri regis fuil, qua jussit omties exsules palrise li- /Egyptum cum ingenli exercitu petit. Sic Macedo-
bertaliqtie reslitui. Potenles enim civitatum Grae- nia, in duas parles discurrentibus ducibus, iu sua
cise tiraenles, ne exsules recepta libertate ultio- visccra annalur. Ptolemscus, ./Egypli viribus et Cy-
nem meditarentur, a reguo Macedonum defecerunt. renensibus copiis inslrttctus, occurrere bello Per-
»6 Primi Alhcnienses , conlracto triginla millium diccse parai. Inter hacc 3»Ncoptolemus ct Eumenes
cxercilu et ducentis navibus, bellum cum Anlipalro, cruenlissimo inter se prselio digladiali sunl. Yictus
cui Grsecia sorte obvenerat gerunt : " per Demo- Neoplolemus, ad Antipatrum fugit: quem, ut Eu-
HAVERCAMPINOTiE.
16. Seleuco Anliochi. Hic est Seleucusb xh; 'Aaia; UepaiSa, Tknitokip.a)Kap/iavtav, "kpya>viBaSuAovtav,
xhv itepi Evfpaxnv^eSuaikevxa;, ul inquit Appiauus 'kpyeaikuta Mecojrorafitav.Ubi vides nuilnm Scythmi
in Syriacis : qui in Asia majore el Syria regnavit. et Nicanoris menlioiiem fieri. Deinde noslra einen-
FABR. dalio illius quoqtie auctorilate raunitur, quam in Ar-
17. Prmficitur. Perizon., prmponilur. celai nomiue, quod esl in vetustis, neglexi. FABB.
18. Sub Alexandro. Lugd. Bat. tert. et Coll. Gro- 23. Epistola Alexandri. Hsec epislola recitata fuit
nov., ab Alexmdro. inmercaiuOlyiiipiaco, utaitJiist.iib. \iti,o),ufiwic<iTtv,
19. Seras. Habel etiam nostcr manuscriptns Jusli- ut Grseci dicunt, exstatque apud Diodorum lib xvni.
nus, prq quo in impressis, Sed res, legitur. FABR. FABR.
20. Pitlton Agenoris. UelOa>v sive nifluvo 'Ayhvopo; 20. Primi Athenienses. Hoc belluni quod Graeci
est apud Diodorum et Arrian. Uude quomodo hoc irj cum Antipatro gcsseruut, Lamiacum dicltim fuit, ct
noineii scribendum sit cognoscitur. FABR. a Diodoro lib. xvmcopiose descriptum est. FABR.
21. Parapamenos fines Caucasi moniis. Mss. fere 27. Per Demosthenem. Propter hoc beneficiura
omnes magno consensu, fine, vidclicet Flor. pr. ct Demosihenes, qui propter pecuniara ab Harpalo cap-
terl. cura Lugd>Balt. quatuor, Meo, Perizon. et Coll. lam damnatus solum verterat, ab exsilio revocatus
Gronov. ld significare voluit Orosius, jiopulos hos fuil. Plutarclius in Demosthene, Jusiinus lib. XIII,
fuisse in extremis Caucasi jugis silos. Apud Juslinum Pausanias i. FABR.— Aliquanto post tres Florentiiii
lib. XIII, cap. 4 pro et fines Cattcasi monlis, Grsevius, cum Meo el Perizon. venerat legunt pro obvenerat.
el finem legit. Apud euindem pro Extarches ex Orosio 28. Anlipalrum obsidione ciugunt. Juslinus, Anli-
reponi debet Oxyartus, vel Oxyarclies, ut est in cod. patrum Heraciese qbsessum a Leostbene scribit, Dio-
Longob. el quibusdam aliis. dorus lib. xxvin, Strabo ix, Pausan. i. et Plutarch.
22. Oxyartes. Ita hoc nomen in Guallheri libro in Deinosth. et Eumene , Lamim, unde Lamiaciim
recle scriptum e»t, ex quo vulgo Axiarches, feceruni; belluin. FABR.
Diodorus, xhv xul TtupaxbvKUVXUCOV xeipivnv,bvop.a- 29. Telo e muris jacto perfossus. Uknyei; sl; xhv
ilo[j.ivnvSi UupoTttcuSS>v,itpoa&>piaev^O^vi/.pxnxa> xsfukhvkiOa> itttpttyphpMeiteae, Diod., quem de Leon-
TSuv.xptuvS>fiaaiksi,xovxhvOvyuxipu'Pa^avnvysyup.nxS>; uati csede etiam consule. FABR.
nv'Aks%uvSpo;;id est, Fines ad Caucasum nioniem,. 30. ArtaratAt Cappadocum. 'ApuepuOnv xh; Kairjra-
qui Paropamisadarum dicuntur, attribuil Oxyartm Soxiu; Swaaxnv, Diodorus nominai. Meminit Pluiar-
Baclrianorum regi: cujus filia Roxane cum Alexandro cbus in Etiniene. FABR.
fuerat. Ergo Trogus, Parapamenos fines dixitTijv xS>vD 31. A*am omnes ante irruptionem. En utilitalem
Uupo7tup.iauSS>v yi'PKi- FABR. Epitomarum! Nam cum Trogus rem priraum in Cap-
^3. Sibyrlio. Diodor.StSu/niu sSa>xsv'hpuya>aiuv xui padocia cum Ariarathe rege, deinde in Pisidia cuin
%sSpa>aiuv : Arrianus lib. vi de eodem Sibyrtio agens, Larandseiset Isauriis a Perdicca gestam exposuisset,
TOUTW 'kpuya>vxS>v xs xui TsSpa>aia>v'i.pjyeivsSbOn.Plu- Jusliiius hsec ita detruncavit, ut ex duobus quasi
tar. 'quoque TsSpa>aiavnominal, quam Diodorus corporibus vix unum reliquerit. Isaurii ergo hanc
KsSpoaiuv.ln nostris manuscriplis, Cedrosiquelegitur. crudelitatem in se suosque exercuerunt, ut scribit
Apud Jtistinum locus mutilatus est, qui in nostro Diodorus lib. xvm, ubi et bellum inter Antigonum
antiquo inlegre lcgitur hoc modo : Arachosii, Cedro- et Perdiccam exponit. FABR.
siqne Sibyrtio traduntur, Drangm et Armi Stasanori. 32. Neoplolemusel Eumenes. Neoplolemus Eumeni
"Zxuaavmp 6 'kpsia>vxsd Apuyya>v auxpartn; vocalur ab in auxilium relicius a Perdicca, consilio cum adver-
Arriano lib. vi. De eodein Diodor., ZxaauvopiSi xS> sariis coinmu.nicato, insidias Eumeni parabat, qna re
So/tMTiiv'kpeiuv xui'kpuyyathv.FABR. patefacta prselio cum ipso dimicare coactus, in ex-
%i.Amynlas. Hic Dioduro eslPhilippus, apud quem tremtim discrimen venit, el copias fere oiniies ami-
sic legimus : Qikijtita) itpoawpiae Buxxptuvhvxui Sap- sit. Diodorus, Plutarchus in Eumene. Jusiinus lib.
Staviiy,ipaxttfipvn.UapQvutav,xal 'Vpxoyiuv, Usvxiaxn XIII.FABR.
843 HISTORIARUMLIBEB JII. CAP. XXIII. 846
quoque cum Etruscis e( Senonibus Gallis facta so- ,^201 specnla montis aspectaps, niJiil in * m.agjio
cietale, cjm redivivum 200 contra Uomanos bel- campi spatio prseter innumeros focos cernaro : ita
lum molirentur, " Romaui ad exorandos Gallos mi- per totum Mncedoniacregnum,hoc estper universani
sere legatos : quos cum Galli inlerfecissent, 18Cao- Asiara et plurimam Europsc partem, Libyseque vel
cilius praetor ob ulcisceodam legatorura necem, et maximam, horrendi subito bellorum globi col-
comprimendum lumullum hosiium cum exercitu luxerunl? qui cum ea ' pnccipue loca, in quibus
missus, ab Elruscis Gallisque oppressus inleriit. exarsere, populati sunt, reliquaomnia terrore rumo-
Septem prseierea tribuni militum in ea pugna oc- ris, quasi fumi caligine, turbaverunt. Sed nequaquam
cisi, multi nobiles trucidati, " tredecim millia mi- lantorum regum ac regnorum bella excidiaque expli-
litum Romanoruin iiio bello prostrata sunt. Ita au- cabo, nisi prius ipsa cum regibus rcgna prodidero.
lem quotiescumquc Galli exarserunt, tolis opibus Igitur* Alexander per duodecim annos Irementem
suis Romn detrita est, ut sub praesenti nunc concur- sub se orbcm ferro pressit. Principes vero ejus qua-
salione Gotborum magis debeat meminisse Gal- tuordecim annis dilaniaverunl, et veluli opjmam
lorum. prsedam a raagno leone prostralam • avjdi discer-
CAPUT XXIII. psere catuli: seque ipsos invicem in rixam irritatos
B prscdse semulatione fregerunt. Itaque ' prima Pfole-
Veneno Alexandro rege Macedonim perempto, duces mseo ' ^Egyplus et Africce Arabiaeque pars sorte
ejut totum inter se orbem divherunl, seseque mu- provenit. Confinem buic provinciaeSyriam " Laome-
tuis bellisconsumpserunt.
don Mitylinaeus, Ciliciam Pbilotas 9, Philo HJyrios
At ego nunc revocor,' ut per haec eadera tem- accipiunt. "Medise majori Atropatus,il roinori socer
pora, quibus Romani isia perpessi sunt, quae inier Perdiccse prseponitur." Susiaua gens Scjno, Phrygia
se bella gesserinl Macedonum duces, revolvam ; qui major Amigono 202 Philippi filio assignatur. Ly-
morluo Alexandro diversas sortiti provincias, mu- ciam et Pamphyliam Nearchus, Cariam Cassander,
luis se bellis consumpseruut, quorum ego tumul- " Lydiam Menander sorliunlur. Leonnatus»* roino-
tuosissimum terapus ila mihi spectare videor, rem Plirygiam accipit. " Thracia et regiones Pontici
quasi aliqua iramensa castra per noclem de maris Lysiraacho, Cappadocia cum Paphlagonia

HAVEBCAMPINOTJE.
17. Romaniad exorandos. Polybius libro secundo resti(uit)ejiisque filium (queni C. Julius Caesar inJer-
sciibit, bos legalos a M. Curio in Galliam missos emit) Ptolemminomen lulerunl. FABR.
vitip xS>vttiyujukaxav,pro redimendis captivis : quos 7. /Egyptus. Sic omnino ex mss, copsensu est
illi itapuaitovShauvxs;eituveikovxo, id esl, violalojure reiionendiini; Fahr. et vulg. male jpyyptj.
gentium interfecerunt. Vcrum hic Livii amissione 8. Laomedon Mitylenmus. Aaop.iSa>v o MtTU/tjvato;
niagniim daranum fecit historia. Ille eiiim copiose ' ctii Syriam cum Pbcenice datara, Curtius lib. ult.
iniiio lih. xu cxposuerat. FABR. C scribit. FABR.
18. Cmciliusprmtor. IIujus Cmciliiprmloris memi- 9. Ciliciam Philotas, Philo Illyrios. Ita legilur
nit Augusiinus de Civit. Dei.libr. m, cap. 17, etin quoque in nosiro manuscripto Justini libr. xm, pro
Liviana Epiioma L. Csecilius praiior nominaltir. quo in impressis, CiticiamPhilolas cum filio, el Illy-
Unde cognosciliir crror Siponlini, qui quod Poly- rios accipiunt,' mendoselegitur. FABR.
bius dixil, AtuxiouTOU axpuxnyovxsksvxhauvxo;,ver- 10. Medim majori Alropatus. \xpoituxn; b xh;
lit, Lucio consuleamisso. Csetertim Gallorum reli- VLnSiot; auxpuitn;, Atropatus Medimprmfecius,est apud
quias P. Dolabella delevil in Etruria ad lactiin Va- Arrianuin lib. vu. Unde non solum Justinus et Oro-
dimonis, utaii Florus lib. i, cap. 13, Ttepixhv Oua- sius emendandi, verura etiara Diodorus, npud quem
S,uovaTtpoauyopevoiJievnv kip.vnv.Polybins. FABR. lib. XVIIIest, 'AxpuxnSi UnSiuv,duobus litieris on-in
19. Iredecim millia militum Romanorum. Delevi medio prseiermissis. FABR.
eliam quod inepie post millia in omnibtis edd. mss. 11. Minori socer Perdiccm. Sic est etiam in ina-
inserebatur. Feci autem illud nucioritate cod. Lon- nuscriptis : sed Justinus habet, minori Alceta frater
gobardici. Pro tredecim millia Lugd. Batt. lert. et Perdiccm prmponilur. 'kkxixa; b aSekfb; UspSixxov,
qnart. cnm. Coll. Gronov. oclodecimmillia nume- nominatur a Diodorolib. xvm. FABR.
r.mt, et pro iilo belto quidam rass. legunt in illo 12. Susiana gens Scyito. De Scyno prseler Jusli-
bello. num et Orosium alii, quod siam, nihil. Antipater
CAP.XXIII.— 1. Vt per hmceadem tempora. Edd. postea Antigono xhv ivamvhv dedit, cui Pcrdiccas
vetl., ul per eademtempora. \ prillio Uap.fikicat,xai Auxtav, xhv p.syaknvxakovyivnv
2. Magnocampi spaiio. Iln Lugd. Bat. lert , Coll. j\ ipvyiuv altribuerat, auclore piodoro. Orosius vero
Gronov. cum tribtts Florenti. At vulg., in magni Jiisiiniim seeutus scribil, Pamphyliam et Lyciam
campi spatio. Nearcho daiain, quem vuigo Learchum vocaut. De
3. Prmcipue. Flor. tres, prmcipua. Nearcho Diod., Plularchus, Arrianus. FABR.
4. Alexanderper duodecim annqs. AlexanderMa- 13. Lydiam Menander.Menanderest eliam in ma-
cedo. inquit Cic, Philip. y, cum ab ineunle mlate res nuscriptis Justiui ct Orosii libris, sed vcrendum, ne
maximas gerere cmpisset,tertio et trigesimoanno mor- notus Menqnder pro igiiQlQMeleagro in has sedes
lem\obiit. Visit euim annos 32, menses 8. [Regnavit migraverit. Nam Mejeagro Lydiam assignatam scri-
ari. 12, mens. 8. Arrianus lib. vn exlremo.' FABR. bit Diodorus. FABR.
5. Avidi. Perizon.,'fivide, el dilacerarunt, pro dila- 14. MinoremPhrygiam.Tir»if 'Ekknaitovrwipvyiuv,
niaverunt. Diodorus. FABR.
6. Prima Ptotemmo Hic esl IlToAepatojo AayoO, 15. Thracia el regiones Ponlici. Avaipjxyv «860»
Ptolommus Lagi F,, primus rex jEgypli, a quo dein- Qpuxnxai ru avvopi^ovxa. xS>vsSvwvisapo\T>ivQovrtxnv
ccps qui jEgyptum obtiiiuerunt usque ad Auletem Oukqvaav,Diod. FABR.
(quem rcgno pulsum ab Alexandrinis A. Gabinius
813 PAULI OROSU 844
sumenles, hoc est, deargentalis armis ac vestibus,. A filio iturum ultro obtulit, si illi depellendse ignomi-
paratoque animo, ni vincant, mori,' bello se offe- nise, et gerendi iterum belli faculias daretur. Qua
runt. Adversum quos * Papirius consul cum exercilu impetrata, prselioque conserto, cum subiio pugnan-
missus, cura a pullariis auguribus vana conjectanli- tem filium consulem, insistente Pontio Samnitium
bus congredi prohiberetur, irridenscos, Lar..fcliciter duce, ct infestis hoslium lelis conclusum viderct,
confecit bellum, quam conslanter arripuit. Nam in " in medium se agmen pius senex equo veclus in-
Iioc praelio*duodecim millia hostium csesa, iria millia gessit. Quo facto permoti Romani tota ibi incubuerc
capta referuntur. Sed hane quoque istius vere laudan- acie, donec ipsum ducem Pontium, deleto hostili
dam victoriam, qtiara vani 6 auspices impedire non exercitu, viclum oppressumque ceperuni.Csesa sunt
potuerunt, oborli subito corrupere morbi, Nam tanla in eo praelio Samnilium viginti millia, capta aulem
actaminlolcrabilispestilentiatunccorripuitcivitatem, quatuor millia cum rege suo : tandemque Samniti-
ut propter eam quacumque raiione sedandam, libros cum bellum, " quod per quadraginta et novem an-
Sibyllinos consulendos putarint, liorrendumque illum nos multa Romanorum clade trahebatur, capti du-
' Epidaurium colubrum, 8cum ipso jEsculapii lapide cis destitutione finitum cst. '* Anno snbseqtienie
199 advexerint: quasi vero pestilenlia aut ante se- cum Sabinis, Curio consnle, bellum gestum est, ubi
data non sit, aut post orta non fueril., 0 Prselerea Bquot millia hominum interlecia, quol capta sint,
altero abhinc anno Fabius Gurges consul male ad- ipse consul ostendil : qui cum in senatu raagnitudi-
versusSamnilas pugnavit. " Namque, amisso exer- nem acquisiti agri Sabini, el multiludinem capii po-
citu, victus in Urbem refugit. Itaque cum senalus pulireferre vellet, *»nttmerum explicare non po-
de submovendo eo deliberaret, pater ejus, Fabius tuit. " Anno ab Urbe condila CCCCLXIH, Dolabclla
Blaximus, ignominiam filii deprecatus, Icgatum sc ct Domitio consulibus, Lucani, Brultii, Saninitcs
IIAVERCAMPI NOTyE.
3. Bello sese offerunt. Addilur post hscc in Lugd. est colubri sive anguis. Tu lege Pausaniam Iibr. n et
Balt. tert., quarto et Coll. Gronov,, xxiv millia. Ovid.Iibr. xvMetamor. FABR.
4. Papirius cons. Hic esl L. Papirius Cursor, Sp. 8 Cum ipso Msculapii lapide. Cujus historisc me-
Carvilii collega in consulalu, anno post R. cond. moriam invenimus in antiquo asse Romano, cuso a
CDLX,de quo el pullario praeter Livium Valerius Max. quaestore Eppio. Exhibet ille consuetum assiuni ly-
libr. vn, cap. 2. FABR. pum, Jani geminum caput et ratem; verum inler me-
5. Duodtcim millia hostium, Lugd. Bat. tert., viginti t*ia gemini Jani lempora memorabilis anliquiiatis
ntillia hoslium cmsa, quatuor millia capta referuntur. cernitur nota; videlicet ara lemniscata, cui impositus
In caplivorum numero consenlit Coll. Gronov. ct est lapis, forma coni sive ovi dimidiaii, eique circum-
Yincent. Bellov, lib. vi, cap. (3. volvitur serpens. Serpens ille colubrum Epidaurium
6. Auspices.Perizon, Lugd. Batt. lert., Coll, Gron. r ipsuraque deum dcsignal; Iapis, hunc ipsum, dequo
et ed. Aug., aruspices. Pro corripuit mox arripuil ed. ** Orosius loquilur, lapidem; ara, cultura JSsculapii,
eadem. quem advecto deo solemniier receperunt Romani.
1. Epidaurium colubrum. Hanc rem libro decimo Eppius boc typo usus videlur, quia forte aliquis ex
extremo scripsit Livius, libroque undecimo persecu- majoribus ejus isti cursc praefuil. Nummi ipsius fi-
lus fuit, ut ex epitoma cognoscilur, in qua menlio gura hsec est.

9. Advexerint. Ed. August., adduxirint. iC gtlur cum rege suo Pontio.

10. Prmterea altero abhinc anno. Altero anno, id 14. Anno subsequente.Anno ab U. c.CDLXiucon-
cst, proximopost L. Papirium, quo Q. Fabius Maxi- sul cum P. Cornelio Rufino fuit M. Curius Denta-
inus Gurges, et D. Junius Brutus Sccevacoss. fue- tus, eosque ambos Samnitas vicisse Eutropius scri-
runt. Falliiur certe Roborlcllus, qui allerum ubique bit. Curium etiam de Samnitibus triumphasse, Ci-
pro secundoaccipit. FABR. cero in Catone ostendit, et in iibro de Viris lllu-
11. Namque, amisso exercilu. Tria millia homi- stribus scribilur. Orosius tautum rei in Sabinis
nura occisa refert Eutropius lib. n. FABR. geslae meminil, sicut el Florus libro prirao capil. 13.
12. In medium se agmen. Meus, in medium ho- FABR.
slium agmen, male. Pejus autera ignem pro agmen 15. Numerum explicare. Florcnt. secund., im-
in ed. Moguni. mero explicare.
13. Quod per 49. In aliis male 59 legitur. Nam si 16. Anno ab V. c. CDLXIII. Hic annus sccundum
annus, quo Q. Fabius quintura P. Decius quarlum Fastos Capitolinos, quos tamquam certissimos du-
consules fuerunt, recte 46 belli Samnitici a Livio ces sequimur, est, CDLXX quo, P. Cornelius Dola-
nominatur, hic 49 —
sit necesse est. FABR. Nume- bella, etCn. Domiiius Calvinus coss. fueruni.FABR.
rum nnnorum 59 cum mss. quibusdam liabet Vin- — Errorem in numeris quoque casligat Pighius in
cent. JJcllov. lib. vt,cap. 8, ttbi, aliquanlo anle, le- Aunal. tom. I, p. 414.
853 HISTORIARUMLIBER IV. PRJEFATIO. 851
ciditur. Lysimachus, cum *9Doricetis regis Thracura .A triginta et quatuor Alexandri ducibus, soli posside-
infestissimo bello urgeretur, adversus Demetrium pu- rent, ct angustissiraos senectutis ac vitse suse ter-
gnarc non potuil. Demelrius augmenlo Graeciseet to- minos non aspicientes,6S angustos esse imper.io suo
tius ^Macedonisc elatus, in Asiam iransire disponit. tolius mundi lerminos arbitrabantur. In eo bello
Ptolemseusautem et Seleucus et Lysimachus, experti Lysimachus, vel amissis vel interfectis 210 Pr'us
priore certamine, quanlae vires essent concordise, ante hanc pugnam quindecim liberis, 69 postrenius
209'terumMsoc'etalePac[aadunal's1"eexercilit>uS! occisus est. Sic Lysimachus™ solutio pugnsc Mace-
bellum inEuropam Iransferunt adversus Demelrium. donicse fuit. Sed ne Seleucus quidem tanta victoria
" His sc coraitem et belli socium
Pyrrhus rex Epiri impune lcctatus est: nam neque ipse post septem ct
jungit, sperans DemetriumMacedonia posse dcpelli, scptuaginla annos quietera naturalis raortis invenit:
e*ncc spes frusira fuii; quippc cxercilu ejus corrupto sed extortam sibi infeliciter vitam velut immatura
ipsoquc in fugam acto, regnum MacedoniscPyrrhus morte finivit: quippe insislenle Ptolemseo, " cujus
invasit. Deinde. Lysimachus •» generum sutim Anti- sororem Lysimachus in matrimonio babuerat, insidiis
patrum , insidiantem sibi, interfecit, 6i filiuraque circumventus et occistis est. Hsecsunt inter parentes
suum Agalhoclem ultra humanum morem perosus et filios, fratres ac socios consanguinitatis societatis-
occidit. Quibus quidem diebus 6*Lysimachia civitas ]B que commercia. Tanti apud illos divina atque humana
66formidolosissimo terrxraolu eversa,
oppressoque religio pendebatur. Erubescant sane de recordatione
populo suo, crudele scptilcrum ftiit. 6r Lysimachitm praeteritorum, qui nunc interventu solius fideiChri-
autem assiduis se parricidiis cruenlantem omnes stianae ac medio tanlum jurationis sacramenlo, vivere
socii descruerunt, et ad Seleucum deficientes, pro- se cum hoslibus, nec pati hostilia sciunt : quibus
num jam regem semulatione regni, ut bellum Lysi- indubitatissime probalur, quia non sicut illi anlea,
niacho inferret, hortati sunt. Res foedissimispeciaculi .... Caesajungebantfoederaporca,
erat, duos reges, quorum Lysimachus annos seplua- sed quia nunc interBarbaros ac Roraanos Crealorem
ginia et quatuor natus, Scleucus autem scptuaginta ac Dominum suum contestantes, tantam fidem adhi-
et seplem, de eripiendis allerutrum regnis concur- bita in sacramentum servanl
Evangelia , quantam
rere, in acie stare, arma gerere. Uliimuni lioc lunc nec inter parentes ac filiospotuit servare natura.
quidein bellum Alexandri comrailitonum fuit, sed Nunc autem finis Macedonici belli, finis cliam libri
quod ad exemplum bumanoe miseriae fuerit reser- fiat, prsesertim cum jara abhincPyrrhi bella incipiant,
vatum : quippe cum orbera terrarum, exstinctis jam et mox Punica consequantur.
HAVERCAMPINOT.E.
59. Doricetis.Dori est in Gualtheri Jibro, quod (G ribus coactum filium Agathoclem inlerfecisse.FABR.
alii quoque in suis mss. invenerunt. ReCtum puto 65. Lysimachia civitas. Hanc Lysimachus, eversa
Dromichelis: sic enim Pausanias libro primo nomi- Cardiaiiorum urbe, in Isthmi Thracii Chersoneso
nat. Plularchus quoque in Demeirio Apop.ixuixov condiderat. Pausanias libro primo. De cjus interiiu
mentionem facit, ab coque Lysimachum captum Slrab. libro decimo. De Lysimacbi et Seleuci morle
fuisse scribit, et humane regieque traclatunu De eo- lege Pausaniam libro priroo. Polybius libro secundo
dem Strabo libro septimo. FABR.— Et cgo qnoque scribit hos interiisse circa olympiada 124. FABR.
in omnibus mss. inveni Dori regis, unde Doricelis 66. Formidolosissimo terrmmolu. Ed. Aug. formi-
nalum suspicor. Verum nomen est Dromichetes, ut dolosis lerrmmoiibus.
asseruit Fabricius. 67. Lysimachum autem. Mss. Lugd. Batt. tres cum
60. Societate pacta. Ita constanter legunt omnes Coll. Gronov., Lysimachoaulem a. s. p. c. omneseum
mss. ut et ed. Aug. Itaque ejici debel adulterinum socii deseruerunt.
socielale facta, quod et Lautitts supra num. 47 vidit. 68. esse, etc Ita reposui ex mss. optimis
61. Ilis te comitem. Quac hic de Pyrrho Orosius etedd. Angusios velt., et angustiores vulg. Imitalur Juvenalem
scribil, ea Pluiarchus in illius Yita pluribus pcrse- de Alexandro sat. 10, vers. 170 :
quitur. FABR.
62. Nec spes frustra fuit. Codd. et edd. quidam , Ac veluti GyariscopulisparvaqueSeripho
nec spes fruslrala fuit. jEsluat, inclususangusto limite mundi.
65. Generum suum Antipatrum. Antipatrum Cas-
sandri filium intelligit, de quo paulo ante dixi. FABR. 69. Postremus. Lugd. Batt. tres, et Coll. Gronov.,
n
"
64. Filiumque suum Agalhoclem. Agathocles dolo postremo.
et insidiis Arsirioes, uxoris quidem Lysimachi, sororis 70. Soluiio pugnal. Inepte qusesitiis lepos cx si-
vcro Lysandrse , quai cum Agaihocle erat, occisus gnificaiione Grseca nominis Lysimachi.
fuit, ut scribit Pausanias libro primo. Slrabo libro 71. Cujus sororem Lysimachus. Plolemsei soror ,
decimo terlio ail Lysimachum ab improbis familia- uxor Lysimacbi, fuitLysandra. Pausanias. FABR.

LIBER QVARTUS.

211 PR^FATIO. ricula sua suorumque naufragia residuos oegresocios

solaretur,
1 Dixisse ^Eneam, "
Virgilius referl, cum post pe- Forsanet hsecolimmeminissejuvabit.
HAVERCAMPINOTJE.
~
PRJEFAT.— 1. Dixisse JEneam. Locus e§t apud 2. Post pericula sua. Codd. tres ex Lugd. Balt.
Virgilium lib. i iEneid. vers 207, FABR. cum Coll. Gronov. delenl stta, mox autem pro resi-
851 PAULI OROSII 852
""tncidif iri Autariafas: qiil propferiiitolerandse mul- A per Orientem inter socios regni Macedonici bella
litudihis ranas et mures, relicto patrio solo et anli- gcssil. Principio Babyloniam bello expugnavit et
quis liabitaculis, emigrantes, novas sedes prsetenta cepit. Bactrianos novis moiibus asstirgcnles pcrdo-
ihterifn pace fequirebant. Scd Cassander et virtn- muit. Transitum deinde in Indiam fecit : quse post
tem, et multitudinem gentis agnoscens, ne adacti mortem Alexandri, veluti detracto excussoque a
necessitate Maceddhiam bello quatereht, alque inva- cervicibus j'ugo, praefectos ejus occiderat, " Andro-
derettt, recepiris ih societalem, in ullimis Macedonise cotto quodam ad vindicandam libertatem duce : qui
flnibUs collocat. Inde cum jam " Hercules Alexan- postca crudeliler in cives agens, quos de externa
dri nlius__quatuordecim esset annorum, timens dominatione defenderat, ipse servitio preraebat.
207 "*ne eum Macedones quasi legitimum regem Cum hoc ergo Androcotto Seleucus quamvis mulia
prseoptaretit, occitlendum tacite ctim matre curavit. 208 et gravia bella gessisset, novissime firmatis
«' Plolemseus iterum cum Demetrio navali prselio i-egniconditionibus, et pacla
pace, discessit.Aduna-
conflixit; et cum omnem pene classem atque exer- tis ilaque copiis Plolcmsei sociOrnmque ej'ns, pngna
citum perdidisset, victus in ^Egyptum refugit. Hac committitur : cnjus quanto potentior apparalns,
Vlctoria elatus Aritigonus,'*regemse cumDemelrio tanto ruina gravior fnit. Nam in ea lunc totius pme
Atio appellari jubet: quod exemplum omnes secuti, B Macedonici regni vires conciderunt. In ipso bello
regium nomCn sibi dignitatemque sumpserunt. Igi- Antigonus occisus est: sed finis belli hujus initium
lur Ptoleraseus et Cassander, cselerique alterius fa- alterius fuit. Nam cum victoribus de prseda non
ctionis duces, cutft decipi se ab Antigono singitlatim conveniret, iterum in duas factiones diducuntur. **
viderent, per epistolas se invicem confirmantes, co- Seleucus Demetrio, Ptolemseus Lysimacho jungitur.
eundi in uriiim lempus Iociimque condicurit: et bel- '* Cassandro defunclo, (ilius Philippus succedit. Sic
lum adversus Antigonum comWunibus viribus in- quasi ex integro nova Macedonise bclla nascuntur,
sirtlunt. Cassarider, flnitimorum bellis implicitus, 88Anlipater Thessalonicen matrem suam, Cassandri
Lysimachum, clarissimum inler oirines ducem, cum uxorem, quamvis miserabiliter pro vita precantem,
ingenti mann prosesociis in auxilium riiisit. Seleu- roanu sua transverberavit. Alexander fraterej'us,dum
cus quoque ex Asia niajore descelidelis, novus Anti- bellum adversus fratrem ob ultionem malris insiruil,
gono hosiis accessit. Hic siquidem Seleucus plurima a Demetrio cujus auxilium petierat, circumventus oc-
HAVERCAMPINOTJE.
fuit: Diodorus lib. xix, Pausanias i, Plutarchus in lus id perpetratum fuisset, ad Herculem et Polyper-
Detnelrio. FABR. cbontem omries Macedones. In nuliis mss. autem
50. Incidit m Autariatat. Iri Meo codice ut et Pe- quos consului, inveni Macedones, sed pro eo omnes
riion., Ultr., Lugd. Batt. atque tribus Florentt. et IC scribunt cuncfi. ut et edit. August. Errat vero Oro-
Coll. Gronov. legitur Avieniias, vel Avimatat, Abie- sius ctim reliqnis dum Herculem, Birsines filium,
natatj Avicinalas. In ed. AugMAveniatas. Ex quilius et Alexandriim Roxanes confundit.
patet reponendum esse Autariatas pro Abdetitat, ut 53.sPlolemmusiterum cum Demetrio. Hoc prselium
est in vulgatis; de quo dubitare nemo poiest, cum navale qno Ptolemaelis victus iti jEgyptnm refugit,
similiter commemorentur a Justinn lib. xv, cap. 2 : ad Cyprum commisstim fuit, et acctiratc a Diodoro
Dttm hmc aguntur, Cassander, ab Apollonia rediens, lib. xx, Pluiarcho in Demetrio, describitur. Memi-
incidit in AutarialaSi qiti propter ranartim muriumque nit Pausan. lib. i de regio nomine, Diodorus et Plu-
multitudinem, reliclo patrim tolo, sedes qumrebant. tarchus. FABR.
Autariatartim bellicosa fuit natio, quse postea quo- 54. Regem se. Ed. Aug., reqem secum Demeirhim
que sub Lysimacbo contra Demetrium mililavit. Sed filium, etc
Abderitse, ex mendOsisolim Justini edilionibus, unde 55. Sadroeotlo. Legilur etiam Androcotlo, ct apud
jussi sunt ab editoribus migrare, in Orosio quoque Justintim,Sandrocolto. Sed Strabonis auctorilate lib.
Atitariatarum locum occupavere. Itaquenondecepius xv, nostra lectio confirmatur. Praelium hoc iu quo
fuit Orosifis corruplis Jusiini codicibos, ut judicabat Antigonus cecidit describit Plutarchus in Demetrio.
ad Justinum clariss. GrseVitts, sed uterque a cor- MeminitPausaniaslib. i.Commtssara pngnam fuisse
rectoribus importunis male habitus. h 'ii|iS legimusin Arrian. lib. vn. FABR.— Fide cod.
51. Hereulet Alexamiri. Httric Polypercnori in re- Longob. et irieliorum reposni Androcolto.
gnum reslituere parabai, sed a Cassandro magnis 56. Seleueus Dentelrio. Duxit tum Seleticus uxo-
pollkitaiionibus adductus eiim inlerfccit. Diodorus .nD rem Stratonieen, litiam Demelrii et Philsc, Plutar-
libro xx, qui addft IlCrculem (tim ftiisse natum an-' rhus in Demeirio. FABR.
nos circiter 17. FABB. 57. Cassandro defuncto. Cassander ex morbo aquae
32. JVeeum Macedones.Qtiia Maeedonise regriutn intercutis, vivens eliamnum, erumpentibus undique
affectabat Cassander, non poterat securus esse , vi- vermibus, extabuil; Philippus filius cjns natu ma-
vente filio Alexandri; itaque utramqtie et Herculem ximus, retfnp jarri inilo, taliidi corporis lue periit.
et Alexaiidrum, hunc Alexandri ex Roxane, illum ex Pausanias tib. ii; FABR.—Mox mss. quidam el edd.
Barsine filium, e medio suslulit. Et Hcrculem qui- legunt nova in Macedonia bella nascunlur.
dem, pactione cum Polyperchonte inila, Polyper- 58. Anlipater Thessalonicen. Cassander Macedonise
cbon enim cum exercitu reducere in paternum re- rex tres filios moriens reliquit, Philippum, Anlipa-
gnum volebat Herculem: Cassander, verbis et mu- trum el Alexandrum. Horum Philippus initio regni
neribus Polyperchonta, cui et universa cessit Pelo- periit, Anlipater malrem Thessalonicen, Philippo
ponneso, corrupit, ut juvenem qtii in utriusque cre- Amyntsefilio et Nicasipolidegenitam, ideoinlerfecit,
sceret perniciem, neque beneficio pareni gratiam quod ea Alexandro propensior esset. Alexander Pyr-
Polvpercoonli oiim esset liabiturtts, interficeret. rhi et Demelrii auxilio implorato, ab hoc iiiterem-
lta flerculos in convivio apud Polyperchontem, jussu ptus fuit. Pltitarchus in Pyrrlio et Demeirio, Pausa-
eju8dem fuit strangulatus, Defecissent vero, tiisi sce- nias libro nono, Justintts decimosexto. FABR.
8!9 HISTORIARUMLIBER III. CAP. XXIII. 850
incnem " de insperalo opprimat perurget: quod ,A exercitu Antigoni dispersi sunt. Interea Eurydice,
Eumenes fulurum ralus, insidianles insidiis capil. *° Arridaei regis Macedonum uxor, multa sub nomine
In eo bello '* Polyperchon occiditur, Neoptolemus viri 41 nefaria egit per Cassandrum, quem, flagitiosc
et Etimenes muluis vulueribus confossi, sed Neo- cognitum, ad summum fastigium per omnes hono-
plotemus interiit, Eumenes victor evasit. Perdicca rum gradus provcxerat, qui ex libidine mulieris
cum Ptolemaeoacerbissimo bello congressus, amis- mullas Grsecise civiiales afllixil. Tunc Olympias,
sis copiis, ipse quoque interfectus est. '" Eumenes, mater Alexandri rcgis, hortanle Polypercbonle,
Pithon, et Illyrius, et Alceta frater Perdiccse, a Ma- cum ab Epiro in Macedoniam, prosequenie *' jEa-
cedonibus hosies pronuntiantur , bellumque adver- cida rcge Molossorum, venirel, et ab Eurydice fini-
sum eos "Antigono decernitur. Itaque Eumenes et btls prohiberelur, adniteniibus Macedonibus, Arri-
Antigonus collatis adversum se maximis copiis con- dseum regem et Eurydicen jussit ocoidi: quamquam
flixerunt. Eumenes victus *Tin quoddam castellum et ipsa Olympias continuo raeritas erudelitatis pce-
munitissimum fugii, undeauxiliaAntipatrituncpoten- nas luit. Nara cum muliebri audacia multas princi-
tissimi per legatos poposcit: quo nuntio territus An- pum csedes ageret, audito adventu Cassandri, diffisa
*'
tigonus, abobsidione discessit. Sed nec sic Eumeni Macedonibus, cum Bhoxane nuru sua et nepote
*• ubi con-
205 SDesurma aut sa,us ceria. Quare ultimo con- B Hercule,** in urbem Pydnam coneedit:
silio " Argyraspidas, ob arma deargentata sic di- tinuo 206 Per Cassandrum capta *6et inlerfecta
cios, boc est, milites, qui sub Alexandro militave- est. Filius Alexandri Magni cum matre in arcera
rani, in auxilium rogat. Qui fastidiose ducem in Araphipolitanam custodiendus est missus. Perdicca,
disponendo bello audientes ab Anligono victi, ca- Alceta et Polyperchonte, cseterisque ducibus, quos
"
strisque privati, et uxores et liberos, simuique om- commemorare longum est, diversas pariis occisis,
nia quse sub Alexandro acquisiverant, pcrdiderunt. finita bella inter successores Alexandri videbantnr.
Qui poslea lurpiier per legatos reddi sibi quasperdi- Tum Antigonus ardens cupiditate dominandi, *8libc-
derant, viclorem rogant. Antigonus aittcm S9 reddi- randum bello Herculem regis filium ab obsidione si-
turum se pollicctur, si sibi vincium Eumencm per- mulat. His cognitis, Ptolemseus et Cassander, inila
traherenl. Ita illi spe recuperaiionis illecfi, dedeco- cum Lysimacho et Seleuco socictate, bellum terra
rnsissima prodilione duccm suum, cujus signa paulo mariqne enixe instruunt. Antigonus in eo bello *»
aute seculi fuerant, captivi ipsi caplum catenalum- cum filio Demetrio vincitur. Cassander Plolemseo in
que duxerunt, et mox cura fcedissiraa ignominia in victoria particeps factus, cum Apolloniam rediret,
HAVERCAMPlNOT;E.
33. De insperato. Flor. tert. et Meus , ex in- 41. Nefariaegil. Meus, Perizon. Lugd. Ball. qua-
sperato. tuor cum Coll. Gronov. et ed. Aug., nefaria vel ne-
34. Polyperchon occidilur. De Polyperchonte in farie gerit.
lioc praelio occiso alii, excepto Justiuo, nibil quid- C 42. JEacida rege. Hie Pyrrhi Epirotarum regis,
quam. Diodnrus et Plutarchus Craterum duccm a de quo paulo post, el libro sequehte, paier fuit.
Perdiccas partibus in hoc praelio cecidisse, inemo- FABR.
riae prodidertint, quos de congressu Eumenis ctim 43. Roxane nuru. Roxane, Oxyartis Bactriani fi-
Neoptotemo, acmutuis vulneribns lege. FABR.— ln lia, intcr Alexandri uxores fuit. Lege Arrianum lib.
niorte Polyperchonlis crrat Juslinus, vixit enim satis vn. FABB.
diu posl hsec (empora, ut docuimus in Historia,- scu 44. In urbem Pydnam. In impressis Justini libris
Viia Amigoni et in Vila Cassandri, videturque codem mendose Piclttam lcgitur, cum in mamiscripto hene
fcre (emporc senio ftiisse exstinctus, quo Cassander sit, Pydnam. Diodorus de Olympiade, AvxhSi itap-
aqua inlerctite peiiit. Quae vero toto hoc cipite re- nkOsvsi; UvSvuv, eyovaa xbv vibv xov 'A")£%uvSpov,
ccnscnttir, uberius exposuimus in extrcmo tumi 1 et xui xhv p-nxspuuvxov 'Pa>%uvnv. Non ergo Alexaudri
lotn tomo II tlistorise Universalis. Magni filiuin Herculem ex Barsine susceptum, sed
35. Eumenes, Piihon, etc Hi qualuor ila nOminan- Alexandrum Roxanes filium Olympias Secum Pyd-
tur a Jusiino : Plutarchus Eumenis tantum memi- nam duxit. VideDiodor. lib. xix. FABR—Aliquanto
nit : Diodorus scribil Eumenem cum qtiinquaginta posl Ltigd. Bat.teri. cum Coll. Gron. et ed. Aug.,of>-
viris illustribus, in quibus Alcetas frater Perdiccse nixe insiruunt, pro enixe instruunt.
erat, a Macedonibus capiiis condemnatum. FABR. 45. Vbi continuo. Sic otnnes rass. utet ed. Aug.;
36. Antigonodeccrnilur. Ab Aniigono, mendose est vulgati, ifriauecontinuo.
in impressis. Diodor., 'Avxiybva> itpoaxexuy(ihovnv 46. Et interfecia esl. Copulam«/, quam omnes
xaxaitokep.hao:iEvpiivvnv xe xai 'Akxixuv.FABR. ~ ngnoscunt mss., male ejiciunt vulgati.
37. In quoddam caslellum. Plutarch. in Eumene " 47. Diversis arlibus. Ita huic loComedicinam feci:
xaxafvyan ti; Nwpocyanptoviv psOopitpAvxaovia; v.ui ex Colon. libro in quo erat, diversis partibus, recte
KttTtTtxSoxia;. Confugiensin custellum, quod in finibus opinor : quia alii clam alii palam. Vulgo, diversm
Lycaonimel Cappadocimpositum, Nora appeltabatur. parlis editur. Iterum societate pacta. Editi omnes,
De eudcm castello Diodor. FABR. facla, de quo illi viderint. LAUT.— Diversm partis
38. Argyraspidas. De his, el prodilione eorum hic significat idem quod, ab ulraque parte.
Diod. et Plularch. FABR. 48. Liberandum bello Hercutem. Juslinus lib. xv :
39. Redditurum se pollicetitr. Cod. Longob., Divutgal se velle Alexandri regis sui filium cum matre
Lugd. B.tft. pr. ct terl. cum Coll. Gron., denique obsiiione Amphipolitanaliberare. Non ergo Barsines,
Perizon. ct Meus codex illud se dclere jubent- sed Roxanes lilius hic qunque intelligendus; quem
40. Arridmi reqis. Arridanis filius fuit Philippi Alexandrum fuisse nominatum Diodorus libro deci-
palris Alexandri Magni: quo mortuo , rex a Mace- nio nono, Pausanias libro 1 cl ix scribunt. FABR.
nonibus creatus Philippi nomen lulit, Diodor. iniiio 49. Cum filio Demetrio vincitur. Solus Denieuius,
lib. xvm. Regnavit annos sex, menses qtiatuor, co- Antigono in llellespontum profecto, cum Plolemaeo
dem auctore lib. xix. FAEU. apud G izam oppidum manus conscruit, victusque
855 PAULIOROSII 856
IIscc sententia semel apte ficta, semper vim sui tri-, \. mollissirais slratis cubiculoque percommodo matuti-
plicem' diversissimis effectibus refert, cum et prse- nus egrediens noclurno gelu * lacunarum dorsa obri-
terita tanto graliora habentur in verbis, quanto gra- guissc herbasque iocanuisse 213 prospiceret, et
viora referunlur in gestis : et futura, dum desidera- inopinato visu admonitus dicerel, frigus esl hodic;
bilia faslidio prscseniium fiunt, sempcr meliora cre- hic mihi nequaquam reprehendendtrs viderclur, quia
duntur : ipsis autem prscsentibus 212 °° noc nulla 9 vet communi usu, vel proprio sensu loculus esset.
in parte miseriarum justacomparatio.adhiberipolest, At si trepidus in cubiculum recurrens, stratisquc
10sese adoperiens, vel magis abdens, clamaret tan-
quia multo majoremolestia afficiunt.quantulacumque
sint, ista qucesunt, qttam illa, qtisesive transacta sive lum oranino frigus esse, quantuin ncc in Apennino
ventura, etsi magna dicunlur, interim * omnino tunc aliquando fuerit, " cum Annibal elephantos, equos,
non sunt: vetuli si quis noctiirnis pulicibustilillatus, plurimamque exercitus sui parlem, nivibus clausus
atque ex eo vigiliis anxius, alias forte, quas ali- atque oppressus amisit; hunc ego puerilibus licentiis
quando ex ardentissimis febribus diu sustinuit, vi- nauseantem, non modo diccntcm isla non ferrem,
'
gilias recordelur, procul dubio impatientius feret sed etiam ab ipsis slratis, otii sui lestibus, in popu-
istarum inquietudinem, quam illarum recordatio- lum pubticumque protraherera : eique foras producio
netn. Sed quamvis aptid omnium sensus procaptu B infantes in eo aique ex en getu ludenfes, " jucun-
temporum ila videri queat, numquid tamen aliquis dantes, sudantesqiie monstrarem; ut verbosa nuga-
existet, qui vel in ipsa anxictate pronuntiei, gravio- citas delicatis vitiata nutrimentis non in tempore vio-
res pulices esse quam febres? aut aceibius accipiat, lcntiam, sed in se esse »*segnitiam doceretur: el in
se vigilare sanum, quam dormire non potuisse mo- comparatione rerum dijudicanda, non majores parva
riturum? Quse curii ita sint, delicalis istiset queru- tolcrasse, sed se nec parva tolerare **sufficere, pro-
lis nosiris utcumque concedo, ut baec, quibus nunc, baretur. Quod evidemius ipsis in memoriam revo-
quia sic expedit, interdum ' admonemur, seniiendo lutis prseleritorum cladibus, approbabo Pyrrhi bello
gravia putent.* Non tamen conniveo ut etiam asse- in primis, sicut ordo est, prodilo : cujus causa et
rant comparando graviora. Quemadmodum si quis e origo bsecfuit.
HAVERCAMPlNOTJ£.
duos scribunt suos, dein consolaretur pro solaretur incanuisse videt, sunt summitates nquaestagnantis
primus exiisdem. vel pluvix, quae in foveisvel in depressioribus terrae
3. Diversissimiseffeclibus.Sic reslitui ex omnibus partibus observari solei. Virgil. I Georg. 24:
tnss. atque edd. ante Fabricium, neque video cur
ille de suo maluerit edere diversissimis affectibus. _ ^ Prxserlim incertissi mensibusamnisabundans
Nam diversi affectus sunt dolor et gaudium atque U Exit, et obdnctolate tenet omnialimo :
Undecavsetepidosudanthumorelacume.
similia; sed diversi effectus sunt, quos sentiraus att-
diendo vel videndo, sperando vel sentiendo, qusa Dum vero dorta lacunarum dicit, non ta-
longe diversum habent in homine effectum, licet men salis apte, imitatur. Nam is Yirgilium, dorsum maris qui-
niultum magnitudine sua discrepent, sic ut malum dem
dixit, sed phrasi poetica, neque de summa aqua
prsescns, licel exiguum, eum in nobis sortiatur ef- maris, sed de brevibus, et congeslis
fcctum, ut gravius feramus id ipsum, quia prsesens iniquo loco inter fluctus arenis, quibuscompaclisque
si inhsercani
cst, quam graviora alia mala, quia prseterierint vel puppes, segre, nisi crescant flucius, avehi possunl.
longe abesse videantur. Pro aple ficla, meus codcx Virgilii loca sunt^Eneid. i, 114 :
scribit apte dicta.
4. Omninotunc non sunt. Dislinclione apta locum Dorsumimtnanemarisummo.
adjuvi, qui antea erat obscurior. In meo cod. et edd. et ^Eneid.x, 303,
Venett. abest tunc pro quo tamen repouunl Lugd.
Batt. duo cum Coll. Gronov. Namqueinflictavadis,dorsodum pendetiniquo.
5. Feret. Florentt. tres cum ed. Aug., ferret.
6. Admonemur.Ita mss. et edd. meliores Bols. et 9. Vel communiusu. Cod. Lnngob., vel commu-
Hittorp. movemur. nius. Sic qiioquelegitColl.Gronov. sed dein repelit
7. Non tamen conniveo.Sic omnino est reponen- vel communi usu post proprio sensu.
dura, et ita scriplum inveni in Lugd. Bal. primo, at- 10. Sese adoperiens. Lugd. Balt. pr., quart., cum
que Edd. pr. Paris. Yenetis, Bols. et Hittorp. Veium D Coll. Gronov., se adponens.
Aug. Fabricianse et ultima Scolli, reposuerunl colti- 11. CumAnnibal tiephanlos. De (ransilu Annibalis
beo. Et sane id verbura in omuibus, Lugd. Balt. pr. in Italiam, et dctrimento accepto dicetur infra cap.
excepto, inveni mss.; sed affirmare ausim, neque ab 14. FABR.
auctore esse profecium, et plane repugnare ejus scn- 12. Jucundantes, sudantesque.Jucundantesquetan-
tentise. Immo, cum videam invelustissimoomnium, tum exhibent tres Lugd. Batt. cum Coll. Gronov. et
quotquot sunt, Orosii codd. Flor. pr. sive Longo- in omnibus mss. scribitur jocundantes. Al in Meo
bardico, scribi conhibeo, nullus dubilo, quin pro tciutn dantes, quasi pilas ex nive compictas, carum-
conniveo, ut oportuit, inde in aliis factura fuerit co- que jactum vel iclum innueret Auctor.
hibeo. 13. Segniiiam. Ita pliim mss. cum cod. Longob.
8. Lacunarum dorsa. In Yulgatis ea esl lectio, qua efferunt pro segnitiem.
ineptior in Orosio vix reperiri potest, videlicet lacu- 14. Sufficere, probaretur. Edd. prima ct Paris.
narium dorsa, cum tamen omnes mss. cum prsestan- otqueVenelae, sufficienlerprobarent. Et quoniam su-
tissima ifla ed. August. exhibeant lacunarum. Et quse pra pro docerelur : et in comparatione,etc, Florent.
quseso suiit lacunarium dorsa, aut quomodo aliquis, sec scribit. docere, cum et in comp., vidcntur illi
slralis exsiliens, et cubiculo egrediens, Iacunaria codd. innuere quasi doceret, et dcin sufftcienlerpro-
spectare in viis aut ptateis potest? At lacunarum baret, foret legendutn; scd ego vulgalam uon
dorsa, qusc noclurno obriguissc gelu, sicuti hcrbas routo.
 857 HISTORIARUMLIBER IV. CAP. I. 858
214 CAPUT 1. A oppida, injuriam insolenter acccptam crudeliter
De bcllo Tarentinorttm, qitibus Pyrrhus Epirota anxi- vindicat. Continuo Tarenlinos, " plurimis finiiimo-
tio fuit adversus Iiomanos. rum pracsidiis fultos, maxime Pyrrhus auxit, qui
1 Annoab Urbe condita CCCCLXIV Tarcntini Roma- cliam in se, ob magnitudinem virium consiliorura-
nam classem forte prsctereunlem,» spcctaculo tliea- quc, summam belli nomonque Iraduxil :9 nam Ta-
tri prospcctam hostititer invaserunt, quinque tan- rcntum, ntpole ex Lacedsemoniis condilam cogna-
tum navibus vix per fugam elapsis : cactcra 'TCtracta tamqne Grsecisecivilatem, vindicalurus, toias vircs
in portnm classis, et profligata est; prccfecti navium Epiri, Thessalisc et Macedonise, 10elepbantoseliam,
trucidati, omnes bello utiles cscsi, reliqui pretio usqtie in id tempus invisos Romanis, numero 20 iu
vendili sunt. Conlinuo missi Tarentum a Romanis Itiliani primus invexit : terra, mari, viris, equis,
*
legali, ut de illatis querercntur injuriis, pulsati ab armis , belluis ad postremum viribus suis dolisque
iisdem, auctas insuper injurias relulerunt. His cau- lerribilis : nisi quod Delphici illius vanissimi spiri-
sis bellum ingens exortum est. Romanos, qui quan- tus, ct mendacissimi nebulonis, quem magnum ipsi
" responso circumventus ambiguo,
tique bostes circumstreperent permetientes, ullima vaiem ferunt,
" exilum fecit ejus, qui non consuluisset. Ilaque
adrgil neccssitas, * prolelarios quoqtic in arma co-
'* fluviuraque
gere, hoc est, eos qui in Urbe semper sufficiendse]B " apud Heracleam Campaniseurbera,
proliscausa vacabant, militiae ascriberc: quippe cum Sirim, prima inter Pyrrhum regem et " Laevinum
frustra de prole 6 cura sit, nisi rebus praesentibus consulem pugna commissa 216 est- Consumplus
consulalur. Iiaque irruit in univcrsos Tarcniinorum est gravissimo cerlamine dies, utrimque omnibus
215 fincs ' cum ^Eniilio consulc Romanus exerci- mori intenlis, fugerc ncsciis. Introductos autem in-
tus, igni fcrroque vastat omnia , plurima expugnat ter concurrentia agmina elephantos, forma truccs,
HAVERCAMPINOTJE.
CAP.*I. — 1. Anno ab Vrbe condita ccccxxiv. Coll. Gronov., plurimo finitimorum prmsidio. Pro
LXIVesl in omnibus raanuscriptis, non LIV, ut vul- fultos deinde /u/ius Florenl. pr.
gn legilur. Sed Orosius suo more hic quoqtie pau- 9. Nam Tarentum, utpote ex Laced. De Tarentino-
ciores, quam cseteri, annos numerat. Gellius libr. rum origine et opibus Strabo libro vi. FABR.
xvn, cap. ult., Post annum Vrbis conditm cccc fere 10. Elephantos etiam. Lcge Plinium tibro vtn, ca-
et LXXbellumcum reqe Pyrrho sumplum est. Bellum pite 6, Soliiium capite 58. FABR.—Numerus ele-
Tarentinum el cum Pyrrho rege nonniilli ad annuin phanlorum viginli quinque in cd. Augusl. reperitur.
LXXIIut in Fasiis Annalium Steph. Pighii : alii ad 11. Responso circumvenlus.Responsum intelligil,
LXXIIIsupra quadringenlesimum referunl. FABR. quod Etinius hoc versu comprehendit,
— In mss. tribusFIorenll. Icgitur ccccmo LXquarto.
Sed Meus cum Lugd. Bat. tert., Coll. Gronov. et Aio le, /Eacida,Romanosvincere posse.
ed. Aug. decem addentes, scribunt CCCCLXXIV. Q
2. Spectaculo theatri. Theatrum lioc portui Ta- Cicer. iibro n de Divinat. Arnnbius libro ullimo ,
rentino ad prospecium maris imminebat, ubi dum De Pyrrho Ennius Apollinis Pylhii responsa confinxit,
ludos celcbrant, adrcmiganiesque litlori Romanas cttmjam Apollo versus (accre desisset.FABR.
ciasses vident, hostes rati, emicant, et sine discri- 12. Exitum fecit ejus, qui non consuluisset. Sic est
mine insultant. Florus libro primo capite 18. FABR. in omnibus aniiquis, hoc sensu : Pyrrhus deceptus
— Edd. velt. qitibuscumcodex mcus consentii, ma- oraculo Apolliniseo fato periit,quo etiam si oracu-
lunl e spectacuto. lum non consuluissct, periturus crat. FABR.— Ine-
3. Retracta. Meus, prolracta. ptc antca in edd. velt. omnibus, una August. illa-
4. Pulsali ab iisdem. Legatos Romanos pulsalos qtie optima, excepta, legebalur, quatem putabat
fuisse a Tarentinis, scribit cliam Livius libr. xn. iltum consuluisse.
Valerius libro xn capite 2 ait, prmter gravissimas in- 15. Apud Heracleam. De loco htijus pugnse idem
jurias acceptas unnm etiam urina respersum fuisse. scribit Florus libro i, capite 18, et Plularchus de
FABR. Pyrrho in ejus Vila, xaxsaxpaxoKiSevaev ev xS>ptexa^v
5. Proletarios. De Proletariis lcge elegantissimum ireSia>UavSoaia;rtbkea>;v.al 'Hpuvleia;, id est, caslra
cap. 10 libro xvi Auli Geitii. FABR. posuit in campo qui est inter,Pandosiam urbem et He-
6. Cura sit. Omnes mss. scribunl curaest. racleam. FABR.
7. CumjEmitio consule. Si Mmiiius injuriarum 14. Fluviumque Sirim. Lyrim, vulgo hic el in
aclionem a praetore postulasset contra eos, qui ante Flnro mendose legittir : est enim 2ipi; fluvius apud
nos huiic auclorem ediderunl, nemo negaret; cmn Plularchum cl Strabonem libro vi et Stephanum de
prsesertim illos reos peragerc non modo Annalium D Urbibus. Plin. libro ni capite 11, Est inter Sirin et
memoria, verumetiam vetustorumlibrorum omnium Acirin Heraclea. FABR.
teslimonio posset, ac convincere, se hanc rem con- 15. Lwvinum consulem. P. Valerius Lsevinuscon-
tra Tarentinos gessisse, non Lmvinum, cui ilii eam sul cum Ti. Coruncanio fuit anno CDLXXIH. In Plu-
tribuerunt, quasi solus Lsevinus rem cum Tarentinis larcbi libris prima syllaba nominis Lmvini esl de-
sociisque eorum gesserit. Al in Liviana Epitotna li- pravala : legitur enim 'AlSivo; pro AatSivo;. Sic in
bro duodecimo legimus anle Laevinum adversus cos postrema quoqtie edilione Basiliensi est, itpoht-
aliquot prseliis a compluribus ducibus bene pugna- ttevas xa>ixoxupS)pro Ttpoalmtsvcs.Hoc quoqne qnasi
lnm esse. In hisergo fuitL. /Emilius Barbula, con- praeleriens monebo, Fercntanae turmse praefeclum,
sul cum Q. Marcio Pbilippo anno Urbis CDLXXII , qui in Plutarcbi libris "oiikaxo; nominatur, in meo
isque re bene gesla proximo anno post consulatum Floro manuscripto Obsidium dici, quod nomen in
triumpbavii, qua de re in Capitolinis Triumphis ita impressis libris desideratur. FABR.— Mss. omnes,
e-t : L. yEHILlUS Q. F. Q. N. BARBULA. AN.CDLXXHI. pro consumptus est.scribuntconsumpta est. Aliquanio
PROCOS. DETARENTINEIS. SAUMTIBUS. ET SALENTINEIS.post in ms. Lugd. Bat. pr. verba manumbellum pra>
vi. IDUS.QUINT. Fabr. cedit haec glossa, qua ministrat sibi cibum, et more
8. Plurimis finilimorum, etc. Lugd. Batt. tres cum manus hominis pro se prmlialur.
863 PAULI OROSn 861
• Rheginenses omncs, quibus subsidio prseerat, in- A quenli abhinc anno Sempronius consul adversus Pi-
terfecit: prcedam sibi omnem atque ipsum oppidum cenles duxit exercilum.' Et cum directa intra ja-
vtqdicavit. Iloc facinUs in tam sceleratos dcfectores ctum leli ulraqueacies constitisset, repenle ita 8 cum
puniendum Genucio consuli j'ussum est : qtii, ob- borrendo fragore lerra tremuit, ul slupore rairaculi
scssa Rbeginorum urbe, T caplisque omnibus, ipse utrumque pavefaclum agmen hcbescerel. Diti attonili
quidem 221 'n retiquns perfugas et lalrones exer- utrimque populi ' hsesitavere, prsejudicata incepti
cuit digna supplicia : Romanos vero miliies integrse conscicniia. Tandem procursu concito iniere certa-
tegionis Romam misit: qui populi jtissu medio in roen. Trisie adeo id bellura fuit, ut merito dicatur
foro virgis 8 caesi, securique percussi sunt. Visa sibi tantum humanum sanguinem susceptura etiam cum
est tunc Roiria vincere, cum * legionem snam inte- gemitu horrisono tunc lerra tremuisse. Romani
gram occidit, quse sine dubio victa fuisset, si eam pauci admodum, " eo prselio qni evasere, vicerunt.
hostili praiio perdidissel. CAPUT V.
CAPUT IV. Rursum prodigia visa. Vutsiniensium liberlini conspi-
ranl adversus dominos, quibus Romani subvenerunt.
De horrendis quibusdamprodigiis et de belto Picenti. Romaiterum peste corripilur.
1 Anno ab Urbc condifa CCCCLXXVII obsccena et B Anno ah Urbe condila CCCCLXXX »inter mulla pro-
dira prodigia vel visa Romaevel nunliata sunt. jEdes digia, sanguis e terra, lac visum est manare de
Salutis ictu fulminis dissoluta, pars muri sub eodem ccelo. Nam et plurimis locis scaturiens e fontihus
loco de ccelo, ut dicunl, tacta est. Lupi tres, anle cruor fluxit, el de nubibus gutiatim in speciem ptuvisc
lucem ingressi urbem, semcsum cadaver intulerunt, Iactedemisso, diri, ut ipsis visum esl, lerram imbrcs
sparsumque membralim in foro, ipsi, strepilu homi- irrigaverunt. Eo lempore Carthaginienscs, dato ad-
num exlerriti, ' reliqucrunt. Apud Formias mitllis versum RomanosauxilioTareniinis, cuma senatu per
ictibus fulminum mcenia undique ambusta et disso- legatosargiierentiir, turpissimam rupli fcederislabem
luta sunt. Apud agrura Calenum ' repente flamma, prsesumpto accumulavere perjurio.* Tunc eliam Vulsi-
seisso terrse hiaiu * eructata, tribtis diebus tribusque nienses, 223 Etruscorum Qorenlissimi,' Iuxuria pene
noclibtts terribililer exsestuans, quinque ngri jugera, *
perierunt. Nam cum licentia in consuetudinem pro-
exhausto penitus succo ubcnatis, in cinerem exlor- rogaia, servos suos psjssim liberos facerent, convi-
ruit, * ita ut riori fruges solum, sed et arbores cum viis * adlegerent, conjugiis honestarenl, libertini in
imis stirpibus absumpsisse referalur. 222 6 ^e- parlem potestatis recepti, plenitudinem per scelus
HAVERCAMPINOTJE.
tiifruspartim ejeclis, parlim intcrfectis, urbem occupa- lG 7. Et cum directa. Ed. Aug., et cum jam direcla.
rwnt. FABR. 8. Cum horrendo fraqore terra tremuit. Htijus ter-
6. Rhegincnses, Hsec est cnnstans rass. meliorum racmolus sicul cl belli Picentis meminit Florus libr. i,
omnium lectio. cap. 19. QuomodoSempronius milites lerrsemolii per-
7/ Captisque omnibus , ipse quidem. Polybius : territos conflrmaverit, scribit Froniinus libr. i. FAB.
Kpuxhaocvxs; Si xov; (*svitkeiaxov; sv avxn T^ xuxoikrr 9. Hmsitavere. Lugd. Batt. tres cum Coll. Gronov.
ijieiSiifOstpav,ixOvita>;upMvoptivov; Sta xb itpoopttcOttt mstuavere; et aliquanto posl hominum pro humannm;
xb fiekkov,^atypeitto exvpievcttvTtkstbva>v n xpiuxoaiav, dein cum cdd. quibusdam veti. Lugd. Btt. sec. sus-
a>vavttitsp.fOivxa>v ot axpxxnyoiitpouya- ccpiuram et terram, pro susceptura nique lerro. Vulgo
ei; xr,v'Sa>p.nv
ybvxs;si; xhv ayopuv, xui •j.aaxtyaaavxs; aitavxa; xaxtk male dislincium fuit, hmsilavere. Prmjudicala incepii
xb itttp u.vxoi; sfoo; iTtskexiauv;id est : Victoria po- conscientia, landem, etc
tiii, maximam eorum partem, cum proviso pericuto 10. Eo prmlio. Perizon. e prmlio.
acriter resisterent, in expugnalione oppidi oppresse- CAP. V. — 1. Inter mulla prodigia. Hornm prodi-
runti et trecenlos amplius vivos captos Romam remi- gicrum mentionem Diacontis in suis additionibus ad
serunt, quos prmiores in forum produclos, virgisque Eutropium fecit. FABR.
cmsosad unum omnes more palrio tecuri percusserunt. 2. Tunc etiam Vulsinienses. De hac re Florus libr.
FABR. l, cap. 21 : Postremi Italicorum in fide mansere Vul-
8. Ctests. q, p. sunt. Omncs mss., nullo exceplo, sinii, opuleniissimi Etrnscorum, implorantes opem ad-
asiipulante ed. August. sunl hocin loco eollocant, versus servos quondam suos, qui libatatem a dominis
vulgati pnst percutsi- " datam in ipsot erexerant, translataque in se republica
f.
9. Legionem. In Fabrieianis* vera leclione in mar- dominabantur. Sed hi quoque duce Fabio Gurgite
gine posita, texlus legationemexhibet. Idque sequitur poenas dederunl. In Capiiolinis Triumphis legimus,
editio Scotti, putidc sane, eliamsi nou contra mss. M. Yalerium Flaccum coss. de Viilsinieusibustrium-
et edd. vett. ipsumqne adeo esset Orosium, qui su- phasse anno CDLXXXIX initio belli Punici primi. FABR.
pra, hoc capile, legionem hanc ftiisseoctavam refert. ' 3. Litxuria pene perierunl. Flor. pr., luxurie pcne
CAP.IV. — 1. Anno ab Vrbe condila CDLXXVII. Hic perierunt, quod probant Lugd. Bat. tert. et Coll.
arinus proximus ante Sempronium Supbiim consu- Gronov. Al Meus, luxuria perierunl. Lugd. Batt. au-
lem alius esl ab Urbe condita CDLXXXIV. FABR.— In lem sec. et quart. ut et Ultr. cum alio, qui cilalur
10
Flor. pr. scribitur cccc" ut et in Meo aique Peri- in Notis ad Aur. Victorem p. 169, luxurim pmna pe-
zon.; in Lugd. Bat. quaito CCCCLXXX. rierunt. Coutra quam leclionem eventus slat, resli-
2. Reliquerunt. ln Meo,,discesserunt. tuli enim a Romanis fuerunt. Quare simpliciter
Z. Repente. Florent. prM undique repente. quoque scripsit Aur. Victor de Viris lilustribus
4. Eruciaia. Lugd. Ball. pr. et lcrt., erucla est. cap. 56, Volsinim , Etrttrim nobile oppidum, luxuria
5. Itaut. Prior voxa cod. meo abest. pene perierunt.
6. Sequenti abhinc anno. P. Sempronius Sophus 4. Prorogala. Lugd. Bat. quart., propagata.
consul cum App. Claudio Crasso fuit anno CDLVXXV, 5. Adleg>tent. Sic scribitur boc verhum in mss.
etuterquedeJ?iceniibus triutnphavii. FABR. Vulgati male, allegarenl.
861 IHSTORIARUMLIBER IV. CAP. 111.] 862
CAPUT II. A eorum excidia, 8 quorum subsidia fuerant, retorse-
Romani horrenda pesle corripiuntur. Cum Pyrrho runt. Octoginta millia peditum in illo praclio ha-
tertium beltum geritur, fugatur et interil. buisse regem dicunt, equitum vero sex millia. Ex
* Sed Romanorum miseria nullis cessat induciis. liis 9 caisa referuntur
triginta tria millia, capti au-
Consumitur' morborum malis iutercapedo bcllorum: tem sunl mille trecenli. ,0 Pyrrhus quinto demum
et cum foris cessatur a praelio, agitur inirorsum ira anno, quam venerat, ab Italia viclus aufugit, qui
de coelo. » Nam Fabio Gurgite iterum, C. Genucio post mtilla gravissimaque bella, quse gessil, in Grjj-
Clepsina consulibns, pestilentia gravis Urbem ac cia apud Argos Achaise florentissimam urbem, Spar-
fines ejus invasit, quse cum omnes, tum prsecipue tani regni aviditate sedttclus, " saxo icius occubuit.
mulieres pecudcsqne corripiens, necatis in utero Tunc quoque apud Romanos '» Sextilia, virgo Ve-
fetibus, futura prole vacuabat,et immalurispar- stalis, convicta damnalaque incesti, ad portam Co!-
lubus cum periculo mairum extnrli aborlus proji- linam viva dcfossa est.
ciebantur: adeo ut defectura successio, et * defulu-
rum animanlium genus , adempto vitalis partus 220 CAPUT III.
Romani Tarenlinos cum auxiliis Carthaginiensium
219 legitimo ordine crederetur. Interea ' rever-
sum cx Sicilia Pyrrhum Curius consul excepit; ter- R vincunt, el in oclavam legionemunimadverlunt.
1 Auno abUrbe condita CCCCLXXV,
liuinque id bellum contra Epirotas, 6 apud Ltica- Tarenlini, Pyr-
niam in Arusinis campis geslum est. Itaque primo rhi morte comperta, itcrum nova adversum Roma-
concursu, cum Pyrrhi miliies Romanorum* impres- nos arma sollicitant,' Carlhaginiensium auxilia pcr
sione irepidarent, et circumspeclantes fngam bello legatos poscunt, atque accipiunt. Conserlo prsclio,
cedere molirentur, Pyrrhus elephantos ex subsidiis vicere Romani : ubi jam lunc Carthaginienses,
jussit induci. Romani assueti jam pugnare cnm bel- quamvis nondum hostcs adjudicati, vinci tamen a
luis, curn malleolos stupa involutos, ac pice oblitos, Roraanis se posse senserunt. * Sequenti anno ma-
uncis insupcr aculeis tenaces prseparavissenl, eos- gnam viscerum suorum parlem severiias Romana
que flainmatos in terga betlnarum turresque vibra- concidit. Nara, * adventante ditdum Pyrrho, octava
reni, non diflicile furentes ardenlesque belluas in legio, diffidens Romanse spei," novum scelus ausa,
HAVERCAMPINOT^l.
CAP.11.—I. Sed Romanorum. Edd. vell., Sedel stratum scribit Auctor de Viris Illuslribus: Plnlar-
Romanorum. chtis etiam xsp«p.iSunominat, quam Argiva nuilier
2. Morborummalis.Florent. tert., morborummole. dc iecto in illius caput dejecit. FABR.— Pro occu-
3. JVnmFaftio Guroite. Q. Fabitis MaximusGur- buit veit. qusedam edd. legunt interiit. De interilu
ges et C. Genucius Clepsina constiles ex Capitolinis Pyrrbi fusius egimus in Vitse ejusdein exlremo.
Tabulis fueruni anno Urbis CDLXXVII. De hujus anni 12. Tunc quoqueSextitia. Sextiliam incesli damna-
ppsiilentia Augustinus de Civitate Dei lib. ut, cap. G iam fuisse post societatem cum Plolemaeo ^Egypii
17. FABR. rege initam, cognoscitur ex Epitoma Liviana xiv.
4. Defuturum. Meus, defecturum. Ilaec autem societas, auclore Euiropio, factafuitC.
5. Reversum ex Sicilia Pyrrhum. M. Curto Den- Fahricio Lnscino, C. Claudio Canina coss., qni fuit
tato, L. Cornelio Lentulo coss., Pyrihus a T;ircnli- annus Uibis CDLXXX secnndutn Fastos Capitolinos,
nis etSamniiibus iu Iialiam revocalus rediit. Ctirius quos sequiinur. FABR.— Iu Ltlgd. Bat. lertio legitur
consul comra eum inissus cxercilum ejus cecidit, Vestilia.
ipsumqiie Italii cxpulit. Pluiarclius iu Pyrrh >, Li- CAP.III. — 1. Anno ab V. c. CDLXXV. Aliis hic an-
vius libr. xiv, Jtisiinus xxiu, Eutropius n. FABR. iins esl posl U- c CDLXXXI, quo L. Papirius Cursor,
6. Apud Lucaniam in Arusinis campis. Supremam et Sp. Carvilitis Maximiis iterum consules, adver-
pugnam cum Pyrrlio commissam fuisse in Arusinis stts Samnites, Bruttiosqtie et Lucanos cum Taren-
campisLucanimscribit etiam Florus. Froniinus quo- tino poptilo declarati fuerunt, ut ait Livius li-
qne libr. iv, exponens rationem aciei insiructac a bro xxiv, hiqtie bellum Tarentinum et Samniticum
Pvrrho, eum victum in campis Arusiuis ad Beneven- confecerunt, ac de Tarcnlinis, Samnitibus, Lucanis
tum aii: FABR. et Bruttiis triumpharuiit, tlt ex Tabulis Capitolinis
7. Impressione.Male in Fabricianis edd. et vulga- cngnoscitur. FABR.
lis pterisque iegitur impressionem, contra edd. velu- 2. Carthaginiensium auxilia. Hinc recte Carolus
siiores, cl codd. mss. antiquiores, facla enim im- Sigonius, acerrimi iugenii siimmeque doctrinse vir,
pressione a Bomanis trepidabant milites Pyriiii, non in Liviana Epitoma lib. xiv emeridavit, Carlhagi-
propter impresstonem fuluram. Quse sequuntur iii- D niensium classit auxilio Tarentinit venit, quo faclo ab
dem ex mss. etvetl. edd. reposui. Invulgg. legilUr iis fmdus violatum etl; cum antea, Mamertinis, pro
circumspectantesqttefugam, Tarentinis, mendose legeretur. FABR.
8. Quorum tubsidia. Ed. Augtist., ad quorum sub- 3. Sequenti anno. Qui fuit ab U. c CDLXXXH et L.
sidia. Genucium Clepsiuam ac C. Quinctium consules ha-
9. Cmsareferunlw triginla tria millia. Eutropins, buit. FABR.
Ea die cmsahosiium viginti tria miltia. FABR. Nu-— 4. Adventanledudum Pyrrho. Nempe ante annos
merus in ed. Auguslan. sic definiiur, triginla millia, novem. Ttim enim legio Campana in prsesidium
eapti trecenti. Capiorutn numeius idem est in Coll. Rheginorum cum praefecto D. Jubellio missa,occi-
Gronov. sis Rheginis, Rhcgium occupavit. Livius libr. xii et
10. Pyrrhus quinlo demumanno. Plutarchus, OUTM Polybius libr. i pfuribus verbis. De eadem re Vale-
ftiv e\iitsas xSr»'\xa\iv.a>vxui Sixektv.Srv
ekitiStavb Uvp- rius libr. n. FABR.
po;, i%u.sxnxpovovttv«ka>a«;itspi xov; ixsi itokip:ov;, 5. Novumscelus attsa, Rheginos omnes. Auxil, pro
ni est, Ita Pyrrhus spe Italim et Sicilim dejeclus est, ausa, vulgo mendose legilur. Polybiris dc htijtis le-
cum sex annos in bellisibi gestis consumpsissel FABR. gionis miliiibus, Kai xov; p.ivsxSakbvxt;,xoy; Si «rro-
i. II. Saxoktus occttbuit.Pyrrhuin ictu legulsc pro- Ofa^avxs;TWV TtoAtTwv xuxiaxov TijviroXtv,id est, Ct-
859 PAULI OROSII 860
odore graves, mole terribiles, ut videre Roraani, JA Et cum a sociis»»increparclur, cur se victum dice-
novo pugnandi genere circumventi et territi, "equis ret qui vicisset, respondisse fertur :'Ne ego, si
maxime pavitantibtis, diffugerunt. 16Sed postquam iterum eodem modo vicero , sine utlo inilite Epirum
Minucius, quartse legionis primus hasiatus, proten- revertar. Interea Romanus exercilus, postquam
tam in se manum bellusc gladio desccuit, et contur- victus clam fugil e caslris, miserabilem bclli cbdem
batam dolorc vulneris avcrti bello alque in suos gravioribus monstris auctam accumulalamque per-
ssevire compulit, ej'usque immodcrato discursu per- sensit. Nam pabulatores fortc progrcssos, velul lio-
turbari ac permisceri ccepere, finis pugnse etiam be- stilis quaidam oborla tempcstas , cum horribili fra-
neficio noclis impositus est. Yictos fuisse Romanos gore cceli corrcplos, diris fulminibus exussit :
"* quippe " triginta et
turpis fuga prodidit, quorum tunc cecidisse refcrun- quatuor eorum idcm lurbo
tur " peditum quatuordecim millia oclingenti et oc- prostravit, viginli et duo semineces relicti, jumenta
"6 quam plurima, nt merilo
toginta : ls capti mille trecenti el decem: " equites exanimata et capta
outem csesi ducenti quadraginta duo, capti octin- contigisse " non signum vaslationis fulurae sed va-
»8
genti et duo, signa amissa viginli duo. »°Nam quan- slatio ipsa referatur. Secunda inter Pyrrhum el Ro-
lus e diverso numerus sociorum Pyrrbi fuerit ex- manos consules pugna »9in Apulise finibus fuit: ubi
slinctus , memorise Iradiium non esl: maxime quia 1B clades belli ad utrosque, sed maxime ad Pyrrhum,
scriptorum veterum mos cst, ex ea parte quse vice- vicloria ad Romanos concessit. Nam cum diu 218
rit, occisorum non commemorare numerum, ne vic- obnixe cunctis in muluamcsedem ruentibus, anceps
torise gloriam maculent damna victoris : nisi forte belli penderet eventus, Pyrrhus , transfixo brachio
cum adeo pauci cadunt, ut admirationem terrorem- saucius, prior cessit e prsclio. Sed et Fabricius Ie-
que virtulis augeat paucitas perditorum , sicut"' in gatus lunc vulneratus est. Elephanli prima pngna
217 prima Persici belli congressione apud Alexan- vulnerari, atque in fugam cogi posse deprehensi :
drumMagnumfuit:cui,inter quadringenta fereraillia deinde subjectis inter posteriora ac mollia ignibus
hostiura interfecta, novem lantummodo in exercitu exagitati, ardentcs insuper machinas furore trcpido
ejus pedites defuisse refcrunlur. Sed Pyrrhus atro- circumfercntcs , exilio suis fuere. Csesa sunl in ea
citatem cladis, quam hoc bello excepcrat, diis suis pugna quinqne millia Romanorum : de excrcitu vcro
»° viginti millia prostrata sunt. Rrgis signa
hominibusque teslatus est, affigens titulum in Pyrrbi
templo Tarentini Jovis , in quo hscc scripsil: ablata quinquaginla etlria, Romanorum undecim
amissa sunt: Pyrrhus, bello fractus," Agathocte
Qui ante hac »»invictifuvere viri, pater optimeOlympi, mortuo rege Syracusano, ad Sicilise arcessilus im-
Hos ego in pugna vici, victusquesumab isdem. perium, Syracusas concessil.

HAVERCAMPINOTJE.
16. Sed postquam Minncius.T)ehoc Florus: C. Jlfi- C
nncius, quartm legionis haslatus, unius proboscide ab-
scissa mori posse belluas ostenderai. FABR.
17. Pedhum xiv millia. Hic numcriis est in omni-
bus manuscriplis. Dionysius tratlit, Romanorum ce-
cidisse paulo minus xv millibus, Ilieronymus lantum
scptem millia. FABR.
18. Capit ncccx. Hicnumerusin uno manuscripto
integer est: iu csetcris vulgaris numerus scriptus
est, cum alius antea fueril. Eutropius ait, Pyrrhum
cepisse Roman. mille octingenlos. FABR.— ln ed.
Aug. captorum numerus definitur qualuordecim
millia. DCCCCLXXX.
19. Equiles autem cmsi CCXLII.In Guallheri lib.
esl, CCXLVI. Varieias nata esl ex eo quod n in v sae-
pe coeunt, sicut et contra ficri solet. FABR.— Nu-
inerus ille, qtiem ex ms. indicatFabricius, in onini-
bus quos ego consutui mss. quoque invenitur.
20. Nam quantus e diverso numerus. Numerum
exstinctorum sociorum Pyrrhi, quem Orosius rae- -.
morise traditura non esseait, Dionysius et Hierony-
mus prodiderunl: illi enim tredecim millia, hic non
planeoualHor mi//iacaesa scripsit, auctnre Plularcho.
FABR.— Mss. omnes habent commendare, aliqtianio
posi, pro commemorare.
21./nprtma Persici belli. De boc diximus libro
saperiore cap. 16.
22. Invicti fuvereviri. Versus, uti in textu reposui,
indubie Enniani sunt, male prius cnm reliquis con-
fosj. Fuvere auiem pro fuere, antiquum, qualia mulla
eleganter in suis Spicilegiis Palmerius noster doctis-
sime eruit. LAUT.
23. Increparetur. Mss. omncs, increpilaretur.
24. Quippe 35 eorum. Ita conjeci legcndum, alio-
quin ut Orosius inlelligatur fieri non potuit. Excusi
el calamo exarati: eorum idem lurbo prostravit, semi-
neces relicli. LAUT.
25. Triginla et qualuor. Decem ex his ahsunl in
trihus Ltigd. Batt. cum coll. Gronov. Sed mss. re-
liqui xxx el iv scribunt.
26. Quampturima. Meus cum quatuor Lugd. Balt.
Ct Coll. Gronov., complurima. Pro capta forte legen-
dum corrupta, vel rapta.
27. Non signum vastationis futurm. Perizon., con-
tigissevidealur non tn signum, etc Meuscum qualuor
Lugd. Batt. et Coll. Perizon., conligisse non in si-
gnum, etc
28. Secunda inlerPyrrhum et Roman. Secunda h.rc
pugna cum Pyrrbo commissa est, P. Sulpitio , P.
Decio Mure coss. anno CDLXXIV , de qua Kutropius
ait: Missi suni contra Pyrrhum ducem P. Sulpitius el
Decius consules. Certamine commisso, Pyrrhus vulne-
ratus est, etephanli interfecti, viginli millia cmsa ho -
slium, et ex Romanis lantum quinque millia. FABR.
29. In Apulim finibus. Pugnam commissam itspi
"Acxkovscribit Plutarchus in Pyrrho, et Florus ita,
In Apulia deinde apud Asculummelius dimicalum est.
FABR.
30. Vtginti mi//ta. In Florent. sec prseterea tria
agnoscuntur, sed vox illa superscribitur. Pro quinque
mitlia ed. prima , et illara secutse habenl quatuor
miltia.
51. Agalhocle morluo. Quis hic Agathocles fueril,
quibusque viis ad regnum ascenderit, e Diodori Si-
culi lib. xix abunde cognosces : de eodem cap. 6
plura. FABR.
869 IHSTORIARUMLlBEft IV. CAP. VI. 870
"
piditatem. Cui rci consilium utile ratus est, ut si-1A bellas scriplas, et post cera superlilas, enuntiabat.
mulatis unicse fiHsenuptiis, omnes scnstores quo- Hunc mortuo Alexandro Carthaginem reversum, '*
rum dignitatcm »8obslaturam inceptis suis arbitra- quasi urbem regi venditasset, non ingralo lantum
balur, inter pocula veneno necarel. Quoc res per animo verumetiam crudeli invidia, necaverunt.
minislros prodila, sine ultione vitata est, ne in viro Deinde ctim assidua, nec umquam satis prospera
'»lam potenti plus negotii facerel rescognita, qnam advcrsus Siculos bella gererent, ct Syracusas urbem
cogilata. Hoc consilio elusus Anno, alio maciiina- Siciliacluncflorenlissimam obsidione cinxissent, per
mento facinus aggredi parat. Servilia concitai, qui- , Agathoclem Sicilisc regem miro circumventi ingenio,
bus rcpentc incautara urbera opprimeret. Sed cum tisque ad extrema desperalionis " adducti sunl. 30
anle statutam 228CXU'DUS d'em proditura se pra> Namque Agaiboclcs, cum apud Syracusas a Cartha-
ventumque inlellexissel, casteilum quoddam 30cum giniensibus obsideretur, ac sc neque bello p&rem
viginti millibus servorum armattis occupat. Ibi dum instruclu copiarum, neqite 229 obsidionis patien-
Afros regemque Maurorum concilal, caplus cst; ac tem " stipendiorum sufficientia videret, bene pro-
primo virgis csesus, deinde cffossis oculis et manibus viso, ac melius dissimulato consilio, in Africam cum
»8
cruribusque fractis, velul a singulis mcmbris poena exercitu transil, ibi suis, quid moliatur, aperit:
exigerelur, in conspectu populi necatus est. Corpus B ; deinde quid lacto opus sit, docel. Illico unanimiicr
vcrberibus " iacerum cruci suffixum, filii cognali- naves primum, in quihus venere,»» inccndnni, ne
que omnes supplicio traditi: ne quis eum ejusdem qtta spes refugiendi foret. Dehinc cum oinnia in qu;c
familise umquam aut imitari, aut ulcisci medilarc- direxisset, prosterneret, villas caslellaque incende-
tur. Hsec lemporibus Philippi gesta sunt. Posl hsec ret, 4I) Annonem queradam cum triginla millibus
Carlhaginienscs'" cum Tyrum urbem auclorem ori- Pceuorum *' obvium habuit; quem *" cum duobus
ginis suae, ab Alexandro Magno caplam eversamque millibus suorum inlerfecit. Ipse autem duos tanluin
didicissent, limentes iransilum ijus in Africam fti- in eo betlo perdidit. Qua pugna et Afrorum animis
lurum, Amilcarem quemdam, cognomenlo Rboda- incrcdibiliter fcaclis, et suorum in immensum auctis,
num, virum facundia solerliaque prsccipuum, ad urbes castellaquc expugnat, prscdas ingentes agit,
perscrutandos Alexandri aclus direxcrunt: qui per hostiura multa millia Irucidat. Caslra deinde ad
Parmenionem quasi transfuga exceptus, dehinc in quintum Iapidcm a Carthagine slatuit, tit damna
niilitiam regis admissus, omnia civibus suis per ta- rerum opulentissimarum vasiationemquc agrorum ct
IIAVERCAMPI NOT^E.
28. Obslaturam. Confirrriant hanc lectionem, pro IC ullimum verbura rcliquos mss. obsedit pro vendi-
qua o6s(t/urum inquibusdam codd. el edd. est, mss. lasset.
Longob. et velnsiiores alii, ut et Vincent. Bellov. 35. Adducii sunt. Ita malo cum mss. omnibus at-
haec excerpsit lib. IV, cap. 95. Quinctilian. n, cap. que edd. vetuslis, quam adacii sunt, quod habent
12, Video, inquil, qnosdamin ipso stalim liinine obsla- rccenliores.
turos mihi. Mox ceptis Meus pro inceptis. 36. Namqtte Agalhocles. Diodorus iniiio libri xx
29. Tam potenti. Abest vox prima a Vincentio et a Troja capta usque ad profectionem Agalhoclis
a mss. Meo, Periz., tribus Lugd. Bati., Coll. Gron. in Africam numerai annos883. FABR.
et edd. velt. aliquot. In plerisque ex iisdera mox 37. Slipendiorum sufficienlia. Ed. Augusl., slipen-
constiiutam pro statutam. diorum sufficienliam.
50. Cumviginti millibus. In ed. Aug. xxiv miltibus. 58. Transit. Cod. Longob. cum Meo, transiit.
Plures deindc mss., servorum armalis occupavit, et 59. Incendunt. Plurimi ex mss., succendunt. Justin.
sic quoque Vincent. Bellovacensis. lib. xxn, cap. 6, universas naves, consentienleexercitu,
31. Lacerum. Edd. quaedam ex primis, laceralum incendi jubet.
cruci fixum est, ut et Vincent. Bellov. qui affixum 40. Annonem quemdam cuin triginta miltibus. Hscc
legil. quidem ita Justinus libro xxn. At Diodorus scribit,
32. Cum Tyrum urbem. De Tyri expugnatione di- non solum Annonem, sed et Borailcarem contra
ctum libro superiore capite 16. Carlhaginem vero Agathoclem missum cum exercitu, in quo pedites
Tyrii condiderunt, scmper parentum loco culti, ait non pauciores XLmillibus, equites inille, curruum
Curtius libro iv. Unde Diodorus libro XVII,Kapyn- _ duo millia fuerint, quibus Agathocles opposuit pri-
Soviov; Tvpitavurtoybvov;vocat. Virgilius .iEneiu., " mum filium suum Arcbagatbum cum duobus millibus
pedilum et quingenlis deinde Syracusanorum tria
Urbs antiquafuit, Tyrii tenuere coloni, millia L, lum Grsecorummillia tria, totidemque Sara-
Cartfiago.FABR. nitium, Elruscorum el Galloruin. Cecidisse idem in
prselio ait, Gioccosducentos, Carlhaginienses, nnn
55. Etposl cera sttperlitas. Calliditate simili, qua amplius mille, tamelsi quidam sex millia scripseriul.
usus traditur Demaratus Lacedaemonius supr. lib. n, FABR.
cap. 9. 41. Obviumhabuit. Cod. Longob., obviatnhabuit.
54. Vrbemregi vendilatset. Sic feci ex vindicassel 42. Cum duobus millibus. Apud Justinum, unde
et vendicasset. Similc est apud Justinum, ubi hoc hsec desumpla sunt, tria millia periisse dicuntur.
verbum usurpatur, pro vendidisset: nec dubito quin Legiturapud illuin lib. xxn.cap. 6, Sed prmlio com-
eliam probabit lector. LAUT.—Malein editis tiendi- misso, duo de Siculis, tria millia de Pmnis cuin ipso
casset, nam vel iridicassetvel venditassel scribendum duce cecidere. Id vero prorsus incrcdibile, duos lan-
est. Patet ex noitis Bongarsii et Bernecceri ad Ju- tum, ut vult Orosius, de exerciiu Agathoclis ccci-
stin. lib. xxi, cap. 6, unde Orosius sua hausit,utrum- disse. Unde suspicor apud Justiniini illud Muo ad
que reclc dici, pro venalem offerre. Ego in quatuor miltia, itidcm ut, quod sequilur, (ria, refercndtiin
codd. Lugd. Batt. et Coll. Gronov. indicassel scri- csse. Clades autem Poenorum longe gravior fuii,
ptum inveni. Sed ed. Augusi. utramque leciionem quod non modo multo plures, sed et ipsura duceni
reprascntavit, edens indicasset vel vindicasset, quod Annonera amiserint.
867 PAULI OROSII 868
tibus hominum occisione hominum satisfieret, intel-. A morbis, populo calervatim cadente, cito quisque
ligendum fuit, se operarios alque adjutores peslilen- correplus, mos moriuus, jam nec sepeliebatur :
tise condiici : ut ipsi, quos illa non corripuisset, oc- cujus mall nuntius cura altonitam repenliuo luctu
ciderent : sanas cnim atque iiicorrupias offerri Carlhaginera replevisset, iion secusacsi 11capta cs-
bostias mos est, 10ila illi non sedarent morbos sed set, turbala civitasfuii.Omnia ululatibus personabanl
prsevcnirent. ltaque Carthaginienses " adversis clausae ubique januse, cnncta privata publicaque of-
diis propier istiusmodi sacra, sicut Porapeius Tro- ficia damnata, universi ad portum »* decurrunt,
gus et Justinus falentur, sicut aulem apud nos con- egredienlesque de navibus 227 paucos , qui
stat, propter prsesumptionem impietatemque ipso- cladi superfuerant, de suis " percontantur. Post-
rura 226 iral° Deo, cum '" Sicilla diu infeiiciter quam de clade suorura , '* tacentibus illis vel ge-
dimicassent, translato in Sardiniam bello, iterum mentibus, miseri intelligunt, lunc tolo littore
infelicius vicli sunt: propler quod " ducein suum plangeiitium voces, tunc infelicium matrum ulu-
Mazeum et paucos qui superfuerant raililes, exsulare lalus et flebiles querelse audiebantur. " Inter
"
jusserunt. Exsules veniain per legatos petentes re- hsec »6procedil el ipse de navi sua imperalor, sor-
pulsi, patriam bello et obsidione cinxerunl. Ibi tunc dida setvilique tunica discinclus : ad cujus conspe-
Mazeus, dux exsulum, Carthalonem, filium suum, B ctuni »' plangenlium junguiitur agmina. Ipse quoque
saccrdotem Herculis, quod sibi velul insullans pur- inauus ad eoeluin tendens, nunc suam, nunc publi-
'* occnrreiet, in cruceni" sub ocuiispa- cam infelicitatem accusat et deflet: ad postremum
puralus
trise, " ita ut erat, " cum ptirpitris infulisque stis- vociferans pcr urbem, landem ingrcssus domum,
pendii. ls Post paucos dies urbem ipsam cepit, qui cunclos qui lacrymaules prosequebamur, uliimo de-
cum, interfectis plurimis senatorum, cruente domi- uiisit alloquio : ac deinde obseralis januis, exclusis-
narelur, occisus est. Hscc lemporibus Cyri regis Per- queetiam filiis, gladio dolorem vitamque fiuivit. Ilsrc
sarum gesta sunt. Posl hsec vero " Imilco, rex Car- Darji temporibus gesta sunt. Post hscc Anno, vir
thaginiensium, cum in Sicilia bellum gererel, re- quidam Carihaginiensis, privatis opibus reipublicse
»•
pente horribili pesle exerciluni amisil. Nec mora, vires superans, invadendae dominationis bausit cu-
HAVERCAMPINOTJE.
omnibus codd. esse cormpta, atque locttm liunc ita 19. Imilco, rex Carthag. Iljc in impressis Juslini
lrgi debere : Si enim hujusmodi riiu aliqui dmmonet libris Amilco, in scriptis Imilco, a Gnecis 'i/u/xuv
propitiare (pro prmcipere) ausi sunt, ul mortibus ho- dicitur. Fuil is rex Carihaginiensiuin olynipiade 97,
nttnum occisionehominum satisfieret, etc. Propierea e[ rem in Sicilia conira Dionysium scniorem infeli-
in scquentibus dicilur, ut ipsi (scilicet Iiomines jlli) citer gessit. quod capta Achradina, nna parle Syra-
quos illa (peslilenlia) non corripuissel, occiderent.Oc- cusaruin, Cereris et Proscrpinse teinpla spoliavil,
cidcbant enim illi qui immolabanl homines, occide- G pesteque gravissima inde cxcrcilus laboravit, auctor
banturvero in dsemonum graiiam. Diodorus lib. xiv. FABR.
10. Ita illi. In edd. Fabricii et Scotti inserto au- 20. Nec mora morbosis.Sic me monuit legendum
lem legiltir, ita autem itli. Pro quo edq. quse prseces- esse, ex morbus is, prseslantissiraus Franciscus Mo-
seriuii, habeiii, ita ut illi, qnod et in Lugd. Batt. ct dius, ctijusdocirinam el in aucloribus sanandis dcx-
Coll. Gronov. exsiat. Sed dclcnl mediara vocera leriiatem, iq Curlio nuper ab eo edilo miramur.
Florentini tres, Meus, Pcriz. et Ultr., nequeeadem LAUT.— Recie vulgati et mss., morbis, quod con-
indigemus. strui debel cum cilo qttisquecprreptus.
11. Arfrerstsdiis. Quidam mss., aversis diit, vcl 21. Capta estet. Posieriorein vocein non agnoscunt
adversis dis. Lugd. Batt. tres cuni Co.U.Gronov.
12. Ducem suum Mazeum. Invulgntis Justini libris 22. Decurrunt. Ed. Aug. el trcs Lngd. Batt. cum
liic dux Maehmus nominatur : nnster manusciiptus Cpll. Gronov., recurrunt, Sed currunt ed. prinia,
cum Orosii libris consentii. FABU.— Nomen hujus eainque seculae Veueiae.
imperatoris in Flor. pr. Himelcho scribiiur, iit et in 23. Percontantur. Sic cura Justino lib. xix, cap.
sec. alque in Lugd. Batt. sec. quintoqueel Perizon. 2 rcscribere jubcnt codd. Perizon. et Meus. Vulgati
Himitco vocaiur in cod. nien. habent perconlabaiUur.
13. Reputsi. Ed. Aug., et repulsi. 24. Tacentibuf, Vu'gali, dicentibus, sed mss. om-
14. Occurreret. Iia mss. iimnes pro occurrerat, nes et Aug. edil. mullo signiQtaiilius, tacenlibus.
quod esl in vulgatis. 25. Inter hmc procedit ei ipse. Diodorus de Imil*
15. Sub oculis. Meus cum tribus Lugd. Batt. et J) cone, EtVTOffouTO S' nkOevttxvyiu;, a>axefiera.xh; ev-
Coll. Gronov., iit oculis. xtkeaxttxn;iaOnxo;wepihstxov; xaxa itokivvuov;, xa-
16. Ita ut eral. 'Q; elyet, a>; exvyi. Male igilur xnyopSivxn; iSia; aaeieia;, r.ai tttpi xS>vei; 6eo0j
vuigo contra fidem librorum aiitiquorum scripserunt, ttfiupxnfiuxtavbfuokoyovfiivnvStSov;xtfiaipluvxi Saifto-
ita ut eral dignus. FABR. via>,TOSi TSAOJ. imiTovxaxttyvov;Savarov, uitev.upxi-
17. Cum purpura infulisque. Lugd. Balt. tres cum pnat, id est: Adeo misera ejus (ortuna esse empit, ut
Coll. Gronov.. in purpura infulisque. Utrnmiiue ex cumvilissimavesle urbis lempla obiens suam ipse im-
JtTstino defendi potest. Apud illum lib. xvin, cap. pielalem damnaret, alque testatas violaii numinis pm
7, ubi prsecepit, Quidporro tu in purpura ista coro- nas persolveret; ad extremum se capilit damnavit,
nitque alitid, elc.; aliquanto post sequitur, aiqpe ila, inediaque vflam abrupit. FABR.
cum ornatutuo, in uttissimam crucem, in conspeclu 26. Procedit. Quidatn ex impressis, exient pro-
urbis suffigijussit. cedit.
18. Postpaucqs dies. Edd. velt, post paucos autm 27. Plangentium junguntur agmida. Codd. Meus
dies. Sed iri inss. illud autem non invenilur. Edit. et Perizon., plangeniia, quod placere possit, quia
August., Lugd. Batt. duo ei Co|J. Gronov., Postque j'am prsecessil plangenlium voces, sed apud Justiniim
paueot dies. Sed Justinus, Post paucos deinde dies, quoque legituf lib. xix, cap. 3, ad cujus conspectum
elc. plangentiumagminq jumjunlur.
865 HISTORIARUMLIBER IV. CAP. VI. 8C6
usurpare 6 medilati sunt; et liberati serviuuis jugo, A iidera scriptorcs, proposito sibi magis Jaudandi ne-
ambitu dominalionis arserunt; el quos dominos gotio, caverenl numcrosiiates miseriarum , ne eos-
subditi sequanimiter dilexerunt, eos jam tiberi, ' dem , quibus hscc et de quibus scribebantur, offeri-
quod dorainos fuisse raeminerant, exsecrali sunt. 8 dcrent, auditoresque suos exempli3 prseteritorum
Itaquc conspirantes in facinus iiberlini (quorura terrere politis qiiain instruere viderenlur. Porro au-
lauta manus fuit, ul sine controversia ausu potiren- lem nos, inuliimo temporum posili, mata Romano-
lur) correplam urbem suo tantum generi vindicant : rum scire non possumus, nisi per eos qui laudaverc
patrimonia, conjugiaque doniinorum sibi per scclus Romanos. Ex quo inteiligi datur qtianla illa fuerinl,
usurpant, extorres dominos procul abigunt, qui mi- qitse sludio propler horrorem repressa sunt, cum
seri, exsules egenlesque, Roniam deferuntur: ubi tanta " invcniantur, quce tenuiler inler laudes eraa-
ostentala miseria querelaque defleta , per Romano- nare potuerunt.
rum severitatem et vindicati sinil et rcstiluti. Anno
ab Urbe condita CCCCLXXXI 9 peslilenlia ingens apud CAPUT VI,
Romaro conflagravit, cujus atrocitatem significare De Carthaginiensiumorigine, variaque forluna, qua
aitte belluin Punicum printum sunt usi,
contenlus sum, quia verbis implere non possum. Si
euini spatium teniporis quo mansit inquirilur, uttra B El quoniam cx boc j'am Puuica betla succc-
biennium vaslando porrecta est; si depopulatio, dunt, res ipsa exigit; ut de Carthagine, quse ' ante
»
quam egerit, census indictus est, qui non quantum urbem Romam duos et sepluaginta 225 annos
homiiuun deperisset, sed quanlum superfuisset, in- ' ab Elisa condita invenilur, ejusque cladibus ac do-
quirerel: si violenlia qua affeccrit, Sibyllini libri mesiicis malis, * sicut Pompeius Trogus et Jusiinus
testes sunt, qui eam cuelesii ira impositam rcspon- cxprimunt, vel pauca rcferantur. Cartbaginienses
derunt. »• Sed ne quem tentata usurpatip transla- ' vernaculum alque intestinum semper inter se ma-
tionis offendat, quod cum Sibylla iratos deos dixerit, lum habuere discordiam : qtia infeliciter exagilante,
nosiramcielestemdixissevideamur,224audialeLin- nulla umquam lempora vel foris prospera, vel domi
telligat, quod hsec, etsi plerumque per aerias pote- quicta dnxerunt. Sed cum inter cauera mala etiam
siates iiunt, tamen tine arbilrio omnipotenlis Dei pestilentia laborarent, homicidiis pro remediis usi
omniiio non fiunt. Eodem lempore " Capparonia , sunt : quippe homines ut victin.as immolabant, 6 sc-
virgo Vestalis, incesti rea, suspendio pcriit: cor- lalemque impubercm, quse etiam hoslium miseri-
ruplor ejus consciique servi, supplicio affecti sunt, cordiam provocaret, aris admovebant.' De quo sa-
Ecce coniinuaiim quse ei quanta numeramus acci- crorum, imnio sacrilegiorum genere 8 quid polissime
disse aimis singulis plurima, inter quos cerlc raro 'C discuiicndutn sil non invenio. Si enim 9 hiqusmodi
aut pene nullo nihil trisle " gestum. El boc cum ritus aliqui dscmones pr.ecipere ausi sunt, ut mor-
HAVERCAMPINOTJE.
6. Meditatisunl ;Sic niss. eledd. meliores : qui- . c. DCVII,condila antc Romam anms 93 mvenilur,
dam, moliti tunt. scd in Euscbii ChronicoCarthago condila ante Tro-
7. Quod dominos. Elegans baec est leclio Floren- j'am captam annis fere 40 reperilur. Appianus.Liby-
linor. primi et lertii, pro qua vulgo legitur, quos cam sive.Carlhaginiens. bistoriain sic orditur, Kap-
dominos. Pati eniin non polerant illud pristinae ser- yjnSbvaT«VEVAtSvriQoivtxe;ipxiaavsxeai TrsvrnixovTa
vilutisanle oculos opprobrium, cl oderant benefac- itpb uka>aea>; 'lliov. Carlhaginem, qum est in Africa,
lores suos quod domini fuissent. Phmnices condidcrunl anuis 50 anle Ilium captum.
8. Iiaque conspirantes. De Vulsinieusium servorum FABR.
insolenlia, lege Valerium lib. ix, cap. 1. FABR. 2. Duos et sepluaginlg. Florcntt. pr. et tert,, duo
9. Peslilentia ingens. Ilujus pestilentiae «iieiiiinit el sep.uaginla; et sic quoque primilus in Flor, se-
Augusiinus deCivilaie Dei lib.ui, cap. 17. FABR. cundo ftterat.
10. Sed ne quem tentata. Itxc lectio est in Gual- 3. Ab Elisa. Quae Dido cngnominala fuit, Qlxicxui
theri libro, quam nos rej'eciis iis, quae vulgo leguii- S' uvxh;, inquit Appianus, iyivovxoS.S>pb; xs, xui Kap-
lur, cupide recepimus. FABR.—tn editis eral, Sed, ynSa>Va>;Ss '?a>p.aiotml uvxoi KttpyjnSbvtOi vop.i%ovci,
ne quemquam quasi tenlatio caviltalionis offenJttl; AtSu'7uv>iTvpiu ; conditores ejus fueiunl Xorus ct
in Au.i;., Sed nequaquam tempeslate, etc.: in mss. Carchedon, seu ut Romani, atque adeo ipsi Carthagi-
prn tentatio cavillalionis , legiiur lenlalm violationis, nienses putant, Dido mulier Tyria. Plura Virgitius
vel lempestaie, vti tentatm cavillationis , ut in Iribus lib. i ./Eneid. FABR.
Florenli. At Meus, tentatacavillalio offendat. Quibus .r, 4. Sicut Pompeius Trogus. Qnae Orosius hoc ca-
omnibus Fabriciauam teciioncm pra:fero. pile de Carihaginiensibus scribil, ea sunt apud Ju-
11. Capparonia. In libris scriptis est, Capparronia. stinum ex Trogo libro xvm, et deinceps. FABR.
FABR.— I.ugd. Bat. pr., capia Romana virgo Ves- 5. Vernacutum. Lugd. Bat. pr. et edd. quaedam,
talis. velut vernaculttm. Mox ed. Atig., discordim.
12. Gestum. Nullus ex' mss. clausulam ett, quam 6. JEtatemque impub. Consucverant Carthaginien-
vulgati adjiciunt, agnoscit, ut nec ed. Angust. Niltil ses Salurno prsestantissimos filios suos imniolare,
triste gestum dicit, videlicet publice, nullo belio. auctore Diodoro libro xx. FkBK.—Mss, Lugd. Bati.
13. Inveniantur. Flor. pr. cum cd, Aug. et mss. cum Coll. Gronov., mlaleque impubSres, qum res
Liigd. Bat. lert., inveniuniur. etiam, ctc
CAP, VI. — 1. AiKeurbem Romam duos et septua- 7. De quo sacrorum. Ed. Aug. de quo sacrificiorum.
ginta annos. Sic Justinus libr. xvni de Canhaginc; Ms. meus, de quorum sacrorum, ctc.
Conditaest urbs Itmc72 annis ante quam Roma. ln Li- 8. Quid polissime. lta omnes mss. vulgo, quid po-
viaua Epilome libr. xxxi legimus Carthagjnem caplam lissimum. '
septingentesimo anno postquam erat condita, Unde 9. Hujusmodi ritus, elc In ed. Aug. tegitur hujus-
cum Scipio Carihagiuem expugnaveril an. ab U. modi ritu. Unde suspjcor illa quae sequuntur, in
871 TAULI OROSH 872
inceraiia villarura de muris ipsius urbis specularen- A iiislrucla classe vastarent, a Pyrrho rege Epiri ab
lur. Adjicilur prsesenlibus malis tristior fama. Nam Ilalia accersilo, terrestri navalique certamine sscpe
et apud Siciliam deletus cum imperatore Afrorum superati, novissime ad Romar.a bclla conversi sunt.
exercitus nuntiatur: qttcin revera incaulum nc pcne *8Proh dutor! legunt ne ista de veteribus, qui *9 de
otiosum*' Antander, Agalhoclis frater, oppresserat. recenlibus conqueruntur? Immo legunt, ct ca non
Hoc per tolam Africam rumore disperso non tribu- aequitate, sed semulatione conjiciunt. Maximo enim
tarisc tantuni urbes abhis, verumetiam socii reges illoel ineffabili, "• qucm nec ipsi discernunt, slimulo
deficiebant: inter quos ** rex quoque Cyrcnarum, compttngunlur, non proplcr tempora mala, sed
Ophetlas, pacius est cum Agathocle 230 commu- propter tempora " Christiana : cl derivatio est in-
nionem belli, dum regnum Africseardenter affectat. vidi ulceris, ut quidquid sub exsecrabili agilur,
Sed poslquam in nnum exercilus ct caslr.t junxeruul, alrocius esse videalur: sicul eiiam inler nos s*pe
per Agathoclem blandimentis et insidiis circumven- inimicorum oculis videri solet, cos quos exsecranlur,
tus, *' occisus est. Carthaginicnses, contraclis undi- 231 n'ni 1 non pravum, niliil non lurpe," nibil
quecopiis, in bellum exarsere. Quibus Agatbocics, IIOIIsubsicivum, nihil non in vulnus suum, dicto fa-
habens secum Opbellsecopias, congredilur, eosquc ctove agere, et" hoc tamen pene simpliciler. In
niagno ulriusquc exercilus sangttinc et gravi prselio B fatilum cnimcaptiim corobliquat invidia, utrectum
superat. Hoc certaminis discrimine tanta desperatio nalura non videat, de quorum numero sunt isli:
illala Pcenis est, ut nisi in exercitu Agatboclis crla sed niulio miseriores, quia inimici Dei, ac perinde
seditio fuissel, transfugiturus ad etim *6 Bomilcar, inimici veritatis, de quibuss* flentes h.icc dicimus,
dux Pccnnrum, cum excrcitu fucrit. Ob quam noxam ct quns miscricorditer, si palianttir, arguimus, ut
in medio foro jussu Carlhaginicnsium palibulo suf- sancmus, qui vitioso oculo hscc vident, alquc ideo
fixns, crudele spcctaculum suis prsebuit. *T Deinde duplicia itlis videnlur qusc videnl: el confusi cali-
cum post mortem Agalhoclis Carthaginienses Siciliam gine nequitise, in id cadunt, ul minus videndo plus

HAVERCAMPINOT^E.|

43. Antander, Agalhoclis frater. Andro in vulgatis Hsccest omnium librorum velustorum leclio. Est
corruptc legilur. Tu lege Diodorum, qui Uxc oiimia aulem subsicivum,sive subsecivum, quod Grseci itup-
copiose exponit. FABR. spyovdicunt, a re principalf, ut ila dicam, alieniini
44. Rex Cyrenarum, Ophellas. Diodor. lib. xx: et quasi supeiftuum.Translaiioue sumpta abiis qusc
'0 5' 'Ofskka; nv pdv x&vfika>vxS>vavvsaxpaxsvfiiva>v in agrorum assignationibtis subsecivanominaiilur,
'Ake^uvSpa>, xvptevan Se TWVitepi Kvpmnv7T6AEWV, xui de quibus Frontinus. FABR.-—Niltil non subsicivum,
SuvaftsojaSpu;, ttsptsSuksxaxui; skittct p.si^a\uSvva- C- nihil non vulnerosumediti, in vulnus sunm, quod in
axeiooi.id est: Oplielltis erat ille quidam ex iis amicis sensum, et in figitram, qua reliqua omnia quae in
Alexandri, qui ciim ipso militaveranl, sed cum Cyre- eadem periododicuntur, pcccat: sed iilud subsicivnm
naicas urbes, magnasquecopias in sua poteslatehaberet, seu subsecivum, quid sibi hic velit nescio. Neque
majus imperiumspe conceperat. FABR.— DuxCral bic ciiini puto Orosium intelligere cum Franc. Fabricio,
Ophellas uxorem puellani Aihenicnsem, ex anliqiii quod Grsecis csi nupspyovet quod vere sigtiifical stt-
Milliadis generosa siirpe, Eurydicem. Quam viduam, perfluum, tamcn sic in omuibus libris constantcr
percunie Ophella, inter uxores recepit Demetrius legitur. LAUT.—Quam affirmat Eabiicius omnium
Piiiorceles, cum maguo Atheniensium gaudio. Con- librorum velerum esse lectionem, id de iis lanlum
suli possunt quse ca de re scripsinitis in Historia iuielligipotesl quos ipse inspexerit. Discrepant enim
Catliolica, palrio scrmone edita, lom. I, p. 345. quos ego consului. Nam pro subsicivumin cod. Lug-
45. Occisus est. In Meooccidilur, in quo stalim pro dun. Bat. primo, qui velustior reliquis est, scribi-
superat legilur superavit. lur smvttm. In Lugd. Batt. sec et quart. atque Coll.
46. Bomilcar, dux Pmnorum. Amilcar vulgo hic Ultr., smcenum vel suscevum, edd. vctt. obscmnum
male nominatur, est enim nop.ikv.tt;,qui, cum Cartlia- reposuerunt, praHer Aug., in qua legitur subscivum.
gine regnum occuparet, inierfecttts fuit, ut scribit Scripsil foite Orosius su/isctpuiim,quod subinfeltx,
Diodor. FABR. vcl mali quodammodo ominis significat. Quo sensu
47. Deinde cum posl mortem Agath. Plenior histo- scmvumusurpalur ab Arnobio contra Gcntes Hb. v,
ria petenda ex Jtistini lib. xxm. Nam qusc Diodorus p. 159 : Ac ne scmvus aliquis nuplialia interrnmpat
dc his rebtis litteris consignavit, ad nos non perve- gaudia. Pro in vulnus situm, Lugd. Bat. pr. Iiabet
nerunt. FABR. p iulnerosum, ut et Coll. Gron. Orosii saeculo dignam
48. Proh dolor. Cod. Longob. el Meus., pro dolor. vocem, qtisc tamen in primis quoque edd. inveiiitur,
4U. De recentibus. In Perizon. legilur de prmcen- cl in Aug. conjungitur ctim altera in vutnus suum,
libus. pariter iu texlum recepia. Cod. Longob. bxc scri-
50. Quem nec ipsi discernunt. Sic eniendavi ex ptura est, nihil non pravum, nihil non subsichivum
codice meo, et Lugd. Bit. pr. atquc Coll. Gronov., (sic), nihil non invulntts suum. Reliquia vulgatis re-
astipulanlibtis quoqne tribus mss. Florentinis; decer- centioribiis non abeunt.
tiunt, quod in vulgalis inveniiur, minus convenit. 53. Ei hbc lamen pene simpliciter. Alii legunt, et
51. Quidquid sub exsecrabili. Ed. Augustana, quid- hoc tamen simpliciter, ut duo Lugd. Balt. et plures
quid subexsecrabile.Vulgatic lectionis hic est sensus, cx velust.edd. Alii, el hocjam pene simpliciter, intcr
quitlquidagitttr sub exsecrabiti, id cst, sub eo nomine, quos tres Florenlinj, Meuset Perizon., Coll. Gron.
tenipore, etc, quod exsecramur, atrocius essevideiur. et hoc lamen sitnililer. Vulgaia leclio significare vi-
Quod patet ex scquentibus, in quibus ait, nibil posse dclur : et lamen hoc quod ab inimicis lam acerbein
recte lieri ab aliquo, in oculis inimicorum, qui ilkiin, nialam pai tem rapilur, simpliciler fere et sine dolo
et propterea omnia quae facit idera, sine discrimine, malo fieri solet.
cxsecrantur. 54. Flentes hmc dicimus. Respicit apostol. Paulj
52. Nihit noit subskivum, nihil non in vulnus suum, verbaEp. adPhiIipp.,cap. m, v. 18.
873 HISTOHIARUMUBER IV. CAP. VII. 874
vidcant, cum tamen id quod est, ita ut est, vidcrc {\. que superavit, ul ipse quoque rex, rerum magnitudinc
non " possint: qui graviora arbitrantur flagella pa- perterritus, ante se viclum quamcongressura7fuisse
tris quam hoslis incendia : qui acerbiorem vocant prodiderit : qui 8 exin, fractis viribus amissaque fi-
blandieutem, admonentera, et redimcntem Deum, ducia, 233 cum pacem supplex rogaret, ducentis
quam persequentem, dominantem, trucidantemque argenti talentis jussu consulum mulctatus, accepit.
diabolum. Quamquam si de patre intelligerent, de 9 Consules 10Agrigentum, Sicilise civitatem, ibique
castigatione gauderent: et si prseviderelur fruclus prsesidia Pcenorum, operibus valloqne cinxerunt.
eruditionis, esset disciplina lolerabilis : ac propter Cumque inclusus ea obsidione senior Annibal, im-
spem, quae nunc gentibus data est^antea vero non perator Pcenorum, ad summam egeslatem redactus
fuerat, Ieviora ducerent, elsi graviora patcrenlur: esset, Anno , imperator novus Carthaginicnsium,
quamquam " contemptus 232 miscriarum possunt cum equitibus mille quingentis, ct triginta millibus
etiam a suis discere, apud quos summa mala pro peditum, triginta ctiam elephantis, ex improviso in-
sumrais bonis seslimata sunt, tantum ut " gloriam tercessit, expugnationemque civilatis paulisper di-
famae celebrem atquc illustrem consequerentur : slulit : sed conlinuo civitas capta est. Pceni maximo
per quos colligi datur quanla nobis, quibus scterni- betlo victi et profligali, uridecim elephanti in pole-
tas beata promitlitur, sint toleranda pro vita, cum B statem redacli,ll Agrigentini sub corona omnes ven-
illi tanta potuerint tolerare pro fama. diti sunt. Annibal senior, facta cum paucis cruptione,
diffugit. ls Cn. Cornelio Asina C. Duilio consulibus,
CAPUT VII. cum Annibal senior oram Italise maritimam inslructa
Romanorum adversus Syracusanosel Pmr.osres gesim, septuaginta navium classe vastaret, Romani et ipsi
bellorumque variorum successus. Servorum socio- classem fabricari atque inslrui " prseceperunt: quod
rumque navalium conjuralio. Duilius consul celeriter implevit. Nam '* intra sexa-
1 Anno ab Urbe condita CCCCLXXXIII, » Appio Clau- gesimura dicm, quam arbores csesseerant, "centum
dio, * Q. Fabio consulibus, Mamertinis, quorum Mes- triginlanaviumclassis deductain anchoris stctit. Cor-
sana nobilisSicilise* civilaserai, 'auxilia conlra Hie- nelius Asina, consut alter, " cum sedecim navibus
ronem Syracusanum regem, et Pcenorum copias Hie- Liparam insulam 1Tpetiit, ls ubi ab Annibale, quasi
roni jnnctas, GctAp. Claudiumconsutem cum exercitu ad colloquium pacis evocatus, Punica fraude caplus
misere Romani, qui tam celeriter Syracusanos Pcenos- 234 3'que in vinculis necatus est.'" Quod ubi Dui-

HAVERCAMPINOTJE.
55. Potsint. Ms. Perizon. et ed. Aug. potsunt. iC genlum Sicilim civilatem adeuntes, ibi prmsidia, etc,
56. Conlemplus.Conlemptus in plur. numero ma- conlra rass. omnes et ed. August.
lunt cod. Longob.mss. Meus, Pcrizon., Lugd. Bitt. 11. Agrigenlini. Cod. Lugd. Bat. pr., Agrigenlini
duo, Ultr. ct Coll. Gronov., atque inter editos Aug. omnessub corona venditi sunt.
vulgo, conlemptum.Post discere in Lugd. Bat. quarlo 12. Cn. CornelioAsiria, C. Duilio. Hi anno quinto
subjungilur laudare. hujus belli, et post Ur. con. CDXCIIIconsules fuerunt.
57. Gloriam famm. Periz. gloriam fama celebrem, Quod de eeleritate in classe comparata Orosius scri-
elc, quod melius dictum est. In fine capitis potue- bit, est apud Florum lib. n. FABR.
runt edd. vett. pro potuerint. 15. Prmceperunt. Edd. qusedam velt., prmcipiunt.
CAP.VII.—l.Annoab Vrbe condita CCCCLXXXIII. Hic 14. Intra sexagesimumdiem. Mss. omnes, quos
annus, quo bellum Punicum primum geri cceplum, consului, ul et Vincent. Bellov. lib. vi, cap. 34 : in-
cum variura numerum apud scriptores habeat, in tra texaginta dies. Edit. prima, inlra LXXdies. Paris.
Fastis Capitolinis est CDLXXXIX. FABR. et Venetse inira LXXdiem. Dein August., intra LX
2. Appio Claudio. Mss. oranes et ed. Aug., id esl dies, quam arbores cmsmsunt, pro erant.
Appio Claudio. 15. cxxx navium classis. Apud Florum est CLX.
3. Q. Fabio. Solus Orosius, quod sciam, cum Ap. FABR.
Claudio Fabium cos. comparat: pro quo omnia alia 16. Cum sedecim. Ed. Aug., cum xvn miltibus.
monimenta, Flaccum babent qui in Fastis Capit. ila 17. Peliit. Ila scribere jubent codd. Longob. et
describitur, n. FULVIUS Q. F. H. N. FLACCCS. De re Flor. secund. cum Perizon. pro petit.
gesta ab Appio Claudio cum Poeniset rege Hicrone, 18. Vbi ab Annibale. Tres Lugd. Balt. cum Coll.
Polybius libro i, Livius libro xvi, Florus libro n, D Gronov. et ed. Aug., /6« ab Annibale^e(c, quod nori
cap. 2. FABR. displicet, quia sequitur, quod ubi Duilius, etc Vin-
4.Ctt't(as erat. Cod. Perizon., civitat fuit. centiusBellovacensis eamdem quoque lectionem con-
5. Auxilia. Mss. omnes, auxilia; ed. Aug., tn auxi- firmat.
lia: sed edili auxilio. lSr. Quodubi Duilius. Hic est C. Duilius M. F. qui
6. Et AppiumClaudium. Quia conjunctionem et, Poenos primus ctasse devicil. Cicero in Catone, Va-
quse in omnibus invenilurmss. non agnoscunt editi, Ier. lib. m, cap. 3, Plin. lib. xxxiv, cap. 5. FABR.—
reposuerunt supra auxilio pro auxilia. Post excerptum ex Orosio, de Duilio, subjungit in
7. Fuisse. Abest ab edit. Aug. Speculo Hisioriali I. c Vincenl.Bellov. hsec : Hunc,
8. Cumexin, fractis. Vulgo, ex infraciis, quod te- quem vocat Orosius Duilium, dicil Hetinandus (scri-
xtus ipse redarguii. LAUT.—Ridiculum est mcndum ptor et compilator is vixit paulo anle tempora Vin-
in oranibus editis. Quid enim est hoc, cum infraclis, centii) eumdemesse, quemvocat HieronymusDuellum,
vel ex infractis viribus? Recte igitur Lautius. lib. l contra Jovinianum. De Duillio vel Duellio (quo-
9. ConsutesAgrigentum.Consules anni terlii hujus modo saepe in mss. vocari sqlet, vel Duello, ut Hie-
belli L. Postumiura Megellum, Q. Mamilium Vitu- ronymus) ib. haec habcntur : Duellus, qui primo
lum intellig^. Hi enira ad Agrigenlum rem gesse- Romm navali certamine triumphavit, Iliam virgincm
runt, oppiduraque ceperunt. Polybius lib. i. FABB. duxil uxorem, tanlm pudicilim, ul illo quoque smculo
10. Agrigentum. Edd. vetl., Consulesitaque Agri- pro exemplofuerit, auo impudkiiia monslrumeral non
PATROL. XXXI. 28
875 PAULl OROSil 876
lius, alter consut, audivit, cum triginla navibus ad- A prsestruxerant. Cui cum omnino nulla vel obsistendi
versus Annibalem profectus est. Commisso navali vel evadendi facultas esset,' Calpurnii Flammaevir-
amissa navi, scapha lute et opera liberatus est: lecla ' trecentorum
prselio, Annibal, quavehebatur, qui
"
subductus aufugil, triginta et una naves ejus ca- virorum manu, insessum ab hostibus lumulum oc-
ptae, tredecim raersse, tria raillia hominum occisa, cupavit, et in se Pcenos omnes pugnando convertit,
sl septem millia capta referuntur. Postea Carthagi- donec Romanus exercilus obsessas angustias, hoste
»» L. Corqelio Scipione non urgente, transiret. Csesi sunt * in eo bello omnes
nienses,C. Aquillio Florc,
»3
consulibus, Annonem in Iocum Annibalis stibro- trecenti, solus Calpurnius, quaravis mullis confos-
gatum, pro Sardis et Corsis defensandis, navali prse- sus vulneribus, et cadaveribus obtectus, evasit. An-
lio prsefecerunt; qui a Scipione consule victus, nibal senior,"a Carihaginimsibus itcrum classi prae-
amisso exercitu, ipse confertissimis bostibus se im- positus, infelicilcr cum Romanis navali prselio con-
miscuit, ** ibique interfectus est. Eodem anno tria gressus el victus, ab exercitu suo, seditione oria,
6 lapidibus
millia servorum, et quatuor millia navalium socio- coopertus interiit.' Atilius consul 236
rum in urbis Romse excidium conjurarunt: et nisi Liparam Melitamque, insulas Sicilisc nobiles, perva-
** maturala proditio consilium praevenissel deslitula galus evertit. 8 Consulcs in Africam jussi iransferre
civitas servili manu B bellum, 9 cum trecentis triginta navibus Siciliara pc-
praesidio periisset.
tierunt, quibtis Amilcar Pcenorum imperalor et Anno
235 cAPUT vliI- classi prsefeclusoccurril. Conserto navali proslio Car-
in fugam versi, "sexaginta etquatuor
Romani, Camerinam urbem petentes, in insidias incur- thaginienses,
' runl. Annibal senior a suis lapidatur. Regulus Lipa- naves perdjderunt. Victores consules in Afrieam
ram Meliiamquevastal. Ctupea se Romanis dedit. transvecti sunt, " primamque omnium Clupeam ur-
Regulus, ingentis magnitudinis serpente confecto, bera in dedilionem receperunt. Inde Carthaginem
de Carthaginiensibusvwloriam refert.
pelentes, trecenta " aut eo amplius castella poputati
1 Anno ab hoc proximo, Calatinus cohsut, Came- sunt, infesta Carthagini signa circumtulerunt. Man-
rinam Sicilise urbem petens, lemere in angustias lius consul -u ab Africa cum viclrici classe decedens,
deduxit exercilum, quas Pcenorum copisejam dudum viginti seplem millia caplivorum cutn ingentibus spo-
HAVERCAMPI NOTJE.
vitium. /s jam senex el trementi corpore, in quodam drigarius Laberium vocavit. Lege Gellium libr. I.I,
fmlidum, et tristis se cap. 7, et Fronlinura lib. I. FABR.
jurgio audivit sibi exprobrari osuxorem
domum contulit. Cumque apud questus esset, 3. Trecentorwm virorum manu. Sic iriatunt mss.
quare numquam se monuisset, ut huicomnibus vitio mederetur? omnes quam tercentum.
viris sic 4. In eo bello. Vulgati, in eo prmlio; sed Orosius
Fecissem, inquit, illa, nisi putassem
os olere. saepissime,Sallustii exempio, bellum pro praiio usur-
20. Triginta et nna naves. Idem numerus est m <C pat, atque hoe in loco belhtm reponere jubent om-
Eutropio, nisi quod 14 naves mersas scribit. Poly- nes mss.
bius tradit, Pcenos in lioc praelio naves 50 amisisse. 5. A Carthaginiensibusiterum classi prmpositus. Et
FABR, _ . . hsec omniuin mss. et velt. edd. lectio est. Fabricius
21. Septem millia capta referuntur. Tres ex Lugd. mtttavit in Carthaginensium iterum classi prmpositus.
Batt. etColl. Gronov., tria millia captivorum nume- 6. Lapidibus cooperlus interiil. In Epiloma Liviana
rani. Iisdem assentitur Vincenlius Bellovac, lib. XVIIde Annibatis interilu ita scriptum est: An-
22. L. Cornelio Scipione. Inter nomina consulum nibal, dux Pmnorum, victa clatse, cui prmfuerat, a
conjunctionem el interserunt edjti, quam ex mss. mililibus suis in crucem sublatus est. De eodera foly-
nullus agnoscit. bius, Xpbvoi; S' ov itokXoi;xttxbitcv, EVxn SapSovt
,' 23. In locum. Flor. secund., tn hco, avyxknaOsi; vitb "Pwfjiateov ev xtvt ktfdvt, xul noXka;
84. Ibique interfectus est. Anno, dux Carthaginien- attoSakmvxa>vvea>v,napavxixu. avki.nfOei; vitb xS>v
sitim, pro Olbia oppido fortissimc pugnans occidit, Staaa>Oivra>v KupyjnSovio>v uvecxavpa>Onj, id est: Tem-
Valerius lib. v, cap. 1. FABR.— In Meooccisus. Ce- pore non ila longo post in Sardinia circumventusa Ro-
cidit Anno ante muros Olbise,quod Sardinise luit op- manis in quodam portu, cum magnum numerum na-
pidum. Cadaver ejus, propter viri virlutero, honori- vium amisisset, continuo a Carlhaginensibus, qui eva-
/ice ex taberoaculo SilO,atque amplo funere Roma- serant,—compreliensus atque in crucem sublalus est.
num ducem, Scipionem Asinam, fratrem ejus, qni ab FABR. Iniellige ita, ut postquam in seditione lapi-
Annibale seniore captus et occisus fuerat, extulisse dibtis fuerit coopertus, deinceps cadaver ejus, eodem
tradit Val. Maximus, lib. v, cap. 1, ex. 2. Meminitet r. tumultu, in crucem sublatiim fuerit.
Silius Italicus lib. vi, vers. 670 : 7. Alilius consul. C. Alilius Regulus significatur,
et exlremos defuncticivishonores : qui anno oclavo liujusbelli cum Cn. Cornelio Bla-
Cernit Sione consul fuit, et de Pcenis triumphum navalem
Scipioductoriscelebrabat funera Poeni, egit, iit est in. tabulis Capitolinis. FABR.
Sardoavictor terra. 8. Consutes in Africam. Consules hi fuefunt M.
25. Maturata proditio. Meus, manifestata proditio. Alilius Reguius, et L. Manlius Vulso, Polybius, Eu-
Httitis periculi pr;eter Orosium, menlionem quoque tropius el Florus, quos tege. FABR.
facit Zonaras Anrial. lib. n. 9. Cum trecenlh triginta navibus. Tres Lugd. Batt.
CAP.VIII. — 1. A.nnoab hoc proximo. Hic anims in cum Coll. Gronov., cum ccccxxx navibus.
FastisCapitnl. estabUrbe con. CDXCV quo A. Atilius 10. Sexaginla et quatuor navet. Lugd. Bat. tert.
Calaiinus,C.SuliiiciusPaterculuscoss. fuerunt. FABR. cum Coll. Gronov., LIVnaves.
2. Calpurnii Flammm. Sic nominant hunc tribu- 11. Primamque omnium. Ed. Augus^, primum om-
pum Livius libro xxn, Florus libr. n, Auctor de Viris nium.
ltlustribus; Plipius lib. xxn, capile 6, M. Calpurnium 12. Aut eo amplius. Meus, et eo amplius.
Flammam appeliat, ,Cato illum Q. Cadkium, Qua- 15. Ab Africa. Africa tantum, delcto ab, legunt trcs
 877 r IHSTORIARUMLfBER IV. CAP. IX. 878
liis Romam revexit. Regulns, bellum Carihaginiense A solvit, per quara costarum pedes et molus corporis
sortitus, iter cum exercitu faciens, haud procul a agebanlur; unde etiam s0 hic serpens, qui iaradiu
flumine Bagrada castra constituit, ubi cum plurimos tot jaculis invulnerabilis obstiiit, ad unitis saxi iclum
militum, aqtiandi necessitate ad flumen descenden- debilis cessit, ac mox circumventus telis facile op-
tes, u serpens mirse magnitudinis devoraret, Regulus pressus est. Corium autem ejus Romam deveclum
ad expugnandam bestiam cura exercitu profectus est: (quod fuisse cenlum viginti pednm spatio ferunt)
sed niliil in tergo ejus proficientibus jaculis, atque aliijuamdiu cunclis miraculo fuit. " Regulus adver-
orani' telorum iclu hrrito, quae per horrendam squa- sus tres imperatores, id est, Asdrubales duos et ac-
marum cratem quasi per obliquam scutorutn testudi- citum ex Sicilia Amilcarem, atrocissimiim bellum
nem labebantur, mirumque in modum, ne corpus gessit, in quo " csesa sunt Carthaginiensium se-
iaederent, ipso corpore pellebanlur, cum insuper ma- ptemdecim millia, capti auteiri quinquc millia, ele-
gnam multitudinem morsu comminui, impetu proleri, phanti decem el octo abducti, »»oppida octoginla
halitu eliara pestifero exanimari videret, 1<s balistas duo in deditionem cessere Romanis.
deferri imperavit, per quas " murale saxum spinse
ejus incussum, compagem totius corporis solvit. Talis 238 CAPUT IX.
siquidem esl natura serpenlis, ut cum pedibus carere B Carlhaginienses,negala sibi pace, auxilia undique con-
videatur, 237 coslis tamen et squamis, quas a sum- traxisse, ac Xanlhippo Lacedmmonioduce Romanos
mogutlure usque ad imam alvum parili modo dis- slravisse, Regulum cepisse, eamque injutiam Mmi-
tium et Fulvium ultos fuisse.
positas habet, ita instruatur, ut squamis quasi un-
guibus, costis quasi cruribus innitatur. Non enim Carthaginienses, fracti bellis et cladibus exinanili,
ul vcrmis, cui spinse rigor non est, " el in directum pacem a Regulo poposcerunt: sed cum intolerabiles
corpusculi sui partes gradatim porrigendo contra- et' duras conditiones pacis audissent, »tutius rati
ctas, contrahendo porrectas, motum explicat, sed sesearmatos moriquam miseros vivere, preiio non
alternis intenta conatibus lalera sinuosa circumfert, solum Hispanorum vel Gallorum auxilia, qua: jam
ut per exteriorem spinse curvaturam, rigentem co- dtidum plurima babebant, sed etiara Grsecornm com-
starum aciem tendat, costis autem natura ad sum- paranda duxerunt. »Ilaque Xanthippum, Lacedac-
mum reciis squamarum ungulas figat: quod vicis- moniorum regem, cum auxiliis accitum,ducembello
sim et celeriter agendo, non solum plana perlabilur, praefecerunt. Xanihippus, inspeclis Pcenorum copiis
sed eliam convexa conscendit, tot vestigiis instructa atque in campum deductis, longe in nielius mutato
quot costis. Hujus ilaquc rei causa cst, ut si in qua- apparalu, ptignatn cum Romanis conseruit. Ingens
libet corporis parle ab alvo usque ad caput ictu aii- G ibi ruina * Romanariim virium fiiit: nam triginta
quo collidalur, debilis reddita ls cursum babere non rhillia " Romanornm in illa tunc cOngressione pro-
possit, quia " ubicumque ille ictus inciderit, spinam strata sunt. Regulus ille"dux nobilis cum quitigentis
HAVERCAMPINOT-iE.
Florenlt. cum Perizon., Lugd. Bat. tert. et Coll. 23. Opptda 82. Eutropius, 74 civitales in fidem
Gronov. accepit. FABR.
14. Serpens mirm magniludtnis. Hanc historiam CAP.IX. — 1. Duras conditiones. Idem scribit P6-
de serpente a T. Livio curiose pariter ac facunde lyb. lib. l, Eutrop. n. FABR.
relatam initio lib. xvni scribit Valerius libro i extre- 2. Adjurati sese. Htfc qiiia mss. hahebant, Fabri-
mo. Recilat eamdem e Tuberone Gellius libr. vi cap. cius ad margiuem ascripserat, prse quo retinuit vul-
3. FABR. tttlius rati. Ferri scripta lectio' potest, si
gatum,
15. Balislas deferri. Quidam ex mss. et edd., 6a/t- malle Grseco more exaudias. LAUT.— Ego in iis,
slas deferre. quos consului, mss. inveni lulius rati.
16. Murate saxum. Lugd. Batt. tres cum Coll. 3. Xanthippum Lacedmmoniorum regem. Regem
Gronov., mclare saxum. Idem in Vincentio Bellova- hunc Lacedaemoniorura fuisse, nerao, quod sciam,
censi inveni Spec Histor. lib. vi, cap. 35, scribit, duccm missum Carlhaginiensibus omnes.
17. £t in direclum. Male coaluit in edd. Fabr., Cicero, iii de Offic.Xantbippum Lacedsemoniumvo-
indirectum. Malequoque pauloanteinedd.,i>tsirut{ur, cat. PolybiuS EavStmrovTtva AuxeSuifibviovuvSpu,
pro insttualur, quod in mss. est. xij; Aaxovixh;uyaiyh; p.exeaynxbxa,xai xptSrrniv xoi;
18. Cursum habere non possit. Ed. August. haud Ttoktptxoi;syovxa avfifiexpov; id est : Xanlhippum
incpte legil, cursu abire non possii, coactus scilicel D virum Lacedmmonium, qui Spartano more educatus
in loco, ubi vulnus accepit, manere. mediocremin re mililari usum habebat. FABR.
19. Vbtcumqueille iclus inciderit. Pro ille ictus, 4. Romanarum. Romanorum Meusel Lugd. Bat.
vulgaii, excepta August., exhibenl illi iclus. Sed ali- pr. cum ed. Scoiti. Tres Florenlini, mililum Roma-
ter legere jubet cod. Longob. cum tribus Lugd. norum. Melius sonat Romanarum virium, ut vires
Ball. atque Coll. Grnnov. et Perizon., qui omnes Romanm, non Romanorum, innuantur.
probant ille icius. In Meo tegitur illic ictus, quod lo- 5. Nam triginta millia. AppianuS iriLibyca : 'Airo
cum tueri satis potest. xptaftopiojv uvSpa>v, ov; b 'Axikto; vjysv, oXt^iotftikt;
20. Hic serpens. In Florenlt. pr. et sec pluribus- auTwvi; 'AaitiSa itbkivSteSpairaVot os kocitolrtuvxi;,
que aliis inss. hmcserpens legitur, et dein qum, ut et o! fiiv ttitaikovxo,ot 5' i^a>ypnOhauv.E trigihia milli-
circumventa, aiqtte oppressa. bus, quibus Atilius dux prmeral, pduci Aspideirimgre
21. Regulus adversus tres imperatores. Eutropius confugerunt : reliqui omnes parlim occisi partim capti
rres duces sine nomine edit. Polybius, 'AaSpovSuv, sunt. Duo millia evasisse Poiybius el Eutropius tra-
xal
Ba>cxupov 'Afukxttvnominat. FABR. diint. FABR.
*2t. Cmta xvn millia. Eulropius, x et ix mitlia ho- 6. Dux nobilis. Quidam, vir nobilis, alii utrurri-
ttiiim cecidit. FABR. que, dttx vir nobilisbabent. Cod. Florent. siveLon-
879 PAULI OROSH 880
"
viris captus est, et, in catenas conj'ectus,' decimo A ter cruenteque in universos egit, quod Regulum
demum anno Punici bclli nobilem triumphum Cartha- libenter suscepisse dicerentur, mille argenti talen-
giniensibus prsebuit.8Xanthippus, tam audacis facti tis, et viginti millibus boum reltquos condcmnavit.
conscius, rerum 239 instabiliuin mutalionem ti- Principes aulem omnium populorum patibulo 240
mens, illico ex Africa migravit in Graeciam.lgilur suffixtt. 16 Tertio anno, sicut semper indomitus fu-
iEmilius Paulus etFulvius Nobilior consules, audita ror cito periculorum oblivisciiur, Servilius Cx-pioet
"
caplivitate Reguli et ctade exercitus Romani, trans- Sempronius Blsesus consules, cum ducentis sexa-
ire in Africam 9 cum ctasse trecenlarum navium j'ussi, ginta navibus in Africam transgressi, universam
Clupeam petunt. Eo confestim Cai thaginienses cum oram maritimam, quse circa Syrtesjacei, depopulali
pari classe venerunt, nec differri potuit navale cer- Sunl : atque in superiora progressi, captis evcrsis-
taraen. Cenlum et quatuor naves Carlhaginiensium que civitatibus plurimis, ingenlem prsedam ad clas-
19
demerssc, triginta cum pugnatoribus captse,, 0 prse- sem 18 devexerunt. Inde, cum ad Ilaliam redi-
terea triginta quinque millia railitum " ex ipsis renl, circa Palinuri promontorium, quod a Lucanis
caesa sunt Romanorum autera novcm navibus de- monlibus in altum excurrit, illisi scopulis, centum
pressis, mille cenlum periere mililes. Consules apud quinquaginta naves onerarias, nobilemque prscdam
Clupeam castra posuerunt. Duo Annones, impera- B crudeliter acquisilam, infeliciter perdidcrunt. Vicit
tores Poenorum, eo rursum cum magno exercitu aliquando apud Romanos improbissimam cupidita-
convenerunt, prselioque commisso, novem millia tein enormitas miseriarum : num Patres, quibus jam
»°
militum perdiderunl. ia Sed et tunc apud Romanos nauticse rei pertsesum esset, decrevere ne am-
numquam diulurna felicitas erat, et qualescumque plius quam sexaginta naviura classis ad subsidium
successus magnis continuo malorum molibus obrue- haberetur ltaliae, quod quidem decretum continuo,
S1 Prseterea
bantur. Cum Romana classis ad Italiara prsedis adacti indomita cupiditate, ruperunt.
onusta remearet, infando naufragio eversa est: Cotta consut in Siciliam transgressus, plurimis prse-
1S nam de trecenlis navibus '* ducentae et viginti liis adversum Pcenos et Siculos terra marique pu-
perierunt, octoginta vix abjectis oneribus Iiberatse gnavit, et per totara Siciliam partim hoslium, par-
sunt. Amilcar, dux Pcenorum, cum exercitu in Nu- tim etiam sociorum, " inhumatas strages reliquit.
midiam Mauritaniamque missus, postquam hoslili- L. Csccilio Metello, " C. Furio Pacilo consulibus,
HAVERCAMPINOTJE.
gob., dux nobilis, et sic plerique mss. n xexxupa>VTtpb;xai;xpuxxoaittt;vuvaiv, bySonxovxafibvav
7. Decimo demum anno. Decimus annus liujus avviSn itepikeifOhvataxitfn. FABR.
belli fuit post consulalum Reguli et Manlii, Fulvio 14. Ducenlmetviginti, elc Lugd. Balt. pr. et tert.
et vEmilio coss., quo anno Regulum captum recte cum Coll. Gronov., ccxxx perierunl, sepluaginta
puiat Sigonius. Nam et Appianus de captivis agens, vix, etc
jcat fier' avxu>v,inqtiit, o axpaxnyb; 'Axikto;,vitaxo; 15. Libenler. Abest a duobus Lugd. Batt. et Coll.
ys-vovtif,uixfj.«ka>xb;«v. Cicero lamen lib. ni de Of- Gronov.
fic. ita scribit: M. Atilius Regulus, cum consul ite- 16. Tertioanno. Orosius hicduosannos exlremos
rum in Africa ex insidiis captus esset, etc FABR. connumcrat. Nam inler bos consules ac superiores
8. Xanthipptts, tam audacis. De causis, quare Paulum, el Nobiliorem, unus tantum annus inter-
Xanthippus subito ex Africa discesserit, Polybius fuit. De rebus ab his coss. gestis Polybius et Eu
legendus, et Appianus, FABR.— Polybium, quem, irop. FABR.
vide lib. l, cap. 56 sequitur Orosius, Roraani aliam, 17. Cum ducentis. Sicrcpone ex cod. August. pro
ut probrosam Pcenis, passim secuti sunt sentenliam, ducentis, quod in reliquis est.
quam pluribus referl Appian. in init. de Bel. Puni- 18. Devexerunt. Duo ex Lugd. Batt. cum Coll.
co, atque his verbis persequitur Silius Italicus lib. Gron. et ed. Aug., deduxerunt.
vi, vers. 680 : 19. Cum ad Italiam. Ed. Aug,, cum Italiam redi-
Nec non projectumpuppi, frustraquevocantem rcnt.
Numina,Amycleummergebat perfidaponto 20. Pertmsum esset. Edili omnes, prseler August.
Rectoremmanus, et feras libi, Regule, poenas r. erat reposuerunt, ut melius Latine dictum, sed mss.
Xanlhippusdignipendebat in sequorelethi. jjj omnes constanter scribunt esset, quod ab Orosio,
9. Cum classe trecentarum navium. Idero nuroerus ejusdem sseculo profectum videtur.
est in Eutropio, Polybius: xptaxbcta x«i itevxhxovxa 21. Prmterea Cotta consul. C. Aurelius Cotta con-
<rx«fvhabet. FABR. sul cum P. Servilio Gcmino fuit anno urbis DI quo
10. Prmterea, triginta quinque millia. In impressis eum de Pcenis et Siculis triumpbasse Capitolinis
Etitropii libris est Quindecim millia hoslium aut oc- tabulis est prodilum. FABR.
cidit aul cepit. Sed cum in noslro manuscripto sit : 22. Inltumalas slrages. Vtilgati, inhumanas : in-
v millia, puto numerum, quo triginta signiflcata fue- Immane certe. LAUT.—Coraprobatur ea lectio Lau-
runt, intercidisse. FABR. tii non modo iis mss. ex quibus in edd. reliquis, ut
11. Exipsis. Abest hoc in vett. edd. ante Bol- Bols. Hitlorp. et seqq. fuit reposita, sed et Florenti.
suingianam et Hittorp. In quibus ipsis male mox primo et tertio, et meo codice, ut etinnumeras illo qtii quon-
deprehensis pro depressis, quod ed. Aug. cum mss. dam Perizonii fuit. Flor. sec habel stra-
exhibet. ges. Cotta vero proconsulare imperium eo anno in
12. Sed et tunc. Mss. omnes, sed ut tunc, etc, Sicilia habuisse videtur. Vox etiam in duobus mss.
verum tum minor dislinctio poni debet post obrue- Lugd. Batt. non invenitur.
bantur. 23. Furio Pacilo. Pacilus, non Placidus Furii co-
13. Nam de trecentis natiifcus. Eutrop. aliter, gnomen est in Fastis Capit. quorum aucloritas no-
Tanta tempestas fuil, ut ex 463 navt'6us, 80 seruart bis gravissima est. De re a Metello gesta Polyb. et
vix poluerint. Sic et Polybius xa>vy«p i^hxwxtnjiat Eutrop. FABR.
 881 HISTORIARUMLIBER IV. CAP. X. 882
Asdrubal, novus Carthaginiensium imperator, cum A et Manlius Vulso ambo iterum consules, cum classe
clephantis cenlum triginta et equitum peditumque ducenlarum navium et quatuor legionibus Lilybseum
amptius triginta miliibus, Lilybseumvenit ex Africa, 8 profecti sunt: quod oppidum in promonlorio si-
ct continuo cum Metello consule apud Panormum tum, 242 Romani obsidere conati, superveniente
pugnam conseruit. Sed Metellus, vim magnam bel- Annibale, qui Amilcaris filius fuit, victi, majore
luarum timens, prius eas, magno usus rousilio, vel exercilus sui parle perdita, ipsi cegre evaserunt.
in fugam, vel in morlem egit, et sic facile quamvis 6Post hos Claudius consufcum classe centum et
magnam vim bostium stiperavit. Viginti millia Car- viginti navium ad Drepani portum' conlra hostem
lbaginiensium in eo prselio csesa sunt, elephanti profectus, ibique mox exceplus ctasse Pcenorum,
quoque viginti sex inlerfecli 241 " centum et superatus est. Et ipse quidem cum triginta navibus
quatuor capti, el per Ilaliam ducti, maxiraum Itali- Lilybaeum in caslra » confugit: reliquae omnes, hoc
cis gentibus spectaculum prsebuerunt. Asdrubal cum est nonaginta, aut captse, aut demersse fuerunt:
paucis Lilybseura profugit, alque absens a Pcenis octo millia militum csesa, viginti millia capta iere-
capitis damnatus est. runtur. Caius quoque Junius , collega Claudii, uni
CAPUT X. versam classem naufragio amisit: 10Anno etianr
"
Quod Poeni pace sibi negata Regulum crudeliler in- B consequenti, classis Punica in Italiam Iransiit,
leremerint. Romanos parum feliciter in Siciliam ejusque plurimas partes longe lateque vaslavit. In-
semel alque iterum pugnantes, tandem vicisse. terea" Lutatius cum classe trecentarum navium in
Post hsec, fessi lot malis Carthaginienses, peten- Siciliam transvectus, dum apud Drepanum civita-
dam esse a Romanis pacem decreveruut.' Ad quam tem pugnam 13inter primores ciet, Iransflxo femore
rem Atilium Regulum antea ducem » Romanum, segerrime, cum jam obrueretur, ereplus cst. Porro
quem jam per quinque annos caplivum delinebant, autem Pceni cum quadringentis navibus magnisque
inter cseleros legatos prsccipue mittendum putave- copiis ad Siciliam, duce Annone, concurrunt. Nec
runt: quem , non impetrala pace, ab Italia rever- Lutatius segnior, immo consilia Pcenorum celeritatc
sitm,' resectis palpebris, illigatum in machina, vi- mira prsevenit. 243 Postquam proxime sibi utro-
gilando necaverunt. * Alter deinde Atilius Regulus, rumque classesu apud ^Egates insulam, per totam
HAVERCAMPINOTJE.
24. Cenfum et quatuor capti et per Italiam ducti. mari verba debcre, contra hostem profectus, ubi mox
In Eutropio est, Meletttim per Ilaliam duxisse ele- exceplusclassePmnorumet superatus, ipsequidem etc.
phantos 130. Plin. lib. vm, c. 6 scribit Meiellumin Pro exceptus in Lugd. Batt. tribus et Coll. Gronov.
Iialiam transvexisse142. Al in Kpiioma , lib. xix le- G est aceeptus.
gimusin Meielli triumpho ductos 120. FABR. 9. Confugit. Meus , profugit, et mox mersm pro
CAP.X. — 1. Ad quam rem Atilium. Victis a Me- demersm.Ed. Aug. demersmsunt. Pro referuntur in
tcllo Carthaginiensibus, Regulus Romam ad senatum Meo feruntttr.
missus j'uraius, et captivos reddendos negavit, Car- 10. Anno etiam consequenti. Itaec a Diacono Eu-
tbaginemque ad supplicium rcdiit, qua de re dispu- Iropii historise inserlo pro Eulropianis vulgo legun-
tat Cic. lib. ni de Offic multisque aliis locis men- lur. FABR.
lionem f3cil. Vide Livium lib. xvm, Eulropium u, U. Consequenti. Tres ex Lugd. Balt. cum Coll.
Valerium i cap. 1, Gell. vi cap. 4, Horal. libr. m, Gronov., sequemi.
Carm. oda 5, Silium lib. vi. FABR. 12. Lutatius cum classe trecentarum navium. C.
2. Romanum. Ed. August., Romanorum. Lutalius Calulus cos. cuin A. Posiumio Albino fuit
3. Resectispalpebris. Verba sunt Ciceronis dc sup- anno ab Ur. con. DVI.Catnlum cutn classe 300 na-
plicip Regiili in orat. in Pisonem. Quod vero M. vium transvectum ex vetustis libris scripsimus, cum
Tullius ait Regulum in machina esse necatum, id vulgo sil classis 200 navium. Etilropitis quoqtie au-
Appianus sic expressit, xai aurov o£ KupxoSmtoixa- ctor est, Catulum cum 500 navibus in Siciliam prt
6-ip^uvxs;iv yukeuypaxivxpu TtuvxaOev 6%OV<TYI5ie'$>0st- feclum fuisse. Neque vero adduci possum ut crt>
puv. FABR. dam populum R. prseler 200 illas quinqueremes,
4. Ailer deinde Atilitts Regulus. C. Atilius Regu- quas a privatis scdiflcatas scribit Polybius, nullas
lus et L. Manlius Vulso consules iterum fuerunt alias naves publicas babuisse. FABR.
anno DIII. Horum consulum nnmina in meo manu- 13. Inler primores ciet. Ila reposuimus ex auclo-
scripto Justinolibr. XLIintegra sunt, nisi quod pro D ritate Cod. Longob., astipulanlibus quoque sec. ct
V.ulsonemore anliquo scriptum est, Bulsone : unde terlioFIorentt.Iii Vulgatis legitur inepte tnier pri-
^invulgatis facium esl Pisone. Ea quse hi consules mores Sicilim cieret. Videlicet ex ciet, vcl cieret, nata
cum Poenis gesserunt, mullis verbis narrat Polybius. videtur varia lectio Stcilim in quibusdam mss., atque
FABR. inde utraque lectio fuisse conjuncla. Et hinc cieret
5. Profecti sunt. In solo cod. meo poslremura deest in ed. August. atque in Coll. Gronov., et pro
verbum apparet, a reliquis mss. abest. eodem verbo gerit io Lugd. Batt. pr. et quart. in-
6. Pott hos Claudius consul. Hic est P. Claudius venitur. In me.oins. quoque melior illa leclio inter
Ap. F. qui, cum cavea liberati pulli non pasceren- primorcs ciel, invenitur, sed ita ttt supra ciet lineola
lur, mergi eos in aquam jussit, ut biberent, quo- dttcatur, quse innuere videtur cieret ibidem debere
niam esse nollent. Cic. lib. u de Natur. FABR. scribi. Pro inter primoresLugd. Bat. terl. cura Coll.
7. Cum classe ccnium ei viginti navium. His tres Gronov. habet inier primos.
addit Polybius, qui omnem rem copiose narrat. 14. Apud jEgates insulam. Polybius, sitksvas itpb;
FABR.• Tijv AlyovauvvhcovTiiv itpb xov AtlvSaiov xstp.ivnv»
8. Contra hostem profecius. In cod. meo addilur Silius lib. i;
est. Dein pro ibiquemox, cod. Perizon. legititt mox,
at reliqui omncs ubi mox , quorum magna deinde Avet /Egatesabolereparentum
pars delet ett post superatus; unde puto sic refor- Dedecus.
883 PAULI OROSII 884
nociem intertextis propemodum ancoris constite- A pensa videanlur, de prsesentibus judicelur. * Anno
runt, orta luce, prior Lulatius signum bello dedit. ab Urbe condita DVII repentina subversio ipsius
Crudescente pugna , victus Anno navem avertil, et Romae pracvenit triumphum Bomanorum : neque
dqx fugsc primus fuil. Aliquanla cum eo pars exer- enim temere dixerim, quando non vel modicam
citus sui Africam " petit, alii confugere Lilybaeam, Iseiitiam Romae superventens repente quam gravis-
" sexaginta et tres Punicae naves captse sunt, cen- simus luclus oppresserit, Si quem ' Q. Lutatio, A.
tum yiginti quinque demersse, triginla duo millia ho- Manlio consulibus , diversse ignium aquarumque
minum capta, ctesa qualuordecim niillia fuere. Ro- cladcs pene absumpsere Urbem. Nam Tiberis in-
manorum autem duodecim naves demersse sunt. solitis auctus imbribus, et ultra opinionem vel
Lutatius deinde ad Erycinam civitatem, quam Pceni diuturniiale vet magnitudine redundans , omnia
8
tenebant, venit; ibique duo millia Carlhaginiensium, Romae sedificta in plano posita delevit. Diverssc
conserta pugna, interfecit. qualitales locorum , ad unam convenere perniciem :
quoniam et quae segnior redundatio tenuit, madc-
CAPUT XI. facta dissolvit, et 'quae cursus lorrcntis invenil,
Catthaginieuses conditionibut preiioque pacem im- impulsa dejecit. Aquarum gravissimam cladem
petrasse: calamitottmiTiberitinundalionem, ignisque B
cujusdam vastalionemRomm(uisse. De bello in Fa- gravior ignis secuta vastatio esl: qui ignis, incer-
tiscos, tura unde surrexerit, plurimas civitalis parles perva-
Tunc Carthaginienses prsecipiti festinalione ad gatus, cum homiuum domoruraque miserabilem
Lutatium consulem, ac deinde Roraam miltunt, stragem fecit, tum etiam tantum opum uno con-
orant pacem : quam conditionibus ' ante propositis sumpsit incendio, quantum plurimse et peregrinae
illico consequunlur. Conditiones aulem erant, » ut victorise conferre 9 vix possent. Dehinc cum omnia in
" tcdem Vestaecor-
Sicilia Sardiniaque decederent, ' proque impensis circuilu fori popularetur, 245
bellicis puri 244 argenti tria millia * talentorum ripuit. Et nesibi quidem diis subvcnientihus, igncm
Euboicorum, sequispensionibus, per annos viginti illum, qui aeternus pulabalur, lemporarius ignis
penderent. Ilujus pacis condilio est habita ' post oppressi : "unde etiam Metellus, dum arsuros »'deos
annum tertium et vigesimura, ex quo bellum Pu- eripil, vix bracliio semiusrulalus aufugit. Ti.
nicura primum fuerat inchoatum. Quis, rogo, duarum Sempronio Graccho, P. Valerio Faltone consulibus,
civitatum unum bellum per annos viginli Ires gestum cum Fatiscis bellavere Romani, eoque prselio quin-
fando explicet ? qaot reges Carlhaginiensiura, quot decira raillia Faliscorum interfecla sunt.
consules Romanorum , quot agmina exercitutim , CAPUT XII.
quantum numerum naviura contraxerit, profligarit, u Gallos Cisalpinos, Romanis novos infeslosque hostes,
oppresserit? et tum deuium, si illa ad plenum per- cmsos: Sardiniam rebellantem subactam, Pmnos m-

HAVERCAMPINOT.E.
Pugnatum est vi. irfus Martias, inquit Eutropius. hic quoqtte, annos quinque minus numerare. FABR.
FABR^ 7. Q. Lutatio , A. Manlio eoss. Catuti nomen ,
15. Petit. Cod. Longob. peliit. quod Ltitatio in Orosii libris datur, nos delevimus :
16. Sexaginta et tres Punicm naves captm sunt, cum ille non ex Calulorum , sed Cerconum familia
In numeris Orosii libri ctim Eutropianis fere con- fuerit, alqne in Capitolinis Fastis sic describainr,
sentiunt. Polybio cumbis magnadissensioest. FABR. Q. LUTATIUS c. F. G. N. CERCO.FABR.— In editi.
CAP. XI. — 1. Ante propositis. Florenl. sec. cum Fabricianis et illa Scotii, oraittitur cngnomen Ca-
edit. August., ante posilis. Forle melius. tuli, quod in reliquis, ut et mss. omnibus invenitur;
2. Vl Sicilia Sardiniaque decederent. Polybitis, conlra veritalem certe , nisi ipsum Orosium errassc
'Exyjupeivxh; 'Ztxskia;artuan;, KapyriSaviov;,xai xa>v dicamus.
vhaart, oaat ftexa\v xh; 'Ixakijtt; xstvTat v.ui 'S.ixekia;. 8. In plano posila^ delevit. Lugd. Bat. leri., m
Pmni omni Sicilia et insulis, qum inter Iialtam et plano posita dejecit, et sic quoque legil Vincent. Bel-
Siciliam sunt, decedunto. Livius lihro xxi : Parni lov. lib. vi, cap. 38. Ed. Aug., m plano sita dejecit.
navali adMgatet clade accepta, Siciiia et Sardinia ces- 9. Vix possent. In omnibus ross. inveni non pos-
sere. FABR. sent. Necaliter Vincentius Btilovacensis.
3. Proque impensis bellicis. 'Apyvpiovxaxsveyxeh 10. JEdem Vettm corripuit. De oede Veslaeincensa
KapyjnSoviov;Twftatot? iv exeatvstxoat Svayikin xai Livius lib. xix : nocte eam arsisse tradit Yaler. lib.
Stttxbaitt Ta).avTaEuSotxa. Pmni Romanis in annos l, cap. 4. L. Meiellus pont. raax. hoc incendio,
20 duo millia et ducenta lalenta Euboica pendunio. JJ cum Palladium raperet ex aede Vestse, lumina ami-
Sed decem tegatos tempus stipendii mutasse, ac sit, auclor Plinius lib. vn, cap. 43, el Plutarchus
mille talenta addidisse , idem subjicit. FABR. in Parallelis. FABR.
4. Talentorum. Florenlt. tres, talentum. Mox edd. 41. Brachio semiustulalus. Mss. el editi quidam ,
vett. qusedam, porlionibus pro pensionibus. brachio semiustoabtaius. Vincenlius Metellum pouii-
. 5. Post annum teriium ac vigesimum. Polybius et ficem vocat.
Livius, qui tempus hujus belli exciiati respiciunt, 12. Ti. Sempronio Graccho, P. Valerio Fallone
scribunt id gestum annis 24 ; sed Orosius numerat coss. Consules hi ex Capitolin. Eastis an. DXVfue-
ab Ap. Claudio et Q. Fulvio coss. quibtts bellum runt. Quod autem Orosius bellu n Faliscorum ad
Punicumprimumgericceptum est. FABR. hunc annum refert, in eo dissentit ab Eutropio, qui
6. Anno ab Vrbe condita DVII.Hic annus , quo Q. id triennio ante, Cercone et Torn,uato coss., gestum
Lutaliiis et A. Manlius coss. fuerunt, in Fastis Ca- scribit, eosque de Faliscis triumphasse notatum est
pitolinis est BXII.Ubi vides Orosium, ut superitis, ita in tabulis Capitolinis. FABR.
m HISTORIARUMLIBER IV. CAP. XII. 886
gre pacem impetrasse, Jani portas ttno anno fuisse A cundo. Hei mihi cognovisse hsec et u denudasse
clausas.
qtiam etiam me pudel! Pax ista unius anni, vel ma-
Eodem anno Galli Cisalpini novi exslitere bosles, gis umbra pacis, lenimentum miseriarum, an incen-
adversura quos varia sorte bellatum est: nam in livum malorum fuit? slillicidium iltud olci, in me-
primo conflictu ' Valerii consulis tria millia qtiin- dium magnse flammsecadens exstinxit fomilem tanli
genti cecidere Romani, secundo' qualuordecim mil- ignis, an aluil? Pariim aquse frigidsc ardentissimis
lia Gallorum csesa, duo millia capta sunt, sed ob fraustum in febribus, sahavit scgrotum, an potius
priorem cladem triumphus consuli denegatus est. incendit? per annos prope septingentos, id est,
T. Manlio Torquato, C. Atilio Bulbo consulibus, ' ab Hostilio Tullo usque ad Caesarem Augustum,
Sardinia insula rebeltavit, auctoribus Pcenis, unde una lantummodo seslate, Romana sanguinem 247
mox Sardi subacti et oppressi sunt. Carthaginiensi- viscera non sudarunt : et inler plurimas magno-
bus aulem violatoribus pacis, quam ipsi * poposcis- rum sseculorum setates misera civitas, vere mi-
sent, inferri bellum decretum est. Contra Carthagi- sera mater, vix uno tempore a timore luctuum, ut
nienses pacem suppliciter poposcerunt; et cum bis non dicam ab ipsis luctibus, conquievit. Hoc si quis-
missis Iegalis nibil profecissent, post etiam decem quam hominum tam parura in vita sua quietis ha-
principibus bis seque supplicantibus, nec impelra- B buisset, numquid vel vixisse diceretur 1 Aut si quis-
rent, novissime Annonis, minimi hominis inter le- quam per tolum annum doloribus et cruciatibus
galos, 246' oratione meruerunt. 6 Hoc anno porta 11 angatur, medio autcra anni ipsius spatio ununi
Jani Gemini clausa est, quia nusquam eodem anno tantum diem tranquillum,'et sine confliclationibus
bellum erat, quod sub Numa solum Pompilio rege transigat, numquid » ex eo levamenium malorum
provenerat.' Hinc demum nobis lacendum 6st, el accipiet, ac non tolum annum miseriis deputabil?
lerapora quibus conferri nosira nullo modo possunt, Sed illi, inquit, hunc annum pro glorioso signo in-
silentio transmilli expedii; ne oblrectatores dierum fatigabilis virtutis collocaverunt: atque utinam pro
vilse suse ad insultandum potius sibi hoc strcpitu oblivione calamitatis 19continuse praeteriissent. Nam
ssscitemus. Ecce portse Jani clausae fueruni, foris sicut in corpore hominis ita demum lepra 14digno-
bellum Romanorum non fuit, omnem sobolem suam scitur, si variatim inter sanas cutis partes color di-
in gremiosuo conquieseentems Roma continens non versus appareat; al si ita se ubique diffundat, ut
suspiravit. Et hoc quando? post primum bellum Pu- omnia unitis coloris u quamvis adulterini faciat,
nicuin : post quantum temporis? 'post annos qua- perit illa discretio : ila si labor continuus sequali
dringintoset quadraginta: quamdiu ? anno uno : et tolerantia, sine respirandi appetitu perfluxisset, in-
quid altero subsecutum est? ut de cseteris taceam, C tentio voluntatis et eleclio consueludinis diceretur.
bellum Gallicum, et Annibal cum bello Punico sc- Cutn autem in hoc 16 pauxillulum olii " tajitopere

HAVERCAMPINOTiE.
CAP.XII.—1. Valerii consulis. Sexexmss., Va- lectio se recte habet. Sic infra, nttsera civitas, vere
lerio consule. misera mater, ubi itidem de Roma urbe sermo est.
2. Quatuordecim. Ed. Aug., tredecim. Supra quin- ln Lantii einend. nnlliis sensus est.
ginli abest a Lugd. Bat. sec. 9. Post annos XCCCXL. sed
Legiiur etiara, CCCCL,
3. Sardinia insula rebellavil. De hac re Polyb. in alter numerus verior, cum tot fere anni a principio
fin. lib. i, Eutrop. m. FABR. rcgni — Hoslilii ad Manlium et Atiliurn numerentur.
4. Poposcissent. Ed. Aug., poposcerant. FABR. Cod. Longob., post annos CCCL,Flor. sec
5. Oralione merueruni. Qtiam iste anno, minimus et lert. ul et tres Lugd. Batl. cum Coll. Gronov.,
inier legaios, oraiionem habuerit, injuria temporis, Codd. quoque Meo et Perizon., Ultr. eled. Aug.,
et scriptorum penuria nesciraus. Succedat igitur si- CCCCL; at edd. vett. exhibent CCCCLX.
mile in patriam meritum, belli Punici secundi fine, 10. Denudasse. Edit. Aug. , enumerasse. Lngd.
Asdrubalis Hsedi, qui acuto suo, quod senalui Roma- Bat. tert., dubitasse.
tiorura in curia dedit, responso memnrabilis et tum 11. Angatur. In omnibus mss.est agatur, defectu
et nunc esse meruit. Subclamante enim senaiore lineolae, quse solebat supra litleras duci.
qtiodam, Carthaginiensibus pacique infeslo: Per 13. Ex eo. Mss.et edili quidam, ex eo die.
quos deos fmdut icturi essent, cum eos, per quos ante 13. Conlinum prmteriissent. Ed. August., continuo
iciumesset, fefellissent? respondisse ferunt Asdrnba- prmierissei. Coll. Gronov., continuo prmlerissent.
lem, Per eosdem, qui tam infesti sunt fmdera violan- 14. Dignoscitur. Meus, cognoscitur.
tibus. Livius lib. xxx, cap. 42. •p. 15. Quamvis adullerini facial. Ita legendum est,
^
6. Hoc anno porta Jani. Hujusrei mentionem fe- non aiiamvisadulteri facias, ut in recentioribus vul-
cimus in c. 8 lib. m. Pluiar. in Numa: HKpxov'Axt- gatis esl. De lepra enim sermo est, quse ita se dif-
kiov xtti TtToyMaA/iouviraTSUovTMV 6 veeif TOO'Iavou fundat, ut omnia unius faciat coloris, scilicet.albi
sxksiaOnx/xivovov itokvv, slxa svOv; avta>yOnitokipov qui color tamen est adullerinus, quia non est can-
avppayivxo;. M. Alilio, et T. Manlio coss., templum dor sincerus et sanus. Illud faciat suppeditant nobis
Jani clausum non diu fuit, sed conlinuo bello exorto edd. vett.cum mss.,ad«/terint vero ex edit. August.
rursus apertum ist. FABR. desumptum est. edd. Venetse, adulterdri faciat.
7. Binc demum. Perizon. cum Lugd. Bat. sec et 16. Pauxitlulum. Cod. Longob., pausillum. Flor.
Coll. Gronov., hicdemum. Qiiod prseccssitaliquanlo tert. cum Meoeted. August., pauxillum. Flor. sec
solum, non exstat in eadem Coll. ut nec in ed. Aug. et Lugd. Bat. lert. cum Coll. Gronov., pusillum.
8. Romana coniinens. Sic Colon. ct quidem Oro- 17. Tantopere vel majorum gaudia. Cod. Perizon.,
siane pro orbis Romanus. Vulgo, Roma conlinens. tanto periculo majorum tjaudia.
LAUT.— InColI. Gron. est Roma sustinens. Vulgala
 $OT '."' PAULIOROSIl . 888
vel maj*oriimgaudia, vel minorum studia " recli- j1 dediderunt. Tertio deinceps anno miseram civitatem
nantur, profecto discernitur, et quara jucunditatem sacrilegis sacrificiis raale potenles funestavere pon-
habuerit haec brevitas, et quam amaritudinem illa tiflces, namque decemviri ' consueludinem priscse
*
prolixitas : hoc est, et quies illa quara grata fuisset, superstitionis aggressi, Gallum virum et Gallam fc-
si diuturna mansisset, et hsec incessabilis miseria minam cum muliere simul Grsecain foro boario vivos
19
quam etiam vitanda fuerit, si vitari quacumque defoderunt. 249 Sed obligamentura hoc magicum in
arte poluisset. contrarium continuo vcrsum est. Namque diras illas
248 CAPUT XIII. quasfecerant externorum mortes, fcedissimissuorura
De interilu Amilcaris,et belloRomanorumin Illyrios, csedibus expiaverunt, sequidera," L. iEmilio Papo,
ejusque cattsa. De bello in Gallos Cisatpinos : item C. Alilio Regulo consulibus, magna formidine 6
in Insubres Gallos. De prodigiis variis. De nova conslernatus est senatus defectione Cisalpinse Gal-
Gallorum clade, betloquein Istros.
lise, cum etiam ex ulteriore Gallia ingens adven-
1 Anno ab Urbe condita DXVIIAmilcar, dux Car- tare exercitus nunliarelur, ' maiime Gscsatorum,
thaginiensium,ab Hispanis in bello, cum aliudbel- quod noraen non genlis , sed mercenariorum Gallo-
lum adversus Romanos clam pararet, occisus cst. rum est. Itaque permoti consules, totius Italise ad
» Sequcnti anno legati Romanorum ab Illyriis inter- B praesidium imperii contraxere vires. Quo facto, in
fecti sunt. Post cum. ipsis Hlyriis alrocissimum bel- utriusqtte consulis exercitu octingenta millia arma-
lum gesluiu est: in quo multis oppidis populisque torum fuisse refcruntur, 8 sicut Fabius historicus,
deletis, rebqHt se Fulvio Poslhumioque consulibus qui eidem bello intcrfuit, scripslt. • Ex quibus Ro-
' j
HAYERCAMPINOTiE.
18. Reclinanlur. Ed. Aug., deelinantur. Lugd. Bat. byllinis ferisse initio belli Gallici Cisalpini scribit
tert., redimanlur. Mox Coll. Gronov., discernuntur, idem in Marcello. FABR.
ut et Lugd. Bat. tert. pro dtscernttur. 5. L. jEmilio Papo. jEmilio Caiuli cognomrn
19. Quacumque arte potuisset. ln mss. optimis, id vulgo corrupte hic addiiur , sicut Pauli apud Plin.
est, tribus Florentt. Meo et Perizon, illud arle non libro III , cap. 20. In Faslis Capitolinis hi consules
inveriitur. Edd. qnoque primse el Venetae delent. an. DXXIIX sic nominaniur, c. .XMILIUS, Q. F. CN.N.
Sic quaeumque dictum erit, ut aliqua apud Yirgil. PAPUS.C ATILIUS.H. E. H. N. REGULUS. tloc bellum
Eeloga III, 15. Gallicum describunt Polybius libro u , Plularchus
Et si non aliquanocuisses,mortuusesses. in Marcello, Livius libro xx, Florus lib. n, capitc 4,
Eutropius libro n. FABR.
Id est aliquatenut, aliqua ratione, ut explicat Ser- 6. Consternatusett senatus. Revocavimus verbum
vius. p est ex Lugd. Bat. tertio et Coll. Gronov.; nam in
CAP.XIII. — 1. Annoab Vrbe con. DXVH. **
Amilcar, Vulgg. abest, praeterquam in Augusi.
pater Anriibalis, auctore Cassiodoro, in Hispania 7. Maxime Gmsatorum. Ita hoc nomen ex optimo
occisus est, M. iEmilio Barbula, M. Junio Pera- Corn. Gualtberi libro descripsi. Polybius : Atbittp
coss., qui annus in Fastis Capitolinis est ab Urbe evOia>; xa. pdyiaxa xS>viOvS>v, xb 'IvabSpan xai Bofwv
con, DXXII.De Amilcaris interitu plura Polybius avpjfpavhaavxaStertifi.itovxo ixpb; xov; xaxa xat;*AA7rtif
initiolib.
' 2. n. FABR. xai xbv'PoSavbvitttxttfibvxttxotxovvxu;Tukaxa;, itpoca-
Sequenli anno legati Romanorum. Legatos Po- yopevofiivov;Si Sta xb fuaOovaxpuxsvetvTaicuxov;, h
lybius lib. n nominat ratov xai AsvxiovKopoyxaviov; : yup As|tf auTMTOUTO anp-uivetxvpia>;,id est: Quo
qui ad Teutam Reginara lllyriorum, ob injurias lia- circa maxime gentes Insubrium et Boiorum, facta in-
licis mercatoribus illatas missi fuerunt, atque alter ter se societate, legatos miserunt ad Gatlos, qui Alpes
eorum jussu reginse interfectus fuit, tit idcm scribit. Rhodanumque accolunl, et a mercede, qua ad mili-
In epitoma quoque libro vigesimo lcgitur, Bellum liam conducunlur, Gmsali appellantur : id enim pro-
Itlyriis propler unum ex legatis, qui ad eos missi prie hoc nomen significat. Apud Plularchum in Mar-
erarii, occfsum,indictum cst. Appianus item Corun- cello hoc nomen corruptum est: legilur enim , xui
cariii ab lllyriis interfecti meminit in Illyrico. Flo- fiexeitiftitovxoTa).axa>vxov; ptiaOov axpaxsvofiivov;,
.- -
'; riis vero libro secundo, capile 5, legatos Romanos ol Tspaxat xaAouvrat,qtiod mendum cgo illis acccp-
Teula occisos scribil. Plinius libro trige- luin fero, qui itapa xb yipa;, hoc nomen deduci pu-
' -: Iniperanie
simo quarto, capite sexto, nominal legatos P. Junium larunt, Virgilius viu ^neid.
et T. Coruncanium, quibus, a Teula lllyriorum re-
interfeclis, statuse in Rostris positae fuerunt. D Dno quisqueAlpinacoruscant,
fina
ABR. Gaesamanu. FABR.
3. Consuetudinempriscmsuperstilionisaggressi. Pro
priscm Meus habet prisiinm : at pro aggressi, quomo- 8. Sicul Fabius hisloricus. Hic est Quinctius Fa-
do invulgatis, solaAugustana excepta, legitur; om- bius Piclor, qui bis temporibus vixil, et non fantum
nes riiss. cum eodera ed. exhibent egresti. Quse lectio huic bello, sed et paulo post secundo Punico, ut
nos ad veram ducere videlur; puto enim sic esse Livius scribit, interfuit. De boc Eulropius, Tradi-
scribendura, Namque decemviri ad consueludinem tum est a Fabio historico , qui ei bello inlerfuit, DCCC
priscm superslitionit regressi. Quinlilian. in Prooeraio mi//ia hominum parata ad id betlum fuisse. Plinius
lib. i, p. 8, lnde quidam, contempto benedicendi ta- libro tii capite vigesimo scribit, Italiam hoc tempore
bore, ad formandos animos siatuendasque vitm leges armasse equiium LXXXmillia, pedilum DCCmillia.
regressi. Exemplum sacrificii similis occurrit apud FABR.
Livium, aliquanto post, tempore Anuibalis, pera- 9. Ex quibus Rom. et Camp. Polybius, Twftatuv
ctum, lib. xxit, cap. 57. Si xai Kttuitttv&vriknOv;, TTS^SIV ftiv si; slxoai xat
4. Gallum virumet Gallam. Romani, inquil Plular- jrsvTS xttxskiyOnaavu.vptaSs;, iititiaiv Se E7rt x«.i;
chus in Qusesiionibus,Svo fdv avSpot;SuoSi yvvaixa; Svo pvptuatv eitnaav sxt xpei; yikiuSs;. Romanorum
tv T>5(3oSvayopu.ksyofiivr),xov; piv "Ekknvu;,xov; Ss et Campanorummultitudo eral peditum ad CCLmillia,
Teikixa;. $a>vx«;X«TM/3U5«V. Id vero eos ex libris Si- equitum millia xxitt. FAIIR.
 889 mSTORIARUM LIBER IVl CAP. XIV. , 890
raanorum et Campanorum fuerunt peditum trecenta Aria et Rhodus insulse adeo concussse sunt,'ut
quadraginla octo millia ducenli, equitum vero vi- labentibus vulgo tectis, J" ingens quoque ille cotos-
ginti sex millia sexcenli : csetcra multitudo socio- sus 251 rueret. 16Eodemanno Flaminius cos., con-
rum fuit. Commisso praelio apud Aretium, Alilius tempiis auspiciis quibus pugnare prohibebatur, ad-
consul occisus est: 10octingenta millia Romanorura, versum Gallos conflixit, et vicit.1T In quo bello no-
nec saltem tanta, quania 250 cos terrere debuit, vem millia Gallorum caesa, deceni et sepiem millia
cscsa sui parlc, fugerunt: nam tria millia eorum capla sunt.18PosthocCIaudius consulGsesatorum tri-
lunc interfecta ^1 historici tradunt, quod ideo igno- ginta niillia delevil, ubi eliam ipse " Yirdomarum
miniosius turpiusquc cst, lam paucis amissis, tanla regem, in primam aciem progressus, occidil : et in-
agmina diffugisse, quia se in aliis victoriis non viri- ler multa Insubrium, quos ad deditionem coegerat
bus animorum prsevaluisse , sed bellorum provcn- oppida, Mediolanura quoque, urbera florentissimam,
tibus, prodiderunt. Quis enim, rogo, in exercitu cepii." Deinde Istri, novi hosles, excitati sunt, quos
Romanorum crederet numerura istum fuisse saltem, CorneliusMinutiusque consules," mullo quidem.Ro-
non dico fugisse ? Post baec secundum cum Gallis manorum sanguine, subegerunt. Emergit hic paulu-
praeliumgeslum est, in quo ptane quadraginta millia lum antiquus ille Romanorura improbse taudis etiam
Gallorum trucidata sunt. Sequcnli anno Manlius B de parricidiis appetitus. Nam " Fabius Censorius
Torquatus et Fulvius Flaccus consulcs, " primi Fabitim Buteonem, filium suum, furti insimulatum
Irans Padura Romanas duxere Icgiones. Pugnatum inlerfecit, dignum scilicet facinus, quod pater" vcl
cst ibi cum Insubribus Gallis, quorum interfecta parricidio pleciendum duceret, quod ne leges qui-
sttnt viginti tria millia, " quiuque raillia capta sunt. dem nisi ** mulcta pecunix " aut ad summum ex?
Eo deinde anno, qui huic proxiraus fuit, dira raise- silii,,e circa quemlibet hominum censuerunt.
rain Urbem lerruere prodigia. Miseram utique, quse
hinc fremitu hostium, inde nequitia dsemonura ter- 252 CAPUT XIV.
rcbaiur, ,vnamque in Piceno flumen sanguine ef- De bello Punico secundo.Annibal ingentesslrages m
Romanos edidit, perGallos viam aperiens.
fluxit, et apud Tuscos ccelum ardere visum est, et
Arimini nocte multa lucem clarara cffulsisse, ac 1 Anno ab Urbe condita DXXXIV, Annibal, Pceno-
trcs lunas disiantibus coeli regionibus exortas rum imperator, Saguntum, florenlissimam Hispanisc
apparuisse. Tunc quoque magno lerrsemolu Ca- civitatem, amicam populi Romani, primum * bello
HAVERCAMPI NOTJE.
10. Octingenla millia Romanorum. Vulgo contra lG 17. /n quo bello. Cod. Perizon., in eo bello.
fidem librorum manuscriptorum Iegunt, el octogihta 18. Poslhoc Claudius cos. Hic est M.Claudius Mar-
viillia Romanorum, non attendentes Orosium iii hac cellus, qui post quinquies consul fuit. De vicloria ejus
histnria exponenda sequi eos qui primum prselium, comra Insubres, Plularch., Polibius, Eulropius et
in quo Galli superiores fuerunt, scripscrtint com- alii. FABR.
m.ssum jnnctis utriusque consulis copiis : ideoque 19. Virdomarum regem. Hunc regem vulgo male,
cum significare vellet, universum exerciium in fu- Viridomarum nominant. Propertius lib. iv:
gara conjeclum fuisse, ail, DCCC millia Knmanorum
fngisse : lot enim fuisse paulo aute ex Fabio retu- Yirdomari,genus bic Rhenojactabal ab ipso.
lit. Polybius vero aliter de his rebus scribit, qiii cum Apud Plutarchum in Marcello legitur, TSVrso-aruv o
nostro neque in iis quseseqnunlur, consenlil. FABR. fiaaiksv; Bpwf*aT«f,pro BtpSbuupo;In Capitol. triuin-
11. Historici tradunl. Fabr. et Scoltus hislorim, phis dux bosiium Virdumarus nominatur. FAB.
quod est contra mss. et edd. omnes. Quod pncccdit 20. Deindelstri. Eulropius, MinucioRufo, P. Cor-
eorum, in quibusdam mss. el cdd. non invenilur. nelio coss. Istris bellum illatum est, quia lalrocinati
in
Lugd. Bai. delet esl, quod fine pcriodi inveniiur. navesRomanorumfueranl,qum frumenla exhibebant, ac
12. Primi trans Padum. Hujus rei meiilio est in mullo Romanorum saiiguinefuso, perdomiti sunt. FAB.
Epitoma Liviana libro vigesimo. FABR. 21. Multo quidem. Ed. princeps, multo equidem.
13. Quinque millia capta sunt. Lugd. Batt. tres 22. Fabius Censorius.fi. Fabiim Buleonem,ex cen-
cum Coll. Grooov. et ed. Augusl. sex millia capta soriis, qui viverent, vetustissimum, diciatorem factum
fuissc scribunt, occisa vcro millia triginta tria. In TX . anno DXXXVII srribil Liviuslibro xxm. Recte ergo Si-
captorum numcro consentited. August. -
gonius hunc Fabium C. Aurelio Cottae in censura
14. Namquein Piceno. Horum prodigiorum men- anni DXIIcollegam dedit, cum illius nomen in tabulis
tionem Eulropio Diaconus inseruil: sed loco alieno. Capitolinis inlercidisset. FABR.
Dc iisdem Plutarchus in Marcello, iikup.tviovSi xui 25. Vel parricidio.la tribus Lugd. Bat. et Coll.Gro-
tovpiov TWV u7raT«vfteyakat; ixaxpuxsvauvxa>v Svvot- nov. deest vel.
fieatviiti xov; 'lvabSpa.;, &fOnf*evaiftaTt pia>vb Sta 24. Mulcta pecunim.Lugd. Batt. pr. et tert. cum
xh; IltxAiiviSoff %a>pa.;rtaxafuj; ikiyOn oe xpsi; cekhva; Coll. Gronov., mulla reddendum pecunim.
wavwvatjrept itokiv'kpiutvov,id est, Cum Ftaminius et 25. Aut ad summumexsilii. Cod. Longob. cum Flo-
Furius coss. magnas copias adversus Insubres eduxis- rent. sec., duobus Lugd. Batt. et Perizon., aut sum-
seitt, flumen quod per Picenum labilur, sanguine mum exsilii.
fluere visum esl, nunliatumque circa Ariminum tres 26. Circaquemlibet houiinum.Tres ex Lugd. Balt.,
—
lunas apparuisse. FABR. Ex Plutarchi loco palet, «Vca quemitbel hominem.
vulgaiam scripturam debere prseferri prse altera CAP.XIV.—1.Anno ab Vrbe cond. DXXXIV.HOC an-
qtiae in priniis occurrit edd., fluminesanguis effluxit. no coss. fuerunt M. Livius et L. ^Emilius, quibus
Pro effulsitse mss. offulsissepassim vel obfulsisse. Saguntum ab Annibale expugnatum fuisse Polybitis
15. lngens quoque itle colossus. De hoc colosso scribit Irbro m. Tu lege quse Sigonius diligentissime
Strasbo lib. xiv, Plinius lib. xxxiv, cap. 7. FABR. in Livii lib. xxi annotavit. FABR.
lb. Eodemanno. Ita omnes amant mss. prse eodem- 2. Bello impctilam. Sic omnes mss. et ed. quoquo
que anno. optiraa August. Vulgg. plerique, bello pelitam.
891 PAULIOROSll - 892
'•
impetitam, deinde jobsidione cinclam, etfameex- A biduo conlinuo immobililer cum exercilu nivibus
cruciatam, dmriiaqoe fbrtitercontemplatiorie fidei, conclusus et onustus, obriguit: ubi magnus homi-
quam Romanis' devoverat, dignalindignaque toieran- num numerus, jumenla complurima,lk elephanii
tem, oetavo demttm mense delevit.LegatosRomano- peue omnes frigoris acerbilate perierunt. At vero
rtim ad se missos, injuriosissitne etiam' a conspectu alter tunc Seipio, frater consulis Scipionis, in His-
suo abstinuit. Exinde odio Romani nominis, quod pania pturimabella gessil, 10Magonemcraoque, Poe-
patri Amilcari, cum esset novem annos natus, fide- norum ducem, bello vicit et cepit.
lissime, alias infidelissimus, ante aras juraverat, P.
Coritelio Seipione, et Ti. Sempronio Longo consuli- Multa 254CAPUTXV.
miraque tum prodigia passim apparuisse, quod
bus,' Pyrenseos montes transgreSsus, inter ferocis- Anniba.lastu ad iniernecionem pene Flaminii con-
siraas Galloruin gentes ferroviam apertrft, et nono sulis exercitum ceciderit.
demum die a Pyrenaeo ad Alpes pervenit, ubi, dum 1 Diris lunc eliam Romani
prodigiis terrili sunt.
montanos Gallos, repeHere ab ascensu obnitentes, Nam ei solis orbis minui visus est.et apud Arpos
bello superat, atque invias ropes igni ferroque re- parmse in coelo visse, sol quoque pugnasse cum luna,
scindii, quatridnum commoratus, quinto demum die ' apud Carpenas * inlerdiu duas tunas orlas, in Sar-
cftm maximo tabore 6 ad plana pervenit. Fuisse B dinia sanguine duo scuta sudasse, Faliscis ccelum
tuncexercitumejusrcentum milfium peditumefvi- scindi velut magno hialu visum, apud Aniium mc-
ginti 253 millium equitum definiunt. Scipio con- tenlibus cruentas spicas in corbem decidisse. Igi-
sul Ainibali primus occurrit,*coramissoquepraclio tur * Annibal, sciens Flaminium consulem solum in
apud Ticinum, ipse graviter vulneratus per Scipio- castris esse, quo celerius imparalum obrueret.primo
ncm filium, admodum praelextatum, qui post Afri- vere progressus, arripuit propiorem, sed palustrein
canus cognominatus est, ab ipsa morie libcratus viam : et tum forte Sarrius late redundans, pendulos
evasii.Csesus est ibi peneomnisRomanus exercitus. ct dissolutos campos reliquerat: de quibus dictum
10Pugnatum deinde eodem consule ad flumen Tre- est :
* Et qu33rigat aequoraSarnus.
biam, iterumque Romani pari clade superati sunt.
Sempronius eonsul, cognito collegse casu, a Sicilia In quos cum exercitu progressus Annibal, nebulis
cum exercitu rediit, qui simiiiter apud etimdera maxime, quse de palude 'exhalabantur prospectum
fluviufn congressus, amisso exercitu, pene solus auferentibus, magnam parlera sociorura jumento-
evasit. " In eo tamen betlo etiam Annibal saucialus rumque perdidit. Ipse aulem iini elephanto, qui so-
est: qui postea cum in Etruriam primo vere trans- lus superfuerat, supersedens, vix difficultalem itine-
iret, !' in summo Apennino tempeslale correptus, G ris evasit: sed oculura,"' quo 255Jan> dudum aeger
HAVERCAMPINOT.E.
3. Devoverat.Sic malo cum tribus Lugd. Bat. et 13. Nivibus conclusus. Alias, navibus, Quod qui-
Coll. Groriov. quam devoverant, ut alii. dem si a vitio librariorum non fuerii, miror unde
4. A conspeclu suo abstinuit. Absiinuit, non abstituit, sit. LADT.
cst in manusctiptis. Livius iib. vm, Quamquam Ro- 14. Etephanti pene omnes. Editi pterique interse-
mano belto eum forluha abstinuil. FABR. runt autem, contra mss. etVinc. Bell.
5. Pyrenmos motttes. Pluralem numerum hic prse- 15. Magonem, Pmnorum ducem. Magonem habent
ter Viiicent. Bellov. qvi lioc caput excerpsit in Spe- etiam libri mauuscripti, cum lamen ePotybio et
culo Histor. lib. vi, eap. 42, quoque-amant omnes Livio certum sit, non Magonem, sed Annonema Cn.
inss. cl edd. vett.; sinsularem edilt. recentiores. Cornetio, P. Scipionis fratre, capium fuisse. FABR.
6. Adptana.Italim quidam mss. et edd. adjungunt, — Qnare hoc in loco quoque reponi Annonem vel
ut e.t Vincent. Bellovac. Hannonem jubet claris. Oudendorpitis ad Fronlinum
7. Centum millmm. Mss. omnes (prsster Lugd. p. 174.
Bat. quart. in quo cenium millia) scribunt in centum CAP.XV. — 1. Diris tunc prodigiis. Hsec prodigia
millibmequitum et viginlimillibuspeditum. sunt apud Livium initio libri xxir et Plutarch. in
8. Viginti millium equitum. Trtginta millmm vulgo Fabio. FABR.
mate legilur. Natn in magna varieiatc qui plurimum, 2. Apnd Capenas. Male in edd. Fabricianis et
cenlnm millia peditum, viginti equitunv fuisse scri- Scolti iegilur Carpenas. Nam Capena, sive Capenae,
bntit, auclore Livio, qtiem de his rebus consule. oppidumfuitinterTiberim et Veios. Livius de eodem
FABR. Y)ostenlo lib. xxn, cap. i: Prodigia ex pluribut simul
9. Commissoprmlio apnd Ticinum. De hoc prselio locis nuntiata: Capena duas inierdiu lunas orlas,
Pnlyhius, Livius, Appianus de rebus ab Annibale elc.
gestis, Silius libro quario, et alii. FABR. 3. Interdiu. Ed. Angust., ms. Lugd. Bat. et Cnlt.
10. Pugnalum deinde eodem cos. Hinc Diaconus Gronov., m rfte. Aliquanfo post., i« cortre CoII.
Eutriipium interpolavit, cum ille cseteriqUe sciipto- Gronov.
res paulo aliter de bis rebus scripsissent. FABR. i. Annibal sciens Flaminium. G. Flaminius consul
— Qusedam edd., Pugnatumesl deinde. Ed. Augusi., com Cn. Servilio fuit anno Urbis DXXXVI,hujus
Puqnante devride.Mox bello pro prmlio, quod ssepius belii IT.Caslra habuit ad Aretium. Polybius et Li-
usurpat auctor, in omnibtis mss. invenitur. vius. FABB.
41. In eo tamen bello. Sauciaius Aiinibal fuit in 5. Et qum rigal mquora. Hemi9tichium Virgilianum
oppugnatione Emporii prope Placenliam, Livius libro est e lib. vir /Eneid. FABR.
vigesimo primo. Appiamis de rebus Annibalis. 6. Exhalabantur. Meus cum Perizon. et edd. qui-
FABR. busdam, exhalubant.
12. ln summoApenmno. De bac re Livius libro vi- 7. Quo jam diu mger erat. Colon., egerat, ex quo
gesimo primo extremo. FABR. Fabricius mgrotaverat. LAUT.— Omnium ms». con-
 893 HISTOBIARUMLIBER IV. CAP. XYI. 894
crat, violenlia frigoris, vigiliarum ac laboris, amisil. A ad extrema internecionis adducti funt. Periil enim
3 in eo consul jEmitius Paulus, constilares aut prae-
Ubi vero proximus caslris Flaminii consulis fuil,
vastatione circumjacentitim locorum Flamiiiium in lorii viri viginti interfecti suni, senalores vel capti
bellum excitavit. 8 Haecpugna adTrasimenum lacum vel occisi sunt triginla, nobiles viri Irecenti, pede-
facta est: ubi exercitus Romanus, infelicissime arlj* sirium militum quadraginta millia, eqniium tria
circumventus Annibalis, fundilus trucidalus est: millia quingenli. Varro consul cum qninquaginta
ipse quoque consul occisus, • viginti quinque millia equitibus Venusiam fugit. Nec dubium est, uliimum
Romanorum in eo prselio caesa, sex millia capta re- illum diem Romani slatus fulurum fuisse, si Anttibal
feruntur. De exercitu vero Annibalis duo millia ce- mox post victoriam ad pervadendam Urbem contcn-
ciderunt. Faniosum hoc ad Trasimenum Iacum cer- disset. Annibal in teslimonium victorise surr, * ttes
tamen fuit tanta clade Romana, maxime cum ita in- modios annulorttm aureorum Carlbaginem misit,
tentus pugnantiutn ardor exstiterit, 10ul gravissi- quos 8 ex manibus inlerfeeloruiii equitum Romanornm
inum terrsemotum, qui tunc forte tam vehemens senatorumque delraxerat. Usque adeo auiem nltima
factus est, ut urbes diruisse, montes translulisse , desperalio Reipublicaeapud residuos Romanosfuit 8tit
discidisse rnpes, et ftumina retrorsum coegisse refe- scnatores de relinquenda Ilalia, sedibusque quserendis
ratur, ptignanies omnino non senserint. Factam ad B consiiium 257 inetindum putarint. Qtiod auctore
Trasimenum ruinam , sequitur pugna Cannensis, Csecilio Metello confirmatum fuisset, nisi Cornelius
" Maximi dictatoris medium tribunus lunc niilitum, ' idera qui postea
quamvis Fabii tempuS Scipio
fuerit, qui impetum Annibalis cnnclando tardavit. Africanus.districto gtadio delerruisset, ac potius pro
CAPUT XVI. patrise defensione in sna verba jurare coegisset. Ro-
256
mani ad spem vitse, quasi ab inferis respirare ausi,
De miseranda Romanorum clade ad Cannas: de con- 8
silio relinquendi Italiam, quomodo Romani respira- diclatorem Decimum Junium creant: qoi, delectu
rinl, exercitumque repararinl. Item de variis prm- habilo ab annis decem et septem, immatursc ihor-
liis. dinaiseque militise quatuorlegiones nndecunque con-
1 Anno ab Urbe condita DXL,L. iEmilius Paulus traxit. Tunc eliam servos spectati roboris ac vetun-
et C. Terentius Varro consules, contra Annibalem lalis,' vet oblatos, vel, si ita opus fnit, publico
missi, impaiientia Varronis consulis infelicissime prelio emptos sub titulo libertatis, sacramento mili-
apud Cannas, Apulisevicum, pene omnes Romanse tise adegit. Arma, quse deerant, temptis detraxe-
a
spei vires perdiderunt. Nam in ea pugna quadra- runt, egenii aerario privatse opes refusse sunt. Ifa
millia Romanornm inlerfecta ordo, ita plebs trepida oblita studiornm 1S
ginta quattior sunt, equester
"
quamquam el de exercitn Annibalis magna pars *C in cominune consuluit. Junius quoque dictalor
ctesa est: nullo tamen Punico bello Romani adeo autiquum Romansemiscriae faclum recolens, pro sup-
HAVERCAMPIHOTM.
stans est lectio, quojam dudum mger erat, ut et Vin- 4. Tres modiosannulorum. Trimodia anntilorum ab
ceniii Bellov. qui insupcr tamen addit, legens, la- Annibale Cartbaginem missa tradit Plin. lib. xxxm,
men oculum, etc. Frustra igitur editi mgrotqverat. cap. 50. Tu vide Livium lib. xjmi. Annlbal apud
8. Hmc pugna ad Trasimenum lacum. Apud Ptu- Lucianiiin jaclat se uno die tot Roraanos intcr-
larch. in Fabio mendose esl, nspixhv xaAoufievmvfecisse :S>axexov; Saxxvkiov; «vxS>vfieSifivot;arto-
8(0a<ruvtav kip.vnv.Polybius, xhvTeafiivnvkipvnvvocal. fisxfihcat.FABR.
Tn lege Silium libro v et Valerium libro i. FABR. 5. Ex manibus. Cod. Meus, de manibus.
9. Vtgtitftgutnaue»m7/taRom. In pugna ad Trasime- 6. Vt Senatores de relinquenda Italia. Hoc consi-
num Romanorum millia xxv c.esa, et cseteros diffu- lium de relinquenda ltalia non Romae senaiores, sed
gisse scribit Eutropius: Polybius et Livius, xv millia reliqniae Cannensis cladis, qtise Canusium perfuge-
csesa, et sex in Maharbalis poteslatem veiiisse refe- rant, inieruni, auctore Livio libr. xxu. FABR.
runt: Appianus tradit, xx milliacum Flaminio ceci- 7. Idem qui posteaAfricanus. Ita mss. et edd. velt.
disse, x miilia a Mabarbale capla. De Annibaiis co- Sed in edd. recentt. illud qui desideralur.
piis coesis scriptores quoque dissentiunl. FABR.— In 8. Dictatorem DecimumJunium. Hunc dictalorem
Lugd. Bal. quarl., viginti millia. In ed. prima, viginli Livius et Plut. in Fabio M. Junium vocant, eumque
tria miliia occisa referuntur. Pro in eo prmiio, yin- viri docli esse putant, qui consul anno DXXIIIin
cent. Bellov. legit, in ipso prmlio. Fistis Capitolinis sic describitur, M.JUNIHS.D.F. D
10. Vt gravissimum terrmmotum. De hoc Livius N. PERA.FABR.
libro XXIIetPIuiarchus in Fabio. FABR. T, 9. Vel oblalos, velpublico pretio emp. Indical Oro-
11. Fabii Maximi. De boc Ennius : sius non idem de serviliis armatis auetores iradidis-
Unusliomonobiscunclandorestiluit rem. se. Livius ait diciatorem octo millia ex servitiis pu-
bliee empla armasse. Appian. de reb. Annibalis ,
Cic. de Offic. et in Catone. FABR. auctor est, senalum octo millia servorum , dominis
CAP.XVI. — 1. Anno ab Vrbe condita DXL.Ita nu- ultro donantibus, manumisisse. FABR.— Mox adsa-
merat Eulropius, quem in Cannensi clade expo- cramentum militim, Vincent. Bellov.
nenda Orosius seqtiitur. Aliis hic annus est DXXXVII , 10. /n communeconsutuit. Quamvis hsec mss. et
ut Pighio in Annal. Rom. FABR- edd. vett. sit lectio, in Fabricianis lamen inyenias
2. Quadraginta qyatuor millia. Livitis, Quadraginta in communi consuluii quod ne in postreraa quidera
millia pedilum, duo millia septingemi equites cmsi Scotti emendatum fuit.
dicuntur. Appianus et Plularclius scribunt in hac 11. Amiquum Romanmmiserimfactum recolens. Sic
pugna csesa fuisse quinqtiaginta millia. FABR. omncs habenl mss. nisi quod in Longob. simplex
3. In eo. Mss. Lugd. Batt. tres addutil bello, ut et colens invcnialur. Editi quidem, ut Hittorp. el Bol-
Coll. Gronov. suing., recolensstatum. Sed edd. antiq. amanlquoque
895 PAULI OROSH 896
plemenlo exercitus, edicto, velut asylo palefacto, V miseriara vel miseramimprobitatem."Quiscredat eo
homines quicumque sceleribus ac debitis obnoxii es- tempore, quo serariura populiRomani egenam slipem
sent, impunitale promissa, mililise mancipavit, qtip- privata collatione poscebal,'* miles in castris nonnisi
rum numerus " ad sex millia virorum fuit. Campa- aul puer aul servus, autsceleralus, aut debilor et ne sic
nia vero, vel polius omnis Italia, ad Annibalem , de- quidem" numeroidoneuserat,sena(usincuria ornnis
sperala penitus Romani stalus reparatione, defecit. pene novitius videbatur : postremo cuin ita iraminu-
Posl boc Lucius Posturaius praetor adversum 13Gal- tis 259 fractisque omnibus " desperaretur, utcon-
los pugnare missus, cum exerciiu csesus est. Dcinde siliura de relinquenda Italia subiretur, " eo lem-
Sempronio Graccho, Q. Fabio Maximo consttlibus, pore, cum unum domesticura bellum , uldiximus,
Claudius 258 Marcellus ex prsetore proconsule 88 ferri nullo modo posset,S 9 tria insuper transma-
designatus , u Annibalis exercilum praelio fudit, rina bella fuisse suscepla? unum in Macedonia '•
primusquc post tantas Rcipublicse ruinas spem fecit, contra Philippum potenlissimura Macedonise regem,
Annibalem posse superari. Scipiones autem in His- allerum in Hispania contra Asdrubalem Annibalis
pania Asdrubalem, Pcenorum imperatorem, ad Ita- frairem, terlium in Sardinia contra Sardos et alte-
liam exercitum comparantem, 15 gravissimo bello runi Asdrubalem , Carthaginiensium ducem : extra
B
oppresserunt. 10Nam Iriginla quinque millia militum hoc quartum Annibalis, quo in Italia premebantur :
de exercitu ejus" vel csede vel captione minuerunt. et lamen forlis in alterutrum desperatio in meliora
Celtiberos milites, 18 quam primam externam ma- profccit, nam in his oranibus desperando pugna-
num Romani in castris habere cceperunt, pretio sot- runt, pugnando vicerunt. Ex quo evidenter osten-
licitalos, ab hostium societate in caslrasua duxerunt. diiur, non tempora lunc fuisse tranquilliora otiis,
19Sempronius Gracchus proconsule, " ab hospite sed homines miseriis forliores.
suo Lucano quodam in insidias inductus, occisus " CAPUT XVII.
est." Centenius Penula, centurio, decerni sibi ultro Claudius Marcellus Syracusas capit. Annibalad Anie-
bellura adversum Annibalem petiit: a quo cum octo nem Romanos terret, nec obruendi copia dalur.
millibus mililum, quos " in aciem eduxerat, csestis 1 Anno ab Urbe condita DXLIII,Claudius Marcellus
cst. Post hunc Cn. Fulvius, praetor, ab Annibale Syracusas, opulcnlissimara urbem Sicilix, secunda
vicius, amisso excrcitu, vix evasit. Pudet recorda- oppugnatione ' vix cepit, quam , cum jam pridem
tionis. Quid enirn dicam improbitatem magis, an obsedisset, Arcbiniedis Syracusani civis, admirabili
raiseriam Romanorum ? immo verius vel improbam ingenio prsedili, machinis repulsus, expugnare non
HAVERCAMPINOTJE.
faclum recoiens. Aliquanto post edd. qtiaedam per- C nominat Appianus et Livius Jibro iuvenies. xxv, nbi hislo-
missa , male pro promissa. riam deCentenio, et Fulvio etiam FABR.
12. Ad sex millia virorum fuil. Lugd. Bat. tcrt. et 21: Centenius Penula. Centurionis hujus veterani
Coll. Gronov. virorum delenl. Ed. Augnst., septcm casum el cladem describii Livius lib. xxv, cap. 19.
mitlia virorum numerai. Mox in iliis Romini status, 22. In aciem eduxerat. Sic meliores scripii et edili.
augel Meus omnts Romani status. AUi, in actem duxerat; alii, in acie duxerai.
13. Gallos missus. Sic Latine erat in mss. lamen 23. Quts credal. Ed. August., Quis enim credat.
impressi addiderant, pugnare, nescio cttr. LAUT.— 24. Miles in casiris. Lugd. Batl. pr: ei leri. cum
Immo et missus et pngnare in niss. exstat. Dccera Coll. Gronov., Miles in caslris non essel,.nisi aut
cnim, quos ego consului, unanimi consensu exhibent, puer, etc.
pugnare missus, id est, ad pugnandum. Neque video 25. Numero idoneus erat. Religio mihi fuit a codd.
cur Grsecismum hunc mutaverinl edilores in jussus, rass. discedere, qui omnes sicexhibent, non, ut edi-
quod apud omnes inveuias, prselerquain in edd. pri- li, numerus idoneus eral.
ma ct Augustana. 26. Desperaretur. Meus, desperabant, scd Ires ex
14. Annibalit exercilum prmlio fudit. Hoc praelium Lugd. Balt. cum Collat. Gronov. , cod. Perizon. ct
a Marcetlo ad Nolam corumissum fuit. Livius libr. cdit. Aug. maluul desperabalur.
xxni, Plutarchus in Marccllo. FABR. 27. Eo tempore. Lugd. Batt. pr. et lert. cum Coll.
15. Gravissimo belto oppresserunt. Post bello inter- Gronov. repetunt hic, quis credat.
serit Perizon. superaium. Lugd. Batt. tres cum Coll. 28. Ferri nullo modo possel. Mss. el meliorum ex
Cronov. primam syllabam in ojipresseiunl delent. p. editis ea leclio est. Alii, ferri vix.ullo modo posset.
16. iVam triginta quinque millia. Hunc numerum u 29. Tria insuper, elc. Edd. quaedam ex velustio-
cxpressit Eutropius. Livius tantum magnam vim bo- ribus, tria insuper iransmarina bella quis credal fuisse
niinum occisam scribit. De Celtiberis Livius in fine suscepta ? In ed. Augustana vero legitur, tria insuper
libri xxiv. FABR. transmarina bella suscepta sunt.
17. Vel caede vel caplione minuerunt. Cod. sive 30. Contra Philippum. De re gesta cum Philippo,
edit. August. haec est lectio, vel cmdemvel captionem Macedonioe rege, LiVius libro xxni et xxiv, Eulro-
invenerunt. pius libro teriio. De re in Sardinia contra Pcenos
18. Quam primam. Ltigd. Batt. tres, quam pluri- Sardosque a T. Matilio gesta, Livius lib. XXIIIet Si-
mam, ut ei Ultr. male. Edd. vett., cum primum, ex- lius xn. FABR.
cepla nobili illa Auguslana. CAP.XVII. — 1. Anno ab Vrbe condita. DXLIH.M.
19. Sempronius Gracchus proconsule. Semei mo- Marcellus consul ni anno Urbis DXXXIX Siciliam mis-
nuisse saiis sil, Latinos, et Orosium passim nomi- sus Syracusas obsedit, lertioque anno post expu-
"nandi casu, proconsule dixisse : idque mss. omnes> gnavit. Polybius libro vm, Livlns xxiv, Pluiarchus
tueri : et ita imprimendum censeo. LAUT.— Semel1 in Marcello, Cicero in Verrem. FABR.
monuisse sufficiat, confirraari id nostris quoque) 2. Vix cepit. Recte sic mss., cod. August. et cdd.
inss. Fabricianae. Vulgali alii, vi cepit.
t 20. Ab hospile suo Lucano. Ftavium Lueanum liunc
897 HISTORIARUMLIBER IV. CAP. XVII. [898
poluit.' Decimo 260 ann0 postquam Annibal iti. A tem non dari, modo potestatem. Respondcant nunc
Ilaliam venerat, * Cn. Fiilvio, P. Sulpilio consuli- milii obtreciatores veri Dei hoc loco, " Annibali a
bus, AnnibaldeCampania movitexercilum : et cum capessenda subruendaque Roma utrum Romana ob-
ingenli clade omnium" per Sidicinnm Stiessanum- stitit forlitudo, an divina miseratio, aut forsitan con-
que agrum via Latina profectus, ad Anienem flu- servati isti dedignantur fateri, quod Annibal et vi-
vium 6 tribus miltibus ab Urbe consedit, incredibili ctor extimuit, et cedens probavit? At si islam divi-
lotius Civiiatis metu, cum senatu populoque diversis nam tutelam u per pluviam de ccelovenisse mani-
curis trepido , matronse quoque amenles pavore per fesltim est, ipsam autera pluviara opportunis et ne-
propugnacula currerent, et convehere ' iri muros cessariis temporibus non nisi per Christum , qui est
u
saxa, primseque pro muris pugnare geslirent. Ipse verus Deus, ministrari, etiam ab hujusmodi saiis
autem cum expeditis equitibus 8 usque ad portam certo sciri, nec negari possc existimo, maxime
Collinam infestus accessit, deinde omnes copias in nunc, quando ad documentum potentiae ejus cum
aciem direxit. * Sed et consules, Fulviusquc pro- siccitate turbante, pluviam poscere assidue conlin-
consule non detrectavere pugnam. At ubi 10expo- git, et allernis vicibus nunc genliles, nunc Christiani
sitse utrimque acies constiterunt, in conspcctu rogant : nec umquam cliam ipsis tesiibus factum est,
Romse, prsemium " victoris futurse , 261 lantus se B ut oplati imbrcs superveniant nisi in die , " quo ro-
subilo imber e nubibus grandine mixtus effudil, ut gari Chrislum et Christianis rogare permitiitur :
turbata agmina, vix armis reientis, in sua se caslra procul dubio conslat, urbem Romam per hunc
colligerent. Deinde cum serenitate reddita in cam- eumdem verum Deum, qui cst Chrisius Jesus, ordi-
pum copiseatque in aciem redissent, rursum violen- nantem secundum ptacitum ineffabilis judicii sui, ct
tior fusatempestas,majore mctu monalium audaciam tunc ad futursefidei credulilatem servatam fuisse, et
coercuit, territosque excrcilus refugere in tentoria nuncie pro parte sui incredula castigalam. At 262
coegit. Tunc conversus in religionem Annibal, vgro in Hispania ambo Scipioncs a 17fralrc Asdru-
dixisse ferlur, potiundse sibi Romse modo volunta- bale interfecti sunt. In Campania Capua capla est a
HAVERCAMPlNOTJE.
3. Decimoanno posl. Eutropius quoque decimum curi de bistoria tara multa conlra librds velustos
hujus belli annum numeral, qui aliis est octavus. corruperunt. Consules erant Cn. Fulvius Centuma-
FABR. Ius et P. Sulpitius Galba. At Q. Fulvius Flaccus,
4. Cn. Fulvio, P. Sulpilio. MalePublii prsenomen qui superiore anno consul fuerat, et jam proconsule
in Fabr. et Scotti edd. omittitur, licet in quibttsdam Capuam cum Appio obsidebat, inde acciius , inter
mss. desideretur. Copulam ei, quoniam meliores li- Esquilinam Collinamque portam castra habebat. Li-
bri non agnoscunt, omisimus, sicut el detevit Fa- (r* vius et alii omnes. Livii verbalib. xxvi, cap. 11,
bricius. sunt: Nec Flaccus consutesquecerlamen delrectavere.
5. Per Sidicinum Suessanumque. Suessanum non FABR.— Edd. vett. excepta, August., foedomendo
Sinuessanum, est in manuscripi. Orosii Eutropiique non carent, dum exhibent, sed et consules Fulvius
libris. Livius libro xxvi, per Suessulam Alifanumque et Publius non detrectaverepugnam.
et Catiuatem agrum via Latina ducit, Ubi Sigonius, 10. Exposilm ulrumque acies. Meus codex cum
per Suestulanum, Jegit. Silius libr. xn hoc agro prse- Florent. tertio mavull exposita ulrimque acie. Sed
terito, de cxleris ita canit: Latine magisFloreni. secund., At ubiexpeditm utrim-
TumSidicioalegunt pernicibusarva maniplis, que acies constiierunt.
11. Vicioris. Vinc. Bellovac., edd. et mss. qui-
TreiciamqueCalen,vestrasa nominenali, dam, victorim.
Oritbyiadomos;hinc AlifanusIaccbo 12. Annibali. In codice meo, ut ei Ulir. Iegilur,
Haudioaratusager, nymphisquehabitata Casini
Bura evastanlur,etc.FABR. Annibalem; quod a me monitum nonfuisset, nisi et
in cod. Longob. et in reliquis duobus velustissimis
6. Tribut millibus ab Vrbe. Sic Livius : Inter Itmc Florent. sic quoque scriberetur. Hinc suspicor le-
Anriibal ad Anienem flttvium tria miltia passuum ab ctum in mss. olim pro obstitit, quod sequilur, etpro
Vrbe castra admovit.Florus Jibr. n, cap. (j, Anniba- quo reslitil qusedam habent edd. fuisse abslulit. Dci
lcm casira posuisse a tertio lapide, ait. Plinius lib. videlicet miseratio abstulit el amovit lempesiate su-
xv, cap. 18, Castra Punica ad terlium lapidem val- biia a mutis RomseAnnibalem , quera arccre manus
tala. Eutropius vero, Annibal usque ad quartum mil- humanse a capienda eadem non poterant.
liarium Vrbit accessit, quocum consentit Appianus, D 13. Per pluviam. Quae ssepe Romanis in dubiis
qui in libro de rebus Annibalis scribit ipsum xxxu rebus magnum prseslilil emolumenlum. Orosius au-
ab Urbe siadia ad Anienem fluviuni castra posuisse. tem in hisce idem tractat argumenlura et eodem
At Polyb. lih. IX: "EkaOeStaSa; xbv'Awtuva iroxafibv modo, ut Tertutianus in Apologeticocap. v.
xui awsyyiaa; S>axsfih itksiov xsxxapuxovxaaxaSiarv 14. Ab hujusmodi. Quia non satis aptc cohoercrc
xhvTtaptfiSokhv.Anni- verba videnlur, edd. prima el Paris. et Veneiae in-
aitoaxor*TJJ?T«/xij?jrot>j(7ao-9at
bal insciit RomanisAnienemfluvium transgrcssus, tam terserunt hominibus , conlra omncs mss. Forte scri-
prope accessit, ut castra stadiis XLsive mitlibus pas- psil Atictor ab hujusmodi servatis, pro quoverbo
—
tuum v non amplius ab Vrbe fecerit. FABR. Vin- 'corapendiose pro tnore scripto , deinde successissc
cent. Bellov., tribus mitliaribus. videtur satts. Kespondet ccrte emendatio nostra illis,
7. /n muros. Coll. Longob. cum tribus Lugd. Batt. quse supra dixit, conservati isti dedignanlur fateri.
e Coll. Gronov., in muris. 15. Quo rogari Christum. Lugd. Bat. sec. cum
8.. Vsque ad porlam Collinam. Cicero Pliilip. i, Perizon., quo rogare Christum et Christianis rogari.
Annibat, credo, erat ad portas. Sed de his omnibus permillitur. Pro permitlitur Meus vult permittunt.
Livius copiose. FABR. 16. Pro parle sui. Ed. August., pro tardiiate sui.
9. Sed et consules, Fulviusque proconsule. Ita hic 17. A fraire Asdrubate. Iia leg^endum,non, Asdru-
locusrecte in omnibus manuscriptis legitur, ut mi- balis. Asdrubal Barcbinus, Anmbalis fraier, P. Sci-
rari satis non possim negligenliam eorum, qui se- pionem cum exercitu delevit, ac undetrigesirao dio
 m PAULI OROSU 900
Q. Fulvio proconsule :ls principcs Campanorum ve- A pit: ubi' stipendia maxima, praesidiavalida, copi.-c
neno mortem sibi consciverunt. Senatum omnem auri argentique magnse ' Poenorum habebanlur, ibi
Capuse, etiam prohibenle senatu Romano, Fulvius etiam Magonem fratrem Annibalis capium, cum cse-
19suppliciis necavit. lntcrfectis fti ilispania Scipio- teris Romam misit. * Laevinusconsul ex Macedunia
nibtis, cum, omnibus incusso pavore cunctanlibus, rediens, Agrigentum, urbem Sicilise,cxpugnavit: ibi-
"Scipio se, admodum adoleseens, ultroobiulisset, queAnnonem, Afrorum ducem, cepit,"quadragintaci-
et pudenda penuria esset serarii, Claudio Marcello vitales indeditionemaccepit, viginti et sex expugna-
el Valerio Lsevino aucloribus, qui tunc consules vit. Aunibal in IlaIia6Cn. Fulvium proconsulem, un-
erant, aurum argentttmque signatum ad qusestores decimprseterea 264 Tibunos, decein etseptem millia
patam omnes senalores in publicum contulerunt, ita militum interfecit.' Marceilus consul cum Annib.le
ut nihil prseter annulos singulos , bullasque sibi ac triduum continuum dimicavit. Primo die pari pugna
filiis, et deinde " per filias uxoresque suas singulas discessum est, sequenli victus consul, lertio victor
lantum auri uncias, et argenti non amplius quam octo millia hostium inlcrfecit, ipsumque Annibalem
singalas libras relinquerent. cumreliquisfugereincastra compulit. 'Fabius Maxi-
CAPUT XVIIL mus consul Tarenium, qusca Romanis desciverat, ite-
De variis cladibus inter Romanoset Pmnos utrimque B rum expugnavit et cepil: ibique ingentes copias An-
acceptis, modohuc modo illuc vktoria mclinante. nibalis cum ipsoduce ejus Carthalone delevit, tri-
1 Scipio annos natus viginti et quatuor, imperium ginta miliia hominum
caplivorum vendidit, prelia in
in Hispaniam pro consulare sortitus, utlionera prse- fiscum retulit. • Sequenli anno in Italia Claudius
cipue patris et patrui animo intendens, Pyrcnseum Marcellus consul ab Annibale cum exercilu occisus
transgressus primo iropetu Carthaginem novam ce- est. 10Scipio in Hispania Pucnorum ducem Asdruba-
HAVERCAMPINOT.<E.
conjunctis copiis cum Magone et altero Asdru- rebus a M. Yalerio Lsevino consule in Sicilia gestis
ale Gisconis F. Cn. Scipionem oppressil. Livius scribit, ea ab Eutropio sumpsit. Livius Agrigentiim
Eost
libr. xxv, Appianus de rebus Hispanicis, Silius lib. non expugnaium, sed proditione capium scribii.
xm, Valcrius libro m, cap. 7, Euiropius libr. tn. IdeniAiinonemnon aLaevino captum,sedperaversam
Cicero pro Balbo : Cum duo fulmina nostri imperii portam fuga elapstim in Africam irajecisse ait. FABR.
tubito in Hispania, Cn. et P. Scipionesexsiincii, occi- 5. Quadraginta civitates. Lngd. Bat. tert. cum
diisent. FABR. Coll. Gronov. quadraginta tex numerat, quem nume-
18. Principes Campanorum. Septem et vigmli rum et Eutropii quidam codd. prse se feruni. Sed
ferine senatores fuisse Livius ait libr. xxvi in quo mqx vujinti septemexpugnatas fuisse scribitnl iidem.
historia de Capua explicatur. Stetisse Capuam ante- 6. Cn. Fulvium procons. Fulvius ab Annibale ad
quam a Romanis caperetur, annis circiter CCLX M. Herdoneam csesus fuit, Livius initio libr. xxvn et
Cato auctorest. Sed hoc tempore capta in formam uP Appian. de rebus Annibalis. Undecim tribunos mi-
Velleiuslibr. u. Legc Cice- liium cum Fulvio cCcidisseetiam Plutarchus in Mar-
prsefectursefuil redacta, FABR.
ronem contra Rullum. — Interserunt editi cello tradit, ciim in Livio sint 12. Yerum
Sigonius
plures autem, contra mss. id recle : nos hic, xvn millia militum iutcrfecta,
19. Suppliciit. Ed. August. et Vincenl. Bellov. IIOIIsex, ut vulgo legitur, scripsimus, primum, quia
cum. mss. consentit, qui omnes habent suppliciis. ila est in oranihus scriptis libris, deinde quia non
Editi male, supplicio. est siniile veri, Orosium, qui id sibi studio habuit,
20. Scipio se , admodum adolescens. Natus erat ut calamitates augeat, bic numerum ab aliis tradi-
Scipio annos fere qualuor et viginti. Livius Jibr. tuin minuere voluisse. Livias ait alibi, millia xm,
xxvi, Appianus de rebus Hispanicis.Valerius lib.m, atibi haud plusquam vn csesa inveniri. Appianus et
cap. 9. Est autem hic P. CorneliusScipio,qui postea Eutropius vin miltia ccciriisse referant, Plutarcbus,
Afrkanus fuit appellatus. FABR. xh; axpaxiu; xbtikeiaxov.FABR.
21. Et deinde per fitias, etc. Optima ed. August. 7. Marcellus consul. Haec Livius libro vigesimo
iierum cum mss. facit. Naui cdd. reliquse yeteres seplimo, ct Plufarclius in Marcello.FABR.
legunt et deinde— filiabusuxoribusquesingulas. 8. Fabius Maximus corisul. Q. Fabius Maximus
CAP- XVIII, 1. Scipio anhos natps 24. De hac consul y Tarentiim per proditionem recepit, ut scri-
setate Scipionis jam dixiraus. At in Epitoma Polybii bit Livitis iibro xxvn, Plutarchns in Fabio, Appia-
Jib;;X sic JegimtlS: *ETOC yap eSSofmv eya>vitpb; xoi; nus de rebus Annibalis, quos atictores etiain de Mar-
etxoat itp&xovftiv iiti irpa%et;aurovi%iSa>xsxe}.ea>; celli cede lege. FABR.
icupa xoi; jtoAAotf id est: Anuos nalut
*TtrikTttjjfj.ivu;, 9. Sequenli anno, etc. Niniis oliosc et oscitanter
27 eas res.aggressusest, quas vutgoomnesprorsus de-1D hsecab Orosio referuniur, si quidera ab eo profecla
sperabant. Ac deinde mullis verbis exponit, quo- sunt. Natn post aliquot lineas sequilur, Annibal
rnodo Carlhago nova ab eo fuerit capia, quod Li- ulrumque consulem, Marcellumcl Crispinum, insidiis
vius eum sectitus facit sub finem lib. xxvi, Idem circumventos, ihterfecil. Itaque supervacaneum erat,
est apud Appianum de rebus Hispatiicis, et Silium idem de Marcetlo boc in loco dicere. Prseteiea fal-
Jib. xv. FABR.— Quin et lotidem annos aetalisSci- sum esi, Marceliiira cuin exercitu ab Annibale occi-
pioni iribuunt mss. Lugd. BalLtert. et quart. cum sum fuisse. Uterque consul speculattira iverat, cx
Coll. Gronov, Reliqui vulgalam retinent leclionem. insidiis equiies Numidaeconsules adorti, Marcellum
In ed. August. et mss. iisdem Lugd. Batt. cum Coll. interfecerunt, Crispinum graviler vulnerarunt. Et is
Gronov., Scipin Africanus legitur. Sed hoc notnen quidera tum se atqne exercitum fuga servavit, scd
illi nondiim tum competebat, Moxt'n Hispania Lugd. aliquanto post ex vulneribus obiil. Utculpa libere-
Batt. quatuor cum Coll. dicla et edd. quibusdam ; tur Orosius in re nimis manifesta, et apud Livium
contra Hispaniam Florenlini omnes et reliqui. aliosque fusius descripta, veiba auctoris ita refingi
%. Siipendia maxima. Coll. eadera cum tribus possuni, sensu apto, mutaiioue exigua: Sequentianno
jnss. Lugd. Ball. et edd. Aug., stipendiamagna. in Iialia Claudius Marcellus consul Annibali cum
3. Pmnorum. Perizon. Cod., Afrorum. exercitu opposilusest. Scipio iii Uispania, etc.
t 4. Lmvinus cos. ex Maced. Quse Orosius hic de 10. Scipio in Hispania. Dc hac re, exslal fragmen-
 901 HISTORIARUMLIBER IV. CAP. XVIII. * 902
lem vicit, et casiris exuit. Practerea octoginta civi- A cto, necabantur. Id genus occidendsc, ctim opus
tates, aut deditione, aut bcllo in potestalem redegit. esset, bellusc, 16idem dux Asdrubal primus inve-
Afris sub corona vcndilis, sine pretio diinisil Hispa- nerat. Fuit hoc prsclio Poenis " Metaurus flumen,
nos. Annibal utrumque consulem Marcellum et Cri- ubi Asdrubal est victus, quasi Trasimenus lacus:
spinum, insidiis circumvenlos, inlerfecit. u Claudio 18 et Scna Piceni civitas, ut vicus ille Cannensis :
Nerone et M. Livio Satinatore consulibus, cum As- 19nam quinquaginta et octo millia de exercitu As-
drubal Annibalis frater ab Hispaniis per Galliasad Ita- drubalis ibi occisa sunt, capta sunt quinqtie millia
liam veniret, jussusque aCarlhaginiensibtis, ut frairi quadringenti.so Qtiatuor millia civinm Romanorum
cum copiis jungeretur, magna secum auxilia Hispano- intereos reperta atque revocata sunt, quod victori-
rum Gallorumque " deducerel, cum maturalo ad- bus consulibus solatio fuit. Nam 266 et aD exercitu
ventu descendisse jam ex Alpibus 1Sconsulibus pro- eorum octo millia ceciderunt. Annibali capnt fratris
ditus fuissel,? ab exercitu Romano, ignorante Anni- sui Asdrubalis, anle castra projeclum est. Quo viso
bale, prsevenlus, 265 cum omlli exercilusuo inter- et simul clade Pcenorttm cognita, " anno dccirao
fecius est. Diu quidem incertus belli eventus fuii, tertio quam in Italiam veneral, refugit in Brultios.
elepbantis maximeRomanam infeslantibus aciem, qui Post hscc anno conlinuo inier Annibalem et Roma-
a militibus Romanisuoccisi sunt, "quos a volilando B nos quies a lumultu bellorum intercessisse visa est,
velites vocant: qttod genus militise paulo ante re- quia inquietudo morborum in castris erat, etgravis-
" uterque exercitus
pertum fuerat, ut lecti agilitate juvenes, cum armis sima pestileniia angebatur.
suis post terga equilum sedcrent: et mox cum ad "Interea Scipio, universa Hispania a Pyrenaeo us-
boslem venium essei, equis desilireni, et continuo que ad Oceanum in provinciam redacta, Romani
'* consul cum Licinio Crasso crealus in
pcdites ipsi ex alia parte equitibus, per quos adve- venit: Afri-
cli fuerant dimicanlibus, hostem perturbarent. Ab cam transiit, Annonem Amilcaris filium, ducem
his ergo velitibus elephanti retroacti, cura regi jam Pcenorum, interfecit, exercilura ej'us partim cscde,
a suis non possent, fabrili scalpro inter aures ada- pariira captivitale disperdidit; nam " undecim mil-

HAVERCAMPINOTiE.
tum Polybii ex libro octavo unde Livius sumpsit. tropiu«, Auclor de Viris Illustribus, et Silius scri-
consnle quoque Appianum in Hispanicis. FABR. bunt. Minc Cicero in Bruto hoc prmlium Senense
11. Ctaudio Nerone, et M. Livio. Consules bi fue- vocai, in quo Salinator lndos Juventatis vovit. FABR.
runt anno Urbis conditse DXLVI.Annibalisque fia- 19. Num LVIIImillia. Hic niimerus est iri nostris
trem Asdrubalem cutn magnis copiis oppresserunt, manuscriptis, eumdem Eulropio Diaconus ex Orosio
quod scribit Polybius libro undecimo, Livius xxvn, C inseruii. Sed in Livii iibris est, LVImillia bostium
Appimus de rebus Annibalis, Silius libro xv, Stieto- occisa, capta quinque miltia et cccc. Polybius longe
nius in Tiberio, Florus, Eulropius et alii. FABR. ininorera numerum edit; nam Carthaginiensium et
12. Deduceret. Meus, duceret. Galloriiin circiter x millia, Romanorura ad duo mil-
13. Consulibus. Meus cum Coll. Gronov., consu- lia csesascribil. FABR.
libus prodilus esset, quasi paulo ante descendissetpro 20. Quatuor miltia. Mss, Florenlt. tres, Meus,
descendisselegendum esset. Perizon., Coll. Gronov., Lugd. Bat. tert. et edd.
14. Occisi sunl. Desideranlur hcec non modo in vett. omnes, post ha>cverba addunl autem.
meo coil. ut et Ultr. atque Perizni., sed etiam in 21. Anno xui quam in Ilaliam veneral. Sic in'addi-
coi. Longob. et duobus reliquis Florenlinis. Qui tionibus quoque Diaconi in Eutropium legittir.
quinque mss. cum longe reliquis prseslent, suspi- FABR.
cinnem aliquam moveie possint. Prsesertim, cum 22. Vleraue exercitusangebatur. Sic mato ex.CoIo-
aiiquanto post non a veliiibus occisos elcpbanlos, niensi, qtiam agebatur. LAUT.— Mss. Meus.Perizon.
sed relroaclos, atque a Pcenis et Asdrubale ipso in- Lugd. Bai. tert. et duo Florentt. cum edd. vetuslis,
terfectos narret. Sensus lamen postulat aliquid si- utriqne exercitus angebantur, cod. Florenl. pr. sive
inile. Forte scripsit Orosius cmti sunt, quod eiiam Longob., utriusque excrcitus angebantur. Quamcuirt-
vulnerare signilicat, et sic hoc loco innuere potest que elegeiis lectionem, palet verbtim angi debere
bestias vulneribus, et vexatione retroaclas fnisse. reiineri, et quidem raeliore jure quam agi, quod
Quamvis a Romanis quoque in ipsa pugua aliquot proeferunt codd. et edd. qui agebatur inalunt. Quo-
elephantos fuisse occisos imiuai Livius lib. xxvn, modo hsec verba differant, vide cl. Arentzenii Notam
cap. 51 : Elephanti plures ab ipsis rectoribus quam P ad Aur. Victorem p. 347.
ab hosteinterfecti. 25. Interea Scipio. De his rebus Livius lib. xxvm
15. Otws a volitando Velites. Festus, Vetiles di- et Appianus in Hispanicis. Exstat qtioque fragmen-
cuntur expediti milites, quasi voliles, id est, volantes. , tum Polybii ex libr. xi quod cura Liviauis collatum
FABR. magnam utilitatem studiosis afferet. FABR.
16. Idem dux Asdrubal. Coll. Gronov. non habet 24. Consul cum Licinio. P. Cornelius Scipio et
idem. Sed cd. Aug. legit isdem pro iitdem, et in P. Licinius Crassus Dives coss. fuerunt anno ab Ur-
Lugd. Bat. lert. legitur penes pro Pmnus duxAs- be condita DXLIII;quo anno Scipio Siciiiam provin-
drubal. ciam obtinuit,et sequenti in Africam trajecit, Livius
17. Metaurus. Florentini tres, Meus et Perizon., libro vigesimo nono. Appianus in Libyco, Entropius
Metaurum, forle quia in aliquo priore apograplio libro III; quorum scriptis inter se collatis, cogno-
penes pro Pcenis fuerit scriplum, unde in lerlio Flo- sces, quod Livius quoque fatelur, non in omnibus
rentino et ed. Aug.exstal penes Metaurum et indc in auctores convenire. FABR.
Coll. Gronov., fuit hoc prmlium penes Metaurus fltt- 25. Vndecim millia. Lugd. Bat. tert. cum Coll.
men. Gronov. et ed. Aug., XLmillia. Idem numerus in-
18. Et Sena Piceni. Vulgo Cmsena corruple tegi- venitur in excerptis Vinceiitii Bellov. lib. vi, cap.
tur. Apud Senam pugnalum Livius, Appiauus, Eu- 51, Speculi Hist.
903 PAILI OROSII 9D4
Ha Pcenorum eo prselio occidit. Sempronius consul. A interfectis, cui ad Africanum littus propinquanii,
cum Annibale congressus et victus,> 6 Romam re- jussus quidam e nauticis ascendere in arborera na-
"
fngit. Scipio in Africa aggressus hybcrna Poeno- vis, atque inde speculari, quam regionem teneret,
* sepulcrum dirutum se prospexisse respondit. 268
rum, atque atia Numidarum, quse utraque haud
"
procul ab Utica erant, nocte concubia fecit inccn- Abominatus diclum Annibal, deflexo cursu ad Le-
di. Poeni trepidi cum casu accidisse ignem putarent, plim oppidum copias exposuit.' Qui continuo refecla
inermes ad exstinguendum concurrerunt : quare multitudine, ' Carlhagincm vcnit, deinde ' collo-
facile ab armatis " oppressi sunl. '° In utrisque ca- quium Scipionis pctiit. 8 Ubi cum se diu altoniti ad-
stris 267 quadraginta millia hominUm igniferro- miratione mutua duo clarissimi duces" suspexisseni,
M 16infecto pacis negotio praeliumconserlum est: quod
que consumpta sunt, capta quinque millia, duces
"
ipsi miserabiliter ambusli, aegre effugerunt. As- diu magnis ducum arlibus dispositum, magnis copia-
drubal imperator Carlhaginem profugus vcnit." Ita- rum molibus gestum, magnis mililum viribus con-
que Syphax et Asdrubal mox plurimum reparavere summatum, Romanis victoriam conlulit. Ocloginta
exercitum, aique iterum cum Scipione congressi ibi elcpbanli vel capti vel occisi sunt, " Carthagi-
sunt, victique fugerunt. Syphacem fugieniem Lselius niensium interfecta sunt viginti millia quingenti, An-
et Massanissa ceperunt, csctera multitudo Cirtam J$ nibal omnia et ante prsclium et in praelioexpertu;,
81confugit, quam Massanissa oppugnatam in dcdi- cum paucis, hoc est, vix qualuor equitibus, inier tu-
tionem recepit, Syphacem " ad Scipinnem caienis mullum elapsus, Adrumeiumconfugii.PosteaCartha-
vinctum dcduxil, quem Scipio cum ingcntibus spo- ginem post sex et triginta annos, quam inde " par-
36 Romam perduccndum vus cum
liis, plurimisque caplivis paire exierat, venit: '* consultantique se-
Lrelio tradidit. natui, nullam esse residuam spem, nisi in pelenda
CAPUT XIX. pace, persuasit. Cn. Cornelio Lentuto, P. ^EIio Paeto
Annibalem tn Afrieam revocatum, a Scipione supera- consulihus, Carthaginiensibus pax per Scipionem vo-
lum, fugalumquefuisse : et Carthaginiensibuspacem Iunlate senatus populique concessa est. Naves lamcn
concessisseRomanos. plus quam quingentse in altum productsc, in con-
Annibal redire in Africam jussus, ul fessis Cartlia- spectu civitatis incensaesunt. Scipio jam (unc cogno-
flens * ora- mcnto Africanus, triumphans Urbera ingrcssus est,
giniensibus subveniret, reliquit Italiam,
nibus Ilalici generis railitibus,,' qui sequi nollent, quem '* Terenlius, qui poslea comicus, ex nobilibus
HAVERCAMPINOTiE.
26. Romam refugit. P. Sempronium ab Annibale lJ 2. Omnibus Ilalici generis. Hac de re Appianus in
victum in agro Croloniensi, in castra rcdiisse, ac fiue libri de rebus Arinibatis. FABR.
deinde, accersito Licinio Crasso, feliciter dimicasse, 5. Qui sequi nollent. Perizon., qui eum sequi nol-
Liviuslibro nonoextremoscribit. FABR. lent, quod et apud Vincent. Bellov. idem mox, ap-
27. Aggressushyberna Pmnorum. Hsechistoria ex- propinquanli. .
slat in Polybii Fragmentis Jib. xiv, apud Livium ini- 4. Sepulcrum dirulum se prospexisse. Livius : Cum
tio lib. xxx, elAppianum in Lybico. FABR. dixissel sepulcrum dirulum proram speclare, abomina-
28. Fecit incendi. Ltigd. Balt. tres cum Yincentio tus, prmtervehijusso gubernatore, ad Leptim appulil
et Coll. Gronov., incendit. classem. FABR.— Vincent. Bell., prospicere.
29. Oppressi sunt. Ed. August., superati sunt vel 5. Qui continuo. Sic mss. omnes, ut et Vincenlius
oppressi. Quod et Venetae edd. habcnl, duas videre copu- Bellov., ut ad Annibalem referatttr, non ubi, ut ad
lantcs lectiones, ut saepc in edd. antiquis Lepiiu , quod edd. excogilarunt. Cum mss. facit ed.
iicel. August. codicis sui religiose semper servans scri-
30. In utrisque castris XL millia. Hunc numerum pturam.
edit Livius : Appianus ita : 'AitiOavovSl xS>viyPpS>v , 6. Carthaginem venit. Non ad Urbem accessit, sed
okiya>SsovTS» iyivovxoSta- Zamam, quse iler dicrum quinque abest a Cartha-
xpiafivptot , xai atyuakayxothostium
Xtkiotxtxlxexpaxbatoi, id est, cmsa sunt mil- gine, Livius libro xxx, Polyb. xv. Ubi de colloquio
lia fere xxx capta duo millia et cccc. FABR. ducum plura. FABR.
31. Capta quinque millin. Propius ad Appiani nu- 7. Colloquium Scipionis peiiit. Sic mss. Sed cditi
merum duo millia capta fuisse scribit Lugd. Bat. plerique, Sctptonts coltoquium petiit. August. vcro
qtiart. D sola, ad colloquium Scipionis venit. Vbi cum se diu,
32. Mgre effugerunl. Flor. pr., mgre aufugerunt; etc. Pro petiit quatuor mss. petit habent.
tertius, mgre refugeruni. 8. Vbi cum se diu. Hsecmss. leclio est. Editi. vett.,
33. Itaque Sypltax et Atdrubal. Hsecomnia Livius lbi cum diu se, etc.
et Appianus copiose, quos lege. FABR. 9. Suspexittent. Lugd. Bal. pr., contpexitsent.
34. Confugit. Ed. Aug., profugit. Meus codcx , 10. Infecto. Lugd. Bat. tert. cum Coll. Gronov.,
fugit. Mox Perizon., in deditionem accipit pro re- interfecto pacis negolio.Malira vulgatura. Dein est de-
cepit. let Lugd. Bat. pr.
35. Ad Scipionem, etc. Vincenlius Bellovac. ma- 11. Carthaginiensium inlcrf. xx iut'//ia D. Sic Ap-
vult Syphacem, catenis vinctum, ad Scipionem ad- pianus , *Airs6avov xSsvitoktfdan Siap-vpioixai 7rsvTa-
duxit. xicyO.wi. Polybius et Livius scribunt Carthaginicn-
36. Romam. Abest ab octo mss., videlicet tribus sium csesa supra millia viginti. De Annibalis fuga
Florenlt., tribus Ltigd. Batt., Meo et Perizon., ut et eosdem auctores lege, sicut et de pace ejusque con-
a Vincentio Bellovacensi in Speculo Histor. lib. vi, dilionibus. FABR.
ctip. 51. 12. Parvus. Cod. Perizon., parvutus.
CAP.-XIX. — 1. Flens reliquit Iialiam. Sic Eu- 13. Consullaniique senatui. Codex raeus consulen-
tropius : Livius euni vix lacrymis temperasse ait, tique senatui, quod et in edit. August. invcni.
FABR. 14. Terentius, qui poslea comicus. Quod Orosius
 903 HISTORIARUMLIBER IV. CAP. XX. 806
Carihagintensium 269 captivis pilealus (quod in- A pum rcge.m et cum eo Thracas, Maccdones, IKyrios,
dultse sibi libertalis insigne fuil) triumphanteni post muliasque prscterca gcntes, qux ' in auxilium ei
currum sccutus est. vcnerani, bcllo subegit. 6 Vicii Maccdones castra
CAPUT XX. amiserunt, octo mitlia hostium 7 eo die cscsa ,
8 quinqtie millia capta Polybius scribit. Valcrius
De bello Macedonico, in quo cum variis ac diversis
Romani, prmcipueadversusMacedoneset Anliochum dicit quadraginta millia trucidata. Claudius vero
Syrim regem, varie pugnaverunt. trigintaduo millia inlerfccta commcmorat. Scd bscc
1 Anno ab Urbe condila DXLVI , bellum Punicum vaiielasscriplorum ulique fallaciacst. Fallaciseaulem
sccundum finitura est, quod gesttim est annis sc- causa profecto adulatio est, dum victoris laudcs ac-
ptemdecim : cui Macedonicum continuo succcssit cumtilare, virtutemque palriae extollere vel prscsen-
'
qnod Quinctius Flamininus cos. sortitus, post mulla tibus vel posleris studenl: alioquin si inquisitus non
et 270 gravissiraa prselia, quibus Macedonesvicli fuisset numerus, nec qualiscumque fuisset expres-
junt, pacem Philippodedit. Deinde cura Lacedxmo- sus. Quod si gloriosum esl duci et patrise, plurimos
niis pugnavil, victo Nabide duce ipsorum, nobilis- liostium peremisse, quanlo magis Jaotum patrise, et
timos obsides Deroetrium Pbilippi filium et' Ar- duci beaiuin potest videri, suorum vel nullos vel
menem Nabidisfilium , anle currum duxit. Romani B paucissimos pcrdidisse. Ita lucidissime patct, quod
captivi, qui sub Annibale per Graeciam vcuditi 271 simili impudenlia menliendi, qua occisorum
fuerant, universi rccepli, capitibus rasis ob dcter- hostinm numero adjicitur, sociorum quoquc amisso-
sam servitutem, currum Iriumphamis secuti sunt. rum damna minuunlur, vel ctiam omnino reticen-
* Eodem tempore Insubres, Boii atqua Cxnomani , tur. 8 Igitur Sempronius Tuditnnus in Hispania ci-
coutractis in unura viribus, Amilcare Pccno duce, leriore, bello oppressus, cum omni cxcrcilu Ro-
qui in Ilalia remanseral, Cremonam Placenliamque mano interfeclus est: 10consul Marcelltts in Elru-
vastantes,difficillimo bello a L. Furio prxlore su- ria a Boiis oppresstis, magnam parlein cxcrcitus
pcrali sunt. Postea FJamininus proconsule, Philip- perdidit, cui postea Furius alter consul auxilio ac-
IIAVERCAMPINOTiE.
bic de Terentio comico, id Li\ius libro trigesirao cl Philippum in faucibus Epiri prospere ptignavit : an-
trigesimo octavo de Q. Tereniio Cttlleone, senalore noque inscqtienti victo ei pacera dedii, Polybius
Romano, qucm Scipio inter raptivos rccepil, scri- libro decimo'septimo, Livius xxxnet xxxin, Pluiar-
jiium reliquii. Fcnestella quoque cos refutavit, qui chus in Flaminino. Quinctii cognomen Ftamininus
Terenlium captum ex Africa Romam perduclum in Cornclii Gualtberi libro recle scribitnr, cum in
scripserant. FABR.— Unde, quautuinvis in omnibus aliis, et vulgo passim male scribatur : De Nabide
mss., ut et Vincenlio Bellov. lib. vi, cap. 52, inve- pr.Tter Livium et Plutarclium, Pausanias fibroiv,
niatur, Pighius ad A. U. C. DLII,lora. II Annal. p. C Jiistiniis trigesimo el trigesimo primo. FABR.
241, impttdensglossema vocal, librariorum ignoranlia 3. Armenem.Is aptid Romanos in Ilalia dicm obiit.
invectum. Vellein sane! Sed vereor, ne niniis osci- Demetrius postca patri Pbilippo fuitredditus.
lanter et properanter Livium legerit Orosius. Orosii 4. Eodem lempore Insubres. IIxc res contra Gallos
cnim siylum sapiunt illa, qui poslea comicus, ut supra a L. Furio Purpureone practore gesta esl P. Sulpicio
cap. 16, de Scipionc, qui posteaAfricantts, Credidisse Galb.i, C. Aurelio Cotla coss. aiino Urbis DLIII, Li-
videtur P. Tereniium, posica scriptorem comicum, vius libro xxx. FABR.
ex nohilibus, vel ut qusedamedd. habcnl, ex uobilis- 5. In auxilium ei. Tres ex Lugd. Batt. cum Coll.
simis Carthaginiensiurafuissecaptivis.et qtiidcm ante Gronov. Icgiinl, qui in auxilio ejtts venerant.
triumphum, servilute exemptum el libeiiaie dona- 6. Vicit Macedones.Prseliuin inlclligit, quo Phi-
luin, atque ideo Scipionis benefactoris currutn irium- lippus.rex Macedonum, ad Cynoscepbalas, vicius
jiialcm secuttim fuisse. Nara, si, ut glossema, illa est a T. Quinctio. Quod a Livio cxposittitn fuit initio
tantuin toltamus, qui pos.ea comicus, reuiancnl la- libri xxxin, sed cuiii ibi non sinc jactura liisioriaa
inen, qtisemale cobserenl, verba, ex nobilibusCarlhu- inierciderit, in Polybii fragnientis libro decimo se-
giniensium captivis. Q. Terentius Cullco eniin, cui piimo singulari beneficio conservatura est. Ubi quod
illa felicitas, apud Livium et alios, contigisse dicilur, a Polybio scriplum Orosius refert, sic le^iiur , xS>v
non potesl dici fuisse ex nobilibus Carthaginicnsiiiin Si t\ttxeS6va>v urteOavovuiv ol ituvxs; si; bv.xuv.icyi-
captivis, <|ui.ifuit ex captivis Uomanorura apnd Car- /touf ,%a>ypsiu 5' iukaicuvovv.iluxxov; itevxuv.icxikia>v.
thaginienses, sic enim Romani caplivi in Grsrcia oc- Idem iiunieruscsesoruin ettapud Plularchinn. FABR.
currunt cap. sequ. Praicrca lunc foret scribcndum ]\) 7. Eo die casa. Sic mss. meliores sex, videlicet
receplm, vel, ulcap. sequ.. detersm, non vero indulim Florentt. tres, Perizon., Meus et unus ex Lugd.
liberlalis, Romano eiiim Romanus libcrlatem iudul- Balt. aslipulanle Coll. Gronov. Alii, eodcm.
gere non poterat, quse illi eodem jure quo sibi, ut 8. Quinquemillia capla. Numerus csesorum in Iri-
Roraano, ctnnpelebat, sed herus servo indulgerc li- bus mss. recentioribus novem, captorum sex mil-
beiiatem solet, et sic manuinissus fuit P. Tercnlius libus defiiiilur, sed contra Polybium. Mox, pro
ille, qui poslea comicus. victoris, cod. Perizon., victorum.
CAP.XX. —1. Anno ab Vrbe condila DXLVI. In 9. iflilur Sempronius. C. Scmpronius Tuditanus
Fasiis Capitolinis hic annus est ab Urbe condita praetor, in citeriore Hispaniaprselio victus, cx gravi
DLII. Beliuin aulem primum Macedonkum, quod vulnere haud ita multo post exspiravit, Livius li-
boc anno Romani suscepcrunl, etiam Philippicum bro XXXIII.Appianus in Hispanicis SempronittmTw
a rege, quicum gcstum est, nnminatur, dc quo Li- dertinum appellat. FABR.
vius lib. xxxi et deinceps, Florus lib. u cap. 7, 10. Consul Marcellus. M. Claudius Marcellus et
Euiropius iv. FABR. L. Fttrius Purpureo consnles fucrunt anno DLVII,. in
2. Qnod Quinctius Flamininus. T. Quinclius. T. eoqtte magislralu rem in Etruria gcsserunt, Livius
F. L. N. Flainininus cos. in Fastis Capilolinis in- ljb. xxxiu. FABR,
venitur anno DLV.Is sonilus Macedoniara adversus
PATROL. XXXI. 29
907 PAULl OROSII 968
cessit: alque ita universam Boiorum genlem igni. A Annibalc colloquium familiare habuit. Sed infccto
ferroquc vastantes, propemodura usque ad nibiluih pacis negotio, ab Antiocho discessit. ln ulraquc
deleverunt. L. Yalerio Flacco, M. Porcio Catone Hispauia per Flamininum, Fulviumquc prsetorcs,
"
consulibus, " Antiochus, rcx Syrioe, bellum contra bella inultum horrida cruenlaque titrisque popu-
" " P. Cornelio Scipioie, M. Acilio
populum Romanum struens, in Europam transiit lis gesla sunt.
ex Asia. Tunc etiam Annibal propterexcitandi belli Glabrionc consulibus, Antiochus quamvis Thcrmo-
"" serebantur, '*
rumorcs, qui de eo apud Romanos py'as occupassci, quarum munimine tulior pro-
exbiberi •* Rorriam a senatu jussus, clam ex Africa pter dubios belli eventus fierel, tamen commisso
profeclus, ad Antiochum migravit; quem cum apud bello, a consule Glabrioue superalus, vix cum pau-
Ephesum invenisset cunctantera, mox in beltum ira- cis "fugit e prselio, Ephcsumqiie pervenit. "Isha
" ,6
pulit. Tunc eliam lex, quae ab Oppio iribuno buisse fcrtur armatorum sexnginta millia, cx qui-
plebis laia fuerat, ne qua mulier plus quam semiun- bus qiiadrngiiiia millia csesa, capia plus quam quin-
ciamauri haberet, neve versicolori vesiimento, nec que raillia fuisse rcferunlnr. Aller consul Scipio ciim
vehiculo per Urbem uteretur, post viginti annos Bniorum gente conflixit, 'T in quo " praelioviginli
"
abrogata est. P. Scipione Africano itcrum, Ti. Sem- niillia liOstiuin interfecit. Sequenti aimo Scipin
"
pronio Longo consulibus, apud Mediolanum de- Ii Africanus, liabeiis in auxilio Eumenem Attali fi-
ccm millia Gallorura csesa : sequenti autem praelio Iitiin, adversus Annibalem, qui tunc Anliochi classi
undecira millia Gallorum, Romanorum vero quinque prseeral, bcllum navale gessit, Aniioclius, vi-
18Publius 272 Digitiusprsctor clo 273 Annibale atque in ftigam acto, simulque
riiillia, occisa sunt.
in Hispania ciieriore, pene omncm amisit excrci- omni exercitu araisso, paccm rogavit : *° filiumque
tutn. M. Fulvius practor Ccttiberos cum proximis Africani, quem utrum explorantehi, an inprselio ce-
gentibus vicit, 19regemque eorum cepit. Minuciusa pisset, inccrtum esl, ultro remisil. In llispania ulte-
Liguribus in extremum periculi" adducius, et insi- riore M L.iEmilius proconsulc a Lusilanis cum uni-
diishostium circuraventus, vixNumidarum equilum vcrso excrcilu csesus inleriit. L. Bscbius in Ilispa-
industria liberalus est. " Scipio Africanus, inter iiiaraproficisccns,aL'guribuscircumventus,curauni-
cseteros Iegatos ad Antiochum missus, etiam cum verso cxercilu occisns esl: undc " adeo ne nunlium
HAVERCAMPINOTJE.
11. Aniiochus, rex Syrim. De hoc et Annibalis 22. Multum. Lugd. Bat. quart. et cd. Aug.,
transitu ad ipsum Livius, Appianus de rebus Anni- mulia. Mox eadem ed., utriusque populi.
balis, el in Syriacis, Justinus libro trigesimo primo 23- P. Corn. Scip. M. Acilio. Hi coss. fuerunt
FABR. G annoUrbisDLxt.Acil. in Capitolin. labulis prsenomcn
12. Slruens. Nolim hic tam munificus esse vo- M. habel, quo Manius significatur. Plutarchus quo-
luisset in Orosium, qui insiruens fecit. LAUT.— que hunc in Flaminio, Mavtov'Ax&tov,Appianus in
Recte sane, nam struens, non instruens, inveniturin Syriaca, 'AxtAtovMavtovTkuSpia>va vocant, qui de re
inss. Meo, Perizon. atque Ultrajectino. Verbuin gesta cum Anliocho sunt legendi cum Livio libr.
quoque slruo dolum nectere subinnuit, Ul fecit Au- xxxvi, Just., Floro, Entropio el aliis. FABR.
tioclitis. 24. Quarum munimine. Lugd. Bait. tres cum Coll.
15. Serebanlur. Ed. Aug. ferebantur, ut et Ed. Gronov., ex qiiarum mttnimine.
Scolti. 25. Fugit e prmlio. Meus codex, effttgitde prmlio.
14. Romam. Sic melioris mss. Rommalii. 2b\ Is hubuisse ferlur armatorum L\ mitlia. liunc
15. Lex, qumab Oppio. Contenliones de leje Op- numcriim, Livio auctore, Valerius Aniias edidit.
pia ortas, commemoral Livius iniiio lib. xxxiv. Appianus vero scribit ex Antiochi excrcilu ca:sos
Laia fuit anno ab Urbe condita DXL,abrogata DLYHI. aut captos circiter x niille. FABR.
FABR. 27. In quo prmlio xx millia hostium. Duodetri-
16. Tribuno plebis. Cod. Longob., ut et Perizon., ginta millia liostiuir. csesa Antias Vaierius scribii,
tribuno plebi. capla tria millia et cccc, signa militaria cxxiv,
17. X millia Gallorttm cmsa. Hanc victoriam de equos MCC,carpeHta CCXLVII, Livius. FABR.
GaMis reportavit L. Valerius Flaccus Procos. Alte- 28. Prmlio. Perizon., belto, ulsxpe.
rtim praelitim in quo Romanorum non incruenla vi- 29. Sequenli anno. Boltum Aniiochenum confe-
ctoria fuit, commissum est a Ti. Serapronio cos. cil Africani frater L. Scipio, inde Asiaticus appel-
Livins lib. xxxiv. FABR. D laius, Livius lib. xxxvn.
18. P. Digitius. In Gualteri libro Digiiius praeno- 50. Filiumque Africani. Appiantis errore duclus
men nullum habei. Livius initio tib. xxxv SexDi- putavit hunc csse Pauli yEmilii filiutn, qui in Sci-
gilium nominal, ubi csctera, quse hic breviter Oro- pionuni familiam adoplatus Afrkanus minor diclus
slus, ordine commeinorantur. FABR. fuit: sed ille nnn ab Africano superiore, sed cjns
19. Regemque eorum. Ed. August. regem quoque filio adoptatus fuit, Cicero et alii. FABR.—MOXprm-
eorum. lio pro in prmlio ed. Aug.
31. Lucius /Emitius proconsule. Lticius yEmilius
20. Adductus. AdduntLugd. Batt. trcs est. In ed. Paulus prsclor,
Scipione et Glabrione constilibus,
Aug. legiltir, in extremum periculum adductus eU. llispaniam itlierioreiii sortitus fuit, eamque irnperio
Venetse quoque periculum scribunt; sed deleto est. consulari obiinuii
proconsul. Livius libr. xxxvi,
21. Seipio Africanus, inter cmteroslegalos. De hac Plularchus in ^Einilio. Auno aulem iequenli victus
lcgaiione Livius, et Appian. in Syriaca, qui nar- a Lusitanis sex millia de eiereilu suo amisit, Livius
rant Africani sermonera cum Annibale habitum de libro xxxvn. Inlcriisse ipsum OrOsiusparum consi-
summo imperalore. Unde Lucianus argumentura derate scribit. De Bsebio occiso a Liguribus, Liv.
sumpsit Dialogi, qui de hac re ev roi; vexptxoi;legi- exlremo lib. xxxvn. FABR.
tur. FABR. 32. Adeo.Non coniparet in ead. ed. Aug.
909 HISTORIARUMLIBER IV. CAP. XX. 910
quidem supcrfuisse conslat, ul intcrnecionem ipsam ,A qnse ante non fucrat, repente niari edita cum tnira-
RomaeMassilienscs nunliare curavcrinl. " Fulvius culo omniiim , usque ad nunc nianet. *3 Q. Fulvius
consul de Grsccia in Gallogrseciam, qtisc nunc est Flaccus prator, in citeri >reHispania maximo pron-
Galatia, iransveclus, ad Olympum montempervenit, lio ** viginti tria millia hominum fudit, quatuor
ad quem universi Gallogrscci cum conjugibus et li- millia cepit. V5Ti. Sempronius Gracchus in Hispa-
beris confiigerant, ibique acerbissimum belluni ges- nia ulteriore *6 centum quinquc oppida vacuala
sit, namque de superioribns locis sagitlis, 8*grandi- quassataque bellis, ad dedilionem coegit. Eadcni
bus saxis, csclerisque lclis Roniani graviler " con- scstale etiara L. Postumius in citcriore Hispariia
triii, tandemusqucad congressum hostium perrupe- quadraginta millia hosiium bello interfecit.Gracchus
runt, quadraginla millia Gallogrsecorum eo prsclio prselor ibidemiterumduccnta oppida*'cxpugnavilct
intcrfecla referuntur. 36 Marcius consul adversus 275 C0P'1-4SLepido et Mucio consulibus, *»'Ba-
Ligures profectus, supcratusqne, qualuor niillia mi- sternarum gens ferocissima, auclore Perseo Plii-
lititm amisit: et nisi viclus, celeriter relugisset in lippi filio, prscdarura spe sollicitata, el transeundi
castra, eamdcm interncci"iiiscladem, quam Bsebius Islri fluminis facullalc, "" sine ulla pugna vel aliquo
dudum ab eisdem hoslibus accepcrai, peitulisset. Iioste dcleta est. Nara tunc forte Dartubius, qni ct
M. Claudio Marcello, Q. Fabio Labcone consulibus, B Ister, crassa glacic superstratus, pcdeslrem facile
Philippns rex, " qui legaios populi 274 Romani transitum paticbatur. Ilaquc cura improvide toto el
interfecerat, propter Demetrii '• filii sui, quem lega- maximo simul agmine inaestimabilis bominum vel
lum miserat, verecundissimas preces , veniam me- equorum multitudo transiret, enormitate ponderiset
ruit: eumdemque conlinuo velut Romanis amicum, concussione gradicntium concrepans gclu.el glacia-
suique prodilorem, fratre quoque ipsius ad parrici- lis crusta dissiluit, universiimque agmen, quod diu
dinm patris minislro, nihil de uiroquc miserum sustinuerat, mcdiis gurgitibus vicla landem et com-
male suspicanlem, veneno necavit. Eodem antio minuia dcstiluil • atque eadem rursus fragmentis im-
Scipio Africanus ab ingrata sibi Urbe '• diu exsu- pcdietitibus supcrducla, subniersit. Pauci ex omni
lans, *°apud Lilernura oppidum morbo periit. Iisdem poptilo pcr utramque ripam, vix concisis visceribus,
e'.iamdiebus Annibal apud Prusiam Bilbynix regem, evaserunt. P. Licinio Crasso et C. Cassio Longino
cum a Romanis reposceretur, veneno scse necavit. coiisulibus " Macedonicura brllum geslum est, inc-
* Philopcemen, dux Achivorum, a Messeniis caplus, rito intcr maxima bella refercndum. Nam in auxilio
occistisqtie csi. In Sicilia lunc *' Vulcani insula, Romanorum tola primutn Iialia, deinde Ptolemxus
HAVERCAMPINOT^E.
33. Fulviut cos. de Grmcia. Anno ab Urbc condila IC bilur, cum ipse dux PhilopmmeneiMessenii dicajiitir
DLXIV,M. Fulvius Nohilior consul fuit cum Cn. qui illum ceperint apud Jusliniim lib. xxxii, cap. t.
ManlioVulsnne. Aique ab hoc, non a Fulvio bellum 42. Vulcani insula, etc. In ed. Aug. legiiur, Vut-
in Gallogrscciage-tum scribil Livius xxxvm. Florus caniu iimtla, q. a. n. f. repenlemari edita cum admi-
lib. n cnp. 11, Appianus in Syriaca. Dc Gallogrmcia ratione omnium, etc. Pro in mari quod in Vulg. esi,
Liviits, et Jusiinus lib. xxv. FABR. Lugd. Batt. duo, MeusclPerizon., man", ut ei tres
31. Grandibits saxis. Ita mss. delcta copula que, Fltnciiiini, atqueedd. Venelsc. Itat|uepjeci in quod
quam ediii quitlam admittunt. abundat.
55. Contriti. Lugd.Bat. quart. et ed. Attg. atlriti, 43. Q. Fulvius Flaccus. Hic B:Cbioet^Emilio coss.
qusc lcctio quoque invenitur apud Vinceut. Bellov. prsetor sorlitus Hispaniam citeriorem aiino insc-
lib. vi, cap. 58, qui deintle sic pergil, tandem, etc, qiienli Celliberos vicit, Livius lib. XL.Appianus in
pemimpcnles ^L millia Gallogrmcoruntinlerfecissere- llispanicis rem gestam scribit a Fulvio Consule, si
feritntur. modo Beraldus rectc vertit, uamGraecum librum ab
c6. Marcius consul adversus Lig. Q. Marcius Pbi- Ilenrico Stephano cdiliim nonduni vidi. FABR.
lippus consnl cum Sp. PosliimioAlbino anno DLXVII 44. Viginii iria millia. Aug., xxxm millia.
piofectus adversus Ligures niaguatn cladem accepil.' 45. Ti. Sempronius Graccltus. GracchusFuIvio in
Livius libro xxxix. FABR. Hispania successit, auctore Appiano. VidcEpitomam
57. Qiii legatos populi Romani interfecerat. Pbi- XLI.FABR.
lipptis non legatosRoman. inlerfecit, sed Maronitas, 46. Centum quinqueoppida. Edd. vett. pltires cen-
qmbus libcrtatem resliluendain Senalus censuerat, D lum quinquaginta. Duo ex mss. Lugd. Batt. cenlum-
crudcliler Irucidavit, Livius lib. xxxix. De Demetrio quinqttaginiaduo.
interfecto idcm libr. XL, et Plularchus in jEmilio 47. Expugnavit et cepit. Meus, cppugnavil et
Paulo. FABR. cepit.
38. Filii sui. in Lugd. Ball. dtiobus filii tantum 48. Lepido el Mucio coss. M. ^Emilius Lepidus ct
legitur. P. MticiusScsevolaconsules luerunt anno ab Urbc
39. Diu exsulans. Exsulare vocem priorem jubel condila DLXXVIII. FABR.
ed. August. 49. Basternarum gens. Hanc gentem aliasque fini-
40. ApudLilernum.De Africani morle lcgeLivium limas Istro, jam anle Persei tempora ppter ejus
libr. xxxix. Ubi etiam Annibalis et Philopceinenis Philippus ad iella Romana sollicitaverat. Vide, quse
interitum scribit, qucmadmodum Plutarclius in Fla- de iis scripsimus iu Opere Majori in Vila Philippi,
minino et Philopoemene,Jusiin. lihr. xxxn. FABR. Demetrii lilii.
41. Philopmmenes, Dux Achivorum, a Messanis . 50. Sine ulla pugna. Longob. pr. sinealiqua pugna.
captus occisusqueest. /n Sicilia tunc. Demiror Mar- 51. Macedonicum bellum. Secundum bellum Ma-
codtiranum bic non vidisse viiium, quaudo turba- cedonkum exponil Livius libro XLI et quatuor se-
tissime hunc Iocura istis distinctionibus ediderit: a quentibus. De codem Plutarch. in Mm\\\o Paiilo,
Messanis captus, occisusque est in Sicitia. LAUT. Florus lib. n cap. 12, Eutropius libro iv, Deauxiliis
— Perpcrara quoquc Philopmtnenesct Messanisscri- utriufque parlis, Livius libr. SLII.FABR.
911 PAULI OROSH 812
rex vEgypli, et Ariaralhes Cappadocia;, Eumenes A Nasicam thealri mdificationemdissuasiste; Galbam
Asisc, et Massanissa Nuraidisc fuerunt. Perseum et parum honesle Lusilanis imposuisse.
Macedonas secuti sunt Thraccs ctim rcge Colyc, et 1 Anno nb Urbe condita DC,L. Licinio Lucullo et
nniversi cum rege Gentio Illyrii. Itaque advenienti A. Postuinio Albino constilibus, cum omnes Roma-
Crasso consuli Perscus occurril: " commissoque nos ingens Celtiberorum melus invasissel, ct cx
prselio, miserabiliter victi fugere Romani. Scquenti omnibus non essct, qui ire in Hispaniam vel miles
pugna pene pari clade partis. ulriusque in hiberna vel legatus audcret, ' P. Scipio, qui postea Afri-
discessum est. Deinde Pcrseus profligato mullis canus est diclus, ullro sese militaturum in Hispa-
prseliis exercitu Romano in lllyricum transgressus, niam oblulit, cum lamen in Macedoniam sorlc
" Sulcanum oppiduin defensum a praesidiis Roma-
"* 277 Jam deputalus essct. Itaque profectus in
nis pugnando 276 CfipR:u°i magnam Romano- Ilispaniam magnas strages genlium dedit, sx-pius
rum prsesidiorum mulliludinem partim occidit, par- 3 etiam militis quam ducis usus officio. *Nam et bar-
lim subcorona vendidit: pariim seciiin inMacedoniam barum provocantcm singulariter congressus occidit.
duxit. Postea cum eo L. vEmilius Paulus consul 0 Ser. autem Galba prsetor, a Lusitanis magno prsclio
dimicavit, et vicit. " Nam viginti millia pedilum in viclus cst: universoque cxercitu amisso , ipse cum
co betlo interfecit. Rcx cum equitalu subterfugii, B paucis vix elapsus evasit. * Eodem temporc ccn-
sed continuo captus atque in tiiumpho cuin liliis sorcs tbcairum lapidcum in Urbe construi censuc-
ante currum actus esl : et post *• apud Albam in runt: quod ne lunc lieret, Scipio Nasica gravissima
cuslodia defecit. Filius ejus junior fabricain serariam oratione obstilit, dicens, inimicissimum lioc fore
ob tolerandam inopiam Romse didicit, ibiquc con- bellatori populo ad nutriendam dcsidiam, 7 lascivisc-
sumptus est. Plurima prseterea et satis divcrsis pro- que commenlum : adeoque movil senatum , ut uon
ventibus bella multarum ubiquc gentium gesla sum, soltim vendi omnia thealro comparata jusserit, sed
quse brevilatis causa prselermisi. etiam subsellia ludis poni prohihueril. Quamobrem
CAPUT XXI. intclligant nostri (qtiibus quidqttid exlra oblecta-
Scipionem Africanum Hispaniam vaslasse; Scipioncm mcnlum libidinis occurrit, offensioest), propter hoc

HAVERCAMPINOTJE.

152.Commissoqueprmlio, miserabititer vicii. De hoc Hispanicis, ct auclor de Yiris Illustribtis. In Epitoma

praelio Livius libr. XLH;et Plutarcb. in Apophtegm. Liviana vuljio male, captm urbis , cl in vctustis, in-
ila: Uoiikto; Atxivto?urrarof axpuxnyb;, hxxnOsi;vitb terceptmlegitur, pro, Iniercatim. FABII.
llepaia>;xovMaxsSovwv fiaaikio; ntitop.ti.xiu.Staxtkiov; 5. Ser. autem Galba. Itic est Scr. Sulpic. Galba,
bxxav.oaiov;uTtiSakt,xov;piv itsabvxu;,xov; Seakbvxa;, de quo Appian. et Siietonius in Galba. Sergius Galba,
id cst, P. Licinius cos. imperalor, viclusa Perseo Ma- pro Servius, hic antca mendose lcgcbatur. FABR.
cetlonumrege, duo millia DCCC amisit, quorum alii ce- C 6. Eodem tempore censores. Dc hac re lege Epi-
ciderunt, alii capli tunt. FABR. tomam XLVIII.FABR.
53. Sulcanum oppidum. Sulcanum, est inGualtheri 7. Lascivimque commenium. Ita quidem edidit
libro, Livius libro XLIHscribit Vscanam a Perseo Fabricius , seculus vett. quasdcm edd.; sed mss.
captam, ibique praesidium Romanum in illius pote- Florcnlini omnes, ut et Lugd. Batl. teri. et quart.
—
siatem venisse. FABR. Sulcamum legitur in tribus quibus accedunt Meus et Perizoii. , Lasciviamque
Florr.; inMeo et duobus Lngd. Balt., Sulcanium. commenlum.Quo sensu dixitNasica theatrum inimi-
54. Pugnarecepit.Non dubia conjectura ex pugnare cUsimum esse commcnlum ad nutriendam desidiam
cmpit, quod in Colon. et LAUT.
Veneto erat, Fabricius po- lasciviamque. Edd. primaeet Auguslana cumVenetis
suerat, pugnando cepit. —Ex mss. sic repo- buic lectioni qunque astipulantur. Aliam insuper
suit Fabricius, in illis enim legitur pugnando. suppedilal Lugd. B.ilt. pr. videlicei lianc, ad denun-
55. Nam viginta millia pediium. Cmsa,inquit Li- liandam desidiam, lascivimquecommentum.Quse nec
vius libr. XLIV,ad xx millia hominum sunt. Plutar- ipsb venere sua caret. Tbeatrum lasciviaj veluti
chus, kiyovxatvrtep Siafivpiov;Ttevxuv.icy_H.iov; urtoOa- comraenttim consideravit quoque Teriullianus de
veiv, cmsa referunlur millia xxv amplius. FABR. Speciaculis libro cap. 10 : Censoressmpe renascenlia
56. Apud Albain in cuslodia. Perseus primum apud maxime ilieatra destruebant, moribusconsulenles,quo-
Albam in cuslodiam datus, poslca ./Emilii Paiiliscn- rum sciticel pcrkitlum ingens de lascivia providebant.
tenlia cxemptus e carcere, cum decem annos mise- Desidiam afferre bellatori popnlo sedere in thealro
ram vitain egissct, mortuus fuit, auctore' Diodoro noiavii quoque Val. Max. n, IV, 2: Aiqueadeo S. C.
Siculo libro xxxt.Yelleius scribil Perseum quadrien- cauium est, nequis in Vrbe, propiusre pastus mille,
nio poslinlibera custodia Albsedecessisse. FABR.—D subsellia posuisse, sedensvetttdos spectare vetlet, ul
Dc Gentii, Illyriorum regis, ipsius Persei, filiorum- scilicet remitsioni animorum jttncla standi viriliias
quecjusatque universae domus fato, lege Vitam propria Romaiim gentis noia esset. De Iioe Scipionis
Persei, in cxlremo llistorise nostrsc regum Mace- Nasicsc facto egerunt prseterea Yelleius Palcrculus
doniae. lib. l, cap. 15, Appian. Bcll. Civ. lib. i, p. 567, Li-
CAP.XXI. — 1. Annoab Vrbe conditaDC Aliis hic vius Epit. XLVIII,el Orosii Magister Auguslinus de
annus csl DCII.Orosii locum hunc Diaconus Eutropii Civiiale Dei, lib. i, cap. 6 : Nasica ponlifex maximus
bistorise inseruit. FABR. caveamthealri senalum consiruere molientemcompe-
2. P. Scipio. De bac Scipionis jEmiliani militia scuit, persuasilque, ne Grmcam luxuriam virilibus
lege Epitomam Livianam libro XLVIII.FABR. palrim moribus palerentur obrepere; et id egit, ul
3.- Eliam militis. Edd. quaedamvett., tam mititis, senalus subsellia, quibus ad horam congeslisin ludo-
Ctc, sed elegantius oraittiiur. rum speclaculojam olim uli civitas cmperai, deincept
4. JVamet barbarum provocantem. Hoc in obsi- prohiberet apponi.
dione Intercatim oppidi fuclttin scribil Appiintis iu
913 IIISTORIARUM LIBER IV. CAP. XXII. 911
quod sc infirmiores esse hoslibus suis ipsi scnliunt A 279 CAPUT XXII.
ct fatenlur , theatra incusanda, non tempora : nec De tertio bello Punico. Consulesad delendam Cartha-
blaspheraandum Deum verura, qui usque ad nunc ea ginem profeclos, fugatos fuisse. Inierim de silu
prohibei, sed abominandos deos vel dscmones suos, ejusdem.
qui ista pelierunt, profundo quidem salis malignitatis Atino ab Urbe condita DCII,L. Censorino et M. Ma-
suaeargumcnto, tale sacrificium flagitantes, quo non nilio consulibus, ' lerttum Punicura bellum exorlura
278 niagis fuso cruore pecudum, quam profligata est. Jgilur cum senatus delendam Carlhaginem cen-
virtiilebominurn pasccrcnlur. Nam ulique tunc 8 ncc suisset, profecti in Africam consules, el Scipio timc
hostcs, ricc fames, nec morbi, ncc prodigia deerant, tribunus mililum, prope Uticam * majoris Africani
inimo tunc plurima erant, scd lliealra non erant, in castra tenuerunt. Ibi Carthaginiensibus evocatis,
quibus, quod incrcdibilc dictu cst, ad aram luxurise jussisquc ut arma et naves traderent, nec moratis,
8 virtutum viclimse Irticidanlur. Carlhagiiiiensibus tanla vis armorum
repente tradita est, ut facile tota
iliqtiaiido visum cst, homines immolare , sed male ex his Africa potuisset arniari. Scd Carthaginienscs
praesumplapersuasio brcvi praelermissa est, a Ro- postquam arma tradiderunt, el relicta urbe ' recc-
manis vero exaclum est, ut semelipsos 10 perditioni dere procttl a mari * decem millibus passuum ju-si
impenderenl. " Factum esi, fil, amalur, et clamatur Bsunt, dolorem ad desperalionem contulerunt, aut
ut fiat: qui pro mactanda grcgis sui pecude fortasse dcfensuri civitatem, aut cum ipsa per ipsam sepe-
offenderentur , pro interficienda cordis sui viriute liendi: ducesque sibi duos Asdrubales creaverunt.
Jsetanlur: quin potius Nasicscerubescanl, qui Cliri- ' Arma primum faeere aggressi, seris ferrique ino-
slianis cxprobrandum putant : et non nobis de piam, auri argeniiquc melallis suppleverunt. Con-
hustibus , quos sempcr habucrunt, " sed ilii, de sules oppugnarc Carthaginem slatuunt, 6 cujus silus
Ihcatro, quod habcii prohibuerat, conquerantur. fttisse hujusmodi dicitur : 7 Viginti millia passuuin
13 Igitur in Ilispania Scr. Galba prselor Lusitanos muro
amplexa, tota pene 280 mari cingebatur,
citra Tagum ftumen Iiabilantes, cum voluularios in absque faucibus, quse tribus millibus passuum apc-
dcditionem recepisset, per scelus interfecit: simtilans riebantur. Is Iocus murum Iriginta pcdcs latttm
enim de commodis eorum se acturum fore, circum- babtiit, saxo quadrato, in altitttdinem cubitorum
pcsiiis mililibus cunclos inermes incautosque pro- quadraginta. Arx, cui Byrsas nomen crat, pauloam-
sliavit: quae res poslca universaa llispanix propter plius quam duo millia passuum tenebat. Ex una
Roinanorum perfidiam, causa maximi lumultus fuit. parte murus communis erat urbis et Byrsse inminens

HAVERCAMPINOT^.
8. Nec hostes. Cod. Longob., nechostis. C 12. Sed illi. Addit ed. Aug., id est Nasicm.
9. Virtutum viaimm. Edd. Augustan., Virtutes 13. lgitur in Hispania Ser. Galba. Hanc rem a
hominumvictimmtrucidaniur. Lucullo gestam scribit Appianus : scd cum Orosio
10. Perdtitont inpenderenl. Addit Atigust. ob thea- facit Cicero in Bruto, Suetonius in Galba et Valer.
trum. Max. lib. IX, c. 6. FABR.
11. Factum est, fit, amatur, elc. Difficilis cst CAP. XXII. — 1. Tertium Punicum beltum. Hoc
locus, quem vix satis capio , quod idem cum , ut belluni exponitur in Epitoraa Livianalib. XLIX,L et
puto, inter|iretibusaccidcril, sicco pcdc transierunt. LI. Scribilur ab Appiano in Libyca, a Plutarcho in
Etlitiones veieres omnes, excepta Augustana , ha- Catone, ab Eulropio lib. IV, a Floro lib. u cap. 15.
bent, Faclum esse sic fatcnlur, et ctamanl ul fial. Et FABR.
sic quoque legitur in Flor. lertio. Neque miilluin 2. Majoris Africani castra. Castra Corneliana inlel-
abil inde Ultr. lcgens, Facium e (sic) fatetur et clu- ligii, de quibus Cscsar iib. n Comraenl. de bello ci-
malur ut fiat. Lugd. Balt. pr., tert. et quartus (nam vili, ci Lucanus lib. iv. FABR.
secundus legil, Faclum est, fatetur et clamatur ut 3. Reccdere. Edd. qiiscdam ex velt., secedere.
fiai), una cuin Coll. Gronov. hanc leciioncm suppe- 4. Lecein millibus passuum. LXXXstadia hibet
diianl, Factum est, sic canitur, et clamalur, ul fitit. Appian. qttod buic numero rcspondet. FABR.
Verum cod. Longob. sive Flor. pr., ut et Flor. se- 5. Arma pritnum. Sic omnes mss.: urmaque in
cnndus plane scribunt, Facium est, fit, amatur et Vulgg. Paulo ante Coll. Gron., cl per ipsam.
c'ama':ur ut fial , nisi quod amalus sii in secundo. 6. Ctijus situs. Meus, ctijus silus lunc fuisse, clc.
Unde patet Fabricium lectionem suara cx mss. hau- j. 7. Viginti millia. In vetusiis nostrisest, xxu mi//ia.
sisse. Codex meus et Perizon. atque ed. August. Appianus in Libyca situm Carlhaginis accurate
omnium optima, ut sscpe , cum Florentinis conspi- descripsit, qui in primis legendus de rcbus teriio
rant, et eamdem hic cxhibent lectionera. Sensus bello Punico gestis. FABR.—Prout Fabricius nume-
verborum hic esse vidclnr. Sedere in tbeairo et ibi rum passuiira in suis mss. invenit, iia in noslris
persedere, sicut olim esi facium sic qtioque niinc fii. ilideui rcperitur; nam viginii duo millia passuvm
Amant miseri hanc virtutis labem , atque assiduis scribunt scx optinii, Florenl. scilicet Ires, Meus,
clanmribus efftagitant, ut fiat iterum, id est spectare Periz. ct Lugd. Bat. sec; viginti duo millibus babet
ludos sibi ssepius liceal. Taxat autera hic insaniam Lugd. Bat. quart. Sed pr. inter illos cum terlio ct
si'i temporis circa tbeatrales tudos, non dissimilem Coll. Gronov. trigintamitlia vel millibus, proul et in
circensium vanitati, de qua lib. i, cap. 6, scripsit : cd. August. reperilur. Notari id debuit, quia Appia-
Adeoautem parvoquodam et levi mottt hmsitasseerga rius, in caeteris diligens, non expressc scribit; quot
se parumper consuetudinemvolttptalumindubitatissime niillia passutun Carihago rauris amplexa fucrit.
conlestatus est, ut libere conclamaret, si reciperel cir- Prsetcr Appianum dcscribunt quoque Carlbagiiiis
cnni, nihil essesibi faclum: hoc est, nihil egisseRomm urbis situin Polyb. lib. i cap. 73, etSlrabo lib. xvm,
Gaihorum enses, si concedatur Romanis, spectare p. 572.
circcnset .
W PAULl OROSH 918
rrari, quod mare " siagnum voeabanl, quoniam A gpfimo post bcllum Punicum secundum, Cn. Cor-
objcctu protenloe tinguae tranquillalur. Consules igi- nelio Lenttilo, L. Mummio coss.; P. Scipio, supc-
tur qriamvis aliquanlam rnuri paricm quassaiam tioris anni cos., delere Carlhaginem suprema sorte
tnachinis diruissent, tamen a Carlh lginiensibus victi nioliliis, • Colhonem ingreditur: * ubi dnm sex con-
ac repulsi sunt: quos fugienles Scipio repulso intra linuis diebus noctibusque pugnalur, ultima Cartha-
muros hostc defendit. 9 Censorinus in Urbem rediil. ginienses desperatio ad dediiionem traxit, petentes,
Manilius omissa Carlbagine ad Asdriibalem arma ut quos bellicladcs reliquos fecit, saltem servire li-
coiiverfit. Scipio, Massaiiissa mortuo, inicr Massa- ccat. Primum agmen mulierum satis miserabile ,
nissse filios tres Numidise regnum divisil : quo circa virortim post magis defqrme descendil. * Nam fuisse
Carlhaginem reverso, Manilius Tezagam urbem mitlierum Viginli quinque millii, virorum Iriginta
cxpugnavil alque diripuii. Duodecim millia ibi Afro- raillia, mcmorise traditum est. Rex Asdrubal se uliro
rum csesa, sex millia capta sunt. " Asdrubal, Pceno- *dedit. Transfugae, qui jEsculapii temptum occnpa-
rum imperator, u Massanissaenepos, stibsellioruni verant, voluntario prsecipitio daii, igne consumpli
°
fragmentis iri curia a suis propter suspicionem pro- sunt. Uxor Asdrubalis se duosque filios secum vi-
dilionis occisus est." Juventius prsetor in Macedonia rili dolore et furore femineo in mcdium jecil inccn-
adversus Pseudopbilippnm congressus, cum 13ma- B dium : eumdem nunc mortis exitum fatiens novis-
xima clade totius Romani exercilus inlcrfcctus est. sima regina Carthaginis, qtiem quondam prima fe-
cisset. Ipsa atttcm civitas decem et scptem continuis
281 CAPUT XXIII.
dicbus arsit, miserumque spectaculum 6 dc 282
Dt Carthaginis miseranda dejectioite ac delelione. varietale conditionis humanse viclnribus suis prsc-
Anno ab Urbe condita DCVI,id csi, anno quinqua- buil. Diruta est aulem Carthago, omni murali lapide

HAVERCAMPINOTJE.
8. Slagnum vocabant. Mss. omnes el ed. August., pianus in Lihyca. FABR.—Quamvis Cotbonem por-
vocant. Mox slrangulatur pro tlagnabaiur cd. ead. et tum appellet Appianus pig. 79, ubi dieii Scipionein
quatuor Lugd. Batt. cum Coll. Gronov. At cod. Pe- oppugnasse simul et Byrsam arccm, iitsxeipst xui
rizon. scribil tranquittatur, non inepte sane, et forte xS>vkifiiviovxa> xukovfiivo)Ka>0a>vi, i. e., el portunt,
idem voluit Ultr. in quo corrupte legitur stranqttilla- quem Coihonemvocant, pfoprie lamen parva crai in-
tur; quam lectionera tranquillainr, cmri et cod. sula, Byrsae subjacens, in qua navalia eraiit Poeuo-
Longob. et dtwbus reliquis Florentinis veltistiss. mm, Strabo lib. xvn, p 832 :'TTtoxstvTatT^ «v.po-
yideam Confirrnari,expuncta yulgata, recepi. Plinius itoketolxs ktfdvs; xai 6 Kd)9wv,vnaiovTtepifspe;evpbstp
iib. II, cap. 103, p. 124 : Hiememare calidius esse, repiexbuevov,e^ovTtveuaoixov;iv.tt0epa>0ev xvxka>,Arci
auiumno satsius; omne oleo tranquillari. portus subjacenl, et Ctilhon, parva insula ac rotunda,
9".Censorinusin Vrbemrediit. Appianus, Knvaa>pivo; euripo circumdata, ad cujus in utramque partem sunt
i; 'PtafinvWJ^STO ^en*orinusRomam ad in orbemnavatia.
«PXalr,e<7K*(7WV,
comitia hdbehda profectus est. FABR. C 2. Vbi duni, etc. Ed. Aug., ibi, olc.
10. Asdriibal. Dixit supr.i Carthaginicnses sibi 3. iVam fuissemttlierum xxv millia. Appianus, xat
duces creassc duos Asdrubales. Ex bis allef urbe s^eauv avjixa uvptuSe;ttivxs b\vSpS>v uuu xui yvvatv.S>v,
aberal ciim magna militum manu patrix infenstis ob idest, Exieruni confeslim h miilia virorum el mutic-
damnalionem, cujus causam fusius narrai Appiin. rum. FABR.
lib. de Bel. Pun. p. 41, ubi ridiculus interpreiis et 4. Dedit. Lngd. Bat. pr. et Perizon., dedidit.
editorum error est Gesserat hic Asdrubal belbtm 5. Vxor Asdriibatis. De lmj"tismorteet conviciis
conlra Massanissam infeliciicr, sic ttt tiniversum, in ,virum sutim proditorem lege Appianum el Fio-
ferro, peste et fame amiserit exercituni. Reliquias, rum. Valerius libro III, cap. 2, eam se cum tribus
fceda pactione inita dimissas, Giilussa, Massanisssn filiis incemlio flagrantis palrise nbjecisse scribii.
fitius, cum equilibus Numidis, satis perfide invase- FABR.— Unde de nobili hac ct generosa femina scri-
rat, et inermes irucidaverat, sic ui paucissimi Car- bit Sirabo 1. c. in vertice Byrsse fuisse ^Esctilapii
ihaginem reversi sint. Ilaec ubi narravit, ita pergit, tcnipltim, ortsp xttxaxhv uka>ctvn yvvh xov 'AcSpoiSu
Kat avv avxoi; 'AaSpovSa;xs b axpaxnyb;, xat sxspoi avviupnasv|For/e legendum avvertvpnaev]a&xy, i. e.,
xS>viitifttvS>v.Quod stupenda oscitantia versum est, quod Asdrubalis uxor, capla urbe, secuinconcremavit.
inter detideratos fuil ipse dux Asdrubal, cum aliis no- 6. De varieiate conditionis humanm, elc. Sic ut
bilibus. Contrarium enim verum est, el verli debuit viciori Scipioni (quod ct Tito circa Ilierosolymas et
et inter eot (prsecessit enim, cum quo hsec cohierent, nobile illud Templum accidit) lacryinas inoveril, et
bkiyotrtttuitttv i; KapxiiSbvaTtspisaatOnauv.Pauci ad- fatidicam insuper voccm elicuerit,
modum Carlhaginem incolumes pervenerunt) ipse dux Eaontn*ipaporavno%'
Asdrubal (evasit scilicet) ei retiqua nobiliias. Sequi- 13 iXto;tpi],
okiik-jt
Kalnsta[io;,xal\aii ivptkuanoia{jioto.
irir enim mox, quomodo Carlhaginienses, ut Roma-
nis sese de bello cutti Massanissa gesto, purgarent, Jamque dies aderit, quo concidatIlion ingens
Et Priamus,Priamiqueruat plebs armipotenlis.
Asdrubalera et alios nobiles capitis reos declara-
verint. Appiano leste pag. 8-2, qui el illud subdit: HoAu€tou
11. Massanissm nepot. QvyaxptSov; Muaauvuaov, S' uvxbv epouivovavv Ttuppnaiu(xui yap rjv auTOuza<
habet Appianus. FABR. StSacv.ako;)o, xi fiovkoixtb kbyo;,fuah , ov fviaEp/.unv
{£. Juveritius prmlor. In Epitoma Liviana est, |For(e fvku^aftevov],bvofiacttixhvituxpiSuaufS>;.vnep
M. Juventius, quem Eutropius P. Juvenlium vocat, ni apu, e; x'uvOpo>Ttsiu ufOpa>v, eSeSieCxui xuSepiv
alque illi hoc lertiura bellum Macedonicumsciibttnt, UokvSio;uvxb;av.ovaa; cvjypi.fsi. Cerle familiaritr a
sicut et Florus libro n, capite 14. FABR. prmcepiorePolybio rogatus, quid sibi vellent ea verba,
13. Maxima clade. Ed. Ang. et rass. duo Lugd. fassus est ingenue, cogilaiionem incidisse sibi de pa-
Batt., magria ctade. tria, cui limerel, vicesrerum humanarum considerans ;
CAP. XXIII.—:1. Cothonem ingreditur. Qtiomodo id quod ipse Polybius in Hisloriis suis memorat. Pro
Cotbonem portum Scipio occupaverit, scribit Ap- vicioribussuis, Perizon. victoribus tantum.
917 HISTORIARUMLIBER V. CAP. I. 918
in pulverem comminuto, seplingentesimo post anno A in languidarn segnitiem securilale atque olio solve-
quam condila eral. Multiludo omnis caplivorum, cx- rettir, incolumem Carthaginem stalui suo permillen-
ceptis paucis principibus, venumdata est.' Ita qtiarto dam esse censcrent : causam non ex injuria laces-
quam incceplum fuit anno, bellum Punicum lerlium senlitim Carthaginiensium, sed ex inconstantia tor-
tcrminaiumest.Sed mihi qiianilibetstudioscqnserenti, pescentiuni Romanorum ortam invenio. Quod cum
verumtaroen homini tardioris ingenii, nusquam 0111- ita sil, cur Christianis temporibus iniputant bebeta-
nino causa belli Punici lcrtii, quam in tantum Car- tionem ae rubiginem suam, qua foris crassi, inlus
liiago accenderit, ut juste everii decernereiur, elu- excsi sunl? qui porro ante sexccnlos fere annos ,
xit. Illudque me vel maxime movet, quod si ita, ul sicut sui 283 prudentes timentesqtie prsedixerant,
in superioribus bellis evidens in assurgentem causa cotem illam magnam splendoriset acuminis suiCar-
ct dolor accendebal, consullalione non opus erat. tliaginem perdidernnt. Itaque finem volumini fa-
At vero 8 cum alii Romanorum propter perpetuam ciatn, ne forsilan collidendo vehemenlius, discussa
Romse securitatem delendam esse decernereni, alii ad lempus rtibigine, ubi necessarium acumeri elicere
vero propler pcrpetuara Romanse virtutis curam, non possum, supervacuam asperitatem inveniam :
' quse sibi semper ex suspicione semutsc urbis im- quamquam obviantem asperitalem nequaquam ex-
penderet, ne vigor Romanus liellis semper exercitus, B pavescerem, si interioris spem acuminis invenirem.
HAYERCAMPIISOIM.
7. Ita quarto quam. Qui hanc locutionem, quam ulceris latere pulo. Nam pro quee cod. Lorigob. et
omnes m-s. melioris nolse confirmani, non putaruiit alii meliores, ut ei edd. vetustse oranes habent quam.
usiiaiam, mutaruntquam in postquam,ut factum ftiit Multi quoquesic ex iisdem impenderent, pro impenderet.
in aliquot ex vetust.edd.; sed Aug. ms.cod. secuta, Unde loctim corrigo, quam sibi, etc, intenderent;
nihil muiavit. Pro venumdala multi mss. et edd. tien- virtutein scilicet, ctijus contrarium tnfendetnr socor-
dita malunt, ut et cmptumpro incmptum. dia occurrit apud Tacilum Annal. lib. n, cap. 59 :
8. Cum a/ii propter perpeluam Rommsecuritatem. Languescet alioqui industria, inlendetur socordia. In-
Hujus sententise aucior et princeps erat M. Caio, tendere bic pro augere, promovere, sumiiur. Simi-
conlriiriae Nasica, Livius lib. XLIX,Plularch. in Ca- liler Orosius supra lib. m, p. 149: Susceptum nego-
tone majore. FABR. tium duptici cura intendebal.
9. Qum sibi semper, etc. In verbis hisce atiquid

LIBER QUINTUS.

284 CAPUT PMMUM. C gcntes 285 agebantur ? Quibus breviler responde-

bitur, et ipsos de lemporibus solere causari, et nos
Romanorum pcr alioi-um cladcs felkitatem plut pro iisdem lemporibus instituisse serraonera : quse
damni qwm commodisecum iraxisse; itein suu tem-
tcmpora non uni tantum urbi attrU^Hfed orbi uni-
pora prioribus poliora. verso constat esse communia. EwKuam feliciter
Scio aliquanlos posl hsec deinceps pcrmoveri Roma vincit, tara infeliciier quidquifl extra Romara
possc, quod victoriae Romanse niullarum gentium et est, vincilur. Quanli igitur pendenda est gulta hscc
civitatutn strage l crcbrescutit : quam si diligeuter l.boriosae felicitalis, cui ascribiturunius urbis beali-
3 attcndanl, plus damni iiivenienl accidissc , quam tudo in lanta mole infelicitalis, per quam agitur to-
commcdi, neque enim parvipendenda sunt tot bella tius orbis cversio ? Aut si ideo felicia putantur, quia
'
servilia, socialia, civilia, fugitivorum, nullorum uii- unius civitatis opes auctsc sunt, cur non potius in-
que frucluum, et magnarura tamen miseriarum. felicissiraa judicentur, quibus raiserabili vaslatione
3 Sed conniveo, ut, quemadmodum volunt, ita fuisse muliarum Rac bene institutarum genlium potentis-
* videatur, unde arbitror esse dicturos : " Ecquid siina regna ceciderunt? An forle aliud tunc Cartba-
his lemporibus beatius, quibtis continui triuinphi, gini videbatur, cura posl annos centum et viginti,
celcbres victoriae ; diviles praedje, nobiles pompse, quibus modo bellorum clades, modo pacis condi-
magni 6 ante currum reges , et longo ordine victae tiones perhorrescens , ° nunc rebelli intentione,
HAVERCAMPlNOT^E.
CAP.I. —1. Crebrescunl. Ed. Aug., creverunt. 5. Ecquid his temporibus. Mss. passim omnes, et
2. Attendant. Lugd. Batt. quatuor cum Coli. Gro- j. quid his temporibus; Perizon., istis temporibus.
nov., appendant. 6. Anle currumreges. Edd. vett., ante currus reges.
3. Sed conniveo.mss. fere omnes cohibeo.In Flor. Hiltorp. et Bolsuing., smpereges.
pr. hoecpagella lacera esi, in sec. scribitur conhibeo, 7. Infelicissima. Addunl tempora Lugd. Batt. tres
sed puncto sub littera n posito, qnasi quae supera- cum Coll. Gronov.
bundet. Confirmalur vero hiuc emendatio nostra in 8. Ac bene iusiitularum gentium. Perizon. ac pene
Prxfat. lib. iv, supra, p. 212 : Non lamen conniveo, infinitarum gentium. Non invenuste.
ul etiamasserant comparando graviora. 9. Nunc rebelli inlentione, etc. Nescio, quomodo
4. Videatur. Lugd. Batt. omnes, videantur. Mox, Fabricio placcre potueril lectio , quam prsceunlibus
fuisse dkluros, Perizon. cdd. Hittorp. etBolsuing. seculus est atque recepit,
Aia PAULI OROSII 920
nunc suppliciis, bello pacem , pace mulabat bella , jA in portu, ad quera illi landetn pro cvadendis malo-
novissime miseris civibus passim se in ignem ul- rum tempestatibus confugerunt, nos consislimus et
tima desperatione jacientibtis, unus rogus tola ci- manemus. Igitur " nostra tempora viderimns,
vitas fuit ? cui eiiam nunc, situ parvse, mcenibus utrum felicia? certe feliciora illis dttcimus, quta
destitutse, pars miscrarium est, audire quid fuerit. quod illi " ultimo delegerunt, nos conlinue possidc-
10 Edat Hispania sententiam suam, cum perannos mus. Inquietudo enim bcllorum, qua illi attriti sunt,
ducenlos ubique agros suos sanguine suo rigabat, nobis ignota est. In olio autem, quod illi post im-
imporlunumquehostera ullroosiialiminquietanlem, perium Csesaris, nativilatemque Christi tenuitcr
"
nec repellere poterat, nec sustinere: cum se, suis gustaverunt, nos nascimur et senescimus: quod
diversis urbibus ac locis, fracti cscde bellorum, ob- illis erat debila pensio scrvitutis, nobis cst libcra
sidionum fame exinanili, interfectis conj'ugibus ac coliatio defensionis: tamlumquc interest inler
liberis suis, obremediaraiseriarum concursu misero prscterita prsesenliaque tempora, ut quod Roma
" ac mutua csede jugulabant. Quid tunc de suis tem- in usum tuxurise stisc ferro extorquebat s* a no-
poribus sentiebat, 286" 'Psa postremo dicat Italia? stris, 287 nunc iu usum communis reipublicse
cur per annos quadringenlos Romanis ulique1* suis ' conferat ipsa nobiscum. Aut si ab aliquo dicitur,
contradixit, obstilit, repugnavit, si eorum felicitas, B tolerabiliores pareniibus noslris Romanos hostes
sua infejicitas non erat, Romanosque fieri rerum do- fuisse, quam nobis Gothos esse : audiat ct inlelligat,
minos boiiis communibus nonobstabat? Non re- quanto aliler, quam circa seipsum agitur, sibi e-se
quirO dte;ifinume*is diversarum gentium populis, videatur. Olim, cum bella tolo orbe fervebant, quae-
diu antearIiberis, tunc bello victis, patria abductis, quc provincia suis regihus, suis legibus, suisque
10servitute dispersis, quid lunc sibi inoribus ulebalur: nec erat socielas affeclionum,
prelio venditis,
matuerint,1G quid de Romanis opinati sint, quid de ubi dissidebat divcrsiias potestatum. Postremo so-
temporibus judicarint. Omitto de regibus maguarum lutas et barbaras gentes" quid tandera ad sociela-
opum, magnarum virium, magnseglorise, diu poten- tcm adduceret, quas diversis sacrorum ritibus in-
tissirais, aliquando captis, servililer catenatis, stitutas, etiam religio separabal? Si quis igittir
17 sub jugum missis, anle currum actis,1S in carcere tunc, acerbitate malorum viclus, patriam cum hosie
trucidatis ; quorum tam stultum cst exquirere sen- deseruit, quem tandem ignotum locum iguotus adiit?
tentiam, quam durum non dolere miscriara. Nos, Quam genlem generaliter hostem hostis oravit? Cui
nos inquam ipsos, vilseque nostrse electionem, cui se congressu primo credidit, non socielale nominis
19 invilatus , non communione
acquievimus , consulamus. Majorcs nostri bella juris " adduclus, non
gesserunt, bellis fatigati, pacem petentes, iribula C religionis uuitale securus? An parum exempli" dc-
obtulerunt.J 0 Tributum, prelium pacis est. Nos tri- derunt, *3 Busiris in ^Egypto percgrinorum infcli-
buia " dependimus, ne bella patiamur : ac per hoc citer incurreiitium impiissimus immolator ; ,9 cru-
HAVERCAMPINOT.<E.

nunc rebelli intenlione, nunc suppliciis belli pacem,
nunc pace mutabal bella. Male hsec et disiinguuntur
et scribuntur. Ego sic distinguo el reliqua cx mss.
et vett. edd. emendo : nunc rcbelli intentione (id est,
malo animo, et ad tempiis accomuiodato, quo me-
lius postea bellum refectis viribus gerere pissent),
nunc suppliciis (nam supplici, exlrila uliima syl-
laba habent mss.), id est vere et ex animo pi olcciis
precibus (ut victi miseriis belli, et pacis bona desi-
derantes), bello pacem (cxpuncto nunc, quod hic con-
tra mss. intruditur), pace mutabat belta. Mss. passim
omnes bellis habent, quod quidem respondel illi "n
quod sequitur bella, sed stridulum facit sonum. In
Flor. sec. legitur />e//o,quodprsereliquisplacet. Sup-
plicia , ixeaiui, pro supplicationibus , occurrunt
apud oplimos auctores, ut Varranem. Tacilum, Sal-
lustium. Is in Catilin. cap. 60: Non volis, neque
suppliciis muliebribus deorum auxilia parantur.
10. Edal.Flor. sec, eaiserat.
11. Suis. Ed. Aug., quique diversis. Fortelegcn-
dum.suts dinersiurbibus, vef suiseversis urbibus, etc.
12. Ac mutuacmde. Sicuti modoCartbaginis rui-
nam memoravit, ita nunc ad cxcidium Numanli-
num respicit. Sustuli dislinctioiiein, quas male po-
nebatur post vocem fracii, et anle eamdem posui.
13. Ipsapostremo. Codex Perizon., jam postremo.
14. Suis. Abesl a Lugd. Bat. sec.
15. Servitute. Lugd. Bat. lert. ct Coll. Gronov.,
servitio. Mox tunc in Meo ms. non invenitur.
16. Quid. Colt. Gronov., gui.
17. Sub jugum, Floreut. scc, sub jugo.
18. In carcere trucidalis. In quibusdam Velusiis
legitur, In carcerem trusis. FABR. —Quod voiuit
quoque Coll. Gronov., quae babet tit carcerem truci-
datis. Sed vulgala lectio oinnino sana cst.
19. Gesserunt. Flor. pr., gesserant.
20. Tribulnm. Ed. Aug., iributum vero.
21. Dependimus. Edd. qttsedam vett. pendimus.
22. Noslra tempara. Sic rectc Vulgg. quarnvis
mss. quidam scribaut nos, ctc, intcr quos Perizoii.
el tres Florentt. in qitorum tertio superscribilur
Vulgata lectio.
23. Vltimo. Ed. Aug. et mss. plerique, cod. quo-
que Longob., uliime.
24. A nostris. Pracpositio in cod. Long. non ex-
stat, sed scribitur ibi nosiris.
23. Qttid tandem. Cum prseter ed. Angust. ila
exhibcanl tres Florenlt., prseterea Meus , Perizon.,
Ullr. et Lngd. Batt. lert., pqto quoqne Orosium
scripsisse quid , non quis, ut in Vulgg. csl. Pro di-
versitas Fior. pr. habet adversilas.
26. Adductus. Ultr. addklus, ut et Vclt. quse-
dam edd.
27. Dederunl. Lugd. B.ut. tres, dederat.
28. Busiris in Mgyplo. De crudtii hospitalilate
Busiridis lege cap. 11 lib. i. FABR.
29. Crudetissima circa advenas. Tauris Ponticis,
ait Amobius lib. vm cl ^Egyplio Busiridi liltis luit
hospilcs immolare. Sed de Taurorum immanitaie
Mela libr. n, cap. 1. De ara, ad quani Tauri Dianse
advcnas iramolabant, Ovidius in lerlio de Ponlo,
Juvenalis saiyra 1S. FABR.
 921 IHSTORIAKUMLIBER V. CAP. III. 922
dclissiraa circa advcnas m Diansc Tauricse litiora, A ignoliis accessero, repentinam vim tainquam destitu-
scd magis sacra crudeiia ," Thracia cum Polymne- tus non pertimesco. Inler Romanos, ut dixi, Roma-
store suo usque ad propinquos htispilcs scclcraia ? nus, inter Chrislianos Chrislianus, iuter homincs
Etneanliquitaiibus videarimmorari,tcstis cst Roma Inmo, lcgibus imploro rempuhlicam, religione con-
de Pompeio interfecto, tesiis yEgyptus " de inler- scientiam, coinmunione naturam. Utor temporarie
fcclore Ptolemseo. omui tcrra quasi patria : quia qux vera esl, ct illa ,
288 CAPUT II. 5 quam amo, patria, in terra
penitns non est. Nihil
Orosio , ulpole Christiano homini, ubiquc patria, et pcrdidi, ubi nihif amavi : tolumque habco, quando
quovis securus accesstts. qucm diligo, mcciim csl, maximc quia el apud om-
•
Mihi autem, priraa qualiscumquc motus pci tur- ncs idcm est, qui mc non modo notum oranibus, vc-
halione fugienti, quia dc confugiendi statione sc- rum ct proximum facit : nec cgenlem dcseril, quia
curo, ubique patria, ubiquc lcx et rcligio mca est: ipsius cst terra el pleniludo ejus, ex qua omnibus
iuiiic mc Africa lam libcnler cxcepit, quam confi- omnia jussit csse communia. ILcc sunt noslrorum
denlcr accessi: nunc mc, inquam, isla Africa excc- lemporuni bona, qtisc in totum vel in tranquillitale
pit pace simplici, sinu proptio, jurc communi, de pra-sciilium, vcl in spe futurorum, vel in perfugio
qua aliquando dictum, et vere diclum est, B cnmmuni non habuerC majorcs : ac per hoc inces-a-
.... Hospitioprohibemur3rena?, bilia bella gesserunt, quia mutandarum sedium com-
Bella cient,primaque vclantcoiisisterelerra : muuione non libera, persislendo in sedibussuis, aut
Nunc ullro ad suscipiendos socit s religionis et pa- infeliciler necati sunl, aut lurpilcr scrvierunl; quod
cis suse bencvolum iategicmium pandit, alqucultro clarius prompiiusqiic ipsis vetcrum gcslis pcr ordi-
fessos , quus fovcat, invilai. Latittido Oricnlis, se- ncm cxplicilis, aperietur.
plcntrionis copiosilas , mcridiana diffusio, magna- CAPUT III.
rum insularura largissimae liilissimaeque sedcs,
1 mei juris et uominis suut: quia ad Christianos ct De bello Achaicoet Corinthieversione.
Roraanos , Romanus et Chrislianus accedo. Non li- Anno abUrbe condita DCVI,hoccst, codera anno,
mco deos hospitis mei, non timeo rcligioncm cjus quo et Carlhago deleta esl, Cn. Cornelio Leutulo,
* necem mcam, non habco talem qucm pcrlimcscam L. Mummio coss., ruitiam Carthaginis eversio Co-
locum , ubi et possessori liccat perpetrare quod ve- riiiihi subsccuta csi, duarumqtte potcntissimarum
lit, et peregrino non liceat adlrbere quod conve- urbiura parvo unius temporis inlervallo per diversas
nil: * ubi sit jus hospitii, quod meum non sit. mundi pai tes miserabile colluxit incendium. Nara
Unus Deus, qui temporihus, quibus ipse innotesce- C cum l Melellus prsetor Achscos Bccotosque conj'unc-
re 289 voluit, hanc regni statuit unitatem, ab om- tos dtiobus bellis, hoc est, primo apud Thcrmopy-
nibus ct diligitur et limelur. Escdem leges, quse uni las, 290 iicrum ' in Pbocseis devicisset: quorum
Deo subjcctse sunt, ubique dominantur : ubicumque priorc bello occisa essc viginti millia, secundo sep-

HAVERCAMPlNOTJE.
30. Dianm Taurkm litiora. In Vulg. invenusla nov., meijuris el mei nominis sunt.
prorsus esl lectio, DianmTauricm liiutura, seu mugis 5. Necem meam. Debelur hsec cmendalio cod.
crudelia sacra. Inviiis omnibus mss. iu quibtts ca Longob. cui sccund. Florent. quoquc astipulalur.
leclio (in ed. Augtist. qtioqiic serva;a ) constauler Vulgg., nece mea. Non limeo, inquit, religioneni
exhibettir, quam nos seculi stimus. Itationi el hi- hospiiis, iit ceriissimam mibi nccem.
storiae qnoque eadem convenit. Non enim periculum 4. Vbi sit jus hospitii. Ita malo, cum Iribus,
el persuasionem notat Orosius, iitrum liiarenl ibi- Ltigd., Ball. et Coll. Gronov., qtiam hospitis, quod
dem an non, nisi humanas immolareul hosiias, sed alii prseferuni. Trihus vero cxcmplis, quse capite
crudclissima hospitibus vocat iittora a quibus, ut prxcedente recensuil, respondet ct sua lempora op-
cap. seq. dicit, ponit. Ad exemplum Busiridis periinenl, nontimeo
Hospitioprohibemurarense. deot hospitis mei, ad Diauae Tauricse sacra, non
limeo religionem ejus, necem meam. Polymnestoris
Quaene naufragis quidem salutcm a diis conccssam D sceleri et peifidisc in crcdito sibi hospite, Priami
indulgeant. Sed crudelius adhuc inquil est, quod filio, non habeo talem, etc.
ibidem praelextu sacrorum fuerinl b:s miseri imrao- 5. Quam amo, patria. Nescio unde patriam in cdd.
lali et trucidati. suis exhibuerit Fabricius, illumque secutusScottus,
51. Thracia cum Polymnestore. De Polymnestore, contra mss. cerle et reliquas edd. Nala fuisse vide-
Tbracum rege , qui Polydornra suae fidei comrais- lur corrupta lectio quod edd. pulaverint liueolam
sum interfecit, Euripides in Hecuba. FABR. superponi litterse a, qusepatriam juberet legi.
32. De inlerfectore Plolemmo. Rccle , nequc au- CAP.III. —1. Metellusprmior. HicestQ. Metclltis,
diendi mss. Lugd. Batt. tres, qui cum Coll. Gronov. cuiex virtulc Macedonici nomeniiidilura.ut ail Yel-
Icgunt, deinierfeclo rege (rege in Venel. edd. abesl, leius lib. i, ubi bclluin Acbaicum describit, de quo
ut cl in Paris. el prima) Ptolemmo. Livius libro LII, Florus libro n cap. 16, Eutropius
CAP.II. — 1. Qualiscumque. Edd. velt. el mss. lib. iv, Pausanias lib. vn, Jusiinus xxxiv. FABR.
quidam, qualescumque; cl mox fugiendi pro coiifu- 2. In Phocmisdevkisset. Florenl. pr. sive Lougob.
giendi tres Lugd. Balt. cl Coll. Gron. , qui quoque in Phocide victsset. Sic conjunctim, unde Flor. tcc.
delcnt illa, quam confidenter accessi: nttnc me, in- et Lugd. Balt. qtiatuor, Meus, Perizon. el Ullr. citm
quam, ista Africa excepit. Scribuut deinde, dicium Coll. Gronov. tit Phocis vel Focis devkisset. Puto
tsl el vere dictum est, quod et in ed. Aug. invcni. scribciuJuni csse in Phocide devkisset. Nam Phocis
2. Meijuris. Tres Lngd. Balt., cum Coll. Gro- regio Crsccisc est haud longe a Peloponneso, at
923 PAULI 0R0SII £21
tem millia csesa, Claudius historicus referl; Valerius .A censa, muri funditus dirnli sunt. Muralis Iapis in
Antias in Acliaia pugnatum, et viginti millia Achseo- pulverem redactus, prscda ingens crepla cst. Sane
rum cum 8 ducc suo Diaeo, cccidisse confirmat; cum propter multiludinem et varietatem siatuarum
* Polybius Achivus, quamvis litnc in Africa cum Sci-
simulacrorumqtie in illo civitatis incendio pcrmixta
pione fuerit, lamcnquia doinesticam cladem ignorare in unum auri argenti atque seris omniaque simut rac-
non poluit, semel in Acliaia pugnatum Critolao duce talla fliixissent, novum genus metalli factum cst,
asserit. Diseumvcro, adducentem ex Arcadia s mili- unde usque in hodiernum diem, sive ex ipso, sive
tem, ab eodem Metello praetorc oppressum cum ex imitaiione cjus, 9 ses Corinthium, sicut memorisc
excrcilu docet. Setl de varietale discordaniium bis- tradiium cst, et Corinthia vasa dicuntur.
loricorum aliquanta jam diximus t quorum sufficiat CAPUT IV.
detccta bsec el' male nota mendaciorum nota : quia
De bello in Hiapania cum Viriatho, deque Lusitano-
parum credendum csse in cateris evidenter osten- rum, el Salassorum Gallorum cruento conflictu; et
dunt, qui in his quoque, quse ipsi videre, diversi ingenti Rommpesiileniia, aliisque beltis Romanorum
sunt. Igitur post exstincta totius Achaise prsesidia, cum Numantinis, ilem Milhridnlis.
destitularum eversionem urbium Mctello prsetore Iisdera consulibus, ' Viriathus in Hispania, genere
mcdilante, consul Mummius repentinus cum paucis p Lusilanus, hoir.o pastoralis et lalro, primum infes-
vcnit in castra : qui, dimisso statim Metello,' Co- tando vias, deinde vasiando provincias, postremo
rinihum sine mora expugnavit, urbera toto tunc orbe exercitus prsetorum et consulum Romanorum vin-
s
longe omnium opulenlissimam: quippc quse velut cendo, 292 fugando, subigeudo, miximo terrori
officina omnium artificura atque artificiorura, et cra- Romanis fuit omnibus : siquidcin Ibcrum et Tagum,
3
porium commune Asisc atquc Etiropse pcr multa rctro maxiraa et diversissimoruin locorum flumina , lale
saeculafuil. Permissa crudelitereliam 8 captivis prse- Iransgredienli et pervaganti * C. Vclilius proctor oc-
tlandi licentia, 291sic omnia cscdibtis ignibusque cttriit: qui cominuo, cseso usque ad iiitcrnecionem
cornpleta stint, tit de murorura ambitu quasi e cami- pene omni exercilu suo, vix ipse prsctor cum paucis
noiu unumapicem coarctalum exundarel inccndium. "fuga tapsus, cvasit. e Deinde C. Piautnm praetorein
Itaque piurhna parle populi ferro flammisque con idem Viriathus, multis prsetiis fractum, fugavit. Post
' 8
sumpta, reliqua stib corona vendila est. Urbe in- etiara Claudius Unimanus cum magno inslruclu
HAVERCAMPINOTJE.
Phocaea, urbs Ionise in Asia. Praeterea hiulca est omnes sine discrimine et oronia diriperent atque
Orosii oratio, si retineamus, quod sequitur,quorum. pra-dareniur; quod sane facit ad miseriam caplae
Medelam adhibeas, scribendo eorum. urbis et preiiosarum ibidem rerum ruinam.
3. Ducesuo Dimo. Nomcn ducis, vulgo corruplum (2 9. ASsCorinlhium. De aere Corinthio lege Pliniiun
in Diennm, in Veiustis recie lcgitur : nam et Pausa- lib. xxxiv. Sed de originescris Corinthii, quaeiradita
nias Aiaiovliiinc nominat. FABR. sunt a veterihus, si cupis cognoscerc, lege Muretuin
4. Potybius. ctc. Immo ex ipsius Polybii, qui pro- Variarum Lect. lib. m, cap. 5. FABR.
prie Mega'opolit:inus fuit, scriptis apparct prsesen- CAP.IV.— 1. Viriathtts in Hispania. Viriaihus, est
tem adluis-e, cnm Corinthus diriperetur. Afferl enira in antiquo lapide, qui in Lusitania effossus continet
migni is'ius scriptoris lesiimtiuium Strabo lib. vni, tesiamentum Galli Favonii. In cxcerptis c Diodori
p. 581, ubi scribit illum dcplorasse inier alia , quse libr. xxxu 'Ovipiaxo; est, in quo T reilund ire vitle-
per imp^riliam Itouianorum accidcrint ibidem sum- tur : ubi multa de co scribit, illiidque imprimis de
inoriim artiliciim operibus, iia ut, ipso praesente, mi- sequitale in pracda dividenda, nv Se xai Siv.aio;iv xui;
Mes, projectis Aristidse labulis, interque iltas Bac- Stuvafiui; xS>vkufvpa>v,xai xax' a?tav xov; uvSpxyuOh-
cho, quctabula ad Strabonis usquc lcmpora Koinsc, aavxu;. 'e\npexoi; Sa>poi;.Unde Tullius de Ofliciis n,
artismiraculuin, superfuit, latis siipra easdem jactis, ail : Viriathum Lusitanum, propler mquabileinprmdm
luserint. partitionem, magnds opes habutsse. I)e re gcsia cuin
5. Militem. Sic scribere j'ubenl omnes mss. non Viriatho Appianusin tlispanicis, Livius lib. LHCl LIV,
milites. Florus libr. n cap. 17, Velleius u, Eutropius IV.
6. Male nota mendaciorum nola. Posterius nola FABR.
rriale repudianl Lugd. Bait. ircs cum Coll. Grnnov. 2. Subigendo. Edd. Vetl. subjiciendo.
Nota il.la mendaciorum, quia male nola erai, i. e. 3. Maxima el diversissimorum.In F!or. sec. absunt
saiis incngniia, cl incrnstata mendaciis, delegittir ab T) illa maxima et. In tert. scribitur maxima ei diversis-
Orosio. Pro qttia, edd. qiiscdani Vett. habent quare. ' sima. Edd. veli. habent, maxima et diversorum.
7. Corinlhtim sine mora expugnavil. De Corinthi 4. C Feltitui prmtor. C. Vetiiiusest quoque in Ap-
eversione etiam Cicero tib. i de Ofiiciis, ct Verrina piani Iberica a Beraldo convcrsa, M. Veiilius in Li-
terlia. Plinius lib. xxxiv, cap. 2, scribit, Corinlhum viana Epitoma lib. LII. Sex. Vetilius in Diaconi addi-
captam olympiadis 156 anno lertio, urbis Romseanno tionibus ad Eutropium, Diodorus, axpuxnybvOvixik-
Dcvni. FABR. ktovhabel. FABR.
8. Captivis. Qu'i sunl hi captivi, an Corinlhii? sed 5. Fuga lapsus, evasit. At conlra Livius scribit Ve-
illi subcornna vendebantur. An alii? Vix puto, nara (fiium captiim, Diodorus et Appianus, captiim atque
captivos Roniani non solebant as>ervare , nisi nobi- interfectum. FABR.
liores, qui in triumpho duccrentur, reliquos vero in 6. Deinde C. Plauiium. Hunc Vetilio successisse
serviit.item vendere. Forle scribendum cuivis. Sole- atictor est Appianus, qui eliam de clade ab eo ac-
bal enira pr.eda per certos et ad illam criram electos cepta. FABR.
homines custodiri, ad qiicm morem alludit Virgilius 7. Claiidius Vnimanus. Claudii mcminil quoque
^En. n,762: Florus, et Auctor de Viris illustribus, qni post Clau-
Custodestecli, Phcenixet dirus Ulysses, dium C. Nigidiunt a Viriatho oppressum scribit. FABR.
Praedamasservabant. 8. Cum magno instructu bclli. Edd. prima, cum
At Mummius mjliijbus sujs videlur permisisse, ul magno apparaiu belli inslrttcti.
 925 HISTORIARUMLIBER V. CAP. IV. 926
belli contra Viriathum missus, quasi pro abolenda A infarai impudentia atque ambitione usus, 18privalis
superiore macu.la, lurpiorem ipse auxit infamiani. sumptibus triumpbavit. L. Cacilio Metello, Q. Fabio
Nam coigressus cum Viriatho, universas, quas sc- M.iximo Serviliano consulibus, inter csetera prodigia
cuin 9 deduxerat, copias, raaximasque vires Romani 17androgynus Romse vistis, jussu aruspicum in mare
exercitus amisit. Yiriathus trabeas , fasces, caetera- mersns cst: sed niliil impise expiationis procuraiio
que iusignia R.imana in montibus suis 10tropsea prse- profecit. Nam lanla subito pestilentia exorta est, ut
fixit. Eodcm tempore irecenti Lusilani cum mille ministri quoque faciendorum fiincruin primum nori
Romanis in quodam saltu contraxerc pugnani, in qua sufficereni, deinde non essent. 18Itaque etiam inagnse
11septuaginla Lusilanos', Ilomanos autem trccentos domus vacuae vivis,
plenae mortuis remanserunt.
viginli cecidisse, Claudius refert, et ctim victores Lu- Largissimse introrsum hscrediiates, et nulli penitus
sitani sparsi ac sccuri abirent, unus ex iis, longe a hscredes. Denique jam non solum in Urbe vivendi ,
cseteris scgregatus,ls cum, circumfusis equiiibus , sed etiam appropinqtiandi ad Urbem negabatur facul-
pedes ipse deprebensus, unius eorum equo lancea las, lam saevi per totam urbem labescenlium sub
perfosso, ipsius equitis ad unum gladii ictum caput teclis, atque in stratis suis cadaverum pulorcs 19
desccuissel, ita omnes mctu perculit, ut, prospec- cxbalabantur. Expialio illa crudelis, et viam morli-
lantibiis cunciis, ipse contcuiptim alque otiosus abs- B bus liominum morte hominis " instruens, tandem
cederet. Romanis inter miserias suas eriibescentibus, quam
" App.Claudio,Q. CsecilioMetello
293 constilibus, misera 294 et vana esseli innotuit. Ante enim in
Appius Claudius adversus SalassosGallos congrcssus, suffragiiim prsevenietidaecladis est habita, et sic pc-
et victus,1Vquinque millia militum pcrdidit. Reparala stilentia " consecuta est: quse tamen sincullissacri-
pngna, quinque millia hostum occidit. Sed cnin ficiorurn satisfactioiiibiis, tanttimmodo secundiim
juxta legera, qua constilutum erat, ut 18 quisquis mensuram arcani judicii expleta correptione, scdita
quinque millia hostiuin peremisset, triiimphandi ha- est. Qtiam si " artifices illi circumveniionum aruspi-
berct potestaiem, iste quoque triumplium expetisset, ce=,sub ipsa (ut assolent)declinatione morborum for-
propter superiora vero damna non impetravisset, tecclebrassent, procul dtibios 3sibi, diis et ritibus suis
HAVERCAMPI N0T<E.
9. Dedttxerat. Perizon. , duxerat; Lugd. Batl. ltaque magnm domus, etc. Sed Augtist. reliquis prae-
tres cum Coll. Gronov. cled. Aug., adduxeral; Ultr., fercnda, legit, lla ut eliam magnmdomus, etc, rema-
deduxit. nerent.
10. Tropma. Lugd. Bat. pr., velut tropma. 19. Exhalabantur. Cod. Perizon., cumed.Augusl.,
11. SepluagintaLusitanos. Ed. Augusl., xv, Lusi- exhalabant.
tanos. 20. Instruens. Florenlt. pr, etsecund., ul et tres
12. Cum, circumfusis, etc Ltigd. Bat. tres, cum C Lugd. Bal. cttm Coll. Gronov., struens.
a circumfusis equitibus esset ipse de.prehenstts. Sed 21. Consecuta est. Sic tres Florenlt. el ed. Aug.
Metis etPerizon. quibuscnm ficiunt edd. Aiigust. ct el ita loqui ssepe amat Orosius pro subseeula est,
Venctae, cum, circumfusis equitibus, petlesipse depre- quoil bic liabent qusedam cdd. Velt. et Lugd. Bitt.
hensus, unius eorum, cic.; <|ttod niihi prse vtilgata sec. Meus scribit secuta est, at Ltigd. Bat, pi'. exorta
lcciitme placuit. Edittini a Fabricio fuit, cum a cir- est, scd superscribitur consccula est.
cumfusis equilibus. pedestris ipse deprehensus, etc. 22. Arlifices illi circumventionunt aruspkes. Colu-
Editiones vero qu;c illiun pnccesserunt, ut el mss. mella i, 12 : Aruspices vaua superslitione rudes nni-
omnes pedestris, pro pedes, rejiciunt. mos ad impensas competlunt, Unde digua Aniiibale
15. App. Claudio, Q. CmcitioMetello coss. App. vox ad Prusiam rcgem , cui exta non videbanlur
Claudius Pulcher et Q. Metellus Macedonicus co.u- prosperain eo tlie ptignam prsedicere : An lu, inquit,
sules fucrnnt anno DCX.Appiiim in bello conlri Sa- caruncnlmvitulinm mavis, qttam imperatori veteri, cre-
lassos, qtiiuque milba militum amisisse, csl in no- dere ? Cicero de Divinat. n, cap. 21: Aucupalores
stris veitisiis : ut par numertis sit amissoruni aique eventuumet siruclores faltaciarum eosdem infra hoc
caesorum. Unde jure triumpbus Appio negattis fuit. cap. vocat Orosius.
Valerius libro n, cap. 5. FABR. 23. Subsidiis et rilibus. Scripti et excusi omnes
14. Quinqite millia. In mss. suis htiiic niimerurQ habent: sibi diis et ritibus. Sed me non prius teme-
invenit Fabricius, quem in margine posuisse conten- ritalis arguant, quam viderint quomodo illi suam
lus, reliquii decem, ul erat in Vulg. prselerquam in tiieaniur sentenliam. LAUT.— Id cum Lnutius asse-
Aug. in qua, ut et undecim nuinero mss. cuin verum rj rat de Impressis et mss. oslendit, quam paucos in
invenerim numerum, falstim exsulare jtissi. utroque gehere evolvertt. Subsidiis enitn quod ipse
15. Qttisquisqninque nillia. Hic definitus ad triom- vult, prseoccupavit antc illum edil. Bolsuing.,etante
phi petitionem erat nmnerus. Vide Casaub. ad Sue- Bolsuing. illam. lectionem edd. Parisina et Veneiae
ton. Juliiun cap. 76. FABR. exhibaeruiit. Sola Hittorp. habent insidiis. Ego, cum
16. Privatis sumptibus triumphavit. Alioqui trium- vulgata lectio codd. inss. iisque optimis conlirmetur,
plianiibus siimptus cx serario erogabatur, ttt indicat sensumquc proeterea boriura fundat, ab illa disce-
Livius tibro trigesimo tertio, qilod adolescenlibus dendum non puto. Mss., quos undecim numero con-
rerum Romanarum sttidiosis observandum est. FABR. sului, omnes vel sub diis et ritibus suis, ut Lugd. Batt.
17. Androgynus Romm visus. Hic Androgynus pr. et tertia cum Coll. Grouov. exhibent, vel st6i,
Lunm, non Roinmnatus fuit. Lunm quoque liis con- dis ( nut sibi el diis) el rilibus suis, ut Florentt. tres
sulibus lanlam pestile.itinn fuisse, ut, jacentibus in et reliqui otnncs. An vero detendi illa Orosii senten-
publico passim cadaveribits, qui funerarent, defue- lia nequit ? An non et sibi illi Aruspices, et rfiis suis,
rint, scribit Julius Obsequens. FABR.— ln tertio et et ritibus illis remissiones morborum et gloriam me-
quarto Lugd. Batt. non exstat visus. delse asctipsisseni? Pro reductm Lugd. Batt. tres
18. Iiaque etiam. Florentt. tres cum Lugd. Bat. cum Coll. Gron. produclm amant.
sec, jamque etiam. Perizon., tuncetiam. Vett. edd.,
927 PAULI OROSl £28
rcductae sanitatis gloriam vindicassent. Ita misera tA capto, " Diodotus quidam cum Alexandro filio, re-
,k et ad sacrilegia male religiosa civitas, mendaciis, gnum ejus et regium nomen usurpavit : qui postea
quibus Jiberari non poterat, ludebatur." Igitur Fa- ipsum Alexandrum filium, quem parlicipcm periculi
bius consul contra Lusitanos ct Virialbum dimicans, in pervadendo regno habucrat.ne in obiinendo con-
" Bacciam oppidum, quod Viiiatbus obsidebat, de- sortcra haberel, occidit.
33M. iErailio Lepido, C. Ilostilio Mancino coss.
pulsis hostibiis, liberavit, et in deditionem cum plu-
rimis aliis castellis rccepit. Fecit facinus eliara ulli- prodigia apparuere 296 diversa, et quanlum in
mis barbaris Scytliise, non dicam Romanse fidei ct ipsis fuil.ex morc curata sunt; scd non scniper aucu-
moderationi, exsecrabile. " Qtiingentis cnim princi- patoribus eventuum et slrucloribus fallaciarum aiu-
pibus eorum, quos societatc invitatos, 295 deditionis spicibus,opportuni casus suffragantur. NamqueMau-
juresusceperat, manusprcecidit.,8Pompeius,sequen- cintis consul, " poslquam a Popillio apml Numanliam
tisanniconsul.finesNiimantinorum ingressus, accepta stiscepit exercilum, adeo infeliciter praiia cuncia
rnaxima clade discessit, non sotura exercitu pcne gessit, alque in id suprema desperationc perduitiis
omni profligato, vcrum cliam plurimis nobilium, est, ulJS turpissimum fcedus cum Numantitiis facere
39qui ci militisc aderant, interemptis. Viriathus au- cogerctnr; quamvis et Pompeius jatn alind aeque in-
tcm, cum per qualuordecim annos Romanos duces B fame fceduscum iisdem Numantinis p.iitlo antc pepi-
atque exercilus protrivisset, insidiis suorum iuicr- gisset. Senalus " dissolvi focdus, el Mancinum dcdi
fectus est: in hoc solo Romanis circa eura foniter Numanlinis prsccepit, qui, nudalo corporc, »Tmani-
agcntibus, quod percussores ejus indignos prsemio btis post tcrgiim revinctis, anle porlas Numanlino-
judicarunt. At ego non modo nunc, verum eliam sacpe rum cxposilus, ibique usquc in noctcm inanens, a
inlertexere Orientis illa »° inextricabilia bella pole- suis descrtus, ab hostibits aulem non siisceptus, la-
ram, quse raro umquam nisi sceleribus aul incipiunt, crymabile ulrisque spcctacultim prccbuit.
aut lerminanlur: sed Romanorum, cum quibus nobis CAIUT V.
actio esl, lanta sunt, ut jure fastidianlur aliena.
31Milhridales lunc siquidem, rex Quam injuste Romani Mancinum Numantinis dedide-
Parthorum, sex- rint. De Bruli in Gallmcos slrage, Lepidi a Vac-
tus ab Arsacc, victo Demetrio prscfccto, Babylo- cmisclade.
niam urbem finesquc ejus univcrsos victor invasit. Exclamare hoc loco dolor 1 exigit. Cur falso vobis,
Oranes prseterea gentes qusc inter Hydaspem flu- Romani, magna illa noraina ' justitise, fidci, foititu-
vium cl Indum jacent, subegit. Ad Indiam quoque dinis et misericordise vindicaiis? A Numantinis bsrc
cruentum extendil iinperium, Demelrium ipsum se- verius discite. Forliludine opus fuit? pugnando vicc-
cundo sibi bello occurrentem, vicil et cepit : quo G runt. Fides exigcbalur? credenles alii secundura se,

HAYERCAMPINOTM.
24. Et ad sacrilegia, etc. Lugd. Batl. tres, cum ciso pupillo, regnum Syrim invadit. Occidit Tryphon
Coll. Gronov., Ila misera el sacrilegu, male religiosa pupilluin suum Aniioctiuin sextimi Alexandri iiieo-
cioilas. Cod. Aug. quoque sic lcgit, alque insuper, patoris filium. Is Antiochus insuper Alcxandri no-
el male religiosa civilas. men habuisse videtur, ex Appiano, libro de Bell.
25. Igitttr Fubius cos. De Fabii Serviliani rebus Syr., p. 132, uhi Trypho dicilur occidisse rtuiSiov'A-
gcslis contra Viriallium Appianus. FABR. ks^uvSpovs\ kkt^uvSpovxov vbOovxuXxh; Uxt>\suuiov
26. Bacciam. Mss. omnes Bttcciam, nisi quod in QvyaOpb;, puerulum Alexandrum, Alexandri Nolhi
Mco sit Buccina. (id est Theopatoris, cui propterea Beilje cogiiomcii
27. Quingeniis enim principibus. De liac Fabii se- erat) ea; filia Ptolemmi. Ncquc potuil esse privignns
vCritate Valerius Max. lib. n, cap. 2, et Frontiuus Demetrii, ut scribit Justinus, quia deccnnem per
libro iv. FABR. mcdicos, qui fingebant calculo laborare Aiitiocbuin,
28. Pompcius sequcnlis anni cos.Q. Pompeius cos. occidit lutor. Vide Ep:t. Livii LV.
cuiu Cn, Scrvilio Csepione anno DCXII,a Numantinis 33. M. /Emiito Lepido, C. Hostilio. Consules hi
victus, pacem lnrpein fecii, Livius libro LIV, Vel- fuerunt anno ab Urbe condila DCXVI.Prodigia quse
leius libro u, Eulropius iv, isque Romaui reversus tuiti cvenerunt cxponit Obseqtieus. FABR.
deprecando poenamclfugit, Cicero de Oflic. m. FABR. 34. Postquam a Popillio. Popillio recte est iu vc-
29. Quiei militim. lta omnes mss. et edd. melio- tusti., unde al:i Pompilio, alii Pompeio fccernnt.
res; inularuiil in ejus militim qui ioculionera istam M. Popillio Lxnati supcrioris anni consuli Manci-
nou imetlexeruni. num ad Numanliam successisse, tradit etiara Appia-
30. lnettricabilia. Meus, exsecrabtlia. p.
u nus. FABR.
51. Mithridates tunc siquidem. De hoc lege Justi- 33. Turpissimumfcedus. De hoc foedere a Mancino
num libro XLI.Plura fuerunt apud Liviura libro LU, cuin Numanlinis facto , omnes. Tu lege Ciceronem
ul ex Epitoma cognoscilur. FABR. lib. III de Officiis. FABR.— Sequitur in ed. Aug. ,
32. Diodolus quidam. Diodottts est in omnibus semperque Romano nomini exprobrandum. In aliis
vetl. pro quo in impressis, Theodoius legilur. Sigo- neque edd. neque mss. idjjoccurrit.
nius quoque in vett. libris Epitomae LII, a Diodoto 56. Dissolvi. Mss. aliquot cum edd. vetl. dissolvit.
quodam, legi testatur. Appiantts quoque iir Syriaca 37. Manibus. Flor. pr. et lerl., ciim Ultr., Meoct
eumdem AIOSOTOV —
nomiuat. FABR. Graviler bic er- Perizon., alqic Lugd. Bat. scc, manibusque. Ed.
al Orosius, neque ducem suuin Justintim sequitur. Aug. ct tres mss. Lugd. Batt., cum Coll. Gronov.,
Is de Diodoto hoc, sive Trypbone, id enim nomen. manibus quoquc.
ciim imperio assumpsit, ila scribit lib. xxxvi,cap. : CAP.V. — 1. Exigit. Perizon., coget.
/ itterim in Syria Trypho, qui se tulorem Anliocho, 2. Jusli.im, fidei. Edd. vctt. quscdam, jusliiim at
Demetrii privigno, substitui a populo laboraverat, oe fidei.
92D IHSTORIARUMLIBER V. CAP. VI. 930
quos occidcre» potuerant, paclo foedere dimiscrunt.. A cistis, 13ut ncc civis consulat convenienler ingratis,
Jtistitiaprobanda cral?297probavil4eim vel taciltis nec bostis fideliler crcdat infidis. Interea li Brutus
scnatus, cum iidem Numantiui per legatos suos aul iu ulteriorc Hispania, sexaginla millia Gallsccorum,
inviolatam pacem solara, aut omncs quos pignore qui Lusitanis " auxilio venerant, aspcrrirao bello ct
pacis acceplo vivos dimiserant,reposcebant,Miseri- difficili, quamvis incaulos circuravenisset, oppressit.
cordia cxaminanda videbatur? ° satis documcnti de- Quoruni in eo prselio quinquaginta millia occisa, scx
derunt vel emittendo ad vitam inimicum exercitum, miliia capta rcfertinlur, patici fuga evasertint. In ci-
vel ad pcenam non rccipiendo Mancinum. Mancimis tcriore Hispania Lepidus proconsule Vaccscos in-
ne rogo dcdendus fuit, qui vicli exercitus impen- noxiam gentem et supplicem, 16etiam senalu prohi-
dentem trucidalioncin, pnrienlo umbone pacti Ice- bentc, pcrlinacitcr expugnare tentavit. Scd mox ac-
dcris dispulit, qui" pcriclitantes patriae vires in me- cepta clade gravissima improbae perlinacise pccnas
liora lempora reservavit? Aut si displicuit fcedtts luit. Sex millia quippe Romanoruin in hoc injusto
quod pactum cst, cur miJes hoc pignore rcdcmptus, bello justissime csesa sutit: rcliqui, exuti castris,
aut cum rcverterelur, receplus est, aut cum rcpete- armis eliam pcrditis, evascrunt. Ncc minus turpis
retur, reddiius non est? Aut si placuit servati iuilitis 17hsecsub Lepido clades, quam sub Mancino liiit.
qualisctimque provisio, cur Mancinus, qtii hoc pe- TJ '8 Ita nunc sibi hsec tempora loco fel.cilaiis ascribanf,
pigit, solus' dedilus fuit? ul non dixerira Hispani, lot pulsati fatigatique bcllis,
8 Nuper Varro, ut sed vel ipsi saltem Romani, tam conliniiis subaeli
procpropera pugna inirelur,
collegam Paulum ohluctantem impulil, trepidantcm cladibus, totiesqtte supcrali : ut non exprobrem,
prsccipitavit excrcitum, infelices copias, apud infa- quot praiorcs corum, quot Icgati, quot consules,
mcs illas Romanis cladibus Cannas, non disposuit quot legioncs, qtiantique exercitus coiisiimpti sint.
ccrlamini, * sed opposuit morti; plus quam quadra- Illud solum revolvo, quanta ficrit limoiis amcnlia.
ginta millia ibi mililum Romanorum sola impatien- Milcs Romahus bebetatus, ul jani nc ad expcrimen-
lia sua, de qua sibi vicloriara jam dudura Atinibal lum quidem belli cohibcre pedem, aut obfirmare
prsesumebat, amisit. Collega eliara Paulo (quo tan- animum posset: sed mox coaspecto Hispano specia-
demviro?) perdito, novissimein Urbem pene solus liter hoste, diffugiens, vinci se pene prius crederel,
inipudenlissiine redire ausus est, meruitque suae im- quam videri. Quo argumenlo palet, apud utrosquc
pudentiaepraemiura. ,0 Nara gratiae ei, quod de repu- miscra illa tempora judicata, cum 299 (!l Hispani,
blica non desperasset, quam lamcn ipse fecerat de- ctsi vinccre potcranl, inviii tamcn deserercnt olia
speratam, publice in scnatu actae stint. Porro aulcm sua dulcia, cl bella cxlerna lolerarent, el Romani
M.uicinus, qui, sorte bellica circuinvenliim exerci- Q quanto.impudenlius aliense quieti scse ingercrcm,
lum ne perderet, laboravit, ab eodem senalu dedi- tanio turpius vincerentur.
iione damnatus cst. " Scio, Romanis et illud in CAPUT VI.
Varrone displicuil, sed 298 tempori.conccssura De monstroso pucro Romm nato , de Minm erucla-
cst: el in hoc Manciuo placuit, sed sccnndutn lem- tione, et belto servili in Sicilia.
pus prsesumptum esl: " aique idco ab initio peifc- 1 Sox. Fulvio Flacco, Q.
Calpurnio Pisonc consu-
HAVEKCAMPINOTJE.
3. Potuerant. Edd. Aug., potuerunt. iisdem mss. et editionibtis Romani pro Rontanis. Ic-
4. Eam. Mss. tres Lugd. Batt., cum Coll. Gro- gant, inqtiibus Ultrajectinus quoquc codex, scio Ro-
nov., eam etiam. mani, nauci non est.
5. Satis documenti. Ed. Aug., cum tribus Lugd. 12. Atqueideo. Forle legendum, mqueideo.
Batt. et Coll. Gronov., addil indkiunt. 15. Vt nec civis. Propter Mancini exempliim, vc-
6. Pcriclitantes. Ed. Aug., periclitanlis. rebitur similem patrise prsesiare iitiliiaicm civis;
7. Deditus [nii? Post haec verba in ed. Aug. laci- proptcr Ntimantinorum, ullis pacis condilionibus
nia .'equitur tredccim linearum, quse infeliciier ibi- credere bostis.
dem aliundc ex Ornsio irrepsit. lncipit, Quamquam 14. Brulus in ulteriore. D. Junius Brulus constil
inter, ct finii, potttit servare naiura. anno UrbisDCXV,soriitus Hispaniam iillerioicm, de-
8. Nuper Varro. Bello Puuico secundo, scd de victis Callmcis,cognomen inde mcruit, Appianus in
Cannensi clade libro superiore, capiie decimo sexto Iberica, Sirabo libro terlio, Livius libro LVet I.VI,
dictiini est. FABR. D Florus libro sccundo, capiic dccimo septirao. Vcl-
9. Sed opposuit morti. Ex imitatione Virgiliana leius n. FABR.
lib. M\\. xi, 126: 15. Auxilio. Ltigd. Batt. omncs, cum Coll. Gro-
.... nov. el ed. Atig., in auxitium.
Teclusque recusat 16. Eliam Senalu prohibente. Cinna cl Ciccilius,
Prodere vocesua quemqaamaul opponeremorti.
legati in Hispaniam ad Lepidum missi, attulerunl S.
10. Nam gratim ei. Varroni redeunti in Urbem C. qtto cavebatur : nc Lepidus Vaccseosbello petc-
graiias a Scnatu acias scribit Livius libro vigesimo rct. Appianus. FABR.
necundo. Valerius Jibro terlio , capiie qttario. FABR. 17. Hmc sub Lepido. In vulgatis legilur, sub Me-
11. Scio, Romanis, elc Haecest lectio optimo- tello. In Epiioina LVIita Jegitur : Dissimili cventu M.
rura mss. Nam, ita clare exbibetil Meus et tres Flo- JEmilius Lepidus ptocos. adversus Vaccmosrem ges-
re.itini, inter quos cod. Longob. scribcns socio, fa- sit, clademquesimilem Numanlinm passus esl. FABR.
cile ostendit, scio ibidcm debere reponi. Vulgaii 18. Ila uunc. Edd. qu;cdam vett., quare nunc.
codd. habent sic Romani, scd prseter Augusl. nulli CAP.VI. — 1. Sex. Fulvio Flacco, Q. Culpurnio.
nisi recentiores; nam Venetae, Parisina et prima Hi consules fiierunianno Urhis rcxviu. Cseteiura Ob-
scio quoque exhibent. Quod vero unus aut ajter ex seouens puerura illuni natum non his consulibus.sed
9..1 PAULI OROSII 932
libus, Roraa; puer ex ancilla ' natus est quadrima-. A CAPUT VII.
nus, oculis qualuor, auribus tolidem , nalura virili De Numantia , ejusque per Scipionem Afrka.ium
duplex. In Sicilia moris jEtna vaslos igncs erucla- deletioue.
vil, acfudit : qtii lorrcntum modo per prona prae- 1 Anno ab Urbe condila DCXX , cum major pene
cipiles, proxima qtiseque corripientibus exussere infainia de foedere apud Numantiam pacto , quatn
flammis; longinquiora autem favillis calidis, cum apudCaudinas quondamfurculas,pudorem Romame
vapore gravi late volilantibiis , torruerunt; quod fronlis oneraret, Scipio Africanus * consensu om-
' Sicilbc semper vernactilum genus raonstri, non niura tribuum consul crcalus
, alque ad opptignan-
portciidere nialum assolet, sed inferre. In Bono- dam Numantiam cum cxercitu missus est. Nu-
niensiagro fruges in arboribus 4 enaisc snnf. Igitur mantia autem cilerioris Hispanise, fiaud procul a Vac-
" in Sicilia bcllum servile orttim est, quod adeo
grave cseiset Caiitabris in capite Gallsecioesita, ultinia Celli-
ei alrox multiludine scrvorum, instruclu copi.trum , bcroi uin '301 foit. s H*c per annos qualuordecim
et 6 magnitiid.no viiium fuit, ul,' nori dicara pr;c- cum solis qualuor millibus suorum quadraginta
lores 300 Romanos, qiws penitus profligavit, sed raillia Roraanorum non solum sustintiil, sed etiam
constilcs quoque lcrruciii. Nam septuaginla millia vicit, pudcndisqiic fcederibus afTecit. Igilur Scipio
servorum , tum in .trina conspiranlium fuisse refe- B Africanus Hispaniam ingressus non illicoseingessit
runlur.excepta urbe Messana.quaeservos libcraliter boslibus, ul quasi incatitos circunivcniret, sciens
liabitos in pace coniinuit. Cseterum Sicilia in hoc numqiiam 4 id genus homiuum adeo in otium cor-
quoquc miserior, quia insula et ntnnqtiara erga sta- pore aqtie animo rcsolvi, ut non ipsa qualitue
tum suum " jttris idonei, nunc tyrannis subjccta, habitudinis suse apparatus aliorum prsccellcrcl,
nuncservis : vcl illis doiriinaiu improbo cxigentilius sed aliqtiamdiu militcm suum in castris vclut iu
servimtcm.vcl islis pries!implioncperversa commu- scholis cxercuit. Et cum partem sestatis lotaraqne
lanlibus libertatem, maxirae quia clatiso undiqtte hieniem, ne alteniala quidem pugna, transcgisset,
iriarL,cgerere foras non facile potest intcstinum ma- sic quoquc parum properaodura hac proficit indu-
lum. Viperinam quippe conceptionem 9 pcrditioni stria. Namqueubi copia pugnandi faciaest, excr-
stise aluit, sua libidine auclam, sua morte viciuram. cilus Romanus , oppressus impelu Numantinorum ,
In hoc aulcm servilis tumultus cxcitatio, quanlo ra- 8 terga convertit : sed increpatione ct niinis obje-
ror cxieris, tanto 10 truculentior cst : quia inlen- clantis scse consutis , mauuque relinenlis , landem
tione commovelur libera multitudo, ut palriam au- indignatus in bostem rediil : ct quera fugiebal,
geat, servilis utpertlat. ftigere corapulit. Difficilistunc in rclatu fides, 6 Nu-
HAVERCAMPINOT.E.
supcrioribus, P. Furio et Sex. AlilioSerrano sciibil. IC anno alii non Scipionem coi.sulem factum cl ad Nu-
Adhnsvero coss. iEtiisc inccndium aliaque piodigia mnnliam oppugnandam prolccium, scd Nuraamiani
referi. FABR. ab co expugnaiam scribunt. FABR.
2. Naius est. Meliores mss., videlicet tres Flo- 2. Consensu omiiium iribuum. Ncscio rquidem ,
rcnt., Mcus ct 1'erizon., deient verbum postcrius. quibus ralionibus moti alii correctores scripseruut,
3. Skilim vernaculuni gemts wonstri. Supra lib. iv, cuHsensu oniniuln ex tribuno consul creatur, cum in
cap. (5,deCanhagine, Carlliaginknses vernactilitmul jue niiinuscriptis secus lcgatur. FABR.Causa fuisse vi-
inlestinum semper inler se nialum habnere discordh m. delur , quod in qiiibusdam mss. invcnerinl vitiosam
4. Enatm sunt. lluc optimornm sex vel sepicm l.anc leciio.em, omriium iribunorum. Ita enira scri-
codd. leciioest. Vulgo, natm sunt. biiurin Lugd. Bal. pr. et teriio , aiqueinsujcr Cnll.
5. In Sicilia bctlum. Hcc bellum servile cxcitavit Gronov. In cd. Aug. abesl. Mox ad expugnandum
Etmus Syrtts cx tirbe Apamea, scrvus AntigenisEn- prater edd. quasdam veit. Flor. sec. et Lugd. Bai.
nensis. Ciijus belli cansam, iladrm, omnemque ra- pr. tervorum quoquc pro suorum Ires Lugd. Batl.
lionemaDiodoroSicnlolibroxxxivdescriptamLatine ciiin Coll. Gronov.
cdidit Ilenrii us Slejihanus. De codem Flnrtis lib. m, 3. Hmc perannos xiv. Florus libr. n , cap. 18:
c. 19. ei Livius lib. Lvi.MeminilAppianus lib.i.FABR. Nvmantia qualuor willibus CettiberorumXL millium
0. Magnitudine virium. Cniijiiiiclionem et, invitis exercilum per annos xiv sola sustinuit. Appianus in
niss. omnibus, iuirtiserant editores, quam susttili. Hispanicis scribit Nuiuaiilinorum ante bellum non
7. Non dicam prmlores. Quafuor prsclorum, Ma- fuisse amplius octo raillia. Eos de rebus a Scipione
nilii, Lenluii, Pisonis, Hypsmi, castra a servis cajita .'_" ad Numantiam gesiis lcge. FABR.
scribit Florus. Diodorusunum L. Hypsmumnomiuat, 4. Id genus. Cod. Longob. el tres mss. Lugd.
qui Roma in Siciliam cum octo millibus Sictilorum Bait., cnin cod. Aug., hoc geniis scribunt.
inilitum profectusy (omtnisso praelio victus est a 5. Terga convertit. Meus, tergaverlit. Quod melius
servis. De constilibus infra dicetur. FABR. dictum est.
8. Juris idonei. Tres Lugd. Ball., ctim Coll. Gro- 6. Numanlinos et fugavere. Cum edd. quse Fabri-
nov.,addunt fuit. Quidam quoquemss.ct editi est ad- cianas prsecesserant, haberent, Difficilis in relaiu
duut post insuld. fides , Numantinos et fugavere , cic. , ut prima oin-
9. Perdilioni sum. Ila omnino refingendum ox mss. nium , atque August. Venet;c et Paris. Reliquae au-
Flor. pr. et sec alque Perizon. Meus eXhibet per- teiii, Bolsuing. quidem, Difficilis tunc in relalu fides,
di.ione stta. Vulg., perditionis sum. el Numantinos fugiere, etc Pro fugiere Hillorp. in
10. Truculentior est. In Meonon reperi verbum esf. Fabriciauis ediluin fuit fugere ; quoii iiciiliquaiii lo-
Lugd. Balt. tres.cumColl. Gronov.,crude/ioresl.Pro lerari cum possei, fugere reposuit Scolius. Sed vera
commovelur, Meusquoque nioiifitttr.Sed illa, quia in- lectio est el fugavere , quam diserte exhibent cod.
tentione, etc. Cod. Peiizon. ita scribil. Qua triten- Longob. cl Meus, atque subindicant quoque illi in
iibwe, etc, ea servilh ul perdat. quibuse^ugaverescribitur.mUllr.eiFIoreiii. sec.cuin
CAP. VII. — i. Anno ab Vrbe coni. ncxx. IIoc Coll. Grotiov. supra pro videre in Meo scribilur vicere.
933 IIISTORIARUMLIBER V. CAP. VIII. 954
mautinos el fugavere, ct fugicntes viderc Romani., A vis gerrninis madcfaclae frugis, ac deinde siccatur cl
Unde quamvis Scipio , quia praeter spem acciderat, post in farinam redacta , molli succo admiscctur ,
bctatus etgloriatus cssct, lamen ultra ' belluin ad- quo fermenlo sapor austeritalis et calor ebriciatis
vcrsus eos audendum non esse, professus est.Ilaque adjiciiur. Hac igitur potionc post longatn famem
Scipio insistcndum iuopinaiis proventibus censuit, recalescenles , bello sese obiulerunt. Atrox diu cer-
urbem ipsam obsidionc couclusit, 8 fossa eliam cir- tainen ct usquc ad periculum Romanorum ftiii :
curadedit: 302 cuj'us latitudo pedibus dcccm, alti- ilerumque Romani lS pugnarc se adversum Niiman-
tudo viginli lu.l. Ipsuin dciude valliiin, sudibuspr.e- tinos , fugiendo probavissent, nisi sub Scipionc
slruclum, crebris lurribus commtinivit: ut si qua ab 303 pugiiasseul. Numantini, interfectis suortnn for-
erumpentc hosle ineum tcniarclur irruptio; jam non lissimis, bello cedunt: »*compositis tamen ordinibus,
quasi obsessor cum obsesso, sed vcrsa vice obscssus nec sicut fugienles in urbem reverlunlur, corpora
cum obsessore pugnarel. Numantia autcm in lumulo interfeclorum ad sepulturara oblala, accipcrc nolue-
sita.haudprocula fliiinincDurio, 9lria millia passiiiiin runt. Novissime spe despcraliouis in morlem omucs
ambilu muri amplexabatttr; quamvis aliqui asscrant deslinati , clausam urbem introrsum succenderunl,
eamctparvosituctsinemuro luisse. 10Undecredibile cuiictique pariler ferro , vcneno , alque igne con-
est, quod hoc spatii cura alendorum custodiendo- B sumpii sunt. Rnmani nihil cx his pcniltis habuere
rumquc pecorum , vel eiiani excrcendi ruris com- victis, prseier securitalem suam. Neque enim eversa
modo cum bello premercntur, iiicluseriiil, ipsi arcem Numantia 1Svkisse se magisNumantinos, 10quam
parvara namra munitam obtincntes. Alioqui tanlam evasissc dixerunl. " Unum Numanlinum vicloris ca-
paucitatcin homiiiura, tain ainplum tnbis spatium teua non tenuit; unde triumphum dedcril, Ronia
noii munire magis , qtiam prodere videbatur. Igilur nonvidit; aurum velargenlum, quod igni supcrcssc
coiidusi diu Numanlini, ct fame trucidati, dcdi- potuisset, apud paupercs non fuit; arma ct veslem
lionem sui ob ulerunt, si tolerabilia jtiberenlur , ignis absumpsit.
ssepe eliam oranles juslse pugnae facultalem, ut 304 CAPUT VIII.
lamquam viris mori liccret. Ullimo omncs duabus De Gracchorum seditione , Alialique r?gis Pergami
subito portis cruperunt, Jarga prius poiione usi, hmreditale.
non viui, cujus ferax is locus nou est, sed succo Igilur ea tempestate cum hacc apud Ntimantiam
tritici per artem confeclo, quera succum a calefa- gesta suui, apud Romam ' Gracchorum seditioncs
ciendo " Celiam vocaul. " Suscitatur enim igne illa agitabantur. Scipio.autcm, cum, deleta Numanlia,
HAYERCAMPl NOT.E.
7. Belto advertus eos. Vulgati frciiitm malc , cl C nov. et edit. Aug. pugnare.
conlra ims. meliorcs Flor. pr. Meum el Pei izon., 14. Compositis tamen ordinibus. Post hsec in edd.
quibus accedunl tres Lugd. Batt. cum Coll. Gronnv. Fabricianis, Seotti et Hiltorp. legilur non separantes
etcod. Ultr. se. Quod insigue esl Glosscina, edd. velt. omnibus
8. Fussa etiam circumdedil. Ilanc lcctionem om- cl mss. ignoliim, digiitimqnc ut inducatur.
nes probant mss. et edd. vetl Sed Bolsuing. sccutsc 15 Vicisse se magis. Lugd. Batt. ires cum Coll.
reliqmc legiinl. et fossa circumdedit. Gronov. et ed. Aug., vicisse magis, cxpuncto se. At
9 Trid nitllia passuum ambitu. Sic Appianus scri- cod. Longob., vicisse re magis.
bit, Numantise ambitum fuisse xxiv siadiortim. 16. Quam evasisse duxerunt. Id est existimarunt.
FABR. Nam dixerunt, quod conira mss. edd. quscdam ha-
10. Vnde credibile esl quod hoc spatii. In Lngd. benl, liuc noii convenil. Animo quideni iia censue-
Balt. pr. ct tert. verlmm est non legitur. Omnes rtint Romani, sed vcrbis semper, etiam in damnis,
vero mss. cl edili scribunt, quia hoc spaiii. Ego vcrn fecrtini magnifici. Invcniuntur similia apud Pliniiini
reposni quod. Videlicet in omnibus mss. Orosii ob- Nat. Hisl. lib. vn, cap. 28, p. 591 : Qttm Cannis co-
servavi, sarpissime ct passim de-criptores quia pro rona merila ? unde fugisse virtittis summum opus ftti'.
quod posuisse. Id, cuni rccte edd. correxerint, hoc De Annibale apud Horaiium lib. IV, od. 4, vers 49 :
in loco lamen , ubi iu piirais neccssarium erat, nc-
gleXerunl. Pro ullimo cod. Longob. et mss. Lugd. Dixitque landemperfidusAnnibal:
Bat. uliimescribttnt. Cervi, luporumprawlarapacium,
Sectamurultro. quos opimus
11. Celiam vocant. Hujus poiionis meminit eiiam Fallere ct effugereest triumphus.
Florus. FABR. — VidePoniantimllist. Dnicse p.76'3. Q
12. Suscilalur eniin igne illa vis, etc. Ilirc est leciio Sallust. Jug. cap. 104, de Jugunha el Boccho aliis-
Florenl. secundi, unice probanda , quam exbibent que : Et ipsi duces (eroces, qui non fugere, pro viclo-
qunque Lugd. Balt. tres cuin Coll. Gronov. Ap.iro- ribus agere. Ubi plnra et al.a dat exempla cl. Wasse.
bat eamdem ediiio omnium prima. Beliquae omues 17. Vnum vicloris catena non lenuit. Idem scribil
iegunt, suscilalitrenim ignea illa vis. At Florent. pr. Florus, sed Appianus tradit Scipionem, quinquaginia
cnm Lugd. Bat. pr. delet tanein el legit, tuscitaiur triumpho reservatis, relit|uos sub corona vendidisse.
enim illa vis, elc. Meus novam cxhibet a relhpis Atquc hac raiione Scipio Africanus /Emiliunus Nn-
diversam lectionem, sttscitai enim ignem illa vis ger- maniiam inira aniium ac tres meiises quam eo vcnc-
minis calefactm frttgis, quasi per ignem innueretur rat, circtimdaiam operibus, excisamque sequavit solo
audacia, quam improperet bibentibus. Sed ciiin se- Vcllcius libro n. FABR.
quaiur, ac deindeskcaiur, alleram scripturam pr.c- CAP. VIII. — 1. Gracchorumsediliones. Ti. Sem-
fero. Vox germinispoluit abesse, sed Ornsius germen pronitis Gracchus, P. MucioL. Calpurnio coss., quo
madefaclm frugis dixisse videtur pro granis tritici aiiuo Scipio Numanliam excidit, iribunus plebis prop-
tumescentibus madore affusaj aqtiae , veluli solent, ter seditiones concitas occisus est, Plutarclius in
cum germinarc incipiunt. Gracchis, Appian. lib. i de bellis Civilib., Livim;,
13. Pugnare se. Lugd. Bait. tres cum Coll. Cro- Vclleius, Florus et alii. FABR.
935 TAULI OROSII 936
cscteras Hispaniaegcnles pacc componeret,* Tiresum A testamcnto ropulum Romaitum imperio Asisc sitccc-
dere " bseredem jusseral. Graccbus, gratiam populi
quemdam, Celticum principem, consuluit, qua opc
» res Numantina aut prius invicia durasset, aut post pretio appelens, legcm lulit, " uli pecunia, quse fuis-
fuisset eversa : Tiresus respondit : * Concordia in- sct Atlali, populo distribuerelur. Obsistente Nasica,
" spopondit, se Gracchum, cum
vicla, discordia cxitio fuil : quod Romani tamquara etiam Pompeius
° sibi ac de se dictum, exempli loco acceperunt, primum 1Bmagistratu abiisset, accusalurum.
6 de seditionibus discordanlis lo-
quippc quibtis jam
306 CAPUT IX.
tius Urbis iiuntiahatur. Carthagine Numantiaque de-
inoritur Romanos utilis de provisione De inlerilu Gracchi, et bello servili tn Sicilia, apud
leta,' apud el Dclitm.
infamis deambilioneconten- Aihcnienses,
collatio, et oritur305
8 nobililati, Graccbus cum enileretur, ul ipse tribuniis plebis
tio. Gracchus tribunus plebis iratus
quod • inter auctores Nuinanlini fcederis notatus es- subsequenti anno permanerct, cumque comiiiorum
10 sediliones ' auctore
sct, a
agrum, privatis eatenus possessum, populo die populi acccnderet, Nasica,
dividi slatuit. H Octavio tribtino plebis obsistenti inflammata nobililas, fragmenlis subselliorum ple-
ademiliinperium, ct" succcssorem Minuciumdedit. bem fugavit. Gracchus*' per gradus, qui sunt super
His causis senatum ira, populum superbia " invasit. B Calpurnium forniccm, delracto amiculo, fugiens,
At lunc forle 1VAltalus, Eumenis filius, moriens, * ictus fragmenlo subsellii corruit, rursusque assur-

IIAVERCAMPINOWG.
2. Tiresum quemdam. In Corn. Guallberi libro hic nura, Liviutn el Velleium. Hinc Ctcero de Arusp.
Thyreus noiiiinalur, cuin in aliis varie legatur. FABR. resp. : Nam Ti. Graccho invklia Numantini fmderis,
— Thyresum in cod. Longob. Thiresum in ed. Aug. cui feriendo, qumstor C. Mancini cot. cum csset, inler-
inveni. fuerat, et in eo fmdereimprobando Senatus severilas
3. Res Numaniuta. Ed. Aug., Numantia. dolori et timori fuil : islaque res illum foriem el cla-
4. Concordia invicta, discordia exitio fuit. Neque rumvirum a gravitalepatrttm desciscere coegit. Fkm.
placet hsec lcctio, neqtie sibi ipsi cobseret. Nam si 10. Agrum populo aividi. Ferebal Graccbus legem
conccrdia primus est CISIIS,quod sequilur, invicla, agrariam, finSivaxS>v itevxuxoaitavitkiOpmvrikeoveyetv.
non convenit cum illis exilio fuit. Si scxlus casus , Ne quis ex agro pubtico plus quam D. jugera posside-
scribi debucral, concordid invicia, discordia vhia fuil. rcl. Quod autem amplius possidcbaitir, id plcbi di-
In mss, nullnm liic pricsidium msi in stdocod. Pe- videndum enit, Pliilarclius el Appianus. FABR.
rizoniann. Stippedilat is hanc leclionem, lnvicta con- 11. OclavioTribuno. M. OctaViumAppianus, Plu-
cordia prmsidio, discordia exitio fuit. Qtise sane Vul- tarchus et Livius lih. LVIIInnmiuant. In impressis
gaiis longe praistat. Orosio sic invkta concordia dici - Flori libris est, Cn. Oclavittsin meo raanuscriplo est,
tur, tpiain nulla rupit scditio vel ambilio. Malim la- Caius. FABR.
inen, quod breviuscst ct roltindius, Concordia prm- 12. Successorem Minucium. Plutarclms Mouztov
sidio, discordia exitio fuit. Vix enim dubito, quin babct, pro Mwouxtov.Apud Appianum Kotvxo;Moup-
illud invicta ex iis, qtue prsecesserunt, aut prius in- fito; esi. FABR.
vkta durasset, huc iiifluxerini. ,* 13. Invasit. Lugd. Bitt. tres cum Coll. Gronov.,
5. Sibi ac de se dictum. Cod Longob. sibi a se dic- inrnsif elevalum.
tum. 14. Aiialus, EumenisF. Dc Atlalo rjusquc linere-
0. Di sediiionibits.Sic reponere j'ubent omnes mss. di(a:e lcgc Pliitarchiim inGracchis : Siraboncin lib.
Cum opliuia cd. Augusl. pro dc seditione, quod in re- xiti, Livium LVIII, Velleium, Sex. Rufuin et alios.
liqui» edd. e*t. Pro delecla mox eversa lcgit Lugd. FABR.
Bit. sec. cttm Ultr. 13. Hmredem. Abcst a Lugd. Bat. primo.
7. Moritur apud Romanos. Bcneficiocod. Longoh. 16. Uli pecunia. Lugd. Batt. omues, cum Coll.
e'egans hsec eruitur lectio. Quorsum enim uiilis illa qtuu Gronov. et Ultr., ul ipsa pecttnia.
hactenus lecta sunl ? Oritur dpud Romanos de 17. Spopondit. Lttgd. Batt. pr. et tcrt., cum Coll,
provisionecollatio, et oritur infamis de ambiiionecon- Gionov., spondet.
leniio. Cum h;ec lam dura et inepta concoquere po- 18. Magistratu abiisset Ita recle est in Gualtlicri
ttierinl omnes, cod. (amen Perizonianus negai alte- libro, cuiu in aliis mcndosc lcgatur, Magistratnm
rum illud oriiur hic recipienduin, legilqne, Oniur adiisset. FABR.— Conlirmaut meliorem icctionem
apttd Romanos tttitis de pronsione collttiio, et infamis codd. tres Flor., Peiizon. et Meus, nisi quod in Mco
de ambitione contentio. Sed veiissLna est uosira rx legatura Magislralu.
Cjd. Longob. emetidalio. Romaui eiiiin, cum, quod CAP.IX. — 1. AuctoreNasica. Sic Livitis. Ciccro,
vcrcbantifr pniduulioivs ex Scnatu, supra apud 0;o- duce Nasica, Gracchum occistiin ait in Bruto. De Na-
sium Lib. III, cap. uli., coiein illaiu viiiulis suse sica lege Velleium Paterculiim. FABR.
amisissent, reuiisso vigore non modo soluti fueruut 2. Per gradus, qui sunt super Cttlp, Sic legitur in
otio, sed sedilionibus, discordiis, et civilibus bellis ) vetl. lib. oinuibus, pro quo in vulgatis est, quibus
Itiibali, vexati el opprcssi stiut. In illis vero, utilis itttr super Calpurninm (ornicem. Appian., avnpiOn
de provisione collatio , miruiii nisi illa Justini aniino Ttupu xa; Ovpa; Ttaptt xov; xS>vj3ao"tAs(av «vSptuvxu;.
de
contemplatus fuerit, qui in simili casu llib. Aihenien- Interfeclus e»t Tiberius non longe ab ingressu Capilo-
silius post Epaminoudse inorlem scribi vi, cap. lii, ubi tunt regum staium. FABR.
9 : Siquidem amisso cui mmulari consneverant,in se- 3. Detraclo amicuto fugiens. Plutarchus: aurou
gnitiam torporemqtteresoluti, non ut olim in classem Si xovTtSsptouysuyovTOf av«A«§ST0xt; xS>viftaxivv.
exercilusque. sed in dies festosapparaiusque litdorum, b Si xbvTMSEVVOV ufei; xuifevya>viv xoi; ^tToofftvia-
rediiut pttblicoseffundum. fuln. id est: 7'i. [ugienlemquidam vestibusapprehen-
8. Nobilitali. Qtiidam inss. olim legerunt senatui, ait. Tum ille relkta toga, dum in tunka fugii, corruil.
ut patet- cx Meo et Perizou. in quibus ulruraque FABR.— Perizon., detracta veste.
icgitur. 4. lclut fragmento subsellii corruit. Veltciug : Fu-
9. Inter auclores Numantini fmderis. Hanc causain giens, decurrensque clivo Capitolino, [ragmine subsel-
Gracchanoo sodilionis lege aputj Plutarcliuni, Appia- Ui ic/us, vitam quam gloriQtmime degere potuerat,
937 niSTORIARUM LIBER V. CAP. X. 038
gens, alio iclu» clavx cerebro impactae exanimalus jji.successissct, idera quoque Taurorainium et Eiiiiain,
est. • Ducenii praelerea in ea seditione interfecii, firmissima fugitivorum refugia, bcllo recepit, 18ubi
eorumque corpora in Tiberim projecla siint: ipsius amplius quara viginti millia luiic scrvorum ti ucidata '
quoque Gracchi iuhuraatum cadaver exlabuit. Orta .referunlur. Misera profecto talis belli et inextrica-
prseterea in Sicilia belli 7 servilis contagio multas ' bilis causa. Percundum utique dominis erat, nisi
late infecit provincias. 8 Nam et Minlurnis quadrin- insolescentibus servis, fcrro obviara iretur. Sed la-
gcnii et quinquaginia servi in crucem acii, et Si- men in ipsis quoque infelicissimis damnis pugtisc,
nuessse ad qualuor millia servorum a Q. Melello et infclicioribus lucris victoriae, quanti pcriere victi,
307 et ^n- Servilio Csepione opprcssa suut. In tantum perdidere victores.
metaliis quoque Athcniensiura idem tumullus ser-
vilis ab Heraclito praelore discussus cst." Apud 308 CA.PUTx.
Delon etiam servi novo molu intumesceules, oppi- De belloArislonici.De Ptolemmiregis Alexandrinorum
danis praevenientibus, 10oppressi sunt, absque illo flagiiiis, et Anliochoa Phraate viclo. Deque JElnm
et Liparmincendiis.
primo Siciliensis mali fomile, " a quo istse velut
scinlillaeeraicanles, diversa haec incendia seinina- 1 Anno ab Urbe condita DCXXII.P.Lieinius Cras-
runt, in Sicilia enim •* posfFulvium consulem iaPi- B sus, consul et pontifex maximus, adversus * Arislo-
so consul Mamcrtium oppidum expugnaril, ubioclo nicum, Attali fratrem, qui tradilams per tcstamenlum
niillia fugitivorura iuterfecit : quos autcra capere Romauis Asiam pervaserat, cum inslruclissimo inis-
u
poluit, paiibulo suffixit, cui cura Rupilius consul sus exercilu : prselerea * a magnis regibus, hoc est,

HAVERCAMPINOTJE.
tmmatura morle finivit. Plutarchus Salureium unum sul est P. Rupilius. P. F. P. N. Cicero quoque Verr.
ecollegis noiniuat, a quo priraum ictus ftierit, TroSi ait : Tenuerunl P. Popillio, P. Rupitio coss., illum
SifOOV. FABR locumservi fugiiivi, barbari, hostes. Ubi agit de Enna,
5. Clavmcerebro impactm.Perizon. c/«i'a cerebro quam hicvulgo imperite in jEinam mutavcrani. De
impacla. Non niale. Taurominio et Enna a Rupilio expugnatis, et servili
(J.Ducenii prmterea. Plutarclius, xS>vSi ukka>v uiti- bello confeclo, Diodorus copiose, qui scribit Euntim,
Oavovvitipxpittxoaiov;.Ex reliqua multitudiite am- auctorem litijus belli, in carcere apud Morgantiam,
plius trecenli inierfecli suni. FABR. inmagnamvim pediculorum, resoluto corpore, mi-
7. Servilis coniagio multas. Diodor. interprcte sere periisse, Plutarchus in Sylla, XsysTatTov
afiuvxa
HenricoStepbano : Cumvklorim servorum dissipalus xov SovktxovTtolipovitepi SIV.SHMV SpuTtixriv,Euvouv
essel rumor, iam servi Lucii Rotnmconspiraiioneinler ovofta, psxtt xhv uka>ctvei; 'Pwfirjvuybpevov vrtb fOei-
se facta ad defectionemincensi erant, in Attica atttem „ piuaeo>;urtoOuvsiv, id est : Tradilum esl Eunum fugi-
plus quam milte : itidem vero apud Delum muliisqueL«itvitnt illum, qtti servile bellum in Sicilia concitavil,
aliis in locit. Iluc pertinet illud Obsequentis : In Ita- cum jam capius Bomam perducereiur, pedkulorum
lia mulla millia servorum, qttm conjttraverant, mgre morbo exlabuisse.FABR.— Rutilius passim in mss.
comprehensa,el supplicioconsumpla. FABR. Orosianis, sed corrupte, nominatur.
8. Minlurnis quadringeriti ei quinquaginta servi. 15. rjfn amplius. Lugd. Bati. tres cuin Ultr. et
Lugd. B;it. quart. iiumems est ceutenario miiior. Coll. Gronov. atquo ed. Aug. delent Vbi. Idem facit
ln tribus Lugd. Batl. elColl. Gronov. abesl servis, codex Perizon.
et mox pro quatuor millibus seplem numerant pr. ct CAP.X. — 1. Anno, etc Lugd. Bat. lert. et Coll.
sec cx Lugd. Batt. Gronov. uno anle anno id lactum fuisse ponunt.
9. Apud Delon. Sic araant omnes mss. pro De- 2. Aristonicum, Allali fratrem. Aristonkus erat Eu-
lum. menis filius, non juslo matrimonio, sed ex pellice
10. Oppressi suni. Sic rccte cod. Perizon. Vulgg., Ephesia citharistse cujusdam filia genitus, auciore
pressi sunt. Justino lib. xxxvi, ubi de. bello Arislonici, quo Ue
11. A quo isim velut, clc lia emcndavi partim cx Livius lib. LIX, Florus lib. u, cap. ultinio. Velleius
ingenio, parlim mss. ope. Oinnes enim niss. habent et Eutropius. Legendtis quoque Cicero Philipp. u
seminarunt, tpiod ct in unica edil. August. invcui. FABR.
Reliquse omiies conira fidem codicum, seminavil. 3. Per leslamentum. Ed. prirna, Paris. et Veiielaj
Error is iude nalus esl, quod cum mss. passim e testamento.Dein esl missus exercilu exstat in iisdeni.
pro m scribant, non aiiimadvcrlciiiit edilores, istx 4. A magnisregibus, etc. Eutropius lib. IV, p. \s8.
non iste csse scribendum, in illis vidclicel omnibus, j) Ed. Novissimse, Adversus eum missus est Licinius
qusc sic vulgarutil, a qtto isle velttt scintillm, clc, Crassus, infinila regum habens auxilia. Nam et Bi-
Adcoque nullo idoneo sensu dupliciler eirarunt, ct tltynimrex NicomedesHomanos juvit : et Miihridatcs
licel iu ed. Scolti, qu;e omnium poslrema cst, istm Pontkus, cum quo bellum posiea gravissimumfuil :
reperialur, qui tamen inde sensus, manente semina- el Ariaratltes Cappadox, et Pylmmenes Paphlugon.
vit, duci possit, non vidco. Viclus est tamen Crassus el in prmlio interfeclus. No-
12. Post Fulvium consulem.Belhiui servile in Si- laruut jam viri docti errorem Eutropii, duro Mithri-
cilia ortum, cum opprimi a prsetoribus ini.iinie va- datem, patrem el filium confundit; pater enim Ever-
luisset, C. Fulvio consuli maudatuin est. Livius li- geies, ut cx nuramo ejus palel, filius vero Eupulor
bro LVI.Fuit anlcm Fulvius consul cura Africano cognominatus fuit; nomen autem Pylaemenis(quod
minore anno DCXIX. FABR. multorum Paphlagoniae regum commune fuisse vi-
13. Piso consul. L. Calpurnius Piso consul anno delur) male mss. quidam el edd. vetust. per Philo-
proximo post Fulviura, rera cum fugitivis in Sicilia menen,Philimenen, autalio modo efferuni. Fabricius
prospere gessit, quod prscter Orosinm docel Valerius quoque diphthongum in nomine neglexit, quam ser-
lib. n, cap. 2, et libr. iv, cap. 3. FABII. vanl rarissimi inler veleres regcs Pytmmenisiiummi.
14. Cut cum Rupilius cos. Rutilius bie consul pasr Subjeci iconem illius, quem ipse possideo, cx aiie,
sim ab omnibus vocatur ctiain a Diodoro. Sed in Fa- pulcbiiludine, arte ct nitore conspicutiin, ut ct alic-
Siis Capiiol. anno DCXXI cum P. Popillio Lxnatc con- rum, argeuteum ex.nostro quoque musco Ariaratbis,
PATROI..XXXI. 30
 959 FAULI OROSII 940
9
Nicomede Bitliyniac,Mithridate Pcmli et Armenise, A cst. Eodem anno Ptolcmsei Alexandrinorum regis
10 raisera vila miseriorem vilse exitum dcdil. Is
AriaratlieCappadocise,PylemenePaphIagonioceorum-
qtiemaximiscopiisadjtitus.coiiserlotametibellovictus cnim sororem suam sluprocognilam, ac deindc in
cst: et cum, exercilu post plurimam csedemin fugam matrimonium receptarn , novissimc turpius quam
vcro suam, hoc est, fi-
309 acfn» »P&eJam circumvenlns ab hostibus, et duxit, abjecit. Privignam
» virgani , qua crat usus ud liam sororis etconjugis, conjiigem adscivit, (ilitnii
pene captus esset,
cx sororc susceperat, nec non el filiuin
cquum, in oculumThracis impegit, Barliarus autem, stium qucm " incesiis parri-
cum ira et dolore exarsisscl, latus Crassi gladio fratris, occidit. Quamobrem tanlis
iransvcrberavit. Itaille, excogilato genere moriis, cidiisque cxsecrabilis ; ab Alexandrinis regno pul-
6
cfftigit ei dedecos et servilutem. Perperna consul, sus cst. Iisdem tcmporibus Aniiocliiis, non conten-
Mediseim-
qui Crasso successeiat, audila morle Crassi, et ttis Babylonia aiqttc Ecbatana, toloqne
clade cxercitus Romani, raptim in Asiam pervolavit, perio, adversus Phralialem PaithoTiiin regem con-
' "
Arislonicum, recenti victoria feriatum, improviso gressus ct viclus cst. Qtii cum in cxercituo suo
bello adortus, nudaiumque omnibus copiis, in fu- centum millia armatortini habere videretur, diiccntn
gam vcrlil; cumque Stralonicen urbem , ad qttani millia amplius calonum atqtie lixarum immixlascor-
ille confugerat, 310 obsidione cinxissct, trucida- B lis ct histrionibus traliebat. Ilaquc facile cum uni-
tutn famc ad dedilionem coegit, Perperna consul, verso exercilu suo, Partborum viribus opprcssus,
8 13
apud Pergamum correptus morbo, dicm obiit. Ari- inlcriii. C. SempronioTuditano, cl Man. Aquillio
stonicus Romsejussu senatus in carcere strangulatus coss. P. Scipionem Africannm, pridic pro coricinnc
IIAVEKCAMPINOTJE.
Cappadocum regis, alque Nicomedis, regis Bitliyniae fcrri ad Milhridatem itlum, qni tcmporibus Clandii
ejus nominis secundi. Mithridatis dcnique, argen- sius vixit, el de quo lixc diserlis verbis scribit Dio Cas-
leum quoqtie ex prseclaro Vaiilanlii operc posihumo, lih. LX,p. 670 : "Akko>x'sTtvtUtOptSuxn,xb yivo;
Achromenidarum impetio, desumptum, in qtio aeram ttrt' sxsivovxtsitTti.weyovxt, xbvHbartopovsyupiauxo.
regum Ponti appositam idem existimatPonti Vaillantins Aiii cuidam MithridaH, qui genus a magno illo Mi-
pag. 61, eamque cvinccre, ad quein Verum rtgem tltridute deducebat, Bosporum largiius es(. Quain con-
Mitliridaterii iste niiminus referri debeat. cgo jcetiiram fusins illustrabimus iu majori opere, quod
illuin nummum non puto ad aiiliiiuum illuin Mithri- oninium Gra.'corum rcgum Numinos, jam iludtiin
datem debere rererri, ncqtie regis csse caput, qtiod impcnsa nostra :cri inscnlplns, coiitinebit, cl brcvi
iu ipso nummo cernilur, verum imperatoris Romani, prselo, Dco favenle, subjicietur.
cl quidcm Claudii, adeoque numisma illud dcbere re- d

5. Virgam , qua erat usus ad eqttum. Hoc scribit D nc de Ptolemscoct Antiocho scribit, ca
ctiam Valerius libro m, cap. 2. FABR.— Pro impe- Livii libr. LIX, cnjtis rci testis cst Epiloma. sumpsit de
FABR.
gil cod. Perizon. injecil. 10. Misera vila. Ita transponunt mss. pro tiiia tni-
6. Perperna cos. Hic proximo anno posl Crasstim sera. Ed. Aug. habet: Ptolemmus, Atexandrinorum
cqusul fuit, eoque. consule Crassus jam proconsul rex, miseravita miserioremvilmexltum dedit. Sed ms.
occisus fuit, auclor Obsequcns. De re a Perperna Ludg. Bat. pr.: Piolemmo,Alexandiinorum
omnes modo nominavi. KABR. reqi, mi-
gesta, quos sera vila, etc
7. Ferialum. Sic mss.; (erianiem edili quidam, 11. Incesiis. Ed. Aug., inceslubus.
at Perizon. superbum ex giossa. 12. Cenlum millia armatorum. Magna mollities
8. Arisiontcus,etc. Hsecmss. et cod. Aug. lectio regis atque ignavia significatur, qni duplo
plus iiirb;c
est. Edd. velt. legtint: Aristonicusvero, ductus Ho- lniitilis, i|uam armaloriim ad belltimdtixerit:
mam (vel arfuiiicni Romam) m carcere slrangulaius ulla causa est, cur vctcrum librorura uumerusneqiiu niu-
: esl. Pro slrangulalus ett, Lngd. Bat. lert. cum Coll. tclur. FABR.
Gronov. raavult, strangulatus.Perizon., slrangulaiur. 13. C. SemproniOTuditano Man. Aquillio. Ciccro
9. Ptotemmi Alexandr. regis. Ptolemmum septi- dc Nat. Deor. n: Tuin sole geminato, qttod ut a pa-
mnm Alexandrinorum regem intclligii, qui Secuii- tre andivi, Tuditano et Aquillio
dus Evergeteset Physco diclus fuit,acflagiiiosissiine quidem anno P. Africanussol altercoss. evenerat, quo
cxsiincttis esl. Dc
vixi%iutscribit Slrabo iib. xvu. Quse autcm Orosius ejusdeni raorte in Lxiio, ci pro Milone. liistoria cst
 94! IIISTORIARUMLIBER V. CAP. XII. 94
de pericnlo salutis susc " conteslatum, quod sibi. A sunt.Harum cum immensos acervos, longe undis ur-
pro pairia laboranti ab improbis cl ingratis dentin- gentibus fluctus perexienla lateliliora propulisscni,
liari cognovisset,ls alio die mane exanimem in cu- telrum nimis atque ulira opinionem pesliferttiii odo-
biculo suo repertum, non temere inter^ll nia- rem, labida et putrefacia congeries exhalavil, undc
xima Romanorum niala recensuerim, prsesertim cura omnium pariter aiiimaiiiium tanla pcstilentia con-
lanluin in ea urbe Africani vigor et modestia vale- secuta est, ut avitim , pecudum acbcstiarum corru-
ret, ut facile vivo eo, neque sociale neque civile ptioneaerisdissoliitarum.putrcfactapassiracadavcra,
bcllum posse esistere crederelur. " Hunc quidam vitium corruptionis augerent. At vero quanla fuerit
uxoris suae Sempronise, Gracchorum autem sororis, hominum lues , ego ipse dum refero, toto corpore
dnlo necalum ferunt, ne sceleraia (ut credo) familia, perhorresco : siquidem in Numidia , in qua tunc *
17alque in perniciem
patrise suse nala, inter impias Micipsa rex erat, ° octiiigenta millia liominum :
seditioncs virorum , non etiam facinoribus mtilie- circa oram vero maritimam, quse maxime Carlhagi-
rum esset immanior. i8 M. /Emilio, L. Oresie con- niensi atque Ulicensi littori adjacet, plus quam du-
sulibus, ^Etiia vaslo tremorc concussa exundavit cenla millia periisse tradilum est. Apud ipsam vero
igneis globis; rursusque alio dic Lipara insula, et Uticam civitalem triginta millia militum, quse ad
vicinuiri circa eam mare in lanlum cfferbuit, ut B ] prsesidium totius Africse ordinata fucrant, exsiinttit
adustas quoque rupes dissolverit, tabulata navium atqtic abrasa sunt : Quse clades " tam repenlina ac
liqiiefactis ceris extorruerit: exauimatos pisces su- lam violcnta instilit, ut tunc apud Uticam sub una
pcrnatantesque excoxerit: homines quoquc, nisi die per unam porlam ex illis junioribus plus quam
qui longius poluere diffugere, reciprocato anhelitu 7 mille quingenlps mortuos elatos fuisse narretur.
calidi aeris adustis, introrsum vitalibus, suffocarit. Ycrumtamen pace et gratia omnipoleniis Dei dixe-
CAPUT XI. rim, * de cujus misericordia, ct in cujus Gducia lisee
De ingenti el perniciosa vi locuslarum in Africa, qua- loquor, quamvis et temporibtts noslris 9 exorianlur
rttm inleritu infeclioneque horrenda ac inaudita aliquando, et hoc diversis partibus Iocustse, et plc-
peslis orla. rumque etiam, sed tolcrabiliter, Isedant, numquam
M. Plautio Hypsreo, ct M. Fulvio Flacco constili- tamen temporibusChrislianis tanta vis inextricabilis
bus.vixdum Africam a bellorum excidiis quiescen- mali accidit, utpernicics locustarum, quse315 (5,c
tem, horribilis et inusilala perditio consecuta est. mendo typographico) nullo modo ferri viva potiiisset,
Nainque cum per lotam Africam * immensx Iocu- niortua plus noceret : etqua diu vivenle peiilura
starum mulliludines coaluissent, el non modojam erantomnia, ca perdita, pereuntibus mngis omnibus,
cunclam spem 312 fru8uin «brasissent, herbasquri (C oplandura fuerit, 10ne perisset.
omnes cum parte radicum, et folia arborum cum te- CAPUT XII.
ncriludine rainorum constimpsissent, verum etiam De Carthagine reslituta. De C. Gracchi seditione et
amaros corticcs atque arida ligna* perrosissent, re- inleritu.
pcnlino s abrcpt» vento, atqne in globos coactse, 1 Anno ab Urbe condita ricxxvii, Q. Csecilio Mc-
porlatseque diu per aerem, Africano pelago immcrsse lello ct T. Qtiinclio Flaminino coss.,s Carihago in
HAVERCAMPINOT7E.
apnd Livium lib. LIX, Velleium n, Appianum i, Plu- Meo atqtie Perizoti., perroderent, quodforsan melius
tarchum in Gracchis. FABR. est.
14. Conlestatitm.Ed. August., conteslanlem. 5. Abreptm vento. Malo ita, cum cod. Perizon.,
15. Alio die mane. Codd. optimi, videlicet tres Lugd. Bat. lertio et Coll. Gmnov. quam arrepim,
Florenlt. Meus et Petizon., alio mane exanimem, quod iu reliquis inss. omnibiisquc cdd. invenitur ,
elc ; ai'e'auiem in secundo Florent. stiperscribiiur. in
cxcepla August. qua itidem abreptm legilur.
16. Muncquidam vxoris suw. Suspicio de Sem- 4. Micipsa rex. De quo iulra cap. 15. FABR.
pronia uxore est in Epilotna Liviana, de Sempronia 5. Octingeuta. Qu.fdam edd. octoginta, qui nume-
el Corneliasocru in Appiani Iibro i. llinc Cicero in rus Numidiaeamplitudini alqtie incolarum numcro-
Somnio Scipionis dixit: Si itnpias propinquorum ma- sitati non convenit.
nus effugeris. Existimalus est quoque C. Carbo Iri- C. Tam repentina ac tam vioknta. Pritis tam in edd.
biinus plebis, Africano vim allulisse, ut scribil ad „" Fabricii el Scotti excidit, contra omnes mss. etedd.
Paeltim epistola 21. FABR. ex qtiibus ed. pr. allerum lam non agnoscit. Mox,
17. Atque in perniciem. Ila Flor. sec sed Floren- pro instiiit, Perizon. Meusque exsiitil. _
lini pr. et terl. tn penticiem. Mss. reliqtii oinnes, 7. Mille quingeiitos. Ed. August., mille ducenlos.
cnm Coll. Gronov. el ed. Aug. ad perniciem. Propa- 8. De cujus. ln Flor. pr. abest de.
trimsum, Lugd. Bali. tres et Coll. Gronov. pairio;. 9. Exoriantur. Perizon., exoriatur; et mox, pro
18. M. jEmilio, L. Oresie. De prodigiis quorum diversispartibus, legit, ditiersts lemporibus.
Iiic Orosius nieminit, lege Obseqiientem. FABR. 10. Ne perissei.Sicreposuiex cod. Longob. vulgo,
CAP.XI. — 1. Immensm locuslurum. Qusc hoc ca- ne periret.
pite de immani vi Jocustarum in Africa cl peste CAP.XII. — Anno ab Vrbe condila DCXXVII. Aliis
inde exorla scribit Orosius, cafuerunt a Livio expo- est annus DCXXX. Consulum nomina vulgo misere
siia libr. LX, in cujus Epiloma sic tegitur :Pesli/en- depravata sunt, qusc in optimis libris recte iiabent,
tia in Africa a maxima multiiudine lociislarmn, ei nisi quod Metello Lucii non Quinti prscnomen raale
deinde necaiarum slrage (uisse tradiiur. Meminitejus- dant. FABR.
dcm rci Ohscquens. FABR. 2. in Africa reslitui jussa. Carlhaginem
2. Perrosissent. Lugd. Bal. lert. prmrosissenl; jnssu Carlhago senatus reparalam scribil Eulropius. A senalu
sed Lugd. Batl. reliqui, cum Coll. Gronov. ei mss. id dccrelum luisse indtcat Appianus. Iiubrium tri-
945 PAULI OROSII 944
Africa restitui j'ussa, vigesimo ct secundo dcmum A Capitolium ubi concio agitabatur, ascendit : ibi
anno, quara fuerat eversa, deduclis civium Roraano- maximo lumullu exciiato, ' quidam praeco a Grac-
rum familiis, quseeam incolerent, resliluta et repleta chanis inlerfectus, velut signum belli fuit. Flaccus
est, roagno anle prodigio prscccdcnte. ' Nam cum duobus filiis armatis cincltis, comitante eliam Grac-
mensores ad limilandum Carlhaginiensem agrum cho togato , brevemque gladium sub sinistra occul-
missi, slipites , terminorum indicesfixos ,* nocte a lantc, quamvis et prseconem frusira praemisisset,
lupis revulsos mordicus, corrososque rcperisscnt, qui servos ad liberlatem vocaret, 10Janium tam-
ll "
aliquamdiu haesiialum est, ulrum Romanse paci ex- quam arcem occnpavil : conlra D. Brulus vir
" 13
pediret, Carthaginem reformari. Eodem anno C. cousularis a Clivo Publicio cum ingenli cerlamine
Gracchus, Gracchi illius, qui jam occisus in sedilione irruit. lbi Flaccus diu obstinalissime dimicavit;
fuerat, fiater, tribunus plcbis per tumullum crealus, Gracchtis , pastquam in templum Minervsesecessc-
u interventu L^-
magna reipublicso pernicies fuit. Nam cura ssepe rat, gladio incumberc volens,
populum Romanum largilionibus promissisque niraiis torii relentus est. Itaquc 317 Clim diu anceps bt 1-
in acerbissiraas sediliones ° excitavisset, maxime lura agitaretur , la tandcm sagitlarii , " ab Oj>:-
' tegis agrarise causa , pro qua cliam fraler ejus Ti. mio missi , conserlam multiiudinem disturbavc-
Gracchus fuerat occisus, 316 landem a tribunalu , B runt. Dtio Flacci paler filitisque cum per scdcm
" Minucio.successore , deccssit. Minticius tribunus Lunae 17 in privalam domum desiluissenl, forcs-
plebis, cum maxima ex parle decessoris sui Gracchi quc objecissent, rescisso cralitio pariete , confossi
slatuta convulsisset, legesque abrogasset, Caius sunt. 18 Gracchus, 19diu pro se amicis piignaiitibiis
Gracchus cum Fulvio Flacco ingenli stipalus agmine, ac pereuntibus, segrc ad pontcra sublicium pervenit:

HAVERCAMPINOT-tE.

bunum plebis rogalioncm ad populum de colonia codd. mss. Florent. tert. el Pcrizon. meliorcm,
Carthaginem dcdticentla perlulissc, auclor cst 1'lu- qnam quae iu aliis alque postcrioribus quibusdain
tarchus in Gracchis. FABR. edd. est, pnblico. A Pubiiciis enim noineii accepit.
3. JVamcum mensores. De hoc prodigio Appianus Varro de LL. lib. iv, p. 38 : Clivus Publkius ab
el Plutarchus. FABR. mdilibusplebis Publkiis. qui eum pttblicemdificarunt.
4. iVocie.Vulgg. et nocte, sed mss. conj'unctionem Fralres fuertini, teste Feslo, Publicius clivus appel-
non agnoscunt. latnr, fluemduo fralres, L. et M. Pitblkii Malteoli,
5. Eodem anno C. Gracchus. C. Sempronius Grac- mdiles curttles , pecuariis condemnatis, ex pecunia ,
chtis tribuiialum ptebis per bicnnium contiiiuavit, quam ceperunt, munierunt, ul in Aventiitumvehkttla
ul nolavimus in argumenlo orationis dc provinciis Velia venirepossenl. Quare Publiciura quoque vocavit
cos., coque lempore multas leges tnlit, de quibus Ovidius Faslor. v. 293 :
Appianus, Plutarchus, Livius, Asconitts et Velleius. G
FABR. Parte locant clivi, qui tunc erat ardua rupes,
6. Excilavisset. Perizon., excivisset; edd. quidani, Ulilenunciter est, Publiciumquevocant.
excilasset.
7. Legis -agrarim causa. Omitttint nonnumquam
Latini vocem causa vel gralia in generandi casu, 14. Inlerventu Lmlorii. Lmlorii resiituimus ex
proul patel ex exemplis vcierum ci auctoriiale vi- optimo libro Guallheri, pro quo in caclcris mendose,
rorum doctorum, a Jo. Arntzenio adductis ad Victo- Lictoris lcgilur. Origo erroris inde venit, quod vulgn,
rem pag. 55 : quare idem V. D. bic ab Orosio ex Lectorium, pro Latorio scribunt. Al in optimo illo
mss. aucloritate abesse vult. Non contradicerem, si libro non raodo bic, verum eliam infra capite vige-
pluribus vcl melioribus adjuvarem mss. Nunc, cum simo primo est Lmtorius, ubi ita boc nomen scribi
uno nitaturUllr. omnium pessimo, elin quo crebra debere ostendemus. Iu Plutarchi loco , qiiem tnodo
admodum-vocabiilorum oraissio, sylvaque errorum adduximus , Atxtvviou,haml dubie corruple, legitnr,
esl, cum reliquis mss. omnibus posse rctineri puio. pro AatTtoptou.Nam qui ibi Pomponius el Licinnitis,
8. Minucio snccessore. llunc videnlur collegin in ii ab auctore de Viris tllustribus ct Valerio Maximn,
Gracchi locum subjecisse , cum ille plurimis suffra- libro quarto capile 7, Pomponius ei Lmioriusdicutt-
giis iribuntis plebis tertium creatus esset, quo de tur. Dc Pomponii, equilis Romani, fide in Gracchmu
Plularch. Minucii hujtismeminitFlorus lib. m, cap. legePalerctiluin. FABR.
15. Auctor de Viris Illusir. Minucium Ru[um no- 15. Tandem sagiitarii. To^bxattiphre;,Plularcltus.
minat. FABR. 1G. Ab Opimio. Ed. Aug., Ab Opimio consule.
9. Quidam prmco. Atilius prseco Opiraii consulis D 17. /n domum privatam. 'E; epyaaxnpiavuvSpb;
est in libro de Viris lllustribus, qui a Plularchn yva>pip.ov, in officinamhominis noti, Appianus. FABR.
'O7rifitouvTtnpexn;Koivxo;'Avxikkto;nominatur, in Ap- 18. Gracchus diu pro se. Appianus : Tpuxyo; Stu
piani libris itlein 'ArriAtojefAvrtAtojdicitnr. FABR. xh; ^vkivn;ysfvptt; i; xb TtipuvxovTtoxafiovv.'j.xufvya>v
10. Jaitium tamquam arcem. Haecita leguiilur in si; SXao;xt fis8' evoj Ospaitovxo;,VTticx**S>Spurtovxt
veteribus libris omnibus. Aveniimnn occupatum (Forte pro OepuTtovxi) id
T«Vafuyhv xttxakttuS«vbptsvo;,
omnes scribunt, etimque intelligendum oslendit, esl : Gracchut per ponlem tubtkium trans Tiberim
quod seqniliir de clivo publico, per quem in Aven- confugiensin lucum quemdamcum uno servo, cum ibi
tinum ascendebatur. FABR. jam comprehenderelitr,cervicem servo prmbuit. Au-
11. Contra D, Brutus. Invitis omnibus mss. etvc- clor de Viris illuslribiis lucum Furinm vocat : forlc
tante quoque ed. Aug. repositum in cunctis edd. re- Furiarum; nam Plutarchus, ispbvakao; xS>v'Eptwvuv.
liquis fuil, contra qixemD. Brulus, elc, quasi hic Servum Velleius, el is qui de Viris lllustribus scii-
conlra non sigoificaret, ab altera partc. psit, Euporum nominant, Plutarchus Philocratem.
12. D. Brutiis. I)e quo supra capilc quinto. FABR. Lege Valerium lib. vi, c 8. FABR.
13. A clivoPubikio. Scrvani lianc scripturam inter 19. Diu. Abest a quibusdara rass. et edd.
945 HISTORIARUMLIBER V. CAP. XIV. 948
,0
ibiquc ne vivus capcretnr, cervicem scrvo suo A dalium gravissimo bello vicil, niaximc cum elephan-
"
praebuit. Capul Gracchi excisum, consuli allatnm torum nova forma equi hostium hostesque conter-
" ibi Allobrogtim
esi, corpus ad Corneliam malrem '* Misenum oppi- riti, diffugissent; viginti millia
diim deveclum esl. llaec autem Cornelia Africani caesa referuntur, tria millia capta sunt. Eodem lem-
majoris filia, *' Misenum, post prioris filii mortcm, pore jEtna mons ultra solilum exarsit, et torrcntibtis
secrsserai. Bona Gracchi publicata sunl.sv Flaccus igneis superfusis lalequc circumfiuentibus, Catanam
adolescens *• in roborc necalus est. Ex faclione urbem finesque ejus oppressil, ila ut tecta sedium
Gracchi ** ducenli quinquaginta in Aventino csesi calidjs cineribus prseusla et prsegravata corruerent:
rcferunlur. Opimius consul sictit in betlo forlis fuit, cujus levandse cladis causa, senalus decem annorura
*8
318 ',a " 'n qusestiorie' crudelis. Nam amplius vectigalia Catanensibus remisit.
quam Iria niillia hominum suppliciis necavit: ex 319 CAPUT XIV.
qnibus plurimi, ne dicia quidem causa, innocenles Fabius consul Biiuitum , regem Arvernorum, magnis
iiileifccli suut. copiis instruclum, cum paucis fudit, Q. Marcius
CAPUT XIII. alios Gallos (udit.
Baleares insulas a Metello subactas, Altobrogesa Do- 1 Anno ab Urbe condila DCXXVIII , Fabius consul
ntilio vklos [uisse, jElnamque rursus.exarsisse. * '
B Bituito, regi Arvernorum, Galtise civiiatis, bel-
Iisdem temporibus ' Mclellus Baleares insulas' lum maximo inslrtictu comparanti, adeo cum parvo
bcllo pervagatus edomuit, et piraticam infeslatio- exercitu occurrit, ut Biluilus paucitatem Romano-
ncm, * quseab iisdcm luuc exoriebalur, plurima iu- rum vix ad escam 4 canibtis, quos in agmine habe-
colarum csedecompressit. Cneus quoque * Domitiits bat, sufficere 320 P°sse jaclaret. Qui cum sibi ad
proconsule ° Allohrogcs Gallos juxta oppidum Vin- transferendas copias, unum pontcm Rhodani flumi-
HAYERCAMPINOTJE.
20. Prmbuit. Cod. Ullr., tradidit, quod ineptum (uisse referunlur.
cst. De locutione illa, prmbere cervkem in morlo 27. In quwslione. Ed. Aug., cum mss. (ribus
voluniaria, vide Jo. Arnlzen. ad Aur. Yiclorem. Lugd. Batt. et Coll. Gronov., inquisitione crudelis.
p. 257. 28. Amplius quam tria millia. Mss. iidem, consen-
21. Eicisum. Ltigd. Bal, pr., abscisum. tientibus tribus Florenlinis, amplius tria millia, quod
22. Devectum est. Ed. Aug., allaium est. Cod. reponi posset. Iidem Lugd. Batt. mox pro neaniarit
Lugd. Bat, pr., delalum esl. nec dicta quidem causa.
23 Misenum, posl prioris filii mortem, tecesterat. CAP. XIII. — 1. Metellus Bateares. De Balearico
Sis cum opiime legeretur in Ed. prima et posi bello Liv. lib. LX,Flor. lib. m, cap. 8. FABR.
illam in Parisin. et Veneiis, rcliquse tamen omncs 2. Bello. Abest ab. ed. August.
eUiibenl, Misenum, ul duxi, prioris filii morle seces- ,[j 3. Qumab Hsdemtunc exoriebalur. Lugd. Bal. pr.,
serat. At ubi hoc dixit Oiosius ? Non certe hoc ca- qum ab iisdem oriebatur. Meus, qum ab iisdem tunc
I he ncque supra cap. 9, ubi de nece Tiberii Grac- oriebalur.
tlii egit. Feiri itaqne, quaiilumvis in m-s. eted. 4. Domiiius proconsule. Cnetis Pomitius Alieno-
Aug. inveniatur, ncquit. Jiarbus consul cum C. Fannio fuit anno DCXXXI.
24. Flaccus adolescens. Q. Flaccum nominal Ap- De bello quod cum A'lobrogibus gessit Livius lib.
p;anus, qtiem impuberem legatum a patre missiim, LXI, Eutropius lib. iv, Suctonius in Nerone. FABR.
in circere necatum ait Cicero in Catilinam. Vel- 5. Allobroges. Mss. Florentt. malunt Allobrogas.
Icius : Juvenis, specie excellens, tiecdum duodcvkesi- (I. ibi. Abest a Lugd. Bat. secundo.
nitim Iransgressusannum, immunisquedelklorum pa- CAP.XIV.— 1. Anno ab Vrbe condita DCXXXVIII.
tcrnorum, Fulvii Flacci filius, quem pater legaium de Aliis bic anniis est ab Urbe condita DCXXXIII. De
condiiionibus miserat, ab Opimio inleremplus esl. bello Allobroqico Appianus in Cellica, Strabo lib. iv,
FARR. Livius LXI,Florus libro III cap. 2. FABR.
25. 7n robore. Robur in carcere dicitur is locus, 2. Biiuito. Stipcrsunt aerci nummi antiqui, qui ad
quo praccipitatur malcficorum genus, Feslus. Livius hnnc regem referuntiir, inscripli BITOTKOC et Bi-
liiir. xxxvni : Vt in carcere imer furcs nocturnos et TOTIOCBASiAEQs,quos produxit et explicavit Be-
latrones vir ctarissimtts includalur, et in robore et te- gerns tom III Tlies. Brandenb., p. fa; cosdem, jusla
nebris exspiret. FABR. magniiudine servata, subjcci. De ipso Bituito, pro-
26. Ducenli quinquaginla. Hoc similius vero, cerissimo, ad miraculum usque, homine, lege Flo-
qiiam quod Plutarchus scribit T/st^tXiouf(uisse inter- rura lib. m, cap. 2.
fcctos. FABR.— Pro cmsi, Perizon. Meusque, cmsi D

5. Galtim. Ed. Aug., Gallicm.
4. Canibus, quos, eic. Ex hoc loco patet consuetu-
dinemfuisseapudGallos.ulproficiscenies, inbellum,
canes secum ducereut. Quod Strabo, paucis compa-
randus auclor, annolare non neglexit lib.iv, p.199,
sive in novissima edit. 305, ubi de insula Britannia
agit, et laudat inter alia mnlossos Britannos. K«
xvve; evfvei; rtpb; xu; v.vvnyeaiu;.KSATOI Si v.ui Ttpb;
ypS>vxuiv.uixovxoi;, xui xoi; iTttxupioi;.
xov; Ttot.ifj.ov;
Et canes ad venationem naturali indole prmstanies.
lisdem quoqueGalli (sive Celtse) pariter, ut qui apud
ipsosgenerantur, in bello utunlur.
947 PAULI OROSII 948
* hseresque
nis parum esse inlelligeret, alium compaciis lintri- A Micipsac Numidarum regis. adoplivus,
bus catenisque connexum, " stiperslraiis confixis- inter nalurales ejus filios factus, priraiim cohaeredes
4 Adherbalcm,
que tabulis 6 inslruxil. * Conserta pugna, et diu suos, id est, Hiempsalem oecidit,
graviter agilata, victi Galli, conversique in fugam, belio viclum, Africa expulit. Calpuruiuin deindc
dum quisque sibi timet, coacervatis inconsulte ag- consulem adversum se missum, pecunia corrupit,
minibus, 8 et prsepropero transilu pontis vincula ru- alque ad turpissiraas conditiones pacis adduxil. Prae-
"
perunt, ac mox cum ipsis liniribus mersi suni. Cen- tcrea cum Romam ipse venisset, omnibus pectinia
tum oetoginla millia armatorum in exercilu tyituiti aul corruptis, aut attentalis, seditiones disscnsio-
fuisse tradunlur, ex quibus' centum quinquaginta nesque permiscuit: ° quara cum egredcretur, infami
millia vel csesa vel mersa sunt. »• Q. Marcius con- satis- notavit elogio, dicens: 0 urbem venalem et
sul Gallorum gentem u sub radice Alpium silam, mature perituram, si emptorem inveneritI Insequcnli
bcllo aggressus est : qui cura se Romanis copiis anno A. Postumium, Postumii consulis fralrem,
'
circumseplos viderent, belloque impares fore intel- quem is quadraginta millium arraatorum excrcilui
ligerent, occisis conjugibus ac liberis, in flammas prsefecerat, apud Calaraam , urbem thesauris rcgiis
sese projecerunl. Qui vero prseoccupantibus Roma- 322 condilis inhiantein bello opprcssil: 8 cuiquc
nis peragendse tunc mortis suae copiam non habuc- B victo ignominiosissimum fcedus 9 exegii, universam
rant, captique fuerant, alii ferro, alii suspendio, alii pene Africam a Romanis deficienlem, 10 regno suo
abncgato cibo sese consumpserunt: nullusque om- junxit. Poslea tamen Melelli consulis integrilalc et
nino vel parvulus superfuit, M qui servitutis condi- disciplina coercitus, duobus ctiara prseliis viclus,
tionera vitse amore toleraret. vidit prsescntese et vastari Numidiam suametnni
CAPUT XV. posse defendi: a quo ad deditioncm coaclus.trecen-
321 los obsides dedif, frumeutum atque alios coramea-
De bello Jugurthino, in quo Romani varie cum Jugur- lus persoluturum sese " tria perfuga-
tna rege Numidarum pugnarunt. spopondit,
rum amplius millia reddidil. Exin cura ls incerlui
• Anno ab Urbe condita DCXXXIX, P. Scipione , in pace improbos non 13cobiberet excursus, C. Marii
Nasica et L. Calpurnio Beslia consulibus, Jugurlbse consulis, non minore pene quam ipse prscdilus erat
Nuraidarum regi bellum consensu populi Romani se- astulia, Romanisque viribus fractus est : maxime
natus indixit. Sed ego de Jugurtha ordinis tantum lo- poslquam Marius urbem " Capsam, ab llercule
co, et causa commemorationis, breviter perstrinxcr Plioenice (ut ferunl) condilam, regiis " tunc thesauris
rim , quia ut de natura ejus varia atque intolera- confertissimam, dolo circumvepit et cepit. Diffidcns
bili, ita et de rebus tam dolose, quam strenue gestis, C deinde " propriis rebus el viribus Jugurtha , sociela-
propier opimam scriptorum luculentiam * satis suf- lem ciim Boccho Maurorum rege fecit, cujus equitatu
ficjens apud omnes notitia est. Igitur Jugurtba, inimmensumauctus.Marianumexercitumcieberiiniis
HAVERCAMPI NOTJE.
3. Supersiratis. Mens, superductis. 5. Venisset. Mss. iidem, pervenisset.
6. Inslruxit. Meus, construxit. Perizon. cl duo 6. Quam. Ed. August., qua cum egrederetur.
Florentt., struxit. Sed Lnngob., inslruxit. 7. Quadraginta millium. Sic reposui ex mss.: liam
7. Conserta pugna. Piigiiatitm est apnd fliimen I<a- quod in vulgg. est, quadraginta millibus, tolcrari ne-
r.im antediem vi id. August. Plinius libro vn, ca- quit propter similem casura, qui seqnilur exercitui.
pite 50. FABR. 8. Cuiquevklo. Puto esse scribenduni eique victo,
8. El prmpropero transitu. Deest conjunctio et in vel cui quoque victo.Deleta copula. Yenetse edd. cum
ed. Aug. pro transitu. Ltigd. Bat. pr. scribit censu. pritna malunt, cui vklo. Pro oppressit, ed. Angusl.
9. C.euiumL millia. Hic numerus est in nostris et Lugd. Bal. tcrt., cum Coll. Gronov., compressit.
Manuscriplis omnibus. Livius ait ex Bittiiti exercitti 9. Exegit. Perizon., extorsii.
csesa miliia hominum cxx. Appianus quoque S&>Sex« 10. Regno suo junxit. Ed. Aug., regno subjunxit.
uvpiuSu; edit. FABR. 11. Tria perfugarum amplius millia. lta cod. Lon-
10. Q. Marcius consul. Q. Marcius Rex consul D gob. Scd alii iria amplius millia vel tria millia am-
cum M. Porcio Catone fuit anno ccxxxv. De re a plius. Cod. Peiizon., tria el amplius millia pei'[iuja-
Marcio gesta, Livius lib. LXII.FABR. rum.
11. Suh radice. hleus, subradtcibus. 12. lncertus in pace. Ed.August. habet recep'us
12. Qui servitutis, etc. Perizon., qui servitutis in pace vel pacem. Sed Jugurtlise pax dala non tuit,
conditioneviiam a morle liberavit. Metello autem statim succcssil Marius. At Jugurtha
CAP.XV.— 1. Anno ab Vrb. cond. DCXXXIX. Aliis suis artibusa Metello petitus, quamvis, iraditis per-
est annus hic DCXLII. Bellum Jugurthinum, ex Sallu- fugis, hactenus imperata lecisset, diffidit tamen me-
stio nolum est. Legenda Epitoma Liviaria LXIVuna ritp Romanis.
cum sequentibus. Iii Orosio invetiies quscdam a Sal- 13. Cohibet. Lugd. Batt. tres, cnm Coll. Gronov.
—
lustio non ita cxpressa. FABR. In Lugd. Balt. in et tribus Florenll., sic scribere jubent. Vulgo, pro-
tert. quidem, ut et Coll. Gronov., DCXXXII legilur; hiberet.
at in sec quarto, Perizon. et Meo, DXXXV. 14. Capsam, ab Hercule Plmnke. Hercules Libys
2. Satis sufficiens. Ed. August., satisfaciens. Pro dicilur a Sallusiio. Strabo lib. ult. KU^UV TOyu^ofv-
prcestrinxerimFlor. pr. habet sirinxerim. Mox in ita kuxiovTOU'lovyovpOuVOCat.FABR.
ei conjunciionem et delet Flor. sec. 15. Tunc. Abest a tribus Lugd. Batt. et Coll.
3. Hmresque.Meushmresqueinstilutus,idem ejusde- Gronov.
let arite filios. 16. Propriis rebus. Vulgg., et vropriis rebus, etc,
4. Adherbalem. Tres Lugd. Batt., cum Coli. Gro- sed conlra mss.
nov., Haderbalem.
 949 HISTORIARUMLIBER V- CAP. XV. 95Q
"
incursionibusfaiigavil. Poslremoapud Cinam, ur- A agminc prorupit e vallo, campoque sesc simul ct
bem antiquam, Massanissaeregiam, adver.-us Roma- praeiio dedil. Et cura iterum circumfiisi liostes non
noscxpugiiaiioncmejusparanteslsfexaginta millibus solum agminis exlrcma laniarent, verum cliam me-
19 ulla dia, excussis proctil lelis, cacderent, turbatosque Iio-
cquitum instrucius occurrit. Numquam
Romano militi *° tiimulluosinr pugna cl lerribilior manos insuper etiam scslus solis, iiitoleranliq silis,
323 fui'. adco "t discursu et fremitti circtimcur- mortis circtimstaiilia, usque ad exircmum dcspera-
sanlium et impeteniium eqitilura suscilatus pulvis lioni.s*9defatigarent,subitQ notuni illud Romauprum
ccelurosubtcxuerit, diem ademerii, noctemque ob- adversus Afros icmpestaitim imbriumquestiffragiuin
duxerit : lantus autemtelorum nirobus ingruerit, ut ccelo missum, 30insperatse saltili fuit: siquidem rc-
nulla pars corporis ab ictu tuia esset, quippc quibus pcntina pluvia sitienlibqs Romanis cl sesluaniibtis
ct visus ad prospiciendum impedimento caliginis, et refrigerium polumque praebuit. Porro autem Numi-
expedilio ad cavcndum " compressione multitudinis dis hastilia telorum, quse inanu intorquere sine
dcerat. Nec laborabal eqnes Maurus ac Numida, ul amentis solent, lubrica ac per boc iiiuliliareddidit:
bene collocalumhostem *• opportuno teli impetu ri- scuta eiiam, qiiffielephanti corio extenlo atque du-
maretur, sed potius in incertum pila mittcbanl, cerli rato habilia et luta gestabant, cujus ea naltira cst,
"
quod vulnera incerla non essent. Ita coacli in B ui acceplum imbrem, lamquam spongia ebibat, ac
iinum Rumanieqiiites,in unuin peilitcs dcnsabantur. pcr hoc intractabilc repcnlino pondeic (ia|,quiacir-
Intercapedinem lanli periculi nox inlerveniens dedit. cumferri non poteranl, dcfendcre nequiverun|. Itacx
Eadem posiera die et belli cl pcriculi *' facies. insperalo conturbatis destilulisque Mauris el Numi-
Erumpere in hosteni, quanivis striclo milcs gladio »' dis, Bocchus el Jugurtha fugerunt. Poslboc '•r.ona-
non valebat: eminus enim jaculis '* repclleviatur. ginta railtia armatorum novissimobcllo ab iisdem rc-
87Fugerenon poterat,undiqueenim velocior ad pcr- gibus objecta; bsecquoque usque ad inlernecioncm,
scqueiidum eques incluserai.324S8^am lcrlia dies, RomanisvincentibuSjCaesareferuntur. ExcoBocclfus
cl nullum undccumqiie suflragium, dira undique spera bclli abjiciens, pacem pelivil: alque in pretium
mortis facics objicicbalur; tandem Marius consttl pacis Jugurlhara, dolocaptum catcnisque obrulura,
forti desperatione spei viam fecit, universo simul 3*perStillam legatiimmisitad Marium : qui in trium-

HAYERCAMPINOTiE.
17. Vrbemanliquam. Mens urbem anliquissimam. eqnites eo lempore fuerunt, nisi in eodem Joco qno
18. Sexaginta ntillibus. Lugd. Bat. tert. et Coll. pediles? Immo vehemenlior propierea erat coin-
Gronov., qitadragiuta millibus. Ed. Aug., cum sexa- pressio, quod et pediles simul et eqiiiiesin unum
ginla millibusequiluin inslruclis occurrit. (lensarcntur. Saliust. inJug. lib. c. : Sine signis, sine
19. Vlla Romanomiliti. Cod. Perizon., ulli Roma- ovdinibus,equites pedites permixti.
nortim tiimultuosior,elc 24. Faetes.Mss. qtiidam addunterat, scd meliorcs
20. Tumitltuosiorpugna. Hac pugna Marius Jugtir- C noii agnoscunt.
tham et Bocchum apttd Cinliam cecidit, ut ait Flo- 25. Non valebat. Ed. prima, non valebat ferire,
rus lib. III, cap. 1. FABR. seqiiunlur ctiam Parisiensis et Venelae. Sed mss.
21. Compressionemultiludinis. Ita inss. Florentini tres Lugd. Batt. valebant scribunt, quasi milites lc-
trcs, Meo astipulanle. At prorsus ineiita cst, lectio geretur, quod voluisse videtur Coll. Gronov., in qua
vulgata compressionemmutliludinis. Romani cnim tnililis.
n.ilites dtiplici dc catisa probibebanitir lela liostium 2G. Repellebahir. Tres Lugd. Batt., rcpellebanlur.
viiare : primo quia erninus prospitiendo, cum ntit- 27. Fugerc nonpoterat. Mss. quos constilui, omnes
tercnttir, videre nequibani propter caliginem; dein poierani pncferuni. Utraque Jectio lolerari potest.
qiiia, cum prope jam adessent, exire declinatione 28. Jam lcrtia dies. Inutiliter liberales hic cdd.
corporis, non poterant. Virgil. Mn. v, 438, de En- quscdam vett. adjungunt illuxerat, et contra mss. et
tcllo : cd. Aiigusl. Sic |iaulo post eodemj'ure augeni, et
cum universopro universo. Sulfragiuni aulem, moro
Corporetela modoatque oculisvigilantibusexit. suo, Orosius ponit proope, subsidio laetoqueeventu.
Mox infra, subilo notum illud Romanorum adversus
Expedire autem se non poterant compressionc niul- Afros tempeslatumimbriumque suffragium cmlo mis-
litudinis, quod suos ipsi timerent gladios, ncque stim insperatm saluti fuit.
spalium esset ad latus vcl retro cedendi, ut deexer- 29. Defaiiqarent. Mss. omnes defaligaret. Edd.
ciiu Pompeii Lucanus vn, 492 : Augusl. et princeps, Paris. et Venelse, faligarel.
30. Insperatm saluli fuil. Gignendi casu inss. qui-
Pompeiidensisacies stipatacatervis •Ddam et edd. salutis, sed minus recte.
Junxeratin seriemnexisumbonibusarma; 31. xc niittia armatorum. In magna varietate nu-
Vixque habitura locttm,dexlras, ac tela movendi, mcrum qui est in Guallberi libro, recepi. Nam et in
Coustiterat,gladiosquesuos compressa limebat. meo scripto Eutropio, postquam scriptum est, Ju-
el Bocehuma Mario pariter superatosesse,
Sallust. in Jugur. cap. 102 : Mullos conlra adversos gurlham
deinde additur,xcmiltia armalorum ad internecionem
acerrime pugnanles,ablergo circumvenire; nequevir- cecidit. FABR.— Pro numero majori quoque stant
tus, neque armasatis legere, quod hoslesnumero plu- una cum ed. August. mss. lerc omncs, nisi quod in
res, et undique circumfusierant. margine Flor. sec. miqor ascribatur numerus. At
22. Opportuno. Perizoii., ppportune. Pro pila mox Lugd. Balt. pr. et tert. cum Coll. Gronov. angent
lela mss. aliquot. usque ad cenium et quadraginta millia. Pro novissi-
23. lnunum equitcs.Turpi defeclu bsecexcidcrnnl mo bcllo, Perizon. scribit Mowsstme6ciio, ctc.
in niss. quibusdam, inque oiniiiJjitsncgliguniurcdd., 52. Per Sullam legatum. Sullam quscsiorcm Marii
cxccplis priiiia.-dcin Atigust. clParisicnsi.Ubi cnim piniies alii appellant. FABR;
951 PAULI OROSII 952
pho ante 325 currnm cum driobus filiis suis actus, j1 consul, in Gallia Tigurinos, * usqne Oceanum per-
" et mox in carcere strangulatus esl. " Ijsdem diebus
secutus, rursumque abeisdem insidiiscircumvcntus,
*•
obscenum prodigium ac triste visum est. L. Hel- occisus est. *• Lucius quoque Piso, vir consularis,
vius, eques Romanus, cumuxore et filia,'* de Roma legatus Cassii consulis, *'inlerfeclus.*8C. Popillius,
in Apuliam rediens, tempeslate correptus, cum II- alter legalus, ne residua exercittis porlio, quse in
Ham consternatam videret, ut citius propioribus te- castra confugerat, deleretur, obsides et dimidiam
ctis suecederent, relictis vehiculis " arreptisque parlem rerum oranium Tigurinis turpissimo foedcrc
cqnis, filiam virginem, equo insidenlem, in mediura dedit, qui Romam rcversus, a Ccelio iribuno plebis
88
agmen accepit; Puella conlinuo ictu fulminis exa- die dicta, eo quod Tigurinis obsides dederat, in
nimala est. Sed omnibus sine scissura aliqua vesli- exsilium profugit, *• Cscpio proconsule, capla urbe
mentis adempiis, ac pectoris pedumque vinculis dis- Gallorum; cui nomen est Tnlosoe, *" cenlum mille
solutis, monilibus etiam annulisque discussis, ipso pondo auri, et argenii centum et deccm millc, c
qttoque corpore illseso, nisi quod obscenum in mo- templo Apollitiis sustulil: quod cum ad Massiliam ,
dum nuda, et lingua paululum exsertajacuit, "equus amicam populo Romano urbem , cum praesidiis mi-
40 slraturis, frenis et sisset, inlerfectis clam
quoque ipse, quo utebatur, (sicut quidam conteslanlur)
cingutis dissolutis passim ac dispersis, exanimis B quibus ea custodienda ct pervehenda commiserai,
"
procttl jacuit. Parvo posl hoc intercessu lemporis cuncta per scelus furalus fuisse narratur : unde
*" L. Yeturius, equesRomanus, yEmiliam326 vir- etiam magna qusestio post Romae " acia est.
**
ginem Yestalem furtivo stupro polluit. Dnas prsc- CAPUT XVI.
terea virgines Yestales eadem jEmilia ad 327
participa-
tionem incesli sollicitatas, contubernalibns sui cor- De bello Romanorum adversut Cimbros, Teulonas,
ruptoris exposuit ac tradidit. Indicio per scrvum aliasque genles geslo : ubi et varie utrimque pu-
gnatum, sed Marii industria Romani superarunt.
facto, supplicium de omnibus sumptum cst. Iisdem
'* L. Cassius 1 Anno ab Urbe condita DCXLU,
prseterea Jugurthini belli temporibus C.' Manlius con-
IIAVERCAMPINOTJE.
33. Et mox iu carcere. Conjunctionem et ex mss. Scribit Barrum inceslura cum jEmilia vestali fecisse.
omnibus, astipulante ed. Aug. reposuimus. In filiis T. Betulius Barrut, Ascutanus, illis lemporibus agno-
tuit posteriorem vocem qnsedam edd. delent. scilur a Cicerone in Brulo. FABR.
34. lisdemdiebus obscenum prod. Hoc prodigium 43. Duat prmlerea virginet. Liciniam et Marciam,
triennio anie bellum Jugurthinum evenit, Man. Plutarch. et Liv. lib. LXIII,Ascon. iu Milonianain.
Acilio Balbo, C. Porcio Catone coss. anno DCXXXIX , FABR.
ut scribit Obsequens. FABR. 44. L. Cassius consul. Cassius consnl cum C. Ma-
35. L. HeMus, eques Rpmanus. Vulgo mendose rio anno DCXLVI in Gallia a Tigurinis occisus fuif,
contra omnium veterum librorum auctoritatem legi- Liv. lib. LXV,Cscsar lib. i de bello Gallico. FABR.
tur, L. JElius. Eadem injuria Helvio facta crat ab 45. Vsque Oceanum. Sic amant mss. nielioris
jElio apuA Livium lib. xxxn, quam Sigonius, vir notsc omnes. Vulgo, ttsquead Oceanum.
acerrimus in hujusmodi raonstrisconficieiidis, vind.i- p 46. Lvciusquoque Piso. AviisL. Pisonis Csesonini,
cavit. In Obsequeiilis prodigiis Pompeius Helvius " in quem cxstal Ciceronis oratio. FABR.
vitioso priore nomine legitur. Helvium recte bunc 47. lnterfectus. Plurimi ex mss. adduulest.
nominari eliam ex Quscstionibus Romanis Plutarchi 48. C. Popillius. Vulgo Q. Publius in mss. el cdd.
cognoscjtur : ubi virgo bsec fnlmine icia 'EkSiuiiomi- exsiat, licet plures ex mss. Cai prsenomen malint.
natur. Diaconus hoc prodigium cum Ciccronis oitti Antc annos aliquotemendaviinus boc Orosiilocum in
conjimgit, crcdo, quod virgo illa Helvim, inatris Commenlario nostro ad Thesaur. Moretl. p. 104 :
M. Ttillii, gcniiliscsset; qua de re plura dixeram in clare enim Popillium appcllavil Cicero lib. ui do
Ciceronis Vita, quam jain publicassem nisieotcm- Legib. cap. 16 : Dedit httk quoque judicio Cmliusta-
poreSeb. Corradi Egnatius fuisset ediius. FABR. bcllam, doluitque qttoad vixit. Sed ul opprimerel Cm-
36. De.Roma. Reciius dicas Roma in Apttlium re- lius Popillium, nocuil el reipublicm.
diens, uthabent Vulgg. Sed cum mss. ad unum om- 49. Cmpio procontule. Q. Servilius Cscpio consul
nes, astipulante ed. August., prseferant de Roma, cum Serrano fuii anno DCXLVII , quo M. Tullius Ci-
immutare lectionem antiquam nolui. cero Arpini esl natus. Gcllins lib. xv, cap. 28.FABR.
37. Arreptisqueequis. Tres Lugd. Balt. cum Coll. 50. Centum mille pondo auri. Lege Erasmum in
Gronov. correpiis equis. Proverb., Aurum habel Tolosanum. FABR.
38. Puella. Edd. qusedam puella vero, contramss. 51. Actaest. Lugd.Bat. pr., habita esl; Perizon.,
39. Equus quoque, etc In Meo atquePerizon. Irgi- agilata est.
tur, equus quoque, quo ipse utebaiur, quasi ad equum CAP. XVI. — 1. Anno ab Vrbe condita DCXLU.
patris llelvii hoc pertinerei, quod non puto. Ed. Aliis bic annus esl ab Urbc condita DCXLVIU. Dc re
Aug. ipse delet. D gesta cum Cimbris a Mauilio et CaepioneSallustius
40. Straturis. Lugd. Batt. qualuor el Ultr. cum de bello Jugurthino, Livius libro LXVII, Florus
Coll. Gronov., stratoriis. ln Perizou. mox procul de- lih. in capite 3, Eutropius lib. v Vellcius et alii.
sideratur. FABR.
41. Intercessu. Perizon.et cdd. quacdamintervallo, 2. C. Manilius consttl et Q. Cmpioproconsule. Iia
quse glossa esi, namin Perizon. additur insuperin- baec in nostris exeniplaribus scripiis oinnibus Je-
. tercessu. guntur, nisi quod pro Manilio, quem Guattheri liber
42. L. Velurius. BOUTETIOJ BapSapo; nominatnr in agnoscit, alii Manlium habent, Manilius hoc anno
libris Plularchi, sed ego inallem legere BsrouTtor consut erat; Caepio,qui anno supcriore consul fue-
'Bappo;.Nam Porphyrio, interpres Horatii, iu illud rat, jain prorogato imperio proconsul erat. Re.ele
Saiyr. 6 lib. i Sermonum : igitur Sigonius in Liviana Epiioma resiituii: Ab
Ut si quiaegrotetquo morboBarrus, liaberi iisdem hostibus C. Manilius consul, et Q. Cmpiopro-
Etcupiat tbrmosus: consul victi prmtio, castrisque binis exuii sunt. In no-
953 HISTORIARUMLIBER V. CAP. XVI. 15»
stil cl Q. Csepio proconstilc adversus Cimbros cl A lcrfecit, ipsosqnc continuo servos in prclium scelc-
Teulonas et Tigurinos cl Ambronas, Galloium Gcr- ris uianumisil. Die dicla, Cn. Pompeio accusante,
manorumque gcutes, qti:c lunc, ut impcriiim Roma- damnattis cst. Igiltir Mariits quarturn consul, * cnm
num cxsiinguerent, 'conspiravcranl, iuissi, prtivin- jnxia Isarse Rhodanique flumina, l0 ubi in sese con-
cias sibi Rhodano flumine medio diviserunt. Ubi flutiiit, caslra posuisset, Teutoucs, Cimbri, ct Tigu-
dum inter se gravissima invidia ct * conleniione rini ct Ainbrones, postquam conlinuo triduo circa
disceptant, rum mngna ignominia et periculo Ro- Romanorum casira pugnarunt, si qun pacio eos ex-
mani noiiiiiiis victi sunl: siquidem in ea pugna ' M. culcrent vallo, atque " in a-quor effunderent, liibus
Aurelius consularis captus atque intcrfeclus cst. agmiuibus lialiampetcredestinarunt.Mariiis, posi di-
Duofilii consulis csesi, octoginta millia Romanoruin gressiim hoslium, caslra movit, et collem occupavit,
sociorumque ea lempeslaic Irucidaia, * quadraginla qui campo ct fluvio, ubi hosles sese diffuderant, im-
millia calonum atque lixarum inlerfecta, Anlias mincbai. Cumque exercitui ejus" aqtia ad potandum
scribit. Ita ex omni pciiilus exercitu dccem lanium- 329 dcesset, querelisque omnium coargueretur,
tnodo homines, qui miserum nuntium ad augcndas aquaiTiquidcm in conspectu csse respondil, sed cam
iniseriasreporiarent, supcrfuisse refcruntur. Hosles, fcno vindicandam. Primfs itaquc calonibus cum
liiiis caslris atque ingenii prarda potiii, nova qua- B clamore in pugnam ruentibus, subseculus exercitus,
dara atque insolila exsecralione, cuncta 3281U8C nio\ juxto ccrlanine composilis ordinibus bellum
ccpcrant, pessumdederuni. Vestis discissa el pro- gcslum, et vicere Romani. Quarlo die rursua pro-
jecta est, aurnm argcnlumque in flunicii abjectum, ductie utrimque in campum acies usque ad meri-
loricse virorum concissr, phalersc equorum dispcrdi- diem pene pari pugnavere discrimine. Posl ubi in-
103,equi ipsi gurgiiibus iinniersi, homines laqueis calescenle solc fluxa Gallorum corpora in modum
collo inditis exarboribus suspcnsi suut ita, ul nihil nivium dislabtieruiil, usqne in noctcm cxdes potius
jirsedsevictor, nihil misericordix victus agnosceret. quam pugtia prolracla est. u Ducenta millia armato-
Maximustunc Romsenon solum luctus, vcrumctiani rum in co bello interfecta sunt, octoginta millia
meius fuit, ne confeslim Cimbri Alpcs transgrcde- capta, * vix tria fugisse referuntur. Dux quoque
rentur Ilaliamqite delcrcnl. lisdem temporihus 7 Q. coritm u Teuiobodus occisus est. '• Mulieres eorum,
Fabius Maximusfilium stium adolescentcm, * rus re- consianiiore animo lT quam si viciscctit, constiluere
legatum, cum duobus scrvis parricidii tninistris iu- consulem, ui, si inviolata castilalo " virginibus sa-
HAVERCAMPlNOTJE.
slro manuscriplo Eutropio initio lib. v duse voces, C est, unde progretsis breveiter rettabat ad Atpes.
Romani consules, non leguntur, et recle absunt. 11. /n mqttor. Ita Colon. diserlc; quodque hnjus
Apud Yellcium ego lego : Cum CmpionemManlium- locum occupabat, in mquos campos, a mera glossa
que cos. non, ut est imprcssum coss. FABR. profecmm est. I.AUT.—Id sanc verissimum com-
3. Conspiraverant.Flor. pr., conjuraverttnt. peri, etin nullis rass. Glossara banc exstare; mquor
4. Conlenlione disceptant. Alii libri, disscrlant. cnim hic campum planum significat, placido aquori
malira tamen decertant. LAUT.— In ed. Aug. legi- sirailem. eslque imilatio Virgiliana satis aperta cx
tur decerlanl. Edd. Vcnelse pro ubi exhibent ibi. lib. IXiEneid. vers. 68 :
3. M. Aurelius. M. Aurelium Scauriun intelligit, Qua tentet ratlone aditus, el qua via clausos
qui ante triennium consul fuerat, Livius lib. LXVII ExcutiatTeucros vallo, atque effundatin tequor.
vulgo mrndose M. Mmitius legiur. FABR.
6. Quadraginla. Edd. quadam, LX millia. Mox Pro effunderet plerique mss. habent refunderet.
quidaiii mss. malunl scripsit. 12. Aqua ad potandum deestet. Hsec omnia accu-
7. Q. Fabius Maximut ftlium. Fabius Servilianus, raie simul ct copiose a Plutarcho explicata sunt.
vir censorius, a lilio dubise castitatis pcenas exegil, FABR.
et punito pepcndit, voluntario secessu conspectum 13. Ducenta millia armat. Idem numeriis csesorura
pairise vitando. Valer. lib. vi, cap. 1. FABR. et captorum est apud Eulropiiim. In Epitoma Li-
8. iius. Perizon., rure. Paulo ante idem, qui fi- viana LXVIIIcapla dicuntur millia xc. Pliitarchus
lium suum. ait caesornm et captorum fuisse amplitis centum
9. Cum juxla Isarm Rhodanique flumina. Sic ha- n0 niillia. Velleius amplius CLmillia hostium trucidata
bent lib. vet. omnes. Pltitarchus in Mario, xeiyi- refert. FABR.
aa; axpttxbrteSovitapaxw'BoSavS> castris mu-
Ttox.auS>, 14. Vix tria millia. Tres Lugd. Balt. cum Coll.
nitis ad Rhodanumflumen. FABR. Gronov. ri.T.quatuor miltia.
10. Vbi in sese confluunt. Conuuvium illud est 15. Teutobodus. In quihusdam antiquis est Teuto-
post Yiennara ad Segalaunos, non procul a Valen- dobus, sed in Eulropii libris est Teulobodus, apud
tia. In codice autem Lugd. Bat. pr. legitur quidem Florum Teuiobochus. FABR.
Isarm, sed superscribitur, legendum esse Ararm. At 16. Mutiereseorum. Lege Valcrium Max. lib. vi,
flttviiis Arar longius in Gatliam recedit, atque ibi cap. 1. FABR.
confluviumcura Rhodano facil juxta urbem Lugdu- 17. Quam si vicissent. Non placet hacc lectio ; ta-
nitin. Movit autem Marius a conftnente Isarse et men, ut sine opibus codicum scribam, ti viri essenl,
Rhodani vcrsus Alpes et Italiam, ho-lium, qui eam non ausim, priusquam codices, doctique jubcant.
petcbant, tcrgis inhaercns, usque ad Aqttas Sexlias LADT.
sivc Sextilias, ul Pluiarchus docet, ibique immani 18. Virginibus sacris. Id cst Vestalibus. In Indice
strage hostem superavit. Vcrba Plmarchi sunt in autem amplissimo, qui Flori melioribus adnectitur
Mario p. 415 : OUTUSiJ Ttpoians;, iysvovxoitpb; xot; edd. reprebenditur Orosius, cujus, vel certe librarii
xakovuivoi; vSaai 2s%xikiot;,o8evcVJstTtopevOsvx«; ov incuria aul inscilia, vocem virginibus importune ad-
TtollhvbSbv,sv xui; "kkitsatv stvat. In hunc modum ditam auclor ejus Indicis existimat, quia, si vox illa
agmine [acto, ad Aquat Sexlilias, quas vocanl, ventum inducatur, idem Orosii atque Flori sit sensus. Flori
 938 PAULI OROSII 056
cris ac diis serviendum essel, vitam sibi reserva-, d. renlur (abscissis enim cum crino vcrlicibus, inho-
rcnt. Itaque cum petita non impetravissent, parvulis nesto satis vulnere turpes relinquebanlur) ,9 ferruni
suis ad saxa collisis, cuiicl;c sesc ferro ac suspendio quod in hosles sumpseranl, in se suosqtic vcrlerunt.
" Ilsec de Tigurinis et Ambronibus Namque alise concursu muluo 30jugulalse, alise ap-
pcremerunt.
gesta sunt. Teutoncs autem et Cimbri, integris copiis prchensis inviccm faucibus sirangulaise, aliacfunibus
Alpiuin nives|emeiisi,Ita!iae |>Iana*°pervaserant :ibi- per cquorum crnra consertis, ipsisque continuo equis
qiiccum 330 rigidum genus diu blandioribus auris, exlimulatis, postquam suas iisdem funibus, quibus
poculis, cibis ac lavacris cmollirclur, Marius quin- equorum crura iiexuerant, indiderc cervices, pro-
tum consul etCatulusadvcrsuin eos niissi, die ad pu- tractse alque exanimataesunt, aliselaqueoS1 de subrc-
" 3*
gnam et campo dalo, Annibalis secuti ingenium, ciis plauslrorum temonibus pependerunt. invenla
in ncbula disposuere pugnam, in solc pugnarunt. 331 esl eliam qusedam, qux duos filios, trajectis pcr
Prima siquidem perturbalio Gallorum fuit, quod Ro- colla eorum laqueis, ad suos pedes vinxerit: etcum
manam aciem prius offendcre dispositam, quam ad- se ipsam suspendio moriluram M dimisissct, secum
esse senserunt. Cumque illico vulneraii equites re- Iraxerit occidendos. Inter hscc mulla et miserabilia
tro in suos cogerentur, tolamquo multitudinem *' mortis genera, reguli quoque duo strictis in se gla-
*' et B diis concurrisse referuniur. *v
indisposite adhuc advcnlantem conlurbarent, Lugius et Boiorix re-
sol cum vento **oiius ex advcrso emicuissei, vistts ges in acic ceciderunt. " Claodicus ct " Cesorix
corum pulvis •* opplevil el splendor hcbetavil, ila capli sunt. Jta in his duobus prseliis Irccenla qnadra-
facluni cst, ul tanla ac tam terribilis mutiitudo, mi- ginla millia Gallorum occisa, et *Tcentutn quuira-
. iiima^Romanorum clade, stia aulem ultiroa inlerne- ginla millia capta sunt, absquc innnir.cra mulieruin
cionc cxderctur. Ccnlum quadragiiita millia eorura multittidine, quse se snosque parvulos femineo fu-
tuiic iu bello csesa, *s fcxaginla millia capta dictin- rore, vi aulem virili necaverunl. Igittir talem Marii
lur. Mulicres graviorem pene excitavere ptignam, triumphura Romanamquc vicloriam incrcdibile faci-
" qu:c plaustris in modum caslrorum **circumstru- nus, et numquain anlea Romanis cognitum, Romse
clis, ipsaeautem destiper propugtiantes, diu repnlere subilo perpclralum, versa in horrorem ac mcerorcm
Rorsanos. Sed cum ab his novo cscdis gcnere terre- 88 tola Urbe, fuscavit. *9Poblicius siquidem Malleo-
IIAYERCAMPINOTiE.
veiba stmt lib. m. cap. 3 : Nam, cum missa ad Ma- 28. Circumstruclis. Ita scriplum in omnibus codd.
rium legatione, libertatem ac sacerdotiunt non impe- mss. inveni. Sic quoque malunt edd. vett. circum
trassenl, elc. Sed vir doclu< non altendit ad illa Val. instruclis vulgo legitttr.
Maximi lib. vi, cap. 3: Teitfonorum vero cotijttges 29. Ferrum. Etld. Fabricianse ferro, qtioe incpla
Marium vicloremorarunl, «6 eo ut virginibus Vesta- lectio quoque in Hilt. et Bolsning. invenitur.
libus dono milterenlur, affirmantes, mqttese alque il- 30. Jugulalm'. Ed. Aug.. jugulatm sttnl.
las virilis concubitusexpertes fulurds. El cgo quidem 3 51. De subreclis.Cod. Perizon., de subjeclis. Lugd.
mulieres exi- Batt. pr. et lert.. desuper erectis. Vulgata proba cst.
posteriora hscc pelivisse Cimbrieas 32. Inventa esl etiam qitmdam. De hac muliere
siimq, non ipsum sacerdotium, absurda ejusmodi
postulanies, sed, ut famuhe Vestalium atque sacro- PluiarcllilS; Mi«v5s tpao-tv\%axpovpvuovxpsuafxivnv,
rura essent, adeoque ea quae eranl et victis el victo- xttrtttiSiuxS>vuvxh; cfvpSiv ufnufirtu ftpbyot; ixuxi-
ribus lolerabilia. Edd. quxdam Velt. ita Jegutit, pe- paOev hpxhaOat. Id est : Vnam aittiil ae summo te-
tierunl a consute, ut inviolata castitate, virginibus mone suspensam, fllios pedibus ejus laqueis allhjalos
sacris ministrare fas essei, quo vilam sibi reservarent. utrimqtte pependissv. FABR.
Sed mss. vtilgatam lectionem probant. 55. Dimisisset.Malo demisisset.
19. Hmcde Tigttrinis et Ambronibus. Livius, Flo- 34. Lugius. Ita iiomeiiIioc scriptum invcni in rodd.
ruset Plutarchns Teutonas cum Ambronibus conjun- Perizon., Meo, alque Lngd.Bat. quarlo, cdittim quo-
gant, eosque a Mario capsos ad Aquas Sexiias, Ciin- que ita iu cd. Augnst., et videtur barbaro magis con-
Bos vero a Mario et Calulo in Iialia victos, Tiguri- vcnirequam Romanum nomen Lucius, quod vulgalse
po?, qui Noricas Alpes insederant, fuga dilapsos cdd. habent.
iraduni. FABR. „. mss. numero 35. Ctaodicus. Scriptura boecest tritim codd. FIo-
%0. Pervaserant. Sic plures, legunl, rentt. et Ultr. in Meo legitur Claoclkus; in Peri-
ul ieted. Aug. Alii, pervaserunt. zon., Cludtcus; iu vulgg., Claudkus; in Lugd. Bat.
21. Anmtiaii» tecuti ingenium. Vide Frontinum pr., Claudius,
lib. n, cap. 2. FABR. 36. Cesorix. Lugd. Bat. pr. Cessotrix; tett., Cesse-
22. Indispositc adliuc adventijntem. Tres Lugd. D ria;.
Balt. et Cojj. Gronpv., indispqtilqm el adhuc adven- 37. Cenlum quadraginta millia. Ed. Aug., centum
tantem. texaginta millia, Occisornni vero trecenla quinqua-
23. Soi cum veqlq pttus,, l)e hac re Plutarchns, qui ginla milllia ntimerant edd. Venetsc.
scrilut cuiri Ciinbris pugriatum a. d. m K/ Sextj}? 3§. Tota Vrbef Iu Lugd. Batt. pr.,lert.[et quarto,
FABR. „Coll.
„ „ ut et Coll. Gronov. desideralur tota.
24. Ortus, L]ug,iLBat. lerl., cum Groiiov., 39, Poblkius siquidem Malleolus. De hoc Poblicio
exorlus. Cornificius ad Hercnmum lib. i. Malleolus judkatus
25.' Opplevit. Flor. pr., implevil. est matrem necasse, ei damnalo stqtim follkulo lupino
26. LX millia capta. LX, non XL, esi in velustis 0s obvolutumest, el sotcmlignempedibus induclmsunl,
nostris : item apud Livium et Euiropium. Plntar., et in carcerem ductus est. Hic fuit e nobili familia, ex
ittlmqavtvTtip s\ uvpiuSa;, capli sunt supra LXmillia. qua M. Pobliclus Malleolus consul anno Urbis DXXI
FABR.— Lugd. Batt. trescum Coll. Gronov. augeiit in Capitolinis Fastis invenitur. In Livii vettislis
ad LXXmiiiitt. cxemplaribus esl cliam, Poblkius Malleolus, ut tes-
27. Qum plauslris. Edil, Augusl., namque plau- talur Sigonius. FABR.
slris.
 957 HISTOBIARUMLIBER V. CAP. XVII. 958
Jus, servis adnitenlibus, matrem suam interfccit.. A spiraverunt Metellum Numidicum in cxsilium qua-
Damnatus parricidii, 40insutusquc in cullenm et in cumque vi agere. 7 Dic dicta, a suppositis cjus-
mare projecius est: impleverunique Romani u et detn factionis judicibus per scelus innoccns Me-
facinus et poenam, *' unde cl Solon Atlieniensis dc- lcllus damnalus, in cxsilium cura tolius Urbis
cernere non ausus fuerat, dum fieri posse non cre- 333 dolorc discessil. "-ldcm Saturninus Mcm-
didit : ct Romani, qui sc orlos a Romulo scirent, niium virum acrem ct integrum, fieri cnnsulein
ctiam boc fieri posse intelligcntes, supplicium sin- timcns, orta siibilo sediiioiiefugicnlcm per" P. Mct-
gulare sauxerunt. liutn satclliletn infonni slipite comminuiiim inlcr-
fecil. Frcmente pro lantis reipublicsc malis scnalu
332 CAPUT XVII.
poptiloquc Romano, Marius consul, accommodalo ad
De ingenli Ilomm seditionc, aitcloribus L. Appttleio lcmpus ingenio, consensui bonorum sese immiscuil,
Satirnino, C. Mario, cmterisquaorla.
commotamque plcbem leui oratione sedavil. Sattir-
1Anno ab Urbe condila DCXLV, post Cimhricum ct ninus 10 infamibus ausis concionem do:ni suoe ha-
Tcutonictim bcllum, et qtiiulum Marii consulatum, buii, ibiquc ab aliis rex, ab aliis imperator est
quo sialus impcrii Romaui jiirc conscrvalus judica- appellalus. Marius, manipulaiim plebc dcscripla,
ttir, sexto consulatu cjusdem C, Marii ila labclacta- R " allerum constilem cum prsesidiis ia'colle dispo-
lus cst, ut pene usque ad extreraum intestina clade suit, ipse portas communivit. In foro pradium com-
concidcril. Evolvcre ac pcrcurrere niihi discordia- niissum est. Salurniiius a Mariauis loro pulsus, in
rura ambages et inextricabiles seililionum causas in- Capiiolium confugit. " Marius tislulas, quibtis co
commodum simul ac longum videtur : sane breviler aqua deducebalur, incidit. Bellum deinde in adilu
slrinxisse sufficial quod primus L. Appulcius Satur- Capitolii hnrridum satis actum cst, multi •• circa
ninus cxcitali tuniulltis auclor cxstitcrit, Q. Melello Saufeium ct Salurninuin cx'si, Saturninus, palam
Niimidico, viro sanc primario, acerrimus inimicus, clamiians, Marium auclorem esse omnium molitio-
* qui eum censorem creatum prolractum domo, at- num suartim coiiiestalus est. Cuni aulem ipse Sa-
que in Capitolium * coiifugientem, armata multilu- lurninus et Saufcius ct Labicnus, cogeptc Mario,
dine obsedil, unde equiliim Romanorum indigna- u in curiam confiigissent, per equites. Romanos,
lionc dejcctus cst, piuriraa anie Capiloliura 4 csede effractis foribus, occisi sunt. C. Glaucia extraclus
facia. " A. Noiiium dcindc , compclitorein siuini, 19e domo Claudii, Irucidatus est.le Furius, tribunus
Saturninus ct Glaucia fraude C. Marii consulis occi- plebis, bona omnium publicanda decrevil. Cn. Do-
derunt. Subsequeiue anno Marius sexlum consul, et labella, Saturnini frater, per forutn olitorium fu-
Glaucia praelor, et Saturninus 6 tribunus plebis con- C giens, cum L. " Geganio interfeclus est. Itajue
HAVERCAMPl NOTJE.
40. Insulusque in culleuin. De bac pcena parrici- in ejns legem agranam jurare noluisset, Cicer. pro
darum Modeslinusc. 9. D. de lege Pompcia de par- Sexi. Liv. lib. LXIX,Appianus, Plutarchus ct alii.
ricidiis. Meminil Ciccro pro Roscio Aineritio. FABR, FABR.
41. Et facinus et pmnam. Cum conjunclioiiem ct 8. Idein Salurninus. Lugd. Bat. pr. inde Satttr-
ulroque Ioco ponant mss. eam contra vulgg. recepi, nintts.
42. Vnde el Solon. Sensus est, irapleverunt Ro- Q. P. Mcttium.Iu hoc nominc describcndo secuttis
niani ctfacinuset pcenamejus rei.de qua SolOn, elc; suin opiinium libruni Cor. Gualtheri. FABR.—Peri-
itnde ei Solon Florentt. trittm aliornmque melioruiq zon. et Meus, P. Metiuin. Lugd. Balt., Publium Vec-
codd. cst scriplura, nam conjuuctio et in vulgg. non toium.
comparct. Lugd. Bat. sec, unde hoc et Solon; etl. 10. In^amibusausis. Ila mss. non ausibusui Vulgg.
Aug., uitde el hoc Solon. Alisevelt. ed., de qua re 11. AHeruinconsulem.L. Valcrium Flaccum. Nam
Solon, qmc glossa est vocis unrfe. C. Mario, L. Valerio coss., senatus Remp. defendeu-
CAr. XVII. — 1. Anno DCXLV. Sextus Marii cotir dam dederat, Cicero Catil. i, Pliilip. vm. Sed liisto- "
snlatus ex aliis Annalibus cadit in annum DCLIII. riam plcniorcm lege in Orat. pro Rabirio perduel-
FABR. lionis reo. FABR.
2. Qui eum censorem. Q. Metellus censor, Mario 12. Marius fistulas. Cicero : Marius fistulas,quibus
v consule, Saiurninum Tribunicium notavit, lumque aqua.suppedilabatttr Jovis Opt. Max. templisac sedi-
n niultitudine iucilaia couiumeliis affecius fuit, Ci- bus, prmcidi imperavit. Plutarcbus, Touf bxsxov;
cero pro Sextio, Valerius lib. ix,cap. 7, Appianus j\ univ.oysv.FABR.
lib. i. FABR. V 13. Cirea Saufeium. C. Saufeium. Cicero, r«'tov
3. Confugienlem.Mss. et edd. qtiidam fugientem. Xkfnov,Appianus. FABR.— Copulam qum expunxi
4. Cmdefacla. Ltigd. sec. et tert., cura Coll. Gro- ex mss.
nov., cmdesacla, subinlellecto esl. 14. ln curiam. In curiam Hostiliam, Velleius Pa-
5. A Nonium. Ila scripsi, cum in manuscriplis terc. FABR.
quibusdam Annonium, in aliis Anunium legeretur. 15. £ domo. Lugd. Balt. omnes cumCbll. Gronov.
Nam Appianus hunc N&iviov vocat, et in Plutarcbi de domo.
Mario o 'Ovioufbvo;, pro 6 Nuvioumendose legitur. 16. C. Furius Tribunus plebis. Ubiikto; Qovpto;
Corrupic eliam apud Florum lib. iu, cap. 16, cst Shuupxo; ou S' ekevOipov 'Ttuxpb;, likVi$eksvOipov.P.
Annio, una lillera omissa, cum sit legendum, A. Furius Tribunusp. ne patre quideiningenuo, sed liber-
Nonio. FABR.— Anniumhic quoque habet Pcrizon. tino nalus, Appianus, Cicero, pro Rabirio, hominem
reliqui Anuniumvel Annonium. omnibits insignem nolis lurpiludinis appellal. FABR.
6. Tribunus plebi. Ita Colon. et non semel Livius, 17. L. Geganio. Nola est gens Gegania in hisloria
pro plebis. LAUT.— Itapassira mss. Orosiaui exhi- Romana, ex qua fuit M. Geganius ter consul lem*
bent. porc belli uo-nanorum cum Volscis; babuerunt hi
: 7. Die dkta. Diem MetelloSaturninus dixii, qttod Geganii qugque prsenomen Lucii, ut L. Geganius
m PAULI OROSH 960
334 auctoribtis tantse scditionis occisis, quies po A frangcrentur, cruor e mediis panibus, quasi e vulnc-
pulo fuit. Tiinc Cato atquc Pompeius rogationem de ribus corporum fluxii. Pr.xMcrcapcr septem conti-
retlitu Metelli Numidici totius Urbis gaudio promut- IIIIOSdics grando lapidum, immixtis ctiam lcstaium
garunt : ,R quse ne perferrelur, Marii consulis, et fragmemis, tcrram latissime verberavit. In Samni-
Furii, Iribuni plebis, factionibus inlercessum est. tibus vastissirao hiatu terrsc , flamma prortipit, ct
'• Rutilius quoque, vir intcgerrimus, adeo fidei usque in ccclum exlendi visa est. Complurcs prse-
atque innocentisc constantia usus est, ut die sibi ab lerea in itinerc videre Romani globum coloris aurei,
accusatoribus dicia, usque ad cogniiionetn neque ccclo ad terram devolvi, majoremque faclum, rursus
capillum barbamve proniiserit, neqnc sordida veste a terra in sublime ad Orientcm solem fcrri , ac
r'
huinilive habitu suffragatores conciliarit, iniraicos magnitudine sua ipsum solem obtcxisse. Drtisus
permulserit, judices temperarit, orationem quoque lantis malis anxius , domi susc , incerto quidem au-
n prseiore concessam nihilo subraissiorem quam ani- ctorc, interfectus est. 336 Igitur Picentes, Veslini,
inum habuerit. Cum evidentioppugnarctur calumnia, Marsi, Peligni, Marrucini, Samnites, Lncani, cum
ct opinione bonorum omnium j'ure absotvendus pu- adliuc occuliam defectionem 1 meditarentur ,' C.
*° qui Servilium prselorem , tegatum ad se missum , apud
laretur, perjurio judicum conderanatus cst:
Smyrnam commigrans, lilterarum sludiis intenlus B Asculum occiderunt, sstaiimque clausa civitalc ,
consenuit. omnes cives Romanos indicta csede jugulaverunt.
CAPUT XVIII. Continuo airocissimam perniciem * infamissima prse-
335
cesscre prodigia. Namque omnium gcnerum animalia,
De bello sociali, quo Italici populi a Romanis defi- quse manus hominum blande perpeii, atquc inter
cientetrebellarunt. Item de prodigiit variit.
homines vivere solita erani, relictis stabulis pascuis-
1 Anno ab Urbe condita DCLIX,Sex. Julio Csesare que, cum balaiu, hinnilu , niugituque miserahili,
ct L.'Marcio Philippo consulibus, inlestinis causis ad sylvas montesque fugerunt. Canes quoque, 10quo-
sociale bellum' tola commovit Ilalia , siquidem Li- rum naturse est exlra homines esse non posse, la-
vius Drusus, tribunus plebis , Latinos omnes spe crimosis ululalibus vagi luporum ritu obcrrarunl.
libertalis illectos, • cum placila explere non posset, Igitur Cn. Pompeius prselor cum Picentibus jussu
in arma excitavit. * Eo accessit, ut moestam Urbem senaius bellum gessit, el victus esl; postquam sibi
' prodigia dira terrerent. Nani sub ortu solis globus Samniies " Papium Mutilum impcratorem prscfece-
ignis a regione scptentrionis cum maxirao coeli fra- rant, Marsi autem Agamemnonein archipiratam pr;c-
gore emicuit. Apud Arrelinos cum panes per convivia optaverant.u Julius Cxsar, Samnitium pugna vicius,
HAVERCAMPlNOTiE.
Macerinns tribunns milittim consulari poiestate A. C nov,, placilum expugnare. Pulo legcndura esse, cum
U. C. CCCLXXXVIU. Frustra igitur in tribus Floreiilt. pollicita explere non postet. Epitome Liv. lib. LXXI,
scribitur L. Giganius. de codem Llvio Druso : Cum deinde promissa sociit
18. Qum ne perferrelur. Mss. numcro plures, quod civitas prmsiari non possei.
r.e perficerelur. Florenlt. tres propius ad verara kA. Eo accessil. Ita mss.; <yuo,|edd.veit.; Pcriznn.,
lcctionem, qum ne perficerelur. eoque.
19. Ruitlius, vir integerrimut. P. Rulilius Rufus, 5. Prodigia dira. De his prodigiis Julius Obsc-
qui cos. fuitan. DCXLVUI, cum illo nemo neque inte- quens. Cicero quoque libr. i de Divinat. refert non-
grior esset in civiiate, neque sanctior,'coiispiratione ntilla prodigia, quac Siscnna inilio belli Marsici cx-
publicanoruin (quibus nihil agerein Asia provincia sua posnerat. FABR.
pcrmiscrat) in judicium vocalus, Socralem imilaius, 6. Drusus tantis malis anxitis. Drusus in atrio
ncmini supplicarevoluit.sed ne ornatius quidem aut domus sunecultello percussus, qui affixus lilcri ejus
liberiuseaiisaindicistiam,quamsimplex raio verilatis relictus cst, inlra paucas lioras decessit, Velleius.
fcrebat. Lege Ciceronem libr. i de Orat. et in Bruto, Seneca de Brevit. vitse ait, illum vulnere per inguem
Valcr. lib. vi.cap. 4, Ascon. Vellcium etalios. FABR. acceplo collapsum, aliquo dubitante, an mors volun-
20. Qui Smyrnam commigrans. Hinc Ovid. lib. i taria esset in illo, an lcinpesiiva. Lege prselerea Pli-
dcPonto: niiim lib. xxvm, cap. 9, ct Auctorem de Viris Illustr.
FABR.
Et grave magnanimirobur mirare Rulili, 7. C. Servilium. C. Servium , vnlgo mendose ha-
Nonusi reditus conditionedati,
Smyrnavirumlenuit, etc. j. hent libri, idemque mendum est in Vclleio. Livius
bb. LXXII, Q. Servilium proconsulem; Appianus,
Rutilium vero cum Smyrnse cxsularct, civitalis ejiis ZspavTkiav «VWTTOTOV vocat. FABR.
civem factum fuisse, Cicero pro Balbo auctor est. &.JIndicta cmde. I. e. jussa, qnaecrebra apud au-
FABR. ctores hujiis verbi significatio est. Quodmoneo, ne
—
CAP.XVIII. 1. Anno abVrb. cond. DCLIX.In quiscum Freinshemio ad Flori lib. III , cap. 18 ,
Fastis Capit. hic anniis est ab Urb. cnnd. DCLXII quo tentet mulare in indigna.
M. LiviusDrusus Tribunuspl. sediiionem comniovit, 9. Infamitsima. Mcus, infandittima.
qua dc Livius lib. LXXI , Appian. lib. i, Florus lib, 10. Quorum naturmest. lia reponere jubentcodd.
III , cap. 17 , Velleius libro u. Lege Prscfalionem mss. meliores. Vulgg., quorum natura est.
Ciceronis in tertiura de Oralore. FABR. 11. Papium Mulilum. Papius Mulilius est apud
2. Tota commovitIlalia. Mss. quidara et edd. mi- Yelleium; sed Appianus Taiov n«7rtovMOTIAOV , no-
nus recte, totam commovillialiam. minat; Diod. in Excerplis lib. xxxvn, Tatov'Aitimov
3. 6'um placita explere non posset. Florentt. tres, MOTUAOV. FABR.
cum placito , et sic quoque Meus codex et edd. Ve- 12. Julius Cmsar. L. Julius Cmsar cos., pro qtio
netse. Placitum explere Lugd. Batt. sec.Ultr. et ed. Appianus Sex. Cmsarcm habet. Vide Livium lib.
August.; sed tres reliqui Lugd. Balt. cura Coll. Gro- LXXIU.FABR.
 981 HISTOBIARUMLIBER V. CAP. XVIII. SG2
cseso fugit cxcrcitu. Rutilius consul Marium proquin- A prsclio fudit, qua victoria 1Ssenalus laliclavia et
quum suum legatum sibi legit : quera assidue sub- csclera dignilatis insignia recepil, cum togas (antum-
monenlera raoram bello ulilem forc, cl paulisper in modo victoria Cscsaris primuni " respirans sumpsis-
castris cxerceri militem oportere lironem, dolo id set. Porcius 18Cato prjetor Etruscos, Plotius lcgatus
eum agere ratus conlempsii, seseque in insidias Urabros, plurimo sangninc impcuso, et difficillimo
Marsorum , et universum agmen exercitus sui in- Jaborc vicerunt. Cn. Pompeio, L. Porcio Catonc
cautus injecit, ubi et ipse consut occisus , et mulli consulibus, Pompeius diu obsedit Asculiim civila-
nobiles interfecli, et octo millia Romanorum csesa tcm : 19ncc tamen cxpugnavissel^.i)isi populum in
sunt. Arma et corpora iiilerfectortim in conspectum campum prorumpcntem, gravissima oppressionc vi-
Marii legati" Tolenus fluvius pcrtulil, alque in lesti- cissct. Deccm ct octo millia Marsorum in ca pugna
monium 337 cladis evexit. Marius raptis conlinuo cum Franco imperaiore suo csesa sunt, capla tiia
copiis, victores '* insperatus opprcssil, octo millia millia. Quatuor autcm millia *°Italici viri ex ca cacdo
el ipse Marsorum intcrfecit. Cscpioaulem a Vestinis profugi, 338 jugiim monlis coacto in uniim agminc
el Marsis deductus in insidias, cum cxercitu irnci- 81 forte coiiscenderaiit : ubi opprcssi exanimalique
dalus est. L. vero Julius Csesar, postquam apud nivibus, " miscrabili inorte riguerunt.s 3 Naraque ita
jEserniam viclus aufugeral, conlraclis undiquc co- g ut allonili timorc bostium steicraut, alii stirpibus
piis, adversus Samnilcs et Lucanos dimicans, niulta vcl saxis reclines, alii ar.inis suis innilcntes, patcn-
hostium millia inlerfecit. Cumque ab excrcilu impe- tibus cuncti oculis, dentibusque nudatis, vivcnliuin
rator appellatus esset, Romamque nunlios de vicio- in inodum visebanlur: nec ullura eral procul intticn-
ria misisset, senatus sagum, hoc est, vesiem mcero- libus mortis indicium, nisi diuluriia immobiliias,
ris, quani exorto sociali bello sumpscrat, hac spe qtiam nullo modo liumanse viiae vcgeialio diu pcr-
arridentc dcposuit, alque antiquum togse decorem peti potest. Eadem dic Picenles congressi et vi-
recuperavit. " Marius deinde sex millia Marsorum cti sunt, quorum " dux Judacilius , convocatis sn
cecidit, septem millia armis exuit. Sulla cum viginti jrincipibus suis, posl magniDcas epulas largaquc
qualuor cohoriibus .lEserniam missns, ubi arciissima pocula , cunctos ad exemplum sui provocan?, hati-
obsidione Romani civcs ct milites premebanlur, sto veneno absumptus csi, cunciis factum ejus
niaximo bello et plurima cscde hoslium urbem laudantibus, sed neraine siibscqucnte. Anno ab
sociosque scrvavit. Cn. Pompeius Picentes gravi Urbe condiia DCLXI , cum '" ad obsidcndos Poin-
HAVERCAMPIKOTM.
13. Tvleuus fluvius. Appianus scribit Rulilium el C 22. Miserabili morle rigtterunt. Supra de Aiiniliale
Mariura ad Lirim fluviuiu non iia magno intervallo ejusque cxercitu ltb.iv, cap,14:/n sutnmo Appeurtino
disjtincia castra habuissc, Mariumque cladem Rutilii tempestale correpius, biduo cominuo immobiliier citm
ex cadavcribus, quae eo lluminc dcfercbanlur, con- exerciitt, nivibttsconclusus et onuslus, obriguit.
jVcisse. FABR. 23. Nanique iia, etc. Non alitcr quam illi, qui cum
14. Insperalus oppressit. Inspcratos male cx bisto- Phineo coutr.i Perseum pugnanles, alque saxifico
ria. LAUT.—Lugd. Batt. omnes insperatus, i. e. re- Medusse vullu in lapidcs inutaii, proximis viverc
pentinus, non pra-visus, inopinatus. Ciccro III Tusc. vidcbantur, apud Ovid. Metain. v. 211.
Qusest. cap. 13 : Cyrenaki non omni malo mgrhudi- 24. Dux Judacilius. Tato; 'lovSuxiho;. Appian. qui
netn effici censent, sed insperato, et nec opinato malo. etini Asculi venenum bausisse ait. FABR.—In cod.
15. Marius deinde sex millia. Hujus praelii, quo Longob. legilur Vidacilitis, quod iiomen el ad oram
Marius sex,millia hostium csccidit, meminit Pluiar- qu iruiiidam cdd. not itur.
chus in ejtis Vila. FABR. 23. Principibus suis. Posleriorem vocem debi
lU. Senalus laticlavia. Sic libri velt. Livius lib. Lugd. Bat. quart. e.iquc carcrc oratio potest. Pro
LXXIV aii propler hanc vietoriani Ronia) practextas, absumplus, ed. pr. lcgit consuinptusest.
aliaque inagislratiuini insignia sumpta esse. FABR. 26. Acl obsidendosPouipeios. Ha-c est vera lectio,
17. Pritnum respirans. In omiiibus legitur mss. ct quain ex anlit|uis edd. sola tetiiiiiit cd. Augustaiia,
cild., primum rcspirante, nisi qtiod veit. quscdam ct ascriptani in marginc llit. et Bolsiiing. deterioie
eiM. Icgant de cicioria, clc. Cod. Perizon., vktoria recepta, exbibent. Rcstiliieruiit Fabiicius cl Scollus,
Casaris prima. Pu.o esse sciihendum resprans. Sc- n cum antea legcretur, cum ad cbsidendos Samnites
n ittis ciiim anlc, victoria Csesaris primum a malis et " Pompeius el Romanut esset exercitus. Ex mss. pars
segiitiidinc respirarc coepit, ntinc vero, post ill.im hauc reiiuei lcctionem, pars immutat. Mcu-, cumad
Cn. Pompeii, bouuin evcntum sibi spondere. In mar- cbsidendos Samnilas Pompeius Romanusque itsel
gine ed. Scotti legitur quidem respiranle civitate, sed exercitus. Lugd. B.it. scc. ct Ullr. cum ad obsidendos
conira inss. integram largiendo vocem. Atculos Romanus issel (vel exisset) exercitut. Ltigd.
18. Cato prmior Eiruscos. H;cc quoque vulgo cnn- B.HI. pr.,lert.,qiiait. ct Coll.Gion., ctimadobsiden-
fusc leguntur, qusc in cxemplaribus anliquis sunt dos Asculos Pompeius et Romanus issel exercilus.
distincla. Vide Livium. FABR. Historia rei gesisc hxc est. A. U. C. DCLXI juxta Qro-
l'i. Neclatnen. Ed. Augu*l.,auam uon, sium, juxla Pighiuin vero DCLXV, COSS.L. Cornebo
20. Italici viri. Rediiximtis leciionein, t|usc in omni- SulJa et Q. Pompeio Rufo, belluin sociale gestum
bus iiivenitur niss., approbante cam ed. opt. Augu- fuit in CainpaniaJnierSullam, consulem Romanum,
slana. Vulgo, invilis anliquis codd. legebatur, Qua- et L. Cliientium, Italicorum, aique Mulilum, Sainni-
luor autem mill.a Ilalicorum virorum ex ea cmiiepro- tium ducem. Circumstantise pugnaeex Appiano
pe-
fugorum, elc. tendsc suiii, qui Bell. Civil. lib. i, p. 380, ita scribil:
21. Forle conscenderant.Floreulini trcs fortc conse- AsuxtofSs Kkosvxio;Ivkku TtsplUouTtaia
derant, nisi quod fone a primo Flor. abest. Qtiselectio TteSevovxt opn axpaxo-
p-Hkuxaxufpovnttv.S>; unb axuSia>v itu-
satis proha cst, si pro jngum reponamus juyo, ut in peaxpaxoTteSsvi. Lucms CluentiusSultam ad xptS>vPompeiu-
cd. Aur'. invenio, in qua lainen conscenderantretinc- uos tnoities caslramelutuin conlemnere ausus, et ipse
tur. In Lugd. Bal. pr. forle quoquc abest. castra ad tertium inde siadium posuit. Nurrai dciude
S63 PAULI OROSH 964
peios 339 Roraanus issel exercilus, et" Postu- A liberos quidehi, sed nudos et egentes, abire prsc-
mius Albinus, vir consularis, tunc L. Sullaelegatus, cepil: el cuin de liac prseda opitulationem aliquam
intolerabili supcrbia omnium in se railitum odia in usum stipendii publici senatus fore speraret,
sttscilassel, lapidibus occisus cst. Sulla constil ci- nihil tamcn Pompeius ex ea egenti serario conlulit.
vilem cruorem non nisi hosiili sangnine expiari Namquc eodem tempore, ctim penitus exhaustum
posse leslalus est: *s ctijus rei conscientia permotus esset scrarium , et ad stipendium frtimenti deesset
exercitus, *' ila pugnam adortus cst, ut sibi unus- expensa, loca publica quse in circuitu CapitoJii pon-
*• nisi vicisset. 31De- lificibus, auguribus , decemviris et flaminihus iri
quisque pcreundlim viderel,
cem ct oclo millia Samnilium co prselio csesa sunl; possessionem tradila erant, cogente inopia, vendita
Juvcnlium quoque , Iialicum duccm , et niagnum sunt, ei sufficiens pccunise modus , qui ad lempus
ipsius populum perseculus occidit. Porcius Cato inopix subsidio esset, acceptus cst. Et quidem tunc
consul, Matfanas copiashabens, cum aliquanta strc- *• in sinum ipsius civilatis eversarum omnium ur-
nuc gessisset, gloriatus est, C. Marium non majora bium, ntidalarumque terrarum abrasae undique opes
fecissc: el ob hoc cum ad lacum Fucinum contra congercbantur, cmn ipsa Roma ST lurpi adigente
Marsos bcllmn gereret, 3' a filio C. Marii in tiimultu inopia,'8pra'cipuassnis parles auctionabatur. Quam-
belli, quasi ab incerto auctore, prostratus est. 33C. B obrem consideret lunc tcmpera sua, cum quasi
Gabinitts legatus iti expugnatione hostilium caslro- inexplcbilis ventcr, '• cuncta consumens et semper
rum interffcliis cst. Marrucini Vcstinique, Sulpicio csuriens , cunclis urbibus , quas miseras faciebat,
340 legato Pompeii pcrsequenle, vastati sunt. ipsa miscrior, nihil rclinquehs, nihil habebat, ct
31Pompaediusel 8SObsidius, Italici imperatores, ab stimulo domeslicse famis ad continuationcm bcllicae
endcm Sulpicio apud ffiinienTheanum horribili prac- inqiiicludinis trudebatur. lisdem lemporibus rcx
lio oppressi et occtsi stmt. Pompeius Asculum in- Sothimiis cum magtiis Thracuni auxiliis Graeciam
gressus, prsefeclos, ccnturiones, cunclosqtie princi- ingrcssus, cunctosMacedoniscfinesdepopiilatus esi:
pes corura virgis cecidil, seciiriquc percussil, servos (andcmque a C. Senlio prsclore superaius, redirc
prcdarhquc omnem sub hasla vcndidit, rcliquns in regrinm coactus est.
HAVERCAMPINOTiE.

quomndo bis inler illos pugnatnm ftieriij primaque usns cst. Eutrop. lib. v, cap. 3, p. 2D5: P. Rnti-
pugna victus Sulla, secnnda hoslcs vicerit, eosque lius consul in co occisusest: Cmpio, nobilis juvenis,
ad Nolam usquc urbem perseculus m.igiia clatlc el PorciusCalo, alius consut. Appianus quoquc sim-
concitlcrit, sic ut triginta millia ennim in pugna pliciter mortem ojus commeinorat I. c p. 380:
atqtic fuga perierinl, viginli insupcr cuiii ipso Clucn- Tou Si avxov yjiu.S>vo;Kopvhho;fdv Kuxa>v, b aviup-
lio anic Nolseportas ceciderint. Oppiduin Pompcios yjt>;xov noftmitou, ilupcot; 7roAtftwv uvnpiOn. Eadem
eo tempore a Romanis oppugnalum fuisse, patet ex C hicme Porcitts Caio, Pompeii coltega,Marcis bellum
verbis Vcllei Paterculi lib. n, cap. 16, ubi atavi sui, inferens, occiius est. Pnr-cessil igittir raors Catonis
Minalii Magii,commendaiis mcmoriam, de co scribit, victoriara Sullsc, qui illi in coiisulalu euimpeiio
lanta illuin, licct Asctiiancnsem, fide fuisse in Ro- sucressit.
manos, ul ciini legionc, qiiam ip<e in tlirpinis con- 35. C. Gabinius.A.GafrinittsdiclturLiviolib. LXXVI,
scripserat, Hcrcnlanenm sintul cum T. Didio caperel, Caii prsenomen ab uno inainiscripio abest. FABR.
Pompeios cum L. Sttlla oppugnarel, Cosamqtteocctt- 54. Pompmdius. Ila cst in Gualtheri libro. Appia-
parei. Ex Plinio discimus, eadcm belli cladc Stabias nns Kotvrovno^iTKStov appellat, qui in Livii et Velleii
in Catnpaito agro a Stilla delclas ftiissc, lib. Ilist. libris Silo Popedius dicitur. A|iud Plularcbum in
N.ttnr. 111,cap. 5, p. 157 : In Campano aulem agro Apophthegmatis no/wtou iika>vo;, in Mario noiuou
Slabim oppidum fuere usque ad C»i.Pompcium el L, StAwvof,mcndosc legitur. Apud Diodorum recie,
Calonemconsttles,pridie katend. Maii,quo die L. Sutla KoivTOfnoftTOtStoj2t).fc>v. FABR.— Q. Pompmditis
legalus bellosociali id deleret, qnod nunc in vitlam quoqtie, noii Q. Popedius legiiur in ed. August.
ubiit. Palet inde Stabiarum calamitatetn accitlisse 55. Obsidius. Aiinoialinnc dignum est nomen
amin ame oppugnatiouemPompciorum. quod hnic superscribiiur in meinbranaceo ct anti-
27. Postumius Albinus. Dc liujtis a Poslumii Al- qtiissinio codice, qui inter Lugtl. Bail. primus esl,
bini c;vde Valerius lih. IX, cap. 8. FABR.— Nomen L. Opiditts. Obsidii autein vcl O.ddii soius meminit
cjus inicgrum fuit A. Posttimius Albinus. Quse vero Orosius. In Samnio lapilltim, nigerrimi coloris na-
ejus su|ierbia fucrit, penurii scriptorum , ignora- sci, cui Obsidianmuonien sit, uudc ejiisdcm coloris
mus , Valerius riullara in illo agnoscit, sed propter jj vitruin Obsidianum tliti, refcrt Plinius lib. xxxvi,
falsas et inanes suspiciones, in castris ab exercitu cap. 26. Dtices socialis belli, qui conlra Bomanos
lapidibus obruttim fuissescribii. sleieruiit eiiumeral Frcinshemius ad Florum lib. m,
28. Cujus rei. Perizon., ejus ret. cap. 8.
29. Ita pugnam adortus est. Vetl. cdd. ita puqnam 36. In sinum. Malo in sinum , siculi est in cdd.
adotsus est. Mss. Lugd. Bat. quarius, ita in pUgttam pr. ct Ang , mss. Meo et Perizon., quara in sinus,
exortus est, qusc ducere videntur ad lcctionem hanc, quod alii el edd. vulgg. habeut.
quam prseferunt cd. August. ct mss. Lugd. Batt. 37. Turpi adigenie inopia. In ed. Aug. est turpi
pr. cl sec, iia pugnam exorsus ett. vet indigenteinopia.
50, iVistvicisset. Codex Perizon., nisi vinceret. 38. Prmcipuas sui partet. Ms. Lugd. Bat. tert.
31. Decemet octo millia. Sic edilum in ed. Au- cum Coll. Gronov., qum prmcipua sui parte auctio-
gust. et sic scribiiur iii tribus codd. Florentt. Mille nabatur.
plus numerant tres Lugd. Balt. cura Coll. Gronov. 59. Cuncta consumens.Cod. Perizon., omnia con-
In vett. edd., duodevigintimillia. sumens, propler illud quod sequilur, ut credo cun-
32. A filio C. Marii. Orosio banc lucem debemus, clis urbibut.
qui scriptoribus hujus belJi, quos jam desideramus,
965 IIISTORIARUMLIBER.V. CAP. XVHl. 966
341 CAPUT XJX. ^ movere nobiliiatem, iiidumiiiare ptebcm, equeslrem
De bello civili Mariano el Miihridutico, in quo Sulla denique ordinem pcrarmarc adversus Sullam frus-
et Marius maximos lumulttts calamitatesqttereipu- tra "allenlasset, posiremo servis spc libertatis et
blicminvexerunt. prscdacad arma solticltatis," ncqttidqnam repugnarc
1 Anno ab Urbe condila DCLXII,nondum fiuito ausus, tantlcm in Capitolium conccssit. •• Scd cum
sociali bello, Romoeprimum bellnm civilc conimo- eo Sullanaccohortes irruissent, magna suorum cxdc
lum est : eodcmque anno * Mithridaiicuiri bellum, diffugit. Ibi lunc 13Sulpicius, Marii collega, servo
etsiminus infame, non lamen minus grave rceplnra " suoprodcnte, proslrattis cst. Servum vcro ipstnn,
est. Etquidem dc Milbridaiici belli spalio varielra- quod Jioslem indicaveral, manumilti; quod vero do-
dilum est, nlrum abhinc primum cceperii, an tuiie minum prodidcrat, saxo Tarpeio dcjici consuliis de-
*
prsccipuc cxarserit, inaxime cum alii triginta, alii crcveriint. Marius fugiens, cura perseqtientium
quadraginta annis geslum * rcferant. Sed quamvis inslanlia circumseplrjs cssel, '* in Minturnensium
iisdem tcmporibus gcsla pcrplexis coacervata malis paludilius sese abdidit, equibus infelicitcr luto obli-
cxarserint, a me lamen speciaiim.elsi brevitcr, sin- tus, ignomiiiinseque piotractus, turpi autem spccta-
gula profercnlur. Maiius, Sulla consule, • ct conlra cnlo Minturnas dcduclus, conirustisqiie iu carcercm ;
Milhridatem in Asiara cum exercitu profecturo,' in B pcrcussorem ad se missumsolo vullu cxlerruit. Dcin-
Catupania tamcn propter socialis bclli reliquias con- de lapsus e vinculis, in Africam transfugii, 1Vsollici-
sistcnte, affcctavil septimum consulatum, cl bclttim tatoqtic ex Ulica filio, » ubi in custodia observaba-
suscipcrc Milhridaliciim, qtio Sttlla cognilo, impa- tur, conlinuo Romam regressus, '• Ciiime consui
licus rcvera juvenis intempeiaiaque ira perciius, societale scelerum conjuncttis est. Igitur adprofligan-
citm qualuor lcgionibtts primuin anic Urbem coiisc- daro 343 universam rempublieam, " cscrcittiin sibi
di>, ubi'Graiidium, Marii lcgatum, qnasi pritnam in quatuor parles diviserunt. Trcs siquidem legio-
viclimam belli civilis occidit, mox Uibem cmn nes Mariodatse, parli copiarum Cn. Carbo prseposi-
cxcrcitu irrupit, faccs ad inflanimandam Urbcm po- tus esi, 18 partem Setiorius accepit : ille scilicet
poscit. Omnibusmetu abditis, pcr Sacram viam ci- Sertorius, 19jam hinc civilisbelli incentor ct parti-
tatoagmine iu foriim 342 venil. Maiius cum pcr- ceps, qui etiam hoc finilo, aliud post in Ilispania
IIAVERCAMPINOTiE.
CAP. XIX. 1. Anno ab Vrbe condila DCLXII.Ita nominavi, Cic. pro Sextio ct in Pisnnem. FABR.
numcral Eutrop. lib. v. AliU est annus DCLXV, quo 14. Sollkilatoque. Ed. Aug., Solutoque. Pnvfero
L. Ctirnelius Sulla, ct Q. Pompeius Rtifus consules tamen Vtilgatam, nam in libera cusiodia fuissc in-
fuerunt. FABR. nuere videlur verbum observabatur; prscterea Sexti-
2. Milhridatkum bcllum. Abest vox fosterior ab Q lius, co lempore Africa; praetor, nec amicus Mario
ed. August. Mox primum in edd. prima et Venetis nec hoslis fuisse dicitur. Quare nilni violcnter con-
dcsideralur. tra Marium seniorem cgit, sed egrcsso in liitus lic-
5. Alii xxx,a/t't XL.Si a Snlla el Pompeio nunie- torcm misil obviam, qui juberel, proviocia dece-
res ad Pisonem et Messallamconsules, quibus Pom- dere. Vide Plularch. in Vila Marii p. 429. Ergo sol-
peius confecto Lello Mithriilatico tiiuiiiphavit, iu- vcre filium ex custodia non poluit. Maritis auiein
venies annos xxvn. Sed Florus libro m, capitc 5, lilius ipsc e custodia clam aufugissc videtur. Nam
scrihit, Milhridatem annis XL rcstiiisse : Appianus quomodo in rc subita cl imparata, ultra marc nun-
iiiMithridaticonit hoc bellum gcstuin annis xi.n. FAB. lios ad lilium pater captivus Minitirnis miltere po-
4. Refemnt. Sic scribo cx mss. iribus Lugd. BJII. tuit? Mariumjuniorem iinacuni Ceihego fuga perve-
Coll. Gronov. atque ed. August. Vulgo, referanl. nisse ad regcm NumidiseHiempsalem scribit Pltitar-
5. Ei contra. Copulam hanc, invitis mss. neglexc- chus in Mario p. 428. Mandrestaleru appeliat Numi-
runt quaidam cdd. vetl. diai isiuni regiilum Appian. p. 388, a qtio quanlum
6. In Campania tamen. Nola perlinacissime arma deindc periculum Mariis.et Mniams crcatuinfueril,
retincbal, excrcituque Rom. obsidebatur. Yelleitis. eorumuuc fugam mirabilein pete ex Pluiarcho.
FABR. 13. Vbi in cuslodia. Sic rccle scribilur in Florcnt.
7. Gralidium, Marii legalum. Gratidium a Mario pr. cl tert. ut et cod. Me.i.At ed. Aug, habet ubi is
tegatum missuin ad Siillain,accipiendarum legionum in cnstodia, vulgg. ubi is cuslodia. Pcrizon. mox ser-
causa, mililes irucidaruiil, Val. lib. ix, cnp. 7, Plu- vabatur.
tar. in Mario scribit, niis.^os ab ipso duos tribunos 16. Cinnmconsuli. L. Cornelius Cinqa consul cttin
milit. quiSiilbc excrciium acciperent, cosquoa rai- 0 Cn. Octavio fuit posl Sullse consulatum, a quibus
liiibus intcrfccios. FABR. belluin Octaviannni commotiim esi, cujus meminit
8. Attentasset.Ltigd. Balt. trcscum Coll. Gronnv. Cicero lib. n de Nat. Deor. LegePIutarch. in Sulla,
tentasset. Supra pro denique edd. vett. nonnullsc Appian. lib. i, Liv. LXXIXet LXXXVIII, Velleium,
deinde. Flor., Eulrop., ct alios. FABR.
9. Ncquidquumrepugnare ausus. Ed. Aug., ncqtte 17. Exercitum sibi. Lugd. Batt. pr. et terl. cum
quidquamrepugnare ansut. Coll. Gronov. eiercilum sic in quatitor parles, ctc.
10. Sed cum eo. Lugtl. Batt. quatuor|ei|Coll.Gro- Mox pro siquidemed. Aug. quidem.
nov., setl cum in eum. Moxtervorum iidem, exccpto 18. Pariem Serlorius. De Q. Sertorio Phitarcbiis
secundo ins. in ejus Vita. FABR.
11. Sttlpicius, Marii collega. P. Sulp. Iribunus 19. Jam hinc civilis belli, etc. Revocavi pulcher-
plebis tcgcm lulerai, ut Mario bellum Milliridaiictim rimam hanc leciionehi ex mss. Lugd. Batt. pr. ct
dccerneretur, atque auctor seditionis fuit, Liv. lib. tcrlio cum Coll. Gronov., quibuscum velt. edd. plc-
LXXVII, Vellei. n, Valer. lib. vi, c 5, Appian. lib. i. rseque conspirant. Vulg., jam hic, nauci non est. De
Plut. in Mario et Sulla, C.ic.iu Bruto, etalii. FABR. Aulonio simiiiler loquilur Lucanuslib. v, vers. 478:
12. Suo. Abesl a Perizon. Ductorerat cunctisaudaxAnloniusarmis,
13. In Minturitensiumpal. Lege praler eos, quos Jam tumcivilimeditatusLeucadabello.
 •*- ' ~~" 1
867 PAULI OROSH 968
bellum excitavit, quod per muttos annos maximis, A etiara cum bclluis pielas et reverentia natursc, quod
Romanorum cladibus ir.ixil. Csetera vero cxercitus unus perimendo ac jicreundo commisit, quia in se
portio Ciunam secuta est. Porro auiem Cn. Ioiu- agi possei, iniremuit, sesequc ab hujusmodi incc-
peius, qui a senatu cum cxercitu arcessitus, ut rci- pto, conscicnlia vicms, rcmovit: Quin potius annis
publicse opiiularelur, el diu sese novarura rerum fcrc quadraginla conscqiiciiiihus, in tantitm conti-
aucupatio.ic suspenderat, contemptus a Mario vcl nuata sunt bclla civilia, ul raagriludo laudis, *7ap-
Cinna, ad Oclavium, allerum consulem, sese conlu- pendenda ex magnitudinc sceleris pularelur. Omncs
lit, el mox cum Sertorio couflixit. Infelicem pugnam eniin post tale docunieiiium s8 in lali miliiia parri-
inlervenlus uoclis direniit. '• Sexcenti cx utraque cidiorum pericula rcfugissent, nisi parricidia ipsa
parie milites irucidati suni. Postera aulem die cum voluissent. Igilur Marius " coloiiiam Ostiensem vi
permixlim corpora ad sepulluram discernereniur, ingrcssus, omnia ibi genera iibidinis, avariliae et
iniles Pompeianus " fralris sui, qucm ipse intcrfc- crudclitalis excrcuit. Pompcius, fulmine alflatns,
cerat, corpus agnovit. In concursu enira " utrique interiit : exercilus vero ejus pestilentia corrcplus,
cognilionem vullus galea, consideraiionem furor pene tolus absumplus cst. Nam undccim millia vi-
ademcral : quanivis pariim sil culpsc circa ignoran- roruiiidecastrisPompeii niorltia, sex millia aulemde
liam, ut vidcatur ncscisse de fratre, queni non am- B 345 parleOctavii cousulis30desiderala sunt. Marius
bigitur scisse dc cive. Itaque viclor victo infelicior, •'Autiura et Ariliara civitates hostililer irrupit, cuu-
ubi ct fralris corpus agnovii, ct parricidium simm. closque in liis prselcr prodilores interfccil, bona
'* exsccratus bella civiiia, illico pcctus suum gladio suis diripienda permisit. Post Cinua constil cum le-
Iransvcrberans, simulque lacrymas cl sangniiiem gionibus, et Marius cum fugitivis Urbem ingressi,
fundens, supcr fraleruum sese cadaver ahjccit. Et •* nobitissimos quosque e senalu, ct plurimos con-
quid hnc profuit,k ad confusioncm crudelis incepti, sulares viros iiilerfccerunt. Sed , quota hsec porlio
quod in primo siatim bellorum civilium exordio iu- oslentatae miseriae est, uno verbo definisse caedem
famis fama 344 percrebuit, concurrisse ignaros bonorum , cujus fuit tanla nuraerosilas, tanta diu-
quidem fratres, scd conscios civcs : petiisse fratrem, turnitas, tanta crudelitas, tanlaque diversiias? Ve-
scelcre victorem, spolia fratris occisi: ac mox lan- rumlamen aequiuscst, me aliquid iitiiilatis subtra-
ta: iuimaniiatis reiim, codera gladio aique cadein xisse causse , quam tantura horroris 'ingessisse no-
inanu persuam neceni parricidium, t|uod adraiscrat, titise, sive peritis hsec , s;ve impcrilis objicianlur.
vindicasse? " Numquid aliquem in laularum ani- De palria siquidcm, dc civibus, el de inajoi ibus no-
mositatc partiura lam trisie inovit excmplum? Num- siris haec loquimur: qui his cxagiiati malis, tam
quid apud quemquam pcriculum sceleris repulit ler- C abominanda gesscrunt, de quibusetiam auditis po-
ror erroris? '* Numquid hscc, quae communis est sleri perhorrescant; qui profcclo iioluni ista nimis
HAVERCAMPINOTJE.
20. Sexcenti. Solus Colon., sexcenleni ex liistoria rimendo ac pereundo commisit, quia in se agi posset,
integre scripsit pro sexeenii. LAUT—Mox cod. Pc- intremuil, seseque ab hujusmodi incepto conscientia
rizon., mixlimy Lugd. Bail. pr. et lcrt. cura Coll. victa removil?
Gronov., permixia. 27. Appendenda. Meo perirulo hoc, pro appelenda
21. Fratris sui. Lucan. lib. vn, 350 : texlus recipiat, ct, nisi ul vcrum verbinn dein, aciio-
llle locusfraires habuit, locusillc parentes. nein injuriarum a praitore postulet. LADT.—Erui-
mus hanc lectionein post Laulium ex libris mss.,
22. Vtrique. Mss. quidam et edd., utrimqtte; Lugd. qui fere oinnes ita legunt, vcl ila legcndum esse su-
Bai. pr., inconcursu enim ulrimque facio. perscriptum habent. Vtilgo appetenda, quod ueqtia-
25. Exsecratus. Ed. Atigusi., exsecrans. quam allerius vcnusiati par cst. Appendenda cnim
24. Ad confusionem. Altera additur lectio in ed. significat a-quatiotiem lautlis el sccletis; quara lau-
August. ad confessionem.Se J proba est veius ct Oro- dcm non dicil Orosius esse siinplicilcr appcieiidam
siana. Non profuil inquil publice pietas pi ivata, ne- ex magniludinc sceleris, sed sesiimandain, similiiu-
que confudil Rumatms, ut vilarciil exempla similia diuc a lancibus, el rebus quaein iisdera adappendun-
et dcsistercnt a bello scticrato. tur, desumpta. Fior. pr. praelcrea lcgit magniltt-
25. Numquid aliquem. Orosium una voce locuplc- dinem sceleris.
liorcm reddiifitcod. 1'eiizin. inlcrserendo aliquem. 28. In tali militia. Mss. el edd. quidara, in tali
Necessariam illam esse negabil nemo, cum sequatur, matitia, et inox, (itgissent.
Numquid apud quemquant, eic. Lugd. Balt. quatuor .." 29. Coloniam Osiiensem. Hoc scribit Appian. Iib.
ct Ultr. ltgunt, Numquid inlentarum animosilalet \, Plut. in Sulla, Liv. lib. I.XXIX. FABR.
partium. Exstat ead. lectio in Florcntt. pr. et sec, 50. Desiderata sunl. Pcrizon., delela sunl. Scd
sed iu sec. corrigiiur. Ires Ltigd. B ill. cum Coll. Gronov., siderata sunl:
26. Numquid hmcqum,etc. Puto esse scribendum, quasi dicerent, pravo sideresunt afflata. In August.
Num quis, hmc, qum communis est, elc Num quis, quoque sic edilur, siderata. alii debilitaiasunt.
inquit, intremuil hseci. e. ad haec? quod firmant illa 31. Anlium el Ariliam. "kvxtovxui 'kptxiavxui A%-
quoi scqtiunttir, seseque ab httjusmodi incepto, con- vovSiovAppian. FABR.
scienlia victus, removit? Non cnim video, quo modo 32. Nobilissimos quosque. In his fuertinl tres ora-
aliter salis aptc sihi verba cohsereant. Vcl, rccepta tores, Q. Catulus, M. Anlonius , C. Julius Cmsar, de
emendatione co.l. Perizon., qui, pro conscieniia vi- quibus Cicero in Brulo. Tum quoque Oclaviusct
ctus, legit conscieutiavicta, locus bac interpiinciione Merula coss. Crassus pater el lilius, multique alii
juvandus videtur. Numquid hmc, qttm communis est interfecli: de quibus Appiantis lib. i, Liv. LXXX,
etiam cum belluis (vet belluis, deleto citm, ut facit Lucan. lib. n, Velleius et alii. FABR.
Perizon.) pittas et reverenlia nalurce, quod unus pc- i
963 IIISTORIARUMLIBER V. CAP. XX. 9T0
exaggerari, aut sufficienlis notitise moderatione, si A CAPUT XX.
sciunl; aut **misericordis revercntiae contempla- QuomodoSulla a scnaloribusrevocatus (tteril ad sub-
lione, si nesciunt. Igitur Marius cum interfeclorum veniendumperditm palrim , quosque ipse cum sttis
civium capita , illata conviviis, oblata 3VCapitoliis, tubegerit.
85collata roslris, ad spectaculum ornatumque con- Interea residui scnatorum, qui polcnliam Cinnae,
30
gererel, ac septimum consulatum cum Cinna lcr- Marii crudelilalcm , insaniam Fimbrisc , Seiioriiquc
tium consulc pervasissel, in esordio consularis im- audaciam fuga evaserant, transvecti in Gracciam,
perii sera tandem morle prsercplus esl. Cinna, bo- coegere prccibus Sullam, ut periclitanli, immo jani
norum neces, malorum caede supptcvit. Nam cum pene perditsc patrise, opem ferrct. Igilur Sulla, mox
" inlroducta per Marium fugitivorum manus insa- ut Campanum littus alligit, Norbanum consulcm
tiabilis prscdandi essel, ntillamquc partem auctori- prrclio oppressit, * septcm millia tunc Romanorum
bus prsedae consulibus ministrarct, in forum qtiasi Romani inlerfcccrunt, sex millia eorumdem ab iis-
stipendii causa sollicitata, militibusque 346 c'r" dem capta sunt, centum et viginti quatuor dc Sul-
cumdata, inermis exstincla est. Cscsasunl illa die in lana parte ceciderunt. * Fabius vero Adrianus, cui
foro Urbisocto millia fugitivorum: idcmque38Cinna, iraperium propraetore erat, regnum Africoeservo-
quarlum consul, ab exercitu suo inteifeclus est. B rum manu affectans, a dominis eorum apud Uiicani,
HAVERCAMPINOT.E.
33. Jtftsericordisreuereniia;.Non contemnenda for- perrime quoque, dum ad illtislrandam, in Thesauro
sitan leclio ed. Augustaasc , in secttndos, reverenlim Regio, Vitam Mithridalis Eupatoris, veleres auclo-
conlemplatioite. res excutio, inveni (ut opinor) fratrem hujus Fabii,
34. Capitoliis. Cum lisec constans sit oraniiim vel cerie ex eadem familia alium Fabium, cognomi-
mss. Iectio, approbante quoque ed. Augtist., nescio ne Adrianum. Inter duces enim L. Luculli, qni post
cur reliquae omnes reiineant oblata Capitolio, quasi Sullam et Murenam, Mithridaticum administravit
non liceret ex poetarum, el Virgilii pruiserlim, imi- bellum, Adriantim quemdam commemorat Plutar-
tatione, Orosio, in plurali numero Capitotiausurparc. clius, qui niagiia clade eqiiitatum Miihridatis, con-
55. Coiiala roslris. Ila in omnibus mss. inveni. tra pabuJatores Ronianos missum, affecerit, aique
Reposuerunt tamen edd. collocata roslris pro tn ro- ad internecionem usque ceciderii. Cumque illam rc-
stris, ul saltem debuerant. Sed Orosius tertium ca- gii equitaius cladem tegere conaretur Mitbridales,
sum in tribus bisce videlur conlinuasse; collala 'kSptavb;Si kafiTtpb;TtupnueiSsxo xbaxpuxbrtsSov,ttok-
igilur est data, Iribtita. ku; xaxaytav up.u\u; , aixov v.ui lufvpS>vysuovaa;.
36. Cttm Cinna tertium cos. Anno Urbis DCLXVII Adrianus quidem iler fecit magno splendore prmier it-
quo C. Marius vn, Cinna iterum consul fuit, ac Ma- lius caslra, ingentem numerum secum trahens plau-
rius quidera initio consulatus idibns Januariis de- strornm commeatu et prmda onustorum. Plularchtis
cessil, Liv. libro LXXX,Ptutarch. in Mario. In ejus iu Lucullo p. 302. Pro Adriano autem Fabius hic
locum suffectusest L. Valerius Flaccus, de quo libro Q dux appeilalur Appiano de Bello Miihrid. p. 365, ubi
sequenti. FABR. narrat, quomodo Mithridates ex Armenia ad regnum
37. Inlroducla per Marium, elc Appianus scri- suum recuperandutn properans, srtiOexo<baSia> xS>
bit, servos , qui prnposita libertate ad Cinnam per- Ssvpoix Aovxovkkov axpaxriyeivvrtokslstuuivaj,xai xps-
fugeranl, cum rapinae atque csedis modum nullum iafievo; uvxbv , exTstvsv7tEVT«zotriouf, aggressus esl
facerent, ipsinsjussu a Gallis trucidatos fuissc. Plu- Fabium, ducema Lucullo reiiclum, et in [ugam\ertit,
tarcbus tradit Sertorium ad quatuor millia servo- quingentis in ea pugna occisis. Narrat deinde, quo-
rum, quos Marius in bello socios, in lyrannide inodo idem Fabius, liberatis servis, quotquot castra
salellites habueral, inlerfecisse. FABR. sequebantur, iierum cum Mithridaleconflixerit, ite-
38. Cinna, quarlum consttl. Cinna in quarto con- ruir.que graviore clade affeclus fuerit. ^Egre inde
sulatu Anconeab exercitu suo lapidihus occisus est. Cabiros effiigitFabius, ubi a Mithridate obsessus,
Livius libro ociuagesimo tertio, Appianus i, Plular- adventu Triarii libcralus fuit, docente Dione Cassio,
chus in Pompeio el alii. FABR. qui M. Fabium eumdem appellat lib. xxxv, p. 4.
CAP.XX.—1. Septemmilliatunc Romanorum.Eum- Quarc cx Fabiis hiscc, teste Dione Cassio, detegitur
dera numerumedit. Eutrop. vn milliade exercituNor- alter hahuisse Marci, alter, leslaniibus Nummis,
bani caesatradit quoque Plut. Appianus vero scribit Caii pranomen. Denarii ipsius figura hacc est, cui
roilituuiNorbanimillia sex, SullaeLXX cecidisse.FABR. et alitim, in quo L. Cornelii Sulla: caput, ut et colle-
2. Fabius Adriunus. Adriani hujus meminit Cic gse ejus Pompeii Rufi, accurate depingitur, adjun-
Yer. III. Ubi Ascon. ila scribit: Cinnanis temporibut ximus.
cum C. Fab. Adria.,ut alii aiunt, legatus, ul alii pu-
tant, proprmtore, vel prmtor, provinciam obti-
neret Afric. Viicm in prmtorio suo vivus uslus esl,
quod corrupto servitio civitatis iltius , de principum
nece contpiraste diceretur. De eodem Livius lib.
LXXXVI, Valer. lib. ix cap. 10. FABR.— De hoc C.
Fabio C. F. Adriano, satis operose cgimus in Com-
mentariis ad Thesaurum Morell. tom. I, p. 171,
ubi ostendimus, denarium ex argenlo publico, vet
auctorilate publica cusnm, qui ab altera parte caput
muliebre turriium, ab allera vicloriam in bigis cum
struthiocamelo exbibet, spectare ad bunc Fabiura
Adrianum, aique ab eodem, propraetore tum tempo-
ris in Africa, cusum fuisse, nou vero ad C Fabium
Pictorem. Hacienusenimcrediderunt Antiquarii lutnc
denarium cusum fuisse eo anno, quo populus Roma-
nus argento signalo uti coepit, quem nos ducentos
fere annos eo tempore posteriorcm fecimus. Nu-
PATROL. XXXI. 31
971 PAULl OROSII 971
congestis sarmeniis, 347 cum omni familia vivus A diei nonam signa cuntulit, gra-vissimoque praiio
incensus est. 3 Damasippus prsetor, * incemore Mario landem vicit; octoginta millia hominum ibi ftisa di-
consule.Q.Scscvolam, C.Carbonem,L. Doniitium.P. cuntur, duodecim millia sese dediderunt: reliquam
Aniistium348in curiam quasi ad consuliandum vo- 349 mtiltitudinein in ftigam versam, insatiabilis vi-
catns.crudelissimeoccidit.Corporainterfeclorumper ctorura civium ira consumpsit.
carnifices unco tracta, atque in Tiberira missa sunt.
Eodem tempore Sulise duces " plurima praelia ad- CAPUT XXI.
versus Marianas parles infelicissiiiia felicilate gesse- n „ „
._,,. „ Sullana ... .... ,
.. s s :; , „ „ . . . . De proscnpttone
r r altisque crv.deltbus facinort-
runt. Nam et' Q. Melellus Carnnatis copias ceci- ,
dit, et castra peivasit, et Cn, Pompeius Carbonis
equitatum graviter trucidavit. Sulisc etiam et Marii SuIIa * mox atque Urbem viclor inlravii, * tria
adoiesceiuis maxiraum luuc prselium T apud Sacri- miilia bominum quiscperlegatosdediderani.coulra
8
porlum fuit, in quo de exercitu Marii csesa snnt fas contraque fideindaiaminermes securosque iner-
viginli quirique miilia, sictit Claudius scribit. Pom- fecit. Pluiiiiii tunc quoque, ut non dicain innocen-
peius Carbonem eliam castris exuil, fiigicnleraque tes, sed etiam ipsius Sullanse partis occisi sunt, quos
irisecuitis, riunc ccdendo, nunc ad deditionem co- B fuisse plus qnamnovera tnillia ferunt. Ila liberse per
gendo, plurima exercitus parte privavit. • Mctellus Urbera cacdes, percussoribus passim vaganlibtis, ut
Norbaniagmen oppressit: ubi novem milliaMafiaiice quemquevti ira3vcl praida sollicitabat.agitabanlur.
10Lucullus, cum a Quinclio obsi- Igitiir cunctis jam quod singuli timebant' aperte ITc-
partis occisa sunt.
deretur, ernpit, et repentina pugna obsessorem lle- mentibits, * Q. Catillus palam Stillaedixit: Cditi qui-
levit gxereitutri. Nam ll plus quam decem niillia tbi bus lantlem viciuri sumus, • si in bello arinatos, in
tuhc caesa refenihtur. Siilla deinde " cum Lantpo- paee inermes occidimus? Tunc Sulla, auctore 7 L.
nio Samnitium duce, el Carrinatis rellquis copiis, Fursidio pritnlriilati, prlmus ihfamem illam tabtildhi
ante ipsam Urbem porlamque Collinam 13ad borani prOscriplionis iiiduxit. * PKtna 3!>0 prOscriptio bc-

HAVERCAMPINOTJE.
3. Damasippus prmtor. Solus Appiahus hunc prse- el Telesihb Shriinilo lege Vdlleiiihi. FABR. Legilitr
lorem Brutum nominat, quem Llvitis lib. Lxxxvl, scllicet Campanto iu Lugd. Bat. pr., Carponio iri Me»;
Yeileius n, Yalerius lib. ix cap. 2 } L; Damasipputh Camponio, facili perrauiatione litiersc L. cum C. iti
nominanl. Cicero quoque epist. 21, lib; i*, ad Pse- ffeiiquiSrihinibuS.
tum, ita scribit: Nam prmlerhunc C. Carbonem (CA. 13. Ad horam diei nonam, &xeSbvel; S>puvSev.uxnv
Carbonemvulgo cormpte legilhr) qitemDamasippus nSnrh; ipipu; xttraaxpefovan;. Plutarclios. FABR
occidit, civis e Rep. Cntboriumnemo fuit. FABR. C CAP.XXI. — I. Mox atque Vrbem. liajc est Scri-
4. Incentore Hario-. Supra cap. prseced. de Serto- ptura c6d. Lorigob., ui et Florent. sec. atqucLiigd.
rio, jnm fcinccivilis fieliiincentbr et patticeps. Bat.sec, denique et Periz.; et sic qudiiiie iti Ailg.
5. Plutima pmlia. Sic reponerfi jiibet cod. Longo- ed. imprihiituf.
bard. pro piura. 2. rWo millia hominnm. Iu tino hiainKcriplo est iv
6. Q. Meltllus Carrinniis fcop.Q.MelclliisPiiisEafi miilia, forlasse pro vn millia, errore nianifesto et
rinatem legatuffl ad Msim, querh Appian. klaivbv vulgari. Nam Adg. de Civ. Dei libro m, cap. 28, sc-
Ttorap.bvappellal, fudit. Apud Plularchtini in Porii- ptem millia cJit; Liyms libro LXXWIII,octo miili;l;
peio est "kpats Ttoxapb;, corrripte, Ut opinnr, ad Plutarchiis in Sylla, i\uxiaxitiov;\ Valerius libro ix,
quem Carbonis equitatiim in fugarii conjecttlm scri- cap. 2, qualuor legiones. ln meo Flor. tiluntifcripto
bit. FABR. italegitur: Quatuor millia deditorUniinerntiuth civium
7; ApudSacriporium. DevictoriaStillaeapudSarri- in villa publicalnterfici jussit; ciim Vulgb meridosc
portura Livius Hb. LXXXVII, Velleius lib. n, Florus legatur; ih vii pubtica, rj iod mendiira e Liviana Ept-
lib. iii capite 21. Maritis junior, Selio a Sulla occii- toma Sigonius quoque sustulit. FABR.— QuaiuOr
pato} prope castra posiiit, cumqtie cedendo ad Sa- mifiia nUmeranl Lii^. Bait. tres curn Coll. GroH6V.
criporturh venisset, aciem instrtixit, utscribitAp- 3. VelprWda solliciihbdt. Ed. Aug., retifaprmcl-
pianus, qui Satripottum lepbvliusva' vocal. Plutar- pitabatvet prmdti. Forle legendiiiri, «ei ird frmcipita-
chus in Sulla praeliuril hoc ad Signium commiss-im bat, velprmda sblliciiabat. .
fuisse ait. Stgnium et Setium, finiiiina oppida, inter 4. Aperte(reineritibus.Yitiose edd. qusedam vett.,
viam Latinam et Appiam, collocat Strabo lib; v. j. dpetta fronte iimentibus. Qttod sequitur, palfim, in
FABR. edd. vetl. quibusdam omittitur, scd in Omnibusqubs
8. Cmsasunt viginti quinque millia, Yiginti inillia cohsultii inss. invenitnr.
partis adversse hoc prslio se interfecisse Sylla 5. Q. Catttlus palatri. Palnm afJdittir qimfjue ih
scripsit, auctore Plutarcho, idemque numerus esl Diaconi additionibds ad Eutropium. CTlenihi, Jiro
apud Eutropium. FABR. Q. Catuto, Plutarchus C. Melellumhabet. FABR.
9. itfeleiiits NorSani agmen. Iloc praBlium com- 6. Si in bello, elc. Lugd. Balt., cum Cbll. Gron.,
raissum fttisse apud Favenliam, scribit Velleius. deliio si, iiialunt anferri ihterrogationi'! notain et
FABR. legi, tit beltb armdtos, iri "paceinermes occidimus.
lO.LucuifusjCumaQiiinctio.ViilgomcndoseQiitflto 7. L. Futiidio. Hujus memihil Florus, qiiem PlU-
legittir. De victoria M. Luculli apud Fidentiam Vel- tarchtis 'kfiStov appell.it. FABR.— Forsidium vocaht
leius et Plut. in Sulla. FABR. Ltigd. Batt. tres cum Coll. Gronov. ei ed. August.
11. PIus guamdecemtntiita.'OxToxto-xtAiouf £jrt ftu- 8. Prtma proibriptio Lxxx hbminum futt. VulgfJ
piois, Plut. contra vetcrurrt libfohim auctoritaiera legunt, Lxxl
12. Cum Lamponio. Lamponii nomen in Orosii li- millium Itofninum.Pliitarchus iri Sylla, 6 8' bvv £u).-
bris varie depravatum fuit, sed apud Livium, Ap- kai suflu?6^86>i*6iita Sicenim lcgehiitliii,
Tr/sify/jftitsv.
pian., Plut., Florum et Eutrop. recte legilur. De rttfftTtpwiypfifav,ht est impressirm. FABR.
pugna ad poriam Collinam cum Lamponio Lucano
91S "
HISTORIARUMLIBER V. CAP. XXI. 971
togiuta bominum fuit, in quibus quatuor consulares A corum, " cum Telesino mutua morfeconcurrit. Dum-
erant, Carbo, Marius,Norbanus, et Scipio, 9 et intcr que violenlius ipselsinconcurrcntem mantis ">adigil,
eos Sertorius, tunc maxime pertimescendtis. 10Item circa stiuni vulnus inaiium perctrientis bebelavil. Ita
alia cum quingenii- nominibus proposita esl, quam eo inlerfecto, ipse leviter vulneraliis, *° cervicem
cum Lollius, quippe sccurus nihilque sibi conscius, servo suo proebuil. Carriuatem prsetorem Sulla jngii-
legerei, ubi suum repente nomen offendit, dum se lavil. Inde Proeueste profectus , onmes Marianaerai-
trcpidus, adoperlo capite, foro snbtrahit, interfectus liliseprincipcs, hoccsllegatos, quscstores, prsefeclos,
cst. Sed ne in ipsis quideiii labulis fidcs ac finis ma- et tribunos jussit occidi. Pompeius Carbouem *' a
Joriim videbalur.11Namqtiealios.quos proscripserarit, Cossura insula in yEgypturn fugere conanlem, in Si-
jugulabanl; alios autem, poslquara jugulaverant, pfo- ciliam ad se relraclum, et complures cum eo s :cio;
scribebant. Nec ipsius mortiserat via simplex, attt ejus occidil. Snlla dictalor creatus est, ut domina-
una conditio, ul in nece civium saltem j'us hostium lionis et criidclitatis libido, honesli prsecipuique no-
scrvareltir, qui nihil a victis prseter vitam exigunt. minis reverentia et armaretur et velarettir. Porapcius
u M. Marium
siquidem, de caprili casa extractura, in Africatu transgressus, eruplione circaUliCaiii fac-
vinciri Sulla jussit; l> ductiiinqiie trans Tiberim ad ta, " dcccm et octo millia hominum interfecil. Quo
Lutatiorum sepulcrum, cfTossisoculis, merabrisque g bello Domiiius, dux Marianus, dum *• inler primorcs
minulaiim deseclis, vel eliam fraclis, trucidari. repugnal, occisus cst. Idemque Pompeius *'*Hier-
Post hunc 14P. Lx-torius, senalorqne 1B Venuleius tam, Numidia; regem , perseculus, " fugientem , a
351 occisi. M.Marii caput,18Prsenestc missum; qtio Bogudc Boccbi Maurortim regis filio, spoliari 352
viso, C. Mariusullima desperatione correptus, uhi a omnibuscopiisfetit: qiiCmeontinuo *' Bullam revet-
Lucrelio obsidebalur, ne in manus incidcrct inimi- sum.tfadito sibi oppido, interfecit.

HAVEBCAMPINOTiE.

9. El inter eos. Ita mss. onines, non, interque eos. etiam M. Plmtorium, quod ad ejus (M. Marii) suppli-
10. Item alia. Ed. Aug. addil tabula. cinm exanimis ceciderat, continuo ibi maclavit; noviis
11. Namquealios. In uno aul altcro Lngd. Bat. legi- punitor miserkordim, apttd quem iniquo animo scelus
ttir: Namquealios, quos non proscripserant,jugulabant: inlueri, scelus admiltere fuit. Errorem quoque, ex quo
alios auiem, postquam juguluverant, proscribebant. triumvir huc imporlune influxerit, delexisse ex co-
Mox tt vktis cxsulat a quibusdam mss.; alii simpli- dice meo videor. Repeii ili eo verba illa, Marci Marii,
citer tiiciis scribunt. sic exarata, axirci Mafii, iia ut airir liiienn finiat, ci
12. M. ttarium. M. Marium prmtorem nnminat novam incboel. Ita ctim in aliis mss. itidem videatur
Valerius libro ix, cap. 2 : Marium ducis ipsius fra- fuisse sci'iplum,facillimum errorem correclores sus-
trem. Florus. De crudeli ejtis interitu Lucan. lib. n. tulisse sibi visi sunt, ponendo dtvirpro axiret M pro
FABR. ci, dein occisi migrare jusso posi tttDtr.
13. Diicliimque. Tres Lugd. Batt., cumColl. Gro^ „ 16. Prmnesie missum.Edili interseruni esi, sed con-
nov., riiicluiiiflue. ^* Ira oinnes mss.
14. P. Latorius. Iltinc puto esse illuniquein Sulla 17. Cuin Telesino. Idem est in Epiioma Liviana.
consul cum Mario seniore proscripsit, quemque Ap- Sed alii alitcr de Marii niorte scripseruiit, ut est apud
pianus Aaixi>piovnominat. Esse autein scribendum Velleiiim. FABR.
Lmloiiuin, nnii Lcclorium,cognoscilur ex libris Grse- 18. In concurreniem.Lugd. Bat. pr.,in incurrentem.
corum et antiquis Laiiuorum; iicmque ex Fastis 19. Adigit. Ita reposui ex tnelioiibns mss. Flo-
Capitolinis, in quibus anno Urbis CDXCVI, est, M. rentt. duoous, Mcoet Perizon. Vulg. adegil, prxier-
Lmtorius M. F. M. N. Plancianus, magister equitum tpiam in ed. Angust.
cum dictalore Q. Ogulnio Gallo. Valer. Max. bunc 20. Cervkem. In omnibus mss. prseterquam in Meo
non P. Lmtorium, sed ilf. Plmlorium nominat, et in et Perizon., cervkes iuveni.
nonnullisOrosii libris Lmtoriipncnomen cuin nomine 11. A. Cossura insula. Cossura, non Cossyra est in
ipso jungiiur. FABR.— P. Leclorius in Perizon., P. manuscriptis duobus. Nam in uno mendose Corsicn
Vectoriusin Meo, L. Lictorius in Lugd. Bat. pr. tegitur, sicut in Epitoma LXXXIX, Corcyra. Appianus :
15. Venuleius. Lugd. Batl. tres. Belnuleius. Fuit KttpSa>vu S' ev.AtSvn; i; Xtxikiuvpexa TtoXkSivsrttfttvS>v,
interqiiscsloresCiceronis teinporequidam Veuuleius, xai air avxSiv i; Koccvpav vhaov u7roysuyovTK, rtep^ia;
hiijus lorle filius. Triumviri dignilas crat prima ad xtva; b UofiTttiio;cwekuuSavs. Id est : Carboiiem, ex
honores, videlicet eorum qui monet:» signandsc pr;c- Africa in Siciliam multis nobilibus comiittltim, atque
erant, adenque vix coinmemoratu digna; uude non inde in Cossuram futjienlein,Pompeius, submissis qni-
credo appositam ab Orosio fuisse, sed emendaiione busdum, comprehendil. In lapidibui Capitol. exstant
egere locum, et plane esse scribendum prouti in fi- D navales iriiimphi Ser. Fulvii Nnbilioris, et M. ^Erai-
dissimis membranis meis exstat, videlicet, Senator- lii PaulitleCossuivnsiiiKsetPasnets ann.cDXCix.FABR.
que Ventileiusoccisi.Lselorium illiiin senatorem quo- ~:-l.Decemet oclo millia. Lugd. Bat. pr., decent ei
que vocal.Appianu-;libro l Bell. Civil., p. 386; sed novcmmillia.
noo vitlemur mihi loqui de eodem bomine Appianus 23. Inler primores. Meus et Florent. tert., tnter
et Oros.us; Lxtoritis enim, cum M.irio seniore et primos. Mox in eo idem legitur pro idemqne.
Sulla proscriptus.Marci praenomsngessit. ErgoPlse- 24. Hierlam, Numidimregem. Hierlam liabent om-
torii nomen hic magis conveniro videtur, et pro eo nes librini.iiittscripti, cumdemquc antiquus meus Eu-
quod vulgg. haclenus liabtierunt, Posl hunc P. Lm- tropius Hierdam nominat, cum impressi Hierbam^
torius scnator,Venuleiustriumvir, occisi, reponcndum Plutarch. 'lapfuv, Epiioma Hieram edai. FABR.
integre esse, Plmiorius senalorque Veneleius occisi, 25. Fugientem. Mss. fere omnes, (ugienlemque.
omisso in ulroque prsenomine. Ploetorii enim caedein 2ti. Bullam. Urbis hujus Nuraidisc, vocanles Bul-
crtidclilati Stilla: in Marciira Maritim cxercil;e, inox lam regiam, inemineruiH Plinius lib. v cap. 5, ct An-
subjuiigit Valcrius Mnximiislibro ix, cap. 2 : Al ille touini Itiiieiaritim.
878 PAULl OROSII 97fl
CAPUT XXII. K populis erecti ct inslruoli; bsec bella, quanlum ex-
Diclorum velut epilogum ncilal Auctor. Denovo tu- ternisproxima.tanlum longinqtia civilibus, quid nisi
muliu per Lepidum excitato. socialia j'ure vocitenlur, cum ipsi Itomani ne Seiiorii
1 Creatis ilaque P. Scrvilio et Ap. Claudio con- quidem, aut Perpernae, " aut Crixi, aut Sparlaci
"
sulibtt?, * visus est tnndem Sulla privatus. Hoc finc bella, civilia uspiam nominarint? In lali ergo vel
cOnclnsa sunt duo bella funeslissima, sociale Italicum defeclu, vel perduellione sociorum, minore nunc
et civile Sullanum. Il;ec per annos decem Iracta, utique invidia laboraret, si fortassis existeret vcl
plus quam centtim quinquagirila millia Romanorura gravis pugna, vel cruenta victoria. Yerumtamen cum
18in hisce temporibus omnia plus necessitatis affe-
consumpserunt, tantumque lectissiroorum virorum
vernaculorumque militum Roma hoc civili bello per- rant el ininus pudoris; hoc est causa, pugna, viclo-
didit, quanlum in ea superiore (empore, cum sc jam ria; vel pro exstinguenda insolentia tyrannorum,
adversus Alexandrum Magnum circumspiceret, 3 in vel pro cohibendo sociorum defectu, vel pro inurendo
discretis seiaiibus census invenit. Prseterea viros con- ultionis exemplo, cui landem dubium est, quanto
sulares '* viginli qualuor , proelorios sex , sedilitios nunc mitius, quantoque clementius excitata (ut di-
sexaginta, senatores fere duccutos , absque inriume- cunt) bella civilia gerunlur, immo rcpiimuniur po-
ris tolius Italise populis, qui passim sine.con- B lius quam geruntur? Quis enim ununi civile bellum
sideralione deleti sunt , * quos neget quisquam, per dccem annos bis temporibus agitalum audierit ?
si valet, quin eodera damuo suo s vicerit Ko- Qtiis uno bello centum quinquaginta millia hominum,
ma , quo amisil Italia. 7 Proh pudor ! Num quid- vel hoslium ab hostibus, ul non dicam civium a ci-
nain s et hic comparalione ambigua cgent tempora ? vibus, csesa mcminerit? Quis illam, quam explicare.
Immo , vel maxime, inquiunt. Nam quid • lara longum est, optimorum aique iliustritim virorum
aple, quam bellis civilibus bella civilia comparan- multitudincm trucidari in pace cognoverit? Poslremo
tur? An forte '• dicetur, etiam in his tempori- quis illas infames interficiendorum tabulas timuerit,
hus 353 bella civilia non fuisse? Quibus a nobis 354 19lcgeril, senseril? acnonpoiius omnibus no-
" j'uslius quidem socialia vocari opor- lum sit, una cunctos pace composilos, atque eadem
respondebitur,
tcre: " sed nobis proficere, si civilia nominentur. satute securos, victos victoresque pariter communi
Cum enimcausis" vocabulis acstudiis paria docentur cxsultasse lselilia, "acetiam in tanlis toliusRomani
omnia, tum sibi in bis lanlo plus vindical reverenlia imperii provinciis, urbibus ac populis, " vix paucos
Chrislianse religionis, quanto minus prscsumpserit aliquando exstitisse, quos justa ullio '* invilo etiam
»»potestas irala vicloris. Namcum plerumqueimprobi victore damnarit? Et," ut verbis verba non onerem,
lyranni, temere invadentes rempublicam, usurpato- C non lemere dixerira, tantam vel in bello salicm ex-
que regio slatu, Roinani imperii corpus abruperint, siinctam raodo fuisse gregariorum mililum manum,
atque ex eo bella vel per se injusla iraportaverint, quanla tunc *v csesa est in pace nobilium. Igitur,
vel in se jusla commoverint, " Britannis Gallisque " Sulla mortuo, Lepidus, Marianse partis assertor,
HAVERCAMPI NOT^E.
CAP.XXII.—1. Creatis itaque P. Servilio. P. Ser- fisos Britannis et Gallis dixit. Verum ego in nullo
Vilius Valia, et App. Claudius Pulchcr cbnsules fue- ms. verbum erecii, inveni, omnes vero habent creati,
runt anno DCLXXIU , iisque consuiibtis creatis Sulla ut eted. August.; quare contra rass. consensum illud
dictalura se ultro abdicavit. Appianus lib. i, PIu- erecii reiineri non posse judico. Cod. meus, et creati
tarchus in Sulla. FABR. et instrucli. An scripsil Orosius? a Britannis Gallis-
2. Fisus est landem Sulla. Quidam visus, Vcnctse que populis et creati el instrucli.
Edd.,Luct'us Sulla landem est privatus. 16. Aut Crixi. De Crixo gladiatorum ducc infra
Z. In discrelis mtalibus. Lngd. Bait. pr. et tert., capite uti. diceinus. In impressis uilgo male, aut
cumColl. Gronov.,indiscrelm mlalis. Ed. Aug., in- Crassi lcgiiur. FABR,
discrelis mtalibus. 17. Vel defectu. Sic mss. omnes, contra vulgg.,
4. Viginti qualuor. Unum plus numeraf Ltigd. Bat.. defeclu.
quart. 18. In litsce. Floretitt. tres, his temporibus, deleto
o. Qttos. ltalise scilicet populos, nam vitiose edd. D j«, non male.
qusedam vet. quomodovel quod, ut et cod. Perizon., 19. Legeril, senserit? Ed. Aug., timuerit, scripserit,
quo neget. senserit, nescierit. Quomodo opponnntur, qui scripse-
6. Vicerit. Florent. pr., vicil. rmit el qui limuerunt, per suas scilicet vices, ilcm
7. Proh pudor ! Alii, Proh dolor! qui senseriiit et nescierint, ciim scilicet et scripti in
8. Et hic. Lugd. Balt. pr., et hmc. Florent. sec, iis ei non scripti intcrierint. Sed malo vulgalam.
el hinc. 20. Ac etiam. Mss. quidam, ut etiam; forte melius,
9. Tam apte. Lugd. Batt. duo, tam aperte. alque eliam.
10. Dicetur. Lugd. Batt. tert., dicilur. 21. Vix paucos. Lugd. Bat. pr. et leri. <um CoII.
W.Jusliusquidem. Lugd. Bat. pr., jusle quidem. Gronov., uia; perpaucos.
Perizon., jusiius quippe. 22. Invito etiam victore; Coll. Gronov., uno etiam
12. Seanobis. Perperam Perizon., Sed non. victore; mss. Lngd. Bali. ires, uno eliam auclore.
13. Vocabulis. Sic mss. et ed. Aug.; vocabutisque 23. Vt verbis verba non onerem. Tres Lugd. Uatt.,
Vtilgg. cum Coll. Gronov., it( reriia vera non onerem. Forle,
14. Potestas irala vktoris. Lugd. Batt. Ires, cum ut vera verbis non onerem.
Coll. Gronov., poiestas irati vktoris. 24. Cmsaest »n pace nobilium. Tres iidem mss.,
15. Britannis Gallisque populis erccli el inslrucli. cum Coll. Gron., hic lcgtinl, cmsaest et in pace nobi-
Carausium, Allecluin, Conslaiiliniim aliosquc cjus lium; supra vero, non exstinctammodo.
temporis lyrannos inlelligit, hos erccios, id est con- 23, Sulla moriuo, Lepidus. M. /Einilius Lepidus
977 IHSTORIARUMLtBEIt V. CAP. XXIII. 978
adversus Catulum Sullanum ducem surgens, fedivi- A rius siquidem, vir dolo atque attdacia polens, cum
vos bellorum civilium cineres suscitavit. Bis tunc parlium Marianarum fuisset, Sullam fngiens, cx
acie certalum est. Plurirai Roraanoruin, jam ipsa Africa dilapsus in Hispanias, 4bellicosissimas genles
pauciiate miserorum, et adhuc illo furorc insanien- in arma excitavit. Advcrsus hunc, nt breviter defi-
tium, caesisunt. Albanorum civitas, obsidione oppu- niam , dtto duccs 5 missi, Melcllus ct Domilius :
gnata atquc excruciata famc ultima, miserabiliiim qtiorum • Domitius ab Ilirluleio, Serlorii duce,
' cum exercitu oppressus est.s Manilius, proconsule
reliquiarum dedilinne scrvata cst. Ubi tunc Scipio,
Lepidi filius, capius atquc occisus est. *° Brutus in Gallise in Hispaniam 356 culn 'ribus legionibus et
Cisalpinam Galliam fugiens, persequcnle Pompcio, mille quingcntis cquitibus iransgresstts, iniquam
apud Rbcgiura interfectus est. Ita hoc bcllum civile cura Hirluleio pugnam conseruit: a quo castris co-
non magis clementia Caluli, quam tscdio Sullanse piisque nudalus, in oppidtim Uerdam pene solus rc-
crudelitatis, ut ignis in stipula, eadetn celcrilale qua fugit. Mctellus , muliis prseliis fatigaius, per devia
exarsit, evanuit. obcrrans, hoslem mora faiigabat, donec Pompeii
castris consociarelur. Porapeius contraclo • apud
355 CAPUT xxni.
Pallantiam exercitu, Lauroncm civitatem , quam
Deqttatuor novisbellisa Romanis susceptis,Hispanko, B lunc Sertorius oppugnabat, frustra conatus defen-
Painphylico, Macedonicoet Dalmatico.
dere, viclus aufugit. Sertorius snperato fugaloque
1 Anno ab Urbe condita DCLXXHI , sonantibus Pompcio, Lauronem captam cruentissime depopti-
undique bellorum fragoribus, quorum unum in Hispa- lalus est : 10reliquttm agmen Lanronensium, qitod
nia eral, aliud iri Pamphylia, in Macedonia lerlium , cxdibus superfuerat, miserabili in Lusitaniam cap-
quarium in Dalmatia, * exsanguis adlittc atque tivitate transduxit. Pompeitim autem, hoc csl, illum
exhausta inlcstina pernicic tamquam fcbribus Ro- Romanorum ducem, a se fuisse victum gloriatus
mana respublica, propulsare armis Occidentis Se- cst: quem magna prseditum fiducia, ad boc bellum
pienlrionisque fortissimas gentes cogebatur.*Seno- 11non pro corisule, sed pro constilibusRoma misisset.
IIAVERCAMPINOTJE.
et Q. Lutatius Catulus coss. fuerunt an. Urbis DCLXXV, OvTtaxov ovxu xh; sxipu; 'iSnpiu;, Stu xov xufdav v.a-
do tjuibus Sallust. lib. i Hist.: Res populi Rom. M. xuya>vicuuevo;,etc.,aveikev.Veitnnt, Domitiumet L.
Lepido, Q. Calulo consulibus mililim et domi geslas Manlium, etc. Sed ego puio Aovv.iovesse scriben-
composui. De dissensione bnrum cnnsiiliim Cieero dum , atque sic vertendmii, Lucium vero Domilium
Catil. iii, Liv. lib. xc, Appian. i, Plul. iu Sulla ct quoque , allerius Ilispanim proconsttlem, per qumsto-
Poaipeio, Eulrop. et alii. FABR. rem suum superatum, etc, occidii. Nam Domilius
26. Brultts iit Cisal. Hic est M. Junius Brutus, M. C Hispanise cilerioris, Gallise autcm proconsule ftiit
Bruti, qui Casarem inlerfecit, pater, Plut. in Pom- Manlius seu polius Manilius. Practerea cecidil in acie
peio et Bruto. FABB. Doiniiiiis; turpi fuga, et cxercitu amisso, evasit
CAP.XXIII.— 1. Anno ab Vr. C. DCLXXIII. Annura Manilius. Eutropii verba sunt lib. vi, cap. 1 : A Ser-
intelligit, quo Lepidus et Catulus consules fuerunl, torii duce Hirtuleio Domitius occisus esl. Clades apud
quem nos jam DCLXXV post Itomam condiiam nomi- Anam flumen accepta fuit. Florus lib. m, cap. 22 :
navimus;iis>erocoss.t|uatuor hoecbellacxorla fuisse Prima per legalosceriamina habila , cum hinc Domi-
Eiilrnp. initio lib. iv auctor esl. FABR. titts et Thorius, inde Hirtulei fratres proluderenl:
2. Exsanguis adlnic. Cod. Perizon., exsanguisundi- Mox his apud Segoviam, illis apud Anamflumen op-
que. Idcm supra, pro i.xxin, numerat anniiin I.XXVH. pressis. Quae si ctim adductis ex Plutarcho conferas,
3. Sertorius siquidem. I)c bello Sertoriano Ap- ubi de Thorii qnoque caede loquitnr, videbis cmen-
pian. libroi, Pluiarchus in Serlorio ct Porapeio, daiioncm nostram stabiliri, neque L Manilio locum
Liv. lib. xc el deinceps, Flortis lib. ni cap. 22, ibidem essc. Aliquanto post pro consociarelur Lugd.
Eutropius lib. vi, et attctor de Viris Ulust. FABR. Bat. quarl., sociarelur.
i.Bellicosissimas. Edd. vetl. qusedamaddunt, fero- 8. Manilius, procons. Manilius cst iii uno mami-
cissimasqite; Legunt dein , in arma ex armis , sed scripto, Manlius in caieris. Aptid Plutarch. csl, b>cxs
contra meliorcs codices. Asuwov fiiv AoW.toviv. xh; itspi NapSwvaTuluxiu;
5. Missi. Ed. Atig., missi sunt. ilOsiv uvxS>fionObv , llbi Sigonius legit, a>axeAevxtov
C. Domitiusab Hirtuleio. Hirculeius est in nostris Mttviktov. FABR.—Codd.mss. quos consnlui, fere om-
manuscriptis Orosii, Eulropii et Flori libris. Ilir- .." iies,etinlerillosLongt)bai'd.,reclescribuntffirli(ie;o,
culeium quscsiorem ncminat Livius lib. xc. Eiitn- et hic el infra; atque ilertim Itirlulei, ubi aliquanlo
dctn Plutarchus in Serlorio intelligit bis verbis : post de morte fratrum Ilirttileioruni loquiiur Oro-
&oy.ixtov Si Kaikovatov(fnrlasse K«),outvov) KvOvrtuxov sitis. Hirluleius nutem, dequo hic agiiur, cum fra-
OJXU xh; exipu;'lSnpiu; Stu.xovxuaiovv.uxuya>vicupsvo;.trc inter duces Sertorii fuit, elnnmcraiur intcrejus
Meininit ibidem Plularcliiis Tltoranii legati Melelli, qmcstores. Pro Mauilius i;i oranibus mss. exaratur
quein Serloriuscum exercitu csecidit. In meo etiam Manlius, scd perpcram.
Floro maniiscripto legitur : Cnm hinc Domitius et 9. ^purf Paltanliam. In aliis cst Polentiam, men-
Tltorins, inde Ilerculei prmlttderent. Ubi impressi dose. De Pallantia Strabo lib. m. De Pallantinis,
liahcni, citm hinc Domitius ct cohortes. FABR. Plinius lib. ni, cap. 3. De Lauronis excidio Flutarch.
7. C»mexercidt oppresstts est. Obtinnerat hic L. et Appian. FABR.— Palentium Lugd. Bat. quart. et
Domitius Ahenobarbus proconsule IIi<paniam cite- Metis.
riortMii, ex qua Metellus , Sertorio viribiis impar, 10. Reliquum agmen Lauron. Plutarch. aliter; in
enin arcessiverat. Sallust. Fragm. lib. n : Metellus Sertorio scribens, ipsum Lauroncnsibus pepercisse,
Doniuium procos. »?i citcriore Hispania, cum omni- eosque dimisisse. FABR.
bus copiis quas paraverat, arcessivit. Oppressum eum- 11. Non pro consule. Lege Pluiarchtim in Pom-
demciim exercilu atqueoccistnn fuisse a L.llirluleio peio. FABR.— Aliquanto post, pro Mille equiies,
iratliiiti qiioquc Pliitarchus ct Eutropius; Plutarch. vulgg., et mille equites, contra mss.
in Serlorio pag. 571: AofdxtovSi xui Aovatov, av-
W PAULI OUOSIl 98ft
Fuisse tunc Pompeio triginta miilia peditqm, niiJle j1 Viriatbi percussoribus denegatun». Et quamvis niillo
equiles, Galba scribit: Sertorium aulera sexagima lunc prafimio patraverint 358 Romanam securita-
uiillia peditum, octo millia equitum habuissecomme- tem, lamen fortis fide ac viribus semper Hispania,
morat.Postea vero "Hirtuleius cumMelello copgres.- cum optimos *• invictissjmosque reges reipublicse
su$,apudItalicamPeticseurbemvigiutirailliamiIitum dederit, iiulluro uraquam tyrannqrum, ab inilio us-t
perdidit : 357 victusque in Lusitaniam cum paucis que in hodiernum diem, de $e editura misil vel in
"
refugit. Pompeius Segidam, nobilemCeltibevise ur- se extrinsecus incurrentem, vivum poienieiove di-
bem, cepit. Sertonus deinde cuiu Pompeio congres- inisit. Interea *! Macedonicum bellum Claudius sor-
sus, decem millia militum ejus interfecil. Ex alio titus, varias gentes,quse Rhodopseismontihus circum-
cprnu, u vincente Pompeio, tantumdem pene ipse fusse sunl, ac tunc Macedoniam crudelissime popu-
perdidit. Mulla inter eos prselerea prsejia gcsta sunt. labanlur (nam inter csetera dictu audituque horrida,
" Memmius, qusestor Pompeii, jdemque vir sororis quae iu caplivos agebanl, raptis, cum
poculo opus
ejus, occisusest. "Hirtuleii fratres jnterfecti. "Per- esset, bumanoriim capitum ossibus, cruentis capil-
perna, qui" se Sertorio junxerat, comminutus est. latisque adliuc, ac per inleriores cavernas ** male
Poslremo ipse. •* Sertorius, deciiqo demuin annq effosso cerebro oblitis, avide ac sine horrore tam-
belli inchoati, iisdem, quibus et Viriathus, suorum '.B quam veris poculis utebanlur, quarum crtienlissimi
dolis interfectns, finem bello fecit, Romanisque vi- atque immanissimi Scordisci eranl): bas ilaque, ut
ctqriam sine glorja dedit: quamvis Perpernam dixi, Claudius pellere Macedonisefinibus bello atlen-
postea pars exercilus ejus secqta sil, qui a Pompeip tavit, magnisque se malorum molibus objecit : •»
victus, cum universo exercitu suo jnterfectui est. unde cum animoseger, et curis circumsepius, morbo
Civitalibus vero cunclis ultro ac sipe mojo per de- insuper correptus esset, interiit. Hnjus '* successor
ditionera receptis, duae tantum reslitertitit, lioc est, Scribonius altenlalarum superiore bello genlium
Uxama et Calaguris: quarum Uxamam Pqmpeiusj vim declinans, in Dardaniam arma convertit,
evertit, Cajagurim Afranius jiigj obsidiope conlc- eapiqtie superavit. *° Publius vero Servilius
ctam, alque ad infaraes escas miseranda inppia co- excoqsule, Ciliciam et Pamphyliam crudelissime
actam, ultima csede incendioque delevit. Percusso- adortus, dura subdere studet pene dclevit. Lyciara
res Sertorii praemiumne petendumquidem aRqmi: et urbes ejus obsessas oppressasque cepit.
nis esse duxeruni, quippe qui roeminissent anica Prseterea, Olympura moniera pervagalus, " Pha-
HAVERCAMPIMIM.
12. Hirtuleius cum Metelto. De Metelli victori.i iC 19. Sertorius decimp c(em.uman- In Eulropii libris
cqiitra Hirtiileium, Liv. lib. xci, Fronlinus lib. )) scripiuiii est, Ser'foriumoctavodecinw anno a suis cc-
Stratagein. FABR.—Sallust. Ijb. u Fragui.: Occur- cisum esse, sed Cuspinianus rccte corrigit, Octavo
rere duci et prmiium accendere, adeq uti Metello in demum aimo. Nam ct Appianus de re gcsia cuin Ser-
sagum, Hiriuieio in brachium felq renkcnt. torio ila scribit: lonxbv$' taxi xS>vIUAIUUVtpyuv
13. iSeaidam. Mss. prones Belgidam, ut ej gi|fl. xb tspxopiovysvbfuvovbxxusxe;. Ae, Sertorius quidem
vett. ifsque ad Fahricjmni qui laroen pi|]u's M|;U qctqvQsui dupatus qnno interfeclus., belltim vero de-
eiv.enitiUoqis iiullam reddit ralionem. Ego neine ciiiio confectum fuit, auciorc Livio lib. XCVI.FABR.
Beifliaaiiiiiequc Segidani iii Ccltiberia iiiyenio, $qW'Q- 20 /»ttiic(issiij{psflue.
Co|>ulain delent, praiered.
nem sive petsintfam ibidem aghpscutil Piplenittiiii August., cqd. Longph. puiii icrlio Ftorent- et Lugd.
ct atii, quod proxlfrie at} Befgidam accedil; ui e\ Bai. leftiq. Ex opiimos et tni>ic(issimosalteriitrura
Cesatam sive Cesadam, quoti ncriptura sua iion pi|i{- fprsan varia eit lectio.
tuni a Seaida difierl. 21. Macedonicumbellunt Claudius. Hic est Ap.
14. YineenH Pompeio. Ita tres Fiorenti., Meu»et Claudiu» Pulcber, quen^ consulera cum C. ScrviliQ
Pefizon., edd. pr. et Augiist. cum Veneiis. Lugd. fuisse, diximus pap. superiore: de ic ab co gesta,
Batl. qualuor, cum edd. quibusdam, vim (aciente Livius libro xci, Eutropius vi. FABB.
Pompeio. Ultr. et Coll. Gronov., vim facienie vin- 22. Male efosto. Ed. Aug., male effuso.
cenle ve\ vincenjequePompeio. 23. Vnde cum animo mger, etcuris. Ilaec leriio cst
15. jtfenimiui, qumstor. Memmium in agro Segnn- in omnibus no^lris inanuscriptis, cujus loco iu aliis
lino interfecfuiri ait Pluiarch. in Seftorip^ li)eMemr p impressis corrupteJegitur : Unde cumhmc animoge-
mio quaestoie Pompeii Cicero pro Balbo. FABR. reret, curit circumseptut, elc. FABR.— Faliriciauam
16. Hiriulei fratres interfecii. Quanta eortini ii|- emeudationem confirmant mss. nostri oinues ct ed,
ter Sertorii dqces fuerit existimatjq, patet ex Fron- insuper Augns).
tiniverbisStratag.lib.il, cap. 7 : Q. Sertoritiii, 24. Stfccessfli-Scribqnius. C. Scribonius Ciirio,
cum aeie decerlaret, barbarum, qui ei nunliaverat, q^uicura Cn. Octavio consul fpit anno DCLXXVJI, Ap,
Hirtitleium periisse, pugione trajecit, ne et in aliorum Claudip in Macedonia successit, Eutrop. lib. yi. Liv.
id notitiam perferret, et ob hoc qnimi suorum infirma- lib. xcn et xcv. Triumphi Curionis e Macedona me-
rentur. niinjt Cicero in Pisonem. FABR.
17. Perperna. Perperna, non Perpennq^ scribi de- 23. P. Servilius exomsule. De Servilii consulalu
bere, testirapnio sunt Fasti Capitolini, in quihus, dictuin eslsppra. Ex consule, id e.-t, consnlalu jim
arino DCLXI,ciiiq Claudio Pulcbro consul itf. Per- perfttnctum missuni ad Ciliciam et Pamphyliaiu scri-
perna coniparatur : ideraque a Dione lib. XLI. Uep- bit etiam Euiropius. Exconsule , aitb vTtuxm, in
Ttkpvu;appellatur, unde non est dubium, qujp apud Grseca Digestorum prsulatione dicitur. FABR.
Plularchum et Appianum librarii pro Perperna sub- 26. PhaseUtn evertit. Phaselidis nonieu vuigo cor-
stiluerint Usprtiwuv, cum praesertim in Appiani Ibe- rupttijii est. Dionysius vers. 834 :
rica ab Hen. Sleph. edila Perperna hic, de quo agi- iXkaiS*|^cti]« clvl«Ai]c;,
n«{t7tflitlcf
mus nip»re/>VKf appeilelur. FABR.
18. Se Sertorib junxerat. A.FIorenl. pr. !ibes|
St. Flor. tert. scribit conjunxerat. Salliist. lib. i Hist. rcs a Servilipgestas desciibens;
981 HISTORIARUMLIBER V. CAP. XXIV. , 982
sclini cvertit, Corycum diruil , " Tauri quoque A raptnis, stuprisque orania miscerent, * in exsequiis
359 m0llt's latera in Ciliciam vergentia perscruta- captivse matronte, quse se dolore violati pudoris ne-
lus, Isauros bello fractos, SRin ditionem redegit: caverat, inunus gladiatorum ex quadringentis capti-
primus Romanorum per Taurum duxil exercitum, vis, scilicet, qui spectandi fuerant, speclatuii, ut-
ac limitem iliueris fecit. Triennio emenso, quo bel- poie lanistsc, gladiaLorumpotius quam miljtum prin-
lum geslum es|, Isaurici nomen assumpsil. *' Cos- cipes, edideruut. Deiude consules Gellius el Lcnlulus
conius proconsiile sorlilus Illyricum, protrita sub- adversus eos cum exercitu'missi, quorum 10Gellius
aclaque Dalmatia, Salonas, urbem florenlissimam, Crixum, acerrime pngnantem , prselio oppressit,
post biemiium tandem expugnavit et cepit. Leniiiliis, a Sparlaco superatus, aulugil. Posl etiam
collaiis fruslra ainbo consulcs copiis, accepla gravi
CAPUT XXIV.
Debinc C. Cassium proconsuiem
De bello fugitivorum seu gladialorum, el cladibus ejus. clade, fugerunf.
"idemSpartacusoppresstiinbellointerfecit.Itaqiteex-
1 Anno ab Urbe condita sexcentesimo
LXXIX,LU- territa Civitate nonminore propcmndum melu, qnanj
cullo et Cassio consulihus, * gladiatores septii.iginla subAnnibalecireaponas fremenletrepidaverat,sena-
etquatuor Captix a Iado360 Cn. Lenluli diffuge- tusCrassuiiiciimlegionibtis,aconsuttimiiovoqiiesup-
runl: qui conlintio, ducibus ' Crixo et OEnomaoGal- B plenienlo 361 inilitinn niisit. Is mox tit fugilivoniii)
lis, et Spartaco Tbrace, Vesuvium montera occupa- piignani iniit, scx inillia eorum intei fecil, nongentos
verunt; unde erumpentes, *Clodii praetoris, qui eos vero cepit.Inde pritts quamipsumSpartacuml3ad ca-
obsidione cinxerat, castra expngnarunt: ipsoque in pul Silari fliiminiscastramelaiitom, bello aggredere-
u
fugam acto, cuncta in praedam • yerlerunt. ImJe per tur, Gallos auxiliatores ejus Germanosquc supera-
Consentiam et Metapontum circumducti, ingentia vit, e quibus triginla millia hominum ctim ipsis
brevi agmina collegerunl. Nam Crixo decern millium ducibus occidit.Novissimc ipsum Spartacum disposi-
multitudo, Spariaco autem triplex lunc numerus la acie congressiini, maximasque cumco fugiiivorum
fuisso ' referlnr. OEnomaus enim jam 7 in superiore copias perculit.Nam 1Bsexaginta eorum millia csesa,
bello fuerat occisus. Itaque ciim caedibus, incendiis, sex mitlia capta referuntur: tria inillia civium Ito-

HAVERCAMPINOT.4L
Ad Olympum alque Phaselida; iiem, ad Corycum bro in, capite 20. nktiSiov axpaxnybv, Plularchus.
dixil, auctore Prisc. lib. xv. Cicero Verr. v : Pha- FABR.
sctis illa quam cepit P. Servilins, non fueral urbs ante 5. Fer(er««(. Plerique codd. mss., cum ed. Aug.,
Cilicum atque prmdonum, eic. FABR. aiier(er«Ht.
27. Tauri quoque monits. Meus, Tauri quoque ta- 6. Refertur. Sic scribere jubent ross. fere omnes,
lera. Lugd. liatt. trcs, Taurique montis lalera. non ferlur.
28. In dilionem redegit. lta editlit Fabricius, cum 'C 7. In superiore. Duo et Lugd. Batl., cnro Coll.
ante illtnn edd. omnes haberent in dediiionem rede- Grnnov., jnpcriare, deleto in.
git, quod est recepiniii loquendi gcntis, ubi de hoste 8. In exsequiis coplivm. Appianus '. 'o 5e STtupxu-
t|uidedilioncm facit, agitur, alque invenilur in m^s. xo; xpiuv.ociov;'Puftaiwvuixp-ttkuxov;ivuyica; Kpi%a>,
Lugd. Batt, quatuor, Perizon. et Meo, scribente ta- SvoSixufivpii.Su; 'Pa>p.uia>v 7re?»vi; !Pi>fi.nv
vTthyexo.
men Meo, in dediiionem recepit. Pro Fabricii lainen Sptirlacusiibi trecenloscaplivosRomanosCrixainferias
lcciioiie stat cod. Longob., et sirnili modo in dtiio- misit, cum cxx millibus peditum Romanorum ad Vr-
nem venire dixil Poinponius de Origin i ac Sticeess. bem contendit. Ilinc Florus : Defunctorum prmlio du-
Mngistrai. cap. 13, p. 275, ed. RuperM, § tle Ori- cum fuitera imperaioriis crlebravit exseqttiis, captivos-
ginc juris: Capla deinde Sardinia, mox Sicilia, Hem que circa rogu/h jussil armis depugnare. FABR.— Mox
Hispania, deinde Narbonensis provincia : lolidem prm- mallem munus gladialorium pro gladiatoritm.
tores, qttot provincimin diliones venerant, creali sunt. 9. Missi. Mss. quidam, snni missi.
Iiaque in dilionem redegit, tantumdem esl, ac populi 10. Gellius Crixum. Crixuni circa Garganum mon»
Rninani provinciam fecil. lemoppressum fuisse, Appianus scribil, a qtio, eta
29. Cotconius procons. De rebus a Cosconio gestis Plutarcbo plura pete. FABR.
Eutropius libro vi, ubi libri ei Cnei praenomen dant, 11. Idem. Floreni. pr., ibidem.
perperam, ut opinor: est enim hic C. Cosconius, 12. Consulum. Abest ab ed. Atigust., sed scribunt
eujus litleris plamim factum fuit, legiouem csse a coitsttlemtres Lugd. Bitt.et Coll. Gron. male, consu-
Bulbo solliciiatam in lllyiico, ut testatur Cicero pro luni, id est iuriusque consulis, tolis imperii viribus,
Clueniio. FABR. p. ut loquitur Florus lib. lii, cap. 20. Utriusqueconsu-
CAP. XXIV. — 1. Anno ab Vrb. cond. DCLXXIX. lis lunc excrcittim habuisse Crassum, qui tum prse-
Etitropio bic anniis cst DCLXXVHI; aiiis DCXXX, qno tor erat, in Vita Crassi testalur Pltitarcbus p. 548:
consules luerunt M. Terentius Varro Lucullus et postquam enini narravit uirumque consulem, Gel-
C. Cassius. FABR. linni et Leiitulum, contra fugitivos missuin fuisse,
2. Giadiatores LXXIV.Enmdem numerum babet addii, scnaiuiii, consnlibus infensum, jussissc, nibil
Livius, et Eulropius; Appianus, p.ovop.uxov;eSSouh- pro iniperio ul agcrent, aique Crasso lielltim man-
xovxu; Plutarch. inCrasso, bySohv.ovxu SuoivSiovxa;. dasse.
—
FABR. Lugd. Bat. quart. niimerat, XLIV;sed tert., 15. Ad caput Siluri: Dc Silaro , qui et Siiaris dici-
cumColl. Gron. el codd. Meo, Perizon. ac Floienli. tur, Strabo libro v sub fin., Plinius lib. in cap. 103
irilms, sexaginla et quaiuor numcrant sive scribunl. et bb. lii cap. 5. De ntimero interfcciorum Livius lib.
5. Criio el OEn.mao. lta bns duces nnminandos xcvii. FABR.
esse nou modo Appianus, veriim eliam libri vetusli 14. Auxiliatores ejits. Vox poslcrinr abest a
probani. FABR. Perizon. deiu Meus legil, Gcrmanosque bello su-
4. C(odii prmtoris. Claudium Pttlchrttm legatum peravit.
hahet Livius libroxcv. Clodium Glabrum Florus li- 15. Sexaginta eorum millia. Perizon. xi.u numerat.
983 ' PAULI OROSII 9S4
manorum recepta sunt.Caeteri qui ex hoc bcllo lapsi i\ ardentes sudes sparsi sunt, mullaquc inccndia ex
oberrabant, per complures duces frequenti indagine uno fomite diffuderunt. NairiLcpidus ct Scipio in lta-
18 attriti sunt. At cgo iterum ac sirpius repeto, lia, Brutus in Gallia, Domitius, Cinnae gener, in
"numquidiiaraet hiccomparationealiqua egeut teni- Africa, Carbo in Cnssiira et Sicilia, Perperna in Li-
pora? Quis.rogo, audire non horrcat, nondicam bella guria, et post cum Sertorio in Hispatiia, omniumque
talia, sed vel nomina 18 tania belloium , externa, atrocissimus Sertorius in eadem Hispania, luec uinc
servilia, socialia, civilia, fugiiivorumque? " quse ne civilia, vel quo alia dicenda sunt nomine, bella cx-
sic quidem saliem sese, ut commoti maris fluctus, citantes, de uno multa, " dc parvo magna fecerunt;
*0qtiamvismolibusmagnis,sequuiilur,seduiidit|uedi- absque illis Iribusvastissimis bellis, quse tiincexterna
versis causis, vocabulis, formis, malisque exciiata, vocabantur, hoc est, Pampbylico, Macedonico aique
" coacervaiaque concurrunt. Ut e proxirao
repetam, DaImaiico,dissimtiIaloeliam magnoillo Mithridaiico,
et infame illud servile prseteieam, Jugurthinum bel- longe omnium " diuturnissimo , infestissimo, ac
lum nondum adhuc ab Africo **detonuerat, jara Cim- formidolosissimo: deinde, adhuc Hispaniensi Serlo-
bricum a Gircio fulminab.it.De Cimbricis illis nubibus riano nondum finito, immo ipso adhuc vivenle Ser-
adhuc foedivastique torrenles effusi sangtiinis age- torio, hoc fugilivortim, et " ut verius dicam, gladia-
banlur, jam socialis " belli 362 uebulas in magna B toriuin bellura inhorruit, jara non " speclandum
continuo malorum nubila coituras, misera exhalabat paucis, sed ubique meiuendum. Quod quia fugiiivo-
Italia. Adhuc vero post infinilam crebramque Italici rum bellum dicitur, neroinivile babeaiur ex nominc.
belli lempestalem discurri tutoper Italiain minimc Sscpe in eo singuli ct aliquando simul cum ngminibus
potcrat: iia oranes absque illis perictilosissin.is ini- fruslra junclis ambo consulcs vicli stint, pliirimique
micarum urbium voraginibus, di.-soluta ac lubrica nobiles trucidali. Ipsi autcm fngiliviplus quam centtim
pace tilubabant: j'am sibi Marianum atque Cinnanum millia fuere, qtii csesi sunt. Ex quo admonemus, ut
Roma parturiebatexcidium, el aliude diversoOriens ipsa sc eonsoletur Italia de vcxationc exlcrnoriiro
aique Aquilo, hoc csl '* Miihridalictim minabatur, prnesentium , per recordationem proeterilorum
quod quidetn Milhridaticum a superioribus coeptura " ex se atque in se ; et ipsani se incomparaM-
porro in ulteriora porrigitur, De Mariana face rogus liter 363 crudelius dilaceraiam noverit a suis.
Sullanse cladis accensus est, de isto rogo funestissimo Quainobrem *° huic miiic quinto volumini fiuem fc-
Sullani ei civilis belli per pluriraas lerrarum partes cerim, ut bella civilia externis ubiquc permixta, vet
HAVERCAMPINOTiE.^
16. Attritisunl. Ed. August., contriti sunt. <C amphitheatro, in quo inclusos depugnare intcr se
17. Numquidnam et hic. Lugd, Bat. pr. legit hmc, cernerent gladlatores otiosi.
Meus delet aliqua. 29. Exeatque in se ipsa, nec putel se iitcomparabili-
18. Tanta, Florenl. sec., tanlorum. Mox, pro fu- ter dilacerari. Monsira Herculis hicdomui. Scripti
gitivorum, Perizon. et Meus recte, fugitivorumque. omnes, Ex se atqttc in se incoinparabililer diluceran-
19. Qum ne sic quidem. Mss. ferc omnes pro ne lium, quibus quid conftisius? Sed tamen tit mihi tri-
scribunt nec ; at qitidem dclcnt Lugd. Batt. omnes buam fecisse, exeaique in se ipsa de ex se atque in se
cumColl. Gron., item meuselPerizon. ipsa, ita Veneto libro illud, nec puiei se, merilo de-
20. Quamvis. Lugd. Bat. pr., quatilisvis. . beo. LAUT.—Venetse(quas respicii) edd. legtinl,
21. Coacervataque.Sic confidenter, hanc landantc exealquein seipsam, nec putet se incomparabililer cru-
Palmerio , posui , pro vulgari , coacervala , nec delitts dilacerari. Eaque omnium velt. edd. Icclioest,
adliuc diffido, quin alii quoque sint probaluri. prselerquara ed. August., quoe sic habet, ea:se atqtie
LAUT. in se ipsam incomparabiliter crudelitts dilaceranliwn
22. Detonueral. Lngd. Bat. sec. cum tribns Flo- suorum, quoe quoque cod. L')ngob. scriplnra esi,
rentinis et ed. Aug. legunt. perdetonuerai; qnod idem nisi quod atigcat ila, exse, atque in se, el ipsain se
velle videlur Coll. Gronov., cum iribus reliquis mss. incomp.; neque a Longob. discrepanl Lugd. Batt.
Lugd. Batl., in quibus esl perdilum noverat, vel per- qiialiior cuin Coll. Gronov. et cod. Perizon. Mcus
dilo moverat, vel denique perditum moverat. Meus vero legit, ea;se atque in se; et ipsam se incomparabi-
vcrocodex exhibetpertonuerat.Mox etjamCimbricum, liter crtidelius dilaceratam noveril a sitis. Qtise sola
atque aliquanlo post, etjam socialis belli edd. qux- _" mihi vera videlur esse liiijus loci cmendatio; Lau-
dam. Veti. tio ciiim ncquaqttam plausum, quem sibi trihuit do,
25. Betli nebulas, etc. Virg. ^Eneid. x, 809: nam externa prmsentia, de quibus Inquilur Orosius,
jEncas nubembelli, dum detonet, omnem debent sibi habcre aliquid opposilum, quod deestin
Sustinet. Lantiana emendationc, invenitur atitem in nostra,
videlicet prmterita illa bella sive mala, ex se atqtte iit
24. Mithridaticum. Lugd. Batt. tres cum Coll. se. Ad liaiicqiioqiicemeiidaiionemali|uid couferunt,
Gronov. adjungunl bellunt. viiiosi in priorihus, Florenl. sec. et tert., ex qiiibus
25. De parvo magna feccrunt. Edd. vett., demini- sec. (consenlienle Ultr.) legil, exealque in se, ei ip-
mo magna fecerunt. Mss. omnes, de mugno magna; sam se incomparabiliier crudelius dilaceranlum (cor-
unicus Perizon., de magno majora (ecerunt, quod ego rectuin fuit in Ftorent. dilaceratam) suorttm; lerl.
pr;e reliquis praesiare puto, neque enimexiguum fuit vero, exeal.jtte in se et ipsam se incomparabiliter cru-
illud belltini civiie sive sociale primum, unde reliqua deiius dilaceratam (superscribilur ad/ix(fliii) noveril.
provenerunt. Fabricius et Scollus vulgarunl, prmleriiorum, ex se
26. Diutumissimo. Superlalivum hunc nolunt, sed atqtte in seipsam incomparabililer crudelius dilaceran-
diulurno scribunl, trcs Florent., tres Lugd. Balt., lium.
Meus, Perizon. et Coll. Gronov. 30. Huic nunc. Ita legerc jnbenl mss. mcliores,
27. Vt verius dicam. In Florent. sec. deest ut. alii et vulgg. edd., huic qtthito voluminijam.
i 28. Spectandum paucis. Per volupiatem scilicct in
9S5 HISTORIARUMLIBER VI. CAP. I. 986
qnae dicta sunl, vel etiam qu;c sequuntur, quia sic A serunt, libri saltcin termino separenlur.
sibiS 1 serie lemporum3a ct malis sequacibus cohx-
HAVERCAMPlNOT/E.
51. Seitctentporum. Mens, miserie temporum. praeclari cjtis codicis scquilur, scriptnra eadem, his
32. Et maits seqttacibusFtor. sec, ut malis sequa- verbis : Confectus codex in slaiione mngistri Viliatk
cibus. antiquarii. Ora pro me scriplore, sic Domiiium habeas
In ms. cod. Lon<;obardico, pnst illa, Paidi Oro- protcctorein.
sii lib. V explkit. Incipit lib. VI, notitia quaedam

LIBER SEXTUS.

364 CAPUT PRIMUM. <!um" intento meiitis studio quxrunt, scrutanttirque

Vnum Deum, tam Gentilium quam Clirislianorum omnia, untim Detimauclorcm omnium" rcpererunt,
judicio. ad quem unum omnia u refcrrenlur: unde etiam
Omnes homincs J cujuslibet vcl seclse, vel vilte, R nunc pagani, " quos jara declarata veritas de con-
vel patriae, ita semperad prospecttim prudentise na- tumacia magis quam de ignorantia 10convincit, cnm
turali bono * eriguniur, ut oblectamento corporis a nobis discutiunlur, non se plures deos sequi, sed
rationale meniis, elsi non actu prseferant, j'udicio sub uno Dco " magiio plures ministros vciierari fa-
tamen praeferendum scianl.Quse mens, ralione duce tentur. Restat igitur de intelligentia veri Dei per
* illustrata, in medio virluinm, quibus genuino fa- raultas intelligendi suspiciones ,B confusa dissensio,
vore, quamvis vitiis inclinetur, assurgit, 'scienliam quia de uno Deo omnium pcne tina opinio est. Iltic-
Dei quasi arcem prospicit." DEUM enim quilibet usque hiimana scrulatio, etsi cum labore, ls po-
hnmiiium conlemocre ad tempus potcst , ne- tuit: at ubi ratiocinalio *° defccii, fidcs " subvenit.
scire 6 in totum non polest. Unde quidam,' dum Nisi enim crediderimus, non " inielligemus. Ab ipso
in roullis Deum credunt, multos deos iudiscreto audias, ipsique Dco credas, quod verum velis scire
"
365 limore finxerunt. 8 Sed binc jam vel maxime, de Deo. Itaquc idem unus ct verus Dcns, in qiieni
cum auctorilate veritatis opcrante, lum ipsa eliam omnis, ut diximns, etsi cx diversis opiuionibus secla
ralione discutienle, discessum esl. ° Qnippe cum concurrit, mutans rcgna, cl366 disponensiempora,
et 10philosophi eorum, ut de nostris nsanciis sileani, peccata quoque puniens, " quse infirma sunl mundi
HAVERCAMPINOT/E.
CAP. I. — 1. Ctijnslibel vel sccla?, vel viim. Mss. G Perizon., Scis : unde nata varictas lectionis.
tres cx Lui,*d.Bat.,Coll. Gronov., Mctiscl Floreni. 12. Inlcnto. Lugd. Bat. sec. ct Ullr., intente. Mox
pr. deleto primo vel, maliint, cujuslibel seclm, vel vi- in Ultr. abesl omuia.
tm, rel pairim. Edd. antiqusc iraiisponuiil illa, vel 13. Repcrentnt. Lngd. Bat. quarl., repcrimits.
secim, vel vilm. 14. Referunlur. Sletis referrentur, quod prsctuli.
2. Erigunlur. Coll. Gronov., exigunlur. Mox it( in 15. Quos. Lugtl. Bat. pr., quotl.
Flor. pr. abest. 16. Convincit. Lugd. Bai. quarl., convicit.
3. lllustrata. Meus male lustrata et pro genuino 17. Magno. Abesl a Florent. pr.
mox gemino Liifjd. Bat. lcrl. 18. Confttsa dissensio. l.ugd. Bat. quart., confusa
4. Scientiam Dci. I.tigd. Batt. tres cum Coll. Gro- discrelio. Male. Omnes, inqnii, in eo conseniiuni,
nnv. ad sciemiam Dei. iinum csse Deum, sed in isto consensu confusae plu-
5. Deumeiiim quilibet, elc. Ilinc aniinam, nalura- res pluriuni siint opiniimes.
liter Chrisiianam vocavit Teiitillian. in Apologetico 19. Tametsi cttm labore, poluil. Addidit Fabricins,
cap. 17, p. 170, cum antea bxc scrip?isset : ViilUs delibcrare, non reclc. Absolnle cnim illuti verbuiii
ex animm ipsius teslimonio comprobemus?qum, licet elcganter ponitur. Virg. lib. u ^ncid. :
carccrecorporis pressa, licet insiitutionibus pravis cir-
ctimscripta, licel libidinibus ac concupisceniiisevigo- Hactenus, Acca soror, potui. LAUT.
rata, ticei fatsis diis exancitlala, cum lamen resipi-
scit, etc. Temere cerle fccit Fabricius, quod contra omncs
G. In lotttm. Lugd. Batt. pr. ct quart., in lantum. j) mss. omnesque edd. vett.verbum illuri de suo insc-
7. Dum in mttliis Deum credunl. Edd. qmcdam ruerit. Edd. autetn veleres plcr.Tqne habenl patuit;
vctt., Dum in multis diis credttnt, multos indiscreto scd Augtist., CIIIIImss., poluit. Pro tamctsi mss. et
limore finxerunt. Sed Orosii verborum hic est scn- edd. melioris e(si prxfcrunt, vel el sic., quotl cxstat
sus: Dum quidam opinanlur iiiuliis rebus inesse nu- iu tribus Ltigd. Batt. elColl. Gronov.
mcn, aiqueipsosDeos, veluii in familiam distiuclos, 20. Defccil. Ed. pr. et illam secuiae, deficil.
singulos separaia obire niunia, noii bene disccmen- 21. Subvenii. Ltigtl. Balt. ires, supervenit.
les individiiam deitatem, multos sibi dcos cotendos 22. hiieUigemus. Lngd. Bat. pr. et lert. cum ed.
liiixernnt. August., inlelligimus.
8. Sed hinc. Flor. pr., Sed hk. 23. Idemanus. Delelo idem,uiss. tresLugd. Batl.
9. Quippe cum. Postcriorem voccm delent cod. et Meus cum Coll. Gron. malunt, ltaque unus el ve-
Ultr. et edd. qtinedamvelt. rus Deus. At cd. August. hanc supfieditatleciioncm,
10. Phitosoplii. Vide quse de Platnne et Thalele iVfloiteunv.sest ctverus Deus. In cod. Pcrizon. abesl
notavimus ad Apologelicum Terlulliani cap. 46, vox Deus.
p. 387. 24. Qum infirma. Ex Epist. prima Pauli ad Co-
11. Sanctis. Lugd. Bat. pr., sacris. Meusautem et rinth cap, i, 27.
987 PAUUQRQSII 988
elegii, utconfundat fqrtia; Romanuinque imperipm, tl ciintpr, extendilur. *• Quod si allqui hanc lucidissi-
assumpto *• pauperrimi siatus pastore, fundavit. mamrationem irritaniputant.suisquediis potiusassi-
Hocperregeseiconsulesdiu "provectum, postquam gnaiil, quos primum prudentia " elegerint, deinde
Asiae, " Africneatque Europaepotilum est, ad nnum prsecipun cultu invilarint, ut sibi per cosamplis-
imperatorem, " eumdemquefortissimum et clemen- simum *° hoc puleherrimumque imperium *• con-
lissimum, cuncta sui ordinatione " congessit. Sub derclur: sic enim jactitanl, " quia ipsi optimo gencre
hoc imperalore, quern oitines fere gentes amore ct sacrorum**enieruerint prsccipuum deornm fayprem,
limore |iermixto juste honorarent, Ueus verus, qui quibus adempiis vel prsctermissis , ** discesserint
sppergtitione sollicita ab ignorantibus colebaiur, omnes,
ao *' Adytisarisquerelictis,
niagnum illum intelligenlia; susc fontem aperuit, hocsteterat:
piij quibusimperium
pronipiusquep.Tlioiniiienidocturiis bopiines, Filiitm
stiuni misit operantem virtutes, quse prsecellerent Ilnde quainvis reverentia sanctitatis tuai *8 mulla
homineni, 31coargucnlemque diemonas, quos aliqui fortissime vcri-simeque disseruerit, lamen et mihi
deos puiavissent, ul3* qui ipsi, lamquam homini, locus exigit, ul pauca subjiciam. Si lionianicolendo
*» 3V
iion credidissent, operibus, lamquaiu Dei, cre- deos *' emeriierunt favorem deorum, et non colendo
derent; deinde ula* in maguo silentio ac " pace la- B amiserunt;*8tiiipseRomuIus, parensBoma;, iniertot
tissima inoffensaeel celeriter novi nominis gloiia, ct mala ab 368 'Pso ort" su0 ingruentia salvus esset,
aniiunliatse salutis velox fama percnrreret, vel etiam, *• colendoquis mcruit ? An Amulius avus, ">quiexpo-
IIl discjpulis ejns per diversas genles euntibus, suitad necem?An pater, " qui incei lus fuit?Ati Rhea
ultroque per cunctos salutis dona oiferentibus, maier stupri rea? An Albani parentes, " ipsa quo-
37 oheundi ac disserendi, quippc Romanis civihus
queab iniiio Romani nnminis germina persequentes?
inter cives Romanos, esset tuia 367 lihertas. Qucd An tota llalia, quse per quadringcntos annos, dum
idco commeinorandum pulavi, quia hic scxlus audere poluit, excidio ejus inbiavil? Non, inquiunt,
libellus usque ad CsesaremAuguslum, de quo hoecdi- sed dii ipsi, quia se colendos sciebant, futtiros cu-
HAYEBCAMPINOT^E.
25. Pauperrimi stalus pastore. Romulo, apud Fau- 40. Hoc. Abest a Lugd. Batt. pr. et terlio, at-
stultim , magistrum regii pecoris, educato. Livius quea Coll. Gronov.
lib. i, cap. 4. 4J. CondefeJitr. Sic edidit Fabricius, omnesqup,
26. Provecium. Lugd. Balt. tres, cum Coll. Grq- quos ego consului, legunt mss., exceptis Florentt.,
nov., profectum. qui cutii qtiibusdam editionibus antiquis exhibent
27. Africm alque Europm potilum est. Lugd. B.iti. concedereiur. Verum iu prima omnium edit. quoque
omnes, com C"ll- Grouov., interserunt imperio. C condereiur exstai.
Ultr. imperiis, a mauu scribse imperiii, qui nescivit 42. Quia. Mss. et edd. uonnulli quod, prouii pas-
iuillies cum seciindo casu jungi verbiiui potiri, iit sim in hujiis aucloris librisimprcssis et scriptiX IKVC
apnd Salltisiitun in Calit. cap. 47, urbis poiiri, elc. permutari soletii. Argunieutuiii vero iioc praiier alios
Europm atque Africm iransponil Flttr. pr. nbeiins proseqijiiurTeitulli.iitns in Apnlogeiicn cap.
28. Eumdemifue. Lugd. Bat. pr., eumdem. Mox 25, p. $45 cl seqq. : Quoniam tamen Romani nontinis
clemeniissimnm cjiciuut quidani cditi. proprie menlio oecurrit, non omiltam congressicnem,
2W.Co««es»i(.Lugd. Batt. quatuor, ctini Ultr. el quam provocat illa prmsump.io diccniium , Romanos
Coll. Groiiov., coucessit. Ltiquitur dcAngnsio. pro merilo retigiositatis diligentistimm in tanlum sub-
50. Inieliiijeniim sum. Vox posteriorabesi a Lugd. itmitalis elalos, ttl Orbem occuparint, etc.
Bat. pr. et qiiarto a Coll. Gron. Panier i|l edd. qui- 45. Emeruerint. Hacc oniniuiii mss. lectio c.st, nisi
busdani vctu, hoimnem. quod in Perizon: sil, cmeruerfliii. Vulg. quidam me-
51. Coarg::entemquedamouas.. Meus, coarguerint ruerint.
dmmonas. 44. Discesseriitl. Cod. Perjzon. habct, djscesse-
52. Qui. Flor. pr., quod Edd. vetl, nonnull», auia. runi.
55. Credidissent. Numero singulari Meus el Peri- 45. Adyiit. Verba sunt Virg. ^Epeid. n :
zon. efferunt credidissel, et mox crederet, Pericope
aiitcm lioecinFIor. pr. non invenitur. ExceSscreomnes adytis,arisque relictis,
Dii, quibusimperiunihac steterat. FABR.
51. Tamquam Dei. Lugd. Bnt. omnes, una cum
Ultr. el Coll. Gronnv., tumquain J)eo. Setl conlra 46. Mulla (ortissime verissimequedisseruerit. Re-
reliquos et S. S. lociim, unde bsec desumpta sunt, in D spicit Auguslini libros de Civitaic Dei. Edit. August.
Ev. Joannis cap, x, 57, 58. uerissime delel, legens multtt [ortissimeqtte, eic. Ve-
55. ltimaqno silenl\o. Flor. pr. jit' dclei,' ct tegii, riiii) tma hxc pericope a Florent. pr. abest.
magno sdenlio. _ 47. Emeiiierunt. Lugd. Bat. quart., et meruerunt;
56. jPace latissima. Lugd.Ball. trcs et Coll. Gro- pr. aiquc lert. cura Periz. et Coll. Gronov., inerue-
liov., paceiai-flissima.TerliusinLugd. Bat,e(ce/en'(er rinl, et mox deinceps, amiserini.
delet. 48. Vt ipse. Prior vpx cxsulata Lugd. Batt. lert.,
57. Obeundi ac dtsserendi. Mss. aliquot cl edd., quario ei Perizon.
abeundi et deserendi. Sed iiiinus recle. Intelligit enim i). Cokndo qitis meruil ? In cod. Pcrizon. abest
non illain libertatero vcniendi et iibeupdi, qiia nibil colendo. in Lngd. ttat. pr. legitur, colendoquos «ie-
proficret religio Christiaua, se;l circumeundi, dis- ritit? qnasi ad ipsum Roniulum is cultiis deoium
serendi, disputandi, convincendi, etip. pertineret. Sed recte legitur quis, proplerea qusese-
58. Quod siqliqtti, eic. Transponqnt Ires Lugd. quuntiir.
Batl.,cuiii Coll Gronov., Quod sikanc aliqni, etc. 50. Qut cxposuii. Edd. vett.,excepla August., qui
Pro ptxtant eadeni Coil. b.ibet, putarinl. eum exposujf. Sed contra inss.
39. Eiegerini, eic. Ed. Atigust., eligerent, ^tejnde 5t. Qui intettus fuit. Perizon., qtti incertus erat f
prmcipit(icu\iu fntijlarent. In Lugfl, gaij. flqarto, in- 52. Ipsa quoqtte. Desunt duo haecverba in ed. Au-
viiaruni. gus.t.
 939 HISTORIARUM.LtBE,R VI. CAP. I. 990
stodicrc cultores. Ergo prscscii sunt. " Si pracscii A deitiluendns, v)derei|li Quamqqapi si ab i||vitis,
8* daiula vcnia, nec" deserendi fuerunt; si a yohtnia-
suqt, cur hoc imperium inler tot aqnorum sacqja
eo polissimum leniporead summara potentitcarcem riis, servanda prxscienlia , pcc prius fuerant adju-
perduxerunt, " quo ille nasci inler homincs atqne vandi. lioc factum est, inquiiinl : iiam exciiaviinus
agnosci ul bomo voluit, " post cujiis nomen el ipsi gcqles, acccndimus reges, inslituiroos leges, dispo-
pro nihilo contempti sunt, et cum universo mundo sujmtis judices, praeparavimus pocnas suppliciis et
eliam illi, quos ipsi provexerant, *' ciicurrcrtinl?Sed crucibus , orbem iqtum scrulati stimus , C8 si quo
humiliter M obrepsit, inquiuut, et laienter intravit. niodo Cfiristianiim nomen ei ctiltus universo mundo
Latentiset humilis undelam celebrisfama?iamindu- ppsset abradi. lloc eatenus factum cst, donec fe-
bitala fides?tammanifeslapoienlia? Signisquibusdam cunda crudelitas eou«que inter lormcnta ac per tor-
et 369 viriutibits meutes hominum superslilione mcnta 370proficeret, qiiaindiii ipsuni reg:um cul-
" sollicitas cepit et tenuit. At lurc si homo potnit, men, per quod solum 69prohiberi pmiierat , occu-
Dii raagis " posse debuerunl. An quia ille hancpo- paret. Etquid postea conseculiiiii est? Impcratores,
tentiam a Patre sibi tradilam praedicabal, pcrventum inquiunt, Christiani cessare sacra, et claudi templa
est aliquando ad inlelligentiam illius noti et iguoii jusseruut, atque ideo
Dei, quam apprehendere, ut dixi, nemo nisi per P Excessere omnes,adytis,0 arisque relictis,
M Dii, quibus imperiumhoc steterat.
ipsum polesl? Necquisquam potesl, nisi qui lolo
se perspecto ac despecto , conversus ad sapientiam 0 quanla et qiiam inoffensa Jux verilatis est, si non
Dei " oninein quscrendi raiiocinaiionero transtulerit adversus eam ultro sese offerentera " imbecilli in-
ad credendi fidem. Verumtamen breviter discutio. feliciler oculi clauderenlur I " Si Christiana fides
Dii isli, quos lanlos ferunt, ut Romanam rempubli- pcr mulla retro " tempora, ssevieniibus undique ad-
cam et propilii provexisse, el"aversi afflixissevi- versum se genlibus , regibus, Jegibus , '* csedibus,
dcantur, eo certe lempore, quod palam constat, quo crucibus ac mortibus , reprimi nullo modo pqiuil,
nasci Christus voluit, et anntinliari '* gentihus cce- immo, ut dixi, iutcr bac et perhsec crevit, cultus
pit, '• devotissime atque iuteiilissiiiie colebanlur. autem idolorum jam quodammodo ex se deficiens ,
Itt illi, consulentes et sibi et culloribus suis , non ac sibi erubescens, ad unam clemenlissimam jussio-
potueruntvelreprimere,vcI repellere superstilionem nem sine ullo pcenali lerrore cessavit; cui diibium
ejus, proptcrquam spernendos secultoresque" suos est, hoc per islius iiiielligetiti;c demonstrationeni de
IIAVERCAMPINOT.E.
53. Si prmscii sunt. Ed. pr., si ergo prmscii sunt. C «iiperstiiionesollicitas rectcvocat, dtim respicil inep-
54. lnter. Lugd. B;itt. tres, cum Coll. Gronov., lam illarasollicitudi(iein,qiiae ex superstitioneorilur.
in. 00. Poste. Lngd. Bait. qiiatupr cuiuColl. Groriov.,
55. Quo ille nasci- Ita exhibent omncs libri niss. poluisse.
et ex edd. veil. prima, Paris. et Venetai. Verpm 61. Qui toto se perspecto ac despecto. Ed. Augus,}.
Bolsuing. et iilum deinceps seculae reliqtia: tiialue- siinpliciter legil, qui toio prospectu.
riiut edere, quo seille nasci, ctc. Quain iectiniiein , 62. O.itnem.Abi'st hsec vox a Florent. pr. Mox prp
quamvis in August.edit. quot|iie inveiieriiii.prtibare transtulerii, Lngtl. Batt. lies ciun Coll. Gronov. le-
tamen nequco. gttnt transtulit. Viliosc quoque in Scotli ed. let;il::r
56- Postcujus nomen. Ciim in Fabricii ediit. pri- ralionem.
mis irrepsisset iiujus,reliquae, elipsaScotti, ineptam 65. Aversi. Ila rass.; adversi edd. qusedani ex veil.
illam, etex typographi mendo natam, lectionem ser- Mox videbantur qiiaiuor Lugd. Batt. cura Ullr. )iro
va>eraiit. In codice meo legitur ejit*, in reliquis om- videantnr; et, pro eocertelempore, Meus et Perizon.,
iiibusrecle cujus. Flor., pr. per cujus nomen , etc. : eo rerta tempore, quod ei Florenlt. sec. et terl. ex-
qnae leclio videtur significare virtutein et poteniiam bibeni.
ejus uominis, id est, ipsius Christi. oi. Gentibtts. Iiieplc in ms?. uuo aul altero cx
57. Ciicurrerunt? Leclionem sane hanc conco- Lugd. Baii. adjicilur Christianis, vel Cliristum.
quere vix possum. Quid enini est currere cum uni- i>5. Devotissime. Lugd. Batt. ires, cum Coll. Gro-
versomuntio?Floreni. secundi tolerabilior est lectio, nov., diutissime. Ultr. etLugtl. Bat. secund., au«m-
co.icurrerunt. Sed neque illa niihi salisftcil. Corrigo T. vis devotissime.
" 66. Suos. Abest a Lugd. Batt. tert. el quarlo atque
igilur corruerunt. El i|>si dii (inqiiit) illi, quos Roma-
ni silii elegerant, et Romani, qui per istos dcos sesc Coll. Gronov.
lanta potentia atictos credebaiit, domili sunt virlute 67. Deserendi. Edd. prima , P.iris. et Veneiae rfe-
Dei imer homines nati et ut homo agnili. Cujus re- sperandi. In iis vero qp;c praecediint, iKitaininterro-
gnuin ubi venit, et ipsi illi dii fictitii pro uiliilo coii- jiandi, qua sensus obsetiiitas lolliiur, addidi.
lempii liabiiii|ue sunt, et Romanorum imperiumcor- 63. Si quo modo. L.igd. Batt. Ires, Ultr. el Col|.
ruii; quotl iina ctiui uuiverso muiido venit sul> di- Gionov. cum edd. quibn-dam atljiciunt tandem.
lioneni ejus, tiui ei iraperia ct imperatores consti- 69. Prohiberi potuerat. Perizon. , impediri. Lugd.
luii, et cui a P.itre suo dudum hereditas univcrsic fiatt. lerl. clquar!., ctim Meoet Perizon. aiqueColl.
lerrx omniumque regiiorum regimeu erant promis- Grouov., prohiberi polcrat.
sa. Hscc Orosii, utscriplorisChiisliani, miliividetur 70. Arisque relictk Dii. Ed. August., aris relktis
esse sentcntia. diisqtte.
58. Obrepsii. Recte, neque mntare malim cum 71. Imbecilli. Ltigd. Ball. pr. et sec, imbecilles.'
inrepsit, quod in meo codice legitur. 72. Si Chrisiiana fides. Meoemembranse, expuncto
59. Soltkitas. Editiones velt. oinnes (exceptis si, lcgunt fides Christiana, etc.
llittorp. ei Venetis, in quibus mendose soltias) ut et !:. Tempora. Lugd. Bal. [ir., smcula.
mss. sic Iegunt, prscter Lugd. Batt. sec. cl piimum. 74. Cmdibus,crucibus. Prior vox in Lngd. ti.itl. pr-
Ia secuudoexslat sollkitatas, quae lectio in piima su- desideratur, pro alleia in cd. vetl. quibiisdam lcgitur
perscribitur. Reiineo vulgatara. Menles hoininuiii cruciaiibtts.
991 PAULl OROSn 992
creatore suo landem innotuisse crealuroc , " qtiod A 370 CAPUT II.
illa catenus per varias ratiocinationes menlis, inten- Prosequilur hic bellum Mithridaticum, quod Sytla
tse quamlibet, aliis obfuscala quacsierit, ac per hoc confecit.
statira amori ejus, quera etiam ignorans dilexerat,
Igilur Mitbridates ' rex Ponti atque Armeniae,
inluesisse? Nec igilur mirum est, si in magna familia '
76inveniuntur aliqui servi.qui, consueludinelascivia- postquam Nicomedem, Bitbynise regem , amicum
seductorum domini sui ad populi Romani, regno privare motitus csl, atque a
que assuefacti, patientia senalu monilus, si faccre lentaret, bcllum sibi a po-
contemptum ipsius abutantur," unde et merilo Deus
Romano inferendurn fore, iratus Cappadociam
vel ingratos, vel incredulos," vel eiiam contumaces pulo
continuo * pervasil: alque expulso ab eo Ariobar-
variiscorrepiionibusarguit:quodscmperutiquefaten- zane rege cunctam provinciam igni fcrroque vasta-
dum est, 369lunc lamen prsecipue," quaudo adhuc
vit. Bilhyniam deinde pari clade corripuit. Papbla-
per universum mtindum nulla erat ecclesia, qusc in-
sirailiexiiu afflixit, pulsis ex ea PyUemene
terventu fidelium precum meritas mundi pcenas ju- goniam
el Nicoracde regibus. Post cum venisset Ephesum,
stumque judicium Dei, exorata ipsius clemenlia, tem- * crudeJi praeccpit edicto, ut per lotam Asiam * qui-
perarct, unde eliam hoec, quae mala hominibus vi- ctimque invcnti essent cives Romani, sub una dic
denlur, qualiacumque 80sunt, graviora sinc dubio omnes necarentur. Etfactum est. Nec aut
sicut ordine explicari
omnia fuerunt, ipso, quo ccepta sunt,
Bellum ul verius comprehendi ullo modo verbis polest, qiisetnncniul-
probabunlur. Mithridaticum, vel,
belli Mithridalici clades, 81 multas simul in- tiludo Romanoriim civium caesasii, quis nicerorpltt-
dicam, rimarum provincianim, quis gemilus occidendorum
volvcns provincias, " tracia et protenla per quadra-
annos fuit. Nam 85 sexccntesimo sexagesimo pariter atquc occidcnlium fuerit, cumsinguliquiqiie
ginta aut prodere innocenics hospites et amicos, aut ipsi
secundo (ut dixi) anno ab Urbc condita, quo eliam
8* priinum civile bellura cceperat, 8S inardesccns, periclitari poena hospitum cogercniur. Arclielaus
'.quoque, dux Mithridatis , 7 cum cenlum viginti
consulatu Ciceronis vero el Antonii, ut verbis
86poctsooplimi loquar, miHibus pediltim alque equitum in Achaiam
prscmissus , Athenas cunctamque Grseciam, parlira
Barbaricovix consummatavcneno est. vi, parlim deditionc obtinuit. a Sylla , cui post cou-
*TSed in his lemporibus, trigiuta gerendi bclli invc- sulatum Mithridaticum bellum obvencrat,Archclaum
niunlur anni. Qualilcr autera XLa plcrisquc **dicli 371 aPud Pirsceum, Aihcniensium porlum, 9 se-
sint non facile disccrnilur. plemplici muro ,0 conimunilum, diu obsedil, ipsain
HAVEltCAMPINOTyE.
75. QuodVMaleedd. et mss. quidam, quem, quam C illud bellum MiiJiridaiicum , pro virili, per anna'c;
\e\quoniam, ut et niox stalutum pio sfatim Lugd. deduximus in Hisi. Univcrsali, cujus lcrtius loinns
Bal. quart. a regibus Ponli iuitium facit , ubi plura de hoc Mi-
76. Inveniuntur. Lugd. Balt. Ires cum Coll. Gro- thridaie invcniuniiir.
nov. ei cod. Ultr., tinienianiur. 88. Dkti siitl. Pcrizon. Meusque. dicli sun(. Lngd.
77. Vndeet merito. Lugd. Batt. tres ctim Coll. Gro- Bait. quaiuorcuin Ulir. et Coll. Gronov. , dislincli
nov., unde merilo. sint.
78. Vel etiam. Abest prior vox a Meo codicc; itii- CAP.II. — 1. Rex Ponti atque Armenim. De Ar-
qtte, quod sequitur paulo posl, in Lugd; Bal. sec. menia minore id intelligenduni. Armenise Majoris
iion cxstat. cniin rex crat Tigranes, qnem, gciicrum suiim, filia;
79. Quando adhuc per, etc. Traiisponunttir hsccin Clcopatrse niiplis bcllo Romauo iinplicuit rcgiiui
Pcrizon. ita, quando pcr univcrtum mundum nulla callidissimus bieel forlissimus Milbridatcs.
adhuc erat ecclesia. 2. Postquam Sicomedem. Eadcm Eutr. lib. v. Legc
80. Snnt. Edd. vctl. qusedam, sint. Appiani Miihridaticum , et Justini lib. XXXVIII.
81. Mtdlas simul. Omiiiiiiu mss. h.rc est lcctio , FABR.
quain i eposui. Vulgg., mttlias secum,pr;clerAugiist., 5. Pervasit. Lugtl. Bat. quari., invflsit.
qnse cmn ross. conscnlit. 4. Crudeli prmccpit edicto. De hoc edicto prseler
82. Tracti et protenta. In Meis membranis legitur, Appianiiiu , Liv. lih. LXXVIII,Floms lib. ni cap. 5,
tracla et prolracla. Eutropins lib. v. Hinc Cicero pro lcge Maniliaai-;:
83. DCLXII, ul dixi, anno. Dictum hoc est libro su- j. Milhridatem una die tola Asia , tol in civitatibus, uuo
periore cap. l'J, ubi de spaiio bclli Miiluidatici in u nuniio atque una litierarum sigiiificalione cires Ito-
aniK.iatioiiibus scripsimus. FABB. manos necandos, trttcidandosquedenolaste. FAIUI.
81. Primum civile bellum. Lugd. Bat. scc. primo , 5. Quicttmque. Florcnl. pr., tt( quictimqne invcnli
scd delent Florciilini ires, el in tenio bellum qno- fuissent.
quc abcsl. 6. Qttoque. Abcsl ab ed. Augusi.
85. Inardescens. Edd. qusedam veit. ciim priori- 7. Cutn cenlum viginti millibus. In Meo,viginti non
bus hoc verbum connectunl, tliini legunt inardescere. inveniiur.
At in tribtis Lugd. Bilt. et Coll. Gronov. lcgitur, 8. Sytla, cui post constilalum. Sylla ad belltnn
inardescens eral, consulatu vero ( in plnribus aliis Miiliridalicum profectus fuil post consulnium, eiira
mss. et edd. vero hic non adjicitnr) Ciceronis el An- jam Cinna cousul ei accusationein pcr Virgiiiiiim
tonii, ctc, consummataveneno, deieto est. Iribiinum pleb. compararct, Plutarchus in Sulla.
80. Poetm optimi. Lucanum innuit, apud qnem illa FABII.
exstant lib. i, 557. Nola jam tempoiibus Orosii et 9. Septemptici mnro cominiinitum.Sic Florns, Mox
Aiiguslini in magiio fuissc prciio Lucanntii.in niinio tttbrulo Piraci portu, sex quoque et anipints miiris
qunqiift posiea. munito. Mimierat euni pluribus miiris conlra Syllse
87. Sed in his. Mediamvoccm nialc ejiciunt qusc- imiictum Arcliclaus, ul scribit Appianus. FABR,
dam edd. Quot aulcm annis duraveril gravissiinura 10. Communilum. Perizon., miiniium.
093 IIISTORIARUMUBER VI. CAP. II. 894
Aihcnitiisium urbem vi ccpit, ac H postea " j'usto A, chelaum ducem suum cum Sylla de pace pcpigil. *"In-
praiHo cum Archclao conflixit. ,3 Cenlum et decem terea Fimbria Marianorum scelerum salellcs, homo
miltia de exercitu Archelai inlcrfecta, vix deccra omnium audacissimus, Flaccum consulem, cui lega-
niillia superruisso referuntur. Comperta clade Mi- tus *s ierat, apud Nicomcdiam occidil : ac mox ar-
thridatcs 1Vlectissima lis septuaginta millia militiim repto exercilu Milhridalis filium ex Asia '7 ad Mile-
Archclao in 16subsidium misit ex Asia. ' Secimdo topolin " fugat, slalionem regis invadil, ipsumque
prsclio quindecim millia ex his inlerfccia sunt, ibi- Pergamo pellil, fugientemque insecutus apud Pita-
que 18Diogenes, Archelai filius, trucidalus cst. Ter- nam obscdit : et profccto cepissel, si L. Lticullus
lio bello omnes copisc, quas Archclaus habebal, cx- civilibus discordiis curam reipublicse prselulissct,
slinctte sunt. Nam viginli millia militum ejtis in pa- " eunique mari coarctare, obj'ecta classe, voluisscl:
ludem " puha, cum Syllsc (idcni 50 implorareni, in- indc Fimbria,ai)I!iensibus iratus, a quibusproSylla-
satiabili victnris irainterfecla stint.lotideinqne alia in nae parlis studioobjecluporlarumrcpulsusvidebatur,
flumen coacta ac necala, reliqui miserortim " passim ipsam iiibeiii Iliuin,antiquam illam Rom;c parcnlem,
trucidali sunl. Porro aiitem Milhridates in Asia no- funditus cxde incendioquedelevit.Sedeam Sylla con-
bilissimarura urbium principes occidcre, bonaqtie eo- tinuoreformavit. S1Idera Firabria " apudThyatira,
rumpublicarcaninioiritenderat."Ciimque jam372 B cum ab cxercituSyllseobsiderelur, dcsperatione" ad-
millc et sexcentos " itainlerfecisset, Ephcsii exem- aclus, in templo /Esciil.ipii mauu sua interfectus cst.
!1 cxcluso prscsidio cjtis, porlas ob- 37334 Fannius etMagius, de exercitu Fimbrifc
plum vcrentes, pro-
3S
j"ecerunt.Similiter Smyrnxi, Sardi, Colopbonii, Tral- fugi, Mithridali sese adjunxernnttquorum hortalu
lianique fecerunl. Pcrturbatus Milbridatcs, pcr Ar- Milhridates cum Serlorio, per Icgalos in Hispaniam

HAVERCAMPINOTiE.

11. Postea justo prmlio. Edd. pleroeqtie Icgnnl, ac pianus in Mithridatico, Plutarchus in Sulla, Slrabo
poslea, nimium liberalcs, contra stanlibus niss. om- libro xin, Livius LXXXII,Velleius n. Fimbrise nieini-
nibus. Pro jttsio pralio , Lugd. Bat. quarl. , inilo nit Cicero in Bruto. FABR.
prmlio. 26. lcrat. Meus et Perizon., erat.
Vi. Juslo prmito cunt Archelao conflixit. ITocptx- 27. Ad Milelopolim. Vide Slrabonem libro n, FABR.
lium in Boeotiaad Chseroneam comtnissum fuit : iu 28. Fugai. Edd. noniiullse fugans, el mox Pergain,
quo ex cxx imllibtis Archclai vix decem millia Clial- contra niss.
cidem cffugisse Appianus, Plutarchus ct Eiilro|iius 29. Eumque mari coarctare. Ilic locus verbis sii>
scribuot. Quare in Liviaua epilnma octuagesima se- pervacaneis depravaius , a nobis e maimscriptis rc-
ciiiid), ubi legitur, cmsis hostium centum niillibtts, Mitutus est. Plularclius in Lucullo eaindem rera ex-
scribendum pulo, cx millibus. FABR. ponens inter cretera sic ait : Et <t>ip.SpiuxbxsiteiaOei;
15. Cenfumel deceinmillia. Lugd. Bal. pr., A'ona- _ o Aovxovkko;,ov p.uxpa.vo>v,mpvhyuyevev.etcsxu;vuv;,
" xui
ginla millia. avvifpu%s xbv kiuivu xa>axbka>,ttipa; uv st^ev 6
14. LectissimaLXXmillia. Euindem numerum ha- Ttbkepo;,id est: Si Luculius, qui non longe aberat, tum
het Eutropius : sed apud Appianum ct Plularchum Fimbrim consilium seculus naves eo circumduxisset,
sunt, bv.xa> p.vpiuSe;,id est, LXXX millia, qtioeMithri- porlumque objecta classe obslruxisset, beltum confe-
dates cum Uorylao ad Arclielauin misil. FABR.— Ed. cium fuisset. FABR.— Antea male in plerisquc edd.
August., eleclissima. legebatur, cumque eum mari coarctare objecia classe
15. Septuaginta millia. Perizon., Ocloginla inillia. votuissel, ab Iliensibus repulsus est. lnde Fimbria,
16. 1n sublidium. Florent. pr., in subsidio. etc.
17. Secundo prmlio xv millia. Cum i» omnibus li- 50. Iliensibus iralus. De Ilii excidio Appianus Ct
bris Orosii quinquaginta ntillia, legatur, cgo lamen Strabo libro dcciinn tertio. FABR.
non dubitavi, xv millia, ex Etilropio nieo inanuscri- 51. Idem Fimbria apud Thgatira. Ltigd. Bat. pr.,
pto (nam impressi xx mjllia habcnl) reponere : ctim Indc Fimbria, elc Perizon., litem Fimbria, cuni aptid
prscserlim Appianus scrib.it, xS>vTtokepiasv uTtakovxo Thtjaliram ab exerciiu Sutlm, etc. Singulari numero
up.fi fivpiov; xui Ttevxuv.icxtkiov;,el sequentes nil- urbis nomen quoque exprimuntmss. Lugd. Batt. pr.
nieri, si L milita legas, constare non possinl. Com- et quart. ciim Meo atque Perizon. et Ultr. exemplo
mis-um hoc secundum praiium fuit ad Orchome- Piinii lib. v.cap. 29 : lnttts el Thtjatira alluiiur Lyco,
num. Appianus, Plutarcliiis, Florus. FABR. Pelopia aliquando et Euhippa cognominala. Paulo
18. Diogenes,ArchelaiF. 'O Ttul;\pys\uov Aioyevn;. ante pro anliquam illam, deleta posteriore voce, an-
Appian. Ato-fivn;b xh; 'kpyjkuav yvvutv.b;vib;. Plu- liquam taiitum exbibent Lugd. Bat. quart. et Pcri-
tarch. FABR. V)zon,
19. Pttlsa. Lugd. Batt. quatuor, cum Ultr. ct Coll. 52. Apud Thyatira. Upb; Qvaxsipot;, Plutarch. in
Gronov., comptilsa. Sulla. FABR,
20. Implorarent. Perizon., impropcrarent. 35. Adaclus. Lugtl. Bat. pr., aclus.
21. Passint. Meus, sparsim. 5i. Fannius elMagius. Ila legiturinomnibnsmnnu
22. Cumouejant MDC'kp.fi xov; %ikiov; xui i\uxo- descriptis ltbris, hancque veram lectionem jiidico ;
aiav; uvSpu; habet quoque AppianuslJquera liac de re nam etsi impressus liber Appiani habcat Aow.iov;
cousulc. FABR. Mctyvtov xs xai iavtov, ego taineii lego, Mttytbvxs xul
25. Ita iiiterfecissel. Prior vox non invenilur in *avtov, ctiin prsesertim Asconius Verrina tertia hos
Meo, neqne in tribtis Lugd. Batt. vel Coll. Gronov. eosdem L. Magium, ct L. Fannium appetlet, quain-
24. Excluso prmsidioejus. Edd. qusedain vetl., ex- vis in Ciceronis lib. corrupte sil, L. Magio el L. Ra-
cluso prmsidio, ei portas, etc. bio. FABR.—InLugd. Batt. pr. et quart. Magnus, in
25. Interea Fimbria. Cum L. Valerius Flaccus ini reliquis omnibus, ut ct in ed. August. recte
Marii lociim consul sulfectus, a Cinna, ul Syllsc adI Mox Fimbrim nomen a quibusdam mss. exsulat. Magius.
belluni Milhridaticum succederel, missus, in Asiami 35. Adjunxerunt. Lugd. Bal. quart., junxerunt.
trajccisset, a C. Flavio Fimbria intcrfectus est. Ap-
m PAULI OROSII 996
niisso-, fcedds pepigit. " Seitorias ad etim " Mar- j\ solnih inontes usti, vel saxa quasl quadam ful gine
ciim Mariuin flrmanrii foederiscausa misit. QuCmrex obfusCala ceinuiitur, veriim ctiam campi aiiihuslo
apud se relentum, brevi ducem fecit in loctim Ar- solo squalidi, per quinquaginta millia |iassuun<tsine
chelai, qui se ad Syllam cum Uxore liberisque con- ullo ignis vel fornacis indicio, et pendulo in profun-
ttilerat. Marius et EtlmdchnS duces a Mithridate ad- dumcinerepulres jaceni.Tribusetiam Lcistonidac
versus Lnculluin iui9si, iitagno exercitu brevi co.n- voragiues ostenduntur, quas Gtaci physas vocant:
"
grcgato, •* cuth P Rutilio apud Chalcedona con- in qnibus diu oberrunles, inopinalis tandem periculis
M
gressi suiil, eiimque cum plurima exercitus ipsius exempii sunt, el clam in regis casira venerunt.
parle cecideriini. Lucullus Mitbridalem Cyzicenos *" Deiotarus, rex Gallogrsecise, pravfeetos regis
obsidenlehi, fossa cinxil : eutnque quod faciebat, *' bello trucidavit. Interea Mitbridates apud Cyzi-
pati compnlit : aique ad ipsos Cyziccnos, ut bono cnm eadem mora qua Obsidebat, obsessus, In ma-
animo essetit, nuntium inisli unum ex militibus gnairi penuriam pesiilentiamque exercitum suum
nandi perilum : qui duobus utribus M suspensus, coarctavil. Nam *7plus quam trecenta millia homi-
mediam ipse regulara tenens, plantisqUe suhremi- num laincelmorbo in eadem obsidione amisisse fcr-
gittis, septem nilllia passuum transmeavit : Mithri- tur; 375'Psecunl paucis arrepta navi M clam fugit
dates innpia laboraits, parlem copiarum instructam B e castris. Luctillus incrueniomiliiespeclator cladis
armis domum abire prseceplt: qttam Luculltis cxci- alienac, novum gcnus vicloriae adeplus esl, *' mox
*' Nam amplius qiiiUu Marium adorlus vicil
picns, iniiversam disperdidit. fugavitque. In quo prselio plus
qtiindecim millia iiominum tuHc interfecisse riarra- quam °° timlecinl millia Marianorum miliiUm inter-
luri Tuuc etiara Fnnnius, qui se Mithridati junxeral; fecta releruntur. Lucullus postea cum eodem Mario
et Metrophanes, regius praclor, a Mamerco victi, navr.li Sl prselio congressus, <"triginta et duas naves
cum duobus millibus equilum 374 in Mcesiam regias, et complures onerarias, aut demersit aul ce-
" "
profugerunt : atque iude in Maeoniam digressi, in pit. Multi ibi ex his quos Sulla proscripserat, in-
colles ** camposque Inarimos inciderunt; ubi non terempii sunt. Marius postera die de spelunca, ubi
HAVERCAMPINOTiE.
36. Serloriusad eum. Edd. qusedam veli., Serloriui lib. xiu,probal)iiiorem eorumsententiainjiidicaverit,
vero, etc. qui Arimos in exusta Mysise regione constituiint, ei
37. M. Marium. Appian. hunc Ma/movOuapov,sive, Xantb. tradal, Arimumquemdam in iis locis regnasse.
ut ihterptes Candid. legit, Ov&ptovappeliat. Sed FABR.—Exinss. quos egoconsului, Florentt. tres et
Plutarchus in Lucullo, Affltiumcura OrOsio hoirii- Lugd.Bat. scc. exhibent, in colles camposqueinaremos.
nat. FABIA. Meus initeremo. Ullr., Arenios. Lupd. But. pr. el
38. Cttm P. Rutilio. Rutilium M. Colt;e legatiim C tert., maritimos; quart., cuiri Perizon., marinos)
ftiisse arbitror : nam Mitbridalcs Cotlam apud Ch;il- Coll. Gronov., munsimos.Sed cgo Fabricii eniend.i-
ceiloha terra fudit, uiari exuit classe pulcherrima, lioiteni probam esse judico. HonieHciis terstis cx-
nt ipse scribit in epistoia ad Arsaccm, ipise ex lib. stat lib. Iliad. u, ibiqiie in Catalogo Naviuni vers.
IVItislor. Sailustii Cxsiat. Scd de haC re, siciit el de 290, ad qucm lociim Eustathius iu iiraistanlissiiha
CtyiFcenoritin odsidionelegCAppianuinct Plutarchum. summisque laudibus SIIOmerito digna Edit. Alexan-
1)1)Cyzico eliam Cicerti pro lcge Manilia, pro Mii- dri Politi, tom. ii, p. 747, scribit: Tata S'vTtsaxtva-
rCha, et pro Archia. FABR. yju%tv,ortspxttxa>xipa> itu.Onxiv.S>;
kiyei, axevuxiZexo.
59. ApudChalcedona. Lugd. Bat. teri., dpud Chal- 'Eaxevuxt& 3s xai Ttvpb;vop.hveitaaxsv, ovx uTtkS>;,
cedonem. SikkuAti u>;xspTtixspuvva> ^tao^ievw,ote x' up.fi Tvfa>il
40. Exercilus ipsius parle. Mediam voccm, qrise yutttv luaaati siv 'ApifUft;,o6t fuai tvfo>io; sfifisvut
facilc desidcrari potost, de.let Lugd. Bat. pr., at ed. svvi.;. Terraque ingemitcebai, quod quidem inferius
August. pro ea sui exhibet. forma passiva dicit axtvaxi^to- Ingemiscebal autem,
41. Suspensus. Sic rccie cx mss. restiluil Fabri- el ab igne depascebatur, non generalim nec quomodtt-
Cius, nam edd. pleraeque habebant, aui duobus utri- cumque; sed veluti irato Jove Fulminatore, qunndo
bus suspensis, mediam ipse regulam tenens, etc. circa Typhoea ierram in Aritnis verberdt, ubi Typhoei
42. Nam amplius quam quindecim millia. Lticullus cubilia esse dicunt.
ad Rhindacum fiuviumconseculus cos, qui in Bilby- 45. Deiolarus, rex Gallogr. Idem est in Ep. Liv».
niam a Milhridate raitlebanlur, magnuin corum nu- lib. xciv. Plirygiam invaserat Eumacb. Milliridatis
meruni interfccit : cepit vero equorum millia vi, vi- JJ prsefeclus de quo Appiaiius. FABR.
rorum inillia xv. La Plut. et Appian. FABR.—In i6. Bello. Liigd. Balt. pr. et tert., cum Coll. Gro-
ed, pf\, amplius quindecim, delcio quam. nov.,iii bello.
43. Digressi. Lugd. B.il. pr., degresti. 47. Plttsquam ccc tniiiid. Plutarchus in Lucullo :
44. Camposquelnarimos. Vulgo legiiur, camposque AsvovratSi ix xqv Ttuvxb;uxokovOa>v xs xul (ia^itttuv
eiineremos. Ego p.irlicillam et lh niitlis vctustis in- oxkovuvpiuSs; ov itokv Sh tov xpiaxovxa\e'ntovauiota-
veni. Sed iii partira, camposqueinheremos, parliin, fOuphvui.FABR.—InFlorenl.pr. legitur, plus (recentd,
cantposqtteinharemos, habent. Unde adduclus sutn, deleto quam.
ut crederem Orosiunl, camposqueInarimos, scripsis- 48. Clam fugit. Lugd. Bal. sec. el Coll. GrOn.,
se. Nolum cst illud llomeri ih Catalogo, arrepla riaVicula(ugit.
oftttgaaX «uv&f.
l|Cjclv«t
Tufwcie. 49. Mox Marium. Copulam que contra ttlss. iiitet-
Elvaptclvi;, serunt edd. Quod sequitur adortus, abcst
Ubi CiirilGr*ci oinnbs ih 'Apip\ot; duabus vocilms a Lugd. Balt.plerseque. <|iialiior.
legatil, et "kptutt vet in Gilicia vftl iil Syri* attt Ly- 50. Untiecim.Z)uotiecimmii/ia iuimeratcod. Perizoil.
did colldcehl.Plihiusiameii lib. m.cap. §,JEnarmm 51. Prmlio. Edd. qusedam, bello.
ihsuliirriHttmero JnttrimiShdictamseribit. Virjjil. qub- 52. Tritjinla tt duas. Edd. qusedain velt., Iriainfa
qite.Ovid , Hor.,Ltican.fe*teriquepoet*L9tini,/ntiK- el quinque.
mcndixeHiht. Ita putavi Livium etiaH1,velquem'ali1lm, 55. Ex his. Non aghoscit cod. Pcrizoti. el abessc
a qim llisWftam Orissius stimpsitj «itttt pos ltnrimos, potcsl.
dixisse, cum prsesertim Scepsius, ut est apud Slrab.
0U7 HISTORIARUMLIBRB VI. CAP. IV. 0S8
latcbat, cxir.ictus, merilas hostilk aniini pceuas lu il. Atompore Mclcllns, Sicilice prsetor, CUmfccdissima
Eotlem vcro Lucullus itnpelu Apamiam vaslavit, el illa C. Verris prsctura Siciliam affliclam invcnisset,
54sub nionle Olympo Prusam, munitissimam civila- inaxime • Pyrganione archipirala nefariis pracdis
lem, capiam expugnaiamque diripuil. Mithridates et csedibus 10 dilacerante, qui pulsa classe Ro-
adversus Byzantium instrucla classe navigans, lei:n- raana, Syracusanum porlum obtinuerat, " quein
peslale correptus, " ocloginia rostratas naves «« mox navali terrestrique praelio coniminulum ,
perdidit: ipse, cum " quassata jam navi mergere- 377 Sicilia " decedere compulit. Prseterea Lu-
tur, in myoparonem Seleuci piratse, ipso piraila culltis, transgressus Euphraleni etTigrim, apud
"j'uvan(e, transilivit. Inde Sinopem, •• ac ptisi " Tigranocertaiii urbem cum Mithridate et Ti-
Amisum cum magna difGcultate pervenil. grane congressus, parvissima suorum manu ma-
gnura hostium numerum occidit. u Nara triginla
37G CAPUT iil. millia hominuni in eo bello csesa referuntur. Tigra-
De Calilinmincestu, et Lucullorum adversus Besst)s> " vix centum et quinquaginta cquilibus comi-
Mithridalem, elTigranem, cmlerosquebellis. nes,
talus , aufugii, diademale el tiara nc agnoscerelilr
Eodcm anno apud Romam ' Calilina incesti accu- abjectis. Tunc ad Lucullum tolius pene Oricnlis sup-
salus, quod cum Fabia virginc Vestali commisisse B plices venere legati: 16 is, immincnte liieme per
* arguebalur, Caluli graiia fullusevasit. Lucullus S>i~ Armeniam in
Mesopotamiam regrcssus, Nisibin ur-
nopen expuguaturus obsederat. Hanc Seleucus sir- bem, " illis luuc locis inclytara, cxpiiguavii el cepit.
*
chipirala, el 'Cleochares spado, qui prsesidii cau CAPUT IV.
praeerant, * expilatam atque incensam reliqtierm'fit.
Lucullus miserorum hoslium iniestina cladeperm 0. De bello Piralko et Crelico, deque re cum Milhridale
* a Pompeio gesta.
lus, celeri occursu imiiiissuin restinxit incendiui
Ita misera civitas, versa vice hoslium sociorumqiie, ' Iisdem ' diebus Piratse per omnia sparsi maria;
unde defendenda , disperdita, et unde disperdendla, * et jam non tanlum inlercipientes navium commea-
servata est. At vero ' M. Lucullus, qui Curioni in lus, sed eliam insulas provinciasque vastanles, im-
Macedonia successerat, lolam Bessorura genttjm punitate sceleris et aviditate prsedse vulgo sese * as-
bello appetiiam, in deditionem recepit. " Eodt;m sociantes, in immensum augebantur, * quos Cn.
HAVERCAMPiNOTJE.
E4. Sub monle OlympoPrutam. Impressi libri om- 7. M. Lucullus. I)e rc a M. Lucullo conira Bessos
nes pro Prttsam, habent, prius Athan, sed cum pos- et Thracas gesta, Eulrop. et Sex. Rufus. FABR.
terior vox a mantiscriplis absit, atque in uno Priu- 8. Eodem tcmpore Metellus. Cn. Pompeio , M.
sam legaiur, ego Prusam scripsi. Plinius libroquinto Crasso primiini coss., an. DCLXXXIII, L. Melellus
capitc ultimo : A Cio inius in Bithynid Prusa, ab An- (2 Verri in Sicilia successit. Ites nota est ex Ciceronis
nibalesub Olympocondila ; Appian.: BttpSa;Si Upov- Verr. et Ai-coriio.FABR.
aiaSa. elks xhvrtpb; xS>opei. De Prusiade, quse antea 9. Ptjrganione. Duplicem sciipluram hujus archi-
Cius dicebatur, Strabo libro duodecimo. FABR. piratse in nosiris manuscriplis invcnimus : alii eum
55. LXXXrostralas naves. Appianus, vav; aufl Pergammnonemin suis lib. iiouiin;iriint. FABR.— In
xa; elhv.ovxahabet. inss. oiiinibiis inveni, Pyrgauione vel Purganione.
56. Perdidit. Meus, amisil. In edd. quih., Pergamenone vel Perganione.
57. Quassala jam navi. Lugd. Bait. tres cum Coll. 10. Dilaceranle. Lugd. Batt. qiiaiuor, laceranle.
Gronov. et Flqrent. pr., quassa nari, vel, quassa jam 11. Qtient. Pcrizon., eum. Delet ed. Aug. ; sed
navi. Idem in Floreni. sec. inveniiur, sed ibi snjier- ntoj; eum legutil edd. pr. et Venetse.
scribituraitassa(a. Uirumqtie Latinedicitur elutrius- 12. Decedere. Edd. qnid;itn, discedere.
que pltira apud Ovidium prostant cxempla. Sed 15. Tigranocertam. Lugd. Bat. pr., Tigranocerem.
quassala, ex Virgiliana , ut saepe, imitatione ab Oro- 14. iVaiiixxx millia. Legitur et xx millia. Al Plu-
sio desuinpliim videtnr. Virg. JEn. iv, 53 : larcbus peditum c inillia c.csa , equiiuiu , quorum
dum nontractabileccelum. niillia LVerant, paucos effugisse tradit. FABR.
Quassatseque rates, 15. Vix. Abcsi a Flor. pr.
58. Juvante. Florent. pr.Juvente pro jubente, quod 10. Is.imminenie hieme. N-isibis,quamGraeciAnlio-
invenitur in Ed. Auguslana. chiam Mygdonicamnominant, capta fuit L. Meleilo
59. Ac post Amisum. lta recte mantiscripti : vide et Q. Marcio coss. atictore Dione lib. xxxv. Vidc
Appianuin el Pluiarchum. 1'ABR. quoque Appianum et Plutarchum. l)e Anftochia au-
CAP.111.—l.Catiiniaincesti accusalus.Ilujusjudicii D lem Didacus Covarruvias lib. iv Variar. Resol. per-
meminit Asconiusinorai.Ciceronis contracompetilo- tractat. FABR.
res, ubi scribit hanc Fahiamvirginem Vestalemfuisse 17. Illis itmc locis. Ita conslanier libri niss. omrtes
sororem Terentiac Cicerouis. Undc in Plularchi Ca- scribunl. Frustra igitur in inferciunt edd., illis ilt
lone legendum, sv ol; xai iaSiu, tepevxiu; uStkfh, xh; tocis tunc, etc, legentes.
Hixspaivo;yvvuixb;ixtvSvvsvcsv.FABR. Cap. IV. —1. lisdcm diebus pirulm. De bello pira-
2. Ar ,nebatttr. Meus, dicebatur. Posl Vestali edd. tico, quod et Maritimnm nomiiiatiir, accurate Dio libt
qusedam stupriim ponutil. xxxvi, el Plutarclius in Pompeio. De eodem Cicero
5. Cleochares. Lugd. Balt. duo, Coil. Gronov., et pro lege Manilia , Livius lib. xcix , Florus lib. III
ed. pr., Leochares- cap. 6, Vclleius et Eutropius. FABR.
4. Causa. Lugtl. Bat. pr., gratia. 2. Diebus. Perizon., lemporibtts.
5. Expilatam. Ms?. ct edili quidam, exspotiatam. 5. Et jam. Male, el contra mss., eiiam edd.
Sed iu ed. Ai:gust. legitur, sine apparaiu belli, expi- 4. Assoctanics.Ita malui edcre cum ms. Perizon.
latam ei incensantreliqtierunt. alqtte veiustiss. edilt., quam associaniibus,quod alii
C. Occursu. Lugd. Balt. tres, ciiiu Coll. Gronov., praeferuiil.
cursu. 5. Quos Cn. Pompeius. Prseter alios de hoc bcllo et.
 "" '
m 1 PAULI OROSH luOt)
Porapciiis 378 Post niuliam quidem vastalionem, j\ Namque do cxcrcilu reglo quadraginla inillia eaesa
quam terra niariquc diu cgerant, mira lamcnceleri- vel capla sunt, *»Romani vulnerati mille, vix aulem
tale compressit. *Eodem teraporeCrctam insulam pcr 11 quadraginta interfecti. "Rex inter tumultus belli
bieniiiuii) Mctcllus everlil, diulurnoquc bello domitam fuga clapsus, adjulus eliam beneficio subluslris nnc-
in potcsiatem redcgil, legesquc Minois Romanis legi- tis evasil: relictusqtie ab oinnibus amicis, philoso-
buspermutavil.7Pompeius postea,successorLucttlli, phis, scriptoribus rerum vel carminum, ac medicis,
in minori Aruienia juxta montem Dastracum caslra solusper dcvia equum manu traliens, alqueadomnes
1Strepidans, in quoddam castel-
regis obsidione conclusit. Rcx cum oranibus copiis, nocturnos strepitus
8 "
eruptione per noctem facta, insupcr ctiam jierse- Ium devcrlit, atque inde in Armeniam perrcxit.
1S
quentcm bello rcpellere siatuil. Pompcius fugientcs Pompeius regem insecuturus, inter duo fluraina,
persequi iniendit. Iiaque' belktm nocte commissum quse ab uno monle diversis specubus exoriuulur,
est. Luna lunc orla, a lergo Bomanis 10erat. Rcgii hocest, Euphratcm et Araxcm, urbcm Nicopolim,
19scnibus lassis et
"longitudincmumbraruiii proximitalemhoslium raii, spgris volenlibus, condidit; oranli
"
379Cullcla m irritum lela fuderunl. Romani, Tigrani veniam dedit; exercitum *° Orndis Albano-
veluti inernies postea aggressi, sinc laborc vicerunl. rum regis, prsefectosque ejus ler proelio vicil: post-
IJAVERCAMPI NOTiE.
nova piralarum sede, Lucanus lib. n, 576: j xiroitatem Romanorum cx longiiudine umbrarum,
B
Out, cum signa tuli tolo fulgentiaponlo, neque enim sic tcla in irritum consurapsissent, sed,
Ante bis exactumquamCyniliiaconderet orbem, longiluitine umbrarum dccepti, et ipsam illam longi-
Omnefretummelucuspelagi pirala rebquil, tudincni, verum credentes exercilum liosiiiem esse,
Aoguslaquedomutnterrarum in sede poposcit. umbras pro corporihus peiivenint, 'E;yotp xb xevbv
ot fiupSttpoi, a>;Xttiiyyv; avxS>vOVTWV, fittxnvsitttiov.
Concessit etiira piratis Pompeius ut Solos, Ciliciae In vacuum enim barbari, lamquam si prope adcssent
urbein, habitarent, teslibus Pioue Cassio lib. xxxvi, hostes, frustra miserunt lela. Dio Cassius lib. xxxvi,
p, 18, et Strabone p. 40"2.Quare nova bsec colonia p. 24.
Pompeiopolin urbem suara vocavit, in qua urbe cu- 12. Fuderunt. Meus miserunt.
sum cum condiloris Pompeii capitc nummum insi- 15. Romani vulnerali. Perizon., Romani autem vul-
gnem produxi in Thesauro Morelliano tom. I, p. nerali.
339, Sed et ipse postea inediiiim allerum , nec mi- 14. Quadraginta interfecti. Imminulo insuper nu-
nus raritate atque integrilale, immoet nova insuper mcro xx scribunl Lugd. Balt. pr. et terl. cura Coll.
instauralse urbis, postquam nomen sutini inutaverat, Gronov.
aera conspicuum, sum naclus, quem , cx museo no- 15. Rex. Meus addit autem.
stro, adjeclo nummoMorelliano (uterque vero screus iH.Trepidans., Perizon. pavitans.
est) examussim ad ardieiypon detiueatum, subjicio. 17. Devertil. Iia anliquo raore pro diverlit, vidc-
lur scripsisse Orosius ex imitalione Plauli, Taciti,
p^ Quintiliani et aliorum. 11 Longobardico enini clarc
exstat deverlit, ul et iu Coll. Gronov. Glossam sapit
illud Lugd. Bit. pr. devenit.
18. Insecuturus. Perizon., insecuius. Flor. pr.,
persecuiurus.
19. Senibus lassis el mgris. In aliis est, senibus
lixis , et mgris. Ego e Gualtberi libro , senibus lassis
emendavi. Sic Dio lib. xxxvi: ni/iv iv xS>xapk>£v
a>ivsvtxhxeio-uvwxto-e xoi; xpavfittxiui;, xai xoi; kfnki-
xeaxipot; xS>vaxpaxia>xS>v. Id cst : Vrbem eo loco,
ubi vtctoriam pepererat, vulneribiiset mtale confeclis
militibus, condidit. Senes lassos: eodem modo Seneca
dixit. FABR.— Lugd. Bat. tert. habet lexis, quod et
in Coll. Gronov. inveni. An igilur legendum tesis?
i. e., Totf xpavftaxiai;, vulneratis, ut est apud Dio-
nera. Quomodo tria inutilium mililum genera entt-
raerantur, senes, tmsi et mgri. ln Lugd. Bat, secnn-
do scribitur in lexlu, sicut passim, lixis, sed in
Marg. «ei lassis. Senecsc locus, quem Fabricius rc-
6. Eodem temporeCretam. De bello Cretico spexit, invenitur in Agaracmn. versu 364:
nus in Pompeio, Liviiis lib, xcvm et seq., Xiphili-1Florus D
lib. III cap. 7, Velletus lib. u. FABR. Tibi grandaevilassiquesenes,
7. Pompeius, successor Luculli. Pompeio bellum Compotevotoreddunt grates, elc.
Mithridalicum mandatum fuit lege Manilia , quara
Cicero suasil. Appianus, Plutarchus et Diod. FABR. 20. Orodis Albanorum regis. In Gualtheri lib. est,
8. Persequentem. Tres Lugd, Batt. cum Coll. Gro- Hierodis, in aliis, Horodis. Orodis quod erat in im-
nov. ct edd. quibusdam, persequentes. pressis reliqui; nam et Florus Orodem nominat, qui
9. Betlum nocte commissumes(.,De hoc prselio no- ab Appian. 'opoi&n;, a Dione'Opoian; dicitur. FABR.
clurno, prceter Appiantim, Plutarchum et Dionem, — Latini scripiores Oroden solent scribere, ut patet
Florus lib. III cap. 5, Eutrop. lib. vi, ubi scribit cx Virgil. iEneid. x, 752:
Pompeium, XLmillibtis occisis, iriginta aulem de
exercitu sno perdidisse, et duos centurioncs. FABR. Atque idem fugientembaud est dignalusOroden
10. Eral, Ed. August., fuil. Sternere.
li.Longitudinem umbrarum. Ita rcposui ex auctori- El versu 737:
tate codicis Longob.; nam vulgo scribitur, longilu-
Uine umbrarum. At vero regii non conjecerunt pro- Pars belliliaud terauenda,viri,jacet, aitus Orodes.
!o01 UISTORIAMJ.MLIBER VI. CAl*. V. 1002
tca 380 cpistolas Orotlis el munera , " pro pacc .A exercitum, ad persequendurn " se missum, sibicon-
cum Albanis inslauranda, libcnter accepil ; " Ar- ciliavit, et mox adversus patrem duxit. Mithriilatcs,
tocem rcgeiri Ibcrix bello fudit, " lotamque Iberiam diu cx altissimo muro lilium ls fruslra prccatus, ubi
in deditionein accepit. Inde, cum Armeniam, Col- inexorabilem vidii, moriturus cxclamasse ferlur :
clios , Cappadociam et Syriam ,v ordinatis rebus Quoniam Pharnaces, inqtiit, l3mori}ubet,vos, sieslis,
composuissci, promorens dc Ponlo in Pnrthiam, dii palrii, precor, ul,k quandoque el ipse hanc voccm
85 ad Ecbalanam urbem capul Partbici
regui quin- a liberis suis auiliat. Stalimque dcscciidens ad uxo-
quagesimo die vcnit. res, pellices ac filias suas, venenum omnibus dedit.
CAPUT V. Quod cum ipse novissimus hausisset, nec lamen,
Quod Milhridates filios ac amicos peremcril, ipseque propter remedia, quibus vitalia sua adversus noxios
vicissima fiiio peremplus sit. succos sscpc obstruxeral, veneno confici possel,fru-
In Bosporo Milhridate Cerealia sacra cclebranle, straque spaiiarelur, si quo landem modo infusa
' lerroemotus adeo
gravis » rcpcnte cxorlus est, ul pesiis per venas vegelatione corporis acta discurre-
magnaclades *ex eo urbium alque agrorum secuta ret, 18Gallum quemdam militem, jam fracto muro
narretur. Eodem lempore * Caslor, Mithridalis prai- discurrenlem, invitavit, eique jiigulum prxbuit.
feclus, qui Phanagorio pncerai, inlerfectis amicis * B 16Huncexilum vilaeMttliridates 382 liabuit, ",no-
regiis arcem occupavit, et 6 qualuor Miihridalis fi- bisque senlentisc susc forlissimum argiimentum rc-
lios ad prscsidia 7 Romana transmisit. Mithri- liquit, bomo omnium, ul ferunt, supersliliosissimus,
dales , accensus ira , _8 in scelera exarsit. annos naius "* septuaginla duos, habens secum
381 Nam complurcs tunc amicos suos, cl9Exi- semper philosophos, omniumque arlium peritissi-
podram filiumsuuin inlerfecit, curaanlea jamalium, mos. Si estis, inquit, dii patrii. Iia ille diu colendo,
"Macharem noinine, parricidio trucidasscl: Pliar- ac diu quoerendo persenserat, hos non esse certos
naces, alter filius ejus, exemplo fralrum territus, deos, qui esse puiabaniur. Rex multtc cxpcrienliae
HAVERCAMPINOTJE.
21. Pro pace cum Albanisinslauranda. Recepi lec- nequeinTigranis generi conspectum admisso,plane
lionem cod. Perizoniani, quaj mihi prse reliquis pla- ad incitas viderentur redaciae, Macliares (ilius Ro-
cet. \ulgo legilur, el tnunera cum Albnnis pace in- manorum, pro reiinendo reguo, ambiit amiciiiam ;
slauranda libenler accepit. Vocem pace Lugd. Batt. quare rcdeunii in regnum patri frusira se purgare
tres cum Coll. Gron. negligunt. Desideratur eadem conalus, ad moriem adactus fuil. Vide fusius dc
in multis vett. edd. Sed ei aliam leciionem meus hisce omnibus Vilam Milliridaiis tom. III Ilist.
codex suppediiat. Legitur in eo : Postea epistolas 'Q Univ.
Orodis el munera cum Atbanis pacis instaurandae li- 11. Se. Sic mss. malunt hoc loco quam sese;
benter accepit. Quae lectio superscribitur quoque in quod in cdd. est.
Florent. secundo. 12. Frustra. Non exstat in vell. quibusdam
22. Arlocemregem Iberia;. 'A/JTWXIJV hunc quoquc edd.
Dio lib. xxxvu nominat, qui in Appiani libris inen- 13. Morijubet. Ineple eaedem tiie adjungunt.
dose"nTozoj dicitur ; iidcm XU/STOV mendose habent 14. Quandoque.Edili quandoque: sed quandocum-
pro x/svvov, nec alilcr Candidus interpres legit. que verum cst, el ponilur —
absoluie pro quocuinque
FABR. tempore, venusle. LAUT. In niss. Florenlt. pr. et
25. Tolamque. Lugd. Bat. sec. , lotam quoque. sec, in Lugd. Bat. lerl. et Coll. Gron. inveni quan-
24. Ordinatis. Meus, ornatis. documque.
25. AdEcbatanam. Lugd. Bal. pr. et Coll. Gro- 15. Gallnm quemdam militem. In epiloma cn est,
nov., Ecbatanam. A mitite Gallo, nomineBillioco. Auctor de viris illu-
CAP. V.— 1. Terramiolus adeo gravis. De hoc slribus, Gallum Siihocum iiominat. Verum cum Ap-
terrsemotu Dio lib. xxxvn : K«IO (7eto-ftor pianus hunc BiTofrovnominet, vide ne utrobiquc
[liymto; yms Bitoelumsit
TWVTcimoreo-uvevs^flstfKurorf iroXXajTWVKHIWV scriliendum. FABR.— Bitttitus, noincn
i. e. : Terrcemotusmajor apud illos tum quam estGallicuin, ut patet ex rege Arvernorum, Bituito,
z<f6etpev,
umquumalias exslilit, mvllat urbes evertit. FABR. qui Romain in iriumphum duclus fuil.
2. Repente. Abest a Meo. 10. Huncexilum vitasMithridates.Ed. Augusl.hunc
3. Ex eo. Perizon., exinde. exilum vita Milhridaiis habuit. Multa liujus Miihridn-
n
4. Castor, Mithridatispmfeclus. KaaroipQcaayope-ii; iis, maximi etfortissimi regis, argentea exstant nu-
Appiano dicitur, qui $a.vayopu<x» nominat, qua; hic in inisinata; unuin vero prooreliquis ex auro quondam
in veiuslis libris , Phanagorium appellalur. Vide mjseo Marckiano, praj c;cieris insigncm vidi, cu-
Slrabonem lib. vi. FABB. jus accuralissiniam subjicio dclinealiouem.
5. Regiis.Lugd. Bat. pr. el quart., regis.
6. Quatuor filios. Hi fueruut Arlapkernes, Darius,
Xerxeset Oxathres, auctor Appianus. FABR.— Xipo-
dorum legunl codd. Meusct Perizon., quod conjec-
luram Fabricii , infra , de Xiphare vidclur adju-
vare.
7. Roinana transmisii. Meu«, Roinanorummisit.
8. Ju scelera. Lugd. Bat. pr. et quart. in scelere.
9. Exipodram. Dc hoc alii quod sciam niliil, nisi
forle hic est Xiphares, de qtio Appianus. FABR.
40. Macliarem.Hoc noraen, quod in vulgaiis li- 17. Nobisque. Col. Gronov., nobilisque.
bris varie corruptum esi, in inanuscripiis rccle le- 18. Septuaginta duos. Edd. veit. quicdam, septua-
gitur. Gra3ci hunc M«x«P»vvocant. FABR. ginta el quinque. Florentl. tres, sepluuginta et duo.
— Macharemquoque hunc regem Bospoii feccrat patcr; Pro ferunt edd. eocdeni fertur inaluut. Aliquanto
ted cum res Mithridaiis, ipso in Armcnia lutilanlc, post senseral pro persenseratPerizon.
PATROL. XXXI. .32
1003 PADLi PB.MS!! 1004
alque 3Bvpgravis, verum Deiim, ad cujus nolitiam £. habilurn supplicii, quod rcincdii ad. tempus ha.buis-
nnn nisi auditu per fidem venitur, nou Snielligebat. sel: cum trepidx diversarum provinciarum Icgatic-
Hos aulem falsos esse ratiouis ipsius luce pervide- ncs inler" sqccedenles Roraanorum duces, et tru-
" nolitia Miihridatem , allernis ad
rat, aliud consuetudioi, aliud meqii suae tribuens : ciilenlioiem
Si eslis, inquit, dii, boc est dicere, egosenticns trliumque, proul quemquesors bel|i nllollebat, " ct
esse super hominem potentiorem ipso homine po- ipcertis saiisfaclionibus transferebanlur, augeudo
testatem, precandi necessitale motus, cpmmen- pericula quac " sanahant. «• Nunc quid continuo
do diligeniiam et excuso ignorantiani ipeani, 19In- Pompeius, " et quidein Pompeius, homo Romano-
voco qui est, diim cppveuio qui non est. Qua- rum moderatissimus, per plurimas parlcs Orientis,
30
propier cum dolore et limore consideranduni finilo Mithridatico bello, egerit, paucis proferam.
est, qua pcena quove judicio digni eriint, qui, con- CAPUT VI.
tra inlerdicium jam propalalse et publicataeverjtalis De gestis Pompeii in Syria, Phmnice et Judwa , el
*'
eos seetantur et colunt" deos, de quibus etiam conjuratione Calilinoe.
illi jam lunc dqbitare poierant, qui adhuc praeler i ADIIOab urbe condjta DCLXXXIX , M. Tullio Ci-
cosdem scire nihil poterant. Verumiamcn breviter cerone et C. Antonioconsulibus, Ponipcitis, * occisi
cousulQ, qualia'li|nc |Q|i Orienli tempora videban- P Milliridatis uunlio 384 acccplo, Syriam (oelmiet
' '•
lur, cum per quacfraginla aijuos misera; nationes Plineiiicen bplio aggressus. (turajns piiniuni Ara-
alternis " fanlorum dueum xas.|ptjonibus lerelwn- basque pordamuit, urbeinque eorum , " quam Pe-
lur : 383 cum qu^que civitas lantis ciincursjbiis tram noiniuaql, cepii. HincJudsens, qiiibus Arisio-
" media inevitabHiter periclitab^tnr. indc accen- bulus expulsp, fralre Hyrcano prinius ex sacerdoie
sura ajierum , unde alterum temnerasset: hoc mox rex praserat, atque ad Hierosolyinam, urbem earum,

IIAVERCAMPINOTiE.
19. Invoco qui est. SicColon. plenius paulo quam Hinc a,d morlem a se coactum fuisse Milhridaiem
alii, qui dno prima verba omittunt. LADT.— Pro gloriatur Pompeius apud Lucan. n, 580:
invoco, Perizon. legit, m eo. Sed ed. August. sic lo-
cum concipit: invocojain eum, qui est, dum eonvenio Idem per ScythjciprofuguindivortiaPonli
eum, qui non esl Deus. Sed mihi uiriusque codicis Indomitumrfegem,Rpmansquefata moramem,
Ad mortem,Sulla felicior,ire coegi,
leclio glossam sapere videtur; rotundior enim est
lectio vulgata. 3. Jturtsos primum. De Jturceis eorumque caslellis
20. Deos. Abest a Meo et Perizon. el abesse po- n Pompeio eversis Strabo lib, xvi. In Ciccronis
test, si supra pro eos reponas deos. Philippicis hi Iihyrei non satis emendatc noniinan-
21. Etiam. Non exstat in Meo. Lugd. Batt. pr. et lur. FABR.
quart. legunt, de quibhs eliam illi tunc dubilare po- 4. Arabasqueperdomuit. Pompeius apud
lerant. • v Lucan. u.
C 590:
22. Tanlorum. Perizon., duorum. MedomituscognovitArabs; me, Marteferoces
23. Media. Recte; duobus enim quse intermodia
hostibus terra est, ah ulroque cladem et damnum Heniochi,noiiqueerepto vellere Colchi.
Edd. inedia. Cappadocesmeasigna timent, et deiJilasacris
patitur. qu&dam inepte, Incerti JudasaDei, mollisqueSophene.
24. SuceedentesRomanorum duces. Sullam, Lucul- Armenios,Cilicasqueferos, Taurosquesubegi.
luin, Coitam, Murenam, Pompeium.
25. Notilia Milhridalem. Mss. aliquot, ex Lug. 5. Quam Petram. Arabum rex Arelas, quem Pom-
Batt., nolitiam Mithridatit. Voeal Milhridatem tru- peijis vicil el cepit, ^«irikvg tfiv itepi r^v rjsT/sav
culenliorem nolitia, quod ejus videlicel crudelilatcm 'ApaSiuvdicilur a Plul. in Pomp. Apud Petram vero
experti erant; de Romanis vero sperarent fore ul Aretas regiam suam babebat, Joseph. lib. xiv Ant.
<|uiex iis sequerelur magis esset tolerabilis co qui c, 2. Lege Dion, lib. xxxvn, FABR.— Est nobis ex
prsecesserat. acre nummus valde rarus , inscriptus BASiAEOs
26. E( incertis. Conjunclinnem exmss. ailexui. APETQT,qui faciem regis Arabum Aretac, sive Are-
27. Sanabanl. Ed. Aug., tanabantur. ti, utroque enim modo nomen id scribitur, exliibet.
28. Nune. Ed. August , cum quatuorLugd. Ball., Alium, cum simili inscriptione et Philellenisinsuper
Meo, Perizon., Ultr. elColl. Gron., Nam quid, eic. cognnmiiie, in egregio suo Specimine edidit Andreas
Quod si placet, in line periodi legendum est, paucis Morellius. Utriusque lubenter, ul pulo, pitturam
nunc proferam. aspiciet Leclor.
29. Et quidemPompeius. Non invcniunlur hsec in
primis quibusdam edd., ul nec in codd. Meo cl Pe-
rizon.
30. Proferam. Lugd. Batt. pr. et tert., referam.
CAP. VI. — 1. Anno ab U. C. DCLXXXIX. Aliis est
annus ab U. C. DCXC.Cum Orosio facit Eutropius
lib. vn. FABR.
2. Occiti Milhridatis. Milhridales, fractis viribus,
«t in Asia debellaius a Pompeio, statuerat, exemplo
Agathoclis Syracusani alque Scipionis Romani,
bellum in hoslilem transferre lerram, Italiaro lur-
bare, inque ea Romanos, Gallorum viribus adjutus,
aggredi: quod audax patris senis consilium cum ti-
meret filius Pharnaces, nepenitus oranem veniai
spem a Romanis sibi intercluderet, defectione et
parricidio partem regni patetnia Pompeio meruit.
10,08 HISTORIARUMLllJER VI. CAP. VII. [1006
Gabiniuiucum exercitu 6 mittit. Ipse conlinuo sub- A CAPUT VII.
secutus , et a patribns urbe susceptus, sed a plebe
niuro lenipli repulsus, ' opiiugnalionem ejus iuien- Cwsar quas provincias sortitus, quomodo Helvelios et
dit.Jd non soluni naiura loci, verum etiam 8 in- Belgas domuerit.
geuti muro, (ossaque maxinia niuniluni, cum alias
aliis 385 legiones, dies noclesi|iic succedere sine •Anno ab Urbe coudita DCXCIII, C. Caesare et L.
»
reqtiie cogeret, 9 vix lerlio mense expugnavil. Bibtilo consulibus, lege Vatinia Caesari ires pro-
10Trcdecim ibi millia Judueorimi cesa vinciae3 cum legionibus 386 septcni in quinquen-
narrantur,
caetera inultitudo in fidem venii. Pompeius muros niuin datae, Gallia Transalpina, et Cisalpina, cl llly-
civiiatis, everti xquarique solo imperavit : et cum ricus. Galliam Comalam posten senatus adjecit.
* Hanc historiam Suetonius Tiauquillus plenissiine
aliquantos " principes Judxorum securi percussis-
sct, Hyrcanum sacerdotio restituit, Aristobultim explicuit, cujus nos competentes portiunculas de-
captivum Roiiiam duxit. Uoc belhiiii Orientis cum cerpsimus. Helveliorum animos fortissimae Gallo-
*
viginti et duobus s%regibus sesc gessisse 13 ipse rum omnium gentis, ea vel niaxime causa, quod
Pompeius pro concione narravit. Intcrea conjuratio perpetuo pene ctnn Germanis bello allercabanlur, a
Catilinx adversus patriam per eosdem dies in Urbe R quibus Rfreno lantum fliiiniue diriiuuntur, ° Orge-
habiia ac prodiia, in Etruria vero civili bello ex- lorix qniilnm, princeps gentis, spe totas invadendi
slincta est. ROIIKCconscii conjurationis occisi sunl, Gallias, in arma accemleral. Quo caeteri optiuiates
Scd hanc bistoriam 14agenle Cicerone, et descri- correpto ei ad mortcm coacio, cohibere tamcn se-
bente Sallustio, saiis omnibus noiam, nunc a nobis mel aniinains in praodamplebes tiequiverunl. Qui,
breviter fuisse pcrstriciam s.it cst. Motus ctiain in conjtiratione facu ac die dicta, cxusiis vicis ac do-
Peliguis orlus a Marcellis patre et filio, ls per L. niibiis suis, ne quod desideriuin 7 ex spe revenendi
Velliuni16prodilus, patefacla Catiiinse conjuratione, forei, profccti sunt. 8Quos cuni apud Uhodanuinflu-
quasi suecisa radice compressus est : et de uiroque men obvios Cacsar habuisset, magno difficilique bcllo
,0
per Bibulum in Peliguis, per Ciceronem in Bruliis 387 91)1Svicit, victosque ad deditionem coegii.
vindicatum e-' Horum fuit, cum primum progressa esi, omnis mul-

HAVERCAMPINOT^.
6. Mittit. Lugd. B.U. pr. misit. quennium, cum legionibus quatuor. Naui populus
7. Oppugnatirmcm.Florenlt. pr. et sec. cum Lng. Caisari Galliam citcriorem et lllyricuin in qiiiu-
Bat. sec, Ulir. et Coll. Gronov., expugnationetn. quenniuin cum tribus legionibus dcdit : Senatus
Kxstat idein in Edd. Augusi. et Venetis. At Meus ulteriorem cum una legione adjecit, auctore Dioue
Codex lcgil, oppugnalioniinlendil. libro xxxvin. FABR.
8. Ingenti muro. Lugd. Batt. tres cmn Coll. Gro- 4. Hanc hisloriam Suetonius. Nos eain ab ipso Ca;-
nov. Ingenlibus muris. lidem inox cum Ed. Aug. per G sare suniuia diligenlia simul el eloquenlia exposi-
dies noctesque. tam iioii sine fructu libenler et legimus ipsi, et in-
9. Vix tertio mense.Idcm scribit Joseplius lib. xiv, lerpretamur. FABR.
cap. 8, quem lege. FABU. 5. Ea vel maximecaitsa. Lugd. Balt. duo et Meus,
10. Tredecimmiltia. Florent. sec, xini mitlia. vel maxima causa. Mox iidem ex quibus. Perizon.,
11. Principcs. Abesta qiiibusdam edd. vett. qui Rheno tanluiii.
12. Regibus. f£d. August., Reyulis. 6. Orgetorix. Memoria hujus viri, inter suos prin-?
13. Ipse Pompeius. Abest vox prior a Florenl. pr. • cipis, superessc videtur iu argenteo hoc nummo
14. AgenteCiceroneet describenie Sallustio. S lpra apuil Bouterocum.
lib. i, cop. 1, p. 7 : In quibus se inter aclores scripto-
resque omniumolia negotiaquetriverunt.
15. L. Vettium.Hicest L. VettiusJudex, dequoCic.
in Vatin. elep. 24lib.n, ad Ailic.Euni Dio, lib. xxxvm,
ACJZJOV OUITTWV nominat. Apud Appian. hoc nomen
unico T non recte scribitur : Plutarchi quoque libri
in Lucullo meudose B/JETTIOV nva pro BSTTIOV babent.
FABR.— Nomen hoc in mss. varie scribitur, Vesti-
lium, Vectilium, Butium, Hibilum, sed Florent. pr.
recteL. Vettium exprimii.
16. Proditus. Cl. P. Wesselingtis Probabilium D
p. 382 legit proditis, tit cuni Marceliis conjungatur.
CAP.VII.— 1. Anno ab U. C. DCXCIII. Eulropii li- 7. Ex spe. Ed. August., spe reverlendi.
bri impressi omnes, etiani is quem Sconbovius edi- 8. Quos cum, ctc. In Flor. pr. non exslat vox
dit, btinc nnnum Urbis cond. DCXCVIII faeiinit; ve- prima, qu;e in Florent. secundo quoque superscri-
rum noster manuscriptus recte DCNCIII habet. In Fa- bitur.
stis Capit. hic nnniis csi DCXCIV. FABR. 9. Bis vicit. Primuni pagum Tigurinum in transilu
2. Lege Vatinia. P. Valinius Tribtinus plebis hanc Araris lliiminis vicii, tleinde cactoros jnsecntus nost
legcm ad pfi|itilum tulil Cajsare Ct Bibtilo coss. de variam forlunam supcravit, Caesar el Dio libro
quoStietnnius in Julio. FABR. xxxviu. In uno manuscripto esl, bis vix vicit. FABR.
3. Cwm legionibusseptem. Eutrojiius sie : Decrela — Bis ct vix dua; sunt diversic leciiones , ulraniqne
est ei Gallia el Itlyricum cum tegionibus decem. Plu- pro more scribaruni expresserat isle codex. In Lugd.
lar.hus in Cacsare sciibilipsniii Galliain Cisalpinam Bat. sec. quoque legiiur vix, ul ct iu edil. August.
cl T'iansalpinaiii,adjiinetoIllyrico, acccpi-sein quin- 10. Coegit. Lugd. Bat. scc, rcdegit.
 1007 PAULI OROSII 1008
litudo Hclvctiorum, ll Tulingorum, 388 " Lalo- A Germanorum copias, quibus iiuper univcrsos Ga'-
brogiorum, Rauracorum ct Boiorum, uiriusque liarnm16 populos se subogissejaclabat, apud Scquanos
sexus " ad cenlum quinquagima el scptcm millia vicit; cum din cxercilus Caesaris, Germanorum
hominum. l* Ex his quadraginla el septcm millia mullittidine et viriuie pertcrritus, pugnam detrc-
" in bello cecidcrunt: caetera in terras proprias ctassct. Ariovistus in Germnniam, nrrepla navicula
remissa sunt. 15Poslea Crcsar Ariovislum regem, Rhenum transveclus, " cffugit, uxores ejus duac
389 excitantem invehenlemquc secuin incredibiles totidemqne filix captx sunt. Fuerunl autem in excr-
HAVERCAMPINOTJE.
11. Tulingorum, etc. Varianles scriplurae in codd.
mss. hae suut, Tulingiorum, Latobrogiorum vel Lo-
yiboiorum , vel Lalubogiorum , vel Latobogiorum ,
vel Lateboiorum, Ravtricorum vcl Racuracorum.
Rauracorum mentio exstare videtur in antiquo iimn-
mulo argcnteo, qui parte priorc Veneris complum
caput cxhibet, cum littcris R—RA , ita tamen, ut
una aut altera littera V vel AV vesiigia prisiinte
formse, uipoie delrila, tanlum ostendal. Unde Bou- Sed et Scquanorum, apud quos magnum hunc Gal-
teroueus p. 47 existiniat vel ad Rauracos posse liarum ct Gerinaiiisc
regem, Ariovislum, vicilCaesar,
spectare, vel ad Raraurium sive oppidum Rom dno argentei scse mihi obiulerunt nummuli, quorum
dicium prope Pictavienses in Antnnini Ilinerario. B itidem in Museo Gcrardi Scbaak
Ab altera partc libero cursu eflrenis ferlur equus, prior servalur,
ulerque, Gallorum Germanorumque venerabile nu-
subtus sunl litlerse 1VLIO, quae idem, yel de prin- ineu,
el duce ejus nominis, vcl dc Normannisc Ju- Mercnrium, ejusvc caput, ex ala, quac petaso
cipe ejusdem affingi solet, noscendum, exprimil. lnsigne
liobona scu Luliobona interprelatur. populi aper fuit. Ducem Ninnum celcbrat prior, a
Sequanis cusuin ulrumque, a Bouleroueo quoquc
p. 56 et 57 vulgatura, posterior lestatur.

Ariovisti deinde mentionem facit Orosius, multisquc

ejusdcm res gestas persequiturCsesar in Comin. suis
de Bello Gallico. Hujus regis proprium nomen vi-
detur fuisse Arivus seu Arivos, productum, ut passim
in nominibus propriis fieri solei, a Ronianis in Ario-
vislus. Conjecturam hanc flrmat insignis nummulus
Gallicus, quem vidi Amstelodami apud omnis ele-
gantise sludiosissimuin virum, Gerardum Schaak.
vulgatum inveni similem a Claudio Bouteroueo ,.in
rarissimo et praestantissimo libro Gallice scripto , et
inscriplo Ilecherches Curieuses des Monnoyes de
France, p. 59. Caput Virtulis, nisi malis Veneris
armatse, inore Gailis usiialo, ex Romanoruin acmu-
lalione, occurrit in pnrte priore, adscripto ducis seu 12. Latobrogiorum. Cacsar hos Lacobrigos noini-
regis homen ARIVOS. Ab altera parle ferox cquus nat. FABR.
est, libertatis symbolum ; in circuiiu legilur SAN- 13. Ad CLVIImillia. Summa omnium, inquilCaesar,
TONOS.quod scilicelSaniones, seu Santoni, undc fuerant ad milliacccLxvni. Plularchus, Totaxov-ap.h
apud Lucanum i, 4-22: uXTtO.aa.1jj.vpiu§tsOVTS;, etjtoo-tSi «t fxa^o^svat, \xw.i
Siovfjai, id esl: Summa oninium fuerunt millia ccc;
Sigua movet: gaudetqueamolo Santonushoste, eorum qui arma ferre possenl millia cxc. FABR.
nummum hunc signaverint. 14. Ex his quadraginla et seplem millia. Slrabo
lib. IV, de bello Helvetiorum, e'v<J> TnliyM, inquit,
mpi TSTTKpetxovra fivpt«Sif aa>\unor»SieyQup«o-av, id
est: Ad cccc miilia hominum pcrierunl. Iu quo nu-
inero ego vitium subesse arbilror. FAB.— Mox illa
in bello absunt a Mco et Lugd. Bat. quarto, qui dein
scribunt, et cceterain terrat.
j) 15. Postea CmsarAriovistum,elc. In omnibus edd.
contaminatus male bic lncus exslat. Legunt enini,
Nomcn aulem illud Arivos ad dticem seu regein spe- Postea Ctesar conlra Ariovitlum, etc. Quod contra
ctare, non vero ad populum aliquem urbemve ali- male intrusum esl, clainiilur.
neque convenire polest cum
Unde librarii quidain
quam, docet alter nuramulus argenteus, ibidem a ricif, quo periodus
Bouicroeo publicatus, in quo allerius ducis, Quinti inlerscruerunt congretsus, quod inveni in quatuor
Coli.Gronov.etedit. August.
Docii sivc Docimi nomen, cum eodem muliebri ca- mss.Lugd.Balt.Ultr.,
Sed vox contra expungi dcbel, ut faciunt codd. Pe-
pile galeato occurrit, quem una cum terlio num- rizon. cl
riiulo, ab>odem populo cuso, subjicimjif. Lugd. Balt. qunrl. In iis , quse sequuntur,
voces nuper in Lu^d. Batt. tert. cl Coll. Gronov., se
iu cdd. quibusdam vcti. desideranlnr.
16. Cum diu, etc. Edili autem infcrciunt, contra
omnium mss. consensum.
17. Effugit. Lugd. Bat. pr. cl edd. qurcdam vett.
aufugil. Moxautem non agnoscunt Lugd. Bat. quarl.,
Meus etPerizon.
 1009 HISTORIAHU.ULIBER VI. CAP. VII. 1010
citu Ariovisii, 18 Arndes, 19Marcoinani,s 0 Triboci, A habuere Icctissiina 32 sexaginla millia armatorum ;
33 Suessioncs ex duodecim oppidis quir.quaginta
Vangiones, Neinelcs, " Edures, et Suevi. Pugna
maxime gravis ex phalangc Germanorum fuit, quam millia ; Ncrvii, quorum adeo indomita feritas prse-
coaclo in unum agmine, scnlisqiic supra capita dicabalur, ut numquam a4 in id lcmporis mercatores
38ad se admiscrinl vina csrtcraque venalia deferre,
contextis, ad irrumpendam Romanorum aciem tuti
" inducla jucundilas lorporem virtulis
undique prsestruxeraut. Sed poslquam aliqui Roma- 36qtiibtis
norum mililum, agilitaie audaciaque insignes, afferret, habucrunl similiter quinquaginta millia :
!3supra "obduclam ''saliere testudinem, scutisque Alrebales 38et Ambiani dcccm niillia, Morini vigin-
singillatim, velul squammis -:i rcvnlsis, dcsuper ti quinque millia , 39Menapii novcm millia , 40Calcti
nudos " deprcliensorum deteclorumque humeros decem millia, 41 Vclocasses ct 4a Veromandui seque
perlbderunt, tcrriti liostes novo morlis periculo, decemmillia, 43Aduatici octodecim millia : 44Con-
terribilem dissoivere compagem. Exinde in fugam drusi ,"" Eburones , '6 Cacresi, 47Csemani, qui lino
versi, perquinquaginta millia passninii insatiabililer 391 nomine Gcrmani vocantur, quadraginta millia.
csesisunt, neque conjicl poluit numerus Germano- 48 Et ila fuisse referunliir 49ducenla sepluaginta et
rum, velquanlus pugnse adfuerit, vel quantus fuerit duo niillia armalorum lectissima. His repente silva
47occisorum. " Posl bsec Belgarum gens, qua? lerlia ]B erumpenlibus, exercitus Caesaris perlurbaiiis nlquo
pars Galliarum est, adversus Caesarcm390 cxarsit. in fugamaclus, plurimissuorum amissis, tandem lior-
Quorum distributim ss copia haec fuit. 30Bellovaci, taiu ducis rcstitit, victoresque aggrcssus, usque ad
qui cscteris numero et virlute prseslare 31videreniur, internecionem penc delevit.

HAVERCAMPINOTjE.
18. Arudes. Arodes legiiur in Lngd. Batt. pr. et que permulanlur haec verba apud Orosium.Si placct
tert. ut el iu Coll. Gronov. mss. lectio, legidebenl haec, ndjtivante cod. Peri-
19. Marcomani. Lugd. Bat. pr., Marcomanni; sec. zon., a quibus indicta jucundilas.
et tert., cum Coll. Gron., Marcomones ; et ita quo- 38. Et Ambiani. Mss. et edd. quidam inferciunt
que leguntduo Florenlt., videlicet pr. et sec.; at etiam.
tert., Marcomenes, quod in Ullr. quoqueexslal; de- 59. Menapiinovem. Ita manuseripti; impressi, de-
nique MarcomannesMeuscum Lugd. Bat. quarto ct cem. Cacsar Menapios vn »ii//ia potlicitos scribii.
eil. August. FABR.
20. Triboci. Sic Florentt. pr. clsec; TribociiFlor. 40. Caleti. Ed. Angnsl., Calecii.
lert. cum Lugd. Bat. terl. et Ultr.; Triboicii Lugd. 41. Velocasses. Lugd. Bat. quart., nt et Meus ,
Bat. sec. Votocassi.
21. Edures. Legilur et Eudures. Apud Csesarem hi '„ 42. Veromandui. Florentt. pr. ct sec, Veromandi;
sunl Sedusii, de quibus varise sententise feruntur. ** et sic quoque Batt. sec. et tert. cum Ultr. ViVo-
FABR.—Edusetinvcni in omnibus quos consului mss. mandi, Perizon.; Volomandi, Lugd. Bai. quart. et
nisi quod in Meo legatur cl cluses. Meus; deniqne, Velomandi, Flor. lert.
22. Supra obductamsaliere. De hac rc Florus lib. 43. Aduatki xvm. ln uno manuscripto est, Almii :
in, c. 10. FABR. Caesar Caiuacos cum xix millibus habel. FABR.—
25. Obductam. Lugd. Bat. pr. , Ultr. el Coll. Gro- Ex mss. mulli Atuatici malunl. Ex numero, mille
nov., duciam; Lugd. Bat. tert., dictam. deminuunt Lugd. Batl. pr. et tert.; mille iosuper ad-
24. Saliere. Lugd. Balt. omnes, cum Ult. et Coll. dunt edd. qnasdam, inter quns prima et August.
Gronov., solvere. Male. 44. Condrusi. Mss., Condurses, Conduses, Con-
25. Revulsis.Lugd. Bat. pr. et teri., devulsis. dureses, qua^ cod. Longob. scriptura est, et denique
26. Depreliensorum.Meus, cum Lugd. Bat. quarto, Dorses.
depressorum. Sed malo Vulgatam. 45. Eburones. In quibusdam mss., Eborones, ct
27. Occisorum. Ed. August., occisus. Eborrones.
28. Posl hmc Belgarum. Quse hic usque ad linem 46. Caresi, Ccemani.In nostris manuscriptis om-
capiiis sequiintur, ea copiose Csesar lib. u et Dio- nibusest, Carosi, Cmmani.Cxsar illos Cmresos, hos
dorus initio libr. xxxix peiseqnuniur. FABR. Posmanosvocat. Iiivulgatis Orosii libris, Cenomanni,
29. Copia hmcfuit. Cod. Longob., hmc copia fuit. mendose legebatur. Robertus Stepbanus, quem bo-
50. Bellovaci.Mss. Florcnit. sec. et tcri. , cnm noris causa nomino, haiic epitnmen rernm gesiarum
Lugd. Batt. sec. et tert., atque Coll. Gronov. et ed. aCscsarein Gallia sub Eutropii nomine Commenta-
Aug., Belluagui. Cod. Long. , Lugd. Bat. quart. et ' ] riis Caesaris emendaiissime diligentissimeque a se
J)
Mens et ed. prima, Bellovagi. Ultr., Bellovagnes. impressis adjnnxit, ibique ex Cacsare haec nnmina
31. Viderentur. Edd. pr. et illam secMa:,videntur. restituit. FABR.— Invcni in mss. Cesori, Cecosi ;
52. Sexaginla miltia armal. Cscsar Bellovacos pol- Meus et Perizon., Cerosi; et Cmrosi tres Florenu.
iiceri millia armata quinqunginta scribit. Idem Alre- 47. Camiani. Iia Ires Florentini nliique mss. At
baiibus xv millia iribuit. FACR.—• Lugd. Bat. pr., Lugd. prima, ctun Perizon. et vctt. edd., Ceno-
xL.proi.x. manni.
55. Suessiones. Mss. plures et fere cuncli Sues- 48. Et ila. Non sic scripsit Orosins, si mss. sequa-
sones. Utramquc iiomiuis scripluram apud auctorcs mur; delct enini h;ec codcx Longob. cum eil. Aug.,
invenias. Lucanus lainem quoqne mavull Suessones, simpliciicr legens, fuisse referuntur, etc. Lugd. Batt.
i, 425 : primus, secundus, tcrtius, el Ulir. cuin Coll. Gron.,
Et Biturix,IongisquelevesSuessonesin armis. liaque fuisse scribunt; sed qtiart. ex iis, cum Meo
atque lJerizon., aslipulaniibus duobus Florent., Ita
34. In id lemporis. Florent. pr., in id tetnpus. fuisse referuntur, elc.
55. Ad se. Ut non necessarias voces delel cd. 49. Ducenta septuaginla et duo millia. Lugd. pr.,
August. CCLXXXII ; at tert., CCLXXX vero pro duo, ut arbitror,
36. Quibus. Cod. Perixon,, aquibus. scripium.
57. lnducta. Lugd. Bal. pr., indicta. Alibi quo-
 "
lon PAULI Ofobsii 1012
CAPUT VIII. ii degavos t6 hiemiat, Veneti cscicrique cbnfines 17re-
Galbceexpeditio in Veragros el Sedunos. Derebus ge- petite ih Afmh conjurant, legatos Romanoruin
stis Cmsarisin conjuratos cum Venetis, itim Titurii vihciunt, eosque ita demum 18se reddituros, si
Sabifii et P. Crassi expeditionibus. obsides suos recipianl, 19Romanis indicant.M So-
1Igilur Csesar, magnis in Gallia rebus gestis, cum cios sibi ad id bellura S1Osismios, " Leitovios >,
in Italiamprofleiscidecrevisset, Galbahi cum legione " Nahnetes, **Ambivaritos, Morinos , " Diablin-
' ctuodecima ad» Veragros * Seduhbstjue misit. Qui tres, et Mehapios adsciscunt; auxilia quoque a
cum hiemahdi causa in vieo VeragroTom, citi nohien 393 Brilannia arcessunt. Caesarper Crassum de re-
erat * Octoduriis, consedisset, mediamque oppidi bellione deditarum gentium certior fuctus, quamvis
*
partem, qusetorrente disiinguebatur, aecolis con- inlelligeret quanta ineundi belli difficultas esset, la-
,6
cessisset, quadam die eosdem discessisse per noctelrt men rem tanli negotii non negligendam ralus est,
ac proxirao insedisse 7 colli 392 videt. Quippe illi ne Cseleris exemplo ejusmodf audendi licenlia laxa-
*7 8
paucitatem vix mediae legionis despectui babehteS, retur. Itaque terreslri, praelio persequi hosles
ultroneam sibi prsedamnullo cessuram negotio arbi- frustra ">aggressus; quippe cum hostes per inter-
trabantur, finitimosque suos in hanc csedis ac prsBdse fusa ex Oceatio aestuaria, atque inaccessos recessus,
societatem 8 vocaverant. Igiltir Galba * lahl prseseh- B tutis lerrarumao finibus munirenlur, naves longas
iibus periculis circumsepio ac trepido, 10atqde inter cedificariih " Ligeri fluvio jubet: per quem in Ocea-
varias consultationes certi consilii incerto, repenie num deduclae, mox ut hoslibus visse suni, continuo
Galli descensu montis effusl.caslraitaperfecta 11cir- " ducehtse Viginti naves eorum paratae, atque omni
cumdant, raros per vallum propugnatores saxis te- genere armorum instructissimse, progressae portu,
lisque onerant. Cumque jam castra irrumperentur, ex adverso constiterunt. Brulo 3a circumspicienti
" Paetivii primibilaris et " Volusenl tribuni consi- imparem lotige naviutn esse conflictuin, quia barba-
lio, * curtcli Romani portis erupCrunt, ihcaulosque rorum naves solido robore intextse, cavernisque
subito aggressi hostes, primtira perturbaverunt, pr.KvaUdisobduralae, saxorum modo adactos S4ro-
deinde in fugara versos miserabili strage fuderunt. stralarum ictus retuudebant, hoc prinium 3*auxilio
Nam "amplius triginia millia barbaroruln tunccsesa ftiilj qfiod falces aculissimas non pertinaciter contis
referunlur. Igitur Csesar, cum jarii pacatas universas prxlixas, ftinibus aulem subhexas paravcrat: quibus
Galliarum gentes putaret, ad novum et maximum cuni opus esset apprebensos eminus rudenles, stib-
bellum relractus est. Namque dum P. Crnssus ado- duclis haslilibus per fuuem falcem retrahendo, suc-
lescenscum legione septima Oceano lenusaptid An- ciderent. His celeriter expedilis, 36dirumpi hosli-
HAVERUAMPIH&iJE.
CAP.Vllf.—l.igiftirCaaar. Quie boc capite Oro- ;C smos ; at pr. cum Flor. sec.s Ositiiitios.
sius comprehendit, ea copiose Csesar libro iu Coimii. 22. Lexovios.Lugd. Bal. pr., Luxovios.
persequitur , quibus studiosi utriusque Iinguae coi- 25. Nannetes. Floieiiti. ti-es et Lugd. Bltl. scc.
juugent ea <|u:usunt apud Dioneui libro xxxix. FABII. el terii, Namnetes; Perizou., Nanineies.
2. Duodecima. Ed. Aug., decima. H. Ambivaritos.Pro Itis Csesaris libri, AinbiUiites
5. Veragros. Mss. quidani Beragradot. babent. FABR.— MSs.quidam Ambibaritos.
4..'Sedunosque. mss. quidam iftvosque, Durotqne, 25. biabtintres. Mss, Lugd. Bal. tertius et Mcus,
Sedimotque. ...... Diabintes ; Florentt. tres, Diablintes; et sic qitoque
5. Octodtirus.Sic inler alids cod. Longob.; atii cx scribunl Lugd. Balt. pr. et sec. cum Perizou.
mss. Octodorus, Otpdorus, Ortodorus. 26. Ratus esl. Edd. vett., esse ratus, ne cwteris,
6. Concessisset.Lugd. Bat. sec, cessissei; edd, etc. At mss. Florenti. tres, quatuor Lugd. Bat.,
vell. qusedam, dividebatur pro distinguebatur, quod Meus, Perizon., Ullr. el Coll. Gron. esse vel est tie-
in inss. est. letit. Ex quorum consetisii haec et qtl* sequuntur
7. Colli. Meus cod. cum Lugd. Bat. quarto, colle. ita deberecbiistilui judico : Noti negligendamratus,
8. Vocaverant.Mss. etedd. quidam, vocaverunt. tte cceterisexemplo ejusmodi audeildi licentia taxare-
9. Tam. Codex Longob. mavull tum, ed. August. tur, lerrestri prcetio persequi hottes frustra agyressus
jam. est.
1U. Atque. Delent Ltigd. Bat. pr., Flor. sec. et 27. Itaque. Ms. Perizon. et Meus, enieiid itionem
edd. qtisedaii) velt. noslram adjuvantes, hoc delent.
11. Gircumdant. Perizon., cireumdanles. n 28. Prmlio. Meus, bello.
12. Pqcuvii primipilaris. Hic primipili centurio a " 29. Aggressus. Tres Lugd. Bat. curtl Cdll. Gron.
Csesnre P. Sexiius Baculus nominatur. FABR.—Pai- addunt est. In ed. vero Scolti, sive uliiraa Ornsii,
tavii legilur in Lugd. Bat. quarlo et Meo. lurpis quinque verborum omissio bic deprehehditiir.
13. Voluseni.Lugd. Bat. quarl., Volussini. 30. Finibus. Florentl. tres, sinibus.
14. Cuncti. AbeslaLugd. Bal. quarto Meoque; 31. Ligeri. Mss. quidam, Ligero, et Ligerio.
forle cunctis. 32. Ducentce viginti naves. Lugd. Bai. pr. decem
15. Amplius. Perizon., amplius quam. ampliiis nuiuerat. Rotundoducenlaruhl uumeio con-
\§.'Hiemai. Perizon., hiemhsset. lenliis estPerizon.
17. Repenie. Abest ab ed. August. 35. Circumspicienti. Lugd. Bat. quart. el McuS,
18. Se reddituros, Codex Lougob. se nou agnoscit. circumspicienle.
19. Romanis.Abesta cod. Perizon.Mox ed. Aiig. 34. Aostratarum. Lugd. Bat. pr., roslrorum, super-
inducunt proindicant; forlevoluit indicunt. scripta vera lectione.
20. Sociossibi ad id bellum. Lugd. Bal. quarlus 35. AUxilio. Lugd. Bat. pr., auxilium.
Meusque legunt, sociossuos ad bellum. 56. Dirumpi. Mss. aliquot, disrumpi; Florcnl.
21. Osismios.Perizon., Oxitmos; Florenit. pr. et pr., rumpi.
tert., cum Meo et Lugd. Bau. sec. elquarlo, Osi-
 1013 IHSTORIARUMLlBER Vl. CAP. IX. 10i4
lium antennarum armamettta prcccepit. " Ita anlen- A referuntiir. Csesar GermandS, qui Rhehum cum
nis ruentibus, complures illico naves velut capttts imuieflsis copiis transmiserant, simul ei totas
iinmobiles reddidit. Alii hoc pericUlo terriii, **sus; Gallias subjicere sibi parabaht, bello adortus
pensis velis, qua ventus Intenderct fugere cohati, 395 tisque ad inlerneciottetn cecidil. Qliorum
cessanie mox vento deslituti, ludibrio fuere Roma- fuisse numerUm ,J ad CCCCXL millia " ferunt.
nis. Itaque incensis omnibus navibus, inlerfectisque
CAPUT IX.
his qui pugnaveranl 394 " Gallis, reliqui sese om-
40 Cmsar Suevoset Britannos '
nes dediderunt. Sed Csesar maxime ob injuriam quomodo subjeceril.
legatoruni, ei ut genti ad omnia 41cousilia mobili 1 Tunc Csesarin Germaniam fdctd
pohte * trans-
lerribilis exempli 4' noiam inureret, cunclis prinei- greditur,s Sicambros et Ubios obsidione liberal.
pibus per lormenta interfectis, reliquos sub corona Suevos; maximam el ferocissimam gehtem, quorum
vendidit. 43lisdem diebus Titurius Sabinus Auler- esse centum pagos et populos, multi prodidere,
cos, Eburonices, Lexoviosque, qui prlmates suos( totamque Gcrmaniam advenlU sno terret: rriox in
44cur auctores belli resuscilandi esse nollent, inier- Galliam, 4 rescisso
ponte, * concediti Ind8 ad Md-
feceranl, eruplione facta, incredibili csede delevil. rihos vehil, unde 6 in Britanniam proxirnus et brd-
Publius vero Crassus cum " in Aquitaniam perve- B vissimus iransilus est. Navibus circiter onerariis at-
1
nisset, bello exceplus est. Namque 46Sontiates ma- qtte actuariis octoginia pracparatis^ In Brllanhiahi
gno equitatu pedestribusque copiis prscvalidis Ro- 7 transvehitur. Ubi acerba primum pugna fatigatu9,
manos adorti, diu graviter turbaverunt: post vicli, deinde adversa tempestate correplus, plitrimam
alquc in oppidum Sontiatum coacti obsessiqUe, citm classis partem, el non parvum nuflieruln inllituhi,
se expugnari viderent, armis traditis iif deditioiieth equitum vero pene oinnem disperdidil. 8 Regressus
recepti suin, Aquiiani, 47 clade permdli, undit]Uti in Calliam, legiones in hiberna dimisit, ac sexcen-
exercitum conlrahunt: 48de citeriOre qiidqiie Ilispa- tas naves iiiriusque cominodi fieri iihperdVil.Qiiibtii
nia auxilia arcessunl: dtices bello tndxime eos prii- ilerum in Brilanniam primo vcre ° transvectus, dum
ficiunt, qui V9cum Sertorio militaverant. Ili omnes ipse in hostem cUnt exercitu pcrgit, 396 "aves >"
dum obsidionem Crasso parant, iii castris suiSj ancoris siantes tempestate cdrreptse vel collisseiliter
Crasso obruente. deleti suiit. Narri ex Aquitanis Bt se, vcl arcuis illisae aC dissolUise sunt. Ex quibus
Caniabris, quoruin quinquaginta millia 60 liiric iil (Juadraginta perierunt, cseterse cum magna dillicul-
auxilium venerant," triginta et octo millia cccsa tate reparatae sunt. Csesai-is equiiatiis " priiho cbh-

HAVERCAMPlNOT^E.

57. Ita. AbestaLugd. Bat. pr. el tert. ciim Coll. C idem in Florent. .sec^; at Fiorent teri., cuin tribus
Gronov. ex Lugd. Bat., UUr. et Coll. Gronov.j ceiilcnarins
58. Suspensisvelis. Ita iiiss.; expAniisEdu. qusc- uumeros abjiciuut, XLmiliibus conlenli; quse certe
dam velt. copiie immemw, tit lit ab Orosio, dici non possunt.
59. Gatlis, reliqui. Codd. Perizon. el Meus, Galii Unde, cum in cod. Longob. legaiur, humerum ad
reliqui sese, etc, pro qua leciionc vett. qUoquestani quadringenta quadraginla millia, sine inlerjecta co-
ed.l. pula, sUspicorposieriorem minoremque numeruin ,
40. Ob injuriam. MBIIS et Lugd. Bat. qunrt., prQ- ex varia |ectione adjectum, alquc priorem elroluii-
pler injuriam. dum ab Orosio scripium fuisse.
41. Consilia. Non inveiiittiriii Lugd. Bat. iert. et 55. Ferunt. Florent. sec, referuntur, pro referunt,
qiiarlocutn Coll. Gronov. vel deleto, quod prsecessit, numerum, si ea leclio
42. Notam inurerel. Ed. August., notam ineuteret placet.
elcunctis principibus, re/i</i(os,eic.,quibusdaiii omls- CAP.IX. — 1. TuncCwsar, elc. Quae lioc caplle
sis in meaio. Orosius comprehendit, ea copiose Csesar lib. iv et
45. Iisdem diebus. Meus, His diebus. v Comm. exposuit. De iisdem Dio lib. xxxix, et
44. Cur auctores. Edd. velt., ^aod duclores. Sed. Plutarclius in Cacsare. FABR.
Fabricius eam expressit lectionein, quam in omhibus 2. Transgredilur. Ita mss. Lugd. B.it. quatuor et
ihvcnii mss. Unanlmi enim consensu in iis cnr scri- tres Florent.; transgrediensVulgg. ; sed. Aug. edilio
bitur, noh qttod. Minore igilur uuius lilterulae pcr- cum niss. consentit'.
mulalione nrbitror esse legeudum cum auctores, etc. U 3. Sicambros. ln manuscriptis nosiris est, Sigam-
"
45. Aquitaniain. Florentt. ires, Aquiianicum. bros, Dio Suy/a/iS/jovr nominal. FABR.— ln mss.
46. Sontiates. Cod. Longob., Sotiates; reliqdi mss. nostris plerisque &>lSuyambros.
el edd. vel., Sociates; et niox ipsum oppidum Socia- 4. Rescisso ponte. Lugd. Bat. pr^ et lert., cnm
tumvocaiit. Coll. Grouov., scissoponie.
47. CUtdepermoti. Meus codex cdm Lugd. Bat. 5. Concedit. Lugd. Bat. quarlus conlenclit.
quarto, hac clade permoli. C. In Briiatiniam. Lugd. Balt. tres el Coll. Gro-
48. Deciteriotc. Florcnt. sec, deiiiteriore Hispa- nov., ad Brilanniam.
nia. 7. Transvehitur. Lugd. Bat. pr. et lert. transgre-
49. CumSertorio. Lugd. Bat. quart., sub Sertorio. dilur.
50. Tunc. Abest a Lhgd. Bat. pr. el tert. aique a 8. liegressus. Lugd. Bat. quart. revcrsus.
Coll. Grouov. d.Transvectus. Ita scribunt omnes mss. Florenlt.
51. Triginta et octo millia. Lugd. Bat. pr. mille et Lugd. Ball., etc, non transvectis, ut vulgo
minuSnumerat. editur.
52. Ad CCCCXL mi//ia. Edd. vell. plerseque ilelent 10. Primo congressu.Lugd. Batl. pr. et tert. con-
SL »ii//ia, quse supra cccc hiillia adjlciUitlur. Fit sentientcColl. Gronov., printa congressione.
1015 PAULI OROSII 1016
" ibique Labienus tribu- A latus est. Namquc ' Ambiorix cttm F.buronibus et
gressu a Britannis victus,
nus occisus cst. Secundo praeliocum magno suorum 3 Adualicis conspirans, animalus 4 Trcvirorum con-
discrimine victos Britannos iu fogam " vertit. Indc silio, Cotlam et Sabinum legaios * apud Eburones
13 ad flumen Thamesim profeclus cst, qucm uno cum tota * fundilus legione insidiis circumvenlos in-
tantum loco vadis (ransmeabilem ferunt. Iu bujus lerfecit. Ambiorix hac vicloria clalus, Aduaiicos et
ulteriore ripa, 14Cassivellauno duce, immcnsa bos- Nervios plurimosque alios raptim in arma contrahit,
tium mulliiudo consederat, ripamque fluminis ac atquc 7 ad Ciceronem legatum, qni similiter lunc
pene tolum sub aqua vadiim acutissimis sudibus prac- legioni in hibernis prsecrat, contendit. Multitudo
siruxerat. Quod ubi a Romanis deprehensum ac vi- hostium ex hoc colligi potuit, 8 quia 398 cuni in
talum est, barbari, legionum impetum non ferentes, obsidione castrorum vallum circumdandum esse a
silvis sese abdidere, unde crebris eruptionibus Ro- captivis Romanis docerentur, el iiislrumenla ruralia
manos graviter ac saepe lacerabant. Inlerea Trino- non babereni, gladiis concidendo lerram, etsagulis
bantttm firmissima civitas cum " Androgorio duce, exportando, vix tribus horis 9 vallum pedum decem,
datis quadraginta obsidibus, Caesari sese 16dedidit. et fossam pedum quindecim " per millia passuum
Quod exemplum secutse urbes alisc compltires, in quindecim in circuilu perfeccrunl. Praeterea centum
fcedus Romanorum. venerunl: iisdemque demon- B viginti turres mirse altiiudinis exslruxerunt. Et cum
stranlibus, Caesar oppidum " Cassivellauni inter jam septem dies noctesque succidui hoslium cunei
duas palndes silum, obtentu insuper silvarum mu- pugnarent, " ac ventus subito plurimus exortus
nitum, omnibusque rebus confertissimum, landem esset, lestas ferventes intorsere fundis, " flamma-
gravi pugna cepit. taque focis tela, ac mox conceplo igne rulilanlia,
13intra castra jeceruul. Quo facto " per culmina
397 CAPUT x.
raptim ventus insistens, sparsum animavit incen-
Ctesarem adversus novam Gallorum conspirationem dium. Sed " ne sic quidem Romani, cum undique
profeclum fuisse, eosque denuo subegisse. obruerenlur, vulneribus, laboribus, vigiliis, jejuniis,
*
Exin Csesar a Britannis reversus in Galliam, incendiisque cesserunl. Tandem Csnsari nuniiatum
postquam legiones in hiberna misit, repenlinis bel- est, unam deletam esse legionem, alteram jam pene
lorum lumultibus undique circumventus cl conflic- confectant. Adveniante " cum duabus legionibus
HAVERCAMPINOT^.
11. lbiquc Labienus. Labienus est in velustis et
Roberli libris. Csesar lib. v, Q. Laberium Durum ha-
bet. FABR.
12. Veriil. Lugd. Bat. pr., convertit.
13. Ad jlumen Tliamesin. In mss. legitur Tamen-
sim, Tamniensim, Tamesiet, Tanesin. Delet flumen
nnus et alter ex mss., plures aliquot abjiciunt est.
14. Cassivetlaunoduce. In mss., Cassovetlauno; 3. Aduaticit. In nostris manuscriptis fereomnibus
sic Longob. cod. Alii Cassibellauno,Cassobellauno, hic et supra cnp. 7 Atualici nominantur, quos vulgo
Cassopellauno,et denique Cassivellano. Adualicosvocant. Dio quoque illos 'ATouaTizou? ap-
15. Androgorio.In Gualtheri libro est, Andragio. pellat. HosCaesar lib. v, Colla et Sabino inlerfectis,
Caesar Manaubratium vocai. FABR.— Flor. prim., se cttm Ambiorige conjunxisse ait. FABR.— Atuaci-
lert. el tres ex Lugd. Batt., cum Coll. Gronov., eis qtioque inveni in Florenlt. duobus et quatuor
Androgio. Flor. sec. et sec. Lugd. Bat. cum Ultr., Lugd. Bait.
Andragio. 4. Trevirorum. Florent. pr. el tert., Treverorum.
16. Dedidit. mss. quidam, dedit. 5. Apud Eburones. Lugd. Batt. quatuor, apud
17. Cassivellauni. Mss., Cassoveltauno,Catsobel- Eburonas.
launo, Cassibeltauno, ct Castobellaunum. 6. Funditus. Lugd. Bat. quarl. simul.
CAP.X.—1. ABrilannis. Ed. August., aBritannia, 7. Ad Ciceronem.Q. Tullium CiceronemMarci fra-
2. Ambiorixcum Eburonibut. Mss. plures scribunt trem, Crcsaris legatum.Caesarlib. v.Diolib.xL. FAB.
Eburonatibus. Memoriam herois hujus, palriacque 8. Quia. Ed. pr., quod.
libertatis propugnaloris acerrimi, servaiitnummuli j| 9. Vallum decem. Csesar, pcd. xi habet.
ah Eburonibus cusi. Exhibent a pedum
argentei anliqui, Ex eo quod sequilur, per millia patsuum quindecim,
parte priore, ad Romanorum denariorum similitu-
dinem, caput nuiliebre, Virlulis, ut puto, galea ala- cognoscilur quomodo sit legendum apud Csesarem,
la teciuni, cum ascripto nomiiie AMBL, et plenius ubi quidam libri xv, cseteri x, millia passnnm ha-
in qua varietate hseret Glareanus. FABR.
in altcro AMBIORIX.A parle posteriore equitalus bent, 10. Per mitlia passuum quindecim. Absunt ab cd.
geniis celebratur, typo equitis, casside el lancea ar-
mati, atque ab Eburonibus cusos fuissc nummulos August. 11. Ac ventut. Lugd. Bat. quart., cum ventus.
docent ascriptse litterse EBVROnes.Octo hujusmodi 12. Flammataque. Lugd. Bat. quart., inflamma-
niimmi unciani Romanam pendunt.
laque.
13. Intra. Florent. pr. el tert., cum tribus Lugd.
Bat., intro.
14. Per culmina. Roberti liber habet, per eulmea
culmina. TuIegeCsesarem. FABR.— Lugd. Bat. tres
per cuncla culmina, invenilur cuncta quoque in Ultr.
et Coll. Grone-v.
15. Ne sicquidem. Lugd. Bat. quart. et edd.qui-
dam malunt nee sic quidem.
16. Cum duabus legionibus. Plutarch. scribit Cse-
1017 IHSTOIUARUMLIBER VI. CAP. X. 1018
Caesare, 17dcscrunl hosles obsidionem, alquc in A que anie exactam liicmem trcs ad cum legioncs in
cumcuncti, raptiscopiis.ruunt.Cscsar parvissimisse castra vcnerunl. Igilur Cxvsar,prius quam in uuiim
castris ls consulto condidit, cquitibusque pracmissis, hoslium copiaecoircnt, incunle verenggredi trepidos
ut fogani iingercnlimperavit, ul ad transitum vallis el opprimcre sparsos in suis finibus paral. Piiinum
quaemedia eral, sibiquepericulosa videbalur, hoslcs ilaqne Nerviorum fines diripit: prsedam vero, qusc
contemplusuiinvilaret. Quibus adventantibus insu- copiosissima erat, exercitui permiltil. Deinde Mena-
per obstrui porlas prsecepit. Quo viso Galli, quasi pins, qui sibi propter immensas pnludes alque impe-
jam vicissent, " ad obducendum extrinsecus, vallum ditissimas silvas munitissimi videbantur, tribus ag-
399 conversi sunt. Caesartutis repunte porlis para- minibus invadil : 400 nimiaquc cscdc vulgo agi-
tum effudit exercilum, versosque in fugani Gallos tata, residuos supplices in dedilionem ,6 recepit.
vastissima csede coufecit. ,0 Nam sexaginta inillia Labienus sequenli prsclio omnes Trevirorum copias
tunc fuisse referuutur; e quibus pauci pcr paludes " interfecit, " arie in bcllum provocatas, prius quam
invias evascrunl. ,l Indutiomarus, Trevirorum prin- Germanis adveniantibus jungcrentur; et continuo
ceps, magnas arraalorum copias habens, poslquam ipsam civiiatemS!>capit. Caesarnlcisci mortem Sabini
de consensu Gallisetotiiis certior redditus est, Labieni et Cottselegatorum volens, 30Ambiorigem el Eburo-
castra, legionemque, " cui is prieerat, quod facile B nes, deletue legionis auctores, 31postquam in Ardu-
factu arbitrabatur, delere siatuit: ac deinde Eburo- ennam silvam Si rcfugisse comperit,3S qucc silva lo-
nibus Nerviisque conjunctus, ad opprimendum Cse- tius Galliscmaxima est, aique a ripis Rlicni fmibus-
sarem pergere. Labienus, quibus potest arlibus, 34
quc Trevirorum ad Nervios usqite perlingil, et in
simulal timorem, atque " iia luduliomarum negli- longiludine plus qtiam quingenta millia passuum pa-
gentiorem cum insultanlibus copiis pro vallo ober- tet, permetiens rem 38 suis maximi periculi fore, si
rantem,,v repentina irruptione proslravit. Ilac vi- per 36 obstructas spatiosasque silvas ignoli divide-
ctoria Labieni, reliqui Gallorum conatus repressi rentur, 37 hoslemque locis noiissimum quaerereni,
sunt, et Caesar paulo quielior reliqua parlc hiemis omnem Galliam per nunlios 9Binvitat, ut quique
fuit. " Sed intelligens sibi majora belli superesse secundum placitum suum rcconditas in Arduenna
negoiia,maxime quia plurima parleexercitus amissa, silva praedasquacrant diripiantque. Quo faclo Gallis
aliisque gravilcr sauciis, ne ad susiinendum quidera ulrimque morienlibus, maximas Romanorum inju-
sibi idoneus, non dicam ad comprimundum Gallorum rias sinc ciijusquam Romani discrimine vindicavit.
impetum videretur, a Cn. Pompeio proconsnle con- Ita hoc lulissimo 39vinccndi generc securus in Ita-
scribi legiones, sibique niilli iu auxilium pelil. Ila- liam rediit.

HAVERCAMPlNQTJE.

sarcm lum habnissc inTcmo-yjliov; TOUJo-u/«rKVTas'. iC ptione, legatur. FABR.

FABR. 25. Sed iiilelligeiis. Qusedcinceps usque ad finem
17. Deserunt. Ed. pr., deseruerunt, et illam seculte capitis sequunlur, ea sunl apud Cacsarem lib. vi
Venctae, deseruere. Com., et Dionem lib. XL.FABR.
18. Comulto. in inarg. Lugd. Bat. sec., vet oc- 26. Recepit. Lugd. Bait. tres, recipit.
culto. 27. Interfecit. Lugd. Bat. quart., inlerpcit.
19. Adobducendumextrinsecusvallnm. Cl. Ouden- 28. Arte. Lngd. Bati. pr. et lert., unle.
dnrpius ad Fronlin. p. 597 legit ad abducendttm, quia 29. Capit. Mss. iidcm, cepil. Mux protraclus Lugd.
videliccl ibi lib. IH Straiag. cap. 117, in Frontino Bat. qtiari., pro provocatas.
legilur, et vallum detrahere cceperunl.Sed cum om- 50. Ambiorigem,ctc. Vulgg. legtuit, in Ambiorigem
niiim mss. conslans lectio obducere prseferal, non de el Eburones. Sed in nullis mss. illud in coinparet ;
vallo Romnnorum loqui exisiimo Orosium, scd de rcpudiavit quoque ed. August. qu;e fideliier ex nis.
vallo Gallorum, qun incingere Csesaris cisira volue- opiimo expressa est, quare exsulare jussi.
runt. Fecerunt scilicel in obsidione caslrorum Cae- 51. Postquam. Non iiivenilur in Lugd. Balt. pr.,
saris idem, quod feceranl in obsidendis caslris Ci- lerl. etColl. Gron.
ceronis, ubi, edocti a captivis, in obsidione castrorum 52. Refugisse. Lugd. Bat. quart., transfugisse; Ed.
circumdandumesse, gladiis effodcrunt terram ct sa- August., fugisse.
gulis exportarunt. Quod cum paulo anle hoc ipso f 3. Qum silva. Posierior vox. ul itiiitilis, a Lugd.
capite prsecesserit, similiter de oppugnatione castro- Baii. pr. et tertio atque Coll. Gron., abest. i
rum Csesariscapi debet; atque sic Gallos ad obdu- Tk c4. In longitudine. Sic mss.; in longiludinemcdd.
cendum exlrinsccus vallum (quo caslra Cicsaris in- quacdam.
clnderent, ipsique abilum prsecluderenl) conversos, 55. Suis mnximi periculi. Editi, stti maxime, quod
subila eruptione vicit ct delevit Csesar. nollein. LAUT.— Emendatio hscc mss. omnibus,
20. Nam sexaginta millia. Hunc numerum eorum, ccrle plurimis approbatur.
qui Q. Ciceroniscastra obsederunt, edit etiam Plut. 56. Obstructas. Lugil. Bat. quarl., obslrusas, quod
—
in Csesare.FABR. Lugd. Bat. pr. et tert., XLmitlia. elin ed. Aug. inveni.
21. Indutiomarus. 'ivSouTtofiapoj, Dio. FABR. 37. Hostemquelocis notissimum.In Roberli lib. esl,
22. Cniis prmerat. Mediam vocem is delent tres hoslemqueloci gnarissiinum. FARR.
Lngd. Balt. cum Ultr. et Coll. Gronov. 38. Invitat. Lugd. Bai. quart., invitavit, uti quique.
23. Ila. Abest ab edit. August. 39. Vincendi genere. Lugd. Batt. pr. et tert., cuin
24. Repentinaeruplione prostravit. Erupttone, rccte Coll. Gronov., vindicandi genere.
qnoque Hob. cum vulgo in impressis male, irru-
1019 PAULI OROSII 1020
401 CAPUT XI. A lurribus captum lilque deletum est. Quadraginta ibi
millia hominum fuisse referunlur: e quibus vix octo-
Casar item novam Galtorum in arma cidversussete 7 elapsi ad proxitna Gallorum castra
gliitn per fugatn
totispirationem hiulta clade compffniil.
venerunt; Praeierea Arverni cseterique confines sol-
1 Igitur Csesare in ltaliam reverso, Gallia rursus licjtalis eliam ad se jEduis, mullis adversus Csesa-
ih afma cOnjurat, inultique siinul populi coeunl. rem prseliis bellaverunl. Qui cura se pugnahdo fati-
Dux llis Vercingetorix luit, cujus consilio stalitn om- gatij 8 iii qUoddam castellutfl recepissent, mililes
nes Galli civitates stias ultro 'incenderuul; prima prsedaeinhiantes, ad expugnatidnem oppidi animum
9 ii suis incehsa BiturigQ. liitle ad Ceesarem, qui inieiiduiiij frustra Csesarc de loci iniquitate 402
miignis iiineribus per Narbonensem provinciam clam causante. Itaque ibi Caesar, erumpentibus desuper
ad exercittim recurrerat, impelutn laciunt. Ciesar hostibus pressus, multa exercilus sui parle peidila,
10
tunc 4 oppidum nomine Cenaputii obsidioiie eonclu- victusaufugil^ Duin h cc ad Alesiam geruntur, Ver-
serat : qnod diu oppugndtum, tandein post multaS cingetorix; quem oiiiues coitsensii pari regem prce-
Rdmanor.um clades * pluvid die, cum hosiilidm ma- opiavCrant, suadetuti ex tota Gallia omnesqui arma
chinartuii amenla nervique 6 languerent; applicitis 403 'erre possent, buic bello prsesto sint. Hoc
IIAVERGAMPINOTJE.
CA£.XI. — i. lgitur Cmsate. Hoc caplte breviler B 9. ftum hcec ad Alesiam. Verba Cscsaris usurpat,
perstrihgnntur ea quae Csesar lib. vit et llirtitis lib. quamvis nihil quod ad Alesiam gestutn sit, descrip-
viiicopiose exposuerunt. FABR» seriu Hoc tero oppidum Manduhiorum in manu •
2 ihcenderunt. Liigd. Bai. quart., incendurit. scripjis Orosii el Cassaris libris rccle Alesianomina-
5. A suis. Nori comparet hoc in cod. Longob. tur. Nam et Pluiarchus in Csesire 'AWiav vocai, et
4. OppidumriomirieCenapum. Cenapumest quoque DioiloruS SicUlbs lib. iv scriblt, Herculem hoc op-
in velusiis, corrupte omnino : Rob. Slephaiiust Ge- pidum Condidisse, atque «»roTnt; XKTK njv o-TpaT5tav
nabum scrips.il. Verum cum ea, quse nujus oppidi Sln; 'AXmertav noininasse. Guil. Xylander, qui iti Dio-
obsidldni Orosius iribuit, ad Avariciim evenisse ex ne convenendo e corruptissimb exemplari egregia
Caasare el Dione coiistetj inihi dubium ritin fest, quin iiigUiiiisiii dttctihieitta dedit, recte vidit is luteab.v
—
pro hoc, illud irrepseril. FABR. Cenabum Lugd. Uiemlosein libro esse pro i; 'khalav. Apud Sirabo-
Bat. quart., reliqui a Vulgg. non discrepaht. netn lib. iv legilur, nspl 'AXAuo-tav7r6/tvMavStSouXwv.
5. Piuvio diei ln Lugd. Bai. sec. asciibiltii*, rilii FABR.—Inquibusdam inss. est Helestam, Helesiam,
ptrivialh Edj Aug., alio die. Haleiidirii Uiide6t ad edd. Veit. quasdam lltuit Cha-
6. Languerenl. Lugd. Ball< quatuor, Coll. GrO- ietimn. Aliqitailto post tres Florenti. et Lugd. Bat.
nov. et edd. qusedaui, elanguerant. sec.pr» possent legunt posiint.
7. Elapsi. Mss. iideiti, tapsi. 10. Vercingeiprix. Magni buius viri conatus et in-
8. In quoddam casteltum. Gergoviam Caesar rtomi- feliCeni foriiludinehl pltiribus descriplam legas apud
nat, Tepyovlu»Slrabo, TopyoQvwiv Dio. FABR.— De- Cscsarcm de Bello Gallico lib. vn , cap. 66 el seqq.
scribuniur haec apud Caeavreui de Bello Gall. lib. p< * Prsecipui, prseter maguum hunc regem , in hoc tu-
vii, cap. 41. Fraude Liiavici yEdui, fralruiuuue miiltu djices fuerunt Vergnsillaunus Arvernus , Ver-
ejus, lurbic hscc Ca-sari motse fueruut. LitiviCi ejus cingelorigis propinquus Cicsari ei consobrinus dicttis
memoria superesse videtur in tribus hisce denariutis ibid. cap. 76 el 85 , qui post egregiam patrise nava-
argenteis Cabilloni cusis quod indical littcra. C, quse tam operajn yiyus u Romanis in fuga capius est, ihrtl.
post capUa tiiuliebria, Venerisiit uuioj iu parte cap. 88. Sedulius, dux et princeps Lemovicum, in
priore cerniitir. ln aitera huitimi parte eques sigiii- pugna occisus, ibiii. Cominius Alrebas, Viriduinarus
icr, vel arcu ct coryto sagitlisque ariii.ilus jnveiii- ct Eporedoiix/Edui.Plerorumqiie lioruin , libertaiis
lur, cum littcris stibtiis positis LffA. vicus. Prinuis defeiisornm, patriaeque.amaiillum virorum memoria
et teriius ex Biuteroeo pag. 48 uesiiiiipLisuni, mc- perpetuari creditur in denariis Gallorum argenteis ,
dius inter illos, in noslfo niused invenilur. quosliicsubjecimus. |u prinio cerniiureaputj ul puto,
muliebre, geinmatti diademate cincium, Veueris esse
credOi Ab allera parte equus est. Additur capili in-
scriptio VERGA. quem ad Vercingetorigem pertinerc
existimalClaudius Boutcroeus in libro RechercheCu-
rieute des monnogesde FrancB^p. 64. In secundo inu-
Iiebre caput galeaium est, cum inscriptione VIROl)V;
quse inscriptio ad Viridomarum, cujus ducis nomcn
varie apud Gaesaremin inss; scribitur, peninere vi-
detur: Alieraid denarii parteni ei|ues, dexlra bastam
D tenens occupat; Viridottiari sive Virodumari, lerlius
quoque denarius esse videttir, ex lilteris quae in eo
surpersuiiti Gapnt diademate cinctum, ad Venerem
refero, licet Vercingetorigis regis esse suspicetur
Bouieroeus p: 66; Comii, sive Guramii, Atrebalis
nomen in qtiarto clare exprimitur, qui libertatis per-
petutim symbolum exhibei, equum libero cursu la-
lum; sine freno: Capul galeatum a—parte priore est,
cum residuis litteris ARMANO.
um HISTORIARUMLlBbR VI. CAP. XI. I022
uuiin esse unum bellum, 11quo anl perpelua libertas,. A 18se sulniii pro omnibus dcdant, paratum animo fore.
aul xicrna servitus, aut mors oraninm 404 couse- ltaque Galli 13voluntatem, quam pudore aliqiianiliii
quatur. Itaqueabsqiieeo niiniero, quem itifinilumanle texeraut, quasi ex consilio regis assumerent, illico
"
contraxerat, equitum circiter octo niillia, pedilum sibi veniam precantes, eum soluni velut auclorem
duciiila quinquaginla millia coniracla sunt. Dcbinc niagni sceleris dediderunt. Bellovaci omnibus Gallo-
13dttocolles sibi invicem obversos Uomani Gallique rum gentibiisipsorum opinione fortiores habebaniur.
"
ccperunt. " Unde multis saepe eruplionibus et variis Hi Correo duce belliun insiauranl, sibiquc in 405
13 sl Ambianos, Auler-
proventikis prseliantes, tandein Romani praeciptin hanc snscepii bclli socielatem
Gennanoruni equitum, quos sibi jamdudufti amicos cos, Caletos, Vclocasses, Atrebatesque conjiingunt,
nuuc in auxilium ,6 acciverant, virtule vicerunt. el locnm quemdam cinclum alque impedilum tiudi-
Vercingetorix alia die congregalis ouinibus, qui fnga que paludibus capiunt : commissoquc "prsclio ma-
cvaserant, dixit se aucioreui boua fide defendendse gnaiu Remorum maiium , quoe auxilio Romanis
,3
liberiatis, atque 17rumpendi fcederis fuisse, el nunc, erat, trucidant. Deinde cum opportunuin ipsi lo-
sive Romanis sese ad morieui omnes offerant, sive ciini insidiis provisum occupassent, atque hoc com-

HAVERCAMPINOTJE.
B lissitiie, vicisii. Quem ReguIOiMancino el beciis op-
ponas , fuit Vercingetorix. Clementer a clemcnli et
generoso victore fuisse habitum suspicor; quid enim
illi evenerit, legisse nou memini.
20. Correo duce. Ita scripiiim in tribus Floreuit.
reliquisque fere omnibus. iiisi qtiod Coreo sit in
Lngd. Bat. pr., Corbeoin Lugd Bat. qtiarto Meoque.
Divcrsiias eadeiii scripiurau apud Csesarem lib. vm,
cap. 6, p. 454. Chorreoedidit Fabricius, quam lec-
lioiiein in cd. August. quoque inveni. Scd pro hi
Correo duce, Lugd. Bat. sec. habet ibi, elc. Ed. Au-
gust. neque lii neque ibi agnoscit.
21. Ambianos,etc. Qui posl Aiiifiianosoccurruul,
eiis niss. qiiidain Vocant Alurcos, Saletos el Sdltitos,
Velocarses vel Veliocarses, vel Velicasos, el deni-
que Veliocasses. Pro Atrebales Lugd. Biitt. tres ma-
liinl Airebatas. Ad Caletos scu Caletcs piilatUr spec-
tare argenteus liic nummultis, qni capiit galeatuin
habet, Roinauo more', si parle prioie; &poslcriOre
equnm sine Ireho, atque libero cursu se efferentein ,
p*-•cum littei is KAAEI. . . . r. Dtibitotamen an ad Ca •
Ietos vel Caictes referri possit, cUmli.ierae AA, quuj
in nuinnio conneciuiilur , poiitis A et »i fonnent,
aliam quoque lectiouein suppeditare pos-
11. Quoaui, clc. Logd. B.itl. ires cuni Coll. Gro- adeoque caiii scilicct quivin scciindd numiiiuloobserva-
nov. ita liansponuni, aut mlerna serviius, aul hberias sini,tiir. Sed ecce ipsos denaiiolos argemens, primum ex
perpelua , aut mors , etc. Pro quo Lugil. Balt. iidem Bouieroeo, p. 52, posteriores duos ex niuseo nos-
ut legunt. Iro.
12. Peditum ducenta quinquaginta miilia. Csesar
peditum circiter CCXLmillia babet. FABR.
13. 0ito.Lugd.Butt. iidemcum Coll. Gron. eadem
et dunbus Florr. et ed. Aug., duos.
li. Unde. Ed. August., inde.
15. Prcccipua. Lugd. Bat. quarl., prmcipue.
10. Acciverunt. Ita rursus hoc potius sequendutn
duxi e lib. Colon. quam ex impressis, adsciverant.
LAUT.— Mss. omnes acciverant,- non adsciverant,
quamvis posterius maluerinl Fabricius et Scotlus.
17. Rumpendi fcederis. Mss.omnes inrumpendi vel
irrumpendi feederis.
18. Sesolum. Edd. qusedaai veit. et mss. Florem.
pr. sive solum. ln sequentibus auiem Lugd. Bat.
qnarii legit, paratum se animo fore.
19. Voluncatem,quam pudore, elc. Nimiruin :
Assensereomnes, et, quaesibi quisque timebat,
Uniusiu miseri exitiumconversatulere.
Virgil. iEneid. u, 150. Oratio ejus ad Gallos ct
populares fuit : Id se bellum suscepisse, non suarum
necessitatum, sed communis libertalis causa, et, quo-
niam sil fortunm cedendum, ad utramque rem se ittis
offerre, seu morte sua Romanis salisfacere , seu vivum
transdere velint. Csesar de Bello Gall. vn, 89. Neque 22. Romanis erat. Cod. Longob., qui auxilio Ro-
dedili abjectior ad Caesarem, teste Floro nt, 10, manis eranl. Melius Bat. quirt., qum attxilio
cuni et arma sua ante Caesaris Lugd.
oratio, phaleras ge- venerat.
nua projiccret: Habes, inquil; forlemvirum,vir for- Romanis 23. Ipsi. Edd. quacdam, sibi.
 '
1023 PAULI OROSII 1C21
perto Romani ad insidiarum locum instructi ordina- A parte, et Caninio '• ex allera insistenle, maximo et
tique venissent, commisso pnelio, Romani Gallos fu- diulurno bcllo inniimcrac Gallorum 33 copiae truci-
gientes eisdem locorum munilionibus, quibus clausi dalsc sunt. Inde Fabius ,v in Carnutes profectus est.
fucrant, incluscrunt, cunctosque ad inlernecionem Sciebat enim " Dumnacum, ducem antiquissimum,
ceciderunt. Ibi Correus fugam vel deditionem rcbellionis lolius incentorem, nb hoc bello 30elap-
detreclans,,v Romanos, ut vivus caperetur instan- sum, si Arnioricis genlibus adjunclus esscl, maxi-
tes, occidendo, ut occiderelur, coegit. Igitur cum mos iterum in Gallia tumultus csse moiurum :
pacalam esse univcrsam Galliam Csesar, 406 neque 87 sed eas adliuc ipsa novitate irepidantes,
ausuram fore " ad aliquos aspirare motus arbilra- mira virtute et ccleritate perdomuit. 407 9S
retur, legiones in bybcrna ,6 dimisit': " ipse autem Interea Draptes unaque " Lucierius, cum adesse
Ambiorigis fines, qui tol bclla excitaverat, horrenda Caninium et legiones in finibus suis viderent,
hominum sirage vastavit. At vero m C. Caniuius undique collectis copiis, oppidtim *° Uxellodunum
19 legatus bellum apud Pictonns invenit: ubi magna "
occupant. Hoc oppidum in editissima montis arce
lioslium mtiltitudo impedilam itinere legionera cir- pcndebat, " dunbusque partibus per nbrupla latcra
cumdedit, aiquc ad extremum discrimen adduxit. non parvo flumine ciugebatur: ** medio deinde de-
Porro aulem Fabius legatus, accepiis Caninii litte- B sccnsu largissimo fonle securum, plurimaque intror-
ris, in Pictonas proficiscitur, ibique a caplivis de sum copia frumenti lulum, irriios procul discursus
opportunitate locorum certior factus, inopinantes hostium despiciebat: Caniuius, quod u solum Ro-
hoslesopprimit, magnisque *• stragibus faciis, plu- mana provisione potuil, ambns duces cum parte co-
rimas praedas agii. Deinde cum Caninio signum ad- piarum plurima in campum cvocalos, maximo prac-
ventus sui dedisset, Caninius tolis castris snbito lio superavil. *' Nam uno e ducibus interfccto,* 6al-
31exsilivit
seseque injecit hosti. Ita Fabio ex alia ler cum paucissimis fugit, nullus in oppidum rediit,
IIAVERCAMPINOTJE.
.24. Romanos, ut vivus caperelur. Rnberli Iib. b.i- trepidare el perdomare, ad gentes pcrlinere, non ad
bet: Romanos ut vivus caperetur instantes, occidendo tumultus.
ul occideretur coegit. Tn lcge llirtinm lib. vui Com- 38. IntereaDraptes. Parisienses, Bolsuing., Ilitlorp.,
menl. FABR.—Vcrba Hirlii cap. 19 pag. ed. Ou- Fabricius et Scottus ediderunt Drapes, scd verum
dendorp. 473, suni : Cnm interim nulla calamitaie nomen videlur fuisse Uraptes, si mss. iisque melio-
viclus Correus, excedere prmlio, silvasquepeier;e,aut, ribus, standum est. Sic cnim srribitur in Florcnti.
invitanlibusnoslris ad deditionem,potuil adduci, quin, IC pr. sive cnd. Longob. el sec, ut el Lugd. Bat. pr. et
forlitsime proeliando, compluresqne vulnerando coge-- tert. cum Coll. Growiv.alque edd. prima, Augustana
xet elatos iracundia victoresin seteta conjicere. Neqne el Venetis. Eamdem scripturam iudicant Florept.
lamen video cur ex iis verbis majus prscsidium Fa- lerl., Lugd. Bat. scc.elUltr. dum Adtaptcs scribum
bricio sit pro vulgata leciione, ne vivus caperetur, redundantepriore liitera hiijusvncis exduplicatione
inttanter occidendo; cum pateat ex llirtii verbis, poslerioris quse prsecessil. Drapes tamen in nico
omnibus modis institisse Rmnanos, ut vivum cape- codice et Perizon. invenitur, eademque divcrsitas iu
renl Correum, sed illum hostes, ad comprehendeu- codd. Csesaris observaiur.
dumvel cobortaiidum ut dederet scse, accedenies 59. Luclerius. Florenlt. pr. et sec., Lyclerius seu
propius, ferociler repulisse, plnrismosque vulne- Lycteriusque; tcrt., Licterius; Ltigd. Itali. pr. ct
rasse, adeoqtie cffecisse, ut bostes occiderent cuni, terl., Lipterius. Coll. Gronov., Lypterius. ln ed.
quem lubentius, pro gloria victorum, speclandura August. legilur Leptirius vel Lccterius cniijiinclim.
omnibus, vivum servassenl. Revocavi igiiur leclio- 40. Uxetloduntim.Incodd. elmss., Veluludunttm,
nem meliorem ex omnibus qnos consului mss., qnam Veludunum, Velulunum, Velucunum, Veltndonum.
insuper confirmat optima ed. Augustana. 41. Pendebat. Sic m-s.; pendens edd. quacdam.
25. Ail aliquos. Lugd. Batt. tres, cum Coll. Gronov. 42. Duabusque. Copulam non agnoscit Lugd. Bat.
ei cd. Ang.,aut aliquos. quari.
26. Dimisit. Ltigd. Bat. tcrt. et Coll. Gronov., 43: Mediodeinde. Lugd. B.it. scc, medio inde.
misit. 44. Solum. Lugd. Bat. sec., sola.
27. Ipse autem. Ex Lngd. Balt. tres, ipse tamen. I» 45. iVaniunoeducibusinterfecto, elc Fugit ex prsc-
28. C. Caiiinitis. Ex Lugd. Balt. scc, G. Caninius; lio, quod acerrimum fnil, Luclerius, <aplus autem
tres rcliqui, cum Coil. Gronov., Gallus Cauiuius. fuil Draples. Hiriius dc Bello Gall. lib. vm, cap. 56,
Agnoinen illud fuit Caniniorum. p. 490 : Capitur ipse eo prmlio Draptes. Romanorum
29. Legatus. Edd. qusedam, alter legalus. aulem ludibrio se eripuit. Ibid. cap. 44: Drapies(seu
30. Stragibus factis. Additur iu Aiigu»t. per anti- ul apud Hirliuin scribitur, Drappes) quetn caplum
cipationem. essea Caninio docui, tive indignalione el dolore vin-
31. Exsilivit. Lugd. Bat. qunrt. et duo Florcnt., culorum, tive timore gravioris sttpplicii, paucis die-
exsilnit. Ed. prima et Venelx, cxsiliens se injecit btts se cibo abslinuit, .aique ita interiit. Quid allcri
hotti. evenerit duci mox perseqiiilur, p. 501, his verbis:
32. Ex allerainsistentc. Lugd. Bal. quart., multum Eodem tempore Lucterius, quem profugisse ex prmlio
intitlente. scripsi, cum in poteslatem venissel Epasnacli Arvetni
33. Copim. Ms. idem, genles. (crebroenim mutandis locis, multorttmfidei se commit-
34. In Camules. Flor. pr., ad Carnttles. lebal, quod nusquam diulius sine periculo commora-
55. Dumnacum, In tribus Florentt. ct Lugd. Bat. lurus videbatur, cum sibi consdns esset, quam inimi-
sec, ut et ed. Aug., inveni Domnacum; in rcliquis cum deberet Cmsaremliabtre), liunc Epasnactus Arver-
mss., Dominacumet Donacum. nits, amicissimus populi Romani, sine dubilationeul!a
36. Elapsum. Duo ex Lugd. Batl., lapsum. vinctum ad Cmsaremdeditxit.
57. Sed eat. Ila reposui ex mss. omnibus, depra- 46. Alter, elc. Ed. Augnst., alierum cnmpaucissimis
varant euim edd. in sed eos, non atlendenles verba, fngat.
10-23 HISTORIARUMLIBLR VI. CAP. XII. 1026
scd nd id oppugnamlum Caisarc opus fuit. Ilaque A dum recurrete ad muniendum oppidum volunt,
ccitior pcr nuntios *7 factus Cacsnraccurrit: circum- ab oppugnatione lurris vel demolilione aggeris
spcclisquc omnibus vidct, si cxpugnare vi moliatur, 409 " recesserunt. llli tamen qui ad incidendas
ludo et spcctaculo hosliuin delcndum esse excrcilum fontis venas sub oblcntuaggeris luti, cuniculos pcr-
408 suum : V8unum solum esse prscsidii, 49si quo fodicbant, reperlos in abslruso aqiiarum mealus, pcr
modo hostcs aqua arceanlur. Sed et hoc quoqtie nisi multa dividendo tenuari in scmetipsis, consumiquc
Caesar 60non potuissct: siquidem fons, quo ad po- fecerunl. Oppidaui, fonlesiccalo, ultima desperalionc
tura utebantur, medio devexi montis latere funde- correpti, deditionem sui faciunl. Cscsar autcm, oni-
batur. Cscsar ad proximum fontis admoveri vineas, nibus qui arma lulerant manus sustulit, cl vitam re-
turriraque exslrui jubel. Fit magnus81illico conctir- liquit, quo"8teslatior esset eliam posteris pocnaim-
sus ex oppido. Quibus sine periculo prseliantibus, proborum. Multumenim ad coercendam audaciam
Romani qnamvis pertinaciter obsisiereni, crebrius- valet propoiilum punitionis exemplum,cum ipsa mi-
que succederent, coraplures lamen trucidanlur. seri prscsens forma vivenlis, et ad recordalionem
Igitur exstruitur ngger.et turris pedum scxaginta,cu- admonet conscios, et ad sciscitalionem cogit igna-
jus vcrtcx " adaequare fonlis Iocum posset, ut vel " ros.
ex scquo tela conjici qucant, vel praecipilala dcsu- B CAPUT XII.
pcr saxorum volumina non timcri. Oppidani auiem, Miseriamet calamitalem Gattim accepiam a Cmsare
ubiexanimari siti nonsolumpecorasua,vcrumeiiam subjicil quasi sub oculos.
infirmiores hominum aetalesvident, cupas pice, sevo 1 Exhauslis alquc edomilis Gallis, securus Cscsar
ct* scandulis rcplelas, ac deijide inmisso ignc, in cuni legionibus in Iialiam 3 rcdiit.ntillos post se Gal-
prona prsecipilant, casquc ipsi toto oppido cffusi lorum molusperlimescens; 3certo scsciens minimc
subsequunlur. Ardenlibus raacbinis, cnin gravc prse- aliquos qui vel moveri audeant, vel si moveanlur,
lium suis C&sar ac periculosum u vidcret, cohor- limendi sint, reliquissc. Constitui nunc ante oculos
tes 56 in circuitu oppidi irc vclociter per occul- velim exsanguem * defeclamque Galliam, post illas
tum imperat, atque undique subilo vastum cla- ardentissimas 410 febres internosquc scslus " vita-
morem attollere. Quo facto consternati oppidani, lium meliora (orrentes, ut sese habeal, quanta ma-

HAVEUCAMPINOT-iE.
47. Faclus. Lugd. Batt. pr. et lert., cum Coll. Gro- 58. Teslatior. Coll. Grotiov., testatura; Lugd. Bal.
nov., scribunt redditus; et mox occurrit pro accur- lert., teslalum; mox sec, ul improborum.
ril, ul et deludendumpro delettdum. CAP.XII. — 1. Exhaustis atqueedomitis. Ed. Aug.
48. Vnumsotttm esse prmsidii. Ed. pr. cum Paris. legit, Exhaustis itaque el edomilis Gallis.
et Venclis , liocsolum esse prmsidium. Bolsuing. et 2. Rediit. Duo ex Lugd. Batt.,' redit.
Hittorp., unum tolum esse prmsidii, quod ct in inss. 5. Certo se sciens. Mediamvocem ut inutilem de-
omnibus et ed. August. inveni. Reposuit atitem Fa-' C lenl Lugd. Bat. tert. et Coll. Gronov. recte.
bricius, ttnum solum esse prwsidium. Vcrum, cum 4. DefeciamqucGalliam. Nescio quid moverit edi-
vim hanc abuuant mss. Codices, elliplicam ptilo cssc tores, ul cum defectam in codd. invenissent, et prn-
orationem, ct subinlelligi possc loco. plerea collocassent in margine, tamen defelam ma-
49. Siquo modo.Et hic niinis liberales fneriint edd. hierint ederc; Fabricius enim et Scoltus viliosam
duplicando mediam vocem, cum omnes codd. mss., eamdem lectionem receperunt, quam lamen unanimi
aslipulante ed. August., 17110 legant, non quoquo conseusu repudiant omnes quos consnlni uiss., cum
modo. cod. seu edit. Augusiana. Neque sanse mentis quis-
50. Non potuisset. Et haccconstans mss. est leciio, quam prscferre possc videtur, dtimmodo diligenler
quare frnstra ante Fabricium legebatur nemopoluis- attendat; Defetaenim idera significgre videtur quod
set, quam leclionem male revocavit in ed. sua Scot- effeta apud Sallustium inCatilina cap. 55 : Ac, vetuti
lus. Nisi Cacsarfuissei Caesar, non poluissel, inqu.it effela parentum, mullis tempestatibus haud sane quis-
Orosius. Ed. August. hic iterum asiipulalur mss. quam Romm virtule magnus fuit. Referri igitnr alio
51. Illico. Ed. August., ttndique; etmox, trucida- nequit, nisi ad sterilitatcra, et exhaustam aunis el
bantur. crebra sobolc fecunditaiem. Nequaquam igitur in
52. Admquarefontis locumposset. Mss. fere oranes, Orosianis hisce locum lueri potest, in quibus Gallia
mquare ad fonlis locum possit. non comparatur matri effelse,atquc, visceribus las-
53. Ex mquo. Lugd. Batt. pr. et terl., cum Coll. sis, exbausian; sed magno corpori quod,morbo cor-
Gronov., mque. rcptum validiore,vigorem,viresetsanguinemamisit.
t\
54. Scundulisreplelas. In manuscriptiscst, scindu- Defecta igilur Gallia, subintellecto sanguine vel viri-
lis: nos ex Hirtio, scandutis, scripsimus cum Ro- bus,hic dicitur ut apud Plinium,Columellam clalios,
berlo. Ascindendoaulem, ut vult Isidorus, dictsesunl liomo defcctusanimo, seuio, mtate, etc
scandulm: qusesunt parvse tabellse ex robore vel alio 5. Vitalium meliora torrentes. Hxc est scriplura
ligno assulatim sccto. Unde Vilruvius libr. 11,cap. 1, cod. Longob. sive Florent. primi ut ei sec, nec non
quibusdam nalionibus cx scandulis robusteis mdiftcia Lngd. Bat. sec. atque Ultraj. Medutlarttm exhibent
constituiscribit. Cornelius vcro Nepos, scandula con- Florent. lert. et Lugd. Bat. quart., quasi vcllent me-
tectam fuissc Romam usqtie ad bellitm Pyrrbi, annis dutlam, qtiod in Meoita exstat, ut lillera ullima sive
470, auctor esl. Lege Plinium libr. xvi,jcap. 10. FABR. m, ad faguram liticnc v videatur accedere. In aliis
55. Videret. Frustra el contra mss. inminere quac- mss. atque edd. vett. omnibus molliora invenilur,
dam cdd. adjiciunt. quod prseluleruntFabriciuset Scottus, Virg. ^Eneid.
56. In circuitu. Sic jubenl legere mss., non cir- iv, 66:
cuitttm.
57. Recesserunt.Flor. pr., decesserunl. Pro oppu- Est mollisflammamcdullas
gnationeLugd. Bat. sec. cl Ullr., expugnalione. Inlerea, et tacitumvivilsub peclorevulnus,
 ia« PAIJL! QRgsii IO^
cic quanloque pallorc 6 sit, quani deuiLsa, ac reso- A fecit,l* ut oliam 13 hacc, quse omnes pene 1Vper-
lula jaceat, quam ipsos quoque necessarii «fficii strinxii, fenefacere vel commovcre nequiverit: ..t-
7
motus, nc eumdeii) incnrsum malorum revocent, que iia me Roipani inclinaverunt, ut nec ad GQIIIOS
periimescat. Irruit enim. in eam ropenlino impelu surgam. Sed ne ipsa quidem Roma clades quas iniu-
Romanus exercims, veluli fortUsimo corpori fnrtior lit, evitavil, ls Exercitae alque diu aclac sunl per i<i-
lues; qusctanlngraviusaccendiiur, quanlQimpatien- tos mundi cardines potentiac dticuni, yiresquc logiu-
tius toleralur. Siliebat misera, cum, inslanie gladio, num ; quse in sese concurrente<, ejus dauino vinu;-
profiteri sponsionem servitutis a lernae, avulsis insu- rent, cujus periculo vinccreiiiur. Nam victorem
per obsidibus, cogerciur. Sjiiebat, utdixi, nolam il- Cscsarein, de Gallia reversura, civilia bqlla coiujuta
lam omnibusque suavissimam velut aqnae gelidae sunt, aliaque gravissima mala, interfeetj apud Parr
dtilcedinem libertatis; quantoque eam magis sub- tlios Crassi et trucidati exerciius, piaccesscrunt.
trabi inlelligebat, tanto avidius desiderabat. Iling
illa lam frequens contra vetita prsesumptio invade- 412 CAPUT XIII.
balur,s el pro defendenda libertate, ' inopporiuna De Crassi avaritia, rebus contra_Parthot geslis et in-
libertas; i0 prsereptaque insaliabililer poliundi |U terilu.
centia, quod male conccptam perniciem restinguere B Anno ab Urlje condita pcxcvu, Crassus, jn cot;-
videbalur, augebal. Ilinc Roroanus anle pugnani siilalti eojlega Pompeii, provinciam sortilus in Par-
insidiator arguiior, binc in pugna hostis infeslior, tlios, bomoinexplebilis cupiditaiis, * audjta in Hiero-
binc post pugnam viclor jmmitiar, hinc omnia ad solymis tcinpli opulentia, quam Pompeiuj intactam
dopiandam impalieniiam critdescenlia, binc jaui reliquerat, iu Palaesiinam3 divertit, Hierosolymam
nec rcpiediis credebaiur; itaquesj inlerrogare PQS-, adii, lemplum * pervadit, opes diripit. Inde per Me-
sem 411 b')nc, de qua iuquintur, naiionejn ; Quid sopoiamiam tendens in Partliiain quacpmque iter
lunc, cum hcc ipsa sustinebal, de ijlis lemppribus habuit, socjis civitatibus auxilia indixii, preiia cxc-
•
judicarit, responderet, Ut arbjtror, djc§us; Sjc me git, moxque nt Euphraiem transiit, illicp Vagesem,
illa tun.c febri$ u exsanguem r^44*4i**ao frigifjaj» legatym ab Qrode regc Partliorum ad .se missum,

HAVERCAMPINOT-iE.

6. Sit, Edd. qiisedam velt,, affeefa sit, metaphorsc CQntinua,tioiiemvocatur febris, quw non
7. Incumm. Mgd- Bai. tert. el ed. Aug., occur- niodo Gallos, sed omnes psne perstrinxit. Hanc, in-
tum; Coll. Gronov., in accuwm. quit, nnn sensit Gallja, quasi aniiqnis cladibus sensu
8. Et pro defendendqlibertate,Prxfl.gHlllbJscecpn- orbala. Relineo igitur leciionetn antiquani, ut prn-
junctionem et plurcs ed<J.j s,ed mss, plerique reji- Jiam,
ciuni. 13. Hmc, qum omnes. Piimam vocem cx tribus
9. Inopportuna libertas.,Ex iisdem mss. neque vi- lC damnant codd. Lugd. Bat. qtiart, el Meus. AtLugil.
dco quod opportunior sit vpx imporiww, quam prse- Bat, pr. abjicit p«ne, quod sequitur.
ferunt edili. 14. Perstrinxtt. Lugd. Ba,U.tres, cum Coll. Gro-
10. Prwrepiaque. Dupex Lugd, Bati., euni Collal. nov., conslrinxit.
Gronov., prwceptaque; at codex Longob. prmrupta- 15. Exercitw alque diu actw sunt, Plu; es ex mss.
que, ut forle Orosius prmruptam licenliam vocaverjl multseque editi, auctw malniii, sed perpernm. Noja
temerariain, periculosam, a praccipiiiis iranslalasi- enim est vioieulia verbi agere et agi, ipiotj ve| ex
mililtidine. Vulgatae Iectionis setisqs obscurus est. agere el rapere, quae simul crebro occurruni, c'on-
Pro auqebqf, male cdd. qusedamangebat. stat, Romauaigitiirpotentia, nimis aucta, viressuas
11. Exsanguem reddidit, ac frigidatn fecil. Patet in se vertit, mtiluisque eorum, qui per ambiiionein,
ex his verbis, frUslradefetam dici Galliam in priuci- ad sttmmum properabam gradum, cladibus, ipsa
pio capitis, sanamque esse mss. omnium letlionem tandem fatisccre —
ccepit elgravi casu concidit.
exsangiiem defeclamque Galliam vocantiupi, id est CAP,XIII. 1. Anno ab Urbe condiia sexcenle-
sanguine delectam, ejusquedefectu, prout hic vocat, simo xcvn. Idem numerus est in manuscripto no-
frigidam. slro Eutropio, cum in impressis sit annus Urbis
12. Vl eliam hwc, Colon. et Malertii oplinie inse- conditse 699, Cseterum ex raiione Capitolinorum
runt |ianc"vopem, wsias. LACT.— Invepi eamdcm Faslorum ahnus, qno Qn. Porapeius, M. Crassus iie-
inserlam post voces eliam hwc, iu cod. Ultr. ut et in rum coss. fueruni, esl DCXCVIII. Crassus vero pro-
Lugd; Bat. sec, qlque insuper in ed, Augusi, eam- vincise cupidus in ipso consulatu paludatus in Sy-
que recepit in ed. sua Scnttus. Neqne tamen pre- rj riam profectus fuit, Plularchus et Uio, FABR.
pleiea statjm rccipiendam puto, Primum enim coq- 2. Audila fit Hierosolymis, Hanc rem narral Jo-
stare deberet, eo anno, quo haec scripsit Orosius, sephus lib. xiv Anliq. cap. 12, quem lege. FAPR.
scstatem pra: cseteris fervnlam fuisse; deii) dg sesiaie 5. Divertft, Videtur ethic debere reponi devertil,
loqui et npn polips de febri, adeeque non continuare quod supra cap, 4ex-cod. Longobard, factum fuit,
metaplioraiii, sed povam advocare. Immo valde dis- et innuere vitleiur cod. Ultr. scribens revcriit,
plicel vox ccslas,legique potius deberet wsluskic qui, 4. Pervadit. Hoccmss. leclio est. Edit. quscdam,
eic,, qiiaevpx fehr» irdeuli respspdet. Hocenini di- invadit. Ed. Aug., templumque pervadit. Pro adil
cere vuit QrQSjius,Ga|liaiii febii illa, id e»tt afjli- pndd. Lugd. Batt. quatuor cum Ultr. orfiit.
ctionp sub Jnlin Caesar*, ita penilug fuissc alflictam, 5. Vqgesem-Ha scripsi ex Giialtheri libro. Plu-
ut recuperore vires iwmquaiu poiueril, neque ad larchus in Crasso, et Appianus in Parthica (si modo
ipsos Gothos surgere, i. e. reparare vires toto jiilcr- libcr i|le ab Appiano scriplus esi) Ovaytuijvbabenl.
—
iuedio lempore, quo a Romanis sub Caesaresubacta FABR. Lugd. Bait. dno cum Coll. Gronov. Boges-
fitil,usquead cladem |llam,quam Romaqacditioneset sen yel Bogesseni.Ex Florenit. pr. Vageusem,sec.
ipsa Ro»a a Gfttbjs p»§§a?jftjeriint; qua; cjjyles,,per Boqesen, terf. Lugessem.Edil. August, Bagesseu.
 1029 HISTORIARUMWQBR VI. CAP. XV. 1050
olivium babuil, a quo velicmcnter 6 incicpilus est, A^* proveniibus, prinrum oblila defectuum esl. Ibuic
qiiml conira fcedus7 Luculli et Pompeii, avaritia in- deinde recentissimse prosperilalis jactantiam Iiali-
diicius, Eiipbratein iransierit. Quamobrem sine mora cini) bellum ct dilaceralio Syllana castigat. Rursus
fuiurum, nt, pro auro Parthico, Serica ferro onerare- post hanc domesticam inlestinamque perniciem, qua
tur. ltaque cum prope Carras ventum esse', Paithi usque ad medullas pene eviscerata et exesa est, pa-
413 subito " ingruenles 9 cum Surena et Sillace, ribus propemodum spatiis temporum non solum re-
praefectissagittis, oppressere Romanos. Cecidere ibi parata, verum etiam extenta esl, ctnn Lucullus
plurimi senatores, 10aliquot eliam consujares, et Asiam, Pompeius llispaniain, Gaesar Galliam per-
prselorii viri. Crassus quoque filius Crassi, lectissi- doiniiil, Romanumque imperium usquo ad exlremos
mus juvenis, in acie occisus est. Prscterea qualuor propemodum lerrae terminos propagatura est. Hauc
cohortes cum Vargunteio, niediis deprehensse cam- nunc arnplissimam dilaiaiionem vasiissima ruina
pis el iiiterfectae sunt. Surenas raplo equilatu Cras- consaquilur. Apud Partlios cnini consul Romanus
sum persequi inlendit: eumque circumvenlum ac occiditur, ' exercilusque deletur, atrocissinmni il-
frustra colloqtiiuni ejus petentem interfecil, quam- lud Pompei et Csesaris bellum civile conseritur, ct
vis vivura auferre maluissct. Pauci nociis benelicip imer hsec Roma ipsa repentino cnrrcpta incendio
liberati, ll Carras confugeruni. Cognita clade Ro- B concremalur. • Anno siquidem ab Urbc condita DCC,
manorum, multae Orienlis provinciae a societate iiicerinm unde concrelus, pluriniani Urbis partem
11vei fide populi Romani defecissenl,
niCassius, col- ignis invasit, neque umquam anlea lanio incendio
lectis ex fuga militibus paucis, inlumcscenlem Sy,- correptam nc vasiatam civitaiem ferunl- Nam qua-
riam egregia animi virtute ac moderatione pressis- luordecim vicos cum vico jngarin consumpios fuissc
set : qui et Antiochum copiasque ejus ingeutes prae- memoriie 7 proditum est. llinc jani bellum civile
lio vicit, et interfecit: " Parthos quoque, ab Orode committitur, quod magnis jamdudura dissensipnibus
in Svriam missos, jamque ingressos Antiochiam, ac molitionibus parabatur.
bello expulit, ducemque eorum 1VOsacen inter- 415 CAPUT XV,
fecit. De bello civili quod cruentissimum Cwsar et Pompeius
CAPUT XIV. gesserunt,
De mutabilitate Romani imperii, prwdielorum velut Nam rediens Cacsar victor ex Gallia, decerni sibi
epilogus. absenti alierum consulatum poposcit. Conlradictum
Igitur Romani status agitur 1 semper alterna mu- est* a Marcello consule, adnitcnle Pompeio, deinde
tatio, et velut forma Oceani maris, qusc omni die decretum est a senatu, ul in Urbem Caesar non nisi
'
dispar, nunc succiduis per septem dies allolliiur in- C dimisso exercilu veniret, et ex Marcelli consulis au-
cremeniis, nunc insequentibusltoiidemdiebus4l4 ciorilate ad legiones, qua? apud Luceriam erant,
nalurali damuo et defectu interiore subducitur. Ut Pompeius cum imperio missus est. Csesar Ravennam
enim de proximis ordiar, Cimbris Tigurinisque sese conlulii. M. Antonins ets Q. Cassins, tribuni
vincentibus, cum apud Rhodanum flumen Romanus plebis, pro C;csare intercedenles, inlerdiceiite Len-
exercilus periit, arctissimas Roma sensit angusiias, lulo consule, ctiria foroque probibili ad Caesarem
refusa continuo clade Cimbrorum, magnis 3 elata profecti sunt, 3 Curione simul Coelioque comitami-
HAVERCAMPINOTiE.
6. Increpitus. Mss. quidam increpatus, et uiox Mss. Lugd. Balt. duo cum Coll. Gronov., in conse-
fere omnes cur pro quod. quentibus.
7. Luculli et Pompeii. Contra mss, in quibusdam 3. Elata. Lugd. Balt. tros cuin Florent. tert., ele-
edd. excidit conjunctio et, quam negligere Fabr.. vata.
el Scollus non debuerant, cum ex illa negligentia 4. Provenlibus. Edd. quscdam, provectibus. Delent
longe alius huic loco et incplus sil sensus. Neque mox rnss. aliquot est.
enim Pompeio, quem coiitineniissimum supra ap- 5. Exercitusque. Copulam non agnoscil Lugd. Bat.
pellavil, sed Crasso avariiia competil. Factum vero secundus.
id fuit a Crasso contra LuciiHiprimum, deinde Pora- 6. Anno siquidem ab Urbe condita DCC,Hoc incen-
peii quoque, qui Lucullo in bello Miihridalico suc- dium, quod, maxima urbis parte delela, prodigii
cesserat, foedus. j) locoest habitum, fuil, L. Paulo, C. Marcello coss.,
8. Ingruenles. Edit. August. irruentes, anno DCCIIIobsequens. De eodem Livii auctoriia-
9. Cum Surena et Sillace. Vulgo mendose Sulacea lem adducit Orosius lib. vn, c. 2. FABR.
legitur : Apud Pluiarchuni est, SiXAax»?,FABR. 7. Proditum esl. Mss.quidam et ed. August., tra-
10. Aliquot. Edit. pr. et August. cum Paris. et ditum est.
Venelt. aliqui. Cap. XV. — 1. AMarcello consule. Roberli liber
11. Carras. Ed. August., ul et cod. Ultr. ubiqtte, hoc amplius habet, aBibulo, a Caione. Caeterum de.
Charras exbibet. bis dissensiouibus cum omnes multa scribani, puli-
12. Vel fide. Mss. quidam et edd., et fide. dumesset, hic velle aliquid annoiare. Lege C;csa-
15. Parthos ab Orode. De re a Cassio e.ontra Par- rera, Appianum, Plutarchum etcaeteros. FABR.
thos gesta, et Osace duce occiso, Cicero epist. 20, 2. Q. Cassius. Ita omnes hunc nominant, exeeplis
libr. v, ad Attic.: Dio libro qiiarto. FABR. Orosii libris, in qnibus Publii prsenomen habet.
14. Osacen. Lugd. Batl. omnes, cum Ullr. et 3. Curione Cwlioque.Hic est M. Cwtius Rufus, de
Coll. Gronov., Osagen. eujus interilu paulo post. Quod ego annotandum
CAF.XIV.— l.Semper. Abest a Lugd. Bat. pr. et propter Dionem putavi, apud quein initio lib. XLI,
CoII. Gronov. KaixcXiou proKeuAiou,seu poiius KotXiou,bis mentiose
2. Insequentibus. Edd. qusedam consequeulikut. legilur. FABB.
1051 PAULI OROSII 1032
bus. Cscsar, Rubicone flumine * transmealo, mox ut *, liam rediens, obsidione domitam, vila laiilitm ct li-
Ariminum venil,' quinqiie cohorles, quas tunc solas bertate concessa, cseteris rcbus abrasil. u Al vero
babebat, cum quibns (ul ait Livius) orbcm lerrarum Dolabella " parlium Cscsaris, in Illyrico per Octavium
adorlus esl, quid facio opus essel, edocuit. Deplo- etLiboncm vieius, copiisque exutus, " ad Antonium
rans injurias suas, causam belli civilis, pro resli- fugit. 1VBasillus et Sallusiius " per singulas legio-
luendfs in patriam tribunis, esse lestatus esi. Inde nes, quibus praeerant, similiieret Antonius, Hor-
per Anlonium seplem cohorlcs, qu;c apud Snlino- tensius quoque ab iufimo mari cum classe concur-
nem morabanlur, a Lucreiio 5 rccepil, tres legiones rens, omnes pariter adversus Ociavium cl Libonem
quse cum Domiiio apud Corfinium mnrabaiiitir, nd profecti, 41716el vicli sunt. Antonius cum se Octa-
partes suas traduxit. Pompeius atque omnis seualus, vio 1Tcum quindecim cohorlibus dedisset, omnes ad
crescenlibus Csesaris viribus, trepidi, lamquam Ita- Pompeium a Libone deducii sunl. 18Curio ex Sicilia
lia pulsi, in Grscciam iransvecti, Dyrrachium gerendi in Africamcuih exercitu transgressus esl: quem Ju-
bclli sedem delegerunt. Cscsar Romam venif, 6 ne- ba rex continuo excepium cum oinnibtis copiis tru-
gatamque sibi ex serario pecuniam, fraciis foribus cidavit. Octavius Salonas 19 oppugnare conaius,
invadit, protuliiqtie ex co auri pondo quatitor mille omnes pene copias quas duxit amisit. Coelitisdcsci-
eenlttm triginla quinque, 7 argenli pondo prope non- B vit a Csesare, nc se Miloni exsuli junxit. Cumque
genta millia. 416 I"de tligressus Ariniiniim ad le- ambo servorum inanu Capuam oppugnare molircn-
giones, mox Alpes iransvccttis, Massiliain venit, ad tur, occisi sunt. Bibulus apud Corcyram pudore vi-
" cum receptus non esset, clus, quod custodiac ejus, quam pelago et oppido
quam oppugnandam,
Tribonium cum Iribus legionibus relinquens, ad prsctendebat, hostis illuserat, inedia sese vigiliisque
0
Hispanias contcndit, quas L. Afranius, et M. Pe- confecit., Appius Cl mdius Censorinus, qui jussu
treius, ct M. Varro, Pompeiani duces, cum legioni- Pompeii Grseciam luebatur, jam abolilam Pytbici
bus obliuebant. Ibi muliis prscliis Petreium Afra- oracttli fidem voluit experiri: quippe ab eo adacta
niumquc superatos, 9 composita paclione, dimisit. vates descendere in specum , respondisse fertur de
In ulleriore vcro Hispania duas legiones a M. Var- bello consulenli; Nihit ad te hoc, Romane, bellum
rone suscepil. Simililer et duces ejus, ,0 lioc est, perlinel, " Eubww cwla obtinebis. Ccela autem vo-
Curio Catonem Sicilia cxpulil, Valerius Coliam Sar- cant Euboicum sinum. lta Appius perplexa incerlus
dinia, Tuberonem Africa Varusejecit. CsesarMassi- sorte discessit. " Admonel nos aliquid oblreclaiori-
HAVERCAMPINOTJE.
4. Transmeato. Flor. lerl. trantmisso. <
C edd. excepla Augusl. occupavii. Fabricius autem ,
5. Recepit. Mss. quidam, recipit. Pro morabantur, nulla miilationis suae ralione vel auctoritatc addila,
edd. quacdam, erant. reposuit dividenles.h quoque, qui Florcnt. cod. ter-
6. Negatamque ex wrario pecttniam. Interposuit sc lium exaravit, deesse aliquid videns, verbis illis
huic rei L. Metellns tribunus plcbis. App. lib. n, Dio quibus prwerunt, superscripsit ducenles. At ego, ciim
lih. XLI,Lucan. lib. m. FABR. in tribus codd. mss. Lugd. Bati., prsclerea in Ultr.
7. Argenli pondo. Inquirit iu baiic summnm Bu- ct in Coll. Gronov. invencrim persingutas, non dtt-
daeus de Asse lib. n, pag. 518, qucra vidc. Lugd. biiavi veram hanc esse leclionem, aique ex ea, cum
Balt. tres cum Coll. Gronov. pondus hoc in loco conlracte scriberetur pcr, edilores primos fccisse
delent. paranles. Per singulas auieni legioneshi victi suut,
8. Cum reeeplus non esset. In mss. quibusdam le- quod non conjunctis copiis , sed singuli cum sua
gilur cur, quod in omnibus Editis servalur. Sed legione, cui prseerant, maniiin cum hoste conseruc-
Lugd. Balt. sec. et quart. scribmit cum, qnod hic rint.
videtur esse reponendum, uisi malimus quod, pro 16. Et vicli sunt. Meus codex conjunctionem ci cx-
qua voce passim in mss. Orosianis cur scribi solet. pungit.
9. Composila pactione. Edd. qusedam inierserunt 17. Cum quindecim cohorlibus, Ed. Ang., cum xn
fwderis contra mss. cohortibus.
10. Hoc est. Solet ila loqui Orosius. Quarc post 18. Cttrio et Sicilia. Qusc hic dc Curionis iuleritu,
hwc, quod edd. quidam habent, recie rejiciunt. el Salonartim oppugnalionc, ilem de M. Coelino ei
11. Alvero Dolabelta. Hunc locum studiosi dili- r» T. Milone perslringuntur, ea Csesar copiose narrat.
genter lcgere debenl, cum tota hsec res a Csesare FABR.
non longe ab initio lib. nt de bello civili tlescripla 19. Oppugnare. Mss. qtiidam expugnare.
inlerciderit. Eadem breviler narratur ab Appinno 20. Appius Claudius. Haiic rem cxponil Valerius
et Dione, seda Lucano fnsius describitur lib. iv. lib. i, c. 8. Vide Litcan. lib. v. FABR.
Vide Florum lib. iv, c. 2. FABR. 21. Eubcemcwla. In impressis Valerii libiis est,
12. PartiumCmsaris. In quibusdamedd., exparle Eubcewcellam; in manuscripto, Eaboew coelcim, et
Cwsaris. deinde, ccelweubcew.Lucanus:
13. Ad Antonium. In cod. Flor. pr. Ad Antoniutn
.... Solusquequietem
confugil legitur. Euboicivastalateris convalletenebis. FABR.
14. Basillus. Lucnnus lib. IV: Et Basilum videre
ducem. Sed de hoc nomine dicemus c 18. FAER. 22. Admonetnos, etc. Vulgaiam hanc leclionem si
15. Per singulas legiones. Pessime in Orosio af- retineamus, consulere aliqitid obtrectatoribus, signifi-
fectus hic locus fuit. Cttm in plerisque mss. (ut cabit, proferre aliquid in eomm cnmmodum. Qtii
colligere licet ex tribus Florcntt., Lugd. Bat. tertio, nn sensus sil hujus loti valde dubilo; pracserlim cu.n
Meo, Perizon. atque cod. Aug.) legerelur, Basillus in tribus mss. Florcnlt. loiidemqiie Lugd. Balt. at-
et Sallustius singulas legiones, editores vidcrunt im- quc insuper Ullr. lcgatur ab oblreclatoribus nostris
perfeclum hoc modo esse sensum, alque de suo lar- consullor isle consulere- Quomodo, si pro sseculi sui
gili sunt parantes. Quod usque ad Fabricium omnes caplu scripseril Orosius, significabil idem quod ob-
1033 IHSTORIARUMLIBER VI. CAP. XV. 103t
bus nostris consultor islc consulcre. Qiicruntur uli-. A getesuriens? Nama°sicul ipsi fatentur, velobscura,
que fideCliristianoriini sibi sacra interdicta, cxrc- vel falsa dicendo, ipsc Apollo seducil. Quamobrcin
moniasque sublalas, " et <>bboc maxime, quod ex- requo animo ferant,ai elsi imilari interim nolunt, nos
tis vaticiniisque cessantibus fulursc 418 cladcs, id vcritatis judicio ctiam probibcre, quod potuerunt
quia sciri,v ncqueunt, non vitaniiir. Cur ergo longe majores corum, vel experiendo conlemnere. Inlcrca
ante imperium Csesaris nativitaieinquc Christi, sicut apud Dyrrachium mtilti Orientis rcges ad Poni-
ipsorum auciores aticstantur, abolila fueral Pytbici peiuni cutn auxiliis3> convenerunt. Quo cum Cacsar
oraculi fides? Abolita auiem idco, qnia conicmpia. venisset, Ponipeium obsidione frustra cinxit,a 3 ipso
Porro autcm quare contempia, nisi quia vel falsa, lcrrain 3Vqttindecim niillium passuum fossa prsc-
vel vana, vcl dubia ? unde prudenler ,0 poeia prae- stiuens.ctim illi maria paiercnt. Pompeius castelltim
monuit: 3"
quoddam propiuquum mari, quod Marcellinus lue-
Inconsultiabeunt, sedemqueodere Sibylla;: battir, evcrtit, pracsidiaquc Cacsaris quse ibidem mo-
Et ne foric parvi id peudant, quod contcmplu nbo- rabantur occidit. C;csar Torqualum legionemque
lilum atque antiquatum fuil, hoc cst, aut numcn aut unam, ut exptignarel, aggressus esl. Hoc pcriculo
omncs eo copias con-
sedem, " Apollo ille Pylbius cral, qucm ferunl ma- sociorum Pompeius coguito,
B (raxil: in qucm sc illico Cacsar omissa obsidione
gno illo ,7 Pylhone serpentc interfccto, lotius vati-
cinationis auctore et principe, hseredem ct sedis ct converlit. Torquatus autem e vestigio36prorumpcns,
divinationis ct numinis exslitisse : ibique eum red- aversum insecutus est. ItaCacsaris milites ancipili-
dere elegisse rcsponsa, ubi orla ctini auctore ipsa di- periculo territi, ipso Csesare frustra obsistente, fu
vero 37Coesarisquoque tcslimonio
vinatio videbalur : prseterea quera per alias quoque gerttnt. Pompeius
3SQua-
lerrarum parles spumantibus buccis, rabidoque dis- victor, perseqneniem revocavit exercilum.
cursu omnis furiatorum ructat insania , ad quem tuor 39 millia militum Caisaris, cenluriones viginli
'n eo
plurimi lerrarum reges, quasi " ad vivam vocem duo, cqtiitesque Romani complures 420
consulti numinis concurrerunt, cui saepissime ipsi pnrlio csesi sunt. Cx-sar inde cilato agmine per E-
in Thessaliara perrexit. Pompeius cum ma-
quoque Romani opulenlissima dona iniserunt. At si pirum
Apollo isie Fythius paulatim discernente experien- ximis copiis secuius, bellumque commissum esl.
40 instruilur tilrimque acies. 41 Pompeius
tia contemplus, relicius atqtie abolilus est, quid vi- Itaqtte
vum de mortua pecude, quid verum de amente mu- octoginta et octo cohortes triplici ordine locavil.
liercula sperari potesl ? Quid poslremo, Fuerunt aulem peditum quadraginta millia, cquitcs
" Inflavitcumpinguisebur Tyrrlienusad aras, in sinistro cornu sexcenti, in dextro quingenti, prsc-
C lerca reges mulli, senatores, equitesque Romani
419 expositis opimse pecudis intesiinis, non fin- plurimi absque v> lcvitim armalurarum magna co-
HAVERCAMPINOTJE.
treclatoret consulere, i. e. interrogare, prout stalim mutandum.
facit, in illis, Cur ergo, etc. 31. Etsi imilari interim nolunt. Ita , repcncndo
23. Et ob hoc inaxime. In mss. Florentt. Iribtis, elsi pro si, scribere jubeut omnes codd. mss.; pro
Lugd. Balt. quatuor el Coll. Gronov. atque vett. edd. interim Lugd. Bat. pr. insuper amal in lantum.
legitur, et obhoc ideo maxime, nisi quod ob absit ab 32. Convenerunl. Flor. pr., venerunt.
edit. Aug. Vulgatam leciionem Meus et Periz. con- 33. Ipse terram quindecim millium passuum. Mu-
iirmant cum Ultr. eaque satis proba est. nitionis spalium Cassar non expressit, sicut ncc Lu-
24. Nequeunt. Lugd. Balt. pr. et tert., nequeant. canus initio lib. vi. Appian. lib. n, mu5to\>;Siuxo-
25. Poelaprwmonuit. Virgil. iEneid. m, 452. o-ious-xui xtWouredil. Florus scribit Cacsarem Pom-
26. Apollo iste Pyihius erat. Edit. August., Py- peii castra xvi millium vallo obduxisse. FABR.
thon. Apollo iste erat. In eodem cod. h.«c ex Glossa 3i. Quindecimmillium. Mss. aliqttot amant, quin-
recepta praecedebant: Apollo successit hwres serpenti decim millibus.
in divinationePython. Posl Apollo successil Sibylla 35. Quod Marcellinus. Lentulus Marcellinus quse-
in divinatione. stor : Csesar. FABR.
11. Pythone serpente. De Pytbone Callimachus in 36. Prorumpens. Ed. August., erumpens.
Apollinem: 37. Cwsaris quoque leslimonio viclor. Hoc prselio
IIvMTOI xaTiovri
ouvrJvTtTO
oaipovio?
l*Jp, Dcommissoad Dyrrachium vicius Caesar, Pompeio
Alvo; u.lvovxaTrjvaot;,
oft(,TOV OAXOV tn'aXku non instantc, negavit eum vincere scire : Sueionius
BaUwv unvdiOTov. in Julio. Plutarch. in Porapcio et Caesare. FABR.
Id est: 38. Quatuor millia militum. Plutarch. in Pompeio
; Sto-%iAtoijj habet. Cenluriones Caesar lib. III Comm.
Horridusoccurril serpensfera beslia, Pytho : edit xxxn, noii xxu. FABR.— Idem numerus xxxu
Quemtu descendensperimiscitofatiferoarcu, in edilione principe occurrii, ut et Parisina atque
Coutinuavolucresdumdirigisarte sagittas. Venetis.
Dionysitis Afer SpuxovxuSs/yuvmvappellai. Tibullus 39. Equitesque. Conjunctionem sive copulam de-
lib. II, ubi Delphica Pyiho ? FABR. lent mss. et edd. quidam.
28. Ad vivam vocem. Ed. Aug., ad unain vocem. 40. Instruitur. Ita mss. meliores etedd. vett.. non
Mox mss. ct editt. qusedam, concurreruni. instiluilur.
29. Inflavit cum pinguis. Versus cst Virgilii de se- 41. Pompeius oclogintaet octo cohortes. De numero
cundo libro Georg. FABR. copiarum non idem omnes scripserunt, quo dc Ap-
30. Sicut ipsi falentur. Sine modo hacc prius.con- pianus lib. u. FABR.
fusa legebanlur sic : Non fingentesuricns ? Nam sic- 42. Leviumarmaluraruin. Tres Lugd. Batt. etColi.
—
ut ipsi. LAUT. Vulgata rectc se babct, nihil im- Gronov., leviumarmaturum.
PATROL. XXXI. 33
 1053 PALLI 0R0SH lf36
pia, Csesar similiter ocloginla cohortes (riplici or A interfecliis cst. Cscsar, co> posilisapud Tiiessali un
dine disposuit, cui fueruntvs non minus qunni tri- relms , Alexandriam venit, pcrlatoque ad se ac viso
ginta miliia peditum, equilcs mille. Videre ibi et Poinpcii capiie, anntiloquc, flevit. Cumque se in rc-
gemere erat, contractas Romanorum vires in cam- giam reccpisset, eludebatur a tnloribus, quo minus
pis "Pharsalicis ad occisioneui muiuam conslitissc: pecuniam acciperel, tcmpla sua aslu spoliantibus ,
quassi concordia rexissei, nuili populi, nulli reges ut el regios thcsauros vactios essc oslenderent, el
' ferre
potuissent. Prima congressione equitatns Pom- in invidiam Cacsaris popnluin concilarcnt. Prxterea
peii pulsus, sinislra lalera nudavil. Deinde cum diu Acliillas dtix regius, imbutus semel Pompeii san-
ulrimque dubia sorte cacderenlur, alque *• ex alia guine, Cscsaris quoque nccein iuedilabatur. Nain jus-
parle Pompeius inter hortandum diceret: v6Parce sus exercilum dimiltere, cni praeerat, viginli niilliiim
civibus, nectamen faceret; ex alia vero Csesar hoc armatorum , non modo sprevit imperium , " verum
faceret, quod urgeret, dicens : Miles, faciem feri : etaciem direxit. In ipso preelio regia classis forlc
tandem universus Pompeii fugit exercitus, caslra- subducta, jubetur inccndi. °3 Ea flamma 8Vcum par-
que direpta sunt. Csesasunt in eo praclio Pompeia- tem quoquc urbis invasisset, quadringenta millia
norum " quindecim millia , centuriones Iriginta et libroriim, proximis forte sedibus condita, cxussil:
ires. Hic exiius pugnsc ad Palscqpharsalum fuit: *8 ^ singulare profeclo monimentum sludii, curaquc
Pompeius fugiens, in ostio Penei amnis onerariam majorura, qui lot tamaque illuslrium ingenkirum
navem nactus, in Asiani transiit. Iude per Cyprum
opera congcsseranl. Undc qtiamlibel " hodieque in
in jEgyptum venit; ibique uiox ut liiius aitigit,
Ptolemaei in C;e.-aris lemplis exsteni, qusc et nos vidimus, armaria libro-
jussu adolcsccnlis, grntiatn *• direptis , exinanila ea " a nostris
vicloris occisus esl. Pompeii uxor filiique fuge- rum ; quibus
"* nostris tomporibus »• memorent,
runt. Csetera Pompeiana classis direpta est, om- hominibiis,
nibus qtii in ea erant crudelissime trucidatis : 60quod q.iidem verum est; tamen honesiius credi-
421 'bique et *' Porapeius Bilhynicus occisus est. lur, alios libros fuisse quaesitos , qui pristinas stu-
*° Lentulus vero , " vir consularis, apud Pelusium dlorum curas xmularentur, 422 6I quam aliam ul-
HAVERCAMPINOTiE.
43. Non minus. Ed. princeps, minus quam. El sic 60. Quod quidem verum est. Haecmihi glossam
quoqne exstat in mss. Florentt. trihns, quoriim dtio marginalem sapere videntur. Crebri eniin bcllnrum
posteriores insuper quam delent. lumuUus, captiqne per barbaros Goihos Roma,
44. Pharsalicis. Lugd. Batt. tres, Thestalicis. Idem aliaquc similia, miuime contigisse videnlur siue Bi-
in ed. August. invenilur. bliolhecariim aliqtia jactura. Invidiam linne in Cltri-
45. Ex alia parte. Lugd. Balt. pr., alia ex parle. stiaiias derivarunl gentiles, quasi ilti sub Inip. Chri-
46. Parce civibus. Ila scripsimus ex velustis, ncc G stianis expilassent atque vastasseut bibliotbecas
aliter estapud Florum. FABR. publicas. Quod siiuiicontigil forte circa ilf s libios,
47. Quindecimmillia. Lugd. Ball. pr. et qtiart.,xxn qui superslitiones vetcres et inanium aique puden-
millia. dorum sacrorum ritus continebant, idcirco aliquis
48. Pompeius fugiens. De Pompeii fuga et iiilerilu jam olim in margine scripsisse videiur, quod quideu
Csesar lib. m, Pluiarcbus in Pompeio, Appianus lib. verum est.
ii, Dio XLII,Velleius lib. u. FABR. 61. Quam aliam ullaih lunc fuisse , elc. In mss.
49. Pompeius Bilhynicus. Q. Pompeius A. F. qtti Lugd. Balt. tribus et Coll. Gronov. desideralur u/-
Bithynicus dictus est. Cicero in Bruto. FABR.— Co- tam. Orosii autem liarc verba quid sibi velint, vix
pulam et delentLugd.Batt. tres cumCollat. Gronov. capio. Innuere videniur, vel exstitisse scriplores ,
50. Lentulus. L. Lentulus Crus, qui anno supe- qui alfirmaverint, aliam alio in loco Alcxandrise,
riore cos. fuerat. Eum Csesar scribit a regecompre- iisdem lemporibus fnisse bibliothecam, quae non ar-
hensum, in custodia necatum esse. FABR. serit, quod propter librorum, qui inccndio perieriui,
51. Vir consularis. Ed. August., Lenlulus vero numerura, negal Orosius; vel, practer hibliotliecam
consularis. illani Alexancjrinam quadra^inia millia Iibrorum ,
52. Verum et aciem. Lugd. Batt. duo, verum etiam nullam aliam fuisse bibliothecam publicam. Quod
el aciem direxit. sane falsnm est: nara fuil in magno honore, elante
53. Ea flamma. Hanc bibliolhecam laudans T. banc cladem liltcrariam et post, bibliotheca Perga-
Livius, elegantimregum curwque egregium id opus nil mena, quam Cleopalrsc largitusest Antonius, quae-
fuisse, ut esl. apud Senecam de Tranquillitaie vitse. D que, teste Plmarcho in Antonio p. 943, ducenia vu-
Ubi quadringenta millia librorum Alexandrise arsisse ltiraintim millia continebat, semulatione Plolemsen-
legilur. BibliotbecaeAlexandrinse incensac meminit rtini, a Pergamenis regibns collecla. Secunda igilur
et Plularch. in Csesare, ct Dio lib. XLII.De oinni re hsec Alexandrina fuii bibliotheca. El prior quidcra
gesta cum Alexand. prseter cceteros copiosc Hirt. in loco urbis exstiiit', qui Bruchium vocabatur. Epi-
FABR. phan. de Mensuris el Ponderibus cap. 9 : Ptole-
54. Cum partem. Lugd. Bal. quart. et Coll. Gro- mwus , cognomenloPhiladelphus , Alexandriw rex ,
nov. cum partes legunt. Supra quoque ea non agno- egregiamAtexandria bibliollucam iiistituil,in ea urbis
scii eadem Collalio cum tribus mss. Lugd. Batt. regione , quam Bruchium vocant; quw deserla hoc
55. Hodieque. Male edd.quaedam Velt.,/iodie, qrnv. tempore visitur. Secunda 1 iblioiheca, quse cx Perga-
56. Direptis. Lugd. Batt. quatuor, Ultr. et Coll. mena maxiine crevit, in Serapin fuit, quod nobiiis-
Gronov., derelictis. simum et stupendse magiitudinis atqtie artis erat
57. A nostris hominibus. Absunt a LugJ. Bat. templnm, quodque sletit isque ad Tbeodosii majoris
quarto. tempora. iussu enim inperatoris hujus Chrisiiani
58. Notlris temporibus. Edd. vett. quaedam , t:o- dirutum fnit, quoiemporo quoque videtur alterailla
slrisque temporibus. bibliolbeca Alexandrina eive Pergameoa, a Cbri.-iia-
59. Memorent, Ita codd. et edo*. meliores; alii, nis dire^ta atque ad alia oca fuisse transportala.
memorentur. i
W37 IIISTORIARUMLIBER VI. CAP. XVI. 1058
lam tunc fuisse bibliolbecam, quse cxtra 6Squadrin-. \ deditinnem desperalionc compulit, regnumque JE-
gcnia millia librorum fuissc, ac per hoc cvasisse gypli Cleopatrse dedit. Inde Syriam pervagalus,
crcilatur. C;rsar postea insulam ubi Phnrus est, ce- 'Pharnacem in Ponto vicii. Posiea vero quam Romam
pit. Eo Achillas cinn Gabiuianis militibus 6avenit. venii, * diciaior et consul crealiis, in Africam trans-
Ingens pugna conimissa est: magna ibi Cscsariano- iit, ct npud Tbapsum cum Juba el Scipione pugna-
rum militum muliitudo cecidit, omnes eliam intcr- vit, maximamque ibi hominum inulliludinem inier-
fectores Pompcii interfecti sunt; Caesnrvi insislen- fecil. Castra iitriusque direpta snnt, sexaginta elc-
linni lioslium prcssus, scapham asccndit; qua mox pbanti capli. Cato sese apud Uticam occidil. • Juba
pondere siibsequentiura gravata ac mersa, per cc 10percussori jugnlum " prelio dato, prsebuil. 424
passus ad navem una manu elevata , qua cbarlas te- Peireius eodem se gladio perfodit: Scipio in navi,
nebat,6V natando pervenit, mox navali cerlamine qua ad Hispanias 1'ugerecontendens "venlo coaclus
pulsatus , magna 65felicilate classem regiam aut de- in Africam redierat,ll scmetipse jugulavit. In cadcui
prcssil aut ccpit. navi etiam T. Torquatus pccisus est. Csesar Pom-
423 CAPUT XVI. peii Magni nepotes, illiamque u Pompeiam , simul-
Cwsar Alexandrinis regem reddit, Alexandrinossub- que eum his Fatislum Syllam et Afranium et Pc-
igil, civesquemultos cwdit. B Ireium filium jussit occidi. Inde quatuor triumpliis
1 Alexandrinis pelentibus regem • rcddidit, mo- Urbem ingrcssus, disposito recuperatae reip. sialu ;
nitum, ul magis amicitiam Romanam , quam arma 18continuo 10in Hispanias contra Pompeios Pompcii
cxperiri 3studeret. Qui lamen * illico ut liber fuil, filios profectus, 17septimo decimo quam egressus
bellum inlulit, sed continuo cum tolo exercitn suo ab Urbe fuerat die, Sagnntum perveuil, siatiraqtic
ct ipse delelus csl. Nam viginti millia boniiniim in advcrsus Pompelos duos, el Labienum ntque 18At-
co bello csesa rcferunlur, duodecim millia cum sep- lium Varum, mulla bella et varia sorle gessil. U|ti-
luaginta Iongis nivibus dedila, quingenti ex victo- nium bellum apud " Muiidaui urbcm gestum esl, »•
ribus cecidisse • dicuntur. Rex ipse adolescens sca- ubi lantis cst viribus dimicalum, lantaque cardcs
pha exceptns ni ftigeret, muUis insilientibus mersus, acta ,"ul Csesar quoque, veteranis cliam suis cederc
necalusquc est. 6 Corpus ejus ad litlus devoluium, non crubescentibus, ciini csedi cogique nciem sunm
indicio loricac aurese cognitum fuit. Qua Csesar cernerct, praevenire morte futurum victi dedccus "
Alexandriain prsemissa, Alexandrinos omnes ad cogilarit, cnni subilo vcrsus in fugam Pompcioruni

IIAVERCAMPINOT^E. •
62. Qucidrhttjenlamillialibrorum. Totidem Alexan- C ferro congressnni, aique ita ulrumque periisse. Flo-
driw arsisse leginnisex TestimouioLivii apud Sene- rus tradit Petreium super mensas Jnbani ct se in-
cam de Tranquill. cap. 9. Gellius septingenta millia lerfecisse. De Scipionis inierilu prseter histbricos
numerat lib. vi, cap. 17 : Ingens poslea numerus li- Seneca lib. III Episi. FABR.
brorumin .Ecjyplo a Plolemwisregibusvel conquisitus 11. Pretio clato. Egregia est emendatio Rubenii
vel confecitisest, ad millia ferme voluminumseptin- Elect. i, 10, Petreio. Neque dubiio, quin Orosius
genta : sed ea omnia bello priore Alexandrino , ditm scripserit, Jubn percussorijugulum Petreio prmbuii,
diripiiur ea civilas, non sponle neque opera consulta, Nam, si credidisset Orosius pretio dato, a percussoi e
sed a militibusforte auxiliariis , incensa sunt. nescio quo, occisum Jubam, scripsissetin sei|ueuii-
63. Venil. Mss. etedd. quidam, posiea venil. bus, Petreius suo se gladio perfodit. Nunc, qiioniani
64. Natando. Cod. Longob., Meuset lert. Flor., dicil eodem, neccssario intelligi debetde gladio, quo
nando pervenil. antea Jubam, dein se ipsuin confecit. llle enim ct
65. Felicitaie. Omnes codd. mss. atquc edd. vett. regi suffecitei sibi. Florus lib. IV, cap. 2.
legunl, facilitale.Vulgatam lamen servat Paulus Dia- 12. Ventocoaclus. Lugd. Batt. pr., tert. et quart.
conus iu iiue lib. vi Hist. Misc. cum Col. Gronov., venloaclus Africamredierat, nc-
CAP.XVI.—1. Alexandrinis pelenlibus. Ed. Aug., glecto in.
Alexandrinisregem petentibus, reddidit. 13. Semetipse. Edd. Augusl. et Venetae, semeiip-
2. Reddidit. Lugd. Batt. tres, reddit. sum. Assentitur cod. Ulir.
3. Sluderet. Lugd. Bat. pr. studeat. 14. Pompeiam. Ed. Aug., Pompeii.
4. Illico, ut liber fuit. Edd. qusedam vetl., ut liber " 15. Continuo in Hispanias. De betlo Hispaniensi
fuit, illicobellum, etc. exslai Commentarius Hirtii. De codem Plularch. et
5. Dicuntur. Malunl boc verbttm mss. omnes; Dio lib. XLin. FABR.
vulgg., referuniur. 16. In Hispanias. Ed. August., in Hispaniam.
6. Corpus.Lugd. Bal. pr., corpusque. 17. Septimo decimo.Ita Florenil. Ires; alii, deci-
7. Pharnacemin Ponto. De Pharnace et re cum eo mo seplimo. Pro quain, ed. Aug., qua.
gesta, llirt. de bel. Alex., Dio lib. XLH,ct alii. 18. AKiumVarum. Aitius recte in libris veiustis
FABR. legitur. Nam el DionpwWATTiov Oitkpovnominat.
8. Dictatorei consul. Orosius, secntus fortasse Li- Vulj;3reslibri modo Actium,inodo Acciumhabeut. In
vium, hicaperle Caesareman. U. DCCVH dictatorem Plularcbi Calone mendose Ovupo;"ATzmosvocaiur.
et consulem III creatum ostendit: quamvis haec di- FABR.
clatura uoti oinncs Annales suffragantes babeat, qua 19. Mundam urbem. Mss. et cdd. quidam, Jtftin-
de reSigonius in Faslis. Debello Africo exstal llirlii da»i flumen.
Comm. De eodeinomnes alii scripiorcs; quare in re 20. Ubi tantis est, eic. Mss. ct ed. quidam expun-
aperta nostris verbis minime opus esl. FABR. gunl csl. Alii transponunl, ubi lantis viribus dimica-
9.Juba. Lugd. Bat. pr.et lert.cuui Coll.Grnuov., lum est.
Jiiba rex. 21. Cocjitarit.Lugd. Batl. trcs, Ultr. el Coll. Gro-
10. Percussori. Dio scribit Jubam cuiii 1'clreio nov., cogilaret.
 1039 PAULI OROSH «040
cessit cxercitns. " Et qtiidem eo die hoc,a bellum .A ribus confossus interiii.' in qtia conjnraiione fuisse
acluni est, quo Pompeius patcr ab Urbe bellum •amplius sexaginla conscios feriint. Duo Bruti ct
gesturusaufugerai, qtialuorqne annis boc civile bel- Caius Cassius aliique sncii, slriciis pugionibus in
lum 425 indesinenter ,v tolo orbe lonuit: T. La- Capitolium 7secesserunt. Diu deliberatum est, utrum
bieiius et Attius Varus in acie ccsi sunt. " Sex. Capiiolium cum auctoribus cscdis oporterel incendi.
,6 *
Pompeius ctim centesimo equite aufugil. Fratcr Corpus ejus raptuin populus, dolorc iuslimulatus,
ejus Cn. Pompeitis conlracia celeriler non parva Lu- in forp fragmentis tribunalium ac stibselliorum
sitanorum manu, " cum Cscsonio congrcssus •• et cremavit. Percensuit laiiiudinem regni sui Roma
victus, lugiensque interfeclus est. Munda civitascum cladibus suis, alque in sunm • cnnversa cxdcm, sin-
immensa hominum cacde, Cxsare •*oppugnantc, vix gulas quasque genles ibidcm , ubi domuit, vin-
capla est. dicavit. Asiac, Europac, atque Africse, uon dico
CAPUT XVII. Iribus mundi partibus,sed tolistrium partium angulis
427 cdidil 10gladiatores suos : ferialisque inimi-
De Cwsaris interilu, et ob eum tumttltibus et bellis.
cis spectaculum miserse ultionisingessit. Nec lamen
Cscsar Romam rediit: • ubi dum • Reipublicae sufficit ipsas quoque cum auctoribus causas fuissc
statum conlra excmpla mnjorum clcmenter instau- B consumptas, recidiva semina in eodcm agro " ger-
rat, auctoribus Brulo cl Cassio, 426 conscio eliam minant, " magna continuo metentibus malorum in-
- plurimo scnatu, 3 in curia v viginli et (ribus vulne- crementa cum rongno sudore faclura : viclor civilis
HAVERCAMPINOT^E.
22. Et quidem eo die. Plularchus in Caesare de
praelio Mundensi: TKUTIJV TIJVp-uyrrn svixws TJJT«V
Atovoo-iwv lopTJi,xuWfo /sysTKixui no/unjio; Mayno?
ilti TOV7TOAS/ZOV St« pifaovSs XpOVOff
s^sXflsiv' SVIKUTWV
Tso-o-apuv StijMsv.Id est, Hoc prwlium'secundum Cw-
sar Liberalibusfecit,quo die Pompeius Magnutprimum
ad hoc bellum profeclut dicitur, cum interea qualuor
anni effluxissent. FABR.
23. Hoc civile beltumaelum est. Una aut altera cx
edd. vett. bctlum neglcxit.
24. Tolo orbe lonuit. Indocti librarii mutarunt in
totum orbem tenuit, ul factum fuit in tribtis Lugd. 2. Reipublicw stalum. Lugd. Ball. duo cum Coll.
Batl. ct Coll. Gronnv. Scd ed. Aug. versc el vulgatai Gronov., rcpente stalum.
leclioni adcHdil : Ai. totam urbem lenuit. 3. In curia. Quomodo Cacsaridibus Marliis in cu-
25. Sex. Pompeiut. Hsec nos ex Roberli Stephani ria Pompeii viginli el duobus vulncribus confossus
Jib. sic restiluimiis, cum in aliis libris e duobus fuerit, Suelonius, et omnes alii scribunt. FABR.
fratribus Cn. Pompeius aufugisse, Sextus interfectus 4. Viginti el tribus. Lugd. Batt. tres cum Coll.
conlra historise verilatem legalur. FABR. Gron., viginti el quatuor.
26. Cum centesimo equite. Lugd. Bai. pr. cenlena- 5. /n qua. Secundam vocem nou agnoscunt Lugd.
rio ; reliqui ircs, citm Coll. Gronov., cum ccntenario L Bati. pr. et teri.
equitalu fugil. Edd. velt. quscdam, cnm cenium equi- 6. Ampliussexaginta conscios.Suclonius: Conspi-
tibus aufugii. ratum est in eum asexaginta amplius, qtiorum nonnul-
27. Cum Cwsonio.Cwsonio esl etiam in velustis, los Cicero nominat Pliilip. n, plures Appiauus lib.
sed vidc, nepolius legendumsit, Cesennio. Nam Dio u. FABR.
hunc Cesennium Lentonemvocat: cujus menlio est 7. Secesserunt. Mss. et edd. quidam, recestcrunt.
Philippica xn. FABR. 8. Instimulatus. Ed. August., stimulatus.
28. Elviclus. Ed. Aug., ibi viclus. In ea quoque 9. Conversa.Lugd. Bai. pr. et lert.cuui Coll. Gro-
Cwsare pro CcBsonio. nov. versa. Lucanus i, 3 :
29. Oppugnante.Lugd. Bat. lcrl., pugnante; prim.
aulem, pugnanle el cedenie. Populumquepolenlem
CAP.XVII. — l.Ubi dum. Edit. Aug. ct cnd. Ullr., In sua victriciconversumvisceradexlra.
ibidum. Insignem Julii Csesaris, inter plures, possi-
deo nummum sereum, a Corinthiis, in ejus, ul urbis Idem ibid. vs. 7:
suae instauraloris, bonorem eusum. In illo, aCfabre
admodum facto, senile et curis atque macie confec- Quisfuror, o cives,qnaelanta licentiafcrri,
tumlierois Julii caput viderc esi. Nomina duumvi- GentibusinvisisLaiiumprseberecruorem!
rorum Certi iEricii etC. Julii in posteriore nuinmi
parle scribuiilur, inquo antiquiiHiusCorinthiiBelle- Atque ibid. vs. 38 :
roplionlis Pegaso vecti imago est. Adjeci ex museo
nostro nltcrum JuliiCsesarissereumiiidemnummum,
cum capite ejusdem et imagine Jovis, sed pejus a DirosPharsaliacampos
Impleat; el Poenisalurenlur sanguinemanes.
tempore, erosis lilleris, habitum.
10. Gladiatores suos. Captivi ssepe, pracscrtim qui
ejusdem erant nationis, cogebantur depugnare in
arena, fiebaiquc idem ssepius in magnornm virorum
funeribus. Sic in funere quasi victarum gentium Ro-
mani inter sebelliscivilibus ccrtarunl, lerrisquc a
sc devictis Iioc modo veluti solalium prsebuerunt.
H. Germinanl. Ed. quacdam, germinaverunt.kue.,
seminavit.
12. Magna. Florent. pr., mala.
1041 HISTORIARUM LIBER VI. CAP. XVIII. 1012
belli a civibus Csesar occidilur, in cscdem unius tra- A unum redacla, longc aliud omnes homines vivendi
liuntur agmina consciorum.Cerlumenim crat,13quia genussubeant, ut omnes humililerplaccrc siudenni,
Csesar indigne peremplus, plures habcre posset ul- non insolenter offendcre. Sed ad tam salubrcm hu-
tores.1V Plurimaque nobililas una simul catcna sce- mililalisdocirinam magistro opus esl.Itaque, oppor-
leris copulatur, ne forle '• tanla malorum materia tune composilis rebus, Augusli Caesaris lemporibus
non belli maghitudine supplcatur, sed vindictac bre- natusest Dominus Christus :,s qui, cum in forma
vitaie tenueiur.16Medeamillim fabulae ferunt17den- Dei esset, formnm scrvi humiliter assumpsit : ut
tes quondam occisi sevisse serpentis, e quibus lunc demum aplior fiercl huinililalisinslilnlio, quan-
quasi '* compelens semini seges, armati liomines do jam per totum mttndutn pcena superbisc oiimibus
terra emerserint, sescque mox invicem pugnando esset exemplo.
prostraverint. Et quidem hoc poetaruni commenta CAPUT XVIII.
19
finxerunt, uostra autem Roraa, Caesare occiso ,
quanta de cineribus ejus agmina armata parturiit? De CwsureOctavianoAugusto,rebusque per eum
Quanla bella in testimonium miscra; fccunditatis gestis.
non "legenda pueris, sed " spectanda populis exci- Anno ab Urbe condita DCCX,interfcclo Julio
tavil? et lamen horum 428 oninium malorum ini- Csesare, * Octavianus , qui tcsiamento Juliis Cw-
lium superbia est. Iude ** exarserunt bella civilia, saris avunculi et hscrediialem 429 et uomcn
inde iterum " pullularuni. Non ergo injusta cocdes assumpserat, idemque qui postea rerum potilus
esteorum, qui eam injustc ,v consectantur, si am- Auguslus est diclus, simul ut Romam adolcsccns
bilionis scmulatio per ipsos atque in ipsis et agitur adniodnni vcnit, indolem suam bellis civilibus 3 vo-
et punitur, donec qui detreclaverc collegium, discant vit. Nam , ut breviter coacervationem malorum
fcrre dominatum : summaque imperii totius ad explicem, * bella civilia quinque gessit : Muli-
HAVERCAMPINOTJE.
13. Quia Cwsar. Pulo legendum esse, prout in ed. 3. Fovit. Sic feci ex novit ct vovit. Sic lib. vn,
principe exstal, quod. In codicibus enim Orosii vo- occulto [wdere vovens, resliiuc fovens. Fortc niliil le-
ces qttod, quia, cur, solent permulari. In quibusdam nierc sit mutandum, si vovendi variam cousidercs
inss. abest enim, in pluribus pro possct scribilur itoiioncni. LADT.— Verbum fovit loci eleganliam
possit. lollil; novit , quod conlra vetl. qtisc proecesscrant
14. Plnrimaque. Copulam qtte non agnoscit ed. edd. omnes, recepil Fnbricius, nnuci non cst, til ncc
pr. movit, quod in Lugd. Batt. Iribus el Coll. Gronov.
15. Tanla. Ltigd. Bat. duo cum Coll. Gronov., inveni. Omnino reponi debel vovit, quod mss. reliqui
tandem. omnes ct edd. agnoscunt. Vovcrat, scu devoverat
16. Medeamillam. Fabula est in Apollonii Argo- C sese Octavianus bellis civilibus, nd quinque, quse
nauticis lib. in et Ovidii Metamorph. lib. vn. gessit, juvenis etiamnum iniiialus. Gcnus loquendi,
FABR. ut apud Lucanum m, 310 :
17. Dentes quondam. Htec meliorum codd. esl Accipedevotasexterna in prseliadextras.
lectio; alii, quosdam.
18. Compelenssemini teget. Itain inss. Ex edd. qui- 4. Bella civilia quinque gessit. Bellorum horum vi-
dam, competentettemini segeles. cloriarumquc CsesarisOclavianiAugusli memoria insi-
19. Nottru autem Roma. Duo ex Lugd. Balt., cum gnis exslat in nobilissimo, qui penes meest, nummo
Coil. Gronov., noslra hwclioma. argenlco;incujuspariepriore, sine ulla inscriplione,
20. Legendapueris. In exercitiis scilicet Scbola- agnosciiiirCaesarisOciavianicaput, leoniiiisexuviis,in
sticis. Juvenal. Sat. x, vs. 167 : morem Herculisexornalum; quasi agnosceret senalus
Ut puerisplaceas, et declamaliolias! Romanus (cujus jussu , apposiia noia S. C. fuit cu-
sus denarius) domita per Herculem hunc Alexicacum,
21. Speciandapopulis. Quibusdam cx iis non sine quae Romamiin imperium lacerabant, monstra, An-
voluplate, ut lieri solebat in speclaculo gladiatorum, tonium praecipue el Sextuni Pompeium. Insignis
quibus supra Romanos miscros comparavii. seque est parsalteranummi, quse, sine ullainscriptio-
22. Exarserunt. Edd. vell. qusedam, surrexerttnt. ne, lypi superbia, rem absolvil. Spcctntur enini ibi
23. Pullularunl. Lugd. Batt. duo, popnlarium. glohus, terrarum orbcm designans , in media area,
24. Conseclantur. Edd. quscdnm velt., insecianfur. qualuor cinclus corollis, ciini acrostolio clfrumenii
Exdem mox, ei in ipsis. Dein, agitur el punilur, deleto _. spica. Cujus emblematis duas possum aiferre inter-
"
et, quod prsecesserat, ed. Aug. pretaliones. Per quatuor enim corollas qualuor vi-
25. Qui, cum, etc. Ex Epist. Pauli ad Philipp. cap. cloriic Cocsarisdesignari possunt, quas hic enuincrat
n, vs. 6. Orosius, sicut quiuia victoria duplici lypo indicclur,
i CAP.XVIII. — 1. Octavianus. Recte manuscripla videlicet acroslolio et frumenti spica, qusc Siciliac
exemplaria. NamC. Octavius , Julii Csesaris icsta- et victorise Siculse, sive de Sexto Pompeio, sint sym-
mcnto adoplalns, morc Romnnorum dictus fuit C. bolum, classibus enim ille el frumenii copia viilc-
Julius CwsarOctaviauus, Dio lih. XLVII.FABR. bai. Allera inlerprelalio haec tst : Quatuor cer-
2. Cwsaris avttnculi. Juliuui Casarem Octaviani nimus corollas, sed ita pictas, ui quse ex iisdem
avunculumnominat etiam infra c. 20, et Suetonius globo superponiiur, rcliquas tres, quae sequali sunt
in Auguslo ait : Nihil convenientius ducens , quam niagniludiue, viucat. lla;c igilur in genere victorias
necemavunculi vindicare, cmn lamen avunculus ma- C:esaris,et subactum terrarum orbeni significat.Tres
ynus fuerit. Nescin aulem an Orosius Octavianum ex corollae, sibi invicem similes, triplicem iriumphum,
sorore Csesarisnatum putaverit, qnem errorem Jo. cujtts meniio fit cap. 20, et partas in specie ex Eu-
Pierius, Carolus Sigomus, ac postremo Guiliel. Xy- ropa, Asin elAfrica, Iribus orbis terrarum partibus,
lander (qui in Dionis historia converlenda et emen- viciorias innuunt. Acrostolinmvero poleuiiam mnris,
danda praclara ingenii sui documenta dedil) refuia- frumenti spica, abuiulantiam el iiberlalem rcrum
runt. FABR. oinnium frumentiuue iiupriinis curam dcsignant.
lt)45 PAULI OROSll 40.4
nense , Pliilippeuse , Perusinum, Siculnm, Ac- A percussoribus, manu servorum suorum neeatus est.
tiacum; e quibus duo, boc est, primum el novissi- Lepido salisagente, CsesarAnloniuin recepit iu gra-
mum, adversus Mareum Antonium, secundum ad- tiam : alque ob fidem reconciliaiae graiiac , iiliam
versus Brutum et Cassium , lertium adversus L. ejus matrimonio sortitus est. Inde cum ad Urbem
Anlonium, quarliim430auversilsSex. Pompeium, accessissent, acrumor defutura proscriptione orlus
Cn. Pompeii filium, confecit. ° Antonius a senalu essel ,y C. Thoranius , vir praetorius, nihil lale
hostis * pronuntiatus, D. Brulum ad Mutinam obsi- nietuens, incursu mililum domi susc inlerfectus est,
dione concluserat. Consules Hirlius et Pansa , et aliique complures trucidati sunt. Iiaque, ne latius
cum his Csesar, ad liberandum Brulum, expugnan- aique cffrenalitis incircumseripia esedes ageretur,
7 11cenlum uiginia et duum senatorum nomina in ta-
dumque Antonium missi. Pansa primo veniens,
excepius insidiis, inter suorum clades, ipse quoque bula proposila sunt, primum Lepidi prsecepto et no-
pilo graviter vulneralus, ab eodem vulnere interpo- mine, deinde Antonii, tertio Caesaris. Ibi Antonius
sitis diebus est mortuus. Hirtius, auxilium collegse Tullium Ciceronem inimicura Suum, ibi L. Csesarem
(erens, magnas Antonii copias 8 vasta strage delevil. avuiiculuin suum, el (quod exaggeraudo sceleri ac-
Csesar eatenus castra custodiit. Secunda adversus cessil) viva matre proscripserai; ibiLepidus L. Pau-
Anlouium pugna magnaeutrimque stragesactaesunl. 13 lum fratrem suum 16in eumdem proscripiorom gre-
Namque tunc ibi Hirtius consul occisus est, 9 viclus gem conjecerat. Adjecli sunt poslea438 ai' "ume-
fugil Antonius, Csesar victoria potitus est.cui D. Bru- rum proscripiorum triginia equiteS Roiiiani. Multae
tus, de conjuratione occisi Julii Caesaris, confessus; diu et varise easdes actsu, domus proscriptorum, di-
10 u
431 preces pcenitenliai fudit: Dolabella Trebo- reptis omnibus, dirulae sunt. At Dolabella in Syria
nium, unum ex interfectoribus Caesaris, Smyrnse in- mulia cnm Cassio bella gessit, a qito viclhs 17ipsese
terfecit. Dolabellam senatus hostem pronunliavit. interfecit. Bfuius el Cassius magnis exercitibus com-
Consulum occisorum uterque exercitus Csesari pa- paratis apud Alheuas convenerunl, toiamque Grac-
ruit. " Postea D. Brutus in Gallia a Sequliiis ca- ciain lS depopulali sunt. Rbodios Cassius terra ma-
pius el occisus est." Basillus atitem, s&qtfeuiius ile riijtte b|(pUgnatos ad deditionem coegit, quibus prse-
MitERCAMPI NtJTJE.
Alierum itidem servo hummum, aereuni, victoriae 10. Fudit. Tres Florenlt., dedit.
Acliacse lestem, cusum Philbpis, Macedoniseurbe 11. DolabetlaTrebonium. Ilaec Dio lib. XLVII,et
ad rangsci montis radices. Coloiiiam, eara fecerjit Appianus iii. FABR.
Caesar, novosque ep colonbs dediixit Augustus. Si- 12. Posteu D. Biutus in Gallia. D. Brutus non a
gna coboriiuin praeioriaiioruiiij ascripio iiomine, a Seqnanis,, sed a Ganeno Sequano occisusTuit, III Li-
parte alteia; ab aliera Victonse havalis conspiciiur vius ail lib. cxx, vcl in domo Capeni ab iis qnosAu-
typtts, cusuiiiqoe fiiisse nunimtim, cum dclaviatius C lon. miseratj utPaterculus scnbiu FABR.
Aiigitsli assumpsissei homen, docel inscriplio VI- i3. Basillut. App- lib. ui exlremo, rs> 8'ovrw
Cldria kVGusii. XpovtaxatMtvouxEo; o-jayeucxai oSskuiaupo;'.
Bao-tAAo?,
uvi T6>v6sp«ir6vra>y «vripifrn.ld esl: Eodem lempore
Minucius Basiltus, unus de percussoribus Coesarit, a
servistuis interfectus e*t. bei.te igilur gentis Minuciw
cogiiomen Basiltut iu lib. vetnst. scribilur. Nec pro-
bo qupd Hieron. FerrariusPhilippica secunda-, uiium
librum secului, cnilra cceteroruin (idem, Batillum
in Basifjum mu(avit. tramo vero nqn dubitoquin lib.
III de Off. et apud Caesarem v.de bello Gall. legen-
dum sil, L. MinuciusBasillus. Nam et Plul. iu Sulla
AsuxtovBao-tXXov nib%{, et Cogiiortiihanoh in ius, sed
in us desinum usilate. FABR.—BOSMUS in Ltigd. Bat.
pr.» sed in Florenl. pr. Basiius scribitur, ut apud
Lucanum iv> 416:
Et Basilumvidere dUcem.
Fuit ex gente ^ihutia; dtctus t. Minutius Basilu* vcl
tesie, prseter Fdbricjum, Is. Casaubono ad
"n Basilius,
Sueton. Jiil. cap. 80. Forie luit lileui, qui antea stq-
terat a parliljus Caesaris contra Pompeium, cujusx|iie,
a Pompeianis, cum legione sua victi, meihinil Oro-
5. Antonti",l'ostin. Historiam non aliunde commo- sius supra cap. 15.
dius adolescentei, quani ex Ciceronis epislolis et 14. C. Thoranius. De hoc App. lib. IV, Suel. in
Philippicis cognoscent, Legendi siint etiam Pluiar- Ainj., et Valer., ut puio, lib. ix, c. 11. FABR.
clius, Appianus, Dio, et Paterculus. FABR. 15. Ceniuifttriginta el duum. In Epitoma Liv. lib.
6. Prpnuniiatus. Ms*. aliqupt ex Lugd. Bat. cum cxx esi, ceutum et triginta senatorum noiuina. Plui.
Cbl). Grnnov. tipronm_iatur, 1). enim Brutum, etc. iii Anibii. scribit ireccntbs proscriptos a iriumviris
7. Pansa prinioveniens. Depugna Mulinensi pxslxl occisos tuisse. FABR.
epistola Galbse ad Ciceronem lib. x Epistol. Faiiii- dain 16. /fi eumdemproscriplorum gregem. Vell. qua?-
liar. EABB. edd., irieodem proscriptorum numero.
8. Vasta strage. Ultr., sed solus, una strage. Mox 17. Jmeseinterfectt. lta, vel, te ipse interfecit, om-
Lugd. Bal. pr. c/ades prp strages habe|. nes exbibent lihri mss.; sese ihterfecit, neglecto ipset
9. Victus fugit Antonius. Ita reposui ex mss. con- ^"'SBv .,-,. , .,
sensu, astipulanteed. August. Vulgati reliqtii, victut J?-J*?X!!Ralut} mnh LuS'J- Bi>ii. qualuor, cuin
Coll.
fuii Anloniut. Gronov., perie populati sunt.
 1P45 IHSTOIUARUMLIBER VI. CAP. XVIII. 1046
tcr viiani uihil reliquil. •' Igiiur Csesar el Antonins A Menecratem Pompeianum ducem navale bellum ges-
eosdem in Macedoniam roagnis bellorum app tralibtis sil. Deiude ipse Csesar adversus eosdem Pompeianos
persecuti, ad morlem compulerunt: quamvis mahi- cruentissimum liellum navale confecit : sed coniinuo
feslissime illa tunc pugna non virtule parlis Anto- victricera classera pene universam apud ,7 Scylla-
*3
nii, sed Csesaris felicitate confecla sil. Cacsarenim ceum naufragio amisit. Venlidius Persas et Par-
lunc seger, cum se in castris capiendae quietis causa ihos in Syriam irrumpentcs , tribus bellis maximis
tenere siaiuisset,, 0 horiatu, et precibus medici sui, fudit, regeraque eorum Pacoruin in acie inlerfecit,
qui per sonininm admohitum sese fatebatur, ttt ea ea scilicel die, qua Crassus a Parlhis fuerat occisus.
die castris Csesarem salulis ipsius causa educcrel, in Antonius, uno vix castello expuguato, pacem cum
•
campum segre inter copias egressus est, ac mox Autiocho fecit, ut ipse tantam rem consummasse
castra ejUs ab hostibus capta sunt: sed rursus Cse- videretur. Ventidium Syriae prsefecit, ** jussitque
sariani militesCassii castra ceperunl. Quare ad de- ut Antigono belium inferret: qui Judaeos tum lorte
sperationem adacti Brttlus elCassius, immaturam sibi debellaverat, captisque Hierosolymis, templum spo-
mortem ante belli terminum consciverunt: nam, in- liaverat, 30 regnumque Herodi dempserat: quem
viialis pcrcussoribtis, Cassius caput, Brutus latus continuovictum in deditionem recepit. Mena libeilus
"
praebuil. At RomaeFulvia , uxor Antonii, socrus B cum sex navibus ad Pompeium rediil, a quo cle-
Cacsaris,dominalum ut mulier agitabat: incerlum in menter receptus, Cscsaris classem incendit, quamvis
hac muiatione consularis regiique fasiigii, ulrum ntiper Cscsar alteram secundo naufragio perdidisset.
deficienlis poienlise ultima , an incipientis prima ldemque Mena postea ab Agrippa navali prselio cir-
13numeranda, certe etiam in eos insolens, per quos cumventus, cum sex (riremibus ad Csesarem transiit.
ul insolesceret, agebalur. Nam et Csesarem re- Sed huiic Csesar tertio traiisfugam , indulia lantum
versuni npud Bruiidnsitini contumeliis, factionibus, vita i 434 S1segnem reliquit. Deinde Agrippa inler
3J
insidiisque *'*petiit. A quo propulsata ad Anlonium Mylas et Liparas adversus Democharcm et Pom-
,s Sex. Pompeius, peium navale prselium gcsslt, ac vicil ; ibique tunc
433 concessit in Graiciam.
sa
postquam se in prcscriplorum nunierum relatunl naves triginia aut demersit, aut cepit, reliquis
compcrit, convcrsus in lalrocinia, omnem oram laceratis. Pompcius Messanam confugit. Csesar in-
llalix cajtlibusrapinisque vnstavil. Sicilia pracreptaj lerea Taurominium 3Vtrajeceral, quem repentino
coninieatibusque impeditis , Rn.inaiu fame affecit. irapetu Pompeius afflixit. Unde muliis demersis na-
Moxcum eo pacem iriutnviri, ut nou dicam lyratini, vibus suis, ac magna muliiiudine suorum militum
id est, Lepidus, Caesar, Atiloniusi|iic feccrunl. Sed perdiia , in Italiam Cansar aiifugit, 33nec interve-
conlinuo cum contra pacltmi Poinpeius fugitivos C riienie mora, in Siciliam rediit: ibique Lepidum ex
allcgeret, ut Jiostis habitus est. Mena , libirlus Africa adventaniem obvium babnit, Suinmas sibi
1'innpeii, cura sexaginla navium classe adCsesarem partes terrore, minis ac superbia vindicaniein. Post
defecit, eidemque classi ipse jussu Csesaris pracfuil. dies paucos Agrippa jussu Csesaris a liltore cum
Idcnique continuo ,6 cum Statilio Tauro adversus acie instrueta prospectantis, s" atrdcissimo riavali
HAVERCAMPINtnVE.
19. Igilur Cwsar el Anlonius. De bello Philippensi Aniiquit. FABR.
Plut. in AtiionioetBriito, App. lib. iv, Dio XLVII,L1- 50. Dempserat. Mss. et vnlgg. omncs dederat, sed
vius cxxiv, Florus lib. iv c. 0 , Vellcius , Eutropiiis; in cod. Lugd. Bat. pr. supcrscribiiur dcmserat esse
et alii. FABR. lcgendum ; qua einendatioiie nihil ceriius esti Cum
20. llortalu et precibus medici. De hoc somnio me- Ilerode enim et fratribus ejusdem de regnp bellum
dici Din.Ainicumsuom hunc fuisse ipse scripjit, auc- gessit Auligonus, a Veuiidio captus, ei ab Amonio
tore Plutarch. in Autonio. FABR. securi percussus. llerodi auiem regnuin dedil postea
41. JEgre. Iia mss. et cdd. plures et mcliores. Alii Antonius. Mirum vero est Fabricium advocasse in
wger, Sueion. in Aug. cap. 91 : Quamvis slatuisset, partes suas Josephumi et nihil annotasse ad insu-
non egredi labernaculo propter valetudinem. bidam illam lectionem, regnumque llerodi dederat,
22. At RomwFulvia. De Fulviw insolentia Plul. quaincpiior excogitari neqttil, cum de Anligono
iu Anlouio, et Dio lib. XI.VIII.FABR. _ omtiino sermo sit, qui regnu et potentia ejecit He-
23. Numeranda. Iia niss. quos inspexi, omnes, «o- " rodem cum suis, noh vero de Anlonio.qui Herodem
minanda Fabricius el reliqui editores. regem constituit, sed poslea^ viclo et capto Anli-
24. Petiit. lidem, petivit. gnno.
25. Sex. Pompeius. De Sex. Pompeiorebusque ab 31. Segnem reliquit. Virg. ^Eneid. x, 699 :
eoeicum eogestis Livius lib.cxxvn elseqq., Appian.
lib. v, llio xLvm ei XLIX,Flor. lib. iv c. 8. FABR. Poplite Palmum
2.6.Cum Statitio Tauro. Dio lib. XLVIII , Menam Succisovolvisegnemsiuit.
noti cum Tauro, ted cum Calvisio Sabino bellum
adver.-usMenecratem gessisse tradit. FABR. 52. Adversus Democharem. ln aliis corrhpte est,
27. Scyllacwum. Dio ExuAAotov habc.t. App. ExuX- Democham , AujxoxapuvAppiiiiuis et Dio lioininant.
luxtov. Virgil. lib. ui jEneid. Navifragum Scylaccum Sueloiiius quoque Democharem benc habel. FABR.
dicit, quo in loco de bujus iiomiuis ralione Pierius 33. Demenil. Cod. Longob., mirsit.
el Erythrseus. FABR. 34. Trajecerat. Quidam mss., transieral.
28. Venlidiut Persas. De re a P. Ventidio pro- 35. Nec intervenientetnora. Lugd. Batl. Ires, cum
spere ctnn Parthis sesia Plutarchus in Antonio, Dio. Coll. Gronov., nec inlerveniente dilatione. Edil.
lib. XLVIII et XLIX,Ftor. lib. iv c. 9, Valerius lib. August., nec inlervenienieditimiis mora.
vi c. 10. FABR. 56. Atrocissimo.Sic mss. edd. meliores et Augusl,;
29. Jussitque ut Antigono.LegeJosephum lib. xiv alii, atrocissime.
1017 PAULl OROSII 1018
praelio advcrsns Pompeium conflixit et vicit. Nam .A 436 CAPUT XIX.
cenlum sexaginta trcs navcs nut dcmersil aut ccpit. De rebut ab Anloniogestis, et betlo Actiaco.
1Antonius vero,
Pompeius cum decem el seplem navibus vix elapsus postquam Araxem transmisit,
evasit. " Lepidus magna viginli legionum insolentia omnibus undique malis circumvenlus, * vix landem
tumens, cum Messanam militibus permissam diri- Antiocliiam cum paucis rediit. Nam cum muititu-
*
puisset, ipsum Caesarem ad sc venientein scmel dine equiium et sagiltarum ab omnibus pra-liis ;
*
alque iterum sprevit, ac polius telis appeli jtissil : quse plura tcnlavit, viclus semper effugeret, lum
5
quscille, collecta in laavum brachium lacerna, rc- prscterea incertis ct ignotis regionis locis impedi-
pellendo vitavit. Mox immisso equo ad suos rever- tus, gravissima famc ad nefandos cibos coactus est,
sus , instructo exercitu adversus Lepidum veniens , 6 plurimique mililum sese hostibus dedideruut. Inde
plurimas legioucs Lepidi , paucis interfeclis, in Grseciam transiit, jussitque Pompeium, quiviclus
transire in suam partem compulit. Lepidus tan- a Csesare cxerciluni bellumque reparabat, cum pau-
dem inielligens, quo vanilas sua tenderct, deposilo cis ad se venire. Pompeius fugiens, 7a Tilio ct Fur-
*
paludamento, assumptaque3* vestepulla, supplex nio, Anlonianis ducibus, ssepe lerrestri navaliquc
435 Caesari faclus vitam et bona impetravit, per- bello viclus et caplus, ac po=t paululum inlerfectus
petuo quidem 30emendaltis exsilio. 40Taurus, Cse- D csi. Csesar Illyricum, Pannoniam partemque Ilaliac,
saris prscfeetus, lotam pene Siciliam ferro perten- bellis subcgit et domuit, • Anlonius Arlabanem, Ar-
tatam conterritamque in lidem recepit. Quadra- menise regem, proditione ei dolo cepit; quem ar-
ginta qualuor legiones sub unius tunc imperio gentea cateiia vinclum ad confessionem thesauro-
Cscsaris erant; milites, mullitudine 41 ferociores, rum regiorura coegit. Expugnaioque oppidu, in
quosdam pro accipiendis agris lumultus excilave- quo condilos esse prodiderat, magnam vim auri
runt. Sed Caesar , animo ingens, viginli millia niili- argentique abstulit. Qua claius pecunia, dcnun-
tum exaucloravit, (riginta inillia servorum dominis liari bellum Csesari, atque Ociavix, sorori C;c-
48restitiiit, sex niillia, quorum domini non exsla- saris, uxori suae, repudium indici jussit, ct Cleopa-
bant, in crucem cgit. 43Ovans Urbem ingressus, ut tram 437 Sllj' ex Alexaudria occurrcre impcravit.
in perpettium Iribunilise poteslatis esset, a scnalu 10lpse Actium, ubi " classem constitucrat, profe-
decretum est. Hisdiebus trans Tiberim 44e labcrna ctus, cum prope terliam pariem rcmigum fame '* as-
meritoria fons olei terra exundavil, ac per totum sumpiam offendissct, nibil motus : Rcmi, inquit,
diem largissimo riyo fluxit. modosalvi sinl; nam remiges non deerunl, " quoad
HAVERCAMPINOTjE.
37. Lepidus magna xv legionum. De Lepidi dissen- ICt CAP.XIX. — 1. Antoniut vero postquam. De infe-
sione cum Octaviano, et quomodo coaclus fuerit lici belloAntonii cum Parthis prseter Pluiorcliuni lege
abdicare, copiose Dio lib. xLix,Appian. v, Vel- Velleiura. FABR.
leins i. FABR. 2. Vix tandem. Primam vocem edd. quscdam ne-
38. Vesta pulla. In quibusdam pura, mendosc lc- gligunt.
(;illir. Dio : K«t OUTW xui ixeivocyv+yxutrQys6sAovTijf 3. Sagitlarum. In omnibus mss. ut et cd. Aug.
sv eo-0*JTt la est: Hoc modo scribilur tagittarum, non, ul in vulgg. esl, sagittario-
qpatatxsTJijauTOu•ysvso-8at.
Lepidus quoque adactus, assumpta veste pulla ullro rum. Videlicet ex equis sngiltas miitere soliti erant
supplex Lwsari factus est. Velleius eliam scribit: Le- Parihi, adeoque ipsi equites illi fuerunt sagittaiii,
pidum pullo velatum amiculo genibus Cwsaris advo- ul dc emeudatiore leclione dubitari nequeai.
lutum. FABR. 4. Viclus semper effugeret. In ed. Aug. iegilur vi-
39. Emendatus exsilio. Venetiis impressus legit ctus (deleto semper) effugeret. Al., effugeril. Qnotl
mulciatus. Bene hercle; sed illud lamen non nlie- ullimum iu lrihus Florentt. legitur.
niim ab Orosio. LAUT.— Propius ad mss. lectionem o. Regionis. lned. Augusl. ui superfluitm, expun-
venit mandatus, quod in ed. Aug. exstat. Reiineo gitur.
nutem emendatus, quod hoec una Lepido, homini 6. Plurimique. In omnibus fere mss., ut el ed.
lurbulemo, fuerii medicina, neque aliter emendari Aug., desideraiur copula.
potuerit. De libro suo Marlialis lib. iv, 10, 7 : 7. ATitio el Furnio. Ita recte libri antiqui. Vulgo,
Non possuutnostrosmullse,Fausline, liturse Ti(o, et Formo, corruple legitur. Sex. Pompeium a
Emendarejocos; una litura potest. _ M. Tilio, et Furnio occisum scribunl (|iioqne Appia-
" nus et Dio. riiii meminit Velleius. FABR.
40. Taurus, etc, totam pene Sicitiam. Vide ne, 8. Betlo. Ed. August. prwlio, prout hsec ssepe per-
Africam, polius legendum sit. Nara Tauri virtulc mutari solenl.
Oclavianus utramque Alricam obtinuit, auctorc 9. Antoniut Arlabanem. Hanc bistoriam lege in
Dionc. Ex Africa eum tiiumphasse indicant labtilae Dionis lib. XLIX,el in Epiioraa Liviana cxxn. FABR.
Capiiolinae, in quibus est, T. STATILIVS. T. F. 10. Ipse Actium. De belto Acliaco, quo Anlonius
TAVRVS. PUOCOS. EX AFRIOA. A. DCCXIX. etCIeopatra victi sunt a Cacsare, Plutarchus in An-
PRIDIE K. 1VL. FABR. tonio, Dio. iib. L, Florus ltb. iv cap. 11, Eutropius
41. Ferociores. Ed. Aug., feroces. lib. vn, Vclleius, et alii. FABR.Ed. Aug., ipse vero
42. Restituit. Mss. Lugd. Batl. quidam reddidil, Actium.
el mox pro sex millibus servorum septem numerant. 11. Clatscm, Mss. quidam ex Lugd. Balt., classem
43. Ooans Vrbem ingressus. Hinc in Capilolinis suam.
triumphis esl, IMP. C/ESAR DIVI F. C. N. II. III. 12. Assumpiam. Ed. Aug., ablatam.
VIR. R. P.C. II. OVANS EX SICILIAAN.DCCXVHI. 13. Quoad. Ed. August. el Flor. sec., quoad-
IDIB. NOVEMBR.FABR. utque; in Lugd. Bait. Iribus excidil ad, ul el in
44. E laberna meritoria. Mss.Lugd. Batt. duo, la- Ultr.
berna meritoria fontem olei lerra exundavit.
1019 HISTORIARUMLIBER VI. CAP. XIX. 1050
Grsccia bomincs babucril. Consar iliicentis triginta A " Anlonius quoque 438 detraclo insigni prsolorise
rostratis navibtis a Brundusio in Epirum profectus navis, fugieniem scculus esl uxorcm.llluccscciile jam
est. Agrippa vcro prscmissus a Csesare, inullas one- die vicioriam Cscsar consuminavit. Ex victis duode-
rarias naves frumenlo atque armis graves, ab /Egy- cim milliacecidissercferunlur, lSscx milliavulneraia
plo, Syria, Asiaque ad tubsidium 1VAntonio venien- sunt, c quibus mille inier curandiim defoccrunt.
les, cepil; peragratoque Peloponnensium sinu, Me- Antonius el Cleopatra communcs libcros cura par-
thonam urbcm, validissimo Anloniaito prscsidio le regiaegazae ad Rubrum mare piscmittendos cen-
muuitam, expugnavit. Inde Corcyram cepil: fugien- suerunl. 439 'Ps' prscsidiis circa duo "* ^Egypti
tes navali prsclio pcrsecutus, profligavil; multisque coruua , Pelusium Parsctoniumquc, dispositis, clas-
rebus crueniissiinc gcstis, ad Cacsarem venii. Anto- sem et copias inslaurando bello paraverunt. Csesar
nius defectu el famc mililum stiornm pcrmotus 20 sexlum impcrator appellatus, el
quartum ipse
bcllum maiurare instituit, ac repcnte instructis co- cum M. Licinio Crasso consul, Brundusium venit,
piis, ad Cscsariscastra processit, et vicitts cst.Tci lio 91ibique orbis lerrarum prsesidia, divisis legionibus,
post pugnam die, Antonius castra ad Actium trans- composuit. Inde in Syriam profecttis, mox Pelusium
lulit, navali prselio 15decernere paratus. Ducentic adiit; ubi ab Antonianis prsesidiis ullro susceptus
el Iriginta roslratac fucre Caesaris naves , et triginta g cst. Interea Coruclius Gallus, prsemissus a Caesare,
sine roslris, trircines velociiate Liburnicis pares, et quatuor legiones, quas Antonius apud Cyrenas prse-
octo legiones classi superposilse, absquc cohortibus sidii lococonstituerat, suscepit in fidem : alque inde
quinqtie practoriis. Classis Antonii 16cenliini scptua- Parsclonium, '• primam ^Egypti a Libyse parle ci-
ginta navitim fuit, quantum numero ccdens, tanium vitalem, ,3 victo ccpii Anlonio, ipsumque coniinuo
magnitudine prscccllens. Nam deccm pedum altitu- apud Pharum vicil : Antonius equestre advcrsus
dine a mari aberant. Famosum et inagnum boc bel- Casarem belluui iniii ; in eo quoque miserabiliter
lum apud Actiuin fuit. Ab hora quinta u»que in ho- victus aufugii. Kalendis Scxtilibus prima luceAnlo-
ram scptimam, incerla vincendi spe, gravissimae niusciini ad instrucndam classcm in porlum dcscen-
utrimque cacdesactse: reliquum dici cum subsequcntc derct, subilo univcrsse navcs ad Cxsarem transic-
nocte in victoriam Coesaris declinavit. Prior regina runt.Cumque uuico prsesidiospolialus essct, Irepidus
Cleopatra cum sexaginta vclocissimis navibus fugil; se cum paucis recepil iu rcgiam. Dcinde imminenle

IIAVERCAMPINOT.E.
14. Antonio. Lugd. Batt. quatuor etColI. Gronov., Italico idiomate vnlgata p. 15(i. Corcyrenses atilcm
Anlonii. subPbilota numnium signarunt, ui. docel inscriplio
15. Decernere. Lugd. Ball. trescum Coll. Gronov., allcrius partis. Octavia; caput rarissime in nummis
dimicare. G antiquis occurrii.
16. Cenliimel septuaginla navittm.Ed. Augtist. ha-
bei, centum etoctoginta navium.Aliquanto post eadem
Ed. Aug. in horam, pro ad horam.
17. Antonius quoque. Sicuti Phoeniceseminucrttnl
classibus suis in potentin uavali M. Antnnii et Cleo-
patroe, sic in utriusque gratiam, et felix augurium
nummos cuderunt cum victoriae navalis lypo, qualis
bicscreiiseslinsignis, aTripoIiiarris Phoanicia!custis,
qui a partc priore exhibet jugata M. Antonii trium-
viri ei rcginaj Cleopairse capita ; a parte altera Vi-
cloria insislcns prorsecermtur, dexirn corollam prae-
ferens. Legitur in circuim TPIIIOAITAN ET. KE, Tri-
politarum anno xxv. Tripolis, urbs Pbcenicue, ut
rcliquse urbes ejus traclus, sera Seleucidarum ute-
baiur. Seleuci deindc posleris inter sc de regno
dissidentibus, Tripolin occupavit, inque ea domina-
tus est tyranntis quidam Dionysius. Hunc Pompeius
Maguus, Pheeniciam ingressus, in polestatem siiani
redactum, securi percussit. Quare Tripolitani, in
Pompeii graiiara, novam introduxerunt acram, a be-
neflcio Ponipeii, et redacta ab eodcih Pbcenice in
provinciam (quod faclum fuit A. U. C. DCXCI) annos
suos numcrantes, unde colligitur hic nuinmns cusus 18. Sex millia. Constanter servant hunc nume-
anno U. C. DCCXVI. Verum pnsiea, Augusto gralifi- rum mss. onines, nisi qtmd uiiiis ex Lngd. Ball.
canics, rejecto honore Pompeii, pristina Seleucida- quatuor habeat. Vulgg. omnes seplem, cxcepla r-d.
riini scra in iiiinimis iterum stint usi. Servatur hic Aug.,qiiaeubiqucferc cum mss. nielioribiis consenlil.
niiininus in nobili museo illuslr. Lcbretii, Aquis Sex- 19. JEgypti cornua. Prior vox in cd. Angusi. non
tiis, ejusilem provinciae prsefecti. Adjunximus alium exstat.
ex museo nostro, iu quo iiidem sunt jugata M. An- 20. Sextum, etc. Mss. fere omnes sexto et quarlo
tonii uxorisquc ejus capita ; muliebre auiem non malunt, et ita fere semper scribuni.
Cleopatrac, sed Octaviae, sororis Caesaris Ociaviani, 21. Ibique. Edit. Aug. ibi. Mss. Florenli. ires ili-
essc docenl adjecta capilibus nomina M. ANTONIOC dem, deleia copula que.
OKTABIA, quae in meis iiummis (duos possideo) aeru- 22. Primam. Florent. pr., primum.
giue consumpla sunt, sed habentur in simiti nummo 23. Viclo cepit Anlonio. Ed. Atigust., victam cepit,
apud Andream Marmoram in Uistoria Corcyrensi, Antonium ipsum continuo, elc.
1051 PAULI OROSII 1052
Cscsare. turbataque civitate, idem Antonius sese ferrt A el *9Cassius Parmensis, ultima»• violati patris C.c-
transverberavit, ac semianiinis ad Cleopatram in saris victima, et Q. Oviuius ol)eam maxime nolam,
inoiiumentiim,, 4 in quod se illa mori certa condide- quod obseenis>ime lanificio textrinoque reginsc se-
rat, perlatusest. Cleopatraposlqiiamsendlriumphuin naior populi Roraani proeessenon erubuerat. Debiuc
servari iutellexil, volunlariam morletii pelens, ser- Caesar pedestribUs copiis in Syriam venit, deinde in
morsu *• in sinislro tacta bra- Asianiail " hyberna concessit, ac post per Graeciam
pentis (ut putatur)
**
chio, exanimis inventa est, fruslra Csesare etiam Brnndusium pervectus esl.
P»yllos admovenie, qui,6 venena serpeniUiii cvulueri- CAPUT XX.
bUs homiiiiim haustu revocare atque exsugere so- De Iriumpho Cmsaris et nomine Augusti, inonarchia
lent. Caesar Alexandria, urbe omniuni lohge opulen- Rom. el Epiplianii.lnostris, deinde fontisolei expli-
lisSitna Ct maxima, victor potilus est. Nam et Ronla calio.
iri tanlum opibus ejus aucta est, ul propier abuii- ' Arinb ab Urbe condila DCCXXV , ipso imperaiore
daiitiain pecuniarum ; duplicia , quam Usque ad id Caesare Atigusto qiiinquies , el L. Apulcio cohsuli-
fuerant, posscssionum alinruitique reruiii venalium biiS, CfeesarVictOrab Orienie rediehs, * dciavo idus
pretia statuerentur. Occisi sunt jussu Ctvsaris, niajor Jariuarias urbCln triplici Iriitnipbo ingressus esl;
Anionii lilius, et *7 P. Canidius, 440 <"> infeslissi- B ac tum
prinium Spse Jani pdrtas, sopiiis 441• *•"
mus quideih semper Cxsari, sed et Auionio infidus hilisque omnibiis bcllis civilibus, clausit. Hoc
HAVERCAMPINOTJE.
24. ln quod. Mss. FlorenL lert., Lugd. B;iti. irjtii- 2. Ocidvo idus Jdhuurids. Caesar, si Macrdbium
nes el Coll. Gronpv., inquts. lib. 1Sattiinal. sequimtir, Sexlili mense, iinn Jariua-
25. In sinistro iacta brachio. Aug. edit. i» dejcl. rio, tripliqi iriumpho ingressus esl Urbem. FABR.
Mss. Lugd. Bai. teri. et Coll. Grohbv. deient, 5. Hoc die primum Auqustusconsalutatus est. Csesar
laeta. OctaviaiiuS qdiliiurii et L. vel Sextus Apuieius coii-
20. Revocare. Lugd. Bat. sec.t evocare. stiles fueruiit A. U. C. DCCXXV; quo Rotnaevota pro
27. P. Canidius. lia rccte libri mannscripti, cum rcdiiu Cajsaris soluta sunl; isque Romae triplicem
vulgo Cuiiintus legatur. Vide Pluiarchum et Vcl- (riumphum egii, Nonicn vero Augusti non eo anno,
leiura. FABR. sed bieniiio pbst recepit iu consulalu sepiinio, quod
28; Infeslissimus quidem semper. Deleto quidem j eiim Agrippa, iieruin consule, gessit. Tiiin qiioque
mavuli infestus ed. August. iribunitiam polestaiem in deceni annos accepil. At-
29. Cassius Parmensis. Hujus meminit qudque Vel- que hinc nummi ejus deinceps tribunitiae poteslaiis
leius. ApudAppianuin lib. v,est,Kao-o"to?onaoi«j<T»of,numero, et Augusti inscriptione iiisigniiiutur. NON
Hujus lorte poeination Orpheus exstai. FAJBR. tariien seriiper iis Augusti appingitur iioinen, cum ex
50. Violuli patris. Iloc lect in locum violatw partis, facie sa.is uoscatur is imperator, ui patet ex nuiui-
et quis hoc non pra-1'erat, qui ililclligit Cassiuiii ex sinate sereo maximse forniii:, circulo areo (ut siint
Jiilii eonjuratis fuisse 1 LADT.— Alnulu iu anle Laii- piiires ejiisinodi) insigniio. In eo pulcberriinuiu Csc-
liuin alios non aniinadvertisse, priijtseiiiiii cuin eiiiii saris Augusti cernitur capnl, sine ulla insciiptioite.
lectioiiem oiniies exhibeani iu*s. vjjl iiilegte, ¥el; n Ab allcra parteiypus est, speciaus ad loiuporu pbst
duc.ta per primam liueram liuea, scribentes piris. ln ^ assiiiiipiuin Aiigusti noiiien; nain poiitificalum iriaxi-
ed. Auguat. quoque exstat clare violm patns, non, iiiuiri, ciijiis index, apex, conspicitiir, vivo LepiJo
in iu reliqu.s, vtolatw partis. Veram quoque liujus aiiferre iiuinquam sustinuit. M>ituiis vero est Lepi-
loci leciioneui offendi in Pauli Diacoui Hist. iiis- diis A. U, ('. DCCXLI. P. Liciuius Stolo ex plurnnis
celln. lib. wi, p. 50 ed. nuviss. iu Tlies. Ital. Lud. numinis aliis cdgijoscitur fuisse inier iriumviros mo-
Ani. Muraiorii, tom. 1. iietales seiiatu^ Rouiani, veruiii in nullis, pronli in
31. Ad liybernu. Ms». aliqiiol, in hiberna. liocjit, asbribiiur, i^isi lifulus prailecti Urbis. Unde,
52. Perveclus esj.lla iii».;edd.qiiscdam, provectus (Juouiaui I,riiiiiiviralii4jndhetulls priiiius er,,i aj |10_
esl, quasi vellenl profecius esl. upjes.gradui, jiolb diflileri suspectiiiii mihi boc na-
CAP.XX.—1. Attnoab Urbecond. DCCXXV. Ita nu- inisiiia esse., Scrvatiir nunc in uiuseo Ceesaieo*
meral eliam Dio lib. u. Collega auteiu Caesaris in Roilia; ubi, olim apud Caniiusianos exstabat, lypnni
quinto consulatu Sex. Appuleiuit n0I1Luciui aD a|iiS cjus accepi.
omnibus appellalur. FABR.
10.3 HISTORl.iRUM LIBER VI. CAP. XX. lOSI
die primum Augustus consaliilatns esl. Qnod nomcn .A Caesaris toio orbe regiiahtis" " fuliita Cbristi nativi-
cunclis anleal inviolatum,s ct iisque ad nunc csete- tas declarata esl; Christus enimlingua gentis cjus
ris inausum dominis, tanlum orbis licile 442 ustir- 18iii qna naiiis esi, Uncius interpreiatur. Itaqiie Ciim
palum, apicem declarat imperii : atque 6 ex eodeiri eo tempore qtto Csesari perpetua iriliuiiicia potesias
die summa rerum ac potcstatum penes uuum esse dccrcia est, Roinaefons olei per lolum dieni fluxit :
coepit et mansit, quod Graeci monarchiam vocant. snb piincipatu Cacsaris Romanoque imperio per
Porro auiem htinc esse eumdem dieni, boc csi, ocia- tbtiim diem, hoc est, per omne Romani lempiis im-
vum idus Januarias,quo nos Epipbania, hoc cst, ap- perii, Christum et ex eo Christianos, id esl, nnctum,
pariiionem, sive manifesiaiionem Dominici sacra- alque ex eo unctos, de meritoria taberna, hoc est,
menli c.bservamus, nemo credciiiium , sivc eliahi de hospila largaque Ecclesia affluemer, alque inces-
fidei contradicentium, nescit. De quo noslrae istius srtbiliter processuros, restitueniiosque perCicsarem
fidelissimac observationis sacramenlo uberius nunc omnes servos, qui tamen cognoscerenl liominum
dicere, nec ralio, nec locus flagilal : ul et quarenti- suum, cseterosque, qiti " sine domino invenirentur,
bus rcservasse, et negligentibus non ingessisse vi- morii supplicioque dcdendos, remitiendaque sub
dcamur. Hoc autCmfideliter commemorasse ideo par Csesare debita peccatorum in ea Urbe in qua spon-
fuit, ut per omnia veuturi Christi gratia prseparaium R taneum u fluxisset oleum, cvidentissima his, qtii
Cajsaris imperium comprobetur.' Nani cum primuni, prophetarum voces non audiebant, signa in ccelo,
Caio Csesare avunculo suo interfecto, ex Apollonia et in lerra prodigia prodiderunt. Tertio autem, cum
redieris Urbem ingrederetur, bora circilcr teriia " re- Urliem iriuniphans quintum consul ingressus est, eo
pente, liquido ac puro sereno circulus ad specieni scilicet die, quem supra nominavimus, ls cum ct
coelestisarcUs orbem solis ambiit, 9 quasi eiini unuiri Janum post ducentos annos primuiu ipse clausit, et
ac poteniissiiiiutn in lioc muudo solumque clarissi- clarissimum illud 16Augusli nomen assumpsit, qnid
iiuini iu orbe mouslraret, cujus tcmpore venluruses- (idelius ac veriuscredi aut cognosci potest; concur-
sei, qui ipsum solein solus, muuduniqUe totum el fc- rentibus ad tantaiu manifestationem, pace, noinine,
cisset et regerci. Deinde cnm secundo, in Sicilia re- dic, qnain liunc occulto qiiidem gesiorum, ordinc,
ceptis a Pompeio et Lepido legionibiis, triginla millia ad obsequium prseparaiionis ejus praedestinaiiim
servorum dominis reslittiisset, et quadraginta qua- fuissc : qui eo die, quo ille manifestaudus riiundo
luor legiones solus itnpcrio suo ad tutamen orbis ter- 17post paululum erat, et paris siguum practulit, et
rartnn dislribttisset, ovansque Urbciii ingressus, O.ii- potestatis iiomen assumpsit? Quid autcin in quarto
nia superiora populi Roinani debita donanda, litte- redilu, ctini fiuitd Cantabrico bcllo, pacatisque omni-
raruin etiam monuinentis abolitis 10ccnsuisselj in '" bus gentibus, Csesar Urbem repeliil, ad contesiaiio-
diebus ipsius fous olei largissimus, sicut superiils ex- uem fidei quam expromimus, actiiin sit, ipso ordinc
pressi , de laberna meritorin per totiini diem fluxit. nielius proferclur.
443 Q"° s'g"° uaid evideiilius, quahi in diebUs

HAVERCAMPlNOTiE.
i. Inviolatum. Nescio qtiid hoc verbum sibi velit, certe inconsideratius, quod ajiud Suetonium in Aiig."
et qhdiuodo antea, id est, aute Augustum dicaiur in- cap. 95 , unde haec descripta sunl, rion aliter qUam
violatum id nomen. Iri Florem. sec. legiiur inolilum, in Orosii codd. exstei. Ex Vellcio el Dione atque Zo-
sed ita nt corrigalur sic abrasis quibusdam quae an- narn Sucionii lianc narraiiniiem illustravit ibidem
tea exsiabant, litteris. An scribendum iitsolitum? an Casaiiboiius.
vero violare hic significat invadere lilulum divinum? 9. Quasi eum unumacpotentissimum. Edd. quscddin
proul dc nomine Augusti Florus euremis libri iv vett,, ^iiasi eum unum ac potissimum.
verbis, ul scilicet jam, dum colit terras, ipso nontine 10. Censuisset fons. Sic recie liber Matemi, inier
et litulo consecraretur. quse alicunde hsec irrepserant: in diebus ipsius, quse
5. Et usque ad nunc. Edd. quscdam, el huc usque; qiiod post eiiam siatim sequanlur, relegavi binc,
ms. Lugd. Bat. quart., et usque nunc. unde venerant. LAUT.— |n omnibiis tamen mss. in-
G. Ex eoclemdie. M.-s. Lugd. Ball. quatuor ciini n veniiinliir, nisi qiiod pro ipsitis iii plerisque invene-
Ultr. et Coll. Gronov. atque ed. Atig., ex ea die. U rim ipsis, in Meo »7/is.Illa quoqiie, in diebusCwsaris,
7. Nam cum primum. Hoc ex Suetouii Augusto de- vidcntiir respondere hisce i« diebus ipsius.
scrijilum esi. Refert idem Julius Obsequens. FABR. 11. Fulura. Abesl a cod. Lbngob.
8. Repente, liquicloac puro sereno. Editi, puro se- 12. In qua. Mss. qiiidarii ex qua; alii, ex qua et
renoqite cwlo. Inconsiderate, praesertim cuin cap. 1 in qua.
iillimi lib. etiam Orosius sic loquatur : deliciarumse- 15. Sine domino. Ita reslilui ex mss. Male lege-
reno assuefacti, et a iiiss. eliain absit. SicVirg. : baiur sine dominio.
Hen nimiumcoeliconflsesereno. 14. Fluxisset. Mss. Lugd. Balt., fluxit.
15. Cum et Jantim. De Jano clauso menlio fuit
LADT.— Yersus, quem respicit, exsiat JEn. lib. v, initio libri primi. Iliuc Virgil. iEneid. i, 2i)8, dixil:
871'. Sed ibi vulgo legilur: Claudentur belli portw. FABR.
0 nimiuineoeloel pelagoconGsesereno! 16. Aitcjuslinomeii. Cicsarem a senaiu, cseterisque
civibus senientia Munalii Planci Augustum diclum
Cum vero iu omnibus edd. antiquis, conseniicniibus fuisse anie diem xvi kal. Febr., se sepiimum et
mss. itidem cunclis, legeretur, liquido ac puro se- M. Vipsanio Agrippa coss., Ceiisorinus scribit.
reno, Fabricius teniere nimis et audacter leclinncm FABR.
immutavit, rcposUitque puro serenoque die, lanio 17. Post paululum Cod. Lohgob., post paulum,
1055 PAULI OROSII 1056
444 CAPUT xxi. A posiiis castris apud Asturam fliimen, Romanos, nisi
Cwsar quomodo Hispanias ingrestut, CantabrosAsttt- prodiii prseventiquc cssent, niagnis consiliis viribus-
retque vicerit. Drusus quos in Germania subegerit, que oppressissent. Tres legalos cuin legionibus suis
et Cossusin Aftica; deque Tiberii, Quintitii Vari, el 16in tria casira divisos, tribus
ceque agminibns ob-
Agrippm gestis. ruere repente moliti, suorum proditione detecti sunt.
1 Anno ab Urbe condila DCCXXVI , imperatore Au- IIos poslea Carisius bello cxceplos, non parva etiam
guslo * Csesare sexies, et bis M. Agrippa consulibus, Romanorum clade superavit. Pars eorum prselio
Csesar parum in Hispania per ducentos annos actum elapsa Lanciam conlugit. Cumque mililes circumda-
intelligens, si Cantabros atqne Aslures, duas forlis- tam urbera inccndio adoriri pararent, dux Carisius
simas Hispanisegenles, suis uii legibus sincrei, ape- et a suis cessalioncm 16 iinpetravit incendii, ct a
ruit Jani portas, atque in Hispanias ipse cum exer- barbaris Yolunlalemdeditionis exegit. Studiosc enim
citu profectus est. Cantabri et Asiures Galleciae nitebatur inlegram alque incolumcm civitatem
9 provincise poriio sunl, qua exlenluni vicloriae SUSD lestem relinquere. Canlabricse victoriac
Pyrenxi
jugum baud procul secundo Oceano * sub septen- hunc bonorem Cscsar deiulil, ut tunc quoque 17belli
trione deducilur. Hi non solum propriam libei latem porlas clausiro cobiberi juberet. lta lunc secundo
tueri parati, verumcliam finitimorum prseripere B per Csesarem, quarlo post Urbem conditam clausus
ausi, Vaccseosel* Turniodigos et Autrigonas assi- est Janus. ls Post huc Claudius Drusus, privignus
duis eruptionibus populabantur. lgilur Caesar apud Cxsaris, Galliam Rbeiiamque sortiius, maximas
6 Segisamam caslra posuit, tribus agminibus tolarii forti-simasque genles Germanise, armis
subegit.
pene amplexus Canlabriam. Diu fatigato frustra Nam tunc, veluti ad 446 conslilutum pacis diem
atque in periculum ssepe deduclo cxercitu , lan- fesiinarent, ita omncs ad experienliam belli decisio-
dem ab Aqttitanico sinu per Oceanum incautis neinve foedcrisundatim gentes commovebantur : aut
liostibus 7 admoveri classem atque exponi copias suscepturse condiliones pacis , si vincerenlur, aut
jubet. Tunc demuni Cantabri sub mceuibus " Bel- usurac quiela liberlate si vincerem. Norici, lllyrii,
gicse maximo congressi bello et 445 vicl'> >n 9 Pannonii, Dalinatsc, Mcesi,Thraces, Daci, Sarmalse,
Vinnium montem natura ttilissimum confugerunl, plurimiqueet maximi Germanise populi, perdiversos
ubi "> obsidionis fame ad extremum pene con- duces , vel superali, vel repressi, vel eliam objectu
sumpti sunl. " Aracillum deinde oppidum ma- maximorum fluminum, Rheni, Danubiiquc, seclusi
gna vi ac diu repugnans, poslremo captum el di- suut. Drusus in Gcrmania primo Usipetes, deinde
rulum est. Prselerea ulieriores Gallecise partcs, quae Tenctcros et Cattos perdomuit. Marcomannos pene
montibus silvisque consitae Oceano terminantur, C ad internecionem csecidit. Postea foriissimasnatio-
Antislius et Firmins legali magnis gravibusque bellis nes, etquibusnaturavircs, consuetudoexperientiain
perdomuerunt. Nam el 1: Medullium montem Minio virium dabai, Cberuscos, Suevos et Sicambros pa-
flumini imminenlem, in quo se magna muliiludo riter uno bello , sed eiiam suis aspero, superavit.
liominum luebaiur, per quindecim millla passuum Quorum ex eo considerari virius ac feritas potest,
fossa circumseptum obsidione cinxerunt. Itaque ubi quod mulieres quoque eorum, si quando pracventu
se gens hominum 1Strux nalura et ferox, neque lo- Romanorum inter plaustra sua concludebantur, de-
lerand;»uobsidioni sufiicieiitein, neque suscipiendo ficieiilibus tclis , vcl qualibet re , qua velut telo uli
bello parem intelligit, ad voluntariain morlcm ser- furor possii, parvos (ilios collisos bumi in hostium
vitutis limore concurril. Nam se pene omnes certa- ora jacicbant, in singulis filiorum necibus'• b's par-
limigne, ferro, ac veneno iiecaverunt. Asiuresvero ricidse. Tttnc eliam in Africa" Musolanos ei Getulos
HAVERCAMPINOTJE.
f Cap. XXI. — 1. Anno ab Urbe condila DCCXXVI. sim cst Atticw, in
Meo, Acite.
Confer Casaub. ad Sueton. Aug. cap. 20. 9. Vinmum. Meus, Vintum; Lngd. Bat. quarl. ,
2. Cwsare sexies, et bit M. Agrippa. Agrippara boc Vimium. Edd. quaeilam, Vennium.
anno iterura consulem fuisse Cassiodorus quoqtie 10. Obsidionit fame. Melius, obsidione et fame.
leslalur. Recte igilur Guil. Xylauder apud D.onem 11. Aracillum. Ita Florus; mss. hic passim, Raci-
inilin lib. quinqiiagesimi terlii, ubi TOy legilur, scri- lium, Rachilium, Recitittm.
bendum inonet TOJ3. De betlo Cantabrico Dio, cl D 12. Meduliium. In tribus mss. Lugd. Batt. invcni
Florus libro quano capite ultimo. lideiri de aliis Mtditlium.
iiuoque bellis quorum liic meniio, sunl legendi. 13. Trux natura. Aug. ed., atrox natura.
FABR. 14. Obtidioni. Ed. eadem, obsidionis.
3. Provinciw. Abest a duobus mss. Lugd. Batt. 15. In tria. Ludg. Batt. trcs, inlra.
4. Sub septentrione. Ed. Aug., tub septemttionem. lo. Impetravit. Mss. etedd. quidam imperavil; sed
5. Turmodigos. Lugd. Batl. qnatitor, Meus, Pcri/.., male.
Illlr., Coll. Gronov. et duo Florenlt., Turmogos. 17. Belli. Mss. quidam, Jani.
Flor. tcrt., Turmogas. 18. Post hoc Claudius Drusus. Bellum cum Rbclis
6. Segisamam. Mss. duo Lugd. Batt., Segessimam. gestum est, Druso et Pisone coss. anuo Urbis
7. Admoveri classem. Ila tres Florcutt. quod ct nccitxxviii.
reliqui mss. velle videntur, dum scribuut amoveri 19. Bis. Abest a Ltigd. Batt. pr. et lert.
Vulgo admovere. 20. Mutolanos. In Lugd. B.iit. tribus Usntanot,
8. Belgicm. Viri docli ad Florum lib. vi.cap. ult., in Ultr. et Coll. Grouov. Musulanos, in Florcnt. scc.
tnonueruni, scribendum esse Veltiiw. In mss. pas- Muselanos legilur.
1057 HISTORIARUMLIBER VI. CAP. XXII. 1058
lalius vaganles >' Cosstis, dnx Csesaris, arctaiis fini-.A. ipte terlio clausil et rcmpubl. contposuit,deque ceusu
bus coercuit, alque Romanis limilibus abstinere Lmsaris aclo.
meiu compulii. lnlerea Cscsarem apud Tarraconem 1 Itaque anno ab Urbe condila DCCLII,Cscsar Au-
cilerioris Uispaniae urbcm " legati Indorum et Scy- gustus ab Oriente in Occidentcm, a Seplenlrione in
tbarum lnto orbe transmisso, tandem ibi invencrunt, Meridiem,ac per tolumOceanicirculum cunctis gen-
" ultra quod jam qmcrere non possent, rcriiderunt- tibus una pace composilis, ' Jani porlas lcrlio ipse
que in Casarem Alexandri Magni gloriam : ,v queni tnnc clausii. Quas ex eo per duodecim fere annos
sicut Hispanorum Gallorumque legatio in medio 0- quictissimo semper obseratas otio ipsa ctiam3rubigo
riente apud Babyloncm contemplationepacisadiit, ita signavil; nec priusumquam nisi sub extrema sene-
bunc apud Hispaniam in Occidenlis uliimo stipplex ctute Augusti pulsatse, Aibeniensium sedilione et
cum gcntiliiio munerc Eous Indus et Scylha Boreus Dacorum commotione palucrunt. Clausis igitur Jani
oravit.Cantabricobello per quinque annos octo, lota- portis, rempublicain quam bello qusesiveral, pace
quc Hispania in xternam paccni cum quadam,srespi- enutrire alque amplificare studens, leges piurimas
ralionc lassiiudinis reclinala acreposiia, Cacsar llo- sialuit, per quas humanum genus libcra revercmia
mnm rediil. 447 Quibus cliam diebus mulla per sc, disciplinsc morem gererel, 4 Domini appellationem
,6mullaque per duces et legalos bella gessii; nam intcr 6 ut homo declinavit. Nam cum eodemspectanie ludos
coetcrosetPisoadversumYindelicosmissuscsl.Quibus pronuntiatum esset" in quodam mimo, 0 dominum
subactis, victor " ad Csesarem Lugdunum veuit. Pan- wquum et bonum! univcrsique quasi dc ipso dictum
noniosriovo motu inlumcscentcs, Tiberius, privignus esset exsuliantes approbavissent, c slatim quidem
Csesaris, cruentissima cscde delcvit; idemque conii- inanu vultuquc indecoras adulationes rcpressit, ct
nuo Germanos bello arripuil; c quibus quadraginta inseqtienti die gravissimo corripuii edicto, dominum-
millia caplivorumvictorabduxii. Quod revera bclluin que se 7 posthac appellari ne a liberis quidem aut
maximum ct formidolosissimum quindecim lcgioni- nepotibus suis, vel serio vel joco, passus esi. Igilur
bus pcr triennium gestuin cst, ncc ferc ulluni majus 8eo tempore, id est eo anno quo firmissimara vcrissi-
bellun:, sicul Suetonius nttestatur, post Punicum m.imque pacem ordinationeDeiCccsarcomposuii, na-
fuit.Subeodcm vero lempore Quinctilius Varus cum tus estChristus.cujus adventui pax isla famulataest,
tribus lcgionibus a Germanis rebellantibus, mirasii- incujusortuaudientibushominibus exsuliantes angeli
perbia aique avaritia in subjcctos agens, funditus 449ceR'"cninl: Gloria in excclsis Deo, et in terra pax
delelus est; quamreipublicsecladem CsesarAugusius bominibus bonse voluntatis. Eodemque lcmpore bic,
adeo graviter lulit, ut sscpe per vim doloris caput ad quera rerum omnium summa concesscrat, domi-
parieli collidens, clamarci : Quinctili Vare, reddc C num se hominum appellari non passus est; immo
legioncs. Bosporanos vero Agrippa superavit, cl si- non ausus, quo verus dominus totius generis hu-
gnis Romanis quae illi quondam sub Mithridatc sus- mani inter homines natus esl. Eodem quoque anno
lulerant bello rccuperatis, viclos ad dcditionem coc- tunc primum idem Csesar, quem his tantis mystcriis
git. Parihi, quasi loio lerrarum orbe vel domito vel 9 prsedcslinaverat Deus, 10 censum agi singularum
pacalo, oinniiim oculis signarcnltir, atque in sc solos ubique provinciarum, et censcri omncs homincs
omnis vigor Romaui imperii vertendus cssct, quippc jussit, quando ct Deus homo videri, et esse digna-
quos pristina ulciscend.-eCrassianae caedis conscien- tus est. Tunc igilur nalus est Cbrislus, Romano
tia mordebat.ullro signa quse Crasso interfecto abs- censui statim ascriptus ut natus est. Ilacc est prima
tulerant, ad Csesarem remiserunt; regiisque obsidi- illa clarissimaque profcssio, quse Cacsarem omnium
bus traditis, Qrmum fuedusfideli supplicatione me- principem, Romanosque rerum dominos singillalim
ruerunt. cunctorura hominum edila ascriptione signavit, in
448 CAPUT XXII. qua se et ipse, qtti cum cunctos homincs fecit, inve-
Octavius Auguslus, composila undique pace, Janum niri hominem, ascribique inler homines voluit. Quod
HAVERCAMPINOTiE. 3
21. Cossus, dux. Dc hoc ct rebus ab eo gestis, Dio J) 3. Rubigosignavit. Nullus ex mss. agnoscit consi-
libro LV. FABR. gnavit, quod in edd. practerquam in Augtist. inveni-
22. Legali Jndorum. Confer notas Casauboni ad tur.
Suetonii Aug. cap. 21. 4. Domini appellalionem. Hsec dcscripla sunt
23. Ulira quod. Lugd. Batt. tres et Coll. Gronov., e Tranquilli Augusto. FABR.
ultra quo. 5. ln quodam mimo. Contra omnes scriptos fecit
24. Quem sicut, etc. Supra lib. m, cap. 20. hnecFabricius a quodam, quasi mimus non perinde
25. Respiratione lassitudinis. Lugd. Batt. pr. et fabulam atque aclorcm significaret. LAUT.
lert., cum qnadam lassitudine. 6. Statim. Edit. Aug. et statim, nec aliterin mss.
26. Multaque. Copulam non agnoscit cditio Augti- tribus Florentinis Meoque.
stana. 7. Potthac. Lugd. Bat. primuset ed. August. post
27. Ad Cwsarem.Ex Lugdun. Batt. aliquot addunt hwc.
m'ersMs. 8. Eo tempore. Mss. aliquot eodem lempore.
CAP.XXII.— l.Itaque anno, eic. In omnibus ma- 9. Prwdesiinaveral. Tres Lugd. Batt., preesigna-
nuscriptis ut et ed. Aug. invenilur itaque, quod rc- verat.
liqui codd. exsilio damnarunt. 10. Censum agi. Census hic e Luca satis notus
2. Jant portas/eriio. Augustum Janum terclausisse cst. FABR.
Suelonius etiam testatur. FABR.
im PAUU OROSH i(m
iiuuiijuain pcnilus ab orbc coudit > aiquc ab oxor- . lum hoc line concluserim : ut germinantia tcmpora
dio generis liumani in hunc modum, ne Babylonio Chrisiiann, inagisque inter reprimeniium maiius
quidera vel Macedonieo, ut non dicaro minori cui- crescenlia, el quse adhuc in proveclu posita, boriim
quam regno, concessuni fiiil. Nec dubium, quin oin- ipsorura, quibus bacc respondere coginmr, iusucla-
nium cognitioni, fidei, inspectionique pateat, quod lione mordeutur, septimolibello, si tanien adjuvantp
Dominus noster Jcsus Clnistus hanc urbem nutu Doinino " suffeccrim, comprcheiidain : ul quoiii.im
suo auctam dcfcnsamque, in hunc rerum apiccm ab iniiio el peccare boniines, et puuiri propier pec-
provcxerit, cujus poiissime voluil esse cura venit, cala non lacui, jiunc quoque,'' quae pcrscculios.es
dicendus uliquc civis Romanus, census professione Chiistianorum aclse sini, ct quse ulliones seculae
Romani. Quamobrem quia ad id tcmporis perven- sint, absque eo quod omnes ad peccaudum geucra-
lum est, quo et Dominus Cbrislus hunc mundum liter proni sunt, alque ideo singillatira corripiunlur,
primuin adventu suo illugtravit, regnumque Cxsari expediam.'
irauquillissiraum dedit, huuc quoque sextum libel-
HAVERCAMPl NOT.E.
II. Suffecerim. Florent. pr, Lugd. Balt. tert. et 12. Qum persecutiones. Lugd. Bait. duo ctim Coll.
quart., cum Coll. Gronov., suffecero. Gronov. legunl, quw persecutione Chr. acla sint.

iiBm sEPTiMtrs.

450 CAPUT PRIMUM. 8 ciosa palientia, ul in ultimo errpribiis, cladibus, Ja-

Vnum solum verumque Deum, mundi omniumquecon- boribusque hominum fieret, quod a priucipio vir-
ditorem, alque adeo folenliam snam ac paiientiam tute ejus, quera prsedicas Dei, sic potius ccepisse
per unum, hoc est Ghrislum voluissehonfinibus in- 6
notescere. potuisset? 7 Quibus quidem veraciter respondere
1 Sufucjeutia.ut arbilror.documentacollecla sunt, posscm, ad hoc ab inilio creaijim el iustilulum bu-
quibusabsque uilo arcano.quod paucpriim fideliumest, manum genus, ut sub religioue cum pace sine la-
probari de medio queat, unum illumet verum Deum, bore vivens, fructu obedientiae seternilaiem prome-
qucmChrisliana(ides prsedicat, etcondidissemundum reretur : sed abiisum bonilate crealoris, ' libcrlalcm
*
creaturamque ejus cum voluit, et disji.QSiiisseper indulgcnlis in cpntuniacem verlisse • licentiam, at-
jnulla %&\um per nwlta ignoraretur, et cpnliripasse que exconteiflplu in oblivioneni 10deflexisse, " jti-
adtuium, cum perunicum declarattis e«t, simulque slamque nunc esse patienliara Dci, £l justam iii
polenliani3patientiaflique ejus mullimodis argumen- uframque partem, ut ncc contcmplus disperdai iu
tiseluxisse. ln quo quideni angustas, dejcctasque totum, cui misereri velit;ls etaffiei laborihus, dum
menies otTcndi paulisper inlelligo, qupd lantae po- velit, sinat contemptus poiens. Dcinde subsequcus
tentise patientia tanla * miscetur. Si enim potens esse, justc semper adhibere quamvis iguoranii gu-
erat, inquiunt, creare mundura, componere pacem C bernalionem, cui aliqnando pie restitulurus sil pps-
muudi," insinuare mundo cultum ac noiiliam sui, nilenti antiquaj graliae facultalem. Sed hacc quo-
quid opus fuit tanla, vel utipsi senliunt, lam perni- niam, etsi verissime fortissimeque 13dicuntur, ftde-
HAVERCAMPINOT,E.
CAP.I. — 1. Sufficienlia. Editt, quacdam anliquse, sui, quid opus fuil, vel ut ipsi setUiunt,tam perniciosa
sufflcienler. Tolus aiitem liber hic septimus deside- patientia ? deletis reliqjiis. Pro [uit iidem fuerit.
ratur in cod. Longobardico. 6. Potuitset ? SuperScribiltir in Flor. sec. forte, de-
2. Et disposuisseper multa, cum per multaignorare- buisset?"
tur. Posteriora in Lugd. Bali. pr., lert. et quarto at- 7. Quibus quidem. Lugd. Bat. tert., cum Coll.
que Coll. Gronov. ita concipiumur, cu»i a mullis Gronov., quibus quippe. Iidein mox mererelur.
qusedam veii. Kidem sic legunt,
ignoraretur. Edilt. ad 8. Libertatem indulgentis. Lugd. Batl. tres et Coll.
et addtint insuper priora aliquid, duiu edutii, per Gronov., indulgentiw ;niox Ullr. el editl. vett. quai-
muita lempora. Quoniam vero mox sequitur, cum per dam pro confumacemlegunt coniumaciam. Unde le-
uuicum (Christum videKeetj declamtns est, hicquo- gere possis libertatem indulgentiw in conlumacitm
que per mutta reiiueo. Sensus esse videtur, Deum vertisse, licentiamque ex contemplu in oblivionem,elc.
creasse muudirm et disjwsuisse eumdem, per mutta, d.Licentiam, alqtie.Cod.Perizon., licenliamque,elc.
i. e. mullifariahi, cum j>ermulta, i, e. iterum mutli- 10. Deflexitse. Ita reposui ex cod. Periz. e.l edit,t.
fariam, a gentilibus ignoraretut, Batl. tert. et Augusl.; antea legebatur defluxisse.
3. Palientiamque ejus. LugtJ. quart. 11. Justamque. Lugd. Batt. pr. et lert., cnm CQII.
cuwColl/Gronov. Sapieutiam inaltiirt. Haud assen- Gronov., istamque. Nihil muto; disputat enim cou-
tior; sequitur enim, 9uorf tant<e potentiw tanta ptx- tra illos, qui injiistain atque perniciosam illaiii pej
tienlianiitcelw,lA ariqnanto post, quid opus fuft tuma calumniabantuf esse patientiam.
patkniia? JJ 12. Etaffici taboribus. Mss. qiiidam, elaffligila-
4. Miscetur. L,ugd. Bat. pr. , misceatur. voritms. Transpoutt ultima periodi ed. Aug., potens
f S. Intmuare mundo cuttum, «tc. Lugd. Batt. tres, contemptus.
cumColl. Gronov., Insinuare cuttum ae patkntiam 15. Dicunlw. Mss. et edd. iiuidam, dicanlur.
 1061 HISTOIUARUMUBER VII. CAP. II. IfO?
lem lamen alque 452 obcdienlcm rcquirunl, mihi ^ cni voluntas " asiipnlarctur, non exspectari oporluii,
autcm, lvvidcro an aliquando credituris, certe nnnc sed creari: niaxime cum et Jovem illum suum acer-
cnm iucredulis aclio est, promptius ea proferam , vos formicarum in populos hominum ludo vertcre
15
qnre et ipsi, eisi prnbare noluerint, improbare soliium ferant. Porro autem de cura cscrimoniarura
non possint. Itaqne , quantum ad conscienliam hu- nec recensendum arbitror: quoniam inler sacra con-
manarum mentium pertinet, 16utrique sub rcvercn- linua incessabilibus cladibus nullus finis ac nulla
lia religionis, ct confessione culiuque superrise po» requies fuit, nisi cum Salvator mundi Chrislus illu-
ienlisc vivimus, dislanle dumtaxat fide : 17quia no- xit: cujus adventui praedeslinatam fuisse imperii Ro-
sirum est fateri, ex uno et per unum Deum constare maui pacem, elsi jam sufficieuier oslendisse me ar-
omnia : illorum, tam raultos deos putare , quam bitror, paucis tamen adhuc supplcre conabor.
multa sunt elemenla. Si polentise Dei, inquiunl, CAPUT II.
et Romam, regnumque illius el hujus in
quem prxdicatis, fuil, ut Romanum imperium lam Babylonem omnibu»convenire.De
plerisque quatuor muudi mo-
amplum, ac tam sublime (ieret, cur igilur palientia narchiis , de incendio quodam Romw, Chrisli el
ejusdem obfuit, ut anie non lieret? Quibus sub eo- Abraham swculis.
dem verbo respondcbitur : Si poienliaedeorum, quos 1 Principio secundi libelli cum tempora Romanae
praedicalis fuii, ut Romanum imperium tam amplum B condilionis slyli tenore perslringerem, multa conve-
ac lam sublime fieret, ctir igitur patientia eorumdem nienter inter Babyloniam urbem Assyriorum, liinc
obfuit, ut anle non fierel? An ipsidiinondumerant? principcm gentium, et Romam, nunc seque geniibus
an adhuc Roma ipsa uon erat? an illi non coleban- dominantem, ' compacta conscripsi: fuisse illud pri-
tur? an hsc ls necdum idonea imperio videbatur? mum, hocullimum imperium: illud pautatim cedens,
Si nonduin erant dii; 1}cessat intentio. ,0 Ut quid at istud sensim s convalescens: defluxisse illi snb
enim jam ibi eorum discutio moram, ubi ne unotemporenovissimum regem, * isli primum fuisse:
ipsam quidem invenio naturam? Si autem erant illam deinde tunc invadenie Cyro captam velut in
dii; aut poleutia eorum, ut ipsi judicant, aul mortem concidisse, ctim islam fiducialiler assurgen-
patieniia in culpa est : vel patientia, si fuit ; lem, post expulsos 454 reges liberis uli coepisse
vel polentia , si defuit : aut si magis suadibile consiliis : praeciptie cmn vindicante liberlalem suara
videtur fuisse lunc quidem deos qui provehere Roma, lunc quoque Judseorum populus, qui apud
poluissent, sed noudum exstitisse Romanos qui Babyloniam sub regibus serviebal, in sanctam Hie-
provehi jure possent; nos auclorera rerum poten- rusalem recepta libertate redierit,' templuraque Do-
tiam,nonarii(icemscieiiliam qiiaerimus.Deiliisquip- mini, sicuta prophetis pracdiclum fuerat, 6 reforraa-
C rit. Prseterea intercessissedixeram inier Babylonium
pe (ut putani) magnis, non de fabris vilissimis quse- <
stioest, quibus,iiisimaleriaaccedat,arscessat. Sienim regnum, quod ab Oriente fueral, elRomaiium, quod
prsescisse illisac voluisse" prsesto semper fuit, immo ab Occidenie consurgens 7 haeredilati Orientis 8 enu-
etiam 453 subjacente praescienlia, quia apud omni- triebatur, Macedonicum Africanumque regnum, hoc
potentiam de operibus dumtaxal suis, hoc esi, prse- cst, quasi a Meridie ac Septentrione brevibus vicibus
scire, quod velle, quodcumque illttd psesciebatur, parles luioris curatorisque tenuisse. Orientis el Occi-

HAVERCAMPINOT^E.
14. Videro, etc.Recte sic Fabric.; et insipienter 3. Convalescens.Cod. Perizon., crescens, quod ut
edd. qusedam vett., si videro an nliquando ex credi- longe Latinius, rccipi mereretur, si asscnsum alii
luris. quoque mss. prseberent.
15. Qitmet ipsi etsi probare, etc. Ita malo legere 4. Isti primum fuisse. Lugd. Bal. scc, Meus, Flo-
ex cod. Perizon. quam cum vulg., quw ipsi etsipro- renlt. duo, et ed. Ang., cum isti; Perizon. niclius,
bare noluerinl. tum isli. Trcs reliqui Ltigd..Balt„ cum Coll. Gronov.,
16. Utrique. Ita constanter lihri mss. et edd. vetl. quo isti, etc. Mox pro in mortem, Lugd. Batl. pr. ct
legunt, praeter Hitt. et Fabr. alqueScotti, in quibus tert., cum Flor. scc. et Coll. Gronov., inmorte.
inlepide, et contra illorum, quae seqiiunlur, sensum, 5. Templumque.Lugd. Batt. tres, temptum quoque.
utique. 6. Reformarit. Lugd. Balt. quatuor, cum Coll.
17. Quia nostrum est. Sic quoque ex mss. Lugd. Gronov., reformaret.
Batt. tribus et Coll. Gronov. malo, ut ad flde, quod 7. Hmreditati Orientis. Pulcherrimam hanc lectio-
prsecessit referatur, qtiam quia , prout in edd. le- D iieni debcmus codd. mss. Lugd. Batt. pr., tcrt.,
gitur. quarto, Perizon. et Coll. Gronov. Monsirarant quo-
18. Necdum idonea. Id jnbenl cum ed. August. que iia debere legi, inter edd. (irima, et Angustana;
codd. mss. nt amplcciamur pro uondum. sed rcliquae omncs maliiertint hwreditale Orienlis,
19. Cessalintentio. Qnidam ex mss., cessetintenlio. qtia ol omnis tolliiur elegantia et vero cmiirarius
20. Ui quid. Puio legendum esse, Ad quid , etc. efficiiur sensus. Nonenim haereditate Orientis Roma-
Moxcod. Perizon., nec ipsam. niiin uuiricbaiur imperiiim, sed Macedonicuin, quod
21. Prwslo. Lugd. Batt. ires, videlicet pr., tert., vignit ante Romanum in Asia lum cum ab Occidente
qnart. cumColl. Gronov., prwslantius; ct mox.tfnom consurgeret primum Romanum imperium. Ai illud
puto pro quia apud. imperiiim Rornaniun consurgens, ita paulatim nutric-
22. Aslipulantur. Lugd. Bat. pr., astipulabalur. batur hacreditali Orienlis, ul quidem primuin proxi-
CAP.II. — 1. Principio tecundi. Lege caput pri- ma quxque deglutiens, deinde Orienlis qtioquc pos-
mum, lib. n. FABR. sessione satiarelur,
2. Compacta. Forte legendum comparata. : 8. Enutriebatur. Mss. quidam cl edd., natriebatur.
 "
1063 PAULI OROSH 10M
deniis regnttm Babyloninmet Romanum jure vocilari, A lins crgo Nini anno, poslqunm rcgnarc coepcrai,
neniinein umquam dubiiassc scio. Macedonicum re- "quadragesimo lerlionalus cst sanctus ille Abraham,
gnum sub Sepicn:rione• esse cum ipsa coeliplaga, tum 19cui dictae suiit, 0 repromissiones, ex cujus scriTmc
Alexandri Magni arac, pnsitan usque ad nunc sub Ri- promissus esl Chrislus : deindc nunc primi islius
phseismnnlibus, dncent. Carlhaginem vcro universse -imperatorum oronium Augusti Csesaris (quamvis ct
prsccelluisse Africae,et nmi solum in Siciliam, Sirdi- pater ejus Cacsar " mctator imperii polius quam im-
niam.cseterasqueadjacehiesinsnlas, sed eiiam in His- perator 456 cxsliterit), istius," inquam, Cacsaris,
paniam regni terminos tetendisse, histnriarum simul posicaquam imperarc coepil," emenso propemodum
monumenla urbiumque declarant. Diclum est ctiam, anno qnadragesimo secundo, natus est Christus, qui
vastatae per Medos Babyloniac, et irruplac per Goihos Abrahsc sub Nino primo rege fucrat rcpromissus.
Romae, pares admodum annorum numeros 10concur- Nalus est autem vu kalend. Januarii, qtiando priiuum
risse. Nunc autem his illud adjicio, quo magis clarcat incremenla omnia anni vcnientis incipiunt. Iia fa-
unum esse arbitrum sscculorum, rcgnoi tim, locorum- cinm est, ut cmn Abraham quadragesimo tertio an-
quc omnium Deum. Rcgnum Carlhaginiense a condi- no nalus sit, sub fine quadragesimi secundi nalivi-
tione usque ad ever»ionem ejus, paulo amplius quam tas Christi ,v conveniret, ul jam non ipse in parle
septingentis455annissle" 1 '''scqucregnum Macc- B icrtii anni, scd in ipso potius lerlitis annus " orirc-
donicum a Carano usque ad Persen paulo minus tur. Qui atintis, quantis, ,6quam novis, qnamque
quam DCC: utrumque latnen septcnarius "ille nume- iiiusilatis bonis abundaverit, salis eliam me non pro-
rus, quo " judicantur omnia, tcrminavit. Roma ipsa fcrente compcrium habcri arbilror; loto terrarum
etiam, qnamvis u ad advenlum Domini tiostri Jcsu orbo una pax " omnitim, non cessaiione, sed aboli-
Chrisli pcrfecio proveheretur iinpcrio, lamen paulu- tione bellorum, claussc Jani geminacportsc, cxstir-
lum, et ipsa 1Bin occursu numcri luijiis offendit. paiis bellorum radicibus , non repressis, census ille
Nam seplingenlcsimo conditionis snse anno, qua- primus et maximus,f> fuit, cum in hoc unum Catsa-
tuordecim 1<s vicos ejus, inccrtum unde consurgens, ris nomen *»univcrsa magnarum gentium creatura
flamma consumpsit, nec umquam, ut ait Livius, ma- juravit, siraulque per communioncm ccnsus, ttnius
jore incendio vaslata csl; adeo, ulpost aliquol an- societatis effecla est.
nos Cacsar Auguslus ad rcparationem corum , qusc 457 CAPUT III.
tunc exusia erant, magnam vim pecuniae ex serario Cliristusquando ad hominumsalulem natttt, quomodo
stalim vexatus, de ingenti Romw fame, etjugipace.
publico largilus sit. Poteram quoque ostendere,eum-
dein duplicatum numerum mansisse Babylonise,quse Igitur' anno ab Urbe condita DCCLII,natus est
posl niille quadringentos et quod excurrit annos, ul- C Christus salularem mundo afferens fidem, >vere pc-
lime a Cyro rege capla esi, nisi prsesenlium conlem- Ira mcdio rcrum posita ; nbi conimiimereliir qui of-
plalione revocarer. Illud sane libenter adjicio, quia fcnderct, qui crederet salvaretur : vere iguis ardens,
primi illius regum omnium Nini (quamvis el pater quem qui sequilur, illuminatur; qtii tentat, cxuri-
"
ejus Belus obscure primus rcgnasse referatur), il- tur : ipse est Chrislus, Cliristianorum caput, salva-
HAVERCAMPlNOTJE.
9. Este. Abest a plerisque tnss. Mox tum pro cum Belo comparel, Augustum cum Ninn. Metalor vnci-
cod. Perizon. Dein doceant pro docenl mss. duo ex bulum castrcnse esl; sic enim dicebalur, qui a duce
Lugd. Batt. cum Coll. Gronov. pracmissus , locum castris idoneum circuraspicicbat
10. Concurriste.lu tresLugd. Balt., Perizon.,Coll. et designabat. Lucan. i, obl :
Gronov. et ex edd. Augusiana. Vulgg., cucurriste.
11. JEque regnum Macedonicum.Regnum Macedo- Caslrasuper Tuscisi ponere Tibridis undas,
nise triginta quinque habuit reges, ex lleraclidis sive Hesperiasaudaxveniammetaloriu agros.
Tcmenidis, ex Cassandri, et ex Antigoni domo; non
longius auiem duravit quam annis quingentis sexa- 22. Inquam. Mss. aliquol, ergo.
ginia et sex, prout docuimus in iine Hist. Macedo- 23. Emento propemodam anno 42. Hic numerus
nicsc p. 279 lom II Hisi. Univ. Chrisli nati est etiam apud Eusehium ; sunt lamen
12. llle. Abestamss. Lugd. Batt. sec, lcrt. et qui 41 ct alii qui 44 imperii Augusli Christum nalum
Coll. Gronov. D scribunt. FABB.
13. Judieantur. Ed. Augnstan., dijudicanlur. 24. Conveniret.Mss. aliquot, convenerit.
14. Ad adventum. Cod. Perizon., in adventum. In 25. Orirelur. Lugd. Batt. trcs et Coll. Gronov.,
Flor. sec. corrigitur, quamvis advenlu. otlenderetur.
15. Jn occursu. Mss. et edd. veti. quxdam, in oc- 26. Quam novis. Iidem, el quam novis.
curtum. 27. Omnium. Lugd. Ball. pr. ctquart., cum Coll.
16. Vicos ejus. Abest vox secunda a mss. Lugd. Gronov., una pax omnibus, et non cessalione,sed, etc.
Batt. tribus. Incendii hujus mentionem quoque fecit 28. Fuit. Deleri volunt mss. duo Fiorenlt. et cod,
supra lib. vi, cap. 14. Perizon.
17. Primus. Mss. etedd. quidam, primum. 29. Universa magnarum qentium. Ed. Aug. delet
18. Quadragesimotertio. Mss. Lugd. Balt. quatuor magnarum. At cod. Perizon. verbum juravit eliminat.
cum Coll. Gronov. unum annum demunt. In Lugd. Ball., pr., tert. quarto et Coll. Gronov. lc-
19. Cui diclw tunt. Ed. August., cui datw sunt. gitur, universa yentium magnarum creatura juravit.
20. Bepromissiones.Perizon. hic habet promissto- CAP.111.— 1. Annoaft llrbe condita DCCLII. Cassio-
nes; mox, cum tribus Lugd. Balt. et Coll. Gronov., dorus scribit-Chrisium natumCn. Lcniulo, M. Mes-
repromissttf.. salla coss. qui cadunl in annum Urbis DCCL. FABR.
21. Metator mperii. Ita loquilur, ut Cacsarcmcum 2. Vere pelra. Ed. Augttst., vera peira.
1005 HISTORIARUMLIBER VII. CAP. IV. 1(06
lor bonorum, malorum punitor, judex omnium; qui A ad vindicandum Domini nostri Jesu Christi sangtii-
formam 3 subseculuris verbo ct opere sialuens, quo nem judicio Det fuerat ordinaius, victor iriiimphans
magis docerel patieutes in * persccutionibus, quas 13 cum Vespasiano patre Janum clausit. Igitur etsi
pro vita aeierna exciperent, esse oportere, mox ut sttb extremis Caesaristemporibus aperlus est Janus,
virginis parlu editns, muudo apparuit,s de passionibiis lamen per multa ex eo tempora, quamvis in pro-
suis coepit. Namque eum rex JudaeseIleiodes simul cinctu esset exercitus, nulla bella sonuerunt. Undo
ut nalum comperit, necare decrevit, plurimosque eliam Dominus ipse Jesus Christus iu Evangeliis,
tunc parvulos, dum itnuni inseciatur, occidit. ° Ilinc cum temporibus illis u in summa tranquillilaie uni-
malignis improbe iucurrentibus digna punitio est. versus mundtts agerei, ctinclasque genles pax una ,s
Hinc inquamuni tranquilh agitur munilus, creden- velaret, et a discipulis snis interrogatus esset, 16de
lium gratia, in quantum perniciose inquielaltir, bla- conclusione lemporiim siibsequcntiiim, inter csetcra
sphemanlium pcuna esl: sccuris per omnia Chrisiia- "sicait: Audituriauiemestisprwliaei opinionesprw-
nis fidelibus, qnibns aul acternaevitsc requies iu tuto, liorum,fr*)9videtene turbemini.Oporlet enim'* hwc
aul etiam hujus in Iucro est : qnoil promptius cum fieri:sednondumest finis.Consurgelenimgensin gentetn,
per ordinera referam, ipsis rebus ostendam. Post- et regnum in regnum, el eruiil pestitenlim, et fameset
quam Redemptor mundi, Duminus Jesus Cbrislus, B terrwmotus, per loca. Hwc autem omnia initia simi
venit in lerras, et Csesaris censu civis Romanus dolorum. Tunc tradenl vos in tribulationem, et occi-
ascriptus est, dtnn per duodecim, ul dixi, annns, dent vos : et erilis odio omnibus 10genlibus propier
clausse belli portse bealissima pacis tranquillitatc nomenmeum. Hoc autem diviua providentia docens,
cohibentur : Caium, nepotem siinm, Csesar Augus- el credentes prseinonendo firmavit, et incredulos
tus ad ordinandas ^Egypti Syriseque provincias mi- prsedicendo confudit.
sit, qui prseteriens ab ^Egypto fines Palsestinse,apud CAPUT IV.
Hierosolymam 458 '" templo Dei lunc sancto et De vila el geslis Tiberii Cwsaris, quomodo Chrislum
celebri adorare contempsit, 7 sicut Suetonius Tran- amplextis sit, de ejus crudelitatein plurimos.
quillus refert. " Quod Augustus, ubi per eum com- Anno ab Urhe condiia DCCLXVII, post mortem Au-
perit, pravo usus judicio, prudenler fecisse laudavit. gusti Caesaris l Tiberius Caesar imperimn adeptus
Itaque anno imperii Csesaris quadragesimo octavo, esl, inansitqne in eo annis viginli el Iribus. Ilic pcr
adeo dira Romanos fames consecuta est, ut Caesar semctipsuin nulla belln gessit, sed ne per legatos
lanistarum familias, omnesque peregrinos, servorum quidem aliqua gravia, nisi quod lanlum aliquanlis in
quoque maximas copias, exceptis medicis et prscce- locis praecogniti cito genliuin tumores comprime-
ptoribus,' trudi Urbe prseceperit. Ita peccanle prin- C banlur. Sane quarlo imperii ejus anno Gernianictis,
cipe in sanclum Dei, el corrcplo per famem populo, Drusi (ilius , Caligulsepater, de Gcrmanis, ad qtios
quanlitalem offensionis qualilas ultiouis ostendit. ab Augiisio scne missus fuerat, iriumphavit. Ipse
10Deinde, utverbisCorneliiTaciti 11loquar, sene Au- autem Tiberiiisplurinia imperii sui parte, cum ma-
gusto Janus palefactus, dum apud extremos lerrarum gna el gravi modestia reipublicse praefuit, adeo ut
terminosnovwgentessmpe ex usu, et aliquando cum quibusdam prscsidibus augenda provinciis tributa
damno quwrunlur, usque ad Vespasiani duravit impe- suadentibusscripserit, Boni pdsioris esse tonderepe-
rium. Hucusque Comelius. Cselerum et tunc " ca- cus,' non deglubere. Al poslquam passus est 3 Do-
pta eversaque urbe Uierosolymorum, sicul proplietae minus Chrislus, atque a mortuis* resurrexil, el dis-
suos ad prscdicandtim dimisit, " Pilalus,
prsenuutiaverunt, exstinctisque Judseis, Tilus, qui cipulos

HAVERCAMPINOTJE.

3. Subsecuturis. Edd. qnsedara, secuturis. 16. De conclusioneletnporutri.Iia mss. et cdd. me-

4. Persecutionibus. Lugd. Batl. tres, cum Coll. liores; alii de conjunctionevel conditione lemporum.
Gronov. in persecutione,quam, etc. 17. Sic ait. Mss. quidam inter cwtera dixii. Verba
5. De passionifrussuis. Postrema vox in cod. Pe- exstant in Ev.ing. Matthaeicap. xxiv.
rizon. non apparct. Quidam mss. et edd., a passio- U 18. Hwc fieri. Qusedam edd. inlerserunt primum.
nibus. 19. Gentibus. Abest a Florent. sec.
6. Hinc. Lugd. Bat. tert. hic, tit ad Cbrislum CAI>.IV.—1. Tiberius Cwsar.Tiberii vilani el res
referatur, atque mox iterum in seqq. geslas hic breviler perslriclas copinse habes a Dio-
7. Sicut Suetonius. In Augusto cap. 93. FABR. ne, Tacito, Sueionio et Zonara descripias. FABR.
8. Quod Augustus, etc. Ed. pr. et illam secutic 2. IVcmdeglubere. Perizon., non dccoriare, quac
Venetic, legnnt, quod ut Augustus comperii. Glossa est.
9. Trudi Urbe. Cod. Perizon., extrudi Urbe. 3. Dominus Christus. Iiiterserunt Jesus edd. Atig.
10. Deinde,etc. Consule Lipsium n Antiq. Lect. 8. aliacqneex primis.
11. Loquar. Cod. Perizon., utar. 4. Dimisit. Mss. et edd. quidam, misit.
12. Capta, etc. Lege infra cap. 9. FABR. 5. Pilatus, prwses.De Pontio PilaioPalaestinaeprae-
13. Cum Vespasiano.Lugd. Bat. sec, siit>Vespa- side, ejusque rebus lege Josephum I. xvin Anliq.
siano. Epistola Pilali ad Tiberium <leBesiirrectione Christi
14. In summatranquillilate. Cod. Perizon., summa cxstat apud Egesippum. FABR.—Conler,quae nd si-
tranquillitate. inilem locttin Tertulliani in Apologuiicocap. 5, p.
15. Velarel. Id est, tegeret, ornaret, coronarel. 57 ct 58, nolaviimis.
FATROL. XXXI. 3'i
 PAULl OROSII ' 106»
1067
praeses Pakcsiinse provinciae,460 ftu"Tibcriiim ira- .\ ma beslia cxarsi'.Namplurin os scnatorumproscrip-
peratorem a'que ad scnalum relulil de passione 6 cl sit ci ad moriem coegit. Viginii sibi Patricios viros
rcsurrectione CHRISTI, consequentibusque virtuti- consilii causn u legerat; horum vix duos incolumes
bus, quse vel per ipsum 7 palam factse fuerant, 8 vel reliquit, caetcros diversis causis necavit. Sejanum
per discipulos ipsius in uomino cjus fiebant, cl de prsefectum suum, res novas molientem, inlcrfeclt.
eo quod certatim crescente plurimorum fide Deus Filios suos Drusum el Germanicum, quorum Drusus
crederetur. Tiberius cum suffrngio magnifavoris re- naturalis, Germanicus adoptivus erat, manifesiis
tulit ad senatum, ul Christus 9 Deus haberetnr. Se- veneni signis perdidit. Filios Germanici fllii sui in-
natus indignatione motus, quod non sibi prius se- terfecit. Referre singillatim facta cjus ''' bortet ani-
cundum morem delatum esset, ut de suscipiendo cnltu mus, pudetque, tanla libidinis et crudeliiaiis rable
prius ipse decerneret, consecrationem Cbrisli recu- efferbuit, ulqui spreverant Christo rege solvari,rc-
savit, edictoquc constiluit, exlerrainandos esse Urbe ge Csesare punirenlur. Hujus tamen imperii anno
Ghristianos : prsecipue cum et 10Sejanus, prsefectus duodecimo : nova et incredibilis clades apud Fide-
Tiberii, suscipiendse religioui obstinatissime contra- natium urbem accidii. Amphilheatri cavea populo
diceret. Tiberius lameri ediclo accusatoribus Chris- gladiatorium mnnus spectanle collapsa est, et" plns-
tianorum mortem comminattis esi. Itaqtie paulatiro B quain viginli millia bominuin462 occidil. Dlgnum
461" iirtmuuta est illa Tiberii Csesaris hudatis- sane posteris tantse correplionis exemplum, liincad
sima uiodeslia, in pcanam cuntradictoris senalo». speciandas bominum roorles avidoaliomincsroiivc-
Nam cegi, qusecumque voluniate faciebat, " volnp- nisse, quando riro saliue bominum providcnda Deus
tas erat: alque ex manauetissimo principe sscvissi homo esse volnigset. " Demde ariiH»ejusdetn 4ec\-

HAVERCAMPlNOTJE.

6 Et remrreetione. Lngd. Bat. tert. et Coll. Gro- epigraphe MVNtcipiumAVGVSTABIBILIS Tlberio

nov., et de resurrectione.
7. Palam. Delei idera cod. Lugd. Bal. tert.
8. Vel per disciputos ipsius. Transpouit cod. Peri-
zon., vel per dhcip.itat ejns in nomine ipsius, etc.
9. Deus haberetur. Lugd. B.it. terl. et C-ill.Gro-
nov., inter deos.
10. Sejanus. Q-iantc apnd Tibsrium potentiac fue
rit hic Sejanus nemo ignorat. Muntcipia qnoqne,
Tiberii jiidiciura secnta, omni honorum gcnsre Se-
janiun vivnm cuniularnnt; mirlium vero, cum pce-
nas maleficii in domum Ccsaris, atqoe perversic
ntnititiimis deiliss-it, otnaiT.n w»ln inseciat» s;mi. G
Servo duos riumnvis aen:o>, d iplici nota insigiiui,
quaaivis lyp) niliil i iier s«e discrepmt. Videiicot,
cum cotlegani Sejanum incmisulatu quinto adopta;-
set Tiburius, Bilbilitant in llispania signtirunl nnrn-
iiios cutn facie alqne iuscriptione im.ieratoris 1'ibo-
rii; seJ al>ailera pirticonjunxeruat in inscripiio tc
par illud consulmn. Logitur ibi metnorabilis bec
CiESARE V. Lucio .IELIOSEIANOCOiiSu/iius. Al-
tcrius numini eadem cst fabrica atque inscriptio et
idem tyons. Vernm in eo Sejaui nomen, prajnomen
aiqtte ngnouien sealpro erasutn cernitur, cxcavato
aliqnaiitum incisur.i scalpri fuiulo, quod ipsis iibe-
rii temporibus ct slaliin post necem Scjani fuisse
factttu, dicct arrngo nobilis, quse eodem colore, at-
que eadem palioa (nt antiquarii loquuntnr) ibi fitn-
dum occupal, qna reli«|uaui el univ.rs.Mii n iiiinn
partem. Unde incmorabili hoc nummo dnccniur, in
Sejani honorcs et memoriam, non nnulo SPCVIIHIII
futsse dejiciend:t statuas, confringcndo marroora
atque positas publice inscriptiones tollendo, vcrum
ad monelatn quoque Romanam in municipio ilisp.i-
nicnsi, fiiioreui eutndera sese extendissc. Itaquc
atter ex hisce namrais fatum abrasi honoris Sejani
siibiit.alter, sive tuiicterraalxliius.sivealibi laten»,
cffugii; utramque studiose servo, utriusque deliuea-
tionem accuratissimam sttbjeci.

11. Immulata. Coll. Gronov., immimcta. ln cd. D
August. ndn invenitur est.
12. Volttplas erat. Lugd. Bat. terl., cum Coll.
Gronov., fiebat voluptas.
13. Legerat. Ita codex metts, nt et Perizon. cum
dnob. Lugd. Batt.et Colf. Gronov.; atque cod. tJIir.
et edd. vett. scribere jubent, IIOH
elegerat, ut habent
edd. Fabricii et Scotti.
14. Horret animus. Delelo animus, scribunt tres
Lugd. Batt., cum Perizon., horret, ut et ed. Augus-
tana; horreo Florent. sec.
15- Ptus quam viginti miltia hominum occidH.Gra-
vem crudelis speciaculi pcenam recensens Tacitns ,
ubi graphice hanc cladem describit, majorem refert
numerum, additis scilicet vulneratis, Annal. iv, 02
et 63 : Quinquaginta homintim miltia eo casa debili-
lata vel oblrila sunl.
16. Deinde anno ejusdem 17. Numerum hunc reli-
quimus, quamvis non sine causa Eusebium sequan-
tnr plures, qui passionem Christi iu Tiberii annum
18 confert. FABR.— Annus 18 invcnilur in Lugd.
Bat. quarto.
1069 HISTORIARUMLIBER VII. CAP. V. 1070
nio scptiuio cum Dominus Jesus Christus voluniaric A / 1Cai;is Caligula coe.iit regnare, mansiique in impc-
quidem sc tradidil passioni, sed impie a Judscis ap- rio annis non plcnis qualuor, hoino onniium aule sc
prebeiisus, et palibulo suffixus est, maximo lerrse- flagiliosissimus, el qui vere dignus Romanis blas-
nioiu perorbcm facto, sax;i in moniibns scissa suntlr, pbcitiaiiiibtis, ci ,Iud;cis pcrsecuioribus ptinilor atl-
maxiraarumquc uibiuin plurimae paries plus soliia hibitus videretiir. Hic, ui breviier iiiagniluiiiiiem
concussione ceciderunt. Eadem quoque die ad ho- crudeliiatis ejus s exproiitam , exclainasse fcrlur :
ram diei sexlam solin lolum obscnratus 18, tetraque 3 Utinampopulus Romanus 464unam cervieemhabe-
nox i-ubilo obducla terris est, et siculdiclum est. ret- Saepe etiain * de conditione lcinporum suorum
19 Impiaqueaeternamtimueruntsaeculanqctem. conqueslus est, quod nullis calamitaiibus publicis
0 bcata germina temporis Chrisliani,
Us;;i:c adeo auiem ncque liiiiam lumini solis, neque insignirenlur.
iiitbes obstiiissemanifestum est, "utdecimamquar- quantum prscvnluistis in rebus huraanis, ut eliam
crudelilas hominis magis potuerit clades desiderare,
tam eadem die 81lunam, tota coeli regioneinlerjecla,
a sa quam invcnire! Eccc dc tranquillilale generali fc-
longissime conspeciu solis abfuisse, et stellas
lunc diurnis boris, vel politis in illa horrenda nocte ritas jejuna conqueritur:
loto ccelo fulsisse referatur. Quod non solum sanc- Furor impiusintus
lorum Cvangeliorum fides, sed etiam aliquaiili Gra> o Ssevasedens super armaet cenlum vinctusahenis
Post lergnm nodisfremit horridusore cruento.
coijim libri atteslaniur. Jam hinc post passioncm
Domini, quem Judaei, quanlum in ipsis fuil, persecuii Servi rebelles et fugitivi gladiatores perlerrnero
sunl, continua: clades Judseorum, doncc evinanili Romam, everlere Italiam,- Siciliam delevere, jam
dispersique deficiant, incessabilitcr 463 !a Slr0- pene universo btimano generi loto orbe meiuendi.
punt. Tiberius siquidein juventiitemeorum ,v intti* In dicbus autem salutis, hoc esl, tcmporibus Chri-
niescenleni", pcrspeciem sncramenli, in provincias stianis, convellere quietem non polest velCsesar iit-
gravioris cceli relegavit, reliquos genlis ejusdemi feslus. Hic siqtiidem miagno et incredibili apparatu
26vcl similia seclantes, Urbc submovit stib
pcenai profectns quaerere hostem viribus otiosis, Germa-
perpelusc servilutis, nisi oblemperassent. Sane• niam Galliamque percurrens, iu ora Oceani circa
87 Asi;e civilales, illo lerrsemotu dirutas, tributoi prospectum Brilanniae reslilit. Cumquc ibi" Mino-
dimissn , propria etiam libertate donavit. Hic am- cynobelliitum, Britannorum regis iilium, qtii a patre
biguis signis vencni obiit. pulstis cum paucis oberrabat, in deditionem rece-
CAPtJT V. pissct; deftciente belli materia, Romam rediil. Iis-
dem autem diebus Judaei, qui jam lunc ob passionem
C. CaligulwCwsaris mores, rcs geslwet crudelia faci-• C Christi meritis ubique cladibus exagitabanlur, apud
nora.
Alexandriam seditione excilala, profligali cnrde, Gat-
Anno ab Urbe condila DCCXC, lertius ab Auguslo3 quc urbeproinilsi,expromendarum qiicrelaruin causa
HAVERCAMPINOTJE.
17. Scissa stint. Posteriorem vocem aliquot mss. tini cjeneris, ea supersliiioneinfecta, quis idoneu cetas,
delenl. in insulam Saidiniam veheientur, coercendis illic la-
18. Jn tolum obscuiatus. Edd. quaedani velt. etms. trociniis, etsi ob gravitatem cwli interissenl, vile dam-
Lugd. Bai. teri.,tolo orbe obscuralus. num : ccetericederent Ilalia, nisi certam ante diem
19. Itnpiaque. Versus est Virgilii t Georg. 4G8 : profanos riius exuissent.
27. Asiw civitates. Proeler Hisloriarum scriptores,
Solemquis dicere falsum hanc Tiberii libcralitatem lestanlur nummi veicres,
Audeat?Ille etiam caecosinstare tumultus quos, qnoniani in vulgus nnli sunt, praHerco. Fal-
Saepemonet,fraudemqueet aperta tumescerebella. sum vero est illoterraemotu, qui sub niortem Cbrisii
Ille etiam exstinctomiseralusCaesareRomam, acciilit, cladem hanc Asise civitates passas fuisse,
Cumcaput obscuranilidumferrugine texit, cum pluribus annis post accidisse constet. Vide Ta-
Impiaqueseternamtimueruntsseculanoctem. cilum Annal. n, 47, el alios.
CAP. V. — 1. Caius Cdligula. De Caligula Suc-
20. Eadem clietunam cwli interjectu. Sic optime , tonius et Dio. item Eutrop. lib. vn, et Euscb. in
pro ea die-lunam tota cwli regione interjecta,' quod Hist. Eccl. lib. n. FABR.
nescio a qua philosophia esl. LAUT. 2. Expromam. Ita restimicx ed. Aug. astipulanti-
21. Lunam tota cwli. In Lugd. Bat. tert. legitur , ]D bus mss. omnibns. Vulgg., exprimam; verum Oro-
luna metata cwli regione. At edilionis Aug. haecest sius infra boc capite eo verbo rursus utilur, cxpro-
leclio, ut xiv die luna, tola cwli regione inierjecta, mendarum querelarum causa Philonem, elc.
etc. 5. Ulinqm, etc. Vid. Suetonium in vita ejus mon-
22. Abfuitte. Florent. terl., aufugitse. slri cap. 30 el 31.
23. Strepunt. Edd. qusedam velt., perstrepunt; 4. De condilione. Cod. Perizoti. de conditionibus.
Ed. Aug., inslrepunt. 5. Minocynobetlinum. Suctonius in Caligula cap.
24. Juventute eorum. Verba sunl Suetonii in Tibe- 44. Admimocinutn Bellini Balavorum regis filium,
rio cap. 56. habet. FABR.— Casaubonus ad Suetonii locuni Oro-
25. /w/«mcsceut«m.Hoc vocabulum demiror non sium scripsisse existimat, Cumque Adminium (vel
alibi quam in Colon. esse. LAIJT.— Ego in nullis polius Arminium) Cinqbellini Britanitorum regis
codd. inveni, nequeapnd Suetonium, ur.de hoecde- filium, etc., quae conjeclnra valde verosimilis est.
, sumpla sunl, exslat. 6. Atque Urbepropulsi. Edd. quoedamveti., alqtte
26. Vel similia sectanles. Tacilus Anrial. n , 85 : ab Urbe propulsi: mss. Lugd. Balt. lert. et Coll.
Aclutn et de sacrh jEgypliis Jutlaicisque pellendit: Gronov., alque Urbepuisi; Pcrizon., atque ex Urbe
faclumquepalrum consullum, ut qualuor tnillia tiber- pulsi.
 1071 PAULI OROSII 1072
Pbilonem quemdam, virumsane in primiscruditum, A nebant morti deslinalorum. Invcnta est et arca in-
7 14
legalum ad Cacsarem lniscrnnt. Sed Caligula cttmom- gens variorum vcnenorum pocula continens, qui-
nibushominibus, tum prsecipue Judtcis infesiissimus, btts mox, Clandio Cacsarejubente, 13 demersis, in-
8 spreta legatione Philonis, omnes Judteorum sacras fecta maria tradunlur non sine magno piscium exilio,
sedes, alque in primis antiquum illud ° Hierosolymis sa- quos enecalos per proxima litiora passim scstus eje-
crarium 465 profanari sacrificiis gentilium, ac repleri cit. 16Magnunircvera indicium miscrantisDei.prop-
Statuis sjmulacrisque imperavit, seque ibi til Deiim ler suffragium gratise in populum continuo ex parle
coli praecepil. 10Pilatus aulem praeses, qui senlen- crediturum , et propter irae temperaiuentcm in po-
tiam damnationis inCbristiim dixeral, poslquam plu- pulum lunc infidcliler obstinalum ; ut quania mnl-
rimas seditiones in Hierosolymis excepit, ac lecii, titudo hominum prseparatam mortcm evaseril, ex
tantis irrogantc Caio angoribus coarctatus est, ut multiiudine interfeclorum piscium disceretur: omni-
sua se transverberans manu, maloruni compendium busque 17innolesceret, quid lanla veneni moles arle
morlis celeritale qnaesierii. Caius Caligula libidini- aucta, agere in misera civiiate potuisset: quse negli-
bus suis eiiam illud sccleris adjecii, " ul sorores genler effusa, eliam maria corrupit.
suas primum slupropolluerei, deinde exsilio damna- CAPUT VI.
" omnes simnl exsules jussit occidi. . Claudii Tiberii Cmsarisvita el res geslw, et gravissima
rel:quipost,
Ipse atilem a suis protccioribus occisusest. Duo li- sttb eo fames Romw.
belli la in secrelis 466 eJus reperli sunt, quorum Anno ab Urbe condita DCCXCV, • Tiberius Clau-
alteri pugio, alteri gladius pro signo nomini ascrip dius, ab Augusto quarlus, regnum adeplus esl: man-
lum erat: ambo lectissimorum virorum utriusque sitque in eo annis quartuordecim. s Exordio rcgni
ordinis senatorii et equeslris nomina et nolas conti- ejus Petrus, apostolus 3 Domini noslri 467 ^esu
HAVERCAMPINOTiE.
7. Miserunl. Florent. duo, miserant. quaedam vett. Nomina sororum, quse et in pluribtts
8. Spreta legatione Philonis. Dc hac lcgatione bodie ejus imperatoris nuramis supersunt, fuerunl
Euseb. lib. n, cap. 5, Josephus lib. vui Antiq. c. Drusilla, Julia, Agrippina. Vidi quondam in museo
10. FABR. Marckiano Medallionem , pondere insignem , .atquc
9. In Hierosolymis. Abest vox prior a cod. Flo- arte singulari, in quo pro IVLIAsculptum erat LIVIA.
rent. sec. Sed et hoc maxime, et alia non pauca , suspectum,
10. Pilatus auiem. Pilatus anno sectindo iinperii ingens alias magnitiidiue el densitate numisma fece-
Caligulse sibi raaniis iniulit, Cassiodorus, et Ense- runl. Distraclo museo in Brabantiam avectum fuit,
bius. FABR. lypum antea exceperam, ejusque pictura et magni-
11. Utsorores suas. Lngd.Bat.terl. ctim Coll. Gro- ludo bsec esl:
nov., ut el sorores suas. Moxpolluerit et damnarit edd. G

12. Omnessimul exsutesjussit occidi. Rationem in D
Vita ejus cap. 28 addit Suetonius : Revocalum quem-
dam a vetere exsilio sciscilatus, quidnam ibi facere
consuesset, respondenle eo per adulalionem, deos
semper oravi, ut, quod evenit, periret Tiberius , el
tu imperares : opinans , sibi quoque exsules suos inor-
tem imprecari, tnisil circum insulas; qui universos
conlrucidarent.
& 13. Insecretis. Coll. Gron., in secrelo.
14. Venenorum pocula coutinens. Duo hsec verba
posteriora , in uno Veneto lib. erant, desideranlur
—
autem in oranib. LAUT. Inepte laiiien dictum est.
Venena enim pura, nondum mixla , cram. Ego in
nullis mss. inveni. Sueton. iu Calig. cap. 49 : In-
venla el arca ingcns, variorum venenorum plena : et
sic eliam forle scripsit Orosius.
15. Demersis. Cod. Perizon., mersis.
16. Magnum revera. Ita reposui cum mss. et ed.
Aug. atque Scolti.; vulgg. reliqui, tnagnum vero.
17, Innotesceret.. Sic mss.; notescerel in vulgg.
CAP.VI. — 1. Tiberius Claudius. De Claudio Ca>
sare, Suelonius, Dio , Euiropius et Sex. Aurelius.
Imperavil annis 13, inensibiis 8, diebus 20. Jose-
phus lib. xx Anliq. c. 5. Xiphilin. in Epitoma Dio-
nis. FABR.
2. Exordio regni. Anno secundo , Saturnino et
Vennsto coss. Cassiodorus. LegeEuseb. in Chronic.
Ed. Aug., ab exordio. FABR.
3. Domini nostri. In Perizon. atque Florenlt. sec.
et tert. deest nostri. A Floreni. scc. abest quoque
Chrisli.
 1073 IHSTORIARUMLIBI.R VII. CAP. VI. 1074
Chrisli, Romam venit et salutareni cunctis creden-• A tiam, Scribonianum quinlo sialim dic destituttim in-
libus (idem fideli verbo docuit, potenlissitnisque: lerfccii, scseque sacramcnlo prioris mililiae conli-
virtulibus approbavil. Atque 4 exin Chrisiiani Ro- nuil. Trisiins ac perniciosius urbi Romae nihil um-
mac esse coeperunt. Sensit hoc collatmii fidei stise quam fuisse, qnam bella civilia, salis notum est,
Roma bcneficium. 6 Nam cum interfecto Caligula 6 Iiaque propier advcntum apostoli Peni, ct tenera
multa deabrogando imperio, ac repttblica in anti- Christianoriini germina vixdum adhuc pauca ad
7 ,7
qiiutn ordinem restituenda everlendaque peniius sanctse iidei profe>sionem erumpenlia, hancexo-
Csesarum universa familia senatus ct consules de- ricntem lyrannidcm , et consurgens isiuil civiie bel-
crevissent, Glaudius mox, ul confirmavit imperium, IIIIII neget quisquam divitiitus esse compressuin ?
inagna atque 8 adbuc Romae incogniia usus clemen- Qui praeieritis tempoiibiis de compressione bellorum
tia, ue in taniam nobilium miiltiindineni uliio , si civilium simile probarit exenipliini. Claudius quarto
essel coepta, saeviret ;9 biduum illud, quo de reipu- impcrii sui anno, 18cupiens se utileni reipub. oslen-
blicse statu infeliciler consullatum aciumque fuerai, lare principem , bellum ubique el victoriam unde-
meniorix exemil, omniumque factorum dictorumve cumquequaesivit. Ilaqueexpedilionem in Brilanniam
in eo veniam et oblivionem 10in perpetuum sanxil. ' movil: quae excitata in lumiilium propter non"red-
11 Ita illam prseclaram et famosain Allieniensium B hibilos transfugas videbatur;
transvectusque in in-
amnestiam, quam quidem Romac inducere Julio Cx- sulam est, quara neque ante Julium Caesarera, ne-
sare inlcrfecto senalus, Cicerone stiadenle, lentave- que post eum quisquam adire ausus fuerat. Ibique,
rat,'sed Anlonio ei Octaviano propter ultionem ,0 ul verbis Suetonii Tranquilli loquar, siue ullo
exstincli Caesarisirrumpentibus, in irrilum cesserat: prselio ac sanguine intra paucissimos dies plurimam
banc Claudius, quamvis " multo truculentiore causa insulse partem in dedilionem recepit. Orcadas etiam
in caedem 13conspiratorum 14,instimularetur, ultro- insulas ultra Briianniam in Oceano positas, Romano
nea clemenlia nullo expetente firmavit. Accidit adjecit imperio, ac sexto quani profecluserat mense
ctiam eodem tempore pra-sentis graiiac Dei grande Romam rediit. Conferatur nunc, si cuiqiiam placet,
miraculum , siquidem Furius CamillusScribonianus, 81 sub uiia insula, lempns ct tempiis, bellum et
Dalmatisc legatus, bellum civile molitus, legiones bellum, 469 Csesar et Cicsar. Nam de line " nihil
multas forlissimasque ad sacramenti muiationem confero: quoniam hocfelicissima vicioria, illud acer-
pellexerat. Itaque " die dicto, ut in unum 468 un" bissima clades fuil: et sic dcmum Roma cognoscat,
23
dique ad novum impcraiorem conveniretur, 16 ne- per ejus latentem providentiam in augendis rebus
que aquilaeornari, neque convelli quoquoinodosigna, aniea se parlem felicitaiis hubuisse, cujus agnilione
moverive potuerunt. Exercilus tanta et tam inusi- < G susccpta, plenissima felicitate perfruitur, in quan-
laia miraculi fide molus , et conversus in poeniten- tum non lamen blasphetniarum offendiculis depra-

HAVERCAMPINOT-ffi.

4. Exin. Mss. Lugd. Batt., etiatn. cap. 13. neque aquila ornari legilur. Ubi aquilas ,
5. iV«»t.Mss. Lugd. Balt. pr., jam. numero plurali, apud Orosium legi noiat Causaub.
6. Multa. Mss. edd. quidam inepte addunt mala, rogalque an omnes aquilse in hoc ostenlp conspira-
quod ex varia lectione et aflinitate cum mulia, pro- verint ? rogare vicissim possum, an conspiraverint in
venit. eodem oslento, seu potius eadem fraude, signa om-
7. Eucrtcnrfaqiic.Florent. sec., verendaque, quse nia?
corrupta scripiura est verbi everrendaque, quod, for- 17. Professionem. Iia in Colon. inveni, et non
silan haud vane, in cod. Pcrizoniano inveni. ambigo, quin Orosius ila scripserit, pro profectionem.
8. Adhuc Romw. In Florent. sec. superscribitur, LAUT.
Forle, ad hoc Romm. 18. Ctipiens se uiUcm.Mss. quidam legunt, cupiens
9. Biduum illud. Hic locus iia recte legitur in ma- ulitem reipublicw ostendere principem.
nuscriptis , ut cognoscitur ex Siielonii Claudio cap. 19. Redliibitos. Reclissinie Colon. ct Maternus, pro
1. FABR.— Judicium illud, elc. Olim, biduum illud : reddiios. At qui boc verbuin non recipiei, illuni ad
sed Venetam hanc restilutionem probant, quse se- jurisconsullos relego. LAUT.—ldem in mss. nielio-
quuntur illico : omniumquefaciorum, — diclorumque in ribus inveni.
eo veniam et oblivionemsanxit. LAUT. In omnibus 20. Ut verbis Suetonii. Sueton. in Claudio c. 17.
mss. ut et ed. Augtist. est biduum, ut recte restituit FABR.— Copulam in transvectusque niss. plerique
Fabricius ; judicium merilo ilesidcres in iis, qui ex delent.
pravis editi. recoquuiit jttduium. JD 21. Snb una insnla. In quatuor niss. hanc inveni
10. In perpeluum. Mss. Lngd. Batt. cuin Coll. lectioncm, Florent. duobus, Ultr., Meo et Perizo-
Gronov. in posleriem, ex glossa, siculi in iisdem su- niano. Vulgg. omnes, insuta elinsula, quod prorsus
pra delevit, pro cxcinit. ineptum est. Nam de una agil iusula Britannia , in
11. Ita illam. Mss. i|iiidam, iia ct illam. qua primus Caesar, sed non sine clade, dein Clau-
12. Multo. Abesl a Lugil. Bait. pr- el tert. atque a dius, sed prosperrime bellum gessit. Non igiturde
Coll. Gronov. insula, qusc confeiricum insula queat, loquitur Oro-
-15. Conspiratorum. Cod. Perizon., conjuratorum. sius, sed comparat res gcstas, et viciorias, quibus
14. Inslimularetur. Orosii videtur esse verbum, Csesari in Brilannia palmam eripuisse dicit Clau-
quod ex mss. consensu restitui. Vulgg., stimulare- diiiin.
tur. 22. Nihil confero. Sic rass. plures et ed. Aug.
15. Diedicto. Perizon., clie dato. Alii, ni«i/ profero.
16. Neque aquilw ornari. Apud Sueton. in Claudio 25. III augendis, Qnidam, agendis.
 1075 PAULI ORQSU 1076
vatur. Eodem anno imperii ejus u faroes gravissipia A senalores. et trecenlos. sim.ul eqnites Romanos mini-
per.Syriain facta est, quam etiam propbeiae •» prae- mis causis inlcrfecit: ipse autem " manifestis vc-
nuntiaverant: sed Cbristianorum necessitatibus neni signis est morfuus.
apud Hierosolymam, eonvectis ab ^Egypto frumen- CAPUT VII,
6
lis, Helena Adiabenorum regina,, conversa,ad 8- Neronis Ctaudii Cwsaris fwdi mores, el scelesta
dem Christi, largissbme niinisiravit. Anno imperii facinora.
ejns quinto " inter Tliefam et TKerasiam insula de Anno ab Urbe condiia DCCCVIII , Nero Ctcsar ab
profundo emicuit triginta ttadiorum spatio cxlenla. Augusto quintus , principatnm adeptus est, nian-
Annoejussepiimo,s, subprocuratore JudoeaiCumano sitque in eo annis non pienis quatuordecim,
in Hterosolymis tanta seditio iu diebus azymqrum Caii Caligulse avunculi sui erga omnia 471
exorla est, ut in portarum exitu populo coarciato, vitia ac scelera seclalor, immo transgressor,
triginta milliaJudseorum csede proslrala et compres- petulaiiliani, libidinem, luxuriam , avariliam , cru-
sione snffocala referanlur. Anno ejusdem nono, ex- delilatem, nullo non scelere exercuit, siquidem
pulsos per Claudium Urbe Judseos, " Josephus re- pelulantia percitus omnia pene Ilalioe ac Crsecise
ert: 30sed me magis Suetonius movet, qui ait Itoc tbeatra perlustrans, assumpto etiam varii vestilus
modo: Claudius Judwos, imputsore Ckristo assitfae P dedecore,' cerices, ciibarislas, tragcedos, el aurigas
lumultuantes, Roma expulil. Quod, ulrum contra ssepe sjbi superasse visus est. Libidinibus porro
Christura tumultuantes Judseos coerceri el comprimi tantis exagitatus est, ut ne a raaire quidein vel so-
jugserit, an etiam Cbristianos simul" velut cognalae rore ullave consanguinitatis reverentia abstinuisse
religionis homines voluerit expelli, nequaquam dia- referatur, virum in uxprem duxerit, ipse a viro ut
cernitur. Verumtamen sequenti anno tauta fames uxor acceptus sil. Luxuriae vero tam 3 effrenalse fuit,
Romse fuit, ut medio foro tmperator correptus a ut_retibus aureis piscarctur, quse purpureis funibus
4
populo, 470 conviciis et fragminibus panis Itirpis- exlrahebantur, frigidis el calidis lavaret unguenlis.
sime infestatus, segre " per pseudoiltyrura in pal«- Qui etiam nunii[uain minus niille carrucis confccissc
lium refugiens, furorem cxcilatse plebis evaserit. iter Iraditur. Denique 5 Urbis Romse incemlium vo-
Parvo autem intercedente tempore triginta quinque luptatis su;e spectaculum lecil. Per scx eniui dies
HAVEUCAMPJNOTiE,
24. Fames gravissima. De hac fame Lucas iu Acljs Ner^ids, adepque, respeclu adoptiquis , vivo C(au-
Apost. c. xi, Josephus Anliq. lib. xx c. 2, Euscbius dio, ad cujtis caput lilteiae supersiini, qua; consula-
llist. Eccl. lib. IIc. 8. FABR. tum ejus indicant, cusum
25. Pmnuntiaverant. Lugd. Batt. tert. prwnuntkt-
verunt.
26. Conversaad fidem Chrisli, Falsum id esse cx
Josepho pluribus docuerunt magnus Scaliger in Ani-
madv. ad Eusebium p. 192, et cl. Wesselingus, qui,
inlegro capite , Judaicos ritus amplexara. |iu?$e its-
ginam Helenam ciiin uliis Jzate et Monbazo, Observ.
lib. i, cap. 9, P. 28, ostendit.
27. Inter Theram. Ideiq OaS9lod. et Euseb. tn
Chron. De Thera et Therasia Strab. tib. x. FABR.—
Pro intula inonstruosse qusodam edd. introdueunt
bellua.
28. Anno ejus seplimo. De hae aeditione Josephus
Antiq. lib. xx c. 4, Euseb. Eccl. Hist. lib. n c. 19.
FABR.
29. Josephut refert. Mentiri hoe, quasl apud Jo-
sepbum exstet, Orosium dicit Spanhemius Oper. K
p. 558.
30. Sed me magit Suetonlut. Sueion. In Claudio
c. 24. FABR.
31. Velut eognatwretigionis homines.Confer, quse
scripsimus ad Terlulliam Apologetieum p. 503.
32. Per Pseudothyrum. Latini posticum vocant. , CAP, V|I. — \. Nero Cwsar. Neronis yilam ct res
Sneion. idem hoc relerens cap. 18, ut mgre, nec nisi Dgesfas siyjs coghpscere, lcge prseier Sucionium et
Dionis Epitoh|ani, Taciii libr. xiiij xiv, xv, "ct xvi.
posticoevaderein palatium valuerit.
33. Manifestis veneni signis. De Tiberio , in line FABR. 2. Cerices. Editi ceriles, et scenicot : quoil nt c;c-
cap. praeceO. scripsit caute, hic ambiguis signis ve- nuinum
neni dbiil. De Ciaudio, per fungos venenatos, Agrip- ienim sit, ifa illndtlieairalesbene repositum est. CrVccis
suni. LAUT.—Iniiiss.
piuse et Neronis opera interfecto, tam niaoifcsta res iiivenirapuxes pperai
ut nonerumierit dicere successor leciioneshas, ceritas in Lugd. Bai. iribiH
luit, Nero, fungos ( nam quarl. habpt scenicos),Coll. Gronov. el cod.
deorum esse ctbtim. Vidi medallionem argenieuiii,
eximise pulclrritudmis et praestaniiseapud Geiardum iu Perjzon.; jn^Florenl. secundo cerriscas, in lcri. ut cl
Schaakiura Amsteiodaini, in quo celebratur illa per cod.Meo cericas,quod proxime accedit ad cerycas,
scilicet factaClaudii lu tionorem pro.u.t emendat Beroal,dusad Sueton. p. 671.
tungos apotheosis. Aug.j ineffrenalw, voluil infre-
,3. Effrenatw. "JE<J.
patns jam divl cudi jussit Nero, cujus caput ab al-
tera parte cognoscilur. Adjeci et alteru.in qui in na.lai,. i. Lavarel. Quidam mss., lavarelur.
museo noslro est, ex sere nummutum; is in aliqua 5. Utbis Ronimincendium. Do b.'ic inccndio Ta-
colonia cusus, capila itidcm exbibct Claudii acque
citusljb. xy. FABR.
1077 IUSTORIARUMLIBER VII. CAP. VII. 1078
scpiemque noctes ardens civitas, rcgios pavil aspe- A ordinem pcne destilueril. Scd ne parricidiis quidem
clus. Horrea quadro strucla lapide, magnaeque illac abstinuit, 10matrem, fratrem, sororem , uxorem ,
velerum insulae, 6 quas discurrens adire llaiiiina «on cselerosque omnes cognatos et propinquos, sinc hse-
poterat, maguis machinis quondam ad extei na bella sitatione prostravit. Auxilhanc molcmfacinorum ejus
praeparatis, labefactatae atque inflaniinatae sunt, ad lemerilas impietatis in Deum. Nam primus Romse
inonumentorum bustorumque diversorii infelici 473 " Chrislianos suppliciis et morlibus affecit, ac
plebe compulsa. Quod ipse ex aliissima illa Maccena- per omnes provincias pari persectttione excruciari
Ijana lurre pinspeciaiis, hciusqoe flanitii;!'(tii airbal) imperavit : ipsutr.que nomcn exslirparc conatus,
pulcbriludine, tragico babiiu lliadem decaniabsl. beaiissimos Cbristi aposlolos, Petrum crucc, Pau-
Avaritiac aulcm lam prieruplse exstilit, ut pnst Jioc lum gladio occidit. Moxaccrvalimmiscram civiiatem
iuceudium Urbis, qnaiii se Augustus ex lateritia oborise undique oppresscre clades. Nam subse-
marmoream 7 reddidisse jaclaverat, ucmincm ad quenle aultimno lanla Urbi pesiilcniia incubuit , ut
reliquiass rerum suaruin adire permiscrit, emjcia triginta millia funerum in rationem Libiiinac vcni-
quse flammic qiioijuo modo superfuerant, ipse abs- rent. Britannica deinde clades e vestigio accidil,
tulit. ' Centies 473 centena niillia seslertium quaduo praecipua Oppida, magna civium sociorum-
annua adexpensas a senalu sibi copfeni imperavil. n queclade et cacde direpia sunt. Prsctcrea in Orientc
Plurimos senatorum , nulla exstante causa , bonis magnis Armeniai provinciis amissis Romanac le-
privavii. Negoliatortim oinnium sub una die, tor- giones sub jugum Parthlcum misssc, segreque Syria
inentis quoque adhibilis , omnero penitus ceiisum reteuia csl. In Asia ires urbes, hoc csi, Laodicca,
abstersit. Crudelitalis autem rabie ita effeiatus cst, llicrapolis et Colossae lerrsemoiu concidcrunt. At
ut plurimam senalus partcm interfeccrii, equestrem vero Nero, postquam " Galbam in llispania hnpera-

HAVERCAMPINOT^.
6 Quas discurrens. Lugd. Batt. pr. et tert. cum
Cnli. Gronov. pro quas legunt, qua. non male,
7. Reddidisse. Cod. Perizon., reliquisse.
8. Rerum uttarum. Sic ex Venclo : aliis omnibus
sunrMmscribeniibu>; quod satius esse clamat HisKi-
ria. LAUT.—lmmocliiniat Suelon. nonessesolliciian-
dam veram lectionem. Is, cap. 38, totidein vorbis ,
neminiad reliquias rerum suarum adire permisll.
9. Centies centena, elc. Orosius hoc narrat nescio
unde acceptum, inquil Casaub. ad Suetou. Ner.
cap. 38.
10. Malrem, fralrem, etc. Agrippinain, Biitauni-
ciim , Octaviain, Poppaeam. Numisniatq siiiguiaria
omnium subjicere placuit. Numiuus primus , ex
inusco nostro , argentcus et longe pulcherrimns ,
Agrippina; et Neronis adversa exhibet capita; se-
cundns, aereus, quem itidein servamus , Briiannici
exbibet faciem, m inscriptio Grseca testatur. Thya-
liris cusuni fuisse, pars lillerariim reliqua et bi-
pcnnis, in ejus urbis numrais obvia, doccnt. Terlium
Graecum, infelicis Ocliviae, apposito ab aitera parte
capiteiNeroiiis, Tcii cuderuiii, vulgavit iu Specimine 11. Ckrislianos suppticiis. MeminitTacitus lib. xv,
Moiciliiis. Quarlum denique in museo quondam
Alarckiauo, sivc Domini cle Leur, iuveni ; icreus is Suetoniiis c. 16. Lege Augiistinum de Civit. Dei
lib. xviu e. 52, Egesippnm lib. III, Euseb. Hisl.
qnoque, el in Graica urbe cusus, Pnppa;se et Neronis Eccl. lib. n c. 25. FABR.
exbibel clfigies , corumdem ascriplo nominc et 12. Galbamin Hispania. llujtis imperaloris nnm-
liiulo.
mum, majorcm quam solent cssc qtii primoedicuntur
magnilndinis, possideo, in qnn typns est elcgans
allocutinnis Galbse ad milites a quibns imperator
crcatus fuerat, cujus hic picturam snbjeei.
 1079 PADLI OROSH 1080
torem creatumab cxercilu cognovit, loins aninio ac iVDe Hispania siquidem illico Galba surrexerat: quo
spe concidit. Cuinquc incrcdibilia porturbandse, inox oppresso, Olho Romae, Vitellius in Germania,
immo subriiendae reipublicse mala moliretur, Vespasianus in Syria imperia sinml atque arma ra-
hostis a senatu prouuntiatus, et ignomiuiosissimefu- piierunl. Probentsaue eliam invili potentiam simul
13 sese ipse et clementiam Dei, qui Cbristianis teinporibus Offen-
gieus, ad quartum ab Urbe lapidem
interfecit , alque in eo omnis Caesarum lamilia duiitur, qitania celeritate lantorum incendia bel-
11 lornm el exciiata sunt et repressa, cura et antea
consumpta est,
minimis causis magnse ac diulurnse clades agita-
474 CAPUT VIII. renlur, el nunc maximi undique * concrepanles
inaloruin fragores, minimo negotio" sopi-
De Galbw, Othoniset Vitellii imperio, et moribus , magnoruin
et faciuoribus. rentur. Jam enim cral Romac, quamvis persecutione
vexnta, Ecclesia, qux judici omnium Christo etiam
1 Anno ab Urbe condila DCCCXXIV, 9 Galba apud
475 l)ro inimicis et persecutoribus supplicarel.
Hispanias usurpavii imperiuin : qui mox uf Neronis Igitur Otbo, cura Galba cl Pisonc Roraaeinterfectis
mortem comperit , Romam venit. Cumque omues inter tumiiltus caedesque inv.isisset imperiura, ac
avaritia, ssevitia, segnitiaque offenderei, Pisonem B mox crealum imperalorem, in Gallia per Germani-
sibi, nobilem industriumque adolescentem, iu filium cas legiones Vitellium comperissei, 6 bellum civile
, alque in regnum adoptavit: cum quo septimo mense molitus, tribus primum levibus prseliis, hoc est, uno
imperii sui ab Otbone jugulaius est. Luil Roma cac- apud Alpes, alio circa Placentiam, terlio circa lo-
dibus principum cxcitatisque civilibus bellis, re- cum, quem 7 Casloris vocant, contra Vitellianos
centes Chrislianse religionis injurias: et signa legio- duces congressus victor exslilissei, quarto, apud
num illa, quse sub adventu in Urbem Petri aposloli 8 Bebriacum, prselio, cum aniuiadvertisset suos vinci,
divinilus coercita convelli nullo modo ad excilandum 9 mense terlio quam impcrare cceperat, sese inter-
civile bellum valuerant, quod per Scribonianum fecit. Vitellius vicior Romam venit : ubi cum mulla
parabatur, Pelro 3 in Urbe interfecto, el Chrislianis crudeliter ac nequiter ageret, incredibili ciiam vora-
poenariinidiversiiatelaniatis, loto se orbe solverunt. citaiis appetitu humanam vitam probris aggravaret,
HAVERCAMPINOTJE.
13. Sese ipse interfecit. In Edd. quibusdam abji- sito deie. busto ad humeros alato, designans. Serva-
citur sese. lur in-eadem Gaza nununus Claudii, ex eo genere,
14. Consumptaest. Floreniin. sec. consummataest. qui Antiochise,cum nota S.C. laureaeinclusa, signati
CAP.VIII. — 1. Annoab Urbe, etc. Flor. terl. et creduntur. Is nummus ad collum impressara habet
edd. quaedam vett. duosannns miiius numerant. notam, qua nexus litlerarum, quae Otbouis nonicn
2. Galba apud Hispanias. Lege Tacilum lib. xv, et imperaloris titulura expriraunt, comprehenduutur.
etSueion. Sed Galbae vita diligenier a Plutarcho IC Et hortiin picluram non illubenter adjeci.
scripta imprimis legenda. Idem Othunem descripsil,
dequoXipbilinus, Sueionins, Eutrop. et alii. FABR.
3. In (Jrfre.Mss.Lugd. Batt. cum Coll. Gronov.
addunt fioma. Deinde pro agitarentur; Florent. sec,
acferenlur.
4. Concrepanies.Ed. Aug., increpantes. Venetse,
constrepentet.
5. Sopirentur. Lego, soporentur.
6. Bellum civile molitus. Cod. Perizon., Ihllum
civile moliiur; cumque, elc.
7- Gasloris. Perizon., Castores; et sic quoqiie duo
Florentini. In Suetonio tanien Castoris le^ilur, cap.
9, el ad Castoris, quod loco nomen est, vicit.
8. Bebriacum. Bebriacum hahet eliam Tacitus lib.
vni, Eulrop. lib. vn, Suetonius et Sex. Aurelius.
Sed non pulo negligenduni quod in Gualtheri libro
est, Beiriacum, nam et Plut. in Oihone B»Tptaxov
habet. FABR.
9. Mensetertio. Unde neganiur inveniri hujus ira-
peratoris serei nummi, id est, a triumviris monetali-
bus Senaius Romani cusi, nam aurei plures, argen-
tei inveniuntur plurimi, jEgyptii quoque ex aere
supersunt, qualem qiiondam in inuseo Marckiano
observavi, et cum cura depingi jussi. Vidi lamen
unum serenmsecundae magnitudinis. nequeGrsecum
nei|tte yEgyptium, sed Latinis insignittim litteris,
qttem meriio crucein antiquariorum vocaveris, nam,
ut verum fatear, decidere ipse nothus, an genuiniis
sit, jure non ausim.Servamr Amstelodami in l*teu-
pletissimogazipbylaeioGosuini Uilenbroekii. Utriin-
quenummi picturam subjunxi. Scrvantur, cu.n iilibi,
tum Aquis Sexiiis in select i qu lque giz i L »bretiaua,
nummus Othonis Gneeus victoriam ejusdein, appo-
1081 IHSTORIARUMLIBER VII. CAP. VIII. 1082
476 postqoam di' Vespasiano compcril, ,0 primum A nomen excrcilu suo di siiintiis, appmpinquantihus
deponere molitus cst impcrium :; oslea, a quibusdam 13jam hosiTbusirepidus, cum sc in quanidam proxi-
auimatus u Sabinum, Vespasiani fralrcm, nihil lum inam palalio cellulam coirrus'sscl, tuipissime inde
m;ili siiSjicantem, cmn cactcris Flavianis in Capito- prolractus, ciun per viam sacram imilus ducereiur,
lium compulit: succensoque templo, et mixta simiil passim ll cunctis fimuni in os ejus jactanlibus, in
flamma ruinaque, omnes in nnum paritcr inleriluni forumdc(lucius,13octavoqiiani rcgnum praesumpserat
18ac lumulum dedit. Post dcficicnte in
Vespasiani 477 mcnsc, apndGeinonias scalas niiiiutissiiiiorum
IIAVERCAMPlNOT^l.

notabilior est, quod non sit in yEgyoto cusus, adeo-

que ejus generis, cujns conspcciiis Vaillantium, quo
nento plurcs vidit in hocgenere, fngit. Caput Vilellii
laiireatumexhibel,cuni inscriplione,Au).6?oriTEAXtoj 1
Kkto-upCEB.... Ab altera parte Diana Lucifera, sive
Ceres cernitur, turaque manu facem tenens, ex lit-
leris vero injuria temporum delritis, supersunt Ires
TEA., quae Telniessum, Cariae, Lycise vel Pisidise
urbem dcsignare possuni, nisi legamus TEA., ut sit
" inedia pars nomiiiis proprii, vel alia urbs sub lilte-
ris illis lateat. Uterque nummus indubitatse udei est.

10. Primum deponere moliius imperium. Sic exstai

in cod. Augusi. et mss., nou deponere est motitus, ul
in vulgg. Florenlt. Mox legunl, posl a quibusdamani-
matus, non poslea.
11. Sabinum Vespasiani fratrem. Xiphilinus in
Vitellio de Sabino inquit, trvyyevrisOVTOJ Ouso-7rao-i«-
voii. Cum Orosio Tacitus, Eutropius, cscterique fa-
ciunt. FABR.
12. Ac tumulum dedit. Vulgares tumullum dedil_
Sane il.li dederunt. LAUT.—Quod mirum in quibus
dam edd. placere poiuisse Fabricio, cum Bolsuing.
ed. meliorem jam exhibuisset leciionem, quse et in
ed. Augusi. et in mss. mclioribus, et denique a
Scotto quoque invenilur recepla; iindc errore com-
perlo, in quadam ex suis quoque correxit ipse Fa-
bricius.
15. Jam. Coll. Gronov., edit. August. et cod. Pe-
rizon., usquejam.
14. Cunctis.Abest a quibusdam inss. et ed. Aug.
15. Octavo, etc. Breve Vitellii imperium causaest
quod numnii ejus aerci primse niagniludiiiis valde
rari sini, Graecevero inscripti longe rarissimi. Unde
pronuutiat Vaillantitis in Nuraism. imp. Gr. p. 20 :
« Nummi Vitellii ex ^Egypto tanlum visuniur, et
Othoniaiiis sunt rariores.» Quaequidem eo lubentius
adduxi, ne curiosos lectores defraudem conspectu
duorum rarisMinoruiii pra>stanlissimorumque hujns
imperatoris nummorum, quos in secreliore Museo
meo sludiose asservo. Alter, piilchriiudiue et inte-
griiate conspicuus, exhibel Vitellii caput nudum cum
epigaphe hac , AvXo?oriTEA>w?KAI2«/> rEPMavixof.
Ab aliera pane Victoria cernilur festinaiis, cum
serto et laurca, annus imperii primus signalur per
liiteras AUZ«S«VTO; A. Victoriam de Otlione celcbrat
typus. Aller nummus, itidem Grsece jnscripius, eo
1083 PAUU OROSH 4«g4
iciuum crebriscoiiipuiiciionibuscxcqrnificatus.atquc, A CflgniiaNerpjiis mortc, iiprlatn plurimorum re$<ini
inde unco traclus,, 6 ct.inTiberim478'',ersus»el':im Ct ducmn, maiinie Josepl|i Judteonim ducis senlen-
communi caruit scpiiliura. " Multis autcm Ct ncfa- l)i), qiti eapius, eum I» vincula 8 conjicercinr, con-
riis niodis per complures dies a Vespasiani miljtj- siantissiine djxerat (sicpt Suetonius refert) continuo
bus, advcrsum senatum populumquc;Bonianuni in- seabeodem, * sed iwperaiore, solyenduro, itnpe-
discrela cscde sscyitum est> rjiiro Sdepms esl, relictoque in castris »»pd nrocu-
CAPUT IX, raiionem otwicliopi^Hierosolyniornm (ilin Tiio, pcr
Vespasiani Augusli et Tili imperium quomodo rebel- Alexaudriam profectus est Roniam. Seil cogniia in-
tantes Judwos compresserit, adhmc urbem Hieroso-
lymam cum tempto soto wquaveril. De cmleris terfectloneVitellii, "paulisper Alexandriaesubstitit:
eorum gestis. Titus vero magnaacdiuturna obsidione Jmlseospre-
Anno ab Urbe eondita DCCCSXV, brovj illa quidem, mens, macbjnis cunciisquebellicis. mojibus non sine
sed lurbida lyrannorum tempeslate discussa, tran- mulio suorum s.miguine tandem mures civiiatis ir-
quilla sub Vcspasiano duce serenitas rediit, Nam- rupit. Sed ad expiigiiandam interiorcm lempli mu-
" reclusa mullitudo sacerdoium ac
qt ' paujo allius Judcei nitionem, quam
que repelam , post pajsio-
nem Chrisli destituti fn lolinn gralia Dei, cum principum tuebalur, majore vi et mora opus fuit.
onihibtis undique malis circuiiivenircritnr, * qUlbus- B Quod titroen postquam iu poteslatcm redactuni opere
darii * in Carmelo monte scductj soriibus, quse aique anliquitate stispexit, ditt deliberavit, utrum
porienderent exorlos a iudeeit dueos rerum po- tamqtiam iiicitamentiiiii hosiinm incendcrei, an in
tiltiros fore, * praediciumque ad se Irahentes, lesiinmnium viclorise reservaret. Sed Ecclesia Dci
in rebellionem exarserunt. 8 Exslinctisque; Ro- jam per totnm orbem uberrime germinanle, hoc
manis pracsidiis, legaium quoque Syriae sup- lamquam eifetum ac vacuum, nullique usui bono
pctias ferentem, ' rapta aquila el csesis copiis, commodum, arbiirio-Dci auferendum fuit. 480 'ta_
479 fugaveriint. Ad hos Vespasianus a Nernne mis- que Titus imperator ab exercitu pronuniiaius, lem-
13in
sus, Tilum filium smim majorem inter legatos ha- plum llierosolymis incendit ac diruil : quod a
buil, Nam multas et validas legiones secum in Sy- die conditionU primse usque ad diem eversionis•*
riam trajecit. Itaque cum Judseos, inullis eorum op- tiltimac, manseral annis mille ceuturo et duobus.
' in urbem Hierosolymoruin, prsccipue Muros urbis" universos solo 16 adasquavit. " Sex-
pidis captis,
ob dicm feslum congregatos, obsidione clausisset, centa inillia Judseorumeo bel)o inlerfecta, Coruelius

HAVERCAMPI NOTJE.
iEreos quoque primsc magnitudinis possideo, ve- G ( dem hic csestim Syrise legatum, uipote Gessium
rum ab aliis jara vulgatos; at Tn^er r,eliquos, se- Florum , negant, cura tameu expresse Josenhus in
cundse magniiudinis duos seryo'r.QUpr%U prior eo Vlfa sjlafp. Wm scribat: -o 8 eiidSuv Yjod <r\ju.oalo>v
f*K5Wf)"'n)"')> iroMaivTWVpeT uvrov netTovrtav,xai
lypo lionduin est edilus. Celebnit Js jjiipij.ue victo- yfvtTal
riam de Oibone, quain consensui exerciiuuin accep- TOOrtffffioljipruiatiu o-ou-tfOpa.
TOUjravrof iu.a>-v
lain fert imperator. Poslerior jactat* restUutain li- s!6vour.llle, veroreeersus tn prmtio viclus est, multis
bertateih, quarii bellua vorax, gulae et veijtri dedila, 'und'iutn Ittocqddnlibut, et fqtlaesXGessii cmdes, om-
iion homo, misere oppresserat. nisriostrw gehiit pernicies. Aquilam vero Koinaiiam
16. ElinTiberim mersus. Lugd. Batt. lcrt., cum raplaiii "esse, gratis dicere Suetonium pieriqiie assc-
Coll. Groiiov.,"el in Tiberim missus. laint, licet, si res probe examinetur,suiriina ipsi iiat
17. Multis autem, etc. Vide Tacitum lib. iv His- ihjuriaVitiptd ttquitttfu-ppetias'lulitte'Florum asserjt,
loriar. cap. i et 2, ubi fusius miseria lum Urbis de- l.'e.h W*t"pVsici^liin rafitaesset iiqdila eiim acivehisse.
scribitur, el quomodo miles csedibus et rapinis vic- WqumndiloYapllaimiVultliquilaniBuetonius ? An in
torem,rDomUianijs stupris et adulterns brt^lipV,miiilm>?|'seli 'respiifutid aetovxp^ovu,iyuv,
' ' " filium vqWatii'
prjn'ci»is'egerij.;l aureurifinagiianf, t\iiam in siguuni Rouiani
/CAK fX.-^iiTPaulo altius. Florenj.. §ec.
u" paulp an- iilipfeiii'siiper iiiajciiem leiitpfi partem suspendi CII-
*' '" * raverat Hferfides. Hahc enim , nou sitie ingenli tii-
terius*.Edd. quaiaam lalius.
S/Qwi/iBsdam.Mss.et edd. nonnulli,perquemdam. niultu plebs Judaica' dejccit, ut memoral Josephus T
3. ln\tarmelo monte. lta recte legitur'lji manu- librd A^liilq.Jttdaic. xvu, et de Belli Jud. i. »
gcrfptis, Le^eSuet. iii Vespai. c.4; sed de plltt Ju- 7. In Urbem. Ed. Aug., in urbe.
daicp Jbsephi libri oulnia abtinde suppediti|bt|l)i.FABR.jj
] 8. CiinjicefttUr. Mss':ijilftlain, coerceretur.
i.'Pr^aictumqu'e. Perizon.Vportenfiwlajie.:"' 9:.Sitt^imherdlore.vjuiciaiiihiss., ^ed db imperatore.
5. Exstihclisque Rotnanis prwtidiis. Lugd. Bat. l().:,%JgoeiiihtiofityrFlonniy&ec. delet' qd et
quarl.iCuncits exstinclisque, eic. ed. August-,Cumc/ue scribit 'ptoburatione, sunerscribituif ycro procuratore.
teri. e,tCo,ll. GroHpv.,
exstinctis Romanis, elc. *\( ^/Ss||^'Lu|irBa\.
6. Rapla aquila. Ex Suetonio hsec desurapta sunt, it(iii(fi(HE','
apud quem eadem inveniuntur in Vespas^.cap. 4. 12. neclusq. Coll. Gror^pv., reclusqm.; ed. Aug.,
Siieionii autem verba varie et rhujare et pxplicare iac|us'atj|. MS, ^ejiqiii piiihes yulgatam tuenlur.
viri ddcti tentarunt. Prseterii-e auiem nequep Chri- ' ' •••''• voceni d^lent ed.
I3.,!lii, J^ieVo^6/tt»i/s.'"PrTore'in
siiani YVormiiexplicationero, qu:jro inveni iiq lib. n Aug. et flftteiit. sV:
liusdein de corruptis Autiq. Hebr. apud Tacilum et 14". U.ttiihfy Flprentj.
' " ultmgm, sicut ali-
sec.,
Martiaiem Vestigiis. Verba ejus , pag. 4, hacc sqnt: qllaritp'!l.l^le,w•t'»la!.', ,
< Suppeliimihi, quoid deinoiisirem, insiguis atiquis ^W.WvefsVil Abest a Lu^gd.Bat. sec.
Suetonii locus, in illis FlaviiVespasiani c%piie4, ItJ. Adwquayii. fcjti^tf, Hai. quart., cod. Aug. et
p. 402 : Jf.ud(Eiad se trahentes, rebellarwit,, cwsoque Flprenf.'
'' '17'.bC secl', tyyuqvii""
mitliliJudworiini, ldem nunierus est apud Eu-
pra>posito,legatum itisttper Syriw cdnsulartm, suppe-
lias (eretttem, rapta aquiia, fugaverunl. Abi qui- sebiuin Tu praiferJosepfi^in lfe'geEgesipp.Irb.v.FABR.
|03D HISTORIARmi UBKIi VII- CAP. IX. 1086
et Sucloniui referunl. 1J Joseplius vero Jiulacus, qui A condilapi censncnint, Jure enjm. ideu) |mnos til-
ci lniic bcllo pracfuit, et aprf 1 ^'espasianiini propler lion";passimiis Domini impcnsus es|, c-uictiatn na-
praidiclum iuiperium veniam gratiamquc iuernerat, liyitati fnerat atiribittus, Tgncdeinde, sjr.e ullis lnl-
" scribii undecies centena millia gladio et faine pe- loriiui tuinuliibus iu immensum respublica Romnna
risse : reliquias vero Judacoruni ,0 diversis provehilur:, 7 siquidem Achaia, Lycja, Rliodus, By-
aclas cnndilionibus tolo orbe dispersas : quartim zaniiniii, Samos, Thracia, Cilicia, a8 Comniagene,
numeriis ad " nonagipja niiilia boniiniim fuisse tnm priinuin redaclae in provincias, Romanis judici-
narralur. " Vespasianus et Titus impeiatorcs, bus, legibusque pnruerunt. NflnOflutem imperii ejus
magnilicum agenles de Judxis iriuuiphiim, Urbem annn tres civhates Cypri lerneinpti) corruerunl, et
ingressi sunt. Pulchrum ct ignotuni aniea ctinclis Ronise magna pestilenlia fuit. Vespasianus autem in
morlalibiis intcr"irccenlos viginli iriiiniphos , qui villa propria circa Sabinos nono annp principaius
" *•
481 a conditione Urbis, u=que inid tempus acti sui prolluvio veniris morliiiis est. Anpo ab Urbc
er;mi, boc ,4 sjicciaculttni fuit, patrem cl lilium condila ocliiigenlesinio yigesim» octavo, Tilns se-
IIIIOtriumphali curru vectos, gloriosissiniain ab his gregatis a numero principum Olhone et Vitellio, ab
qni paircni et filium offenderant, victoriani rcpor- Augusio octavus, biennio posl Vespasianuni regna-
"
lasse. Qni continuo omnibus bellis ac lumuliibus B vil. Cujps lanja tranquillitas in imperio fuil, ut nul-
donii forisque compressis, pacem totius orbis prq- lins oinnino sanguinpm in republica administr.iiula
iiuniiaverunl, ct J;\mini geiiiinum obseratis cobibcri fiulisse rcferatur. Et tamen luqc Ronia; prtp re-
claustris, *6 sexio demum ipsi post Urbem 482 penic inccndio, plurimsp ocdes publicse concrematse
HAVERCAMPlNQTYE.
18. Josephusvero, De bcllo Judaico lib. vn, c. 17. ri, ex adyerso stanii, tropaeum in maiuis Iradil, qui
FABR. typns cui rei inscrviat dpcet apposi|a jnscriptjo
19. Scribit. Florem. sec., scripsit. VICTORIJE AUGUSTl. Ad concordiam Tili et Dp-
20. Diversis. Perizon., varias. iuitiani fratrum, sub Tito cusum ptiichcrrimuin re-
21. Nquaginla. Lngd. Bat. len. ct Coll. Gronov., fcro altcruni, qtii peues me esl, ejusdeni maguitudi-
tiongenla. nis, et incditupi, jn quo Doniiiianus el Titus siantes
22. Vespasianus el Titus. Victoriam hanc atque ex adverso togati dexiras jungunt, dea Pielale ipier-
Iriumpbtini pltires et diversi generis ceiebnint num- media, ascribilur pracclaro huic nummo PIETAS
iiii, qua icloro pukherrimum, quim scrvo, iucdi- AUGUSTl.
tuni, priiiiicniagititiidiiiis, in qup ViciQrja.iniperajp-

2">.Usque in id tenipus. Ed. Aug. et mss. aliqnot, C satibonns, quem vide ad Sueton. in Augusto cap. 22.
nialuni, iisijuead id lempus. 27. Siquidem Acliaia , etc. • Endeih Eulropius
2i. Sprctactilumfuit. Abesl vox ulliina ab ed. lib. vn, Suelon. in Vcspas. cap. 8. FADR.
Angu^l. 28. Commagene. Confcr Spanliemium Orb. Itnui.
25. Ac tumultibus. Non invenilur in cod. Pe- p. 260.
rizon. 29. Annoabu. c. Tili vitani scriliuiil copioso Xi-
26. Sexlo demum. Proprie scptimo, scd Neroncm phil. et Siicionius, brcviler Eulropius et Sex. Aurc-
uon computat, quia sine causa clausit, ut ait Ca- lius. FAIIR. '
 1087 PAULI OROSII 1088
sunt. Abruplum tunc etiam *• Vesuvii montis verli- A vcrem, nisi Cornelius Taciius, qui banc btsloriam
cem magna profudisse incendia " ferunt, lorrenii- diligentissimecontexuii, de reticcndo interfectorum
'
busque flammarum " vicina regionis cum urbibus numero, et Salluslium Crispum, et alios auctores
hominibusque delessc. Titus cum ingenli oinnium quamplurimos sanxissectseipsum idem potissimum
luclu in eadem villa, qua pater ejus, morbo absum- elegisse dixisset. Domitianus lamen pravissimaela-
ptus est. lus jactantia, stib noinine supcraiorum hostium de
exstinclis legionibus 484 triumphavil; idemque
483 CAPUTX.
efferatus superbia, qua se deum coli vellet, persecu-
De Flavii Domitiani Cwsaris imperio, rebus geslis et tionem in Christianos "secundusa Nerone, im-
agi,
facinoribus.
peravit. Quo tempore etiam ' bealissimus Joannes
Anno ab Urbe condita occcxxx, * DomitianusTili aposlolus in Patbmttm insulam relegatus fuit. Inler
fraler,ab Augusto nonus.fralri successit in regnum. Judseos qnoqne acerbilate torineiilorum ei cruentis-
Qui per annos quindecim * ad boc paulalim per om- siinsBquscstionis cxquiri genus David aique interfici
nes scelerum gradus crevit, ut confirmatissiinamtolo prseccpium est, dum prophetis sauctis ei iuvidclur,
orbe Chrisli Ecclesiam, datis ubique crudelissimac elcrediiur, quasi adhuc fuiurus esset ex semineDa-
pcrsecutionis edictis, convellere auderct. Is in t;m B vid, qui regnum posset adipisci. Continuo lameu
tam sujierbiam prolapsus fuil, ut dominum sese ac Doinilianiis 8 crudelitcr in palatin a suis iuterfectus
deum vocari, scribi, colique jusserii. Nubilissimos est: cujus cadaver populari sandapila pcr vespillo-
e senatu, invidisesimul ac prscdsccansa, alios palam nes exportalum, atque ignomininsissimc sepultum
interfecit, alios in exsilium trusil, ibique trucidari cst
imperavit. Libidinis iniemperanlia quidquid * cogi- CAPUTXI.
lari polest, fccit. * Plurimas urbis aedes, deslructis fioccei Nervw Cmsarisimperium.
populi Romani rebus, exstruxil. Bellum adversum Aiino ab Urbe condita DCCCXLVI, ' quamvis Eulro-
Gerraanos ei Dacos per legatos gessit pari reipubli- pius quinquagesimum bunc esse annum scripserit,
cse pemicie; cuin el iu Urbe ipse senatum populuiii- ' Neiva admodum senex a Petronio, prafeclo prae-
que laniarei, et foris mnle circumactum exercitum lorio, et Parlheuio spadone, 3 interfectore Domi-
assidua hosles csede conficerent. Nam quanta fuerint tiani, imperator dccimus ab Atigusio creatus,
8 Diurpanei, Dacorum
regis, cuin Fusco duce prai- 4 Trajanura in regnum adoplavit, per quem revcra
lia, quantseque Romanorum clades, longo texlu evol- 485 * afUicisc reipublicsc divina provisione consu-

HAVERCAMPINOT.G.
30. Vesnvii. Incendinm Vesuvii montis lcge apud (j nitur hexaslylum cum inscriplione KTZtxijvwvEm Ti-
Xiphilinum in Tilo, meminit Suetonins in Tito TOOnoMIIQNIOT AN9O7T«TOU,B. sub Tilo
CI/«CCIIOIU»I,
can. 8. et Plin. in Epist. FABR. Pomponio proconsule anno secundo. Nummus hic,
31. Ferunt. Ed. Augnsl,, ferlur. cumalias.lum propter pjoconsulis titulum nomcnque.
32. Vicinaregionis. Coll.Gronov, vicinasregiones. ejusdem apposilum, notabilis esl. Exstal in museo
CAP.X. — 1. Jlomiticihus.De Domiliano Xiphili- Hermanui Ilorstii.
iius, Suetonius, Euirop., et Aurelius Viclor. FABR.
2. Ad hoc. In uno ex Lugd. Ball. delelur, in alio
legitur modestusad hoc. Aliquanto post, pro trusit,
ed. Ang. miserabiliter trusit.
3. Cogilaripotest. Ltigd. Bat. lerl. cunt Coll. Gron.
excogilari.
4. Plurimas urbis wdes.Florenlt. duo, plurima ur-
bis, sed deslructis, eic.
5. Diurpanei. In Guallh. lihro est Diurpanh, Xi-
plnlinus Dacorum regem Decebalum nominat. Etun
lege, qtiaudo Taciius, cujus Orosius nieminit, ad nos
non pcrvenit. FABB.
6. Secundus a Nerone. Confer Terlulliani Apolog.
et Notas ad eumdem p. 60.
7. BeatissimusJoannes. Sophronius scribit, Juan-
nem apostolum in exsiliiim relegatum anno 13 im-
perii Domiiiaiii. Idem cstin EuscbiiChron. FABR.
8. Crudeliter. Cod. Periz., justissime. B. Afflictmreipttblicm.Amplius boc, quod a manu
CAP.XI.—1. Quamvit Ettlropius. Eulropius iitilio Orosii aliennm non videtur, addit praesianiissima
librivm. FABR. edit. Augustana, ad (elicitalem c.ffliciwreipublicw,et
2. JVerva.De Nerva lege Xiphilinnm, Eutropitiin Itecle niiiein
reliqua legit, divina provisinnecousuluit.divina
ct Aureiium. FABR. scribit affliciac reipubllc:c consnlluni provi-
3. Interfectore Domitiani. Florent. sec.,interfecto sione per Trajaimm principcm luisse. Nervacenim,
Domitiano. ul senis imperatoris, brevi inipcrio recreata nuidein
4. Trajanum, etc. Exstant nummi liujiis adnpiio- fuit respublica, sed sul>Tiaj:nio,ejusqm- longo satis
nislestes jam ab aniiquariis vulgati. Quare malo in- iinperio, lacerl<isiuovil, barbaros n n m»do rep'ilil,
imde sibi
cdiiumel Graecum(quiinier rarinres hujiis imperato- sed el universum fere Orieuiein douinit,
risesl) liic proferre. Circa caput Nervselaurea tuin legi- visa luit Roma ad scternilaicm, quo adulaiionis mc-
lnr ATTOKPATOPNEPOTAKAI2AP SEBASTOJJ Imperalor bantur titulo, ut ex insigni liocinedallio;ie,qiii inier
Jferva CastarAugttttut. Ab altera parle lemtjlum cer- Numismaia Pisana exsial, patd, aspirare.
im HISTORIARUMLIBER VII. CAI'. XII. 1090
luii. 6 ilic prirao cdiclo suo cunclos exsules revoca- A insignia sumpsit imperii : mox Germaniam irans
vii ; unde el Joanncs aposiolus bac generali indul- Rhenum in pristinum statum reduxit: ' trans Danu-
gcntia liberalus, Ephesum rediil : emensoquc anno biiiin multas geulcs subegit. Regiones aulem trans
imperii sui Ncrva, confectus morbo, dicm obiil. Euphralem el Tigrim silas provincias fecit. Seleu-
ciam et Clesiphonien et Babylonem occupavil. Iu
486 CAPUT xn.
Ulpii Trajani Cwsaris Attgusliitnpcrium ei res pcrseqiieiidissancCbristianiserrore deceptus, tcrlius
geslw. a Ncroni', ciim passim reperlos cogi adsacrificanduni
Anno ab Urbe condila DCCCXLVII, Trajnnus, geuere idolis , 487 :lc dctiecianles inlerfici prsccepissel,
Ilispanus, undecimus ab Auguslo, reipublicacguber- pluriinique inlcrlicerentur, * Plinii Secundi, qui in-
nacula Nerva tradente suscepit,ac 'perano.ps decem ter cseteros judices persecuior dalus ftierat, relalu
et novem lenuit. Apud Agrippinam, Gallisc urbem, adraonitus, cos liomines prseter confessionem Cbri-

HAVERCAMPIKOTJE.

6. Hic primo ediclo suo, etc. Confer qiine notavi- B ciiis insislens quadrigis, dexlra, ut pingi solet, ele-
mns ad Tertulliani Apologelicum pag. 61. vaia; advolante supra cquorum capita Victoria ciiin
CAP.XII. — i. Per annos 19. His Xipliilinus ex tropaeo. Apponilur infra annusimperii AvxuSuvxo;iS
Dione addit menses 6 (Cassiodorus 4 habei), dies 15 decimus sextus.
FABR.
2. Trans Danubium tnullas genles subegit. Ingens
omnisgeneris nuramorum est numerus.qui victorias
et tropseaTrajani celebrant. Unum tantum ex N.im.
Pisanis quo adventus in Urbem et reditus ex belln
Dacico celebralur appingam, alterum Grsccum et
inediium. A ntimmi Graeci parte priore ccrnitur
bustum Trajani, capite laure.uo; pectus atq:ie bti-
meri loricaet ;cgide armantur, exsculpto iu tiiorace
equestrisexpeditionis typo, cum inscriptione iu am-
bitu nummi XYto/.puTap&uiaupTPAIANojSEBAO-TOJ
rEPMivtxofAAKIKOJ. Imperalor Cmsar Trajanus Au-
gustus Germanicus,Dacicus. Ab altera parle insignis
est victorise in Oriente lypus. Cernitur eniin Oriens,
ex pallio, sceptro et corona radiata facile cognitus,

5. Ptinii Secuiuli. Epistola Plinii ad Trajaiium de Chrislianis exslat lib. x. FABR.

1091 PAULl OROSH »09*
stl honestaqueconvenlicuta iiiiiilcjiiirariilm Rinin- /\. baida crucnlis saliiionibus liirbaverunl. In Mexan-
nis leglbiH facere, fidncin sane innocenils confessio- drifl autcm cnnmisso prselio vicii el aitrili sunt. In
nis nemini inortem grlveiu ac formidolosam videri, Mesopotamia qnoque rebellanlibus jussn imperalnris
rescriplis illlco loniotibus * tcmpcravit edictnm. bellum illatum est. Ilaque multa millia eortim vasia
Verumiamencontinito Romacaurea doinus a Nerone, csede delela sunl. 10Sane Salaminam, mbem Cypri,
" lolis privaiis
publicisquc rebus impensis, condita, inlerfcctis omnibus accolis dclevernnl. Trajaniis.ui
rcpentino conflagravit incendio, ut inielligeretur quidam fcrunt, " apud Seleuciam l.-auri;c urbem
missa eliam ab ftlio persecuiio iu ipsius poiissime profluvio veniris exstincius cst.
monumentis, a quo prlmum exotta csscl, atque in CAPUT XIII.
ipso * auctore puniri, ' Terrsembtu quaiuor tirbes /Elius HaJrianus Cwsar, ejusque imperium.
Asia»subversse, 8 Helea, Myrinfl, Pitanc, Syme, et
Graecia; civitates duoe, Opuntiorum et Oritorum. Anno ab Urbe cmdiia DCCCLXVII, «Hadrianus,
Tres Galatiae civitaies eodem terrsemotu dirutac, • consobrini Trajani filius, duodecinuis ab Auguslo
Pantheon Romseliilminc concremalum. Terrsemolus principalum adeptus, uno et, viginli annis imperavil.
9 Anliochiam pene totam subruit civilatem. Incre- 3 Hic
per Quadraium discipulum aposlolorum, ct
dibili deinde motu sub uuo tempore Judsei, quasi B Aristidem Alheniensem, virum Ode sapientiaque
rabie efferati, per diversas lerrarum parles exarsc- plenum, ot per Serenum Graniuiri legatum, libris de
runl. Nam et per tolam Libyani adversus incolas Cbrisliana religione compositis, insiruclus atquc
4
atrocissima bella gesserunt : quae adeo lunc inter- eruditus, prsecepil per epislolam, ad Minucium
fectis cultoribus desolata 488 csl> ul nlB' pcstea Fundanum proconsulem Asisc dataro , 489 ut
Hadrianus imp»rator collectas aliunde coJoniasilluc . nemini liceret Cliristianos sine objcclu criininis
dcduxisset, vacua penitus lerra, abraso habitatore, aut probatione damnare.e ldem quoque continuo
mansisset. iEgyplum vero lotam et Cyrencra et The- 6 pater patrisc in senalu ultra morcm majorura

HAYERCAMPINOT/E.
4. Tcmperavit edtctuin. Vide Notas ad Tertulliani uitfyxiSfi.FABR.
Apologe'icum, pag. 59. CAI>.XIII.—I. Hadrianus. Iladriani vila ex Dionc
3. Totis privatis. Edd. vetl. quaedaro, tol .priva- a Xiphilino el n Spartiano desciipta cxstat.
tit, elc. 2. ConsobriniTrajani filim. lla edidi cx mss. Lugd.
6. Auetore, Aliesl ab ed< August. Ball. el C.otl. Gronov. Mirutn ediiores consobrinm
7. Ttrrwmotu, De bou lerrxmoiu Eusebiiis in reliquisse, ne inspecto quidem Spartiano, ciijtis ver-
Chron. De Autiochiac terracmolu Xiphilintis in Tra- C ba sunt in Adf. cap. t : Adriano pnter /Eliut Adria-
jano. FABR. nut, cognomeif.oAfer, fuil consobrinusTrajani impe-
8. Helea. Mesopolamiae oppidum, non longe a ratoris.
Carrbis, Ammiano Marcellino Hileia, PtolemacoEteia 3. Hic ptr Qitadralum. Add. NotaS ad Terlult.
aut Iliia vocatur. Apolog. pag. 65.
9. Antiochiam. Coll. Gronov., Antiochim.Sed ed. 4. Ptr epittolam, ad Minncittm. Hujus epistobe
Atigust., ms. Florent. sec. et Perizon., cum Ultr., cxempliim legitur in Ecclesiast. Ilistor. EusebiUs
i» Anliochia, quo videlur quoque incJinare Florenl. iib. iv, capite nono. FABR.
sec. scribens tn Antnioniciaiif. 5. Idem qaoque. Florcnt. sec. et edd. qiisftlatn
10. Sane Salaminam. Abesl a quibusdam mss. idemque.
vox sane, et forte ulceris aliiiuod in ea Iniet. li. Paler pttttice. Qtti titnlns inonmibus ferc tniin-
11. Apud Seleuciam. Sic Eulropius, Eusebitts et mis ejnsdem ascribitnr, ct quidem ab utraque parte
Cassiodorus. At Xiphilin. ila, xuih SsiivouvTaK>1I- in hoc medalHohe, qui inter numismata Pisana in-'
xiuf l\Q<hv,i?v8« xtxlTpuXuvoTnhi) IMIWU.SV, ifyifvn; venititr.
i

Quamvis autem senalus stalim patris palriae nomen Patrit pairim nomen sibi delalum slalim et ilcrum po-
novo imperatori delulerit, rectisantis tamen specie slea dislulil : quod hoc nomen Augustus sero tncrttis-
assumpsisse innuit Spartian. iii Vita ejiw cap. 6; set.
4o«W HISTORIARUMLIBER Vll. CAP. XIV. 1094
appcllalur,' cl uxor cjus Augtisla. Hailrinuus icm-, A ne ctti Judao introetiudi Hierosnlymaiii cSSet lieen -
publicam juslissimi» lcgibus ordinavit, bellum con- lia, Cbrisiianis tanluin civilate permissa : quaiii
tra Sauromatas gessil 490 et vicit' 8 Judseos sane, ipse in optimum slaiuni, nuirorinn exstructionc rc-
perturbalione sceleium stiorum exagitatos , et Pa- paravii, et iEliam vocari de prcehomine suo pr*-
laestinam, provinciam quondanisuam, depopttlantes, cepit.
uliima csede perdomuil : ullusque cst CbristianOs j CAPUT XIV,
quos illi, Cutheba duce , quod sibi adversus Rorna» Antonini Pii Cmarit imperium.
nosnon assenlarentur, excruciabant; prscdepiw|ue, Aimoab Uibe condita DCCCLXXXVHI, '
Anloniiiils,
HAVERGAMPlNOTiE.
t. Et uxor ejus Augusta. Merito, ejiis enira favore insignis medaltio iiivcTiilurinter iiummos Caesareos,
ejusdeinque per Plotinart factione ad imperlum pcr> in quo capite spicis coronato Ceieri, et Jeone vecia
venit. Confer Sparlian.cap. 2et 4. SabiuseAugusl» deurura roalri assimilatur.

"^8. Judwos sanef, perturbatione. De lioc bello Xi« B Imperator Cmsar Tiius Mlius AdrianUi. Ab Sltera
philinus, qui scHbii]|Hadrianum, colonia Hierosoly- parte imperator sians tn eufru bijugo Faustinam
mam deducia, ufbem /Eliam Capitolinam appellasse. uxorem, ut novam nuptam, flammeo velalam, mantt
FABR. . dexlra tenei, Iseva hasiam. Quo veluli Bacchi ct
CAP.XIV. — 1. Antoriinus. Atitonnii Pii vila ad Ariarfmw typo, imperatori adulantur Srtiyfiispi, ttt
Diocletianum scripta a Capitolino exslat. FABR.— paiet ex iiiseriptione , qilsc liaec eSt OcCAtANOf:
Pulcherrimum linjtis Anlmiinividi MedallionemGraa- pittd esse legendum AiAtoc AIAIANOCeivA.rnyot
cum , in quo a parle capitis hiBc est inserlptio : ANEQHKe /EtiUi /Elkwts Slrtt-
AlXioff
AAl'I«vof CMTPNAtOCNEQxofoi?.
KAIirapTtTOs
ATTO>rfi«TU/> ANTONElNOC,tegns posuit Smyrnmis riiocoris.
1095 PAULl OROSII 1006
cngnomento Pius, terliusdecimus ab Augusto impe- A cam anquojurc tntati sunl, belluro deinde eonira
rator creaius, 491' cu,n Uberis suis , Aurelio et Partbos adniirabili virlule et lelicitate gesserunt.
Lucio, viginli el non plenis liibus annis rempubli- 4 Lucius Antoninus Verus ad id bellum profeclus
cam gubernavit, adco tranquille el sancie, ul me- est. Vologarsus enim, rex Parthorum, gravi erup-
ritoPius, et paler patrise nominalussit. llujus tanien tione Armeninm, Cappadociam, Lyciamquevaslabal.
temporibus * Valentinus hscresiarcbes , ct Ccrdo , Sed Antoninus, per strcnuissimos duces magnis re-
magisler Marcionis, Romain venernnt. Vertim Justi- husgestis, Seleuciam, Assyriaourbem super Hydas-
nus philosophus * lihrum, pro Clu istiana rcligione pen Quvium siiam, cum quadringeiitis millibus liomi-
composituro, Antonino tradidil, benignumqne eum num cepil, et cum fralrede victoria Parliiieairiiiin-
"erga Chrislianos fecii. Antoninus, ad duodccimum phavit: ac non multo post, dum ciim fralre in vehi-
ab Urbe lapidem morbo correpins, intcriit. culo sedet, casu niorbi, qticm ajoplexiam Grancivo-
cant, suflbcatus iutcriii. Eo ilefunclo, Marcus Anlo-
492 CAPUT XV. nimis solus reipublicae prafuit, scd in dicbus Par-
M. Antoninus Verus qttid in imperio suo gesseril. thici belli persecutiones Christianonim , quarta jam
post Neronem vice , in Asia et in Gallia graves
Anno ab Urbe condila DCCCCM , ' Marcus Anloni- g praeceplo ejus exstiterunt, niuliique sanciorum
ntts Verus, quartus dcciinus ab Augnsto , regnum martyrio coronali sunl. " Secuta est lucs pluri-
' cum Aurelio Commodo fralrc su-ccpit,
mansitque mis 493 hifusa provinciis: tolamque Italiam pesli-
in eo annis decem el novem. 3 lli primi rempubli- lentia tanta vastavil, ut passim villse, agri atque op-

HAVERCAMPINOT^E.

3. Cutn tiberis suis, Aurelio et Lucio. Marcus Aure-
lius gener fuit Antonini Pii, ut ct Lucius Verus; sed
Aurelius, ju^su Adriani a Pin fuit aiJnpiatus , verum
ea lege ut is sibi vioissim Liicium adoplaret. Vide
Julium Capitolinum iu Viia Marci Anionini cap. 5.
Utriusque effigiem ex nuinismate musei Csesarei,
ante hanc nolam poni curavimus.
3. Valentinus hwresiarches Lege Eusebii Hist. lib.
iv, c. ilS, et deinceps. Justini liber, intcr opera ip-
sius a Roberto Stephano impressus, exsiat. FABR.
4. Librum , pro Cltristianu religione composilum.
Perizon. et ires Ltigd. Ball. cum Coll. Gronov. le-
gunt de Chrittiana religione. Primus deindeex Lujjd.
Batt. composuitet Antonino tradidit.
5. Erga Christianos. Addunt Vulgg. homines, scd,
ut inulile, abjiciunt Perizon. et ed. August. Forle
legendum, erga Christianos omnet fecil.
CAP. XV.— 1. M. Anloninus. Ilujus quoque Anto-
nini vitam Capitolin. descripsil. De eodera Xiphiji- ,.
nus e Dione. FABR.
2. Cum AurelioCommodo fralre suscepit. Marcus
Aurelius, puer adbuc, principio avi sui (Veri) iiomen
liabuit, et Calilii Severi , materni proavi. Posl exces-
sum vero patris, ab Adriano Annius Verissimus voca-
lus esl : posl virilem aulem togam, Annius Verus. Ca-
pilolinus in Vita Marci cap. 1. Collegaeejus in irape-
rio, affinis et filii adopiivi, iniegrum nomen luil
L. Ceionius /Elius CommodusVerusAntoninus, qui ex
Adriani voluntale /Elius appellalus est : ex Aiiioniui
conjunclione, Verus et Anloninus. Capiiol. in Vila
Veri c«p. 1.
3. Hi primi rempublicam , etc. Unde crebro en-
ruindem faeies, ut in bisce nuinmis maximi nioduli
ex uiusco Regio, buic pagellse pag. sequ. oppositis,
conjungi solent.
4. Lucius Antoninus Verus. In multis mss. legitur
Annius Atttoninits Verus, qnod mendum iialtiin vidc-
lur ex mulatioiie lilleraiL, qna Lucius signilicalur,
in iitlerain A, vel repelitione liiterarumqtiarumdam
ex Anloninus quod sequitur.
5. Secula est lues. De hac peste Lampridius et
Eusebius in Chronico. FABR.
1037 IHSTORIARUMLIBER VII. CAP. XV. 1098
pidasiueculiorea'quehabiialore deserla, 6in ruinas A susiinerct: ad invocationem nomlnis Clirisii, quam
silvasqueconcesserint. Exerciltim vero Romanorum snbilo magna fidei constantia is quidam militcs ef-
cunciasque legiones per longinqua laie hiberna dis- fusi in preces palam la fecerunt, .'* lanta vis pluviae
positas ila consumptas ferunt, ul Marcomannicum effusa est, ut Romanos quidem largissime ac sine
bellum, qtiod conlinuo exorium est, non nisi novo injuria refecerit, Barbaros aulcni crcbris fulminum
delectu militum , qiietn triennio jngiter 494 alMU' ictibus perterrilos, prscserlim cum plurimi eorum
' Carnunlum Marcus Antoninus
habuit, geslum 8 occiderentur, in fugam coegerit. Quorum lerga Ro-
fuisse referatur. Hoc quidem bellum, providenlia mani usque ad internecionem caedentes ls gloriosis-
Dei adminislralum esse, cum plurimis argumentis, simam victoriam, et omnibus pene aniiquorum litu-
tum praecipue epistola gravissimi ac modestissimi 9 lis prseferendam, rudi parvoque militum numero,
imperatoris aperlissime declaratum est. Nam cnm sed potentissimo Cbrisii auxilio, reportarunt. Exstare
insurrexissent gentes 10immanilate barbarse, mul- etiam 495 nunc apud plerosque dicuntnr litiersc
tiludine innuroerabiles, boc est Marcomanni, Quadi, _ Imperatoris Anlonini, ubi invocalione nominis Cliri-
Vandali, Sarmalse, Suevi, atqtteomnis pene Germa- sti per milites Christianos, et siiim illam depulsam
nia ; el in Quadorum usquc fines progressus exerci- etcollatam fatetur fuisse victoriam. Ideinque Anto-
tus, circumvenlusque ab hostibus, propter aquarum ninus Commodtim, filiuni suum, assumpsil in re-
penuriam, " praeseniitis siiis quam hostis periculum gnum; prseteriti eliam temporis pcr omnes provin-
HAVERCAMPINOTJE.

6. In ruinas sitvasque. Tres Lugd. Batt. cum Coll. C
Gronov. etcod. Ultr., in spinas silvasque. Non male.
Aliquanto post, pro exoriutn est, quidam mss., secu-
tum est.
l.Apud Carnuntum. Ita nomen urbis hujus in Pan-
nonia scribi debct. Carnutum, Carnicium, -Carnotum,
Carnuntium male in mss. et edd. legitur. Eutropius
lib. VIII,cap. 13, pag. 365: Cum apud Carnuntumju-
gi triennio perseverasset.Spartian. in Severo cap. 5 :
imperalor est appellatus apud Carnuntum idibus Au-
gustis.Unde in inscript. antiqua apud Grulerura p.
1032, num. 2, NATVS CARNVNTO.
8. Fuisse. Alii esse. Quod sequitur, argumen-
tis, in codd. Lugd. Batt. depravatum legilur in acl-
jumentis.
9. Imperatoris, Perizon., imperatorum.
10. Immanilate barbarm, tmultiludine innumera-
biles. Verba desumpta ex Ciceronis Oratione pro
Marcello cap. 3.
11. Prwsentiut sitis, elc. Lugd. Batt. qualuor cum
Cell. Gronov. etjcod. Ultr., tum prwsentis, etc; sed u
recle prwsentius periculum vocalur sitis quam quod
ab hoste imminebat.
12. Quidam milites. Mititeni hi milites erant, de
quibus.contra Dionem Xiphilinus in Anlonino Phi-
losopbo. Lege praeterea Eusebium Hislorise Eccle-
siast. lib. v, cap. S. FABR.
13. Fecerunt. Mss., edd.quidam fecerant.
14. Tanla vis pluviw effusa esl, etc. Confcr Apolo-
geticum Terlulliani cap. 5, ubi pag. 63 promisimus
siiigularem de bac re et Jove Pluvio disseriationem.
Fecimus quidem id anie viginli annos.sed, mu-
tata statione, alise nos alio (ut iil) curae avocarunt;
lamcn,
Bene cogilata si excidunl, non occidunt.
Publii Syri senteniia est versu 66, pag. 4, ed. nos-
irse.
15. Gloriosissimamvictoriam. Viclorise hujus.me-
moriam conservat typo , pondere alque praestantia
insignis Medallio,qui olira in museo Marckiano, nunc
Kronenburgiano, Hagaecomitis asservalur. Delinea-
tionem ejus, cum cura factam, sisto.

PATROL. XXXI. 35
 10i9 PAfLI OROSH 1100
cias tribula dunavil, omniaqiio siaiul fiscalium nego- A i.n liulo dcpugnavit, el in ampliitliealroferissesc frc-
tioruin calnmniosa mouumenta congesla in fo.rojussit qucnler objecit : interfecil etiam quamplurimns sc-
incendi, scverioresque Ieges novis consiitulionibus natorcs, maxime qups animadvertit nobililate indu-
temperavit. Poslremo, in Panuonia coiisiitutns, re- striaque oxrellere. Flagitia regis poena Urbis inse-
peutino morbo diem obiit. qiiiliir. Nam fiilmine Capilolium icttiin, ex qno facla
iuflammal.o bibIiothcc.ii» illam, majorum cura sui-
CAPUT XVI.
dioque composiiam, sedesque aiias juxta sitas, rnpaci
L. Anlonini Commodi, P. Mlii Perlinacis, et Didii lurbine concremavit. Deindc aliud incendium, postea
Juliani Cwsarum Augustorum imperia.
Romseexortuiii,aedem Vesiaeel palatium, plurimam-
Anno ab Urbe condila DCCCCXXX, ' Lucius Antoni- qtte Urbisp:\rtemsolocoaequavit. Corainmlus,cunclis
nus Commodus, quinlus decimus ab Augusfo; patri incommodus, in domo Vesliliani strangulalus inter-
successit 9 in regnum : 496 mansitque in eo annis iisse fertur, hostis generis humani eliam vivns jii-
tredecim. 3 Adversus Germanos liellum feliciter ges- dicalus. 497 P°sl bunc a senatu crealus est senex
sil.Caeterum per omnia luxurise et obscenilatis dede- wHclvius Pertinax , sextusdecirous ab Auguslo, qtii
*
cofa dcpravatus, gladiatoriis quoque armis sscpissime sexlo mense quaniregnare cceperat, Juliani juris-
HAVERCAMPINOT^E.
CAP.XVI. — 1. L. A. Commodus.Commodi yiiam B sic viveret, per legatos, Mauri, victi Daci, Pannoniw
descripserunlLampridius, Xipbilinu«, et Herodinnus quoque composilw: in Britannia, in Germania ct in Da-
lib. l. FABR. ciaimperium ejus recusanlibus provincialibus. Quw
2. Jn regnum. Lugd. Bal. duo, in regno. omniaisla per ducessedala sunt. Hinc cognomenBri-
3. Adversus Germanos. Mortuo palre, bclliim Ger- tannici in eo , qni seqiiilur, raaximi moduli iniiiimo.
manicum statim deseruit. Postea tamen per lcgaios Fuit olint in Museo Marckjano, nunc invenitur iu
plurima bella feliciter gessit. Lampridius in Vita Kroncnburgiano.
Commodi cap. 13 : Viclt sunt sub eo tamen, cum ille

4. Mlius Pertinax. Pertinacis vitam Capitolinus G 5. Juliarii. De hoc Juliano Spartianus, Xipbilinus,
descripsit. De eodem Herodfanus libro secundo. Xi- Herodianus , et alii. FABR.— Proavus fuerat juris-
philinus et Eutropius. FABR.— Miror quod nomen peritus. Uxorem habuit Manliam Scantillam, qu;e
Mlius potuerint concoquere editores , cum omnes marilum, potentise cupidine incitavit, ut imperium a
scriptores , et luculenti ejusmodi rerum testes, in- militibus pecunia, qua abnndabat, licitaretur.
scriptiones atque nummi , Helvium , non iElium Utriusque nummos sereos mirae artis. secundi utvo-
nuncupent. In mss. Lugd. Batt. pr. etquario atque Cant moduli, subjeci. Illum Didii Juliani ipse scrvo,
Coll. Gronov. non Mlius, sel Elvius legitur; at in allerum in museo Marckiano quondam vidi. At pro-
Lugd. Bat. secundo, Ullr. et cod. sed. et edit. Aug. pius examinanii, anterior pars ex Julia Severi in
clare Helvius agnoscitur. Servo majoris moduli se- Scantillam Juliani corrupia visa fuit.
reumnurhmum hujus imperatoris, Grsece inscriptum
et longe rarissimum, pudendo sane pretio coem-
ptum , quem leslem nominis advoco. In eo iuxta
caput Pertinacis laureatum scribitur : Arroxpamp
KAISapnouSXio?nEAT/tofnEPTINASSEB«o-TOf. Impe-
rator Cmsar Publius Helvius Pertinax Augustus. Ab
altera parie cernitur imperator stans in quadrigis
dextra tenens cnrollam , lseva hastam et habenas,'
cum nota anni primi imperii ejusdem Ayx«6«vro?A
1101 HISTORIARUMLIBER VII. CAP. XVli. 1104
perili scelere , in palatio occisus est. Julianus , in- A nere Afer Tripolitanus, ab oppido Lepti: qui se ex
terfecto Pertin.icc, 498 invasil imperium : scd mox nomine imperatoris, quem occisum ullus fuerat,
a Severo apud 6 pontem Mtilviumbello civili victus, 3 Perlinacein appcllari voltiil, scptitnus dccimus ab
et interfecius est, ineuseseplimo postquam coeperat Atigusto, desiitulum adeplus imperium, 4994 ^e-
imperare. Ita inicr Pertinacem et Julianum uuus cem et octo anuis tentiit. Hic natura sscvus, • muliis
annus absumptus esl. scmper bellis lacessitus , fortissiuie quidcm rempu-
CAPUT XVII. blicam, sed laboriosissime rexit. 8 Pescennium Ni-
De imperio Septimii Severi Pertinacis Cwsaris Augu- grum , qui in ' jEjiypio et Syria ad lyrannidem
sli, quomodoChrislianos afflixerit. aspiraverat, 500 aPua" Cyzicum vicit ct iuterfecit.
Anno ab Urbe condita ' DCCCCXLIV, S Severus, ge- Judieos et Samaritas rebellare
501 conanles ferro
HAVERCAMPINOTiE.
6. Pontem Mukium. Sic libri maimscripti hoe no- veri Iaureatum caput habet epigraphen , IMPerator
men iufra quoque edunt cap. 28, nec aliter in vetu- CMiSarLucius SEPTIMIUSSEVERVSPERdnasAV-
stisSallusiii libris scriplum invenio. FABR. Gustus. Ab altera parle siaus cernitur dcus Luuus ,
CAP. XVII. — 1. Quadragesimo quarto. Ex mss. ornalu sitigulari, dexira hastam tenens , lseva co-
Lugd. Bat. alii XLIII,alii XLVI. lumnae inuixus , vicioriain globo insislentcm lcnet,
2. Severus , genere Afer. Severi vitam Sparlianus victorias loto Orbe terrarum partas imperaiori gra-
scripsit. De eodem Xipbilinus et Herodianus lib. n B tulans, adest a tergo gallus gallinaccus, lacvuin vero
et III. FABR. pedem bovinocapiti imprimit. ColcbaturdeusLiiiius
5. Pertinacem appellati voluit. Iniuimeri ex ar- cum alibi in Oriente, tum Aniiochise, Pisidise urbe,
gcnto et scre nummi eognomine hoc inscripii occur- in qua , iitpote pcr Augustum facta colonia Romaiia
runt. Duos lameii prse cseieris meroorabiles, quod (quare Latinain epigraphen habet), cusum uumisina,
antiquariis haclenus visi non sint, nec ab iis edili, in circitilu sculpia docet itiscriptio, COLonia CAli-
in lucem producere lubet. Alter ex iis Latinis, alter Sarea ANTIOCHENsis.
Graecisiilteris inscriptus est. Prior hanc circa Se-

Nuraisma Graecumcum alias, tum mole et pondere C
suspiciendum, caput Severi laureatum exhibei, cum
paludamenlo ad humeros, et incusa Dianse Epbesiae
ante mentuin nota. In circuitu legiiur ATToxpump
Kalo-apAoil/WfCEIlTyxiOfCEOXHPOC nEPTiva?.Impe-
ratorCmsar Lucius Septimius Severus Pertinax. Ab
altera parte prudenlia et fortitudo imperatoris, typo
Herculis ct Minerv;e , qttse( ut videlur) dexlras, ara
intermedia, jungunt, commendatur. Nummiun cude-
runt Acrasiolae in Lydia , ut docct inscriplio , qu;c
liaccest, AK.PACiaTnN Em CTPATViyoo CTPATONEIKIA-
NOT r. Acrasioictrum sub Slratego Straloniciano
tertium. Praeclarum hocnumisma.quod inler priuios
maximi inoduli est, servalur in museo Horstiano.

4. Decemet oclo annis. Lugd. Bat. tres, Florentt. D imperatoris inveniantur numismala sciunt hariiin
duo, cod. Perizon., Ultr., Coll. Gronov.et ed. Aug. deliciarum studiosi, qui plerique omnes iisdem ca-
17 annos numerant. rere cogunliir. Possideo argenieum inlegerrinium ,
5. Semper. Lugd. Bat. tres, Ultr. et Coll. Gronov., sed cujus lypus ab aliis esl editus. Prae cseteris vero
swpe. aereus maximi inoduli Gracce inseriplus, asservalur
ti. Petcennium Nigrum. DePescennioNigro iidem, in Gaza Parmcnsi, cujus in museo Farncsiano tab.
quos tnodo nomuiavi. FABR.— Quam segrc bnjiis XVIII, nura. 1, hic datur typus.
UD* PAULl OROSII 110$
7 coercuit. P.u lhos, Arabas Adiabenosque superavit, . coelestis ultlo e vestlgio • acia subsequllur. Nam
Quinla, post Neronem, persccutione Christianos cx- continuo rapilur, vel polius rctrahitur in Galliam
cruciavit, plurimique sanctorum per diversas pro- Severus e Syria , ad tertium civile bellum , unum
vincias marlyrio coronati sunt. Hanc profanam in enim jam Romse adversus Julianum, aliud in Syria
Chrislianos etEcclesiam DeiprsesuroptionemSeveri, contra Pescennium gesserat, terlium 9 Clodius Albi-

HAVERCAMPINOTJE.

Quod nuniisroa eo libenlius adduxi, ut, quibus in ;B tur, cum paludamenlo ad bumeros, et hac inscri-
hisce lerrislonginqtiitas regionisinvidet conspectum ptione MTTo/.puxMp KAlSccfKaiojDESKENNIOS NITEPOS
cjiisdcin , conferant haud dissimilem, qui olim in (in Groncnburg. NlTEPflS)SEBatrrof. Imperator Cw-
musco Marckiano exslitit; unde, utplerosque hiinia- sar Caius Pescennius Niger Auguslus. Ab aliera partc
nissiroi viri nummos rariores, depingendum accepi; Ceres stans, dexlra demissa spicas , lseva tscdam ar-
nunc aulera inspici potesl Hagae Comitis apud Go- denlem lencl, anle pedes serpens esi. Ascribitur
dardum Cronenburgium , cujus Museum plurimis el ANTiOXEnN NEOKOPON. Antiochensium Neocororttm.
rarissimis superbit nummis. In utroque numismate Nummi materia , seu ipsum scs, ad ferream accedit
caput Pesceni>;' Nigri barbalum et laureatum cerni- substaniiam.

Et hoc quidem numisma, siculi pler.iquc, qitscedidi, iC 7. Coereuit. Edd. vctl. qusedam, eompescuit.
et edenda etiamnum mngno numero servo, summa 8. Acta. Lugd. Bat. pr., apta. Forle (egendum
arte et perfecla ad arcbeiypos simililudine, in gra- aperla.
liam meam depinxit solertissimus barum rerum ar- 9. C. Albinus.Numisma ejus maximi moduli, quod
lifex et peritissimus pictor Franciscus a Mieris, ce- olim Romse servabalur, ntinc vero cum aliis ejus
iebraiissimi Francisci nepos. generis ad Csesaream gazam transiit, lale cclebraliir.
1105 HISTORIARUMLIBER VII. CAP. XVII. 1100
nus, 502 Juliani, 0 in occidendo Perlinace socius, j\ tavit. Itaque " magnam fofsam firmissimtimqueval-
qui se in Gallia Cscsarem fecerat, suscitabat: cujus lum, crebris insuper turribus comrauniium, 13 per
beilo multum utrimque Romani sanguinis fusum csl. cenlum triginta et duo millia passuum a mari »d
Albinus tamen apud Lugdunum oppressus el iuler- niare duxit. Ibiquc apud Eboracum oppidura 503
feclus est. Severus " victor in Briiannias, defcctu morbo obiit. u Reliquitduos filios,1S Bassianum et
pene omnium sociorum trahitur. Ubi magnis gravi- Getam : qtiorum Geta hostis publicus judicatus, in-
busque praeliis ssepe geslis, receplam parlem insulee teriil. Bassianus, Antonini cognominc assttmpto,
a caeterisindoraitis gentibus vallo distinguendam pu- rcgno potitus esi.

HAVERCAMPIN0T,E.

In «o Clodii Albini, sine laurea, cerniiur fa-; B num, eic.

cies, pectus et humeros paludamenlum exornat. 15. Bassiannm et Gelam. Unde immoderatissitne
A-icribiiurepigraphe DecimusCLODIVSSEPTIMIVS Iwtatum Septimium Severum ex JEWoMauro, Phle-
ALBINVS&ESAR. Ab allera parte lypus est multis gontis Tralliani liherto, scribil Sparlianus in Severo
argcnteisaliisqneClodii nummiscommunis, Minerva cap. 20, quod duos Anloninos pari imperio reipublicw
viilelicel, quaePacifera esse ex habilu el inscripiione relinquerel, exemplo Pii, qui Verum et Marcum An-
colligitur. Ascribilur enim , MINERicc.PAClFcra?. toninos, per adoptionem filios , reipublicw reliquil:
COS. II. hoc meiius, quod itle filios per adoptionem, hic per se
10. In occidendoPertinace socius. Immo juxta Ca- genitos, rectores Romanm reipttblicmdaret. Posterio-
pitolinum, in Vila Clodii cap. 1 optimus senex Per- ribus ex his illustranlur verba Orosii supra cap. 14,
tinax auctore Albino interemptus esl. de M. Aurelio et Lucio Vero , qui ibidem liberi vo-
11. Viclorin Britannias. De Severi expeditione in canlur Antonini Pii, cum proprie nepos ftieril Ve-
Britannias prseter superiores scribit Cassiodorusr rus, a Marco adoptatus. Adde Capitolin. in Vita Veri
FABR. cap. 11. Pessima aulem intcr fratres Antoninns, Se-
12. Magnam fossam. Lugd. Batl. qtiatuor, cum veri filios, concordia fuit, licel in inscriptionibus et
cod. Ultr. el Coll. Gronov., maximam fossam. nummissscpeconjungantur, ut in hocnummoGrseco
13. Per centum et triginta duo millia passuum. In Gazse Csesarese , qui maximi moduli est, atque in
bisce numeris centenarium abundare ex aliorum parte nnteriore adversa duo fratrum capita , laurea-
scriptorum collatione docuit Scoltus ad Victorem tum Antonini, nuduin Getse ostentat, cum inscri-
ed. Arntz., p. 533. Utrum apud deseriplores , an p ptioneMa/szofATP>)Aiof ANTflNElNOC tlOiiSAtOf
CEIITi//ios-
Orosium dubium videtitr; ^ TETAc. Marcus Aurelius Publius
ipsum culpa sit, neque Antoninut, Sepli-
enim mss. modoomnes, sed et Historia Miscella mius Geta. Ab .altera cotispicilur lypus Apollinis,
Pauli Diaconi, qui Orosianis verbis (ut passim) uti- sive sacerdotis ejus, atque jEsculapii cum liac epi-
lur euradem numerum exhibet, ut in Collect. seu graphe, hSXupiug raiou *Aa'/ooMASIMOT AAIKAPNAc-
Thesauro Murator. tom. i, p. 65, palet. CEQN.Summo sacerdote Caio Flavio Maximo, Hali-
t&.Reliquitduos filios. Itamss. eted.Aug. In reliquis carnassensium. Servatur in Gaza Csesarea.
minus recte legebatur, Relinquens duos filios, Bassia-
1107 PAUM OROSJI 1108
3
504 CAPUT XVIII. Asitquein eo annis nonplenis seBteni, Vi^H juiira
asperior, * ompibus autem horainibqs libidine iuiein-
De Aurelii Antonini Carqcaltw, Opilii Macrini, M. Au- perantior, qtii eliani novercam «uam ' Jnliam uxorein
relii Antonini Hetiogabali, et Aurelii Akxmdri
Severi imperiit. duxerit. 505 Hic. contra Parihos belluni moliens,
inter Edessam et Carras, ab hostibus circumventus,
AnnoabUrbe condila DCCCCLXII, Aurelius Aqto- occisus est, Post hunc nonus decirous- ab Auguslo•
ninus Bassianus, idemque ' Caracalla , octavus de- Opelius506Macrinus, qui praclectus praciorio' erat,
cimus ab Augusto principatum adepjus est, * roan- 8 cum filjo Diadumepp invasit iroperjum ; seij emen-
HAVERCAMPINOTifc.
CAP.XVIII. — 1. Caracalta. Xiphilinus buius no- tamen mlnus cautus, qui uxorem Juliam , famosam
minis rationem explicans KapuxaXkov habet. Ejus vi- adutleriis, tenuit, eliam conjurationis consciam. For-
tam Spartianus descripsit, de eodem Herodianus lib. mam ejus Cleopatrss contulerunt iEgeatse et Smyr-
iv. FABR. nei in numismate maximi moduli, qui penes me est;
2. Creatus mansit annis, eic. Edili, mansitque in ptilcherrimo, integerrimo, rarissimo. A parte priori
eo annis. Quisquilise. LAUT.—Vulgalum non temere nuintni cerniiur Julisecaput cum inscriptione hac,
muiandum esse censeo. IOTAIANAOMNAN a&Gutrvnv.Juliam Qomnam Augus-
3. Vixit. Deleri hoc jubel codex Perizon. tam, scilicet colunt. Ab altera parte caput reginse
4. Omnibut autem hominibus. Invenilur boc aug- quondaui jEgypti CJeopatrae cernitur, quod ex dia-
mentum in mss.eted. August. Reliquae, omnibusli- 1} demate regio et ad colluui apposita aspide cogno-
bidine, etc. scilur. Nomina urbium in circuitu niimmi legas,
5. Juliam. Adulteriis sub Severo roarito jam ante CMv/JVKiov A4P|ANDN AirEON ETOTC,. Smyrnworum
infamem. In Vila Severi cap. 18 Spartian.: Domi Adrianeprum, /Egeqtarum anno...

6, Qp«lw MacTlm*.b« boc Cftpitolinits, XiphiH* iC aique egregie txsenlpms est, In partg pnors Macn-
mjs et Hero4t»nu8lib. jv ei v, FABR,— Plures Iiiiju» ni Cflrnitur caput laureatuni. CPminalndamenlc! ad
iiftptJfatorj» nummos nu'B»««rum(|ua tynns liabiso humeros.elhac insorip|iflne,IMPerd<8rGAESflr Mcr-
inaditfl*. pitrts auiem profero, altertjin e* museflLnf cut t)PELiM«SEVwas MAcri»««AUGltsiHs,Abaliera
brotiaiiff, ivltqruinW nojlro, Pr'mr io Cqlonia, Julia parta stat Jupiter curo luliuiiie et nasta, jn circjiiui
Baryto casus, colQiiiaa ejus consuetum lypwn, i u<- legitur PONTIFea;MA SII. Pater fatrtw,
diusculfl lifiet, pstentat, PosterJQF.fturoae signatu*,

1. Prwtorio. Mss. aliquot, prwtorii. D rici. Elucet qnoque in nummis, ut in hoc Cacsnreo,
8. Cum filio Diadumeno. Diadumeni sive Diadu- qui in Colonia Julia Augusla Felici Beryio cusus
meniani pulcliritudinempluribus conimendantbisto- est.
1109 HISTORIARUMLIUER VII. CAP. XVIII. HiO
so anno conlinuo apud 9 Archelaidcm miiilari lu- A , moriam reliquit. Tumuliu auiem militari 507 exor-
mullu occisus esl. Anno ab Urbe coiuiita DCCCCLXX,to, Romae" cummatre interfectus eslrAnno abUrbe
" MarcusAurelius Antoninus, vigesimus ab Auguslo, condila nccccLxxiv, " Aurelius Alexander, vigesi-
imperiirai adeptus, tenuit annis quatuor. IJic sacer- mus primus ab Augusto, senatus ac mililum volun-
dos Heliogabali templi, nullam sui nisi stuprorum et tate imperator creatus, tredecim annis digno sequi-
obscenitalis infamem satis me- tatis fuit. ,a Cujus mater Mammea,
flagitiorum toiiusque prseconio 508
HAVERCAMPINOT^.
9. Archelaidem. Lugd. BatL duo, cum Coll. Gro- notus omnibus hominibus qui ad templum veniebant,
nov., Dulaidem\e\ Dualaidem; Perizon., Archeiclem. militibus prwcipue. His Mwsa, sive Varia, clixit, Bas-
Male, n.amEusebius quoque et Georgius Syncellus siannm filium esse Antonini, quod paulatim omnibus
Archelaidem appellant. Bithynise fuit vicus, ut appa- militibus innotuit. Narrat deinde quomodo legiones
ret ex Capitolino in Macrino cap. 10 : Fugiens sane a Macrino abduxerit, etmiraaudacia illum subplan-
Macrinus cumpaucis et filio, in vico quodam Bithyniw laverit. Quaequidem longiusculeexCapitolino addu-
occisus esl cum Diadumeniano. cere placuit, ut intelligatur, quare in quodam nuin-
10. M. Aurelius Antoninus. De Antonino llelioga- mo, ad imitationem Fauslinsc, Marci uxoris, Maler
balo Lampridius , et lierodianus lib. v. FABR.— castrorum, quod hactenus nemini aiiditnm vel cogni-
Pcrvenitad imperium avise Juliae Mossse, vaferrimse B ; tum in bac Augusia, vocetur Mcesa. Nummus iste
mulicris, artilu.s, prout scenam hancdescribitCapi- inter rariores nostros merilo Iocum occupai, tum ob
tolinus in Macrino cap. 9 : Fuit qnwdam inulier Mw- insolitam istam inscriptionem, lum quod ex argento
sa, sive Varia, ex Emissena urbe, soror Juliw, uxoris sifc, majoris moduli. Cernitur in nummi priore parte
Severi Pertinacis Afri, quwpost morlem AnloniniBas- caput Juliae Moesse,cum bac inscripiione, IOTAJK
siani ex aulicadomo fuerat expulsaper Macrini supsr- MAICA CEBaornMHT)?p CTPATIKJ.JuliaMmsa Amjusta,
biam: cuiquidem omnia concessil Macrinus, qnm diu Mater Custrorum. Ab altera parte Isidis est buslum
illa collegeral. Huic erant dum filiw, Semiamira et dextra manu ad pecius sublata, capot loto corona-
Mammma,quarummajorifilius eral Heliogabalus, qui tur, et ascribiiurL. r. sive annus impcrii Helioga-
et Bassiani, et Antonini nomenaccepit. NamHelioga-- bali lertius. ^Egyptiusigiiur est nunimus, exargento
balum Phwnices vocunltolem. Sed Heliogabalus pul- salis puro, non lamen purissimo.
chritudiue ac stalura et sacerdotio conspicuus erat, ac

Apposuimus quoque ipsius Heliogabali nummtim
aereum,Grsecum,inediium, ctconspicidignissimuin,
tiipotea Cyrrhestiis cninJovis Cat.mbaiaelypocusum.
Delineandum hunc nobis concessii po^essor ejns,
omnis elegantiscstiuliosissimiis Gerardus Schaakius,
Amstelodamensis. Cernitnr in parle anterinrc capul
laureatum lleliogabali, cum hac epigraplie, ATTox-
purupa Kkio-upu UupxovATPviXtoiiANTQNEtNON, Impe-
ralorem CtesaremMarcum Auretium Antoninum sci-
licet colunt. A pnsteriore parte suspicitur notus ille
cruditis cognomine sno Ju[iiler, in templo sex co-
lumnarum ; ascribilur vero ipsum quoque cogno-
men, quo apudCyrrlicstasco!ebalur,ut et popnli qui
colebat, KTPPHCTQN AIOCKATAIBATOT , Cyrrhesta-
rutn, Jovis Catmbatw.
11. Cum malre interfectus est. JuliaSoemiade, sive
Scniiainira, ut Capiiolinus eam appellat.
12. Aurelitis Alexander. Alexandri vitam Lampri-
dius qu»que scripsil, de eodem Herodianus lib. vi.
FABR.
13. Ciijus maler Mammwa.Eadem cum filio codem
tumultii inlcrfecta fuit. Multa consilio ejus fecil fi-
lius, uiuJe saepe quoque in nummis jungunlur, nl in
hoc Caesaresegazae maximi moduli.

Cernnntur in illo adversa Alexandri etMammaRae ca- " Jupiter. Ipsa vero globo stellato iosidet, Iseva sco-
pila cum hac inscripiione : WiPeralor SEVERUS ptrum tenens, dcxtra circulo, perpetuilaiis symbolo,
ALEXANDERAUGustus.lVLIAMAMMAEAAUGustainoixa, per cujus orbem quaiuor'cerniintnr pueruli
MATERAUGusii. Abaltera parle sedet Roma Vjc- ludentes, quasi numquam defutura :eternaeUrbis so-
trix, coroninte eam Victoria, a dextris cjusdemsiat bole, adscribitur TEMPORUMFELICITAS
1111 PAULI OROSll 1112
Cbristiana, Origenem presbyterum audirc curavit. A Christianos, sextus a Nerone, exercuit. Sedcontiiiuo,
Nam slatim expeditione in Persas facla, u Xerxem, hoc est terlio quam regnabat anno, a Pupieno Aqui-
rcgem eorum, maximo bello victor oppressit. Ulpia- leise interfeclus, et persecutionis et vitsc Onem fecit.
110usus assessore summam sui moderalionem reipu- Qui maxime propter Christianam Alexandri, cui suc-
blicseexbibuit: sed mililari liiinullu apud Mbgunlia- cesserat, el Mammsesematris ejus familiam, perse-
cum inierfectus est. cutionem in sacerdotes el clericos, id esl, dociores,
vel precipue propter Origenem presbyierum, mise-
509 CAPUT XIX. rat. Anno ab Urbe condila DCCCCXCI, Gordianus, vi-
De Julii Maximini et Gordiani junioris imperiis , et gesimus tertius ab Angusto, imperalor crcalus
Christianorum persecutione. est, mansitque in eo annis sex. Nam 3 Pupienus,
Anno ab Urbe condita DCCCCLXXXVII, * Maximinus inlerfector Maximini, * et frater ejus * Balbinus,
vigesimus secundus ab Augusto, nulla senatus vo- 510 4111usurpaverant imperium, in palatio mox
luntatcimperatorabexercitu,posiquambelluminGer- inlerfecti sunt. Gordianus admodum puer 6 in
mania * prosperegesserat, crealus, perseculionem in B Orieniem ad bellum Partbicum profeciurus, 511
IIAVERCAMPINOTJE.
14. Xerxem. Ila nominatur etiam a Cassiodoro, qui Herodiano est, 'A.pi<£kp%nt 6 u*e/>o-«v
^ao-iXeoV.FABR.

CAP.XIX. — i.Maximinut. DuorumMaximinorum, C bro complexus est. FABR.

patris et filii, viiam descripsit Capitolinns, de eodem 4. Et frater ejus. Male fralres vocat Orosius, qui
Herodianus lib. vn el vm. FABR.— Mole ineinbro- collegae fuerunt in imperio, nulla cognatione juncti.
rum et articulorum firmitate fuil admirabilis, unde Concordia quoque fraterna haud fuerunt; potuerant
Herculi ctimdem coniparartiniPergaei in maximi mo- enim coutra insidias et lir.iiultummilitarem sese mu-
duli, qtiem servo, numisinate. Caput Maximini lau- nire, nisi alier altcri, malis suspicionibus, diffidissct.
realum, cum paludamento ad humeros, conspicitur Fuerunt alias par nobilc imperalorum , quos con-
a parte priore, ubi hcc est epigraplre, ATToxpaTwjojunctos vidi in numismate quondam Marckiano pon-
FAloj lOTXtojOXvpo;MAElMElNOCCsSao-TOj, Imperalor dere et magnitudine insigni, qiiod , dislracta ejus
Caiut Juliut Verut Maximut Augustus. Ab altera Gaza, in Brabanliam abiit; quamvis aulcra raerilo,
parte cernitur Hercules, ulraque manu clavam te- ul miuus genuinuin , suspectum habticrim, delinca-
Jiens, ascribitur HEPrAlQN,Pergmorum. Numini lypus liouem tameu ejus, propter singularem artcm , ct
infra positus est. similiiudinem utriusque ad prsestanlissimos corum
2. Crealus. Ed. Aug., factus. nummos insignem, servavi, neque conspeclu indi-
3. Pupienus, interfector. De Pupieno et Albino Eu- gnara judicavi.
tropius lib. Ix. Pro Pupieno Capttolinus et Herodia- 5. Balbinus. Cum tot minimi bujus imperatoris
IIIISMaximum babent. Idcm tres Gordianos uuo li- exsient, et mss. plurimi rccte id nomen efferant,

mirumvin omnibus edd. ne Fabricianis quidem, aut D Tiluli et nomina Balbini, in adducto numismale,
postrema Andrese Scotti excepta, legi Albinus. Sola bsec babentur, lUPerator CAESar Decimus CAELius
ed. Aoguslana Balbinus exhibet, cum qua concor- BALBINVSAVGustus. Ah allera parte, Pupieni hacc
dant Ltigd. Balt. tres, Coll. Gronov., cod. Perizon. sunt. IUPerator CAESar Uarcus CLODiusPVPIENVS
et Elorenlinus uterque, nisi quod in altero ex iis, MAXIMVSAVGusIus.
erasa liltera priori, reinanserilA/friims, quod nomen, 6. ln Orientem ad beltum Parlhicum profeclur ut
proptcr Caesarem Clodium Atbinum, dc quo menlio Innuilur illa profectio in ornalu clypei, quem dextra
facla fuit cap. 17, aliquol codiccs occupasse videiur. gcstat Gordianus in uumrao maximi moduli Csesa-
»113 HISTORIARUMLIBER VII. CAP. XX. IH*
sicut ' Eutropius scrihit, Jani portas aperuil: .\ 512 CAPUT XX.
quas utrum posl Vespasianum el Titum aliquis Imperium M. Julii Philippi cum ftlio.
clauserit, neminem scripsisse mcmini, cum la-
Anno ab Uibe condita DCCCCXCVII, ' Philippus,
inen cas ab ipso Vespasiano post annum aperlas,
"CorneliusTacitus prodat. IgiiurGordianus, ingen- vigesimus quartus abAugusto, imperalor creatus,
tibus praliis adversum Parlhos prospere geslis, suo- 2 Philippum iiliumsuumconsortemregiiifccit, man-
rum fraudc haud longe a 9 Circcsso supcr Euphra- sitque in eoannis septem. Hic primus 513 >mpe-
tero interfeclus est. ratorum omnium Chrislianus fuit, ac post lerlium

HAVERCAMPINOT^.
reo, in quo bustum cernilur Gordiani, capile lau- parle legitur, FIDES EXERCITVS, cujus lypus est
reato, cum paludamcnlo ad humeros , dexlra spicu- ligura raiiilaris manum cura imperatore jungens
Inm gerit, Isevaclypeum. ln clypeo depingilur impe- adeoque sacramenlum prastans , intermediis signis
rator eques, prsecedenle Victoria et subsequente mi- militaribus; post imperaiorcm slal Victoria cum pal-
lite. Inscriptio nummi ab ea parlc hsec cst, lMPera- ma ; ad pcdes duo iluvii recmnbunl, quibus forsilan
tor GORDIANVSPIVS FELIX AVGusJus. Ab altera B Tibris et Tigris designanlur.

7. Eutropius. Lib. ix , cap. 11, pag. 395 : Gor- iC cap. 11. pag. 39G: Miles ei lumulum rigesimo mil-
dianus, admodum puer, cum Tranquittinam Romm tiario a Circesso , quod castrum nunc liomanorum est
duxisset uxorem, Jantim geminum aperuit, el ad Eupltrali imminens, wdiftcavit.
Orientem profectus , Parthis bellum intulil, qui jam CAP. XX. — 1. Philippus. Dc Philippo paire, et
moliebantur erumpere; quod quidem mox feliciter Philippo (ilio Eulropius et Scx. Aurelius. FABR.—
gessit, prwliisque ingentibus Persas afflixit. Possideo liujus Philippi numisma Gracum, in quo,
8. CorneliusTacitus prodal. Non quidem in illis a parlc priori caput ejus ceriiitur laureatiim , cum
libris, qui nobis, ex tanto naulragio supersunt, sed paludamento ad humeros; ascrihilur, ATTOZO«TW/>
quos suo tempore legit Orosius, ul patet ex verbis Kaio-up MupxosiOTAtof *IA1I1II0C , Imperator Cwsar
ejusdem siveTacili supra cap. 9. Marcus Julius Philipput. Ab altera parte Forlunam
9. Circesso. Mesopolamise oppido inter Nicepho- cum modio in capite, signarunt Ancyrani cuiii hac
rium et Chaborse confluenlem, in angulo quem epigraphe, ATKTPANQN Eni MAPxou ZOlAOTAPXtSjSEWf
Chabora fluvius cum Euphrate facit, ubi infelici A. TO B, Anci/ra»oru»i snfr Marco Zoilo sacerdote
juveni tumulus exslructus fuit. Eutropius lib. ix, summo semel atque iterum.

2. Philippum filium,' elc. Unde is quoque cttm D Atnnoc ATrooo-To?,Imperator Cwsar Marcus Julius
titulo Augusti in nummis occurrit, ut inGraeco quo- Pkilippus Augusttts. Ab allera parte stat figura mu-
que majoris moduli, quem servo, Laodiceac cuso. liebris, c.ipitc modium, dextra iciinciilam, lseva
Philippo, cujus caput laureatum a parle priore, cornucopiam ferens. Ascribilur, AOMKEQN NEDKOPQN.
cuni paludamento ad humeros exhibeliir; haecadest Laodicensium Neocororum.
inscriplio, AYloxpinap ikuvsupMupxo; lOXAtoj *I-
 '
1118 PAUL! OROSII ! 1H6
4 GAPUT XXI.
imperii 514 ejus nnnum, nilHfl.simusa cnmlitione A
Romacatinusinipletus est.lia magnificis ludis augus- Qtfincti Trajeni Decii, et Gatli Hoslitiqni eum
lissiinns omniuin prscteritorum bic natalis annus a Volusiano jilio Imperium.
Chrisliano imperatore celebratus esl. Nec dublum Anno ab Urbe condita giv, ' Decius civilis bclli
est, quin Philippus hujus lantac devoiionis gratiatj) iiiccn|or et repressor, occisis Pbilippis, quintus et
et honorem ad Christum et Ecclesiam reporlarjt, yigesirnus.ab Augusto inyasil.imperium , lenuitque
quando vol ascensum fnisse in Capiloliitm, im- aqnjs* tribus. ijem continuo in quo , se etiam ob
molaiasqne ex more hostias nullus. auctor ostendjt. boc Philippos interfecisse docuii, ad perscquendos
515 Anibo lamen, quamvis diversis locis, lumiillu interficiendosque Christianos , septimus post Nero-
mililari el Decii fraude interfecti sunt. nein, feralia dispersit edicla, plurimosque sancloruin

HAVERCAMPINQTJS,

Servo quoque Maximi, filii Maximini.duos pummos B
sereos perraros in coloniis Romanis cusos. In priore
capiti nudo CaesarisMaximiascrihituriVLius V/ERUS
MAXIMUSCi£SAR. A parie posierjore mater ejus,
Maximiuiuxor, habilndesePudiciliaesedens aeolonia
Roiiianaeflingitnr.Ei fiiiturbsMaceJoniae,Alexanili-i
Migni quondam pairia, noinine Pella, ut ex hac
itiscriplione paiet, COLoniaIVLia AUGusiaPiCLLA.
Posterior cusus est in urbe, olim Ilio, posiea ex
Alexandri M:«g;ninoaiine Alexandria dicta , sub Ro-
manis vocabatur AlexanJria Troas. Ad Maximi Cse-
saris nudnm caput h;ec exslat inscriptio, JVLins
VERusMAXIMVS.Ab altera legitur, TROas, COLo-
nia AVGusta.Solitum in eo Troadis symbolum cer-
niiur, aquila Rninana, bovis (qui coloniac typus eu)
capiti insislens. Quoniam nondum ab aliis sunlediti,
apponerc libuit.

3, lfi//e«iwii5aco»rf//iane.MillesimusUi'bisexpleiusiC parte priore jugata Philippi et Otacili;c capita , ex

annus est lertio anno iinperii Philippi. Caisiodorus. adverso eortiindem Philippi filji ouservatur caput.
FABR.—Quihauccelebrilaieinetsseculareshosludo?, Tribus illis conveniens adest , CONCOR-
a Philippis celebratos, lestantur, plures siipersiiut DIA AVGVSTORVM.Ab alterainscriptio parte snperba Circi
iiuinini. lnler quos umis maximi moduli, quem, e<t srnctiira, cum quadrigis decnrrentibiis atque
ex etiuiio saepius memorati IJIustr. Lebrelii musen, residuis liltfiris AVGG. Namini integra inscriptio
hic sistimus, valde est iqemqrabjlw, Cernunttir jn videtnr
fuisseSAgCVLn et AVGG.i. e.Auguttorum.

CAT>. XXI.—1. Decius.De l>fiflifl,Henj <ieGailfleJ D 3. Philippot, Blures m mss. scribunl^PhiUppum.

Volusiano, Euiropius lib. ix et Sex. Aurelius. FABR.
1117 HISTOItlARUMLIRER VII. CAP. XXII. 1118
ad coronas Cltristi de suis * cruciatibus misit. Mcm- A ex morbis mortem, nalursc iineni csse, non pcenam.
que filinm suum Cscsarem lrgii, cum quo simtil con- Ilursiis igilur atque in brevi iram Dei sceleratis ac-
tiniio 516 'n mcdio barbarorum sinu interfeclus lionibus provocat, exceptura plagam , cnjus* ali-
est. Anno abUrbe condiia mvn , Galtus Hostilianus quando ineminisse cogatur. Valerianus siquiileni,
sexlus et vigesimus ab Augusto regnnm adeptus , nrox ut arrlpuit imperium, oetavus a Nerone, adigi
4 vix duobus annis cum Volusinnofilioaobtinuit. Ex- per lornicnta Chrislianos ad idololatriam, ahnegan-
oriiur nltio violati nominis Christiani, et usqnequo tesque interlici jussil, fuso per omnemRomani rcgni
ad profiigandas Ecclesias odicla Decii cucurrerunt, laliltidinem sauctorum sanguine. Valerinnus illico ,
eatenus incredibilium'niorboriim pestis exlemlitur: nefarii auctor eclicli, aSapore Persarum rege capius,
nulla fere provincia Romana , nulla civitas, nulla imperator populi Romani, ignominiosissima apud
domus luit, quaenon illa generali pcstilcntia correpla Persas servitute consenuit : * boc infamis ofiicii
' aique vacuata sit. Hac sola pernicie iusignesGallus coiuinua, donec vixit, damnatione sontitns, ut ipse
et Volusiaims, dum contra vEiiiiliaiiiitn, novis rebus aeclinis humi, ' regem super ascensurum in cquum
studenlem , bellum civile inoliiiiiiiir , occisi sunt. 8 non manu sua , sed dorso atiolleret. Et Gallienus
jEniilianus tamen tertio niense 8 invasse lyranhidis quidem tam claro Dei judicio lerrims, > tamqtio mi-
exstinctus est. B sero collegse permotus exempln , pacem Ecclesiis
CAPUT XXlI. trepida satisfactione restiiuit. 10Sed 518 non rom~
Valerianus el Gatlienut quomodo et quamdiu impera- pcnsnt injnriae ultionisquo mensuram unius impii ,
veiint. Interim de penecnione Ecdesiw , ejunque quamvis perpetua et supra modum abominnnda
per varia bella et tyrannorum eanspiralione uliionis. capiivitas, contra lol millia excruciata sanctorum ,
Anno ab Urbe condita ux , duo imperatores vi- jnstorumque sanguis, ad Denm clamans, in eadem
gesimo seplimo post Augustum loco creati sunt. sese terra ubi fusus est, vindicari rogat. Non cnim
1 Valerianus in Rhetia ab exercitu Auguslus est ap- de solo constitutore prsecepti juslo " supplicium
pellatus. * Romaeautero a senalu Gallienus. Mansit- judicio flagitabattir, sed etiam exsecutores, dela-
que Gallienus in regno infeliciter annis quindecim , tores, accusatores, spectatores ac judices, poslremo
respirante 517 paulisper ab illa supra solitum jugi omnes qui injustissimse crudelitati vel tacita volnn-
et grayi pesti|entia genere liumano. Provocat pcejiam tate " asseniabantur, quia Deus secretornm cogni-
suam obliviosa militia.Impietas enim flagella quidem tor est, et quorum maxima per omnes provincias
3 excruciata sentit, sed a quo
flagellatur, obdurata pars hominum yersabatur, eadem ullionis plaga
non sentit, Ut de superioribus laceam, facla a Decjo corripi jusluro eral. Solviinltir repente undique ,3
Clirislianorum pcrsecutione, totum Romanum impe- G permissuDei ad lioccircumpnsitae reliclaequegeiitos,
lium peslilenlia magna vexavit. Mentita est iniquiias laxatisque hahenis in onines Romanorum fines in -
sibi, pravo in perniciem suam circuniventa jndicio yehuntur. Gerinani Alpibus, Rhetia , lotaqtie Italia
pesiilentiam communis esse casus , * accidenteroque penetrata, Ravennam usque perveniuiit.n Alainanni
HAVERCAMPINOTiG.
3. Cruciatifcus.Ita omnes fere mss. rectius, ut Dei, etc, provocalu Florent. sec.
puto, quam crucibus, qnod in Vulgg. plerisque 5. Atiquando. Ed. August., aliquamdiu.
exstat. 6. Hoc... damnatione. Lugd.Batt. tres, cum Coll.
4. Vix duobus annis. Ed. August., duobus (delelo Gronov., hanc, etc: dein, damnationem.
vi.r) annis cum Volusiano, filio suo, oblinuit. 7. Regeinsuper ascensurum.Lugd. Batl. sec, tert.
5. Oblinuit. Perizon., lenuil. et quart. commode sic resliluunt, nam quod in re-
6. Morborumpestis.llujus pestis, inquit Eusebius, liquis ul et ediiis legitur,semper ascensurum,ineplum
lestis est Cyprianus de Mortal. lib. FABR. est. Librarii invenerunt in codd. scripium sp.vel sup.
7. Atque vacuata sit. Mss. reslitui lectionem , cum lineola snpra duas litieras prioris scriptionis ,
cujus, quod in Vulgg. esi, vaslata sit, glossa esse vel per postremam lilteram secundse ducta, undc
videlur. quidam ex iis pro super vel supra fecerunt semper.
8. Invasw..Abest ab. ed. August. 8. Non manu sua: Florent., non manu, sed dorso.
—
CAP.XXII. 1. Valerianus in Rhetia. Dc Vale- " 9. Tamquemisero, etc Lugd. Batl. tres, lamquam,
riano et Gallieno legendus est Trebellius Pollio, qui etc.
utriusque vitam scripsil. FABR. 10. Sed non compensat. Vulgg. hic legunt, sed non
2. fioma; aulem a senalu Gallienus. Subjungunt compensans, verum ego praetuli Porizon. et Lugd.
aliquoi mss. et edili fere orones Cwsar ereatus, man- Bat. tert. lectionem. I"errei vero sevi [locutio est,
siique, etc. Verum ego delevi istam laciniam vilem, compensatcontra tot rnillia, etc. Potuerat scribere ,
aucloribus mss.Florentt. et ed.August.: duos enim jusiorumque contra sanguis, etc., et (orsitan loco suo
imperatores simul creaios modo dixii Orosius', jam moluii) est illud contra,
narral, ubi locorum eta quibus, videlicet patrem in 11. Supplicium. Mss. quidam supplicii, alii sup-
Rlielia ab exercilu, filium Romse a senaiu. Infra plicio, niale. Supplicium, quod lueret iropius , non
quoqiie collegamappellat, Csesar aulem imperatoris flagitabatur de solo Valeriano, qui edicla cruenta
collega non erat. contra CJiristianos promulgaverat, verqm £\ de roi-
3. Excruciata. Mss. Lugd. Batt. tres, cum Collal. nistris ejns, etc.
Gronov., exercitata. 12. Assentabantur. Ita malunt omnes mss. rum
4. Accidentemque, elc. Lugd. Batt. ires, cum melioribus edd. velt. qiiam assentiebanlur.
Coll. Gronov., communis casus esse accidenlis , quw 13. Permissu Dei. Batt. qualuor cnm Coll.
vetex morbit mortem, nalurw esse finem, non pwnam, Gronov., jussu Dei. Lugd.
putavil. Mox in seqq. pro ir«m Dei, elc, habet Ira 14. Alamanni. liaseribendum.non Alemqnni,paict
1119 PAULI OROSII 1(20
Gallias pervagantcs, ctiam in Italiam transeunt., A ingenii virlute ac moderatione usus, et dominantes
Grsecia, Macedonia, Pontus, Asia Gothorum inuu- bostes expulit, et perditas provincias in prislinam
datlone delentur. Nam Dacia trans Danubium in faciem relormavil, sedilione lainen miliium iuterfe-
perpetuum aufertur. Quadi et Sarniatse Pannonias ctus est. /Emilianus apud Moguntiacum, cum res no-
depopulantur. Germani ulleriores abrasa potiuntur vas moliretur, oppressus est. Post mortem Postbumi
Hispania. Partlii Mesopotamiamauferunt, Syriamque Marius ibidem invasit imperium, sed coniinuo inter-
"corrodunt. Exstant adbuc perdiversas provincias in leclus est. Deinde Viclorinus a Gallis ultro creatus,
magnarum urbium ruinis parvse 1"elpanperes sedes, " ei post paululum occisus est. Huic successit Te-
signa miseriarum, et nominum indicia servantes : ex tricus, qui lunc " Aquitanicae praesidatus admini-
quibus nos quoque in Hispania Tarraconem nostram sirabat oflicium, " multasque seditiones militura
519 ad consolationem " miseriae recentis oslendi- perlulit. At vero in Orienle per Odenatum quemdam
mus. Et ne quid forle Romani corporis ab hac dila- collecta agresti manu, victi" repulsique Persse, de-
ceratione cessaret,'" conspirant inlrinsecus lyranni, fensa Syria, recepta Mesopolamia est, et usque ad
consurgunl bella civilia, fundiiur ubique plurimus Gtesiphonlem rusticani Syrise cum Odenato suo vin-
sanguis Romanorum, Romanis Barbarisque ssevien- cendo venerunt. " Gallienus autem cum rcmpubli-
tibus; sed cilo ira Dei in misericordiam vertitur, et B cam deseruisset, ae Mediolani libidinibus inservi-
coeptaeultionis major forma quam poenain mensuram ret, occisus est.
plenitudinis reputatur. Igitur primus '" Ingenuus, 520 CAPUT XXIII.
qui purpuram imperii sumpserat, apud Myrsam occi- Ftavius Claudius, Auretiut Quintiilut, et Vaterius
dilur. Posthumus in Gallia invasit tyrannidem, mullo Aurelianus imperalores.
quidem reipublicse commodo. Nam per decem aonos Anno ab Urbe condita HXXV,' Claudius vigesimus

HAVERCAMPlNOT^.
ex Constantini nummo, in quo ALAMANNIAGAV-
DIVM ROMANORUM.
15. Corrodunt. Lugd. Balt. quatuor, cum coll.
Gronov. el ed. August., contraliunt, quasi vellent
contraetiorem, id est minorem possessionem Syrise
Romanis faclam fuisse a Parthis. Fior. sec , con-
radunt, lert., congradiit.
16. Pauperet sedes. Colon. et Matem. sex. libri
edili, wdes. Verum ul Stellioni ilia rumpantur. Oro-
sius probat legendum esse tedet, cum dicit: Exqui-
bus not quoquein Hitpania Tarraconem noslram. Tar-
raconensis itaque diiionis, boc est Cilerioris Hispanioe
fuit Orosius. LAUT,—Egoqiioque in Lugd. Balt. qua- p
luor, cod. Ultr. atque coll. Gronov. inveni, teies, ul
de emendalione Lauiii non sit dubitandum , quam
jaio olim ex codice optimo Augustana ediiio expres-
serat: denique sic legit uterque Florcniinus.
17. Miseriwrecentis. Lugd. Ball. tres, cum Coll.
Gronov. et corf. Ultr., miseriw prwtentit.
18. Contpirant intrintecut tyranni. Triginia lyranni
eo tempore imperio Romano exstileruni: de quibus
Pollionis liber exstal. FABR.
19. Ingenuut. Restitui nomen ex Trebcllio Pol-
lione et nummis. Perperam in editis legitur Genuus.
20. El post paululum. Ed. Aug., post pattlulum.
21. Aquilanicw. Lugd. Bail. tres ct Coll. Gronov.,
Aquitaniw. Veteres utroque modo scripserunt.
22. Multasque. Copula que ab omnibus fere nus.
abest.
23. Repultique. Lugd. Ral. tert. el Coll. Gronov.
malunl repressique, quod haud pejus est.
24. Gatlienus autetn, cum rempublicamdeseruitsct.
Nummos lamen reliquit titulis et typis satis magni-
licis, in quibus etiain "quasityranuorum et mouslro-
rum domilur Hercnles, utex adpiclo maxlmi mo-
duli iiumismate Csesareo colligere est, celebratur.

Cap. XXIII.—1. Ctaudint. Claudiivilam Trebellius JDnummi illam, in qua Victoriac est lypus. A parte
scripsit. Aureliani Voniscus, qui eiiam Quintilli me- priore caput est Taciti lanrealum, cum epigraphe,
mintt. Lege prselerea Eutropium et Aurclium. FABR. ATTox/3aT«a/> tkuiaup KAATAlOC CEB«(7TO?,
Imperator
— Ad insigncm hujus Claudii victoriam de Goibis, CwsarClaudius Augusius. luscriptionem eamdem ha-
cujns mentionem facit Orosius, spectat nummus bet alter meus nummus ejusdem Claudii, in quo
ejusdero Grsecus, in ^Egyplo, ut creditur, cusus anno consueium in ejusmodi ccreis nummis, aquilac cer-
imperii ejus secundo, prout inscribiiur ad partem uitur symbolum.
U« HISTORIARUMLIBER VII. CAP. XXIV. UJS
oclavus volunt.itc scnalus siimpsii imperium, siatim-, A Telrlcum, in Gallia minlme surflclenlem stistinero
qne 521^0tll0S'" Jampcr annos quindecim Illyricum sediliones militum suorum, scribenlemque etiaro,
Macedoniamque vastanles bcllo adortus, incredibili 8 Eripe me his, invicte, malis,
slragedelevit, cui a senatu clypeus atireus in curia,
'
et in Capitolio slatua seque aurea decrela esi, sed ac per hoc proditorem exercilus sui, sine labore su-
conlinuo apud Sirmium, priusquam biennium in im- peravit. Sic Orienlis et Aqnilonis receplor magna
perio expleret, morbo correplus interiit. Claudio gloria triumpbavit : 10urbem Romam muris firmio-
morluo, Quintillus frater ejus ab exercilu imperator ribus cinxit. Novissime, cum persccutionem advcr-
electus, vir quidera unicse moderationis, et solus sUs Christianos " agi, nonus a Nerone deccrneret,
fratri praefercndus, septimo decimo * imperii die in- fulmen ante cum magno pavore circumstanlium
lcrfectus est. Anno ab Urbe condita HXXVH , ° Au- ruit, ac non multo post in itinere occisus est.
relianus, vigesimus nonus 522 imperium adeptus, 523 CAPUT XXIV.
6
quinque annis et sex mensibus tenuit, vir industria Claudius Tacitus, Annius Florianus, Aurelius Vale-
mililari excellenlissimus. Expediliqne in Danubium rius Probus, et M. AureliusCarus imperatores.
Anno ab Urbe condita MXXXH, ' Tacitus, trigesi-
suscepla Golbos magnis prseliis' profiigavit, ditio-
nemque Romanaro anliquis lerminis statuit. Inde in B raus adeptus imperium, sextomense occisus in Ponlo
Orienlem conversus, Zenobiam, quse occiso Odenato esi. Post quem Florianus parem regni sortem fe-
marito suo.Syriam recepiaro sibi vindicabai,Bmagis rens, terlio demum mense apud Tarsum interfeclus
prsclii lerrore quam prselio in poleslalem redegit. est. Anno ab Urbe condita MXXXIII, Probus, trigesi-
HAVERCAMPINOTJI.
Pollio in Vita Claudii cap. 3: Illi clypeusaureus, vel,
ut grammalici loquuntur, clypeum aureum senalus
totiut judicio in Romana curia collocalumest, ul etiam
nunc videtur. Expressa thorace vuttus ejus imago. Illi
(quod nulli antea) populus Romanus sumplu suo, in
Capitolio, anleJovis Optimi Maximi templum, staluam
auream decem pedttmcollocavit.
4. Imperii die. Imperii delent Periz.et Lugd. Bat.
tert. cum Coll. Gronov.; sui addil ed. Aug.
5. Aurelianus. Hnnc inter bellicosissimos impera-
tores Roma numeravit. Possideo hujus principis
nummum Grsecum maximi moduli plane insigncm,-
nisi labem vetustate et serugine aliquam passus cs-
set. In parte priore cernilur bustum Aureliani, ca-
pile radiato, dexira manu elata, laeva globum le-
nens, paludamento a pectore aique huineris deflu-
ente. Ex inscriptione supersunl liiterac AIA-
MOC Avr., Aurelianus Augustus. Pars allera niimrai
haud minus cst spectabilis, in ea enim Aurelianus
« togatus cum uxore dexiram, ara intermedia, jungit;
u in circuitu hte
leguntur litterse, Yilo TEPTTAA
UN. quae significant tub Terlullo vel Ter-
2. Jam per annos. Vox prima abest ab Aug. edit. lulliano quodam, in urbe Grseca, cujus duse postre-
3. Statua Wqueaurea. Lugd. Balt. Ires, cum Coll. mse litterae tantum legi possunt, nttmmum fuisse si-
Gronov., ttcitua equestrit aurea. Sed male. Trebellius gnatum.

6. lnduttrta militari excellentissimus. Lttgd. Balt. I) tum.

quatuor et cod. Ultr., cum Coll. Gronov., induslriw
militaris experlissimus.
7. Profligavit. Edd. qusedam vett., prostravit.
8. Magis prwlii. Lugd. Balt. quatuor et cod. Ullr.,
ctim Coll. Gronov., tnagisprwliorum.
9. JSripenie his. Lege Pollionem in Tetrici lyran-
ni vita. FABR.— EX Virg. ;Eneid. vi, 365, desump-
10. Urbem Romam. Perizon., urbemque Romam.
11. Agi. Abest a Lugd. Balt. qualuor atque Coll.
Gronov. et abesse potest.
CAP.XXIV. —1. Taciius. Tacili, Floriani, Probi,
Saturnini, Proculi et Bonosi vilse a Flavio Vopisco
descriptse exstant: quas lege. FABR.
iW PAULIGROSH Ui4
nuis primus regiium sonitus, obtiuuit anuis sc.\* 01 » gni 9 fecisset, bello Parthicp, postquam dnas nobi-
mcnsibus quatuor. Gallias jamdudum a Barbaris lissimas.Pariliorum urbes, " Cocheni et Ctesiphon-
a
occupalas per mulla etgravia prselia, dcleiis tan- lem, 524 cepit, super Tigridem in castris fulminc
dcm hostibiis, ad perfcctum liberavit. Bella deinde ictus interiil. " N^umerianus, qui cum pairc fucrai,
civilia^etquidempluriino sanguineduogessiltunum rediens, fraude Apri soceri sui iiiiciiccius cst.
iu Oriente, quo» Saiiirninum, tyranuide subnixum, 525 CAPUT XXV.
oppressil et cepit, aliud, quo Proctilum et Bonosum, C.Aurelius Vaierius Diocletiunutquomodoimperaverit,
apud Agrippinam magnis prseliis superatos, inter- et qnidsub eo perqve eum g^stum sit, llomanum im-
fecit. Ipse auieni apud • Sirmium in turre ferrata periumprimodissectmn.
militari tumultu interfectus est, Annoab Urbe con- Anno ab Urbe condita MXLI,Diocleiiapus, lcrtius
dila HXSXIX, 7 Carus Narbouensis, trigesimus secun- et irigesimus ab exerciiu imperator electus, annis
dus suscepit impcrittm, ac8biennio tenuit. Qui ctiro viginli ' pracfuii. Statimque ut potesiatis copiam
filios suos, Carinum el Numerianum, consortes re- babuil, Aprum, inlerfectorem ^1116^3^,' manu sua
HAVERCAMPINOTM.
2. Et mentibus qualuor. Prior voculaabesl ab ed. B plures inveniunlur, sed majoris et maximi moduli
Aug. imprimis rarl sunt. Iu magno satis numero selccto-
3. Permulta, ctc. Ed. Aug., poslmulla, etcquod queejus generis maximi moduli numismaiiiro (me-
non displicel. dalliones vulgo vocant) Numeriani hujus possideo
4. Ei quidem. lta Lugd. Bat. sccund. el Perizon.; numisma pnichcrrimum, maximum, oplimse notae,
quod malim quam equidem, prscsertim cum duo Flo- atque ab omni suspicione voflsi'/?remolissimum. Ne-
rcnit. idem cnnfirmenl. que roodo insolita magnitudo et densilas acris illud
5. Saturninum. Sic reclius mss. quidnm, quam commendai, veiu.u etiam, nobilissimus, qui in eo-
Saturnium, quod in aliis el vulg. est. dem suspicitur lypus. A parte priore"bustum est Nu-
6. Sirmtum. Herodiann libro septimo Xippm fw- . meriani, capite laureato, trabea|iim et imperatoriis
yurrn neuovwvnokii esl. FABR, signis exornatum; dextra scipionem lenet eburncum,
7. Carus Narbonensis. De Carci Vopi&cus, Ct Ses. in cujus suiiuno est aquila; lsevaglobum, cui insislit,
Aurel. Eosdem de Carino el Numeriano consule. conversa ad imperaiorein, velut eum coronalura,
FABII. Vicloria. Incirctiitu legitur IMPerator CiesarNVME-
8. Biennio. Lugd. Bat. pr. et tert., cura CoJI.GrOr RIANVS Pius Felix AVGusfus CO»Su/. Altera pars
nov., per biennium. exhibet duos imperatores, Carum el Nnmeriantim,
9. Fecisset. Ita malunl Lugd- Bal. quatuor. In qniin suggestu stantes cum prsefeclo praetorii, mi-
vulgg. legiiur effecistet. lites, protensisdoxiris, alloqiiiintur.Figurse militares
10. CocAem.Schonhovii Eulropius, Corchen, ba- plures cura aquilis et signis legionum, oralionem
bet: meus manuscriptus, Soaenen. FABR.—Mss,qni- r principum auditurse, astanl. Ascribitur ADLOCV-
dam ex nostfis babent Choien, Colhem, Chocem; ed. C TIO AVGG, i. e. Augustorum, nam lertiae litterse G
Aug., Achem. Verum nomen est Cochem. Vide Cel* partem, quse non integra et subsidens inter reliquas
larii Geographiam. videtur, ad Carinum non refero, sed is (ut fieri solet)
11. Numerianut. (nsignls luit princeps, oratione dum signatur nnmmus, moto aliquantutn deloco suo
et versu promptus, pieiate tn palrera commeudabi- tere, flguram eam accepit. Numisma ipsum, inedi-
lis, taniogite magis desideratus, quanto in pejora tum, atque a nobis ex Marckiana quondam gaza
omnia nbiret frater Carinus. Nuuimi ejus omna» coemplum, perfecte hujus est magnitudinis atque
baud vulgares sunt, in sere lamen raintroi moduli piciurae.

Cap. XXV.—1. Prwfuit. Reduxi hoc ex edit. Au- ])
gust. Reliqu;c, fuit.
2. Manu sua interfecit. Quare sua id perpetraverit
manu Dipclelianus, cognoscere possnirras ex Vopisco
in Nttmer. cap. 14 et 13. Prsedictum illi erat a Drui-
de, fore imperatorem, ubi Aprum occidissel. Apros
igitur in venationibus, ut narrat VopiscHs,cumubi fuit
facuttas, manu suatemper occidit. Denique, Au-
retianut imperium accepitset, eum Probut, cum Tad-
lus, cumipse Carus, Dioctetianus dixit, Ego semper
aoros occido, sed alter semper utitur pulpamento. Jam
illud tiotum est atque vulgatum, quod, cum occiditsel
Aprum , prwfectum prwtorii, dixisse ferlur, Tandem
Aprum fatalem occidi. In iis, quse praecedunt, narrat
Vopiscus ejns rei atque dicii conscios fuissc avum
suum atque Maximianuin. Jdque Maximiano conscio,
atque avo meo, cujut hoc dictum a Druide ipse relulc-
rat. Lege, quibus hoc dictum, etc,
 im illSTORlARUMLIBER VU. CAP. XXV. 1126
intcrfccii. Caiiiiiim dciude , queni Carus CaesaremA puram sumpsil, ac° Uritaniiias occupavit. Igittirpcr
in Dalmatia reliquerat, flagitiose viventem, dilficil- omncs Romani impcrii fines subitarum lurbalinnum
liiuo bello ct maximo labore superavit. Dehinc cum fragores concrepuertinl. Carausio rebellante in Bri-
in GalliaAmandus et ^EIianus, collecla rusiicanoruin lanniis, Achilleo in iEgyplo, cum el Africam 10Quin-
manu, quos 3 Vacaudas vocabant , pemiciosos tu- qucgentiani infeslarent; Narseuseiiam rexPersarum
multus excitavissent, Maxiinianum , cognomcnto Orientem bcllo premeret. Hoc periculo Dioclelianus
Herculeum, Csesaremfccit, misilque in Gallias: qui permotus, Maximianum Herculeum ex Csesare fccit
facile agrestium hominum imperitani et confusam Auguslum; Constauiinm vero et MaximianumGalc-
manum militari virlule l compescuit. Deinde 526- . rium, Caesareslcgit. Constanlius Hcrculei Maximiani
Carausius quidam, genere quidem infimus, sed con- privignam Theodoram accepil uxoreni: ex qua sex
silio et manupromptus, cum ad observanda Oceahi filios fraires Constaniini snstulit. Carausius, Brilan-
liltora, quse lunc Franci et Saxones infeslabant, po- nia sibi per seplem annos fortissime vindicala ac re-
situs; plus in perniciem, quam in profectum reipu- ienta,"tandem fraudeAllectisocii suLinlcrfeclusesi.
blicac ageret, " ereptam prsedonibus prsedam nulla Allectus posiea ereptam Carausio insulam per trieu-
ex parte restituendo doroinis, sed sibi soli vindican- niuin lenuii, qnem Asclepiodotusprsefectus prsetorio
do, 'accendil suspicionero,' quod ipsos quoque hos- IB oppressit, Britanniamque post deccm annos reccpit.
tes ad incursandos iines arlifici negligentia 8 permil- Conslantius vero Cacsar in Gallia, prirao prselio ab
teret: quamobrem a Maximianojussus occidi, pur- Alamaunis profligalo excrcilu suo, vix ipse surreptus
HAVERCAMPINOTJE.
3. Vacaudas.Schonhovii Eulropius habet, Bauca- invenitur.
darum nomen, meus Bagaudarum. Quseaiiiein bic ab 7. Quod ipsos , etc. Quoniam passim quia et quod
Orosio scribunlur, ea sunl quoque in Eutropio libr. in mss. Orosii confunduniur, palel bic pro quia rc-
ix,et apud Sex. Aurelium. FABR.—Florent.pr. aique Stitui debere quod.
Lugd. Batt. pr. et lert., Bacaudas; Flor. tert., Ba- 8. Permitteret. Lugd. Batt. trcs, cum Coll. Gronov.
cuades. Lugd. Bal. quarl., Baugaudas; secund., Ba- admitteret.
ticadas.Perizon., Bangandas; ed. August., Bagandas. 9. Britannias. Singulari numero el hic et infra niss.
Confer Eulropium et Viclorem. quidam efferunt.
4. Compotuit. Melius hoc quadrat cum confusa 10. Quinquegentiani.De his confer, quse viri docti
manu quam prius compescuit. LAUT.— Non mu- notarunl ad Aurelitim Victorem pag. 4'23, et ad Eu-
to, licet in Perizon. duobus ed. Florent. quoque sit tropium pag. 436.
composuit. 11. Tandem fraude Allecli^ etc. Plures possideo
5. Ereptam prmdonibus prwdam. Lugd. Balt. pr. nuiumos Carausii et Allecti, cum variis typis,verum
atquelert., erepla prwdonibusnuliaexparierestituendo ulriusque unum protulisse suffecerit. Addidi illis
dominis,etc Carausii nummum eximium, primse magnitudinis ex
6. Accenditsuspicionem. Iia reposui ex cod. Peri- museo Lebretiano. Omnes serei sunt.
zon. pro inepto aceendens,quod in reliquis et vulgg. <
 IIW PAULl OROSII 11«B
est: secundo autem sceuta est satls sccttiida victoria. A per decem annos incenJiis ccclesiarum proscrlpiio-
527- Nam paucis horis " sexaginta raillia Ala- nibus innocentum, cscdibus martyrum, incessabili-
mannorutn cocsa referuntur. At Maximianus Augu- teracta est. Sequilur terracmotus in Syria, ex quo
slus Quinquegenlianos in Africa domuit. Porro au- apud Tyrum et Sidonem passira labentibus teclis,
lcm Diocletianus Achilleum, obsessum pcr oclo multa hominum millia prosirata sunt. Secundo per-
menses, apud Alexandriam cepit et interfccii. Sed seculionis anno 16 Dloilelianus ab invito exegit
immoderata victoria usus Alcxandriam direptioni Maximiano, ut simul purpuram impcriumque dc-
dedit, ^Egyptum totam proscriptionibus csedibusque ponerent, ac junioribus in rempublicam substi-
fcedavit. Prseterea Galerius Maximianus, cum duo- . tutis, ipsi in privalo olio consenescereni. Itaque
bus jam prseliis adversus Narseum conflixissci, tcr- stib una die Diocletianus apud Nicomediam, Maxi-
lio inler " Callinicum et Carras congressus et vi- mianus 529 aP°d Mediolanum potestatem imperii
ctus, amissis copiis, ad Diocletianum refugit. A quo simul cultuinque " deposuerunt. Galerius et Con-
arrogantissimeexceptus est, ita ut per aliquot m 1- slanlius Angusli, primi Romanum imperium in duas
lia passuum purpuratus ante vebiculum ejus cucur- parles ,8 determinaverunt : Galerius Maximianus
risse referatur. Verumiamen hac contumelia quasi Ulyricum, Asiam et Oricntem : Constantius Ilaliam,
cote ad virlulem ustis est, per quam detriia regii fa- g Africam , llispaniam , et Gallias obtinnii. Sed Con-
slus rubigine, aciem mentis expediit. Ilaque raox stanlius, vir tranquillissiroiis, Gallia tanlnm Hispa-
per lllyricum et Moesiamundique copias contraxii, niaque contenius, Galerio cseteris partibus cessit.
" raplimque in hoslem 528 reversus, Narseum Galerius duos Csesares legit, Maximinum, queni in
magnis consiliis viribusque supcravit. Exstindis Orienle consiituit: et Severum, Cui permisit Ita-
Persarum copiis ipsoque Narseo in fugam acto, ca- liam; ipse in Hlyrico constitulus. Conslaniius vero
stra ejus invasii, uxores, sorores, liberosque cepit, Auguslus, summse mansueludinis et civilitatis, in
immensam vim gazse Persicae diripuit : caplivos Brilannia mortem obiit, qui Constantinum filium ex
quamplurimos Persarum nobilium abduxit. Rever- concubina Helena crealum imperatorem Galliarum
sus in Mesopotamiam a Diocleliano plurimo honore reliquit.
susceplus est. Postea per eosdem duces slrenue ad- 530 CAPUT XXVI.
versus Carpos Basternasque pugnatum est. Sarma- Constantinus-Magnut imperator Cwtar Augutlus. In-
terim objectiones adversariorum de novittima de-
tas deinde vicerunt : quorum copiosissimam " ca-
finium cennalique Eccletiw vattatione pulchre diluit.
plivam mullitudinem per Romanorum disper-
sere praesidia. Inlerea Dioclelianus inOriente, Maxi- Anno ab Urbe condita MLXI,* Constanlinus, trige-
mianus Herculeus in Occidente vastari ecclesias, <rj sirous quartus ab Augusto, gubernacula imperii * a
afflig^ inlerficique Christianos, decimo post Nero- Conslantio patre suscepit, quse uno et iriginta annis
nem loco, praeceperunl, quae perseculio omnibus felicissime lehuit. Occurritur mibi subito, ct tripu-
fere ante actis diuturnior atque immanior fuit. Nam diis quibusdam insullatur : Eia, inquiunt, landem in
HAVERCAMPINOTJS.
12. Sexaginta millia Alamannorum. Lugd. Bat.
quatuor, cum Coll. Gronov., LXXmillia numerant.
13. CaiJtittcum. Oppidum Mesopolamise,quod ila
esse scribendum, non Gallinicum, vel Gallienicum,
vel Ga/Jiaiiicum, ut in mss. et edd. est, palet ex de-
rivatione nominis et geographorum industria. Vide
Cellarium.
14. Raptimque. Lugd. Bat. pr., statimque.
15. Captivam. Lugd. Bat. tert., cum Coll. Gro-
nov., captivorum, quod melius auribus consulit.
16. Dioclelianut ab invito exegit Maximiano, etc
Et quidem Dioclelianus postea quiete Salonis priva-
tus vixit; Maximianus autcm, sicuti invilus depo-
suerat imperium, postea ad depositam semel digni-
tatem frusira iterum aspiravit. Nam, dum genero
Constanlino impias struit fraudes, meritas cogitati
sceleris poenas, in ipso facinore deprehensus, dedit.
Ulriusque Augusli nummi vulgares sunt, Graecos
quoque plures observare licet, sed in ^gypto cusos,
quales hi duo, inter alios ejus generis, a-nobis ser-
vantur, Diocletiani facies in primo est, cum epigra-
phe, AiOKAHTiANOC CEB«uT0f, DiocletianusAugustus. 17. Deposuerunt. Ita Florenl. sec. et quatuor
Ab altera parte Spei figura, quse florem dextra te- Lugd. Bat., cum Coll. Gronov.; vulgg., posuerunt,
nens, veslem lseva sublevat. Imperii annus adest supra quoque deponere, non ponere dixit.
ivxu&uvro;ENATOT,anno nono. In Maximiaiioannns 18. Determinavemnt. Ed. Aug., diviserunt. Flo-
imperii quartus Lvx«^«vTorA. signatur. Typus, M- rent. duo, dispersere.
gyptiacis nummis consueius, aquila rostro coronam CAP.XXVI. — 1. Constanlinus. Constantini vitam
gerens, et ad latus stella, cernunlur. Ad Maximiani copiose Eusebius libris quinque descripsil. De eo-
caput ascribitur, KuxoxpuxapKaio-apHkpxo; OTA)i- dem Sex. Aureliiis et Eutropius. FABR.
pu>;MASIMIANOC CEBKUTOS, lmperator Crnsar Marcus 2. A Constantio patre. Plures ex mss. cum ed.
Valerius Maximianus Auguttut. August. addunt suo.
1129 HiSTORlARUMLffiER VII. CAP. XXVII. 1130
foveas nostras diu exspectate venisti, hic te decitr- .A ,4 Decem persecutiones a Nerone usque ad Maxi-
surum operiebamur, bic deiapsum 3 oppriraimus, mianum Ecclesia Christi '» passa est. Novem ( ut
bic confusum lenemus. Suslinuimus le bactenus , ego dixi) ultiones , ul ip.si non neganl , calamitatcs
artificiose quodamroodo et callidc fortuitas tempo- 16e vesligio consecutae sunl. Nec in verbo " pre-
rum mulaliones Christianorum ullionibus coaptan- mor, ulrum debitse ultiones, an forluitsc permulatio-
tem. Et inlerdum quidem 4 verisimilium specie per- nes fuisse videantur, quse tamen meo suoque testi-
moii, utpote homines ignari divinorum secretorum, monio clades fuerunt. In decima haesitalum pulant
timore palluimus;" sed nunc evacuavit Maximianus miseri et cseci, non videnles tanio eam ipsis fuissc
noster omnem scenam fabulse tuse, nostrseque reli- graviorem , quauio minus 1Rjnlellecta est. >9lmpius
6
gionis antiquilalem ' columna inexpugnabiiis ful- enim fiagellatur, et non sentil:" quod cum expo-
sit. Per annos decem eversse sunt ccclesisevestrse, situm fuerit, inviti licet propter ipsam rerum iidem
utetiamtu fateris : dilaccrati crucialibus, exinaniti falebuntur: quia ex illa Maximianse persecutionis
mortibus toto orbe Chrisliani. Tenemus evidens te- maxima punilione 532 >slasulU vulnera, quibus
siimonium tuum, nullam superiorem persecutionem etiam nunc isli dolent, ct in tanlum dolent, ut
adeo vel gravem vel diuturnani fuisse. Et lamen ccce etiam clament, nosque" ad reclamandum laces-
8 inter tranquillissima
531 lemporum bona ipso- Bsant, sollicitosfieri, qualiter conticescant.
rum quoque imperatorum , qui ista fccerunt, 9 in- CAPUT Xtvil.
10
usitata fclicitas. Nulla doroi fames, nulla pesiilen- Collatio populi Israelitici et Christiani,
Mgyptiaci
tia, nullum foris bellum, nisi voluntarium, quoexer- item et Romani, quomodo illi pro Deo in afflictio-
ceri vires non periclilari, queant. Res prscterca hu- nibus, hi a Deoin plagis similia fere passi sunl.
mano gencri hucusque incognita , multorum simul 1 In primo libello exposituiu a nobis est, Poui-
regum patiens consortium, et magna concordia, po- peium Trogum , et Cornelium Tacitum commerao-
lestasque communis, alias numquam, nunc in com- rasse , non plene quidem , nostrum vero Moysen ,
mune prospiciens. Deinde eliam , quod absque ulla etiam ipsortim testimonio fldelem, fideliter sufiicien-
haclenus mortalium notitia est, imperatores illi lerquc dixisse, jEgyplios ct regcm cortim, cum po-
maximi, quippe et perseculores, honore deposilo et pulum Dei, servirc inlentum et paratum Deo suo,
assumpla quiele, privati, quod " beatissimum homi- impediendse devotionis insiinctu ,ad luiuro paleas-
nes, et suminum bonum " vitse bonae judicant, el querevocarent, decem s acerbissimis plagis fuisse
hoc tunc, ,3 velut praemii loco , auctores persecu- vexaios. Deinde 3 violentia malorum cdomitos, non
lionis adepti sunt, quando accensa persecutio, medio solum coegisse festinantem , sed eliam propriis
sui lempore tolo orbe sseviebat. An etiam banc bea- C 4 suis argenteis et aurcis vasis accumulavissc. Post,
titudinem illis temporibus poenaiiter accidisse asse- oblilos plagsesuse, et cupidos praedscindcbitse, iu-
ris, et nos binc quoque terrere moliris? Quibus hu- vidos etiaro religionisalicuse, dum inuocentes avide
militer respondcrim, me, plurima cura pietatis ac- perscquunlur, mari Rubro ultime receptos omnes
cinctum, commoncre de veris, non terrere de falsis. fuhditus interiisse. Qttod cgo nunc refero ac renun-

HAVERCAMPINOT/E.
5. Opprimimut. Lugd. Bal. tert. et quart., op- 14. Decem persecutiones.Ltigd. Bat. sec, decem
pressimus. persecutores.
4. Vertstmtitum.Lugd. Batt. quatuor, cum Coll. 15. Passa esl. Mss. aliquol, perpessa est.
Gronov., verisimillima. 16. E vestigio. Qualuor Lugd. Balt., cum Coll.
5. Sed nunc, eic Duo ex iisdem cum Coll.eadem, Gronov. ct cod. Perizon., e vesligiis.
sed nonne nunc, elc. 17. Premor. Iidem cod. ut et Flor. sec , premo.
6. Amiquiialem. Edd. qusedam vett., anliqualatn. Ed. Aug. promo. Senstts est, nolo de eo disceptare^
7. Columnainexpugnabitisfulsit. Codd. Lugd. Bat. ulrum,. etc.
tert. et Perizon., -columna inexpugitabili fulsit. Sed 18. Ihlellecia est. Lugd. Batt. pr. et lert., cum
vulg. proba ejusque sensus hic est: Antiquitatem Coll. Gronov., quanto minus inlellectam.
religionis nostrse oppugnatam, sed victricem et con- 19. Impius, etc. Verba sunt Jerem. v, 3.
stanti tenore permanentem Maximianus, vcluti sta- 20. Quod cum, etc Lugd. Bal. quatuor, Coll.
bilis et firma , suo loco mancns, coluinna fulcivit. I* Gronov., Florentt. duo, Perizon. et ed. Aug., ct
Cicero Orat. pro Rabirio Posthumo cap. 16 : Eitm quod cum. Reponc, quod et cum, etc.
labentem excepit, corruere non sivit, fulsit et sustinuit 21. Ad reclainandttm. Ed. Aug. sola , ad se dam-
re, forluna, fide. nandum. Locus est obscurus, cujus hic inihi videtur
8. Inter tranquillissima, etc. Lugd. Bat. pr., fue- esse sensus : scntientes miseri calamitalem suam
runt tranquiltissima, elc dum exclamant prse dolore , cogunt nos quoque vi-
9. Inusitaia felicitas. Lugd. Bat. sec, inusitalw cissim ad illos exclamare, sojlicitos quomodo sisterc
felicitalis. illorum clamorem possimus.
10. Nitlla domi, elc Lugd. Bat. tres , jam nulla CAP.XXVII.—1. In primo libello. Lugd. Batt.
domi fames, etc. pr. et quart., in primo libro.
11. Beaftsstmuin.Pcrizon., quietissimum. 2. Acer&issimisplagis. Lugd. Bat. terl., acerrimis
12. Vitw bonw. Posterior vox abest a Lugd. Bat. plagis.
quarto. 3. Violenlia malorum. Perizon., violenlia earum.
13. Velut prwmii loco. Lugd. Bat. sec, vetut in 4. Suis. Abest ab ed. Aug. qusc mox accumulasse
prwmii loco. mavult.
PATROL. XXXI. 36
*13i PAOLI ORQSII U3*
,0 srcvse alumnae pu-
tio, otsi fortefidenon acceplalum, exilu tamenproban- JA,plaga muscse canina; fucrunt,
dum, quia hsec6in figuram noslri factasunt. Ulerque- tredinis, vcrmiumque inalrcs : §34 aic i*i«Jciii
533 P°Pul,ls unius Dci est, nna populi utriusque quarta sub Marco Antonino plaga , lues plurimis in-
causa^ Subdita fuit Israelitarum syntigoga ^Egypliis, fusa provinciis, lialiam quoquc cum urbe Roma
subdita est Christianbrum Ecclesia Romanis. Per- universam, exercitumuue Roinanuni per longinquos
secuti sunt ^Egyptil, persecuti sunl et Romani. De- limites ,l et diversa hiberna dispersuro, " in mor-
cem ibi contradictiones adversus Moysen.hic decem tem dissolulutn, piilredini simulac vermibus decjit.
edicta adversus Christum. Diversaeibi plagae^Egy- Ibi quinia cqrreptio pecorum ac jumentorum repen-
ptiorum, diversa? hic cadamitaies Romanorum. Nam tino inleritu expleta cst: bic similiier quinta iiltionc
ut etlam ipsas lnler sc plagas, in quanl.uni (amen sub Severo perseculore creberriiii.is civilibns. bellis
ligtrra formse cdmparari potest, cbhferam ; ibi prinia propria visceract adjumenla reipublicae, hoc est,
habtiit correptio sanguinem vulgo vet manasse de plebes provinciarum et, legiones roilitum. comroi-
puleiS, vel in fiuminibus cucurrisse : hic prima suh nul.sesunt, Ibi, sexia vexatio iQlulit vesicas efferye-
Nerone exegil plaga, ul ubiqtie morien.iiuni sanguis scenies, ulceraque manantia ; hic scque sexla
esset, vel morbis in Urbe corruptus, vel bellis in punitio, qnae posl Maximini persecutioncni fuil, qut
orbe profusus. Ibi sequensplaga prodidit, perslre- B ] specialiier cpisc.ppps, et. cle,fic,Ofioiuissa tttrba po-
pentes persultanlesque in pcnetralibus faiias, ine- pularj, hoc est, ecclesiarum pnmates trucidari im-
dise propemodum causan» liabllatoribus alque exsilii peraverat, intumesceus,, crebro, ira a,lcju.e.iuvidia ,
fuisse,? bic sequens sub Domitiano pcena, simiKler non pcrvulgi cscdem,sed per vulnera» 13iiiprtesque
ostendil, sateltitum militumquc ejus iroprpbis ejfre- principilm ac potcnlium 1''exlialata esi. Ibi septitna
natisque discursibus cruentissiini jussa principis ex- plaga nutnera.lur " ctfaclo aere grando profusa, qusc
sequentiam, ad inopiam pene omnes cives Romanos hominihiis 16jumeiitis satisque exitio fuil: hic sirot-
adactos exsilioque dispersos. Ibi tertia vexatio fia- liter septima , sub Gallo et Volusiano, qui 17persc-
buit eyniphes, miisculas scilicct parrissimas » ac cqtori Decio mox interfecio successerant, piaga
ssevfesimas, quae mediis- ssepe aestibtis per toca . exsliiit, corrupto aere pestis 1S infusa : qusc per
'
squalida coadunatjm vibrando densatae, et tinnulo omnia Romani regni ab Oriente in Occidentem spa-
volatu allabi solent, capillisrrue hominum ac pecu- tia, cum omne propemodum genus lioiniuiiin ct
dum seiis cum urente morsu * tnterseri : hic itidem pecudum neci deJit, tum ctiaro,
tertia sud Trajano plaga Judseos excitavit: qui cum
aiitea ubique dispersi ita jam, quasi non essent, " Corrupilcruelacus, infecit pabula tabo.
qniescerent, repeniino omnes calore permoti, in G
ipsos, inter quos erant, tolo orbe saeviertint, absque 535 lb' ociavara iEgypii contritionem fccerc exci-
8 magnis multarttm urblum ruinis, quas crebri ter- tatse
undfque locustsc, *• lenenles, tereiUcs, legen-
rsemotus iisdem temporibus subrtterutit. Ibi in quaria tesque omnia : hic octavam seque in subvcrsiouem
HAVEB,CAMPU!«rT^.
5. In figuram nostri. Desumptum ex I ad Corinth. Neqnaquam editores, quodinvenerantin mss. exalata
x, 6. ^exhtliata, rautare debuerunt in exaltaia. Fabricii
6. Ac savissimas. Mss. Lugd. Balt. et cod. Pe- tameh id facinus non est, sed is priores edd. quse
rir.on., Swvissimasque. . omnes malam receperun.1,lectionem, nixu-Lssecure
T. El tinnulo volatu ollabi sotent. rneptissrma le- est sectitus. Ego in meo codice atquc Ulir. iaveui
ctio hactenus oranes, una excepta Augqstana, cxulala, ut et tn ed. August. quae codicis sui prse-
in
occupavit. Legitw eniiri cunctis; et innulio, valqiti stantissimi vitiosasquoque leciione^ubique fideliler
alloiii solent, qund lameo ulcus ste relicium est cum. exhibel. Quatuor autemLugd. Ratt, cuw,Cx>U«Gro-
nihil juvarenl ross. Quos enim egoinspexi^ oraqcs nOv.exhalata recte scribunt. Exlndaia est eniin littc
hanentvel in »u//o( ut editur) ve| ac et nutlo, ikt in locosignificat,etferbuit, erupii.
Ftorefli. tert., vel et>i». ullo, ut Florent. sec , qui D 13. Coacto. aere. Ad qnoiidianara experiemiam
proxirae accedit ad verara^lectionero tinn,ulo.i)otat,u, nillil attendertiiit, qui eoacla aere granda pr.o[usa
quain non sine prsestantissiinae Augustanse ed. vene- cdij(iiuiit,cum omiics anteFabriciumeiid. ct mss.
ratione, cupide.in contextura reeepi. nativam leclionem exhibeant, et ipsa ratio doceat
8. Interseri. Cod. Perizon. babent iriferri. Mss. cogi nnbcs in unum et deusari solerc ingrueiHe
Lugd. Batt. tres interfem, ut et CoH. Gronov. aique pluvia, g,raviorive.1grandine.
CoJ.Ultraj. Lugd. Bat. pr., inlus ferri; Flor. sec., 16.. Jumentis saJisque,..iEque; iusipide cditum fuit
tnseri. jumeniisque.saiitj q,uam.vi& in mss. quilwsdaaa. sie
9; Magnis. Mulii ex mss., immanibus. legatur.
\0. Swvw alumnw. Magis noc placet, quod in 17. PcrseculortvC0d.Perizon,., persccutorc..
tribus Lugd. Batit. atqueColI. Gronov., quam rcvera 18. Infusa : quw. Idem codcx ,mf:usa esl.
alummwpitirediim , quod reliqui et vulg. exWbenl. 1.9» Cqrrupitque, etc Haec raeliorum n»*s. lectio
11. Et divet>sa:hibemaiIn diversa, ete. Lugd. Bat. est. Copulam alii deleui. Desumpti sunl ex ViuiL.
duo curn Coll. Gronov. Genrg. in, 480:
12. In mortemdissotulum. Tres Lugd. Batt., cum Et genus omneneci pecudumdedit, omne fcrarum,,-
Perizon. et Coll. Gronov., mor.te dissolutum. Corrupitquelacus, infecitpabula tabo.
13. MorUsquepriiicipm- Mss. aliquot et ed. Aug., 20. Tenentes, Uerenles,legentesqueomnia. In mgs.
morientium principum. quibusdain inlermcdium tantum invcnitur verbtun.
14. Exhatata est. Golon., emttata, Ex qtto Fab,ri- Forsitan reliqua es varia lectione naia simt, sufftcit
cius febiticaverat, exaltata, mms fabre. EAOT,— eriim terentes omnia, vel tegentes lerentesqtibomm,
»m HISTORIARUMLIBBR VII. CAP. XXVIII. »15*
Romani orbis excitatse undique intulere gentes, quae A,impeilienie caligine, dum non videtur, inlratur,
caedibus atque inccndiis cunctas provincias deleve- perpetuam perditionem, immortalibus arsuri suppli-
runt. Ibi nona lurbatio diuturnas crassas ac " pene ciis, sortientur.
tractabiles tenebras habnit, plus omnino periculi CAPUT XXVIII.
comminata quam fecit : hic itidem nona correptio
foU, eum Aureliano pcrsecutionem dccernenti,diris De Constantini Magni Augusti, Maxenlii, Licinii, ct
Maximiani imperiis, et rebus geslis. Item de Ario
turbinibus terribile ac triste fulmen sub ipsius pcdi-
sa hwretico, ejusque dogmate damnalo.
bns ruit, ostendens quid, cum ullio lalis exigeret,
lantus posset ultor, nisietelemcns esset et patiens: lgitur mortuo, ut dixi, Constantino iu Briiannii-,
l s
quamquaro intra sex abhinc menses succidui tres im- Coiisiantinns impcraior est crealus, primus im-
peratores, hocest, Aurelianus, Tacilus et Florianus, peratoruni Christiaiiiis, excepto 537 Pbilippo, qui
diversis cansis inlerfecli sunt. Ibi postremo decima Christianus annis admodum paucissimis ad hoc tan-
!S inlerfeciio tum constilulus fuisse mihi visus est, ut mil.lesimus
plaga, qnse et novissima omnium fuit,
filiorum, quos primos quique genuerant: hic nihilo Romaeanniis Chrislo potius, qnam idolis » diearerui'.
minus decima, id esl, novissima pcena est omnium * AConstanlino autem semper omnes Chrisliani im-
idolorum perditio, quaeprimilus facta in primis ama- ® peralores usque s in hodiernum diem creati sunt,
bant. Ibi rex potentiam Dei sensit, probavit, et excepto Juliano, quem impia (ul aiunt) 6 machinan.
tlmuit, ac per boc populum Dei liberutn abire pev- tem exitiabilis vita deseruit. Haec cst lenta illa paga-
misit: s* hic rex potentiam Dei sensit, probavit el norum peena, sed cerla. Hinc sani insaniuut, hii.iC
credidit, ac per hoc populum Dei liberum esse pcr- 7non vulnerati compungunlur, hinc ridenles gerouni,
lnisit. Ibi numqiiam postea populus Dei ad servilu- hinc vivenlcs: deficiunt, hinc secreto excruciantur,
tem relracius, hic mimquam p.ostea populus Dei ad quosi nemo persequiiur; hinc jam paucissimi remaiv-
idolotatriam coactus est. Ibi iEgypiiorum vasa pro- serunt, qui numquam aliqiiopersequente punitisunt.
tiosa Hebracisiradita sunt : hic in ecclesias 530 Vcrumiamen qualis lunc pcrsecutores illos, de quo-
Christiannriim prsecipua paganornm lempla cesse- rum impunitaie non solum gloriari, sed eiiam insitl-
runt. Sane illud, ut dixi, denunliandum puto, quia tare conantur, finis mansil, expediam. Consianlino
sicut iEgyptiis post has decem plagas dimissos He- in Galliisstrenuissimerempnblicam procurante, prac-
braeos persequi molienlibus, irruil ss per sttper- toriani miliies Romse Maxentium, filium Herculei,
duclum mare scterna perdilio : ita et nos quidem qui privatus in Lucania morabatur, Augiistum iinn-
libere peregrinantes, stipervenliira quandoque per- cupaverunt. Maximianus Herculeus, jam ex Augnsto
secutio genlili m manei, donec mare Rubrum, hoc C privaius, et adhuc publicus persecutor, occasione fi-
est, ignem judjiii, ipsoDomino noslro Jesu Christo lii sollicitatus, qui imperium abjecerat, arripuit ty-
duce et judice, transeamus. Hi vero in quos jEgyptio- •rannidem. Galerius Augustus Severum C;csarem
rum forma transfunditur, permissa ad tempus po- adversus Maxentium Romam' 8 cum excrcitu misii.
testale sf saevientes gravissimis quidem permissu Severus cuin Urbem obsideret,miIilum suorttm sce-
Dei 37Christianos cruciaiibtis perseqiienlur; verum- lere desertus et prodiltis, atque ex eo fngiens, Ra-
tamen iidem omnes inimici Christi, cuin rege suo vennae interfectus est. Ilerculeus Maximianus per-
Anticbrislo, accepti stagno ignis seterni, quod magna secuior, 9 et ex Augnslo tyrannns, confirmatum jam

IIAVERCAMPINOTJE.

21. Pene Iraclabiles. Lugd. Bat. duoetColl.Gron., spiritualem videticet, innuere videlur, prsedicias
penelrabiles. scilicet in Apocalypsi Joannis, unde id, quod loqui-
22. Exigerel. Edd. velt. quaedam, exigerelur. tur de Aniichristi, ejusque et omnium, qui illi sunt'
'/ 23. Interfectio filiorum. Ed. Aug., interfeclorum sirailes, pcena, quoque desumplum est.
filiorum. CAP.XXVIll.— 1. Esl creatus. Ex plerisqae mss.
24. Hic rex potentiam Dei, elc. Cod. Aug., Hic excidit est.
tijranni Ecclesiam Dei a persecutione liberam honori- D 2. Imperatorum. Florenlt. dno imperator.
btis ampliaverunt. Verum anclor de Constantino 3. Dicaretur. Lngd. Batt.tres, cutn Coll. Gronov.,
Magno agit quod patet ex verbo credidit, opposito quibus accedunt Ultr. et Perizon., dedicaretur, quse
illi quod prsecessit limuit. Sana igitur est recepla lectio quoque superseribitur in Florent. sec.
lectio. 4. A Conslantino autem. Plerique mss. leguni, A
23. Per superinductum. Florenlt. duo, superduc- Conslanlinoomnes semper Christiani, elc, delelo au-
tum. tem.
26. Scerienies.Sic ex vestigiis libri Colon. scripsi. 5. In hodiemum diem. Lngd. Balt. qualuor, cum
Nam illinl servientes qu"d hic erat quo pertinet? Coll. Gronov., in hunc hodkrnum diem.
LACT.—Unde servienles in edd. Fabricianas irrepse- 6. Machinantem. Florent. secundus, macltinaium.
rit, nesck), edd. vetustiores et mss. habetii, ut opor- 7. Nonvulnerati. Cod. Periz., vulnerati nori com-
tel, swvientes. pungunlur. Male, ut cx conjunctis apparet.
27. Christianos cruciatibus persequentur. Cod. Pe- 8. Cum exercitu misit. Edd. qusedam velt., ntiltit
rizon. ut et ed. Aug. primaque et Venelae. Lugd. cum exercilu.
Bat. pr. persecutionibusexciuciant. Sed Orosius futit- 9. Et ex Augusto. Periz. et Florent. sec, ea; Au*
ras Ecc1 siae persecmiones per alteram Mgyptam, gusto.
 1153 PAULI OROSIl 1156
10ih imperio filitim veste ac poteslatc regia " spo-. Apelli. Mox bellum. inter Licinium ipstim cl Cou-
liareconalus, "conviciisautem ac 538 tumultibus stanlinum efferbuil. Sed Conslanliniis Licinium,
mililum palam conlerrilus, in Galliam profectus est, sororis stiae virum , in Pannonia primum viiil ,
ut Constantino genero scque dolis junctus auferrct deinde apud Cibalas oppressit, universaque Grse-
imperium; sed per filiaro deprehensus ac proditus, cia potilus, Liciniura crebris bcllis terra mari-
deinde in fugam versus, Massiliseopprcssus et intcr- que assurgentem ,9 el repressum, tandem ad 539
fectus est. Porro Galerius, occiso Severo, Licinium dedilionem coegit, sed Herculei Maximiani, so-
imperalorem creavit. Cumqtte persecutionem a Dio- ceri sui, molus exemplo, ne iterum deposilain
cletiano et Maximiano " missam ipse atrocioribns purpuram in perniciom reipublicse sumerct, priva-
edictis accumulavisset,acpostquamper annos decem tum jussit occidi;s 0 cum, omnibusjam minislris ne-
omni genere hominum exhausit provincias, pulrefa- farix perseculionis exslinctis, buncquoqne, inquan-
cto introrsum pectore, et vitalibus dissolutis, cum (um exserere potuit, perseculorem , digna punitio
ultra horrorcm humanse miseriac etiam vermes eru- flagitaret. Conslantini filii, Crispus et Conslantinus,
ctaret, "medicique, ultrajam fetorem non ferenies, et Licinius adolescens, Licinii Augusti filius , Con-
crebro jtissu ejus occiderentur, a quodam medico stanlini autem ex sorore nepos, Csesares sunt creati.
constanliam ex desperatione sumente increpilus, B Ilis dicbus SI Arius, Alexandrinae urbis presbyter, a
iram Dei suam esse pcenamatque ideo amedicis non veritate fidei catholicse devians, exitiabile plurimis
possc curari, edictis late missis, Chrislianos de ex- dogma constituit. Qui simnl ut primum Alexandritc
siliis revocavit. Ipse aulem crucialus non suslinens, vel notus vel notatus inter confusos vnlgo sectatores
vitn viisesuse attulit. ,0 lia respublica nunc sub no- insectatoresquess factus est, ab Alexandro, lunc
vis quatuor principibus fuit, Conslantino et Maxen- ejusdem urbis episcopo, piilsusEcclesiaesi.Cumqiic
tio, filiis Auguslorum, Liciuio aulem et"Maximino, homines " quos in erroretn seduxerat, eliam in se-
hominibus novis. Constantinus pacem Ecclesiis post dilionem excitaret, apud Nicaeam, tirbera Bilhynue,
decem anuos quam a persecuioi jbus vexabanliir,in- conventus treceniorum et octodecim episcoporum
dulsil. Deinde inler Gonstantinum el Maxenlium bel- faclus est, per quos Arianum dogroa si exitiabile et
lum civile " exortum est. Maxenlius, sscpe multis miserum evidenlissime deprehensum , palam prodi-
prccliis' 8 faligalus, ullime ad ponlem Mulviumvic- (um ac reprobatnm est. Sed inter lisec latent causac,
tus el inlerfeclus est. Maximinus, perseculionis curvindicem gladium, et destinatam in impios pu-
Cbristianorum incentor exsecutorque infestissimus, nitionem, Constantinus imperaior ctiam in proprios
apud Tarsum, dum civile bellum contra Licinium egit affectus.NamCrispum filium siiumet" Licinium,
disponit, interiit. Licinius, repentina rabie susci- G sororis filium, inlerfecit.Prseterea multas 540 gen-
talus, omnes Christianos e palalio suo jussit ex- tes diversis prseliis subegil.!e Urbem " nominis sui

IIAVERCAMPINOTiE.
f 10. In impetio. Manuscripti quidam delcnt in. illud quidero damno, dictum enim est ul exserere
11. Spoliareconatus. Lugd. Batt. quatuor, spoliare principem et similia.Fuit igiturpersecutor, quantura
conatus est, etsicquoque Ultr. clCoil. Gron. atque per se potuilLicinius, fulurus acrior.si per Constan-
edd. qusedam vetercs; at editio Atigust., exspoliare tinttm licuisset. Itaque merilo illum, qui solus su-
conatus. pereral, divina manebai vindicta.
12. Contiictisautent ac lumultibus. Codex Perizon., 21. Arius, Alexandrinw urbis. De Ario et concilio
Convictusautem,etc; sed in duobus Lugd. Bati. au- Niceno lam mnlia scriptores ecclesiasiici, ut mihi
tem non exstat. tacendum putem. FABR.
13. Missam. Ed. Aug., passam. 22. Factus est. Duo ex mss.Lugd. Batl.,cum Coll.
14. Medicique,etc. Sic recte in edd. prima, Venc- Gronov., abjiciunt esl.
tis etScotti legitur.et nihil in sequentibus invenitur 23. Quos m errorem seduxerat. Mss. Lugd. Balt.
quo vox neque, quse occurrit in Fabric. et aliis, sese quatuor cttm Perizon. Ullr. etColl. Gronov., cumque
tueri possit. hominesin hoc errore seductos, elc
13. Ila resp. tunc. Sic transponunt mss. Nescio 24. Exiliabile et miserum. Addunt esse Lugd. Batt.
quomodo in Fabricianis elScott. edd. pro tunctole- uuaiuor, Perizon., Ultr. et Coll. Gronov. et uterque
rari potuerit etrepeti ssepins, Ita nunc resp. Florenlinus.
16. Maximino. Verum homini nomen resiiluunl D 25. Licinium, sorpris filium. Nescio unde pulida
mss. Inepte in vulg., Maximiano. lectio contraomnes mss. et edd. irrepserit in Fabri-
17. Exortum esl. Ed. Aug. ortum esl, cii et Scott. cditiones, et Licinium filium, sororis fi-
18. Fatigatus. Lugd. BatC qualuor, Ullr. et Coll. lium, interfecit. Quasi de patrc Licinio' , jam anle in-
Gronov., agitatus; ed. Aug. fugatus. lerfecto, aliquis cogilare posset.
19. El repressum. Ed. Aug., el oppressum. 26. Urbem nomine suo. Constantinopolim inlellt-
20. Cum, omnibus, elc Depravalus in edd. hic lo- gil, qusc prius Byzantium erat. FABR.
cus ita fuit: Quamvisomnibusjam minislris nefariw 27. Nominissui. Placet hsec lectio mss. omnium ,
persecutionit exttinctis, hunc quoque in quanlum exer- iileted. Angu.it., prse alia quae in reliquis vulgg. le-
cere potuit perseculionem, digna pumlio flagitarct. gitur, nomine suo. El hinc innumeri inveniuntur
Primo aulem reposui cum ex edd. oninium .principc, iiuromt ex orani modulo, qui conditam a Consian-
Paris. et Veneiis; deiu, aucioriiaie codd. Florenti. tino MagnoConstantinopolim celebrant. Et hi qui-
duorum, alque Perizon., ut et cdd. Augusl. et alia dem passim occurrunt. Rarissimum aiitem ex ar-
omniura prima, pro persecutionemfcci persecutorem. genlo puro esl Conslanlini Magni, maximi moditli,
Pro exercere in quibusdam mss. exserere lcgi margi- quod possideo, numisma , cum ^ropter insolitam
nales noiaein Hilt. et Bolsuing. cdd. teslanlur. Ne niagniludinem, lum propter superbissimam inscrip-
1137 HISTOiUARUMLIBER VII. CAP. XXIX. 1158
Romanorum regum vel primus vel solus instituit. A tius Cacsar '' fratris filius, scd conlintto mililari °
Quaesola expers idolorum, ad hoc, brevissimo tein- faciionc ° decerptus cst. lnterea maligna semper ad-
pore, condita a Christiano imperatore, provecta est, versus Deum verum ' insectalio diaboli, qusc ab
ut sola Romse, lot saeculis, miseriisque provectse , initio mundi usque ad nunc , a sincero fidei religio-
48forma et potentia merito S9 possit scquari. Tum
nisque tramite, 8 offusis errorum nebulis, lubrica
deinde primus Conslantinusjusto ordine ct pio vi- hominum corda perlurbat; postqtiam Christianis im-
cem vertit edicto, siquidem slaluit citra ullam ho- peratoribus summam regise poteslatis in meliora
minum csedem paganorum tcmpla claudi. Mox Go- verlentibus , ecclesiam Christi zelo idololatriae per-
thorum fortissimas el copiosissimas genles in ipso sequi destitit, aliud machinamenlum, quo per eos-
barbarici soli sinu, hoc est in Sarmalarum regione dem Christianos imperatores Chrisli ecclesiam vexa-
delevit.ao Calocerumquemdam, 541inCypro aspi- ret, invenit. Fit igilur Ario, novi erroris auclori,
ranlem novis rebus, oppressit. Tricennalibus suis cseterisque discipulis ipsius ad familiarilatem 542
DalmatiumCsesarem legit. Cumque bellum in Persas Constamii imperatoris promplus adilus et facilis via.
moliretur, in villa publica juxla Nicomediam, dispo- Suadelur Conslanlio, ut quosdam in Deo gradus
siiam bene rempublicam Jiliis tradens, diem obiii. credat: ct qui per januam ab errore idololalricefue-
CAPUT XXIX. B rat egressus ,9 rursus in sintim ejus, dum in Deo
Constantinus,Constantittsel Conslansimperatores. In- deos quserit, tamquam perpseudolbyrum inducilur.
terimde Magnentioarripienleimperium, et Decenlio. Perverso igitur zelo potestas armatur iliusa, et sub
Anno ab Urbe condila MXCII,* Constantius trice- nomine pictatis vis perseculionis agitatur. 10De nova
simus quinlus cum Conslantino et Conslanle s fratri- nominis electione contenditur, ut Arianorum potius
bus suis adeplus imperium, 3 viginti quatuor annis ecclesisc, quam calholicoruro siut. Sequilur lerrsemo-
tcnuit. Fuit inter successorcs Consianiini el Dalma- tus horribilis, qui plurimas Orientis urbes " solo
HAVERCAMPINOT.E.
tionem.Csesarienim Augusto.imperiiRomaniampli- Caesarisinscribitur nomen, apposito ad caput Con-
ficatori, quimarmorearaex lateritia fecerat Romam, stantini, non proprio ipsius nomine, sed illius cui
primus bic Christianus imperaior, et novsc Romse sese assimilabat, Augusli. Unde inlegra nuromi, qui
conditor, seqitiparatur. Capift Conslantini Magni.co- Lugduni cttsus est. oninibns titulis superbior emer-
rona gemmata (pro qua laurea in numismate non git inscriptio, C^5SARAVGVSTVS.Magnitudonum-
dissimili apud Banduriiimcernilur) cinctum, a priori mi et pictura haec est:
parle cst; a posteriori corona laurea ingens , cui (

28. Formaetpotentia. Florent. sec, forma ut po- 1C
tcntia; sec, el forma etpotentia.
29. Possit wquari. Ita legi debere omnes mss. , ct
ipsa clamat ratio. In.vulgg. edd. exceptis prima et
Paris. inepte legitur posset.
30. Calocerum.Lugd. Batt. pr. et tert., cuniColl.
Gronov., Calolherum; Florent. duo, cum Ultr., Ca-
locherum; Perizon., Calochareum.
CAP.XXIX.—1. Cc-nsianiius,etc Ex mss. eledd.
veiustioribus iia reponendum duxi, magis conve-
iiienler quam, ul Fabrieius aliiquc ediderunt, Con-
staniinus tricetimus quintns cum Conslantio et Con-
stante, elc Reliquis enim supervixit Constanlius,
Constanlinus autcm statim periit.
2. Fratribus sttis. De Conslantiui tribus (iliis, qui
illi in imperio successerunt, Eutropius lib. ullimo.
FABR.
3. Vigin/i quatuor annis. Male in ed. Aug. viginli
tres: decessil enim anno imperii vigesimo quinto,
itaque integris viginti et quatuor annis imperavil. n"
4. Fralrts fiitus. Lngd. Batt. qualuor, Perizon. et
Ullr., fratris sui filius.
5. Factione. Lugd. Batl. pr. et tert., sedtitone.
6. Decerpius est. Id est, iromature abreptus est.
Scribae quidam non intelligentes verbum, posuerant
deceptus est.
7. Inseclatio diaboli. Florent. sec, diabolica in-
sectatio ; tert., cum ed. Aug., diaboli insectalio.
8. Offusis. Mss. codd. Florentl. duo et Perizon.,
effusis.
9. Rursus in sinum ejtts, dum. Libri plerique :
reversus in sinum ejusdem, in quibus dum sciisum
qnoero.nec invcnio, siciinmutavi. Audacter, inquies,
audacter sane, sed nec minus commode. LAUT.—
Cum sic iu omnibusmss. etpraeterea ined. August.
scribatur, corruptam tamen reliquarum editionuni
lectionem, qusc minus aple exbibent, reversus in si-
num ejusdem , in Deo deos quwrit,. et tamquam per
pseudothyrum inducitur, plerseque ex postremis
secutse sunt, excepta Scotli, in qua bene constitui-
tur.
10. De nova nominis. Mss. quidam et edd. de novi
ncminis, elc
11. Solostravit. Priorem voccm mss. quaedam de-
lent.
 11,39 . PAULJORQSU 1140
siravit. ls Constanliniis, dum ConsUnlem fratrem A roris filius, gladiatornm roann freius, invasil iw(ie-
bello " insectalur, incauta petulantia u periculis riura : qui deindc, cum improbas ac per hoc iuyisus
sese offerens, a ducibus ejus occisus est. i8 Con- cunclts esset, a Magnentianis ducibus oppressus est.
stantius 543 adversus Persas et Saporern, qui Me- Sequilur bellum illud horribile inter Conslanlium
sopotamiam " vastaveranl, novem prseliis parum Magnentiumque apud Mursam urbem gesturo, in quo
prospere decerlavit. Novissime, sedilione atque in- multa Romanaruin viritim profligatio eiiara in posle-
temperantia mililum nocte adoriri pugnam coaclus," ruro nocuit. Magneniius tamen victus aufugit, ac non
patratam pene victoriam insuper vicins amisit. multo post apud Lngdunum propria se manu inler-
Post cum se Constans intolerandis vitiis dedisset, ac fecit. Decentius qtioque, frater ejusdem, quem Cse-
pcena provincialium favorem militura compararet, sarero Gajlis prsefecerat, apud Senonas laqueo vitam
,8
Magnenlii dolis in oppido cui Helena nomen est, finivit. Continuo Qpnstanlius Gallum, patrui filium,
in pxoxiino Hispaniae interfectus est. Magnenlius Caesarem legit: qnent rursus crudeliler ac tyranuice
ertim apud Angustodunum arripnit imperium, quod agentero, paulo posiquaro creaverat, occidit. Sylva-
coniinuo per Galliam, Africam ltaliamque porrexit. num.quoque per Gallias rebus novis inhiantero, ma-
In Illyrico aujem ,8 Vetranionem, setate j»randa3yum, ture circuroveniendum opprimentlunique curavit.
imperalorem sibi miliies creaverunt, virum natura B Igitur Sylvano inierfecto, Julianum patruelem suum,
simplicein, cunctlsque jueundum, sed qui iie prima Galli tratrem, Caesarem creatum, roisit ad Gallias. ss ab
quidem Umquam lilterarum elementa didicisset. Iia- Itaque Julianus Csesar eversas oppressasque
•• hoste Gallias strenuissime in integrum reslituit. Ala-
que cuni primas litteras, litteraruraque syllabas,
iraperator senex, interdum invitus, meditarelur, a mannorum parvis copiis magnara multiludinem fudit.
83Rbeno Germanos revinxit. His elatus successibus,
Constantio, qui tunc in Magnentium, ullione fratris
accensus, bellum parabat, deponere jussus impe- fasligium usurpavit Augusti: et mox Italiara Illyri-
rium, abjiciens curo lilteris purpuras, contentusque cumque pervadens, Conslanlium, Parlhicisal prseliis
544 privatis feriis, palaiium simulsl scbolamque occupalum, regni parle privavit. Constantius, Juliani
dimisit. JSepotianus deinde, Romae, Gonstantini so- scclere comperio, dimissa expeditione Partborum,
HAVERCAMPINOT^E.
12. Cpmtmtinut dum, etc. Epicedimu anonymi barbaros rem gessit, de quibus reportatas victorias
sophislae Graecum in ConstaiiiintiM hunc Junioreni, insigne ex argento primi rooduli testatur numisma ,
ex quo miliiaris illa factio et infelix ejus ohitus cn- cujus ectypon penes me est. In parte anteriore cer-
. gnosci potest, exstat ad c.ilcem Eutropii ed. noslrse nitur cum pectore paludat», caput Constantis, co-
p. 703. In eo causa.mortis refertur ad percnssores a rona gemmata insigne, cum hac inscripiione : FLa-
fratre Constante siibornatos. vius tVLiiJS CONSTANS Pius Felix AVGustus. Ab
13. Insectatur. Flor. sec, insectalus ; ed. Aug. et Q altera parte slal itnperalor thorace el paluilamento
cod. Perizon., insequitur. indutus, laevatenens hastam, dexira signum mili-
14. Periculis. Ed. Aug., periculo. lare, a ciijussuinmilatedependetlabaruiii monograin-
15. Gonsianiius. Sic ommno ex mss. Lugd. Bait. mate Christi insignitum, in circuitu scribitur ambi-
sec et quario atque Ultr. reponi debet, non Con tiosus titulus : TRIVMPHATORGENTIVM BARBA-
stans, ut fuit editura. Coustanti enim cum Persis RARVM. Numisina Sisciaein Pannonia cusum fuisse
nihil negotii fuit, sed adversus Gothos aliosque docetit liiterse itvima ora positse SlScta.

16. Vaslaverant. Lugd. Batt. duo, cum Perizon. D
et Florent. sec, vattaverat.
17. Potfcum te Constant. Ex Iisdem mss. quibus
hic Lugd. Batt. duo reliqui cum Cqll. Gronov. acce-
duiit, inseritur Conslant, cujus (ut in editis fil)
omisso nomine, ingens Oroslo, ut historiarum ignaro,
fit injuria.
18. Gut Helena. Eutrop. scribit Cbnslantem peri-
isse haud longe ab Hispaniis in castro cui Helenaeno-
meh esi. Schonhovins non recte castris, legit, quod ex
Cassiodoroet Hieronymi Chronico "perspicitur. FABR,
19. Vetranionem. Ita hoc nomen scribitur eliain
in meo Eotropio. FABR.
20. Cumprimas. Perizon. et Lugd. Bat. quart.,
cum primum.
21. Scholamque..Perizon., scholasque.
22. Ab hosle. Sic plerique mss.; alii, ab hostibus.
23. Rheno, etc Perizon,, Rheno Germanosflumine
sejunxit,
24. Prwliis. Liigd. Bati. tre? cum Coll. Gronov.
beltis, qqod Latjpius, seJ Qrosius promisctie usurpat.
1141 HISTORIARUMLIBER VII. CAP. XXXII. 1142
dum ad civile bellum revertitur, in itinere inter Cili- A transfug» 8 in deserta perduclus, cum vi sitis et ar-
ciain Cappadociamque defunctus est, Ita ille qui ** dore solis, atque insuper labore arenarum confectus
discissa pace et unitate fidei catbolicae, Christianos periret exercitus, imperator tanto rerum periculo
adversus Christianos s6 armans, civili (ui ita dicam) anxius , 9 dum per vasta deserti " incautius evaga-
bello Ecclesisemembra dilaceraverat, lotum" inquie- lur, ab obvio quodam hostium equite conto iclus in-
tum tempus imperii sui, molestissimuraque spaliuro teriit. '" Sic misericors Deus irapia consilia impii
vitae suae, bellis civilibus eliam per propinquos et morte dissolvit.
consanguineoS excitatis, exercuii, exegit, expeudit. 547 CAPUT XXXI.
545 CAPUT xxx. Jovianus imperator Cwsar Auguslus.
Fl. Claudius Julianus imperator Cwsar. Anno ab Urbe condita HCXVII,' Jovianus, septi-
Anno ab Urbe condiia HCXVI,l Julianus, ' dudum mus et trigesimus imperator, in summo rerum dis-
Caesar, post autem sextus et trigesimus ab Augusto crimine ab exercitu creatus, cum et Iocorum iniqui-
regno potitus, anno uno et mensibus octo imperii tate captus, et boslibus circumseptus, nullani eva-
summam solus obtinuit, Christianam religionem arte dehdi facultatem nancisceretur, fcedus cum Sapore,
ut fides Persarum rege, etsi • parum, ut putant, dignum,
polius quam poicstate insectatus, negarelur B
3 4
Christi et idolorum culius susciperetur, honori- satis tamen necessarium pepigit: quippe ut lutum
bus magis provocare, quara lormentis cogere stu- et iucolumem Romanum exercitum non golum ab
duit. Aperlo lamen prsecepil edicto," ne quis Cbri- incursu hnstium, verum etiam a locorum periculo
stianus docendorum liberalium sludiorum profcssor liberaret, Nisibin oppidum et partem superioris Me-
esset. Sed tamen, sicut a majoribus 6 nnsiris com- sopotamiae Persis concessit. Inde du.m ad Illyricum
pcrtum habemus, 546 omnes ubique propemodum rediens, per Galatiam iter agit, ciun in cubiculum
praecepticondiliones amplexati, officiumquam fiJem quoddam novum sese cubitum recepisset, calore
deserere malueruni. Julianus autem bellum adversus prunarum et rtidore parielum nuper calce illitorum,
3 adgravatus et suffocaius, octavo demum mense
Parthos parans, cum Roroanas vires conlractas un-
dique ad destinatam sectim traheret perdiiionem, quam imperare cceperat, vitam finivit.
Chrislianorum sanguinem diis suis vovit, palam per-
secuiiiriis ' Ecclesias, si victoriam poiuisset adipi- 548 CAPUT xxxn.
sci. Nam et amphilbeatrum Hierosolymis exslrui, Fla. Vaterius Valenlinianus imp. Cws. August. cum
jussit, in quo reversus a Parihis, episcopos, mona- Valentefralre. Deque Gratiano jam Cwsare.
clios omnesqoe ejus loci sanctos, bestiis eliam arle 0 ' Anno ab Urbe condita MCXVIH, Valenlinianus,
ssevioribus objiceret, speclarelque laniandos. Itaque octavus et trigcsimus, apnd Nicseam consensu mili-
postquam a Ctesipbonle casira movit, dolo cujusdam tum imperator creatus est, mansitque in eo annis

HAVERGAMPINOTiE.
25. Discissa pace. Probo magis, quod in Lugd. Bat.
nov. , delent quis; sed Perizon. legit, «e quisChri-
(erlio invenitur discussa pace. stianorum liberalinm studiorum professor essel.
26. Armans. Tres Lugd. Bal,, cum Perizon. et 6. Nostris. Delent Lugd. Batt. pr. el lert. cum
Coll. Gronoviana, armaverat. Coll. Gronov.
27. Inquietum. Ed. Aug., inquieti, eic Liigd. Balt. 7. Ecclesias. Lugd. Batt. Ires, Perizon. etCoIl.
ninnes cum Coll. Gronov. inquieti tempus imperii, Gronov. , ecclesiam. Unus ex iisdem mox posset pro
dcleto sui.. Non male. potuisset. Floreniin. sec. autem hic legit, parans
CAP.XXX. — 1. Julianus. DeJutiano Etilropius et perseculionem ecclesiis.
Sex. Aurelius : copiosissime vero Ammianus Marcel- 8. In deserla. Ed Aug., in cleserlum.
linns libr. xxn, et dcinceps. FABR. 9. Dum per vasla deserii. Lugd. Balt. trcs cum
2. Dudum Cmsar. Lugd. Ball. tres, cum Coll. Gro- Perizon. et Coll. Gronov. , dum vasta per deserta.
nov. et duobus Florenll. et edd. Venclis, jam dudum Lugd. Bat. sec, dum vasta per deserti.
Cwsar; et mox, reium potilus, Flor. sec 10. lncautius. Perizon., incautus.
3. Et idolorum cuttits. Quantopere iu iis insanierit11. Sic mhericors Deus. Lugd. Bat. pr. et lert.,
Juli iiius patet ex nummulo cjus sereo, in quo Sera- cum Cnll. Gronov., sicque misericors Deus.
pidis cernitur capui, et Isidis in riavigio figura, vo- CAP. XXXI. — 1. Jovinianus, De hoc Eutropius
lis publiceidolis iHis/£gypiiis ab impio homine nun-exlremo lib. x, Ammianus lib. xxv, et Sex. Au-
cupatis. relius. FABR.— Joiiiaiuis meliores scribtint mss. et
Q ea 2.
quoque Nummorum lectio esl.
Parum, ut putanl, dignum. Cunlra mss. ct ed.
August. ineple reliquse edd. omnes, propagato er-
rore, exhibent, parum putanl dignum.
3. Aggravatus. Lugd. Batt. tres cum Perizon. et
Coll. Gronov., prwgravatus.
CAP.XXXII.— 1. Anno, etc Quae deinceps 0-
rosius scribit, ca Paulus Diaconus quoque persequi-
lur in sua historia, quam Eutropio adjunxit. Unde
qui volet, ea petere potest: nos, qui in iis nihilquod
4. Susciperelttr. Mss. quidam reciperetur, annotatione opus habeat, invenimus, hic finem faci-
5. Ne quis, etc Lugd. Batt. tres, cum Coll. Gro- mus. FABR.
1143 PAULI OROSII 1144
undecim : qui cura Chrisiianus integra lide sacra- A et paludibus inviis sitam, virtute atque agililate
mentum militise gereret,s et sub Juliano 3 Augusto terribilem, periculosam Romanis finibus, eruplio-
tribunus sculariorum, jussus ab imperatore sacrilego nem 18magna mole,s meditantes, in ipsis Francorum
aut imroolare idolis, aut militia excedere, 4 fideliter finibus oppressit. Burgundionum quoque, novorum
sciens " et graviora Dei esse judicia, et meliora pro- hoslium , novum nomen , qui plusquam '•' octoginta
missa, sponle discessit. Ita, parva interjecta mora, millia (ut ferunt) armatorum, ripaesl Rheni tlnminis
Juliano interfecto, ac roox Joviano morluo, qui pro insederunt. Hos quondam subacta interiore Germa-
nomineCliristiamiserattribunatum,retribuenteCbri- nia, a Druso et Tiberio, adoptivis filiis ss Csesaris,
sio, in locum persecutoris sut accepit imperium: per castra disposilos, " in magnam coaluisse gen-
qui postea fratrem suum Valentem participem fecit leni: aique ita etiam nomen ex opere prscsumpsisse,
imperii, • et Procopium (yrannum pluresque poslea 31quia crebra per limiiem 550 habitacula consti-
satelliteS ejus occidit. Terraemolus T per totum or- tula, Burgos vulgo vocant: eorumque esse prsevali-
bem factus, ita turbalum quoque pelagus excussir, dam et perniciosam manum, *• Galliae bodieque
nl per vicinas terrarum caropestriuro partes refuso testes sunt, in quibus prsesumpta possessione con-
mari, plurimse insularum urbes , concussse et sub- sistunt, quamvis providenlia Dei omnes SGChristiani
rutse, periisse refcrantur. Valens ab Eudoxio epi- B modo facti, catholica fide, nostrisque clericis quibus
scopo, 8 Ariani dogmatis assertore, et baptizatus et obedirent receptis, blande, " mansuele, innocen-
persuasus, in sajvissihiam bseresim declinavit : lerque vivant, non quasi cum subjeclis Gallis, sed
•
549 se^ nialignam insectationem diu texii, nec vere cum fratribus Chrislianis. Anno aulem undcci-
voluntati potcststem admiscuit, quoad viventis fra- mo imperii sui, Valentinianus, cum **Sarmatse sese
iris auctoritate compressus est. Contemplabatur per Pannonias diffudisscht, easque vastarent, bel-
enim de eo, quantam vim 10in ulcisccnda fide im- lum in eos parans,S 9apud Brigitionem oppidum sub-
perator posset" exercere, qui tahtam constanliam ila effusione sanguinis, '• quod Gracce apoplexis
pro retinenda quondam miles habuisset. Horum vocatiir, suffocatus et morluus est. Post quem Gra-
anno " imperii tertio, Gratianus Valenliniani filius, tianus, " filius ejus, Occidentis imperium leuuii.
imperator est factus. Eodem anno apud Atrebalas Valente patruo in Orienlis partlbus consiituto, Va-
vera lana de nubibus pluviseroixla defluxit. Prseter- lenlinianumas etiam, frairem suum, parvumadmo-
ea Athanaricus, rex Gothorum, Chrislianos in gente dum, socium creavit imperii.
sua crudelissime persecutus, plurimos " barbaro- CAPUT XXXIII.
rum ob fldem interfeclos, ad coronam marlyrii su- Valent imperator, quomodo Christianos punierit, et
u p
blimavit, quorum tamen plurimi in Romanum so- " quw belta gesserit, deque Gratiani imperio.
lum " non trepidi, ,6 velut ad hostes , sed certi, Anno ab Urbe condita HCXXVIII,Valens, nontis
quod ad lratres," pro Chrisli confessione, fugerunt. et trigesimus, imperium quaiuor annis Valenti-
Valentiniantts Saxones, genlem in Oceani liitoribus niano morluo tenuit, ' cui soli, cum impie agc-
HAVERCAMPINOT/E.
2. Et sub Juliano. Cotviunclianemel delent Lugd. 20. Ocioginla mittia. Duplicem lectionem invenit
Bat. pr. cum Coll. Gronov. ed. August., additenim insupcr septuaginta tnillia.
3. Augnsio. Abest a Lugd. Bat. sec. et terlio. 21. Rlteni. Florent. sec Rhodani.
4. Fideliter. AbestaLugd. Bat. sec. 22. Cwsaris. Addit ed. p. cum Parisina el Vcne-
5. Et graviora. Lugd. Bat. lert. et quart., cum tis, Augusti, quod non damno, sed tamen in mss.
Coll. Gronov., graviora. non inveni.
6. Et Procopium. In omnibus, quos consului, 23. In tnagnam eoaluisse genlent.Quasi finfccohse-
mss. desideratur et, ut et in edit. August. rere non possent cum sequeutibus, nisi aliquo libi-
7. Per totum orbem. Edd. qusedam, per totum ter- cine fulcirentur, in omnibus ediiionibus, sola Au-
rarum orbem. gustana excepta, contra onines mss. intriiseruut
8. Ariani. Florent. sec., Arianorum. aiunt, edenles aiunl in magnam, ctc , cum dcpcn-
9. Texit. Edit. Aug., oblexit. D deant ab illis, Galtiw hodieque leslessunt.
10.'/» ulciscenda fide. Lugd. Balt. Ires cum Coll. 24. Quia crebrq, etc. Mss. Lugd. Baft. omncscum
Gronov. legunt, in ulciscendam fidtm fidelis impe- Perizon. etColl. Lugd. Batt. crebro, eorumque plu-
rator. res mox consliluurit, sed leclio vulgata proba cst.
11. Exefcere. Ed. prima, exserere. Confunduniur 25. Gallim.Cod. Pcrizon., Galli.
saepe hsec verba cuni apud alios, tum et apud Oro- 26. Christiani. Abest hoc a cod. Perizon.
sium. 27. Mansuete, innocenterque. Florent. sec, »ian-
12. Intperii, Cod. Perizon., tmperatortim. suete innocenlesque;Ltigd. Bat. pr., mansueteque et
13. Barbarorum. Perizon., Chrittianorum; Flo- innocenter vivunt.
rent. tert., barbaros. 28. Sarmatw. Edd. quacdamvelt., Sarmaiwgenles.
14. In Romanum solum. Perizon., ad Romanum 29. ApudBrigitionem.Ammianus Marcelliuus Bre-
solum. gitionem vocat, ex quo mortis Valentiniani circuni-
15. Non trepidi. Lugd. Batt. quatuor cum Coll. stanlias pcte lib. xxx, cap. 5.
Gronov. et Ultr. intrepide. 30. QuodGrwce,clc Mss. Lngd. Balt. omnes cum
16. Velut. Majorpars eorumdem mss. vagi. Coli. Grnnov., auod Grwci apoptexis vocaitl.
17. Pro Christi. Ed Aug. proximi. 31. Filius ejus. Lugd. Batl. pr. filius suus.
18. Magna mote. Lugd. Bat. pr., magnam otim. 32. Etiitm. Delent Lugd. Rat. quart. et Coll.
19. Meditantes. Sic amant mss. omnes ut ad Saxo- Gronov.
nes referatur, nori meditantem, ut ad gentetn, prout CAP.XXXIII. — 1. Cuisoli, cum, etc Ltigd. Batt.
in vulgg. est. qualuor cum Coll. Gronov. et Ullr., cui soli cum
 '
H4S HISTORIARUMLIBER VII. CAP. XXXIII. U4G
ret, et poluissct crubescere, illico velut effrenata A tum Christi, " quod qurcsierat, assccutus est, post
551 * libertalis audacia lcgem dcdit: ulmonachi, gloriosam saculi vitam, ciiam de vitrc seternitate
hocest, Christiani, qui ad unttm fidei opus, dimissa sectirus, percttssori juguliim nltro prsebttit. Gratia-
ssecularium rerum multimoda actione, a se redigunt, ntts inlcrea imperator, admodum juvenis, cum ,s
ad militiaro cogerenlur. Vaslas illas lunc iEgypti hisesiimabilem miiltiludinero hostium Romanis infu-
solitudines, arenasque diffusas, quas propter siiini sam finibus ccrneret, frelus CHRISTI poientia, »
ac sterililatem periculosissimamquc serpentum longeimpari mililum numcro sesc in bnstem dedit,
abnndantiam conversalio bumana non nosset, ma- el continuo apud Argentariam, oppidum Galliarum,
gna habitantium monacborum mulliludo compleve- formulolo-issimum bellum incrcdibili felicitate con-
rat. * IIuc tribuni et milites missi, qui sanctos ° ac lecit. Nam plus quam triginta millia Alamannorum,
veros roilites Deic alio noroine persecutionis abstra- minimo Romanorum delrimenlo in eo prselio inter-
lierent. 7 Inierfecta sunl ibi agmina multa sancto- fecla narranlur. Tertio decimo atuem anno imperii
ruro. Quaeaulem per diversas ubique provincias, bis Valentis, bdc esl, parvo lempore postea quam Va-
similibusque jussis, adversus Ecclesiascatholicas, et lens per totum Orientem Ecclesiarum laceraliones,
rectae fidei populos gesta sint, satis significatum sanctorumque csedes egerat, radix illa miseriarum
ipsa 8 reticendi eleclione sufficiat. Interea in Africsc B nostrarum copiosissimos simul frutices germinavit:
0
partibus 9 Firmus sese, excitatis Maurorum genti- siquidems gens Hunnorum, diu inaccessissl seclusa
bus, regem constituens, Africam Mauritaniaraque montibus, repentina rabie percita, exarsit in Go-
vastavii. Caesaream, urbem nobilissimam Mauriia- thos : eosque 2- sparsiro coniurbatos ab antiquis se-
niae, dolo captam , deinde csedibus incendiisque dibus expulit. Gothi transito Danubio fugientes, a
completam, barbaris in praedaih dedit. Igitur comes Valenlc sine ulla fcederis pactione susccpti, ne
Theodosius, Theodosii, qui posl impcrio prscfuit, arma quidem, quo tutius barbaris crederclur,
paler, a Valeniiniano missus, effusas Maurorum gcn- tradidere Romanis. Deinde propler intolerabilem
les multis prscliis 10fregit, " ipsum Firmum afflic- 553 avariliam Maximi ducis, fame et injuriis ada-
tum et oppressum coegil ad roortem. Post cum ex- cii, in arma surgentes, victo Valentis exercilu, pcr
perienlissima providentia lotam cum Mauriiania Thraciam sese iniscentes, simul omnia csedibus, in-
Africam ,s meliorem prislinis legibus reddidisset, ,3 ccndiis, rapinisquc fcedarunt. Valens egressus de
inslimulante u et obrepente 552 invidia, " jussus Antiochia : ctim ultima infelicis belli sorle trahere^
interfici, apud Cartbaginem baplizari inremissionem tur, sera peccati maximi poenitcnlia stimulatus, epi-
peccatorum ,6 prseoplavit : ac posiquam sacramen- scopos *3 csetcrosque sanctos revocari de exsiliis
IIAVERCAMPl NOTiE.
itnpte agere poluisset erubesceret, quae leclio quoque C cipem editionem et Parisinam secuti Bolsuingitts,
in Florent. sec. csl.scj abrasa ultima lilterain acje- . Fabricius et alii secure receperunl. Latet igitur ul-
ret. Perizon., qui solus cum impie agens debuisset cus, quamvis priiiio aspeciu'non appareat, et qui-
erubescere.Sanus erit Jocus, si, dcletoe/, scribas, dem in voce pristinis, qusccum in mss. (Meocertc)
cut soli cum impie ageret. poluissel erttbescere. Vel paucioribus litteris ct.conlractis, sic pitis, scribatur,
soli Valentino fralri, viro in fide Cbristiana maxiroe aliud quam pristittis videlur innuere. Forle partibus,
orlhodoxo , crubescere poluerat Valens, si, eo vi- vel principibus, Valentiano scilicet, Valenti el Gra-
vente, a puriiate fidei declinasset. Facillime ex age- tiano. Pro meliorem Coll. Gronov. cxbibet meliora-
ret tillima syllaba duplicata faclum iu\t ageret et. tam.
2. Libertatis. Edit. pr. et Parisiensis legunl liber. 13. lnslimutanle. Lugd. Ba(. tres, cum Coll. Gro-
Cod. Florent. sec, libera audacia. nov. et cod. Ultr., slimulante. Sed instimulare Orosii
3. Se redigunl. Edd. qusedam velt., redegerant. est verbum. Supra cap. 6, in cwdem conspiratorttm
4. Huc tribuni Abest vox prior a Lugd. Bal. lertio insliinularetur.
et Coll. Gronov. 14. Et obrepenteinvidia'. Ludg. Bat. lert., Perizon.
5. Ac verosmilites Dei. Ed. August., ac venerabiles et Coll. Gronov., el hortante invidia.
mililes Dei. 13. Jussus interfici. Superscribitur in Florent.
6. A(t'onomine. Cod. Perizon., alieno nomine per- sec, ab Valente. Annuni , quo baecimmcrita Thco-
seculionisabslraherent ab his. dosii csedes contigii, exllieronymi Chronico noiavit
7. Interfecla sunl ibi agmina tnulla sanclorum. Valesius ad Ammian. Marcellinum lib. xxtx, cap. 5,
Cum bacc consians omuium mss. sit lcctio, ne uno un p- 628.
quidcm excepto, temerarii proiiuiiiiandi sunl edilores 16. Prwoptavit. Lugd. Bat. lert., cum Coll. Gro-
illi primi, qui suo periculo mutarant interfecta sunt nov., preoperavit, forte Iegendum properavil.
in inlerfecerunt, quod a prima traduce dein omncs 17. Quod. Lugd. Batl. quart. qttem, ul ad Cliri-
occupavit ediliones, una Augustana excepta, quae in Slum referatur.
ms. ipsius exhibcndis leciionibus, vitiosis quoque et 18. Inwstimabilem. Lugd. Bat. ler.t., Perizon. et
duplicatis, prsesianlissimi codicis vicem supplet. Coll. Gronov., innumerabilem.
8. iseticenrft.Superscribitur, sed invito Orosio, in 19. Longe impari mililum numero. EJJ. qusedam
Florem. sec, Forte dicendi. . velt., longe impar, etc.
9. Firmus. Cod. Perizon., Firmius. 20. Gens Hunnorttm. Edd. qusedam vett., aenits
10. Fregil. Florent. sec, fregit, fudit. Hunnorutn.
11. Ipsum Firmum. Cod. Perizoii., el ipsum Fir- 21. Seclusa monlibus. Ed. Aug., clausa montibtts.
mium. 22. Sparsim conlurbatos. Perizon. sparsim pertur-
12. Melioremprisimis legibitsreddidisset. Ulttd legi- batos. Fiorent. sec, eosquepassim conturbatos.
bus nulla nisi edilorum aucloritale nititur ; in nullis 23. Cwterosque sanctos. Lugd. Bat. (res, cwleros-
enim mss., ut nec in ed. Aug. invenitur. Sed prin- que sanctorum, Mox beltis Venetaeedd. pro exsi/its.
 H47 • PAULIOROSH 1148
imperavit. Iiaque decimo quinto imperii sui anno sv,A bac potissimum Valentis exstincti probatione fatean-
Jacrymabile illud bellnm in Thracia cum Gothis, lur. Gotbi antea per legalos supplices poposcerunt,
jam tunc exercitalione virium rerumque abundanlia ut illis episcopi, a quibus regulam Christiansc fidei
inslruciisjimis, gessit. Ubi primo slatim inipetu Go- disccrent, mitterentur. Valens imperator exiliabili
tliuium perlurbaue Romanorum eqniium lunnse, 18praviiale doctores Ariani dogmalis misit. Gothi
nuda pediium deseruere prassidia.Mox legiones pe- primre fidei 39 rudimentum quod accepere, lenue-
dittim undique equiiatu bostium cinclse, *• ac pri- runt. 40Itaque jusio Dei judicio ipsi enro vivum in-
iiiIIm nubibus sagiitarum se obrutae, deinde, cum cenderunt, qui propter eum etiam morlui, vilio er-
amentes rnetu sparsim per devia cogerentur, fundi- roris arsuri sunl.
lus Ciiisse,gladiis insequenlium contisque perierunl. GAPUT XXXIV.
"
Ipse imperator, cum sagitta saucius, versusque in Gratianus imperator quanla prudentia imperium rexe-
fugam, " .-Egreiii cujusdam villulaecasam deportalus rit. Theodosius Orienti et Thraciw imperal: deque
sub- Arcadio et Maximo.
laterel, ab insequeutibiis hoslibos deprehensus,
jecto igne, consumptus est: et quo magis testimo- Anno ab Urbe condita MCXXXII, Gratianus, qua-
••
nium puoiiionis ejuset divinae indignationis lerri- dragesimus ab Augusto, post mortem Valentis sex
bilia° posleris esset exemplo, etiam comniiitiicariiit B annis imperium lemiil, quamvis jamdudum antea
sepultura. Gorisolelur se, sed iii.hoc 81solo pervica- cum palruo Valentc et cum Valcutiniano fratre
cia niiseriaque gentiliuro, quia temporibus et8S re- 555 regnaret : qul cum afflicium ac pene culJa-
gibus Cbrislianis tanlae simtilcongestae clades, pres- psuin reipublicse statum vidcret, eadem provisinne,
sam reipublieae oneravere cervkem : everste pro- qua quondam legerat Nerva Hispanum virum Tra-
vinciic, deletus exercitus, imperator incensus. januni, per qtiem respublica reparata est, legit
Magnum revera hoc esl ad nostrum dolorem uiagis- et ipse Theodcisium seque llispanum virum, et resli-
que miserum, quo magis novuro. Sed quid hoc ad tuendse reipublicae necessilaie apud Sirmium ' pur-
consolationeni 33proficit paganorum, qui palam ** pura induit, Orienlisque et Tbraciae sin.ul prtclccit
pervidentetin his quoque perseculorem 554 Eccle- imperio: ' in boc usus perfectiore judicio, quia cum
siarum fuisselpunitum ? Unus Deus unam fidem ira- in omnibus bumanse vilse virtulibus 3 iste par 1'uerii,
didit, unam Ecclesiani toto orbe diffudil, hatic aspi- in fidei sacramento religionisque cullii sine ulla
cit, banc 8Bdiligit, hanc dcfendit. Quolibet 88sese comparatione pr*cc3Ssit.Siquidem ille perseculor,
quisque nomine legat, si hiiic non sociatiir, alientts: hic propagator Ecclesise. Ila illih ne unus quiJem
si banc impugnat, inimicus est. Consolenlur se gen- propriusfilius, quo successore gauderet, indiillns est:
liles, in qiiantum volunt, Judaeorum hxreticoruiu- G htijus aulem " Orienli simul aique Occidenti per sttc-
que suppliciis : tantum el unuin Deum esse, " et ciduas nsqne ad nunc generaliones gloriosa propago
etimdem [personarum acceptorem nnn esse, vel ex dominatur. ° Itaque ul Theodosius alfliciam Rempu-
HAVERGAMPINOTiE.
24. Lacryniabile. PerizOn., vere laciymabile. Venetiis libro reperiantttf, ab omrtibus aliis
25. Ac pririium. Tres ex Lugd. Bat. cum Coll. exsulare. expfesso > Verum assero, etplane assero, verba hsec
Groilov. abjicitini ac, quo bic nihil opus est. non esse Orosii, sed in margiue, tamquam conien-
" 2i). Obrulw. Perizon., obrutw tuht. lum orationis, prout plurima talia in mss. Orosii oc-
27. Sauciui. Tres Lngd. Bal., Perizon., Ullr. et cUrrunt, fuisse, verum primos editores in textuin
Coll. Gronov., saucialus. fecepissc. liutrio aflirmo, in nullis inveniri mss., nt
28. Mgre. Lugd. Bat. quarl., «rger. Itec in ed. August., adcbque recte a Fabricio fuisse
29, Terribiti. Florent. sec. et ed. Augusi., terri- pfselefila, atqtie a Scotlo in eJ. sua niiims recte
bitis. fuisse recepia.
50. Posferis esset exemplo. Perizon., Lllgd. B:it. CAP.XXXlV. —1. Purpura iridtiit. Sic CoJJ.Gro-
terl. et Coll. Gronov., exsiitisset potterit exemplo. nov. et cod. Uttr. melius, quani alii, qui purpuram
Minus depravata scriptnra legas exsisleret posterh (prout vulgo editur) scribuul.
exemplo. 2. In hoe usus perfectlbrejudicio. Sic iidem mss.,
31. Solo. Coll. Gron. sc/o, Snpradticla linea pro atque insnper Lugd. Batt. sec et lert. In vulg. ttstts
swcuto. Flor. sec., in hoe loeo. desideraiur.
32. RegibUt. Lugd. Bat., legibus. 3."Iste par fuerit. Peflzon. Cod. mavult ipse par
35. Profich. Lugd. Bat. tert., profecit. fuerii; tfes LUgd. Bait. eum Cnll. Gronov., tpse pri-
34. Pervident. Coll. Gron., provident. Pefizon,, fo.ritus/«enV.Egoinalim ipsi parfuerit. ln omuibus sci-
pdrvipendetti.! licei Trajano par, id est similis fuit Theodositis, sed
. 35. /)i/iati.;Lugd. Bat. tert.elColl. Gron., rfirta^- inelior ct feDcidr, quod veri Dei cogiiitione imbulus
36. Sete quisque. ln quibusdam mss. et ed., se fuerlt.
quisquis. 4. Ne unus quidem proprius filius. In ed. Augnst.
57. Et eumdem. Lugd. Bal. terl., cuni Cotl. Gro- desidefalur qitidem; iu ms. Perizon., proprius. Abjici
nov., et unum. autem non debel, qnia Iladrianns ul filius ejusdem,
38. Pravitate. Edd. quaedam Velt., prdvltote de- ih designatiOnesuccessiortistamqttam peradoplionem
tentus. habitus fuit, qui Trajanl inde nomen suis nominibus
39. Rudimeritum.Florent. sec, ruAimehib, passim ascripsit.
40. Itaauejusto. Antecedunt in ed. prima, in ^- 5. Orienti sintut aique Occidenii. Perizon., Orienti
ris. etiii Veiietis edd. hacc, Valens catholicw fidei et Ociidenii ; Flhfeni. scc. , cum Lugd. Bait.
hormam, quam ptius habueral, deretincfueris,perter&o tert., UUr. et Coll. Gronov., Orientis simul et Oc-
ArianorUtHsese dogmah ittexil. Ad Ci IiacC nOtavit cidenlis.'.''".
LaUtlUs: « Miror ei deriilror, haec, ctihl optime in 6. Itaque ut,eic. Ip PerizOfl., Lugd. Balt. sec et
 1119 HISTORIARUMLIBER VII. CAP. XXXV. il5Q
hlicain ira Dei rcparandam crediJit misericordia A fratremque ejus Valenlinianum Aiignslum Iialia ex-
7 illius, omnem (iduciam sni ad opein Cliristi confe- pulit. Valenliiiianus in Orientem " refugiens, a TJico-
rens, maximas illas Scylhicas genlcs, formidaiasque dosio paterna pieiaie susceptus, mox etiam impcrio
cunctis majoribus, s Alexandro quoque illi Magno, restilutus est,
sicut Pompeius Corneliusque tcstati sunt, evitalas, 557 CAPUT XXXV.
ntinc autem, exstincto Romano exercitu, Romanis. Theodosius imperator Cwsar Augustttsquw bella ges-
equis armisque instruclissimas, hoc est, Alanos, serit.Inlerim de Maximi, Andragqtii et V'alenliniani
Hnnnos et Gothos, • incunclanler aggressus, magnis inleritu, deque Arbogaste et Eugenio tyrantto, per
Theodosium deletis.
muliisque 556 praeliis vicit. Urhem Constantino-
polim ,0 victor intravit : et ne parvam u ipsam Ro- Anno ab Urbe condita HCXXXVIII, Theodosius qua-
mani exercims manum assiilue bellaudb ,s delercret, dragesimns primus, interfecto per Maximum Gra-
fceduscum Atbanarico, rcge Goihorum, percussit. liano, imperium Romani orbis solus obtinuit, man-
Aibanaricus autem conlinuo ui Conslantinopolim sitque in eo aimis undecim, cum jam in Orienlis
venil, diem obiit. ,3 Universae Gotbofum gentes, pariibus sex annis Graiiano vivente regnasset. Iia-
rege defunclo, aspicienles virtutem benignilaiemque que justis necessariisque causis ad bellum civile per-
Theodosii, Romano sese imperio dediderunt. n In B motus, cum e duobus Augustis fralribus, el ultionem
iisdem etiam diebus Perssc, qui, Juliano inlerfecto, unius interfecli sanguis * exigerel, el restilutiotiem
aliisque imperatoribus sacpevictis,'" niiiic eliam Va- miseria allerius exsulantis oraret, posuil in Deo spem
lente in fugani acto, recentissimse victnrise saiicla- snain, seseque adversus M.ixinium lyrannum, sola
tenicruda insultatione ,6ructabant, ultro Constanti- fide major (nam longe minors eratuniversa appara-
nopolim ad Theodosium miscre legatos, " pacemque tus bellici comparatione) proripuil. Aquileiae lunc
supplices poposcerunt: ,Kictumque lum fcedus est, Mavimus victoriie susespcclator insederat. Andraga-
quo imiversusOriens 19usque ad nunc tranqtiillissime ihius comes ejus summam belli administrabat: qui
fruitur. Iniereacura Theodosius, iu Oriente subactis cum Iargissimis militura copiis, ipsaque magnaru.ni
barbarorum gentibus, Tbracias tandem ab hoste lj- copiarum forlitudine, praecellenle consilio, omnes
beras reddidisset, et Arcadium, filiiimsuum, consor- incredibiliter Alpium ac fluminum adilus commu-
tem fecisset imperii, Maximus , vir quidem so stre- nisset, ineffabili judicio Dei, dum navali expedilione
nuus ct probus, alque Augusto dignus, nisi contra incautum hostem prseveuire el obrnere parat, sponle
sacramcjiti fidem por tyrannideni emersisset, in Bri- eadem , quac obsirnxerat, clauslra deseruit. s Ita
lannia invitus propcmodum ab exercilu imperator Tbeodosius neraine senlienle, ul non dicam repu-
creatus, in Galliam transiit: ubi Gratianum Augus- C gnante, * vacuas 8 transmisit Alpes, 6 atque Aqui-
tum subila incursione perterritum, atque in Italiam leiam improvisus adveniens, 558 hustem illum ma-
transire meditaniem, doliscircumvenium inlerfecii, gnum, Maximmii trticem, et ah immanissimis quo-

HAVERCAMPINOTiE.

quarlo atque Coll. Gronov. desideratur ut, quod ta- iisdem eliam lemporibus Persm.
inen bic necessario requiritur; sensus enim esl, sic- 15. Nunceliam. Lugd Batt. duo, Ultr. Perizon. et
uti Theodosius affiictam , etc, ita reparandam cre- Coll. Gronoviana, nunc aulem.
didit, etc. Vel, si ut deleri velimus, legendum erit 16. Ruciabani. Ed. August , eructabanl.
in sequentibus omnemquefiduciam; prout iuveniiur 17. Pacemque supplices poposcerunl. Sic amanl
ibi iu ecl. principeetVenelis. Al Parisina plenissime, meliores mss. cmn ed. Aug. ei edd. Fabricianis.
Itaqne Theodosius,etc, omnemquesui fiduciam. Aliae, pacem suppliciter poslulantes. In Florent. terlio
7. Iltius. Flor. sec. et terl. atque tres Lugd. Balt. copula que desideralur.
cum Perizon. et Coll. Gronov. Dei malimt; ex qui- 18. Ictumque tum fwdus est. Ed. Aug. initumque
bus lert. cum Coll. Gronov. mox pro sui iteruni Dei lum fwdus esl.
scribit. 19. Usque ad nunc. Lugd. Bat. tert., curo Coll.
8. Alexandro quoque itti Magno. Mss. quidam, p. Gronov., usque nunc.
Alexandro ilii quoqueMagno.Flor. tert., Ab Alexan- " 20. Strenuus et probus. Cod. Perizon. conjunctio-
dro quoqueitlo Magno. nem et delet. Moxidcni scribit, nisi quod.
9. Incunctanter. Male abest a duobus Lugd. Balt. 21. Refugiens. Perizon., fugiens.
et Ultr. CAP.XXXV.—1. Exigeret. Nullo prorsus sensu in
10. Victorintravit. Perizon., victor ingressus. editt. Fabricianis, ulliraa Scolti el aliquoi vett. legi-
11. Jpsam. Abest aquibusdam edd. vett. tur exigeretur, guod coulra onines niss. est.
12. Detcreret. Perversissime in editt. Fabricii et 2. Erat. Abest in Florentt. duobus, Ultr., Perizon.
Scolli legitur delerreret, a qua corruptela ulique de- ct Lugd. Bat. lerl. Stribunt mox belli pro betlici,
terriii fnissent., si Venctas etld., Parisin. ipsasi|iie Ires cx iisdein mss. cum Coll. Gronov.
Hillorp. et Bolsuing. inspexissent. Illseenim verbum, 5. Ita Theodosius,etc. Edit. Augusl., Itaque Thco-
hoc loco maxitne conveuiens, recte receperunt, licet • dosius, nemine sciente, etc
cd. Aug. el quidam ex mss., ut Lugd. Balt. Ullraje- 4. Vacuas. Sic omncs amant mss. et ex edd. vctt.
ciinusque, in viiio cubeut; recie autem scribilur in meliores. Fabriciame et aliae qua.'daiu, vacuatas.
Meo,in Perizon. et duobus Florenlt. 5. Transmisit. Lugd. Bail. tres, cum Perizon^,
15. UniverswGoihorum. Ed. August. universwau- transmeavit.
tem Gothorum, etc 6. Atque Aquileiam. Ed. August. alque ad Aqni-
14. In iisdem eliam diebus Persm, Edd. qusedam leiam.
vetl., His eliatn diebns Persm. Cod. Pcrizon., In
 1151 PALLI OROSII 1152
que Germanorum gentibus tributa ac stipendia' solo A atque ul voluntariam sibi cottscivisse morlem pula-
terrore nominis exigentem, sine dolo • et sine con- retur, laqueo suspensus est. Mortuo Valentiniano
troversia clausit, ° cepit , occidit. Valenlinianus , Augusto, Arbogastes '• Eugenium tyrannura mox
recepta Italia, politus imperio est. Andragatius co- crearc ausus est, legitque hominem, cui titulum
mes, cognita Maximi nece, prsecipitem sese e naViin imperatoris imponeret, ipse acturus imperiuro : vir
undas dedit, ac suffocatus est. Theodosius incrucn- barbarus animo, consilio, manu, audacia, potenlia-
tam 'victoriam Deo procurante suscepit. Ecce regi- que nimius contraxit innumeras undique, invictas-
bus et.lemporibus Christianis qualiter bella civilia que copias, vet Romanorum praesidiis vel auxiliis
cum vitari nequeunt, transigunlur. Ad victoriam per- barbarorum, alibi potestate, alibi cognatione sub-
•venium est, irrupta est civitas, correplus tyrannus, nixus. Huuoriam nolam etiam oculis plurimocum,
et hoc parum est. Ecce '• parle alia victus hostilis quam melius qui spectaverc noverunt, dilatari ver-
exercitus, atque ipso tyranno truculenlior comes ty- bis non opus est. Poteniia Dei, non fiducia horoinis,
ranni ad mortem coactus, tantse dissolutae elusseque victorem semper exstitisseTbeodosium, Arbogastes
insidiae, tanti apparatus exinaniti " sunt; et tamen iste prxcipuum in ulroque documentum est: qui et
nullus dolos instruxil, nullus aciem disposuit, po- tunc, cum Theodosio paruit, tantis instructum prac-
Slremo nullus (si dici Iicet) gladium de vagina cxtu- B sidiis Maximumipse " minimus cepit: et nunc, cum
lit. Formidolosissimum belltim sine sanguine usque adversus eumdem Theodosium, collectis Gallorum
ad victoriam, et in victoria duorum morte confe- Francoriuuque viribtts, exundavit, ,8 nixus etiam
ctumesl. Et ne quisquam hoc casu faclum putet.quo prsccipuo cullu idolorum, magna lamen " facilitate
magis potentia Dei, qua ,s et dispensanlur et judi- succubuit. Eugenitis alque Arbogaslcs instruclas acies
cantur universa, propalato sui teslimonio 13decla- caropis expedierant, s» arta Alpium latera atque
rata, obslrepenlium mcnles vel ad confusionem vel inevilabiles transitus , pracmissis callide insidiis,
ad fidem cogat, dico rem et ignolam omnibus, et occuparant: " ut, etiamsi numero ac viribus impa-
omnibus notam. Post hoc bcllum, quo Maximusin- res forent, sola tamen belli dispositione victores. At
terfectus est, mulla utique, sicut omnes rccognosci- vero Tbeodosius in summis Alpibus constiiutus,
mus,«lvTheodosium, filiumque ejus Honorittro, tts- expers cibi ac somni, sciens, quod destilutus suis,
que ad nunc et externa bclla et civilia consecuta nesciens quod cJausus alienis, Dominuro Christum
sunl : et tamen omnia pene usque in bodiernum solus solum qui posset omnia, corpore humi fusus,
diem , et quidem cum fructu simplicis sanctse- mente ccelo fixus, orabat. 560 Debincpostquamin-
que vicloriae, vel. nullo vel minimo sanguine somnem noctem precum continuatione transegit, et
quieverunt. Igilur Valentinianus junior, regno resti- C tcstespropemodum,quasinpretium prsesidii ccelestis
tulus, exstincto Maximo, ejusque filio Viclore, appenderat, lacrymarum lacunas reliquit, fiduciali-
quem imperatorcm Gallis Maximus 559 " rel'_ ter arma corripuit, solus, sciens se esse non solum.
querat, ipse in Galliam transivit : ubi cum tran- ss Signo crucis signum praelio dedit, ac se in bel-
quilla republica in pacc ageret, apud Viennam dolo lum, eliam si nemo sequeretur, viclor futurus imnii-
Arbogastis, comitis sui, ut ferunt, strangulalus, sit. Prima salutis via exsiilit -3 Arbitrio, hostilium
HAVERCAMPINOT^.
7. Solo terrore nominis. Lugd. Balt. ctim Perizon. 17. Minimus.Edd. qttsedamvctt., minmiis; sed est
Ullr. et Coll. Gronov., magno lerrore nominis; Peri- allusio ad vocem Maximus, quscpraecessit.
zon., macjno terrore ac minis; sed vulg. signiiican- 18. Nixus. Lugd. Bat. lcrt., nisus.
lior esi. 19. Facilitate. Minus recttim, quotl in quibusdam
8. Et sine controversia. Sic in ed. Augusi. et in mss. Jegilur, feticitate.
cod. Periznn. inveni, etsic quoque uierque Florcnli. 20. Arta Alpium latera. Mss. Ltigd. Batl., cum
Vulgg. stne non habent. Perizon. Ultr. et Coll. Gronov., alta, quod liaud
9. Cepit, occidit. Edd. vulgg., et occidit. Verum prsefero vulgaiae lectioni, quia transilus, ubi erant
leciio quse in mss. et in cd. August. abjeclo et, in- arcti, occluserat.
venitur. rotutidior est. 21. Ut, etiamsi. Ltigd. Balt. ires, elicnnsi.
10. Parle alia. Sic quoque amant ross., non, ul 22. Signo crucis signum prwlio dedit. Ejeci hoc
vulgg., a parte alia. loco ineptissimam glossain, bene longam, qusc om-
11. Sunt. Abest a cod. Pcrizon. D nesedd. exceptaAugustana, deturpabat,atque inler-
12. Et dispensantur. Abest prior vox a cod. Pcri- punclat'Onem in pra-cedcntibus mulavi. Sic vulgo
zon. et edd. veit. quibusdam. legebatur : Fidudaliter arma corripuit soitis,- sciens
13. Declarala. Lugd. Batt. duo, et dectaralo. te essenon solum signo crucis tuendum, sed et victo-
14. Theodosium... .consecuta tunt. Ita codd. Flo- riam adepturum, signo crucis se muniens, signum
rentf., Lugd. Batt. ires, cum Perizon. Ultr. et Coll. vicloriw dedit , ac signo crucis signum praiio
Gronov. atque edd. Velustis; sed Lngd. Bat. lert., dedit, etc Et hsec, inviiis libris omnibus mss.,
pcr Theodosium.... subsecutatunl. Fabricius auiem quod a Fabricio non fuisse aiiimadversuni miror.
el Scottus, Theodosium.... subsecutasunt. Neque Fabricio plusviJit Laulius, dum ad bunc lo-
15. Reliquerat. Mss. quidam, prwfeceral: Mox pro cum iia scribil: < Addidil Marcoduianns : ac signo
transivit mss. Lugd. Batt. et Coll. Gronov. malunt crucis signum prwlio dedit, quod nec in Colon. crat,
transiit. nec in Materni codicibus. >
16. Eugenium. Mss. aliquot, tum Eugenium; ct 23. Arbilrio, Edd. Aug. et alise qnsedam vclt.
cod. Pcrizon., elegitque, pro legilque. cumross. Perizon., Lugd. Bal. tcn., Arbiiio; Lugd.
Bal.sec, Arbicio.
1153 IIISTORIARUMLIBER Vll. CAP. XXXV. 1154
paitium comcs: qui cum ignarum iinperalorem cir- A Gothorum , quos, pracmissos a Theodosio, Arbo-
cumposilis excepissct insidiis, coDvcrsus aJ reve- gastes delesse funditus ferlur, quos utique perdi-
rentiam prsesenlis Augusii, non solum periculo libe- disse lucrum et vinci vincere fuit. Non insuito ob-
ravit, verum etiam instruxit auxilio. At ubi 2i ad trectatoribus nosiris. Unum aliquod ab initio Urbis
conligua misccndse pugnsc spalia pervenlum est, conditse bellum proferam, tam pia neccssitatc sus-
comVmuomaghus ille et ineffabilis turbo veniorum iu ceptum, lam divina felicitale confeclum, lam clc-
ora hostiumruit. Ferebantur "peraera spiculamissa menti benignitate sopitum, ubi nec pugna gravem
36nosirorum manu, atque ullra mcnsuram humani caedcin, ncc vicloria cruentam excgeril ullionem :
37jactusssper magnum inaneportaia, nusquam pro- et fortasse concedam , ut non hsec iidei Christiani
pemodum cadere, priusquam impingerent, sineban- ducis concessa videanlur, quamvis ego hoc testi-
lur. Porro autem turbo conlinuus ora pccloraque monio non laborcm, quando unus ex ipsis , poela
hostiuraS9 nunc illisis graviter sculis 30everberabat, quidcm eximius, sed paganus pervicacissimus, "
31
561 nunc impressis pertinaciter obstructa clatiJc- hujusmodi versibus el Deo et homini lestimoniuin
bal,3s nuncavulsisviolenlcrdeslilutanudabat, 33nunc lulit, quibus ait: y.
oppositis jugiter in terga trudebat: tela ctiani, quse
ipsi vehementer intorserant, excepla venlis3Vimpelu "R 0 nimiumdilecte Deo! 38tibi militat sellier,
Et conjuraliveniunl ad classicavenli.
supinata, ac retrorsum coacta ipsos infeliciter con-
figebant. Prospexit sibi bumanseconscientise pavor: 562 *ta ccelitus judicalum est inler partem, ctiam
narn continuo sese, parva suorum manu fusa, victori sine praesidio hominum de solo Deo humililer spc-
Theodosio hoslilis prostravit exercitus. Eugenius rantem , et partem arrogantissime de viribus suis,
caplus atque inlerfectus est. Arbogastes 38sua se et de idolis prsesumentem. 30Theodosius aulem ,
nianu perculit. Ita et hic duorum sanguinc bellum composila tranquillataque republka, apud Mediola-
civilc 36restinclum est, absque illis decem millibus mim constilutus, diem obiit.

HAVERCAMPINOTJl.
24. Ad contigua miscendwpugnw spalia. Ita Pe- Et ita quidem legunlur hi versus apud Claudianum
rizon. et Lugd. Bat. levt. cum Coll. Gronov. Vulgg., de ni consulatu Honorii vs. 96, nisi qttod ibi pro
inmiscendm;Florent. sec, mcontinua inmiscenda. fudit in Jine versus primi, sil:
25. Per aera. Sic malunt mss. quam aerem.
20. Nostrorum nianu. Haud inutiliier poslrema
voce sensum auget cod. Perizon., a vulgg. abest. Cuifundit ab antris, ctc.
27. Jaclvs. Quidam mss., iclus. c
28. Per magnum inane portata. Colon. et editi: Orosius tamen mihi videtur noluissc admiltcre pro-
tnanu in aere reportata, ex quibus vcrbis legendura pter menlionem JEoli, dei pagani, adcoque con-
illud collegi: si male, aliorum csto judicium. LAUT. traxisse versus. Shnt mss. in quibus legilur ad liu-
— Editi vett. omnes.omnesqueqiios consulni, mss., millima classica venii, ex quibus vox prior ex varia
per magnum inane portata exhibent. Undc miror, lectione naia est.
undc Fabricius et Scotius habeant manu in aere (sic 39. Theodosius autem. Vicloriosissimi hujus et
enim apud illos legilur) portata. vereClirislianissimi imperatoris subjicere lubet num-
29. Nunc illisis graviter scutis. Ita omncs, quos mum aureum , qui quondam exstiiit in museo Marc-
consului, mss., ut et ed. Aug.; at vulgg., nunc illis, kiauo. In parte ejus anteriore cernitur imago Theo-
quod valde displicet. dosii pectore tenus, dcxtra manus spiculum, lseva
30. Everberabat. Mss. quidam,uerJ>erfl&nf. clypeum , equestris expeditionis typo signatum, le-
31. Obstructa claudebal. Sensus est, turbine islo nel; pectus tborace, caput gemmata casside legi-
nonnullis ex iiostium numero scuta tam violcnicr tur, scribilur in circniiu: Dominus Nos/er TIIEO-
ad pectora atque ora impressa fuisse, ut vix respi- DOSIUS 1't'usFelix AYGMSZMS. Ab altera parte sedet
randi dederint facultatem. Nova Roma : ad pedes, maritimse poteutise symbo-
32. Nunc avulsis. Cum scilicel turbine sacvo e lum, prora ratis cum gubcrnaculo conspicitur; dex-
manibus eriperenlur, vel ila refleclerenlur, ul nuda tra hastam, licva victoriolam, globo impositaiu,
bostes vulneribus ora prseberent. tenet. Concordia Tbeodosii et Arcadii hac inscri-
35. Nnnc oppositis. Quando arcere vim tempeslalis rj ptione laudatur, CONCORDIAAVGusloium. Num-
a facievellent, oppouendo scuta, eadern vi turbinis mus, ut ex subscriplione patet, Conslantinopoli si-
in terga proslernebantur iisdem milites, qui gesia- gnalus est.
bant.
34. Jmpelu supinata. Florent. duo, impetu supi-
nalo.
35. Sua se manu. Mss. aliquot, sua sese manu,
vel sese sua manu.
36. Reslinctumest. Lugd. Bat. pr., exslinctum (sed.
superscribitur reslinclum) est. Edd. quaedaro vetl.,
restrictum est.
37. Hujusmodi versibus. Mss. aliquot, ejusmodi
verbis.
38. Tibi militat wlher. In edit. Augustana haec Ie-
guntur;
0 nimirumdilecte Deo, cui fuditab astris
/Eolusarmatashiemes, tibi miliut selher,
Et conjurativeniuntad classicaventi.
um PAULI OROSII nm
563 CAPUT XXXVI. \ magis iiccnlia contenlus quam ambitu regise affcc-
Bk iritperio et rebtts gestis Arcadii, Theodosii yuniori» lalionis inflatus. Huic 8MasceziI fralcr ftiil, qui no-
et Honorii Cwsarwm.De Gitdbnis perfidia ac moli- varum reruro in fratre moliliones perborrescens,
tionibut, lamen per Mascezilemcqmpressis. reliciis apnd Africanam militiam duobus liliis ado-
AnnoabUrbe condita HCXLIX, ' Arcadius Augus- lescentibus, in Italiam rediit. Gildo, et absemiam
ttis, cujus nunc ftlins Theodosius Orientem regil, et fralriset prsesertliam filioruroejus Suspeclam habens,
Ilonorius Augustos, frater ejus, cui nunc Respnbli- adolescentes dolo circumventos interfecii. Ad bnnc
ca innititur, quadragesimo et secundo loco, commu- jam, 9 ut hostem, bello insequendum Mascezil fraler
no imperiam, divisis tanlum sedibus tcnere ccepev missus est, quem idonettm procurandic reipublicse
runt : * vixitque Arcailius post palris excessum fore propriae orbitatis recens dolor polticebalur. Igi-
annis duodecim, imperiique mmmam Tbeodosio tur Mascezil jam inde a Theodosio sciens, quantum
aulio suo parvoadmodum,morieris tradidit. Iniereav in rebus desperatissimis, 0 oratio hominis per fidem
Gildoeomes, qui in initio regni eorum Africaeproe- Cbristi a Clementia Dei impelraret, u Caprariam
erat, simul ut defunctum 564 Theodosium compe- insulam adiit, unde secum sanctos servos Dei **aii-
rit, * sive, ut quidam ferunt, quadara permotus in- quolpermotos precibussuis sumpsit: cum his oratio-
,8
vidia, * AfffearmOrieritalis imperri partibus jungere B nibus, jejuniis, psalmis dies et noctes coiitumans,
molilus est : sive, ut aiia tradil opinio, minimam in sine bellovictoriam meruit, ac sine caedevindiciam.
parvulis spem fore arbitratus, prsesertim cuni ahs- Ardalio 565-ft»«inis noroen esl, quod fluit interll
qite his non facile antea quisquam pusillus in impe- Thebaslem et Metrideram civitates : ubi cum parva
rio relictus, ad maturiiatem virilisaelalis6cvaserit: manu, "hoc est, cum quinque millibus (iitainnl) mi-
15
isliqtte propemodum soli inveniantur,quos, ob egre- litum , conlra septiiaginta millia hoslium casira
giam patris ae suam fidem, et divisos et destitutos . 1Gmetatus, cum interjccta roora excedere loco, "
Cbristi tutela provexerit. ' Alricam, excerplam a opposrtasque prsejacentis vallis anguslias trans-
societate reipublicae, sibi usurpare ausus est, gentili gredi vellet,, 8 intercurrente nocle, bealtim Ambro-
HAVERCAMPINOT^E.
CAP. XXXVI,—1. Arcadius... et Uonorius. Hi duo mani, discerplam a corpore reliquo, s bi vindi-
Theodosii Olii, ex voluntale patris, posl Constankini care.
Magni lilios, Romantim imperium ejusque paites iu- 6. Evaserit. Perizon. el LugJ.Bii. pr.,cumCoII.
ter se diviseruni. Neuler eorum sufficientes oneri Gronov., pervenerit. Mox et isli iidem mss. elaliqui
cervices liabuit, misereque sub iisdem, vafritie et Lugd. Batt.
fraude tutcfrum,barbarontmque invasionibus afflicta 7. Africam excerplam. Pro bisce in tribus Lugd.
fuitres Romana. Ulriusque Augusti nummuin au-' G Bait., Perizon.el Coil. Gronov. legiiur exceplam ar-
reum subjicere placuil. In Arcadii nunimo, ex Gaza cem. Forsitan Via legendum est, Africam excerptam
Marckiana quondam desumpto, Virtus Romanorum a societale reipttblicee,arcem sibi usurpare ausus est.
laudatur, quse tamen sub imbelK principe parum Noiuro estenira arcetn occupare et lenere, apud La-
eniluil; in llonorii nummo diuturnum ejus imperium tinos scriptorespassim de occupata lyrannide dici.
celebratur, de quo Bandurius, excujus Opere Houo- Vide, quse nolaviatas ad Terlulliani Apologeticunt
rii numnius desumplus est, potest mspici. pag. 48,
8. Mascezil. Varie in mss. Orosii ei Diaconi quo-
que, hoc uomen scribilur. Mascebiel hic, at infra
Masceibel, babet Lugd. Bal. pr.; Matcelzel, sec ;
Mascezel, Flor. sec et ed. Aug.; Masceibel,Lug.
Bat. tert. et quarl.; et denique MaseczelCod. Pe-
rizon.
9. Ut hostetri,bello insequendum. Mss., in hostem
bello insequenlem.
10. Oratio hominis, etc Ed. August. hanc suppe-
dilat lectionem, oralio per fidem el ctementiamDei
impetravit, quse haud absurda est.
11. Caprariam. Florcnt. sec, Capriam.
12, Aliquot. Perizon., aliquos.
jv 13. Et »oc<t's.Perizou., curo Lugd. Batt. pluribus,
noctitque.
14. InterThebaslem et Metrideram. Pro ilfelrideram
Florentt, duo legunt Admederam; Lugd. Bal. sec
etUltr., Ammederam; quart. et Perizon., Mederam;
2. Vixilque. Perizon., vixit. Lugd. Batt. tres,cttm Lugd. Bat. pr., Oomeodoram; lert. cum Coll. Gro-
Coll. Gronov., «ia;ititaqui. nov., Odmeoderam; ed. August., Arfmeiedam.Sed
3. Filio suo. Aliquot ex mss. cum ed. Aug. suo apud Paulum Diaconum lib. xm, p. 90, invenio,
non agnoscuiii. quod ftuit inter Tetetlem et Amedarum civitates.
4. Sine, ut quidam ferunl. Mss. Perizon., Lugd. 15. Contra septuaginta miltia hoslium. Lugd. Bat.
Batt. pr. et terl., cum Coll. Gronov., sieul quidam lert, et Coll. Gronov. XL millia nitmerant.
ferunt. 16. Metalus. Perizon., meiatus est.
S.Africam Orientalitimperii par/t'6«s,etc.Ed.Aug. 17. Oppositatqueprwjacentis vallis angusiias. Ced.
intcr impertt el partibus interserit stti. Gildo autem, Periz. et Coll. Gronov., oppositusque prwjacentet
vel Africse, cnjus obtinebat curam, Orientales quo- valles angustus, eic.-Apud Diaconum legitnr, appo-
que adjttngere voluit provincias, vel tyrannidem oc- situsque valtis prwjacentesangustias transgredi vellel.
cupre in Africa sola, eamque partem imperii Ro- 18. Inlereurrettte nocte. Sic auoque leg^tur apud
il&f HISTORIARUM UBER VII. CAP. XXXVII. «158
sium episcopum, Mcdiulani paulo ante dcfuneium, iA uondnbitavit extrabere. Secttla cst pcena a9 sacrilc-
pcr soiuniuin sibi videre visus est, significantem gum. Nam iisdeiu superstilibus alque insultiiiilibus,
inaiiu, et inipaclo ad huroum ter baculn dicenlem: quos abecclesia ad pcenamprotraxerat, posl aliqnan-
Hic, hic, hic. Quod ille prudenli conjectura iniellexit turo tenipus 30 et ipse solus punitus est : 31proba-
19merito aniiunliantis fidem victorise, verbolocum, vitque in se uno, ad ulrumque as~semper divinuin
nuiiiero diero signiflcari.so Siibstiiit, ac lertio de- vigilare jiidiciuni: quandoetcumsperavit.adjulus, et
mum-die, posl noclem oralionibus hymnisque per- cum contempsit, occisus esi.
vigilem,sl ab ipsis coelestiiim sacrameniorum mys- 567 CAPUT XXXVII.
teriis, iu hostem circumfusum ss proccssil: *" et ciim De Rufini et Stiliconis scelere: ilem Rhadagaisi regis
ad ens qui priihi occurrerant, pia pacis verba jac- Golhorum ; quomodoRomam lerruerit et victut sil.
taret, signiferuro quemdara s* insolenler obsisten- Interea cum a Tbeodosio imperatore scniore, sin-
tem, et jamjamque pugnam excitantem, gladio per- gulis • potissimis infanlum cura et diseiplina ulrius-
cussit in bracbio : eumque manu debilem, ipso vul- que palatii commissa esset, hoc est, Rufi.noOrienia-
nere cnegit pronum inclinare vexillum. Quo viso, lis aulse, Stiliconi Occidenialis imperii, quid uterque
reliquac cohortes deditionero jam lieri priorum exis- egerit; quidve agere conalus sit, exilus utriusq.ue
tiroantes, certalim sese ad Mascezilem signis tradi- B docuit: cum alius sibi, alius fllto suo affectans regale
derc conversis. Barbari, quorum magnaro mullilu- fastigium, ut rebus repenie lurbatis, necessitas rei-
"
dinem SBGildo ad bellum deduxerat, defeclu mili- publicse scelus ambitus tegeret, barbaras genics iile
tum 566 destituti, tn diversa fugerunt. GilJo et immisit, hic fovit. Taceo de Alarico regecum Gntbis
ipse fugam moliltis arrepta naviss ul in altum pro- suis saepevicto, sacpe concluso, semperquedimiisso.
veclus, ac deinde revocatus in Africam, post aliquol ' Taceo de infelicibus bellis apud a Pollentiam ges-
dies strangulalus, interiit. Periclitaremur sub lan- lis, cura barbaro el pagano 4 duci, hoc esi, Sauli,
torum miraculorum relatu, prsesumpta mentiendi belli summa commissa est: cujus improbiiate " reve-
impuiientia, nisi adhuc vocem nostrain couscientia rendissimi dies et sanctum Pascha violalum est, ce-
eorum, qui interfuere, praecurreret. Nullse aguntur dentique hosti propter religionem , ut pugnaret ex-
insidiac, nulla corruptio, septuaginta millia hosiiuro. torlum est: cum quidem ostendente in brevi judict»
vincuntur pene siue pugna : fugit victus ad tempus, Dei, et quid favor ejus posset, et quid 6 ultio exige-
ne plus audeat victor iratus. Transportatur in diver- ret, pugnantes vicimus, victores victi sumus. Taceo
sum locum, " ut nescial frater occidi, '8 quo vindi- dc ipsorum inter se Barbarorum crebris dilaceratio-
catur occiso. Sane idero Mascezil, elalus rerum se- nihus,' cum se invicem Gothorum cunei duo, deinde
cundarum insolentia, posthabito sanctoruro consor- " Alani atque Hunni variis cacdibus populabantur.
tio, cum quibus antea Deo militans vicerat, etiam Rhadagaisus , omnium autiquorum prsesentiiimque
ecclesiam temerare ausus est, atqtie ex ea quosdam 568 hostium longe immanissimus, repentinoimpelti

HAVERCAMPI NOTJl.
Diaconum, sed meurrente nocte malunt ed. August.
et cod. Lugd. Bat. sec. cum Ullr. Reliqui Lugd.
Batt. tres c«ro Perizon. et Coil. Gronov. legnnt in-
sistente nocte.
19. Jferilo annuntiantis. Quinticasus videtuT istud
merito, id est, ablativi, non vero adverbium ; si-
gnificat igitur per roeritum Ambrosii, jam inter bea-
tos relati. Perizon. , meritoque.
20 .Subsistit. Ita in Diacnno legitur, et sic quoque
habentcod. Ultr. et Coll. Gronov. neque displicet.
Vulgg. substitit.
21. Ab ipsis. Edd. qusedam vett. , munitor tpsis. «,
22. Processit. Lugd. Batl. tres cum Coll. Gro- u
nov. et cod. Perizon.» procedit.
23. Et cum ad eos. Ed. Aug., et cutn fam ad eos.
24. Insalenter. Cod. Perizon., violenter.
25. Gildo. De hujus Gildouis raolu ejusque CTimr-
nibus exstat Q. Aurelii Syramachi epislola ad Sti-
lichonem scripia lib. iv, epist. 4.
26. Ul in altum provectus. Vocula ut non compa-
ret in tribusLugd. Batt.
27. Ut nesciat frater occidi. Ita recle mss. et edd.
Fabr. Pessime in aliis legebatur, ut nesciatur a fratre
occidi. In Aug. ed. legiiur, »* nesciat frater occidi,
frater occidete,quo vindicutuv oecisb. Sed sensus O-
rosii est, propterea in locum a fratre Mascezile di-
versum ejeclum iliidemque occisnm fuisseGildonem,
ne fraler juberet illam necem, qua sua filiorum or-
bilas vindicaretur.
28 Quo vindicatur occiso. Ila Lugd. Balt. omnesi
cum Ccdl.Gronov. aut, etc. At mss. Florentt. et edd.
veM., quo vindicantur occisi, videlicet liberi Masce-
zilis.
29. Sacrilegum. Lugd. Batt. pr. et tert. cum Coll.
Gronov. , sacrilegium.
30. Et ipse sotus. Ita transponunt hsec verba mss.
pro solus et ipse. In Aug. ed. atque cod. Ultr. dele-
tur et.
. 31. Probavilque. Recte, non provocavitgue, prouli
in Lugd. Batt. pr. et tert. atque Coll. Gronov. in-
venitur.
32. Semper. Abest a mss. Lugd. tribus/ut el a
cod. Perizon. et Coll. Gronov.
CAP. XXXVII. — 1. Polissimis. Codex Perizon.,
polenlissimis. Male.
2. Taceo de infeticibus betlis. Sic scribere jubcnt
codd. Perizon. et Lngd. Batt. pr. et tert. Nam iltis,
qnod in vulgg. legitur, ex varia lectione prognaium
est, ut docet ed. Augustan. in qua ulraque leclio ,
bellisillis conjungitur.
3. Polientiam. Ligurise urbem ,. nam et alia ejus
nominis in Piceno fuit. Utraque geminata littera /,
Poltentia , ut habent mss. meliores , noa, ut ed.
vulgg., Potentia, scribebatur.
4. Duet. Edd. qusedamvett., duce, cui summabelti^
elc.; sed contra mss. et verum sensum.
5. Reverendissimi dies et sanctum Pascha. Lugd.
Batt. tres cum Cbll. Gronov. diei vel Dei Pasclla.
6. Uliio. Additur in edd. qnibiisdam vett. ex abun-
danti divina.
7. Cum se invicem. Perizon., cum in se invicem.
«59 PAULI OROSII H60
totam " inundavit Italiam. Nam fuisse in populo A j ficiorum obsequiisinvilarcl; el " imraoderalior cae-
ejusplus quam ducenta millia Gnthorum ferunl. Hic des sine fruclu emendaiionis arsisset, ct crror novis-
supra hanc incrcdibilcm mullitudiuem indomitamque simus pejor priore crevisset : quandoquidem in
virtulem paganusei Scythaerat: qui, utmosest bar- pagani et idololatrae manus sa incidisse, non solum
baris» bujusmodi gentibtts, omnem Romani gcneris pagariis residuis de instaurando cultu idolorum esset
sanguinem diis suis propinarc dcvoverat. Hoc igilur indubitala persuasio, sed.eliam Christianis pericu-
Romanis arcibus imminente, fil omnium paganorum losa confusio, cum et bi lerrerentur prsejudicio, ct
10in Urbe concursus, n Hostem adesse cum utique illi confirmarenlur exemplo. Quamobrem 5*justus
viriumcopia, lum maxime prsesidio deorum polen- dispensator humani generis Deus perire paganum
tem : Urbetn auiem ideo destilulam ct malurc peri- hostem voluit, el Cbristianiun prxvalere permisit,
turam, quia deos et sacra ,s perdiderit. Magnisquc- ut pagani blaspbemantesque Romani, et illo confun-
relis ubique agilur, et cominuo ,9de repetcndis sacris derenlur pcrdiio , et lioc punirentiir immisso : ma-
celebrandisque tractatur. Fervent tota Urbe blasphe- xime cum imperaioris Honorii admiranda in regc
s" non parum di-
mise, vulgo noroen Chrisii lamquam lucs aliqua prsc- coniinentia, et sanctissima fides
sentium teraporuni **opprobriis gravalur. Ilaque vinse misericordise mererelur. Conceduntur quidem
ineffabili judicio Dei facium cst, uti, quoniam in 1B adversus immanissimum illum hostem Rhadagaisum,
permixlo populo piis gratia, iropiis poenadebebalur, aliorum bosiium cum copiis suis inclinali ad auxi-
" oportebatque permitti hosles, qui insuadibilem in lium animi. Adsuntse Uldin et " Sarus, Hunnorum
plurimis, et contradicenlem civilalem severioribus et Gothorum duces, prsesidio Ronianorum : sed non
solitoflagris coarguerent, 10nOntamen eos qui indis- sinit Deus rem potenliae suse, virtulem hominum et
crete evectos inlemperata cscde delerent, dub turtc maxime hostium vidcri. Conterritum divinilus Rha-
Guthorum populi cum dtiobus poteulissimis regibus dagaisum ,s in Fsesulanos montes cogit : ejusque
suis perRomanasprovincias17baccharentur: quorum (secundum eos qui parcissime referunt) " ducenla
unus Cbristianus "*propiorque Romano, et ( ut res millia hominum, inopum consilii et cibi, in arido et
569 docuit) limore Dei mitis ,9 in csede, alius pa- aspero montis jugo, urgente undique 570 timore
ganus,'° barbarus, ct vere Scytha, qui non lanlum concludit: agriiinaqne, quibus dudum angusla vide-
gloriam aul prsedam quantum inexsalurabili crude- batur Italia, laiendi spe 30iri unuin ac parvura ver-
litate ipsam csedem amaret in caede : el hicjam sinu ticem trudit. Quid multis morer? Non disposila in
receptus Italise , sl Romam e proximo trementem belluro acies fuit,non furor, limorque incerta pugnsc
terrore quassabat. Itaqtte si huic ultionis polestas prselulit, non csedes acta , non sanguis effusus est,
permilterelur, quem Romani ob hoc praecipue ti-<G 3I non posiremo (quod felicitatis loco dcputari solct)
mendum arbitrabantur, quia deoruro favorem sacri- damna pugnse 3Seventu compensata victorise; cden-
HAVERCAMPINOTiE.
8. Inundavit. Orosii est vcrbum, cujus glossa est 19. Jn cwde. Tres ex Lugd. Batl., cum Coll. Gro-
in cd. Augusl., invadil. nov., iii cwdes. Sed nihil muiandum esl, quia ali-
9. Hujusmodi. Perizon., eisdem; Lugd. Batt. pr. quanto posl sequilur de altero, ipsam cwdemamaret
el tert., cum Coll. Gronov., ejusdemgenti. in cwde.
10. In Urbe. Ed. Aug., in Urbem, quod non re- 20. Barbatus. Excidit boc ex Lugd. Batt. pr. ct
cipio. tert. cum Coll. Gronov.
11. Hostem adesse. Blanditur roagis hsec lectio 21. Romame ptoximo , elc. Mss. aliquol legunt,
cod. Perizon. quam qusc in reliquis mss. et in edd. Romam proximo ttementemterrore quassabat.
invenitur, hottem esse. lri edd. quibusdamvett. prae- 22. Immoderatior cwdes. Male edili quidam, lin-
cedit clamantium, quasi non significantior esset sen- moderalior cwde.
sus, sine ficulneo illo fulcro. 23. Incidisse. Perizon. el Coll. Gronov. incidis-
12. Perdiderit. Perizon. perdiderat. serit, nullo sano sensu.
13. De repetendis. In texltt ms. Lugd. Bal. primi 24. Justus. Lugd. Balt. Ires, cum Coll. Gronov.,
erat, de repentinis sacris, ascripla in margine vera justissimus.
lectione. 25. Non parum divinw misericordiw, elc. Lugd.
14. Opprobriisgravatur. Sic malocum mss. Peri- Bat. pr. scribit, el sanctissima fides divinwmisericor-
zon. et tribus Lugd. Batt. atque Coll. Gronov. quam diw auxilium merereiur.
probris ingravatur, quod codd. reliqui, ut et edd. 26. Utdin. Apud Diaconum legitur Virdinus, in
habent. jjedd. Venelis Uldinus.
15. Oportebatque.Cod Perizon., oportebat. 27. Sarus. Duo ex Lugd.Batt. ottm Coll.Gronov.,
16. Nontamen eos. Ed. August. addit/tostes. Parus.
17. Baccharentur. Mss. omnes, quos ad hunc lo- 28. In Fwsulanos montes. InFIorcnt. pr. exlrema
cum novem consului, una cum Coll. Gronov. et cod. liftera in duabus hisce vocibus erasa apparet.
Aug. habent bacchabantur.Haec lectio, si placet, 29. Ducenta millia. Lugd. Bat. tert. et Coll. Gro-
juxta cod. Perizon. leclionem , oportebatque, quod nov. DCCmillia.
supra legitur, mutari debet, in oportebat, eta verbis 30. ln unum ac parvum verticem. Ed. Auguslana
illis, duo tunc novus inchoare sensus, posita distin- legit, inunum, ac parvum in verticem.
ctione majori post illa, cwdedelerent. 31. Non postremo (quod (elicitalis toco) Perizon.
18. Propiorque Romano. Nescio unde in Fabr. et tres Lugd. Batt. et Coll. Gronov., tion postremo,
Scottiedd. propriorque,quod non magisplacet quam quod in felicitatis loco. Veneii et Aug. ed. deleto
Romano,quod inPerizon. et Aug. eodd. non, legunt, quod felicitatispostremo loco deputari
egitur. Significat minus barbarum, et propius ad sotet.
iiropiliorque
Romanos mores accedenlem. 32. Eventu compensata victoriw. Lugd. Batt. pr.
1161 HISTORIARUMLIBER VII. CAP. XXXVIII. 1162
tibus , bibentibus, ludentibusque noslris, tanti illi. Apendens quod sub imperalore imperabal; Euche-
tamque immanes bosies, esurienles et silienles lan- riuro, filium suum, sicut a plerisque tradilur, jain
guenlesque confecii sunt. Parum boc est, nisi ca- ir.deClirisiianorum pcrsecutionem a puero privato-
ptum " ct caicnalum ac subjugalum sciant: quem que meditanlem,' in imperium quoquo modo sustinc-
timnere Romani: illumque idololatram suum , cu- re nilebatur. Quamobrem Alaricuro , cunctamque
jus sacrificia se magis pertimescere quam arma fin- Golhorum gentem, pro paceoptima etquibuscumquc
gebant, sine prselio victum ac vinctum sub jugo ca- sedibus suppliciter ac simpliciter orantem , occullo
tenisque despiciant. Igilur rex Rhadagaisus, solus fcedere fovens, publice autem et belli et pacis copia
spem fugse sumens, claro suos deseruit, atque in negata, ad tcrendam terrendamque rempublicam
noslros incidit, a quibus n caplus, ac paulisper re- reservavit. Prseterea gentes alias copiis viribusquc
tentus, deinde interfeclus est. Tanla vero mulliludo intolerabiles, quibns nunc Galliarum Hispaniarum-
captivorum Gothorum fuisse ferlur, ut,vilissimarum que provincisc premuntur, hoc est, Alanorum, Suc-
*
pecudum modo, singulis aureis passim greges ho- vorum, Vandalorum, ipsoque simul motu impulso-
minum venderentur. Scd niliil superesse Deus de rum Burgundionum, ultro in arina solliciians, 3 de-
codem populo sinit. Nam illico cunctis qui emeban- terso semcl Romani 572 nominis metu, suscitavit.
tur morienlibus, quod improbi emptores eorum non B 4 Eas inlerim ripas Rbeni qualere, et pulsare Gallias
impenderunt turpiter pretiis, cxpendertint miseri- voluit, sperans miser sub hac necessitatis circum-
corditer sepulluris. Igitur ingraia Roma, 3"quse sicut stantia, s quod el extorquere imperium 6 genero pos-
nunc sensit, non ad remittendam, scd ad reprimen- set in filium, et barbarse genles tam facile comprimi
dam idololatrise prsesumptionem , judicis Dei obli- quam commoveri valerent. Itaque ubi imperatori
as ita conlinuo propter
quam misericordiam , Honorio exercituique Roraano bsec lantorum scelc-
vivorum mortuorumque " sanctorutu piam re- rum scena patcfacla cst, commolo justissime exer-
cordationein, Dei iram passura non plenam , citu, occisus est Stilico; qui, ut unum puerum 7 pur-
571 si forle confusa poeniteat, et per expe- pura indueret, lotius generis humani sanguinem
rienliam fidem discat, ab incursu Alarici regis et 8 dedidit. Occisus cst et Eucherius , qui, ad conci-
hostis, sed Cbristiani, 58aliquanlulo ad tempus spa- liandum sibi favorem paganorum , resiitulione tcm-
tio, ** differlur. plorum ct eversione ecclesiarum imbuturum se re-
CAPUT XXXVIII. gni primordia minabatur, paucique cura iisdera sa-
De molitionibusStiliconis comitis, ejusque el Eucherii tellites tantarum molitionumpuniii sunt.Ita minimo
inletitu.
negotio 9 paucorumque poena, ecclesise Christi cum
Inlerea comes Slilico, Vandalorum imbellis, ava- C imperatore religioso et liberalse sunt et vindicalae.
rse, pcrlidae et dolosse gentis genere editus, parvi- Itaque post haec 10tanla augraenia blasphemiarum,
HAVERCAMPINOTJE.
et sec. cum Coll. Gronov., fuerunt eventu compen- CAP.XXXVIII.—1. Inimpmum. Ed. Aug. et
sala victoriw. mss. fere omnes, quos inspexi, iia exbibent, non in
I 53. Et calenalum. In nullis, quos consului mss., imperio, ut vulgg.
ut nec in ed. Aug. apparet. Respondent tamen hisce 2. Ipsoque. Ed. Angust., ipsorumque simul melu,
illa quse mox sequentur, sine ptwlio victum (sive, ut clc, quod non damno.
Perizon. legit) captum ac vinctumsubjugo calenisque 3. Deterso sente/.etc Maleexciditex cod.Perizon.
despiciant. vox semel, nam auget significalionem, prouli apud
34. Caplus, ac paulispet tetenlut, deinde, etc Pe- Terlullianum ei oplimos scriptores Lalinos eosensu
rizon. codex cum duobus tribusve Lug. Balt. et occurrere solet.
Coll. Gronov., caplut, paulisper detenlus , et deinde 4. Eas interim, elc NuIIa anle hsrc verba in prio-
interfectut est. ribtts editt. poncbatur distinclio, unde lurbatus eo-
35. Quwsicul nunc sensil. Pro nunc mss. Perizon. rumdem intellecfus fuit. Pro ripas ed. August. ba-
cum duob. Lugd. Batt. non legunt; atCoII. Gronov., bet ipsas ripas, ul et ipsorumque pro ipsorum.
quoquesicut non sensit. ln Lugd. pr. inveni ita scri- 5. Quod et extorqnere. Ssepissime in mss. Orosii
plum, quoquesic non sensit. Nihil tamen muto, licct ponilur quia pro quod, siculi eiiam hoc in loco in
sensus aliquantum obscurus sit. plerisque cotld. permulanlur; sed nos sequimur il-
36. Itaconttnuo. Coll. Gronov., ita continuo sicul los. qui quod scribunl. Perizon. habet qua.
propter vivorum, elc 6. Genero posset in filium. Gener Stiliconis erat
37. Saiictorunt. F.d. August., avotum. j> Ilonorius, ducta in uxorem ejusdem filia ; scd dum
38. Aliaiiautulo. Lugd. Bat. pr., atiquanto. Eucherio filio paral regnum Stilico, extorquere illud"
3D, Diffettut. Lugd. Bat. quart., diffettelut. Sed genero Honorio studet. Novam vero lectionem sup-
in Lugd. Bat. primo in texlu quidem legilur defetlur peditat cod. Perizon., ita scribens, qua et extorquere
queat, sed corrigilur differri queal, quomodo et in impetium teneto possel filio, elc Sed Vulg. sana est.
tertio legitur. Vcrum vulg. Icclio sana est. Romam 7. Purpura indueret. Sic ed. Aug. et mss. melio-
innuil Orosius, quamvis seternse Urbis superbiat ti- res; alii, purpuram induerel.
tulo, lamen per iram Dei aliquando periluram, sed 8. Dedidit. lta restitui ex mss. Florenlt. et cd.
differre Deum iram siiani, si forle, non perdita a Aug., nam dedit legitttr in aliis.
Rliadagaiso, cui id non concessitquia paganus erat, 9. Paucorumque pwtta. Plures ex mss., paucotum
pcenitens, mitius punialur ab Alarico, homine Chri- pwna.
stiano, ut ita lidem discat, et per iidem divinis casti- 10. Tanla augmenta btasphemiatum. Cod. Perizon.
gationibus cura fructu se submittat. Confcr exiremum legit, tanta augmenta et piacula btasphemiatum.
capitis sequentis.
PATROL. XXXI. 37
1165 PAULI OROSII 1164
millaroque poenitenliam, ullima illa diuquesuspensa A per singulos singula, etsuper capila elala palam an-
Urbem pcena consequiiur. rea atque argentea vasa portantur, exserlis uudiqiie
XXXIX. ad defensionem munilur. u Uym-
573 CAPUT glaJiis pia pompa
Quomodo Roma per Gothos irrupta fuerit, deprwdala nis , Deo Roroanis Barbarisque concinenlibus, pu-
et incensa , solis Chrislianis tutis et liberis. blice canilur. Personat late in excidio Urbis salutis
Adest Alaricus, trepidam Romam obsidet, ' lur- tnba, omiiesque etiam iu abdilis Iatenles, invital
bal, irrumpit. Dato tamen prsecepto' prius, ut si qui ac pulsat. Concurriini undique ad vasa Petri vasa
in sancla loca praecipueque 3 in sanctorum aposto- Christi; plurimietiain pagani ChrUtianis professionc,
lorum Pctri et Pauli basilicas * confugissent, hos 1Betsi non ftde, admiscentiir ; ci per lioc lamen ad
imprimis inviolalos securosque essc sinerent. Tum tetnpus , quo magis confundanlur, evaduut. Quanlo
deinde, in quantum possent prccdsc inhiantes, a san- copiosius " aggregantur Romani confugienies, lanto
guine lemperarent. Accidit quoque, quo magis illa avidius circumfunduntur Barbari defensurcs. 0 sa-
Urbis irruptio iudignatione Dei acta , quatu hoslis cra el ineffabilis divini judicii discrelio I 0 sanctuin
forlitudine probaretur, ut beatus Innocentius, " Ro- istud et salulare flumen, quod parva exorlum domo,
manseEcclesise episcopus, tamquam justus Lot, sub- duin beato alveo in sancioruui sedes tendii ,
tractus a Sodemis, occulta providenlia Dei aptid Ra- g oberranles periclilaniesque aniroas itt salutis si-
vennatn tunc posilus , peccatoris populi non videret num pia rapacitate pervexit I 0 prscclara illa
cxcidium. Di.scurrentibus ilaque per Urbem Barba- C.hristiaiiic- iitilitiae luba , quac geueraliier cun-
ris , forle unus Golborum, idemque poiens et Chri- ctos dulcissiuio ad vitam modulamiiic iiivitans ,
siianus , sacram Deo vifgincm 6 jam telaie prove- quos " ad salutem inobcJienles non stisc-lavit,
ctam.in quadam ecclesiaslica domo repcrit: cumqite 575 l8 inexcusiibiles reliquit ad mnrtcm. 19Mysie-
ab ea aurum argentumque honeste cxposceret, r rium boc, quod in transferendis vasis, s0 dicendis
iila fideli constantia esse apud se plurimum, ct uiox liymnis, ducendis populis fuit, tatnquam niagncin
8 Dumque, cribrum fuisse arbiiror,
proferendum spopondit , ac protulit. per quod ex congregatione
exposilis opibus, altonitum Barbarum magniludine populi Roiiiani,, taniquam ex inagna massa frumcnli,
et pondere ac 574 pulchritudine, iguota etiam va- per omnia cx universo ambitu civilaiis laicbrarum
sorum qualitale 9 inielligeret, virgo Christi ad Bar- Ibramina , elfluxere grana viva , sive occasione, sive
barura ait : Hwc Petri apostoli sacra ministetia sunt. veritale commota , omnia tanien de prsescnte salutc
Ptwsume, st aucles, de faclo lu videtis. ^Ego quia de- credentiii,sl ex horreo Dominicse praeparationis ac-
fendete non vdleo, neque tenete audeo. Barbarus vero cepta sunt: reliqua vero,ss sicut stcrcora , ct velut
ad reverenliam religionis , timore Dei et fidc virgi- (J paleae, ipsa vel incredulitate vel iaobcdienlia pr.e-
nis motus.ud Alaricum per nuntiumhsec retulit: qui judicata , ad exterminium atque incendiiim remaii-
conlinuo reporiari ad apostoli basilicam " universa, serunt. Quis bsec sa perpendere plenis miraciilis quis
ut erant, vasa imperavit; virginem eliam, siroulque praedicare dignis laudibus queat? Terlia die Barbari,
omnes qui se adjungerent Ciirisiianos, eodem cum quam ingressi fuerant Urbem, sponte discedunt,
defensicMiededuei. Ba doinns *' ar sancfis sedi- 11 facto quidem aliquantarum sedium inccndio, sed
bus **longe , ut ferunt, el medio inlerjectu Urbis ne tanio quideni,ss quautum seplingeulesimo con-
aberat. Itaque roaguo spectaculo omniuat disposila ditionis ejus anno easus effecerat. Nam si exiiibitam
HAVERCAMWNOT^l.
CAP. XXXIX. — 1. Tutbat, irtumgii. Perij?o«.. 12. Asancli&sediiu». EJd.qiia»da«if sanetis sedibus.
cum Ullr. el duobus Lugd. Batl., turbatam vei tur- 13. Loncje, ut ferwtt. Ita scribere juljemt ed. A»-
balamqye irrumpit. gusi. el KISS.meliores. Vnigs., longo ut (erunt.
2. Prius. Abest ab ed. August. 14. Hymnis. Ed. August. Hymnum, SHIWet, qt*se
3. In sanciorum. Cod. Perizon. non liabet in. babent Hymnut,
4. Confugisstint. Pcrizon. ideraTeonfugerent. j> 15. Etsi »o» fide. Sie lege ex mss. et ed. Aug. , si
"
5. RomanwEcclesiw. Ed. August., Rotnanw urbis. tionjide edd. Vulgg.
In eadetn Loth desidcralur,. et mox mavult peccato- 16. Adgtegantuv. Perizo»., congreqantur.
w lunc populi, ete. 17. Ad salutem. Perizo». etLugd. Birt. qwart.,. ad
6. Jam wlale pttoveclam. Edit. Atigust., etiam vilam.
wlate provectam. 18. Inexcusabiles. Lugd. Bat. quart., intticaUles.
7. flla. Perfzon., t'//t. 19. Mystetkun h«c, quod* elc In Lug*. Bat. quarto
. 8. Dumque, expositis.opibtts, etc Aliquotex mss. legilur,»iusierium »ttsera/)t7e,etc; quod viai»sternit
el qiiideni nuniero plures, legunt, cumque, expositis ad lectionemcod. Perizon., MystermmIwc mirabile,
opibut, attonitutn barbarnni magiikudine , pondere, quod, etc
pulchriludine, etc. 20. Dieendu hymms, God. Perizon., dicendhque
9. Intelligfirel. Edd. qusedaro, videtet. liymnis.
10. Ego quia defendere-rion valea, neqitelenere au- 21. Ex horreo. Florent. duo, et horreo.
deo. lta ex mss. suis resiituitFabi iciiis , cum>anlea 22. Sicut stercora. Ed. Aug. et mss. Florent., velut
legeretur pro tenere (pracierquam in edit. Aug.) stereora.
conlendere. In Perizon. autero et Lugd. Bal. quarto 23v Perpendere. Edit. eadem, perpendet.
et Ultr. legitur , Ego , quia defendere non queo (vei 24. Faclo quidem. Mss. aliqtiot, facto tamen:
.nequeo)*tenere non audeo. 25, fiwlinn septingentetimo. ldeni, qumlurn in
11. Unmrsa. Abest boc a cocL Periaon.,, qui raox seplingentetimo.
legit, eadem cum defentione.
1165 HISTORURUM LIBER VII. CAP. XL. H66
Neronis imperatoris sui spectaculis inflammaiionem \ cum his alise, Francos proterunt, Rlientim transeunt,
recenseam , proculdubio nulla comparaiione sequi- Gallias invadunt, directoque inipeui Pyrenscum ns-
parabitur secundum id , quoil excitavcral Iascivia que pervcniunt: cujus obice ad lenipus rcpulsse, per
principis, lioc qnotl nunc iriluleril ira victoris.se Ne- circtimjaccntes provincias rcfuuduuliir. Uis per Gal-
quo veroGallorum mcininisse in hujusmodi collatione lias baccliantibus, apud Brilannias Gratianus, mu-
debeo, qui" continuo pene anni spaiio incensaeever- niceps ejusdem insulae, lyrannus ereatnr et occidi-
sseque Uibis attritos cineres possederunt. Et ne tur. Hujus loco Constantinus, ex infima niililia,
quisquam forle dubitaret ad correptionem S8super- propler solam spem nominis, sine merilo virtuiis eli-
bac lasciviac, et blasphemae civitatis hoslibus fuisse gitur, 577 1u' conlinuo "ut invasil iinperium, in
pcrinissuin , eodem tetnpore clarissima Urbis loca Gallias transiit. 8 lhi strpe a Barbaris inceriis foede-
fulminibus S9dirula sunt, quae inflammari ab bosti- ribns illusus.deiiiiuento magis reipublicse fuit.9Mi-
bus nequiverunt. sit in Hispanias judic.es, quos cum provincise obe-
CAPUT XL. dientes 10accepisseni, duo fralres juvenes nobiles et
t57G ,l
De irtupiione, vaslaiioneque Alanorum , Suevornm et locupleles, Didymusel Verinianus non nssumpse-
Vandalorum. Item deGratiano tyranno el Conslan- runt; ne aJversus tyrannum quidero lyranuidcin,
tino imperatore apud Britannos; deque Didymi et B sed imperalori juslo adversus tyrannumelBarbaros
Veriniani gestis el inleritu. tueri sese patriamque suam n.oliti sunl. Qund ipso
1 Anno itaque ab Urbe condiia nci-xrv, irrupiio Ur- rei gestae ordine paiuil. Nam lyrannidein nemo nisi
,s
bis'per Alaricum facla est: cujus rei quamvis recens cclcriter maiuratam secrelo invadit, et puhlicc ar-
memoria ' sit, tum si quis ipsius populi Rom.ini et mat, ciijns sumina est, assumpto Jiademate la ac
niultilniiinem videat, et vocem audial, nibil faclum, purpura, viJeri anleqiiam sciri. Ili vero ,v pliiriino
siculetiam ipsi fatentur, arbiirabitur, nisi aliqnan- tcmporc servulos tantum suos 15ex propriis pracdiis
lis adbuc 3 exsisteniibus ex incendio ruinis forle do- coliigentes ac vernacnlis alentes sumptibus, nec tlis-
ceatur. In ea irruplione Placidia , Theodosii prinei - simulato proposito.absque cnjusquam inquieiudiire
pis filia, Arcadii el Honoriil imperalorum soror, ab ad Pyrciuei clauslra lendebant.16Adversns hos Con-
8
Alaulplto, Alarici propinquo, capta esl, atque in siaiiiiiiiis Conslaiitem iilium siiiiin, proh dolor! ex
uxorcm assumpta, qtiasi 6 eam divino judicio velut monacbo Csesarem facium, ciim Barbaris " quilms-
speciale pignus obsidem Roma tradiderit, iia juncta dam, qui quondam in fcedus reccpli alque in tuili-
7 poientissimo Birbari regis conjugio, multo reipu- tiam allecli, ls Honoriaci vocabanlur, in Hispanias
blicaecommodo fuii. Inierea anie biennium Romanae misit. Hinc apud Hispanias prima mali ,9 labcs; nam
irruplionis, exciialse per Stiliconem gentes Alano- " interfectis illis fratribus, qui tutari privalo prscsidio
rum , nt dixi , Suevorum , Vandalorum , multseque Pyrensei Alpes moliebantur, his Barbaris 578 fiuasi
HAVERCAMPINOT-iE.
26. Neque vero Gallorum. Perizon. et tres Lugd. audissent. Non Verinianus, sed Viri.lianus, allcr ho-
Batt., Ne Gallorum, etc. rum vocalur apud Paulum Diaconum.
27. Continuo.Tres Ltigd. Balt., continui pene anni II. Non assumpsere. Omnes fere mss. habeni non
spalio atlritos cineres possederunt, deletis reliquis. assumere, quod bene et Laline diclum est, sed an ita
Per conlimii pene anrti spatium qusedam ed. velt. scripserit Orosius haud liquet. Qusevero sequuntur,
babeni. a paucis, ul puto, facile, prout vulgata suni, imel-
28. Superbm Ed. Aug., superbiw. Lugd. Balt. tres, ligentur. Editi iiabeut »on assumpsere, ne adversus
superbm et tnisera?civitalis. Cod. Perizon., superbw, tyrannum, elc. Majori distinclione post assumpsere
lascivw, blaspliemw, el miserm civitcttis. Quse leclio posita, sensus magis eril liquidus, prsesertim si pro
non displicet. «e rcponas nec.vel illud ne capias ut idem significet
29. Diruta sunt. Lugd. Bat. pr. ct tert., dirupla quod nec. Sensus est: immo hi juvencs ne arma qui-
sunl, quod non est spernendum. deni protyrannide/sua videlicei,id enim insequen-
CAP.XL. — 1. Anno itaque. Tres ex Lugd. Balt., tibus diluit Orosius) contra tyrannum sumpscruni,
quibus Pcrizon., Ultr. et Coll. Gronov. accedunt, sed pro imperaiore et pairia, conira lyrannum ei
secundam vocem non agnoscunl. Barharos. Mss. qui assumere habeui, delentne, scd
2. Sit. Ed. August., esl. immerito, prout quidam ex illis intra tyrannum et
3. Existenlibusruinis. Lugd. Batl. tres, cutn Coll. quidem interjiciunt quoquefrusira sese, aique deinde
Gronov., ejcslantifcitsruinis. expungiint et Barbaros.
i. Imperatorum soror. Lugd. Batt. Ires cum Coll. p 12. Secreto. Abest a cod. Aug. et Florentt.duobus
Gronov. legunt, imperatoris soror ttblala. secrete.
5. Capla est. Verbum est delent tres Lugd. Batl., 13. Ac purpura. Duo ex Ltigd. Batt. aut purpura.
duoFlorentt., Perizon. et Coll. Gronov. 14. Plurimo tempore. Perizon., prmio tempore.
6. Eam. Quinque ex iisdem Iegimi, eamdem. IS.Expropriisprmdiis.Lugd. Batt. pr. etterl.,
7. Potentissimo Barbari regis. Da ed. Augustana ; propriis prwsidiis.
reliquae, poletitissitni Barbari regis, qund displicet 16. Adversus hos. Periz./oduersus quos.
auribus. Lugd. Bat. pr. regis delet, quod et faciunt 17. Quibusdam. Abest a mss. Lugil. Batl. et Coll.
dtto Florentt. Gron.
8. Ibi smpe. Lugd. Balt. primus el lcriius, uiit 18. Honoriaci. In mss. quibnsdam Honoriani, in
smpe. aliis Honoriacli vocanlur : in Periz. dicuntur liono-
9. Misit in Bispunias. Mullaeediliones legunl, Mi- raciaci.
sit vero in Hispaniam judices, sed conlra mss. 19. Labes. Lugd. Bat. cum Periz. et Coll. Gronov.
10. Accepissent.Lugd. Bati. tres cum Coll. Gron., fuitaddunt.
J1C7 PAULI OROSH 1168
in pretittm viclorise, primum prscdandis 0 in Palati- j^nuil? 7 Quoccttm ila sinl, illud lailicn clemenlia Dci
nis catnpis licentia data; dehinc supradicii montis eadem piciale qua ditdum pracdixcrat, procuravil, ut
clatistrorumquc ejus cura pcrmissa est, rcraola rus- sccuttdum Evangeliumsuum,quo iiicessabilil,er8com-
ticanorum lideli ct ulili custodia. Igilur llonoriaci, monebat, 9 Cuiii vos persecuti fucrinl in una civilale,
imbuti prada el"' illecli abundantia,quo magis sce- fugilein aliani, ,0 quisquis egredi vcllet aiquc abire,
lus impunilum forct,ss alque ipsi sccleri plus lice- ipsis Barbaris mercenariis minislris ac defensoribus
ret.prodita Pyrentci custodia clauslrisquc patefaclis, uleretur. Hoc lunc ullro ipsi offercliant, Et qui au-
cunctas gcnles quac pcr Gallias vagabaniur, Ilispa- fcrrc omnia, inlerfeclis omnibiis, poterant, panicu-
niarum provinciis iinmiltuiu, iisdemqtie ipsi adjun- l.im stipendii ob mercedem servitii sui el " trans-
gunlur, ubi aclis aliquamdiu inagnis cruentisque vecti oneris flagilabant. El hoc quidem ls a plurirois
discursibus, posl graves s3 rcrtim atquc horainuni faclum cst. Qui aulem uon crcdiderunt Evangclio
,a
vaslationcs, nde quibus ipsos quoquejmodo poeniicl, Dei, quasi contnmaccs, vcl si ctiam nnn audie-
" habita sortc ci dislributa usquc ad nunc posses- runt, dupliciter contumaces, u non dedcrunl loctiiu
sione consistunt. irae, juste a supervenienle ira comprensi et oppressi
CAPUT XLI. sunt. Quamquam el post hoc quoque conlinuo Bar-
B bari, exsecratigladios suos,ad araira conversi suni,
Diclorum veiul epilogus. llcm omnesomnia jusie sus-
residuosquc Romanos ut socios modo ct amicos
linnisse, sive pii siveimpii fuerinl.
fovenl, ut inveniantur jam inicr eos quidam Ro-
Multa nunc mihi dc ' hujitsmodi rebus loquendi niaiii, qui malinl inter Barbaros pauperem liberla-
foret facullas,si non sccundiim omnes homines apud tem, quam interRomauos Iributariam solliciluJincm
uniuscujusque mentetn conscientia sccreta loquere- sustiuere. ". Quamquam 580 s'i ie °b boc soluni
tur. lrruptse sunt Hispaniae, cacdes vastationesqtte Barbari Romanis finibus immissi forent, quod vulgo
a
passse sunt.' Nihil quidcm novum, hoc enim nunc per Orientem et Occidentem eoclesiseChristi llun-
4
579 Pcr biennium illud, quo hoslilis gladius nis et Suevis, Vandalis et Burgundionibus, diver-
* sseviit, suslinuere a Barbaris, quod per ducenlos sisque ct innumeris credenlium populis " replentur,
quondain annos passse 6'fuerunl a Roraanis, quod laudanda et attollenda Dei misericordia ,8 viderelur:
ctiain sub Gallieno imperatore per amios propemo- quandoquidem, elsi cum labefactione noslri, lanlx
dum duodecim, Germanis evertentibus exceperu.nl. gentes agnitionem veritatis ,9 acciperent, quam in-
Vcrumtimen quis non se, qui sui suorumque aciuum venire utique nisi hac occasioue non s0 possc.nt.
vel eliam cogilationum conscius, judicia Dei mettiii, Quid enim damni cst Chrisliano ad vitam aetcrnam
juste omniapassum, velcliam parva sustinuisse fa- G inhianti, huic sncculo quolibet tcmpore et quoquo
tcalur? aut qui se non iulclligit, Deumque non me- paclo abstrahi? Quid autem lucri cst pagano in me-
tuit, quomodo non jusle Lla el qtiidem parva susti- dio Chrisiianorum adversus iidem obdurato, si paulo
HAVLRCAMPINOTiE.
2i). ln Palalinis campis. Lugd. Ball. quatuor cum cuncta ila sint, ineptc el contra mss. Quw jutta cum
Perizon. el Coll. Gronov. et ed. Aug., in Palwstinis siiU.Perizon.
campis. 8. Commonebal.Lugd. Balt. tres, cum Perizon. ct
21. Illecli. cd. Aug.. allecti. Coll. Gronov., ptwcipit.
22; Atque ipsi sceleri plus liceret. Emendavi Iiunc 9. Cttm vot, etc. Quod si petsequantut vos, elc.
locum ex ed. Atigust., quaeilaexhibet; nam vulgali Lugd. Bal. pr. et Perizon. Exstat in Evang. Malth.
edunt, atque ipsis sceleris plus liceret. Pro qno tres cap. x.
Lugd. Batt. cum Coll. Gronov. atque Ulir., melius, 10. Quisqueegtedi veltet, etc. Ed. Augusl. et Flo-
ipsit sceleribus; Perizon., atque ipsos plus sceleri /t- rent. pr. el Ullr., quisquis egtedi atque abite vellet.
ceret. * Aliquol cx Lugd. Batt., quisquequo abire velil, ipsis
23. Rerum atqite hominutn. Tres ex Lugd. Ball., Barbaris mercenariis mimslrisacdefensoribusulebalur.
servorum hominumque. Florent. tert., quisque egredialur quo abire vellct.
">24. Dequibus ipsos, etc. Cum boccleciio in omni- Nos lectionem cod. Perizon. reliquis prsctulimus.
bus invcniatur mss., ut et in ed. Aug., exsularejussi 11. Transvecti oneris. Florent. sec, transvectionis.
illam quam edilores suo arbitratu reposuerunl, qua- Contenti scilicet erant dala pecunia pro transvectionc
rum iptos, elc. itlaruro rerum, quas in usum egrediontium, dedu-
25. Habita sorte, elc. Paulus Diaconus in fine lib. ccntcs eosdem, in alium locum transporiabanl.
xili: Itaque, post multas sltages, incendia et rapinas, 12. A plurimis. Abest ab cd. August.
tandem divisissedibus,Batbati, ad atatta convetsi,Ro- j) 13. Vel si. Abesl vel a duobus Ltigd. Batt.
. manotum residuos cwperunt ul amicos fovere. 14. Non dederunt. Lugd. Bat; pr., et non dederunt.
CAP.XLI. — 1. Dehujusmodi. Florentini duo, de Pcrizon., et non crediderunl.
hujuscemodi. 15. Quamquam. Ed. August., lamquam.
2. Nihil quidem novum. Mss. quidam, nihil novttm. 16. Ob hoc solum. Mss. Lugd. Ball. aliquot, ad hoc
3. Hoc enimnunc. Ultiina vox a Lugd. Balt. tribus solum.
abest. 17. Rcplenlur. Lugd. Bat. pr., tepletentut.
4. Illud. Non invetiitur in iisdem mss., ut nec in 18. Viderelur. Lugd. Batl. tres, cum Coll. Gronov.,
ed. August. videtur.
5. Swviit. Sic malo cum Perizon. Cod. quam sm- 19. Acciperent. Iidem mss., acceperint; Perizon.,
vit quod in reliquis est. acceperant.
6. Fuerunt. Mss. aliquol, fuetant. 20. Possent, Perizon., poluissent.
7. Quw cum ita sint. Edd. Fabr. el Scotli, qitrn
 1169 IIISTORIARUMLIBER VII. CAP. XLII. 1170
diulius diem prolrahat, Sl quandnquidem morituro ,\ vinuspostca, vir Galliartim iiobilissimus, in (yranni-
desperata convcrsio est? Et quia incffabilia sunl dem 6 niox iilassurrexit, cecidit. Scbastianus fraler
ss
judicia Dei, quae nec scire omnia, ncc explicare ejusdem, hoc solum, ut lyrannus morereiur, elegit..
3
quae scimus, possumus, breviter cxprcsserims cor- 582 Nam continuo, ' ut crcalus, occisus est. Quid
rcptionem judicis Dei, quoquo pacto accidat, jusle de infelicissimo Allalo loquar, cui occidi inler ly-
susiinere qui sciunt,sv jusle sustinere qui nesciunl. rannos lionor et mori lucrum fuil? 8 In hoc Alaricus
581 CAPUT XLII. imperatore faclo, iufecto, relecto ac defcclo, ciiius
liis omnibus aclis pene quam dictis, mimum risit, et
Recital ealalogum quemdam tyrannoritm, qui tandem ludum
omnesopera Constantii comilis deleli ftterint. spectavit imperii, nec mirum, * si jure hac
pnmpa miser lusus est, cujus ille umbratilis consul
Anno ab Urbe condita MCLXV, Honorius impera- Tertullus ausus est in curia dicere : Loquar vobis,
tor videns, tot oppositis lyrannis, nibil adversnm Patres conscripti, consttl et ponlifex, quorutn alle unt
Barbaros agi posse, ipsos prius lyrannos ' deleri tenco,, 0 altetum speto, sperans ab eo qui spem non
jubei. Constantio comili hujus belli summa com- hibebat, el maledictus uliquc " quia spem suam
raissa est. Sensit tunc demum respublica ct quam posuerat in homine. Atlalits ilaque lamqtiam inane
ulililatem in Romano tandein duce rereperil, et B imperii siniulacrum cum Goihis tisque ad Hispanias
quam ealenus pernicicm per longa tempora Barbaris portalus csi;ls ttnde disccdens navi, incerla moliens,
comiiibus subjecla tolerarit. Igitur Constantius co- in mari captus etad Constantium comilem deduclus,
mesin Galliam cum cxercitu profectus, Constanli- deinde imperalori Honorio cxhibitus, truncata ma-
num impcralorcm apud s Arelatem civitatem clausit, nu, viiae relictus est. Heracliauus interea Africseco-
cepit el occidit, Jani hinc, ut de calalogo lyranno- mes missus, cum idcm Attalus umbram geslaret im-
rum quam brevissime loquar, Constanlem Constau- perii, Africam strenue adversum judices ab eo mis-
tini filium, Gerontius comes suus, 3 vir nequam ac sos lulatus, consulatum ,a assecutus est; quo elatus
improbus, apud Viennam interfecit, atque in ejus Jo- supercilio, Sabinum ,v dome.sticumsuum, virum inge-
cum Maximiiin quemdam v substiltiit. Ipse vero Ge- nio calliduro, industriaque solerlero ctsapientem no-
ronlius a suis militibus occistts esi. Maximus, extt- minandum, si animi vires iranquillis studiU accom-
lus purpura, destitulusque a mililibus Gallicanis, qui modavissel, generum allegit : cum quo quorumdam
in Africam trajecti, deinde in Ilaliam revocali sunl, periculorum suspiciones duin palitur, fecit, atqueali-
nunc inter Barbaros 5 in Hispania egcns exsulat. Jo- quamditt Africana annona exlra ordinem ,s detenta,

IIAVERCAMPINOT.dE.

21. Quandoquidemmotiiuro despetala convetsioest? iC tus, in Hispania exsulans, egens obiit,

Lngd. Ball. pr., tejt. cl quart., cum Coll. Gronov., 6. Mox ut assurrexit, cecidit. Ed. Aug., el cecidit.
quandoquemotituto; sed sec, quandoquidenimotitu- Lugd. pr. et tcrt., cum Coll. Gronov., et occidit.
rus. Deinde iidem omncs, accedente Perizon., cui Pro assurrexit Periznn., surrexit.
despetata convetsio esl. Sed vulg. sese satis tueri £17. Ut ctealus, occisus est. Lugd. Batt. omncs,
poiest. cum Ultr., Perizon., Meo, Coll. Gronov., adcoque
22. Explicate. Lugd. Balt. pr. et tert., cum Coll. mss. omnibus, delcnt est, quod inscrunt (prseter
Gronov., habet explete. August.) editi, legentes, ut est ctcatus, occisusest.
25. Corrcp/ioftem.Edd. quscdam velt., correctio- 8. ln hoc Alaricus, ete. Id est, dum Alaricus,
nem. Gothorum rcx, liunc Attalum imperatorem consti-
21. Juste sustinere, elc. Respondent hacc illis, quse tuit Romanum, ilerum privalum facit, dein .rnrsus
supra prsecesserunt: Verumtamen, quis non se, qui imperatorem, atque mox rursus in ordinem redigil,
sui suorumqueactuum, clc. Ineple igitur ed. August. idque brevissimo temporis spatio, qnid aliud agit,
legit, juste sustineri qui sciunt, injusle sustinete qui quam ul in rcena vilcm indncat homuncionem, qui,
tiesciunl. deposila persona, futurus sit privatus, atque lubente
CAP.XLII. — 1. Deleti jubet. lia Florentt. duo, Alarico rursus imperalorio babitu in scenam sitpro-
Pcrizon., Ullr. et Lugd. Bat. tert. Reliqui, ut et edd.,. diturus, et deposito eodem fulurus iterum, ul antea,
detete jubet. privalus?
2. Atelatem. Ediii et mss. quidam Arelatum, nam 9. Si jure hac pompa. Lugd. Balt. tres, cum Coll.
ulroque modo scribi solet, sed Aretatem habct quo- Gronov., si hocjure ac pompa.
que Diaconus, delens cieilaiem, qnae vox in mss, 0- 10. Alterum spero. Videlicel pontificatum, resli-
rosii quoque nonnnllis cxpmigitur. luto idoloruin cultit, si perseverasset umbraiilis
3. Vir nequam ac improbus. Lugd. Balt. omnes, quoque imperalor suus iu regno. Male Orosii locum
cum Perizon. et Coll. Grosiov., nequam magit quam excepit Paulus Diaconus, scribens in initio lib. xiv:
probus. Terlullits consul, qui futurum se principem in senatu
4. Substituit. Perizon., constituil. glorialits est, pari nihilominus exilu periil.
5. In Hispania egens exsttlal. Lugd. Bat. sec. in- 11. Quia. Lngd. Balt. tres, cum Coll. Gronov. et
ler barbaros Hispaniw egens exsulat. Paulus Diaconus cod. Periz., legunt qui.
iuiiio libri xiv : Is (Constamiiis) ntox ut Gallias in- 12. Unde discedensnavi. Mss. aliquot, descendens,
yresstts est, continuo Constanlinum tyrannum apud ut et ed. Aug.
Arelatemexstinxit. Constans veto, filius ejus, a Ge- 15. Asseculus est. Ed. Aug., consecutusest.
rontio, suo comite, Viennw interemptus est. In cujus 14. Domesticumsuum. Florcni. sec, Sabinum ju-
locumGeronlius Maximum substiluens, ipse a suismi- dicem, comilemsuum.
titibus jugutaltts est. Maximus deinde purpura exu- 15. Detenta. Ita mss.; relenta vulgg.
 1171 PAULI OROSII 1172
583 ipse landera cum immensa,l6certe temporibus iA prsecipue, atque inlercluso omni commeatu navium,
nostris " saiis incredibili classe navium, Romam ct peregrinorum usu commcrciorum. Gothorum (unc
contendit. Nam habuisse tunc tria millia septiugen- populis Ataulphus rex,prseerat: qui, post irruptionem
tas naves dicitur : quem numerum ne apud Xerxem Urbis ac mortem Alarici, Placidia, ut dixi, captiva,
quidem, prseclarum illum Persarum regem, nec sorore imperaloris, in uxorem assumpla, Alarico in
Alexandrum Magnuni, vel quemquam alium fuisse reguum successerat. Is, nl saepe audilum, atque
1ulliiiio exitu ejus probalum
regum, hislorisu ferunl. Is simul ut curo agmine esi, salis sludiose secta-
militum ad Urbem pergens littore egressus est, oc- lor pacis, militare fideliler Honorio imperalori,
citrsu cotnitis Marini terrilus et in fugam versus, ac pro defendenda Romana republica impende-
arrepta navi, Carlhaginem solus rediit, atque ibi re vires Golhorum prseoptavit. Nam ego quoque
continuo militari roanu interfeclus est. Sabinus, ipse virum quemdam Narbonensem, illustris sub
gener ejus, Constantinopolim fugit, unde ,8 post ali- Theodosio militise, eiiam religiosum s prudentcm-
quantum teraporis retractus, exsilioque daranalus que ci gravem, apud Bethlehem oppidum Palse-
^est. Hunc omnem catalogum, ut dixi, vel manife- siinse, beatissimo Hieronyroo presbytero a refe-
sloriim lyraniiorum, vel inobedieniium diicum opti- rentem audivi, se familiarissiraum Ataulpho apud
ma Honorius imperator religione et feliciiale occidi K; Narbonam fuisse : ac de eo ssepe sub leslilicatione
19meruit, roagna Consiantius conies induslria et 585 didicisse, quod illecum k esset animo, viri-
celeritate confecit : merito sane, quia s0 in his die- bus, ingenioque nimius, referre soliius esset, se
bus prsccipiente Honorio, et adjuvante Constanlio, in primis ardenter inhiasse: ul, obliterato Romano
pax et unitas per universam Africam Ecclesiae ca- nomine, Romanum omne solum, Golhorum impe-
tholicae reddita est: et corpus Cbrisli, quod nos rium et faceret et vocaret: essetque, ul vulgariter
suknus, rediniegrala sl discissione sanalum est; loquar, Gothia, ' quod Romania fuisset; fieretque
imposita exsecutione sancli prsecepti Marcclliiio nunc Aiaiilphus, quod quondam Csesar Augustus.
tribuno, " viro in primis prudenti el industrio, om- At ubi multa experientia probavissei, neqiie Goihos
niuinque bohorum studloruib appetentissimo, quero ullo iiiodo parere legibus posse propter effrenatam
sa Marinus comes apud Carlhaginem (incerttim zelo barbariem, neque reipublicse inicrdici
leges opor-
6
stimulaius, an auro corruplus) OcCidlt: qui conllnuo tere, sine quibus respublica non est respublica ;
revocatus ex Africa, factusque privatus, vel ad poe- 7 olegisse se tallem , ut gloriam sibi de resiittiendo
nam.velad pcenitentiamconscienliae susedimissuscst. in integrum, aiigendoqiie Roniano nomine Gothorum
viribus quaererel, habereiurqne apud posieros Ro-
584 CAPUT XLIII.
C mause restitutionis auctor, postquain esse non 8 po-
Quomodo Gothi expulsi; quid Alaulphus rex eotum luerat
insiituetit. De Segetico et Vallia tegibut Getho- immulalor. Ob hoc abslinere a bello , ob
tum. boc 9 inbiare paci nilebatur, prsecipue Plaeidiac
Auno ab Urbe condita UCLXVIII, Constantius co- uxoris suae, feininae sane ingcnio accrrimse cl reli-
mes npud Arelatem, Galliae urbem, consistclis, ma- ginitis ,0 satis probie, ad omnia bonaruni ordina-
gna rerum gerendarum induslria, Golhos Narboiia lionum opeia pcrsuasu el consilio temperalus.
expulit, atque abire in Hispaniam coegil, interdicio Cunique eidein paci pelcndaealque oiferendac studio-
HAVERCAMPl NOT^E.
16. Cerie. Perizon.» sdits. Gronov. et ed. August. scribunt, neque aliter scribi
17. Satis incredibiU. Editt (praeler Augiist.), e/sa- debei. Vdlgaia certe nihil ineptius. llla sic liabci,
tit incrediblli; verutn mss. illud el non agnoscunl, Hieronymo presbyleroreferente, audivi se, eic, ipiasi,
atque etiani sensiii officit. referente Hieronymo presbyiero, Narbonensem il-
18. Pbst aliqudntum teritporit. Florent. sec. et lum audivisset Orosius, cum innuat, se interfuisse
Lugd. Bat. tert., cUm Coll. Gronov., tempus pro illi colloquio. Quidam dein mss. ex Lugd.Batt., ut et
temporis habettl; sed Lugd. Bat. sec, posl aliquan- Coll. Gronov. habent, audivisse me fateor, vel audi-
tum lempotis. In fine penodi est ex mss. apposui. visse fuieor, et dein se (uisse.
19. Occidi mituit. Supina admodum negligentia, 4. Esset. Lugd. Bat. pr. erat.
' non raodo in cunctis edd., sed et dronibus mss,, 5. Qubd Romania fuisset. De hac appcllaiioue,
praelerquam Lugd. Batt. primo el lert. atqtie Coll. quse sollicitari non debet, vide Spanbemium in Orbe
Gronov., omissuin luit verbum occldi, sine quo ridi- n Romano p. I6t».
culus admodum est seusus. " 6. Non esl retpublita. Ed. August., non esset res-
20. Inhis. Ed. Aug., his diebut; cod. Periz., iltis publica.
diebus; uterqne Jeleto in. 7. Elegisse se saltem. Edd. vulgg., saiuiem,
21. Discissione. Lugd. Bati. qualuor, Coll. Gro- prseier Venetas et August. atque priniam oninium,
IIOV.et edil. Venetse, discessione. in qiia cerle lectione nulla salus buno sensui. Mss.
22. Viro iri ptimis pruderiti. Ed. Aug., bono vito, quos inspexi omnes habent saltem. Florent. lert.
in primis, ete. scribit, elegisse tatlem.
23. Mdrinus comes. Is qui Heracliaiiurii in Italia 8. Potuerat. Ex ed. Auguslana sumptum, reliquae
copiis suis exuerat, atque deinde cum imperio in babeni, poterat.
Africanl missus fuerat. 9. Inhiate paci. Hoc quoque ex ross. et cdd. vett.
CA.P-XLUI. — 1. Uttimo exitu ejus. Lugd. Batt. pro. inhiate pace.
tres, i» ullimo exilu ejus. yl.Siiit ptbbw. Consensn suo ila qnoque eadem
2. Pruiief«e»t(/ue.Iidem mss.,priidentetn. exemplaria Sic scribi voliiut, non suiis probatw.
3. Referentem. lia tres codd. Liigd. Batl., Coll.
 173 LIBER DE ARBITRII LIBERTATE. 1174
sissime insisteret, apud Barcinonem, HispaniseA agi strages ex alterutro Barbarorum crebris cer-
uibein, dolo suorum, ut ferlur, occisus est. Post tisque nuntiis discimus, prsecipue Valliam Golho-
hunc Segericus rex a Gothis crcatus, cum itidera rum regera insistere patrandse paci ferunl. Ex quo
" utcumque concesserim, s3 ut licenler Christiana
judicio Dei ad pacem pronus esset, nihilominus et
a suis interfeclus est. Deinde Vallia successit in re- lempora reprehendantur, si quid a conditione mun-
11
gnum,ad boc electus a Gothis, ut pacem infrin- di usque ad nunc simili factum felicitate 587
geret; ad hoc ordinatus a Deo, ut pacem conlirma- doceatur. Manifestavimus, ut arbitror, atque osten-
ret. Ilic igitur terrilus maxime judicio Dei, quia dimus, non magis verbo pene quam digito in-
curo magna superiore abbinc anno Golhorummanus, numera bella sopita, plurimos exstinctos lyrannos,
instrucia armis navigiisque, iransire in Africam comprcssas, coangustatas, addictas, exinaniiasque
moliretur, in duodecim millibus passuum Gaditani immanissimas gentes minimo sanguine, nullo certa-
freti 586 lempesiate correpta, miserabili exitu mine, ac pene sinc csede. Superest ut obtreclalores
11perierat: menior etiam illius acceptae sub Alarico nostros roolitionum suarum pceniteat, veritatique
cladis,cum in Siciliam Gothi transire conati, in erubescant; Deumque veruni et solum, qui potest
conspeciu suorum miserabiliter arrepti el demersi oronia, credant, timeant, diligant, et sequantur :
sunt, pacem oplimam cum Honorio iniperalore, B cujus omnia, et quse mala putant, bona esse didice-
datis lectissimis obsidibus pepigit. Placidiam, im- runl. Explicui, adjuvante Christo secundum tuum
peratoris sororem, honorifice apud se honesteque prseceptum, beatissime pater Augustine, ab inilio
13 Romanse securitati peri- mundi av
babitam, fratri reddidil. usque in prscsentem diem, boc est, per an-
culuin suuni oblulit, ut adversum cscieras gcntes, nos quinque mille sexcentos el sepieniJecim, cupi-
quae per Hispanias consedissent, sibi pugnaret, ^et dilates et punilioncs hominum peccalorum, confli-
Ronianis vinceret: quamvis et cseteri Alanorum, cialioues sseculi, el judicia Dei, quam brevissime et
Vandaloium Suevoruinque reges, eodem nobiscura quam simplicissime ss potui, Cbrislianis tamen leni-
placito 1Sdepacti forent, mandantes iropefalori Ho- poribus, propter prscsentem inagis Christi gratiam,
iiono : Tu cum omnibus pacem habe , 1Somniuuique ab illa incredulitatis confusione discretis. s6 Ita jam
obsides accipc; " uos nobis confligiinus, nobis per- ego cerio et solo quetii concupiscere debui, obedien-
imus, 1S tibi vincimus : " immorialis vcro quasius liae mcsc friiclu fruor. De qualitate aiileiii opuscuio-
erii reipublicse luae,s 0 si ulrique pereanius. sl Quis rum tu videris, qui praecepisti, libi S7adjudicanda,
hsec crederet, nisi res docercl ? Ilaque nunc si edas : per te jnJicata, si deleas.
quotidie apud Hispanias geri bella genlium, et
HAVERCAMPINOT^l.
11. Electus. Mss. pleriquc, ordinatus. *- quwstu erit, etc. : unde paiet iubere eosdcm, ul
1-2 Perierat. Misericorditer nimis Lugd. Bat. sec, legamtis, immorlaHvero quwstuierit reipublicw tucr.
pene pt-rierai. In codd. vero Perizon. et Lugd. Bat. lert. deside-
13. Romanw securitali. Lugd. B.il. quarl. el Pe- ratur erit.
rizon., Romanwsocietali. 20.. Si ulrique pereamus. Supra cap. 55 : Ila el hic
14. Et Romanisvincerel. Lugd. Batt. pr. et quart., cluorumsauguine betlum civile restinctum esl, absque
Romanis vinceret. illis decem millibus Goihorum, qttos prwmissos a
15. Depactiforent. Edd. quseJam, despccti; inss. Theodosio Arbogasies delesse funditus fertur, quos
trcs Lugd. 'Bnli. , compacti. ulique perdidisse lucrum, el vinci vincerefitit.
16. Oinnium obsides accipe. Mss. iidem, obsides- 21. Quis Itwccrederet. Ed. Augusi., qui crederel ;
queaccipenos, dclcto onmiuni. cod. Perizon., Quis Itwcsciret tiisi res decererit ?
17. Nos uobis confligimus,nobis perimus. Ita scribo 22. Utcumque. Perlzon., ulrumque.
cum quatuor Ltigd, Bati., Flor. sec., Pcrizon. aliis- 23. Ul licenter. In mss. pr. LngJ. Bat. ul libenler,
que mss. ct ed. Aug. Malc vulgg., nos nobiscum sed siiperscnbilur liccnier. Ed. Aug., utdecenier.
confligimut, nobis perimus. 21. Usque in prwsentem diem. Tres Lugd. Balt.,
18. Tibi vincimus. Lngd. Bat. quart. , tibi vince- usquead, clc.
HIHS. 25. Potui. Lugd. Bati. tres, ul polui.
i9. Imtnorialis vero quwslus erit reipublicw tuw. 26. Ita jum. Mss. iidem, sed jam.
lo mss. omnibus iuveiii scriplum, immortali vero 27. Adjudicanda. Ed. August., dijudicanda.

PAULI OROSII,
HISPANI PRESBYTERI

LIBER APOLGGETICUS,
CONTRA PELAGIUM,
DE ARBITRII LIBERTATE.

588 L Possibilitatis non est, neque pracsumptio- D pene extremse, ut ipsi agnoscitis, necessitalis : nt
nis roese, beatissimi sacerdotes, sed arctissimse ac ego tiunc videar. Quod quidem Ul facereiii, iniuria
1175 PAULI OROSII 117G
coactus sum : non solum defensor fidei meae, sedj \ (Eccti. xxxiv,28)? Stat eliam immanissimus superbia
etiam perfidise manifestator aliense. Sicul enim pur- Goliatb, carnali potenlia tumidus, omnia se per se
gationi proprise studere debeo, propter conscientiam posse confidens : caput, manus, lolum insuper cor-
a autem dico non meam, sed alterius : ila el depre- pus plurimo apparatu veslilus, habens 590 Post se
hensos in grege ovium lupos oslentare ad digitum co- arroigerum suum : qui etsi ipse non dimicat, cuncla
gor, proptcr fidem et zeluro : zelum autem non meum lamen seris et ferri suffragia subministrat. Et non
dico, sed Christi: sed iieque ego cum sim minimus mirum csl, si compeienter hunc locum providens
omnium, aliquid temeriiate prsesumo. Mihi necessi- Scriplura pronuntiat: ubi ail, Philitliim stabant su-
las est injuriam manifesiare quam passus sum : cun- per montem ex hac parle (I Reg. xvn, 3). Ab Ecclesia
ctis pateat qui fecerunt. Dei enim et voluntas et or- siquidem, lisereseos impugnator expellilur, et nulriri
dinatio est, ut malum quod.per patieutiam loleraba- in sinu Ecclesiselur-reticus invenitur : et propter hoc
tur, necessarie proderetur, et per conlenlionem per Spiritum sanctnm inde Israel siare pronuntialur,
furoris eorum ipsis dignam mercedem 589 quam hinc hottit. Et hoc ssrpe. Nam et rex David usque ad
oportuit erroris sui recipienlibus, non solum pessi- impium filium pius paler ab Hierusalem deposito re-
morum denotatio fieret dogmatum : sed corripienda- gis habitu fugaliir : ubi protinus Absalon tyrannus
rum manifestatio personarum. Patres enim et qui 1B ingredilur. Stat ergo Goliath, proh dolor! ex hac
jam quieverunt martyres et concordes, Cyprianus, parte, id est, in Ecclesia, et non solum slat, verum
Hilarius et Ambrosius, et quibus etiam nutic per- et provocal: simulqne per dies plnrimos sanctum Is-
manere. adhuc in carne necessarium est, qui sunt rael manifesti timoris exprobrat. -
columnseetfirmamenta Ecclesisecalholicsc, Aurelius 5. Ne, quscso, beatissimi sacerdotes, quisquam me
Augustinus et Hieronyrous, multa jam adversus lianc arbitretur sub prselcxtu speciei Goliath, David no-
nefariam haeresirm, absque designalione nominum mine gloriari, vos me participem cerlaminis vesiri
haereticorum, scriplis probatissimis ediderunt: qtiam- esse voluislis, ut auxiliator, non auclor accedercm.
quam el hsecvenenatissimorum dogmatum abomina- Latebam siquidem in Bethlehem, ignolus, advena,
tio babel eliam nunc vivenlcs roortuos, mortuosque pauper. Quid miser ego sic loquor, iterum forsitan
viventes. Nam Origenes el Priscillianus, et Jovinia- jactantiac notandusfQuoniam quidem el ipsc David,
nus, olim apud se mortui, in his vivunt: el non so- et lalis el inde proeessil.Laiebamergo in Beihlehem,
lum vivunt, verum eliam loquunlur : nunc vero Pe- iradilns a patre Augustino, ut timorem Domini di-
lagius, el Coelestius, si in his perseveraverint viven- scerem, sedehs ad pedes Hieronymi : inde Hierusn-
tes mortui, eccc adversus Ecclesiam, quod miserum lera vobis accersentibus vocatus adveui. Dehinc in
esl, et quod multo miserius esl, in Ecclesia palam G conventum veslrutn una vobiscum, Joanne episcopo
sihilant, impiique serpenles vibrantibus infecla lin- prsccipienle, consedi. Illico a pusiililate mea postu-
guis ora lambentes, dum sanclam el munitissimam lastls universi, ut si quid super bac hacresi, quam
sedero, cni subiiliter irrepsere, obsident, cunctos ii- Pelagius et Ccelestius seminarunl, in Africa gestum
deles, ne ad illud firmissiraum quondam in Sion re- esse cognoscerem, fideliter ac simpliciler indicarem.
fugium convolemus, cxtcrrent. Exposui coronsevcsirte breviier, ut poiui, Ccelestium
2. Contra hunc serpentem, suffocantemque hali- jaro ad honorem presbyteri subrepenieni, apud Car-
lum, multa utique bealissimi quos snpra memoravi- thaginem pliiiiinis episcopis judicaniibus prodiloro,
mus viri, et multifaria suayeolentia Scripturarum audituro, conviclum, confessum, deiestatumqiie ab
unguenta conficiunt : et ad reficienda sestuantium Ecclesia, ex Africa profugisse : contra librum vero
corda populorum, fragranlissimum Ibymiaina cum Pelagii beatum Auguslinuin, discipulis ipsius Pelagii
oblatione oraiionis incendttnt. Sed hoc parum est, prodentibus ac petentibus, plenissime respondere,
inccrlo propemodum auclore contendere, etcontra- exstarc etiam in manibus meis epislolam supra me-
ria substiluendo conlrariis, infeclum pcstifero Iialilu inorati episcopi, quam nuperad Siciiiam ordlnassel,
aerera temperare : nisi ipsi in mediuro proirahantur in qua mullas qiiaestiones haereiicorum retulit. Qnam
proleranltirque serpentes. Qui, cum tuendi solius " ctiam ibidem ut legerem, prcccepislis : et legi. Ad
capitis causa, reliquum concisioni alque injiirisecor- liaecJoannes episcopus, ut Pelagius coraro inlromit-
pus exponunt, nihil damni arbilrauies, ca tantum lerctur, expeliit. Cui et propler palernitatis ipsius
sui parte a periculo libera, quse mullimodas vene- revercniiam,et propler actionis utiliialcm, 591autn
naiasque in se obtinet linguas, si etiam membiis om- prsescnlera ab episcopo rectius crederetis confulan-
nibus amputentur, nobis sufficere videlur, tempe- duro, inlromiitendi conniventia pracsiita est.
rando saltem pulori satisfacere, ipsos autem a pe- 4. Inlromissum Pelagium uuaiiimiler omnes in-
netralibus non movere, quasi ullus exhalalionis fe- terrogasiis : « An hscc quibus Augttstinus episcopus
tidae Dnis sit, nisi auctore finito : ct iuter haccillud respondissct se docuisse cognosceret. > Illico ille
Salomonis testimonium nunc occurrit: Unus wdifi- respondil: c El qtiisest miliiAtigustinus?«Cunique
cans, alius deslruens, quis eorum proficiel nisi labor universi acclamarenl: « blaspbemantem in episco-
HAVERCAMPINOTiE.
a Andrses Scbotti lectioncm prseferens, Gallandittshabet, propler conscientiam; eonscienliamautemdico.elc.
1177 LIBER DE ARBITRII LIBERTATE. 1178
pum, cx cujus ore Domintts universse Africse unita- A tiant, cum paires audias quid dccernant ? >
tis indulseritsanilatem, non solum n convcntu illo , 6. At qund ille diu disputans, et noslris, propter
verum ab omni Ecclesia pellendum ; > cpiscoptis imperitiam ignoti nobis intcrpretis, quem sscpissime
Joannes illico eum, liomincm videlicet laicum , in viri primarii et religiosi, Posseriuset Avituspresby-
consessu presbyterorum reuin ha;reseos, manifeslc in leri, el Dominttsex Duce, velprave intcrprcianlein,
medio catholicorum sedercprsecepit;et deindeait : vel plura supprimenlem, vel alia ex aliis suggeren-
< Augustinus ego sum , > ut scilicet persona quasi lem confutaverunt : nostris, ut dixi, nclionibus vel
praesentis assuuipta, libcrius ex auctorilate ejus qui inlerpolaiis plerunique vcl tacitis, cpiscopus Joan-
lxdebalur ignoscerct, el dolentium animos lempera- nes ail : < Si siuc adjutorio Dci hoc hominem posse
ret. Cui mox a nobis djelnm est : < Si Augustini diccret, pessimumet damnabile eral. Nunc aiitcm
personam suinis, Auguslini senlenliam sequere. > cuni adjiciat, posse hominem esse sine peccalo, non
Tunc idem episcopus nobis omnibus ait : < Ilsec sine adjulorio Dei, vos qttid dicilis? An forte vos
qnse leguiilur, in alios dicta snnt, aut de Pelagio Dei adjutorium denegatis? > Cni respondi ego :
suggerendum putas ? Si in ipsum autera Pclagium < Testibus et leslificantibus etiam nunc nobis et sit-
quid dicalis expromite. > Ego autcm vobis annuen- pra memoralis viris, anaihema ei, qui ncgat adjulo-
libus dixi : Pelagius mihi dixit, docere se, hominem B rium Dei. Ego certe non nego : prsccipue cum e
posse esse sine peccalo, el mnndala Dei facile custo- conlrario in hscreticos confutarim. > Deinde ciim
dire, si velit. > Respondit Pelagius, audicnlibus vo- inlellecto judice, el interpreleprodiio.clamaremus,
bis : < Iloc el dixisse me et dicere, negare non pos- < Laiinumesse luereticum, nos Lalinos , hteresim ,
sum. > Ego illico prosecutus sum: < Hoc in Ccelesiio Latinis magis partibus nolam, Lalinis judicibus dis-
Africana synodus deiestala est; hoc Augnstinus epi- serendam, a se pene impudenler adjudicandum , >
scopus scriplis suis, sicttl audistis, exhorruit; boc ctim quidem nos accusatores non essemus, et unus,
in ipsius nunc Pelagii scriplis sua rcsponsione con- et 593 suspectus ingererer, dici a pluribus neccs-
dcmnal; hoc et beaius Ilieronynius, cujus eloquium sariumfuit : < Non potest quisqiiam idcm el hacrcti-
universus Occidcns, sicut ros in vellus , exspectat-. cus esse et advocatuset judex. > Multisqtte aliis ac-
Multi enini jam hscretici cum dogmatibus suis, ipso liiaiis, Joannes episcopus novissimam senlenliam
oppiignanle, supplosi sunt, et in cpistola stia, quam prolulit, confirmans taiuleni posiulationem inlenlio-
nuperadCtesiphonlein edidit, condemnavit. Simili- nenique nostram, tit ad bealum Innocentium.papnm
teretin libro a, queni nuncscribit, collatu inmodum Romanum, fralres el epistolsc mitterenlur, universi
dialogi altercaiione confulat. IIoc esl enim lubricum quod ille decernerel secuturi; scd nt hscreticus Pc-
in Anlichristo draconem tenere, ne possil elTugere. s G lagitis imposito sibi catenus silentio conticescerel, et
5. Porro autetn episcopus Joannes nihil hortim ut nostri ab insullalione convicti Joannis confusique
audiens, a nobis exigere conabaiur, ut accusatores temperarcnl. Universi in bancsenientiam consensi-
nos,ipso judice.faleremur. Responsum 592s;cP's" inus:graiiarum actione eelebrata, pace facta, etcon-
sime est ab univcrsis : < Nos accusatores linjus non summala ad pacis lesiiiuoniura orationc discessimus.
sumus, sed quid fratres tui, patrcs nostri senserint 7. Nunc auiem post dies quadraginla et sepieni,
et decreverinl super hac hacresi, quam nunc laicus cum primo Encaeniorqm die, ul solituseram quando
vulgo prsedicat, intiinamus:ne Ecclesiam luam prac- aderam, ad obsequium Joannis episcopi cucurrissem,
serlim, aJ citjus sinum convolaviinus, te ignorante, statim ab eo nolam lalsi criminis pro gralia saluta-
conlurbet. > At ille, cum ssepe nos docendi simula- tionisaccepi. Ait enim inilii : < Quare ad me venis,
lioneinaliquam professionis specicm tentaret indu- homo, qui blasphemasli ? > Volens,b ne, crcdo, in-
cerc, dicebat : < Quia ad Abraham dictum essel a lelligi: ATo/ime langere, quia mundus suin et absqtte
Doinino : Ambula coram me el esto sine tnacula tfien. peccato(lsai., LXV,5 ). At ego nibil mihi conscius ,
xvu, 1); ct Zacbariam el Elizabeth pronunlialos interrogavi: < Quando, aul quo audienlc, aut cujtis-
esse justos ambos anle Dominum incedenles in omni- modi illiul est dictiiin, quod blasphemirc possit as-
bus juslificalionibusDomini tine querela (Luc. I, 6): > Pcribi?> Episcopns respondit: < Ego teaudivi dixissc:
quod qnidemab Origene dicluin, abeo profcrri com- quia nec cum Dei adjulorio possil esse homo sine
pluribus nobis notum erat. Cui responsum per me peccato. > Ego quidcm , beaiissimi sacerdoles, sicut
est : < Nos filii Ecclesiac catholicsc sumus. Non exi- et vos lesles eslis, et universa fralernilas, el prse-
gas a nobis, pater, ut doctores super doclores esse terea sancti viri^f qui huic leslimonio aniore veri-
audearous, aut judices super judices. Patres quos tatis assistunt', siatim tcstificatus suni, dicens:
universa perorbem Ecclesia probat, quoruni com- < Quia ejusinodi verburo, quod nunc a me dicium
munioni nos adbserere gaudetis , damnabilia hsec episcopus inlcnderit, nnmquaro de ore meo anlea
esse dogmata decreveruni. lllis probaniibus, nos processisset: > quamqiiam hanc incontinenliam roi-
obedire dignum est. Cur interrogas filios quid sen- serse falsitatis ruminare ssepius crebra exposilione,

IIAVERCAMPI MTM.
• Agil de Dialogo, quem contra Pelagianos con- b Gallandius corrigit, nw credo.
scripsit.
 1179 PAULI OROSll IISO
noii lam me probasse , quam alium vidcar prodi- }A bdrelis ambiguo : vulgo autem rumorique propteren,
disse. Concedo enim ut qualecUmqnc dictuin illud ne dum episcopum mentiri posse non crederet, alia
est, dixerim, quomndo Lalinum cxpers Latinilalis innocentem credulitaie aestimarel peccare. El iude
Grsecus audivit ? Aut si audivit sacrilegum verbuin, quis 595 igndret nuctores, vel in accusatione Su-
cur non slatim coarguit blaspliemantciii, icl, ut le- sanna;, vel in lapidatioue Nabuthcc?
vius agerel, quasi ihcautura filium pius paier de . 9.Etneforleqtiisnesciat,inHierosolymamnumquam
cOhibenda licenlia periculosi serroonis admonuit? ad eJFundendunisangtiinem Christianum, vel argenti
Sed Cmiirario, post plurimam magni lemporis obli- suflfragia,vel Jlagellamilitum defuisse, miiic ijuoiiiam
vionem, ipse per se accusaiionem inlulit, ipse testi- ab hoc qualicumqiie verbo esse me liberitm reor, libe-
monium perhibuit, ipse judicium promnlgavil, oiil- ruuiiidevcslra, liberuui conscienlia tnea, ipsius verbi
nium sceleruro oflicia in suae personse aucloritate ambiguilaiediscussa conabor exqUirere.hi qui ita nos
suscipiens, prscserliui Evaugelica lectione instructus, respoiidisseasserunt,qiialiieripsiiiiierrogasseviJeau-
Dominiim nostrum Jesum nisi testiinonio principis lur. Forsilan per inoduniiiilerrogalionisipsoruro arca-
non fuisSe dainnaiuin. Et alio milii latere fralres num dogmatis denudabilur - ul reciprocis leriendo vul-
mei assistebanl: ex aliofalsi fralres. Deinde in con- ncribus, emissorein suum remissa cerlius tela casti-
scssu codero , 594 ex una mecum parie consede- |0 gent. Ail enim a nobis esse respoiisum, < nec cuin Dei
rant Avilus et Vitalis presbyteri, cx alia nescio adjutorio poieslhomoesse sine pcccato. > Hoc si quis-
quis iguottis iuterpres, etdeinde probati et sacculo quam hominum ita diceudum putei, utsubiufirmitate
et Deo viri Passeritis presbyter et Dominusex Duce: hominis Dcum non posse confirtnet, et omnipotenlisc
qui ambo ut pro experienlia ac (ide sua adesse iu- Dei aliquid iuipossibile suspicelur, in omni crealura
terpretes dignarentur, ipso convenienie episcopo cceiestium el terrestrium et infernorum, bunc non
Joannc a corona vestra conrogati deductique conve- lantum senteittia mea dixcrim blasphemum, anallie-
neranl. Mcdius quoque vobis ipse iuil, queili in illa ma deteslandum, sed etiatn vel in exemplum Nadab
tuuc circumstaiilia non minus aiulisse , quam vi- et Abiu divino ignedaninandum (Leuii. x), vel, juxta
disse miraudum est, quomodo sermo diuiisstis perdilionem Daian et Abyron (Deut. xi), bialit leri;u
a tantus adversarios cullegas auditoresque prseterie- receptuni vivum ad inferna niergendum. Utiiq.c
ril, etinscias aures guari auditoris inlraveril. siquidem prsesuroplione cordis Dei polentiai deru-
8. Sed ego calore veritatis impulsus, satis urgeor. garunt, vel illi dum igiiem alienum, quasi boc indi-
Excodo prolessionis iiiodura. Coiicedendum est ina- geret Deus, offerunl, vel isii duin resistenles Moyti
'gis , ut inlerpres errasse diceudo, quara epUcopus in terraiu repromissioiiis introduci se posse difdJunt.
audiendo linxissc videatur, et nunc ad vicem nier-1(J Deus omnia potesl, el quac vult, seniper potest.
cedis quam hacieticis prscstiiit exigendae, falsos iu Quam potens iu faciendo de uihilo, lam facilis in
adjulorium sui tesles,qnserere : quippe cum mirari peiiiciendo de faclo. lpsi enim tubett, cum velii,
jam iicino dcbcat b conquiri et existere falsos lesles potse (Sap. xii). iioc iudulia secuiidum spirituiit
in Uierusalcm a sacerdolibus alque senioribus; hoc gratia couiiletnr, hoc sucuudu.ii lilierain lex conscri-
sanguis Sicpliani clainat; hoc Duiiiinicauciucis ve- pta lostaiur, hou iu uuiversis lex naturalis intelligit,
xilla sigiiificanl; hoc etiain nunc excitala per eos hoc ordinatissiraus niuiidi moius osteudil. Quis euini
pcrsecutio nianilesiat. Sed haucuiruin ab episcopo gciitiliuin huc audeal dicere, cui in pruspectu seinper
temcre credila, au maliiiose ficta, au ignare sub- suut cceli tcrrseque ac niaris elcineiita distincla ? quis
audita viJeantur, Christo judici disculieuda coin- Jiidxoiuiii iioc suspicari qucat, ad qiictn iraditac per
inendo. Absil a nie uuiquaro , ut ego patiper, pec- Mi.ysen legis scicnlia quaiiiulucuinqiie pcrveiiclit,
calor, iguotus, cpiscopum et prsccipue llierosoly- ciim scripiuin el agnoscal cl credat, imda discissis
mse, audeam ad episcopos provocare. Mea mihi Rubri uiaiis Uuctibus profunda patuisse, el luiuni
apud emiiicniissiinara Trinilatein omnipotenliaj Dei, iter iu pelago pediti prsebuisse terreno (Exod. xiv,
el apud uuivcisos servos ejus calholicos,siinplicilas 18); divisuuique Jordaiicni reaupiuis in fontem re-
el probatio, sat est. Tesfem invoco Deuiu super uiiU D lluxisse guigiiibus (Josue, tu);596vcl morialem,iu
mam ineam, beatissimi sacerdotes, sctibciuibus vo- corporo , ileliaiu cvcciuin llamiiiei currus igne, uec
bis baeceadem inecumque testanlibus, iiullam nie in laesuin (IV Reg. u); vel praiparatis onusium escis
illo conventu veslro ore ineo protulisse blasphemiani, Abacuc, uljejuno [Al. jejuuiojinteresurientes feras
neque hujusceuiodi verba quse mihi ab episcopo, justo praiidiutn lliinistraret (Dan. xiv), ut vulgata
Joanne sunt objecta dixisse : hlic est, < eliam citra1 narrat cdiiio, in moniento diel a Judsca in Babylo-
Del adjutorid non posse esse hominem sine peccato. >i niain translalum fuisse protinus ac relatum? Quis
Satisfactlnn etiam conlentioni opinioilis ignarae ai lidc Chrisliainis in cor sttiini, vel in atomo cogila-
tiobis ideo volo, ne (orte a vobis quidem non auJI- tioiiis admiltat? qui sciat Lazarum quairiduanum
luttl, a iiie tameti dictuiri ptttdntes, testinionio la- morhium, fetentibUs mcmbris, ac liquida jam intra
HAVERCAMPINOT^E.
o Gallandius malit tditloti coriqueti. '.
b Sic quoque vult Gallandius pro, quoderatinmss.,
\M LIBER DE ARBlTRli LiBERTATi;. 1182
seinet pelle lluitantibus, domini devoto prosiluisse \ arguentibus aliis non riegavil: atii lesiimonium f-ii-
servitlo (Joan. xi); qui legeiit cacctiui a naiivilaie, sorum lestium Dominus Jesus, qniatacuil, approba-
cumdenii|ue jain selatem habcnlem, vel faclis subito vit. Quod si apud vos, non negasse, dixisse est: et
vel refeclis viguisse luminibus (Joan. IX); qui pro- iacuisse.clamasSeest: fruslra David postulat :Pone,
baverit vcnlos, fluctus ac lempeslates, simulque in- Domine, cuslodiamoti ineo, et osUumcircuriislctnliwla-
vicem elementa rixantia Dnniinicae increpationis biis meis ( Psal. cst, 5); fruslra et ego ihe non di-
andilo inansuelasse praacepto (Maltli. vui); qui cre- xisse in quo argilor, lestibus et teslificatioiie confir-
dal Pclrum camili sarcina gravem, et ter dominum mo, si alter ainlire potuit, quod meits sermo non di-
continuo negaiuriim, supcr lumidos flitcius pendulis xii. Sed concedo, ut quod nequaquam dixeris, pro
incessisse vesligiis (Matlh. xiv) ? dicto accipiendUm putes. Quid agimus ex 10 quod
10. itaque universos homines arbilror, vel qui inveiiientes ek senstt diversitatem sermonis, junctti-
excellenti fide et sapientia prseJiti sunt, vel qui se ris discordibus non cobacrent, quod ipsdquoque pa-
aliier babent, hoc, quod Deus ouinia polesi, vene- gina discrepaniia in se verba non recipit? Scribis
rari, credere, confiieri. Ideo enim generaliter ab iini- enim : < Posse lioininem sine peccato esse : et lacile
versa creatura dicilur omnipolens, quia omnia pd- Dei mandaia cUstodire, si velii. > El quemadmodum
lest. Et boc, est Deus solus, qui ait : Hiet apud ho- B beatissimus pater Hieronymus de hac eadem senieii-
tnines impossibiliasunt (Lttc. xviu, 27). Atque alib! tia inepistola, quam acl Ctesiplioniem scribit, expo-
docci, dicens : Sine menihil potestisfacere (Joan. xv, suit. Novissime quasi ex gravissimo somno expergi-
5). Potest ergo oinuiain homiiie : qui utique polest scens adjicis, < Non sine adjutorio 598 Dei ? '"
omnia. Porro aulem qdid snperbit tcrra el cinis, lit hoc enim repugnat libi ipsa veritas, et reclamat.
dicai, homo poiest, cum Dcus possit? Clamat Apd- Quid per fastidiosum tuinorero, nauseantemque ve-
stolus : Gratia ejus sum quod sum, et gratia ejus egena recundiain non necessarium tibi in ore tuo adjulo-
in me non fuil, sed abundanlius illis omnibus laboravi- rium Dei delines, qui facilia libi cuiicta arbilraris?
itoti ego aulem, sed gralia Dei mecum (1 Cor. xv, 10). Sunimis labiis mehonoras, cor autem luurti longe est
Quid, incaute prsesumplor aspicis, quia dixeril, me- a me (Isa. xxix, 15). Non est opus duobus in opera-
cum? Allende quia praemiserii, non ego. Quapropter lione, quod uni facile est: frusiraque seartfilrJ^^S
in haecdno verba, non ego, Blmecum, graiia Dei me- nitatis interserit, ubi fatetur se bomo^fecTTacire
dia est: cujus est vere et velle el perftcere pro botia possit, si velit. Tu volenti facilia esse maiidala di-
volui.iate (Philipp. n, 13), et tamen voluniate homi- xisti : al ego etiam illud assero, quoB"^e"icliflicilia
nis. Unde cl ille coniisus esl, ut Jiceret, mecum: Cdicas compleri. Tainen quoquo mndo p»ff$umineni
quia dixerat, non ego. In voluntale ergo hominis gra- posse promitlas, doniinura exprobras inmiie., qiir
tia divinx virtulis operatur, quae el hoc ipsum velle adjiinclo adjnlorio suo tentet ascribere, quod solus
donavit. Ila conscientia bominis profuciur ut dical, per voluniaienT homo potuisset implere. Aut tolle
non ego : gratia Dei largilur, ul mecuni, 597 clamat lioioini, si velii, et gratise ascribc, quod possit: aul
Apostolus : Graiia Dei sum quod sum (1 Cor. xv, 10). quia boniini tribuis posse cum velit, remove simula-
Meminerat eniin Domini proedicaiitis : Nemo venit ad lani gratiae palpatamque, nec cobxrenlem panicipa-
me, nisi quem Pater altraxeril (Joan. vi, 44). Et rur- lioitem, et nudam ex abundaniia cordis profilere
smn alibi: Ego auiem vobiscum sum omnibus diebus blasphemiam.
usque ai consummalionemswculi (Malth. xxvut, 20). 12. Scd mearum isla parlium non sunt latius in-
El in alio loco de Spiritu sancto sic ait: Expedit dagare : praeserlim uncle beatissimi patres, Angusli-
vobis, ut ego eam: nam si non abiero, non veniet Coti- nuset Uieronymus, plenissimam coiivicisehsereseos
solator ille ad vos. Si aulem iero, mittam eum ad vbs probatiotiem occidentalibus provinciis tradiderunt.
(Joan. xvi, 7). Ad propositam supra redeam quseslionera, ad quara
li. Infelix, o homo, secundum veritatero senteu- non fiducia susciiauis ingenii, sed injuria molus
lise Dei! Pater te attrabil, Filius lecum csl, et Spi- D accessi. Dicis, posse in hoc saeculo esse horoi-
riius consolatur, el in hac tanta divimu inajestalis nem sine pcccato cum Dei adjutorio. Tu dicis, po-
circumstautia audes dicere : < Gratia quidem Dei lest homo : ego dico, polesi Deus. Tres in camino
adjiivaule, sed mea possibilitate sum quod sum? > pueros sesluans introrsum flamma non laesit (Dan.
Asseris eniui nunc post hanc sociam antiquo errori m). Quis eorum quod conira naturam facium esl,
emeiidalioncm : < Potesl hoirto sine peccato esse potuii, uirumne ipsi, an quartus in medio eorum si-
cum Dei adjutorio : > quamquam in libro tuo, quem railis lilio Dei? Leprosus exclamat: Domine, si vis,
lestiinoninruin litulaiione signasti, liaec ipsa seriten- potes me mundare (Matlh. vm, 2), possibililate vo-
tia, hoc modo Consciipia sit, < posse bominem sinc lunlatem manifestiins, voluntaiero possibilitate con-
peccato esse, et facile Dei maiidatacustodire, si ve- firnians. Ipse est enim solus, cui cum velit, posse
lit. > Nulla ibi gratia Dei, nullum adjUtorium uomi- Subsistit. Accesserunt ad eum cacci, ul illuniinaren-
natum est, quamlibet crebro dicas de gratia Dei,tioti lur, orantes : quibus ait Jesus : Credilis, quocl pos-
itleo negavi, quia non dixi, sed ideo dixisse acci- sum hoc facere (Ibid., 28) ? Dominus Cbristus suinmo
piendus sum, quia non negavi. Quasi vero et Su- prarmio (idci dignum judical, si quis hsec Filium Dei
sauna ideo de adulierio confessa credenda sii, quia posse credidetit, el Britaiinicus noster, uiox ut vo-
1183 PAULIOROSII 1184
"
luerit, se posse confidit? Fideli paralytico Dominus A lamilias sine peccato fuit, cui lunc utiquc major
dicil: Constansesto, fili, dimissa sunl libi peccata lua domus credenti iniiium salutis iutravit? Nam etDa-
(Malth. ix, 20): et nunc novus magister ministerque vid cum peccassel ingcmuii. Et quamvis meruisset
mensarum, 599 remissionem peccatorum de sua audire dimissum sibi esse delictum, multo tamen
magis ausus cst possibilitatc prsesuroere, nec de Do- postea idipsum exsilio, et plurimo expiavit oppro-
niiuo exspeciat audire ? Scribacnon intelligentes veri- brio : ut manifesle el poena in prscsenti reddila et
tatem, murmurant ei dicunt: Quispotest dimittere pec- remissio in futurum rcddenda videalur -. et per boc
cala, nisi sotus Deus (Marc. n, 7)? Et hic abolita esse Deus multum misericordiae ingemiscenli donavcrit
judicat, quac Deuirtnesciat dimisisse. peccatori, ut peccatum quod morte dignum erat,
13. Ecce inilatus spirilu carnis luse, lamquam su- temporaria castigationc purgarci. Auanise dc Paulo
per nibil sit, libero superbus arbilrio, gloriaris et dicitur, querclam de persecutione ejus cum timore
dicis : Peccalor sum quia volo, pecco dum volo; curo facienli : Ecjo monstrabo itli quanla palietur propler
autem rursum voluero, possum esse sine peccalo. nomen meum (Act. ix, 1G): ut ctim Paulus ibi solve-
Quod dicis, pecco cum vclo, reruin est: quia et quod retur, ubi ligasset persequendo Chrislum, mox pa-
opere non feceris, cogitatione fccisti: rursus cum liendo pro Christo, tribulatus usque ad mortem in
volo, non peceo, durum quidem ac difficile, necper B resurrecl one glorificatus existeret. Ila fit quia
omnia subest, sed lamen aliquando fieri posse non misericordia et veritas proeeunt semper faciem Dei
dubium esl: at vero posse esse sine peccato, qui (Psa/. LXXXVIII, 15), ut si in leropore ab ingemiscente
aliquando peccaverit, impossibile est absque sola voluniarium sacrificium, ul veritas in misericordia
gratia baptismi, ubi ex persona Domini dicitur: Ile- iiat, coutribulaii spirilus et conlriti cordis ofTertur,
missa sunt tibi pe.ccala ttta. Quod suadeor credere: in fuie misericordia judicio prseferatur.
quia permiltor audire. Possum ergo esse sine pecca- 1-5.Dominus Clirisius venlurus in gloria Dei Patris
lo, in hac duuilaxat corruptione qua vivimtis, non el crediiur et speratur, judicaiurus vivos et mortuos,
suscipio, non praesumo, non audio. Si cnim David a cujus aspectu, ul Scriptura testatur, fugiel cwlum
orat ad Dominum:Ti6t soti peccavi,et malumcoramte et terra (Apoc. xx, 11): et existunt homines, qui
feci (Ptal. t, 6): el secundum Apocalypsim Joannis, nec, propier ignoranliara, ul non dicam, propter
judicandi sunt morlui ex bis , quse coram Deo pec- cnnscieniiam, judicio supcrvenluro subjecios esse
caverunt, ex hisquse scripla sunt inlibris, recipien- se judicent, nec adventum Domini illustrationcmque
tes secundum opera sun (Apoc. xx, '2). Cur meura fulgoris ejus, elemenlis ardentibus, et mundo per-
circa me prsesutnojudicium, si me scio etiam de ipso eunte, trepident (II Pet. m, 10). Quos ex lllis fore li-
judicandum? Aulsi libri illi sacri numquani nisi in C meo,dequibusprsemonetf)omiiius : Multi enimdicenl
judicio aperiendi, pariter vitse noslrse bona malaque 001 '" Ma die (homines scilicet de illa camali ar-
suscipiunt, examen judicii in pondere praebiluri, rogantia, qua homiiiesseducebant, el non lam coram
quomodo sine cxamine in bac vita et antc morlem Deo, quam adhuc apud semeiipsos justi): Domine ,
abolitos esse cognoscimus,quos non solum post mor- Domine, nonne in nomine tuo proplietavimus, et in
lcni, vcruro etiaro post resurrcclionem legimus pro- nomine tno virlules inagncisfecimus? El tunc ego ju-
ferendos? Ego in potestate habui peccare: liberari a rabo illis, ct tlicam : Non novi vos; discedile a me,
peccato in potestate non habco. Precari mcum est, operariiiniquitalis (Malth. vn, 22, 23). Dicitnr per
absolvi nonmeiim.Ubi veropeccato me dedi, servus propheiam David in persona Cbrisii : Domine, quis
facius suni accusaioris, rcus judicis. Possum propter habilabit in labernaculo tuo, aul quis requiescet in
assiduai um precum pracmissa suffragia de bono ju- monie tuo tancto ? Qui ingredilitr sine mactilu, et opc-
dice spcm ferre : innocentem sine timore conscien- ralur juslitiam (Psal. xiv, 1, 2). Hoc est rcvcra di-
tiam ante promulgalioiiero senlenlise vinJicare non cere : qui potest esse, et cst sine peccalo. Nam ct
possum. Dicit enini Apostolus : Nolite ante tempus ipse de se Dominus ait: Venit princeps mundi hnjus,
800 quidjudicare, donec veniat Dominus,-qtti el il- elnihilin tne invenit suum (Joan. xiv, 50). Quid
luminabit occulta tenebrarum, et manifeslabit consilia D enim est diabolus? Haud dubiuin quin peccatum. Ab
eordium: et lunc laus eril unicuiquea Deo (1 Cor. iv, iniiio enim diabolttsmendax est (1 Joan. m, 8; Joan.
5). Alioquin si in polestate hominis esi, ul libcrum VIII,41): el contra Dbminus meus est, qui loquitttr
sc ipse faciat a peccato suo: aul non est judex Chri- veritalem in cordesuo, el non egit dolttm in linniia
slus, aut frustra est. sua (Psal. xiv. 5). Angeltts magnus et foriis, Scri-
14. Sed dicis: Ego dixi homincm sine peccalo, se- ptura lestante, clamat in coelo : Quis est dignus ape-
cundum hunc sensum : Peccalor cutn ingemueril, rire librum, et solvere signaejus? Nec quisquam po-
tiinc salvus eril, boc est, tunc ad saluiem inci,iict terat, neque in ewlo, neque in lerra, neque sub terrct
pertinere : tanien sine peccato statim non erit. Do- apcrire librum, nequeperspicere eum (Apoc. v, 2, 5).
minus cnim, cum iulrasset domuro Zachsei crcdentis, Flet mullum Joannes ct lugct, quodcx universilate
ait: Hodie salus domui huic facta est (Luc. xix, 9). rationaliumcrcalurariimncrao dignusrepertus esset,
Numqttid si unus credidit., stalim universa domus qui aperiret librum, ut vidercl eum. Fletilcm Joan-

a Scholt. Iegit, majore, et mox fortasse, credente.GkhiMW.

1185 LIBER DE ARBITRII LIBERTATE. 1186
ncirf untis esenioribus consolatur cl dicit: Noli fiete, A potcntcm, quo alfirinel posse esse hominero sinc
Jnaiiiies; Ecce vicit Leo ex tribtt Juda, radix David, pcccato; spirilu scientise inflatum, 803 I" 0 spcrat,
apcrire librum et solveresignu ejus (Apoc.,\, 5). Quis, nisiqui scientiam lcgis habuerit, sine peccalo essc
rogo, iste liber esl, quem dc manu viventis in ssccula non possc :spiritn pictatis exnberaniera, quodoceal,
nuilus fuit dignus accipere, nisi qui ingreditur sine inimicum velul amicura diligendum, oblitus quia
macula et operatur juslitiam (Psal. xtv, 2)? Parum ipsedixcrit :< Inimicoomnimodis non credendum : >
est quia sine macula, parum quia agnus, nisi cl oc- spirilu timoris Dci cohoneslatum, qui post mullam
cisus, nisi puritatem vitae passionis lestimonio coro- crapulam novissime expergefactus adjunxit : t possc
nassct, habens seplem coriuta ct oculos septem, qui liominem sine peccatoessc, non sine adjutorio Dei, >
sunt septem spiritus Dei (Apoc. v, 6): ncc dubinm, et pcr lios prsesuraplionem, ut arbilror, gradus nott
quin spiritus sapientimet inleltcclus, spiritus consilii rcforniidat ascendere, usque in id elalus; uldicat,
el virlulis, spirilus scientiwcl pictaiis, spirilus timoris quia in similitudinem Cbrisli perfecia sui potentia
Domini (Isai. xi,2, 3). Quis ergo islc cst liber? ut jilcnus, in toio super eum desccnderil Spiritus san-
credo, judicii. Pater enim non ittdkal quemquam, ctus ct manseril : cum lamen hoc illi soli a Palre
sed omnejudicittm Filio dectit(Joan. v, 22). Dco dalum sii, cui eliam dedit nomen, quod est super
16. Proh dolor! cogor dicerc, quod borrui cogi- B omnenomen (Philipp. u, 9), qui solus sine peccato
lasse. Eccc nunc et Pelagius, qui ausus est profiicri, esl cl ingreditur sine macula, apud quem manet
se esse sine macula atqnc peccalo, consequcnler ipsum sanctitatis unguenlum. Nos autem in odore
arbitratur 802 dignum sc ad accipiendum librum unguenlorum ejus currimus, et interira super nos
alque judicium : proximumquc est ut dical sibi: Ego aurae vitalis aftlatu dulcia vilse spiramina Domiiio
polestalem habeo ponendi animam me.im, et iierum prsccedenle captamus (Cant. i, 3).
surocndi eam, et pracparal se in llirono Christi fmu- 17. Sed dicis: Cur tanla me lacessis injuria ? Cur
rum esse consortem. Miser homo! q.ui non polius tam arrogantibus verbis invidia gravas? Egonc me
inlelligit praeparare sc Antichristi advenlui praccttr- servus comparare audeam Domino meo? Egone
sorem,qui, cum fuerit revelatus, exloltit se super omne terra et cinis conferam Verbo Dei ? Egone morti
quod dicilur, aut quod colitur Deus (II Tliess.u, 3, 4): obnoxius, dici debeam victori mortis sequalis ? Bene
juxta hunc qni se jam comparat in coscqualionem quidcm , o condemnata nequiiia, dans testimonium
unici Filii Dei. Agnus Dei, Filius Dei, ul accipiat li- Dco , humiliaris in verbis, sed aliter sensus luus
brum de manu Palris, praifert sligmata passionis , claniat in paganis. Dicis < hominem posse csse sine
non judicans perpetratam nisi in morte atque in sur- peccalo. > Iterum ac ssepius repeto. Homo, qui hoc
reclione victoriam ; et «.vuixuprmogmeus venire sibi' C potest, Christus est. Autprsesume nomen,aut deponc
posse perfeciionem vitse immaculatrc manducanti, fiduciam. Deus illud uni tanlum donavit, ei hoc nott
bibenli, dormientiqueconfirmat? Dominum noslrum nisi primogenito in mullis fratribus (Rom. vui, 9).
Jesum post quadraginta dierum jejuniurn ter diabo- Sic catholica fide traditur, sic tenemus. Sane Do-
lus lenlans, lerque superatus rcliquit, ct non reliquit minus noster admonuit inlideles: Ego veniin nomine
in perpeluum, sed ad tempus (Luc. iv, 13) acrior us- Palris mei, et non me tecepistis. Venietalius in nomine
que ad moriem crucis Apostolo prsevaricanle redi- suo : fotsitan ipsum recipielis (Joan. v, 43). Aut no-
turtts, et uizuQisnoster, victis sane, ut sibi videtur, biscum illiini, cui credimus peccatores, unum sine
cum auctore tenlalionibus, non posse se ultra len- peccato eumdemque unigeuituni sequere, aut si tu
tari, perttirbariquc confidil? Agnus illc perfecltts, , cs illealius, confilere. Ipse esl Dominus Jesus; qui,
illc qui non solum pcccatum non habet, scd etiami roortc devicia el diabolo triumphato, ascendens in
tollit peccatum mundi, cl qui habet cornua scplemi altum, captivara duxit caplivitatem , dcdit dona ho-
in capite, non ita venlilare sufficiat tcnialorcm quini niinibus (Psal. LXVII, 19). De ejus plenitudine nos
redeat, el noster hic mulilus, lacvis in fronle, u.ov- omnesaccepimus (Joan. i, 16), sicut Apostolus docct:
6f0rAuo;, non necessarium sibi sestimat munimcn ini Unicuique atttem nostrum dala est gralia secundum
capite, qui possibilitalem prscsumit in came? Miscr,, " mensuram 804 donationis Chrisli ( Ephes. IV,
qui secundum Evangeliura (Joan. xv, 22, 24) magis; 7). Et ad Roinanos idem magister genlium scribil:
forte si csecus essct, peccatum non haberet 1.Sed for- Dico enim per gratiam , quw data est mihi, omnibus
sitan, quia septem oculi septem spirilus sunt, abun- qui sunl inter vosnon plus sapere quam oportelsapere,
dare se his omnibus jactat, et quasi inlcriorem ho- sed sapere ad sobrielatem. Et unicuique sicut Deus di-
minem suum congeslis septiformis gratise vigere; rtstt mensuram fidei (Rom. xn, 13). Deinde ad Corin-
virlutibus : praeserlim qui sibi tolidem dogmatumi ibios prsedicat: Divisionesvero graliarum sunt: idem
suorum litulis gloriatur. Unde fieri potesl, ut judicio> aulem spiritus. Et divisionesoperaitonum sunt: idem
suo se arbitretur spiritu sapienlise rcfertum, prseci- aulem Dominus. Et divisiones minislralionum sunt
pue cum dicat, facilia Dei esse mandata; spiriluin- (I Cot. xn, 4-6), graliarum atque virtutum. Subjicit,
tellectus sufficientem maxime, qui prsenoscal et prce- Hwc autem omnia operatur unus atque idem spirilus,
dicat omnes peccalores simul cum impiis in selcr- dividens singulis prout vult (lbid. 11). Deinde per
num ignem esse damnandos; spiritu consilii divitem,, comparalionem membrorum in corpore bominis,
qui moneat malum nec cogitandum; spiritu virtutiss manifestat corpus unitatis Ecclesiac disparibus ope-
 1187 PAULI OROSII 1188
runi modis, in unam perfectionis conveiire o ncor- A j iiegligcmia, miiis pigritia , doclus jactanlia, sub-
ciiam , probans nullum penitus esse niembrorum , niissus inviilia, extra illam quse esl omniiim bonii-
quod nnn egeal allerius ope atqtie compage , ipso rum opcriun caligo generalis, vanae glorisc concu-
Doroino capite conslitulo , in qno omnes sensus ac piscentiam. Quod si hoc pie sancteque inlelligimr,
thesauri sapientiwet scientiwsunt absconditi ( Coloss. unusquisque nostrum assumat comparat:oncm, ut
li, 3). Unde et nobis dedit sensum, per quemsciremus, magissemetipsum in melioris praelatinne condemnet,
quod est Verbimi in Chrisio Jcsu (I Joan. v , 20), quam in minoris despectatione justificet. lta demnm
in quo esl omnis plenitudo divinitatis corporaliter invicem incmbra sociabit, prsecipue si, una chari-
(Coloss. ii, 9) : in quem , juxta (estiinoniiiinJoannis tate veluti pelle oss i circumdanie, nervisqne junciis
(Joan. i, 32), descendens Spiritus sanclus et per- iudigentia sui, conscius bomo, hauc ipsam quam ha-
nianens in ipso, esse Dominumdeclaravit. Ilaque si bet gratiain, donum inielligat esse, non meritum : el
nemo babel, nisi quia a te pelit (Matth. v, 42), et magis ex eo unde accepit glorietur in Domino, quam
nemo nisi secundum divisionem mensuramque ac- unde non acceperit irascattir. Nos cniro ciiin essemus
cepit, et qui acceplum habet, ad ipsum custodien- naturaliter filii irae propler deliclum nostrum , facli
dumalieno egci auxilio, qua, rogo, amentia sibi de sumiis b misericordise propter ciemenliam Domini,
plenitudine. promittit, qtii in singularitate non suf- B
I nihil digni nisi damnatione (Eplies. n, 3, 4). Nou
ficit ? De Domino Evangelista testatur : Erat autem ingerainus Doraino de non accepto querclam, sed dc
lux vera, qtiwilluminal omncmhominemvenientemin nccepto gratiam rcpcnsemus, gluriamque soli illi
Itunc mundutn (Joan. i. 9). Dicil vero Dominus apo- creatori redemplorique nosiro Domino Jesu Chrislo
stolis suis : Vos estis lux hujus mundi (Mallh. v, 14). Iribuamus, quem posuil Deus propiliatorem 806
Ibi in solo Domino lux tola, quiu vera: hic in cunctis in sanguine suo (Rom. m, 25), ut in nomine ejus
aposlolis Itix quidem , sed de luce quse lota est. Et omne genu curvetnr, cwlestiumet terreslrium el infer-
cum hoc in apostolis ita est, in quoruui electione norum (Philipp. n, Ib): quein in illa praedicta potc-
iiniversum Ecclesise corpus asstimplum est, quid stale judicanlem oranis caro videat, el cui omnis
nos , nos, inquam, et singuli, quid posl eos videri lingua fatealur. Unde et Apostolus ail: Ideoconten-
possumus, nisi secundum aposloluro Petrum bonii- dimus sive absentes, tive prwscntes, placere ei. Omnet
nes ignari, credentes lantum per fidem evangelico enim nos manifeitari oportel anle tribunat Christi, ut
propheiicoque serraoni, tamquam tucernw lucenti in referal unusijuisquepropria corporis prout gessil, sive
caliginoso loco (II Pel. i, 19) ? a Qitura illustrati, bpnum, sive malutn ( II Cor. v, 9, 10). Et alibi:
etiara ipsi persuademur : ut prseparalsc in operibus Omnesenim stabimus anle tribunal Dei(Rom. xiv, 10).
bonis sint -tucernwardentes in manibus noslris ( Luc. G ( Pattlus aposiolus dixit eiiam se staturum ame tribtt-
xii, 35). quse multimodis lenlalionibus fatigatac, et nal Dei, et propria corporis prout gessit ctim csetc-
defectu 805 semper proprio el verbere periclitaiilur ris reddilurum : conlra auleni Pelagiiis confidenler
alieno. Unde et Dominus in Evangclio ait: El si ipsa audel dicere : Ita consummo universam in carne per-
lux , quw iri nobis est, tenebrw sutti : ipsw lenebrw fectionem , ut de judicis bonilate niliil sperem. Justi
quantw erunt (Malth. vi, 23) ? in illa die judicis opernm suorum glnrias audientcs,
18. Sed concedo, ut hoc, quaniulumcumque lu- . adbuc lamen vclut iguorantes, inlerrngabunt : Do-
roen esi, indeficienti usque in finem vigore perma- mine, quando te vidimus, et liwc fecitnus libi (Mauh.
neat, id est, donuin illud , quod sortitus est specia- xxv, 37)? el hic nosler scienlissimus legis agnoscit,
lis gratiac, non amittat (alioquin.pleniludo lucis as- quo die, qua hora , quo monicnto, uliimam sedem
sislit in (oto, caligo non reinanet: caliginem aulcm ultra quain non sit alia plenissimsesanctitatis, in-
dico insipientise, de peccati sordibus accidenlem), trabit.
quid si compelens ratio est, ut quantum de luce de- 19. Aul forsilan reclamat et loquilur: < Recte niilii
fuerit, tantum de caligine supersil? Porro aulem hsec c ameniia , ul non dicam , supeibiae ingereren-
difGcillimura est, ut offendiculum caligo non habeat. tur opprobrin, si dicerem, sine aJjntorio Dei homi-
Necesse esl homini in quantitaie lumitiis, et in reli- "* nem posse esse sine peccato : nunc auteni cuin adju-
quiis caliginis conslituto, volenti bontim elnon effu- torium adjicio, nihil difficile assero. An lu fortassis
gienti maluro, el subsistere adjutorium, et non deesse Deiadjulorium negas?> Concedo paulisper calumnise
pcccatum. Quod si cuiquam obscure dictum videtur, tuae, ut dum quod in te convincere volo, iu me vi-
accipiat exemplum conversationis humanas.Duo sin- dear detegcre, inveniamur simul, et ego in mei de-
guli habent donn diversa : unus ut sil humilis in si- fensione purgatior, et tu in tua confusione manifc-
lenlio, alier ut sit suadibilis in ducendo. llle cui si- stior. Mea semper bsec est fidelis atque indnbitata
lentium cordi est, si forle poscaltir rationem de fide sententia, Deuro adjutorium suum non solum in cor-
reddere, puiasne, nullam assumit in humiiitale fal- pore suo, quod est Ecclesia, cui specialia ob creden-
iaciam ? Aul facile arbilraris, ut simplex scunilitaie tiuro fidem gralise suse dona largiiur, verum etiam
careat, lsclus verbo, sollicitus iracundia, patiens universis in boc mundo gentibus propter longani-
« Galbttdius ^omms Qua, subdit in calce : < Ita Galland.
recte Scholti editio".Male Havercamp. Quum. > c GaUandius corrigit, amentiw.
b Addunt vbcem filH Schottus
eumque seculus
H89 LIBER DE ARBITRII LIBERTATE. ll!)0
nicn sui aclernam |iic.cleuieuti un siibminislraic, non fVbcs : cn ipse iliabolus, duro tcstalurde universiiaic,
ut IU iisseris ciiui discipulo luo Ccelestio, cui jam de uno interrngalur. Animadvertisli,inquil Deus, in
a: ud Africanara synodum occulta illa impioruin do- puerum metimJob , quia non est quisquam similis illi
giiialuni naiura coniusa est, in solo nalurali bono, et siiper terram (Job. i, 8) ? Novit speciaiim uniimqueni-
in libcro arbitrio generaliter universis unam graliam que Dominus, novit et diabolus. Ille potestate naiu-
conlribuiam : sed speciatim quotidie per tcmpnra, rac, iste labore nequiliac. Iste ut tentet, ille ui pro-
per dies, per iuoinenla, per STOUU; el cunctis ei sin- bet. Job, contradicente adversario , a creatore lau-
gulis iiiiiiistrarc. Dicil enim Scripiura : Qui facit tolem datur. Vult Dominus opus judicare hominis , quod
suum 607 or,r' super bonos et malos (Matth, v, 45); ipse operaiur in eo : at vero de adjntorio eliam dia-
At tu forte respondes : Ordinem suiim composila bolus confitetiir. Dicit enim : Nonne tu circumsepi-
bcne ualura custodit, ac per boc Deuselementariis visti quw sunl exlra domum, el inlra domum ejus
semel cursibus constitiitis, facil inde quscfacit. Quid (Ibid. 10)? Expetente iiiiinico, famulnm stiuin Deus
ergo de illa senleulise parle, quae sequitur, opina-> spoliat per leiitationem, non nudat: aufcrt snbslan-
ris : Dat pluviamsuperjustos et injuslos-(Ibid.) ? Uti- tiam et dat gratiam : Ecce, inquit, omnia quacumqite
que qui dal, cum vult dai, et ubi vult dat : vel dis- habet do in manu lua , sed ipsnm noli lattgere (Ibid.,
pensando dispositam constitutionem,vel effundendo iB 12). Parum est. lnvidns furit, mortem conatur ih-
propriam largiiatem. Ac ne secundum amentiam ducere, sed e conirario dispensatione Dei movetur,
inipietatis tuse eliam hoc evacuare medileris , audi gratia non anfcrtnr : expelita praeJoni praedab pnc-
propbetam super hac veritate testartlem : Qui advo- mitur, rursiis prsedae suae cuslos adhibetur. Dicitiir
cal aquas maris, et effundil eas super (aciem terrw, eniro ad eum : Ecce trado et cum tibi, tantum animam
Dominusnomenest illi (Amosv, 8). Quid vero dicam ejus custodi ( Job. n , 6). Nemo ex hoc aesiimet dia-
de spe vera gencris humani, quia omnis qui arat, in bolum ad sediicendam in corpore lanttimmodo ani-
spe aral (I Cor. ix, 10). Sperare antem, non est pos- mam laborare , uisi etiam ab ipso corpore velleii-
sibilitalis proprise, sed largitatis aliense. Cumaulem dam : si non saucium infirmiimque hominero mise-
quis seminaveril, jactamque sementem in sinu lerrse rentis Dei lutela munirei, et obvia cunctis insidia-
cultor absconderit, non habetullra quod facial, nisi rum ejus conatibus scmper occurreret.
ut octilos teudat ad cceium , oret non terram cui' 21. Habes , ut arbiiror, etiam in Genlibus sufii-
commisit, sed Deumcui credidit, ut labores ejus vel cienlem cooperantis gratisc probationem : accipe
mattitino vel serotino imbre fecundet. Et, ut sptri- ' manifestam quoque significautiain, de illo praecipue
tali testimonio eliam ad communes usus perfruar, dono, quod Ecclcsiae et corpori suo peculiare lar-
nequequi planlat,neque qui rigal, quidquam tunf,sed, IG gilnr. Paulus aposlolus ad Corinthios scribit: Gra-
qui incrementumdal, Deus ( 1Cor. iu , 7 ). Quantum lias ago Deo meo semper pro vobis, in gralia Dei quw
ergo de Dei adjutorio gaudearo, per id metire, quod dala est vobisin Christo Jesu : quia in omnibus di-
minisirari siugula etiam genlibus probo : ut mani- vites facli estis in illo, in omni verbo, et in omni
festum nobis esset, quem usque in finem cavere, et scienlia, sicut testimoniumChristi confirmatum est in
quem sine cessatione invocare debeamus. vobis: ita ut nihil vobisdesit in ulla gratia (I Cor. i,
20. Diabolus interrogatur a Domino : Unde ades? 4-7). Et iterum : Justificati igilur ex fide , pacem
At ille respondit : Circumiens terram el peragrans habeamus ad Deum, per Dominum noslrum Je
quw sub cwio sunt, adsum (Job. i, 7). Rogo te, sol- sum Christum : per quetn et accessum habemus fi-
licitudo isia diaboli, bonae volunlalis, an malseest ? ttei Dei 609 '" cjralia isla, per quam slamus, et glo-
Fatearis necesse est, Omnino malse. Hoc enim et fiamut (Rom. v, 1,2). Unde elPetrus apostolus ad-
sequens expostulatio ejus osteudit. Manifestatio ista monet, dicens : Recipientesfinem fidei veslrw, salu-
diaboli lempore Jobfactaest,scilicet tempore Moysi. tem animarum. De qua satute exquisierunl alque seru-
Ccrte tunc nulla Judsea, nulla Hicrusalem, nulla per tali sunt prophetw, qui de futura in nos gtatia Dei
orbem Ecclesia erat. Adhuc universa geutilitas Dei " ptophetaverunt (l Pel. l, 9, 10.) Ex quo evidenlis-
nolitiam non habebal, et jam tamen diabolus cir- sime dcclaraium est, nemini hominum deesse Dei
cumiens lerram, omnia quae sub ccelo sunl peragra- ndjutorium : prseserlim cum et seductor insisiai, Ct
bat: atque ad seducendum et dispcrgendum huma- insit infirmitas. Confusa evacuaiaqtie est caluninia
num genus incessabili malitise snae solliciludine fe- csnci arguentis, qui ait :Forte lu Dei adjulorium ne-
rebatur. Iiaque cum videas, hominibus ignaris tan- gas ? Sed quoniam de Job fecinius mcntionem , di-
tam diaboli incubuisse nequiiiam in disperdendum , camus quod et superiori testimonio recensitum est,
nullam hiuc credis Dei in custodiendo graliam 808 Domino dicente: Homo sine crimine, veraxDei cuttor^
prsefuisse? Aut forte fruslra dictum putas : Domini abstinens se ab omni malo (Job. u, 3). Solet enim a
est lerra et pleniludo ejus, orbis terrarum et universi vobis sacpissimediclitari, ad prnbandum hominet»
qui habitantin ea (Psal. xxiu, 1)? At vero ul adesse sine peccato posse esse, quia fuerit, hoc est, quia
adjulorium Dei , et per u singulos manifestius pro- et Job, testimonio Dei, homo sine criniine e-t Ji-
a llabet singula Gallandius. landius, ex edit. Schotii; statimque, ante rurtus ,
b Forte, promitur vel permtMtlur, nisi voluerit addit conjunclionem et, quaro exbibuerat quoque
premilur. — Omnino legendum ptomitut dicil Gal- Scbollus.
 1191 PAULI OROSH 1192
clus ct verax.El Zacharias sinc querela in Evangelio A t dixit: Quid " ergojudicor commonitus et increpatus
probaltis ostcndiliir. Dixil Domiuus de Job: Homo a Domino, audient talia cum niltil sim (Job. xxxix,
sine crimiiie (Luc. i, 6), numquid dixit sine peccato? 33, sec. LXX). Talis et Zacharias , honio sine que-
Peccatum euim cogilatio concipil, crimen vcro non rela , dignus honore hominum , dignus lestimonio
nisi aclus oslcndil. Esse eiiam sine querela eorum Scriplurarum, quem aliqua jaro, ut arbilror, ex boc
cogniiioni judicioque ascribitur, quibus in promplu inllatio tilillabat, incipiebalque plus credcre famsc
cst, in facie quidem mansuetudiiicm aspicere, sed quaro conscientise, pcr corripientem angelum nola
cordis bella nescirc. Undc et Paulus confidenter ju- infidelitatis arguilur, et temporario silentio casti-
bej, dicens: Oportet enini episcopum sine crimine gatur. Unde et Paulus dicitj Itaque qui se existimal
esse (Tit. i, 6). Et alibi gcnerale dat tesiimonium stare, videal ne cadat (I Cor. x, 12). Et quasi forma
Corintbiis alquc asserit: llaul non indigealis ulla Jiomimimde se ipse pronunliat diccns: Castigo cor-
gratia, exspeclanles revelatiotiem Domipi noslri Jesu pus tneum cl in servitutem redigo: ne forle, cum aliis
Christi: qui et confirmabit vos usque in fiiiem, sine prwdicaverim, ipse reprobus 611 ejfieiar (I Cor. ix,
crimine (I Cor. i, 7, 8). Eccc Paulus quos testiraonio 27.) Ita sine crimine dici quemquam et sine quereta:
suo usquein finem couiirmat csse sinecrimine, mox non cst pcrfcclionis testiroonium, sed conversationis
eosdem in eadem episiola corripit, scribcns: Jam B exeroplum.
quidcm omnino deliclum est in vobis, quodjudicia Ita- 23. De immaculato autem ubicumque Scriptura
beatis itiler vos (I Cor. vi, 7). Sub uno liiulo iisdetn- pronuntiat, sicut David ait: Beati immacutati in via,
que personis, ecce sine crimine, ecce deliclutn: ui.dc qui ambulanl in lege Domini (Psal. cxvm, 1), sana
declarat, non slatim sine delicto asscri, quem vidcas doctrina tradilum rcor, quia vere beatisint, qui snnt
sine crimine nominari. Dixit cnim et Dominus Jc- iromacttlati in via, boc cst, perfecta fide in vcritale
sus: Venit Joannes non manducansneque bibens (Luc. gradientes : non declinantes bseretica pravitale, ne-
vn, 33). Et iterum scriptum csl: Esca illius erat lo- qnc in dexteram , neque in sinistram. Via Chrislus
cusla, etmet silveslre (Malh. m, 4). Numquid ex al- est, qui pcr Spirilum sanctum ducit ad Patrem
terutro aut Joannes non manducasse, aul Dominus (Joan. xiv, 6). Igilur qtti sine macula alque lepra ,
fefellisse credendus esl ? Sed e conlrario in utroque nec conviolalus ab his quorum sermo serpit et cancer
verilas est: 610 <Juia cl Joannes in subslaiiliam (II Tim. n, 17), venerandic gloriam Trinilatis audit,
carnis escse aliquid sumpserit, el rursum vere dixe- credit, intelligii, beatusin fide immacnlatusque con-
rit Dominus in Joannem, nec cum cocteris, nec id sistit. Ex quo etiam dicitur ad Abraham : Ambula
manducassc, quod cscteros: probans sc Scripturas- coram me, el esto sine macula (Gen. xvu, 1). Neces-
"'
quesanclas, occultata srcpe scientia Dei, homiuum sario cnim Abraham, qui credidit Deo, et reputalum
manifeslare sententtas. Quamobrem obsequenler ac- esl ei ad juslitiam (Rom. IV,3, 22), ut sit, in eo quod
cipitur, quotiescumque Scriplura commemorat, et credidit, vidit el gavisutest (Joan. vm, 36), perfectus
juslum et sine querela pro capiu lemporis et secun- csse ac sine macula comroonetur, mullarum gentium
dum illud ultimum judicium Dei, cui universorum paler constitutus in fide (Gen. xvn, 5; Rom. iv, 18),
conscienlia subjicitur, et lingua omnium conlitetur. ei iidelium sinus, in reqtiie ut simus omnes, qui spc-
22. Denique liquido intellige, quia justificatio Job, ramus in Deo cum fideli Abrabam. Beati imtnacu-
passionumque ejus in carnem permissio, provido lali in via, tcriptum etl: per fidemenim ambulamut,
consilio Dei confusionem diaboli arrogantis operata rion per speciem(II Cor. v, 7). Al vero si vis de im-
est: ul dum bomo de honore creatoris, ipso Domino macuiato qualem David orans quserit audire, vanam
probante laudatur, infidelilalis notam declinans an- possibititatis tuse depone fiduciam , et proslralus in
gelus puniretur. Rursus aulem ne famulo suo gra- precibus cum prophcia oratione conjungere, flens
viorem plagam facerel, dum sanaret, el per curam pariter ac dicens :. Dilccta quis intelligit ? Ab occultis
carnis, animse vulnus infligerct, hoc est, nc beatus tneis munda me,Domine, el ab atienis parce servotuo.
Job, tanta (enlatione superaia, duplicatisque omni- . Si enim mihi nori fuerint dominati, tunc immaculatus
bus et restitutis, in superbiam elattts, et judicium in- ero (Psal. xvm, 13,14). lufelix ego homo, delicta
cideret diaboli, adraonetur ab occullis suis, ttt cisi quse nondum intelligo, quando vitabo ? Petrus diligit
a foris de jusliiia laudarelur, intus tamen ei se sci- Chrislum, necumquam a dilectionc declinal: testi-
ret subdilum esse debere a quo cuslodiretur. Dicit monio dileclionis Domini, nunc petra fundamenli
enim ad eum Dominus: Quis est hic qui celat me con- Ecclesise consliluilur (Malth. xvi, 18), nunc Satunce
silium, conlinenssetmonesin corde, et me putat lalere? vocabulo depravaltir (Ibitt., 23).' Unum atque idem
Accingetamquam vir lumbostttos. Intetrogabo: tu att- semper operanti, nunc dicilur : Non revelavit hoc
tem respondemihi. Ubi eras cum fundatem tettam, tibi caro el sanguit, ted Paler meus , qui est in cwlis
indica mihi, si nosti scienliam (Job. xxxvm, 2—4, (Ibid., 17); nunc rursus ingeritur: Non sapis quw
sec. LXX). Et posl multam docendi correptionem, Dei sint, sed quwsunt hominum (Ibid., 23). Aposlo-
vel corripiendi doctrinam : respondens Job Domino lus diligendo eleclus est, diligcndo confusus: habcns
a Ponit ego Gallandius, ct in calce subdit: «Edili Verumtamen, quemadmodum hic Orosins, increpa-
male, Quid etgo. LXX, Ti ert &y£> xpivou.uxD.E-//MV tus a Domino, ila quoquc legit S. Augustinus, ut an-
tLvptov;Quidadliucego judicor... arguens Dominum? noiat Nobilius.i
11'.» LIBER DE'ARB1TRII LIBERTATE. 1194
pro nimio amore peccatum. Siquidem nnnunlianli A^ laincn sine pcccalo essc , ncc oblinerc David , ncc
de passionc sua Domino amoris impalientia dixerai: Salomon valuit cuslodire , et Joviniani filius , ut
612 Ptopitius tibi eslo, Domine, non erit illud libi omnipoiens Deus, pro ipso discipulisqtie cjus lan-
(Malih. xvi, 22). tiim rerum ordinem mutet, sperat, quod si factuni
24. 0 roiseriam roiscrorum ! Si Pelrus in aliquo forle iion fuerit, Deum impossibilitalis accusel?
Christum ainando peccavit, delicta quis intelUgii < Polest, inquit, bomo esse sinc pcccalo : lamcn
(Psal. XVIII,13)? Clamat prophcta el clamai in Spi- cum Dei adjutorio. > Quid faciam? Tolerabo iutcriin
ritu sancto : claniat illc, de quo dixerat Dnminus : pannum novum vcstimento veteri colligatum, donec
Manus mea auxiliabilur ei, el brachium ineitmconfor- eincndationis miscrnefalsitalem pejor scissura pale-
labil eum, el niliil proficiel inimicus in co (Psal. faciat. Concedo cnim , nt contra duccm vcrilaiis lo-
LXXXVIII, 22,25): et quid clamct, atienJc: Ab occttllis qnenlis , cum dixcril: Poicst homo, si velit, dixissc
meis munda tne, Domine (Psal. xvni, 25). David ille videatur : poleil homo cum adjutorio Dei. Ntinc dc-
eleclus secundumcor (I Reg. xui, 14), illc qucm pro- mum mibi veluli ad cxorJhim proposilionis sermo
misit Deus faclurum omnes voluntales suas (Ibid. et revocandtts est : et, paulisper injurise dolnrc sepo-
Act. XIII,22), ille qucm unxit in rcgem, illc quem silo , ciim reverenlia dispulandi ad celsitiidinciu
propbeiici spiritus sanctificaiione donavil, stupens B ] capitis recurrendiim. Capui enira nosiruro estChri-
in obreplionc peccamiiuim, clamatad Domiiium, ut slus Jesus, quein , sicut Aposlolus aii, proposuil
ab occullis suis muiidclur implorat, ct dicitur ei a Deus propiiialionem per ficlem in sanguine ipsius ad
Domino, in alio loco : lYo» wdificabis dotnum nomini ostensionemjustitiw , propter remissionemprwceden-
meo, eo quod sis vir bellalor, et sanguiitem fuderis tium delictorum , in suslentalionemDei et ostensioncm
(I Paral. xxvm, o); quasi vero sordium aboliiione justitim ejus in hoc tempore, ul sil ipsejustus etjusti-
cunclarum iia emundare eum neqiiiverit, ul dignum ficans eum , qui ex fide est Jesu (Rom. m, 25, 20).
digno operi prsepararet. David usque ad niortero non Itaque propiiiaior per fidem in sanguine suo posilus
emundalur, sed prsel.ito in Templi coiislructione sibi ad oslcnsioncm formamquejuslilisc.ipse e&lMedialor
iilio se ipse condemnat: ct » Goliath curo armigero Dei cl hominum , homo Christus Jesus (I Tint. ii, 5).
suocalumniatitrniihi, cur Dominns non faciatiu eo, De quo Joannes tisque ad ipsam pene inacccssibilcm
quod numquam fecil in sacculo? Dicil Ecclesiastes : lucem inlroduclns exclamat: In principio crat Ver-
Nihil tub tole novum, nec valel quisquam dicere, ecce bum,et Verbttmerat apud Deum, el Deus eral Verbttm.
hoc recens est,jam enim prwcessilin swculis quw fue- Hoc eral in principio apud Dettm , otnnia per ipsum
runl ante nos (Eccle. t, 10): et novorum dogmalum facla sttnl (Joan. i, 1-3). Ac post paululum exposila
instruclor affirmat, potesl fieri, quod numquam fa-' C divini operis veritate subjungil : EiVerbum caro
ctuni cst. Non requiras ulrum fueril, quod posse esse fuctum esi, et habitavit in nobis: el vidimus honorem
non arobigis. yEdificari voluil Deus templum noroini ejus , gloriam tamquam unici nati a Patre , plenum
suo, et hoc, ut non nisi innocens cl benc immacula- gtoria et verilate (Ibid. 14). Qui peccalumnon fecit,
tus exstruerct. Duo ad hoc rcges cunctis viribus eli- nec inventus esl dolus in ore ejvs (I Pel. n, 22), qui
guntur, uterque ad adjulorium : dc cuslodia utriquc tamquam agnus coram londenle , sic non aperiens os
promiililur. Ad David siquidem dicil Deus: Veritas suum (Isai. LIII,7), cum flagellalus, crucifixus el mor-
mea el misericordiatnea cum eo (Psat. LXXXVIII, 25). tuus esl , 614 1«i aculeum mortis edomuit, qui a
De Salomone vero testalur : Ipsum etegi milit in fi- rnortuis resurrexit, qui captivam ducens captivilatem
lium, el ego ero ei in patrem (1 Paral. xxvm, 6). Ex (Psal. L\vii,i9; Ep/tes.iv, 18), ascendit iu ccelos.llic
his duobus templum Domini unus prseparat, altcr est unigenitus in Patre, pritnogeuitusin mtiliisfralribus
aedificat: prseparat senex, perficil puer. Dignum est (Rom. vm, 2 l): in quo esl omnis pleniludo divinitatis
enim ul sancium Domini templum sauctus sedificet. corporaliler (Cotoss. n , 9). Hic ergo Dominus Chri-
Praeparat, ut dixi, senex , sed quasi postquam pec- slus , bic, inquani, Filius Dci, in viriule Patris et
care cessavit: perficit puer, scd tamen pene cum gloria : qnrc in principio condidit, et redcmil in
adhuc pcccare non ccepit. Ille anle peccavit: hic D medio, cliam in novissimo judicabii.
postea. Ille niulto peccalo sedificare non mer.uit: iste 26. Itaque pnsl condiiioiiem iiniversac , quse se-
multum peccando quod scdificaveral, dereliquit. Et cundum volunlatcm ejus exstiiil creationis, compo-
interhaccmirabiliier 813 s'u' ordinaiio sancta dis- silionis modum rebns iinposuit, ut qnod rationalc
posuit: ut interduas seiates, quod perpeiuum in ho- factum fuerat, ralione subsLsterct ; el quod libero
mine esse non potcrat, pro capiu temporis invenirel. donarat arbilrio, ne in liccniiini pcrditionis excur-
Ulerque aliquando non pcccavit, lamen ulerque sine rerct, praecepii legc resirinxit : ut cum creatura
peccato esse non poiuit: Ut sit Detis verax, oinuis crcatorcm ct domini donum agnoscerel, el prseceptl
autem hoino mendax ( Rom. m, 4; Psal. cxv, 11), slabililalem : in subjeclione lapsus liberlatcm pro-
sicul scripmm esl: Vani filii hominnm, mendttcesfilii spiciens, ad hoc lanimn ipsit liberlalc nli vcllct, ul
hominumiu slaleris (Psal. LXVIII,10). pcr cam serviiiuni quo regcrclur cligcrct, digno
25. Ilabcntcs uliquc graliaro ct adjuloriuro Dci, habilus judicio , ttl ex piudcmi scrvilutc defeusio-
* Pelagiiim dicitclCcelesiium. Scnorr.
PATROL. XXXI. 38
 H9S PAULI OROSII H9d
iicin, ita ex libera voluniate mercedem, coiifirmante A e( Paler Domini noslri Jesu Christi, per quem vocuti
Aposiolo, qui ait: Si enim volens hoc ago, mercedem estis in hwreditalem incorruptibitem, el incontamina-
habeo (I Cor. IX , 17). Duo luniinaria inagna omni- bilem, conservqiamin cwlis, vos, qui in virtute Dei
potcns Deps dixit et facla sunt,_ prsecepitque ul di- custodimini per fidem in salntem paralam revelari iu
vidanl diem ac noctem et sint in signa, et lempora, tempore novissimo (IPet. i, 3-5). Deindc Paulus,
et dies , et annos (Gen. i, 14). Nuroqu'd bac seroel vas electionis, profert ihcsauros salutares, et ait:
decreta dislinctio, non usque iu piaescnicm pernianet BenedictusDeus et Pater Domini noslti Jesu Chtisti,
diem? El tamen liacc ipsa , quap sic ordinato motu qui benedixil nos in omnibenedictiouespitituali in cw-
feruptur, creatori mulare cuiu velit, po|eniia, inerai, lestibus in Christo, sicut elcgil nos in ipso aitte mundi
si ra.tio pon lencrei : quoniam in oninibns polenliae constitutionem, qt essemus scincti el immaculati in
Dei ralio coiijuncla est. Si cnini esscl apud creaio- conspectu cjus in chqritate, tt ana prwdestinavit nos in
rem mutatio operum, qualiier a creatura exspeclari adopiionem filiorum per Jesum Chrisium in ipsum,
posset observatio mandatorum? Jussum a Deo est, secundum proposiium voluutalis snw in laudem gloriw
ulgermihet terra herbam (Ibid. 11), fcnum lignum- suw , in qua gratificavit no$ in diiecto Fitio suo , in
que fructiferuro, hoc etiam nunc annuis vicihus quo habemus redemptionem per sunguinem ejus , re-
incessabili parturitione custoJii. El lairrien iralus B I missionem616 peccatorum, secundum diviiias graliw
saepissime Deus terra:, fructus, negata imbrium ejus, quw superabundavit i» nohis t» omni sapienlia
ubertate, dimiiiuit, et ciuotlauferre in totum potuit, et prudenlia : ut notum nobis faceret sacramentum
maluit casligare , ut el correciiiuieni pjaga osteu- volunlalis suw secuudum buiium placilum ejus; quod
deret, et ordipem natura servarct. Fecjt Deus ho- disposuit in eo, in dispensationemplenitudinis tem-
minem de limo terrac, et vitalis spiriltis jiisulilalioue poruin, restaurure omnia in Chrisio, quw in cwlis
viventem posuit in pajradiso deliciarum (Ibid. 17): suin et quw iu lerra ( Ephes. i, 3-10).
libero insuper donavit a,rbitiio circumdalumiiue 25. Dicit Pelrus : in salutem paratam revelari in
manJalo niedio ircmp,r|a|itatis el p|firiis : quanivis tempore novissimo; teslatur et Paulus, quod propo-
asserant lui, qui abundantiora de peclore tuo 615 suil tu eo in dispensalionetn pleniludinis temporum
venena suxeruni, morlalcm eum fuisse factum, mhil- htsiaurcire omniainChrislo;el nunc nobis uescioquis
que eidem damni ex transgressione contigisse proe- quasi rana e cceno emergit et personat: < Quid niilii
cepti. At vero praevaricaute liomipe, terra maledi- est exspectaro tempus, exspectare judicium? Deus si
cilur, laboribus ac doloribus homo ipse coonustatur, potesj, semper potest: si semper potest, petsonaium
ut in sudore faciei panem acquirat jubelur : nota acceptor non esi. > Potest ergo, ei modo polest, et
morlis circumscribilur , donec ii) lerram , de qua 0C in le vere pcrsonarum acceptor probandus, si quod
sumptusest, revertatur (Gen, m, 17-19). Ejicitur in omnibus potest, et utique acturus in tcmpore suo
Adani de paradiso (Ibid. 23), generat filios trahenles est, in te solo ante lempus faceret, quod neque iu
securn seminis infidelis originale peccatum ; peccat Moyse fecii, cui unum lantununodo in hac vita pec-
humanum genus , Deum qtipque pocnituit qpod ho- catum exprobravit, et lamen ante moriem icmisit:
ininem fecissel in terra (Gen. vi, 6). quem ob hanc culpam mori jussit, ne tcrram rcpro-
27. 0 Doinine, sustine paulisper siulljliani ineam, inissionis intrarcl. Audial ergo Saloinonem.super or-
donec qui sapiens et prudens vidctur, erubescat et dinatione lemporuro et Dci conslituljone teslantem :
sentiat imprudentiam! Pcccanle tino boinine, ex Qmnia lenipus habeni el suis spaliis transeunt tmi-
quo in universam successionem dira coniagia trans- versOfSub cwio:Tempus nascendi, et lempus moriendi.
ierunt', rcgnumque in universos nmrtis invaluit, Tempus plantandi, et lempus evellendi quod planta-
pcenitet le, irasccris, doles: ct, usquequo Veibum lum est. Tempus occidendi, et tempus sanandi (Eccle.
caro factum, passione, ciuce, ac inorle opus ba- m, 1-3 ). Deinde alio loco dicit: Vidi sub sole iu
beat, commoveris. Forte satius fuerat unum deieri loco judicii impietalem, et in toco jusliliw iniquilatem,
illico peccatorem, ut mox alius secunda plasmalione el dixi incorde meo:Juslum el impiumjudicabit Deus:
substituereiur, (|uo ab omni sorde libera el imina-1D el lempusomnis xei tunc eril (lbid., 16, 17). Quaui-
culata propago descenderet. At bsec te, Deus omni- obrem.o Iiomo vacuel si qnam fiduciam babes, pa-
pplens, qiiia npn fecisse agnoscimus, non potuhse lienter exspecta prdinem Det, qtiero dignatus est et
crediraus? 0 Petrc ! supra quam pelram Christus ipse Doininus exspeclare qtii feeit: factus sub lege
suam fuiidavil Ecclesiam (Matth. xvi, 18);el,oPaule! (Gal. i%, 4), qni fecerat lcgem. Audi ipsum libidi-
qui fundamentum posuisti, prseler quod aliud nemo centem : Non esi vestrum scire tempora, quw Pater
potest ponere, qui est Cbristus Jesus (I Cor. m, 11); posuiiin sua potesla,te(Act. i, 7). Aut si visapertius
bsati apostoli, columnae et firmamenta verilatis, vos accipere teslimonium, quia cum utique possit Deus,
saltcmhuicquiconsiliariusDcoesleimediator,sacris tamen pro ipsa sui ordinatione non faciat, dicit
respondelesermonibtis! AitPetrus.Benedklus Deut ad Petruro : An pulas non posse me modo rogate

aCorrigit, qui, Gallandius, subjiciique hcc in gloriw GIUTI/ESUyE,juxta Gr., etf 67r«ivovSoiv; TJjf
calce : < Schottus, quia; Hiivercamp., Qua. Rcstilui- xupno; aoToO.Eam vocem quae librario cxciderit
mus Vulgaiai lectionem qui, Gr.cco texlui concinen- apud Orosium contexlus PauH requirit. >
tem, ubi legimus itpoopiem;.Mox leg., in taudem
1197 LSBF.RDE ARuTfRU LIBERTATE. !19£
Paireni tneum, e/ exhibebil milti plus quam duodecimA\ ipsa inlelligere vix potuimus. Ita ista, inquam, ad
legionesangelorum?Sed quomodocomplebuntur Scri- Demciriadem, puellam (ut audio) sacrara et sanclam,
pttirm, 617 0M'° s,c oportet fieri (Matth. xxvi, 53, homo vcrecundissimus scribere ncn erubuisli : do-
54)? Vides ergo quia ojieralor lcinporis tempcrat cens, ul credo, reverentiam castitatis sub siropba
virlules : et ratio dispositionis, miscei poleniiai pa- Joseph lnxnriantis doiniiiae su;r, ubidixisli, < Con-
ticniiam. Deinde ail Dominus : Reconde gladiam in tempta frcquentur doniina , propiores adolesccnii
theca. Fieri enim non potest, ut calicem quem dcclit tendit insidias, secrelum ac sine testibus nianu im-
mihi Pater, non bibam itlum (Joan. xvm, 11). Et ta- pudcns apprehendit : > inopporiunam hisloriam ob-
mcn Dcus nihi! non potest : nec est quidquam quod scenissimo sennone contcxens: quamquam hoc quod,
non faciat nisi forle quod nolil, non oporteat, non neque aple, neque decore diciiur, tibi impnlare non
proponat. Loquilur Paultis ad Thessalonicenses, si- debcainus, cni neqiic nalalcs dcderunl, ut honesiio-
gnilicans de advcntii Anlichristi : Non retinelis, quod ribus siudiis erudireris, neque naluraliter provenit,
cutn adhtic essem apud vos, hwc dicebamvobis? El ul saperes, sed illis dictaloribus luis, qui miserum
nunc quid detineal scilis : ut reveletur in suo lempore sensum miserrimo sermone conscribunt, et le legen-
(H Thess. I, 5, 6). Tanta vis est decreti Dei, et lam dtim cachinnis quasi titulum confusionis cxponiiul.
irrevolubilis slatus consiituiorum in suis qtiibusque B I Inter hacc ergo hujusmodi scnsum in eadem epistola
causis temporum, ut propter eleclos suos dies sseculi indigcsiis sermonibus eruclasii, < quod plerique no-
abbreviari dixeril Dominus (Mall. xxtv, 22), non au- strorum dicercnt, Dciiin uialam honiinibus conJi-
ferri: ul facerel temporum slaiulorum pro majeslale disse naturam. > Quod etiain ille Phinces luiis pe-
pleniiudinem, pro pietate brevitalcm : siniulque el delenlim nobis tcntnvit inienderc : unile breviicr
compendium misericordia caperet, el niimerum prinium profiieor, dcinde respondeo : Anle Iribunal
mundus implerel; ci tu vis, jam ? (ecce ego cum do- Christi iu dexter.i inler agnos Dei non sit Jignus
lorc miscricordiae loquor); tu, inquam, vis, o homo as»i-;lere, nec mereatur videre Dominnm in regione
similis mei, ul tibi homines in hoc praesenti lem- vivorttm, nec in gloria resurrcclionis vila Jesu ma-
porc, quod numquam antea dictum in sacris volu- nifestclur in mortuli corporc ejtts (II Cor. IV, II), qui
minibus inveniiur, quemquam sine peccalo esse re- dicit Deum aliquam malam vel hominis vel cujusqtie
spondcant, et si in hoc forte consenserinl, de die rei condidisse iiaturam, vel qui liberum in aliquo
niomentoque subscribant : novam calumnisc machi- lollit, arbitrium : curo scriplum legeril: omnia quw-
nam instruens, ut quod non lieri dicimus, non posse cumquefecit Deus, bona valde (Gen. i, 31). Et de li-
fieri dixisse videamur, et in quo praccipue operan- bcro hominis arbitrio scriptum esl : Deus creavit
tem in dispositinnem quam sialuit omnipolentiam C ( hominem inexterminabilem (Sap. n, 23): el reliquil
pracdicaiuus, ne impalienter infamare impotentiam eum in manu consilii sui (Eccli. xv, 14). Cicce el nia-
judicemur? Vauum, quseso te, furorem abjice, quo- ligne, aliter enitn tibi loqni nequco, scnsum Domi-
niam lioc ipsum ad pcccaium proficit, de quo abster- nicac aucloritalis, sensum proprise fragiliiatis, sen-
gendo possibilitatem temporis, non clementiam judi- siim communis intelligentiae non habenti. Nos natu-
cis cogitasse. Haclenus de potentia Dei, quam prse- ram homiuis infirmam dicimus esse, non malam.
dicamus et colimus, et dc prsefinitionc lemporum, Nam si mala cssct, bonum omnino nou caperct :
qttse profiniilissiiiio ipsius stint statuta consiiio, di- nunc vero cum gcnnino affectu concupiscat bo-
xisse snKiciat, de qua, eisi plura qu;c suiit sanctorum num, 619 et adhxireal bono, malumque omnino
scripia non essent, dsemonum saltem responsio sola fugiai, ubi in ea mala dicenda est esse subsianlia ?
sufficerel, qui propria damnati conscientia vociferan- Doininiis clamat: Spiritus quidem prompttis est, caro
tur ad Domiuum : Quid libi et nobis, fili Dei? Quid autem iufirma (Matih. xxvi, 43). Clamat Abraiiam :
venisliante lempusperdere nos (Malth. vm, 29)? Quos Ego atttem terra el cinis (Gen. xvm, 27). Clamal
cum intelligas de constilutione judicii " confidentes, Job : Homo putredo, et filitis hominis vermis (Job.
cape ceriissimum ipsius contra le exemplum. Si illos xxv, 6). Clamat Esaias : 0 miser ecjo,quoniant com-
in opprcssione miserit homines comprehensos: 618 D punctus sum, quia cum sitn homo, et immtmda,tabia
uliimo tunc judicio intelligis esse damnatos. Accipe habeam, in medio quoque populi iminunda labia ha-
el te ipsum hic imperturbabili b emendatione pur- beniis habito(Isai. vi, 5)! Clamat Hieremias :Anima
gandum. Sin autero, ut legitur, patienlia Dei adhuc in angustiis, et spiritus anxius clamat ad te : Vide,
illis liberum indulget arbitrium : adhuc et te crede Domine, et miserere (Baruch. m, 1,2). Clamal Aba-
tenlandum. cuc : Custodivi, el expavit venler meus, a voceoratio-
29. Nunc ad aliam strictim Iranseo qusestionem, num inlra me turbala est habiludo mea (Hab. m, 1
quam lu adversusoranes catholicos vibrare saepiusdi- sec. LXX). Clamat Davld': Exaudi me in tua justi-
ceris.Nam ciiam in epislolatua illa lucubratissimahacc tia, el non intres in judicium cumservo tuo, quia non

HConfitenles misert Aomtntt. Iia rescripsimus,
prxeunie Cotelerio in Monum. Eccles. Gr. lum. III,
p. 526. Edili perperam confidenies misciit Itomi-
| nes. Pravam praeterea interpunctioiieni enicndavi-
K mus. Sic eniin anlea, Si illos in opvressione miseril1
homines comprehensos: ultimo tunc judicio inleliigis.
esse damnatos. Accipe, etc. GALLAND.
' Emundatione. Ita Scholltis, atque sic Icgcudum
suadet vox scquens purgandum. Havercanip. tanieu
maluit emendalione. GALLAND.
 H$9 PAULI OROSII 1200
jusUfiiabiliir in conspectu luo ontnis vivens (Psal. Xsalvos fieti, sicut el illi (Acl. xv, 10, H). Peirus
CXLIII,1, 2). Clamant omncs aposloli iiifirmilalis ii- aposlolusdicil: quia ille verc Dcum tenlei, qui iiunc
niore lurbati: Domine, tibera nos, perimus (Matlh. honiini ouus legis moliatur imponcie : conira act ro
VIII, 23). Clamat Joannes : Si dixerimus quoniam tu objicis ct minaris, quod illc criminctur injustilisc
peccatum non habemus, ipsi ttos scducimus, et veritas Deum, qui pcr confcssionem proprise iiifirroiiatis, ad
in nobis non esl (IJoan. 1, 8). Clamat Jacobus : In gratiam spiritus a litlera occidente confugiai. Sa-
multit enim offendimut omues (Jacob. iu, 2). Clanvat muel, Helias, Helis.tus, Esaias, Ilicremias, Da-
Paulus : Infeitx ego homo, quis ttte liberabit de cor- niel, Zacbarias, omncs sancii, vel judices, vcl
pore moriis hujus? Graiia Dei per JesumChristum Do- rcgcs, vel prophetse, patres sine dubio nostri
minum nostrum (Rom. vn, 24, 25). Et ul generalilcr sunt, et neminoin patrum Pctrus affirinal, sed
uiiiversorum clamel infirmilas, claniai Spiriius sau- 621 ncque semctipsos, lioc esi, apostolos, cum
clus in sanciis : Omnis caro fenum el gloria hominis essent Judsci,onus legis ferrc poluisse, sed fidcChri-
sicut flos feni. Fenum aruii, flos decidit: veibum au- sli secuiiduin spem gralisc fuissc salvatos.
tem Domini manel in wternum (Isai. xi, 6-8). 31. Au forlc secundum te omncs isli sancti palrcs
30. Conlra has lam spleroliilas, perspicuasque di- Dciadjutorium non habebant? Ecce Pclrus incrcpat
vinorum nubes lcsiimoniorum, audial laborans in B . iHos, qui grave jngum collo discenliiim ponere co-
gemitu suo mundus universus Pclagium reclaman- nabanlur : tu econtrario in scandalum Pelri incrc-
tem : alque humili veritaii non sulunv verborum pas eos, qui ad fidelem Dei roiseiicoidiain confu-
impudeniia, sed ciiain cauieribus resistcntem. Ait giunt : ct sc per semctipsos onus legis lerrc dilfi-
enim in epistol i, qnam supra nominavirous : < Ve- Jiiiil. Sed tibi spccialis inde portandi oneris forlasse
runi econirario remisso ac fastidioso aninio ac ne- fiducia est, quod balneis epulisque nulriltis latos
quam orc nos Domino reclamamus cl dicimus : humeros geslas robustamque ccrviccm : praefcrens
Dnrunv cst, arduum est, non possumus, homincs su- etiam in fronlc pinguedinem, sicul scriptuin csl:
mus, fragili carnc circumdamur. Et, o caccara in- Tetendit enim advetsus Deuin manttm sua n et contra
saniara! et, o profanam temeritatem! duplicis omnipolentcm roboratus est. Cucurril adversum euin
ignorantise accusamus scieulise Dominum : ut 620 ereclo collo, et pingtti ccrvicenrmatus est. Opetuit fa-
videatnr nescire, quodfecit:nescirc, quod jussit. Et ciemejus crassitudo, el de latetibut ejus atvina depen-
quasi oblitus fragilitatis humansc, cujus auctor ipse det (Job. xv, 25-27). Al illi lales csse non possu.l,
esl, iniposuerit liomini quod ferre non possit. > qtiibus semper in corJe loquitur Cbristus : Conten-
Quid rogo hac prsesumplione feralius? Quid hac dite pet angustam viam iutrone : lala est cnim , quw
increpatione perversius? Exprobras Ecclesiac ca-( J ducil ad mortem (Mallh. vn, 15; Luc. xm, 24). Et
tbolicsc, cujus nos viscera sunius, quod quasi diccre Paulus apustolus monct: Curam carnis ne feceritis in
desperando videaltir, quod Deus, auctor hominis, concitpisccniiis(Rom. xiu, 14). Esl in me veritas Chri-
imposuerit liomini, quod ferre non possit : cujus sti (II Cor. xi, 10; Rom. ix, 1, 2), quia roultum do-
lamen fidelissima esl et ore et humilitalc professio: lco pro vobis. Jnxla senlentiam enim beati patris
Deum et primo omnia possibilia praicepissc, et ne- niei Auguslini, <Non est sani Uducia, scd insani. >
inine lamcn possibilia complcnle, proptcr quod De uno prscceplo codemque primo, lc, si dignaris,
subditus sit omnis inundus Deo, postea pondus pr;e- interrogo. In lege Doroinus per Moysen jubei, quod
cepti subslituta gratiac indulgeniia sublevassc. Ve- el in Evangeliis Christusaflirmat : Diliges Dominum
rumtamen lu, servc nequam et maligne, qui quod Deum tuum ex loto corcleluo, el ex tota anima tua, et
tibi dominus luus reroisit, conservis tuis conaris ex lotis viribus tuis : et secundum simile huic : Diliges
exigerc (Matlh. xvm, 29-32) : tuunv primum sen- proiimumtuum tamquumteipsum(Deul.w, 5; Matih.
sum discutio, el ineum poslca, si videlur, explano. xxti, 57-53). Rogo le, respondc nun roibi, sedDco :
Tu qui non posse ferrc onus iegis dixisse quosdam non voce, sed consciemia, si itaex toto cordc Dcura
arguis, ergo lu ipsum ferre posse confidis? 0 mi- diligis, ut nullam umquam in eo cogilalioncm, qusc
ser, qui secundum quod scriplum est, dicis in corde JDabsque limore et dileciione Dei inlelligi possit, ad-
tuo : Dkes sum el ditatus, et nullius rei egeo, et ne- miilas : si ita in lota anima scqueris, ul suscepla
scis quia lu es miset et miserabilis el pauper, el cwcus seinul cruce in nullam penitus oblectationcm babiise
et nudus (Apoc. m, 17). Numquid ad te locuius est ad tcmpus jucundiiatis succedas : si ita in toiis vi-
Christus : Ame» dico libi, non libi revelavil caro et sceribus tuis calore charilatis ardes, ut nulla peni-
tanguis, sed Paler meus qui esl in cwlis (Matlh. xvi, tus pcr augmenla neccssitatis infirma concupiscen-
17)? Nuinquid libi dixit: Tu vocuberisCephas(Joan. tiis aut desideriis acquiescas. Deinde cum scriptum
I, 42)? Nuroquid libi spopondit: Super hanc petram sit : 622 Omne quod non sit ex fide p ccatttm sit
fundabo Ecclesiam meam (Malth. xvi, 18)? Attende (Rom. xiv, 25): et sive nobiliura locorum episcopos
enim quid Petrus apostolus, Spiritu sancto docenle, videris, sivc polentcs sscculi viros, sivc divites sub
commoncal qui ait : El nunc ergo vos quid lenlalis religione vidcas, utrum omnino nihil vel adululioni,
Deum, imponere jugutn collo discenlium, qitod iteque vcl limori, vcl spei acccplionc personaruin captus
nos ipti, neqne palrcs nostri potitimut porlare? sed indulgcas, nec quidquam in quo tecor Itiuni rcprc-
gratia Domini nostri Jesu Christi credimus not posse hendat, el cgiiscicntia remordcat, vcl si nulla verba
1201 LIBER DE ARBITRII LIBERTATE. 1202
lempori poiins quam veritali accommodata rcspon- \ de qua vcrlitur qu.mstio : sed quod ilicit < negligen-
deas. lllud etiam coustilo, titrum scque omnes Chri- ti;c snaepoiiiis inipuiari, qnoJ non eslsine peccain,»
siianos sicul te ipsum diligas. Nos cnim sub uno ca- bcnc quidcm dicit, scd dignctur inde el orare ° Do-
pite, quod cst Christus : et sub unti Ecclcsia, quae roinum, nc illi baec iniqua ncgligentia dominetur.
est Christus, omnes fratres sumus , et unum corpus Qtiam rogabat quidam quando diccbat: Itinera mca
in Christo. Utrum ergo sicut te ipsuin diligas omncs diricje secundum verbum luum, et ne dominetur mihi
qni misericordiam Dei spcrant, quos tamcn noveris, omnis iniqnitas (Psal. cxvni, 135): ne dum suae dili-
coufitere. Non enim le de ignoiis cmisulo : quos cx gcniiae qtiasi propriis viribus fidit, neque hic ad ve-
eo te diligere arbitraris, quod quia non noveris, non ram justiiiam, neqne illic, ubi sinc dubio perfecta
odisii. Sed qnid ego hacc a cnnfessione lua exigo, dcsideranda cst et speranda, perveniat.
cutn conversalioncm tuam vulgus agnoscat? Tti per- 34. Et illud quod eis a quibusdam dicilur, nus-
feclus sine infirmiialc, lu omnem lcgis sarcinam quam esse scripium his omnino verbis, posse es>c
ferrc possibilis , tti, inquam, homo inflate, sed va- homiuem sine peccato, facile refellit : quia non f tibi
cue : audi, si dignaris Dominum Salvatorenv, tc, si cst quscslio, qiiibus verbisdicalur qnsequesentcmia.
lamcn hoc poteris, ad sancta revocanlem : Amen Non lamen fortasse sine causa, cum aliquoties in
dico vobis, quisquis ron reeeperit regnttm Dei, velut B Scripturis inveniatur, hnmincs dictos csse sine que-
hifans, non intrabil illud (Marc. x , 15). Inlans nibil rela (Lttc. l, 6) : non invcnilur, qui dicltis sif sinc
in se habel, nisi qund diligil blandienlenv, et quod peccato : nisi unus solus, de quo aperle diclum
pnnem suum non in sudore suo, scd in precibus spe- est, eum qui non noveral peccatnm (II Cor. v, 20). Et
raas alimoniam vilse, simplici peiiiione conscquilur, co loco ubi de sacerdotibus sauclis agebalnr. Etenim
quanv fiduciali operc non meretur : qua tu compara- experlus est omnia, secttndiitnsimililudiiiem sine pec-
lioiie commoniliis, convertere ad infaniiam, ttt re- cato(Ileb. IV, 15) : in illa scilicct carne,qure habc-
vcrlaris ad vitani. bal simililudincm carnis pcccati, qnamvis non csset
52. Kt quoniam stipeiins Jixeram, de possibiliiale caro pcccati. Jam ilud quomoJo accipiemlum sit:
oneris sustinendi, luum primum sensum discutio : Omnis qui natus est ex Deo non peccat, el non potest
et meum postea si videalur, explano. Mea sententia peccare, quia semen ejus in ipso manet (I Joan. m, 9):
est, quia et in hoc quoqtie peccamus, qui cum in- cum ipsc aposlolus Joannes, quasi non sit nalus ex
firmi sumus, de iiifirmilate conquerimnr, [a lianc Deo, aul eis loqueretur, qui nonduro cssent nati ex
e^seintentionemlegis argueniis, ulpropierilla, quse Deo, apcrle posueiil. Si dixerimus quia peccaium
perperam fiunt, confugialur ad gratiam Domini mi- non habemus, nos ipsos seducimus, et verilas in nobis
seranlis, velut psedagogo concludente b in eamdem J non est (I Joan. i, 8): in libris quos B ad Marcellium
fulem, quae postea revelata est : ubi et remittantur de hac re scripsi, sicut potui explicare curavi. Et
quae male fiunt, et eadem gralia juvante non fiant. illnd quod diclum est, iVon potesl peccare, pro eo
c Proficiscenlium est enim via, quamvis bene profi- dictum est, ac si diceretur, non debei peccare : non
ciscentes dicanlur pcrfecti vialorcs : 623 '"u est improbanda mibi videtur hujus asserlio. Quis enim
aniem perfectio siiranva, ctii nibil addatur, cum id insanus dicat debere peccari.cum ideo sitpeccatum,
quo tendilur, cceperit possideri. quia non debet fieri?
53. Jam vero illud d quod eis dicitur, < ipse (u ,55. Sane qnod apostolus Jacobtts ail: Linguam autem
sinepeccato es? > revcra non pertinet ad eam rem, 624 nullus hominum domare potest (Jacob. m,8) :

" Haec quse sequuntur, uncinis inclusa, nsque ad Nobis vero videtur sat admonere de casu leclorem ,
mediura numerum, 46 prselermittii Gallandius, sic Gallanrliicmerum notas non praelermissuri.
de omissione raiionem reddens : < Hic, post verba h Edit. BB. opp. Aug. tom. X, lib. de Natura et
tie infirinilate conquerimur, imrusum erat lonjttim Gralia cap. 13, in eadem fide. Sed Orosiana leclio
rxcerpium ex libro S. Auguslini de Natura et Gra- magis accedit ad lextum Pauli, Gal. in, 23. GALLAND.
lia, contra Pelagium, ut adverlilScboitus : nimirum c Proficienitum.... proftcientes. Sic legimus ciini
nb his verbis cap. 12, hanc este intenlionem legis ar- DBB.; ct Schottus quem asseclatur Havercampus,
gtientis, usqne ad ea cap. 19, Quomodo potuit vitiare Proficiscientium.... proficiscienles: mendosc nt vide-
animam luam quod substaniia carel ? Quibus rursns lur. GALLANO.
snbdunturqiiaeexstant ibidemsub initium cap.3, Me- d Quod ei. Am., Er. et pleriquc mss. bic et cap.
dico indiget,quia sana nonest, usque ad illa : Scriptu- seq , quocleis. BENED.—Atque ita sane leguntScboi.
ras uliqne non advertens novi Testameiui,ubi dicimus et Ilavercamp. GALI.AND.
e Deum. Sic BU. Scbotlus vero cunv llavercamp.,
(forte dixinttis) lianc csseintentionem legis arguentis,
modo allala.Haiid equidem cxisiimarim liaecAngusii- Dominttm. Mox iidem male, Quam rocjabat elne
n'ana,supprcs?oS.Pairis nomine, suisinlexisseOro- dominelttr. GALLAND.
f Ibi... qtimcumque.BB. sequimur. Schottus quo-
simn; sedisia potius infarserii lilnariiis, dictorumS.
Doctoris ordinem fortasse invertens, ne fraus deie- que rccte babet ibi. Male Havercampus, tibi. Uter-
gerelur. Ulcumque silSchoilumseculi, Augustiniana qne vero editor quwque. GALLAND.
excerpta ex Orosii opusculo avulsa-; mox subjicienda s Ad Marcellinum. Lib. n de Peccat. Meritis et
curavimus, collata cum edit.BB. tom.X, p. 129seqq. Remiss. cap. 8. Mendose Schottus ad MarcelUum:
Sccus vero Havcrcamp., qui Angustiniana minime quein errorem facile corrigere poterat llavercampus,
agnoscens, tamquain Orosiana oinnia vendilavit. » simulque advenere non bic Oro mm, sed Augusti-
lia ille. Extrahens consequenler longum, ut ait, iium loqui. GALLAND.
excerpium, id collocat in appendice ad Tractaium.
liC5 PAULI OROSII 1204
non mihi videtur ita intelligendura, n < quasi per A gare audet gratiae Dei, etc lam superb.i vanitale po-
exprobralionem diclum, tamquam diceretur : Ergo- nst in hominis poteslate? Cur crgo oratur, Ul acci-
ne linguam nullus hominunvdomare potest? Tam- pialur, si ab homine est, ut bahealur? An et huic
d
quam objurgans et dicens : Domare feras potestis, oratiuni conlradicitur, ne liat injuria libero nrbi-
linguam non potestis? Quasi lacilius sit linguam do- irio? Quod si sibi sufficit possibilitate naturse acl im-
mare, quam feras. > Non puto quod isle sil sensus plenda omnia prsecepla justilise, conlradicalur ergo
in hoc loco. Si enim id sentiri vellet de facilitale et eidem aposlolo Jacobo admonenti et dicenti : Si
domandse linguae, coetera sequerentur in bestiarura quis autem vestrum indiget sapientia, postulet a Deo,
comparatione. Nunc vero sequitur : < Inquietum qui dat omnibus affluenler, el non improperat,et dabi-
malum, plena veneno mortifero >uiique nocentiore, tur ei. Postulel autem in fide nihil' hwsilans (Jac. i,
quam bestiarum atque serpentum. Nam illud carnem 5, 6). Hsecesl fides ad quam prsecepta compellunt:
interficit: hoc veroaniraam. Ot enim quod mentitur, ut lex imperel, fides impetrel,e In multis offendimus
occidit animam (Sap. i, 11). Non ergo quasi id esset omnes (Jac. m, 2). Non enim et hoc iste Apostolus
facilius, quam mansuefaclio bestiarum sanclus Ja- alio modo pronuntiavil, sicut et illud quod ail:
cobus illam sententiam pronuntiavit, aut ea voce < Linguam nullus hominum domare potest. >
voluit pronuntiari : sed poiius ostendens, quanlum B 37. Nec illud qiiisquam istis pro iropossibililate
sit in bomine linguse malum, ut a nulio homine do- non peccandi similiter objecerit quod dictum est:
mari possit, cum ab hominibus domeniur ei bestiae. Sapienlia carnis inimica est Deo. Legi enim Dei non
Neque hoc ideo dixit, ut hujus in nos mali domina- est subjecta, nec enim polest: qui autem in carne sunt,
tionera per negligentiam permanere patiamur : sed Deo placere non possunt(Rom. vm, 7, 8). Sapientiam
ut ad domandam linguam divinse gratiae poscamus quippe carnis dixit, non sapientiam desursum dc-
auxilium. Non enim ait: Linguam nullus domare scendentem : et in carne esse non eos, qui nonduro
potest, sed nultut hominum: ut cum domatur, Dei de corpore exierunt, sed eos, qui secundum carnem
misericordia, Dei adjulorio, Dei gratia, ilieri falea- vivunt, significatos esse, manifestum est. Non antem
mur : conelur ergoanima domare Iinguam, et dum ibi cst qnaestio, quae versatur.lllud esl quod exspecto
conatur, poscat auxilium : el oret lingua, ut dome- ab isio audire : ' si qui secundum spiriium vivtint,
lur lingua, douante illo-qui dixit ad suos : Non enim elobhocetiam bic adliuc viventes jam quodammodo
vos esiis qui toquimini, sed Spirilus Patris vestri, qui in carne non sunt, utrtim gratia Dei vivant secun-
loquitur in vobis (Mattli. x, 20). Ilaque pracceplo fa- dum spiriium; an sibi sufficiant, jam daia cunve crea-
cere commonemur: quod cohanles et nostris viri- rentur possibilitate naturse in sua propria voluntate :
btis non valentes, udjutorium divinum precemur. C cum pleniludo legis non sit nisi cltatitas (Rom. vm,
56. Proinde et Lpse cuni cxaggerassel tin&usc 10), et chatitas Dei diffusa sit in cordibtts nostris
maluiu, inter haec dieciis : Non oporlet fratres mei (Rom. v,5), non per nosmeiipsos, sed per Spirilum
hwc ita fieri (Jac. nt, 10) : contiiiuo monuit, con- sanctum qui datus est nobis. Tractat etiam iste de
summatis his, quae hinc dicebat, quo adjulorio isia peccatis ignoraniiae, et dicit < hominem praevigilarc
noii fierent, quae dixit fleri rton opOrtere. Quis m- dehere ne ignoret, ideoque esse culpandam ignoran-
picns, mquit, et disciplinatus inler vot ? Oslendal tiam, quia id liomo nescit negligenlia sua qnod ad-
ex bona conversatione operationem suam tn mansuc- hibita diligenlia 626 sc're debuissel: > dum lainen
ludine sapientiw. Quod si zeluni amarum habetis oinnia polius disputet, quam ul oret, h dicat: Da milti
et conterilionet in cordibut vetlrit, nolite gloriari intellectum, ut ditcam mandata tua ( Psal. cxvni, 75).
et mendaces esse adversum veritatem. Non est ista Aliud enim est non curasse scire, quse negligentiae
sapimlia deturtum deteendent, ied terrena, arii- peccata etiam per sacrificia qnsedam legis videban-
malis, aiabolica. Ubi enim zelus et 625 conlen- lur expiari : Aliud intelligere velle, nec posse, et
lio , ibi inconstantia et omne opus pravum, Quw facere contra Iegem, non intelligendo qusc fieri veiil:
autem desursum est sapientia, primum quidem pu- Unde admonemur peiere a Deo sapienliani, qui dat
dica esl, deinde pacifica, modetta, suadibilis , plena "D omnibus affluenler (Jac. i, 5): ulique his omnibus,
misericordiw et fructibus bonis, non judicans, sine qui sic peluni, et tanium pettini, quomodo ct quau-
b wmulalione (Ibid., 13-17). Haec esl sapientia , lum res lanta petenda est.
quae liiiguara domat, desursum descendens, non ab 38. < Divinitus tamen expianda esse peccala coni-
humano corde prosiliens. An et Islam quisqtte abro- missa, et pro eis Dominum exorandum > fatetur,

* Ita Schottus. Gallandius addit, ex ed. BB., ui
exvonere voluit.
b BB. et Galland., simulatione.
c Et eam superbissimavanitate. Ita legunl BB.Uler-
duc editor perperani, et lam superba. GALLAND.
i BB>, quibds assehtit Galland., sic iuterpungi
libefo arbitrio, quod.
volunt, ne fiat injuria
e yic Galland. cum BB. addit pericbpen, impelret.
Per linguam enim qudm nutlus hominum domare po-
letl sed sapientia desursum diicenderis. Subditque
notain: < Haec iroprovide omittunt Schotius ct Ha-
vercamp. Paulo aute apud ipsos, fidesinipetret, prsc-
lermissa colijunciione et, minus recte. >
1 BB. et Galland., si possim eos qui, etc.
s Ita editor ulerque. At BB. creantur, quod minus
placet. GALLAND.
b Hic iteiii omiiluul conjunctionem et Schottus
et Havercamp. lidem paulo post, quw fieri velis.
GALLAND.
1205 LIBER DE ARBITRII LIBERTATE. 1206
propter veniam scilicet promerendam : quia id quod A A quidem bona quaehabet in formalione, vila,A sensu,
facium est, facere infectum multum ab isto laudata mente, a summo Deo habet, creatore et arlifice suo,
potenlia illa naturae et voluntas bominis, etiam ipso vitium vero quod isla naturalia bona contencbrat et
faiente, non potesi. Quare hac necessilate restat ut infirmat, ut illuminaiione et curatione opus habeat,
oret ignosci: ut autem adjuvetur ne peccet, nus- non ab inculpabili artifice contractum est, sed ex
quam dixit, non hic legi. Mirum de bac re omnino originali peccato quod commissum cst libero arbi-
silentium, cum oratio Dominica ulrumque peiendum trio : ac per hoc natura pcenalis nd vindictam justis-
esse commoneat : et ul dimiltanlur nobis debita simam pertinel. e Si enim jam sumus in Christo
nostra, et nt non a inducamur in tentationem (Matth. novacreatura (II Cor. v, 17): tamen eramus natura
vi, 12, 13). Illud ut praelerita expienlur : hoc ul fu- fdii irw sicut et cwteri. Deus autem qui dives est in mi-
tura vitentur. Quod licet non fiat, nisi voluntasad- sericordia propter multam dileclionem, qtta diiexit
sit: tamen ut fial, voluntas sola non sufficit. Ideo nos cum essemus mortui peccatis, convivificavitttos
pro bac re, nec superflua, nec impudens Domino Chrislo : cujus gralia sumus salvi facti. (Ephes.
immolatur oratio. Nam quid stultius, quam orare ut .1,2-5).
facias, quod in potesiate habeas? 40. Hsec ' igitur gratia CJiristi, sine qua nec in-
59. Jam nunc videte quod ad rem maxime perti- B 1 fanles nec selate grandes salvi fieri possunl, non
nel, quomodo humanam naturam tamquam omnino merilis redditur, sed gratis dalur : propler quod et
sine vitio ullo sit, conatur ostendere : et contra gratia nominatur : Justificali, inquil, gratis, per
apertissimas Scripturas Dei lucleiur sapienlia verbi, sanguinem ipsius (Rom. iu, 24). Unde hi qui non
qua evacuatur crux Cbristi (1 Cor. i, 17). Sed plane per illani liberaniur, sive quia audire nondiim po-
illa non evacuabitur, ista potius sapientia stibvertetur. tucrunt, sive quia obedire noluerunt, siveetiam cum
Nam cum boc ostenderiinus, aderil fort.isse miseri- per aetaiem audire non possenl, lavacrum regene-
cordia Dei, ut el ipsum haecdixissepceniteat.c Primo, rationis quod accipere posseut, per quod salvi Jie-
inqtiit, de eo dispuiandum est: quod pcr peccatum rcnl, 628 "on acceperunt, justeutique damnanliir:
debilitata dicitur et inimuiata natura. Unde ante quia sine peccato non sunt, vel quod originaliler
oinnia quaerendum puto, inquit, quid sit peccalum : traxeruni : vel quod malis moribus addiderunt. Om-
substanlia aliqua, an b omni substantia carens no- nes enim peccaverunl,sive in Adam, sive in seipsis :
men, quo non res, non existentia, non corpus ali- et egent gloria Dei (Ibici., 23).
quod, sed perperam facli acius exprimiiur. > Deinde 41. Universa igitur raassa poenas debet. Et si om-
adjungit: < Credo ila est. Et si ita esl, inquit, quo- nibus debitum damnalionis supplicium rcdderetur,
modo poluit humanam debiiitare vel mutare natu- iC non injuste proculdubio redderetur. Qui ergo inde
ram, quod substantia caret? > Videte, quaeso, quo- per graiiam liberautur: non vasameritorum suorum,
modo nesciens nitatur evertcre 627 medicina- sed vasa misericordiae nominanlur.Cujiis miscricor-
lium eloquiorum saluberrimas voces : Ego dixi,, diae? nisi illius qui Christum Jesum misit in hunc
Domine, miserere mei, sqna unimam meam, quiai mundum peccaiores salvos facere (1 Tim. i, 15), quos
peccaii libi (Psal. XL, 5). Quid sanatur, si nihil1 prwscivit et prwdestinavit, et vocavit, et juslificavit,
csl vulneralum , nihil saucialum , nibil Jebilita- el glorificavit ( Rom. vm, 29, 50). Quis igilur usque
lum aique vitiatum? Porro si est quod sanetur,, adco dcmcniissime insaniat, ut non agat ineffabiles
ilivdeviiiatum est?Audis confilenlem.quid desiderass gratias misericordiae, quos voluit, liberanlis , qui
dispuiantemr Sana, iuquit, anhnam meam. Ab illo) recte nullo modo possent culpare justitiam , uni-
qusere unde vitiatnm sit, quod sanari rogat: el audii versos omnino damnanlis : Hoc si secundum Scri-
quod seqnitur : quoniam peccavi tibi. Hunc iste inter- pluras sapiamus, non cogimur contra Christianam
roget, nb islo quaerat, quod qiuerendum putat, ett gratiam disputare, et ea dicere, quibus demonstrare
dical: 0 lu, qui clamas,snna animammeam,quoniamt conemur naiuram humanani neque in parvulis me-
peccavi, quid est peccatum? Substantia aliqua, ani dico indigere , quia sana est, et in majoribus sibi
omni subsiantia carens nomen, quo non res, noni D ipsam ad jusiiiiam si velit, posse suliicerc. Acute
exislentia, non corpus aliquod, sed tantum perpe- ipsi videntur haec dicere : sed in sapientia Vcrbi,
ram facti actus exprimitur? Respondit illc : <lta est,, qua evacualur crux Cliristi (l-Cor. i,17). Nonest
ut ilicis. Non est peccatum aliqua subslantia , sedi isla sapientia desursum descenclens(Jac. ni, 15).
laiitiiin hocnomiiie perperam facliacius expriinitur.i > Nolo quod sequitur dicere, ne amicis noslris quo-
Et conira iste.QuiJ ergo clamas, saiia animam meam* rum forlissima et e acerrima ingenia, non in perver-
quoniam peccavi tibi ? Quomodo potuit vitiari animav sum, sed in directum currere voluinus, facere exi-
ma?cMedico indigel : qnia sana non cst. Omniaa siimemur injuriam.
11BB. et Galland., inferamur. <iBB. el Galland., sensibus.
b BB. et Galland., omnino subslantia. e BB. legendum etsi conjiciunt. GALLAND.
c H*c ex ciialo Auguslini libro f Ita Scbottus. BB. et Galland., Hwc autem.
cap. 5, quse utt
praecedentibus consociaret excerplor, Augusiinianaa s Celerrima. Sic BB. Quae quidem lectio concinit
coniraxit. Sic enim S. Doctor sub lincin cap. 19, I cum seq., currere. Al Scholl. et Havercamp., ctcer-
quotnodopotuii vitiare animam luatn, quod substantia a rima. GALLAND.
caret ? GALLANP.
iSSSK PAULI OROSH 1208
42. Quanlo igitur " majorc zelo accenstis est libri, i snbveniri morie pracvenlum, idcirco lalcm fuisse, id
hujus quem misisiis condilor, adversus eos qui pec- est, sine lavacro regenerationis exissc, quia esse
catis suis patrocinium dc natura huroanac infirmi- aliud non poluil. Absolvat ergo cnm et aperiat ei
tatis perquirunt: lanto et mullo ardentiore zelo nos conlra senlenliam Domini rcgnura ccelorum (Joan.
oportel accendi, ue cvacuetttr crux Chrisli: Eva- III, 1). Scd non eura absolvit Aposiolus, qui ail:
cuatur autem, si aliquo modo prseter illius sacra- Per unum hominempeccalum intravit in mundum, et
mentum ad jiisliiiam vitamque seternanv perveniri pcr peccatum mors, et ila in omneshomines pertrans-
posse dicatur, quod in libro isto agiltir, nolo dicere iit, in quo omnes peccaverunt (Rom. v, 12). Recte
ab sciente, ncillumqui euro scripsit, neChristianum ergo ea damnatione, 630 luse Per nniversam mas-
quidem babendiimjudicem, sedbquidem magiscredo sam currit, non adtnittitur, in regnum ccelortim :
a nesciente, magnis sane viribus, sed eas sanas volo, quamvis Christianus non solum non fuerit, sed ncc
non quales phrenetici haberc consueverunt. Nani prius esse potueril.
distingoit, <aliud esse qux-reie an possii aliquid.esse 44. Scd < non damnatur, inquiunt, quia in Adam
quod ad solam possibililatcm pcrlinet: aliud, utrumne pcccasse omncs, non propter peccatum nasccndi ori-
sit.> Hanc dislinctionem veram esse ncmo ambigit: gine atiractum, sed propter imitationem > dictum
consequens enim est,629ut 1"°d est>esse potuerit: B esl. Si ergn ideo diciinr Adam auctor oronium, qui
non est aulem consequens, ut, quod esse potest, subseculi sunl, peccatorum, quia primus in homini-
etiam sit. Quia enim Dominus Lazarum suscitavit, bus peccator fuit: cur non potius Abel, quam Chri-
sine dubio, potuit : c quia vero Judam non suscila- sius, ponitur caput hoininum jtistorum. quia primus
vit, numqnid dicendum est, non potuit? Poluit ergo, in hominibus ftiit justus? Sed de infanle non loquor.
sed noluit. Nam si voluisset, cliam hoc eadem po- Juvenis vel senex in ea regione defunctus est, nhi
tcsiate fecisscl : quia el Filius, quos vult vivificat iion potuit Cbrisli nnmen nudire, potuil ficri jiistus
(Joan. v, 21). Sed hac dislinctione vera alque ma- pcr naturam et liberum arbitriiim, an non potuit ? Si
nifesla quo tendat, ct quid efficere conetur, adver- potuisse dicunt, ccce quod esl crucem Cbrisii eva-
tile. < Nos, inquit, de sola possibilitale tractamus : cuare,f si sine illa quemquam per naturalcm legcro
de qua nisi quid certum constilerit, transgredi ad et voluntatis arbiirium juslificari posse contenderc
aliud gravissimum essc atque cxtra ordinem * dici- (l Cor. i, 17). Dicamus et hic, ergo Christus gtatit
mus. >Hoc vcrsat multis modis et sermone diuturno: mottuus esl (Gal. u, 21). Hoc enim omncs possent,
ne quis eum aliud, quam de non peccandi possibili- etiamsi mortuus ille non esset. El, si s jtisli essenl,
late quserere exislimet. Unde itvter mulla qnibus id quia vcllent, essent : non, quia justi esse non pos-
agit, etiam hoc dicit. < ldem ilerum repeto. Ego C senl: Si aulem sineCbrisli gratia juslilicari omniiio
dico posse esse hominem sine peccato. Tu quid dicis? non potuii,eliamjiistiim,si audet,absolvat sectindum
Non posse essc homincm sine pcrcato? De posse, et verba sua : < quia idcirco talis fuit, quod alius es-e
non posse : non de esse, et non esse contendimuf. > iion potuit, culpa caruit.
Deinde nonnulla eorum, quse adversus eos de Scri- 45. Sed objicil sibi quasi ab alio diclum, et ail:
pturis proferri solcnt, ad istam qusestionem non per- < Polest qnidcm essc, scd per Dci gralianv. > Dcinde,
tincre, in qua quserilur, possilne an non possit homo vclul respondendo, subjungil: < Ago hum.initali tn;e
csse sine peccato, jam comnvemorat : < Nam nttlltis, gratias, quod assertionem meam, qiiam duduin op-
inquit, mundus est a sorde (Job. xiv, 4, sec. LXX), piiguabas, non modo non oppugnare aut h non con-
et non esl homo, qui non peccel(III Reg. vm, 46), ct filcri soluro coutenlus non es, verum eli im non rc-
non est justus in terra (Eccle. vn, 21), et »on esl, qui fngis comprobare. Nam dicere, potest quidem,' scd
facial bonum(Psnl. xiu, l),etcseiera his similia, in- per illuin, aut pcr illud, quid aliudesl, quanv non
quit, ad non essc, non ad nnn posse proficiiint. Hu- solum conseuiire quod posset cssc, vcrum etiam
jusmodi enim cxemplis nsleiidilur, qnnlcs homines quomodo vel qualitcr posscl ostcndcre? Nullus ila-
quidam tempore aliquo fuerint: nnn quod aliud esse quc magis alius rei pnssibilitaicm npprobat, quam
non potuerint. Undc et jure inveniunlur cs^c culpa- " qui ejus eliam qualitatem fatctur, quia ncc absque
biles. Nam si idcirco talcs fuerunt, quia aliud esse rc qualiias esse potest. > Ilis dictis : iterum sibi ob-
non pottierunt, culpa carent. > jicil. < Sed lu, inqnies, hoc in loco Dei gratiam,
45. Videle quid dixcrit. Ego autem dico parvulum quaudnqiiidero eam non commcmoras, videris ab-
natnm in eo loco, ubi ei non potuit per F baptismum nuere. >Deinde respondet : < Egone abnuo, qui rem

a BB. ct Galland. omiltunl majore.
b Ita Scbotius. BB. et Galland., sed quod.
<• lliinc locum laudaiiiin explicaiumqiii: a Pctro
Lontbardo in i Seui., dist., 43, cap. uli., moncnl
BB. GALLAND.
d BB. et Galland., ducimus.
• BB. et Galland. aJdunt vocem Christi. Ut nos
Schottus.
1 Puto scribeudum, sciticet sine illa, etc. HAVER-
CAMP.— BB. et Galland., evacitaresine illa.
s Injusli. Ila BB.; sed Scbotl. el Havercamp., /u-
sti. Mox, quia idcirco, absque si. Et paulo post, sed
pet Dei gratiam, nmisso inqnies. llsec omnia ex BB.
edii. resiiluimus.GALi.AND.
b Iia Am., Er. et aliquot mss. Sic quoque Scliol-
tus. BB. aiitem el Galland., aiti non confttcri.
' Iia Schottus. BB. et Galland., sed per illud attl
illud. Mox iidem quod possil esse....vcl qualiter pos-
sil. Et paulo post, alicujus rei.
1203 LIBER DE ARBITRH LIHERTATE. 1210
coiifilcnibi, coiifilcnr nccessc, el per quod eflio.ires K cst: Postttlaiiones vcstrminnotescant coram Deo: ei
potest: an lu, qui rem ncgando, et quidquid illuil c.-l, pax Dci cjiuesuperal omnem mentem, custodiat corda
per qund res elfieiiur, procul dubio negas? >Oblilus el corpora veslra in Christo Jesu (Pliitipp. IV, 6, 7).
est jam se illi respondere, qui rem nnn ncgai, cujiis Habeo ilaque inlirmitalcm : cl gaudco in cogniiione
objeciioneropauloaincpioposucral, Jicentis- <Polcst inlirniitaiis mcae. Cum enim infirmor, lunc potens
831 quidem essc, sed per Dei graliam. > Quomodo sum (II Cor. xn, 10): potcntem invocandn Deiim, qiii
ergoillam, proquaistcmultum laboral.possibililalcm me exaudil infirniuni, qui nobis fidelissime repro-
negat, qui a eiiam dicit: < Poiesl csse, sed per Dci nvisit: Ego ctutemvobiscumstim omnibusdiebus usque
gratiam?> Vcrumlamen quia isto dimisso, qui renv ad consunimationemswculi (Mallh. XXVIII,20). Pecu-
jam confiieiur, agit adbuc adversus eos, qui ncgant liare opus infirmilatis est, in onini loco semper ora-
esse possibile hominoro esse sine pcccato , quid ad re, utomnipolens Dcus, qui spopondit nou deserere,
nos ? Contra quos vult agai, dum tamen hoc confilea- etiam juvare non cesset. Ecce enim Scriptura cla-
tur, quod impieiale sccleratissima negaiur, sinegra- mat infirmis : Quwrite Dotninum et confirmamini:
tia Dei lioniinem sine peccato esse non posse. Dicil qumrile faciem ejus semper (Psal. civ, 4).Cui respon-
ergo, < Sive per gratianv, sive per adjutorium, sive det vcra et pia confcssio : Ecce sicut oculi servorum
pcr misericordiam , et quiJquid illud e>l, per qimd B t» manibus dominorum suorttm: ita oculi nostri ad
esseliomo nbsque peccato potcst, eonfiictur, quis- Dominum Deumnostrumdonecmisereatttrnostri (Psal.
qnis rero ipsam faletur. > cxxu , 2). Magna et ccrta est.de perfectione fiducia,
46. Fateor dilectioni vesirae cum isla legcrcm, cum omnipolens facit quod optat infirmus. Rursus-
laclitia repcnle perfusus sum, quod Dei graliam non quc magna ct cerla est de confirmalione sccuritas,
negaret, pcr quani solam homo justificari potest, cum omnipoiens fcrvat, nec perdit infirmos, sicut
lioc enim in disputationibus lalium maximc dclcstor scriptum esl: Ei atilcm qui polesl omnia abundanlitis
cl horreo.scd pergcns lcgere caelera, primo cx daiis facere quam petimus et intelligimtts, secundum virtu-
simililndinibus ccepi habere suspeclum. Ait enim : lem qua operattti in nobis : ipsi glorici in Christo Jesu
<b Nuncsidixero, homo disputarepoiesl, avis volare, (Ephes. iii, 20, 21). Quamobrem admonet Apnsto-
lepus currere, el non etianv per quac haec cflici pos- Ius : Quw sursum sttnl sapile, non quw sttper lettam :
sint eommemoravero, id est, linguam, alas, pedes : mortuienim cslis el vila vestraabscondita esl cumChri-
num ego officiorunvqualiiates negavi, qui officia sto in Deo. CumChrisltts appartteril vila vestra , tttnc
ipsa cnnfessus sum ? > Videtur cerie baec curo com- et tmsapparebitis c.umipso, in gloria(Coloss. iu, 2-4).
memora^se, qnae natura valenl, creata sunt enim 47. Vitae fructus est sanctitas: sanclitas vero est,
hacc membra htijusmodi naluris, lingua, alne, pedes, J esse sine pcccato. Si ergo incorruplionis gloria ab-
non lale afquid posuit, quale dc gratia intelligi vo- scondita est ab omnibus hominibiis in hoc temporp,
lumus , sine qua homo non jiistificalur : nbi dc sn- Ui qnomodo boc eodem lempore ipsa incorruplione
nandis, non de instituendis naturis ngitur. Hinc jam posse tesnperinduigloriaris? Siciitcnim corruptionis
c ego sillicilus ccepi leg.re et caclera , el me non principium fuii homini dcclinarc in peccatum, ita in-
falso comperi suspicalum : quo priusquam veniam, corruplionis initium erit, non haberc peccatum. Quis
videlc quid dixerit. Cum tractaret quscstiOnem de crgoilliidanlejudiciumDeiabscondit, autdesinuChri- t
differenlia peccatorum, et objiceret sibi, < d quod sti abslulil, et tibi tradidit? An forte qnia non me-
qusedam sscpe irru.mt, non posse cuncia vitari; > retur eam 633 in '"turo de manuDomini intelligis?
ncgavit debere < argui, ne levi quidem correptione, Haec prsesummus inslriiit Paulus, et dicit: Cui» au-
si vitari omnino non possuni : > Scripluras utique tem morlate hoc induerit immortalilatem: lunc fiel
non adverlens novi Testamenli ubi e JiJicimus],si- sermo qiti scriptus est, Absorpta est mors in vicloriam.
cui Apostolus ail: Numqnid dicet figmentttmei qni se Ubi est mors vicioria lua ? Ubi esl mors stimiilitsttttis?
finxit, quid me fecisii sic (Rom. IX,20) ? Iiilirmit.itis Stiinulus aulem mortis peecalumest (ICor. xv, 54-50).
ei querela propriaovirlutisambilioest, quoniam oc- Per quod ostcndit Aposlolus, nullo inotlo eatemis
culte adjuloiiiim Dei faslidit, qui peculiarem forti- ' quemquam insultare posse morii atque peccato, do-
tndinem quaprit. Et hic diabolus est, qui dicit, vi- nec mortaliiaiem inimorlalitas, ei corrupiionem in-
rilius faciam. Ego autenv secundum Apostolum,632 cormptio conscquatur: et ubi infirmiinle deleia vir.
gloriabor semper in infirmilatibus tneis (II Cor. xn, tus peifecin succedii, ubi non erit masculus ci femi-
9): ul seroper dicatcor meum Deo: In velamentoala- na, sed erunt omnes similes angelis Dei. Pnrro au-
rttm tuarum exsultabo, adhmsil anima mea post le : me teni si quis jam in laniiini eiiimiliiin sanctitaiis
suscepii dextera tua (Psat. I.XH,8). Unde el scripium excrescit, ut vivens in hac carnc, vel mascnlum se
a Ita Schottus. BB. el Galland., eijam. cit: <At Havercampus, quod qumdam swpe irruant,
b Ita Schottus. BB. ct Gilland., iVant. etc. Scilict perperam qttmdam pro quidam, atque
r Hic quoque Schotto asseiitiintis. GallanJ. vero intcrmedia usque ad swpe irruanl oscilanier omissa. >
BB. s^quens, ergo....legere cwlera. e Dicimus. Iia BB., qni tauien conjiciunt legcndum
d Ed. BB. legil nliter hunc locum, scilicet, qttoJ discimus. Scbott. et Havercamp., didicimus. Posl
qniJani dicunt, levia quaedam peccaia ipsa mullitii- dicimtts, stalini leginius apud Augiislinum, hanc esse
dine, quod twpe irruant, etc. Sic quoque habent intentionem, etc., qtisc initio hujiis excerpti habentur,
Sclioli- et Galland., qui differentiam mcmorans di- ut eo loci monnimus. GALLAND.
1211 PAULl OROSII 1212
esse, vcl feminam nesciat, si jara plenissima sui pu- A neat ad vilem, non solum ul possit, verum etiam ut
riiate percepta, nec habensvcstimenta sordida, si- sit? Alioquin excidelur et in ignem mittelur (Malth.
milis est angelis Dci, et si jam ilia qusepromissa est m, 10). Non eniro palmes, sed viiis potesl: et quod
sanciis in spcciem solis claritale circumdaltir, digne vilis poiest, palmes ostendit. Sufficit ergo unicuique
hanc perftciioueiii non voce, scd habiiu profile:ur. ul habcat. Al vero unde ct ubi habeat, et humililer
Verurolauien praisumptio ista perditio esl: qtiiii po- agnoscatj ct palienter cxpetai: ne dum non habet,
tius hiijusmodi homini expedil, ul non suum cor, et habere se credit, idipsum quod habei auferatur
sed Paulum,inagistrumgentiumi andiat et seqnatur, ab eo. Primum hominem peccantem de paradiso
simulqiiu orel cum eo, cui oranti respondcai Domi- ejecit Deus, deinde in cruce credcntem primuro in
nus : Sufficil tibi gralia tnea: virlus aulem in infirmi- paradisum Christus induxit. Merito ergo quamdiu in
lale perficitur (II Cor. xn, 9). '
paradiso non sum, el in terra peregrinatiouis Adae
48. Itaque quod solum cl in quo solo libcriun maneo, sine peccalo me csse non credo. Si autem in
arbiirium proiicil: prsebeat se uimsquisque nnstrum paradisum gratia Dei iraductus fuero: ibi perfeclione
Deo terram voluntariam : Dei autem agriculiura su- mea, etmorte superala, peccaloque delelo, seternam
mus: Dei wdificatio sumus (I Cor. m, 9). Mittat in iu conspeclu Dei polenlise ejus gloriam prsedicabo.
agrtitn suum semen verbum , credat in corde, ipse B ||;iec ergo utpolui, beatissimi sacerdotes, causa fidei
plantet, ipse rigel, ipse fecundet, ipsc tribuat incre- ct simpliciiatis exposui. Non mibi succenseant, qui
menium, qui est verus agricola. Qnod solura lamen laeserunt, si iu aliqtto per comparaliones nomi-
in nnbis [iniest voluntaria devotio, ad continendam num a litulantur. De qusestionibus vero srqnanimiler
in se radicem seminis et nuiriendos nberes partus ferant, magisque, si timorem Dei habent, gaudeant
Udeliier subministret, scmperque orationibus suis responsum fuisse quod verum est. Ego , tesie Jesu
agricolam siiunv, ne inimicus zizania superseminare Christo, odisse roe fatcor hseresim, non hacreticnm:
possii, exsuscitct. Hsecsil ejus iu opere Dei coopc- sed, sictit justuni cst, interim propterhaeresim, lise-
ratio, cum spc non dubia et cbarilato sincera. Ail rcticuro vito : quia et prohibui , ct corripui. Detes-
enim Dominus Jesus: Ego sum vitis, vos estis palmi- lelnr ct damnet, ore paiitcr ac manu, el cunciis fra-
tes (Joan. xv, 5): quodcumque habei, de viie habet. ternitalis vinculo hairebit: quia scripium est: Invi-
Non enitn, iiiquil Apostolus, tu raHicemportas, sed cem onera vettra portate: et sic adimplebitis legem
radix te (Rom. xi, 18). Quid se ergo exlollit 834 Cftriitt (Malth. xm, 12).
in fruclibiis, qui videnlur in eo, cum tolum pei ti-
" Forte tititlantur. SCHOTT.

OROSII AD AUGUSTINUM

CONSULTATIO SIVE COMMOMTORIUM

DE ERROREPRISCILl.lANISTARUM
ET ORIGENISTARUM.
(.Von habelur in ed. Havercampi hwc Consultatio,quam excerpsimttscum notis ex Gallandii Bibliolh. lom. IX.)

Beatissimo palri AUGCSTINO episcopo OROSIUS. < C pater, malignas aliorum plantationes vel iusertiones
erue atque succide, el verain sparge semeniem, nn-
1. Jam quidem suggesseram sancliiati tuse, sed bis de tuis fontibus rigaluris. Egotestcm Dctim spon-
Commonitoriiiin snggestse rei tuncofferremedilabar, deo, et incrementum uperis tui spero, quia terra illa
cuni le expedituro animo ab aliis diciandi necessi- qiise nunc ingratos fructus c insincere culia exhi-
lalibus esse sensissem. Sed quoiiiaro domini mei, bet, sl eaiii de roanna illo recondito tu apud me
lilii tui, Eutropius ei Paulus episcopi, eadem qua el maiidando et replendo visitaveris, usque in cenlesi-
ego a puer vester, salutis oninium uiiliiate permo- mum frucinm prorusa aliquando liberius uberlate
ti, coinmonitorium jam dederunt de aliquanlis lucre- proficiei. Per te Dominns Deus nosler, per le, in-
sibus, nec tamen onmes sigiiificariini ; necesse fuit qiiam, beiie Pater, quos castigavit in gladio emen-
me festinato edere et coacervare in iinuni omnes det in verbo. Ad te per Deum missus sum ; dc le per
perditionum arbores cunv radicibus et ramis suis, et eum spero, dum considero qualiter aciumesl, qtiod
offcrre ignienli spiritui tuo, ut lu viso agminc per- huc venircm. Agnosco cUr venerim : sine volunta-
speetaqne neqtiiiia, pcrroeiiarisb quam possis dis- le, sine nccessitaie, sine consensu de patria egres-
posiliohem adbibere vlrtulis. Tu lanldm, libalissifne D sus sum, occulta quadam vi actus, donec in istins
» Fnrle, ptesbytet. * Editi, in sincera cullura exhibet,si eamdem anno
'' Vaticani codices, qua possis dispositionestudium itlo tecondito apud te mandando. Castiganlur subsidio
adliiberevirtmis. ms< SigiramneiiSls, sen S. Cigiranni.
1*13 COMMONITORIUM AD AUGU9T1NUM. 1214
lerrse liilus nllalussum. Hic demum in eum resipui A non vel secus viam, vel in petrosis, vel in iuculiis
inlelleclum, quod ad le venire mandabar. lmpuden- jaceret scmen : volens intelligi bunc esse seminan-
tem noii jitdices, si accipis confnentcm. Fae me ad tenv, qui animas captas spargeret in corpora diversa
•' dilectam dominam meam idoneum ncgoliaiorem, qu:v vcllct. Qno etianv in libro de principe luuni-
inveuia margarita (Matlh. xm, 46), non fugiiivura dorum et de principe ignis plurima dicla sunt, volens
servum, eversa substantia, reverii. Dilacerati gravius intclligi, arte, non polenlia Dei, omnia bona agi in
a docloribus pravis, quam a cruenlissiuiis hostibus hiiC nmndo. Dicil enim esse virginem qnamdaiu lu-
sumus. Nosconfiiemuroffcnsam: lupervidesplagam : cem, quani Deus, volens dare pluviam hominibus,
quod solnm superest,adjiivanicDoiiiino, Iargire me- principi huinidorum ostendat: t;ui dum eam appre-
diciuam. Brevilerergo et quid ahie male plantalum bendere cupit, commoiusconsudel, et pluviam fa-
convaluit, et quid poslea pejus inserium pracvaluit, ciat, ct deslilulus ab ea, mugilusuo tonitrua cnn-
osiendani. citet. Triniialcm aulem solo verbolcquebatur : nam
2. Priscillianus, primunv in eo Manichoeis mise- nnionem absque ulla existenlia aut proprietaie
rior, quod ex veteri quoque Tcstamento hacresim assercns, snblaio d el, Patrem, Filium, etSpirilum
confiimavit, docens animam quae a Deo nata sil, de sanciuui, hiinc csse unum Christum dicebai.
quodam promptuario procedere, profiteri anteDeum B 5. Tunc clno cives mei , Avitus , et alius Avi-
se pugnaluram , insirui b adhorialu angelorum : tus , cum jam tam lurpenv confiisionem per se
dchinc descendenlem per quosdam circulos a ijisam veritassola nudaret, peregrina pelierunt. Nanv
principalibus malignis capi, ei secundum volunla- unus llierosolymam, alius Romam profecius esi.
lem victoris priucipis in cor|>ora diversa conlrudi , Reversi, unusrelulit Origencm, alius Victorinum :
eisque ascribi chirograpbum. Undc et Mathesim ex bis Jnobiis, alter alteri cessit : Priscillianunv la-
praevalere lirniabal, assercns quod boc chirogra- inen ambo damnarunt. Victorinum parum novi-
phtiin solvcrit Cbristus , et aifixeril cruci per pas- mus : qnia adlvuc penc ante eJitiones suas , Victo-
sionem suam : sicut ipsc Priscillianus in quadam rini sectator cessit Origeni. Ccnperunl ergo ex Ori-
epislola sua dicii: < Hacc prima sapientia est, in gene magnifica plura proponi, quac ex modica oc-
animarum lypis divinarum viriutuin intelligere na- casione veritas ipsa prseccderei. Didicimus enim de
luras, et corporis dispositionem. In qua obligatum Trinitale doclrinam saiis saiiam, oninia quae facla
ccelum videiur et leria, oinnesque principatus sae- essent, a Deo facla esse, et omnia bona valde, et
culi videntiir aslricii sanctorum dispositiones su- facta de nibilo : tunc deinde scripiurarum e solutio-
perare. Nam primum Dei circulum et niittendarum nes saiis sobrias. Omnia hsec staiim a sapienlibus
in carne animarum divinum cbirographum, ange- C fideli pristinorum expurgatione suscepta sunl. Re-
lorum et Dei et omnium animarum consensibus mansit sola offensa de nihilo. Credere enim persua-
fabricatum palriarcbse lenent, c qui conlra formalis sum erat esse animam : non tainen persuaderi po -
miliiise opus pnssident: >et reliqua. Tradidit autem lerat , faciam esse de nihilo : argumeniaiitcs ,
patriarcharum membra esse animse, eo quod ' quia volnntas de nihilo esse non possit. Hoc pene
110111111:1
esset Ruben in capite, Juda in pectore, Levi in usque s ad nunc manet. lsti vero Aviti duo, et cum
corde , Benjamin in fen.oribus : et siinilia. Contra his sanclus Basilius Grxcus qui liaecbeatissime do-
autem in neinbiis corporis, cceli signa esse dispo- cebant, qusedam ex libris ipsius Origenis non recta,
sita,idest, arietem incapiie, taurum in cervice, ut L nuper intelligo, tradiderunt. Primum omnia
geminos in brachiis , cancrum in pectore.etc. Vo- ante quam facta apparerent, scmper in Dei sapientia
lens subiutelligi tenebras seternas, et ex his prin- facia mansisse dicenles, boc verbo : Deus enim quac-
cipein mundi processisse. Ei hoc ipsum confirmans cumque fecit, laciendo non coepit. Deinde dixerunt
ex libro quodam, qui inscribilur Memoria aposto- angeloruni, principatuiim, polcslalum, animarum ac
l.iium, ubi Salvator interrogari a discipulis videtur diemonuni, unum principium, eiunam essesubstan-
secreto, et ostenilere , quia de parabola evangelica liam : et vel archangelo, vel auinise, vel daemoni lo-
qusc habel : Exiit seminans scminure semen suutn D cum pro mcritorum qualiiate datnra esse, utentis
( Matth. XIII, 46), non fuerit seminator bonus :as- hoc veibo : Majorem locuni niinor culpa promeruit.
serens, quia si bonus fuisset, non fuisset negligens; Mundum novissime ideo esse facliim, ut in eo ani-
a Editi, dilecttimdominum meum. At mss., dileclam positam excutientem, accte probare Iuculenterquc,
dominam meam : patriam scilicet, ad quain reverti ex eo quod anima Jicatur ex nibilo facta, ininime
cupit. conseqni, voluntaieiii Dci qua facia est, nihil esse.
b Ita Vaticani mss. At editi, udoratu. Sancti Doctoris verba ejiisinodi sunt lib. contra Pris-
c Sola editio Lov., quw. cilliiinistasel Oiigenistas, cap. 3. Ctti dicilitr, jnquit,
d In Vaticanis niss., sublalo et Paire,Filium, etc. Hubesl enim tibi, cum voles, posse (Sap. xn , 18), sive
c lu iisdeiu codicibus, solulione satissobria, om- adsit unde fiat, sive non addt; sat est voluntas, ttbi
nia Itwc, etc. summa esl potestas. Quomodo ergo in co quoclde ni-
f Virdnclissiinus Franciscus Florius in Disserta- hiio creatur, VOLUNTAS CREANTIS NIUILES<Eperhibe
lione 1,ailBacliiarium, §3, pag.24, hiclegendumcon- lur ; cum proptereu de nihilo creari aliquid po::sit,
jicit.quia volunlas DEINIHIL essenon posstl. Adconfir- qnia volunlas creanlis eliam sine maieria sibi siifficil ?
inanJaiii lectionis reslitutiouem observal iilem V. C. s Vaticani coJices, Hsaweadhtic manet.
sanclnm Auguslinum qusesliouem sibi ab Orosio pra- h Sic niss. At ediii, tu tttuie per inielligun(.
1?.1S LEPORIUS MONACHUSET PRESBYTER. 1216
lilse purgarenlur, quse anle peccaverunt. Ignemsa- A trenv vcniret ascendendo tenuasse : iti neque depo-
neaclernum qtio peccatores puniantur, neque esse sitnm b umqnam fuisse corpus, nce in corporc ullo
ignem vcrum, ncqne seternum prsedicaverunt, di- regnantem circumscribi Dcum. Crealuram qnoque
centes, diclum esse ignem, proprise conscientiaepu- subjectam cnrruptioni (Rom. vm , 20), non volen-
nitionem : scternum aulem jiixlaelymologiam Grac- tem, c intelligendam esse dicebant, solenv ct lu-
cam, non esseperpeluuin, eliam Latino testinionio nam et slcllas ; el hscc non elememarios esse ful-
adjecto ; qnia diclum sit, in mternum, et in swcnlum gores, sed raiinnales poiesiaies : prcebere autem
swculi (Psal. ix, 6, e<x , 16) poslposuerit acterno : servitium corruptioni, propier cum r,ui snbjecit iu
ac sic omnes peccalorum auimas post purgationem spe (Ibid.).
conscieniiae in unilalcm corporis Chrfsti esse redi- 4. Hoc, sicul retinere potui, breviter exposilum
turas. Voluerunt etiani de diabolo assercre, sed non esl, utperspcciiso.mn.ibus morbis mcdicinam adlii-
pracvaluerunt: eo quod cum substantia in eo bona bere feslines. Est veritas Christi in me (II Cor. xi, 10),
facta perire non possit, esusia in totura malitia, dia- quia propier vencrabilem reverentiam sanclitalis
boli aliquando salvandam esse substanliam. De cof- tuacesse impudens non auderem, nisi evidenti judi-
porc vero Domini sic tradiderunt: quia cum usque cio el ordiiiatioiie Dei ad illiits tanti et talis populi,
ad nns veuiens Filius Dci post tot millia annorum, JJ cui sicut peccanii plaga imposita est, sic post plagam
otiostis eo usque non fuerit, sed prsedicans remissio- cura debeiur, remcdia proferenda te elccium , me
iiem angelis, potestatibus nlque univcrsis superio- roissum essccognnsccrem. Memor mei, bealissime
ribus, cum qualitaiem formspeorum quos visitaret Paler, mullnrumquc qui mecuin velul ros eloquitim
assuineret, usque ad palpabililatem carnis assump- liium ut super cos descendat exspectant , essc
lionis specie a Iransivisse : hoc passione el resur- diguare.
rectione deierminans, rnrstn donec usque ad Pa-
" Edit. Amerbachii el Erasmi, specie crassius se b Vaticani mss. cum Ar. et Er. , usqttam fitisse.
hac passione, ctc. c Am. el Er., intellectam esse.

ANNODOMINICCCGXXVI.

LEPORIUS,

MONACHUS ET PRESBYTER-

(Ex Bibliolh.Vett.Palrum Gallandii,t. IX.)

PROLEGOMENA.
1. Lcporius nalinne Gallus monaciium Massiliscut C
viJelur priinum cgil; qui ciini in ro monastico in-
slituto vilsc probitate morumquc innocentia reliquos
aniccelleret; raius deinceps arbilrio tanlum et conalu
proprio, non Dei adjulorio, sc fitisse id assecntum,
Pelagianura dogma profitcri cocpit. Ita de eo tcstatnr
Gennadius (a). Ilis consona Iradit Cassianus (6). Ne-
que vcro nnins Pelagii sectalorcm se pracbuit Lepo-
rius; scd ullerius progresstis, in impielatem incidil
qnam postea Nestorins in Orionlc latius propagavit:
adeo ut, eodom Cassiano tesle (c), posierioris htijiis
haercseos assertor apud Gallias tiiter primos aul in-
ter maximos fuerit rcccnsilus. Eadem praelerea me-
moriae cnnsignavit Facundus Ilerniinncnsis episco-
pns ((/). Scribil aiilem modo latidauis Collalionum
anclor (e), istiusmodi vcnenosam peslem iciale sua
eroersisse et maxime Betigarum ttrbe, sive ut alia fcrt
leclio, ex maxinta Veligatum utbe : ut propierea in-
certuro sit an Bclicam ad Rhodanuin in Bressia, an
vero Auguslam Trevirorum designarc voluerit. Sir-
mondus//') ct Garnerins (g) posterioii leclioui :ul-
hacrenles, urbeni Trevirensem inleHigunt : neque
abnuil Tillenvonlius (h). Ea iu urbe scilicct errorcs
snos hauserit primuin docueritve Leporius, quos

(a) Gennad. lib. de Vir. illustr. cap. 59.
(b) Cassian. lib. i de Incarn. cap. 4, pag. 908, cdit.
Paris. 1642.
(c) Id. ibid.
. (d) Facund. lib. i. cap. 4 , pag. 422 , edit. Paris.
tom. II opp. Sirmond.
(e) Cassian. 1. c. cap. 2, pag. 902.
(f) Sifinond. opp. tom. I, pag. 545, nol. a.
(g) Garner. Dissert. 2 ad Mar. Merc. in Append.
D Augusi. pag. 145.
(h) Tiltem. lom. XIII, pag. 1040, not. 86 sur S.
Augiistiii.
 1-217 PROLEGOMENA. 1218
postmoduin in Provinciam regressus quadam in epi-, A dicenda sit sentcntia de libelli Leporiani auclore
siola cvulgavit, quaj grave tcaiidulum pepcrit el of- Aiigiistino. Nam quod aitinet ad concilium Chalce-
findiculum cltariialis, tii ipscmct in suo libello Emen- donense, eadem Leonina epis'ola in eo recilalitr.
dationis fatctur («). Qui lainen, licel a Cassiano Tbeodoritus auiem , cum eadem verba in mediuni
aliisquc Gallicanis doctoribus utimpictatcm ejuraret proferat, illa vero ex eadem Leonis epistola exscri-
admonitus, salubre consiliiiin insuper habcns, pro psissc inlelligitur.Caclerummagnus ille pontifex haud
sui demum erroris prscsumptionc merito a Prncnlo aliain fonasse ob causam opusculuro illud Auguslino
el Cylliuio Gallicanis episcopis cx Etclcsia fuit eje- tribuerii-, qiiam quia noveril fuissc ab eo approbalum
clus. Quod qnidem liquct ex epislola palrum Africa- suaque subscriptione roonitum. Constat cnim a qua-
norum ad eosdem episcopos, qusc Lcpoiii libcllo luor episcopis Afris quos inter eminet Augustinus,
subjicilur. ftiissesubscripiumlibellum : qui praeterea eaoccasio-
2. llle vero ab solo palrio extorris, cuui aliqnot ne Proculo et Cyllinnio cpiscopis Gallis communem
siisc pravitalis scquacibus in Africam Iraiisfrelavil: scribcntes cpistolam, inter csetera bacc habenl ma-
ubi gralia Dei aspirantc, Africanorum qiiorinndam xime animaJverlenda (/): Sicut, inquiuni, per suam
praesulum, sed Auguslini prscscrtim, sludio crrorem prmsenliam stisceplus esl a nobis (Leporius), sic per
agnovit deposuilque, acsauain docirinam csl profes- B suam cpistolam suscipiatur a vobis. Cui quidem epis-
sus. Verum cuin in Galliis scandalum pluribtts inlu- lolw noslra eliam inanu subscribendum pulavimus,
lisset, epislolam dedit suse fidci tcsicm ad Piocnlum IPSIUS ESSETESTANTES. Ejusmodi atitem palrum Afri-
el Cylliuium aliosque Galliariiin episcopos, qiiam liac canorum epistola, inquit Sirmondus (m), elsi quatuor
subscriplionc firmavil (/>) : Ego Leporius libellum episcoporum nomine scripla cst, sic lamen redolet
meo tensu dictalum, in quo fittemmeam, Dco volente, stylum atque ingeniuin Augustini, ut nb eo diclatam
in finem usque tenebo, medutlitus cxprimere volens fuisse dubium noii viJcalur. Eslquc saue inter Augu-
coram sanclis cpiscopis in ecclesia Carihaginiensi rc- siinianas recensita («). Sed hacde re consulere juvc-
tatum subscripsi. Quo de LibelloLcporii Cassianus (c): riteruditos Ilisiorise littcrarise Gallicscscriptorcs (o),
7(a,inquit, male conceplam persuasioncm magnifice qui Leporii felum csse opuscultini ejus nomiiic
condemnavil; ut non minus pcne admiranda sil corre- iuscriptum acriler adstruuni.
ctio iliius, quum illwsa mtillorum ftdes: quia primum 4. Magnnm fuisse apud veteres hujus libelli auc-
est, errorem peniius non iucurrere; secundum, bene toritalem, ipsiusque pareniem Lcporiura habitum
repudiate. Subditque : ls ercjoin se reversus, non so- inler fidei catbolicsc propugnatores adversus Nesto-
lum in Africi, ttbi tttnc erat et nunc esl, lam errorem riuin comperimus. ld vero constat in priniis cx Cas-
stiumcum dolore, quam siue pudore confessusesl; sed C I sianoqui postquam complura exeodcm libello excer-
eliam ad oninesadmodum Galliw cicitates, flebiles con- pserit loca, suaro his verbis senleniiani concludit (p):
fessionisac planclus sui Utleras dedit: tcilicet ul ubi Hanc ergo ejus (Leporii) confessiottem,icl est, calho-
devialio ejus prius cognila erat, illic eliain emendatio licontin omnium fidem, el omnes Africani episcopi
noscerelur; el qui testes erroris anlea fueranl, iidem unde scribebal, cl omnes Galitcani ad quos scribebat,
posiea correctionisessenl. comprobaverunl. Ncque ullits adhuc omnino exslitit,
o. Porro hujusniodi Leporianum libellum ab Au- cui fides liwc sine inficletitalis criminc displiceret: quia
guslino fuisse conscripium , cuni ex slylo lum ex professio impietatis est, probalatn negare fidem. Pr;Cr
loquendi formulis iionnulli viri docli cxistimarunt, lerea Joannes II papa cx eodcm Leporiano libello
Garnerius (d), Quesncllius (e),Tillemontius (f) alque lestimoniura accepitquo lidei dogma lirmaret,simul-
operiim Noiisianorum editores (</):iis imprimis per- que libellum ilitim synodo Afiicansc comprobatuni
moii rationibus, quod inter testiinonia epislolx S. asseruii; quippe qui videlicetcorai» sanctisepiscopis in
Leonis 165 subjecta (h) Leporii libellus Augustini ecclesia Carthaginiensi nlectus fucril, ut scribil idcm
nomine inscribilur. Idem faclitatum , inquiunt, in . Leporius (<7).AccipelauJati Romani pomificis ver-
aciione n concilii Clialccdonensis (i). Neque aliter ba (r): Leporius, inquit, in epislotaqitam Aureliusepis-
legiturapud Tlieodoritum (j). At vero hic adverten- D copus Carlhagiiiiensis et beaius Aucjuslinusel synodus
dum, unum eumdemque esse locuni exLcpoiii libello Africana firmavit, ctc. Ilnc accedil, quod in supplica-
desumptuni (k), qui apud laudatos scriplores occur- tione Basilii diaconi el archiraandrilsc aliorumque
rit: ut propterea cx una Leonis epistola manasse monachorum , anno 450 Theodosio imperatori

(a) Lepor. Libell. Emend. § 2, infra.
(6)/d.ibid.
(c) Cassian. 1. c. cap. 4 , pag. 908.
(cf) Gamer. in Append. cit. pag. 145, not. 2
(e) Quesn. ad epist. S. Leon. 134, tom. II, nag.
508, edit. Lugd. 1700.
(f)Titlem. tom. XIII, pag. 884.
(g) Baller. ad Noris. opp. tom IV, pag. 889.
(it) Leon. opp. loni. I, pag. 1392, edit. Ballcr.
(t)Coucil. lom. IV, pag. 1234.
(j) Theodor. Dial. n, opp. lom. IV, pag. 108, 2.
(k) Lepor. Libell. Bmend, § 3, infra.
(/) Epist. cpisc. Afr. infra col. 1231.
(m) Sirmond. ad Lepor. in opp. tom. I, pag. 357,
not. a, edit. Paris. 1696.
(n) Aug. epist. 219, opp. lom. H, pag. 8l0.
(o) Hist. liller. dc la France, toro. II, pag. 1/3
scq.
(p) Cassian. de Incarn. lib. i, cap. 6, pag. 912.
(q) Lepor. Libell. Emcnd. § 10 infra.
(r) Joan. II epist. m, in collecl. Gonc. toro. V,
pag. 898, edil. Ven. Lahb.
«19 LEPORIUS MONACHUSET PRESB¥TER. PROLEGOMENA. 1220
oblata , quse cxstal inler acta concilii Ephesini (a), A los adire praestat quoruro paulo anle meminimus
Lcporius annumeratur inter sanctos Ecclesise paires qui modo rccitaium Auguslinianum locum diligentuis
qui mysterium Incarnationis exponenles docuere, cxcutieulcs, in hniic ipsani abiere seiitcntiam('_/').Ne-
quod Christus verus sil Deus. (Neque enim audieu - que aliler visum Sirmondo (fc).Sccus i; mcn opinali
dtts Quesnellus.qui fruslra sibi persuadet (/»),Lepo- sunt vv. cll. Baronius (/), Garneritis (ni), Tillanion-
rium ibi a Basilio laudaturo alium esse a nosiroLe- lius (n) ac Ballerinii (o).
porio, alicujus nimirum sedis episcopum, eo quod 6. Jam vero in Africa Leporius adhuc agcb.it anuo
intcr episcopos diviniialis Christi defensortrs recen- 430. Deeo enim sermonem habens Cassiaims (p): Is
seatur.) Facnndus itcm cjusdem Leporii libellum ila ergo, inquit, tu sc reversus,,twn sotum in Africa, ubi
laudat, ut ad fidein onhodoxam astruendam ipsius lunc erat, ET NUNC EST,etc. Ita ille iu suis bbris de
teslimoniuro usurpet (c).Gennadius deniquc, ut supe- Incarnatione. Quod quidenv opus contra Nesiotium
rius vidimus, inier viros illuslres qui scriptis eccle- exaratum, cum Consiantinopolitanam sedcm eliam-
siaslicis claruere, auctorera recenset (d). num ille teneret, fuisse ab eo conscriplum eonslat
5. Itaque posiquara adeo prseclarum doctrinse ac anle concilium Ephcsinum anno 431 celebratum,
pieiatis- suse specimen in Africa dedisset Leporius, adeoque circa annum 430, ut post Baronium (q) cen-
qui oliin monachus in Gallia pravos errores adversus B suere Norisius (r) ac Tillemontius (s). Porro si ex
iidem docueral; deinceps in ea regione constitutus hactenus disputalis accurate nnnc subducantur ra-
Ecclesise demum Hipponensis presbyler fuit ordina- tiones, prope fuerit ut tempus definialur quo libellum
tus. ld vero ex Cassiano el Gennadio satis convper- suum edidit Lcporius. Varia quidem circurnferlur
tuni. Ille siqiiidem (e): Leporius, inquil, lunc mona- hac de re virorum eruditorum senlentia. Norisius
chus, modo presbyier: hic aiileni ([): Leporius , ait, enim Lcporii conversionem adeoque illius confessio-
adhuc monachus, postea presbyter.Porro qttsestio ver- nem baud ullra annum 410 proirahendam, quin el
titur inter eruJiios, iium Leporius nosier jam pres- citra biincipsum annum collocandaiu statuil («).Sir-
byler, idem sit cum eo qui inter Hipponeusis Ecclc- moudus id ronligisse circa annum 42j censet (u):
si.e presbyleros nominatur in actis ecclesiasticis, annoque prsccedente 424 Garnerius (»). Pagius vero
qtiibus sauctus Augustinus Heraclium sibi successo- ad annum 427 illam refert (x), postquam scilicet
rem designavit (g). Acta illa edita feruntur Theodosio sancttts Augtistinus librumdeCorreptione el Gralia in
duodecies et Valentiniano augusto iterum coss. sexo lucem emisissel. Neque aliicr Tillemoniius (y) ac
kal. Octobris : id est, vertenle anno 496. Eodem Ballerinii (z). Verum ejusmodi opinionibus vale ilic-
ferme tempnre secundum sermonem babuit sanctus lo, aiunt viri doctissimi anlea nobis laudaii (aa), li-
doctor de vita el moribus cleticorum, in qtio etimdem C bellum Emendalionis fuisse a Lcporio conscriplum
Leporium latius laudat his verbis (h): Vobis dico, aiino 418 aututmaxirae 419. Nara, inquiunt (bb), ul-
inquil, qtti forte nescilis; nam veslrum plurimi sciunl: tra hos annos non est differendn mors Procuii epis-
presbylerum Leporium, quamvis swculi nalalibus cla- copi Massiliensis, ul aguoscil vel ipscmel Tillemon-
rum, et apud suos honestissimoloco nutum; tamen jam tius (cc);cui scilicel prsesuli cumLeporii libellus, luuv
Deo servieniem, cunctis quw habebat relictis, inopem patrum Alricanorum epistola de ipsius Leporii con-
suscepi, eic. Qiiibus sane verbis liunc presbylerum versione inscribuntur: neque vero alius a Massiliensi
Ilipponensem, cum moiiaclium fuisse, tum, quod jure confingi poiesl Proculiis episcopus, quo hujus-
rei capul est, alienigenam diserte tradit Augustinus: modi argumenti vis infirroetur, aliaque supputandi
quod probe adverlifNorisius (t): ul propterea me- ratio inducaiur. Cseteras pra-terimus, ncqne Ievcs
rito cxislimandus videatur idem esse Leporius, qui rationes quibus proposiiam lemporis notationein
anlea ex Galliis in Africam nvouachusperrexcrat, conQrniantvirieruditi.Objectionem praelerca diluunt
ubi eum impem suscepit sanctus pater. At viros doc- ex tempore desumptam, quo sanctus Augustinus li-

(a) Concil. Eptaes. pait. l, cap. 30, in collect. D Atigustin.

Concii. tom. III; pag. 974.
(b) Quesn. I. c. pag. 508.
(c) Fapund. I. c. pag. 422.
(d) Gennad. de Yir. illust. cap. 59.
(e) Cassian. 1. c. cap. 4, pag. 908.
(f) Gennad. I. c.
( g) Aug. epist. 213, opp. tom. II, pag. 788.
(h) Id. Serin. 356, nuin. 10, opp. loro. V, pag. lib. u, cap. 3, pag. 278.
1388.
(t) Noris. Hist. Pelag, lib. i, cap. 23. op. lom.
I,pag.235.
0)Hist. Utter. de la France, totu. II, pag. 168
§eqq.
(k) Sirmond. ad Lepor. in opp. loni. I, pag. 545,
not. ii, sub fin,
(l)Baron.®kwu.i.M, §14.
(m.) Gamer- iu Append- cil.,pag. 141.
(n) Tiltem. lom. XIII, pag. 1039, aoi. 85%ur S.
(o) Baller. ad opp. Noris. tom. IV, pag. 889.
(p) Cassian. de Incarn. lib. i, cap. 4, pag. 908.
(q) Baron. ad ann. 430, § 90.
(r) Noris. Hist. Pelag. lib. i, cap. 23, pag. 235,
et lib. ii. cap. 12, pag. 212, opp. tom. I.
(s) Tt/tem. tom. XIV, pag. 189 seq.
(t) Noris. Hist. Pelag. lib. i, cap. 23, pag. 2i4, el
(u) Sirmond. ad Lepor. pag. 345, not. a, opp.
tom. I.
(v) Garuer. in Append. cit., pag. 141.
(a;)Paai. ad ann. 420, § 13.
(y)Titlem. loin. XIII, pagg. 879el 1059, not. 85.
(z) Baller. ad Noris. opp. lom. IV, pag. 889.
(aa) Hist. litter. de la France, lonv. II, pag. 167
seq.
(bb) lbid. pag. 95.
(cc) Tijflem.lom. X, pag. 699.
12-21 LEPOBll PRESB. LIBELLUS EMENDATIONIS. 1223
brum de Correptioneet Gratia vulgavii: simulque os-1\ epistola cpiscopoium Africseprscniissa^primus om-
lendiini jam ab anno 42i, quo sanctus ille doctor nium anno 1629 inler concilia Galliaededil Sirmcm-
Enclitridionsuum edidit, Leporii errores eidem fuisse dus (c) : qui sequente anno 1630 inter dogmatica
probe cognitos, quos etiain eo in opere aperle per- quinque veterum opuscula iniegrum ex codice ms.
strinxit (a). His ergo rile perpeiisis, poslremse huic Herivallensis monasterii vulgavit. Exinde attteni pro-
senlentisc fidenier acccdiraus, quam etiam novimus diil in Concilioruro edilione regia Luparensi (dj, nec
eo nomine 1'uisse postea pr.ibalam Sirmondo, quod non Labbei (e). ei Harduini (f) Prwlerea Garnerius
Joannesll papa, ul supra retulimtis, Leporii epislo- idem opusciiluni iiiendis pluribus expnrgaium una
lanvfuisseasynodo Africana firuiaiam asseruit.iQuod cum cpislola pracsulunt Africanorum suo Mario Mer-
si, inquil ille (b), Africanam eam dixit quam habe- catori altexuit (g). Invectum ilidem fuit in bibliothe-
mus post consulalum Honorii xu et Theodosii vm cam Patruni Liigduncnsetn (h). Postremo cum Gar-
anno Chrisli 419, in eumdem scilicel annttm Leporii nerii emendationibus exstat in colleclione operum
emendationero incidisse statuendum est. Sirmondianoruni (i) : quam quidem edkionem re-
7. Quod superest, Leporiani libelli fragmenta dum- liquis multo nitidiorem typis comniitlendani tradi-
taxat, ex Cassiani libris de Incarnatione descripla, dimus.

(a) Aug. Enchir. num. 10, pag. 210.
(b) Sirmond. ad Lepor. epist. opp. tom. I, pag.
345, not. u.
(c) Id. Coiic. Gall. tom. 1, pag. 52.
(d) Conc. reg. tom. IV, pagg. 669-671.
(e) Labb. conc. lom. II, pag. 1678, edil. Paris.
B (f) llard. conc. lom. I, pag. 1263.
(g) Gitrner. Mar. Merc. tum. I, pag. 224, et in
Append. Aug. pag. 142 seqq.
(h) Bibl. PP.Lugd. tom. VII , pag. 14.
(i) Sirmond. opp. tonv. I , pag. 515, edit. Paris-

LEPORII PRESBYTERl

LIBLLLUS
EMENDATIONIS,
SIVE SATISFACTIONIS,
Cvnfessionem fidei catholicce continensde mysterio incarnationis Christi, cum erroris prislini
detestatione,
AD EPISGOPOS GALLLE.

Dominis bealissimis et veneratissimis Dei sacerdotibus PROCULOeta QUILLENOLEPORIUS

exiguus.
1. Quid b in rae primum , o doraini mei, vene-1G crrorero nveum, et nbscuras tenebras luceni since-
randi el bealissiroi sacerdotcs, accusem nescio: qtiid rissimam computavi. jEmulaiio Dei, sed non secun-
in me excusem, non it.vcnio. Sic iroperitjse superbia, duro scieiiiiaiii, me lcfellit incaulum. At iiunc, quod
sic stulia siniplicilas cum persuasione noxia, sic fer- beaiitudini veslra) fore crcdidimus gralum , tniseri-
vor cum inlemperantia, sic, ul verius dicam » cum cordia ejus deviautem in aspera et per dumosa gra-
sui diminulione debilis (ides , siinul in me oninia dienlem, ad viam reclam revocavit. Et prava facta
recepta viguerunl, ut tol ct lantis siraul sit et qbe? sunl ergo inihi in direcm , et aspera in vias planas :
disse confusio, el bsec eadem ab animo potuissq c aiqtie ab omnibus meis consacerdotibus el fratri-
rejicere, mihi stupenda sil graiulalio. Agnosco igi- busvestris,jaiuabslersa caligine, instruclus, intelligo
tur delicium meiini, et ipse mei accusator libenter in qua ex parte fuerim caecitate. Et idcirco suppli-
existo. Sed spero misericurJiam, quia ignorans feci: cem me veritatis ipsius reddit agnitio. Fateor, igno-
inexcusabilis mibi namque causa peccali, si perfecte ranter erravi, et regulam veritatis inquibusdain, diim
sciens studio aliquid iuleuiionis egisseui. Testem mihi ad integrum tenere videbar, excessi. Palani
Deuro invoco in aniinain meaiu : veritatem credidi facta est imperitia mea, et hoc mihi onerosior, quia
a Scripserat Sirmondiis Cyllenium el Quillenium: D leciionem : el hmc eadem ab animo potuisse rejicere,
emendari necesse fuit, quia neu.trum nomen in Gal- tnihi c stupenda gratulatio. GARN.ibid.
liis usitatum erat; frequcns vero Ciliuii; nam el Garneritis lcgit, a patribus meis, consacerdotibus
Cilinia raater S. Uemigii, cl Cilinia yirgo Meldensis el fratribus vesiris, eic. Herivallensis codex, inquit,
in Manyrologii nulis roeinoralur. GARNER. tom. I niendose hnbeb.it; alque ab omnibusmeis consacerdo-
Marii Mercal. p;ig. 230. tibus et fratribtn vesiris, eic. Obvia fuit correeiio :
)>Totus hic locus ad isia usque verba ; Stupenda cuin monachus episcopos alioqueretur , et de cpi-
<il yratulatio, refertur a Cassiano lib. l de lncarn. scopis iiideth sermonem faceret. BAUN.
cap. 4, ubi nota poslremorum verborum variantem
 1225 LEPORU PRESBYTERI 1224
cuin multorum scandalo lucri conalus sutn , qund, A crcdo quia poluil: quoniam stitus Dei nullum po cst
sicut nunc luce clarius lnanifcslatur, crrorc liuiua- periculum suslinere. Ncc bonio proptcr nos faclus,
ni scnsus magis, quani ratione fidci prx-snmpserain ut cderetur cx homine indignum habuil: quia ncc
defendendiim. * Sed quia aliud ficri non poterat, ipsam hominem facere de qua bomo nnscerelur,
nisi ut propria stullitia in mc vivcrct, qiiando cgo duxit indignum. c Si ergo minime percipientes hanc
niihi'discipulus habtieram me magislrum : el tiiinam potenliam Dei, sensti nostro et propria ratione sa-
prsesumplionein meam quam animaveral insciculia, pientcs, nc quasi inferiora se Deus agerc viJeatur,
fregissct hiimilitas. Sed licu mihi, qnia in uirnquc ita hominem ctiin DeOnatum essc dicamus, ul seor-
invenius suni, et lcmerarius, ct supcibus. At jmn suin quse Dei suni soli Deo demtis, et seorsum quse
ista vcnia vestra praetervolo , et quod niinc instn, sunt hominis soli homini repulciiuis; quarlam mani-
agere non morabor. Feslinabo vulnerata curare, qui fcstissime inducimus in Trinitaie personaro et dc
sana IiansfoJi. Non crit in iusripiciula iiicdicina uiio lilio D i iion iinum, sed facere incipimus duos
confusio, qui in cuslodienda' valetuJinc non fuit Chrisios : quod a nobis ipse jara Dominus ct Dcus
caula provisio. Undc nata esl discordia, pax inde gi- Cliristus averlat. lErgo confiicinur Dominum ac
gnalur. Deum nostniiii JesJm Cbrisuim, unicum Filiunv Dei,
2. Epislola ilaque, auctor scandali el offendicu- B qui ante snecula nalus ex palrc est, novissimo tem-
lum charilatis, a mc qiioudam simplicilcr scripia porc de Spiritu sancio et Maria semper virgine fa-
quidem , scd in quibusdanv, ul agnosco , iufideiilcr cium lioiniucm Dcum nalum : et confilentes ulram-
ordinata, quaesosccunduni bujus epislolae professio- que siibstanliam, Deum atque homincm inscparabi-
nem el sanclimonire vestrsn auctorilatem, ut in ea lem pia iidei crcdulilate susciptmus, ct ex temporc
pagincc parlc, vcl causa , in aboliiione calcanda du- stisceplae carnis, sic omnia dicimus quse erant Dei
calur, in qua contra veriialem pcr ignoraniiatn edita transisse in homincm, ut omnia qusc crant hominis
coinprobatnr: ut cunctis innolescat ct palcal, justo in Dcinn vonircnl : et bac inlclligentia Verbum fa-
judicio illud quod crat semulum liiiei, conlrarium ctum sil caro, i:on ul conversionc aut mutabililate
veritali, de corporc ejnsdcm cpislolse curo damna- aliqua ccepcrii essc quod non cral, scd ut potenlia
lione esse dccisum. b Clamo , verura faleor, o do- divinac dispensaiionis Verbum patris, numquam a
mini mei: quidam fraires melius inteiiora cemen- patrc disccdcns, homo pioprie fieri dignarelur, in-
les, sed nos multo exteriora palpavimus; et in pro- cariiatusquesitunigenitus secreto illo myslerio qttod
pria caligiue consliluli, illis qui propius intuebantur ipse novit : nostrum namquc cst crcdere, iilius
reputavimus caccitatcm.lAl nunc, favente Domino, nosse. Ac sic ul ipsc Deus Verbum, lolum suscipiens
apcnis quandoque ocufls, cum illis verum lumen " quod cst boiiiinis, hoino sit; el assumptus homo,
aspicimus, aique in eadcnv lucis gratia, posiio nobis loluni accipiendo quod cst Dei, aliud quam Deus
a vcro inedico sanitatis lutn supcr oculos , rcvoca- cssc non possit. Non lainen, quia incarnatus dicitur
mus aspectum ; ct Jesum Cliri-tnm Dominum, non ct imroixlus, diminutio ejus cst accipienda substan-
ul anlca fallebamur, sed sicul cst veriias, siuccris- lise. Novit cniin Dcus sinc sui corruptione misceri,
simo iutuemur oblutu : atquc jtixta symboli vcrita- et tamen in veritale misceri: novil in se iia sus-
lem, id quod secundum priorem delinitioncm no- cipere, ul nihil ei crcscal augmenii, qtii se ipse lo-
slram, ubi non impieiate aliqua , sed seducebamur lum novit infundcre, ui nihil accidal detrimemi.
crrore, dicere vercbamur de Marin Deum nalum, 4. Non crgo ad intelligentinm imbecillilatis no-
iiuncconslantissiineconfitemur.c TaVien quod Chri- slrse, secundum experimcntorum visibilia documcn-
slum Filiura Dei tunc etiam natum de sancta Maria la facicntes conjecturam dc xqualibus sc invicem in-
: negarerous, ei, sicut et ipsi recordamini, Ised mi- gredientibus crealuris, putemus Deum horainenique
j nime attendenies ad mysterium fidei, non ipsum commixtum, et tali confusione carnis ct Vcrbi quasi
Deum hominem iialum, sed pei fictum cum Deo na- aliqnod corpus effectum. Ab-il iia crcdere : ul con-
lum hominem dicebamus : pertimescenles scilicet, flatili quodam gencre duas naluras iu unam arbiue-'
ne diviuitati conditionem assignaremus humanam : ^ mur redactas esse substaiiliam.IIujusmodieniro com-
o slulta sapientia S quasi, si cum homine Deus na- mixlio parlis utriusque corruptio esl. Detis euim,
sci non aspernareiur, ipse prsejudicio slatus stti na- qui capax est non capabilis, peuctrans non penetra-
sci homo dedignaretur: aut illud poterat, sed hoc bilis, implens non impIebilN, qui ubique simul to- ]
forte non poterat. tus et tibique diffustis est per infusionem polentiae
3. d Credo plane Deum boc non posse, quod non suse, misericordiler natursc mixtusesl bumanae, non
vult. Si nasci voluit, quse Deus voluit, ceitissime humana natura naturacest mixta divinx-. Caro igilur
a Garneriuslegil.sed c/nida/iHd/iert polerat?B\m. e Locunv bunc exscripsil Cassianus ad ista usquc
h Garnerius legit, C/amaverttnl,fateor, bdominimei, verbK : Misericorditer nalurw mixius est hutnanw.
quidam ftattes, etc. ID. Ubi nola vaiianlcs lcdiones : qttasi in inferiorn se
c Garnerius legil, TameisiCltrislumfilium Dei, tunc Dcus agere videatnr, cl pro uno filio Deo, el qui sibi
etiam natum de sancta Maria non negaremus, sicut ipsi anle swcttla naltis ex Pairc esl, nobit a tempore, eic,
recordamini: sed minime, etc. ID. temper pto fidei, eic, sictif se ipsmn tolum notilin-
d Garnerius Iegil, Credo plane Deum hoc unum fundete, etc, conflalili quodammodogenere. GARN.
non poste, eic. h>.
 1225 LIBELLUS EMENDATIONIS. 1226
proficit in Verbum, non Verbuin profecit in carnem: A i semper, geminsf!substantiafietiam gigantem nomina-
et tamen JvcrissimeVerbum caro factum est. Sed, ut tum, in dicbus carnis suoe, et vere semper gessisse
diximus, solum proprie personaliter, non cum pa- omnia quae sunt bominis, et vere semper posse-
treaut cum Spiritu sancto naturaliter : quia nnige- disse quac Dei sunt: quoniam etsi crucifixus est ex
nitus Deus, Deus verus, qui cum patre et Spirilu htfirmitate, sed vivit ex virtute Dei (11Cor. xm , 4).
sancto tinus est in nalura, alter est in persona. Non Quapropter jam non d pertimescimus dicere, secun-
enim ipsum patrem dicimus esse, quera (ilium : nec dum Deum, ct ex homine natum Deum, secundum
iteruni eumdem filium dicimus esse, quem patrem : hominem, Deum passum, Detim mortuitm, et cscte-
aut rursus Spirilum sanctum patrem vel filium nun- ra. Sed gloriamur dicere Deum natum, eumdemque
cupamus : sed distinguentes personas in suis pro- secundum hominem Deum passum. Non enim eru-
prietatibus, patrem Deum patrem proprie nomina- besco evancjelium, Apostolus dicit: virtus enim Dei
mus, et filium Deum liliiim proprie dicimus, et Spi- est, in salute omni credenti (Rom. i, 16). UtiqueDei
ritum sanctum Deum, Spiritum sancluro proprie virlusestin salule, secundum hominem credere Deum
confiiemur : et cum ter numero dicimus Deum, et passunv. Non credenti autem, Dei exislimatur infir-
Deum, elDeuro, non tres crediinus Deos, sed unuro miias, in perditi.one, Deum secundum carnem non
in omnipotentise su;e Trinilale perfectum. 1 credere crucifixum. Unde ilerum idem Apostolus :
B
5. a Nascitur ergo nobis proprie de Spiritu sancto Nos autem prwdicamus Chrislum, el hunc crucifixum."
et Maria semper virgine, Deus bomo Jesus Chrislus utique Dei virlutem, et Dei sapientiam; quia quod
.. filius Dei: ac sic in alterulrum unum fit Verburo et stulCumest Dei, sapienlius esl hominibus; el quod in-
caro, ut manente in sua perfectione naturaliter utra- firmum est Dei, fortiusest hominibus (I Cor. i, 23-25).
que substantia, sine sui prsejudicio, et humanitati Quid enim tanv stultunv et tam infirmum videtur ho-
divina communicent, et divinitati bumana partici- minibus incredulis, quam cum audiunt Deum Dei
pent: nec alter Deus aller homo; sed idem ipse filium crucilixum? Sed placuit Deo per slultitiam
Deus qui et horoo; b et vicissim homo qui et Deus prmdicationissalvos facere credenles (Ibid., 21): quia
Jesus Christus, unus Dei filius et nuncnpetur et vere in hoc maxime fides nostra consistit, ut credaraus
sit. Et ideo agendum nobis semper est et creden- uniciim filium Dei, non adoptivum, sed proprium :
dum, ut Dominum Jesuro Christum filium Dei Deum non phanlasticum, sed verum : non temporarium,
verum, qucm cum palre semper et aequalem patri sed seternum, pro nobis omnia secundum carnem
ante ssecula confitemur, eumdem a tempore susce- fuisse perpessum: etnon sjbi agonizasse, sed nobis;
ptse carnis, factum Deum hominem non negemus: nec propter se, sed propter tios, quia jacebamus, il-
nec quasi per gradus et lempora proficicniem in' C lura ab excclsis misericorditer ad iraa venisse ; quia,
Deinii, alterius status ante resurreclifinem, alterius sicut Apostolus dicit : Cum in forma Dei fissel, non
posf resurrectionem eum fuisse credamus; sedejus- rapinam arbilralus est esse tequalis Deo, sed semet-
dem semper plenitudinis atque virtutis. ipsnm exinanivit, formam servi accipiens, et reliqua
6. Et quia omnes infirraitates nostras, id est na- (Philipp. n, 6, elc).
lurte nostrse, portavit, et vere secundum carnem 7. Quid tam apertum, quam ex hoc testimonio
suscipiens in se affectus nostros, ad probationem mysterium tantae dispensaiionis agnoscerc? In for-
veri hominis, currenle in eodem nihilominus cursu ma enira Deiquis nisi Deus est?Etquomodo, videa-
noslrse mortalitatis, potestate scilicet, non necessi- mus, fons plenitudinis exinanivit semetipsum?
tate, setale et sapientia, Evangelista dicente (Luc. Nonne dum forma Dei formam accepit servi? dum
n, 52) : profecit, esurivit, sitivit, fatigatus esl, fla- principaliter Dominus ea quae sunt famuli dignanter
gellatus est, cruciiixus est, mortuus est, resurrexit. assumil? dumque pro indulgentia et miseratione
Non ideo a divinitalis natura mutatus est: inconver- nostri, gerendo inferiora se videlicct vel agendfl,
tibilemenim, et incommuiabilera, et impassibilemi Verbum caro facturo evacuat in persona quod pos-
naturam divinitatis jam superius professi sumus. sidet in natura, et in vero humanitatis habitu fa-
c Sed quia Verbum Deus in hominem
dignanter ho-. D ctus obediens in homine, illud in seper humililatem
minem suscipiendo descendit, et per susceptionemi et obedientiam naturae nostrse restiluit, quod per
Dei horao ascendit in Deum Verburo ; totus Deus> inobedientiam perierat in Adam, et in carhe mor-
Verburo facius est tolns homo. Non enim Deus pater luus semper vivit, in spiritu vivificans cum patre
homo factus est, nec Spiritus sanctus, sed unigeni- omnia : jam numquam de csetero moriturus, eadem
tus patris. Ideoque una persona accipienda est car- a palre suscitalus in carne. Et fit nobis primogenitus
nis et Verbi, ut fideliter sine aliqua dubitatione cre- ex mortuis (Coloss. i, 18), qni est unigenitus Dei vi-
damus, unum eumdemque Dei filium inseparabileml vi, ac vivens ante ssecula: propler nos pauper in

" Hunc locum laudarunt Cassianus, Joannes se-
cundus in Ep. ad Avienum, Facundus Hermianensis,,
lib. l, cap. 4, non tamen omnes seque prolixe. Pri-
mam tanturo sentenliam Jomines secunJus: Cassia-
nus ad haecverba, plenitudinis, atque virtutis : Fa-
cundus ad ista tantum, nuncupetur, et vere sil. ID.
PATROL. XXXI.
b Garnerius Iegit, vicissimidem ipse homo. BAUN.
c Et bic etiam locus a Cassiano prolattis est ad
ista usque verba, ea;virtute Dei. GARN.
d Garnerius legit, pertimescimusdicere ex hoptine
natum Deum et secundum hominem, elc. BAUN.
39
 '
\%%1 LEPQRH BRESBVTERl 1228
tempore, et indigens in homine, nobis accepit, qnod A habens animam suam ponere, et potestatem habens
abundans sibi seroper habet in patre. 0 aliUudo di- iierum sumere iilam, dignanter suscepit voluntaie
vitiarum sapientim et scientiwDei! quam inscrutabilia (Joan. x, 18).
sunt judicia ejus, el invesligabilesviw ejus (Rom. XI, 1 f- 9. Illud c etiam minime reticendum censeo, quod
33)! Donatur illi propter iios a nonien accepit: lar- in eadem epistola simili devians errore snbjunxi,
gitur auiem "mnibus, quia largilor otnnium Deus Christum Donvinum nostrum sic omnia qnse erant
Deuro se in donartdo cognoscit, hominem in acci- passionum implevisse, ut in nullo quasi perfectns
piendo se novit; ul in nomine Jesu omne genu flecla- homo a divinitatis auxilio juvareiur : volens scilicet
tur cwlestium, et terrestrium, et infernorum: et omnis ita in Clirislo bominem assignare perfectum, quo et
lingua confitealur, quia Dominus Jesut in gloria est alienum ab his passionibus Verbum patris assere-
Hei patris (Philipp. II, 10, 11). Hseefides nostra, et rem; et solum per se tiominem egisse hsec omnia
hmc mutatio dexterw Excelsi (Psal. ixxvi, 11), in possibililale natursc mortalis, sine aliquo deitatis
eroeudatione melidri. Sic credimus, sic lenemus : adjnjtofio, probare conabar : vere caecus, qui susce-
et hoc non ex nobis (Ephes. n, 8); Dei enim doitum pium in Deo hominem confitebar, et quse erant ip-
est: non ex merito propriae sapientiae, ut hon glo- sius hominis nolebam in Deo esse suscepta. In boc
i ienuir in nobis : ipsius enim (actuta sumus, jam pri- B utique haud dubie in se susceperat totum hominem
dem quidem creali in Chrislo (Ibid., 1Q) : at nunc Deus, n t hsec quae nos lamquam Deo pulamus indi-
iterum parturientibus nos in luce apostolicis viris, gna, non per se solus homo ageret jtidicio naturali,
in eodem reparali. Ipsi ergo honor semper et gloria. sed Deus per hominem, atque in homine, ipse homo
-j- 8. De eo autem quod siultissime in epistola iila nobis faclus, poiestateet mysterio divinse dispensa-
proposuimus, sed ignoranter, quodque nunc exse- tionis irapleret. Dehiuc, ne quid insipientise deesset
^crabile confiieumr, id est aplaotes ad Chrisluin roese, doctissimus scriba de non inlellectis non in-
meritum, fidem, in tantum lellecla confirmans, boec ita debere inlelligi, quae
' :Jaborem, devotionem,
iucottvenientia liaec Dei iiiio judicarous, ut remini- supra posuimus arbjlrabar, ut testimonio illo quo
sceules dicium a nobis, summam csecilaienv nostrse scriptum est, Deus , Deus meus , quare \met\dere-
itisjpientise reputemus, et exapertocernamus,quam liquisti (Psal. xxi, 1)? hoc ipstim eniterer assi-
; vera quidaro siivt adversum nos ratione commoli; gnare : et idcirco Dominum glorise in cruce liunc
I qui lamquain unicuique sanctorum, licet boc num- clamoris emisisse sermonem, quod perfecta ho-
| quam habuerimus in corde, pene Cbristum similem minis patientia, niinime adjuvante Deitate, in
I fecerimus, et illi qui super omnes ett Deus (Rom. ix, lantis, doloribus probaretur. Ergo si causa proban-
5), |iaec qua?habet simplex et nuda morlalilas assi- v dae liumanae paftentiac hanc vocem in doloribus
gnantes, inler caoterosquodammodo eunvposuerimus consiiuitns etaisit, debuit etiam et tunc ad proba-
in nunvero. Licel caput corporis dicatur (Ephes. v, liopem ciusdem patientise eisdem sermonibus hoc
25; Coloss, i, 18), et vere sit Ecclesise corporis ca- clamare, curo caesus est: debuit et liinc eadem verba
put, atqtie ex eadein massa qua orone genus liomi- proferre, cuin illa muliiplici vulnerum corona, ubi
num descendit secundum carnem, absque peccato lol fuere pcenae,quot spinas illusus accepit. Aut for-
venire noscatur : non tamen qui singularis est, inter silan Chrislo fuerunt ista leviora, illa graviora. Ar-
caBtew)Seompuiandusest: nec illa ad ipsttra refe- bUtur quod qui unam ad suscipienda boec omnia ha-
renda sunt, quse possunt habere mensuram, quia ad beredignatus eslvoluntatem, unam eamdemque ha-
ipsum dictum esl : Non enim ad mensuram dat Deus buit ad baecomnia patienda virtutem. Clamavil ergo,
spaitum (Joan. n,34). Ubi euim pleniludo deitatis sicut scriptum est, et iii ligno crucis pendens hanc
est, illic nec mensura, necmodus est. Nescit Iabore, vocem primo morli emisit: non ut humanam perfe-
fide, merito, finem apprehendere merito- clamque in se palientiam deraonstraret, quae sine
m, qui infinitus et sine terminis agit omnia pote- teslimonio vocis causis ipsis et rebus evidentibus
«votione,
state. h Fide qtiidem horao, et vere secundum car- " probaretur : sed ut vere manifesteque filius Dei se-
nem homo nascitur; sed Deus esse non desinit: nu- cundum carnem se ostenderet moriturum, et velut
tritur, proficit, crescit, adolescit, ef sicut agnus coram carnis ipsius voce ulens, ponens praeteritum pro fu-
tondenle mutus (Isai., LIII, 7), conyicia snslinet, et luro quia per mortem crucis necessario lerrenum
flagellatur.eimaledictammorlem auciorviisevertiens dcorpus erat a Deo pro tempore relinquendum, non
in carnem non respuit. Scd haec omnia, non ut unus solum a Deo, verum etiam ab anima sua qux erat
ex nobis necessitate consummat : sed potestatem uni'ta cum Deo, huc ipsum prius quam fieret, nobis

» Fortelegendum, omne quod accepit. BAUN.—
Mallcm equiJem, nomen quod accepit. Retinendum
eniip notneii satis innuil Aposiolf locus proxime se-
qnens.
b Nullus probabilis sensus cxtundi potest: quo-
circa |ei;eiidiim haud dubie, Fil quidem homo, ut ob-
servavil Garneriiis. BAUN.
c I»Fn|iier hanc senteniiam, atque prsecedenlem
aliain, Leporius aocusatus esl gralise cjivinae nega-
lae, nimiacque liberi arbilrii laudis, atque socielatis
cum Pelagianis. GARN.
d Caute legendus bic locus; quamquam nonnulli
patres, et tres quidenv magni nominis, relicium a
divinilatecnrpus, triilno ijiio jacuit in scpulcro, opi-
nati sint, Epiphanius Hsercs. iOet 60. liilariuscan.
53 in Malth. Ambrosius in tractaiu de svmbolo cap.
13. GARN.
4229 LlBELLrjg EjgENQATlONIS. 1230
moricns leslurefur. Non enim tradito spiritu caro .'Vrissime conlilemur. Sane ad condemnandam a nobis
moriua polerat boc clamarc; alioquin morluum lotius hairesis infamiam, quia caiholicos nos ex cn-
Christum in verilale quis crederet? Dens ijonJn„pas- tbolicis semper secundum puram conscientiam no-
sioiiibusJiominem, qui in homine secundum carnera vimu--, aiintliema omnibus hacreiicis dicimus. Pbo-
dignutns cst pati, sed corpus in morte, et juxta le- tino, Ario, Sabellio, Eunomio, Vnlentiiio, Apnlli-
gero excessus humani, diviniias cum ttnita sibi aniraa, nari, Manichaco,ct universis conlra sanam dociriiiam
non crucifixuin lioiniheiii relicjuit in poenam, sed veiiieiuibus : qnia ctsi lnpsi sumus lingiiii vel sensu,
exanimeiii caniem deseriiil ad teuipus : et taniCjhrir uen. laiiicn volpnijitc vel corde, sicnt scripium est:
sliisfiliusDei lunc mortiius jacuit in sepulcro, quam Q«t lnbitur lincjua, scd non ex corde : quis csl enim
idem Christus liliqs Djeiad inferqa Jes^epJit; sicut quinaa de/iiji/tfifin tmyna sua (Eccli. xix, 16, 17)?
bealus Aposlolusdicit: Quod aulemascendil, quid est EquiJem, domini mei vencrandissimi ct beaiissimi
nisi etturtiqiiod descendit primum in inferiotes partes sacerdutes, prout potui lilius pacis secuiiJuiii Apo-
tetrw ? Qui descendit, ipse esl kquiascendit stiper om- stolum diceiilem : Qui observaverittolam lecjem,of-
nes cwlos (Ephes. iv, 9, 10). Ipse utique Dominus fendet atttem in unttm, factus esl omnium reus (Jac.
qe Deus nusier Jesus Christus unieus Dei, qui cum u, 10); non in paucis, seil irt giandibtis offendens,
aninia ad inferna descendit, ipse cuut antma et cor- jB feci me ex lolo corde in omnilms reum. Sed in hnc
pore asceiidit ad ccelum; quo et hic et in futuro pcrfeciam probavi cbariialem eorum qui me perse-
Deum hominemiiue perfectum, euipdemque filiuni cuti sunt, non tamen gratis; quod tain velociter
Dei, Deum verum in seierua s,a;cui,aveneceraur. pleno amore susceptus sim emeivilatus, quani inten-
10. Hunc igitur Dominum Deym ro,eum,s.ecuii,dum, lione pcrlecla et semulatione insecuti sunl aberran-
magnum pietatis sacraroeiitutq, sicut in carue na- fem. Mihi autem, leste Deo loquor, desiderabilis
lum, in carne passum, in carne roorlutiro, in carne omnium et optabilis pax est. Quod superest, nunc
suscilntiim, in carne eleyalum, iu carne glorificaluro ilcrum iterumque deprecamuv, date veniam igno-
credo atque confitcor: \j& ipsum propcie in eadem, scciido imbjs, et impeiraie orando pro nobis. Opto
carne credo esse venturiim a,4 facien,durajudicium vos, patrcs, in Deum vivere.
in vivos el mortuos,; atque ab, eodeui pro meriio Ego Lcporius libelliun meo scnsu diclattim, in
proprio unuraquemque fempiternum ba,b,ereprce-. quo iiilem ineam, Deo volente, in fmcro usquc tenebo,
mium. Ut autem et liiiic nibil cuiquam in, suspicioiw iuedullitiis expriinere volenscoraia sanclis epifccopis
derelinquam, tupc dixi, iiprao ad, cthjecta respondA, ui Ecclesia Canliagiuiensi relcciuin subscripsi.
Dominumnostrum Jesum Cb,ris.turo,^ecundum Iwwui.. Ego Diiniiiiius banc (idem leneo, confiieor, huic-
nem ignorare. Sed uuu.c yoii solum. dicere noii,prae- C quc siibscripsi.
s^umo,verunv ciiam priorciu anatheuKUizo,prolaiaju b Ego Bonus hanc fidcra leneo, confiteor, huicque
in hac D,ane seiiienliain : quia Jici non licet, eiiam subscripsi.
secundum hqminei.iiignoras^e Dorainuro. P^QphetaT Aurcliusepiscopus Ecclesifc Carlliaginiensisoldato
runv. Causarum vero csetersu>qusestiones, a a,ul in- a Leporio libello ac relecto subscripsi.
tenlione, aut cxborlalione, aul in fraterna collatkwie Augustinus episcopus c Hippouereiensis regionis
protuliinus. Ubi si fnrte scnsu magis quaro fide dts- obiato nobis a Lcporiolibellnsnbscripsi.
crepavimus , quia longum est ire per singula , sc- Florcntius episcopus d Hipponiensiura Diarrito-
cundum bujus epistolse fidem, ilanos illasomnes, rum oblato nobis a Leporio libello subscripsi.
sicut ordo Ecclesise catbolicac (enel, aut suscipere SecunJus episcopus eccleslv Aquensis, sive e Me-
aut reprobare testantes, Dbminum Chrisium non gariniiaiuc, oblalo uobis a Leporio libello suBSCii-
aliud proiitenles, et aliud babentes in corde, sioce- psi.
a Garnerius
legit, aut in lectiqne, aut t» exlwrta- legeiiJitni
d
Hipporeiensis.
tione. BAU.N. Solinus iii. Polyhist. cap. 30 : Hipponem, Re-
. ^Haec subscriptio, qu.-eomnium postrema eral in qium postea diclum, ilem HIPPONEH alteruin, de inier-
editione Sirmondi, rectiits posita videtur boc loco in fiuente (reto, DIARRHITON nuncupalum nobilissima op-
Suppleiiieiiio Concilioruin Gallise. ID.
c VictorVitcnsisHist. pida equites Grwci condiderunt. De bac urbe plnra
persec. Vaud. lib. i, cap. 5, eruJiie observat Ruinarlius ad Noiil. Afriq. procons.
banc urbem Hipporegium vocat. Hiuc Wesselingius Dpag. 219.
iu noiis ad Vet. Roinan. Itiner. pag. 20 suspicatur bic e Garn. legit. Magarmelilanw.
1551 AD LEPORII PRESBYTERl LIBELLUM PRJECEDENTEM APPENDIX. 1232

APPENDIX.

b
-EPISTOLA EPISCOPORUM AFRIGE,

Quam cum supra scripto Leporii libello miserunt ad episeopot Gallim.

Dilectissimis et honorabilibus fratribus et eonsacerdotibus PROCCLOet CYLINNIO,ACREMUS,

ACGCSTINCS,FLORENTIBSet SECCNDINCSin Domino salutem.

Filium nostrum Leporium apud vestram sanctita- A A Idem igitur et Doroinus et medicus noster utens va-
tem pro sui erroris prsesumptione merito idoneeque sis ac ministris suis, qui dixit: Ego percutiam, et
correptum, cum ad nos postea quam inde exturba- ego sanabo (Deut. xxxn, 33), per vos percussit tu-
tus est venisset, salubriter perturbatum corrigendum mentem, per nos sanavit dolentem. Idem suae do-
sanandumque suscepimus. Namsicut vosobedisiis mus administrator atque provisor, per vos destruxit
Apostolo ut corripereiis inquietos, ita et nos ut con- male construcla, per nos bene composita restauravil.
solareraur pusillanimes ac susciperemus infirmos Idem diligens agricola possessionis suae sterilia per
(\Thess,y, 14). vos eradicavit et noxia, utilia per nos et fecunda
Cum enim praeoccupalus esset sicut bomo in ali- plantavit. Non itaqne nobis, sed ejns misericordise
quo delicto (Gal. vi, i), eodemque non parvo, ut de demus gloriam, in eujns manu sumus et nos et ser-
unigenito filio Dei, quod erat in principio Verbum, mones nostri. Et sicut in supra dicto filio nostro
et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Vetbum minisierinm veslrum hnmilitas nostra laudavit, sic
(Joan. i, l):Cum autem venit pleniludo temporis etiam sanctitas vestra nostro minislerio gratuletur.
( Gal. vi, 4), Verbum caro factum est, et habilavit in Paiemo igitur et fraterno corde suscipite a nobis
nobis (Joan. l, 14), non recta qusedam saperet, nec misericordi severiiaie correctum. El si enim aliud
vera sentiret, negans Deum hominem factum, ne vi- B per nos, aliud per vos; utrumque tamen fraternx
delicet substanlise divinse quse sequalis est Patri, saluti necessarinm nna charitas fecit.unus ergo Deus
indigna routatio vel corruptio sequeretur: nec videns fecit, quoniam Deus charitas ett (Uoan. iv, 1).
quarlam se subintroducere in Trinitate personam, Proinde sicnt per suam prsesentiam susceptus est a
qnod a sanilate symboli catholicaeque reritatis pror- nobis, sic per suam epistolam suscipiatur a vobis.
sus alienum est: eum sicuti potuimus adjuvante Do- Cui quidem epistolse nostra etiam manu subscribcn-
mino instruximus in spiritu lenitalis, prsesertim dum putavimus, ipsius esse testantes.
quia cum hoc admoneret vas electionis, adjecit, In- Ranc ejus correclionem dileclionera veslram mi-
tendens te ipsum, ne et tu tenteris (Gal. vi, 1): ne nime dubitamus et gratanter accipere, et eis noiam
ita se quidam ad provectum spiritalem pervenisse facere quibus ejus error scandalum fuit : quia et illi
gauderent, ut se jam non posse tenlari tamquam ho- qui cum eo venerunt ad nos cum illo correcti atque
mines putarent; addiditque salubrem pacificamque sanati sunt, sicut eorum subscriptionibus quse coram
sehtentiam, ut atter alteriui onera portemus, quoniam nobis factse sunt, tenelur expressum. Superest utde
sic adimplebimus tegem Christi. Qui enim putat se esse fralerna salute lsetati, rescriptis beatitudinis vestrae
aliquid, cum sit nihit, se iptum teducit (Ibid., 2, 3), nos vicissim lsetificare dignemini. Optamus vos, di-
dilectissimi et honorabiles fralres. Quam tamen ejus G lectissimi et honorabiles fratres, in Domino bene
emeudationem nequaquam forte implere possemus. valere memores nostri.
nisi vos ante quse in eo mendosa fuerant damnaretis.

* Etsi quatuor episcoporum nomine scripta est,
sic lamen redolet stylum atqne ingenium Augustini,
utab eo dictatam fuisse dubium non videatur. For-
tasse et ab aliis quoque, vel aliorum certe nulu ac
vice, conscripta est. SIRHOND.
b Huic
epistojac titulus in hsec verba praefixusest
in codice Leodiensi : Epittola Aurelii,. Auguslini,
Florentii et Secundini, ad consacetdoles Procutum et
Cylinnittm, de quo Lepotio, qui pro eo quod non recta
quwdam saperet, nec vera de fide sentiret, pro hac sui
corporis ptwsumplione a tanctit memoratis patribus
Proeulo et Cylinnio correptus et de loco tuo ejeclut,
ad sanclum Auguttinum et aliot prwmissot virot per-
venit gtatia eonfugii. Unde ab eis salubriter correctus,
et ad sanam doctrinam reductus, suo est episcopoper
propriam epistolam catholice sentientem cum tociit
reconciliatus.
1*33 1NDEXIN FL. L. DEXTRUM. ifr.4

ANNODOMIHICCCCXXVIH.

ETODIUS UPSAIENSIS EPISCOPUS.

LIBER DE FIDE, CONTRA MANICHJEOS.

Hic liber, cum swpe S. Auguttino fuerit attributut, cumque propinquitas styli et matetiw propinquitatem ioci
desiderare videatur, referendus etl anobisinlet appendices ad.opeta S. laudati Patrit, ubi videsis tom. XLIl
noslrw Palrol., eo/. 139.

ANtfODOMINICCCC— CCCCXXX.

PLliPiES PATRES S. AUGUSTIO HQUAIES,

CUMQDEILLUSTRI DOGTORE COMMERCIO LITTERARUM USI.

Per triginta ptimos annos quinti swcuti flotebaM sancti viri pturet, quorum scripla, ticut et Evodii, opetibus
S. Auguttini mixta velannexa sunt, nec immerilo. siquidem nihil aliud tint quam epistoleead Hipponentem ptw-
sutemdireclm, quat expedit legere cum responsionibus. Hic igilut solumindicabuntUTAuctotum nomina, tocaque
vel eorum tcriptis attributa, vel ad hwc speclantia. Ea tunt, tom. XXXIII Palrol., Auguttini vero opp. 11: —
NERRIDIUS, epp. 5, 6, 8. ADGUSTINOS, 3, i, 7, 9, 10, II, 12, 15, 14. — MAXIMUSMadaurensis, ep. 16;
ADGUSTINUS, 17. — NECTARIUS, epp. 90,103; AUCOSTINUS, 91,104. — SEVERUS, ep. 109; AUGCSTINOS,
62, 63, 110. — DIOSCORUS,ep. 117; AOGOSTINCS, 118.— CONSENTIUS, ep. 119; ADGCSTINUS , 120. —
VOLUSIANUS, ep. 135; AUGDSTINDS, 132,137. — MARCELLINUS, ep. 136; ADGDSTINUS, 128, 129, 133,
138,139,143; HIERONYUDS, 165.— MACEDONIUS,epp. 132,154; ADGOSTINOS, 153,155. — HILARIUS Sy.
racusanus, ep. 156; ADGDSTINUS, 157. — EVODIUS, epp. 158,160, 161,163; AUGDSTINDS, 159,162,164,
169.— TIMASIUS,.*}).168. —HESYCHIUS,ep. 98; ADGOSTINDS, 197,199. — VALENTINUS,«p. 226; Au-
CDSTINOS, 224, 225. —QUODVULTDEUS,epp. 221, 223; AOGDSTINDS, 222, 224. — PROSPER, ep. 225. —
DARIUS,ep. 230 ; AUGUSTINUS, 229, 231. — LONGINIANUS,ep. 254 ; AUGUSTINUS, 233,235. — PASCEN-
TIUS, ep. 240; AUGDSTINDS, 238, 239, 241. — AUDAX, ep. 260; ADGUSTINOS, 261.

INDICES IN FL. L. DEXTRUM.

INDEX LOCUPLETISSIMUS RERUM

QVJE
TUM IN CHRONICO DEXTRI, TUM IN COMMENTARIIS
CONTINENTUR,
A col. hujus voluminis 13 usque ad 610.

Nolulse quibus In indice utimur hsec sunt : A. C, jd est, Anno Chritti; — Dex., id est, Dexter; — Com., id
est Commentarius; — Apol., id est, Apologia; — i p. Apol., id est, primaparte Apol. (quse prsecedit Opus);
II p. Apol., id esl, secunda partt Apol. (quse est ad calcem Operis).
A Ablaviusprsetoriopraefectuscumaliis AbulensisepiscopusS. Secundus.Ti-
occisus.Dex. A.C.341. de S. Secundus.
Abbatessanctiab anno Domini500 in Abobrigaurbs Gallaecise quae?Com.A. Abulensesmartyres,VincenlitHet so-
Hispania. Vex. A. C. 308, Com. C. 138, ntim.5, in Eumeliavitgine. AbundantiusUrsaonensis
rores. Dex.A. C.500, Com.ttumSt.
num.6. Absalonius inarlyr Augustobrigensis martyr cum
AbbatisJoachimi defensio.Vide Joa- cum sociis.' Dex. A. C. 300, Com. sociis.Com.A. C. 115,nufn.2.
cbimusabbas. num. 22. AbundiussociusS. Carpopbori,nwrtyr
Abdiaeprophetiade Hispanis.Com.A. AbulensisJuliusCarpetaniaeepiscopus. Hispalensis. Dex. et Com.A.C. 500,
C. 57, nutn.S. Vide Julius Abuleusis, num. 4. Ubinarapassi? Com.ibid.
 «35 flHttft IN FL. L. DEXTRUM. 1236
Acalinset decem mille marlyres cru- A. C. 560, ttttm.U& ETOSroarlyrtts. Ancyranasynotlusqno anBOobacta?
cifixi. Dex.A. C. 134, «inw.3. Un- Ibid. Dex. el Com.A. C. 316.
denamoriuudi? et quseeorum acta Albedoin vestibusmonachorumunde? ArideolnsmartyrNivariae.Dex. A.C.
gormana? Ibi in Com. Cimi.A. 6.419, Mfflt.S. 208.In Hispani.ipaiitur. Ibid.
Aeeawcciurbs quse et ubi. Com.A. Albenseniunicipiumquod?Com.A.C. AndreasapostolusproGciscitur ad pras-
C. 95, nuin.S. 500«n. 5. Ejus pfestiylerEuctwrius jWeandum.Dex. A.C.i\, Com.num.
Acci qua?urbs? Com. A. C. &t, Mirri. iiiterfullIlliberltatio.IbU. 8. »JU4dteciuulae.Vide Polyxena,
4. KjusepiscopusS. Torqutitils.Vi- Alesatidiirmartyr Pydnfe,SeuPfocil. «tiWxlnlilla.
ite Torqualus. VideCont.A. C. 43, Dex A. C. 93. Anglia invisitura S. Jacoboapostolo.
uum. t, et Cum.A.C. G6,nttm.4. Alexander nwrtyr geeitis Antoninae. Dex. A. C. il,Com.num. i.
Aceinipiurbs quse? Com.A. C. 300, Dex. A. C. 100, Com.nnm. 14, ubi AnicelusRnmanuspontifex quot an-
w.5. Ejus presbyier Leo interluit liabeseorum acta, et Dex. A. C. iios sedit ? CCMI. .4. C. 136, num. 1.
IHiberitanocoiic."Ibiil. 283. AHiiufeUrbis ifao Christusuaiusest?
Achacius, idem atque Acatius. Vide AlexandnrBliusSimonis Cyrenensis. Com.A. C. 1, n. i. A quodie, et
Acalius. Ejusgesta. Dex. el Gom.A G. 112, menst' supputandus? Ilrid.
Ariiilleusmartvrcumsociis, Dex. A. num. 10. Patitur Carthagine. Ibid. Ansanusmarlyra S. MaximaCauriensi
C: fll, tt-tm.3. Alexander martyf SociiusVlctdfis el ad Hdemperductus.Com.A.C.360,
Achilleusmartvrcumsociis.S. Irenaei Marlini, Flaviobrigae occisorum. nttm. 3.
discipulus.Dex. A. C. 255. Ubioc- Com.A. C. 182,itum.3. AnligoniusmartyrEburensis cum so-
cisi? Ibi elin Com. AlexanderepiscopusHierosolymitanus, ciis. Com.A. C. 500, num. 20.
Acindinusmarlyr Itnrissnnuscumso- Com.el Dex. A. C. 208. AntimaMaximilla.VideAnloniaMaxi-
ciis. ComSA.C. 300, tmin.48. Alexanderimperator.Vex. A. C.234. niilla.
Acisclusjuvenisjniartyr, quis? Cordu- CWeldrtuf.A.4.4S1. AnloniaMaximilla,B. Andreaeapostoli
haectimVictoriapassus.Com. A. C. AlexanderepiscopusAlexandrise. Dex. discipula.Dex.A. C. 100,Com.num.
158, num.6. A> C. 317. 23. Palimr. Dtx. ibid. el in Com.
AdelplnusepisebpuseJSulal. Dex. A. ARiiie qnas iitbi herit? Com. A. C. AbtMiina«OckiAlexandripaliturapud
C. 382. S3, num,t. fij«s prajdicaiof efan- OieadeS.DU.A, C. 160,Ccim.num.
Adelpliusrbfctorin Hispania. Dex. A. gelicus. Ibid. U,etVex.A. C. 285.
C. ."80. Aloius Judex Neronis. Vide Uale- Antonimivirgoapad CseamGallseciaj
Adera mbs quae? Com.A.C. 80, ntn».' tus. Cccisa.Dex.el Corit.A. C. SOO.nwn.
4. An ejus episcopusfuerit Epaphro- Aliare super corpus S. Jacobi a disci- 16.
dilus ? Ibid. pulis erigilur. Dex.A. C. 42, Com. AntoninusPius imper. Dex.A. C.139.
Adhea, eadem quae Aderaurbs. Vide num. 4. Moriiur.Dex.A. C. 162. Oralioni-
Adera. Ambratia urbs qua>?Com. C. 268,A. bus ChrisilanorumolitinetvictorUm.
Adingi urbsqnae? Com. A. C. 300, ntim.7. Ambratianus episcopus et nex. A. C. 175.
Jtum. 5. Ejuspresbyler Barhatusln- mariyr. Ibid. Ambrarianitiacen- AntoniiiusCaracallaimperalur. Dex.
terfuit Iliiberitanoconc.Ibid. tiamin CaniabriaasdificaBt. Dex. A.' A. C. 217,818,219. Occiditur.Dex.
Aclrianus.Vide Hadriauus. C.384.EjiciuntPriscillianislas.Z)ea;. A. C. 22i.
AdUfaurhs quie? Com.A. C. 138, A. C. 42i. Ubi de eorum episcopo Anloninusmartyr Juliobrigensis,cum
mirn.6.IbiSanclaQuiterlacumaliis Splendoiiio. «Odis.Com.A.C S00, num. 19.
passa. Ibid
jEiia
Ambrosius'fit episcopusHediolaiien- Antorttnusmarlyr Pameeusis.Dex.A.
iniperaiorumprogeniesHispana. sls. Dex. A. C. 569. Quoanno? Ibi C. 308, Com.tium.21. Io Hispania
Com.A.C 388, n«m.9 iriCam.tctledischtitur. Scribit Justo Dccubtiissfeprobatur.M.Ibi in Com.
iCmilianusmartjr Caracitanus, cum Vicensi episcopo. Dex>A. C. 382. JU.AntoniusVerus el Aurcliusim-
sbclo Gerbnio.Dex. A. C. 86. num. fetcontraArianbs. Dea;.A C. 38V. peratores. Dex. A. C. 162.
. 13. Vicle Ue«. et C»m. A. C. 588, Antonius abbas nascimr. Dex.A. C.
Africaecum Hispaniafreqnenscommu- num.3. m.
nicaiin.Com.A. C. 248, et Com.A. Ammoniuslector S. TheodoriCaesar- Abloniusmarlyf Ilurissanus, cum so-
C. 2f;8,Ml&m.l. abgnsllmieplseupipatitur. Dex. A. cils. bex. A. >C.?00, tiom. num.
Africmiiincoticilinm,auoOrosiuscon- C. 71. 61.AliasAnlonimts.Videm Com.
venil. Dex.A. C.400. Annnoniiisniaftyrllhodensis cutn so- Anulus,ct Orariumsai.cloiumliuiilhe-
Ayaltiavlrgo et fflartyfSiCuld.Det. cio. Dex. A. C. J00, Com. ntttn. rii ft Celetloniivolaruntad cceldtn.
A. C. 300, Com.nttm.13. H. Com.A. G.299.
Agathobolusphilosophus.Dex.A C. Amphilocliia urbs, eademquseAmphi- Apameaurbs quas?Com. A. C. 382,
122. locliium.Videeo verbo. num.9. VidePamea, e<Tela.
AiWlnoffiahiariyrOctogcssse.Dex.A. Amphitochiiim,quseurbs, et qualis? ApamusmarlyrJuliobrigensis,cumso-
C.9t. Com.A. C. 138.num.3,0 etl. Ejus ciis. Com.A. C. 300,num. 19.
AgnthodorusSiJWeobidiscipulus, ctea- virgjnes et martyrflS.Ibi et in Dex. Apellhismtrlyr IspalHanus, cum so-
lusqiie ab Ot>priiitbsTarraconeitsis AmphilochetisisKcclesiatrecta a S. tlis. Dex.A.G. 308, Ccm.num.16.
«piscopus. Com.A. C. 37, itttm.8. Petro Bracarensi. Com. A. C. .36, Apodemiusmartyr Caesaraugustanus,
Sacratallare magistro sun. Dex A. ttum.2. aller ex xvinsociis.Com.A. C. 300,
C. 41, Com.num. 2. Patilur. Dex. Amphilochiusdux et marlyr Barcino- num. 50.
A.C 60. nensis. Com.A. C. 158,nttm.2. ApoMlnaris episcopusRavennas.Com.
Agalhonica Carlhagirrensisvirgr) el AmphitheairumRe-m* iocensum.Dex. A. C. 37. Tenit in Hispaniam.Dex.
martyr cum sociabus. Dex. A. C. A.C. &>0,elA. C. 232. A. C. 50.
308.Com.nttm.5. C.
Amphitriatirhs quaj? Com. A. 66, ApollinarisHiorapolitanusepiscopus.
Agatliop(iiusdiaciiniisS. Ignatii comes ftum.21. WdeDex. A. C. 506. Dex,A. C. 174.
C.
qrtis? Gem.A. T0\Mm.-6. Anacletns, et Clettis rtft»* idem^ne Apolli)matlyr Albensis, cum sociis.
Agaunensesin Galliainartyres. Dex. Rom. pontifex.Dex-el Com.A. C. Dex. A.C. 500, Com.num.55.
A. C. 3fl0,Com.num. 1. 86, num.1. ApolloniusStoicus.Dex. A. C. 150.
Ager MarlyrumAgredse. Vide Agre- An:iniasChristidiscipulusubi et quan- Apolloninsscnator, scriplor, ' et mar-
dsemariyres. dopassns? trex. i. C. 1«, com. tyr. X>e.r. A. C. 190.
Agredsemartyres, quorumager coli- num.o. AptilloniusmartyrJnlinbrigensis,cum
tur. Com.A. C. 300, num. 40. Ho- Ananias martyr Ju^obrigensis cnm sociis.Com.A. C.500, num.19.
' rilm duo corpora siuil in ccennbio . BoeiiS;Dex.A.G. 388,Com.nMm.20. AjiologiSeChronici Dextri prior pars.
HuelgonsiiimVirgirtumapiul Bur- Anastasia virgo Hispana sanctorum Quwreposl VilamAuctoris.
. gos, Vocabaturalter iHornmS. Ibi- aprosiolornm corilbfacurst, cuiii so- Apologiseejusdempars altera. Qumre
neus. rore Basilissa.Dex.A. C. 664 Com. «d oatcemhujusoperis,
Agitatorumfactionesquatuor,Albana, rium.3. Apostoiiquo anno et die provincias
_' Venicla,Praslna»Russata. Cotn A. Aliastasiuspresbyter MantuanusOly- munriiinter se sortili snnl? Dex. A.
C. 120. sipponefloret, cum sociis. Dex. A. C. 54, Com.num.10.Quseprovincia
. AlanicumWandaliset Suevis,qnando C. 30S, Com,nuM.12,Patitur. Dex. uiiicuiqtieContigeril?/()td.c(lale in
iii Hisp^niamvenere ? Dex.A. C. A- C. 333. Anastasiuspapa. Bex.A. Com.num. 15. (Juandoa se iuvicem
424.Sunl primaex quattior bestils C. 398«1401. divisi? Ifcid.num. 12. SeptemDia-
Danielicap.TIIoalensis.VideAppen- Anirtoltavirgoet martvr Romaua, ubi concis ex Graecis Creanl. Ibid.
dicem ad A.. C. 430, in fine liuius occtsa1 Com. A. C 235, ttim. 4. Quantotempore Hierosolymiset in
tibri. AnaloliiisetiiscopasLiodicise.Dex. A. Jndseamorali? Iliid. mtm. 10, et
Albaurbs {iropeAccim, qutt ? Com. C. 280. Com.A. C. 41, itnm.5.
 * "
1237 1NBEX IN FL. L. DEXTRtM. 1238
ApostolorumPetri et Pauli martyrium pus Crispihus Biarlyr. Ibid. Ejus AulusCornelius Palma Toletanus no-
anno accideril?Dex.el Com.A. presbyter Enmentianusitnerfuit II- bilis. Dea;. A. C. 91. Iniit Romae
• quo
C. 68. liberitano. Com.A. C 500, num. o. consulatumcum Caio Sosio Sene-
ApuleiusDiocles.VideDiocles. Astorgiusepiscopusmarlyr. Dex.A.C. cione. Com.ibid. Ubi de Cornelio
Aquaeurbs prope Tolelum.Dea;.A. C. Palma ejus consanguineo.
150.Quae?Com.ibid. In sedem epi- Astures martyreS. Dex. A. C. 500 , AulusVictorepiscopusBarcinonensis.
scopalem evecta. Ibid. Aquenses - Com.num. 34el 36. Dex. A. C. 139.
marlyres.Dex. A. C. 352. Asluricensis Ecclesia a S. Jacobo Aureiianusimper. Dex.A. C. 273, el
Aquae-Calidse urbs quaenamfnerit? et erecta , creato ibi S. Ephremprimo 276, et 277.
ejus martyres. Dex. A. C. 300, ejus episcopo. Dea;. et Com.A. C. Ausonius Burdegalensis avunculusS.
> Com. ntan. 23. 57. Paulini, quid ad illuiii in Hispaniis
Aquse-Quimi.-mse urbs quse? et ejus Asturius Serranus adolescens fioret detentum scribal? Com. A. C. 396
marlyres.Dex. et Com. A. C. 95 Toleti. Dea;.A. C. 570. Fit lector. nttm.1.
ttum.2. Dea;.A. C. 388. Fit Toletanus epi- Auctoranonymusvetustissimus, quid
AquilaPonticus prsedicatin Hispania. scopus.Dex. A. C. 396. InterestTo- de filiorumNoe habitationibusdixe-
Dex.A. C. 70. Ejusgesla. In Com. letano concilio. Com. A. C. 386 rit? Com.A. C. 66 ttum.22.
Patitur. Dex.A. C. 95. nnm. 1. De eodemDex. A. C. 407. Auclores quot et quales Illustrator
ArquilinaniartyrPacis-Auguslanacum Quatenusvocetura S. Illefonsono- evolvit? l p. Apol.§ 5.
conjuge et filio. Com. A. C. 308 nusToletanus episcopus? Com.A. Auctorisvita. Quwreinitio operis,el in
num.24. C.423in fine. Reperit sepuicra SS. Elogiis.
AquiliusSeverusad quem scripsit I.a- AuxentiusMedioIanensis
mariyrumComplutensium.fuiidatque reiicus. Com.A C. 369 episcopushse-
ctanlius, floret. Dex. A. C. 570. templum et sedem Complutensem. n. 2. Duo
Alius ejusdemconsanguineus.Ibid. Dex. A. C.425.Scribil ofMuin Ec- ejus nominis.Ibid.
Araductaurbs quae?Com.A. C. 95. clesiaslicumebrumdeni martyrum. Avitus martyr in Insulis Fortunalis.
ArcadiusS Jacobi discipulus, creatus Ibid. Morilur.Dea=.A. C. 424. Ejus Dex. et Com.A. C. 105num. 6.
ab eo priniusJuliobrigensisepisco- corpus ubi? Com.ibi. AvitusBarcinonensisepiscopus. Dex.
pus. Com. A. C. 37. Sacrat altare Alaulphus Golhorumin Hispaniapri- A. C. 299.
magisirosuo. Dex.A. C. 42 , Com. mus rex, PlacidiseAugustsemaritus. Avitus 'Bracarensis. Com. A. C. 409
num.4. Patitur. Dex. A. C. 60. Dex.A. C. 407.De eoin Appendice num. 2.
Arcadiusmartyr Ursaonensis.Dex. A. ad ChroniconDexlri. Ejus mors et AvitusTarraconensis: duo e.jusnomi«
C.1I0. epitaphium. Dex. A. C. 430, in nis et patriae. Com.A. C. 400 tvum.
Arcadiosmartyr Iturissahus, cum so- fine. 2, elDex.A. C. 429.
ciis. Dex. A. C. 500, Com.num. 45. AthanasiusS. Jacobi discipulus,pri- Aza marlyr Tudensis cum ci sociis.
Arcadius imperalor Theodosii filius. mus Caesaraugustanusepiscopus; Deas. et Com. A. C. 300 num. 25.
Com.A. C. 388ntan. 9. missusfuit ab Hispanisad Petrum, Ejus mira acta. In Com.
ArchisynagogusCrispus qais? Vide et quare? Com.A. C. 35 num.7. De
Crispus. eodem Dea;.et Com.A. C. 37. Sa- B
ArelatensisAugustalis, non fuit epi- crat altare magistrosuo. Dex. A. C.
scopusArelatensis,sed Illiberitanus. 42, Com.mim. 4. Praedicatin Cel- BachillusAsiseepiscopnsclarus. Dex.
Com.A. C. 382num. 7, el Dex. A. tiberia etCarpetania.Dex. Com. A. A. C. 198.
C. 588. C. 50 num.7. Patitur. Com. A. C. Bsetis urbs, alias Utriculum, quaet
Argenteolaurbs quae?Com.A.C. 300 60 num.1. Com.A. C. 180ttum.2; et Dex. A.
num. 36. Ejus martyres. Ibi in AthanasiideHosio jam morluo judi- C. 308, Com.num. 15. Bseticaemar
Dex. cium. Vide Hosius. Absolvitur in tyres sub Nerone. Dex. A.NicaenaaC. 60.
Argumentaqusegermanumessefelum concilioCordnbensi.Dex.A.C. 556. Baeticaeprovincise episcopi
Dextri convincunt. In Apol. i p., Venit in Hispaniam.Com.A. C. 552 synodo interfuerunt. Dea;. A. C.
§ I. Nimirumstyli puritas , et prae- imm.1. 324.
stantia, exscriptorum errata, defe- Alhenienses ab Hadrianoimper. Hi- Baatyrusurbs qua>? Tide Berela.
ctus historire, ipsa dedicatio, etc. spauo leges accipiunt. Dex. A. C. Baga civitasqufe? com. A. C.353mim.
Ibid. 125.AtheniensisBibliothecaab eo- 2. Ibi natus GracianusCartbaginen-
Argumentain contrariumnullam ha- dem impef. fundata. Dea;. A. C. sis episcopus.lbid.
bere vim. Ibid. § 2. 154. Balbinus imper. genere Hispanus.
ArislidesAtheniensis tidei defensor. Atocha, imago Deiparae Matritensis, Dex. el Com.A. C. 268num.5.
Dex.A.C.m. cujus anliquitatis? com. A. C. 50 Balcagia urbs quso? Com.A. C. 138
ArlancoHispaniaefluvius. Dex. A. C. nitm.1. num. 6.
308, Com.num. 21. Ejus martyr. Attnvi ;et Aruciarbes quse? Com.A. BalconiusBracarensisepiscopus.*Com.
Ibid. C: 93num. 5. . A. C. 386.
ArmentariusRomanus,scriptor Acto- Atubiurbs qiiae?Com.A. C.300 num. BaptismusChristjquo anno ejus acci-
rohi SS. Chrysanliel Darise. Dex. 5. Ejus presbyter Felicissimusin- deril? Com.A. C. 31. Cornelii cen-
,1.C285. terfuit Illiberitano.Ibid. turionis quando?Dex. 4- C. 40.
Arnobiusrhetor Africanus.Dex. A.C. Aiidentius Toletailus diaconus. Dex. Barliatus presbyter interfuil Iliiberi-
350. jl.C560. Fit Toletatiits episcopus. tano.Com.A. C. 300ttum.5.
Arriannsphilosophusillustris. Dex.A. Dea;.A. C. 566.Ejuslibricontra hse- Barbarorum in Hispaniasimrnahisir-
C. 149. reticos. Dex. A. C. 568. Exstruit ruplio. Dex.et Corn.A. C. 423num.
Arsa-Marianaurbsquae? Com. A. C. collegiajuvenum. Dea;.A. C. 370. 6, et 424nurit.1.
95num 4. Interest Csesaraugustanoconcilio. Barbesolaurbs quas?Com. A. C. 300
Artemidorus Baeticusmartyr cumso- Dex.A. C.584.Scribitcontra hsere- num. 5. Ejtis presbyter Januarius
ciis. Dex. A. C. 308, Com.num. 15. ticos. Dea;.A. C. 385. inlerftiitIliiberitaiio. Ibid.
Artemisia Judaea Hispana miro modo Auditusmartyr Blitabri prope Sego- Barcaurbsquae? Com.A.C. 300num.
ad Ghrislumconversa. Com.A. C. biam. Dea;.A. C.20S. 5. Ejus presbyter Emeritusintermit
i1inttm.il. Augurius martyr Tarraconensis cum Illiberitano.Ibid.
Asclepiades Antiochenus episcopus. sociis.Dex.et Com.A.C268num. 5. Barciiionensisurbis laudes. Qumrein
Dex.A.C. 214. Augusta-Valeriairtbs quse? Vide Se- Vila Auctoris Ejus Ecclesia a S.
AsianusSardicfinsisepiscopusscriptis tabis. Jacobo erecia. Dex. et Com.A. C.
hdemdefendit.Dex. A. C. 175. Auguslalisepiscopusllliberitanusobiit 57 num. 8.etiain Episcopiqui? l p. Apot.
Asion-Gaberportuniinaris adMediter- Arelate in Gallia.Dex. el Com.A.C. § 2. Ftde in verbis, Theodo-
raneum fuisse. Com.A. C. 66 , 22, 382num-7. Vide etiam Dex.A. C. sius, Lucius,Fulta, Severus, alter
ubide Tarsisagilur. 388. Severus (ambo maityres), Avilus,
AssumplioDeiparaeadFiliumquo anno Auiiuslinusmonachosinstiluit. Dea;.et Mademarius,Pacianus',Lampadius,
acciderit?Com.A. C.48 num.l late Com.A. C. 406num. 1. Augtistinen- Etherius, Sedis ejus fundator.ineunt
disserilur. sium nionachorumrestimraticinem Barcinonenses cum Tolelanis
Asiaurbs inHispania quse? Com.A. quatenus Joachimusi.bbnspriedixe- amicilias.Dex. A. C. 100.
C. 112 num. 3, et Com.A. C. 208 rit? Vide Apologiamqumest iu fine Barcinonpnsesmartyres. Dex. A. C.
num.8. UbideAsia Italiae.Aslonses htijnsoperis. De eisdem vide Dex. 138, et verbis, Etherius episeopus,
marlyres.Dex.ulroqueannoet num., elCom. A. C. 429mim.5. De Augu- Severus, CucuphaSjEulalia, Phile-
et A.C. 300, Com.num.31. stino Com.ArCSoO riurn.2. tus, Laeda.
Asti.igeusisurbs , vel Asligi, ubi? AulusAltiinusPatenius. Vide Pater- Barcinbnensisepiscopus inlerfuitNi-
Cvtit.A. C. 66 num.5. Ejus episco- nus. csenaesynodo.Dex. 4. C.324.
1259 INDEX IN FL. L. DEXTRUM. 1240
Bareas fuit Christianns.Dex. el Com. RibliothecaEcclesiaeToletansea quo Athanasius, Theodorus, Valerins,
A. C89num. 9. instructa? Dex. A. C. 424. Valerianus.
Barnabas apostolus venil. in Hispa- BilbilitanorumaposloIusS. Paternus. Caesnraugustani martyressubNerone.
niain. Dex. A. C 50. Palilur. Dex. Dex A. C.94. Bilbilisurbis laudes. Dex.A. C. 60. Inhumerabilessnb
A. C. 61. Com.tJiid. Diacono.Dex.A. C. 500,Com.num.
Baronius perperamannum Urbisde- Blauda urbs quae? Com. A. C. 156 49.Engrac.iaet xvme.jussocii.Ibid.
signat sub quo nalus est Christus. nuni. 2. Martvresejus. Dex. ibid. nuni.50. Lambcrtus.i'6td. num.51.
Com.A. C. 1tium.2. Nonaudiendus Blitabrum urbs^quae?Com. C.A. 208 Duo alii. Ibid. in Com.num.tJ^.
dum negat S. Petronillam fuisse num. 3. '. Caesaraugustanumconcilium contra
vere liliamS. Petri. Com A. C. 54 Bolauus. Vide Florentius Hispalen- Priscillianum.Dex. A. C.384.
«um. 4. Necrecle sentil de adven- sis. Csesarauguslaenascilur Prudentius
tu S. Jacobiin Hispanias,praedica- BolanusRuslicus,consularisHispanus, poeta, matre Calagurrftana: et quo
tionisgratia. Com.A. C.56.Necde pater Bolani Florentii martyris. anno? Dex. et Coni.A. C. 580.
antiquilate epistolceS.Jacohi.Com. Dex. A. C. 116. Caesariusmartyr Iturissanus,cum so-
A. C. 37 mmt. 7. Nec de anno BonifaciusCaldeaquensis,an ex ordi- ciis.Dex. A. C. 500, Com.num. 45.
ascensusPauli Hierosolymampost ne Augustinianofueril? Dex. et Caesarobriga urbs quae?Dex. et Com.
Conversionem.Cum.A. C.58 num. Com.A. C. 429num.3. A. C. 407. Unde Juvencus poeta.
1. Nec de consecrationetempli S. Bonosus martyr Blandaepassus, cum Ibid.
Jacohi.Com.A. C. 42 num.4. Sibi socioMaxiimaiio. Dex. A. C. 156. CaesoniusMaximus.Dex. A. C. 66,
est contrarius, dumde aimonecis BonosusiniperatorHispanus.Com.A. Com.num. 15. Fnit comesSenecae
Apostolorumagit. Com. A. C. 68. C.285num.1. in exsilio Corsicano.Ibid. inCom.
Non audiendusdum epistolas Hie- Bonosus martyr Urgabonensis cum Caius Oppius cenluriofuit Hispanus.
ronymiad Chromaiiumet Heliodo- sncio.De.x.A. C. 308.Com.num. 4. Dex. A. C. 34, Com.num. 5. Fuit
runi de edendoMartyrologiocarpit. Bosphorusquid apud Abdiam?Com. episcopusMediolanensis. Ibid. el A.
Com.A. C. 38i twm. 3. Nec de le- A. C. 37 nuiii.5. C. 34, Com.num. 12, ubi mutlade
gationePauli Orosii loquens. Com. a Bracarse aedicula in honorem Deiparae eo;et A. C. 66, Com. num. 2; et
A. C. 400imm. 2. S. Jacoboerecta. Bngo Portugal- A. C. 70, Com.num. 11,et 12.
Bartholomaeusapostolus proficiscitur lensisin ElogiisAucloris. Caius Cornelius cenlurio Capharnau-
ad praedicaiidum,quo anno? Dex. BracarensisEcclesiaa S. Jacoboere- nensisfuil Malacitanus.Com.A. C.
A.C.ilCom. 2. cla, creato ibi S. Petro primo ejus 34 num.3 et 8, et A. C.52.
Basilides haeresiarcha. Dea;. A. C. episcopo. Dex. el Com. A. C. 37 Caius martyr Caesaraugustanuscum
156. uiim.8. Crementiosocio. Com. A. C. 300
Basilidesphilosophus.Dex.A. C. 150. Bracarenses episcopi. Vide verbisPe- num. 50.
Basilides Asturicensis episcopusde- trus, Basilius,Ovidius,Caledonius, Calagurrisurbs quae?duae ejus nomi-
positus. Dex. el Com. A. C. 253 Senagris, Pancratianus, Balconius, nis in Hispania. Com. A. C. 588
num. 2. Paternus. num. 11, et Com.A. C. 596num.1.
BasileusdiscipulusS. Jacobi, tit se- Bracarenses Martyres. Ftdc verbis Marlyresejus. Com.A. C. 298.
cundusepiscopusBraearensis.Dea% Sylvester,Susanna,VictorCatechu- CalagurritanusquatenusPrudentius?
el Com.A. C. 37, el Dex. A. C. 110 menus. Com.A. C.380num.3.
num. 2. BracarensecouciliumsubPancraliano, CalagurritanusVigilanlius,nbinatus?
Basilius Cacthaginensis in Hispania ejusque integra acta. Com. A. C. Dex. A. C. 588.
primusepiscopus,S. Jacobidiscipu- 423 nuui. 6. Quando celebratum? Calcedoniaurbs qu;edam, an olim in
lus, ab eoconsecratus.Dex.el Com. Ibi in fine. Hispania fuerit? Com. A. C. 158
A. C. 57num. 8. Sacrat allare ma- Breviariapropria multarum Ecclesia- num. 5, in Eumeliavirgine.
gislro suo. Dea;.A. C: 42, Com.2 rum, quam alluleriut lucem huic Calduba (alias Carula) urbs, cujus
num.4. Patitur. Dex.A. C. 60. i
operi? p. Apol.§3. presbylerLampouiusinlerfuil llli-
BasiliusMagnusscribitad Audentium Bricius episcopus Eboreusis, martyr berilano. Cnm.A. C.300 uurn 5.
Toletanum episcopum. Dex. A. C. illuslriss. Dex. A.C.308,Com.num. Caledonius Bracarensis episcopus.
368. 1.Ubi passus?IJrtd.Ejusacta.Ibid. Dex.A.C.268.Ejusacla ex Cypria-
Basiliscusmartyr F.burensis cum so- Briena virgo et marlyr Securensis. no. In Com.ibid. De eodemDex.
ciis. Com.A.C. 500num. 20. Dex. A. C. 508, Com.num. 13. A. C. 430, el nosin ElogiisAucto-
Basilissa,aliasBasillavirgo et martyr Briga, vox vetus Hispanica,sigui&cat ris,ex HtigonePortucattensi.
Hispana,ejusquegesta. Com.A. C. urhem. Com.A. C.54. Caliabriaurbs quae?Com. A. C. 500
138num.5. Britanniaa S. Jacoboperagrata. Dex. num. 5. Ctijusepiscop. Januarius
Bassavtrgo et martyr Carlhagineusis A. C.41. Et a S. Petro apostolo. inlerfuil llliberitano.Ibid.
cum sociabus. Com. A. C. 308 Com. A. C.66num.21. Calinicusmarlyr Cluuiensis,cumso-
num.5. Burdegalensissynoduscontra Priscil- ciis.Com.A C.500 num. 63.
Bastctana civitas quae? alias Basse- lianum.Dex. A. C. 588. Callensisurbs quae?Com. A. C. 138
tana. Com. A. C. 500 num. 5. Ejus Bargensis Marlyr Victoria, quaenam num.5, in Liberatavirgine; et Dex.
episcopusEutychianusinlerfnitHli- fueril? Com.A.C. 500num. 4.Ibid. Cen- A. C. 308, Com.num."5.
beriiano. Ibia. lolla et Helena Marlyres. CalocerusS. Jacobi discipulus,lector-
Baudeliusmartyr Centicensis.Dex.A. num. 13. que ipsius. Com.A. C.37.Sequitur
C.356. C S. Apollinarem.Ibid. et Dex. A. C.
BellumHierosolymitanum. Dex. A. C. 50. Praedicatin Carpetania.Dex. A.
66. Judaicumet Samarilicumresu- CaeaGallseciaeurbs quae?Com.A. C. C. 44. Obit. Dex. A. C. 130, Com.
mitur. Dex. A. C. 200. 139num.4. num. 2.
BelsiniaurbsCarpetanise. Dex.et Com. Cseensesmartyres.Ibid. et Com.A.C. Calpe, altera ex columnis Herculis,
A. C. 235 num.5. 500num. 5, cum Dex. quis ibi occisus pro Christo?Dex.
BenediclusepiscopusHispanus,cui S. Caecilianusmarlyr Caesaraugustanus, A. C. 300, Com.num.55.
Melchiadesscripsit.Com.A. C. 299 cum sociis xvm. Com. A. C. 300 Camerinusepiscopus Tuccitanus in-
num.3. nuiji.40. terluit Uliberitano.Com.A. C. 300.
Benignus diaconus marlyr, frater S. CseciliusS.Jacobi discipulus,lector- Canalisurhsquie? Dex. et Com.A.C.
Vincenlii Mevaniaeepiscopi.Com. que ipsius.Com.A. C. 37 num. 8. 419,num. 5. Nigri monachiin ea, a
A. C. 100nutn. 21. OrdiuatnrepiscopusRumaea S. Pe- quo lempore?Ibid.
Berela civitas ubi? Dex. et Com. A. tro, el in Hispani3mmitlitur. Dex. Candida.Vide ClaudiaPaphensis.
C. 105 num. 4, et Com. A. C. 50 A. C.43 et 44. Ubi praedicat?Dex. CandidaCarthagineusisvirgo et mar-
num.5. A. C. 54. Ejus libri denuo reperti. tyr cum sociabus. Dex. A. C. 308,
Berillus episcqpusclaret. Dex. A. C. Com.ibid. Ubide libroipsius, idio- Com.num.7.
230. mate Hispano composito.Patilur, Candidus martyr socius Zosimi et
Berosi fragmeotaquis ad libros quin- Dex. A.C. 57. Alexandri.Dex.A. C. 112.
que redegerit? Dex. A. C. 300, CaeporiHispaniaeciteriorispopuli,qui? Candidus martyr, Piperionis socius,
Com.num.13. Com.A. C.308num.2. ubi occisus? Com. A. C. 268num.
Besulcumurbs Lusitanisequae?Dex. Caesaraugustana Ecclesiaa S. Jacobo 10.
A. C. 145. erecla, creato ibi S. AllianasioI Canones apostolorumquando editi?
Beiulo uibs. Hujus nominisduau in ejus episcopo.Dex. et Com.A. C. Dex. A. C. 34, Com.niim. 10.
Hispania.Com.A. C. 66 num.7. 57 num.8. Fuitprima omciumDei- Canoncs Clironicorumqui dicantnr?
Bibliothecsediversse ab Elucitlatore parsedicatarum.Dex. A. C. 58. Com.euisloltv.Dexlri ud Urosium,
evoluue,quae?i p. Apol.§ 3. C%siraugustaniepiscopi. Videverbis § ChronictmOmnimodw.
 1241
CanonesIlliberitaniconciliidefendun-
lur. Com.A. C.311num.1. Concilii
Bracarensis.VideBracarense con-
cilium.
CanUbriMartvreslapicidae.Dex. A. C.
300, Com.iium.33.
CantoniusVirgitanusepiscopusinter-
fuit Illiberitano. Com. A. C. 300
num.5.
Caparra urbs ubi? Com.A. C. 120, et
Com.A. C.508 num.19. Caparren-
ses martyres.lbi in Dex., et Dex. A.
C.86num.5, et A. C. 360 nuui.8.
CapitoS. Jacobidiscipnlus,creatus ab
eo primusepiscopusLucensis.Com.
A. C. 37. Patitur. Dex. A. C.60.
Caprasiusmarlvr Agaunensisin Galliis.
Com.A. C. 500num.1.
CapreolusdiacouusTolelanus.Dex. A.
C. 429num. 6.
Caracaurbs in Carpetania,quse? et
ejus martyres. Dex. A. C. 86 num.
15. Perseverandavirgo ejus urbis.
Dex. A.C.360.
Carensis episcopatus et urbs, ubi ?
Com.A. C.511num.2. Ejusepisco-
pus Licerius.Ibid. Cxrensiumrhetor
Adelpbus.Dex. A. C.380.
Carilippuset socii marlyresin Lusita-
nia. Dex.A. C.86.
Carious imper. occidilur. Dex. A. C.
286.
Carilhina virgo et martyr Carthagi-
nensis. Dex. A. C. 296. Ejus Acta.
InCom.
Carmoniaurbs Carpetaniaequae? Com.
A. C. 285 num. 4. Carmoniensis
martyr. leid.cum Dex.
Carpetaniaprovincia,quaefuerit? Com.
A. C.50 num.7. EjusJuda:iio mor-
tem Chrislinon iiraebuereassensum.
Dex. A. C. 57, Com.num.9. Ubidc
ejus provinciaefinibus.A quibus in
Gdeittstructa? Com.A. C. 50 num.
7. Martyres sub Nerone. Dex. A.
C. 60. A Gothisvastata.Dex. A. C.
429.
CarpophorussociusS. Abundiiubi pas-
sus? Dex.et Com.A. C.500niim.4.
Carthago. Ejus nominisduseurbes in
Hispania, velus et nova, quae et
Spartaria.Com.A.C.54num. C.Car-
thaginensis Ecclesia Hispana a S.
Jacobo erecla, creato ibi Basilio
primo ejus episcopo.Dex. et Com.
A. C. 37 num. 8. Martvrcs. i p.
Apol.§2, et Dex. A. C."l60, et A.
C. 112, et A. C. 208, et A. C. 268;
Com. iiura.10, et A. C. 270, et A.
C. 296,et A.C. 300; Com.num. 24,
27 et47, et A. C. 508; Com.num. 5
et 7, ct A. C. 360. Ejus presbyter
Evexes inlerfuit Illiberitano.Com.
A. C. 300num.5.
Carlbagi.iensisprovinciadivisainduas.
Dex. A C. 419.
Cartheia urbs quae?et quot ejus no-
miuis?Com.A. C. 52 iium. 1.
CartheriusUxamensisepiscopusinter-
fuit Ciesaraugustano concilio. Dex.
A. C.284.
Carthesiaeadem urbs qu» Cartheia.
VideCartheia.
Carusimper.Dex. A. C. 285r>t286.
CassiaousmarlyrCaesaraugusta :iuscum
snciisXVIII.
Com.A. C.500niim.29.
CaslinusGolhoruuidux, quis? Dex. et
Cnm.429iium. 5.
Casios martyr Cantaber cum sociis.
Dex. A. C. 300.
Castra-Laetiaurbs quae? Com. A. C.
138num.6, in Liberata Virgine; et
D.^x.A. C. 308, Com.n. 3.
Castris-Caeciliisquis prsedicaverit?
Dex. A. C. 86.
Castruni-Altumurbs ubi? et a qno in
Hdeedocta?Dex. A. C. 100.
Castulourbs qua??Cora.A. C.66num.
INDEX IN FL. L. DEXTRUM. 12«
7.De ea. Dex. A.C. 308, Com.num. Clironicon Dextri quando cceptum?
1. Ejusmartyres.Dex.ulroqueanno. quandofinitum? Quwtein Vita Au-
Ejus episcopusSecundinusinterfuit ctoris. et im p.Apol.§2, et in Com.
Illiberitano, cum Turrino presby- epistolw nunctipaionw Dextri ad
tero. Com.A. C. 300num.5. Orosium,etCom. A. C. 430. num.
Castusmartyr, sociusS. Maximidisci- 12.
S. A.
puli Jacobi.Dex. C. 66, Com. Chroniconcur non protraxerit Dexler
num. 6. ulterius ? In eisdemlocis.
CaielliusLusitanorumRegulus,pater Chronicorumscriptoresqui ? quoslylo
S. Liberalse et sororum. Dex. et usi? Com.episl.ad Orosium.
Com.A. C. 138uum.6. Cbl-oniconquid? iu quo difleratab bi-
CathalaunensisEcclesiaa S. Mancio storia? Ibid.
Christi discipuloerecta. Com.A. C. ClirouiciEusebiani Hieronymus tum
90. interpres, tum continualor, et ex
Catherinavirgoet martyrAlexandrina parte auctor. Ibid.
cum xt philosophtspassa.Dex. A. ChroniconOmnimodse Historiseqnod?
C. 300, Com.num. 60. Reliquiarum an istudtale sit? Ibid.
ejus pars in Hispaniamrielata.Dex. CbronicoDextri prior' pars 3I1 Orbe
A. C. 308, Com.num. 23. condito usquo ad Christum, non
Catomariquid? Com.A. C. 300num. comparet.Ibid. Apudquem fuit To-
52, in fine. leti uon ante multos annos? Ibid.
Cauca urbs, ubi a quibnsdam natus § Ab Orbecondito.
Theodosiusimp.dicitur,quae? Com. ChroniconDexlri prius Hieronymo,
A. C.582 num. 4. deinde Orosiodicatum.Ibid. § San-
Cauriensis virgo Romaepatitur. Dex. cto Presbytero.
A. C.560.MaxenciaTridenti florel. ChroniciDextri quae'fldemconcilienl1
Dex. A. C. 419.Cauriensisepisco- Ibid. § Postquamdomum.
pus Marcellus. Ftde verboMarcel- ChronicohujusApologiain duasdistri-
lus. S. Vincentiamartyr. Ftde Vin- buta partes. Exstal prior inilioope-
centia. ris, posteriorin ftne.
Celerina nobilis Lusitaniae matrona Chronographiomnes plura de rebus
martyr Sinensis.Dex. et Com. A. patriis scripserunt, quam de aliis.
C. 263. 1p. Apol.§ 2.
Caledouiusraariyr Calagurritauuscum Civitatensesmartyres. Dex. A. C. 300,
socio. Com. A. C. 298, ubt eorum Com.num.1.
Actahabetttur. Clarus (aliasClerus)diaconusS. Inda-
Celsu>puer, S. PauliniNolaniex Tha- lecii discipulus patilur cum sociis
rasia uxore filius,sanctilaieclarus. rirricis. Dex. A. C. 54.
Cumplufi a parentibus sepultus. Claudia Procula Pilati uxor in Chri-
Com. A. C. 396 num. 1. stuiu credit. Dex. A. C. 34, Com.
Celtiberiaeproviuciaefines.Com.A. C. num. 2. 1
50 num. 7. A quibus in Gdeedocta? ClaudiaPaphensis Candida,Romsepa-
Ibid. Celtiberi jaculatores egregii. titur. Dex. A. C. 100, Com.num.
Dex. A. C. 86, etA. C. 430. 16. Erat uxor Pauli Sergii. Ibid. in
Centollavirgo et martyr Seoriensis in Com.
Cantabria cum sociaHelena. Dex. Claudianuspoeta undeoriundus?Dex.
A. C. 500, Cora.num. 29. etCom. A. C. 388num.9.
CentultusS. Iscii discipuluspatitur II- Claudiusimper. Dex. A. C. 270.
liberi. Cotti.A. C. 57. Claudiusmartyr Legionensis.Com. A.
Censum quibus annis Romaniexige- C. 298.
bant? Com.A. C. 14. ClemensRomanuspraedicatin Hispa-
nia. Com. A. C. 42 num. 4. Mittit
Cenluriones Evangelicitres, ex Hi-
spania. Com.A. C. 34 num. 3. illuc Philippum Pbilotbeum. Vide
Cereos in ccemeteriisaecendi,quate- verb. Philippus Philotheus. Scribit
nus a concilioIlliberitano vefitum? Juliano et Julio Hispanis. Dex. et
Com.A. C. 311num. 1. Com.A. C. 94num. 1. ,
Cherronensisurbs in Hispania,quae? Fl. Clemenlisconsulispassio. Dex. et
Com.A. C.60 num2. Martyresejus Com.A. C. 86 num.8.
sub Nerone.Ifcid. ClemensAlexandriiiusdoctor.Dex.A.
Chrisantus martyr, Dariae socius. C. 197.
Dex. A. C. 286. Clemens martyr Ispalitanus cum so-
CbrisogonusS. Jacobi discipulus, ab ciis. Dex. A. C. 308, Com. num.
eo presbyter ordinatus. Com.A. C. 16.
57 num. 8. Sacrat ejus altare. Dex. Cleonicus martyr Eburensiscum so-
A. C. 42, Com.num.4. ciis. Com.A. C. 300num. 20.
Christeta marlyr et virgo Abulensis, Clerus. Vide, Clarusdiaconus.
cumsociisfratribus.Dex.A. C. 300. Clodius Albinus flt Caesar,et occidi-
Com. 'nuiu. 3i. Ubi nati'! Ibid. iu lur.Dex. A. C. 208.
Coin. Cluniaurbs Celtiberiaequse? Com.A.
Christianuspuer Cluniensiset martyr, C. 290, n. 6. Marlyresejus. Dex.
cum sociis. Com. A. C. 300 liimi. Ibid. et A, C. 300, Com.num.63.
63. Codex Dextri Wormaciserepertus, a
Christophori martyris imago a qno bibliothecaFuldensisuffuratus.1 p.
tempore in Hispania? Dex. A. C. Apol.§ 1. Ejus reperlores quales ?
208. Reliquiae. Com. ibid. Cujus Ibid. Multotiesin Hispaniisvisus,
staturaa bomo? Com. ibid. cum et a quibus? Ibid. CodexSislensis
Dextro. qualis ? IWd.
Christophorusmarlyr Ilurissanuscum Ccelesliushseretieusa quibuspersecu-
sociis.De.x. A. C. 300 , Corn.niim. tus. Com.A. C.400 num. 2.
45. Alias dictus Cbrisophurus.In CcelesliuusBaeticaeconsul, martyr.Dex.
Coin. et Com.A.'C. 556num. 2.
Christus Dominus quibus consulibus CollegiajuvenuminHispaniisolimere-
natus ? Dex. et Com.A. C. nutn. 1. cta. Dex. A.C. 182.Reerecta post-
Quo anno Urbisconilitae,? Ibid. Dis- inodum.Dex. A. C. 370.
pulat in mediodoclorum.Dex. et Columbaab ore utriusuueEulaliseemi-
Com. A. C. 12. Init praedicationem. cal. Com.A. C.300num. 52.
A. C.31. Reus adPilatumagitur. A. Coinasiusepiscopns abjurat-hseresim
C.34,Com.nura.l.Cruciligitur.Ibict. Priscilliani.C.oin.A. C. 386 nuin.1.
«« itfDEX to FL. L. MlTirt)». 12U
Cottttftomts Hfift.ab A. C. 180 usque hnm. 3. Baplizatufa Petro. Dex. A. DaViahiaftyr soeia Chrisanti.Dex. A.
«i 193. fpsft «H»M. C.80. C..285.
«rbs
CWMplutin» qftfe Com. ? A.C. 296 Cbrnelius Capbarnannensiscenturio. Dasius episcopns et martvr, Doro-
tiiiM.1. Ejus tnartvres. Ibid. et A. Ttde C.Corbf-liiis. stori passus.Com,A. C. 168.
G. "290.Eofuminvehlio.Dex. A.C. CorneliusPaba. Dex. A. C. 253. Dativusmartyr.Aqiiis-Quintianis.Dex.
423. Sedis ereclio. Ibid. S. Celsus Cocheiaurbs. Coni.A.Ci 368hum. 3. A. C. 95.
(Mteribi sepultus. Ftde CelSus. Mafcuspoeta. Ibid. Decentius episcopus Legionensisin-
ComplulumaGothrsvastattim.Dex. Coslus Caesiraugustanus episcoptls. tetfuit Illiberitano.Com. A. C. 300
A. C.429. Dex.A.C. 356. num. 5.
B.
Conceptionis Mariaefestnm in Hi- Cotyusmarlyf Juliobrigensis cum so- Decias imper. Dex. A. C.252.Perse-
SpatiiS a S. JacobO inililnlum. Dex. ciis.Com.A. C. 500nliin. 19. Ecciesiam.Ibid. Deciorum
A. C. 308, Com.num.9. Caetenim Cremetitilis martyr Ca^safafigUstanus quituf progenies. VideLaurenltus.
iion aliud quam Domihicamincar» cum socioCaio, secimdoin agbhe Deiobrigabfbsqu*? Com. A. C.283
tiationem intendit celebrare, iit coronatus.Com.A. C. 300 uunt.80. num.ll. Martyresejus. Dex.ibid.
in Com. late ostenditur. Vide i p. CrescensPauli discipulusubiuamprse- Delptiinus Burdegalensis episcopus
Apol.§2. dicarit? Com.A. C. 50 nuiii. 4, et iniertuit Caesaraugustanoconcilio.
Concessamartyr Carthaginensis.Dex. Com.A. C. 71 num. 5. SepeliviiS. bex. et Com.A. C. 584 num. 2.
A. C. 300, Com.num. 27. TheodorumCaesaraugustanum.IJitd.Demetriushospitalisvir, de quo Joan-
GonciliumApostolicurnde legaiihus, Crispilus maityr Tarrnconelflsiscum ne?,quis? Dex. A. C. 70.
anho acciderit ? Com. A. C.48 sociis.Dex. A. C. 560.
• tflio
»am. 1. llliberitamimcelebratum a CrispiniisepiscopusAstigilanusct mar- DemetriiismartyrMunobrigensis.Dex.
A. C. 500, Com.nnm. 23.
discipulisS. Jacobi.Dex. A. C. 37. tyr. Dex. A. C. 66, Com.num.5. Dertosailus pontifes nrimus, quis?
Cherronenseab eisdem. Dex. A. C. Grispus Arehisynigogus a S. Paulo Dex.A.C. 100.
60. Toleiamima S. Eagenio co- conversus,quisnamfueril? ibid. DesideriusHispanuspresbytef conve-
actum»Dex.A.C. lOS.Tolefatiumab Grotatonmartyf Albensis cum soCiis. nit Htefonymumconlra Vigilahtium.
podem celebratum.Dex A. C. lll Dex. A. C. 500, Com.nutn. 55. Com.A. C. 388 num. 11.
Toletanumsub Sixtb PapStl. Dex. Crtix ssepe pro equuled recepla. Com. Dexter.Ejusprogeiiies,militia,officia,
elCom. A. C. 260num.5. tlliberlia- A. C. 158ham. 6, in Libetala Vir- studia, opera, amiciliacum Hiefo-
num solemhe.Muitade eo. Com.A. gine, et Com. A. C. 500 iium. 52. nymo. Ftdetn »tta ipsiits.FitToleti
C. 300imm.5. Toletanumprwllliba- Crucissignum police, saxo impres- rector.Dex. A C. 100. Qua aetate
HtAho.Dex.ietCofh.A. C. 511 niiffl. suina S. Lebcadia.I8td. num.53.In scfipserit? DHX et Com.A.C. 430
1. Anttyranam.DHX.A,C. 516.Neo- caelor,onstaotifioMagnoibonstratum. numv12. AtaulphiEpitaphiumcom-
caesariense. Dex. ibid. Nicaenum Dex. et Cotu.A. C.312. EjUs fe- posnit. Ibid. in fine.lVxtri duofalso
JXfimdm. Dex. A. C. 524. ToletAnurb stumS. Sylvesterpapaihsliluit.Dex. asseruntur.I p. Avol.%2. Multatte
sub Natali episcopo. Dex. A. C. A. C. 424 num. 12. eo in utraque parte Apologiae.
821. Alia Toleti, Variae, 61 Tricii Cihesiphon. Vide Thesiphon,seu Te- Diaconiscptem ab Apoilolis,e Graecis
feerebfata.Dex. A. C. 368. ftwma- siphoiis. omnes, creati. Dex.A. C. 34, Com.
nu/in contra Arianos. Dex. A. C. Cucuphasmartyrlrise-Flavlse. Dex. A. num. 11. Diaconiseptem in cathe-
S69. Merltolanensesnb Theodosio C. 300, Com.num. 21. dralibus olim ecclesiisfuere. Com.
Ithpef. Dex. A. C. 384. Emeritense Cucuphasmaftyr Barcinonensis. tfctd. A. C.300 nuni.51, in S. Vincentio.
conlra Priscilliauum. Ibid. Lusila- CnmiiiaHaurbsqu®? Dex. A. C. 253. Diclinus, seu Dictinius Astoricensis
iium loid. C&saraugustanum.Ibid. Gurialesad episcopatumtrahi, repre- episcopus, Priscillianiassecla, mo-
Corduben.se.Dex. A. C. 336.Tole- hendii Innocentius I. Com. A..C. nitisS. Ambiosiiresipiscit.Dex. A.
tatiutn cbmra Pflscillianistas. Dex. 388num.4. C. 388, et Com.A.C. 5861atede eo.
A. C. 386. Quinquediversasub no- Cymbalorumseneorum, ligneorumve Sanctilaiisejus celebritas. Com.A.
mihe foletani prirhi fcbtiiinentuf. usus Com,A. C. 300 uum. 38. C. 588num. 3. VideeliamCom.A.
Com. ibid. Toieianuni ttmpore Si- CynegiusHispanus. praetorioprsefe- C. 400num. 1.
ricii papse.Dex. A. C. 888. Tarra- ctus, quanius vir? Com. epist. ad DidymusCluniensismartyr cumsociis.
conense. Copi. A. C. 388 num'.10. Orosium,§ Post ex Orienle; in fiite. Com.A.C. 300 nuiii.63.
Toletanum alin1. Dex. A. C. 400. Cyprianus Carlhaginens.isepiscopns DloclctUnusimper.sae\it in Ecclesiam.
Tbtetaiiumaliud. Dex. A. C. 403. scribil lib. deMortalilate.Dex.A C. Dex. A. C. 286. De eo A. C. 300,
Airlcanum. Dex. A. C. 400. Te- 253. CyprianiIbcusCorreclus. rfctd. Coin.num. I.
lehse. Dex. A. C. 424.Bracarehse, num. in Conv.Oceiditur. Dex. et .Diocles Lusitanus agitalor celeberri-
«Sjusque acta.Com.A. C.423num.6. Com.A. C. 259, ubi de anno ejus mus.Dex. A, C. 120. Ejus memo-
ConcordlaLusitahiseurbs. Dex. A. C. marlyrii agitur.Hispaniarum doctor riaeet gesta. I6fd in Com.
145. Martyres ejtts. Ibi et k. C. habetuf. Com.A-. C . 285 num. 6, Diodorus martyr Juliobrigensis cum
418. cumDex. sociis.Com.A. C. 300num.19.
ConimbricensisEcclesia a S. Peiro Cyrianuspuer Cluiiledsis, et marlyr Dionysiivindex Theodorus. i p. Apol.
Bfacarensierecta. Qudereinler elo- cumsociis.Com.A. C. 500 num. 10. § 1. An inlerfuerit virginis1'uneri?
Auctoris,in Hugone Portucal- Cyficus et Juliia in
mariyfps, Carpe- Com.A.C.48num.1. PraedicilJnanni
gia lania Dex. A. C. 222, Com.
lensi.
nuin.2.
passi.
de actis apostolo revocalionemab exsilio.
Consules sub quibus ChrislUsnatus Ubi eorum. lpso- Coni.A. C.91 num. 5. Non dicavit
est. Com.A. C. 1. rum Invenlio.Dex. et Com. A. C. libros suos TimolheoEphesinoepi-
ConstantinnsMagnusimper. Dex. A. -300num.6. scopo, spd Eugenio Toletano. De.x.
C. 308, Com.num. 51, el A C. 311 CyrillusAlexahdrinusscfibil ad Vale- A. C. 100. ttfcttn Comment.id late
et 312. Ulii de Cruce ei ccelitus riahum Caesaraugustauum.Dex. A. probatur. PraecUcat iuHispania.Dex.
ostensa. Ejus obilus. Dex. A. C. C. 430. A. C. 110, Com.num. 1.
557. Cyxilla Toletanus episcopus,cui rex Dionysius Corinthiorum episco.pus.
CUnstantiusCaesar.Dex. A. C. 500, Siloscribit. Com.A. C. 286 nuin. 2, Dex.A. C. 174.
Com.num. 9. Delevitsexagintamil- In S. Tijrso. Dionysinsmarlvr Rhodensis cumso-
lla Germanoriiin.Ibid. De eo item. cio.Dex. A.C. 300, Com. num.44.
Dex.A.C.310. D Dionysiusmailvr Itnrissanus cum so-
Constantiusimperator,Placidiaemafi- ciis. Dex. A."C.300, Com.num 45.
tus. Dex. A. C. 407. Praedatur in DacianuscrudelissimusChristianino- DionmarlyrJuliobrigensiscumsociis.
Hlspaniis.Dex.A. C.Com. 418. minishoslis, in Galliiset Hispaniis. Com.A. C. 500num.3.
Cbrdubensesmartyfes. A. C.298 Dex. A. C. 300, Com.num. 1. Diotrephes, cujus Joannes meminit,
el 299 tn fine, et Dex. A. C. 300, Dadas marlyr Octaviolensis,cumso- quis? Dex. Com.A. C 70exnum.4.
s Com.nnm. St.Hosiusepiscopuscum cio.Dex. A. C.290num. 2. DiscipuliS. Jacobi Majmis profugis
Jtiliano ejus presbyterointerfnitII- Damasus Malriti nalus, tlt ponlifex. iu perseculioneorla lempore niar-
libpritano. Com. A. C. 300, num. Dex. et Com. A C. 366 num. 3. tyrii S. Stepliani.Dex.A.jC.35. Di-
5. S. Parmenseet soctorumreliqnise Obiit. Dex. A. C.388. scipuli seplein a B. Pi'llp.!pisco,ii
Cordubamadductae.Dex. A. C. 300, Danielis prophetae de Placidiaeet ordinali, urbes litlorales Hispanise
Com. num. 53. ConciliumCordu- Ataulphimatrimonioprseiiic.tio.Com. instruunt, et quare? Com.A.C. 57
bense inc.iusa Alhanasii.Dex.A.C. A. C. 450, in fine. Propheliaeejus- nnm. 8, versusfinem;et Di-x.A. C.
356. VincentiuscivisXordubensis. dem de quatuor animalibus, nova 43, ciiniCom. Qnoanno Romamad
Dex.A.C. 360. expositio.Apnendixact A. C.430. Pelrnm iverint?Com.A.('. 43.Quae
Cnrnellus centurio cohorlis It3licaa, Dapimus martyr Juliobrigensis cum miraciilaAcciediderinl? Ibid. Non
Ilisp:iuiis. Dex. et Com. A. C.34 sociis.Coni.A. C.300num. 19. fuereordinatia Paulo , sed a solo
 '
12*5 INDEX m FL. L. DEXTRCM. 12*8
Petro. Com.A. C. 44. Martyriasin- et CathalauneusisinGallia.Com.A. ptilus, et pritnas epls*6pusTuflen-
gnlorum. Dex, et Com. A. C. 47. C.90. sis, et Ambracianus,seu PlaCentinus,
Olim per errorem confessorescre- Ecclesiaeomnespacem ab elhiiicism^r- in Hispanta.Tjom.A. C. 36 ftum. 2,
diti. Ibid. Quade causa festum illo- cautur. Dex. A. C. 180.Praesertim et Com.A. C. 57 num.8. et Dex. A.
rum agatur die 15 Maii?Com.A. C. Hispanae.Ibid. C.268,Com.mim 7. Fitmaflyr. Ibid.
43 num. 1. Ecclesiarumtotius Orbis tranquillitas Aliasdicituf EpitatiUS.
Dtvisio apostolorumab invicem fuit sub Sylvestroet Conslanlino.Dex. Epictetussive EpitatiusCsBSafauguSta-
louge post divisionemprnviiiciarnm -A. C. 512. nus episcopus, iiiterest Tolelanio
seu earum sortitionem inler se. Ega attulitin HispahiamdereliquiisS. concilio. Dex. A. C. 105. Vide
Com.A. C. 34 num. 10. Quandoac- Catharinae.bex. A. G. 308, Coui. de eo hymnumM. Maxitni.Gotn.A.
cidiil Ibid. et Dex. A. C. 41, cum ui|in. 25. C. 71 num.5.
Com.num. 5. Egabro urbs,cujuspresbyter Viclorius Episcopla S. Jat»bo in Hispaniacreait
DomitianusTeleosis episcopas. Dex. inlerfuit Illiberitano,quae?Com.A. ( ufto exceplo Petto BracatenSi)
A. C. 424. C. 300 num. 3. iuere onmes ex fidelibus profugis
Douiiiilla.vide Fl. Domitilla. EgitaniensisEcclesiaa S.Pelto Braca- ab Hlerosolymis,irtpersecuitonesub
Domitius marlyr Tarraconensis cnm rensi erecta Hugo Porlucall. inler Stephani ncce orla, quos JacObusin
sociis.Dcx A.C. 300,Com.num.26. ElogiaAucloris; Hispaniistepereral. Dex. A. C. 57,
DomninavirgoIiiteramnenstsctimso» Elborensis episcopnsQuinctianus in- Com.num.8.
roribus, raariyr. Dex. A. C. 160. terfuit Illiberitano.Com.A. C. 500 Episcopales SedeS pflf Hispaniamin
. Domninusmartyr Carthaginensiscum num. 5. meliusdistribuuntur a S. Eugenio.
socio.Dex.A. C. 300, Com. num. Elborensis episcopusS. Bricius. Vide Vide Eugeuius Tolet.Iterum ofdi-
24. Bricius. nantursub Nalali episcopoin ftonci-
Dooaiusmariyr Ursaonensis.Com.A. Elbora urbs, aliasEbutain Carpetanis. lioToletano. Dex. A. C. 524.
C. 115 num.2. Vide Ebura. Episcopi qui Toletano concflio xix
Donatusmarlyr elsociiConcordienses. Elepel urlis, tlictaIlipula, cujus pre- Patrum interfuerunt. C&m.A. C.
bex. A.C. 145. byter S.ReslitutusinterfuitIlliberi- 405.
Donatusmartyr Eburensiscuin sociis. tauo. Com.A. C. 300num. 5. Epistola nuncupatoriabeitri ad Oto-
Com.A. C.500num. 20. Eliocrotaurbs, quSe? an Valladolid? sium. QuwreinitioGhroritei.
DooalugpreshylerEmeritensis,S.Eu» Com.A. C. 54. Ejus episcopusSuc- EpislolaeS. Eugeuii Toletani atl SS.
laliaemagister. Com.A. C.300, in cessuset Liberatus presbyter ititer*. Nereum et Achilleum, maHyres.
ActisS. Eultilim. fuerunt Illiberitano.Coiu.A. C. 500 Com. A.C. 34 IIUBU 4. Alia ipsorum
boualus mariyr Carthaginensis, ad num. 5. responsiva. Com. A. C. 91 num.
qnetn scripsitLaclanlius.Dex.A.C. Elogia Auctoris. Quwre posl vitam 5. Atiaitem Kugeniiad ipsos. Ibid.
560. ipsiusAucloris. Epistola S. Jacobi Canoiiica, non a
Dorotensislocusin Hispauia, non in ElpidiusS. Jacobi discipullls, primuS Jacobo Minore,sed a Majore^cripta
Mysiafuit.Com.A. C.160. Toletanusepiscopusab eo creatus. lale defenditur.Com.A. C. 37 num.
braconiius episcopusexsulat. Dex.A. bex. etConi A.C.57ntim. S.Sacrat 6. Et quod fuit prima scriptnra
C.382. altare magistfo sfto.Dex. A. C. 42, hoviTestamenti.Ifiid. num. ?, cum
brona quseurbs? Com.A.C. 500num. Com. num. 4. Patitur. bex. A. C. Dex.
5. Ejus presbyter^Luxpriusinter» 60.Vide de eo Dex. A. C. 419. EpistolaPauli ad Hebraeos, scjfiptaad
fuit Illiberitano.Ibid. Emeritensis Ecclesia a S. Petro Bra- Hispanos. Dex. A. C. 66, c/im Ittle
brusiaelectafemina.cuiJoannesapost. carensi erecta HugoPortucal. inler probalur in Com.
scribit. Dex. et Com. A. C. 103 Elogia Auctoris.Mauyrcs. Com.A. Epistola Joannis ad Caiuln, ad qliem
num.2. C.298. EpiscopusLiberiusiuterfuit Caiumscripta? Dex. A. C. 70, Com.
DrususCaesarmoritur.bex. A. C. 24, Hliberitano Com,A. C.300num. 5. num. 4.
cumCom. Marlyreset Virgines,Eulalia et Ju- EpistolaeIgnatii ad B. Virginem.Dex.
Dyiiainiusrhelor Ilerdie florens, na- lia. Com.A. C. 300 num. 52. Et Lu- A. C. 116, et C.A. 430.
tione Burdegalensis.Com.A.C. 398 cfelia. Dex. A. C. 508, Com.nutii. Eplsiola B. Vifginis ad Ighalium.
nuiii.1. 22. EpiscopusIdaciusacerrimusPri» Ibid.
E scilliani insecjator. Dex. A. C. 384. EpistolaB. Virgmis ad Messanenses.
CoticiliumcontraPriscilliaiium.Ibid. Dex. et Com.A. C. 86 num. 11, et
Ebora. Vide, Ebura, se», Elbora. Maitialis episcopusdepositus.Com. A. C.430.
Eburensis Ecclesia in Lusilaniaa S. A. C. 255 num. 2. EpistolaS. Cy- Epislola B Virginis ad Flotentiuos.
Mancioepiscopoet Chrislidiscipulo priiiniatl Emeritenses super eadem Com.A.C. 86num. 11.
erecta. Com.A. C.90. re. Itiid. Epistolaead M. Marcellumseu Euge-
Ebura urbsin Carpetania.eademquae Emeritus presbyter de Barea inter- riium Toletanum, Scriptsesub no-
, Talabera. Omi. A. G. 130 lium. 6, fuit Illiberilauo. Com. A. C. 300 niine Timothei memoria. Dex. A.
etCom A. C. 300num.5t. num.5. C. 220.
Eburenses mariyres in Carpelahia. Emila Barcinoneusisepiscopus inter- EpistolaCjpriani ad CaledoniumBra-
Dex. A. C. 500 , Com. num. 20 el est Caesaraugustanoconcilio.Dex. carensein.Com.A. C. 268num. 1.
Com.num.54, et Dex. A.C.552. A. C. 384. Deponitur. Ibid. in Com. Ejusdemad EcclesiasEmeritensem,
EbqrensesCarpetaniHebraei,ad fidem et A. C. 388nttm. 11, et Com.A.C. Legioneuscm et Aslurieensem, et
conversiin Mircoricainsula. Dex.et 396 num. 1 locus ipsius cotreclus. Com. A. C.
Cnm.A. C.424ntun. 11. EminiensisEcclesiaa S. Petro Braca- 255mim.%
Ebredunenses martyres, Dex. A. C. rensi erecia. Com.A. C. 36 num. 2. EpisiolaSilonisf egis Hispaniad Cyxil-
508, Com.num.24. Emitherius et CeledoniusmariyresCa- ianem Toletanum episcopilm.Com.
Ecclesiaea S. Jaeoboerectse.Caesar- lagurfilani. Com.A. C. 298. A. C. 286 num.2, itt S. Tyrso.
augustana, Bracarensis, Carlbag4- Emitherius agrisola martyr socius S. EpistolaeHieronymi* Chrdmalii, et
nensis, Hispalensis,Valentina,Tar- Severi Barcinonens.episcopi. Coin. Heliodori de editione Martyrolo-
raconensis,Toleiana,Barcinbnensis, A. C. 285num. 10. gii germansesuut. Com.A. C. 384
Lupencis, Asturicensis, Palentina, EnCratis eadem quse Engratia. Vide num. 5.
Juliobrigensis.Dex. et Com,A. C. Engralia. Epitatius. Vide Epictetus.
37 nni. 8. Engratia virgo Csesaraugustae cum so» Equuleus saepe crux diclus. Com. A.
Ecclesitea S. Petro Bracarensi S. Ja- ciis occisa.Dex. A. C. 300, Com.3 C. 158 num. 6, in Liberata vir-
cobidiscipuloereclse: Iriensis, Am- num. 15. Ejus acta. In Com. gine.
philocensis,Kminiensis,Portuensis. Epapliroditusfit a 8. Petro apostolo Errata codicisDextriani auctoritalem
Coin.A. C. 56 num. 2. Iiem Conim- episcopusTarraconae,non Tarraci- ipsi conciliam; et quaepraesertim?
bricetvcis^l Ulyxipiionensis,et alire nae.Com.A. C. 50. i p. .4poJ.§ 1.
ullra Nerium promontorium.Vide, Eparchius marlyr Tarfaconensiscum Esluciana urbs quae? Com.A. C. 158
inter ElcniaAuctoris,EugonemPor- sociis.Com.A. C.300 num. 26. num. 6. Martyresipsius. Ibid.
tuculenswhemEmeritensis, Egita- Epenetus fit episcopus in Hispaniaa Etherius S. Jacobidiscipulus,I Barci-
nensis.Ibid. S. Petro apostolo.Dex et Com.A. nonensis episcopusab eo creatus.
Ecclesiaea D. Basilio S. Jacobi disci- C. 50. Obit.Dex. A. C. 64. Dex. et Com.A. C. 57 num. 8. Pa-
. pulo e.rectae.Tudensis et Placen- Ephrem S. Jacobi discipulus,primus tilur. Dex. A. C.60.
tina, seu Ambraciensis.Com.A. C. Asturicensisepiscopusabeo creatus. Ellierius Ossonobensisepiscopus in-
56 uum.2. Dex. et Com.A.C. 37 num.8. Pali- terest coucilioCsesaraugustano. bex.
Ecclesitea S. MancioChristi discipnlo tur. De.x.A C. 60. A. C. 384.
erectee: Eborcnsis in Lusilania, Epictetus S. Petri Bracarensis disci- Euchariusprosliyter municipiiAlben-
 1347 INDEX IN FL. L. DEXTRUM. 1248
_ sis interfuitIlliberitano.Com.A. C. Eutychiusmartyr AstensisinHispania. cum sociis. Dex. A. C. 300, Com.
200 num.3. Dex. A. C. 112. num. 20. Alter Felix Eburensis.
EuchariusToletanuspresbyterin Afri- Eutychiusa Pauloapostolosuscitatus. Ibid.
ca. Dex. A. C. 384.De eo Augusti- lotd. Telsepatitur.I(/td.,ot Dex.A. Fetix martvr Patavoniensiscum so-
nus.Com Ibid. C.299. ciis. Dex. A. C. 300, Com.num.
EucheriusStiliconisfiliusqualis? Com. EutychiusSalmanticensismartyr cnm 34.
A. C. 417 num. 1. sociis.Dex. A. C 430. Felix martyr Gerundensis.Com.A.C.
in
EugeniusS. Jacobi discipulus,primus Eutychiimarlyres Hispania multi, 300num.21, et praecipueDex.A.C.
Valeutinusepiscopusab eo crealus. quot ? Com. C.A. 112num. 3. 300, Com.num.43, Felices Gerun-
Dex. et Com.A. C. 37num.8. Pa- Evangeliiostiumquandogentibusre- denses marlyresduo.Com.A.C.277
titur. Dex. A. C. 60. seratum?etquemsensum idhabeat? num.2.
Eugenius Toletanus episcopus,dictus Com.A. C.36tate. Felix episcopusCarthaginensismar-
primum M. Marcellus, quisfuerit? Evangeliumquo annoMatlhaeusscri- tyr cum sociis.Dex. A. C. 300Com.
Com. A. C. 34 num. 4. Scribitad pserit ? Dex. et Com. A. C. 37 num. 47.
SS. Nereum, et Achilleum.Ibid, et num.7. Felix martyrCaesaraugustanus, alter e
Com.A. C.91. Venit in Hispaniam EvangeliumdictanteJoannea quo ex- xvin sociis. Com. A. C. 300 num.
cum Petro cujus erat discipulus. ceptum Com.A. ? C.94num.3. 50.
Dex C.A. 50. Ecclosiam Toletanam Eventius al-
martyrCaesaraugustanus, Felix martyr Clumensiscum sociis.
facit primatem,et caeterasHispaniae ter e xviusociis. Com. A. C. 300 Com.A. C. 300, num. 47.
sedes melius disponit. Dex. A. C. num. 50. Felix Tarraconensismarlyr cum so-
91. De eo multa.Dex. A. C. 100. Evexes presbyter Carthaginensisin- ciis. Com.A. 560, num.4.
Com.num. 1,3,7 et 8. Ubi de ejus terfuitIlliberitanoproepiscoposuo. Felixconfessor,sociusS.EulaliaeEme-
poematiset Oratoriaarte. Dyonisius Com.A. C. 300num. 5. ritensis. Com. A. C. 300 num. 52,
Areopagitadicat ei librossuos.Com. ExuperanliusUxamensistranslatusRa- in hujus vita.
A. C. 100, num.11 et 12. Celebrat veunam. Dex. A. C. 385, et A. C. Felix martyr Caparrensiscum socio.
Toleti concilium.Dex. A. C. 105. 388, et A. C. 407. Dex. A. C. 560.
Ejus ex fratre neposqualis ? Dex. Fenarium flumen.Dex. et Com.A. C.
A. C. 110. Mater, et sorores. Vide F 308, n. 6.
verbo, Xantippeet Polixena. Cogit Fabianuspapa.Dex. A. C. 25S. Festum S. Jacobicelebre in Hispaniis,
aliud concilium. bex. A. C. 112. FabricianusAbbaset mariyr cam so- et a quo tempore? Com. A. C. 42
Scribit S. Dionysiimartyriumegre- cio, Titulciae.Desx.A. C. 308, Com. num. 4.
gio poemate. Dex. A. C. 130. In num. 6. Feslus Cluniensismarlyr cum sociis.
Galliasproficiscitur,et Tolosseprae- FacundusmartyrcumfratrePrimitivo. Com.A. C.300num.63.
dicat.ac prope LutetiamParisiorum Dex. A, C. 139. Fides per Hispaniasvehementer dila-
patitur. Ibid, et in Com. Faetadius Toletanus episcopus. Dex. tatur. Dex. A. C. 100, Com.num.
Eulaliavirgo et martyrBarcinnnemis, A. C. 424, et A. C. 428. 13.
ejusque acta. Com. A. C. 300 num. Favorinusrhetor. Dex. A. C.135. Fidel professioaPalribus Bracarensis
52. bjus sepulcrum.Ibid. num. 53. FanstinaAugosta*S.Catbarinaedisci- conciliifacta. Com.A. C. 423 num.
Templum.Com.A. C.312. pula palilur. Dex. A. C. 300, Com. 6, in cap. 2 Aclorumipsiiis.
Eulalia Emeritensis. Dex. A. C. 300, num.60. Fides virgo et martyr Civitalensissive
Com. num. 54. Ejus acta. IJiid. Faustinusnobiliscivis Pampilionensis Emerilensis,Agaunipassa. Dex. et
Quamsimilesinter se utraque Eu- ad fidemconversus.Com.A. C. 110 Com.A. C. 300num. 1.
hliallbid. num.3. FirminusepiscopusPompilionensiset
et
EulogiuscivisTarraconensis marlyr, Faustus martyrcum sociis Januarioet Tolosanus.Com.A. C. 76 num. 2.
cum sociis. Dex. A. C. 268, Com. Martiale.Com.A. C. 299in fine. Praedicat per Hispaniam, et pati-
num.4. Faustus martyrCaesaraugustanus, alter tur. bex. A. C.110. Ejus gesta. In
Eumantiuspresbyter Soliensisinter- e xviu sociis.Com.A. C.300 num. Com.
fuit Illiberitano. Com. A. C. 300 50. Firmus martyr Mellariaeoccisus.Dex.
num. 5. Faustus martyr Cluniensiscumsociis. , A. C. 500, Com.num. 14.
. Eumeliaeadem quseEupbemia.Vide, Com. A. C. 30Qnum.63. FirmusPompilionensissenator ad fi-
Euphemia. Febronia virgo et martvr in Syria. dem conversus. Com. A. C. 110,
Eumentianuspresbyterde Ossigi inter- Dex. A. C. 308, Com.num. 1. num.5. FuitPater S. Firmini.
fuit IUiberitano. Com. A. C. 300 Felicianus episcopusMalacitanus,'et FlacillanobilissimaHispana. Com. A.
num. 5. martyr. Dex.A. C. 308, Com.num. C. 388num.9.
Eupbemiavirgoet martyr,soror alia- 14. Flavia Doniitillanobilissima,marlyr.
rumoctoin Gallsecia.Dex. et Com. Felicissima marlyr, socia Graciliani, bex. A. C.91. buse ejus nominis.
A. C. 138num.7. nbi occisa? Dex.et Com.A. C. 230, Com.ibid. Altera patitur cumsocia-
EuphrasiusS. Jacobidiscipulus,Oslia- ..num.2. bus. Ibid. Altera vero. bex. A. C.
riusque ipsius, sed a S. Petro epi- Felicissimuspresbyterde Atubi inter- 100, Com.num.12.
scopus faclus, remittiturin Hispa- rail Illiberitano. Com. A. C. 300 Flaviobriga urbs quae? Com. A. C.
nias. Dex et Com.A.C. 37, 43 et44. num. 5. 185 num. 5, et Com. A. C. 270
Ubi praedicat?Dex.A. C. 54num.8. Felicula martyr, socia SS. Vitaliset nnm. 1. Ejus martyres.IWd. et in
Patitur.Com.I(nd.Ubiquiescil?Ittd. Zetionis.Dex. A. C. 110. - i Dex.
ab ad
Olimmissus Hispanis Petrum, Felix presbyter Vallatae-Urbicuae scri- Flaviarumcognominemiilla. olim nr-
et quare?Com. A. C. 35. num. 1. bitad S.Cyprianum.Dex. A. C.255. bes insignitse. Com. A. C. 185
Eusebius*Palatlnus et socii martyres NonfuilepiscopusCsesaraugustanus, num.5.
Metellinenses.Dex. A. C. 154. Ku- immonec episcopus.Com.ibid. FlavinmBrigantium,quaeurbs ? lbid.
sebins Eburensis et Laodicenus. Felix martyr B. Irensei discipulus Flavius Luctus Dexter. Vide bex-
Vide tnfra. cumsociis.Dex. A. C. 255. ter.
EuthrandusChroniciDextricontinua- Felix episcopuscumSabino ad S. Cy- FlaviusIUiberitanusepiscopusinterfitit
tor, quis? t p. Apol.%t, et in Elogiis prianum missus. Com. A. C. 255 concilio Illiberitano. Com. A. C.
Atwtoris.et n p. Apol. num. 2. 500 num. 5.
Eutropius Xantoneiisiseplscopus I an Felix martyr sociusS.Regnlae,Turigii FlorenliusHispalensis, dictus M.Bo-
fuerit de illis gentilibus,qui acces- joccisus. Dex. A. C. 285. Ianus Florentius. Dex. A. C. 110.
serunt ad Philippum,ut loquerentur Felix martyrsociusJannarii, Heracleae Aiter. Com.t&td.Patitur. Dex. A.
cumJesu? Com.A. C. 55 num. 9. occisus.Dex. A. C. 296. C.116.
Eutropius niartyr Eburensis cum so- Felix episcopnsAccitanusprsecstcon- Florentius episcopusEmeritensis in-
ciis.Com.A. C. 500num. 20. ciliotlliberitano. Dex. et Com. A. terest concilioCotdubensi.Dex. A.
Eusebius episc. Laodicenus.Dex. A. C.300num.5. C. 356.
C. 276. FelixarchidiaconusTolelanuscanoues Florianusimperator. Dex. A. C.'277.
Eusebiusmartyr Eburensis in Carpe- conciliililiberitauidigessil.Dex. A. Florianus martyr Eburensis cum so-
tania cum sociis. Dex. A. C. 300, C. 300, Com. num. 12. Et tandem ciis. Com.A. C. 300num.20.
Com.num. 20. Hispalimartyrio coronatur.Ibid. in Forcalus episcopusLuceusissanctitate
Eutychetis Aurigae Hispani Epita- Com.et Dex. A. C. 300, Com.num. clarus.Dex. A. C 385.
phium.Com.A. C. 120. 48. Fortunatnsmarlyr, S. Irenaeidiscipu-
EutychianusBastetanusepiscopusin- Felix Cartbaginensismartyr cum so- Juscumsociis.Dex. A. C. 255.
lerfuitUliberilano.Com.A. C. 300, ciis. Com.A. C.270 num.2. Forlunalusmartyt Uxamebarcse,cum
niiin.5. Fclix inarlyr Eburensisin Carpetania, sociis.Dex. A. C. 268,Com.mtm.6.
1249 INDEX 1N FL. L: DEXTRUM. 1250
Fortunatus civis Pompilionensis ad Gerundenses martyres. Com. A. C. et 125, et 128, et 134, et 135, et
fidem conversus. Com. A. C. 110, 277 num. '2. Cucuphas. Com. C. A. 139.Fuit Hispanus. Com.A. C. 188
num. 3. 500num. 21. Felix Ibid. Felix et num. 9.
Fortunaius martyr Eburensis in Car- Maximns.IbidCom.num. 22. HalotusNetonisjudex. VideAlotus.
petaniacumsqciis. Dex. A. C. 500, Getulius pater septem fratrum marty- Hebrsei Hierosolymitanimittunt lega-
Com.num.20. rum, S. Joaunis apostolidiscipulus. tos in omnemterram, qui apostolos
Fortunalus martyt Patavoniensiscum Dex. A. C. 100, Com.num. 24. prseveniant et impuguent. Com.
sociis. Dex. A. C. 300, Com.num. GlabrioconsulRomanus, pro Christo A. C.35num. 7. VocabantChrislia-
34. patitur. Dex. A. C. 91. nos Alheistas,Ibid. Communicarunt
Fottunatus martyrCaparrensiscumso- Gnosticoromorigo. Dex. A. C. 156. Christi supplicium cum Hebraeis
cio. Dex. A. C. 360. PullulantinHispaniis.Dex.A.C.380. Hispanis; sed illi ab eisdissense-
Fotinus Cluniensismartyr cum sociis. Gonciolumutbs, eadem quseBerella. ruut. fotd; et A. C. 57, Com.num.
Com.A. C. 300, num. 63. Vide Berella. 9. Adductosfuisse primumin His-
Fronto Petragoricus episcopus. Dex. Gordianusimperator. Dex. A. C. 241 panias a NabutbzardanNabuchodo-
A. C. 66, Com.num. 13. et 243. Occiditur.A. C. 244. nosoris niinistro, tempore prioris
Fronlo martyr Caesaraugustanus,alter Gothi per imperiumgrassantur. Dex. cladisHierosolymitanae, late proba-
e xvmsociis.Com.A. C. 300, num. A. C. 300, Com.num. 38. Quandoin tur. Com. A. C. 37 num. ,5. Quas
50. . Hispanias venerunt? Dex. A. C. urbes inihiefexetint ? Ibid.
Fructuosus episcopus Tarraconensis 424. Vide Com. Vastant Carpeta- HelenaAdebianorumRegina.fit Chri-
martyr cumsociis.Dex. et Com.A. niam. Dex. A. C. 429. Et Complu- stiana.Dex. A.C. 66, Com.num. 12.
C. 268,num.4. tura.Ifttd. num7.Et Meconem.Ibid. Helena martyt Hispana.Dex. A. C.
FulminatticisLegionis milites, multi num.10. SuutquartaDanielisbesda. 300, Com.num. 29.
fuere Hispani. Com. A. C. 175 .Vide Appendicemad A. C. 430.Go- Helena mater Constantiniimper.Dex.
num. 3. ihorumteges in Hispaniaante Leo- A. C. 311.Ipsa instante templa tolo
Fulta Barcinonensisepiscopus. Dex. vigilduin,quot? lotd. Orbe Christoeriguntur. Dex. A. C.
A. C.212. Gracilianusmartyr sociusFelicissimae, 312. Crucis festum institui curat.
Fuscus AgitatorfactionisVenetse, Hi- ubinamoccisus? Dex. et Com.A. C. Com.A. C.424num. 12.
spanus.Com.A. C. 120. 230num.2, Heliopolis urbs in Hispania eadem ac
GraeeorumMenologium.Vide Meno- Soliensfs. Com.A. C. 308 num. 7.
G logium. Grsecimultas Hispaniaeur- Heliades, vide infra.
Gabinusimperator.Dex. A. C. 241. bes condiderunt,et quas? Coiti. A. HelpidiusHelpidiifilius floret. Dex.
Gabrourbs. Vide, Egabro. C. 138, num. 5. A. C. 385. VideCom.
GaditanumHerculistempium, et se- Grannatensis montis coalestisthesau- Hemeterius martyr Calagurritanus.
pulcrum.Com.A. C. 66, num.22. tus Chronico Dextti respondet. p.t Vide Emeterius.
Galbatit imperatot in Hispania. Dex. Apol.§1, et Com.A. C.57.Delibris Heracleaeurbes quot, et quae?Com.
et Com.A. C.70. inibi repertis, ibid. Quid de Virgi- A. C.70num. 2. MariyresHeracleae
GalenusMedicus.Dex. A. C. 141. nis immaculataConceplionedicant? Hispaniae.Dex. A. C. 296; et A. C.
GaleriusMaximianus.Vide,Maximia- Com.A. C. 308, num. 9. Quid de 300, Com.num. 35.
nas. librb Hispaniidiomatisjudicandum? Heraclius Carthaginensis marlyr cum
Galienus imperator. Dex. A. C. 268, Com. A. C. 54 num. 9. Grannata Zosimo.bex. A. C. 268, Com.num.
et Com. num. 3, et Dex. A. C urbs unde dicta? et a quibus condi- 10.
270., ta? ibid. num. 6. HeracliusmartyrAugustodunensiscum
GallaPlacidiaAugusta,eademac Pla- Gratianus Carlhaginensis episcopus. sociis.bex. A. C. 300, Com.num.
cidia Theodosiifilia. Vide, Placidia, Dex. A. C. 553. 29.
et Com.A. C. 423, n. 1. Gratianus imper. Dex. A. C. 375, et Herculis jEgyptii templum et sepnl-
Gallaeciunde dicti? et a quibus orti ? 382.Vehementer tidei favet. Ibid. crumin Hispania. Com. A. C. 66
Com.A. C. 138, n. 5. A Suevispos- Occiditur.A. C. 384. num. 22.
sessi. Dex. A. C. 423. Gratus martyr Tarraconensiscum so- Hermettegildusrex Hispaniaemartyr.
Galliise.angelizat S. Jacobus aposto- ciis. Com.A. C. 360 num. 4. Appendixad A. C. 450.
lus. Dex. A. C. 41. GregoriusNazianzenusscribit Olym- Hermogenes S. Jacobi discipulus.
Gallusimperator.Dex. A. C.256. pio Toletanoepiscopo. Dex. A. C. Com.A. C. 42 num.2. Abiit in His-
Gaviaousmartyr Eburensis cumsociis. 552.EI contrahaereticos.Dex.A. C. paniam.Ibid. Passus esl Syracusis.
Com.A. C. 300n. 20. 370. lbid.
Geldubaurbs non in Thracia, sed in GregoriusToletanus episcopusOlym- HermolausToletanusanlistes et mar-
Turdelaniafuit. Com.A.C.94, num. pu successor.Dex. A. C.556. Ejus tyr, sociuset magister S. Acaciiet
1. Eius martyr.Ibid. prseclaragesta, ttad. Fuit sociusS. decemmilliummartyrura crucifixo-
Gemella urbs. Vide, Augusta-Ge- Luciferi Caralitani; nonautem Bae- rum in moute Araratb Armenise.
mella. ticus, seu Illiberitanus Gregorius. Dex. A. C.134. Ejus reliquiaeTole-
Gemianusscriplornobilis. Dex. A. C ibid. in Com. CommunicatHilario lum allatse.Com.Ibid.
230. Pictaviensi exsilium passus. Dex. Herodis regis Infantiuminterfectoris
Gemma-Harina. Vide, Marina vir- A. C. 560. Offlt. bex. A. C. 366. acerba mors.Dex. et Com.A. C. 6.
go- Refertur inter sanctos. Ibid. Fuit Quoanno illos occidijusserit?Dex.
Genesiusmartyr Mantuanus,Olyssipo- Complutensis.Com.A. C. 94num.l. et Com.A. C. 5.
,ne floret cum sociis.Dex. A. C.508, Gregorius episcopus Cordubensis in- Herodis Antipse et Herodiadispelli-
Com.num.12. Patitur. Dex. A. C. terfuit concilioMediolanensi. b ex. cis ejus exsilium et infelix mots.
353. A. C.384. Quolidieniartyrum nomi- Obiit utetque Iletdaein Cathalonia.
Genivera virgo et roartyr Tudensis na in Missa legebat: ex cjuoMarty- Dex. A. C.34.
cum sororibus. Com.*A. C. 138, rologia confectasuut.Ibid. in Com. Herodes martyr Eburensis cum socils.
num. 5. Vide etiambex. A. C. 424, etbex. Com.A. C. 300num. 20.
Geogtaphos quot, et quos Elucidalor A. C. 430. Herotes , seu Hctodes bertosanus
evolvit.ip. Apol.§3. GregoriusIlliberitanus episcopus,ex episcopus,Orosiummittit ad Augus-
Georgius presbyter sociusS. Fronto- praefecto ptaetorio Gallise.bex. A. tinum. bex. et Com. A. C. 400
nis. Com.A. C. 66 num. 13. C.388 et 407. Moritur.Dex. A. C. num. 2.
Germanavirgo et martyr Hispanacum 423. Scripsitlibrumde fide.Ibid. HeliadesS. Acacii et decemmillium
sotoribus.Com.A. C. 138num. 5. Gregorius episcopusCordubensisju- martyrum socius. Com. A. C. 134
Germani Gallias et Italiam vastant. nior Dex. A. C 388. num. 3.
Dex. A.C. 268. GulphilasepiscopusGotborum, G olhi- Hesichiusmartyr Dorostorensis.Com.
Germanus martyr Emeritensis cum carum litteraruminventor.Dex. A. A. C.168.
ftatre Setvando.Com.A. C. 298. C. 380. Hieronymo Chronicon istud dicatlir.
GeroniusmartyrCaracitanuscumsocio. Gudennes Carthaginensis virgo et Vide epistolam Dex. ad Orosium.
Dex. A. C. 86. marlyr. bex. A. C.208. Quo anno lilirum de Scriptoribus
Gerontiusepiscopusltalicensiset mar- H scripserit? I p. Apol.§ 2. Ejus epis-
tyr. Com.A. C. 86infine, ubi exstat tola ad Chromaliumet Heliodorum,
Hymnusin ejus laudem. Hseresis. Vide Manichsei, Gnostici, et ipsorumad illum super editione
Gervasiiet Protasiicorporaquis sepe- Priscillianistse,Vigilantius. Martyrologiidefeuduntur. Cum.A.
lierit? Dex. A. C.91 Hadria martyr Castulonensiscumso- C. 384 n. 3. Fuit presbyter cardina-
Gervasius qui in Hispaniapradicat, cio. bex. A. C 66, Com.num. 7. lis. Ibid. VideA. C. 385n. 2. Scri-
quis ? ibid.in Com. Hadrianus imperator.Dex. A. C. 121, bitcdntraVigilanlium. Dex. A. C,
 i251 INDEX IN FL. L. DEXTRUM. 1252
588. Quo aoaoabiitS Dex. elCom. liicursus,abAugustmoiaudala.Gom. Ili Tetus voxHispanaquid?Gom.A.G.
Lc.ua. A. C. 425.n. 6 m /be. Hispanorum Sln. 10.
Hierouymusde la Higuera codicisUu- regum CutUolicaHonarcUia,quan- Hiturgi • urbs quas?Com.A. C.54 n.8-
jus {ivouiiilgator,quaulus vir? r p. do Cuudala? Anpeudix ad A. C. Martyrosejds. Dex. A. C. 60. Ejus
Appl.§l. 43A presbyter Maurusialerfuit Iliiberi-
ex
Hierolu,e.usPauli diseipulus Hispa- Hooestus presbyter pcajdicat Pom- tano. Com.A. C. 300 n. 5.
nia ociuudijs Alheois floruit judex peiopoli. Com.A.C.;6 n. 2,elCotn. Illiberi quasotim iirbs? a quibus eou-
AtemagilA, et pqstea fuit primus A. ClllOn. 3. dila? unde diela? Com.A\ C. 54 n.
BpiscopusAtbsnieusis, ac tandem HonoratusToletanusepiscQpusS. Eu- 6. Ibi mulli S. Jacobi discipulipassi
Segobiensis.Dgx. et Com.A. C.71 genii martyrissucpessor.Dex.A. G. Dex. A. C.57. Alii ejus marlyres.
aum. 5. Ejus scripta et spiritus. 132. Qhit. Com.A. C. 140. Dex. A. C. 60. Itliberitanumcbnci-
. fbjtd, in CoJo.An intejfiier.itVirgi- Honoriusmartyr Astensis.Dex. A. C. lium. Dex. A. C. 300, Com. n. 5.
liis fuuect? Cpm. A. C. 48. Capitis 112. Quoaunoacciderit? fuse Iracutturin
ipsius refceas inventio. Com.A. C. Honofcius impec. TUeodosU fiiius.Gorn. eoin. Euit omnium quorum acta
A. C. 383num. 9. exslent vetustissimum. Ibid. Qui
HjerQSoljaiitattuiu bellum. Dex. A. C. Honoriusmonachor.um pater. Dex. A. Patres ipsi interfnerint? Ibid. Pro
66.Excidiuai. De*. et Gom.A. C. C. 424. • " '
ejusdeiensioneTotelieogitur syno-
Honaeslra quid significel2 est libri dus. Dex. A. C. 511, et Com. ubi
Higuera. Vide Hieronymus de la Hi- Qrpsiani germanus titulus. Com.A. hie ejus acta, e\ auciorkas defeh-
guwa. C. 417n. 1. duntur.Aclorrtm ejus collectorqnis?
HjgiuiusCordubensisepi&copus dysco- Hosius Gordubensis canpnum concilii VtdeHosius, et Felix. Fuit aliud
lus. Com.A. £ 56ft n. 9. PunKur Illiheriiani ordinator. Dex. A. C. Illiberitanuma discipulis S. Jacobi
essUio. ©6». A. G. 584. Pcimutt 300, Com.n. 12. Multade eo. Ibid. celebratum.Dex. A. C. 60.
pecsecutusfuecat accjter.RrisciUia- n.'5. Ecclesias"toto Qrbe sedilicari Illici et Illicitanussinus ubi?Com.A.
nunVGoin.ttirf. n. 8. Successorem curat. Dex. A. C. 512. Constantino C.52 num.1.Illicianasyuodus.Dex.
Uatmtl in episeopatu Gcegocium. et Heieuaecharissiuius.Ibiii. el in A. C.360.
A.
Dex. C.58&. COm.Praeesl concilio Nicaeno, et Iliipula urbs quas? el quot olim ejus
ftilajioB;maKtyi: Ssrpansis cunjsocio. Symbolum Missae componit. Dex. et nominis?Cotn.A. G. 300 num. 53.
'Des. A. e. 398, Cain-iua. Gom.A. C. 324 n. 1. Absolvitura Martyreslllipulitani.Ibid., etCom.
Hilarius Pictaviensi».Btex. A. C.335 concilioArelateosi.Com.A. C. 311 A. C.57 nnm. I.lllipulitanus mons.
ettKjQ; n. 1. Lilterae ejus sanctissiuiaead Ykle Grannatensismons.
Himerius Tarraconensis episcapus Constantium. Com. A. C. 556n. i. Ilorci urbs quae?Gom.A. C. 406n. 2.
CQUciluimcQOirahtt Tamedne. Gom. De eo. Com. A. C. 38611. 5 . Sancte Ejus martyr. Ibul. cutn Dexlros
A. C 388n. 10. , morilur. Dex. et Com.A. C-360n. Imago Deipacaeab ipsa Caesarangustae
Hippolytusscciptorjllustris. Dex. A. G. 2. Kjus iesta dies, uti de coufessore super columnamrelicta. Dex. A. G.
230. pomitice abEcclesia Syriae celebra- 41, Com.n. 1. Iinaginesa 'S. Pelro
Hjppoljlqs MflrlyrCattuaginensiscum tur. Iirid. iu Com. in Hispaniara delatae. Dex. A. C.
sociis. Dex. A. Cv $70. Alter e}us- Hugo Porlucaleusis episcopus, alter 50 n. 2. Frequeas earumusus.Dei.
denl nominis et urbis cum soeiis. ex auetorjpusHisloriae GOaipostel- A. C.208.Cur proUibilsealiquando
Com.A. C. 300puai. 47. lanae, Dextri Clirpnicofruitus esi, abItliberilana sysodo ia partetibus
Hippon Carpetaniaeurbs quse? Gom. et quaedan) ea ex verba citat. In EcelesiaB. depingj? Com.A. C. 311.
A. C,822 n- % Ejus martyr.es.Dex". Elogiis, et 1 p. Apol.§1. ImagoS. Cbristophoristatura,gigan-
tm- etA.fi. 238. Hyuinus de S. Tojqualo et sowis. lis a quo lemporain Hispania?Dex.
Hiscius. Vide Iscius, sivelsicius.S-•• Com.A. C. 43. DeS. Crispiaioej>i- A.C.208, "
'Jae^lsdiseipuJus. scopo. Cam. A. C. 66 u. 5. De S. Imperatorum ac Summorumpontifi-
Hjspjjep&isEecjesiaa 8. Jacouoer.e- TlteodoroCaJsarauguslauo e! socijs. cum suceessionesquo pactoDexter
cta, 'creato ibi S. Pio prttuo enis Com. A C.71 n- 65 De S, Euganio . perstrintterit?i p. Apol.§ 2.
episeopo, Bta*- <* Conf. A. C. 5f episc Toletano et 14ar\yre. Com. A ". Indalecius S. Jacobidiscipulus, ostia-
num. 8. Ejus pr#sul ajderaD^Rarae C. 130 n. 3. De Sanctigocto soroji- riusque ipsius, sed a S.'Petro epi-
saecat.Dex. A. C-38 n. 3. MarjjrrSI hus. Com. C-138 u. 5. De S. A. scopus factus, et in Hispaniasre-
ffispaiensus,Dex. A. C. 60.,110, et M.arcianaVirgine. Con». A . C.155. missus.Com. A.C. 37 num.8, et
, 115, et Com. 300, n. 4, 28 48.et De S. Tyrso. CfflU. A . C.286 n. 2. Dex. A. C. 45 et 44. Ubi praedicat?
Ejus episcopus interfuit Nicaenae sy- De S. Faustoet sociis.Com. A. C. Dex. A. C. 54. Olimmissusab His-
1
nodo Dex. A. C.324. 299in /ine. De S. CucupUate. Com. panis ad Petrura, et quare? Com.
HispauimUitesfortissiniisemper.Coui. A. C. 300u. 21.DeSS. Justa et Re- A. C. 35 num. 7.
C.
A: 54 puni. 3. Multorum impera- gina. Ibid. n. 37.De S. Encr.alkle Innocenlius papa scrib.it ad synodum
torumPraetariani deiecti. Ibid. His- sive Engralia. Ibid. n. 2fl.De SS. Toletanam.Com,A. C.586 num. },
a
pania quibus priuiitus nuntiumde decem et oclo Cassaraugustanis. ' et Dex. A. C.405. lnit pontiflcalum.
rebus Cbristi acceperit? Dex. et Ibid- De S. Vincentio.IbSt. n. 30. Dex. A. C.401. .
Com.A. G. 53. Hispauigentiles in- De S. Lencadia. Ipid. n. 31. De Innocentii Judaei Hispani mira con-
tervenmPbilippi allocuti sirat Cliri- utraque Kulalia. I bid. inAppendife. versio. Dex. el Com.424 num. 11.
stum. Dex. Ibtd- Com. n. 9. Judaei De SS. Vicentio et sororibns.Coin. Innumerabiles martyras Caesaraugu-
11011 consenserunt in necem Christi. A. C. 300.11. 5 4. De S. Zoilo. Ibid. stani. Dex. A. C. 500.,Gom.num.
Ibid. n. 7; et Dex. A. C. 37, Com. n. 57. D.eSS. Justo et Pastore pue- 49,50,51.
n. 9, Mittunt legatos ad Petrum ris, Com.A. G. 423n, 8. Interamdte urbs Hispaniaequae? et
et
Apostolum, quare? Dex. A. C. quot? ejusque martyres. Dex. et
Com. n. 7. Hispaoiaprima pro- I Com.A. C. 160 num. 2, et A. C.
53,
•vinciarummuudi ad Chrbtum con- Ibioeus martyr Agredae.Vide Agre- 175.
i versa. Dex. A. C 36. Ab Hebrseis dasmartyres. Invenlionis S. Crucisfesluma S. Syl-
n.
dicta Sepharael-Com.A- C.37 5. Idaci«8Emeritensis persequitur Pfis- veslro institulum.Dex A. C.424.
Hispaoiquidau»interEuernntHiero- cillianum.Dex. A. C.384. IrenaeusarchidiaconusCaesarangusta-
j solyjnisin 4ie Bentecostes.Coi«. A. IdaciusBracarensis episcopusiuterest nus patiturcumsociis.Dex.A. C.7i.
C.3S n. 3. Hispanalinguadiviuitus, Cassaraugustano concilio.Ibid. n.7. Irenseus Lugdunensis episcopus flo-
ac propUeticeinstructusS.Caecilius; Idacius clarus Hispanus, quanlusvjr? rel. Dex. A. C. 182. CuiUbrossuos
Com-A- C, 54 Hispaui et Gaili epi Com. A, C.384 num. 5. Yide Pex. djcaverit?Dex. el Com.A. C. 182
scopi in concilio Suessano. Dex. A. A. C.429. num. 5.
G. 30Qi,Com. n. 18. Hispaw marty- Ignatius flagrat desideriovideudi B. Iriam Flaviam corpus S. Jacobiappu-
res tempore Diocletiaa», quorjm Mariam.Com.A. C. 35. Ejus ad ip- Mt.VideJacobus Zebedaei.Iriensis
nomina nonexstant:D^x. A. C. 300, sam epislolae. Dex. A. C. 116. De Ecclesia aS. Petro Bracarensi ere-
Com. 3. 0. ift. Hispani episcopjq«' earum iide. Iu Com. Et e.pistota cta. Com.A. C. 36 num.2. Irienses
cum Hosjpinterfuernnt Rtcaense, sy- Virginis ad e.um.IbiA- QuinamKo- martyres. Dex. A. C. 300, Com.
nodo.Dex. A- C.524. Hispaniaslau- mamipsumadmartyriumproperan- num. 15et 2d. VMeCom.A. C. 42
. des ex LajtinoPacatp et aiiis. Com. tem comitatifuefint? Dex. A.C. 70, num.3.
A. C. 38^ n. 10, et Com-A- C.388 Com. num. 5. Isacius martyr AUiensiscum sociis.
n.,9. Hispanornmepiwportun con- Ilerdae Herodes et Herodias ojisere Dex. A. C. 300, Com.num. 55.
tentio super poemtentiaPrisciUia- periere. Vyk He];odes.tierdensis Isaiaepraedictiode S. Jacobi praedica-
nistia praestanda.Dex. A. C. 323. episcopus. ticerius, Dex. A. ,C. tioue in Hispania. Coiu. A. C 66
Eojrum.constantia tempore Golbici m- num. 21.
1253 INDEX IN FL. L. DEXTRUM. 1254
IsciusS. Jacobi discipnlus,leclorque Jannnriusmartyr Heracleensis, socius 364. MuIUcnntra ipsum scribunt.
ipsius a S. Pelru factusepiscopus S. Felixis/Dex. A. C 296. Dex. A. C. 368.
et in Hispaniammissus.Com.A. C. Jaimarius cum sociisFauslo et Mar- Juliobrigaurbs quae? Cort. A.C 300
37, et Dex. A.C.43 el U. Lbi proc- tiale tnartyr.' Ibidin fine. num. 19. EjnsEcclesi3a S. Jacobo
dicat? Dex.A. C. 52.Paliiur. Dex. JanuariusepiscopusdeCiIialiriainter- erecta, creato ibi S. Arcadioprimo
A. C.57. Reliquiarumejus iuvenlio. fuit Illiberitano. Coin. A. C. 300 ejus episco|:o. Dex. et Com.A. C.
Ibid. in Com. num. 5. 37 num. 8. l.uciamarlyr. pex.A.C
Isicius Toletanusepiscopus.Dex.A.C Januariusmartyr Eburensis cum so- 300, Com.n. 19. Juliofjrjgensispor-
428et 429. ciis. Com.A. C 300num.20. tus qiiis? Com.A. C 308 ri'uni.'20'.
Isidorus Senior CordubensisChroni- Jauuarius marlyr Caesaraugustanus , Ejus martyres. Ibid.
corumHieronymiconlinualor.Dex. alter e xvui sociis.Com.A. C 300 Julila marlvrcumfilio Quirico. Dex.
A. C. 381. num. 50. A. C 222.Eornm iqyentio.Dex.A.
Isidori scrinloresqual.uorinHispauia. Joacbimusabbas ex professodefendi- C 500, Coiin.n. 6.
Com.lbid. tur; fuitCisterciensismonachus.prse- Julius Abulensisad quem scripsit S.
•
Isidorus Jimior Cordubensis scripsit vidit condenmationemlibri sui. u p. Cleiuens.Dex. A. C.94.'
iibros Allegoriarumqui Hispalensi Apol. Juliusmartyr Dorostorensis.Com.A.
ascrihunlur. Dex. et Com. A. C. Joannes apostolus angelicis manibus C 168.
423num. 5, et A. C. 430num. 11. Caesaraugustam una cuin B. Virgine Julius Ioschus LegionisFulminalricis
Isidori AgricolaeMatritensisElogium. defertur vivus.Dex. A. C 57, Com. Hispanus miles. Com. A. C. 175
Cnm.A. C. 248. n. 11. Epliesumcumipsapelit. Dex. num. 3.
Ispalis urbs ad radices PyrenEeorum A. C. 41 , Com. n 8. prophetia Julius Romanus ' ponlifex. Dex. A. C
nonlium, alia ab Hispali Baetica. ipsius de pseudopropueta Macho- 335.
Dex. A. C. 308,Com.num.16. Ejus meto a S. CaecilioexpOsita.Com.A. Julius martyr Tarraconensiscumso-
martyres. Ibid. C 54 n. 9. Praedicatin Hispania. ciis. Coiii.A. C 560 flum.4.
Isloniumurbs Carpelanise.Dex. A C* Dex. A. C. 70, Com.n. 5. Ab exsi- Justa et Rnfina virgines et martvres
300, Com.num. 6. Eius martyres. lio revoeatur. Dex. A. C.91. Quo Hispalenses.Coin.A. C.286iii jbne,
Ibid. anno? Ibid in Com.Scribit ad Dru- etCom. A. C. 500num. 48.'
Italica legioquseerat temporemortis siam feminam electam. Dex. A. C Justinavirgoet martyrCarmofliae .Dex.
Christi Dominiin Palaesliua, fuit 105. > A. C.285.
Hispanorummilitum.Com.A. C.34 Joanues Cluniensis martyr cum so- Justinus nhilosophuset marlyr librum
num. 3. Italicenses niartyres. Com, ciis. Com A. C.300num.63. pro ReligioneoffertAntoninoimiier.
A.C 60num. 1, et Dex. A. C 100. Joannes de Vergara canonicusTole- Dex. A. C. 145.
Italicae,au Caucaein Hispanianatus tanus habuit apudse Dexlri CUro- Jnslus Hispalensismartyr curqsociis
Theodosiusimper. Com.A. C 382 nicon.i p. Apol.§ 1. Macarioet Rufinp,alii prorsus a Ju-
num.4. Jonas prophetaquotenderecupiebat? sta et Rufiua. Dex. et Coni. A. C.
Iturissa urhs qnse? Com.A. C 300 Com.A. C 66 num.22. 115num. 1.
nuni.45. Ejusmartyres. Ibid. S. ubi
Jonas Dionysiidiscipulus praedi- Justus et Pastor marlyresCompluteu-
IzatesAdebianorumprincepsfuilCUri- caverit?Dex. A. C 86, el A. C.150. sespueri. Dex. A. C. 296. Eorum
sliauus.Com.A. C. 66num.12. InvisitToleliS. Eugenium.Dex. A. pater Vilalis martyr. Dex. A. C.
C. 112. . 290. Reliqiiiarum invenlio.Dex. A.
J Josephi ah Arimathia exsiliuni.Dex. C 423. Videeliam Dex. A. C. 424,
Jacobus Alpliaeiaposlolus,quo tem- et Com.A.C 48. et verboCelsus.
pore in episcopumHierosolymorum Jovianusmonacborumpater. Dex. A. Jusius Vicensis episcopus sanctitate
electus fueril? Dex. et Com.A. C C.424. clarus. Dex. A. C 500 , Com.
34. Patitnr.Dex. A. C. 61. Jovianusimper. catholicus.Dex. A.G. num.8.
JacobusZebedieisortem pcasdicalionis 564. Jnvencus presjiyteret poeta insignis
accipilHispanias.Dex.elCom.A.C JtidaeGalilaeidefectio. Dex. A. C. 2, inlerfuit Illiberila.no. Com. A. 0.
•14. De ejus adventu in Hispanias et Com.Ibid. 300num. 5. Quid de pace suo tem-
late agitur. Dex. et Com.A. C 36 Judas Aposjolusproficisciturad praedi- pore a ConstanlinoEeclesiis data
et 37. Quot et qui doctoresid fa- candum. Dex. et Com. A. C 41. scribat? Com.A. C 512.ObiilSal-
teantur? JWd.Nihilvalere quaepri- Abiitcum Petroin Hispaniam.Dex. mantiete.Dex. A. C 337.De eo ile-
dem Baroniusin contrariumuiedi- A. C. 50. Ejustestimohiumexponi- riimDex. A. C 407.
tatus est. Ibid.Mullasibi erigit Ec- tur. i)). ApoL§2.
clesias; Judaeissimul etgentilibus Juitei. Vide Hebrai. Judaeorum in L
pradicat, et multosutrorumquead Libyarebcllio. Dex. A. C. 116.Di-
JiJemperducit; multaque etmagna sperguniur ab Hadriano.Dex. A. C Lacobrigaurbs quae?Com.A. C. J20.
iniraculaibi patrat. Ibid. Suscilata 121. Ipsorumrebellioin Palaeslina. Laconimurgum urbs quse? Dex. et
mortuis qiifmdam antiquum Pro- Dex. A. C. 135. Eborensiuni iriira Coin.A. C. 120.Unde Dioclescele-
phetam. Ibid. Ecelesias Hispanas conversioad fidem. Dex. et Com.A. bris agiuitor. Ibid.
iiistituit.Ibid.LUiu-giainMissaeillis C. 424n. 11. LactantiusFirmianus unde oriundus?
dat. Ifiid. Templuui S. Mariaede Julia virgo et martyr Eineritensis, Dex. A. C.517.
Columnaapild Caesaraugustameri- sociaS. Eulalise. Com.A. C 300 in Lseda Barcinonensissenatrix marlyr
git, aB. Virginepraesenleadmoni- fine. cum sociis.Dex A. C. 158.
tus. Ibid. Et aliamaediculamsacrat Julia Olyssipooensismartyr cum fra- Laetus martyr Toletanus ciim fralre
eideni Virgini, Bracarse.YideHu- tribus. Dex. A.C 508, Com. num. Vinceiiiio.Dex. A. C 552. Tem
gonemPortucal. inter Elogia.Scri- 11. pium eorumdeni.Dex. A. C. 553.
bit in Hispaniaepistolam Canoni- Julia Senticensismartyr. Dex, A. C. Vide. EpistolaSilouis.
cam. Dex. et Com. A. C. 57 n. 6. 536. Lalaetaniaprovinciaquae? Com.epist.
Quoanno?Dex.A. C 41. Praedicat Julia Myrtilisurbs quae? Vide, Myrti- nuncupatoriaad Ofosium,§ Tibi ho-
duodeciin tribubus qux erant in lis mini Laiaetano.
dispersione. Ibid. Duodecimepi- Julianus archipresbyter ToletanusS. LaiuacilanusepiscopusSeverus, Scri-
scopos in Hispania conslituit, et Jusia;, ChronicoDextri usus. i p. [itor nobilis.Dex. et Com.A.C 388.
quos? etubi? Com.A. C 57 num. el
Apol.§ 1, in Elogiis. num. 5.
8, cuin Vexlro. CuramEcclesiaede Julianus S. Petri discipulus. Dex. A. Lambertus martyr Caesaraugustanus,
Pilari Theodorocommitlit.Dex. A. C.86. Est episcopus Carpetaniae,et qui succisumcaput manibus porta-
C 41. AbHispania recedit, et alibi palitur. Dex. A. C. 91, et A. C 9i. vit. Dex. A. C 300, Com.num. 14.
praedicat Ibid. Revertitur Hierosd- Julianus marlyrAquis-Quintianis.Dex. Laminae Grannatensis montis. Coin.
Jymam. I bid. Comilalur Deiparam A. C.93. A: C.57. Vide, Grannata, et Mons
Ephesum euntein. Ibid. Com.num. Julianns martyr CanUaginensis, so- Grannatensis.
5. CujusConceptionisfesluniinduxit ciusModesti"Com.A.C. 160num.l. Laminiumurbs quae ? Quosnamibi
in Hispaniam.Coni.A. C 308n. 9. Julianusjurisperitus imp. Dex. A. C Paulus aposlnlusad fidemconverte-
Marlyriocoronatur,quo anno?Dex. 195. rit ? Dex. et Com.A. C 64, nnm.5.
A.C. 42, el late in Com.Ejus lians- JulianusadolesceosmartyrFIaviobrjgaeLampadiusex prsefecloUrbis fit epis-
latio.Ibid. nuni. 4. Inveniio.Ibid. Dex. A. C. 270. Ejus gesta. In copusOretanus.Dex. A. C.282.
in
Ejus Hispauiapraedicalio a b Isaia Com. Larnpadius,vel LampiusBarcinonensis
piaedicta. Com. A. C. 66 num.21. JulianusTuccitanusmartypcumsociis. episcopus, ordinal S. Paulinum in
Ejiis memoria semper in Hispaoia Dex. A. C. 508, Coni.num. 17. presbyterum.Dex. A, G;396.
celebris.Dex. A. C 91. Julianus Apostata ixuper. Dex. A. Q. Lamponiuspresbyter de Caldubaln-
 «5*5
terfuit Illiberilano.Com.A. C. 300,
num. 5.
Largus martyr Augustobrigensiscum
sociis.Dex. et Com.A. C. 300 num.
22. ..
Latinus Pacalns dixit Panegyricum
TheodosioMagno. Com.A. C. 382,
num. 10.
S, Laurentius martyr Hispanus. Com.
A. C. 246.Ejus parentes marlyres,
etpatria.Dex. I6td.Patitur.Dex.A.
C. 260, et Com.num.4.
Laurentiusde PadillaCaesarenshisto-
riographus,Dexlri CUronicoin mul-
tisnsus i. p. ApOll.§l.
Laureolus a Lentulo per irrisionem
Christianorumactus.Dex. A. C 86.
Quisfoerit. Com.ibid.
Laurum urbs, cujus presbyter Janua-
rius ioterfoit Illiberitaoo. Cora.A.
C. 300nuin. 5.
LazaruscomitaturB. VirginemEphe-
sum euntem. Dex. et Com.A. C.
41. Mittitnrin exsilium,et flt epis-
copus Massiliensis.Com.A. C 48. -
Lazarus Vicensis episcopus Orosium
mittit ad AugusLinum. Dex. et Com.
A. C. 400.
Legionenses martyres. Com. A. C
298.EjusepiscopusDecentiusinter-
fuit Illibentano. Com. A. C. 300
num.5.
Leo presbyter de Accinipi interfuit
Illiberitano.Ibid.
Leo presbyter de AugustaGemella,si-
militer adfuit.Ibia.
Leocadia virgo ei martyr Toletana.
Dex.A. C. 300, Com.num. 52. Ejus
Acta.in Com.Templum.Com.A.C
312.
Leonas Lucensis episeopus. Com.A.
C. 385.num.2.
Leoncius episcopusHispanus, cui S.
Melchiadesscripsit.Com. A. C. 299
num.3.
Leones centum exhibuit M. Aurelius
pop. Romano.'Dex. A. C182.
Leonidesniartyr.ipaterOrigenis.Dex,
;,iA^C204.
.Eeovigildus Gothorumrex, quatenus
cornu undecimum quartae bestise
Danielis fuerit ? Appendixad A. C.
430.
Leporii episcopi Ulicensis in Baetiea
lapsus,et resipiscentia; fuit discipu-
lus S. Augustioi.Dex. et Com.A. C
406 num. 1. Vide u p. Apol. ad
calcemhujusoperk conlra G. Pen-
, noium.Leporiusunusdumtaxat,non
duo. Ibid.
Lero iosula in quam HiginiusCordu-
bensis delatus est, qualis? Com.A.'
C. 384, num. 9, et u p. Apol.
Lethe fluviusubi? Dex. A. C, 208.
Mulli ejus oominis. Ibid. m Com.
num.8.
Liberata virgosoror octo aliarummar-
tyrum, alias Wilgefortis. Dex. et
6.
Com.A. C 158 num Ejus gesta.
In Com.vide Dex. A.C. 508, Com.
num.3.
Liberatus episcopusllliberitanus.Dex.
A. C. 66, Com.num. 20.
Liberatuspresbyterde Eliocrotainter-
fuit Illiberitauo. Com. A. G. 500
num.5.
LiberiusS.EulaliaeEmeritensispater.
Com. A. C. 300, num. 52, in Aclis
illius.
Liberius papa. Dex. A. C. 355. Jure
vocatur a Dextro sanctus. Ibid. in
Com.
Libora urbs quae? Com. A. C. 130
niun.6.
Libri multi lempore Sarracenicaecla-
dis, ab Hisnaniain Germaniamalla-
tii. p.Apol.§l.
Libri montisSancliGraunatensis.Com.
INDEX IN FL. L. DEXTRUM. !256
A. C 37, n. 2 ; Et iatissimeCom.A. Illiberitano. Com. A. C. 500 iium.
C 54, «6»de libroS. CwciliiHisva- 5.
no idiomalesciipto. Fidem Dextro Lybisosa urbs quae? Com. A. C. 64
coouiliant.Coni.:A. C 57. Quidde num. 5. Inibi ereclum i.emplum
ConceptioneVirginisdicant? Com. SS. Vincentii, etLaeti. Dex. A. C
A. G. 308, n. 9. 353.
Liber de ortu et obitu Patrum.vereab Lydia Purpuraria. Vide Lucia Mace-
IsidoroHispalensiscriptus. Com.A. donica. .
C. 37, num. 6. M
LibrumNatalismartyrumquis primus
. scripserit? Dex. A. C. 324, et Com. MacedonBarcinonensisniartyr. Com.
num. 2. A. C 138 num.2.
Libros suosDionysiuscui dicaverit? Mac.hariusmartyr Hispalensiscum so-
cui Irenseus? Vide, Dionysius,el ciis. Dex. A. C 115.
Irenaeus. Macrinusiniper. Dex. A. C. 219.
Licerius episcopusIlerdensis.Dex. A. MademariusBarcinonensis episcopus.
C..268 et Com. num. 8. Transfert Dex. A. C 300, Com.num.3.
CarensemSedemad Ilerdam. Dex. Magdalena comitatur B. Virginem
A. C. 311. Ephesum. Dex. et Com. A. C. 41.
Lioi papae pootilicatus. Dex. A. C. Exsulat cum sociisin Galliis.Dex.
69. A. C. 48. Placide migrat. Dex. A.C.
Litterae Hosii ad Constaotiumimper. 88.
libertate Christianaplenae.Com.A. Magdalena,alia ejus nominis, obiit in
C.356num. 1. Hispania.Com.A. C 42 num. 4.
Loa^ysa Toletanus antistes perperam Magi Christo adorato, postea pro eo
conciliaOesaraugustauamultiplicat. patiuntur. Dex. A. C. -70. Ipsorum
Com.A. C. 284, n. 7. nomioa. Ibid. Et gesta. in Com.
LucasinterfuitPaulimarlyrio.Com.A. Ubiuam eorum corpora fuerint.
C 66, n. 16. Ibid,
Lucas lnartyr Ispalitaous cum sociis. MaginusTarraconensis martyr. Dex.
Dex. A. C.308et Com.oum. 16. A. C 508ei Com.num. 18.
Lucanipoetaemors. Dex. A. C.66. MajorianusToletanusantisles.Dex.A.
LucensisEcclesiaa S. Jacobo erecta, C. 429. Alius loiige a Martino,sive
creato ibi primoejus episcopoS. Ca- Marino.Ibid. in Com.num. 2.
pitone. Dex. et Com.A. C 37 nuui. MalacitanusepiscopusPatricius inter-
8. Luceusis episcopusS. Forcatus. fuit Illiberitano. Com. A. C. 300
Dex. A. C. 385. num.5. Feliciinus episcopusmartvr
Lucia Macedonicamartyr. Dex. A. C. Dex. A. C 308, Com.num.14.
100et Com.num.17. Eadem ac Ly- MammanlismartyrisreliquiaeadGallae*
dia Purpuraria. Ibid in Com. ciam delatse. Dex. A. G.430. Ejus
Lucia virgo et martyr Juliobrigensis. memoria in monte B. Mammetis,
Dex. A. C. 300et Com.uum. 19. qui ad MonasteriumMonlisRamo-
LuciamartyrHeracleensis.Dex. A. C. rum perlinet. Ibid. inCom.num. 3.
500 et Com.num.55. ManciusGbristidiscipulusEboraeepis-
LucianusBelvacensisepiscopusVicum copus. Dex. A. C. 90. Praedicatin
translertur. Dex. A. C 508 et Com. Galliis.Ibid. Idem ac MemmiusCa-
num. 8. thalaunensisepiscopus.Com.Ibid.,
Lucianus episcopusCaesaraugustanus, et Dex. A. C. 430.
scriptor. Dex. A. C. 450. Manichaeorum origo. Dex. A.C. 280.
Luciolusmartyr Eburensiscumsociis. ManluaCarpetanorumurbs quse?Com.
Dex. A. C. 500 et Com.num. 20. A. C 248. Ejus martyres. Dex. et
Lucius. Videinfra. Com.A. C. 308, num. 12, et A. C.
Lucius marlyr S. Candidaeraaritus. 353. Ibi nati S. Melchiadeset S.
Dex. A. C 100et Com.num. 19. DamasusRomaniponlifices.Viae iis
Lucius imperator. Dex. A. C. 165us- verbis.El S. Isidorusagricola. Vide
que ad 172. in eoverbo.
Lucius HispanusfloretRomae.Dex. A. Marabaudescaecus.Barcinonensis, poe-
C. 180. ta lyricus.Dex. A. C. 423.
Lucius episc. Barcinonensis.Dex. A. Marcella,Magdalenae et Martbaepedis-
C 208. sequa, mittitur in exsilium.Dex. et
Luciuspapa. Dex. A. C.256. Com.A. C.-48,num. 1.
LuciusValerius. VideValerius. M. Marcellus. Vide Eugenius Tole-
Lucrecia virgo et martyr Emeritensis. tanus.
Dex. A. C. 508, Com.num. 22. MarcellusRomanus martyr, S. Eugenii
Luparia Regula Gallaeciseconverti- Toletaniconsaoguineus.Dex. A. C.
tur ad fidem. Com.A. C 42. num.
5. M. MarcellusRomaepraefectus,quae-
Luparia Baeticaalterius Lupariaefilia stor Hispaniaeciterioris, S. Eugenii
Acciad iidemconversa. Com.A. C. pater. Dex.A. C. 100.
45 num. 1. De ea Dex. A.C. 60, MarceUusS. Eugenii ex fratre nepos.
Com.num. 5. Dex. A. C 110.
Luparius S. Tbesiphontis discipulus Marcellus martyr Legionensis. Com.
martyr Granoatensis. Com. A. C. A. C. 268, num.9. Ejus filii.Com.A.
57. C. 298, ubiiterum de eo. Videeliam
Lupercus, seu LuperciusCsesaraugu- , verboMarinusHispanus.
stanus martyr, alter e xviu sociis. MarcellusSoliensismartyr et episco-
Com.A. C. 300, num. 50.. pus in Baetica.Dex. A. C. 500, et
Lupercius martyr Legionensis cum Com.num. 28.
fi-atribus.Com.A. C. 298. MarcellusCluniensismarlyrcumsocns.
Lupusmartyr. FtdeMarcus Lupus. Com. A. C. 500, num.63.
Lupus martyrDeobrigensiscumsocio. MarcellusepiscopusCastulonensisin-
Dex. A. C. 285. terest Cordubensiconcilio. Dex. A.
LupusTelensisepiscopusinterfuitcon- C. 556.
ciiio Caesaraugustano.Dex. A. C. MarcellusTelensisepiscopus.Dex.A.
584. C. 582.
Lusitani martyres
* sub Nerone. Dex. Marcellus,Cauriensisepiscopus,^ejicit
A. C.60. urbe Priscillianistas.Dex. A. C.
Luxuriuspresbyterde Drona interfuit 424.
 1237 1NDEX 1N FL. L. DEXTRUM. 1258
MarcellinusCluniensismarlyr cumso- Marllia coniilalurB. virgioem Ephe- Maxunus s. resiphonlis discipulus
ciis. Coin.A. C. 500num.tio. siitn. Dex. et Com.A. C 41. Exsu- patitur. Com.A. C 57.
Marci.imarlvr Ebureusis cum sociis. lat io Galliis.Dex.A. C 48. MaximusTyiiuslloret. Dex.A. C 149. -
Com..4. C.300 num.20. Martliavirgo etmarlyi-Carlhsginensis Maximus, et Dadasmartyres ubi oc-
Marcana virgo et marlyr duaeUujus cum sociabus.Dex. A. 'C.' 508, Com. cisi?Dex. elCom. A. C. 290 n. 2.
nominis,earuinque gesla. Coin. A. uuin.7. Maximusinarlyr Gerundeiisiscuni sr<-
C 158iiiim.5 cl Dex. A. C.155. MartinusTuronensis floret. cio.Dex. A.C. 500, Com.num. 15.
MarciauaCltuiiensisniarlyr cum sociis. Dex. A. C. 582. episcopus
Intcrest concilio Maxiniusimperalor a quibus salula-
Dex. A.C 500el Coiu!num. 63. Caesarauguslano.Dex. A. C.584. tns? fuit Tyraiinus.Dex. A.C 384.
MarcialisTolosatiumepiscopus,Hispa- Martinus[Alias Marinus), Totelanus Necatur.Dex. A. C 588.
niasinvisit.Dex. A. C.52. episcopus.Dex. A.C 424. Mecourbs a Golbis iu Carpctaniava-
MarrialispoetnBilbiiilanus, taxat mar- Martulaurbs quae? Coni.A. C 508 st.ita,quae?Dex. et Com.A. C 429
tyres.Dex.A.C.G0.elConi. nuni. 7. n. 1. Eins martyrS. Briciusepiscq- utioi.10.
MarcialisEineriteusisepiseopusdepo- pus. Ibid. inDex. Mediolaneiisise|iiscopus Caiusquis?
situs. Coni.A. C 2o5 iiuiii.2. Martyresa MartialePoela taxati.Dex. Dex. A. C. 70, Com.num. 5. Couci-
Marcialismartyr socius SS. Justi et A."C 60, Com. mini.7. A Neroue liumcui TUpodosiusiinppr.inter-
Jannarii.Cwn A. C. 299 in fine. Roniaenf-caliIbid. In GalliaHispa- liiit. Dex. A. C 582. DelendiUir.
MareialisCiPsaraugustaniis inaityr, al- niaque tempore M. Aurelii occisi. Ibid. in Cnin. Mediol.iiiensiscivis
ter e xvni sociis. Com.A. C. 500 Dex. et Com. A. C 170 uuin. 1. PhilippusPliilotheus.Videeorerbo.
num.50. Vide verbo Persecutio, et tolo Mediolanifueie corpora SS. triuni
Marcus Marcellus Eugenius. Vide Clironico. Magoruiri.Com.A. C. 70 iiiim.I.
EugeniusTolplanus. Martyrologiileclio corrigenda levi- Ejus Ecclesia a Baruaba fundata.
MarcusniarlyrCastulonensis.Dex. et ter. Com.A. C 70 ntini. 7, olCom. VideBarnabas,Ainbrosius,Gerva-
Com.A. 66. A. C 71mim.2, et Com. A. C. 95 sius, Auxentius.
Marcus Maneinus duumvir Barcino- ii. 4, et Com. A. C 100n. 14, et MelantiusTolelanus episcopus.Dex.
nensis.Dex. A. (' 91. Com.A. C. 112 n. 4, el Com.A. C. A. C. 286. Inleriuil llliberiiano,
MarcellusRninseprajteclus, pater S. 138 n. 2,5, ete. scilicetin Victuria, Com.A. C. 300num. 5. Obiit.Dex.
Eugenii. VideMarcellus. Quiteria, et Basilla,et Com.A. C. A. C. 510.
MarcusLupusmarlyr. Dex. A.C. 100, 159n. 4, et Com.A. C. 175n. 2, et Melchiades papa, Afer origine, sed
Coiu.nnm.19. Com.A. C 208n. 4, et Com.A. C. nalusin HispaniaManliia:Carpeta-
MarcusBolanus. VideFlorentius Hi- 222n. 2, et Com. A. C 250n. 2, et lioruiii.Dex. A. C 248, et iu Coni.
spalensis. Com.A.C. 2S5num.-i,in Analholia et Dex. A. C 299 mim. 3. Fii pon-
Marcus primus ex genlilibusHiero- Virginp, et Com.A. C 296 u. 2, et lifex. Dex. A. C 508, Com.num
solvmorumpalriarclia. Dex. A. C Com.A. C 500 num. 22, 25 et 57, 25.
158. et Com.A. C. 500 44, Coni.A. Meleciusdux Clunia; passus cuins<
n. et
MarcushserelicusgnosticusHispanias C. 508 n. 14 et 11, elCom. A. C. ciis. Dex. A. C. 500, Coni.nuiu. 6.,
adiil; ejus gesta. Dex. et Coni.A. 582 n. 9. Melecionejus socius. Ibi. in Con..
C. 169.Tolelo pellitur,Valenliaque. MassiaHispaniaecivitas, quot el quos MeleciusJudseusmiro inodoad fiden.
Ibid. mai-tyreshabuerit?Com.A. C 168. conversus.Coni.A. C 424 num. 11
MarcusAureliusVeriisHispaniae prae- Massiliaeexsulant.Lazarusel sorores. Mela;locus correctus. Com.A. C. 5a
fecius, Chrislianoruinperseeutor. Dex. elCom. A.C 48 n. I. Massi- . niim. 1.
Dex. ei Coin.A. C 500num 14. liensis episcopusPaulus. Dex.A. C. Mellaria urbs palria ipsins Pnmponii
Marcusuiarlyr Caparreusiscumsociis. 418. Melae, quae? Coui.A. C. 500 num.
Dex. A. C 508, Com.num.19. Mathiasapostnlusproficisciturad proe- 14. Firmu< niartyr. Ibid. cumDex.
MarcusRomanuspontifex.Dex. A. C dieandum.Dex. et Com. A. C41. Menimius Calulauiiensis episcopus,
555. Paiitur. Dex. elCom. A.C66.Ubi- idem ac MauciusEhurensis. Com.
Marcus poola lyricus, Corcheiensis. nam exstet corpus ejus? Ibid. A. C 90. Vide Mancius.
Dex. A. C. 368. Forte Malrouia- Malronianuspoeta celebris, sed Pri- MenologionGraecoruoiDexlri dictis
nus. scilliani collega. Com. A. C 568 astipulalur.I p. Apol §1.
-Mai-garila.Vide Marina. num. 5. MercuriusCluniensismartyr cum so-
MABIA Dei gcuilrix,quo pactoaposlo- Mauh.-rusquo annoscripserilEvange- eiis. Com.A. C 500iium.65.
lorumcaput fuerit, adhuc viveus. lium? Dex. el Com.A.C 41. Proli- MesiloGraunatensisinarlvr. Com.A.
Dex. et Com. A C. 54num. 10. ciscilur ad prsedicandum.Ibid. C.57.
Dumvixit, a fidplibnsundiquecon- MaluUnusmarlyr Caesaraugustanus , Messanensibus dat epislolamB.Virgo.
flu'-nlibusvisiiata. Dex. A. C. 25. alter e xvm sociis.Coin.A. C 509 Dex. A. C. 86, el A. C 430.
Appaiet S. JacoboCaesaraugustae, iiuiii.50. Metellinensisurbs, quae?Com.A. C
jubetque erigere silii aedem.Dex. Mauruspresbyter de Hilurgiinterfuit 154 num. 4. Martyres ejus. Dex.
. et Com. A. C. 57. Exercitia ejus llliberilano.Com.A. C. SOOnum.o. Ibi. Confessor. Dex. A. C. 500,
posl Filiiascensionem.Ibid. num. MaxeociaCauriensis florel Tridenti. Com.num. 46.
12.MoralaaliquandiuCaesaraugustae Dex. A. C 419. Fuit S. Vigiliiepi- MetellusTargecnsisscriptor,scite de
probalur. Com. A. C 58 iiuiii. 1. scopimaler. Com.Ibid. divisioneprovinciarumiuter aposlo-
Quo aniioad Filiuin assumptafue- Maximavirgo CaurieusisRomaepassa. los locutns.Com.A. C 54nuni. 10.
rit? lale disseriiur Com. A. C 48 Dex. A. C 560. MelropolesHispaniaeoIim divisae.Vide
nuiii.1. Maximaoiartyr, uxor Montanimarty- Eugenius Toleianus. lterum sub
MariaMagdalena.Vide Magdalena. ris. Dex.A. C100. Constanlinoimper.cumsuis sedibus
Maria Cleophe peragrat Hispaniam. Maximavirgoet niarlyrOlyssiponpu- sulfraganeisdesignatae.Com.A. C.
Com.A. C 42 iium.4. siscumfratribus. Dex. A. C 508, 524iium.5.
MariaSalomeperegrinatur in Hispa- Com.uum. 11. Mevania,seu Mevitaniaurbs quae?et
nia, el obil Verulis iu Ilalia.Coin. Maxenciuslyraunusa Conslantinoim- ubi? et quot ejus nominis?Dex. et
A. C.42 num.4. per. devictus.Dex.A. C 512. Vide Com.A. C. 100uum.21 el 22.
Mariavirgo et martyr Veroviscensis, Com. Minerviusraunacborumpater.Dex.A.
cognomineAncilla Dex. A.C. 560. Maximianusmarlyr Blandensis cum C 424.
MariaHonoriiiinper. conjux, Hispa- socioBonoso.Dex. A.C 156. Minobngaurbs.FideMunobriga,Alias
na. Com.A. C. 588nuni.9. Maximiamis.imper.uctus a Narseo. Mirobriga.
Marianusniariyr Flaviobrigensiscum Dex. A. C 500, Com. num.10.De MiraculaS. Jacobi aposlolipra?dicantis
sociis.Cum."A.C. 182nuin.5. uo.Dex. A. C 500; Com.nuin. 18, iu Hispaniis.Dex el Coni.A. C 57
Marinavirgo, alias Geiuma-Maiina. 20el21. nnm. 4. Discipulorumejus. Com.
Dex.A.C 158.Eadeni ac Margari- MaximianusUrgabonensismartyrcum A. C 45nmn. 1.
ta, quaeGraecafalso putatur. Com. socio.Dex.A.C 508.Coni.n. 4. Mirobriga.Vide Munobriga.
latc. Inveuliocoiporis. Dex. A. C Maxiuiianusconfessor et episcopus, Modeslusniartyr Carlliagiuensiseum
300,Com.nuni.7. Vianaecelebralur. Dex. A. C 424. socio.Dex. A. C 160.
MarinusHisp3imsmarlyr. Dex. A. C Maximinus,Magdalenaesocius, exsu- Monar.liiin Hispaniaa tempore Dio-
268,Com.num.9. lat. Dex. e.tCom.A. C 48 num. i. cleliani.Dex. et Com.A. C 508n.
MarinusHispanusepiscopusad quem Maximinusimper. Dex. A. C 258, et 6. Nigri iu Lusitaniaquando?Dex.
S. Melchiadesscripsit. Com.A. C. 239,et240, quo fuit occisus. A. C.419.
299num.5. MaximusS. Jacobidiscipulusin Hispa- MonarchiaHispanorumregum,inquo,
MaroniusS. Iscii discipulus, marlyr nia.presbyter ab eo ordinatus:Com. etquando fundala?Appendixad A.
Grannatensis.Com.A. C 57. A. C. 37. Palitur. Dex. A. C. 66. C.430.
' .
PATROL. XXXI. 40
im
Monasterium monachorum Tilulci*
B Virgiui dicatum tempore Diocle-
tiani.
Dex. A. C. 308, Com.num. 6.
MonicaAuguslini mater. Dex. A. C
300, Com. num.37.
Montauusmartyr cum uxore. Dex. A.
C. 100.
MozarabeBreviarium,et Missalemul-
tum conlulerunt buic elucidationi.
i p. Apol.§ 3.
Mundaurbs quse? Com. A. C 508 n.
24. Eius martyr. Ibid, in Dex.
Mundiclistributioimer fitiosNoe.qna-
lis? Com.A. C. 66 num, 22.
Munobrigaurbs quae? etquot?Com.
A. C. 300 num.23. Ejus niartyr.
Dex. Ibid.
Myriilis,seu Julia-Myrtilis,urbs quae?
Com.A. C30Snum. 1.
Mysia prave in multis Martyrologii
locis legitur pro Masia.Com. A. C
168,
N Olivaurbs, quae?Ftde Juvencuspoeta.
NarcissusBracarensis episcopus.Dex.
A. C 268\ et A. C 277. Vide etiam
Com.ubi fttse de Nurcissis et Feli-
cibusGerundensibusagdur
Natalesmartyrum, cur fesll dies ipso-
rum nuncupenlur? Coin.A. C.324
num. 2.
Natalis presbyter de Orsunahtermit
Illiberitann. Com.A. C- 300num.5.
Fit episcopus Toletalius. Dex. et
Com.A.C. 310 num.3. IoierfuiiNi-
caeuaesynodo.Dex. A. C.324.Cele-
bral Toleli concilium. Ibid. Misit
Coustantino librum Nalaliuui SS.
mariyrum,cujusipse auctor fuerat.
Ibid. Ooit. Dex. A. C 552.
Nathanarl Cbrisii disciiuiiusubi quie-
scat? De.x.et Com.A C. 105n. 5.
NazarethicaDeiparae uomus iu tem-
plum ah apostolissacratur. Dex. A.
C. »2, Gom.num. 1.
Neocaesariensissynodus quando co-
acta?Dex. A. C 316.
Nereus niartyrsociusS. Achillei.Dex.
A. C 91.
Neronis imp. res. Dex. ab A. C 60.
Ejus mors quo anno?Dex. et Com.
A. C 69.
Nesior S. Jacnbi discipulus, primus
Palenlinus episcopusab eo creatus.
Dex; ei Com. A. C 57 num.8. Pa-
titur. Dex. A. C. 60.
Nertobriga urbs quse?Com.A. C.300
n. 59. Ejus martyres. Ibid.
Nigredoveslium uionachorum,unde?
Gora.A C 419 num.5.
Nivariaurbs, ubi? Dex. el Com.A. C.
208 num. 4. Ejus martyr Andeolus.
Ibid.
Nix de ccelo super corpus utriusque
Eulalisevenit. Com.A. C. 300 num.
52. .
Nizenum concilium cccxvm Patrom
contra Arium, quo anno coactum?
Dex. et Com. A. C 524 nuin. 1.
Num Hosius pro S. Sylveslroin eo
praefueril?Com.
Nizephornsniartyr Ursaonensis.Com.
A. C 115 num. 2.
Nonia martyr, uxor S. MarcelliLegio-
nensis, et mater xu martyrum.Com.
A.C. 298.
Novem martyres Ursaonenses ano-
nymi. Com.A. C. 115 num.2.
Novem martyres Metellinenses ano-
nytni. Dex. A. C 134
Numerusingens boniiuumab Augusto,
in censu, Romsedeprehensus. Com.
A. C 14.
Numerus quotidianusmartymmquan-
los? Com.A. C. 384 nnm. 3.
Numia-VariaVeneris sacerdos notis-
sima.Dex,et Com.A C 255num.5.
INDEX IN FL. L. DEXTRUH.
O Paulus Orosfusscriptor nasritur. Dex.
Objectain codicisbujusgermanitatera
diluuutur. i p. Apol. § 2, el n p.
Apol. per lolam.
Oceanusmartyr Ispalitanuscumsociis.
Dex. A. C 308, Com.num. 16.
Oceanus martyr Tuccitanus cum so-
ciis. Ibid. n. 7.
Octaviola,Vezozabiae urbs, quae?Com.
A. C 2W0num. 2. Eius martyres.
Dex. Ibid.
Octoginlasex martvresanonymi.Con-
cordisein Lusitania passi. Com.A.
C. 145num. 2.
Oaogessa urbs quse? Com. A. C 94
niuii. 5. Ejus mart.yr.Ibid.
OEuoinausphilosophus.Dex. A.C.122.
Olcades populi qui? Com. A. C 100
uum. 14, et A. C. 285.Ubi de ejtis
martyribusin Dextro.
Oiiva ad lumulum S. Torquatiflorere
solila quoianois. Com. A. C 66
num. 4.
Olympiadumsuppulatio auuisDomini
correspondens, qualis? Com. A. C
1, et Coui.A. C. 34 nuin. 1.
Olympius Toletanus episcopus, ejus
nominis primus, quinain fuerit ?
Dex. et Com. A. C 552 num. 1.
Fuit celebris inter doctores Eccle-
sise.tbid , Usle.Eius acta. Dex. A.
C 536. Interfuit Cordubensicouci-
lio. Ibid.
OlympiusII Toletanusepiscopus.Dex.
A. C 424. Obit sanclilate clarus.
Ibid.
Olyssipponeosesmartyres. Dex. A. C
508, Com.nnm.11. Klorentibi quo-
que alii. Ibid. uuin. 22.
Omissionesrerum prsecipuaruminboc
codice, culpa trauscriplorum. i. n.
Apoi. § 3.
Omnimodabistoria, quaedicatur? jure
hoc nomine gandel Dextri Chrooi-
coo i p. Apol.§ 2. el Com.episl. ad
Orosium,§ Porro Onmimodam, et
§ ChroniconOmnimodw.
Ooesimi apostoloroindiscipuli in Hi-
spania praedicaiio.Dex. et Com.A.
C. 71.
Ophir fuit in regione Bracarensi.
Dex. et Com.A. C.66. num.22.
Oppius. VideCaiusOppius.
Optatus Caesaraugustanusmartyr, al-
ter e xvm sociis. Com. A. C. 300
num. 50,
Orarium, et annulus SS. martyrum
Emilherii et Celedonii volaruntad
ccelum.Com.A. C. 299.
OrdiuisAuguslinianiquatenns Bonifa-
ciusdictus. Cnm.A. C. 429 num. 3.
Orentius S. Laurentii pater, martyr
cum uxore. Dex. et Com.A: C. 246.
Oreutius episcopus Anxitanus frater
S. Laurentli. Ibid.
Oretum urbsquae? etubi?Com. A. C.
300 num. 16. Oretanus confessor.
IWiu Dex. Eplscopus. VideLam-
padius.
Origenesfloret. Dex. A. C. 211. Abitt
Caesaream.Dex. A. C 235. Ejuspa-
ter martyr. Vide Leonides et P.
Orosius.
Oronius martyr Julibrigensis cumso-
ciis. Com.A. C 300num 19.
OronliusmartyrPacis-Auguslanuscum
secio.Dex. A.C 308, Com.num. 24.
Orosionumfamilia quaiis? et unde
traxerit originem?Videin VilaAu-
ctork.
Orosius,PauliOrosilpatruus, S3nctita-
te Romaeclarel. DPX.A. C 352 ct
Com.num. 2. Orosiussenior dece-
dit Romae.Dex. A. C. 366.Orosius
ejus filiusalter a Paulo Orosioscri-
ptore.Dex. iWd.num.5.
1260
A. C. 575. AdconciliumAfricanom
proficiscilur.Dex. A. C. 400 Au-
spicatur Hormestram.Dex, el Com.
A. C. 417. Ejus de CouceptioneVir-
ginis dicium, quatenus intelligeo-
dum. Com.A. C. 508num. 9. Orosio
dicat IsidorusCordubensislibrosAl-
legoriarum.Dex. A. C. 423. Paulus
Orosiusperseculus esl Origenistas.
Com.A. C400num. 2.
Orsuna. Vide Ursaona.
Oriigiusepiscopusrestituiturin sedem
snam a Palribus Toletanaesyoodi.
Com.A. C. 400num.l.
Osca orbs, quse?duaeejus nominis,al-
tera io Baelica,altera in Celliberia.
(om. A. C. 138 num. 5. et Coni.A.
C 216. Osceoses martyres. Vlrobi-
que mDextro.
Osius Cordubensis.Vide Hosius.
Ossonobaurbs , quae? Ejus episcopus
ViiicentiusinierfuiiIlliberitano.com.
A. C 500 uum.5.
Ostium Evangeliiquandogentibus re-
seraium.Com.A.C 56 iate, etDex.
A. C. 40.
OlhonisI imperium.Dex. A. C 70.
Ovantiusmariyr Uxamae-Barchaj. Dex.
A.C.9I.
Ovidii Nasonismors. Dex. el Com. A.
C19.
OviJius CaesonisMaximiamicus,qua-
lis ? Coni.A. C 66 uuin. 15.
Ovidius Bracarensis episcopus. Dex.
A. C 93. Qnis? Com. IWd. Vide
Dex. A. C 110.
P
Pacianus episcopus Barrinonensis,
Dextri pater Dex. et Com. A. C
375 num. 2, et A C 396 num. 1.
Viae VitamAucloris.
Pal-mo urbs, quae? Com. A. C 300
num. 57. Ibi passa S. Solher virgo
Romaoa.Dex. Ibid.
Palemon rhetor. Dex. A. C. 135.
Palentina Ecclesiaa S. Jacobo erecta,
crealoibi S. Nestore priiooejus epi-
scopo. Dex. et Com.A. C. 37.num.
8. Ftde Tela, et Paniea, et Antonf-
nus martyr.
Palaesltnsetermini ,quales? Com.A.
C. 66 num. 22.
PalladiaCluniensismartyr cumsociis.
Dex. A. C 300, Com.nuni.65.
Palmacius Tolelanus anlistes scrihit
contra Vigilantium.Com.A. C. 388
num. 11 infine.
Pamea urbs, quae? et quot ejns nomi-
nis? Com.A. C 508 num.21. Ejus
martyr. Ibid. in Dexlro.
PaBtenusphiiosophusChrislianus.Dex.
A. C 197.
PantheoojRomae,a quo exstrnctum?
Com. A. C 86 num. 4. De coeio
taclum. Dex. A. C 112.
PanuntiusS. Iscii discipulus,marlyr.
Com.A. C 57.
Papianus marlyr Juliobrigensis cnm
sociis.Com.A. C.500 num. 19.
Papius m.irtyr Segisamonensis.Dex.
A. C. 500, Com.num. 64.
Parmenaeet sociorumreliquiiee Per-
side Cordubamadvectae.Dex. Ibid.
num. I.
Partus multorumsimulfiliorum.Com.
A C 158 num.6.
(De) Paschatequaestiogravis orta sub
"Victorepapa. Dex. A. C 199.
Paschasius martyr Salmantinuscum
sociis.Dex. A. C 430.
Paslor ct Justus pueri,martyres Com-
plutenses!Dex. A. C.296.Reliquia-
rum inventio.Dex. A. C 425. Vide
verbo,Aslurius, Hymnus,Celsus.
Pastores qui Cbristum recensnatuoi
1261 tNDEX IN FL. L. DEXTRUM. t2o2
adoraverunt,qnot, et quales ? Dex. Pelagius Ovetensis episcopus, scri- perat com filioPhilippo. Com.Ibid.
el Com.A. C. num.5. ptorcrlebris. lp. Apol.%1. Cooso- CelebrantmillpiiariuinannumUrbis
Pasycratesvirs.inctilateinirabilis.Dex. nal Dextro Uumde discipulisS. Ja- condita?.Fuerunl iiriioi im|ieralores
A C. 168. Nonin Thiacia, sed in cobi agit. Com A. C. 56 et57. Chrisliani. Coin.A. C. 249. Occisi.
His: ania vixit. Coin.Ibid. Ubi de Peninsulaurbs Hispaniae,olimGraeris Com.A.C 252uum. 1.
snciisejus agitur. Cherroiiesum.iiuncPenniscola.Com.PUilippus Tolptanus, S. Hieronymi
Patavoniumurbs, quae? Com. A. C A. C 60nurn. 2. discipulus.Dex. A.C. 429.
500niim 18.Martvres.Dex. Ibid. Peregriuatio fideliumad B.Mariam ad- Philibertus abbas et niartyr cum SOT
Palernns Tolelanus ad
civis, prsBdica-
' tionemS.Saturniuiconvertitur.Dex. htic in carne degpiilpoi.D x. A. C tii, apud Titulciam. Dex. A. C.308,
55. Adiocasaocta Hispanise, quam Com.nnni.6.
A. C 76. PraedicatBilhilitanis.Dex. aoti.|iia?Dex. A.C. 70, Com.miui.2. Photina. Vide Samaritana.
A. C 9i. Floret. D x. A. C. 112. Peregrinus philosopliusPisis se igni Pilatus miititur procurator io Judaeam
Gestael marlyrium.Dex. A. C. 130. superinducit.Dex. A. C 167. Dex. A. C. 28, cum Com.Uxor ejus
Pateruns Bracafeusisepiseopusio quo Persecutio prima post S. Stupbaniue- in Cliristumcredit. Dex. et Com.A.
deliquerit? Prscsidet Toletauocon- cem. DPX. A. C 55. Multi tuiic ex C. 54 nuui. 2. Scribit de miraculis
cilio. Com. A. C.586 num. 1. Non in
profugis Hispauiam venere.Ibid. ChrisiiadTibe.riuniGsesarein.Com.
fuit Tolelanus praesul, ut putavit Persecuiio Nerouis qiiaudo coepit A C. 54, et Dex. A C. 58. Acerba
Loaysa.Ibid. etDex. A. C. 407. inHispania? Dex. A. C. 60. Sub ejus uiors. Ibid. I ilatorum proge-
Patientia niaterS. Laureutii pro Chri- Doinitiano.Dex. A.C. 86. Suli Tra- nies auhuc durat Ibid.
slo cum coujuge Occisa.Dex. A. C. jano. Com.A. C 100 num. 15. Sub Pitkiaurbs (J(iasPiocium)quse?Com.
216. M. Aurelio Com.A C 170.SubSe- A. C 93num. 1. Ejus marlyr. Dex.
Patres concilii Csesaraugtislani,qui vero Com.A. C 204.Slib Maximioo. Ibid.
Priscilliauumdainuaruni. Com. A. Com.A C.239.Sub Decio.Dex..A. PinieniiisAquensis martyr. Dex. A.
C 584 num.7. C. 232. Eadeiusub Valeriano.Com. C. 150.
Palres eoiiciliiToletani. Com. A. C. A. C 268 num. 1 et 2. Sub Diocle- Pimeuius episcopus Dumiensis con-
400HUIO.1. tiano. Dex. A.C.286. fessor.Ibid. in Com.
Palres concilii Bracarensis. Com.A. Perseverandavirgo Caracensis. Dex. Piociurn.Vide Pidna.
C. 425 oum. 6. A. C. 560. Pionius inartyriu Asia.Dca. A.C.170.
Palres conciliiIlliberilani.Com.A. C. Persii poelaemors.Dex. et Com.A.C Quisnamfuerit ? Corn.Ibid.
500 nirtn.5. 66. Pius S. Jacobidiscipulus, primusHi-
Patriarcha id-m quod primas. Com. Pertinax imper. Dex. A. C. 195. spalensis episcopus ab eocreatus.
A. C. 105num. 6. Pestilenlia famosa. Dex. A. C 175. Dex. et Coin A. C. 57 num. 8: Pati-
Palricius S. CaeciUidiscipulus cum eo Alia.Dex. A. C. 255. tur. Dex. A. C 60.
passus. Coui.A. C.57. Petrouilla virgo , filia ex matrimonio Placentia olim Ambracia. Vide Am-
Palriiius Malacitanus episcopusinter- 5. Pelri aposloli. Dex. A. C. 34, bracia.
fuil Uliberitano. Com. A. C. 500 Com. num. 4. PlacentiuCantabriseurbsaPlaceotinis
num. 5. Pelrusaposlolus praedicatinHispania, condita.Dex. A. C. 384.
Patruiuus Toletanus episcopus Dex. Africa et jEgypto. Dex. A. C. 50, PlacidiaAugostaTheodosiifilia Dex.
A C. 160, et A C. 208 nuin. 6. cum Com. tjus peregrinaliones. A. C. 407, eVAppend.A. C 430.
Paula virgo et m.irlyrCar:h?ginensis, Ibid. ReditRoinam.Dex. A. C. 66, PlacidusmauyrMantuanusOIysippone
cumsocbbus.Dex. A. C 508, Com. Coin.num. 21. Quo anno passus? iloret. Dex. A. G. 508, Com. num.
num. 5. Dex. et Com.A. C. 68 22. Patitur cum sociis Mantuse-Car-
Paulalus. Vide PomponiusPaulatus. Pelrus Bracarensissuscitatur a mor- petanae.Dex. A. C 355.
Paulillus puer Salmaiiliceusis,socius tuis a B. Jacobo.Com.A. C. 57niim. Plagse quseHispanias ad
inartyruin.Dex. A. C. 430. 2. Fuil primus episcopusBracaren- Gothorum iiitroilumaffliclarunt,
qualenus per
PaulinusNolanusDtBarcinonepresby- sis.Ibid. et num. 8, cum Dextro. Jeremiam et Zachariaui
ter. Dex. A. C. 396. Ejus acla et Mors ejus et fama. Dex. el Coin.A. Com.A C. 424 nuui. 1. praedictae.
scripia, uxor et filins. Com.Ibid. C. 66 Claretmiraculis. Dex. A. C. PlautillaePaulidiscipulae hisloria.Com.
Viae Celsus et Tarasia. 110.Itemde eo. Dex. A C. 508, A. C. 66 num. 16.
Paulinus Tarfaconeusisurbis Guber- Com.num. 1. Ejus reliquiae custo- Pliuius secundus junior, Antoniae
nator. Com.A. C. 596uum. 1. Alii ditse.Com.A. C 425 num. 6, cap. 5. Maximillse, S. Andreae discipulse
ejus nominis in Hispania.Ibid. Actomm concilii Bracarensis. consanguineus.Dex. A. C 100 ,
Paulns apostolusad Gdemconvertitur, Petrus-Megistos,quis? Dex. A.C. 66, Com.num. 23. Cooversusad fidem
quo auno? De.x. A. C 58, cumCom. Com.num.16. patitur. Dex. A. C. 220.Clarel.Dex.
oum. 1. Quoannoascenderit Hiero- PetrusCaesaraugustanus orator, publi- A. C. 112.
solymampost conversionem? Ibid. cusque grammaticus. Com. A. C. Plutarchus philosophusmoralisclaret.
Succeditin locumJacobi, et prsedi- 560in fine. Dex. A. C 122.
caliotiemiili is suscipit. Com.A. C. Pelrus preshyter Toletanus celebra- Polycarpusmartyr quando Romamve-
36. Ardenliusdesideral proficisciin turin Africa.Dex. A. C 424. Obit nit. Dex. et Com.A. C 156uum. 1.
Hispaoiam.quauiRomain.Iiiirf.Prse- Caesaraugustae. Ibid. nuni. 15. mariyr in Asia. Dex. et
dicat iu His.ani.i, et defert secum PhegadiusepiscopusAgennensisprse- Polycarpus Com.A. C. 170.
multosdiscipulos.Dex. el Com. A. fuit CoucilioCaesarauguslanoel Va- Polycrates episcopus in Asia, clarus.
. C 61. Ejus gesta. Ibid. Ad quos lenlino. Dex. A. C. 584, et Com. Dex. A. C. 198.
Hebraeosscripseril? Dex. ct Coiu. nuin. 7. S. Audreaediscipula. Dex.
A. C. 66. ReditRoniam.Dex. Ibid. Philemon venit cum Paulo in Hispa- Polyxena A. C. 71, et Com.
Quo anno patitur ? Coni. A. C 68. niam. Dex.A. C64. Prsedicat.Ibid. Ejusres gestae.Com.Ibid. niiin. 2.
Ibid. Placide
Ejus adventus in Hispaoiam lale Com.A. C 47. obit in Hispauia. Dex. A. C
probalur.Com.A. C 6i onm. 4. PUilemon Caiihaginensismartyr cum Com.nuin.81. 100,
Paulus Narboneusisepiscopuspraedi- socio. Dex. A. C. 500, Com. num. Poinpilioneoses ad fidem conversi
cal in Hispania.Dex. et Com.A.C 24. opera S. Saturnioi, ad XL millia.
66. Quisnainfueru? Ibid. Iterum Philelus S. Jacobi discipulus.Com.A. Com.A. C. 76 num. 2. Et praedica-
praedicat i bidein , et in quibus urbi- C. 42. Patitur Carlhagine veteri, tiniieS. Firminimulti alii. Com.A,
bus. Dex. A. C 76. quaeerat inter Tarraconein et Iler- C. 110num 3. Ibi praadicat.S. Ho-
PaulusOrosius. Vide Orosios. dam. Ibid. nestus presbyter. Ibid. Martyres,
Paulus Concordiensissenissimuspre- Phileius senatorBarcinonensismartyr Dex. A. C. 500, Com.num 62.
ad
sbvter, qii'-mscribitHieronymus. cumsociis.Dex. A C. 138. PomponiiMelaelocuscorrectus. Com.
Dex.A. C. 418. Oscensis Dex. A. C. A. C 52. Ejus patria. Vide Mel-
Paulus Tarrai-ouensisepiscopus,quis? PUilippa marlyr.
138. laria.
Coni.A. C.429 mun.3. PUilippus aposlolus proficiscitur ad Pomp miusPaulatusTolelanusepisco-
Pax-Augusta,quae?Coui. 64num.A.C pnedicandum.Dex. et Coui. A. C. pus. Dex. A C. 245 Nobilissimus
6. Marlyres.Ibid., et Dex. A. C. 41. genere. Coui.Ibid. Scribit ad S. Li-
308, Com.niim. 24. PhilippusPliilothens.civisMediolaneii- cerium. Dex. A. C 268, C'>mnum.
Pelagia uiartyrTarraconensiscumso- sis, a Panlo io Hispaniaconversus. 8. Deeo. Dex. A. C.285^Obit.Dpx.
ciis. Dex. A. C. 500, Coiu.num. 10. Dex. A. C.64.De eo. Dex. A. C. A. C. 286. Vide Dex. A. C. 430
Pelagius civisToletaous convertitur, 91. PrsedicatBarcinoue, et alibi. num. 10.
prsedicanteS. Saturnino.Dex. A.C. Ibid. Ejusgesta.Com.A.C 91 num. PomiusPilatus. VidePilatus.
_ 76. Fit episcopus Tolelanus. Dex. 6, et A. C. 103num. 6. Pontius Paulinus Ebreduoensis epi-
C.
A. 158. Philippusimper. Dex. A. Q. 244. Im- scopus, excipit corporaSS. Mariry-
1563 1NDEXIN FL, L. DEXTRUM. 1264
rum Viocentiiet Orenlii. Dex. A. e xvni sociis. Com. A. C.500 num. 260 el296, et A. C 308, Com.mim.
C. 308, Com.num. 24. 50. 25.
Pontius Paulinus Nolanus episeopus. Pueri tres PampilionensescumValen- Rom.inorum nrmine eliam Hispani
VideHaulinus. te episcopopassi. Dex. A. C. 500, compreliensi. Coni. A. C. 53 iium.
Com.iiuin.62. 5 et-Coni.A. C. 57 niim0.
Porphyrius S- Calharinaediscipulus, Pupienusiniperator.Dex.A. C2i0et Romulus marlyr, Trajani ciibicula-
patilur. Dex. A. C. 300, Coin.iiuiii. 241. rius. Dex. et Com. A. C. 100.
60. niitn. 2.
Porphyrium philosophmo et aposta- Pyiietus Cretensis lloret. Dex. A. C.
tain triginlascriptorescallioliciscri- 174. Romulusmartvr Concordiensis.Com.
ptis inseclantor.Dex. A. C 310. Pyramus Galliaerex. Dex. A. C 284. A. C. 145num. 2.
Portucallensis.SWPPorluensisEeclc- Pymenius Vide Pimeuius. Rosie divinitus ad sepuliTunimarly-
sia a S. Pelro Bracarensi erccta, Pyouius.'VidePionius. rum Cordubensiumquotanuis crlaj.
cre>atoibi primoejus episcopoBasi- Com.A. C. 158n. 5.
lio, S Jacobidiscipulo. Coiu.A. C Q llulinavirgoel martyrHispalpnsiscum
36 iiuni 2. sorore Justa. Com.A. C. 500uum.
PotamianiariyrTarracooeosiscumso- Quadragintaphilosophi a S. Calharina 48."
ciis. Com.A. C 360 niini. 4. conversi, paiiuntur. Dex. A. C. 500, Rufinianus marlyr Baeticus cum so-
Com.niini. 60. Dex. A. C. 508, Cora. niiin.
Prsefcctura prsetoriiqualis et quanla Quadralusapostolorumdiscipulusscri- ciis.
diguitas? Com. epist. ad Orosium, bit pro lide Apologeticum.Dex. A. ltulinus 15.
§Postquamex Orieme. C. 128. marlyrHispalensiscumsociis.
Praefecturarumgenera. Ibld. Dex.A. C. 115.
1'raefecli praetorio fonnula anliqua. Quadratus episcopus Uliensis.Dex. A. Ruliuus martyr ltaeticus cum so-
C 159. ciis. Dex. A. C. 508, Com.niiiii.
Ibid. Iu Josepho patriarcha aduin- QuartusprsedicatinHispania, ibique
bralus. Ibid. Palriarcha el pater 15.
niigrat. Dex. A. C. Com.uuni.5.
jinperiidictus.Ibid. Quibusdaiiinuin elDex. A. C. 105. 50, Ruliuus ex causidicofaclus episcopug.
Coni A. C. 388 nuui. 4 et Dex. A.
uiajoi-doinos iniperatoris exisliiua- Qiiinciauiis sub quo Agatha agoni- C 407.
lus. Ibid.
Praefccti pratorio, Dexter et Cyne- zavii,ejusquefiliusQuincianus,Dex. Rufusaposlolorumdiscipnlus,U'iusSi-
A. C.500. Com.nuni. 29. monis Cyrenensis sedet Derlosa;,
gius,auibiHispani. Ibid. Quiiicliu.sToIplaniis ppisccpus Com.A. seu Toriusaeepiseopus.Dex.et Com.
Prsetextatus Barciuoneusisepiscopus C. 182, num. 5, et Dex. A. C 208
inlerfuit Illiberitano.Coui.A. C 500 A. C. 100 num. 4 el Dex. A. C.
el 222. 112.
nnni.5. Quintus Quiutiiiusimperator. Dex. A.
Preshyleri a PauloA.apostolo in Hispa- Rufusepiscopusmire delusus.Dex.et
C. 275. Com.424num.6.
nia rulu-li.Dex. C. 60. Quintilianus rbetor.
Priiuas Hispaniaruin Ecclesia, quare Calagurritanus, Rusiicus B.Janus, Romseconsul, Hi-
Coin.A.C 90 in
in Tolelo, el quandoiusiiluia?Dex. QuiricusTolelanusfine. epsicopns, auctor spauus. DPX.A. C. 116.
et Com.A. C.105 imm.6. de Ruslicoriuiifamdiauobilisio Hispaoia.
Uymni Sancta Eulalia Barcino- Com.iWd.
Primales Ecclesiseubinamsec.undum uensi. Com. A. C 500 num. 52.
Cmioiies apostolicos iiisiiiuenda;? Monachorum coiivenliim in ejus RuslicusAntistiusa Martialelaudatus.
Com.ibi. Ecclesiam induxit. in Ibid.
lbid.
Primilivus martyr frater S. Facundi. Quiricusel Julita niarlyres. Vide hymno. Ruliliusmarlyr,Afer, Cordubamvenit.
Dex. A. C. 159. Ejus gesta. Coni. lita. Ju- Dex. A. C. 110.Patitur. Dex. A. C.
ibid. 116.
Quiriulus martyr Eburensiscumsociis.
Primitivus martyr Csesaraugusianus. Coni.A. C. 500, uum. 20. S
Com.A. C 500 num.50.
Priscilla uxor Aquike.Pontici, Pauli Quiteriaque
virgoelmarlyrHispana, ejus- Sahina virgo et niartyr Emerilensis,
gesta. Com.A. C 158 num. 5.
discipula,patilur. Dex. .4. C 93. Ejus socii martyres. Ibid. Agaonipassa.Dex.et Com.A.C 500
Priscillianiualales, mores , ac ingenii inim.1.
perversitas. Dex. et Com. A. C. R Sabiiia virgo Abulse cum fralribus
380nuni.2, el A. C.582. Ejus sup- passa. Dex. A. C. 300, Com.num.
plicium. Dex. A. C.588. RagooisQoincliani filiaGentollavirgo 54.
Probus Hispanus a Paulo couversus. etmartyr. Dex.A.C300, Com.oum. Sabinus episcopuscum Felice collega
Dex. A C 64. Sedet Ravennaeron- 29. ad Cyprianuiumissus. Com. A. C.
(ifex, et obit. Dex. A. C 100, Com. Rebecca{AliasSarra) socia Polyxenae 255 uum 2.
uuiii. 15- virginis, S. Andreaedisripuia.Dex. Sabinus Hispalensisepiscopus intrr-
Probus imper. Dex. A. C 277. etCom. A. C 71, nuui.2. fuit Illiberitano. Com. A. C 500
Prnbus mariyrSaiiiiantiuuscumsociis. Recaredus Hispaniajrex, iu quo mo- uum. 5. Duo ejus nouiiois et sedis
Dex. A. C 430. narchiaHispauiaefundata. VideAp- praesules.Ibid.
ProcorusS. Joannisapostolidiscipulus, pend. ad A. C 450. Sagunti ad lillus S. Vincentiusoccu-
geslorumquc ejus hisloriographus. Regula virgo et martyr socia S. Feli- btiit. Com A. C.500 num.51.
Dex. A.C. 94. . cis.Dex. A. C2«5. Salaria Lusilauiaeurbs,quae? Com.A.
Froculuemartyr Inleramnensisin Hi- Regulusin Galaeciaad fidem conver- C.250 nuni. 2 Ejus marlyres.Dex.
spania. Com. A. C. 160 num. 2, et sus. Dex. A. C 60, Com.num. 6. IWd.
Dex. A. C 175. Reliquiae S. Stephaniiuventae.Com.A. Salazarragens S. Laurenliumconsan-
Proculus niarlyr Serpensis cum socio. C. 400 n. 2. guiiieumcolil.Com.A. C 216.
Dex. A. C. 508, Coiu.iium.2. ReliquiaeSanctorumin Hispaniisaua- Salia vetus, cujus se oblituni arguit
Provinciaemundjiiiteraposlolosquandn tenus a Chrislianisln iucursu Bar- Prudenlius, quid? Com. A. C. 380
in sortem dalae.Com. A.C. 54 uum. barorumcustodilae.Com.A. C. 423 num.7.
10. num. 6, in cap. 3 Aclorum Braca- SalnianlicaeobiitS. Juvencus presbv-
Provincia CartbaginensisHispana in rens.concilii. ter. Dex. A. C 357et 407.Salinaii-
duas divisa.Dex. A. C. 419. Bestitutus presbyter Illipulitanos in- ticenses martyres a Waudalisoccisi.
Prudeutius poeta Hispanusubi naius? terfuil Illiberitano.Com. A. C. 500 Dex. A. C. 450.
et quando? Dex. el Com.A.C 380 num. 5. Patilur cum sociis.Dex. A. Salvia terra urbs Cantabriae, quae?
num 7. Fit rector Toleti, Cordubas C. 500, Com.num.55. Com.A. C.450num. 8. llluc celi-
et Caesarauguslae. Fil etiam dux. Revocala marlyr Argenleolensiscum quiae S. TUeodosiae adductae.Dex.
Floiei iu poetica etrhetorica. Dex. sociis. Dex. A. C. 500, Com.nuin. Ibid.
A C. 588.Petit Romam.Ibid. Flo- 56. SamaritanaeEvangelicse,ac liliorumet
rel ibi. Dex. A. C. 596, «Wrfeejus Revocala virgo et martyr Vianensis sororumeius nobilecertauien.Com.
scriptis. ScribitcontraSymmacliuin, cum soeiis. Dex. A. C. 2P0. A. C. 60.
et quare? Com.A. C 417 num. 1. Rhoda urbs qua;? Com. A. C. 300 SampyrusAsturicens'sepiscopusscri-
Redit in Hispaniaui,ibique scribit. nuiii. 44. Ejus martyres. Dex. Ibid. psit Hispauiaebistoriam. 1 p. Apol.
Coui.A. C 425iium.2, et A.C.424. Ripariuspresbyler Hispanus convcnit §1.
Morilur iusedeS.MariaedeColuniua, S. Hieronymumcoutra Vigilantium. Sarra virgo S. Andreaediscipulavenit
Coesarangustae. Ibid. Com.A. C. 588iium.11. in Hispaniam. Dex. el Com. A. C
Prudeniius Ilerdeusis episcopusOro- Rixiiis-Varus,seu Ricius-Varuspraeses 71 num.2.
sium in Africammittll. Dex.et Com. ad fidemconversus. A quo? Dex. A. Salurninus episcopus Tolosanusfuit
A. C.400 num. 2. C. 500, Com.num. 3. S.Petri apostolidiscipulus.Com.A.
Publius uiartyrGsesarauguslauus, ajter Koniani poniificesjniulti. Dex. A. C C. 76 num. 2. Praedicat Pampilonse,
 4265 INDEX IN FL. L. DEXTRUM. 1266
et quo fruclu?IWd. PrrcdicatTole- primitiva Ecclesia.Com. A. C 66 Siriciuspapa. Vide Syricins.
ti. Dex. IWd. Iiernm Toleli praedi- num. %. Sirmium urbs, quse? Com. A. C.100
cat. Dex. A. C 112. Senlica urbs, qnae? Com. A. C 556 uumi.5. Ejus rnarlyres. Pex. JWd.
Satiirniuusmarlyr Vianensiscum so- nnra. 4. Ejus martyres. Dex. Ibid. Solia urbs quse? cuius presbyter Eu-
ciis.Dex. A. C. 260. Seoris urbs, quae? AliasSaria. Com. maniiiisinterfuit.Hliberitano.Coni.
Satuminnsmarlyr Deinbrigensiscimi A. C 500 num. 50. Ejus niarlyres. A. C 500nnm. 5.
soe.io.Dex. A. C 285. DPX.Ibid. Soliensis marlyr. Dex. A. C 500,
Saturninus niartyr Cluuipnsis cum SepliaradHebraeisestHispania. Com. Com.niim 28.
CCCLV sociis.Dex. A. C. 290. A. C 57num. 5 in fine. Socralesmarlyr Ilurissanuseumsociis.
Satuniinus niarlyr Patavoniensiscum Septem fratres martyres, filii S3ncla? Dex. A. C. 300, Com.nniii. 45.
sociis. Dex. A. C 500, Com.num. Symphorosse. D ex. A. C. 100, Com. Soles tres in HispaniistpmporeDomi-
5i. num. 24. nicaeNativilalis visi. Dex. nt Com.
SaiurniniismartyrArgenteolensiscum Septenuius S. Cfeciliidiscipulus, cuni A. C 2. ttbide aliis similibusnppa-
sociis.Dex. Ibid. eo Grannalaepassus.Com.A. C. 57. rilitmibus.
Saturnini qualuor martvresICaesarau- Serapion lector S. TheodoriCsesarau- Solis defeclioin morte AngiistiCaesa-
gustani.quare sic dicti? Com.A. C. gustani episeopi, cum eo passus. ris. Dex. A. C. 15. Alinin Chrisli
500nuui.50. Dex. A. C..71. morte. DPX.A. C 5i, Coin. mim.
Sauromalicumbellum. Dex. A. C. SerapionCluniensismartyrcum sociis. 1. Aliainitio imperiiNeronis. Dex.
122. Com.A. C. 300, num 63. et Com.A C.60.Aliainagnaeliam.
Saxi-Firmnmurbs.VideSevifirmum. Serenauxor StHiconis,Hispana,cujus Dex. A. C 550.
Sa\i:m divinitusaperilur, ut occulat InuilescecinitClaudiaiius.Com.A.C Soiherpapa. Dex. A. C. 171.
... S. Mariamancillam. Com.A. C 560 588. niim. 9. Sothei-virgo et. inarlyr Roinaoa.ubi-
num. 7. Serenus Granniuspro Chrislianisscri- nam passa?Dex. et Coni.A. C. 300
SatyrusmarlyrJuliobrigpnsiscumso- bit ad HadrianumCaesarem.Dex.A. num. 57.
ciis.Com.A. C 560 num.5. . C 150. Toletanus episcopus, con-
Scalabitanaurbs , ejusque cives et Sergius Cluniensismarlyr cum sociis. Spiridion fessor insignis. Dex. A. C 500,
marlyres. Com. A. C 277 nuni. 2. Com.A. C 500num.63. Com.num. 32.
Scriptores contra Purphyrium. Vide Serpa urbs in Bsetica,pjusquemarty- Splendnniusepiscopns Ambracianus,
Por(,hyrius. Contra .liiiianum Apo- res. Dex. A. C 508, Com.num. 2. sive Placpntinus, pjiciturbe Priscil-
statam.Dex. A. C.568. Serranus. VideAsturius Scrrenus. lianistas.Dex. A. C.424.
Sebastianus dux mililiae, Hispanus, Servandusmartyr Emeritensiscuinso- Slacteus Vide Getulius.
niartyr sub Nerone. Com.A. C. 60 cio. Coni.A. C 298. Stalius Papininscui dicavit iv librum
num. 1. Servilia RomanaCbristiana.Dex. A. Sylvarum. Dex. et Com.A. C. 110
SebasiianusMediolanensismarlyr ce- C 86. num. 7.
ad
leberrimus; quosnam fidetiitra- Setavisurbs, quse?Com.A. C. 66num. Stepbani Protomartyris nex. et qnse
xerit ? Dex.el Com.A. C 290. 5. Ejus maityres. Dex. IWd. indeorta fuit persecntio. Vidn Por-
Sebastimus Salmaniicensisepiscopus Severinus martyr Juliobrigpnsis cum secutio, Inventio. Coin.A. C 400
scripsitHispaniae liisloriam. i p. Apol. sociis.Com.A. C 300 iiiiin. 19. niim.2.
§1- Severiuus martyr Iturissanus cuni so- StephanusAstpnsismartyrcum sociis.
Secundiamis mariyr Concordiensis. ciis. Dex. A. C 500, Com. niim.45. Dex. A. C 112.
Coin.A. G.145num.2. Sevprus imperator. Dex. A. C 195, Slephanus Cluniensisinartyr cum so-
Secundinnsrasiiilonensisepiscopusin- 200, 202 et 208. Moritur.Dex. A. ciis. Com.A. C 500num. 65.
lerfuii Uliberilano. Com.A. C. 500 C. 215. StiliconisconsulisIaudes.Com. A. C.
nuin. 5. Severus Barcinonensis ppiscopus et 388niim.9.
SecumliniismartyrCordubensis.Dex. marlyr. Dex. A. C. 283. Duo ejus Secnndus consulattis. Dex. A. C.
A CSOO.Com.num. 57. noniinis, Com.IWd. et i p. Apol. 405.
Secundus, S. Jacobi discipulus,Ostia- 2.
§ VideeliumDex. et Com.A. C Straton martyr Baelicuscum sociis.
riusqne ipsins, sed a S. Petro epi- 252 num.5. Dex. A. C 508, Cnm.num. 15.
scopus factus, et in Hispanias reniis- Severus martyr Baeticus cum sociis. Siiccessusp|iscopus de Eliocrota in-
sus. Dex. et Com.A C. 57 num. 8, Dex. A C 508, Com.num. 15. terfuit Illiberitano.Com.A. C 500
et Dex. A. C 43 el 44. Erat cum Severa mater sanctorum martyrum nuni. 5.,
Paulo. Com.A. C 52. Ubinamprae- Vincenliiet Laeli.Dex. A C. 352. Successus Caesarauguslanusmarlyr,
dicaverit? Dex. A.C 100. D« pas- Severus episcopusLamacitanus,scri- alter e xviu sociis. Com.A. C. 300
sione ac trauslatione ipsius. Com. ptor. Dex. A. C 588. nnm. 50.
IWd. Severus Minoricensisepiscnnus ad fi- Suellum Hispaniae oppidnm, nntle
Secundusmartyr Astensis, nbi occi- dem Judaeosconvertit. Com..4. C. egregii"iaculatores.Dex. A. C 8(iet
sos? Dex. et Com.A C 208nnm. 424 num. 11. 450.
8 et Dex. A. C 300, Com.imin. Sexifirummurbs, quse? ComA. C. 50 Suessanum concilium in causa Mar-
51. iium.5, et Com. A. C 100ntim.5. cellini papa?.Dex. A. C 300, Coin.
Secura urbs quae? Com. A. C. 308' Sextus pbilosophusdaret. Dex. A. C niim. 18. QninamPatres ibi inter-
niim.15. Ejus martyr Dex. IWd. 122. fiieriut? Ibid.
Seduliuscelebris poeta, luil Oretanus Sidonius (seu Sydonins)Apollinaris Suevi possident Gallaeciam,vaslata
episcopus.Dex. A. C 428. scribit conlra Vigilaulium.Com.A. Lusitania.Dex.A.C423.Deeisite-
Segissaina-Julia,qua? nrbs? Com.A. C 588num. 11. rum. Dex. A. C 424. Sunt lenia
C. 508 niim. 1. Prsedicatin ea S. Sigericus Gothorumrex. Coin. A. C Danielis bestia. Append. ad A. C
Bricius.Dex. Ibid. 450 in fine. 450.Suevorumreges. Ibid.
Segissamona u rbs , quae? Com.A. C Sihignia tirlis,quse? Coni. A. C 356 Sussanavirgo e\.mnrtyr Irise-Fl.iviae.
300 num. 64. Ejus martyr. Dex. num. 2, et Dex. ciiniCom. A. C Dex. et Com.A. C 500nuni. 15.
Ibid. 566niim.1. Sancliejus. Dex. tifro- Sussanavirgo el innrtyr Bracarensis.
Segissamunculum. V ide Com. A. C gue anno. Dex. A. C. 500, Coui.nuin. 8.
508num. 1. Sila nutrix novem virginum ac mar- Sussanamartyr Cluniensiscum sociis.
SegorbiensisepiscopusquatennsChro- tyrum. Com.A. C. 158in fine. Dex. Ibid. num. 10.
nicoisto usus?i p. Apol.§2. Silo rex Hispanusscribit ad Cyxilla- Sussana virgo et martvr Carlhagi-
i
Segobiae piscopusI. Sanctns Hiero- neni episcopumToletanum.Com.A. nensisTiMim sociabus. Dex. et Com.
theus. Videverbo,Hierotbeus. C 286nnm. 2, in S. Tgrso. A. C 508num.7..
Selambinaurbs quae? Com.A. C 500 Simon apostolusproliciscitur ad prac- Svlvanns de Salambinain-
num. 5. Cujus presbyter Sylvanus dicandum.Dex. et Com. A. C. 41. "terfuit presbyler Illiberitano. Com A. C. 300
interfuitIlliberilano. SimonisMagipraestigiae. Com.A.C 91 num 3 et Com.A. C 308 num. 7.
Senagris Bracarensis episcopus ibi num.5. Sylvester Bracarensismartyr. Dex. A.
quoqne interfuit. Ibid. Simonis Cyrenensis gesta. Dex. et C 500, Com.num. 20.
SenecaChristiannsobiit Sinlrise:quis- Com.A. C 112 num. 10, et filio- Sylvester papa sub quo refloruit Ec-
nam hic fuerit? Dex. et Com. A. C rum ejus,Vide, in twWs,Aiexarider, "clesia. Dex. A. C. 508, Coni. nmn.
50num. 6. el Ruiiis. 23. Festum Invenlionis S. Crucis
Seuecaead Paulum epistolaeqnales? Suipnsis portns, et urhs ubi? Com. instituit. Dex. A. C 424.
Dex. et Com. A. C 6i. AnChrislia- A. C 263.Ejus saiicl'. De.x.Ibid. anno ab
nae Ddei adha>seril? Com. ibid. SinesiusepiscopuspasstisNerlobrigae Symbolumaposlolornmquo eis roniposiluin? Com. A. C 41.
Moritur.Dex A. C. 66,Coin.oum.17. cum sncio.Dex. A. C 300, Com. SymliolumNicScniini HosiusCordu-
Senes mnlii admiraudseplane astalisiu ntim. 22. Acla ipscrum Com.lbid. bensis dictavit. VideHosins,
1267 INDEX IN FL. L. DEXTRUM. i 1268
Symphorosamater septem Martyrum. Tetricusin triamphumactus.Dex. et Pelro episcopusfactus, et in Hispa-
Dex. A. C. 100, Com. num. 24. Coin.A. C.276 num.2 niasremissus.Com.IWdetDex. A.
Alter illorum ad vitam beneficio Tbarsisuhinamfuprit, late disseritur. C. 45et 44. Ubi praedical?Dex. A.
S. Joannis apostolirevocattis. IWd. Com X. C 66 nnm.22 Quid in sa- C.54 nuin. 10. Patitur cum S. Cae-
Symphronius Carthaginensis mariyr crislitteris? I6id. Perperam ab ali- cilio. VideCaecilius.
cuin sociis.Com. A. C. 500. num. quibosconfunditurcuniOphir. Ibid. Thi.ir urbs, quae?Dex.A. C 353.Ejut
63, et Com.A. C.270 imm2. Theatrum Pompeiiexustum. Dex. et civis Gratianusepiscopus.Ibid
Syriciuspapa. Dex. A. C. 588et 598. Com.A. C 25. Thomasapostolusproficiscilurad prae-
Theodorednsrex Gothorum.Dex. A. dicandum.Dex. et Com.A. C 41.
T. C. 450 in fine, ei in Append. ad Tbomas de Torralba Socielalis Jesu,
Tacitus imper. Dex. A. C. 277. huncannum. Chronicihujus repertor. i p. Apol.
1'ades urbs, quse? Dex. A. C. 508, Theodoretus scite interpretatur Da- §1-
Com. num. 15. Fluvius item ejus nielis prsedictionem de tempore Thraseas poeta fuit Christianus.Dex.
nomiriis.IW in Com. prsedicaiiouisapostoloriimHieroso- A.C 86.
Tagoniumflumenlonge aliuda Tago. lymi*.C A.C 36. Tiherius adoptatnr ab Augusto. Dex.
Dex. et Com.A. C 308 num. 6. Theodorus S. Jacobi discipulus.Dex. et Com.A. C 2 num. 2. Ejus viclo-
Tagora,velTagura, urbsAfricse.Com. et Com.A. C 37 num 8. Praeficitur rise.Dex. et Com.A. C 9. Init im-
A. C. 360 num.4. d e
cnstodiaeEcclesiae Cilumiia.Iiex. perium. Dex. A. C. 15. Vide Pi-
Tanagrum flumenobi? Dex. et Com. _A. C 41. Ubi praedicat? Dex. et iatus.
A. C 208 iiom. 8. Oppidumejus "Com.A C 50. Fit episeo.ius Cae- Tile urbs, quae? Com.A. C 116num.
nominis qnod? Dex. etCom A. C. saraugustantis, et patitur. Dex. el 5. Ejus mariyr. Dex. IWd.
360num.9. Com.A. C 71 num.5. Timolheusan interfueritfuneriVirgi-
Tarracouensis Ecclesia a S. Jacobo Theodorus martyr Oscensiscum Phi- nis? Com.A. C 48.Venit cumPau-
erecta, crealo ibl primo ejus epi- lippa. Dex. A. C 138. lo in Hispaniam. Dex. A. C. 64 et
scopo Agathodoro.Dex. el Com.A. Theodorus adinirabilis, cognomento Com.A. C 66.
C. 37 num.8. Qui B. Virginiaedem Trichinas, eremila Metellinensis. Titianus praefecluspraetorio.Dex. et
dicat. Dex. A. C.58. Epapbrodilus Dex. et Cora.A C. 300 num. 46. Com.A. C 547.
episcopus II a S. Petro creatus. TheodorusCluniensis martyr cum so- Titulcia urbs, quae? Com. A. C 308
Vide Epaphroditus. Martyres sub ciis. Com.A.C 300num. 651 num.6 Ejusmarlyresabbates.Dex.
Nerone. Dex. A. C 60. Sub aliis Tiieodorus martyrIspalitanus cumso- IWd.
principibus. Dex. et Com. A. C ciis. Dex. A. C. 308, Com. num. 16. Titus Liviusmoritur.Dex. el Com.A.
268 num 4, et Com. A. C. 500 TUeodoriscusClnniensis mariyr cum C. 19.
nnm. 26, et Com.A. C 508num. 18, sociis.Com.A. C 500nuiii.65. Titus Pauli discipulus interfuit ejus
etDex. A. C.360: Ejus provinciae Theodosiamartyr Tarraconensiscom marlyrio. Com.A. C. 66 num. 16.
episcopiNicaenae Synoilointerfuere. sociis.Dex. A. C 500 , Com.num. Ejus acta et praedicatioin Hispania.
Dex. A. C. 324. Concilinmsub Hi- 26. Dex. A. C 220 num. 3.
merio episcopo, tempore Svricii Theodosiae ac
virginis marlyris Caesa- Tilus presbyter de Vincb,inlerfuitII-
papse.Com.A.C 388num.10. Urbs riensis reliquise in Cantabriamde- liherilauo. Com.A. C 500 num. 5.
a Barharis destructa. Dex. A. C. lalae.Dex. A. C. 430. Toletiuna quibus ronstructum. Com.
424. Civis nobilis Paulus Orosius. TheodosiusBarcinonensis episcopus A. C.37 nuin. 5. JudaeiToletaninon
ride Orosius II. Dex. A. C 94, 100 et A. C. consenseruntin neceuiChrisli,Com.
Tarsis. FtrfeTharsis. 285. A. C 35 num. 7. Toletana Ecclesia
Tartesia idem quod Tarsis. Ftde Theodosius roartyr Telensis cum so- a S. Jacoboerecta, creato ibi primo
Tharsis. ciis. Dex.A. C 290. ejus episcopo S. Elpidio. Dex. et
Tela urbs, quae?Com.A. C 290 num. Tbeodosius pater Tlieodosii imper. Com.A. C.56. QuiEcclesiamB.Vir-
3. Mariyres ejus. D^x. Ibid. et A. Fit
Dex. A. C 382. martyr.Dex. A. gini sacrat. De.x.A. C. 58. Toleto
C. 299.'Marcellusepiscopus. Dex. C 423. pelliturMarcusGnosticushaerelicus.
A. C 382.Synodus.Dex. A.C 424, Theodosius Magnus,Hispanus,impe- Dex. A. C 169.Concilia.Vide ver-
ubi de Domitianoepiscopo. rator. Dex. A. C. 582. Reslaurat bo Concilium.Mariyres. Dex. A. C
TemplumS. Mariaede PolumnaCSBJ- religioneminOriente.IWd. iium.10. 500, Com.num. 48, 50, 52, et A. C
saraugustaea S Jacobo erectum, Interesl coocilioMcdiolaiiensi. Dex. 552.Praesules.Fideverbis, Elpidius,
probaiur. Coin. A. C. 57 num. 3, A. C 384. A GraecisCatalogoSan- Julianus,Hermolaus,Honoralus,Eu-
elc Laxatur. Com.A. C 312. Ejns ctorumascriptus.Com.A. C 382. geinus, Pelagius, Patrniuus, Turi-
celehritas. Dex. A. C. 52. Quatenus TheodosiusJunior iinper. Dex. A. C bius, Quinetius,Vincentius,Pompo-
fuerit primum Com.A. C 57 nnin. 424. nius, Paulatus, Mclanlius, Nalalis,
5. S. MariaeBracarensisab eodem TheodosiiJudaeiHispani miraad Deum Olympiuslet II, Gregorius,Auden-
erectum. Hngo Porlucallensisinter conversio. Dex el Com.A. C 424 lius, Astui-iiis,Majorinus,Feladius,
Elogia Aucloris.A.S. Jacobi Venetiis num. 11. Isicius,Castinus,Pateruus, etc. Ca-
ereotum. Com. P. 41 num. 4. Theonas martyr Iturissanus cum so- talogusa Loavsaexcusus,diiiiinums
Compostellanum a quibus? Cnin.A. ciis. Dex. A. C. 300, Com. num. valde. Com.A. C 424 niini.7. Ibi
C 42. B>rculisjEgyptii in Insula 45. flurebat Vincpntius Co'dub"nsis.
Gaditanaceleberrimum apud Gen- TheophilusHispalensismartyrcumso- Dex. A. C 360. Rectoreset Duum-
tiles. Com. A. C. 66 num. 22. S. ciis. Com.A. C. 115. viri. i vide veibis, Aulus Cornelius
Viucentio Levitse ad corpus ejus TheophilusVianensismartyr cum so- Palina, P. Turauus, D^xler, Pru-
erectum. Gom.A C. 300 num. 51. ciis. Dex. A. C.260. dentius poeta.
S. EutaiiaeBarcinoncusis.Ibid. et TheopUiltis Argenleolcnsismartyr rum Torisiaurbs, eadera quae Tucci. Vide
Com. A. C. 512. SS. Vincentii, sociis. Dex. A. C 300, Com.num. Tucci.
Sibinse et Cristetse. Coni. A C 36. Torpes nobilis marlyr Pisanns in Hi-
512. S. Leocadiaavirginis.Ibitt. SS. Theopompus marlyr Nerlobrigensis spaniam divinitusdelalus. Dex. et
Vincenliiet Loeli.Dex. A. C 335. cumsocio. Dex. A. C. 300, Gun. Com.A. C 265.
S. Tyrsi Tolelani a Cvxillaneere- niiin. 59. TorqualusS. Jacobidiseipulus, exor-
ctum. VideTyrsus Tolelanunilaxa- TbeoprepesfiliusSS. Phileti etLaedae, eista ab eo faclus,a beato vero Pe-
tur spatiisab OlympioII. Dex. A. marlyr BarciOoneusis.Com.A. C. troepiscopusinHisiianiamremissus.
C. 424. 158 num. 2. Com A. C. 57 el Dex. A. C 43 et
Templa ubique locorumagente Hosin, Theresiaenomeo a S. Tyrso marlyre 44. Ubi prsedicat?Dex. A. u. 52.
Helenaesedifi- ad feminas deductum. Com. A. C. Ejus scripta. Dex. A. C.66, Com.num.
jussu Constanlini etA.C
cau. Dex. et Com. 312. 285,post num.10.A/JasTarasia,seu 4. Ejus bracliiumet cor incorrupla
Terasia, sive Tarasia, S. Paolini Terasia. ubi serveutur? ubidemiraculoquol-
uxor Hispana et sanctitateclara. Thermancia imperatorisHonoriicon- annis ad ejussepulcrumlieri solito.
Com.A. C 396 num. 1. jux , Hispana. Com. A. C. 417 IWd.
TerraBinotusin morte Christi. Com. num. 1. Trajanusin Hispaniaorlus. Com.A C
A. C 54. AliusRoinae.Dex. et Gom. Thermeda Carpetaniae utbs, qnae? 100, n. 2. Imperat. Dex. A. C 101,
A.C 60. Com. A. C 290 nura. 1. Marivres Ejus gesla. IWd et A. C. 104,105 et
Tertulliauus floret. Dex. A. C 208 ipsius.Dex.IWd.et A.C. 308, Com. 115.
num. 9. Ejus de S. Rutiliotestimo- num. 6. Trenga urbs, quae? Com. A. C 105
nium. Vide Ruliliug. riipsiphons S. Jacobi dlscipulus, le- n. 5 cumDextro.
Tertullus martyrEbureusiscumsocii . ctorqne ab eo ordinatus. Dex. et TrevirispuuiturPriscilUanuscum so-
Com.A. C. 300 num. 20. Com. A. C. 37, num. 8. Sed a S. ciis.Dax. A. C. 388.
 1269 INDEX IN FL. L. DEXTRUM. ,'«70
Tricium-mellatum, quaeurbs? Com.A. Com.A. C. 308 num. 15. Martyres. Vezozabiaprovincia,qu» ? Com. A. C.
C. 368num.1. In ea aliquolconci- IWd. 290num. 2. Martyres.Dex. Ibid.
lia celebrata.Dex. Ibia. Uxama-Argelaurbs quse?Com A. C. Vianaurbs, quse?Com. A.C.260num.
Tridenti floret Maxenlia Canriensis. 91 num. 1. Ejus episcopusExupe- 2. Martyres.Dex. IWd. Confessores
Dex.A. C.419.Fuit mater S. Vigilii rantius. Dex. A C 585. Episcopi.Dex. A. C. 424. A. C 500
episcopi.Coin. Uxama-Barchaurbs, quap?Com.A. C Vicensis urbs, quae? Com.
Trnphimus martyr Uxamae-Barchae. 91 num. 1. Ej'us martyres. Dex. num 8. Ejus eniscopusJustus. Dex.
Dex. A. C.91. Ibid. et Com.A. C. 268oum.4. IWd. Alter eliis uominis.Com.Ibid.
Tucciurbs,quae?Com.A. C. 308 num. S. Lucianusen transferlur. Dex. A.
17. Ejusmartyres.Dex.IWd. V C. 308. Com.num.8.
Tudensis Ecclesiafundata a S. Petro Valens Pompilionensisepiscopuspas- Victor filius mulieris Samaritanae,
Bracarensi episcopo. Vide Petrus sus cum tribus pueris. Dex. A. C. martyr. Com.A C.60 num. 1. cnm
Bracarensis.Ejus episcopusI , san- 500, Com.num.62. Victor martyr Flaviobrigensis
ctus Epitacius.Vide Epitacius.Mar- Valensimperatorincendioperit. Dex. snciis. Dex. et Com. A. C. 182
tyres. Dex. A C. 300, Com. num. A. C 582. num.3.
25 et A. C 424. ValeutioaEcclesiaa S. Jacobo erecta, Victor presbyler Uliensis interfuit
Tugiensissaltus, quis? a quoevangeli- creato ibi S. EugenioI ejus episco- Illiberiiano. Com. A. C.300 num.
zalus?Dex. A. C 100. po. Dex. et Com.A. C. 37 oum.8. S.
Turanns duumvirToletanus. Dex. A. Ejus episcopus S. Victorius. Ftde Victor martyr Jnliobrigensis cum so-
C. 105. Victorius. ciis. Com.A. C 300 oum.19.
Turbulaurbs, quae?Dex. et Cnm.A.C. Valentia Lusitanorumpellilur Marcus Victor marlyr Iturissanus cnm so-
253 num 4. Ejus marlyr. Ibid. haereticns.Dex. A. C. 169. Marty- ciis. Dex. A. C. 300, Com. num.
TuiihiusToletanus episcopus;qualis? res. Dex. A. C 255.Urbes ejus no- 45.
Dex. A. C 182 HtiicIrenaeuslibros minisquot ? Com Ibxd. Victor martyr Catecbumenus Braca-
suosdicat'IWd. etiu Com. Valentiuianiimper. obitus.Dex. A.C. rensis. Dex. A. C. 500, Com.num.
Turibius pater SS. marlyriimVincen- 375. 61..
tii ei Laeti.Dex. A. C 332. Valentinus haereticus. Dex. A. C. Victor Levita et martyr Pacis-Augu-
TuribiusAsluricensisepiscopusprseest 145. stanus cum sociis. Com. A. C. 308
Toletano concilio.Com.A. C. 386 Valentinus episcopus Vianaecelebris. nuni. 24.
num. 1. Dex. A. C 424. Victor Maximi imperatoris filius,
Turigiumurbs, qnae? Com.A. C. 285 Valentiomartyr fuitsocius S. Pasicra- cum patre necatur. Dex. A. C.
num7. Ejusmartyres. Dex. tWd.et tis. Com.A. C. 168.VideRom.Mar- 388.
iu Com. tyrologium,dte25 JUaii. Victoriavirgo et martyr Cordubensis.
Turillus discipulusS. Iscii, patitur Vaferiannsimper. Dex. A. C 257.Mi— Com.A. C. 138 num.6.
Graunatse.Com.A. C.57. sere vivit et morilur. Dex. A. C. Victoria virgo et martyrium Roma-
Turrinus presbyter Caslullonensisin- 260. na, in Hispaniapassa. Dex. A. C.
terluit Illiberitano. Com.A. C. 500 Valerius Caesaraugustaousepiscopos 255
num.5. multa passus. Dex. et Com.A. C. Victoria martyr Volucensis cum so-
TyniusRufusPalaeslinaeprseses.Dex. 300 num. 2. Iuterfuit Illiberilano ciis. Dex. A. C 300, Com, num.
A. C. 135. cumS. VincenlioLevilaet Martyre. 30.
Tyrsus martyr, quodfuerit Toleti na- Com.Ibid. num.5. VictoriaviduamartyrUlorcitana.Dex.
tus, licet Apolloniseoccisus, late Valerius aller Ca;sarangustaousepi- A C. 406.
defenditur post Com. A. C. 286 scopus,qui inlerfuitCsesaraugustanoVictoricusmartyrLegionensiscum so-
num.2. coqci!io.Dex. et Com A. C. 584 ciis. Com.A. C.298.
U num.7. Aller pjus nominiset sedis. VictoriusepiscopusValentinus. Dex.
Dex. A. C. 425. Qui eliam Vaieria- A. C 105.
Ulia urbs, quae?Com.A. C. 159num. nus dicttis reperitur. Com. ibi et Victoriuspresbyter de Egabro inter-
5. Ejus episcopus S. Quadralus. Dex. A. C. 450. fuit Illiberitano. Com. A. C. 300
Dex. IWd.Victor presbyter inter- Valerius Hispanus, qoi Berosi frag- num. 5.
fuit Uliberitano.Com. A. C 500 meota collegit.Dex, A. C.500,Com. Vigilantiushaereticus,presbyter Cala-
num.5. nom. 15. gurritanus, unde ? ex Galliane,an
UlyssiponensisEcclesia a S. Petro Vallata urbicna urbs Hispaniae,quae? ex Hispania? D«x. et Com. A. C.
Bracarensi erecta. Vide Olyssipo- Com.A. C 255 num.2. Ejus pre- 388num. II. VitiatBarcinonensem
nensis. sbyter Felix scripsit ad S. Cypria- Ecclesiam.Ibid.
Ulpianusjurisconsullusfloret. Dex.A. num. IWd. et inDex. Villasiccaurus quae?Com.A. C. 370
C.228. Variaurbs quse? Com.A. C. 568nuui. num.5. Ejns civisS Asturius Ser-
Unda, sive Undnmenumurbs,quae? 1. In ea Synodiplures coactse.Dex. ranus. Dex. Ibid
Com.A. C 105num.5. S. Valenti- t6td. Vinc urbs, quaB?cujuspresbyter Titns
nus episcopus.IWd in Dex. Varinusscriptor Romanusecclesiasti- interfuit Illiberitano.Com.A.C300
UrbanusCaesarauguslanus martvr, al- cus. Dex. A. C 285. num. 5.
ter e xviu sociis.Com. A. C. 500 Varro quantumpalriaecontulerit.Cice- Vinceutiavirgo et martyr Cauriensis.
mim.50. rone teste ? i p. Apol.§ 5. Dex.A. G.424.
Urbes a Judaeisolimin Hispaniisere- Vates vocalidiscipuliS. Jacobi. Gom. Vincentins,marlyr Aquis-Quintianus.
ctse.Com.A. C. 57 num. 5. A Grae- A. C. 54, num.9. Dex. A. C.95.
cis. Vide Amphilochium in Com.A Veneliis praedicat S. Jacobusaposto- Viocentius marlyr et episcopusMe-
Phcenicibus.VerboGades,in Com. lus.Dex. A. C. 41. Templumin ejus vanise.Dex A. C. 200, Com.num.
Urci, quaeurbs?Com.A C 54 num.6. honoremibi erigitor Com.Ibid. 40.Ubinampassus?Com.IWd. cum
Ejusevaugelizator.Dex. IWd Ja- Vereniee (vnlgo Verouica) sanctnm Dex.
nuariusejus presbyter interfuit llli- DominivultumRomamaltulit. Dex. VincentinsToletanus episcopus.Dex.
beritano.Com.A. C 300num.5. A. C.48. A C. 222ct 245.
Urena urbs qnae? Com.;A. C. 300n. Vergi urbs, quse? Com,A. C. 54num. Vincenlii inarlyres leritse Caesarau-
2, ubideS. Vtleio. 10. Eius episcopusCantoniusinter- guslaniduo, Hoscensiset Agennen-
Urgabonaurhs, el Urgabonensemu- fuit Illiberilano. Com. A. C 500 sis. Com.A. C 500 num. 2, ubide
nicipium.Com.A C.500num. 55, num. 5. Agennensi.Hoscensis interfuitIlli-
et Dex. et Cnm. A. C. 508 num. 4. V ergilia,quae urbs ? Com. A. C 54 beritano. Ibid. num. 5. Laurenlii
Martyres.Ibid. num. 10. coosanguineus.Com. A. C. 500, in
Urias prorheta paterS. Petri Braca- VerissimusmartyrOlyssiponensiscum Append.de eo.
rensis.Com.A. C. 57. sororibus. Dex. A. C. 508, Com. VincenliusepiscopusOssonobensisin-
Ursaooaurbs, nuncOssuna;ejusmar- num. 11. terfuit Illiberitano. Com. A. C. 500
, lyres. Dex. et Com.A. C 110num. Vernulum esse quid significet?Com. num. 5.
8. CivisS. Nataiis.VideNatalisepi- A. C. 286num.2, in S. Tgrso. Vincentius martyr Abulenslscomso-
scopusTolelanus. Verobiscaurbs, quse? Com.A. C. 560 roribus Dex. A C. 300, Com.num.
Uticaurbs in Hispania Dex. et Com. num. 7. Martyrejus. I6/d. 54. Ubi nali? disquiritur in Com.
A. C 66 num. 6. Ejus marlyres. Veronica Ftde Verenice. Vinceotiusmartyr Pacis-Augustanus
Dex. Ibid.Leporius ejus episcopus. Vespasianiimperium.Dex. etCom. A. cumsocio. Dex. A. C. 308, Com.
VideLeporius. , C 70. num.24.
Urricnlum urbs,quae?Com.A. C. 180 Velurius Christianosperse;mitnr.Dex. Vincenliusmartyr Toletaouscumfra-
num. 2, cum Dextro, et Dex. et A. C. 500, Com.num. 11. tre suo gemello. Dex. A. C. 352
1271
Templumeorumdem.Dex.A.C555.
Viucentius Cordubensisvir iusignis.
Dex. A. C. 560.
Viiiceolios Csesaraugustanusepisco-
pus Dex. A. C. 425.
Vincentins Lirinensis scriptor. Dex.
A. C 429.
Vineasbabere permisit GallisProbus
imperalor. Dex. A. C 280.
Vitalis archipresbvler Toletanusmar-
tyr, interesl Toletanoconcilio.Dex.
A C 105. Patitur. Dex. A. C 110.
Yitalis martyr, pater SS. marlyrum
Jusli et Pasloris.Dex. el Com.A.C
290 num. 1.
Vitelliiimper.in Christianosorlaperse-
cutio. De.x A. C 70, Com.nuni. 1.
VologesusParlhorumrex. Dex. A. C
166.
Volncaurbs, qu»?,Com.A. C 500num.
56. Manyresejus. Dex. IWd.
Volusianusimperator. Dex. A. C 256.
W Quaiiia? IWd.in Com.
WaldaredusCaesaratigustanusepisco-
LNDEX1N FL. L. DEXTRUM. Is72
pus, poeta. Com. A. C 290num. 1. Z
Walia Golhoriiinrex. Dex. A. C in Zamorensissynagog* Judseinoncon-
fine,el in Append. senseruntiii necemChristi.Com.A.
Wandali.Dex. A. C. 406. Vcniuntin C 55 num.7.
Hispanias. D ex. et Com.A. C 424 Zeno mariyr sociusVitaliset Felicu-'
num. 1. Protligantviginli milliami- lae.Dex. A. C 110.
litum. Dex. A. C 429. Waiidaliea Zenomarlyr Celtiber cnm MCCII sociis,
persecutio. A. C 430 Siint seciin- Romcepassns.Dex. A. C.290.
da D-inielisbestia.Append.ad A. C Zeno raarlyr Itin-issanuseum sociis.
430. Com.A. C SOOuiim.46.
Wileefortis eadem ac Liberata. Vide Zenobiaregina Romamadducla.Dex.
Liberatii. A. C 276.
Wilpliilas Gotliorum cpiscoDus.Vide Zoikis marlyr Telensis cum sociis.
Gulphilas. De.x.A. C 290.
X Zoillus(vcl Zoellus)marlyrCorduben-
sis cum xix sociis. Coio A. C 500
Xanlippe uxor Probi, discipulaPauli nmn. 57.
apostoli,soror S. Eugenii Toletani Zosimus marlyr Carlbaginensis cum
episcopi. Dex. A. C 64, cum Com. sociis.Dex. A. C. 112.
Obit placide.Dex. A. C 100,Com. Zosimusalter Carlhaginensismartyr
num. 18el 20, ubi multa de eu. cuni sociis.Dex. A. C 268, Com.
Xaulippe maier ipsins qualis? Ibid. num. 10.
Zosimuspapa. Com.A. C 400nuin. 2.
Xistus papaeimarlyr, ctijus levitafuit Zoticusmartyr Ilurissauiiscum sociis.
S. Laurentius.Dex. A. C 260. Dex. A. C 300, Com.imm.45.

REMISSIONES GEOGRAPHICE
QUARUMDAM VOGUM MODERNARUM URBIUM, ET LOGORUM,
De qnibus in Dexlri Commentariis menlio fit.

Qttcere singulas in lndice principati.

Abila, vide in Indice verb. Abuleosis. Cart.igena, vidc Carthago. sis.

Agreda, vide in Indice Agredsemar- Castel-Segura, videSecura. M.tdrid,vide Mantua-Carpetana.
tvres. Castro,videCastrum-Altum. Malaga,titdeMalacilanus.
Alcala, vide Complutom. Cazlona,videCastulo. Maqueda,videCom.A. C. 57, nunt.5.
Alcaraz,ride TugiensisSaltus. Cazeres,videCasira-Caeeilia. Marquelliza.rideAdura.
Alcazarde la Sal, vide Salaria. Cazorla.videMeutesa. Martos,vide Ilipula.
Aldea-el-Rio,viifeIliturgis. Cea, videCaea. Medellin.vide Melellinensis.
AUiama,vide Asiigi. Colibre,videIlliberis. Medina-Sidonia, tidc Pimenius et
Almadeii,videMasia. Cordoba,videCordubensis. Aquae.
AlmerLi,virieCom.A. C. 54, iium.10. Coca, vide Cauca. Mertola,tv'deMyrlillis.
AJicante,vide Alone. Coria.vide Cauria Monda,vide Muurla.
Alinuua,vide Nerlobriga. Corunna,videClunia. Monlaoiies,vide Caliabria,
Amiiroz,videAmbracia. Cotana(veuta),vide Com.5 A. C. 100, Monte-Mavor,videUlia.
Ampurias,tideCom.A. C. 158,num.5. tlllltt 1. Motril,videSexifirmum.
Auduxar.vide Iliturgi. S. Cruzde la Zarzi, vide Cumiuaria. Muniebrega,vide Munobriga.
Annet, videValeriusCsesaraugustanus. Cuenca,vide Conchana. S.Mamed,videMammantis.
Ariona,vide Urgabona. Ebora, videEbureusis. Nobes, videCom.A. C. 57, nuni. 5.
Aroche, vide Com.A. C. 95, mtnt.5. Elna, videli"lena mater Conslantini. Ocana, lide Olcades.
Asta seu Lamesade Asta, vide Asta. Estrada, videCom.A. C. 500, num.2. Oliva,vide Csesarobriga.
Astorg3,videAsturiceosis. . Ezija, videAsligi. Orduna,vide Uxama-Barca.
Aviles, vide Argenteola. Fregeual, videNertobriga. Orense, videAmpbilochium.
Badajoz,vide Pax-Augusta. Fregiliana, videSexilirmuin. Orelo, tide Oretuni.
Baeza, videBsetulo. Fnente-Obejuna,ride Mellaria. Osma,vide Uxama-Argella.
Bajona,videBelcagia,et Titulcia. S. Gadea.tideSegisamiinculum. Ossuna,videUrsaona.
Barcelona,videBarcinonensis. Gelbes,vide Gelduba. Oviedo',tide Aqiise-Qnintianse.
Baza, videBastetanacivilas. Girona,videGerunda. Padron, videIrii-Flavia.
de la Miel,vide Melaria.
Be.jarvide Granada,videIlliberisel Graoatensis. Palamos,vide Palemo.
Beja, Pax-Augnsta. Grao,videCom.A. C. 105, mim.2. Palentia, tidc Palentina.
Belilla, videCuminaria. Guadalaxara,titdeCaraca. Painplona.tide Pompilioiipnsis.
Henavente, lide Iuteramnis. (nadix, videAcci. Pena de Martos,vide llipula.
Berlanga, videVoluca. Helche,vide Ilici. Pena-Flor, tide Ilipula.
Bernieo, vide Octaviota,et Com.A.C. Hiepes, vide llippon. Peniscola,vide Cherronessnin.
584, n. 10. llilleseas,videSibignia. Piedra-Hiia, videSexifirmum.
Beselga, vide Besulcum. Hita, vide Ain.phit.ria. Pios, vide Pvdna.
Belauzos,w'deFlavium-Brigantium. Hucsea,W,'.'<2 Osca. Portilla,«ideCom.A. C. 100, iium.2l.
llilban, vide Flavio-Briga. Huercar, videibidem. Porto, vide Callensis.
Blanes, tideBlanda. Jaoii, videJlentesa. Priogo, videCaslulo.
Burgos,vide Com.2 A. C. 300, num. Lamego,vide I.amacitanus. Rossas,vide Uhoda.
15 et 14. Lebrilla, videCom.A. 6.100,ti/im.l2. Rueda, videRlioda.
Braga, vide Bracarensis. Lerida, lidellerdensis. Salamanca,videSalmanticensis.
Calatayud, videBilbilis. Lezuca,vide Libisosa. Sanguesa,vide Ilurissa.
Calatraba,videOretum. Lisboa,vide Olyssipponensis. San-Mamed,videMammantis.
Callesde sanctaEuphemia, vide Abo- Leon, vide Legionensis. Santaren, lideScalabilana.
briga. Logrono,vide Juliobriga. Segobia, tidc Segobiensis.
Calpe, tide Heraclea et Calpe. Lora, vide lliturgiel Laurum. Segura, videSecura.
Campode Monliel,tiideLamininm. Lorca, vide Ilorci. Sequia, vide Serpa.
Caparra (venta), vide Caparra. Lucena.wde Cont.A. C. 52, num. 1. Scliib.il,videSaliria
Carmena,vide Carmonia. Lugo, videAquae-Sextianae, et Lucen- Sevilla,vide Hispulensik
127.">
Sevillala Vieja, tide Ilalica.
Siero, tide Com.A. C. 300,nuiii.50.
Salvalierra,videSalvia-terra.
Sierrade Alcaraz,vide TugiensisSal-
tus.
Sierra Morena,videArsa-Mariana.
Siqneiai, ride Liberata,cl Com.A. C.
76, nuin. 1.
Siinanias,vide Segissama-Julia.
Sinis.tiaeSinensis ponus.
Talalla,tirie Deiobriga.
Talabera,vidcEburact Aquae.
Tarragona,vidc Tarracoiiensis.
Teruel, tirfeTurbtila.
Toledo, vidfiTulelum.
Tomar,rideConcordia.
Tordesillas,videCom.A.C.556,mim.4.
1NDEX1N FL. L. DEXTRUM. 1274
Torrijos^t/deTurigium. Ventosa, ride Com.A. C. 52, num.1.
Tortosa, ride Dertosainis. Vcra, virfeCrci.
Trastamara, lide Com. A. C. 42 , Verja, lirie Vrrgi.
num. 2. Viana,virieViana.
Tudela, videVaria. Viehe,videConi.A. C.86, tuim.6.
Tuy, vtdeTudcnsis. Vilehe, videVinc.
Ubeda,tirieUiica. Villade Aroche, tide Com. A. C. 93,
Urena, viderom.l A. C. 500, ii«m.2. num. 5.
Urgel, tirfe Coin.A C. 582, imm.5. Villa de Espejo,tide ibid.
Utrera, videUtriculum, el Baeta. Virhiesca,rirfeVerobisca.
Valencia.ride Valentia. Vizcaya,virieVezizabia.
Valladolid,videEliocrola. Xalilia,viaeSelabis.
Vanezi, vide Patabonium,et Vallata- Xerez, videAsta.
Urbicua. Zamora,videSentica.
Venta-Coiana,tidc Com.ZA. C. 100, Z.iragoza,vidnCsesaraugusta.
ninu. 1. Zaramelea,tirie Ilipula.

SANGTORUM NOMINA,
De quibus in Dexlro mentio fit,
IN FORMAM KALENDARII DIGESTA.

Qutmre ipsa seorsim in Indice principali.

JANUAR1US. Et S. Dionysiuscum socio, mar- Et S. Felix cum sociis, martyr

4. S.TitusepiscopusCretensis,pr.t- 16. S. tyr Rhodensis. Carlhag.
dicalorHispaniae. Onesimusepisc. Pauli discipu- 26. S. TheodorusepiscopusCsesarau-
7. S. Julianus episcop. el marlyr, 17. S. lus, praedicatorHispanise. gustanus,martyr, cumsociis.
Donalus et LXXXVIIIsocii,mar- Et SS. Monlanus et Maxinia,
discipulusS. Pelri apost. Concordienses.
El S. Felix episc.cumsociis,pas- 25. S. lyres
Florentius Hispalensisconfes-
martyresSyrmienses.
27. S. Philetus senalor Barcinonen-
sus Heracleae,inartyr.
12. S. Arcadiusmartyr Ursaonensis. 28. S. sor. Fortunatuscum xxvu sociis,
sis, marlvr cumsociis.
28. S. Philetus",S Jacobidiscipulus,
14. S. EupUrasiusepiscopusetmartyr,
discipulusS. Jacobi. marlyr Uxamse-Barc.hae. marlyr Carlhagiuens.cum so-
Et S. ClaiusdiaconusmartyrCar- 2S. S. Machariuset socii,,martjres ciis.
Et SS. LVmarlyrpsBarcinonen-
thagiuensiscumsociis. Hispaleiises.
18. Sanclaenoventvirgiuesel marty- ses, sociiS. Phileti senaloris.
res, et sovoresBelcagiae. MARTIUS. 29. S. Secundus,Astensismarlyr.
19. S. Gerniana virgo el niartyr, so-
ror S. Quiteriae. 1. S. Donstus, marty'rCarthaginen- • APRILIS.
21. S. Fruclnosus episc. et marlyr sis. 1. S. Thesiphonepiscopus,discipu-
Tarraconensis,cumsociis. Et S. Iscius episc. discipnlus lus S. Jacobi,marlyr cum so-
22. S. Vincentiuslevila Cx-saraugu- S: Jacobi, marlyr, cmnsociis. ciis.
stanuset martyr. ElS. Leo, etsocfi, manyres Ur- 5. S. Isidorus episc. Hispalensis,
SS. Vincentius,"et Orenlius,ct saonenses. . HispaniarumDoct.
socii,inartyre.sPacenses. Et S. Aulonina, virgo et inartyr 12. S. Sylvester,marlyr Bracarensis,
27. S. Ananiaset socii, marlyres Ju- Cseensis. runi Susanasorore, socia.
liobrigensisportus. 2. S. Absaloniuscum sociis, martyr Et S. Susana, virgo et marlyr
Et S.TheodosiusIIepiscopusBar- 5. SS.Augustobrigensis. Iriensis.
cinonensis. Enielherius el Clieledonius, 15. S. Quintilianuset fratres, marty-
Et S. Dativuset socii marlyres, martyresCalagurrilani. res Oclaviolenses.
Et S. Marinns miles Hispanus 'EtS. Eleutherius,marlyr Telen-
Aquis-Quinlianis. Csesareaeoccisus. sis cumsociis.
28. S. Tyrsus Toletanus,cum sociis,
Apolloniae occisus. Et S. Luciolusel socii, martyres 14. S. Proculus, marlyr Interamni-
Eburenses.
Et S. Valerius Caesaraugustanus 4. S. Pins 1'lavii.
episcopus. etsocii, episcopict marty- Et S. Domnina cum sororibus
res apud Peniscolam. manyr ibidem.
FEBRUARIUS. 5. S. Eusehius Palatinus et socii, 15. SS. Basilissaet Anastasia,virgi-
marlyresMetollinenses. nes Pt martyres Sctabitanaj.
1. S.CaeciliusepiscopusIlliberitaniis 8. S. AsluriusScirauus, episcopus 16. S. Encratis,virgo et martyr, cum
marlyr, ciimsociis. Tolelanus. sociis xviu Cajsarangustae.
2. S.Corneliuscenturio cohorlisIta- 9. S. Pacianus, episcojiusBarcino- Et S. Lamberlus agricola, et
iic.33,p.pisc.Coesareae. nensis. martvr,ibidem.
5. S. Hyppolitusepisc.Carthaginen- 11. S. AlexantlerfiliusSimonisCyre- Et SS. Caiuset Crementius,mar-
sis, cnin sociis,inanyr. nens. martyr Cartliag. cum so- lyres, ibidem.
6. S. Saturniius martyr Vianonsis, ciis. 18. S. NarcissusBracarensis,et Ge-
cumsociis. Et SS. martyresCarlhaginenses, rmidensisepiscop.martyr.
Etsancti marlyreseorumdemno- Heracliusel Zosimus. EtS. Felix, martyrGerundensis,
ininum,Arieola;occisi. 14. S. Alexandermarlyr Pydnae. ejns diaconus.
10. S. Sother, virgo et marlyr Ro- 15. S. Yictoria,virgo et rnarlyr Cau- 19. SS. Socrateset Dionysius,marty-
mana, Palemonaeoccisa. riensis. res ltiirissuni.
11. S. Calocerus etisc. Rabennas, 17. S. Maria Aucilla,virgo et marlyr 20. S. Zoiicusct socii,marlyres Ilu-
S. Jacobidiscipulus. Verobiscensis rissani.
12. S. Eulalia,virgo et martyr Bar- 21. S. Philemonet Domninus,marty- Et S. TheodorusTrichinas ana-
cinonensis. resCarlhaginenses. chnrelaMelellinensis.
Et S. Modestuset JuManusmar- 22. S. PaniusSergius episcopus,prse- 21. S. Apollo cum sociis, marlyr AI-
lyrps Carthaginpnses. dicatorHispaniae. bensis.
14. S. VitalisarchipresbyterToleta- 25. S. Domicius,martyrTarraconen- 23. S. Felix et socii,martyresValen-
nus, etim seciis, inarlyr. sis. tini.
«875 INDEX IN FL. L. DEXTRUM. 1276
25. S. Herrnogenes,martyr,cumso- EtS. Vigilius,eplscopns° Triden- Et S. Maginus.martyr Tarraco-
ciis, fuilS. Jacobi discipulus. tioos, lilius S. MaxentiseCau- nensis.
Et S. Praecellius. martyr, civis riensis. 27. S. Licerius, episcopnsIterden-
Hipponensis,Romaepassus. 27. S. Zoiluscum xrx sociis, marlyr sis.
26. S. Petrus I Bracarensis episc. Cordubensis. 29. S. Basilla (seu Basillissa)virgo
marlyr, S. Jacobi discipulus. 28. S. P ipius,marlyrSegissamonen- el marlyrSyrraieosis.
28. S. Carilippnset socii, martyres sis.
Caparrenses. 29. S. Baudeliuscum sociis, martyr SEPTEMBER.
JO, S. Indalecius, episc. et martyr, Zauiorensis. 1. SS. Vineentius,Pt Lsetus,marty-
S. Jacobidiscipulus. TPSTolelani,fratres.
EtS. MaxenliaCauriensis,mater JULIUS. 2. S. Hermogenesmariyr cum so-
S. VigiliiTrident. episc. 2. S. Vitalismartyr, pater SS. mar- ciis, S. Jacobi discipulos.
tyrum Complulensium. 4. S. TbeoiJornset socii, martyres
MAIUS. 3. S. Marcianuset socii, martyres Tuccitani.
1. S. Andeolus, subdiaconnsNiva- Caparreuses. Et S Maximusmartyrcumsociis,
riensis, martyr. 6. S. Lucia, martyr Juliobrigensis Castoel Magno.
Et SS. Oronliuset Patientiamar- cnmsociis. 5. S. Romulus, Italicensis marlyr,
_ tyres, patres S. Laureulii. EtS. Lucia, martyr Heracleen- Trajania cubiculo.
Et S. Orentiuse.piscopusAuxita- sis. 7. S. Auguslalis,episcopusIlliberi-
nus filiusipsornm. 8. SS. Priscillaet Aquila marlyres, laiius.
2. S. Secundus episc. Abulensis apostoloruradiseipuli. [9. S. Strato, martyr Baetensis,cum
martyr,discipulus S.Jacobi. 9. S. Analliolia, virgo Komana, in sociis.
Et S. Felix diaconus Toletanus, urbe Thyarpassa. Et SS. Th»odoruset Oceanus,
martyrHispalioccisus. Et S. Bricius,episcopusEboren- marivrpsIlipulitani.
Et S. Ccelestinus proconsularis sis, el martyr. 10. S. Applliuscum sociis,marlyr Is-
Baelicae,martyr cum sociis. 10. S. Mariuuscum sociis, in Africa pplilanus.
3. SS. Alexanderet Antonina,mar- occisus. 11. SS Felix etRegula, Turigienses
tyres Olcadenses. 12. S. Marciana,virgo et martyr, To- martyres.
15. S. Torquauiset socii, episcopiet leti. 13. S.CornpliusCentorio CapUarnau-
martyres, S Jarobi discipuli. Et SS.Proculuset Hilarion,mar- nensis, quiScepsi obiit.
EtS. Mancius,Christidiscipulus, tyres Serpenses. 14. S. Cyprianus,eiiiscopus Cartbag.
episcopus Eborensis, et mar- 14. S. Foreatus, episcopusLucensis, et martyr,DoclorHispan.
tyr. 15. S. Esychius,marlyr Masianus. 17. S. Agatochia, virgo et marlyr,
17. TranslatioS. Torpetismarlyris, e 18. S. Marinaseu Margarila,virgo et Octogessae.
TtisciaSinim. marlyr, Amphilochii. 18. S. Eustorgius, episc. et socii,
Et S. Celeriuse,qui eum tumulare Et S. Gudenis, virgo et martyr martyresUxamse-Barchae.
meruit. Carlbaginensis. 20. SS. iEmilianuset Geronius,mar-
18. S. Euphrasius,episcopuset mar- 19. SS. Jusia et Rufina,virgines et tyres Caracitani.
lyr, S. Jacobi discipulus. marlyresHisiolenses. Et S. Theoaoruset socii, marty-
21. S. Valpns, episc. Pompilionensis 20. S. Liberataseu Wilgpfortis,virgo res Oscenses.
et martyr,cum tribus pueris. el marlyrSeguntina. Et S. Candida,virgo et marlyr
Et S Secuudinus,martyrCordu- Et iterum festura S. Margaritse Carthagiiiensis.cum sociabus.
bensis. sororisipsius. 22. S. Jonas martyr, S.Dionysiidisci-
EtS. Theoponipus(cnm socio), 21. S. Felicianus, martyr Corduben- pulus, Castris-Capciliis.
martyrNenobrigensis. sis. 23. S. Xaniippaet Polyxena sorores,
22. S. Quiteria, virgoet martyr, cum 25. S. Christophornsmartyr,Hispano-. S Paulidiscipulae.
sociis.Marguellicse. rom advocatus. Et S. Paternns Bilbilitanus,mar-
23. S. Basilius, Bracarensis episco- Et S. Cucuphas,martyr Barcino- tyr et episcopusElusalium.
pus II. nensis. 25. S. FirminusPompilionensis,mar-
Et S. Epitalius, Ambracianiis Et S. Cucuphas,marlyr Iriensis. tyr, et episcopus Ambianen-
episcopus. 26. S.Euphemia,virgoet murlyrAbo- sis.
24. S. Melecius, marlyr Quniensis, brigensis.
cum sociis. OCTOBER.
25. S. Passicrates et socii, marlyres AUGUSTUS.
Masiani. 1. S. Verissimuset sorores, marty-
26. S. Tbeodorus, Csesaraugustanus 1. S. Fclix Gerundensismartyr, fra- res Ulyssipponeuscs.
episcopus, roartyr cuni sociis. ter S. Cucuphatis. 4. S. Hieroiheus,episcopusI Sego-
27. S. Juiius, inariyr Masianus. Et S. Maximusejus socius. biensis, S. Pauli discipulus.
28. S Justus, episcoposUrgelensis. 2. S. Rutilius,niartyrAfricanus,Cor- 5. S. Carilhiua, virgo et martyr
30. S. Exuperanlius Uxamensis, et dubaeprofugus. Carthaginensis.
Ravennasepiscopus. 5. S. MemmiusMaocius,episcopus 6. SS. Fideset Sabina, virgines et
JUNIUS. et martyr. martyres Emeritenses.
6. SS. Justus et Pastor pueri, mar- 9. S. Dionysiiis.GalliarumapnstoIus,
S.
1. Firmus, martyr Mellariensis. tyres Complutenses. prsedieatorHispan.
3. S. Dictinius,episcopusAsluricen- 10. S. LaurentiusIevita,martyr illus- 11. S. Aiiastasiuset socii,marlyres
sis. trissimus Osceusis. Mantuae-Carpelani.
9. S. Vincentius, levita Caesaraugu- Et S. Bassacum sociabus,martyr 13. SS. Marcuset Hadria, martyres
stanus, martyrAgeonensis. Carlliaginensis. Castulonenses.
10. S. Crispulus et socii, Caniabri 12. SS.GracilianuseiFelicissima.mar- 14. SS. Salurninuset Lupus.marty-
marlyres, IlipuUeoccisi. tyres Salarienses. res Deobrigenses.
12. S Olymplus,episcopusToletanus, 13. SS. Cenlolla,virgo, et Helena, 16. S. Saturuinuscum sociis,martyr
doctorillustris. vidua, martyresBurgenses. Clunietisis.
15. S. Brienna,virgo et martyr, Se- 14. S. Oiosius, coofessor Tarraco- 17. S. Vicior, episcopns et martyr
curaeoccisa. npnsis, llomaeqoiescens. Flaviobrigensiscumsociis.
16. SS. Quiricuset Julila, martyres Et S. Marcellus,episcopusApa- 20. S. Felicianus,episcopusel mar-
Hipponenses. meae. tyr, Mundseoccisus.
19. S.Gervasiusmartyr, frater S.Pro- 21. S. Quadralus, episcopusUlien- 22. S. Philicpus Pliilolheus,Mediola-
tasii. sis. nensis,prsedicatorHispan.
22. S. Pautinus episc. Nolanus,cum Et SS. Bonnsus et Maximianus, 27. S. Vinceniius,et sorores, marty-
Tarasiauxore, el Celso(ilio. martyresBlaodenses. res Abulenses.
Et S. Acaciuscum XMmarlyribus Et alii eorumdemnominnmroar- Et S. Florentius,Hispalensismar-
crucifixis. lyres Urgaboneoses. tyr.
Et S. Hermolaus eorum socius, 22. SS. Phiberlus et Fabricianus,ab- 29. SS. Maximilianuset Valenlinus,
Toletanusepiscopus. bates e.tinartyres,Titulciae. martyresTudenses.
23. S. Juliauus, martyrFlaviobrigen- 24. S. Eiilychius, raarlyr Telensis, 30. S. Marcellus, Ceuturio, Legio-
sis. S. Joannisdiscipuius. nensismartyr.
26. S. Perseveranda, virgo et marlyr 25. S. Geronius,episcopuset martyr Et S. Marcelltts,episcopus So-
Caracitana. Italicensis. liensis.
1277
NOVEMBER.
1. S. AnastasinsCaesaraugustanus I
episcopusel niartyr.
Et S. Genivera,virgo et rnartyr
Tudensis.
Et S. Auditus,martyrBiitabrien-
sis.
, SS. Iiioumerabiles,martyresCae-
saraugustani. i 21. S. Rufus, episcopus Dertosanus
6. S. Severus, episcopus Barcino-
oensis com sociis, ab Arianis
occisns.
Et S SrverosIIepisc. Barcioo-
oensisa Gothisuecatus.
9. S. Victorius, episcopusValenU-
niis.
10. S. Probus, episcopusRabennas,
Lamiuiia Pauloconversus.
Et S Victoria,virgo et martyr
Volucensis.
13. S. Arcadius et socii, martyres
Salmanticenses.
15. S. Eugenius,episcopusToletanus,
marlyr.
Et S. Demelrius, martyr Muno-
brigensis.
17. SS. Aeiscluset Victoria,martyres 1. S. EupUemia. virgo et martyr
Cordubeuses.
INDfiX 1NOROSIUM.
Et S. Victoria, vidua et martyr
Ilorcitaoa.
19. S. Crispinus,episc. et martyr As-
tigilanus.
Et S Azacumsociis,martyr Au-
riensis.
20. S. Dasius, episcopus et martyr
Masiauus.
marlyr, lilius Simonis Cyre-
nens.
Et S. Honnriuset socii, martyres
Astenses.
23. S. Lucrecia,virgoetmartyrEme-
ritensis.
27. SS. Facunduset Primitivus,mar-
tyres Caeenses.
29. S. Salurninus,episcopuset mar-
lyr Tolosanus.
50. S. Nathdnael,Christi discipulus,
Treugaequiescens.
Et S. Juslina, virgo et martyr,
Carmoniae.
DECEMBER.
Abobrigensis.
1878
Et S. Maxima,virgo Cauriensis,
Romaeoccisa.
i5. S. Ctispilus et socii, martyres
Tarraronenses.
10. S. Eulalia,virgo et martyr Eme-
ritensis.
Et S. Melchiadespapa, Mantuae-
Carpetanseuatus.
Et SS. Carpophorusct Abundius,
martyresHispalenses.
11. S. Eutychius confessor, cujus
gesta liabenlur.
Et S. Damasus papa, MantuJB-
Carpetanaenatus.
14. S. Sph-idionToletanusepiscopus,
el roufessorillusiris.
20. S. Gregorius episcopus Toleta-
nus, eonfessor.
Et S. Liberalus,episcopusIllibe-
riianus.
Et S. Julius, martyr Gelduben-
sis.
23. S. Victoria,Romanavirgo, Tur-
bulaepassa.
29. S. Cresceusepiscopus,discipulus
apostolorum.
51. S. Honoratus, episcopusToleta-
nus.

NOTA. Sunt el alii multi, quorumnominaad Kalendarii formam reduci nequiverunl, quod eormndies fesloscompertqs
necdumItabeamus;qiue tu, candide lector, in Indice (acile reperies, el cum festos(dtes)ipsoruminvenens, suis
locisannotabU»

INDICES IN PAULUM OROSIUM.

INDEX RERUM
QUiE
TUM IN OPERIBUS OROSII, TUM II* COMMENTARIIS
CONTINENTUR.

Nttmeri crassioribus correspondent characleribus textui insertis a col. fiujus voluminis 663
usque ad 1216.
A. JEgadesinsuIse,243. mini iidem qni et Europae,10,11.
jEgeummare, 32. Principiuma linibusyEgypli,11.
Abderitaeproptpr ranas et mures se- jEgyplus superior, 17. Inferior quas Africanuin regnum quod,454.
des mutant, 206. provincias habeat, 17. Ex omni Afrorum clades, 280.
AbegeseslegalusOrodis,412. fructu quintampartemsolvit, 50. Agamemnonarchipirata,356.
Abydusoppidum,115. /Egypti faslidiendauberlas, 48. Sep- Agathocles rex Sieiliee,228.Pceoos
Ahrahamqnandonatus, 7, 455. tennisfames,48, 50. suuerat, 250.
Abundantiarerum saepecausa malo- iEgyptiioh scabiemsuam Moyseoex- Agesilaus, 148. Thebauos superat,
riim. 41. pellunt, 49. 151.
Acesinesamnis,190. jEgypliorumdecemplagae,55. Plagae, Agis Lacedaemoniuscom Antipalro
AchaiasubjeciaRomanis,482. ' cum Roman.calamiiatibuscollate, congressusocctibuil,187.
Achaiaedescriptio,25. 555, 551.Exe.rciluscum rege iu- AgrigentumSiciliaecivitas, 233.
Achiiaediluviumingens, 47. terfeclus, Hebrseis salvis,56. Agrigentini omnessub corona ven-
Acb*ivictia Melello,289, 290. ^lianus, 525. dili, 233.
Achilas dux regius,42l,422. /Elia Hierosolymavocata.490. Agrippa conlra Demochamet Pom-
Acliilleusr.>belidlinjEgyplo.527.Ejus jElius Pertinax imperalor,497. peium,454.Multasonerarias naves
mors,527. JE uiliusdiciator Fidpnas cepit, 125. Anlnniicepit, 437.
AcropatusMediaepraefeclus,201. fmilianus post iuvasam tyrannidem Alaniaregio, 25.
Aerocerauniimontes,19. exstinctus,516. Alani a Stilieonecommoti,567.
Ai-liacumbellumquando.429. iEneae profugi in Italiam adventus, Alaricusrex Gothorum,90.
ActiusVarusa Csesarebello impeti- 72. Albaoppidum,276.
tur. 424. jEqui populi, 119. Albanorumsitus, 19. Civilas oppu-
Adama civitas incendio ccelesti de- iEipiorumbellum in Rom., 119, 156. gnata, 554.
leta,41. /Eslussolisinsolinis,57. Albaniaullerinr, 22.
Adiabenia Septimio Severo devicti, &lhio;>esGangiues,51. Albiniimp. interilus, 510.
500. iEthiopicapesiisdira, 51, 52. Alceta frater Perdiccae,204.
AdherbalAfMcaexpellitur, 521. jEthiopicusOceanus.31. Alcibiadesdux,128. Interitus, 134.
Adrestaepopuli, 190. iElnae tlamiiKi,299.jEtn.ifumans,124. Alamanniin Italiam irrumpunt, 518.
Adrialicussinus,24. yEma mons ultra solitumexarsit, Csesia Constantio,527.Caesia Gra-
Adrumetumoppid, 268. 518. jEtna.flaiiioiasevomit, 511. tiano,552.
AdualiciadversusCssarem,590, 597. jElnseignisinulla vastat. 259. AlexanderMagnusquandonatus,162.
JEacidesrex Molossorum,205. Africapopulatura Romanis,240. Alexander Magnus incerlo patre,
/EdesSalutis fulmine dissohita,221. Africaetotius descriptio,29, 58. Ter- adullera matre, 184. Cum Dario
 '
1279 INDEX IN OROSIUM. 1280
pugnat, 182, 183. Achaiaaurbes et Anligonus, Judaese rex, Judaeosde- Arrybas rex Molossorum,169.
Thessaliaevectigalesfecil,18I.The- bellavit, 433.A Ventidio vincitur, Ars contra elephantes, 219.
banos delevil, 180, 181.Atheuien- 435. Arsacesrex ParlUoruin,295.
sib. bellum deprecantibus romisit, Aniiochia pene tota subruta terrse- Artabanes Armeniae rex ab Antouio
180.Posl Darium Hyrcanos.Mardos, inolu, 487. capiuir, 456.
PartUos, multosqueBarbaros subi- Antiochi hellumcontra Po. B.O.,270. Arlacesrex Iberiae,580.
git, 187,188, 189.Saxummirseas- Clades,272. 273.- Artaxerxesrex Persarum filiusDarii,
peritatis expugnat, 189. Antiopeet Menalippeab Hercule re- 158 Bella quiescere praecepit iu
Alexandri temeritas, 191. Interittis ipntaBsuot, 67. Graecia,146.
apud Babyloniam, 193. Gloria iu Autiope et Orithyiaregno Amazonum Artemidora regina Halicarnassi,113.
Caesaremrelusa, 446. praeeraut,tfitd. Arlhous Pelasgossortitur, 203.
Alexmdro mortuovarii bellorum lu- Aulipaler niatcm interimit, 207. Arudes populiGalliae,389.
multus,201. Anlistiiislegatiis Atigusti,445. Arusinicampi,219.
Alexandrum totius orbis principes Autiuinoppidum,251. 545. Aruns, Superbi filius,bello Veieiitum
metuehaot, 192, 193,194,418. Antoninus Pius iiuperator creatur, Tarquiuiensiumqueprocubuit,96.
Alexander rex Epirotarum a Samni- 491; populi, 30
tib. victus, 167. Cleopatram flli.-im Antoniui(Marci)benignilaserga suos, Arzuges
AsclepiodotusAllectuminterficit,526.
Philippiu-ioremaccipit, 177.A Sa- 494,493, 494. In Pannoniaobitus, Asculumoppidum,'357. A Pomp. ob-
binis prostratus, 177.A BruliisLu- 49,'i. sessum, 337.
canisquesuperatus, 187. AutoniniVcri interitus, 492. Asia quousque extendatur, 15, 14,
Alexandria in iEgypto condita, 184. Antouius CaesariAugustobellunide- 13.
Caesarea urbe"potitos,439. nunliari jubet, 436. Gravissiina AsiaeMinorisdeseriptio, 16.
Allectus Caraosumiiiterticil,526. faine pressus, ibid. Uxorein Octa- AsiaeSeptentrinnalisdescriplio, 19.
Allia fluvius,141. viam repudial,457. ACaesareOcta- AsiK civitatibus terraemotu dirutis
AllobrogesGallia Domitiovicti, 518. viano vincitur, 457,458 quid Tiberius praesliterit,463.
Amandus,525. Anloniusa Caesarisexercitu victus, AsiaGolhoruininundatione deletur,
Amasis/Egyplirex, 50. seipsumiutpriicit, 459. 518.
Amazonuinregio, 22. ApaiueamLucullusvastat, 575. AstvagesMedorumrex, 76. Capitur,
Amazonumet Cimmeriorumin Asiam Aper socer Numeriani,525. 77.
iucursus, 65. Apis Argivispraefuit,50. Assyriaregio, 14.
Ambianipopuli,590. ApolloPylliiusquis, 418. Assyriorumregnum per 1160annos
AmbiorixColtam et SabinuminterB- Apolloniaurbs, 206. per 50 reges actum, 60. In Medos
cit, 597. Apolloniensespopuli,175. transfertur, 75. Dinstelit, 87.
Ambirarex, 192. Appius Claodius decemvir, 121 Astra, quscdamhominumfacta fuge-
Ambivanti, 592. Appius Claudius Ceusoriuus, 4 17. rnnl, 62.
AinbrosiusapparuitMascelzeliin som- Aptiiia,24. Aslrixismons,51.
ois, 563. Aquitania, 25. Asturafluiiien,445.
Amilcardux Peeoorum,257. Aqnifanicussinus, ibid. Astures populusHispanise,26, 444.
Amilcarissopplicium,250. Aquitanicaesia Crasso,594. Atalantecivitas, 139.
Amilcaris Annibalispatris iuteritus, Arahes Septimius Severus superavit, AtaulpUus AJaricosuccessit,584.
248. . 501. , Ataulphidecretum, 584.
Amilcar cognom-->nto 228. Araxisfluvius, 101,579. Altalus praefectusArbacti, 9
Amuestiaquid, 157. Rhodanus, Aracliosiaregio, 14. Attalusdux Philipiii,177.
Amomumubi nascatur, 20. Arbactns prtefecttisMedorum,75, 74. Atlalus, rex Pergami, populum Bo-
Amphitryonlertius a CecropeAtlienis ArbitrioTheodosiuma periculislibe- manumhaeredemscripsit, 503.
regnavit, 51. rat, 360. Atialustyratmus.582.
Amphipolitanaarx, 206. Arbis flnvius,14. AthanarieusGothorumrex, 549. Ejus
AmulmsRomuliavus. 568. ArbogastesEugeniumtyrannumimpe- interitus, 536.
Amuliipater Procas, 87. ratorem creat, 559. Athan inunitissimamcivitalemLucul-
Amyntas dux Philippi, 177. Arbogastisinterilus, 561. lus diripuil, 573.
Amyntas consobrinus ab
Alexandri eo Arcadesa Lacedaemoniisinfestanlur, Atheas, rex Seythiae,173.
occisus, 188. 153. Athenae civitas, 2i. Toiaque Graecia
Amyntas dux Alexandri Baclrianos Arcadiuspius princeps, 1K6.Theodo- capitnr ab Archelaoduee Mithrida-
soititur, 202. sio filiosuo regnum tradidil, 565. tis, 570.
AncusMartius,94. Arca variorum venenorumCaligulse, Alhenienses vincunlur., 126. Apud
Audegavi, 592. 466. SiciliamconfJiclati,127.Consumpli
Andragatius comesMaximie navise Archelausdux Mithridatis,570, 571. inagisinbelloquamvicli, l28.IuLa-
praecipitat,557. Archelaus Mesopotamiamsortitur , cedaemoniorum potestatemcessere,
AndrogynusRomaevisus, 293. 203. 155.
AndroAgathoclisfrater, 229. Arclielaiscivitas, 508. Atheniensesbellumcum Antipatroge-
Androgoriusdux, 596. Archidamus dux Lacedaemoniorum , runt, 203.
Auien fluvius,260. 153. Atheniensiumpraeclaraamnestia,467.
Annibal Senior imperator Pcenorum, ArchimedesSyracusanus,259. Altilii interitus, 211.
255.Fugit, 234'.Lapidibosobruitur, Ardaiioflumiiiisnomen, 565. Attilius RegulusLiparamMelitamque
255. . Ardea oppidum,95. everlit, 256. RomammiUitur,'2il.
Annibal, Ainilcaris filins, Saguntum Arduenna silva, 400. Attyrus, alias Antyrus, rex Scytha-
delet, 252.Roman.legatosa se ab- Arelatum civilas, 581. riiin, 107.
jecit, ibid. Incommoda ab eo in Aremoricagens, 406. Atlasmonslinis Africae,12,51.
Apennino nerpessa, 233. Allerum Argyraspidasin auxiliumrogat Eume- Allanlicusoceanus, 51.
oculum perdidit, ibid.QuandoFla- nes, 203. Alrebates populi, 590.
miniumcirciimvpuerit,254. Ronia- Anarales Cappadocise 275. Alrei et Thyestisodia, 62.
nos ad Canuascajdit, 256. Caeditur, Aricia oppidum,5i5. rex, 'Augusli vocabulumprimo Csesariindi-
258. Ejusdi''tum, 261. Caput fratris Ariciumoppidum,ibid. tum, 441.
ei objectnm,266.In Africamredire Ariminumcolonia,415. Augustoregoaote oatus est Christus,
jussus, 267. A Scipione vincilur, Ariuiiniltix clara effulsitnoctti.250. 448.
268. Ad Antiochum migral, 271. ArinbarzanesCappadociae rex, 570. Augusto Caesare imperante pax per
Vincitur, 272.Apud Prusiam regem Ariobarzanes inons, 20. CHrislumuniverso orbi iloxit, 164.
se venenonecavit, 274. Ariovistusa Caesarestiperatur, 589. Augiismsdoininusdieinoluit,tftid.
Anni ab Adamusque ad Ninum.7.Ab Aristides Atheniensis Chrislianus,488. AulusSaturninicompetiior,555.
Abrahamad Augustum, 7. A Nino Aristobulussacerdos el rex, 584. Aulerci populi,594.
usqne quO Babylon cceptainstau- ArisloniciisAtlali frater, 308, 509. Aiilolesseii Aulolespopuli, 51.
rari, 87. | Ariushaereticus;541,512. Aulonmare Cilicum,32.
Anligooo,Philippi filio. Phrygia ma- Armeuiavastatur aVologeso,492. Aurelius CommodusAnlonini filius,
jor assignatur, 201. 202. Cupiditas Armenisepilae,19. 492.
in eo dominandi,207.Eius mors, Arnienice aliquot provinciaeamissae, Aurelius Antoninus Caracallanover-
208. 473. cam suam Juliam duxit uxorem ,
Annulorumtres modiicollectiex occi- ArmenesNabidisfilius, 270. 505.
sis Romanorum,23'j. Arpi, 254. AureliusAlexanderimporator, 507.
 1-281 INDEX 1N OROSlUM. 12 2
Aurelianus lmperator, vir industria BellumPunicumprimum, etc , qusn- biorigis fines vaslat, 406. Pacata
mililari pxcclleutissimus,521, 522. do, 224. Gallia, legioues in hyhernadimisit,
Roniaui anfiquis teriiiinis statuil,
Bellum ihter Aonibalemet Scipio- 403, 4<!6.Uxellodunuinexpugnat,
521. Pr-rit, ibid. neiii, 268. 407, 40S. Galliani ex|ytignat, 406,
AureadomusRomaea Nerone condita, BellumMacedonumctimRom., 270. 407, 408.Poscpiuialterum consuia-
confl.igrat,487. Bellum Achaicum.589, 590. luni, Marcelliisohstiiit, 415. Acies
Auri et argenti multitndo,526. Beilumservile in Sieilia, 500. contra Pompeium,420. Viso Pom-
Auctores caeterimmGru-ciquam La- Bellum Jugurthinum, 521. peii C3pileaiimiloqiieflevil,42l.Mi- .
tiiiia Nino, Orosius ab Adamscri- Belluui civile Marianuuiet Mithrida- Jitum ejus Alexaudriaestrages, 422.
bere iucipit, 6. ticum. 541. In staplia segrediscedi;,422.Alexan-
Autrigonps,444. BelltiiuMacedonicum,355. drinisregem reddidil, 423.Alexan-
Avasilarumliues, 12. Bellum fugilivurumseu gladialorum, driamsibi subjecit,425.1'ompeiine-
Aventinusmons,122. 560. potes filiamque Pompeiam cum
Averniin Cresaretu,401. BellumMithridalicum,570. muliis aliis jubet occidi, 424. Ejus
AxiarchesParapampnosfines Caucasi Bellmn Cimnricum,327. desper.ilio, 424. Viginti et iribus
monlisaccipil, 202. Bellumcitile Pompeii quamdiudura- vuhieribus confossusinteriit, 426.
verit, 415. Eo occisomulia bella oriunlur, 426.
B BellumAntoiiiicum AugustoCaesare, 427.
426. CacsarJulius metalor imperii, non
Bal.ylonemCyruseverlil, 105. Belluin M. Antonii contra Parthos, inip., 432.
435.
Babyloniaa Nemrodcondiia, a Semi- Bellumcivileinter CaesarOclavius, qni postea August.
ranJde re|iarata, 102, 10.i. Maxentiumet Con- diclus, 429. Ejus anirnadversioin
Babylonisdestrucliofuit Romseaedili- staiitinuin,537. miliies,435.Illyricumet Pannoniam
c.i'lio,89. BiblimUeeaRomanaincensa,496. partemque Italiae subegit, 447.
Babtlmiisdrscriptio, 102. Bibulus quis, 585. Classis quanla contra Antonium,
Bahylonisel Romsecollatio,453. a
Bilhyuia Mitliridatecorripimr,570. 457.Victoriaab Arilonio, 457, 438.
Babylonmmreguuni,454. Bituitus rex Averiiorum,3i9. Se-xtumimperator,rlquartumcoiis.,
Bactriana uUerior et Indiae regiones Bitiirigumdvitas, 401. 430. Quosoccidijusserit, 459, 440.
teiiuerunl suos prsefeclos,202. Bocchus Jugurtiiaesocius, 322.Mauro- Profeclioin Syriam, 440. Illi urbpm
1 Bacirianipopuli,20. runi rex, 522. ingredientiquirlacciderit, 442. Be-
Bacciaoppidum,295. Boeolii v incuuturaMetelloRoin. pra.'t., nelicrnlia, 442.Janiimprimumtlau-
Halaeus Assyrinsregebat, 50. 290. sil, 441. Iteruni aperuil, 444. Se-
Balearesiusulae,25. lusulsednae,54. Boii a Roman.praefeclosuperati, 270. cumloclausit,445. Terlium clausit,
B .learesinsultea quosubactse,518. Bogud BocchiMaurorumregis lilius , 448.ln Huspaniasprofieiseitur,444.
Barcilona,54. 531. Postbillum CanlabricumRo.rediit,
BarcioonHispan.urbs, 585. Boiorix,551. 446. Graviter ferens reip. cladeni,
Basilus,aliasBasillus,116, 451. BonosusapudAgrippinaminlerfectus, 'quid clamaverit,447. Suis plurimas
BassianusSevcri Sept. fiiiusregnum 525. leges statnit, 448.
adipiscitur,503. Boreum promontoriumet flumen, 22. Caesimius, 425.
Bastermeaquis delrti, 275. Boreus Scytha, 446. Cauiuius(Caius)hostise offert, 406.
Basternarum cuin Romauis pugna, Bosporani ab Agrippa superantur , CaiusVetilins praelor,292.
528. 447. C. Servius pralor, 556.
Batavi,27. Brennusdux Senonum,140. C. Gabiniuslegalus, 559.
Bebriacum,475. BrigantiaGalleciaecivitas,26. C. CassiusCiesarisinlerfector, 426.
Belga?adversusGesarpm,591. Brigiiio,alias Bergentiooppidum,550. C. Julius Caesarquo tempore constil,
Belgidaurbs uobilis,."57. Britannia, 27. 5H6.
BellovacicumLXX millibusarmatorum Brilanniavallo distincla,502. C. Toranius,45l.
adversusCaesarem,590- Britanniaminvadit Caesar,593. CaiusneposAugusli,458.
Bellativilia quinque Octav.Caes.ges- Britannica clades, 475. C. CaligulaCaes. quando regnare co3-
sit, 429. Brundusium, 24. pit, 465. Ut deumse coli |naecepit,
BellaciviliaconsurgunttemporeVale- Brutii, 54. Pugnant contra Romanos, 465. Sororibusstupratis etiam exsi-
riani, 518. 200. lium imposuit,465.
Belluatriginta stadiorum,469. BrutusCaesarisadversarius, 426,429. Ca. Caligulaehominisante seomnium
JJcllum sociale tolam commovitIta- Brulus et Cassiussibi morteinconsci- flagitiosissimidictuni, 465, 464. In-
liam, 335. verunt, 452. terilus, 465.
Belluni in aditu CaDitoliihorridum, Bucppbalaurbs, 190. C. Snlpiiius diclator Gallos superat,
553. Bullaoppidnm.552. 160.
in
Bdlutn robore, non oomero confici, Bura, Achaialerraemoluet diluvio Calagurrisoppidum,557.
152. perit, 135. Calamanrbs, 521.
Belluminter Atheuienseset Creten- Biirguiidionesqui, 519. Unde dicti, Calpsirtium,aliasAlearsum, vel Cha-
ses, 62. 549.ASlilicone conimoti, 572. learsuinlaciis,12.
Bellumiuter Lapithas et Thessalos, Busiris impiissimusimmolalof, 287. Calenusager, 221.
62. Busiridis crudelishospitalitas, 5 2. Caleli populi.590.
Bellum intrr Peloponnensese.tAihe- Byrsa arx, 280. Caliigicumalias Caligardamanapro-
nieiisesniaximum,79. Byzantiumoppidum, 50. A Philippo moulorium,12.
Bellum I.acidaem.cotilra Messenios, obsessum, 174. A Pausaniacondita CallisllieuemphilosophumAlexander
80, 83. urbs, post a Constantino aucla, Con- quodse non adoraverit,occidit,188.
BellumAlheniensiumiu Lacedaemo- stantinopolis ditta est , 174. Quo 189. '.
nios, 82, 85. tempore Rom. paruit, 482. Calocerus a Constantinoopprimiiur.
Bellum Peloponnensiumet Boeolio- C 540.
rum in Athenienses,84. Calpe promontorium,31.
Belluminier Sabiuoset Rom., 95. Cseciliuspraelorinteriit, 200. CalpurniusFlanima,255.
BelluuiTarquinieiisiuinadversusRom. CaeciliusaCsesare descivii, 417. Cal|iurniiisFornix, 506.
96. Caepio a Vesiinis el Marsis occisus,557. Calypsoinsula, 50.
Bellumexsulumet fugitivornm,119. Cnsraesipopuli, 591. Cambyses,Cyrifilius,cunctamiEgypti
Bellumcivdeapud Persas, 158. CaesareaBarbarisin prsedamdata,551. religioiieinabjecit, 106.
BellumRom.adveisusSamnites, 162. CaesariensisMaurilania,31. Camerinaurbs Sicilia?,235.
Bellum Pmiicum post Pyrrhi secu- CaesarfCaiusJulius) aerariiimpublicnm Campauiet Sidicinia Romanisdefen-
tum, 105. spoliavit,415. Galbamin Veragros duntur, 162.
BellumRum.adversus Latinos, 164, niitlii, 591. Campanorumexercitus adversusGal-
165. CaesarHelvelios, Tnlingos, Latobro- los, 249.
BelluinPhilippicum Athenien., 176. ges, Rauracos, Boios aggreditur, Cantabriubi, 26. Caesia Crasso, 594.
BelluniAlexand.cum variis genlibus, 588.Tresilli provincisecuinlegioni- Victia Ciesarefuerunt, 444, 445.
180cl deinceps. bus septem datae, 386.Sicambros et Cappadocia et Papblagonia Eumeni
BellumcommilitonuniAlexand.,207. Ubiosab obsidione liberat, 595.Bri- data, 202.
BellnmTarentinorumadversus Rom., lannoset Suevossibi sulijecit, 395. Cappadociaa Vologesovastatur, 492.
214. in Italiamreverso eoGalliain arma Gapparonia,virgo Vestalis , laqueose
RellumPyrrhi conlra Rom., 215. conjurat, 401. Strage horreoda Am- perimit, 224.
1283 INDEX IN OROSIUM. «384
Capene, 254. Cbristusquandonalus, 428, 457. ciorum,234.
Capsa urbs ab Hercule Pboenicecon- Christocrucifixomaximus terraemotus ConjiiratioClaudiana,121.
dita, 522. factus, 462. Couon dux Atheniensium, 131. Ab
Caprariainsula, 564. Christiaiiis permillitur Hierosolymas exsilioiu ducem electus, 131. Ljus
CapuaCampanise civitas capla, 262. iohabitare, 490. sollieitudoet fides, 132. Ab Lace-
Capuanorum priucipes mortem sibi Christianisparsuin lempore irruplio- daemoniisviclusad Evagoram,Cypri
veneno consciveruut,262." nis Gothorumin Rumam,574. regem, coiifngit,152.
Capuseoppugnatioper Milonem,417. Chrislianoriim perseculioues, 492, Conseniiaoppidum, 560.
Caralitanipopuli, 33. 493.Pritna persecutiosub Nerone, Constautinopolisdedicatur, 540.
Carausiusrebeilat in Britaonia, 526. 472, 473. Persecutio secunda sub Constaulinopoliianaprodigia, 155,
A Maximianooccidi jubelur, 526. Flavio Doiuiliaoo, 483. Perseculio IDO-
Carrseoppidum,412,505. terlia sub UlpioTrajano, 486, 487. Conslantiusa DiocletianoCaesarlegi-
CarinusCarioi imperalorisfilius, 523. Perseculioquarta sub M.Autouioet tur, 526.Et GaleriusRomanuinim-
CarisiusBom. legatossuperavit, 415. Veru, 492. Perseeulio quiola sub perium primi diviseriml, 529. ln
Carnuntum,494. Severo, 501.Persecul.o sexla per Brilanrnauioriem obiit, 529.Con-
Carnutespopuli, 406. Maxi/ninuin,509. Septima persecu- slantinus Magnusgubernacuia im-
Carpathiuinmare, 52. tio sub Decio,515,516. Octava per- pprii a patre Coustantio suscipit,
Carpathii contra Phoronaeuraregem seculio sub Valei iaoo, 517. Noua 550. Primus imperator Christianus
Argivorum et Parapaseos, 46. persecutio sub Aureliauo, 522.De- exceptoPhilippo, 557. Omnes post
Carporuminvasio,528. cima persecutio sub Diocletiano om- se iinperalores habuit CUrislianos
Carus Narbonensisimperator,525. niuiu inmaiiissima, 528. exceploJuliano, 557.Filii ejus Cae-
Carpatbosinsula, 33. Chrysorrheas fluoien, 21. sares sunt creati, 559.Beue.dispo-
Cartalosacerdos Herculisa patre su- Crixi et Spartaci bellum Gladiato- sitis rebus montiir, 541.
spenditur, 226. rium, 360, 361. Conslantinus, 0<ns:auiius, Constans
Carthaginieusiumperfidia,222. Cibala,538. imperalores, 541.
Carthaginisdescriptio, 279, 280.De- Cilicia, 32 Romanis legibus paruit, Constantiousdumfratrem Constantem
letio, 280. 482. A Pub. Servilio pene deleta, belloinsectatur. occisuse.st, 542.
558.
Cartbagoconditaante Romamseptua- Cilicinussinos, Constanlinusimieralor Brilannorum,
giuta annis, 225.AKomanisrestitui Cimbria Mario52. victi, 330.
576.
Conslansex mooachoimperalor, 581.
jussa, 515. Novacapla, 265. Cimbricarummulieriiin pugoa, 332. Occidilura Geronlio, 581.
Carlhagiuienses,iuter caetera mala, Cimmericunimare, 22.
etiam peslilentia laborabanl, 225. Cimmeriiet AmazoaesiovadaotAsiam, ConstanliusArio ejus, 545.
adesL,542.Interitus
Exercitus peste conteclos,226. De- 79. ConstantiuscomesConslantinumim-
letus exercilus apud Siciliam, 256. Cinna cum Mario Urbem ingreditur, peratoremoccidil, 581.
A Pyrrbn rege superati sunt, 250. 545. lnterfectus.345. Consulesquandocreati, 95.
Pace.n a Regulo poscunt, 258. Pa- Circumrequirunt Romani,44. CONSULES ROMANl.— Man.Acilius
cein aRomanisexoranl, 245. Pen- Cirta oppidnm,267,322.
sionem annuam Roinanis pendunt, Claudius Capito, 510. Man.Acilius Glabrio,
Marcellus,Syracusas capit, 272. P. MKus Psetus, 268, 289.
245,214.TradiderootRomaoisarma, 239. M. jEmilius,311. M. ^Emilius,571.
279. Claudiusscriptorhistoriarum,270. L. jKmilittsCalulus, 249. M. JEmi-
Cassaoder filiusAntipatri stipatoribus Claoduus Cimbrorum rex captus, lius Lepidus, 275, 293. L. ^Emilius
regis satellitibusque praeficitnr,202. 351. L. jEmiliusPanlus, 239,
Cariampossidel,202.Dux Menandri, Claudii,Romaoiducis io Macedonia, Papus,249. 256, 276 C Autonius,583. L. Anu-
205. interilus, 358. leius, 4i0. C. AquilliusFlorus, 234.
Cassiimagnanimitns,413. Claudius Caesar venenum Caligulae Manius Aqtiillius, 310. C. Alliliiis
Cassiopa iusula, 24. jussit in mare demcrgi, 466. Ab Bulbus, 245.Atlilius Calatiuus,235.
Cassivellaunusdux, 596. Angustoquarlus, 466, 467. Expedi- Attilius-Regulus, 236, 241, 249.
Caspiuoi m are, 22. tio iu Britanniam, 468.Judaeos Urbe. C. Attilius Rpgulus, 219 Aurelius
Caspius mons, 22. expulil, 469. Fugiens fururem ple- Colla, 240. L. Anrelius Oresles,
Castorislocus, 475. bis, per pspudothyrum inlravit io 311.—L. CaeciliusMelellus, 240,
CastorMithridalispraefectus, 580. palatium, 470. Veneno ioteriit, 293. L. CaeciliusMetellus, 315. Q.
Catabalhmoslocus nonprocula castris 470. CaeciliusMetellus, 293. L. Calpur-
AlexandriMagni,12, 50. Claudius Drusus bellum gerit contra niiis Beslia, 521. L. Calpurnius
Catbippioppidum, 20. Germanos,446. Piso, 307. Q. CalpurniusPiso, 299.
Catilinaiocesti accusatur,576. CleocbaresSpado, 576. Cassius, 559. C. CassiusLonginus,
Caliiinaecenjuratio, 585. reguum ifigynti a Caesare 275. L. Cassius,526. AppiusClau-
Cafanenses fcedus cum Syracusanis Cieopatra act-ipit,S423. El Alex. occurritAnto- dius, 252, 2M5,294, 552. M. Clau-
ineuut, 124. nio. 437. Fuga ejus, 457. Serpeulis dins Marcellus, 163, 251, 262,264,
Cataneosiom legati lngubres eunt mors i, quem adhibuil interiil, 459. 271, 275, 415. ClaudiusNero, 264.
Athenas, 124. iis
C eoph. regiuaeregna, 190. Claudius Puleher, 242. Afipius
Calanaurbs igne oppressa,518. Clitiid., UIOIIS, 16. Claudius PulcUer. 295. Coruelius
Catti a Drusodevicti, 446. Clivus Publicins, 517. Cinna, 545. Cn. Coruplius Asina,
Calo redditum Metelli promulgavit, Clipeus aureus in curia, in capitolio 235. CorneliusDolabella,99, 199.
334. statua aurea, Claudiodecreta est, Cn. CorneliusLentulus, 268, 281,
Catoapud Uticarase occldit, 423. J321. 289. Cornelius Leuiuliis, 560. L.
CatulusCatiliuam incesli reum pro- Clitusab Alex. veoabulotraosfcssus, CorneliusScipio, 254. P. Cornelius
tegit,376. 188. Scipio,251, 252.P. CorneliusScipio
Caucasusmons,13, 21. ClodiusAlbinusJutiani socius, 502. Africanus,255, 266, 272, 300. P.
Celtiberi,26. Cloeliae virgiuis audacia,97. Cornelius Scipio Nasica, 521. L.
Cenapumoppidum,401. ClupeaRomanisdedita, 556. CorneliusSulla, 339, 540. Curius,
CenteniusPenula, 258. Clusiaoppidum,140, 199. CurinsDentatns,219.—Decius
Cenomaimiadversum Caesaremcaslra CoiliseAlpes, 25. Murena,164,196.DeciusMus,164,
metanlur, 390.A LucioFulviovicli, CocheiuParlhise urbem Carus capit', 196.Domiiius,99, 199.Cn. Duillius,
270. 525 253. — Ebulius, 119. — Fabius. 41,
Cephaleniainsula,24. Co3laquid,4l7. 76. M. Fabius, 98. Q Fabius , 2"2.
Cerdo inagisier Marcionis,491. CoelumardetapudThuscos, 259. Fabius Gurges, 199, 218. Q. Fabius
CesenaPiceni civitas,265. Collaiio populiIsraeliri et ChrisUani, Labeo, 273. Fabius Maximus,196,
Cesorix,351. item jEgyptiaciet Romani,532. 199. Q. Fabius Maximus,257, 264.
Chaiestaurbs, 402. Collinaporta, 260. Q. Fabius Maximus Servilianus,
Chalcedonoppidum,575. Colophoniipnpuli, 372. 293. Flaminius, 251, 255, 269.
Charoeadcsdux eserciius, 125. Colossaeterraemotu conciderunt, 475. Fulvius, 248. C. Fulvius , 307.
Cavrinatis copias Q. Metel. cecidit, Comageneredacla in provinciamRo- Cn. Fulvius, 260. Fulvius Flaccus,
348. mauisparuit, 482. 248, 250. M. Fulvius Flaccus,311.
Can inatemprseloremRomanumSulla Commodussuscipitur abAntoninopatre Sex. Fulvius Flaccus, 299.M.Ful-
jugulaviti,351. in regoum, 495 Ejus ioterilus, 496. vius Nobilior,273. Q. FulviusNobi-
Cherusoipopuli, 446. Coodrusipopuli,390. lior, 239. C. Furius Pacilus, 240.
tborasmii popuU,188. Conjuratioservorumuavaliumque so- j-Geganius, 98. GeUius, 360. C.
1285 INDEX IN OROSIUM. 1286
Genutius Clepsina, 218. L. Genu- intulit, 104. Ejus aslutia, 104,105. GenusDavidexquiri atque interfici
lius, 157. — A. Hirims. 450. C. ' Occiditur, 105. jussil, 484.PersequilurCbrisliauos,
484. luteritiis ejus et sepultura
Hosiilius Mancinus,292, 295, 286. Cyrus junior, BliusDarii, Joniae Ly-
— C. Jnlius Caesar,383. C. Julius diaeque praeposilus,151. In praelio 1 ignominiosissjtna, 484,
Caesai-Octavianusimp. quinquies coutrafralrem oppressusfinemcer- DrangaBpopuh, 187.
cos., 440. Sex. Julius Caesar, 355. tainiiiidedit, 138. 1Drepanumcivitas,242.
C. Junius, 212. M. Jtiniu» Brutus, CylUeraiusula, 32. I
Dumuacus dux, 406.
96, 97. — M. LiciniusCrassus,412. D Dyrrauhium,415.
P. LiciniusCrassus Dives, 266. P. E
LiciuiusCrassus,273, 508. L. Lici- Dacia, 25.
nius Lucullus, 276, 560. M. Livius Daci populi, 188,446. j
Eboracum oppidnm, 502, 503.
Salinator,264. Q. Lulatius Catulus, Daci a legatis Domitianibello appe- Eburoncs ] populi,394.
245, 144 Lulalius Ctulos, 530. liti, 485. ]
Eburonices,o9i.
— AutusManlius,244. M. Manilius, DaedalimontPS,190. ]Ebusus insula, 34.
279, 280.C. Mmlius, 327. Cn. Man- Dagusa aliis Dascusa civilas,5. Ecbalana caput Parlhici regni, 380.
lius, 98 M. Maiilius, 9 8. T. Manlius Dalmatse, 4 46. EcclesiaChristianorumsubditaHoma- -
Torquatus,164, 215, 250. Manlius Dahnatia25. nis, 533.
Vulso.241. C. MarciusCrnsorinus, DalmaiiusCae.sar,341. Ejus interilus, Edessa oppidum,505.
279. L. MarciusCeusorinus,279. Q. 541. Ednres, 389.
Marcius, 320.L. Marcius Pbilippus, Damasippi c rudelilas, 347, 348. Elpphaiuiliumero viginti a Pyrrho in
335. y. Marcius Phibppus, 273. Danaiparricidium,58. Italiaminvecti, 215.Multiiuterfecli
C. Marius,522, 528, 552.C. Marius Danausreguo pulsus Argos coucessit, Hasdrubale eontra Romauos pu-
C. MariiF , 548, 531.P. Minncius, 58. • gnante,240, 241. Quomodonecati,
78, 98 . 272. MiuuciusRufus, 251. Danubiusfluvius, 24. Qui et Isler di- 265.
P. MuciusScaevola,275. L. Miun- citur, 275. Elis Graeciaecivitas,92,
mius, 281, 289. — Opimius, 316. Dara fluvius, 18. Elissa Carlbaginpmcondidit,225.
— Papirins, 179, 196. Perpeuna, Dardania, 24. Emodimontes, 15.
509. M. Plautius Hypseus,511. Cn. Darius Hys:as|>isCarqbysisucceditet Eous Indus, 416.
Pompeius Magnus, 4 I2.C. Pompeius rex eligilur, 106,107.Scylhasbel!o Epaminondas1'hilippipraeceptor,150,
Strabo, 537 Poslumius.248. Aulus aggreditur, 108.Asiamet Macedo- 168. Lacedaemoniorum victor, 151,
Postumius Albmus, 179, 276. L. niam domuii,Jouassuperavil,Athe- 152, 153.
Porcius Cato,537. M.PorciusCen- nienses aggredilur, 108. Moritur, Epaminnnda mortuo,gravis perditio
to, 271. — Titus Quinclius Flami- 109. subsecutaest Thebaruni, 154.
nius, 269, 515.— P. Rupilius, 507. DariusNolhuscurnLacedsemoiiiis fee- Epi lauriuscolubercum /Esculapiila-
Butilius, 256. — Sem;>ronius,222. dus paciscitur,128. pide Romamadvehilur, 198.
SemproniusBlaesus, 240. T. Sem- Darius Codomanuus, rex Persaruoi, Epiphaniaquaodo observabatur, 442.
pronius Graccbus , 245, 257. P. Alexandrum aggreditur, 181.Multa Ephesii excluseruntMitUiidalem,572.
SemproniusLongus, 255. T. Sem- niiliia mililum Alexandro opponit Esernia oppidum,557.
prouius Lrngus, 252, 271. C. Sem- el vinciiur, 182, 183, 185. Ejus in- Eteocles, 62.
pronius Tuditanus, 510 Servilius, teritus, 186. Eucherius liliusStiliconis, 871. Eius
119. Servilius Caepio, 2 40. P. Servi- Dase.usa, a lias Dagusacivifas, 15. caedes,572.
lius, 552. Q. Servilius,119, i57. P. Daslracus mons, 378. EudoxusArianus,548.
Sulpicius, 2 60.—C. T erentius Varro, Decenliiet Magiientiiinteritns, 544. Eugenius lyrannus, 559. Captus at-
256, 296. M. Terenlius VarroLu- Decem plagaejEgvpliorumcum cala- queinterleclus, 561.
cullus, 55) Terlullus, 582. M. Tul- mitalibusRomauorum collatae,5 35, Eumachusdux Mithridalis,373.
lius Cicero, 585. — P. Valerius 554el seqq. Eumenes rex Asiie sive Pergami,
Fallo, 243. Valerius Flaccus, 165, Decius cum lilioCsesareinterlicitur, 275.
L Valerius Flaccus, 271. P. Vale- 515,516. Eumenesdux quondamAlexandriri-
rius Lsevious,215, 262. Velurius, Deciuscivilisbelli incenloret repres- cius ad Anlig. pertrahitur, 204.
179. sor occisis Philippisimperium inva- Euphrates fossariiui opera meabilis,
dux
Corrpus Bellovacorum,98. sit,5l5. lOI.Fluvius, 102,
Corc.yra,417.Capta. 457. Decius Junius dictator, 257. Euphratisortus, 19.
Corinlhiev. rsio, 291. Decii interilus, 196. Europa a flumineTanai incipit, 11.
Ciiriiitiiiussinus, 24. Decius Rrulus, 430. Europaedescriptio,23, 24, 25.
Corneliamater Gracchi,517. rex
Dejolarus Gallograecise, 374. Eurucharex Molossorum,169.
Corsicainsulaangulosa, 54. Deletio humanigeneris sub Noe, 36. Eurydice Aridei regis Maced.uxor,'
Cosyra iusula, 551. Demaratus Lacsedemonius, 109. 205. .
Cossusdux Csesaris, 446. Demelrius Phili|>piMacedonuniregis Eurydicetnaler Philippi, 168.
Cotta, legatusCsesaris,a Galliscacsus, filiusobsesRomammissus,270. 188.
598. Denietrius, rex Syriae,capitur a Mi- Eurylocbus, Eurylochusdux AlUenien.in Sicilia
CothonemingrediturScipio,281. thridale, 295. occiditur, 127.
Cothebasdux Judaeorum,490. Demoslhenesdux,295. Eurymedon,126.
Crassus(M.Licinius)templumHiero- Demoslhenesorator, 180. Evagoras,132.
solymorumspoliat, 412. Democbas ab Agrippaviclus, 434. Evergetaepopuli, 187.
Crassi(P. Licinii)interitus, 509. Deucalionisregis fabula,51.
Cremerafluvius,14l. Diablinlres,292. F
Cremouaoppidum,270. DiadumenusliliusOpiliiMacrioi,506.
Crcesuscai.itur, 105. Diana;Tauricieiiitora, 287. Fabiorumfamitiseoccasus,99.
Cretainsulaubi, 52. Diapolites Auiasisrex /Egypliorum, Fabii Maximi egregium factum,199.
Crelaelongitudoel lalitudo,52. 50. Fabius historicus,249.
Cretenses lilios AtbeniensiumMiuo- Dictalor Romae creatur, 97. Fabius Maximusdictator,255.
lauro objecernnl,62. et
Didymns Verinianusfrntres, 576. Fabius Adrianus,346.
Creticummare, 24, 52. Dieus dux AcUaeorum, 290. Fabia virgoVestalis,376.
a
Crispus palre Constaotinoioterfici- Diocletiamis c onlra Alexandrinos usus Fabulade JOVP,453.
tur, 839. immodcrale victoria. 527. Ab exer- Falisci bellum cuin Romanis gerunt,
Ctesifl.bonorbs Parthorum nobilis- citu electus imp., 525. Deposuit 156. Eorum xv millia interfecla,
sima, 519. poleslatpinimperii,528, 529. 245.Et peslilentiaRomae,98.
CumauusprocuratorJudaeae,469. Diocles,Medorumrex, vir armis ex- Fanies pestilentiaquearmaRom.com-
Curio CatonemSicilia expulit, 416. perientissimus,76. pescuerunt, 120. Gravissimaper
Cycladesiiisulae,55.Numeroquinqua- Diogenes ArcUclaifiliusoccisus, 371. Syriam,469.AimdRomam,470.
ginta tres, 55. Diurpaoeus Daconim rex, 483. Fannius deficila Fimbiiaad Mithrid.
Cyclopumpatria, 125. in
Oolobella Illyricovincitur, 416. A 575.
Cydnusamnis, 182. seoalu hostisproountiatur,43l,432. Fesulanimonles,569.
Cyprosinsula, 52. DomitianusTiti fraler fit imperator, Fideuates Roinaoorumhostes, 123.
Cyrus Aslyagemarmis infestat, 76. 483. Se douiioiimac deum vocari, Fimbria. 346.
TotumOrientempopulatur, 100,101. coli, scribiquejussit, 483. Libidiuis Firmus legalus, 445.
AssyriosBabyloniosqneinvadit,100. intemperantiaquaecumquefacile per- FirmusseipsuminAfricaregem facit,
Lydiaminvadit,103.ScylbisbeUum petravit, 483.Triumpbatfalso,485. 551.
 1287
Flaminiuscircumventusab Annibale,
234.
Flavius Claudius volunlate senatus
sumpsit imperiuin,520.
Florianus imperalorapud Tarsum in-
terfectus, 523.
Flumen in Piceno sanguine fluit,
250.
Fons olei trans Tiberim terra exun-
davit, 453.
Fonli olei typus, 443.
Formiseoppidum,221.
Fortunatseinsulae,12.
Francus Marsoruuiimperalor, 557.
Fruges iu arboribus nasci,299.
Fugilivoriiineseles, 546.
Fuiviauxor Autonii, 452.
Furins booa Gracchi publicaadade-
crevit, 553.
Furius CamillusScribooiaouslegatus,
467.
Furnius dux Antonii,436.
Fuscusdux, 483.
G Chrislianos,554.
Gahinius ad Hierosolymammittitur,
584.
Gades insulae,12, 26.
Gaditariunifrelum, 51.
GalbaapudHispaniasusurpavit impe-
riuni, 475.
GalliaBelgica, 23.
Gallia Lugdunensis,25.
Galerius Maximiaipisa Diocletiano
suscipilur honorifice, 528.
Galerius et CoustantiusAtigusli Ro-
mauiiniiin|ipriumdivisernnt, 529.
GaleriusduosCsesaroslegil, 529.
Galerius AuguslusSeverumCaesarem
adversiim Maxenlium miltit, 557.
Galleciorumcedes per Brutuin, 298.
Galleciuscivitates tres terraemotudi-
rutae,487.
GalliUrbsm penetrant, senatores tru-
cidant, 140, 141.Exstiuclo populo
nomen Romsepersequuutur, 140,
141.
GalliSenones bellumcontra Romanos
gerunt, 199,200.
Galli Cisalpinia.Romanis caeduntur,
249.
Gallicaedunlura Caesare,597, 405.
GalliaTransalpina,Cisalpina,586.Co-
mala, 586.
Gallorummullitudoingcns juxta flu-
viumAnienem caedilur,159. Irruptio
tertia ner loca mariliina, 160.Cse-
des, 251.El RomauorumcaBdes,
271. A Mariooccisorum numerus,
329.
Gallorumdeditio, 594.
Gallisdevictis.Caesariti Italiamrediit,
409,412.
GalliamsorlitusDrusus,445.
Gallicummare, 54.
Gallienus Romae imperalor a senalu
creatus, 516.
Gallograecianunc Galatia,275.
GallusHostilianusimperatnr, 516.
Gallus et Volusiantis inlerfecti, 516.
GatlusCaesarnccidilur, 544.
Gandaridespnpuli, 21.
Gangaridas{vide an Gandaridas)Ma-
cedones pxpugnavere, 192.
Ganges ftuvius, 21.
GaogioesjEihiopesubi, 51.
GanimedesTrois Dardauiorum regis
filius,61.
Garamantespopuli, 32.
Gaulalespopuli, 50.
GemonisescaUe,477.
Germanici, Drusi filii, Caligulaepa-
tris, triumphus, 459.
Germaui,Alpibnspeoetralis, Raven-
nam pe.rveniant, 518.
Germania Domitianoinvasi,485.
Germani ulteriore potiuntur Hispa-
nia, 518.
INDEX IN OROSIOM.
Germanorumcaedes,589.
GerontiusConsiaiiletufiliumConstau-
tini inte<licit, 581.
GesaliG.lli qui, 249.
GessonasAlexander oppressit, 190.
Geta, Sppliuiiifiiius,Uostis publicus
judicatus, 503.
Getie, qui nunc Golhi,societatemRo-
maiiorumoptarunl, 68.
Getuli populi,50.
GildocoraesAtricamsibi usurpat,564.
Ejus exitus, 566.
Gladius.quidamCaiiCaliguteliberita
inscriplus,466.
Glaucia(Caius)praelor,555.
Gomorrbaigne coeliincensa, 41.
Gordie, i. e. Sardis, Phrygisecivitas,
182.
Gordianus imperalor ad Cyrcessum
super Euphrate.niinlerfecius, 509.
GolhiUrbemiuvaduot, 142.
Gortynium,415.
GylippusLacedaemonius, 126.
Gothi poscunt sibi mitti doctores
Gothidemeisi, 585.
Gotlii cujusdam Chrisliani faclum,
374.
GolUia,23. QuodRomania,585.
Gothorum dulelio per Couslanlioum
M.igiiiiiii,510.
Golboriiincaplivorumvilitas, 570.
Gracchi inlerilus, 506..
Gracchorumseditiones Romae,504.
Gracehusreipublicaeperuicies, 513.
Graeria tola a Philippo doinita,169.
Perdit libertatetn, 174.Depopulala
a Brulo et Cassio,452. Inundatione
Golhorumdelelur, 518.
Grolianus imperator Valenliniani li-
lius, 549. Imperator fretus Ctiristi
potentiahostessuperavit,552.Theo-
dosium legil iinperalorem, 555.
Maximidoloocciditur, 537.
Gratiani lyranni inleritus, 576.
Gyndesfluviussecundaepost Euphra-
tein magiiitiiJinis,101.
H Hydaspesfluvius, 14, 295.
Hadrianusimperatorrestaurat aliquot
civitates, 488. ConsobrinaeTrajaoi
filius,488. Pater palriaeappellalur,
48J. Rempublicamjuslissimislegi-
bus ordioavit, 4S9, Chrisiiaoosin-
columes servari voluil, 489, 490.
Per Quadraltim,discipuinmaposfo-
lorum, inslruclus, 488.Sauromatas
vicit, 488.Judaeosiiltimacaedeper-
domuil,490.
Hadrumetumcivitas,51.
Hiinno vir quidam Carthaginiensis,
227. Quibus cruciatibus alfectus,
218.
Hauno imperalor Carthaginien.,255.
Hanno a Carlhaginiensibiisin locum
Annibalissubrogatus,236.
Hannonesduo imperatoresPoenorum,
259.
H.innonisfuga,245.
Hanno Amilcaris lilius interficitur ,
266.
Harpalo summa belli committilur,
76.
Hasdrubal novus Carthaginiensisim-
perator 240
Hasdrobalcum pauciselephantis au-
fugit, 241.
Hasdrubalrex ullro se dedit Roman.,
281.
Hasdrubalis uxor in medium incen-
diumsejecit, 281.
Heliraeorumfugientiumnumerus, 56.
Transilusper mare Rubruin, 56.
Hcdui populi,401.
Helena Adiabenorumregina, 469.
Heiena concubinaConstautii,529.
Helenaeraptus causa excidii Trojani,
70.
Helena nomenoppidt,S4J5".~ ..
Hellespoiitus,54. * :£ .,. ,.
Ht raelianus alias HeracUuscousuU-
lum adeptus est. 582.
Heracliananaviummullitudocl inte-
ritus,585.
Heraclea urbs Campaniae,215.
Herculiscoluiuuse,11.
Hereules Menalippereddita armaRe-
ginse preliura redemplionisaccipit,
Hercules Alexandrifi'ius,205,206.
Hercyniorex jEgyptiurum,148.
Herdoniusdux exsulum, 119.
Hetodes rex JiidseseChristumnecare
decrevit, 457.
Herodes Albanorumrex, 579, 580.
Hesperiinioiiles, 51.
Hetrusci,Uinbri, Samnites,Galli,con-
spirarunt contra Roinmnos,196.
Hetrusci iterum cum aliis conlra
" Ro-
mauoscoiispiranl,199.
Hierapolisterraeuiotuperiit, 475,
Hiero rex Syracusauus,252, 235.
Hierosolymareparalur ab Mlio Ha-
driano, 490.
Hierta Numidiserex, 351.
llippolyte a Theseo matrimoniopos-
citur, 67.
HippoRegiuscivitas, 31.
Hircilidesdux Atheniensium,147.
HirtuleicumMetellucongressus,356.
Hispaniatrigona universa,25,26.
Homerilaus in describenda Trojana
, obsidione,70.
Homo post peccatum juste punitur,
56.
Honorius Auguslus fraier Arcadii,
563.
Honoriaciqui, 139.
Honorius imperalor omoes tyrannos
exstinguijubet, 140.
Huinana omuia vetustate consumun-
tur, 104.
Huuni ulii, 21.
Huimorum gens adversus Gothos,
552.
Hiberniainsula, 25.
Hydaspiipopuli, 187.
Hymeraurbs, 127.
Hyrcani pofiuli, 20. ;Ab Alexandro
Mag.subjugali, 187.
Hyrcanussacerdos Judaeorum, 384.
I
Ibericum pelagus, 54.
lcarium mare, 52.
Ignis inceiUeoriginis, 244.
Ilerda oppidum,556.
Ilium a Fimbria deletum, 372.
Ibenses Fimbriamrepuleraut, 372.
Illyrii Roman.legatosinteriiciunt,248.,
Illyrici, 446.
Hlyricus,386.
Imausmons, 21.
Imilco rex Carthaginiensium, 226.
Mortemsibi conscivit,227.
Imperatnresduo creati, 516.
Incendiumali pianLaruniaediumRomae,
575. Romse,Tilo Vespasiano impe-
rante, 482. Capitolii,sub LucioAn-
. tonino Commodo,496. Aliud aedem
Vestse et palatium plurimamque
urbis parteui coucremavit,496.
Indiaefineset gentes, 13,14.
Indicusoceanosqua parte, 15.
Iudisintulit bellum Semiramis,58.
India ab Alexaodrodomita, 189, 190.
Iudus fluvius,15.
Indueiumarus Trevirorum princeps,
599.
Ionocentius Romaeepiscopustempore
obsidionisGothoruma Romaabfuit,
573.
Insubres Gallia coss. fiom. Torquato
et Flacco vtcti, 280.
1289 INDEX 1N OROSIUM. !290
InsubreS"a L, Fulvio superati sunt, cunlur, 84. Eorum ambitio, 147. que prrilicitur, 151.Athenascapit,
270. Eorumstatus inclinatus, 150. 132, 153. Vincituratque occiditur,
Intemperaolisedandom qood misere Laches Atheniensomdux, 125. 150.
vivimos,90. Lamachus dux exercitus Alhen. in Si- LysiasSyracusanusorator, 153.
Iovidiarectumnon videt, 231. cilia, 126.Occiditur.126. LysimachusThraciam et regiones Pon-
lones a Persis de(iciuiit,113. Lampedoregina Amazonum, 63. tici niaris sortilur, 202. ConlraDe-
Iouiummare, 24. Lana de nubibuspluviadefluxit, 549. metrium bellumgerit, 208.
Iphicratesdux Aiheniensium,151. Lancia oppidum,445. Lysimacbia civitas lerrsemotu periit,
Isauria, 16. Laodicealerraemotuconcidit,475. 209.
Isauria Serviliosubacli, 559. LaomedonMitylinaeos Syriam per sor-
Issieussiuos, 52. lem obtinuit, 201. M
Israelitarum synagoga subdila /Egy- Larissa urbs, 168.
pliis, 555. Laser ubi oascalur,21. Macedoniae descriplio, 25.
IsthmosIocus,ubi Corinthusest, 24. Latus clavus quando Romaereceplus MacedoniaiouodatiooeGolhorumdc-
Islria regio, 24. ilerum, 557. lelur, 518.
Islriaoi populi, 175. Leolulus apud Pelusium ioterficitor; Macedooicumbellum inler maxima
Islri populi,251. 421. referendum,275.
Ilalisedescriptio,"24,25. LeooalusminoremPhrygiam accipit, Macedooicumregnum, 434.
Italica Baeticseurbs, 556. 202. Inlerficitur, 205. Magneutiiel Decentii interilus, 544.
Itursei perdomitia Pompeio,584. LeonidesXerxi obsistit,110.Ejus con- Magiusde exercitu Fioibriae profu-
siliuin, 110. Ejus diclum,111. gus, 575.
J Leosthenesocciditur,203. Magorumausus, 106.
Lepidusciviliabeila resusritat, 554. Magofrater Annibalish Scipionecapi-
Jani portse clausaequando, 7. Jani Leptis magna civilas, 50. Oppidum. lur, 265.
portseobserantur, 265. 268.Patria SepiimiiSeveri, 498. MameaAurelii Alexandri mater Ori-
Janium tamquam arcem occupavit Lexovii, 592. genem audire solebat, 528, 529.
Flaccus, 516. Lex Oppiaquid, 271. MamertinisauxiIiovenereRomani,252.
Jani portseapertaesunt per Augustum, Lex iriumpliandi,295. Mamertiuinoppidum,507.
444. Liber pater Indos populatur, 52. Mancinus,296.
Jani portae tertio a Csesare clausse, LiboDolabellamvincit.416. ManliusTorqoatus Latinosvincil,164,
448. Librorumexustio, 421. 165.Ejus crudelilas in filium,164.
Jani portse apertae per Gordianum, Liburnicseiusulae,24. Manliusex Africa victor decedit, 256.
511. Libyselbiopespopuli,50. Marcellusrestilit CsesariJulio, 415.
Jaous secuodoclaususa Caesarequarto Libya Cyrenaicael Pentapolis, 29. Marcellinus,dux Csesaris,419.
posl Urbem cooditam, 445. Pate- Libycum mare quod Hadriaticumvo- Marcellimolus in Pelignis, 585..
iaclus Augusto sene , 456. Sexto cant, 51. MarcellicumAnnibalepugna victoria-
clausus a Vespasianoet Tilo impe- Licinius imperatora Galerio allectus, que, 264.
raloribus,451. 558. AConstantiooioterficitur, 559. Marcomannipopuli, 589, 447.
Joannes apostoiusin Patmo exsulat, Licinius Junior Caesarcreatus, 559. Marcomaunieum bellum, 494.
484. Ab exsilio liberalus Ephesum A Constantinopatruo inierficitur; Marcus Curtius se praecipiteni dedit
rediit, 485. 540. propier Romanos,159.
Joseph quolempore in jEgyplo, 48. Ligeris fluvius,395. MarcusValerius cur Corvinusdictus,
Magicasartes pulchre calluit, 48. Ligusticussious, 34. 160.
Ejussolenia, 48,49. Lilybaeum veuit Hasdrnbal,241. Marcus Valeriusdictator, 97.
Jovianus Caesarfcedus cum Sapore Liiiiernum oppidum,274. Marcus Petreius, 416.
pepigit, 547.Jovianiioteritus, 547. Lipara insula, 256. MarcusVarro, dux Pompeianu», 416.
Jovisfabula, 455. LiparaeinsuUeadustio,311. Mareotispalus, 11, 22.
Jovinusoccubuit,581. LiparamAttilius evertit, 256. MarcusMarius,dux exercilus Milhri-
Juba percussorijugulumpraebuit,425. LitteraeAntoniniquibus tatetur viclo- datis, 575.
Judaciltusdux Picentum, 338. riam a Cliristo sibi concessam, MarcusAntoninusVerus cum Aurelio
Judaeia Pompeiodomili,584.Diversas 495. Commodoimperium suscipit,492.
terrarum partes bello aggrediun- LiviusDrusus tribunus plebis, 335. MarcusAntoninussolusreipublicae prae-
tnr, 490.Eorum caedes in Alexan- Locuslarumimmensa multitudo, 312. 1'uit,4 92.
dria et Mrsopotamia,490. Ab Ha- Lollii csedes,530. MarcusAureliusAotoninusElagabalus
driano ulfima caede affecti 490. Lucanicontra Romanosmoliunlurbel- imperator,507.SacerdosHeliogaba-
eos
Compescuit SeptimiusSeverus, Luceni Ium, 199, 356. li templi obsceoissimus,507. Ejus
500. In Hyrcaniaad Caspiummare populi, 28. iiiteritus, 507.
habitantes,162.Roma expelluntur, Luceria urbs, 415. Mardi subacti ab Alexaodro Magoo,
469. In Carmelomonte, 478. Lucius Julius Csesar,537. 185,191.
Judaeornmperseculio,464.Caedesin Lucius Geganius,354. Mardooiicoosilium,115.
Hierosolymis, 480. Clades post. Lucius ApuleiusSalurninusauctor se- MardoniusXerxis prsefectusOlyothum
Cbristi passionemortse, 262. dilionis,352. expugnat, 116. Fogere compellilur,
Jugurthse bellum cumRomanis,521,, Lucius Fursidiusprimipilaris,594. ibid.
522, 525, etc. De Roma elogium,, Lucius Vectius, 585. Maris Caspiiortus, 22.
521. Lucius Caesarab Antouioavuncolosuo Mariiscetera, 544.
Julianus jurisperitus, 497. Inlerfecto> proscribitur,451. Mariifratris supplicium,550.
Pertinaceinvasitimperium, 497. Lucius Afraoiusdux Pompeii,416. Marius et Cinna iovaduntrempubli-
-
JulianusCaesarjuralushostis Christia- Lucius Anloninus Commodus patri cam,542, 545.
norum, 546.Ejus perfidia,546. Ejus> successit, eius gesta et interilus, Mariusmoritur, 545.
interitus, 546. Impius imperator,, 496. Marius tyrannus invasit imperium,
545. Luculliin Sinopemclemenlia, 576. 519.
Jooius dictatorsceleratoshominesmi- LucullusAsiamperdomuit, 414. Marinus comes Marcellinumoccidit,
-
litise mancipaviladversus Anniba- Lucullus (Marcus) totam Bessorum 583.
lem, 257. geotem bello appeliit, 576. Marsipopuli,536.
Justinttspbilosophus,491. Ludis scenicisdii ulcumque reconci- Marsorumocto milliainlerfecti,557.
Juvemiuspraetor,281. liali, 157. Marrucinipopuli,336.
Lugiusrex Galloiumio acie occisus, Mascezel Chrislianorum orationibus
L. 531. vincit, 564.
Luoaetres distanlibuscceliregionibusi Mascezelisanimuspius in impiummu-
Labienus, dux Caesaris,Gallos com- quandovisse,250. tatus, 566.
primit, 599. LusitanorumcumRomaniscoogressusi Masinissarex Numidiae,280.
Labienustribunusoccidilur,596. 292. Massagetsepopuli, 19.
Lacedajmonioruindominandi libido . anosdevicit Fabius, 294. MassiliamvenitCaesar,416.
154. tiorumsepulcrum,550. MaurinusHispanus,194.
LacedsemoniiArcadesinvadunt, 153, Jcsedes, i et nrbes ejuscaptae,358. MauritaniaabAmilcareinfestalur,239.
-
Ne proles deficeret, promiscueom- LydiamMenandersorlitur, 202. MaurifaniaTingitana, 31.
-
nium femiuarum concubitus per- Lyrisfluvius,215. MauritaniaSiliphensis,31.
-
millunt, 81. Opibns exhaustis vin- Lysaodera Lacedseraoniis -
classibello- Maurilanicumpelagus, 34.
PATROL. XXXI. 41
M91 INDEX IN OROSIUM. 1292
MaximianusHerculeus Csesar,523. Ex do caesoromapud victores numero, fendit,Mesopotamiamrecepit, etc,
CaesarefactusAugustus, 5 26. Impe- 216. 519.
rium resignavit, 528. Ex Augusto Moses filiusJosepb, 48.Duxexsulum OEdipusinterfector patris, 61.
privatus tyrannidemarripnit, 557. s.icra /Egyptiorumabstulissefertur, OEuomausprasficiturexercitui Pho-
Ejus interilus Massilise,538. 49. censium,170.
MaximianusGalerius Csesarlegitur, Mossylonemporium,17. OgygesEleusinaeconditor,47.
526. Mulieres Sycambrorum,filioscollisos OlympiasAlexandriMagnimater, 167.
Maximinusparli Orientalipraeficitura in ora hostiumjaciehant, 446. Uxor Philippi, 168. Crudelitatissuas
Galerio,529. Mulieres,patria profugae,multascivi- pcenasluit, 206.
Maxentium,DliumHerculii, praetoria- Munda tates deleverunt, 68. Olympusmons, 273.
ni milites Augustumvocaverunt, urbs, 424. Olynthusoppidum,172.Illudexpugnat
557. Mundidivisioin trespartes, 10. Philippus,172.
Maxentiiobitus,557. Mursaurbs, 544. Omoiapraesemiasordenthnmanaemu-
Maximus,imperatorab exercilu crea- Musolanipopuli,446. tabilitati, 155.
tus, 509. Mulina urbs, 430. Omnis potestas et ordinatio a Deo,
Maximusvir probuset strennus et Au- Mntineiise bellum, 429. 86.
gusto dignus, oisi per tyrannidera "•frroum
MuUusScaevola,97. Ophellasrex Cyrenarum,230.
emersisset, 556.Gratianumperimit, mare, 24. OpiliusMacrimisimperator,506.Ejus
857. Germanorumterror, 558. Occi- Myrinacivitas,487. inlerilus, 806.
sus, 558, 859. Mysoourbs, 375. Opuntiorumcivitassubversaterraemo-
Maximustyrannusin Hispaniaexsulat, tu, 487.
581. N Orbem terrse totins veteres limbo
Mazeusduxexsulum,226. Oceanicircumdalumstatueruut tri-
MedeaColchorumregina, 62. Nabalhsei,16. quadrum, 10.
Medeamdentes serpentis saevisse di- Nabis dux Lacedaemooiorum, 270. Orcades insulae,28. A ClaudioTiberio
cunt, 427. Nabuchodouosor, 88. Imp. Rom.subactae,468.
Mediaregio, 427. Narbonensisprovincia,25. OrgetorixGeimanorumprioceps,386.
Medtolanuincapitur,251. Narseusrex Persarumorientalesbel- Oritorumcivitas terrsemotusubversa,
Medormnimperiifinis,77. lopremit, 527, 528. 487.
Medulliumnions,445. Naihabres(aliasNasabres),30. Oritliyia, filia Marpesiaereginaa, in
MeliiamAltiliusevertit, 236. Nemetes populi,389. reguo Amazonum successit,66.
Memannelimons, 19. Nenpinleinuset Eumenesinter se di- Orilhyianiob sinsjularemviituiis bel-
MemmiusqusestorPumpeii, 557. gladianiur, 204. licaegloriam Hercules timuit,ibid.
Menapiiubi, 27. Belluuigeruntcontra NepolianusCaesara Magnentianisdu- Osages dux Parthorum interfeclus
Csesareui,590,392.Vincuntura Css- cibus oppressus,544. 415.
sare, 399. Nero Ciesarab Aug.quintus, Caligiilae Oscobaresmons, 20.
Menecratesdux Pompeii,433. seclalor, 471. Primus Chrisliauos Ossihushiimanisqui loco poculorum
Meroeinsula, 17. . suppliciisaffecit,472. utebanlur, 558.
Mesopotamiaubi, 14. NeroniiiiceudiuinRomaevoluptatifoit, Osismiipnpuli,95.
Messana nobilis Sicilise civitas, 232, 47l.Neronis ioteritus, 473. Otho Galbam cum Pisonejtigulavit,
434. Nerva a Peirooio et Parlheoio impe- 474. Romseiinperium simuiatque
Metaponfumoppidum,560. rator creatns, 484. Ounes exsules arma ra.uii, 478.Sibi mortem in-
Meiaurusflumen,265 revocavii,485. Ejusobitus, 483. tnlit, 473.
Meteliipietasin deos, 245. Nervii a Caasare vincuntur,399.Indo- Otinmdiscordias nutrit, 150.
Metellnsiu exsiliuminissus, 332. miia feriiale populi,390. Ottorogorraflumen,13, 21.
Metellus,prseiorSirilise.Cretamever- NicanorP rtliosacquisivit,202, 203. Otlorogorracivitas,21.
tit, 378. Nicaenuincouciliuin,559,
MetiusTiisculanus,163. Niciasdux Alhenipnsiuiii,126, 127. P
MetiiSuffeliisuppliciiim,94. Niuopolisconditaa Pompeio,380. Pacorus rex Persarum et Parthorum
Methouaurbs, 169. Eain expugnavit NicomedesBithyniaerex. 508, 570. occidilur,453.
Agrippa,438. Nicomediacivitas, 572. Pacuvitisprimipilaris,592.
Metridera civilas,565. NinusBelifiliusregis Assyriorum,6. Padus, 230.
Metrophanesregius praetor, 375. Magnusrex dicilur, 7. Palaephatusscriptor,61.
MevaniaiOsula,28. Nisibis oppidum,547. Palsepharsalus,420.
Micipsa Nuniidarum rex, 521. Nisibiiiurbem Luculluscepit,577. Paliuuri promontoritira,240.
Milviospous, 558. Noe tjuo temporevixerit, 56. Pampbyliaa PublioServilioexpugna-
Miletopoliscivitas,572. Norici,446. ta et penedeleta, 558.
Milseinsulae,434. Noricus,24. Pamphylicummare, 32.
Miniusfluvius,445. Nuchalfliivius,18. Pandionisfuga,61.
MinutiavirgoVestalis, 165. Numa Pompilius,246. PanUormusoppidumSicUiae,240.
Minutiusquartaelegionis primus ha- Numantiae obsidioet situs, 302. Pannonia,24.
status, 216. Numauiioi rogati facere foedus cum Pannouii, 447. A Tiberio privigno
MioutiusFundanusproconsul,488. Maucino,276. Csesarisdeleti, 447.
Minocynobellinus, 464. Numanlinorumet Romanorumfugien- PantUeooRomaefolmine concrema
Minturnaeoppidum,506, 542. divicissiludo,298,501. tum, 487.
Mithridates,Parlhorumrex, Babylo- Numerianus Cari imperatoris filius, Paphlagonia a Mithridale vastatur,
niamcoofinesqueregiones subegit, 524. 370.
295. Numitorispater Procas, 87. Papius Mutilusimperator, 356.
Mithridates, Ponti rex, Cappadociam NumidiamAmilcarinvadit,239. Papyrius,bellicosissimus Romanorum,
invadit,570. Numidicussinus, 34. dnstinaturdux contraAlexandrum
Mifbridatemproprius filiuspersequi- Nysamurbem adiit Alexander,189. Magnum, 180. Bellum adversum
tur, 581. Samnitasgessit, 179, 180.
Mitbridaiicae c ladisspatium, 571. O Parapasii(afiasParaphasii),45.
MilUridatis diclumin iilium,381.Exer- ParchoatrasmonsAriuenUe,19.
cilus parscsesa,375. Filii occidun- ObsidiusimperatorItalicus, 340. Paraetoniumcivitas,11, 459.
tur, 581. Exitus, 382. OceanusIndicus,13. Sericus, 13. Parmeniodux Philippi,177.Trucida-
Moena libertus Pompeii,433. Ab A- Oclius qui et Artaxerxes dictus est, tus, 188.
grippacircumventus,434. 162. Paropamisadae popnli,21.
Mcesiaadescriplio,23. Ocriculumoppidum,95. Paropamenipopuli,188.
Moesii,446. ' OctaviasororCaesarisAugusli,436. Parthau mons, 20.
Moguntiacum,508. Octaviuset LiboDolabellamvicerunt, Parlhia regio, 14.
Mouaclii/Egyptiaciinterfecli, 551. 416. Parthi, 19. Augustosnpplices, 447.
MonarcUia quid, 442. OctaviusSalonas oppugnareaggredi- Superati a SeptimioSevero, 50t.
Moustrosuspuer Romaenatus, 299. lur, 417. Mesopotamiam auferunt,Syriamquc
Morinipopuli,27. Octavius ( qui posteaAugustusdictus corrodunt, 518.
MorinicoulraCxsarembellumgerunt, est) Csesar, 4 28. Panhorum paxcumRomanis,7.
590, 392. Oelodorusvicus,391. Parthyene regio, 21.
Mosveterum scriptorum in reticen- Odenalus Persas devicit, Syriamde- Parimaepopuli, 188.
1293 INDEX IN OROSIUM. »294
Pasiadra?gentes, 21. Philopoemenesdux Achivoruip,274. Arabiaequepartem sorle acr.ipit,
Passidae(aiias Passalae),190. Pithou Agenorisfiliusin coloniasmit- 201.Perdiccaeoccurrere paral,204.
Pausaniasdnx Lacedaemoniornm,150. lilur, 204.' EtCassanderineunt cum Lysimacho
Pax per tutuin orbera, 7. Ecclesiaa Phocensium pugna cum Thebanis, etSeleuco socielatem, 207.A De-
reddita, 583. 170 metrio victus, 207.
Peligni populi,337,585. Phcenicea Pompeioaggressa, 584. Ptolemaeusregno pulsus, 510.
Pelopis,filii Tantali,fahula, 61. Con- Phraortes Medoruuirex, 75. Ptolemaeusiiltimus,iEgypti rex, pe-
Ira Dardanumatque Trojanos cer- Phrataphernes Armeoios adipissitur, rit, 423.
tamen, 61. 203. PubliusAnniusTacilus adeptus imp.,
Peiieus amiiis,420. Picentes a Romanis vincuntur, 222. 523.
Pentapnliset LibyaCyrenaica,29. Iierumcoutra Romaoos iiisurgunt, Pub. Metiussatelles Marii,352. '
Peutapolis regio igne ccelesticom- 536. Pub. Laeloriussenalor,350.
busta, 40. Picenum regio, 230. Pub. Digitiuspraetor,272.
PenlhesileiBin Trnjano bello virtus, Picloues populi,406. Puhlicius Malleolusmalrem interfe-
67. Pilatus Tiberio de miraculisChristi cil,53l.
PerdiccasAriarathi Cappadocumregi scripsit, 460. Pugio iuscriptus liber C. Caligulae,
bellumiiitulit, 203 Contra Antigo- Pilati interitus, 465. 466.
nuindigladiatur, 204. Pirataea Pompeiooppressi,578. Punicaclassisllaliam vastat, 242.
Penliccae socer Mediaepraeponilur, Pifane civitas, 487. Pupienus Maximiniinterfector,inter-
201. Piso adversnsViuilelicosmissus.447. fetlus. 510.
Perganmsoppidum,510. PisonohilisadolescensaGalbaadopta- Pylna iirlis, 205.
Perganio pirata, 576. tur, 474. Pylremeiie.s rex Pai Ulagoniae,
370.
Pericles et Sophoelesduces elecliab Placentia oppidum,270, 273. Pyrenseinionles, 252.
Atheiiiensihiis,83 FlaeidiaTlieodosiifiliaAtaufphonup- Pyrrbus ma imus Ro. nominis Uostis,
Perillus laurum seneumsuo malofe- su, 576. 162. Itegiiiim Macedoniseaffecl.al,
cil, 78. riacid.ae probiias,585. 209. Tarenlinis auxilio venil, 215
Persae a>mdcamposMarathoniosvin- Plagae/Egyplioruind>cem, 553, 534. Cuni ltoin. co.isulibiispugnat, 217,
cuntur, 108, 109. A Perse.ovocali Plolius legalus Porcii, 557. 218. Vulneralus cessit e |iraelio,
siinl,60.Coustantiiiepoiim miserunt Plyuos et Scolopilhiisregii juvenes, 218. ApudArgosinleriit, 219.
legatos ad Tbeudosiumpro pace 64.
inipelranda,556. Pceni vincunlura Roinaiiisin Sicilia, Q
Persirum clades, 181, 183, 186. Re- 232. Qiiadiel SarmatsePannonias depopu-
giiumMacedonibuscessit, 186. Polenta oppidum, 556. laiitnr, 518.
Perseus e Grseciavenieus Asiam va- Ptilyhiusauclor, 270. Quadralus di>cip. apostolorum insli-
stat, 60. Polyuices,62. tuit Hadriaiinminiperatorem, 488.
Persis regio, 14. Polyperchouoccidiiur, 204. Quiiiquegeiilianiinfeslant Africani,
Persicuniaurum primavirlutisGraecae Poiiietiaoppiduin,95. 526. A MaximianoAugusfo perdo-
corrupiio, 116. , Ponip. a Nuiiianlinisprofligatur,295. mili, 526.
Persepoliscapitur, 185. PompeiusSiraho cuui Sertorio con- Quiiitius Cineinnaliisdictafor,121.
Personaruin acceptor non est Deus, flixil, 315. Fuluiiiie lactus iuteriit, QuintiisMetellusNumidicus,552.
554. 544. Qu. Fahii Max. parricidium,528.
Perusinumhellum,429. PoniMeiiisMagnusa Sertorio fugatus, QuintiliusVarus cum tribus legioni-
Pesc-nniusNiger, 499. 357. Mulelli redituni promulgal, lius delelns, 448.
Pcstilentia genpralis postpersecutio- 534.ln Alricamiraiisgrediiui-,381. Quiiitillus Clodio.morluo imperator
nem Decii, 516. Exereitus epis quantus,556 Bellnm electus, 521.
Petra, Araburaurbs, a Pompeio ca- contraCaesarem .geril,419,420.Mn- R
pta, 384. ros Hierosolymorumeveitit, 584.
Pelrus apostolusquando Romamve- Hispaiiiamdevicil, 414. Exercilus Bacilium,445.
nerit, 466,467. quantus conlraCaesarcm,420.Fuga Ravennaurbs, 415.
Pelri el Pauli siipplicium,475. et interiius, 420. Regua pai tiiimmuudiqualuor, 454.
Petreius seipsuminterfecil, 424. PompeiiisBiihynicusoccisus,421. RegiilusCarlUag.bellooppressit, 256.
Peuce-itesBabyloniosaccipit,203. Pontius dux Samuitium,179. Reliquiaevestigiaquecurruum in Ku-
Phaeionlisfabula,57. Pouius iuuiidationeGotliorumdele- bro mari, 56.
Phasisoppidum,358. tur, 518. Respub. quando sub quatuor princi-
Phalaris Siculustyrannide Agrigenti- PopediusItalicusimperalor. 540. pib. fuerit, 558.
nos depopulatur,77. Popiliavirgo vivadelossa, 109. RhadagaisiisGoihorumrex immanis-
Pharnabazus,148. Popiilusad mortem Csesarismultum simus,5fi7,568. Captusatque inter-
Pharuacesa Caesarevincitur, 425. coniniolus,426. feclus,570.
Pharusubi, 422. Populor. Italicor.coDJuratioio Roma- Rhea Sylvia mater Romuli et Reroi,
Phileiiorumarae, 50. nos,336. 368.
Philippus Amvnlaefilius Macedoniae Porca caesasolent iniri foedera,210. Rhegiumurbs, 553.
rex, 167.,Ab Epaminondainslilni- PorciusCatopraelor,357,559. Rhegini nefarie a praesidioRomano
lur, 168.Bellumcuui AlUenieusib. Porsenna rex Hetruscorum,96. oppressi, 124.
gessit, 168.Dolusejusdem,171. Porus Indornmrex, 189. Rhenusfliivius,23.
PliilifipusCappadociamsihi subdit, PostuuiiusAlbinusconsularis,339. Rhelia,24.
171. Perfidi-iejusrlem, 172. Perfi- Postu.uiusiu Gallia iuvasit tyraiini- Rhetiamsortilus Claud.Drusus, 445.
diain PUocenses,173.Crudelitasiu dem, 519. Rhndiiad dedilionemcoactia Cassio,
suos, 173. Piralicam aggreditur, Probus iinperator, 523. 432.
175.Scylhiamaggressus vicit, 175. ProcasAuiuliiet Nuuiitorispaler, 87. Rhoilnsinsula, 32. Ante Ophinsa,47.
A Triballisvulneratus, 175. Athe- Procopiustyrannusoccidilur, 548. ProvinciaRomanafit, (82.
niensiliusbelluminfert, 176. The- Procnlusa Probo interlecliis, 525. HhoxauoiiurusOlympiadis,205.
banoset Lacedaemonios vincif, 176. ProdigiaquaedamobscenaRom;evisa, Rliutubiportus, civilas, 27.
Saeiitiain superatos, 176.Interitus 221. Iieruni Rumsevisa, 222. Dira Riphteiniontis, 11.
ejusdem,177. Roniae,230.Tempore AnnitialisRo- Roma spoliata a Gothis et Alarico
Pliilippus Alex. dux, Hyrcanos sorli- mae,234. Perlerruerunt Koinanos, rege, 90. Quo tempore condita,
lur, 205. 555. 92. Pesie intolerabili corripitur ,
Philimiensebellum CaesarisOcfavia- Prodiginminfamissimum,536. Visum 119, 198 1'cstileniia ibi iugens,
ni, 429. aule restilutam Carlhagiiiem,315. 223. Diviuitus contra Annibaleni
Pliilippus ex imperatoribus primus Obscenum,525. conservaia, 260, 261. Afflicta ob
Christianus,515. Prognes faciuus,60. Christfanos persccutos, 474. Igne
Philippusimp. cnm filioPhilippoDe- Prolelarii qui, 214. incerto fere absumpU,414. Christi
cii fraudeiiiterfectus,515. Proscriptoruraa triumviris numerus, nutu auctaet perfecta,449. Depra?.-
Philnmelus dux exercitus Phocensis, 451. data per Alaricumregem Golhorum,
170. Proscriptionis labulam quis primum 573, 574.
Philoiiielasoror Prognes, 60. iuduxerii, 549. Romse peslis iiiaudita, 157. Aliqtiot
PliiloduxAlex. Illyriosaccipit, 201. Pseudotliyrus,470. locafulmiiiedirula sunt, 139.
Pliilotasirucidaiur, 188. Psylli adhibitiCleopatrse,439. Rouianacladesapud Cannas,157.
PbilolasduxAlex.Ciliciamlenuil,201. PtoleinseusLagi /Egypluniet Afrirse Homanaruiumalronarumfacinus,166.
1295
UomaniaqttodGothia,-58S.
Romanipost Jani portas clausasaffli-
guotiir, 163.Fidem Samnitibusda-
tam infringunt,179. Conlerriti, tu-
lius r.qi piuribusse bellis iuiplicare
quam gravibus, 196. A Samnilibns
bello vicli, 197. Horreml.i peste
eorripiuntiir, 21. Contra Pyrrhum
pugnaiit, 217, 219. Consiillant de.
relinqiienda Ilalia, 257.Deslituli
qualuor gravissimabeila susliniie-
runl, 227.Metu Annihaliseonster-
nati, 260. Plns damni passi quam
commodi, 285. Injusle Manciiium
dedidpruntNumantinis,297.Adver-
sum Cimbros,Teutones, elc., pu-
giiant, 328, 329. OpilulantibusGer-
manisviceruot, 404.
Romauis siiientibus pluvia insperata
suhrcnit, 324.
Ro.iianorumtlades et vicloriae, 1^6.
FceduseumCarlhaginiensibus,161.
Ignominia, 179. Mnlli oborta cceli
tempestate periclilantur, 217. Ad
Camerinamurbem periculum,235.
Naufraginmcirca Pabnuri promou-
torium, 259.Sceleslasacrifiei.i,248.
Fugii turpis, 230. lixigna victoria,
503.Exlrema iuopia, 340.Conster-
natio iu piigna fngilivoruiii, 560.
Qimlvulneiati et cacsiin hcllo pira-
laruin, 579. ln adversilalibustole-
rantia, 598. Apud Carras clades,
413. Imperinmad estremos tcriui-
uos terrse dilatalum, 414.
Ronianorumlegionessub jugum mis-
sae,475. Siti subventuma Chrislia-
nis, 494. Decem calamiiates, 553,
334.
Roinantimregnum cumBabyloniocol-
Itilum,454.
Romanusexercitus ad Rliodanumpc-
riit, 414.
Romulimater, 87.
Boiuulifacinora,92.
Rouiiiliisparens Romae,367.
Roxolani,alias RUobasci,11.
Riibii-ofluvius,415.
Iliiliniet Sliliconismolitiones,567.
Rusicadacivitas, 31.
Rulilii integritas, 534.
S linstes, 207. Jam senes inter se di- Siievoriim quinquagintaquatuor gen-
Sabinorum innumeri capli et caesi,
199.
Sabinum, Vesjasiani fralrem , cum
mullisnliis Vitelliusiu interitumde-
dit,476.
Sahinus domesticus Heracliani, 382.
Sabinns, legatus Caesaris,ab Ambio-
rige occisus,196.
Sadrocotliisdux,207.
SagiuituinHispaniaecivitas, 252.
Saguntumpervcnit Csesar,424.
SaiassosGallosquis vicerit, 293.
Salaminam,urbem Cypri, deleverunt
Judsei,488.
Sallustius,416.
Sasinarumlacus, 31.
Samara promontorium,15.
Samaritas Severus Sept. perdomuit,
500.
Samuitesapud Caudinas furctilasRo-
manos capiunt, 178, 179. Viclores
tnrpiter tractarnnt Romanos,179.
CumSenonibus Gallis, elc, contra
Roman.,198, 556. A Pompeioobsi-
ilionempassi,338.
Samnthracia Rom. subjecla imperin,
482.
Saphris vicus, 20.
SardanapalusultimusAssyriorumrex,
75. Ab Arbactoprsefectosuperatur,
73, 74.
Sardi popnli,51.
Sardinia insula,54. Rebellisopprimi-
lur, 245.
Sardum inare, 34. , Sicilia tyrannoruoinutrix, 123.
INDEX 1N OROSIUM. 1296
Sarmatae,446. Pannonias depopulan- Siculumbellum, 433.
tur, 518. Sidicini et Campania Romanistulan-
Sarmaticusoceauus, 11. tur, 162.
Samus fluvius,254. Sidicinumcaslelluni, 260.
Sarus et Uldin Huunorumct Golho- SidonPhccuicisproviucisenrbs delela,
rum duees, 569. 102.
SatricumPapyriuscxpugnat, 180. Signa in crelo et terra nalivilalis
Saliirninus Aulum Numiuin oceidil, Clirisli,443.
532. Signa divcrs3rumurbium dirutarum,
Satiirninusa Probooppressus,523. 518.
Saufeiusoccidilur,355. Silaris fluvius,36t.
Sauli pag-moduci suinma belli com- SillacesParihorumprsereclns,415.
niissaest, 367. Sinop>urbs, 363.
Saxonesa Valentinianooppressi,549. Sinuessaoppidum,95, 506.
So.enspQuminisosliiiin,28. Sinuessaniisager, 260
Scipio Annihali primus in Hispania Siphax dux Catliagiiiiensiumcapitur,
occurril, 235. 267.
Scipiones Hasdrubalem opprimunt, SitiphensisMauritania31.
237.Ainbo a fralre Hasdrubalisin- Smyrnseicoolra Milhridatem,572.
teifeclisunt, 262. Socrates vuiieiiointerciiiptiis,157.
Scipioadolescensin Hispaniaprocon- Sodomaexnsta, 41.
sule milliiur, 263. Sonliales populi,594.
Scijiio Nasica theatri strecluram i:n- Sophorlestragoediariiinscriplor,8".
pedit, 277. Scipiosemel jugulavit,. Sothimusrex a CaioSenlio suporatus,
424. 540.
Scyllaccum,433. SpanacusTliras, 560.
Scynus Snsianamgentemaccipit,201. Spartani deslituti ab omnibustabue-
Scylhaep»pnli, 21.Vesore snperato , runt, 151.
iotainppne iE„-yplumpopulalisimt, Spartaiiorumvirtusin hoste oppugnnn-
65. Ashun perdomitamvectigalein do, III.
fecere, 64. Quindecimanuis immo- Slasauor Drangasct Arcseossortiur,
rali Asiie, revocauturper nxores, 202.
64. Slatilius Taurus, 455.
Scytliicacgentes a Theodosiovincun- Slhenelus, pulsusa Danao, 59.
tur 535. Stcechadesiustilae,25.
Scythicummare,22. Stilico comessnb imperatore,Honorio
Scordiscipo;uli, 538. imperab.il, 571. Filinm Eucherium
ScriboniussuccessorClaudii,358. siibslituerc in imperium uitebalur,
Sebaslianus lyrannus,581. 571,572.
Sehoimdivinitusexnsta, 41. Stilicrnisel Rufiiiiiiiolitiones,567.
Seditioorla Homao,552. Sliliconisinterilus, 272.
Seduni populi, 591. Stralonici;urbs, 509.
Segisama, 443. Suhagrae,aliasSiibarcae, populi, 191
Segericus Golhorumrex, 585. qtiinquagiiila.
Segor ijuare exslincta, 41. SubvenUna.qoseel Tilpoliiana, pro-
Sejanus praefeclusTibcrii, 460. vincia,50.
Si-leuciaab Marco Antoninocapitur, SuessinnesL. milliaarmaloruniadrcr-
492. sns C.SRsarem educunt, 390.
Seleuciae,Assyriaer.rbis, situs, 492. Suevi populi,389 ACIaud.Druso su-
Seleuciisarchipirala, 575. perai, 440. A Slilicone commoti,
Seleuchus et I.ysiuiacliusAnligoni 571.
gladiantur,209. tes, 23.
Seleuco Anliorhi filio cessit summa Sulcanumoppidnm, 273.
caslrormn,202. SuronaPartborumdux, 413.
Seiniraniis.usor Nini, regnum admi- Sybyrlio decenmnlur Arachosii Ge-
nislratit,58. 59. jEiliiopiamsno re- drosiique, 202.
gno adjecit,58.B,ibyloniamcoiididit,SybosAlexamlersuperavit, 189.
89. Sycambri.416.
Seniiramidislex scelesla etlihido, 59. Sylla Eserniammiilitnr, 537. Marium
Semproniauxor Scipionis,511. fugal, 342. Dict3luranideponit,552,
S>n.uus Rom.Christlauosexlerminari Periclilanti patriaesuccurril,546. A
prsecepil,460. senatoribusrevocaius,546.
^enones Galli bellum gerunt conlra Syllaeet.Mariililii confliclus,548.
Rom.,200, 356. Syllanacsedes,549.
SeptimiusSeverus Pertinax impera- SylvanumCooslantiusoppressit, 514.
tor, 498. Syracusanaciviias, 55.
SeplimiumSeverum ultiodivinainse- Svraeusania Romanissuperali, 235,
quitur, 501. '234.
SeplimiiSjeveriinterilus, 503. Syria quas provincias liabeat,Volo- 14.
Sereims Granius legatns,488. /Egre a Rom.relenta, 473.A
Sericus oceanus, 22. gesn rege 1'arthorumvastatur, 492.
Sergius Galbaa Lusjlanisvicfus, 277. Syriacrelea Pompeiopelilur, 384.
Serpeus mirocmagiiiludinis,236. Syriseet PhcenicespelagoCyproscin-
Serpensquoniodoingredialiir,237. gitur, 52.
Sertoriusbellicivilis inceutor, 543. Svi-iniiini525.
Serloritis cum Pompeiodigladiatur, Syrtesmajores,30.
Ibicl. Ilispaniaminvadil,555. Syrtes niinores, 50.
Servius Tiillius.94.
SeverusCaesarItalite praeficilur, 529. T
Gesta ejus et obilus, 557. Tagus flnvius,278.
Sextilia vivadefossa,219. Tanais amnis, 22,188.
Scxlus Pomppiusomnemoram Italiae Tantali rc-gisPhrygii facta lurpia, 61.
vastavit, 455. Occidilur,436. Taprobaneinsula, 14.
Sibyllinilib:i consiiluntiir,198. TareiillniRom.classeminvadnnl,214,
Sicilia insula quot habeat promontoria, Mortuo Pyrrho Romain sollicitan
55. armi.s,220.
Taniuiuiiis1'risc'us,94.
i-m 1NDEX1N OROSIUM. 123*
TarquiniusSuperbus,94. Titos evcrsaHierusalemJanum clau- Valeniinianiisjunior AllguslusIlalla
Tarracociterioris Hispan. urbs, 446. dit, 485. A palre relictus in obsi- expellitur, 556.
Tanrominiiani,52. dioneHierosolymorumtemplumop- Valeriani interitus, 517.
Taurominiumcaplum,507, 434. pugnat,477. Imp. ab exercitu pro- Valerianusin RUetiaAugustus appel-
Taurusnions,186, 558. nuiitiaius tpmplum iuceudit, 480. laliis, 516.
TanrosCsesarispraefectns,455. Imperiiejusanno nonotrescivitates ValeriusAntias Uistoriographus,270,
TaxilesSeras babuit, 202. perierunt, 482. Tranquillitasejus iu 290.
TelchisesetCarpalhiiadversus Phoro- imperioadmitiistraudo,481.Interiit ValeriusCottamSardiniaexpulit,416.
t naeumbeila geruut, 45. in eadem villa qua pater, 482. Valliarex Golliomm,585.Paccmcum
Telesinus,351. Tilus Labienus, 425. Honoriopepigit, 583,586.
TemplumTarentini Jovis, 217. TiluriusSabinusqndsvicerit, 594. Vaugionespopuli, 389.
Teucteri populi,446. Tolenusfliimen,576. Vargunteiuslrgalus, 413.
Tenedosinsula,52. Tolosaurbs G.illia?,526. VarusTiiberoneinAfricaejecit, 416.
Terentios comicos,269. Tomyrisregina, 104,105. Varus Quiutilius cum suis occisus,
Tereus propriumfiliumcomedit,60. Torqualus(Titus) a Csesareinfestatur, 447.
Terraemotusin Achaia,153.In Sieilia, 419. Occidilur,424. Veientes et HetruseiRomanorumUo-
159.In Syria, 529.Per totum terra- Trajanus apud Seleuciam exstinctus, strs, 98.
rum orbeui factus, 548. In Caria et 488.Eumiu regnum adoplalNerva, Veioriimobsidiodecemamiis, 140.
Hhodo,250. Ingens in Ilalia , 255. 48t.Ejusiniperiumetresgestso,486. Velabri populi,28.
InBosphoro,580.Quatuorurb. Asiae Tralliani populi,572. Velites militesa volitandodicti, 265.
subvertit, 487. Sub Ario Haerelico, Trasimenus lacus,255. Velocassespopuli,590.
342. Trebia fluvius, 255. Venetorumin Roman.conjuralio,592.
TerrsepraeruptaeliiatusRomae,158. Treboci populi,589. Venlidius Persas et PartUos fugat,
Terzaga.urbs,280. Trebonius praifeclusexercitus Caesa- 435.
TetricusAquitaniaepraeses,519. ris, 416. Veiiuleiusfriumvir, 551.
Teutobodusoccisus,529. Treboniusnnus ex interfectoribusCse- Veragri populi, 591.
TUalestrissive Minolhaea,182. saris, 431. Vercingeiorixdux Gallorum,401,403,
Thapsusoppidum,423. Trevirorum copisea Labieno interfi- 404.
Theanumflitmen,340. ciuntur, 400. Verinianusel Didymusfratres, 576.
TUebani Sparianrs bello excipiunt, Triballi contra Philippmn,175,. Veromanduipopuli,530.
130.Vict'.>ria potitiSpartamconten- Tribulumtrei prclium pacis, 286.
Alexatidri ex-
VesoresScytUisbellumprimusindixlt,
65.
dunt, 152. Ctiui EpaminondaLace- Triginta duces
daemoniam iuvadunt, 152. stincti, 209. Vespasianusin Syriaimperiumrapuit,
Tliebaslecivitas, 563. TrigiutaequiiesRoman.proscripli,45l. 476. A Nerone mittitur contraJu-
Tliemirtoclesdux AtheniensiumXer- Triuobanlumcivitas,96. daos,479.Nerone morfuoiinperiinr
xem vicit, 113, 113. Tripolitanaprovincia,50. adipiscitur,478.EoRomam[irofecto,
TheinisloclesIones revocat a ferendo TroglodyUepopuli,30. > Titus reliiiqtiiiur anle Hierosolym.
auxilioXerxi, 113. Tuba Cbristiana» mililise,574. urbem, 479. EtTitus imperatores
Themiscyriicampi, 16. Tulliusproscribiturab Aolonio,431. Urbemingressi,480.
Tbeodoraducitur a Coiistantio,526. TulloHostilioimperanle rara pax Ro- Vespasianiiulerilus, 482.
Theodosiaurbs, 11. niae,247. Vesfseaedescorripitur incendio,243.
TUeodosiuscomes pater TUeodosii Tullus Hostilius,93. Vestilianus,496.
imp. 551. Tumultusvariorumbellornm, 526. Veslinipopuli, 556.
TheodosiusHispanusimperator, 551, Turbovenlorumniagnus Romanis au- Vesnviiiiiontis vertex abruptus, 482.
555. Conslaoliiiopolimviclor inlra- xiliatur, 560, 561. Vetranioimperator, 443.
vit, 556. Arcadiunifilium adsciscit Turmodi,444. Victor, filius Maximi, exslincluscum
iu regnum, 556.Fide magis quam Tyrannidisnalura, 577. palre, 558.
copiisvicil,557. Tyrrhenicummare, 53. 32. Victorinusoccisus,519.
Theodosiifelix victoria,559, 860. Fi- Thyrreni, maris insulse, Viennanrbs, 539.
duciain Chrislum,560.Mors 5'i2. Tyrtaeus poefaAlheniensis a Lacedae- Vindaliumoppidum,3l8.
TheramenesIrucidatur,134. moniishello praeficitur,82. Vindelicipopuli,447.
TUessalonice mater Anlipatri, 208. Tyrusauctor originisCarlbaginis,228. Vinniusmons,445.
Thessaliiemajor pars assumptailluvie Captaab Alexandro, 184. Yirgilii sententia in primo jEneid.,
aquarum, 51. 212.
ThessaliamPhilippusinvadit,168. U VirginesVestalesstupralsc,326.
Tissaphernesprseteclus Lydis>,129, Uldin erSarns Hunnorum et Golho- Virginiaevirgini natur
stnprum inferre co-
147. rum duces, 569.•: AppiusClaudius,121.
Tliraciain Proponlide,23. UliiianusassessorAureliiAlexan.,808. Virginiuspater Virginiaepius parrt
Thraciaesacra crudelia, 287. Ultio violalinominisChrisliani, 516. cida, 120.
Thrasyhuliadhortatio,135. Umbri contra Rom. pugnam ineont, ViriatusLusitanns,291. Suorumclolis
Thrasybulnsexsul, 154. 196, 197. ioterrecliis,357.
Viridouian
Tliuleinsula,27. Unumesse Deumnemo negat, 364. interims,251.
Thuscorumpugnasub C. Marlio,160. Unus solusque Deos omoia condidit, Vitellius in Germaniaimpcriomarri-
Thyatira, 572. 450. 'puit, 473.
Thyislis et Alrei parricidia,61. Usipctespopuli, 446. Vitelliigravesupplicium,476.
Tiberis inundalioinsolila,244. Utica, 351. Vologesusrex Parthorom, 492.
Tiberius Caesarqnandoimp. adeptus, Uxamacivitas,557. Volscicontra Romanos,120,156.
459.Gravimolestiareipublicseprae- Uxellodminmoppidum,407. Volsciniensiumliberliniconspirantad-
tuii, 459.S.-cviiiaejus in Christiano- UxorumPersarum faclnus,77. versus dominos,222, 225.
rum persecuiores, 460, Sejannm Uzaraemontes, 51. Volusenustribnnns, 592
praefeclum inftifecit, 461. Filios VolusianusGalliHostilianifilius,516.
suos veneno perdidit, 461. Juven- V Vulcaniinsula, 274.
lutem Judaeorumiu gravioris cccli Vac3iidaepopuli, 325. X
provinciasrelegavit, 465. Ejus inle- Vacceipopuli,26, 500, 744.
tiius, 463. ValentiimsUaeresiarcUes, 491. XanlUippusLacedaemon.rex, 238.
TigranesMilhridalissocius,377. Valens,frater Valentiniani, parliceps Xerxes Dariosuccedit,109.Fuga eius,
el adversa fbrtuna, 115, 114. Euin
Tigrauoeerlaurbs, 377. regui, 548.Ab Eudoxohaereticoba-
Tigris flumen,19. ptizatus, 548. Ejus crudelilas in Artabanusoccidil, 117.
Tigurinorumcsedes,528. , Christianos,55l.Episcoposcajteros- Z
TiresusCelticnsprinceps,504. que sanctds ab exsilio revocavit,
Titus Talius, 95. 551,552. Ejusobitus, 553. Hsereti- ZenobiaOdenaliuxor, 522.
Tiius Quintius Praeneslinos vincit, cus, 554. Zeugis civitas,50.
156. Valentinianiconstantiain fide, 549. ZopyrionpraefectusPonli,187..
Titus Quiutiusdictalor, 160. Valentioianoscoosensomilitiimimpe- Zoroasfres,Bacirianorumrex,magicae
Titusdux Antonii,430. rator crc-atus,848. artis repertor, 58.
1299 INDEX 1N OKOSJUM. 1300

INDEX REIIUM KT LOCUTIONUM QUARUMDAM QVM IN NOTIS CONTINENTUR.

Abscisuset Abscissus,159. Cerises,quales, 471. InscendereCapitolium,191.

Achilliset Prtitlu silesepugnain Num- CircensiumLudorumtemporibusOro- Intendere virtulem socordiam, etc.,
ino Contorniato,67. sii insania,44. 2S2.
Acloressciiptort-stiuererum, 7. Claudiiet Neronis nummi, 470. Intensio rebetlis,285.
^ccmmdare vitam dedecore, 127. r.laudiiGolhici numisma, 5 21. Inviolalumcuncfisantea nomenAu-
AdiiiiiiiusvelAiminius Brilauniregis Cleopairte caput in JuliseDomnseno- gusti, 441.
fitius,464. mismate,504,505. Jaclus sagillarwn,65.
Adversisdtis.fSS. Collalaroslris capita proscriptorum, Jnclus (ulira) humauimensuram,65.
iEihii i GosmographiaOrosii Hisloriis 345. JuliaeDomnaenumisma iusigtie, 505.
po.tprioi', 12. ConTiiAlrebatisnuramutus,405. Juhae M;csa?insignis nummus,in quo
Agereda gercntibus res, scribere du Commodiiiumisnia,496 fnfniji appellalur,507.
<rtpaTi«5
Hisloricis,585. Concedere a d aliquein,152. Juhaniel Scantiiiieimmismita, 497.
Agrippinae,Neronismalris, nummes, Concertationes iusanae, 1 69. Juliaui Apostaiaenumiiius,545.
472. Concordia invicta, discordiaNumanli- Julii CiesarisnummusCoriutbicusus,
Alamanni, 5 18. uisexilio fuil, 504. 425.
Albininuinisina,302. Confitsio crudelis incepli,545. Lacedsemonia, 155.
AiexandorMaguusan venenumbibe- Congregasset,pro congregaveril,64. Liluiti,ducisGallici,memoriain num-
rit, 195.Au legali RomanorumBa- Connivereel cohibere coufusain mss., mulis antiquis.401,402.
byloiieni ad euin missifueriul, 192, 284. Lugubribusindui,125.
193. Morini rt Hispani legali ad Constantini Magni numisma magnifi- Lunusdeus siugulari cultu in nummo
eumdemmiserunl, 194. cenfissimum, 5 56. Severi, 498.
Alexandri Severi et Julise Mammaeae Constantis insignenumisma, 542. Macriui uumisma,505.
Numisiiia, 508. CoiisuUre imperium Romse ad decem- Marallionioruni numnius,108.
Ailecti niimmus,527. virostrauslalum,121. "MarciAureliiet LuciiVeri numisma-
Amazouiset Heiculis pugna in Num- Defectaet exsangoisGallia,409. la, 491,459.
mis, 66. Dercyllidas, Lacedaeiiioiiioruin dux, Maximiaoiet Diocletianinummi,528,
Amnesiiaa Tbrasyhulointroducta,136. 147. 495.
Antalcidaepax, 152. Devertere et divertere, 412. Maximini numisma, in quo Herculi
et
Anlonii Clcopatraeatque Octaviae Diaduiueni numisma, 5 06. comparatur,508,809.
nuinnii, 438. Discipliimluslimor, 2. Melioravelmotliora ritalium, 410.
AiiloiiiuiFii uumisma,490. Dimissialirinsecusmontes,41. Mefator imperii CaesarJulius polius
Angi et agi quomododifferant,266. Diocletianiet Maximiaoioummi,528, quam imperalor,455.
Appendere tnagnitudinemlaudis ex 529. MithridatisEvergetae,Pontician Bos-
magniludinesceleris,344. Docii(Q.) nommulus,588. poraniregis, iiumnius,509.
Aquifaeraplselocusapud Suetoniuma Doiiiitianiet Tili uumimis,480,481. MitliridatisEnpaiorisuumismaaureum,
Wormioexplicatus,478,479. Dolatwcruore parenlumet maritorum 382.
Arcadiiet Houoriinummus,563. nuptiae,96. Modius(Franeiscus)a Curliieditlone
Areise,Arabumregis, nummi,384. Draptes, dux Gallicus,et ejusforluna, laudatus,226.
Ariaralbis,Cappaduciee regis,nummus, 407. Momen et momentvm, 93.
309. Duxerunl i. e. existimarunt,se eva- MoriuiJegatosaiJAIexandrumMagnum
Ariovisti,Galliciregis, fortenummus, sisse, 509. misorunt,194.
337. Eburonum,in Gallfa,nummuli,597. Morilurprovisioeiorilur conlenlioop-
A ubas, qui et Arybbaset Arymbas.et Epidauriuscoluberet lapisRomamde- pontintiir,504.
frater patrueliset patruus Olympia- vectus,ejusquerei in nuinmoauli- Nerooiset Claudiinnmmi,470.
dis dicitur, 168, 169. quo memoria,198. Neronis,Agrippinae,Ociaviaeet Pop-
A^terOlynthius,sagillae iclu Philip- Bscenderemurumprimus, 191. pseaentimmi,472.
pum oculo privavil,169. Everrere universam fumtliam, 467, Nervae numnius,485.
Aurclianinumisma,inquocum uxore Eurydiee, Pbilippi Macedonismater, Nicomedis,Bithyniaeregis, nummus,
cernitur, 521, 822. injusle apud Jiistiuum iufamaliii', 509.
Augnsiiiii suasu lisec scripsit Oro- 168. Nili fontes incogniti olim et varie
sius, 3. Exltalataest, pro efferbuit,554. qusesili,16.
Aiiiarialarumet Cassandrihistoria , Fabii Adrianinolitiaet nuiumus,546, Ninuorumin Gallia,nunimus,388.
206. 547. NnmenSejani in nunimisBilbilitanis
Balhiniet Pupieninumisma,309,810. Fletus pro defletus,166. erasiim,460, 461.
BiblinthecaAlexandrinaet Pergamena Fnvereviri invicti,Ennianum, 2 17. Numeriani praectarumnomisniaroaxi-
422. Galbaeuuramus,473. mi moiluli,524.
Bituiti,Arvernorumregis, nummi,5I9. Gallieninumisma,520. Obdticereexlrinsecusvallum,398.
Biilauniciuummulus,472. Getaeet Caracallae numisma,503. Ohsidiiis,vel L. Onidius,340.
Buraet helice aquisabsorplas,156. Gefseel Gothiilir.fi,68. Oclaiiae,et Autoniiconjugisnummus,
'Caesaris Octavianinummulicumviclo- GordianiPii numisma,510, 511. 438.
riaesignis, 430. Gothieliam Gelae dicli, 68. Ociaviae,Neronisconjugis, nummus,
Caletesm Gallia, et eorum nummnli, Hadrianiet Sabinae nuiiiisma, 4 89. 472.
405. HelenaAdiabenorumr"gina, Judaicos OEchaliavel Carnasium,45.
Catigulaenummus,465. rilus, uon Christianosamplexafuit, Olenusin Achaiaaquarumeluvie pe-
Canes secuiii dcducebanl Galli, sive 469. riit, 156.
Celtae,in praelia,319 Heliceel Bura aquishaustae,156. Olynlliiorum numismata,115.
CappadociamfalsoJustinuset Orosius Helinandi,Medii;Evi scriptoris,aefas, Olynllnis.ilPhilippoMacedonedelela,
scribunt aPUilippnMacedonesuba- 233. restituia postea, 115.
ctamftiisse,171. Herculis et Amazonispugna iu num- Omnimodiset omnimode,197.
Caracallseet Getaenumisma,505. niis,66. Orgetorigis.princiiiisGalliae.nummus,
Cirausiiniiinismala,526, 527. Hero.les ab AnlonioJudaeorum rex 386.
Carnasium,et Carnasiumnemus.Mes- constitiitus,434. Oi-iwndeaqiiilislegionariis,468.
seniaepars, OKclialiaqooquedicia, HispaniIrgatosBabylouemadAlexan- Orosins presbvterHispanus,1. Scri-
45. dium Magnummiserunt, 194. psil, jussn Aiigustini,3. Quo lem-
Carnnnlum,494. Honoriiel Arcadiinummus,563. . pnre scripseril, 4. Cosmographis
Carpasia,Cypriurbs, ejusqoe nummi, [Iyarinlhina,festum apudLacedaemo- ^Ethiciprior, 13. Ejus crcdulitasin
43,46. nios,81. fabulade vesligiiscurruumin littore
Carra>,urbisqueejus niinimi,19, 20. Inarimicampi,374. Rubri maris, 66, 57. Ejns errnr in
CassiusParmensis, ultimaviolatiCae- Incentores civilis belli Serlorius et lectione Jusiiiii, 184, 183.Erroris
saris victima,440. Marius,547. alt, rius absolvitur,265.Videlurer-
Celiseseu Cerevisiaecoclioapud Nu- Infletusproindefleitis,165. rasse in Q. Tereniio Culleoiiecum
mantinos,308. Inltuinalmstrages, 210. Terentiopoetacomicoconfuiidendo,
Celtae olim inter legatos ad Alexan- Inoffatsiepelagivke,56. 269 Error ejus de Helena, Adia-
drum Maguum,194. InsnlurabilUsanguinisItumani,188. henorum regina , 469. Eulropiiim
^301
citat, 511. Palsephatumcitat, 63.
Oihonisnnmmi,475, 476.
Papii (Andraeae)laus, 114.
Parrhasii in Arcadia,46.
Parricidio poena cur a Salone non
constiluta,351.
Pectut el pecora, 173.
Fenitiesileaeet Achillispugnain num-
mo Contorniafo,67.
Pertinacis uuinmussingularis,497.
Pescennii Nigri numisma singuiare,
300,501.
Philippi, palris et filii, elOtacilise Se-
veraenuinismala,512,514.
PliilippusMacedoan bis obses Thebis
fuerit. 167,168.
Pluvia divina tutela de cceloRomanis
coutraAitnibalemmissa, 261.
Pomesiadieiaquaeel Pometia,95.
Pompeii-Magui el Pompeiopoleosnum-
mi, 378.
PoppaeaeSabinaenummus,472.
Potiri Africmet Europie, 366.
Potiii Alhenieiisium Lacedaemooi,
147.
Prairuplus,XPIHV&STK, 188.
Prcrsenlesmiseiise,54.
Pobliciusclivusunde dictus, 316.
Pngnare adv. Gothosmissus,257.
Pupieni et Baihioi numisma, 509 ,
510.
1NDEX AUCTORUM VETERUM QUI 1N NOTIS CITANTUR,
ET EMENDANTUR.
.lElianus,114.
jEthicus, 11, 12, 14, 17, 20 et seqq.
AmmianusMarcelliuus,18,27.
Arnobius,251.
AuloniniItinerarium, 15.
Apollndorus,59.
ApolloniusRliodius,66.
Aipianus, 160, 224, 225, 241, 266,
272, 281, 282, 292,293, 311,517,
338, 359, 347, 551, 352,538,560,
571, 419, 431. Ejuserror, 273. Er-
rorinlerpretis,280.Emeiid.,575,580.
Aristopbanes,154.
Angustinus, 47, 50,51,59,223,277,
349,567.
Ausonius,49.
Caesar,404, 407, 417, 419.
Cadiiuachus,41S.
Capitoli.us,492, 506.
Cieero,78, 103, 106, 110,111, 121,
156, 1.17,154, 188,215, 262, 290,
294,505, 507, 510, 526, 555,537,
547,559, 570, 530.
Ctaudiauus,561,562.
Columella.294
Cunius, 102, 183. Emend., 189, 190,
191.
DemostUcnesemend., 169,180.
Dio Cassius, 26, 64, 347, 579, 380,
434. Kmeiid.,415.
Diodorus Siculus, 23, 26,57, 43, 63,
66, 76. 80. 105, 109, 110,111, 152.
154. 159, 154, 186, 185, 185, 191,
202, 204, 203, 226, 229. 257, 192,
506. Sui>plelus,155.Emend., 149,
153, 190.191,292.
DionysiusAler, 47, 290. 559, 418.
Dionys.Haliearnass.,46, 95, 97, 185.
Eiiiiius,62.213.217, 255.
Euripides62, 70.
Eusebus, 162.
Eustaihius, Homeriinterpres, 374.
Eulropius, 159, 178, 179, 216, 217,
238, 241, 249, 231, 253, 26U,535,
586, 511. Ejuserror, 508 Emeud.,
92,324,353,371,383, 522.
Ex hoc Eutrnpiouiulla,atque eJuslino
ilideuiOrosiussumpsil: et ex Oro-
sio niulta adsuit Eutropio Paulus
Diacoims.EulropiinomineEpitonien
belli Galliciedidit RobertnsStepha-
INDEX 1N OROSIUM.
Pylemems, Paj hlagoniaeregis, num-
mus singularis, 309.
Quassavel quashatanavi merqi, 375.
Quolquolannis et quolquotkalendis,
pro quotanuis el quot ralendis ,
124.
Rauracorumin Gallianummiis.387.
Referri in sepulcramajorum,186.
Hegiocineris, 42.
Rigereelobrigere morlemiserubili,in-
ler frigora scilicet et nives, 358
Romanian legatosBabylonemad Ale-
xandrumM. miseriut, 192, 195.
Romania,194, 585.
Sabiuaeet Hadrianioumis., 489.
Santonum in Gallia nummus, 387 ,
388.
Sardanapalimonumentumad Anchiali
mcenia, el in Tarsensium nummis,
47, 78.
Sejani el Tiberii nummi singulares,
460,461.
Sequanorum,in Gallia,r.ummus,388.
Serapeum Alexaudriaeet bibliotheca
ibidem, 422.
Scavus aliquis,231.
Severi numismata,498, 499.
SinopeAmazon,65, 66.
Speculari ahsenliauialicujus, 153.
Slruere bellum, 271. Yiam monibus,
295.
nus, quod tamen est Pauli Orosii
fragiuentiim,'590, "91.
Florus, 95, 221, 501,529, 355,571,
441. Eniend., 164, 505,549.
Froiitiuus,219,253, 4b7, 598.
Gellius,213.
Hegesippus,41.
Herodotus, 100, 101, 102, 108,112,
116, 117.
Herodianus",525.
Hieroiivimis,234.
Hirtius, 405, 457.
Homerus, 574.
Horatius,503, 525.
Hyginus,47.
lnscriptioanliqua, 122.
Isocraies, 109, 110, 154.
Justiiius, 57, 38, 48, 79, 92,103,106, tuni in Gallia, 405. Juiii Caesaris,
107, 114, 124, 128, 155, 136, 149,
152,168, 175. 183, 206, 207, 224,
229, 505. Einend., 51,77, 184,185,
191.
Juvenalis, 110, 159,209, 427.
Lampridius,496.
Livius, 24, 149,165, 215, 246, 252,
254, 260, 265,267, 292, 298. 511,
349.
LivianaEpitomeempod,220,325,527.
Lueanus, 4, 69, 110, 114, 155,158,
158,165, 522, 545, 569, 378,384,
416,417, 426, 429,431, 455.
Lucianus, 108, 236.
Luerelius,93.
Lyeophroo,67.
Mauilius.160.
Marlialis,159,435.
Mela, 11,31.
Messallaemend.. 95.
Ntimmianiiquiurbisquae Cariaedice-
fgbalur, 29, 30. Qoi ad LudosCircrn-
ces spectant, 44. Qui Herculis cum
i Amazone pugnam depingunt, 66.
QuiAchillisriimPentliesileapugnam mi, 515. Philippipatris, filii el Ota-
exprimunl,67.TarsensiumeumSar-
dauapalimonumento,74, 75. Urbis
Pomeliae vel Pomesiae, 95. Mara-
thonis,108. Olynthiorum,115. Me-
moriamRpidaurii colubri et I ipidis 356.Coiistiinlis,545. Juliani Aposta-
Romain advecti, renovaiiles in E|>- lae, 545.'1heodosii,562. Arcadiiet
piaefamiliaenuniino,198.Pylicmenis, Honorii,563.
Ariaralhis, Nicomedis,el Mitluida- Ohsequensemend., 525
1302
Subsca>vum i. e. subinfelix, 331.
Subsisirum,itifsPro», 231.
Subveuirel,pro subveneril,64.
Suessioneset Suessones,390.
Suffragiapro auxiliis, ope, etc, 125,
129,324.
Sullaedictaloris numinus,347.
Supplicta, tr.iai*:,pro supplicationibus,
265.
Suspensusmedilala proditione, 94.
Ti reniiusCulIeo, non comicus,Irium-
phaleui Scipiouis currum secutus
est, 269.
Tinnulus muscularum parvissimarum
volatus, 555.
Theodosiiouinmus,862.
Tiberii etSejani numminolabiles,460,
461.
Tili et Vespasianinommus,480,481.
Tili et Domitiauinuinmus,480, 481.
Trajani oummi, 485, 486, 487.
Vacarein quaDliimsuffucero,9.
Vercingetorigisnummulus,405.
Vergasiilauui Arverni, ducis Gallici,
nummulus,405.
Vnri et Aurelii nnmisraata,491, 493.
Vespasianiet Titi nummus,480, 481.
Viridomarinumiiinliis,405.
VifelliinummiGraecivalde rari, 477.
Vovit civilibus bellis indolem soam
Augustus, 429.
ILLUSTRANTUR
tis Evergetw, 309. Bituiti, Arverno
rum regis, nisi potius ad Thraeiae
quemdaiiiregem, de quo in fine
tomi II Hisl. Univ.egimus,pertinet,
319 Fabii Adriani, Pompeii Rufi et
Siillsedictaloris,347PoinpeiiMagui
el urbis Pnmpeiopolis,578. Milhri-
dalis Eupatoris, regis Ponti, 382.
Aretae Aralmmregis, 384. Orgeto-
rigis Gulli,386 Kauracoruiiiot San-
tonuni in Gallia, atque Ariovisti,
587, 588. Q. Docii, Ninnorum et
Sequauorum, 388. Ambiorigis et
Ehuronum, 397. Litaviei, ducis
Gallici, 402. Vergasillauni,Virido-
mari, Vercingetorigiset.ComiiAtrc-
balis, ducum Gallicorum,403. Cale-
426 CaesarisOctaviani,postea Au-
gusli, 450, 441. Anlonii el Cleopa-
lrae,ejusdempiOciavise,438,441.Ti-
berii et Sejani.In altero horuin, Se-
jani nomeuoliinscalfiroerastuii fuii,
460, 461.CuiiCaligulse,465.Claudii,
Agrippinap,Britannici, et Neronis,
470,471.0ctavUeelPopp8eaeSabiuae,
47I.Galbae,475.0thoni.s,476.Vitellii,
Graeciet valde rari, ut el l.aiini,
477 Vespasianiet Titi, 481.Nervaa
et Traiani, 483,486, 487. Hadriani
et Sabinae,489. Antoiiini Pii, 490.
Marci Aiirehi et Lucii Veri, 491,
495, 495. Commodi,496. Pertinacis,
Didii Juliani, rt ManliseScaiilillae,
497. Septiuin Severi, 498 , 499.
PescenniiNigri, 500, 501.ClodiiAl-
bini, 502.Carai-allaeet Gel.se,503.
JuliaeDomnae,505.Macriniet Dia-
dumeiiiani, 505, 506 Julise MUJSSB,
607. AlexandriSeveri et Mammaeae,
508. Maxiniini, 508. Balbiniet Pu-
pieni, 510.GordianiPii, 513. Maxi-
ciliaeSeveroe,512, 314,518.Gallieni,
520.ClaudiiGothici, 521. Aureliaiii,
522. Nuiiieriani,524. Diocbtiani et
Max'ei',iiii,P29. ConslanliuiMagni,
1305 OR0O RERUM IN HOC TOMOCONTfcNTARUM.
Ovidius22, 72,75,121,123,159,158, Propertius, 251. Thucydides,126,127, 128,129.
166,179, 516, 554. Quintilianus.226, 248. TrebellusPollio,521.
Paiisanias, 45, 46, 47, 51, 88, 59, 79, Sallustius,7, 265,305,522, 554, 353, ValeriusMaximus,156,154, 166,213,
80, 82, 127,208. 357, 559, 366. 277,329, 350.
Plato, 107.108. Seneca Philosophus, 3 56. Varro, 511.
Plautus, 72, 101. Seneca Tragicus, 125.579. VelleiusPalerculus,306,507, 541.
Plinius, 15, 17. 18,31, 102,106, 158, SiliusIlalicus,259, 242, 260. Vicior, 517.
192,235,260,505, 5.39,572, 573. Spartiauus,489, 494,503, 504. VincentiusBellovacensis,12, 13,59,
Plutarchus, 66, 107, 112, 116, 127, SlepliannsByzantiuns,21, 47,95,115. 101, 105, 104, 110, 12t, 110,161,
129, 136, 142, 185, 204, 215, 219, Strabo, 45, 47, 79,80, 81, 82,95,207, 199, 255, 244, 254, 235, 257,267,
246,948, 250, 272, 275, 276,506, 208, 281, 322, 588. 275
307, 511,517,528, 529, 547, 549, Suelonius, 57, 42. Explicatus, 478, Vopiscus,136, 524.
350,572,374. 588,419,424.Emend. 479 Virgilius. 58, 59.75, 92, 94, 96, 104,
151,253,516,552,440,555. Taciltis,40, 282, 465. 105, 158, 141, 114,150, 166. 211,
Polybius.116,200, 220, 235.238. 239, Taiianus, 47. 212, 228, 247, 249, 292, 297, 322,
242, 248, 249,260, 263, 270. Terliillianus, 5, 40, 41, 59, 71, 260, 561, 565 367, 575, 579, 404, 410,
Pomponius,359. 277, 564. 454. 442, 462,522, 555.
Procopius,21." Tibullus,100. XenopUon,101, 152,155, 154, 155.

ORDO RERUM QVM IN HOC TOMO CONTINEJTTUR.

FLAVIUS LUCIUS DEXTER. CAP.XIII. — Cerlameninter Cretenseset Alhenienses,

EpisloladedicatoriaBivariieditoris. 9 Lapislboset — Thessalos. 722
EpistolaCardmalisdeTreioadBivarium. 11 CAP.XIV. Vesores, rex jEgypli, Scylhas bello in
Epistola altera ad Bivarium. 13 festans, vincitor. ScythaeAsiamsibi subjiciuut. 723
Auctorisvita ex suis et aliorumscriptiscollccta. Ibid. —
CAP.XV. Amazonnmorigo, mores et facinora. 724
Veterumtestimoiiiade Deuro. 19 CAP. X VI. — Epilogus historiaeAmazonum,in quoprae-
ChroniciDcxtri APOLOGIA, ad tectorem,qua ipso in li- sentemRomanorumcaecilateminsectatiir. 728
mine admonitus inoffensocuncta pustmoduiiipercurrat —
CAP.XVH. De raput Helenaeet Trojaecxcidio,cum
pede. 25 — § I. Quaect quauta oniuimodamhanc hislo- admonifinnead lectorem. 750
riam germanum Dexlri felum esse convincant?Ibid.— —
CAP.XVIII. /Eneaein Ilaliamadvenliis,et variaecla-
§11.Nihilesse quod hujus Chroniciauctoritatemenervare des eiusdemtemporis. 731
queat. Dexlri ad 34. —
CAP.XIX. De Sardanapalo rege Assyriorum; de
Epistola Orosium,presb. Tarracon. 49 Phraorle, Diocleet Astyage regibus Medorum;de Cyro
CHRONICON. 55 regePersarum 733
APFEKDIX. — In propheliamDanielisde qualuoranima- CAP. X X.—De Pbalaridis tyrannide etAreimiliLatino-
tibus. 573.—§I. Exordium.Ibid. — § II. Danielisproptie- rum regis flagiliis. 736
liaecap. vu. 575. —§ III. Quae iu vulgata ct communi —
CAP.XXI. Belluminler Peloponnenseset Athenien-
expositioneliiijnsprophetiaeverbis ipsius repugnare vi- ses , de Amazonumel Cimmeriorumin Asiam incnrsu;de
deaulur. 576.—§ IV. Novaet exacla ejusdem propbetiae diulina obsidione, el expugnalione Messenae.Bellum
exposiliodeAlanis,Vandalis,SueviselGothisin Hispanias Alhenlensiumcontra Lacedsemonios;Peloponiieiisiuinet
irruenlibus deque calholicanionarcliiaproponilur. 580 Boeoliorum contraAlhenienses. 738
APOLOGETICUS pro Lucio Dexlro, contra recenlem im- LIBEKSECUNDUS. 743
591.— Epistoladedicaloria.Ibid. — Incipit CAPOT PBIMUM.—De regnorum mulatiooeDei providen-
' Ibitl.
iber Apologeticus.Ibid. — § I. Apologiae
fiugnatorem. causa aperitur. lia facta.
Ibid.— § II. Quotet quanla ad retiuidendamChroniciliu- CAP.II.—Supradictorum quasi epilogus,diversorumque
ius aucloritalemPeniiollusiueditalusfueril. 595— § III. ac
regnorum lemporumcollatio,dequevicissiiudineregnc-
J'ripartitamPennotti eisdem irretiri nodis,quibusounii- rum. 745
modamDextriHistoriamviucireconatur.600.—§IV.Non- CAPIII.—Simile pene inilium, conditioet status regni
nullsePemiolliinconseqinntiae.604.— § V. Jnra Cister- Babyloniiet Romani,sed exitus diversus. 747
cieusis ordinisa Pennotlolaesadefenduniur.609.—§ VI. CAP.IV.—DeRomacondita,et lempore quoregum iin-
DefenditiirB. abbas Joacbiinusa calumniisPennotti et perio paruit. 749
alioruin.614.— § VII. Objeclisa Peuuollocoulra Dexlri CAP.V.—Bruli,primi consulis,facinora.Tarquiniensium
et MaximiCbronicafit salis. 627 etSabinornm bellum.Discessioplebis.Fames et peslilen-
PAULUS OROSIUS. lia Komse.Veienlumet Etruscorum beltum, quo familia
EpisloladedicatoriaSig. Havercampi. 655 illa Fabioruminteriit. 753
PraefalioSig. Havercampi. 657 CAP.VI.—CyrusOrienlempopulatur,Babylonemcapit,
Varisededicalioneset praefaliones. 615 Croesumvincit. 757
NotiliaGallandiin PaulumOrosium. 653 CAP.VH.—CyrusScythisbelluminlulit, et a Tomyrivi-
Ralio orlhogriphiiein Orosiicedice Longobardico.661 clus et occisusest. 761
HISTORIARUM LIBRlSEPTEM. 663 a
CAP.VHL—Darius Scylliisfugalur; Asiam, Macedo-
Praefaiioad AurcliumAtigus.iuum. Ibid. niam et Ionas vincit. AtUeulensescum vifse suaemulto-
LIBERPRIMUS. 669 rumquediscriniineaggredilur. 762
CAPBT —
PRIMUM.Undecaeleri bistorias exorsi sint, et CAP.IX.—Xercesa Sparlanis, duce Leonida,vincitur.
undi;ipse eamexordiri qualenusquepersequi velit. Ibid. 763
CAP.II.— Majoresmunduinin Ires parles divisisse.672 CAP.X.—XercemThemistocles,Ionibusabeo alienaiis,
CAP.III. — Dediluviosub Noe. 697 fugat. 7iW
—
CAP.IV. De Nino et Seniiramide. 699 CAP.XI.—Mardonius, dum reliqua belli assequiiur, cn-
—
CAP.V. Penlapoliin rrgioncm ob nefanda libidinis piis amissis,aufugit.Xercesocciditur. 770
scelera ccelotactamet exustamfuisse. 702 CAP.XII.—Romagravi peslilenlia, bellis intermissis,
CAP.VI. — ComparatiocladisSodom.etRom. 704 divpxata.De bello exulumet fugilivorum, ilem /Equornm
CAP.VII. — De prseliointer Telchinesel Carpalhioset et Volscorum. 774
Phoroneumregeni. Ilem de diluvioAchaise. 706 CAP.XIII.—Fameset peslilcnlia Romae.Potestas coo-
CAP.VIII. — De.slerililate etfame iEgypli, cui Joseph solomindeeemvirosIransiata.perniciosareipublicae.Crebri
consuluit,et de vanilale yEgyptiorum sacerdotum. 709 in Ilalia lerraeinouis.Fidcnatiumbellum. 775
CAP.IX. —De inundalionesub AniphictyoneelDeoca- CAP.XIV.—DeSiciliaeimperio rebusque in ea gestis.
liooe regibus, pestejEihiopica,Libero paire Indiamvas- 777
tanle. 712 CAP.XV.—AtUenienses bello Lacedaemoniorom, adhor-
—
CAP.X. De populoDei in jEgyptoalflicto,decpmpla- tante Alcibiadc,excipiuntui-., 781
gis jEgypliorum et transitu sious Arabici,ac reliquiis CAP.XVI.—Atheniensiuin adtersus Lacedaemonios pra>-
ejusdem; de snlisardore quodauiinlesto. 715 et
lia gravia horreiidaequccalamitaies, slrages ulrinqiie
CAP.XI. — De ParricidioDanaiduin,de Busiridis cru- acceptae. 785
delitale, de Tereo, Progne et Philomela,et Perseo Asiam CAP.XVII.—Atbeniensibus cerlis Ipgibusac cnnditioni-
populanle. 718 bus pax datur, trigintaque rectores consliluunlur, qui
CAP.XII. —Congeriesmultornmfacinorumper praele- Trasvbuliinduslria ejecli sunt. 786
rilionem. 721 CAP.XVIII,—Debello ti.ili infer Artisercom el Cyrnm
1305 ORDO RERUM IN HOC TOMO CONTENTARUM. 1306
filiosDarii,quodparricidioBniturofuit.DeterraemoluSi- CAP.IX. — Carthaginienses,oegala sibi pace, auxilia
ciliaeel Alalanteinsulafacta. 790 nndique eoniraxisse, ac Xanthippo ducc Komanosstra-
CAP.XIX.—Romanorum ad
parumhonesta Veiosobsidia. visse, Rpgiilumcepisse, camque injuriam jEmiliuni et
Uibsa Galliscaptaet vastata. Collatioislius excidiicum Fulviumultosfuisse. 878
praesefitiGolhoruin invasione. 792 CAP. X. — QuodPa>ui,pace sibi negata, Regiilumcru-
LIBERTERTIUS. 795 deliter int">n nierint. Komanosparumfelicilerin Siciliam
Prafdio. tbid. semel at<|iieilerum pugnaules, landemvicisse. 881
CAPLT - De
PRIMUM.- pacejussu Arlaxercis regis per Grae- CAP. XI. — Carthaginiensescomlitionibnsprelioque
ciamfaela,deque variisbellisante illam paceni a Laeedae- pacem iuipetrasse : calamitosamTiberis inundationem,
moniiscumrege et Tbebanisgrslis, uiiide COIIOIIP.797 ignisquecujusdamvastalioneniKomsefuisse.De bello in
CAP.II.—De Lacedsenioiiiorum offensionein Arcadia, Falisc.os. 883
victoriaThcbanoruni, Kpamiuoiidaemorte, cum epilogo CAP.XII. — GallosCisalpinos,Romanisnovos infestos-
dictoruni 803 qoc hosles, caesos: Sardiniam rebellantem suhactam;
CAP.IIL—Terraemolus Aehaise collaluscum Constanti- Pcenos aegrc pacem iuipelrasse; Jani porlas uno anno
nopultauo. Romaiiicivilalesaliqiiolcapiunt. 806 fuisseclausas. 883
CAP.IV.—Depcslilenliagravissima, ejusqueexpiatione. CAP. XIII. — De inleriluAmilc.iris,et bcllo Homanorum
807 in Illyriosejusque eausa. De bello in GallosCisalpinos:
CAP.V.—IngensterraehiatusmedioRomaeapparuit.808 ilem in Insubres Gallos.De prodigiisvariis.De nova Gal-
CAP.VI.—Galloruiningentem niultitudiuem Roniani loruni clade,— belloquein Istros. 887
ac
stcrnunl fugant, Tusci superanlur, Ga!li tertio irrurn- CAP. X IV. De belloPunico secundo.Annibal ingen-
les tvucidiiiilur. Ibid. tes strages in Romanos edidit,per Gallosviam aperiens.
CAP.VII.—KcedusRomanorumcuni Carlhaginiensibus 890
compluriummalununcausa.Veris lapidibuspluil. Alexan- —
CAP.XV. Mullamiraquctnin prodigia passim appa-
dcr M.nasciiur.RexPersar. caplivosJudaeosabducit.810 ruisse,etquodAnnibalastuadinternecioiiempetieFlaminii
CAP.VIJI.—Breviiercomprehenditsequenliiim bellorum consulisexercilumcecidcril. 892
a Bomanisg^storumclades. De Jani portis clausis. 811 CAPXVI. De — miseranda Komanorumclade ad Can-
CIP. IX.—Roniani Latinis bellumiuferunt.ManliusTor- nas. De consiliorelinquendi Italiam ; quomodoKomani re-
quatus liliuuioccidit. Minucia , Veslalis virgo, incesti spirarintexercitumquereparaihit. Ilem de variis prseliis.
damnala. 813- 893
CAP.X.—Permullse matronaeRomanae veneficiiaccusaue CAP.XVII. — ClaudiusMarcellusSyracusascapit. Anni-
et ilaiimataesunl. 814 bal ad AniencmRomauosterret, nec obroendi copia da-
CAP.XI.—Alexander,rex Epirotarum,a Samnilibusvi- tor. 896
ctus et orcisusest. 815 —
CAP.XVIII. Dc variiscladibusinlcr Romanoset Pcc-
UAP.XII.—Philippi, regis Mae.edonise, res geslte.clqnas nos utrinque acceptis. 899
gpntesspu tirhes suhogerit. Ibid. —
CAP.XIX. Aniiilialcmiii Africamrevocalum,a Scipione
CAPXIII.—ByzaiiliumPhilippusfrustraobsidet.Scylhiam superalumfiigaluniquefuisse;et Carlhaginiensibuspacem
belloaggreditur el \ incit. Triballi ei
praed.im eripiunt. 822 concessisseRomanos. 903
in
CAP.XIV.—PUilippicrudelitas TUcbanos,el i nteritns. CAP. XX. — De bello i
Macedonico, quo n cumvariisac
823 diversisRomani,praecipueadversusMacedoneset Aotio-
CAP.XV—SamnilesRoinanoriinicopias-capiunt.Romani chum Syriaeregem varie pugnaveruiit. 905
ictiiiut idus ruiniiinl. Satricumexpugnant. 823 —
CAP.XXI. ScipionemAfricanumHispaniamvaslasse;
CAP.XVI.—AloxanderPbilippo succedeiis Tliebanos, ScipionemNasicainthealri aediticalioiiem dissuasisse;Gal-
Plyiios,TUracas,iirbcsquealias pei'doniuit,Darlum vincit. bam pariiinhonesleLusilanisiinposuissc.
—
911
827 CAP.XXII. De terlio belloPuoico. Cnosulesad de-
CAP.XVII.—Dariiullimum cum Alexandro praeliuni, lendamCarihaginemprofeclos,fugalosfuisse. Intcriin de
rjnsque iuteiitus. 830 situ ujusdem. 914
CAP.XVIII. — De bellis Agidis regis Spartanorum, CAP. X XIII. — De Carlhagiuis miserandadejeclioneac
Ale.xandriEpiri, Zoiyrionispraefecti; de popnlispost Da- delplione. 915
rii mortemabAlexandrosubaclis,ejusque in suoscrude- LIBEKQUINTUS. 917
lilale. 832 —
CAPPBI5IUM.Romanorumper aliorumcladesfelicita-
—
CAP.XIX. AlexanderIndiamdomat; Porum regem leui plus damniquam commodisecumtraxisse ; ifemsua
superai, urbes genlesque subigil. 855 teni|ora | rioribuspotiora. Ibid.
—
CAP.XX. Omue?provinciaead Alexandrumlegatos CAP.II. — Orosio, uipote Christianohomini, ubiqne
niitlunt,pacempetenles. Alexander veneno necatur.Apo- patria el qnovissecurusaccessus. 921
strophead lectores. 858 —
CAP.III. De belloAchaicoet Corimbieversione. 922
CAP.XXI. — Etruscorum,Unbrorum, Samnilinmcl CAP.IV — Debclloin Hispania cuin Viriatho,deque
GalloruinconliaKonianosconjoralinet clades. 841 Lusitanoiuiiiet SalassoruniGaliorumcriienlocoiiflictu,et
CAP.XXII.— Romani a Samnilibiisvicliposdemvin- ingenli Romseprstilentia. aliisque bellisRnmanorumcum
cunt ; inlolerabilisRomaiies prstilentia alfligit. Rursiim Niiniantiiiis,iteinMithridatis. 924
Samnilessuperant, ut cadunt Bellumin Sabinos.Romani —
CAPV. Qiiaininjuste RomaniMancinumNiimanlinis
aC.alli.svic!i. 842 dediderunt. De KrufiiuGallaccosstrage, Lepidia Vaccaeis
CAP.XXIII.—Alexandro morluo duces ejus orbem in- clade. - 928
—
ter se diviserunt, scseque miiltiis bellis consumpserunt. CAP.VI. De monslrosopuero Romannato, de Mtnsei
845 eruclalione, et lielloservili in Sicilia. 930
' LIBEKQLARTUS. 835 —
CAP.VII. De NiiraauUa,ejusqueperScipionrm Afri-
Prwfaiix — . Ibid. caimnideletione. 932
CAP.PRIMUM.De belloTarentiiiorum,quihus Pyrruus CAPVIII. —De Gracchorumsedilione Atlaliqueregis
auxiliofuiladversusKoiuanos. 857 Peigami liaereditate. 934
CAP.II. — Romani horrenda pesle corripiunlur. Cinn —
CAP.IX. De iuteritu Gracchi, et bello servili in Si-
Pyrrho — lerliunibelliim :
gerilur liigalur el inierit. 8ut cilin,apud —Alheiiienseset Delum. 936
CAP.111. RnmaniTarenliuosciim auxiliis Carlliagi- CAP.X. De bello Aristonici. De Ptolemaciregis
iiiensiumvincuni,et in oclavainlegionemaiiiniadvertunt. Alexandrinorumflagiliis,et Antiochoa Phraate iclo, de~-
8G2 qiie /Etna;ut Li|araeinceiidiis. 938
—
CAP.IV. De horrendis quibusdamprodigiis, el de —
CAP.XI. De ingeiili et pemiciosavi locuslarumio
belloPieenli. 865 Africa,quaruiniiitcritu infectionequehorrendaac inaudita
CAP.V.—Rursiimprodigiavisa.Viilsiniensiumlibertini pestis orla. 941
conspirantadversusdomiiios.quibusRomani subvcnerunt. —
CAP.XII. De Carlh.igine reslifuta. De C. Gracchise-
Honiailerum ppsle corripitur. 864 ditione.et inlerifu. 942
CAP.VI. — De Carlliaginieiisium origine variaque lor- CAP.XIII.— Biilearcsinsulasa Metellosubactas, Allo-
luna qua ante bellumPunicuniprimiiiusuni usi. 866 broges a Domitiovictos ftiisse,jElnamquerursus exar-
—
CAP.VII. Romanoruinadversus SyracusanosetPce- sisse. 945
nosres geslse,b; llorumquevariorumsuccessus.Servorum —
CAP.XIV. Fabius consulBiluilum, regem Arverno-
sociorunique— conjiiratio. 875 rum, uiagniscopiisiiistructum,cum paucistudit; Q. Mar-
CAP.VIII. Romani,Camerinaniurbem petentes, in ciusaliosGallos iiidit. 946
insidiasinciinuiil.Amiihalseniora suis lapidalur.Rpguliis —
CAP.XV. De bello Jngurlliino. 947
LiparumMelilaniqtievastat. Clypease Romaiiisdedit. Re- —
CAP.XVI. De bello Rouiauorumadversus Cimhros,
gnlus,inguniism.-iguiludiiiii.serpente confecio,de_Car- " Teiitonrs aliasquegentes gcslo. 952
thagini iihibusvictoiiamreferl. 875 CA?.XV!I — De ingenli Hoiuaesrditione, niictoriliui
 1307 ORDO RERUM 1N IIOC TOMO CONTENTARUM. 1308
J.. AppuleioSalurnino,C. Mario,cseterisqueorta. 957 ribus el facinoribus. 1079
—
CAP.XVIII. De bello sociali,quo Ilalicipopulia Bo- CAP.IX.—Vespasiani Augosli et Titi imperiumquomodo
manis deficientes rebellarunl.Ilem de prodigiis variis. rebellantesJudaeoscompresserit, adhsecurbem Hierosoly-
959 raani cumtemplosolo aequaverit.Decseteriseorumgestis.
—
CAPXIX. De bellociviliMariano Mithridallco,in
et 1085
quo Sullaet Mariusmaximos tomultus calaoiilatesque rei- CAP X.—DeFlavii DorailianiCsesarisimperio et rebus
invexerunt.
publicae — 965. gestis. 1087
CAP.XX. QuomodoSulla a senatoribus revocalus CAP.Xt. — CocceiServaeCaesarisimperium. 1088
fneritad subveniendumperdilaepatriae,quosqueipse ' cum CAP. X II. Trajaniimperium el res gestae. 1089
suissiib»eerlt. 970 CAPXIII.— Hadrianiimperium. 1092
—
CAP.XXI. De proscriptioneSullanaaliisquecrudeli- —
CAP.XIV. AoioniniPii impcrium. 10!)4
bus facinoribus. 972 CAP. XV.—M. AntooiousVerus quid in imperio suo
—
CAP.XXII. Dictorum velut epilogum recitat auctor. gesserit. 1095
De uovo lumulluper Lepidum exciialo. 975 CAP. X VI. — Commodi,Pertinacis et Didii Juliani im-
CAP.XXIII.—De quatuornovisbellisa Homanissusce- peria. 1099
ptis, Hispanico, Pamphilico, M acedonico e l Dalniatico. 977 CAP. XVII —D.eimperioSeptimiiSeveriPertinacis.1101
CAP.XXIV.— Debelio fugiUvorum seu gladiatorum,et CAP.XMII.—De Caracallae,Macrini, Heliogabaliel
cladihusejus. 981 AlexandriSeveri imperiis. 1107
LIBERSEXTUS. 985 CAP.XIX.— De Junii Maximlniet GordianiJunioris
CAPUT PRIMUH — Uniini Deum, lam Geolilium quain impe.riis,et Chrislianorumpersecutione. 1111
Ibid. —
CAP.XX. imppriumJulii PhilippicumFiho. 1114
Christiaiiorumjudicio.
—
CAP.II. Prosequiturhic bellumMitbridaticum,quod CAP.XXI.—Trajaoi Decii et GalliHostilianicumVo-
Sullaconfecit. 992 lusiaiiofilioiuiperium. 1116
et
CAP.III.—DeCatilinaeinceslu, Liicullornm adversus CAPXXII. et
—Valprianus Gallianusquomodoel quam-
Bessos,Milhridatem,Tigranem,caelerosque bellis. 997 diu imperaverinl: inlerimde persecut. Ecclesiae. 1117
CAP.IV.—DebelioPiraticoet Cretico, deque re cum CAPXXIII.— Flavius Claudius,AureliusQuiutilluset
MilhridateaPompeiogesla. 998 Valerius Aurelianusimperalores. 11:0
CAP.V.—QuodMithridatesfilios ac amicosperement, CAP.XXIV.—ClaudiusTacilus,AnniusFloriauus,Au-
ipseque vieissiina iilio peremptussit. 1001 relii"is|Valerius Probus et Aurelius Carusinipp. 1122
CAP.VI—De gesiis Pnmpeiiin Syria, Phceniceet Ju- CAP!XXV.— Diocletianusquomodo imperaveril, et
dsea,el conjiiralioneCatilinae. 1004 quid sub eo perque euni gesluinsit. 1124
CAP.VII.—Ciesaru.uas proviuciassortitus, quomodo CAP. XXVI. — De Consianlino Magno. 1128
pt
Helvelios Belgas domuprit. 1006 CAP XXVII.—Collalio populi Israelilici et Cbristiani,
CAP.VIH. —Galbaeexpeditioin Veragros et Seduuos. vEgypliaciilem et Komani; quomodoilli pro Deo iu af-
De rebus gesiis Caesarisiu conjuralos cum Venelis. 1011 flicUonibus,bia Deo in plagissimiliafere passisunt. 1130
CAP.IX.—Caesar quomodoSuevoset Britannossubieee- CAPXXVIII.— De Cons.autiiiiMagni,Maxentii,Lici-
rit. 1014 Diiel Maximiani - imperiiset rebus gestis. De Ario. 1134
CAP.X.—Caesarem adversus novamGaliorumconspira- CAP.XXIX. Coiistanlinus, Conslaiitiiiset Conslans
tionemprofeclomfuisseeosquedentiosubegisse. 1015 imperatores.Iiileriin de Magnenlioarripiente imperium,
CAP.XI.—Causar item novaniGallorumin armaadversus et Decenlio. . 1137
sese cons;,iraiioneiii mulia clade comiirimit. 1019 CAP. X XX. — Julianus imperator. 1141
C*P.XII.—Miseriam et calamiiatemGalliae acceptama CAP. X XXI. — Jovianus iinperator. 1142
Csesaresubjii-itquasi sub oculos. 1026 CAP.XXXII.— Valerius Valentinianuscum Valente
CAP.Xlli.—De Crassi avarilia, rebus contra Parthns fratre. DpqueGratiauojamCaesares. Ibid.
gestis eliiiteritu, 1028 CAP. XXXIII. — Vnlens imperatorqnomodoChrislianos
CAP.XIV—DPmulabilitaleRoniani imperii, praedicio- punieril.etquae bellagessorit, deque Gratianiimp. 1144
rumvelut epilogus. 1C29 CAP.XXXIV.— Gratiauiprudenlia.TlieodosiusOrienti
CAP.XV.—DebellociviliauctoribusCsesareetPompeio. el Thraeiaeimperal; deque Arcadinel Maxinio. 1148
1030 CAP.XXXV.—Theodosius imperatorquaebella gesserit.
CAP.XVI.—CaesarAlexandrinisregem reddil,Alexan- D>!Maximi, Andragatiiet Valenlinianiinteritu, deque
drinos snhigll,rivi sipie uiultoscaedit. 1057 Arbogasteel Engenioper Tlieodosiiundelelis. 1150
CAP.XVII.—DeCaesaris interitu, et ob eum tuinultibus CAP. X XXVI. — De imperioArcadii, Theodosii Junioris
etbellis 1059 et Honorii.De,Gildonisperliilia. Hss
CAP.XVIII—DeCaesareOctavianoAugusto, rebusque CAP.XXXVII.— Rufiniet Sliliconisscelus. Rhadagai-
per eum gestis 1042 sus, rex Gotborum, Romamlerruit el victusest. 1158
CAP.XIX.—Derebus ab Aolooiogeslis,et bello Actiaro. —
CAP.XXXVIH De MolilionibusSliliconis comitis,
1048 ejusqiieet Eucheriiiiileritu. 1161
CAP. XX—DetriumphoCsesariset nomineAugusli. 1052 CAP.XXXIX.—Quomodo Rnmaper Gothosirruplafuerit,
CAP.XXI.—Caesar quonindoHispaniasingressusCanla- depraedalaet incensa,solisChrisiianistiitisetliberis.1163
brns Asturespie vicerit. Drususquos in Germania suh- CAP.XL.—DeirriiplionevastalionequeAlanorum,Sue-
egeril. De Tiberii, QuiiitiliiVariet Agrippap.geslis. 1035 vorumel Vaiid-jloruiii.Ilem dc Gratianotyramioet Con-
CAP,XXII.—OctaviusAugustus,com|>ositiundique pace, sianiino imperatore apud Britaiinos; deque Didymi et
Janum ipsetertio clausiletrempublicamcoinposoit,deque Verinianigestis et interitii. U65
censn Caesarisacto. 1058 CAP. X LI. — Epilogus.Omnes omniajuste sustinuisse,
LIBERSEPTIMUS. 1039 sive pii, she — impii fiierint. 1167
CAPDT PRIMUM —Unum solumverumque Deum, mnndi CAP.XLII. Gatalogustyrannommqui opera Constantii
omniumqueconditorem, alqne adeo poteutiamsuam ac comilisd-Ieli fueruul. — 1169
patienllainperuoom, UocestChrislom,voloisse.hominibus CAP.XLIII. Gothorom expulsio; quid Ataulplms
liinotiscere. 1059 rex eoruni inslitueril.De Segericoel Vallia regibusGo-
CAP.II.—Babylonemet Romam, regnomque illius et Ihorum. 1171
in
hujus plerisque omoibuscoovenire. De qualuor mundi LIBERDEARBITRH L1BERTATE. 1175
monarchiis, C hrisliet Abraham saeculis. 1062 OROSIIAD AUGUSTINUM COMMONITORIUM, de
CAP.III.—Chrislusquandoad bominumsalutem natus, errore Priscilliaoislaromet Origeuistarom. 1211
quomodostatiinvexatus, de ingeufi Roinsefameel jugi LEPORIUS.
pace. 1064
CAP.IV.—Devita et geslis Tiberii Caesaris, quomodo Prolegomeoa. 1215
Christumamplexussit, de ejus crudelitate in plurimns. LIBELLUS EMENDATIONIS. ^^ »- 1221
Epislola episcoporumAfricwqtijm^MtfaXiii
1066 miseruntad libello
episcoposGallia!. ^My^ -
CAP.V.—C.CaligulaeCsesarismores,res gestseet cru- ovy 1231
Jelia facinora. 1069 EVODlUJft/tr^l "\
CAP.VI.—ClaudiiTiberii Caesarisvita et res gestse, et Liberde fidecontra Manichaeol. „;
gravissima suh eo lamesRomae. 1072 J1253
CAP.VII.—NeronisCiaudiiCaesarisfcedimores et SCP- NONNUUI p\pjt£#.—' ;'/
lesta facinora. 1076 S. AuGOSTmO fQUALES, CUMQDE ILMiSjfclpO«tp»:«IMMER-
CAP.VIII.—DeGalbae,Othooiset Vitellii imperio.mo- cio LITTERARUM nsi. ^"f«4S=?»r Ibid.

FIMS TOMI TRIGESIMIPRIMI.